Full text of "De morbo Gallico: tomus posterior..."

See other formats

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 

We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 



at |http : //books . qooqle . com/ 














r^ 



/^ / 



r 



^ 









D E 

MORBO GALLICO 

TOMVS POSTERIOR^ 

IN QVO MEDICORVM OMNIVM CELEBRIVM VNIVERSA 

monumentaj, ai hutus mcfrbi cognitionem , ^curatiomm 

attinentia^ cjua hucujque haheri fotuerunt ^ nun* 

quam alias imfrejfa , nunc frimum 

conieEta Junt. 

Cum INDICE LOCVPLETISSIMO Renim omniuni fcitu digndrum ^ 
quae in hoc uolumine continentur, 

Catahgtim Jcriporum quarta fagina comperies • 

CVM PRIVILEGIO» 




:^^f^ /^^ ^ 




^ "1- 



VENETIIS, MDLXVIL 

EX OEFICINA lORDANI ZILETTL 



BERNARDINO TOMITANO, 



ATAVINO CIV 

PHILOSOPHO EXIMIO, 
MEDICOQ^ OPTIMO, 



I, 




Aloyfius Luifmus Vtinenfis Medicus . 

V L T V M fane contulhfemferTataumaVrh 
tua T^omitane clarifimey frimasq^ adeo tenuit 
in alendis optimis fludijsMeralilus^ artibus 
frouehendis . tuUt enim ea omnihusficulisqui 
pruerunt in arte oratoria ^ in foetica:, in hifio 
ria y dialeciica, ^hilofophiay mathematica^me- 
dicina^ theologia:, (^c^ms omnihusfacultati^ 
hus , quihus cekhres uiri fiunt > quicunque uelunam ex his mo- 
dofihi comparant.At longehac temfeftate magis quamfrtorihus 
ficulis iUius Jplendorejfulfit^alias enimaliquem froduxit orato- 
remyhiftoricum aliquem^ hunc foetam:, illum dialeclicum:,^ 
fhilofofhum:,aliummatbematicumy medicum aliumy theologum 
alium , autfmgulisduntaxat ornatum reliquisfiientijs . Hoc au- 
tem mate nonfine magnohominumBuforeyexcitauitJnquem 
unum cumulatifsime omnia fimul congefiafiM^, fe^fetms tihi 
lucuhrationumtuarum srumniscomfarata . Nemo enim efiqui 
nefciat, fummum teefie Qratorem.celekrem Hifioricum JUu-- 
firem Toetam, argutum Dialecticum , fingulaxem Vhihfofhum^ 
frofundumMathematicum, oftimum MeScum ^ orthodoxum 
. Theologum.^alijsmultis , quaslihensj?r^tereo,dotatumpr£cIa- 
ris facultatthus , ita ut ^ingenijfelicitate . ^iudicij certitudt 
ne , ^doalrin&fQliditate, Patauini nominis Fhcenix, ommum cal 
culis, , hodiefis . Nec me frofecio figeret in fr^fentia huiufce rei 
demonftrationem fufcifere , nifiiamliffisnotum ejfet, ^tonfon- 
hus quantus in cathedrafis y quantus in coUoquijs, quantusm fcri 
hendo:, quantusinexercendamedicina.Judierunttetotius or- 
his nationes, fuhlicefer multos annos illic legentem, in quo legen-- 
di munere talis hahitus es Diak£iicu$,talis Philofofhus^alis Ma 
i^s^^^ ■ ^ 1 thema' 



thematictis.ut admirationi ommbus fenkusfueris . Dum inter 
amicos aui te adeunt , domi tu^ es ^ quis te HiHoricus memora" 
tior ? quis te eminentior Theologus ?Dum fcribis^ quis te poeta 
cultior ?quis te oratorfacundior ? Dummederis^ nonne ita £>gro 
tos fanasy ut eorum iS^iofWKpct^i^ (cuius cognitionem tantofere Gale 
nus exoPtahat) adeptus uidearis ? Sed ut alias omnes tuas mede^ 
las dimittam , certe in curatione morbi GaUici eiufmodi es^^ ut qui 
alia medendi methodo^ quam qu^ tua efi ^ inced.at^ iure illis coin" 
parandus fit y qui nocie intempeHaper loca difficilia iter haben- 
tesS&penumero in lapides impingunt.Quodigitur opus hoc tuum, 
fane aureum ^ ad nos miferis ^ gratias tibi cumulatifsimas agt" 
muSj agent eastibi pariter im^ofierum Italus^ GalluSy Hifi?anus, 
Germanus^c^ter/zq^ omnesgentes,apudquas liter^ coluntur^et mor 
biGaUici uisperuafit,atqueadeoforefi>ero ^ ut quemadmodumex 
Polycleti Canone artifices lineamenta artis petiuerunt^ uelut a le 
ge quadam y folum hominum ipfum artemfeciffe artis opereiudi^ 
cantes ^fic ex opere hoc tuopr&cipue^ reliqui A/Iedici ^ dMcumenta 
curandomorboGallico maxime opportuna y petituri fint , C^te- 
rumdMmh^c tecum ago familiariter l^omitane prsfianiifsrme . 
laudum tuarum fiudiofus ^, minim\ equidem aduerteramy tn la-- 
brrinthum me Creticum imprudenier iUapfum efie ^ pedem igttur 
indefubtraham,neMinotauriimpetuhocefidifficultatisrnagmtu 
dine^^temer^e iliuc^ (ine claua^^ ac pice ingrefius^Ariadn&q^filo desii 
tutus:, coUidar. Vale^ ^Luifinum iampridemtuum:, quite pluri^ 
mum coltt,et obferuat^^utfacis^^dilige. Venetijs. M. D LXV IL 

AVCTORVM OMNIVM INDEX; 

Q^V I IN HOC SECVNDO TOMO 

de Morbo Gailico continentur. 

AlexandriTraianiPetronij pag. i 

Bartholomsei Maggij Bononienfis \%S 

BarthoiomasiMontagnancelunioris i 

BenedidiRinij Vcneti 14 

BernardiniTomitaniPatauini 58 

FrancifciFrizipgiic^Patauini 28 

loannis SyluijlTnfuienfis 140 

MariniBrocardiVeneti 9 

Michaelis loannis Pafchalij Valentini J46 

Petri Trapolini Patauini 44 

Profperi Borgarutij 1 5 ^ 



L OC^?1' L rTi S SI M V S 

R E R V M O M N IV M 
M E M O R A B I L 1 V M, 

: Q^ V AE I N T O M O S E C V N D O 

DE M O R B 6 GALLICO CONTINENTVR. . 
... \ji B £ X C E L L. B O R C ^ R P^, T I UBO^GUKyTllS 

' qOpiSCIin^Trsl £T i2^^LTH\ABETJCAM SElilE:d KEDACTFS. 




Bfcdluum , & piiftii' 
Urum colorcs, qui. 
r42.e.& infra. 
AbunUantia, quocu- 
plexfit. iio.g 
A-ccidetia morbi Gal 
lici,.qua:,-68.e.i57- 
b.c.d 

Accidetiaex inundione caufata, q57-i> 

Acctdenribusjcaafa fufmmigiorun\ pro- 

dcimtibus,qtto fe<<m-rerKia,5 5X.34'l> 

Acetaria,in regimine rnorbi Gailici con- 

- ferentia,qu2. " ^«g 

Acetatia,in reg. Gallico, cx quibus her- 

bisfieridebeant, 98'g 

Acetum , quae <:<«:|>6ribus, & prxlertiai: 

' Gailicofas,malaafferat. 99.b 

A<rcAajfiuc omphaci«Kn,Gaiiicofis ual:? 

denocua. 99-c 

Acria omnia Naturc aduerfantur,& qu^ 

f^^ ' loi.d 

Acrimoniam fercula pra>feferentia,mor- 

bu Gaiiicu piatietibus,fi^jenda.i66.c 

AdiojCiuid nobis ofteadat. 63.0 

Actiones,quot modis isdantur. 151. h.; 

&• deinceps. 
Adioncs naturalu facaltacis, quae iin?».- 

■ 74 g ' • 

Adionu fymptomata,quoc,& qua:.6o.h 
Aegvitudines aiiquae non accidcnc nili 

logo tepori* interuaiio.4.g. i,8.h.47..a 
Aegntudinum diuifio -Hippoc.qu?«f S-c 
Aegritudo uermis gcnerati inter carnem, 

Si. cutim,Auic.incognita. ^^.d 

Aegritudinem nuiiam penitus curand4> 

mii prius agnofcatur. .. 9.a 

A€gtitudines,quaado mortales, & quai> 
• do faciies,quo uocetui aomine apud 

HippoCTatem. 4S«* 

Acgritudines in(olubiles,qua:. 66.h. 
Aegricudiniscuiufqi caufa,quc fit.io.e 
Acgri,qua ranoae cibandi. 1 6$ -C 

Ac^rotaates,quoc hor.is debent protra- 
. here cf nam a prandio. 96»h 

j(leg?otans,qaaiia pr^ftarc debcat^ut im 
- pune accedat ad decodi cbibitioncm* 
Aet,morba Gailico aftedis cligcudus, 
qui. "•'i 

Aet frigidior ciu(ar dolores,calidiQr att:f 

tcm toiiic co». ii.c 

Aer, in csiratipne morbi Gaiiici eligea- 
— y^iiai,qui.j.d.95.d.& iiiira. 



Aeris frigidi detrimenta.qux. 3 5 .b 

Acris eledioftenvn rgg.Oaiiico non cu 

rances,crrant grauiier. 165.C 

Aer,morbo Gallico opprefiot , coiifcieas, 

q,ui. i65.d 

Aens putrcfadionis,quae pofiuat cflc^ft^ 

cauria. so.e.f 

Aeris corruptio uiuie,ucpiurimum. 9^ 

Affedi iocicognitiOjXiuocmodjS coiiigi 

queat. . - - 6a.fr 

Aftedus,cum Ut in hepate,quac ueaa m 

. cidcnda, * - - - ' . a^x- 

Aftedpr4uaiocoram iadica£iQ> tuuiejde- 
fiiroipoiuc, - -; i55.a 

Aftcdum iocum inuenieodi prima.i:arioy 
unde fumenda. 74.h 

Aftedus quQCuplex^ qui. . 7 4«$ 

Aiedum,quoc mo^ pofiimus dimouf 

iTC. : ... ^3,(J 

Al^efcd xgritudo Hippoc.q fit. 4S j:'.g 

Ailiami Gailico m©xi>o afiedis denegan 

dum. . , S9'd 

Aimieura,t;amnatione con^a,& opor- 

, cuna lu mantur , quas aftetant corpori 

uciiiiatci. . . 97.1 

Aiop£ci2,apud ueteres,quod genus a&- 

dushu- , . , i34-e 

Aiche* tacultasjqu e. . . 3 s-g 

Aiuus,qbus.iubiittCGda,c« ex dec<>digua. 

iaci eoibitione nimisreuridaeil.i7.a 

Ainbaiatioaura difterencia:,quae. io6.§ 

Amigdaiaru duiciu fafuiCHS,qu.e. 1.3 o.e 

Aftu^daixinregi. moibi Gaiiicifulpe- 

de. 3S-d 

Amoris uis,quibus rcfaus comparctur a. 

Piatone, 83 .d 

Aoatomx ucilicas>iamedidna,qu e.6 J- .e 

Anacomix facntia,quantum Medico ue 

ccilaria, 6o.t 

Animaiia tuflimgei»eratia,que.s.c.i S.h 

Animi paiTioucsjquid fint m caufa,; 6,5 

Ammi acadenuasqux fiat, ; tM-t 

Animim^rorcs^morbo Gaiiico aftectis vi 

. caadi. '„ . ..., , i45.-<.4 

Animus,quare cunxojrpore cxcicemius. 

107-a . . .- J; 

Aoodina mcdicamenv3t,qux finc, 57.C 
Apuilcmati.caro iiu.ot ab uuo foio iiu- 
,:.moic, -,.... 49-* 

Apoitemata ni;ila intrinfeca,morb?o Gai 
. itco icceCt3S,4defic,probacur. ji.b 
Aqua mecaliica,quibaicunqi moirbi Gai 



liciacciicncibu$,confcrens. ii.c 

Aquan» compofitam ex guaiaco , confi- 

ciendiratjo. xS^.e 

Aqux iigni guaiaci,qttomodo parandx, 

&cxhibenda;. 147.C 

Aqoje liniiacis afperjc parandx,r6. 147.2 

Argetumfubiiraacum,quo padoa Cny- 

miftts fiac. 1 13 .b.& quc cius noxcjibi. 

Argenti uiui nox3e,qax, ' 1 3.5 . 2. 

Argenram uiuumeftodienccs,qiio fibica 

ucant,ne eiu&fenciant noxam, iz^.b 

Aigencuni uiuum>quo pado homines ia 

. terdum enecet. 1x3. c 

Aromatum uius, Galiico morbo aftedis, 

. quando fngiendus,& quando no. ^g.f 

Aromata Giper fercaiis ponendajin cura 

tione Gallica,quas. 6-g 

Ars medicaaquare ioaga- . * . <5j.a. 

Ars medicajquibus inftrumcncis uigear, 

■ &coafifiat. - s9-h 

Ars omnis,unde conftiruacur. s 9'^ 

Ars medica,qaarc ioacnta. 5 i. e 

Arfemcum,& acramecum in fuffumigiis 

fugienda. .. ^35.* 

Articuiorum doiores , quibus medicami 

. nibas coiliposfint. i^s.c.d 

Articuiorum attedas,qui, 13 1 .4 

AmcuioruoJ doloriscuraquocuplex, &. 

- qua£. 57.1> 

Aflar,& elixs carnis e&dus, & operatio 

nesjqua:. loz.li 

Aii:ra,nobis njinime aduer(ari, probatur 

firmisracionibas- IS7.C 

Aftroiogia,utrum Medico neceilaria.S4» 

K&. iiifra. 
A«roiogj,quo pado posfint futura pras. 
dicere. s6.t 

Atram bilem,quaj ducanc 1 i^.i 

Auicenaa f:;ic iai;erpres,& rcdtator Ga 
ien.& Hippocracis- $.€- 

B 
■0 ^lncura ftidawoiiu ia cura morbi Gal-. 
•" iici,quomodo agendum. 13.3. 

Balaea iponcaoea , licet humores mi- 
ny^nc,caiTVcn uicanda,& quare. x9.x 
Bainei parccs qiioc,& quas. 1 19.C. i lo-g 
Bainea,cur fic uocaca. i lo.f 

Biie flaua3& atra cocoquetia , q.i 15-a.b 
Buboncs 5 qui aftedus fiac. qax parccr 
c^-rporis occupenc.corumquc differfin 
iie. »5S.i?-« 

Buboncs curandi ratio. 1 3 5 J>,& loita, 
a Buj)oiiei^ 



m.- 



B,iibQSi-5 gn>0UienEia> &. refoiuertcii me 

glibonum 4"0^<^^i j «|ucvtiodo fuccurren- 
•iuir.. ^ "^ l>?:^ 

Biibanesjquid uciiiuiiCauiticojan iectio 
ne ape:-ne. ijj.a.h. 

Bubonun^ curadoj nonin longum pro- 
traheLida. • ■ 15.3^^ 

Biitiri coLninoiiEaces aMfidicis. celeom- 



l^ Alicicas fa:-!:iusoperarurin rneniLiro 
^ Genfjjquaui ::■: raro. 49.d 

Cali^ii 5 iii .^:;rr.i.d: teiiit^eranienri , ligaa. 

CaliiSjS: duriCieinianuum,^: peduir.,qai 

ous n:edii:aminibus iub-enicndum . 

40. h 
Calauiun^unde £a:. i>4.e 

CaiiCrijquo reiupore pingues. _ 5 5 .c 
Canis piV.c^ucdojpio inungendis corpori 

Dus q,:U-ica lue a-reccisj v]uoaiodo ex- 

rra:{acur. 34-c 

CaDilloruni deaiiuiuni, quot modis nlU 

posiir. ^__ ^54-5 

Ca,3i:isrenip<;r;irurain calidamj & iicc-i 

:nadcra:ejqu:£-denorenc. iSj.^ 

Caries.eraorho Gallico>quibus medica 

minib.curari queac. 131.C 

Cariesjcum fuppurecurj quib. ucendum 

medicaminibus.- .: _ i32'-g- 

Caries,& pudendoru afectio.iater qu-os 

morbos ab HiuDoc.& Gaieno repona- 

tur. '' 66.C 

Carnesjingallico aftedu fugiendxjqus. 

Carnesuolucrum, qus maius aiieranr 

nurri:ncnru:n. 97-^ 

Carn£s,morbo Galiico afedis j iugien- 

de,q'je. ^97-c 

Carirls accuHsjnox^j qux. 97.a 

Caines f.uubnoresjqua: finz, 97 A 

Cames in curarione uenerei aiteci;iis,co 
• ferenres^qu^:.. ^.e.i^J.a 

Canies in curacione morbi Gai^ici e:ciu 

bend^Ejqaas. ^. ._ . --•*" 
Carnii eiixje, aiyaiia > dirTerentix s qu.-e. 

102. n 
Cafeusjsaiiice aaecrisjobnoxius. \C6.^ 
Cifeus Qn-.nis uicandusj gailice affedis j 

&cnare. ^ . 99-^ 

Cail-iis i~ani:s,&: adir.i::endus,qui. 99A 
Cau/a remora 5 reniouecur ertcccus . 

iS.f 
Caufa coniunda,antecedens,S: primiti- 

ua morbi Gaiiici.i6.f. & deinceps. 
Cauf^ejoranes coniticuunt dennicionem. 

71. f 
Caufs morbi Gaiiicij quoc eiic pOiTinr. 

6o.il 
Cauf^ morborumjqua: fint. 6o.e 

Cauil2 p:ophi:actice,que uocenrur a Ga 

ieno. So.i 

Cau.^a roboraca , eftedi uis fic uaiidior. 

119.0 
Caufa: uenerei aftedus , qua: finc . 

146. e 
Caufe peftiientiam producer.tes , unue. 



I N O E X. 

Cauiticum e,x Dioicoiide, ad tumoref- 

coacumaceSjS: duros, efficax, quomo-., 

do parernr, .^ ! 58.U 

Cauia^jCur pui'i;uie5ulcera,& id geniis ma 

ia morbo GaUico aftectos infeilenc, 

qua£.i7-c,&infra. 
Cepe,GaiIicQiis tanqudm uenenum pro 
• iiiSends. ; ,• ^.J.d 

.Ceracum a'd morbi Gillici curaioreii.ifdu 

racos ualde conterensjquod. 37.d 
Cc:rebr(.:m nrmum non iiabecjqui racio- 

cinarionesienrui uidecur ancepbne- 

re. 66.g 

Cellatio diu:urna,Sc aflidaa,qu3e.pi-odu 

carmaia. io6.f 

Cibaria biiiofajqaibus uiranda. 103. c 
'Cibaria picuicam 3ugencia,qu2:, 1 05 .d 
Cibaria meianclioiiam inducencia, qua: 
* iinc. I04.e 

Cibaria concodu difficiiia,qu2. lo^.f 
Cibaria, in uniueriiim Gaiiicis auferen- 

dajqu^. I04.g.ii 

de Cibo, & pocu prscepca, obferuanda, 

. que. 96.e 

Cibarlorum bQniracem,& m3iitiam,quo 

modo poiiimus agnolcerc. ^S.i 

Cibariorum meniuram , quo pado aiie- 

qui poiTimus. f^.^-g 

Ciiiaria, in regimine morbi Gaiiici , de- 

benx condiri modico.iaie. ^ loi.b 
Cibariorum duicium nox^ , qus . 

. lOI.C 

Cibaria auiterijacidi & acerbi faporis,in 
- -regimijie G.uJico fugieuda , & quare, 

ibi.e 
Cibaria amari iaporisjin curacione Gai- 

■ - iica concedi poiiunr. loi.f 
Cibaria faiica , qux nccumenca atierant 

noftro corpori. . loi.b 

Ciborum aceru^cio, & uarietas, fugien- 
: -da, - . ■ 98'e 

Cibi ex pafta, a Gailicorummenfis ar- 

cendaj&quare. 98. e 

Cibus,&.poruSj ouoc coinpiedatur rega 

ias5& qu^enanrecE iint.: _ ii.e 

Cibus;in regimine a&eccus Gaiiici exiii 

bendus,qai. . _ ia.f.zS.g 

Cibusjiu curacione Gailica eiige.ndus , 

., Guii 97.^ 

Ciborui-n amarorum uuiicates , qus. 

loi.f 
Cibiinordinata fufcepcio fanicatem per 

turbac.&quare. _ _ z^.a 

Cibi deceriores,quaie utiiioribus quaa 

■ doque prsferendi. I02.g 
Cibijin regimine morbi Gaiiici fugien- 

diiqui. iz.h.aS.g 

Cicatrices,ex ulceribus cauiaca:, quomo 

docurandsj. _ _ 40»^ 

Ciiirurgicum opusin Gaiiico regimine, 

quo pado adliil>endum. 1 1 1 .d 

Ciyftere ieniciuum ad abftergendas reii 

quias materierum,quas dimiiit medi- 

cina {biutiua. 20.I1 

Ciyftere,utrum iniiciendum ante uene 
• fedionemjan poil:. i7o.g.ii 

Ciyftere ad reddendam aiuum lubricam, 

morbo Galiico aftedis. 6.i 

Ciyftere femper iniiciendum ante ian- 

guinis misfionem , ailerentes , errant. 

i70.f 
Coagmencationis crcbrx iocorum detri 

menca,qua:. 5 8*S 



.^Cogmtipnem,Ioci aited|s^u2 praiftcnt,. 

: 74.h:^ ; % T -^' 

.* Coicu^ quandqqup'bontt§;jj&;^/quandoq5 

maius. " ""23. c 

Colicam efle morbuin epidemiaiem, pro 

bac Genciiis. - ^" \ ^ ij-i» 

" Coiicam,& ileos fujfle aliquando epidc 

. ?, miaies,& cqacagiofas» ex Auicen. uec 

['>': iMivdfclUitiitUr. _ 44-5 

Coaipiexio corporis, femper ialierec afte 

Ctui a^iimi. , , , ,. • .. 169.1» 

Compicxio digriior,quie. i ^^. i6.ii 

Compofiram aquam,ex guaiaco', coni-i- 

('■• ciendiraclo. ■. ' .: Ci iS^.e 

Co nf edio Amecli, adcutis affediones , 

ulcera corrouua,&pui1uias preftancif 

iima. ■■■ •-- ' 3i.a 

Confectio ex Maggiojin curacione Gai- 

•iicaiUaJde confereiii. I94.§ 

Conforraciuum pro debiiicacis ab aiium 

pca priuariuamed:cina. 17^«^ 

Congeries muicorum mcdi^amencorum 

. .fugienda,& quare. _ 129. b 

Contagium proprie & rimplicirer,quod. 

Concagium acorrupcione, in quo uiite- 

rac. S2.i1 

Conca^ione,quot modis afficiamur . 

82.e * ....-_ 

CoRcinuiioluc.io,in morbo Gallico, qua 

dohac. I53.b.c.d 

Concraria , concrariis ■curancur. 29. b. 

^79^c . .. ^ ., 

Conrrariorum , contrani iunc eitedus . 

167.C 
Cor eit uicce fons. ^ 7.C 

Cor confortaacia medicamenca, qurE 

fint. , 7.i 

Corpora , quoc modis exinaniantui- . 

iio.f 
Corpora non pura, ieu .nialis luccis refer 

ta;eo magis l3;duncur,qud magis nu- 

triuncur. iii.l» 

Corpora celeftia func ucpiurimum cau- 

la generacionis. 1 S.c 

Coipora iiumorum referca , quo rnagis 

nurriuntur,e6 magis ixduncur. 2 8.e 
Corpora,gaiiica iue aQ-eda,quando ple 

nius.auc cenuius nucrienaa. 28.t 
Corporacgieitiafanc cauia generacio- 

nis5& corruptionis. ^ 2.I1 

Corpora,& ipfbrum iinguias partes,qua 

do rite dignofcamus. 60. e 

Corpora exercicacioni idonca, qua:. 

Il7.b 
Corpora,qu2 debec euacuari, funcprius 

fluidafacienda. H2.f 

Corpus tocum prius purgandum , ance- 

quam parsaiiqua remediisiuppona- 

tur. 2,c>,f 

Corpus,qua ratione purgandum ia reg, . 

morbi Gaiiici. l6.c 

Corpus,priufquam linimetum afiumac , 

quid .igendum. 121.C 

Cruditatem crudicati iniunges, que ma 

ia fibi iph pariat. 96.^ 

Cubicuium,&cubile promorbQ Gai- 

iico affedis , quaiia eflie debeanc. 

Curatio uniufcuiufque morbi,quibu$ 
compieacur. 164.3 

Curacio morbi Gailicijin uniuerfaii , 
quc. »6J-» 

Cuil t^-^- 



Curatio movbi Galiici per uiclum. 146. 
g.Dcr ianguiriis misiionem. ibi.c. P&t 
concodionem.ibi.f. pcr purgacionem. 
ibid.g. perexci-ciwtionem, & balnea. 
ibid.b. 
Curatio motbi Gallict , quotuplex . 

117.C: 
Curatio maiorjin morbo Gailicojtjueap 
► peUetur. . i^2,.e 

Curatio morboruraunde a Medicis au- 
• ^ipicanda. ^i-^ 

Cjratio,eftmals qualitatis remotio 
' Sa.f 

Curationibus omnibus,in morboprefer 
. tim Galiico,expcdiEior,& cutior,que. 

181.C 

Guratiom$omnis,fcopus,qui. 169.C 

Cuifus,qu2 apportetdetrimenta. 107. c 

Curfusdefinitio. io6.g 

Cutis fymptomatajquc. 13 1 .a 

Cynx radicis defcriptio , & unde ad nos 

delara. . izsA 

Cynx radice,qui utancur populi. 1 i6.e 

Cyn^ radix,quo pado probetur. 1 16.^ 

Cyna,omnium pocentisfima,ad fudorem 

prouocandum. izSJ 

Cyna de£ciente, quid posfit fubititui, 

pro fudore eliciendo. i-^-g 

Cynam fuperare guaiacum, in re gaiii-_ 

C3,aiierentes>erranr. ii6.f 



Dficoda ad coleram digerendara, con- 
ferentia,qu2 fint. ^ jo.f 

Decodura ad fjr:es aiticulorum dolo- 
.res,quod, 3s.e 

Becodum ex ligno fanCto, quomodo co 

ncieridum. 183.1 

Decodi ex guaiaco , exhibendi ratio. 

183. c.d 
jOecoctio ad emundanduir. corpus poft 

adi.ir. inundior.em. i^.b 

DecoCtum gJiaiaci,quotdicbus fumen- 

dam,^ qiio 'empoie. iso.e.f 

Decocno ad articuiorumdolores, uaide 

conierens. 3 7.<1 

Decoctum ad prarferuandam a morbo 

Gaiiico 5 coaferei^, quomodo nac . 

4Z.h 
Decubitus pEoni,etFedus,qui. lo^.c 
Detinitio morbi Gailici.i j.b.iS.e. 140. 

f.i>5.c 
DeiinicionisetFedus,qui. 68. e 

Defininonis parces nuilx occalts eile 

debent. 7i.d 

Deiiiiiiio capiUorum,cisraliqi2ando rclt 

ili nequeat. 4^-<^ 

Demoitiienisj Laidi inercrr!ci-,:£fpon- 

liim. 145.» 

Denciuralaxitacis,& catusjcauix, qu«. 

Pencium cafui,leu titubacioni,que con 

fcranc. I37.a.b 

Dcfcripcio Gallica luis. 146.« 

Difficiie eit cico , & tuco curare morbos. 

53-^ - , 
Digerencia coleram prrftantioia , quar. 

3o.e 

Digeftioncm fcrcula prohibentia , quaf. 

6.i 

^-^'&igfAi«a^l» rsgiminc jjallicjc inJifp^fi 



1 N D E X. 

tionis confcrencia, qiie. 7. 3. S: infra. 

ip.b 
Digeilio materierum m vrinajquomodo 

dgnoicatur. 7'C 

Digeiliuum in morbo G.tl!ico prseben- 

dum,fi aduftio fuerit m colerico hu- 

morcsquod. ii.d 

Di|eitiuum in humore phlegmatico adu 

lto,conueniens,quod. ii.d 

Digci>iuum,inmela»cbolia fecali pec- 

cante exhibendumjquod. la.f 

Diuilio ad quid conferat. 68.f 

Dittifio morborum,qu3e. 6^.a, 

Dodrina ordinata,quotuplex fir. 59.^ 
Doiores,& cruciacus a morbo Gallico, 

quomodo iedandi.i7i'f.&deinceps. 
Dolores Gallici , unde ortum ducant. 

I53.b 
DoiorisGallici-figna. 4.5 

Dormire foper dorfumjlue uenarea aftc 

dis,petniciofum. 6.e 

Duicia,funt nacurx amica. i o i .c 



P Benus,qua»ti olim a Piincipibus etri 

^ maca. iSz-h 

Eberd genera quot, & quz. i Si.h 

Ebenidirlcnptio. iSi.e^ 

Eoenusjjia cum guaiaco coaueniac. 1 8i.f 

Ebibitionis decocci cx guaiaco termmus 

nonunus eft. -6.h 

Eftedus pj.rdcuiares debenc haoere cau 

fam paracuiarem: ^ uniucrfaies uni- 

uerfaiem. ... ^*^ 

Eftectus fenipercaufasinfequicur. 67.* 

Eieduariam Moncagnaa2,ad remouen- 

das iTialas impreiiiones quaiitatuni 

meianchoiicarum , ad contorcandum 

corjccrebrumjoc redificandum langui 

nemjualde conferens. _ _ t-i--''^ 

Eleduariumjin curatione Gailica^uaidc 

conferens. I94-^ 

Eleduarium prarferuatiuum a raorbo 

Galiicojqaomodoparetur. ^o-h 

Elcduaria ad praeieruandu.m a morbo 

Gaiiicojd: ad ipiam curandum , quo- 

modo pare.ntur. 4-.* 

Eieduariumienitiuum in rcgimmc mor 

bi Gailici,conferens,quod. 7-^ 

Elemenca poiiunc ab aitiis immutari . 

7<5.g 
Eieohaatiafis,Acgyptiis eil propria aSc 

dio. 69.*i 

Eiiebori,ad melancholiam Ibluenaam 

in morbo Gaiiico,uis. 3 1 -a 

Elicbori pr.^parandi modus,qui. 3i.i> 
Empirica curaciojcur pra£uaiueric,iapri- 

mo gallici aaedus orcu. i^i.d 

Empiricorum traudes, & dciiramenca, 

£mpirici,qua dc cauia quandoquenie- 
iius curenc zgricudines , Sl pra;iercim 

morbum Gaiiicum , quam aoctishmi 

uiri. 48. s? 

Kmplailrum ad tumores duios,S: contu- 

maces reioiucndos,quod. 5 S.ll 

Endimici , & cpidimici morbi , qai finc. 

44.h 
Endtmiorum mo.rborum decerminatio , 

ad quem Hippoc. iibruni pertincac. 

4?.*i 



Endimialium morboram cauiaj, Hippoci 
qu2. 69.C 

Endimici morbi,qui. j.f.i^.c 

Enemata ad dolores morbi Gailici con- 
, ferentia,que. xa.f 

tpidcroia quando dic^tur. i.a.ij.c 
Epidimiaiis morbus,qui fic.44.f.7f .c 
Epidimia quando fiat.44.g. 5 6.a 
Epidemiahs morbusjquotuplex. S^.d 
Epidimici morbijqui uocencur. 2.g 
Equitatio , quot modis fiat. io6.g 

^quitacio cclerrima, quz mala adferat. 

107. b 
Ethimologiam morbi Gaiiici, nemo fibi 

aicribi paticur. 141.4 

Euacuatio in cura raorbi Gaiiici agen- 

da,que. 2.o.g 

Euacuatlo eradicatiua in humore coieri 

coaduito^qaae.ii.d 
Euacuationes fortcs duplices , & qu«. 

ii.b 
Euacuacjo eradicaiiua in humore pMeg- 

mr<.:jcoaiaiCo;qi:ae. li-c 

Euacuatio cradicatiua in meiancholia_ 

fecaii peccanrcjquae. li.t 

Excede:^:ia,o.Tsnia maia. 143. c 
Exerci:i3,morbo Gaiiico a€edis,quo pa 

cto lafcipienda. i43-*i 

Exercitiam tcmperare fiiiceptum, qus 

anerac commoda5.S: prx-fertim Galii- 

ca pette correptis. 1 68.h 

Exercicium, qiuncummozbo Galiico af 

fedis confsra:. loS.t ' 

Exercitacio , quot modis fieri posfic . 

Exercitacio iug:s,& iacciiabilis, quid £t^ 

incauia. loo.t 

Exercirarionls moderate,coru3ioda,qi' e. 

I o6.f.icemimmodeiat2e imcomnaoda. 

io6.g 
Exerciaum;mo:bo Gallico aitecEis,qaa- 

ie eiie dcbtzz.Ce.^S.h. 
Exercitii immoderaci damnajquar. 6.e 
Exercicacionum didi-reacire^qus:. i o6.f 
Excremis morbis , excrema requiruncur 

remedia. ^49-* 



F.A.mefcenci , qux daxna adferar la- 
bor. io7.b 

Farcimina, cur Galiicofis obnoxia. 

98.C 

Feniculum ocuhs prodefiejquocnodo Me 

'dicis cognitum. 48. £ 

Fcbrejcur mcerdura corripiancurjijgni 

Indi decoccura iulcipicuces. 37.* 

Fcbris ieptena, i<c nouena , Gaisiio , & 

Aaicenncincognicos. 47-b.c 

Febiem conuuiiioni fuperuenire ,^ionge 

prjeitac , quam conuulfionem tebri . 

^79-'^ . . ., . 

Febrem curare imposhbile eft, nifi pnus 

eius nacura dignoicacur. iSS.c 

Fcbris dehnicio tecundum Auiccnnam. 

^7o.f.7i.d 
Fercula ex iacce, Gallicofis prohiberi de 
. bent. 98-e 

Fercula,in rcg.raorbi Gailici conceden- 

d3,quc. . 93.H 

a i Fcrcula, 



Fercula, lue gaillca affcctisjconferentia» 

Fit;uL-a j quid inaffedis iocis enuncicr, 

Fi.uis medicin£,qu2iis. id^.f 

Forma morbi Gaiiici, fecunQLim Borga- 

i-uni opinioneni>queuere iit.i 5$(,b.&. 

infra. 
Forma omnisin adu cosirinetur in pri- 

nio mocoresS: m pocentia piima mate 

na. _ 5 0.f 

Frictionis c:ifferentie,que. loo.f 

Fri^ctusscur Gailicomorbo aSsctisj Me- 

tiici prohibeant. 97.C 

Fructus,morbo GalHco affectis fugien- 

cii^qui. _ idc.f.g 

BrjiStui in regimme morbi Galiici )au- 
. (iabiiesjqui. 6.1i.ji.g 



ip Alcnus fuit Medicina: expolitor5& 

•^ inliraarator. 6^.s; 

Galenus irndet quam maximej de nomi 

nib.morborum airercantes. 64.^ 

Gaienusnunquam agnouit ygritudine 

niorbi Gallicianeqi febrem ieptenam, 

aut nouenam. 4.g 

Gailica infeftiojan morbus proprie aici 
■ <iebeat.67.d.& deinde. 
Gallica afrectio £& morbus in intempe- 

rie. 6S.g 

Gailica lue aitedi,curent habere aluum 

lubricam. I44.e 

Gallicam iiiem, qui facilius, & qui ditfi 

ciiius incurranr. I44.e 

Galiica luesjouo pado prscaueri pofiir. 

Galiicaafeftiojeft intemperies noxia^S: 

cteprauata. 7o.f 

Galiica affectioj quando l:mDlex, cuan- 

do compoiira , quando complicata , 

quando diuturna, 8c quai;do r^crewri- 
. na nuncupanda. " -o.e 

Gallica luesjunda ad nosdelata , & cuo 

rempore. 70. e 

Galljca lues, qux-intemperies fit . 

7 1 .b. 
G3.llid anectus ab elepliantiafi di.^cri- 

menjquod. * 77.a 

Gallica lues.quor modis contrahi poiiSt. 

7.7.a.g9.d.&inira. iSJ.d 

CaLica luesj non elt ia ueteres morbos 

referenda. 77. c 

GalJici affcctus caufam , qui al>ris refe- 

runr,en-ant^. ^S6.s,.h 

Ca.liicus atrectus 5 aliquibus cito , non- 

nuiiis uero tardius detegicur .. 

j62,.g 

GaiycaTluis defoedationes, accidnnt,fe- 
cudum complexionein, diipoiirionem 
que patientis. _ i6z,e 

Gailicam luem, qui facilius , qui xgnus 
contrahanr. i5i.g.h 

Gaiiicus Morbus, quot modis ex conta- 
gfone contiahatur.82. f.83.c.89. d, & 
infra. 

Galiics iuis cauf^ extern2e, & intern« > 
qu3£.i56.h.& deinceps. 

Ozllicus affectuss quot anni excciierin^ 



I N D E X. 

quod mortaies primum inuaierir. 

90. e 
Gaiiicus morbus remiflius in prsfens. vi 

res ilias cxercet. 90. f 

Gaiiica contages, quanto terrori fuerit , 

tenipore , quo primuni cepit appare- 

re. " ^o.g 

Gaiiicus niorbus,quibus in regionibus 

primum apparuit. ^i.b 

Galiica iueaffedijcur tot diebus, aere a 

Medicis ueteribus interdidi. 95.C 
Gaiiico morbo affecti,qua parte corporis 

decumbere debeant. i o 5 .b 

Galiicus aftectus, cur nocte magis quam 

in die,moieiliam exhibeat. ^ 153. c 
Gaiiici aftedus fpecies quor,& que.154.. 

e.& infra. 
Gaiiica iueslndis famiiiaris. 115.1 
in GaiiiccE iuis curatio.ne,qu2e principa- 

Iis intentio Medici, eiic debeat . 

i69.a 
Gargarifinata ad ulcera in 01 e utbo- 

thor apparentia , qux conferant . 

Gaudii uis inanimis. noftris, quse.6.}i. 

25.C 
Generationes , & corruptiones,unde., 

51.C 
Gians menibri,quando prae oedemati- 
bus , & daris tumoribus non potell 

difcQoperiri , quibus fuccurrendum . 

39.d 
Gonorrhoeam,qu3e indicent^ 1 3 6.g 

Gonorrhce^, que lemedia adhibenda. 

iS6.h 
Gonorrhcee aftedus , quo pado curan- 

, dus. 173 .3. & deinceps. 
Gonorrha::egailic2 a non galii«:a , difcri 

men. jj^.g 

Gonorrhoee gallic^ iigna, . i54.h 

Gonorrhoc^ defmitio. j 54,^ 

Guaiaciiigni natura, ij.^ 

Guaiaci eleiftio. 2, 5 .a 

Guaiaci iigni operationes, ac propricta 

res5que.2 5.b-& infra. 
Guaiaco,q!ics rubftituancur a nonnuilis. 

26.£ 
Guaiacidecoctum non lempcr uno , eo- 

demqi niodo paratur. ■. _ 2.6.a 
Guaiacojqux pofiin: admifceri'. ^ z6.c 
Guaiaci contectur^. uarisE. ■ " itS.f 
Guaiacidecoctum,in.quoc genera diftin 

guatur fecundum aiiquos. & qux ea- 

dem£nt. liS.g 

Guaiacifectionis formx uaris. &qu3e 

potiorfit.izg.h.&intf-a. 
Guaiaci prseparatio, qualis eile debeat.. 

I28.e.&infia. 
Guaiaci_codura,non uno modojied pla 
. ribus heri poteii:.& quibus, i z g.t 
Guai.ici decodum,caiidum epotandum. 

Guaiaci lignum, unde ad nos defei-atur. 

i2,7.b.iSi.d 
Guaiaa iigni defcriptio,& cuiarbori co 

paretur. izy.b.c 

Guaiacus,&lignum fandumjeaidem for 
' tiuntur uires. ,i2-7.d 

Guaiaci , & ligni iandi , note , quse . 

I27.d 
Guaiacum,non effe Auicen. Karon, non, 

Bbenum, non F.ganum probafur. 



U7.d 
Guaiacumjquale eligendum. izS.e 
Guaiacum,cum uinbus xgri,& morbi co 

ferendum. ' izS.e 

Guaiaci fecundumdecodum,quod uice 

uini iumitur, quomodo paretur. 

i/.b 
Guaiacodef:ciente,qu.^ fubiiitui pof». 
^ ^i«- i2 5.a.b 

Gummatum Galiicorum enumeratio, & 

differentix fecundum Gaienum. 135. 

b.& infra. 
Gummata galiici , quibus medicamini- 

buscuranda. i^^.c.d 

Gummata gaiiica , quot generum iinc. 

I53.a 
Gummata,& ulccra emQilientia,qu3E: 

iint. 34> 



JjAbitatiojinqua corrmoraturus eft 
morbo Gailico afiectus, qualis ef- 

fedebeac. 95.^ 

Hemoirhoidum prouocatio utilisfima in 

morbi Galhci regimine.^.a.ii.c 
Hemorrhoides in natae , quibus utiiisfi- 

tnx. ii.c 

Hepar effe membrum , quod prxcipue ia 

borat in morbo Galiico ^tiiSiis . 

Hepar confortantia,qu2. 5 5.f 

Hepar Galiice afi:ecti,quibusmedicami- 

nibuscueriposiit. ii^.h 

Keparis temperatianotx,qu$. 187.4 
Herbx,ad concoquendos hurnores mor-. 

bi GalIici,pra:itantiores,qu2. 30.«' 
Kerbs£,morbo Galiico affectis, conferen 

tes,quae. 5 cr 

Hiiparu caliidisfimi. , & fagacisllmi . * 

6s.c 
Hiipanorum in Gailos ilratagema.^j.c 
Homo intemperatus, in qn^ mala incur 

^■ac- 96. f 

Horripiiationis caufs: , qu^ efie foleant. 

iS7.d 
Humanarum reru^ communisconditio, 

Humida, & calida temperies, eft mater' 
omnium putredinum. ^.d 

Humidjtas eCi putrefactionis mater. 

Huraorem iblum peccare,rard accidit.j. 

a.i9.b 
Humoresinmoibo Galiico latitantes» 
^ <5"- i9.b 

Humorem melancholicum prsparantia, 
„^"^- 3o.f 

tlumores , qao tempore augmentantur. 
^5^d 
Huiuoribus diuerfis peccantibus, qu»- 

modo procedendum. 3.1. e 

Huraores in morbo Gallico dorainan- 

tes,qui. 4j,.a 

Hydrargyrusjin uenenorum cenfu coiio 

cata,i^iin.Aet.& Pauio. 179.C 

Hydrargyrus,qujE Argentariis nocumen 

tapr^beac. 17^.4 

Hydrargyri facultas m ulcerando, undc 

proueniat, t->i 1 



^" 



de Hydrargyri natura, ac facultate , in- 

rer icripcorcs controuerfis. izz, g. & 

intra. 
Hydrargyrus , (^uando ^orrcdusj quan- 

tum prgiletin curationegaiiica. 179. 

a.&b 
Hydrargyrusj quo pafto melius afierue- 

tur. 179.C 



I 



Acinthusjliberat a fulgorc j occulta 



quadam proprietate. 



49'b 



lecur eil officina noiiri fanguinis, & 01- 

ganuiKnaturalisfaculratis, 77.C 
Ignis non agit inqaantum ignis, /edin- 

quantum calidus.z.e.i^.f.jo.e 
IgniSjmorbo Gaiiico aftedis,cauendus,& 

quare. i65.b 

Impetigo quando expanditur , & muiti- 

piicatur , qua curatione fananda iit. 

Impresiiones morbi Galliciquomodo tol 

lend?.24.g,& deinceps. 
Inediam, que mala fequantur. 105. d 
inJipatiuncurfcabiemquandam ex co- 

to correlpondentem gailice iui. 6s.b 
Indicatio gencralis, in. curatlone Gaili- 

ca,eiigcnda,quae. 63. c 

Indicarioncs curatius, unde elicieride. 

iS.e 
Indicandi ratio, quatenus Medico necef 

iaria. 63. c 

Indicatio, quo pado a Galeno definia- 

tur. 63.C 

IndigCiHo eil mater omnium aegritudi- 

num. 6J 

Inedia,qa2: corpora iedantur magis, & 

quceminus. lo^.d 

Infectio, quo pafto fiat, & maior, & mi- 

nor. 82.h 

Jntinicum eil compreiieniibile, inquantu 

iniinitum. 5 5.b 

Intciicdus noftcr poteli oninia cogno- 

fcere. _ 56.f 

Jntcmpcrici diffcrentix , quot , & qas. 

7i.b 
Intemperiei tam asqualis.quam inxqua- 

lis,dciinitio apud Gaienam. Si.d.a 
.Inilrumcnta » quomodo agnofcantur, 

.Iniirumenta , quibus Medici ad morbo- 

rum curationes utuntur, qus, & quot 

fint. 29.0 

Jnftrumenta » quibus utcbatar Mon- 

tagnana lunior, ad confortandum cor. 

8.C 
. JDiftrumenta eiufdcm Montagnane ad 

prxleruandum a rccidiua morbi dalii 

ci. 8.e 

Inftrumentum aobiiiusin curatione qal 

lica,quale. 165.1 

laungendorum corporumratio,unde or- 

". . , I2i.a 

Inundionibus non confidendum,morbo 

Galiico aftcdis,& quarc. 1 ii.e 

Inundationes Tibridis,& aiiorum fiumi- 
,.. num3niagne,tempore,quo morbus Gal 

licus cepit apparere. ^.d 

^^^!^^=i^i^ ^i:^irna>zimo, qu« Gdthi bei 
"■' ^ Jk A^aljam infeftarunt. lo.e 



I N D E X. 

Iracundia qaendam occubuifle. lo^.a 
luncturxin.morbo Gallico doienc fine 



T Abores debent cibos ancccedere . 

Lac , in curatione morbi Gailici coufe- 

rens,quod. 22.<» 

Lade abltinendum, a capite dolentibus, 

moner Hippocrates. 99,^ 

L3disdifierenci:£,qus. ^-^.b 

Ladicinia , morbum Gaiiicum patien- 

tibus fugienda. 5.g 

Lapidema ftomacho agreiium per uo- 

mitum afieric GeHcilis. 4. li. 18. e. 

47.b 
Lapidem ab inteitinis egredientem, nun 

quamuidicGalenas.ig.e 47.0 

Laslicudinis fenius cuoruplex , & qui . 

8i.d 
Legumina,n3oibo Galiico aSectis, obno 

xia. 6.t 

Leguminum uiiis,gallicoiis, fugien<ius. 

97.b 
Legumina,cue adferant,nobis detiimes- 

ta.97.c. i66.g 
Lenitiuum in curatione morbi Gallici 

exhibendum,quod. i^.b 

Lenientia in curatione gailica exhibeda, 

quae.lii.f.&mfi-a. 
Lstitia nimia gefhre,aurimmodico angi 

dolore,quid lint in caufa. log.h 

Lichenum expohtiojque. 56.C 

Ligna,quo tempore inciBenda>ne putre- 

hant. ^ 55/jj 

Ligni fandi deicripcio,fecucdum Fraca- 

itorium. i27.a 

Ligni fandi decodi, quaaritas exhiben- 

da , fecundum sgrotorum scatem , & 

complexionem lulapientis. 184.:".«^ 
ligni decoCcan-j,non in omr.i ioco,& quo 

cunque anni tempore poiiumus admi 

niitnire. ^ ^ is^.h 

Ligni landi decodum, quo in loco admi 

niitiandum. 1S4.i1 

Ligni is.iicti exhibendi repus magis opor 

.cununvjuod. is^^.a 

Li^ni iandi decodum,quo: diebus 010- 

pinandum. iSs.a 

Lignum indum eiigendum , quod . ' 

35.b 
Ligni Indi <iecoquendi , uarii aiodi. 

.35. c 
Liguumlndum, cur fola aqua decoqua- 

tura Frizimciica. 55.C 

Ligni ladi prxDarandi , mocus, qui. 

Lignum Indum, quomodo exliibendum. 

.55.2 
Liguo Indo dc^ciete, quid fubititui pof 

.lic. , s6.t 

Ligni Guaiaci nomina , & ortus . 

I82.g 

Lignum guaiacuni,an iure Hebenus di- 

d posii"t. I S 2.h.& infra. 
Ligni gu.aiaci a fando diderentia; , que. 

iSi.h.&infra. 
Lignuai guaiacuai , quibus q^ualitatibus 



debcat ciTe pr^ditum. 1 83 .b 

Ligni landi macerationis modus , qui. 

183.0. 
Ligni fancti,facuitas,qu2. i S^.g.h 

Ligno randojaiiquid permifcentes, pesfi 

me faciunc. * 1 84. e 

Lignum fandum,quare Indicum apDciia 

tum. ^ *jgj 

Ligni decodum rarisfime afiumendum. 

I9i.b 
Linimentum admembri putrefadionem 

remoue.adam,efEcax. ^ 39.0 

Linimenta ad ons uicera, conferentia , 

*i"?. 59.d 

Linimentum ad pufiulas, & tubercuia in 

toco corpore,confere-':s,Quod. 4o.e 
Leniencia benigna,qne fint. 170 

Locus egritudmii agnofcendus ex Kioo. 

dogmace. i&2Ax 

Locus Auic.expofitus a Simeone Piito- 

ricnfi.^ 5 5.a 

Logica cii Meaico necefiaria. 5 5 .c 

Logica non eii medici:i^ pars. 5 6.e 

Lotio ad ulc£ra,& eroiiones ia ore appa 

re:i:es,conferens. zi.d 

Lstio pro paiculis mor:i£candis , cm 

in ore, uci membro geniiaii apparenr. 

Locicpro ulceribus calidis cx inundio- 
ne caafaLis. i^s.e 

Lues Gailica- Guos uehementius,qucs mi 
nori negocio infeirer. 1 5 9. c. & Liein- 

Luis gai;ic2 confirmat£,fignajque.i6o. 

b.&. deinceps. 
Lues gailica eil contagioia. 165.5 

a Luis Gailice fufpicione quo pado pof 

fimus nos ipibs tueri. 1 6^ .b 

Lui galiiccs iam contrads , & ulceri ap- 

parenti,ab initio quibus refiitenduna 

medicaminibus. * iS^.e.t 

Luis gailice defiairiones uan:£;iux:a au 

thq:um cuuerlas opiniones.77.d.& de 

inceps. 
Liiis ga.licecum ProLheo,& Cameieoa- 

te comparacio. 77.4 

Lueiii Gailicam efie iatemperiem frigi- 

C-:r..& huaiida:ii, quo argumento ni- 

ta:"ur nonnuI::.7&',e. qaioas ra:ioni- 

b.;S co::.i:u:ecur eorui:.uen:; opinio.7 8. 

Lueni g:;:.:cain eue intemperiesi caii- 
dani , & iiun-iida.n , cuious racioai- 
busidducanrur a:iqui. 7G. e. eorum- 
que arguirje-.ca confutata.7S,f.& de- 
mceps. 

Lumbacorum olcum , ouomodo fiat. 
34.C, 

Lupi hepar,ad quid conftrat. I94«f 



ad w Aculas e morbo Gallico, in facic, 
& toco corpcrccaufatas , que c6 

feraat mcdicamenca. 40.I1 

Maceria morbi Galiici , cum diuerfa fit j 

diueriis indiget coacocuentibus . 

Materiei gailice fanguinea: , quo pado 
iuccurrendum. 1 69 . a 

Matthioli , Nicolai Mafie , & quani 
a 3 * piuriuin 



IsiuriummedJcomn jclc argenti uiui 

narura, ac facuicatib. opinio. 173. e, 

& inna. 
Medicus ajigr^sdi cuolens rnorborum cu- 

rariorienij & loci affcSii cognicionem 

in quikis poriiTunum fe cxeicere de- 

bear. 74.11 

Medicorum commusae refugium, quod. 

71.C 
Medicus tenetur diligenrer ^gno.^ere 

confticutionem & tempcrameurum at 

tectc pa:tis. 71. h' 

Medicma^eir ars.ouam necciieeit iinem 

habere. 59.C 

Medici munus ei^ morbos adimcrCj G. af- 

fuerinc. 6o.g 

Medici munus, 3c conGlium , quo.d nai^i 

iic 5 in red:a cuiushbet morbx curario- 

ne. 59. d 

Medicina humoris alicuins euacuaciua 

fcmjerhabet uircutcm illamjexiikn 

te eclipii 3 irelLuna in couiunCtione > 

ueinon. 56.t 

Medicinse, cur in regionib, calidis j non 

ccnuenianj. 5S'C 

Medicus eii adiutor Natur^. 56.g 

Mcdicus prudensj Quotpotiilimum con 

ilderare debeatjin quocunque aciu cu 

ratiuo. 5.b 

Medicina laxatiua, humedatiua, e: cor 

cialis. _ .7-^ 

Medicus non debec exhibere medicame 

ta in coniunctione, uel oppoiitione 

Lune cum So ie.& quare. 5 5 . a 

Medici cupientes mulieribus prouocare 

mCHiirua per phleborhomiam , quod 

tempus obfcruent. 55.d 

Medicus tacic, quod uircus fiiper natura 

pocentiorhac. 49.C 

Medicamenra forciora moderata, & com 

poCta moderaraj ad arcicuiorum dclo 

res applicandajque. 3$.e 

Medicin eAiiiipliccsj&pe per aliqusd mi 

ftum coirurapuncur. 3 5 .d 

Medicus eft artifex fenfitiuus. ^.b 

Medici oames , Auenzoar cxcepto igno 

rauerunc cgrirudinem caulltram ab 

ajsimahbus genrris la canna pul- 

monis. * 5.C 

Medicorum uecerum ertor, in ligno gaa 

laco exibendo. igz.e 

Medicamenta dolores (edantia, & nodcs 

emoIiientiajQue. I7£;.g.h 

Medici follicicudojcirca que debeac uer ■ 

fari. ' i7o.g 

Medicorura opmiones uarije, circa mor- 

bi Gallici formam. 1 5 S.ejSi inrra. 
Medicina hac noicra tempeitace , quam 

uiiis euaferit. ' is^-.f.g. 

Medicainenci. coinponedi indicacioj qu^ 

63. a 
Kledicamenro purgante euacuacuri,que 

obieruaredebeanc. 64. e 

Medicamenra roboranciajque iinc.ic^.d 
Medicamenta ratione comp'erra , qua; 

ii7-d 
Medicamenta cxperientia comparaca,in 

curatione galiica,qu2£. 1 1 7.d 

Medicus cupiens in re Medica prarceiie- 

rejquedebeacobferuare. Sz.c 

Medicus,incgrotis,que prxuidere de- 

bszt. ' 6z.h 

Jticdiocitas ia omnibus cafibas ^cligea 



I N O E X, 

da. ^ 95. (J 

Melancholica complexio,quotuplcx, & 

quar. id^.a 

Meljtam crudum,qudm coifcumjgallico- 

fis proiiibendum. 519.3 

Meiiciris gallicajquse afFe<ftio fit. 1 53. a 
Membro duncaxatxn uao , quare mulca 

mala quandoquereperiancur, iQ.e 
Merailorum genera apud vecerei,quor, 

Si que, I77'a 

Menilruoium in iiippreilionibus, qua; 

uenaiccanda. * i^.d 

Mercurii inundio quare inuenta. 3 i.f 
Mercurius,quibus corrigacur, j^.a 

Mercuriinatura,& facultas,que. 34-a 
Mechodo onxnes veceres Medicijvfi iunt. 

59.3, 
MeciiodusjQuare inuenta. $^.c 

Mechodi detinitio. , 59.^ 

Mechodus connciendi elcduarla a mor 

bo Galiico prcferuancia - 4 - «e 

Mecliodus pr:Euii;ua xx^.orbx Gallici. 2.1, 

d.ido.g.&i.nfra. 
Metiioduspreuiiluacuratiua quot ter- 

minis claucatur,& qui iinc. ii.e 

Minera njorbi GailicijQ u|. 7 1 ,d 

Minorariuum in curatione morbi Galli- 

ci exhibendum j cum fuerit aduitio ia 

humore colerico. 1 1 .c 

Miaoratiuum ia morbo Gaiiico pliieg- 

matico aduito. ii.d 

Minorariuum in mclancholia fecali ex- 

hibendum,quod, ' li.f 

Morbijqua; pafilones iint. 7 1 .c 

Morbi acuti , diutufni , Siperacuti qui 

£nt. ^ 6^.c 

Morbi magnitudinemjqua: indicct. 6z.e 
Morbi omnisjnaturajquse 1 5 1 . c 

Morbis excremis j extrema requiruncur 

reniedia, i79-'t> 

Morbis curandis oportet nedum corpo' 

ris tem.peramenrum nofcere , fed & 

parcis afi-e6ce racione aiTignare. 1S7.C 
Morbi curari nequeun:, niii dignofcacur 

nacura & tc-XTiperam.entum umuerii 

corporis, i87-o 

Morbiparticularesj Scmorbi ccmm.anes, 

qui.' i.f.i5.d 

Morbi,eui propriijS: qui com.unes. 1 5.C 
Morbi Galiici ccculca proprietas. i6.g 
Morbi Galiici , ab cpidimiaii morbo di- 

fcrimen. 76.C 

Zvlorbi anciquijCtir jn uere, magis quam 

in aliis cemporibus effiGreicanc. 79. d 
de Morbi Galiicifubiedojduodecimasc 

ruritur opinionesjGue ik confucancur. 

72.g.&:aeinceps. 
Morbi^Galiici pars prima,quc. 4S.h 
Morbi Galiici definiciones uaric.7i.c.& 

infra. 
in Morbi Gaiixci regimine, quoc uicibus 

in die cibus iniumendiis. 35'd ' 

Morbi Gallici iympcomaca, quje Sc quo- 

modo curancla.i5.g.& intra. 
Morbi Galiicijproprio nomine,caiemus. 

47.a 
Morbi Gallici dolores, nonfuKt de dolo 

ribus lundurarum > de quibus agic 

Auic.ia.tertii,cap.5. 47. b 

Morbi Ga:licx caufe, quomodo remoucn 

dx. ' iS.h 

Morbi Gallici %na,quc.i9.a.b. 141. b, 

& ceinccps. 



Morbi Gallici doiores funi quam ckiaB 
me remouendi. 1 1 .a 

Morbi Gallici cgritudojcur cognicu difti 
cillima. ' 9.0 

Morbi Gailici affecius in aiira ab aljqui 
bus relaci. 9.^,76.^ 

Morbi Galiici principaiis caufa,quc.5o, 

Morbi Galiici egricudo a quibus cauiis 

dependeat. " 9.4 

Morbi Gallici dolorum uarietates. 9.C 
Morbi Gallici humor nulius purus , ied 

omnes permixci. 9.C 

Morbi Galiici accidentia", qux.j.b.S^.f. 

89.d.&: infl-a. i^i.b 

Morbi Gaiiici proprium nomen adiiuc 

ignotum. _ 9.b.i8.li.47.a 

Morbi Gailici nomina uaria. 9. b. 44. c, 

65.a,i5i,a.i55.c,d 
Morbi Gaiiici ■doJores ucteribas Medi* 

cis incognici fuere, 4.C 

Morbi Gallici caufeprimitiue, qux.j.a. 

io.g.i6.f.49.a 
Morbi Galiici caufe ancecedentcs, qas. 

3.b.io.g,i6.g.49.b 
Morbi Gaiiicx caufe coniunde,que.3.d, 

io.g.i7.a.49.a.5i.a 
Morbi Gailici concagium uicare, qua ra 

cione posiimus,perpuic]ire defcribicuir 

aBorgarucio. i63.b 

Morbi Galliciincommodajquc. 74.h 
Morbi Gailici nacur3j& cum ceceris mor 

bis coniundiojQue. ' i^a.h 

Morbi Gailici fpecies" quotj& qux. 152, 

f.&infra. 
Morbi Gailici plenitudinij quomodo iuc 

currenduHi. 63-.f.g 

Morbi Gailici origo, fecudum plurimos, 

65.b.c.75.a.89.b. 
Morbi Gallici fomesjqu^ fuerit. ^^.f 
Morbi Gailici orcus jOpiniones uarie. 

65. d 
Moncani laudes. 5 9.a 

Morborum qui p3rticul3rcs5& qui com- 

munes. 44.» 

Mcrborum cauia quandoque referenda 

ad corpora fuperiora , & qua racione, 

9i.b 
Morborum differenti2,qu2:.68.h,& deia 

ceps. 
Morborum, alii parriculares, aiii uniuer- 

faies.& qui liiem lint.. ^^.b 

Morbcrum alii iimpiices, aliicompoiiti, 

& qui. 69.b 

Moruorum alii peregrini, & inucctii aiii 

proprii & germani. 69.d 

Morborum aiius nouus, alius antiquus, 

& qui iidem proprie fiiu. 6^.d 

Morborum proiligandorum ixidicatio,per 

iicitur ex conirariorum ufli. 6z .g 
Morborumprius caufe exadius digno- 

Icend^>antequ3m acf curationcm accc 

das. i^i.h 

Moib* Gallicojoui maffis obnoxii finc. 

I62.h ^ ^ 

Morbo inuerer3to,& languini indutacoj, 
uenx feiiio fufpeda,prxrercim copi». 
fa. i69.d 

Morbo Gallico affeAi, curde no-^te ma- 
gis doieant,quam de die. 3 .a 

Morbo Galiico affecris femper tocius coi" 
poris immundities 3idtii. & quarc 
!«.£. • '^ 

Morb# 



Iijforbo GalJico affeAi , cat magis. in ne- 

dcjquam 111 die laborent. 'ii.c 

Morbum Gallicum no eile faaphati , pro 

ba:ur. 3.d.i7.h 

Morbum Galiicum efle intemperietn ca- 

iidamj& ficcamjquibusrationihus ad- 

ducebatur Montanus.7S>.b.Sc iafra. 
MorbumGaliicum efle epidemiaiem,lVd 

non lEcaleaijprobatur. jd.b 

Morbum Gallicum efle peregrinam con 

£3gem,refellitur a Fracailorio. 65 .c 
Morbum Gallicum efie morbum nouum 

probacur.67.a,& mfra. 
Morbam Gallieum efle contagiofumsaf- 

fedtur exemplo cuiufdam luaenis . 

57.b 
Morbum Gallicum difierre ab segvifudi- 

nihus,quac pofuic.-Gal.Auic. &aiiiue 

teres Medici. imo eifdem fuiflemco- 

gnitum,prob3tur.46.e.Si infra, 47.^ 
Morbura Gailicum ab Hippoaate cogni 

tum,faUuncur3qui afleiunt. 45. c 

Morbum Gailicum accidifie conftat ecia 

fuperiorib.etacib. ^4.f 

Morbum quemiibeccuratuius,quibus in 

re^us pocisiimum uerfaridebeat.6i.b 
MorbumGailicumeflemorbum in com 

poiitione,probatur. 'isi.a 

Morbum Galiicum non cfle epidemiaie, 

probacur. 9.b 

Morbus complicatus appellandus , qui. 

69.C 
Morbus communis-Hippocrati,quis dics. 

tur. 69.0 

Morbus cpidemialis nuneupandus j qui. 

69. b 
Morbus fporadicasjquando dicatur.^^.b 
Morbus GaliicuSjUtrumniorbas iitsaa no 

66.f.&infia. 
Morbus Gaiiicusjintcr morbos rcponcn 

dus. 68.g 

Morbus omnis affedus cfi: ia corpore na 

turaii. 68. h 

Morbus Galiicus , quo teniporc primum 

apparueric in Itaiia. 64.^ 

Morbus Galiicus quare.iic didus. 64.^ 
Morbus Gallicus, cur a Galiis uocacas 

Neapoiitanus. 64. e 

Morbus Galiicus deberc: appellari Euro 

peus,& quare. 64.5 

Morbus Galiicus quibus in regionibus 

magis feuiat. 64.^ 

Morbus Gallicus dici debet commums 

infed:io,& quarc. 64.0. 

Morbus Gallicus, in quomorborum gc- 

nere iic recenfendus. 151.C 

Morbus Gaiiicus, cura fic in dedinacio- 

ne, qua racione curandus. 171. e.& 

infra. 
Morbus Gailicus eft mala difpofitio cpi 

demialis.i .c.i 5 .b^44.f.5 6.a 
Morbus Gallicus;,&PanQimon,& epidc- 

miaiis uocandus,& cur. i.a.i^.d 

Morbus Gailicus quando proprie iic cpi 

demialis.i.a,i.e.h.i5.d 
Moibus G.%llicus quando particularis, & 

quando endimicus,i.h.i5.d. 
Morbus Gaiiicus,unde fumat initium. 

4. e 
Morbus Galiicus, cur ucteribus incogni 

tus. 4.t.47.a 

Ijdoibus Gillicus noa fuic Gai. cempo- 



12^ D E X. 

Morijus Gallicus eit cgricudo totum cor 

pus obCdens. ' ^.d 

Morbus Galiicus fub nuiio diquo capi- 

cuio capituiari poteit. ^.d.io.g 

Morbus Gailicas non potefi cnrari uni- 

ca tancum niedicina , neccomprehen- 

di poteit unico capiculo. i o .g 

Morbus Galiicus uocatur egritudo epi- 

demiajis. ' ^,a 

Morbus Gallicus, cur difficiliime cura- 

t"r. . . . lo.h 

Ivlorbus Gallicus indigct potione, & ma 
- nuum operacione, n.a, 

Morbus Gailicus indiget minoratiuis , 

digeltiuis,&euacua:iuis. n.c 

Morbus Galiicusscum fit fortisfiiaus, ua 

iidisiimis indige: remediis. 30.C 

MoroLis Gailicusjcur ia pudeadis primii 

initiacur. ig.f 

Morbus GslJicuSj in quo membro fedem 

fuamceneac. * 15.0 

Moibus Ga]iicus,apud lo.Alexandrinu, 

quxegritudofit. 45. c 

Morbus Galiicus, no eft aliquod de apo 

fteaur:busenumeratis ab Auic. in ter 

tiafen.qaarci. 46.h 

Morbus Gailicus eu spoitema fangui- 

iieum. 45.CT 

Morbus Gall.an ab Kipp. comprehenfus 

tercia aph.parcicL:ia. 52, g 

Morbus Galiicus, eit morbus informa. 

^■'^ 
Morbus Gailicus cum quib.morbis con- 

ucniac, & cura quib. difierac. 75. d. & 

lafra. 
Morbus Galiicus poteft appeiiari ica- 

biesmagna. 49.^ 

Moj-bus Gailicus,quomodo a Trapoiino 

Patauinodiuifus. * ^g.g 

MotU5& cantu,natura homines dcleda- 

n, qua ratione nobis peripedum fic. 

io5*.d 
Motus 3.di:ti conferuationem, ilatas ue- 

ro ad pucrefadionem facic. i o6.e 
Mocus animorum immodicos, que mala 

fubfequancur. 'lo^.a 

Motus,& exercitium mirum ia modum 

f aciunt ad ianitatem,fi medcrate iiac. 

23.0 
.Mocus,gaIIica luc corrcpcis , qui conuc- 

niac. * i6S.g 

Muiieres facilius fibi pra:caucre pofiiinc 

a moibi Galiici infedioncjquam viri 

&quare. i6o.e 

Muiieribus Galiica lue corrcdis, k men 

les -aoa iiuanc qua: uena incidcnda. 
. I70.h 
Mundus eflexccrnus,&de noto radus. 

47.C. _ 

Mundus inferior fuperiorib.Iationib.cfl 

conciguus.z.]i.56.h.75.d.io.h.i6.e. 
Mundus de nouo fadus. 5.a 

Muftumjiaborantibus gallica lue, dcne- 

gandumquale. loi.b 

Mutatio in liibitantiajapud Auicea.quc 

50. h 

N 

xiAtura mcdiocritatc , & canipcranna 
•'■^ lccatur. xo4.g 

Nauigatio,quocnnodisfieriposfic.i«6.h 

Natura egie colciac fubicamadcontra- 



rlamucacionem.io7.b. lii.f 

Nacura eft operatrix, Medicus uero mi-iL 

niiter. 49JX 

Natura,quibusperficiatur. 60.« 

Nicciai Mafie error. i gz.f 

Nihil folec euenire abfque caufa. 6o.h 
Kominum controuerfia Galenofempcr 

difpiicuit. 65.^ 

Noa quodiibet zgit in quodlibct, fed d« 

terminatum in detcnniiutuin. 4.f,. 

18. h 



r\ Cium prorfus uicandum. loS.g 

Oiearefoiueatia,qu2£fint. J^a.g 

Olei detrimenta,qu2: fint. ^.b 

OIeum,ad pilorum, & capiilorum deflu- 

xum,ualde confereasjquod. 41.4 

Olera , gailica iue khorantibus utiiia > 

qu^.i66.e.que Jrem obrsOxia,ibid. 
0]era,curgaliica iueafiedis fugicada 

Omnia orta,fcmel iatercunt. ^ i.a 

OphiaiiS,qu2 fit afiedio. I>4.fi 

Ordo in cioariis exiiibeadis feruaadus, 

On uicerato ao inunaione , cuibus fuc 

currendum.i2i.c.i48.e.iSi.d, &ia- 

fra. 
Origo morbi Gailici , qixx. 140. f. & h, 

i5i.b 
Oristorture,_& fpafmo ex inundioae, 

quomoQofubueniendum. 37.d 

Oris tetorem ex inundioae,quc anedica. 

mina expellaat. ' 37.1 

Osfiumcariei,& corrupcioni, que coafe 

rant meaicamenta. " 136. f 

Osfium corrupcioais caufa,qus. 13 6.c 
Ouajia regimine morbi Gaiiici exliibcn 

da,qu£>& quomodo,6.g. zi.g 

Oua,gailicofis concedead2.qu2. ^S.g.h 
Oua,uc faiubnora nant , quo pado dtca 

qui debeant- 9 g.h 

Ouorum rVeqacns ufus , ienibus pr«hi- 

buic Gaicnus,& quare. 99'* 

Oues carant pulaionuaa fliorum ulccra, 

cum cuodam hcrbanobis igaota. ^S.g 
Ozenejquomodo luccunatur. 136.V 



T> Andimon Gr2:cis quid denotct, i. c 
^ .I5.b. 44.t 

iPeonia herba cpilepfiam curat,a propric 

*tacc quadam 0cculca.4S.Ja- 49.b 

Paaisjia regimine Gailico exhibcndu* 

qui.99.d.i43u.i65.c.d 
Panis ,quimelior j&quideterior.ioo. 

Paais,qu3£ pars exhibenda galiieofis , id 

eftmeduila,aacruita. " loo.g 

Paais caiidioris, aaciquioris, & ztimi , 

noxx>que. loo.g 

Panis biicoixusjquando Gaiiico morbo 

aftedis concedeadus. ioo.£ 

Panis bifcodi,qux i.mprobanc ufum,qui 

bus racioaibus confutentur. loo.g 
Panis quancicasiacuracione gaiiica ex 

hibenda,qux. 3 5 .d 

Paais>& aougdalci iarcgimine Galiico» 
»4 <i^ 



qi^a meniura rumende. ijo.h 

jpar.is bifcoifiQS, minus iiir, quam femel 

coCtas. ioo.il 

Panis in caracione gailice Itiis exhibeii- 

aus,c]ui.6.c.35.c7 " 143. a 

Panni iuiei>quaado iu lixiaio non pone 

du ' j^a 

Pashones, & triiiicix animi detnmeaca, 

qux. 13.5 

Paliiila: inregiraine mcrbi Gaiiicipr£- 

bende,cjue. 55.01. 

Pafluiarum tiicukas.qux. 13 o.ii • 

Pacognomica i3gn;i,qus. S^.e 

Pato^noniicorum iympcomacu eftc-Ctus, 

qui._ 5i.a 

Pauonis carojcur ciamnara a Pauio. 97. c 

piiarmacovum diacrentia; , in curadone 

galljcajque. iii.c 

Philoiopia^ ii-npericia eit Medicis nou 

mediocriderriaienco. 5/j.c 

PhiiOiophia elt Medico neceiiaria.^^.d 

Phiebocliomia-nihii curius in euacaan-. 

do corpore,auc iecore refrigerando,^ 

in Gailico pri;iertim aftedu. z^.c 

Plileboihon-iia la curacionemoibi Galii 

ci,aacon.pecac. ii.b 

Phleborhoiiiis; damna,qu5E. ii.c 

Phlegma , &. melaacholiam eaacuancia , 

cuc- ^ Ji.e 

Phlcuma h iii in pectorejqus accipeida. 

zid 

Paicgmajque educanr. 3 o.r 

Phciiiiicuni poic^ i.dies inceriiura,qiiod 

nam iignu ni indicec. 5 y.a 

Pilorum5& capiliorum defluxui,quomo-. 

do iuccurrendam.40.f.g-4i.c. 

Pilorum,Sc capilioruiiideHauiumi unie 

eueniar. 4i.a 

Piloruni detluuium, & capiiiorum , quoc 

modis accidac. 135 -d 

Piiorum defiuuiuai,qu3e firtanc. I34.g 

Piioruin cafas caufaTiquje. iS4.e 

Filula; .YiGiuO Gaiiico aSeccis conferen- 

resjpraiierciiti ii acciderir limui c2.oi- 

tiscolor. 10. e 

Pilul:^ cocliia meJanchoiiameducences , 

quomodo prsparandje. 31.0 

piiulefoluciuXiiDcura morbi Gaiiici ex 

_ liibendr qux. . lo.e. 

Piiulj^jad uolores morbi Galiici confere 

ces,cu2:. li.c 

Pinei nuclei,quibus faculcacibus predici 

lu-ic. 13 o.t 

Pifces,morbo Gailico aEiieais. coafereii- 

_r£S:qui.6.f.2a.g _ 143.3 

Pifces,a morbo Galhco afeciis , euican- 

di,qui. 97.C 

Pifcesproba:i,Si.prefercini in regim.iriOr 

bi Ga]lici;97. c. icem improha^ci , qui. 

98.e 

Pifcium condimenraia lue gallicaj omic 

cendajqus. ^g.e 

Piices omnium peiiinii , gailica lue a£e- 

Ccis,qui. 98. f 

Piitaciorum uircuSjquc. i3o.f 

PicuicaiDjquse coiicoquanc.i i^.f. & de- 

inccps. 
Planecarum formssjqua; apud Gentilem. 

Plancarum arefcemi^ C3.n€i^qux. 154.. 
Plemtudinis, & manicionis noxe , quae 

i43..b 
Pocagrici cur non ipa&icncur. 47.C 



I N D E X. 

Poiipodium,quibus cerrigatur. ii^.h 
Porri,g:ulicamluem paciencibus fugiea 

di i;que ac uenenum. ^^•'^^ 

Potio iJipuluis ad aiuum fubducenuaai 

conferences. 13. a 

Pocus in cura galiica infumendus,quic6 

ueniac. 35.^.167.0 

Prandii,ac co?na: quancicasjgaKicoiis ex- 

hibenda,qua;. I oi.h.Si qua hora. ibi. 
Prarcipitacumjin cucacione gailica,omni 

mode fuoiendum. i2i.f 

Pra:iag!a,quantum referanc. 192. e 

Pnici cenam uocabanc , quod nos praa- 

dium.veipercinam uerd,qua:nobis ce 

nadicicur. .lo^.a 

Prognoitica morbi Galiici, unde luir.en- 

ca. i6i.f 

Pudenda,quodnam coslelce iignum reipi 

ciac^ i8.g 

Pudenda,quo prefertim rempore faciiius 

purrefacrioni obnoxialinc. 75.0 

Pudendoruix» afteccusjqui. 1 3 i.d 

Pulueres,ad cariem incerticiendam con- 

feren:es,qui. i^i.e.f 

Puluis ad purgandum,S: roboradum vre 

rum conferens. 1 7 ) .c 

Palueris Io.de Vigo,e.mendatio. i^S.h 
Puluis,pro motbo Gaiiico affectis ualde 

conferens.prxfercim in iuitidbus adiii 

bitus. . i^S.h 

Puluis Io.de Vigo,in curatione Gaiiica, 

iaiprobacus.i^S.fquomodo ilie hac. 

ibidem.ad quosaftectus conferre pof- 

ii:. . . ibid. 

Paitula2,quibus fignis dignofcantur. 5.C 
Fuftui^ 5 quas corporis partes occupenc 

uc piurimum. 134.-1 

Puitui^,quomedicamenci genere coili. 

poiiinc. i34.h.i35.a 

Puitui.£ recences in morbo Gaiiico, quo 

pacto ex:irpa;idaj.i7i.b.iJi intra. 
PuitLii-runi diuiiio iecuadum Celfum, 

qu£. i34.g 

Puitula: a morbo Galiico,quot modisac 

oiere poiiint.ci quas coi-poris parces, 

ucpluriiy.um occupeat. 48.i1 

Putredinem , qirx urpiunmum cauien- 

£ur,iecuudum Ai:.iito:eiem. 107.» 



Q. 



/^ Valia comniiiceii posfint in primo 
^\^uaiaci decocto. zy.c 

Qux a Phiiofophis traduncur, non il-m- 

permedicorum placitis adueriancur. 

59.C ■ 
Qux iummopere corpus repieant.i oo.h 
QuiesjSi morus,quomodo ab Ariit.aeh- 

niti. lo^.d 

QuiesjS: motus func adinuicem contra- 

rii. ^,?5-d 

Quies,& motus,quibus a Poetis asiimi- 

iencur. lo^.d 

Quietis nimix,immodiciq; ocii, opera- 

ciones,quar. ' ic6.h 

Quietis cemperacx, & iatemperace efte- 

aus,qui. 25. c 

Quor modis deuenianius in cognicio- 

aem uirtucum mcdicamentoi-um. 48.f 



r> Abies facit homincs minus rationc 
compoccs. io8.h 

Racio^cit caf ii omnino contraria. 59.b" 
Recaiicacio,:Si corroboracio^quaJis.a^.c 
ilegim£n,ia curacione morbi Gailiciprc 
fcribcndum , quod. 5. d. & deinceps T 

2I.Li 

Regiiiien uice in morbo Gailico,ad qur- 

haheacdeciinare. ii.b 

Regio falubrior,que. 95-* 

Regala uera coahciendi,acpropinandi 

guaiacidecovcum egrotisipfis. z6.g 
Repietionis , S: manicionis nimis , effe- 

dus,qui. 2,3.3. 

Replecionis gailicje, contingentis a coa 

iunCta caufa quo pado aufpicanda ca 

i-acio. 169.4 

Res nonnacuraIes,Medicis obleruandx, 

quoc,& que. 143 -c 

Res,quoc modis moueantur. 106.C 

Res non nacuraies quoc,& que. ai.h 
Res preter aatUiam3quot,& que. _i_92,.h 
Resbenigne,quibus utuntui empiriciia 

fumandis^patiencibuSjquasfint.nS.S. 

ice.m & malign^Ejibi.h 
Rhagades,quibus in membris oriri foli- 

IX. ' i56.g 

Rhagadum caufe,que. 136.i1 

Rhagadesjcuiui^cunque generisfint, qui 

bus remediis tolli posfinc. i$6.e.f 



C Aaphati,que egritudo fit. 3.d.i7;b 

Saapliaci differre a morbo Galiico,pro 

bacur. 4.e.i7^b 

Saaphacijcur ab Auic.inter corporis egri 

cudines irjinime poiita. 17.C 

Saphaci,pro qua pasiione a ueterib.Me- 

dicis accepca. 52.f 

Salla,omnia fugienda, gallicamiuem pa 

ciencibus. ^S.f 

Sapi; eiic-dusjqui. Q^.z 

Saifx perillie condiciones . unde ad nos 

delaca.quo nai^cacur foio. I26,f.g 
Saii^i periilie uis;£duerfus uenena.i26.g 
Salfi perillie temperamentum,ieciidum 

nonnuiios'.! i6.h.& infra. 
Sakatioiiis difrerenci:E,qu^. io6.e 

Sani,quoc horas debenc procrahere a coe 

na adprandium. $6.h. 

Sanicacis ftudium,quodnam fic,iecudum 

Kippocracem. 107.3 

Saaguis,unde ortumhabear. 74.^ 

Sanguinem,que depurenc. ii^.c.d 

Sanguifugarumapplicatiojquarea Frizi 

ir.eiicairaprobacui". zg.d 

Sanguis uiciatus,femper indiget uenele 

Ctione. i69.b- 

Sanguini craffo^qui iegre per cutim deii 

citur,quibus medicaminibus fuccuire 

dum.i72.g.&inffa. 
Sanguinis excradio eil: pocisfimum reme 

dium melancholicis. lo.f 

Saporesjin regimine morbi GaUici,confe' 

rentes,qui. b.g 

Saporum omnium, conditiones, & facui 

tates,que.ioi.b.ufque ad loi.g 
Scabies, m quas egricudines aliquando. 

permucetu.^ " 4^o> 

Scammonium, 



Sammoniiim,quam bilimprjscipuf e4u 

cac. 31.3. 

Scenima aducrfus Gallico raorho kborir 

tes,prola;aam, 75-^ 

Scopus curandi precipuus inquacunqi 
■ sgrituciinesquiiit. 19A 

Scorcum, fuit in cauli,. ut generoia iues 

gallica,Europam totam inuafenc. i ^u 

3.158.6 
Seminis profluuio affedas Gailicofus , 
. quaratione curandusaj^. a. Scinfra. 
Sedes propria galMcse aftediQnisj qux. 

' 74*§ 
Senfus in morbo Gailicojtiuid indicec. 

Senfumnegansjfenfus. penamdare tene 

. tur. 66.g 

Sextana, & nouena febresnon acciderut 

- Galenitempore. & ideo ab eo noa co 

gnite. S-i 

Signa nioi-bi Gallici5que4&; quo pado di 
, uidantur.Sj.d.&iBfra. 
Signa 5 ab immucaca affedione corporis 

afiumpca,qux. 84.S 

Signa, alefis adionibus ortajqux finr. 

83. f 
Signa per qua» inueftigancur aegritudi- 

num caufe,qux fint. 9.b 

Signa morbi Galiici. 146. f 

Signum omne, uel declarat praefens , uei 

pronunciat futurum,uel reuocac in 

memoriain pr^tericum. i6i.d 

Situsjin parcibus aftedis, quid prarmon- 

llrer. 65 .b 

Sol , & liomo generant hominera. a. h. 

i6.e 
§0l,quomodo eil caufa generacionis , & 

corruptionis. . 3.i 

Solis motus, & ccterorun» planetaru ia 

prbe decliui efl principium generacio 

nis3& corrupcionis. i6.c 

Sol eft uit2:dator,& caloris pater. 17.C 
Somnus mcridianus,qux mala cauietur. 

Somnijac uigilio: definicio. 104.C 

Somni iongioris,&: uigiiiarum nocumcn. 

tasquclint. 143. c 

Somnusjcur animantibus datus. 1 67. c 
Somniinanodicinox25,qu3e. i67-d 

Somni, qua tcmpore longiore&fiant . 

loj.d 
Somausnodumojquot horarumcCe de 

bcac* io5.a 

Somnus,mregim£ne racorbi GaUici con- 

cedendus, quot horarum efle debeat. 

6.h,ziA 
Somni teB^erati,efiedus,qui.6.h. 25 .d; 
Somnuimeridianus , q^uando conferac * 

gaUicam luem fuhiltnentibus. 6 .h 
SomBuracirca,qux ohferuaada finc. 

idj.a 
Soranum fuicipicndi,tempus oportunu, 

quod. i67.a 

Sonmo , quo tempore indukeiidum. 

i67.b 
Somni diurni damna,qu3e. i67,b 

Somnusquochorarum efledebeat.167. 

b.c. 
Somni raoderaticomaaoda,que. 104.» 
Somnus impeditus , aut iuterruptas, mi 

rificeleditumuer£a.mmm animakm. 
^o4.h" 



1 N D E %. 

Somni imnioderati incominoda,qu^ fint.' 

1 04.h 
Somni definitio, lof.a 

in Somno , qu;E a Medicis obferuata . 

104.3 
Somnus diuturnus>cur improbatus. 

ip$.b 
Somnus nodumus, & uigiliamatutina, 

ad quid conferanc, 105.^ 

Somnus meridianus , quibus intcrdum 

prodeffe ibieat. 1 05 .b 

Somui duratio , quaata. cfle debeac . 

105.C 
Somnus,quibus concludicur. loj.d 
Sordicies Romz orca ex aquarum inun 

dationc, horaines maximopere defor 

mans. 1 o.g 

Sperma recentumid agic, quod ueuenu. 

aj.d 
Splene exifl:encc tumido, in Gallico aiFe 

du,que uena fecanda. z^.d 

Spuma ligni Indi , ad quid conferac . - 

3.e.f. 
Sputa,in gallice afledis,non funt atten- 

denda, pro uc ia. ceteris morbis neri 

foiet. ^ " i6i.b 

Subttaja:ia omnii; non ledic immediare, 

fed medxanre quaiicace aliqua. 5 o.e 
Subilantia noniedic immediace, fedme 

dbce.. _ ~ _ i.e.ji.b 

StiiScus, quor modis fieri pofiunc. 

II7.C 
SufHtuum faculcatcs,quefinr. 117.C 
Su&cusjcurfere ad omuibusimprobaci. 

ii7.d 
Sutncum effedus mali,qui. i I7.d 

Suffumigia adiuben:es,que obferaarc ce 

neaacur. * i^S.g 

Suftumigi2,quibus ex rebusparabaacur 

apudprifcos. ilS.g 

Suffltmigia , quc precedcre debeant . 

Suftumigiii Frizimelfce , progallica lue 

affcdis,uaide conferens. 3 3 .a.b 

Storaachum curandi modusjqui. 5 6.h 
Symptomata morbi Galiici,que. 74.c.f 
Sympcomata internas parces reipiden- 

tiajquoc finc.excernasitem. 1 3 i.cd 
Sympcomata , quoc modis fumaatur » 

60.0 
Symptomatibus ab inundione caufatis, 

quo pado fliccurrcndum. iSi. b. & 

infra. 
Symptcmaa fequicur morbumj uelat um~ 

bra corpus. 6o.g 

Symptomacisdefinicio. 6o.g 

Sya^achia,& idiopathia quid dcaoteac. 

6i.d 
Syrupus loco apozcmatis.ia cura morbi 

GaUici inferuiensjqui.. ii.g 

Syrupus & rotula pro memhrorum do- 

lentium confortatione. i z.g 

Syrupi,ad maccriam morbi Gallici coa- 

cQquendam,conferentcs,.qui. 29. b.& 

dcinceps. 
Sisupt , in materia Gallica> concoquco- 

da,quoaiodotemperandi. jo.e 

Sympus^ex decodo guaiaci^quaado co- 

piofior epotandus a prandio, aa a ce- 

na. i>0'§ 

Syrupus exdecodo guaiaci, quomodo. 

coafiaeadus. 147.2 



1* Empcraturam corporis exadedigne» 
* fcere,cur difficiliimum. 187.4 

Tempcramenti calidi,& humidi indiciu^ 

rS7.c 
Temperamcntum, quid nobis indicet. / 

63 .b 
Tempori,£tati,acconfuetudini condona 

dum ali^uid. loj.a 

Tempus ad exhibitionem guaiaci opor- 

tunum,quod. 35.^ 

Tempu&curandi morbum GaIJicum,op-' 

portuniusjquod. I47.i> 

Tempus,ad menftrua prouocanda magi» 

idoneam,quod. s 5.d 
Tepida uentricuiumexolttuat, fecuduai 

Galeni fententiam. 194.^ 

Therapcuticcjin quibusconfifi:at. 6z.g 
Taermarttmuafa,aj>udueceres, que &e 

re.. li-o.g 

Timoris noxie,que. lo^.d 

Torrc,gallico£is,que coacedcadc aMedi 

cis,6c quc non. ' ' ^g.f 

Tripudiiparces>quc. 106.C 

Tranquiiiicas £& raedia intcr uolupca- 

tem>& dolorem. loj.a 

TrilHciasSc animi moeror,quaatam gaiii 

cea&diinocear. iB<?-g 

Triititia,& pigritiajquos efieduspariat. 

168J1 
Tubercubjnifi macura fint,noa iecanda, 

Tttbera terre, morbo Galliaj laboranri- 
bus fuoienda onmia. . i66.f 

Tusfis epidemialis & contagioia, noltra 
etate,. quibus. ia lods appamic, 

Tumoresjn articulis^&bracKHs, qaibus 
medicaminibus curaadi. $8*f 

Tusaoctt daritiesloco iafixajquibus uie- 
dicaminibus remouenda, 3S.f 

Tumor lpleais5& elephantiafis, quomo- 
do curari posfinr. 40-^ 

Tttsfis uadecaaUca.fliS.h,48.e 



XT Ariolc , quo magis nMltiplicaatur , 
^ eodeterioresfiant. 49 .c 

Varioiarum puilule,quando tnt magis, 

Sj:miouscuratiuc- 49.d 

Vafa Thermaruai , apud aariquos^qtte 

f uerc. I i,a.g 

Vafa,quibusdecoquendum elt ligaum 

fandum,qualia cfle debcanc. 1 8^ -d 
Vedio,qa3: fit uehiculo,quoc modis fic 

ripojifit. io6.h 

Vena medenc apud Aueazoar quod ge- 

nusmaltfic. 5.b 

Vcnefediojquandofugicnda. i7o,f 
Veaa,gallice affedis fccaada,.ttiris.pre- 

fertim,quf, I70.f 

Vcnereus coagreflus, fiifcipieacib, ligai 

fandi decodum apprime ftigiendas. 

i85.b 
Vcaamnasdeai,&febrsm feptcaani, uel 

nouenam a Galcao aumquam aifam. 

i8.h 
VeBtriculorum diuerff oires.. 1 03 .c 
Vtaia-i 



Venter,quo tcmpore ualidior. lo^.d 
Vcnrolsjquan^o apponendx. 55.b 

Venusjgaiiica lue affectisj fugienda. 

I44.e 
Venereus affeftusjquot modis concralu 

pofTit. _ 144-^ 

Vericasjquando inueniatur. _ 59.C 
Verminam inter carnem & cutim geni- 

torum jegritudinem ignorarant prilci 

Medici excepto Auenzoare, qui eam 

uiditjCognouitjSi curandi modum re- 

ii^uit. i8-g 

Ver:-uc3?5 quibus toiiantur medicammi- 

bus. 13 --S-^ 

Venucarum generajquotjS: qus.. i^z.e 
Vidus moderaci utiiirateSjqu^. 96.i1 
Vk^us ratio,quid proprie. i65.b 

Victasracio in curationemorbi Gaiijci 

pr:Efcnbenda,qua?.i9.a zi.ii 

Vi<S:us ratio, in reg. morbi Gallici, qua: 
■ eiiedebeac. iii.a 

Viduiratio in quan:o. 23.^. Sddein- 

ceps. . 
Vifcus ratiojcum ebibiturguaiacideco- 

ctum,non femper eadem. 17. a 

Vigiiia immod!C2j& incempeitiua;,no- 

cumentajQux. 167.0 

Vigiiix uis,qux iic. loj.a 

Vjgiiia: nio deratXscffectusjqui. i o 5 .a 
Vjna^quiE bona^quae item maia, in regi- 

mme mcrbi Galiici.ioi.a.it infri. 
Vinorum differenciscjqus. " ici.a 

Vinofijde facjii incidunt in morbum Gai 

iicum;& quare. zo.h 

ViniiocOiQuse pocanda ia regimiiie mor 

biGaliici. z8.ii 

V>num Jncuratioae morbi Galiiciom- 

aino negandam. 5 j .d 



i N E X. 

Vinum,in morbi Gaiiici curatione propi 

nandum,quaie.6.e.Z2-,g.i 66.f 
Vini iancti coiiiiciendi,ratio,qua:, 147.C 
Vinum nimium duice j paric in corpore 

oppiJationes. I43'b 

Vmi noui nox;E,qu3;. 1 45 .b 

Vinum,morbo Gailico affedis, cur dene 

gandum. 166. e 

Viperinas carnes lepram curare,quo pa- 

Cto Medicis nocum fueric. 48. e 

Virium roburcuiiodire,elc primuscura 

ciui medici fcopus. , ■ 61. b 

Vires,quo paCto leruari poflinc. 6i.c 
Vircucjs conftancia,uc cueatur,qus: ier- 

uanda. 6i.d 

Vires iaborantis,unde potisiimum digno 

fcantur. 6z.il 

Virtus,curat £grum,non Medicus.i70,g 
Vitaiiumanaminime egct iegum prx- 

fcriptis , nec m.edicma; dogmatibus, il 

eam reda racione regamus. $6.t 

Vicera,cuod genus affedcus finc, Sc unde 

fiant. 137. d 

Vicerum Gailicorum accidencia , quz . 

/37-a.b 
Vicera cacoeciie, qu? hnt,& unde orcum 

ducant. 137.C 

Vicerum cacoetlium , iiue dyfepuierico- 

rum^caufe. I37.e 

Vicera Gaiiica, quibus medicaminibus 

ianentur.13 8.f.& deinc>eps. 
Vicera gaiiica, qutjnsodo curcncur a re- 

centioribus chirurgis. 15 S.g.ii 

Vicera gaiiica,iiceceg!e fanabiliaicuran 

viiracio.i37.b.& mfra. 
Vndio niirabiiis ad cruflas , botiior , & 

apoilemara. ij.a 

Vntitio Frizimeiicessd inungenda corpo 



ra moibo Gailico aftc(fta,qu<smodo pa 

recur. 54«3-b 

Vndiones indebit5,& nimio liydrargyr» 

compofitx,quemaia inferant. 180.C 
Vn<ftio,quot generum lit,& quot modi» 

adhibeii postit. I17.<1 

Vnduofa uencriculum debiiitant, ac re- 

iaxant, I93;^ 

Vngendi modus,& ratio,qu£.iSo.f.&. dc 

inceps. 
Vnguenta le:utiua ad expurgandas ma 

terias, que poii aiias purgationes re-' 

manfere. " zo.g.Ii 

Vnguentum pro affectibus , qui genitaii 

membro accidere foienc. i i .a 

Vnguenca uaria, ad incegram morbi Gal 

hci curacionem,conducentia.i 8o.g.& 

inira. 
Vnguenca ad dolores mirigandos,& no- 

uos emoiiiendos,conferentia. 176. g. 

& infra. 
Vnguenca,ad puftuias confcrcncta,que. 

I76.h 
Vuguencum aibum ad pudenda ulcera- 

ca conferens, quomodo parecur . 

39.b 
Vnguenrum ad cruitas, & doiores pr^fta 

cislimum. i3.b 

Vnguencum ad morbum Gallicum an- 

ciquum , & curatu difikiiem confe- 

rens. i^S.t 

Vnumquodque docacam eft dapiici uir 

tute. 5o.g 

Vomitui fliperfluenti , quibus refiitea- 

dum. 56.g 

Vomitus utilicaces,que. 6.g 

Vrine-gaiiicaiue laborancium , qualeji. 



F I 



T O M I 



S E C V N 



/ C 

D I. 



I S 



INi 15 E X 

C O P I O S I S S I MVS 

I N O M N E S D E M O R- 

B O G A L L 1 C O, 

ALEXANDRI T R A I A NT I P E T R O N 1 1, LIBROS, 

U B £ X C Z L L. BOKG^KrTlO U B O K G ^ Kr T I J S 

L L E M £,1^7 A K l ■ P^Til !:{,£ C 2i,S C K I -p T V S. 




Bfinthii decodam , 
prjeterquam qaod 
morbum Galiicum 
• 'fummouere posfir, 
2.6. quse :tem mala 
conferat. i^j.d 
Abfinthium confert 
ad membranuper 

percufla a & fluxionem adhuc parien- 

tia. i88.g 

Aconitumjargentum uiuum, argentiibu 

ma,& marinus lepus, in corpus acce- 
- pta,nuiiam nobis opemteruncjfecun 

dum Gal.f>nren:iam. , lo^.b 

Acria omnia,morbo Gailico aSectis t'u- 

giendajSr quare._ pi.h 

Aditringentia medicamina, quid operen 

tur. - 87.d 

Adilringentia imedicamenta, quas fint.. 

i87.a.'&infra. 
Aer^in curatione Galiica eligendus, qua; 

iis.95.b.&infra. 
Aer, aapores corporis fecum trahii , & 
. purgat. : , s%.c 

Aeris eftedusuariijUnde.^^.d.Sc infra. 
Aegeijfi inter fumendam medicameata; 

debilior fiar, potcfl aiiquidfumere in 

media purgatioac. .... 66.i 

Aegritudinibusjque unCtioncm argenti 

uiui fequi fblent,qaomodo occurren 

dum. I a 6.h,& deinceps. 
Aegrorum curam gerere fanitatis caufa, 

fanorum uero curam f iicipere,ut fine 

morbis degant,laudabilc eil. i i^.f 
Aegvoci iocus,in quo degir,quas condi-. 

tlones habere debeat. 95.b 

Alimentum, quomodo inhominiscorpo. 

re neceflario mmium iiat. i i.c 

Aiimentum animantium a plantis , in 

quodifferat. li.g 

Alimentum in uteio-uitiatum, quorum 

maiorumfitcau0. z6.z 

Alimentumomne aprincipio contrariu , 

eii. ^7.d 

Aloe,unde fbrtiattir facultatem fedandi 

dolores.i88.h.& infra. 
Aluus,fi nimis adftricta fuerit,in morho 

Gallicoaftedis,qua ratione mollieu- . 

da.94.b,& infra. 
Aluum mollire cupienti, expedit aloem 

a cibo prsber€,minima tamcn quan-- 

titate. 6^.h 

Aluusjcum adftrida fuerit , ab undionc 
^jjjCxiydrargyro, quo pado moilienda. 



iz7.b.&infra. 
Aiui fluori immodico,ab inun&ione cau 
fato,quomodofuccurrendum.i34.t.& 
infra. 
Amara, &fa;:ida, quo pacto dolorem 
fummouere aptafint. iS^.a.&infra. 
Amara,uindicant corpus a putredine, & 
quare. 87.C 

Aniraaiibus,curnatura dupiicem dtcit- 
rit appetitum. 13.^ 

Animalia omnia nutriuntur duici, aut 
commixto. ai.b 

Animum qux perturbent. & quomodo 
ciufdem accidentia propelli poiiiat. 
94.h.95..a 
Anodina (implicia 0iedicaraenta-qu2 ie- 
uicer reibiuunt, digerunr, aut difcu- 
tiunt,qu£ finc.iS^.a.&infra. 
Anodina medicament3,g^uo pado adhi- 
benda. 189.C 

Apophlegmatiimus ad fiftendamaluum 
ab inunctione nimis fiueatem. 134. 
g.h. 
Appetitusjtam in nobis, quam la anima 
libus brutis , & auib. quandiu duret. 

Aqua, qujeexiccatuicera, proliibet ea 
ferpe:e3& fluxioaem reprimit,quomo 
do fiat. I95.b 

Aqua conferens ulceribus antiquis mor 
hi GallicXjlcabiei faciei,& furuncuiis, 
quomodo componaiar. i9S-c 

Aqua ad ulcera gallica ficcanda,&con.fb 
lidanda:i:em ad extrahendum ofia pa 
trida3& aggenerandum carnem, confc 
rens,quomodo conaciatur. 195. a 

Aqua caicis extindx, toiiit macuias pu 
iluiarum,etiamiipruritusadiit.zi5.b 

Aqua ex iichaigyja , & aceto excepta, 
non fbium confert ad puiluiarum ma 
cuias , fed etiam adrfaciei pannos .. 
215.C 

Aqu2e fubiimati noxx, qu«. i^i.h. &: 
infra. 

Aqus fubiimati coaficieadx , raodus co 
munior,qui. i^i.e 

Aqua falfa faditia , quomodo parecur.! 
ite ad.quid c6ferat.i4i.h.& deinceps. 

Aqua infigaiter fngida, podagricis coo- 
ferc, & quare. . 1S9.C 

Aqua ad abluendas pufluias morbi 
Gailici,quomodo paretur. 170 e 

Argentum uiuum, uocatur a Gal.deiete 
riuai,& nunquam ptoficuum. 109.1 



Argentuum uiuum,-xitram ex accic^entf, 
an fua natura ulceret. 15 9.b 

Arger.tum uiuun?. unde fortiatur facui 
rarem fanandi morbum Gallicum.. 

Argentum uiuum. poit undioner. -a 

corpus retentam, quopaaoelici p^f 

fit. iS5.i> 

Argentum uiuum eft mortifer:;ni ue;-,ee- 

numi& exu.:tam col:c:s , ac ueohs cl 

remedium;potuidatuai jiuxtw i'a-.*i 

featentiam. 
Argenri a.iui uires lecuadum Aedum. 

109.C 
Argentum uiuum , quas habeat facul- 

cates iecundum Aaicennam . lo^.a 
Argenci uiui unguento inungeadis,q:je 

uidus racio prsfcribeada. lai.t 

Aluus,fi ex iaundione hy^di-^argyri aitria 

gacur,quib-mediG.l'biuenda. lii. e 
Argenci uiui inundio , quo cempore, & 

quibus adminiitranda. 1 i i.h. 1 15.,^ 
Argenti uiui iaundio numquam no pe 

• ricuioia. "■ 123.0 

Argenri uiui inundio,quibus in-regioni 

bus,tatius fiat. 115.4- 

Argenti uiui curatioia morbum Gaiii 

cuaijcur itmeata.. ■ 107-g 

Argenci uiui not;s,& quaiitates. loS. f. 

& q::are uiuum uocacum. ibid. . 

Argenrum u^uumjquare Grxcis uoca- 

tum.hydrargyrum. loS.g» 

Argentum uiuaiu elle calidx facuira- 

tiSjafleientesjqua ratione id aitruar.> 

Argencum uiuamquiailerunt efie frigf. 
dum,& hunaidwmjqua ratione f undaa 
cur. loS.g 

Argeacum uiuum epo:um, quid opere- 
-curj 109.3. 

Ai^eati uiui cum igae inimicicia , qu«. 
-i lo.e. 

Argenti uiui ui^nSjquod. 1 1 o.e 

Argenti uiui natura uaria. i lo.e- 

Ajgecitum uiuum , nai repagulum fea-. 

tit, ad £s, redit.^ioft inundionem, ixos 

relinquitur,in noftro corpore. & cum 

utina etl:'iinditur3& uomicu reiicicur, 

- Iio.f.&iafra. 

Argencum uiuum,fuapcenatuia denfa-. 
tur,& coagmenratur.ex accidenti ue- 
r6difibiuitur,& in uapore uertitur, 
iio.g 

Argentum uiuam , qaandiu diilblututn 



I N f> E^ x; 



quieicis;.."Di ucro acTfe rediit, & coa- 
•v,.;ittum cftj nifi extrinfecus agitctur , in 

ie ipfb manecjnec mouetur. i lo.g 
Ai^gentum uiuum,eit taedicaroenrum 

contra pediculps', & lendes. & etiani 

ualet contra fcaBiem , Si maia ulcera. 

109.3 
Argenri uiui uapor & fumus , quxdam- 

na afferanc. lo^.a 

Argcnrum uiuunv coruaiiilum cure re 

aliq"ja lentorem',aux denhtatem pre- 

rettrente,quid operecur. i o^.b 

Argenti uiui propriec^tes muit5,& que. 

lo^.a.itdtinceps. 
Argencum uiuum uernies jncerficit, ^ 

io9.d 
Argenti uiui fcrup. i. parturicntibus da 

cusjtacit eaj» facilius paiere. 1 09;^ 
Argencum uiuum,apud Corlos,ualec c6 

cra uermes,& uentris doiores. lo^.d 
cx Argento uiuo inunmo,quos effeitus 

interdum pariat. 1 1 1 .a 

Argentum uiuum , quo patto fudorem 

moueac. quo pa6o iiquec. i iz. e. & 

infra. 
Argentum uiuum ,.qua: liquecque disfi 

pec. iii.e 

Argentum uxuu uc natura fua eft quafi 

inluperabiiejica & eius exIiaJatio . 

xii.g 
Argentum uiuum , cum natura fua (em- 

per ad fe ipfum redeat , & in fe con- 

firingaturi cur quac liqueat, auc disfi- 

pat,non magis coadunat. 1 1 a.g.li 
Aroencum uiuum,quando non fit ad pe 

netrandum asque eincax. 1 1 4'^ 

Argencum uiuum , fi. poft undiones,in 

humano ccrpore incus relinquicur^ 

ubi adfe redieric, & aiicubi firmuni re 

manferic,non magis obeft,quam pium 

bum,ubi forte in aiiquo liommis n c- 

bro retineatur. -. 11 ^.f 

Argentum uiuumjcurinaurantibus uafa 

a:nea,ucl argenrea,obfic:iis ue:6 , ^|Ui 

ex eo inunguntur, tremorem, paraiy- 

fiamue non afferat.i 14.!:. Sc infra. 
Argentum uiuum maxime refugic calo 

rem3& prxfertim ignis. n 4.6 

Argentum uiuum, quopadorodac cor- 

pus noftrum,fi incro fumatur. 1 1 j .c 
Argencum uiiJmn,quomodo iiabeac ui- 

res interimendi arbores. 1 1 j.b 

Arfenicum, i^ydrargyrum, iytiaargyrum , 

calcitliis,myu,& p/bri , quare iint me 

dicamenca per erohoncm interimen- 

tia. io9.i> 

Arlerucum crJftaiiinum,quo pafro prs- 
. parecur. . I59.C 

Arcis ab exoericntia difcrimen,quod . 

89i> 
Arsfoiifenfuiinnititujr. S^.b 

Attis oe inuemumj quibus cgeat. 9P.e, 
. & infra. 
Afla caro,quibus utilis, & quibus da.m- 

nofa. . 9a.h 

Atrje biiis {edes,qu2: fit, ^.c 

Auxiiia morbuic Galiicum fummouear 

tia,unde pctenda.6o,g,&: infira. 



T» Alncajin curatiDnc Gallicajquae ma-. 
P ^ gis ciigcnda, l46-g 



Calnea,.an conueniant hic in Europa , 

^ Gallica iue affectis,prouc conueniunt 
^ inlndus occi^uis. -, * vi^d-f 

Baineum faditium , aduerfum morbum 
^ Gallifum conferens, quomodo-pare- 

^cur.i.46.ii,& infra.. J';. /. .^^/ 

Balneorumjquaie melius fit, I46>g 

Bal^ea omiua,cum fuiphurea,tum iaifa, 

' ab initio, ucenti, moicftafim foient: 

poft uero perfeuerantijfunc ualde pro 

--iic-ua. • ,, ■> -. ■ - 147.« 

Bainea tion funt inuenta,neque artls,ne 

que experientiae , fed parcim opinio- 

iiis,partim coniedurje. , ^I47,.c 

Baineaex brucorum fanguine,c6feruut 

etianvaduerliis .morbum Gaiiicum , 

I47.a 

in Baineis cemperabancur oiim Solia hu 

mano fanguine,& praelercim pro Regi 

. bus,qui incideran? in eiepluntiafim, 

Balneum ad pruritus (edandos cpnferes, 

quomodo paretur. iSi.e 

Baineum,ad urinam prouocandam, con- 

ferens , qu^n^pdo fiat. ioi .d 

Balneumincer nacuraiia omnibus anre 

ponendum,quib. poilere debeac uiri- 

bus. 146. g 

Biliofa intemp.erics pbortum naturx c6 

trada,pierunque perleuerat per tota 

uitam. ii.b. 

Boii,choiericis5gaiiice affedis, conferen 

tes,qui. 77-^ 

Boii,pituitofis,morbo Gailico iaboran- 
- . tibus,utiics, quomodo fianc. 77. d. & 

deinceps. 
Bruca,cu.r non afficiantur morbo Gaiii- 

cojmorbillis uarioiifue. 11. a 

Brucis,cur natura fenfura dedit , & uen-.. 

trem, li-f 

Brucis appeiicus duplex,& qui. i^.g 
Erucis,quo rcmporc piii defiuant . 

i6.g 
Brucajquo tempore magis in menftruis 

fint. i6.f 

Bruta , cum uentres & appeticum iia- 

beanc,pro uc homines, cur non iifciem 

maliSiprouc ipfi corripiancur. ji.b. & 

infra. 
Bubonum^curatio,fi Galiica: labis fufpi 

cio faeiic,quo pacto agenda. i64.f.& 

infra. 
Bubones,quomodo fecandi , & quandiu 

fuftinendi apeiti, 169.3 

Bubo in inguine , quando fbieac morbu 

Gaiiicum prxcedere. . 163.^ 

Bubo in inguine , quibus medicamencis 

indigeat. . 163.^ 

BubojCiim uehementi impetu fiuxus ii- 

iabicur,qaid agendum. 163..C 

Bubonem in inguine patienti, qux ui- 

dus ratio pr^Efcribenda. 163 .b 

Bubones, quando requirant uenae lcaio 

nem,& purgationem.i63.c.& infra. 
Bubones nonfixat aperiead:,nifi ad cpti 

mam peruenerint nucuriratem.i64.g 
Buxi decodum quomodo paretur , &. 

quibuspoiieacfacuicacibus.i43.d. & 

iufra. 

C 

/^ Aiid:£,& iiumida: temperatur^ homi 
^ nes , cur morbis z putrcdinc , ftiac 



tialde obnoxii. ,f'™^-. ^i.c..<l 

Ca;|or forisaduenierfs,quppado calo- 

.rem innat^putredmi5«i^citet.::^ii^ 

infra. 
Caior a?ftiuus 3ug;etma|is frigus in cel- 

iis .uinariis./' i . 46.C 

Calor,qui uitium primi aiimenri cxci" 

tatr iii morbo Gaiiico, quomodo pro- 

hibeatur. $8.h 

Candela ex minio naturali,et cera quo- 
;: modo 6at,& qoo" adhibeatur,in cura- 

tione Gallica. i^o.a.b.c 

Candeia,in canali uirgx immitcenda,ad 

urinx difficuitatem, quompdo fieri de 

be3t.20i.d.i02.e.'ao4.F:ufqacad'finc 

capitis. 
Canesmafculi , cur foeminarum uuluas 

adeofrequcnteriambant. I7,c 

Canicui3J,& columba: domefticae,cur ce- 

teris animalibus filueftribus fajpius 

concipiant. ^ i6.g 

Canis rabidi iues,quos cftedus pariat. 

2.h 

Cariofi uiceris in pene diuifio, & figna, 

qux. i5i.f 

Canofum ulcus in pene,quibus medica 

minibusabiihusl^de foras^ peiiatur. 

i53.a.&infra. 
in Cariofis uiceribus,non debent adliilK-. 

rimedicamina liccancia , nec debent 
. itacira ad cicacricem induci, & quarc, 

I53-C 
Carnes,guftui falik apparcncesjquid in-, 

dicenc. li.g 

Carnes,qua: bonacquae iiem maix,in rc. 

gim.Gaiiico.92.h.& deinceps. 
Caro afla,eit ficcior qusm eiixa.&qua-., 

re. ■ 9^'tg 

Caro afla,quibusutilis,& quibus noxiav.. 

Carnes in regim:ne morbi Gaiiici exhi*.. 

bends, qux. & ucrum cfli, an eiixs. 

91. a > 

Caruola,ferro exurenda funt ; ofla uero. 

& neruofa,fungis: H4.K 

Caruncuia5urinamimpediens,quomoco_ 

remouenda fit. ■ - 202. e.£ 

Cafeus cruditacem parit, & concodioni 

refiftit.icem decodum guaiaci fumen 

tibus,non eft cibus nocentior.^ 93 .b. 
CafiGa moliit aiuum, fi a cena fumatur, 

parua quantitate. 65.» 

Casfiam fufcepturus , non debet cibum. 

infuper aflumere. 66.t 

Catapotia ex hcliebaro nigro, a cibo di . 

da *efie,poft defumpta pharmaca>pra:- 

cipitTraiiianus. 68.f„ 

Cataponaipro niorbo GaJiico affedis a 

praEfertim melanchoiicis , quomodo. 

fiant. 73.» 

Catapocia ex precipitaco,quomodo fiit, 

qujK fic eorum uirtus.i4i.f.& infra. 
CaufJe morborum,& lymptom3cura,quc 

argenti uiui inundionem fequuntur. 

ii3.a.&dcinde. 
Caufa morborumcommunium,cum vna 

fit,cur non unum morbum,fed toc, ua 

lioCque pariat. 30.« 

Caufx , cur morbus Gallicus cotauica 

peimaneac. 43.21 

Cautcria potcntialia, adhibcndainbu->r., 

bonibus,qui difHcuiter .aperiunxui- • 
quomodo fiant,quantum reiinqui de 
bcaat. 



beant.T^y-c^&iirfia pcrtdtum caput. 
C-erata,in curacione Galiica vaide confe 
* renda/quomoclo p2rerur.i4"0.d.&dc- 

inceps per totum caput. 

Ceracumad unj^ues decidentes j fcabie 

perfradosjiciflbfuejquomodoparetur. 

i7S.h 
Ceratum ad pudendorum pruritum con- 

'ferens,quomodo fiat. iSj.d 

Ceracumjad rimas,S£. c.allosjmanuum, pe 

dumjiabiorumj papiliarum, prxputii, 

& uuiuas co.nferens , quod. 208. h, Sc . 
' infra. 

Ceratum,in urinas fnppreffionc ualde co 
" ferensjquomodofiat. 203 .d 

Cerarum,ad oila corrupta, ualdc eificax , 

- quomodoparetur. 213.C 
Ceratum,ad carnem in palato decrefce- 

'•■rem,augendum,q'u6modQfiat. zi^.f 
Ciioiericiffmorbo Gailfco affettis , qux 

- ferapia exiiibenda.69.c.& infra. 
Chymiilarum fraitratio,qu«." 86.g 
CfiynsMadix, undcad' nois deferatur; 

Chy-n2'radici^notc,qu«. ^^.d. 

Ciiyna; radicis fapo'r,qui.99.d.& infra. 
Chynse radicis f3cuitas,qu2. i oo.g 

Glrj/n:: radicis,odor,qui. ■ -• loo.g 
Ghyns: radix eiigenda,qux. loo.h 

Chynoe radicis decottum, qaomodo |>are 

rur.ipo.f.^deinceps, per toru capuc. 
Chyn^ radicis decodo , qaid admifcea- 

tur a nonnuiiis. 1 ob.e 

CiiynsE radicis decodii,quodgenus mor 

bi Gallici curer. loi.b 

Chyn^e decoftum , quanto prieftantius 

decocto /arzae parills. ■■ loi.b 

Chyn3;'decoctum,quibus sgritudinibus 

opi:ule:ar,pcermorbu Gailicu. loi.c 
Cliyn^ radix,an ab occcilrajan a manife- 

K:a,x)orietace agat.ioi.d. & deinceps. 
Chynsr deccdum , qua ratione per tocti 

corpusdiftribuacur. loz.e 

Chynx decoctum , qua racione aiienam 

caiorem in morbo Gallico excitacum, 

temperave queat. loi.f 

Chyn:2 decodum , quo pa^to iiquacio- 

hem morbi Galiici firmet, & ipfara pu 

tredmem toiiat. 102.i1 

Chyneradix,eius modica ficcandi ui, ab 

fumit omnem macejaana Gallicxpu- 

tredinis. loi.e 

Chynae radix aquas corftmixt.i3 quam 00 

tcns ii:,ad morbum Gaiiicum proili- 

gandum. 103.3 

Chyna^ decodi cxhibendi,occalio,quan- 

doiumenda, 103.C 

Chynx radicisdecodum, an fit artis m- 

uencum , quod iucm Gaiiicam curet, 

an exptrientix. lo^.d 

Cibi c6iiK>dit3s,ubi maior darur,ibi ma- 

ior pJerumq; repiecio reiinquitur.i^.f . 
Cibum,& potum in regimme morbi GaJ 
' iici,nonconuenit metiri, quemadmo- 

dum,oeque una,auc alcera uice. 91.3 
Cibiim,potum, ibrbitiouemuc faspius of 

terre, morbo Gaiiico affedis , quando 

expcdiat. 91. c 

Cicuta,cuni ftmine,cmpi3ftri moie appe 

nta rembus goaorrhsam cohcrcet. 

198. g 
Cinnabaris fp€cies,quo:,& qux. 1 07. K 
•..CinriilisriSj quae damna atf*t at. i .J ^. ei 



I N 1) E X. 

Cinnabaris,ex quibus mineraiibus con- 
ficiatur. cuius icem facuixacis-fit . 

Ciyrteres,ueiienitiui in curatione gaili 

ca,ance uene fectioite-^n^diiibendi.^z. 

f.&infra. 

Clyfter,ad fiftendam alua nimisfiuen 

tem quomodo parec.ur, 1 3 ^.g 

Coiiyna ad mitigandum & repelicdunj. 

■ otrulorum doioremja fumpcione gua- 

iaci,chynie,& farza: pariilx, quomodo 

parencur. igo.e 

Coiiyrium,pro patiecibus urinx diincui 

• tacem,quomodo pareciir. 20i.b 

ConceptBs inmuiieribus iigna. ij.b 

Concepcionis fignmn in brucis,quod. 

- M,b ■ '■ ■ 
Comedura, quid fit ,-& unde-nafcacur . 

89-b 
Confenfum non ieucm eiie incer caput, 

& penem probatur.49.b.& infra. 
Contagio null3,quodad ipiam accinet, 

iocam pecuiiarem exigit,quo fuitinea 

- cur. 34.C 
Cprporis noflripartes aiiquic inficiutur 

- antequam Gailicus morbus obfideat 

■ corpus totum. aiiqua: poftquam peni 
tus obfedit. I52.f 

Corrupcio omnisjde contrario,in contra 
riam ht. -21.3 

Corrupcio omnis fjbiianrias, qu2 corru 
' picur^aboiicio eft. 23 .d 

Cochuinicum carnes,in curatione galii- 
c'a,cur ab aiiquibus prohtijeacur. 92.0 
Creciciim-uinumyaiiqui uoluerunc efie, 

■ quod AruUiuradicicur. g^.h 
Cunicuh animaiis pinguedo, ccnferc ad 

- urinam prouocandam. 2oi.b 
Cnrinquibuldam iocis iiic morbus eit 

pecuiiaris,in quibuidam iiie. 50.1. & 

■ inf.a. 

Curaciones morbi Galiici uari2.& que. 

Cuiatio morbi Gailici, quot modxa fieri 
poiTic, 7i.a 

Cure,corpus cxiccanc.&mcrbo Cailico 
affedis admodum noxas. 95.3 



•pv Ecoctum ex guaiaco,ueifar2xparii- 

^ ia:,uei radicis chynarum,qu3; prxce 

dere debeant , ancequam adiiibeatur. 

71. b 
Decodum guaiaci , quando non conue- 

niat. 82. h 

Decocti guaiaci paraudi modus , ab II- 

iuit. uiris experimento comprobatus , 

qui.S4,f.& deinceps.& quas caiedeco 

ctumiiabeat uires.^ibid. 
DecoAum guaiaci cum uino , quomodo 

fiar.9i.a.& infra. 
Decoctum,ad dentcs firmandos. 1 28.I1 
Decoctum radicumtamarices cumpaflu 

iis,ad quid conferrc poflit. 1 43 .d 
Dccoctum ad fomnum conciliandum , 

quomodo paretur. 132. h. 133. 3 

Decodumad fiilendam aiuum,ab inun- 

dioncnimis fiuencem , quibus pare- 
. tur. i34.g 

Dcfoctiones,in pilorum defluuio appri- 

me confercntes,qux fint. I7?.e 

Decoccioncs , ad fomeatandam prjepu» 



ciumgiande contectum.ifg. g. u/que 

ad hnem capitis. 
Decoccione.s,ad uirgae ulcera, & cariem 

ualdeconfeiences,qu2. i54.h. ufqi ad 

i5'5.«i 

Decoctum ad unguesperfraccos,fiueca- 

denrcs , fiue fcifibs , conferens , quod. 

I78.g 
Decocca ad abluendos dentes uaciiian- 

tes , confere;:cia,qux.i78. h. & dein- 

ceps. 
Decoccis farze pariiix, radicis chynz , & 

guaiaci , quando abilicendum . 

I79a 
Decorcca ad ueficoe uicera conglucinan- 

da , quomodo parencur. 206. e. & 

infra. 
Dccocta, ad rimas, feu defbuamationes 

manuum, pedum, mamili3rum,labio- 

rum,& przpucii conferentia,que.207, 

a.&inrra. 
Defectionem aaimi,in morbo Gali.qu? 

ipitaurent. i^i.h 

Deiecena medic3menta,qu£ Medicis uo 

caca. io9.i 

Dences5& ungues,cur magis prompce ca 

danr,quam relinqu<e corporis partes. 

I77.d 
Dences,& ungues, qua de caufa cadanc. 
' I77.£l 
Dentium,mo:ui,& nigredini,quibus flic 

curracur m,edic2mi.:ibus. 1 2 8.g.& in- 

fra pertocum capur. 
Denres, numquamVere aiugeri definunr. 

i78.e ^ 

Dences U3ci:hn:es,qu3s medicamincro- 
■ borare uaieanc.i^S.h.aL infra. 
Diphricen perpetuo prebere ir:regimine 

GaiIico,fuipectuui zit.lk. quare. ^i.d 
Defiillatirium ex rheriaca-ac cuid coa- 

fer2c,quamenftirapo:ecur, qua hor3, 

&quanQiu. i^S.h 

Doior a dyienteri3,quibus medicamini-- 

bus remoaeri pofilc. i3 5.2t 

Doiores morbi Gailici, currequirac pro 

priamcurationem. 169.^ 

Dropsces ad gonorrliesm filrendam coa 

ferenres, quomodo parencur. I97.2.a 
Dulce,qub magis,mi;:ufuehumido coa 

iungicurjeo magis, minufue ad amarii 

3ccedi:. ii.c 

Daicis,f3cui:3:es,que. ^S.g 



P Fnciens,qaid fit,lecundam Medicos, 

^ 4f 

Electu3ri_um dictum Aiexandrinu.qao- 

modo fi3:,& quibuscoafera:. -j^.c. &. 

infra. 
Eleccu3rium , quod morbum Gallicum 

fummouere potei}, quomodo ccnficia 

tur.i42.h.&inrr3. 
Eicctu3ria,ia fincopi,& uiriumimbecilli' 

cace, qux ex inunccione hyd:3rg\Ti ac 

cidere fblet conterencia, quc. 131.3.. 

&infia. 
Elephanciafis Aegyptiisfamilia.-is. 3.*. 
Hiephanciafis,unce ad nos deiara. 56.d~ 
Eiixe,an afic carr.is ufus,tuticr,Qui.92.h 
EmpIaftrajaS buboncs mitigandcsj&nia. 

tur3ndos,quomodo pareacur. i^^.f.St 

deinceps,ufque adi67.c 

b Emplaitia 



B.inpiaftra ad doloics galiicos confcren- 
tia, quombdoprspareacur. 190. e. & 
iufra. 

Emplaitra uarja j doiores morbi Gallici 
redanriajSi maceriam refoiuendajquo 
aiodo conhdantur. i93.a.& infi-a, 

Emplaftra pudendis apponeda, in gonor 
rheajquomodo conficiantur. i^g.f. 5i 
infra. 3.a 

Empiaftrumjad urinam ciendam prxftan 
riirm-iumjquomodo Sat. aoi.c 

Emplaibumj in quo candelainuoiuiturj 
ad urinam fummouendara , quomodo 
iiat. loz.g 

Enipiailrum aliud , inquo candela^pars 
inuoluitur, adcarunculam in ueGca 
fummouendam conferens » quomodo 
£zt. - _ zo4.f 

Empiaftrum ad gummitioaes contuma- 
cesjconferensjquod. zii.c 

Empiallrum ad ofla corrupta cfHcax , 
quod. 2i2.a 

Emplaflrum addolores Gallicos,S: poda 
^rara conferens, quomodo paretur . 

Epiiogatio.unde morbas Gallicus origi- 
nem rraliat. & quomodo natura fua 
potiflimum putrefaciat.S^.a. & dein- 
ceps. 

Epitbema, ad impetiginesantiquas uai- 
de conf erens,quod. 1 8 5 .c 

Epithemata,in lyncopcjSi: uirium imhe- 
cillitate exhydrargyri inuctione cau- 
iarajqu^ conteranr.13 i.d.& infi,a. 

Euacuaciojfi iiat, ut neri debet,confert , 
& bene toieratur. izj.c 

Exerciratio multajnoa parum utilis mor 
bo Gallico aftctftis. & quando eadem 
fulcipienda. 9T«f'g 

Exercitatiojiri curatione Gallica,quolo 
co,quo tempore,quandiu5& circa quse 
fieri debeat* 145 .d.ufqs ad fine capitis. 

Experientia, e£t eius rei, qus rc uera, Si 
noa adumbranm, neque £c:e iiiueni- 
tur. 8$.b 

Exuitionum nonefie fymptoma lemper 
comitans morbum Galhcum,quo pa- 
tto probetur.47.c.fi: infra. 



P Acieirubor€m,quodtollat mcdicame 
" tum. ii^.a 

Faucium ardorijpalatijgingiuarum, lin- 

gu3: tumori, & colli , facieiquerubori 
moiefto,qaom.odo iuccurrendum. 1 27. 

a.& infra. 
Faucium,& oris ulcera, quomodo curan- 

da.i6i.e.& infraper totum capur. 
Febris tertiana qua de caufa fummoue- 

tur rhabarbaro. ^.c- 

Febres putride,:hterdum inficiuntdnter- 

dumuerO»non. 3i.g 

Febris certiana,no omnem putredinem , 

fcd terminatam apta cil uei irritare , 

uelaugere. 33.i> 

Febris certiana,quot moiiscurariqueat, 

Ferrum rubiginem contrahere , partim 
eft a natura,& partim non. & quomo 
do id inteiligarur. 8.c. 

Ficusjcutim innciuc,& ocuiis ualde ob- 
^unt. 93.2 



I N P E X. 

Fiilulasjaliquando noncuraie,cur ma- 

gisprsilet. 195. 

Fosmina: plus habent menflruijqua; pli-is 

comedunr.& econtra. 17/0 

Foetus humaauSj.cur non' a:qj perfedus 

prodit,ac bubulus,& equinus. ip.a 
Foetus in utero quo aiimento nutria- 

tur. 13. d 

Foetus nutrituralimento putri. a^.f 
Foetus in utero piant^ uitamuiuit. z6A 
Fomentum ad oculorum doiores a fum- 

ptioneguaiaci, chynxy & farzje paril- 

lejquon-.odo parecur. 1 8o.f 

Frigida medicameta, quidoperetur. 87. d 
Frud:us,dum in arborefunt ,non minus, 

quam arbor ipfa nutritur. 14. e 

Frud:us,mori>o Gailico affectis fugiendi, 

horarii prajiertim. 93 .d 



/^ Allica labe coutrada,cur nonnulli lo 
. go poll tempore afledi ceinuniur, 

aliqui uero non affecti uidehtura.ied 

afficiunt alios.40.e.& infra. ... 
Galiica lues , cum fic affedio pucris, in 

omnibus corporis partibus exiites,in- 

diget medicamento , quod in omnes 

corporis partes conueniat. 78.6. 

Gailici aftectus omnes,qui fint. 1 5.2. 
Gargarifmata, ad ukera ginojuarura , &. 

faucium, ex argenti.uiui-unguenco ui 

ceratarum. 13 o-f.g.& infra. 
Gargarifmata,ad faucium, & oris ulcera, 

quoparentur.i6i.c.uiqj adi^i.h 
Garganfmaca, ad faucium ulceraiuuete 

rata,qu2.i94.g.& infra. 
Gargariimata ad fauciummlcera confe- 

rentia,quo parentur.i94.g.& infra. ^ 
Genita tueri^non minor cii uircus , qua 

generare. i^.h 

Glans uiigxjfi ex uerrucis, nimium intu 

' mefca:,quid agendum. 1 5 ^.b.c 

Gonorrhxs galiic^ , ab alia difcrimen. 

Gonorrhsea: GaiIice,norx,quc. if^.d 
Gonorrhee galiic^ curatio,que. 1 6o.e.f 
ad Ganorrneam fanandam, que medica- 

mina conferant. i $o.e.& infra. 
Gonorrheam patientes,a quibus fe abfiii 

nere debent. i6o.<^ 

Gonorrheam multoticsprouocac coeun 

di cogitatio tantum. 1 6 o. e 

Gonorrhea,quando curanda , & quando 

non. I95.d 

Genorrhea , quot modis contingat , & 

quibus.'itcm,quceiushgna. 196.^ 
in Gonorrhee concumacis curatione > 

qui modus feruandus. 1 ^6.h. 1 97 .c 
Gonorrhe^ calorcm,que teperet. 196. e 
Gonorrhec Iiquefactioiie,q iiftar.i96.f 
in Gonorrfiex curatione, queuidus iti- 

tioferuanda. ' 197.C 

in Gonorrhea,queuit2nda. 197 .d 

Grauid5,cur'citta,& uomitibus infeftan 

tur. . 2o.f 

Grauideinccnate dormitum eumi , cur 

datamuifa,circumtorqucri faciac uce 

rum. i4,g 

Guaiacum , quo pado morbui» Gailicu 

toliat, cj^b 

Guaiaci decodum ieaibus prohibentes, 

erraat» ^Q.h 



Guaiaci decodum priufquam ofieraturj 

quidagendum,- 7S.g,li 

Guaiacum iignuni , qui dicunt non efle 

lignumfanctum, quo pado iilud de- 

fcribant. 'gq.g 

Guaiacu.raahgno fando,in quodi&rac 

fecundum aliquos. 80 g.h 

Guaiacum.ex quot ligni gencribus fitifg? 

cundum nonnullos. queeadem fint. 

So.g.h 
Guaiacum.eiigendu5quale.8o.f.&infra, 
Guaiaci uetens a recentijdifcrimen.So.g 
Guaiaci defcriptio fecundum fcriptores 

nouarum HilpanJarum, 8o.g 

Guaiaci dfefcriptio fecundum Fracailo- 
^ rium Veronenfem. So.h.S i.a 

Guaiaci facuitaces, qux. 8i.b. & dein- 

ceps. 
Guaiacum aflerunt aiiqui non (anar« 

morbum Galiicum,fcddietam. 8i.c 
Guaiacum,aIiquando nocet thoraci , & 

puimoni. gi.d. 

Guaiaciligrii parandi modus.Si.c. quo- 

do propinetur.ibid. 
in Guaiacidecocti propinatione, qux u£ 
' diusracioprxfcribenda. Si.d.&dein- 
. ceps. 

Guaiaci decodi cffedus^qui. 82. e 

Guaiaci decoquendi modus fimplicior,- 

comn;iodiQr,& communior , qui. 8 1 . c. 

ufquead8i.g 
Cuaiaci decocti uius,quando fuipedus,, 

Si.g 
Guaiaci decodo,qu2: incoquantur a noa 

nulIis.Si.h.&infra. 
Guaiaci fccunda decp.ctio, ad ufus reler- 

uetur.& quibus profit. Sz.z 

Guaiacum,non educitjquodpeccatjied U 

quat quod eft fanum. 8i.g 

Guaiaci decoctio, quibus perniciofifsi- 
^ ma. 82.g 

Guaiaci decocto , ia uino, improbatur, 

83 .a 
Guaiaci decodio quid addanc nonnulli. 

S^.d.&deinceps. 
Guaiaci parandi uarii modi, & qui. 83. 

d.& infra. & ad quos morbos ea om- 

nia decoda conferant.ibid.& inferius. 

per totum caput. 
Guaiaci decodum,debet femper calidum 

praEparari, quocunque capiatur tem- 

pore. 86. e 

Guaiaci iignum , an ualeat in morbum 

Galiicum ab occulca proprietate. S6» 

g.&deinceps. 
Guaiacum morbo Gallico pofle auxilia 

ri,undecognofci posfic. 87.C 

Guaiacum ualet aduerfus; morbum Gal 

iicum,.non occuitajfedmanifefta equi 

dem qualitate. 88.h 

Guaiaci fere uirtucem habencia,in moi— 

bo Gallico curando,qu3e finc. 88.h 
Guaiaci decocti exhibendijoccafiojqua:. 

SS.f.&deinceps. 
Guaiaci decoifti exhibicionem , qux im- 

pediant. 89.* 

Guaiaci decodum,quot modis euacuare 

posfic. 89.3, 

Guaiaci deco<f£um,quo tempore preftec 

exhibere. 89.0 

Guaiagi decoccum in regionibus frigidis 

nihil,aut fero admodum iuuat. S^.d 
Cuai«icid£co^tu ao 2rcis>aa conicdur^r 



ari ntfutrius;idefi an cxpcrientie>an o- 
pinionis inueri:u;ii fic. S<^,b.& inirz. 

Guaiaci fimplex decodnmyquo pado 
moibumGallicum re uera lanet. 90. 
h. Sc infra. 

Guaiaci condiendi modi fecundum ali- 
<3uos. 9o.h 

Guaiaci decodum fumentes , quo pacto 
nucriendi.i^i.d.&deinceps ,per cocum 
capuc. 

Guaiaci decodo mifcentes cfcuJenra > & 
poculencaomniajpanem cum hoc effi 
cientesjcarnes elixantes, fercula con- 
ilruences , & lubinde a:grotisprxben- 
tes rede faciunt. 93 .c 

in Guaiaci decodo maior caJor fenci- 
tur, quam in decocto farzat parillx, 
autchyn^. lo^.d 

Gaaiaco, cur minus aqux , quam faizae 
pariirx,& chynae radici foieat admifce 
ri.io4.h.&infra.;' 

Guaiaci, ilrzz parilix , & radicis chyna: 
decodum,quando morbo Gallico af- 
fedis,liac caufa furditatis, & cxcica- 
tis. . 179.C 

Gula plures occidit,qtiam gladius. is.e 

Gummitiones,qutindo incurabiks,quid 
agendum. an.a 

Gummitiones,fi nccesfitas urgeat, uc cu 
rentur, quo pado in earum curatioae 
procedendura.^i i.a.& infra. 

Gummofitares contumaces,quibus reme 
diis curari posfint.ii i.c.& infra. 

Gucturis,& lingu^jdoJor faciei & coiJi 
rubedo,caiorque,quibus toUancur me 
d,icaminibus. izy.d 

H 

TT Ep2r,qui uolunc cffeptimara morbi 

** Gallici fedem,erranr. 54.^ 

H-eparjin morbo GaJlico, an Cn prima le 
des affecta.46.g.& tnfra.ir:em,qui afie 
Tunc id ucique efie, quibus racionibus 
probare nitantur. ' 46.1-1 

Hepar.aSedutn a Galiica lue » quo fyr. 
purgaudum. 7i.f 

Homo^untifqufrquejdum in uteroeft, fi- 
miii nucrirur aJimenco. 10. h 

Homojcuralimenci redundantia fepe Ja 
boret. ''i4.g 

Hominesjcurmenflrua non fortiancur. 

i7.a 

Homines ociofe uiuentes , quibus malis 

fubiiciantur. i8.e 

Homo,qui parce uiuit,nuili malo eft ob 

noxius. i8.e 

Homines omnes ex naturx necesfitate 

moibis aiiquibus obnoxii iunt. 6. c 
Hominesplurimi,aiiqao morborum com 

manium corripiuncur. 3o«g«h 

HominesjCur magis obnoxii pucridis fc- 

bribus,quam bruta.3 5 .^.& infra. 
Humorum, unus alio tcmpore, aJius ue 

ro alio exceJiit. 9.4 

Humidumjcft fubiedum putredinis . 

lOl.C 

Humoris miftura,& putredoqualis fue- 
rit, taJis etiam fapor producicur. 
2x.e 

Hyofciami fuccus , teflibus , lumbifqua 
iiJitus j cft i^onorrhae» temc«Uutxi. 



I N D E X. 



jr Ecur effe morbi GalJici principaJem 
fedem,quomodo proberur. 46. h. & 
infra.quoniodo icem negacur. 47.a.& 
deinccps. 

Ignis e fiJiccquo pado nafcatur. 7.f 

Indi,morbi GaiJicoaffec'ti,nuJia aJia eua 
cuatione pr^emifia , iiatim deueniunt 
adguaiacidecoCtu.& cur id abipfis 
hocmodofiat. yo.a 

InfeCtiones morborum, quo pado maio 
res,auc minores fieri posfi nt. 29.^ 

launctioex liydrargyro,quot<iies conci 



nuanda. 



liZ.g 



luane animalis India; occidu2e,carnes co 
' medencibus, facic tenouare morbum 

Gailicum. 92. e 

lucunda , aut molefta , quc proprie dici 

debeant. ' 41. a 

IngJadis inceriorcortex, qui figuram cru 

cis eraulacur,cum ouo zo.auc ^o.die- 

bus fumptus , conferc ad gonorrhea. 

lunipeii decodum,idem fere operacur in 
curatione giiiica,quod guaiacu. 88. h 

lu^iperi decoaum, quomodo paretur, & 
ad que maia coaierac.i^j. a. & infra. 



j Abes canis rabidi, aiiqn annum latec 

la homine ancequa fefe prodear.i^.f 

Labes ga;iica,cur indicFiiencer inficic ti 

calidos,quam frigidos. 5 1 .b 

I.abe gaUicaaffectijCur pr^ter Iblirum 

pmguefcere uidentur , poiTmodum in 

pilorumdcnauium tncidunc,& eorum 

ocuJi nign, in ajbidam permutaacur. 

Si.c.&infra. 
Labes Galiica,cum per fe excenuec , cur 

excenuance uictu ladigeat. 5 2,.g.h 
Lac muheris grauide, cur £iifam primo 

fencicur. -. " ii.g 

Lac caprinum,gonorrhee-conferc. 197.2 
LaCjfaciJe uercicur in pacredinem , qui 

reperic,& quibus capuc doiec,maxime 

aduerfatur. 93.2 

Lac,careus,&iadicinia omnia, curmor- 

bo Gallico affectis fugienda. 93 .a 
Lach.-im^ pueroi-um,curfalfe. ii.f 

Ladimiaa,quo pado concagiofa. i8.g 
Laccimen unde caufetur. i S.g 

Lapathi rubei foiia,& radices,ad quid co 

ferant. iSi.e 

Lauatio,ad pruritum fedandum eificax , 

quomodo par ecu r. 1 8 - •§ 

Legumina,morbo Gallico affedis fugien 

da,&quare. 95. b 

Lenitiuum , & fblutiuum, ubi nauteam 

mouerint, aJuum ducunt. 66.g 

Lcnitiua, meJancholicis, morbo Gaiiico 

afl:ectis,conferentia,quc.75 •b.& infra. 
Lenta medicameta,quid operentur. 87.d 
Lepra,petigo,& pruncus in Gaiiico aiie 

du,quando gigni fbieant. iSo.h 

Lepre*pctiginum,& pruricus curario c6 

pendiose pertradata» 1 8 1 .c.& infra. 
Lepram,que curenc medicamenta. iSd.e 
Lien a morbo Gail.afiKdus, quo fyr. pur 

gandus. 71. g 

Limonis iliccus « cft optimu goaorrhe^ 

remedmm. i^s.f 



Linimenta ad callos & rimas manutmi >- 
pedum,labioruni,papiiiarum-,prepatii 
& uulue conferencia,qut; 2o9.ar& de 

inceps. ' 
Linimentaad ulcera , &puftulas morbi 

Gailjci conferencia, qug. 170. f. & 

infra. 
Linimentum ad ungues cadentes,corro- 

fos,fciflbs;perfractofue,confeies,quod 

i78.h 
Lithargyrus,cum aceto,unguenti modo, 

macuias paftularum toliir. z 1 5 .b 
Lotiones, & balnea, ad uicera faucium, 

gingiuarum,& paiati,prouc gignuntur 

ab undione ex argento uiuo.' 12S. g. 

& deincepsper totum caput. 
Lues galJica quomodo debiiirata, & mi- 

tisreddjca. j^$x 

Lue galiica infedi,qui difiicilius curen- 

tur.5 5:.c.&inf-a. 
Luis Galiica: mos,qui fic. 56. e. &deia- 

ceps. 
Lues Gallica, quo pado cuitari posfic. 

5 S.g.& mfra. 

Lue Galiica infecii,per exercitium pla- 

nepurgancur. 59.^ 

Lues gaiiica eft ftatimabinitio deradi- 

canda,neque cundandu.59.b.& infra. 
Luemgallicam, que ciro expeiiere pof- 

fint.59.c.& deinc*eps. 
Luis galiice auxilia,uaum ab ipfa racio 

ae,an ab expenen.ia cefumenda.tfo.f. 

6 infra. 

Luem Gailicam fanari a morbo Galii- 
co , eft arcis inuencum . & quare . 
90.C 

Luem Gali3cam,ad cutim repere , auan- 
dodignofcacur. 90. f. & nallam*intus 
reimqui parcem. particuiaricer ielam. 
ibidem. 

Lues Gallica , eft afiedus putris ia om- 
nibus corporis parcibus. ^o.h 

Luem gaUicara patientibus , an femper 

- mictendus ianguis.79.d.& mfra. 

Lues galiica,eic afiedio purris,que po- 
ristimum uicerat,liquat,& caJorem ac 
cendicinomnib.co:poris partib, 99.^ 

Lupi in:eitinum,cui esricudini coafeias. 
5o.h 

M 

in Vf Ari mortuo, quare nullum animal 

■^^* uiuic. ^ 23. a 

Medici^qae adhibeba: olim remedia, ia 

morbo Gailico. i.a.b 

Medicus , qui naturam, & curam morbi 

Gallici,rede alieqai cupiat,quidpre- 

noiie debea:.4.g.& infra . 
Medicamentum purgans, qua hora exhi 

bendum. ^.j. g 

Medicinam fumeie uolenti,quc uena fe- 

canda. *" 6<i.d 

Medicinamcum aliraeato, nunc probac, 

nuncimproba: Kippocraces. S^.d 
Medicaniento fumpro , iiatim forbi:io- 

nem, auc cibum aliquem cfierie, noix 

cxpedit fecuadum aiiquos. & quarc, 

67.a 
Medicamenta aluum ducentia, fbibitio- 

nibusmixcajconducuc, fccuadumHJp 

pocratem. 6,7.5 

Mcdicamina quam pliira a Galeno le- 
b i cenfics» 



.;e»Si^'ra 5 ^^iuciliJS ukera ia pudendis, 
vaUie co.;fcrencia5qushac/i57.4. & 
ti :1j i; c 2c ii -rkeai capicis. 
Mecicir,::; ccrdirudcjCus:. 4S.t 

I>:Xeaicarr.cr.:a,ui fua niodice frigi.-i25que 
dalorem ;r.uk§nrj fi.ije fummQueat, 

c|ua; liar.iSy.a.&infra. 
>,led.icamenrii,viacui:e coiicra;:.e:a:e repri_ 

iv.en:ia5<qui;. _ _ _^ i88.t 

MedicamecajC.ux ruto ia dolojribus Gai 

Ucii, adui^cri poiia^irjqux lln!:. : 89.2,. 

&:i;:fra. 
Medica::oenra 'jana.: doiores fedanaa, ^^ 

cx w:::a xjigidajc^uim ex coiida pro- 

duc:os;C!u;i; unc.iS^.c.&irifra. 
Mebr.choI-.ciSiqux icrapxa exhibcn foli 

rajin nioib^ Gailico. 6S.a 

Melanchciicis c;x adiiitionejque ferapia 

exhibeiida.65.a.& inrra. 
Me^'*i^trua :n bra:is,quo pado dignofcaii 
.. rur. 1 5.b.c.uo icem ren-.pore _iihs zccir 

danu.ibid. 
Menurua, c^urggeLieratini uocenrur. 14. 

h,C;ua; i:eiu Ipeciarini-ibid. 
Menilrua,qu.r n\ulieribaj. cum brucis c6 

niunia;Cua2 non, I5-^ 

Meailruajcur iic uocata. _ i <-a 

^icnii-ruajcur diaerio curfu Lunsconrin 
■ ga.ir. JU^ 

Mcnih-uajiinde caufara. & cur muiien- 

b.us a. nacura daca. _ ^ ^5-M 

Menih-ua 3 cur a-iuiieribus , quam brucis 

' crebrius con:inganc.i5.d.& infi-a. 
Menilrua, cur quando etiluunr mulieri- 

busjcopioiiora fanCiquaiD cu efnauni: 

brutis. i6.h.i7.d 

Menitruajouando coliiberc uolunr Me- 

dicijquoir.odo cure: apcari aia],ieres. 

i7.a 
MencagrajQuod genusnaorbi fuericqucs 

inuaciere'iblicaj& quo cempore arigi-.- 

neiTi traxeric. _ J.h 

Menra uindis cum acero comefrajin go- 

norrhe.i: curacione eit eincaxj lecundtl 

nonnuiios. 192-^ 

M^i^ilcrum cii:cula>renum calcuiis pro- 

iunc. . 5v-^ 

Mixrura ex qu^ruor ferpenribus loMgisj, 

S: niizrisjSc ex quacuor uiperis confe 

ciajcii; remedium aduerfusn-orbum 

Gaiiicun^oisixta nonnuilos. 148. e 
MiiVurasqux carne.Ti confumir , ulcera 
' "munda:5& puftuias uerrucofas ex gai 

licaiue amQ.uer5q-ao paretur. I9<.a 
Miitarss in goaorrlisaE cuiatione confe 

rentesjquje fint. ^_ i$9.b.c 

Morbi ipontaneijquando redure poiiint. 

Morbi contagioG j cur fepius.reuercan- 
cur. ^9.a 

Morbi ex natarc necesfii^ce cor.ragioii, 
nonmagis unam, quam aliampartem 
priuacimaffedamexigunt. .34.^ 

Morbi co.v»munes incerdunri in aliOSj atqj 
alios mucan.tur.^^.h.&intra. 

Morbi iponranei quoufque ad fummum 
nos inteilare foieaut. 29.C 

Morbi communes , cum non creantur ex 

contagionejdicuntur creari iua natu- 

. ^9-a 

Morbi omnes pra?ter naturam lunt. 6.c 

Srjorbisquidam ex accidenci, quidam ue 

''*rS cx neceili.tate gen.cr^^ntur. 5.C.&: 



I K £> E X. 

infra. 
MoibijQui ex n.imia alimenti copia ori 

ri ioicncjqui iinc. . sS-f 

Mo:;i?illi5& uaricla; cur fjcpiusfuapce j-.a 

tura contingant citra iuuentucemjUi- 

tra uero ranus. ^9-^ 

N^o:-biiii5& uarioJa:, cur fa.:pius in Euro- 

pajpueris accidat, quam ienib»us.29..b 
Morbiliij & uariols: 3 cur raro ex conca- 

gione fianc. 19*.*^ 

Morbilli>&: uarioiie ,'quo tempore magis 

gignanrur. ^ 3.o,h 

Morbiilosiauc aarielas pash, cur amplio 

ribus membris auCti uideantur. 2.9.4 
Morbis obftandum eil a principio. 59.1 
Moib.i Gailici orcus,quo,t modis fieri ib,- 

iebat.i.b, Sc qus memb.ra inuadebac, 

ibid.c.i.e 
Morbi Gailici prima accidenria , qiKE-. 

i.c.d 
Morbi Gaiii.ci caufam non efie reponen; 

dami:i omnibus a^quaiiter iibi inui- 

cem mixtis humodbus, ncc in aiiquo 

feorfam auorojqua racione prob.ecur. 

. 9.b . .: . 

Morbi Gailici taufam , non efie aerem , 
nec copieiiem infiuxura>probatur.7.g. 
' & infra, 

Morbi Gailici caufa efiiciens,qu2. _ S.g 

Morbi Galiici caufam non eiie ipiritum, 

neque meacus caloreni,neque femen , 

neque menftriium. , aeque excremen- 

tum aliquod,proqacur.io,f.&; infra. 
Morbi Gailici caufajSi: aliorum morlao- 
rumcommuniu,.qu2 fic. io.g.& iiifra. 
ia Morbi Gallici initio , qu^ appareant 

ligna. * - 46.h 

Morbi Gallici fignasquaado nature fpon 

te gigni posfit, & quando gigaitur ex 

f ontagio.ne. 5 i.e. & infra. 
Morbi Galiici curadi indicationesjque; 

60 e.f 
Moibos cutaneosjcum exire prohibean- 

cur,qu2 fubfequantur mala., zS.t 
Morbo Gaiiicc3po:£unt iniici etJam bru- 

ta aniinaiia. ^z.c 

Morbo Gailico magis infeitantur, qui 

intemperanter coeunt,cuam continen 

tes. ^ 43« 

Morbo Gailico aftecn j quando debeant 

euitare decoifta guaiaci ,radicis chy- 

na;5& farza; parilla:. 1 79'<^'\ 

Morbum Gailicumj qua ratione dici pof 

iitjomnes fere mortales inuadere. 2.g 
ivlorbum Gallicum non eile ortum ex ii 

derum coniundione,quib. rationibas 

probecur. S.e 

MorbumGallicumjquare nonnuili in 

ocuiis tantum, alii in auribus , tan- 

tummodo experiuntur.aiiqui in d&tia 

uium piiorumdecidunt.muiti gonor- 

rhsea iaborantjmulti liquefadione, & 

articuiorum doiore afftciuntur. 37.^. 
Morbum Gallicum, non eile natura no- 

iha potentiorem,qua rationc pateat. 

41. d 
Morbum Gallicu.m fummouere,qux di- 

cantur. 142,0 

Moibus Galiicus, quo primum tempore 

in Italia apparuerit. i .a 

Morbus GaIiicus,quos grauiuSjquos ie-^ 

uius afiliga:. zit 

Morbus Gallicus, quot mo.dis olim <;on- 



trahebatur. i.b»c 

MorbusGallicuSjquando ccpit micior 
reddijScquo remedio, lA 

Moibus Gailicus per fejui fuajquemqui 
non interiicic., -•* 

Morbus Gailicus facultatem habec in 
omnes tranfeundi. s-.f 

Morbus Gaiiicus , qua ratione nouus 
nuncupanuus. _ 2^ 

Morbus Gaiiicuseil iimilisilli>qui cota 
Icaliam graiiabatur , Tiberii temppre. 
& forie eflis idem. 2..h. 

Morbus Gaiiicus,apud Xndosjqnomodo 
uocatus. 6.c<,3o.g 

Morbus Gailicusjutrumper fe,an ex ac- 
. .cidenci oriatur. 7.g.^ 

Morbus Galiicus xque infeilat partes 
.corporis languine refertas, ac non rc- 
fertas. _ 9'^^ 

Morbus Gallicus nonmagis uere, quam 
aucumno,nec minus xitatejquaa^ hie 
, meinficit. _ 9-^ 

Moibus Gaiiicus quomodo &ineuitabi 
biiiS3& e>i naturx necesiltate a nobis 
uocetur.3 3 .C.& infra. 
Morbus Gaiiicusjquo paCto partim eux 
tabiiis,& parcim ine.uicabiiis lic. 34.^ 
Morbus Galiicus, partim ex accidenti 5 
partim ex necesiitace creatar. 3 4.C 
Morbus Galiicus , non unam cercam ha- 
bet ledem>fed.ai:am,a.tqj aliam. 34.d: 
Morbus Gailicus fi aiiquando penitus 
ceiiet,& rurfumincipiat, non cx coca 
gi.one,ied fpoce incipiac oporte:. 5 6.d 
Morbus Gallicus , an fponte fua gigai 

pos§.t.36.d.&infra. 

Morbus Gaiiicus, cur i^nguloshomines 

proinifcue inficiac>cam ^eitare , quam, 

hieme.. 37-2. 

Morbus Gallicusjcur in morbos imniutaf 

ta^^i foieat j qui putredinem fequi fb- 

lcGt. 37.1> 

Morb^is Galiicusjcum grafTari incipit > 

non aiiam fpeci.emjqudm cuius eil ins. 

puiior,accipit.3^.d.& infra. 

Morba&Gaiiicus,apud Indosubique fe- 

re fua fponte oriri folet. 4o.e 

Morbus, oaiiicusjquanto.magis a natu- 

ra receditjtanto fxuior gignitur. 40.C 

Moibus, Galiicus, cur noa amplius uio-.. 

lenter accipiatur. ^i.d 

Morbus Gaiiicus, cur nonnulioscitius.3 

nonnuiios lerius inqu:net,& cur ma- 

gna ex parte citius.4i.d.& mfra. 

Morbus Gallicus, cur ditnculter expella: 

tur. 4-.g 

Morbus Galiicus.j cur in nobis breuior, 

quaminlndis. ^i-? 

Morbus Gallicusjcur fuapte natura que 

^uam non interimat,imo interdunfi 

. exerce: toco uitx tempore. 43 . d. & 

infra. 
Morbus Gailicus,cui-ubi primum defii.c 
faruircccpit afferrc puftulas, circa ca- 
put , & 'uniuerfuixi corpus. 40. h. & 
infra. 
Morbus Gailicusjcur sam facile coarra- 
, hatur. 40.C 

Morbus Gallicus fi proptet contrarii 
exuperationem cito reciperetur, quid, 
. accideret.. 4i.I> 

Morb^s Gailicus , cur in aofiris oris ex 
contagioae oriatiir. 44«^ 

Morbus 



Morbus GilHciJSj cur ab inkio tam ma-. 

iigne f«;aur.40,h.&; infra., 
Moioui'. Galiicuscui: hac norcraaetate. 
/ aiiquaiido fic micis , interdum uero 

afper.46.d.&inf;a, 
Morbiis Galiicusjcur c^pir afterre puftu 
\ las, aut rubores circa caput , uni^er- 
i fumque corpussubi pamum^efiit fe- 
■ uire. . ^o.h 

^lorbus Galiicus, cur tam facile conrra- 

iiatur.4o.f.& deinceps. 
liorbus Gailicus ia. guropa plerumtjjje 

foris aduenit. 48,g 

JMorbus Gaiiicus,quid.fitj& unde ortum 

habeac. ^o.e 

jyforbus Gallicus , poceft appeiiari.uitiu., 

in omnibus corporis,partibus.&..qua- 

• re. . ^ _ 5o.£ 
>lorbus Gaiiicusj quisieuior ^ quis gra.- 

• uior,& quinarn ipib grauiusj& qui, ie 
. uius afficiantur-.55.b.& deinceps. 

Morbus G^iiiicusjquo pacto mipui pof- 
,, fit^&imtiorreddijacfere penitusabo. 
. leri. _^ jg.h, 

Morbus Galiicusjfua iponte adcutiin, 
. defeicur.& cum huius caufa aureshe 

becacurjaut oculi obtunduntur, quid 
: maiiaccidat. i79,b 

Mulieresjcur impubertatis temporein fe 

ncdutej& cum ucerum gerunt j niliii, 

menftruorum fortianturv i J.b.c 

Muiieribusjcum meftrua ccliantjpiii cre- 

kunc. is^g 

Muiieres nonnuilecoacipiunrjnuiiis me 

ilruorum uicibus. 1.5. d 

Muiieribus quanto tempore foleanc me 

firua pei-dutare.& item brucis. 1-7. b 
Miiiieresacar citiusjQuam uiri fcuefcuc. 

Muiieresjcur uiris minus.pilo&. 17 J>. 
MuUeresjpodagranon laborants nifi me 
. ftrua defierint. ig.e 

Mutatio omnis a concrario, in.conrranu 

abire uidetur. 4o.f 

M.alieraaectaa iue GalLlicer acerum 

geratjquo fvr.purganda. jz^h 

N 

V[ Arcocica medicaaaenta , auz dican- 

Narcocica remedia non debent appiica- 

; n,niG maxima urgence necesiicate, 

.^.iS6.h 

Narcoiica me^icamenta , qux propric 

• ^fint.i89.d.&infra. 

Natura appetit bonum, & fugit nuiuta. 
, S.h 

Natura nihil patitur ociofum. S.g 

Natura,omnibus rebus, niii exfatiate ia 

liutjperpetuum defiderium ini.ecic co,. 

gnacasrei. n,c 

Katuram cantum concoqucrc, quantum 
|.^appetat,negarur. i4.h 

Nacura,cumadeft cempus concipiendi, 

mittit aiimencum in utero,pi-o aie:i- 

do foetu. j ^ ^^ 

Natura magis anxia eft de eo,quod iam 

eltjquam de eo,quod futuru eft. i-f.c 
Natura nou fert repenciaam mutacio- 

nem. 4^.b 

Aatura lempcr m uentrem iiigefta pri- 
.. mum artrahere, coquere , rctinere, & 



permutare iblet. 67. 

Nituranri pofie aiimentum cxpeliere,5-e- 

^ tinere,& c6c.oqiiere,undepareat.67.b 

Natuia humanaagicni.inteniis parti- 

bus,pianteruu.. ' 57.d 

inter N.er^uos',expeetan<ii eft ultima ma, 

turiras. i^^.g 

Nulius morbus.iiumanumgenus perpe- 

tuft aiHcit, 3.6.d 



Q Culorum aciei obfcuritas,& aurium 
, hebecudo,in morbo Galhco, quaa. 
do apparere ibleat.. I79.d 

Gdorum efedusjqui.. ijz.f 

Oiioresjgaliica iue affedis,tum cum fine 
febre funr, tum cum fe.bre uexancur,, 
qui conuenianc. I32...f 

Odore paniscalidi trjduo Democritum 
uica duxii3e,te£tat.ur laercius. 13 2.,o 

Odore,&halka, quem naribiis trahunc> 
tantiim uiuere,qua: gentes cradaacur, 

Oieraj^uare morbo.Gallico iaboranci-^ 

bus fagienda. ^z^, 

Oiera, qus potiora, & quomodoiaco- 

quenda & condienda. s^j.a. 

Oieum ex arboxe corni,ad qus mala co 

ferat. _ "'' 1^.3. 

Oieum uicrioli, quomodo paretur. 16^, 

a.&_b 
Oieura uiperarum,quomodofiaf,i.62,d.. 

& iaha.. 
Oiei uiperaruin uires,qu2. lyo.e. 

Oiea ad puftuia^inorbi Gallici CGnfers 

tia,qu;?. i7i,b 

Oieum iuniperi, eft ualde conferens.ad 

dentiamdoiores, tum articuIorum>tu 

mufcuiorura , & etiam ad pa;-aiiJSm. 

I87.C' 
Oleum exguaiaco,quibuspolieac uiri- 

bus. ' i87.b 

01eum,.ex flilphurcper plures menfes, 

ulque ad cres , ue.i quatuor drachmas 

epo:um>quotidie,habe:prepo]Ientem 

uim adaerius morbuai Galiicu. 147. 

b.i48.g 
Oieuni abietinumj&, refina tcrebenchi- 

na deuorata,conferunt morbo,. Gaiii- 

co iaborantibusjfecundum aoanuiios, 

147.C 
Olei ex fuiphure uireso & facultaces , 

qux. _ I48.g.h 

OIea,ad cxcirpandas ucrrucas , & carun 

cuias a morbp Galiico aftedis. 159. c 
Opinio femper uerlacur circa rcs dubias, 

ratione cicra fenfum ajfirmatas, auc 

negacas. a^.b 

OiTa corrupta,quam curacionem requi- 

ranc.iii.e.&intra. 
Osiis caiidum,qu:e medicamenta excin 

^uanr. na.tg 

Oiia extrahere, qu^ ftajpiicia facultate 

posiideanc. iii.ii. 

Olfajubi corrupta funt,quo remedio fa^ 

ciiiusremoueantur. iij.b 

Oua,an morbum G^iicum patiencibus 

praebcnda iinc, 93. c 

Oua quas facuicaces forciantur3&; quan 

do non tcmerc dari posliac.. ^3 .c 



p.AIati os.amotum > uel amouenduaji, 
pecuiiarem quandam diligentiam" 

requiaic.&quarc.. zij.e' 

Paiati osjquibus recesfit,his mediusna-- 

fusfubfidcc. 213.«. 

Paiatiosfi cecideric , deformitatem ars. 

recuperare neqait: fenpQnis uerp im- 

pedimgtum po^ceft.&quomodo.zij^ 

Palati foramen, li carne Aibnafcente re- 

piecur,quibus medicamimbus remo- 

uenda. 

Paiatum, fi a.,natur3li forma recefiericn. 

mutilumque fuerit,quale medicamea 

tum adiiiljendum. 1x4. c 

Palatoj?,mouendo>ne cadar, quod reme- 

dium prxl^^anrius. -I4.g 

Palpebrarum piiisdefluencibus, qu2 pe 

culiantcr fubueniant.i^^.h. & deia- 

ceps. 
Panis b:fco£c.us,qaibus noxius. ^i.d 
Pannus ianeusspeftiierohalitu infectus, 

no afHcicui-pefte/ed afEcic eos , caos 

tecigeric. ' 

Panis ex fligme, uel £m:Ia eft csceris 

ficcior, & ideo in curationi: Gsilicz , 

magis.conuenit. ^rj^ 

Panis , in curacione Gallica qua.iis.efie 

debeac, & q-a menfara exhibendus. 

9i.d.&infra. 
Paftilli;pirui:oiisjmorbo Gallico iabo- 

i-antibus inferuie.n:es, qui 77. l. & 

infra. 
Paixiihjad gonorrhcam co:erenres,cuo-- 

modo £anc. i^9.b 

Pediciilis3& ueiTnicuIis pueros infeican- 

cibus,qu2 proknc medicaiii€nta.iSi* 

f.& demceps. 
ad Pediculosjpruritum, & icabiem pari- 

terjquod medicamea conferar. i2z.h 
Peftisjan forta£e idecx-minus intc&et £a. 

ropamj&Italiam pr2cipue,quia mor 

bus Gaiiicus pro ea graiiacar!& an for 

tafiemorbo Gallico pronigaco , iofa 

haud ampiius redibic. 45. a. & dein- 

ceps. 
Peftis feminai-ium , iaterdu muico prius. 

quam feie prodatjcorpusaoftrum oc-. 

cupat. ' 274 

Peftis , quibus ex caufis oriatur. 45 . b. 

eiuique ciferenci^E.ibid. 
Peirisjgenus efIe,quodlQdos tancum ia, 

terimit,noftros auccm Icaios,nc iater. 

ficic quidem. ^^^3^ 

Petigo,qui anectas iic, & an dici debeac 
, petigo,feu impecigo. i8o.h 

Pctigiaum coior, accidentia , &,natura, 

qu2;. i8i.a. 

Petiginesjlepramue, morbo Gailico aSc 

ctiSjinnafci debere,quomobo agnofci 

posCit. i8i.b.c 

Pe,tiginum,&lepr£ curaticbquibyis pcc; 

ficiacur. 1 8 1.C.& intra. 
Pe.cigines fammpuere,qu2E medicameu- 

ta idoaea fint. 1 84,e..& infra. 
Pecigini poeroruajj qua: confeiant medi 

camenca. iSs.b.c 

Petigiuem ina^teratamjqaa curenc raa 

dicamiaa. " i.8>.a,b 

Pilorum. defiuuiura. in morbo Gaiiico 

, uadegignacur. i7i.c 

Pilorum defiu.uio^quomodp^uccurracuT 

b 5 amaa- 



piloium regenerandoruOT fpes , quando 

efiepoiTK. ^ i7i-t 

piiori:m defluuium pade;is,fibique pudo 

ris caufa grauifliaie nmensj& ceiereni 

cupiens curationem ,quibus remediis 

utipoiTic. . I77'«i 

Piiijqua de caufa cadanc. _^ 172-e 

Pili , ne cadant, in morbo Gallico, qux 

medicamina adhibenda. i^S.t 

Pilorum cafum , in morbo Gailico , quiE^ 

medicamina prohibeanc. lyS.f 

Piiorum cafuijtu cum pruritu", cum ime, 

■ qux remedia applicari poiiinc. 175 • '^- 

& infra. 

Pikleporis ufti,&diligenter pulueri-za- 

tijmuicum ualet in gononhiea. i^S.f. 

Pili,ex quo nafcancur. 172-^ 

Piiorum defluuia,cur egent alterius cu- 

tx. i69.b 

Piliul^ ad purgandos meiancholicos, gai 

iica lue iaborances , quomodo fiant. 

76.h.& infra. . 

Piiiuls melancholicis morbo Galiico af 

fectis,conferentes:qu3r. 7i.b 

Pilluii^piruitofis,gallica iueaffectis, co 

ferences,qu:E 78.b.&deirceps. _ 
Piiulsjfanguineisjgaliicelaborantib.con 

ferentes-qus.? 8^.1i.& deinceps. 

Piluia , ex prsecipicato , degludca, fbiec 

raorbu Gallicu ex toto coiiere. i^o.b 

Pini Jecoccum,quomodo fiat , & ad qu^ 

maia conferat. ^ I43.e 

pifces,cur fere ab omnibus improbenttir, 

in curacione morbi C ailici. 95 .d- 

Pituicohs morbo Gallico afl-e6:is,qu2 fe 

' rapia exhibenda»70-h.&infra. 

Planta:;,cum nimiura luxurianc, quid ab 

Agricolis fieri foli^um. 1 1 .d 

Plancisjnimium ialciuiendbus quid acc 

dum. _ if.f 

Pomum ad fomnum conciliandumjquo- 

n^ioflo conficiacur. !?-•§ 

Pociones^ianguineisjGaiiica lue laboran 

tibus,<;xhibend3e,qu3;.78.f &infr3. 

Po'us-,in regimine Gailico , quis eiie de- 

beac. ^ ^^5 ^ 

Pocas,in deititucis uiiib.a moibo Galii- 

co.qiii conueniac. i^i.e 

Po-iio adaerfus morbum Gallicum con- 

fcrens quomodo paretur. I47.<^ 

an Prandendum fit ftacim poft fumptum 

loiutiuum rnedicamenrum. 67. c 

Prandium, quo magis differcur, eo minor 

fir euacuacio. 67.d 

Prxcipitaci noxXjquaer. 141. e.f 

Prscipitari connciendi formx uari£, & 

qui.2oi.h.& infra. 
Prscipitatum eificere fine aliqua miftu 
ra,adhuic nemo nouJC. lo-.g 

Prxcipitatum commune, quomodo fiac. 

loj.b 

Pra»cipiracum,quod parum doloris affert, 

quaieiit. zo^.c 

Pr?cipitatum fere doloris expers , quo- 

inodo paretur. 2,03 .d 

prjEcipitatum eft praecipoum auxiiium 

ad urins (uppreflionem ex auftis ca- 

runcuiis. jox.h 

Praedidio rerum quarundam, quas Gaili 

cum morbum huius alteriufue modi j 

confequuntur. 56. e. & infra. 

Prurigiuem fedantia medicamenta^quas 



I N D E X. 

fint.iSi.f.&infra. 

Pra:putium,ubi incumuerit,adeo ut gl.i 

dem clauferic , quibus medicaminious 

occurrendum.i58.e.& infra. 

Ptifanam poil medicamecum ilatim fbr- 

bendampia;cepicHippocraces.65.d.& 

inf-a. 

Pciiana,quando prxtermittenda, fecun- 

dam Hippocratem.66.g. & quando ex 

hibenda.ibid.h 

P ciiana itarim epota pofl fumptum me- 

difan:^entum,nutiit. 67.d 

Puluis quidam ab Aiexandro Petronio 

conrcripcus,ad innumeras egiitudines 

utilis. 7S-<i 

Puluis ex guaiaco, ad aluum leniendam 

quomodo parecur. 94 £ 

Puluisjad firraandos dentes , & a nigredi 

ne,&lencoreuindicandos. isS.e.f 

Pulueres ad gonorrhxam conferences, 

quomodo conficiantur. 197 .c.d 

Ptiiuisadexcinguendam iam contrafta 

iabem morbi Gallici , quomodo fiar, 

149. c.d 

Pulueres,ad faucium,& oris ulcerajualde 

conferences,quomodo parencur. 162,, 

h.& deinceps*per cocjm caput. 

Puiuis ad urinK fuppresfionem confe- 

rens , quomodo confaciacui . & quibus 

poiieac uiribus. ^ -04-g 

Pulueresjad oila corrupta, conferences , 

quomodo confician:ur. ^'^^•^ 

Purgans medicamencum, pro affeCt:one 

Gailica,qua hora exi.iberi debeat.64. 

h. &deinceps.65.'>.66.g 

Purganria medicamenra,quam prebeanc 

fufcipieuribnsinoxam. 64.h 

Purgario,ov.iO''Si& quandofieri debeac. 

66.f:&i:r:a. 
Par-^anriarncaicar.-enta-cholericisjmor- 
bo Gillico lab;..ra.:ribLJS, conferenria, 
qua2.77.d.& deinceps. 
piirc^ancia.fani^Liincis^^i.aniceaffefiisfon 

ferencia,qux.78.f.& inn-a. 

Puftui^^aUi: prurici.'.smoleiti,curiterum 

excicencur;.a f !n:pris guaiaci decotto, 

aut farz2e panll3:,auc chynx , fi ex lis 

uiteriuspGceciii. 105.C 

Puitulis ualde nccis,& prxdurisjque ?co 

fint. i^x.c 

Pufcularum maculeiauc fijnt cum calo- 

re,rubedine, & mordicatione quadam, 

aut fineixis.ii4.f 

Puftularummaculas, qux remediaido- 

nea fint remouere.i I4.g.& mfra. 

Puftulaiura macuiis fine caiore, pruritu, 

& rubore,quod remedii genus adhibe 

ripoteft. 2i5.d 

Pucredo morbi Gailici quomodo unde- 

quaque expandicur. & ubinammagis 

refideat. 26. c 

Putredinis innatas impulforjin morbo 

Galhco,qui fit. aS.h 

Putredinis fomes> ex quib. rebus in no- 

bis prjeparecur. 44- e 

Putrefadionis effedus,qui. ii.c 

Puti-ia onrinia^mconcoda func. 24-^ 



AA Vando quiefcendum,& quando exer 

^V^ cendum,morbo Galiico iaboianci- 

b^s. 94.f.g 

Quare aliqui moibo Gailico affedi, fo- 



lis fadorib. atque laboribus fanantur. 

Qui cuminquinatis confuefcentes , tar-' 
de,aut uix in moibum inciduc, & qui 
cito.54.d.&deinceps. 

Quibus confiftic quicquam,his etia nu« 
tritur. 2,4.r 

Quod pauiatim fit ,tutum eft pr:Efercim 
ubi fic tranficus ab excremo ad excre- 
mum. 7o./i 

Quodiibet non fit a quoiibet,fed tcrmi- 
lutuui a terminato. 33. b 



RAfura,non facit pilos renafcijfed red 
dic eos crasfiores,& durioresvi72.g 
Racio ance fenfum, & experimenram in 

uenca,cui rei comparetur. 6o.f 

Ratio,aiia eft artisjaiia profefibris.6o.g 
inRegimine morbi Giilici qu* nsagis 

referant. & qu«e magis confideranda 

fint. 9^-^'^ 

Remedia biiiofis , quibus pili decidunt,^ 

adhibenda,qux.i76.e.& iufra.item pj 

tuicofis.ibid.g. h. itcm meianchoiicis. 

I77.a.b 
Remedia quamplura ad gonorrhcEam co 

ferencia,qux iint.i97.a.& infra. 
B emedia quam piura ad maculas e puliu 

iis reiictis quas fint. 2 1 5 .a.& infra. 
Renes affecti a gaiiica iue, quo fyr. pur- 

gandi. 7i.g 

Repietio nimia,quomodoarcenda. 5 8.g 
Rerrimentajcur cruda appareant,in-deie 

dionibus ipfius cibi,poft medicamen- 

tum,furapco ftacim cibo. 6^7 .b 

Rhasades fiue fitlurs' manuum, pedum , 

iabiorum,papiUarum,Pi-2pudi,&uul- 

u:E,fi cuiationem requirant, quomo- 

do procedendum. 266.f 

RoCnarini decoctii,prodeft qnque mor- 

bo Gaiiico,2que acqsguaiacum. 88.h 
Rofraarini decodi pra^paratio, & facul- 

tas,qu3e. I43.l>.c 

Rubiginis ferd facuicas, fecundum quof 

dam,qu2. .}^^ 

Rumicis fyiueftds radix tdra , & iliita » 

quibus poiieac faculcacibus. a i J .b 



SAcd ignis oiim,fucceffus,qui. 3 .a 
Sai ubi nafcitur, fbium fteriie reddit > 

nihiiqueg3gnidefinit.. _ 25.* 

Sal liberat iiominem a fcabie. 22.h 

Sale penitus abftinere in morbo Galiico, 

nihiiconducibilius. 22.I1 

Sai,quibus polieac facultatibus. 142. h, 

I46.h.i47.a 
Sale,cur pueri,& fenes magnopere dele- 

«ftentur. i^-* 

Sale,& falitii omnibus abftinere debent 

morbo Gaiiico aftedi. 9^J'^- 

Salfum poteft edam ex putredine fien , 

& poftquam fadum eft , putredinem 

arcere. 2,3.5 

Salfi facuitates,quiB fint. 2,3-^ 

Saifum.fods adhibitum, liberat a putre- 

dine,intro uero affumptum, fi modus 

abfit,putredineni parit. i3 -^ 

Salfa,fiiitaque omnia,cur fcabiofis ueci 

ta. i3-c 

SalfaiDj 



Sairum,unde gignatur. **•§ 

SaUi*a pucrorum, curfal£fi} &cur Gcdi'' 
~. a-a.; . ■ , . . 2,Z.£ 

Saluia: fylueflris dccoftum, ad quid con 

.-.imu- . iSi.f 

Sanguinjs euacuationcm quandoque in 
.. , mbrbo Gallico prodcliejunde accidat. 

9.* 
Sanguisjin curatione Gallica, non omni 
, - bus raittcndus.yo.c. quando tuto mit 
tatur. ibid.b.c 

Sanguinis {putum,ab undione hydrargy 
ri,quomodo fiftendum.13 j.d.& infra. 
SanOFum cura habenda eft gratia boni , 
. ac decori ornatus , ut inquit Hippoc. 
: , 2l4.f' 

Sarza parillajundc ad nos dclata, 96.^ 
SarZ¥ parillxjdecodqmj qua lubftantia 
'. pvxdimmyCjno item coiore, quo iapo- 

.ire. ' 96.h 

Sarz? parillx condicionesj& cui plante 
comparetur, 96.h 

Sarza pariiia,quid difFerac a nnilace alpe 
>. ra.. . 96.h 

Sarze parille,facultatesjqu2. 96.{.^ 
$arzaparillaeligend3,qug. g6.g 

Sarze parilije decoquendx modus fimpU 
. cior,qui.96.h.& deinceps. . 
Sarze parill^e decodum,quot diebus ca- 

piacur. 97. a 

Sarza? parilig decodum fecundum,quo- 

modo fiat,& adquos feruiat ufus.^j.a 
Sarzeparilledecodi, communiores pre- 

fer*tim uires,& quibiis conferac , qui- 

bus non.97.b.& infra. 
Sarza: parillg auxilium,utrum,ab occul' 
ta,an a -manifefta ca.ufa ueniat. 98. f. 

&;infra.* 
Sacz? parillfi decodum , fanare gallicam 
. luem,utrum,.artis inuentum fic,an ex- 

p.enentix.98.h.& dcmceps. 
Sarza pariila poilet aduerfus morbum 
., Gallicum,fed no aduerfus omne. 5>8.h 
Sarzeparilig decodu , quod gallice iuis 

genus,euertere potens iit. '99.C 

Sarze.parill^ j^ecodum , fi fudorem non 

mouet,parum iuuat.fed fi mou£t,mui- 

tumconfert. ' 97.a 

Sarze parilie decodum , pr^ter galiicam 

luem,qui£us etiam fgritudimb. confe 

rat. 97.b 

Sarze pai-ilk decodi conficiendi alii mo 

di.' ' 97.c.d 

^arzam p^rillam . propinandi occafio , 

que. , . / 98.f 

Scat.biofi falita comedeces|, longe grauius 

fcabie infeftantur. zz.g 

,§copum curationis fingularum aftectio- 

oumjquid no^s doceat.quidque demon 

ftret materie facultates. 6o.h 

Sedes afFeda in morbo Gaiiico, e£t pars 
-. lefajque nifi celeritercmecur , ceteras 

ledit^&^inficit. / ^ "48.^ 

Seniinariu raorbi Gallici , quomodo per 

. totu corpus difpergatur.j6.d. & infra. 

Serapia,purg3tioncm, pro morbo Galii- 

co antecedentia, quo temporeadiiibe 

da.64.e.&infra. "' 
Serapia funt mitiora>quam medicamen- 

ta purgantia. 64.h 

Serapia,in curacione gallica,exhiberi ib- 

lica.qu5.68.b,& deinceps. 
Sioiile a finuli pati,proba cur. ^o.f 



I N D, E; X. 

Solanum,ut ^flerit qu.idam, non permfr- 

tit c.ftundere femen,cum in fbmno , tu 
: in uigilia. 199.^ 

So]ai-es maculas,quid toilac xi y.b 

Somnus,morbo Gallico affechs, quaho- 

ra>& qua occafione fufcipiendus.^^.g 
Sorbicionem,aut cibum dare poft medi- 

camentam,quandoprohibeannur,66.€ 
Sorbiriones mcdicamentis mifcere,quan 

do utile. 56.g 

Sponfi,ac fponfe , cur uicra primum an- 

nunijubi coniun*aiicur, fcabie atficiu 

tu.r frequenti. 43.2 

Spuma ex decodo guaiaci, ad quos ufus 

referuanda. * gi.g 

Scirpes , nuiium fuperuacui excrementi 

iocum habenc. cibum enim concpdu 

exterratrahunt. i^.f 

SufEmenta,in curatione Gaiiica, cur in- 

uenta. 107.» 

Suffimencum ex cinnabarijarcet morbum 

Gaiiicum,eque acque unguen/um ex 

hydrargyro. _ ." 136.- 

Summentum ex cmnabari, quid di&erat 

^b.ungucntoex hydrargyro. 136.^ 
Suifimentorum ex cinnabar.i, modi piu- 

res,&qui.i36.h.&deinceps. 
Suifimenta ex cinnabari, cuomodo adiii 
~ beoda.i36.e.&deinccps. 
SuiEmentum ex cinnabari , utrum ieiu- 

no,aut ei,qui ante aliquid fumpferic , 

adhiberi debeat.i^^.e.&infra.* 
SufEmenctim ex cinnabari>ancequamad 

hibeatur,qu^ prepatanda.i 3 6.h. & de 
.. inceps. " ' 
SuSxjienta cx cinn3barieaiiibenii,alius 

mc>dus. i35,£ 

Suffimentumex cinnabari, quodnamnu 

'gis unprobandum. ^S^-g 

SuSimentum ex cinnabari , quando , & 

quibus adminiftrandu.i36.h. &infra. 
Suifimentum ex cinnabarijUtrum a cau- 

fis manifeiiis,& ucrum ijc arcis inuen- 

tum.i39.a.&infra. 
Suffimeta,ad rimas, feu defquamationes 

& callos manuu.m,pedum,p2piiiarum, 

iabiorum,preputii,& uuiue, conferen 

ti3,quomodo parecur.io^.a. & infra. 
Su>phuris uiui faculcaces,que. 13 5.'d. & 
. infra. 
Suiphur,quaado in cinnabarim mute- 

tur. i36,ff 

Summaqueda dc uictus ratione ad eos, 
, qui guaiaco utuntur.93 .d.& infra per 

totum caput. 
Symptoma,morbum Gallicum afiidue co 

mitans,quodnam fic. 46.^ 

Syrupi,fanguineis luem GaUicam patie 

tibus,conferentes,qui. . 7 1 .c 

Syrupi qui omnibus gailice a£Eedis, paf^ 

fim fbient exhibeii. yi.b 

Syrupus,ad puituias Gallicas cam humo 

ril>us cenuis,conferens,qui. 7i.f 

Syrupi aduerfus morbumGailicum cum 

magna putredine,qui conferant, 7i.h. 

& infra. 

Syrupi ad purgandummel3nchoiicos,gal 

lica pefteaftlictos>qui conferaat.76.f. 

& infra. 

Syrupusconferensad dolores articula- 

res3& podagricos. 77.^ 

Syrupi,choiericis,lue Gaiiica affcdisjuti 

lcs,qui, 77.d 



Syrupi exhibendi anccquam decoAuns 

guaiaci propinetur, qui fint. 78. e. & 

infra. 
Syrupusdeagnocafto, ad gonorrheam 

uaide coaierens,quomodo fiar. i6o,ii 

T 

*Tr Eia line3,ad prccaueduni ne quis per 

, coitum in iuem galhcaui incidac;tu 

. poftquam coiuerit,fi inquinamenti 

fufpicio eft,ad prohibendum ne inqui 

nametum fequacur: quo imbuatur me 

dicamenco.i49.a.& mfra. 
Teiam lineam, medicamenco imbutaqj, 

uaicre aduerfus morbum Gaiiicum,ne 

gacurab Alexandro Traiano. 149.1 
Temperamentum hominis cur fieri ne- 

cjuit,utaiiquodpropriu primufit. 9.2 
Tempusinungendi ex unguento argenti 

uiui,quale raeiius. lii.f 

..Terebiathina cum aqua roflloca , mulrii 

ualet ad gonorrhea fiftendam, i^g.f 
Tefta recens,perpetuo feruac odore, qao 

femei imbuca eft. . 1 1 .b 

Torpor modicus,doiorem foiuit. i S9.C 
Tubercula ingqualiter fe habentia ex- 

equare opor:ec,neqi finere debemns , 

nc fponte lumpancar. 164.^ 

Tumor in paiaco,debet exuri,iuxca Kip 

poc.^Ecenciam. ii4.2 

V 

T^ Acuationi nimie5& importune, qi:i- 

' bus occurredu medicaminibus' 1 3 3 *e 

Vapores ad inquinaadam idonei,in Eu- 

rope parcibusjcrashores fua:,& robu- 

fhorei,AegYp:i ueroconcra. ^o.e ^ 
Vapores decoca guaiacijad cjiid contc- 

i'an,c. _ gi.t 

Vaporationes abiquecianabari, incura 

tione gallicaconferentes, que.i44.f. 

& deinceps per tocum capur. " 
Variolis,& morbiIiis,licec &mel , arque 

iterum quis aificiatur,feminarium ta- 

mea uiciOium,quod iarus eitjaungui 

toiiitur. ' z^^li 

Variole5& morbilli.ciu: non femDCr cri£ 

tu"." * zs.a 

Vanoie, & morbilii per fe non afferunc 

morcem. * -_^,}x 

Varioi2:,& morbilii, quando niagis , aac 

minus concagiofi. ig.h 

Varioiaruixt,morbillorum morbi Galiici, 

& elephantiafi^i , cum unum idemque 

principium,cur non una, eademque cu 

racio his omnibus conueaiat. 5 1 .b 
Variolarum fiaicia ia Indiis occiduis , 

que. 4o.g 

Variole,&morbilli,cur aon adeo difficui 

ter,ucmorbus Gaiiicus, expeliaacur. 

V4rioic,& morbillijcur non eque freque 
ter reuert3ntur,atque morbus Gaili- 
tusPcur tam hreui difcedanc,& ex coi 
tu aon tam fjcpe procreentur. 44.^ 

Vas ex guaiaco fac^tum , in quo gailicc 
a&Ctijcibum, & porum fumant. icem 
puluis ex cadem iigao fadus & ioco" 
aromacum fumpcus.& uinum aiiqaod 
factinumjcx codc guaiaco, ^rocis ad 
pocandum dacii,nd paru proifuac.^o.h 

Vcn3m,quando iecare conucnict poft ia 
undionem cx hydrargyro. iz^.a.b 

Venctus CGlor,qui proprie fit. So.h 

Vcntriculus a&Ctus a morbo Gall. quo 

fyr. 



^r.pmgandus.- Tz.i 

Venusjgonorrhxa laboranribus damno 

{jiTir.u. i6o.h 

Vernicis liquidaj'uiresjqua:. iS5!-b 

Verruc2.& carunculx, quibusmedican:;: 

nib.cxcirpencur. i^^--^ 

Velica lefajexcirac diftcntiones nemo- 

ium,cum uicse dilcrimine. 1 99. d 

Velica,cum ulcer^ca lic,quareurina egre 
• .redditur. .i99.d 

-Velic^' doiorcsjuaiidam necandi uim ob 

tinent. T-99'<^ 

Vefics uicerajquomoQO curanda. 105.0. 

& deinceps per cocum caput. 
Veiicacoriumjquomodo iiac. ii i.a 

Viccusratiojqua; prxfcribendajfumpcu- 

ris iigni guaiaci dceo-dum. Si.d 

ViCtus latiojquot modis ^ticiacur. ^i.^d 
Viitus racio excenuansjnia impedimen- 

to iic imbeciliicas aiiquajfemper necer 
- faViaeirinciiracione morbi Gaiiici. 

■^ ^''.^l.d 

' Vi^uir2,tio tenuis fblajauc freques pur 
~ '-gacidin longum cempus procraCta> 

■ runcremedia pei-iculoia aduerHis mor 
bum G aii icu-m3& quare. 1 47 .b 

.Vigiiixjundecaulencur. iji.e 

Vigili^jquomodacuraripoffint. 1 3 i-.i 

Vigiiiis cum magna iiccicate,auccu .nia- 

sna calidicace,quo pacco fuccurrendu. 

Vinum,in curacione gaiiica porandum , 
quaie. 93-b.c 

Vinum tacciciumjqucmodo paretur j & 
qiias uires habeac.i42.g.& infra. 

Viperje exuuiumjcum aceco uinolo rri- 
tum,^ ill::um;impe:igines extrahit . 

Virg2 canali interfepcojquibus medica- 
minibus iuccurrant nonnuiii. 2oo.t 

Vicera omnia debenc efie ^ccZyita mode 
rate. 1 86.g 

Vicusjcuado ortum eft in pene propcer 
£edL;m coicumjquomodo dignofcacur. 
49-i 

in Vicerum capitis , & faciei , ex morhi 
Gailici curatione, cuomodo procede 
dum. i6^.c.A 

VlcufcLilam in pene,quod cariofam uo- 
can:,ir. quo: diuidatur fecundam non 
niillos.Si: qu3 eorum iigna. 1 ja.f 

VnCtio ex hydrargyro,quas dana pariac. 

Vr^ctio ex argenro uiuo, que bona affe- 

rac,que item maia. 1 1 6.f.g 

Vnctionem ex hydrargyrOjque maia co- 

micentur. ' I26.h 

Vndis ab hydrargyro,cum deuorare ne- 

queanc,quo iuccurrendum. ij^.d.ec 
Vnguenca ex hyd.argyro coniiciendi ua 

rii modi,& qui.i i j.a.& infra. 
Vnguenca apponenda in bubonibus, an 

■ tequam uaiidiora medicamenta adhi 
beanturjqaomodo parencur. i67.d. & 
infra. ■^ 

Vnguerica,ad penis u]cera,ex morbo Gal 
iico,apprim.e coferenriajquie fint.i 5 5, 
cufqueadfiaeii} capitis. 



I N D E X. 

" Vnguenca,in ptlorum defluuio ualde co 

ferencia,qu9 iint;i74.g- "^cj; ad I7S- 4 
Vni;uenca ad uicera , & puiluias morbi 
• Gallici conferenda, quomodo paren- 

tur.i7o.j;.&- - ■ — 
Vnguenca,doioresgaiiicos fedantia5& re 

moueRtia,qae iJnc.i9o.f.& infra. 
Vnguenca,adgonorrheam iiilendam eih 

cacia,quomodo coniiciancur. 1 ^S.h. & 

infra. 
Vnguenta,ad iifiuras,deiquamationes,& 

caiios manuumjpedumjpapillarumjia 

biorum,prepucii:,& uuluc, conferccia, 

que. o7.a.&deinceps. - ■ . 

Vnguencaprecipue confereti-a ad rimas 

iabioiuixsj&papiiiarumjcue. 2io.e.& 

dcinceps per cocum capuc. 
Vnguenca,ad pruricus ocuiorum confe- 

■ rentiajque. ' iS^.-g.h 
Vnguentaad petigines inueteratas,con 

ferentia,que linc. iSj.a.b 

Vnguentum ex argento ui.uo, in ctiratio 

negallica,curinuencum. io7-g 

Vnguentum ex liydrargyro urrum curet 

■ gallicam luem a quaiicaceoccuicajan 
manifeita. 1 1 i.b,& de-inceps. 

Vnguentum calcis ,-eit: precipuum iepic 

- remedium, iZS.t 
Vnguenrum pruricus -tefticuioium le- 

dans,quod-. - i-.^4.e 

Vnguentumad nirnias uigiiias remouc 

das,quomodo parecur. iji.r.g 

Vnguencum,ad lepram,impeciginei, pru 

■ rigines, & ungues fcabros conferirns , 
quomodo conl-iciacar. ^?'^-'^ 

Vnguentum^ad, dolence^-iiemorrr.oidai 

- iubueniensjCuaomodopareLar. 190. g 
Vnguencum addolores galiicos , eciain 

fi fcy rr hi , a u c cr u-it e ad i: n t . ' 191. b 
Vnguecumjomnibus fere dolonbus nior 
■ bi Galliciconueniens, 191. c 

Vnguencum fedans anciquumdoioreni, 

& precipuepodagricum, arcicuiarem, 

&dorialem.' ^ _ i^i.f 

Vnguencumconuulforiisdoloiibusuai- 

de conferensjo.aod. ^^--S 

Vnguenti ex argenco uiuo m.eni^ura , in 

uaccioiiibus adi;ibenda,que.iii.d. & 

infra. 
Vnguenci ex hydrargyro adminiitrandi 

occai50jque.iii.ri.& infra. 
Vnguenrum ex hydrargyro, quo cempo 

re,& quib.cutius adhibeatur. i2.3.d-& 

infi-a. 
Vnguencum ex hydrargyro,luera gallica 

■ £anare,ucrumams inuentum fic .124. 
f.&intl-a. 

Vnguecum ex-hydr3igyro,quibus ramus 

pericuiose adhibeatur.i23.d.& infra. 
Vnguencum ex argenco uiuo uaide elfi 

cax,quod.ii6.f.quomodoconfaciatur. 

ibid.g 
Viiguenti ex liydrargyro conficiendi,alii 

niodi.ii6.h.uiquead finem capiris. 
Vnguentorum ex argeto uiuo ufus, qui. 

I2i.b.&deinceps. 
Vnguentum ani,& uulu^ pruritui pecu- 

iiariter conferens , qaomodo paretur. 



i84.e.f . . 
Vnguehtumad articulorum dolorespre 
- clipue tonferens, quomodo "parecur. 

195.0 - •■ 

Vnguencum conferens doioribus matri- 

cis,& iocis neruolis , qaoraodo parcs- 

tar. - ' ■ ■ ^ 195:^ 

Vnguencum ad llupefaciendum ieuiiii- 

iiuun , & cutisiimum. icemad dolores 

cum ulceribuii conferens,quomodo-pa 

retur.i93.d.& i94.c.f _-■ -■ 

Vngucnta,ud prurigines,& icabiera con^ 

ferencia^que.i 82.f.& deinceps. 
Vnguencum ad urin^ fappreslionem re 
■ mouendamjualde conferens,qtiomodo 

parecur. 203.0 

Vnguencum,ad pull:ularum nsaculascon 

ferens,quomodoiiat. ■- 2i4'g 

Vngais beiiie magnejUirtus, in-cpiiep- 

iia,qa£. ' " -jo.h 

Vnguibas ieproils, fiae cafum minanti- 

bai,que conferar.t inedicameta.i79.a 
Viinc ciihculcariex gonoirhea , quibus 

fiibuenicadum medicamimbus. 196.^ 
Vrin^ iappresiioni , ex ulceraca ueficaj 

qiic cuiacioadhibenda. 200.e 

Vrina,dum recinecar, non debeiic.pjopi- 

nari ea,c|ue urina ciccj&quare.-roo.e 
Viine dmicuicas, q-uoc-iriOdis acfidac- 

199.C 
in Vrine luppresfionis curacione , c]uc 

- medicamenca maxime fugi-enda. 199.C 
Viine atrectus , quando cit acucu> , que 

rei/iediaapplicanda.iQi.d.-&-infra. 
Vmiii aruorjiagonorr-hca-, qua'de caufa 

- gigni-'ible'at. ■-■' ^ ■' 205. a 
.Vruie aidoris ia- gonoirhea inditatiOj 

cuv iic. 205. a 

Vriae ardorjin go^norrhxajquibus reme- 

ciis lammoueri posiic..20vb.& infra. 
ad Vriaam prou6candam;& lapidcm a:- 

terendum , remedium eincacisiimumi 

quaie iic, 20o.f 

Vrinedoiores , que .medicamcnta irdci- 

genc.2oo.g.& iiifra. 
VicioneaijraL-ej uei perexiguae infiamraa 

ciones fequancur. 189.1* 

Vcrum anie ufunfdecocti ex guaiaco » 

auc farz.apaiilla5aac chyne radice,prc 

mictenda iic aene reCcio,auc aiui ienl 

tio.7i.c.& infra. 
Vcrum , in regimine gaiiico fic mcliu» 

epocarejiia^ipiex guaiaci decodum, aa 

uin am. ■.,.. 93.^ 

Vue paife , in regimine morbi Galiici > 

ciua^menfuraexhibende. ^i.a 

y " 

Y" Drargyrum,quare fic uocatura. ciufqj 
^ note5& quahtates. 107. f.g 

Ydrargyfi facuitates^qu^. io7-g 

Ydrargyri unguentum,quando fiiffufio- 

nibusocuiorum prodeih iii.b 

Ydrargyri nacura uaiia. 1 1 i.a.& infra. 
ex Ydrargyri undione,qu£ ucpiurimum 

mala eueniant. zii.a. 

Z 
y Oophita animaija j und? aliaientum 
^ fumanc. i2.g 



F I N I S. 



DE MORBO GALLICO 

TOMVS SECVNDVS 



N V N Q^V AM ANTE HAC IMPRESSVS 

Q_V I MANVSCRIFTOS SELECTORVM 

AVTHORVM COMMENTAKIOS 

DB KOe IP$0 AFVlCTVr eOMTZMlT. 



B A R 



THOLOMAEI MONTAGNANAE IVNI O JT^AXl 
Piiilofbphi,ac msdici prxftantisfimi pro Illuftrisfimo & RcuercndiiT. J^^^—^\ 
Epifcopo,& Vngariat Viccrcge ^4*ri^^ 



Epircopo,& Vngariat Viccrcge 
C O N S I L I VM, 




Peraba» vir.prae 
clarisfime Petre Ze 
ne cuni patauio pr^ 
ingenti peftilcatii 
Vcaetias mc huc c6 
tuliflem, aiiquaatu 
lum poire aaimi & 
corporis uacare o- 

ciojquod camcn mi 

aimcfieri potuit,tam exnimia Vcnetoru no- 
biliumagrotantinra mc molcftaatiummukx- 
eudine, qui non falum a fcribecidis confiliis, 
«erumctiam a cogitandi? me diftrahunt plu- 
rimam,tum quoniam mihi grandem admodfi 
prouiaciam attulifti/ubtili & iaboriofa coafi 
deratione dignam.Non aiiunde porro graa- 
demexiftimoprouinctam,nifiqudd de difpo 
(itione Gallica illuftriiT. uiram moicftancc, 
me uolaifti nerba facere,dequa ab antiquis 
illuftribus Do&oribus noftris coafcripmm no 
reperio,&fi quamplaraau^orum uoiumiQa,; 
quas ad noftras manLtsperuenercdiligenter 
peruoluerim , attamen 41 mihi uei maiorcm 
imporuiiTes prouinciam » ac tuz uolancati , Sc . 
illuftrisfimo haic Vico fatisfacercm , omaiao 
mihi fubeundam putaui.Molcftacur cnimillu: 
ftrisfimus dominus ( ut mihi recuIiftO diipO'. 
iitJQacquar dicicurraorbus Gaiiicus,qugapud 
me eft mala difpoficio epidimialis, ceftc Simo. 
nc ianucnfe in lictera p. dodrina pandimpa» 
aUi5koritateOribafij.Pandimon ucfocraci <^ 
ctint,quando communis agricudo in pluri^ 
bushomiaibus occurrj|,coias fpcciescft pc- 
ftikncia,fcilicet.cum fiuntafgricudines maxi 
rae morciferg.Idcraafierit Audor pandc<!^a- 
Tiiip^diii^tiQne cpidimia^Cum ergo morbusdi-. 



A &is caliicus plurimos homines fimul inaadat, 
&pandimon & epidimialis appcilari dcbct. 
Geatiiisetiam,qui aierito nomen fpeculatoris 
fibiaendicauit,quarto coa. fen. i. cap. defc- 
brc pcftilentiali ad principium inquit* Dici- 

l tur epidimia quande cx aeris mucacioac fit ia 
hominibas plaribusdetenninatu genus mor- 
bi,ut quafi omnes fiant phrcnetici, ucl pieari- 
uci^uu: tercianarii,aat aliter zfft^ Ex qut 
bas diSis habctur primo eundcm morbum ef 
ie quandoquc cpidimiaicm>{cilicet quado ab 
acris mutationc caafatur, & multos inuadit, 
fecundo quod quaadoque non,fciIicet quado 
excaufa propriaalicuiaccidit.&ideo jppter 

B hocnonopottetmorbum epidimiaiem aaoa 
cpidimiali (pecie differre, Ccd folum in ordi- 
Rcadaliquascaufasabeis extrinfecas. Qjiod 
ctiam confirmatur audoritatc prmcipis l6, 
terciijcap.dccura colicse ex rcteatione tccum 
. dicentis,quod quandoquc accidit colica & 
ileos fecundum femitam accidentium f gricu- 
dinum peftiientiaiium,& perueaiuac dc regio 
ne ad regioneaa , & de homine ad homiaem. 
& paucis iatcrpoficisuerbis fubdic,& crat pia 
rimuraeiusileosj&iasdebacur coloa fccuada 
fcmitam permacacionis fimilis in crifi • la 
quibus ultimis uerbis uoluit priaccps paf* 
iioaem iHam priacipilicer faiiTc iiiacam,& 

C fieri colicam , quia raatcria permtttabatuc 
ab ilco inteftiao ad coion,uc fit m crifi,fiipple 
impcrfeda^ in qua maxeria non eaacaatur 
ab cxtra corpus, Ccd perm xtacur de mcm- 
bvo ad memljrum , cx fencentia princi- 
|)is fccunda quarci . Nicolaus quoquc Fio 
rentinus uir ampiisfima: fcicnti« fermonc 
•quinto * capit. de coIica> declarans ^ten- 
Aa tiam 



BART. MONTAG. IVNIORIS 



tiam principis allegatam dicit colicam il- H 
iam iaiiic coatagio fam , merico difpoficionis 
aeriSihunc iftud coirpus, nuc illud ad colicam 
perducentis , non tamen quod unum corpus 
aliud inficeret,ut uoiuit ipfecolicam poffe 
multos iimul inuadere , ex aeris difpoficione 
ad illad difponentis, & ex confequenti coiica 
eue morbum epidimicum , quse colica caufa- 
ta ex caufa propria alicui hoi , S: non ex ae- 
ris difpoficione non erit epidimiaIis*Quare fe 
cundu m quod babetur ex uerbisGeciiis,mor 
bus Gallicns eft epidimialisjcum multosfimul 
inundat ex aeris mutationc. Si enirn morbus 
Gallicus non iieret ex mutatione/ aeris > fed 
cxc^ii^prdpriaalicuihomirii, iitique eiTec -F 
morbus facpe confuetus accidere , ficut mor- 
- bi particuIares.C6firmatur id au^oritace Ale 
" xaudrmicomentatorisinpFohemioIibri epi 
demiorum, ubi hanc facic morborum diuifio 
, ncm. Morborumnanquehiquidemluntpar 
; ticaiares, id eft particularitet fparfi , alii uero 
munes.Communium uero hi funt confueti, & 
cogniti,& dicuntur endimici , quifecundum 
Galenum appeilantur regionales. Alii uero fu , . 
perueniences & inconfueci,& nuncupantur 
epidim ici .• particuiares quidem funt qiiando 
ineadem ciaitstc ditrerentibus hominibus 
difterentes morbi fuperueniunt , quemadmo* 
dum hiiic tertiana febris , alceri.uero quarta-: G 
na, akeri uero fquinantia . Efidimici autem. 
funtjficut qai inaliqua ciuitatei aut propter. 
aquas confuetasj aut propteraliquid talccoa 
icieram-communeimorbi contingunt , ut ne- 
phrefis,end'£mia,quxpasfio.nephreci'tapotei1: 
e.Te etiam noaendimia,ut fi ahcui ibiiaccide 
retex catifa fpeciaH,&iIli propria, & propte- 
rea morbas endimicas , a non Qcidipnico , non 
ditfert ipecic nece!i2rio,ficut fupra dictii efl 
de epidimicopoiiea fabdic.Epjdimici aurfsiit 
qui fiuat es mutatione aeris,fecundum fabita 
tia,auc fecundum qualitatem.Ex quibus cmni 
bus conciudo,'^aod morbus Gaiiicus non fic 
parriculans.ex quo fimui pluresinuadit : neq; H 
endimicus,cum non mcrito alicuius rei pro- 
prix alicai ciuitati^muItosinuadat.Sed meri- . 
to difpofirionis aeris,ex quo epidimicus ef}:,& 
appeliari debetXum enim diuifio illa pofica a 
Comentatore ^lexandrino fitfufficiens.om 
nes vimiil mor-bos compIectens,uc inzelli^enzi 
manifeftum efl,(quse etiam confirmari potefl 
authoritate Galeni primo reg. acutorum c«. 
qaarto ) cumquemorbus Gailicus oon conti- 
neatar, necfubprimomembro illius diuiijo 
nis,necfab fecundOiUr didum efi:, ergo conti 
Rebitur fub tertio,& dc erit epidimialis mor 
bus,cam ex aeris mutationc caufetur. Qaas' 
aerismiiratio apud me,non efl fecundam qua; 
lit'atem,fcd fecundam fubflantiam , quia non 
uideo aerem mae^is efTe mutatum, m qaaiicati 



busmanifeflis (faltemmucatione dequa fic 
curandum) tempore^uentusiflius^morbi cal 
lici,quam in aliis temporibus , (ed antea non 
fuit hic morbus,ergo nec hoc tempore debuif 
fetapparere,quod ctiampotefl rarione pro 
bari, quia malitia ifla non efl: fubflantia^quia 
tunc eflet tranfmutacio fubiTantiaiis, & etiam 
fubflantia non la:dit immediate, fed mediate 
aiiqua qualitate (unde Arift. indc fenfu & Cen. 
fatOjignis, inquit, nonagit inquantum ignis, 
fed inquantum cahdus. Sin autem.maiitia ifla 
cfl in aere, aut occuita exiflit , aut rnanifefla, 
non utique manifefta , quia uel caiida eflet , 
ueIhHmida,&:c. & ficdealiis dicendum fo- 
retj qualitatibusmanifeftis fenfibilibus, quod 
tameniiori datur, tum quia non apparuit di- 
uerfitas, &mutatioaerisintemporibus eru- 
ptionis huiusmorbi , magis quam in aliis tem 
poribus,ut fupra didum fuit. tum etiamquia 
aer hamidior & caIidior(& fic de aliisquah'ta 
ribusjefTec magis nocuus,& putridus, & peiii- 
lentiaIis,quod ramen efl contra principem, & 
ueritatem,ergo quaiitas eric occuIta,& hoc eft 
quoddicebatPrinceps x. quarti capitulo dc 
febre pefiiientiali,loquens de aere & aqua pu 
tridis, (2iccidiz aeri maia qualitas, ) quae mala 
qualitasiion potefl efie manifefla, ut dedu- 
dum efi:,ergo occuIt"a,maIa,uenenofa, &pro- 
prereaappeliaturmutatio in fubrtantia,muta 
rio au em ad qualitatem manifefiam, appella 
tur aiio modo , fcilicet uel ad calidum &c. 
Verum non negamus,quod ad talem qualita- 
tem occuitam fcilicet caufandam requiratur 
certaproportio caiiditatis & humiditatisprf 
ternaturam,ficuteiidcal!is qualitatibus oc- 
cultis:, qus requirunt certam proportionem 
quaiitatum primarum,ut uoluit Aui.2..primi, 
diceas cuod ex complexionibus aeris parata 
magis ad pucredinemefi cahda & humida c6 
piexio.Ecifi:aquaIirasoccuiracum efl ualdc 
maligna caufat difpofitionesmalas, quas cnu 
merac Auenzoar ^.Theifir cap.i. Et fecundum 
quod ii^raputredo aeriscu proprietate eft ma 
iignior,uei minus maIa,potefi: gignere sgritu 
dines deteriOres,ueI minus malas.Et eo uique 
quandoque procedit putredo,& malaqualicas 
uenenofa,ut non foiu homines moriantur, fed 
animalia bruta & planta5,ut inquit Haliabas 5. 
theorices cap.ii. Et licec corpora coslefiia, ut 
in pluribusfint cagenerationis & corrupcio- 
nis hominis , & reliquorum animalium ( iuxta 
iilud philofbphi lecundo phificorum,fol & fao 
mo generat hominem.& -i. metheororum, ne- 
ceffe eft hunc mundum infenorem fuperiori- 
bus lationibus efie contiguum , ut omnis uir- 
tus gubernetur inde,)t^mcnaliqua fleliarum 
coniundiones & influxus poffnt effc caula 
corruptionis. imo idemmec plancta quan- 
tumad diucrfa loca, iuxta iiiud philolbphi 

2.de 



r>E MORBO GA 



a.de gcneratioac jpropter motum folis in obli 
quo circulo fiunt generationcs > & corruptio- 
nes accedens enim eft caufa generationis, re- 
cedes.uero eftcaufa corruptionis.ConcIudea 
dumefl igitur corpora coeleftia,non tantum 
gencrationis , imo etiam corruptiones efCc 
caufasper CQ,iion tamen immediate.-neque eft 
inconueniens, idcm effecaafam diuerforum, 
mediate tamen,&fecundum dirpo(itioaes*di 
ucrfaSjUt eft fententia philofophi, & commea 
tatoris 2. degenerationecircafincm. Exqui, 
bus omnibus manifeftum eft» quid fit morbus 
Gallicus,& qa« linc eius caufa: primitius. la, 
tercaufas enim primitiaas,eft iatcmperies 
aeris ia calido & humido, cum qualitatc oc- 
cultamala , ut fupra didum eft.qu» fortemi 
giscftdebilicans neruos,&paaniculos, quam 
aliaspartes,& magis partes osfibus propin- 
quas,quam aIias,propcer osfium frigiditatem. 
ttfortcpropterhaaccaufam morbus Gaiii* 
cus non abfoluitur a doioribus , fiae inteafis ^ 
fiae remisiis.ut patet intdligcnzL A ntecedea 
tesuero morbi Galiici , caufse funt humores 
melaacolici,muitipUcatiin epate,&: uenis, 
propcermalamcomplexionem in eisimpref- 
iam, ab acre m acato fecundum fubt^antia, ui: 
prms didu eft,N6 tamen nego,quin cii iftis h« 
moribasposiitaiiquis alius humor pmifceri 
non aduftus,ut flcgma falfum,liuc non falfum, 
cum macena haias morbi aoa eiongetur a ma 
teriaaaphati;Ec licut tempore febrium cpi- 
demialium , mala quahtas occulta cxiftens in 
aere, rcfpicit ipfum cor, fpiritus & fangui- 
nem corrumpendo . Ita ifta mala quaU- 
tas occuJea, refpicit omniamcmbra corpo- 
ris humani,& pr2cipueepar,&uenas,&di 
iponiccas adgencrationem humorum melaa 
coiicorum , quare cauf^ antecedentcs pradi- 
ax hums morbi Gallici , doiorum & puftula- 
mm, ueluti accidentium ipftim morbum con* 
ieQuentium,fantquatuor humores, in raate- 
nam huius morbi tranfire parati, propter eo- 
rum difpofitiones..coniuna§ porro caufe funt 
humores lam prxdidi , conuerfi ia matenam 
iiuius morbi, proptcr impresfionem fadam 
«3 aere , m ucnis & cpatc , & ipfis humoribus 
propulfis ad mufcuios & panniculos ipfos in- 
uoluentes, & neruos,& ad partes cutaneas,qui 
qmaamrcute.debiii non poflunt cxpciU ad 
iupcrhciem corporis,uei quia humores noa 
iunt apti,ut cxpellantur ad fuperficiem corpo 
ns,ucIpropter oppilacioaem pororumtunc 
moueatium ad prardida membra, fcilicet mu 
lcuios & eoram panniculos,& ad neruos ctii. 
JVeque camea ita parces iftas a£ficiunt,ut traa 
fitum impcdiaat fpirituum,& iaducant para- 
Jyhm neque ufqucideo ipfas contrahunt fecu 
^umlonguadincmutgeacrcntfpafmum.jed 
•iuaus qmdcm,uc caufcnt maUra compiexia 



LLICO COKSILIVM. ^ 

A nem diuerfam,ucl foluant continuum , uel fa- 
-ciant utrunque , & quia macena illa mouetur 
.ad panniculos lauoluentes mufcuios qui osfi- 
busfunt propinqui, proptcrea uidetur , qubd 
dolorfitinosfibusjcum ramea ofta non lea- 
tiant, uel forte cum oiTa uei pannuncuii & ner 
uinutriaaturfanguinemeiancoiico, qm cum 
mtectus fit a mala quaIitate,non conueniencer 
tranfmutatur in fubftantiamautriti,hiachc, 
?J %erfiuicaces plurim^e muiciphcentur^que 
ibi ftantcs,funt caufa dolorum prsdictorum. 
Nec eft mirabile, Ci magis doleanc morbo Gai 
lico affedi de node,quam de dic, propterea » 
quia de noae propter eius frigidicatem & po 
B rorum claufionem,matcria ilia minus tranfpi 
raCjUfii quia dcficientc folc,uirtuspamiuncu- 
lorumdcbiIitata,faciliusrccipitmaceriado^ c- • r- 
Ioremfacicatcm,&fortc ambar concurrunt f;"!.^ 
caalas.Macer4a ucro faciens puftulas,quia ma- *f«-e p-'^- 
gisfubciliseii,peliicuradfuperficiem corpo '"*''''* '"'''^ 
ns,magisautemgrofla remaneas iatus , cau- ^'' T^^^^t 
fatdoiorem^ueiforteecoauerfo fubtilior ciL%hl:^ 
noafit apcaexpdliadcucem pollicuradner- genuiemj, 

llfiC R^ ninnt.^fi^r- ^- /: .1 • * ^. ; _ j 



uos,&paaaiculos.grcsik)rueropei]icurad fu ?«^''"^'^ 
perficiem corporis, & forte hoc fic a natura f.^^**""ff^ 



fymptomaticeoperantcficutmatcria colic^ J^o Z 
quandoque ad neruos expcllitur , & facic pa- 'i'*'^'^ ^^-^ 
ralyfim,&doior€siun<fturarum>ut coili^itur '"''^^'^''*v** 
a PriQcipe 2 2.tertii,& i6, & fortafib maferie ^^'r^^'- 

^ iJiae non mulcum difrerunt , & natura fimpto- %7i'I^i 
maticeoperas iiliusmaterifpartempeilicad ^^^r^ufig 
iieruos& paancuil0s,&,aonad fupcrficiem ^'""* 
corporis.Echiac eft g» quandoq; apparentdo 
lorcs,& non puftul2,& quandoqae utrunque. 
Quiquidcmmorbusapud me capitulari ( uc 
dici folet)neutiquam poteft , quis enim mor- 
bus eft de quo fada fit mentio apud ilia&res 
audoresjquem fequatur accidentia pr^dida- 
quiqueutinpluribusincipiatia iiirea?profe 
<fto anxius licet mulca peruoluerim uolumina, 
ab audoribus de hoc morbo,fcriptum nihil m 
uenio, Qiianuisenim diicurramusperomnes 
f gritudines cutem defedanteSiperque omnes 

D doiores pofitos a Principe, no tamen uiderur 
adhucmorbum huncauceius accidentia pof- 
fc iii aiiquo cap.coilocari.Ex quibus corrola* 
rie conciudo errare iiIos,qui dicunt hunc mor 
bum eilcfaaphatijcum ex fencentia Sera- 
pionisprimoBreuiarii:» & Rafisnonoad Al- 
manforem., &in libro diuiiioaum^fimiliterex 
iententia Mefug, & Auen2oar,faaphaci iic x- 
.gricudoappropriacacapiti & faciei,.& noa 
toti corpori , ficnt cft morbus Galiicus, 
Nec obitac quod Princeps noa coiiocauedc ca 
pituJumdefaaphatiin numero capiculorum 
fgntudiaumis capit & faciei,quoniam rede 
confideransquodfaaphatieft ggrotudo ap- 
propriaca capiti & £aciei,& c>; ob id debuiilct 
€3, coilocareil aticudine ^ grirudinu c:ipitis,^ 
A a 2 faciei 



faciei/e.excufauit dicens, quod propter coii- 
faetadinem, qax iam currit in piuribns lihris, 
ut dicaturde faaphati in cap. decorationis, 
collocauitin feptimafen dedccoratione,&: 
hoc propterea , quia Raiisindiuitionibusco 
memor;iuit , multas capiris ajgritudines in ru 
brica de decoratioae,ex qua excufatione prin 
cipis uolentis infequi curfuni confuetudinis 
apparet ipfum tacite conateri , faaphati eiie 
^gritudinem appropriatam capiti & faciei,Ii 
cetquandoquefaapharilarge fumptum pof- 
iit commumcari aiiispartibus, utapparetin 
cap.de cura faaphaci , Rurius remedia que c6 
ferontfaaphati nonconferuntpuftuUs morbi 
Gallid,ut manifefte c6pertumeil:,nequein 
faaphati apparent dolorcs, quemadmodum 
appareat in morbo Galiico ex f^ntentia Do- 
<^orum omnium fcribentium defaaphati.prs 
terea doiores qui accidunt in tali morbo> 
noQ funt de numero dolorum iundurarum de 
quibus determinauic Aui. 2 2.ter:ii,cum illi do 
lores caufentur a materia recepta in concaui 
tate iuacturarum, qu^ augmentata extendea 
do iuacturas, & neruos, & mufculoSjipfas cori 
tinentes, caufatdolores, non quod materia 
recipiatur in neruis , & hinc fic , ut podagri- 
cas iioa lpafaiec,quia materia illa in neruis no 
rctinecur, neque nerui tument,iicet iuncturse 
intumefcant propter caufamdidam , q-uam 
fenrenriam ^cctpiz Auicenna , a Gal.6. apho. 
coclI. 4P. ut-quodam loco teftatur, iicet de 
fpafmo alicer uideatur dicere GaL fed in mor 
bo GallLco iunaure iine tumoredolent, & ica 
iitt doior non caufatur licut dolor iunduraru, 
dolentenimalispartesa iunduris iin^ tumo 
re,Si aliqn cu-tuniore m3gno,& adeoduro , ut 
uidearur lapis,curemiiTo tamen dolore& cum 
coiore iiuido,liue ad nigredinem tendente^ut 
pata li fuerit materia melancolica g-roiTa. £1 
aliquando doior Gallicus urget cum colora 
noa uariato a colore particuls i'an:E, quod ar- 
guit materiamfiegmatican^igroiTam permix 
Citm cum hamore meiancoiico remittetem ni 
grediaem humoris melancoiici,ut bene decla 
rauit priaceps j.quarti cap.de apoftematibus 
duris,iaquies,quod quando melancoiia mixta 
eil cum fiegmate,tunc color eCt decliuis ad co 
lorera corporis.De quo dolore ncque Auic.ne 
que Gal.neque alii fecerunt mentionem, ne- 
qaemodum dederuntfecundumqucm cauic 
rur ifte dolor , et tamen fecerunt mentio* 
nem de doioribus aliorum membrorum S, 
capitis,aurium,oculorum, pe£toris,ftomaci , 
epa;tis,fpienis , inteiHnorum, renum,dorfi, & 
macricjs. tefticulorum,& osfium iundurarum, 
Hic ealm dolor qui accidit in morbo Gailicp 
nou eil: intec illos rccenfendus:nequc uidetur 
caufari , iicut caufaatur illi , & maxime licut 
doiores iundurarum.,& propterea uidettu-^ij» 



BART. MONTAG. IVNIORIS 

E iftiufmodi dotores ueteribus medicis fuiffc 
incognitos,ex quo deeis nihil prorlus ioquu- 
ti funt.Pra£terea hic morbus fecundum pluri- 
mum incipit in partibuspudendis,deinde ex- 
panditur per uniucrlii corpus,Qjiis cftqusefo 
morbus , qui ifto modo incipiat, de quo 
ab Auctoribus habeamus capitulum ^ incipit 
aujem iudicio meo in pudeadis propter maxi 
mam proportionem currentcm inter puden- 
da, & talem morbu, merito in fluxus c^leftis, 
utdicunt Aftrologi, ex coniunfcione Saturni 
incapitearietis cu fcorpione dominante pu- 
dibundis,autfortedicendum, quod quemad 
modum de natura faaphati eft,primo occurre 
F r-ecapiti, licet quandoque aliqua fpecies eius 
expadatur ex aliqua caufa particulari ad alias 
parces corporis, ut uifus cftPrinceps uelle 7. 
quarti cap.proprio.ita hsc segritudo quse dici 
tur nuper morbus Galiicus,de fui natura pri- 
mo occurrit pudibundis, non cnim quodlibet 
agit in quodlibet , fed determinatum in deter 
minatu. Ex quibus probabiliter concludi po 
teft hunc morbum Hipp.Gal. Auic. & aliis me 
dicis antiquis mcognitum fuilTe, & propterea 
eius n-omine proprio caremus,fi cnim Auic. ip 
iumcognouiiTet,utiqueaiiquod de eocapitu 
tulum feciiiet,& ipfum nomine proprio appel 
lalTetiicutincoereris multis fecit. Neque pro 
pterhocnoitrillluftresAuccoresiunt de in 
fufiicientia criminandi.Sunt enim-aliquc fgri 
Q tudinesqusnonaccidiiat,nifi]ongis tenipo 
rum mteruallis.& forte fequuntur. fteirarum 
coniunctioneSjqus non fiut nili rar6,^':n ma 
gc.o temporisdecurfu^& forte eciamalias cau 
fas raro contingentes , & cum diutarno snno 
rumiateruailo. Gaienusenim ut.refert Auic. 
j.Quarti cap.de uenameden-e.iiunouam uid.it 
iiiam fgntudincm, neque uidic fcbremjepre 
nam,auc Douenam,& propterea negat eas da 
rijUt inquit Auic. i. quarticap. defebrefexta 
na S:-feptena,&:£miIibus iliis, ut inquitibi 
Auic. Et non oportetjUt ncgentur 9gritudi 
nesquasno contingituiderem tempore quo 
dam , &quadam regionc. Aliquando enim 
TT pertranfitmagnaannorum reuoiutio, inqua 
non uidentur fieri aiiqux sgritudines , a 
cut non uidetur iapis tgrediens ab intefti 
- nis, ficut ipfe recitat in libro deinteriori 
bus , & tamen 6entiiis uidit eum bis , ne 
que faiifet conueniensGalenumnegarehoc. 
Afiirmat etiam; Gentilis fe uidifie lapidem 
a ftomacho egreiTum per uomitum poft uche 
mentes itomaci doiores , quod a praeceiTori 
busnoftrisnonfaituifum,&:tame non debec 
hoc negari,fed concedi iicut monftruofum 
raro euenicns. . Sicut ergo cgrirudo ifta.Cla 
pis in ilomaco fuic incognita ^aleno , Hip- 
poccati & Auicennie, quia iiiistemporibus, 
noa apparuit .. Ec rimiliter fic^c febris 

fexcana 



DE. MORBO GALLICO CONSILIVM. 



fextana & nouena tempore Galeni,n6 zccidc A 

mnt,e& quiz non fiunt nifi ex longis tempom 

reuerfionibus. Ita pariter nonuideturincon 

ueniensquod morbus Galiicus appareat tem 

poribus noitris, qui tame temporibus Hippo, 

Galeni & Principis non fuit. Non tame dico 

quodnunquamfueritjjimmo neceireeft ipsu 

aliasfuifie>li mundus eft 2ternus,ut uoluit 

Arift.8.phificorum & primo c^li.Esedem.n.re 

uoIutiones,&: ileliarii c6iundiones& caufx ip 

farum produdiuce infinities tuere, &egdem 

dilpofitiones ex parre pasfl , ergo idem afFe- 

d:us,& ex confequenti idem morbus . Si uerd 

mundus efl factus de nouo ( ut eil rei ueritas ) 

credendum eft,etia talem morbum alias fuif- B 

fe , non tamen tempore illuilrium Auftorum 

pr^didoruni , qaorum opera temporibus no- 

ftris uigent. 5unt enim aliqu^e je^ritudines no 

apparentes,nifi ex diu reuoluentibus Zodiaci 

curriculis,ut toties dixi. Auenzoar enim dragii 

culfigr^coru, uena medene Aui. poCuicx^ri- 

tudinem caufatam a uerme genito inter car- 

nem & cute ,neque ifla segritudo tH uena me 

dene, utapparet per iplum Auenzoar,qma 

deutrifque difiinaia facit capituia,& diuerfa 

applicat remedia,hanc tame sgritudinem no 

cognouit ^uicut patet inteiligenti,nam de. 

terminat de uermibus in inteflinis §snitis 1 6. 

-J.& de uermibus in capite genitis tacientibus 

fodam I. j. de uerme autegenerato inrer car- 

nem & cutem, nuliibi fecir mentionem, & ex rj 

<:onfequenti taiem sgritudinem igaorauit: 

promde & Galenus& Hip. quorum Auicin- 

, terpres&recitatorfuit. ignorauerunt etiam 

omnesmedici excepto Auezoar segritudinem 

caufatam. ab animalibusgenitisincannapul- 

monis, & locis uacuis , qu« animalia minora 

funt mulciiionibus,qua: animalia cum transfe 

Tunturde iocofuse originis, refuitat tufsis ex 

iHorum motu, Sc quando quiefcunt in loco 

^ioqui,efcittufsis,ucuoIuit Gentilis ro.^.cap. 

de tnfsi ; neque ek hoc mirum propter caufas 

-prasdidtas. Cognofcuntur autera puftalarum 

matenae per pruritum, coIorem,lfigaram, do 

lorem,& his fimiiia , nam fi pufluii tuerint m- ^ 

begjdoior non.muitusert,& puifatiuus non mul ^ 

tx magaitudinis,fiunt enim ex aduftione fan- 

gu;nis. Si uero <loior acutus fuerit v& fubi- 

to eueniens, & pufiul^ fint parug^ad citrinita 

tem tendentes & uicerantes, & in cute afperi- 

tasappareat,aco[era adufla proueniuac^fi ue 

ro doloriuent extenfiuusauc.grauatiuus, pau 

hnm eneniens,& pufluix fuennt late ad albc- 

dinemtendentesaphlegmatefiuc adiifto,&ii 

cu isfignis notabilis fueric pruritus , & aliqua 

lis ardor,iudicaudum efi ^ phlegmate &Uo c6 

mixto cum fauguiHe meiancoiico eas prouc 

aire;aeciKn fi tendauc ad in^redinem & par 

»9 erum exifian5,doior£ maxisie exiflence 



paruo,iunt a melancolia . Attamen quia raro 
acciditut foJus humor peccet,uctefi:is efl Ga- 
lenusprimo regimiaisacutorri,& Princeps.i^ 
4. cap.primo , ideo figna ifta quandoque con 
funduntur proprer pcrmixtioriem dmerfoiu 
humorum . Quare oportet figna in mehte coi 
iigere,& comparando ea adinuicem compre- 
hendcre qu^ magis dominancur, & runc com- 
prghendereper cognitionem quinam fit hu- 
mor dominans & fubdominans . Idem faciun 
dum erit in cognicione materierum dolore gi 
gnentium, nempedifcurrendum per colorem 
particul^ cIoIor«fg,&percognitionem fpe- 
cierum dolorum in intenfione &remifsionc 
eorum,&inueiociueitardo aduentu eorun- 
dem,ut iupra didum fuit de puftulis . Verum 
quia nihil icriptum hiic de qualicace doloris 
moleflancis iliufrnl^simam Dom. Reueren- 
diisipiD. Epiicopi Viceregis Vii^arif,neque 
de coplexione eius naturali. ex Quibus deueni 
re potuifiem in notitia caufe coniuas doloris " 
moieaantis Reuerendiisimam ac ijiuftrifsima 
Dom^i, laam , hinc fit ut localia particula 
ria coLieaienter minime applicari pofsint . Ka 
icte fentenriam Gal. 9. de ingenio faniratis , 
Scie.tiEciis medicus in quocunque adu cnrati 
uo, tria potifsima confiderare dtbet , comple 
xionem.f.natura]e,caufam egritudinis fi cau- 
famhabaerit,&aerisdirpoijrione. De quibus 
duobusX.c6plexione naturali,& caufa doloris> 
D.S. moleilantis & de accidentibas,cum icri- 
ptum non ruerit , ex confequenti imlrumenta 
parciculariacuratrja minime appiicari pof- 
iant. Quareneceffeeflin uniueriaii initeme 
ta curatma hic in. fcripcis redigere , ex quibus 
non folum . D.S. a deceriori lapfu pr^feraabi 
tur,uerum forcaffe eciam a prf fenti dolorofa 
difpofitione curabitur>fedfi habebimas lite 
ras liluflriisima; D.S. deciaranres colorem par 
ticul^elfff, fpeciem doloris.intenrioaem ac re 
inifsionem eiufdem , & ipiius doloris tardum 
aut ueiocem euentum,ad particularia tunc 
remedia defcendendo , faiuberrima & infaili 
bilia curatiua inftrumenta noftris Utciis coa 
fcribemus.Nac uerocircauniaerfalia jpcede- 
do, ad regimefex reru naturalia deueniemas^ 
Eligaturaer igitur temperatus,aat ab.asqua- 
litate per caliditatem & humiditatem pa- 
rum eleuatus,temperatu.n.habec naturam mc 
dii,medium uero refpectu anias cxtremi fapic 
naturam altcrius . Et ideo fi tempcratus fuerit 
qufcunquemateria merit peccans , conucni- 
rcpoteric,utapud inteiligete facile conftar. 
Eiigacur itaqae aer boni odoris & bene eaeta 
tus qui tempore «ihtispoterit artificialiter 
ppparari,iternendo folia falicis , uitis , rofas^ 
uioias,& eis admifcenda parum iauri , & rcs 
boni odoris in loeo luas habirationis, & ia efla 
tccligatlocamontana. Inhyconc uero loca 
Aa i plana. 



BART. MONTAG. IVNIORIS, 



plana , at habeat aere tepcramento magis pro 
pmquii. Circa cibuiii & potum , panis iit de fi 
miia.i.depurifsima farina>iion calidus, neq; 
pluris setacis rrium diernm , bene co&as & fcr 
raentatus ^ Vinum fit gaurum, medii faporis, 
non duice , neque ponticum cum aqua coda 
dcbite perraixtu,aut cum aqua buglolFs & bo 
ragiais . Carneslintexpuliis galiinaceis, ca- 
poaibus iuuenibus non pinguil>us, exli^dis 
eciam, &uiculisla6:antibus. Carnes phafiano 
rum. & perdicum , & auicularum paruarum 
prxter pafieres, nec raultum diftantinm a prin 
cipio faae generationis ecism conaeniant: 
Euitet itlaiirifr. D. S. omnium animalium in- 
teriora , & proprie pulmones , cor epar, 
fplenem, inteftina , renes, etiam tefticulos,ex 
ceptis teilicuiis puiiorum & epatibus;caueat il 
luttrifsima D.S.airumere diuerfa cibaria in ea 
dem menfa,& apponcre indigeftum fupra in* 
digeftum,& non aflumat cibum in*;hora non 
confueta , namhaec funt qusE digeftionem fieri 
prohibent . Digeftio autem Isfa eft mater & 
iundamentum fere omnium fgritudinum,ut 
recitat princeps. 13. j. De pifcibus proban- 
turpetrofi, fquammofi;&uiuentesaliiin bo- 
»is aquis & laudabilibus . Ue ferculislaudatur 
infcuiu fadum ex ouis & brodio puili > & mo 
dico agreftf , & far proprie didum. pan- 
nicum uero cum k<5te amigdalarum conueni- 
re poceft,legumina omnia,& proprie lentes, & 
fabs ab iiluftrisfima D. S. uitari debent. 
X>e faporibus uero, uinum granatorum muzo 
ram : uinum citoniorum > fapor amigdaiarum, 
quem faporem album appeliant , conuenire 
poiTunt. Herbse uero conueniunt, fpinachia , 
het^y abiecta tamen prima aqua earum deco - 
<9:ionis,qu2£ iabrodio iaudabiliii carniu impo 
nantur&decoquanrur. Deialatutiis aurem, 
cicorea, laci:uca,bugiofia , cum modico aceco 
pafiiilato. {. in quo decod« fint pafiulas i|[Iuft* 
D. S. conueniunt, ladicinia omnia, & cafeus, 
&iacfugiendafunt,iicet quandoque (fed ra- 
ro) concedi pofrunt.puaconueniuntfotbilia 
& recentia in aqua deco{9:a.De aromatibusco 
iienientibus fuper fercuiis ponendis>eft cinam 
momum eledjsfimum, non tame in multa qua 
titate. De fru(3:ibus iaudari pofliit poma apia 
bene matura , & quandoq; meionescoueniiir, 
itc amygdal^ auelianae, pruna damafcena, & 
pfica deficcata . Somnus fit nodurnns ad mi 
nus fepte horaru,n6 fu|>fiuus,na Auicj.primi 
de regimine iomni & uigiiias , iaquit g> fom- 
Jius temperatus uirtutemnaturaiem potente 
cfficit ia perficicndis fuisoperationibus,& ani 
malem uirtute quiefcere facit,& ineius fubfta 
tia augmentum praebet , & prohibet fpiritus 
refolucione,&propter hoc concoftionem ad- 
iuuat & reiiqua,quaB tu ibi uide , qaia pulchra 
Tane iunt ,meridiaaus auce fomnusnoa com» 



E petit , nifi prae nimio doIore,fi non pothif 
letin no(5te dormire . Vnde Princeps fen & 
cap.priEallegatis inquit . In diQ dormire malii, 
etenim ad malas pr^parat. f gritudines reuma 
tifmos generat & corrumpit coIorem,&la- 
xat neruos & efficit pigritiam , & debjlicatde 
fiderium, & generat apoftemata : fugiat etia 
in domiitione recubitu fuper dorsu,taqua ini 
micu mortaie.Motusuero fit teperatus & antc 
cibum fadus,expulfis tame prius fuperfluitati- 
bus primg & fecudf digeftionis,exercitiu.n.im 
moderatum fubtiiiat humores , & ponit eos ia 
motu,quo fit ut praecipitentur ad neruos iara 
cx doIoredebilitatos,quareeuiret iliuftrisfi- 
ma D. S. omne exercitium immoderatum , & 

F uenationes, & equicationes cum equis forti- 
bus& fuperbismaie uehentibus hommes , 
Caueat iliuftrifsima D. S.a nimia repietione 
cibi, &potus,imo furgat amenfa cum reli- 
quiisfamis , & afTumat potum ciboproportio 
natum , ita quod cibus non natet>neqae flu- 
duet in ftomacho . Ventrem habeat iubrica, 
& fi no natura, faitem arte,diebus interpofitis 
facicadocaie ciiftere. R.ficl3e,maiiJ2,uiolaru 
anaman. i.mcrcuriaiis man.ff. bulliantinf.q. 
aqu5e, & fiat decoftio , & de fupra dida deco- 
dioncR.i.i.ff.oiei uiolati unc.iii.zuccati ruo, 
unci. uiteiiii oui nu.i. faiis comunis drac i. (T, 
&quandoqueunci.casfi2e, &unc.i. elleduarii 
lenitiuijuei leniatur uenter D. S. iiiuiiriff. cum 
unc i. fioris casfig & unc. fll eiieduarii leniti- 
ui,quaf milceantur,& fiat bolus, affumendo ip- 

G fumperhoramanteprandium. Vtatureciam 
uomitu bis in menfe una die poft aliam,ni/i fic 
ex parte Aridm^ pedoris aliquid ^ jphibeat, 
& proprie poft cibii & ante cibii,fi uomitus ei 
fuericfaciiis,eftenini thefaurus in prfferua 
do a doloribus, ut colligitur 22- j. cxpeilit e- 
nim fuperfluitates groflas per uiam con- 
trariam mx , cui motus ell ad neruos . 
Vitandf funt triiUs animi pasfiones, ficut, 
ira,furor^ triftitia »timor, foiiicitudo , ifta 
enim exficcant & exterminant & remouent 
homines ab ea qua? eft fecundum naturam 

- confiftentia , ut uoluit Gal. 3. tengi. Verum 
confert la£tari,gauderc, bene iperare de faiu^ 
tefua, & conuerfari cum amicis deie^abilir 

^ bus,iuxta iliud Gal.in libcllo de ludo paruf pi 
iaad Epigenem, diccntisquod. tantaeft ui$ 
motionxs & regulationis humorum in gaudio, 
quod multi ex perniciofisfimisjegntudinibus 
liberati fuere,gauifi folii . , Coitusuerofit te- 
peratus,& ineiJdus celebrataia i.&2.dige- 
ilionecuxnmediaturdifpofitio in digeftionc 
tertialuxta dodrina Principis 2.j,cap.deho 
risc0itus.Reliquaoia dimittacur taqua cotra 
ria.Reliquuraeft utucniamusad regime me 
dicinalc difpofitionis GalUcas . Quareim 
primis tniaoretur materla cum elle^^uariQ 

kniti* 



DE MORBO GALX-ICO CO.NSIL1VM. 

kairiuo fortificato cum clleauariodepfilio A meAatiuas&cordialcs.hccenimeftqtiodme 



Moncagnan«e Auimei paterni clarisfimi taci 
€ndo fic.R-ellectuarii ienitiui unc.i. de pfiUo 
Montagnans ^Si.mcca.n fini. q. f. & fiat bo- 
lus, & ailumatur per duas horasante pran- 
dium , Diuertatur poftea materia cum prouo 
cacione haeniorrhoidarum>erit enim diuinum 
& fingulare remedium huic difpofitioni^ut in 
telligenti patet . Digeraturdeinde materia 
cum iiifrarcriptis digeftiuis>uel eorum altero 
^iateria: peccanti magis proportionato. K. 
iyr. de buglofa ; de endiuia.i'. geieniabim dc 
Ziiccaro ana unc.il.aquaram cicoriac , lupulo- 
rafti famicerrse ana anc. i. mifc^.uei {ic.K.ryr. 
de fumocerras unc.i,mifce,ael ficR. fyr. de fu 
moter r^ unc.i. de endiaia unc. f. gekniabim 
de zuccaro ^.ii. aquarii bugIofe,lapuioru ana 
unc.i.mifcc.Veriijimaceria iaciens dolore R. 
D.S.eiTe!: ualde fabcilis i &mocu,deciir fyr.ifte. 
R.fyr. dc fumoterraf uncu.rofati uac.fl', Aqua 
ru eadiuiae,acetof2,bugIofis ana unc.i.inilce . 
Vel fic. R. fyru. depomisdefcripcione fabor 
<utinpradicahabeturm£fu«cap, de melaa- 
coiiaj unc.i.de endiuia uiic.iT.geieaiabim [de 
zuccaro ^du In materia uero grosiiori ucor 
cgo pro digeftuio lyr. de epi hy mo permixto 
cum fyr.uiolaco fic faciendo. R.^r.deepithy 
mo unc.i.uiolati unc. iT. Aquarum fumicerr^, 
lupuiorumibuglofas anaunc.i-miice.Et quan- 
doq; exhibco unc.ii.decoccionis cpithymi de 
fcriptioneMefuseinantidotaciocum unc. ii, 
aqus: cicores^uei buglofae. Fada uero mate- 
rie:a digeftione,quae cognofcitur per colorc, 
& fubitanciam urmae,cum acquifita iam hypo 
&zfi alba ec 3equali,infcrms dcfcendence, fecii 
dum tamen figuram piramidalem fimilem hy 
poiUii aqaf rofatg , ut coiligitur a principe 
a.primi.suma de uriais c*de iignificacionibus 
fpecicrum hypoftafis,qug tamea ante no ade 
xanc,cuc euacueturmateriadigefta cum in- 
fraicripta medicina fumendo ipfamfummo 
mtac , & tardando cibum ad minus per quia 



dicinam beatificatj& ideodecurmedicinata 
Hs. R.thymi,epith7mi.florum buglofi'^,bora 
ginis, uioiarum ana fcrup. ff. miraboianorum 
cicrinorum,indorum,fen9 ana drach.ii.poli- 
podii quercini drach.ff.granorum febeftcn na 
mero x. pninorum damafcenorum numero 
iiii.pafililarumdrach.ii.liquiritiae rafg drach.. 
i.aquarum endiui£,iupuIorum, fumicerrf »ana 
q. f. mirce,& fiac decoctio fecundum arcem * 
R. decoctionis iupraicriptg unc.iii.reubarba- 
ri eiedi drach. i, agaricitrochifcati fcrup. ii. 
fpicf g. 3. uini maiuaticicocIeareunum,mi 
fce Sc tiat infufio,& facta dih^cati expresfio- 
B neaddanturinfrafcripta. R. elleduarii de 
febefi:en,lcnitiui ana unc. (T. mannf orienta- 
lis unc. i. eliectuarii dc pfilio Montagnane 
drach. ii, fucci rofarum puri, fyrupi uiolati 
ana unc. ff. mifce , & fiac potio. Ego quandoq; 
folicus fam addere in maccria grosfiori elle- 
duariam de epithymo defcriptione Monca- 
gnanfaui^e: qaandoque diafcene fecundum 
exigendammiterierum , &: uircutistenorem. 
Indieuero iequenti dencarunc. iiii. brodii 
fummo mane,&: defuper dormiac . Deindc 
cu a fbmno expergefactus fuerit>fiat fibi ene- 
ma iauatiaum cum unc.i.fT.zuccari rubei yauc 
uncii.meliis rofati cumbrodiopuUi, fale, ui- 
C tello oui,& oieo uiolato ad abfiergendum re- 
liquiasmaterienim, & eas extrapeilendum , 
quasmedicina foluciua reiiquit iuxta do5:rir 
na?rincipis 4. primi.cap.de encmatibus. Ve 
ru quia materia haecdepedec a melancoiia,& 
ex fcnteatia Principis i. 3. cap.de melancolia 
thcfaurus curae, &apud me non foium melan- 
coliae ,de qua ibi loquitur, fedcui ufcunque 
difpofitionis melacoiice,principiis uite cocra 
rise, eit confortare cor /quod eft uicas fons , ia 
quo aicera elaboracione elaboratur fan- 
guis , fine cuius influxu cstera membra ia 
operationes exire nunquam poflunt, uc colli- 
gitur a cociiiatore ditteretia 136. inj.dice 



quehoras. Deiadefibenc operata fuerit, D dorum, &ab.^uerroe.3.coiiiget. ideomeri 



aifumatur lauatiuum^quod erit brodum pulii 
ia quo fit decodum hordeum excorticatum. 
Deponic enim mcdicinam,& minuic uigorem 
cius,ut coliigi poteft a Principe 16. 3, cap. de 
cura fiuxus fadi a medicina, & iicet loquatur 
deaqua caiida,tamen brodium puili iuue- 
nis & macri non multum in nutrimeto diicrc 
patabaqua, nam prcterea habet proprieta- 
rem tempcrandi humores, ut efl featetia Prin 
cipis ^.primi.ca.de regimine cibi & pocus. Ve 
rum fciendum eft quod in huiufmodi difpofi- 
tionibusmeiancolicis medicina foiutiua dc-, 
bet cfTe commenfurata , non excedens , aut 
modicum i^aitcm recedens a gradu racdi- 
cinarumincolumium, itaquod natura posfit 
cam regulare,& non ipia rcgulet naturam • 
Nequedimitcat medicinas Ifcificatiuas hn* 



to confortandum eric cor. £x cbnfortantibus i 

autem cor laudatur Ixtificans Guilielmi,isti- i 

ficansMcfusdefcriptionefilii Zacharis. Ec 

eiectuariumdegemmis,&cle<ftuariu.m cher- ; 

i^es, Qt in antidotario Mcfuas. Videtur etiam ; 

mirabiielf tificans Rafis p.ad Almanfore cap. : 

de meIancoiia,afrumendo de altcro eorum, uc , 

libet, unc. i. Zuccari uiolati , buglofati ana 1 

unc.i.iT.fem.citri, boliarmeniana.j.fT.lacin- : 

thi fcrup. i. & cum fyr.de acetofitate citri fiat I 

mixtura , de qua fumat per quatuor horas an- ; 

te prandium cocleareunum/uprabibedo n6 

nihil uini clari albiodoriferi limphati cum a- ■ 

qua buglofx, aut rofata.Vcrum tribus mirabi 

libus in Arumentis folitus fum confortare cor 

in fimilibus pasfionibus , quorum primum . 

dcfcripfitconciliatornoftrx Vrbis Patauinx 

Aa 4 decus 1 



8 



BART. MONTAG. IVNIORIS 



d;ecuseximium,differentia ip5.1iccc enimui 
deamrad calidicatem declinare,rairum in mo 
dum tamen cordiale , & deleaabile exirtit,& 
«irtuti celeriter fubueniens, ufque adeo ut in 
rifum cum alacritate inducac iiominem ctia 
recedente uita . ^liuduero inftrumentum 
eft eiieauarium Gentiiis,defcriptum in fecun 
da parcicuiafui tradatusde corde , quod pa- 
rumdixicab ^qualitaterecederc&po-^e da- 
ri inomni ^tate, &tempore,prsterquaquod 
enim conforrat, ciarihcac etiam fpiricum& 
fanguinem , &initaurat, confortandoomnia 
membra nutritiua.Tertium & iilcimum initru 
mentum eil: eleauarium Montagnans aui niei 
in fuo jsonfiiio de melancolia , in quo uir- 
tuslatetmirabiiisconfortandicor & cerebru, 
& puri^candi fanguinem,&defendendiipid 
tusal/impresftonibus quaiitatum meianco-. 
licarum>qtiprum alcerum,uc magis placer, per 
mifceacur cu zuc^aro buglofato & uioiato , & 
reliquis.Et eode modo,ut fupra fcriprum eft , 
adminiflrctur . Verum quia sgritudines cum 
aJiquo tempore perduranc, permutdt comple- 
xionem in membris, ita ut acquiraturdirpoii 
tio malorum tiamorum generatiua, ut uolait 
^aerroes 3. colligec, ideo cportet corrum- 
peremalamdifpoiitionemin epate,& uenis 
impreflam,& mundincareipfum abomni ui- 
niicntia in ipfo exiftente,& adeo confortari , 
uc generec laudabiles humores, quofadto , in 
morbum Gaiiicum iiiuflrisfima D. S.non redi 



£ bit ampiius. ^d quam :intcntionem complen 
dam potenter concurrunc duo inflrumenca 
infrafcripca. Quorum ex quocidiana experien 
tiamirabilem uidi cffcdum , primuni efl iioc 
elieduarium. 
R.cas fiK iigne» . 

Cinnaraomi elcdi ^ana drac.ii.- 

Croci . fcrup.i. 

Kofarum rubcarum fcrup.iiii. 

i^andaiorum rubeorum unc.ff. 

PaiTularum cum ariliis , non bene matura-. 

rum. unc. ii. 

^em.citri 7 ^ -^ 

Eoliarmeni 3 * * ^ 

F Et cum miua citoniorum fiac mixcura. 
Secundum infircmentum efl iioc. 

R.eileduarii Regumunci.incuius dcCcri- 
ptione ponanturauelanasioco pinearum. 
Mitridati eiiectisfimi. drac.if . 

Boliarmem drac.i. 

Sem.citri. ana drac.i. 

Conferue citoniorum unc.i.fl. 

Et cum miua citoniorum & fyrupo de en 
diuia fiar mixtura, de quibus accipiat i.ii.uel 
cocleare unumper duas horas, ueitres antc 
prandium. Et hxc funt Clarisfimaf petre Zene, 
qujE ceieri calamo tabellario inflanti fub br^ 
uitateconfcripfi,qua: omnia sumusilleomniii 
Q opifex.qui cm.nesianguoresinialiibiiiterfa- 
nat, fua diuina mifcrationebenedicar,&in fa 
nitatem iUufirifsimse D.fuae dirigat. 



F I N I S 



D E M O R B O G A L L I C O 

M A R I N r B R O C^A R D I V E xN E T I 

PHILOSOPHI ET MEDICI C L A R I S S r M r 

T A T V S.. 




T K A C 

Cribvnt. omnes medicing au- A 
thores nulla penicus ^gricudiae 
curindam , nifi prius cogno- 
icatur, hoc uolunc princeps 
primaquarti hoc Gal.primo re 
giminis acutorum . com. cer- 
tio> ac ctia,m primo de febribus ad glaucoaem 
idcirco fajpius mecum cogiraui , nunquid no- 
ua hgc ^gritudo, quf eo tcmpor-e.quo galli ita, 
iiam armis inteil:arunt iiamanum genusuexa- 
rc coepir,posiita nobisaliquopactocognofci. 
Ad partem negatiuam funt hg rationes , qua- 
rum prima eft calis.prscognicio quid nommis 
pr^cedic prajcognitionemquid rei, {Qd pr^cb 
gnitio quid nominis,noa eft nobis nota , ergo B 
tenet confequentia,minor probacur ,quoniam 
nomen eft adhucignotum,alii nanque eam du 
cunt elephantiafim , lichenas nonnQlli; plerir 
que afahaphaci , aliqui pruna , mulci igac per 
ficum,muiti*difpofitionem mediam inter fca:» 
biem,& Iepra,uulgares morbum gallicum ,oec ' ; 
adhuc aliquod nomen certum-ei impofjcum 
uidetur; pr:f.t::er«a cum medicus /ic artifexfen 
iitiuus a poikriori; perfign^&effeccus uena- 
tur dfcntiam asgritudinis , fcd nullu cii Cignu. , 
3iec accidens, nec affedus in ha^ difpotitione* 
quod ducat in eiuscognicion^ni eauff, igicur, 
minor probatur; in iubiectop;ati?atetaIe ggri 
tudmem iiidemus primo dolorcs uarios & d£ C 
uerfos,nunc pung.itiuo.s,ouac extenfiaos^nuac 
grauatiuos,nuc alceratiuoSj^unc.frangitiuoj >• 
ac fere onines doioris fpeeies quas enume 
ratprincepsfeciindaprimi^eygoh^ cales» tan 
tasque doiorum uarietaces ia^unicam, ac der^r 
minatam caufani re/olui aftqueaat , uidegius 
fecuda totpuftuias, tocapoaemaca,cubercuj|jt 
cruftas,. ut nemo quantumuis opjamiiudicii Sc 
perfe(^i,X)maia hxc pofsit perfec^e cogaof<:e, 
re, ac m fuareferre. princip^ia; oanquein eade 
fere4>rachH parciailam^ai^c alcerius membri, 

adl«ot^;potoatafanguiaea.c0lerica,flcgaia ' 
tica,melancolica ^ dixero 3 pr«dominio,raro 
.n.daacur h«c ^nguIaria,u.cuoIaic prmceps- 
t^rtia.quarti,nulluseciam humoreft puras,fed 
omnesfuatp?rmixd,.dkit Gal. fecundo pro- 
gaoftxcoruni com. ^g. aucoricate Hippocra 
tis, patecigicur ex hac taaca. accideucuim ua- 
riecacc,quod 3?gricudo hfci:?noratur,necali- 
quo decermiAato QapitulQ capicuiari poteil» 
ter cio h^cggjritudo uon foium dependec a caii 
fc iafcriorib«s-i fed ecia^n/uperioribus, & ei^ 



D 



diaaepidimialis,ergo nonpoteft nobissffe 
.extotonota,confequentia pacetex Auic.pri 
-^.a quarci.cap. de pi^McnzU , qu^ dicitur di^ 
fpolitio epidemialis, uhi enumerac alicuas 
:eius caufas,& tandem concludic quod func 
formf ,ex coeieiiibus pefiilenciam producetes, 
quarumcognitionemhic intQtms ignoramus; 
idera habetur tertia primi dodrina quinra ca 
pirulo de regimine temporri cum reaincatio- 
neaeris/ubiinnuic quod mukociens zccidiz 
eorrupcioaeris propcerrem ccelefiem , cuius 
qualitas nOn efc hominibus nota • anteccdens 
probacur,quoniam h^c difpo.^cio noa dt pcc 
uniuerfum diffeminata, ut func^epidimiales; 
pr^terea apparuic poit triun* luaiinarium c6- 
iundioaem pesfmiam,quam coc bella, toc ftra 
-ges,toc incendia,toc regnorum murariones 
iequutx funt,igitur;quarro %na per qu^ inuc 
ftiganturcauf^ egritudinumjunc fignahumo 
respeccancesdeclarantia , icd liUnon fuffici 
uncaddeclarandum caufam huius argrirudi- 
Bis , ergo, nam preter humores alise etiam 
caufs concurrunc , uc cceieftis mfiuxus, uc di- 
a:um efl unde pulcherrime dubicau it concilia 
tormconfilio 94. utrum febris peitilentiahs 
elTecdenumero humoralium cum noafic ab 
uno humore tancum, (cd ambiac omnes humo 
reSjCUQiecia non dependeacab humoribusfo^ 
lu,fed &;a fbrmis fuperioribus, quare ex his fa 
tis con{lat,sgricudinem hanc eile difHcillima, 
cum dus cognitio nec a priori- propter caufe 
ignoraatiam,nec a poiteriori, propcer comuf 
limam asfidencium cogaicionem , & uaciecate 
habcriuliomodo queac, dicam camea quod 
fencio cheorice, & praaice, teneo igitur e^ri 
tudincm iltam debere dici epidemialem, quse 

nec uno nomine,nec eadem qnidicate , nec eo 
de capite, comprehedi pot quauis Ronulii cx 
netoricis effectusiftosinaftra reculcrint, alio 
cx^medicis rececioribus ia iilaaquaru inauda 
tione,qu^.co Aono q.uo morbus galliais, cepic 
puiiulare,per uaiuersa icaiii apparuicucceitis 
diRoma,ia:qua cybrisita incumuic , uttoca 
fada fic nauigabilis., ia agro eciam bononien 
fi renus. in fexracieofi & macuano pados, in Ve 
neco achefise^cra folicos limices ex uadarmic, 
tancis, uc dicuac , imbribus annusilicmaduic' 
ucccrrisinde humencibus, acqueftagnancibus 
mimroemirandumfic ipiasad illam aeniiTein 
tempenem calidam & humida, quaai medid 
^phaofophi ojm putredinum nucrcmxQnii. 

ccncur 



,o MARINI BRO 

tentur cffequf talismorBi principatis caufa 
fuit . Eandem aquarum inundationem Uel for 
te maiorem eo tepore fuiire quo Gothi Itaiia 
beilisinfeftarunr,author eft hiftoriarum fcri- 
ptor diligentifsimus , cuius h^cfunt uerba 
"< imbribus nanque multos dics continuanti 
bus diluuia ferre apparuit tybris, tunc menfe 
octobris,propeexaitoadeo aqujs intumuic 
• iit Rom^-mfnia alicubi ruperauerit, undc re- 
giones urbis, proximg flumini , maxima acce 
perunt incommoda, per Iraliani ubiqae iatuc 
re campi , & ex moncibus, coljjbufue, om- 
mais aratri gleba in c^nfi liquefada , iimul cu 
aquis in imum delapfa eft , ut fiuminibus po 
ftea mtra ripas coactis,campi aqua deftiiuti , 
limo nihiloaiinus minferint obtedi, &fata 
quastancprimas iecerant radices putrefada 
iiat,neceoaatumno,obtinente omnia iuto, 
almd femetcrras potueritmadari,undefames 
maxima feqiiuta eft,fed no folii fame ea attulit 
inundatio aquarum :► uerum etiam aercm , 
ficuti & terram corrumpesj peftilentiam oriri 
fecic, adeo ingentem ucmaximam populorii 
parrem ubiqueper italiam abfiimpierij: } hfc 
liie. Dicunt aiii ex huiufmodi innundatione a- 
quamm, nedum fame 5c pefte tuifle Romf la 
boratum,fed ec qaada fordicie, quas ita tende 
■batad elcphantiam, utdefor-mitace cogno fci 
homines non poflent: has igicur caufas, uel co 
iimiles iftiufmodi £gritudn:iis afsignare cona 
tur,{edego nec racioncs iftas, nec exempia 
concluderearbitrorad caufam concludenda 
gallicc difpofitionis , quoniam cauff , & efre- 
ttus corellatiue dicuntur,& poftta fe ponunti 
& perempte fe penmunt, teftc philofophoin 
capite de reIarione,fed ablate aquarum mnun 
datione, & aeris intemperie, adhuc durat hajc 
«gritudo , ergo:oportet itaque aliam asfigna 
re cauiam , nec meliorem afferre pollumus^, 
quam iliam trium luminarium coniundione, 
qase adhuc durat , ac.eriam per aliquot annos 
perfeuerabit, & fortaffe alif funt formf ex for 
mis fuperioribus , quas ad hocidem coniura- 
runt qnf nobis adhuc funt incomperte, ex hoc 
itaque fuperiori pei^simo influxu humana di- 
iponuntur corpora (mundus nanque interior 
ibpenoribus iacionibus eft continuus, ut om- 
nis inde uirtus gubernecur, primo metheoro 
.rum; aiterantur, & ad uarias, diucrfafque prg 
parantur aegritudines,quatenns uarii, diuerfi, 
ac omnino etherogenci multiplicantur humo 
res^ ^ derelidi a regimine naturf foras trudii 
tur,iiuirtushabet proportioncm maiorisia 
f qualitatis ad cxpellendum resa cetro ad cir 
cunferentiam, & ad partes exirinfecas corpo 
risfecundumeorum grofsitiem autfubtilita 
tem, fecundum diftemperantiam in qualitati 
bus actmis & pasfiuis , fecundum maiorem & 
minorem patredinem,fecundum maioreaac 



CARDl VENETI 

B minore pafsi<iifpDfitioncm, cu caufa uniufcii 
'iufquefgritudinis fit paTGluri corporis difpofi 
. tio,primo de differetiis febriu ca, de febre pe 
' ftileritiahVubi inquit Galenus,oportet in hoc 
toto fermone mcmoria repetere, quod nulia 
earum fine patientis aptitudineagere poteft, 
ficuarif puftulf,autboror uaria apoftemata, 
uariseinrediones cutanesjac tandem uaria 
morborugenerainparcibus corporis extrin 
feciscaufantur,exquibu$ corolarie infertut 
refponfioadiiIudqua£fTtum, propter quid in 
; nno dumtaxat membro tot uaria apoftemaca, 
toe ulceradiuerfajprurigines tot,ac malignas 
ferpigines, &innumerabiles fere infe<5iones 

F reperianturjhoc enim non aliunde dependec, 
iiifi ab humorum pucridorum etherogeneita 
te,qui tum a caufis fupercf leftibus ita indifpo 
nuntur,tum etiam propter pasfi difpofltiontt 
ut diximus , uerum fi propter humorum mali 
gniratem, aut uirtutis debilitatem , uel uiarii 
cluafionem, aut pororum denfitatem hg^matc 
rif ad corporis exrrema peili nequeiit, fed cir 
ca arriculos , iunduras ac neruos rerinen- 
tur, tunc uarii & diuerfi eodem modocaufa- 
tur dolorcs qnandoque extenfiui,quandoquc 
uIceratiui,quandoque pertoratiui, & aliarum 
materierum , fecudu humorum, ac materierii 
diuerfitatem , dehx funt caufa: , quae quoquo- 

G pado pofTunt asfignari ifp^s agritudinis , pri 
mituix enim. imprimis funt inf luxus fuperccs 
leftes, concurrente etiam fortafle indebito 
regimine uita? in omnibus fex rebus non natu 
ralibus, praepararite corpusad talem lapfum , 
antecedcntes funt infediones in tota fere hu 
morali maffa , ac humorum maxima permix 
tio,a quibus tot diucrfae emerferunt x gritudi 
nesu c dl&u. eft , coiundse caufse func himec hu 
mores adu huifmodi agricudine caufantes, 
ex^uibus primo corelarie fequitur,hanc2gri 
tudinem nec unb comprehendi capitulo,nec 
inunam detcrminatam caufam poflerefolui; 
fecundo quod non unica medicma , ncc uni 

H coetiam liitiaeordinepotcft curari, fed uariis 
acdiuerfis medicaminibus, ficut in segritudi 
nibusdependenribus abhumorum mixtione 
docet princcpscurareprimaquarti. Tertio 
aegritudinem effc difficiHima: curationis,cuni 
&apoftematay & doloresa diucrfis, ac pcni 
tus oppofitis fiant humoribus , diuerfas , ac ua 
riasintentionesjimo contrarias exigcntibus, 
in his enim oportet fubtile adhibere ftudium, 
nc in fine primi capitis quarta primi ponit 
princeps,ac penultimo capite ciufdem, in exc 
ploquando complicatnr colica cum febre,aut 
cum dolore intefifsimo narcoticis indigente , 
qu X fui frigiditatenocet materise facienti co 
licam, ut pariter habetur a Galcno prima a- 
phorifmorum in com.aphorifmi,humidf dic>- 
tae , quando febris con iungiturcum hydropc 

afclice 



DE MORBO GALLICO TRACTATVS. n 

afclite, h^ nanque xgritudines ideo funt diffi a i.Cmifce omnia per teiupus debitu m & hda. 
1.,«;.^:..., ,.__: exprefsione.R.eIleauariiiemtiui,defebeflea 

completi ana drac.vj.fvr.de bagiofa, fucci ro 
farumpurianaunc.iT.nufce,&hat potio qu^ 



ciles , quia quod uni opituJatur , alteri nocet, 
eode igitur modoin iiocGaliico morbo,quare 
&c.quarto dolores quant :, pofsibile eft & qua 
Citius funtremouendi ^ quoniam de maxime 
profternetibus eft f2etor,& doior tertio tegni, 
nuc ad cura accedendum,iiis tiieorice tracta- 
tis . Porro indiget tixc ^grkudo omni in- 
ftrumento,quo res medicinis compietur quar 
ta primi cap. primo, diseta.f. potione, & ma- 
nuali operatione, & quanuis hzc xgrkado ex 
prgdida humorum mixtione dependeat,ut di 
ximus, tamen quia omnes fere hi humores fa- 
piunt quandamaduftionem propter cf ieilem 
infiuxum, qui humana corpora , prasfcrcim co - 
iericaiad]epram,cancrumj maligaa ulceraiCg 
teraque id genus adeo difponit, utcorpusfe 
retotum iniioncfta fpecie.deturpet,necali- 
qua quandoque arte medica pofsic curari,id- 
circo teneo quod oe regime uit^ in omnibus 
fex rebus non naturaiibus habeat declinare 
percaiidum &humidum, quastamen calida 
& humida moderentur habito relpeCtu ad x- 
tatem, complexionem,tempus anni , & impd; 
misadhumores qui aduruntur^nam.humores 
caiidicum per uiam aduilionis etficiuntur, 
melaneoiici,non indigent tot caiefacientibus, 
ficut frigidi,utdocet princeps tertia quarci.c. 
de cura quartang , idem canon. feryari depet 
quantumad quaiitates pafsiuas, {icig.: tur aer 
deciinansperiam dictas qualitares, iimiiiter 
cibus,.& reliqu^ etiam re^ noa naturaies eo ad 
ininiftrenturordine ^ut.corpus taiiter difpo- 
natur ^nec ad particularia deuenio, quonia Sc 
nimia uterer fcribendiproiixitate ^&.iixc di« 
6tz doaorumfatis faciiiauidentur.Quantum. 
ad potiones c & eft fecundum inftrumeii^ 
tum) dicohancaegritudinem indigere mino- 
ratiuis,digeitiuis,& euacuatiuis^ li aduftio eft 
in humorecoiericoaexhibeaturhtfc minorati . 
uum in forma boli. R.eliectuarii Ienitiui,floris 
cafsiae nouiter tradrae ana drac.vi.mccari. q.f. 
raifce, &£iat dadiius, qui exhibeatur per ho- 
ras duas ad minus ante prandium m forma ii- - 
quida,diiroitttus cum aqua uioiarum/iiniiter-. 



mane exiiibeatur per horam ante lucem,deia 
de dormiat p hora cibus uero |> horas quinque 
d.iiferatur,die uero fequenti uei capiac cyatha 
aquseordei caiidg, cum modico zuccariopti- 
mi,uel tantundem brodii puliimacri, deinde, 
fiat cliftere, lauatiaum,nam in enematibusfic 
iuuamencum ia expeiiendo reiiqa ias, quas ina 
nientia reUquerunt> quarta primi capituio de 
cimoIepcimo,&quoniam euacuaciones qusc 
fiunDfor:es,funt dupiices ( uc patec fecundo 
regiminisacucorum com. primo,alcera £t per 

B pharmaciam, altera uero per phiebotomiam) 
d,ubium_eit, ucrum praeter eradicatiua euacua 
tionem in hac asgncudine competac phiebo- 
comia, licecad ucranquepartem aliquse ratio 
nes neri poiienc, dicam tamen breuiter, quod 
niii corpus fuerit uaide fanguineum (in quo ii 
cetexparresgricudinis phiebocomia nonfic 
neceeifaria, actame eam tieri iubec Auic.quar 
ta primicap.uigefimojuc uirtus reddatur tbr- 
norfupra refiduum) autfanguis effet ualde 
muitus , ita quodpeccecin quanto, aut quali, 
npnauderem>nec ratione doiorum^nec ratio- 
neuicerum,nec ratione humorum peccantiu, 
ftcerephlebotomiam quia ubi non eft eius ia 
tentio phiebotomia, humores fubtiiiat,& eos 

: percorpusfluerefacic&fano fanguini admi 
fcet,quarta primi capiculo,ut fupra, prseterea 
phiebotomi aaccrefcere facit humores,& faciC - 

^ eos currere in corpus, & non extrahit iliud q^ 
neceife eftucexcrahacur 22. tercH ca.feptimo 
de curationibus dolorum iunc^urarum, igitur 
npn exiilence eius lacencione ex caufis iam di 
dis.ipfam omnino pr^cermitterem, uerunca- 
menin hoccaiu omaino,pr:ecipae cempore 
ueris , facerem liemorrhoidarum prouocacio 
nem,quoaiamearinu curfus piurimum opicii 
later muitis difpofltioaibt^qu^ in hac segrita 
dine contingunt , ur fcribiturab Auic. 17. ter 
tiijtextu primo, cap, tertio^prsterea melanco 
licis,& phrenericis iiemorrhoides mux bona. 



anaq.£fy.uiolatiunc. i.digeftijuumintaii.,D fqcta aphorifmorum'', ubi Gaienus m breui 
.^r,.u^^ x> r». „:.,..: ..„. .- 3. r^ ^ commeco dedarat puicherrime aphorifmi ue 

ritatem , Ccd scgtitudo ifta eft de numero me 
lancolicarum , lakeni.pcr uiam aduftionis, 
igitar.Etha:cpro refpoafioneaddubium, fx 
ucrp humor fueric phelegmaricus aduifcas, c6 
peric hpc minoraciuum. R.eiiectaarii leniriui 
unc,i. agarici praeparati drac.i. zacoLd q£m. . 
fce, & fiat boiusjuei cam aqua feaicuti^faluise j 
& fumicerc^ fiacpocio,in torma uero iblida.. 
R,.j)itiaiarumdetribas,<ie hieracumagarico, 
alephauginarum ana fcrup.i.foraieacur pilia 
Igiii.cum aqua bugloig ,,materia aeroficdi 
geratnr.R.fy. de famocerr*, oxiaieiiis.ffy.de 
bugtola 



humorefithocR.fyraJiolati. unc.i. de fumo 
fcrrar unc. ff. aqaarum. florumi uioia rum ,- 
bugloff"» endiui^ ana unc. i. d.ctiir caie dige 
ftiuam .ad; mums pcr odo dies,:deinde iic 
fiac euacuacio eradicaciua , R. floram uio-, 
larum, boraginisjbugiof^iumiterr^ ana drac. 
i. prunorum damafceaoram nu. iiii^ granorii 
febeftea,au.vi.pariuiarum ds^a^iijiq.ulritif r^ . 
ff drac.i,fi'..capilioru uea.drac.ii.aquaruin uip 
larum,baglof3;,tuauter.;r,eadiui9,capiiIorum, 
uea.aaa,q.i..mii<;;; ,:& hac.djecoctio fctoarte.. 
K, dici«e..deco^ioais uuc. iiu reubarbari elle-. 
a:i drac»i,fpi5«gr,ii. aiai albi.odoriferi.drac» 



fa MARINI BROC 

buglofaana uncir.aquarumbetonicf, buglo- E 
' ff ,femcuH anaunc.i. mifcc . Eradicatiua 
poftca euacuatio fit talis. R.radicum fenicuii, 
pctrofelini ana dracJi.feminum feniculi,anifi 
ana drac.i.radicu acori drac.i.lf.capillorii ue- 
ncris drac.i.fumitcrr2 drac.lf. mirobalanorii 
chcbuloru drac. ii. aquarii feniculi,acori>bu- 
glol? ana q. f. mifce & fiat decoaio fecudu ar- 
te. R.dia^ decoaionis unc. iii.agariciprg 
parati, & in oximellite. f. per fex horas infufi 
drac.i.fr.elleauarii ieniciai anc.if.indijde da- 
€tilis ana dr3.i.{f.fy.rofati,oyimeIIis.f ana unc. 
fTmifce & fiat potio . In die ucro fequenci re- 
gesinftrmum regimine pharmacati , ut fupra 
diximujscumpropriatis ad hamorem iam di* 
6tum;uerii peccante mclancolia fecali exhibc F 
tur niinoratiuum tale. R.diacatoliconis unc. 
i.elle^uarii hamech dra.i.lT.2uccari.q.f mifce 
& fiat da<ftilus,uel cii aqua fumitcrrs , lupulo 
ram,capilloruuenerisfiat potio, digeilio ftat 
praeterea.R-fy.de fumoterrse,de buglofa uio- 
iati ana unc.ffcaquaru cafei defcriptione me- 
fiis unc.iii. uei iupuilorii fumiterrf , capillorii 
ueneris ana unc.i.mifce, celebrata digeftione 
perodo aut dtc^ dies,& ampiius,quoniama- 
teria exifles inepta digeffcioni, indiget niulta 
digefliuorii copia,ad hoc ut abfolute digera- 
tur,& idco in hoc cafu non folum dantmedici 
x.fyr.fed xx.& xxx. & adhuc amplius , quanto 
.n.meiior, perfeftiorque digeflio fit, eo faci- 
liiis humores expurgantur,deueniendo poflea - 
sd euatuationem eradicatiua.R.florii buglo- 
ffjboraginis^uiolaruanadrac-i.cpithimi dra. G 
i.ff. fol culorum icn^ drac.i.poiipodiidrac.ff. 
paffalarfi draciiii.ftimitcrrf capillorii.ue.ana 
drac. ii.granorii febeiten nu. x. mirobalanoru 
Indorii drac.i.aquaruni fumiterrf .buglofs, ca ; 
pillorii ucneris ana q.f mifce , & riat decoaio 
fecundum artem,deinde. R. diftf dccoctionis 
unc.iii. elleaiiariilcnitiuijdiacatoiiconisam 
draciii.hamech dracii.fyr.uiolati, bifantini 
ana.dra.iii.mifce &fiat pocio,quse fumatur cvt 
iam fupradidis cano'nbus,uerii fi magis in for ' 
ma piliularii placeret , exhibeatur hoc modo . 
R.piliularii indaru, de himoterrf an.dra^ff.dc 
iapide lazuli fcrup.fT.mifce Sc fiant piliulg.v.cu 
fy.uioIato,& aurentur, poft iftas pillulas. imme 
diatefumacur hic fyr.Iocoapozimacis. BL,fyr. K 
de bifantiis, uioIati,geae!iabin ana uncff.fyr.- 
de faraoterrae drac.iii-aquarum bugloff ,meiif 
fg^ boraginis ana unci. mifce,feruetur ordo in 
«a fumptione piiialarum ficut, in aliis euaciia 
tioaitiisdi<3:ameft,&h3ecquantum adardi- 
nariaspurgationes di(9a fufficiat,infi:afcripta - 
prscterca faat minorantia,digerencia, & eua- 
<:uantia,que poflunt in hoccafu adminiftrari, 
«qn3e oia prstermicto caufa breuitatis,apud.n.-' 
audorestam illuftres-antiquos, pr^fertimfe- 
arap-ioaem , diaiim loannem aiefiie,& recctio. 



ARDI VENETI 
res pliirimos,copiofa iftorum omniuirs fit me* 
tioM eosigitur recurrendnm eit, (i iiero uo- 
lumus ad doiores intentionem habercparti- 
cularem m hoc cafu.placet mulcum fi f^pius ex 
hibeatut draci.aganci,cum unci.ry.uiolati , 
uel oximeilis limplicis , placetfi frequenter in 
firmus ailumpferit ialten* feniel in ebdoma 
dahaspiiiuias. R.piiluiarum fcetidarum fcr. 
ii.de hermodactiiis fcrup. i. de fumoterre fcr. 
ior^formentur pillulas.v.cu aqua uioiaru,&aurS 
tur pro dciicatis, ift? piiiul^ in hoc cafu ftanti 
bus doioribus,plurimum conueniunt fi fumaii 
tur in n\anc,&diferatur cibusper horas.v.pia 
ceret et fi fy.lliprafcriptus loco apozematis fu 
meretur polt piilulas, pr^^ter ea fi poft cena una 
cx infrafcriptis piliulisfumatur erit uaide pra: 
ftans. Recipepilluiarucochiarum,de fumoter 
raj,fetidarum ana fcrup.i.formetur pilluix iii. 
cum aqua betonicae, funt enim conuenientcs , 
nam peccaates humores crafsi nonpolTunt u- 
liica eaacuatione purgari,fed paulatim eua 
cuandi runt,& pauiatim digerendi , & iicet fy. 
fuprarcriprusioco apozimatis fitconucniens> 
tamen rettatibusdoioribus , plus iaudo iftum. 
R.fyr.rofati,fticadosana unc H. de fumoterrg 
dracii.aquarum iue , acori,alchese,uel faluig^ 
^t betonicf ana unc.i.mifee,imo fi ter,iij me 
fecuia dlGto apozimateiftaspiilulas fumerct, 
prodeiTetmulcum, fiatergo fecundu cmergen 
tem necefsitatem,& quanto frequentius,tanto 

: Hiciius. Encmata et funt iuuamenti cum deco 
aione blitis,maiua£,uioiarum,furfuris, & cum 
fcminibus liai,althef ana unc. i.cum icnitiuo, 
l>enedicta,cafsia meilis,oleo uiolato, amigda 
larumdulcium,fale,butiro,uiteliis ouoru, iiat 
«rgo ubi erit expediens , & finguio die procu 
rec omnino habere uentris beneficium,aut ar 
tificialiter cum iam didis, aut naturaliter , & 
hic omnino feruecur canon. Pro membrorum 
c6fortation« placetfyr, de corticibus citri,fy. 
de pomis,rofatus,aut geieniabin, fi quadoque 
per duo,s aut iii. ^iesaccipiatur cochlear unu 
in mane , & poft ipfum dormiatur, etiam per 
duas horaspoft cenam acdpiatur rotula iftius 
c6feaionis.R.fpecierii.dianibrf,diamufcidul 

-: cisanadraci.fi'. corallorum rubeorum drac.i. 
zuccari optimi q.f. mifce ,& cumaqua buglo- 
if fiat confedio in rotulis , placerct infupcr tc 
riaca y & mitridatum ufijuead drac. i. cum co 
chleari uini aromatici , fi ftomachus» fi cor, 
cpar, & alia membra If fa fuerint , coafulo ut 
■eis, prout opus fuerit fucurratur,laudo ultc 
rius ut uinii in hoc cafu lymphetur cum aqua 
4ecoaionisacori, auc falui^, uel utatur aqua 
meliiscum uino acori etiaconditi fumme prj 
ftarcnt , & hgc dc particulariter conuenienti 
bus in ^hoc cafu, nccunquam4efiftcndum eft, 
nunc digcrendo,niic pauiacimeuacuado,niic 
<a)nfortandomcmbra^fic cniro fjpius ego pro 

cefsi 



DE MOR.BO GALLIC 

ce$fi itiTnuItis patientibus ralem morbu,quos A 



O TRACTATVS. 



^S 



foiadiaEta,&potiohibus proculdubio fanaui, 
SLt his non coferentibus , necefle eft deuenirc 
ad extrin fecus applicaada , & ad rhanualem " 
operacione,& e(i fetundu inftrumenrii , fa;^is 
igiturpurgarionibus iamdidis,& uniuerfali, 
bus, ^-^c particularibas, fiat intrarcripra , un- 
aio ,quaj & cruftas & botor & apofremata,ac - 
imprimis doloresomniao aafert, eft.n.mira- 
biiis . R. aifangias p orcinas mundg unc. vi. 
pmguedmis gailijia-,anferi, fanat^s^ tafsi^urfi 
ana unci.oleomm laurini, hypcric6nis>camo 
miil« ^ rofati ana UQC.i.if. gtnmn^ , iuae , ana 
drac.i.fr. mafticis, turis ana unc. ii. faiis nitri 
drac.iT.tarcari drac.i.cerufTg unc.iii.uitelioru 
oui nu.iin.mitridati uac.ii.iT.eiiea:uarji* unc. B 
i mercurii unc. inimiCcc , & fiatr imguentum 
fecundum artem . Cum quo unguentoca- 
lidoungarur infirmus apud ignem, & in came 
ra bencclaufa ungantur iunaure oes brachio 
rum,& crurum, praetecea optime fafcietur , & 
leaum ingrediatur , & fic fiat fingula die^le- 
dus fit bene calefaaus>fi uoluerit dormire 
dormiat, & fi fudabit abftegatur f udor in om 
nibus locis , praECcqiu in iuaduris undis,flet 
^n.fafciatusufquead fequentem unaionem,& 
perfeueret in taii undione, quo tepore utatur 
cibariis uirtutem conl:brcantibui,& uiuificaa 
tibus quacu pofsibile e{l,& prgfertim ouis for 
biiibus.uinis oprimis & brodiis , carnibus ca- C 
' ponum,& fafianorum,ueI perdicum, epatibus 
' gallinarum,uei fimiiium,tra2a£is, confedioni- . 
.businflauratiuSj&aliis uircutem optimefo 
foucntibus, fi uerotemporeinunaionisex ua 
poribus cileuatis ad os apparent ulcera ut bo 
tor in ore , fiunt talia gargarifmata, R. aqug 
hordei unc.vi.mellis rofati colati un.ii.mifce, 
& ipfi osfuum fxpius coIluut,fecundo.R.aqu5 
plantaginis, folatri, rofarum anaunc.iii.oxi- 
raeiitis fimplicis,fy. rofari ana unc.ff.diamoro 
nis drac. iii. mifce, & fiat gargarjfma; tertio 
iiac cumlade uaccino tepido , & cft mirabi- 
le, non afcendo ad ulceriora , quoniam iflafa 
tis fufiiciunt, iuuat ad hxcf^piustcQcre in o- 



j^ mel rofatiT,racetiap eraulfionis.fen^ mefo,, 
nis, aet hordei mirifice pf^flai hoc m cafu,c6 
pleta munaione,fiat balneum ficcum , in quo 
fudet, Acipiaturergoua> magnum,in quo 
ledeac fupcr nudus;peaicus>& fit totas cooper 
tus.cum teaorio & cuicitra, pr^cer taciem,po 
IteaponacurtresautquatuorlateresadMie, 
qutardenter calefiaat & accipiantur duo fic 
fuper calefadi, &ponanturinfrapedes feden 
tis, & afpergantur infrafcripta decoaione, 
poft fudorem uero copiofum cum ipon^ia m 
fufa decoaioiie totum corpus afcllergitur: ea 
pprforalis elK R. iuae,rofarum rubearum ana 
man. i.faiui^.rorifmarini, bc:onic2,ilicados 
ana m.i.fr.fiOrum camomiiii, melilori ana ma. 
fr.fpIiorum Iauri,rur|, hypericonis a:ia m.i. ra 
dicum acori unc.i.& contuudenda concunda 
rar, & bulliat in uino albo bonifsporis,& odo 
ns pro medietate , & a lia medietas fic aqua & 
fint utrmfq,- fituii,& buliiant bulhcione conuc 
nientiaddendofiores pofiremo cumhacde- 
codione caiida afpergendo fuper lateres reci 
piat infirmus uaporem, bene fudet cum eo , & 
fiantomnia fernaca uircutis incoiumicate , un 
de etiamin ixalneo exhibeantur uirelii cuoru, 
ueiumum aromadcum, uel traze li fuericexpe 
diens, pofifudorem cum tali decodioacmun 
dificatur cotum corpus ab unccione facta,mox 
intretlectamcaiidum,&ben€ coopertus dor 
miat,& fi fudaucritabftergatur,iaceac poflea 
per duosdies cum cibariis optimis.- Ced addo 
Aliud unguentum ad doiotes, & crufias ualdc 
conueniens. R.pinguedinis porcinse unc.iiii. 
gallmae, anferis,anatisanaunc.i.iT.urfi, crurii 
umli anaunc i. mucilaginis althe^ unc. iii. 
mafticis,thuris ana unci.croci drac.iii.oIeoni 
laurini,de cofro,amigdaiarumdul. camomili 
m ana q. il uitcili ouorum nu. iiii. camphorz 
drac.ii.mscridati unc.fl.mcrcurii unciiii.mi- 
fce & fiac unguencum quod eric mirabile . Ec 
cum talibus remediis ager euadec incolumis , 
4eo cameoptimo pr^flantcqui folus langores 
fanat,cuiu« nomen benedicarur in iecula fecu 
lorumamen. 



F I N I S 



Bh 



D E M O R B O G A L L I C O 

B E N EDl CT I R I NI 1 V E N ETI 

PHILOSOPHI ET MEDJCI 
CLARISSiMl. 
TKACTATYS, 

ILLVSTRISSIMO, AC REVERENDISSIMO ANTONIO CAVCO 

ARCKXEPI^COPO CO&C yXEN$IDlGNll5IMO. 

F^B^ITl FS ^^l^irS MEDJCFS S. T. D. 




RACTATVM de Morbo Gallico , plim a patrc 
meoconfukationis caufain gratiam iiiuftrifsimi cu- 
iufdam Antiftitis confcriptum,ad te mitto Vir Amplif 
fime quem 3 ut precibus iordani Ziktti, celeberFimi 
Vitia omniumquihactempeftate fiorent inconfacran- 
dis immortatitaciiludioforum uirorum laboribus, fa^ 
tisfacerem* , qui uolumen Scriproruni omnium hac dc 
rcagentiumeflcompIexus,inpubJicum proferrenon recufaui^et tibiea 
ratione jnfcribendum putaui , ut eum patroanio tuo fouercs^ atque ama= 
lcdicis hominibus, &.obtre^at:oi:um calumniis tuaauthoritate dcfende^ 
rcs . Cum itaque tibi erit otium, & a fludiis tuis longc grauioribus ua- 
cabis , iibellum hunc leges, forcaffe non iniucundum^perueterisin temea? 
obferuantiar pignus^& teftimonium, tenanque omni bonarum artium , 
& fludiorum genere femper effe delettacum cognoui . Munufcuium hoc 
meum Atnplitudini tu^ impar.tibi gratum fore confldo , fi animum of- 
ferentis infpcxeris ♦ Qjjod fi ita , ut fpero , acceperis , me ad aha multa , 
quac in animo habeo , perficienda incitabis , qux omnia tua erunt , & nomi= 
ni tuo dicabuntur. Yalc. 



T R A C T A T V S. 




P £ n A s A M Vir nobilifsime 
inta nta hommumoccnpatio 
ne , zc nitx difcnmine ob 
graflantcm peiiilentiam , id 
quod maxime optabilc eft 
poms , ac felicibus cum 



dignitate ocium na^um , uc in ftudiu 
conqurefcerem meis, & aliquid pro uel- 
le mco confcriberem . Quod minimft 
fieri potuit , ob continuam meorum a:-- 
grotantium Venetorum uocationem, qui- 
pu$ refragari haud polTum , ncc debeo , 

Vcrunj 



BENEDIGTI RINIl VE&IEl-I CONSILIVM. 25 

Veram, ut Dommo,iIIt uotirquc tuis, ali- A & dc honiinc ad hominem . Et paacis 

interpoficis fubinfert . Ec crat piarimum 



qua in parcc facistacerc uidcar , uti potcro» 
per nockuraas excubias infudabo aliquid coa 
fcribcre . Rem qiiippe arduam , & dtfiicilcm 
quxrisjfubtili > & iaboriofa , diucurnaq; confi 
derationedignani,nec aliunde fcitia difiiciie 
cxiftimo , nifi quia dc difpoficionc hac , qua 
IHuftriifimus ille afligitur uuigo (Morbus 
Gallicus) di^^ fentcntiam quoquc mcam de- 
fideras. Qnx , qualis ue Cit , qualitcrquc cura 
n posfit,cum de ea aihil confcriptum rclique 
rit aatiquitas , eriamfi quamplurima uetcrum 
Authorum uoIamina,qua5 ad manusnoftras 
aliquando peruenerc , iludiofe perlegerim , 
mea tamen fert opinio ( ficut ex grauifsimoru 



cius IIcos , & lardebatur color fecundmn 
fcmitam permutationis, fimiiis crifi . Inqui 
bus uerbis ultimis, uoiuit pafsionem Ilia- 
cam ficrietcoiicam,Quiamaceri2 permuta- 
bacur ab ileo inteftino ad colon,ut ht in crifi 
uideliccc impcrfcda,in qua materia non eua 
cuatur extra, fcd permutatur demembroin 
membrum,& hsec quoquc eft fcnccncia princi 
pis.NicoIaus Florcntinus & ipfeampiiisinix 
fcicnciac Vir, fermone Quinto.c?p.de colica, iih.4. F.». 
declarans fencentiam Pr incipis fuprafcripta, 
affcrit colicam illam fuifte contagiofam 
merito difpofitionis aeris , nunc iiiud cor- 



uirorumIcAioneconiicerepotui)quoddifpo B pus , nunc iliud ad colicam pcrducentis , 



Marbi CdL 



tUsMtdUs di 



fitio h|cpr«ternaturalis, feu morbus hic Gal 
Jicus diStas , dicatur efle mala qu^dam difpo 
(itio Epidimialis, in membris humani corpo - 
j-isfcdem fuam tenens, prasfertim in Hepate, 
& in uenis,ex quo fiia ha:c uelutx accidentia c6 
fequuntur doloresuidelicct,tumores,& puftu 
lar, aliaque huiufmodi generis uicia per uai- 
uerfum corpus . Eft utique morbusepidemia- 
lis . Tefte Simeone lanuenfe in literai 
P, in fuis fynonymis , in didione Pandi-- 
mion authoritatcoribafii, Pandimion GrsB- 
ci dicunt, quando communis sgricudo in 
pluribus hominibusconcurric, cuiusfpctics 
cft, peftikntia , & eft cum contingunt aegri- 



non tamen quod corpus unum aliud inhcc- 
ret. Et uoluit ipfe, coiicam fimui multosinua 
dereexaeris difpofitione, adillamperduccn 
tis,&cx confequenti colicam eflemorbum 
Epidcmialem . Qjix uero coiica cx propria 
caufa alicui acciderit honiiai , & non ex aeris 
4ifpofitione,Epidemialis haudquaqaam cric . 
Quare ex Gentilitiis uerbis concludi poteft, 
quod Morbus Gallicas Epidemialis fit, cum 
multosfimul inuadat exaeris mucataqualica- 
tCfeu cxuniuerfali caufa. Si quidem hercc 
inorbus Gallicus non ex uniuerfaii intkixu , 
fed ex caufa aiicui homini propria,morbus uti 
quc efiet fzpe confuetus acciderCj ficuti & 



tudines , ut plurimum mortiferx . Idem, G morbi aiii particularcs. Cofirmatur & hoc au 



Sea.frim*. 



€«/. in 5. 

de m'^rb. 






aficrit anthot Pandedarum, diftione Epi- 
dimia. Cumcrgo morbus diAus Gailicus, 
plurimosfimul inuadat uiros, redc dcbet 
dici Pandimion ^ & Epidemialis , Gentilis 
quoquc qui merito Speculatoris nomen fi- 
hi uendicauit , capite de Fcbre Peftilenti 
ad initium , inquic . Dicitur Epidimia*, 
quando ex aeris mutatione fic in homini- 
bus pluribus determinatum ^enus morbi, 
utquafi omnes fiant, uel phrenitici . uel pIc- 
uritici> aiit Tcrtianarii, aut aliter. Ex quibus 
ucrbis documcncum hoc habcri poccft uide- 
licct.Quaudoqi unum,cundemq; morbum di 
ci pofic cpidemialem,cum ob aeris immucaca 
qualicacc caufatur,fimuIquemuIcos inuadat, 
tuncfic cxuniuerfali caufapcndere nccciTc 
cftXum ucro ex caufa propria morbus idem 
accidcfit alicui, & nonmuIcitudini,morbus 
proprius^ac parcicularis, nonaucem epidimia 
lis dicecur.Quare ncc eciam morbum epidi- 
mialem a iion epidirniali fpccie ditferrc opor 
tcc.Sed foKim in ordine ad caufas aliquas ab 
cis extnaiecas.Quod adhuc auchoritace Prin 
cipis cap. dc cura colicx cx retentionc f^cis » 
confirmacar,ubi inquir,Ec quadoqucacciduc 
xgricudinumpcftilencialium^aduenientium^ 
CoIica,6: Ileos fccundum /emicamaccidentif 
& perueaiunt dfi Regionc ad Regionem, 



thoricate Alexadrini comctatoris ubi morbo 
rum diuifionem conftruit . Nam aiiiiuquic, j„^„^a^ 
func particulares. x. particularitcr difperfi , ^eI'^ 
Alii ucro communes» Comuniu aute alii qui - GeUit ^.de 
dem funt confueti, & cagrnny iique dicunciir '»*^''-**^- 
Endimici , atfecundum Galenum regionalss 
appellantur . Alii dcinde iupcruenieaces,& in inf.demef 
confueti Epidimicinuncapancur, Parcicula- ^•««'•'^•?* 
rcs.a.funt,quando in cadem ciaitatc difrercci 
bus hominibus diuerfi icidem morbi fiiperue 
niunt, uerbi gratia. Tertiana febris huic , & il 
li febris quartana , aiii fquinanria , Endimici 
utique func, cum tales morbi foiiti accidere, 
pabiice craiTantur in aiiqua regione, utl ciui- 
D tateexahquoconfucto alTumi imnuitato, uc 
propter aquas , uel aiiquid tale confuecum,fic 
que morbi communes accidunt, ut Ncphritis 
Endimica,qua: & non Endimica poteft efic, fi 
quando alicui accidtrct exi*petiaii,fcupro 
pria caufa . Quare Morbus itidcm Endimi- 
cusa nonEndimico, fpetie ncquaquam dif- 
ferrct, ficut fuperius quoquc dc Epidimico 
didum fuic . Poftca fubdit idcmGrauiisi- 
mus Auchor . Epidimici ucro funtquifiunt 
cx matatione aeris , aut fecundu qaalica- 
tcm, auc aliter. Ex qaibus omnibus con- 
firmoquod morbus Gailicus non fic parcicu 
hLTu morbus, ex quo plures fimul,iauadic ncq?, 
Bb 2 Endc- 



I6 



DE MORB0 GALHICO 



OdjUdirit» 



frims ^- 
ginunit iti 



^rift.lth. 

fmpii , 



'Prima 4. c. 

fiJlsMi . 



Secuda m 



lenioThey 



Endemicusjno.n.merito rei alicuius,propriae E 
ciuicatialicuijTnaicos infedantur.Sed merito 
imiuerfaiis acris influxus, talifue conftitutio- 
nis epidemialis euadit,ac denominari deber. 
Cum ergo diuilio iila ab, Aiexandrino pofica , 
fufficiens nt,eo quia fimul omnes morbos com 
pledatur, uc caiq; fans metis eft manifeftum,. 
( qua: eciam authontate Gaicni cofirmari po: 
teic) curaque raiis afteftio, de qua fic fermo no- 
fter,non iic iub primo diuifionis membro,nec 
fub alcerOi de necefsicace utique erit fub po-; 
ftrema diui{ionisparticula,iicque Epidcmia- 
lisaftectio dicetut, pendens exaerispermuta- 
ti inflaxu . Q^2 aeris permutatio noii fuic- 
facta fecundum quaiitates eius manitcftas. 
Sediudico nieo pendetex eiusimmutata na p 
tura fecundum eius eiientiam, ■fcir fecun- 
du eius qualitates ipecificas^ac occultas.Non 
enim eft aiTerendum hoc accidere cx mucatio- 
ne aliqua inqualitatibus manifeftis, cum nul- 
lus fuerit uifus qualitatum fuarum exceifus ali 
quisinfoiitusab eo tunc temporis , quo peftis 
hi-ec orcum habuic m hunc ufque diem, nec iti 
dem dicendum pendere tatum ex eius immu- 
tata iubftancia, quoniam fada tunc eifet fub- 
ftanriaiistranfmutatio. Et fublliantia cum no- 
ixdac, necimpnmataliquid, nifi aliqua quali- 
taremediante. (undeignis non agic in quan-^ 
tum ignis, fed in quantum calidus,^ Quare co 
taccLis ifte aeris morbDfus eric a quaiitate, no 
quidem maaifefta propterrationem iam di- q 
ctam, fed innominaca,& occulta , & hoc illud- 
tCtt quod aiferebac A uicenna loquens de acrcy 
& aqaa pucrefadis. Accidic,inquit, aeri maia 
quaiicas,qae mala quidem qualicas non poteit 
eife manifcfta , ut alfertum eft , ergo occulta ,■ 
mala, &ueneaofa, &propterea dicirur quo- 
quomodomucatio in lubftancia, fed qu;^ eift- 
adquilicacem manifeftam,diio mododicitur 
mutatio ad calidum,ad irigidum &c. Veruii. 
tamennun iniicior ad talem qaalicatemoc- 
cukim caufandam requiri quindam calidi- 
tatis,& humidicacatisportionem prxter natu 
ralem , iicut et m omnium propriecacum oc- 
cuicarum operibus requiruaturnonnullequa 
licarumprimarum difpoliciones.Vnde uoluic H 
Aaicenna,qaod ex complexioaibus dignior ,. 
uc qu2 conuertatur ad putredinem iit calida, 
& humida commanio . Hgcque occulta qua- 
licas cum ualde maligna* fueric , caufabit eas 
difpoiiciones malasquas cnumerat Auenzoar 
noa obicuri nominis inter Arabas author . 
Qood li, mquic, putredo illa aeris fimul cum 
proprietaceoccuita fueric maligaa,uel eciam- 
decerior,poteft ^gricudinesmitiores, tum uel 
deceriores cauiare, & adeo aliquando progre 
dicur putredo , & maia qualicas uenenofa , 
quod non foiii hominesmoriuntur,uerum ctia 
auimalia bruta, & piate quoq; ut aileritHalya 



bas. Et licetcorpora cgleftia ut in pluribiis fint Stcmi* 
eaufa generationis,&conferuacionis homi- TW.fiip. 
nis , tum reliquorum animalium ( iuxta illud *' 
Philofopbi,Sol ,-& homo generant hominem, jruz.Vht 
cumetiamiliiusucrbi,necc{fc eft Mundum tex. 'x6.e» 
hunc infcriorem fuperioribus lationibuseffc iz.^.i^ttou 
contiguum,ut omnis uirtus inde gubcrnetur) JS-. 
AliqusB tamen ftellarum coniundioncs , & in- ^;"J"^^ 
f luxus efTe poffunt origo , & caufa corruptio- 
nis. Imo plancta idcm fecundii diuerfos fuos 
iitus,& loca uaria,poteft efle in caufa gencra- 
tionis, tum corruptionis iuxta didum Philofo j^if^^^j^ 
phi,quod motus Solis, rum aliorum planeta- gentr'M.t,c. 
Fum in orbe decliui,eft principium generatio 56.it. M« 
nis,&corruptionis.Quarc corpora cseleftia ^-^-f-e-s^* 
non tantum genera.ionis, fed & corruptionis ^^' 
effe per fe caufas comprobatum eft,nontame 
immediate.Inconueniens quippe elfet idem ef 
f e immcdiate contrariorum caufam,prout eft 
feateutia philofophi, & comentafopis uerfus 
fmem 2. degeneratione.Ex quibBs lam diftis 
omnibus patere poteft quid fic morbusMor- , 
bus Gailicus. Quas fint itidem caufse pnmitiu| 
ipfius. Cauf a fi- quidem eius primitiua talis cb ^aufa pr» 
ciudacur. Inteperies icilicct aeris in caIido,& "7'^jS* 
humido cum quaiitatcocculta ex cceli ftatu , ^jiolis, 
feu infiuxu pedens,debilitans forte magis,ner 
uos, & panniculos,quam alias cQrporis partes, 
tum etiam partes ofsibusmaxime propmquas 
suamque alias partes,ptopter osfium frigidita 
tcm,& fortaffe propter hac caufam non eft a 
ratione alienum,quod morbusGallicus,a do- 
loribus fiue remifsfis,fiue intcnfis non abfolua 
tur. Antecedens uero caufa funthi^mores nie ^,^^;'^ "^J^* 
lancolici multiplicati in Hepate , & uenis pro Ut, 
pter maiam complexionem in ipfisimpref^am 
abaere immutato fecundum fubftantiam, eo 
quodixiniusmodo. Nec inficior cum hishu , 
moribus pofle complicari, feu admifceri phie ,:i 

gma faIfum,fiuenon falfum aiiquando, kd & 
bilem fiauam-,maxime cum aduricur. Quonia 
materiam morbi huiushaud teneoualde difta 
tem a materia Saphati . Et ficut tempore fe 
brium Epidamialium malaqualiras occulta 
immittituriacor,fpiritus,&fangninemipfum '• 
corrumpendo , in corde ipfo etiam exiftentes 
humores . Ita mala hxc qualitas occulta mor 
bi huius rcfpicit membra omnia corporis hu 
mani , & prsfertim Hepar, & uenas, unde ea 
difponitad m.elancholicorum humorum ge 
nerationcm» Quare colligendo fragmenta 
ne pereant , taies erunt caufas antecedentes 
morbi huius Gallici dift i,tum dolorum, & pu 
ftularum,ucluri illius accidentium, quatuor ui i, 

delicet humores in mareriam huiuicemorbi 
trafire parati.propter humoru, tCi mebrorri di 
fpofitiones.H^c de antecedetil^us talis 2f!^edus 
caufis dicta fufiiciant . Tranfeamufq,- ad alias 
qus coiunctje dicuhtur . Cbim&x fiquidem 

caufx 



MARINI BROCARDI VE 



-C^uft to» cauff erunt prxdidi humores iam coiiuerfi m A 
Z'cl^c7 P^3teriam morbi huius, proptcr imprefsione 
^qutdes tum i^m fufcepcam in hepate, & uenis, & in humo- 
Jitcnrttmacci tibus ipfis iam dudum propuifis ad mufculos, 
.-denmm, & pannicalos ipfos inuoluentes, & ad neruos, 
& ad partes curaneas. Et quia a uirtute debili 
noapoffunt omnes expelJi ad corporis fu- 
pernciem j uel qaia humores non /unt apri , 
ut expeliantur ad eam , ue! propter oppiiacio. 
nempororum remictentiurn , ad prrdida me. 
brzyicd mjicaIos,& eorum paaniculos , Sc 
ad neruos quoque , noa, tamen , ut oppileat 
tranficum fpirituum , & caufcnt paraiy/im, 
nec eos coatrahant fecundum ioagicudinem,. 
uel lacitudinem diilendac,ut inferanr fpafma, 
{ed in tah dyfcrafia exiaanc>ut maiam compie 
xionem , ac diuerfam caufent,uel quod foiuac B 
contiauum , ael quod faciant utrunquc . Et. 
quoniammateria illamouerur ad panniculos. 
inuolucntes mufculos, qui osfibus propinqui- 
funt,&proprcrea;uiderur quod dolorinut,of* 
. ^bus,cumtamen oiTa nequaquam fentiant;; 
U^atTrTfb' ^^^^<^^^ cucniat, quod o{fa,& pannicuii, 
ed.6. M€ ^ "^""i fanguinc melancoiico nucriancur» 
-ihoM dc riA qui infedus cum mala quaiicace,non rcsfte tra; 
ir»r*,f«r . flnutaturin nutriti fuoilantia.ita quod fuper-t 
fluitaEes.plurinif mukiplicantur, qug ibi mo-. 
rantes caufa exiitiitipiorum dolorum, nec m£ 
rum eft , qaod de nocte magis.qaam die aifii^ 
gat^morbushiceoquia frigidicas noaurna 
cddemot ^^'^^'^""^ <^^^^"^ obfiraat tranfpirationis 
Auer.. iz. "^^^tus , Soiequoque ipfb, qui uit« datordi, 
Mesa.c. i s. ^^^ P^^cr calofis dicitur , deficiente , feu ab-: C 
& H,me- fcnte, infu rgit debiiitas uircutis neruorum,un 
'r«xi//4.u. deproaioresreddunturadfufceptioaemma- 
G*Uom.6 ^^^^^'^"°^<^®ior««ifaciencium. Quarepartes 
•^fkii. ' ^^^^ deidcutac calore, omnia fibi nocua admic 
tunt,undc doloresdidiinfurguat eo tonc pre 
fertimtempore. Ethsc de caufis dolorem 
efficientibus coiundis fcilicet fufficiant. Niic 
adeafde caafas efiicientes puftulas, ulccra,& 
ca-tera huiufmoai per uniucrfum corpus, tran 
fcamus. Materia quidem faciens puituias,& 
ulcera pcr ambitum corporis , eft fubcilis^qag 
fui teuuitatc facile expeilitur ad extima cor- 
poris. Quaeautcmfui crafsitie,actenuitate 
cxpelli Qoa poteft detrufa interius , caufat do 
Iorcs,ud forte aliquando fubtiiior materia D 
non facis apta cxpelii ad cutim, ad ncruos, 
&adpanatcuIos propeiiitar. Crafsioruero 
adfuperficiem . Hocque fortaflfe fitanatu- 
i-afympcomaticc operaate . ficutdiximusde 
materiacolic^. Quandoqae enim propeili- 
F«,i6.5. tur ad neruos,& paralyfim caufat, ac dolorem 
mdurarumyit ex Principe coliigitur.Et forcaf 
ieetiamaliquaado coicingere poceft,quod 
macenxilix^Qo multu iaterfediftjrac,fed na 
tarapocius fympromaticeoperas,iilius macc- 
t^ portioiifi una ad corporis fupcrficiem,alce 



NETI CONSILIVM. 17 

ram ad neruos,& panniculos modo tranfmit- 
tic,fic quandoque doiores,modopuftul^,non- 
nunquam utraqueapparent. Tah's iraque mor 
bas fic coftirutus per taiia accidenria , in qua, 
parricuia,feu quo capite mtdicmx reponi de 
bermalle alios audire. qiiale icem morbi <Te. 
nus fit (ecundii ueteru fententia,nunibi repe- 
no.Et Ci percurramas finguias f grirudines cu 
tim deturpanres,ac oes dolores pofiros,fe:i de 
fcnpcosab authoribus , pr^fercim a Priacipe , 
non mdeo in qaa iibri parce Morbus hic cum 
tahbusaccideatibus reponidebeat. Qaare 
iIiimaximeerranr,qaicoiiocaridientfubfpe -ptImo zre 
tiefaphatvcum ex ientencia Serapionis, tum ^-^^» 5-*^ 
Rafis,tum demente cmnium oene Arabum -^'«-^^- « 
Saphatifit 2gricudocapiti,&faciei coRtinl ^'^^**'^'». 
gs^ns, noautem toti corpori, ficut Morbushic 
Calhcus . Ncc eaim obftat quod Priaceps ne 
quaquam pofuerittractationem deSsDhati in 
ordme jgntudinum iptlas capitis,& faciei,e6 
quodiple fdpilim excufat, caufam reddens , 
quare in fcne ^gritudinLm capitis,non difpo 
fuerit.Inqiiiens^qaod propter confaeiudines, ^^^-4.? 7. 
qvLx currunt in pluribus iibris , hinc eft , auod "'' ^' 
dc Saphati agitur ia capite Decorationis, & 
obhoc Rafis ia Diuifionibus connumerauic 
tot capitis sgritudines in lerie capicum de 
Decoratione.£x qua Principis expu rgatione, 
uolentis infequi confuctudinis curfiim^tacitc 
coniicere nobisdatur,Saphati fgritudine ca- 
picis,& faciei, licec aiiquando Saphati impro 
pncieu conimuniter fumptum , aiiis humani 
corponspartibus communicari pofsit:Sicuc 
excapitedeSaphaci curatione fatis apparet: 
Ruifus remedi aSsphati e6uenientia,minimc 
conferuntpuftulismorbi Gaiiid, utexperien 
tiamaaireitc compertum eft.Necpr5eterea in 
Saphati dolores apparent.ficuc ex dodrina eo 
Tum,qui de Saphati confcripfere; ini~aper,Gui 
accidut in tali morbo doIores,n6 exiimat de 
numero eorum,de quibus Auicenna in certio f^».ii.r.x, 
fui Volummis iibro confcripfit. Cam dolores 
hi efficiantara materia imbibica, feu cocenca 
in cauicatibus iunaurarum, unde ipCx auda, 
& ipfx iunaur^, & nerui , & ipf^ continea 
tespartes extenduntur, unde dolore? cau- 
iantur moleftifsimi, Non qudd materia ip- 
fa in neruis excipiatur, Qupniam Podagricus . • i- ^ 
no fpafmacur,quare ncc nerui cument,iicec lii tTlzTi 
aursintumefcat^pteriadiaa causa. Hacq; 
fentecia cei^acur Aui. fe accipiife ab ipfo GaU 
Quanqua Gaienus aliter uideacur de fpafmo >^ 
feacircla morbi aurem Gmd doloribus.tu > ^TJ!/'' 
niores nequaqui apparet , qaare amiles haud ' 
exiftuat doioribus iunccurarum. Dolent uci - 
utique parcesal iae a iuaduris ia affeaibus Gal 
iicis,fiaeq;tumore,& fi quado cu tumoreadeo 
magao apparet,adeoq:daro,uc iaois uideatuc 
cam remiao tii doiore,ac colore Iiaido ad ni- 
^b s gredinem 



1% 



DE MORBa GALLICO 



Gdl. 1. xrt, 
e.4. 



huf hic pude 
dapriraH :n 



tib, 4?.7.« 






greditiem tendcnte, ut puta, /i faeric materia 
meUnchoiica craira,& nonnunquam cum co* 
loreminime immutatoacoiore parris fan^, 
cuius llquidem rei caufam arguit materia fu-, 
perabundans phiegmatica , & cralTa remittcs 
humorismelanclioiici nigredinem.ficut Aui- 
cena cap. de Apoftematibus duris manifeftii 
fecitjinquiens. Qoando materia meiacKoiica 
jTucrit piurimu comixta phlegmati.cunc coloc 
eius eft deciiuis.ad colorem corporis . Quare 
camdoloresiii morbo Galiico coaiingentes 
adcouarii, tum m:;Itipiices.>tumqae inibliti 
fjnt prifcis iliis teporibus,n6 habeo unde repe. 
ria,aliquid coicripru ab antiquis authoribus, 
ficut Galenus, Auic.&reliquihatusgeneris 
uiri.Prseterea, aftectus hic fecundum piurimii 
initium lumic in pudendis, mdeque expandi- 
tur per uniuerrum corpus,neque aiius reperi- 
tur morbus,quiileinitiatar.Sed exiftimo ega 
hoc contingere proprer Analagiam quanda 
inter pudenda,$i morbum hunc , merito cosie 
ftis infiuxus, ut affirmant .Aftronomi,ex con- 
iiidione Saturai,&Iouis intertiafcorpionijf 
facie,in 2^ gradu tranfacta 1484. tumque 
aiiarum fteliarum fixarum conftguratione tuc 
temporis (imul concurrentium, unde in logis 
temporum rpatiismulti uiluntur morbi infur 
gere , fimulque ueteres deperire,utinfra cla 
re oitendemus. Cumque merito Stellarum c6 
curfusmorbus hicoriginetntraxerit, tumque 
ab eodem foueatur , prxfcrtim a fcorpionis fi 
gno , quod pudeada refpicit , &.inquo Mars 
fuum tener domiciiium,ut hinc eorum calidi 
tate,tum ficcitate humorum adiiftio induca- 
tur. Sicque meIanchoIicasaft*e(5tiones per fe- 
mitam quandam aduftionis in membro pro 
natura figm fubiecto , confpicimus . Vnde & 
eandem de ikphati rationem ai^ignare non ef 
fet a ueritateaiicnum.CuruideIicetcapuc pri 
moinficiatjlicet aiiquando eius.aliquafpe- 
tics per uniuerfum expandatur , nonnifi ex 
aliqua particulari caufa , uti uideturuoluiflc 
Auic.in 3ppriocapice.Q.uaremorbushicGal 
licus didus pro naturaiuioccurritprimopu 
dcdiscx rone dicta,n6 quodiibet , n6 agit qS 
libctfcd determinatriindeterminatu.Ex ^bus 
necefiario infcrripoteft,morbu hunc ueteri 
bus iliis hiffc incognitii , unde & nos nomine 
eius proprio caremus , ncc ob id rot Illuftres 
authoresdeinfijfficietia criminari debemus. 
Sunt enim,ficut dixi>aliqaaj jegritudines, qux 
non accidunt, nifidiuturnistemporum inter- 
ualiis, quoaiam confequuntur Stellarii c6cur 
fus,qui n6 fiunt,nifi raro, & magno teporis dc 
curfu.Etforteecalia? infequuntur caufasra^ 
ro concingcntes, Gal..n. ut refert Auic. cap. 
deuenaMedeni,nunqua uidit asgritudine il 
la,ncc uidit febres feptenas,nec nouenas, nec 
ob idnegaceasdari,utietiarefert Auicenna 



E cap.de febriumillarumgenere. Nequeenim Gal.pi^ 
oportec eas nej^are egricudines , quas nunqua ' y* ''^* 
uidemus accicune temporibus noftnsjucl m ,„p^ h«>.</c 
noftra regione. Aliquando enim p.ercranfeunt morb.utU. 
uarif annorum reuolutiones. in quibus tuc no ■L/i.^.f.f.** 
apparent nsgritudines aliqug , qax deinde ** 
cmergunt. Sicut tempore Gaicni,nunquam Gcd.li.%. i». 
abeo uifuseft l2pis ab inteftinis egrediens^ jW.c.j-. 
quem tamen fc bis uidiife atfirmat Gentilis,im 
ino etiam aiferit fe lapidem uidifieaftoma* 
cboegrelTum poft diiTturnos , ac uehementcs 
i}oma*chi dolores.quodnunquam a primis na: 
ftris perfpeaum fuir, ncc ob id negari hasc ab 
a.Iiquodebet, licetinuifa fintteporibus fuis . . 

F Sicimillu abilTdfi feq, deber ^ qd noftris tepori 
hus Morbas hicGaIlicusexortusfuerir,quera: 

^ - priora fscula nqn uiderint , aut cognouerint,: 
uude de eo nihil confcriptum reperiamus , fi-.- 
cuti quoque de.^gritadine liia ex uerme geni 
to inter carnem, & cutim , quam refert Aucn 
2oar]ib.fuo,minimecognitam ab Hiprocra 
tc,Gaieno,nec ab ipfo Auic.Neq; tcmere afie 
rendii eft ea e{re,quf uena Medeni infcribitur, 
cum ab eode autiiore duobus diftindis capiti 
bus,diftindisq; remediis percurrantur.Quod t}b.i.f.^$, 
iljam nec Aui..maximus reru inquifitor cogno */•« e^da» 
uerit, cuiq; eum perlegenti innotefcet , dum ^*" t^*"^' 
zgizdc uermibus in inteftinis obortis, tum 

G deiliisin.capite genitis fodam facfentibus, 
nuliam tamen facit mentionem de iifde geni-# 
tis inter carnem,& cutim. Qjiare talcm igno- 
rauit ggritudine Auicena,tum etiam antiquio 

... res>ficutfuereHippocrates,GaIenus,&cjEteri 
illius etatis uiri hanc ignorarunt »cxx inter tot 
eorum monumenta mentio nulia,nec uerbum 
quidem de illa eonfpiciatur. Vnus fblus Auen 
zoar eam cognouit,eam uidit , ac curands il- 
liusrationemnobisdereliquit. Necpr^teri- 
bo recenfere admirandam tusfis caufam rela-. 
tam ab Aizarabio libro fuo , quam nec Aui- . jn^^iu^ 
ceima, nec Alexander, necPauius., necGale ca^.dtT>^» 
nusunquam uiderunt, ficutafhrmat Gentilis 

H commentofuolibritertii. Inquitenim Alza 
rabius,uel cusfis ex animalibus generatis in ca 
na puImonis,& locisuacuis,qu3e animalia funt 
minora fatis Mufcilionibus ipfis,& ubi transfe 
runtur de locofuaeoriginis ,refultattusfiscx 
iliorum motu , & quando quiefcunt m fuo lo 
co , quiefcit tufsis. Hgc iile. Nequc dc his mi 
rari debemus propter iam di<9:as caufas , nec 
minim utique eft,quod aliqui morbos quofda 
uiderint,quosnec ?tas prior, uel pofterior co 
gnouerit . Et hf c c6tingijt, uti dixi,de mcnte 
quoq; Aui.propter cofigurationes cceleftes,tii ;, 

propter terreftres ^pinquas difpofitiones ua- 
rias in logis teporii intcruallis c6tingetes, un 
de afTcftiones dc nouo quafda a^cidcre^qaaf 
da deperire uidemus,& Icgimus.Haftenus pa 
ru digrcsfi reuertamur adcognitione cgtero 

rum 



BEMEDICTI RENII V 

- rumaQciderftiujmorbiGaUicinatura^feu ei^ 
' fentiam conrequentium, ueluti funt Puftnl^ , 
vlcera,pruritus,rcabies,& reiiquse huiusgene 
risimpetigines,(^uorum omnium narura, & 
. malignitas diiudicatur ex illorum fitu , loco , 
.figura,coIore, mordacitate , magnitudine^ 
uel paucitate,tum mul:itudine,.uel paucitate 
Si itaque h^c omnia,ucI quxdam primo inua 
.' ferint pudenda , demde caput , & csteras cor 
poris partes extcriores , earum malignam na- 
turam ., ac Gallicam aifeaionem prajfeferent..' 
' ' Qu3efiaIiqualitcrinueterafcunt,incimascor- 

ponspartes permeant,ubx,uti diximus,articu 
ios,neruos,iunfturas,& panniculos concegen 
tcsj&oflfaquoquecapitisoccupabunt: Hinc 
doIores,hinc ulcera pesfima,& osfium uitia in 
furgunt, quatomniamorbi Gallici diffinitio. 
m red:econucaiunc.Proi'girurnatura huma- 
ns cxccdcntisjuaria infurgunt puftularum, 
icu f mpctiginum,confimiIiumque accidentiii 
..; gcneraj&perffpehorumfigaaconfunduntur 

proptcruariorumhumorum ad inuicem mi- 
fcellam,e6 quia uaus {olus humor raro contia 
0*1, r. de gic,ut peccet,pro ut libris fuis » Galenus,& 
dff<tr,morh . . ^ Auiccaa attcftantur.Scd quales humores ia 
y2'^'-^*-,morbohoc,eiurque confequentibus laticent, 
ih^^T^eHTtlr feudominentur ii prorfus fujncueluti humo- 
*ia.'cap.'i. res choIerici,tum meIancholici,tum phlegma 
Lib.deTum. tici,&,utplurimum falfiiQualesetiaa * Gale. 
fr<eternatet no^b ^ Auiccna, 3 caftcrifquc authotibus dc 
»i!e'wr&.rt *^^""^ affcduumcurationibus enumerantur. 
S*dc €omf. ' Si quis igiturmorbum hunc cum fuis confc 
med.fecHndA quentibus ^^(^0 curarcuolucrit,omniaantc- 
^*' di(5Uinfpicerc,figilIatimque..hominii humo- 

y.Vj? iflrl rum dominium pcrfcrutari , indicationibus 
bt^et 'accide^ fumptis cx natuta moleftantis morbi, tum cx 
^fHmfitorum paticntis complcxione.maxime conducit. 
ThidiT ^* ^^P^»^ i^core mfeao , & naturalibus mem- 
j^dUme* bris,proutamorbo Gallico infici continud 
hra iu morho foIent,ad cxtimascuti diximus) partcs , ueluti 
fBainfifian sd ingu|na ipfa.pcrfaepcinter micia dcman 
•**■• danrur huiinores uarie inficicntes,ac decurpan 

tes corpus noftrum,qaos per proprias iadica^ 
tioncs dcpr?cbenfos,priufquc pararos, cuacua 
bispcr loca cohucnicncia , uti inferius elare 
oftcndam,tum quoquc quomodo fingula acci 
dentiaJocalibus remcdiis,ac auxiliis pararc, 
tollcreque fimul debeas, figillatim per capita 
prppria tradam. 
ed, iere. Quoniam igitur curandi primus, & praci- 
^iTo* '"* P9Ws^oP"5 in omni acgricudine cft cxaAa ui 
^us ratio,finc qua nulla curacio ad pcrfcctum 
traducitur fincm.Idco ab ea exordiences,brc- 
uiter qu^dam tangamus,cum de cadem,in cu 
ra prjSBuifiua longiorem fermonem fimus fa* 
duri . Sit itaque uiftus talis per dies illos , 
quibus medicacxo celebracur , & eoufquequo 
abfolut^fueritomnium remcdiorum coUacio, 
J>erduret. Contcntusenimfit.illcrebushis 



E N E IM C O N S I L I V M. , jp . 

A uidelicetpullisiunioribuselixisjhrdibusa^a 
tis , uel auibus^prafertim montanis, qu« coe- 
teris prsrtantiores fuut. ' Vtatur aliquando 
amygdalis,& paiTulisinter^ibi initia,ut aluus 
facnior rcddatur.ficqucmodo h^cmodo ilia 
•^affumat.ae fibi faftidium apportent, Vinum , 
i& aer,fomnus,& quies, fint tales,ficut infra in 
.de cura prasuifiua longius enarrabo. 

Hisergo conftitutis curam ipfam iggrcdii 
mur medicatiuam, prasmisfisindicarionibusi 
pr^fertim illis,qua? ex natura morbi,feu ex ma 
gnitudine ipfius defumantur,ca5teris etiam no 
.negie(ais,& omnia auxiiiamaiora,acprsEftan- 
tiora exhibeto,quaIia defcribam,pr«fixis tem 

g poribus,feu horis conuenientibus,iubeco hoc 
affumi primo pro uentrisieniEioncvidclicec 
R.elie6:uarii lenitiui 

Floris casfi^ nuper cxtrada: ^ ana unc.C 
confectionisHamech drac.iii. 

Cuni faccaro albisfimo fiant Boli. 

Digerideinde incipiacur materia fyrupis 
his niitioribus prius,ut ad minorarionem pcc 
cantium iiumorum deucnire tuto posfis. 
R.^yrupideBuglofib, 5., unci. 

Endiuia 5. ^ 
Fumoterrae 5. ana uncfll 
Aquarum Bugiosii 
lupulorum } 

■ Cicorii rana uncL 

^ Fumicerrz -^ 

Mifce& fiat fyrupus. 
Tribus igicur^x iis afTumptiSjfanguinem fe 
aa uena communi,ad uncias fcx, ucl feptem > 
uel nouem etiam fiuere permitco, pro ladicio 
Medici asfiftentis . < Tandcm aliis tri bus, uel 
quacuor ebibici£,mareria sd expalfioncm ali- 
quahccrparaca, minorariaumhoc fortxus cx- 
hibeto.uid. 

R.Diacatholiconis drstcvii. 

EilectuariiHamech . .. ^ .... 

dePfilio^^a^^ S.n.iT.ueiiii. 

Dciucco rofarum dracii. 
, Syrupi rof.fol. uac iii. 

D Aqu«florum,&fi:uauum,additis foliculoru 
Scna: i.iii.q.f & fiat potio. 

ucl fi malucris in forma foiida, ita prsecipics. 
R.DiacachoIiconis,uellcaitiui. ^.x. 
EUcauarii Hamcch. iM. 

dePfilio 

dc fucco rofarum. . ^ anai.xi. 
Cum faccharo albisfimo fiant Boli. 
udctiamfimalucris informapiIiulari,ita iu 
bcto. 

R. piliUlaram dc fumotcrrx . anafcrup.i.f. 

dc Hermodidili ' fcrup-i.ueLf. 

Fottidarum fcrup.i.uei£ 

Diagridii gr.iii. 

Rcformencurpinulcquinq;', ucltrcs cuinfyru 

p.odeponjisfabqr, ' ,. 

Bb 4 u«l 



DE MOR.EO GALLICO 



; uel has, fi acciderit fmul capitis dolor iubeto 
accipi. 
..R.piilularumde JFutnotcrrs jA 

Cochiarum fcrup.i. 
Diagridii gr.iii.uelv. 
Cum fyrupo de fumoterrx formentur pilu- 
Ix quinque,J^ inaurentur , capiat hora quarta 
ante aurorain.Peracta hac purgatione, fic ma 
teriam de nouo parabis pro ipfius morbi era- 
dicatione. 
R. fyrapi de epithymo 7 

de Fumoterrs - ) ana unc.flT. 
depomisrabor unc.i.uel.{?. 

^j Decodionis fen£ unc.iiii.uel.v. 

JMifce , & fiat fyrupus , quem fimiliter ieiuno 
iiomaco ebibat. 
Gd 6a TribufqueebibitiSjiubetoquarrodie hiru 
fhoAz! dines ano admoueri, fanguinemque excrahi 
G4/.4. 4. proiadicioprudentisMedici. Sauguisenim, 
f^j«.z5« qui inde extrahirur craHus eft , ac mixtas hu- 
mori melanchoiicoilmmo eiusextraaio po- 
jtisiimum eft remedium melancholiae.quare & 
niorbis omnibus ab ea pendentibus,&: praeci- 
pue morbo huic noftro , & mukis quoque eius 
accidentibus maxime proderit , deindetres , 
uel quatuor itidem ebibebat iyrupos , quibus 
expietisjparatam iam materiam i^ic omnino 
euacuabis fequenti medicina. 
R.polypodiiquercini > unc.C 

Foliculorum fenae 3.iiii. 

Paniilaruminandatarum 3.5. 

Liquiritisbenerai^e emunds ^.iiii. 

?»iyraboIariOrum nigrorum ^.ii.if. 

Kebulorum } 

Citrinorum ^ ana J.ii. 

Thymi ) 

Epithymi ^ana ^.i-^' 

Hellebori nigi 3.fl'. 

Florum cordialmm S-i-^' 

Mifcfi,omniaque contundito,feu incidito , de 
coctioque fiat fecundumartemjdcinde. 
R.dicrasdecodionis unc.iiii. 

Rhabarbari eledi fcrup.iiii. 

spicas gt.iii. 

Vini maluatici parum, 
Agarici pr^parati 3.1. 

Elieduarii lenitiui. 3-vii» 

. Hamech j.iiii. 

dePfilioMontagnanse. S-i.if. • 
' Snccirofarumpuri unci, 

Mifce & fiat potus. ' 

:, in aijrora f equentis dici affumat brodii pul 
li fcutellam unam,& facchari bugioiTati,& uio 
Jati coclear unum;& fic defliperdormiat qua 
rum uoiuerit ydeinde a fommo: foiutus cuni 
fueritjubetoiibifiericlyfterium hoc lauiati 
uum, videlicet ex unc.i.lT. Sacchari rubri , uel 
fjuicMb \ . ; etiam ex duabus unc^ mellis roiati , & brodio 
2'J^/^'* '' piiliijiaIispauco,uiteiiooui,&oleouiolato;. 



\Meih.i 



£ Hoc udque ualet ad abftergencas reliquias 
. materierum , quas m.^dicina ioiutiua dimific 
circa panetes inreitmorum, iuxta do6trinam 
Principis.Si quis autem medicinam iam dida 
abaueret,proeaiubetoaflumipiiIuIashas ho 
ra fexta no5tis,& ad libitum dormire permit- 
titO;quibus optime aluus fecedet. 
R.piLuIarum de fumoterrs. 3.i. 

deNitro Alexandri. fcrup.i.uel i.C 
Mirce,& formentur piilulx v.cum fucco rofa- 
rum^uelcumeleduariodefuccorolarum. 

Hucufque uniuerfalem totius purga,tio- ^j^,^ 
nem pra:milimus. Qualiter eam fcilicet admi 
niftrate posfimus,ac debeamus,Na re<5ta me- 

F thodopn>;^redientes,diftumGaieni obfertia ^^^- ^- ^ 
bimus.quod purgancu fit priustotum corpus, y,./„^^ ^^^^ 
antequam pars aiiqua rcmediis fubiiciatur.- (a^,i, 
Nec particularem aliquem affeftum aggredi 
oporret,nifi prius toto euacuato. Ideo utrum 
que ia lequendbus tractabimns,tum locaiia 
auxiiia, tum particularium. afeftuum curam , GaL^Mhc4 
poil uniuerfalem dodrinam de totius; corpo- A^.i^i-y • 
ris pargatione trademus: Topica fiquidem re 
media aliter adhibenda non funt. Id enim eft 
comniune prajceptum in omnibus morbis, 
quoa obieruaredebemusjuolentes fane , totu 
corpus rarefacere,tum per cutim, tum per os, 
quod relicuum eft materise expurgare per ii- 

Q nimenta,feu unguenta,oportuit priusuniuer- 
ium uacuare. Quo expleto, ac interpofito die 
. uno,ueI duobuSjimperato hoc unguento illini 
partesextremas,ficutbrachia,pcdes,& iundtu 
tas quoque,ftoniacoieiuno,pertrefquehoras 
ad minus fudare confulico. Ynguentum hgc ^ 
habet. 
R.Thuris 

Maftfcis ^ ana 3.11. 

MyrthsE 
Dinnamomi 
Gingiberis 

Piperislongi f ana. 3.1. 

Cubebe 

H SandarachaeGrajcorum } 

Minii J^ana j.fT. 

Cineris Tamarifci unc.iii. 

Butyri recentis unc.iiii. 

pinguedinisfuill^ lib.fT. 

Succiplantaginis \ 
Argentiuiui^extindi Cana iinc.iii. 
Cum fucco limonis 3 

Mifcc^& in mortario lapideo fiat lingueft- 
tum,quo illiniatur,uti diaum eft. Vei fi ma 
lueritjfequenti uti poterit,eo quod magis lo 
ca dolentia refpiciar,ac ab omni moleftia 
ipfa liberareomnino queat,- Quarc eofic utc- 
tur per fex dies,mane, & fero inungendo bra- 
chia,fpatulas, crura,nucham , ac dorfum uni- 
uerfum,ieiuno ilomacho, deinde in ledo cu- 
bando bene calido , ut fudoris habcri bencfi- 

ciuKi 



BENEDICTI RJNII VENETI CONSILIVM. 



ciamposfit adminuspcr horastres, ficenim A 
materiaeplurimumper fudorem, tum peros. 
emitcetur; Q^uare hoc tanquam imgis fedac^ 
UQ dolorum,&: m astate calidiorij ac anni tem 
pore cajidiori tutius uri pofltimus.Priori aute 
utitor pro complexione trig idiori,& pro mor 
bi natura frigidiorijubi uidelicet maiori rare 
fai^ioneopusfueritjiialentius cnim fudoreni 
cuocabit,quam hoc,quod fequitur, & talc ed. 
K.^dipis leonis ) 
Humani v 

Vulturis Caua unc.ii. 
Auatis ). 

Anferis y 

: Et ponantur ia oiU uitreata,& hxc ad-. 

das.. 

R.refinspini . unc.iiiL 

Mafticis ^ 

Turis ^ 

Cerufat 

5ucciarantii 
Argenti uiui 

Terebinthinf 



zi 



ana 



unc.li. 

unc.iiii. 

num.vi. 

unc.iii. 

unc.i.ir. 



Extinguaturargentumuiuum cum therebin 
thiuamortariomarmoreopcr mediam hora 
iliud agitando. 

cinnabrii uncC 

Olei chamxmelini unciii. 

MifcCjUt fupra omnia in mortario ia formam 
imgiienti redigendo. 

P^rhsc utique ungnenta uariis fuccurres mor 
bihuiusaccidentibus,ficutfuat dolorcs, tu- 
mores,fcabies/eu pruritus, cafus capiliorum, 
fcupilorum etiam,- Quoniam piurimum ( uti 
dixi;^ materiei morbum facientis,tum per os, 
tum per fudorem expurgabitur. 

C^uare mterim prouidus exi{las,fi oportue 
ricgargarifmum, fcu lauacrum parare, ex me 
dicinis abftergcntibus,exficcantibus , & con- 
ilringcntibus,ac ulceribus conuenientibus, 
qualia folent accidere propter morbam huc, 
tum etiam propter didorum inunccionem,fo 
lent fiquidem ulcera , puftala- , corrofiones in 
ore apparere,quare talibus utere , qualia funt 
Rofa,Balauftium,mircus, plantago , poligonu 
^idclicet centumnodia,lentes,hordeum, Alu 
men crudum,uel uftum,unguentum Aegyptia 
'i:um,& fimiiia. 

. Tali fiquidem lotione tuto uti poteris , qux 
fic habet. 

il.Aquarum Rofarum unciiii. 

plantaginis 
Solatri }^anaunciii. 

Inlepuiolati unci.if. 

Dyamoroais unci. 

Mifcc. 
^ prudensautem Mcdicusaliaconfimiliapa- 
rarc cx didis potcric , prouc necesfitas ex- 
pofcct. 



Vngucntum optimum pro affe<ft;ibus , qui 
folent mcmbro genitaii accidere in confimili 
morbo,quod habet. 
R.^xungix porcina: nnciii. 

c/£rgentiuiui. unci.£f. 

Diu h^cagitabis in mortario,ac deiadt 
addes.. 
R.Minii 

cerufslotzinaquarofarura J^anauncfT. 
oinnzbni dracii. 

Thuris electi dra.i. 

Aioesoptimi. fcru.ii. 

Mifce,fecundum artcm fiat unguencum. 

Adidemfequiturlotiooptima pro puftu- n 

l lis mortificandis , quales folcnt in ore , ucl in 
membro genitali apparerc. 
R.aqusE rofarum unciiii . 

Argenci fubiimacifinisfimi uncfi". 
Mifce , & parum bullianc fimal in ampulla ui- 
rrea, ac eauccre pro puftulis morcificandis, 
bis in dic eas cangendo cum dicta. aqua. 

Pro coiiclufione diaorum referabo mirabi 
le,&opcimumQuoddaminucncum cuiufdam jimdiutdf 
nonobfcuff anthoricatisuiri,magniquee.Ype wnu noua. 
rimencacoris,fed a nobis fepe comprobacum, B«K'<ri;ii. 
concra uaria WvcSc^ morbi accidencia , fcili - ^'■^* 
cecfcabiem,pruricum,pufta]as, & reliquasim 
pecigines,& mirabiiicer ualec ad ccnforcacio 
^ nei»,uc eciam dixerim ad renouacionem om- 
' niummembroruranoftri corporis quafi iam 
deperdicorum,omnemquemorbum ex folu- 
tione continuationis pendentcm toilic,feu cu 
rat,& aqua mecallorum dicitnr, quae hx c re- 
cx^it. 
R.iimacure fe rre ") 

chalybis 

Auri 

Acgenti 

«ris 

tomni h- 

Piumbi S 

MirobaL > 

rIocs ^anaadpodus omnium. 

> Terantur omnia in fimul,& mirce,& ponan 
tur omnia in olla uicreaca,uei alchimicha,qu9 
uas deiHliacionis fupra fe habeac,& fupra igae 
fornacis apponacur, & aquayqua: per aiembi- 
cum diftillac in uafc uitreo colligas , & uiui rc 
ferua,quoniam mirabilis efl ad fupradida , & Metha.pne.' 
ad maiora etiam. - u}jit*ami>rbi 

Hucufque fatis me dixifTc duxi dc Methodo ^*^^'"*' ' 
curatiua morbi huius,nunc prouc ab inicio te 
tigimus Mechodum eiufdemprseaifiuamag- 
grediamur,*Si quando enim concingcrec enu- 
meraca auxilia(a nobis iam ff pe non fine lau- 
decomprobaca)opcaco fine truftrari^quod ad 
hucfcilicecaltquispropternouum haim pe- 
&is genus, & prioribus feculis inuifum Cuci 
cxordio traiaacus noftri narrauimus ) fc noa • 

fine 



l 



ana. q. uolueris 



S3fe 



iih.iefin g. finc eias inoleftia poffTe uiuerc fentircc . Huic 
m>fione,0' expedicc cx prscepto Galcni recurrere ad 
Ub. mti .nte ^dcthodiim morbi huius prf uiliuam >fine qua 
morbi rebeUes,ac auxiliis Goncumaces nec de 
bellarijnec conuinci poirunt.Prxuiriua autcnx 
Mechoduscuratiua>quatuorclauditur ternii 
!U'fx fuo cS nis,pro uc atceftacur nobis maximus Experi- 
'cdtb^^^d, «leatacor Rafis.Primus.bis in anno> ueris pr^ 
D^nJnidi:!, r<sttim iaitio,ac alcerius Solititii tempore ua 
' cuationem admouere.secundus erit, Regimi 
ne uit^ in {ex rcbus non naturalibus uti. jer- 
tiuSjmembra morbum fouentia corroborarc* 
Qjiartus denique confiftet in totius,ac princi 
i.temm. in palium membrorum confortatione. 
^f fe>.Hi^p. Purgari fiquidem veris initio maxime pro 
derit^JioitexGalenidoarina habetur, diu- 
turnasiiquidem pas(ioacs,ac melanchoiicas 
tali uacuacione fepisLime tum fublatas uidi^ 
mus^ex pienicudine enim mala haec difpoficio 
toiletur uenf fe.AionevEx hamorum auce cor- 
ruptione purgatioac fanabicur,Iin aucem utra 
que caafa ad€rit,cuco uene fei^ionem prius ag 
5J. is.ife gredcre, quoaiam purgacionem pr^cedere 
(ym^.rmd.ie dejjet cx Galcni , & Auicennae , omnium- 
cundnmU. ^,^^ authorumdodrina,Illaqueperaaa,pecv 
*'** caates humores digeres fecundum dodrina- 

iam traditam in arte medeadi curatiua>alitec. 
eaim niii prg paraucris materiam uacuandam> 
i^dcsm. %. ^,^1^^ fcqaeof ur incommoda , qualia narran- 
Cd^6%cfi tufaGaieaomlibrisfuis. lis demum paratis 
K««i» msdicamine aliquo purgance ex iam prf nar- 
racis acerc , nam hic illa repecere iuftum non 
uidetur,ciim cu quoqae (i prudes fucris> quod 
magis iudicauens expedieas,ex diAis impera. 
re poceris , vlcenus ii iadicaciones ex nacura 
morbi cum iis,que ex nacura patiehtis defu- 
mantur,(i:riUi concarrerint pro alcera purga- 
tione fienda.confuio cgo cx Gal4ni,cuni Aui 
csnnf auchoricacibus,predi6i-is, eam debere 
&d.«M /^ fieri autumaalls s^olftitii tempore > Qijpniam 
»*'»**- ' qliqui funt,aui]5us non facisfic purgicio una , 
ied aiccra eciam indigenc pro fanicacis tuicio 
ne.sicque uenabcris modum ex Mechodo me 
d^di curatiuaiam prf fcripca pro racione pru 
dcncis MedicLHfcque de prioa parce Mecho . 
di prfuifiuf . ; . 

i^ecundaaacem,utiqueeft regimen uitf m 

fcx rebus non naturaUbus , uidelicec in aere , 

td.Ukjr cibo^Sc potu,MetUj& Qjiiete,-^omno,& Vigi 

«» TBcMc. c. j-^^ inanicione,& Keplecione,- Animique paf-: 

*^' fionibus.Hf c enim uario modo a nobis admi- 

niftraca,feu airumpca dicuntur falubria , tum 

infalubria. Aer fiqttidem falubris , ac maxi- 

me conueaiens tali iam paiTo .morbum hunc 

pro fui {anitacc eft Acrtemperatus, ad aliqua 

calidicatcra leuem uergcns potius,quam ad 

fr!gidicacefn,ne mcatus claudautur,ac infenfi 

biiis tranfpiratio prohibeatur acrium fciii- 

cet/ctt faiioruta uapormn > qui dcteati intc-. 



feE MORBp GALIICd 

£ rius,funtincauia,utmorbushicmoleftfamia 

ierat.Aernunquamfrigidiordolcrescaufat* q^,^i^^ 



calidioris autem aduencu tolluntur , dolorcs ^^^^;' 
autem in morbo hoc maxime caucre debe- 
mus.Aerinfuperpurusfic, hicenimomni «ta G*Li.de/k 
ti conuenit. Cibus autem,& pocus, in quibus »*•'»«'''" 
racio uifftus confiftit,quatuor con^plcftitur re 
gulas.pro fui reda adminiftratione , ut omni- 
naobeffe non posfit.Prima cric,ut cibus affu-; 
mendasfit bonifucci,&fccundumillam quali 
taccm peccec pro nacurae humorum exceiTu fi 
hi concrariam.Quoniam miis,qua5pr«ter na 
turam func,indicacio ui^us lumi debet a con 
' trariisqualicacibus,ica camcn quod qualicatu 
adiuarurti exceifus maximus uitccur , natura 
F quippe ab eis ualde iaederctunob id parum de 
clineat in contrariam qualitatcm.; Cibus itaq^ 
debet efie boni fucci,co quia talis uim deter- 
gendi habet,nec gIutinoms,nec crafrusfuccus 
inde efficiturjncc etiam ualde nutrir, fic enim 
talis uidus racio in morbo hoc maxime cxpe- 
titur. Comedac icaquerecences,aclaudacas 
carnes,quales func puliorum,ti5edulorum,uitu 
iorum paruorum,caftratorum annualium,pef 
dicum,& omnis generis auium montanarum, 
{cd ceceras fylueftres carnes dimiccac,cum ecia 
. falicas»ac crailas,ftcuc anfcru,porcorum , bo ii, 
& alforum, qux fuccum impurum,crafrum,uel 
^lfumgenercnt. Tutoetiam uti poteflouis 
P recentibusforbilibus,ucleIixis,nonduris.La 
dequoque caprarum aliquando,iei uno fiqui 
dem ftomacho. Pro fcrculis fuis affumat far, 
hordeum,lactucam,endiuiam,buglof!am> acc 
tofam,dimittat tamen onme genus caulis,nao 
i?es , rifum . Pifces aliquos etiam comcdere 
poceft , fed naturae ralis cxiftant,uideiicet par 
ni potius,quam magni,fquamofi , degences in 
aquis puris,non paludofis.Edan turque aflatJ, 
uei eiixi,f€d affatura in hyeme fit potius qui 
in3:ii:ace.£xfrufi:ibus,moderate eis utatur, 
Ccuc funt poma Appia,pyra bene coda, pru- 
na benematura,&fimilia, fugaces etenim fm 
dus euitet6mnino.Vino mediocriccrutatur, 
fit bonum,ac a:quale inter uetuftum, & nouii , 
H clarumque fit , boni odoris , aequalis faporis, 
{eumixti,nec acrc,ncc acutum , necdulcefit* 
fitque pauciferum , non fumofum.Cibos de% 
n ique omnes nimium dulces caueac,ficuc funt 
ficus, da^yli ,confediones ex mcUc, amara 
itidem omnia , & acuta fugiat > ficut aliiunji 
cf pas^raphanos , erucam , & finapi , omncque 
faifum,fi posfibiie eft dimittat.Haecqucde ri 
tione uictus in quali.Secunda uidus ratio coo 
fiftitin quanto,promenfura:uidelicct uirm- 
tis digeftiuac affumatur. Quoniam licctcibui 
cfTetin feipfobonus ,&corpori conuenicns* 
uiccutis tamen digeftiux fi uim fupcrarct,tiic 
cxeo nutrjmentummalumgcncraretur. Bxc 
igitur uiQxis ratio prudcntias Mcdici relin^ 

quicor. 



BENEDICTI RINII VE NETI COKSILI VM. 



«i 



quit^r.TcrtiauiausradDtoinordineafru- A nit.Repletioautem,& euacuatio,feuinanitio 4mk, m, 
mendorum, quid uidclicet priori, quidue fe- Draster modum hA^ . nnvta naU^ ^n- r^r^u. 



mendorum, quid uidclicet priori, quidue fe- 
.cundo fumi debeatloco.-lnordinata fiquidcm 
abi acceptio fanicatem ualde pcrturbat,eo 
quia digt^io impediatur, corrumpuntur po- 
tius cibi fic afTumpti, quam quod nutriant , 
Ideo qu$ fluxibiliajquz leniciua , qu« corru- 
ptibilia magis, & qua: uelocioris digeftionis 
iunt,pr2Bmittanrur,Iiaecfit uniuerfalis regula: 
Qaa: uero oppofito modo fe habent fecunda 
nienfa accipiantur. Quartadem*queuidus ra 
tio , tempus,feu horam refpiciet; AiTumat qu£ 
aflumenda funt hora cofuera, ni aliquid aliud 
impedierit . Poft prioris cibi defcenfionem. 



ubimotus,ueIaliquidhuicfimire,uel etiani' B R.Turbitalbx 



prastermodum faaa,noxia uaide eft replc- 
tisjfiquidem nimia dolorjsm facic , mulcaquc 
alia incommoda. Euacuatio autem fit modera e«/. »»;«*■- 
ta , non uiolenta, tcmporibus congruij,fingu *«m d» »wr. 
loferediehabeatbenciicium corporis,& fi «^^^^.^-S- 
natura obediens non fit.iuuet eam clyftcri ali 
quo,uelfuppofitorio,ueI etiam potione hac 
fingulis,uel alternis diebus utatur. videliccc 
R.aqu2cafci unc.iiii^ 

Epithymi unc.i.fr, 

Exprimatur in mane,& bibat, ucl fi malueris 
puluerem hunc,quo ego in cpafimiii bus mor 
bis uti foieo,& h$c habet. 












fomnus fecutus fuerir , fecundus afiumatur 
cibus. 

Motus autem,& Quies,cum fint horaiui ne 
ceffariajdicuntur quandoque falubri^ & infa 
lubria quandoque,prout adminiftrahtur , uei 
non.Morus fiquidem , feu exercitatio homini 
cft heceiraria,eo quia mirum in modii faciat 
ad fanitatem , & prsfertim cum moderatuni 
fuerit exercitiumjnfuper naturalem calorera 
commouet,& ualidas reddic,quaj in membris 
funtuittutesnatura les,animaks,ec uitales. 
Purgat enim quandoque huraores, qui funt in 
profundo corporis . Exiguosinfuper meatus 

ryrmnAi^r-nt' j%^ ^wr^,.^,.^^^^ ^ rj - . 1 



Zingiberis boai 

S.anifi 

F^nicuh 

Mafticis 

Dragaganti 

Hermodadylorum 

Sacchari finisfimi 



ana 



> 



fcrup.i. 

drach.fr. 



--- — --""* iana draci. 

Mifce,& fiat puluis fubtilisfimus,cuius drach 
mam pro uice cum uino aifumat. 

Cauere tamen opns eft pasfioncs animi.om 
nes excedentes,irara praefertim , & triftitiam , 
folicitudinem, &animimaerorem, qu2e fanc 
exficcant,ac cxterminant corpus noftrum,rc- 



■' jc *^ *-^5«v^^iiiiw|/-v,i. iAiva«.fc« c^xutt^atjaw cxtcrramant corpus noitrum,rc- 

mundificat,acexcrcmentaper cofdem expel C foIaunteteaimuirej,rctinentinfupermulta 
iit.Verummeotriahascfuntmaxime confi. <-Yrrpm^nra »n/^/»rr»/xt-k„ok:^ ^„ *^\:%^.i^ .,: 



tjy. X. fen. 
9« 



lit.VerumineotriahjBc funtmaxime confi. 
.derahd9,uidelicet'tempu.?, quantitas, & Mo- 
dus utcndi.Tempus fiquidem eiusfir anteci- 
bum,ficut iibro de paruoc piia: exercitio Gaic 
nus docuit.Quantitas tcmperata>feu modera 
ta fit pro uirium rationc, hcut idem Galenus 
de faiubri dieta^odus denique, non fit mp- 
tus uiolcntus,uci uehemcns. Quies autem cii 
fui contrarii fit remcdium,foluit lasficudinem 
«lirefque reparat,fed nifi tcmperata hierit,fa- 
nitati maxime obeft,aggrcgat enim excrcme 
ta,e^ quibus inde fiunt incommoda uaria,prs 
fcrtim in morbo hoc,ubi excrementorum om 
nisgeneriscxpurgatio dcfidcratur . Som- 
nus,& Vigilia,cum fit unum cx rebus non na- 
turalibuSjnecefTario nos eo indigemus. Som 
nus fiquidem no6turnus fit ad minus fcptem , 
ucl ofto horarum,non iuperfluus,unde Auice 
na in eo dc Regimine fomni,inquit. Somnus 
temperatus uirtuccm naturalem potentem ef- 
ficit perficiendi fuas operationcs: Et eft ani- 
malemuirtutcm quiefccre facics,& in ciusfub 
ftantia augmentum prabens^prohibetquc fpi 
rituumrefolutionem , & ob id digerere facit, 
multique nocui uapores expelluntur.Somnus 
autem meridianus minime competit , nifi af- 
fuetis , ucl his,qui ob dolores , uel ob aliquam 
aliam caufam no6tn domiirc non potuerint , 
alitcrin dic dormiYe malum cft.,ad multas 
enim,&maxiiuas«gritudiacs corpus difpp- 



cxcrcmenta,unde morbus hic ex talibus ui- 
res fajpe aifamit. Quare maxime fugienda ti-' 
bifunt:Verum fumme confert,la£tari, gaude- 
re,& bene fperare de falute,cumamicis coa- 
uerfari,iaxtaiiludGaleni,qu6danima aoftra inj^i^ 
tampotentismotioniseft,utcxipfiusgaudio ^dx odE^i 
permulti ex grauisfimis morbis euaferint. ^*»*». 

Coitusjfcuipfauenuslicetfub quiatoaon 
naturali tradari potuiiTet, hic tamen ieorfam ^y ^^ 
cgifIedeuenercuolui,eoqma Galenus poft M^x,ig, 
fex rcrum nonnaturalium enumcradonem , 
capire proprio de ea confcriplit, inquiens ca 
conferre,& obefTe pofle , ubi nuliam , uei ali- 
jy quam reiolutionem fenfcris , ubi tepus oppor 
tunum,ueIincongruumferuaueris,Vbi deni 
quc modcratam , ucl immodcratam exercue- 
rii .• fic modo uno calorcm excitabis , adeats 
tefticulorum purgabis,a uariis pasfionrbus 
cos liberando . Praetcr id qupd retentum ^^ ^ ^ 
^P^f^^ J4-2^itquod ueneaum,- Exeoque re- f^irMe, 
tento talia fubori untur incommoda , qualia 
xn virginibus,& vidais fxpe confpici folent,& 
plurima:antetempuscommoriuatur. Quarc t J? ■'H: 
caaliquandoutibonumeft,noaautemfem- ' ''' 
permaium,utiEpicurusfeafit. Modoaltcrp, G^lJnt»' 
ueruos Iardes,ccrebrum debilitabis, ftomachii «*,^ ^* 
dciicies,hinc cremores,hinc dolorespodagri ***j*^**^' 
Cijhiac comitiales morbi, hiaccorporisexfic a£'^' 
catio^c omaimpda coafumptio , & raors tutn 
ipfa confcqujtur.Hfcque de mte reffiminc ia 

fcx 



24 



DE 



qttdis, 
GolMh.de 



fcx rcbus non naturalibus fufficiant. 

Tdrthtmrt Nunc prasuifius Methodi poftremas duas 

TfrTrl!^ parciculas fimul aggrediamur,ac profequa- 

mnr,& eo magis uao fermonc compledamur 

ucramque parcicuiam^cum firiisunus,& idem 

in its dcfideretur,Iailauratio uidelicccac re- 

dihcacio^rtumipfa corroboratio . lecur fi- 

quidem, cerebrum, & cor, cum fint prscipuae 

noitncorporispartesjin quibus uica noftra 

prEfertim conliftiCjdiiigeati indigcnt confi- 

deracionepmdentis Medici*Qu6d fi nonnul- 

la:,uel omaesex diAisparribus la aliquo de- 

fecerint,ftacim capcanda eft praefidiorum op 

portunitas.utipusruccurracur, easdem redi- 

ficentur,& corfoborentur.Cumque ante a di- 

xerimus Gallicam hanc afFectionem prima- 

rias noftri corpo ris pccupare partes , lecur 

./^ pr^fertim ipfum,& naturalia membra omnia, 

luftum niinc uidetur tradere do6trinam,& ra 

tionem/eu modum inftaarandi, corrigendi ^ 

tum fouendi iecur ipfum , caeteraque natura- 

^ . lia membraCpraemisfis camen iam omnibus e- 

t?.erpfls numeratis purgationibus pro ipfius morbi 

e-i». ' propugnationoaiiterenim fruftra quaerere- 

muspartiumreit.ificationem,Atque non tan- 

tun noftra intentio ad hepar ipium dirigatur. 

Ouoniam naturalis ipfa uis ab eodem in om- 

niamembradif5-unditur,utnon mirum fityfi 



inhocprxfertimmorbocsctera quoquemem lateant. 



MORBO CALIICO 

E rumaibi,clari,&odorifcricumaqua buglof- 
f^juel rofarum commixti,fic pariccr de thcria 
ca affumat adquaritatem fab^cum uino eiuf 
dem generis . Aiia plurima lunt eleduaria 
confeCtionefque uaria:^ quf habet uim inftau 
randi,corrigendi,tum corroboradi membra 
noftri corporis primaria,tum uirtutes anima- 
Ies,tum uitales, tum naturales prfcipue , quj^ 
fgpe corrumpuncur ex maligna natura morbi 
hums. Et hxc funt.Michridatum.Aurea Aic 
xandrina.Dyarhodoniulii.Diaboraginatum, 
Diamargariton.RofaianoaeIIa:Dianenupha 
rinum.Triafandali. Conferua acetofitatis ci- 
tri. Triphera Galeni, ficur Mefues eam nobis 
commendat.Aromaticumrofatum ex dcicti 
ptione Gabrielis. Aromaticum mufchatum,& 
confimilia magnoperc commendanturjquoru 
tamen cleaio , ac difcreto iudicio prudentis 
Medici relinqu.atur. 

' Yerum maxime aduertendum , quod cum 
hgc affeaio Gallica fit f gri cudo ex gener e ea 
rum,quf diaturno perdurant tempore , uti di 
ximus , Vnde ex hac pcrmanentia diuturna 
permutanturcomplexionesmembrorum , at- 
que ipfa acquirunt difpofitionem illam malo 
rum humorurn generatiua, hscque Auerroes 
fuocoIiigetaffirmat.v.;dc aliquando ^gritu 
dines exiftimantur curatf, cum tamen adhuc 
ideo debemus eiTe multum foliiciti 



tmfresfiUs 
Morhi cd 
liciqttMli$e9 

iolienda. 



^iter.|, ed 

Ltges, 



bra,primaria pr3Efertim,compariaatur,fimul ^ in taiibus impreslionibus collendis, & mrepa 



acque inficiantur^Q^uarc non folum ipfum,fed 
& alia inftaurare, corrigere , ac munirc opns 
eft. Per hxc utique pr^fidia , reliquix morbi 
omnes, ac eiufdem impresfiones in omnibus 
fere membris factje tollentur , ficque a nouo 
hoc peftisgenereiibera efledicentur* Dixi^. 
mus anedum hunc perfatpe dependere a plu- 
rimamaceriameIancholica,tuma falfa pitai 
ta . Ideo fic fequentibus prf fidiis impresfio 
nes iilarum,tii morbi reliquias auFerre foleo , 
ac uniuerfum corroborare . Inter castera 
Theriacam Andromachi accipio, ac ea ff pif- 
fime utor in affedibus huiufmodi diuturnis , 
ac ab h umore melancholico pendentibus,qua H 

liter Gaienusaffirmat eam corrigere poiTe ui- 

tiamelancholif . Et aliquando utoretiam 

Ixciftcante loannis Mefugjtum ekauario de 
Ub.dtThe gemmis^tumiftificantc Rafis in diuifionibus 
r;4C4 *d vi cap.detrcmore cordis;item eiufdcm 9, ad Al 
^*"*'"* nianforem,cpr£Cipiendo. 

R.cuiufuis iilorum unci. 

Sacchari uiolati } 

Bugioifati. i ana unc.i.ff. 

Hiacynthi fcrup.i. 

.Jeminis citri } 

BoIiArmeni \ znz uncfi*. 

Cum fyrupo de acetoficatc citri fiat mixtu 

ra, de qua aflumat coclear unum ante prandiii 

per qaatuor horas^defuper bibendo uini pa- 



randis uirtatibus membrorum,quare non em 
befcam qufdam approbatisfima prf fidia fn 
medium afrerre>ut omnino posfimus malam 
illamimpresfibnem^prgfertimin hepate fa- 
dam tolIere,tum eciam in aliis membris. Et 
hfcfunr. Valde proderit f^pe uti cleduario 
illo Montagnang,cuius eft ampla,& mirabilis 
uis ia confortando cor,& cerebrum,tum in re 
dificando fanguinem,tum etiam in feruandis 
fpiritibusa malis imprcsfionibus qualitatum 
meIanchoIicarum,cuiuseft hfc defcriptio, 
R.fiorumbora^inis 
BuglolT^ 



unc.ii. 



MontagnA 

TtAttt tifll^ 

de meUnt}^ 
ll4. 



^eminis acetof g 

Scariolg 

Endiuiae 

Violarum 

Adianthi -^ 

Polytrici f^ 

Capil.ven. J 

Granorum fifticorum infuforum 
in fucco bugloflf per duos dics unc.iiiL 
Corcicis m}'robaIanorum indorii unci. 

Hyacinthi ^ 

smaragdi >ana unci. 

Saphyri } 
OsfisdecordcCerui 
Doronici ^mz unc.i.fr. 

Zedoarij 

Lapi- 



]■ 



BENEDICTI RINII VENETI CONSILIVxM. 



ST 



7 



^ ana fcr.ji. 

iib.i.iT. 

nu.x. 

i.i-(r. 



lapidisArmeni, 

& Lazuli preparatorum 
Sacchari fecund^ decoflionis. 
jfoIiorumAuri 
j</argaricaruni electarum 
Mirce,& fiac fecundum arrem . 
Scias,qu6d faccharum lenco v^nc debet con- 
coqui cum libra una fucci pomorum Appio- 
rum ufquead fucci .confumprionem, demde 
^um electuariij h.oc tepefieri iuceperit , adde 
Mufchi gr.ii. 

Ambrg gr.iiii. 

5cias,quod maxime uellem,ut uceretur cle: 
^uario hoc cum BuglofT^ ,& uiolarum confer 
ua,&fimilibus,(icenimpcrmixtumcum tali-, 
busmeliusadminiftrabitur. N6 occultoaliud 
■eleituarium experieatia quotidianamaxime 
comprobatumi& tale eft,quod recipit. 
R.casfigl.ignef . 

Cinnamomi ck&i ^ana drac.ii. 
Croci fcrup.i. 

Rofanim rubearum . fcrup.i.ir. 

Sandalorum rubeorum unc.ll. 

PafTuUriino benematurarii.cijarillis. unc.ii; 
Seminiscitri . 

Boli Armeni « ana fcrup.L 

Mifce,& fiat in forma ele<9i3arii cum Miua ci- 
toniorum optima,& mirabiiia cx bis iuuame 
ta apparebunt , fumi enim debet coclear unii 
per horas duas,uei cresaate prandium. 

Hfc ergo de Mechodo morbi huius^tiiorum 
que accidentium curariua,tum pr^uif iaa ., ia-. 
tis fuperquc didum exiftimo. Quamplures & 
enim prjfidiis his tantum enumeratis,iiel ali-. 
quando omnibus,uel laicem aliquibus preiti- 
tis,pro ipfius naturg morbi C^uizic , perfana- 
tos^ad priftinamque naturam reftjtutos uidi, 
ac ego ftepe faslicisfime curui.Ita reliquum ell 
Deum fummumopificem,fanitatis uere largi 
torem exorare,utauxi]iisiampr2efcripris om 
nibus fuamprasftare dignetur gratia,iine qua 
omnis homo in uanum laborabit. 

Sermonem noftrum ciaudarejmens erac, ni 



fapor;s.Perdnra,& ponderofa j odorenon in" 
fuaui.cum ucitur,auen,fa. gumi emictit , corti 
ccm habens nigrij,& fubcmentiu, refinorosu, 
Incerirus colore buxeo, fed in medio nigrefce 
ti,afporracurq,-ex Indisregionibus,ex Amx 
riaPerUjinfuIiiquealiis nouicer reperris. 
ELECTIO.Quod nigri,& unctuofitaris pluri 
mu habet,& llt corticismulra reiina hapentis, 
maximi ponderis.Leuitas.n.iene6a,& macre- 
dine oftendit.Q^uod & in minucisiimas parres 
incifum,uel rasu,in aqua grauitat,ac lubfider. 
<^uodet eftradicibus propinquius ,iilud & 
meiius.NAT VR A, Calidum in tertio, & fic - 
cum inter initia fecundi eife cenierur a non- 
nuiiis. OPERATIONES, £T PROPRIE- 
TATES.SubtiIi3t,& exficcac, fua caJiditace, 
tii ficcitate,refoluit,& abftergit, exafperatiua 
uim habet,ut utcntibus notii eil, ob id corrigi 
turfaccharo,& fimilibus-Ada?quar,uim habec 
aperitiua,& diurecica. Dirumpic uentoflcares 
iiomachi,& hypochondrioru. Mundificac faa 
guine,ac eius uitia emendat. Dolores uarios, 
prasfertim morbi huius^fedat, eft rectiricatiutl 
putredinis^ac cofortatiuii mebrorii ex fua fty 
pticitate, Digerit,nocumenta aquaru expei- 
lit. Eft multi nucrim.enu,aliter. n. ipfum aifii- 
mens tanta inedia haud toierarec,nifi ec uaJdc 
nutrirct. Confert m.axime «gritudinibusme- 
lancholicis.Pituita exrenuat,eiufq,- nocumen 
ta expellit.Fluxiones ijll:it,uel auertit , eariiG; 
ortii eradicat,ac toliit. DECORATIO. Mun 
dificat,ac uarics morbos corpus defasdanres 
aufert.Malos odores corporisredificat.Bo^ii 
anheiitum facitJDenres, & capillos decidetes 
prarfertimcxmorbo hoccofirmar^ ortumque 
acceleratj fi deciderint. Impinguat. Vidimus 
n.multosamorboGaliico perianatos per li- 
gnii hocobefulos fa£tos,ac ualde pingues.bo- 
niique colore habeces.Mebra infaper extenua 
ta,&imminutaauget,accompIec,APOST£- 
MATA,ET BOTHOR.Tumores uarios, colle 
<5tiones,ac duritics,finus,& tubera, feu &par- 
uas puftulas loIuit,disfipar , ac omnino curar. 



ii nobis fe fe exhibuiffec nouum quoddam po j) kd et li qua in incimis iatent>eruit,curandiq; 



lieriori hoc noftro fgculo inuentum , ac tan- 
quam per Deorum manus traditum auxilium 
pro morbi Gailici expugnatione, ac omnimo 
da illius euidione , qualc cft decodum qaod 
dam ligni Guaiaci didi, cum ui6:us quadani 
inltitucionis ratione fatis exih. Vndepriuf- 
quam di<5ti ligni ufum,feu ucendi modum ag- 
grediamnr,uires,ac utilitateseiusomnes fub 
compendioenarrareintendimus per fuas A- 
reolas, Auiccnnam noftrum imitati, dc fimpU 
cium naturispertradantem. 

Lignum Guaiacum quid eft?Eft arbor fcm 
€imdcilt^ per uirens , alta ad xii. cubitos, frondofa , fo- 
gmexriafu ija habeiis non disiimiiia foliis plantaginis, 
tam6fa,iutcosfIores^nucefque gignens acris 



*■«, ts uirts 
omntt- 



anfamv&commodiiprsbec.VVLNERA, £T 
VLCERA.VIceribusmaIigniS,&antiquis,& 
fbrdidismcdetur^ac auxiliatur^oiTaque ufque 
ipfa ex hocmorbo ulcerata reAificaC:»carneq; 
bona i ulceribus fuboriri facit,fiftuiasaliqii ui 
dimus ex eo perfanacas.fercur et emedare uul 
nera prius maie curata.5cabieianriqux,pr^fer 
tim ulcerofae,& meIachoiic;e, & ex morbo cal 
lico pedeci,cii et ^ricui medecur ex cali prcci 
puc ca.INSTRVMENTA IVNCTVR ARVM. 
Doloribus iundurarum prsfertim frigidis, 
tum etiam ex morbo hoc pendentibus con- 
fert exficcando,ac corroborado^sciati ce, Pa- 
ralyii ex frigida caufa in primis, cremori , ner 
nifq,- laxis,feu moliificacis auxiliacur raebraq; 
Cc cx 



zS 



DE 



MOREO 
E 



exhoc marbo ftupida confirmaCjacadmo- 
tum reuocatj ficutjnaki mulcospcrfanacos ac 
teibnunr. M£ MBR A C APITIS. So- 
dx pr^rertim frigids^reu meiancholics, & aa 
ciqus, uelex hocmorbo pendenti mirum ia 
modumauxiliatur . Cerebrumjac uniuerfum 
capiic corroborac , uirtutefque eius eius ani 
maies ejccirat. Refoluit uentofirates, ex humo 
re meianchoiico fadas , aperic eius oppilatio 
nes,quare ad Epilepiiam , feu ad comicialem- 
morbuai paraco,uel iampaifo faccurrit. Goa. 
fert uertiginij melancholise. Memoriam cor- 
roborat . Dolori aurium antiquo, tinnitui, ^ 
furditati ex flarulentis , & melancholieis hu- 
moribuspedentibus aaxiliatur. Catarrho.fcu 
catharrhaii fiuxioni antiQue,S«: frigids cofert 
fiuxionemque iillir. Puruientiis fingiuarum ,; 
earundemciue fostori , & dentium ualdepro-: 
dell:, xMEMBRA OCVLI. Fiuxiones- 
frigidasoculorum, fiiluias eorundem, & ulce. 
ra curac aatiaua,uifuma; acuit. M E M B R A 
PECTORIS, ET' ANHELITVS. 
Corroborat membra anhelitus>medetur eaim 
fufpiriofisA' anheiancibusjfi fueric prsfertim 
contradtum uicium exmorbo hoc , uei ex un* 
guentorum inundione. Aftlimacicos & ali- 
quando pen^^snacosex eo uideruncaliqui.Cor 
confortat,eiufque compiexionis raaiiti^,& 
prjEfertim melancholic^ mirifice auxiliacur y 
tremorique eiufdem f rigido . Apoftematir 
bus,ulceribus mamillarum,mcIancholicis ha- 
moribusjuei eciam cx Morbo Gallico pendea 
tibus.fanicacem pra:ftac. M E M B R A N V- 
T R I M£ N T l\ Scomachum conforcac, He 
parque frigidum mirabiliter corroborac. Bo- 
namefficit digeftionem,uc in perfanatis ex 
hac curacione uidere licet. Oppilationes fto - 
machi , & Hepatis aperit , Aportematibus fri 
gidis,eorundemque duritiei confert. Omne 
genns Hydropis, cunctaque uitia Keparis 
a caufa frigida prsfertim pendeatia curat, & 
emendat. Splcnis durities,uariasque eius zgn 
tudines toilit. Refrigeracos,ac frigoris moie- 
ftias emendac, ac prohibet , bonam denique 
aniueril corporis conftitutioaem condonat. 



GALLICO 

uariaque Matricis accidentia ex melanchoii 
ca materia,tum frigida quaque alia,cura{re no 
uulli atteftantur, & impr ggnationem prohibS 
tesaliquascaufastollit, Ani, & ueretri ulceri 
bus,puftulis, fed ani prfferrim rhagadiis,mor 
bo ex.hoc pendentibus,auxiliatur,illafque om 
nes partes ad ualemdinem pofie reduci difpo 
nic . F E B R E S , Anciquas , diuturnafquc fe 
bres,ac promifcuas. Quocidianas, Quartanaf 
que prsecipue poflc ipfum curare , abilulifleq; 
plurimas nonnulli afhrmant * V E N E N A . 
Venenofasjputridafque materias,cas maxime 
uermium produdrices,hofque toIIerc,ac neca 
Ee fertur,calorem redificando,materias illaf- 
que expeilendo,locaque talium generaciua ia 
meliorem nacuram reduccndo. PERMV- 
T A T I O. Loco eius nonnulli aftumi poffe af 
ferunc Buxum,afferences hxc duo nifi Soli na- 
tura difterre, fed maxime falluncur . Alii cy- 
preffum eadem prxftare affimanc , quod mihi 
a ueritate aiienum non uidecur. Aiii chynae ra 
di cem eadem,ac maiora praeftare poffe cofir 
mant . Sed & alii falfam perillam poffe fup- 
pbni dicun£,fed h3ec debilis , & obfcure eft im 
prefs^onis ad ea prasftanda, quse cupimus , nifi 
peraddita qusedam alia,uircus eius corrobore 
tur. Hascque de ligni Guaiaci faculcatib us fa 
tis me dixilfe puco , ad eiufq; usii accedamus. 

lam nunc cempus ericut aggrediamur Me ^*^"^* .,*?. 
thodum decd-i ligni'huiusconnciendi,acac- *^p"op"nM 
grocis exhibendi ' Ec fi cuamplurimi dc eius di Cuatdd 
uQi confcripferincica dilucide camen, ica pla decociu^gr» 
ne, ac compendiofe magis , nullus forfan ance *" #' • 
nos remcotam exhibuic. Veram igicurregu- 
Iam,feu methodum aggredientes , dicamus 
Inprimis , quicunque prxdidii ligni deco- ^fgr^tMHt 
dum affumere couftituerit , multis ante dic- 'i"''}'* ^J^ 
bus, Optimo uiftus genere, quale nos ab ini- ^1^'%^^^^ 
tio inftieuimus,utatur . Et a Venere quam ma ^ccecU: ad 
xime abftineat eo curationis tempore, & poft Decocii ebi 
ipfam peradam, per menfem unum , & duos ^'"»»em, 
eciam. Locumj & tempus opportunum eligat 
ad hoc opusjficut nos fupra conftituimus in cii 
ra pr^uifiua,aiiaque ibidem cradica obferuec. 
Medicum eciam coniulensexpercum , purge- 



eam feruac,cuecur,ac connrmac, ficuci uidere H tur fyrupis^auc deco6tis,& medicinis caiibus. 



licec in perfanacis curacione hac exmorbi Gal 
licilue,quimeIiorem forcici iiinc naturam, 
quamunquahabuerinc. MEMBRA EX- 
PVLSIONIS. Soluic acdigerichumidica 
ces,humorefque craifos,meianchoIiamque ip- 
famprsfercim excrahic, uchylariorcs reddat 
afiumeaces. Quarehumoresdi(5tos per ioca 
uaria deriuac,ac excrahic,uel per fudorcs,uei 
per arinas,ucl per fedis excremenca,ficuc fer- 
turquoque curaffe colicam antiquam cxiirigi 
di, aei fiatulenta caufa pendentem . Et quo- 
niam urinam niaxime prouocac,credicur, pof 
feiuuarccalculofos. Mirachiaks pafsioae5> 



quaies ancea ccnfcripfimus . Sanguinem.quc 
minuacfi expedieric,ab ea regione eum excra 
hendo,qualem fidelis Medicuspro rei necefsi 
tate elegerit , uei fedionem uens , uel incifas 
cucurbitulas,uel ani uenis hirudinii appofitio 
nem , Corporeque fic parato,ad Decodi ex- 
hibitionem impune acced at,ubi uidus ratio- 
nem parcifsima imperare opus eft , perfpe<9:a 
patientis uirtute,ne ad purgationis, feu cbibi ^imtienie 
tionisterminumuiresconiiftereualeant. Qui termintam 
terminusaliquando xx. & xxx, fsepexj.. et plu »ww«^. 
reset dies compleditut , ^ut indicationes ex 
natura morbi^ tu aiTumentis affumptae often- 

derint 



ti0 mn ea 



BENEDICTI RINII VENETI CONSILIVM. 17 

dcfmt:Sit imtur uidus parcisfimus, qui fum- A Pecodo uim maximam habct , abftcrgit.n.& 
xne comendatur in re|;imine hoc. Na quanta 



quis magis a m(5tu abiunuent , eo melios fibi 
eritjfic parcas fit 2ger,paucisq;c6tetus,uideli 
cet unc. vj. bis codi panisabfq,- fale, fed uice 
eiusiaccharo parati,tu et uuis pafsis pro ucn- 
trislenitionc prefertim.abfq; alio obfonio, eo 
ufq; curatio,feu ebibitio protrahicur,mod6 ui 
res fuffecerint,uti diximus,uel faltem per xv.& 
plures etiam dies,deinde largior in dies fingu 
los inftituatur uidus ex rebus iifdem , tum ex 
auibus,quales funt perdices, phaiiani , & reli- 
qu« montani generis,aIiquan<io & carne uitu 
lina utatnr,qu2 omnia aflabuntur, uel potius 



lubricamredditaluum. Summeq; attenden- 
dumnepcrDecoaihuiusebibitioncm aluas oudkerd 
reftringatur, Sed fi6pus"hjerit,fingulis cfai- nm fi.bdud 
nisjuel denis diebus pilulam aliquam ex dictis dthesf^ 
aflfumat, uel clyftcribus cx deco<5tione paratis 
utatur,uel pulueris Guaiacifemiuncia dcco£ta 
maneaflum.amr in potu. Remanentes ceinde 
viij.ucl x.libra* partiacur in viij.uei x. fyrupos, 
binos fingula die aiTamcndo, alrerum quidcm 
in 2urora,& bene ledulo cooperrus,&: bene ca 
lidus fudorem attendat , ut per duas, uel tres 
horasexire permittat,tucdeinde linteoloca 
jido abftergatur eius fudor,horaque una dcia 



emum mn 
itn» m»d» 



cIixabunturinfecundolignidecoao.Amyg. B ceps,uelalterapotiusprandiumafrumat.- In- 



mifceri fef- 
i»n$ in fri 

9>» dgmt9. 



dzlx autcm in fero,uic€ carnm , fibi fatis fint, 
Decodumigitur multiplicitcr fic paretur. R. 
ligni Guaiaci eie<9;i,incifi,uei hma parati,unc. 
viij.corticii refinoforum,quales confcripfimus 
unc.iij.inlibrisxvj.aquas infundantur per ho 
ras.xxiiij.in olla nitidisfima maioris capacita 
tiSjficlentodeindeignc,abfque fumo deco- 
quatur,fpumaquediiigenter collefta,$c ferua 
ta,ad ulcerum,& tumorum ablutionem,donec 
ad libras vii j.ucl x.pcruenerit , fic utique ma- 
gis,ac minus dccoquitur pro maiori,uel mJno 
rirei necefsitate. ^cirequoq,- iicetpofle uaria 
commifceri in dida decoftione, prout rei op- 
portunitas indicauerit.Qiialia funt fen^ folia 
ieu foliculi, polypodium quercinum , cortices 
myraboIanorum,uu3epafsa?,Liquiritia,femina 
&radic€suariae.Fada igitur Decodione,ac 
colatura, faccharumaddipoteft, quodin hoc 



terpofitifquehorisquinque a prandio fyrupii 
aIterumbibat,e2demquepriusobferuet.C^na 
offeratur deindeparcioripfoprandio, ubi ui ^^^l^ 
ceuiniinutraque menfa fecundum decoAu ^^^ ^.iy» 
bibatjQuod ita parecur.DimifTo ligni pu!ue- m*tur qudi 
re iIlo,fi uoluerisjfuperaddendo uncias iii.uel wf«r«,*r. 
iiii.puluerisligni noui,- Quibus lib. xvi. aqu2 
luperaddantur,addmiidii ponderis confum- 
ptionem dimittantur,ficque de hoc, quantum 
u61uerit,ebibat. Peractis igitur diebus omni- 
busfibiad asfiftente imperatis, alTumat per 
XV. & plures et dies de illis eieCtuariis uim na 
bentibus corroborandi,tum reftificandi^rum . 
etiamemendandiipforum membrorum im- 
presfioncs , ficque in fexnon naturahbus rc- 
busperdiesmukos.acmenfes etiam fe opti- 
me regat,ut curationi beneficium CMotore 
primo aifentiente)actingat. 



F I N I S. 



Cc 2 



D E M O R B O G A L L I C O 

FRANCISCI FRIZIMELICAE 

PATAVINI, DOCTOHIS CLARISSIMI 
TRACT AT V S 




N tra^atioTie cura: Gallicae 
afFeAionisjOperf precium eft 
cius eHentiam in medium af 
ferre, cu a morbo dicac Gai. 
indicationescuraciuas dicie 

das , na quantu a re6ta ipfius 

cognitionerccedimuSjCancu aucra curatione 
di<"cedimus. Eft itaq; morbusGallicuspcftiles 
affectus,& hepatis inditum uenenum primo. 
Deinde ab hepate 2d corpusuniucrfum cranf 
mitTum.Cum uero plurima rymptomatacomi 
tentur morbos , & fsjpe ad fe rrahanc curam , 
perpendendum erit,Nunquid ipiis,aut morbis 
dt attendendum^de quibusinteriustradabi- 
mus,utinfcquamurnatur2 ordinem, a caufis 
ad morbum>a morbo ad fympcomata. Quo- 
tiefcunque enim aftedio eft cum materia ( ut 
iitajindicario ab ipfa fumitur,quia remota 
caufa,remouetureffedus. Et quia caiiiasfunc 
plures,de primiciua nihil dicamjCum hfc non 
faciat ad curam , fed pocius ad cognitionem 
morbijautadeiusquantitatem . Antecedens 
uero quiapoteft efle caufa morbi , ut pletho- 
ria,& cacochimia,huiuimodi quidem mdicat 
iuiremotionem. Imposlibileautem cftcor 
pus aftectum efie morbo GaIlico,ita ut no fmt 
dufcauff, antecedens fciiicet, & coniunda , 
nam cuni hoc morbo femper totius corporis 
immundicies adeft,& maxime noftra hac cem 
peftateex ingluuie,hepaciscmmakeracio re 
dundanciam humorum,auc cacochimiam fe- 
quitur , & maxime cacochimiam , quse tollcii 
da eft ance morbi curacionem . Sympcomata 
, aucem incerdum ablaco morbo, per fe tollun- 
tur,& fi non,arce medici coilenda funt , etiam 
quod non diftrahant a primo iiitento,quod 
raro eft , Incipiendum itaque eft a caufis . 
Remouebuntur porro h£,incipie«do ab eua- 
cuatione , qas cum mulcifariam fieri pos/ic , 
fcilicet pharmacOjuenjB fedione,inedia,cxer 
citiOjbalaeis,& huiufmodi,non erit prseter ra 
tionem dehis omnibus, quantumpr^efens lo- 
cus exigit , uerba facere . Vtimur enim his 
quantuni uires corporis pcrmittunt,2tas,tem 
pus , magnicudo morbi . A uidu igicur& 
inedia incipiamus. Cum ergo fuppofue- 
limus morbam hunc comiciri humoriim mul 



E cirudinem,tcnuisfimo fane uidu cffct hic utea 
dum . Tamen cum fic ex longioribus mor- 
bis.non puco cenuem admodum in eo uidum 
compecer€,neauc uircus forte caderet,aut 
intempeftiue reficiendus effec aj^er . Hoc 
autem eit compenfandum infallibili iudicio 
Medici ( femper concurrente gtate , uirtute, 
confuecudine) nc agrum fames cruciec^ mul 
ticudo repleat , Caeterum cum didum fit 
huiufmodi corpora effe malorum plerunque 
humorum plena,aduertendum eft id^ quod di 
cic hippocrates,quanto magis talia nutries,t^ 

F to magis ledes.Si igitur cibatione eguerint,eii 
gas alimenta magis aliena a corruptionc, & fu 
pertluitatibus,ne a matitia corporis corrumpa 
tur,autaugcantfupertluitatem. Sed quo 
tempore plenius , aut tenmus eft nutriendum, 
in huiufmodi morbis,qui matcriam ad unam 
criticam expulfionem feruant ^ ^ane in pria 
cipio pleniori uidu utendum eft, poftea pau- 
lulum diminuendum . Debet autem efle ui- 
dus exattenuantibusfecundigradusin om- 
nibus , & maxime in phlegmaticis, & craflb- 
rum humorum plenis, ('clarioris uero dodri- 

G nas caufa tabellim inferius ponam .) Sintita 
quQ cibaria faciiioris concodionis, paucaru 
iuperfluitatum, qu^quc fymptomacibus huuc 
morbumfequentibusnoniK)ceant,ut neruo- 
rum,& articulorum doloribus, qualia func 
acria , & acetofa , & (rigidz , ut olera fere om 
nia,& cibariacra&fubftantis, utcarnescraf 
fi chymi, ut porcmx^bouins omnes,pifces, lc 
gumina , cateus , lac , butirum , pafta, & om- 
nia qux ex pafta fiunt , ooa dura , & limilia , 
huiufinodi nanque omnia uitanda . Potus 
autem uini perpendendus eft , an in hoc af- 

H fedu conueniat : fane uifum eft: uinum huic 
ipfi affedui contrarium effe , uinofi enim ma 
xime in hunc morbum incidunt, unde quo 
parcius uinum fumitur , eo melius eft , quam- 
uis confuetudo aut ftomachus non mdicent 
omnino, id toJlendum effcufque adeo ta- 
men auferatur.Couenientior enim potus mul 
fx parari pofIet,aut zuccari , aut cinnamomi , 
aut feminum habencium uim concoquendi . 

Exercitio minuijtur humores,& euacuacur* 
idco moderaco clk utcndum. Neq,* enim forte 

cxcr- 



FRANCISCI FRIZIMELICAE TRACTATVS. 



%P 



cxcrcttinm ahrc cuacuationem per pharma- A 

macum, aut purgationem decct, ut pleriquc 

putarunt, dicences hunc morbum foloexerci 

tio pofle curari,conucninnt enim iameua- 

cuato corporccx.ercitia intcrdum mediocria, 

interdum uehementia, ut ambulatio , paruus 

lufuspil«iequitatio,ita ut nuUo modo in 

©tio Gallicofiuiuant , cx his enim habebimus 

humorum attenuaticnem., $c refolutionem , 

pororum aperitionem , quam tcntare oportet 

pcnfitaca «irtute , qupufque ueniamus ad fo^ 

iutionem cprppris , Siquis modo ncgat uti 

«xercitio, inftitueadae huic funt fridioncs 

«Wtrc uacttG, ne indigefta.attrahantur . 

Quia tamcn , uclimus nolimus , utimur aere, 

itaquc prateligendns eft falubrior quantum B 

iicri poteft. qualis autem huiufmodi aer fit^ 

agennus loco opportuno , Spontanca bal^ 

«ca licct humores minaant,penitus uitentur, 

expertcntia chim uidemus ipfa huic morbo 

multum nocere,& forte quia iccori inquo 

morbusuigctcumadulHone aliqua noccant. 

-Tria. uero cum fint inftmmenta . quibus me- 

<iicus ad morbi curationem utitur , dieta , 

chirurgia, & pharmatia , dcquedieta dixeri 

jnus hucufque, reftat modo de aliis pertrada 

rc . Cum itaque fit morbus cum materia,in- 

digct euacuatione iuxta illam regulam ( con- 

traria contrariis curantur } euacuatur autem 

corpus maximc uentris fubdudionc , aut fe- 

jftioneticnx , torte utriimjuc , aut alterum fal c 

xem a nobis erit adminiftrandum . In pri* 

xnis itaqoe uirtute , aetaicqtie confcntientibus 

ticii*fecanda. NihiJ cmm eftquod tatius 

^corpus euacuet » quam phicbotomia , nec 

qiKKi mzps iccur refrigeret,aut afledum cu* 

TCt iu hacGaiiica aiFedione,modo pro uiriun 

quantitate,& aiiarum menfura fiat . Aduer 

tat autemmedtcus> ut quando humonim ma 

iitia cft fupcrinduda , & atfcAus eft uaide ue 

ncnofus, paulatim & iteratis uicibus phlcbo- 

tomianaiubcat, quia hoc paSto potcrit maii- 

gnitaccmhumorumtollere , &uirtutis robo- 

ricoflfuIcrc;(edprimo bafiiica fecetur cum 

< fit aftcdus iaepate. Sin autem aftedus com 

piicarmir,itaut alterius uenar fedionem ex D 

ppfcerct cutmenftruorum fuppresfio, quf fa.- 

phenam tantum cxigit ) prius tunc bafilica 

cft fccanda , deinde laphena . Quod fi fpien 

tomiduscxiftcret, finiftra cfiet fecanda,in cz 

pitisaffe£bu cephalica prius feda , bafilica a« 

periendaforetdextra, iuterdum ftante affe- 

^ incapite fecaturcommunis.quxque ex 

bafilicacomponitar.N(iquid autem peralias 

partcs fit extrahedus fanguis? peteret quis,ut 

pcrhcmorrhoidasrde cucurbitulis fuo loco 

<liccmus).'fanguisfugarum fane applicatio a 

me nonlaudatur , plurimum enim iubtilioris 

fanguinis exaariuot«& parum crasfioris • 



Scarificatio autcm quanrum confcrat ubi in 
feftio cutis fit , & ncccflaria fit menftruorum 
apertio , non exl quod referam,fed quia fedio 
uen^ penituscorpusnon euacuat,fedquando 
quefuperfunthumorcs per pharmacum cdu 
cendi , ideo purgatio ita molienda eft , utuir 
tutcm non dcftruat , itd humorem educat, & 
non femel,aut bis,{ed i^pius, cum non una ui 
ceS&d pluribus educantur ifti humores.Sed no 
cft facicnda purgatio, nifi prius concoda ma 
teria optime fit.sunt enim ita contumaces, & 
in partes noftri corporisita impacti , ut ad ip 
fos educcndos egeamus robuftioribus medica 
mcntis . Verum quia huiufmodi cura a nobis 
nontantum ratione&methodomoiieda cft> 
fed etiamexperimento , ideo ad magis parti 
cularia defcendam. Diccbam priusconcoque 
damelTemateriaro,cum autemdiuerfa mate- 
ria fitj^nt etiam diuerfa concoquentia > nam 
fi pituita peccat,concoqucntia caiida,& Hcca 
funtcligenda,& fubtiiium partium, Ad hanc 
rcmfuntfyropi piurimi,& decodamultarum 
herbarum,fimphciumradicum,feminum,fru- 
&uum,& huiufmodi . Hacc autem enumerab 
musponentes gradum & ordinem inter ipfa. 
Imprimis funt f^^pi fimpHces , & compofiti» 
iyrupus de isetonica fimplex,de hiiTopo^de ca 
lamenro.dc pras(io>oximeI fimplex . iyrupus 
acetofus,dedaabusradicibus, mel rofaceum, 
& meiior fyrupuseft gelcniabim cum zuccaro, 
fortiorcs efTent oximel f quiliticum , & piuri- 
mi aiii fympi,utfyrupusde lua ^ quo utimur, 
de hiperico , & ficrent decoSa cx betonica , 
faIuia,hiflbpo, calamento, pulegio , origano, 
thymo,diptamo,& huiufmodi , ex granis , fru 
^ibufque comparari, ctiam pofiunt, praeftan 
tisfima funt ex chartamo,feniculo, anifb , (t^s. 
lr,& aiiis fimilibus odoratis. f unt autem & ra 
dices bon« in hunc usu ut illa,qua radice aro 
maticum caiamum dicant,brionise , ferpenta 
ri2r,& fimifium.Poteft autcm c&e interdura,ut 
f legma fit adeo craflum,ut aon futficiant hec, 
undc etiam aromaticum aliud mifcedum prac 
/lantisfimum femper putaui, ut aliquid adden 
do dnnamomi , digerit enim , & malignitati 
materia: aduerfatur.5ic inter tot & tanta fem 
pcrcgomodum hunc omnium pr^flantisfi- 
mum reperi, & pro flegraatis quantitate, & 
qualitate ciigo fimplicia,& decoquo in hidro 
tnclitefic,R*iidromelitis uncvi. 

Beronic* ") 

Saluiae > anam.£ 

Fuitautemapud me femper commodisfimo 
in u{u,pcccate flegmatCj pr^ di&am aquam ac 
ciperc ad unciii. cum fcrup.i. cinnamomi ia- 
tegri,& decoquere, & exhiberc percola- 
tam : Sedii in pedorc fit phlegma, funt ac- 
cipienda qug pedus refpiciuntj ut iris praf- 
fittm, ifopus , & huiiifhiodi,qu£ tamen et z\iv^ 
C c ^ mcm- 



DE MORBO GALLTCO" 

Nota idcm de Dximeli- B. iitforcisfimuSjetiam remediis' fortisfiinisis- 



"iaiembris profunt 

:te i nifi aut dyrentcrias, aut matricis affedus 
urgeat,oximel folum non eftdimittendum, 
.rnaxime uero quod eft temperatura. 

Qojeautemcoleram digcruntplura funt* 
iedritro colerx codionemtjujerimus , nifi fic 
.adatla , licet quoque finc etiam commifcenda 
quae coleram digeraut ob hepatis aduttione , 
&.caUditatem * Summe frigida tamen ui- 
ra.nda, funt $ quia ingrofiant materiam , & -im 
mobiliorem reddunr . Pr^ftantiora autem 
in digerendo ipfam funt fyrupusdeendiuiaj 
de bagloifa,defoncho,quem nos conftitui- 
mus , de cicorea fimplex, oximel , fyrupus de 
fucco acerofse., itd fyrupus de foncho eft prg 
flantior . De codta piurima fieri poffunt , uc 
cndiuiac , cucurbicsE , ci coxese, bugloifae, bo- 
ragims, lupulorum , radices etiam omnium 
ilhrum reruni coaueniunt, petro.felini fcili- 
cct,fa£aicuii,afparagi, quia coleram craf- 
famdigerunt,fcd pocislimum phlegmavln- 
/liper radices blitis, dc parictariae; Ced in di- 
gerendo phlegmate prosilantisfimg funt ra- 
dices toemcuh (yiueltris. Eorum uero, que 
mclancholicum humorem pr^paranc potif- 
fimum ett polipodiura , epithymiim , fumus 
terrf , ut didum eft de coiera , & phlegma- 
te aduftis , ad' hoc ucile f unt fyrupus de bu- 
gioila , de pomis compoficus & fimplex , de 
epicbymo . Nota quod nos arbitrances ma- 
teriam concoquere, fsepe eum fortioribus fy 
rupis coacoquimus > quod minime oportet 
facere in principio, tunc enim cum mitipri- 
busdecoquenda eft niateria , poltea ad for- 
tiora deueniendum cft, ut efl .iyrupus de fu- 
mo terrae, epithymi* Simplicia autem funt 
quam pIurim^B herbs , radices , femiaa, .& &o 
res , uc buglolTa>& fiores eius, fumiterrx, 
boraginis , epithymi:, folicuii (cnx > came- 
. dris , radices pofipodii> Nota autem quod 
funt qu3?dam herb^ inditferenter humores 
concoquentes attenuando , incidendo , ab- 
ilergendo , fiueille, fiue ifte humor fuerit , 
& in hoc morbo prxftantisfimaeeflefolent» 
ticfcordeon,radices penthaphili , tormentil- 
1« , bistortae , radix ariftolochiae quamuis 
amara ualde fit, radix enulae ,ireos iam ex- 
ficcatas, mifccndo. aliquam han^m radicum 
fecundum exigentiam huius peccantis corpo 
ris, ftd caue refpidas unicum tantum humo 
rem peccantem , quia piures , aut omnes com 
miftos refpicere debes . Verum eft autem , 
qnod unus praedominatur , & fecundum ne- 
cesfltatem eligenda funt digerentia mate- 
rias pr2domiaantes,& fubdominantes.Nun 
^uid aacem fyrupi funt tcmperandi cum a- 
-quis defhllati& aait aliis? Video certe hu- 
jufmodt aquas parum in fe uirtutis fuarum 
^^erbaruia contiuerc ? morbus auccm ifte cum 



get , & non aquis deftillatis. Plerique enim 
morbi^qui ex aduftione fiunt, adeo magni 
funtjUt medicamento non uincantur,ut eft 
, 4e eiephantia . Temperantur itaque fyrupi 
cum deco<S:ionibus, itilicetiug , betonicae, 
fumiterrf , falui^ , & fi intenriperata fint in 
caiiditate , adde pauxillum cicorii j fonchi , 
.& huiufinodi,- & fi eger abhorreat has deco- 
.6iones , temperentur cum feminibus aiiifo?. 
rum , & hu iuimodi ., In iis autem decbftror 
nibus mifceto aliquid meilis * &>ucchari , uc 
res exiget , ut grat^ fint patientibus; nec at- 
tendes numerum iyruporum ,, uc aiiqui fa- 
.ciunt , fed materij conco&ionem , qua con^ 
<oda , purgatio facienda eft,- humorem au- 
;tem peccantem cognofces",ciufque qualita- 
tem ex uiribus temperaturf , colore, uri^ 
nis , fecibus , & aliis . Licet auteni ift* 
uniuerfalia poffcnt fatisfacere, tamen in pac 
ticularibus uerfari uolo,* concoda materia» 
iienter euacuandus pharmaco fibi propor- 
tionato , nanque phlegma educentia funt aga 
ricus,turbith, colocynthis , & euphorbium. 
Quod fi eft animus utendi fortioribus, exi- 
ftente uirrute forti, morbo magno, & multi 
. tudine phlegmatis , taiis erit modus . Acci 
p io euphorbii quantitatem quamuoIo,& 
lenio ipfum oleo amygdalino dalci , & rc- 

p uoluo in paftaj& m ciibano decoquo , de 
, quo poltea accipio gr. vi. auc vii.ufque ad 
X. cum piilularum alephanginarum drach. 
i.' & mire educit . Si uolo uti turbith, & 
fortius euacuare , infundo ipfum in fiicco 
cucumeris afinini per aiiquod dics, dcinde 
lauo cum uino aibo , & in puluerem . do utrtta 
que ad. granos xii. & robuttiorit) us . ufque 
ad fcrup. i. cum drach.i. alepbanginarum ; 
(imilirer fi adhibere. colocyntidem .tnihi 
pr^paro: hoc modo'uolo,accipio trochiforuoi 
aloes , colocyntidis prgparatg drach. i. aut 
drach. ff. hierf fimp. drach. iu mifce , &: 
da . Habes radices eml^ , quam puto z 
Diofcoride cipariflum uocari, exhiberc po- 

H tes hanc ufque ad Jdrach. i. cum maftice , 
& rofis. 5unt etiam florum utimalorum 
radices, quf hoc modo poifunt prsparari, 
Sed quo potisfimum utoreft hic. Accipio 
herbam , quam fefamoides Diofcorides ap- 
.pellat,':n puluerem redigo,miua cidomorum 
fpargo, cumquedecodo, & cumaceto quo- 
ufque acefcat exiccari permitto,poftcahu- 
iufmodi pulueris. drach. ff. exhibco, ufquc 
M fcrup. ii. cum cmnamomi fcrup. i. adhi- 
bet autem diacarthamum , fiue diaciminum 
Galenus tertio de tuenda fanitate, fedleuc 
cft . Quf autem commode pofluqt admini- 
ftrari funt plurima uulgata, ut cochise Ra- 
fis pilul^ paratas a Gaiciia tertio miaimir , &; 

quinto 



FRaNCISCI ri^i.6lHEf.I^AE T^A€TATVS, jt 



jqjji^to Jerapaucices. Suiiteninj&^Iledu^ 4 
ria hic conf€rentia,ut dieduariuni indnm, 
de dadilis * Prodeft eciAm agaricus prajpar^'- 
tus,pii"^* ^^ agarico MasjTuf de larcocpla , dc 
;hiera capoi agarico. Adde taelefanginas, qug 
^t jap^Mlegtna educant , tamen ^liquid coie- 
j«€tiani.extrahunCx hiera tutifsimc^, & piila- 
lis elephanginis in phlegmate utpr . 

$i ^iitgcn ilaua bilis doniinatur , quod co- 
.gnofces cx cpjorc uring^ & huiufmodi ,habes 
iinprimis fcaKioneum ,quod ell egrcgium in 
bi.le cduceada , quQ.d pptimum elige cum ci- 
i donio cpifcum^ & huiufmodijfed caueat medi 
':cus a fcamoneat;s,3C corum ufa,nifi necesfitas 
urgeatualde. Eft&aloes,quae eftdandaad 
bo"aam quanticatem aut lota, aut non iota, fe B 
-, cundum nec,efsicaten> jubducendf alai , aur 
: confortandi. Cfter j fi materia eit leuifsima, 
{yr^ rofatus folutiuus, & uioiatus, pillulxau- 
. rea: , acggregatiuf, clleduarium diaprunis fo 
lutiuUieiieduariu rofatu , dc phlio coueniut .• 
.. pra?ftacifsimii eft reubarbaru quocunque mo 
dQadminiftratum,quod commifcendumeft 
. (icut agaricus . Intereaaucem,qu9 foiuunc 
rn.ciancoliani in hoc morbo elt eiieborus , qui 
npn datur nifi concoda materia, & eligeutur 
ueri eilebori , & optime prarparentur, nifi .n. 
optime pr9parentur>niaximamafferunt molc 
iHamj.Modusauteni praeparandi elieborum 
:niuItiplexeft,inprimisdecoquo radiccm eile 
.bori mvR femmbus odoracis , ut. cofueuit Hip Q 
pQ^^a^do modicum mcllis.rofatij&fcamo- 
.neg,Vcrbigratia. , 
R, eiiebori drac. ii. iH .„ 
.'feminum aftiforum ^ 

fenicu^i > ana unc.ff. 

carui > 

Aqu9 q. 1. bulliant ad tertias, deinde addc 

Meliisrofatiunc.ir. 
Scampnii praeparati g. iii. uel iiii , & exhibc * 
li & prf paretur cum cidoniis , erit optimum 
utdecurcum iis tribus grauisicamoQeas^hoc 
modo. 

R.Poma cidoniorum bcne m^tura, optime 
• fiat coacauitas in ipfis pomis , qus impleatur 
corticibus radicum eilebori , & inuoluta in 
pafta , in furno dccoquacur, exicceturuc ,^de- 
indc . 

R. ^rxdiStx pulucris drac.i.aut drac.i.fir. 
•Scambnii prjparati granas iii. 
& fi uis cura modico cinamomi exhibe,hic.n» 
modus educcndi meiancoiiam pocisfimus eft 
.«pud mc . eft autem epithymum praiftancifsi 
mum,fi detur deco<aum eius ad unc.ii. fcmper 
addendo grana fcamonci . Coaferc & poli- 
podium eodem modo paracum, eft & lapi* 
Acmenus, & lapis iazuli , quanuis Alexander 
iacapitede mclancoiia prxftantifsimosuo- 



cat ifros Iapides(cui cpnfentiunt pmnes^ra 
bes ) tamen quia difficile eft habere hos , mt ' 
f^irem optimos , ideo non utor.ego lapjdibus 
his iibeuter , nec piliulis latuiis . Cpnfedio 
pariter Amech , iicet fit uiolenta > ta.me.n 
prxftantifsma eft, ubifuerintaffection.escu- 
tanee , ulcera corrofiua ,. .& puftul^; iunx ali- 
qui qui fubrrahunt fcanrioncam , .mitiorem 
credeptes eam reddercprofedp temer5f u, & 
imperiti, nefcicntes conftare pharrriaca la 
quadamcerta proportione, quam ii irptim- 
tant, corrumpunt operationem pharmaci. 
Leuiora eliectuaria funt Ienitiuum,di^catoIi- 
con , piilulas item dc fumoterra? , & iudc 
uiolentae autcm funt cochix miflac cum cnebo 
ro ad quantitatem draci.accipio enim partcs 
duas cochiarum , & unam eileborj , iftse enim 
piliulsfuntualcntes apudme, fiiuxca etiam 
accipiantur du^ partes fpcrum hierf ,ut puta» 
R.fpecierum hictf dracii. 
ellebori draci. 

Scamonii pra^paraci fcrup. i, & faciopiUuIas , 
& dofis confticuitur a draci. uf^uead fcrup, 
iiii.Hic iraquCmodus eft euacuandi,quo cgo 
frequenter utor, & cum debiro uictu in prin- 
cipiomorbiGallici muitos iane Jiberaui , ita 
ut ulterius non laborarint , Adhibeo auteni. 
phebotomiam , & decodioneni fumiterrat 
cum epithymo . Scd nc luniores errent,po- 
nemusformulam unam horum decodionum, 
ubi cum aduftione fuerit oitiititudp cp)crae,& 
.& flegm^atis^ica cnim-faciQ. 
K. foiiorum fonchi > j .-,... 

endiui» ^ anadracu.uclni. 

Scminum aniforum , •, ^ 

feniculi r anadracff. 

cum a.qua fiat dccoaio , cuius deco<aioni$ 
dentur unc. vi. uei vii. uel viii. cum mellis 
rofati uncff. Vbi autem func diuerfi hnmorcs 
pcccantcs , fecundum illorum diucrfitatem 
eilige fxmplicia, & quia ut plurimim jn hepa- 
te uiget fuperfiuus caIor,idep re^ehorde- 
iim uerbigratia adunc iL deccquetur cum 
fyrupp , auc fcminibus frigidis diurcticis,ut 
melonum , & huiufmodi, 2uc cum herbisiam 
enarratis . Adleniendtun func qui pronunt 
.paflTuias, & prwna ,leniunt autem pmm ma 
gis, paffulf magis conftringunt*& corrobo 
rant hcpar, quantitas horum fit uri iihct spc 
dico , ut uerbi gratia ad v, aut vA. pmna & ad 
pnci paffularu m . Preter ea his deco^ais ad 
dunc quQfdam florcs dictos cordiaics, & pro 
fc^o funt nuilius ufus^ cuanefcic eoim iUo 
rum uirtus , ut bugloff*,boraginis , uiolarum. 
Nam a afpicxamns antiquiores > uon coUi 
guntf)ores,nifi cum conueniunt ad fcmen, 
utdicic Diofcorides capitc dccaavcdrcos. 
Sedfiuolo aliquid mifcerc , quod cordi pro 
Cc 4 fit. 



JJ 



DE MORBO 



(iclibenter SidmiCcco Ccordcam ad qiianticatc E 
draci.uel ii. fed fi timeo fcordei caliditatem, 
amaritudinemqiie addo boragmem , quse 
fanguioi puritatem reddit, auc bugloffim, 
& ita fa<5a decodione, exhibeo ad unc. vi. 
nel vii. cum proporrionatis fyrupis, ut bu- 
gloflfaj, mellis rofati . In melancholia, & 
phlegmate , & ita in aliis , & fi cflet alquod 
fymptoma uehemens eo tempore , quo ma- 
teriam digero,ad ipfum etiam refpiciojin- 
fpiciendo locum fympromatis , & caufas,& 
a eflec tortis dolor articulorum, facio deco- 
^amcum refpicientibus hoc,uc cum herba 
hipericone, ficapitis doior, cum betonica, 
fi cutis infectio;, & ulcerum corrofio , cum 
herbafumiterrJE,&fytupo . Sed quiaple- F 
runque euenit , at interna pars oris inflamme 
tur, & rodarur , limul commifceo aliqua fti- 
ptica , & infrigfdantia , {ed m pauca quantita 
te , uc plantaginem , foiatriim , & huiufmodi^ 
kd hoc exiftente lympcomate libenter com- 
mifceo pentaphilon , qu^e omnia fufius tra- 
^abunturin cura fymptomatum . Sed no- 
ta. , quod non eft ftatim ueniendum ad fortes 
decoftiones, fed poft leuiores; aliqnando 
ia robuftis corporibus, ubi mafcria phle- 
gmatjca, & rebellis pituitofa eft, ad radi- 
cem brionis deuenio, fumendo drac. ii. eft 
enim fortis radix.addo fcrup.i.fcamone2,& itx 
fundoiriuino odorato perdiem & nodem^ 
codem modo radices cllebori prsparat* ua- G 
lent . Sunt plane ifts ualcntes medicinf , 
nonnifi ualentibus corporibus maxime ur- 
gente morbo , & aliqualiter materia con- 
coda , funt dandf . Commifceo &radices 
enulx cum his digeftiuis, ubi fierit multum 
phlegmatis, & digeftio piurima, prfcefterit', 
at ubi adfunt fortifsimi doiores , commifceo 
aliquid centaurea; , fed in pauca quantitate, 
& cum magna animaduerfione , puca a drao 
i. ufque afque ad fcrup. iiii. afcendendo in 
decodione. Etnifi quis fitualde paratus ad 
uomitum , iibere commifceo aitheam , quas le 
nit quacunque afperitatem , & pr^ cipue cum 
quis renibus,.aut ucfica Iaborauerit,& fi in 
faucibas afperitas , aut accidens aliquod efiet H 
liquiritiam mifcerem . Vbi materiam cfiet 
ualde frigida.adderem aliquid calami aroma. 
tici , aliquando & faluias , & iatureiae , & dcco 
&umfacerem,& exhiberem . Confidera* 
mus autcmcorporis habitudinem, locum, 
tempus,ne faciamus Galiicofos infebfcmin» 
cidere . His igitur matena dum apparec 
concoda , eft euacuanda fecundum menfu^ 
ram diuerfitatis materif , uirtutis,aetatis & 
aliorum. Sed fi iuftat humor euacuandus phle 
gmaticus, non eft admifcendum in principio 
aliquodedudiuam aduftionis, fed accipicn- 



GALLIGO 

da erunt euacuantia phlegma» dcindc mclan 
choliam, hoc modo , 
R. Pillularum cochiarum fcrup.ii> 
cllcbori praspatati fcrup» i. 
Etitain elleauariis, fumcndo ellcauirium 
de daftilis ad tres partcs cum una partc indi , 
authamech. ^unteius rationis, &pilluls,ut 
a accipiatur agaricusadfcrup. iii»&qaarta 
pars pillularu de fumo tcrrj, & melior iit pro- 
portio mcdicinarum fbluentium fccuodui^ 
proportioncm humorum pcccantium,con3ini 
ilionem eorum facile notabit diligens medi- 
cus, Illis ita pcradisdcuenicndumcft ad cor 
poris aIerationem,&admaIi affc^us itnprcf 
fi remotionem . 

Curatiocumfit malf qualitatis remoci©'^ 
non uideoquomodo perinun6tioncm mcrctfc 
rii,additis &aliismineralibusfieri poffit,cii 
potiusexiismalaqualitasfi nonfit, induca- 
tur , aut fspius augcatur . Hf c inundio pro 
prerduo inuenta eft . primo proptcrmateria: 
cuacuationem, fecundo propter quorundam 
accidentium corredioncm,qu9fequuntur eua 
cuationem materij , euacuatur materia ita> 
quia compingitur ad os , & extruditur ab ar- 
gento uiuo , & aliismetallis. expuitur autcm 
cum oris erofione proptermaterias acutas.Vn 
dequi non patiunturhuiufinodi crofiones,n6 
fananter , ucrum non folum ex compingenti- 
bus materiam confht inundio , fed etiam cx 
refolutiuis, lenitiuis , emollientibus, & dolo- 
rcm-ienicntibus. Metallica pratcipuefuntar 
gentum uiuum . Sunt qui attramentum futo 
rium , fiue uitriolum commifcent , & plurima 
alia ufquc ad arfenicum. Refoluentia alia piu 
rima,fijnt ut oleum de iunipero, de cofto , dc 
nardo, olcumphilofophorum, maftichinum.' 
lenientia& dolorem nvitigantia funt,utpia 
guedo anferum , anatis, canis , & aliorum de 
quibus dicemus. Sed ad metallica omnia , rc- 
uertamur,ut argentum uiuum , quodin uobis 
inducit maiam qualitate& merailica ea oia cx 
quibus fcilicet fit inun<5tfo , quae corrigiopti 
me deberent . Hoc idem de fuftumigiis , qux 
fiunt ex eifdem materfebus dicendum , roate- 

ria enim quanaisexpHrgatur, rcmanettame 
maU qualitas in membris, quac materiam con 
gregat, &facilerecidiuam fuffumigia antem 
f ortafie piu s If dunt, quam inundioncs , pur- 
gatio corporis &phIebotomia materiaa cor 
pore educit , quar edudio materici , & fi non 
fic nocua ,tamen folanon fufficit, eo quod 

reraanct mala qualitas,qu2 accidentia pe- 
iora prioribus operatur, & per euacuitio- 
nem no toIlitur,idcft nec per pharmacu m ncc 
per phIebotomiam,nifi pharmaco uehemen 
tiCsimo , ex quo membra afificiuntur , unde al 
terationepoftea indigent,nec eiiam fatta eua 

cua- 



FRANCISCl FRIZIM£LICA£ TRACTATVS. ^^ 

cuationc potcft^ mala qnaliras fiiperan, nifi, A gia , per qux ficeuacuatio materia^, qug com- 



modicus fic affcdus, ut i ii certiana pura , fcd 
ctim magni fint aifectus, ficocprg/ens, non po 
teft . Sut practerea hasc ipfa fynr.pconiata adeo 
magna, ucmiilis auxiliis queant iuperari,uc 
cancerj & elephanciafis.At In principio pluri 
mos folis purgacionibus cum bono uictu con- 
ualuifle uidi,non confido tame iri procesfu,ni 
fi&ma!ignicati obfiftam cumhis,ex qiiibus 
hi?nc morbum poile leniri arbicror.Si quis au 
tem folis purgationibuscuram fibi fpondeat , 
ficfaciatjin primisphlcbocomjam inftituacii 
op.us eric fccando bafiJica,nifi aliquid obftet, 
deinde digerat j & cuacuetmateriam diligea 
tifsime bis in anno , uere f cilicec & aucumno , 
frcquentifsime aucem poft has purgaciones 
utatiiriis,quae malum aftedum hepacistol- 
lunt, uc cheriaca,^: micridato, & aliis de- 
fcripcis in fecundo de antidotis Gal. & Acha- 
^afii,& huiuf modi,de quibus inferius.Sed quo 
femper fcelicifsime fum ufus eft fcordeu cum 
zuccaro rofato, auc alio modo, uc ii ex deco- 
^o ipfius fieret fyrupus auc ex fucco in fole de 
faco fierenc pilluix.Eft optimum pencaphilun, 
& tormentiiia,radices ariftolochije rocundje , 
marrubium^&huiufmodi.Sedquiahacc caii-. 
da funt , ideo ne augcacur aduftio humorum, 
ucor his cauce , potius camen eligenda efienc, 
quae refiftunt malignitati , & Engid& func,qua 
rum longuscft catalogus ( nififi quid cralfo- 
rum humorum rcmanferit, quod obftruaid 
nem opcrccur) ut.eficc camphora, fyrupus 
dc acetoficatecitri, defucco acecofs, deber 
bcri s , & huiufmodi . Scd ego fyrupo de ioa 
cho , & endiuia ucor , h^c enim duo hgpar re 
frigeranc, imalam qualitatem tollunt, & mi 
lam obitrudionem caufant , & hec accipian 
tur aut in ferculis, auc decoaajaut pulae 
rizata, auc fucci , ut condenfari in catapo 
ciis cum aloe darencur: caueanc acria in ui 
^u,uifco{a,frigidaquc cibariajuina poten 
tia,.aromaticumquodcunque, ucancur uii5tu 
atcenuace pnmi gradus uc in loco de atte- 
nuance-uiau dicta eft,uicccomnia, quac face- 
rcpoirunt malignitatem& debilitacem cor- 
poris, 6c piurimum alcerancibusiniiftac,& ma 
lignicacihumorumrefiftencibus. Notet me 
dicus, ut fciat prognofticari hanc curam 
plurimum temporis expoftulare , difficilc 
^nimeft magnos morbos huiufmodi auxiliis^ 
curarecito. Vnde Gal. 4. Terap. Ditficilc 
eft , inquic , cico & cuto curarc . Scd nuilus 
p^ucec morbum hunc Ibiis purgationibuspolfe 
curari , ' 

, Si autem fuftamigiis cura tecare uellct qui« 
quanuis deceitanda & pcriculofa finc,ica camc 
poifccneri , facta phleDocomia , & pharmaco 
prouc corpus exigic, & inili cuco moderaco ui 
au, elj^i debeac inccaiU,quibus fianc fofiurm 



pmgendo, & conftnngendo tranimiiTa ad os 
expuicur. Compingitur aucem maceriacum 
ijs metallis , 8c maxime cum argento uiuo , 
cgotamenmagis utorcinapriojquamfubli- 
mato. Mirum eft de iis , qui ucuncur atramen 
to,arfenico rubro Sc albo, qax mere uenena 
funtj&omninoomittcnda. Accipiatur igicar 
certa quanticascinaprii puca uncj.deinde^ rc 
<aificetur,addendofuIfuris citrini drac.ii.ego 
libencer adhibco beJzoinum, addo & cinamo 
mum,gariofilos, rofas ad cercam quantitacem 
puca drac.i. uniufcuiufque, & cum oleisodo- 
racis facio giobulos, auc fufiumigia,poftea ma 

g ne,auc uefpere leiuno corpore egrii fuftumigo ' 
itapanniscoopertumjutfumum fufibmigiire 
cipiat. Stet autcm ibi per dimidium hors,aiit 
pertres,autperquatuor horas, dciad^ k&u. 
ingredia£ur,utquasrat fudare, & dormiat,Do 
ilea dererfus,& maudtusedat,& quieicat. Sed 
quia hxc fui&migia nocer,argeraIiquid in ore 
reneac, ucfyrupu roiatum,fubinde expucndo, 
6c accipiendo luftumigium femci tantum in 
die fuifumigetu,rdebii:ora came corpora hoc 
minimeferunc. Aliqui fL-ftumigium feptinio 
& o5tauo die ferunt.Notandum quoque quod 
his oris corrofio, uiccraque ab expuit.ion^ ita 
eueniunt,ut humores cprrupcos mordicances 
expuant,qu£eexpuitiominime cohibendaeft, 

S: intcrmifsi* aliquando fuftamigiis p«r diem po 
terimus pillulis cochik corpus purgare,auc de- 
hiera cum agarico,aut de nicra fola, prout cxi 
gita:griuirtus^&dilpofitio,fic enifn cauebi- 
tnus periculum epjlepfiac,apopIexif ,fync<^is,. 
$c huiufmodi,qugex fufrumigiis faciie fiunt;. 
qu^ratur fingulis diieim^ collutiodentium , &: 
oris ex deco(S:ionci:o{arum,mirtjllprum,.fu- 
m.ach,baIaufHarum,modici aluminis, & id ge. 
neris in uino fliptico, aut ex corn» cerui com- 
bufto & mejlcdeates liniar. Scd caue,,ne ui me 
dicammum incurrat febrem auc pieurefim. 
Aduertas,cj» aucumno,& uere minueda eft ma 
tcria per phlebocomiam , & pharmaaim coa 

D gruumj&debicusuiduseft feruandus,maxi- 

' me a uinp cft-abftinendum, intentio auce.m cu 
randi huiufmodi morbum per inundiones, & 
linimenta,cft cadem cumea,qu£p€r fuf&mi- 
gia. Primo . tamen facienda cft; ; eu^cuatio- 
per fuffumigiiim , qug fit per Tcpercufsio-^ 
ncm , ita ut compingatur-materia per^ 
cxpuition^ , ucl per feceffum . Vndc: 
aliquando , fupcrfluus uentrif-Tluxu^ 4c- 
cidic , & dyfcnteria .; Scd..utpluri* 
mum pcrfputum iit , ad qiiod facien.r 
dum nihil cft argento uiuo . prfftan- 
tius , & quia quandani habcj^ maligni- 
tatem , infurgit intentio ot ^orriga— 
tur , & quia aliquando ctiam font ixuz, 
4cci4entia , tqilcre ha:c. opoFcet ^, ut . 
duriticm 



34 DE MORBO GALLICO 

duriricm cmonire,iiIC€ra cxiccare, criiftas -rc A- fceri ab ahis his inun<5tionibus,ut tiriachi , & 



inouere.5ed prius ad percurienria uenienau, 
Gorrigunt aliqui mercuriunn cum omphacio, 
alii cum fucco limonumjaUl cum camphora» 
alii cum theriacaiicd nihil melius inuenio 
quam pmgaedines anatis, canis,Jupi.& oiea 
cahda^qu letna funt prxitantishma , maftici-^ 
num,maidinum,& de iunipero, &iortaiVe ui 
bil meiius iis cornget, quia argentum uiuum 
eft frigidisnmum,& humidisfimum, eft craHa 
rum forte partium>unde i^ membris nocet,& 
nenHS,& aliquando paralyiim inducjt . Hsc 
autemcumiintfubciirjm partium & caiida^ 
eregione aduersatur mercuru quaiitatibus. 
Accidentia autem ita corriguntur/t enim fint 
durities , qax uulgo gomcs dicuntur, egcmus 
raoUientibus.quoru kuiores funt radices enu 
l3e,fmiriui,Iiliorum aiborum,minusleuu radi 
ces ariti:olochi3Er,ireos Jerpentarix , utf iufque 
brioni3e,cautorum,ciclamiais,uitisnigr2e,qua 
appellanc famiam uuamjCucumeris aiinini . 
Eligantur autem ha: medicms fecundum qua 
titai:emotbi,uirtutis,xtatis,& id generis. Mo 
duseftjiJt extracta partcincrinfeca,decoqua 
tur intanta olei quantitate, ut Ciim apparue- 
rint coftf ,fitconfumptum oleum^^deinde aliis 
mifccantur,ut pofterius dicecur,emoliiunc.n. 
h3ec,& abftergunt ulcera, ^ malignitatimer- 
curii adaerfantur.siit & gummi, i~eu lacrims, 
m maftiche,- terebi nthina,thus,1achrima-abie 
tina.quam oleum dicuntabietis, refina pini,& 
oleatria,ut irinum,fefaminum, liliorum albo- 
rum,rofaceum autem rar6ac-ci.pimus,aut nun. 
quam,ha^c enim doloribus fuCcurrunt . Eft & 
oieii decucumere a{inino,fed potisiimjs funt- 
radices althe^e , oleumde iumbricis , quod ita 
defcribitur. .' 

K.lumbricc^rum tcrreftriumlib-.Klauentur cu 
uino optimo albo bis,aut rer,& in uino per ho 
ras duodecim infundanturideinde 

l.i. 

l.iiii. '- 

Li.f.& fi magis mitigatiuu 



B 



R.olei fatihi.- 
Olei optimi. 
Vmi odorati 
uolueris* 
FcrnuGrxci 



* ariaunc.ii. decoqua 
Semiaum lim contufi ^ tur ia dupiici uafe 
zd confumptionem uini,&colenturomnia,&- 
feruetut^hoc oleum,eit enim praeftantisfimu. 
5i autcmfiierinc uicera^addcnius metailica.ia 
ter qiix litha*girium,&/ulfur laudo, nifi ma- 
xime corporis exiccatip timeatur. Vtor etiam 
oleo de fuifiire,ubi habetforrisfima corpora ,- 
& maGeriarnirigidam,& cralTam, & in tempo 
re frigidiore-utcM* o leo de terebinthina,exic- 
caten Jm,emoll!t,& refoluit,& confortat.f ger 
autem ii poffet maximb fumptu niedicinas (i- 
bi CQmpa-rarcha^c effet oprima, ut fi diftilian: 
do fierec oleum mafticis , uel ex terebintina , 
autpiccliquida.Gaetera autem,quf folentmi 



.- D 



micridarum>faciie euanefcunt, ncc fcamomu 
eft atimifcendam^quia plerunque inducir ad 
difentenam,& morcem,formulaaucem inun- 
^ionum taliseft, 

R.argenci uiui optimi. . unc.vi. 

Oieideiunipero . ...-^ 

Finguedmisanatis ^ 

Oleidcmaftice ^ unc.ii.agi- 

tcncurforti agitatione, quoufque non appa- 
reat argentum uiuum. 
R.radicesiiliorum aiborumj) 
Ariftolochias i ana unc.ii.fl^ 

Serpentari^. y 

Oleimaicechini ) 

Irini ^ ana unc.ii. 

Lithargirii - unc.i.fT, 

Afifturajprioris , unc.v. 

mifce& fiatunguentum. 
Vtor ego unguento hoc], ut inferius dicemas 
alia formnla. 

R.pinguedinis porci unc.xii. 

c>f rgenti i:iui unc.vi. 

mifce,& fiat,ut prius. 

Sunt qui hcm.inis pinguedinem in his unguett 
tis adhibentjledmodicamdifferetiam uideo 
intere2m,& porcinam^necmeminime uidif 
fe apud aiiquem authorem aut antiquum, aut 
mcdernum , qui hanc magni faciat . Vipcrg 
pinguedo,& canis eft optima, fi ita paretur.^ 
capiaturcanispinguisj extrad:isomnibus ui'' 
fceribus,uenter feminibus lini,fenugra:ci, ra- 
dicis altheae perforato dorfoimpleatur,&ia 
furno imponatur, coliigaturque pingucdo^ 
qu:c ad alia etiam ualet,prf parata inur;dione 
talis erit utendi modus.Prius corpusfitmun- 
dumperphlebotomiam,&pharmacum,po- 
ftea mane expiirgatis f^cibuSjnudeturcorpus 
prope ignem, & inungatur,prim6 mcipiendo 
apedibus calefadis, & manibus fricandoin- 
un6:ioneufqueadgenu,& a genu ufque ad 
coxam,& a iunctura cox^ ufque ad furam,ca- 
uebimusinguina,uentrem,fpinam dorfi, &to 
tum os facrum.^unt enim loca nobiiia,in qui 
bus refident membra interna,& ubi cfi: princi 
pium membrorum,qu9 funt principalia mo- 
tus , qua? afficerentur a frigiditate, & malitia 
argenti uiui.Pofteaincipiamus abaltera ma 
nufricando,&inungendo totum brachium 
nfq,- ad humerum,uitada funtea,qu9 funt fub 
axiilis,pariter dorfu,& pedus,deinde hkiiSf 
& pannis h^c membra ligentur,inaxime cun» 
I no,autcannabc, poft in lefto pofito §gro, 
euocandus eft fudor , faltem artificialicer , ut 
cum decoctoaniforum,fcenicuH,& fimilium, 
& inter fudandum non detur cibus,fed abftcr 
fo fudore funt modeftc ci bandi,fem.cltantam 
in die inungantur ea membra, quf didz funt. 
Si corpus repletum uidetur , intermiffa inun- 

^ionc 



FRANCISCI FRI2IMELICAE TRACTATVS. 



ctionc pcr dic dabis lcuc mcdicina, ut fyrupu 
uioUtu rolutiuum , casfiam , & (imilia , & hoc 
quoufque oris exulceratio appareat, &fi os 
cxulceratur , ftipticis non debet expuitio fup 
primij 8c fic modus curandi , per inundioncm 
ii diligenter fietjOptime fuccedet . 

Quatttor iam modos pofuimus curandi 
iftam affedionem Gallicam cum pharmaco , 
phlebotomia , cum fufFumigiis cum inundio- 
nibus. Sequitur quintus ^ qui eft cum decodo 
ligni indi , quod his , in quibus ulcera appar- 
«erint , tuto dabitur • Corpora uero non 
tolerantia dccoctum hoc funt febricitantia 

j cxtenuata, in quibus non apparuerunt ulce- 
ra. In aflTumptionc pro iis , quibus exhiben- 
dum eft, aduertendum, ut (i prima afTum- 
ptio non iuuat. , fumatur fecunda , & ter- 
tia , & quarta, quoufque iuuet , fed antequam 
fumatur fiat diligens corporis mundihcatio 
cum phlebotomia , & pharmaco,prout res exi 
get, dcinde eligatur optimum ligaum, & opti 
nie prseparetur . Creditum cit a pierifquc 
lignum hoc efTe hcbenum,& fane plurim^ con 
ditioncs hebeno attributa? > in hanc feiiten- 
tiam eos deduxerc , bonus odor fcilicet , & 
pondus , eligatur autem hoc lignum non anti 
quum , quia uires perdidit,noLi tenue , non fa- 
perHue crafTum, fcd mcdiocrirer,pondero* 
{am admodum,rugofbcorticcnon corrupto, 
inaximeparsintrinieca nigrafit,& minime 
alba ctiam cunduofum fit naturaliter,non 
artificialiter , fit tale , ut ex guftu dum 

'^ eft redactum in fruftula percipiatur amari- 
tudo, & ex odoratu , odor deiedabilis . 
Modus decoquendi eft maltiplex , quidam 
cum uinodecoquunt, quidam cum aquis iuf, 
betonicse, & fimilibus, quidam cum aquis,ad- 
ditis cinamomo , mirabolanis indis , citrinis, 
& huiufmodi, £ed nullus iftorum mihi piacet, 
fedfola aqualignum decoquo,&id hacra- 
tione , quia cum aqua fit materia omnium me 
dicinarum j fecile uirtutem ligni recipit , eft 
cnim in potentia,reiiqua autem cum fint mi- 
fta, non faciie iufcipiunt uirtutem, dicebat 
cnim Qalcnus primo catagcniaprincipio, & 
fecuado reg, acutorum xi. Saepefimpiieis nie 
dicinae a tota fubftantia operatio per aliquod 
miftum corrumpitur . Idemhabeturetiam 
primo de fimpli. med, fecundo,fic igiturli- 
gnum prscparetur f edis iateriaribus partibu^ 
optimaaquaeie<5i:a. 
R. aquae 1. x. 

ligui minutim incifi I. i, aliquando accipiutur 
aquf l.xii. infuode pcrhoras xv. poftmfu- 
iioncm decodio facienda eft in uafe purifti- 
mo terreo j lapideoue j non metallico , lento 
igne,fiemittat fpumam remoucatur paula- 
tim, &feruetur5 ualet enim in ulceribuscxic 



S5 



A candis , decoquatur ufq; ad medietatcm , non 
uiterius,qauamariorfit, demdecoletur, & 
feriietur aqua in uicreisuafis angufti oris, ac 
ft riai,ne uirtns aqu^ d i flbluarur . Fada ex 
colatioae iignum iliad iteram infundscur in 
idii, auc xiiii. i. aquje, & ibi itet per feptem , 
autoctohoras,& decoquacurad tertiam , de- 
inde, coietur, & feruecur, non ampiius au- 
tem debet coqui hgnum illud,niii forte pro 
locurapedum. 

Exhibicionis autem modus talis eft , primo 
eligacur cubile ad oriencem uergens infupe- 
rioriparte domus, ciaufis feneftris , & hoftio, 
neaer frigidus ingrediatur,non tamen iu- 
men omniao prohibeatur , aer enim fri- 

B gidus poros conftipat , euacuacioaemquc 
prohibeccalido autem per fudorem , & infen 
iibiiem euacuacionem multx maceri^ diflaa 
lur . Prohibeantur qusecunque aerem impu 
riorem , male oleutem reddunt . Aucumno 
aut uere commode adminiftratur,hieme au 
temnonnifidifficulter, oportetenim fibi pa 
rare cubiie caiidtim a quo nunquam recedat . 
Aeftasautemmoleftaeft, diflancur enimcuc 
corpora,&reiaxatur uirtus . Sed fi medi 
cus prudens eft , & sger ualidus,oprimum 
tempuseftsftas, facileenim caufantur ludo 
res , fuperf luitatcs hcile refoiuuncur . S ym 
ptomata grauia toUuntur , nullus eft qui hoc 
temporenonliberccurfi uiccum poteft futfer 

Q re, In primis xgri hoc tempore in cubiii 
non fuperfluecalidocommittendi funt, ciba 
ria, nec in ampliori copia, nec ira omnino fic 
caadmmiftrandafunt,nec ita ciendus eftfu 
dor,utin aliis temporibus, fponte enim,& 
facilc exit . Vnde fi qms magis uellet fudo 
rem elicere , facile diflblueret f grum . Para 
tofgrocubili, cibaria tendant ad aliquam 
ficcitatem, ideopanis fit bifcocrus, fermea 
tatus,&faIitus,necegoconficio pancm femi 
nibus, aut cum Saccaro , nifi forte ad delicias 
sgrotantium . Interbibendumautemaqua 
plenior fit uictus in priacipio,deinde ranto fu 
btilior, quanto magis ftatui appropiuqua- 
mus,& pr@ quantitace uirtutis damns inter 

I> dum pafliilas , & fifticos , ajii doo fructus ieco 
riprofunt, quantitas panismediocris eftad 
unc. li. fi. ufque ad iii,minima ii. paflTuIarum 
ad uncii. uelpaalo plus,ita & fifticorum. Car 
nes f ecundum uirtutis quantitatcm , & oppof 
tum'tatem: bisin dic cibetur,&4.aut 5.ho 
horis poft fyrupum cx aqua, potus autcm noa 
fit aliud prxter eam aquam ad libitam . Sa 
fpcctxfimc amigdale,oIiu9 tamen poffcnt dt 
ri , ubi corpus efict fuperflue humidum . Vi 
numomnino n^Ddum,faciat cxercitium^a 
cubili deambalando,& fi non poteft,fiant 
fi:ictioacs,poftaffufl: ptamaquam,& fudorcs 
proaoceatur. 



3<S DE MORBO 

prouocentur » ftet Utus, inbona {pciagi^t E 
tnitantia,iurrutemque difibluentia^ adhibeat 
quafcunque euacuacionis iperies, & li aiiquan 
do non pbediunt, mocio afiumat unc.i. cafsix 
( purgandum enim eil corpus odauo aut deci 
nio quoque die ) modo pilluia^ cochias, mo 
do aiia!:,prout res exigit:in die purgationis ab 
iiineat mane a fyrupo , bene c6operiatur,dor 
miat, fiidoremque quasrat poft quacuor,uel 
quinque horas. Sudorderergacur, deinde 
aflumpco cibo quiefcat faltem per quin- 
que , aut fex horas , & iterum ingrediatur le- 
dum calidum , eandem quantitatem aqu^ 
ut]prius bibeas, quiefcens, v^s: comedens. Con 
rinuetur aurem talis potusper dies 2.4.ialtem, 
in tot enim diebiis iuna curiljm unum cum di F 
midio peragit,in dimidioenun curiushuius 
paratur corpus ad rufcipiendam imprefbio* 
nem,qn£re]iquodimidio perncitur. His 
peractis fenfim in naturalem conilietudinem 
ad uidum foh"tum paulatim reuertatur. Abfti 
neat primoa uino, bibens peraliquod dies 
fyrupum . N ec defpere t quis, fi his peractis 
integrefanus^non uideatur, cum poft tempus 
afiumptionis maioresoperationes d.ecoctum 
huius ligni Indi faciat . Sudor autem fi non 
adueniat euocetur cum appiicatione rerum 
cahdarum , non autem potionum exhibitio.. 
nem , ne potus aqux impediatur . Si lignum 
indumnon adeft,accipiatur lignum lunipc 
n,& eodem prsecifemodo bonum puto li- G 
gnum ex fraxino meridionali , auc orientali . 

Cura fymptomatum morbi Gallici . 

5Ymptomata alia ad morbi curacionem tol 
luntur, aiia uirtutem extinguencia, mor 
tisqu^ periculumminantia funt,de quibus 
a nobis agendum eft , forfam , & de his qu3e 
reddunt corpus deforme , ob cutrsinfedione, 
& cicatrizitionisdeformitatem : fcd cum fym 
ptomata alia uirtutem naturalem,aliaanima 
lem > aUa uitale labefadatam confequantur, 
primode natutaliagemus,utfiquisnon nu- 
triatur bene , ita ut hoc eueniat , uel uitio fto 



GAXLICO 



quam inungere, aut aliquid ah'ud operari. C 
Quoniam eius decoftum , ftomachum robo- 
ra: , redditque fortiorem , utpura abftergen- 
tis aliquid habens,& partes fubtiles^fin autein 
in ilomacho fit fupertlua caliditas , mitige- 
tur cum leuibus frigidis, ut fyrupo rofato , de 
cndiuia , aqua hordei,:fi uero hepar imbecillii 
fitperaliquem f luxum materig (itatamenuc 
noa immineat periculum hydropisj corrobo- 
randum eft aiiquancifper ftipticis > ut cum fy 
rupo de cicorco,mundato.n.corpore ab opila 
tionibus,maIa teperatura toIIetur,pariter fi ca 
liditateafteCtum iit,cum frigidis redificetur, 
ut cum fyrupo de endiuia,fi autcm ex aquae po 
tione fitaliquis magnus fluxus, confortantia 
hftpar hoc modo nent , 
R. cinamomi unc. i. 

Cum zuccaro/iat elleauarium , Dofis eius fit 
iangulo mane drac.i.iyr. & ifte poteft dari. 
R.iyrupi de foncho ) 

rofati i anaunci. 

Sineaquisdetur,pr2tereapro tenuiori dieta 
inftituatur pIenioruidus,non detur autem 
mnum,fed quas corroboret ftomachum,ut mel 
rofatum, fyrupus rofatus , de cjcorea fimplex, 
& copofitus, ii autem fuerit maximum pericu 
lum ex debilitate corporis , tumore , & caetc- 
risidgeneris, tunc cura eft intermittenda , 
& corpu; ad contrarium alterandum. Si uomi 
tus fuperfluat, tum relaxantibus, tum confir- 
mantibus locuseft fouendus , &amigdaIino, 
kd prgcipuu putaui fempcr rofatii copletum , 
oleum fabinum , in quo aiiquid aromatum de 
coquatur,ut fpica, cinamomum, fyr.autem fti 
pticusexhibeatur fimaximefuperfiuat, ut de 
menta, uinumgranatorum, agrefta , fiautem 
ita fluat, utnon contineaturcibus,faciasca- 
laplafma ex rebusfrigidis, ut cidoniis, ex pia 
tagme*, nfiafticc&baiauftiis, hipochiftide, 
oleo cidoniorum, & farina ordei . Et fi mate. 
ria mala a toto ad itomachum tranfmifia fue- 
nt, non fiftacur uomitus, nifi in quantum im- 
pedit retentionem ciborum . Accidit autem 
fepenumero fiuxusuentrisinnumeris. Ethoc 
quiaautmateria trafmittiturad ftomachum, 
machi,uel lecoris, uei fplenis . Modus aucem H & inteftina,aut quodpertranfeuntad eas par- 
j-rL u. — ./L...i...:../--..i_ ^-. _ j. tesinunctiones fadse. Quifimateriaatoto 



curandi ftomachum, eit ut leuiufcule munde 
turcorpus, Deinde roboretur ,uerbi gratia 
dandofyrupum dccicorio., piliulasdehiera, 
maftichinas, confedionem aromarici rofati, 
aut Zuccarum rofatum . Confirmetur cum inu 
^ione,utcum olco de fpica , mafticino , de 
abfinthio >bona femper cibaria exhibeantur , 
nunquamcuram morbitentes, ftomachoma 
le fe habentc, fcd priusuitium ftomachi corri 
gatur , poterit & hoc fierj,ut fi altera die zquz 
ligni,altera ftomachum confirmantia propine 
f{2r;fortasfismelius cft ac^uam ligni exbibcrej 



ad ftomachum, & inteftina deterarur, non 
fiftesfiuxum, nifi fiatmolefta dyfenteria , fcd 
leuibusremediis fedando, corroboranduseffc 
ftomachus, & inteftina, nec fuper ipfum ftipti 
C2 imponantur fierent fxuz accidentia , Pru 
denter ergo facito,faciendo in un6tionem cii 
oleofabino. Inquo concoquaturherbg^ut ru 
ta, fcordenm,marathrum , pentflphilon cum 
modico rofarum , fi autem fluxus fuperueniat 
dyfenrericus>munias inteftina pinguedinibus, 
cauendo ftiptica , quia pierunquc defluit ma^ 

fia 



FRANCnCI FRIZIMELI:CAB TiiAjCTAT VS, 



3^ 



teria duceas feca, aet argctum uiau, aut aliud Ji^ 
corroiione tacieas>& mau ulcera,&: forte mor 
ierii,iudoraut ii lupcrfiuat, uircute diiToIuat . 
. Viide ahquaiiter liftendu» no tii corpus ira di 
icooperia£ur,ut pori ciaudantur,&: materij jp 
.hibeacur euacuari. Et li putrida febris fupue- 
niat^tunc Galiici morbi cura dimittenda>& fc 
bri atteadeiidu . Fcbres.n.ueniunt, c[.a no be- 
ne purgata funt corpora,uei inediis,uei purga 
tiOiUb^ubicunq,- uirtutis detedus timedus no 
eft . i^raetcrea li fames fit magna , caueat ni- 
miam repledone . Accedet & ulcus oris, pie- 
, runq,- tendensadgula,cu quo llranguiatio,& 
, aniieiitus difficultas c6iungi:ur,maxime iaua 
dionibiiSjCu no cit purgatu corpus,aut ^a ma 
teriaj calidf jdiifoiuta ortopnea^ & Aithma ia b 
ducunt, &: quia mukitudo maceri^ no debito 
modo expuitur.coliocetur ergo ^ger ut beae 
pofsitexpuerc materia, ii muicicudo iit mate- 
riei,qu9ratur expuitio multa, ii m flomacho^ 
,eiij^ uomitu cduccnda,aut p cliftere, li ia pe- 
, 6:ore,aut puimone,iambitiais,& fputu facili- 
„tantibus,& parte mCldihcantib', uc h decoquc 
rentur radices fsrpentariae,& cii paiTuiis fiercc 
: mixtura, eode modo,& radices Enula:, pcdo- 
..ralia deco6:a>ut foiia,& femma urticf decoda 
iparada,iniungatur uidusteauisiimus,ii auc ui 
tio corporis,conftanteuirtu:e,radaphIeboto 
viniajpurgctur cii cochiis ^ fiat aiueriio cum ue 
r tolis,& tridionib^jin cibariis^pziiTana eft plra 
tisllmaiaut foia,aat ii res urgeat cii decodo fe ^ 
■ niculi,& petrofehui . Fiuat ptcrea tumores ia . 
gutturae, & collo minaces futrocatione,quos de 
uerteao,& euacuadocuribis,interdLi cii phle 
-botomia.Et fi interdu ad {anie deducatur,ape 
riacur uel intus,uei cxtra. Gargarifmata coue 
aiunt plura,funt ia primis loch, decodiones ii 
^riti5e,& paimiara.Etii crafsioriit ma jpceda 
turcu caricarii inundionej cuoleo amigdali* 
riO/fciaminojpinguedine gallin3e,& hmoi reia 
xat:b\Refolueatia funt liliaceu^cainomelinii, 
iri.vu.>iadigebicisinterduemolli«intib''',&atte 
nuariD',at eil radix Althef ,maiusc,camomiilc, 
iridisjfarin^ hordei,fabaru,pingucdines^olei 
Si aut fic tumor induratus,applicetur diachylo 
c\x AmtgdaUno iiliaceoq; diifolutii,uel oisu rc E 
foiutiuu Gai.i4.TerapetiC£,oleu dc cucumerc 
aiinino,diapyritesQai.iib.catag. Et eil: talc^ 
R.Combult32 Marchelitae "fiC-J- 

Reiln^ Pini ) r ^^^ ^^^^ KK^ceo . 

TereoiQthm^J ^ 
Fiat ceratri>& dura no apponatur^o a dolorc &^ 
.. atradione materis faceret ideo mcUus eit dii 
iolam cu iriao, aut hiiaceo, caue apponere ex 
trinfecusftiptica,auc frigida^aut repcutietia. 
■ Accidit & fgpe fpaimus oniqi tortur^.ex inua 
dione.Quare neruofg parcesinungatur, & c6 
:fcrcantibus,ut irino,co:tiao,nardino. Et quia 
, maccria; muicudo fiuit ad os, et caput , tunc di 
uirte,& cuacua fortibusciyileribus.Ec fi f^rat 



uirtus,& rcs urgeat phkbbtoiBaiaut utcrc me 
dicina poftea<onforta cum cxtrinfecus adhi- 
bicis,cum pharmacis aduerfantibus,&cura 
Mitridato,& Theriacajpcipuum eil fcordiani 
cum rofacco ^ Accedit & tremor corporis^ & 
nifi curecur^ plerunq,- in paraiifia traniir. Ac^ 
cidit & oris faetor y qui fit uel itomachi affcdi 
uitio, uelhumorummaiitiaad ipfum fiuence^ 
.& cura cuacuando,& cofortando ftomachuna 
maxime cum Hiera,piliulis elephanginis , ma 
fticinis,ucl ratione catarrhi a capite ad t^oma 
chum fiuentis. Quarc primo caput,deinde fta 
machus curctur, rationeinfedionis dentiura 
proptcr maia coplexione corporis aquifitani 
uitio mcdicametiti,tunc ct curctur caput prj 
mo^deindedcntesmundentur, refpiciendo s| 
per ad afredione gallica maligna. Hec funt co 
muniora accidetia , funt & aiia accidentia no 
negUgcndajUt dolores articulorum,tamores» 
uicerajosilum corroilones^ferpigincs^criift^ p" 
cipue i\\ uola manus,puftulce cutaneae intedio 
neSjCicatrices, & ueftigiaulcerum,quas faciut 
'inundiones.Cura doioris articulorum duplex 
cft,una reipiciendo morbum morbi.i.caufam, 
icleo tunc cum cuacuationious per pharmaca> 
&perphlebotomiainterdum cum diuerfioni 
bus procedemus,& m euacuando matena eri 
mus audaciorcs, refpicientesmebra dolentia 
raro aut uirtute forti,& dolore uehemeuti exi 
ftente |termittitur colochintis. i. trociici de 
Alendal.In digercndo ec digerecia fortia da 
mus,uidustenuior conuenit doloribus uigea 
tibus.il autc fiat inundiones,femper addendf 
funt,quae articulos reipiciunt,pingucdines, o- 
lca,uc maitichinum,irinum, func conuenica tif 
iimz decodioncs Iux,Hipcriconis,pftantiisi- 
ma funt ad tolledos dolorcs,cuphorbiu aut cl- 
icboru.Si uerorefpiciamusad locus doloris^an 
odinis qiiq; utimur, qhq; cogimur ad narcoti. 
ca uenire, led fada aUquaU corporis mundm , 
catione,aut ^ pharmacu aut p phiebotomia,a 
nodma aut iunt ut camomeUau.anethiaii anii. 
odaUnu iac cu panismedulia,mrellis oui,cii rq 
fato.Ef^ pitadfsimii apud me ii foaeatur-iocus 
cu oleo rofitocopieto iolo , auc cu oleo de fe- 
mine.Uni.f.fi decoquatur iemc lini,& fe nugras 
ci in fabino,& hoc mo foaeatur locusjaut li de 
coquatur in fabino lola radix althee, poft ad- 
darur fexta pars adipis galine , aucanatis, uel 
canis pparati.ut didu eit cu quarca parce rofa 
cei,aucmodicocerx citrine . pterea decodio 
nes fade ex refoIuetibus,& camomiIh,arictha 
aut rapo decodo in oleo fabino,aut codito cu 
melle/uino dulci & farinahordei,pr2ftantisii 
ma funt oia quibus foueatur locus,hoc modo. 
R.OIeifabini lib.i.fT. Vini iib.ii._- 

Vermiu terrcftriu cii uinopparatoru unciiii. 
Abfinthii ) '^ ^ 

Camomilif ' V ana vcaxuu 

Meiiloti .- . i , ... -I 

Dd Radicum 



DE 



• ana 



unc.il. 



'5 F 



|S 

Radicum Altheas 

Matuae 

Branchae urfinae ^ 
Decoquanmr omnia fimuirec^marte iiiq; 
ad cofumptioae uini , Nec tranfeas ad narco 
tica , nifi re.$ urgeat , Er primo ad moderata. 
Qi^« fi no fuf/icianc,tetabisfortiora modera- 
ta,iicut oleum uiolatum , Nenufarinum cum 
uitello oleij fuccus plantagmis, foIatri,Nenu- 
pharis,folatri,qu^ bella dona uulg-o , dicitur, 
& cum farina hordei fiat cmplaftrumiCompo 
fica moderaca eifent hasCjUnguentum rofatum 
Mefusejnfrigfdans GaIeni,popuIeon,Etfi coa 
iungereturaliquid opii efiecpotifsimu, Cera- 
ta factaexoieo uiolato , roiaceo,';Iactuc2e,{yr; 
uiolatusjpotifsimu oium eriPhiIonium,&: fecu 
rifsimum cft fi in fuo tempore detur per os,^rc 
urgetc. Alii ia clifteriis imponunt ipsu mixtu 
cii oleo nardino, coftinojopio caueas uti,ni{i 
necefsitas urgeat, pfertim in membris nobili- 
basjdolores fedatur utplurimum per phleboto 
mia,nifijquid repugnec^auc p pharmaciijpftan 
tifsimu aut omniu eft uti uiccu tenui,& a uino 
penitus abftinere.Q£andoq,-tumores in arti- 
culis^et brachiis,quadoque in capite,in fron- 
te maxime>et al ii duri, alii moUes apparenr, 
& hcik colluntur aqua calida ligni, maxime 
li liniantur cu ipuma ligni,aut1ineopanojaut 
canapino in aqua ligni calida madefaao.Ca- 
oeat of no inungere caput cum argento uiuo , 
fi auc duri tumorcs foerint,& c6tumaces,pri- 
mo tencetur eorum refolutio cum oleo ca mo- 
eielino,irino,mafticino , liIiaceo,adipe ahatis 
canis cii emplaftro diachilon. Sunc ec Empla - 
ftraa Galeno defcripca,utdiapjrites,q5eft 
Apoftolicon Nicolai,Emp}aftti2 deBetonica 
liulgatu,fi nopotettinthfc tumorc diffoluere 
chirurgia utaris fed primu forcifsimis utaris 
cataplafmacib* macuracibus,ucex malua,porci 
afsiigia,farina tritici, Adde mollieria , incide 
tiaslinietiasUt paflulas,ficus, fermentii , coagu 
lumscepasfub cineribus decodas,fic faciedo 
R.Maiuf m.i.Ceparii co<ftarii fub cinerib' n.ii. 

Caricarum 7 

Paflularum , j" ^^^ .^^H 
Fermenti anc.i. 

Olei liliorum albomm Gncil. 

- fiatemplaftractifarinatriticea,Eflet ecia 
Biachilon coueniens cii adipe,Gaieni tctra- 
|>harmaciisetMacedonicuGal.et Ammonia- 
cu,ecmultf inuctiones maturates. S^untet caa 
fticajet potifsimu cft,qd Diofcorides defcrip 
fit incap.de lixiuiojfic paratum. 
R.cineris ficus > ^„^ ...... 

= fabarum _ |^^- ^'"^ 

Calcisuiux lib.i£ Aquf lib.iiii» 

. Itawero facias.Acclpeifto$ cineres pulueri 
iatos in caniftro (ut aiuat^cx paieit^dcind© 



MOHBO eALLlCO 

-E aquafuperinfundc,&cudefcenderi't,colhge, 
^ icerii atq,- iterii fupinfundep duos dies, aut 
tres c6tinuos,Deinde coq; in uafe xneo, quo • 
-ufq;dirigatnradfaI,poft ferua inuafeuitreo 
bene obturato,Moxapponaturfu|> tumorc,& 
ftet p duas,aut tres horas, quoufq; fada fit e- 
fchara>q incifa foueatur rclaxacib%fi autem re 
mota efchara,maapparet dara,apponatur itc 
rii hoc cauteriu, icd in minori copia,aut cu ui 
triolo teperatiicqcf uocac magiftraie)aut cu mi 
gueto de Iithargirio,Et fi no obediat,ferro,ui 
oleciaq,- utatur, Aliqh cu ifide tep2to,uel no tc 
pato,uc locus corporis,ec fenfus pmitciciceni 
-teperatocii fqumis xvis, ex gre ufto, ec al iis mc 
aliicis. Qao aute ifta parentur didum eft a Di 
ofcoride,et Gal.i^unc ecleuiorauc Trochiici 
Phafsionis. Quida tii ututur fece uini cobufta 
cum melle,uc remoueantur materis crafsiores 
ucuncur ac corcicib' oftrearu craiTarficobuftis 
cu meile,fcd*m rei cfi exigecia fp, ne ir.ducacur 
itiflamatio.Si aiic durities fu|j offa diu morata 
fic , tiic uel in paniculis efficicur uel in toca fub 
ftancia ofsis, fi paniculis appofitis forcibus ac 
cidit c6uuifio,&maxima febris,fi ferro tanga - 
tur,fiputruednt,apponacurq fquamasseris, & 
paniculii putrefa6tu remoueac, uc eft Ariftolo 
chia,lris,mana,cusfierit'm capite^magis attc 
dedu eft, poft ad cephalica deueniendum eft , 
ut adEmpIaftrumdiapalma,adfacrum Diptz 
■mum,pierunquemiftacum diachiloue,ubi fue 
ric durities loco infixa , mundifieando cxiccSL 
cum unguento diapalma,cum palueribus exic 
cantibus,uc eft fquama cum uitriolo teperatis, 
cum pulueribus cephalicis,ut ariftolochia,iri- 
de,panace,farcocoil2> ffiirrhajalocbolo arme 
no.ucnatura corporis, etaiiapcrmittunr.De- 
mum afiumendiim Triapharmaciim, diapipe- 
reum^ fi in membro neruofo finc, caueacom- 
niaacria,dolorem facientia,& fbrfum adducc 
tia,fed Cephaiicis au xiliis urendu,& didis pul 
«eribus ,* fi mundificacione egemus , ifide 
utendum eft,quamuis cum aqua ablutis. fi ofla 
fint affeda, primodetergantur,deindeafpi- 
ciedum anomnino fuiic corrupta,uei in fuper 
ficie cacum, fi hoc,exquamada cum dictis pui - 
«eribus,fi ilind,remouenda funcofik paulacim, 
ne dolor mcidacfin aute fint ulcera quf frequl 
ter ftunt,infpicienduiii eft an apoftemata fuc» 
ceflerint a principio,an exaliqua manualio- 
peracione,ut temotione duritiei, & nunquid 
maliguitatem habeant> fi in corpore-funt 
inundo , aut plethorico , aut cachochimo , 
&an fucrinc irricata acrioribus medicameris, 
ii fucceflu apoftemacii, auc cx operacione ma- 
Buali,difficilis eft curatio,pcipuc adhibitisa- 
crioribus mcdicinis, & primo uidedum erit q 
finttaicsopcracionesfaftajjuc nunquid bibe 
rit aquani,uel inundum fit,fi nil ex his adhibi 
tum fic,cunc ex aliqua harii operationum po- 
wcmt uiccra cturari^ ttmc laiioribus mcdi- 
camentis 



H 



FRANCISCIJFRIZIMEXICAH TRA.CTATVS. j^ 

catnecis eriwusc6teci,e3ticc£ttbus^de, 8cma a ipram abrdndere,uel eius partc.Emortua,pii^ 



dificanciDus,exiccatia dida funt, diapalme,^ 
fufio aqu« iigai,ai ipum*;!! magna ulcera, for 
tionbus utedam erit,ut iiide lqamis,(i tuerint 
Itpaiigaa,diriicilis erir cura , 6c tunc ad forcio- 
ra exiccancia, & mundificitncia eric rccurr ca 
dum,& ad fquamas,& uriam grugine loca cum 
nceco; lunc % ad argetum uiu am , pcipicacum, 
irim,& hmoi rrequenter acccdunc, uei in capi 
te,uel in pudedo curadis . In capice %<iB fuac 
kifficilia c6cumacia,corrodetia, kdpddccidi 
uicerano curatur, quauisforti curacione, niii 
f orporc mandato,5i ani fada fucriQt aiia.Fu 
giac medicameca corrodctia,&inimica, uc a- 
iqu3 cxcaicaiSio,^ nitro,& fublimato cum alba 
iniaeoui>&relaxantia , ut panace cum uiceiio 
oui,& fofaceo,qm mebricofrupcionetaciunr, 
£&d iidoior aaeit, appon^da fuac micigacia cu 
<;erta ficcitacc,at ciiet album ungaencum . 
{R.infrigidatis Gai.receds ^partes urriufqu* 
: VnguentideLithargirioy sqaales. 
.. InmQrtario, plumb^cum roucep dedu^ 
<acar,fi autem plusuis exiccare,maiQrem qua. 
titatcm lithargiriiapponas:ubi iic aiaxima in 
ilamatio,& ca egemus exiccacione tacias Iic.. 
R. fucci folatri 

V. uel Piantaginis . .:.■■.■■ 
y uelEndiuiae 

uelLa<aucg 

uelSanguirurif . partes.ii. 

Ceruifslocg 
-> aucLithargiriiloti partcrri.i. 

.' - Oleirofati partem.i» 

• Ducasinmorcariopiumbeo,u{qucadipisti 
tudine unguenti,& appone ,f edato doiore , ^ 
infiamacione redeas ad exiccatione,& mundi 
ficatioiie,ii adeitputrcfa<5tib, ea ^hibeascum: 
fortiDUS exiccancibus,uc ii ficrec hoc linimetu» 
R.meliisdefpamaci • partes.iL 

farinaehordei,autfab9 parcem.i. 

Hypochiiiidis parcern.i. 

Mifce,&apponc,autoximei cu hypochiiE 
de,Aiiqaando ec facrificacionc iadigemus,aif 
quando et4duaiicaucerio,raro th, iicet acci. 
dat aliquando ex corrofione arceri^, auc uenx 
maximus saguinis fluxus, potifsimu uero iunt 
apponeda balaultia ,hypochiilis,boius armc 
I1US& hmoi alia,ut calam.gipfum,aqua frigida 
'<\x aceto,ligaturac forces,igais,fcrrameca,pnle 
botomia,pocifsim£ func radices cbfoiide exhi 
bitg,hm6Ln.fiuxus l^pe pducicadcorruptione 
& incericu.Acciduc^ his mebris cedemaca, & 
«duri tumoreSjica ucglas difcoopiri no pofeic ,- 
& tunc rcmanec no poceccs coire, tuac primo 
^gemus baincisemoilieCibuSjUt exaithga^mal 
ua,camomiiia,& fupius diftis oieis reibiuciuis 
moilientibusjuc -^ excracto cuin aceco, 
C\ aucc duricics fupuencrit, femp mifccacur fti 
^cica,ne admaturaxione jpducacur,& accidae 
-e^ pudeado corrupao caUs,ut neceifarium fic 



tridaue pars cft abfcindenda,poftca exiccatia 
func apponenda,ut balaufl:ig,fuccus plataginis: 
cxiccacus,uicera capicis £\ ex mala cura, & ex 
inanaione argcnt;iuiui faaafincidcccriora, 
ut pote corrofiua,his eftdiiigentius actendcn 
dum,& animaduertendum,uicera.n.cx morbo 
Gaiiico diiigenciori,& maiori cura egent,fi m 
cutc faAa fueriat,forcioribus abilcrgecibusia. 
digeatifiad os,autpicranifi deueneriac^micio 
ribus,utifsidetepato,fcdhoc ficpoft corpas.: 
inandatum,aqua biXi^m. exhibemas , fi matc- 
ria recrocedcas ingences dolores facic,eaacua 
da eii fanies,& apieada ulccra,fed prohibepa. 
g tredincm,aac picranei,aac cum cmoliieatioas - 
& abftergeacibuSjUt fi fiac lixiuiam cx hordeo, 
beca,maiaa>& fu.{iuribas,i:e ieaiora cxiccacia 
apponaacur,uc iimplexlinimentam amoris ca 
piiiisdi^oiutum cam rofaceo, aac ficcetur al- 
cos leuioribas m^dicamentis , uc ex deco^o ii 
gai,&:ufq; ad |>icraneam.£mplai£ris res trada 
da c:c,iicucia atlido oire.Si aiic axera faerinc 
mala? curg idcceiru ix). un5tioae,remoaenda eft 
ex alcerioas \?£\^){i milicia atcrahendo,& alte. 
raado^&porirsim.im eJsc emplaftram diadi- 
ptamam daiToliirum cam roiato, maxime in af 
^dibas capitis^fi aatem 'TucceiTu caDcrcuio . 
mm ulccra plura. faerincjibiis abftergcncibas 
cft ucedum,uc lixiuio dicto.Ca?cera aate fcdm: 
C partium diaeriicacem tradcatur,q aut if pe zb- 
\^ tingunt in palato, gulaus uicera , difiiciiiora 
func,q fpote niit/unc aiiqfi indicia morbi GaL 
Hci q ad eius cura curacur, tfi his inrerim func 
exhibcndaeaqa GaLtiomachica dicanturj& 
exiccacium,maadificantiumq,* hcrbaram de- 
codiones,utpiacagiais,foIatri,fangainaiis,aa 
tiqaoram potifsima fiinr luccus^iit decodam 
excremicacum rubi cum melicaut f accas pcn - 
taphiii,& decodio;rdinqao diamoro, & fimi 
liaii ii rcs urgcac,faccas granatorum cum alu- 
Hune mulrii cxiccat ulcera palatLCaae ne cor 
rofiuafiat, naq; corrodunc plerunq,- osicauc- 
male loqueaces homines hac,fi.n.ad nares alce 
D ra ferpat,& cpcau^ nares fiar,^hibebitar cor- 
roiiojfi corpiis, & capat mandiricetar capiliu 
- - iis,ne materia fiaat ad iocam i^fam, ut exicce^ 
tur ioc' ca gargarifmacib',{am3do hypochilri" 
dis uerbi gf ap.ii. Aiamiiiis pce media,ita ut ^ 
coqaancur iauinoitiptico,uci fiat hoc lini-: 
mentum. ... , ... , 

R.Hypochiihdis dracJi. 

Aiuminis; . . :..:■- dracC- 

. .. Me/lis ■ :• - -- -'q.t 

. Aliad. - -. 

R. puiueriscauda! cqainedrac.ii.fac linimeca 
cumelie,& applica, Valet fyr.ex fuccoplatag. 
: Hacautemeftoprimumiiaimencum. 
R, puiueris A riftoiochi^ - drac.L iT 

~. Puluerisfolioriipiataginxs^.^^^^^^^^. 

-. .. Hyppochiltidis . - • . 3 - -^ - 

D^ ^ Conficc 



C40 



DE MORBO C5ALLICO 



Confice cum meIle,Beinde R.aquam,uel li E pora ualde infeftante$> quat corpore purgatb 



xmium fupradidam,quo fiebat caucerium , & 
incinge bombicem , Sc tange locum , fed cairc 
ne pars Ukias aquae defcendat » Accidunt pu- 
ftuiasj& tubercula in toto corporejmaximecir 

ca frontem, & facie,qug curato morbo euane 
fcunt;fi quis ante curam raorbi uellet ea rema 
nere»primo mudec corpus,deindc foueat rare 
facietibusjuc cu dccodione camomiil^^betoni 
Cf ,maltif ipoftea apponedu efl: linimetu hmoi. 
K. ceruil^ loc2,uei iichargirii uncill 

Olei mirthini,uel rofati incompleti q.f. 

~ Fiat iinimencum , & ponatur modicum* 
Alummis combaiti, auciloracis,farins, lupi^ 
norura cum melle,&: modico ftoracis, fi in ca- 
pite nnr/fgpe decoftio lupinoram, & bletse im F 
ponatur, fi infacie una,autaltera puiluia fie- 
r^t,poiTemus aliquantifper purgato corpore 
in ioco non pericuioib fortirer coriquaflare cii. 
aqua rofata gra.v. Argeti fabii,naci ad ultimu 
tenuicatis redacti,& liaire locum, cruftf .n.de 
cidereat ^polfec irem conquaifari cum rofa- 
ceo,& decocto farfarjCj ii iocus fuerir cum ma 
gais puihi}is,abfcesfibufq;,fufncir mihi accipe 
re_pinguedinem hirci iota cum aqua farfarar. 
i?iq; ad unci.fublimati drac.i.uei gr.iiii.fi aut. 
adtueric multitado paftularii, no audeas forti- 
terexiccare. Accidit eccaiuscapilion'i,& ma 
xime barbse in uiris, & capillorii, &fupercii- 
liorum in. muiieribus,2h'quibus ubiq;. Munda ' 
to igicur corpore, & fubiata cacochymia par- G 
tispacientis, oporcet procedere cum euapo- 
ran,tibns,&: forticer emoiIientibus,ur c£t cama 
miIia,brionia,malua, & lauare caput cum lixi 
uio, ia quo ebullieruntiadiaa . . Potisiimum 
ec arbitror,fi quis inunxerit iocii cn refoiuenci 
bus,&aIterantibus,utbrionia, abrocaao , dra 
ganculo,hyfopo,modico euphorbii , Attrahe 
tia cum aliquali ftipticitate iuuanc, uc oleum 
hircinumjn quo decoccii fit iaudaim,fi hoc ex 
/iccitateaccidit,corpus opcime nutriatur, de 
indelocusfoueatur iinimecis , ut pinguedine. 
gaiiin.'s,oieo fabino , fi iibec addo aiiquid ac- 
trahetis,uc radices ireos,&inungo. Accidit et 
impedimentii in curfu propter duricies ,qa2e 
fub pedibus fant,quf ut cemoueantur,prius iix H 
aqua pedes imponatur,in qua decocta finc 
iri4lua,aat althea,aut braca ur/ina,deinda ex.-. 
tremitacibi;s.caftratoru,uicuiorix,& iardo,& af 
fungia porcina emoliiedus ,Ieniendafq,- etllQ 
cusai^.amigdalinooleo, autporci pingaed.iT 
ne.Accidut & durities, & fquamg in manibus 
dit£ciles curata,th ut prius mundaco ccrpns , 
poflea tutifsimri efl accipere oleiiex amigda 
Hs amaris ad unc.ii. & addere modices alumi^ 
nis,calaraeti,&cii cera facere iinimecii. Oniit 
to myita a.bftergetia domefiica uc radicadra 
cuculi, & huiufmodi reda<fta in puluere, & mi 
lla cu meiie,& i:arinis>utfabacea,& huiufmo- 
^ij&Iocus iflimgatur. Acaduat & maculg cor 



rolIutur,fi fuerint rubea fanguifag^ applicen- 
tur,qu£ matcria lugat,fi nigrf forciterabfler 
getibusutendu eit,fi ciihis fuerinttubertula, 
difficiliusremouctur, fi foie, amigdalinii oleii 
cu modicoalurtiinismire iuuat,amigdaigama 
ra: cfi oleo de tartaro iuuat,fcdm diQ>olit;onc 
corporis.Farinautriuf<j,* ferpentarig ciimelle 
iuuatjite uitis aiba,& nigra, folet quida uti a- 
qua deftillatiois fraxinell j cii alumin€,fimagis 
uis abftergere j adde ali^d calcati hoc modo. 
R. radicum poligonatx iib.if. 

Aluminis combulti unci.fn 

Zuccari optimi uncii; 

DeftiiU,& fi ifta aqua effet moIeftajUt cotia 
gcret in mulieribus,teperetur cii aqua platagi 
Bis,aut foIatrijUt res exigit,foIeo ego uti aqua 
deftillationis portulacf cii butiro!, fi quispof^ 
ftt pati labore deftilladi , miro mo has macu- 
las tollit, ft cu his cotingattubercula, uehemS 
noraexiccatia funt adhibeda, &abftergetia 
fbrtia,ut radices ufq; ad metallica, cauetes tii 
inflamatione.Si aiitcicatrices ex ulceribus fu^ 
ueniet,& efsct magn«B,& eminet€s,cii ferro tc 
mouedf funt.Si n6x;u exiccatibus,ut eft empl* 
ftrii diadiptamii.miftii cii modico aluminiSirc 
dadii cii oleo mirchino.Siaut naeminetes fuc 
rint,nil uideo piladus, qua laudanum inuino 
diiibiuta,fiepe apphcatii.Cotingunt plerunq; 
morboOallico af^eclus plurimi difiiciles, utc 
tumor fpienis,& eIephatiafis,quos uidedii,eft fi 
poshbilc eft fanare, fanicur «g.dealiq.ad cura 
morbi GaIh"cijalio aute rrahunt ad fe cara. Si 
aiit fit^Iephaciafis, oportet in eius cura uti fre 
quecer phiebotomia,forribus purgationib.us, 
& fortib'" adhfretibus,ut trochifcisd carne ui 
pei'oram,a dadi tii funt cum animaduerfipnc 
ae nimia iiccirace inducac, mundato corporc 
.f.fi auc.e h^c difpoficio ht cum interuentu fe* 
bris,remper minus exiccare oportet . 
. HscdecurambrbiGailici fatisfunt, Rc- 
ftat modo utdefcribamuus eiiectuarium pras- 
fejuatiuum a ixiorbo Galiico , <g. in. huiufmodi 
airectus fufpectu adhiberi pocerit • 
R. Zuccari rofari uncvi, 

Scordei unc.fn. 

Specierum triafandalorum drac.ii. 

Lignifubtiliter pulueri-zati drac.vu 
Cum fyrupo rofato fiat elleduarium , Do/i^ 
drac.iii.ueiunc.fi*. fingulomane per quatuQC 
horasante cibam. 

Aliud. 
R.Zuccarirofati uncii, 

Pulu eris fcordci draciii^ 

Specierum Diarodonis abb. draci, 
Com iyrupo rofato fiat eileduarium. 

Aliud. , 
R. Zuccarirofati unc,iii, 

Speciernmtriafandalorum drac.ii. 
. : . Capho.r.s drac ff.Miftc cujn elie<St wi^. 



l C 



FINIS TRACTATVS. 



4^ 
^rVSDEMFRANClSCI FRIZIMELICAE, 

L V C V B R A T I V N C.V L A A D V E R S V S 

DBFLVVIVMPII^ORV. M. 




REQ_VfiNS fymptoma hac A 
tepeftate folet eucnire his % 
patiuntur morbii Gallicum, 
incurrunt.n.alopeciam, & de 
fluxumpilorii fuperciliorum, 
& palpebrarum , quod quide 
lolet effe moleftu,& calus et ipfius barb?,folcc 
aut illud eucnire ratione malorum humor uni 
<:orruptoru,qui expulfi a natura ad cutim,cor 
todunt radices pilorii,& pilos corrupunt :, ita 
utcadantomnino^&elHicutide herba, qu« 
nafcitur in aliqua terra faKuginofa , (iue <^ fit 
abluta aliqua ialfugino{aaqua,radices.n.ipfa 
Tum herbarum corrupuntur , & ita arefcit her 
■ba,{icuti docebatGahfecundo de temperame 3 

• tis cap.4.uel 5. & primo de medic. fecundum 
ioca,ubi loquitur de Alopecia.Naaquid posfi 
mus fiftere deBuentes piios , inqairenduhi 
eft a nobis, fcio.n.quofdamftudere huic deflu 
xui,&;iRaniter interdum ftudere,itaquod 
pilos non retineat . IntTerdum uero rerinenc , 
ied cum maximoincomodo aegrotantium,n6 

•■■TCtinent.n.quia apponunt folum ftiptica, qug 
cum no poiTuntpenctrare ad radices pilorum, 
imprimut humorcs malostrafmiiros ad cutim, : 
&:exprefsi,rcpulfia cuti,tranfeuntad radices 
ipforum piloriij&tnnccaufantmaiorcm de^ 
f luxum. Sunt quida % cum ftipticis apponunc 
calida,& qug fant fubtiiium partium,8i faciiic ^ 
quidcm pcactrareftiptica ad intimas parces, 
'^tuncprohibent macenam tranfmifram,liu2 
qu£E cranfmittitur ad cutim , & traafit ad inti 
mas partes corporis,& maxime capicis,& fiusc 
maxim a incomoda , ficuci uidemus quofdam 
incidifiein uehementem dolorem capitis,ia 
uertiginera, Epiiepftam, aucfalcem m cathar 
riim, & ideo oporcec animaduertere ad pro- 
hibcndqshos deflaxus,ut prohibeantur :, infi- 
■mulque ae fiant incomoda, q$ hoc modo fiet, 

• in primis eligantur quidem ftiptica,que robo 
tetpiIos,& radices piiorii.Cam hoc,& appona 

• 'tur quac faciiit ^ueaire ifta ftipcica medicamc 
«a ad incimas parccs corporis, & radices pilo- 
ru. Tertio comifceatur qug obtuadiic,coIificq; ^ 
malicia humorii,qai faac ad radices piiorumj 
propofita prius eaacaatioae,piirgatioaeq; cor 
p6ris,per pharmacLi , & per uenz feS:ioae, in 
ilituta reda racioae uictasjficuti ia libello no 
ftro demorbo Gallico didum cft.fed uc excr- 
ceamus hanc propoiicam methodum , demus 
uaum uei aitcram exemplum , poiluac cnim 
iicri olea,& aquf :(it taie oieum . 
R. olei amisdalarii amararii > „, ,.•, - 

Mciuai r°* ''''•'• 



> 



flUn.fr. 



uric.fL 



uncviiu 



Ladani diflbluti cum uino nigro anCiii*- 

Foiiorum mirthi 

Balauftiarum 

Hipochiftidos 
5int hipochiftidos aci folia>ucI integra,& 
hon fuccus . 

Mafticis 

Lapatii 

Boragiais 

Sonchi >>ana 

Fumitcrrae 

i^cordei i 

Cinamomi 

Macis ^aaa 

Nacis mafcatar 

Vini nigri auftcri 
Buliiaac in daplici uafc , & colecur, Habes 
hic aftriagentia, mirchu, balauftias, hipochi 
ft:im,& pro parce laudaaum,& pro parce mafti 
ce,qt2s roborac:habes qae deducaac iaudaaii, 
proparcearomaca, Ha.bcsqixi£ reuftaat, & ab 
ffcerguac iapatiu,fcordeu,& alia iftius generis, 
habesmateriaoleiiex amigdalis d;ilcibus , & 
cx amigdalis amaris abftergic , icaic ex ami- 
gdalisdulcibus, fi alia uoluerishabere olea ad 
typum,&formul£ iftius exepli alia facere po- 
teris iuxca qu^ fanciupini,ciceres, & alia qa^ 
poceris decoquere ia aqua,& faccre lixiaium, 
uade oia hf c liabcs,iacer qug eft becoaica,ror$ 
radices ireos exiccacf , ut li hoc modo facias ♦ 
R. foliorum becoaicx 

Rofarum ? 

Calamenti (^^ ^2:1.11. 

Puiegii -^ ' 

Foiia mirci recccfa fi polTaat haberijfia mi 
tius foiia rubi.autexcremicaces.folia.ralicis de 
coques la aqaa, comifcendo aiiquod aroniati 
cii,uc ciaamomu,macerem, auces aiufchacas, 
& ica facito hic de ipfo lixiuio. 

Oleum uehemencifsimam ad hoc . 
R. iaadaai X^ni 

Stiracis calamica: y 

Sncci hipochiftidos. 
' Mirrhs 

Nucis mufchacac 

OJei aniigdalarum amararnm 

Viai aufteri 

Eupborbii 
Ruilianc ia dupiici uafe,fcd caueocuios ab hu 
iufmodi oleo propcer cuphorbium . 

Capui dc prjefcritatione a morho Gdlico . 

QVia queiicum fuic a nobis iaueaire metho 
^dii,& uia componendi aliqua elleduaria 
■qax raccrenc ad prxferaatioae morbi Galiici 
Dd s i^«^ 



dracifi, 

drac.ii* 
draci* 
dracif. 
lib.i. 
unc.iiu. 
drac.i. 



4» ADVERSVS DE 

idoo deccteuimus pvkis tra<iere m<;thodu,qua 

talia elleiSuanacoficitaur.Porrp Mechodus^ 
ars coponedi huiufmodi elle5:uaria- Et ifta de 
co(5ta,qu3spar:im fenmt amorbogaUico, & 
- partim feruanr, & curant taiis eft^uimpta indi 
cacioQea marbo Gaiiico, qai quia €xt affe- 
dio quasdam ueiienofa , & peftiJexis , ideo prx 
IBO iubeamus qux curant peftiieiitem aife 
dum , & prseferiiant ab ipfo , funt aucem ea 
«^cxii-cant,^ rohoranc&iiint fubtiliuni 
parcium i ficuci fcordeam j habet enim amari 
tadiaem , unde acuta eit herba,calida , & fic- 
ca,Ieuem quandam aftridioncm iiabens, & 
efl uehemenf in hoc . Sunt & aii^ herbx, quae 
hoc prgftant , & non funt ita calids ficnti ci- 
coreum,foachLis, & huiaimodi/untfrigidio- 
res herb^, ik magis humidgiicuc borago , bu- 
gloiTa, acerofa, o>ciphilon,qiiam i£ti appellat, 
lijfli: &.2hx qusiieaeno adaerQnrur , uc bolus 
armeaiaca, 6c mirrldatica rompoiirio . Ifta 
iKedicamina funt qa:e fant pr.-rcipua 2id illam 
intenrionem^ merito cuiiistalia medicamen 
tafamimusj&ideo debec eile ifta confidera 
tio eli^enda a medico pro fortitudine, & ro 
bore uirium .sgrotaocis. pro quautitace raor- 
bi, pro anni tempore,pro regione, & coniimi- 
jibus. Secundo funt ea qiix corrigunc calidica 
tem,& uehemeatiam,poil:iat eiie qti^ foiu cor 
rtguac,& ilmul corng-anc,& neiiftuncueaenis, 
qa.- ioiuai corrigunc eiienc ift^ fpeties , crium 
faadalorum , diarodonis,ia&ica,Si iscerdum 
nenuphar„.iiiienimpaea, Neurrum qu« faciiic 
eiicac ucac^co.%^ bQius aniAeaiaca-,bocago, 
eiigaturgeaus^&fpecies iilocum medicami- 
num corrigenrium pro i^aaljrate coxporis caii 
di iicl higidiy uehemetis,a£l.i2ibsiciiii&, aeris, 
rcgionis.coilitutionis.fymptcmaruconuenie 
rin cu morbo Gallico,^: ita asimaduieraco, uc 
ii ciim morbo Gaiiico adeiTet fehris.,CGxrigas 
qax iiiat caiidiora , item pro quaiicacs gaitus 
clig^ amara»iiei dakia» Aiiud meiiicameactiin 
quod in^editur compoiitione haac, eil mace 
ria ifrius medicamiius.^ in eikduario ziicca 
ra,Liel mehin decodQ,Qel aqua^usd {izm iaftis 
eiigs rnaceiii qu^lit peaitiis ia ^Qtenria„iicu 
ri aqua,uei quod abrtergac,& aperiar,iicsti fe 
ru la-fcis. Etiam pro diucdkzts: qEaiitacu elig3. 
turrnaceria. Nain^aiidiori a^e^u,&noniii 
-calidiori cepore eligimus ftigidic«:a,uelutifa 
•cimuseligedo faccacu Eo^ii>bQragiaacij,me 
dium eil; roiaceam,ubi iiolumus calefacere ma 
-gis accipiriUis faccaram rcffis jnarini^iiue de 
n-iel!e,i:ue de faccaro. Animaduerte tamen c^ 
femper cofuiac ipfi gnrtni quanrii fieri poteit , 
quia quod ciz in ore,citer inuetriculo. Aiiud 
medicameatii efihuiufmodi. Na nos plerun- 
que cii iitis comifcernus, qux foluunc, iicuci 
.eIieborj,polipodiu,epithymii,feaa,mirobala- 
-aos^-eiigenda ailt funr I19C ubi eilojHjs tii^m 



FLVVIVM PILOKVM 

E re, &educere. Vadeubicorpusnonindiget 
purgacione,dimitcico hec folutiua , nec foluas 
jndifFerenter,ficuti plerjque faciunt.Item nec 
ifiafoluciua funt adminiftranda in princip^io, 
niii fuerit concoda materia , cum uolnerisc5 
mifcere ifia foIutiua,etia quod non indigeanc 
corrigentibus, nihiJominus quf uenenis refi- 
iiuncaddes, na corrigunt iiisi folutiua , licuti 
fonchus,borago,acecofa . Corrigunt elleborii, 
/accarii rofacii pancer corrigic lila foluenria » 
& hoc modo animad uertendo facies ifta cHc 
;a:uaria,& potiones infrafcripcas . 
, Elleduarium ad prsferuandu a morbo Gal 
Uco,& ad ipfum curandum,prf cipue cum in- 
P Cfperit uires aflumere aliquantifper, tunc.n. 
f ger euacuato corpore, & per fanguinis mif- 
fionem, & per pharmacum, redta inftituta ui- 
<9:us racione.fingulo mane falcc per tres horas 
ante cibu utatur hoc eilectuario ad quatitatc 
magngnqcis, in hyeme cum modico uino , in 
f ftate cum modico uino dilutifsimo, autcum 
decoAo boraginis,& fonchi . 
jEIIeAuarium hoc modo iiat , 
R. faccari rofacei unc. iii. 

fcordei drac.ji. 

fpecieru triu fandalorii drac.i. 
Cum fyrupo rofato fiat ellectuarium . 

Ahud elleauanum efiicacius,&m^3uine 
..inhyeme. 
G K. iaccari rofacei uncii, 

fcordei • drac.ii, 

micridadoptimi 4rac.i» 

boliarmeni 'y . 

fpecierudiarodonis y^"^ "^^^^'^' 
Cum iyr,rofato fiat elleduarium . 

Aliud omnibus efiicacius, cuius debet ufus 
eflec in fummo hyeme . 
R. iaccari rofacei ^ 

conferuf anthos 

n.ucridaci optimi 

boli armeni 

diarodonis abb. 
Cum fyr.rofacofiac elleauarium. 

Accipiacur fummo mane, /Icoc didum cft, 
" .!iel cum aqua mellis potentifsima^uel cum mo 
dicouiniaromacici. i.quod poft aiTumptum 
elleccuariuraduoshauftus alicuius iftorurabi 
bacelieccuarium in fumma fftace, & pro pue- 
ris,& imbecillioribus eft taie . 
R. faccari rofacci "^ 

boraginaci 7 

uiolati j-^na unci. 

fcordei ^ 

boliarmeni 7 ^ 

fpccierii triu sa-dalorii 5 ^"^ ^*'^"?*"* 
Cum fyr.uiolato fiat ellectuanum . 

Decoctum ad hoc prajftantifsimum , qood 
habec fere eafde uires cii ellectuariis, qd pote 
ris e xhibere poft afsupcu elkcuuriu cft hoc. 
R.foiiorum 



> ana unc.x. 



- ana draci. 



' ana m.C 



FRAN. FRIZIMELICAE 

R, foliof i;m fenchi ma%i. 

fcordei- mm.ff, 

Foliorum pftQftifae- • 
f lorum fumrterrcc ^ 
Foliorura accroff 

Boraginis Sana m.if. 

Aqu« quantum fuffidt,iiat decoftam fecii 
diim artcjn. 

R.pr«did:idecoai. iib.i.C 

Mellfsdefpumarioptimi. nnc.iiii. 
.Biiniac ad quafdamebatlitiones, 6c dofis fit 
adunciasqainque. 

Aliuddeco<ftum vehementius. 
R.foliorumfcordei } 
Sonchi 3 ana fcui.^ 

Foliorum Eoraginis m,i, 

Bullianc, & cola» Adde uniciiique lib. dcco^t 
iinc.iiii.mellis,& CQque,& feiua. 
Aliud decodum uehementisfimum. 
R.fcordei 

Sonchi 

Florum fumiterr^ 

Epirhymi r^^ia mjf; 

Mirobalanori«nomnium unc.iii. 

Seri la<r?isuaccini quanfum Cufiiciz , h"at de 
coaam,3£ (crm.zdciendo faccharum, siit mei 



LVCVBRATIVNCVLA 



41 



m.i. 
m.ii. 



4 |uant«mfuf^it>40Qsfit^pic,iiii. 

Aliud ttthcn^atisii«^. 
Mm>rd€i > 

Seachi i mz . m.C 

^cet^ff J 

Elleborinigri j.C. 

Mirobalanorum omniam. |.iii 
Mliant in fero caprino,& cola,Addepro iia 
gulis qiiatuor unciis, facchari rofacei j. vi. & 
dafingu]aquarta,aut quinta die. 

Leaisfimum dcjcodum in «ftate eft Ij^f . 
R.foliorum Boraginis. 7 

ionehi j 

B Acetofx 2 aria |n.ii 

Poiipodii ^ 

Bulliant,Addeboli'Armeni |.L 
Poiis tit oiique ad uncias fey. 

A!m4 deeoaufi^ odorifecam, & optiipfi^ 
R,feminum ciin .iii._j * 

Poiipodii _j,if. 

Eiiebori jjiji, 

Foliorum acetofas % 

Cicoreag C ana 

Sonchi ^) 

flat decofium feenndum artem in aqHa,fit do 
fis unc.v.cii daabus unciis.fyr.rofati receatis. 



m. u 



1* I N I S. 



|>i 4 



44 



D 



E M O R B O G A L L L C O 

PETRl TRAPOLINI ORDINARIl 

THEORICI PATAVINI 



TRACTAT VS 




I Vbitatvm eftaafrisillu- E 
ftribns circa morbum qui uul 
garirer Gallicus dicitur, & 
primo utrum Ht epidimialis!, ; 
fecundo,quo nomineauere- 

ribus medicis fuerit nomina 

tuSjUtruQi iciiicet anthemara/aphac,paifum.e 
ra^puftul^ epidimiales , uel malemorigeratus 
morbuSjCercio utrumtalis morbuscomprehe 
dacar,ac numerari debeat intermorbos nomi 
natosabHipp.j. Aphorif. ufeiaritiualesmor- 
bos enumerat,quarto a qua materia cauferur, 
utrum lcilicet folum ab humore meiancholi- F 
co,an etiam ab aliis posfit caufari humoribus. 
De quo primodico, faluo fempcr meliori iu- 
dicio,morbum iftum eiTe epidimiale, eft enim 
morbus epidimialis , tefte Simeone lanuenfe 
morbus fuperueniens,naepidimon aduenies, 
iignificac & uidetur eiTe generatus ad pmdi.l 
mon,& peftilentiam . Idem ponic inlitera 
P. diceiis , Pandimon Grsci dicunc , quando 
communis^sEgritiido in pluribus hominibus 
concurrit,cuius fpecieseft peftilencia,fcilicec 
cam fiunt sgritadines maxime morcifer^, 
quodairericaudor pandedarumin disftione q 
epidimia . Cum igitnr morbas didus Galli 
cas,plurimoshomines fimul inuadat , & Pan- 
dimon,& epidimialis appeilari debet . Gca 
tilisetiam,meritdnomen habens s^pecularo- 
ris,prima qaarti capitulo de febre peftiieacia 
H, ad principium dicit, quod.epidimia nt 
quando exaeris nmcatione, in hominibus plu 
ribus,geaus morbi decerminatum popuktur, 
uc quando efTenc, fiereotque phrefiecici, plea 
ritici , adt tertianarii, auc alicer ex quibus di 
d;is taadem colligitur,eundem morbum effe 
^aaadoque epidimialicer , fcilicet quando ex j| 
aeris mutatione caufacur, & iimul multos in- 
uadic , & quandoque non, (cilicet quando es 
caufa propria akeri accidic , & non mulcipli- 
catur,ncc oportet morbum epidimialem a 
non epidini iali fpecie diiFerrc . Scd fblum or 
dine, ad caufas aliquas ab eis excrinfecas, 
qaod etiam confirmatur audoritate A uicen - 
n2,lib^j.cap.de coiica,ex recentione fecis,di 
centis,& quandoq,'accidi2ntcolica,&iieos fc 
cundum femitam,accidentium, sgritudinam 
peftilentialium,adnenientiu,& perueniunt de 
rcgfone ad regionem,& de homine ad homi 



nem.Sc paucis interpofitis,dicit,& erat piuri- 
mum eius ileos, & laedebacur colon fecundtjni 
iemicam permucacionis , fimiUs crifi ; in qui- 
bus ulcimis uerbis, uoluit Auicennas pasfioile 
illam , prius fuifle iiiacam , & demuni fieri eo 
licam ,• quia maceria permuc abatur ab ilaori 
inteftino ad coion , uc fic in crifi , & fupplen- 
dum,imperfeaa , in qua maceria noneuacua- 
tur ad excra corpus , fcd permutatur de mem 
bro ad membrum, ut eft fententia Principis, 
fecunda ^.cap.^.Nicolusquoque Florentmus. 
uirmagnf famaijfermonequinto cap. decoii- 
ca deciarans fententiam Principis aiiegacam 
diciccolicam iila fuiiVe contagiofam, menco 
difpoficionis aeris,nunc iftud corpus ad coli- 
cam perducencis, nunc iliud,non quoa unuxn 
corpus,aIcericommunicac, &uolaic ipiam co 
licam fimui pofie mulros iaiiadcre, ex acris di 
fpofitione,adiIludaiipoaeacis , & ex conie- 
quentiefle morbum epidimiaiem,& pcftilen 
tialem,diiFerunc«nim apud Simonem Xanuen. 
iicut fuperius , & inferius , li cet apud Alexan- 
arum & Galenum a Hcer eflTet dicendum,ut fn 
pradiaumeft; colicauero caufata ex caufa 
propria alicui homini , & non ex aeris difpo- 
fitione.noneritepidimial.s, fecundum quod 
habeturexdiaisGentiiis,eft quod morbus 
Gallicus^eft epidimiaiis,cummuicos fimul m- 
uadat ex aeris mutatione , quod confirmatur 
auaoritace Alexandrmi Commeatatoris ii- 
bro epidiraiarum in prohemio, ubi iianc recic 
morborum diuifionem . NamQoe alii qui. 
dem funt particulares , ideft particalancer 
fparfi,ahiuero commune^ , & commimes , ni 
quidem confueci,& cognici, & dicuncur endi 
mii . Alii uero fuperueniences, & inconfue- 
ti,nuncapanturqueepidimici, & particulajes 
quidem fancquando in cadem ciuitate difre. 
rencibus hominibus,ditrerences morbi fuper- 
oeniunt (uerbi gratia) huic quidem tertiana 
febris,aiii uero quartana &c. endimi autem 
funt , ficut quando in aliqua ciuitace, aut pro 
pter aquas confuetas , auc propter aliquid ca- 
le confuetum , communes morbi hominibus 
cocingucuc nephretis endimia,qu.^ pasfio ne 
phreticapoteft efie non endimia,ot u uni loli 
acciderec ex caufa fpeciaii , & illi propna , & 
proptereamorbusendimialisa ncn endimia 
Ji non difac fpecie ,ficuc non differt epidi- 

inictt§> 



PETRI TRAPOLINX PATAVINI TKACTATVS. 



45 



micus,anoaepi4imico{pcck. Imo otdixi- A. a?^rimdinifaDscftargritudo,qaarcommunicat 

tnus nof^e^ n.hr) ,r ..,^ ,m,.. ....n. ^.... ^^^j^-^ hominibus in hora unT>& quando ^gri 

tudines fuac perniciof^ , nominatur aericu- 
tudo iila mor:aIis,& quando func faciies , no- 
minantur nomine aiio>quod ipfam iignificac, 
tiominacuritaque^gricudo Alguefedjica uc 
fit aesrricudo Alguefedjhsc xgricudo qugmul 
tiplicacur in una regione , -& ik mortalis ipfa 
«gricudoAIguefedperuciofa> & hocforce 
melius eft, & eft generans aliud exgeneranci 
bussgricudinumaiiarum communicsns mul 
tis,& nominatur sgricudo diuerfa>& proprie 
coramomaibus iftis a?gricudinibus> ficuciii^ 
qux accidunr ex rcgione , & irduntur per eas 
hominesjfecundum modos diuerfos,muicofq,v 
& non eft earum.generacio communis, & qui, 
bufdam incerpoficis dicic . Nam atgricudi- 
nes WgitCcd , & xgricudiaes perniciof^ pa, 
rum accidiiiic , de euencuautem haram qoas 
Hipp.diasrfanominauic, cucurric confuecu- 
do>& faac ills in quibus eft fermo eius in hoc 
librojia f griciidinibus autem.qu» nomiaicur 
Alguefed,ioqaicurin libro fuo , qui nomina- 
turepidimisj&loquitur de aegricudinibus re- 
gionaiibus ia iibro faa, de aere,aqua,& locis, 
&: non fingularicer deegricudine uocaca.mor 
talisfacic iibrum propnum , quoniam narra- 
uic in iibris fuis , quoniaaj ci^ una ^grirudinu 
Alguefed.ubiaducrtcndum, quod ubicexcus 
Hipp.exarabico translatus habec Alguefed, 
texcus ex Creco dicic epidinai, uelepidimia- 
iis morbas»& ex cojifequeaci Alguefed zgrita 
do eitopidimiaIis,ex quibus didis GaLhabe- 
turdiui^ioquadrupiicis ^gricudiais, fciiiccc 
quedam acgritudines dicuatur confacce, dc 
quibusioquicurHipp. ia libro rcgimiais acu 
torum , qugdam ^gdtadinesincoafuecg funt, 
dequibusloquicuriaiibrode aere ,& aqaa , 
quasdam Algucfed,de quibus loquicur in libra 
epidimiariini ^quf dana mortalis Alguefed,dc 
quibus loquicurin Iibro proprio, quem deii- 
Iis compofulcexquibus omiuboa coaciudea- 
da ilia dao,q:ig taefaac coackft cx di^is 
Ioan.Alexandrini,primo quod morbus Gaili- 
;i cusfic ggricudocomoianisincoafaeca, no pcr 
:- D niciofa , nam conciaecur niil fub cercio mioi 



tnus poflea fubdic,cpidimici autcm (tinrUicut 

quando mutatur aer fecundum fubftantiam, 

(iuefecundumeirenciam.aac fecundum quali 

tatem , licuc dicic prxcipue Hip po. Si cnim 

hiems ficca,& borealisfueric, ververoplu-. 

iiiofum , a<: auftrinum, &c. si aucem fecua- 

dum efrentiam corrurapatur,generac mor- 

bospefliferos,& paucis incerpo{icis,uerbis di 

cicnuncigicurnonincendic Hipp. determi- 

• mrc de parcicularibusmorbis,hoc enim facit 

in Aphorif.neque de endimis, quia de his d« 

: terminat iq libro,qui dicicur de aere locfs , Sc ■ 

aquis/eddecjpidimicis decerminac,&pauci$ 

incerpoficiSjfacicunam diuifionem morbo- 

ruminquiensjhiiquidem funt parciculares,, R 

hi quidcmendimici,alii uero Q^idiniiziyQc 

jpaucis interpoficis,^ ad ea qnx fuac excra oa 

?uramdeuenire,&determinarein his parci- 

. cuJaria,&uniuerfaIiccrdiaa, (icuchabenca- 

:phorifmi,ibi enim,{icaca diuma quadam uir- 

tuceuniuerfaliccrmorbos compiiauic, pof^ea 

oportec dece-minare endimicos naorbos^ficuc 

fecicin hpc,qui efldeaere,Iocis,&aquis,poit 

.^Qcemepidimios &c,ex quibusduoconciu- 

<lo,primo quod morbus Galiicus, cum non fic 

particularis,ex qiioplures afnrmanc,nec €,n<ii 

micuSjCum non merico alicuius rei,proQris 

alicuiciuitarimalcosinuadac, fed m^ricodi 

fpofitionis aeris , qui epidimialis coaueaiea- 

ter appeilari debeac . Cum eaim dmim illa c 

poficaalo.Alcxandrino fic fufficieas» omnes 

inorbosampiedensjhicaucem morbusnoii c6 

tineacur fubprimo membco illius dmiuoais, 

nec fecundo>uci didum eit,ergo coacinebicur 

lub tertio>& eric morbusepidimialis ex aeris 

difpoficione caufatus,uc omnes concedunc, & 

>nfra declarabicur . Secundum quod infero 

,cfi,quod fruflra laboranc, qui morbum Ga\li' 

cumab Hipp.^.Aphorifm. ilio Aphorilm.ubi 

inorbosxfliuosenumeracuolunc efle comprg 

hcnfum, non cnim Hipp.in hoc Apho.uc di-. 

citloan. Alcxandrinusdecerminacde morbis 

cpidimicis, fedde parcicuIaribusuniuerfaU- 

ter,tamcn quia fciencia de uniuerfalibus exi 

ftic,ut habetur primo pofi:eriorum,& y.meta- 



phificg»morbus ec Gallicus uniuerfalis>& epi- 
dimicus efl,& ideo decerminacio , & eaa- 
meratio, non ad librum Aphorifmorum , fed 
cpidimiarum pertinec , (icuc quoqae tndi- 
miorum morborum decerminicio nonadit, 
brum Aphorif.fed ad librum Hipp. qui de ae , 
rc,aquis> &locis inicribicur , ^>«rcmec, neque 
propccrhoc dcinfutiiciencia in h^c Aphor.. 
redarguendus eflnoiter Hipp. uc inceiligen- 
ti manifeflum eft, accoafirmacuraudoricace 
OaLprimo regiminis acucorum , commenca- 
rio decimo,ad principium dicencis>figaifica- 
Iwc Hipp. pcr fermoaein fuum iliom^ qua?, eiC; 



bro illiusdiuifioais^ &excoarequeaci, qaod 
fic ggricudoepidiraialis, uc incoafequeaci p^ 
tecSecandum qaod fi de tali f gritudiQe i-Lif: 
po.noa feceric m^acioaem.cioa eft mtrjTi,ca. 
cius deEermiaatio,iioaadiibcam cpidimijt- 
rum.uirum adiibrum Apho.pemasac 

De fecuado qug/ico^iice cii: de nominc fd- 
lum, de qao m^dic^s arcifex reaiis non debec 
CiTcsfollicicuSjtamea boaumcfl ttiderc,utrum 
iiecercs medici.fcilicec mpp.oaL Auicea.& r« 
iiqui iiliam xgricudinem cognoueriac>&quo 
nomine ipfam nomiaaueruat , coofbt cnian 
qu<?dliQcno?iea auk morigeracuia nomeat 



4^ 

cft cotnune ad occults. ulcera, & tumores C2u - E 
inos aniehacholia, ut uoluic Gal. in libro dc 
tuaioribas caafads pr<Eter naturam, capitulo 
de rheumatibus melanchoiicis , 6c ex coafe» 
qaenci aon eft nomsn propriam morbi Galli 
ei jnecGalenusper iliad uerbam intellexir, 
alumera^qdeitagaredeuarioiisj & morbiJlis 
teice Auicea.prima qLiarti,ca.de morbiiIis,& 
exponitur ab andore pandectacam * - 

* uarioU etiam aon eit nomen pro- 
prium morbi Gaiiici.nec Auicen.per alamera 
morbum Gallicum iateliexit. exanthema etia 
non eft nomeu proprium morbi caliici, eii 
enim in fummitace cutis ulceratio rubrubra,& 
afperajcuaihis piirtahs.qur ex urtica> & colo- 
re naicLinturjUt SLTion laa. refsrt m dictionc E. 
exanthemata.aLiti-iorirate Alexandri, uei fca- 
bies uicerola,*: maxime faciei^ur idemdicit 
aathoritate Theodori Prirciani..purtala rubra 
a.adoritate li. de dodrina craica , idem du 
citex aactorirare Pande^arum,diftione ex- 
anthe-nat3,Ioan. etiam alirer. lecundo epidi- 
miorum,aIia funr phymata,5: alia exanthema 
ta vphymata qaidem iunt a profundo carnis 
egTedientia,Sc.carnemerodentia,exanthe- 
niata uero funt qu.-E cutem folum ijedunt, mul 
tories autemphymata exanthefnata , & exan- 
theniata uocant abuiiae pliymata, ex quibus 
concludirur tale nomen exanthema , non ei- 
fe proprium morbi callici.Sed fecundom ali- 
quam eius interpretationem , poiTet effe no- G. 
men commune fibi, & aliis morbis . Nec fa- 
phati nomen eft propriam morbi-Gallici;quo 
niam ab auitore Pande«5tarum, in nomine la- 
phati exponit,ideft puftuis faciei,morbusau- 
tem ifte non tantum eft in facie, fed totum oc 
capat corpus cam capice . Serapio uero pri 
mo BreaariijCap.de faphac, inqmt, faphac eft 
tumor,qai zcciditm cate,quf eit fupra caput, 
& cii de genere apoftematum^carnem aggre- 
dientium * 

^ proprietate fequentium da , quod eft quan 
do cum ea accidunt qujedam foramina parut 
tenuia ualde,ex quibus refudat aaua , & ha- 
mor fubtilis . Rafis ad ^lman. cap. 1 6. in- 
quitjfaphac funt ulcera habentia craftas, quas I^ 
in czpite nafcuntur,uel facie.Idem Rafis cap. 
diuiiioaum cap.iio.de paruis puftuUsin capi 
cc,ex quibus concluditur,quod (aphac eft pa f- 
fio capitis,& totius corpons, ficut morbas 
Gaiiicus,&exconfequentinon eftfibi nome 
proprium femper conueniens^Praedidi enim- 
aua;ores,& Mef.&^uen2oar,ioquentes de fa 
phac,{imul ponunt capitulum de faphac,cum 
aliis capitibus,inquibus loquuntur de pasfio- 
nibus capitis, & faciei , quod non effet ii eflet 
sgritudo communistotijficutmorbus Calli- 
cus,unde .>f uen2oar,inquit,faphac,cft sgritu 
do , quae accidit in carne y coloris puknoais^ 



BE MORBO GALLICO 

cu paru!spuftulis,& acciditi cute capitis h|c 
5 gritudOjiiue in facie,tamen ueru eft quod fy 
nonima Aaicen.faciant differentiam inter fa- 
phac , & faphati . Primum enim fant macul» 
rabe2e,qaae hant cum puftulis pa ruis, fecundu 
uero eft Bo:or humida,qu3e emittit uirus,& ui 
detureirefpeciesfaphati.dequo loquitur 7. 
fcn.quarti.traA.jt.cap.i.&ibidem, etiam ap- 
peilatur cefFerugi,& propterca Auicen. quafi 
fe excufandp,quod detcrminet de faphac in 
fen,de decoratione,cum reliqui dodorcs alle 
gati, de ipfa decerminantes in tradatu dc di-^ 
Ipofitionibus capitis,& c6tentorii,uoIunt cffc 
pasfionem capitis,dixit, & currit confuetudo 
in pluribuslibris,ut dicatur in cap.decoratio 
. nis.qaia Rafis ait iri li.dinifio.qd pasfiones ca 
pitisapparentes, funt difpofitionescapillo- 
rum,de furfurc capitis,&puftalisparuis,capi 
tis,quorum tradatus in rubrica de decoratio- 
ne habetur,&sgritudinibusqu« funt inma- 
nifefto corporis.Credimus ergo Auicen.accc 
piffe faphac,{icut fecerant Serapio , Rafis , & 
alii Arabes,tum propter excufationem , tum 
quia remedijsquibas ipii atuntur in faphac,& 
ipC^ utitur, itaqueapud ipOdm erit pafsio capi 
tis,& non totius corpotis, ficut morbus Gaili- 
cus,& ex.confequenti faphati non crit nomen 
proprium morbiGailici,etiam fecundum Ani 
cen.Q^uod etiam morbus Galiicas non fir aii- 
quod apoftematum calidoram enumeratorii 
abau{cenna,^.fen.quarti,in qua agit deom- 
nibusapoftematibus calidis,&frigidis, pat^ 
difcurrendopcromniailla apoftemata , nam 
non eft phlegmon,cum fit folum apoftema 
fangaineum,nec erifipelas, ut fatis eft clarum, 
fi legarur capitulum eius . Similiter nec for 
micaab{oIute,necformica milians,nec ignis 
perficas nec pruna,nec infiatio,nec efTare, uri 
fatis/patet legenti ilia capita , & mrdto minus 
non eit Graugrena,nec Afchachilos,nec eftio 
menon,nec aitoin,id eft anthraxjnec eiide nu 
mero apoftematum * 

in glandulis ut patet per fe, nec eft morum 
cumplurim.um accidat in ano, aut uulua,& 
ideo non contin®turfub aliquo capitulo apo- 
ftematum calidorum,enumeratoram a prin- 
cipeibidem^&noneftetiam aliquod frigido 
rum , ptimo non eft endimia , nec de numero ., 
nodorun;t,aut glandularum,uti fatis conftat, 
nec fcrophularum,non eft etiam almifanus ; 
ideft nadus "*■ ut patct,non cancer, 

nec eft de namero apofteniatum uentoforum, 
& * uetnoneft,nonuena,necal 

toinjnon Iepra,& fi ei fatis asfimiIetur,non igi 
tur eft aliquod de apoii:em.atibas enumeratis 
in tertiafen.quarti^ Non eCz etiam de apofte 
matibus dictis bochor,ut non uariol2e,aut mor 
bilii ,aatefi"cre,aat defudatiohes,necformi 
<Ja,aat,cUuus^aiit usrriicajaut kahicsi nec am 

pallas 



PETRI TRAPOLlNf PATAVmt TRACTATVS. 47 



put j5 <}tipsridtmcs ab aquofime^nec itiHaJtui^ A 
.clcpcadencesauentofirate. Noa cft etiaai 
dc aamero bothor tunj^ararum.dc q.idnis A- 
.uicea.2 2.tcrtucapicu. zS.noacftccumuarix 
*utelcphaatia,&: ideo uideciir.quod Amccn» 
nec in certio,nec in qaarto,de huiiifmodj moc 
bo dvCerminaueric>&ev corcqueaci ncs Hip- 
po.nec Gil.eius iaterpres^c referc Auicensu 
primapritnicap.de «tatibus^cx quibas pro» 
babiiirer concladi porefl,!iuiurinadi morbuai 
Hipp.GaK Auic .fuiiTe incognitum , & aliis 
medicisantiquis,ac propccrca eius nouiine 
propno caremus . Sienim Auic.ipfum co- 
gnouilTeCjUCiquc de co capitulum aliquod ip* 
..fefeciflTec^ac somine proprioappellauiiret, (i- 
cutiacxrerismorbisfeciCyquibus propria di B 
.camccapitulajicec ex mukis bumoribus pof. 
fint generari , ficuc pleurifis» fquiaamia, quae 
iicec aquolibet humore posdai caufari>camen 
Aiiicen..eas proprio noiniac appellauir, 3c dc 
;€is propria fecit capituU » ipCc eciam Bochor 
Rominadedicpropria,& deeispropria capt- 
tala fecic,ut deuarioiis,morbiilis, eiceris, eriii 
piiatis,iierrucis, defudacionibus, de morbo ue 
ro difto Gillico , ncc ab ipfo fuic nominacus, 
ncc de ipfo capiculum aliquod fectc> praecerea 
<Iolores qui accidunc in. cali morbo , non fuac 
4e numero doiorum ianfturarum , de qaibus 
^ctcrrainat Auicenaa uigeQmafecunda cercii 
iC3p.5.cum illi dolores caufancur a materia re 
«Kpca in concauitate iun(iurarum, qux augu- 
menrata extendit lunduras, &: neruos, Sc mu- 
^bsipfam concincnres,caulat dobrenvioa 
qnod macena ilia recipiacur in neniis,& pto - 
pterea podagnci noafpafmantar,quia matc 
riailk mneruisnonrecipitur, nec nerui cu- 
mait,iicet iundura intumefcat,propcer eausa 
iamdidana,qu3m fentenciam accepic Auic. 
f ipfo referencc) a Gal.6. Aphor.com. 49dicet 
defpafmo mdeatur dicercGal. Ced in morbo 
tiaiiico iundurx (ine tuniore dolent, & uidc 
turdolorillenon caufarilicutdolor iunAara 
rum,cum in morbo Gailico iunclurx non incu 
mefcancdolent etiam aiis parces a iunduris, 
de quonec Aaic.nec GaLnecalii aliquam tece 
runtniencioaem,nequ!emodum dederimcie- D 
cundura quem eaufetur dolor, & tamen men- 
• tionemfecerantdedoloribusaliomm mem- 
: brorum,{icut capitis, auriam^ oculorum , pe- 
^ ^oris, ltomadii,epatis,fpienis,inceIHnorum, 
dorfi,renum,matricis,te&icaIorum, 6c omaiu 
ian«3:uraram,hic autem dolor, qai accidicin 
morbo Gallico,non eii aliquis illorum, nec uf 
caufari iicutiili, & mixime dolor iuncturarii, 
& propcereaaidemrquod iili dolores ueteri 
basmedicisfuerintincogaiti , & ideo de eis 
. mtnime ioqaati {ant,nec propccr hoc de mfuf 
iicienriafuncredarg4e:idi,funt eaim ahqux 
v«gricadines,qiix noa accidant, nifi loagis tc 



porum interuaiIis,&fDrtesftellarum coniun 
diones, non fiunc, niii in magno temporis 
decurfu.& fortc fequucur alias caufas^raro co 
cingences & iamagno tempons mteruallo, 
iic referc Aurcenna,tcrtia quarci w, deuena 
medena.aunqaarnenim inquic fe uidiiTetaie 
^gritudinem/iuaquam uidit febrem feprena, 
auc aouenam,& ideo negat easdari uc inqait- 
Auicenaa i. 4. cap. de febre fexrana > & fepce 
na,& iimilibus eis,ac ibi inquicnon debcmus 
negarea^griciidines, quasnoa contiiigic uide 
rc in cempore quodam , & qaadam regione , 
namhocgeaus comprehenditurper rnukica 
dinem gencium,& eodem ca.^.dicit, Sc aliqua 
do pertraniit magna annorum reu;>lu:io , in 
qua non uideacurtieri aliqax segritudines, ft 
cacGai. nonuidic lapidem egredientem ab 
inceifciaiscita ipfo reference libro de inceriori 
bas) <c camen Genciiis uidit ipfum bis, non ca 
m-ea faiilet conueniens GaL negare hoc , afiir 
mat eciam Geatiii$,aidiire lapidem fe a iioma 
cho per ii;oma:h.xm eg rcfTam, poft uehemetis 
ftomachid^iores^aprsceiloribas noirris noa 
iiifum,3i camen non debct hoc negari,fed con 
cedi ticac mon{traofum,raroeaeniens,{icuc er 
go xgricudo iita, fcilicet iapis in ftomacho 
•faic incognira GaLHipp.& Auic. qaia fuis ce- 
poribas non apparuic,qua: camen apparuit 
remporeGencilis.&iicucuena medena appa 
ruic cempore medicorum prascefloram Gal. Sc 
C ficat febris fepcena,& noucna.quf tamen cgri 
tudmestemporibus GaLnoa acci derunc ', eo 
qaia non faic niii cum magnis temporaiii per 
iodis,ideo non reputaturiaconuenicns,qaod 
-morbas Gallicas apparuerit temporibns a» 
ftris,qai tamcn temporibus Hip.GaL & Auic. 
non faicnon tamen dico,qaod nunqaam fae 
rit,imoneceiree{l,ipfam fui{le,{i mundus cii: 
acternus,at uoi jic Arifl.S.phyfl & primo coeli .• 
&enim oppoiiciones infiniries reaerfar func 
adnos,atprimocaeli;& idem iudiciam de 
omaibus aliis erit rebas propcer ea fd5 fadas 
fteiiarum coniundioaes , & caafas ipfaram 
produdiuas,{i aucem mundas eit fadas de no 
uo, ut rei aeritas elt,credimus etiam rale mor 
bam alias fuifrc, noa camen tempore Hip.«a!. 
& ^aicen../f uenzoar etiam {ccundo rradatni, 
fui theific cap.uigefimofecuado, pofuic sgri 
tudinem caafatani a aermc gencrato iater 
carnem ,& catcm , qacm ii medicus occidcr^ 
ncglcxeritjpoteftindemagaum fcqai aocu 
meatum,acc ilia gjgritudo eii: ue na medena » 
ut patet per ipfam ^uenzoir^qai dccis di 
ftinda fccitcapituia,& diaerfa appiicac rcmc 
dia^hanc tamen Aaicnoa cognoait,uri patct 
legenti iibros fao5,aam decerminauit de ue^r 
niibasgcaeratis ia intefl:inis,decimafcxca tcc 
tii crait.qainto cap.primo,& de aermibus gc 
oeratisiacapite, & facic , eadem prima ter- 

tii 



4^.. DE MORBO 

tiitraa,fecnndo Gap.tertio^ de uerme aareni E 
g-enerato inter cutim et caraeni nullibi men- 
tioneni tcciz,2i cx confequenti ralem egritudi 
nemignorauit, &exconrequentiGa*ienas & 
Hipp.quoram ipfe eil: intecTpres, S: ■ * 
ignoraueriint auceni onines medici excepto 
Azarauio tufsim caufatam ab antmali bus gc- 
nerarisincannapuImonis,etlocls * que 
animaliaminorafunt muihi]ionibas,& tran-r 
feant deioco /uf originis,&concitatar tufsis 
c.viiiorum motUj&quandoquiefcunc in loco 
luo.quiel^cic tufsis ipra,utuoIuitGentilisdeci 
ma recundi ca.de rursijdeo fi curarur propter 
cautamruperiusdi<5tani * nec omniu ^gri 
tudfnu cognitaru temporibus fuis Hipp. Gal. 
& Aaic.caufas curatinas perfedc enumerant, F 
ut expreiTe Hipp. in fuo iul"iurando arte extra 
hedi iapide exuctica perfede ie ignorare fai- 
fus eft^quam tamen perfectam habec his tem- 
poribus iacobus,quem ego uidi extraere lapi 
dem magmfice, & mireexuefica, & poflea 
locumconfolidare,&: quai"! omnes euadunt, 
CociHatorditferentia 19^. inquit,et fortafsis 
eCt medicina^nobis tamen occukajque curarc 
pofTet prefertim luxta iWuA Hermetis, mine- 
ralibus, & uegetabilibusinfuntuirtutes mi- 
rand^iqucfinofcerenturcis homines opera- 
rentur qu^arte magica con/iciuntar, talia au 
temmagisbrutisquamnobisnota funt undc 
Zoar, funt medicinaeulcerationispulmonis , 
&erusinlirmitatisexirtentcs inmando,nobis G 
tamea ignorats, quoniam quando in pulmo 
r.ibus ouiumaiteratioexiflicj exeunt tunca 
communitategregis querentes aliquid auxi» 
lii, & dicunt nobis paitores^ quod comedunr 
ili^ouesherbas, qmbus comeltis moxreui- 
«iicunt,& perfede fanantur ex fuis ulceribus, 
& ego ( inquit) uidi puImonesouium>inqui- 
bas iam inccsperat fieri ueftigium folutionis 
continuitatis, & apparebac tale ueftigiumin 
ipils m aliqna parte,in alia uard parte appare 
bat opusfanationis , & confolidationis carnis 
pulmonis manifefium. Nunc autemnon eft 
^iiquis fciat illam herbam>nec credo ante ncs 
•fuiffe qai fciaerit illam , quod etiam poteft c6 
firmaii qaando medicins funt qualitateopc- H 
rantes uel manifefta, ael occulta, h raanifelia 
calefaciendojiafrigidando, humedando, & 
cccicando ., qaod maxime uia experimenti co 
gnolQtur,ut inqait Auicena fecundo canonis 
capitulo fecundo,nam contingit quodaiiqua 
eritmedicina calida.ad corpus hominiscom- 
para.ta» qau comparata ad corpus equi uel leo 
fiis,erit.medicina frigi.da,utReubarbarum. Si 
uero i qualitace occulta operatur , ut Pconia ^ 
ab Epilepfia Iiberat;hoc nifi cxperimento (civi 
poterit,& ab eife<9:u,ad hoc autem experimen 
turn faciendum,& medicinam cxhibedam mo 
ti fuerunt mcdici, ut inqaic Conciliator difle 



GALLICO • 

rentia prima aut 3 cafu, ut (eptima qu.irti,ca- 
pitulo de lcpra,ubi recitamr hiiioria de lepro 
fo fanato ex potu uinijin quo uipera crat fLtfo 
cata, uelcafu quoquis eo uino uolebat lio- 
mines interficere, & fanatus efl: ille, exqaopo 
ftea medici cognoucrunt carnes uiperin^s la 
curatione leprs plurimum conferre, nc\ tx 
fomnio (icut fecundo can.cap.dc urin^,ubi ?e 
fertur de fplenetico curato , & etiam fexu ter 
tiii capitc 1 5. de apoftematc linguo; curato 
ex lucco Iactucz,uel exempIo,ficut dicit cogni 
tum iuii^t feniculum oculis conferre exempio 
ferpcntisegredientis cauernas,& oculosfenir 
culo fricantis , ucl Dsmonem reuelatione in 
fbmno,uel in uigilia , quod etiam Angelorum 
reuelacione fieri poterit, ut Arift. & Auerr. in 
de fomno & uigilia,& nomen Dasmonis ctiam 
ad Angelos referas,cum ergo pofsint eilemul 
ta animalia, mineralia, plant^, «gritudinibus 
proncua^ nobis tamcn ignota exdeffeduca- 
ius, uelfomniorum.uelexcmplorum, uelcx 
Demonum reuelatione nobis iila notifican- 
tium;non uidetura veritate alienum Hipp6« 
cratemjGalenum, Auicennam,& alios medicos 
clarifsimos iila latuifTe, quia ad eorum cogni- 
tionem per Dsemonem,& a priori, aut certita 
rdinaliter, & fcientifice perucniri nonpotef^, 
{td folam modis iftis cafualibus, & ccntingen 
tibus, &propter hoc uidemus Auicenam in 
parte curaciua mulierum medicinam recitare 
& in prima tertii jS.cap. de cura Hemicranef , 
&in aliis locis, &ideo non efl mirandum, fi 
qaandoque aliquiempirici aliquas aegritudi 
"nesmeiiuscurant,quamdodifsimi uiri , &id 
de fadoin morboGallico contingit, quiut 
inpluribus non nifl a barbiconforibus , & em- 
piriciscurantur. Cuffi medicinse ilJius mor- 
bi cnratius, magis ipfis quam do6tifiimis ui> 
ris notx (inc . Sed ut negotium hoc perlicia- 
tur, opus eil deciarare, quidilc ifre morbuj 
-Gallicus,^ &qua: finteius caufx primitius, 
antecedenres, &coniund2. Egofalaorem- 
per meliori iudicio,credo morbum iftum non 
unum, fed plures, urdelicettres;duoquoriim 
pofTunc fimpli ces appellari , tertias uero com 
pofitus ex iiiis duobus , primus efl pufluls 
diuerforum co!orr.m,&qu3^ * quaado- 
que enim maiores , quandoque minores, a qui 
bus quandoquc emanat uirus, &fanies,& 
quandoqae non , utplurimum finc pruritu, 
, force proprer materiz grofsitiem , totum cor- 
pus quandoque 2 capite ufquc ad pedes occu- 
pantes,quandoque non totum corpus , fcd ma 
gis eampartem fuperiorem, uel inferiorem, 
utplurimum tamen magis fuperiorespartes, 
utcapnt,faciem,&colium,manus., & brachia 
.infcflar, quam irifcriores , uidclicet uentrem 
coxas,tibias,pedes, pudfDunda tame utin plu 
.xibas occupanr, xii quibus quandoquc , immo 

fr€- 



PETRI TRAPOLINI PA 

■freqiientifeime inclpinnt, nonuunquam ta- A 
meo.a capite , ue\ facir, raro autein,ueJ nun» 
quainxaput & faciestab his puftulfs abfoi' 
•mintur . Caufa coniunfta iftarum puftu- 
•Jarum, uc opinor, humor cft in.quali pec- 
cansjuelin quali^& quanto,non unus,fcd 
plures,rarocnimapoftcma abuno folo hu- 
morefic,tefte.prio£fpe tertia quarti, capitu 
loprimo ad iiaem.i fortc aliquando ifti hu 
mores.ftint asquales, i^t.impluribustarpe func 
aliiruel aliis dQmiiiantur, hiic dominas ue 
impiunbus uidetur Mc melancHoiia , cum 
huiufoiodi apofteinata femper fcre idiira fint, 
& ad nigreditiem tr^hcntia,ucl fufcA»dinem , 
«cl ctiam pfalcgma:tfalfum.,.atqueifta fua 
materia , facicnspuiblas in morbo OaJiico B 
no»; eft- longinqua a materia hcipntc fca- 
biefn , unde morbas ifte fcabies magna po- 
teftappcllari ,& forteeft illafc^bies-magna 
vdc qua loquitur.Auei32o.ar tertioi.traaatu 
Theyf;r,capita!oprJmo„Mareri2 ciiim ifta- 
xnm trium difppiitio^um (cilicet faphati, im 
pettgniis., 8i fcabiei, qon funt mulcum difte 
tentes , & uideiiturconiuna:af ,ut patet.ab 
Auicenna, in propriis capitibus ^gritudi- 
numiftarum, immo fcabies quandoque ad 
faphati , & ad impetigincm pcrmutatur . 
Caufa anteccdcQs /uat humores maii ^ in qua 
li peccantes, namfunt lauia espulfibnis a 
p-artibus interioribus ,& profundo corporis : 
ad extcrjores,&uirtus.expeltens,uoleus mu c 
dificare membra priacipaiia^ & l^rtes iute? 
rioresabhuiufmQdimalis homoribus»( qua: 
funt nobiliorespahibiis exterioribu.s, 5^ for- 
te ex mulritadincfeperfluitatum, ipfarum 
quandoque aggreganjurin corpore ) cxpei- 
Jic eas adcunsexteriora, & corrumpit, utin 
quitferapio quinto foi breuiarii, .capitulo 
primo , & fecundo , ex quibus intero.non etTc 
unum uniuerfaliter, quod quanto puftulae ift^ 
mulriplicantur,morbusfic minor,imo eft ma 
ior cu fignjficcnr maiorem quatitatem humo 
rum peccancium , (icuri & in fcabie , & uario 
iis.maxin^euidemus^gricudinesjlhseftede- 
Teriores,.quanrornagis-puftul:p ilii: .mukjpii 
cantur, uccft fejvcentia priDcipisprima quar ^ 
ticapitulo de.uariolis , uerum tamen eftft 
fiunc a uirtutc uoleijte mundihcarepartesin 
tcriores,& nobijlores ab iliis malishumoribus 
quod quanco hufufmodi mali humores magis 
pellunrur ad cxtra, raato magis ^ritudo eft 
falubris, quodfihuiuimodi mareria remane 
ret in partsbus interionbus, &.aobilioribus 
tunc caufaret ^gricudincm deteriorem, ficuc 
uniuerfaliteroe^rirudinesmembrorumintrm 
fecorum , & pnncip^Iium, funt deteriorcs 
c^terispartibus membrorum exteriorum ae- 
gritudinibus,& uilium xtamen comparandQ 



TAVINX TRACTATVS. 4^ 

pnftulasexteriorcsinter fe,quanto fqr^trpla- 
res, tanto deterior cft §gritudo , Iicet fit mi-^ 
imsmala , quam fi materia remanfiffet ad in- 
tra . Caufa autem primitiua eft mutatio nou 
naturalisaerisadcalidum , & humidum^de- 
teriorinteronines mutaciones ad qualitate» 
manifeftas,ut inquit Auenzoar traa:.;j. They 
cap.primo,& Auic.2.primi,cap.4. malaergo 
qualitas illa debiiitans uirtute, eft caufa quod 
humores no bene regulentur a uirtute debiii 
abaerecalido, &humido, prfternaturaiiter 
alferatoputrefcente,acquandoque adquali- 
tatem uenenofam permutato , ut in febre pc 
iUientiali , medici enim habcnc proprietate 
occultam^conceduntque eam proprietacem, 
uc Auic.in craa.de uiribus cordis , cap.io. de 
proprietacc.& ^Oefue de confolacione medici 
narumcap.primo,ubidicic quafdam mcdici 
nas conFerre aqtisiitateoccnka, utpatec ab 
Auic.2.prinii.cap.2.dicit.n.medicinacurare 
aiiquando a proprietate occulca,ficut pgonia 
epilepfia 2.can.csp.pro.prio de cura cpilep% 
fimihter iacynthui; liberata fulgure, ut 5. de 
fimplicibus cap.de iscintho habcmus , & ho.c 
i?6eftaqualitate manitefta, ergo pr^tcr-qua 
litatesmanifeftas, eft poncre occukas, licec 
Arift.prima probIe,particuIa uideatur easnc 
garc,ficut ergo Pafoniacofojtando uirrute,q 
eft illa quar uniuerfalirer curat,uc ^. ceg.oium 
nacura operacrix, medicus uero minifter , & 
Aurc.de^ura pucridaru in generali, ait.quod 
medicus facit quod aircns fuper natura redda. 
tur potetiorj& fic morbus curatur, igitur per 
cppofitu qualitas illa occulca mala in acre.dc 
bilitado hcit ut humores facilius uincantur , 
& fupercntut a calore & humiditare aeris, & 
uniucrfaliter a calidicate przter natura,uela 
quolibetagetCjipfos prfter naturaliter difpo 
nentcquodcunq; fit illud,fed tunc efTec locus 
Ipccularionis quid fit illa fortificacio, & debi 
litatio uirtutis,& utru uirtus intendatur,uel 
remirtatur,& quid fit illud quod ipsa requirir 
uel deperdic,rationecuius efficiturfortior , 
uel dcbilior ad agcndu,uel patiendu , exquo 
no eft aliqua cxquaiitatibusmauifeftis,& for 
f^c^.fm^litas occulta mebro imprefla ^cmn 
qua membrum , ucl uirtus redditur fortior , » 
uci debilior ad agendum,uei patiendum, fcd 
non quod uirtus in fc fic facta debiiior ud for 
tior,jntenfior uel rcmifsior , ficut appropin- 
quatio a^ecis zd pafium,ucl eius diftanria fa- 
ciut quod agens redditur fortius,'uel dcbilius 
?d agendii, & non proprer hoc rcddirur intS 
fius,uel rcmisfius, ficut cu caliditasin mcbro 
denfb redditur forcior ad agcndu, quain fu- 
biedo raro,licct non intcndatur.auc remic- 
tanir,&fi * cui ifta difficilia funt, 

&propter hoc fprtc] Arift. non pofuic iftas 
E e qualitates 



50 DE MORBO CALLICO 

qaali:ates occukas , caufe , dicent , huiuS E fubftantiahs»& omnis fubftanria non Ixdk 
milx difpofxtionis aeris, Tunt form^ coeUi 



faci entes effe nunc ilUui , nuric aliud y cuius 
aduentusignoratar,per formam autem pla 
netarum,conftellationes.& ftellarnm conftitil 
tionisexponit Gentilis,& licet czaCx terre- 
ftres posiint eife caufa huius aeris difpofitio- 
nis, qux diciturqufdam acris patrefactio, fi- 
miiiterfunt uenti defcrentcs ad iocum bo- 
num nialos uapores , uel famum ex locis fa:- 
tidis , iu quibus funt ualies profundss, corpo- 
ra extiacta occifa, non tumulata , & fortaflc 
etiam propinqua loco in quo uiuimus , Sc 
quandoque accidunt putredinesininterio- 
ribasterrg, propter caufas quorum euentus p 
ignoracur, ideft conftellationes refpicien- 
tcs finus terr«, ut exponit Gentilis, quia 
huiufmodi mala qualitas occulta , &:quan- 
dc>que uenenofa , ut in feb. pefti!cnti3li,pla 
rimum uidetur caufari a corporibus ccelz- 
ftibasy & ftellaram coniunf^ionibus deter- 
minatis, quia omnis forma inactu contine- 
tur in piimo motore , 8c in poteatia in pri- 
mamateria,ut Aucrr. ait duodecimo me- 
taph.licet ergo in aifceribas terrx,& uapo 
hbus eleuatisa corporibus mortuis fic hu- 
iufmodi quaiitas occuita, quia tamen non 
poteft reduci in quaiitatem manifeftam 
tanquam in caufara, ficut in c^teris pro- 
prietatibus, ideo ♦ & * ^ 

horum funt formx ex formrs ca£H,*-& hoc 
cft quod dicebat Mcfues dotatum effe unum 
quodque duplici uirtute, elementali fcilicet , 
&coeIefti, aerenimputridus caufatfebrem 
peftiieatialeni, mortalem,quod non- facic 
principaliter propter calidum & humidum, 
ut ait Auicenna fecunda primi, caputulo, de 
imprefsionibus aerearum mutationum, quod 
«ero in eins exiikit fubftantia, eft ut eius 
fubftantia ad malitiam conuertatur , non 
idco quod aliqua fuarum qualitatum ualde 
fortior fafta fucrit fecundum auomentum , 
& diminutioncm , & hoc eft peftilentia.in 
quibus uerbis uoiuit Auicenna , iftum ae- 
r^m haberemagnam rationemqualitatis oc 
cult^ , quam mutationem in fubftantia appel 
lauit, ficut mcdici uniuerfaliter dicunt ope* 
rationem prouenientem a quaiitate occul^ 
ti , proaenire a tota fui fubftantia , qux non 
eftaliqua qualitatum manifcftarum, calida- 
rum , frigidarum , humidarum, aut ficcarum, 
&hoc eft quod fubdit: huiufmodi uero aer 
putrefcit quandoque, & conuertitur eius fub 
ftantia ad nsalitiam, per huiufmodi maliriam 
in aere , & aqua , intellexit qualitatem iftam 
occultam malam , uenenofam , quod poteft 
ratiofis probari ,quia malitia ifta.non eft fub 
ftantia , quoniam rantum eftet tranfmutatio 



immediate, fedmediantealiquaqualitatCjUt 
habetur ab Ariftotele ia de fenfu & fenfato , 
i^nis enim , inquit ipfe, non agit inquantum 
ignis , fedinquantum calidus, fi autem efla 
qualitatc,tunc , aut obocculta , aut a manib 
fta : non a manifefta , quia uel calida , uei hu^ 
mida, &ficdealiisquahratibus manifeftis, 
& fcibilibus , & tantudi aer calidus & humi* 
duselfet magis noxius , &putridus , & pefli- 
lentialis, quod eft contra ipfum, & uerita 
tem, ergo qualitas crit occulta, & hoc cft , 
quod dicebat princeps prima quarti, capita 
lo de feb, peftilentiali, loquens dc aere, & 
aqua putridis , acciditaeri, inquit,- mala qua 
iitas , qu3c mala qualitas non potcft elfe mani 
feita , ut deduaum iam eft , erit ergo occui 
ta, uenenofa, maia, & propterea appeila- 
tuc mutari in fubftnntia,mutatio autem quo- 
adqualitatem manifeftam .uocatur alio mo 
do, lciiicetad calidum . Verumamen ad 
talem qualitatem occultamicalidum rcqui 
ritur ia certa proportione caliditatis , & hu 
midicatis praeter naturam, ficut cft dc aliis 
proportionibus occaltis , que requiruntur 
cum certa proportione ;qualitatum prima 
rum , ficut fonnas fubftantiales & iliam requi 
runt,&hocuoiuitAuicenna fecunda pnmi, 
doarina fecunda , capitulo quarto, dicens ex 
j compiexionibus aeris dignior ut conuerta 
tur ad putrefadionem eft calida & humfda 
compiexio » & ifta qualitas occulta 

^^ :maligna,qaf caufatdifpofitio 

nesmalas,quas enumerat Auentoar rertio 
Thcyfir,capituioprimo, uidelicet quod fu 
peruenit hominibus incendium magnuni , 
ita quod uidebantur cffeab igne adufti , & in 
pnncipio habcbant pruritum magnum , & 
- multis hominibus ceciderunt crura , & cox«, 
& mufculi, & ofTa in magna quantitate,& 
paucis interpofitis dixit quod febres , qux 
tunc tcmporis ueniebant , non erant fortes , 
nec uiolentf , fed erant ientae . & quietf , in 
^j tantum quod quafi occultf effe repericban 
^ tur, & paucis interpofitis , & febrcs deterio 
res funt ualde csterisfebribus, & longiorcs a 
f alute , quod credo effe ratione mak qualita 
tis occultf , & uenenof? , & non rationc cali 
ditatis , quia crant lentae , & quod a temporc 
Hippocratis hucufque non fuit cpidimia 
iiia pefsima , ex quo fequitur , ut fupra di 
cebatur, quod funt aiiquf 9grituduies,qu{ 
nonaccidunt nifiin iongifsimis temporum^ 
interuallis,&fubdit, fed bene uidimus prari 
tus uaiidos , & fcabies magnas , & uariolas , & 
morbillos,& putridas febrcs,& apoftemata 
perniciofa cxquibus patet aercm ad calidii 
&humidumalteratum cumiila difpofitionc 
occulta 



PETRI TRAPOLINI P ATA VI NI TR ACTATVS. 



51 



©cculca, caufare S^ febres pedilentialcs , & A dolor ,qui eft mala complexio , uel folutio 



morbum Gallicum, quem , ur puto , intelle 
xit Aucnzoar per fcabiem magnam, & fc- 
cundum quod illa putredo acris cum pro- 
prietare occulca , cil malignior , uel mi- 
nus mala, poceft caufaic zegritudines de- 
teriores,ue} miaus malas, &in tantumquan 
doque procedit putredo , uei mala qua- 
iicas uenenofa , quod non folum homines 
moriuntur, fcd animalia bruta,'&: plantae, 
ut inquit Haliabas quinto Thcorica: capitu- 
lo^undecimo . Vtrum autem illa qualitas 
occulta interficiens homines , & bruta, & 
quandoque homines , & non bruta,&: ali- 
quando bruta , & non homines , ut aliqui di- 
cuntjfituna diuerfificata ex maiori malitia 
uelminori, uel fint pUircs , erit dignum fpc- 
cularione, & iicet xorpora coelcftia, ut in 
piuribus (int caufa generationis, & conferua 
tionis hominum,& reliquorum animaliuni 
/ iuxra illud philofophi , & alioru phiiofopho 
ibl & homo generant homincm, quod m- 
ramjteliigcndum eft uniuerialiter de corpori 
bas caeicftibus omnibus , & uniuerfalibus , 
quia non eft maior ratio de uno quam de 
aho, unde Ariftoteles, primo Meth. Nec- 
ceiTc eft hunc mundum inferiorem fupc- 
rioribus efle contiguum,ut inde omnis uir 
tus gubernatur ) tamen alique fteilarum 
coniundiones, & influxus poiTunt efle cau- 
fa corniptionis . Immo idem Pianeta 
quantuni ad diucrfa loca , iuxta illud phi- 
lofophi fecundo dc generatione, propter 
motum Sohs in obliquo circulo fiunt ge- 
nerationes , & corruptioncs , acccdens 
cnim eft caufa corruptionis , mortalitatcs 
enim magng , oj prarlia , in quibus multi 
homines morinntur, ut innuere uidctur Aui 
cenna in fua fufficicntia»funt cx intentio- 
ne naturx uniuerfalis , ut pra?fentia ccdant 
futuris , non enim efl dignuni, ut ea quas 
funt , femper fint^ & ca qua: funt nonv-entia 
femper fint non entia > & nifi cffent iftse 
mortalitates» terra non fufficcret ad alen-- 
dam tantam multitudinem hominum : con- 
dudcndum crgo,corpora coelcftia non tan 
tum gcnerationis , imo corruptionis effc . 
caufas pcr fc , non tamen immcdiatc , nec 
cft inconueniens idem effe caufam contra- 
riorum effeduum fecundum difpofitiones 
diuerfas atqueifta cft fententiaphilofophi, 
& commcntatoris fecundo de generationc 
ad fincm , cx quibus omnibus patet quid 
fit morbus Gallicus , fumptus pro puftulis 
folum, & quc fint eius caufaj primitiu^, an 
teccdcntes, ac etiam coniunaa; . Secun- 
dus autcm morbus Gallicus , fumptus pro 
dolorc, ucl-acgritadinc , ad quam fequituri 



continuitatis , uel utrumque, exiftens m 
mufculis , & pannicuhs ipfos inuoiuentibus, 
& neruis, caufa autem coniunda fnnt hu- 
mores maii, expulfi ad ilU loca a uirrute dc 
bili , non potente illos malos humores ex- 
peilere ad corporis (uperficiem , uel propter 
oppilationcm pororum, non tamen tali- 
ter mouentur ad ncruos, ut oppiient tran- 
fitum fpirituum, & caufcnt paraiyfim, nec 
taliter , ut eos contrahant fecundum on 
gitudinem,& dilatentur fecundum latitu 
dinem, quia tantum caufarent fpafmum, 
& taiiter quod caufarent in eis malam com 

3 plexionem diuerfam , uei folutioncm con 
tinui , uel faciunt utrumque , & fortc ma 
teria illa fblum mouetur ad pannicnbs in 
uoluentes mafculos , qui^ofsibus fuat pro- 
pinqui, & proptcrea uidetur quod dolor 
eis fit in ofsibns , cum tamen oila non fen- 
tiant , nec credo uerum ciTe quod dolor il 
ie fit accidens apoftematis intrinfeci , cum 
nuiia ibi fint apoftemata , nullus tumor in 
membris appareat , quse tamcn membra 
funt ualde extenuara, ut experientia docet , 
& fada Anatomia , nulla intrinfeca apo- 
ftemata apparuerunt, prxterea femper do 
lcrent, cum tamen uideamus eos magis la- 
borare nodc quam die,cuius caufa force 

^ efcqnod de node ptopter eius frigus, & 
pororum claufionem matcria illa mmus 
tranfpirat,poteft etiamefre, quoniamquan 
do deficit Sol, uirtus panniculorum debi- 
litata, facilius rccipit matcriam dolorem 
facicntcm , & forte ambac concurrunt cau- 
{x , Caufa autem antecedens funt ha- 
mores illi in uia zd aeruos , & pannicu- 
los , caufa zutem primitiua eft aeris in- 
temperies in calido & humido , una cum 
qaalitatc occulta mala ut fupra , forte ra^ 
gis debilitans neruos qaam alias partes, 
& magis partes ofsibus propinqnas, quam 
alias , propter osfium frigiditatem , & ideo 

D iundur^ magis recipiunt , ac dolcnt , quia 
funt frigidiores , & debihores , uc inquic 
Auicenna uigcfimafecunda , tcrtiis* capitu- 
lo quinto . licet alias etiam afsignet cau- 
fas . Tertius morbus eft aggregatum ex 
puftulis & doloribus , & forte materia fa- 
cicns puftulas , quia magis fubtilis pelli- 
tur ad fuperhcicm corporis , magis au— 
tem grofia rcmanens intus caufat dolo- 
tcs, ucl fortc fiibtilis non iziis apta cx- 
pelii ad cutim , pellitur ad neruosi' & pan 
niculosjgrosfior uero pcliitur ad fuperfi- 
ciem corporis, forte hoc fit a natura fym 
ptoraaticje operantc , ficut matcria colicac 
quandoqnc pcllitur ad neruos , & panni- 
£c 2 culos 



5- 



DE MORBO GALLICO 



culos partim ad fuperficiem corporis, hfc ta E 
men probabilia func; neceflaria fortioribus 
relinquancur . Haec funt de morbo Gallico, 
qusemihiuifafunt probabilia . Si uero has 
fgritudines Auicenna, Galenus,& alii cogno 
uiiTent,de illisaliquid tradidiflent,{icut apud 
me fatis eft ueriiimile, tantumque dicendum , 
quod puftulae falcem confufe, & uniuerfaliter 
comprghenfs funt a principe in capitulo 
de faphatij tractatu tertio de his quae acctdut 
in cute, non in colore,ut faphati , ceferugi, & 
balniaci,& aluatus, fecalbotus, ut nonnulii uo 
iunt , & funt ulcera meiaacholica , qux appa- 
ret in cute, Sc funt ex eadem materia , ex qua 
fiunc uariccs , ex quibus coliigo Rafim , Sera- 
pioncm , Mefuem, Auenzoa, & alios,:faphati F 
folum accepiiTe pro cucis pafsione ; Auicenna 
tamen largius ufus eft hoc nomine , uc etiam 
le extendicad pafsiones cniris , nifi enim no- 
men faphati excenderecurad Alguefex , inco 
ueniencer Auicenna de ipfis determinaiTet m 
cap. de faphaci , idque cum aliis fpeciebus fa- 
phac, necuidecur conueniens,quia nafcitur 
aluatum in cuce,{icut faphac , ideo de ipfo de 
rerminauitincap.defaphac, quia eadem ra- 
tione debuilTet determinare in cap. de faphac 
de omnibusjde quibusderminat in ilio tracta 
tu tertio,ex quo omnia illa nafcuntur in cuce , 
ut inquic rubrica & ideo de uerrucis & defu-; 
dacionibos debuiilet facere capiculum.nec.mi 
rum quod AuicennaaliterfumpferitfaphaCj G 
quoniam nomina funt ad plaeitum , iux- 
ta illud dofcr. ad placitum poni propria 
multanotaui, &ipfcell de illis,qui uolunc 
nominibus ad placitumuti,utde ipfo atfir- 
matiibro naturalium capiculo de uircutibus 
interioribus, ubi ufrtutem * nomi- 
ne alio a nomine confueto appellar, & ita fa- 
ci-t AuicennadenommeSaphac, quod confic- 
matur ex uerbis fuis ia. capitulo de cura fa . 
phac,& fi fuerit in membris inferioribus phle 
botomentur dax faphenae, & ita faphac apud 
ipfum non folum reperitur in capitc , & mem. 
brisluperioribus,fed eciam inmembrisinfe 
rioribus , & ita in coto corpore reperiri po-. 
tefl , prf cerea imperigo uidetur eiTe fpeaies H 
faphac, ut patet per ipium Amcenna in cap. ' 
de impecigine, (cd ipfa non eli cantum cipi - . 
tis, immoporeft eflein totp, corpore, utaic- 
ia cap. dc cura eius, & quando expanditur iin. 
pecigo, & mulciphcatar, tunc cura cius c£t cu 
ra leprs. prgterca etiam faphac funt propin 
quecaufis i^prg , fcabiei j impetiginis,& eis: 
approximantur in curacione , qc inqait Aui 
cennacapitaio.de fcabie,fedfcabies eft paf-: 
fio totius , ergo & faphac apud ipfum poceft , 
toti communicari , &apud me eft illa fcabies 
insgaa » de qua loqmtur Aueazoar tercia 



Theyfir. capitulo primo de epidimia.& infi 
ne capituli de f cabie ait Auicenna,& f cabie» . 
f2edapermutaturadimpetigines»& alfaphac, 
quid clarius, faphati ergo apud Anicennam 
eft bothor non tantum in capite , fed & in to 
to corpori , & fic morbus Gallicus puftularis 
cnnuenientera clarifsimo do6tore magiftro 
Simeone diccus eft Saphac & non abfolute , 
fed epidimialis j poteft etiam large exten 
dendo nomen puftuls exanthcmata epidimia 
lia appellare , ut patet ab expofitionibus fu. 
pradidis . Qj^o aucem ad fecundum mor 
bum,qui funt dolores illi, poteft reduci ad 
fecundi tradatus fcn uigefimafecunda, tertii, 
unde Auicennaj capitulode dolore dorfiad 
principiumait,dolordoru fit in lacertis, & 
cordis intrinfecis, & extrinfecis quafi cum 
dorfo, & in capitulo de dolore iun«fturarum, 
paragrapho de fciatica,loques de loco ubi ma 
teria continetur, inquic^, & quandoque acci* 
dit, uc non fic in lundura, immo in ncruo 
"^ ut fupra dixerat , & matcria 

quidem fciaucx quandoquc eftin iundura, 
& procedit ex ea in neruo lato ; ex quibus pa 
tet Auicennauellenon folum dolorem caufa 
ri ex eo, quod materia recipiatur in iundu-, 
risj&extra neruos, fed ctiam quia in ner- 
uis, cordis , & mufculis recipicur fecundum 
modumfaperiusdidum . . Tertius motbus 
reducitur ad duo capitula , fcilicct faphac , 
& de doloribus iuncturarum» cum ipfe etiam 
non fit unas.morbusj (cd duo , Tertuiai 
eft dubium, utrum morbus iftccomprehen- 
datur ab Hippocrate, tertia aphorifrnoru par 
ticulajnecne , & primo uidetur quod non ; 
quia temporibus fuis non fuic cognicus , ut 
fupra di5:um eft , uel dicendum fecundo , da 
to.quodfuifTer cognicus,ex quo eft morbus 
epidimialis , eius determinatio non pcr - 
tinet ad lib. aphorifmorum , (cd ad lib. 
epid. & propterea bene dicebat clarif-.-. 
fimus doAor dominus Simeon de PiftonjO , 
quod male inter eos moriDOs .enumeratur, 
cum ihi loqugtur Hippocrates, de.morbis cau 
Tatis ex mutatione aeris foluni in qualitati 
busmanifeftis, & mutatione cemporum, non 
autem dc morbis caufatis ex mutatione ac^, 
ris in fubftantia , & ad qualiratem occultam^ 
ut fuperius dictum eil: , ergo uidetur dato. 
quodin aph. compr^hendatur , non tamen 
ubi loquitur de morbis 2eftiuis,e r putredini- 
bus pudendorii ; na dicit Marfilius dc San^a 
SophiajUbiillaparte exponit, quod pcrpu- 
tredines habemu^ intelligere.multas, & fac 
dasillarum par::ium fupettluitates , aut etiaai 
poflumus intelhgere per uarias putrcdines,pu 
ftulas patridas , aut alias putredincs , quae cau 
fantur in ^^ftate, maxime uccfa. ad humidum , 

licct 



PETRI TRAPOLr^rr PA 
licct enim pudenda neruca fint facis, quia 
tameii funtioca expalfionuni , quia-cciam for 
ticerconfricancur,& deiiciofc,malr« dccur 
runc fuperfluirates ,plurestamcn ad pnden- 
da, * cum eit ; «gricudo crgo ilia cft 
propria pudendismembris,& com.Tmnisto- 
tocorpori,ficut caufaiam ibi afsigna:a eil 
propria ipiis pudeadis, & non toto corpo- 
ri.- &ideo perilia uerbamorDum Gaiiicum 
miriimc inteiligerc poffumus, licct ipfa etiam 
pudenda infeitet , ficut & reiiquas parces 
corporis,aquibus etiam difficiiius remoue-: 
rur, ut cxperientia docet,quia fanies in pudc 
dis rcmanec, puftul» ueroiil» in aliispar- 
tibus remanent, & maxime in capite : idem 
uoluit Galenus in commento ad iinem , ubi 
inquit quofdam quasfiuiiTc medicos , curpa- 
trcfcunt parteseirca anum , & pudenda,cum 
tamen ha;cmembra non liumida, immo ncr- 
ttofapodus fmt, & diciz defiuxum iiumidita* 
tum ad iiia membra,eile caufam putrcfadicy- 
Jiis, non quia ilia membra fint liumida fecun- 
dum naturam , & maxime ^dendorum , iisec 
Gai.exquibuspatet Hipp.&GaI. per pucrefa 
^oncs pudendorii non inreiiexilfe morbum 
Gallicum, fed morbum iilorum membrorum 
eis concingentem cx caufa appropriata iiiis 
.mcmbris, fciiicec continuo defiuxu ad iiia 
membra rpraiterea dolor qui accidic in mor- 
boGaliicoomnium fiere membrorumi nuHo 
tnodo continetur in apii. inqaoHipp.;ei>ume 
ratmorbos gftiuosjut patct iegenti ipfum, 
& totam Gai. expofitionem . Si crgo in hac 
mphorifmorom particuia continetur iftemor 
bus,uidetur quod cotinearurfub morbo, m 
quaenumeratmorbos inuere accidentes,ia 
quoenumerantur lichenes,&aiphi & dolo- 
res artetici,&exponitur ab ecceiientisiimo 
dadore de fanda Sophia, lichenes, idc& dcfx 
dationes cutis cum excoriatione , proceden- 
te% a phlcgmate falfo . Alphi uero iunt confi 
milcsdefaidationes proaenientes magis a co 
lerica materia, de quibus omnibus dehrdario 
f mbustradatio difufahabeturrcDcimaquarti 
cap.de faphac , & ifte morbus Gallicus qiian- 
_ tumad puftulas poteft comprehendi per iiche 
' na$&aIphos,quantumucro addoiores, per 
arthccicos. 

Quartii dubiii cft utru a folo humorc mela 
cholico,udctab aiiis posficheri& caufiri,cx 
4iaispatccrcfponfio, quodno foium ab uno 
humore,fed diuerfis poc caufari,& mixime a 
phicgmatc,& meiauchoiia , & cjp eius materia 
non ionginqua eft a materia fcabiei, uc cx di^ 
«is pacet . Dubium principale,in quo a prx- 
aictis ciariisimis doctoribus fuit dubitacum , 
an acr per folas quaiicates maaifeftas agendo 
m corpus humanu fic caufa huius. morbi galii 
ciian ctiam cum qualitatc occalca , ad quod 



TAVINr TRACTATVS. ^6 

A dicitur ( faluo fempcr mciiori iudicio ) quod 
mihi uidetur effe diccndum,quod aer in qua- 
litatibus manifeitisvf. caliditate, humiditatc 
c6currit,&quaiitate etiamocculta adtalem 
morbum caufandum, cum aer ia calido & hu- 
mido non fit multum diftansab aerc aliorum 
temporum,in quibus dictus morbus non ap- 
paruit,pr2;tereaifte morbus cft cpidimialis 
cpidimialis autmorbus caufatur ex acris pu 
trefaaione,ucl corruptione ob mutationein 
fubftatia.que mutatio,ut ex dictis patet,eft ad 
qaalitate occuIta,& ifta uidetur featcda Auen 
zoar 5-tIieyfir,traa.terrio,cap.primo,ubi uuic 
epidimiam ex corruptione acris proucnire. 
IdcmtradicHaIiabas.v.theorics,capituio ii. 

B quodpoteft confirmari ratione, quam innuic 
Haiiabas ailegato cap.adfinem,ubiinquit * 
morborum quidam funt regularcs , quida epi 
dimiales, cpidimiaics quidam Iftales qui mor 
teterminatur>quidaauremqui falabres f unt , 
peftiientialesfunt * harum rcgionum 
proprii fant,fiuealii regionibus regionaies ap 
pellantur, cu_m ergo niorous galiicus fit com- 
. munis,& regionalis,cum m piuribus regioni- 
bus reperiatur , & in tota Italia, & Gaiiia, & 
Germania ergo erit epidimiahs,& non If taiis, 
fiucpeftilenrialis,ubiaduertendum quod per 
morbum pcftilenrialem inteliexit morbum 
ex corruptionc aeris prouenientem , comune 
pluribus rcgionibus , & falubrcm , & ita aliud 

C intellexitpcrmorbum peftiiendalemabeo^ 
gallicus eftjtii in rc c6ucniunt,quod dodorcs 
ufi funt nominibas ad placitum. Nihilomiuus 
in hoc oonueniunt,t^ didus morbus galiicus 
cx putrcfaaione aeris, &eiusmutationeia 
fubftantia fada proueniat, quod erat propofi 
tum,eft crgo morbusgallicus peftilencialis ie 
cundum modum loquendi Haliabacis, non aa 
tem fecundum modum loqueadi Gal- & hoc 
uoiuit ^imeonpiftoriensacbenc,& eftnota 
dum quod putrefaaio aeris, feu huiuimodi 
qualitas occulca aliquando eft muitummali 
gna,w& caufatsgritudines morcales , & accide 
tia Czai uniuerialircr,&febrcs mortaies, qtir 
apud Gii. & Hipp, appeiiacur peftileaciaies , 
£> ideo aliquando eft tanta malignitas, ut qaafi 
fubito inccrficiatjUt pate: in fonribus cooper 
tis^ & puteis iogo tepore , ad quos fi homo ac 
ccdat,quafi fubito moritur,uc ait Auczoar j, 
theyfir,traa. 5. cap. 2. propter corrupcione ii 
lius aeriSj& eius conuerfionem ad qualitatcai 
maIauenenofam,quandoq,- aacem non eft mul 
tum maligna , & tunc caufat egritudincs falu 
brcs , & non mortales , &accidentia non mul 
tum difficiiia.quf argritudines funt diuerfaru 
fpecierum,ficucpruritus,fcabiei magna, uario 
if ,morbiIIi,doIores incefi,fiuxus,uomitus,q oia 
coiiigiicur ab Haiyabate ioco ailegato.f. j.Yu^ 
thcoricse, c.u.& ab Auezoar j. ihxyiir traft.^ 
£e j cap» 



54 .-. : :^E ;^ORBO 

eap. primo & itttelligp quQ4:iWsE<^i'Je'^j*^ ^g^} 
tudines caufantur in diuerfisteaiporibus, ^ 
non rimuirecundiimdiaerd.im niodumparrc 
faaionis , &c diaerfarn OTilltia illius qaalitajiis 
occaic3e,cxquibas c6cUido,puftulas ia morbo- 
GallJco appar5ces;& dolor^s,e{i^ iegricudmes 
ex corruptione aeris, non multa,, 5i qiialicats 
OCculta,non mulcum maligqa proaeaientes, 
qui exHaliabbatis fententia epidimialis appel 
. Uri potell: , & efl uerum quod iicet mala qua- 
litas iit caula morborum , non tamen eft cau- 
fa adsquata , (cd ad ipfos morbos, cauiandos 
eoacurrit &: difpofitio ex parte corporispa- 
tientisjii enim omnia corppraeirent^eode mo 
dodifpo{ita,omniaquidein m?gais mortali 
tatibusmoreretur>utiaquitKiliabas, 5. theo 
ricje iax cap. 1 1 . autoritate Gal. in lib.de teb. 
dif ereciis, S:mali humoresc|, aiiquado funt ia. 
felli huiufmodi mala qualitate:,.ut in febre pe. 
ftilentialijlicet force non fcmper in aUis egre- 
tudiiiibus epidimialibus corpora csleilia ctia 
■ qag (unt caufa iftaru «gritudinii non fuat cau 
fatotalis,cum cocurrant & alia,ut Auic.prima 
4. cap.de feb.peiiilentiali,&:.quandoq; ait,ae- 
cefTario cocurruat uirtures agentes ccelertes , 
& uirtutes patietcs terreilres^ac mali hamore^ 
ut diAum eihSi hoc uoluit Simeoa ptflorieiis», 
& bene,in aiiquo tii caufando noa eilct^ incon 
uenieas ^caufa primiciaa eiTet immediata ca 



GALLLCO 



uia alicams 2gricudinis>atqj,i;ita uidecur fen- 



£ qne magi.^rum s-imeoaempiftorienfcm hoc 
ita actettantes,quibus audoritatihus non dc- 
funt rationes , M cdicas enim uidctur conis 
derare tempora anni,& coUigere qux illa- 
nim fint magis conucnientia ad pharmaca ex 
hibenda ipfis sEgrotantibus, et qux minus , & 
regiones quibus mcdicing conuenienter dari 
poffunt, & in quibus non,uteft fentcntia prin 
cipisquirtaprimicapitulo quarto adfinem, 
temporibus fortibusmedicinas fortes dare 
non debemus,& capitulo tertio eiufdera,ho.^ 
ra multum calida , & multum frigida ab ea fci 
licet medicamenta prohibent :, & regio meri 
dioaaliscalida,&-feptentrionaiis frigida ab 
ea quoque prohibent, fed diftindiones tera- 
porum anai , & regionum ignorato motu fo 
lisnoa fatis comprehendi poffunt, ut liquide 
conftat, motum autem foiisin circulo Zodia- 
co,&: de tropico ad tropicuni,fecunduniquos 
motus & tempora anni , & regiones^iftingua 
t«r hec omnia aftrologus docct, eftergo aftro 
logia^medico cciam neceffaria , itcm hipp. 4. 
aphorifmorum ait, fub cane & ante caneoi 
rnoleftx funt pharmacif , qui aphorifmus finc 
aftrorum-fogaitione non potcil intelligi, qua 
reaftrologia medico eft necelUria,pr£terea. 
Medicus habet confiderarede naturis tempo 
fum , de quibus Auicenna fecunda. primi fa- 
ctc longa capitula , & eft certura quodfinea- 
fti!0lo^ia inteliigi noapoffunt , atqwe hoc ip,- 



uia alicams 2gricudinis>atq>Mta maecur icri. irnuioj^i* liiv^iiiS^ »w.vf---^ » T^ ™rrt,u 
teatia priacipis.i .primi,cap.de caufis. Quod <$ femet Auicenna attcflatur m.eockm capitulo 
\..^x i:^.v„. 5. .fl::l.,o «...f-Mior^o ^^K^nr ha /^icens.iftusueroionemquitatis,& propinqui 



aute dicitur tjt> effectus particulares debent ha 
bere parciculare caufam,& uaiuerfales uniuer 
fale z. phy.& 5..metaphi{ic£,u€rumei]t,j:efere 
do nagulafingulis particulisia,prgdicado ad 
parciculariaiapredicando, ut h^c domas ab 
iioc domi^iCacorei'& domus a domiricato_re,ef 
fectus auce parcicuiaris in prsdicado uaiuer- 
fales uero in caufandopofluntcaufaria caufa 
particulari in pridicando,uniuerraIi,t2men 
m caufaado, ut ab ifta mala qaalitate ia aere 
caafata ab hactali coaiuadioae iteliarum, 
qu£ malaqaalicas licet fit.particularis in prg 
dicaado,eft tame uaiuerralisincaufando §gri 
tudiaes muitas la mulci; hDmiaibus , nec in- 



^icensjift us ueroionginquitatis , & propinqui 
tatiscomparatioinparte aH;ronomica pactc 
difficilipro.phetisedeclaratur. Itemniedicus 
habet confiderare de imprefsionibus aeris, 
qu^ nori ualde curflii naturf contrariae exi- 
ftunt^ de quibus Auicenna facit unum capitu 
lum,& tra.^atum fecunda fen. quod finc afl:ro 
logia intellij?! nonpoteft,cam ibi loquatur 
deVropiuqmtate, & diftantia folis a nobis, & 
^ rect icudine , & obliqaicate radiorum , & de 
eiusoDoofitione adcapita noltra, & declina- 
tionei & de fignis in Zodiaco, psr qu? difcur- 
ric fol, & de tropicis , qus omnia iuie aftrolo- 
^ia minime coiiiprsheadi poiTunt , ficut Aui 



coaaenit aliquando caafam uniuerfaiem in H cenna in eaaem fecundaprimiloquuurdeue 
, , ^-i ,: „ „11.- r^.,.,, ^«.- *..-. r«t>r^,.-rt'onc!iihnQ feoccidentaiibuSjlimi 



caufaado , producere aliquem effeaum par 
ticdiarem m paiTo magis diiponto ad receptio 
nem illius eitectus quam aiterius , ficut foi li^. 
quefacit glaciem , & lucum condenfat , acquc 
ita auaoritatesaIIegat| tntelligantur de uni- 
uerfalitate prgdicationis, non autem de caufa 
iicate . Tertio a praedictis doctoribus du- 
bitatum fuit , utrum aftrologia medico f.zns 
ceflaria : ad quod (faluo femper mdiori.iu- 
dicio) reipondendumeft, ut mihi uidetur, 
quod lit necelfaria, nam faris conftat per Ga- 
knum, Hippocracem, Rafi.m , Auiceanani, & 
aliosciarisSmps doftores , per eximium q^o-. 



tis fepcentrionalibus , & occidentaiibus , fimi 
iiter'& de locis habitabilibus meridionaii- 
|)us , feptentrionalibus ', occidentalibas , 
ac eriam de regionibus diftemperatis : 1- 
tem priixia urinii capitulo de complexioni- 
bus loquitur de climatibus, & quod ht tempc 
ratuin clima,& de numero climatum, qu^ 
i^moras altrologiam minime inteliigit,itera 
edyplim fohs , & lunx medicus uolens me,- 
dicmam cxhibere, debet confiderare, quia 
taii rempore medicina dari non debet, ne 
uir.^s hwuiiais defectu folis & luns multutn 
debil::ei-ur , med icina ec daca ampliws debih- 

tac. 



PITRI TRAPQLXNI PATAVINI 7R ACT ATV5. 



55 



catr^ideodcl>ecexppdarctempu$, in <juo a eft iacomprxhcnfibite eft , benetoloicur per 



uircusfic fortior, ficuc &peri{Um racionem 
noa debec mcdicus 4arc mcdiciaam in regio- 
ttibas caiidis, ceile Auceana quarca prinu,ca- 
piculotcrcio. Icem aondebecmedicus exhibe 
re medicamecainconius3:ione lun^ cum roie, 
yel oppOiitione,regularicer operando, m con- 
iaadioncquidcm, quia uircus humana mal- 
tu debilicacur,§tdiminaicur mfluxus lunx ad 
hunc mundum inferiorem , cuius rei ilgnum 
cft , <Juia fi panni Uneieo tempore.p.pnaatur 
in lixiuio,& mund"^acur,& abitergacura for- 
dibus, uc fieriioiet,putrercunt/& dilacecan- 
tur, & MulierespannosUneps laua.rc uoJentes 



Clariisimum Syraeonem Piftorienfem, hoc r« 
ferendoad dofes, & genera medicamenco- 
ram , & tempus determinacum , & loca de- 
tcrff»inaca , qus circunftancia: nec calamo fcri 
bi, nec iingaa proferri poiTunt, &eftexpo{i' 
tio iacobi Foroliuicniis uiri Clarifsimi, uel 
pocen; expont , quod non fuperaddirumeft, 
tncornprehenfibiieeft, quiaiiiudeit habicus 
cxperimentalis , qui a Trufiano primo regni 
dicitur ars medicaciua, Qc hoc non per dc- 
moailracionem , Ccd per operationem manua 
tem acquiricur, & airaefaAioae,5: ideo per dc 
monftrationem noneil acquifibilis ,nec com* 



ralecempusmaxime-obferuanc, lignaeciam g prehenfibilis , & cft expoiicio Gcntiiis dc fui- 



deb.snc calitempore ciTe incifa, i&etiamiu- 
ua. crefcence breui temppre , & Arciiiceiti 
domos conftraere.uoIeaccs obferuaat- ne ii- 
.gna.cx qaibus conftcu&rc debent doaium,4iat 
jawifa iu coniaa(^ioiielui);?,vei oppoiicioae , 
. .uel efiam luaa crefce4te> -quoaiiiia crcfcit in 
eis humiditas^qa^se^p^U&^eitcaafa cics pucrc- 
Udip,nis,ac UQiiuc Arift.^^.fneceorprum^ nain 
diceoac humiditacem.,eiie,macrcm pucrefa- 
ctioais, fedliscfiaeaftrologia, co^aoi-ci non 
. poiiuat.Icem Aui^enna quarca primi cap. 2 1. 
i de uenco(is,dicic ujsocpfas debeajLas apponere 
ia medip meniis,fcilicec.in pleaUuaip^quando 
hamores func abaadances , & in fui augmcnco 



gineo , ueiquod fuperadditum eft , fantopc- 
raitiones parciculares , & cauf^parcicalares, 
qar func infinits , infinicam autem eft ia- 
comprehenfibiie cx primophyfic. Infiaitum 
fccundum qaod infinitum , cft ignotum, & eit 
expofitio Barcholam^i Varignana.Vel poteft 
quarto expoai,quod fuperadditum eft, & cscc 
ra,quia*fi qus conclafiones poftunc addi, ill» 
nonllincnecefiarice, uel uircualicer iniftoli- 
bro, & ideo f upcraddirumj non cam.en com- 
prehenfam , uel comprelaeafibile eft , tiei in- 
comprehenfibile , qaia poteft addi quod aon 
(itincomprehenfibile, &eit expolitio Maril 
UidefanctaSophia, eft ergo inrelligendam 



haiufmodi la cprppreiapg.aagmencam feqa« C disaom.Aaicennf de his qux perciaent ad me 

t^i&aagmecacurccrebramineoramcraneis, "* — --' n 1 ,.,:,_.. r.. _.--j 

;&aqua ia fluminibus accefsionem np recipie 
tibus,nec recefsione, & Cancri eo tepore pin- 
gues funcficuc Ariih4.de parcammaii.cap. 1 1. 
.£eftacur,non quia copiofius pafcuacur,fed quia 
caUdicas,achumidicas maxime iaeis abundac 
propcer lucempicniorem. at omnia haec nota 
iunc m aftrologia tantum per iilad ergo uci- 
lur aitrologia medicus , & ei neceilaria eil . 
Scd cancum cffec ditHcakasqaaado uencofac 
conueniunc in pleniiuaio , & noa pharmacix , 
& racio apud me eit, quod humpres augmenu 
tur ia cempore plenilanii , Sc de cetro ad circfi 
terenciaferttncur,&: moci de centroad circun- 
ferenciam, acaiidica::e iua^ migis reiiftanc 
. medicamcnco craheaci a circuaterencia ad 
cencrum , & propcer hanc caufam in regioai- 
nibus calidis,medicia3£: noa conueaiunc,uc ao 
.laic ^uiceaaa quarca priim, capiculo cercio. 
$ed cunc ueacpfae crahaac a ccacro ad circuni- 
ferenciam, ^tunchamores luacinagis aug- 
meacacieijulliendo, 3c magis uerfus Circun- 
ferenciam, ideo coauenic iic iiaiai phieboco- 
mia , & propcerea Medici uoieates mulicri- 
bus meaftrua prouocareper phlebotomiam 
fapheaar , illud cempu-. expectaac, ucad hoc 
magis idpncum . Racio camea in oppolicum 
adaacic,& primodjm Aaiceana prima primi 
ia prohciTUO dicic , quod non fuperaddicum 



dicjum j quia non poceft addi libro fuo qaod 
aon fic comprxhenfum , uei comprehemjbi- 
le, ucdidumeitaCiarifsimo SymeonePiit> 
ricnfe, cum quo camen i^tac mulca e:lc necefTa 
ria ad finem medici^qux non in hoc libro iunc 
fcripca , qait dubitat iogicam eife ncceiTa- 
ria,ne dam ad raedicinam,imo ad aiias fcicn 
tias^ at inqaic Ariftoc. & Aacrr. lecando meca 
ph. abfurdam eft fimal qaerere fcieatiam , Sc 
modamfcieadi, & intellexic Auerr, qaimo- 
dus eft * fcicacix , i^imiti - 

cer philofophia eft ncceffaria medicias , cum 
medicinaphilofophia: fabalceraecar,ac pace: 
j) in de feafa & fenfato,qaf camen non coaciae 
tar ia libro canonis,^uicenna ergo aalc quod 
iogica & philoibphia mcdico fic acceiraria,uc 
pacec eciam per Auerr. primo coliigec, ubi ad 
monec,ne qais librum f iium aggrediacar , nifi 
inftra<§us fueric in iogica , ec cognoueric cres 
modos demonttracionam , dc quibas loqai- 
tur in prohemiophyilcoram, &iunc demoa- 
ftracioacs figni uel cauix » & demonftracio fini 
plicicer fimiiicer nifi fueric incrodu;^us in racii 
cibas nacuralium fcienciarum , non camen cre 
dcadum eit Auicennam uolailfeiogicaixi, auc 
phiiofophiam eiTe parcem medicinx . Idem 
noiaic Halyabb. primo reg, q^i com. 2. di- 
uidic dodrinas, ucinuitarcc nosad difcen- 
duai diale «fticam arcem, & dicit, & faciec nos 
E e 4 fcire 



S3 



DE MORBO GALLICO 



fcire quod impofsibile eft appraehendere ar- E 
tem medicins fine arce logiczfacuiratis, non 
tameuuoluitdialedicam elTe partem medici- 
nxj/imilicerdicendum de aftrologia , fine qua 
medicusperfedus cfle non poteft, non tamen 
eft pars medicina:,nec comprehenfa in hb.ca- 
non.AuiccanjB. Qupducrodicitur, fiaftro- 
logia non cft pars medicinar quomodo cft ne 
ceflaria?& quod intelledus no comprehendat 
quod aliquid tale fit neceflrariu,nift iit pars ei*, 
imo principalifsimaru partium , lam id folutii 
eft, quia Jogica non eft pars alicuius fcientiae 
realis, nec m edicina: , & tamen omnibus iis eft 
neceffaria , ut dedudum eft , complcxio, & uir 
tutes huiufmodi funt neceflarise , non tamen - 
partes, quianihil eftpars fabftantias, nifi fub 
ftantia, uc homo in pr2dicamentis,capitulo 
de fubftantia,&primo phyficorum, necomne 
alcerum neceflarium efleeius partem ; Aer.n. 
refpiratus & infpiratus, cibi& potus , huiuf- 
di funt neceflaria,ut ait Galenus tercio tcg.na 
qucin contincnti morari, comedere , bibere , 
uigilare, dormire,hominifunt neceflaria>noa 
tamen ifta funt partes hominis animati.ut pa- 
tet.Quod uerotcrtio additur,quodmedicina 
alicuiushumoriseuacuatiua femper habetilia 
iiirtutem,fiue eclipfi exiftente,fiue non, fiuclu 
na coniunda ibli,fiue non,ueru eft, plus tamea 
ce! minus debilitat uno tepore, quam alio faci 
lius etia uno tepore humores,qua alio euacua- G 
tur, 8c hoc cft medico neceflarium cognofccrc 
eftcnim Mcdicusadiutor naturs,Bon impc- 
diens eam , prima quarti,capitulo de cura pu- 
tridarum in generali audoritate Hippocracis, 
Aftrologus etiani poteft pariter ex aftris futu- 
ra prsdicurarc, omnesinferiores effedus ab 
aftriSj tamquam a caufis , uirtualiterdepcn- 
deant,& in eis contincancur , ex quo nc ut cau 
ias cognofcens pofsit eiFedum tuturum ab|iliis 
caufisprognofticare,uerumtamcn tale iudica 
rcnon cft omninocertum propter numerum 
iftaram mutationum , & propterca dicebat 
Ptolomxus in centiioquio, iudicia quic tibi 
trado funt media inter neceirarium,& contin- „ 
gens,fanteciammaximefailentia huiufmodi 
iudidZi de his loquor, quf a uoiuncatc noftra 
dependcnc, qua:Iibera cft, & aftrisminime 
fubiccta y in aiiis autem etfedibus, fcu muta- 
tionibus habet ueritatem^fi ex toto corpori- 
bus cacleftibusfubiiciantur, teftc philofopho 
primo metaph. neceflarium eft huncmundum 
inferiorcm fuperioribus lationibus cfleconti 
guum, utomnis uirtus inde gubcrnetur.- & 
Auiccna in fua mcraphyficaob huiufmodi dc 
pendentiam inferiorum a fuperioribus corpo 
ribus neccflario agentibus concludit omnia 
de necefsitate euenirc, & loanncs Scotus po- 
fuit primum agensHbereagere,uthoc euita- 
ret, & idco non eft oiirura fi aftrologusbenc 



cognofcens difpofitioncs aftrorum , & corpo- 
rumcaeleftium futura pr|dicerc pofsit, cum 
omnis inde uirtus, & etfedus neccflario & ine 
uitabiliter caufencur a corporib* cflcftibus, ue 
Auicenna,& Albucafis uoluerunt, utait Bea-. 
tus Thomasjtcrtio contra GentiIes,loco allega 
to , & in prima parte ^,2 5. aic & loquor de his 
eftcdibus qui uoluntati noftrae minime fubii- 
ciuntur, nccfideinoftraerepugnant, utdicit 
Beatus Thomas,dccIarat quoque bcne Clarif^ 
fimus Doi^or Magifter Symeon Piftorienfis 
quod ficut medici poflunt ex acgritudinibus fu 
tura prognofticari,fimiliter aftrologi ex aftris 
futura prfdicitjhis duntaxat cxccptis quf uo 
luntari noftrf fubiiciuntur. Quoduero obii- 
citur ,* difpoficioncs corporum c^ieftium om- 
nes cognofci non poffunt,ergo aflrologus noR 
potcft futurapr^diccre. ^d hoc multipiicitcr 
refponfio dari poteft, primo negando antecc- 
denSjOmnia cnim cognofci pofiunt ab intelle- 
dunoftro, ut uoluit Auerr. tertio de anima,& 
primo de generatione,apud ipfum eit 
* mcognitum, & maxime dc rebus na- 

turalibusjcft tamen inteliedus pofsibilis om- 
nia potens fieri modo uniuerfa!i,ut cft fentetia 
Arift.tertiodeanima, & fuorum expofitorum, 
fecundum quod aliquis Aftrologus melius aiio 
cognofcit aftrorum difpofitiones, & corpo- 
rum cfleftium , etiam melius prognofticacur 
fucura, qui fi Aftrologi noftri temporis in iu 
dicmdo falluntur , caufa cft eorum ignoran- 
tia , non autem fcicntias dcfcdus, ficut accidit 
medicis extemporancis,qui in curandis mor- 
bis deficiunt ex eorum ignoranna, non autem 
fcienti^ imperfedionc . Accedit ad hoc, ut 
didum cft,qu6d mdicia. allrologorum funt me 
dia inter ncceffarium & contingehs, ut ailega 
tam eft fupra ex fententia Prolom^i in centilo 
quio , & ideo eftedus inleriores dependent a 
fuperioribus corporibus non necellario, ied 
coutingenter , & u: in pluribus, & propterca 
quandoque etiam periedifsimus Aftroioguf 
failicur,fcdpoteft re/ponderi, quodlicctnon 
omnesdifpofitiones corporum cxielHum co- 
gnofcantur tamen quia plurimg cognofcun- 
tur , iitx fufficiunt zd iudicium proferendura 
de futuris,quod ut in pluribus uerificatur , fi- 
cut muitotiens medicus curat a:grum, licct 
eiuscaufas non ex totodiffiniae cognofcat,ut 
intelligi potcft, rci tio poteft dici, quodnon 
omnes huiufmodi difpofitiones corporum cae 
leftiam,funt ncceflkriac cognitionis ad tale iu 
dicium ferendum , contingens ut in pluribus 
de rebus fatur js^ficut uidemus rufticos,& Nau 
tas ferreiudicium depluuia, aut-uentis futu- 
ris, aut fercnicatisfuturajex cognirioneahcu 
iusdifpofitionis in a'ere, ucl ftellarum, licet 
nonomars caurasillius efredus cognofcant, 
necomniumcorporum cglcftium difpofitio- 

ncs, 



PETRI TRAPOLINI PATAVINI TRACTATVS. 



57 



msfimmtcrMcdkmin phtificouidensgranu A ccJypfisfoIis^militer comunaiones,&oppo 



fuper fpatulasficut fabam, debet prognoftica 
ri,quod morietur infirmuspoft quinquaginta 
duos dies , uteft featentia Auicennse decima 
tertii capiculo de fignis phthifis ad finem . in 
ifto cafu medicusprsedicet effeaum futurum, 
cuius tamennon omnescaufas cognofcit^non 
enim cognofcic caufam illiusgrani, nec quare 
illud graufi fit fignum futurf morcis^nec quare 
moriecur magis in 52. die,^ no ante,uei poft. 
idem contineit in maltisaliis fignis fignilicaa 
tibus mortem pofitis a principe in muTcis cap. 
auderitate Hippocratis in librode fecrecis, 
& quia mors accidat m.agis m illo tempore 
quam alio,difficiIe eft in teiligere^quibus tame 
ignoratis,medicus ex taii figno affirmatiue B 
poceft futurammortcmprognofticari. Prxce 
rea Aftrologi ponentes excentricos epicyclos 
tefteAriftoc. 12. meca.pronofticanturfutura 



fitiones * tamen altera illarum fcientia 
rum non omnes difpofitioncs corporum csele 
ftium cognofcet. & ego cognoui Aftrologise 
ignarum medicum,qui ex quibufdam fuis ex- 
perimentis, futurasluns coniuna:iones& op- 
pofitiones fe dicebat cognofcere,& prognofti 
cari,non ergo debemusprognofticari effedu 
foturum omnium corporum csleftium, difpofi 
tiones,omnescaufasiiIius efteaus,iicetad ha- 
bendam fimpliciter perfeara notitiam & fcien 
tiam de aliquo caufato; oportet omnes caufas 
eius cognofcere,ut patet primo poftcriorum, 
& primo phyficorum ad principium, licct 
ad habendam fcientiam perfe^am ingene- 
re non requiratur cognitio omniam princi- 
piorum , & omnium caufarom , ut decia- 
rant Doftoresprimophyficorum^ lieiiqua 
deftderantur. 



F I N I S. 



5« 

D E M O R B O G A L L 1 C O 

BERNARDINI TOMITANI PATAVINI 

PHILOSOPHI, ACMEDICI 

CLARISSIMI> 

L I B R I D V O. 

t>ItOOEMIVM OPERIS. 




V I N T V S fupra vigefimuni 
nunc annus agicur>cx quo cgo 
Diiledicam, publico munere 
mihi demandato , profeflfus 
fum ; domefticc ucr6,& illam, 
& AnftotcHcam Phiiofophia 
faspifsime interpretatus , cum Illuftrium uiro 
rum , tum ahorum nobilium mulrorum prc- 
cibus> qua: mihi iuffa fuere, obtemperans. 
Verum , cum diflerendi rationem , & ma^i- 
ftram, inuito animo potius, quam infeliciter 
traftauerimjnihil tamen,aut naturae mcjratio 
ni magis confcntancum , aut dignitatimeas 
opportunius fore arbitrabar , quam]quod mi- 
hi dabaturoc'ii , poftipfam explicandi|ratio- 
nem,in Mcdica: artis cxercitationc confume 
re . Cum uero fa<S:um fit ^ ut hoc tempore , 
refpirandi mihi fpatium aliquod conceftiim 
£uerir,ineunda mihi ratio eftjUt medic» noftrg 
huius exercitationis , aliquod fpecimen prse- 
beam,demque operam,ne turpiter uiram cum 
filcntio tranfeam, pecorum more . Arque id 
eo h^bentmsfaciam , quo plurimi bonarum ar 
tium ^ftudioii , quimeflimma beneiiolentia , 
incredibilique ftudio profeq uuntur , minfice 
hortati funt^utquam brcuifsimc , de rc medi 
ca non nihil confcriberem . Ita enim fore aie- 
bantjUtminusmoIcfte , laborum mcorum ccf- 
fationem , atque ipfam fllcntii meirationcm, 
arqiio animo perferrent . Ego uer6,cuai me 
amicis,amice rogantibus , honeftcquepeten- 
tibus,nihilpronaturaemea5 inftinftu, negare 
pofTc inteiligerem , ftatim me ad hanc ipfam 
icribendi exercitationcm contuli . ^c pri- 
mum illud , quod mihi ob oculos uerfabatur > 
fuitdcIueGalIica,pertra(5tatio,quamdeinde 
iequenturlibri cresde Peftilcnria, acduo dc 
acgritudinibus , qujmagis actatisnoftra; pro- 
prif efTeuidentur. Quo generclaboris^pn- 
tabam me duplicem urilitatcm , commodita- 
tcmque confecuturum , & nt amicorum uo- 
liitati,acdeiyderio,aIiquaexpartefatisfiercc, 
&uteorum fanitati, diuturngquc uitg, non 
tam ad eorum falutem,quim noftri ufum , ac 
deledationcm, confulcrem. Inhoc autera 



E commonefaciendi funt ftudiofi,nein his, quf 
a nobis in toto hoc opcre tradentur , qujErant 
ftiii candorem^excogitatamque oranoni« fa- 
riem,atquc ftrufturam^j quando dc rebus ipfis 
rationem tantum pcrfequi confilium fuit, non 
autem Latini Sermonis puritatem , atque cle- 
gantiam,aut etiam eloquentiam,fummumquc 
dicendi ftudium,in re medica profiteri. Prac- 
f ertim, cum id alii , partim fupcriorisjtatis, 
partim noftrorum temporum homines exi- 
mii, feciiiter,& accurate fint perfecuti. Ne 
que etiam uolumus , corum nomina recenfc- 
re,hoc efl nigro carbone notarcquorum opi- 

F niones , uel minus placere nobis poterunt, uel 
etiam confutabuntur . Nihil enim eft,quod 
uel impium magis,uel ab ipfa humanitate re- 
znotum efle exiftimem,quam eos taxare, qui 
uiuunt. Id enim ffpenumero non ueritatis 
difquirendf caufa fit , fed ut alios infedemur , 
quf fane conditio ferarum potius eft,quam ho 
minum ; Cum his etiam , danda cft nobis o- 
pera , vt a fuperftitiofa illa locorum Hippocra 
tisj&Galeni , & aliorum fcriptorum illuftnii, 
teftificatione,hoc eft iibrorum,ie<5tionum, ca 
pitum,& paginarum congerie, abftincamus. 
Hfc enim interlegendum uiua uoce magis 

G commoda effe uidentur , quam in fcribendo . 
Nam locorum crebra coagmentatio , prseter 
quam qu6d orationis filiim interrumpit, fcrie 
etiam rerum peruertit,rationes, quas adduci- 
mus,perturbat, &ledorisanimumab mtelli- 
gentiaj& comprashenfione defledit. Quid.n. 
efttotnumerislibros cxplere, quamtradarc 
Arithmcticam, aut fupputationes de familig 
expenfis perfcribere? Accedit quod ratio, 
non locus aut authoritashominumeft, quas 
Philofophoru , ac Medicorum moueat animii . 
Quoniam ucro fine cerra ratione ac uia , qug 
Gr^cis eft iUTo5^0jin unaquaque difcipiina tra 

H dcnda, procedendum non eft.aliter perfimiles 
eflemus his,qui noftu abfque lumine incediit, 
quo fit ut m.ulta fubeant pericula,& manifefta 
patianturincommoda, idcirco, inrenobis 
propofita,femper Methodo , hoc cft uia & ra- 
tione adhibita^progredicmur. Etenim Hip- 
pocratc. 



BERNARDINI TOMITANri LIBER PRIMVS. 



pocratcs,quamqaam brcm6aris,& compendii 
caufa, non adco mQthodimferazffc uiliis cft , 
urusefttatnen latcnterquodammodD, ordi- 
nc ac methodo; quem poftca Galenus clegraa 
ti, accopiofa magisoratione,patefccit.vrut 
cft & Ariftote!es,immofcientia5,m5ethodosap 
peliat.Plato uero ipCCy fuajn mctho^luni profi- 
tctur, Eam aatcra quafi ab infieris:reuocauit > 
«tate noftra Montanus , uircloqucntiisimus» 
6c m medica facultate ita tnftgnis,ut cum uetc 
ribus iure quodammagisfit, quamcum uUo 
«tatis noftras conferendus^Vcrum dc Mctho-r 
do fortaflc aiius erit dicedi locus, Tempus.Q, 
«ft.ut rem ipfam aggrediamur. 

Quis ordoferuandus mbisftU Cttf^ r. 



5P 



B 



IMre^U rationeordinis feruanda ab iilis,qui 
rationalismedici nomen profirentur,incipe 
rc oporcet ab his-^ qux ex natura reij ^nnci^B 
^ocnm tenent/eruato inquam ordine a rebtis 
iiniucr/alibiisadea quemagis fingularia funr, 
quod agendum-ei?"ein dirciplinarum traditia- 
ne>GaIenus & Ariftotcles frequenter aifcrue- 
re.Cum uero omnequod noftre cognitioni (ii 
biicitar , inprimis qufratura Dialccticis a 
\c7i , hoceft an fit,J deindcTi t<Ti, hoccft quid 
fic;interim ueroaugcnresmagis proprietates 
eius contcmplentur, poftremo canfam eorum 
abfoiuant, non abre fadurus fum,fi de Galfi- 
caafFcdione pertradans,eundem mihi ordi- '€ 
•ncm propofuerojad corum pr^fertim inftitu- 
tionem, facilemque coraprchenfionem, in 
quorum gratiam aufus fum , poft tot , tamquc 
celcbres fcriptores,meam quoque fubfcribere 
lcntentiam , quamquam in indaganda morbi 
huius ui, cflentia, atquc natura , propria ratio 
peteda erit,a medicis fontibus,qui paulo poft 
nobis patetaciendi erunt. Non enim ea , qusc 
a Philofophistraduntur, femper Medicorum 
placjtis aduerfantur. ut jmpericiorcs pucant , 
immo fe fe uicifsim plurima Confirmanr, cum 
de ratione ueri fcrmonis , fit fibi femper coa- 
gruere.Quocirca ,ob Philofophi-s imperitia, 
. plurimia recta rationemcdendi adeodefic- 
. xere, utinnumeros.medicineremediis, ceu D 

gladio furiofi faciant , cnecauerinc . Verum 

- priufquam propofita ^HToWtya. hoc eft qua:- 

ftiones, artingam, dicendumerit , quod nam 

fit rationalis medici munus,atque ofhcium . 

Quod nam (tt t{Ationdis medici munus , atque offi' 

cium in reBacuiHslibet worbi curandi ratwne, 

ex Gileni feiitenciailocis eiufdein adhi- 

bitis. Cap, 2. 

EX opcra, ftudioque noftto percipient iite 
rarum,& mcdicin^ {tudiofi, quaatum iiios 
iuuare confilium nobis faerac , dam hiec coa- 



A rcribercmus.Nam, quf Galenus ia tanti libro 
rum fuorummole,ut itadicam, copiofisfimc > 
atquc elegantifsime complexos cft , ca ad. fta . 
dioforum commoditat^m breuiisimQ uckiti 
compcndio,pcEftringemus. Sr quis uero ubc- 
riushxcipfaexplicaridefyderet, ad fontcm 
mittendns uenicr, unde illa confidcratius, ac 
copiofius depromatj Galcmzm nempc^ qni mc 
dicamartem,abEmpirici$,&Methodicis , zd 
unum rationalcm Hrppocrate tranihiiit,qtiafi 
Augeg ftabulum rcpurgans.. Vcrumtuncad 
propofiti noftri rationcm aiTcqucndjun^dire- 
at,atquc cxpedita nobis uia psLiebit» eum gc* 
ncralem profiigandorum iT3orboram.cogm- 
tionem,ei dc quo aAuri iumu^propriac cxpli- 
cationiinfcruerimus . Id autem.ia commodc 
tiifri pofsit,nuliatenus defpicicada erunt, duo 
illaopyfiLiw., hoceft iQftrumenta» quibustota 
arsmcdica confifHt,&vigct,RafioBempe, & 
cxperientia,authore Galcno , primo & (ccun- 
do artis Therapeutice,atqueaJii$in locisplc- 
rifque. Simt enim iilat»ceu duo crura^^quorum 
aitcro negie&o , artcm claudicare neccffccft 
imiuerfam.Tunc aut rationeproccdimu$,cum 
methodo ucimur,methodas ucro contraria ra 
tio eft his,Qu« nobis fortuito occttmmr, quo- 
niam ratio cafai omnino contrana cft,co fane 
modo, quo neceffarium , ei quod cx accidentc 
*fit,opponitur . Atque hanc dcfinit Gal. libro 
quarto methodi,quod fit ccrta quf dam, & gc 
ncralisnia omniumparticulariumcommunis. 
Nam iilamefre rerum uniucrfalium, nzi cxcrci 
-tationcm particularium , conftat cx libro no- 
no Therapeuticac . Inuenta autcm eft mctho 
. duSjCa. ratron^,at certo quodam artificio, ucri 
tas nobis com^crta patefiat . Porro liic ueritas 
inucnitur,cuinitium uia;, quxadrcscogno- 
fcendas dacit, rcAc nobis fiippcditaucrimus , 

• utlegcntibuslibrumnonumdcPlacitis, liqui 
do conftat.^cccdit quod uti omnis ars, a finis 
rationc conftituiturj ita &mcthodo traditur, 
cxponiturque uniucrfa. Itaque, quoniam mc 
dicina ars cft , cx iibro dc artls conftitutionc , 
necefTeeft ut £ncm habeat, a cuius rationc 
conftitiiatur tota, necnon methodo tradatur, 

. efficictur enimhoc modoarsomnibusnume- 

• ris abfohita. Poft h^c ordinata: dodrina: ma- 
num dabimus,qux iicet triplcx fit,cx iib. artis 
mcdica:,potif$imum tame utemur definitiua, 
quoniam ^dcompcndium totiusartis, 8cid 
mcmorix fiimmam confirmationem, uaidc cft 
accommodata.Indiuidcndis aucem rcbus, no 
rccede mus a Platonis dodrina in Philcbo , ac 
aliis in iocis tradita ^qufquc ab Ariftotck cx 
plicabatur in rcfolutoris, tum ad medici ufum 
adhibita fuit a Galcno Hb. primo artiscurati 
nx. Tuncauc<rm rcdc principium meafrecu 
tum fuifie noftrae traftationis exiflimaucro , 
ubi qustfit« rei cf!irntiam>a qua fcmpcr ordicn 

dum 



52 



DE MORBO : GALLICa 



dum eft , incsftigaaero , quodeodem infoca. E. 
diligentcrGal.aQimaduerdcI .■.CsEterum quia 
medica ars ad humani corporis;Qfum>& cura-- 
tionemtraditaeft, idcircoinimani.corporis 
Hacura , & dirpoficto , quanittiajEime eft penfia 
tanda , exlibro primo artis caratricis,_his qut 
morbum profligaturi funt; Natura aucem cor 
porisjfpiritUyfolidisparticulisjnecnon & cat« 
nofa iubftantia pcrficitiir.Hxcautem,quam li 
cct accarate,erut nobis cognita,atqne perfps 
&3.M humani eorporis partes iimilares, atqiic 
OTganicasomnes,per ipiam fedionem noueri 
mus,q cognitio curatrici mcdicinf parti , qua 
maxinie eft dicaca»Na corpoia,acq; coru fingu 
las paTtes,TucTitecognofciinus,cfiearu fubfta 
tia,'magn'itsdinem,formatione,poiitum, facul F 
tatc,officitim',ai5tione,numeruaiquec6pr9hen 
dimus,id'antem cognitionis ratio fuggerit,hu 
mani corporis incidendi,Scratanda eft eria ad 
eande modnm teperacar^ ratio, qu2 alcer fco 
pus eftiCurationem aggredientis, quod iegeri 
tibus librumundeciraii methodi iiquido cofta 
bit.Certe.n.iifcuna teperies menfura contra- 
rietatisicerta rationde definitjH.xi.Therapea 
ticiE,tum &'recefsibus a naturali coftitutionc 
docet prgfcripto ordine occurrere, exiguisX 
exigua alteraticMieadhibitajScmaximis m^xi 
ma,quod norunt intuentes Jib.7. mcrhodi,Ne 
querurfifsmedicatrices indicationcs commo 
de fumi poteruntjhacuna delpeda, ex primo 
lib^artis curaciua; . Et harcuti contraria ui^us ,G 
rationemutabitur, itafimiUcuftodietur,. lib. 
fexco detuendauaiet. interimlibet hic com- 
memorare morbi eflenttam, qtiero uti alterum 
icopum curationis rimabmiur. Eil enim medi 
ci munus-morbos adimere fi^i^aectnt , ex 2. & 
^.artis curatinse.Suppofita uero aftedaum prje 
ter naturamin morbum,ca'ufam,'& fymptoma 
ea quidem ratione, uc morbus iit qui proxime 
iaedic a(5tiones,cau ia qas morbiim.gignit, fym 
ptoma quodiiiorbum>utiumbra corpus, infe- 
quitur,eiusnaturamdo6trina definitiua com- 
pleAar,additisquibufdamdifferentiis,quibus 
illud omnino conftabit,num Gallica aftedio , 
qiix uere morbofa eft, in mteperantil fit coHo 
canda,fiae potius in foluto continuo, an orga - H 
nicus morbus,fit uocitanda.Morbi quoque-par 
titione multipiici excogitata^^cx Hippocratis, 
Galeniqueteftimohia^illtid conftabit,quis ilic 
morbus fit dicendus,quo ue nomioe notandus, 
rurfus nu morbus fit magnus,an paruus,& fi ma 
gnus , a#e^usmagnitudiaem tribus rationi- 
bus partiemur, quas Gal. accuratifsime com- 
plexus eft lib.7.Thcrapeuticse.Quiauero nihii 
fine caufa ciienire folet^x primo lib.methodi, 
morbi caufae erunt iinecuratrices , fiue prasfec 
tfatrices iiue morbolae explicanda»,addc & quac 
Procatarctic3e,feu prgincipientes,exre rnxtue 
.appellanturjtum eciam, qiiae intern9>&.ancecc 



dentesdiei noftris hominibus confueuefut^.t,. 
Caufg autem funt;, quibns prsfentibus affici* 
mur,abIatisuer6,quibusmorbi fedatar, lib.r. 
de locisaiFe^Sis. Ha ubidiuerff fueririt,c6rpo 
raimmutanc€s,alia atquealia ratione toiletur 
nti eadem,cum^«dem fuerint, ex lio. dc opti» 
ma fcfta.Quan3qua uero innumcrabiles extarc 
caufasdici-tGalm rntroduftioncin pulfus,nt 
hilominus carum numcrura CGpendiariaratio 
ne ita colligemus,ut in re nimis Ionga,breuiffi 
mi uidearaar. Ad has rcfercntur cauff illa? qui 
bus immubatur,& aJteratur corpora, nepe quac 
uocantur admouede,educedaf,fecied2e,& inci 
detes,ex lib.dctu.ual.- Adde & Datiirales,pter 
naturales,& non naturales,Iib. j.'de caufis pul 
luu.Tnm fa]ubres,infalubrcs,& neutras.ex lib. 
artisparug.Cumquealiam extare caufamdi- 
Sum fuerit,qua; interna cft,aliam externa,^ob 
feruabimus haud externam Igdere corpus, nili 
prefentia interioris,hoc eft anteeedentis, quae 
.excern^ uim,atq,-impetu foueat,ex lib.dc opt« 
fed:a.Subii2ga.& illasquas Gal.appellat injlib. 
Arris medic^ TreocpuAAKT/jtoL; hoc eft prascaue 
tes,quf in ipfis confiftunt humoribus, qu^que 
occafione exhibent,ut uenturis morbis profpi 
ciamus.Yeru cum.de m.orbo acturi fimus , que 
multi,ud timore.uel infamig caufa,uel uerecii 
dia,uel alia quauis ratione diffimulat,caufe no 
tantum-expofit^,arque perfpicuse erunt digno 
-fcendae,fed & Qccultx , modisadhibitis arcifi- 
ciofis , & quafi extra artem medicam pofitis., 
utiampledocetGalen. inlib. de fimulantibus 
morbos,& lib*i.de prscognitione ex puKibus. 
Diximus extare tcrtium gcnus rerum pr^ter 
iiaruram,hoc eft fymptomata , iccirco ineun- 
da ratio eft,utde his quicquam agamus.Ante 
omnia uerohojc difterreab accidentibusfup 
; ponemuS,ex his q fcribit Gal.Iib. i Therapeuc. 
Hornm.n. nome interdum generatim fumitur 
ibterdum fpeciatim,& proprie,ex lib. de Sym 
ptomatum difterentiis.Generatim. n. A^mpto 
ma eft omnisa naturali ftatu mutatio.Proprie. 
uero eft , noftri corporis afiedus , uel adionis 
oblasfio, uel utrumque fimul. Adeo uerohsc 
ipfa intcrdum Symptomata urgcre conftabit, 
utdefpedfi morbo, primum dimouenda fint ,. 
qniaimmo& morbos defumpfiffe nomen iuter 
dum aSymptomatisconfbt lib.2.artis curati 
ua;,quamquam ex fe curationem non indicat , 
qaodapertecommonftratlib.12.method1.Ex 
quo etia loco grauiores eorii diiferentig liqui 
do conflabunt, hoc eft ubi uel adiones uitiac ^ 
ajLit in immodico cxcchii uacuatorumi& reren 
torum cotififiuncaucin ipforum corporii affe 
<5tu. Actionum fy.a^promata triphcia ftatuen- 
tur,nempea6:ionisabolita:,diminutf,depra. 
aatasjib. j.de Sympt.caufis.Ex his autem mor 
bos cognofci, atque eorum fpccies conftabit 
£xlib.j.decrifibus,earationc adhibita, quod 

haec 



BERNARBINI T0MiTANIXrBER PRIM VS. ^i 

A rhquodad officiampekinerjprifeitimcum 



kf c a morbis efficiantur, quod parct Icgenti- 
bus lib. de coartitutioae artis , & defympto- 
matum difeentjis,nam fimilisfere rado com 
rationis cft, cau fe ad affedum', uciaftedionis 
ad rymptoma.Referentur &iymptomata qujc 
dam, qUiB pathognomica dicuntur,hoc eft paf 
fionem indicantia: qus neceffariomorbos ie- 
quunturieodemqne temporc inuadunt,ac fe- 
re affed:aum eifentiam attingunt,nequeab il^ 
lis manentibus dimoueri poflunt, quod abun- 
dc cognofcere quilibet poterit ex Galeno lib» 
iii.de morbis uulgaribus,&ex cequidear- 
tis confti tqtione efynfcriptus . Extabunt , & 
alia, quse feparari pofTunt , ex quibusaut mor 
borum difcrimina fafcipiuntiir , aut morcs, 
auc magnitudo .^ Ad uires-demum noftri cor 
poris gubernatrices me conferam,in quibus 
fnaxima , atque praccipua mtdici uerfaturin 
duftria. Harumetenimrobur fempereftcu- 
iiodiendtim, neque enim alia eft uirium 'mAi 
catio, exlib. viiii. methodiy quinimo maxl- 
mus, hociinum eft, ac primus curatiuimedici 
fcopus, quodapcrteoiiendit Gal. iib. xi. The 
rapcuticac, ^CMjiam ad uirtutem foaendam 
onines medici adiones, &^mmenta dirigu- 
tur.' Nequeproptereaindeefficitur,utuir 
tus nos doceat- curationcm moliri ,ex qu.oit. 
3ud feqaitur, eius confiderationem aon finapli 
citer, fed mcdiocri quadam ratione,medico 
cfteneccfiariam, fiGaleno fidem adhibcmas, 
in his,qu3: nono libro Thcrapeutices, fcripta 
reliquit. Seruabunturautem nobisuires, pri 
mum fi quod ex illis detradum fuerit , uel im- 
mutatnm correxerimus , deinde fi quod eas, 
uel immifluere, uei immutare poffunt,ne id fa 
ciant,prohibuerimus, dodrinam feoiti, qt^ 
«ft inlib.xiiii. artis cnraticis . Exlibroau- 
tem xii. eiufdem tradationis,uires confiftere 
ponemus tum in fpiritibus, tum in iblidorum 
corporum temperamento . Addenda. quin 
etiam eritiHa animaduerfio,num morbus Gal 
licus cx eorum gcnere fit,in quibus ipfa fola m 
rium tuteila, fit falus,necne,quod in quibufda 



hgc omnia ptfsim conftct apud Galcni moni 
menta,fintqae a noftra: «tatis uiris eximiis fe- 
mel, atque iterum aucw , atqueexpUcata dili 
genter,nam multiprster ueterum inftituta, 
de fuo largiuntur quotidie, largienthrque in 
pofterum ni falIor,cum rerum dicendaram co 
pia, aut faltcm recens earum ordo nunquam 
faumanarummcntium indaginem defieiant. 
Quodfi^inaliisproddrercbusfliidii & conte 
tionis noftrx ratio non poterit, potcrit tame 
excogitatus nobis ordo, fasliciora ingenia , ad 
iUuftresmagis, ac magis , excitare conatus . 
Quodfi fato aliquodabitur,Iaborum noftro 
rum haudexiguum me tuliflc fru^u,quinimo 
cumalatifsimu, atq; uberrimu exiftmiauero . 
Quomdme,quairem€thod6procedendum fttin £«- 
rMioneGalliciaffeBus^ex ueterum authorum 
mommentis , qui de re medica fcripfere 
luculenter y additis locis Galem . 
Cap. j. 

HAud inepte , & a Galeni pceptis aliena ra 
ticne;fenfiffe mihi nidentur,qui morbum 
quemlibetcuraturum , dixcruntoportere,in 
maximis atque prscipuis hifce rebus uerfari, 
nempe affed:^ iediscognitioncdeindeaffe- 
d:uumprxcernaturam,& eorum caufis, necno 
futurorum prarfagio^ac demum curatione ip- 
fa, fi fpesfanandi medicum non deferat. Atq; 
hscc ad tria genera rctalerunt , dignotionem , 
prQgQDfticam,& curationc . Porro exhis duo 
primagenera, cognitio inquam, atque pra:di 
^io,habitudines funt ad aliud, hoc eil curatio 
niscaafa, frGaleno credimus lib.i.deratione 
jiiaa&inacutis.Curatio uero perfefc conftarc 
«idetur,qaoniam zd fenicatis poflefsionem, 
&: morbipropulfationem fbtim dirigitur. In 
Galiico icaque morbo nobis conftituendo , ab. 
hocordineminime recedendum eric. Vcaute 
in uniuerfaHbus primum theorematibusuer 
fcmur, deinde ad particularium exercitatio- 
nem defcendamus , curationem uariari pro lo 
corom difeentia,&afFedaam prgtcr natura 



morbis aliquando ufu uenire aflerebatGai.U- jj oftendemus. Nam primu infpicicmas,in ^gris 



brox. metliodi . Nam Gallica affedio pro 
fymptomatum uarietate,acmagnicudine, ine 
dia fbia fanari pofle creditur , contraueroob 
morbi longitadinem haud tenui ui^u utenda 
cffeaidetar , Ad tuendam autem uirtutis con 
ftantiam, nonmbdo ea feruabuntar , qase in 
cibi, & potusexquifitaratione exhibcndi,con 
iiftunt, fcd & cf tera illa , qm diligentcr & co 
piofe ehamerat Gal. lib. xii. Artis curatiu^. 
Sed enim qaac ad ipfammorbi curatione per- 
tmeant,qaaue methodo incedcndum nobis 
fitjquxnoftrar induftrise altera parseft, tum 
qualis tradendorum ordo fit futurus , in fequc 
ti capitcqaam potero diiigentifsime explica 
bo. Nolocaimlegcndoquemquamdcfatiga- 



quarpars coiporis fit affeaa,rarfus num ex fe. 
an confenfioae cum alfa afficiatur,cx i. aciii. 
lib.de patientibuslocis. Habent & grsBciuo- 
c^ilias peraulgatas, qaibusatramquc rario- 
nem refcrant , nam fympathia eft ipfa coniea 
fio,ati idiopathia,pafsioperfcfe & propna di 
citur. Sed, andc digrefsi fiimas, reaertamar . 
Medici itaqac confideratio ab inftramento 
contaminatf a5ionisordietnr,_deiadeab i^- 
fa,qafiamlacditaftc<3;ione,exlib.i. de locis 
affedis., qaando cx utrifque tota curandi indi 
cacio fufcipiatur, qaod tertius eiufdem traSa 
tionisliberdemoaftrat. Nofcantar aatcm in 
il:rameta,fiae partesipfae ('neq;.n.intercft,fial 
tero, aat altero nomineappelles , quando de 
F f nominibus 



61 DI MOKBO 

nominibus nulla apud philofophos , ac Mcdi- E 
cosagitemr cotrouerfia) ex carii natura,adio 
ne,facQltate,coinpofitione,connexionequeai 
zliiSi tum ex lib. i* de locis aifedis , tum in cq 
de conftitutioneartis. Horum cognitio huma 
ni corporis feiaioni, quf grarcis e(t anatome , 
accepta referri debetj quod antea didum fuc 
rat . Docet enim hsc pracipua medicinje 
pars curare»& pr2diccre,ut ucre afferui t Gal. 
lib. ii. de anatomicis adminiflrationibus. Cz 
tcrum affecti loci cognitionem tripiici gm&-- 
rc exercitationis coI|igemus,hoc eft, cx locif 
ipfisjcx caufis, cx difiercntiis fymptomatum , 
quod ueteres medici ante Galeni tempora, ac 
Galenus ipfe tadcm obfcruat , ut traditum eft 
ab eo iib. il de locis patientibus . Eadem p 
quoque cognitio confert ad curationem5& 
prxfagium, cxlib.i. eiufdemexplicationis, 
Sunt & affe^a^B partis proprijBquajdamnotaf, 
qmbusdeprxhendituradio I^fa , excremento 
rum forma,Ioci pofitio , diuerfa doloris ratio, 
&propriafymptomata . ^pe<9:antadhanc 
cnumerationem fexcenta loca . Verum , nc 
quis diligentix noihx frudum uUum defide- 
ret,ad ea feftinet qug fcribit Galenus lib. i. & 
iii. de locis aftedisjfextaparte Aphorifmo- 
rum aph. v. & Hippocrates lib. vi.de mor- 
bis uulgaribus. Dixi dc inftrumentis, fiue 
partibus affedis, f cd & afifedum ipfum ex cor 
poris difpofitione,aatura,f tate,& confuetudi 
ne,nofcemus . Infuper& exfymptomatis , q^ ^ 
conftat ex lib. de differentiis fympt* decou- 
ftitutione artis , & iii, libr© de ii«iiciis . Item 
cxcrementis fi morbus fuerit interaus, expri-»- 
mo de locis aiiedis . Necnon ex hisquxprisc 
fueruat , ex eodem loco , ac tandem ex pro- 
prietateaccidcntiujcx do lorjsmodo , & natu 
rapartislapfsE. Dehisaiit figillatim, & co- 
piofedifferere.ad eospertinet>quidearte to 
^ ta prf cepta tradarc aggrediuntur . Sub his 
uero,quae didafunt>prasiagationcm addcmus 
quf ad mcdici nat partem f pedat , qtif ff^uifQ - 
T/Ka, gra:cis uocatur . Hf c a morbo,8£ affeda 
parte, iumenda erit,uttriplicemillum nfum 
adipifcamur, proprig dignitatis tuenda: ad- 
iierfusinfamiam,a?groti innos obedicntia?, tj 
inmorbum imminenrem,occurfu% quod Ga- 
lenus alfercbat lib. i. prg (agiorum , & de con- 
fiitnt. artis . Pratuidere autem debet medi- 
cas falutem & mortem, falutis , & mortis tem 
pus,ac demum utriufque modum , ex lib. iii, 
de crifibus, primo adGlauconem, &hb.ifi!. 
depr^fagiisexpulfibus . Viresautemlabo 
rantiserunt uciuti huius induftrif fcopus , cx 
prognofticorum lib.ii. Vires auf em quamqua 
cx multis ceufontibas depromuntur, potifsi 
mum tamen ex pulfibus dignofccntur, autho- 
re Gal-iii lib, de curatione pcr faneuinismit- 
fionera. Et ad pra:aidcadum falutem,aut mor 



GALUGO 

tem, cf teraque antedida , morbi magnitud<»i 
ualdeiiccommodata, non aliter quam fi deba 
iuIo,onusfufcipient^, num coportaturusfit il 
iudnecne, an potius mole , &ponderc prciTus 
cafurus fit , iudicium f tatuere uelimus. Quod 
cxemplum Galeni eft lib.iii. dc crifibus . Ma - 
gnitudinem autemmorbi indicabunt partis 
Jaborantis prajcellcntia, AiFedus magnitudo, 
atque eiufdem malignitaj ex iiii. & vii. me- 
thodi . C^ui autem in hoc gencrc laudis, qua 
fi ftadio quodam fcfe exercere uoluerit , pri- 
mum teneat oportet, quid ac quotuplex ^m<; 
fitjhoc cft iudicmm , ex li>. i. epidemiorum , 
&prffagiorum iib.iii.atque aliis in locis. 
Item morborum tempora quatuor, cruditatis 
& codionis figna, falutis & mortis,& qu^ iudi 
catoria uocantur . Ad hanc partem pertinc 
rcmaxime putandum eft > mfpediones urina 
rum, egeftionum , fputorum , & pulfus,adhibi 
tis eorum omnibus difJeretiis , quas pasfim uni 
uerfosGaIcnilibros,&aIi6rum quoquc fcri- 
ptorum , muitiplici cognicione, referxerunt . 
Quia uero Gallicalucs , uel iam fadam pleni 
tudinem,utplurimum, in humanis corpori- 
bus fequitur, uei aliqua mox illum comitatur, 
qu^ morbi uim fouct4& fufcipit,hyeme prgfer 
tim, ac uere , ob id^, utriufqne plcnitudinis no 
tas,riempequ0 ad uafa, ueloiribus compara- 
ta:,iltque earum diiferentias fupponemus ad 
Galeni fententiam in libro de pienitudine, & 
eo qui dc fedioneuens infcribitur . Vtram- 
qucautemjeuacuatiorie egere,in confefTo fit^ 
cx lib, de curandiratione per fang. miC plc- 
thoram nempefangufnis dctradione, uti ca- 
cocbymiam medicamento purgante, ex lib* 
xiii. Therapeutices . lam uero deindicatio 
iiii)uscuratricibus agcndum ueniet,in quibus 
tota medicinae pars confiftit,quae a Grecis k- 
^*muT^K« uocatur , hoc eft curandi rationcm 
iriitituens . Prius uero generalis illa occur 
xct indicatio profligandorum morborum , 
qax ex Hippocratis fententia, ex contrario- 
rumufuperficitur . Hfcenim ueluticura- 
tionisprima,& umbratilis dici potcft configu 
ratf o . Nam quamquam priuatorum mor- 
borum priuata quoque fit curandi cognitio , 
attamcn , ut methodo agamus, anticipanda 
perpetuo eft uniuerfalium indicatipnam ra^ 
tio. Poft id,aufpicabimur ab ca qua prf ter n^ 
turam fada eft affedio, ut Galeai prasceptum 
obferuemus lib. iiii.methodi,ab ca cnim ma- 
xima,atque prgcipua fufcipitur indicatio,in 
qua diligentis induftri^e ratione> morborum 
illas difterentias non ignorabimus , nempc 
fimplicium , aut organicarum partium , auc 
ntrifque communiam , qui dicuntur in m- 
tcmpcrie pofiti, organici^ 8C continui di- 
uortium,horumque indicationes fumeraus, cx 
lib.oibus dcmetbodQ,& lib.artis mcdic», ^ 

cx 



BERNARDINI TOMITANr LIBER 1>RIM VS. 



63' 



tx hisqqf ad Glauconcin perfcripfic Galenus. A dicationemdocet elegancer Gal. Ifl>; viij-mc-*' 
Nec minorem cam exiftimabimns , qurfumi- ; th, Medicameti ucro capone 



,quri 

tur alaborante particula . Harc enim tamma- - 
gaa cft/taaque late pacens , uc ars medix:a cx 
catacumloagacum Hippocrate meritodici 

. pofsic:, Nam pareium affe3:arum cogaiciohe 
adempta,ac pcnitus iublaca, medicinaadco 
breuis fierct,ut fex diebus, cuilibet diCci pof- 

- fec, ii Galeno airencimur lib.xiii.Therapeuci. 

♦ ; ces . A9Fedprum-uero locorum indicatio ea 

., parcicioaeeommode fu(cipiecur,qua: ait ,alia. 

. lumi ab aftcwlf paccisxcmperameaco , alia ab. 

. . eius a;^ione, aliam a hgura , qiiaccama /icu , 
quiatam a fcafus acumine,uel iiebetudinc,Iib, 



►ponedi incerdu-iiaic^ 
fueric indrcacio,ubi unus mt morbas,ia6^d&' 
uerocontraria: coibimc,pugaantibus iatcrfe' 
fcopis,& afiiedibus, quod Gai. ofteadcbaclibi ■ 
xi. & xiii. artis curatricis. Noilri quoque fue-- 
rit inftituti,afFeftus caufam accnratepenfita.- 
re,numiila adhuc pcrmancns morbum etff* 
ciat,aucaugeac , an omninp defierit > ecenim^ 
ucalcerucromodo fehabeat,permagni intcr- 
cit. Namqax a caufa iam abolica fumicur ind* 
cacio> mucilis omnino eft nobis exiftimanda' 
lib.iiii. merhodiiquae uero a permanente & uc 
re effcdrice , maxime medico perueftiganda 



vii.arciscuratiuf,&ii.adGlauconera . Qu» g cft,exlib.dcopc.feaa. Adqu«percincreuide 



pmnia fuas prxftare uidcncur indicationcs 
proprias.Siquidem cempcramenrum^nobis in 
dicari,^q«aham ratioaefinc corrigeadi, atque 
«liiendadilapfasjfiuc reccffus lam fa<ai ia cor 
pocibus , caacundem aiccrancibus nobis pcr 
concrarium. Adioaucem ofteadic,aa fpedec 
adomaiumanimancisparcium ufus,an quatii 
dam^an unius dancaxac.;. Figura eauaciac.quo 
pa^o uacuandum ficfquod officic, ^uc uencr.em 
iiomicu,auc deiedione, ueficam per urinam|, 
cerebrum per aares,aque alialimili modo.SiV 
tusprxmanilrac, quomodoaaferenda fit no- 
bis incemperies {blidamm parcium. rurfus ma 
lorum fuccorum uitium >iiuc perfumma cor- 
poris. fueric iacempcries.,"fiuc in pro£andum 
coada. Seafus acumiai,facile indicacpatien- 
tem parcicalam diiTolui ui medi-camancT,. uti 
$sgre,qu2: recufi eli: feafus , Pcastcr auccoi has 
indicacioaes,noaitemeas-afpernabimur,qux 
fummeab ambieacenosaere, aecace, uicas ftu- 
diis,coafue:udiae,regioae,anni parce, &con 
ilicu£ione,tumipfbatfedus. cempore. Scdgc 
heralis,acque una fueric horum omaium indi- 
cacio,uc ea deiigamus , quac animaatis nacurse 
maxime fint accomodaca, fiue ea cibacia fint, 
fiue medicamenta-,]ea omitcences^^qu^ his 
omainoaduerfaatur. Addeadf eciamills fuc 
rint iadicaciones , qug a.faculcatibas partium 
defamuncur,nam hsc plerunqae caracionem; 
cercam.ftatuunt,aiiam atque aliam iibi uendi 
canccs,Iib.iLad Glauc. Qaia uero ociofa eft 
Qmniao,acqucinuciIisparcium corporis indi- 
cacio, fi pcrfefola fuicipiacur, cicramedica-. 
mearorum cogaicioncra , cum haud fufficiat 
ad morbos tollendos,ob id fummopere eft^am 
pledendaiacqucomnibus numcns abibluta,: 
predicanda, iibi eam cum mschodo mcdica-*- 
CicnCQrum ccmiuaxcriraas,auchore GaUIib^^ 
xiii.Tiicrapcac.Porco neque remediomm con- 
fererium iadicationem foliraorbo rcferemus' 
acccpcam, quandoideraaffe5:us eoruraracio 
ncm cuariecubi in diuerfis partibasiiifapia- 
tur,e«Iib.deopt.fe^i.<;^inimoa nacura pac 
tis affcdie .rnulciplkerad^mrni auxilioruniia- 



buncur illa qn^cGaL confcripfic in arceparaa , 
ubi fublaca caafa,morbo reliaqai unic^i indi 
cacionem procaIit,uci duas^fi caafaafiaeric . ' 
Scd nolim quemqaam purare,me nimis malra 
acculiffe dc iadicmoniixiSy cum eciam ia re 
llimme necefiaria breuisfimus merim , nepro- 
poficamcompendiirationemperuercam. Id 
noruncqai arcem medendi proficencur,ipr£fei? 
tim eam fcdantes , quf a piirifsimis Gricorii 
foncibuscmanauit . Etenim nihii in cota arce 
prasftabilius,ac omni iaudis gencre digaias ex 
cogitarc poiTamus^ hac una deindicacionibas 
difpucacioncfi fexcenca Galeni loca perlaftra 
ucrimas . Sufficiat aatem locas iile , pW innu* 

G raeris, lib.ii.mechodi,qui habct , cacenus fore 
- medico neceffariam indicandi racioaem, qua 
tenus medendi^nethodo fincm arcis optacara 
dlcquimucper ipfam rite progredie.ices. Ccy 
nabacur& Galeaus eam defi.aicas ,appeliare 
confecucionis imagiaem, ubi a natara rei or- 
duaar,in lib. de opc.feica. Q30 in lozo , & ea 
dirimitab experieacia, oftendens quam uim , 
& digaitatem obtineat. Accedit, quod ab illa 
generaii indicacioae,qua: fempcr fumenda eit. 
a uiribus,de illaram iaftauracioac, auccufto- 
dia,alia-quoquc fubojricur de alimenco exhibe 
do laboraacibus . H«c eaim a fammo uigore, 
morbi,& uiribus f grotancium coramode fufci 

jy picucex lib. x.mecnodir quamquam micrifinen 
ci quancicas a uiribas iadicacur, qualiras uero 
. noa camab aftcdu, qaam ipfa qaoqac corpo - 
ris noibi teperie. H i s ita fe habecibus, ad pro 
poficimorbiGaUicicurationem properates i 
Eationcraxam expcrientiacoaiungere,ut per. 
noslieucrit,adnitemur,hoceft,quic de eo ge- 
nere aK>cbfiiadicationes,'pr§fagia, & aaxiliai, 
cxueteribiis,Tecentioribasque fcriptoribas , 
defami poslint,curatiuis intentionibus ds^. 
pra;henfis(utaiaat; after^mas. Affeaam 
cx fiiblatioae caufk diraoaebiraais,fublata pie- 
nicudiacfi qua fiicric, aat uenx fe^ioae, aut- 
medicamento porgacorio^, aat atroque geac; 
rc auxilii fimal,;ad iongiaqaa reaellentcs » i'd. 
oidaa dcriuantes, fi opos fuerit , pcrpaaa 
Ff 2 taraca 



6^ DE MORBO 

tamea fijppoiica morbi ma^nicudine, una E 
cumi|alentibus.uiribus, ceufcopo mittendi 
i&nguinis,cx lib.4.& i i.mcthodi.Medicamen 
to autcim purgantc uacuantes, aluum primum 
leniter fubducemas/Uiidum corpus reddetur, 
concoda educemusfoluentes, partium imbe- 

ciUitateSjCOtraria alteratione dimouebimusV 
addetur & fex rerum non naturaliam leges, in 
quibus noatam profligandorum morborum 
iudicium , quam fanitatis tuendse ratio confi. 
ilit,ex iib.artis mcdicinaIis.Quo autcm parto 
qui Gallica hic Iaboraat,{int rciicieadi, prgfftr 
tim. ubi conaaluerint, quoue ufu iit eorum na- 
turalistempenes cuftodicnda , explicabimus 
ad Galeni prgfcriptum lib.7.methodi>& in ar 
te paraa,ex qua tradicione hciie colligemus p 
omma gcneca prGcferaatricium caufarum , ut 
eas quf ad propofici noftri rationem fuerint ac 
commodaC£> deligamus . Abfolui opus fane 
quam Iongum,& ab aliis cencacum,quod fercc 
minusprobabuncalii, feducipero, haudilu 
dipfis inucilefucurum, prxfercim, cummre 
omaium loagifsima , compendii racionem , 
recenciqae ordine explicacam, excogicaueri 
inas . Vc aucem iic , placuic Galeni fencencias 
fuis locis inferere hoc in loco, ne poftea ia co- 
to opere cflenc nobis proferendar,quando noa 
ad puerosfcribimus, fedadmedicing ftudio 
ipiS, quibush3ecip{atumucilia,tumgratain 
primisfore/perabam. HEcautemnoaad- 
rnodam peruiilgata lanc , uci neque ualde re- ^ 
Goadica,apad cos qui Galeaum manibas uer- 
fantnon tamdiurnis quamnodurnis, cuius 
induftria , faoimamqae ftadium cocamarcem 
txpoliaic,3Cqaeoraauic inpofterum, prxce- 
pcionum egrcgia acqueiiluftri copia compa» 
raca * laterim dum ad fpecialia magis ac pro 
pria^mea feftinat oratio^nobis faaeat,ac bcne 
precentur Phiiofophi£E,ac Medicinx ftudiofi , 
qaorum ptjclara exilHmacione nihil mihi fi- 
ueiucandiusjfiueeciam gloriofias, acciderc 
potefi. 



7{omen mdrhiin primis fuppomnim ejfe . 
Op. 4. 

^ Vperfiaii,ac perambiciofum fore exiftima 
ii .ui,uelle, morbinomediu,acqac maicum re 
ceafere,cani id ab aliis faeric plene agicacum. 
Prarfemm cum Galcaas eos irrideac , qui no- 
minum religionem taatopere confecfcaacur > 
quando dc rebas, rerumquenaturaPhilofo* 
phi,ac nxt6.ici peritiones difterat.Suppoaacar 
itaqaenobishancIaemorcam,& qaali e ccae 
bris ad auras r«aocatam fuiffc , quod Hiftorir 
feruacannofalacis noftrac 14^4. eo faactem- 
por£>quo Galli aamcrofifsimo exercitu , dacc 
Charolo eorum RcgejNfeapolim obfcdcruac, 
Xad€ ciiim fa^um ef^ ut GaUicusmorbus di« 



H 



GALLICO 

dus {icabexercito <Salbru,qui pafsim hocgc 
ners morbi perichcabacar.Quod cu Galli per 
cipereac, conuicioqueiibi , acqus ignominif 
quodammodo aertiidiibiaommis esiftima- 
rent,morbumNeapolicanum eum magis ap- 
peliabaat.ld uero fatisample teftatus cftpef 
ucnuftas,atq,- elegans«tatis noftrg poeca,Hie 
ronynius Fracaftoriusjhunc in modum. 
Qutcafusrertimuarn»qmJyderamorbum 
l-njuetum^mclongaullipetJiecttUuifm 
MuUrint,noffra qui tempefiare per omnem 
EHropamipartimque^fm,Libi£quep8rurbgi 
Sxmityintatiumueropertn^iabella 
Cailorum irrupit^nomerufue agente recepit* 
C|prt aute hxc infe<ftio,eo qulde tepore emet 
gere,noaa faac, infueta,atq,- auribusliominii , 
Italijprjfertim^inaudita. Quod etilfuperio 
ribus f tacibas,accidiflc conlht,aHismorborii 
generibus.Na EIephas,&Mixyu'hoccft Lichc 
Itaiorii urbibus acq; oppidisigaoti faere mor 
bi per eord inicia, cd tamea ^egipciis popa- 
lisaotifsimi,& familiares ualde femper excicc 
rinccuias caufa alio iaioco difquireda eft.Fo 
mesuero hiuafcemorbi, fuic inordinata regi 
mcn uidus milicd,necaon crcbri Vcneris com 
plexus, cd merecrices quaplurimg eo loci coa 
fluxifreaCjfiue qaseftus gracia,fiue ab Hifpanis 
depulfsjob annona: charicacc,uc nonnuilis ma 
gisplacec.Id.n.ad nos,morbiqae cogaicionc 
paru fpc<5tarc uidecur.i"ac tamea^eft, tunc tem 
porisjprimu in luce Italis prodiillc,deinde Hi 
fpania, Galiia, Anglia, Germaniam, Vngaria, 
Sarmatia,|ac csceras orbis partes , peragrafle, 
poffeque iam non Gallicum amplias,fedEaro 
pa:am morbum appeiiari.Iaditio eft,quod no 
modooccidetalcmplagainuafic (^cd 6c orica 
tis partes nunc fere omnes hoc generc cocag ii 
infeda: f uat, quando Vcncti mcrcatores iiiud 
exprelTc referaat,auliibi hanc peftc fseuire ma 
gis,quam ia pieriique orietis ciuitatibus» Qvli 
bus eo magis fidem adhibco,quo ego fupcrio- 
re aaao,airam allocutus f am, qui uencta quiti 
quercmi ue^us,fyriam peticrat,aromatum c6 
portandord caufa.Quo in loco , hac luecorrc 
ptus eft, cu merecricisinfedf , inibi comcrciii 
habaiflec. Dicebac aacem,poftfai9:um, audi- 
uis fe fe nalla eo ia loco excare fcemiaao» , quf 
pcrnicie illa aon Iaboraret,efreqacibi morbu 
i5ereiacurabilem.Quodmifcr ille,fammo fuo 
cumpertcaio cil expercus, nam fguitic tandc 
haiafceaffj3:ioais,poft OKiltas cofultatioaes» 
&.aaxiliaexttaduseft . Siuecrgohic morbus 
galiicus fit aocadas,fitte Hifpanus, fiue Italus, 
iiac NeapoHtanus , ego nunc communcm infc 
&ioncm dixerim ,♦. cam iamorbem pcne totii 
peraagarit . Id quod clegantifsimepoeta ex- 
prefsitjhifce carraini bus, 
Bmerea & tantum terrarumtempore pitfM 
QQmagtsmnumfimlptmffet^bire 

AjpUe 



BERMARDINIXQM/JANI LIBER PHIMVS. 



Afpieeper U tii populos,qmqus hethpdz Sctgra 
Vifcm &^tif9nios Mtmy&iapigisom , 
^m cotmtyfpe^z Tylferis qm Ul^unfa & ^m ; . 
Efid^ms ceitsum fUutis comicatw 1 1 ^ {^of, : . 
Ceninm arbes rigity €?! pUciiisinierfiuit miis» 
VnofnmnemdesHpJ^jnporepeJiisinom>ies 
S^'4it:.y& uifortempmtertfmfegintits itnetm^. ; : . 
Qjdn etiam externos eadempittempmprimm 
'B.xcspiffefcrmt, &reliqui^: 
Neque etiam magnani uim iii eo.fAcerem , at 
morbtim,uel Pedemjuel coRtagium» uel meota 
gram,uc.I fcabiem , uel y^riol^m G%Uic$m^^ 
peilcmusiucl etiam Padeada^ram,uel alio qao 
uisnomineeum uoccmus,ut fyphilidis, auc 



6$ 



A commDda perferre<' nihilon:iinus iniuditmri 
cft hpc genus morbi, a confimilibus caufis, ia 
lucemprodirc. Aliisitaqueuidctur huncaf* 
fc(9;am fiVaa, hoc cft pcrcgrinum dTc, &ab 
Hirpanisinaejaamc>c infulis occidcntaiibus p 
qu«indi<;a:appeIIantur,eo quidem tcmporc i 
q;io italia pene omnis, Galk>rum bcllo , cxar. 
dcbat. Refcrunt enim;, coscx indis pcrla- 
ftratis , hanc pcrnicicmifl latiumpcrtuliifc, 
q,ui Chriftophorum colambum ducem, non 
tamhoc nominc, «[uam & ipfo cogaomiae, 
inaximc dignum, fecuti funt, nouaruiare-. 
ram, & telluris cupidi mili£es . Nam co qui* 
dem^injoco aiunt, fcriptorcs , regnarc fca- 



Xii>aci>^o^iTi»;, hoc.eft mal«ueneris, namcon- g bicm^.quas gallico, omni ex partc refpondct 
tjroaeriia a nominii^s petita , uti Galeno mc- I^r^terquam quod inibi mitior paui6,& trada 



dicQrum praeftantifsimo fempcr difplicuit., 
ita parum,uel potius nihil, ad propofitum no 
&:um inftitatum^ertincre uidef ur« 



^rimarkmorhiorigo, €ap. 5, 

I^ incerto eft,an hgc pernicies,GalIos inua 
ferit primum,&anteiios,an.potius per con 
tagcm,fuerit ab aliisattrada>Nam non defunt 
fcEiptores,quiferaQt,tuac temporis habuiife 
fuae gcnerationispiimordia, hoc cft bello Nea 
politano>adduntque ex humorum malitia,ual 
de noxia,irrupi{fe primum,qui humores>maio 
ttikn militum congefti fuere, partim ex ciba- 
riis infaiubribu$,& aqua: potu,& quidcm cafno 
fepiurimum,paj:tim armorum calefadione & 
poridcre,nec non nunfioac fub ccelo;,iaordi- 
iiato motu,& qurete,a€rc indebice attra^,& 
eo qoidem cadiiucrumputrefcentium fa^torc, 
maloquehabitu c<intaminato.Adduntctiam , 
Hifpanos cactcrorum hominum maxaaac calU- 
dos,atq.uc fagaces,iure belli,hoceft f^erandi 
ftadio,(iue etiam propriae defenfionis, & pr^fi 
dii caufa.cum (e longc numero imparcs Gal- 
lis cflc intellexiflent.Gallorum miniiteos pre- 
tio corrupiffe , quo illis paaem gipfo , & cakc 
permixtum exhibercnt, & fontium aquas, «e- 
nenatis rebusadhibitis interturbarcnt,. unde 
inaii&cci, ac noxii humorcs , Qrigincm du- 
xerunt, atquccxcofadumeft, uttenneom- 
nis exereitus laborari , commertioquc mili- 
tiuai interfemultiperiere, poci^amim ucrd 
CQncabica fcQrtorum., ficquc fenfim adaiios , 
acqae:rurfusaliQ$.deiacaeftinfeaio . Ve- 
rum i quod mc minus in hanc fenccatiam du- 
cic, ea ratio eft , non tofiiccre nouariittiusin* 
fedioais caaramacculiire milicwa iaordina- 
tum regimpn , & coeoadi licenciamiaat cciara 
«leaenQram ufum , miliciaEqae incommodav 
qa.ando. ha?c in caftris perpecad fpeS:ari pof- 
finc* Qui.seninicd;^ qui^oaiQj.^jigj*j^ bcl- 
l«m, &caftc«m0cationem,h«c,&auioraia- 



biliorlonge uidecur,apud nos uero fajuior, & 
cur^f ionis quamdifficillimf .Hac eandem opi- 
nionemaideturfclicitcr admodum exprcfsif 
fe pocca ipfejhoc modo . \ \ . . " 

Dic Deayqua cauf£ nobis pofifecuU tanU ' , 
InfoHtampeperereluem^numtemporeabiUo V , 
Ve6iamxri occiduo^ofirumperuenitiaothem, » 
Ex quo te^a manusfoluens de Uttore Ibero , 

Aufafretum tentarejuagique incogniu p&nti eft, » 
Aequoraj&orbeaUopofitaspcrquinrtterrasi^-. . j 
llticHamqueferunti£tersalabeperonm£s .. a 

Id morbi regnare urbeSypafsimque uagari ■. . a 

Terpetuoceeliuitio,atqueigtiofccrepauds,. :. » . i 

C eommercitteigitwrcaufaaccejsiffeputanditm^ : > 
DeUtamcontagemadnos^quspamafubipfis . . » 
VriHdpUs.mox & mreSi & pabuUfen^m . . , 

$u/cipiensjefein terras^uderitomnesi . ... . , 
Sed cn«n opinio hasc cx eo maxime di&i* 
lis,autfakera minusprobabiiis redditar,qno4 
fieri npnpoife Fracaftorios exiftiQaaf,nttoc 
fimulinfecerit prouincias , totorbisp3H:t«$,& 
popalosinaafcrit, quodillc hifcc ucrbis »•* 
itatur. ,: - t ^ 

AiueroftYitifidemobfetuatamerenmr.:-. , 
^onitaceafetidum.neccerticrederepareft ^ 

l^ifeperegrtttamnoifts,transque£qu&raui5am - , 
dntagenhquoni&minprijiasoffcnderemitttos - , 

D ?dj[lumus,atta^uqmaulUusbaBctamenipfkm - ^ 
Spontefu^fcttfereUemiprimiquetuierei > - , 
'Br$terea & tantum terrarum iemporeparu»^ : - ] 
Cfm^gesnonuttafimutpotuilJetobire. ': :.l .:.. ' 
Eieganter qaidem,& aenuftc Fracafforias,^d * 
^d verttatisfcopum , parum hascracio fpeaa-" 
te.utfaeftillis, qat.G^Iicum fuifle icalis |icr 
concagium commanicatam dcfendanc i^^ 
iaquiunt, hegaadum ciTeqacmplam extitiflc 
inlcalia, qaifpontcGallicam faeritpei^ei% 
fas,PotuiifetamenahLHifpanis ex iadisde£cr 
ri,qai Gallorum excrcita infecere,ab itlo uero 
& castetf ^ationcs, comcrcio, centu pr^fertim 
annoram ipatio,coataminata5 faerant.Ego oc 
co.putarimFracaftoriii ita uolai{Ts,utin Aere; 
&-AftK>rHm inipcccioncs, caufam referrcc , 
Ff ? iiae 



s^ 



t>E M.ORB0 



jiiieauthoritatcih eorum fecutus,qui Gallicu 
«•ByiSi^y,hoc eft popularem marbura exca- 
redefendunt ,| fiiie potius Aftrondmicar di- 
lcipiin? ftjidio, atqueamor^ , quain iilj uche- 
mentercaliebat,&profi tebatur , Qaod eius 
Syphiiides iiber primus indicat ape«ifsime . 
VeriiJio effe galiicu Epidemica affc<aione,fuo 
dicemiis.Anueroin ^ieapolitano bellofpota 
brcus iit,an potiiis delatus, illud coftater affir 
mo,n6 efle cercacausa,quod hic morbus, ipfa - 
fola humoruni perfefemalorii rati<>ne, potiie- 
i:itexcitari,magistamen rationi confentaneii 
mderi,ti t poiuerit ab Hifpanis , concagio de^ 
fcrri Neapolini,ca:piirequein Gallicotfierci- 
^u fguircutpote maiorcjac numerofiore, Hi- ■ 
fpano, forte etiam licentifjdelitiiique maiori 
bus dedito, quodiure & confuetudine bclli afe 
cidere folet,his prsefertim^qui hoftc^ pnmi in 
iudunt, atque eos omni animorum ftudio , & 
impetu aggrediuntur. 

^n GaJUcus morbus (it , nfctse. - Cap, ^. 

NOminum & originis rationc cxpofica, no 
inutilis quscilio al:,qua qu3eritur,an mdr 
bus>quemGaliicum uocant,reuera fit , an p6- 
tius commeatura aliquod fic Medicomm re- 
• centium.Noncecte.lunc quxftionem trada 
niusjUt m controucrfiam ponamus ea , quae Ivt 
ce fui perfpicua fiint,cum nemo follicitus, an 
xiusq,- cfledebcat,aliis fempcr uericati aduer 
lantibus,quod Ariftotcies ipfe in Topicisdi- 
- ccrc folebac . Etenim qui fenfumnegat, 
fenfus pocnam darc tcnetur , neque firmum 
faabet cerebrum •, qiii ratiocinationes fen- 
Ihi mdetiirantcponere . Idautcm pro- 
ponitiiri ut demcntia eorum nofcatur, qui 
tebus(pzantumuis manifeftis ,& notisita ad- 
ucrfantur»utParadoxismagis,quam prolo- 
loquiis oblc&eiitur . Dieunt itaque nonnulli 
. haud cxt^e Gaiiicum morbum , fed eiTc no- 
'. iftrorunii hominum illufionem quahdam^Mani 
, iquodGaUicum dicimiis aiuntefiediuerfasaf 
t ediones,quibus «tate noftra, corpora corri- 
piuntur,fortcobdeprauaram umedi norma , 
& rationcm noftra: tenipeftatis]. Quafi quod 
fiiperiorum astatum homines , nihiiaduerfiis 
tuenda:fanitacis prgccptacommififfent, imo 
bmnia ad unguem fcruafTeat , nihiluolupta- 
tis, aut fcnfus perccpifrent, fed continenter, 
&'modcratcfemper uixiflcnt . Quod fi dicere- 
liolucriht , ridicuii erunt.putandi , cum Gale- 
hus-affitmet fa:pius ia iibris Therapeutices ho 
mines fui temporis cotruptifsimam habwiife" 
uiuendi rationeni , detcfteturq; romanas fux 
«tatisc2has,comefiationesafsiduas,compo- 
tatioiiescrebras, Vencreos c6grei!us imiumc 
tos, balfieorum freqiientiam , atque alia quat- 
Satyrieis fcriptoribus laborem- iniunxerurtt' 
fcalcdkettdiiatqucobicft^andi» Vcrumcora 



GALLICO 

E rationcsaudiamus . ^iqiiisinquiunt,capilid' 
rum patiatur dcfluuium , Gailico laborarc 
creditur, cum tamen AxaTtm ttv , aut 0<piA{Fiii 
hbc cft Vulpinam,autangumeampaciacur, 
aliam capitis afFcdioncm . Si ^unimaca uoca 
ta,hoc eft tumores pcernacurihabeaCjpfedo 
themaca ipfa paciaucfieacomaca,autMcIiceri 
des,uei;aliud his fimile necefle eft.Si pudedoru 
crofioiiem & carie infeftetur,iam morbo iabo 
rdt, Hippocrati, et Gaieno perquam noto, cu 
Hippocrates pudcndorum aiFedionem, intcr 
casreponat,quat a:ftiuo tempore fiunt. Si. 
dolpribus excrucictur paticns,qur ad articu- 
los pertinent,cur articularis afftdio dici ilia 
nori pofsit ? Efi|it3que;de Gallica lue contcn - 

P tio,deomnibus§gritudinibus inftrumentaii 
buSjCt in intempcriepofitis,& in continuo fo - 
luto,eonfiftentibus , communis controucrfia. 
Nihil enim accidercaflrerunt,afFedishoc gc- 
nere mali,quod apud uetercs non fue rit & co 
gnitum,& auxiliis interdum curatum . Qni fi 
n«n facile fuccedat eorum quf dicta funt, cu- 
ratio,ut euenire foiebat antiquis , id fieri con 
tcnduntex mala uidusnorma,temporibus no 
flrisobferuata. Adduntetteribile , atque 
horendum hoc Gallici morbi noraen fuific no- 
tamimperitia Mcdieorum , quam aftu , & cal 
liditate reperrum ,quoniam cum ^gricudinem 
ueteremauc illisignoracamcurare nefciunt • 
ftatim Gallici afi-erunt argumenta,dicenccs > 

Q asgrotumipfumAlpestranfcgifTe, cum rcgc 
Gailo conf^deratum efle,;miiitiam]tran(alpi 
na exercere,acqjaliis,nugis fcxcenciSjfarCxcpgi 
tacis faciseorii dignicati & iudicio cofultu eC 
fc cxiftimant, fi propriam ignorantiam,alioru 
Culpa,tanquani uelo operiant,aut in aiiorum 
crimentransferant,q uod illi medicac artis au 
xiliis,confequi minimepofliiat . Quod G. forte 
obiiciacur afledio in puero,autpuclia,aut uir 
§incinta.Stz\ ilii inquiunt, Medicos ftatim 
miifcratione quadam excitata , profcrre id 
nlorbi uel a parentum procteatione f luxifse , 
ueinutricis la<fte,uel commercio infedi,uel 
aHa quauis commentatione adhibita . Ne 
que obftare cohtendunt, quod hic morbu^ in 

jT muitis cutari non pofsit^fed eos ad rogum ufq; 
infequatur,cum dicantjCt alias extare a^gritu- 
din^s &ipreflas,& infolubiles,quales funt,Po- 
dagraiHedica febris,Afthma,Comitiaiis mor 
bus,Articulorum dolor,infania . Infania co 
runi profe<5lo eft, cuni ica dicunt . Nam . o- 
nVtamusomninouctum cfle , cunda huinfce 
morbi fjzmptomatafuifle ueteribusjHippocra- 
t -,Gaieno,Paulo, AetiP-,oribafio,Rafi, Auiccu 
wx , &.aliis,plenecPgnita,hoc eft cos nouif- 
fe.;,.Dolorcs,Puftulas,Cafum piiorum, Capil 
lorftm defluxum , Tumorcsj Carics,Bubones^ 
Ca-ilbs^Exanchcmiata, erofioncs^f^redines, A co 
t€ss,j&-reiiqwo5 huius Pr iticipis-fatelliccs, quis 

tamea 



BERNARDINI TOMITANI LIBER PRIMVS. 



tamen eft,qui non ui<leat hiinc niorbam conca A 

gio,& commercio orciim habuifTc ? immo & 

in prxfentii eadem de caufa fieri,atquc foue'- 

ri,pra:fertim exconcubitu, Ven^rifque com- 

plexibus? Fioc autem,cum antiquis ignotii fuc 

rit,patandum eft^mnino, horum fymptoma- 

tumcaufamnouameffe • yinoua'cft],Cquia 

nunquamaudiripotuicex concubitu pafsio-* 

nes illas fieri,ucipfi eciam fatentui-)nouuserie 

quiindeproucnitefFedus,cum effe<5tus fem- 

per caufas irifequatur, noui nouas,uti antiqui 

antiquas.Effedus autem qui a caufa fit morbi 

hca,nc(:efre cft nt fit morbus , prajfcrtim cum 

proximcadioneslgdat ac uitiet,igitur Galli- 

eus eric morbus nouus,quem in Medicorum m 

fcitiam,auc etiam fagacicatem transfcrunt, B 

Quod uero hscc jnfe^aio contagiofa fit,prarter 

racioncs aho loco dicendas,pr2cer communc 

dmnium teftificationcm,qui de hac ipfa re co 

jpiofe , praster innumcra excnipla,quac ^p^ira 

ufarpari pofiuntjhoc uhum quod didurus fum 

iuenes meos , ftudiofbs prgtertim , aecipcre 

uoIo,ac frequenci memoria repecerem,ut illis 

ftudendi pocius occafionem praibttat, quam 

cum fcorcis diucrlandi. Rcsautem. fic fe ha 

bec.Iuuenis erac,a:Utis 2s.annoram>tempera--« 

turx fanguineac . corporis;,dcxteritatc , &t 

uiribus uaiidioribus prxditu^^qui ftudiorum 

caufa Patauiii uenerat,uc philofophianiprofi 

teretur. lam inftabat ^fcenfionis- feftiim i 

quod Veneciis omni genere pulcherrimaram 

rerum celcbr^cur.' Ab amicts inuitatnr, fta- 

dio uifunds folemnitacis. illepecuoia-a^^ 

gefta,Venecias ic^ccerficur 2rfocio4Jt paclla 

mirifice fornaofam & ckgantcm fec&B.adeat, 

Recufatille ,,iit erat omniuicae candtMse ^ 

probicacc praf ditus,alcer uero.recnfantcm-in 

crepacquod Galius non cft>fcd capo ^ <h'tit(^* 

cum indignum cfie,uc inccr fcoiares numerai- 

ti debeacllie fc uirginicatcrit adhuc feruare 

afrcrcbat,c6tra alius irriderc ccpit talia profe 

rentem. luuenis uero,ut eratingenuiis^aepu 

di bundus, ueritus nea (ocioilinderecur,ad 

fcortiliuni accefsit . Erat meretrix perpuU 

chra,^ omni generc delitiaruni referta, cz 

pitquc ilii blandiri,& crebris ofculorum rcpc- 

titionibus,iuucncm ad Iafciuiam,& concubi* 

tumexcitare . Illcnaturejftimulisagicacus 

inccndicur,& puellam tandcm comprimit.Ve 

rum ut eratiae?^eTtu's,8iticreaujdia pecfu- 

fus,feme I tancu'Meretriculam'a^ouit,uixq; 

iila attada opus abfoIuit,confeftim indc rece 

deiij; Scquentr dic prarputio dolerc coq>i«i 

iile nil cogirat . AIia:ucrQ.dieindo}uicma 

gis,tandcmadfpicicns;uidctieuenw|ijandam 

erofioncm,inalteraglandiilat;parte am m- 

jborc, inde cariesadnata eft; : J>iiBhu&i4.tra 

-fiOiis Biiboin fismorc fuperuenit,openi mcdi 

cam inypidTac . , McdicttJCarkoifsiaavBlto 



67^ 



nem pr^parat ad,incffi6hcm-,incidituf taa 
dcm , fabinde exquifita rationc cxptif- --. 
gatur lenientc pharmaco , prfparantcccfol 
uente , faaa quoquas (icrie iecorari^ Ccctio 
ncfanusdenique et faluus iudicatur . Ilic: 
{kndiis operam nauabat , de Mincrua porius 
quam VencrcfoUicitus, \bi uero mcnfes tres^ 
prxteriiffcntjccepit dolcretotus fecundutn ar 
ticulo$,& depilari, cx quo.fupercilia , capiiii i 
&Jmcntilanugo tota concidit, fadufquccft 
deformis,macer,Iiuens,pigcr,ad motioRes ine 
ptus, mceftus,gcmebundus,&.ad omnes adio- 
nes iitipotens, cum tamena:tatis,ac iuuentf 
florepotirctur.. lllc uero falfam periiiam *. 
cuiufdam Medici confiiio accepit , menfc ft^ 
brnario , quo gcnere auxilii mitigatus cft dft 
lor,nonfublatus. Cumquemorbi radicesai- 
tiusccrneretinfixas, altcrius.Medici confilio 
decodumGuaiaciafTumpfit^circa ucris dimi 
dium,quo plcnej curatus, & iudicatus cuafic . 
Dicatraodo Paradoxorum dcfcnfores,anhie 
morbus/ab hac caiifa emanans , fi cx antiquis 
afteaionibus,an nouus,& inauditus^Si nouus, 
cur in falfis eorum deliramentis pcr fifiunt ? 8c 
medicos damnant i fi antiquus ,cur Galcnus, 
& H.ippocraces^ui mittimaqu3fque,ceu.^c 
giimorborum pidores conJedantur,atqac 
cxprimunt,non hanc caulam tctigere? Kam fi 
mdcrimusjlibros Galcni dc fymptbmatttm & 
motborum caufis,deq,* horom difterehtiis, de 
5c locis patientibus, de iudiciis, de temperamert 
tis,de facuitatibus nataralibus, de fcminc, dt 
mcdicamcntis iccundumjoca, nccnon & fccii 
dum gcnera, nihil profc^ cognofcemus* 
quod ad hanc iafciaionem ^fpe^^rc posfit . - 
Jdem dico & iii commentariis Apiiorifinorui 
acutprum.prognofticorum , & cpidimioram . 
<^odfiaducrfariicafum ncgaucrfnt,&fen- 
■fum, iam indigui crunc , ut cum illis congre- 
-diamur,ima punicdi criit potius fupplicio/eri 
fus. Nara cogendi.efrcnt,ut cum merctricc, & 
impura agetes,tandem fero {aperent,& ab e» 
rum ignoranria aiiquando defiftcrent ^ . 



I> 



Un GaUicA infe^wf^t Tdorbus propriedici dthett 



jpRoxima praxedenti infania cft, corum qui 
hanc ipfani aficdioncm ncgant cfTe de 
gcnerel morborum . Eorum maior.mio 
cft^ morbus cft,ael ininpempcricuei in fijln 
'tacontiauo,.ueliaorganicis p.arabos confii^ 
ilit,nalio cxliis modo confiftit , iccirco mor* 
km% non eft, AlTumpdo cx his conftat , quar a 
<3aleno in iibris -"nicrapcuticx arcis confcri- 
butut,n6.n.morbus cft , qui fub ca partitiohe 
iiacotinetuhJC^. ucro Gallicus morbas ho fit 
iCxiIlisaltcr,ca-perfuafione cofniiianti qd nnl 
^sitabec c6fiflcaciidetermiuaca*acpfffmita, 
' " Ff 4 in 



€% 



t>£ MORBO GALLICO 



in aliqiio hdrunt ttiu gerieram,quod omnibus E 
aliis affc<9:i(>nibaseontingic.Nani/i tempera- 
iiiffnciaitio em.anaret,cuitumoreSj& caries, & 
bubones et defluuia piloru induceret^fifolutio 
efseC[continui , quo mddo,in quibufda>abfq!ic 
ulcere , & doiore fieret , fola intemperie ? 
Quod uero non /it morbus in indeccnti confor 
matione parrium,numero,magaitudine, aut 
compofftione,id omnium confenfu exfeco 
flat,nequcdifquirenti ullam negocium facef- 
Ht . Oppofitum ucro diccndum uult rei ue- 
ritas i Nam fi If dit actiones,non modo iilas 
princ!pes,quf funt uitalis, Animalis, Natura- 
lis/ed etiam mcmbrorum proprias, fequitur 
tit motbus fit dicendus,fi uera lunt quf a Galc 
»0 traduntur librofecundo Artiscuratiuj. R 
Neqj coru audienda eft opinio,qui dicut>^Gal 
iicu effe morbu copofitu ex omaibus his,: qua 
nia fidicat,neccfTariofieri,utlaedatomncsd£- 
iftas adiones fimuUdfaisu eH:,&experientix 
contrarium,cum non iffmper id uidertpofsit: 
$j uero compofitum , &con3nmneme{reenm 
iicHnt,ea de caufa,quod poteft ta in partibus 
fimilaribus,quam difsimilaribus rcperiri,ian:» 
xion.nxagis eum compofitum facicnt,quam fic 
ipfadeftiilatio,quf ob uarias aftionumle- 
iiones>&.loca noftri corporis, poteft diuerfas 
fortiriappcilationes,quod tamen ipfi non ad^ 
inittunt.Nos uero.dicimus,GalIicum cffemor 
bum in intemperic,(quf uero h^ec/It/uo loco 
tradetur)conftituendum , adquampofteafe- ]p 
^i poffunt lafiones muitx partium noftri cor 
poris fimilarium &4iifsimiiarium»fiucob inte 
}>eneimodum,& rationem,fiueeb fufcipien- 
tium memfarorum praeparationem,moliitiein 
zjicinitatemy &.ipfam etiam imbeciBitatem. 
JEftitaqueGallicus inter morbos nonfbium 
reponendiiSjUcrum etiam.in Arce ipfa,& fum 
«10 nduti faftigio cofiocandHS,cum regaiisaf 
fedio' fit^jA/x.fis; cteninl & crudeliter a- 
git,cum.omncs acliones lcdcre pofsit,cHm ho 
tnogeneas^arque eterogeneas:partes uexetjCii 
tam muitisaccidat,ac demum cum tor, taquc 
iiaria fymptomata illum confequantur,habc - 
atque caufam unde fiat,quap alibidifquirenda 
erit. ItaqueadGa!eniimitationcm,hocmo- H 
doniethodum exerceamus, Hxc infedioma- 
hifefte, acproxime Isdithumanicorporisa- 
^ionesjigitur neceireeft,€am effe morbofam 
afFe5:ionem,ac uere morbumappellari.Quia 
«cto morbusomnis,afredus eft ia corporena 
turali , ob id caufam habeat omnino eft neccT 
•farium,cum omne qaodiit,unde fiatcaufana, 
■'& originent quandam teacat Galeni ^ecreto 
libro primo TerapeaticaBi^RurfusJcum cxperic 
tia,miniftroqae fenfu nidcamus,GalIicam:in»- 
f ectioiiem,piurima.confeqi^ accxdentia,necer 
' fe eft>ut dicamas,cam.faa habcre fymptomata. 
Jqa^iito aa ttmbrg,& eaattttiafequancar» 



Suntautem intcracci<lentia,potifsimum ena 
meranda ha:c omnia»Doiores,^cores, Gum- 
mata,Vredincs,Verruca:,Calli,Cruftiii2,pcti 
tium cafus,Proflumumpilorum,& capiliorij, 
iichen€s,Rhagadcs,uIcera,Tophi, ofsium ca- 
ries,Puftula:,Papul2B,Bubones,Gonnorrhea,pu 
dendi erofiojatque alia de quibus uberius tra- . 
^andum eritjcum.res, atqueufus poftulabir.. 
omnia autem hatc a mcdico primae ciafsis,hoc 
eft ratioaali,funt diligenter tractanda,pr^feF 
tim uis,& natura morbi^quod per eius conue 
nientcm difinitionem , facile confequcmur ^ 
cum definitio ca rcs fit, qus eflTe uniufque rei 
explicat,fi Ariftoteii inrefoiutoriis , & Gale- 
no in arteparua, fidem adhibemus.Id,n.perti 
netmaximcadcam qufftionis partem,quam 
TsTiiVi idcft quod quid eft,appellant. 



- QgiT rathne,drmethod0ttenendaftinobis dt 
fimtioMorbi GaUicL Cap. S. 



QVamqttam Ariftotcles affercbat irt poftre 
misrefolutoriisjuiamdiuifiuam nihii coa 
cludere. exnecefsitate , idem tamen platoni 
affentiens con fta ntifsime affirmauit,eam fum 
mo ufui,incr€dibilique utilitati eife, in colii- 
gedis partibus difinitionis.Na genera eogruc 
diuidentcs per diftercntias,ea omittimus, qug 
aliena funt aoftro propofito,& ea tantum af- 
fumimus,quf opportuna funtjficc^uc certis 
gradibusproccdimus,ufque ad AtlTO/jLov hoc 
cft indiuiduamfpecicm.Quodfi conlticuen- 
xla fit Galhci morbi definitio,primum fub quo 
generefit collocandus,difquirendum eft,dein 
dead alia procedendum. Cum autem Galli- 
cus fit respreter natura m,quf uero hniufmo-*. 
di funt,uel fimt morbi,uei caufx,uel Sy mpto- 
mata,morbi autemfunt,qui deprauant primu 
•actiones,igiturcuGaIlicusprimum uitier a- 
ctiones,neceffe eft ipfum fub morbo contmeri 
tanquam fub communi genere.Priufquam au 
tcmadcftcrapergamusjExHipp. & Gaieno» 
fcriptoribus fumma fide dignifsimis,n6;nullaj 
raorboru dififcretigsut tenedaf ut cognofcamus 
ad qua iiiarum potiusfit Gailiea lucs referenda. 



- ' Horhorumquitdamdifferemkihmpropefit» 
apprimc utiles Cap» 9» 

MOrborum plurimas extare diffsrentias , 
apeftifsimedocuitGaicnuSjCum in com 
«lentariis Hippocratis, tumin his, quse ex 
-profcfTo de hae rc confcripfit * Qa^ uc* 
ro zd rnftitutumprasfens faciunt , hzcU 
*tot func ^ Alii enim organici , fiue 
iaftrumcntales *' Ho^caatur » ^ ' «ulgo offi- 

ciales 



BERNARDINI TQMITANI LIBEK PRTMVS. 

A 



ficiaIcsdJdi,qaoniam inftrumertU nataraiia 
hiagnicudine, forma,compofitione , dc nume- 
i^o uitiartt,quibus partes noftricorporis>qa3e 
Grgcis dicuntur opyctv/Kx /^t^ti , feu dtsfimila^ 
pes,afiiciuntur. Alii extancmorbi^ qui in inte 
perieGon(iitunc>&pafces deprauanc fimila- 
res, CiC didti qaod amorbofa inccmpericortu 
habeant. Prxter hoc fanc iili, qui in foluco c6 
tinuo clfe dicficur, quos partes ta oWo^ip^;, 
hoceft {imilafes,quam tVtaoyiyaiuocac^^ feu 
dirsimilarcs fufcipiunc, &ob id conimunes 
cciam morbi a nonnuilis uo<iantur. Acquc h^c 
necus eft -, & crica eorum parcicio . Rurfus nc 
que ilia pf .«cermiccenda ell diuifio>qua habe- 
musmorbum alium efle uniuerfalem, alium 
parcicularem. Vniuerfalis eft, qni omnes cor 
poris partes afhcit , uc Febris, quamquam-de- 
terminatum ac cef tum habcc membrum , in 
quo relidecj&eilcor. Aliifuncparciculares> 
quiduplic;csfunc,uel cnim uni tancum parci 
congruunc,nonautemalii,ucophcbalmiaique 
oculieft,ozena narium, cinnitus aurium,po 
dagra pedum . Vel pirce.moccupanc.inditre- 
renccr corporis,uc abfce{fus,u!cus , uel alia hu 
iunnodi. 5"unc & ex morbis (implices alii , qui 
unicam caufam habenc^alii compolici qui pla 
rcs. Simplex cft, cxquifita tcrtiana , quse a pu- 
ra, limplicique bi\Q efiicitur. Compoficus ut 
«onpuratcrciana,qu.T caufam habst bilem 
>cum pitaica permi.\cam . Cum uero plures 
morbi inununl coeunc, uc febris quartana,cu 
fluxu fanguinis pera!aum,compIicatusmor- 
bus dicecur ma?is, quam compo/itus , quam- 
quam hxc nomina incerdum uicifsim conrun 
^uncur. Rurfusex morbis func qai acuti,& 
qui diucurni Udcencur , icem qui pcracuti. Pe 
racucifunc qui poft qiiarcii diem , uel pauloul 
tra,non protenduncur. Diucurni uero,qui cer 
minum acucorum cxcedunc ,menfurantur& 
folis motu, hoc eft annoru numcro . x\cuti du 
plices funt,uei fimplicitcracuci,uel inccrcide 
tes uocaci. Priorcs {lint,qui xiiii.dfebuscermi 
«ant>'incercidentes uero,qui ufq; ad x.\'xx. pro 



<59 



ma,in uecerem canfam rekram , in libeHa:de 
segricudiuibus noftra: f tacispiopriis. Vcrum 
nuncdecxcmplis uolumuseffc ualdeanxii. 
A ! i is item uidccur morbos cx eius accate tri- 
fariam diuidi pofle, quoniamaiius cft nouus, 
alius nouifsimas>aiiusanciquus. Nouum uo- 
canc qui'annorum centum fpacio conci— 
necur,nouifsimum qui infra cerminum hunc 
in luccm prodiic. Anciquum qui faeculi fpacifi 
percranfic,cx quo ortus eft, aut ad auras reuo- 
catus uidetur,cum ancea latu-iirec,' Addebac 
Galcaus in iib. Epidemiorum, cxtare morbu 
communem (communem autem nolumus hic 
illum, qui partium corporis relatu uniucrfa- 
iis cft, ut febris , nam de hoc genere facisadti 
eft ia praecedentibus ) qui pluribus communi 
cariioiecut cum multishominibus eandem ci 
«icatcm, cei regioncm iacokntibus eodem 
tempore adaenit iqumantia,uel cofta!i$ paf- 
fio,uel arciculorum doior, uei itemaliud. Vo- 
catura^tem hicmorbusab Hippocratccom- 
mutiis, a Galcno ucro popularis, qucKiiam m 
muitis habet communioncmj &uulgo paf 
Cm craSatur , nam & epidemialis a&aio^ft, 
qu£ %uit in populum. Eft & morbus alias,qui 
ex eo quod <nro|x SSjy efticicar, ob id etiam {po 
ra^icas dicitur , cum eadem regio, alio, at^* 
aliogcnere morboriim laborat, ¥.G. hic pka 
ritide, iUe angtna,aiiu$ fluore aluiEx commu 
nibusquidamfunt^qui iagitcr,ac perpettid 
rcgioneminfcftant,uc Mcmphiticos pcftilca 
tia,coatra aliidcfinSces fum,Ht fi asftatis tem 
pore, alui proflauiolafeoretb«c re§io,<|uo4 
appietenteautiimno,ael hyeme foluatur. Altc 
rias uero gcneris commancs morbi , endimi 
ct& eadimiaicsuocantur ". Quoramcaafas 
Hippocrates uult cfte aercmjocum & aquam. 
Atqae hi funt,qui perpetao rcgiones, infeftat 
ob aeris,& aqu^ deprauatam confticucionem, 
qaac femper eodem modonaala fe habec. Qui 
ucrononCemperregionem uexaat caufas ha 
bcnt deftnentes , hoc eft aerem , aquam, & lo 
cum,qua: non femper noxiara habeac coafti 



ducuntur .• lanae circuicus fequsacesj t Galeno ^ tucionemj & modum, Ccd ex accidenti altera 



credimus, iniibris quos de iudiciis,& iudica 
toriis dicbusconfcripfic. Morborum eciam 
difterStix effe poiTunt, q^ alii peregrini funt, 
& inuedi,alii germani & proprii\ut clephan- 
tiafi$,qua: Egipciis propria eft atFe^aio , nobis 
autem c6municata,percgrina dicipotcft.Ac- 
ccdit quodmorbusaiiuscftnouus acrccens, 
antiquus alius. Eft eaiai antiquus omais, qui 
aueteribus co^nitus fuit fcriptoribus arcis 
m«dic«, uc <^{(si% , (iue cabes, coftalis dolor, 
caiculus renij. Nouus uero, a ucceribus ignora 
tus,cuiuscaufa abciidc difcuTa no fuic , neq,- 
, attcntata curatio^: ut maculg illg aoftri feculi, 
quf pcftileaces febres cocomitScur, papul« & 
petrculg auigo didae, quaqua ego hoc f^mpCQ 



ta fuat,atque hi funt,quos Hippocrates & Ga 
lenus epidemiales uoca nt . Qm ad anni ccm 
porarelati,quadrifafiam poftea diuiduacur , 
nam uei xftiui funt,uel uemi,uel autamaaies, 
iiel brumales. Epidcmiaiis morbus,dapiex ec 
repcritur. Quidam mitior«ft,quidam &aior. 
Mitior,uc £i tuslis, uci f^^bics , uel lippitudo , 
cel aliud fimilc,populumiauadar.Sguior auce 
cum maior pars la.borantium extinguitur , ac 
ia peftileatia cotiagit, in quo maligaitas qo^ 
dam coafpicitur,& coatages . Atqae hx fanc 
morboram 4ifterentix fupponeadx nobis,dc 
ligeadf mo4o fiiuc illi^qa^ad ippofica noftra 
iped^are omni ao aidccur. Ica.a.fiet ac que^^cf 
afte^iQnis uim, & nataracomode teo^inas. 

Sub 



70 



PEMORBOGALLICO. 



\^ ^m^nfire mrhi cetUineatur Gallica in- 
- femo. Cap. lo 



>iVfnGallicusmorbusnon lemper efftciat 

>-i.folatione cQcinai,]profedo dici nopoteft 

m {itLafedio]in diiToluta unitatc CQafiitens.Af 

ruOTptjo-expcrientia apertifsime cofirmatur . 

Qupd uero neque conformationem» magnitu 

dinemiie, neq; nnmfcru, aut copoiitiotiem ne 

ccfTariouitietj id perfefetnanifeflum eft,quo 

circanequcmorbusorganicus dici poteft. 

Quiauera Gallicusmorbushabct fymptoma 

ta*qaaj perpetuojntcmperiem confequuntur, 

iic.paalo poft; oftendemiis>hinc ex iuppo- 

/itionc co..ncludamiis,effe morbu qui intempe 

rifisaoxia eft, ^ deprauata. Atque hoc eft pro 

xfmum geausGalUcijintempcries fcilicet,Ne 

quehocdixerim.iUt uelim definientesuti.da 

plicigenerejnam proximam genuSACcipk»r 

duin eft-, rc^risotum ^utem foium cognofci dc- 

beCjUt/ubilio.proprium magis deiigam^s. 

.Qui.n.definii; tei:aariu,,.diecbat Arift. h\ vcCo 

iacoriis, no iguor.ar^enus remotu,hoc eft qul 

tum: illiid.tii in deriaiti^ne; nojaifamit ,ied 

.proximum,:hoceftN:imer.um. Item Auicen- 

flafebrem definiensaieba.i;, febris cft ealor.ac 

cenfus in corde &c.progenere calorem ufur-^ 

panSiCU.m proximum fi.t> non aurem dicebat, 

febremefte morbum,qui calor eft accenfus ia 

xorde. Nam-genus remoruni fupppnicuc , & 

poteftate in. genere proximo eontiaetur .. 

QuQd fi zdiVL ucniac in ufu,debct r^^ftius in de 

finito afliimi j.quam m definition^ collocari.. 

Nam pot^ratdieere Auicennajfebi-ilis mor- 

bus eft caloracceAfusi.Pi.corde S:c. Sic deiini' 

mus morbum articularem, morbum coftalem, 

^&morbumGailicum.. Namomnes fcriptorcs 

ita appellant,& definiunt, ufarpantes particu 

.la iliani morbum^cum re definita . Concluda- 

mus igitur,proxim^rei noftrf genus efle .inte 

periem.quae prior erit <i^uitionis pars, atqa.e 

.hxc iufnciant deprima morborum diuifione. 

Si aute quacratur an fic morbiis corporis parri 

buscomparat.us,uniuerfalis, uel particularis, 

<iicendunieft,ea£n eifc particularem, cum dc 



: neque etiam xxxx. fed;longe amplias protcn . 
ditur, hinc eft,ut diutupnus fic morbas uocan. 
dus,nonaucemdc genere acutQrum,nequc 
minus ex peracutis. Nunquid uero f iVo?.i»pc- 
regrinus fic,& nobis inuedus, an pocius fpoa 
teorcusin Icalia,profe<5todubicacio cO^di' 
iTcusfionc digna .• Inclino camen in eam partc 
ucexindisfit delacus communicatusqae,co-. 
quidem tempore'j quo Hifpaniillumdecule- 
runt, &,Gallicum exercicum, Neapolim obfir 
dencem,infccerunc. Conftac enini indis hanc 
fgfTe communem morbum, acque illis naciuum. 
Si uero ambigac quis,nunqaid fic nouus,an no. 
mfsimus,an anciquus, profecto dicendum eft, 
eum non efTe nouifsimum , cum iam ff culuni 
repleac:non.itemantiquum,cumHipp.&Ga 
leno fuerit ignotus . Eric itaque nouus , quia 
annorum centum fpaciam non pcrcranfit, Po 
ftre.rao qam neqae aeris aitio,neque loci, aac 
aqaas malignitate noxia producatar, necefTe 
efljUC neque iile endimicus morbus fit, neque 
epidimicus, (utnonnullis uifumeft) ncqac 
etiam fporadicuSjfiaediiTeminatas. QuQcir- 
ca inter morbosilloscommunifsimosuocatos 
noneftreponendus.-cam determinatum uir 
fcas habeat in quo refideat, iecar fcilicet & ue 
nas, neqac ab clemenns, fed a fola contage or 
tam habeat . Per communionem tamen affere 
dumomnino eft, Gallicum diaerfas partes no 
ftri corporisrcfpicere, nam ofla,cutim,&.ian^ 

\ .<auras impetitjitem capat>thoracem, pudca- 
da,psslingaam,&palatam uexat, interdam 
pulmones, & uentricuium, quaram parcium 
(communis afFe«SiQ abepace^emanacceu fpncc 
primo,& prsecipuo infectionis. Neque eorum 
fequor opiaionem, qui dicun» Gallicuni efTc 
D&iAay morbam,hoc cft incerti generis, qaor 
niam faapte nacuraoccaltus eft, &ambiguas, 
cum modo folatio continai , modo intemper 
ries cflc aidetar . Itaqae ob hanc caafam , ua- 
-.gum,& errantem morbum eum appellant, d.i- 
uerlis ei us accidentibas,& noxis adduciijquas 
humano corpori afterre uidetur . . Qujnimo 
pofthabita rei natura,ad fabulas uergant Poe 
taram, cum tamen in re maxime feria loqai 



terminatam, membrum occupecquod epar ef H ,;<ro$/x.to5 debaiiienc , cum qaafi Procheam,ael 



^fe fuo locodcmonftrabicur.-Iicet eius fynipto 
maca uariiscommunicari partibaspofsint no 
ftri corporis, acquc ea ratione fieri quodam- 
modo uniucrfalem • Eodem modo fads con- 
ftac hunc fimplicen effe,non compofitum,^ cu 
nnicam habeat caufam intcrnam , intemperie 
fcilicet foIam,aut etiain excernan^ , conta<ai;. 
Ex fe autem.nullam rurfushabct complicatio 
x)em,cum fimplex fit affeftio . Quod Ci adue- 
niat cafu quodam,alium;.morbum patienri,ut 
fluorem alui>uelpodagram,iam compUcatus, 
&;CQnnexus dici potcrit..,Quia uero ne.que m 
.qu^t^4i6-nccefeiotcrminatur,nequc.j^uii. 



Caraeleotadefcnbentes,quaniam uarias for 
.mas,atque figuras,quafi pro fuo arbitrio,fuici 
;pere folec . Nam & ipfa quoqae deftillatio ob 
uarias eias Iseliones&loca^communismorbus 
^ eifet dicendas, qaod tamen illi negant , cum 
certam membram habeat,undc enianat. Con 
ferentes itaque noanum ,'dicimus Gallicum cf 
fe intemperiem,non organicum mprbam,auc 
continui'diffoIationem,particalarempartini, 
partim etiam aniuerfalem,ex fe fimplicc:Ti,n5 
cpmpofitam,dtuturnum,npn acutum, auc peir 
iacutum, peregrinum, non natiaam , nouu no 
tanciquum, it^in.non endimicum, non cpidc- 

iriialem 



BERNARDINI TOMITANI IIBER PRrMVS. yr 

mialem, ncque diffcminnum Jed contagio A Qu^namfitultimadiffercntiayaua GaUkdtinfe* 
corporum,&perfricacioncprodudum,qiio «=./<•• 



quidem modo communis quodam modo dici 
potcft. 

Imnf genereGaWei, quarendas efje Sffcren» 
tias, c^p, II, 

SVppofito itaque gencrc huiufce afFcdionis 
quod intemperies cft,colligenda: funt quo 
que eius diffcrcntia?, fecundum quas uniuerfa 
morbi natura, atquc fubftantia. cognofcitur . 
Prxfcrtim cum difterentia etiJ^ou; , hoc eft for- 
mx locum tcaeat, uti rfc^; , (iue matcriei , gc- 
nus,fi Ariftotcli & Porphirio crcdimu%imo & « 
Galcno,qui fuas dc^nitiones , eodcm artificu 
genere conftituit,nccnon & Auicennac, & mc 
dicarum definitionum coll#<aori . Diftercn- 
tigautcmintempcrlei quatuorfunt (omitto 
enim fimplices , &c folas compoficas intcHigo ) 
calida & humida, calida & ficca, fngida, 8c hu 
mida,frigida&ficca. Verum cum Gallicus 
nequc calida& humidafit,neque frigida& 
humida,neque frigida & ficca intemperies,re 
linquitureumcffe calidam &ficcam. Aflum 
ptio hoc conftat argumento , nam omnia quac 
in Gallico uifuntur, fiue figna,fiue fymptoma 
ta,exuftionem indicant apercifsime, cxuftio 
calidi cft,non frigidi, iccirco GalUcus crit in 
tcmperics calida,non frigida, demde ficca,n6 c 
humida,cumexuftiQ illaiafignisfit admodu, 
qu« nonnifi a ccrto gradu caloris fieri potcft 
cuna ficcitatc coniun^o,quoniam humidum , 
imbccillcm atque hcbetcm femper rcddit ca- 
lorcm , Conftac igitur,morbum hunc cffe 
intemperiem calidam & ficcam ♦ Quia ucro 
morbi funt pafsioncs pra:ter naturam corpo- 
ri$ naturalis , pasfioncs uero accidentia f unt, 
in dcfinitione autcm accidctis, prf fertimpro 
prii, conucnit adhiberc vTwx.iuLtKoy , hoc eft fu 
bicdum, cum fubie<aum accidenti collatum , 
niccm fortiatur diiferentix & fornise , ut au- 
thor cft Anftoteles lib.vii,rerura poft natura- 
liam,ac primo tCvstXMTjLMv pofteriorum,& hoc 
. ipfumobferuat Auicenna,du febrem definies, 
fubicdum cor adhibuit , hoc modo,fcbris eft 
calor prfter naturam accenfus^ in cordc &c. 
idcirco & nosGallici membrum , pattemque 
prgcipuam (mineram noftri uocant) dicimus 
«ffe iecur.ac uenas, cum per illas, ab cpate tra 
fmittatur noxia qualitas ad reliquas corporis 
partcs . Erit igitur intcmperics calida & fic- 
ca epatis, & ucnarum . Quamquam non ad- 
huc integra, atque abfoluta eft definitio,quo- 
niam ncquc reciproca , fiquidem non omnis 
calida & ficca incenipcries , gallica dici debet 
infe&io , ob hanc caufam, addendum aliquid 
cft , quod eam abfoluat , ducatque ad aroma « 
hoc eft iadiuiduam ipecicm , 



Qionis definitionem' reddai undequa^nc reci- 
procam, Cap. n. 

QVihuiusmorbi uim, & naturam conati 
funt explicare, ac ueluti commedare po- 
ftcritatijuario quidem modo, eius dcfinitiont 
profcrre contendunt. Cuius rei caufa eft,mor 
bu8 tam recondicus,camque obftrufus,ac fen- 
ium noftrum efiugiens,unde excufandi potias 
qua incttfandi funcilli , qui a fcopo aberrarut 
nec quod maxime cupiebant, aflequuti funt » 
Horum autem, pro uarietate opinionum, di^ 
uerff quoque zddu^^ fuere definitiones, ut ia 
fra oftendemus. Quiueromorbum hunc coa 
fifterein incemperie, (quancunque pofuerint 
ia£emperiem,hoc eft >calidam uel irigidani , 
humidam uel ficcam) dixere : hi pro extrema 
diiferentia aliquid excogitare sg§CQ&i func > 
quod rcpleat difinitionem,ac reciprocam fa- 
ciat. Primum ucrofuntilli,qui certum^^, 
lioc eft ccrminum>quem uulgo gradum uocac, 
huiusintemperici cafidf,& ficcf conitituunt, 
quem dicunt efle nobis jncognicom , & a quo 
lucsgailica accipit effe formale uocatum, gra 
dum ucroiilum ( fic enim & nosappellabimus 
ttti a communi ufu non abhorrentes)tempera- 
mentiproprietatcm effe dicunt , qu| rationc 
fpedficam facit , & ob id neceffe eft , ut dica- 

C mus,dcfinitionem fic effe pTofercndam , Gal- 
iicus morbus elt intemperfes calida & ficca 
iecoris, fecundum queudam gradum iK>bis 
occultum . Quam definitioncm primum uo- 
. ImffcMontanum conflat,uirum omni generc 
uirtutu prf celiente,deinde & alios qui adhuc 
fuperfunt , probatisfiraos , ac ad medica arte 
profcflores eximios, quos etiam piurimum co 
lo . Haec autem additio,rajhi fummopere pro 
bacm-; quamquam bifariampoflent eam.re- 
prsehendere, qui in re medica iubtilicatc ob- 
ledantur. Primumenim,quodiila definitio 
nideturadcommane refugium tendere,hoc 
cft proprietaccm occulram , Sic.n.unuquod- 
quc definiri poffct,ad ca qu^ occulta funt, re- 

■^ currentibusnobis. Galenus proprietatibus 
ignptis,quantum poteft farpius abftinet, deri- 
detque earum occuicationem. Aiia quoquc ra 
tioeft,quominus placereposfit,quod partes 
definitioais nuilae occultae cffedcbent, quonia 
definitio dcbct cxplicarc defiaitomj acquc 
iilud diftiaAa iacioacpropoocre,fi crgo igao 
tum gtadura dixcris ia dcnaitioac gailici , iz 
rcmigootara peraliam ignotiorcm patefa- 
cies. Ncquc obftat,quod dicunt,ultimas rerii 
differentias ignotas effe, quoniam ex iihs noa 
con4iiatur definitiones, fcd cx his qu^ illas cir 
circumfcribunt,ut fidefiaias homiaem,quod 
fit aainaal rationis compos,mortale,circufcri 
bis igootam diflcreatiam^ cx illis ucrbisji «- 

tioais 



7^ 



DE MdRBO GALLICO. 



tionis compos , & mortale , qnx ig-nota nobis ] 
nonfunt, Verum adiiiic defendi poreftpro- 
pofita definitia,nequc obftant quse didafunt. 
Nam dicimus uanum cffc ad proprietates oc 
cultas confu?ere,ubi excogitari pdteft resma 
nifefta. Neque item Galenus irrideret proj 
prietatem fpecificam,qu2 in magaete eft , du 
ferrum trahit . Rurrus fecunds obiedioni 
dicimus , haud tenere argumentum , quod 
in definitione ponatur particula ignota > hoc 
eft gradus temperamenti , nam iile tacite fub 
inteiligitar^non autem exprefle profertur in 
propolita definitione . Quod fi etiamex- 
preiTe id fieret, dicendum quoque eflet ,gra- 
dum illum ci^^ nobis ignotum , naturas uero 
perfpicuara . Vcrum qu^ definitionem confti- I 
tuunt , debent ciie fecundum naturam ma^ 
uifefta, non autem qua ad nos; imodefini* 
tum circulum, dicebat Ariftoteles, notias 
effe nobis,quam cius partes definientcs . Sit 
^rgohunc in modumfirmata,&c6ftitutaGal 
lici definitio. Neque etiam difpliceret nobis, 
ut hoc modo proponeretur , Gailicus morbus 
cfcintemperiescaiida & licca iecoris,a tali c6 
tagio producta . Sic enim pcr propriam con 
tagii rationem commodedefiaitur, ceu ex 
modo proprio,quo gignitur . Nam qiu'd ue- 
tat, ut etiam ab externis cauhs, nc dum a mo- 
do quo efficitnr, non pos/it res ipfa definiri s*,^_ 
Etenim caufe omnesdeiinitionem conftituiit, 
modique ipfi diiferentiarum locum obtinent, 
^uthoribus Ariftotele, Platone,& Galeno. 
Id proprerea dico , quod alibi conftabit Gal 
iici modum,quo fit, oiTe contagium,. fed hsc, 
& tot nobis,de ipfa rei quajfita? definitionc,di 
^aeffetiolumus, 

Suhie^a materk Gallici qujmam fit^boce^ipars 

affciia yjecundum alionm opiniones, qu£ xii. 

funty&confutand£. Cap» ij. 

CVm diuerff extitcrint opinionesauthoru 
de morbi huius ui, & natura , neceffe etia 
fuit aliam,atque aliam extare fentcntiam , dc 
iubieda illius parte, quf pars eft noftri corpo 
ris,fubiedumueromorbi,ob id itaque non 
inutiiis qu^ftio eft 3 quf de hac ipfa re propo- 
nitur . Etenim dicebat Galenus , mcdicum 
teneri,diligenternofcere affedxpartiscon iti 
tutionem,ac temperamentum , fi uclit fuas 
<r}ct,sj>«g. & confiderationes curatiuas probe eli 
ccre. Quocirca, pauca qu^dam , de hac ipfa 

I re, in medium affercmus . NamquiGaliicii 
effe Auicenng Albotim,feu Graecorum Tt^u./y 
^y,quem furunculum uocant,credidere, hi 
crara dicnnt effc mcmbram,quod per fe & pri 
ipum inficitur . Qua? opinio ex co confutanda 
eft, quod interdum hic morbus fupctiores no 

- ftri corporis partes occupet > crunbus>ill$fis . 



Qui uerouoluere,eum effe fcabiem illam, quf II 
6'ahaphatum apud Arabaseft,mareriamfu-' 
bieccam, caput effc defendunt . Improbandi 
uero funt ea ratione,quoniam Gallicus inter, 
dum fedes corporis infernas occupat,integris 
& fanis manentibus fuperioribus partibusom 
nibus . Qui A^fiptTnv, idQ^ articularem effe ^^^ 
morbum dicunt, iund:uras,articulos,& pe- 
rioftia,a'fferunt fubiedum effe . Ealluntu r au 
tem, quoniam citridoloresarticubrum fieri 
poteft, prf fertim tunc cum folas puftulas inda 
cit, & cariem . Quibusuifum eft Gallicum *"^ 
idem efTc cum Pfora,hisquoqueuidetur fubie 
aum efTc cutim. Ex eo uerodccipiuntur,quod 
Gallicusintaaa cutiplerunque contingit, & 
quidem fseuifsimus, ut accidit his , quoru con 
tages in profundum fefc recipit . Quiuero y 
epidcmialem morbumcffeuoluere, fubiedii 
dicunteffepudenda,faltem plurimi ; Ho- 
rum reiedafuit fententia cum diceretur Gal 
licum nonciTeendimicum, nequeepidiniicii 
morbum . Item ex eo falfuni id effe conflat , 
quodhomines fgpenumero inficiuatur,puden ^j- 
dis bene fe habentibus i Rurfas qui etepha 
tiafim dici contendunt,fubiedum fiatuunt ef 
fe cutim uniuerfi corporis . Redarguuntur 
uero ex his , quse paulo poft nobis dicentur, 
quod hgc luesnonita horribilemredditafpe- 
dum hominis,nec tota eius cutis cruftisobre 
gitnr, interdum & citra omnem cutis infedio 

G nem acciderefolet . . Minus uero eorum fa» VII 
tisfacitopinio,qui dicunt>morbuni huncefTe 
T«$ ouff^c^, hoceftinuniuerfecorporis-hoftri 
fubftantia, qiianl modo formam noftri corpo 
risappellant, modo fubftantialem effentiam, 
modo etiam formalem habitum . Eorum ra- 
tioeft,quodhic morbusuniuerfam cofporis 
fubftantiam Ifdit, hoc eft partesomnesfimila 
res,atque difsimilares. Cofirmant cx eo,qaod 
nonfanattir hfc lues nifi rebus formali-fubfta 
tia, fiue fpecifica proprietate conferentibus , 
ut eft guaiacum lignum,falfa pcrilia,&'ca?te- 
rahuiusgeneris. Verum interrogandi eflent 
quid peripfam hanc oWctv , fiue lubftantiam 
intcIIigantPuel enim >c^aur/v, hoc eft tempera- 

H mentum totius corpofisaccipiunt,uel ^fobfVa 
tiam,qu2ab accidentibus feparatur,uel -cuai 
accidentibus coniundana? Si temperamentii, 
iamfibi aduerfabuntur,cum hi nolinr huncef 
femorbum in intemperie . Si fubftantiam ac 
cidentibus denudatam,liac quidem pati non 
poteft,cuhi omnis fubftantia afficiatur ratio 
ne qualitatum tertix fpecie{,qua: funtpafsio 
&pafsiua qualitas,ab Ariftotele in chatego - 
riis appellat^ . Quod fi fubftantia fuerit qiia 
litatibiis prf dita,hasc autem eft congeries ex 
humoribus & elementis,qu2E cum nil aliud fic 
quam corporis, inde efficitur,utneceffario 
hunc morbumftatuantin ipfa incemperie, 

quod 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SECVNDVS. yj 



■^ quodillfmagnoperecotcnduntnonefredicen* A 
' dum.AHis uifum efl:,capuc eiTe morbi fedem prg 
cipuam,& ur illi dicunr,adaequamm fubiedum, 
racionehacadhibita,quod capuc eftquodpri- 
mumdeptleapparec:quodmaximcdoier:quod , 
' puftulis intceirurrquod tumoribus aFficitunde- 
mum^quod niaxime pulfantibus arceriis , fpiri- 
tuum inflamationem indicaj:cuius ite uitio ocu 
li caiigat,aures tinniunt,nares obftruuntur,o?cx.i\ 
VoL<;,& crofiones fubeunt,fauces €xulcerantur,os, 
& palatum perforantur,iingua carie intabefcit. 
Verum nulims ponderis h§c ratio erit apud eos, 
qui multories intellexerunt.hf c non primum^in 
terdumcapiti accidere,fed poft Bubones>& gla 
dis cariem.Accedir,quod oeshaiusartis {cripto 
rcs dicunt,pIerofque Gallico hborare,citr^om B 
nem capitis l^fionem^noa itaq; hoc erit jpptia , ■ 
, & determinata pars laborans.NonuIii aucumat, 
'^ hanc iue eflfe foiutJB cotinuitatis aftedum . Qui 
Si interrogarcnrur, quodnam Bt rnebrum nottri 
£orporis,quod priraum,& neceffario afficitur , 
puto eos reiponfuros uniuerfum continunm.Ea 
uero rationcid afterere uifi funt , qd in Gallico 
puftuIf:,ulcera,cruftuiae,caries,erohoceS;putrc- 
dines,marcorcs,fanies,uerruGf,acheroiriata,do 
lores ctiam clamofi^Foramina paiati>6clingu3?, 
ac cjetera apparcntia cum folutione continui h- 
iint,uel ipCx et funt folutiones'. Puto th,cosetia 
qui parum in hac arte exercicati funr, facile pof 
jfe lilorum rationes euertere. N^demus h<c quf 
dida, funtjUt reuera eft » fieri in Gailico aifedis, < 
quistfi eft>qui nefciat et fine his Gallica perni- 
ciem accidere pofTe i Hominem noui, qui cum 
infcftam comprcfsinet pluribus , reiceratifqoe 
3uicibus,abfque dolorc>tumore,uicere, carie,aat 
bubone , catpit ad omnia piger & fegnis euade- 
re> Acccsfit & illi msror animi diucurnus,& ui* 
tium labcfactacio. Quarto nondum menfeper- 
.ado, depilatus eft totus . iilc uero cum noUct 
phannaco, nec uen§ feftione curari,ncque con- 
luetisauxiliisutijquafi irridenspuerilem Galli 
<:um,deuenit in malum quendam habitum , im- 
fceciUitacemque uniuerfam uirium , prafertim 
.«ecriculi labefawtationem,quam diu paflus eft : 
guaiaci uero potu Venetiis a prxftantifs.Medi- 
jco lib^r fa^us eft. Sed ratione agamus, noii ef- 
ie tuendam horum opinioucm . Si uniuerfura 
cpntinuum laborat , uel caufa propria laborat , 
ueil ratione intemperici , ucl uitio membri de- 
fqandantis. Si ratione propria, afsignanda crat 
.<;?.ufa ab his,car id ficri pofsicquod tamennon 
^aufifuqt fccuTe . Si caufaintfmpcrici, non erat 
i4%d (Cpntinuum refcrendum. Si uitio membri 
dcm^ndantis, iliud profedo eratprimum fubie 
3t j£ixm SalUci, non ali ud . Exi f hraarunt alii non 
infcrionsclasfis authores , Gallicum confiftcre 
in foJuta unionc epatisrquod falfum cffe cogno^ 
ii^qnt pcritiores Aaaitomici : qui epacc intedo 
ruramarium,&fiBminarum diligetjsfime fccue 
xa ; ^qvt^ umco ttllam c.ontiaul foiutioiiem co 



gnducrunt , in eornm uifceribus . Quamqisam 
ziii teftailtur,feex anatomepercipifTe, iecurui 
ri infedf,'fcabie & puftulis ueluti quibufdam af 
fedum . Atque cgo memini uidiffe cum i S.seta 
tismezE annum agerem,mericricis infjgnis fe- 
«ftionem Patauii>cu:iusepar alccra ex partc, fca 
biofum penc totum erat , cum tamen nii aliud 
incidcntibus magiftris, aut intrinfecus , aet ex- 
trinfecus apparerct,quod praster naturam cxta 
ret. Fxmina eratpinguiufculihahitus, candorc 
corporis eximio prasdita ,cui amator.zeiotipiae 
cau fa:,gulam fregerat , Qnta uero fatis confta- 
bat eam mcritriciam artem exercBifTe/ortc j<^ 
annorum fpatio, ( agebat autem ilia annum 46. 
utferebacur) omneseam fufpicabantur nonle- 
mel tantum,fed plunes morbo gaiiico laboraf^ 
fe:& ut erat benefica>&rerum fuarum liberajis, 
-eam putabantfua plarimis pofcentibus,atque 
requirentibusybona diftribuifie. Itcrea fecatur 
mulier,excrudicuriecur,reiexitus fumma cum 
attencione expectatur.fadum autem cft , uc in- 
tuetibusnobis,nulIain uirceribus noxauifafuc 
rit , prsterfcabiem , in conuexa iecoris partc . 
Hgc autemetil ucra funr,rarotamcnideuaiire 
teftatur Anatom.e, ex expcrientia : ad quam tr£ 
fmitzedi funt il!i , qui de hac rc ancipites effe no 
definunt. Dixere alii , Gallicum effe maiorii om xi 
nium ueluti (rdn(^AV>hoc eft copulationem,ac uc 
luti congeriem q'uandam: quoniam cum hac il- 
luuie oes «gritudinescomplicantur : immo om 
l nia accidencium.,& fymptomatu genera : fbntqj 
ilii,quibusplacethuncmorbum communeefie; 
dicendujhaberequc pro fubieito flngulas noftri 
corpor is parces,& parricalas» VtauteminteUi- 
gatur magis,uerbum communc ufurpant,com- 
mune morbii difringuncin enm qui totum cor- 
pus occupatjUtfebriSjUel lepra: quac communes 
iunc ad corporis partes ccs limulrelats . JEft & 
commuais morbus ad tota fpeciccollatus , qui 
eodem teroporepoteft diucrfoshomincs,dioer 
fac afcacisj&fexusfimulcorripcreifub quo.gcne 
re Gallicii reponunt.Sed recentiorcs hac danit 
opinione,exco quod fsepius una & foia parscor 
poris laborat:item fi ita comunis eflet, oibus me 
dicamentisfimul adhibicis fanarioporcerct :^ 
pjofedo non eft:,cum fuahabeat propriaauxi- 
lia>fibique maxime accomodata . Nos aut dici- 
mus aftu huncmorbum jppriii efTe , cii fcdeana 
ac prgcipua tcncat,quas epar cft,poteflatc ucro 
comunis eft,cii mnltos fimul afficere posfit,nec- 
non & multas^imo &omnes corporis partcs.Po ^^^ 
ftrcmo fuere aJii, qui Galiicn dicunt cfTe morbii 
'ir?ux,y«Toy,uagu,ancipite,& crronc, neq,*fab de- 
terminato gcnere eitc coUocandiijca pferfuaiio- 
ne adduAi,quod modounam partem corporis^ 
roodo alia afriigit,atqi impctit .^^ Quas opinio, fi 
cercu mebru neget,in quo morbus rcfidcatjfalfa 
oino dicenda eil,uc paulp infra c6ftabit.5i ucro 
pb fymptomacum eiusuaficcacc,& multiplicita 
te,ambiguus dicamr,id'poteft atc quada affirma 
G§ re 



f4 



DE MORBiO 



rc poilamuSj & p quada ucluci fTmilitudiBe: pro F 
prie ac eii habere decerminata fcde, & uifcus di 
cxmosjcj» it ii: illud,jpxima indicat?icpcraaatio 
yera oplnio ds p&rte nefiri corporis,qm pn&cipue l£fa 
"eJiintudG&UiQa, '' Cap. 14 

QVeramusniodp nos, quodnam iic membru 
proprium;,& perpetuQ afrectum.Hic auteni 
oportet meminifie , atqueanimo repetere eam 
dirandioaem dchis, qusE fab ccrca fcieptia ca- 
diitjquas ^ Ariftotelis efrjibro primp depoftre 
misrefolutoriis;,qu2drattamen & confencit,oni 
ni ex parte fui, proppfito noftro . Qux a npbis 
iiofcuntur,ea qaidem uel femper, atqj unpmo- 
do funr^ uci urplurimum, aut etiair) perraro exi 
ftanc. Arqui peri^rQ exiflentia , neqj definitio- 
ncm fafcipiuht,neqiie demonrtracipnem , unde 
cfficitur,ea aeque fdn pofle, neque arte ulla cq ^' 
prehediicuai arcium principia uniuerfalia fint 
theoremata,qu« cercum finem refpiciunt,atquc 
ppus.Sciuntur uero , atque artis iudicium fub- 
eunt,quxcunque uel femper, uel ffpius funt,qm 
& deftniuntur & demonftrantur . idem qupque 
in Gailici morbi cognitione , quae ad medicam 
artem pertinet,ufu uenire folet. Nam fi huius af 
fedionis fedem^locumue proprium 3 artiflciofa 
ratione deprehendere uolueris, non ad ea quae 
raro in ep contingunt, uel modo funt,mpdo no 
funtjteipfum cpnferas necefTcefljfed qux uel 
femper, uel utplurimum fiunt,obferuanda funt. 
Quamobrem^jfi caput langucre dixeris in eo ge 
nere morbi,ueI corium,uei etiam pudenda, hal « 
lucinabere: ur pote,qui rem contingentem,atq; - ' 
interdum fadam , pronecefraria,uel frequenti 
ufurpas. Qnod fi inhuiufce morbi conflitutio- 
ne,perpecuo obferuaueris exuflicnis figna»quse 
uniuerfum morbum fequuntur,atque eius fym- 
ptomata quot quot extant,uerbi grada , bubo- 
nes,carieS;(gumimata , puftulas ;, ac caetera huius 
ordinis^iara artificipfa ratione colligere poteris 
id viitiizd. fanguinis natur^m , & formam om- 
nino fpedare^^anguis uero ab'hep2te,ceu a pro 
priofonte>ortumhabet , eftque naturaiis illius 
faculcatis ppiis,itaque necefie eft , hepar ana cii 
uniucrfo fanguinCjCfre gallicf afFe^^ionis, pro- 
priam fedem . A.tqueh2C phy^ca rationc di^^a 
fint.Docebatautem GaIenus,Erafiftratu fequu- 
tus lib.ii.de locispatient, qui loci affedi cogni- 
tionem,& morbQram curationem aggredi uult, 
icuni omniao debere in tribus potifsimum exer 
ceri,qu^ funr, naturae partium cognitio , caufa- 
rum & difpoiicion^m infpeci:io,fy-mptomatum 
acq; eorum diifereciarum opportunacolledio . 
Csererum, parciumcognitionem pracftant earu 
fjbftanti3,ficus,tbrmatio,cuod Gal.in lib.de c6 
ftitutione artisafTeruit^Prima aucem ratio inuc 
niendi Iocumatteci:um,fumiturab adione Isefa: 
dtivAt funt cxcrcmentorum fpecies : quam fc- 
quitiirpartiuna ppfitus: fubinde dolorismodus: 
poftremo propria, quas iliisaccidunc fymptoma 
ta ., Hasc aatcm eGaleni foatibuspetcnda liint. 



H 



IGALLI^Q 

Keque it(?m illud uenit disfimulandum > ^e^a 
eflc interdum proprium, idiopathiamGrgci uq 
cant, interdum uerp non proprium,ob commu- 
nem fympathiain,cpnfenfionemue . Nam fi coa 
tinens fuerit affeaio,propria dicecur , uti con« 
fenfionc fada,qu2: hoc modo minime fe habet» 
Age uero ad propofiti npftri rationem , eadem 
methodo utamur , Nam fi partes non una? cpr- 
poris noftri gallice infeai,Iaborant, fed alis:,at 
que ali^juerbi caufa^cutis ulceribus corripitur, 
aut puftulis,articuli doloriJDUs infeftantur,paia«- 
tp,& linguxjcrofipnes, atque ulcera contingiit» 
capu^ atque eius pfla,dpIorem & folutionem pa 
tiunturj Capilli (;pncidunt, pudenda ficis & ca- 
riebus lasduntur, Dentes extirpantur^manus ac 
pedes lychenis& rhagadibus fa:dantur»,tophi 
prsduri,ac lapidofi innafcuntur^olfa carie mar 
ccfcunt , bubones & feminis flupr patientcs ui- 
rosinuaduntjiidemquoque uerrucis torquen- 
tur,tum fexcentisaliis fymptomatis,quprum ca 
thaIogum,prf fencis non eft recenfere inftituti, 
neccffario efficitur,hu;;c morbum , fi multiplex 
non eft/ed a propria fubftantias fus ratione & 
forma unitatem recipit, ut tot tantf que difpofi 
tiones ab aliqup principum membrorumj cuius 
uitip,unuseftmorbus,producantur. Hsc autc 
in cordis lapfum referri no polfunt, quiah^caf 
fedio citra uitalisfacultatis noxam, prouenire 
poteft. Ppteft & prf ter animalis fundionis cul- 
pamaccidercnunquamuero abfquc naturalis 
facukatis uitio, igitur Hepatis caufa efficicur. 
Atquc una hgc ratio,ex lefg adionis uitio defu» 
mitur : cum argumentatip bmnis, quf partium 
naturam & fubliantiam cpnfidcrac , ad aifedus 
huius cognitionem parum,uel nihilpertinere ui 
deatur.Kurfus ex iyinptomatum uarietate,& eo 
rum ratione,libet hunc in modum ratiocinari . 
Etenim fi naturalis facultatis adiones funt attra 
ctrix^retentrix, conco^rix, asfimilatrix, expul 
trix,atque hgc ab hepate , ceu communi fonce * 
corriuantur, quf gallicf pafsionis uitio depra- 
uantur>aut imbecilles redduntur,opus efijiecur 
effe affeftionis fedem prf cipuam , ac maxime 
primam. Faculraces uero illas hepatislabefada 
ri,hoc genere morbi, iudicant apertifsime hf c 
fymptomata,membrorum torpor,grauitas , ca 
lordeprauatus,dolores,uicera,puftulf>uerrucf, 
rhagades, caries,bubonesf,Iaxitudines fponta-» 
neg,dcntium cafiis, capillorum defluuium,gum 
mata,tophi,gonorrhga,pfsium corruptio, ac cg 
tera huiufmodi,atque hfc naturalis facukatis 
culpa efftciuntur^iccircQ necelfe eft,hepar,mcm 
brum effcquod pr^cipue laborat.Adde fi libet, 
enumerare huiufce morbi incommoda : qui ita 
laborat fcgnes,& mualidi ad omnia rcddimtur, 
noaes agut ins6nes,aut infomnia patiuntur hor 
renda,triftes & cogitabundi uita ducunt, pallea 
tcsfiunt,& jiuidi a naturali ftatu immutatur, fia 
guisahono admalu&piernaturalchabitii co- 
ucrtitur,piurimi« rcdundac cxcrcinciitij^ac dc- 

xnum 



BERNARDINI TQMITANI LIBEK 5ECVMDVS. 7? 

mumtantaficnarutalium facultatumlabcfafta A c^ altera fpecies f^hzfzti^quxfovam caputoccu 



tio,ut uis artractrix alimeti copia rcfpuat^xgre 
retcntnx c6tiacar,c6eo(arix non coniiciar^limi 
latrix abunde non apponat , cxpultrix quae no- 
atiafunt,miiiime propciUt. Si itaquc humorunr 
gcncratio^tqj immutatio^hepatis opus crt,bxc 
aiit quaf in gallica lue fiuiit^ad humores immuta 
tos refeFutuFjOportet,iccur efle huiufcc affcct jo 
nis origincm. Lajditur ctenim forma,hoc M hc 
patis temperametum .* qnGalcnuspartium for 
xnatioTie & fubftaritia, ad tcmpersmenti genus 
tantummodo rcferrc fbleat: quaqua illud mini- 
mc ignoro,forma alia confiderari rationea Dia 
lcdico,& poft naturali Pbilofopho; Sed a Medi 
co nonili, uci proximc di<5tum eft.cognofcitur. 
Haec itaq; , casteris aliis tutior ratio,inaeniedi B 
fcdem aftedus gaUici,mihi uidetur , qus a Ixfis 
aidionibus ( caeteris*ptermifsismjnime coferea 
tibus ) & fymptomatis colligitur. Quod uero 
exuftiojoia gallici fymptomata,con{cquatur,tii 
fius alias,ac copiofius oftedemus. Sat fit tn, qua 
fcquimur opinioncm leuiterattigifls^ne iludio 
fosin re ncceflaria remoremur. Verum ut nun- 
qua aliena mihi propria adfcribere uolui Tid.n. 
inopis,atq; mfelicis eft igenii) ita libere fateor, 
noUe mc hanc unam opinionem mesEfoIidili- 
gcntia: accepta refcrrc, qfi ab aliis difcuffa fue- 
rit & tradata diligcnter : profiteor tamen , me 
cam pro uiribus dcfendere : prf fcrtim,cum ra- 
tioncs circunferantur multf ,quibus nonnulii ni 
tuntur ea pcruertcre, ac funditus de medio'toI-!. 
lerc . Vt ut autem fit , rem iudicabunt ftudiofi, 
qui nulla animi pcrturbatione affecti , incorru- 
ptam iudicii formam & rationcmfequuntur» 



In qwbus conueniat Gallica infe&io cum quikufda^i 
morbiSi&inquibusdifferat. Cap.i^, w 

Slmilitudinis tatio/aspenumero deceptionis 
caufa extitiiTe oidetur. Iccirco nemini mi- 
rumcftcdebctifiicriptorcsuariijuariasquoquc 
fcquuti funt opiniones de iue galiica. Id.n.ma- 
gna ex pte accidific puto y ob huiusinorbi cum 
aliis conformitatem, panlemqi conditionem : 
fxuioribuapfettim, & a qaibus magishoies ab- 
horrent. In primis.n.conuenit cum Alboti Aui 
'ccnn£,fiue Termintho Pauli>& Aetii,in qaa qui 
dcm Aiboii , puftulae confpiciunturcruiiulofje, 
atq; fubrubrac,eftq; affe(9:io cruribus familiaris. 
Qua fimilitudine dccepti funtuqui uoIuere,Gal 
iicum non efle nouunj morbuKj, kd antiquum, 
uidentes illam faeuiffiaie tradare crura , Tmo ad 
iingucm Albotim im itari, V erum quamaximc 
inter fe differunt,g» Alboti crurum tantum atfe- 
etui cit, Gallicus uero &.crur3i,& caput, & me- 
dias cprporis partcs,interdum fimui, intcrdum 
fcorfum aftligif . ConuenititemcumSahafaco 
Auicenns, cjpfcabicsaltcra cft : in quo cruftulae 
capiti innafcuatur plurima: : Succcditqj iilis do 
lor & grauitas capitis una cum defluuio capilio 
mm,& contagiofuseft omnino. Differt autcm, 



pat,GaIIici« dici no potelt.ciim iile & crura, & 
partes corporis4nedias,pctere ualear. Abeo ue 
r© fahatato, (eit.n.alt£ra fp€cies,lichen GrxciS) 
quod uniuerfam corpus oecupat , ex eo fepara- 
tur,(3> piii qui hmoi alieetioneconcidunr,n6am 
piiusTeffiorefcunt in cuti,aut ^ gre^parceq; rena 
fcuntur , in gailico uero rcfurgunt coilapfi. \h 
ridicuium illud,& in aiiorumpericuIuni,facetc 
didum emanauit, gallico laborancesad inftar. 
Phoenicis,renouari. Magisuero conftabit ho- 
rum differentia, fi fahafatum, Tinea £it\hpc eft, 
grascorum 3^x5'^ '^'t recentiores afTcrant chirur 
gi : quibus ur 2iientia , me mouet eorum cum ra 
tione coiunaa auti^ioritas. Cofonat item cum 
dolore articulan.quonia in gallico iunftura: do 
lent,& clamofi excitantur cruciatus, quo addu- 
di func nonnulii, uccredant hunc elfemorbum 
articularcm , cni a graecis aLolojTi; appeilatur. 
Differt uero quod articulares dolores rcmcdiis 
toiluntur qniijtatibusmanifeftisagentibus, ca- 
lidispfertim,& ficcis,cum humorfiieritcraiTu?, 
& lencuSjgaPiicusuerohis curatur, qux a fpeciii 
ca proprict5 teilii aduerfantur, ut guaiaco, fal- 
fa,china»atq: aliis. Runus & hic morbus , citra 
omncm aiticulorum dolorem, accidere iblet in 
terdum. Accedicquod In chiragra,& pod^jgra, 
tophi gipfei funtJn gallico oiTeam habenc duri 
tiem. Confencir cum Pfora^in qua puiiuis tere 
rcs, & fubrabrg cxcitantur,fqu£m^ decidunt,& 
C cruftulac plurima: , ac inflgnis fequitur pruritus. 
Longe tamen iater fe diitant, ex eo quod in gai 
licofuntatheromata, oi^siumputredo, doiores, 
caries,atq5 permulta aIia,qu.T in pfora no uifiin 
tur. Ineaquoqueadfuntpuftuls, fubieSacar- ' 
nem corrumpetes, dum cadunt,g2llicg no adeo 
fubieda carnem uitiant. Poftremoremedia hu 
ius,non funt illius falutaria auxilia. Similis etia 
uidetur epidemialibusmorbis. Na cum epidc- 
ni.ica afreftio fit qux paisim uulgo craflacur,hoc 
cft qua laborant cuiufcunq,- xtatis,fexus,atq; ot 
dinishoies,caadhibitaexeIemcntis,Aerepfer- 
tim,& Aqiia,item &fole, pari quoqj ronc galli- 
co corripiuntur,cuiufcunq;generis hoie$.abfq: 
fexus,a:tatis,ordis&fortua3Edifcrimine- Qua 
D quidem fententia^primi huiufce morbi fcripco 
res,& ma^iilri fequuti funt. Quia uero epide- 
miales aftectus^ Hippocrate diftindi lunt, fe 
cundumquatuor amiitpa,iccirco addunt hi, 
non effe hunc,epidemialem hyemalem, non uer 
num,n6 autumnalem^atqj hoc indiciis & pafsio 
nibus,qua: horum tpm jppriae fiint, exHippocra 
te deducunt,igitur dicunt,erit f ftiuus: maximc 
ucro cuni «ftiuo tpe accidat putrefaGtiones pu 
dcndarum partium. Quod ucro hic morbus pof 
fit in coes caufasepidcmialium referri.cx eo eo 
ftat,gjhicuideturortus,exaerisputrefaftione, 
ob inundationes, qux co tempore,non cam plu 
rimas , quam etiam maximf , in Italiacontige- 
re. Ampiiusaft mundus hic intcrior,fupioribus 
G g 2 Utionibus 



I^ 



B£ MORBO 



lationibus attiguas ftft,ut ab iliis regatur,immo E 
c.oeIi motasjcea iferiorum uita quaeda effc folet, 
lit author eft Ariftoteles/putadum omnino cflc 
iif , ut hic epidemialls morbui dici debeat,cum 
^b elcmentorum akerauonc, & noxia qualkate 
originem duxerit: cofpiracibus pfcrtiminiquis 
allroru ifpeflioaib.& motionib.{u|>iorii erbio. 
Qnquidem terunt,incho,ate hac pnicic, cceli fa 
cic tota>ac peneomnem fyderr^ileliarumq,- co 
geriem uisa eife id maii indixific terris,morcali 
bufq; mfnitanc. Na Mathematiciomnes,eo tpe 
obfefuarunti2ftra,noxias habuiHe inter kfe con 
fpeaiones,arq; ccsli infelicesmafioncs. Q^aod, 
qaia a recenticrribus fcriptoribus , diligenter re 
iatum fuifie intdiigo,ob id, ne trica, & uulgata 
paffim recenfea.prudens pterea,ncceile eft. Su£ ^ 
ficiat it unius Poetf tcftimoniu, qo im fe habet. 
Cuiusfortefuo fi curMiS ordme canfas 
7JofJe cupis^in^igni primum cinunfpice mundi, 
Quantum hoc iufccit uimmiquct adiuerit urbes» 
CurnzjueammaduertastammfiiSfemirulahis 
'Bffe nec in terrjz gremio, nec in ^qMrepoffe, 
mud dubie tecum fiatuas,reputefq; necejft eSl 
Tnncipiumjedeinque mali conf^sre in ipfo 
Aereyqiii terras ctrcumdiffmditu-/ omnesp 
Qjtz nohis fefe infinuai per corpora uhique ^ 
Suetus & kas generi uiuentnm immittere pefks j 
^er quippe pAter rerum efi,& originis autbor, 
Idera j£pegraues morhos mortdthus afert^ 
MmtirnGdenattiStabefceYecorporemdli, ' q 

Et fdcile affcTtus capaeyiique inferre receptos, 

PoiTe uero elemencaab aftris immurarijpau- 
lopofi: hanc in modam>ofi:endic. 
1 nprimis tv.m fei ru tilus, tum (ydera cun^a 
TeUuremyliqaidafque aur&Siatque £quora ponti 
1 mitiUtant^AgtzantqiiS ■: utque ipfofyiera ccsio 
7iVAtauereuicemy&feie'sLiquerepriores 
Sic elementamodis uarils fe graJidiauertunt. 
- Q^ uero Gallicus , or^ginem duxerit prima> 
ab aitrorum defiaxu,nue pocius eorundcm lumi- 
«e,ac motu, \d expreffe tcilatur his uerbis. 
Concuffus oiyrApiiS 

intremmttZaCiufque muis deftuxihus £tbet 
TaHtadm aerij tr&cius^& mania lata 
^ccepere iuemyuacuafque infuetus in anras " 

MaYCor iit.ccelumque tulit contagia in omne 
Sius q-ioi ardentt lot concmrentibus afiris 
Cuiii foie»d pelago multos^terraque uapores 
Traxertt ignea uiSyquimiHi tenuihus aurit 
Correpttque nouo utttOyContagia uifu 
Teftara attuicrint : aUudfiuemhereab altd 
Demiffum late aerias corruperit oras, 

Ego uero tati non fum^ut aftronomorum pla 
cita irridere audea, eorum piertim qui ronibus 
phyficis,& mathematicis adhibitis, nihil cafu, 
auc tcmere pronunciat. Fr^ fertim uero.^cam Ga 
icnuscx folis,1unfque motionibus.totadicrum 
crifimorum ronc colligat ( quicquid Miradula- 
nuscomesjltalica pho&Hix,uocatus,dehac re c6 
fcripferit) ueiitq,- morbos, luminum horum cir 



GALLICO 

cumuoIutionc,tetminariun!uerfos,acutos.r.lil* 
tif ,& diuturnos folis motione, quod no ficret, (i 
horum inferiorum euentus , fuperioribus-corpo 
ribus non refcrantur acccpti. Dica tii medicis 
ronibus excogitatis,ex co Gallicum difterre ab 
cpidemialibus morbis,cj> ilie ppecuus efi,acto^ 
ti orbi Koivd^hoc eft cois, hi uero, nequ« ppetui 
fnnc,neq; orbe replct : cum natura pati ncqueac 
oniilferfalem elemcntorum ^^aLAuiy/v,aut etia pu 
tredinem, pro uniuerfi harmonia, tempatione, 
ac coferuationetuenda.Naquaquaelementa ui 
ces patiuntu r,fcdm eorum |>tes,ex toto at im.uta 
ri nequeuntjcum uniuerfi parteSi& membra cfle 
Phyfici affirmcnt . Quod nos, interdum, cum 
iuniores eflemus, ac iucundiffimum mufarum 
ocium nadi> aufi fumuscxprimcre hifce nume- 
ris,quos rcfera,ad phyficae ronis cofirmationeni 
potius, quam noftriingenii oftentationem* 
Adfpice ut immenfo labanturfydera coelo, 
Vtquefthi uarios peragant erranlia curfus 
tegibus £ternis,fpacioja in fkcula,miro 
Ordme, fic Diis,& ¥atis pofcentibus ipfts, 
Vtquefuofmpcr Itbretur pondere Tellus, 
^iiuit OceanusMqMdus quam drcuit ather^ 
Qccultijquefouet taii uis igneafUmmis, 
Qu^ nec tempus edax, ncc idin bngcsua uetuflas 
hnmutare queunt,f£clts labentibus» aut h£c 
Officijs uxrtarefms : quorumcrdine pulchro 
Aimaparensnatura ,fuasproducit inauras 
Tot rerum facies,gremio quas contipit alto, 
Seminibus uariis^arcana & mente recondit* 
His ergo aternisjrerum moderatur hahenas 
Trtnctpiisjate & ucflum contemperat Grbem» 
Cum tamen adfpidas.rutili modo luminafoiis 
:w^ tegi denfa:,tenebrofa & nciie recondi, 
:^modQ tellurem ficcis fquallefcereglehis , 
Tngemere & longumpelagofretaiaiafonante t 
TSlecnon aerios tra^usjper inania^ uentis 
Mifceri,& crehris coUidi nubiUflanmis, 
7\len tamen ex totofoliuintur,fedftbi certo 
Tempore,refiituunt uiolatA faderapacis ; 
Vfque adto rerum caufas &femina prima 
Omipotem genitor ualidisfirmauerat alim 
LegihhS^atqne operi iongum profptxit amato» 

Difrertctia Galiicus, ab eo morbo qui h^^iyo^ 
•i.gftiuus df^ Guoniam hic uniucrias anni partcs^ 
^qua fcre r6nCiifequitur,iIie uero,a;ftacem dua 
taxat. Quod fi «ftatc corrumpantur,exulcercn 
turq; pudenda,id fit a foia, & fimplici quaiitate 
caiorisjxftiui temporis, citra omnem c6tagem> 
Gallic.ucro una fit cum c&tagio, & i quocunoue 
anni t^c. logc itaq» alia cft horum ca,fignajmo 
dus,& fymptomata. Acccditt^ Gallic.ficri poc 
citra putrcdinem pudendoruttii no itaq; par ro 
€&. eorum , neque idem generationis modus . 
Expreiie hoc ipfum indicant hdentes pucri , cr 
foia ac {impliciladis,infcift« nutricis, fuctio- 
ne, hoc morbo ff pifsime, citra omncm ^Aideti' 
di ofFei^oitem , corripiufltur * Plurimi ex ea- 
ruUdem conamunium ucftium ufu,infed^ifunc> 

uei 



BERNARDINI TOMITANfl LIBER SEC VNDVS. 



77 



iiti etia cu focio dormientes,pracfertim exfuda A tela retexere.Qni uoluere hiic effe fahafatu>Oc 



tc. Aiii uero folis ofciiloru fuauiis,lingua pfer- 
tim urrinqj micante,morbu tulerut, faliuf , auD 
fanici fada inter cos coicatione, abfqj pudedi 
noxa. Confonat ite lues hafec cum elephantiaii, 
quonia cu utroqj hoc morbo puftulf fiunt hor- 
ridf ,qu9 cutim inf quale,& afpera reddunt. Pi- 
H & capilli defluuntjcfficiturq; homo, utriufqi 
aduentu,deformis,afpedufq;horribiIis*Qaiqj 
a jparetibus altcrutro infedis procreantur hlii, 
morbofi funtjfgreq; curatur ambo,& cotagio- 
{x (unt aegritudines. Mira profcsfto ac magna 
cft hajc accidctiu confenfio,ingenue fateor: ue 
ru, cxeo fallax eft firailitudinis ratio, cpraulta 
funtjin quibusdifferat Galii€us,& elephatiafis. 
Etcnihfc coitu no attrahitur,ut illei neqj in ea 
accidant articulorn doIores,gumata, bubones, 
caries,atque alia huius ordis plurima. Gallicns 
ite cotingere pot citra olm cutis deformitate, 
& corii cruftas,ac paftulas. Medicamctis,^bus 
altcru tollitur,n6 fanatur alteru.lnfanabiiis eft 
cIcphatiafis,C5allicusutplurimum curatur. Ilia 
horribilereddit humanu afpedu, hic noadeo, 
quinimo,cu depiiatur, quis gailico afted:us iu- 
nior euadit: cutis huic mollis, illi afpera : color 
liSc fequitur uarius in multis,^ humoris exufti 
ronciilu i^ ide,& fqualisjhoc eft cineritius,ac 
liuidus. Poftremo in elephaciafi totu coriu infi- 
citurjin gallicoiiero,pars illius dutaxat. Ex his 
itaq; cocludedii cft,huc no.eflTe in uetcres mor- 
bos rcfcredii* Naquauisfimia caliaruaffedio 
nu,ab illistn comode diftiguitur,fi r6nis,& in- 
tclligetif opc excrcemus,cii diuersa heat cam, 
inodu^gnone>& fymptomata.Qua uero rone fa 
^ fitjUt hic fic aiiorii morboru f mulator, & fT- 
inia,n6 admodu cognofccrc, difncile eft, na c£ 
cft fimilitudo accidetiu : obinumerabile quafi 
cogerie galIici,accidetiii.Na cu ille ficmorbus 
magnus,ac ff uus, occupetque mcbru, ac uifcus 
noilri corpispcipuii, q<f iecur cft^iataralis fa- 
cultatis organu,& officina fangais,q uniucrfas 
alit corpis ptes, cuq; cx maiis in eo humoribus 
ingenitis,accfterisptibusc6tcatis ,ifdi poffit 
cor,uetriculus, puimones, nerui,articuIi,caro; 
ofla,cerebru, & cutis, nil miru fi innumera funt 
fymptomaca,qiliu infequucur , quoru plurima 
Sc aliis c6ucniut affc^ionibus,tinde fimilicudis 
ro defumitur * ^x quo rcAc eos dixiflcputo,^ 
galHcii pocticedefcribctes, hiic cfie ueluti pro 
theu,aut camclcofata dixere, % uariis formis,& 
colorihus imutatur. Sed dc poeticiscoparatio 
nibus alias;qii mcdicus rc coca ferio pfequacur 
muerfs Gallid def^riptmes adducitntur , pro dtHer^, 
fitaie autborum. C^p, i6, 

DlflFcrctif opinionu, diuerfasqjoq; defcri- 
ptionesmorbi huius atCiilcre, ftudiofii iu- 
dicidas. Etcni.c^ putat hunc cfie tcrminthii,(ic 
1 dcfiniut. GalIicusMorb.eftiq,crurafa;dat,acq,* 
,cxulcerat,c6tagiof«s afie(^us> cofutaca eft hxc 
4cfcriptioiii pcedetibuSjUcq,* opus eft de nouo 



dicut, GaIiic.Morb.cftfcabiesconcagiofaiCa 1 1 
putulccras,ac depile facies . Rcjeaa aiit & hxc 
fuit infu^ioribus, nobis. Quibusplacer,ut arti 
cuIarismorbusdicatur,hi hocmo dcfcnheidii 
putat. Gallic.Morb.eftcotagiofaafteaioJairti ^jj 
culoru,dolorofa atq; excrucias , qu:£ ite dana- 
ta fiiit. Qui uero 4,'^xv Pfora eiTe corediit , fic 
putat efle^feredii. 'Morb.Galliaeft pafsio c6 1 1 n, 
tagiofa cutis,q ea f ajdat,depilar,& cruftis infi- 
cit. Hac quoq; defcriptionem failace efTe fatis 
oftefumeilinpcedecib.Qui epideniiale,& ffH 
uummorbu effe diiudicat>eum lic dcterminar. 
Gallic.Morb^eft affedio acftiua,q uulgo craf!a- ^ 

g tur,aeris infectione , ab laadacionibus 'aquarii 
nouiffime jpduita>padeda maxime isedes. Uxc 
aiit fublata eft^cu epidemiale morbu hanc dici 
nullaro6 pofTe^rocinati famus.Qui effe elepha 
tiafim noiucre,defcribuc hoc pado. Gallicus v i 
Morb.eft infc<Sio uniuersa cutim corpis uizlis, 
qusB hois forma fajdat , atq; eius afpeaii reddic 
horribiic, Hoc at qua falsii fltipfi uiderir.Q^ui 
bus vf ,hiic effe morbii in fubflacia rora,fiuc for 
ma,ea rone illii cxplicat. Gallic.Morb. eft aifc y 1 1 
d:io laedes uniuersa corpis fubtHcia, uitio,c6ta 
gione acg,fico. Minus placere hacdiximus cum 
aduerfiis hoc fubftatif nome rocinaremur.Qui 
capitis ee xgricudine aiut,fic ^poniit. Gallic. y 1 1 ; 
Morb.e affedio,finguIas capitis adiones Ifdes, 

C cotagio inuecta. jQui fola cotinui folatione ma 
ltint,fic defimut. GalIic.Morb.eftafte5:io,uni j« 
uersii Isdcsnfi corpis cotinau ,-inepta hac efic 
adeo coftacuc demetia fit, ca cofuratione pfe- 
qui. Quiuero,folahcpatisfoiurionecontinui 
" effe aolaere,hoc more dcfcribant. Galli.Morb. ^ 
eft a&dio hepatis c^cagiofa, cius unitate fol 
ues.h2c|te reucicbacur £ pcedencibus. Qai c6 
geriem oium malorum effe pucac,fic eius defini 
jtionem coUigunt. Morb.Gallic.eft congeries xt 
oim maIorum,c6tagiofa, uniuerias corpis ptes 
l^dens. haec item culpada eft,ut afcopo aliena. 
Qui incercu morbum eii appcllac , fic ftacuunt. 
Gallic.Morb.afte(aio cft, m nullo determinaco ^ 1 1 

D generc morborum rcponenda, fed uaga, & am 
bigua,pces fimilares & diffimilares i3edcns,con 
tagiojpduda.H3EC cur n6 piacuerit,fatis oflen- 
fum eft aiibi. Qiu uero>iIium effe incemperiem 
frigida,acq; humida uoluere, fic definianc. Gal x i r i 
licMorb. cft incemperiesfrigida & hfimida ie 
coris,itaIigrada coflituta. Qui uero calidi ee 
&humidauolunt,hocpactOjpnuncia|. Gallic. xii. 
Morb.eft icem^ics calida & humida hepacis,i ca 
H cermino,feu gradu coftituta. Quas dfcripcio 
ncs haud efle ucrasoftendemus in fequencibus. 
Poftrcma at definicio cft^qua una cum afiis fe<^ 
mucquf fic fc habct. Gallic.Morb.cft icempies x y 
caiida & ficca hcpatis, in tanto & tali gradu,fi- 
ue cernMno coafiftens,contagiofa . Acque hxc 
iatis dida fint degallici morbi ui.natura, atq> 
eflcnda. Nunc 2.d alia pcrgendum. 

Gg ? Gallicam 



Isi 



151 MOEBOCALIICO. 



GaUicm m&rhm apui qmfdm effe intemperiem 1 bantexep^qiiodcontagiofuseft^cotagespurre 



firigidamatqnebmidanh qu^argumemo con^ 
eludatur, Cap^ tfi ^ 

TAnta quoqtte eft huias affedionis fallacia > 
maltiplexqueuarictas,utctia inwenta par 
tc affeaa,qux lim^»fiue iecur eft^dubium facef 
fat de iilius qualitatibus intemperatis. Etenim 
nidentes qiiidam in Gaiiico labcfaaari uentri 
culum,concoaionem «gre,tardeque fieri, pi- 
tuitx copiam incredibilem excerni,tumore« 
albos*& frigidos ingeaerari ,articulos lends»^ 
crafsifque humoribus impediri,atqueobflruiy 
dixere iutemperiem cfie epatis frigidam, atq; 
humedam. Poftremo ex eo confirmant, qu<Ki 
guaiaco fanatur,hoc efl remediocalfaciente 
atqueexficcante jigitur morbus erit irigidui 
hurnidufque. 

Soltttionespra^SiaratiQms* Cap, iS. , 

SVnt qui toUant iam didum argumentum,di 
centes non efife CQnferendam pituitam^qug 
in uentricuio fiti& quae uera , atq,- exquifita «ft 
pituita,cuni illa quas in iecore conficitur: quo- 
niam poteft effe pituita: excretio in patien- 
te,9entriculi vitio,non autem ex epate. £xquo 
iaferunt poflfe accidere,ut laborantes Gallico , 
pituitamplurimam expnant,culpauentriculi » 
non iecoris. Veruna hsc improbatio non plenc 
fatisfacitjCiim in hoc genere aflFedionis,etiara 
Ixdi posfit tientriculus,epatis conimunione,at- 
qucc6fenfu,quocirca educentibus pituitama 



dine indicat,putredoautfit a caiido &humido 
cx Ariftotele lib,4.Mctheorologicorfi , & Gal. 
lib.4. 1 5.& II. methodi Jgitur gallicus crit in 
temperies calida & humida.Confirmant quoq; 
ea rationcquod mcbra calida & humida ma^ 
ximCjhoc generemorbicorripiiitur,ut lingua, 
glans i & reliqua fjudenda omnia . Ite fympto 
mata illa caries>& ulcera hume<aa funt . Acce- 
dit,quodilletoIliturexficcantibusmedicamc- 
tis,quocirca huoMdus erit af&clus. Rurfus d- 
b*is,& rationeuiiausattenuate eliditur,hf c aiit- 
cxficcandi facultatc habcnt,igitur morbus erit 
humidu intemperamcntu.Praeterea uere appe- 
tente,maxime hiGmorbuSiUel aquiritur, uel ia 
ueteratus,efflQrefeit,cu illa anni pars fit calid* 
& humida.Poftremoaiuntexperientiaconfir-. 
mari, eos qui humidam habent tempericm,fa- 
cilehocmorboinfeftari. , 
Cwfiaantur argmenta aihBa inprmietttihus» 
Cap^ lo, 

QVidam, de hac ipfa cognitione medica be 
nemeritiyobeoru doarinf , acexpcricd» 
praeftantiam,dixere ad rationes fuperius add» 
das,fua qua fequuntur,opinione: fupponentes 
primujgallicaluc efiemorbum unu,non plures, 
deinde putredinem tffc morbu diuerfum, a ca 
lido &humidointemperaflaento,obxdqueda--. 
nant eos,qui hanc intemperie eaUdam & humi 
dam,complicant cum putrcdine . Verum hoc 



Beatriculov.uidctur communionemillaabepa O nonafrequuntur,uthanctamfacile coplicatio 



te produaam , teftari fimilem humorcm,& ob 
id etiam intemperiem frigidam^atque humida 
epatis. Longeautcm eaidentius tolletureorii 
raciOjfi ad eadeuetterimus>qua:experientiapa£ 
fim comprobantur, quas medicin| alteriieft 05- 
yiyavjhoc autem efi,non uerum efTe , omnes la- 
borantes emictere pituitam per os , & fi pluri- 
mi id faciunt.Qui uero cam cxcernunt,ob id fa 
ciunt,quoduentriculus iecoris noxiaintempe 
rie affe^us,uim contrahit inualidam, atque im 
beciilam,adcout labefadetur concodio,pIuri 
maque in eo redundent excrementa . Itcm in 
lue gallica , magna fit fpirituum refoiutio, ex 
qua frigefcere corpus necelTeeft , unde uentri 



nem tollant . Nam quaqua hgcxiitterfa in aliis 
eBfepofrunt,dicercnthniufce opinionis autho 
rcsjift Gailico tamen unitaton conftituunt, cii 
inter fe fubilantiali ordine inhajrcant. Etenim 
cum-conftet morbii hunc habere occafione per 
cotttagiu,a quo excitatur putredo,hinc conitat 
eam fieri intemperie. Nahsec ex accidenti noa 
conflantur fimul,ied fubftantialiordinejac nc 
xu conneduntur. Pcrfimile.n.hoc cft , eiqnod 
Bialedici dicunt , quod ex pluribus differctiis 
circufcribitur ultima forma , quu cum tota fpc 
cie reciproca eft:na & gallica affe<9:io,apud eos 
tribus uerbis,uim & natura morbi cxplicatibus 
definitur,quf sut inteperies,epatis,calida&hu 



culus calore natiuo imminuto,n6 perficit opus H mida,cii putredine tali,hoc eft ufqrad Ule tcr- 

r- .-^- _-. :^ _. ^:,^J^^\.,^:^^ mlnA ■tM—. .»«»-/>. «lI^-oi-hfc/MJV r^rnA/i/^nHr?' Jlf 



fuum,uti naturae conucnit, atque inde plurima 
efficiunturrccrementa, pituitofaprffcrtim, & 
qiix frigida apparent,& humeda>cum uero po 
ftremp rationem afFerunt ex calidis^c ficcis rc 
mediis, qu^morbi caufamtoliunt,dicendum, 
. eaquidemauxlia>non conuenireuticalida& 
ficca tantum,fed uti eoru qualitates perfpeaae 
ciiproprietate fpecifica funt c6iunct2,fiue gua 
iacijfiiie falfae,fiue chynig^uci aiiorii . Qux aute 
fit iigc proprietas alibi copiofius pcrfcquemur. 
Qjtibus ratioyitbas adducuntur alii^ut dicam,Gallici 
iniemperiem efje caUda atque humida, Cap, 19. ^ 

ALii in<^iunt>hunc morbu , inteperamentu 
calidii,atq; humidii,cu putrcdine. Id pro* 



minu.Itaq; puto aliter h^ eflfe rcfpodendii , ad 
mittetes gallicu fieri ex cotagio^atqj etiHis, di . 
cendi caufa,concefro hoc uno,cu putredine co • 
ivida effejferuata unitatemorbi,tqaaqua nega 
ri{debet seper ex cotagio fubcurirf puttcdinc,ut 
in Tabe,& ophthalmia,mimo & i«gaUico,pr« 
lertimillius initio,& aliis cotingere folet)cuia 
uero aiunt,putredinc fieri incalido &,humido, 
6t id conccdamus> non tame fequitur,ut mor- 
bus ipfe fit calidus & humidus. Quod^io fequt 
tur,exemplo tertian^exquifit« manifeftifsime 
dignofcitur.Hfc.nJit ex putrcdine bilis tantu: : 
bilis^^aut humoreft adu humidus,fiue fluidus, 
poteftate tame ficcus, in quo nihilomiaus pur 

tredo 



BERNARDINI TOMITA NI LIBER StECVNDV^. 



trcdo redpuur.Tertiana ergo>morbus eft cali A 
dasi^ ficcusjlicct in hnmore cofiftat putrcfcen 
te,qui zctu humidus elbquod ad putredine iuf 
ficic rarcipienda>c6currentibus caetcris^qu» pu 
trefcerefaciant.RurfusmelacoIicushumor, & 
ix frigidas,& ficcus poteftate eft,cu actu fuerit 
calidas,& hamidus,putrefcere omnino poteft, 
non itaq,- neceffe eft,ut a qualitatibus, qua: pu- 
tredine efficiunt,denominetur morbus.Quare 
neq; admittereoportet,galiici iteperiejeife ca 
lida,atq; humida,iicet cx cotagio hat, & putre 
fadione, quf in caIido>& humido cofiftit. Rur . 
fu$ apimaduertendu eft.terminu putrcdinis(5c 
G haec in humido fit, tanqua in ma jppria,& fub 
' ftrata}non efTc humidu:qih cum infignis cft pu 
tredo j termmat ad ea refolutionem, quae a no - B 
ftrisincirteratiodicitur,hoceftadficcu.Quod 
ucro in altera ratione dicunt, partes noftri cor, 
porishumidiorcs iafici magis,non aliquid con 
ciudere uideturtnapartesillf utlingua,palacua 
glans,& cattera,pudenda,n6 ratione, qua humi 
dx funt5afiiciuntur,fed quia earu fubftantiala- 
xior eft,moliior,apertior,& ad fufcipiedum ^d 
pia>paratior.Veru.nonne uidemus^ofTa alioqui 
ficcifsima,contagiofahaciiluuie laborjre^ itc 
tiemos»membranas,perioftia,cutim,& fimilia < 
iPraeterea quid prohibet, parte noftri corporis 
' fiumida, (icco morbo torqueri^ cu § gritudincf 
accidant,quae toti corpori, ac et iliius partibus 
repugnent,pra:fcrtim cu ualidiores habeat caii 
fas.Adde & eoru folutione, qui poftremo ordi < 
ncjde hoc morbo fcripfere dodifsime • Hi et- 
cnim,qd! ratio fupponit,eut inficias,nepfi p«dc 
4a cfle mebra humida,na cum ncruea fint,ifidi 
cant potius^hfC (icca effc uocanda,qua alio na 
inine.Qui et ad tertia ra*rione dicunt,carie , & 
«lcera , haudquaqua effe humidas atfediones , 
diceada^na ciiin iilisexuftio plurima,atq,- per 
petua fit,dicendf erunt potius ficcae, quaiiumi 
- d2.Nos quoq; et d£cimus,affedioncs illas, hu- 
midas apparerc,humorc aduali, excremetofo, 
atqi afcititio,cu ad ea loca cofluat, quiin toto 
corporc refident , & redundat fuccirprajfertim 
cu partes noftri corporis,fint fenfibiles ualdc , 
& ad doloris fenfum excitandu, magnopere ac 



79 



fcrebatur,fanguineis,.magis ufu uenir«iUt infi- • 
ciantur,qua biliofis,ueI aiiis,id fortc pernega- 
ri pofiet,cum experientif teftimonio pateat , 
huc mprbum nemmi fere parcere, ob eius qwi 
in cunfios feuis(imecxercet(ut ita dica) tirani 
dem,ucruntamen hoc admifib,dicimus, fangui 
neum priore loco l^di pofTe , ob raritatem fub- 
ftacig partiu,quibus npxiu uirus attrahitur,qug 
fanguinea maximc tcperatura fequi uidctur . 
ConclHiitHr lucm gallicam effc memperamcntHm ca^ 
liium&ficcum* Cap. 21. 

MOntanus Vcrdnen(is,uiracerrimi iudicU^ 
fingularifque eruditionis , quiq; oon tam 
doft|inaj ratione,qua eloquentia,penfe ciindis . 
admirabihsuifuseftjcum Patauino Gymnafio 
medicamartem profiteretur, ac primas omni 
fibi iure uendicaret,ut erat nobis fumma nccef 
fitudiae coDiun6tus,dicere-folcbat, irridendos 
cfleeos^qui remoculisfubie(9:aac fenfibus ma 
xime perfpicuam, in controueriiam adducunt,, 
cum fenfus rationi in omnibuspracferendus fir, 
priefertim in re mcdica , ubi coniedurac fenfi- 
lium rei-um fummopere|>quiruntur. Gallicum 
ucro fenfui pacere, ex fuis fymptomatibus aic* 
batcquod & uiucntibus aiiis , pracclare uirtutis 
hominibus,quorum nominaprf tercOjUt uerbo 
defit inuidia , uifumeft efTc dicedum ) quibu* 
oibus non modo adhibita eft aduftio, .fed it il* 
lis fubihntialitcr annexa>perpetuo<|j cbiu&s. . 
Quocircaille hoc modo ratiocinari (blcbac, 
; morbumhnncjcfleomninointemperamcntum 
calidum & ficcum, primum rationc fiimpta ab 
origine morbi, quaiinpatientefitidcindecx 
cius defincntiatpoftreoK) ex omnibusacciden- 
tibus,atq,- exeuntibus mutatis. Exoriginc fic 
Morbus hic incipit cum ulcere , igitur a calida 
& ficca intemperie pendet . AfTumptio fenfui 
nota eft, illationis aute m"s ex co iiquet , quod 
iXxo^fiue ulcus, maxime crodcns & depafccns, 
ut in gallico laborantibus contingit , fieri nc- 
quitabalio inteperameto,qua calido & ficco . 
Ex defincntia rurfus eodcm modo,argumcnta 
batur . Hic morbus dcfinit in ulcus, icaque cau 
fam habcc intemam , epatis uitium cahdum & 
ficcum,cuiusrationis affumptum,& illaciOjpcr 



c6modatar..Cum uero aiunt, hunc morbu , ucrc ^ fc fe f que manifefta funt:cum hcc ulcera cogno 



magis ff uire,ac gigni,qua aliis tcporibus,pro 
fe5to id pofliimus inficiari.cum asltatis tcporc, 
frequentius hsec fe fe nobis ofFcrat curanda iUu 
me$,,na plurimi co tempore,ob attritione , & 
pcrfridku pudcndorii, & ob folis, atq; agitatio 
jjis fcr«OFe,in yoy«^'»piy.i*fcminis fluorc, atque 
piidcndi erofionemincidunt. Qaoducroanti 
quus morbus magis in ucrc,qua aliis cflorcfcat, 
caufam habcr,qiia5 a Gal.in comeatariis Aph. 
afifertur,eft aiit illa,^ eo tempore humores,qui 
hyemc refident pacati , & in profundu coadi, 
«ccis calore excitantur,trahunturqj ab intimis 
Zd e:^timascorporispartes,<juocirca & in cuti 
^axunc efnorcfcqac^Quod ueto ultimo loco rc 



fcanturfenfu pendere a maacri,erodentc , ui- 
tio iecorisiQgenita,qua fanguis inficitur, fitq? 
alimentum noxium,neq; aptum in fubftantiam 
noftri corppris c6nerti, aut corrigi a caiore na 
tiuo.Ex recremctisuero,& accidentibus^fic ra 
tiocinabatur ille. E£eftiones,urinae fudores> fa 
nies,ulcerum iiuores,& nigredincs,dolor€sactt 
ti& ueIlicatcs,cailoff particulaipudendisadna 
tf ,puftulas,bubones,uerrucat, & cactera oia q»« 
gailicum morbuni c6fcquuntur,perpctuam ha 
bent fociam & dicaram exuftioncm, at cxuftio 
fit a calido infigai,cum quo humiditas confifte 
re non poteft,igitur a calido & ficco.Eric icaqj 
caorbtishic iut>*caliHo& ficco cpatis intcm- 
Gg 4 peranicnco 



§0 



j^eramettto conftimtfndus. 

Qmo tnodo contsndant nonnutU fupemres rationes 

tuerteu^ Cap, 22. 

^OIuuntur prstdidx rationes a quibufda, op 
«J pofitam partemtuentibus,hocmore.Qu,a- 
doquidem aiunc, in pnorc argumento negan- 
dumeire,Gallicumfieri feniperabukerei item 
in fecundo/emper in ulcus defincre.Dicunt»n. 
id ficri interdum,n6 perpetuo,hoc cft ubi epar 
bilioiis humoribus incaluerit,aucal.a quauis 
eaufa . Ad illud uero quod de excrementis 
aiFertar,dicun£ non*femper"iIlaHabere exu - 
ftionis %na, fed aliquado hsec accidere ob c6 
dta tum epatis feruorem , liel ex imbecilHtate 
fuarum aAionum,uel aliam ob caufam^qug m- 
indiesmagisapparet.Siquidem perinitia mor 
bijdicuncnon infigniter iecur caiefieri) & ex- 
ficcari,pau!opoft td fenfim irreperciadeo ut ca 
ior fic de confequeaci bus Ga Uicum noa fubfta 
tialicer inhxrencibus . 
improbationes pra ii^jprum fotutionttm, Cap, 2 ^* 

PRior foiucio nihil affequitur, licet enimhic 
morbusnon lemperexordiatur abulcerej 
tn utcunqi incxperit,fenipcr ab eo inchoat,qd 
exuftionis Gtgnz fuboftendit . M6tanusuero,cfi 
ita argumetabatur , ab co rationis^ nim collige 
bat,quodutpIarimum contingit ; memor ilVms 
prjEcepti Ariftotelisin Phyficis,ac refolutoriis 
HbriSj}cientiam,& prsEfertim naturalem,efrede 
his, qus femper,uel frequenter fieri folent. Sic 
qabquCjfecundaj folutionis uis i refellenda eft . 
Tertia quoq? eorum tefponfio , nulliuspoderis 
fexiftimanda eft,ex eo quod experientia: aduer 
fatur : nam cum morbus inchoat , profed:o fi in 
pudedis appareat ulcus, auc puftuia,aut caries, 
femper cum iilis uel erofio emcrgtt , uel liuor , 
iiel infiammatio,uel durities, uel alia, quse exu 
ftionem attcftancur * no autem (ut illi iingunt j 
tradu temporishsec adueniunc . ForteillUd ad 
mitti poterittradu temporis fieri in patientc 
corporc putredinem, qua; profedo^ initia n6 
cxit in hicem,cum uis morbi, fenfini incremen 
ta fufcipiat,atq: indies magis glifcat, quo tem 
pore fequi pofiunt perfpicu^ putredinis nota:, 
fed abeius ortu femper exuftionis figna funt 



IJE M0IlBd(5ALLICO. 

E dis atque humidis medicamentis, quod tamert 



uerum non eft,cum tollatur hifce auxiliis , quat 
potius facultate excaitadoria, atqueexficcan- 
te funt prf dica:u£ funt guaiacus , faHaperillia , 
chyna,exercicatio,uidus attenuas, aer calidior 
&c. Prstcrea quipituicofi fimt, uel melancoli- 
ci,hoc genere morbi, uei segrcjuel nunquam in 
ficerencur,quod falfum cfie experientia docet « 
Poftremo eft illa ratio, quse ait, h in Gallico e- 
parintemperieafficitur, illaquidemuel fqua- 
liseft,uel infqualis intcmperics> nonjequalis, 
quia hsec(fic.n.putant) non eft a medico tolten 
da,fed ueluti natura altera fouenda, ac cottfer 
uanda, nonitem infqualis, quia haccdolorofa 
eft femper,utinlibrisdc fymptomatum caufis 
author eft Galenus ( quod iili confin|unt ) ue- 
rum epar Gallico morbo aftedi minime ^dem 
doletjigitur nulla erit intemperies, qua eos ia- 
borarc dicamus , qui hoc morbo corripiuntur. 
KefeUunt9r argHmenta , in ftMedenti capite addtt" 
£ia. Cap. 2J. 

AD corum-prlmum argamentum, facile dici 
poteft,non inde fequi, biliofam cfTe infc- 
dionem gallicam,tametfi calida , & ficca fit ia 
tempcriesjcuminfedioipfa, in frigidisetiam 
humoribus confiftere posfit,eosadu€ntitia in 
tcmperieimmutans. Ad fecundam pariter eo- 
rum rationem dicimus , Gailico laboratium ex 
crementa omnia, exuftionem prffe ferre , atq» 
apcrtifsimcindicaremeque ex eo fequi,nccefia 
rium forc, ut hf c biliofa fintpenitus,cum exu- 
ilio,n6 foliusfic bilis . Tertia rationera tollunt 
recentiotes,hoc modo. £xhibentur(inquiunt> 
in Gallico medicamenta calfacientia, non uti 
calfacientia,{ed quia exhibica una cum euacua 
tionibus, &aliisexuftionem corrigentibus & 
humorem peccantem moderanribus,immo& 
mmucntibus,toIluntmorbum. Concidit nero 
quarra ratiocinatio,cx eo quod pituitofi, & me 
iancolici,uexari poflTunt Gallica pernicic>quo- 
niam introduda incemperie cx contagio , eo- 
rum etiam fanguis exuri potcft,quamquam mi 
nusparati funt ad contagem fufcipiendam , fri 
gida corpora quam calida,&cxcalidis ficca 
ma^is,qnam humida . Erit itaque uir intempe 



manifefta, qux fiquis negarit , fenium fe omni « ramenti biiiofi,qui facilius hoc morbo corripi 



no negare faceatur , necefte eft 
i/irgumenta quihus fdfononuUi putanteittrterehM 
di^a ifunt deGtUicimorbi intemperie cziida 
& ficca^ Cap. 24. 

IAm uero audiamus, aduerfus ueram opinio- 
nereclamantes.Aiunt .n. fi morbasGallicus 
eft incemperani«ntum calidum & ficcum, igi- 
tur biliofum: quo pofito,materia illius non eric 
indifferenceromnishumor, quod abfurda eft , 
ci2,'in omni humore posfit gallica infedio iuCci 
pi,atqj foueri.Icem fi biliofaeft intemperies,re 
eremetaomniain omnibuserunt huiufmodi , 
qiiod e^perientia: aduerfatur . Rurfus Gallico 
aftedi fanarentiir omaes pcr contraritim frigi 



poceftrfecundo loco languinei,certio qui meia 
colicam habet conftitutionem, poftremo qui 
habitu pituicofo prf ditus eft.Sic iuuenis,magi$ 
aptus eritad hauriendam hanc luem, quam 
puer,puerqnam uir,uir quam fenex . Ex anni 
paricer temporibus,in cam propenfiores fumus 
f ftate,quam uerc: uere quam autumno^autum- 
no magisquam hyeme. Caueant tamen homi- 
nes, omnibus uitx fuf ,atque anni cemporibus, 
Dc Galh regis fiant milites, cum id contagii ne 
mini parcat,fiuc forti,fiue inualido,fiue iuncni 
fiuc feni>abfque fexus,attatis,ordinis,& tcmpo 
ris uliodifcrimnc. Extremf autem rati6ni,q«x 
goacludebat, nullum eflc intcaipcramcntum 

iecoris. 



BERMARDrNirOMrTAMl LIBER SECVMDVS. 



8f 



iccons.in patiente morbum diaum , plcrique A dico artificio aenit corngcndacuna cxccpra fe 



manumdantjUolentes eamiuftam e^Q demo 
ftrat20iiem,ut inde coliiganr> lucm gallicam,ni 
miram efie morbum, in quodcunqueaiiud ge* 
nus,quam :n intemperiem,ref£?endum . Qao. 
rum opinionem aiias oftendimus audiendam 
non e.Tc,nempe in praccedentibuSjUbi morbum 
hanc haud coufiftere dicebanius in nitio totius 
iiibfUntig, iit illi afleruiffe ui(i funt . Sed ad eo 
ram argnmentum , funt qui dicant , aftedione 
hanc eheintemperie inxqualemjCu ante aiunt 
illi, igitur eritdolorofa^quod tamen fallum ef- 
feconftat^cumepar Gallico laborantismini- 
me quidem doleat. Soluunt,uerum ciTe,ina£qua 
lem intcmperiem fieri cum dolorc, cu id aper- 
tifsime uoiuiffe ferant Galcnum in lib. de in^- B 
quali intemperiei& fecundo de cauiisfympto- 
matum, fed tunccum parsaftecta de genereea 
rum eihquasaptJE funt dolere . Minimeaurem 
epar carnem habet dolori obnoxiam , cum illa 
extoto fere expers fenfus eile uidcatur . Nani 
qiiamquam innumerabiles fere neruorum pro 
pagines in carne iecoris dideminatas, arq; di^ 
fperfas, obferuarint receatiores Anatomici, 
eos tamen non adeo fen-ibiles CiTe dicimus , ut 
dolorofum fcnfam excitare ualcat.Exiles eni-n 
funr, & parenchimam carnem iecorisimitan- 
tes: prsster quod > mulci eciam inficiantur , eos 
tiere neruos eife appeliandos . Q^ia: fsne rcfpo 
lio,cuni in controaerfiam adducar , QuziYiov.e 
de ncruisin fubftantia epatisdifperiisjn aiiud < 
tempus iudicada differtur.Ahis lufam eit, mor 
bum galiicum, non fieri ex iccoris inteiiipcra- 
inento calido, & iicco , ied hoc modo ,uc epar 
paulatim, ac fenfim hoc inteniperameHtura c6 
trahat tractu temporis,fitque2qua!e> non in^- 
qualc: quoniam citra dolorem fit , item confe- 
quatur morbum ipfum,non lutem morbus-fit . 
Quf quidem eorum fententia ex eo falfa deprg 
henditur> quod per inicia niorbo iam inchoaa 
te,exufi:ionisfigna apparec in urinis, cariebus, 
uerruculis.bubonibas , lingua , 3iC casteris locis 
affectis . itaque fi squale eit hoc temperamen 
rum,uen:et conferuandum^jnon opc mcdica rc 



bre hedica ) cum in naturalem zieluti habitum 
commigrauerit, atque ex eo fit , ut hec morbus 
minime dici debear. Talisautemintemperies 
cfl,qu^ a^tatis mutationem confequitur , uel la 
ci>uel cxercitationis . Aetatis , ut fi quis calidii 
habuerit in iuuentute epar, fenefcente uero , ii 
lud ipfum frigidum confequatur . Loci, ut fi- 
quis frigidioriserat habitus> feptentrioaalem 
habitans regionem , pofliea calidior rfficiatur , 
ly biam frequentans. Exercitationis ^ ut il quis 
calidior ac {iccior,pifc2Coria diu arte dtlsd^^ 
tUs,temperi^:m rrigiQiorem,atque humidfore 
contrahar . Inz-cv.izhs autem inceraperies,(ati- 
thore Galeno)e>c partis,uei totius corporis,9rf 
ternaturalisqiJ^dam immutacio, quxi-lis non 
squaliccr adueait. Totius aurem,ut hydrops i\ 
ia, qu.^AVatcric/-*^J^^t'jr:partisuero diiplici 
ter,uel atfiuxione 2ffea:x,ut tumor: uei qualita 
tum alteratfone, utfebrisqu^libetjek-cepta hc- 
dica. Atq; hgc efk inteperies,qug morbus ia c% 
qugqj a medico oino tolleda , ac j4>pulianda ue 
nit.H3?c auc, fi Galeno credimus una cu. dolore 
fir cu fitnehenr.ens immutatio parris a iiarurali 
cofriturionead prsccrnaturalemiLaru . Vnde 
lib.ii.dcfymptomati: caufis afrercbat illcfqua 
lem intemperiem. nu-Io dolore ari-iii^ere.ci: ue- 
luti acquifititia qusdam. nacura parriculsni- 
mirumaffc<5t2E adueniat. Vbi uero in corpore 
quopia,ui fentiendi pr^diro, fuboriiur ineqaa 
lis iF,temperantia,quanta fuerit uisj& mignitu 
do intempenei.rantus quoque eric atilidicnis, 
& moleftie fenfus. partesuero,qu« in^cuaiem 
fufcipiunt intemperantiamquT fint, de.Iarac 
copiofe Galenus ia lib. de inseqaali incenipe- 
rie,diuifo corpore in partes maxima5,& m:i:o- 
res^ac demum in fimilares,quae breu it^zis cau- 
fa a me confulto pr^termirtuntur.Non disfimu 
iandum tamen eit,£unc dolorem gigni.cu. pars 
matatur,aut corrumpitur, ubi uero idm immu- 
tata eir,atque corrupta, dolorampliusnon af- 
fiigiV. Ad doloris ucro fenfumacutioremede 
dum,pertinet mutaf ion is m2gni!:udo,& partis 
corruptaslentibilitas (umma, cuemadmodum 
pellendum,quod ridiculum puto cfle,fi dicsre ut longus fit dolor, mutacionis diuturnitss re- 
tur. Nos itaque aliter dicimus , Gailicum ztte-. ^ quiritur. Verbi gratia in coftali pasiione dolor 



s itaque 2 

ftumomnino eficintcmpcriem. inaequalem , & 
ob id arte dimouendam,atque propcltendam, 
non autcm conferuandamrquandoquidem quis 
eO: adeo infclicis prouidcntie , qui de hoc ipio 
thefauro curtodicndo, ac retinendo, uelit eiTc 
/bhcicus ^ Qu:2 refponfio , ut clarius confler , 
paucaquKdam nobiscxGsleno conftitaenda 
funtrqnxadpropofiterationis nodum diflol. 
Kcndum, fant quammaxime accommodata, 
hrc autem lunt , ex lib. de insquali intempera 
mento dcfampta. Aequalis intemperies clt qua 
Htasqu^damtotiuscorporis, ucl eius particu- 
l_x,qux ad naturemodum propiusaccedir.Hacc 
iutein iadies,acTenfini,contrahitufi neque mc 



cximius efl, ob cius magnirudinem , qux ht 
&b eius caufa & humoribus maximeaptis mu- 
tar€,ac corrumperc: itefrtob membrans co 
ilas fuccingentis ieniibilitatem magnam . 
Diuturnusaiitemfitexlonga liumorum aitlu- 
xione,qaxfenfibilcmpartcm,iauadit. Qaod ii 
insequalis intcmperies, parnbusaduerii:>i: ml- 
nusfenfilibus,minorpercipicurdoior,immo:a 
terdum percipitur pro dolorc lasiitudo , d'^ciz 
Galenusiib.ii decsufisfymptomatum. Lasfirui 
dinisucro lenius rnpiex eft^contundens. renii 
uus,u!cerofus. Quibus conitiruris , dfccreui zd 
propofitum ia argumeutu.Gsllic^im ^-iiCCtiOAC 
cu fitdegencre morborum,cfi'e m^jualem iii- 
lempefanciara , 



Ss DEMO.RBO 

temperatjl Cu iat amnt, c5 non fieri fine dolo .£ 
re,id concedendii ciUq^Jaqua dc ca qiiGe feniim 
fjc plcriqj QCganOubi pars iaboras fenribilis fitr 
ice ubi incriniecusfk imniutario, 6: corruptio, 
cx afrluxu humorun-ijuel.qualitareingenica. la 
Galiico ma:acio ortfi habet ab excenio conta- 
gio^recipiturqaein carneparenchima epatis, 
de cuiusrenii.biilcate non ualdc c6(tar. /ccirco, 
nilminifn/il ftatiminchoante morbo non per- 
cipimr dolor epatis: percipitiir tn paulo poft , 
id qood dicd:)at Galenus fequi insqaale inte- 
perieJa{situdouiriQcoruno,qmGaIlicalueia 
feaijpaQdicufantur^omnefq,- parces diitendut, 
funtq, hebetes , & inepti ad munia exercenda : 
noanuUi lK>Frercunc, mefticia & ianguore aire- 
Ctfrplerorq.-rponcaaea' ialfirudines inuadunc: F 
oes cn fe fe mucari percipianc,plus,minurue, jp 
rata porcione infedionis. Acq; h^eCjtot nobis 
dicta {intjP-rodikieadisracionibus, qux uerica 
tis lumenoiTafcare poUe uidebantiir . Qus noa 
ftudio cotradicedi dicta eiTe u.olumus,red ueri^ . 
tsitis tuedf caulajUt ingenuos decet uiros , qui- 
bus amicisomnibos, amicior ueritas eiTe iblet , 
'Hztura Galliti reujjuQihi^fy ac ^&dus- qm ge- 
neratur. Cap, 26. 

HAdeniis abiide^copiorcqj tradidimus, per 
deiinitione , Gallicje afrectionis uimtota , 
& nacura, cii dicebamus ea non efie iECer mor- 
bos ueterfi reponendam,aeqi referenda in. endi 
niicos,rporadiccs> auc ecepidemialesaffedus : 
iedefTe morbum,in incemperacia Galidajac fic- G 
ca iecoris con{iicatii,appeiia,nda , ufqu; ad tala 
terminu, contageprodiiv5tfi,ex quibus factiira» 
tis eif >quTftioni quid eil, a Dialeciicis uocaca: . 
Nuncqiio na modo ilie,prima fni far^damenta 
iaciat , quaiue radices aitius epati infigerero- 
leac,diligencer,& accurace perciirramusrrermo 
nis inkio fumpco ab eo,iaqao uel oes,uci pluri 
mi falce rcriproresconueniunE.Conaeniunc.n, 
in hoc,uc concagio per ■eotaitu fuboriacurrica 
que fupponendu nobis eir,concage elTeab uno, 
in aliud' comuriicaca in feclione. Ha. proprfe^ac 
qaeiimpiicicer,contageaccipio,qu5e duarti di 
uerfaru rerii,re]acione mutuaperncicur : nacii 
parsparte inficitjfubcodem toco,ea oj^tide^tTfip. 
abfoiuta contagcsdici poteft.Dixi auc commu H 
nicatainfeaione,ob idquod contagiuyfimiii- 
tudinisracione Bgni^csit, cu eade iit qualitas 
fecundii fpecie,quf ab uno ad iiliiid percranilr.; 
Differcaucconcagiu a corrupcione^ quod cor- 
rupciOjqugpacienti aduenit,n.on neccffe e.ii,ut 
agence causa inhciac.Nafoi,& eiemera poiTunc 
inferiora corrupere, neqj cii ill2. tjicisiim corru 
pi necefle ell:»Q[]f ucro concagi.>ne i:\ aliispa- 
riant,&ipfa inteczs. dicun:ur^ recinentq: comii 
nsqualicate.Ex quo fequicur contsge haudpof 
fecicra pucredfne ficri^no qaide cx coro/ed fe 
cMn parces minimas,ac ieniiles: pOiTe rh corru 
ptionc BCcidQrc abfq; conragione.Nuaquid uc 
w cont;igcs actio iitj& pasiio in accidencibus , 



GALLICO. 

an pocius in fabi1:3ntiis,&ranrerumfitmateria 
liu cancu,an ec fe fe ditmndac ad ea qus fenfilia' 
noa func,rurfus fi miitorii pasfio efi:, an ea affi- 
ciat per aduencia cocrarii, an per ipsa mifli dif 
folucioncm,qus fit per minima,hec quide oia, 
quaquacognitupuicherrima funt, & ut fciatur 
dignisfima,tii quia longiore fibi pofcunt expli 
C2cionem,ad aliud tepus differantur ., & ad pro 
poiitu infiitutu reuertctes, dicimus tnTana af 
fici cotagione , quicquid hoc modo afficitur, 
uel.n.folo contadu corporu fe fe tangentiu at 
ficitur,quomodofru<51:us fruftum inficif.uel fo 
mite reli<5to,ut cu quis fcabie contrahit, aliud.- 
ue quidpia,ex ufu ueftiu infedi: uel ubi conta- 
gestransfertur addiftans, quo modo lippitudi 
ne oculoru laborans,fpedatesaiios inficit. Por 
ro Galiicus morbus & contadii corporu,& per 
fomite concagioius efl.Concactu,hoc modo.Iu 
uenis mundus^cii puella infeda concumbic , ia 
congrcffu uehemens fic agitatio,perfricatiOj&: 
accricio , quibus feruidus calor cxcicacur,piuri 
maq,- fpiricuu hinc inde ficemilsio, acque fufce 
ptio,qui uicifsim emisfi, acq; recepci , in caufa 
funt,uc iuuenis inquinacus recedacatqj eodem 
modOimuiier munda,ab impuro uiro copreffa, 
ex fcruida illa agica£ionc,& concufsione,per fu 
fceptii fpiricii infedi maris.uiciii, inquinaca re 
porcat. Docebacauc Hip. inhis quse denatura 
ff cus confcripferat,fic poffe per fpiricuii intrc» 
misfione, & comunicaca agicationd,inquinari 
homincs uicifsim. Cofimiiis auteinfectio elT:,fi 
mundus cu immuda,eodein ledulo dormierir. 
Na comunicatur ucriq; ide caior,& fudor,& cu 
his fpiritus incaiefcentes & feruidi euaporanr, 
uir,meatibus ia calore adapertis , uenenii hoc 
cft fuliginehaurit, quod ftatim uim naturalem 
InBcitjSLC iecur . Eade quoqj fic comunicatio fi 
mari,auc puellf pudendum fueritinquinatum: 
naprarter haccquas dicta funtjfaaiei quoq,- par- 
ticipatio c6curnt,quf uicifsim cocagiii inferc. 
Iccrdum ec foiis fuauiis, acque linguarum idi- 
busjob coicaca fiuc raliuaf^fiuc faniei fubftacia, 
Pueri quo'q; cum ubera ficcanc infedse nutricis 
lac inquinacum excipiunc, qd cum eorum fan- 
guis fic fucurus,puerile iecur immurat,& in idc 
periculum ducic.Fic auce intedio maior,minor 
ue,pluribus de caufis . Primum.n.ob maiorem, 
minoremucagicacionem, uenereamqj concuf- 
fione,ex qua feruor pluSjminufuc fequicur,nec 
r>6 & fpirituum receptio,fubflaciseq; contagio 
fx c6municacio. Accedit & deledacionismo- 
dus,reiq,; poffefT^ dileAio, longaq; concubitus 
mora,nccn6 & inquinati maior,aucminor infc 
<5tio,tum & uiarum difpofitio,hoc efl duduum 
& meacuum corporis apertio, parcium moliita 
do,uifcerum infirmitas,habitus haud probc at 
temperacus, corpus cxcrementis plurimis refer 
tum . Hf c.n.oia occafionem faciliorcm,diffici 
lioremucpraeflare folent, acquircndse plus,mi- 
nufuc,huiu$aftcdionis:q^tunc spertifsime cq 

flabicj 



SERNARDINI TOMITAKI 
fiabitjCii morbu huc,in ci' cas rctalerimus.H3ec A 
^quomo i€.heant>fequcs ^r^ctatipfiibi^icabic. 
^iZcattfiefintUorbfGaHich Cap, 27» 

IAm facis conflat,mprba hunc efle afFedu,req; 
prftcr natura^diones{>rimu uitianSjneccfTc 
jcrgo eftjUt causa habeat : Hoc eft fuf generatio- 
nis initiu . Caufaru aiittraftatio duphce partc 
habebit,na& dc caufis morbi, Sc fuoru fympto 
mat(i agedii eft,cu nihil fit in rationali mcdico 
pftantius,aut laudabiIius,quamorbi,& accidcn 
tiii rationc facile & c6mode,refcrrc pofre.Id.n*' 
no fola mirabilc reddidit pofteritati^^Gal.fed et 
Hip.GaUteflimpnio,qui in lib. de Elemetis, ob 
id fe plurimu cpjcr^ hunc uiru pdicat , ^ folidas 
4e his qu9 dicic,dcmpftrationes afferat: empiri » 
cos uerp ^anat & irridct,^ ineptifsimi Cmt alio 
f u,cum folis rcmcdiis ineubat,nulla adhibira ra 
tipije,uel demoftratione rci qfitas . Ncqj abhoc 
genere pceptionis abhorruit Arifl.ci; illc lib.^, 
phyfic^ aufcultatipni$,fermonis uiridici,ac dc- 
«nonftratiui opus efTe dixcrit,ut eoru qas dicun 
pxr causaadhibeat: immo ut pes foiuat^pofitas 
quffjioncs, & ambiguitates ,qin eo rei genere 
tfubpriri poflunt.De caufis igitur diccndum eft. 
<^£qui fcio cxtarc cotroucrfia intcr Mddicinx 
fcriptprcs,an cauf^ triplices |int confticucnda? , 
.f.prsiflC2picntes,ante^edcntes,& coiun^tar, aa 
duplic^s cantij, quf greci? procatardics dicun 
tur,&qintcrnaf anoftrx astatis fcriptoribus uo 
cantur. Ad hunc ucro locu , haud fane pjertinec ^ 
hzc fubtiiis 4ifcusfio,quare cofultp ij^nit omic- 
tenda:fumus.n.in pfcntia ea fola partitionc con 
tcnti,q caufas dicit efTc duas,ext?rna,atq: intcr 
n£.Extema aut Gallici cgusa dicqnt omnes cfTe 
conca6tum,pcr fanici uej ^apprii comunionem, 
fiue pamcipatione , quoi prima morbi origo , 
Sc modus acquirendas afFc5^ionis,nempe conta- 
gcsipfa,tcftantur . Contagiuaute id fieri dixi- 
inus participatione fpirituii, fuliginis, calpris, 
iudoris,faiiu^,faniei &c.Cuius fiue cocauffjfiuc 
jtuxiliacrices caufac erant prf parationes partiu, 
qu2B magisaptjc funt infici,quales runt,mbllitu- 
4p,feruGr,rarcfa(aio, coeundi dele^atio uehe- 



IIBER SECVNDVS. 8/^ 

ff pms c6cubunr,& ardcntiusquodamodo fc c6 
plectuntur, cx quibus fequitur infe^Sio , fit itaqj 
amor , & diledio de gcnere prxparantiu caufas 
potius qua uera caufa morbi huius. Ad quod rc 
fpicienslepidisfimus poeta Petres Bizarius, fin- 
gularjs dodrinf uir,& in pangendis carminibay 
. ingenio amabili,amorem & uenerem, ucnuftifsi 
mb carmine increpat , q. fc Galhca peftiletia t£ 
faede,t^q; mfeliciter poilucrint, cu potius coiun 
gcdi cfset, ubi cojtus nioietior cft,ucl citra amo 
ris,ac mutuf bencupletif,c6em participarione* 
Apponamcarmina admufarum cultoresobic- 
j&andos. 
Quiifuforhancppm in mjeros trasfunSt amates ? 

DuUjja ijuis tantp pQcuU felle repleti 

Sknt hijaue ytter,funt hf Cytherea lahorum 

fru^usi hac uefiris prmniiL railmhus ? 

2v^c» eijuidem irati feduos timittitis atram 

Pertftcjem uobis prouenit ifia lues. 
Tanite iamprem>atft mens irafcitur, hocfit 

In quibus eft dif^afyUel uiolentus amor. 
Jdcm qupw|ue alitcr hunc in roodum. 
Eumemdur/i egremioprorupitgaUica peHis, 
. Et Cyprif infecit regna beata Dea. 
Tunc & deltti^ytunc^ Ufciua uoluptas, 
Tunc charites rnagno delituere metu. 
No» hoc almepuer,non hoc Cycherea ferendum efi , 

7<le ueftrumprorfHS (orruat imperium, 
lUefn boc tantum mprho torquendus acerbo, 
Cui nuUsL eft cordi dulci in amorefides . 
Sit itaquc prima,atq; prariiKipies caufamor 
bijcxtrinfecusalterans contadus.Interna autc, 
agitatiofpirituii naturalium,cfferaefccntiu, c6 
cuf5ionc,attritu,& perfricatione raurua. C«te- 
ra ucro oi3,ad hasc refcrcntur, uel ut concaufac , 
ucl utpraeparationcs auxiliantes . 
Signa Galiici tnorbi pbferu^nda a medfcopro iUius cet 
fa,atqueexa§acogmtionef Cap. 2$. 

QVi de hoc affedu fcripferc recentius, dili- 
genri,& accuraca rarione,{igna partiti siit 
in quacupr mprbi totius teppra.Qm aiia morbi 
initiu fignificant,alia incrcmcnm siimii, alia c6 
fiflcntia,alia de/incntia ip$a.Prius tn fupponuc. 



tnenSjCPncubitus diutiirnitas, amata: rei cupidi p fi§na. quadrifaria fpargi,qm alia fumuntur a na 



tas>ucftiu c6munio,ofcula,c6p]exu$,Iingu3c mor 
fuSjmamiilarum fudio, uaforii comededi, ac co 
bibcndi c6munisufus. Inrcrnc uero cauff enu- 
merantur ab aathoribus cpfenfio tcperamenti , 
fpirituii imbcciiJiras,prf fcrtim naturalium,am 
plitudo ucnaru,arteriaru,uiaru,& ductuu:nccn6 
mpliitics parciujCutis raritas,«xcremcntorii rc- 
dundantia,fanguinis,atq; humoru ad fcruorcm 
concipicndum expedita facilitas, lenitasmem- 
broru.Suntqui addant amore, mutuaq; beniup 
letia cnie inter caufas internas rcponenda . Quf 
iane opinio mihi uidetur p.latonica potius , qua 
medica.Platp.n.in fympofioj& ciu$interprcte« 
uidentur afferere , ampris uim , ede uciuti , 
nenenum,oculis imbibicuni,auc prasftigii,taici- 
nationifq; fpeciem:m,e4ici ucro exhisquac fen- 
ifibilta magii funt,iudicanc . Nam qui fe mutup 
aaunit,frcquca:ias fc ic exofculaat^rj fimulquc 



tura,& effentiacut ipfi dicunt^ roorbi: alia ab at 
fedionis caufis:alia ab his qux affedipnc confc 
quuntur,alia uerp ab proportioncQuibuscon- 
ftitutis , dicunt aon effc qusrcnda fign* a natu- 
ra morl3i,qih hepar cum pars fit latens, cias oi- 
tiii quoq; occultu eft.Hacc ratio^pcra minimc 
cft aadienda^cii di^^ii fit , maxime hepatis uitia 
paterc in affedis luc gallica , cx ipfis cxuftionis 
notis, hat.n.ftatim indicant hcpar labpfarc cali 
da & ficca inteperie. Itaq; caiitu abcft, ut hf c fi- 
gna,anaturamorbi <icfampta,dicamus scfam 
cfFogere,ut ab hoc fontc pociu$,quicquid certi, 
cftj pronunciari debcat . Veru hxc teftificatio a 
poitetiori cfl,& conicdaralis , cii cxuftio fit in- 
teperameti caii^i & ^<-ci cfFe&us:<\uia uero no- 
tior cft,iflteperamento iccoris , pb id cx illo ra- 
lipcin^mus. An ucrp Gallica prarfentc cfie dcno 
tencfigna quf acaufi dcfumunrur,drcend« cft. 



bjc parce adtnodu ac dimiiiute id faccre cu ne- E 
celTaria figna non fint ut c6cubitus,aut cu infe- 
aodormiiffe.Itaq; reaiusponendu eft>figna cf 
fe capieada ab ipfis cofequentibus. Quoru quas 
da irakuiora funtjUtdici foleantjaccidentia ra 
tij,uti animimajror,lafsitudo,uiriu deprefsio le 
uis dolor in fternojaut capite,pruritus,paru?;pu . 
ftul2,piloru & capilloru defluuiu . Qu^da acho 
ra funt, atq,- uehemetiora confequentia (ympto 
mata>qug morbofas et aflfectiones appellatur,uti 
gumata,uicera,caries,bubones,puiiiulxmagn5, 
uerrucf ,&c.QjLia? uero a proportione Cgna du- 
cuntur,ea <g,de paru ad hoc mftitutu percinent . 
Alii figna diftingunt ex Gal.in •zzra.Soyyap./KoL, & 
afsidetia.Pathognomica funtGallici morbi,lo- 
tia,quac tenuia apparent,flaua,peIlucida,coHten F 
tis fabulofis referca.necndharenulis, & fruftuiis 
in5qualibus,& fcabris.Hjpc.n.indicat teperame 
tu hepatis cali4ius,ac ficcius.Poft hgc fuccedunt 
figaa,q.U9 aiTurnuntur ab aife<Sione corporis im 
matat3,utfuatduritics,caiiijiiuor,nigreGO,cra 
fio,ulcus,puftula,&c.Sub hisea coliigunt figna, 
cuae a lasfis adioniDus oriaatur,ut extenuatio,la 
gaor,lafsitudo,uitiofa alitio, uigiiantia,timor , 
msftitia &c.Q^ibus iecoris uitiu fubefle cogao 
fcimus. Prxf ert-un uero hxc certifsima lidem de 
morboia imbibito faciunt,fi coniunxerimus iU 
lacu dormitione,uel cocubitu babico, una cum 
gallico laboraate:animaduertentes nu bubones 
ingeiti ex eo fuerinr,nu caries, & huiuf nodi. Si 
gaa uero poftremo a difeentiis petita , quasdi 
uocat efleatialia, quae uim & natura morbi indi 
cat,atqi hgc funt,qu5 a fymptomatis capiuntur> 
qu3E h magna ac lasua fuerint,magaitudi ne,& fe 
ritate inteperati^ fubindicant:cdcra ueroparui 
tate & maiiietudine, fi pa rua. fuerint , ac mit i z, 
Qaaeda uero huiusgeneris figna dicuacur , efie 
jpxima,ut eiTentialia uocentur, quse fumuntur a 
tepore,Qel a ma peccante, hoc eft hunioribus re 
dudacibus,quoru iila funt jppriar& hsec ab eoru. 
fontibus hauriuncur,nepe a fympcomatis, a cau 
fis,a rebns cum naturaiii>us,tum pcer natura. Ex 
tat & figna,q accidetalia oiao dicuntur,qua:que 
coplicacione fiunt diuerfdrum accidetium,atq; 



DE MORBO GALLICO. 

bus.ignea uim fanguinis indicatibus.Signa ve- 
r6,quse a ca morbi aflumuntur,eatenus diceba- 
mus obfcura efle,ac p fe fe exigua afterre teftifi 
catione,quatenusc6cagii r6,minus pates e,qua 
C£tera,quaefenfiliamagis funt. Videmus. n.ex 
coefitibus,cii eadepuefia inquinata.inficiquof- 
dammagis,minusalios: contra nonnullos citra 
oem noxa fanos abire.Quae uero et confequun-. 
tur morbii,tanqua fymptomata,apertisfime m^ 
dicant morbu,non quideper fe foia,ac fepara- 
ta,fed cu aliis coniuncta:Ut defiuuiu piloru , per 
fe no eft Gailici fignii:fed cii dolore capitis, uel 
carie,uei bubone,uel alia re confimili,illum ip- 
fum indicat.Raro.n.admodii c6tingir,ut unicii 
fit {ymptoma : praefertini cii ta ferus hoftis, glo- 
meratamanuincedat,habeatqj fecij fuoru niili 
tii caterua,qua corporis fanitatepturbet,acf-un 
ditus interdii euertat.Haec aurem,numero exta 
repermagno,dixerecuriofi fcriptores,cu ea tre 
centa atq^ amplius colligant,de quibus perabi- 
tiosu fuerit,nomina & ratione finguioru recen 
fere. Quae autem maxime in ufu apud.patietes 
i]idetur,qu3:q,*aMedicistra<5lari lolent copio- 
fius,ea funt.Dolor excrucians,dentiii cafus,pila 
rum dcfiuxusLichenes f2d«,Tophi prseduri, of 
fium eroiio,ulcera depafcentia,morbof^puftuj 
la:,bubonesmaIi,feminiSjpfIuium>Verruc«,gla 
dis cariesjpotaesE lasfitudines^articulorum do 
lor,coIoris immutacio,Iiuor,calor manuu, & pe 
-. :dum,mebrorum grauitas & torpor/omnus ferc 
G asfiduus,m3eror,metus,diffidentia,languor,mcr 
]ancolia,uigilantia,pe<5toris,ac fterni fenfus do 
lorofas,pudendi calluSjVue? molIities,fauces hu 
mectfjuocis raucedojglandularumtumores in 
,faucibus,palatiperforatio,dctium & gingiua- 
rum corruptio, A theromata hoc eft tumores gu 
mofi,rimf manuu,difficultas anhelitusincerdu, 
interdu & aurium tinnitus , ac deniq; exeuntia 
,mutata,uring prgfertim, qu^ fubflauf ,& pelluci 
d? cernuntur,fabaIofi s particulis,harenuiifque 
aagulofis,& fcabris refert^. Ab his at, quf dida 
funt.oia genera fignorum aiTi:muntur, fiue Pa- 
thognomica.fuerint,fiue asfidetia, fiue cfTentia 
lia,fiueeflentialjbus jpxima, fiue accidentalia. 



c6pIicacioae iiunt diueriorum acciaetium^acq; ixa,ijuc ^ii^nLia.iiuu^ j<..mi..« , *.«w « ww.«^ ..... 

morborum,a cum gallico c6iunguntur,de q,bus Adde & que inchoatis funt morbi, quf q,- crclce 

foliiciti n6 fant,cii per fcCe pfpicua dicatur. Vt ^ tis,ac c6fiftetis,necn6 & definctis.Rurfus & qug 

ut ac fit,inter oia fiue gallici f=gna,fiae accidetia ' — —"-' .fl,.n.»nt.nr ^ r.n^..;, cnfe^nneti 

£ue fymptomata, nuilum aliudextare dicimus, 

q^ maxime mprbum neceflario ac ppetuo c6fe- 

quatur, quaexuftio^hfc infeparabihs abillo eft 

oino.Exea fi^de hf patis ftatu,& c6dicione faci 

le diudicamus etfi uifcus illud sesu noftrum ettu 

^ere folet.Na qua ratioe cor laborare pcipinuis 

ubi corpusfebrepati cognofcimusrcercbrii ubi 



.<ieiiriu,aat sesuu imbecillicate, mocionis depra 
uarfnotasuidemus:uetricuIuubideie(5:ione,ap 
peticus,uei naufea cernimus:puim6es,ci2 fpiradi 
^difficuicas adefl,(ic in GaI.lue,laborare dicimus 
iecur, & uenas.ubi uftionis r6,ac prasfentia^ma- 
me iiquet.Liquet aiit ex recrcmentis.egeftioni- 
bus nepp,locio,cariei,& bubonii fanie,coioreq,- 
fimili humoribus ia cuce effiorefcete,aiiisq; re- 



2. natura morbi aflumuntur a caufis,a cofequeti 
bu5:quf q; fimpliciter funt ^ccidcm^ aut ct mor 
bi nominantur.Poftremo,quf feparabiiia funt, 
&qug feparariaiinim.e peflunt:de quibus pau- 
lo ante differuimus. 

lie caujis fymptomatum GaUicifnorbl j deqne bis qua 

n.nk}fariamyfaefi,nokis fofjent , problematum 

more, Cep. 19. 

EX didis partim,partim et ex fequentibus di 
cendis.poterunt eaoia difToluijquf in dubiu 
,cadunt,de galliea afFcaione,atque cius fympto 
matis,hf c autem,maioris,Iucidiorifque do«ftri 
na caufa,fubprobiematum.forma, nobis propo 
nentur,ad Ariftotclisimitationem , ut faciiius 
^fingulf pateant quxftipnes, fintque ftudiofis 
puxim exped.itafjatqj inuentu commodiores. 



BERNARDINI TOMITANI LIBER PRIMVS. 



85 



I Curefi:>utmulieraffe(3:a>fanumuiru,uenc A 
rcocomplexujinficerc poteft? icem mfedus 
uir> mulierem mundam,parxter inquinare 
ualetf 

An quia contagii ratio hgc eft,prapfertim cum 
per conta6tum ^uel fomitem efficitur , uc ab 
lino ad aliud procedat, maxime uero ubi (imi 
litudo eft iuxta eaudem fpeciem. 
a Cur gallica lucs t per uenerem max ime con 
trahituri 

An quod in eaific uniuerfi corporis concufsio, 
agitacio,attritio , & perfricatio , quibus effer- 
uet calor natiuus ,fitque uicifsim coeuntibus 
ipirituum emifsio,atque fufceptio , exhaiacq; 
ultro citroque fuIigo,ueI eciam fic faniei parci 
cipatio, faliuf ,fudoris,ec fimilium, unde con- ^ 
tagium ontur, & uenenofa ueluci qualitas , ab 
wno corporc in aiiud trasiata. 
3 Cur partes fimpUces,& organica:. hoc gene 
remorbi laboranc,adeout pofsicdici morbus 
omnisjfiue in intemperie,fiu€ organicus,fiue 
continui diuortium ^ 

Anquod intemperiesfbla eft hepatis ealida & 
ficca, potenstame diuerfis eius fymptomatis, 
4iuerfi corporis p^rtes atfiigere,,pr«cipue ue 
ro ubi corpus excrementofum fuerit,malisque 
fuccis ref ertum ,.Hi etenim noxia qualitate af 
fe<S:i,rebelles natur^ efficiucar.Quifipropeili 
nequeantjCxtra corporis ambitum>peruagan- 
tura partibus ualidioribus 2td, imbeciliioces 
tranfmifsi. Indeque excitatur tumor^qu i orga q 
uicaaffedio eft.jLCHm quo intemperiesiunaa, 
partes tam fimilares , quam& diisimilares affi 
cere poteftjparticularuni adionibus.fcnfibiii 
terlffis. Cum uero & uehemens acrimonia, 
cumhumoribus illis:coniungatiir, inrerdum* 
cx eo fitjUt erofio concitetur cutis, ac csetera- 
Tum partium, quales prgfertim func , carnes , 
ucrui, mcmbrana5,chartilagines,& ofia . Sicq; 
lit continui diffolutio> quap pro diuerfitate hu 
morum^ac locorum patientmm , uel fola cum 
iatemperie,uel cum tumoreefficitur,. Std ta- 
iJie tamfolutio continni, quam tumor fympto 
roa eft,caUda: atque ficc^ intemperanti» jic 
patis,eftqueniorbus ipfe unus,& iimplex, non 



An quodiiumoreSja modo recedentes^ in par 
te intumefcentc gignuntur , uel ab aliis parti- 
culis ualidioribus eo propelluntiir , uel attra- 
diinibi coaceruancur. Gjgnuntur autcm,ubi 
partis uicium eft, hoc eft ubi eius facultas cou 
codrix iaborauerit,atque ipfa expultrix im- 
beciilitatiscaufa, eos continuerir. Propellun 
tur uero,ubi ucimultitudine corpusaffligunt, 
uel qualitate noxia,naturam infeftat , uel utro 
quemodo. Attrahuntur autan, naturaii illa Ic 
ge,qug prohibetjlocum fnanem & uacuum c6 
Merepoflc. 

6 Curhumores gallico laborantis, coatiaui 
diuortium facerepofiunt f 
An quod humores noxii & inquinati, ob eorii 
prauas qualitates uim habent fcindcndi , con 
tundendi,difl:endendi,er9dendi,&exurendi. 
.SGiadnnt»qui tenuem habenc caIorem,& frigi 
ditatem.Contundunt,qui duri funt,& graues. 
D iftedunt,qui copiofi funt,atque immodici . 
Erc«iaiit,quos acrimoma,& fcruor iiifignis c6 
iequicur , Exurunt , qui igneo calorcprsditi. 
funt. 

fj Cur eft^quod affedi Gallico dolore plarimi 
iaborant iundararum & articulorum t 
An quia ad ea loca, piurima pituitadem^inda 
daturjquf quidem cxcaloris imbecillitate, \ii 
tioque concowtrici&facultatisefficitur ,affe- 
-ctoprffertimhepate.Piruica uero, neniofas 
■part€S,ttel duritie,& grauitate contundit, uel 
multitudine diftrahit,ucl etiam cum bilisfla- 
mt part^ ailbciata ueMcat i hinc dolor & ge- 
mitus. 

8 Cut nonnuIlis,iunaurarum cruciams habc 
tibus,doloresfunt fixi, ac diuturni , nonnuUis: 
uagi, &inftabiles r 

An quod firmos habcnt» dolorcs , imbecillio 
res habent ardculos, qui fempcr fuicipiunt , 
nec fiifceptum humcMrem peUerepoiTnnt , uel 
quia materia crafla admodumeft, &contu-^ 
max, qua: noa facile cedic , uel ob humorum 
copiam qui z facultate expulcricc pelli ne- 
queunt, pK)ftremo cpia. pituica fimplex ualdc, 
& purior exiftens jinepca fit , uc depdlatnr z 
ioco . Contra his accidit,quibus articuli func 



autem compofitus , aut mulripiex exiftiman,. D ualidiores, neque materia cam leata , tamque 
dus» miilca , atque ea cum aliqua biie permixta , a 

quafufcipitagitari<mem,3:motum. Rurfus 
dolores uagijpoflunt cx uaporibus tantum , ac 
quefuIigino& cxhaiarionijus gcnerari. 
5> Car dolores fere ia omnibus magis nodu, 
quaminterdiu pari«itesaffliguntf 
An i^od nox £rigidK>r & humidior eft , iccir- 
co hamores eo t^por^aut increfcunt magi% 
aut ialtcm ualidiores h€d> miaus a calorc 
natiuo corrigi pofeit • Item noda caioc 
naturalisad intcriora rcuocatur, quocirca ar- 
tieidifii§tfcumji3a§i$^cjnagisdolcnt. Vd 
Hb quod 



4 Cur morbus gallicus facile ad f e, uel oyKoy , . 
ifiuc tumorem trahit,uel swy X ulcusiuel;pu- 
jftulas^uelQmniafimuU . 

Ah quod calida intempeties , ob eius uim id 
facere pofsic,hinc isft ^ ut tumoresipfi qui hoc 
g«iere miali fiunt , per cius initia , degenerc 
Phlegmones effe:confpiciuntur,tra<au uero te 
porijs etiam in tumore:s,prarducos , & abfceflus 
definuntincerdum, 

5 C^ Atheroinata , sicef teri tumoces coniir- 
miles praccernaturam,gcneratttur t .. T 



26 



DE MGRBO 



.<[uod corpus ( ut aliis placct ) nodis frigidita . E 
tedenfctur,digeftionemqueacrium uaporii 
algor ille inhibeatjundc membrane,&periho 
ftia ai maiore erodantur . 

10 Cur illis dcntes concidunt ? 

An, quod capite non probc affetSo uitiatur 
alimentum, a communicata afFedionc hepa- 
tis. Hinc uaporibas malis,per ioca lata , & c6 
mum3,fublatis, & fanguine per uenas noxio, 
Sid caput delato , gingiuas aut croduntur , 
aut laxiores fiunt , uel acrlmonia , uel humo- 
renimio, quibus dentes concidant necefle 

1 1 Cur cilia,fupercilia,piii , atque capilii^ dc- 
fluuntf* 

An quia radix pf lorum , & capillorum encca- F 
tur a materia falfa,acri, & nitrofa,eo ioci tran 
fmiiTa,qu9 uim habct erodendi. Vei etia,quia 
eius uenenofa qualitate,& maligna infe«^ionc 
id pofsit humor ilie producere . 
j 2 Cur Lfchcnes , & Rhagades illis contin- 
gunt, prasfertimin plantis pedum, & uolis ma 
nuu i 

An quod maligm humores,& crodentes ad ca 
loca mittantur,uel fymptomatice > uel natura 
prouidetif iuminc exercente,ut nobiliora mc 
bra.atque interna magis.ab illa perniciefublc 
uet,exoneretque commodius . 
I i Cur fiunt ia eorum corporc gummata,hoc 
cfltumores pr^duri, tophofi , & contumaces 
ualde? G 

Anqaodalimcntum eo tranfmifrum, hepatis 
uitio intectum cft,unde a calorc natiuQ,n6 po 
tcft in membri fubftantiam, commodc conuer 
ti,r^manetque fub excrementi forma , alitio- 
ni penitus ineptum .-fit autem contumax cx 
pituit» copia, & lentore . 

14 Curoffa carie afficiuntur, prajfertim ucro 
quae itx palato fun t , item nafi os , & chartila- 

^o^ 

An quod tuc extrcma, ac dcperdit:t uiget mor 
bi pcmicics, hoc cft fumme noxii , & maii hu- 
mores, erodendi facultate prsediti ,in fummo 
corumuigore cofiftunt. Paiati ucro, &tiariu, 
cura hf particulae faciiefint erofioni,ac putrc 
fadioni obnoxix. H 

1 5 Cur ulcera tam faeua , tamque mcmbra de- 
pafcentia fiunt,ut ufque ad ofik carnes cxc- 
dant ? 

An quod matcria non minus eft mnlta , quam 
ctiam maligna , & iugi affiuxioac tranfmifTa. 

16 Cur circa caput , paflulx uifuntur phirim^ 
item circa anum, & aiias partes corporis i 
^n quia adufti humores , & biliofi, ab hcpate 
tranimisfi ad catim,eas partes inficiunt,fufci- 
jpicntes, uei natur^ conatu, uel partiumiHarii 
imbeciliitate. 

% 7.Cur ^ov^cTris fiimt.ia coxis i hoc cfl ciimo 



GALLICO 

res denla,qui ad femora pertinent . 
An quia muliebri pudcndo infedo,noxia con 
tages communicaturinguinibuSjtanqua par- 
tibuspcni proxime adiacentibus. Vei quia in 
guina ab hepate emulgent, trahuntquc humo 
rem ab eodem,ui fua, depulfum, 

1 8 Cur in altero femore interdum, intctdu in 
utroque cfficitur bubo { - 

An quod tata cft copia materiei demadata,ut 
utrumque latus fubeat, ucl id fit a fummo icco 
ris conatu, cum codem tcmpore buboncs du- 
plicati iiunt . Cum uero unicum latus inua- 
dunt, ut plurimum ob minorem rcdundantia 
humoris peccantisefficiuntur, ucl cxiguam 
€xpultricisfaculta:is uim. 

19 Cur in iiiis fit Gonorrhaea? 

An quia contages illa , teftibus communicata 
fui acrimonia eos una cum feminariis mcati- 
bus adeo extimulat,uthifemcn continerc ne- 
queant,interdum&ob fpirituum Jabefada- 
tionem idaccidit,quia rcdditi teftes &du- 
dus feminarii imbecilliorcs, nequeiit continc 
rcfemen, proinde hamor ille liqucfcit . 

20 Cur fiunt Verruc|,ficus unigo appellatjei & 
jULog^iiKiix/, KfU AK§ox*§!j^«yi? * modo in pene,mo 
doinanof 

An quod partes illa: moUiores f unt , & rzrs ad 
modum fubftantij , quocirca & ad fufcipicn 
dii ualde idoneae. ad quas plurimae fiuc uen^,fi 
uc artcrif ,ac nerui c6fluiJt,iccirco maxima c6 
tagione,ubi fummaeftputredo, & infignis 
exuftio, partcs ille,hocgeacre aiFed:us,maxi- 
melaborant. 

21 Curtugtt^, fiuc caries gignitur in pudcn- 
disi 

An quia pudcda,partes funt fenfibiles, ac mol 
les , iccirco facile percginas impreftionesfu- 
fcipiunt, prffertimjcum aliis pudendis infe- 
&is occurrant,hoc eft fanic, & ulcufculi cuiu- 
fpia humore madefadis.Qui.humor uti acrij, 
& uirofus eft aalde,ita aptus eft afficere fimilc 
in CpQcie , maxime uero contagione intcruc- 
nientc,qu2B communicationis caufacftproxi 
mii 

22 Cur initio morbi fiunt kotto; otuTa/JntTpjf , 
hoc cft lafsitudincs fpontancae i ut Hippo cra- 
tis ucrbo utar . 

An quia idperpetmim efl, ut in magnis mor- 
his futuris/pontanei fiantlaborcs , ueluti co 
rum difpofitionespracnunciac,authorc Hip- 
pocratc . ' 

23 Cur colorcm immutante 

An quianeceffe efl, ut humorcs,nifi in profaa 

dii coadi, ac dctcti fucrint, tales eflorcfcat ia 

cutc,quales ab hcpatc cnunant,&iii uenif 

abundant. 

25 CunriM^K05 color,h6ccftUuidus,illis cft 

ficitur? 

An 



B ER NARDTKrTOHITANI tlBIEK PRIM VS. 



Anquod hoc,fiimma: exuftionis mkcors > & A 
fienisindidumeit. . .;..•'.";:. 

2 5 Cur uol§ maniiu,& pedu iplit^AnciltCcunti 
Anquod uapores, abhepateureatcexhalant» 
terminantquead.partes .mzum^. .diftantes j 
Natura.lu3m exc^cente prpuidcntiam > ut 
ixoxia,quahtum poteftjlongius prQpcHat. Vel 
<lubd.refoluco aUqua ex partc, calpre.natipp., 
iiisiUarum parciu?» efficitut itnfaedUior,& ad 
fufcipiendutpparitiori . ; , _ . . 
a6 Cur poft caciem fubJataDti/equicur jnglati 
de p Jerumquc; durusi quidam tu^X»; calliifiie , 
qui longo tcmpore pcrdurat ?.:.::. h.. . 
An quod f §er noi?;plenc curatiiseftifed extat 
suihuc morbi rdiq^ise , hop cft hcpatis intepe 
ries, qu« inparterpdttf Uborantc^aiTueta eft K 

tranfmittcrc. 1 ;: . ; . .- ,! 

ayCur per QS^UrjgRam , & pudcndamaxime 
communicaturifllcit^io?; -. 
An quod paftei? funt maxime fprritibusmitte 
ili$ atque faj&ipicdis idoneae: icem qux motip . 
pcattritione ,;& perfricatione maximeinca 
icfcunt. Rurfus quia partes funt molhores., & 
xarioris fubftantiac, itcm quia maximeienfibi 
les,quonia ncruea: funt, & humiditate,ad eas 
labcnte>fummerefcrtf. . 
38 CurtinnitusaUriuminiUis fcte infolubi- 
lisefEcitur? 

An quod iugi,& jierpctua tranfmifsione uapo 
xun) ad caput,uitiatur aer ille,qui auditui-pro 
jbet occafioncm,quo fyy uc perturbatus totics. ^ < 
^atque afFcdus, habitum concipiat malum,que 
poilca tinnitus fequitur,qui con tumaxi a tque 
infolubilisquaiitas cuadit.Vel q^f Iatus,iu dc 
trufusifonitii ciere pdtjprffertim fui crafsitic. 
apJCur grauitatem pcrcipiunt in uniucrfe cor 
pore, praecipue fomno expcrre^i 2 :. . . t : 
^n quod fpritiis naturalis paticur,qui uires to 
ti corpori fubminiftrat,a fomno iiero,quod me 
l)raex cpntradionecaloris natiiu,adincerior 
xa,ftiere magis infe<ais bumoribus , uaporibuf 
ique expoiita. • . : . . . 

.^aCur mcefti,triftcs, atque cogitabridi fiunt? 
:A.n quod hepar fua intemperantia calida » & 
.|icca,humof cs exurir, a quibus fuligines exel 



rS7 



nioiliot cfficitur » quaf faailtatis^ natuiraiis ui* 
tio,& labcfadationcfuboritur. Vel.qaod uni 
uerfum caput,praueaffe<Su eo trifmittat.Vel 
quod ucncriculus imbecilior fadiusnon ualen 
fer concoquit,& pituitg xopia gignit , quf ad 
fuperiora rcgurgitat . Vocis aiit asperiras , Sc 
^raaccdOiUcI inftrumentoru Igfione ^ t , hcc cft 
aliqua folutioae contimii , uel knti, ac ccafsi 
humoris participadqne. . 
3 1 Cur in faucibusfiunt ulccra ? 
Anquod huraorcs,nimiocolore aduruntur,fit 
flueinillis acrimonia iniignis,aut falfus,nitro 
iiifq; sefus,^ erodit,exedit>& cotinuu diifoluit 
34 .Curtumores,& glandulae faucibus inhsrct? 
An quod caput manifeftc iaborat,iccirco cmii 
<Sx>nainfe.ftoshumoresexcipiunt. Excipiunc 
autem uel imbecillicate faj, uelfiibftancix ra- 
ritate,uel natura peliente . 
3 5. Cur in quibiifiiam,tertiasmen{is, uel quar- 
tus agitur,in aliis etiam quintus, uei fextus ad 
fummum,anteaquam njorbus expreife pateat, 
aSUgatque uehementius f* 
An quod hepatis iafe<9:io , fcniim communica ' 
tur iingulis partibus corporis . .Cum.nero corr 
poiru quf di iint calidiora,frigidiora alia , itc ^ 
magis>minufueexcremetofa,aut et ipiritibus 
iialidiorib* ibeciilioribusuepdica hinc eft,ut ci 
jcius alii,alii uerorardi%fe infedos ee oftedac 
•36 Cur plures uiri, cum eodem fcortoipaie af 
:fe^o,concumbentes,non omnes inficiuntur , 
*fed quidam morbo corrripiuntur, quidam im 
,panc,& citra noxam rccedunt? 
Jin quod npn0mnium.corporum,eft jequabi- 
.lisdifpofitio.Non.n.?qu^omncs in coitucal 
,fiUnt,uel fudant,ud fejnent, ucl fpiritum infc 
:aflmhauriunt. Noitcoeseodemodcaut pii 
': ti funt,aut cxcremetis redundant,aut uircs ha 
: bent ualidas,atque imbecillas . Rurfus neque 
.parratio eft concumbendi , agitandi , atq.iie 
oblcdaiidi fefe.- Confert et ad morbum liue 
^iendam,fine recipiendum,penis forma,ma 
:gnitudo>paTuitaSi durities,mpllitics, raritas> 
denficudojdonnitio nodurna , uel poft concu 
^bitamdifceifus:pQftremo a puelIx,fcortiae co 
prefsione penem ablnercaut non abluere^Na 



tatur,qu9 capici foblatf , uaporcm.noxiumJnj B Iotio,aut u.ino, aut aqua abluti minus hoc ma- 



pertiuntur , qno animi uires , & animales i*pir 
ritus,quiinfano corpore,clari acqueperju: 
cidi crant , percurbaotur , turbulcnciquc agi>- 
tatione, & feruor«, ui morbi contrado , oifur 
fcantur,indeautcmtriiiitia&msror. . 
^i Cur febris in illis inccrdunj accendicur? ,, 
An quod ab infcais humoribus , ubi maxime 
paties multicudine laboraueric, & malis fuccis 
rcfcrtus fucrit,,coiicurrentc hepacis fcruoje , 
attollunturfuligincs, quas cordi, communica' 
tf , ipfum excaltaciunc , 
jiCurin ejfdefic uuef.fiuegurgulionismol 
litudo,uocifq; uel aipericas , uel raucedo ? 
^ qaod nimia humicUcace pars ilia I^pUor, & 



li incurrere cofneuecunt, magis ucro quos ntil 
Jafui cura, uei ftudium ibllicicos reddit . 
<^%Cm illisinterdum accidic i§uc-/m'?^ ignis 
inqua faccr,itqueti5Tn!«. i. Hcrpes? 
An <$ hcpatis.^lida & ficca inteperie,bil is fia 
uxcopia excitatur, femetq, fanguisplurimu, 
ex ^bus crifipelas fit,ex fanguincf.nimiu inca 
lefado,&flaua bilepmixtis. Hinc color fan- 
gjii^^u$,& Qauus e01oref citin cute una cu loci 
paciecis calore haudexiguo',ad caccu ctlijgiecc 
moxrepeccce locu. Quod fibilem tantii tranf 
mittat faculcas expulcrix, acque.ea paulocraf 
fiorc, inflamacio illa cute depafcicur, & ali^d 
fubicdf carnis , fi tqj Hcrpes depafcedi facul- 
Hii z tace 



DE MGRBO GALLICO- 



88 DE MGRBU UALi-n-u. 

«t^pr^editas. Vbinerotenuiorcftbilis^il- E ^oCurGallicamorboaffeais^acciditaliqua 
i:-::u-..««c. «»„^,.ornt. /iMt* <nlarrvcutim inu doffx.iVooc, hoc eftkirrhus,liuc;exquititus,liue 



liaris Herpes generatur, 4qui lolanvcutim inu 
rit. Csterum ad hafce iiif lammationes refer- 
ri paflunt,qus penis glandem aftJigunt, Scrm 
liebria pudeda,necn6 iabra,os, palatu,fauccs» 
f r6te,pube, & alias quoq; corporis particulas. 
3 8 Cur putant (fed longc rariusj rccentiorcs, 
In iiiis excitari nonnunquam Phlcgmoncmr 
omnium teterrimum,qu|. Carbo diciturab 
eifdcm auttioribus s* 

An quod cxperientia comprobatum eft , fieri 
in Galiica lue laborantibus^iaflammationem, 
quae ulcus p3rit,cum cruftis, partibufque adia 
centibus fublacis,ac turgidis : in qua ferupt 
piarimusineft,piurimus & doior.Interdum uc 



doffKig^os; hoc eftkirrhus,liucexquititns,fiue 
non exquifitus i 

An quod aiiqua corporisinfedi particula,po 
teft ob naturalisfacultatislabem>& imbeeilti 
tatem,male concoquerc,incofta apponere, & 
nihil cru4iiatquc excrerocntofi excernere,ic. 
circo tumor effici poteft fcirrhofus & pr^du- 
rus,qui fi fcnfus omnino cxpers fit , iam cxqui 
fitus erit,n6 exquifitus autem, fi difficilem fea 
fum habuerit. Vterque autem fieri tumor po 
teft, inmorbo gallico afteais,ubi hnnwres afi. 
f luxerint glutinofi, ac lcnti, particul^becii 
iiorehihil boni attrahentCimaleconcoqucnip. 
te , noxia apponentc, recrementa haud proi. 



piarimusmeit,piurmiusc:doior.interaumuc «:c,noxiaappoacui.^,4sv^'-*"^'"'* *'***" r»^- 
roferofusquidam,actenuis humoremanat, F pcllcnte.Quofitutiropaaushumor^&contu 
; u^iiocirnrffi^rjjnrrniijc riif*» rf»ni7« ««Yrirar- max.abinfcaionc&contaeioKJtus, natiui 



qui bullas turgidiufculas cutecenus cxcitat, 
His ucro adapertis , uicus & cruftas fubeflc, p 
fpicuo ccrnicur.Caufa ucro eft fanguis abudc 
fcrucs & craiTus,^ ucnenofa qualitaceinfeaus 
hepatifq; inteperie adauaus, potcft cofimiles 
iflamationes gignere.Qiiaru fymptomata>sut 
dolor uchemcns,feruor cxurcnsjcoriiafpcri* 
ta$,& inaequalitas. 

^^ Curillis accidunttumores,&Oedema?| 
An quod humorum congerics, & cxcrementa 
partium noftri corporis id facere pofl[unt,praB 
fertim uero.ubi uis naturalisianguidior rcddi 
ta cft, & a proprio munerc dcfiftit,infeaione 
illa !abefaaata,ob quatiitiofe decoquit,male 



max, ab infeaionc , & contagio fotus , nadui 
caloris aaione refpuat, atq; indc lapidefcac:;» 
41 Cur in illis fiunt abfceffus^ • ■ 

An quod humores,fuccique uitiofi, galiicum 
patientis,ab haepate, & uenis ad alia loca tra 
fmittunturjUt membra pr^ftantiora liberetur^ 
nifi id mulfitudine fiac , quod aiia caufam ha^ 
bet.Ex his aute abfceffuSific qui affluxio eft ma 
li cuiufpiam humoris, in aliquam partcm cor- 
poris,apti inpurulentam , & faniofam fui^fta 
da immutari.Fit aut neceflario-in abfceflii ca 
ttitas in his partibus,qua: fefe tagebat,ex alie- 
ni humoris interpofitionc, qu^.quoniam pras- 
ternaturam eo tranfmifla eft, iccirco putreibc 



decoaumapponic,noxiadetinet,excremcto V rcapta,& mpusconuerti . ; Morbusitaquc 
fa nott depellir. Hinc congeftis humoribus la- gallicus, cum h^p^ar & ^^PS^^J^^Jp.^^^^^^J^^^ 



t>orant articuli, ofla,& perihoftia.Efle aute m 
turales funaioncs,&iacultates, atraherc,rcti- 
nerc,c6quere,apponere,afsimilarc, & expcUc* 
re alibi proditu e£t. Oedema ucro cum fit mol 
lis quidam turaor,caufam habct flatuofum fpi 
ritum interdum , interdiim ucro picuit^ afflu 
xioncm. Cui aflociantur c<^or albicans,& cu- 
taneus,mollitudo,fouearum imprcfsio, fenfus 
doloris cxpcrs . Porro hf comnia gallicam ia- 
f eaioncm facile fcquuntur . Nam et fpiritiK 
flatuofus,& pituitofi humorcs, acqueacaloris 
imbeciilitate natiui ortum habent, quj o\y hc 
patis uitium & naturaiisfacultatis detrimen- 



gaiiicus, tum ncpar <x lAii^uiut^ui iu(juiii«i.«y , 
- facilcmatcriamfuggcrit abfcefsibus prodii- 
ccndis,ut & casteris afteaionibus, ac fympto- 
matis,qu« continui folutioncm mducit . . 
42 Cur in glande penis ulcera interdum coti- 
tingunt callofa & dura, qu^ impedimeto funt 
ut glans c prf putio detrudatur,tollaturqueco 
eundiuks? 

Anqnod ulccra illa , cum fuerint in intema * 
praeputii circumtegentis glandem, particula, 
& Medici fiuc infcitia , fiue focordia, mak fa 
iiata,faaum cft impedimentu illud,quod con 
trariumpcnitusfolutioni continui eflediciit 
rcccntioresfcriptores, namunitatcm folubi* 



patisuitium&naturaiisfacttltatisdetrimen- rcccntioresfcriptores, namunitatcm ioiuDi* 
tum,in Galiicummorbum patiente, efficitur . ^ hum id uocant, neque ineptc,cum m eo cafu, 
Nonnunquamaccidit,ob humorum frigidorii continu* faaa fint ea, quf folui debuerat.Vci 

^iC..,, ?/,.,. ;« /,..r;r„i;«/4*rnmhnn^ .1/-I cW^ -" *-* »' — •'^•- -K/,/^„rA« *■,-„«, hnrrTnrn 



aftiuxum,qui in articulisdecurabunt , ucl cir- 
cumiacentibus partibus,ob carum partium d# 
lorem,qui attrahit cx aliis rcgionibus corpo- 
ris. Namcedemamaximcarticulorumlocaia 
tiaderefolet. 



CUUi.&llU»X«W4i*iil.iW V«, XJM^ »— .w*^.,.-~».«.— -r 

etiam id. mali accidit,ob adurentium humoru 
acrimoniam,& uim,qui callos prseputio intu- 
icrunt,unde concreta,atqucindurata,uel etia 
contraaacftparcicula iiia , & iccirco inepta 
ad cooperienda,detegendaquc pcnis glande . 



F I N I S 



L I B R I P R I ^^ I 



Sp 



LIBER SECVNDV9 



DE MVTATIONIBVS GALLICI MORBI, 

qjV O AD EIVS SYMPTOMATA 

Q^V AE L A B E N T I B V S A N N I ^, 

ALIO A T CLV E A L I O T E M P O R E, 

©IVERSA RAT lONE HVMAKA 

C O R P O % A X K F £ S 7 >^ R V V T C.A P. I, 




Om iniacundam,acque im A 

tilem^eam forc ftudiofistfa 
- ftationcm exiftimamus , 
quas mutationem fymptoma 
tum GallicsB infcfSionisex- 
plicauerit » Nam ex ca 
tquidem cogaitione, facile cuiuis paterepo 
terir , quaif ua , quamque atrox » & ut ita di' 
camusyTyrannica fic huiu&principis poteflas, 
cum tot rymptomatis,ceu fatcllitibus ftipatus 
incedat, imo tot tormcntorum gencnbus» 
humana corpora aftligere fit aggreiTus . ^ 
Quamquam , rerum omniuni hnmanarunico B 
munis conditio cft , imo praerematuraliuni 
©mnium ccrta atque inuiolata lex , ut ortum 
habeant initio magnam atque uei?emcntem, 
deindc ucro remifsius agen tes^ tradu tempo 
ris imbecilliorcs fenfim efiiciantur, donec 
tandem, refidentes quiefcant, ac defiaanc, 
certum atque cxploratum habcmus, huncia 
morbum fsEuius,actruculentiiis cxpiflc,extare 
acro nanc longe mitiorem , & hifcc noftris 
temporibus traaabiliorcm . NuIIi etenim 
non perfpicuum cit, cum primum caipic mor 
talibusinltaiiaapparere,figna ilium conta C 
gii intulifle, omnibus manifefta . Conta- 
gii ratiojcx co conftabat , quod corpora fa- 
na, robufta,ualidis uiribus prgdita, formofa , 
optimohabitu conftancia , abfque ulia caufa , 
ael praecedentc afFe<ftionc, & morbo, com. 
fiiercio infciSorura, brcui temporis fpatio:, 
«gra,imbcciila, inualida, &deformia , malo- 
que corporis habitu atfeda reddebancur. 
lidautem non tam nouura, quam miferum, 
tc horribile uidebatur . Contagionis ita- 
que cognitione habita tanquam eius praeinci- 
piente occafionc , c^aprunt homincs fuoperi D 
culo cxperirj , oon a qaacqmque . contagione 
id mali accidcrc , fed ab et , qux per conta- 
^um , occafionem (umit • Nam cognouc- 
je iUi , ex dormitipnc $c confudatione , infici 
inultos,alip5 ucfq ex ufu indumecoru,eora ma 
?cinie,qg3e fanic f«da,8t confpurcata erat, ruc 



puftulis miferabiliter prius,fcnfere huius Tyra 
ni fupp{icia,qua peccare caEpiflTent, potifsimfi 
uero e-x ofcuhSjfuauiisjCopIexibuSiVenereoq; 
concubitu, noucrnnt concagionc corporibus 
noftris c6municari,Ex quibus qui tunc teporis 
perfpicatioriserantingenii, diligenter obfer 
uarijt,id ueneni maxime hanriri,per morum, 
concalefactionem, attritionem, friciionem 
que corporii fimul humanorum,ac tade , ut m 
caeterisrebusfierifolet ,multorii parciculariii 
expericntia,uniuerfale notione acceperunc , 
dcsiima morbi origine, caufaque coftiruedajr 
figiia aut manifefta afierebat,daoru, triumue, 
aut et quacuor menfiura ipacio.Iu quibuidam 
ferius producebacur ta feri hoftis aduentus,itt 
aliis cicius.Namficiileuidebacnr quafi deli- 
tefcere,&defucurisaliQrii calamicacibus, & 
fappiiciismeditari . Sed qaaleaa incus uirus 
concluderec,extrinfecus,certis quibufda coic 
iSads indicabat Etemm,coacepra infedione 
&iabe luboftendebanc haec omnia^corporis 
iaertia,& fegnities,prasterIaborem,atq; ex- 
crcitatione ulia,fpontanea: lalsitudinesjgraui 
tas mebroriijlentor & tarditas adionum, fc>m 
ttoientia fere afsidua,macies corporis.uirium 
iablatio,pertuii>atio. aQirni,meror,di fndecia, 
metas,pailorfaciei,fubocalis nigror", uukus 
iiouicas,manuu & plancarii calor,atq,- aiia pla 
rima.Prf cerea in piurimis fuborta uideacur ca 
ries pudcndis enaca, quac ulcufcula afterebac 
crodcntia unacacolorerubro.qui inflamaw* 
particulae indiciii aflerebat.Qn(g ad phoenicis 
exeplu,emorcua,reuiuiicereuidebatur,incer- 
du-cciamueluthydra quf da btruncata.in plu 
ra capitaregerminabac.lncerea cruftisiof qua 
libus,&fcabris,coriura inficiebacur.faedis pj 
ftuiis laborabac,l'atyriafim diceres modo.mo- 
do Elephaciaiim ade{!e,interdamlichene,aut 
etTerminthu,ueIPfora,cutis afpera, ac fere 
ohftracofareddebatur, criipentibus humori- 
hus,qm auferabile,ethorrendjicoiporis habi 
tii reddebant. Veru primu.paftuisiparu^ ad- 
modunynitio prorampd5ant,mox fcaiim a- 
4su^M«ttCi%cmagDitudine.jpducebaa.» 
* Hh 3 tuc. 



,^ DE MORBO GALLICO 

tur.Qaaquam8.'harudifeendf.plurinis ui^ £ nmores,perlucidT, nubeculapauca &diuuira 
debanmr.Na aiioe maiorcs,min©res ineranc a- ac fangds ^ui primfi detrahebatur,perturba- 
- ------ tus, &mucofus,minus qualicatibus huiufmo- 

di affectusjuiius cft emanare. Atquc hunc teno 
re,& modii feruape uifus efthicmarbus, qao- 



li^.Rurfus arid iorcs qu^da,quseda aut hume- 
d j ma.g-iSjiufebalitur.inrerdu h*uido,&: cincri 
tio colore atfectscjinterdii panido,& fubruben 
,tiprodibat."C'. aero dehifcerent,mucore pra 
ueolenre m^ ii.d^ confpiciebantur, qui fordi- 
dusac f;stens,perenni inftillatione manabar, 
mncilagineu humore efluxiife diceres, non" 
ta uifu niiucundu , qua lui copia & effluxione. 
immodica.admirabiiem.Succcdebac.puitalis 
u!cera,qu2e mebra atq,- artus,'ufq,* ad ofla mife^ 
rabiliter dep5rcebatur,Phagcdenas exirtimaf 
fes ipfas.hoc eft exedetia ulcera fubeffe. Ncq; 
offa^^utcuq; dura,ab illa pernicie.tuta eiTe ui 
debatar , cum iila etiam tada atq; erofa excer p 
r.c-entur.Illauieaut.caputpetente^&fuperia 
res corporis particulas inquiaante, ftatim dc- 
ftiilationibusfaliis, & nirrofis corripieba^ntur 
homines , qu-e lingua modo acrcdine perfora- 
bat,modQ palacu,& fauccs exulcerabar, modo 
&c Gurgulione & tofiUas exedebant, Nonuliis 
Jabia erodebatur,quibufda nafus.uel aures,uel 
oculi piurimis uiriiia mebra funditus cripieba 
tur,gummoii tumores in aliis cocrefcebacgla 
di$>oui,&maIi magmtudincqui uel Athero- 
I3aara,ucl iimiics his twnores eflfe cofpicicbaa 
tur,his gutcis proxima,qux ex arboru cortici.- 
bus emanant,hsc aiit adaperta, mucore fubal 
bidu eirundebant,n6 admodum faetcntem. To 
phis articuli moieitabarur.moleftabatar & cai ^ 
lis tenacioribasjatq; indurefcentibus, potifsi 
mu brachi3,genua, dokbantq; uehemeterfca 
puia:,fternon,& tibig.Dolorcsucro aiiquando 
ppecuij,inceirabiieqi cruciatu aifercbat, intcr 
mitcebat inaliis, in utrifq; uero nox luce gra- 
ufor accedebat.Qjii noniiqua cii puftulis,uicc 
rib'& tumorib' c6m<S:i crudelicer artligcbat af 
fedoSjiterdu & foli,atq; abaiiisdifiiidi fguif 
limeeoscra5:abant. Hincj[adetasoriebatur, 
^ cibariorii failidiu, hiac iaiHti? uigiiiarii tii 
fomai interrupcio,{omnioriiq; horror,ac terri 
biles uifioncs,excadefcetia fere afsidua,dolor 
capitis,ac poft remo oia raaloru affeduu animi 
genera, quf maxime pertnrbadiuimhabent, 
fummu uigore capiebant , ac quafi ab inferis > „ 
excitatis fiiriis^eorum mens aeftuabac, crucia- 
barurq; fuppiicio ueiuci iugi atq; immortali . 
Qu,2 expuebacur craffa erat,& fpumofa, fiido 
res oiidi,egeftiones aridae, mucorealiquo rc- 
fcrtf jlotia iubrubra,oieaginofa,craifa, lubfide 
tia coru in2equalia,perturbata,acque diuulfa * 
Cii auc morbus crigcfimii quafi astacis fag an- 
nu actigiilet Cf pit nonnihil immutare natur« 
fuf c6ditionc,uariatis inqua fymptomatis,au£ 
eorii ordincNa feruat fcciptorcs, pufliiias cg 
piifc minus uidcri,crcbrius aiit giinaata ,& do 
lores quafi &uiQrcs fieri.Rurfus urin», q prius 



ufq; puftularu magna pars cxtin<a-a eft,item Sc 
ulcera illa exedentia euanuere , totq; tumores, 
taque f^ui dolores,rarius ac mitius corpora in 
uadebant.Teponsaute lapfu, ufque ad noftra 
3etate,quc£^ morbi centefimu fcre annUiautcir 
citer,explerc uidetur, puftulf ferc nullas c6%i 
ciuntur,doIores perpauci , & hi quidem uagi 
& inftabilesjgummaia ucro permulta,atq; in« 
credibilis copia pilorum,& capilorii def luuii 
Accedit prima contagionis femina,extarc in 
prgfentia bubonesjcariem, uerrucas* & gonor 
rhgam. Nam quotniquifquc eft,qui lue gallica 
inficiatur aufpicio.gonorrhasas ? profedo qu£ 
hoc cempore laboret citra hoc fcminis prof la 
uiu.uix unas,aut alter extat. Vidit ftasproxi- 
me a<fta,in multis fieri dcntifluuium , parcias 
nunc id uidemus, ac mulco fspius cadere 
fupercilia , capilios, & barbam experimur , 
quf uccumquc fe habeanc» apertc.indicant, 
remifsius morbum uires fuas cxercece, raan-. 
fuefcereque quodam modo, necnonpatien- 
tis infamiam reddi fohto minorcm . Nam 
fuperioribus annis, qui hoc generc mali uq-* 
xabantur,autetiamabeo curatos fuilfe ali- 
quando conftabat,fu« ciuicatis,autoppidita 
to populocogaici erant,atq; infames adeo,uc 
cundieorum commerciumfubterfugerenr v 
«eiuti fi peftilentia fumma correpti cflencHo 
rum nonmodo concubitii odcrunt puellx, no 
modo amici ofcula,atq; compicxus,fed ab ha 
litu quoqueabftinebant, dabaturque.in con^ 
uiuiis(fi eos intereffe opus eraOjpprius locus ,: 
& uaia ciborii arq^ aini,ab aliisfeparatajne ia 
ficcrentur,iliis utenccs.Hunc aut exuiifetimo 
rem,homincs aetatis n6ftrae,ex co c6ftat,quod, 
in conui uiis nuUum cft fcre difcrimen, nullus 
metus.Quinimo in contrahendis auptiishac 
tepeftate pauci admodum funt , qui a iue gal-: 
lica abli:ineant,controucriaae auteminter fp6. 
fi ac fponff affines,{unt de dotisLfumma,dcque 
a^re numerando, de galiica ucro contage , aut 
nihii , aut parum admodum . Caufa autcni 
huius eft,micior morbi conditio, ac facilior |k 
confueta medicamenta,c«ratio» 



ijaoi nam prntfagim fiert pofjit de gsneraUy 
acfpeciaUfiatubummorlfL Cdp. 2* - 

QVi Morbum •Gallicnm dixepe cffe Ele- 
phantiafim,uel Pforam, uel Albotim,ud 
fahafatum,uel lichcnem.uel aliud finiile,con- 
uencrc in hoc omncs,ut dicant prf fagicntcs; 
Jabentibus annis, aftbrctcmpus^utoccafuia 
patiatur 



BERNARDINI TOMIT ANI X JBER SECVNDVS. pr 

pdtiatur.atque adeo deleatur^uc nomcn iJIius . A larum motus recurrentes.Nam refcmnt Airra 

logoseo quidem tempore obferuafie rrium fu 



obmaneat,apiidrerosdunraxat nepotcs Ra- 
tionem autem probabilem, aut ctiam orato • 
riam {blum , adhibere uidcnrur,qucd omnia 
orta,femeI intereOit. Cum autem ortus fit mor 
bus,aece(fe ell ut aliquando delinac . At non 
benchimihi ratiocinariuidenturex eo.quod 
hi uidetur acriter defendere Gailicum,erie ad 
morbosantiquos refereadum>non autem no- 
uum cfle appellandum . Qupdii antiquus cft, 
uuila uidetur afferri caufa,curaIiquando fit 
.ccfiraturus,etenim hsec corum renouatio mdQ 
tur potius atteftari quanda immortalitatem. 
Pr3JcIariusuero,acIongemcIius ciixiHc mihi 
uidentur iili (quauis eorum opinionem haud 
:fequimur)quihancafFedioneminaercm > & B 
il:eilarum conucrfiones rctulerunt. Non enim 
:iimplici contagione contenti fuere yfcd lof e 
niaiora principia«xcogitantcs>dixere morbii 
hanc non fuiffc ex una in aliam rcgionem de 
Iatum,fed cum primum irrupiflfet , apparuiffe 
.indis,Hifpanis,GaIiis,Iufitanis,Germanis,fc7 
i:his,atque orientalxbus popul.is,tanqua a com 
muni caufa,hoc cft acrcipfo dcpendensi Sgpc 
tjumero uero uiu ueairc dicunc, ut quscdana. 
fint morborum genert,quaf raro cmcrgunt , 
quQrumcaufainfupcriora corporacft rcfcrc 
da . Conjmodisfima autcm fumunt excmpla» 
3. Mentagra ,qu2 uetcres afflixit, cuiustamea 
uix nomen noftro farculo fupcrcft , itcm a li- 
chene,8i Elephantiafi , qua: pafsim in uulgus C 
craiTabanturapudEgyptios,& Afsyrios. Po- 
ilrcmo noua cum ueteribus exempiis confcrc 
tes,eodemodo aiut , in lace cxiiiit fcbrcs iilas 
cxiti.ales,qua? maculis apparebant,& quas Pcci. 
cuIfruulgatQnomine uocantur. Quinimo coa 
tingerc faepius affirmant lippitudines conta- 
giofas,difficuItatcs anheIitus,marcorem uifce 
tum,doIores coftaies,noftris quoque tempori- 
bu§ , acmus iam fcptimus elapfus cft , cx quo 
Patauii,Vincentia:, Venetiis,atque aliis ciui.; 
tatibusEpidemialis tufsisfuperucnit,qu« coa; 
tagiofa erat, cum febricula Icuiter incenfa, 
qua pauci emortui fiint, plurimi uero correp- 
ti.Cuni itaque aeris confiitutio fit in hoc cafu 
principium & caufa afrercnda,& morbum ef- 
fc^dchis queraro m luccm prodeunt, hinc pa 
tcrc4icunt,pocuifretotQrbispartes quafi fi-, 
mul ac fcmcl CQdem morbo laborarc . . Ad-: 
duat & hunc roorbum iam cotagiofum analo: 
gia habcrc cu pituita craffaac fordida , cj» ex 
fyrppcomatis facik coUiguntuquocirca ct fc- 
xninaria ipfajqua? contagionis caufx fun:, Icn 
taquoquc & mucof» pituitx analoga cxcidf. 
ic iS^rbitrawr.. .Quid autcra acrcaia atquec* 
iu$ fcroinariApQtucrit iu afii.ccrc, ut putrcfa 
' aioRcm fordidam et mucilagineam ^addc & 
aacdincm e««dcatcm concraxeriw^ commo 
dc cantcmplaatHir,ad.cs5U C9mi€rto3cs,& ftcl 



periorum conuentum,ac ueluti coiurationem 
Iouiis,faturni , &Marris,qu2;resutinoua & 
monflrofa uidebatur,ita in caufa imtjUt mor- 
bos ff uos & inauditos prajnunciaret mortali . 
bus.Namaftra hgcpoteftare incredjbili prf 
dita funt,rurfus eorum confpiratio, ac coniun 
ctio diuturna eft, ob tardicatem agitatipnis 
j^aturnietJouiSjexeauero coniundione fa- , 
&U. cft utplurimas cxhalationcs attraftx , acre 
petierint,petitum agitauerint,agitatum cor- 
ruperintjCprruptum fbrdidum eifecerit, un* . 
cum feminariis,atque inde contagium cmer- 
rerit.Annorum autem decurfa faSum eft > m 
mitior morbus euafcrit, tum cxeoquod aeris 
putrefactio benignisaftrorum afpeciionibus 
corrigitur,tum naturabonum a maio cxcer- 
ncntc pro uniuerfi conferuatione,tuai ctiam 
matcria,acfen)inariis,&ui caloris folis refo^ 
lutis.Hincaereipfoiam putrefactione abfo- 
iuto,non amplius.corpQra uexabat Achoribus 
humidioribus,nequc pinguioribus puftulis, 
nequemucilaginea , mucofaque pituita,uti p 
initia afIueraQt»quoni3m fola crat per conta^ 
&um uniusad aiiuin,in:fe<S:io fuperlies,cumq; 
contagcs a proprio principio recedercr , fic- 
cior»ac reioluramagisfaiSa eft ^ ob idque fic- 
ciores puftulafr& uicera uifa funt . Qjod au- 
tem terreftrc magis fupererat , in gummata 
conucrtcbatur . Nuncautem fere ad incinera 
tioncm (ut ita dicamus ) deuemfie contagiii 
pateta cx dcfluuio capilloruni,& colore cutis, 
piiisdecidentibus, prodeunte. Ex quibuspr^ 
nunciancMorbmn Gallicum iam ad cxtremii 
feniuai perucuifie,lK)c eft ad occafum,& decii 
nationem tenderc , properareque celerrime; 
breuique t^porc fore,ut npn amplias per ca 
ta<9:um,uencreofque complexus propagatio- 
n^m fufci^iaC3m.at.^ri.a indicsf rigc,fcente>^' f<| 
minariis imbcciiifpribus fadis . Haee auteni 
affedio poft multos annorum decurfus^forcc 
redire ctiam tumpotcrit , redcuntibus emfdc 
caufis,quaj ^tuere eamin lucem cmicterc^ 
- ■ Extare autcm hanc ipfam lucm, indis quibuf- 
D daminfulisfan^iliarem fatis,coBfta?fcriptori^ 
teftimonioxqiipjiiam^pcrpctuum inibi aeris ui 
tium uigeac^ob p^culiar?;m c^iam,aUo tcmr 
pore <difquircn4am- QpSOpinio authotcm ha 
buitjde re medica mirificc b^<^3<^it«m» leo 
niccnum,uiruai,omni ^encr^ jitt^ wem pr«r 
ccllcntem , cui Fracaftori.usftrf>fcripfifre aidc 
tur,non fplum inbisqu^demorbiscontagio- 
iisgrauiterfcripfit, f^ 4iLlnfyphiIidc,4i^ *n^ 
dc morborum di&rcntiis^&b^qtlibusQa^ 
contincturivmcia modtina«rr r 
Ergo & mrbonm^pimaj^noi^tmdhm ma ** 

Hh 4 l^ui 



9i ^^ MORBO 

■ J{ayms emefgmt alik & po^ tempove longo 
$i DifficiUs eaufas,& inextncabite famm ; 
j, V.tjerepotuerea!tasfuf>eraretenebras. 
i, Excmpla autem morboram, qui raro in lu- 
j> cem emergunt ftatim afFert . 
v> Sic elephasfacer ^ufomis inC9gnitus oris, 
,« 5*/^ L«ci[>^« laf «f y^ dfuiquibus incola ^ili 
91 G^»f tantum^regioque ornnis uicina laborat. 

: Sub his autem contiaeri Galiiean» luem , te 
.3, ftaturfubiungens. * 

Degencre hoc efi dira lueSyquA mper in auns 
i% Exiit , & tandem fefe aUigineab atra 
„ Exemity durofque ortus^& uincula rupit, 

Continua aero csli reuoluaone, infedio- 
nem gallicam , alio fecuio fuiffe, ac mukoties 
contigiffe oftendit,hifce uerbis. 
Q^amtarasn {£'ermm quoniam dildhitur mum ) 
„ 1>lonfemelinterrisitifmyfedfepefi4ijfe 
j> Dncendumefl-.quantquamnobisfiecnominenota 
„ H a^enus iU^ fuit^quoniam tong£^a uetuHas 
i, Cun^a ftsu inuoUens,& res , & nomina delet, 
„ Viriari autem aerem,ac uitiatum.caufam ef 
fe morborum, & fi h.mn(ct poeta: teiiimonio , 
alias confirmatum fuerit,ut tamen, Leoniceni 
opinionem magis expreflam ob oculos pona- 
mus.placet &paaca illa fubiungere^quf lic fe 
habent. 

Q^cumper(p'ctaSynihUeft,curtemporecert& 
^^imtrerenommagnummarcefceremorbis 
^eraiContagesquimuasuiuentibus£gris 
" Syderefubcertojieyi^&perfecuUlQnga. 
'* Verumaeremfufreaitrorumjgniivnqaecf 
'* leftium conuerfionibus,atque maiis coiuncaio 
" nibusinquinatum,perhaecoftendit. ^ 

■*' Hlnc dim facieshmc fe diuerfamalormt 

'* Ofiendent portenta una hac fubpsrte uidcbis 
'* Magna coijfeftfml radiis ardentibus ajlra » 
" Etcouiuratas fi>arfiffeperaera'flammas: 
'* Qas ncro fydera extiteFint, quoram eonue 
tu infe5:usfit aer, fubmdicat dicensfuiiTe lo- 
^ j uem,Martem , & Saturnum . '-'"■ 
^j lupiter acciri fociosinrebas agendis 
Saturnftm, Martemque iubetybipatentia cancer 
Limina portarumreferat^diifqueattta pandit-, 

Infedo aerc communieari contagiuro mul 
tis quidem modis fiff nificat , hoc eft ftirpibus 
animantibusj&liomiiiibus . Sticpibus fic . 

" S&Usnamf£pea¥b&ribusfitndxiusaer^ 

*' lE.ttenerum^germe%fimimqHeinficith{mifem% 
'* • Animantibus. , 

^ XnterdumpvnasanimaUafokdedere^ 
'^ ' Humanogencti." - .- 
JUa quidem non muta maris ^twrhamque natantttm 
No» U6lueres/t(m brutaaltis errantia fyluist - 
^* 'i^on atmemca houm,peettdefHey armentaue equorum 
" Infecitjedmenteingenfe^omnibusnnfm 
** Hamanuni^ermSf&nofifosefipi^afuhanus, 
'* Pr^fagiomauccm defiitura morbi termi» 
'* aat(one,p^^bilc^ defaibit. 



GALLICO 

E '^amque iterum cum fata dahunt , lahentihus annls 
Tempus erit, cum no6ie acra fopisa iacehit 
Interitu data: mox tteram poft fecula longa 
Jlla eadcm exurget ^ccelumqi aurafque reuiftt^ 
^tque iterum uentura ilUm mtrabttur Atas. 

Noiebam tot aliorum congerere , neque ito^ 
ftudiolbs in re parum neceflaria remorarijprg 
iercimcum hgc eiegantifsime fcnpta exfy- 
philide pateac^uerum ifta hec recenfuimus,uc 
ijidercmiisLeoniceni menrem,a grauifsimo 
poeta, adeo egregie & lucuienter expreiTam , 
ait ne quidem facilius, pennicillo fingi , atque 
exprinri potuiflet. Quam certe opinionem ue 
ritati proximius accelsiflfe cstcns aliis, qu| 
dt morbo gallicoauditf funt, arbitramur,qua 

? quam nec iilam atcigiffe fcopum undequaque 
diximusin prscedentibus, quoe repetenda no 
funt. Ad extremun , hoc dixilfe fufficiat , nos 
una cum aliis conuenirc fcriptoribus, de mor- 
bi terminationc . Qui utcumque originem 
duxentjCum contagiofus fit , & omnis conta 
gio res fitpraeter naturam , ac uiolenta, necef 
fe eft ut definentem caufam habeat. Nam quae 
ui tiunt, & prater naturas propofitum , ea qui- 
deminperpetuascaufasreferenda non funt, ' 
quocirea necefle eft,ut finiant,acconquiefcac 
fsmeL Exmitigataautemmorbinarura, & 
placatis fymptomatis,pro certo aflerere pof- 
lumuSjCum iam proximum effe terminationf, 

Q quodmaxime patet ex hisquadicebantur. 
Cuni enim unius ad aliu m contagio commu-' 
nicata,nouam femper caloris uim,atque inta - 
das niresmembrorum naturaiium reperiat (i 
Vi obftates,atqae occurrences,neccffe eft ut fc 
minariaiicpatis infed:i,imbeciIiiora , afsiduo 
que hauftu"exilia,ac pauciora reddantur,nia- 
xime uero cum attenuentur ab ea refbiutione 
qu^ fita natiuo calorcnoxia digerente , auc 
propeiiente,quo fit ut terminante afledionis 
huius caufa,affedio quoque fit aliquando ter- 
minatura.Csterum cum ea fitpraEfagendira* 
tiojUt uires metiamur ipfas,atque eas cum mor 
bi uiribuscoferamuSjUtHippocraticum nos 
oraculummonuit,in hisquae depraifagiis fcri 

H pta fuerc,ob id dicimus,in hoc genere morbi 
poffenos partem hanc excrccrc prognoftica> 
quicquid aiii uoluerint,qui ob morbi nonita- 
te,fufpicati funr fore prfdicendi opus,rcpeni 
tas inutitem,& fuperuacaneam.Nosautem eo 
rum potius fent^ntiam fequimur , qui morbi 
nouitatem ad caufam referunt,qu5 eft conta- 
gium contadu,aut fomite acquiiitam,HQn m 
tem ad modum fy mptomatum. Etenim nihil 
eflin gallica luctam uel raruna, iiel admirabi 
le,quod GaIenus,HippocjratesVDiofcorides -, 
Auicennas, Aetius,Paulus,& aiiinon picneui 
di^Q potuerint.Erant^nini itlis tempoiibus 
bubones,caries,uerrucf ,lichebcs , 'Rhagades, 
-Tophi,-Gijmmata,doicM:es per-u6riim,et articii 

iorunt 



BERNARDINI TOMITANr LIBER SECVNDVS. 93 

ldram»cafusdcatiutn,profImtiat»^piltorum, X opcrxpretium: eft^ &incnarrataaflfe&jone , 

hanc ipfam iadidi,& rationispartem,exerce- 



goimorh5a,pufta!ae,ulccra,iaflammiciones. 
Erant & horam omrrxium cofequeatiajxubor, 
palior,flauicies, nigmio,iiuor,mollities, duri 
nes>mucor,ariditas,rcniib,remifsio,doilor,ia 
fendbrlitas , puralcnm,Coatamacia , benigni 
'tas,maligaitas,iatemperiescalida,frigida; (ic 
ca,hamida,ac caetcra alia fex:ccata.Hi^itaque 
conftituciSjdicimuspoffe JMedicu naturapru- 
deacem,&optima ratione prgdicum,faas ad- 
hibere praedi^ioaes iamorbi Galiici-curadi , 
uel noa-curaadi,ratioae.Nim d raorbum uide 
ritiaueteratum,pacienteni uero cotumacem , 
uireslangueace$,curatioaem fruftra ab aliis 



re.Qaia ergo gallica lues eiiiaccmpfiries,ha:c 
primum ueaic cx coatrario tolieade , at ad te 
peramenti fcatum,& fonnam coaducacur. Ta 
tundem^uiEem opuseft corpuseianguensad 
temper&fenemducere,quaatum afua aatura 
li confticucionedeflexiCjid aute fit, contrariis 
alteraado,debica racione,& cofideratione ad 
hibitis . Qof a uero incemparies ilia calida eft 
& ficca,indicacur corpus effe refrigerandum 
acque humedandum , hepar praefercim,quod 
primumeft afFeaionis fubiedum, & fubiade 
uensc,&fanguisuniuerfusCum uero inEc&io 



acccncacam,arquealiahuiasordiais,iaianabi g reddideric nacurale facultacem imbeciliiorej 



lem affedioaemiquid pcohibec,Medicum prj 
dicere poireiimmo etiam euadem iacericurti^ 
Goacra uero fi morbum aoueric reCeacem, x • 
gmm pareatem mandacis,uires n^MdiSt & re • 
iiiedia exquiftte paraca,immo afsideacia,& ex 
terioraredefc habere,quid uecac s^edicum , 
haudpofreiafirmocorpdri faliicem praedice- 
xe?. Adde et morbi diucuraicatem,Ioagicudi 
nem^ breuitatem,facilem,& difficilem cura 
tionem.Pr5cere4aoaaeiahoc morbo prffa- 
gium conftimaat ea quj expatieacis corpore 
cmaa^^t^qaalia fuat Egeftioaes>iociai.fudo« 
leSjfpuca/aaies , Vomitioaes, nariuoLexcre- 
meatd»eru<Stuationes,ueacri$ crepitus, ueacri 
culiflacus,ft§rnucameaca,acq'4e alia . Eteaim 
cum horum corporum,quf gallicam affe&io- 
nem fafcipianc,aatura ec coafticacio par caetc 
xis fe habeaccumque faculcatcm habeaat , uti 
r:eliqua,nacuraleai,aaimal^iUicalem,aatura 
lifque faculcacis opus fic accrahere, coaci^ 
nerc>& propeUere,animalis racioaem,fenfam 
&mo£um imparciri,uci uitalis puUum et fpira 
tioaem moderari,neceffe profedo eft uc dica 
mus exharum uirium adioaibus,ueibeaefe 
habcatibu$,ueii9fis,jiel ablatis,pofle iaterdu 
nos certum conftituere iudicium,de magaitu 
diae,& paruitate iafedioais,deque faluce , & 
xnorte 3egtocaocis.Horum aucem cercam racio 



propofici racio eric,eam refouere, & roborare 
uc rede & ualecer nacuralia munera obire pof 
fit, Rarfus cum tradu temporis effici pofsit 
putredo humorum, cumilla intcmperie,hajc 
quoque auferenda eft. Et hf c,cam coatagione 
u^neaofam quaiicacem fibi iniunxcriciila qui 
demfubmauendaeft,hifceaaxiliis qua; ipe- 
cia.tim noxiar ilii qualicati aduerfancur.Cf cerii 
quia morbus noa collicur nifi caufa a qaa pea 
dec,refciadacur, propoficum cric,caufam au - 
ferrejhoceft coacagiofam illara quaiicacem 
hepaci ioue<^mcommunicacamqae.Qma ae 
ro,concages commuaicata ha:p3ci,a: coci lan- 
^uisdy alimeatum uiciauit, ac fpiricas feruore 
muito iaflammauit, ex quo uaria fequuntur 
fympcomaca,icc{rco coacemperaadum eft aii 
mentum uniuerfum.fpiricus corrigendi,& ac- 
cidencia profiiganda,bubones uel rcibiuendi, 
uelaperiendi,icem tumores & gummaca, Ca - 
rics>acqaeomai$ conciaui diirolacio^remoaea 
da,atqaec6niungenda , Dolores lcdaadi,ac 
prohibeadiicapilli uel fiftendi,uel inftauf an - 
di, paftula: bblicerand£,uerruca: inccidtnd^, 
accasccra omnia dcpelieada,qa£ prf cer naca - 
ram acciderunc,aela(^iones ipfas uiciare pof- 
func. Cum uero coacagioae fufcepca , faagais 
iaquiaatus fic,& uis«iaturaiisia;befa5:aca, ne- 
ceife eft,ucplurimacongerancur excrcmenca 



nem,exqaificamque cogaicioaem,fibi racioaa j) inuaiuerfbcorporcjquacfgpenumero cxsequo 



lis medicus adfcribere poccft,confidcracis om 
mbus rebusiqa3cperoccafioaem,fibi confide 
raada diligeaccr,QflFereacur.Nam ad parcica - 
laria defcendere, uci opus immcafum eft, ica 
nec calarao fcribi poffe uidecur,quod Galeaus 
cciamfcripferacad Gkuconem.Sed de pr^di 
6kione, atque pc«fagio , h«c quat didu fant, 
frfficiant. 

luUtaicnes curatiux cUciendjs; in OiUiciiptQT 
Sbiiufmone», Cz^. j. 

CVm medicus racianalis in quolibec mor - 
bo,auchore Galeno,eiicere ceneacur pro- 
pafita {ua,quae coracius intearioaes dicuncurj 



redundare uideacur,cum in una parce corpo ■• 
ris erumpaiit gammaca,qus picuica referta ef 
fe uidencur,in alia poftuix,quf biliofam prx- 
fe terunc fpeciem, in aifa uero,qua: melanco - 
li« copiam indicaaciatcrdum autem ia patie 
tibus corporibus uidecur magis iile, quam ai 
ter humor effiorefcere,pro naturalis tempcra- 
meati ratioae> proque tenore hamoris qua - 
cumqaecaufaredundantis.Primas itaqae, ac 
prfcipuus fcopuseft,utuim& naruramaffe- 
dioaistoliamas,ex eius caufas abiacione. Alius 
uero,Cquod iam didum eft)uc fpiricuum,fan 
gaiais,acque hepacis uires,reficia mas. Verum 
quia auilum horum commodc prf ftari poceit, 
uc moncc Gaiea us in libr is arci s Terapeac i c f 
firedun- 



^4 DE ;morbO: 

fi redftdarintmaU fucci,atquerecreinenta>oh 
id h$c miuuenda funt, ne occafionem falutis . 
cripiaattQuamquam ega excr^mentQrum eua. 
cuationemjnoji.inter principes indicationes 
enumera, quod alii uoiuer-e,cum m hoc cafu ; 
prseparantia qojedam ftnt ad-ea confequenda, 
a qaibusLipfa fumitur indicatio . Hinc fcopi 
duo p.rincipes,a< uulgati oriutur,qui funt Ma -< - 
tcria: uacuatio,& membrorum. alt-eratio^Qjn - 
busintemperentia omais; uel^tofligatur. cx. 
totpjuelmagnaexparte qqrrigitur. iQllitur 
autcm materia liue totiu$corporis,fIueparti-.. 
cula: tribus iiIismodis,qui/ontes ab aliis^ab 
aliis inflrumt^ta inanitionis appellanturjPhar 
maconempeifanguinisdetra^ione , & ratio-. 
ne ui(5tus.Membra uero akerantur,his quse c6 
traria qualitate intemperiei prajdita funt. In 
uniuerfum autem,& qug euacuautihumorum: 
multitu4inem,et quz eorum qualitates inunu 
tant,qua;que noibri corporis partes alteranc V 
funt a rebus non naturalibus petenda, quas ob 
camcaufam non naturalesuocantur,quad,€or 
poris noftri partes non funt, fed probcatque. 
opportune adhibita,corpus fanum conferuat» 
& igru amalo ad bonu ftatu reuocant,uti in- 
debite atque mfaJubriter afTumpta corpus fa. 
namueldeftruuBt, uel admalam conftitu- 
tionem perducunt. A Galeno autem confcrua 
tricescaufx uocabantutj in hisqusedearte 
curatiua confcrip{it,quonia.m ccrta ratione , 
modo,atque menfura propofitaf,nimirum cor 
pora falubriter altcrant,tum etiam eorum con 
ilitutionem integramatque incolumemtuea 
tiir,&funt Aer,cibus&Potus,fomaus &uigt 
lia,inanitio & Repletio,Motus & Quics ^ Ani- 
niipafsiones .• De quibus figiliatimpauca 
quacdam nobis dicenda fuat, qqae ad prxfen- 
tem ufum maximc necefTaria fore arbitramup, 
ab Aerc Qmniumprimo,iqitiQ accepto* 



IXsKere 



Cap. 



A 



Erprincipemfacultatem agcndi ia cor- 
pora noftra,authoreH ippocrate, obtine - 
reuidetur>AftertenimJiuUo non temporeper 
petuam pulmonibus cxercitationem,idemque 
abiliisagitatur. Quandoqaidcm prgftan- 
tifsimum membrum,cui uitas ratio acccpta re 
fer£ur,hQC eft cor,pulmone expiratronem,at^ 
que infpirationem effidente aercminde con-- 
cipity& refundit,fitque eius fcruoris- tempera 
.tio qujdam adanimalisuitamtuendam.Atq; 
eb maxime nomine aer efta mcdico.confidc- 
.randus,qaod fine co nec morbi profiigari pof 
fuht,Ticc fanitas fQueri,cft enim cordis refhge 
rium,ac torius ranguinis&fpiritauni.contem 
perano. Cumuerohocunoeicmcnto uiquc 
'^deoegcaijiBs ,m i5aee0.(quadA:ptoeiest 



.GAJLLICO : : 

i ait)uita.noftra,ncquidemtantillum temporig 

.perdurare ualeat, tantum abeft, ut longiore 

fpatio huius ufura carerepofsimus,ob id fcm- . 

pcr nobis hauriturjcftquc dcmaxinie alteran?- 

tibusiatquc afficientibus corpus noftrum. Hu« 

iusprobaturpuritas & Ubcrtas . tibcrtatem . 

toUunt niontium iuga,loca circumquaque ob 

. . (jta,atque.cohercita,Cauitates,Angufti9.Qu9 

. que hunc ipfum pr«fepiunt & occludunt ,. auc ^ 

alio quouismodo coardantia,reftringuntJ'ii 

. ritati aduerfantur loca paluftria,Ca?nofa , ua -( . 

da ftagnantia,clQaejB immundae/pclucg.graae . 

o,lentes,cauerna: iniquum halitum fpirantcs » 

caligines,ac Ncbulg crafsiorcs,diftiUi infidcA 

te$,Fl.umina niuium deftiilatione crcfccntia* 

P Aquie diu immota?, AgriftercpratLac:plurimi« 
fimx aceruis referti,( quod maxime probat H« , 
fiodus,)MaceUari3e,PifcaFia:quctaberna?*AnL- 
malia putrcfccntia,afrerente .^lenQ,,o.lcca» ac 
que legumina . Verum utcumquc acrem lu . 
tient rcs ip ff ,duo funt quf porifsimum. fiun;f . 
dem inquinarc poffunt,qmes^criim . humidat! 
rum,&fupcrucntuscaI6ns. ■Eteaim tes hu: 
m€y%c funt ueluti pab.uluns putt^fa^ioni5,ca- 
lor aut efSdcns caufa utputrefcant, <piod Ari 
ftoteIes:uoluit libroquarto Mctheorologico, 
ritm.Quiesiicro cft ueluti prajparans,iac putre 
dini faalitatem tribucns , ut in problema tis -, 
idemauthor fcriptum reli^it. ^Caucrnpfos 

- itaqae;acr,quictc putrcfcit,marcefcit autem ,- 

^ hamoi:e"nimio,paluftris,uti ncbulofiis qualiti' 
te^ducntitia afficitur. Quocirca a Af edicis- 
& Philosophisprobatur acr iilc, protuend^- 
ualetudinis ratione,qui lincerus eft,apertus,.fc 
rcnus,affiatc fpiritu agitatus,quique-inhisio- 
cis cft,quos aquae plurimf ,nitidaf,ac ceierrimi' 
curfusprftertluunt. Excofit,ut regio cli- 
uofa,ac parum montana przferaturimae-pla- 
nitiei,pr«fcrtim fi ea fcnfim in fublime coh - 
iurgat, Vtautcmabaerecommoda pluri» 
ma orinntur,falubri praifertim,& opportuno, 
fic ab eodem impnro & malc affeclo, corpor a 
noftra,detrimenta patiuntur . Prsecipue ue- 
ro id cuenit corporibus, quas tranfitus illos < 
quosGrfcitto'cou5 fiuemeatus uocant , apcr» 
tiorcs habcnt,ac maximc pcrmeabiles , quod 

"■ Galenus in hislibris monuiffe uidetur,qui dc 
tucnda famtateinfcribuntur . Tempcratus 
autem aer,tcmpcratis qiioquc corporibus pro 
dcft,ea legcquae ait,fimilia fimilibus confer-. 
HarijUri intcmperatus, intemperatis . Nam 
frigidam habences intemperiem calido acr« 
fanantur,calidam uero frigido . ninc eft, ut 
prudcntcr confulant Mc^ciy arte parandum 
cflc aercm interdum^admorbospropulfan- 
dos. Accedit & illud,in morbis diuturnis pro 
dcffe^immutareloca, acterraru regiohcs,uf 
^thor eft Hippocratcs lib. Sexto Epidemio- 
n|iji;qRQd,prQfciaoiieri .nQapoffct^ nifi hmv^ 

0emcnti 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SECVNDVS. 95 

*l^!!!f.^^!^^™"f^^ fitrecedendum,forteminuscritincommodi, 

« .^«*^ .._ - aeremdeligerepaulotrigidioremquam cali 



dz quadam qualitatc , qux uarietatem fequi. 
tur,reciearentur . Cum aatem ab aeris confti 
ttttione,regionis conditio oriatur,fiae falu- 
briSjiiue infalubris , hinc eft , ut Hippocratcs 
primum, deindc,& Galcnus libro fecundo dc 
tu5da ualctadine,regione foli obueriam orie 
ti, falubriorem exiftimarint. Minus aate,qua5 
feptentrionem fpedat, uel in facibus montiu 
pobtreft, ueladanguftias fcopulorumprote 
ditur,uel ubi uioientior aufter infpirai . Da- 
mnatur quoque regio lapidofa , quod jcftate , 
calore nimio torrida fit , hycme uero frigore 
immodico affligat. Poftremo, & argillofa quf 



diorem, cum hepatis uitium fitcalida mtem- 
peries . Qui autcm ualde calidus exif iir, mor 
bi natura auget omnino, in/igniter autem fri 
gidus hiimores conftipat arque reftnngit,quo 
mfnus perinfenfibil6m ditlationem tranfpi- 
rent,aut arte uacuari pofTe uideantnr. Cxteru 
hf c dida nobis efle uolumus de aere genera- 
tim quodammodo, nunc autem de eo dicen- 
dum eft.fpeciatim,hoceftdeloco5: ftaticne» 
quam patienti proponerc debet Mcdicus, dii 
curatur infeaio , bibiturque deco&um^feu 
Guaiaci, feu faiff ,feu chinx , feu caiufuis ake 



que ficca atque arida exiftit, fi Hippocrati cre 3 rias auxilii ; Efto itaque iocus,& ftatio infirmi 



'dimus:rurfus ubi metallicg funt otficinf . Aere 
tamen, &.regionem plurimum commendant, 
incolarura color floaridas,oprimi mores , pr«- 
claraingeaia,&habitas corporis per quam 
clcgans,&laudabilis. Verum nolebam hic de 
acrc prf cepta confcriberc, cum hsec ab Hip- 
pocrate diligeter,& grauiter tradara fuermt 
in lib.de Aerc, Aquis,& Locis, attame ut haec 
nobis,ceu elementa, propofito noftroinferui- 
rent, libuit hasc pauca, ueluti fummos fiores , 
cxcerpf5fle,ad prasfens inftitutumfamme ne 
ccffaria. Dicimus itaque ex his, fieri non poC 
fcutGallico laborantes eadem iege non tc- 
neantur,aut bonum cligerc aerem , aut infalu 
brcm cffugere . Etenim qui poft curationcm , 
imbccilliorcmhabitum contraxere, falubrem 
aeremdiligant,infalubrcm euitet,necefre eft. 
Qup fit, ut inepte dixerint,qui docuere, Gal- 
licoinfedis non cfTe magis calidum quam fri 
gidum aercmproponendum , aut ficcum qua 
humidum,aut fincerum quam turbidum , aut 
craflum quam tenucm , uel qaomodocumque 
alium . Hi enim uidentur huiufce morbi noai 
tate, fcrc corporum formas, &na)Lure legesec 
rcnouarc, ac li gallica luc corrcpti, fub Snita 
-tis & morbi prasccqtis non reponantur, ueluti 
nouumquoddamgenushommum. Placet au- 
tem nonnuUis recentioribus aerem maritimu. 



falubris in primis, nullo fastore ol^ps, nulii fpi 
j*ituiexpofitajincontignatione potius quam 
in pede plano collocata , ubi commode ignis 
accendipofsit,menfa parari,luaulus iterm,& 
quo infirmus molliter ambulare pofsit , fi ue- 
lic. OrientQn folem fpeiaet,^t meridiem,fic- 
que cubiculum fbrdibus, atqae oii^ni immua- 
iditia carens^rurfus ab omni tamulf u & pertur 
batioae remotum,& fi fieri poceft, traqaillum, 
& fiiens- Maae tmc&.rx orto iamfcle aperiaa 
tur (nolamas.n. cocyci tenebras ilias,qu2 ue- 
taftioribas huias morbi magiftris miriace lau 
<!abantur) ea tamenlege, ut aernpii ingredia 
tur libcre, hoc eft fpecuJaribus claafis,pra2fer- 
, tim hyeme,& aatumni poftrema parte , & ae- 
risiaitio.- ob eam aerisiniariam , qax a Mgu 
da coaftitutionefit , hancaatem fiiximu&eiTe 
meatuum conftridionera , qu^ ia hoc aftedu 
,:^me uitanda eft. Ccelo autem fereno, ac la 
cidoytam fblis ui calefa3:o,ne quidem aer pro 
hibei||us eft,certo diei fpatio, d^mmodo iiib 
uefpens aduentum/encftr f clancfantur. Aefta 
te uero minas ab aere abftinendufn . Vt ataa 
tcm fit, cauendum eft ab extremis ,- hoc eft nc 
xxxx. dieram fpatio patient-es- condudamus , 
acqaeaiamusiatenebriSjUt primi illi Medici 
facereconfacuerunt, cur aatemid fiicerent, 
caufam puto extitifle , fummam iliamincdia. 



ialuberrimum,atque prafftatifsimum effe, hoc j^ zc repetitas uacuationes , quas aduerfus pri- 



contagio lasborantibus, quod qua rationedu 
Siiy dcfendant,piane uideo . Forte ideo cxpe- 
rieatia edodi aufi funt dixiffc . Ego uero ex- 
pericntiam fallaccm appello una cum Gale- 
iiO,qux radone conformari non poteft. At ex 
^pericntia didicimus & nos,innumeros efic Vc 
BCtiis infcdos, rurfus & aliis Italig ciuitati - 
- bas fupero,atquc infero mari adiacentibus,tii 
. dctmim exterarum gcntium locis,ac regioni- 
bus>qua: alio,atquc alio mari aluuntur . Quia 
^ucro mcdiocritas in omnibus krc cafibusdc- 
ligcnda cft,ob idaeris mediocriratcm lahoc 
gcneremorbi laudamusmagis,qa3m cxccf- 
fum. Qopd Ci a tca:ipcrationcA mcdiocritatc 



mamillam,2C uetcrcm morbi ffuiticm ^ pro- 
ponebant, ueriti, ncuircs sgrotantisimbecil 
liores reddercntur,luminisuifu, aut animaiis 
facuitatis , defatigaiionc . Caucndam item 
efl, ue taatnm aeris ufuram patientibus con- 
cedamus,ut ucl frigiditate denfentor meatus 
uei ucptcaut caligiac lafdantur.m itaque mc 
diocritaris ratio, mcdici iudicio,fcruanda,- ne 
^ mmia libcrtatc paricns obcrret.neiie immodi 
ca feruitute frangatur , aut animi mxrorc 
obruatur. Atquchasc deaerc,loco,& ftatione 
didafufficiant. 



Dc 



p^ DE MQRBO 

Deciho&potu, Cap 5. 

ASfumendorum ufus cibariorum , magna 
quidem medico in omnibus ratio haben 
da eft . Nara his alimur ,.confeniamur >& cor 
rumpimur * Quocircanon leuis curanobis 
ponenda eft,ut in propofita affedionc fciamus 
debitam qualitatem,quantitatem, ac modum 
cibadi.reae inftituere. In primis autem gene 
raiia i Ha de cibo, & potu , prsecepta obferuan 
da coni1:ituo,de qmbus Hippoc. Galenus, ac 
omnistadem medicorum turbajlonga trafta- 
tione fcripfere. Ea autem funt boaitas.menfu 
ra,quaIicas,confuerudo,deledatiOjordo,tem 
pus.horae^a^ stas.Cibi enim,qui laudabilis fuc 
ci funt , i^j')Qia.\i,^ pariunt, uti qui mali & uitio 
lieiredicunrur,>;,aLK.oxyi*-''tf-y- Nam utraquecor 
poris noftri ratio,atque habitus laudabili, aut 
uitiofo cociliatur alimento, quod Galenus co 
piofeperfecutus cft m iib. de cibisboni,&ma 
M (vLCci . Vt autem bonitatem & malitiam co 
gnofcamuscibariorum ,egemus primumpr^ 
ceptione generali,deinde & fpecialibus . Lex 
autem,& prasceptio generalis efto,utea fint 
leuia, tenuium parcium, codu & concodu fa- 
cilia,minime excrementofa,Iaudabilis aiimo- 
nisB . i^pecialia uero pracepta funt , que ex 
hisiibris coliigere poiTiimus, qui a Galeno de 
alimentorumtacultatibusediti fuere copio- 
fms. Menfuram cognofcimus, cum certam ci- 
bi quanritarem animo perpendimus,quam na 
tura exigit» hoc eft qug modum non excedit . 
Id autem afrequiturquis,ubi nihilfupra uires, 
aut nariui caloris gradum ingefferit . i)e hac 
uero nienfura plurimos reperies Aphorifmos, 
ab Hippocrate pronunciacos, in priore fedio 
ne prf fercim , Qualitas eft in fanis fin|^is , in 
f gris concraria adhibenda . Confuetudo eft.. 
nt aiTueta cibaria proponamus , quo confuetu 
dincm, quafi alteram naturam conferuemus, 
monenteid Hippocrate . Deiedatio quo- 
que eft unice couderanda , qupniam haec paru 
deterioracibaria, poteft nonnunquam utiii- 
bus prseterre , ii eidem Hippocrati credimus. 
Ordo autem feruatur, cum priores cibi iagt' 
rnntur,qui ob eorum qualitatum, uim & natu 
ram primum locum fibi uendicancpofteriores 
uero qui poftremum. Dcquoordine, pauca 
qufdam extantapud Galcnumin confilio pro 
pueroepilep tico , ubi ad ciendam aluum mo- 
net,olera primum efTeilH ingerenda, deinde 
reliqua. Tempus autem eft, quod unicepraeca 
uec,ne incempeftiue cibi affumantur , ut fani 
uerbi caufa,anre exercitarionem , aut acgri in 
accel^sionibus. Hor^autem dici pofTunt tem- 
poris determinata pars , qua commode fanis , 
atqueasgris corporibus cibifunt ingerendi. 
Vc (i dicamus fani c^nam a pradio horis o6to 
diftarCjUti nouem ^grotantis . Sub ^uo capite 



GAI.I.ICO 

E colligunt recentiores Mcdici partitioncm ci- 
borum , qui lecundum quatuor anni tempo- 
ra funt diftribuendi. Aetati uero accommoda 
tur uictus,ubi puerorumoaturam , adolefcen- 
tium,iuuenum , & fenum oboculos ponimus, 
diftmguetes,quid, quale,'& quantum firigulis 
conueniat. De his autem copiofius, alio in lo- 
co differemus^nnnc uero pauca qufdam de ui 
aus tempcrationchoc eft fobrietate ipfa, di- 
cenda funt,quando nihil fic prfftantius in hoc 
genere mali,de quo modo agimus , quam hsc 
una uirtus,& moderatio, quae abftinenria dici 
tur. Nam prxter id,quoddiuina lex monet^uc 
parce moderateque fit uiuendum , non autem 
uentrem ipfum nobis deum conftituamus,in- 
gluuiei,ac temulentif operam dantes,extat & 

^ naturaprgceptum^paucisacmodicisrebusna 
turam egere ad fui conferuationem. Hinc eft, 
utlobrietate duce reaeeosfenfifTeexiftime, 
qui dicunt minus egere fobrietate utcntes ho 
mines medicoram confiliis . Plato etiam dicc 
re folebat, uitam humanam,haud cgere legii 
prjEfcriptis,medicinaBque dogmatibus , fi eam 
reaa ratione regamus , hoc eft temperantia , 
atquefobrietate. Quf autem mtemperatum 
hominem fequutur, ea funt, diuinaj legis con- 
temptus,moralium prsccptionum prsuarica 
tio, nominis dedecus,atque ignominia, in Vc- 
nerem propenlio,corruptaE cogitationes, de^ 
prauata con/iUa,maIa f acinora, inopif , ac dc- 
mum caloris naciui imbecillitas, uirium hebe 

^ tudo^labefadario fpirituum , membrorum 
grauitas,ianguinis inconftantia,humorum no 
xiorum copia,corporum frigiditas, cruditas , 
exuftio,fuffocatio,conuuifio,tremor,dolor,Ian 
guor,Iasiitudo,tefio,obftructio,infiammatio> 
£ebris,fened:usprfpropera, acmortis ceieri- 
tas. Nam ubi quis cruditatem cruditati iniua 
xerir,exangue eius corpus redditur,ac palles*, 
gutturgraue fpirat.ospituita fcatet,dentesja 
. ridi atque inconftatcs uifuntur,ocuIi caligat, 
aurescinniunt,ingeniumfit habesatque retu- 
fum,memoria Iabllis,fomni profundiores,f en- 
fusomnes hebetiores, ad mociones tarditas,& 
pigriria fubinde excitatur , quae hominem fe- 
gnem, & ad omnia rcddit inualidum . Contra 

H ueto uidus moderatio , diuina mandata perfi 
cit,moraIia prf cepta confirmat,famam ac de 
cus comparat, caftiorem mtamproponit, co- 
gitationes incorruptas facit , confilii atquc ii» 
dicii rationemexercet^prudentisBuim roba- 
rat,moderatione,in oibus pftat,laudados mo- 
res fHggerit,ab cgeftate prgferuat^tii dcmu ca 
lorc ingcnitu fouet,uires tuetur,fpiritusrecre 
SiZ , niebra comunit, fanguinem iinccrum red 
^t^ bumores tcmperat , facultatcm uitalem, 
aniraalem,& naturalem inftaurat,morbosat- 
<jaciatemperiesdemolicur, fenedut^ airi* 

dem 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SECVNDVS. 



91 



dem & robuftaprajbet,morte deaiqj ipfam 16 A ueremorbum.Etenim fi ipfa fola carnium co- 

giorc fpatio rcca,rdat.Cu.n.cQrpus, aiimeti ra -" — ^" ' — '^^'^ »-- j-u.i:.-, » 

tibne,c6grua,atq; opponuna fouetur,nec ca- 
lorismefura, aut uiriu robur excellit , ia color 
in cute laudabiliseffiorefcit , puimonesifuauc 
fpirar,fenfus fua munera ualeter obeur,memo 
riaefficitur tenax,ingeniu acrc & pclaru eua- 
4iit,ani.nus uigilat motiones celeres,atq; expc 
ditf cernuntur, ac tade homo ad oia redditur 

facilis,& par4tus.Nil miru itaq; fiabliinentia: 

ufu,medici oes tcflati funt , ta feru,taq; immi 

tcm hoflcm,hoc cfl Gallicum morbum, prof li 

gari.*ali ucro,atque foueri cpularum copia , U 
.«arictate pIurima.Quo circa hfc euitada, illa 

dehgcnda magis efl . Cibusitaquedcligatur 

■c6co(5lu facilis,ob uentriculi imbecillitatem , B 

-qu3B gallicam luem domeflico ufu infequitur . 
Tum et qui laudabiiis fucci fit,ob hepatis intS 

pcrantia corrigeada , & fanguinis puritate c6 

ciliada. Sitautem & tenuis,quoniam huic ma 

ximc morbo , qui talis cflui^usaduerfari u|- 

4ctur.Tum ctattcnuandi uires exerccat , ubi 

crafsi»acIentihumoresaffiierinr. Rcfrigcret 

iionnihil,atquchumectet, ob feruorem & adu 

ilionena temperaadam, putredinifiqua ftierit 

demn reiiflat , qux qualitate c6tagii traftu te 

poris indita efV.Et ut getycratim rem pcrfcqua 

mur(nam fingula quaequc feorfiim,ex Galeno 

& aiiis peteda funt) leguminum ufus in primis 

efl danadus j cum eorum uis & rutura magna 



pia nobis ingefla laudabiliu , irXftTogiW pare 
te folet,authoribus Plotarcho,& Celfo,qiiid il 
laudabiliscarnisufus efficere poterit?Vetuf^a 
aut caroomnino laborem adhiber,& moleflja 
uetriculOjfuccumq; gignic meiancoHcum.Sed 
ca,adfalubritatcm>fkle bidub,aut triduo , in- 
fpergit Gal.quo humiditas omnis tolii , ac dif 
fipari queat. In uniuerfum ualemius alit caro 
domeflici,qua feri animalis, tum fubhumido 
ccsio alti qua ficco, in ocio degentis qua labo ' 
rantis, domeltico uidu figinati , qua per f e fe 
paflum quxrentisjobxfi qua macilenti,'maris 
qua fo&minae,nigri qua candidi, pilofi qua gla 
bri,iuucnisquauetcri% recenter madati,qua 
falecoditijfsepiusid atteflatibus Hipp. inlib. 
derationc uidus, &©al.inhis quas fcripfit de 
patientibus locis.Haec autem a propriis fonti- 
buspetcnda funt. Verum,ne in reopporruna, 
apprimeque utili^dormitafTe uideamur,p2uca 
quasda de auium camibus, hocin loco refere- 
mus.Namquaquauolucrum caro,non adeo nt 
quadropedum animalium ualenter alir,cx his 
tamenuberius nutriunt qu^ grandioresfunt , 
quam quas mfnores,qu2 pede fcrutur,qua que 
alis fgpius utuntur . Rurfus enutriunt magis 
pinguiorcs aridioribus, domcflicas fylueflri- 
bus>tardiores cclerrimis^iuniores uetuflis.Prac 
fcrcnda aure oibus efl caro Gallinaceorum , 
quse iaudabilem fuccum magnopere fubmini- 



flatuum copia excitet, immo & doiores pedii, c -ftrar.Danat pauone Paulus, qd* difficihs fit c6 



ac genuuni,addc Srcrurum imbecillitatemaf 
. ierac,H ipp.tcftimonio,OI eribusquoque abfti 
inendum.cumlaxiorem reddat uentriculnm,a>t 
^ueinreliifia,iintqj ualde pituitofa , &fplritti 
fiatuofum progignant.Fru5:usuitari mi^AizA^ 
omnibus fcio,quia crudiores funt,uiq;-caloris 
plurima cgcre folcht, tum et cx eo c^ humidio 
re faccum c6gerunt,atq; aquofum,flatus ciet, 
fpiritas naturales,& fanguinem refrigerat ma 
gis,qua fit opus,unde fequitur feruor & cbulli 
£io,quaj morbi qaalitates augerenoxias uide- 
tur. Vitandg & carnes,qu| uel humdioris funt 
fucci, ael quomodocuq, niali,quales pfertim 
fuat,agnin9,atq; fuillf ,tum & earum aaiu,que 



codtu,fangaineqj ad fupercalefa<Sione prori» 
tet: quocirca & Gallicum patientibuseuitaa- 
duscrit. Vitentur &pifces, qui humidiorem 
aferunt aIimonia,ac quafi pabuium morbo c6 
cilianLExcipiuntur tn a Galcno qui faxatiks 
funtjUti bonosfuccos proferentes.Horum au- 
te nonnullse dittcrentix minus improbantur, 
prxfertim Perca,carpio,lampctra,trota , Au- 
rata,murena, carpius,dentix, triiia, gobius', 
mullus,lupus,fcaras,mena, atqj alij huiusordi 
nis.Probantur pifces qui in puro mari natanr, 
&uencorum xsAy atqj sflu crebcrrimecocuti- 
tur,quiq5 in dulcibusaquis,giarea,& faxis,frc 
quetius agitatis,degunt.Qii colore aJbi funt. 



ftagna , & paludes incolunt,add*epecoris,hir O carneiucunda,fubflantiafriabili,pinguedine 



ci,& capra:,adde & coiumborum,quos domc- 
ftica cura educat,bouiIia quoque,ac omnis uc 
tus carodanandg,tum &animalium particulg 
minus laudade,uti iauetcratoru teftcs . Quer 
.<|uedulf,cerebra,uulua5,caudf»hepar,renes,au 
•res,cor,dorfi medulla, acdcmii interancaque 
que.Eodem argumento anferum, atque anatu 
x:arnes cffagieds fant,pauonum,cunicuiorum, 
ceruorumque,qd iHa: crudioris (int, atque hu- 
midioris alimenti,hf c auccm denfioris, maxi 
mequeinepti.Cum.n.cx carnibusmultum fuc 
ci congcratur,indc efficicur fi malus fit,ut pla 
rimaparemr materia,apta c^tinerea atque fo 



mcdiocri.corruptioni haudobnoxii>odore fua 
u j,f tate uiriii,nitido ac puro humore narates, 
curfu ccierrimo,afperis arenofifqi locisdcgcn 
tcsjfquamis & fpinis referti, cxercitatiois atqj 
agitationis cupidi,ac tade qui minus cxcreme 
tofi funt, minimcqj carnc habet mucosa, & co 
codudifficiie.Cotra ucro improbadi pcnitus 
Ilint,qui ia ca:nofis,ac fbrdidisiocis uersacor, 
nec n6 flagnatibus aquis jaut leti curfus f lomi 
nibus,aut pacato mari degcntcs, quo plurimsc 
ferannirfordcs^aut purgamenta corriuen- 
tur > aut noxiac innafcantur herbs . Qui co 
lure diilec ab albo^ caruc iniucunda,fubiiari2 
li mkiA^ 



ps 



DE MORBO 



uifcida, pinguedine permulta, corruptioni fa- E 
cile obnoxii,odore graui,3etate uel tcnella,ucl 
admodum uetuflaiimpuris aquisnatantes,cur 
{a cundantesjmollibus locis fe fe rccipientes, 
fquamis ac fpinis uel.nuUis uel paiicioribus 
prediti,Qcii & morjg cupidiydemam qui maxi 
me excrenienrisredtmdar, minimeq; carne ha 
bentfriabiie,afferur.tq; uetricuIo,du cocoquii 
tur,moleftia. Casterii fi parandi fint pifces ,o- 
mittenda funt in lue gallica lautiora illa codi 
menta,quaj fortc in aliis cafibus prodcffe pot« 
runt,cx2ingibcrc j caryophylo, cinnamomo j 
croco,pipere,cacpe,porro,faluia,rorcmarino, 
fiiiqaaf trQ,hyflbpo,amaraco, atq; aliis.Ea aiic 
Goquendi forma potius deligaraus,qu£ uti fim 
plicior eftjita falubrior uifa eft Gal. lib. tcrtio F 
dcAlimcntorufacultatibus. Adextremii eos 
pifccs reiicito,qui tcftis occIudutur,taies func 
cochlex, teftudines, cancri, aftaci, addc Sc o- 
ftr<a,atq; cochilia oia,qug carnf habentduria 
re,Tgrcq; cocoquuntur. Omniu pcfsimi funt> 
qui fumo cxficcati aflcruatur. Na fuccu deter 
rimii prfbcnt, tardeque a natiuo calore fupe- 
rantur. la uero in hoc gcneremorbi falfa fere 
oia funt profliganda.* q<J hepatis uitiu augeat, 
calidioreque luteperatia foueat . Incufandus 
&aromatu ufus,quaqua caryophylli,aut cinna 
momi pars ia dccodo guaiaci no improbatur 
2 M6tana,&aliis fcriptoribus; pncfertim uera 
aufercnda funt aromata j ubi palm^ & planta: 
pedu incalucrint,&uirgacarie laborarit, aut G 
puftult coriii ff darincaut ulcera carne inuafc 
rint, aut fanguis qaocunque modo feruorem 
attraxerit. Acetaria,mihi qdanoiproba ex so 
co,Ia<auca, ferio^inrubo, iupuIo,feu falicaario 
lupo,cicerbita,bugIofro, atquealiis fimilibus.* 
dananda uero, qus uentriculoualde obfunt, 
uci fanguinis feruorc conciliant, ucl et immo- 
dcrate refrigerant . Itaquefpinachi^ tollatur, 
qui^ humore nimio ftomacho aducrfantur , & 
cum his fcniculus>& petrofelinii , ac raentha , 
quas feruoris materia fuggcrunr, tii & acetofa 
ualdc, qm qug ficfe habcnt conftipant , atquc 
obftruunt . Afparagushortorii comendatur a 
Fracaft.orio,damnantur buibi,tii ab aliis fcri- 
ptoribus reiiciuntur fungi , boleti, cardui, ra H 
uani,cariot«inapi,maia arancia>mala citria,li 
mones,paftfnaca,oIiuaE^caricaf,caetcraqucaIia 
huiufiiipdijuelquia laborem atferunt uerttricu 
lo, ucl quia mali fucci funt,ucl quod ex his no 
nulla obftmunt,ac dudus , & uias interaneo- 
ru conftringunt . Admittimus fcrcula exbor- 
peo,priza>&farreuulgo uocato,tii boragine, 
blito,bcta, cicerbita, interdum & cucurbita , 
uel etiam iure cicerum,pane contrito , ouo re 
centi,ac modico cinnamomi. CJuod fi parum 
alere cupio,panicu jPpono,cui niodica nutric 
di facultas imiigitur,fi paulomagismiliii. Ab 
ftineo ab omni tarciminii gcncre, uel quia illa 



GALLICO. 

utplurimufalita funt,uelquia reru uarietate 
obfint. Etenim,quf falfa funt, uellicant uentri 
culum,fanguinem exacunnt, hepar intempera 
ter calfaciunt.VarietasucrOj& accruatio cibo 
ru perniciofa exiftimatur a plinio, & ACgincta 
aliifque,qui ueluti re perniciofam, ne dii parii 
falubrcjinf edantur.Garum amoueo, ob ean* 
dem caufam, qugque infartagine coquuntur', 
haBC.n.cerebrouapore$ conciliant, &pedori 
aduerfantur, plurima item obftruuni: . Ex 
pafta uero qua: piarantur ( fic .n. uocant) coa 
dimenta , omnia ab Gallicorii mcnfisarceto , 
quod craflum nimis ac letu humore procreet , 
tum ex iade fercula, cii Hipp.Scriptu rclique 
rit,lac dare caput dolentibus malii.Quar uer* 
tortf uocantur noftra tempeftatc obfonia,hoc 
cftexbellariorumgenere, quia lac,cafeii,buti 
rii,& aromata plurima recipiunt, ob id minus 
probantur.Ex faccaro condita minus damnat 
Mcdici quam melle. Qualia funt marzapanes, 
ac cgtera alia. Verii fi de falubri uidu agimus 
generatim, laudandi erunt coriandri faccara 
obuoluti,amygdalas,pinea:,piftacia,melonum 
lemina,laduca,cucurbita. Quiauero in galli- 
cicuratione uitanda funt & quf ualenter nu- 
triunt, ob id de hac condimentorum uaricta- 
te folliciti effe non tenemur. Tenemur auteni 
ubi uel confternato appetitui,uel deieftis uiri 
bus patientis,confulendii eftet . Palmaru f ru- 
dus no defpicio,neque et pafTuiarii ufum, aut 
uu£ creticas,fmirni2eque, prgfcrtim ubi modi- 
cajautnuliauis af&eritadftringendi, Verum 
ne diu fufpeufos teneam ftudiofos^castera qua; 
fuperfunt edulia,fummatim & copediaria ra- 
tione perftringa,ab ouis exordiens.Hf c.n.for 
bilia,atque recentiajopportune, ac celerrime 
alunt .J Quocirca & tantunde fanguinis ad p6 
dus redderc exiflimabat Aucrroys . Salubrem 
fuccu gignit plus,minufue, pro rata portionc 
cofturx,ac condimenti. Mollia citius nutriiit, 
fcd celcrrime deiiciuntur,dura diutius cotine 
tur,ac segre cocoquuntur. Comedatur aiit me 
diocritas. Deligenda magis funt recentiaqua 
uetufta,candidiora qua aliarum auium,ex gal 
linis domeftico ufu altis,optimoque farrcqua , 
ruri,aut herbis fordibus,uermiculifque enutri 
ta. Ex uetuftis aiit minus improbantur fale ob 
ruta,autpaleis,furfuribufue,quaqu2 arcna af 
feruantur,uel millio,qHod alii faciunt.Coftu- 
ra comendatur duplex,ucl quj ea forbilia red 
dit,uel qujB in reftuantem ahenum iniicit per- 
frafto cortice , oua difperfa uocanc italo- 
rum plurimi , damnantur uero qug utcumque 
in fartagine perfrixcris , Galcno authorcquo 
niam infaluberrimum fuccum progignunt, 
hoc eft craflum , lentum , atque cxcrcmento 
fum . Vcneno ire proximii fieri ouii arbitran- 
tur nonnuUi recentiores, fi fub cineribus effer 
uefcetibus aflum coquatur, Ficino,atque aliis 

uiris 



BERNARDINI TOMITAK^I 

tiins probatifsiiT)is,id una atceftantibus . Ad 
txtvcmu. nitanda eftouoriicopia,qu€facile 
in ftomacho marcefcit,fucciiq; pra:bet crafsio 
rd,atq; ob id Galcnus frequente corfi efum fe 
nibus prohibet.La<ais uero ufum, inhoc gcne 
remorbij minus admittimus , cx eo maxime , 
quod paticntes urplarimu , pcr initia faltem, 
. «ioiore capitisafiiciuiitur. His ucro qui ita do 
lentjade abftinendnm eflc, aiebit Hippocra 
tes.Rurlusa caafis-caiidioribus in fuHginem, 
& uapore uertijn acetii uero a frigidis,aflerc 
bat Galcnus . Acccdit quod cafei , Butirique 
permixtione,excremencis plurimis rcdundar, 
ac deftiiiationem parit , fuggcritque pituita . 
<^amquamnon meiatenthuius commodita 
tesamedicis decantat2,quod primii {ithuma B 
nc uitg pabulu, & ahmentii a natura infl;icutii, 
aluii moderate dcii^iatjhumorelaudabile gi- 
gnat.mordaccs acoellicantesfiiccos tepurgec 
camc rcddat falubrioreni , tluore uentrisacri 
mftnia quaciique cx^itatu,compefcat,Iotii ftil 
iicidioacdifficultateaffedisuniceprofitjcro 
4entes fluxioncs corrigat, acrimonia fangui- 
jiis tepcretimcbra ferofis p articulis abftergat, 
humores aliquo conflucntes f uo ientore {iftar, 
accxtcra huiusordinis auxilia plurima fuppc 
4iit€t humano corpori. Rurfus ncque difsimu-. 
dg fantia<9:i«di&retif.Nam probatur, quod 
herbismontanis magisfuggeritur, quamhu- 
midis & paluftribuSjiunioris quam uctcris ani 
niaiis,Bomili,qiiam Caprini,ucl Ouium, Aft- 
nini qua Bouis,Humani qua Aiinf , Verii de 
wario laAis ufu,^ quis cft qui copioflus perle- 
gcrecupiat^ Galenum adeac iibro quinto de 
tuendaualetudine,Actiumquoque& Pliniu , 
atque aliospofteriores. Cafeusplancomnis ui 
tandus eft GaKids. Is n.ftrecensfucrit,lencos 
ac uifcidos fuccos adhibet,uetuftu5prauos, m 
■ciden£cs*atque a5ftuatites,quod Galenus & Ac 
«ius obferuant. Htftasefu excitari Gailicos do 
loresplarimucopermeft, Gummata augeri , 
■pnftulas fsBirire, artacuios impcdiri , quo circa 
aequc his oftendendu&.Verum non hunc fem- 
|)ierimprobat Hippocrates , parcius aflrumptii 
«on^mnino damnat Platarchus, plarimo pa- 
ue ingeftunaadnKttit Aetius , fenibustandem 
uidctur duntaxat cum prohibuifte Galeaus,in 
Jibrisdc fanitatc t«enda , quid ad nos iftud ^ 
• Oallka lucs noa admitGit, cxpericntia id com 
probat.Hinc minus incptam f uiffe incptifsimi 
carminisfcntcntiamexiftime, fi modoid car 
men cft,quod cvm rifa circu fcrtur,ait caim. 
Cafeusc^JanutquemdatauaramanMSj 

Salicus uero cafeus,qualis Creticus, Libur- 
aus atque Epirota,ammouendiis eft in luc gal 
licaob rationes defalitis cibariisaliasnobis 
didas»Secundo loco,qui ueraftior cft aliis, cii 
feruore conciliet,paruiiqi faccii,acrefide proc 
lieat,poftremo qui nupcrrime preffus cft,quod 
tenaccm huniore. cociiiet. Dtiigcndus au c ma 



LIBER SECVNDVS. s>? 

A gis caprinusquamouillusjoninquabouilhis, 
moliisqua durus,fuauis porius,qua mali odo- 
risjcui magna pars butyri adjnixta cft,qua exi 
gua,ac demii qui ex lade laudabiliore, quam 
prauo coiicitur. Biuyri quoqj ufus abnegadus, ' 
(^ uifcidij^atq,- reiide humore fubminiftret, in 
tcr.n.pinguia cdulia rcponedfi , iccirco uenic 
<j> famc c6pefcit,fi Plinio credimus. Sapaabi- 
go,quia obftrudiones aftcrt» flatus producit , 
aluum rcftringit.Pafsu no adeoiprobo. Mellis 
crudi acrimonia timeo , uentrc paru comode 
proritante: co<fti alimentu rciicio,cui plurimf 
obftru&ioncs iunguntur. Addo & hepatis fer 
uorCjUitari oportere,tu uecriculi naufea,ac^e 
tris perturbationibus . Oleo lentor incft haud 
cxiguus.Quodin Problematis ait Ariftoteles. 
Tuisim excitat,gulaq; exafpcrat,ocubs Isdit, 
ac ucilicat>horuq; lachrymasciet,caifaci^ndi 
uim posfidet, lubric^ aluu reddit .Koilludin 
cufo,qd cx dulcibus amygdalis exprimitur,cui 
iuccedit cx olea.Nam quod exlini feminibus 
€ducitur,tu nucibus,rapariiq; femine noxi^m 
cft,& ad alcnda Iiicerna potius qua corpus, aC 
comodatfi. Omneucrooleij aercaquada par- 
tra tenuirace refertu cfre,ceihtur medicoru c6 
fen{us.Ex co no inepte ccniicirit alii caufam , 
cur fa:ciieodoriiquaIitates fofcipiat,Plutarchi 
atq; Plinii teftimonio.A cetii oibus numerisia 
Gaiiico reiicio ;quodilIefrigiditateconftria 
gentc dudus ardet, ncruos ac parces nerueas 
C ueilicet, ftccitatc aitera morbi qualiratem au- 
geat,acrimonia,crodat,Hoc.n.MuUeribusute 
rii torqucc . Robur corporis imminuic.Sagui 
ne mciacolicu cociliac,ut Hipp.uisii, libro ter 
tio de uidu in acutis. Salis quoq; immodicum 
usii amoueo,g^a ocsmorbi qualicates, & inte- 
peratia cx arquo adaugcat . Quod uero uulgo 
Acrefta,{iuc Oraphatm dicimas,unice jphibe 
to.Id.n.ucntriculo f umme obeft,remoraturq; 
caloris,& cocodionis officiu.Ide quoque , fcd 
aiia ex caufa preftar resokagiaofe , pingaedi 
nes,adipesatq; finiilia,na f gra fuperitur a ca 
lorCjCrafsiiq; & glotinosii humore gignricSac 
charutenuitatepartiu, in bilefiauatacikcoa 
ucrtitur,atq; pb id omitcedum.C2Bpc,AiIium, 
I^ Porri, ac cstera huius ordinis ob infigoe acri 
monia,tc fcrc nitrosii fcnsu,uirosiiq; iuccu,n6 
miaus.<^ua uenena fiint GaIJicisaufereda,neq; 
<,n.in bocdiligetiaulla cftadhibeda ut cautio . 
res rcddatur mcdicae artis ftadiofi , cu ict faa^ 
ptenatura fatiscuilibetminimcq; crudito,pa 
tcrc polsit.Panis<ut ad oia facis acurati simus) 
diligetcr & ipfe uenit cofideradus . Quid^n. 
magis p uitf tuedf ,ac retinendx r6ne , nobjs 
eft neccfrariii,qua Panis & Aer$' Triticeus cxte 
ris eft prxferendus . Sed filigineas probatur 
magis Plinio, & CeIfo,quod delicatior fir^ac 
firmior . I n quam fententiani pedibas om» 
irtbus uchiflc coaftat Senecam ia. Epiltolis, ac 
luacaaiem Satira fexta, Quamquam cohmiel 
ii a Is 



DE MORBO GALLICO. 



le contrariam partem fuflinuifTe uidetur , qui ; 
triticeum filigineo anteponit>uti prxfratiore, 
meliorcmque , Egoautemtriticiac filiginis 
nomiua puto uetuftatc tranfpofita, indcq; fa- 
dum eiTe, ut omonimiar rationc.in fcirpos, & 
meandros incidamus • Sed neque is locus.cft 
de hac re diiTerendi,plura autem & erudite tx, 
cogitata de hac ipfa re petent ftudiofi cx 00* 
ftrae etatis fcnptoribus,HermoIao,atq;aUis. 
deiigendus eil magis qui bene,quam male fer 
mcntatus,probcco^us,quam uel crudus, uei 
torrefaAus,rurfuspondereIeuior, quam gra- 
uior,niagnirudine mediocris , quam exiguj, 
uei liheralis/ubflantiae.fpongiofse, quam den- 
fioris, parum furfuraceus quam fincerus cx far 
re nouo^qua uetufl:o,ex tririco fublimihorreo 
conditOjOrienti fo}i,aut feptetrioni expofjto., 
quam alio quoais modoj atque ex eo taadem , 
quod a putredine,& humorepracfcruatum cft, 
tum meffe ^clici colledum , tum nuUa rubigi- 
nc atta<Sum, quodque miidum eil , &locofu« 
blimijfalubriorique ortum , quam quod con- 
traria ratione fehabet. Ex Miiho panis confe 
ftus,longeminoriseitalimonisB,minusquO" 
que ex Panico faftus ^ fuggerit nutrimenti, de 
terrimusquiexuitia paratur. Fabaceus tlatu 
letus efljOti qui ex caitaneis mali fucci. Ex zea 
falubrior eil,qaam hordeaccus . Veteribus au 
tem nonnulie ex his,parjis confeccur^ mfx fuif 
fent horribiles,acportentofa: . Nam apud 
prifcos , hsc maxime diifwrentiar in ufu cxii' 
cerunt . panis triticeus, Siligineus > Simi- 
lagiaeuSjHordeaceus, Furfuraceus, ex Amy, 
lo,panico,& Miilio. probaturmagismeduiia, 
quam crulrac , quod h^e minoris finc aiimenti , 
ditficiliorisque concoAionis, in Gallico uero 
uideo cruftas anteferri interiori parti, ubi mi 
nus fit alendum,uiaus tenuis caufa . Vitandus 
elt quiex clibano caiidior adhuc educitur, 
natiuum enim calorem labefadat , capici ex- 
halacioacm noxiam impellit , lentum quooue 
humorcm gignit . Antiquior , acram biiem ex 
citat, Azimus aegre concoquitur,glutinofum- 
que fuccum gignit,eflque pucrefadioni obno 
xius . panis etfi replctionem deterrimam uifus 
efi AuicennaafferuilTcforte exeoquodille 
fanguinem refidem,ac fegnem procreat , qui 
difficiie uenasptrmeat,facileq,- obflruit. Aliis 
autem uifum eil extare huius rei caufam,quod 
ilk diutifsime in uentre moratur,ita enim fier 
xi uidetur, ur plus iuflo detcntus , magnopere 
corrumpatur. Verum hifce conflancibus, noa 
ineptaqugftio uidcbitur illa, numGaJlicola- 
borantibus , conueniac panis triticeus , an ex 
aiiogenere, rurfus an femel , an potius bifco « 
6:us i Verum prior qusitionis pars dibcidc 
cxplicatur , nam triciceus panis conuenit, qui 
ex eo frumenti genere conricitur, qu od hodie 
piflrinf ufurpant. Siligineum etiam addimus, 
filiceatprifcaoiuoccm, iu re dubia proferre.. 



£ Hicenimdelicatiorcfl,&probenutrit . Bi- 
fcoftum ueroimprobant multi,quod natiuum 
humorem abfumit , quod ^grc .concoquicur, 
quod laudabjiis fucci minus exiflat, quod ob- 
ft>uat,pigrumque fanguinem,ad inflar crufla 
rum pra;beat,fitquealimenti perpauci . Con^ 
tra communis medicorum ufus tempeftate no 
ftra,hunc panem inftituit,quia fuperfluitates 
corporis toUit , humorcs exf quat , fanguinem 
minime giutinofum producit,ac fui tenuitate 
hepatis uitium compefci.t,putrcfadioniq; refi 
ftic. Nqs uero in rc ambigua, uariifquc trada 
ta rationibus, ccrtum afferre iudicium , uere- 

■ mur, diccmus tamen probabilem fententiami 
hoc modo .Si in Gailica lueoccurrgtuir > a;it 

^ muiier, quibus «tas habitus & corporis confti 
tutiQimbeciila fit»ac uires infirmiores, delica 
teque faerit educationis,&mo]lis , pane ute- 
rer probeiferti3:€0tato,diucius fubado , incli- 
bano itiugniter cocto, atque eo fpongiofa? le- 
uiorifque fubftantia;,tritieeo. , exigua: magni- 
tudinis. Si uero iuuenis apparcat,robufto cor 
pore ,uiribus uaiidiofibus , & infigniter affe- 
ao , iam uiSta tenui cgere uidetur, ut morbi 
caufa toilaturiiccirco etiam per ipfa curatiot 
nis initia,bifcod:oalerem. Neque uero dicea 
dumob idnatiuum calorem abfumi , cum ma 
iorum humorum attenuatione,.refoiutioiieq; 
potiusu,ires,alfumat,tantu abeft» ut minui pof 

Q iit . Minus dixeris difficiic concoqui, nam b,e 

. nc manfum con^cit uentriculus , humore pras 
fertim oris madetactum. Ipfum uero quid pro 
hibctbQnumfuccum producere pofie «* Siex 
prseftantiore m.ateria condittimefti coftura 
dupiex, (dixeris) eft ilii aduerfa . Quid iftud ^ 
immo hf c iriternt medulla: letorem corrigit . 
Nonenim in carbones efl rtducendum,ied 
igne moderatOjSc fuaui perccquecduro . po 
ftremo neque adm-itcciidiim fit, Bifco^um 
obrtruere, sanguinem fegnem & impermea 
bilem fuggerere, cum lentore uacet » crudo 
& incocto qui medulla fequicur, ubi ignea uis 
minus iufto ad inrei r.a panis penetrant . Mi- 
nus uero alere qua faciat p^iuisfemel codus, 

H cicra oem cc:roueriia,admittimus,at hoc ipsu 
uolumus in gallici curatione,hoc eft tenui dix 
ta,morbi'Causa,funditus cuertere,ci3 ad eu jp- 
fligadii nulla uis aut maior, aut efficacior cx- 
cogitari pofsit^tenuitateuidus.Vinoru aijtna 
tura,uim,ditferetias,atq;eoriilocoru,fubftati9 
coficiediq,* modi difcrimina,nomina ice Italis 
Gr.'ecis,ac pxtcris nationibus familiaria,adeo 
accuratca prifcisnoftriq;teporis fcriptorib' 
fiiere traftata^prxfertim Diofcoride,Galeno, 
Aecio,piinio>Barbaro,ficino,Fracaftorio,Rho 
.digino,atq; aliis,ut pudor atq; demetia (it,ho 
ru iiue induftri2,fiue diligctise, parte operis , 
addere tetare.Nos uero quacii Gaiiici curatio 
poftulat, deuinodiffercmus qua breuifsime , 
Huias qu3e a coiore diiferccji.S fufcipjiirur, funt. 

Nigra, 



BERNAl^DINI TOMITANI LIBER^IC VND V S. 

Nigrum, Riitilum fiue Rubrum,FIauam, pal- A grazionic^oxiarkemScquodinfammzdo 
lidumjCandiduni . Qui? a loco fiimuntur, ftint 
Gum dicimus Lesbium,Rhodium , Creticum > 
CaQipanu,5abinum. Qas ab aetate, ut Muftii, 
Kouu, Vetus,Bimu,Trimu.Qaadrimu . Qug z 
uiribus, ut potens, Debile , Mediocre . Qux 
a fapore.uti Dulce^ Aufterum,Acerbum.Q»9 
tx fubftantiac tcnorejDtiCrafrum,Tenue,Me' 
diocrc. Quac exipfa permixtione,uti Sinccru, 
Dilutum . Qii2 ex odore,uti Odoratum,non 
Odoratum. Quaeexfui conferuationedefu- 
\ muntur differentif quoque lunt , Firmum , 8c 
Inftrmum^ Itaque in Gallico affeftu uinu pro- 
hibeo nigrum,giluumque , quod fegnem fan- 



iii parte enatat^idnamqiieflamofummagis . 
Mediam dolii partem occupans, commendac 
Macrabius,non inepte mi iincerum atque prf 
ftantiusmagis . Detcftarer ebrjctatemat,que 
cos quos Grsci iii^tya.t vou^, uocant , nifi ui^ 
diflem Hippocratcm in Apborifmorumlibri^ 
id uitii, fuiflfeacemme iafcaratum, nec no co 
piofius Platonem libro fecundo de legibus. 
De temuIentiaE autcm morbis, deque peri- 
culis quajhanc unani fequantur,Iegendi func , 
Galenus & Plinius,Qui piurimos uini immode- 
race, aut inopportuneetiam haufti caufa,mor 
tis incurfu pcenasdediffc teftantur . Nam ne- 



guiacm,ac refidem faciat,multumque repleat g que Hiftoriam fcribimus,neque de uini abfo 

uafa,capitinoxacommunicata. Quoduero ' i:...;^^-.r^j j — _„:_.t 

album ui, & ftudio paratur, adeo ut aqu^ colo 
feni xmuletur reiiciendumeft,quia caput n5 
tamimpecit quamferit,&fanguini mirifice 
fetuorem conciliat. Fiauo uis ineft,ut liberius 
penetrct,facile extrudatur, & flatus incerdum 
cxcitct. Pallidi cadem ferme ratio eft . Rubra 
falubcrrimum eflfe exiftimatur, niii ex permix 
tioncaliarum qualitatum uicietur.Qu^ uero 
a ioco fumuntur diflfercntix, non func in prx- 
fentia attingendf , nam.hjec iuftum uolumen 
cxpofcunt,itaquedealiis carptim fermoeft 
habendus. Improba£urmuftum,quod mcodii 
lit,atque obftraat, quodque f iatus excitet plu- 
rimos,uentrifque flu orem prouocet.Tum etia C 
tamctft minus,nouum. Laudatur quod quartu 
menfem excedit, damnatur uetuftum ualde > 
qupd infigniter repl^at, & calfaciac; quonim 
neatrumin GaUiciseftafFedandum. Qopd 
potcnf & fortceft, aegerrime fuperacura calo 
rcuim impecit aiiimalem,hepar calfacicinge 
nii mres hebetac,acqueobcundic , capuc Iscdic 
iiniuerfam. Debiie nlagis conuenic, mediocri 
tcr quod mcdiocrc cft . Generofi uis eade eft 
cum faculcate potentis . Viie quod ita fueric 
jui cenuicace eligcndum,ac quod inter utmq; 
mcdiu cft. Dulce obftruicquamquam Aecius 
. illud ipfum cum luceo colore iniimdum, falu- 



luca ecplicationcjfed de pocu eorum^ quigal- 
lico morbo afficiuncur. 

SAPOR SALSVS. 

Nunc qui fapores connenianc, quiq,- minus 
idonei finc Callico laboranribus, dicendum. 
Profunc cibaria,quf modico fale condiuncur , 
obfunc infignitecquae falica fuerincHaec enim 
imgmnem irrirant^hepar mcendunt , conco- 
d:ione remoratucftomachu uellicant, Venerc 
ciec , oculos Ifdfit^maciietis corporibus aduer 
iantur, dolores acuunt,puitulas proritar, ulce 
rainflammanc. IUa ucro (auchore CeIfo)aen- 
triculum obledanc > nacurf que amica ciTe ui- 
dencur. Humidiores cibifalis infperCone cor 
riguncucficciores uero exarcfcunc magis . Ad 
de nullum falis genus hic afferrc momencum . 
Nam marinuscalidicace, Fofsilis aucedentita 
te partiiiobeft,neq,* id uidere eic perdifficiie 

SAPOR DVLCIS. 

Dulcia effe naturf amica , uulgato proner- 
bio dici folec. Id ab Ariliorele emanaile ui 
decurinlibrodeionga s^cbreuiaits, ^nc.n, 
fanguini perquamfimflia. Verum,quia ualde, 
& copiofie enucriunc,uc Piinius & Aecius affer 
uerCjOb id relinquenda : aam renuem uidum 
qujerimus,non pleniorem . Noxx dulcium ci- 



berrimum effe dicac . Aufterum diu refidet,ca d bariorum func, facrle corrumpi , ualeater ob- 



piti obeft. AcerbbfacHltas iac{k refrigeradi , 
ac conftringendi , uentricuioque aduerfatur . 
Craflum tollendum , quod plus iufto repleac . 
Tcnue ac mediocre deligenda . Sinceri calidi 
tasmaior, diluci moderatio, pro dilutionis ra 
tioncOdoratum caput rcplet, fi & potes &gc 
ncrofum fuerit : odoris cxpers minus id facic , 
nifi alif qualitaces obfticerinc.Firmu quia a pu 
trcfadione confcruacur magis,magis quoque 
falubrc eft,minus infirmum . Probatur itaque 
,uinu colore rutilum fiue rubelium , tcnue, fub 
.acerbum, aut etiam lutcum , fplendidum , cui 
grata & lenis iungarur acrimonia, adde & cxi 
guum quendam feafuni dnlcedinis,fi libeat . 
.F«cem Uini fugio, quod nicrofa fit , & perfla- 



ftruerc,flauam bilem gigncre,fplcni acque hx 
pati aducrfari, dentes intcrdura laidcre , fi Gz 
ieno, Actio,Oribafio,& a iiis aflentimur. 

SAPOR ACRIS. 

Acria omnia natura aducrfantur , quod ca 
proritcut,fiimuiantiaquc aftligant . Rurfus he 
par feruorcnimio exunmcacrimonia faagui- 
nem uellicant, cariem & ulccra ad malignita^ 
tcmufqueperducunt. Itaque compcrtumeft 
in Gailico , Allium, CepCiPorrura,Nafturtiii, 
Critamum,Eruculam,Piper , atque alia haius 
ordiais ff pius ingefta Augcre mirifice morbu , 
cxcitareque omniafympcomata, ad paciencis 
craciatum,doloremque ciamofum . 

li i SAPO- 



los DJE MORBOGALLICO. 

SAPORES AVSTERVS>ACIDVS, 



A C E R B V S i 

Conferrepoffcnt faporcs aufterus, aciduSi 
6c acerbusjob eorum frigiditatcm hepati, nifi. 
in aliis Gailico laboraiiti officerent . Etenim 
frigiditdtejuencricalo non ariridcnt , denfitu- 
dineaucem&conftrictione, dudus ardanti 
anguftiorefque reddunt, qUo rainus fpiritusli 
bere ferantiir,aut ctiam noxia niorbi qualitas 
tranfpirer. Ad exnremum natiui caloris uim 
Obtunduntjatquehebetant* 

SAPOR AMARVS* . 

Amara etfi calidiora funt dulcibus , ex eo* 
que minus hepati opportuni uidentur,quia 
uero aut uentrem foluunt, aut uentriculum ro 
boranc,a'Jt iecur fouent , aut ob aliam fpecifi 
cam qualitatem permixta , corpori beneiiciri 
adhibent,iccirco in hoc genere morbi,utilia 
eiTe uidentur . Hic eft ut in Gallicis Hiera , co 
locynthide,ueratrd,agarico,aloe,catapotii{- 
qiieamaris uramur . Guaiacum item amarum 
eft,acciterapkirima. Amarinotcfuntpn-e- 
ftantiores , ftomachum ftabilem reddere, mc 
faraicas ac iecur ex obftruere , bilem educere, 
fpiricus piiriores gignere , putrefadionem tol 
lere. Atque hxc de faporum differentiis, 
quantum ad prsfeatem tifum fiif-ftcit, fat fic di 
xiiTe. Nam qui plura uelit , fe fe transferat ad 
Platonem in Timzeo , necnoa Ariftoceiem in 
lib.de fenfu ac fenfiii,Gaienum in his quae qux 
de pjacitis Hippocratis, & Platoniscon/cri- 
pfit , ai: Plinfam tandem , & aiios . Hi enim 
ut accurate.ita exquifite omnia,ac diligenccr, 
complexi fant . 

ClBi ASSI ET ELIXI. 

A dducor ut credam, operacpretium me fa- 
cturumjfi pauca de cibi condiendi ratione,co 
cturaue , his qug dida funthadenus, inferue- 
ro. Pr^fertim cum noftrg tempeftacis medici , 
in huius aftectionis curatione di(parem fequa 
tur confuctudinem , alii probantes carnes af- 
fas , quod cxficceat magis , alii contra elixas , 
quod laudabilius nutriant.Verii fi Ariilotelis 
fentecia fequimur,fatisexpioratu habebimus, 
quantu coquendi difcrimina illainterfedif- 
feranc. Elixa caro inquitcxterne humeda cft, 
interne arida . Contra aiTa iritus hiimc&z eft y 
extta ucro ficcai Addit Galenus aiTam carnem 
caifacereatque exiiccare: elixam auteinrefri 
gerandi facultateni quadam obtin£rc;.author 
eftCorneliusCeifas. PrsECerea medici confea 
tiunt omnes , aflfam aluum {iftere,elixam,cien 
ds conferre potius, quam reftringend^. Rur- 
fus afla concodu dif ficilis,atque impedita raa 



E gis eftjatq, ob id cap iti facile uapores impro- 
bos c6ncitat,elixa non itemi Exquii>usfacilc 
cuilibet patere poteft , Gallicis proferendam 
effe carnem elixam potius quam aflam . Neq; 
obfiat:,quod ferebacur,affum exficcare magis, 
& iccirco conferre:nani morbi qualitatesfunt 
calidum & ficcum j quorum neutrum eft augS 
dum. Dixerisforteipfumexficcare pituitam 
quf in Uentriculo eft, non epar , atque iccirco 
prodelfe,prf fertim cum laborantes pituit| co 
piam habeant. At nil moIiris,dum hsc refcrs, 
quia ea conferentia non funt adhibendaj quas 
in alio Wdant magis.Exficcat certeaflum,fcd 
hepatiobeft,& uentriculo laborem iniungit , 

_ qux m Gallicis funt unice euitanda, ob natu- 

F ralis facultatis imbeciilitatcm. Neque obftat, 
quod Hippocrates fcripfit j & Polybus , atque 
alii,perhyemem conuenire affiim inagis,qua 
clixum,nam hi de fanis corporibus loquuti 
funt,quorumeparaficcis rebiisnort eftarcen 
dum,nequeuis naturaliseft agitata,quiquc 
per nodem multumdormirc pofTunt. Gallici 
autem neqUe fani funt,neqUe uim habent na- 
turalem ualidam,& peruigiies iacent, aut cer 

• te impeditos habent fomnos.IIlud tamen non 
negarim his interdum asfi particulam exhibC' 
ripofTe,ubiuentricuiUsualentior fuerit tura 
exuftio moderata ac confuetudo huiufcc 
coduiraej quodGaliis, atque Germanis ufu 

^ uenire foIer,hi .n. ci^eberrime aflo utuntur> 
fed Germani clegantius hoc ipfum parant, 
Galli uero longe minus codum affumunt.Ex- 
hibcri item poceftjad uencriculi blandimenta 
ubi appetatiir infigniter , nam & Hippocrates 
afferebat^cibum interdumpaulo deteriorem, 
utiiiori effe prgfereadum,cuius caufam redds 
bac Galenus, id appecentis, delectatioiiifquc 
iracione conting-vre . 

PRANDII COLNAEQYE PORTIO. 

Periculum alicni iudicii fubire mefatisui 
deo, fi difficilem atque impeditam quxftionS 
. . tradauero, a ptzclaris fcripcoribus agicatam 
^ de coensE, & pradii portione j in qua no modo 
conciliator Aponenfis, cun«aique Auicenx in 
terpretes , &Galenus diiTentire uidentur, fcd 
recentioribus quoquc plurimum Iaboris,& ne 
gocii irtiunxiffe uidetur . Conciliatori uifum 
coenamfore prandio parciorem, uberiorcm 
autem Gurtio Ticinenfiprimum,deinde Odo 
Patauino,utrique prf ceptori meo , acproxi- 
misteraporibus,uiriseximiis. Me ueroquafi 
pcrfugium recreac,quod de hac ipfa re , quan 
talibet fitaliorum controuerfia,dicendu eatc 
nusfoiumeft, quatenus ad prgfentem ufum 
fufficiat. prandium intelligo,meridianum ci- 
bi apparatum.fic enim tempeftate noftra ufur 
panr.is. C cenam, ue^crtinum . Quaqua haud: 

ignoro 



BERNARDINI TOMIT AKI IIBER SECVNDVS. 



ignoro nomina tranfumpta fuiffe* «tatis iii- a 
\iQ, . .5?rirci etenim c|nam uocabant , quod 
nospradiumjVefpernac^nobis cjna dicitur. 
Vtra igitur uberior , cxnae anprandii por- 
tio fitGallicisexhibe^a/ortequis.ambigat^ 
Scdcnim uideo medicorum turbam in eo 
omnem conuenire,ut dumcuratione aggre- 
diuntur, gquale prandium casnf praecipiant, 

. immoad pondus aequale . Nam tot panis 
uncias mancpaffularumque &:Guaiaci potus, 
cundemq; amygdalarum numerum inftituit, 
quot uefpere.Qui fane ufus neque conciliato- 
rjjncque Galeno fatis conuenire uidetur.Car- 
terum quod ientio,iauat libere proferre. Nam 

. que ubi patiens curationem fubit,& fe fc me- 

: diciimperiofubmittit,bibitqueaut falfg,aut B 
chins^jaut Guaiaci decoftum,eo quidem tem 
porc putar.im polTe prandium inftitui cum cse 
na,?iqualis menfurie., cum nihilfuperl:lui,eo 

, temporc exhibeatur, neque domuna extra fc- 
ratur laborans . Vbi uero defierit curatio 
paticns pro tuendse ualetudinis caufa,proque 
ifirmanda uirium,ac membrorum imbeciiUta- 
tCjpoterit ad confuetam uiuendi rationem re 
dire,aut fenfim , rractuque temporis naturse 
fuae tenorcm ftngere ad Galeni prasfcripcum, 
quod illc inflituit,in confilio pro pucro Epi- 
lepticoaubi cxnam uberiorem prandioprg- 
f cribit . Scmpcr tamen cxcipio , qui deftilia 
tionc Iaborant,aut fuffufione , aut alia quauis 
oculorum affedione,ac csteros ,qui ab hac ui 
iiendi norma fcqueflraatur. 



ioj 



yENTRICVLORVM VIS DIVERSA . 

Gallica lue correpti,{i flomachui habuerint 
Mlidioremjpoterunt paulo largiorem cibi 
menfuram affumercuerbi gratia panis, aut bi 
fcocSi unciam unani plus aliis . Hi enim ualen 
tius concoqunt,qaam appetant,Galeno tefle . 
C^i uero frigidioris funt uentriculijpanisjaun 
.bilcodi, unciam minus ingerant , cum pauio 
aridioresfmt,miausautem ualidiad conco- 
quendum. 



aut modica . Sequuntur autcm& incdiam oris 
«entriculi labefadatio,furor,bilis flauae redu- 
dantia,fyncopis,& caloriscxtindio. Na quod 
accidit iucern|,ob oIcidefeaionem,ut ki- 
men extinguatur , afit extinaioni proximum 
fit,fiparuni admodum fuffeceris, & noftris 
quoque corporibus ufu uenire dicebatCale- 
nus , fi aut alimentum fubtraxeris, aut ni^ 
mis modico,ea refeceris . Ex hisitaque minus 
approbo eorum confilium, qui aut omnia cor 
pora gallica aequa cibi portione enutriuntiaut 
ad extremam maciem.perducunt, hoc enim 
crudele, & tyrannicum eft, iilud iiero imperi 
tiingenii. Itaqueob oculostibi ponicoHp 
pocratisprsECeptum , condonandnm effe aii- 
quid,Tempori,2tati,confuetudini, ac casteris, 
quorum ratio femper eit habenda , a rationa 
li medico,inhac arteprobe exercicato, ac pe- 
netrito. 

CIBI BILIOSI. 



Q^AESEQJ/ANTVRINEDIAM. ^ 

• Animi impetus,cibo molliri , teflatur Pli* 
mus.Macicsernm exafperat uias,& dudusin- 
|ernoscorporis,fpiritus hebetat,atque diffol- 
uit;,membra,eianguida reddit, uircfque pro- 
fternit , Qug autem corpora maxime inedia Ig 
dixntnr, funt calida & ficca , qux minos frigi- 
^a,atquc humida . Laeduntur item magis, qui 
confuetudine diaturna,muitum cibi aflumere 
confueuere , qui labore defaciganf ur , quique 
caiida regione,c«loque ututur.Po,ffcremopue 
ri,a<; iuucnes, tum hi qui extreraum feniumac 
tiaguntj qu.ique crudicace n«lU..rcfcrcifuat * 



Hoc loco, noiebam plura infererc, de ratio 
ttc uictus, cum medici , in morbi gallici cura- 
tione,tor, tantaque minus obleruent. Verum 
quia iaborantia corpora alia biliofa magis 
funt, alia pituitam magis refernat. melancoli 
,co fucco redundant alia,hinc efi;,ut pauca qug 
<iam,prb horum uarietate,- fcire ftudiofos ueli 
mus. luuac etiam hxc recenrere,ob eos,quibus 
C poft morbi curatioaem,imbecillitas corporis, 
& eius membrorum facakacum, lcfio rehnqui 
.tur. Item eornm> quibas curationem pcr ali- 
quod tempas diferre neceile efl^confiiiam ha 
bendum,qao ita uicticent , ut non magis luem 
proritet.Vitanda itaqae cibaria biliofaerunt 
in his qaibas bilis faccus redadare aidebitur , 
tum & in C2teris ad euitandas pi2fi:ulas,caries, 
erodentia ulcera,hoc efi, ne plas iuflo exafpe 
rentar. Qax rario efljqaare minus ueJim Aro 
mata, ca»pe, Aliium , Porram, Mel , Sinapim , 
SiliqaaSjCinnarffaccum, Naflurtium , Vina 
fortia, dulciaquejac caetera haiufceordinis, 
ip£ qaoniam medicis tradita fant diligecer , 
inutile fiierit figiliatim prasfcriberc * 



CIBI PITVITOSI. 

Quse pituxtam augent,omitteada funt, m 
talcm habitum obtinentibus , ncGummata, 
artic uli, doloresue, ac neruorum difienfioacs 
fsBuiant migis . Qualia funt fere omnia fra- 
^uum gencra,pra:fertim incoda , uti Poma , 
Pyra,Cerafa,Pomaperfica,Cucumeres,Rap2. 
Rurfuscum his una conumerari poffunt , Lac, 
Aqaa, Cafeus rccens,Pifces,Iurisplurimas 
iifa^Caro agnina, Aues lacuflres, Animaliam 
neruofe particulae. Qjiadrupcdum ^ui, inte- 
ftiaaque» PcUc$,C«:cbrai. Pulmones,Gmenta 
Xi 4 Mcdullf» 



io4 i>^ MORBO GALLICO 

Medulff ,rprn;r prsefertim , Tcftacea , tum de- E 
mum immodica fatnritas,immoderata quies^ 
gliltinofarum rerum ufus* 



funt.Veram nelonriusiufto fermonemprd- 
ttahamus^ad c^tera non naturalia explicanda 
properandum eft* 



CIBI MELAMCOLICI. 

Melancoliciim habitum prgfeferentes , aut 
etiam hi j quibus fymptomata fiunt huiufino- 
diycibis abflineant qui fimilem fuccum gU 
grunt. Huiufmodi iant C3.ro biibuiajHireina, 
;Taurina,Caprina, Ceruina, Aprina, Lepbrina» 
Salitai carnes quoqucae uetuitx uitandx funtj 
& pifces falfi. Legumina item , & ex his maxi 
me Lentes, Cafeusuetns , Panisfurfuraceus > 
Vina atra,Brafsics,Miilii ufus. 

CIBI CONCOCTV DIFFICILES. 

Nori me piget in eo fludiofos commonefa 
cere , un uim naruralem tueantur , uertriculi 
pr.-sfercim , qm utplurifiium kbefadari folet • 
Id iiet,/i asgre conco^iles cibos amoueamus, 
Tales funt carnes omnes enumerat^, Anferes , 
Anates,fues uetuftsc, Animalium intemx par 
tes-omnes,oua dariora, Auey afperiores,oxy- 
gaIa,Cancri,Cafeus uetus.Farinj obfbnia qug 
<jue,aequicquid citra fermentumpinfum eft, 
tum Legumina & Frudus,tum Napi & Bulbi. 
In quam legem ueniunt Cochleae,01iue,0ri^ 
2a.MilIium,01eraaMuftum,Panisincodus.Vi 
num crailum * 

CIBI MALI IN VNIVERSVM. 

Ne uidear^me uellc, fub compendii forma'i 
totam rationem uictus perftringere,aut abfq; 
certa ratione, arbitri honorarii ofiicio tiingi^ 
quambrcuifsime ncgocii huius rationem ab- 
foluam . Etenim per tranfennam, ( ut dici fo 
lct ) ciborum quorundam nomina attigimus, 
quaH exempla rerum diaarum.Efto itaque ge 
nerale prxceptum, cibaria illa auferenda Gal 
Iids,qaae crudos huaiores gignant, aut tenace 
fuceumjaut craiTam i Quasqueuolenter calfa- 
ciant, & refrigerent , aut etiam infigniter hu- 
medeatue^exficcent, Ced ea inftituatur qu^ t6 
perara ratione,tenuique niodo enutriant,prae 
fertim ubi curationem morbi aggrcdimur.Vi 
tadl & qiix fpiritus exafperant, uias obftruut, 
flatus excitant, immodcrate alunt, concodio 
nem remoranturiuentriculum,capur,ae iecur 
lredunr,excr£menta coaceruant , facileputre- 
fciint,aluam fiftunt . Diftiationem cohibent, 
ac modo ouocunquc malum fuccura per* 
ferunt . In qao negocio abfoluendo nc medii 
in luce oberresad Galcnum te transfcras,atq; 
alios neceiie eft,qui dodrina,atque cxpcricn- 
tia ualuerunt , quiquc fumma diligentia rem 
tot^m dc falubf is . ui^dus rdtipnc , pcrfcquuti 



De fomno & Vigilia * 



Cap, S, 



y] 



Icifsitudiricm Somni, Vigiliscque, eiTc ct 
loris natiui,modo ad intcrnas , modo ad 
; externas corporis partes , reuoeationcm quaa 
dam,expIicatnontamAriftotcl€Sin propri» 
traftatione de fomno &uigilia,qua Hippo 
crates lib. fexto Epidemiorum. Rurfus fomnii 
ct^waLTioty effe quandam, hoc cft impotcntian» 
fenfuum,monet ide Ariftotcles,qui utili,pra- 
ficuoqnehumoreccrcbrumaggrauat. Cacte- 

F tum hic a iabore pene contrarium agit.lL3bor 
enim ad carncs & articulos corriuat , fomaus 
aduifcera,authorcftHippocrates m Epidc* 
miis. Somnum effe primi lenfitmi rcfrigera- 
tionem,afIercbat Galenus , in Aphorifmorum 
interpretatione,hoc eft cerebri,quf uaporum 
comniunicatione cxcitatur,cibi manfi, atque 
ingefti occafionc . Quamquam autcm nocerc 
naturas fomnus uideturjquod rcuocet materia 
ad uifcera , & in profundum cogat * emendat 
tamen uitium, ea quam mohtur, humorum c6 
co6;ione,fj Galeno affentimur. (^iod filabo- 
rem prsefiet a:grotantibus,Ia;taIe indicium cC- 
fedicebat Hippocrates, cum animalis faculta 
tisuismaleie habeatjOLiae fomnicaufa con- 

G quiefcere,nDn Iaborare,debuerat. At fomni ^ 
uigili^quemodum prastereuutis a^que damna 
ri, Hippocraris uerbis fignificatu facis uideo, 
cum ait, malum omnino elfci cum utraquemo 
dum cxcrflerint. Gaudet enim natura medio 
cricarc & temperatione eadem akerationem 
patitur,quouisimmodico.- Moderati fomni 
commoda ferutur hniufm6di . Corpus refic it^ 
diftributionemmolimr,fanguinem claborat» 
humoresfquat, doloremfedat,uires recreatj 
interna fouet,curas abigir^anlmum inftaurat, 
uim animalem conquiefcere f acit , infaniam 
teniperatjCerebrum rcfrigerat, neruosmade- 
facic,uigilias digerit, corpora calorc exficca- 
ta, fuaui quadam temperatione humoris irro 

H rat,authores funt Hippocrates& Galenuy. 
^edcommedationem fomni qusrecx Arifto- 
tclc,Plinio,atque Aegineta. Hicfi dcbite,rite 
qac peragatur, naturx neccfsitati fatisfacit* 
inopportune uero. eam perucrtit . Qjiocirct 
interruptus,aut impeditus,mir£fice animalciri 
uim laedit uniucrfam . Rurfus in caufa cft , nc 
defacigati, cibisque multigcnis referti,mor- 
bos incurrant , Galeno id monente lib. primo 
de facultatibus alimentorum. Caeterum & fo- 
mnusfua ponir incommoda,ubimodumcxccf 
ferit. Nam, excrcmenta nc fuo temporc cxpel 
lantur,prohibet, corpus plus iufto rcfrigerat ^ 
feafushcbetat^membra corporcafficit, fpiru 



BERNARDINI TOMITA x\I tlBER SECVNDVS. 



rinjs fegnes reddiCjS: inualidos,cercbrum of- A 
fufcac,articuloUa*pedir,animum ad omoia fa 
Cic iaepcumj& elanguidum,pinguedinem cor 
poris adducit , uicam deniquc morti afgimiic 
facic , qupdPQecx qifutn fuit , cum hoc modo 
diceret , 
»* StuUe quidefi famntts,gelid£ nifimonismago ? 
»* Longa quiejcendi tempora fata dabunt . 

In fomno obferuant Medici , Tempus > Du 
racionem. Formara decubicus, Infomnia, Lo* 
cum,Cubiie. A Tempore laudatur nocturnus> 
noninterdiUjFfippocratris teftimonioin prae- 
fa§iis,necnon Aetia,& aliis . Eo uerp nomine 
commendacur,.qupd naturf monitu fiat, arq; 
fuafu i urpote hamiditatem excitaac , quac fo^ 
mni pabuium eft, tenebris & filencio intcruC' B 
nientibus ceu Somni niiniftris.DiuturnuSjhoc 
. eft meridianus improbaturexco,qupduigi- 
lii. fomni coutraria excitetur potius diei ficci 
tatCjlumine, & perftrepitu , Addit.Ariftoce- 
les nodurnumfommi.m> uigfliamque matuti^ 
namquc conferre ad ingenii conferuationem, 
& bonitatem, quod & Ficinus unice cohrmar. 
Humoreautem excitari, alique fomnu, preter 
phyilcam rationcnni, Maro quoque poetarLim 
grauifsimusjhis ucrbis fignincauit. 
9i /Et iar/inox humida coflo 
» Tracipitdt, fuadentque cadentiafiiierafomnum, . 
Meridianus fomnusprodefte inrerdum falec 
hisqui peruigilium npj3:urnum paciunrur, cru 
<iitate iaborantibus,aucfefsis, item doietibus ( 
:caput,mf roreque animi correpris, denique & 
afluetisjin quibus maipr noxa,ex immuta:a co 
{uetudine,cxcitatur,quan?{it ipfum quod.ex 
fomno contingere poteft, detrimentum. Du- 
ratio fomni efie debcc > qiioufque uentricu ias 
benc coxeritiproduviior autem fadus^iardic , 
qaod urinf^aluiquc deieftionum ratione iudi 
catur. Itaque minus apte fentire puto, qui cer 
tum fpatium dormitionisprsefcribiit» Freque 
tius tamen corpora egere oAo horarum fpa- 
tioarbitrantur nonnuiii ,• aiii feptem maluat , 
fexalii. Namasque omnes» non eodem cempo 
re cibum conficcre poffunt . Producendus au- 
tem , aut fortc repetendus his uenit , quibus 



_ ro-j;- 



iafsitudincBalneiSjFridipnc plantanim naol 
ii,Lotionibus, Animi quiete & fecuritate, Si- 
lentio,Tettebris,Lenioribus fufurris»Voce rau 
ca proferente,Reciracione diutir>a,neque zd^ 
modum grata . TolJitur autem horuni contra- 
riis.prout fuacuique natura eft . Vigilis ms 
eft^ ut calfaciat atque exiiceec.Kf cmoderata 
uires corpori conciliat,caloremexcitacn2ti- 
uum,immoderata difloiuit.Rurfus morbos pa 
rir,concodiDnem fubruitjCalorem refoiait,cc 
rebri bonam temperiem eoertit,uiresdeiicit, 
cruditates & furorem adducir. Verum ut hf c 
inGailicorumufum rransferamus, eos csteris 
feruatis,qux feruanda func , a meridijno fom ' 
no arceamus.- fbmnumque adhibeamus noAut 
nuni,horarum feptem,uel odchora poft Cf ne 
refectionem tranfaaa,qua {ubfidac cibus. De 
cumbant inflexa potius quam rcda corporis 
iigura,ad caloris iucundam infi nuationem,cu 
biculoremperato ^ minufq; uibraro folis iumi 
ne>quod orientem folem,2ut meridiei rcflexu 
capiat potius,quamcoeii f;iciem aliam, in con 
tignatione poiitum,n6 in pede piano, aut lub 
teguiis. Cubilis probatur mollitudo , ex iana , 
b6biceue»improbarurex pluiriis. Puluinimol 
lis& aiti ratiocommendarur, abauthoribus. 
Sit autem decubitus in latusflniftrum^deinde 
m dextrum > fic enim fiet ut hspar minus c6- 
primatur , adiuuetque uentricuium per initia 
concoccionis.pronusenim decubi:u$ fauet fto 
; macho, {tA obeft thoraciatquepalmonibns,fa 
pinus Venerem proritar,fpnvam ixditjRenes 
. calfacit,Apoplexiam,&:incubonem prouocar, 
icem & neruorura refoiationem. 



Tie Motu , & Qmeie . 



Cap^ 7' 



VT in {anis,atque f gris corporibus, falubn 
tatis caufa ^ habenda ratio eft , de Motu 
ac ftatu,itaobferaacione, ftadioque Medico- 
rumfactumeft,urquiGaIiica pennicie iabo- 
rabt , maxime operam dent,ut congrue dimo 
ueantur, riteque conquiefcant . Piurimi et- 
enim refert,ut diiigenter,accurateque horum 
ucrumquepenfitcmus , quod ftatim fiet y pta;* 



impedita eft cocodio ex aiiqua caufa,quibus D imflabreui quadam, utnoftrimoriseftaati- 



minimc id fadum,maae furgeadum ericac ui 
gilandum,author eft Cornelius Celfus . Si bre 
uiorcni fomnum,cogimur,necefsitate quada , 
inire,prodeft parciorem cibum aflumercid af 
fcrentc Galeno > argumento e contrario funi 
pco,quod diutius dormituri , longiorcm quo- 
quc cibum ingerere pofrumus^dicentc Hippo 
cratc ucntrem H7eme,& Vere^ natura caiidif 
flmum elTc , quo tcmpore, & fomni iongiores 
iiint , &.alimenta copiofiora aflumuatur . Por 
ro iUud nonomiccendum, conciliari foninum 
. humidis quibuf quc rebus & frigidis, tum ma- 
«rae, Niniphf a, Laduca,Pifcium cfu^Labore , 



cipatione. Atque iilud in primis occurrit,Mo- 
tu & Quietem effectus efie Naturas rerum , fic 
Aridoteiein phyficis defiaiente . Qax fanc 
contraria uicifsim funt,perinde atque hal>itus 
& priuatio . Qjocirca neque omnino inepte 
poetf cxiftimancqui motum uic2,quiete mor 
ti asfimiiant , quamquam metaphor^ uitiofje 
ab Ariftotcle in dodrinis rcprchendi folcnt. 
piatonici Motum magis animg refcrunt,uc£ 
quietem corpori , & materiei . piato quoque 
motu ,.catuque deicdari natura nos homines, 
cx eo fignificabat,quod uagientes pueruii,pio 
ratumremirtunt ,ficantu permulccantur, & 

cunn^ 



io6 



DE MORBO 



cann-e agif atione^concutiantur. Mouentur £ 
autcm rcs aut ex totOj^aut fecundum partem, 
quarum differentiarum uim, accurate difqui- 
ruat mcdici,ad corporis falubritatem fouea- 
dam . Etenim hi non corporum motioncm 
contempiantur,uti natura illi principium eft, 
cum id Phiiofophorum iabor , & cara ciTe ui- 
deatur,{cd utiexercitatio cft,uim habcnsaltc 
randijfiue corpus uniuerfum,fiue eiusparres. 
Nam magnum obtinerc momentum,motum j 
,. &:ftatumintuenda^acuitianda ualccudinc, 
ucl maxime ex eo conftare potcft, quod Ari- 
fto^eles in problematis comminifcitur , ubi 
inotu tacere ad rci conferuationem , uti ftatii 
ad patrefaccionem.oftendit . Htc autem ia 
Tioibis corporibus,mutua quadam , & iucun- 
da uicifsitudiiie,temperanda funt,atque alter 
fiada.lugis enim inceffabilisq5>exercitatio cor 
pus frangit , encruatque^uti afsidua , diuturna 
que ceflTatioJplum emarcefcere facit, aftertq; 
uitia i}la,ignauiam,pigritiem,torporem, deii 
-diam, grauitatem,focordiam,quaE non ta cor 
poris (iatum, quamanimi uires demoliuntur-. 
Exercitationi igitur , ( ut primum de hac ipfa 
loquamur) anneduntprifci , recentefque fcri 
,ptores,easdifferentias,maximeuu]gatas,quae 
,ab ipfa mouendi uarietate oriuntur. Hxc au- 
temfunt,Ambu!atio,Curfus,Equitatio,Curru 
iie6:atio,Nauigacio,SaItatio,Lu(3:a, Difci ia- 
^us, Palgilritarum exercitatio, Piixludus, 
Perfricatioj Labor denique utcuquc. Ambula- . 
tionis differetias funt,Longa,Breuis, Modica, ^ 
Immodica:Cita , Quieta,Matutina, Vefpcrti 
iia,Meridiana,Noaurna,Re<5ta,FIcxuor:^,Afcc 
dedOjDcfcededOjfub Diuo, fub Porticu,pio- 
ta Aprica,pcrOpaca,rubSole,inVmbra,per 
loca Calida,ucl Frigida,Arida uel Moilia . la 
quibusmaiorem, minoremue confiftere aut fa 
nitatis aut morbi caufam copiofe expiicant 
Ariftoteles,Hippocratcs,Galenus,Plararchus, 
&Aetius, tum apad noftros Ficinus&alii . 
Harnm quoque piurimc difterentix Curfui ad 
hibentur, cum Curfus fit intenta: ac fumme ci 
ta ambulatiOjhoc eft ceierrima facultatis mo- 
tPicis,exercitatio . Equitationis genera plura 
funt,qu2dam cnim pr^ter fuperiores diffcren 
tias,fit mutatis iumetis,ad itineris celeritate , "■ 
quf dam eodem equo. Ha:c autem uel molliter 
equitando , uel fuccuffando , uel curiicando ec 
freri folet . Vedio, quf uehiculo fit , muiti- 
plex eft , uti alia atque aiia funt uehiculorum 
genera. Nam harc fieri poteft (fi iibcat uetufta 
nomina uehiculorum afterre ) Carpento,Car 
fuca,Rlieda.p]auftro,Curru, Cifio, Bafterna, 
Arcera , Effedo, Vehia,Pilento,Saraco, Libur 
no, Pctorito, Lectica,aut quo uis alio carri ge 
nercfeu biroti, fcuquadriroti.Nauigatio mr 
fus fcinditur, in breuem,Iongamue.Naui>Scaf 
ta, Phafclo , Trircmi > Lyntriculo/Cratc, aut 



GALLICO 

aliis confimiIibus,addc l2cn,flumine,mari, co 
que uei cranquilto & pacato , ucl perturbato , 
awfluaibus^-ftuanre. Saltationisiunt diffcre 
ti^ Ante,Recro,Dextrum Siniftrum,furfum,ac 
que Deonum, Hefta, in Gyrum , Tripudiura , 
cuius funtpartes, Accurfus, Retroceflus , Ac- 
ceslio,Depresfio, Elcuatio, Circumiatio, mi- 
merofa ptdumModuIatio. Lu<5t« uero.Di- 
fcique iadus,ac c^tcrarum gymnafticawim 
cxercitationum difterentias,non coIligo,ncrS 
parum commodam perfequar, aut noltri fa^cii 
ii hominibus,parum uficatam . De Pilce ludo, 
extanrplurimaapud Galenum,inIibeiIo dc 
hac ipfa rc c6fcripto,uti de fuperioribus exer 
citacionibus qu^dam in confilio pro Epiiepti 
co,tum & libro fecundo de tueda fanitate,co 
modclegipoffunt . Quibus ctiam locis Fri- 
^ionis diti:erentiasfex colIigaslicct,QU2 func 
Dura, MoIlis^Multa, Mediocris , A fpera , Le- 
uis . Laboris difterentif plurima fuat,uti 
funtj Molam uertere,Pinfare,Fodere, Obtun- 
dere , Onus ferre , Nanim trahere , ac c^tera 
idgenus,qu«ur2ico canonefinguia expiica- 
buntur. lam uero excrcitationis commoda rc 
feram gcncratim , tum ciufdem iacommoda . 
Hcec enim inftrume.ntorum duritiem , & con- 
ftatiam molitur, ob mutuum ipforum attritu , • 
caloremingenicumauget, fpjritus citatiores : 
rcddit, adiones roborat, deducenda in ccr- 
pus ualidius attrahit, immutationem expedi* 
tam facit , nucritioncmque kliciorem , cu2m 
CrxciAv^S^oi^i}/ uocant, probamque aiimonia 
conciIiat,qu2 eifdemaft , tuT^ck, fblidarum 
partiumfirmitudinem , humiuarum attenqa- 
tionem,meatuam laxitacem, excrementorum 
rcpurgationem , membrorum uegetationem j 
toilirqueprohibitam tranfpirarioKequse ma- 
lorum muicorum, ac putredinis caufa exiftit . 
Immodicae exercitationisnoxse {unr, aut etia 
inopportunxjhLiiuf:riodi.Corpora fiquide crii 
dicatibus referta fubruit,dsftributioncm cum 
cibcrum in uentrc^tum humorum in uafisui- 
tiar, inco6:os humores priufcuam mature coa 
CQdii fucrintjin membra,uiciofa diftribatione 
corriuat,a cibo nuper ingefto meatus obftruit, 
calorem- ad extimasparres reuocat, easque ex 
cremeatis dc cruditatibus repiet, roridum cor 
poris humorem abfumit , unde citius fcnefci- 
mas,Ariftotelisteftimonio . Nuncage-& 
quietis rationem accurate penfitemus. Quics 
inmia, immodicumque ocium cruditates pa*- 
rit,caIorem fegne,ac refidem facit,fpiricushc 
betiores fuggerit,corpus pene elanguidum, & 
morolum praeftat>pinguem piasiulto homine 
rcddit, uitiofbs fuccos coaceruac, (i Galeno 
credimus ia lih.de cibis boni, maliquc fucci i 
Qu^ietcmautem & defidiam plarimam facere 
membrorum torporem & ignauiam, often- 
dunc animantia . Hxc enim robuftiora , ac fa- 
lubriora 



BERNARDINI TOMITANI LIETER SECVNDVS. jo? 

|ubriorafunt,qUfCuaque'infyIuis, &ralcibus A indcrcfbluantur. Confcrettamen,loca>uarie 



paftum qugritant, quam qua; ocio domeftico, 
interpriuatoslares, aucin ftabulisalunrur. 
Hippocrates quoquc lib. fexto Epidemiorum 
fanitatis ftudium cde teftatur, ad kboresnon 
jcffe impigrum . Proferc caufam Placo in T£ 
xnaeo , cur excrcendus (ic animus , una cum cor 
porc, ad fanicatem tucndam , uitamquc fclici 
ter perageadam ♦ Qjij ncopus noftrum remo 
rctur,prcecereunda nobis eft. Monet Hippocra 
tes,in Epidcmiis,exercitationem prjmittcn- 
damomninoeifccibiafTumptioni . Arifto 
telcs magnsai partem occafionis putredinis|, 
nimix quicti,ocioquc adfcribit. Gallica crgo 
iue correptis,horum uir imquc, motu & quie- 
tem,tcmpcrata quadam uicifsitudiae, propo- 
no,haud defpedis uiribus,aBtatc» confuetudi- 
ne» & loco'. Vereqr enim mutatione rcpcnti- 
na^ac fubitaria eos Isedere cum natura uiolen- 
tcr, atgreque tolcretomnem ad contr4ria, fu- 
bitariam alterationem. Equitationem cclerri 
mam prohibeo , ne oculis iniuriam faciat , cx 
Ariftotelisprjfcriptoin probIematis,tum re- 
nibus,atque uesftcf, quod monet Aetius , uim 
ne in ucnerem foluanturj authore Arift. in Po 
lyticis. Dcmrnn nc tumorcs, dolorefque coxe 
dicum incurrant > quod monet Hippocratcs « 
in lib. de Aerc , Aqua , & Locis . Quamqui 
autcm c Accio authore ) uedacio ^ gcftatione 
magis perturbare uidecur humores,hoc cxcr- 
cicationis gcnus non improbo, moderatis ex- 
ceisibus. Leniuf tamen excrcct placida naui- 
gatio, & Ic<aica quam currus, ut uidetur Afcle 
j>iadi » Equitationem laudat Actias,& Ccl- 
fus . Naaigationem plinius, quibufdam ani 
xnaduerfis. Omnestamcn ambulationem co 
mendanc, qux moderaca fic, afccndcndo & de 
fcendendo,macucina, mecidiana,ftomacho ne 
quc famefcence , ncquc mox repleto . Cur- 
fumamoueo,capici nocentcm , & crura intu 
mcfccrcfacientem , Ariftocclis fentetia. Exer 
cicationem etiamdemo,qu2 parcem magis 
quam tocum dimouet , opinione Galeni , qui 
ob idifulloncm atquealiorum artem impro- 
bat, paruac autcm pilx ludum magis laudac Ex 
cipio tamen fcnes, quorum debihores partes , 
obcarumimbeciIlitatem,agicandae non fimt . 
Aprandiolabor nullus patientibus efto,fcd 
longa mora intcricAa, mollcm,acbrcucm am 
bulationcm prgcipio. A cjena item Icnitcr am 
buIcnt,ob tuturam, per no<aisquietem,mora, 
Corporibus excrcmentofis,ut cxcrccantur raa. 
gi$ tueiufque,pra:dicimus,ad diffiationem pcr 
agcndam, quod Ariftotclcs edocct in Proble- 
matis. Porro qui laboranrcs funt, alii prx- 
fencem curationem expofcunt,aiiiinftaura- 
tioncm, & uirium, mcmbroruq; refedioncm. 
Quircficicndi funt,lcni,molliquc motionc 
utancuropQrtet,nc cxfiGccntur magis,ac fub- 



tatc quadam eundo,ac redeundo, imniutare , 
hoceftmodp urbem repeterc,modooppida 
adirc, inodo ruri agere,tum hortulis uirenti- 
bus,obftrcpentibusriuuIis,am£nJfsimisrecef- 
fibus,fyluifquc comantibus oblcdari. Firmio- 
risuerosBtatis,uir:umque maiorum negocia 
fincexpifcari, aucupari, uenari, agellumcole 
rc,qu^teIicioribusill,JS fsculis^prifci Romani, 
obleruare iblebant,non tamad fecunditatem 
foli , quam corporis falubritatem comparanr 
dam . Atque haec maximc peragenda funt 
his, qui humido corpore prirditi funt , ucl ex^' 
crementa ex alimento coIIigunt,uelmorbi re 
g liquiis non omni ex partc liheri efle uidentur , 
uel animi mgrorcob morbi feuitiem,diu con- 
fecti,/>roximi fucrunt ut melancholici efficere 
cur. Verumut moderata excrcitatio. fpiritus 
collapfos roborat, fenfus repurgac,acutioref- 
que reddir,ftomachoprodeft, ac tandem cra- 
fim ipfam intemperat, quod Aetius proferr, 
ica incunda ratio eft, ut hos prf ccdcntibus u a 
cuationibus, atque incdia contedos acri , ue- 
hementiquc cxerciiatione no torqueamus, ne 
in maioris periculidilcrimen, eosrcuoccmus. 
Gcncratim omnibus famefcentibu. laborem 
omnem amouco , Hippocratisiuflu . Nam ia 
dc excitacur macies,coIIiquatio membr orum 
humidi refblutio , infenfilisque diiFlatio , pius 
C iufto excernitjtu cibus qui poft affumituraui 
dius attrahitur,quofit ut incodii alimetu exfii 
gant uCnae,ui naturali uitiata. Minus autem U 
borare impero bilioibs quam humidcs, Cfte 
rum qui ualde pituitofi,funt uehcmenti laborc 
ftrangulantur, uelanhelitus difficultate corri 
piUntuti nel animo deiinquunc, mediocri lu- 
uantur.. Ludicr^ucro cxercitationcs.quales 
funt, uoce modulari, fcac€hispr3:liari,ac cx^ 
ra huius ordinis, fimodo honefte fiierint,hoc 
cft ingenuo, aclibero hominedignj, facienc , 
potius ad anicbi afi:ediones temperandas,qua 
ad ipfam ualc.tadinis rationem comparanda . 
Dcfpedtu aucangenus eft cxercitii,quod ho- 
j) neftatem nommisfurripit , & bonos niores dc 
molitur «^ Cum ucro laborantcs (c domi c6 
tinent, bibuntque decoftum lalff, aut Guaia- 
ci,paucifsimo illo contentialimcnto,corporis 
exercitationemunicam adhibco non quidcm 
paleftricam , aut iaboriofam , (td mitem ^ ac 
lenem ambulauonem,perhoram, morulis qui 
bufdam intericdis,& quidem cum mane furrc 
xcrint,idem quoquc poft mcridiem, ubi cihus 
abfolutc fucrit confedus . Sic enim puto cq 
tingerCjUt corpus uegetum magis , ac prf uali 
dum conteictur,membra integra, atqnc cq- 
ppfita B0URcancur,animum uegetum, alacrc- 
que redd^us, quod ait Gaienus iahis, qu^ 
dc parua fphzrula conicripfic . Diumum au^ 
ccm fuerit , fi noucrimus animum honeftis rc« 

bus 



i©8 



bus,ac corpus falutaribus motionibas , non ta E 
fimul quam temperaca ratione exercere,quod 
maxime agedLim eiie dicebat Plaro in Tim^o, 
Id quo modo fiar, breuitatis fludio prsEtcrmit 
ram: unumque aliud , praefenti negocio magis 
coafeacaiieumjpaucis expediam.Intelligo ab 
leruationejftudioque maiorum fadum eiVejUt 
iucm galiicam fola uehementi motione, & la- 
bore curare tenrauerint,quod difflationi,traa 
fpirationijfudorifque perfuiioni acceptum re 
ferebant,prilc9 illius acque obibletx gtatis me 
dici. Ita efnciebatur ut corpora benccompa- 
i fta,& robuitajCum primum lue tada fuiirenc , 
{cCe exercerent Iaboribusimmodicis,agros pa 
ftinando, feras uenando,iigna cuneis fcinden _, 
do,iudam,pil3eque ludu acricer repetedo .jln ^ 
quam fentenciapedibusomnibus uenitfe Fra- 
cadorium conftat , dum ille, hifce uerbis rem 
expiicac uniuedam . 
„ Hic iubeo libi mlia qaies , nullA ocia fmto , 
„ £{impe moras , agita afjiduis uenatihus apros 
j, Impiger , a([idui$ agna uenatihus urfos , 
- „ l^ec tthifit iahor^aerij curfu ardua^iontis 
„ Ymcentiy rapidum tnuaHes defleStere centum , 
3, Et ionga luftrare altcs indagine faltus . 

Profuiiiemultis hoc genusexcrcitii,&}a- 
boris,experietiae telf imonio ftatim cofirmat. 
Vidi egojkpe malum , qui iam fudoribus omne 
** l^inijjet, Jyiuif^e luern U^uijfet in altis . 
-** CoUigit fiibinde alia laborum gehera, qui- q 
busfanatos fuiffe plarimos affirmat.elegarer, 
ac poetice perfuadens,uit;^ndum omnino efie 
ocium. 
j, Sednecturpeputa dextram fummittere aratro, 
„ £t longum trahere incuruofuhuomere fulcum: 
j, l^e ue bidente fxilum , & duras projciifidere ^iebasy 
„ ht ualida atriam quercum exturbare bipenni , 
3, ^tque imis altarn eruere ab radiahus ornum» 
j^ Quin etiamiexercere domi quo te qucque poJJIs 
„ Taruam rnane piiam ue/fa mihi^uetpire uerfuj 
^y Etfaltu, & dura, potes exfudare pdkjira . 
[y Yince maiurn: nec tefallat, quod^leftdis oci 
^, ^ifidue defideriumje^tque Jeqmur y 
„ Tu te£to ne crede ,graui ne crede fapori . 

Qux curatio, cum fallax fit,ex eo quod pau ^ 
cifsimis contuiit,euicanda ell . Accedit, ea 
elTe periculofam ualde . Cum enini corpora 
plethorica fant , labore nimio in^e^i, atque 
urgeri,nondebent,athIetarum,paIeilritarum 
qaemore. Tum enim nefcioquid aliud, ex eo 
labbre, fperare pofsimas, quam ea incommo- 
da , qu^ Athleras fequuntur,authore Galeno", 
libro quoadbonasartes capefcendas horta- 
tur,{i modo Galeni liber fit legitimus : & in dc 
ludo paruf pilse. Nam pr^ter futfocationem , 
■ difficiiem anhelitum,atque animi ddiquium, 
faciie etiam incurrere poffant apopIcxiam-jCo 
mitiakm morbum, auc uafis in pulmone eru- 
ptionem. Sittamen/jbi quis hoc generecxer 



DE MORBO GALLICO 

citii ueniat curandus,iuuenis in p!imis,robu- 



flus, benemufculofus, nequecorpulenti,neq; 
gracih'oris habitus , minimeque piethoricu: , 
exercirationi affuetus , morbo non uaIde,hoc 
eflcrudehtcraffe<5tus,ac perinitia morbiJiOc 
cfl ubi radiccs non ualde firmas atque altas ie 
cerit in uifcera . Q^i hsc non habuerini:,ad 
communem curationem, quafi ad faiutare,cei: 
tumqiie perfu^ium, fe fe transferant . 



De ^ffePiibus animi* 



Cap. S.; 



QVo animus corpore prf flantior efl , eo 
quoque animi mores, motus , & affe<S:io. 
nes uim habentmaiorem adualetudfnem fir- 
mandam,aut demolicndam , fi Galeno Medi 
corum fapientifsimo,crcdimus . Quocirca 
permagni interefl, ut in callica lue deten.is, 
■animi motus perpendamus, cum eos penfitau 
dos eiTemedicis monueritlibro fexto Epide- 
rum Hippocrates.Horumfiquidcm cognitio> 
eo pertinet,ut noxioseuitemus , uriles & con- 
-ferentes deligamus . Inter animi mociones> 
iludia quoque iiterarum,& cotemplationem , 
qus per iiberales difciplinas efficitur, connu « 
merant Mediciomnes, fortcGalenum fequu- 
ti,quiinmedendi Methodonoa modoeaco 
fiderat,que in parte animse concupifcibili,ac- 
■que irafcibili Trai.hVct.Toc. refident , fcd- etiam 
in rationaii. Rurfus partem banc maxime fpc 
dare medicis conftatex libris iilisaGaleno 
editis, quodanimimores corpbristemperie 
•fequantur, tum , de uitiorum animi cognitio- 
ne 5 & auxiiiis . Ab his enim pendere fanira 
tem , & morbos,demoliiionem aut conferua- 
tionem ualetudinis , perfpicub colligit Gale- 
nus, in libvo Tixv^J^ ^ ^^ ^^s> ^"^ ^^ methcdo 
perfcripferat . Hinc poetse appofite,atque per 
pulchre iinxere nomina Furiarum,habitum & 
tormenca,pro malis affedibus deteftandis , tii 
Oreilem & Pcntheum eifdem agitatcs, tum 
Tytium uifceribus uulcurern alenrem fuis , at- 
que alios poenas alias dantes, sd fuperandos 
animi sfluSj&perturbationes. Nec modo,e?c 
eo tantum , improbandi funt affcctus , quod 
corporis formam, & flatum uitient , fed quod 
homincm, minus fibi fimilem , reddunt . Er- 
cnimuir diuinus rlatoin Timso , inquit, ni- 
mia gcfiirelastitia , aut Immodico dolotc an» 
gi,caufam effe.ut neque intueri^nequeaudire 
quicquam probe> redeque uaieamus : quini- 
mo rabies excitatur in nobis, quse minus ratio 
nis compotes,reddit homines . Sed ad Galenix 
reuertamur, qui libro primo de tuenda uale- 
tudine,monet temperandos cfib affeftusad fa 
lubritatem corpori conciliandam , quor quoc 
fucrint, hoc eft fiue in parte aninise raiicnali y 
fiue irafcibiii, fiue concupifcibili > reicderint. 
Piato uero ad uitg ufum humang formandum, 
confulit , 



BERNARDINI TOMifANI LlfiER SECVNDVS. 



fconfuKtjin omnibus feruari oportereytrlquii A 
Hcatem animi,qu| lit ille {cribit,libro fcpcimd 
de Rep.media eft interublaptatemi & dolore. 
Quo forte referri pbteft , lllud Honieri , cum 
Circcm inducitiimperaritcm Vlyfsiiiit media 
ieruetur liiani ^ nam"getque inter fuiiium , & 
ignem. Veterc aiitenijcomiiiunique fapien- 
tum uoce, atqiie prgfcripto caiKura eft,ut noii 
ignaremus, motibus animorum immodicis na 
turalem ftatum corrtimpi, tempcriem uitiarii 
calorem refolui, fpicitus modo fuftbcari, mo- 
do difsipari,metempcruerti, fenfus hebetari, 
firmarii ualctudinem labefa<^ari, febire fubac- 
cendi,atrani bilem €xcitari,iblicitudincm prf 
ualcre,frugaiem uitam c6ncidere,6pinionem 
uacillare,excelfurii, infradumqiie aniriaum tol § 
. li, cor irrequiettiHi ftimuiis curarurii agitarl, 
pufillanimitaterii prodire, puritatem morum, 
iiitas candorem , inriocentiamq; fundicus cuer 
ti,ac tande fluduarehominein , uit^ moleftia, 
fpinofifque cogitationibasagitatum, Sed 
enim animi perturbationes & pafsiones nil 
aliud funt,quam mentiis sftus,& agitaciones. 
I^iunt auterii hfc quoties aniridorum riiotus tur 
bidij&contitati i-edduntur. Concitantur 
enim uel boni, uel mali cuiufpiam caufa; Vn 
dc illa nomina uulgo eftluxere,ira, odium,me 
tus,iuror, Igcitia, mg ror,& alia . Prifca atque 
obfoletauecuftas,qua Placonici lequuti funt, 
breui quadam parcitione, cunfta genera affe- 
#uuminquatuorbrdiriesdiftribuit. Hoceft g 
in affe^iim bbni,malique prf fencis,auc futuri, 
Eft enim dolor prgfentis mali > litifoturi fpes : 
prffentis uero boni gaudiuria ^ uti metus expe- 
dati , uel imminentis -, Cicerb autem iri Tii- 
fculanislonge maiorem tradidit,ad quarii per 
legendam incitadi funt,qui rem ipfam totami 
accurate, diligenterque teneredefiderant. 
Galiico itaque riiorbo correpti , cum malana, 
^ uitiofani atcraxerinc intemperantiam hepa 
tis,ac fanguiriis,cumque in illis labefadari ui- 
deatur calbr & fpiritus, IsBfa nonnihil faculta- 
te animali,& naturali , ceu fcopulos uitent af- 
feduSjprgcipue lierO, modum exeedentes . In 
primis autem tiriiorem . Hoc enim fanguis 



lop 



luerint,negantes, quempiani ho c afFe*5tu , ullo 
ijnquam tempore periifie ) uidimus hominem 
ienecacumPacauii, cui Pecrucius nomenerat, 
ubi pcr inmriam , quidarii iih in faciem fpucu 
inieci0ec : ecenim fubitaria affe^iis ui oppref 
fus,corifeftimoccubuit. Verecundiam omit- 
to,quod lenjusuim animalem perturbet, nam 
primum fanguinem leuicer cogit, mox eiidem 
atfatim extroirfum reubcans,facit in cute,& gc 
fais efflorefcerei Masftitiam aiitem prascipuc 
abigant -, triftiuri:ique rerum aut cogitationes, 
aut recordationem . In qua nbn cbnfertim 
fanguis j& fpiritus, uti in pauore cbgiiuf , fed 
fen{im,& quafi bcculte cohibetur. Horum af 
hduiim noxas,uifuseft fignificafle Maro, curii 
eos in Tartari limine conftituiffet cubaates, 
hoc moddi 

yefiihulHta ahte ipfum^frmijque infducibus orci < 
lu£lusy& ultrices pofuere cubtlia cura. 

Qupdfi cum inagnis & prfclarisrcbns ,te- 
*nues,acque exiguf fint confercndf ,nos quoque 
in poecicis noitris lufibus, malornriti affe^uum 
iniurias,& decrimenta fumuscOmplexi, tran- 
quillitacem eciaria ani'moruni,fub Elyfiihomi- 
ne ex piaconicisfontibus, |>oeticomore'expri- 
mences. Recicabo carmina,«bn equidem ad 
bftencacionem ingenii ( quod fcioquam per- 
exiguum in riae fberit femper ) (ed ad laboris, 
2p legendo > re!ax4ti6nemi Sic enim ies ipfa 
fchabeh 

Mffice quos adeo uulgusputat efft beatos 
Corporis autformatCOngefio aut sris acerud , 
lafcibusyaut popuU plaufu,tuxuue potemi : 
QjtpSiUbi deferuere auraSj & Uitoind uita, 
Aeterna Letbestandem caligine conM 
^tradieSyqusfaBa illis & mmna deleh 
Ntff merittspotueregrauesjuperdre tenebrds i 
l^ec monumenia bmum feri wdere nepotes, 
Qontraiqtd ingenam claras coluere per mes 
SemdeumqueiareSifulgenfiafydera coeUy 
Heroumque animas inter,fedefque heatas , 
Troducuntfemper Diis cumimmortaUbusMum. 
Bic dukem EtyfmmfpeBaMyCampoJque utremes^ 
San&orumque f^umfeticiaUttora^Ui 
Vtfa hormm ignauoyout infe&o Ube proj^ma. 



infeipfum cogicur, introrfum euocatus : ipiri & Statnemora&)i^etaimerpetrofddaludens 



tus quoque ad intferna contrahuntur, uti iad eo 
rum fcatebram, & perfugium , extims partes 
inhorrerit , gelidf redditf ,ceu uitaii calore de 
ftitutf . Nam &plurimi prse timote mortui 
iiint rejperci .• quod imbcciilis animulf caidam 
contigiire iuueni , teftatur lacbbus Foroliuien 
{is. iraautemfugienda eft,uti peftiientia,qua 
fanguis cxcandefcit ebiilliens , fiifufque circa 
praccordia,cuni Galiici feruorc nimio,& exu- 
ftione laborcntjfic cnirii inf lammabuntur ma- 
gis, ac artcriarum motus maiores , & Concita- 
^iores cfficicncuri iracpndia (quicqmdalii ad 



Craminaiturbdfreqt^nSyChbrtasdiMare parata^ 
'Pars foUfSyapioque comas circMdat wmaiOy 
Tars ti4fcistiatiffquemodtSt&pe^negrai9 
Intentampafcitdulcimaddamineturbam. 
Utcfol perpetuafoUiiBri^ kmpaie CGshm 
\AureuSy& nuUd nulni cdUgme teSus 
Turpmios torqueitraMm. ^m Ue^einis iUim, 
yUmidd non tin^uam denfis udim^a noQis , 
'l^oUiuaga dut Vbibe,funmo depeUit olympo, 
Tetbidis aut Uafiotaxum tduit £quwe currim. 
2^on bicarumn^^wm mtis incommoda miUe , 
^cs tiuQt^onitris rnar^ mn d^dtttpdo^ 

KK x^ia 



DE MORBO GALLICO 



^ut regni usfana ptis : non anxius h£res E" 

a> IncufAttardoucmentiiifuneragreffn. 
» BsYbaries non Ipfagrauis, non horrida Martis' 
5, Pr£liay non fjeuj^ mifcent aconita ISlotiCYCiS , 
jj ^ecfifiiulata artes » ncc mrtusdiuidai eryanis 
» » VtpcreHm torquet , dms arm/ta CQiubns . 
, » Sed procid ignotis circumerYant fsdibas im, 
,5 lurgiaqne , infidi^que , dolis & amica libido 
»> Lechaiifqiie odti ladtantia ferdna corde . 
»i Di^iiqae non litfius 3 ititrix , non littora , cura 
« San&atenct , longeqHS abfunt a iimine primo 
>y Et dolor & Kcerorinecnongemufquetmctujque^ 
»» Diira farnes » tabcfquc urens , & tnjiis cgefias , 
•> TamUboY & furoY,& fnjpirialengatr&hcntes 
j, Cur£, hominkyh infornnes cur£iqux turbine denfo 
»3 Etxagiiant arAmum, & fenfiriipr.:ic(irdiamandmt, p 
ii 7^on mmus ac Tytii depafcat uifcera uultur . 

^Qjod fi noftForam lumum licQntis.^ nimia 
-• que hbertate defatigacus fit le^aor , iibet ad 
«:• g-audxum explicandum deuenire , id enim mo 
lefriam pene omnem leuabit . Moderate ita 
qachoc ipfo utancur atfedu laborantes no- 
ilri . Nam & hoc ipfam caufa eft multoties, 
ut corpora, mtsque human^ periciitentur: 
totfunt mortisui^jtot iethitacies . Im- 
modicz enim Istitia facultatem anim.aram 
ad exteriora propellit, eam prius laxans, ac- 
que extendens, fpintufque cb meatum ampii 
iicationem , diiatationemque foras eiiocar . 
Hecfuntill3EatYe5:iones,quae immodicg fue- 
rini:, ut rationisimperio ncqueant obtempe /; 
rare^ non-«iodo aigritudines parere poffunt, 
itii 6l mortem fubitariam , quam plurimis per 
tuieriiDt , ualido afe^us congrefia proirerna- 
tis, uei extin A-ione fuperuen iente : quorum. ex 
Hiiloria pQtmdz funr exempla , apud Liui- 
iim ^ Piinium , Ariftotelem , Geliium , & Va- 
lerium : qui piurimos teftantur prfmortuos 
fuiffe, aut immvodico mgrore, aut ingenti gau 
dio , nonnunquam & pudore ipfo:, repente 
iiiisoccuriantlbus. Aliiueroqui forteminus 
Lde pathomate corripiuntur , iu^i tamen ^ 
atque in tenta perturbationc uexantur > l^aeuio 
ribiis morbis iaborant, quod in Aphorifmis 
fcrfbic Hippocrates jdicens, qui timore afsi- 
duo ^ diuturnaque mreilitia torquentur, ne- t| 
ceiie eft , ui melancolici fianr . C^terum & 
nimian) iliam uoluptatem damnare foleo , 
quam iocus ingens , & profafior rifus infequi- 
tur, quod ingenitum caioremforas dQdiiC2.ty 
camque refrigeret , atque iilis generatim ma 
^ ximeobeilqui picuitofi fant , & excremento- 
ii,quiqueaut plethoriam habeDt,autpaulo 
pinguiojes fuat cgteris . 

Deinamtione,acrspletione^ Cap, p. 

ADJnanitioncm, &rcpIetionem re^e co- 
gnofceadam., eoaferunt ^es omnes npn 



naturales , fuperius explicate . Nam in ci- 
bo, &potu,fomno,& uigiiia, exercitatio- 
ne,& quiete,magnapars inanitionis, & re- 
pletionis pofita effe uidetur . Conferunt & 
eaquaeHippocratesin Aphorifmis,& in li- 
bris de ratione uidus confcripfit: tum illa quo 
que,qu2eaGalenocditafuere, in omnibusfe 
re ciusoperibus , pra?fertim in commentariis 
Aphorifmorum libro de plcnitudine, libro 
quos,quando,&quomodo purgare oportet}, 
atque aliis locis permultis . Cxterum uti 
inanitio nmitiplex cfTe poteft,ita& repletio 
poteft : nara contraria inter fe , totidem mo- 
dis uicifsim dici neccifc eft % Nam fi cor- 
pus exinanitur fluore alui , urinis , fudoribus, 
uencre,uomitione , inedia , pharmaco, fputo, 
exercitatione immodica , infenfili difflatio- 
ne , fruitionibus , menfibus, marifcis , fangui 
nifquc detracaione , ac csteris huiufmodi^ 
parratio eft,ut ex eorum oppofitis replea- 
tur,hoc eft,alui adftri<9:ione , urinf pauci- 
tate , fudoris inopia , caftitate, uentrieuli con 
tum,acia,ciboru alTumptionc , euacuationis m 
termifsionc, fputi prohibitione, quietemi- 
mia , tranfpiratione detenta , cutisdenfitate, 
menfium , marifcarumquc fuppresfione . Eft 
autem repletio , quod Gr^ci usK^m^m uo- 
cant , noftri uero , m.odo plenitudinem , mo- 
do abundantiam : non autcm idem funtirMo^ 
vtfk cum eo quod a Grscis dicitur irA« ju.oyw. 
Nam h2C fpecics cft , illa genus . Eft enim 
•n-XMa-u-0'/H i'atietascibariorum,qus repletio- 
nisaitera fpecies eft , proinde ex toto incu- 
fandus noo cft Leonicenusjcum hoc modo 
Hippocratis Aphorifmum tranftulit , quicum 
qtiemorbi exrepletione fiunt , curat euacua- 
.tio . Nam repletionem pro fatietate po- 
fuit j quse generaiis repletionis fpecies cft ai- 
tera , quicquid alii aduerfus dodifsimum ui- 
rum commenti fint . Abundanriam exta- 
reduplicem,authorcftGalenus>inquali fci- 
iicet,& quanto . Prior eft citra omnem hu- 
morem,alia uero aut cibi, aut humorisco- 
pia . £ft&pIenitudinispartitioalia,.uirium 
nempe, aut uaforum: quod Galencs, & ia 
Aphorifmorum commentariis , & in libro 
deplenitudineteftatur . Rurfus humorum 
copia duplexcfie potcft, uel unius , uel om- 
nium , utraque astem repletio dici poteft * 
quaraquam fecundam , alii multitudinem 
dici malint . Quas autem eft humorum 
muititudo , Grecis TrAMiisfct uocitatur, uti 
quf unius duntaxat cft , ilt uitiofi, myui)(\i- 
^hr . Summopere replent , authore C^l- 
fo, quies immodica, perexigua exercitatio, 
frcquens undio , balneum a cibo , aluus ad- 
ftridra , hyems tepida, fomnus profiindior, 
•i»ollisthprus.> animi tranquillitas-, eibaria 

dulcia. 



BERNARDINl TbMrTANI 

duick, pingaiaqiie,dulces potus,cibusfre A tes hae probe 

quens , ac plenior, ita tamen m commode ucrlae» 

coacoquatur . Fcrent autem exinanitio-- 

nem oppofitahorum, hoc eftexercitatioper- 

multa > rara imindio, balnenm ftomacboieia 

no,aIuus Iubrica,hyems frigidior, fomnus 

breuis, afpcrum cubile,animi perturbatione% 

cibaria falfa, acria>acida & auftera, potusmo ' 

diciatque perpauci , cibi abftinentia, uidus 

tenuis, &attenuans, aqua calida,fi quis in 

eam fe fe iniecerir, calof , curfus , ci ta ambula 

tio,uomitus . In Gallico uero experientia 

docet , repletionem quancumque cibonim , 

peftem eflc . Contra uidum tenuem ( te- 

nuemautemproparciore femper intelligo) g 

unice prodefie, cum ad humores digerendos , 

tum obuirtutis naturahs imbecilhtatera . 

Nam fi quis paulo co*piofius alat f grum, impe 

dit naturae opas , ne uah'de exerceatur , quod 

^alenus afferebat i n Apfaorifoiorum commea 

tariis , & libro primo de iudiciis: quoniam 

duabusrebus nequitucntriculus fimulobeua' 

dis,ualenterque conficiendisfatiscflfe . Ad 

de & abftinentiam conuenire ob maiorum 

humorum redundantiam,monentc Hippo- 

crate, corpora non pura 3 hoc eft uitiofis fuc- 

cis referta,eo magis Isdi i quo plusnutriun- 

tur . Et eftratio,quodaduenientisalimea 

ti copia , nequit exade confici a calore inge^ 

nito, quinimo infedis fuccis deprauabitur G 



IIBER SECVNDVS. iir 

exadcque inftituantur uni-- 



totum , reddeturque una cum iiiis noxium , & 

impurum . Minus autemhis congruerela^ 

borantibus conftat , qui pituitofi , pinguiorif 

que habitus elTe perfpiciuntur, cum in illis mi 

norfit refedionisj&inftaurationis occafio, 

quo caeteris magis referti efleuidentur . Ne* 

queitem probarim moremillorum,quicum 

Gallico affeais exhibent Guaiacipotum, tan 

tam mediam inftituunt, ut fere patieiis exa 

nimetur . Id enim eft uires profternere, non 

curare morbum . Damnat eos Hippocratcs , 

ubi inquit , in tenui iiidu aegros delinquete : 

dcinde&GalenusJibro decimoartis curati . - - r^- 

iiSEtinquolococorum explodit fenrentiam, r> ftremoqu^ decoda roborant, adionemque 



VICTVS RATIO. 

Vidumparciorem conuenire prsdiximus, 
Don tam ratione adhibita , quam teftimoaio 
omnium, 'qi?i duCe experientia , morbum , 
hunc ipfuni curare , attentarunt . Is au- 
teni maximcex communi ufu perficiter panis 
bifcodi exhibitione , amigdalarum , paffula- 
ramque , necnon guaiaci potus hauftu . Cum 
antemab hocordine,ob alienam caufamil- 
lis feperuenienEem -^ difcedendum fit , ad 
pleniorem paulo properare folenr, hoc eft ad 
ouaforbiiia recenter edita , camifque parti- 
culam , & panem probe fermentatum , & be- 
ne coiSum . Nos autem pane probe co^o , 
carnifque particula utimur, fublatis amy- 
gdal is , quf non ualde funt probati fucci : id- 
que in toto guaiaci hauftu fere iemper obfcr 
uamus. 

PHARMACORVM DIFFERENTIAE. 

Pharmacornm diiferentif ^ in gaMics, loe 
tenends-, fantprimum ieniensad communes 
matcrias excernendas . Pra:parans,adfiui- 
dum corpas efficicndum , hoceft ad humores 
qui peccant, concoquendos . Soluensad 
ea euacuanda, quf purgarioportet,hoc eft 
quae morbum gignunt , aut fouent . Robo - 
rans,adconfirmandas particulas euacuatio- 
ne iabefadatas . Formofum faciens, ad fs- 
ditatsn aroouendam, procurandumque or- 
tum fiue pilorum , fiue capillorum, fiue etiam 
fimiil omnium . Addo & qux uim liabenc 
tuendi hepatis, quod prf iertimin morbo ob- 
laediturmembrum . Rurfus qu^ attenuan 
di facuitatem nada , funt pro difcufsione , in 
cifioneque crafTomm humorunisquamquam 
hxc in concoquentia redigi poiTuiit . Po- 



qui plenitudinem putant opportune omnem 
toilere , inftituta triduana iila inedia, qua 
ui^aum adimunc uniuerfum . Quia ucro 
fubinanitionia nomine tota morbi huiuscu- 
ratio continetur,danda opera nobis c{k,nt 
de curationis ordine , modoque dihgenter 
agamus . Ordoautemficfehabet:. Oim 
trttdidnmfit, ad omnem morborum cura* 
tionem perficiendam extare rationesj& uias, 
nempe ui^us rationem , Pbarmacum , & Chi 
rurgicum opus > unde mcdicinae partium trita 
illanomina effiuxere, qiiasGrarci , hnwnTi^ 
m $o^|JUtK.WT,iKU> %ugov^ym\iV uocant, adhi- 
b«idaiafinguiishilce d|iigentia eil, ut par- 



adaugent in decodis , fingnlis humoribus , 
pro rata eorum portione , congrnentibus . 



OPVS CHIRVRGICVM. 

Sanguinismilsiomaxime opportuna erit, 
feraatis feruandis^ ob caufas aGaleno rela- 
tas , in libro de curandi ratione per ianguinis 
mifsionem . Id autem maxime efficietur 
iecoraria: uenf folutione, interdom uero 
Hirudinibus , cuciirbimiifque ,prout cafus 
nobisoblatustulcrit . Sunt ,& cliirurgicam 
opem pofcentia , ulcera , puftuis ,.acQres,tii- 
Kk 2 mores. 



lit 

morei . iaflammationesjuefrucf, carks,bubo 
nes, acque alia, de quibus cum de fymptoma- 
tis agcmus , abunde diduri fumus . 

CVRATIO MAIOR VOCATA* 



Curati» maior uul?o appellata ea cft » quf 
iielextremaexercitatToncperficitur,ueI fuf- 
fumigie^uelinundtionejuel decoifto xL.dic* 
busafliimpto . Quaeomniafigiiiatim tunc 
pacefient, cum pniiiam curationem, quam 
aliiregiam , alii ordinariam , aiii rationalem 
^ocanr , abfoluerimus : a ienicnte pharmaco , 
inido aflumpco . 

LENIENTIA* 

£)eeet,iit in aliis morbis effieitur, gallici 
quoque laborautis aUuim priusleniter fubdu- 
c.ere,'his quxnequc uiolenter agunt,nequc 
Cutdieant) elcaiue humores educunt, hoc 
cft quse facile , & leuiter foluunt . Nam ex- 
tat praeceptum juiolentasjac repentinasquas 
libec immutationes , naturam argre perferrc . 
Iccircoprudenter confulit Hippocrates,o- 
porccre corpora euacuanda , primuro fluida 
fcaeerc', hoc eil humorcs concoquere , ac uias, 
duaufque rtdderehabiiiores, acmaximeex 
pcditos : id autcm efficicur,ec communium 
materierum, qua: in ambitu inteflinorum con 
cluduatur , expurgatione opportuna adhibi- 
12,^ Id operae prf fl:abic cafsia fiflruia , cuius 
temperatura squalis eft> pauloque humidior, 
quam calido:anifo,3ut cinnaniomo caftiga 
ca - Conueniet & chamarindorum pulpa , 
aeftiuis tcporibusprffertim > auc in deiicato bi 
iiofoq,- corporis h4bicu,quorti uis eft ufq; ad fc 
eundum ordinem refrigerare . Manna quo 
qae non improbatur^ cuius fatis eft aequalis 
temperies,uixqueadcalidumordinem incli- 
mm : ;pr^fertim nbi uifcera fupra modum in- 
caluerint * Diacatholicum ubi robur eft ad 
deadum , proderit , maxime uero auc iecino 



13 E MORBOGAILIGO. 

E uim incerdum modice ac leuiter augere il 
opus fuerit particuls adieAione , confedio- 
nis hamech, ubi puftulse , aut crufts, aut im« 
pctigines irruperint , aut mclancolici fucci 
quf uis . alia figna conftauerinc • Quam- 
quam expedandam effe conco<aionem magis 
confuIo:fed h$c incommuncm medicorum 
ufum di<fta fint . 



CONCOQVENTiA PrTYITAM. 

Cum nefarium & , purgamenta corpori ad 
hiberCjabfqucprseccdenti conco&ione, una 
cxccptamateria turgefcente, Hippocratistc 

f ftimonio,ob caufasa Galeno in commenca. 
riis Aphorifmorum relatas ,ob id concoquea 
di funcgaliici humores, ance omnem euacua 
tionem . Primum aucem , pituitofi occur- 
runc,qui affuecis auxiiiisprsparari polTunt, 
nempe melle rofacco coio trasfufo , oxymeii- 
tc fimpiici , ferapiis ex beconica,Iopo faiida- 
rio , f loribus fambuci , geniftse, lifchados, ex 
duabus radicibus , mentha , abfinthio , eupa- 
torio , artemifia, praf io,calamincho, hiffopo, 
glycyrrhiza, acetofo compofito , byzantino ex 
pomis , thymo, borragine , bugloflo , acetofo 
ex prima radice , cx matricaria. Stiliatitis^ 
tera aquaj, aut decod:o quibus contemperaa- 

^ turferapia poterunc efleexadiancojibetoni- 
c^ , hyflbpo, prafsio , bugloffo , pulegio ; ru- 
ta , mentha, artemifia , macricaria , afparago, 
agrimonia , Eupachorio , f aluia, feni culo,fara 
pfuco,j:ore marino,fcabiofa, abfinchio,a- 
quamellis . Nequc hoc dixerim, uc confer- 
tim his omnibus ucamur , refugic enim natu- 
ra mulcitudinem , paucifque igtatur rebus: 
fed tot congefsimus , uc difcanc ftudiofi , pi- 
tuicam prfparancia pro uariecace parcium 
corporis diftribui oporcere . Nam exhis, 
aiiacerebro conueniunt j aliauencriculo,noa 
nulla hepaci , cordique , quasdam pedori , & 
macrici . Quse quomam a recencioribusfcri 
pcoribus certo ordine complexa fiiere diii- 



deadum , proaeric , raaximc ucru auc ictiuu* pcorious tcrtu uiuiuc tuuipcA* *mvi ^ «^^- 
rc,aatIieneuiciaco . Proderic & diafense le H gencer, adeorum foncescranfmitccndi iarit 



nieas uocacum ubi melancolicus fic fadus 
sgcr,aac morbi impecu crilBs &cogicabun« 
dus appareac . Quod aucem diafebeftem 
non complecum uocanc feplafiarii, hoc eft,fi- 
ne diacrydio, quodque ex prunis damafcenis 
parimodo conficicur,placebitilleubi habi- 
rus corporis urinaeardore , aut alio confimili 
uitio iaborarit, hic ubi paulo biiiofior patiens 
cxciteric * Eaadem obcaufam nondamiia 
tiir Rofaccaiiia foluciua compoficio,ofiicinis 
frequeos, qu^rofarumfic mlufioae ubi ficis 
infeftaric patientem fueritqueuentriculus la, 
xior, & labefa(aatus,foIcat & nonnulli, horum 



ftudiofi. 

C O N C O QJ^ E N T I A 

F I. A V A M. 



BILEM 



Ex lerapiis , bilcm flauam concoquentibus 
bus , probantur qui maxime cx feri & intubo 
parantur,item ex cicerbita , acido citri fuc 
co ,iiymphf a , rofis recentibus , fucco bnglof 
fi , aadrachne , hoc eft portulaca . Kurfus 
cx fcrapio uiolaceo, acido fimplici > oxo* 
facciiaro,,& exiuiubis uocato . Stillati- 
tiae aquf commendantur ex ieri , mtubo , 
cucurbica» 



BERNARDINl TOMITANi' HBER 5ECVNDVS. 



cucut*bita , folacrp , tufsilagiac , bugloflb^bor 
ragiiie, ro{i(s»uioIis,nimpb$ajIaSuca, pa^ 
pauere, ferninibus frigidis, oxalide . Ac- 
«juehacc fanc, quibijs prouarietate partiutn 
corpons , & afredionis , humorifque peccan- 
tis modo, alia, atque alia ratione,uti fole- 
mus . Si quis aatem plura in hpc generc re 
rum fcire defiderec , adeat eorum commenta 
ria, qui de hifce figillatim fcripfere , noftr^ 
«tatis uiri quamplurimi , fplertes in primis! 
atque indullriia tum ctiam de medica arte 
■ benemeriti. 

CONCOQVEMTIA BILEM ATRAM. 

Pr^parancnielancoiicum fuccam , ex fera- 
i>iis,"quodex iupulo conficicur, cx&xchzdCy 
€x betpnica . Boirfus ex bifantiis uocato; 
cpithymo , fumaria , borragine , buglbffo ,■ 
oximcllitae, fcyllitico^e pomis,e thymo.e meri 
- £ha,cfapa. Ex^illatici is uerohumoribus 
adhuncufum fpe&antibus hifunc, liquorex 
Jupulis, bftragine , bugloffo , thymo , epichy- 
mo , funjiri*quc expreilus , aut deftillatus . 

SANGVINEM pEP.VRANTIA. 

Notam cfb.quantppere aliis in locis , nobis 
■ laborcm intiikrit quxflio illa fane quam diffi 
cilis , de febre fan^uinis uocata . Nunc au- 
tem , cum^a pr^fcnti explicatione , res omni» 
flodiaradauideaturfat/ueric monuifre^ fiu- 
diofoi,.utconfi;ancer exiftimenc, fanguinem 
carere rebus concoquencibus , ob eam lane 
caufam, quod illenon pucridus efncicur uci 
c^ceri humores,^ fed ubi corrumpicur, defi- 
uic eiTc fanguis , & mox bilis atra , auc flaua > 
pro putrefcentis partis qualicate , tcnuis in- 
■" quam, auc craffse eius particulae,efficitur. 
Sed careat licec ipfe concoquencibus , eget 
tamen inccrdum depurantibns auxiiiis , quo- 
iiiam citra omnem putredinem , compercum 
cfl,cum cnrbari faspius , atqu^ infici pofle. 
Nequehoc , ualde alienum effe conflat, in his, 
qUi Gallico malo laborant , quando per eius 
morbi initia., fanguis commacuktur conta- 
gione adhibita , abfque putredinis, mini- 
ma quidcm nota . Conuenit itaque purio- 
rem rcddere (anguinis fubflantiam ferapiis , 
& liquoribus ex borragine paratis,nec non bu 
glofio, furaaria , abfinthip , laduca , fonco , 
lupulo, fucco rofarum, cichorco, adianto, 
feroiaftis, 

BILEMFLAVAM EVACVANTIA. 

. Noa inept€ dicunt,qui purgantia mcdi- 



-iij 



camenta aiunt eflein dupjfci geHcre.confli- 
tuenda , nempe,f«b medxocrjcer , auf uaka 
cerpurgantibusptomacis . Primigeneris 
funtj lenientaa uocata , hoc efl quf Uni er ai- 
uum fubducunt.-quf tamen adau6o pondere, 
in uehemenrer euac^iantia faciie abire pof- 
{unc: q.uandci^& ca^iiam fiilularem, comper- 
tum fuerit , interdum ufque ad faoguinem 
ioluiffe . Hf caiJtem moUia medicamenra ,: 
uelfimplicia> e^^rwnt uti qus fluncdifta eip 
cafsia , manna , fuccus rofarum, pulpa pruno 
rum damafcenorum , necnon thamarindo- 
rum poiuis qui fena? dicitur : uel erunt ex piu- 
ribus condita , utldiacafsia cum manna * aut 
quf m cum foliis , ucl fine foliis fenjp paratur : 
B tumetiam lenitiuum fimpliciter acceptum , 
&ienitiuum emanna.. Eii&c fub hoc ge- 
nercquodupcant diafeb^ftcm non foluens, 
3c diaprunum compofitum , non Iaxans.,rur-r 
fus &.quod officina: diacathoiicon appd- 
lant,. Hgc autemomni^quf di^a funt ,ad 
leniendamaiuum, autmoliiter uacuandam, 
i.Bucnta ab eorum authoribus fuerc; exifti- 
m.ancur. & ualereinom.ni deiiHquente humo 
re : arque ob id communes , indifferenrefque 
mcdiciasuocantur . Egoautemmalimco 
coctionem morari,atque aiuum foiuere,fi6- 
pusefl , aut cafsia^ aut manna , aut etiam cly- 
iieri . Aliudqupqueefimedicamentorum 
genus^ quod ualenter foluit : qupd item rur- 
G. fusJuplexdicitur, hoc cfl fimplex aliud ,a- 
iiud compofitum . Vtrumque autem horum, 
fingulis humoribus, pro rataporcione di fHn- 
guendum efl, hoc modo . . N?m qusiim- 
piicia bilem flauam cducant , ufu , atque ob-- 
feruarione diuturna adhi bita, hsc func , rha- 
barbarum , in fecundo ordine calidum , & dc 
cum,eius uitia. corrigunt, croci, fpica:, Cci^ 
nanti, ac uini odorati permixtio . Man- 
na ( neque nairetur quifpiam , quod ienientia 
medicamina inter fbluentia connumereatur , 
cum hfc pro meiifuFa alia,atque alia,pof- 
fint utramque fufcipere facultatem) quae jequa 
h*s eit temperamenti , ad calidum tantiilum 
uergcntis>&fecundum humidi participatia 
^ nem,primi ordinis effe dicitur qug etiam cor- 
rigiturfuis emendaatibus,nempe cinnamo- 
mo,anifo, caryophyio, %niculo, interdum 
&maftiche . Rilem quoque fpluic fcammp 
nium,tertioordine calfeciens & ficcans,quod 
S^i&x^vS^fov dt , cotoneo malo «nendatum. 
Item & thamarindi , lero ladismadefadi : tii 
aloc,cuiusitemin tcrtioordine excaifcacien 
di, atqueexficcandifacultatem extare com- 
pertum efl . Compofita medicamenta, fla 
uam bilem purgantia. , func Diaprunum 
foluens j rofatum , c fucco rofarum , c pfyilio , 
diacarcamum , rofatum cum rhabarbaro , ro- 
Kk i fatum 



104 TiE MORBO 

fatatn cum turbith, hoc eft thapfia, e dadilis , E 
£olidx , & mollis fubftantias , confedio ha^ 
mech maioruocata,Eiefcoph fiue Epifcopi 
medicamentura , diaturbirh,cum rhabarba 
rojdiacatonem . Catapotia, ( uulgo pilulx > 
aggregatiua, dc affairet , dc eupatorio maio- 
ra , de fumaria, ex Hiera fimpiici , ex aloc , 
& maftiche, fine quibus di^i , ftomachica 
mefuf , ex quinquc myrabolanis , aarea . Ne- 
mo aut putet , mc tam multa- congefsifle, ut li- 
ber excrefcat: fed hf c dcfiderio iuuandi inci- 
tatus,ac ne tadem feruaci ordinis filum , quod 
in aiiis fadum 'eft, interrumpam , tot & tanta 
in medium adducerc non recufauimus : quod 
& in caeteris humoribus,nos fa<fturos effe , om 
nmopolliccmur. Qao modo uero,hsec in lue F 
gallica fint adhibenda, paulo infra,cum de 
hac rc agetur , iatius , apertiufquc legentibus 
conftabit. 

PITVITAM SOLVENTIA* 

MoIIia mcdicamenta,quf pituitam pellunt, 
ca funt, qusB cum utraque biie cohimunia ha- 
bcntur : de quibus paulo ante diclum fuerat . 
Qu^ autem ualencius,ac magispituitofum hu 
morcm attrahuat, quamquam nonnulla ex his 
cum bile flaua, communia efie pofiiint, ea . 
quoque uel fimplicem , uel compofitam habec 
confiftentiam . Exfimplicibusfunt,agari- 
cum , quod primo ordine calfacic, fecundo ex G 
ficcac . Emendatur , fiquod in eo uicium re 
fidet, zingibcrc, & fale , cui gemmg cognomc 
cft inditum . Turbith , cui facultas eft calfa 
^oria in tcrcio ordinc » Reprimitur zingi- 
bere . Colocynthis fuccedic,in tercio iti- 
dem ordine , calidf & ficca: faculcatis , cuius 
uis infrenatur maftiche . Cnicus fiue carta- 
mus , cuius feminc utimur ad aluum foluenda. 
Tithymali , qui rebus odoratis commode pa- 
rantur . Emblica mirabolana, tantillum fri- 
gida, & iu primo ordine ficca : nec non & bc 
lerieanocaca . Euphorbium,fecund6ordi 
ne calfaciens , & cxiccans, cuius uitium cafti 
gant , anifum, fpica , maftix . Hermodady 
li , primo ordinc calidi & ficci : corrigicur eo H 
rum impetus, fpica, maftiche , ladis {ero . E 
lacerium,hoc cft fuccus concrecus cx fyluc< 
ftri cucumcrc, afinino uocato, quodtertio n« 
pe ordine calfacit , & ficcat , dragaganto ad- 
dendum, quod noxiam eius uim rccundit. Se 
rapinum, cuius rutasliquor acrimoniam hebe 
rat . Mezereon , quod myrobalana , & por- 
tulacf fuccus moderantar , item & fatiui inty 
bi liquor . Lathyris , quam uulgo catapu- 
tiam maiorem , aut mirafolem uocant : cuius 
grana,ad ciendam pituitamnumero vii.auc 
yiiu comeduntnrjauthoribi;saduario,ac Dio 



GALLICO. 

fcoride . Horum quoquc granorum uim no 
xiam,odoratoaliquo feminc niitigarem. 
Opopanacum tandcm his addo . Ex com- 
pofitis medicamentis, eundem ufum,pr3eftan 
tibus , funt ha:c , quibus otficin^ pene omnes , 
in Italia prf fertim,refertas funt,diaph^'nicum, 
puluis turbith ab Auicenna confe6lus , ca- 
tharticum imperiale , Hiera pachij , Hieralo- 
godion , Hiera picra compofita , Hiera picra 
cum agaricojHiera picra fimplex , diacarta- 
mum, diaturbith minus , maiufue,Diarurbith 
cum rhabarbaro, elefcoph, Benedidalaxans, 
compofitiones , qua? dicuntur Indum maius?, 
& minus . Prf ter ha:c iunt catapotia alepha 
gina , aflaieret, arthritica, aggregatiua, benc 
dida,cochica , fetida, lucis, mafticina , impc 
rialia, ftomachica, fine quibus , de mezereo . 
QjJas item fequutur, eadefacultute, praedita , 
de Odo rebus uocata , ex quinquc myrabo la 
nis , ex aloe , & maftiche , c ferapino > e farco 
colla, c colocynthide , ex euphorbio, exagari 
co, ex hermodadylis , ex hiera fimpUci Gale 
ni, ex hiera cum ao;arico • 

ATRAM BILEM DVCENTIA: 

Quf leuiter admodum fuccum melaeolicii 
attrahunt , funt Icnientia illa, cum bilefla 
ua, Sc pituita, communia: neque id, ceu 
male orfum retcxere, necefle eft . At quibus 
acriter foluendae atras bilis facultas indita eft , 
fi fimplieia fuerint,ha:c numerantnr , myroba 
iana inda primo ordine frigida, ac fecundo fic 
ca . Sena officinis , quam alii Theophrafti co 
luteam efle fufpicantur , cglida aliquantifper, 
& ficca in primo ordine,la5tatur zingiberis fo 
cietate,& falcfofsili , cuigemma: nomen ex 
tat , item caryophilorum . Interdum robo* 
ratur , anifo , dauco , feniculo , cinnamomo , 
paflulis, aqua mulfa , macere,cardamomo,pai 
marumfrudibus, floribus buglosfi, prout cui 
que, exopportunitate,occafioneque obitcr 
oblaca,fibiagendumuidebitur . Praeterh^c, 
id cundem fcopum pertincreuidetur Epithy 
mum tertio loco calfaciens,& fecodo ficcans. 
Corrigiturfaleuelindo, uel gemma;. Com 
mertium patitur,oIei amygdalarum dulcium, 
rayrobalanorum, ac mellis . Lapis lazuli^ca 
iidus in fecundo,ficcus in tcrcio ordine , rofa- 
cea abluitut . Armenius lapis, cuius tempe 
ramentum , in primo ordine calidum eft : pa- 
raturque liquiore ftiilatitio rofaceo, cui gra- 
taomninoeft, fuauis,odoratiqueuinrpermi 
xtio . Polypodium , cuius uires moderatur 
anifum, zingiber, cinnamomum , caryophyl 
lum,atque alia odorata , Ellcborus niger, cu- 
iusuitiumreprimunt qua: nuperrimc diceba 
tur , adde & fuccum mali cotoriei , quo maxi- 

me 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SECVNDVS. 155 

mehisutuumrtcmporibusoffidng. Excom- A omninofunt,obcaurasalioinlocoadhibitas 
poiitorum uerogenere pharmacorumfunt, ^ 
puluis feaa pr^paratZiConfedio hamcch, dia 
fcnc, diacatholicon, cafsia cumfoliis feng 



lenitiuum demanna uocatum, diaturbith cfi 
rhabarbaro , hiera pachii,catharticumim- 
periale , tragea laxatiua . Ex hac ctiam claf 
fe , obferuatum eft,-non tam rarione, qua ex- 
pericntia , cxtarc catapotia , c colocythide, c 
iumaria,, inda,clapide cianco,officinis, lazu 
ii uocato, c lapide Armcnio , lucis minora, (i 
nc quibus, c quinque d!lyrobftlaa©rum generi 
bus . Non dcfuerint , fat fcio , qui cauillan- 
tcs,hanc nobis propofitam cnumerationeni 
improbarint ; At fciant ftudiofi , mc non 
hxc fcripfiffe , co fanc conliJio , ac fpe , ut om 
nibus placerem , tum quia id cti^uVotTd/cft , tu 
quia ingeaui cft animi , quibufda:ii cupcre uc 
difpliceat, uulgaribuspr«fcrtim,atque hii , 
quorum,ncc fana mensi nec re^um eiU iudi- 
cium folet . Quar tamcn ratio, mcam in hanc 
mentem , ut ita fcriberem , impulit , ca potif- 
iimuni fucrat, ut quifqueparatiscopiis,ac ue 
iuti clafsibus medicamentorii , quibus pasfim 
ac populatim utuntur , facile poflet ea deiigc- 
^ rc, quac ad omncm laborantium habitum na- 
luramqucpcrtincrc uidcbuntur. NamGal 
licus morbus, quod farpc didum eft , nuiiam 
xefbgit intcmpericm , nullam corporis confti 
-tutioncm , ac nullam tandcm hamorum quali 
tem:quoniam pafsim uidemus haclue,fan- 
^uincos & biliofos pcriclitari , uti mclancoh 
^cos , atquc pi tuitofbs . Item morbum illum 
fe fe, ( uti nicdull* fiagulis osfibusinfcrta, at- 
qucintrufaconfpicitur) cundis humoribus, 
pro modo , & rationc cuiufcumque redundan 
tis fucci , coniungere , trahereque in fbum c6 
ienfum plcnitudincm qualcmcumque, hoftik 
^^ cum ca confpiraos , ad faniHCis prof liga- 
tioQcm parandam . Quamobr^in euacuan 
dis corporibusca labc affe<Sis , platimum opc 
tf impcndcrc oportucrit , in mifcendis medi 
camcntis,qux non folum gallicam exuftionem 
toUanc, fed foucntes humores excernant . 
Qma ucro , in ufu pofitum eft , ut alui fblutio 
neadhibita , uniucrfi corporis uires robore^ 
mus, nofquc fccundum eandcm uiam , ac ra- 
tionem , ut in cftcrisobfcruatum cft, progrc 
dientes,quambrcuifsimc haaceandcm par- 
lemabfoluemus. 

ROBORANIIA MEDICAMENTA. 

In habitu pituitofo,ex fimplicibus , cogme 
rccompertum cft, aflrarum,betonicam,faluia, 
ftxcadem , myrobalana , prxfcrtim emblica , 
belcrica , & chebula : uulgatis cnim nomini- 
bus utor , ad ufum profpiciens . Aromata au- 
tcmillajqux infignitcc caifaciunc« uitanda 



Qnamquamnondefant,qui compofitis me- 
dicamentis audacter utancur, cmufmodi func 
confeaiones aromaticac pcrmuItsE , theriaca , 
mitridatum , conditura anthos, qu^que.ex 
betonica , aut falaia , aut ft^cade paracur con 
fe^io , officinis conferua appellata . In bi 
liofis commendantur cx fimplicibus rofa ,uio 
la , myrobalana citrina , coralia , ebur, fanta 
li, femina frigida, citrii mali , & oxalidis . Ex 
compofitis, faccharu Rofaccum, e buglofTojC 
borraginc , uiolaceum . Mclancolicoucro hu 
moreimpcrante , fimplicia mcdicamina erac 
lapis lazuli, armenius, margarita:, fragmen- 
3 ta gcmmarum, citriummaium, citria, hoc 
eftmeiifTa. CoM|)ofita faccharum bugloffo , 
auc boragine confeftum , tum aromata , quf 
condituramiliam durhodon uocatam, con- 
ftituunt . 

PRO TVENDO HEPATE IN QVOCVN- 

QIv* GALLI CE LABORANTE. 

Speciatim remedia adhibenda, ad roburai 
rium, cx communi ferc ufu di&a funt : qux uc 
ro generatim , in quocumque gailicc afredo 
funt obferuanda , ea erunt,qn£ pro tuendo 
hepate, contemperando fanguine, funr exhi- 
benda . porro ex /impiicibus,qua; ad eam 
faculcatcm percinent,i~uat fcordion , cicho- 

C rcum , cicerbita , malum citrium , meliiTa , ba 
gioflus , fiiix, borrago , rofa, uiola, fantaii,Ia 
pusfaIidarius,uuigoIupuius . Excompo- 
iitisdehgunt confe^ionem , paratam ex fac- 
charo rofaceo ,uiolacco, cx boragine &bu- 
gloffo confcdo, boloarmenia, fucco concrc- 
to fcordeijcicerbitx , & cichdrei , fucco glycy 
rhiza^ adduntque ligniguaiaci fcobcs, acqnc 
eius corticis contuii ramenta . Prgter aa 
tem hepatis fouendi ^ cont«npcrandique ra- 
tionem, non improbarim confuetudinem^qug 
nobis in hoc gencre mali fupcrioribusannis 
femper obferuata fuit in huius curatione mpr 
bi . Nam qui co infeftantur, trada tcmporis 

craflos humores cibi conaIiant,atqae obftmo 
tcs, fiue calons nariui imbecilUtate quadam ^ 
fiuc crudorum fuccorum mukitudine . Ob 
id itaque illud fibi auxilii aidctur expofccre , 
ut attenuadi, incideadiq; fint, quo eo genere 
uitii dclinquuat humores . Talem ufum prac- 
ftabunc oximel fimplex , fcylliticum, fcrapiu 
cx hyflbpo , & acidum compofitum,atqae dm 
rhodon . Sunc & roiwranda omnium iabo- 
rantium deco&z qux orc aflTumuntur , modi-^ 
coaromatam ufa,ob caalas^antc explicatas 
parce aero hsec admixta,gratum in prirais po 
tnni rcddcat , deiade & faiucarem . Prodc- 
ric itaque, in aquis decodis,quibus fcrapia c6 
ficiuntur,addcre exiguamautpiperi% aut cia 
namomi, auc caryophyHi parcicttlam, adds 



ti6 ©B MORBO 

^ coraliorufli , ic citrii mali cmiv femina,tum E 
cotticem : muliere item affei^a , nueis mofca- 
t£ modicumqaiddamadbibeo . Commea 
dare folent aiii (a£q.ue id non iniuria > eordiaT 
fia uQcata medicamina:ad que ufum ea fpecta 
re airerebac Ficinus ,• fuperioris aetatis uir do- 
drinafing,uhn,amaDiHque rerum uarietate 
ornata^. JseniminbisIibris,quos detripU 
ei uita confcripfit , mirifice probat yia cordis 
tuendi ratione ^prodeffe mirobalana, aurum, 
argea:um,-ebur, coralkim , pretioios lapillos, 
radices beenias, fuccirium^rofas,citriiemi- 
i;ia,fantaIos,coriandrum^myrtum,^edoariam, 
'lignamalpes,ci£ri corticem, caryophyilum,, 
nucem inofcatam , macerem,oUbanum , mafii 
chem , doronicum , faluian#2ingibcrem , cin p 
namomum, crocum, mofcum, ambram,& ma 
:rarhrum . Vertim hifce temporibus, tanta 
habetur recondicarum rerii copia,noiiroru.m 
homiiiu indailria illuilratarum ,qu?e alios pau 
io ante laruerant, at deridendus fit , qpi riuii- 
los adeatjubi fontes perpetuo fcaturietes ema 
nanc • Si itaqueuiscordis, fiue tuenda fue- 
rit, fiue refociilanda, non deerunt adhuiK 
ufum coafe«5tiones permulcae arom3tic£e,fome 
ta , linitiones , paftilli , pulueres , rotulae , fiue 
tragesE^tucci, liqaores, odoramenta, cbndica, 
facciiara , atque antidota , ex ueterum , atque 
nouorum hominum fontibus petenda . Mon 
tanus, fingularis,atq; excellentis dodrinf uir, 
cii quo ffpius du uiueret , publicas habui tu de q 
lue gallica, tum de aliis aiteaibus confultatio" 
nes 5 ferapium condidit in hac re magnopere 
commendatum,quod nonnuUi iuniores mediT. 
ci , pofl deprauatam illam formam , qua cir- 
cunferebatur, (quafi montani manes paren- 
tantes) ad germanam ledionem , candoremqj 
fufcipiendurn reflituerunt . Hoc autem , noa 
tamj)ie,quam humajiirer eos fecifle exiflimo, 
cum eorum , qui de prsclaris artibus beneme 
iriti f uere, laudis fiudiofi effe teneamur, fintq; 
rerum bonarum,atque ufui excogitatarum , le 
gitimi authoresrecognofcendi . Verum,qui 
huiufce medicamenti compoiitionem reflitue 
re contendunt,diligenter animaduertanr,M5 
tanum,haud iilam adhibuiffeinfolius atraebi j* 
iisfucco redundantibus, ut forteilli funt arbi 
trati,fedin omnigaliice laborante . Cum 
cnimunumquemque hocgenere morbi afFe- 
dum iudicaret (uti & nos facimusj exuflis fca 
tere fuccis,ficrique meIancoIicum,ob id Mon 
tanus iliam ferapii formam edidit,qUjB recipic 
myrobalana omnia , in aqua fumarise madefa 
da integro dici fpatio, quibusaddit polypo- 
dium, folia feiif ,epithymum,glycirrhizam,ca 
ryophyios,citri fbmina,eiiebori atri corcices , 
cfecitarque ex his decoftum , ad artis norma: 
dcmum illi adiungit ferapium ex fumaria, & 
corticibuscitri. Horam auteui poadera, qui« 



- GAtLlCO 

libet fuo arbitrio addu(3:us , poterit e recett-- 
tiorum libris defumere: quando ctiam uixme 
dicinx profefibrcseos cfTe iudicem , qui poa 
dera,& ration.es , dofes uocatas , non plenc np 
uerint , tantum abeft , ut eruditi fuit dicendi* 
Viniquoquc exceJlentis confeduram cdidic 
Antonius Mufa Ferrarienfis, uir praEftantisdo 
arine,fummeque eruditionis,qua per aiiquQt 
.dies ,^n gaiiice affe^is utitu.r,poft a<9:am, ac* 
que etiam ii opas efi., repctitampurgatione:* 
Hsec uini confediio accipitfolia fen«,atque 
eiusfolicula jpolypodium, myrobalana om- 
nia, agaricum , rhabarbarum, macerem, ma^ 
flichemsgummi arabicu; Lignumaloes, fuma 
riam , epichymum , ellebori atri cortices, zin- 
giberem, atque h^c omnia per bene concrita> 
inHinoodorato,ueletiam cretico , finic pec 
totum diem , nodemque madefcere : quibus 
addit borraginem, bugloflum , rofas, uioiaru, 
accicriimali flores . FracaftoriusVeronea 
fis,qui inpoeticadicendi felicitate , ftudio- 
que coeleftium rerum, caufam pr;?buit, ut no. 
flra setas , parum maiorum suo noftrorum ia 
uideret,cum de contagiofis morbis diiTererej:, 
fatecur pierofque iaraperadisuacuationibus 
folo ueitheriacse, uel .mythridati ufuj ialuti 
fuifle reftitutosjcum hec medicamina prxcel 
lentem teneant facultatem, in cur^inda conta 
ge,initiomorbi prsfertim . Qupd fane di 
<5tum,uti non improbo,ob eximiam huiufce ui 
ri tefiificationem,ita cum nunquam. gallice ia 
borantem fanari eoge.nerepr^fidii uiderim^ 
uehementer afferere non audeo . Si uero ien 
tos ac craffos humores redundare forte uidif- 
fet Fracaftorius, ftatim peccantem materiam 
concoquebat, rebus calfacientibus, atqueac- 
tenuantibus robidque.afFerre foiitus ef t fera- 
pium ex oxymelhte,melie rofaceo , e prasfio , 
c betonica^ e calamentho, e iupulis,ex epithy 
mo,exhyiTopo,atque aliis huius ordinis . 
Aquasaddebat , iridis , enulae, epithymi,agri 
moni§ : parabatque decoclum > ex feniculo j 
apio, pulegio, origano, pimpirieila , cardo be 
nedifto^cicerbita , camfdryos, fcordeo, di- 
damno , thymo,betonica> fchinanto, uerbe^ 
na, fyderite heraciea,amomo,& agalocho.Aa 
uero ufus caiidorum adeo medicaminum corx 
ueniat in eo morbo,qui fummam fibi epatis & 
fanguinis exuftionem confociat,uiderint ahi. 
Sed mirari quoque non defino,cum uir tantu^ 
cfum quoque caiidiorum ciborum commen- 
daritin Syphiiide,ait etenim illc. 
^t tihi (i ex borto ui^us , menjaque Deorum <* 

Smtanimtatqioierumfmpiex & imptamluptaSy ^ 
'^onntenth£uiridesynonl£tafifymbriddefum. ^ «« 
Intybaqne^-totoflorentisfrigovefonchi^ ** 

Bt fia fontanisfemper gaudentiartuis , ** 

ht th)'mbr£ fuaues,& odoriferiecalaminth£» . •» 
L£tameliphylla,&rtguo bugloffusalf borto 

Carpantitn 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SECVNDV$< 



,, earpanturiplenifqueferaxeruculapdmis, A 

i, *4.tque olHS^alejiie ritintx , & fal/i grumna crithm * 
♦, Jpfa IttpHifi dii(a^tafi:reat * hi nc coUige pnmos 
i ^fyAiagos i aUJ^JS afparagos binc eoUi^e unis^ 

Force,ca ratioae dcfendi potelt hxc meden 
di ratio.quod calfacientium rerum vfus, frigi 
doruui temperatur acceffu . Nam quis non vl- 
dec» bilce carminibus , quafi teflelatum opus, 
quibus caiida cum frigidis femper immifcen 
tur . Vt iudc fufpicari pofsimus, id non teme- 
rc,fed ditca opera uirum hunc,ita iafsifse,for- 
te ubi relidcs,ac ienti, coaceruati fuerint fuc- 
ci. Id quam fscpe accidac , perfpicuum ma- 
gis eft,quam ut comprobari defyderet» Pa- 
rant aiii confc(^uram ex faccharo rofacecuio 
lacco,bugloffaceo,bQrraginaGeo, bolo arme- B 
nia,fucco fcordii, cichorii, aromatibus trium 
iantalorum, diarhodonis, corallis, mithrida* 
to,ligni guaiaci corcicc, in poliinem redaaio, 
aw lerapio e corticibus citri, iiac rofato recen 
ti,uel aiio confiniiii, his debita, opporcunaq; 
rationeadhibitp. 

Ptf cumi&ne morbi Gdliciy partim ratione ypartim 
experientiaJnuentA^ Cap. lo. 



EXercenda qaoque methodus eft,in curatio 
ne Gailici atfcctus , ea ratione , quas cum a 
commuaibus fontibas mediae artis hauritur, 
tum ab hisquat ufu,atquc experientia comper 
t«funt,pr«ccptionibus. Quocircaabfoluta C 
rerumomnium particione inchoata, fic diren 
dum, cft, (ingala capita diuidcntes. Curstio 
huiuicc morbi , in uniucrfum quadruplex cft : 
excrcitatione corporis, fuffum igio , vn&ionc, 
aut his quc per os ingeruntur . Exercicatio 
rurfusdmidicur, in violcntam & moderacam. 
In eam quK infcnfilcm diflationem prouocac, 
aac etiam fcnfilem,per fudorcra . Rurfus,qua 
totum, uci pars cxercctur* Ante uei poft ci- 
bum,corporc uei uacuato, ucl rcpieto . Suffi- 
menti uero parces funt,particuiare, uniaerfa- 
ie ; Totius corporis inquam,aut partis cuiuf- 
piam. Moderacum, immoderatum . Exma- 
teria benigaa,aut maligna, qaam nonnulii ue 



117 

na. Salfa pcrilia. Praecipitatum, Totenim 
-funt horum genera. Gftenim ratio uiAus 
. erit duplexCquantum ad praefensfaeit iaflitu 

tum ) parcior,aut mediocris * 

Deexercitatimilaborantium* Cap. lU 

QVo na modo falubf is exercitatio fit Gal- 
lice laboranti proponenda,abunde in ea 
parte difleruimus, ubi dc motu & quicte fer- 
monem feccramus. Nunc antem fufiic iat di 
xifrcmultosfanitati fuifTc fcfticutos, fola hac 
cxercitationc,perpetuis motionibus compara 
ta . Quamquam cam periculo non uacare, 
mcdici omnes , conftanti af!euerationc dtxe- 
re . Sed & lUas fibi conditiones requirit , ut 
<:orpuspatientis fit iuircnilesrobuftum^exerce 
" ri amiciiimjmuiculofum potius quam pingac, 
carnofiim magis, qaam macilennim , purum, 
non malis fuccis refcrtam,uacaatum,non pur 
gandam, per initiamorbi, non autem co iam 
•altius infixo,& progrefTam agente . Qui ali- 
teragendumpcrmiferir, fe uel improdentem 
icxcare,aut etiam arris imperitum , intelligat £ 
Btni fsuifsima euenire fymptomata miferis 
Jabortntibus folent,quibas nec tuto,ncqae f a- 
cilc,cum uoIaerir,opem f crre pofsit. 



DeJiiffimigandiratione,^£grefsionem 
quandam, Cap* 12. 

^Vfiitum diximus fecundam locum tencre 
U m curationc gallica. Porro , qui hoc gc- 
iierc auxilii umntur,cxficcationem procurant 
totius corporiSjfi uniuerfal^n fuftumigationS 
adiiibeant,ati partis,fi particularcm mohan- 
tur. Item bcnigna,facilique ratione id pre- 
ftant , abi lcuis fit exficcatio traaanda , con- 
tra cx uenenofis rebus parabitnr,ubi altius faa: 
rentem morbum propellere uoluerinf . Huius 
medicamenti facaItacesiunt,corporis duaus, 
ac tranfitusaperire, apericndo penetrare,pc- 
netrando akerare , alcerando contaginm fifte 
rc . uifcera detergere , per ncruos qualitateni 
cercbro & fpinali medullx impartiri,cordi 



nenoiam etiam uocant . Rurfus fufntus, aut ^ per puknones & arterias f alubrcm uim fen-e, 

per pulueres,aut pcr folidiorem formam , qua "*"* **"" "'""' «-/•^"/N.-i Tnr^rAnm iilm hahtfr. 

piluias dicunt,efhcitur . Vndio itidem duum 

generum crit, e rebus leuioribus , hoc eft quae 

toieran faciilime pofsiat,aut ualidioribus. 

Per os ueroafiumcnda , dupiicia uocabancur, 

ucl mcdicinae, uel cibi, Medicinarum uero, 

zlix erunt rationc , aUaeempirica experientia 

inucntx. Ratione compertf funt,leniencia, 

concoquentia, foluentia, roborancia, formo- 

fum facientia,adde &opus omne chirurgicu* 

Experientia compttratse funt,ligaum quod co 

quitur,quodmultiplex eft,fao^ura fiucgaaia 

cum^heccchcu^doniefticura. Xceai x^dix, chi 



nti per ncnas locmori. Interdura uim habct, 
ut uentrem foloat, fxpiusuero ut plurima pct 
puimones materiam, necnoa per os, fauces,& 
linguam, excemat. Vtcunquencro ipfa ha:c 
curatio fe habeat,animaduertcreoportec ea 
p^sim damnari,uti incertam pritnum,deindc 
&grauem,pericuIofamquc. Nam&ultera 
doloris plena in orc,faucibus,paIato,& lingua 
parere ff pius afiueuit, eftt^fie ca|>id,ac peao- 
ri pernK)leitt • Quod fuo maximo periculo 
exfttd iiint,qui uel difficuitcr fpiran t,uel dc- 
ftilkaonecorripitHitur ,' Suntqtuuelintbi- 
fatiara, hanc ipfam tutias exhibendam efie cu 



118 DE MORBO 

rationem , ael nhi Cms. adfit oculorum lippim E 
do,qii:E Grsecis eft O^fiatX^k^ iiel abi pericu - 
lum infamise imminet, hoc eft ubi dcfluuium 
capilloru.n & barba: ueremurjquod fit m uiris 
faneqaam iliuftribus , aut excellcntem qucm- 
piamordinem,acdigaitatemadepds* V'c- 
rura hx mihi rationes parum conftare uiden- 
tur. Nam fi damaandos cft fuffitus> quia c3l 
pid obeft, cur hppitudini conuenit ^ Quod fi 
Jhuic fymptomati aaxilium certum prx betjCur 
noa item aliis atfeaibms capitis > Accedit , c^ 
hxc qax per futrumigium iit expurgatio,ad ca 
put,excrementa conducit»quo fit,ut humores, 
eo corriuet,^d affeaio ipfa fuos attrahit hu^ 
mores.unde augen Hppitudinis caufam necef 
ie eft. Poftremo quis non uidet in omni im- F 
roodicauacuatione fpiritusanimales mm pa- 
ti, fieriqiiefenPaumomnium imbecilHtatem i 
qaamobrem & uifum pati uidemus in his qui 
hoc genus auxilii iufecperant : itaque minus 
in lippicudine par eft,ut fuftumigemus.Quod 
uero additum eft^ad euitandam aiiorum infa- 
iniam,certe id artis medics non eft,fed ad ci- 
uilcm pertiaet confiderationem : aliud enim 
eft mcdico officio uti , aiiud aliorum cultum, 
dignitatemque tueri. ' Neque etiani in eo im 
niorabor,ut in dubium reuocem,an iamigan- 
di ratio fuerit ab antiquis authoribus , an no- 
ftri fsBCuli homimbus,tradita. Etenim hanc 
ipfam fumigationem , fuifle in ufuueterum, 
conftatHippocracisteftimonio , qui fumigia G 
iabet eite paranda,ex odoratis rebus, ad pefti 
ientiam fiigandam . Hinc illa apud prifcos 
emanarunrjpro fumigii ahmento,Iaurus, iuni 
perus,rofmarinus,faiuia,thus,myrrha,maftix, 
terebinthina,myrtus,roia,fantali, camphora, 
cortices pomorum , maia granata , aqua rola- 
cea,acetum, uinum odoratum , cuprcfuis, ce- 
drus,Iignum aloes,atque alia fexcenta. Hiuc 
illud,de Circe,Virgilianum, 
,> Diuesinacceifosubifolisfiiia lucos 
„ ASidHO fefonatcantu,te^ifquefuperhis 
jj Ffit odoratam no^urm in lumina cedrum, 

' Id autem ab Homcrp fumpfiire conftat Ma 
ronemexeoioco,quiiibroOdyfsef v. Ca- 
lypfus Nymphae,fpecum defcribit,hisuerbis. H 

-jnTp ^tV illCxdi^O^^iV ^iyfiL>tOu'tTO,TMXoVt3''o!?'- 

f«i x.t S^pou tVjx.tW' to/o fitiou TAy* vJo-ov^o S^d^et 
S^auoiLiyuv > yi^\'Mv cLQ.ihit.ovs ottI KAAtt > /Voi/ 
%TraiX<^u-<in X^^^^^ )fJi^A.l^~ (i(pctinv* 

Qux nos,uccunque potuimus,his uerbis, ro 
mana reddidimus. 
j, lUafocoincenditflmm&s^oktinfulalonge 
„ ^renticedro^&TijJfpevjptYatodorem - 
„ Krdemis i necnon iucundauoce canebat ' 
„ Haceadem^auratopercurrenspcciinetelas* 

f umigationem extitiflc in ufu apud eos_, 
qui mz^ici& incantationibus operam dare c6 
fu«ucrant,pr«tcr Theocriu teftimonium,cx ')! 



GALLICO 

lis Virgilii uerbis conftarc poteft , quac legurl- 
tur in Pharmaceutria,hoc modo . <* 

lE§er aqua m^<ijir molli ctnge h£c altaria uitta^ «« 

yerbenafque adolepingues,& mafculathura. 

Rurfusexiiiis. 
Sparge molam, et fragileis incende bituminelauros^ ^^ 

$cd & A pes fuffitu curare docet Maro lib.4 
Georgic. Nec miretur quis,quod ab homini 
bus ipfis, ad Apum curationc progrediamur, 
quando hoc genus animantium,sEmulari ui- 
deaturquafcunque hominum a<ftiones, quod 
Poeta,graui atque eleganti complexus eft car 
minum contextu. Aitille. 
HiciamGalbaneosfuadeboincendereoddres, «' 

MellaquearundineisinferrecmaUbusultro. <« 

Sed ad medicorum fuffimenta reuertcntes 
(cum & alia pro luxu , atqjdclitiisinuenerint 
Prifci iili Romani, quibus cubicula , mira qua 
dam fuauitate odoris,repIebantjtantaque iu- 
cunditatefragrantia reddebant,ut Sabacis* 
ArabibuCquc minus inuiderent,fi Plinio credi 
mus) dicimus hsec cfle quse a Grascis |y|jukfut- 
Ta,uocantur.- Suntque exhaiationes ab igni 
fadsoecafione prseftita a rebus, quas fenlm 
ac paulatim in halitum & uaporem refoiuun- 
tur,qui corporummeatibusconcipiuntur,at- 
queilla falubritcr afficiunt,fi moderata fatio 
neadhibeantur. Vcrum cum lues galiica ma 
gnusmorbuscffedicatur,conftat fuffitus le- 
uioreSjhaudilliopem tribuerc , uehementio- 
res autem, obefie piurimum . Quod fi pera* 
gendi fint , obferuanda omnino erunt illa ,ne 
corpus fit.elanguidum , neue Cacochymum , 
item non feniie,aut maciientum, neque fluori 
alui,deftiilationi,difficuItatianheiitu$,perip- 
iieumoni3£,tufsi,aut alii thoracis uitio , obno* 
xium : quicquid libro vii.f cripferit Aegineta. 
Res autem,quibus Empirici ututur, in fuman 
dis patientibus,ab cifdem induo generadiui 
duntur,benignas fcilicet & uenenofas . Be- 
nignasuocat, qusnon uaide corpus exficcat, 
aut immutare pofiunt. Hxc autem funt odo 
rameata fere omnia, uti caftorium , ladanum, 
calamenthum,ftyrax,rhus, maftix, cryfimum, 
tufsiIago,faiuia/ampfuccus,g?iiiamofchara, 
rofmarinus,macer,myrrha,caryophyl]um,cia 
namomum,iauri folia,lignum aioes, mofciiii, 
ambra,puluis cyprius,cortex mali citrii , fpica 
nardi. Proxima funt didiis nux mufchata,ca 
rabe,fantaliomnes,fcinantum,camphora,a{fa 
rum,corticesmaliodorati,bcIzuinum,gummi 
hederse , Ex quibusmodo puluis , carbonibus 
infpergendus conficitur , uel cum refina terc- 
binthiaa paftiilos conficiunf, ad eundeufum. 
Qui uero ex re maligna,ac uenenofa fuffimca 
ta componunt,hi utuntur cinnabare, myrrha, " 
thure,maftice,aIoe hepatice , fandaraca Ara - 
bum,ftyracc fxcca,belzuino. Intcrdum uero 
cum cinnabarc conimifcent fandaracam Gr» 

forum 



BERNARDINrTOMITANI LIBER SECVNDVS. 119 

A fuD,r,optant diligentesuideri. Hsec aute nos 
confulco omittcmus , cum rationali, optimo- 
que mcdico, (it hsc medendi ratio , perpctud 
tugienda. 



Comffl,myrrham,thus,lignumaIoes,Iadanum, 
ammoniacum. Saepius uero prsdiais addunt 
auriDigmentum,prxcipitatum,maftichem:cx 
quibus uel paftillos, uel pollincm; conficmnc 
igni cremandum » aut carbonibas infpcrgen- 
aum . Horum fuffituum ualidiorum (i quid 
eft:,quoduenenor2m habeat facultatem , ( ut 
certcobtinere fatis conftiit) id tribus rebus 
duntaxat acceptam uenit referendum^^ncmpe 
cinnaban ; iandarac? grscorum, suripigmen 
to. Qopcirca rracaftonus lib, iil. de conta 
gloHs afreaibusjcum iyphiiidis,hoc eft gallici 
morbi a^r^ionzni aggrederetur,t?e:iieranos 
aufas Empirico.-um reiicitjidque ncn iniuna. 
Etenim ha vci lULit ciidsces , ti ad omnia alio- 
rum peiict-li: p:;r;.ti, (ic fiffituum auxilia fact- B 
le prLi^onuat, mf ierabjliter corpor^ 'wrquen. 
tcs,eorum prsfertim qui u::4etudinis recupe- 
rands rtudio fiagrantes,qaicqmd eft penculi, 
hyiari aaimo pertentare, atque aggredi- ma. 
gnopcre cupiunt. Nequeunquam fcribitille, 
tali fegencre mcdicamenti usu fuiffe, quaqua 
in Syphilide certis in cafibus admittat id auxi 
lii pofre tentari,his uerbis. 
»> Binc alia Inuenta expeiUam: qna tYifiia quarAo 
»> Sunt magisMc t&nt& citius jinire Ubores , 
V ErHmnafqHemalipQterknt, 

Paulo uero poft, mcdicaminis adiicit com- 
pofitioncm,cum inquit, 
♦> Sunt igiitir fiyncem in primis ^iiCvanahaYimque 
3> E* mm\m>& ^f^ «^ agglo77ierant»et thura minHta: 
»> QiuommfsiS^^Hpeningmtcorpus^cefhsy 
»* Ubjmuntque luem miferara, et contagia dira.^ 

Faliax autcm Sz pcrmolcftii eiTe hoc ipfum 
mcdicamenti genus,ex his,qux {equuntur ^ o- 
»» ftendir. 

5> At uero & pardm durum efi medicamen,& acrc: 
>» Tartim etiamfalUx: quofaucibus angit in ipfis 
»* Spiritusy eluaanfque ammam uix coniinet £gr&m. 
9» Quocirca totum ad corpus nemo audeat uti 
ludiceme. ^ . ., ^ 

Excipitautem nonnullos cafus , in quibus ti 
non tutius,minus tamen periculofe fumigio 
utimur, 
'* Certis fortaffe erit utile msmhris 
** Qu£ VapuU informss , chironiaque ulcera pafcunt.. 
Caeterum; qui ueli: form.am cubiculi cogno 
fccrc,pro {uffiitus parandi ratione.icem que lin 
teaffiina ad illud opus agendum requirantur , 
quis {itus,modu{ue manedi m hisqui halitum. 
fufcipiunt , qu2 eorum effe debeat refpirandi 
ratio,quis ignis, quiuc carbones, qux claufura 
uelorum aut papiIionu,rurfus quanto iliistem 
porcfir fumigstio exhibenda , quotuediebus 
fiimandi hnt , qaxque cibiria eo cempore con 
ueniant, quispocus^qualisexercitatio , acde- 
mum quae reltaurare laborantes uakant medi 
eamenta, eorum commcntaria adeant , qui de 
Empirico u(ufoli.;ici,fuere.,quiqi cunofidum 



Le modo inungendi eosjqui Galltca lue de^ 
ttnentur. Cap. 13. 

x rNgendi ratio uti uecuftifsima, itaquoque ; 
V innoftrg gratis ufum recepta eft.Iicet alia, 
atquealia rationeadhibita . Etenim corpus 
inunxiffe oleo, conftat ueteres,ex eo quod 
in certaminibusjpalsEftriGifque cxercitationi- 
bus,ac iuda, oleo deliniri congredientes affiie . 
uerant . Rornani deinde nontam rerum,qua 
' delitiarum domini , thermas pubiicas & bal- 
nea conftruxerunt, quibus hcmines lauaretur, 
imingerenturque. Id autem in fanitatis tuen 
dz partem a prifcis medicis poiitum fuit,cuni 
perYadorem uacuatio> ac poft iilam quse per 
oleumfit refed:io,magnum habeat, ad fanira- 
us curtodiam,, momentum. Quo autem, pa- 
6:0 balnea in uzvizs diuiderentur cellas , cali- 
dariam inquam , frigidariam , tepidsriam,ex 
Vitruuio quilibct cognofcerepoteftjrem quo 
modo fornicatis tectis , concameratifque locis 
uterentur uereres ad denudanda primum cor- 
pora,deinde ad fudoremlarge educendum, 
lauandofque hcmines in labro , rurfus ad fudo 
rem detergendum ftrigiiibus, ad eum ufum pa 
C ratissactandemadipfaminunciionem adhi- 
bendam,oIeo e gutto perfufo, parrim ex Gale 
noIib.X.Therapeutices,partim exaiiis fcri- 
ptoribus conftabit, qui de partibus fiue Ther- 
raarum,{iue balneorum tradauere copiofius, 
Qiiantum autcm ad prsfens attinet inftitutu,. 
illud non ignorandum eft,BaInei partes III L 
extarcfiGaleno credimus,quorum. primam 
fiipoy SoXoy , uocat , hoc eft ficcam teftudinem. , 
Secundum conftat fuilfe pifcinam, in qua laua 
bantur,quam Uuacrum latini uocant,& CJce- 
roin faniiliaribus, labrum. Tertia pars frigi 
dumfoiium appeIiabatur,eo quod trigida in 
ca lauarentur. Qaartajerat Iocus,in quo de- 
tergeretur fudonatque etiam inungerentur. ■ 
^ Quintusaucem Ceciiius,maioris Plinii nepos, 
ubi fuarum xdiam delitias comem.orat , aliam 
partem pra^tcr hasGaleni quatuor, addit.quse 
ordxne casterasanteit , in qua exuebantur ho- 
mincs,ac ucftimenta reponebant, quamque te 
pidaruim Romani uocauerc : Grasciuero oCira 
^\jT«3wy, quod iUic expoliarentur adeuntes. 
De hac uero parcc, quia ad fanitatis rationem 
nihil attinebat,ne quidcm uerbum Galcnus fe 
cit indecimo libro artis curatrlcis : cum alias 
diligenter, & accurate fuisTct periequutus. 
Ceterum pars illa,quf {icca dida fuit tefludo, 
a Vitruuio calidarium nominacur, ab aijis fu- 
datoriam,a Graecis y-jr*K,8{.u«3-oy, Martialiseam, . 

quoque 



ho BEMORBO 

^oqueLacoaicnmuocat. tauacrum ueroi E 
quod Pifcinam Plinius iunior. interdum ap^ 
pellar,ab aliis caiidum 5oIium,Vas batnei,Ci- . 
fterhai Aiueus & Lacus diduni eft , id ^autem a 
Romanis modo ligneurri extruiimodo ex srci 
nonniinquam etiam ex pretiofifs.marmorejfa- 
tis coriftar exuetuftifsimis Ronis ruinis , quae 
publice uifuntur hodic, tum etiairi de loco in 
locarii pofle illud ipfum transferri,faciie ea Ci 
ceronis uerba teiiarirur,in quibus ad terentia 
vxorem fcribens,eani adriionet,uc labruni fi iri 
biineo lion.f uerit,det operarii , ut fit. Quam 
partem Galenus *u.^cur;if, uocareaflueuit, hoc 
ett introicum. Verum balneorum iieterum fi- 
guram,ac uerifsimarri imaginem refliciiit no- ., 
iftro seuo Gulielriius Chbulus, atque alii anti- ^ 
qaitatis fi:adiofifsinii,quibus curae fuit, ut col- 
iapfas uetuflatisrifionumentai in liicem reuoca- 
rentur . Licec & illud adderc his quar dida 
]rant,ad aliorum ufum^pracfcrtini qui rerum an 
tiq^iarum ftudio obledanturjBalneum fuiffea 
quibufdam,hoc nomine uocatum i quod curas 
abigat,& animi propeilat afFc»auis, idquc Ho- 
meri teitificatione addu6:is, qui hoc ipfum u6 
luifle uiius eft,cum dicerec,Odifrc9 lib. X 

d*oojLa.oi i}t)«t»JUX,TO{/ 8uxo<pftp'goi/ elxvro yytayj' 

C^uia uero uereres m morepofuerunr,uc Ba 
iaribs incenderec, 6b id uolunc alii Balnea fuif 
fediaagLTroTwyJiatAxyaj^. Parces Balncorum ^ 
geminas cxtitifle, ait lulius Poliux lib. vii. hoc 
efl t x*?*^» ^** otxetiTTti^ibv i Efcharani,& Alip 
teriiim.' Eil autem Alipterium idem quod un 
duarium> ubipoft fudationem inungebanrur 
corpbra. Va fa aurem Thermarum eodem au- 
th6re>fuere Arybalius^Aritf najPyeIus,fiue the 
ca. Maior aurcrii iacu!S,pifcinaue, in qiia nata 
tes pi-jrimi sfluabant, quadam ueiuti fimiiitd 
dinis ratione, Oceanus uocabatur Lampridii 
tefiimonio. Labri ueropars, a Vitruuio fcho- 
ladida fuit,qu2E ab iilisoccupabatur , qui cir- 
curiftarites pr^eflolabantur, hoc eft qui lauacrii 
ingrefTps , cuni prioremiocum protempore, 
ufurpafreat,commode'cii-cunfpe<aabant,extrc , . 
ma? iabri orf inhserentes. C^tcrum balnea ea ^ 
ratione conftructa reperio, ut interdum per 
feneflras totius diei foiem amplifsime excipe- 
reat,quaedam aucem,qu2c Blattaria dicebatur, 
non iceni. Res auteni eo deuenit,ut illis ob- 
feuris,3C peranguflisRomani uterecur, inquic 
Seneca,cum ea, niii cenebricofaefTenc, caiida 
iriiaus cxcace exiflimarenc. Hi nc baineacor 
did:us,qai ex eo ioco,qaf fluni capcarct cui qui 
lauareatticpro mercede quadirance folucrenr, 
auchoreftSeneca,& Horacius 
D'4ra tit i^uadrintis laUAtum 
Kextbis. 

DetefbacuraucemSeneca tantam balneandi 
liceaciam>aon iblatnob incredibilem cherma^ 



GALLIC5. 

rum fumpcum , (cd cciam ob corporum decri- 
nfienca,qusB iilamiferabiiicer confequerencur. 
Nam decoquebaricur nimio calore adeunces, 
immoderacaque fudacionc exinaniebancur, 
mox in aqiiamei:gebancur,quafi tartareis poe- 
his,& fuppliciis z&tdiu Hinc Mairtiaiis, ridi 
Cuiofe balneatorerii elixurii uocat,ubi de qua- 
drantibus ioquitur,hoc eft de iiiius mercede. 
Si>HOs dikidebat balneatot elixus, . 

Romanos autem, pofl ablutionem, deiiniri 
confueui,ffe,6ftendic Plucarchus , quod pafsim 
eciam teftacur Gaienus, qui ad corporum cura 
tionem,fariicacemque tuendari:i, id genusexer 
citationis quam fspifsime proponit : ac poft il 
lum Corneiius Ceifus , atque alii memorif pro 
diderunc . Quia uero ea eft humanarum re-- 
rum condicio, ut foluco rationis frgno , eo loci 
perueniant,ut ab exiguis initiis ad mediocrita 
teria toiIantur,mox ab ilia ad fupreriiam,perdi- 
tamque licentiam rapiantutjfiC iieterum quo- 
que iuxiiria a minimis orca principiis,mox fen 
fimadauda,ad prodigiofum quendam excef- 
fum fnbiaca uidetur. Nam pro oleo, quo in* 
imgerenturrifierifibra ad faluDritatemcompa- 
randam , toc unguenca precioff cxciniationis 
reperca fuere, uc regurii bpes tato uix fumptui 
uidcrentur pofre fufiicere ; Item a priuatis , 
anguftifque baineis, ad tantam jpiiblicaru ther 
marum magnitudinem deuenei*ut,(quod Ani- 
mianus teftatus eft lib. xvi. ) ut ilig prouinciis 
pares uiderentur . Nariii earum parietes ma- 
gnis, pretio/ifque orbibus radiates efFuIgebac, 
Aiexandrinismarmoribus, & Nuri:iidiciscru- 
ftisdiftindi, Camfr^ uitro inregeDantur ab- 
fconditf . Loca omtiia circumquaque opero- 
fis tefrelhs,uermicuIato ordine,& circumiitio- 
ne uaria, ad pif^ur^ smuiatibnem intext^ , fii- 
fpiciebantur. Pifcing Thafio iapidcjquo uix 
minima templi pars decbran confaeuerat, cir 
cundatf ,cbrp6ra excipiebant, diuturna f uda- 
tione deco<5ta,& elanguida i fsepius etiam i:'ere 
cxanimata. . Aqua (ut inquic fenecavargen- 
teis epiftomiis cfFuridcbacur . Scatu? innume 
r£,ingentefque columnf folas deiitias fuftinen 
tes,& ad ornatum,iuxumque merum coilocarg 
uifebancur. !Soium,iquod pedibuscaicarenr, 
ex gemmis conftrudum fpe6:abacur. Quod 
fi quis excremam,ac pcrdicam illorum tempo- 
rum luxuriam,qua Romani in excrucndis ther 
mavam fdificiis abufi funt, copiofius intellige 
rc cupiatjSeneca in primis iediter,mox utrii q» 
Plinium,atqueaiiospiuririnos. Sedueriiam da 
biic nbbis ftadiofi ^fi pauio digrcfsi fuerimus, 
cum de inundione tradaturi, de balneis tam 
mulra dixiffe uoiueririaus , ut fere antiquitacis 
memoriam fciribere , uei ipfam Hiftoriam ce- 
xere uideremur. Id auceni fadum eft eo con 
fiiiojuc intelligant legentes,hanc quoque uetii 
^acis parcem ad medicumufum quamaxime 
perciaere-. 



BERNARDINl TOMITANI LI15ER SECVNDVS» 

pcTtincte », B^flnco kzcpe, corporis ItMia- a tatem habu cm&ksmSc exmeatrni, ct po- 



Aione prifcaaetas, quodiximusmodomshs^ 
tur . Haec aatem oti iatis coniiant legenti- 
bus Galenj iibru decimu Ucrhodi , i$* qiio 
nam pa6:o corporis undio' ik admiQiftrajB-' 
da , oitendit hliio fecundo de tuenda uaktu- 
dine . Neque illud afperiiari debere exi ft t - 
mo, inengcndi corporis occaiionem, a mea- 
tibus noftrae cutis, quos et jam gracco homins 
poro» dtcimu s, ortam hiitfe . Nam fi cutis 
continuacxtitilles atque uniformss , mfoilia- 
neJufEis praeftare poilet^ adhibiti Jinimenti 
jjT^paratio , pra^fertim ubi corporis inf irnas 
partcsakerarecontendimus . Mediciita- 
<jue capientes hepar corhgere, fanguinem 
csiftigare uniuerfum,aGt0tam contagii galli- 
- cimaculamdelere<& morbum ab radieibus 
funditus extirpare j linimentum ex hydrar- 
gyro cxcogitauerunt , quod chymiftac Mer- 
carium, populari autem uoce argentum ui- 
i' iium,appcllanc mcdici , Csterum uthy- 
drargyrum facilius ungueuti formam fufci* 
piatjadmifcent fuillam axangiami, buty- 
rum , tcrebinthinam , ftyracem iiquidam , 
thus > myrrham , maftichem , iridem , arifto- 
lochiam , gentianam , ac cztera huius ordi- 
fiis • Quod fi uelint mitem efTe undionem , 
contentiiunthisquaediximus . Sihierouio 
lcntius, ualidiufque deliniri uoluerint, ad- 
^unt nigrum ueratrum, iulfurem,nitrum, 
iuccum enals , opiique, adhibita particula 
accti , item oleo laurino , & Rofaceo . Nc 
autem laborantium uitx, ex hoc medicamen 
«igencrepcriclitentur,pra:ceptailia in anl- 
tno cuftodienda fubfcribunt , corpus prlui^ 
quam linimentum aifumpient , exa^iisime 
uacuari debere , neque tantum fanguinis de- 
tradionc, ucrumetiampharmatco purgante, 
idque non femei tantum, ied bis , aut ter, at- 
<jacamplius,iiopus fuerit . Rurfus & ilia 
iubent obicruanda, ut inungendus.ftationem, 
aut locum calidum habcat,iit robuftus,ui- 
res iufficiant, actatcm agat floridam , non ual 
<ie macilentus , inungaturque iemel in die, & 
mane horis v. ante prandium , fecundum iin- 
gulas partes , excepto capite , & pe&ore, uo- 
luntque idiieri continuatis diebus decem, 
Kequeputant patientem abftinere debere ab 
«xTu ouorum recentium, iufculorum , & car- 
tiium laudandaru m , item a potu uini meraci, 
atque odorati • Quod ii os eorum ineabefcat, 
cxulccrationc correptum , mandant ftatim 
adhtbcri lac , aquam hordei , deco&um mal- 
Q£, glycyrhiza; , la&ucs, iolatri,portuIaca* , 
tu^laginis , diamorum , ferapium rofatum 
rec«ns » & mel rofaccum . Cur autcm hy. 
drargynim talem ac>tantam uim , poteftatem 
queobtineat/cas cauiasreferunt,quod iacul 



te,qiK>d igneiSj temiiisfmifqueparticuiiscon 
ftet,qu2 ubi a catore narioo ncrfirorum corpo 
rum ad actum priwc^f imnats apt« efficiati 
tur^uiplurimam calcfadafuelcxf^-opria oi, 
uel caloris ope natfui , exorDnt contagioni$ 
feminarja , proprietatemqpe illam cauliicam 
introperferBnt,qBa denfiores matcriacmol- 
liuntur , fubtilioresiiieroreibluufitar onmes, 
Hinc uoluitle curandi rationcm Fracafto- 
rmm, fans in esos Syphilidc conftat ♦ Qtiod 
m temere dixiifc uideamur ,aDt fal^m alicui 
op inionem adfcripfiilc , qno nihil incptius , 
«ut tarpius cxcogitari poteft, referam loca 
ex fecando libro Syphilidis . Primum cnim 
B iiium uolaiiTe, tutiorem , ac njagis in niu po- 
iiram eife ci3ration«n^qoa£ iit unftione, quam 
iuffitu , conftat cx illis uerbis , quK ftatim fu- 
mi ^ationem abibkta, & ab eodon damnata^ 
ficleguntur. 

A.rgmtomelm perfalumt om^mm '^ 

Tarsmaior, *e 

Hadcnus hydrargyri afum , fuffitui an- 
tepofuit . Mox hunc ipfum laudibus ex- 
tollit. ^^ 

MirandaetenimuisinJttainiBGejl» 

Viui autem argenti d&czci&m phyfica ra- * 
tione comprobat his uerbis* 
Siitf qmd id nattm eitjubitofrigitfque , ealoremqm ^ 
Exctperemde infe mfirum cito contrabit ignenu 

Paulo |x>ft ad occultas rerum proprietates 
iubterfogitjccuadfacram anchoram . 
SiueaUammmf^atUi^^hlaturadedere* ** 

Compofitioncm uero hydrargyri cum aliis 
rebnsoftendit,cumait. < 

HmdfaUaxm^amen^ceptaqtteprimm < 

Mfceriargen$<^flmtimtiaxm^aporc£ « 

Moxetiam&rici£fimuladiimBaefttere!rin$bl, * 
Etlaricisrefinaaeri£,&fequentia, 

Hortaturlaborantes, uteorum corporafi- 
nant inungt , dicens . 

Hisigiturtotumobitnere,<aqueobducere corpus < 
'Ne obfccemmine turpe pu^a^per talia marbus ^ 
lallitHr^ & nihU effe poteft obfccemus ipjo . \ 

Excipif autem caput & pedus', cum in- 
^ qait . 
Tarcetamen€apitt,&pr£cordiamoUiatma* • , 

Non efle inungendum ultra decimian dii , 
peridfignifiait. 
lUc tibi bifqutnisfatiseft iterafje diebus^ * 

AuxiliiJiaiasdifficultacan & duritia expU 
cat hunc in modom. 
I>Mntmeritia$quicqmdtuleritresipfa^eredmeft. * 

Salatemautcm ccrtamindelaborantipol- 
licetur. 

^ude ^mims , tibicettafdus Ums Umne in ipfo 
Stgnadab^AiquefaQariaUexcfememaiadebis 
^ffi^^taoimmwdofhutare^cfrs» 

Ll Castcrom 



,Csterrsm, per.eafdem ratlones damnari 
. p^oteft inundio , quibus etiam :improbati .fue 
re fuffitus . Accedit, quod hemo uifus;.eft 
. exsciefanatushoc genereauxilii^aut faltem 
cliutarno tempore. . Nam aliis tertio fere 
aanotranfatco* aliisquinto ad,rummum,rur 
fusferus ilH hoftisbellum indixit, cspitque 
truculentiusglircere :, ac i^uius uexnre patien 
tem : prxterillud quoque derrimenti^lquod 
permultis, attulit hocquod iam inftituruni 
fuerat, medicanientum . Vt iam liceac 
hoc modo rariocinari . Inun<S;iones,in.lue 
gallica adminiitrands: uei erunt m!t£S,ueI uio 
lentf . Mitioribasnon,auferri m.orbumom, 
nes c.Gnfenriunc, .uehementioribuspericlita- 
ri multos, experjentia teftatar, itaquenuUis 
inundionum generibus .cil. coniidendum . 



t>s hhiqM£ in gallici affeBcncpef cs affumnttir' 

^" Cap. •14. 

ip\IxLmus in his qus pr^cefierunt , aflumpta 
LJ per os duum eiTe generum , medicamea 
ta,& cibos i At m^edicamina^jUelerant a 
ratione profeda , uelab ipfa inuenta experie 
tia ; Quaeautemracione ducantur,eaom- 
nia diligenter complexi fumus, in ea partc, 
qnx de inanitiqne ^ & repletione diiTeruit • 



B£ MOIIBOGAL.IICO. 
E 



opus extitic . ■ Cum autem hqc modo para- 
tumefl,iam non amplius hydr^rgirum , fed 
prf cipitatum chymiftica uoce, a Mcdicis nuii 
cuparur . Paramr autemmultismodis, hoc 
eflalia atquealiar^tione ! quod nonnullico- 
piofefuntperfecuti. . Nos autem confuko 
hancpartem.pr£teribimus,cum dere uene- 
nofai parumqueutiIi,quinimo periculi acde- 
trimenti plena^parum folicitieife teneamur. 
Acceditquod hxctradatio chymifticaeflma 
gis quam medica:itaque chymiihrum fcri- 
nia non funt referanda , fed potius rei uim & 
facuftjitem penfitemus, ut inde ftudiofi intcllx 
gant , re(5te ne , an perperam, hoc medicamen 
tum.,faiutem pofsic languencibus poUiceri.- 
Ego autem fic^reor apr^cipicatoabflinedum 
nonminus effe, quam a quacumquc alia ue- 
neniaflumptione . Quod fiquis cafu,aut 
forte fanatus fuerit, huncipfum una cum mil 
lealiis conferamus , qui eogenere remedii, 
exulceratione inteftinorum corrcpti funt,uel 
uaitsin pulmone eruptione laborarunt , uel in 
hydropem prolapfi funt> aucalias exicialcs 
ssgritudines fubiere . Quamobrem fiue cx 
eo paflilli formentur , fiue catapotia, fiue etia 
tcnuifsimus pulnis conficiatur, redius exta- 
re iudico , ut illius ufum omnino euitemus . 
Verumde hydrargyri temperamenco , r"'''^- 
raquenon modicas excare concrouerfias incer 
fcriptores reperio . Quorum plurimi ar- 



Nam eo locodicebatur,quoordine ,quaue G bicraci funcmterillamedicam.entaefTerepo- 



methodo fint gallice, laborantes uacuandi, 
.habita ad humoris peccantis qualitatem , con 
fideratione, qui cum lue confentic . Nunc 
aucemdehis medicamentis fermo habendus 
efl , que ex ipfo experienti^finu eiriuxere,qug 
Que l.p.ngo ufu comperta funt , ad huiufce mor 
bi profligationem confequendam , Exqui 
busaliaerunr certa, & opportuna, aliaau- 
tem incerta & periculofa, qu^dam autem ue 
lutimedia . Voco autem certa medicamen 
taiigni.guaiaciprimum, deinde falff periliac 
potus . £ncertaautem,necpericulouacaa 
tia> uci prfcipitatum uulgo appellarum. 
Media autem func , uci hauflus deco<5ti , q.uod 
exiignoHecechen (fimodo.idhaberi pofsic) 
co,nficicur,auc radice china, aut oliualiro., 
&.iunipero, uel alio domeflico hgno, ad hunc 
ufum adhibito . Sedinicium capiamusab 
hydargyro prscipitato . 



Dsuluo ax^enu prMipitato^ quod per osaffumun^ 
tuu Cap. 1 5. 

AKgentum uiuum, hoceft hydrargyrum , 
e fluido a^re, in ociofum ac refidem pul- 
ticrem uerti.human|, (okvti^ atque indaginis 



nendiim, qure ancidota uocantur . Contra 
aliiuenenum efTe uerius dicendum . Item 
calfaciendi/alcutate prgditum effe alii,alii.fri 
gidam.uimbbtinerecontendunt t Resau- 
tem eo loci donQiik , uc quilibec ex ea quam 
fequitur opmione , illius ufum uel laudet , uel 
improbec . Nam qui illud. a;itidotum effe 
uoIuere,maximie,exhiberi poffe contendunc 
fiue extra adhibitum, fiueperos ingeftum. 
Quiuenenumdici malunt, hortantur homi- 
nes ad illius abftinenti^m . Qui calidum ef 
fefdteatur, uolanc id inun<itione accepcum 
pofle concagii galiici feminaria exurere : uti 
hepatis exuftionem auFerre^-qui frigidum illi 
H cemperam.encum iniungunc» .Quiparcescc- 
nueshabere recipiunc^hi.caluiam obtinere 
uim,ac facile permeare corpora diiudicanc . 
Contra , quibus-uidecur crafsibribus effe par 
ticulis prsdicum . lure.autcm dubicacum 
fu!t,^eomnibushisquedidafunt, cum pro- 
babileshincjacque iliinc racipnes fcripco-- 
rum adducantur . EceniEO. jafTcrences eiuf 
temperamentum iadicare , ancidotum efTe , 
ad experienciam confugiunc , quando illud 
conftare apertifsime, fatcancur , non modo 
corpusnon interimierejuerum eciammulcas 
toliere afiediones, non mqdo uirilem aeCa- 

tem 



BERNARDINI TOMITANI IIBER S*ECVNDVS. 



12 1 



tem. agcntium, fcd & puerorum .. Iccirco A 
tantum abefTe uolunt » u t inter uenena connu- 
-, meretur,quod,etiam minus efficacitcragit:) 
. quam mithridatica confedio, cuius u fum pue 
., ruUferrs non poiTunt^cumtamenHydrargyr • 

nim ferre pofsint, liambricis^^fcharidibuf. 
... que-ucxati . Tum eriamhis qui iicoiabo- . 
si rant, tefte «gineta, optimum aiunt extare 
.» medicamcntum . Contra autem diccntes 
. |deireomninouenenum,earationeutuntur, 
[.^ . quod hoc f^uifsima pariat fym ptomata:quod 
' Interdum enecet : quodeiufdcm {icefncacix 
cum myfi ,■ iory , & calchanto: quod hoc ip 
ium uolucrit Diofcorides : quod denique 
comburat interanea, erodacque tadas ab g 
co particulas . Addimus & nos non luem 
illam conieauram , quod quas .cx eo artifi-* 
ciofa coniiciunrur-, uenena funt iethalia . 
Etenim quis nefcitexT hoc uno, &fale am- 
niDniaco a chimiftis ,.fieri argentum fubli- 
itiatum l quod Jiauftum uentriculo adhxrec 
ilatim , ac paulo poft eius tunicas ad interi* 
tum ufque corrodit. & lacerat • Itcm ex ea 
cinnabaris artiiiciofus,unacum fulphure per- 
fnixto,conficitur : qiii rurfus enecat affumen* 
t€m . Dixiautcmartificiofum,fa6titium- 
quc cinnabarem , qupniam & mmeralis al- 
terrepcritur^qui naaira:opera producitur, 
de quo paulopoft fcrmonem habebimus . Ac 
ccditquod, qui bydrargyri caueas exerccnt G 
artifices , illud ipfum cftbdientes aHiieti- funt 
Hnteolo, aut confimiii rcaliaos ,.narefque 
occludere , ne. frcquenti anhclim uapores il- 
liusattrahant, quoniam co nuxime Isdixom 
pertum eft. Quinimo fcrunttracta teinpo 
xis eorum membi:aiieritremcntia,& imbecii- 
la ', fapius etiam ad onmia inualida acfcgnia, 
interdumj& dentcs iliis conciderc:uniuer.fos , 
q[K)^^erte haud in aiia caufamreferri poteftTi 
" qua ia uenenof um halitii,a maligna iilius My*^ 
' itaiKia|ierfpiranten-uQi20 autempai^ohomi 
Bem enecet , oftcndit i:>iofcorides lib. v. rei 
fnedidnalis . Etenim ibaram.paftiunj pon 



totus fercjnaneritehydrargyro fcatere uide-r 
tur,atquehunc,cinnabaremnatiuuro.,&mi 
ueralcm uocat : cuius itcm defoffores halitum» 
& uaporem nequeunt ultra quadriennium fuf; 
ilinere : nam ffgripariteriiunt,ac cremebun-' 
di . Itaqueexhisomnibusfaciiecoiiigunt, 
«enenofam huius mixti fubftantiam , noxium. 
que tempcramentum . Galenus autem m 
huius.eiTeDtia.perucftiganda , anceps , bre- 
liifque admodum iuerat , quod apcrtc conftac 
legentibuslib. viiii.de fimpiicium medic.fav 
facult. Nam primum fe ignorarc oftendic 
naturalishydrargyri produSioncm, cum di< 
CAt id parari tantummodo * uti asrugo , lithar 
giros ,pforicum,&iimiiia : deinde an mteri- 
mat deuoratum, an exterius adhibitum, fe 
tiondum periculum fecifTe fubiun^it . Ni- 
ii hf c ucrba uelimus hunc habcre ienfum , ut 
uclit Galenusid omnino interficere (cd. ambi 
gat an deuoratum , an externe cxhibitum , 
interimat . IdautemaJiiuiderint . Aetius 
ucrofermone xiii. conftanterafrerirenecare, 
eodem fane.modo^quoargentifpumarqui- 
nimo & confimiiem curationem expetere,ub£ 
abforpcum ^ Lac item afininum, recais mul 
^.um , hauftam, uomitioneque reie&um , iiii 
prodcire teftatur , uri.& in aiiis quibufdam ue 
nenis, fsepe obfcruarc confiieuimus . Quod 
ctiam ^eginetse uifum eft ef!e dicendum , ii 
<^uas ab eo fcribuntur lib. v. icgerimus, tum 
etiam qus.lib.vii. apud eundem authorent 
icripta-Teperiuntur . Kam argentam uiuum» 
«gre in medicin^ ufum accomodari oftcndir^ 
<juoducncni fpecicm referat:^quamqaam ex- 
ticifre quofdam ait, q|ii hoc ipfum in dnercm 
concKmatum, at cum aiiis rcbiis immixtum , 
colicisaiqueiliofis, epotum prbpinaueruat. 
Qupdutinon improbat.,itaBcciaudac sgiV 
iiCMi ..■:- Adducor itaque iiccrcdam uencnis 
potius,quiam aliis effe conriumerandum . N c- 
qaebbilant,qua: in aduerfiim ferebantur. 
itenimidfanare homines,gaiiicamqae per 
njokottDllcrcconitantianimo pernegaoduni 



detccinquiciile)interaneafrangerei,ac'dir-. £> eft . : .Hii^certc contingercpotcft,utipcr-. 

fip^cecompertumeft. Necobitacquoddi- --'-- — -J— — ^,n»o nn.M.mn,m 

€iior,aliud effehydrargyjnm.naturaie, almd. 

faAJtiom , quoniam utrumque genus ueneno 

tei.,3itque exitiaie.cffe., idem^uithor .tefla- 

Kir ♦ Indicatl&aoxiam eias,mac?i£cram-^ 

«ueqaalitatcmcinnabaris naturalis: fctdetas . 

Mamqui :caucas,;'Uad« iilud cdttciturl, dili- 

gcRter obferuanint , atgenti uitaiminerant 

aiunt effe non leutter .rubram, ac ^eraiagni 

©ondcris , quasmox eruta , tenuisfime-xeritury 

derndoignisaivatque impetu expirinutur. *- 

Inquibusitem' catieis , unacum uiui argenti. 

minera , permixtu$ eft iapis,, grauioris {^iide 

lis, coiQrisxubri.».uoa,a.dmodmn durus^qui. 



ciixtioncaiiarum Eerum,minus noxiamaini 
exercerepofst; nam &aiiaextant uenena,qu^ 
eel in -modica qaantitate cxhibita , aeifre- 
I3anrib.us eorum uim cafligata, nihil inferant 
detrimenti, ac dtraomnem iefionem , expui 
pultricis .iiirtutis impctq propeiiantur,.nec 
ijbexiguam illorum moruiam , qua in intera- 
neis refidenCj fiias cxerccre uires pofsint . £6 
qaQquefpedareuidentur^PauIi uerba,qiii iiio 
iis.& coiicis prodefte ipfem rerulir , fed con- 
crmiatum inquit,&.aliisrcbus, fpeciebus,per 
niixtum. Qnamqua neqi^ hoc disi^t sgiueta 
ex ptPprio lenfu fatis coiiatcncq: hitc usu oni- 
niaapCQbarewidetur. Necmmor ea«il cxifti 
' " 112 nvand» 



.1^4 



BE MORBO GALLICO. 



ijiands difHcnlfas , quf HydrargyBi^ tempe- 
ramennifn qaarit , nam calidum, an frigidam 
lir . Nam frigidum exrsre purantes , urgent 
primuna, his rationibis conhii , quod ponde- 
re , grauitatequc Cid n^n exigua frigidum 
fit dicendum . Item ex ea quam adn per- 
petuo obtinet frigiditate infeparabili, hoc 
ipfum coiligere nondefinunt : tum exaqueo» 
ilio fluore Tquem inceiTabili agitatione dit» 
fluere canrpicsmu s , Accedit quod argcn- 
tum uiuum eft materia uni cum aiiis oni» 
nibus metaUorum genenbus fociabiJis^Iia.* 
betqae cum iUis uduti cviLisxh&niv quan— 
dam, hoc eit confenfionem ; atque ob id z 
Phylicis^ 8^; Chymiilis modo radix^modQ ori- 
go ceterorum metailorum dici folet • Id au 
tem non iieret ,'inquiunt , (i atSum haberet,&: 
caliditatem infignem,E2m quf calorecxce- 
dant,aIiorum ccmmercium refpuunt, contra 
qnx frigidafunr, ad reiiilendam aliis inepta 
uidentur, unde & magismifcentiir>quod ia 
aqua aperte quilibet intueri poteii: . Sed 8c 
Auiccanse uifum fuitj, ipfum |frigidas parere 
«gritudines , tremorem , lethargum , refolu- 
tionem 5 conualiionem , & fimilia : quo fit , ut 
omnino frigidum habeat temperamentum , 
Poftremo & Diofcoridem idem feniifle ad-. 
ftipulantur , cum folo pondere & grauitate 
uoluerit inteftina dilacerare: erolioneautem, 
&aliiscaioris a^ionibus enecare dixiffet,fi 
uenenum eft calidioris confiflentif . E di- 
uerfo ftant alii^ dicentes iiind calidumefTepa 
tandum , quia exulcerat , & erodit , quibus ia 
hf retjCorporis particulas , Tum etiam eo* 
dem modo obeffe aiunt , quo & argenti fpu- 
ma , immo & dfdtm auxiliis fubieuari eos,qui 
illud deuoraucrint , perinde atque iiii qui fpu 
mam argeoti potauerint, authoribus-Diofca 
ride in priaiis , deinde Aetio , & Aegineta »- - 
Ad extremum Phytosrariones adduar,quoc| 
argentum .uiuum*ab indefinente motu nun- 
quam uacat : quo fit ut iugisille & incefTabilis 
moms,non alia fieri ratione posfic , quajaege- 
ti cuiufdl caloris requiefcere nefcii , ratione. 



F ; 



&inSyphiIideeandem hocraodo tueripar- 
tem uifus efl , cum de eo ioqueretur . 
lAiranda etenim uis infita in illo eft . ^ 

Siue quod id natum eft fubito fngufue calotemquc « 
lEjccipere : undi in fe noftrum cito contrahit ignem , u 
Quodque eH condenfum humores dijfoiuit, agitque , <, 
VortiuSi ut candensferrumflamma acrius urtt . ■ ^i 
Siueacres,undeidconft&tcompaginemirA ^ 

Tarticula nexuquefuot tdnclXfque foluta g 

Jntrorfumy ut potuere feorfum in corporaferri ^ 

CoUiquant concreta : & femina peHis inurunt . ^, 

Contrariis autem rationibus occurrere 
non admodum , difficile cfl . Etenim hu- 
iusgrauitasnonfrigido elemento acceptarc 
ferenda efl , fed partium denfitudini . Dc» 
inde ea quse adu frigida funt , neceffe efl po^ 
teflatetalia iudicare . Rurfus nequc huius 
fluor aqueus dicendus efl , nifi in referia, poe 
ticis translationibus uti uelimus . Erit ita- 
qae rootio & agitatio quzdam , natura: & fub 
fiantig iilius adliibita , qug formam argenti 
uiui, fpecificam uocatam , confequitur , . 
Quoduero confenfionem habeat,cum aiiiji 
metailis , id profe^o non efficic, ut frigidum 
ex eo fic dicendum, fed quod cum iilis n^-tu- 
ralemhabeat amicitiam,qualcm & plurima 
aiia obtincnt in narura ,qu2p nihilominus fri- 
giditatis funtcxpertia.. Forre id conuincc 
rent aduerfarii,fi cum mifcetur Hydrftrgi- 
Q rumcum auro, argento,ac csteris metailis 
facile in eorum fubilantiam conucrteretur • 
Gontrarium autem cuenire docenc Chymir 
Ihrum perpetui,miferabiicsque conatusjuam 
hi pertiriaciter fuoinhgrentcspropofito, to- 
tumacuum conterunc,actandcm, oleum, & 
operam ( quod dici foiet ) amictentes , & 
ad infhr Sifyphi, faxum uoiuentes , aut ccre- 
tri f gritudine aiiqua corripiuntur , aut fum- 
inaegefiate,uicammifcramagunc .. Qupd 
itcm Auicenna dixeric frigidas parere.hoc 
ipfum ^gricudines, certe id uerum efte pro- 
nunciamus,.teflimonia etiam adhibito eo- 
rum qui foueis metailicis operam dare .coa'- 
fiieuenjnt,quod cciam iu fuperioribus fatis 



Rurfus id calidum extace confirmanc , ex eo , H demonflratumj fuerat : jueruni iliud efficipo- 



qupd cosguiari noQpoceft,qu3eautcmfic fe 
habent, calida diei debere necefle efl,quod 
ipfi Ar iftotelis teflimonio comprobant iib., 
iiii. Mctheorologicorom . Hadenus eorum 
fedam fecutus fiim,.qui calidam facuicatein 
ilii adfcripferunc . In quara fententiam , 
confiac pr3£flancis do^rrin^ uiros, quampiu- 
rimos ucnifle, quiuiuunc, quorumnominaex 
eorum monumentisjpr^ clarifque lucubracio-- 
nibus , {atis illufiria fiinc . Fuic & huius exi 
mins opinionis cuicor Fracaflorius , cum dc 
hydrargyro fcrmonem habercc , in bis libris 
quos dc xnorbis concagiofis confcripfic • Scd 



.tefl cxdiucurnaillainfpirauone noxiiuapQ-a 
ris, qui cerebrum repleac, acque ipfo calc* 
fado, in caufa fic, .ntacoco corporfiLCtiana 
accraiiatimrmaceria?,qus mulcicudiiiis ratio 
ne obilnianc,ac ncruos afficianc, quibusani* 
maiis fundio uires fuas. exercct: indequeaf< 
fedioncs^illf emerganc . Cum aucem.aiuot 
Diofcoridem dixiSe, (ai grauicace & poa- 
dere caecare,cum frangere , & difsipare ia- 
ceranca uideatur^idprofedo admitccnduni 
cft, nam ab eodem ueneno, uaria poffunt . coa 
tingere fymptomaca . Quocirc a & hoc ip-, 
fum^ponderis impe:u,hoc eit partiu deo^tata 

poterit 



feERNARDINI tdl^itAMl 
feoterit id moieftix parererpoterit&corro- A 
dere , ui caufticas facuitatis . Q.ucd autem 
hoc Diofcoridi non aduerfctur, indicat quod 
fubdit auxilium , nam lac iubet plurimum ef- 
■f© pocandum afiumpto Hydrargyro, cuius 
caufam uidentur 'affcrre Pauius, & Aetiu^i 
quia cadem cum argenti fpuma , parerc fym- 
ptomata uidetur, qu2exulcerando,inurendo 
queinterimit . Sed hsfitabit quifpiam , ex 
eoquod a nobisdicebatur,huius parcesdea- 
liores effe, crafsiorifque fubftantias , cum po- 
tius tenuifsimis uideatur conftare particulis » 
Nam qui caucismetailorum incumbunt, tellu 
Tis uifcera contreaantes, aiunt hydrargyrum 
commodcrecondimarfupiis, ecorio confc- 
ais, cum ex aliis locuIis,uafifque faciilime di- B 
labatur, eftugiatque continentem materiam» 
Id autem indicio eireuideretur , minimasha- 
bere,atqueexiguaspartes . Hicuerodicen 
dum eft , illud habere diuctfas partes , quorii 
aiise denfiorcs funt,ac magis crafis : aiia: faci 
limCai tenuitate dilabuntur . Atque hxc cau 
fa funtjUt una cum uapore , halituque dif lan- 
tes, mctall6rum artifices lxdanc,ud ancea prg 
diximus . Hinc ctiam liquet Auicennam mi 
nus rc&t damnafle Galcnum^;ac Diofcoride, 
qui libro; rci medicinalis , v, a^erebat rA rgen 
tumuiuum foaram partium pondercexitmm 
parcrcj inteftinorum fradura produda. Nani 
dc cius gftuitate fenfus iudicat , quse cx parti . 
busoriturfulphureis,atqueterreis. Haecau q 
tcm uti dcnfiorcs^funt, iti a ui caloris natiui 
t3cqucuntconficr,ncque expultricis uirtutis 
impctu propclli , quo fit ut erodat , laceretq; 
intcftina . Aliis uiium cft dicendum argen 
tum uiuum fui ponderc detineri diutius> & cii 
d:ari.*mox ealorc concipi >indeque exitium 
afferre . Poftremo illud non nefciendum ef t , 
cx hydrargyri diuerfis partibus denfionbus 
aliis ,aliis tenuioribus, & uaporofis haiitibus, 
poflemcdicum afferre caufas,dehis qu^ab 
cocontraria rttionc efficiuntur , fymptoma- 
tis, qualia funt cerebri affeaus iIli,apopiexia, 
tjertigo , lethargus : icem oris ulcera , & uen- 
ericnli crofio , necnon penitiorum corporis 
partium laccratio,quod Diofcoridesailere- D 
hzt* 



Pc Uinii , ^uQYum deco^s utimur in re gAllks . 

O' Mifsis his, quar afpera admodum ,_& per- 
acerba remedia funt, ad ca deueniamus , 
quse uti funcmitiora,ita&cenamagisputaa 
tur auxilia.Sunt autem iixc decocta aiicuius ii 
gni, quibus prifca actas, indorum hominum 
InUWtioae, qui hocgenerc medicameati op 



LlBER SfeCVNDVS. iif 

portunum > faiutareque remeditim afferrefo- 
lent igaliico aftedui,*qui famiiiariseftiilis, & 
gennanus,acfereendimicus . Namaliicg 
perunt iuniperum incoquere , alii oieam , alii 
pinumipieriquc delegere quercum , uei buxu : 
probarunt & nomnulli ebenum , guaiaci emu- 
lum, & quod ridiculum eft , fagam . Qj^i- 
bus teftantur , plurimos fuiffe fanatos : quod 
ego,ut credam, uix audco pronunciare . Et- - 
enim hinc illuftrium aurhorum me nouet au - 
thoritas , illinc nii certi habeo quod profera * 
Vtutautem res'fuerit,'putofi cuis unquam 
fanatus eo uenerit auxilio, id accidiffe ob pra: 
cedences uacuationes, & tenUem uiftus ratio- 
ncm , iuuante ctiam quicquam iigno , ubi fa- 
cuitatem , cxficcandi na&um fuerit . Quod 
forte rcfpiciens Fracaftorius iib.iii. de conta- 
giofis morbis,aufus eft dixiiTe, defi<:ientegua 
laco poffe nos tuco uti iunipeto , citro, cupref 
lo , teda , terebintho ; cedro , cbeno , calamo- 
aromatico , & radice gentiana; . Ex his au- 
cem fi interogaretur , cuod nam cateris prz- 
ftabiiius fic , puto eum refponfurum , iunipe- 
tum, non qnidcm ob uim , aut faculratem oc 
cuicam ilii^inditam , (ed ex ficcicare^ qujE ia- 
tisauxiiiofokccffe putrcdini, & conragii ie- 
minariis,cum kii prsierrim acredine humores 
digerat>ac diisipct, authore Diofcoride lib.i. 
&Piinio, naturaiishiftoris lib.xvi.ArquehfC 
de domefticis lignis dicca fint obiter. Experie 
tia uero>maiore, latcq,- patere ufum iecuta,no 
ui huiufce morbi , ex nouo orbe noua quoquc 
comperiit medicam.enta . Nam alii contenti 
funt partitione ilia,quod ligna gallico morbo 
opportuna fint , Hetechen, cina, falfa periliaj 
guaiacum . Qui maiorem afferunt partitio • 
nem,addunt iignum gailicum appeilatum. 
Sedhorum uim&naturam breuiter attinga- 
mus . Hetechen lignum uocanc eximii quida 
medicinas profcffores, quod popuiis Lybicis , 
atquc Afris eft notifsimum,{encicoium, ipinis 
munitum,craffum, coIorisfubrLjbri , palmaru 
fruaus inilar. Hoc autem kalis uolunt efie 
ignotum,ac csteris prouinciis noftratibus, 
quocirca cum Afris maneat, quo ad uideri no 
bis patietur ^ Cina uero, fiue ciiina uocata ra 
dix eft, mediocrfs Iongitudinis,nodoia,fungo 
fa,leuis,coioris fubrufh,faporis, odoriique ex- 
pers, radicum cannarum noftratium ^mula , 
quam ctiam hcrbarum profcffores egregii , ra 
dici Rhodif perfiniilem effe , teftantur . D e- 
ferri uolunc nonnulli e regione finarum , at> 
hisqui ultra Calicut , & Taprobanem, adnaui 
gant : aiii inquiunt a Lufitanis , Hifpanifc^ue s 
meridionaiibus regionibus: alii maiunr ex In- 
dia Occidua transfcrri . Pierique arbitrancur 
ignorariprorfusjunde delata adnosperue- 
niat. Ac fi ncceffariu omnino fit,patria exa&iC 
fime cognolccremedicameroru ad eoru uires 
Ll i metiendas. 



izS' ££ MOilSO GALLICO. 

IxletiendaS. Sit tamen exquo uis loco delaca, E cantafTcac ueluti in ccelum tuli^e. Nam aiunt- 

in Hydropc miriiice eam prodefle : qiiod qua 



certum efteam naiciinarenofishttoribus, & 
sb incolis excirpari * Vtuntpr hac una radi- 
ce in morbo gallico , ac csterisaffedibus plu 
f imis tolkndis Gal!i,Lu(itarti, Flsndri, ex Ita- 
lis autem Lygures^Ethrufci, ^ Veneti. Pro- 
batur rufra,pdnderora,haudcarie exefa, inter 
ne albicans, fubilantise tungo perfimilis. Cu- 
ius cemperamentum frigidum & ficcum eiTe 
creditur^cTtquetenuiumpartium. Quomo 
Go autem fanet^Fracaftoriusoftendit in his 
quae de contagiofis morbis confcripfit . Sudo 
re etenim mulco concitato,laboratesreftiLuit. 
Q^odne anxium remoreturauditorem, fcire 
iicet, ueterum noftrorum fuiile ftudium, ut 
gallicam luem extirparent, prodiga confuda- 
tione prouocata, Sudorem autem copioiiili 
mum educebant fubiimatis medicamentis,lon 
ga indagine, acrique cogitatione>rcpertis. 
Atquehec ElixiruitcE appellabant,uttctiam 
noftra tempeftate utunrur plurirai ♦ Verum 
nihiIdt,quo fudorcopiofius.emanet,quam fit 
h^ccua de sgitur , China* Quocirca ex hac 
jioa tam ihfcniibili , quam fenfibili difflatione 
concirata>fertur plurimos f uiiie ianatos. Pras 
fertimCaroIum V.omnium mortalium inui- 
ciiisimum^qui hoc genere praEfidii apodagra, 
^rciculorumque cruciatUjtum etiam lue galli- 
ca , liber ia&as eiTe exiflimatur , uiio omniuni 
fcriptorum confenfu. De curatione autem 
perfudorem,uidetur inteIlexilTeppeta,cii ait, 
Dsihilantis aqu£ cyzthumfuh liin,vaa pfimA 
H L!icif£npotireii*berity(iratif<^Mj)ar^re 
ii Suddrs/n : nec certe ab re . uis uuiiXQtlUfi 
h Kdwmasmorhtcnuisdi^etgerein&mas* 

Sedad Chinam reucrtentes dicimus,eius 
deco^.um z^zumi dierum 2 5 , uel etiam jo , fi 
opus cit, fpatio i Curatio h^c inter mitiores 
eit reponenda,& ad mediocritatem accedens. 
Quod ii hac una deftituamur , funt qui fuda- 
tionem cient decoctoDictamui^rcordiiiCafsig 
lignesjiridis^arittolochice, cof^i,,b,iftortx, & 
gentiane* Fracaftorius Arundines nofirates, 
hoc edearumradicesdecoquit, addito cala- 



ratione dixerint,minimc uidco . Etenim Chi 
nf decodum infipidum eil, cum fufpicione f ri 
gidi .temperamenti , quoniam faporis , atque 
odorispenitusefl: expers* Acceditquodhi 
referunt,eam mirabiliter coferre intemperiei 
oculorumcalidifsime, ^hepati nimioferuo- 
re uexato. Hxc autem quo modo facile una *' 
confpirarCjConflarique pofsint,alii uiderint, 
Huius iraque uim uti non improbo,ita nec ma 
gnopere iaudo t mediocritaie feruata : na mi- 
tiorem curationem facercexpcrientia docer, 
ualidiorcm facere non poffcjteftatur eius me- 
^ diocre temperametuni,cum nullo fuarum qua 
■^ iitatum excefru. Hincconflat toto cceloabcr 
raffe^jqui dicunt,chinam in re galiica, ui 6c po 
teftate fupcrare guaiacum : quod certe uti fi- 
ne ratione didum efl ^ ita experieritia; minus 
confonare uidetun Scd iam pergamus ad re 
iiqua. Succedit planta,que populari uoce d.i 
citur Salfa perilia . Ha»c ur.i minus certam af- 
fert curationem morbi,quam guaiacusjic cm 
cacius radice China , fanarc pofie,crcdirur„ 
DeferturjUtmultiopinanturjCxhiipani5.occi 
duifque infujis , noftro euo repertis . In fo.Io 
nafcitur arenofo . Kadix tit longa , renujs , 
tuberculisdifb"ncta> quibus nbrse., capiiiotcm 
infiarjcrumpuntjfaris prolixrt-,interne carjatc, 
Q externecorciccfatis^duro, acfere nigroicgi- 
tur,odore.carer/aporeadamaricier: iasj.juni 
inclinat, & facill:me.Oe<ftitur . Qnibuidam. 
uiilim t& hanc efle radicem Ebuli ^ iimilitu.'? *- 
nis rationem fequcntes. Prstfertim t.urj ^um 
. habere conftet radices^quibus hcad kuis nAii 
. ta efl faculcas exi^iccandi, coiligerdi, sc c :gv,- 
rendi,utauthoreitGaIen.hb-vi. defimpiic. ^a 
. cultatibus : tum etiam uejienis auxiiio eiie., a^ - 
queob id viperarum morfibusoccurrere icu- 
bit Diofcorides lib.iin. Verum iingula f^rigr. 
lis conferentes, reperient i3Li[zn\ m^giS eiTe cl 
cendam (quodmaiorpars herbariorum cea- 
fet ) radicem fmiiacis afpcre, qu^ diueri^s i ta- 
lif locis plurima enai^citurjprsecipue. Ui;rt. * 



moaromacico. Interdumutiturradiceperfo- ^ Ethruria,agropiceriD,umbria, d:,a£aliic-c;.r; 



nacias, adhibitis iride , xiride ^ acoro^ calamo 
aromatico, Scinanto : plu.ribustamen dicbus 
continuato hauiru,qaam de Chin| potu diftfi 
fuerat. Ceterum huius nobilis radicis (quan 
do Caelaris falute reddita fit illuftris ) uim, & 
poteitate damnatacerrime yuelTalius.uir do' 
6::i'simus,& ab ineunte ^tate , fumma mihi fa- 
miharitate coniuniftus , eo prxfertim tempo-. 
re, quo Patauii eofdem una audiuimus prasce- 
ptores , ac paulo poi"t , uterque nofbum in eo. 
Gymaafio,publico incerpretandi munerefun- 
gebatur . Verum uti ille amaf ukntior ui.^us 
cft extitilTe , radicem unam, aduerfus , ita eius 
facceiTores^pIus iuilo > uidctur huius laude^ de 



rcferuntjCampania. . Huius hiitoriaai exp; 
DiofcoridesIib.iiii.&: poiUllum Ga!ei.u>ni:u 
vii.de fimpl.facujt. Nameius frondesacre:;; 
infcrre fenfum teftatur, atque ob id €-xcz::a. e 
re. Ex quo ego minus probare f bieojmii.4.c.; s, 
fiuemilacis dixeris^uium. Primum,quis, r- i.a 
h£cfitfalfaperili3jminimecertuclt:ueiuc:e, 
da ut eadem radix fit milacis cu illa , uered^.m 
eil.ne minoris fitef^cacise^quam eius, cr.se ex 
Jndia defertur^cum eautantur occidui, ia gal 
lici morbi lanatione . C^ terum falf^ teaji.>e 
ramenrum alii uolunteflie calidum- , quoniaui 
gummata ,& articulorum tophos difcutic. 
Alii,quod ©doris,^ faporis expers omniuo ilr,- 

malauc 



BERNARDINI TOMITAXU IIBER SECVNDVS. 



127 



ittaluntfrigidumappellari. Certcimmodera A guedinealiquarefmum . Notehuiusapoe 



tum exccffum nullum in ea iudicimus, no qui 
dem calidum j cum omnium confenfu , & ex- 
pcrientiacomitc conftet eamfrigido,acque 
imbeciiio uentriculo fcmpcfobefrc . Non ite 
frigidum , cum qualitatc difcuiibria^ & atte- 
nuante fic prardita. Paratur iiuius dccodum , 
cum iure puili incerdum, imbeciilitatis & atro 
phiae cauia . 52;piusin aqua decoquicur,incer 
dum in uino * At de uino paulopoft dicc^ 
mus* ^dderemconfedutas falfs diuerlas, 
atqae uficatam noltris temponbus , nifi uide- 
rem eas diiigenter, atque accurate fu ifle a prg 
claris fcriptoribuscomplexas, tum eciamom 
nibusperuulgatas. Quoc.ircaad guaiacum^at 
ciue eius expiicationem , properandum efl . 
Guaiaci nomen, indum eilb,:ej[i:atur Fracafla 
^, rius his uerbis . 

^^ nlfpanamgemimmnxcogmmnedixiti 
^, UHYt terrafera:^: fci longe ditior un a 
Arhoreyuoce mcantpatnifermonis Hyacum» 

Diferri hanc arborem ex infula hifpanlola 
facis cx hjs conflac : quam cx infula Bcaca ecia 
uoiuerinc alii. Sunt qui guaiacum dtcanc a li- 
gnofancco-diflareplurimum. Nam hoc po- 
itremum cx infula D. loannis uolant ad nos 
perferre Hifpanos . Huic procericacem,& ma 
gnicudinem adfcrlbunt,mediocris Fraxinij 
folia arnoglofsi, fiores luceos, corticem ci neri 
tium . lidem fatentur , interne lignum exra 
re pullum,odoratum, oleaginofum > acre^ mi- 
nus guaiaco amarum , fubftaaciaeflauf , cttra 
uUam nigredineminternam . Adduncpo- 
ilremo,rioii araplius ad nos hoc ipfum dciterri 
utioiebat -. Contra peritiores aliieandera 
eire plantam adftipulantur: dicuncque earum 
difcrimina , i^ ccsii facieni ^ fpii uariecacem , 
autetiamiLiiam,arqueatiamcoIenditacione 
eiic rcferenda. Ego autem exiftimo, in hac re, 
diiigentiam > minime ad noflrum attinerene- 
gocium . Xnanis eiiim efl de re, quse non am 
piluseKtat,ut illidicunt, controueriia : neq; 
c-im medicis ufam uilum {uppccunt^qns: funt 
aboiita, aut pernegara. Deinde fubtilis illa 
dii-ufsiQ, piantarum locum , & natiaam fe- 
dem exporcerc,& ui-cisfim collacas fscihus iu- 
cfcaiepofremus . Poflremo,quid ad nos per 
£inecna:cdifFcrentia,cumeaidem uires, facul 
tateshabeant , lignum fan«5tum, & guaiacus; 
iHuius nocac func, ii Hifpanis ncgociatoribus , 
&Hiitpriciscredimus partim, partim cciam 
confpedui noiiro . Arboreit guaiacus,al 
tisfima, iyglandisprocericatc, corcice pullo , 
& uiridi coiore maculaca . Foliahabec arbuti, 
^ frudus luteos,iundos, uti gcmini eficnr lupi- 
ni . Ligno inefl: duricies inlignis! quod icem 
ponderoium eil, in mcdia parce nigrum,^ cic 
cumquaque fabalbidumj.aa3arum,acre, pin- 



ta adeoappoiite def cTibuntur,utnequid.em 
pennicillo expresfius . 
ipfd lenSi ingenfcjus u.gentem uertice &h alto 
Diffundtr femper uindcm,fempcrque comantem 
^rbnteis fyluamfoiiis. nuxpafna,fedacris^ 
Dependet ramis : & pluyitnx frcndibus h£ret , 
Maiena indomita eji :dufG & pene pmla ferro 
}{6bora : quf refinam fndant incenfa tenacem . 
T>if]c^£ color haudfimplex , m corticeMuri 
Exttriore uiret lenor : pars altera pallet 
huxea : at intcrior nigro fujfufca colore esi , 
lugLandeqne, cbenumq; mttr , quod fi inde ruberet: * 
lam poterat Harijs te^uare coloribus irim . 
^ Hinc damnari merito eorum opinio dchct, 
qui cum diuerfas plancas extare comenti fint 
guaiacum,& iignum lancium, mox addunc li^ 
-gnum fanct-ni efficscius , uaiidiufque morbo 
galiico ope ferre . Quod qua ratione dictu fue 
rir,fane noa uideo . Si uero excelientis do- 
ctrins uiri authoritati hseredum fit.malo cum 
Fracaitono efle, qui unicam,eandemqucarbo 
rem modo guaiacumjmodo iunctam appeiiac. 
Nam de gLiaiacb loqucns , fic aic . 
Mihi nunc tna^na Dcorum 
'^luntra , er tgnoso icueQa ex orbe caneni^ 
San^a arbos. 

Rurfus & illud . 
Age diua beatum ^^ 

^ yrani^uenerare nemus. ^^ 

Tum pauio pofl . 
Ef fa a^ios popuLis ofiendere ramos. '' 

Qupd fi quirpiam quasrat , num huius flt ca 
li.dum,uel frigidum, ficcum uel humidum tcm- 
peram'encum, foluedum, calidum & liccum ef 
fe in fine fecundi ordinis,acceftantJbus hoc, la 
pQ.re amaro,acredine,parciam tenuicate : lin- 
guam enim & palatum itimulac, uicera uelii- 
cac,uencriculum caifacic & roborat. gumma- 
ta digeric, tophosdifcutit, neruofifque parci- 
bus oinnibus uim & robur conciiiac. Corcex 
uero ualidius hcc eadempreirar,& citius, quo 
fiCjUtlignomagiscaltaciaCjacilccet . Naa- 
D quid ucrogiiaiacus, aliisconueniat egntudi- 
nibaSi nccnCjdicendum ex eius maniieiHs cua 
■ licatibus duncaxat conucnire m.orbis,quoruni 
curatioc2lfa£tione,exilccacione, & acreaua-. 
tione periicirur "• uci funt frigidi omnes mor- 
bi,in quibusuidustenuis&accenuans requi. 
ritur,uel uini nfas prohibendus elt , auc dilu- 
tifsimus conuenit* Sum & eorum ueftigia le 
cucusufquc ad hsec tempota , qui dixerc , noa 
ciTc guaiacum , Auiccnne Karon , non .Ebenu, 
non£ganum . Etenim quis ignorat Aui- 
cenna icripfiife medicos caaones, fupra qnin- 
gencos annos,ance periuitrationem iniula- 
rumoccidentalium*? .Ebenum icem quinoa 
iiidcntnigredinefuperare guaiacum: actaa 
dem eganum nec corticc , nec lig no , ncc fo- 
L i 4 iiis> 



ii§ be morsd 

iiis, nec frii<Sibus coiiuenire cum guaiaco . E 

Scd ad eius eleiaionemf deaeniamus . Proba- 

tur id quod fueric ponderofnm, no rimis hiu! 

eum, odoratumy refinofum,ex uetufta arbore, 

muka nig.ritie repleram ^ pingue , quod aelU 

eec,amarumi album uiridibus lineis difhndii 

habens, fcortice craiTo intedum, & ligno tena 

cicer mhf rente,ac demum quod incudum^tur 

biduin,ae fere iutuientum reddit .• Corcex 

fit craifus, duru?;, inrerne einsritius, & ater,co 

cauirate ampla , carie non exefus , nequeitem 

riinoftis .- Neque eciamiitnob.is negledui, 

quod prudeiiti racione peritiores obferuant , 

ut conferamushgnum cum uiribus morbi,^ta. 

te qucque cu asrace afgritudinisV-& patientis , 

ac etia ium partibus anni : nam morbus quo F 

maior eftjau: altiores radices intulit, uulc effi 

caciorem Guaiacum, minus uero qui oon itc . 

Qose omnia recentiorum authorum monume 

tis tazis canitat . Confcctura: huius uarian* 

rur. Aiii io poliinem uerium exhibenctenuif 

iimum i Alii carapotia,& paftiilos condunt.;. 

Alii ebduarii formam commendant . Non 

pauci flores conditos fubminiftranc . Sera- 

pium quidam propinant ex fucco cxpr^fTofo 

iiorum . Vinumguaisciprsferunc aiiinon 

ukimac clasiis 2urhores . Lufitani ferapium 

exhibent- i^uccum laudaac nOnnuliiex tenuio 

ribus ramis expreirum . Plurimi ( quod ma- 

ximc nos fequimur ) decodum ex aqua confi - 

£iuncpurifsima,contraaliiuini partem mi^ G 

fcere non definunt . Vcrum nulia ratio , de* 

coctum ruperatjCUui id fuo fluore uniucrfum 

corpuspcnecret, amaritie digerac, & aperiarj 

potuque cibumpriraumalccrec, deindc &^he 

par[concempercc. Sunt qui guaiaci decodum 

ia duo genera diitinguanc ^ n'empc iimplex & 

eompoiitum . Primum iliud uocant,quod 

ex foia aqua,i!gno & corcice conficicur . iecii 

dum eft, cui uel ius> uei uini parcicula iniungi 

mr pro imbeciilis, mulieribus, graciiioribus, 

morbo iam iachoance j aucahani ob caul~ani, 

Sub compoflto coiiocare poiTumusdecodum 

quodfic prster iignum & corcicem cx rebus 

foiuencibiis uencrem,rhabarbaro nimirum, 

agarico, chapfia, elieboro , feaa, & fimiiibus * H 

J:emquodantidotis,aucquauisaIiapianca> fi 

rnul incoquitur . Scd priufquam de decodo 

agamusjilue id fimplex ilc^ fiue compofitum , 

fectionis modum agamus ; ^ecatur iignum 

a quibulaam ia minimas telTellas, ab aliis tor- 

no abraditur . Sanc qui ferra difsipenc minu 

dfsime . Sed hi modi quamquam a nonnul 

lis rcferancar > luac camea dcridtadi . Nam 

in fcobesmifiimas^ac fere fenfum fugiences fe 

catar iima ampliore ad haac ufum fabrefada. 

Id itaqae obferuandum . Qui radicibus utua 

£ur,easprimiic6rundunc,moxiaparticUiasfc 

canc . Quena afuiB acmo fane meatisacci-. 



GAlLlCO 

peret, cum radices cxcremetitis fcateanc, ca- 
pianturque ubi cxtera deficrunt . Maceraii 
tur ligni fcobes in humorc quem uolumus (fi- 
ue iu uino, fiue iure, fiue aqua ftiilatitia, (lue 
aqua fontis purifsimi) fpatio horarum 24. Ha 
mor ad corticem,& lignum comparatus,uaria 
tur pondere, pro modo affedionis, atatis,tem 
perai7ienti,uirium,confuctudinis,partis anni , 
fexus,uit« ftudiis . Cum maceratur,alii aqua 
frigidautunturjaiii ferucnti,deinde occlu- 
.fo uafe , furfuribus tegunt , pannis intedum » 
ualetius decodum habebimus in antiqao mor 
bo,uti ex aqua frigida minus eft cfiieax,ubx t* 
lehaberi opus eric . Codura non mst cft . ^ 
Nam in dupiici uafe decoaum iigni ; effici 
poteit pro Regibus , ac Principibus, fiue etia 
delicatioribus corpufculis . Pafsim uero in 
uafe conticirur teftaceo uitreatOjaut aeneo, 
itamno intedo^aut lebethe lapidco,ad ignem 
poilto, fuaui flamma fubie^a , feruata tamea 
qu2 inde coiiigitur fpuma . Confumitur au- 
tem humor ilie , pro ut fcopus ipfe curatiuus 
popofceric . Nam decodum uolumus,aut 
uehemens, aut imbeciilum, auc mediocre. 
Si uehcmens , duas cercias partes abfumemus: 
fi imbeciilum unam :fi mediocre, diinidium . 
Colo cransfunditur decoftum fiue frigidum , 
/iuecalidum,fiue tepidum , linteolo pcrqua 
mtido,ac denfo . CoCtSra duplex efto .♦ pri 
ma ik f^cunda uocata: quado ex priore ferapia 
propinant, uci cx alia, pocum cxm & pradii. 
Necdefunc,quiadabiuendas; manus paciea 
tis, uel pedes, uel ulcera, terclam conficiunt, 
ex eodem femper ligno , & cortice . Quod 
nc obfcuritacem pariat, difcamus hocmodo. 
Prima ebullitio &maceratio fi|tuerit;'Iibrarii 
12. aquse foncan» , addita lib. i. ligni , & un- 
ciis i. corticis, decoquemus ufqucad dimidii 
conlumptionem , deinde colo citra exprefsio 
nem transfandctur decodum . Mox d(dcm 
fcobibus in lebethem rurfus inie(9:is , adden- 
tur cotidem aquse iibrs, & igni abfumecur ter 
tia pars humoris>rurfus & colo diffiuat . Pri 
mum itaque decoctum pro medicamento bis 
m die afrumetur,hoc cft uice fyruporum . Se- 
cundum pro pocu refcruandum eft , cum aegcr 
cibos aflumec . Qjiod fi pro abiutione ali- 
qua , ad tertiam decodionem fic deuenien- 
dum,ucemur eodcm ordine, plus, minufue dc 
aqua;, prout libueric , adhibences . ^ la xfta- 
te uero,auc habicu calidiore corporis, aut pro 
Gonfuetudine, in homine large bibcntc , auge 
mus fecund» decodionis humorcm, ut latis il 
li cfTe pofsit , Quod fi ualencer fucrit ex fic- 
candum, fiet maior confumpcio , fi mcdiocri- 
ter,quae dicta efl, conculeric . Si aucem m- 
fra mediocricacem , diiutius ericdccoctu, auB 
cciam cum iurepulli contemperandum,c;Uod 
maxiiae probo . Nam f«pehoc unumfibi 
arrogac , 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SECVNDVS. nf 

arrogac>acl tcncra «cas,uei «ircs inualida?, uel A us medicaminisopus : ii quidem decodo apc 



fympcomacaquae inde rcquuntur^muiieresprg 
^ercimj& delicatos, auc eos qui parux funt ani 
ipula;. Dixi de iimpiici decodo, nunc ad c6 
policum defcendamus. Gorapofici huiufcc 
medicamecijdifeenti^ bin^fiint, uel ctenim 
compodcio ad humorem,in quo lign.um inco- 
<jmmus,reiercur,ucl adligni, cuni aliisrcbus, 
permixtionem , Ad humorem , triplex eft , 
Cpmparatio : uel ubi cum aqua ius pulli adiun 
gimus , quod fic imbecillorum caufa , uc 
«iivtumcft . Vel. ubi cum aqua uinum > 
aut totum uinum apponicur , aut cum pro 
tiino,aquaueJ[liIIatitios humorcs herbarii acci 
pimus. Cpmpofitip autcm,quae ad lignum, ac 
caetera cuni eppermixta,rcfertur, quadruplex B. 
ciVyquaru prior illa dicitur,quas fit cx perniix» 
tione corum qua: uencrem fpiuunc. Secunda 
ciijin qua robprantia dccoclum ponimus , uti 
cinnamomuni,ueI caryophyllum , uel aliud fi- 
milc Tertia eft , ubi Antidota commifccn-B 
tur . j^uarta ubi fimplicia quaedam altcran- 
tia adhibcntur* At finguias has difercfltias 
breuitcr atr ingamus. Primam autem dic^um 
cft,pro delicato, aut imbcciUo corporishabi- 
tu,liccre ucl iuris pzrtcm addcre dcco<ao, ucl 
ctiam totuan dcco<^um in ipfo iure conficcre. 
C^uod iudicio^cdici omnino relinquitur. 
interdumfiillintiisaqais uti po{iumus,noii 
' cnimqui ita faciunt crrare paco , cum fubiima 
ca medicamcnta in ufu f uific per omnia tem- C 
^ora fatis conftct, fcd longc rc^ius,eos faccrc 
|>urandum cft^qui pro ftillatitiis aquis,fimpli- 
ciumherbarum deco<ais utuntur . Dcuini 
'^utcm pcrmixtione , folco intcrdum quartam 
ailius partcm,aqux adhibcrc,ubi uel uentricu* 
iijUcl cordisimbcciliijatio habenda eft. Raro 
tamen id facio, ne aut plus iufto repleam , auc 
hcpatis exuftionemjugeam . Scip e^tarc ui 
f os,, fane quam .crudicos . qui uino meraciorc 
Utuntur ; «£1 Antonius Muia Fcrrarienfis,atq; 
aliipofteriorcsdetopUcium plantarum co- 
gnitionc bQn^eriti>=quorum eacft confuetu 
do» uc uacuatispaticatibus , uinum hoc potui 
tvrppinenc .. CJjpd utinon improbo , icaia 
^ftiuotcmpor.e,habita calidiorc, & cxuftionc 
plurima,exhibcrft iipti audcrcm, Hoc confi, 
ounic rcccntiorcs.c?? lignp,corticc,carduo bc- 
i^ediap,adiaa.5P,.arpleniQ>£Ipribuscordiali- 
bus/cng fpIii$,faccharo|, & uinp aJba, odora^ 
tpq;. Confc^aur^ pppdcra & menfuras,apud 
c<>sp««repotci:it,qu.i ytiuoluerit Jani ucro 
qui medicameatum#Pmppa«ftti «X folucnti- 
bus pharnij^is^damtjari ab aliisfpicnc,quodli 
gni indici Him uniucrfamimpcdiantiatque. rc? 
tundant , nam cum aiaior ficmcdicameaci uis 
fc>Iucniis,quaiA decpAi digerentif , hcbetacur 
iiiius £acultas. . Ac^cdic quod contraria fimul 
tj^OQftC pugtj^se uidcatur 4ec9§^mn^& fQlai- 



rimus , digcrimus , tranlpirationcmjiipiiinur, 
ad corporisueiuti circunfercntiam crahimus: 
contra pharmaci impctu ^ humores alio jduci* 
mus,ad ccntrum procrahentes. Quae mi uio- 
lcnca funt,&pr2ter rationem , ita nacurs qua 
maximc aduerfantur ,ia:duntqne magnopcrc 
laboranrem. Quibus racionibus adducunrur 
nonnuIii,ut crcdant non cfTe in coto dieru fpa 
tio,quibus bibitur deco^u guaiacu,2liquo gc 
nerc ioluentis pharniaci uacuandu.Veru deco 
^umroborari <quod fccunda erat permixtio) 
aromaticis rebus,ubi opus fuerit,in habitu de 
licatiore,aut ualde i:rigido,uciIe futurumefle 
cxiftimo,nempe cinnamomo, auc caryophyl- 
io,aut nuce mofchaca,auc alio confimili. Ter- 
ciam quoque compofitionem non improbo» 
quae fic,ubi ancidota.mifcentur,praerertim quf 
ucnenis,& cotagiis aduerfantur. Qualia func 
carduus bcncdidus,rcordium,ac c^tera huius 
ordinis : cum naturalis Philofophiae uerifsimii 
(it dogma , quod ait , caufa roborata , cfi^edi 
uim fieri ualidiorem. Fatendum tamcn cft,uc 
jn mifcedis his..ea uitentur,quaj ligni uires ob- 
tunderc uaieant, rurfus & multitudinem eorii 
qua: mifcentur: quando Galenus illud conftaa 
tif$imeprofcrat,fugiendam eiTcmuIcora me- 
dicamencorum congeriem , qua: quoniam &d 
unum adum redigia caiore natiuo ditficile po 
teft, ob id ea natura: faftidium concitanc, mi- ! 
C nimequeilliopcmconciliant. Minus item 
danmarc folcorerumalccrantium ufum^quod 
quartam facit compofitionem. Quod maxi- 
me cfficitur , ut habitus corporis frigidior in- 
caiefcat, aut caiidior temperctur . Hinc ilU 
crfluxcrc , qu« cum iigno guaiaco mifcentur , 
dum decoquitur : quorum alia mifccntur ad 
calorem ligni remictendum,alia ad frigidita- 
tcm corppris laxadam,alia autem ob alias cau 
fas,promodo& ratione opportunitatis. Sunc 
aut^hxcfoncuSyborrago, buglofius, endiuia, 
cichorcum,fium,{ifymbrium,rumex>olus,iupu 
lus. Qusc quoniam uim habent rcfrigerandi, 
hinc & alia coUigunt , quf facultatem contra- 
riamprarftccjubi his uci pofle ratio didaueric. 
D Sumtinciuque mcatam,thymum,epichymumj 
chymbram,calamincham,meliphyllum,erucu- 
Um,crithmum,afparagum,fcenicuium,fuma- 
riam>filiciilam,adiancum, afplenium, phylli- 
tim, chamcdryon , betonicam, pentaphilum, 
rofaiariaum , ialuiam , fampfucum., ftecados,_ 
anifum, Alii ctiam addunt, ubi opus f ucric* 
fiorcs cordialesjcorciccs & femina citri^ glycy 
rhizam^radices enula: campan«,althee, iridis» 
Nunc cgtcra percurramus , quf ad huius ufum 
maxime fpectare uidcncur . Hg c aucem func 
plurima . Quorum in primis occurric anni 
tcmpus,quo tutius exhibctur. Comixiuiii att- 
tcaa icriptorum con{«n{U Vcr c^tcris aatcfer- 
■ '^ ~ ~ ' ' tur 



llif tern|>6f iSiis>fecudo kiCQ probatur Autfim- E 
fius : qua; dtio moderata ftint tempora . Ter- 
tio Joco hycmem coIiocSt, Q_«arto Aeftatem. 
^ec dcfunt cjm Acftatem Hycmianteponant/ 
Ih more autcm nohis pofitum efl, ut in uet eri 
iiiorbo appOTtunifsmium tepus^eligamus, nifi 
tUud obftaucrit , id autcm erit Ver. Quod fi 
laborans iam iam morbo fucrit, hoc eft nuper 
rime correptuSjquocunque tempore ud cura-' 
tionem duccdus eft, pofthabitis canicukribus 
diebus tantummodo . Quantitas potusija- 
riari potcrit , pro mcnfara «tatis ,.ucntriculi,- 
morbiuigoriSi habicus eorporis, cofuetudinis- 
in bibendo/exus,tempcramentijUirium* Cu 
autcmpotum dicOj eum intelligo qui dam co 
«ledit arger afiumit , & qui bis m dic fub fyru- p 
pt nomine bibitur. Dicrum numerus huic af- 
famptioni dicatus,non unus cft/ed uariabiiis, 
prodiuerfa rationetemporis anni^ac csctcro- 
ram,quas pridem enumcrabantur. Hinctftuc 
in leuiifimo afre^fta. xxy. dies fufficiaDt. in pair 
lo ualidiorc triginta. Communi autem con- 
fiierudineiam cofirmata quadragintadicsnu- 
Kicrantur. Quod fimorbusfueritperuetu-- 
itn^ ac contumax, quinquaginta,ac etiam plu-'- 
res,ilii deftinamas. Aeger itaque fmgulis die* 
busjduo ex guaiaco » ferapia capiar ; primum,- 
fole oriente : fecundum, hora fcxta, aut feptir 
ima a prandio^tertia tamen ante coenam. Ma- 
eutino aiTumpto-, dormiat ii potcit : ac ferus c 
jftratis con furgac. Manus abluat, tcrtia fi ue- /> 
lit ex gua iaci decoAione parata : moUiter am: 
buktjinterdametiam requiefcatV Vefperti- 
'no iyrupo deguftatOi, pcr horam in ledulo de 
€umbat,ueftimentis'indutusjatque uigil. Mox 
-= ubi furrcxerir^aliquantifper fefe inambulan- 
do cxcrceat . Sit tamen meridianus fyrupus 
parcior aliquantoymatutino: uerbi caura,quar 
^% ta parte minor. Nani iimane o<fio unciasbi- 
berit» uefperi fex fufncienr. Vtrunque tamea 
calidum accipiat . Frigidum enim fi biberi r,; 
laborem afferct uentriculo , uti fubuerfionem 
fi tepidum>quod animaduertit Galenas:»ac-na 
bis obreraandum cft . Vidus efto renuisV&ii 
ppus iit attenuans. Pa nis bifcodus communi ,. 
afu adhiberuryad tres uncias ufque,& paffula- '^ 
rum uncix du« , additis Amygdalis depilari* 
fex, aut oSo . Verum nos pane utplurimum 
ctimurprobe fubaao, & coa:o>carnibusin£er 
dum Jaudabilibus , uel otiis recetibus, addiris.- 
Paffalas non imprbbo, autalicd his iimile , ad 
ciendam aluum. Uxc aace fcuiter caifaciunt,^ 
hume^antque , fi Auerroy credimu ^. J^fc^ - 
gunt^quia dulces funt,qaand'0'h2c fit dy icium 
trrum faculras auchore Galeno lib.ii.de facul 
tatibus alimcnt. Grudos humores cocoquut, 
jrialigaa coercet,nequCguaiaco aducrfatitur, 
ifltrorfum fe fe reCipicnteSi cum uim obtineat 
«d»c«!idi>quad I>iofcmdes aiferebat. I>emu' 



CALIlCd ■ 

ftomacho robur conciliant, eiusUeilicationes'" 
iiebetat,probe enutriunt . iecinoris afFeftibus 
mirificeconueniunt. Amygdalasprohibenc" 
iionnuIIi,earum fuccum damnates,uti ineptii/' 
ac uitiofum, maluntque exhiberi nuces,aut pi; 
fiearum nucleos . Verum dulces amygdaks 
reperio temperato calore praiditasiex Gaieno 
Iib.vi.de fimphcmcdic.Ifacult. necnon Aegi-- 
iiet3,iib.vii. Hsec itcnVobftruaiones hepatis: 
& lienis tollunt,uim attenuandi,atque incide 
di poilident,quocircaeas probat Galcnus,ubi 
attenuarc uoIumus,in Iib.de actenuante uidu.- 
Rurfusaluum emolliunt authoiibusDiofcbri 
dc, & PlinioA Damnanturautemab his,quod 
agre concoquantur,quod caput repleaCiquod 
oieaginofamhabentlubftantiam,'atqueobid 
in uentriculo scftuantes, biiem moucant. Sed 
Galeno tutiusadhaerendumputOjUiii incon- 
trariumratiomagisurgeat. ^untquipineos 
nucleos dant,quoniam exficccnt,leni2nt,dige 
rantjbilemque propeilant. Adde quod corru 
ptos humorcs emendant , uentriculi acrimo- 
niam, & crofionem fedanc , prq{>e & ualenter 
nutriunt,authore Galeno lib.ii.dc facuiratib» 
aliment. HoctantumiiiisuitiitriDuitur, ($ 
SEgre concoquantur, humorifque craffioris co 
piam gignant. Quod fi libcat minus alere , 
n^inimijquein concoquendo laborcucntrica'. 
\o iniungere,utcmur piftacii^uibus fouerur 
heparjmlrificequc tolluntur obftrucrione<: ca 
Galcnuscomprobat. Arquchfcdeuictu. C§ 
terum eum raorem laudOjqui ii\itio potus gua.* 
iaci,iilud obferuant/ut fenfim,a.paulo plenio-' 
re ad minus pienum uictumiprogrediantu^^ 
inox,fi opus fuerit, ad tenuiorcm : ca lege edo 
6i,utabunoad aliud extremum perijieuia 
proccdamns : quando natura, quafcun.q.-.e ma- 
tationes, qua: dc repentcfiunt , «grc perferre 
uaieat. Non antea tamen h«c propo iantut 
laborantibus, quamiiii fuerint exaaifsiine-ria 
cuati cum hisquac multoantea di^a fuere jTU' 
digerentibusjtum ibluentibus medicamenris,' 
icem fcAione uens parata,«regali-tien2, £\ fco, 
pi illi aftuerint, quosin extra6;ioneiangu:F,r9 
feruandos cfTc docuit Galenus in lib. de ciirari 
dirationcperfanguinjismiffioncm.Nunqua^' 
uerocondonadum fit bibenti iam dcco<^Lr.V£ 
m domum cgrediatui-, profe^fto Hideoextarie- 
coatrouerfiamintermcdicam arreni exercert- 
CC& Alii emm cubiculo occlufos tenenr afce 
&os,uti noctuas: alii Iicenti« finem nullamda^ 
tes,committunt eos exire,& negociari. Hora> 
utrunquesxtrcmorum ufum magnopere dam' 
ttauerim,- Nam femifepultis iilis atque obftri' 
cd^materiam ^abimus^ut humor tiielancoli^ 
cus augeatur>qui patietibusmoleftifeimus eft; 
& quo maximeiUi redundareuidentur . Qui; 
uerOjIibef«€grediutur domum ,*aeri plurimo; 
fe^^xpiaaafi*, tjubiio iutcrdum t, autipluuioi'^ 

4^UO 



BERNARDIXI TOMITAMI LIBER SECVN^DVS. iji 

repugnant. Cjeterum cutis fymptomata fue 
riat,uIccra,buboneS;,purruij, rhagadeSjgiim^ 
mata,atque aii:^ conum inficicntes quomodo» 
cuncue pafsiones. Vc itaque certa ferie, at- 
qoe ordine in his expiicaHdis utamur, flngu- 
las hafce aft^isdiones.ut porerimus breuicerjat 
tingemusjiaitio fumptOja carie, qiix utpiuri- 
mum temporejatquc ordine prior extare, gi- 
gaiqueconfueuit. 



qiio fit ut maxime Icedantur , accedente etiam A 
d.etrimento , quod comequitur imbecillos,^ 
atcenuatoSjUbi plusiufto agitancur. Medfocri 
tacem ampIc'6t;or : uc patiens luminofum habat 
^ubiculum , & falubrem ftationem , moderace 
amplamjquam a prandio egrediatur asftate,ac 
uere per totam domum inambulansj, coelu fri- 
«idum,flatuofunri ue, aut humidum uitet :fefe 
autem domi c6tineat> fi fieri poteft, iin minus, 
haud procul eat,nequcitem concitato grenu* 
Quamquam medicus,ni(i aflentator eife uelit, 
luum exercere imperium debet,ut laborantcs 
obteperet illisJprsecipiensjCfr ad eoru faiutem, 
pertinere cognouerit.Quod fi eo tepore, quo 
giiaiaci potus affumitur,itrid;ior quam par eft 
cfficiatur aluus,ea quidem lenienda ucnit,{iue B' 
pharmaco,quod leuifiime id prjeftet, iiue cly- 
iiere,aut etiam Sena; Epithymoque in eodem 
guaiaci decodo madefaftis^incodifqj ad ter- 
tias, Ab aliis autem pharmacis ualentiori- 
Bus abftinendum , quoufque finem impofueris 
lignipotui. Qjjo temporcii ualentius uacua 
reoportuerit,iiberepurgandum erit corpus 
medicamento fortiore . Tale eft coniiecfrio 
hamech uocata , catapotia fstida ^ e fumaria, 
aut cochica uulgo prsparata . Rurfus epithy- 
■ mo,fena,atq;eileboro,pofsisetiammaiosfuc- 
cosjfi qui fupererint^congrua & opportuna ra 
xi6vic» fubducere. 

# De fttorbi GaUicilymptomatis, Caput ultimum* c 

IAm me uocant fymptomata : quorum multi 
plex eft. differencia. Contenti autem erimus 
illa partitione,quas ait,omnem fympromatum 
gailicorum congeriem , duum e.vtare gene - 
rum maxime comfnunium. Vel enim hxc 
ad partes noftri corporis internas referuntur> 
uel exteraas , hoc ctt oculis fubiacentes at - 
que editas. Priora iunt, uel qus ad oiTa per- 
tinent , uti eorum Caries : uel ad. iunduras & 
perihoftia referuntur,quales prasfertim fimt 
interni dolores.- ueluafa feminaria concerniit; 
cuiufmodi eft feminisprofluuium, ftue gonor 
rhcea . Externarum partium fymptomata , 



QuatuoT dicuncur modis : quoniam uel c^pitis I> cum , diapompliolygis, di^palmc 



C A R I E S. 

Caries putredinem,uuIgato nomine,IjgnO' 
rum figniftcat,authore Aetio fermone primo ; 
cnf & Paulus fuccenfet . Grsecis ixi^d;; dici- 
tiir,& o-oLTrPOT«; lignorum.hoc eft eorum putri 
lago ac fordes.' De his Iocutus-eftGaI.iib.de 
iimj>iicium me'dicamet. facultatibus octauo. 
ofsis afrectus etiam dicitur interdu, ex iib. de 
artis conftitutione. Fir atitem id humoris cu 
iufpiam erodetis caufa , fi GalcnoafTenrimur, 
in Iib.de caufis mbrboruni. (^uia uero id ma 
li, hoc eft erofio pudendis obuenitj occafione 
gallicas infectionis,hinc eft^ut hoc ipfum Sym 
ptoma cariei nomine fnerit appellatum: quod 
glandem,& partes penis exed;:r: quodq,- etiam 
f^penumero durities caIloi~a concomfcarur li- 
iiore fordefceate ^ aiut corrodenre infhmma- 
tione. Vt plurimum zccidit hifce tempori- 
bus,per initia morbi^occai^ione defumpta > ab 
ea qu2 per coitumfitjpudendorum perfria:io 
ne,& faniei comniunicatione. Plurimi^canei 
genera tria conftitiiunt^mitis/eue.mediocris. 
Curantur omnes ,-exquifita corporis^uacuatio 
ne primum : deinde exficcarione adhibita , ca 
refrigeritibus etiam leuifsima caries toHatur. 
Prdinde in mitiore, utuntur tonfores & ziii , 
ablutioneex Rofacea,& hisirem liquoribus 
ftiUaciciis,quiparantur exportulaca, planta- 
gine,foiano. Mediocriauxilianturhscea- 
dem, addito alumine rochse . Malignam. , fs- 
uioremque tolHmus puluere infperfoe colo- 
■ cynthide, pomplToIyge,aacti cineribus. la 
qucm uf um etiam ueniunt aloe, molybdena, 
*fcoria sris, & ex ungucnt:s,rofatam, sgipria- 
"""■'■ " Addant 



funt,uel arciculoram, ueIpudendi,ueiquomo 
docunque cutis. Porro quGc capitis iunt, fur 
fusbiuio fecenmntur : hoceftmtus,ucIfofis 
confiftunt. Incus funt,oris ulcera , lingux ca- 
ries. Foris dentium cafus, pilorum,- fuperci- 
liorum,ac capillorum defluuium. Articuio- 
rum autem atteccus funt tophi, eorumque im- 
pedicnics injfarctique tumores. Pudendo- 
rum uero affectus erunc in maribus,uel gladis, 
uei canalis urinarii; glandis,uti caries,tumor, 
infiammatio,pra;putii duricies^uerrucae. Ca- 
. naiis,erunt ueioccuka caries.uel erofio,in foe- 
minis^mfe hsceadcn), exceptishis.qua; fcxui 



cmpirici, atque tonlores,qu2exurencenr^,& 
caufticam uim. pofsident,uti eftaqua aurincu, 
qux metalla diilbciar. C^eterum tutourimur 
abIutione,que per guaiaci, ac eius corricis dc 
coaum efncitur^cui additur tuffilago . Iccm 
uino ,in quoebuiiierint lignum, corcex , roja, 
portulac2,&thus : iafpcrfis in poliinem.exiic- 
cantibus. ■ Vbi in extremo fic exficcandiim, 
ucuncur t^recipicato, uelcum ungucntis mifcc 
tes,uel foImTi infpergentes bis, aut tcr ad fum- 
mum . Adhibito ftatim madefacicnte aliquo, 
uti rofacca,ud portuiac^a, ucl plantaginis li- 
<]uorc. ii detergendi fcopus fucrit^ HiniC af- 
fcquimur 



i|2 



DE MORBO 



ffiquimurlfidjscompofitione. Necdcfuntj 
qui in extrema,ac pcrdita eariei malignitate, 
sd argentunft uiuum confugiant^cumthure & 
fuilla aflungia permixtum . Cxtef um iiquis 
abluerc fedem affeaam maximc ftudeat^ jjrx' 
ter iliam quae ex Guaiaco confici didum fuit, 
poterit,- & has aliquando, pro afte£tionis mo- 
dojproponerSjQUsfiunt ex uino,lacie,granata 
rum liquore , aqua caiibe alterata , & iUlIati- 
tiis acquis iam diais. Pulueres,>qui in hac cu 
ratione funt iii jL^fu ; & quoram copia abunda- 
re nosopoTtet, coiiciuntur ex metaliis, offibus 
tiilis.coralliojbolo armenia^Iapide hacmatite, 
Hiaftiche.thureytormentilia, fcabiofa, ebore 
exiiftojaIoe,rofaj atquc SmiMbus.Quorum ea- 
talogum liquiseft qui nofce dcfyderet^ ad eos 
Gakai libros mittendus cft>qui de medJcamc 
tis ^XTX ytvsj , infcripti fuere : unde iiia omnia 
apud noftroshominesemanarunt^ qua: hade- 
nus dicta funt,qua:que eriam fuiit rcfcrcnda. 
Nam prsEter enarrara addunr j cornu ccrui u- 
ftum,cortices^anatorum,lentes, oftrca com- 
bufta,rubum,uitis foiia, atquc olesy praffium^ 
poIigonumjlolium,ordeum,petapbilum,acri- 
moniam,eupatoriumuetus,ariftolochiam,be- 
tonicam,radices cucum.cris afinini, citruloru- 
que^dracunculos ambos,aIumenyCalchant um, 
arris florem , «risac ferri fquanum. Cum 
uero fuppuratur carxcsjdetergunt chirurgi lo- 
cumdecodo c feminibus iupinorum, ordeo> 
loIio,apiifucco,oximclite, & aqua cauftica 
cx Arfenico probc confeda. Sunt & fcrapia 
hiiiG negocio oppomma) ex tofis ficcis > myr- 
tOs&mene rofaceo. Malignitate nondumccf- 
fantcad ignem propcrandum : uti ad fiftulam 
plumbeam,fi prxputiumj excn neqacat, quia 
pius iufto intumuenc . Ferro item fecabitur 
interdum prxputium^ubi callus durior & con» 
tumax i caufa fuerit , ut glans decegi nequcat- 
csct^ris prius tcntatis auxiliis. Quod ii inuer- 
fum recurrerc ncqueat , ad piumbeum inftru- 
mcntum confagicndum , quo peritiorcs Chi- 
rurgi noftrorum rcmporum utuntur : uti ad 



GALLICO 

tubercula uocitantur. Hf c gallicc contaglo 
nis caufa , fordidf ff penumero uifuntur ^ ficus 
ueiuti, cum do!ore,& rimofis fciiTuriSjUbi inff 
gnis fuerit exuftio. Keferuntur in cafdecaii 
fas,quas iib.i.copiofe narrauimus. Ex his ms 
iores aii^, alig minorcs apparent . Qugdani 
ctiammagisaiiis^qufdamminus dolent. Rur 
fus ficciores aii^jalif funt humidiores. Gr^ci 
uero,& Galenus in duo gcnera diuidunt : hoc 
cft in habcntes latiorcm ba(im,aut tenue appS 
dicuium ; quibus adhasrent cuti . Priores p.i^ 
jjL«\i8t uocant,uti poftcriorcs *K§oj(o^5^d'/flt|. 
Sunt etiamfcrc eiufdem nfttur9,adnat§ carua 
culf, qugnonadeo infublimcattoliuntur,at- 
que cdit^ func, quafquc uulgocritas appellatj 
pudedisadnatas,&ab ciiliem pcne caufispen 
dentcs , cum Verrucis. Has uolunt nonnulli* 
eifc Grgcoru, & Actii Thymos. Hic etenim 
fermone xiiu. fub codcm capitc tractationem 
dc Thymo fedis Ficis, Verrucis,& clauis coni* 
piexus cft. Et Paulus lib.iii.agcns dc ani at- 
fectibus , cifdem doce t auxiiiari . Galenus 
uero in his qug de tumoribus prgtcr naturam 
cdidit,thymos,cpuiidas,& parulidas ccfet effe 
carneas cxcrcfcentias,hisprofedo fimiliimas, 
quas morbi galiici occafione^ fgpifsime fubo. 
riri uidemus. Has Aetius in aibas & fangui- 
neas fecat : itcm mites& maiignas: qu^ etiam 
poftremgdifferentifCognofcimturinMyrmc 
2 ciis,& acrochordonibus . C9terum Verrucje 
omnes, atque carnium fuppullulationes galU- 
c? non tolicntarjnificxquifita fueritparata 
corporisuacuatio. Qu| uero appendiculo 
h^rent cuti,interdum feaione tolliitur,f§piu$ 
autcm ligamcnto . Q^x lata bafi refident, 
molliuntur primum, deinde erodentc medica 
mento fubmouentur. Coferunt ad huncufum 
fquama gris , ammoniacum cum aceto para- 
tum>calchantum uftum,afra faetida, & fimilia. 
Vtimur & caufticis, ut aqua aluminofa , oleo 
fulfureo , arfenico chriftaliino, auripigmento 
parato, pr^cipitato . In quibus maxime mo- 
dus eft fcruandus . Actius uero multis fane 



exiSaum clyfter, fi crofio fuerit in uirga: cana „ auxiliis docet Verrucas, & caruncularu accre- 
t; ;»;^xi,v ..^^„<. «„** a;j^;. o^/?o^,*<» /M>nnni.* H tioncs fanarcqu^fingula receniere mutile, at 



li,iniedis rebus antc didis . PefTaria quoquc 
cxcogicanturad muiierum ufumcx rerebin- 
thina iota cumaqua fcabiofacjUci piantaginis, 
uei rofacea , addito melle rofaceo , & puluerc 
tormcatiilasjboli armcniae, rofam m, fcabiofa?, 
thuris, cboris ufti, cornu ccniini, aloe, farina 
loiiijfiuc ordei. Atquc h^c dc caric. 

/ VE R R V C AE* 

Bt galiic* Vcrmcf fiunt . Has grccc 5^ef *5 
tiocant : & per quandam fjmilitudiaem a ioco 
cminentiori , & edix&o acceptam , cas carnis 
accrctioncs iignificant, quf prftcr naturam 
incorporibusaccidunt : qugquc alio nominc 



taediofum ciTet : cum iate patere cuiiibet pof- 
lint , fermoncm eius xiiii. iegenti. Hoc tan- 
tum dixcrim, iiium in hifcc profligadis tuber- 
cuiis> ualcntioribus caufticis uti folerc , intcr- 
dum etiam candenti ferro : quorum unum pc- 
riculofum cft,uti aliudhorrcndum. Modus ta 
men commendatur. 

B V B O N E S. 

Bubones de gcncrc funt tumorum, Galcno 

ttfte in lib. de tumoribus pjatter naturam . A 

Gra:cis,fimiii uoce , ^««^ Jk; dicuntur. Eo» 

Galcnus/imui cum his coniungit,qu« phyma. 

& phvqcthlon^f 



BERMARDINI rOUlTASl 

&:.]Phygethlon, dictfolent i qmd-ghndula' A 
rum aftectioaes cxiMnt, unacum;iihs. Di^- 
fcrre aucem ofteodii ex. coiy qood,' bubo ia- 
flammatio eil: : Phyina itatimi iiidum ad fup- 
purationem propecac i Phygethlo» :er5?fipcr- 
ias inflammarionis- > irel. intlamsm^tio : eryii- 
peiatis particeps> exiiiir, Gaicni teftiiica- 
tione, iii )ibro;fecundo.,aij|:is airarricis ad^ 
Giauconem . ./Ab eodem uero defiimens 
Pauius, hoc ipfum^teftatur iibro qcarto.. . 
Sunt itdque &Galiici bubones tumorespre- 
dari, circa femora, arque mguines .-proue-- 
nientes, hoc eit circa parres giandofas . 
Horum di&erentix.ilint , qaoniamaiii in 
concauitate oriuntur , ilii in ipfargiandnia 
intumefcente .. Ruclas quidam magni funty B 
qaidam .pariii, ... Qn^rdara dolorem & mo- 
ieftiam afferunt..,-quidara doioris expertes 
exiftant . Caufam diximas in priore ii^ 
bro ^ Primum autem confiderandnm efty 
Kum materia iiiorum crafla admodum Hty 
& frigida, hoc eft, quae,ad {Iippurarionem 
duci nequeat, an exea,. cui magaa.-portip 
jhumoris tenuioris lic permixta, quse maru- 
rari queat . Quod ii crafla fuerir,& ine- 
pta maturationi ,. iiian^ prpfecto opus erits 
cutis ruptionem morari : aut fuppuratiio-- 
ncm centare,cum potius fit ponendusiabor 
m uacuacione corporis.* nejdum cunftafis , 
morbi uis glifcac, ac-que alciores radices m^ - 



liEER SECVNDVS. lij 

cant cape, fermenrum, caric^ . Suppu- 
rant irem radices aichcas > farina efeminibus 
lini , diachiion ex gummis , diachiion ma- 
gnum . Dolor, h quis cxcitatur,cham2-. 
melino mirigabitur, & rofaceo . Inciiio- 
ne adiiibica communi curatione chirurgi- 
ca utemur . Habes & Gaieni curationem 
bubonnm , negledui non tenendam libro 
duodecimo artis . cnrarricis .• ac muica tibi 
in hanc.ufam (uppetenc, ex Aeginera iibro 
cuarto, quae hoc iocominimefunt.referen» 
da . Neque inutiiem qu^ftionemiiiampu» 
tauerim, qus ait , nunqiiid in bubone cu-- 
rando, magis opporcunum dicatur, cau^fti* 
C.Q;2perire , an fedione , qu.-e ferro efhci-- 
tur, r; , . Etenim utiliorem efle fe<ftionem pu- 
taue.cim , fi ampla fueric , & pacens , c.uo cral 
iioja educancur . Nam caufticum medi- 
camen pocelt i^dlins iiicus producere. Ac- 
cedi? qnod foramen cauftico indudum ro*^ 
tundum eft : atque cx eo iit ut maxima hu- 
morum copia eo ioci corriuec, unde ciiU-^ 
cilis pierun.quefeqiiitur confoUdario . Ne- 
que enim uulgi , coniorumque opinioni af- 
ientior , qui proftjrurcm exiiiimant , ii per 
annos babonis confoiidationem diferairius : 
quando perpetua humorum afiluxio , apra 
iit mah'gnum ulcus efiicere,quo iaborantes 
incerdum maie f? habeanc : Aiii cenfenr > 
cxpeCtari oporcere extreissm tumoris ma- 



£eat . Purgatione.icaqueadhibit-ajaddes q turacionem .^ Id qna racione addacci uoi- 



.xefoluentia, & qu?5 difcuciunt:. . Siquidem 
taii exiftentc. .ma.tejia , nii de eius repulfti 
.timendum erit .. .Cumuero permixtio:iem 
cognoris ex humore craiTo cum tenui , fco- 
pus eil:, ut a.repeiiencibus Cn abftinendum : 
ne materia introrfqm euocata fguiorem mor 
bum efficiac . Itaque in eo cafu,ut ma.- 
turancibus rite utamur , conluio : quofquc 
opus eric uei iettio.ne , nei cauftico medic.a- 
jnento aperite bubonem . Vbi uero fue- 
rit referatum , ftati.m purgatio , & exquifica 
xatio uiftus parandsc erunt . Quod ii ma- 
ligna cxiftence materia , infiammacionem re 
puierisjGaiiici morbi aduentum , ftatim es- 
peaare neceife eft , tum etiam piiorum, & 
capiilorum deHuuium . Refoiucntia funt, 
oieum amygdalarum amararum , chamsrncr 
linum , liiiorum aiborum ^ atque.alia huius 
ordinis . Pauperibus , & uuigaribus mos 
cft , ut urina humana iocum raadefaciant , 
lana adie^^a . Emoiiiunt bubones, oieum 
amygdalarum duicium , refina , bucyrum , 
adipcs omn^s, meduiise , oieum.uccus, Ga-: 
ieni cataplaima ex oieo,farina, ^ aqua, acque 
aha fexccnta. Spcc;iatim uero jiikccmprouQ 



.uerint>conieaara facis affequi non queo . 
Contrarium autem-exeo porius afhrmaae- 
rim , qood iongior mora , uacuacionem re - 
moracur . Q^us.cumplus iurrodiffercur-^ 
.maioris incommodi caufa cit , hoc eit uc mor 
>us-aitius h^reatj fiacque.uaiidior, & rna-r 
ior . Hoc autem maias eft in corn.ajoduai » 
quam quod fequitur , paaio acerbioris bu- 
bonis , fedionem . Neque obftat quod 
fcribic Hippocraces iibro fecundo de j^cdi- 
ci ofiicio^cumiftquic nonciie tubercuia im 
marura fecanda . Nam id uerii~simuni 
eifc pronunciamus , ubi cundando , noa 
maius incomrapdum j pericuiu^iue fubi— 
D mus . 



fitOKVU E T CAt>ILO.RVM 

J) I f.L V V I y M . 



Accidic intcrdum m capite , rupercihis, 

f: menco , necnon in ceteris aiiquando cor- 

poris. particiiiis, ut piii concidant,& capiiii 

uaiueril . NoaQunquam area: duntaxat con? 

M m fpiciunciir. 



GALLICO 

E niunc fuffitus , non oh eas modo rationcs, 
quas diximusin prascedentibus, uerum cttam 
ex ea quam diduri fumus . Etenim qux- 
rendum eft ,numfuffitusparandi /inc,ubi ca- 
fum ueremur lanuginis, uel ubi iamadeih 
Cum adeft fuftimen nihil prodctTe certum 
eft , matci.ia iam cuti tranfmifta, & radici- 
bus xapillorura |ffei5i:is . Cum autem fu- 
fpicamur eos cafuros , tutius tentanda eft 
uacuatio per fanguinis mifsionem , & pur- 
gatorium piiarmacum . ^i cadant omnes 
capilli j ftatim adea properandumeftreme- 
dia, qusE in aIopecia,& aliis fimilibus affedi- 
bus adhibentur ex Galeno , libro primo k** 

p Tfi^Toirfiu; . Item ex Aegineta libro tertio, 
necnoQ Aetio fermone fexto . Cautius item. 
in pilorum prouocatione animaduertendum,- 
ne aliara niateriam trahamus adcutim,quse. 
caput> uel faciem ulcerofam efficiat . Ve- 
runi ut fummatim agam , huiufce curatiuae 
partis fcopus fuerit , cutem ficcare, repur- 
gare,detergere , meatus recludere , materiam 
piiorumcitius irritare . 



IJ4 DE MORBO^ 

fpicmntur , adeo utnon omnino • glabra fe- 
quatur depilatiOj fed fpatiis quibufdam , in- 
teriectoque tempore aiiquo , id maii obue- 
niat , gallicam luempatientibus . Veteres 
capitis deciduique , capiiii fluorem , foliti 
lunt uocare aL\cimK.i'ciy : ubi ueroferpensma- 
lum , non uniaerfum. caput , fcd quafdam 
huius partes depiles reddidiiTet , iq^ksiy > 
appellabant . Caiuitium autem latini de^ 
formitatem uocant , que ex capiliorum na- 
turali quadam inopia , ablationeque orirs 
confiieuit,quamque iniquifsime plurimi fe- 
runc . Ceterum ubi a caufa gallica eifiatui? 
capiili def luxus , quam in primo libro fumus 
copiofe perfecuti , eum iicdiuidimus,quod 
uei ex toto fit , uei fecundum partem . 
Rurfus uei fenfim , uel confertim fit depi- 
latio : fiue per interualla , aat confeftim . ■ 
Scopus itaque fuerit, uc quibus ipCc immi- 
net cafus, occurrendum fit , ne cadant . 
His uero quibus iam cecidere , reftauratio- 
nem, ac regenerationem prasproperam ad- 
hibeamus . «fnfiftendisautemcapiliis,bi- 
fariam procedimus, empirice , & rationali 
Methodo . Empirice firmanturlotionibusj, 
& {uffuraigiis: interdum &linimentis. Ra- 
tionc uero fiftimus , foiius euacuationis prae 
iidio . Quamquam certa non omnino efl hsc 

firmandi ratio : cum illud aperte conftet , , ^ -j -j— 

muhos poft exquifitas purgationes, ac fan- ^ tubercula in cute etflorefGentia , erumpen- 



PVSTVLAE. 



Puftul^ nomine ,- generatim quxcunquc 



guinis misfionem , tum & guaiaci potum 
non -potuiife fluorem , ulia ex parte , contine 
re ." Vacuatio, huic negocio falutaris > 
<;ommendatur anonnuUiSj per sLiro^Myixflt- 
T/c-ijLoiig y fiue mafticacona . Hsec fiunc ex 
ftafifagria , maftiche , caryaphyllo , pire— 
tro , Quibusmateria a cuteintrorfumre- 
uocatur . In eundem ufum iaciunt-cata- 
potia capitalia uocaca, elleborum , thapfia , 
fiue turbith , fudatio piurima , lotioncs ex 
abrotanOjbetonica, aiTaro,abfinthio, rore- 
marino, calamintho , pulegio , rofis, nuci- 
bus cuprefsi , agarico . Sapone pauco, & qui 
dem damafcenojuocato Venetiis,utimur . 
Damnatur^apo artlficiofus ,"quem alii con- 
dunt e rebus ftipticis , & laudantibus co - 
rium: quoniam materia intrufa,poteftffuio 
ra perferre fymptomaca . Omittenda 
quoque funt, facultate adftringentk •, ob 
eandem caufam : qualia funt HypochifthisJ, 
acacia , thus , fantaii , corallia > myrrha , cor 
tices granatorum, balauftia , gzllx , fuccus 
ladani , oleum myrtinum, & omphacinum . 
Minus item admittimus quae aliis placuere, 
cinnabarim, auf ipigmentum , camphoram, 
galliam mofchatam . Improbandi etiant uc- 



tiauecomprehendunt . Hasinquatuor ge- 
nera deducit Cornelius Celfus liber quintus 
hoc eft 'm phlydenas, exanthemata., piydra 
cia,& epinydtidas . Neque ullam uocem, 
quod fciam,habent grscci, quae harumcom 
-muni generi plene refpondeat . De his au 
tem puftulis , fiue papulis , copiofe .fcribic 
Aetius fermone, quartodecimo . tum etiam 
Aegineta liber quartus Extant & pauca qusE-- 
dam de capitis puftuiisapudGalenum hber 
•primus de medicamentis fecundum loca i 
uti in quinto de eruptionibus menti , qu». 
dam obiter fcribit . . Puftularum nomine 
II in prf fentia , easomnes fiue ficcas , fiue fordi 
das eruptiones cutis comprehendimus, quas 
gallicf infedionis caufa, hoc eft fanguinis di-' 
uerfarationeafFe(S:i,uitio contingunt. Haec 
maxime infeftant capitis corium , faciem , 
anum: funtque occipiti iamiliares : interdum 
etiam inguinibus . Sunc autem hsec aliquan 
docruftisobfitse,aiiquando«onitem . Ea 
rum fanies pro humoris redundantis quaii» 
tate uariatur . Quocunque autem locoper 
cutem eruperint , toIluntur(fada uacuatione> 
decodo guaiaci : madefadis primum cruftis , 
&emolIitaearumafperitatc. Si contumaces 

fuerinc 



BERMARDINI TOMITANl 

^KTint , aqua all«rriinis utuntur ,.uel fimpirci , A 
uel cum roiacea pernrjixca.^ut alio iiquore:qua 
liselt humorlHllatitius foIani,portulac»,plan 
ta^inis,& nmilium* In hunc ufum maxime re- 
jcipiuntur lac, aqua ordei,deco6:umfoiiqrurR 
rubi/puma ligni indici & eius corticis>feuuni 
iiircinum^gallinaceus adeps. oleum fcorpionu, 
unguentum rpfatumjiiidis compofitio/dyapo 
;pholyx, oleum e uiperis^praecipitatum , fubli- 
.matum . Qs^ partim cum iam didis oleis ad 
perungendum,partim cum unguentis artiii- 
«iofajCongruaque ratione mifcentur. 



LIBER SECVNDVS. 



Ul 



ARTICVLORVM DQLOR. 



B 



Polcnt item^hoc morbb affec^tis, interdudi 
.capur,articuii,& internodiainoftu magis, qua 
interdiuicuiusfane rei caufam , primus iiber 
:Copiofe expiicauit. Doior acutior fspius , ali- 
jquandoobtufiorinuadit.Namubimateriado 
iorem conciliansattingic perihoftia,eum re4 
rdit^cutiorem, &punctionis feafa prjEdirQm. 
; Contrario huic cxiftente humore,QOior hebes 
:,i^,modicus efh'citur:ho€ eft ubi ea non pertiii- 
git. Poteft&acutusdoloratenuimateiiafub 
©ririjiiti a craiTa,diftendens. Cun) uero ubi fi' 
mul conuenerint,qui fequiturdolor, iam lacc 
,tet,ac uellicet, neceile eft, Tollitur doior gua- q 
iaei potu,ac ualidioribus medicamentis iolue 
tibus, Huiufmodi fuat,confectio hamech, hie ^ 
ra diacolocynthidis.turbithum. Nec paru pro 
'iiierint catapotia ff tida, cocchica , ex hermo-»- 
iiaAiiis, cHeborum * Fomentorum uium no& 
recipio. Nam c2lidiorapIusattrahunt,quana 
xiifcutianr : frigida omnino funtinepta,auc 
-ctiam naxia : adltnngentia iropediunt excre» 
jnenci propulfionem: laxantia ^cum aditus pa- 
-tefaciant,occafionem prsebent humoribus , ut 
co ferantur . Oleisutuntur nonnuili calidiori 
.btis,auc cataplafmatibus,& emplaftriSjqus- pa 
rantur ex faiuia , rore marino > ruta , pulegio , 
.anethojcalaminthojchamf melo, fak , miliio , 
#aceto,rofaceo ex oliuis immatur is,oleo uiperi ^ 
BO, Iaunno»fcorpionum ■» H^c autem uolumus 
XafyiciQne quadam, & nonfine diligcnti con- 
^derationcia ufum ucnire, ob caufas in fupe* 
jaoribusrelatas . Tutiora ac cer ta magis atte- 
irficauxiliafrequenstnadefaftio, quf fit per de 
jCQ^um guzi^ci&c eius corticis unacum tertia 
.ptrte falfse perili» . Vitanda quoqiie tibi fint 
4tuporcm iaduccncia>nft excrcmenta reddanc 
^j:asfiora,& ^pntumacia ualdc , Veteris tamcj 
«bi fumma urgeat necesfitas i hoc cft ubi do^ 
Jor.uires proftemit , atteritque laborantem . 
^nodina probareiTi,nifiillud obftaret , qued 
/Jolor perpetuahtjmorisaffluxioncfotujs, quo 
^4ftmmodo:a,fp,cr,aacur> d.e*picitquehp? ipfum 



auxilii genus * Etenim cum h^c finc modcra- 
te calida,moderatequcdigtrant,& difcutiac, 
jnutihsfereeorum ufus uidetur,&dolorisuiri 
bus minime refpondens . itaquc folius caufae 
ablationi ftodcftdiimueniet . 



-GVMMATA, 



SucceduhtGummata. Hiecautem funttu- 
mores pr*eter naturam , gailicae pasfionis cau- 
ia y oborti. Eft autem tumor latinis , qui eyx.o'; 
Graecis dicitur.Huius omnes diftereiitias com 
plexus eft Galenus unico iibro, qui dc tumori- 
bus inicriptuseft. Intercaterosueroqui gaili 
cisfimillimi funt.enumeratgaienusin eo iibro 
tresilios,quidicri funt atheroma , fteatoma , 
-meliceris: quosica diftinguit . Nam in atiiera 
.itiate, quidpulci fimile continetur: in fteato- 
rpate feuo.-uti in meliceride melli. Caufa horfi 
aiibi reiata . Sed.n.difccntie diftf omnes a 
recentioribusin gallicos tumores referunrur: 
ouos in nioiles & tophaceos diuidunt. Afre^ta 
iedes,cui tenaciter h^rent, fnnt.caput,articulo 
rur» iigamenta,ofi'a & perihoiliaintof>his. Iii- 
tophis materia pmnium craisisfima ei^t.In itea 
.tomateminus crail2,arqije etiam melacolica . 
Minus adhucquf in atheromate:uti in Melice 
ride pituita una cum bile flaua permixta con- 
/picitur. Curationisfcopuseftduriora emolli 
re & difcutere : molliora difsipare atque rcr 
f jlucre. Ad qu.eni ujhm reperta fanc oleum te 
nuium partium omne,2lrhe:e radix,Oieum cha 
■jn^mciinum,laurinum, ammoniacum, fagape 
num,bdeliumj terebiiuhin2,olea fcorpionum, 
amygdaiarum.duiciunri & amararoffl^axungi^i 
fuii.ia, pinguedo aaferina& gailinacea, {QUum 
hircinum^oleum uiperinnm,caieus aetuftiis,& 
cxtera his fimilia , Sunt qai audader utantur 
;aqua ardenti,& ad inciuonem feftinecfi opus 
iucfit.Vcrumquc autem horum,non ab fquedi 
ligenti mcditatione pr^ ftaueris,quando exip 
fa prgfertimfedione^acerbiora fubfequantur 
iilccra. Atqueob idtniDUs uciibleo mcdica^ 
mcato imirentc: ctim alia fuppetant auxiiia . 
Etenim tophofi tumores, qaia crudiores lunt, 
ac peracerbifempcr,aiiquandoctiam indoiea 
tes, incidcndi noa fmic,Hippocratis lcgeia 
ii.Iib.de medici officio.iMoliesuero cxficcarc 
tettcabis& refoluerc, ablucioncctiam iipius 
adhibitaex decodo iigni indi, Itaque quo ad 
lieri poteft fugienda femper cft mcifio : ac pri 
mam tentanda fuerinc c^etera rcmcdia,ne ma 
Jigno cuipiam ukeri occafionem pr|beas.Sai 
ia eil: optimum auxiliumibibita: aut gua iacus, 
cum muito corticc incocius : cuius ctiam de- 
cocto,probecali4o*ablucnda isepius ia di^ 
fmt gummata, Qupdil p:iinime maljgna, ac 
M iii a pertinacia 



il6 



nn MORBO 



percinack fuerint^opportuoe ea cur^uem po 
tu falfe perili^:dam per eius haull:t?m, pro^ur^* 
tur reaiiiis,atque iafeiirilis diffiatio . 

iDSSiyM CARIES, ET CORRVPTiO» 

Os^bus conuenire putrilagiae interdu,Ga 
lenus apertetefiatur tuni iniib.de conftitucio 
ne arcisjtuni in iiiLarcis curstiuc^.Idjgenus ma, 
ii, quo noniine a gr^cis dicatur,ortenfuni efi:, 
tum,cum de carie fermoaem haberemus . Cor 
irumpuncur oiTa, humorisdemandati acrinio- 
nia,malignitateqae iniigni . Siqiiidem aliis of 
:fa capids CQrrumpuncurjaii is ulna!,tibi3e, pala 
zi: item & naii cartiIago>uc inde ozena excite 
tur. Cum id uitii afraerit,aperienclus eft locus 
iiue ferrojliue inurente medicamine, uc quod 
vofsiscorruptum eil: > detergatur , atque foras 
-educatur, IntiammatJQ li cua fueric , contra- 
riis auxiliis^ nempe refrigerantibus, auferen- 
da. Durities moihentibus fedstur , Vicus ubi 
probe faerit alceratara,expurgaturTique,farco 
ticis opportune confolidabicur. Partes osfiuna 
proximas.neintabefcancremediis erunt prae- 
feruands,hau4 leuicer exficcantibus . Qualia 
prsfercim fuerinr,o|eum e fulfure,& calchato, 
5erugo,*fquama ^ris utta^ aqua aiuminofa,hio-. 
fciamum, fubiimatum, pr^cipitatum , euphor 
biu, chus,myrrha, fagapenuni, opoponax,peti 
cedanijS: ariiloiochise puluis,iridisfuccus, un 
guencam ifis^diapalmsBjdiapompholygis. Si hi 
icc remediiscollinequeacaifedus^ igneosu^ 
nic corrigendiim. 

RHAGAOES, ; 

Sedi non rantuoi rimg adueniunt, quas gtg? 
,ci sxyxjVL; UQC^nr, fcd ik manibus & plantis. 
AirecLLis eir, quo cutis diuortium experitur . 
Kam rimis Sc fciiTarispartesiilf corripiuntur^ 
laec citra Golorem ; quales iunt tabuiarum ri* 
iTix^qurshis diuQrcium ob r§foiutionem humi 
di pariut,u?l q Jibufcumque caufis;» de quibus, 
ampie Vitruaius difieric Architecturie lib. u 
•Eft autem & {cisfio nerui affesftus , hoQ ^ft eius 
unitaris folutio^authore Gal.in Iib,dc artis c6 
iiicutione. CaJCerum de piantaruni rin3is,ubi a 
<;aufa galiica oriuntur , fermo futurus eft , non 
^utenTaiio modo: quandQ,4v bis copiofetra- 
^auerint uet^res rcriptores:quod iUis liqui- 
<io conftauer itj qui Aetium legerint fernione 
aciiii. & Paulum lib. iii. 3^ vi, Accidunc autem 
lue gallica aftectis propter humoris acrimo- 
piam,exurtionemqi:e plurimam» natura expul 
trice ilium irri:2nce,ac propelientetinterdum 
eciam makicudinis ratione,qux etia uciongin 
quas partes iniiciat, fufficere poteft.Sunt aute 
iile noa tam uifa fordidse , [ed & laborantibus 
permolerte . Probe uero tollunrur falfx pe- 
tilis^ & guaiaci haufta.Tum etiam abiutione. 
^i^ ligno^indicQ, & cortic^ paraca ; additis faii 



CAXtlCO 

E tal is,rofis,coraUis, scacia, bolo armeni3,aIoe, 
thure,&fimilibus. Vbi non admodum mali- 
gn«e fuerint , cpmsnode anxiiiantur, unguen- 
tum rofatum mefua?,& uulgata confedio e po 
mis. Vbi uero contumaces fuerintl» hxc medi 
camenta,uti leuiorajneglectui habebunc: tol- 
lentur tamen pr^cipitato . Si camen durae , & 
cailofe miterintjhasprimum madefaciunt, & 
molliuntjdecodiseradicibus althef , mzlm 
iiioiis, lapatho , & fimilibus . Olea & tinguen 
ta adhibent.uti rofaceum, amygdalarum dul- 
cium, afiiingia porcina,cerafla.In.quem ufuni 
neniunt, pro earum curatione , hydrargiruia 
extindum , aqua aluminisj, trochifci andronis 

., uinura granatbrum>frudus myrti, terebinthi- 
na, bucirum recens, fuccus limonum, ouorum 

^ albumen, ammoniacum , galbanum, maftix , 
'iiiblimatum , pinguedines urfi, taxi, anieris, 
auripigmentum, calchantum, alumen rochse. 
Ad extremumfideuenerintad fupremamdc 
perditamque malignitatem, fuffitum parant 
recentiores, ad manusaut pedes tumandof, 
^ex cinnabare,additis auripigmento , grsco- 
-rum Sandarca^j pr|cipitato, ligno aloes , gum 
mi iuniperi, ftyrace ficca, thure , myrrha , bcl 
zuino . Probatisfinium fuerit harc parce^ 
meditate adhibere. 

GONORRHOEA* 

Non alienum fuerit, iam ad feminis fiuorl» 
quem sr^ci ym^^l^v uocant, defcendere : m 

G qui cemporibushiice , magna ex parte , galli- 
ce laborantibus , negocium faceirat . Indi- 
cant id mali, a contage ilia fieri,fubita pcr coi 
tum infe<^io,ardor primuni mediocris ^ dein- 
de eximius, prseputii erofio, infUmmatio par 
tis^excreti feminis exuftio . Scopus curatio 
nis, his magnopere conducens eft^ infrigida - 
re ac lenire tum iemen ^ tum feminaria uafa ., 
aietitis.adftringentibus . Tunc nimirum i«- 
di,IabQrantes uidebis,cum ad aftringencia rCiC 
dicamen.ta ducentar » Nam ciuem noftrum 
fuperioribus annis uidimus , hoc generc prf- 
fidii adhibitQ,fcmine non adhuc prg parato,iii 
ulcus incidiife, inter anum & teftesoborcum;, 
quo tandem luaio ui<aus,& extindtus eft.^Op- 

H portunaremedia, quibus «gri tucius ab hoc 
malo uindicantur j funt casfia, fiftula , glycyt^ 
rhyza,atq5,pap^ueris feminum exprefsio, lau» 
datifsima quoqi funt frigidorum qua,tpor femi 
na,bolus armenia,nymphef radix^ uiticis&U 
:ducf femina. lam uero abi adfiringendu fue- 
rit,& ilia conducent,thus,maftix,coraliiuni,ra 
fa,gummi draganti,aut iure cualiquo cpQta , 
quQcunque modo aiio adhibit^ . Vincit au* 
tem , in; hoc gtn^vc aftodus jX^n^isLci aut fal- 
{x decocto , addere refrigerantia , qtii^ femea 
inteperer, uti funt fQnchus,rof9,f^taii,ordeu, 
|c fimiiia.Nec jppcerea defp^^yi suthabeda* 

qu^ 



B ERN A R DIN rTOMITAls'! : LIBER S £ C V NDVS. 



ii7. 



rqb^pniratamafferancganorrhoeje curatio- A -quf coacubitus orcafione fuboriuntur, fernio 



-hem.:q'ualia maxime cxGaleno>Paulo, Aetio^ 

atque ahis petenda enjnt,. 

.. DENTiVM LAXLTAS ET CASVS. 

Coaciduataliisdentes.-aliisex corum ti^ 
•tubantiumlaxitate^cafus imminetJduitii, cx 
:iioxio recremento, ad gingiuas,atque earum 
,rimas,trafmifib prouenit;,hoc eftfiuido.humo 
:re.laxante,&gingiuasfcalpelli inftar circuur 
;icribeate. Qm hiara c6ciderint> curatiQnem 
.cx e2,quaf fieri nequit initauratione^relinqui- 
Jmas. Vbiticubant , fcopus eft eorum cofirma- 
«icn-%hisqu2 caufam primu dciiciunt>dcinde 
^ux fiuorem propeiiunr, materiam exficcant, 
-carnem :iaxiorem.d€fajit,& gingiuis adilrido 
xiam facultatem conciliat^Profuerinc itaq; hy 
;pochiflis>acacia>& r-ofjc ficcataeXibi qui ggre 
^andi pofsintjarcendi» Miriiice icem opitula 
-tur,baiauftia>punici maii cortices>bolus armc 
aiajterra (igjllUca.>coraIiium. Ex his autem,uti 
cxiam dl^is uel iimul>uel priuatim,cum ligni 
indi rametjsparatur deco^um» quo fsepiusde 
jtes irrigantar,abluunturq5 gingiuae. Adiuuant 
iioc item genius mali portulac« & plancaginis 
.fiiccus: rurfus liHionum probe.paratws.vtumet 
^loc,& myrti frua:us,ninQaufterQ>atq; aditrin 
.genti incoda. Sunt qurfalutarc>ac primf notf 
^iitiment re.medmm,aquam alummis, & prae 
<ipitatum, parcius magis quam: hbcraliter ad 
Jiibitum,fiu© infperfiim, (iue ca aliis jmmixtu. 
:Verum hasc ip.fa,me iudice,exhiberi poirunt., 
3ubi infignis fuerit4entium iaconfi.antiA. No- 
ilri uero noo fucrit inftituti,fi,Hgula recenfere 
ancomoda^qu.i dentipus iaboran.ti.bus eueniut: 
quando de eorum doiore, inflamationibuSitu 
gritiejinconilantia>ftupore,attritu,dequcgin 
^iiurum laxitate,& crofionc,copiofe , & dili- 
genter tradauerit Aeginetalib.iii. Quod no 
injnus exaae>ac lucuknter complexus eft Ae- 
tius fermone viii. & Galenus in plurimis locis 
Jfparfim^maximc uero lib.v.de copofitionc me 
idic.fecundum loca^prxter ea qu?B Celfus, PU- 
jjius,Largus>atque alii perfcripfere.Qu^ fin- 
gula fi reterantur,inpetum, ac fuperfluum nc- 
^ocium facelTerent. 

VLCERA. 
. Qaod grscis ^AKo;dicitur, latinis ulcus,eft 
carnis folutio, hoc eli eius cotinui diuortium, 
^uthore Galeno lib.de ditreretiis morborum , 
^ dcartis conftitutione.Fit autem ab internis 
humoribus uitiata qualitate aifc^is , quibus 
^iiquo conflucntibus caro ipfa diuortm cxpe 
ritur,perindc atq; ab externo idu uulnus efti- 
^itur.Eodem quoque pado,galiica uicera>ui- 
tiati hepatis» & fanguinis caufa , gigni neceire 
eft,parte etiam fsepius imbecilU>ad fufcipien 
■dam matcriam inf laenrem,oppii>rcuna . Qu^ 
pmnia in priore libro explicari copiofe, mani 
fcfiio lcgentibus iiqucc . I)e ulcjeribus itaquc , 



nobis;habendus crit : quando de cxteris curau 
.latifsime uetcrcs tra6:arint,Hip.inqua,& GaL 
.lib.iiii.Methodi,turaetiamin his,quae demc- 
dicamentis cdidit fecundum genera.Tum Pau 
ius lib.iiii. & Aetius fermone xiiii. pr^eter ea , 
qu^ Piinius, Largus,& Celfus fcripfere.diiigen 
ter.Neque uero iUuddifsimulandum eft,uice- 
ra gallica,fuperioribus annis contigiffe , ioge 
^quaiaio praefentia,faeuiora.Qug uti fanatu dif 
ficillima, ita fueratuifu>atquc confpciSu pror 
■fus horribiiia. Ecaarm.phagedena, hoc eit de 
'pafcentia,necminus, cacoethe. Nuncmitiora 
/nafcuntur>nec ualdefaepe accidunt . Exercen 
£ tur autem dolore,atquc mf lamatione:.interdt2 
- difhcile fuppurantur: aliquando ex hum.orum 
■quahtatc noxia^caua efiiciuntur,plerunq: tvia, 
iordida-Horii item caro glifcit interdum , uti 
ijonnulia putrida redduntur,& lerpentia.Fce- 
tent alia,alia humiditate plurima fiaccefcunr. 
Duricieplurimacorrahunr, &calios cruftalc^ 
^prum oris,ac iabiis adnatas: quemadmodum 
alia dolofa funt & maligna, quae chironia grx 
ci & Paulus uocant.Quidam rurfus liuefcunr, 
(inufque contrahunrjlirtuiafue: quxdi poft ip- 
fam confoiidationem,rurfus crumpunt, in lu- 
cem iterum atque iterum exeuntes. Sed. n,hoc 
loco praeftatjpauca qusdam demalignis ulcc- 
ribus proferre,ut castcra, coliatione cum his £a 
-C aa,exprefsius,faciliu{qijeiudicentur. V^kera 
cacoethe ea nimirum exrare omnesnotunt, 
qus malignaa Gakno^PauiOjAetiOjCelfOjPli 
niOiOribafio^&aliisdicantur.Tunc autem hu 
jufmodi fiut>ubi rite fa^is^quae peragendafue 
rantjfanari ncqueunt - Eo nomine uocantur, 
quafi contumaci3,&: rebcli ia, GaLauthore Hb. 
iiii.Methodi. EadeinDyfepuiotica diciinrur> 
hoc eli: afgre ad cicatricem deucni^ntia. Cau- 
iahorii funthumoresmu]a,ueletacres,eo lo 
ci confluentes.ex lib.i.de comp. medic.fecua 
dumgenera. Quaqua GaL uultmalignitatem 
incerdum oririyCum parsatteAa » tam uitiofo 
habicu prxdita fit> ut uei ipfum fanguir,e cor- 
£) rumpar,e6>nutrimenticauia>dcmandatu. Por 
ro non ianatur>qu«cumque falutaria remedia 
no 3gt3ofcunt,qd GaLcopiofe perfequitur iib. 
iiii.a *is therapeutices> uel cacochymi^ cau- 
fa>uel pIethor2»uei atfectac particulaj imbecilii 
tate,uci ob labioru parua afredioncm : uei oi> 
intemperiemlpci patientis:adde& ob intem- 
peraniia cii tumore.Vbi uero callofa, acfiiiu- 
iofa fuerint,idad alios atq; alioshumores,fiue 
3Crafsioies>fiue acriorcsjcft referendii ; gallica 
afte&ione pcrpctuoadiutos . Recrcmenta ma 
xime adufta perfpicies,nec omnino liuorisex 
-percia.Hxc ubi maiignitatem cotraxere, caua 
-ctia neceilario redduntur , ita fcribente,Gale 
no lib.iiii.arciscuratiCuranturaatem, ratio- 
-«eempirica,& mctliodo.Nam iila aliquandiii 
M m ^ tioruic 



74 



DE MORBO GALLICO 



tiorait opinio , ut quiica Iaborent,ad inun- 
dioncs & fufficas ducerentar» Ntinus aatem 
■mirari foleo Empiricorumaudaciam, ubiil- 
U ia animum ueniunc j qus Fracaftorius alio- 
qui felicifsimi ingenii uir> protuliiTe uidetur 
hoc modo , cumdc Argead uiui iuffimentis 
ageret. 

<^ocinatQtumadc&*pu$nemoaudeatuti 
iHdice mexertisfortaife erit uiile membris: 
(;hi£ VafuUinformeSyCbironiaque ulcerapafcmt^ 
Qnamquam , ex ea uoce,torcaiTe, dubitarc 
uidecuriiie.-nequeid inepte.Noftrisautem te 
porifausj res contra adeo cecidit , uc nmici, co 
genere preiidii, malo uidi fuerinc , Methodo 
aucem & ratione utentes , primum caufa fub^ 
mouenda uenit , deinde localibus auxiliis cu- 
rarionem mohataroptimus , probatifsimusq^ 
Chnirgas Cauix tollendsc racioni conducet 
Guaiacus,2tqueeiuscorcexliberaIimodoad- 
hibitus^qLii ad aquas dimidium percoquaturs 
eamque dierum quinquaginca fpacio bibant 
iaborantes, Neque mihi uilo modo dubitanda 
uid£tur,qnia & iaifajCum Guaiaci corcice in- 
co(5ra,{it jliis profacara . Neque enim mul- 
CumiatereiTe puto , quod exhis magis recipia 
rur . His plenior uidrus masime circunciden 
dusueniet.Potus exluperioribus deco<^is a- 
de o large concedendus , uc bibac quancum 
quisque maxime concupierit . Eodem humo - 
rejfspius , iiberaliterque ulcera abluat ._ Ne--^ 
que eorum morem improbanm, qui & in po- 
tUjCt & in ulcere ablueado,{imui omnia inco - 
quunt Guaiacum,Corcicem & falfam,ea ratio 
ne adducti,qua: aic.faifam corii affeaibus, mi 
rificeprodelTcuti Guaiacus internis humori- 
bus.qui poftmodum m cute erumpunt, prf fen 
taneum eft remedium.Casterum ulceris curan 
dialter fcopus eftjUt contrariis curetur, uti fi - 
milibus uiceratum corpusjcx Gal. lib.ii. de me 
dicamentis fecundumgenera.Nam curatione 
minimcailequimur,nilifubieitac|ro pro na- 
taraii modo fe habuerit , exartiscuratricis 
lib.iii. Ea omaia arceto, qu.-c uel exime calfa- 
ciuncueleciam uehementer rcfrigerant, iicet 



E me uero capitalia, ulceris curandf confilia fiTC 
rint, Si fimplex eft, ut folam agglutinationein 
moliamur lib.iii.artis curatius:deinde,fordi^ 
da detergcre,prof laentia ficcare, quacqj in fiu 
xu funt ,'repellere , copiose cfFluentis caufam 
amputarcjinflammationem, fi qua fuerit, pri- 
■mum auferre,carnis inccmpericm ad tempcra 
mencum ducercfinus impicre: fimul acq; cum 
his duricies labiorum,ubi micefcere nequit, cx 
cidenda,ad fanam carnem ufquc tumor fi qais 
aifucrit,anceomnia tolledus, cauitasprimum 
refarcienda , mox iili inducenda cicatrix eft. 
q^uafomniafufiuSjGalcni libros iegentibus 
.patebunt,prsefertim tcrtium, &quartum Mc- 
thodi, fecundum KATct yin » & artcm medici- 

^ naIem.Cajtcrum ubi uiceri curaado uocabe^ 
ris,pofttotiusuacuationem,illudnon nefcia^ 
prasftabit,huic oleofa, & acriaomnia plurimu 
adueriari,nam a^quc laedunt. Exficcancia, ad- 
ftringcntiaqj cicra erofioncm probe condu- 
cenc,inici6pra£lertim:obfunc humida, lib. liu 
de^mcdicamctis fccundum geriera. Eiedo pa 
Te,ulcus eft abluendum cx lib.ii. ad Glaucon^ 
Melicraco,oxicraco,Vino,& Mulfo. Adde etia 
Guaiaci>& Saif^ decoao. Vbiagglucinadutn 
fueric,medicamenca ualenccr exficcenc, opor- 
tec:hoc eftplusaliquancumquam carnem ^i* 
gnant. -Hanc ubiinducereuolumus,uicabi- 
mus aftringentia:uci ehgenda crunt deter- 

Q gentia,atqueficcancia,incauitatibus faturan 
dis, Qug oainia licec amplisfime cognofcerc 
ex Aecio, &Pau!o, qui a communi fonce, 
hoceft Galeno,defumpfere,tam in iibris de 
;Methodo,tum in his, qaae de medicamecorum 
compofjtioneinfcripti fuere.Cseterum recen- 
riores chirurgi,in gailicisuiceribus,qu5s nunc 
Glandulam penis infeftant,nunc Anum, & Pa 
.latumtinterdum ofTa latentia ,exefis carnibas, 
corrumpunt, necnon cartilagineas,atque ner 
uofas partes aliquaado , maxime fibi familia-> 
riareddidereauxilia,fucciiiridis atque apii.- 
Mel rofaccum. Suillam aifungiam. Butyrum 
-ualde recens.Therebinthinam -elotam. Cera- 
tumex cerufTa, lythargiroetasrisfquama. 



flccandtiacultatemnactafuerinc. Qjocirca ^ Vnguenca , quae uulgo dicuntur rofatum Me- 
pradeati admodam ratione Gal.iii.Methodi, fu£,DiapomphoIigis.Cum ad ualidiora fuerit 



Hiofciamam^&Mandragoram improffat, ut 
cumqiie exliccatia,quia frigida fant,uti Pice, 
Refinam.& Afphaltum,quia caiida,tamecfi hc 
careuaieant, proiiibct- Excelsibusautemcui- 
.ta:is,fuminas erit fcopus,Lit citra uellicacionc 
'dc morllim medicamen exiiccet . Nonicem 
exarpcrandam tit al cus,prias qaam corpus fue 
rit exquiiice repargacam , ne ineptifsimam 
The{Taiam, qaem Galenas non iniaria damnac 
lib.iiii. Michodi,pariaicioinfallifsimeimice- 
rnur. Mucare aucem caracionem oportct , per 
fingulas corporis partes:qaem gencralem fco - 
pum prsfcribit Galenus lib.v.Methodi.Maxi- 



jpperadam,ad ipfam feftinanc Aluminisaqua* 
Prscipitatum elotum : interdum ad hydrarg^f 
rum extindum.aut ipfam etiam fublimamm. 
Flara autem qua:renti,*cura fuerit fe fe ad ue- 
te:rum fcriptorum monum.enta transferrc 
<^uando nimis etiam multa hoc nobis ioco tra 
dica uideri posfinc. 

H9C fupertot, tantifque illiustrium, ftatis 
'noftr^ fcriptorumjmonumentis , de rc Galli- 
ca,in lucem exire pafTus fam: plura daturus,:f! 
poft Deum o|>t« Max. fauerint ftudiofi: mcum 
quos erga perpctuum ftudium, fmgularifquc 
propcnfio facit,ut noftrorum laborum fru- 

&us« 



BERNARDINI TOMITANI LIBER SEC VND V S. 75 

i9Sfs,fi Hon omninoquales uelim,qual€s ramen A Cun^a quibm renidint cctkSik tempU De^rum, 
poirum,ad eorum commodum, ufumquc per- 



ferre perpctuo cogicem. Ablit tamea interea 
noitrisfcprislupusjhoc eft Liuor:& pr^cla- 
TnnAi^i nosuoiuntatem conferueac c.aili>3C bo 
ni laudandarum artiam profeflore^ : quoriim 
cximiamopinionem, omnibus fcmpcr fortu- 
nrbonisatquedeirtiis, anteferendam eiieexi 
ilimaui. 

Sed me dtgyejfum curfujtmq; remenf» 
UmpeUga eYrantemi& pandmScarbafa u^tir^ 
DumUjJUm mdetutA fecat fdisiquora rosirum, 
lilipitiiqi trabem referofpumantibus unitSy 
Td&n^raque cotttorqiicnt (qualentia Umma ponto* 
Mxcipiant pmuSy& amati litt&ris t>ra^ . 
M m atbcrei radiamia fyitra olympi. 



'Ernicat & late pulsis nox atra tenebris; 
Utuos immenfi nittdisfmAtumina muneU; 
Qt4£iquoniam rapido kbuntur tempora curfu) 
Ducit^soceanofurgentia pUufira profundo, 
Tartibus & certis Ungum diflinguitis armum, 
Si mihifaiUces fortuna mohBis^auYas, 
Tentantiy & fcopulos^i&. iahofpita littoYafyrth^ 
VeUque lam dudum ia noctm male fida legentif 
FluQtbus in mediis toties Uxi(iist& ultrb 
MequoqueferuaftisMeflrocum numine fretus 
H^rebam ctauo immotus.cfloque locabam 
lumina,& infignitfieUisfulgenttbus^ Ar£io: 
0' date pofi uanos cafus, durofqite U boreis 
lamfinmerummsyOptatam, & tangeremetam 
B (^onfe&o CHrisgrautbHStfenioquepropinque. 



l N I S. 



Mm 






4®: 



D 



E M O R B O 

lOANNIS S YL VII 



G A L L I G o 

IN SV LENSIS 



T R A C T A T V S. 




j^VoKiA&i jti qmbufuh aaio* 
nibiis magnnm cmolumen- 
tum , magnamque gratiam. 
adtert lanien,& facilitasiquo 
,, dilucidrores^ & magis perfpi 
4i--2=-i-sL^^^ cui eiTrmus , traGtacum hunc 
de morbo GalUco^inJparres quatuor diftribue 
i-e ftatuimus; in qaariim prima morbi origine 
cum definitiGne,in.fecudanot2S,rea indicia, 
in tertia curationem , & in quarra pr^cautio- 
nemdemonftrarerumusconaturi . ^Definitur 
iraque malum ipium hoc modoiGalhcus mor 
bus eCt fbluta continuitas sb exuihs humori- 
bus,percontagiamferein concubiru gcnita 
amalignis qiriWdam puftulis incipiens^pu- 
dendaque plerunque , deinde reliquascorpo- 
risexterioresparces,& capur precipue inh- 
cieas:d^hinc intimas parresingrelia , dolores 
circa ardculos,& oiTa^noau prscipue facies , 
atque abfceiTus duros in pesfima adeo ulcera^, 
ut oHa qaoque pferumque uitient> pofr iongu 
tempus delinenres. EiVuero hxcdehnitio ui- 
ri inter neocencos medicos eminentisiimi 
loannisManardi ,quam quidemii uerbofio 
rem,& prolixiorem.quam detiaitionisnatura 
fortalTepo(lulet,effedixerit:asTateb!murqui 
dem:fedid uirdoctishmus fecir,ut cauillan- 
di occafionem omnem , tanquam Tinedia bi~ 
penni ampucarec. Non deerant enim ems eta 
te,qi2i affe-5:um hunc elephannaun, lepram, 
menragram , hphatum, uel hchenem eliemor 
dicusdefundcre uellenc, ceterum quamtoto 
cceloaberrauerint,& plufquam c^:; hd.^ irx- 
(T(f\f Cut GrxcoYam fertur proaerbioj ab ipnus 
niorbi fyncera cognitione abiuerint, exmo- 
do audita definitione,& iis, quf deincepsdi- 
aarl fumus, indicari poterii. Sed lam deh- 
nitionetradita,morbioriginem ut aperia- 
mus, ratio poftulare uidetur : quanquam tam 
iiarie:adeo difficile negotium peftis iitamedi 
cis facesfiuioa uariis proditam repererim,uc 
cuiopinioni adftipularer.prope anceps nobis 
relidum. fuerit . Quidam enim cum loanne 
Baptifta Montano medico fane celebri icn- 
tiuntab Jndicis quibufdam gentibus ortum 
habere,ficaurem ille narrac:anno a Chrifti na 
tiuitateii^z.quidammiles Columbus nomi- 
t3e.& nacione Genuenfis una cum multis Hi- 
fpanis accesfit in Indias ilias noiias, in qiiibus 
permulri Hifpanorum hoc morbo, cum fit ibi 
familiarisfimus, & non fecus , atque apud nos 



E fcdbies , frequmisfimus , correpti fuerc : qui 
deinde ad fuas regiones,& ad nos reuertentes 
multosex noftrisinfecere. Sunc dcividQ & la 
his,Qui ad huiusopinionis adftrudionem ad, 
dunt,nosabcopopulo hunc morbum curan^ 
di rationem,perhgn«m.iliud,quodianaum, 
iiue indicumnominamus.didicifle. Sedho^» 
rumfententianobisnoneftujfa uero limilis^ 

; nam & firloca iila anobisnoua.nuncupeatuc, 
&tioftro fscuio , aut fortasfis ahquoc rerroa- 
ais non fucrunt noft ro or^i cognica : quomo- 

■■= dotamencredibi:efuerir,ut iila tamm.ultos 

F cofmograDhos,medicos Itaios,Graecos, Afros, 
Aegyptios,Arabas, Chaldfos,qui uniuerium 
prope orbem peragrantes furlum, deorfum 
curfitaruncut artem fuam IocupIecarent,& 
confirmarent latere potuiflenc? i^ed nequc (en 
t€mi£ eorum fubfcribere potui,qui huius at- 
feaus caufameclipfibus, & infortunacorum 
adfpeaibus, Saturni uidelicet cum Marteia 
uiffeiimoquartograduScorpionis,adicenderi 
te^decimo gradu Lconis , asfignandam con- 
tendunt,dicences ex Satiirni ficcicate , & Mar 

a tjs caliditate in fignc fngido, & humido plu- 
rimaminhumoribus natamefle cxuftionem, 
&putrefaaionera,exquibuslucsiftaemana- 
uerit.Siquidem (ut reaeManardusepiftola- 
rum medicinaliura feptimo coliigit) nihil 
huic morbo cum aeris uei humore, uel qualita 
te aliqua commune elTe poteft,& proinde Epi 
dimicus nequaqiiam dici poflet: cum ille dica 
tur^Gaieno in procemio cnarrationis in hbru 
Epidimiarum H ippocratis tefte ; qui pluri- 
bus exinfoiratoaerecommuniseft. Atqus- 
cunque , iiiQuit Manardus , fic aeris coniHru- 
tio,fi uir infcasE , aut mulier infeao mifcea- 

H tiir,raroacGidic,quinuterquepolluatur. Sa* 
nior i^itur nobis uidetur eorum fententia,qui 
mnislb hinc fexfagefimofecondo quotem- 
pore Carolus octaus Gallorumrex,cogno. 
mine Gibbofus .iKeapoim oppugnaturus 
in Italiam cxercitum introduxic , hunc 
morbum fuppullulafl-e arbitrati funt. Nam 
dum* quidsm ex Gallis dulci focurna for- 
fitan ebrius ( uiaores emm Galli per co- 
tam Campaniam grafl^antes luxuriabancur) li 
bidinofs ticiiiacione obfideretur, in merctri- 
cemquandamincidit forma admodum ucnu 
fta,& planeillice.qu? pauloantea (utauarum 

genusmuUerum pccunis gratia mhil non lu- 
bire audet)cum quodaro>qui clephantia i,ma 



lOANNIS SYIVII INSVLENSIS TRACTATVS, 141 

lolcprat fimili.laborabat, rem- habuiffe com- A eft,traniire confirltiasnobis uifum cft.Prapol 



pemcd.Exhocigiturcam ea amplexu tni- 
fcr G4ilus mirificam illucl donum eft confe- 
cu:us, Porro quia, u:i diximus,Harpyia iila 
(pecie,&uulcu eiTec admodum dccoro,& bla- 
40 { lequc enim adhuc tabes iila eius faciem 
concuininaaerat) comphires milites illiusno- 
ctesincauaredemerunc.qui& ipii inquinati 
Silhs muiieresinqtimancescandem contagem 
iftam , quam ancea nulla a^cas fuerat experta» 
quam iacislime propagauerunt^Ec nunc adeo 
tio/tr^ Europe hominibus familiarisfada eft, 
& frequenSjUt qajdam tam horrendum > tam- 
que e-"iiciale milum experti,tamen cauere no 
posMnr,qa;n fubinde ideni mcurrancjadeo uc 
iamuulgariferaturprouerbio,iUumnobiliu S 
tis ciculum promeruiCe , quem tertio morbus 
iepetiueric»Nimirum ifti diuilobi fymmiftaK 
iefc in hac canta aft'liftione ioculari di^^o con 
olancur,cum nullus fani cerebri homo non dc 
beattenuisfimx.&uilislimseforti talium no- 
bilium condicioncm pofthabcre. Ilii ramen fi 
diis placct,hac ignobili nobiUtatc (ibi placen 
tesjiam aulicorum morcs , 5c ritus fibi imitan- 
dos proponunc . Ocreas cx tenui aluta cibiis 
iiiis inducunt , CandiduUs, & tenellas manu« 
chirorhccisodoriferisucrtiunt. Puellas, ma- 
tronasquc domi>ia uiis^in foro,ia tempio,nuf 
quam. non fuauiter baiunt,atque moIUcer mc 
dias amplcduncur^hoc unum nobilitatis cxer 



let Qnim mulcis modis-^iperiori & ubcrtate ; 
& unlicate;quia nanque malum nifi cognitum , 
declinare ncquimus, pedibus.manibusque» - 
imototo corpore nobis adiiitcndum €ft,ut 
quae notae tabem iftam aperire posfint , non 
omaiuo ignarifimus, fiue abco iam inquina- 
ti/iueabcoadhucimmuncs. Quifquis enim 
in urticetum iftud corroerit > nifi tempcftiue 
depofito omni pudore (cfi pcrito medico pa 
tcfaciat,pericuium eft, nc partibus , quas uo- 
cant pr{ncipcs>Iabefa^2tis, tandem intabcm 
iijcurabilcm incidat.unde praepropere fequa- 
rur mors,aut uita morte calamitofior. Quod 
fi qui continentcsita ha(3:€nusuixerint,ut ma 
lus ifte hofpes nondum apud cos diuerfatuis 
ficqiid iilis debeat priuseife< quid antiquuse 
■(cum fichicmorbusmaximc contagiofus;qui 
indicia quacdam habcre familiaria , quorum 
beneficioram crudeicm belluamaduentant* 
ce6:is (uis depellere,atquc arcerequeantf Ad 
de quod quidam medici,atque chirurgi iK>mi 
nc indigni,male atfedos ad fe uenientes ffpc 
mcntiahtur hac iabe correptos , qno numorii 
maioremcopum emcngant, quorum impo- 
fturis facile occurreris,(i morbi figna no igno 
rauerij, qua? fixnt huiufmodiAegripudenda 
puftulisquibnfdam cruftofis, ficcis, & intcr- 
•dum eciam faniofis inficiuntur.Bubones nunc 
in dextro>nunc in finiftro, i^pe in utroqu« ia 



citium ia eis defideresjquod membra trahcn q guine infurgere percipiuntur , quos Galii ca- 



tes amplius cripudiarc,& iacertos cxererc no 
posfinc^Sed mirum fortaiTequibuidam uide- 
bicur,quod ad malierum ofcula admitcantur, 
cum intus corrapcis humoribas grauisfimatn 
ore mcphitim exhalent.Sanch3bent, habenc, 
inquam,iftifyncophicar antidotum.qua puei- 
lis facile imponant:paftilios enim ex fuaueoie 
tibus condrmcncis confcdosasfidue manibus 
fuis ita rotantjUt ab imprudcncibusnon faci- 
lc ceccr faucium uapor percipiacur^Poi^thunc 
non bcne oiet,qui benc fempcr olct. Porro cu 
fir,uti diximus,hic morbus cam mulcis iam na 
tionibuspropedomcfticus,nullam tamen rc 
perias,qiu nominiserymologiam fibi adfcri- 
bipatiatur. Gallas morbum Ncapolitanum, 
feu Parchcnop-eunijtalas Gaiiicum,quemad- 
modii &c Hifpanus : acGcrmanus Hifpana fca 
biem appciiac . Scd cum hasc dira lues noa 
Europam modo,iferum & Afiam , & Africani 
inuafcrit, non inCcito , ncque incpto nomine 
Blafius quidam Holerius inlibcllo fuo de mor 
borum curandorum inftitutione , xo5-.«.i5<.oV, 
hoc eft, mundanum mihi nominalfe uidecur.- 
Quocunquc camen uocecur nomine, poitqul 
de re ipfa nuUa exi ftat controuerua^hic mul- 
tum m.ihi laborandum non exiftimaui.Q^iara 
ad fecundam noftr.i infticuti partcm^jquse hu- 
tusmorbicorpas aftiigentis figna proditura 



baiios, in retam fcria ludences , appeUitant^ 
ipropterea quod quem b ubones inuafcrunt, is 
incidcrenequeat,nifi ita diuaricatis tibiis, 
ut caballoinfidcre uideatur. Scd zd figna rc- 
uertorJn fronre,itcm & circa capillorum ra- 
diccSipapulae quaeda.m tanquam gemmula;^ 
:ropi,aut taquam exanthemata,iis fimilia, quse 
abigae «xcitant«r,erumpunt, 8c quafi e£lorc 
;icun ccapat uero grauedine molefta aif ligitur 
dolorespr^fercim nodurnij cum colii, Sc fca- 

' pularumcruciatibus,quitemporis progrciSi 
ad brachiorum, & crurum iundurasdilabun- 
tur.,iniurgunc. Adfunc & cum dobribus tumo 
rcs prgtcr naturam in ipfisarticulls,qui diffi- 

D cuiceradmodumrefoiuuticur,&raro ad^up^ 
puracionem perAici poflunt . Ceterum ijoa 
uid€bitar,opinor,omnino Ts^xs^yay,'^ Qjii co- 
lor^s infupradidis puftuiis,& aofccsfibus ifli 
primancurjhic aperuerimus, quod quidem uc 
dcbxtc pr^ftemus^dc humorum qualicatibu^ 
quarum corruprioneiile morbus originemtic 
^ipiacprius dicendum nobis fucrit. Cbnftat 
aucem apud medicos eiim ex quatuor humo» 
rum cotfupreii.f^nguinisuidelicct, pituitx-^ 
dc utriufquc biiis,fcacurire poiTi:fed tamcn te 
re femper eft unus aUqais, qui reliquis akius 
capat erigit. Siicaque fanguis principatii 
obcineat> abccilus in inguinibus,que Grfci 
apoftcmata 



*4*' 



ipofl^mata dicunt,t'ubente5,& calidijnoTini- 
iiiJqiie iritumefcen:tes«xo>riunmr., qui conti* 
mam faepe febrim ^groto pariunt. Puftu- 
Ix a:utem,quse cirea CGilum potisiime,& fron- 
tcmemiQenr/ubtumids j & rubentes erunt ^ 
quemadmodum & oeuli ipfi.nec ea tantum fi- 
§na fanguinis exuperantiam indicabunt : (cd 
etiamuenaruminceniioideinde ab hora no- 
^is nona>ufque in tertiam diei horam xgrota 
jilaboTesincrudefeentiSiuerobihsflauado- 
minatrix in corporee^siiiar, ea cum pudenda 
"expug-nauerit^ukere ftatim uirulento, ferpeii 
ti cariofo,cum fummp ruborej&inilammatio 
>ie debacchatufi Puitul» atitem , quas fe exte- 
riusegerent,eitrmumeoiorem referunt:& a 
tertia potisiimumdiei hor^ufquead fequen- 
tem nonamdolor.ingrauefcere fentietur. 
QaodfipituiEaredundantiaj imperinm obti 
«ear,rariuspu{iuIxper€orporis habicum ui- 
funtur,eoquod pituitxea Ik natura C Galeni 
"^.Aphoriteftimonio)utmagisadiun<aurasde 
fiuac.undeomniumiundurarum, &articulo- 
rum incredibiles exoriuntur cruciatuSyqaijOC 
ciput maximejCibiafquc infeftanrjatquea te.r 
tia nodis hora ufque ad nonam mire f grum 
«xcarnincant. Si uero bilis atraimperium 
.€xerceatifupercilia,craniuni>brach:a>perna{r 
que tuberibuscallofis, & apoftematibus, quae 
GrsciTou; cx.{^g:u;dicunc,non disfimiiibu.s 
infeiiari duricer uideb.is. . Fufrula: autem 11- 
ticntesuerrucarum fpcciem reprsfenranti. 
Color iaborantis ciaeritius,& piumbeus exi^ 
•ilit . Hinc thoracis inflammatiO;Uentriculi 
Jmheciiiitas/plenis grauitas.& durities,ac.idi 
HiAuSjpedom tumores,crurum uarices,& alia 
quam pluriiiia mala longo. agmine adrepen- 
tii miferum xgri corpus aggrauabunt, quia 
«xcrementa ipfa triiii nigrore infccLZ .deiicie 
tur . Atque haec quidem de iii:a lue inquin^ 
torum fignis fufficere polTe uidebantur, nifi Sc 
aliud.quoddam rertareCtam.etfi nuliam necef^ 
.{ita.tem inferat)quod & ego,& uos /^pe exper 
ti eftis . Iliad autem eft,quod {uaucs iki Vc 
ncris milites hominum l^anorum commcrc j;^ » 
&propiora collpquia asfidue uenentur , & in- 
tercpilpquendum.ita propinque faciem ad- 
^i^pueant,ut olidum uirus, q#od in ore natum 
e{t> in noftras fauces euom.ere ueile,uide.an- 
,turi Vndc tam. iucundum , & amcenam pliO 
jTupqueodorem percipimus,quam Ci ueculae ba 
^hutt« recens oietum nares nollras- oppu- 
gnet i Sed iam uti-unqueimorbi {ignis a no« 
bisproditisjad tertiamnoitr^ dcciamationis 
partem , nimirnm curationem , ut [qCc defleT 
6tat oratio, tempus poiiuiare uidetur.neque 
tamen ueiim,ut minucim {ingulas antidotos, 
& pharmacorum temperaturas nos uobis trar 
^aturosexpe(^etis:cum id opuseifet long^ 
.|>rolixius,quan:i t^mpommihi cQucesii t^ti^ 



f5E MORBOGALLICa 
E 



pateretur,& inutiliter prope liocabuloriim 
horridulorum congeriemeobtufurum uobis 
perfuafum habere . Quapropter ilimma fe* 
quar rantum faitigia rerum contentus ea at- 
tingere,quas nullo negotio intelligatis, & un- 
deemolumenti nonnihil ad uos deriuari pGi'* 
fit. Quemigicurhuiusatfedusfufpicio in- 
uaferitjlignifque nuper rite perpeniis admo 
nitus fueritjcitra dilationem,aut moram ulli. 
mediconon inertijUon obtufoe naris,non anal 
phabeto (cuiufmodi plerunque {hnt omnes , 
qui huiusmorbi curationem proficentur) icd 
litteris,& dexteritate pra^dito , feCe perfrida 
fronte,& faciedenudabit,morbi fui circuniH 
tias omnes ei aperiens,nihiique eum ceians de^ 

F iis,quaead mali iui cognitionem facere pof 
{inc. Nam,{i ufpiam, parjEnefis iila 
Trincipiis cbfiatfiro medidnapava.tUYy 

Dnm mala per lon^as inualuere moras, 
In hoc iane morbi genere locum maxime hz 
bitura eft . Qjioniam ii tempore iabente al 
tiores in corpore radices eum agere permife 
,ris,tam certo credas > quam li me audias foliu 
Sybillac,ica profunde in corporis penecralia fe 
fe reconditurum,partibu{que internis ita te 
^naciter haeiurum , ut poiiea medici induiT:ria 
placari quidem, extirpari haud temere posiir* 
ne a Apoilo quidem pharmaca omnia fua ac 
tuierit, adeo inueteratum iftud malum huma 
nae naturs aduerfum eft , & noxium . Porro 

Xj adhucrecenSi&maximequodfyncerum otfs 
derit laborantis fanguinem,non difficili nego 
tio e corpore omnino profligari a medicp n6 
indocto,atque exterminari poterit. Nam &: 
G. morbum hunc noaum eiTe, noftr^m.emorig 
prope medici omnes aperte fateantur, & pro 
inde medicos omncs,chirurgpfque initio per 
fpecta maliprauitasualdeatconitos reddide 
jrit : induftria tamen,& ingenio ( Credo equi 
dem auxilium Diuum monftrante fuprcngp ) 
^o taudem penctrarunt,ut qu«e eifet huius fg 
.uientis monftri eflentia , penicius cognofce 
jrent : qua cpgnita caufam amouerent:atque 
^aamota hominem priftinse fanitati reftitue 
rent . Vidimusip{i,& familiariternouimus 

H in Louanienfi academia chirurgum quendan^ 
infuieniemFrancifcumStephanum, qui dum 
olim adhuc adoiefcens Louanii arti iuas darct 
pperam^morbi huiusradicem ncfcio cuiufiiic^ 
di aquacneque enim id quenquam mortaliunx 
dpcere uolebat ) in uitrea ampuilainter pra 
uasiine flamma diutile co6:a,extirpaucrit- 
7k?entior,niii{imiIequid4am medicorum cx 
cclieutisfimus Petrus Andr. Matthiolu^ tf^ 
dat depotuquodam^quemipfe iecretum ap 
pellare confueuerar , quo morbum Gailicuni 
ouper cotravtum fe crcberrime curauiffe gra 
uiteraffirma.t, exquocunque ctiam humorc 
|ndi{cuminatim ^pnfiatwjn • . Alioqui idcni 

nxdot 



lOANNIS SYLVn rNSVLEMSIS TRACTATVS. 



ati(Soraqua , quae pbilQrophka nuoaiparur, 
afFedum bunc facile poffe depellLindiubican- 
terafieuerac. Quiduero deligno illo^quod 
propter energiam ,quam producic , diuinam 
AywfuAov , id cCt lanetum lignum appellatum 
eil^diduri fumuss^certe «no orc pr^iiantisfimi 
<3Uiqi medici huius unius uirtuce niorbo Gal- 
l*i co correptum in corporis integritatem redi 
re poire,modotamea noxiae materias praspara 
•tio,& conuenienspurgatio antecefierit, profi 
tentur. quofit,ut noii iniuriaHieronymum 
quoodam Fracaftorium medicum infignem , 
poetamque nobilem, poftquam inhuius ligni 
laudes ionge , lateqac exfpatiatus effet , creda 
entheo quodam hiroreagitatum in fua Syphi 
lide excIamaHe. 

Salue magna Dcum manik^s fatafeminefacro 
Tutcra comiSifpe6tat.a nouis uirtutibus arbos, 
Spes hominum , externi decus^et noua gloria mundi, 
Sunt tamen apozemata qu2edam,olea,unguen 
ta , catapiafmata , & nonnulla aiia antidota, 
quibus omnino fit opus ad iftiusmaiijprsefer- 
tim utcunqueadulti.depulfionem: quorum cii 
uberrimam tibi fuppedicent complurium me 
dicorum libri copiam,abfurdum fore putaui, 
& txdiofum fi eis defcribendis aliquibus at> 
resonerarem ; cum pleraque uerbis fcateant 
horridis,& exoticis,nequeeorum,nifi prffcri 
benteperitomedico,nobisuiiusufus efi^ pof 
iit . Familiariora autem funt, necminus ta- 



145 



A rasn:on minorem curaro , qnam ipfe aer re» 
quiruatreo quod (m inquit Haly ) illa c©r- 
pus noftrum raultis mutationis fpeciebes 
immutent.Sit ergo panis non calidiis , nec ue- 
tuftatem trium dierum excedens : fit bene coi 
ctus,& fermentatus.modiceque faiitus , & ex 
optimo grano fubad:us . Carnibusuero f- 
ger utatur paucarum fiiperfluitatum,cuiufma 
di funt uitulina, hcedina,caprillaj quas feqaii 
tur galHnarum,caponum,perdicum, turtnru , 
phafianorum , turdorumque carnes.Sed po- 
tius elix^,quam aflf efitari debent>prc4>terea 
quod facilius concoquantur . Quod iiocca 
fio fefeofferatjUtpifcibusuefcendum fit,cii- 
ret ut faxatiles finc,fquamofij&fynceris aquis 
B degentes:potuautem utatur uinofo . Sed cau 
tio effe debet,ne uinum nimium fit dulceiquia 
tale parit in corpere oppilationes^neque etia 
nouum,quia id ebuliitionem humorum, & dy- 
fenteriam generat : Ht igitur medium inter 
antiquum,& nouum, fit boni odoris> & fapo-? 
ris . Infuper,ut id uniuerfaliter dicam,cgna 
prandio fit femper parcior , euiteturque cum 
inanitio,tum plenitudo : iila enim corpus ita 
attcnuat,ut morhi doloribus seger par efle no 
posfichgc uero fut Galenus fecundo de acci- 
.denti,&morbofcripfit) morborum frigido- 
rum caufa exifHt . Quare optime diuinus il 
le hippocrat.protulit fedionis fecundse Aph. 
-j.Non fatietas,non fames, neque aiiud quic- 



men necefraria,quf de rerum non naturahum ^ quam,quod naturf modum excedat,bonum< 

Quodautem adibmnum,& uigiiiam attinet, 
nihil aiiud diduri fumus , nifi ut tanquam ex 
tripodercfponfojfidem segerhabeat Hippo- 
crati fedionisfecunds', Aphor.tertio dicenti: 
Somnus, uigilia , utraque fi immoderata exi- 
{iunt,maium:uigiHsE enim uehementer cxfic- 
cant corpus : fomnus autem f quo longior pra 
uis hnmoribus gignendiseft fomentum. li ta 
men inaiterutrum peccatum fit, diuturniore 
fomno,quam uigiliis minus offenderetcr . 
Meridianum tamen fomnum tanquam maxi- 
mam perniciem fugere oportct,nifi forfitaa 
prfcedente node omnino egerdormire ne-. 
quiuent . Motus uero,fi moderatus fit,pro- 



obferuantiamedici tradiderunt . Sunt au- 
tem iilss numero fex:nimirum aer,cibus&.pa- 
tus,motus & quies,fbmnus & uigilia, excreric 
&retentio,atqueanimiaffeCfus,qui a Gaic» 
iio,& aiiis Gr^cisTTA^MaoLTot. fimpliciter, & cii 
adiedione TT-ctSvj'^Ttf. TJi'; ij/ux^*? nbminan- 
tur. hxc autem medicorum f choias Res non 
naturalesappellanc rut hoc obiter dicam^ eo 
quod ad naturam noitram , feu corporis con 
ftitutionem nihii faciant : finiftre tamen auc 
dextreadhibit£ ueiofficiuiit,uei humanx na 
tursE conducunr . jn his uero quid obferuaa 
dum cenfuerintraedicijbreuiterdicemus. 
Curando igitur aer , atque anni tempas pru- 



denter feligenda func . Cum enim anni par ^ bari uidetur , modo ante cibum fufcipiatur,- 



tes conllituantur quatuor , in eis uer curatip- 
ni maxime eft accommodum.propterca quod 
reiiquse partes plerunque aliqua uehementi 
qualitate exuperenr,qua aerem ipflim atii- 
ciunt,quemmo«ieratumin calore > & humore 
(cuiufmodi fine xontrouerfia uernum aerem 
omnesefle prjBdicant)ad hanc curationem 
cfTe conueniebat, atque ob id habitationes, 
qu9 funt frigide,& pIuuiisobnoxi3e,fontesli- 
mofi,ftagna,Iacus,fiuniina inundantia, & pa- 
ludes maxime funt fugienda:quia iis inficitur 
aer,quo plurimopum aliorum morborum ue- 
hcs nobis adducuntur . Cibus autem, & po- 



iuxta Hippocratis fexto Epidimiarum, fedio. 
nis quartse Aphor.ultimum hunc : irdw cnm 
nWoTwirfltv 5 hoc-eft , iabpres cibos anteee- 
dant.declinare tamen ad fuperfiuamquiete: 
qnamad uehementiorem motum farius eft, 
imo quado pharmaca traduntur, omnino exer 
citiis abitinere conuenir. Vitanda eft infu- 
per ira,triftitia, timor,follicitudo, contra le- 
tarijbene defaiute fua fperarc,& cum amicu- 
lis conuerfari folancibus j mire conducic-fi- 
quidem* 

Anxiamens ncn ipfa fibiynon rehus agendis 
Confiatiib baiuitium corpora f£pe trahmt; 
Hinc 



M4 



DE MORBO GALLICO. 



Hinc tsarU peUes^moYborum hinc mille fimr^: E 

■. Crede antmum noftn corpons effe ducem* 
Sapegraues tfia ueninnt ex zrce labores , 

SuHt ab aeriis pefiUis aura plagis . 
Deniquecur tandem ad ukiraam rem non na 
taralem deueniamus) dtligenrer curet seger, 
ucuencrem IubriGumhabeac,fi non nataray 
certe artificio > & medici induilria . Vene- 
rem autem tanquam peftemin ultimasterras 
relegare oportet : nihil enim eft nocuum ma 
gis. li tamenab ea omnino abilineri non pof- 
iitjuidendum eft,ne ea, nifi ultima concodio* 
ne peraSaaduocetur. Reftatmodout mc- 
mores eorum,quas in frontiipicio fumus polli 
citi, rationes aliquas rradamus, quibus hanc 
contagera^quia tritlius.haud uHum monfthi , 
nec fxuior ulia peitis,3i ira Deum Stygiisfefe I 
. extuiic undis, deuitarc poiiimus. nam erfi ex 
concubitu pocisiimum fcaturigiaem habeat- 
cum tamen & continentisfimi in iftam Scil'. 
lam incidereposiinc, accurata prarcautiaae » 
quiseiTe opus inhciabirur?nam adeo.prsfens 
uenenum tbuec ifta peftiSj,6c tammukas repe- 
ric uias,qaibus,proh dolor , in corpus huma. 
num,&inidiolum Ccsteraenim animaiia ab 
haclueimmuniaeiTeaiTeruntyirrepac jUt in- 
caucos qnafi poiitis iniidiis, facile opprimat : 
per contadum fiquidem , etiam hne ulio ufu 
Venereo,maxime fudore per aerem ex corpo 
rediffuroipiiushboracis:peraeiHmenta,=prg 
fertimlinsa,qu3£:cucemcoategunt:per cibu, - 
in. quem affedus haHtum euomuerit^aut gingi C 
iiisparriiaginecorrupcisconcigericpec po* 
tum ex eodem calice fumptQm : perofculiim 
in amoris fpeciem exhibirum , & ahaiiis affi- 
nia in hominum pr^cordia h:tc dira peilis il- 
labitur. Q_uare ca om.iia iufpedahatere 
dcbec, quilquiscolloquium, autconfuecudi* 
nem cum intecto habere coadus fuerit. fiquU 
dem aiferit Nicolaus MaiTa medicoru pra^ci-: 
puus fe inter alios amicum quendam iuum cii 
ra fre,qui per folum contactum linteaminum, 
iaquibusquidam,quiin crure ukus,>/eapo 
litanum habebar/e dormicurus compouierar. 
(^uocirca coafultisfime mihi tacere uidentpr 
mercatores,& uiatores noftrates, quidum to- 
tisperegrinantur, diligenti. indagine perfcra K 
tantt2r,num munda,recenfque lota lint iintea, 
in quibus iacere debean.t,quinimo oculis fuis, 
fuorumquediuerforiorum praefedis difiiden- 
teSjaliatoperferuiciafafcicocuiario ea dili- 
genter exponunt,& tam diu protendunt,dum 
uircuteatcractoriaipiius igais, quicquid inef 
fepoterac concagii fudonfici, eduaum fibi 
perfuaferit . Eucnit tamen ut aliis alii faci- 
lms»5c citius,hoc sTialo corripiantur.raelanclTQ 
lici enim,{iue per muliebrem amplexum, fiue . 
perfolam c6tagem,faci!iusinquinari poflunc 
propter morbi limiiicujdiaem,cum ille ht ma- 



Kime iiccus:deinde qui corpora habenc deh*ca 
ta,& rara:fed omnium uelocisijme,qui corpus 
prauis humoribus habenc oppietum:cum ece- 
nimliuiusmorbiofficina,feu uc iph uocanta 
minera,fic hepar,cuiusmunus eft quatuor ip-^ 
foshumores procreare, fi ipfum prius mule af 
fedum fuerir,fequicur tacillime hac infedio- 
ne imbui poiTe . Caeterum ad milices iftos 
Cupidineos, qui prurituquodamiibidinoib 
ardetes,amplexus merecriciosdifficuiter eui- 
tare qucunt , priufquam finiamus, deucnica- 
dum eft : nam 5c ilHs quoque prgcautionisali- 
qu^ rationes pr^Icribendg func . Cum igi- 
cureffrenisiiieardor in precordia , & medt^I- 
lasfefc infmuaueric , fubeac m.entem illorum 
iubeo,quammuI:is cahmitatibus hominuJB 
tota uita iic obnoxia.mifera , & fordida eft na 
tiuitaSjlaboriofa educatio,mukis iniuriis ex- 
pofita puericia,piurimis fudoribus onerata iu 
•uentus.grauisfima fenedus,durisfima ceniq,- 
.mortis necesiita<:raceo muitorum niorborum 
uicro irrepecium agmina:taceo infeilam "pau 
percacem,infamiam,pudorem,cormcnra,inli- 
iidias,conuiria,lites,contumeiias:qu9 fane om 
nia,.etfi mirum in modum grauia, moleltsquc 
quiiibetfancmentiscogatiir tateri,fi tameu 
zd amusfim perpenfa,aut ad crutinam exami- 
nata fuerint,ea dubio procui execranda iira 
iueslonge.cxuperar,quam tamen ifti inf2ni,a: 
amencesfuo iumeto acceriunt,& ft^pc migno 
.redimunt:fed ubi eam nacti func , quid aliud 
Cucaon infciredixic quidam; quam uiuum ca 
dauergeruncjporroaudiremihi iam uideor 
in Iioc ccecu adoleicences quofdam planeVe- 
neris iiiiosobftrepentes,ie nonnunquam coa- 
/odalium fuorum perfuaiionibus prope ineui 
tabilibus ud fornicespercrahi, interdum etia, 
ubi bacchus c/inequofrigere Venerem meri 
todixic Comicus) plufquamdimidium mea- 
tis iilis abftuIcrir,'co rapi, 8c fe tumim.p.ri-den 
tes in fpurcarum laparum ba.ratrum impuruni 
prohbi.2ge,hisquoque medeamur. Inipri 
mis igiziir edofri a rAobis llgna fupra indica 
ra, uideaat,.fiiicri.posfit,uc rem cum non mfe 
dahabeani.quodii neid quidem cauere po 
cerunc, fimulatque flagitiofam fuam libidine 
expleucrmt, pudendaaqua. calida , aut uino 
(quod meliusjfed imparabiliuseft)candidoab 
lui foiicirecurenr:hac cnim abiucionepeftifet 
ilie hamoc pudendis infidens confumetur,ex 
tecminabicurque. Longe tamen tucior (uc 
iilud tandemcoronidis.uice addam ) & faiu 
brior antidotus forec , ab iftis horrendis iatiiO 
miis pedem referre,meretricum.iaiciuiam ca 
nepeias, & angueodilTe, oculorum petuian 
tiam,corporis lilecebrofum geftum , fcrmonu 
blaaditias,crinescrifpos,labra infidiofe rida 
tia,mamillas ad ailicicndum compofitas in 
tempore difcere afperQari:bafia,fuauia,conta 

<ftus 



lO. SYLVII INSVLENSIS TRACTATVS. 



24^ 



4te,oppresfecu^s,aflfTi<aic^cs; te(^tas, reli : A (ut elegantisfime Gdliasin fuis Attfcis r.oai 



<5aarqQc omttes <Jtptio'fai , qoibus ^aella: iti- 

cautos amatorcs iafuam oaff jm f«pe pcrtra 

huntjuckiti fimofn-ldefpicatui ha^beret dcnfiq; ' 

fibiadole/centes illos apud Mfnacjslrupri ififti 

tandosproponere,qui,dumihter^pocula fe- 

no quidam impurus illis infidias , formofas 

aIiquor,& bene cultas mferctrices producen- 

do,moIir€tur,in CsCq demisfisdculis atroder 

bant bellaria , ne aufi quidem illos in easde- 

fiedere.lftafane,atqueeisfimilia fi in ani- 

mum npfl, gratJ^fiiD .4«mittatisa akafque radi 

.€£sagerepermittatis,a damnofaE Venetis fti 

jnulo faeile uosjibcrabitis, & afireretis ; cum 

pracfertimbrcHiisillatitillatio aliudfit nihil 

4ut rede dixit Socrates) quam morbi comi» 

jtialisqusedani fpecies , a qua grauisfinie cor- 

pus humanum labefaftari experimur.Quovir 

. ca mcrito Pitha^oram interrogatum a quo- 

dam,quando cum ffminaefTet congredien- 

dum^.rerpondifTs tcrunr, Cumuolesteipfo 

fieri debilior.cuias quidem rei i>on.ignarus 

£)emoaiaeaes^I.aiden:i acce4cnsj,eius nodem 



bus refert) expetiturus, concubitum pf nitu- 
dinem appellauit.fed ipfius egregii fcrfpto- 
ris ati nerbis fibitum cft:quia' & Iepore>& iu- 

,. cuiiditate, quibus in narrando ufus eft,uobis 
gratisfi ma tore exiftimaui. Ad ipfamjinquit 
Laidem ille DemoflhenescIancuIumadit,& 
ut fibi fui copiam faceret, petit: at Lais dc- 

' .' cem millia.drachmarum (qeae faciunt noftrs 
monetf mille coronatos)popofcit.tali autem 
petuiantia mnlieris, atquepecuni^ magnitu 

'. dineidaSjCxpauidufquePemoitbenes^aiier- 
tititer.Sf^di-fcedensouV ^'i^ouaDU, inquit ^ u.tf' 
^wy ^^xP-" V H-^T^H-i^^ciay, hoc eft j non emo 
fiecem miiiibus drachmarum paenirndinem. 

B Pofteaquam igitur, hufus horrendi morbi a- 
deo turpem originem,notas %das, caration« 
moieftam,& alcae plenam,prf cautionem peri 
culofam tradidimus moneo,ut procul a uobis 
hac deformem,& faniofam pfbram arceatis, 
haac in barathrum , in fterquilinium, in fpri 
cas proiici2tis,,ac profcribatis , ne ta exitiali 
fcabic correptijtoto uit^ eurricuio dolearis. 



P 1 M . ! $. 



Ka 



d' E M R B O G A L L IC 

MtCHAELIS IQANNIS PASCHALII : 

V A fc B N T J H h 

T ?l A G T A T V S* 




C^^. 



S^sA 



Primo, 



St morbusGanicus, quem 
& Hiipanum , & Neapoli* 
tanum nomJaanc, noftro fa- 
ne malo hifce temporibus 
afreaus notisfimaSjanriquio 
ribus ucro nc pcribmnium 
quidcm notus • deteftandus tamen pcrpetuo, 
quf cum a ^nttcdinc incipiat, ia iiiiguam 
terminatur uario,& do!orum,& puftularum 
proucntu , acprscipue nofliu corpus difcru- 
cians. Fit autera a quatuor humoribus,a 
naturali tempcrie per exuftionem in mali- 
gaamquandam naturam degenerantibus a 
coatagio , ut plurimum primo affe^is . 
Depreheaditurhoc nialum > quia in puden- 
dis 3 principio puftwk apparent , cruftis ob 
tQ&.3£:%^ , & ienta nonnunquam fanie ma- 
nantcs , lam & m fronte , k circa radices 
capillorum puftiik feu uerius dixeris,tuber- 
eula diuerfi coloris oriuntur , modo citra 
uliius medicamenti opem deficcata , modo 
hlnc inde frequeater renafcentia . In capi 
cefummaineft grauitas,ia colio humeris, 
atque adeo omnibusarticulisperpetuus cru 
ciacus dolorificis ibi tumoribus , prseter^ na- 
turaniobortis;qm cum diflicile difcutian- 
cur tardeque fuppurentur , in nodos &pe ac 
daricies migrant , Ad extremum fauces, 
paiatumque , & infuper lingua nigris^fsti- 
difque erumpeatibuspuiltiiis turpiter ese- 
duntur, 

Hicmorbus curacur prlmo uictu hume- 
^antc, Sc in aftiuis temperato >uel parum 
calido . Qux atram bilem cfticiunt, maxi- 
mc nocenc , ut caro leporina , bubula , hirci- 
na, & ceruina , cafeusanciquus , omnia fal- 
fa, &Qmnia legumina : fimilicer quae faciic 
pacrefcunc , uc pifces & iac, 

Conferunc qus bonura fuccura cfficiunt , 
«c panis optimi tricici , pullus galiinaccus, 
gaUina, caro arietina liifpanica, uitulina, 
ha:di , coturnicis , & fimilium : de quibus li- 
bello de bono & malo fucco , libris dc tuen- 
daualetudioe , & de facukacibus alimento. 
ram muita a Gaicno cradita funt copiofisli* 
mejperpetuotamen confiderandx iunt ui- 
rcs sgxl j & morbi magnimdo • Coafid^- 



E randa quoque cft fcntentia Hippccratis Hb* 
Aphorifmorum, Quibus rcmel autbis&c> 
in cibandis omnibus «gris. Vtaturfipo- 
tcft cxercitationc pr«fert jm ucritriculo uar 
cuo,abftincata uenerc & animi pcrturba- 
tionibus , qu» bilem atram augent ^ uc iunc 
4ra,triftitia,& /imilcs. ^ '; 

^ccundo , fanguinis misfione, pratfertim ^^^^ 
/ifueritmorbus reccnsrubi uires funtmaio Sangums 
rcs fc^a uena iecoraria , aut communi , ut w*/»«. 
fanguinis copia refpondcac picnitudini^^fiati. 
queuacuoucntricuio&inteftmis nifi timea 

F turfubita fufibcatio , aiiquando bis aut ter 
fanguis eftmittcndus. 

Tcrtio , concoftione pcr h«c , ucl fimilia» Tmw 
B.fyrupi fumari«.S. &borraginis ana unc. am^gm 
viJyrupi fumaris compof.& de epithymo 
ana unc. ii. mifce . Item , R. aquarum fu- 
mariae , borraginis , lupulorum , & quinque 
radicum ana uncviii.mifcc, & fa^a iam 
concoftione dicbus nouem. 

Quarto, uacuationc atrae bilis per hoc , p^^^^ 
uel fimile medicsmcntum . R. niedullf caf 
fif fiftule recens extrafts drach. vi. confe- 

G ^ionis medicaroinis quod fcripfitHamech 
drach. iii, ff. diacarthami drach. ii. ff, iy- 
rupi borraginis unc. i.decoSiflorum cor- 
dialium quod fufficit,mifce,& fiat potus. 
uel R. pilularum de fijmo terra;, & hermo- 
da<ailorum maiorum ana drach. C diagri- 
diigran. iiii. cum aqua bugloflat fiant pilu- 
IzviL Deinde per aliquoc dies roboretur 
uentriculus , & partes principes, fanguifque 
purior efficiacurelcAuario diarhodonis Ab 
bati$,uelconferua borraginis aut bugloflac 
cum aqua aut decoao borraginis, uel bu- 

H gloir^uelfumi tcrr«.fi2t quoquebis uelter 
in menfe corporispurgatio,his,aut finulibus 
pilulis. R. piiularum de fumotcrrae , hermo- 
dadylorummaiorum^&indaruroana fcru. 
il cum aqua bugloiT^fiant pilulaexv. adde 
cuiiibetcarum granumi.optimi Di^^n^i» 
Dofis ucro fint tres. 

Qumto^exercitio forti & ba!neo,donec fu ^^jcerekaim 
det copio(e,bibat tuc p aiiquot dies oleii coe &hdm». 
quatitaseritf.iiii.CLif.i.optimi facchari. His 
oibus foiet curariGailiC.morb.fi fueric reces: 

qai 



MICH.4.ELIS lO. PASCHALil VALENTINI TRACTATVS. 



147 



qin /ihabuerit: piloram deddentiam,fget A donccggerfanetur.Accipiatquaiibethebdo 



.prgtcr iam difta trequenti capitisraffone^fri. 
dione, & lotioaefrequcttti,deco(ftopulegii, 
{lechadjs , origaai, faluif, rorifmarini^ & ca- 
momiilf :» & fimilium. Si his omnibus mcderi 
Spupusast ^0"P<>ft"">tisiiuic morbo,adhibebitur fyra 
iicokopta pus-iequeiis.R. corticis li«ni Indici feu<^uaia 
«*/. t:i in minimas pairtcs diuifi unc. viii. Interio- 

•reseiafdem limiliter mcifi unc. iii. fenr unc. 
•ii. epithymi , polipodii ana unc.i; fumaria:, 
^rraginis, cichore^,roftriporcini , radicum 
*buglolf ana m. ii, fibrum cordialium ana M. 
-i . liqiiiritif , radicumd-iureticarum ana tinc. 
ii.fiat decoifturain libris uiginLr quatuor aquf 
optimei prius per diemin ea infufo ligno gua 
iacoad medieratem fecunda arce.Cuius per- 
xoiati accipe libras dece , & cu quatuor iibris 
-facchari fiat fyrupus non perfccte decoctus 
• ad modum mui/a? , cui addcs pulueris hermo - 
da<5tyl6rum unc, ii. pulueris diarhodon Ab- 
batis drach. ii. cinnaak>mi ciefti drach. i. 
Cuius doiis fummo mane erunt nxicix quin- 
tjmthv^mf <1^^^^^ ^^^' ^^^ fyrupusin omni tempore 
hfnn^ Ctiam prjcgnantibus » & febrientibus *jexhi- 
bendus cft intrepidc , & ii opus fuerit , diim 
bibit hunc fyrupum aeger, cuacua eum per 
' piiulas fuperius fcriptas , uel per mcdicamen 
tum hoc ii non posfit deuorare pihilas . Re 
Jltttn far cipc casfias fiftulx pra5paratx,& diacatholi- 
$m9, "conis ana unciai. confcfitionis rriedicaminis 
Hamech,& diafenar ana drach.vi. diacar- 
-thami,& confcruf bugloifg aaa drach. iii, 
■fyrup. borraginis, quod iatficity mifce, &fiat 
. confedio admodumopiatf . Dofis cochlea* 
' riaduo icmci in hebdomada. 
- . . Si hisperac^is femper morbus permanfcritj 
4;^ Ug ni forfan curabitur aquis iigniGuaiaci,prima va 
*"'"'"' lentiori,qu9 bibitur bis in die, in aurora nimi 
rum,& nodea coenaparca per quinque ho- 
ras:&altera clcmenciori feu debili,quf fbla in 
prandio & cgna, & interprandfum& coenam 
erit potus. quarum formg funt hf ,quamuis 
iecundum uariam natu^ram morbi,&fgn,tem 
■pori8,& regionis posfinc fieri uaientiorcs, uel 
cicmenciores.R.ligni Gaaiaci limauel torno 
m minimas parces diuid iib. i. aquc optimg 
lib.xx.maaeant per dicm (imul,deinde deco«» 
quantur ad medietatcmjCuius colatura, reie- 
^aparceterreftrijfcruecurin uafe uitreo,quc 
crit prima poccncior:cius dofis cft uncig quin 
qucucifex. Deinde accipe iignura ptimc 
aqu$,& irerum cum libris xxx. aque decoqua- 
«urdonecquinta parsconfumaturI& hfcerit 
fccunda remisfior prima . Qojbus iam bibi 
tis fiant alif dug eiufdcm formg , uei fimiiis, 
mutata aliquantum natura earum, fi opus fuc 
rit.Etfinitisaquisfecandfiibre ligni Gaaia- 
ci,fiant€xtercia ^ quarsaiibra^eodcm modo, 



§MiiMfi* 






mada tres ex ^ilaMs f nperius fcriptis , ucl duo 
coclcaria confcctionis purgantis. 

Fiunt ad idem efficiendum aqa^ ex afpera, 
fmiIacenoftritemporis,& eft Sarza Parilia, Jiu^ fimi 
qux ex India in Hifpaniam aduehitur . for- ^^" */?*- 
ma carum cft.^ R. uncias f ex didf. Sarzs Pa- *"** 
rill^ conquafTatf ,&per diem naturalem in- 
fundein libris xii. optime aqug, demdc de- 
quacur ad mfidietarem , cuiuscolatura in ua- 
fcuitreo conferuetur fumendamanc, &ue- 
fperi quantitate unciarum quinque, & hgc 
eft prima ualentior . Dcindc accipe ean- 
B deni fmflacem afperam prius decodam , & 
in iib. XXX. aquf decoquito, donec quinta uel 
fexta pars confumatur : & hf c erit fecunda mi 
tior ad potum in prandio & ca-na , & inter 
prandmm & cc?nam. Quibusfinitis paren- 
• tur aiif eiufdem , uel fimiiis formg quemad- 
modum fiuntcxlignoguaiafo.Tempus acci- 
piendisiiscommodias eft Ver,deinde Aa^ 
tumnus. Aeftas uero eft uehementer inepta. 
& aduerfa . Hyems accom modarior ^(kaze , 
ucrc & Autumno deterior . Noftris quo- 
que temporibas reperta eft radix Chyna , cu- 
iusaqua folec curare morbum Gallicum , & 
articularem . De qua extat liber fcriptus a 
doctisfimo Vefalio . Lege etiam Metho- 
dumpropinandidodumhuius radicis apud 
Amatum LufitanumCentur.a.Curat.^i.re- 
cxisfime traditam^uidus ratio dum bibunrur 
he aqu?,pr^fcripta eft iam fuperius > quamnis 
in coena nullx carnes funt exhibendas , (td pa- 
nis nauticus , uulgo bifcodus , uus pafl'^, 
uei radix buglofTs condita , uel cacarbits 
condita , precipuc fi fuerint Caftellani . 
■Sempertamen cft fequenda Hippocratica 
uericas fuperius d.ia.z^ Quibus femei, auc 
bis &c. 

Curacurqiioquemorbashic ufu urai ikn« rmumfi^ 
<Si,quamaisbiliofis&ad heccicam difpofitis, ^^'* 
minus qaam aqua lig ni guaiaci conferat . 
Eiusforma hxc eft . R. corricis ligni indici 
limaueltorno diaffi fnpartes minimas unc. 
ix. interiorcs eiufdem unc. iiii, foliiculorura 
D fens , epichymi,polypodii ana unc. i. fiat de- 
codum in lib. xxiiii. aque ad mcdictatem,de 
cuiuscolaturaaccipclib/x. quibusprobe ca 
iefaftis adde uini gencrofi lib. xv. & omnia 
fimul maneant in uafe fidili doncc calor ab- 
fumatur, poftea conferucturmixtura in uafis 
uitccis ,♦ quibus addc pulucris hcrmodady- 
icrum unc. ii, bibat in aurora , & ucfperi 
iib. fcmis huius uini, ioco primf aqu£ po- 
tentioris, & fiat ex iigno,&cortice iam prius 
dccodis aqua pro potu in prandio,& cee- 
'nacum lib. uigintiquatuor aque,donec quar 
ta pars cofumaturjqua bibica>ex umo fiat f ccu 
Nn a do 



I4l DE MORBO 

do modo eodem , u: diSam eft faperius,cum 
de aqua ligai guaiaci agebamus. Hoc tamea 
breulus,quam aqu£ lolx curarepoteft etiam 
aatiquum morbuai GalHcum. ^ . 

Si tuerit an:iqnus»& curatu difnciIis,fortio 
remque pofcat curationemi fa^a iam ckmen 
tiorimedicina.,ni(i morbi & iymptomatum 
magaitudo routumordinem inuirtat: (nam 
Auaore Cor. Celfojib. ii. non poteir uche- 
mentimalofuccurrere.nifi xque uehemens 
auxilium ) potentioribus opus erit. Inter 
qu2 a mulris expercum eil:, & a me laudatum 
medicamentum ex Mercurio.j & aliis parci- 
bus externis admotum ordinc confueto, con- 
fentientibus uiribus argri , quia ubi illss non 
adfunt , non oporrec laborare : nequc facuitas 
ipfius argenti uiui eft tunc pertimefcenda» 
cumolinTfspemorbis mukis leuioribus ad- 
moueretur ,'iit fcabiei . Galenus tamen nun 
qua fsdt periculumde eo an interius fumptu, 
uel exterius admotum interficiat. 

Expertum a nobis unguentum hocR.axun 
gis porcinx finc izlc unciii.oleorum laurini, 
de lilio 5 & rutae ana unc. i. if.theriaca magng 
drach.iii.rube^tindtorum drach. UL argenti 
uiui unc. iii. croci > ci nnarhomi ana drach. i. 
mofchi,& ambrs ana gr.iii. mifce, & fiat un- 
guentum.Potetit augeri^uelmmui , audo uei 
imminuto mercario* habita rationc uirium 
segrotantis , & m.orbi . Certa rei quantitas 
nequeprsfiniri poteft,neque fcribi . Ali- 
quando fufficit prinu unguenti admotio^ali- 
quando duse" funt ncceirari£,aIiquando tre$, 
& plures quam fex, quodperfudoresjalui ex- 
cretiones, & oris dep rehendes . Partes qui- 
. bus admouetur, funt extrem3e , uidelicet bra- 
chia^tibise, fpina , & uenter uerfus inferiorcs 
partes- 

At cor , & ueatriculus omnino cuftodian- 
tur , ne ab illo medicamento igdatur pars no 
bilisjuel ei,uel toti feraiens. Viiguentum cutn 
admouetur,iir adu bene calidum. & habitaca 
ium eriam,& fi non fudaaerit segri pedibus ap 
ponantur lareres caUdi,cum uino:quod d cum 
his non iudauerit,neqacoris excretiones, ne- 
quealuideiediones habaeritrcum iif, uei fal- 
tJtm aliqua ex ipf:s euacustionibusloleat hoc 
medicamentum huncmorbam curare:tunc ro 
tius corporis fufHtueritopusdemptocapite 
ne uis ueneiica per nares 8c palatum , cordi & 
aliispartihus noceat.Q^iaresger ftans uefiia 
rur Conopeo^ Vulgo dicitar Pauellon.capifc 
folo nudo apparente, & intcrillius tibias fu- 
perprunat ipargacurfequenspuluis. R. Cia 
nabrfi drach. isruber tiactorum,cinnamomiA 
&crocianadr2ch.ii^mifce,&iiat puluisad 
primum fatficum , & Ci opus fuerit iiant.duo , 
uel tr€S.Ti^nc, immo eciam tempore unguen- 



GALIICO 

E ti ex mercurio , habeat ^gcr in orc cryftai- 
ium, uei aliquem liquorem adilringentem , 
& repellentem , ad deifenfionem dentium & 
oris . Si uero fuerint ulcera & calidiras * 
quemadmodum ferme femper eflc folent , la- 
ueturfaepeos fcquenti mixtione . R, aqu£ 
piantaginis unc. iiii. aqua: pprtulacaej rofa- 
rum , & laducs ana unc. ii. fT. rhodomellis* 
iyrupi rofarum , & oxyfaccharae fimpl.^ ana 
unc. ii. pulueris aluminis ufti , & maftichis 
ana drach. ii. mifce , hoc uci fimili medica- 
mentocurancurorisulccra. Aliarum uero 
partium ulcera omnia , fi fuerint fme^ osfium 
corruptione, folent curari /Ine medicamen* 

p tis externis facta curatione totius corporis 
perea,qu£diximus. Osfium tamen corru 
ptio cauterio aeget &propriacuratione,qug 
ab eruditochyrurgo adminiftrabitur .^ Kon- 
nuiiiincuratione huiusmorbi antiquisfimi, 
& fortisfimi , prater iam dida utuntur pi-» 
lulis addendo grana aliqua pulueris loannis 
de Vigo. ego non auderem uti illo puluere 
nc inparua quidcmquantitatc, &corredo* 
quia eft corrodcns medicamentum. Fit au- 
tem cxargcntouiuoj&aquafeu iixiuio fortl, 
& potcnti,quo aurifices utuntur . Illius ta- 
men audor Vigo fecundi parte fui operis, 
in pefte dat duo grana huius pulueris,quae 
( ipfo dicente) uomitu , & uentris profiuuio 

G uiolenter purgant. Incolica quoque gra- 
na duo eiufdem pulueris cum drachma femis 
Philonii Romani, laudat tanqua uti!e^& opcl 
mumauxilium. 

liustamen uis corrodens cxternis parti- 
bus clemens efl , & fine per iculo , & pauci do 
loris . Aliquando tamen opus cfi: mifccre 
parum unguenti albi > ne dolor magnoperc 
intendatur,& ideo unguenro fuperioriioco 
argenti uiui indere parum huius pulueris , po 
tentius hoc eiTct & tucius > quam interius af- 
furaere . Q^ui deuorandum eiTe hunc pul- 
uerem cenfent ^ aquis frigidis, & cordialibus, 
& aliis corrigunt . Huius pulueris cmcn- 

H datio, AudorePetro Andrca Matthiolo Sc- 
ncnfi fit. R.pulueris prafcipitati ex Mer- 
curio , ( qui fit uc docct idcm Matthiolus lib» 
de ratione curandi morbi Gallici ) unc. ii» 
aquarum plantaginis , & acetofa: ana unc. ii* 
macerentur per nodem , & fummo mane 
prioribusaquis eiedis,deintegroaIias eiuf 
dem ponderis fupermfuade, in uafe aeneo» 
uel teftaceo ad ignem coiiides,& nonccf- 
fes agitare ferrea , uci lignea fpatuia • doncc 
in puiuerem redigantur . ex quo fic corrc- 
cto ,poteris pilulas qua:. fequuncur compo- 
nere,& fiet maior corredio.Recipe eieaua 
rii cordiaiis.Conciliaroris fcr.{r.margaritaru 
prasparacarum, hyacinthorum ,pulu«is prx- 



MICHAELIS 10. PASCHALII VALENTINI TRACTATVS. 



dpttati feu loannei de Vigo, ana gran. v, 
pulueris diamofcKi , &: diamargaritonis fri 
gidi ana fcr. ff. fiar,'c ex his catapotia quinquc 
quac fumanturan.teioHsexartum . Haeceniciv 
codemaud^orc breuitempore Gallicimorbi 
dolore,; tollit , cducendo uomicu , & eicdio 
ne ^jituitam , & atram bilcm . Plurima alio 
rom morborum gcnera idcm dodor hoc pul 
nere curauit, addendo diuerfa medicamea 
ta»pro rationc diucrforum morborum . 



^9 



Qupd'cgo quemadmodum dixi , pcriculo* 
fum exiftirao j etiamfi prxter audoritatem: 
Pauii Aeginetx , & Arabis Auicennat , tot ex 
penmentis fit crcdendam , 5r cum H^ppocra. 
cxtremismorbis,extrema exquifite remedia 
optinu fint . - Laudar fimiHter hic audor in 
hoc , & ahis morbisquiexatra biie iiunt, pi 
lulas ex helleborcquas MeTue capite dc co ex 
Haly defcribicearum tamen ufus in uere tan 
tumiuuenibuSj & robuftis confert. 



F I N I S. 



Nn 1 




■^1«»* ..■■■■'"■'', A'-^'" *■.-,::;:'.■■ •:. :: :.:^:v': .■^^: j. r::.^::^':^ *.t 

: c o L s N D I s s I M o D. ::^ 

; D* F R A N c I s c o M A K I ae: ; ; : ' 

PE MARCHrONIBVS MONTIS, ' 

ABBATI S ANCO^AE ^RV^CIS, ETC. . ::■:.::: 

TSO^yjESr^ B J^G ^ JIF r 1 y $ M E ^ 2 C F S, 

E T P H I I O S O l> H V S ?. F. 

^g — 1^ I VERE dici fblet,AbbasIllui1:risfimc,quamIibetpromisfionem de 
"^-"'^^^ biti loco habendam ciTc,eumque,qui quid cui promittat , omnino dc 
bitorem appeliari debere.Ego qui proximo fupcriore anno, dum cum 
nonnullis acutisiimij& preitantisfimi ingenii nobilibus uiris in sdibus 
tiiis dc abditis quibufdam naturalium, moraiiumq; rerum cauHs Aca- 
demicoram more dilTererem, promifi tibi mc breuisfima quadam Me 
thodo regulam traditurum , qua dignofci nullo ncgotio poflet , quif- 
nam morbi Gallici ( quem uocant ) contagione laboraret : qux nam 

^"^^ ^^^ dereftando , & execrabili malo remedia appiicanda e{renc,&: 

fiqu3B iiiaianaaj rc.iipertinerentjiureuicisiimoptimodebitortuus fum cxiilimandus . Id 
ucro mihi f^spc ixpins animo cogiraad , uifum fuit in prarfens rempus idoneum , (ut me bonum 
nomen iudicares) quo5cdebitumhocperlolaerem, & fimul hoc obligationis uinculO;,quo me 
iamdiuaftrictumhabes,quantum lieripoiletjliberarem.Etquamuis pauio diutius expeftalle 
uideri posfim ( duplici nimirum tertiana febri centinuo fex meniium ipatio grauirer in Icctulo 
decumbens) fperotamenproanimituigenero{itate,& fingulariquapolles humanit2te,te ha- 
fce noftras Iucubratiuncu]asminimeafpernarurum,quinpodusproinnumeris Iliuftrisfimse fa- 
iniliajtus benefic;is perpetaotibifaerimdeditis{imus,diuturnioremhancmeam.moram sequi, 
fcoaique confuIturum,.I!Iud autem maiorem in modum edam , atque edam peto , ut fi conceptse 
dc me opiaioniminusfatisFecero, tu munufcuIumhocnoilrumleuidenfe(ut iileinquit) exani 
mo potius.qoam ex re ipfa metiare.Csterum opufculum hoc qualecumque tandem fit , tibi uni 
doidico,& addicOjUt fi quid ex hac r€(quod uix aufim fperarejemolumenti communi hominum 
focietati accedet, tibijfab cuius nomine libellas in lucem prodir, omnesacceptum feranr.Non 
mefugittelongemaiore uolumine donandum fuiffe,nififubied2Brei naturaobftaret :quippe 
cumomnia,qusadhancrem /pesfrantdiligenteramciint inferta, & pro fubiedi ipfius tenui 
tate,iibc!Iusfatisfuperque fibi refpondeat. Et fane nihilhoc ioco attinet te animo tecum 
euoluere grauisiima in. mecollata beneficia , quinpotiusqua motus fum pr^fentis remporisop- 
portunitatem confiderare . lam uero nihil opus eft a me ditfufius commenrari quanta digni* 
tas, quantufque fit fpkndor, non dicam Illuftris^mi , fcd plane Regii flemmatis tui , Colen- 
disfimc Abbas , cum iiiud nil aliud foret,cLiam Solemcquod aiiinc ) facibus uelle illufrra- 
re. Quis enim hac tempeftatc ignorat Heroicam MarchionumMontisfamiliamex regia 
Bprbonum flirpe ortum , origincmque habuirfe ^ Conftatprofe.fto ex hac ueflra nobilisfima 
progenic ( quemadmodum ex equoTroiano fortisfimi Duces prodierunt) quamplurimos bcl 
ii, paciique artibuspraeclarisfim.os^ac fortisfimos uiros defcendifle. Uxc tu cum prasferas 
gencrisornanienta,unumiIludno5:es diefque cogitasut ueram , folidamque gioriam pcrpc 
tuam uirtutis comitem affequare. Macte uirtute nobilisfime luaenis , fic ibis ad aftra , clarifque 
maiorumtuorum imaginibus,quibus nihil addipofTeuidecur, immortaIemgIoriam,famam, 
poilcrifque tuis perfeftum quod imitentur exemplar cs relicrurus . Scd nolo fic ego pluribus 
laudes tuas attingcre , tum quod inftituci huius ratio id non patirur, tum quod in almd tcmpus 
eas mihi prscdicandas diftulerim . Tu uelim hunc noftrum laborem hilari animo accipias, fpe- 
refquefuturum,utmaiora aiiquaodoame fubtuo noniine in uulgus prodeant. 
Vale,Patauii>pridicnon* Aprilis. iS^l* 



• PROSPERI 3:0HGAIlVTrrMETH(tDV$. r^r 

|W Wtgine , &.-'nomim mtyU gallici . ^ Gallicum multoties cum tiJcefibns qusbufda; 

<^^/^ . !• ■ puftuhs, acgammis,qu2 5Ciionescorporiscu 

laedatinter morbos illos idcirco connumera 
ripoceit,qui cotinui folutionem pr« fe ferunt: 
&qaoniam puftnl? , ac ulccra prsdida mini 
me fieri poflbnt abfq,- fanguinis , ac humorum 
aliorum m corpore m.ila qualitate , acri fcili 




ilDRBvs Gailicus:, Hifpanus» 
Neapolitanus , inaus, uel- Ca 
: rhphcus , aut Venereus, tiue 
- Meuias , nihil al:ud tii ,; iuxta 
• .antiquorum noitroram.prxcc 
pta^, niii affectus quida pr^cer 
~i!atiiia,ienribiHtei? aaioae; Ijedes , & to rjcxni 
»3Hiancupacur, quouia ]ndcii>iiaraomn2u.ridc 
c6:tat, anno poil Chrtftum natam 149 j.aur fc 
qaenci i quando Gailiar um Rex Caroius Octa 
uu> in Itaham arma moueret > incepilTe . A t 
GalU hanc ignoaiiniam rainime fereaces ex 
Hirpania,aut incolarum eias nauigatioaibas, ; 
€x nouo fut aiunt ) orbe , in quo hoerediraria 
Uihdifta. iimili Ube corripiuarurom..es,. pef 
fimum malum.io rehquas aatioaes irxepime 
clamicant . - Hifpani uero cum huiuiccmo 
di Gailorumrationes animaduertcrent , uide 
rerirque apud Neapolitanos populos luem ifia 
magis regnaire,fiam porms N eaooliranam , 
quam fecusjnoluerunc appelian. Veru irali ca 
pr^occupaci admoda a G.illora caftris eiTenr, 
£t inter Gailos apparuiffet principto peitis 
ifta, ideomorbumgallicam-eam maiiierunt 
nuncupari . Vt uc. camv.a hgc res. fit , noaus 
jn icalia morbus eft , antiq.ia cares appciiacio 
ne,affeaufqiiehorribiiis extit concra^naruri 
iimices»qmq'-ii<i-^ corpori noftroiniidec, il , 
liufque adiones primo,ac perfeuitjian dici 
tur,quemadmodum reiiqui omnes morbijiicc 
jiabeQtinnatum,utunicu]queconftat. . ,, 

1» quo mrborum gemc ftt morbus gAUicus 
eonhimus» Ca^- 2* . 

MOrbum Gallicnm fnter nouos connume 
rari mofbos,ac mcrito, & legicime in 
jnorborii feric conumerandu ciie ex praediais 
-iiobis abande demonftracum imt^cumnuila 
habcatur cias mencio apud Kippocratem,Ga 
Jenum, Auicennam,&aiios antiquos.Dictum 
ctiam abunde fuit quot , & quibus in dmeriis 
©rbis iftiusChrii^iani partibus, denominacio- 
ni usdignofci posl3t,& quamobrem omne« 
tiationes codem morbo quodammodo afredf 
lucrunt. Nune igitur rcUnquicur ut ad rem ip 
fam explanandam defcendamus, ad genus fci- 
iicet morborum> in quo mcrito conititui pof 
&,uel praua ncmpe intempcrie, uci mali^ccm 
^oiition€,(iuc eontinui folutionc.- idquc preci 
^uc nobis perfcrutandu prmcipio antc.oculQs 
accedit,cupraeiertimdiuerf^ audorum ratio- 
neshinc inde pubiice confpiciacur, ex quibus 
liqisido conftat noifcros in hac rc medicos hu- 
ius tcmporis feniorcs an:f ios fxpenumero faif 
ie. V^rum enimuero cum uideiimus morbmn 



cet, ac.corrodentc , & fa?penun>cro cum fcbrt 
coniunda . igitnr iudicio mco,morbus iite cu 
mala.erit etiam qualitatc . Patctque praete 
rea cum eife morbum in compoiitione,quonia 
afte&ioinmembrisorganicis continerur, ut 
omnespropemodum confirmant . Non nul 
ios iiquidem uidemushac lue praua affedos» 
brachia, &tibiasiialdeextenuacashabere, ac 
S: pr^ter naturf hmires,eafq; alios tumidioresib 
iito, atqui una caput,fcapal3s,ac rchquas cor- 
porispartes . unde coiiar eos apcrte incurrere 
m uiaata partiu copofitione, & ideore(pectu 
ciul^dem iigurf , membrorum quanticans , ac 
difpoiixioniSjmorbum incompo^rionis genc 
xc comperiemus . Qaa proprer lues lita gc 
nusomne malorum genecalecomplccticur^ 
nec ideo miirJ facisuidenmrexperti . qui afic 
irunteum nan eiTecalidam intemperiem, non 
iiumidam,non iiccam, non frigidam , nec con 
-tinuieifefokitiouem,non tumorem prscer na 
turarajnon pafsionem in conforma:ione,& nu 
mero, quoniam ex prjsdidis facile coniicerc 
nnuiquifque poteft, aatalis hsc alredio exi- 
^ ftat . Conftat prf cerea eum eiTe morbum(ut 
dictam abur.de eft> & cum omnis morbinata 
.ra autiitpartium fimilarium-(& hocconfiftic 
in temperamemo)auc partium inftrumenta 
iiam,& coniilticin conformatione,numcro, & 
-£tu,aut iitcommunis ambobus, & confiftitia 
i2aitatcfoIuta> cum morbusgaliicuspalamiit 
:;Cx iiiis; ergo erit morbus , atque maiorum gc 
nos geDeralecompicctetur(tjt ira iterum dixe 
riai) iatis aperte . imo manifeitum ctiam no 
his confpicirur hunc prauum, acque-horrenda 
morbum eiTe quoqac in tora iubitantia» atque 
idipfum demoiiftrarc commode poilumus , ck 
non cedatmedicamcntis iriuentis ratione > ff 
cut medici illi , qai aderanE la principio mani 
^ feiledeciararunt. qaandoquidem, liccz dodif 
iimijdeiperarunc camen in artCj cum uidereiiC 
fe methodo non potuiiTe inuenirc optimam 
rationem curandi , atqui m maximo deipedu 
xncdici tunc temporis apud omncs nationcs 
fucrunt : & niii Hiipani illi fuperucniflent , 
ffdodi quomodo apad Indos morbus fanare 
tur.^ & niii cafu chirurgici audacii^simi argca 
ti uiuimcdicamcn inuenilTent, adhuc rebeJlis 
eflet morbus,& adhuc maxime feuircc . Sed 
quoniam doctisiimi etiam recentiores medici 
muicociesdeintegra morbi gaiiici rcfoiuno 
ne deiperarunt,hinc fadsmTfaae cft uccm- 
pirica caracio prfuaiacrit . Ec idco non 
Na 4 dciuac 



ts% DE MORBa 

non defunt, his noftris tcmporibus,carnifices 
fnedici , qui nulla uel gencrismorbi ^auc fp.c- 
ciei habica con(ideratione,ftatim ad morbum 
profugandum acccduot . Sed utinam non 
ufqueadeocredulum eilecuulgus perdicifsi- 
mis iftis impoftoribus medicosmencientibus, 
tituio quodam fecretorum, quse hic a patrc ac 
<epEa la^Sabat j iiie partim empta, parcim co- 
pilaca gioriacar, aiiusexpharmacopgoru dia- 
rio confarcinata uendicat . Attamenan fe? 
creta^agc ^ hoc cft cfiicaciora , ac probatiora 
iunt r.cmedia,an uerius cacodsEmonum ma- 
nus? Nam per fe remedia nec falutem eifi- 
ciunc , nec morbos , fcd cum a medico natura 
prudente , & in rationaii methodo probe e,xer 
cicatQ exhibentur,Deorum manus & faiutaria 
uocabantur Herophilo : cum a ftolido litera- 
rumomnium ignaro,uenifica manus quidni 
appeiiencur i Quam rcm opcribus quutidia- 
nis aperte ceftantur , dum purgantia indies 
9gris imperant , quibus toierandis ne quidem 
equus fortifsimus par fuerit . Vides totius 
orbis miracuium Icalia , quam inique ab afo- 
picis iftis cornicuiis, &purpuratis fimiis iiiu 
daris : ftd communis hsc arrogancia , atque 
ufurpacio pharmacopgis, rhopopoiis , tonfori 
bus,aiiptis, reunctoribus, obftecricibus> ciini- 
cis muiierculis, ac f grorum miniftris.. Quid ^ 
quod anus furdaftra,iorditie, annis,pannis ob 
iica, lippa, in medio proftibuio cducaca , cti£ 
«xiotio morbos , & partes aftedas iudicare, 
apud rudera piel>eculam fimuiat ? In quibuf- 
dam optiniis Ciuitatibus, fi quishorura neba 
ionum fe m edicum menriatur , mox raptus ia 
.sfinumfi:rigofum,&£inuenitur, fcabidum fa 
biimis roliicuf, auerfus arbe tota circumduci- 
.tur,fcommacis undique incefsitur,con55ui*. 
tu r, iacera cur , pulfa tur , fordibus omnis gens 
ris confpurcatur, poftremoexpiata urbe eiu 
citur , iiiuc nunquam rcdicurus j nifi maio fuo 
maximo . Quam ueiiem iegibus nobis idem 
ubique licere, no enim omnes ex profefTo mor 
boscuracudifnciliimos,aiiorum utique uitx 
periculo expeliere rentaremus . Sed ad rem 
tandem redeamus, idipfum omninoconciude 
tes , quod nifi optime morbi cuiufuis natura 
perfpexeris.eum minime curare ruto poteris «. 
Ecidcircononfateft nobisdixifle,hic iabo- 
ratmorbogailico,ergo rcmediaci cxhibea, 
mas^quje alcerum ab eodem aftedu iiberarut , 
fedpraeftateiurdem genus inrer cgtcra com- 
perire, &aliascoacempIaciones,ante ocuios 
habere, anteqaam zd reniedia precipicemus ^ 
Morbus igitur ifte tam diram habet naturam, 
utmerito concludamusomnia. morborum ge 
nera cum ipfo coiuncta quodammodofuifle , 
uideiicet quas uei paruam habeant intempe- 
riem.uel malam compofitionem^autcontinui 
folucionem • Aut pr^tereadici posfit sfti: 



GALIICO 

E uus, epidimialis > aut cocnmums iudiccnt ob- 
fecro medicimc ftudiofi , quibus per manus 
hic nofter tra&atus peruenerit, Commode fa- 
ris enim ex antedi<ttis unufquifque cognofccr 
re poteric,an eodem oriatur modo gailica lues 
quo cjEteri prxdidi morbi, & nunquid caufas 
fuas habeat communes cum ipfis,necne: atquc * 
ita faciie rem omnem compcriet diiucidata, 
quibus iam breuibus enarratis , commode fa- 
tis j ac tcmpeftiue ad prgdidi morbi gaiiici 
fpecierum enarrationem deuenire f as erit . 

^enmeramorbiguUkifpecierm» Cap, z? ■ 

T^ jr Odoadparticularesmorbiiftius fpeeies 
P IVi ordine peruenirc debemus,eafque ante^ 
quara ulterius noftra extendatur oratio , mo?- 
do quo genus prsdidum examinemus , ut in- 
de faciiior accidencium omnium cognicio uni 
uerfa patefiat, morborum enim fpecies, atquc 
naturas in primis confiderandasuetuftifsimus 
prodidit Hippocrates libro fccundo de ratio- 
jieuidus acutor^ tex. 38. tum ctfymptoma'- 
tumnacuras,quas affedus ipfos uelutumbra 
corpus fequi folent «. Odo igitur noftris pr^ 
teritis medicinx fchoiis fimplices primu mor 
bi gaihci fpeciesconnumerantur, quibus optt 
mecadem perfpedis ftatim qux compofitas ^t 
iiicuntur manifcfte admodum apparent . la 
ter primas autem anredi<S:as fimpiices fpecies 

G caprincipio confideratafuit,in qua fcabies 
quasdam iztis uenefici ordi nis per corpus w^i 
uerfum confpicitur, cum puftuiisquibufd'am, 
iilceribus j ac fimilibus fupercucaneis .aftedi^ 
bus ♦ Vbi quidem manifcfta efi continui fo 
iutiojortum iiabens ab humoribuf>,qui malam 
iufceperunt quaiitatem , acrem inquam & ero 
dentem,& cum ea continui folutione eric ecia 
deprauata figura . Hanc quam dixi fpeciem, 
quidam ex dodoribus.raedici's exiftimarunc 
xion efTeinter aiias,quasinfra dem.oflrabimus 
fpcciesconnumerandam, ea tantum racione 
commoti,quod adeo fupercucaneus affectug 
iic> ut minime adiones membrorum laedat, & 
per confeques minime morbus, aut morbi fpc 

H cies merito dici posfit . Attamen color cu- 
tis, quianuiiam cdit certam operam,fiue mu- 
tetur, fiue non , non eft morbus re uera , quem 
admodum de . caliditate , & frigiditate & ecia 
dicendum moderata , quia ex ipfis non depctk 
det opus, fed quia didum eft quod ortum iiiac 
fuperfiuitatcs habent ab humoribus, qui ma 
lam fufceperunt quaiitatem , ideirco neceffc 
cft ut mufcuiorum , cutis incerng , ac aiiamm 
parcium adionesdeprauentur, & morbuspraR 
tereaconfequatur. Quandoquidem fancitum 
eft in particulis ipfis ad quse confequuntur nc 
ceflario actiones tria reperiri temperatura fci 
licet manifefta, temperatura formaiis , & om-* 

nig 



PROSPERI BORGARVTII METHODVS. 
A 



I5J 



niaqasE pertinent 2d conformationcm. Pri- 
nsa fciiicet cft caiiclit2S,irigicii cas^buniidiras, 
ficc!tas,qua5 vcsc^aCz a mecicis dicunrur qua 
rundam operationam la particuiis,iiue fint 
iimplices, /me compoiirae * Vnde os lua fri- 
gidiute, & iiccitaie agit . Secundum eft iiar- 
monia refultans ex quatuor qualitatibus. nam 
quando dicimusos cffc frigidum,& Ciccum,no 
cii f ormal is iila temperatura ofsis, led propor 
tio, qu£ fcnfibus iatct, quar eft forma oslis, ab 
hac oritur operatio , & Iiasc eftutos genercc 
os . Tertium genus eft numerus,quantitaSj 
conformatio, figura, unio , & diflbiutio , quae 
quidcmhoc loco tatum enarrata nobisfincut 
reuoccmusin mentem caufam cur innatura 
morbi neceiTarxo laefa adio requiritur . Qui- B 
bus tandem declaratis manifcile confpicimus 
anmeritoaffcaio prajdidaintermorbi galli 
cifpecics fimplices.( ut aiunt ) connumerari 
debcac,an minus . Secunda prxterea morbi 
iftius fimplcx fpecies illa dicitur^ qu^ doiores, 
ac cruciatusmaximos affert abiquc aliqua ma 
nifefta tumefactione , finc ulccribus, uei puftu 
lis . Przdidam autem fecundam fpecicm uul- 
gus noftrorii medicorum dolores gallicos uo- 
care confucuit, quos quidem ortum liabcrc di 
cunt a mala ac ueacfica morbi huius qualita- 
tc,abexcrcmcntofciliccc in partibus cogeni 
to , & cx uentriculo, & hepatc tranfmiiTo , eft 
cnim matcria ( ut plcriquc uolunt ) pituicofa , 
&mclancholica fa^aa per aduftionero , quod ( 
quidem fymptoma primunj capiris uniuerfi , 
uei dimidii , deinde articulorum fuperiorum, 
& inferiorum,& prascipuc internodiorum pe- 
culiarc cxiflit> atquc dic quiefcit, nodu ucro, 
ueiantccaenam,uelpoft folet €xcruciarc,& 
infomncs reddcre homines,cumdoioribuspu 
gcntibus, & quafi diftendcntibus^ . Noac 
autcmcxcruciat tumquiahumorfrigidus eft^ 
& nox frigida , tum proptsr natura: fimiiitudi 
ne,uel cii tota dic,Sc ob motus,& folemcorpus 
babeatmearus apertos,fiunt difflationesrac 
noStc ftipanturpori , & ideo dolor accedit: 
pungunt aacemdolores ifti, quiafiunccirca 
membranulam iilam^qu^ ofTa undequaque cm 



Duorumautem funt generum , altcr fcilicct 
thophaceuseft, alter autem minimc:topha- 
ceus eft conftans cx materia pcnituslapidofa , 
ut ego multocies animaduerti,tanquam of. 
fci tophi, uelmatcria iiia,qua ligantur offa 
f rada - aicer ucro quando materia cft moliis , 
quf tripliciter apparet, nam aliquando cft ue 
luti Iaridum,aliquando eft minuscraffa> & cffe 
fimilis poienta; . tertia poftea fpecies eft ficut 
mel ipfum> fcd ncquaquam dulcis , & mclici- 
risgallica dicitur. in capitcut plurimum funt 
fubftantia, uel laridi , ucimeilis, ucl polcntar : 
circa pedes funt maiori ex parte lapidofi>& to 
phacei,qucmadmodum idcm euenit in tibiis, 
in intermediis nunctophacei,nunc moiles exi 
ftunt : loca func ligamenta articuiorum,corpo 
r-a ofsium pcrihottia, m quibus tumores doio- 
roflsfimi funtiaiiquando ia faperficie osfis con 
crcfcic affedus ifle. Mareria err,uc plurimu pi 
tuicofj|,tcnax,& mclachoiica,Quu natura bene 
concoqucre non poteftraliquando mifcetur bi 
iis, & ita nt meiiciris: aliquando cCt pitui.ta 
minus crafra,& fit atheroma : aliquando craf- 
facft, & meianchoiica,& fictophus, uel fteato 
ma . Vbi autem iftsc euenerint, nemo quidc 
inficias ibit morbum runc cfTc in continui folu 
tione, ut antedi&a maioribus adhuc uinculis 
corroborentur, mala qualitace , ac prauo com 
pofitionis miniftcrio : tumores etenim defor- 
^em introduciit figuram , malamque fimul c6 
pofitionem in membris, in quibusconfiftant . 
C^artam deinceps morbi iftius fpecicm , quae 
inter fimpliccs connumeratur>eam dixcrunt ef 
fe in qua oculorum uifus dcprauatus cft,uei c^ 
citas tandem confequitur: non enim quampri 
mum ipfos oculos amittitf grotus , Ccd potius 
pedetencim affedio quxdzia obciiahni« con- 
fcqui uidetur, rubcntefque cos oculos profpe 
xeris,ac uenulaseorum tumentcs : unde mani« 
fcfte conciuditurtalemeife maiam quaiica- 
temjCOntinuifoIutioncm, & malam etiam par 
tfum ftruduram . Similiter cum dences do- 
lent, & caduntin morbo gallico uicra depra- 
uaram qualicatcm ad eorum ufque gingiuas 
pcr meanccm , ipff etiam gingius exulceran- 



:gir,uadenomenadepcaeft,Gr2ecisenimperi D cur, ficque ftacim continui foiutio : fcd fi prf - 



hoftion dicitur , ut meiius demonftratum eft 
iamanteainnoftris Anatomicis contcmpla- 
tionibus . Aitera deinde huius morbi gaili. 
ei fimpiex fpecics illa dicitur in qua accidit ut 
cum doloribus praedidisinflatequoque fiie. 
rint particuk aftcdf ,uel tumorcs,aut gummac 
apparueriat aliquf doloribus omnino exper- 
tcs ♦ Verum accidit utpoft dolores etiam m 
morcs infeftent circa arttculos, internodia,ia 
mcdio cubito , in media fibula,& circa caput. 
Qui quidem tamorcs cum contiaeant mate^ 
riam craffam : quas efi ueluti gummi eliquatii , 
id^gammata galiicaBiedicenancupantttr . 



ter ifta dentiumcafus oronino fequctur,ftatiin 
hominum dcformatio <ut fic dixerim ) appa- 
ret . labia fiquide os,ac genae pius fermc fblito 
ftringatur , & inde fit tande ut hoc modo mor 
busm naala fit qualitate,compofiti<Kie, & coa 
tinui pr^didi folutioae . Id idem in ungui 
mn cafu perfpiciemus,ac modo eodem iudiciik 
proferemus , acres quandoquidem humores 
hoc ipfum faccre omnes medici coniirmant,in 
radicum unguium talieroiione,ut fimiliter 
dixeris adeffe continui folutioncm ( ut antea 
iancitam eft ) qualitatis deprauacioncm,6c 
maUm quoque compofitjonem.. Aitcra dcin- 

de 



154 
«3eei»rdemmorbi gallici fimplex fpecics,ca 
dicitar ^ q:?ando capiiiorum , iijperciliorum , 
gcbarDge detluaiumVuccedic . Andqiu cai- 
i2iciein,aiopeciam,dC ophiaiiiii cognouerunr, 
quae gcnera derUiau diliant longe a noftro, dc 
^uo um agimas. nouerunc etiam pilorum ca- 
ium i n lepra , cuin icaque folec mcipcrc mor- 
bus ille, ira atiicit aiiquando parccs capitis,ac 
|>tii cadan:: cadunc , inquam,ea de caula , qua 
dix I r G.aieiius pnmodecompofitione medir 
caaientorum per gencr^ cap.iecun. quod citQ 
italica lingiu coucrium cum aliis ciufdwm ge 
neris pubhce tradcmus ,• qua i"cii»cecarborum 
plaut^ : iiam pili fant ueiuti arbores corio iii 
ferti, & iicuri arefcuiit arbores, ivi er areicunt 
piii.i-^IantxaJt areicunr,aut quia deefi alimen 
tum , aut quia rutfocantur a malo, & ita piii • 
In galiica deindeariedionc cadunt pili ob ma 
lum alimeutum , non aute.m ob liccitatem. na 
turgcntgenajjincrairanturpalpebrs.&lucids 
liunr, & periuccnt ilcuc bombices iili fcricini , 
quando habeut fericum maturum: lioc autem 
prouenire arbitramur,quia uapor ,& humidf 
tas muita infeita colligiiur ibi , quas cu tcnuis 
iit, faci: fplendorem : hoc ita pofito, incjpic 
defiuuium pilorum. Alteraprfterea, quxmc* 
diQis noftris prafceptoribus aisignata fuit fim 
plexmorbi.huius Ipecics , eafuerit in quago^ 
norrhsa quaedam confpicirur per inditia uai- 
> <ie confpicua ab alrcragonorrhsa no gaiiica, 
qus uariis rationibus aliquando accidere fo- 



BE MORBO GALLICO. 

E tisfaciant, castamen proponcrc uolui , ut iudi 
cium a porterioribusexpetam. Ego cnim hoc 
aitero potlus modo totam breuibus ipecierii 
pr^didarum obleruationem tradam, prgpoltr 
tam non pccnitus reiiciendo . Trcs, inquam 
primum reperio huius atfedionis fpecies qus* 
recteadmodum nuacupari llmplicjores pofw 
funt,quibus optime perfpedis^ad reliquas 
deinde obfcruandas accedcmus, iiiam,qu2 pa 
i^ulas tantum habet,liue buiias dixerimus.qua 
uulgus gallicaxii fcabiem nominauit , alteram 
uero,quaecum doloribus tantum permaner» 
quam dolorcs morbi galiici dicimus, tertiam 
dcinde cum doioribus folummodo obturatis» 
quam gailicos cumores, (iue gallicas durities 
appellare idcm uuigus confueuic . lilae igi 
F tur erunc fpecies huius morbi fimplices dids* 
ex quibuspretcrca tres itidem refultantcora- 
pofits fpccies : ea uidelicec , in qua pultulf cu 
doloribus una co.mprehenduntur , quam qui- 
dem gallicam cum doloribus fcabicm appclla 
renobis licebit, eo nomjinc pufiuiarum ucen- 
tes,uice ulccrum,buliarum, ac iiir.ilium appa- 
■ rcntiura in fupcrficie morborum ; fecunda ue- 
ro ex compolitis ipeciebus illa elie poterit^in 
qua puiiul^ cum rumonbus, ac tubcrcul s com 
phcantur , quam nempe gallicam fcabiem cu 
tumonbus durislimis uocare omnes confue- 
uerunt.atque akeradeinde fpecies iilacrit, 
quaKdolorcsrumorefque fecumhabet coniua 
Ctos^ ea inquam, qax dolores cum tumoribus 



let. Eilautem gonorrhaeaautoreGaienoii ^ ^gailicisnobisdicilbicc . Histribusconiiicu 

tis, ac prf (ignatis fpeciebu£,akcram poiiumus 
nos quoque modo cum aliis coni1ituerc,in qua 
tandem tres fimplices prxdiacg Ipecies com- 
plicantur , hoc Qit dolores, tumores uei duri , 
uel moiieSj2Cpuiaila:atquihuiuimodi fpecie, 
icabiem.gailicam cum tumoribus, & dolori- 
busappeiiabimus . Alizquxdamadhucfur 
rexerunt iioftris temporibus fpecies, kd tame 
non ommino ilmplices ficut- prsecedentes no- 
bis uidentur, & pr^fertim illc ( quas euarraui* 
mus) quinquc Ipccies, in quarum una erac ca- 
fuspiiorum, dctium refolutio^uBguium dcper 
dido, uiiusam.isiio, & gonorrh«a quaEdam: 
quatmquam de hac ultimafpecie multi hodic 
ualde decipiantur, nec ullo modo confentiant 
inter ir.ori>i uel gailici,uel cuiufuis fpecies cfle 
afcribendam, atque hoc ipfum inepro , (i Diis 
placct, argumiento eorum opinioncm corro«. 
borare uidcntur : quod fcilicet nullas manife- 
ftc Isdic corporis aAiones, mingunt enim qui 
galhcagonorrhsa iaboranc , modo quo antca 
mJngcbanc dam fani eiTent , femcn in a&u 
uenereo eadem dulccdinc expuunt,tumefa^ 
^ionem nullam percipiunt,caliditatcm fuper 
fiuam minimc , nec aiiud , nifi cuiufdam alb« 
materig fluxum , quare concluduxit. i^i auod 
neque awdoaes Udit j neque morbus eric. 



bro fexto de locis adectis^inftrumentoruiTs fe- 
jninis affcctio , f;,'minifque excreno iouita^ 
<3uaminuoii2iitaria quoquenomuiarc licer. In 
._ eagouorrhasa gailica idem coior iem-inis ap- 
parec, uc ia alte.fa ufu eucuire foicc,. &ati es 
^oitu una proucnir, ita & altera : habemus ta- 
mcn coaieduras, 6c mulcas^quaru primaapud 
jiic efl qoando incipic gonorrhaza gallicajnGn 
€ii ardor,uelpruritusingens,qui eit iila go- 
norrhsa noa galiica dicta, in qua quidemi ca- 
nalis exulceracur urinarius, &tunc fiiccedit 
iiranguria, qui eil appetirus femipcr mingen- 
di.iecundum indirmm cft a diuturnitatcqaia 
gallica longa efl, alcera nero cicius czdiz, nifi ^ 
fueric ex cacharro^, tcrtiii quod in gonorrhea ^ 
non gaiiica (ficopiofa fuerit) coafcquicur cor 
poris conl^umptio ; gailica eciam diucurnifsi- 
tna non ira corpus abfumic : pr3eterea gonor- 
rhga galli<;a breui temporis fpaciofinemole- 
ftia j Sc fenicl coeundo concipitur . dciaceps 
gonorrhsa gallica non poteft csderemedica 
meacis iocaiibus, at reliquarpcr inundioce 
tcflium, renum,& afTumptione medicamenco 
rum per os facihus cxdic . Arque iftae erunt 
o3to fimplices fpecics morbi galhci a no- 
i\n$ pr^decefToribus diligcntisfimciamenar 
tusi & quamquam mihi ia ordms minime fa- 



|>ROSPERI mKOAnYrn 

atttoinfismorbi aHcums fpecies, Sed utinarn A. 
k^tiinaoa gilUcam gQnorrhseaarifti tales ex- 
pfirireatur leniel , fcireat enim quam haberet 
in coociadendQ uim eorum cgregia arg«ta- 
cue fyilogizatiQ . Tot igitur nmbi galUci 
lpcd£& fimpi ices cfTe di cimus quot enar raui - 
nius , & cum ipfls muits poftea compiicantiir, 
quas quidem noscQnfuko filcntJQ praetermit- 
temus , ne maxime uideamur laborem emani 
busabripuific xSrarauoiiFcrrarienfiS tum do- 
ftisfimi , tum medici exceiientifsimi ^ a quo 
c^regie fatis qui cupiat fpecierum naorbi hu- 
iuspercogaofccre commode poteric compU- 
cacioncs mul:as ,, Muita? inquam ab ipfo au^ 
lorcenarranturi&abaliis adhucaii» fubiun 
guntur,itauthoctemporc nonnuUi fatisar B 
guce,ac doa:e dicaut morbi galiici totefle ma 
nireilas fpecics,quot funt modi licentiandi 
( ucijcar uerbo) aiiquem e domo ; quemadmQ 
«lurn ii dicas mfinitas penc di6ti morbiipecics 
cfleiicuti infinitx rcperiunturuis,quibusnos 
nti pcflumus , cu quemquam ampiius nolimus 
5Pd.^snoitrasacccdcrc,atqueJnquiuntifli,quo 
nioda uig ilU ^brolutamoaenduntiicentiam 
fj ciarcdixcris abcasexhac domo inprauam 
crucem non ulteriusreuerfurus, ita etiam gai- 
lica luc ca eft fpecics>qu3c doiorcs,ac cruciatus 
xnembrorum hominibus gencrat maxime uni 
caiquemanifefta,atque idipfum confir.mare 
quodamodo uidcntur,qui dicunt morbi in gal 
lici tot fant fpecie$,quor funt dics in.anno,qua ( 
nisexprsdiai airi pcritifimi Braiauoliau- 
aoriutciionrecufandafatis clarc cognofca- 
. museas aumcro »14. rcperiri,fcd dehisha- 
acnus . Vnde conttare manifcftum cft tan- 
dcm morbum galiicu hoc modo iegitimc pof- 
fe nobis definjri , ut fcilicct flt pasfio ab uni- 
ucrfaii oriens infcCiione non in mafla fangui- 
iiea uel in hepate tantum ^ ut paulo poft dicc- 
znus, iiue dicamus morbum gallicum cffc ^grx 
tudincm nobis nouam^ in qua fspisfimc appa 
rent puftulc diuerfs acalis infeaiones cuta 
nescdolorcfqj membrorUjdura apoftemata>& 
ulcera omnino maligna, & in quibufdam func 
omnia,ac in aliquibnsnequaquam compcries- 



wiTHOCrvs» tn 

ortum a partibus obfcfesk hahtnt > tt corpus? 
mox uniuerfum , &iaciempccupaAt, indubi- 
tato omnium iudicio takm aff^ionem hoc 
3euo coropcricmusiine puftulis, & cumdolori 
bus ac cruciatibus tantum,ii:cl cum tiimjoribus 
per corpus uniucrfum apparcntibus puftulis 
uero minimc » qu^ quidem ratio longe diffcrt 
a Lconiccni do^^ifsimj definitione , ut mclius 
alias demonitrabinuis ab aiiis recentioxibu? 
computatam C0c • At poftquam de fpecie^ 
bus ac dc gcneribu5 abundc fatis pertraaaui- 
mus, tempus iam elfc idoncum cxiftimamu$ 
orationem noftram ad caufarum comtcmplaT 
lioncm totamommno conuctterc ♦ 

Jie eriginet & Canfis morhi g£tlici)eius natU" : 
f(i,acJ^tnptomAtibitf, Cap, 4, 

CActcrum quando hucufquc de fpeciebus 
gencralibus morbi gaiiici ratiocin^ndo 
,perucnerimus, atqucordinem earum pro na- 
.ceiTaria reimedic^jatquc utiii cognicioiic^bre 
,uiter dcrooftrauenmusioperapretium eft hu^ 
. fermoniroorbi originem,cauias, nJituram,Qi- 
, X3, & mukiplicia fymptomata obiter adiunge 
.: rc, «t mttltorum hominum opiniones, acfcn- 
tcntiasgenuina dofirina cognofcamus, atqui 
unaconiidcremus mnquid inter morborum 
fpecies illas morbus iftc connumerctur, quae 
: a b alii $ antiquis mcdicinac au&oribus declara 
; t^fuerunt. Itaqueprincipiomalihuiuscui 
piam Diuo nimiru Iobo> aut Eu2grio,autRo- 
cho appcilationem hanc tribuebant plenquc. 
Indcmox alia nomina commifcebantur , Po- 
. ftealatius crudclifsima peftccaiamicofaque 
xgritudinc, fe le difltindcnte, im.o uniuerfam 
, Europam deuaftante > Itali gallicum morbun» 
<uc principio retulimus) CalU) Hifpanii, Ger- 
. mani fcabiem hifpanam, & Meuiuni, zlii indi 
cum malum, alii Neapolitanam, quidam mcm 
Veneream diccrc accepcrunc : cuiufnr.odi uo- 
ce Fracaftorius tcrtioSyphiilidos ufus eft » du 
' cleganter fanc eius exordia canic . At in pri 
mis tcftatum uoiumus j nullam gentcm quali- 
cumquc appellationc hic notan/ed nos es uul 



omnia,ac m aliqmbns nequaquam compcno, ^««iviwv «i.i.w.*v*w»w ***%, ..v..*. .,*-- — -- ^ 
fed funt puftule tantum,aut infeaioncs*uel do D gari tantum hommum confuctudine. uocaba 
lores tancum,fiue apoftemata tantum,fme una ia ufurpare. Definit jonem uero qua huic mor- 



cumdoloribus puftulse fiue dolores cumapa 
ftematibus , uel cum ulceribus , quac a puftuljs 
fiunt,autapoftematibus • Quare fi quis di^ 
xerit afFcaum huiufmodi nihil aliud ciTe , niu 
puftulas a partibusobfcenis incipientes, mo^ 
tocumcorpus,atqucipfam prscipuo faciem 
occupantes , praeter fccditatem > magnum la- 
fuper cruciatum plerunque afferentes,manif e 
fte quidem inueniet nequaquam omnia com- 
flcai poflc , qux ad prxdiai noftritemporis 
morbi gallici taciunt definitioncm . Qjuaa* 
4oquid€m fi dicamus cffepuftuias tantum,quf 



boattribuebat Lconicejmseuidentcr,ac ciui- 
iiter Manardus Ferrarienfis medicus iibro fc- 
ptimojcpiftola fecunda ut minus pcrfeaam 
confutat , f mi ilitcr A ntonius Galius ut inftiiii 
cicntem improbar, libro de ligno lanao noa 
permifcendp . Sunc quiSaphatum, fiuc Grg 
corum Achoras, funt qui ckphandafim , qui 
Lichcneni fiuc impctiginem, qui V arioias , 
Carboncm , Perficum ignem ^Epiniaidis , & 
Cornelii Celfi Phigechlon uocauerunc, quos 
omnestum Manardus.conueIIitUQCo cicato^ac 
.epift«Iapriin.a.li^ri fccundi^um etiamFailo- 

pius 



iSS BE MORBO 

pius doftirsimns in tr a^atu de morbo gallico. E 
„ . Sunt qui jepram', qiios etiam maaiteitifsiajis 
fcripruras tcftitnoniisuiacic Fracaftorius lib. 
fecundo concagiororum morborum capicuio 
dectmotercio. ^ut adhac qui Mencagra,ac Pu 
dendagram exift imarunt, atque hi fups corrc 
^oresbabeat,utmihi non iit necetfeoperx 
quicquambic mfumere ♦ Haud tamenne- 
garim iitos aff&^usfinguios, & complurcs fibi 
fnuruofaperuenire, & alium exaliogigni pof 
fc . Attamen propriis appeUacioaibus uten 
tesnemo ftipradidorum uilam,uere gallicum 
fiue Hiipanicum dixerit , auc uecerem morbd 
pucauerlc , Nam ut t*linii scacc , noui acci 
debancantiquis prorfus mcogniticuelutipfe 
fcribic 2<^.cap. primo^ ita noftra memona , F 
& indieseriam, noua morborum genera accc 
dunt prifcis ignota, & cum arce medica, & in 
fidiisbeliigerantia . ' Nefcio aucemcur Ni- 
^coiaus Maiia Venetas , uir tantae audoritatis , 
dodrina:,ac cxperientif ,iibro tertio cap. fecu 
do dc mbrbo Meapolicano , iiunc antiquutn 
probareuolucric, A«i-«n^« auSoritate lib» 
fecundo cap. $3 5.de OIibano,cum ne uerbum 
quidem ifthic ad hanc fentenciamlegaturi-rcd 
foium transfert Diofcoridis fcripcuram primo 
cap. 70. de thurc , cum ait formicantesuerru 
cas ininicia, impeciginefque ex aceto, & pice 
illitum toiiit . Vnde manifeilrum omnino ap- 
paret quiru male oculis criftalliois auxilio, & 
nobiiis hic uir periegifie crediderit,qua: Aui. 
cxcogitauit nunquam -. Atqui optime Omni» 
. busconftat quo anno poft Chriili natiuicacem 
inceperir,& radices fuas altas icccrit . cf rcrum 
cauias diuer/as diaerii as^gnant iiaic morbo , 
quas iegere uoic:es,pofiant apud diuerfos fcri 
. ptores . Egoconihraerameasbreuiterhoc 
loco contrahere, fcd uideo didionem ubeno- 
rem fieri, quam pataram , itaquc defino,& ad 
cscera exammanda percurro . Std quis mc 
ciancuiumut eumiaborem fabeam ftimuiat ^ 
Certe genim meus , totius aleac iftius au(ftor . 
. qui reiudanrem impeilit , ut hoc quoque ofii^ 
cio , Apoiiinis ftudiofos demercam cui nunc 
. obfequendum eft. Celebcrrimus Ambiamus 



G ALIICO 

cesomnisfordishuius cmfs extitenint ,'Ati 
que hac do^^rinam coftanti equidem fidc tuc 
cur . Q3.idam praeterea eius fectatores acu 
cifsimi , uoiunc quod morbus ifteuenereuscx 
praua acris qualicaceoriacur, quae quidem («c 
ipii argucc oftendunc) peibr longe m corrup - 
tioneexilticfihumidicatem, & caiiditatem fe 
quatur,quam ficcitacem , qaamuis unicuiqae, 
conftet morbosa ficcicate ortos maiorem iem 
per inquirere in curationibus obferuationem. 
ct ideo cum morbus nouas aliquis nobis appa 
reac ( fequuntur prgrerea «gregij {e;^atore$ 
itti ) utplurimum fubfequiturmaxima humi« 
ditas , atque fubfcquuta fuit , iiumiditas ergo 
cric Rouorum morborum caufa , etpr3e.cipue 
luis iftius. Sed fi quis dixcric undehumt- 
ditas prouenit iam dida , optime tunc fatisfa 
ciunt cumdicuac eam a muitisplauiis,acfitt- 
mmuminundationibus. Deinde (i qusramus 
unde pluuias iftz oriuntur,neceiTum fueric taft 
dem cxlicus peruenire , atque cum Aftrono- 
mif fedatoribus una conhteri^ut tocius uidc- 
iicetrei in caufa necellano fint cajleftcsinflai» 
xus,quoniam eodcm femperniodo ic fehabe- 
renc inferiora haec,nifi a caufa fuperiori guber 
• narentur ; Hasc itaqucerunt predictorum ho 
minum argumenta,qux antequam uiterius no 
- ftra procedat oratio , tanquam incpta repcUc 
re conemur,nctampraua hominum. hafrefis 
coutinuo magis effiorcfcat . Reperiunt enim 
G caufam fatis communem do^^ores ifti cum di* 
cunt inundatiofi^es aquarum aerem corruir.pc 
re.Ad cos igicur, «qui morbum gallicii ab aftro 
ru motu deprauatio ortum habuiiic dixcrunt, 
hoc eft cauiammor^iiftiusadabdicumcfio- 
rum,(iderumque influ xum, certumqueeorum 
curfum afsignare lophi'fticis argumentis>ac 
' enarrationibus pjnitus ijoiaerunt acceden- 
tes,falfam quidcm , fiue inucilem eos opinio- 
nem praepofuiiTe,eodem modo,qi3o iam zntcz 
diximus in noftro dc Pefte trad^atu, nunc no- 
bis demoftrabitur , Non eiiciillum cxli , ac 
fyderum concurfum talem , aut co-nnguratio- 
nem,undcmorbus ifte nafcatur , ca breuiter 
adferam , qii^ dido iidem aflerere pofsint , & 



iib. fecundo cap. 14. de abdicis reram cauiis , H fatis nunc ciTc fcio fi fummorum auctoi-um no 



pituitofam matcriam ueneni maleficio perfu 
lam acrimonia: participem , faidifsimx huius 
luisoccaiionempriECipuammonftrac . Do- 
cuisimus Fracaftoriusde morbo contagioib 
iibro fecundo cap.12. originem , principiaque 
cius, ad craftam lordidumque piiiegma refer 
ri mbet,in quo feminariaproduftiua acria de 
licefcunr,& conuinda hfrenf.Taiia aucem ini 
tio fuiife m aere , ^c per porentes , plurefque 
fydcrum conftiturioncs,(ordidam quandam 
putrefaAionem raro contirjgentemhabuiffe, 
qu^ mox ademfmodi materiam , in nobis ana 
iogiam,fiae coofeafum agendi fortita,'eSFe<ari 



diiutasaudoritatis citztis tantum iocisidex 
purgem, a quorum teftimonio prouocari nul- 
io paSo fas iit. Quapropter legant oblccro, 
qui rem totam diiucidatam deiidcrant, ca otn 
nia,qaf doitiisimea Placonciilo diuino i Egi 
nomide confcripta fuerunt , quando uulc eam 
ai^^rorum ciTc naturam, uc & uiiu puktierrima 
fit, & progreiTa choreaque infignis , animali- 
bus cuctis commoda prscbcac. Qnpd fi abfque 
pernicsefinc aftra,& fydera omnia/funtque 
■diaina ,& fempirerna,quo nam pactomorbii 
giliicum his inferioribus largietur f cum fir.i 
purifsimaipfaiaethcreaa& ab omni prorftis la- 



PROSPSRr BORGARVTil METHODVS. 



157 



he , & morbo alienifsima. Rurfus Icgant pr^- A potantibus , Ctd omnium ^romptl Aime r in- 



cor ea omnia qiis ab eodem diuino audore de 
lcnbantur ulteriusin epinomidediim cccio- 
ru uircutes, reccnfet,Solis,& Lnne,acqainque 
rehquoru planetarum, ac ftellarum omnium 
poceftatem.atque naturam admirans,foro- 
res omnes appcllat: nefafque cuiquaeffepu- 
tac, exiftimare horum fideram legitima aiia , 
aha illegicima effe,taliaq; qualia nefas eft pro 
nunaare: quafi uelit impium effe fentire aftro 
rum aha efle bona, alia illegitima , hoc eft ma 
ia . Defiaantitaquenobisiftiaftrorumob- 
feruatores prsdictionibus fuis imponere, at 
quod fug eorum artis f cientifsimi fe nefcire ar 
bitrati func, ne ipli fcire fe arbitrentur : poft- 
quamnoaPIatofolum, fed Ariftoteks quoq; 
Chalcidius, Auerroas,PIotinus^ Marfilius, 
Ficinus , Picus Mirandula eos omnino aberraf 
fe fuiishme^maximifque demonftrationibus 
non tam confirmarunt, quam certedemonftra 
xunt .^ Sed lam cum auftorum non dilutf 
auaoritatis citationibus noftrumparadoxon 
abunde firniaoerimas, rationibus nune uali- 
difsimis roboremus : quo nullum prsiugii lo- 
cum aduerfum fencientibus rehnquamus . 
Q^uod conferuat,ac contincr^ c^terifqiie om- 
nibus eft ueluti forma id morbo gallico afficc 
re quf conferuac , ac concinec niinime poreft . 
coelum autem , & aftra huiufmodi fuut, ut 
Auerr. pri, de coelo comm. 24. teftatur . Si 



quam,ex contagiofo concubitu, arque im- 
pura uenerea miftione . Q^iare obfcense par- 
tesfereplerunqueprimo putredine inficiun- 
tur fi ad fcoriationem , fiue nephandam luxu- 
riamfequatur,hoc eft uirga, glans, prsepu- 
tium, coles, cunnus , anus primos aggreihis pa 
tiiintur , dcindc fenfim in omne corpus ui- 
rus perreptat, fTuirque : & ex ieui ^ioquioc 
cafione, graufa initia, & uiresimmanes fufci 
piens, in malta hom.inum miha,in muka oppi 
■da, in mulca caftra acerbifsime graflatur. 
Fauces,hbia,gingiu£a primordiis afffciun- 
tur fi diururno corporis contactu uel ueftium 
comnr.unij asfidnoqueufu,non dorfiuelartuii 
g cutis , quod haec dura fit,nec nifi longo tempo 
ristraduuincatur . Atgerminaprimain- 
dicant ia puerulis fauces> labia,anus > & fcro- 
tum. , fcd ftatim rriiaimchxcz contadu appa 
rent , quemadmodum in iis, qui fcoriatione 
capcantur^uelladis fu(5cione , uel ofculis, co 
quod uircus facih^usin partibustenellis^acte- 
nuicute munitisuir^s fuas imprimat,quam 
iniis^ quas dura ( ut dictum eft) cutis obtc- 
gic . Qmjm icaquc cerebrum uitiatur , cal 
uariam , frontem, tempora, faciem abhomina 
bili afpeau fxdu : cum grauius fctpk , crofio 
nibusf^pe, palatnm, gargareonem > fauccs, 
tonfillafque infeftat, ut prorfus exedentium 
ulcemni naturam imitetur : quibnfdam nafus. 



. -jr -—---—"' ~^"*i«. *^. UWI.I.OI.V**. . .jx **i^^*«>«i Aia*.utduiiunLctur:quiDiiiaaJiinaiUS, 
cnim aduerfaria nobis cceleftia corpora effent G quibufdam oculi , quibufdam gen^ , ac labia 
«orrumpi ftatim uniuerfum confeauens olane deDafciintur 1 slih r.sniii i p r^nii-^ t^f^i-^ «^ i 



«orrumpi ftacim uniuerfum confequcnsplanc 
rfet, utidem audor comm/28. libro de ccelo 
|)ri.conceptisuerbisconfirmat . Quinqi4od 
iiitamuegetabilem, fenfibilem, &aaima!em 
.prasftatjidgaUicam luem inferre minime po- 
tcft, ut cuius fic natura, atque uisuitam perde 
rc, equeantipatia quadam aduerfari . Qua 
jnobre.mfiafiderum certo congreifu aiiectio 
galiica oriatur , eodem morbo affeda ipfa efle 
omnino oportet . Qnod cum impium fit di 
cere,atquenefas, diuinifsimis utique, ac pu- 
risfimis exiftentibus corporibus.corruptioV.is 
ac pafsioois expsrtibus fateri omaiao necefie 
eft,necacc£io ncc fideribus tancum mah in 
mortalium perniciem deriuari . Ego au- 
tem aliorum p;icc dixcrim, caufam pr^fen- 
tis affeftus fanguinis quadam efle infecnQnem 
cx uitiato fucco per contagium ex uenereis 
prgcipue congresfibus contractam efie arbi- 
tror ; qax tam nephanda luxuria , quam muhe 
bri libidine poteft zdi^iici , & hdis fuaione, 
ofculis,longo,uelirequenti corporum infcdo 
rum contaetu ( ueluc eucnic obftetricibus im 
quinacse mulieris partum fafcipicutibus, ac 
condormiencibus, quiiifdem ftragalis, & Iin 
teis ad fudorem ufque conteguntur) & qaibuf 
dam iafupcr , cum idfeais , es eodcm pocuio 



depafcuntur : aliis capiHi e capite, mentcpal 
pebris def luunt: aliis dentes labuntur , pkrif- 
jquclabefadantur,quod nonex medicamini 
bus tantum,fcd morbi malignitacefieri omai- 
no ceniendum eft . Cumadhucampliusdi 
latatur malum , in toto corpore , uirulencse pu 
itulce adoerforom generom exufgunt: mah- 
gna ulcera,immenfodolore,& pernicioia coa 
tagia ferpur^quf ofia nudant,neruos deftmuc, 
uenas corrumpunc, plerafque corporis parces 
horribili rabemact2lant,& intolesabili cnicia 
ta miferrime aftligunt, moleftifsimcque deua 
ftant tam exitiali pernicie, tam pucrida fedi- 
tace, ut nec tolerari , nec uideri, nifi cum^hor 
E> rore ab incuentibus queantj atquc ipfi segrato 
iiicf odium opcabili morre gignant. Hsec (io- 
quam)Iues femper fc^ca uberrimam diramque 
prolem indies producit , cutaaeos uidehcec 
raorbos, &intimos,ac piiorumeffluoium, im 
petiginem, fcabienx, h£rpctes,eryfipeiata,exa 
themata uaria , uerrucas , uicera , uomicas , & 
idgenus innumera: intimos uero ut dolores ia 
penitioribus mufcuhs, in arciculis , in oisium 
medullis, in cerebro,in huiafque inuolucris, 
quos osfis caciesjintcftinequc ahf rofiones,col 
ledioncs ac putrilagines feqimntur. Volfitqui 
da iacxcricabiic hoc fatu Valentif in Hifpania. 
O o Taraconenfi 



I5B J5E MORBO CAILJCO, 

T^raconennpnmoqrtum,ubieIephant|orus £ ueri uidetur oflcndcrc cqnstifunt 



Quo»- 



unias noftis libidinem , a nobili meretrjce 
quinquagint4 aureis impetrauit : qua cii mox 
a|ii falaces gregatjm fe fe mifcentes ^ pauci? 
diebusatrodfsimum contagiumin qu^niplu- 
rimo? disfipatum fait , Equidem experimeq 
tisfexcemisconftat,quQ qnh eftin qualem- 
cumqae uenerem prscipicantior, & immod«? 
radpr:etcelerius calamicQnurque horrerada 
ifta iabe apprehendirur . Ec h^c ha<S;enus 
nqbis di<fta fufiicianr de noftra morbi gaiUci 
caufarum originis, & iymptomatum opinio- 
ne , qu3? fatis manifefte uaicuiquc Qitendft 
per quas parce§ per contagiu laes ifta recipia- 
tur , &c nauqaid per molliora membra , uei du 
riora j nunquid per omnia eodem omnino tc* , 
pore, ue|pQtiuspedetentim, acqui tandem e^ 
pmniaUQbis demonftraca i^actenus fuerunt» 
qug neceilaria elTe uidebantur ad pr^edida- 
rum caufarum, originjs, fymptQmatum , &rc 
fumaHarumdeclarationem . Quaproptet 
, relinquicur modoucdeformahuius affedio- 
nisbreuiceruerbafaciamas^nam minimefie 
n poceli: hac non exquifite cxplicita ut ra.tio« 
pe ulia morbum prof li^are posiis , 



De moYbiga^Uicifomx , 



Cap. 5, 



.-vT Emo quidem penes fe eft , qui, huma-» 
iN num inteliectum plerunque errare nou 
jpprobet , quum isper gradus uniuerfasextrc 
mafque rerum nacuralium caafas asiignarc ni 
titur . Hicigiturdccaufa oper^precium 
me fec ifTeputabQfi prffencis aifewtas forms, 
tantum, imaginem expreiTero , qus? fe fc me- 
dicis taaqaam totius curaciunis daccm prae- 
beat . Frecas igicur fapi-ntum modellia , 
curioiam plus nimio quam fit f quam difputa 
tionemomittens,adutiiiorame totum coii- 
uercam . Non efi c ut arbicfor) fatis difficiie 
autores connumerare,quibus hucufque patcat 
cxafti morbi gaiiici forma,neque iliamqui 
exam.afsim,pacencem redderefuis monumen 
tisualeaat, quamquam mulcis circa hancra- 
tianibus ultrocitroque ferantur fcriptores ua 
rii . OpQrcet itaquc. medicum hxc omninQ 
cognouiife, antcquam qlcerius noftra procedc 
rec breuifsinva mechodus , fcilicec nriorbu gal- 
licaiacorporanoLtraagere, principio huma 
res uirians , & poftea foiidiorcs parces, quod 
uicium cauere, uelimminuere,uel prorfuscor 
radererationaiisacdiiiges exercicatio uariis; 
praciidii&infinuauit ( abitrufa tanien fpeciaii 
iuaforma) & ideo iam demonftrarc qaid de 
hac tam graui CQntempiatione medici recen- 
tiores opinantur^aiicnum minimeerir,cum 
pieriqae nihil de forma foiiciti fuerintj (t^, 
iobie^um foiammodo ia quo hic; mQrbus fo- 



rum aliqui pituitam propofuiffe uoiunt 
quonjam morbo galiifo affedos copiofe pcr 
^luumpjtuita deiicere, uel pcrosexcernere 
multoties obferuauerit , qui uei medicamen' 
torum purg^ntium munere , uel argenti ui- 
ui operationc mprbum fupcraiTe affirmant ^ 
Aliqaiueroflauambiicmpotius proponunt, 
quijmdepafcentia,ac liuida ulccra, herifypc- 
Jat^>,6caJia eiusgenerismorbo pr^dido affc 
dios animaduertunt uexare quotidie . (^i- 
dam ^eindc »?rum humorem efl e contcndunc ^ 
hoctanciimcpmmoti argumcnto, quod illos 

p obiifosftyrrtjbfostumores^caiiofa dcpafcenj- 
tiaqiie uiecr^ , ofsium tubera cariefque dcmo 
ftrafrcppincijpiouideant. Aiiqui praterea 
ncqucbanc biiem, aut iliam potius* fiuepitui 
tam cfTc argumcntis quibufdam proponunt , 
ied uinccntcmia affecto corpore humorem, 
^o quod uaria,ac quidem fcrme contraria (y^ 
ptomata , nec in corporibu$ tantum diuerfis 
manifeftantur^ fedin codcm patiente,codem 
que mcmbro, ac temporeeodem , herifipelas 
nimirum,uel (imilc quippiam aliud, huic pro 
^cimse . Pierique poflmodum feflinantesni- 
hil de hac re pertradant, kd fiiencio con- 

Q fulto praetermirtunt , & potius ad curacioncm 
ftatim,& ieiune fortaffe demigrantur,qua quf 
ftionem proculdubio neceffariam nugatoriis 
eorum uerbis attingant : dummodo izth cu- 
riofemuiicribus, acineptf plebiculf fatisfa- 
ciunt , Aiiqui prgterca acutisfimi ingenii 
non defunt,qui formam huic morbo potius in 
tcJic<ftuaiem asfignantj quam in re ipfa > & ii- 
Jam dicunt caliditatem cum ficcitate mate- 
rise expertem fuifTc, qu9>quidem in hepate im 
preffa tcmporis proceSu materiam fitSi com- 
parat » 6'ed nemo iudicio uel modice fanus 
horum tam fubtilcm , argutamque obfcruatio - 
nem reuera poterit nobis demonftrarcquati-^-^ 
doquidcm nuila efl ( quod fciam ) uel antiquo 

jT rum philofophorum doctrina , qua quidemm 
temperiem cx contagio fine maceria compara 
rc aliquis unqaam pofsit, nec rationem quili- 
bet oflendetquopado fciiicct adha:par..fu- 
bieao uacuapcruadetquandoquidem fiue- 
nenum id effe affirmamus, quQm.odo dein- 
' ceps inuenicmus in quod hgc infigatur: nc- 
■' qaepuram efie qaalitatem often4cmus,quo 
niam antiqais fancicum iam efi:,ut fubluna- 
ria omnia uel corpora fint , uel corpori— 
bus annexa cffe necefrum fit . Qimpropter 
( eorum iam pace dixcrim) neque etiam mor 
hi galiici formam diccmus caliditatem fic- 
ca cum materia , nam affe<^us , ac fympto 
mataomniaunius cflent gcneris , nihiioin- 
ter fe difcreparenc , fcd fccundum magis & 
miuus tantum diucrfitas effet , co quod 

agens 



A 



t5P 



i^en"$ iintim naturam minime habcat efFcntia 
Iiter largiendi , nifi mmm . fkmmea igitur 
cranc fjrfiiptomata omnia , ficca. anda - 
qnefient membra ubi hsec ihtemperies prfua 
laerit j ' Sedoniniapene putrcdinem quan^ 
dam prg fe ferre-dftendunt» refeDunc-hand 
opinionemlicetualdeargutam cerebri tumo 
res^' laxi /yiuturni , obtujique doIores,'-iqiii 
hoc morbo iaborantes affligere cofueuerunr , 
'qlT^quidcm noD farie ficc2ecah'dkatis5fed ico 
"rfs, uel picuitx praedcirsinantisfunr potifsi-ma 
'Tuperiorum argumenta . At nos hocloco 
-'poftqMam mahorum prsdiftas egregiasopii 
•uiones prxpofuer-imus ,;eorumque-diuerfa ar^ 
^menta demonft*rauerimns, ndftram quo» 
€pc cciifuras poileriorum confliruemus mafr 
■fam fciUcetfanguineam^ hoc efl mifcellam m 
tienisrecepramformam huiufc-eluis tienere^ 
p^eculiarem efTe concedimus, mox-corpora fo 
iidiora , non aurem particularem *ahqiiem hu 
^iorc, itel cahdicarem ciificcitate materie ex 
pertem confirm-amus . Vnde eiicer e menro 
-poterimushumanum corpus efTe huius-prau^.-, 
ac deteftabiiis xgritudinis non iecus, ^tcu^c^ 
terorum morborum fubiedum : forrrtamiiero 
^liumores , & cos primum , qui miiTus uti"ies t€- 
fepdiTuat . Perinde ut uflile corpus ignis 
eH iegitimum fubiedumy uerum cum hoc he- 
..terogeneum , fic non acque cito agit in un.i:m:at 
•que m aliud : hoc pcenicus m.odo morbus gal- 
'hcus in humanum ccrpus ( ut plerique cxpe- -^ 
Tiencia cognouerunt ) agit . Qusmobrem fi 
tinumtanrum hamoremhuius perniciofs luis 
..& fubiedum , & formaefle conhrmarcmnsjn 
quod agat, hzc fane corruec fenrentia ,tibi 
•obiefta faerint & corpora folidiora exefa , cz 
terorumque humorum corruptela,&:2duert- 
fa concrariaque fymptomaca , quae his corpori 
busfrequencermaximeobfcruancur ♦ . Vnds 
iiequecocafanguinismafla,ueI mifcella iaa- 
^iiinis in uenis recepra corrupta apparec ,• ne- 
^aeheparilieeftinquo huius morbffemina- 
mconfieruancur;& infiguncur, Guemadmodtf 
luperioresaliqui falfo opinaci taerunc. idlp-^ 
futii^iit opinorj tantum co^itanres^ qucd , 
liihil fieri pos^c in ncflris corporibus caliditis 
fielfrigidius»uelalia intemperie immoderaw 
Ciusjttifi id abaliquo membro principaiitan-^ 
^uam agente,in quo talrs excefTus uigeat , fue 
ik impertitum ^ Scd aliter & rationibus , 8r 
f xperientia rem fe h^berc intelligemusfi fin- 
gula legitime cxpiorabimus . Si quidsn-i li 
calidam ficcamquc inccmperiem obduxeric 
hepar inmorbo qs\Uc6, exarefcec pcrinde ac 
•[ucmembra ,qa.2 tabcfcunc ; qaod (i cucniar, 
ftoa modo falutis , jed cciam morbi remifbio- 
nispoenitusc^emptajEgrotis omnimoda fpes 
.«rit : oflendit.au5em.idaIiorum meaihrorum ; 



•£> 



q^x tabe exerceritui: fanatio .- haec aiitem rzt^Q 
finemulcolaboreconcingic: ac morboprsedi^ 
4So iaborances non modo in meliorem itacum 
fed in fanitatem plerunque reitituimus . • 
'Praeterea fi cale hepar in zegrocantibus asfigna 
cis iierec dum uiunnt , poft eorum morcem ca^ 
-k etiam reperiremus, uel faltem manifeflaad 
^odum ueftigia apparercnc,ncc tameri huiuf- 
inodi.memini unquam me perfpexiiTe ,iicet 
■:multa corpora publice Patauii, Lucetiaej& 
'jqnamplurimis Ciuitatibus diiigentia qua poj. 
;tuiTecuerim,qua£ indubicata omnium fide ha^: 
aduerfa lue ufque ad ultimam diem laboraiTe 
cognouinjus, nec quem.quam elTe opinpr,qui 
taleiecurin iis, qui.hoc morbo intereunc uv- 
difTe fateatur . Atque hsec nobisde forma 
morbi gallici hoc loco diAa pcenicus fuffif 
cianr; ' 

Qms uehememius movhus gallicm exigim , ^ 

MOrbi gallici originem talem iam effe Or 
Aendimus ut uenereis pr^cipue congrel 
-fibus concrahacur , Ia<5tis Ublioat , ofculif, 
-lorigo uel firequenci corporum afrectonim coi 
*cactn , ucfi:inm communi ufu, eodem pocu- 
-lo potando , & huiufmodi rebus exercendo .- 
'A^ndcfatismanifefte confi:ac& mares,&foE- 
'Rf^inas hanc luem inire pofTe , & puerum , & ia 
uenem, adolefcenccm , & fenem , & homincm. 
-incegrum > & caflracum ( uc ica dicsm ) & eui. 
•nuchum,& nobilem, ignobilem, hasrum > afe 
iferijum, pacncit:m , & rulTicum, ,& ex qucli- 
be-c uis hominnm, ac mulierum o"din-£ , Nani 
anfsomnibusdaca eft,fed non tEqueomnes 
^odem modo fuppcdiC2t,imo diuices inceri 
d\^vi\ ob eorum innumeras, quas habent eomi 
niodicates , minori afteciionisfaftidio rem ip 
fani fcrnnc : incerdum uero concra hoc eueni 
r-e -profpexeris , quandoquidem uel pauper , 
•uelri?fticus;uelferuus ,uel famula ob conri- 
ituum corporis exercitium uirns morbi hiiius 
refbluere aliquando melius accommcdatus 
eric bua diues^uel nobilis, uel hznis, auc pacri 
cius, & haiufmodi ^ vx m coquis uidere efthe 
roum , fornacariis , piftoribus , & flmilibus 
aiiis,qui confueti laboribus nullacaufa par- 
centcs , iugi exercitio , hos noxios hamores 
plerumqueabfuniunr . Muliercs eciam ea- 
dem rscione nec cam f^uis diuexarencur afte- 
6ibus, firemmedicis fiatimpacefacere aude 
renc,plerafqueiiqaidem meftrufs purgationi 
bus tutas ftacim euafifie m.emini , imo omnes 
procul dubio euadere mulieres uidebis, lia 
congreiTu fepccm , \xc\ o(So dierum intcrual- 
lo menflrux fuperueniant piirgationes,tutius 
cdamfiant^prsdictos diesjdeucniat . -Ho 
O 2 mines 



,50 BE MORBOGALLICO. 

mtncs uero , lt\fant«s, nutriccs nullios na- E 
tura reintcgrat foU , fed medici arti^cio in- 
digent, cura non habeant unde morbus acqui 
ii?us comniode ciiciatur,niu fuperuenerjt dy- 
fenteria, aut aiia quslibet alui coUiquatio > 
«elcrebra h^nnorrhoidarum ct!ufip,ueldia- 
turaum femjais protluuium, uclpingues bc- 
nignif^uc bubones, ueiasfiduus {udor . M« 
lieres autem plerunque cxagitat, licet ad- 
huch3rumnonmill3:euadant,umenilruarpur 
gatioaesprsucrreriat non integromenfcper 
^cto.qiiodenim infectum iameratuna cum 
reliquo rangame deturbatur , quem iam;a na- 
tnra propellendum eiTe confidero , & co for- 
tatfe modo integrum , atque purum rcfidcc 
corpus:fedubi parccuel po.ft aliquod !oa- F 
giim tempus menks prsdicti non tluunt, in- 
jhxis firmatifque interea radicibus , uix fmc ac 
tis auxilio decruditur . Conftat igitur mu- 
lieres commodins turari poflc quam homines, 
dummodo menfes ( uti dictum cil ) in tempo- 
re fuccurrant , kd fi per contrarium contin- 
gat , & quocunque uis modo fasua hajc lues eas 
iiucaas reddat , afperior quidem cric ffpc 
muUcribus, quam uiris, quoniam illc ucrc 
cundo pudorc uirus in finu occultantes, mc- 
dicosad fecretiora maia confcios clTc nolunc, 
Atquehincfortcfortunafaaum.eiTe poceric 
' ut noftra bac tempcdate non definc furdaftra: 
<|u$dammulierculae , quas poftquam.ulterius 



tatiuncular,qu« quidem cum parul admodum 
momenti nobis hoc ioco uifae fuerint, nos pc- 
iiitus conitrinxerunt uc filcntio cas potius pr« 
termiferimus , quam longiori oratione lecto- 
rem otfendiiTc . Quarc ad iignorum inquifi- 
tioncm tandem sccedamus. 

JK n cam nuncmorbi gallici partcm ordi- 
J\ nc accedere ipfa traotationis mftitutaf ra- 
tio admonere uidetur,qu9 de fignis ipfius con 
tagiofi afteaus breuiter^pertradet, poftquam 
fat js hadenus nobis cognica eft ca morbi galii 
ci natura,qu?cxconfequcntibusaffcaibus ca 
gnofci potcft , atque patefa^ caufa , fopa , 
&^rcliquis, fupcreftc inquam) ut dc fignis 
fcrmo aliquis habeatucquibusfacilecogno 
fcamus talem morbum adcife corpori huma- 
no :quantoenim func huius aifc^aus gcrmi- 
tia curatu faciliora , tanto cognita func ob- 
fcuriora,.at ubi pedem (uc ica dicam ) fir- 
matum nabuerint , fecus eucnire confpicics, 
nam morbum tunc uniuerfa iam plebs difcer- 
nit . Attamen cum morbus gallicus fit atfe- 
aio utiquc diuturna ( ficuc inanifeftum cric 
cx pr^ediAis obferuationibus noftris ) & fem- 
per in diuturnis morbis a noflris medicmse 
fchoiis d€nturtempora,principium fcihcct;, 
incrementum, ftacus,& declmatio, merito 



<3U3eaammuuercuiae , qusB poitquAui uiicnu» jncrcajcuvwi*j » **-w«-, ^- ~- , — — 

iii carum ofncma merces noa habeant quas G ergocum diftinguemus m fua quxhbet tem. 
j._^ jL_^: ^a:^^.^ ov^*.r,^ n/»mmi« ^^.., -«-,^111 Hrtr modo ia Quas reioluemuspai 



ucndant , ftatim medicam artem , nemmc 
penitus medicorum difcrepance, autdifien- 
ciente penicus , exercent , &*. mulieres hoc 
morbo tsm diro excruciatas ex profdTo cu- 
rant : idipfum fortaae concbdentcs , ut fi 
segrorantcm mori contingat, uirushumorum 
cas potius ftranguIalTc, quam prauum delira- 
t€ artincium . at il cuaferit c^Iitus maximi da 
mores dc eius doftrina ftatim extolluntur;fed 
miiTas eas nunc faciamus, & ad reliqua huius 
methodi redeamus . In fumma . apud om- 
nescoafeilumeik dcbet , Mnicos intempe. 
rances . foio uenereo turpi complexu , fera ni- 
mis pcsnircnda contammari , Caueant igi 
turhaiufmodi fpurca uinaria,qui calamita- 
temiftameuaderecupiuntrcaueancinquam, 
tam & Ci ipfa uuicu, oreque Cyprinam jnentii 
tur meretricul^ , quia mukis iocis deformem 
tabem , uelati occulcum uenenum circumfc- 
runt : quod magno precio , celerique uolupta 
te emicur . Ec haec ha^eaus dxAz fint dcno 
ftramorbi gallici ad eos qui icire cupiunt, 
caoihsc lues uehcmentius,*uel minore nego- 
cio exagitet, brcuifsima quidcmopinione, li- 
cec omnis imitiih futura fit» alicuius famen oc 
caftoais optime philofophandi 5 nam mulc« 
hiac haununtur quodammodo sgre^isdubi 



pora , atqui hoc modo in duas refoluemus par 
tcs omnia eius fymptomata,quarum prima af 
fcctus morbi galiici iam incepti contiaebit, 
& omni ingenio nauare in hac rc conucnerit, 
ut is dum puUuIat dignoicatur : aitera ucro af 
tcdtusciufdemmorbiiam inucterati demon- 
ftrabic . Apparcnt autcm tanquam prxlu- 
diaulcufcula quxdam ftatim inaftecta partc 
def lorato circumpofit» cutis colore , mox du 
ritieaiiqua circumuenta in labiis , uel papiUit 
fi fadu morbus contra Aus fucrit , fi fcoriacio» 
ne in glande, uel prarputio , ucl cole* fcroto- 
que,inoramacricis,uclhuiufmodi. Inhac 
itaquc primahasc figna manifeftacondudua- 
H tur. ut iUtim cum infeaus f uerit pucr , leuei» 
percipiatlafsitudinem onmium corporismS» 
brorum, morbum galiicum pronunciantem* 
cum prius tamen robuftisfimus fuiifet . Adcft 
grauitas per uniuerfum corpus, Sc pr^fcr- 
cim a fomno , adeft quoque gnauitas, torpor , 
icgnities in omnibus partibus , adcft dolot 
paruus, Qagus, atquepoft mcmbrorum iafsi* 
tudines nunc dolec caput , modo ceifac , & htt 
mcrum modo dcxtrum , modo fiuiftrum acc# 
dit,quos quide cruciatibus maximis linquit,* 
fic facit de oibus corporis mcbris ♦ Oeinde iti 
pricipio huiufce afi-«^us,coior,fiuc habitus fa 

cici 



PROSP£Rl-§a¥dAlf*ffl'yfetfi<DDVS. 



i6i 



e£el'a^hi7e'ftelm"mtftatur,& I&coiiiQacfs-homi ^ 

tifbr/ue^iJmqu'ediesrmitacionrd«ceHHas 
fiotirar eria ca!of itt^nis'in ueftf^li^ftjfiariiiu ; 
& peduKii fbnfrnie^ft ti^a /:epe intem7pta>6c: qui 
fi corpons ineJftraVntjfHtiai taHes-moderataj 
&iHbf^ises' mdaemi^^i^briciila ^««dam^ go- 
Rorrhf a . CVuait^hiern figaa^ofifmi^ mi&f b*i 
gallici incipientisnon in pueris cantummodo 
{ ut^rincipio di^um ttiit ) Ccd in qualibe^ra 
tc manifefta nobis occurrent . Cynsdus eti£ 
h^c eadem patitur/& 'c«ftasirifapc* ^'^ etiH 
tierrucas * Haeetamen fui fceteris^oflrcius 
ta-nt-«m dum cogit-dolor , patefaeer* stndct» 
<jucrt:eji>pore1&aHa cttfiEi iis fyaiptoitiata con- 
iiiHgunnir i^Wm^m-derc fidem praebcntia, qui % 
fold cbncubitnj uel infe<5tis ueftibus, uel ofcu* 
Hs, tiei pocuite inficHihcur . ProgrefT? uero^ 
8£ eonfematae Iu« iftius ucnereae lignahac fa- 
tili ratione.percipere licebitj utfcihcet puftu 
las animaduertanuiSjQux in uniuerfo funt cor 
pore iam affei^o •, dura: quidem , & graues in 
capitc, & barba aliquando cum crufta ( ut hac 
didioneutar) aliquando fine jpfa jaliquando 
cumfaniofaquada materra,aliquando frnejfa 
hicjficut pradicantibus uidere f^pe fspius oc 
Curretj qugquidenifigna, utplurimumnobis 
oftedut morbum galiicum habuiffe antca qua 
tuor, quiiique, ueHex menfibas homincm ca- 
ptiuum . Quoties uidemus quodcariesia 
membris ubi fica crat fanata iam fitj & rema- (; 
neant tamea adhuc calli quidam minime (piu 
tiijfed admodum circa cicatricem-kgitimii 
certumeric n6bishoc fignum confirmatain ii 
iuem gallicam efle ♦' Vueas eriam mollifica^ 
tio,uade fada efl uocis raucedo, tnnioresgla 
«tularum infaucibus, corruptio palati -, & dea 
*ium dolores hrmj , iz clamofi, corruprib <^api 
tkofsium, & brachiorum tumores<utgr^ce lo 
gaar) atcromatici, ulceramaligna inuniuer* 
ftira corpus obfidentia , quas curim totani ,- ca- 
put& reiiquas omncspartes exfcikerant , crui 
il:aejuelcalh",rhagades didi , uel impstigines, 
^^pracipueinuoiamanuum, & planta pedunl 
ifte^ioncs quf dam ucluti afthma , uel id ge- 
Btis^zpnia mbrbum gali icum iam eiTe conrir- ^ 
jnatttm pcnitus oftendutit unicuique . Vn.. 
4« conftat ucrum admodum eiTe quodprsita- 
Kfsimimcdici ante nos dixcrunt,&prsfer- 
titndoSisfimusille Antonius MufaBrafauo- 
lus Ferraricnfis in libro dc morbo galiico , & 
«utiiipfo pIeriquealii,quod licet in cxteris 
ihbrbis,8c plurimum figna ex urina<:api medt 
CG foleant, fputibus,cxcremcntiiqne aliis iimi 
libus, in hoc ramen contagioio morbo ne- 
«jaecertum faciendumeft ex urina iudicium , 
Bcquecxfpato,& huiufmodi tuta habencur 
morbi gallici figna, quia urinx humorum ra- 
u^mum» fatie» &pr$temd«I«res^ ae reU^ 



qui2i',4"f dicimus /ymptomafa nriKarH uir\zt'i^ 
ht faciuntr-fi qu2s tfi^irinx iuot ^ac Ine affeftis 
propH», furiturinae^crud» , alfeoel cnm-mo 
dic^-hypbftafi, uctfine' ca : quia materfa , quas 
pfef -uriflam exire deberet , & hvpoihfim praS 
^icfcam-feceread -inn&uras potiu^tendit; ad 
paftulas , ad caput , & ireliquas corporispar- 
tcs \ Ncque etiam peculiaria, & proprk fl- 
graaexfputis percundari tuto potcrimus ( dt 
formiiberrimc cnarracumfuir) nifi inteiliga- 
f?!us'quod fputa de- afFe<ftuqmdem inTaucibu^ 
iiidieare quodammbdo poffunt , quoniam quf 
doque cruftas aliqua^expuuntur, quibiis digna 
fcinui^ ftatim faucium exulcerationem diu* 
turnamiam fa^^am eflev ' Non igiturin fpil 
tisinbrbo ga^llicoaffeftis ea quidem ^tte-ndeii 
da efic arbitrorj cuiufmodi f unt fubftantia, cd 
lor, fcrcahdi modus/5»: fimiiia, qux czrensia 
iTiot4)is iocum-haberecompreliendes: noh-fpu 
fum-mbdo confidcramus an tcnue fif , uei cfaf 
fum^aut aquofam : non crnentum potius, aa 
fiauum, ruffum,in'ridej liuens,'Uei nigrcm ex 
pedamus : non facilitatem , autdifficuiratcm' 
infereando huic morbo attendimusjuelprom- 
ptitudinem' , doloris carentiam , aut lllias in- 
crementum ; ucl morbi ex fcreatu alleuiatio > 
autin-deteriuslapfus^nosenim hscc-in gani- 
caluc artendentcs ut plurinEJum fpnta dccipe- 
rent . ' Expuifibusquoquedifficukercogno 
fcftur hicpr^fens morbus, quia uariac fempec 
fccundum humorum- uariationem ,'& ut doK>- 
res intenfi (unt , ac remisfi . Sed puicherri- 
tsa modo nobis infurgit qusdam qusftio^ani 
madaerfioncnonindigfia,quac talis quide::! 
•^xiftit.an nobishuic morbo fig'na<;on{iit'Der€ 
cum nouus efie dicarur , fecuhdum eas regu^ 
lasa'Galeno, &aliisnobisuriiuerfaIesprapofi 
tasi &quidam ex recentioribus hoc ficri omni 
RO pofTe minime confentiunc, atque koc argti 
jnento -partcs corum defendere conant^ir i 
cuod fdlicct quemadmodum talis siorbas rq 
habetnifi apud recentiorcs medicos pi-rt-JGa"-? 
Jarem obferuacfonem jfic eriam noLV.patei% 
perficte figna habere fecundiim antiquoruni' 
doSnnam . Quorum iyilogifmus, ucl ra- 
> tio curiofa quancum claudiccCjquantumque 
infipida sppareat , peritis omnibus eft iudi-; 
care . C^oniam unicuique fatis conftat 
quod fignnm omne, uei id quod prsefens eft de- 
ciarat,ueIquod futurumcft pronunciat,uel 
quod pr^teri i t ia memoriam rcuocat . . £t fi- 
fanitatem , & morboscmncsad hfc corporis^ 
partiumque eius.tcmperaturam iignis pro- 
priis dignofcamus, quam dignofcedi ratione 
cxa<S:c Gaienus cam iibro de fanitate tucn^' 
da , tum iibro de affedorum iocorum noti- 
tia > tum in arte medicinali prscipuc-c^jm- 
plcxus eft. cur igitur cum ea ratione non pof-^ 
Hitiius gallici raorbi-figna optima rcpcrirc? 
O o 5 quid 



j6» pE MORBOCAtLIGO.x 

fiui4 tandem obftat ? Conlla t autem.finc mor E piturram gencr^nai uim habcnt t & fw: 4« c^. 
H *^ * .; ,. . : ;„.„,- tcris complexionibus diccndum eit . & pra- 



borum exada dignotxpne curari eos mmim^ 
poiTe, »c idem prceciratus (ialenuslib. 2. me- 
Ihod.mcden. & icem iib. ?.. de rat. uia.in acut, 
f}ior.comm. ^8. & Princcps Arabum Auicea- 
m f&a.pr 1. quarti confueuit. Quamobrcm cu 
fignorum coniideratio canti ut momenti j nt 
pereaatfeiauscorporis noxam iu:erente?co- 
g^oCci commode poisi.nc > rubindeque curari, 
etncitur»uc infignorum.indagacione medico 
(icnon minimum , ncc leuiter infiftendum uc 
prauimorbiiftius fundamcnta ia^ata liberc 
pofsic fundicus eueiierc . Qn« quidcm rcs 
quanci fit mon lenci, ita a fenioribus^ac prima 
nis noflris medids excogitata fuit , ut mulcis 
in iocisapudeos calisdefignis traaatjo ha- 
bcatur, ut omnes pcr eofdem gradus posiimus 
etiam -nouis , & incognitis antea morbis , & 
pracipucmorbogailico, figna optima repQ 
rire . Ec idco noa cric mirabile (i apud rc- 
€cntiorespr«diae galiicxluis tam faciline- 
gocio {igna inueniri posfint duc€ tantum an- 
tiquorum optima doarina . Quaproprer 
jncumbant iuniores mtdiciliuic maximf com 
moditati:auaorum fcriptaasfidue periegant, 
acque ca diligencer coniiderent,quoniam hoc 
modohauddifnculrer prffentia indicare, & 
fucura pr^dicere,&prxteritain memoriara 
feuocare probe fcient. fedad reliquorum fi- 
gnorum, fi quae adhuc fuerint, inda^ationcm 
noflra {ecoucrtat oratio , acquc mifla tandem 



pter hoc di.\imus antea quod fecundum -u^r-» 
riam cpmplcxionem , difpoficionemque, 5c 
tccundum dominium in fanguine peccanti^ 
humoris.uaria genera infeajonum cutii; in 
hoc morbo eueniunc , ac etiam fecuduoiquqd 
piorbusnouusjueluetuftusfuerit, . 

Demrbi^iUiciprognofikis» Of; ^* 

MOx ad prognoftica accedete dcb^mu^t 
cum uenicntium prasfagia , feu fiitur<>ra 
prognofti^a ex prsfentibus iumantur, inucn- 
to fcilicctafl^eau , ac partc aff«?da,qui prajfta 
tes funt quidem . Quicunque igitur caii- 
• dum uenenum morbi gallici alTumpfcnt, cjt<> 
infeaioapparet , & cito curatur €§teriS.pari- 
bus, & ideohoc ftatim ppft caularum & It^ 
gnorum indagationem acuratus debet mcdi 
cus iuo munere prJBfagirctum uc fariiior fic 
SBger ad finguiorum accidentium deciaratio- 
nem , tum eciam ut meliusm^dici mandatii 
fic obediens . Q^ui uero poft coitum cum, m 
feda frigidum pocius, non caiidum uirusfu- 
fcipiac, tardius ineo infedio apparebic,Sf 
tardiusquoque curabitur cfteris paribu?,^ 
hgc quoque inquirere debet prsdidus exc?i« 
lcnsmcdicus non folum propter remcdiorum 
applicationcm, uerum ut quoquc haj rationcs 
afsignct jgroto ut quicfcat : quampiurimos 



noftra {ec6ucrtatoratio,atquc miilatanaem aisigncc ^grotu «u 4ux,.xw*v ^^...^.^.^^^y^ 
hxcfaciamus . Eaeniticaque inhoc morbo G enimrepericsmedicos,quiitacimoa:oprimu 
^ /. 1 . „r., --.,;» •.u:^ ; ;„ .Ur...;w..^ ^nim /?iVbns faluum facerc DoiUcitationibus uanis 



quod in morfu canis rabidi, in aiiquibus enira 
cito apparec quid noceac,m aliquibus ucro 
pcculcatur ad mcnfes, & annos, acquc proptc 
rea facilis colligitur iapfas , corum qui mor* 
bo acutifsimo aiiquando laboranc, fine ali- 
quo uel ucnerco concubicu, uel quouis alio c6 
mercio per fex , feptem , & decem menfes fu- 
fccpco . Vnde mttltis modis licct cxtor* 
queantur , nequaquam tamcn morl>o galiico 
^gf ocarc credunt, & illa cum hxrcfi acerrime 
iiitam psr miilc mortcs petpetuo tonducunt ♦ 
Slg^auero complexionum. &*difpofitionum 
hanc luem coucrahencium , fitie paticncam 
eaarrar.efuperfluum uifum elt,cum haecco- 



eaarrare iuperiluum uUum eit , cum naec co- pAtiuui ^ua *wiiwa, ^«* -•*- 

piofea medicis preftancisumis pnoribus,& « ut curari ahquando CQntmgat 

*^.n- • .-. _ r-_:_:.._,...^-:^«,.„. M^kf*. rrk- &aHti!teri.&QUlCUnaueil 



diebusfaiuumfacere poilicitationibus uanis 
uoiunt hominem , & cura «grotus deccptu* 
fucrit non facilc dcindc credunt quf liberc % 
tura prsdicuntur . $i ucro morbus hic rc- 
^cnsfuerit, & rcmedia opportuna adhibc^n- 
tur & ^ger obcdicnsfit, prognofticum. t^ig 
fiatmcisquidem fumptibus , quod facilitct;* 
& breui quidem tempore curatuseuadat.ciifn 
autem inueterafcit , tardioris , & ditficiiiori$ 
eft curationis, & quandoque curationcna non 
admittit prarfercim in fenibus, & debilibus n^ 
tursE . At iuuenum prognofticatio cadiuer^ 
fis racionibus cricut facilius curentur,ca:tcr4$ 
paribus qua fenes, qui talis ualidae naturf 6nt» 
■ -..• j *;«^-v- Lcnoncsu® 



pofterioribus fcripca reperiantur . Nobis 
autem hoc loco mcmorare fufficiat quod fi 
complexio pacientis fueric frigida , & hu- 
mida, & replecio phlegmatica , detfdationes 
phlegmacica? , $c dolores ex eadem maceria ia 
furgentcsaderunc . 5i uero calida , & ficca 
fueric, & repiecio biliofa > cutis det^dationes 
predia^ cholerice erunc,&doioresexeadem 
ma^ceria excitati aderunt. nec ab re dicituv 
repietio biliefa . Quis enim biiiol"^ compie 
xionis exiftcnsreplerionem pati poreft pitui- 
toiam , & hoc in ufu ciborum immodico , qtii 



ro , & adulteri , & quicunquein uencrcm func 
proni, huicmorbpmagispbnoxii funti&qui 
bus cerebrum humidum, & frigidum natura- 
liter habent,& hepar calidum & ficcum.Quodl 
autemnonnuliiuixerintquodhuicmorbpm* 
gisobnoxii fint qui melancholici dicuntur^ 5^ 
tnaxime per aduftionem > quam, omnes alii; 
propter fimilitudinem , fecundum Ariflote- 
iem Cecvindo de generatione & corruptione, 
in habentibus fymboium facilior cft tranfitus, 
Ego autem non ica fencio , fed diuerfam a^. 
cuifmodi auaoubus fcateciaro pr^pono, qui 
doquidem 



PROSPERI BORGARYXn METHOI>;VS. 
A 



doqojdcm rodancholica coplexione non fim- 
pliceir;^reddupiicvai eiie icio^una fciiicet a 
gsner*i*cnecontra;5td> altera acquiiita per 
caiida: , & iicc;e apud craniitum aetacis deci- 
«lcatiamftacus^sd eam qax fene<^utis ejciilir : 
& taiis coplcxio eft alia ab ea, qux adipifcicur 
cxtemporis aliquo decurfu, iiue xtizisia qua 
CunqueijomiiiC. tacilicasdemde compaf- 
fioniS,rxue aiccrationis,intrigidationis uei ca 
letad:ionis ex duobus depcndec; ex parcc fci 
licec compiexionis,& ex partc cotr.poljtionis* 
«?c pnmo ex compojicione,ut fi corpus (:t rar^ 
icxturacAnabeatporosiatos^diCo tllud fa- 
ciiepatiacaiido,6t afngido ,* cx cGmplcxio- 
ne deinde,nam mcmbrum naturaiiter caii» 
<ium,ciciuscalefit,3cna.uraliter tngidum ci- B 
tias rrigefit.concr£ fi corpus lit duruai, Sc dea 
fx t«xturjr > ctinc ipfum difficilius pati conhr» 
jno , Quibus pr^pofitis dico cuod morbus 
Ctallicus contagioius cxiirir,& ab exrrinreco, 
Ctpura,coitu cum intccta,uei ciim infe^to cor 
pusoccupatj&quamuis corpus melancholi- 
cum refpedu affinitatis , uei limiiiiudinis , Sc 
ComplexioniSjfed etiam ex parcc compoiitio 
iiis.ucrum cum corpora melancholica naturt 
fint dura proptcr cxiccantem ficcitatcmj & 
infpiiTantem trigiditatcmj& indc poris priua 
lum non pilofum,fequicur quod taiia corpora 
4i£jiiciiiuspatiantura caufisexmafecis,& per 
confcqucns ad hunc morbum non crunt ma- 
^isparata. Uccorporibusdeinceps melaa ^ 
Cliolicispcr dccidcntiam taiibus,diccndum 
quoquc quod duratxifturit * & duriora stism 
rc/pcdu corum quando crant in ftatu , & pcr 
coiifcqucns djfficilius patibiii.aa caufis cxtria 
/ccis • Quarc mcrito confunduntur prsdi- 
fiorum autorum argumenta , quod huic mor* 
bo magis obnoxii fint mclanchoiici,quam oni 
oesaliij&iicucniac ut ciufmodi corpus taii 
aliquandooccupcturmaiignomorbo , uchc- 
mcntius rc ucraexcruciatur,aduiccracniiii 
tnaligna morbus Gaiiicus,& nodofitatcs uc 
plurimum tale corpusdeducit , quibus maxi- 
macumdifficukacc curatio adhidccur. Ec 
hgciinc fatis dc naorbida; huius luis progao- 
fticis. E 

l>i morhi Gdllki remediiSi& primQ 4e 

EX qainque partibas tresha^enusabfolui 
mus,hoc eft de natura huius aftedionis, d« 
ipfo morbo, caaii5»tigais, & fymptomatibus 
percraiaauimu$ . Superfunc rdiquac duj tra 
^andf,faaitaciscO'ifcruatrix,& raorbi ptxdi 
^i depultrix. D.e his nobis agcndum ordinc 
eft,a fanicacis praeieruatioac cxodi» quaiiani 
laauislimum cife fcimus immancs dolores rc 
fciadcrc,&iflaar'aas ^oafevccs re^cctc* ^ i* 



cundum etiam nupcr krmt^Mmft,ltidfm 
tc nec miaus uci]e,quam uoiupce hLmajSQ gc 
Dcri fucuriim cenienius,fi haoc. latesteta iag^^ 
penam diuertere noucrit , prascipu^ cuai utM 
fiimptu,nec longa difciplina , uel laborem^ 
gno id confequatur . Si qnis i§itUT cupia^ 
ab hoc morbo prarferuari, uidcat caufas prci 
ductiuas ciufmodi,& easquantum poteft eftii 
giat , quas di&fc fupcrius mcmorauimus. H 
quia mojbus hic non iblum cx concubitu cuin 
infecta contrahituryfed quamplurimisaf*t«^ 
ctismQdiscomparacur,idcirco cauldum eri^ 
ab earum occafionum conmxenio quantum 
£ef iposfir , ab eorum ud h&bitibni , uei pocii 
iis,uel dcofculationibus > yel' iactis fucrione ^. 
«ci frequcnticorporumaJfectorum contacto,* 
4i- quoniam genus rioftrum^ut plurimum ad ii» 
«uriam,& Ubidinem dcfrenatam prpniim tn^ 
conftat,idcomaximo ftudio hac racione; ca 
uendum ciie arbitror . Videlic.et ut ftatim a 
coicu aqua cahda totum abluamus pcnem , 
una & fcrocum , uirgamquc pra-pucio defiuda 
tainaiiquouafcuio,accalida prsedicta aqua 
rcplecopcr octauam,uel dimidism har| par 
temfoueamus»tutisfimi fiquidem procuidu 
biocrimus omn im.orbi oaliici fufpicione hoc 
fit^ccrimusrepcntc. Aquaautem taliseiTc 
debet > quakm ferrcpo§fimuscalidam,qaf ca 
brcuifrigefcatlicebic alic caiidam paracain 
habere,ur pro arbitrio contemperemus. Prat 
ftabic hxc mane, & fero fcciife bidui tantuai 
fpatio:& idem faccrepofluntmulicresetiam, 
pcniciilcs cx gosJipioin eaiem aqua abund e 
madidos,uuIu« imponcntesrquod h hf c pcrpe 
cuo pr xito non habcamus,procinus faitem uri 
ca totum pcnc lauabimas,& prx cipuc gland« 
quod faciie id facicmns ii nungendo quam 
primum ora prasputii digitis perftrinxerimus. 
fubindeinproprio hofpicio recepri , quantq 
cicius poterimus pr j knpzo morc lauabimu^^ 
fouebimufque cadcm die, uei nocce , mox fc 
qucnci. Hac etiam arte fouenda tumiabia^ 
iatanriumlactentium>tum nutricum papiil«,, 
a fuctione afficiantur : baincum eciam uniucr 
fo corpori adhibirum,idem efficiet , fi cum ia, 
fecco quauis occaiioac cubueris. Cpnferc 
ctiam ii uino hsc feceris^uel ecii fere quouis. 
)iquorc,modo calidum iit: uerii aqua fimpkx 
cxccris omnibus pricfertur, diiToiuit enim quA 
cum iatis fucric,ncc plus scquo exiccaCj,ud a fo 
tu rcilring it . Nam fcopus hic ci^ut icqitcr 
fpucndo diifoluamus , nec uliam cuti qualita- 
tcm^cxcepta nacurali reii aquamus : quod qui 
dera aihil aqua melius efSccrc potcft. Q^uod 
& contigcrit cum talibus coire,& poft coitum 
ardorcm queadaa» in uirga ftanm pr«feacirc, 
uci iadc jn ea ulcus apparcrc^non fupcrucnie 
dam cft.uc inepti faciiiccmpirici,qui uoletc^ 
<»rarc,aiaximoperc ooceax, propiaantcin;^ 
Qb 4 dicamcQca 



di<J^emr2fe\iccsnftk/dgida,ftTprka^quoru E 
saturacit impinger€y& iige-re materiani, ea- 
^ae-adintetiora propdkrej fcd potiusriige- 
liia eiabor^-adum eit , neuinvs- talead parces 
internasaliquo modoimpingatnr, fedad ex- 
teripresfeniiraeducatur, & edti£tiim tandem 
tefoiuatur-. . ConfeiMmataque accipiatur II* 
tumaTmenain(fi.legitimum'haber£ posfis) & 
languis draconis>& dilToldantur cum fucco ar 
tiogiofl^iuelaquaeius cum modico aceca ni- 
grO)-acri , & fiac mixtura, exqua linea fafcia 
operi accommodata liniatur,& exeauirgacir 
cumdig&turjin radice eius propepedineni^cu 
decendiiri<aura,&^ocnemaceria illa uek-^ ^ 
no(& libere per corpusfpargi posfit , imo uiis 
claufis,ac conftipacis retrocedac, & cum ficca •■ 
faeric iterammadctiatj&appiicetur- .Dein 
detaUsCo^ficiaturaqua'* Recipefaiiscora- 
muhis drackmam unzni^Sc femisjargenti fubii 
mati fcrupaium unum > aqu^ plantaginis y Sc 
iumiterraE,lingularum uric k-s qu a cuor,bulliac 
bmniaadignem in aafetiicreoaidcoafumptio 
nem decimae^artis ,& ex haculcus contradu 
madefiat.&continuofupra iiiad tale ponatur 
unguentum .- R.radicum ariitolochix rotun 
-dar,iiliiiuirid:is aeriss armoniaci remperati-in 
•acetojniyrrhsana drach.dua^,tcrebinthins . 
-optims^picis^oiei communis,ana drach.-quin 
^que>coaficiatur ungtre.itum ad ignem. Hscd 
■feceris in principiotancum abeft- ut polluaris, . 
quin potiusiam poliu£us,&: ulcere penis atfe- ' 
-ai2S,m-priitinum ftacam reftituans.modo in- 
tra paucos dies id fueric diHgenter preaitum. 
Poic dies autem aiiquot talis non expeditcura 
tio . ' Subfequenter punum-gaUinaceum, uel 
columbam habeas, & ■eum per medium ftatim 
fcinde,uirgamqueulceratan>ia -carnem illam 
calefcentem immictas , &'cam diucontineas, 
Hbnec caro adu calida percipiatii.r , iterando . 
fajoius priorem abiiciendo . H-oC ^nim elt 
de^melioribus auxiliisin-tali cafu:,t2enenuft5 ^ 
€nim ipii membro uirili affixum, mouetur, af 
ficit.ur,difpergitur, hasbetatur, & conrumitnr 
in carne illa fang3iaoIenta;& adiuuat ad-hoc 
caiiditasa<5hiaiiscum uirtutefua attradiua. 
abipfodeindeprincipio- fmgulo mane ieiu- - 
no {tornacocapiac perturbacns drach.unam 
pptim? thcriaca? AndromachijCum unc.qua-^ 
tiiar aqu£ fmnitcrras^fenibus £amen,& debili- 
businrainori-menfura, Sc alternis diebus eit 
prbpinanda,-'caiiendoetiam ne seiliuo tempo- 
repr2beatur.& prsfertim choierico , fed po*-' 
tius einsloco crocifcos de t7ro,& caraes uipe- 
finas exhibebis. - Expediens etiam eft 'per 
uense feaionem-fanguinemmitccre > diimmo 
do-^cs^compicxio,uirrus,& reiiqus fumend^v 
iindlcariones' pcrmitt-arit , {td non niodo qa» 
Cstcriquamplurimi huius^statis medici'*con-j 
fo€U^fcranr,immilJo fcfScet prins cJyftere;*^ 



G A L II C O 

niamniorbum potius confirniaresi^ltnbpttl 
aliquid perfecerisjUt rationibus,& au'<ftorita-» 
teinferius.niax-imedemonilrabo . Syrup^s 
eriam ,/& casfia fift, ftuphaque ( uc ita dicam ) 
qiiac uaporeaqua; in qua lapacium acutum, fir 
niicerrae,& fcabiofa ebuUierint, calefir,fangu£ 
nem purgare necelTarium proi>amus. Diaetanl 
uero in cibo & potu obferuec , prout inferius 
dicemus. Si uerointerea in corporc pertei? 
refadi oriri uideas puftulas,& eundem dolori 
bus torqueri,in hac curatione non amplius la 
borandum , imo ab hoc opere quiefcendum i 
iam enim ditfufum eile uenenum lcias per cor 
pus , per actus eft morbus, tunc praeferuatiua 
cogimur di{lerere,& curatiuam partem con^. 
pled:i,quodnosquoqueopportuno iam teiss 
porehoclocofaciemus. - ' 

2^e morbi GaUici curathn^ in geheralL * .' 
Cap, - ib. 

MEdendi methodum partium mediclna? 
omnium , utordinepoftreraarum,{ic cer 
te hne,& effedu longe ucilisfimam eife ac ue> 
iuti reliqaarumomniumnncm,& Gaieni, & 
omnium medicinse autorum conihnti a^Ier- 
tione arbitror . Finem namque mcdicinat 
fanitacisadeptionem eife Galenus meritoefl 
arbicratus. Ea ucro,cum medendi methodi 
prxiidiiopporcunis paretur , fequitur profe-i' 
ctOjpartem hanc,qu2e curare morbosdocec, re 
liquarummedicin^parciumfinemeiTe. C^u^ 
re cum uniufcuiufque morbi curatio in iripli 
cicomplearur,in debita fcilicet rerum noa 
naturalium adhibidone , fiue medicamentoi 
rum appIicatione,fiue chirargico munerc, ue 
teftatuf lohannitius infine fui incroduiSorii ; 
idcirco nobis hoc loco opercprecium eric 
per eofdem gradus procedere h m.orbi Gaiii- 
ci curationem. perre<9:am prsfcribere uoiueri 
mus 5 idipfam primum prseponenteSjQuod de> 
ea morbiGsllici affedionecuratio iCthxc de- 
Iucidecur,quc eam recipereualeat.non auteni 
de illis eiufdem a^gritudinis radicibus,-qu2; 
duidem euelli , atque minimc eradicari pof- 
funt . Diaerfa igitur eruntpr^fidiayqase huic- 
ineundse,perficicndxquc curs exiftur, ut'-mor 
bus,aeris*tempcries, patientisstas, habitus, 
moreSjOfiicium, refque reprsfchrabunt'. hxc 
etenim tria pOitrema c^teris cx animo tan- 
quamin quamplunmis necefiario indicandz 
addere uifum fuit, nbi pr^cipue^afre^us^dru: 
turnus egenum , uel immorigerum patietem- 
foiicitac,Quosalia ratione tfactarequidem de : 
bemus , quam-eos qui temperati fint,ac bono-^ 
rum forcunse , fciiicet diuitiarunfl commodi- 
fmt,& qui fumptibus refiftere pofiunt, & die- • 
rum plurium,fiuc menfium diKtam^ ferre pof~ - 
fancnull-a conrentionCiquse prsecipianc asfi- : 
f^ensjprudei^foue m^dicusprasftareparatiw ... * 

C^ufa 



PROSPERt BORGARVTir MBTHODVS. 



1^5 



Gaufa jgitur morbi huius mulris , dmevCiCquc A comprehendant , ut perbclie a &s dccct diui- 

ingeniisniinui,euelhque&poteftj&foler,ia- — "• -^- *.-rN^i : — a^u^:j 

ftrumentis uidelicec , quibus medicus morbos 
alioscurationem moiituriUidus dircriminc, 
medicinarumobiatione^atque manuum ope- 
ratione,cuiufmodi funt fan^uinis detradio- 
nesipargatioaes,lotiones,fomeat2,balnea,.U- 
nimenta,Uquanti3,fiue ureutia mcdicamentai, 
ac cstera localia auxilia,quas omnia in multi 
plici habcntur differentia,ut fuo ioco (inguU 
patebunt» Cumque nobilius a tota mcdico- 
rum fchola in hoc morbo expellendo inftru- 
mentum fit ratio uidus , ut pcrbelle oftendic 
GalenusAphorinpri,& pri.de ratione uictus 
iamorbis acutis>operafprecium ob id eiTe du- 
3ti primo morbi Gailici curationem per ipfam 
diaetam moIiri;poftea per medicinarum obla 
tiones,dcinde per manuum opera»qua: chirur 
gia perficifjUt dofleait diuinus Hippocrates 
in libro de medicorum officina,&: Gaienus cii 
ipfo fexcentis in locis , quos quidem accura- 
tus fc^ator perquirerc poterit . 



Dc uniuerfali uictus ratione i» iwarl^. 
CMco. Cdp. 11. 

MOdofciendumeftquod m&iis ratio ni- 
hil aliud eft,quam fexrerum nonnatura 
liumapproximatio iadebitafciiicet quaiita- 
tc . £t cum inftrumenta hasc iti morbi Gil- 
licicurationehabeantprimasparcesjab eis ' 
idcirco curationem incipiemus . Scd intcr 
jcz iqaibus neceftkrio contingic corpus hu- 
manum altcrari , in quibus etiam tota uides 
jratio confifticprimum cft concinens nos aer > 
loh hanc igitur caufamadueram huiufce mor 
:bi protligationcminprimisaeris eledio cft 
neceifaria. In qua quidem diucrfis niaximif 
queratiQnibus no fatis mehercleprobare pof 
fumeorumopinioncsjquidixeruc quodcirca 
acris clej^ionem in morbo Gallico nihil fic 
iiotandum,quoniamabipfa quotidiana cx- 
pericntia.edQcemur , ut ea luc praua laboran- 
tes non prohibeantur ab hoc , uel ab illo aere, 
Imoego eos confulcrcm uc habitatio eorurat 
cffct in aerc utjque fereno, lucido , fubtili , ac 
puroifiue ica fueric pernacuram , feu artem , 
quiatalisaerfanguinem mundificat, fpiritus 
clarificacicor Istificacmentcm (erenat , dige- 
ftionem in omnibus membris procurac^ex qui 
busomnibusnatura fortificatur ad expellen- 
data nocua,& retinendum iuuantia, & cidcm 
conuenicntia . Quapropter cgo laudo>uc 
morboGallicp detentus,moram ducac in ae- 
rccalido,& ficcoicaiido fiquidem cum uc ma- 
terig uicioforum humorum propcnfiorcs cffi- 
ciancur ad per{piracionem,poris calidicace a- 
pcrcis , tum uc neruofa mcmbra , qu« iu hoc 
aiorbo plurLmum patiuatur, caiicUcau uigpc€ 



nus Hippocrates , & Galemis quinto Aphotif. 
tex.& commentoiS. Non fitramen aer clc- 
dus nimis calidus,quoniam tunc facile galiici 
putrefcenccs humores adurerentur,undc mor 
bus acutior redderetur , Aercm etiam hu- 
midum nequaquam ego laudo, uti qui ftagni, 
& paludis halitu cft infedus, & qui ex cloacis 
malam fpirat auram : ncque ctiam mihi fatis 
placetaercraiIus,autnubilofus,qui talis fiat 
ob fiumen uel ftagnum uicinum . Habitent 
igitur patienteshoc incommodum in acre ca 
lidoifintqueiatisbcnccooperti bonis uefti- 
mencis,& circa iliorum habicaciones incenda 
tur fuo tempore ignis ex bonis lignisinon pu- 
g tridis^uclmal^proprietatisrcaueant quoque 
igni fe fe appropinquarc , quia ex iumo igais 
intenditur dolor,ut f^pisfimc uifum eft miiu.. 
acquealiis medicin^ quamplurimis audori- 
bus.EIigatur ergo aer boni odoris,& bcne cuc 
tacus,quem poteris f ftiuo tcmporc artificiaii 
ccr pragpararc fiernendo. res boni.odoris in 
ioco fuae habitationis . In acftate eligac eciam 
moncana , iti hiemeaucem plana loca , uc ha- 
bcac aercm cemperamento magis propia- 
quum . Nam licct cligi ( uc modo di^uai 
eft) debeac aer , qui ficcus , & calidus fii , noa 
ideo debcccxccdere,fed parura ad ficcitaco* 
& caliditatem ^qualitatc tenderc debcc»ex 
quo tcmperacum naturam posfidct medii: mc 
C dium autem refpedu unius extremi fufcipic 
naturam alceriu$:& ideo fi fuerit ccmperacus: 
xonuenire poceric cuicunque naturas nuterix 
peccantis . Atque hxc de acris clectione fa 
tis nobis dida {ufficiant . Nunc propcr^n- 
dum eil ad fecundam rcm non nacuraicm,qu5 
cibum & pocum compledicur , cuius quidkm 
ratio cil habeda,ut taliccr cibctur f gcr qupd 
iiircusnutriatur,& non morbus,ucinquic Ga- 
icnus . Refiftant iili cibi femper pucredini , 
& feruorcm cciam impcdianc. In curacionc 
igitur malihuiusdebcmus inquircrc pancm 
opcimum , qui parum nucriat , non caiidus> 
nec piuns triii dieru,bene coctus, & fermeata 
tus,aiaum reddat moUem cumfurfurisaliqua 
D fcmperporciucula,&fempcr bcncabacgro^o 
detibus perfricecur,uc facilius.cocoqui pQsfic. 
In iftis.n.facuitascococciua imbeciUis ceddi 
tur,& idco oportcc uc opcime ipli praepar.cc in 
ore ca omnia > qu ae ab eis comeduncur . .Sed 
quon iam nou fcmpcr iidcm cibi in hac jCura- 
tione requirunmr , uc inferius dcciarabicur » 
ideo caaere debec accuracus mcdicus, utpia 
nia fuo tcmporc prarcipiac , quoniam fi reipc- 
^um habucric ipcciahs asgrocantis confidera 
tionis,ac etiam compiexionis & difpoficionis 
ciufdem,non cadem fempcr dixcam conucni 
re animaduerccc; imocam uiriarc oportcc* 
fecuadum ipfius rei diaerfam fpccifi(facione » 

& 



i6^ 

& fecan dam uariam patictfs complexionem , £ 
difpoflcionemquc. Vinam autcm uix ego 
concedere, quoniam talis potus damnnm non 
irsediocreintertmorboGalUco laboracibas, 
Si qao ad animum> & ad corpus etiam:Cum er 
goeorum corpori maxirae fit noxium,tuni 
c[uoniam ipfo fuo halitu caput ofFeadit>ac re-; 
pler^Eum etiamquia irruitadpartesinfernas-j 
jn iifque grauedines, Simotuum earum impo 
tentiasj& dolores excitat: qnibus corpus to- 
tam ocysfime, uehementerque cruciatunigi 
£ur nullo errore adductus conueniencer cre- 
diderfm uinLim non eiie exhibendum . Sed 
fitamen cegertalisfuerit naturie confectus,u£ 
abi^uehoc potuxurationem non posiic ad- 
mitrere, concedam faltem (idque non fine ali ^i, 
qao timore) uinum.aIb.um,impotens, & imbe 
ciilumcum aqua cocta dobite permixtum>fi- 
ue cum. aqua boraginis, uel buglosfi > & hoc 
prxcipue cum morbus fuerit in declinatione» 
quoniam in aliis temporibus poifent plures 
materiiE conduci ad loca dolorum/& tanto 
mag-iscruciatumaugere: &-idcirco fi phires 
adf oerint doloresjbibatur potius uinam colo 
re-riibeum eodem modo dilutum. . Eru^us 
cerosquifna frigida», atque humida natura 
tnorbi Gallici temperaturam adaugent func 
^anarno fugiendi, qualesfunt cucurbit^T, me* 
.;ioaes,citrulii,cucumeres,& huiufmodi humi-- 
'^z confifientis, atque iarga humiditate prs- 
'■dipu - . Alios uero fmctus , quos arboreos mc- i^ 
^diciappellantjquiacorporibus noftristenue ^ 
■zz hamidam alimoniam afferunt, acque tiatuo 
.fam,qu2 quidemextenfionej & doioribus gai- 
4icis-.£grotantibus non mediocre prasbenc no- 
<;umen£um , idcirco eos ex tora eorum natara 
^rohibeiidosexiiUmamus, qualeseruac pira, 
|)oni3i5c'Js,periica,mora,pruaa.cerafa y arme 
Tiiaca:,& fimiliajquorum nioIlis»2tque humida 
^ coiitiftentia . • ' At fi tamen ex his, quae di- 
^rmus - friiv^Tribus Gallicus aliqms comederc 
aliquanio deiideret,poiTamus faltemeicoa- 
^edereficusexiccatos;poma,& pira tti^m Cjb 
ieruentibus cineribas decoda , quoniam eiuf 
modi gencrisfrudnsab ipfo ignis caioreita 
pr9pararicur,atnedumhum'idum eorum mi 



D EV -^M GR B a G A L n C O 



tibusfuntapprime utilia,ea quidem ■ erunt^^ 
que ficcandij&calcfaciendi naturam habenti 
quemadmodum hyltopus, calamentum, f^ni^ 
Culus,faluiajbetonica,& limilia , quoruns bb* 
feruationes fubtilisfimc iam antca dcmonflra 
mmus in noftra Fabrica Pharmacopoliterion 
fuis propriis capit.ut quilibet uidcre poterir, 
^itque per contrarium ea oIera,qug humidam, 
& irigidam habenc facukatem,uti erunt ladii 
ca,endiuia,blici5jmalua , & fimilia omnino ui 
carc debcntmorbo Gallico laborantes, quan- 
doquidem eorum frigida natura uitiofos ia 
corpore humores conipingunt , & corum per* 
fpirationem impediunt.Cgpf deindccommu 
nes,c?P9 afcaionitides,aliia,& porri,atque ha 
iufcemodi terrg tubera^uitandaomninoeruci 
nec quidein olfaciedo, aut aculisafpiciendo^ 
quoniam licet facukateni quandam aiendi 
corporisobfcurisfimamhabeant,nihilominas 
lamen ob eorum mordacem acrimoniam plus 
corpori obnoxia funt,quam pro(inr,& ideo ni 
hil magis fugiendum eit. Eadem quooj ratio^ 
ne fugienda maxime erunt , qu^ dam alia ter- 
rg tubera,quf quidem quo uis modo condicn- 
di paratafuerinr,fempertamenobnoxia efxe 
apparentjCuiaimodifancfungi ,& idgenus, 
qui non maii lucci foium luat,atque aiiir^onia 
cx hisprognata,pituitoia, acgelida, uerum & 
oinaibusaccidenribusexhac lue prodeuntt- 
■bus obnocua euadunc . Carnes humidasom 
•ninofugiaut,atqueprefertim agninas, arietf.. 
'isas>caprinas,bouinas,& huiafmodi alias,^qii^ 
pesiimghuicrationi uiuendi admodum iun&. 
:.fiiiilg er erut fugiedf,uel recenres fuerint,uel 
,.ficce,& falirf , & in fumma tatum carnesiftas* 
•qnantumpiices multos conionum cil uetarc 
'his,qui hacgaliica aifedionc iaborant , atque 
"maxime ii pifces quoquc fuerint faiici , a:qui^ 
bus in.uniuerium caueri debet. Caieum etia i- 
i& iac quodcumque mulris rationibus his,'quf 
hac iucpraua tarigantur, erit confbnura^ per-t 
ftegarejatque cuni ipfisleguminum eium, qu^ 
doquidem^iegumina flatibus uentremim-f, 
plent. Interaromaca deinde , poterunt in;- 
cibisjut delicatiusuiuant, &utilitarem ex cis 

j..^t'».«iivuri,«uwv,^Mw."«.™w... w-,.^ ^ maioremrecipiantnucemufcata, caryophil'* 

mit ndcuum,uerumetiam fiatuofam fpiritum ^ iis , cinnamomo , & fimilibus uti, que quidem. 



fe-nfiitiexc-ernicacfoluit. Nuces ucro auel 
biias, atque iuglandes , quoniam facultate- 
<5uadam aditriaoria poliencea de caufa mini 
me c^chiberem , queaiadmodum etiam cido.- 
iila,m'efpila,punlca,forba ,&huiu{iiiodi » qui; 
quidem folidf funtcohfiflentie> atque non fo- 
lumintranfituinceleresfunt,uerum & cral- 
fum , &glutinofum,ai1rihgentcmque fuccum- 
producunt perfpirationi uitioforum humo-^' 
i-um obnocuum , & ideo' rates pr^dtctos fru-^ 
^usfie atfectts ingratos-effc penitus pronun-- 
mmus* -- Okra uero,quf gallicaiue labora» 



uim roborandi uifcera habcnt.atque hec om^:^ 
niadecibo & potu nobis dicta. latis eruntfi^- 
rationem aliqua adhucinfiituamus , qua f gfO^ 
tancem nutrire debeas in undionibus appli- 
Candis,& pofi: filitioncs etiam , quoniam dif-^- 
ferc timc nectl^ario ilia uidus ratio,2b eajqu^' 
ciim zntcdidiis ordinari potefl; . Q_uo igitur ■ 
teir.pore perueneris ad eas untftiones, quas nt 
tsrius-demonfirabimns non debes (ut quidam-' 
exifi:imarun'tempirici)uidum liberaiem egro^ 
t^&mi^rt uera cocedere, nec uinum generolum. 
ei^pc^pfaarerqQaadoquidem rali ui<^um ne^ 

ceirum 



PROSPERI BORGARVTII METHODVS. 



157 



ccfTum efl ut corpus pimitofum refarciatur,& A 
tanto impetuadfaucesirrumpit pituita,uel 
adaluum decruditur,utnegQtium plerunque 
formidabilefaceiTet, & cum hoc uolueris prs 
cauerc temperate potius nutriri iubeas,ac ui- 
no uel abftineri;, uel faltem modo , quo dixi- 
musconceiferis . Conceduntur eo temporis 
interuallo carnes boni fucci , dum madere pof 
iintjuelcontufsdum os pituita ulceribuSi& 
infiammatione fcatetjSc epul^ ex pane tritf m 
optimo carnium iure concoSo, uel of^x ex pa 
ne eenuiter incifo in eodem iure paratae , quae 
omnia cum facile deglutiri posfint (ine mafti 
cationeadmodum conducibilia eflecogno- 
fces. Alunturetiamquibufdamforbitioni- 
bus amygdaiatis,hordeatis^gelatinis & fimili g 
bus . Potus autem commodus fatis is erit , fi 
uino abftinere xgerposfir,ut aquapr«beas-ia 
qua m€l,hordeu,& liquiritia fuerint decocta, 
addita cinnamomi m iine aliqua portiancula 
qua decenter aromatizetur,ueI fi mel «gro no 
fatisfaciat,faccarum loco eiiis imponatur , uel 
ctiam,fi libeat,{ine hordeo aquam parabis, & 
lolam concedes . Sis tantum in die xgrotos 
comcderefat effeopifior, &hons confuetis. 
Sed quoniam teperate modo^dixi.gius, pocius 
quam liberalicer cibandps effe pikdiaos x- 
grotanteSjidcirco non debemus hocioco ube 
xiorem curam habere de cibprum particuiari 
quantitate;fatis enim id eife fcimus quod ac- 
curatus,ac diligens medicus de iUi.'tyte.aliQU a ( 
do folicitus,& anxiusiitjUt nos efie docet Hip 
pocrates in jegritudinibus cronicis,&; pofc ip 
fumGalcnus. Etquoniam eadem fequirur 
cibandi penitus ratio poft fatis applicatas aa 
6:iones,ne bis aliqua receufeamus in cauia tan 
de efte pocerit ut de cibo , & pocu nihil aliud 
quicquam hoc loco fit conftituendum. Mo- 
doadibmni^ac uigilia^ coniideracionem op- 
portune accedamus,& ad ea ulterius, qua: fa- 
cientad rerum non naturalium exactum tra- 
datum . Dicemus itaque fomnam animan- 
tibus ad quietem datum eife^fiquidem cu diur 
nis,asiiduifque laboribus,atque motionibus 
defatigata animalium corpora uirmm refola 
tionem fentiant 5 admir4}iili Dei prauidentia 
faaumeft,ucfomnoceu falutarilaboram^ re> 
medio lasfitadini » ac yidumvdiirolutioni fibi 
confuUnt. Vnde conftat qiiantum iomnus 
commoditatis^ac bene.ficii hocGaliico mor- 
bo affe^lis afferre posfic, fimodum pr^fercim 
nonexcefferit iuxca Hippocratis decrecum , 
namqui immodicus eft membra omnia laxac, 
cxcremcata d$tinet,colorem hab jcumque.cor 
poris4eteriore:ivreddi:,caput grauat, malto 
que«aporeimpiec,calQcem aatiuum hebeciq 
renv, partes omnes adraotumpigriores facic, 
& crudos fuccos coacoqui prohibet,& uifcera 
erauiora reddic . Qyamobrem cum maicwi 



nobis a fomno immodico,& intcmpcft iuo da 
na accedantjcurare id omnes debemus uc fom 
nonaturaii>& temperato utatur qui morbo 
Gallico correptus fucric , quia pcrfedior ( ut 
lam diximus ) digeftio cclebratur . Vt au- 
tem fomni ratio conftet piurima in eo obfer- 
uandaerunCjtempusfciiicctimenfura, leu du* 
ratio,decubicus,infomnia, & accepcorum co- 
pia,ueidefeaus. Aptisfnnum fomno tem- 
pusnodurnumeftjquod per altafilentiano- 
<ftis,commodius,prolixiufque dormiat aegro- 
tus,&abcius trigiditate faciiius innatus ca- 
lor intro trudatur,ac ab extimispartibusin in 
rimas reuocetur,qua reuocatione mox conci- 
tacur fomnus,qui commoda multa prsftacuti 
diurnusmaximadetrimenca adtert) non fo- 
]um hac praua iue iaborantibus , fed plftranq; 
omnibusrquod eft ab Hippocrate fecun. prx- 
fag.Iib. ia hsc uerba notatum. Intc rdiuCin 
quic)uigiIandum,noAu dormiendum eft. 
$i concra commutecur, pesfimum eft. Od id 
pocisQmum diurnum fomnum damnat, quod 
cerebrum humore nimio , uaporibufqae pluri 
mis imbuat,qaos uigilia potiui abiamiopor- 
teret, prgcipue in Gallico morboaffeais,tum 
qaod id tempa$,quo interdiu fomno indulge . 
mus breaisfimum cum lit,concoa:ioni expkn 
dx minas fufficiat. Menfura porro ca fomni 
fic,acque daracio , ut probe confeciffe nos, ro 
buftiorefqae inde eiiedos intelligamus . 
^ Q^ e meniiira & ii non eadem in omnibus eft , 
fed pro natiui caloris , in quoqae aut copia , 
auc penuria,& cemperamcnti bonitatejaat in 
fehcitace, fic&: ipfa uariacur : camen commu 
ne id omnibus fere effe foiet,uc ieptem ad 
fammum horarum fpatio,& rede conficianc, 
& fomao commode indaliiiTe libi uidcantur. 
De uigiiia deinde paaca f uac omnino ea,quc 
nobis hoc loco dicenda ueniunt; ea enim cum 
fomno concraria ftc,concrariorum autem con 
trari$ finc eifcdiones,ex his qu2 de fomno ia 
dida funt,^d uigiiif 1 corporibus lae uenerea 
adcdisprasicare posiint,eiicerefacile faerit . 
Temperaca ergo uigiiia coucedatar, qaia nal 
ium nocumentam in corporc cfiicit : ea ,eaim 
P ii modum exceffcrit , magnam int^r^xprpori 
noxam,ac proinde magnoperc caiiendam nc 
mini non expioratisiimamcirepiicq. -Vigilix 
cnim ft immodice,& iatiempeftiuf fuerinc, ui 
res corpori? labetadanc , ac perdant, crudira 
tes pariantjcerebd, 2c fundiones fcnfuam de 
biiitanc,nacuralcs eaeruant potcntias ^ pallo 
rem,maciem,praaamquc omnino iiabitum 
prodacuac,corporarefoiuuac, & ficcaat:_de 
niquementi plarimumnocent,fiC alienatio- 
aem fepcac morcem adferunt , intcnd igi 
fur in'ideffc omnes debemus ne nos uigilus 
conficiamas, neae auc ftadioram amore , aac 
j-ei ageadf aimia cupidicace plas ^quo aimiu 
ui^ilaates 



l^S 



BE MORBO GAiLICO 



ufgilantesyiina cum aigilia uiram perdamus. 
Propcerea in patientibus hanc enarratam iue 
Deneream proprer f orces dobres in membris 
corporiseorummiilCcBuigilix fuperflux fiuc, 
& corpora eorum quando longo tempore du 
rant,deiiccantur,& mara{iTiantur,& nt pluri- 
mum adethicamfenedutispemeniut. & hoc 
prsEcipue in habent ibas complexionem cali' 
dam, &ficcam.Atquehscdeaeris,cibi &po 
tus^fomni & uigiiix declaratioiietandera no* 
bis fmt Csktis . (Suamobrem ad repletionis, & 
inanitionis obferuationem noftra conuerta- 
turorario,qi3oniam certiimeft quod omnino 
cauerc anufqui-ique prudens medicus debet 
fsepenumero ne ia corpore humano uel afiquo 
membrorum morbo Galiico paciente repletio 
fiat . De repletione autem non foium dico 
cibi & potusjfed etiam de humorum natnra- 
.lium,& non naturalium repletione, & congc- 
ftioneeorum paulatina , quje fajpe contingic 
cx maJa merabrorum complexione, quantum* 
cunque reficienria in fe kudabiiia cxiftaat, 
uc faciel percognofcere poiiiimus incho-leri- 
cisfimofutita dicamus ) homine temperata 
disEta enutrito.in quo non parua cbolerse qua 
titas multiplicacurj quemadmodum de fangui 
neo, phlegmatico, & melancbolico idipfum 
quoque euenire concipimus . Ki igitur mor 
bo Gallico laborantesattenuante uictu utan- 
tur,Iicetnonimmoderato (ficutanteadiluci- 
datumeft)quodiscomitialcm morbum faci- 
le progignere posfit: praefertim ubi uentrico- 
los immoderace inanicus faeric . De motu 
autem^& qaiete inprsfentia iamagamus, 
quooiam ad morbum Gallicum expeilendiim 
haudminimummomentmn eos habere non 
autoriim tanmm conftanti afTerrione, fed & 
ipfa experientias fide, exploratisfimum omni- 
bus fcmper habitum eft.Motus igitur fit tem- 
pcratusj fadus antc cibom ;, fupcrfluitatibuj 
. prim2,atque fecundse digeftionis expuliis . 
JExercitiorum cnim quoddam non ioium cor 
pus, fed animam lartam reddere poreft,tam 
cnim in ipfo exercitio potens motionis fo ani 
ma,quod muiti quidem liberati ab sgritudi- 
iiibusperniciofis, utperbclle nos docet Gale- 
riusin eo libeIIo,quem de exercitio nancopa 
uit,& idem confirmat tertio Aphorifm.com- 
men,20.& Rausquarto Almanfo.capite.Hip. 
ialibello & 2ere;,& Auerr.fepti. coliig. Vtilc 
quidem eft exercitiam, nam commouet calo- 
remnaturalem,& ualidas facit quse funt in 
membrisuirtutes naturalcs,& animales,& ui- 
taiesfortificando,autoreGaleno fecun. Aph. 
comm.48.& lib.fecun.de fanita. tuend. & lib. 
debom,&mali facci cibis. Qjamobrem. 
quantam adferat utilitatera galiicis afieais 
unicuique exerciciuro talc conftacin eis fiqui 
d«n ncceflkrio propter iympcomata antea 



E cnarrata calor naturalis perterrefaftus eft , & 
uirtutes prasdidas etiam sgenc aliqua fortifi 
catione.auxiiio fcilicet exercitii. Quare ego 
tanti cfle m omni uits curfu exercitatioueni 
moderatam exiftimo,ut primas omnino illi 
partes in uita feruanda iure attribui debe- 
re cenfeamtut ex iliius commodis manifeftum 
cmnino apparet . Vnde tanti etiam facio 
cxercitium in omni morbo Gallico homine 
atfed:o,cum fcilicct moderata aliqua menfu 
ra,ut multos hac tantum ratione liberos eua- 
fiffe profpexerim:queadmodum ex quampluri 
mis miliciam exercencibus uidere licet:qui 
quanquam faciilimehancprauam ueneream 
iuepcipiantjeanihiiominus exercitio quoda 

F expeliuiit omnino^uel falcem Ita humilianr ut 
uis actiones eorum Ixdat . His omnibus ta- 
vciti\ conftitutisnon femper exercitium pr^ua 
leregallicis aegrotantibusconfideramus, nam 
quo cempore medicamenta eis exhibemus/a- 
tius eiTe exiftimo ad fuperfluam quietem , qua 
motumdeclinarejquia tunc uirtus totaliter 
?ttentaeftad morbi profligationem . Mo- 
do ad accidencia animi nofter merito tran- 
ieat fermojuidelicet iram/uroremjtriftitiam, 
gaudium,timorem,inuidiam,& id. genus: quo 
niam mamfefrum eft quod medicus de his 
animi accidentibus maximam curam haberc 
debet in gallica prsfenti occafione, (mm enim 
molefta funt animum impfentj ac deprimut, 
G motuque fuo auerfum a refia ratione oexantj , 
lacerant,ftimuIos admouent , zc prs anguftia 
refpirare sgrotum aliquando non finunt . 
Abllinendum ergo eft ab ira^trifhtia,& fimi- 
' libus animi accidentibus in corporibus habe 
tibusaptitudinem ad incurrendum morbum 
GaIlicum,quemadmodum obferuare licet t^ 
Rafislib.quar.cap.non.AIman. Idcirco om 
nia animi accidentia, qus nocumenta, & indi 
ipofitionem in his z&this corporibus inducut 
funtfugienda cum patientia5& bona toleran- 
tia:& qiiam cicius posfibiie fuerit expellenda, 
•acpropulfandaxummuka nocumenta talia, 
& confimilia accidentia induconc , Firma- 
; tar enim morbns Gallicos in corporibus m%t 

H tisdid:isanimiaccidentibus:maxime qu2 tri 
iiia erunt : quoniam corpora eorum replen- 
tur humoribusmelancholicis. Si autem im 
moderatafuerittriftitia infrigidarum com- 
plexionum hominibus^corpus eorum refrigc- 
rator: calorqoe extinguitur naturali foa ia 
corporis inceriora conoerfione. Propterca 
triftitia omDibus eft nocens corporibos,& ma 
xwL\t ea loe laboranribus . Hsc omnia Haly 
abbas qointo theoric.cap. i^^t. fcripfit * Hoc 
idem uoluit Auicenna tert.prim.cap.quar. di 
cens . Triftitia moltum cxicc2i.t : & pigritia 
uirtureslaxatanimales. Quidautemincor 
pore unaquzque perturbationum animi pa 

riac 



PRGSPERI BORG ARVTII METHODVS. 



I6p 



riatnoaipfamoBoexpericntia,plcnaquefcn A cct , ue! uense feaionem , fecundum cuod fi 



fuum fidcs, fcd Si omais tum phiiofophorum , 
tum medicorum fchcla,omms hiftoricorSt ple 
nisfiraabonat frugisle&iodQcer. Perturbatio 
im porro animi ad confirmandam corpori gal 
lico luem omnium promptisfima,timor>mf fti 
tia,pauor,tum iTa,effufumquegaudium habe- 
ri foient . Nam cum ad hsc repentinsc animi 
niOtiones,ceier efq; ac fortes natiui caloris al 
terationes confequaatur,fit omnino nt diCfolu 
tis qu3£ in natiuo calore confiftunt animi uiri- 
bus^iifdemue nimia refrigeratione extinctis , 
mors co nfcquatur* ab ipfis cauere oportet ani 
loi affedibus>qi:iod corpus alterent , &.a natu- 
rali ftatu cuertant. Cum itaque ( ut plene pa- 



gna demonftrabunt , qus quide maximopere 
medicis perfcrutanda cenient , cum princi* 
paiiter intentio in huiufmcdi morbi curario 
ne fit digerere , euacuare , diuertcre , fiue 
extra adducere . in principio igitur mor- 
hi Gailici fi materia fuerit fanguinea , hoc 
cft groflus utique ianguis , uel ii luerinr re- 
liqui humores , ut puta phlegnia uitnm j uei 
cholera ufta , ucl melanchoiicus humor, & 
fuerintpermixti, fciiicetcumipfo fanguine, 
tuncprimo incipiendumerita uenefecrione, 
nifi fponte ex naribus , hemorrhoidibus , fiue 
menftruis fanguis efiiuxeritfatiscopiofus. 
Talisaute/nuen^fectio debet utiqne fieri in 



tet ) & metus,8d Iscicia fi immodicafint , mor- B principio antequam incipiant apparere puftu 



tem adferre qaeant,cauendum idprimum pru 
deuti medico erit,neuel rebus aduerfis,ac tri- 
ftibusanimo aegrotantis cadat,feque moerori 
conScie ndum.dct:uei fecundis nimium Ixtc- 
tur, atque cfeatur. conuenit autem iaitari, 
gaudere,& expellerepenicus graues omnes cu 
ras, fcd ad excremum nequaquam.Bene etiam 
de falute fua fperet segrotus , uerfetarque cum 
amicisdeledabilibus fuis, &medicus eidem 
femper falutem promittat,iicet ipCs deiperet, 
compiexio enim corporis animi affcctui fem- 
per inh«ret:utDamaCcenus in Aphorifm.& 
Commentator Alexandrinus commen. crigefi 
oaoodauoIib.Epidemiarum. Atque deomni 



ias in Cutis excerioris fuperncie corporis par- 
tium , cum enim ea morbi Callici materia cx 
ternas pecieritparces in mulca prxfertim quan 
titate j nuilo modo fieri dtbct uenae fedio 
autore Auicenna. FortafTe phlebothomia 
mala fueric : quoniam conuertic [cilicct , & 
repellic iilud ad partcs corporis incernas , 
quod ad excernas procedere uidetur , & fic 
ad motus oppofitum nacurx operatur . Sed 
indicationes contrarium nobisoftendunt,uc 
femper fciJicet, & in omni morbo cum ui' 
tium eft infanguitjcauenacfectione inchoaa 
dum eft . ha;c enim tricisfima eft ia mcdici^ 
na propoficio,& ab omnibus tam antiquis. 



animi pefturbationumnacuracantifper dixif ^ quam neoccncis medicis comprobata,expc- 



{"cfitfatis. 



De morhigaUici curatime per uaria medicina injiru 

menta , uidelicet euacuationesjphlebotomiamf 

pham^ca»syrtiposjotionest bAlnea, fuf- 

fmlgiay & alia quamplurima re- 

msdia, Cap* 1 2. 



CVrationis omn!s,uniuerff q: medendi me« 
rhodi fcopus unus,atque prxcipuus eft, uc 
sgrota corpora m fanitacem uindicemus . Id 
uerocit,natucalisparcium adiones , fi quas ui 
tiac® fint corrigere. Quare fi prudens aliquis 
medicus caufam huius prauf fgricudinisrcmo 
uere,& abfcindere uoluerit,eo praedido obfcr 
uato ordinc fatis commode fecerit: acque om- 
nino debet fecundum Galeni fentcntiam di- 
centis. Vaumcommune oportetpra:ceptum 
iiabsre,efncientenvunamquamquecanfamab 
fcindere . Poftea uero ad eam , qua facta eft, 
difcrafiam peruenircquodquidem affirmaiTc 
cft uifus Princeps eciam Auicenna pri. quarr. 
capic. ulc. Et fic breuiter dicimus quod fi in 
Jue ifta uenerca antecedentis , uc coniunctae 
materia? repletio contigerit:cum euacuatione 
curatio aufpicanda^crit, pcr pharnuca fcili- 



riencia quoque ipfa nos idem afTerimus > & 
ideo nuliacenus hac indicacione a phlebo- 
thomia eft dubicandum . Imo quotidie ex- 
perientia nos docec quod ills mulieres,qu2 
tali morbo infcctat fuerunr^, quia fingulo 
menfe confueta menftrua- fiuebauc , cicias li- 
berate fuerunt , nec iiz acriter ab eodem 
moieitabantur , nifi ill^, cp.x ex aiiquo im- 
pedimenro menftruis ipfis carebant , tunc & 
ipfx acriter aftiigebancur , cum morbi lon- 
giore mora , Harc igicur uene feccio facis 
conueniec , & proderic propcer caufam ante 
cedentem : quoniam eft uehemencis necesfi- 
tacis in principiocutdidum eft)&maxirae 
^ in pletoricisjcum uideaniur fignaexuberaa 
tis fanguinis, & robur,& ftas ipfa confen- 
tiant , antequam indurefcat fanguis , Qua- 
re cum tanti commodi,ac utilicatisia prsc- 
didis. principiis piijebochomiafit,confidcra 
re omnibus modis debemus, ea omn.ia qu£ 
huic rei conhderanda apparent > uidelicet 
quod meiiusficinfrafubfiftere,quam exqui- 
lirisfime.euacuare, uc inquic Anicen.prim. 
quarc. capitu. de phlebothomia . Inuecera- 
to autem morbo , & fanguine indarato , ue- 
nx £cciio fufpeda cft , maxime copioIa,per 
quamdolores augentur,& ulcera maiignita 
tem acquirunc : fufpecca cft etiam propcer 
^ ^P - wtium 



I70 BEMQRBQ 

liinarnmibcGinitatem.hieiurnneceirario dc^ E 
biles iunc prqpter raorbi ethm io.n^icudinetnii 
deinde ex malignitate ranguinis ,'qaam' fe- 
quitur defedtus nucrimenti ,' S^nguinis igi- 
tur decradionondebetfieri in iis,, iq quibu% 
iienda ed psr fanguifucas , uel icariiicatio» 
nes /ut qoi^am, male exiftimati funt, (ed po- 
tiiis per phiebothqmiam,nequepriusimmic. 
tcndas eifc ciyiter^ut qmnesuuigares,mcdici 
fion foium in mcrbo Galiico » i^d iti omnt 
fere niQrborum generenulla ratione uel ex- 
pcrientia co.maioti tacerc confueucnint , fe- 
dadi forrafTe Auicenns auaQritace qaarc, 
prim. capit.de phlcbotom, ubi inqaic non fa jj 
cieadam aeuf iectionem i^cc exi^ente iic. - 
c^ , exjiUmant femper anceian^uinis misjlp. 
non ciyfterem eile iniiciendum , qaod^ quan- 
tum, ii^beat erroris ex eo probari pQteit,quod 
eodem Auicennaaudoremuitis in locis ciy-. 
fterem, prarcedat phlebothomia , quos le- 
f ant^pad iilum. omnes neoterici medici, uc 
fuierroris canfciifiancquitantopere iilum. 
colan: , ac uenerantur . ' Adde etiam quod 
ipfe Aaicennas canonem. illam uniaerfaieoi 
loco.citaco de clylleris exhibitione ance uc- 
irz fev^iqne fampiir qx Galeno in iib. de pr^- 
fagio. experirnento coniirmato , ubi femel 'v\ q 
uno particuiari fo,lum. caiUjqaando fciiicec '- 
alaas conrtipata cll: fxcibus,alibi aero feni- 
per debere prfcederCjimo fubf^qai Hippo- 
cr3t,& Gaieii.docent, N^c eciam, credeit 
dam eil de Aaicen. ut tam libere repugua- 
reuelitQalen.cuius fe iaterprctem. efTefatc 
tar , qai nun.quam excepto illo cafu, cum. uidc 
licec inteilina fsecibus co:nftipatalant,iubet 
anceaen^fectionem^ iniicere ciyfteremjimo 
lemper ut fabiequatur, nQn folam. ille, aeram. 
& i4ipp.ocrat, qai lib.quarto de ui<ftus ratio- 
nein m.orbis acat. commen. feptuageiimofe 
candq p.oi"^ fa^am uenx fedipnem, mquit 
clyftereni pqftea exhibebis , ubi Galen. in 
com.me,ntQ qaa/I gcneraiem regulam pqnit di ^ 
cenSjquodHip.poftfangainismisiioncm cly- " 
fterem. adii;ibere iubet,n:iii fpont^nea ex^creme 
ta bene exierint»Sed ne iedorem f^iHdio iege 
cionouasr-eg43ias.fa.ncitas ofFeadam. , fatis eifc 
ut pro hac hereii eradicanda locos tatam. Hi p. 
& Gaieni ofteadam. Videat ergo qasfcripta 
faerant ab o.ptimo fene in cadem iib..4.comm. 
decimo.o.iia^o, & pauio poft in textu decimo, 
C0I30, §£ Gaien* Iib. fecundo de compof me 
dl(ciQ.n, Iqcos. capi.tu,io.iib. i. artis curat. ad 
GiaucQ.tiein cap..de cura quarcans.& cum ipfo, 
rum aatp.rum pr«ecitatis iqcis,ratiqnibas mai- 
tis xem quoq; examinet.Qup4 fi adferutur ali 
quot AuenzQaris,Auicennx, & Auerrois audo. 
rirates,quibiis iubent ante aenz fe^ionem cly 
itercm dit exhibendum, dicimus iiiqrum cik 
feQteaciam iutcrprecaadam dc cura noc qiu* 



fSAXSieg::;:^ •: - '. :: 

4em praefen tis tnorbi > fed rliius prxfcrti^ndi 
&cauen.di gratia.Quare nieminerint ppfthac,, 
quipraui^icdis tancqperc dediti fimt,hanc 
noftram fententiam meliqrem proiiteri,ut er- ; 
roreinexecran^uoahuacdcafu ciyfteris aote- 
piilcbothqmiam omnino obiiuifcantur tum m 
^iiis quamplurimis raorbis ( ucprincipio par.x. 
doxidixinius^ camniajdme in gailica lae,ia 
qua quideni iisc crunt nobis poil ea « qus iam 
cnarrauimus coniHc^anda • £t primuni ut ea 
tantuni in hominibus fiat per uenam iilam hac 
I)aticam,quans qlim in aoftris Anatomicis C6 
tempiationibusxap.i i.iib.tcrtii cum Grf ciSy 
& aliis badiicam nuncupauimus , atqae ft^io 
taiis potius iicri dtb^t a dcxtro brachio, quam 
iiaiftrqj uel fi non|iceccamfecar« baftUcani 
dextramfecare^fecemus nos medjanam fal« 
tem,fiue conimancni dicamus , ex eodem pr-3e 
di<So iatcre: qaandov^uidem iicet ipfam depra, 
uatammatenamdiuercatab exteriqnbus ad 
internaspartes^non tamen taiis dida materia. 
ficueneno qaodam eil prsedita , ut eft illa & 
morbilioram,&: uariolarum, ob quam caufam 
iaeptaqaidemraiiqne non nuiii eam prohi- 
beiic fectioqem. At nqs cqmmuniter magnaai 
inde utihcatem pcrfpicicntes ica prscipere ib 
lemuSjUt didam eft^dammoda atgrotantis nit 
cacem corriipQaderefacisinaeniamus, quani 
qaidem merico una cum Qaicno femper dili- 
gencia qaa pqiianias m^xinia qbicraamas , uc 
ipfe dixiiie eft iiifus iib.pri.de regi.morb.acu. 
hocmodo. Sublimior intcntionum omnium 
eft intentio ab ipfa uirtate deiampca , quonia 
cnras eil airtus,& non medicus, iiqaidem cum 
fbrtis noafueritjnon.prodeil curatio quoma* 
d9>:umque fiat:ut Auicenna ctiam in i^rima 
qaartidixifle eftuifus, P^qpterea fqii^.itudo 
medici tiit del>ct circa corporis uirtutem in- 
tegratam,uitaiem.fciiicet,animalem;&natu- 
raiem. atque ha?c nobis /int fat's deracioni- 
bus ^ & obieruacionibus in uenf fedionepro. 
diiigenti pre cepto a morbi Gaiiici natura fe- 
leao^iihoc unumadhucadiaaxerimus, qaod 
m mulieribus aiFeCtis,utiie eft uena niaileoii ie 
^acieremenfesfi recineantar,quQ tempqre 
f iuere fqlebanc. Nunc a.d alia mtdcndi initm- 
menta confueto ordine praBUcnicndo dicimas 
qaodaegrotusdebecabqmai pc^enitus laxati* 
uq clongari , doncc inii^mitas eius declinauc- 
rit.tuac enim commode, & iine aliquo perica 
lo materia potcrit euacuari,fcd minimc tame 
cum. iilis achcmentisfimismedicamentis^ui-» 
bushodicquanipiurimi Empirici mcdicinat 
fewiacqres uti cpnfucuerunt : imq bcnigna > ac 
fandaiiia ienieatia mcdicamenta eligemus, 
qu2 omnirempta iadura,opusnoftrumadp 
feda fine cpdacere poterunt , cuiufmodi func 
casiia iiilaia , manna, myraboiani , rhabarba- 
rum,agaricu5jaioC| ^ alia id genus purgantia, 

ac ' 



PROSPERI BOK.G ARVTir METrtODVS. 



271 



acbeaedicra medicoram {implicia pharmaca» /, 
oicixiitzozio florum cordiaIium,pranoru dz 
irHrceriorarii ^ pasTaiarii!n,renx,epithyrni»thy 

mi,po:ip:>dii/& Itquiricia: >cani qaibiis fie- 
ri poceric euacuario . Ec fi compoficis me- 
• dicair*encisiici nosres ipfa coriitringat:, ruro 
€:t3n idiicc eaac.undo ciiai eieduario lenici 
tio.diaieaje Ra-is,diacarholicone, eledua- 
rio IndojCoafectioiie Kamechjdiaphenicone, 
^ '::;r.ih'fau5.Ei: o^uoriiam pr^gceptum faris eiiu 
cleicu abH:.ppocracc haaemusprimoApho- 
rif.uc, muoq ea^ qa^ cporrer ducere undecan 
•<j:ie rcpic natiira/inde ducere opas ert per con 
^eaieaces regiofies, fdeonoscum ia morbo 
Gariicoincispsriacpiirtal^/aaruram fammo 
itiidio iuaarc" debemusadexpeileadum m?- ^ 
-•teriamad curis ex:err.x fuperficiem cam iis 
n-einpe^Tiedicame.ids, quse poroiicates orn- 
miu::: membrorimi aperire a^Xc^nz -. & maxiQie 
.neraoicr-im-j ubi recondita , &: reclafa ede 
dicicur mareria hiis iflius * Ideo ^grotanti- 
bashocpot,isii:r;um morbi cempore exhibe- 
_ re-quidem comm.ode poterimus a^pii fu.c~ 
-r riim depuratum , & fcsaicali cam meile roia- 
. ceo optime prsparato , prsecipue hiemsii » 8c 
frigido rempore , nam caiido > & ccitiao prss- 
iia: dare cum hordei oprimo decofto, &: li 
tiolamas fuccam eriam piilegii addere taro 
pocerimas>uel et aqua i^niculi cum oxiiaccha 
racompoiiLa exhibebimasj exquibas iciliccc < 
medic«meacis id rotam ^ qaod quserimus, in- ■ 
dabiraraiide coatrahemas. Nos autem ia 
iiumiinodiintencioi.eiiolblam eomodo pro 
c:^dc:s coafieuimus , kd qaibalHam eciam 
aiii^ mcdicamcncorum compo^cionibus,quae 
adto c:u!dem a nacurali hmpiicium ingre- 
dieaa./m racalcate prajdira elle apparent , ut 
perbiiie p':.3:::l2i-i cxcrs. -cutim expeliere pojf- 
siac. 6z qaoniam corum experienciam mako^ 
ties r^tioue obieruauimas iiidubitatamj ideo 



dinamas > fcilicet. Recipe ticuii' 
exiccacaram numero ulginLi , paS:i 
cieararam , iiv,ciz:ii unuirij croci 



i a.Darnm 

arumenu 

krupulGS 

quacuor , cragachanti drachmas fex.iiat deco 

ctio m libris tnbusaqus 2ppii,& tantumdem 

fcc'nicali,& dzindc iecandamari^erndiiigen 

tcr formenrur Cyrapi cum faccharo optmio 

albo i uel mcUe delicato , & feledo . a liqui 

bus deinde hoc aiio dinerfo mcdomedica- 

mentum huiuiiTiOdi iubeo parari. Recipe 

£caurn citrinaram ficcarum numero uiginci- 

qaatuor,Ientiam excorticataramj& Iacc^;>ana 

drachm. fex , tragachanti , maratri , ana dra 

chmasquatuor, aqu^ iatnicali^ 8z buglosii , 

uei boraginis quaacum. lit fatiSimifceAntur, & 

fiac decoaum ad medias>percoietur^ & uz 

decet exhibeatur. Aliis autem eiuiinodi 

pharmacum ordmamus , ideft . Kccipe aqus 

fcenicuii , aiparagi , & bruix^i ana uncias tres, 

aqu^ appii ^ unciam unam ^ anriorum , cami, 

feminum m;;lonam ana draclimas duas,iac-. 

chari uncias rres, natporio fecundum artem.^ 

& de ea detur mane , &ueipcri . Alia ad- 

huc quamplarima reperiuntur apud perkif 

lioios recent-iores aatores medicam£nta,eu3e 

huiuimodi quidem prsidicrasincentiones ha- 

benc, iizd nobis tamen iioc loco iarisiit iit- 

hfc tantum enarralie ad noitrum integriim 

.inititutum.reliqua flquidem ex prsdictisalio 

•ram moaumentis quiique pro arbitdo perci 

piat,atqae iaterim nosalceriascurationem 

noftram conrexernus. E: quoaiam in prs 

cedenribus demonftratum abundc tuitmor 

bum Gailicu:ii diueriashaberc intenciones» 

pro diueriis eiufnodi temporibus , idcirco 

opersspretium eiie duxi , anrequam ulterius 

Doflra proceda: oratio , curationem eriam 

talem coniticuere , u: opcime prxdicris re- 

ipondeat . Ec ideo c-:m morbus Galiicus 

fuerit in declinarionej talem tunc curatio- 



iiocloco rece 



rnonsgr 



teremus.- Sola nemordiuabimus,icilicet primoordinando 



nius igirur quibafdanj pro emimodi intentio 
2iepr^leasiiocmedica:nen:umordinare>ui- 
deiicet . ilecipe licuuin iiccarum,panaia- 
xum communium,aeI earum legitimarum, len 
tiam excorcicataram,leminis fcenicuii Jaccae, 
ianthalorum rubeorum,aaa anciamiemis,pi- 
itentar pii:anda,S:po:Leadecoq.:antar in li- 
bris daabus aqa:£ f^iuiculi , Sc hbra una , cum 
dimid. SLqixx appii ad medietatis coufum - 
ptionem , & percoletur : in cuiuscoiatara dif 
foluatar drach:n:i una optimi croci , 5c aiai 
rcferaetar in uaie aliquo aitreo , uel fiice:n ui 
tf.eaco. Haiuihiodinanquc decodum latis 
coinmode, ac libcralitcr prouocar materiam, 
exqua fciUcetmuicie puitulae generantur,& 
exiccantur, & tandun cadanc, &: a dolori' 
bus xgrotia:cs deliberantur . QuiDukiam 
tiero hac alio madoiiicdicanKiUUin aliud or- 



D 



decoctum,quod loco iyrupi Sicciptrc: zg€'C 
poterlt iatis opportunum . atque utile polt 
prjscedentes alui lenitioncs , quod qaidem 
hoc modo paretnr dihgentisfimc. Accipe 
fioram boraginis,bugiOiii,;uio:arum, her- 
barum fumiterrs, cicoreje, meiiuj:", cuibn- 
tX:,{cabioij;, f:oIopendrii , eupatoni , f:r- 
piiUana manip:ilam fT. corticum myraboU 
norum citrinorum j& chebuiorum ana nac, 
il. leminis aniii , ro^-iiculi > ana drach.duas > li 
quiritise rai-jr, uLiaru:n paill.aarum zn% un- 
ciam unam , poI;podii uac {{. chymi , cpirhy 
miana drach. ii. iicuum pingaiam iiccarum 
numero viii. foilicubrum feas liae ftipaiis 
iinc.ii. agarici iacili nncdLaaari ponderiN.cin 
namomiiZiaziberiSjaaaicrup. ii. Ipic^rfcrn- 
pu, C fiat omniam decociio in aq-usbor:i- 
gini^ , bugloiii: aaa libr. ii. -fecundam ar- 
Pp s tem 



lys BE MORBO 

ts zd mcdietatis confumptione, deinde coie- B 
mrySc ci4nficctur,S: addatwr oximelHs limpli 
cis| i.fi^cpocasproqaataoraicibiis , cx quo 
.quKle quancii iicilicacis pocerit fufcipere ^gro 
tas*^'^^'-uiq; ud parum in copoiitionibus me- 
diw^aieatQrum uerfatOAmanifeftam maxime 
mc.Pori:ummpr.^tereaqaacuor iilarum po- 
ripnu^jftacim alrera die capiat grgerhoc aliud 
compoiicam medicamentum. nempcliecipe 
floris casiis non deorauacje nouirer extrad| 
drac. v.diafenae Kzih dracn.iiaT. confedionis 
Hamech draci.reubarbari tlecti fcrup.u^fpi- 
cs.gr.ii.ivrapi fuperiusdefcripti iiac.i. aqua 
tuni lapalijiN: famiterrg ana unc.i.fnmatmanc 
jnaurpraaftiialicah'dita,ce, & poileaieiunet 
h oras qiuaqaejUel circa.Sufcepta tandem hoc F 
prxfcripro medicamento,quiefcat asger itx lc- 
cto per inregnmi illam diemjnec curet omni- 
noiucidumquemuisperfpicereaerem*, neali 
qao paifto impedirctur euacuatio futura : S: 
quoniam euenirefolecut ilh^qujpurgatiuam 
medicinam ^^ccipiunt, debiHtenEur,&mem- 
bra eorum languefcancj idcirco nos die altero 
feqaeatiordinare iilis folemus membrorum 
coatbrcatiuumhoc prsfenti modoa fcilicct. 
Recipe Istincantis Galeai drach. iiu diamu* 
{ci dulcis drach. vi.aromatici gariophyllati 
drach.i.ele^uarii regam fcfipc.iiii.elediiarii 
degemmis fcript.ii.conferu2 boraginis,5: bu 
glosfi i & citoneorum ana unc. i. fyrupi de po 
mis quancam fufficit. tiat fecundnm artem ele G 
duariumj de quo accipiatsger mane coclca- 
re uaum uel drach. ii, &: fic mem.bra perci- 
picnr mirabiiem uciiitatem . Ac ubi eue- 
niat , ut ianguis in sgro corpore paulo craf- 
fior exiftar , & non seque pe? cutem deiicia- 
tur , quod in illo uiciacum effe conftat^ Si 
hoc modo per partespaulo profondiores ua 
gans appareat , mufcalos tum eorum inuo- 
lacra grauandojtendendo, & candem cro- 
dendo cunc fecta uena zffcctx parci maxime 
proxima , mox ftatim alia altenus membri 
doientis , iiuc crus , fiue brachium faerit,pur- 
gantia tonc medicamenca huiufmodi confer 
repro comperto milies habcmus. Recipe 
^garici opciini non trocifcati drach.unam , a- H 
loeseleai drach. fT. diaphsniccnisdrach. iii, 
mifce.fiat bolas.capiat cum inuelucro , & ii?, 
leppe rofaco , nc amaritudo ftomachum Rib - 
uertac : quamquam hos iuuet quam maximc 
pomicus. quod ii bolus auerfetur potioais cu 
pieurior^eiufmodi accipiat pGtionem,hoc 
modo ordinatam , ^ecipe foIHcuIorum (c- 
n^unc. ff.turbit dc6ti drach.i.lf.cinnamo. 
mi afiiaiis drach. i. aquse cichorii liaciiii.ma 
cerentur per nodem * & mane exprestis ad- 
deoximeilisfimplicis anc. iii* mifce, fiat po? 
tiOiquam capiatfummo mane,& reliquis ali- 
qaat di?bus utacm hoc iofraicripco . Recipc 



OALLIGO 

hifropijhipcricisorigamjpulegiijcichorcfana 
manipul. i. polipodii querciai unc. ii, fcmi* 
nis chartami unc^ i, ff. fiat decodio ad Hbras 
duas , & circa iinem decodionisadde curbic 
elefti contufi unc.fl', & iterum parum feruear, 
&mox ab ignefemotisaddeilicocinnamomi - 
drach. ii* carui unc. If. feminis foinicuH drac. 
ii. contufa craffo modo ; quf macerabis horis 
quatuor , inde excolabis j 6c de colatura ca- 
piatsgeromni mane fub diluculum unc. v. 
cam unc. ii, oximell, fimp. & decoiaione hac 
cpota^refumat iterum primam purgationem » 
iieHi magis placuerit fecundam,qus recipit 
foIIicuIosfena»,& cetera. Si ucro dolorcs 
infeftant , & cruciatus membrorum non de- 
fierintjtunc ego adagaricumoptimum deue 
niQ 3 uel ad piilulas de hcrmoda<5tyIis ^ eis fu* 
per addendo aliquantulum reubarbari,ut pa- 
ra ordinando in hunc modum. R. pillularuni 
deherraoda^ylis fcr.ii.reubarbari optimi k, 
i.formencarpillalK nouem cinnamomo inuo 
lutse . At fi f ger magis defiderec loco pillula- 
runi accipere potiunculam , quos fgpius inue. 
niile meminijtarbit iubeo accipi, agaricum ,» 
foIHcuiosael folia fen9,& eiufm.odi > ica fcili- 
cetordinando.R.agaricioptimi dra.i. curbic 
cledi.^j.ff.puluerisfoliorum fencdrac.iii. tiii 
ziberis fcrup.ff.cinnamomi drach.fi^. aque mc 
M^ uei abfjnthii unc. iiii. macerentur omnia 
per horas xVu mox optime expresfis colaturae 
adde oximellis compofiti unc.iii.uel oxymell. 
fcillitici unc. ii. mifce, fiat potio , qaam ^xhi 
bebis hora matatina , & nitatae patien^ eam 
non euomerc pcr horam fi fieri poteftideinde 
hora una elapfa fi naafea premat,regerat iibe 
rias j nam pituitas maltas,quibus fimiiium pa 
nentium aifcera funt referta» ana euomet : fic 
dapHcem ex hoc niedicamento contrahet ati 
Hcatem,ael(ut clarius dicamus)dupiex hoc me 
dicamcntumprsilabit ofHciam, ucranque ad 
rem maxime conterens,nimiram quod in infc 
rioribus inteftinis erat colledum , per aluum 
detarbabitjS: quod aentriculo inh^ret peros 
reiiciet . Qnod fi contingat at rep?nte xgct 
eiiciat jpaaiaiumqaiefcere concedatur^mox 
flaxim potec decoctum drach,vi. folio, fena: 
cij anc.iii.oximelfimp.uelf ii.oximel fcilliti 
ci,8c fequentibas diebus acatar infrafcripco 
apozemate,donec perduraaent. K.pale»ii,or£ 
gani>fcrpiiH,iusarcheticajana m.i. mcta?,mc 
Jiffar,abfiatii ana m.fT.poIipodii qaercini uac.- 
i.if.fiac decoctio ad lib. ii. folata ferme deca 
ctione ^ddc tnrbit elccti anc. IT. arifloioclyas 
rotundx drach.iii.& Icuiter, paraoque tempo 
refabferueanc. deindeab igne remotis adde 
foHoram fens unc. i. femmis anifj,c3rui,cin- 
namomi ana drach. duas.macerentur per ho 
ras decem . mox colatis, & expresfis icui- 
rer , colatyra fcructur ia uicrcQ , ucl pic^i-» 



PROSPERI BORGA 

to nafe.-vtaturque emCmodi colamra per 0^6, 
aut dscemdits,fi uires ferant,illam denuo 
coaficicndo cum prima ante id tempus fuerit 
abfumpca , ex qua capiaat (ingulo manc unc. 
V. cum unc. ii. oximeli.comp.uel unc. una 
cum dimidlz oximel. fcillitici ^ Interim do 
lcntcsparcesaquauit^ exquifita huemm-^ez 
cadem foueantur femel , uel bis in dic, doncc 
«Jolores inftant , lanaque {iiccida. abundanti 
panno infuta circumducantur. Attamen fi 
€x iftis quouis -modo ieuari dolor uideatur, 
fspius Iuce,noauquelana oprime calefacisn. 
«ia , & reponenda ; h^c enim frcquens repeti- 
tio hos doloresplerunque mulcet,unde robur 
partes fufcipiunr,requiefcentibusfic quando- 
quc uiribus . C^uod fi ulccra corpus ^grotan 
tis gallica offendant , atque ea g gre fanabiiia 
cflfe confpicias,ftatim ab fgro icifcitandum 
€ric num talia fponrc apparuerinr , uel potius 
poil ufum rodentis alicuius medicamcnti . 
quodii immediate poft medicamentum ro. 
denscucnerir,perduos,ueltresdiesab iis cef 
fandum eft,tantum partiulceratc medicamen 
tum apponcs , quod mellis recipiat partem 
unam,& femi{!cm,fucci rofarum,& terebinthi 
n^ fingalorum parcem unam > unguenri ^gi- 
ptiacipartem fcmifTem.ad ignem omnibus 
bcile permixtis,nam hoc medicamentum leui 
ter abftcrgic, ac concoquit , Cic ut Ci duritics , 
uel patredo ex medicamcntis antea forts irra 
tionabiliteradhibitis peruenerit,tum huius 
iRcdicamenti auxilio, tum naturg munerjs cor 
jrigi confpicies . Si uero interea nihil iii iis 
mdearurremis/i,augeanturue,uel ea etiam 
«xfe,adhuncftatum peruenerint,ftatim poft 
feaiiiicf uenf fcftionem dextribrachii ad uni 
neriicorporispurgationcm deueniendum ce 
ieo , prout ^grotantis nacura medico demon- 
£mucrit. infercre aurem hic purgationem 
proiimioribusnoij cxtra negocium tore cre- 
dirflus. Fingc igitor amarf bilis homiuem 
«0e,& in tcmpore Don extreme caIido,nam e- 
tatem confht efle ael iuuenilcm, uei uirilcm : 
impizberes, uei ienes non facile coeunt . Re- 
dpeigicuracccofg , cicorii , orfgani ana ma^ 
lup.i. gramiais,Iiquiriti? ra% ana mic.Cu radi 
ciim lapacii acuci,& faeaiculi mundatarum 
anaunc.i.polipodii quercxni uncii. it fiac de 
coftiQ.ad Hbras duas^que aromatizetur cam fe 
minc petrofeiini ad dra*ch.i.{I.cianamomiad 
«lrach*ii. de quafumptisunc.iiii.addc fyru. 
rofa.Iaxatiaiunc.iii.eicauarii rofa. Mefue 
dcach,ii.mixca aloente coelo,pocet,& de reli- 
qaa dccoi^iionc fumat fingalo maae unc.v, ad. 
dita unicuiquedofi fvrupi rofJaxat. & iyr, de 
fumoterr.compof ana aiic, i. nam huiufmodi 
pharmacumbiliofos hu.more3,& craiibs,ucl. 
ctiam;Yerofos, qui reperiontur in ucnis , qux 
pro;ei;n:ores fuiit int.eitinis, reuocat , id quod 



RVTII METHODVS. 17^ 

A in corporibus paulatim folet aceruari detur- 
bsnsjulcus poftea commodius fan^ibis, uel 
cnm medicamentis chirurgis aptatis , nel cmn 
remediis.qug ulterius 2driotabimiis,i:r puta li 
nimcntis ex hydrargiro^uelligni Indici deco 
<B:o . Si uero contingat ut feniinis profluuio 
graueturmorbo Gallico affcdus, principio 
mediocri negociocurabiturprimum uirijam 
abluendo , & fcrorum,& coles ea squa calida 
fuperiusadnotata , & corpnslcuiterpurgari- 
do y cam porriuncuia lot</terebinthine,aloe > 
reubarbaro , & tii:>[rr,c>di . bolum ordinando, 
utputa hocmodo . Rccipeterebmthinccla 
19 iorg primo ii\ aqua plantaeinis.mox in ui- 
no albo unc. fi. reubarbari optimi drach.i. 

B aiocs decii fcrup.i. cuin puIueW liciuiririe, Sc 
faccharo fiat bolus,capiat matutino tempore, 
& fuperpotet decodum caulium uiridium , & 
parietaric.excarnium iure factum^ua cum 
buryro , falcA' aqua . Hac purgatione uta- 
tur bis inrcrpoiitis duobus , uel tribus diebus, 
iiprimahbere eduxerit.intcreaexiguo clv- 
fteriinuirgaminiicelauacrumiitud.fcilicet. 
Recipeaquf lafris , Iix:uii, aqucroCanaunc. 
iiii.rofarum rubearum nccarum^drach. il, tu- 
tieopt.prcparat^Jitargiriianadrach.iii.bu! 
hat,paru colentur,&utereb:sin dic.blid^iiM 
iedando^ne exulceres,& tcpiderquod fi ad fe- 
xtum diem moleftus adhuc atteaus fir,uenam 
inftituo fecari bafilicam dexrram, & dcinde 

C fequenrem potionem ordinari committo. 
Recipe maluarum,mercurialfs, parietarie, 
borraginisanam.i.poIip.unciT.iiatdecoctto 
proima do;i,inquaiafundeturbit ele^i dr. 
i.fi:foliorum isnx dr.ii.cinnamomi dra.fl.om 
nibuscontufismacerentur per nofteni,mo2c 
expreiiiireadde {yrupf rciOiti hx:it. unc. ii,Sc 
potet mane dit fequcnti . Si uero pharma- 
cum copiole aluum non ed:ixeri:, capiac eger 
iuscaiidum caulium uiridfum,& parietanc 
ad unc. quiipque cum unc. ii. fyrupl rofaci fo 
iJt. & ii potione pri.ma nsinter deiccerit ^ fe- 
cundum omittes^ & per dies fex uelieptem 
prefeus diureticum maratino tcmpore potet. 
Recipe parietarl^^capillorum ueneris, car- 

^ duum iilueftrium ana manip.i. radicum ap- 
pii,eringii,& fceniculi muadatarum,lioaI* 
ritierafe, ligni ladi ana unc iT. ciperi drach. 
iii. mellis defpumati , unc. iii, iiat deco^io 
feaindum artem adlib.-fi;qae aromatizctur 
cum drach, iii. cianamomij&^^tantundem Ce 
mmis pecroielmi , dc quo capiat matutina 
tempore unc. viii. calide , & ftragalis me- 
diocritcr coopertus , modefte fudarc tcatct. 
& poftea itenim altero di& poft cxaaam 
decoctioaem fumat- purgationem prsfcri - 
ptam. & 6. aluus non liberc cxccrnat, dc- 
uoret alcernis ditbas per horas duas ante 
CGcnain,ucI matutiQo tempore, quod mihi 
P p 3 magis 



174 



DEMORBO GALLIGQ 



ma-isarridet,p!llulamunam aggregatiaam E piat.caputtameiiprafC^teris pnncipib;as^« 



doiis unius rcropuh , quod li nihii moueac dic 
feauen:! rumac dracn.ft'. in duabus pillulisdi- 
fpoiicam, aec aliqucxmodo eorum argumssi- 
ta cureCjOui mixunam in morbis protligandis 
^demimponunrinexaibitione pinalarii per 
numcru Kiiparjuc puca per tresjquinq^feprem 
&:huiainiodi:quoniaiacepca;£dmodaimitta 
les obr^raarioncs.iaterirnusro hanc noua inic 
aioneinuiuponer.R.aqusroCfliccipIantagi 
HiS deparirijana uac.yi.mirabolcitrin.dr. iii. 
turi^ dr.2i.iLbwilii4nt parum , mox percolatis, 
teoide biiin dU uirgs i^iuiidi^s, Cid manu Ic- 
uiVme i--n pecu.ne uirg.-s Mrtuumiqus iamali- 
caa excoriarione t^ratunplusexulceres. Ac li 
piutuls l^dantmembra ipiius 2:grotantis,ego 
^o tempore polt uens re&ionem toties repeti 
tam,u£l prxbeo fxtidas piilulas,uei aliasde fu 
jnorerrjs^iinepotiuseiordinecerto Hniri in- 
ftruo uenrrem'cuai m.anna,casfia,coniedionc 
hamech.eleduario ienitiUo.indOj& iimilibus, 
ucputa-Recipe mann.'^ grariats ekd2»tloris 
fislis recentis, ana drach. v. coufeaionisha- 
inech,rcrup, iiii. cum faccharofiat bohs, ucl 
.. pocius hcc alio modo.cJ prsfcrtim pro paupe 
ribus.qui b^is non Hcet magnas expenfas sdmo 
dam luVtiaere.R. eleCcasrii lenitiui, diacasux 
fina drach.v.elcctuarii indi drach. i.Cdirtem- 
pera cum aqua famicerrs^deinde fcqucnti iy- 
rupodigeratar praui ilu materia, fciiicec. 
Recipe fyrupi de boglQila , dc fumoterra: ana. 



pugnare conatur,iiIud percnnibus.asfiduifq; , 
aclxtifcrisdoloribus cxagitans, tunc habita 
nobilicatis membri confideratione , feda ue- 
na ccephalica dextri latcris , talia ftatim medl 
camenta ini1ituo,utuim habeant primum ex- 
purgandi,cuiu(modi iamdiximuseflTc reubar 
barum , agaricum>diaphinicon,& i]milia,hoc 
modo i^cificet ordinando. Recipediaphinico 
nis drach. iii. agaricioptimi,drach. ff. rcubar 
bari eicai fcrup.ii. cum faccharo , & puiuere 
defl:a:chade,fiatboIusdeuorandus hora op- 
portuna cum inuolucro,&iulcp,rof infpcrfo, 
quo amaritudo non percipiatur, ncc uomitu 
tentetur. At fi potionem patiens magis quam 
boium expecat,eam prsbeas infra pofita poft 
hancdecoaioncm uel aliam ciui^dem gencns 
ex arbitrio prudcntis mcdici,qui patienti 
prsiic . Recipe origaniibetcnicae,ferpilli, cc 
trach,& acetoY§ ana manip. i.rad.cringii, fos- 
nicuii , petrofelini , poiipodii , & acetofx ana 
unc. u f raminis,liquiritii£,pa{r.ana unc.fl. fe- 
minis carui,petroieiini,coriandriana drach. 
i.if. fiat decodio ad lib. ii, in qua diiiolue fy- 
rupi de ftzczdc com.p. unc. f ii. fyrupi dc ca- 
pillis vcnerisunc.ii.capiat f grotus in quatuor 
dofibusfingulo mane unam , incipiendo dis 
poftero ab aiTumpto prfdiao pharmaco,ut 
pura. Recipe it^chad. pug. i. betonice mani. 
if.foliorum ienf drach.iii. coriandri,aniii aiia 
drach. i. fiac decoaio pro una dofi tantum, in 



Recipe^rupi de buglQila , dc iamoterra: ana._ dracii. i. ftac decoctio pro una aoi tai..u..., ... 

drach. Yi.ac^cE Inpulorum.endiuiar, cichorex ^ colatura intundendo reubarbari eleai arach. 

* :7_^£:--r, -.«,rx.,«o,„>» ; iT ri^nn-jmnmi fcrno.3.ma.cereturnorisocto. 



ana unc.unam,miice tiat fyrupus pro una uice, 
& iic pro aliis,dbnec perfpiciat optimus,ac di 
Ji^ens mcdicus figna mareri^prsediaas dige- 
ftoe,runc tni^ non refer: ulceriLisfecus proce* 
dere cum iitis digeftiuis fyrupis,fed liatim fe* 
qaenti ddc deueniendu eiTe cenfeo ad m.edica 
meta illa,in quibus faculcas oprima fir eradica 
di qd deprau3C,& If dit,femper th ea cia coni^^ 
derado>qu2abautoribusdecretafant in tali 
tempore,' ncc ftatim ad fortia medicamenta 
debemus accedere>fed graduatimaleuiori- 
bus inchoandum eife putamus,{icuti cxeipplis 
infra poiicis quifque percipiet. R. igitur floris 
casfisenouiter.cxtraascdiafensRafisana f. 
C conrectionis hamcch > eleauarii Indi ana " 
drac.i.decoaionis communis>unc.iiii. in qua 
buUianc iiicados> florum fumiterr^ ana m. ff. 
Qvio autem paao ficri debeat decoaio illa 
communis,cum.uniuerils eiuimodi intentioni 
bus,iocuse:ul"deinG£clarationis fatis diffufus 
aateafuit iv. notlra Fabrica Pharmacopoiite- 
riQn,& ideo no refert hoc loco aiiud ulcerius 
pcrtractare>aeccuraprxfens idipfum requi- 
rit.ut pharmacopoiaminftituamus medicum. 
Si pr^rerea contingat(ut periarpe uidilTi; me- 
miai) quod temporis progreffu nuliam forte 
hamani corporis particulam hsc fordes exci- 



i.lT. cinnamomi fcrup.i.maceretur horisodo, 
uel decem,& expreilurf addc fyrupi roL folut. 
unc. i.diaphiniconis drajch.ii.{i",diiiolue & pr? 
behora eleda.Vratur poftea pr^fcripta dcco 
aioneadfeptem,ueIoao'dicscalidc,moxIo- 
dicibus conteaus afrliaus fudores promoucat 
alcernis diebus, quod ii f flJis fueric loco fyru- 
pideit^cade fume oxifaccharam,ueI aceco- 
fum fimp. PoLt:autem fudores exiccatos,uoret 
piliulamunam cochiam ponderisunius fcro 
puli,& poftridie ab aiTumpto medicamcnto 
canut iauet ex lixiuio parato farmcntitiiscinc 
ribus,uel ficulneis,iii quo ferpilius fuerit mco 
a:a,repetatque quarto quoquedic, nccfit lo- 
tio longa,nec exiccatio abundantior,qao plus 
Ron trahas quam diilbluas, uel nimia cutis 
cxiccationc pius conflipcs quam fit ^quum ,. _ 
Siucro hoc rncdendi modo dolor adhuc mini 
me cedat,tuiic nos iubcmus fecari uena-., qug 
patcntior iiet ia capitis ex parte dolenti f roii 
tc,fiue fecerur media/iutraquepars conflia© 
tur j & dic codem a fe<^a uena exhibeo phar- 
macu aliquod,quo ueatre foluere,cii agarico,. 
rcubarbaro, diaphinicone, & eiuimodi,quf 
quidemmaximasinhocmorbopartesobtincc 
ii probc, & debito tcmpore exhibeantur ,at- 
quc hoc modo compono. Rccipeagarici opt. 
^ drach. 



PROSPERI BORGAR 

drach. l rcubarbari drach. ff. diaphiniconis 
drach.iii. & in bolis fiar, & uoret ut fapra , uel 
in aqua cicorii difToluat, dc potet, aut cochias 
piilulas fumat ad drachmam.poftea diebus fe- 
qucntibus, utatur decodo cum origano.beto- 
nica, & fimilibus, ut puta . Recipe origani, 
betonica:, ferpilli , acetofs , endiuix , ana ma- 
nip.i. radicis lapatii acuti, eringii , buglofTfe 
aaadrac.f{.polipodii unci.fr.feminis carchaml 
iinc.i.bulliant in aquj fontanz Ub, iii. ad rer- 
tiaspartis confuptionem, fubfinem coj^ionis, 
addc foliorum fenx unc.i.carui drach.iii.&: ra 
tiIiunifcrueant,mox ab igne dictis fngefactis 
ac per colum liquorc transfufo, huic adde Cyr, 
rof, f©I, unc.iiii.oximcllis fcilitici unc. ii. mi- 
ice & in uitrco uafe reconde pro quatuor doii 
bus,quascapiatdiebus continuis finguio dic 
linam, C^uod fi aegrotus ob afrumpciones toc 
incdicamentorum,& cruciatus ab affe5:ibas 
Kialignisfucrituiribus coIiapfus,tunc ego ab 
«a curandi rationc dcfiftojordinando ei opia- 
tam tx confcmis radicis acori , clenii , florum 
faIuiar,anthos,cicorii,bugiofr.rorifmarini,bor 
raginis> cortice citri condito , theriaca , dia- 
margar. frig.eleft. lctif. Gai.diarhodon Abb. 
trialant. &fimilibus,quatquidem opiata fu- 
xnat conflidus mane,& uefperi, ad cerebrum, 
uentricuium, cor, & hepar roborandum . Si 
ucromaiier affeda curatur, non debemus cni 
dcomitterc in mcdicamcntis,quf uteru iuuat, 
cuiufmodifuntmatricaria,uerben2,fabina,fy 
tupus dc artcmifia, & de radicibus . Atqui pcr 
fsepe masimc utiie fueric apcrire , purgare j & 
roborarcutcram praedidumhoc noftro prf- 
fcrtim puluerc , fcilicct , Recipe feminis f s 
niculi uncii.m.clifras man. ii, florumarthcmi- 
Hx man. iii. poiipodii unci.macisunc.fr.pim 
pinelix unc, i. fiat puluis, dc quo dcuorec mu- 
lice in omni cibo . Si prarterga res ipfa poflu 
let ut ad forriora medicamcnta in curatione, 
&profi!gationcmbrbi gallici, percurramus, 
prstcrmifTo antimonii paluere diiigenterprx 
parato,exquo mehcrcule quocidic Venenis 
iniracula confpiciuncur,& qaampiiinmis in 
ciuitatibus hocmodo gradus comm confri- 
tuemus, & primo . Recipe decoctionis com 
munis (cui adde polipodii quercini , & fenx 
anaunc. fT, hcrmodadylomm drac.ii.) quan- 
tum futficit, in qua diffolue diacatholiconis 
drac.vi. cofedionis hamcch, & diaphinicoais 
finguiorum drac. ii. mifce, fiat potio,uel hoc 
fequcntimodo . Recipc cIcAuarii depfil- 
lio, &dc fucco rofarum ana drach,i.flcatho- 
lic. & triphaerre perficc ana drac. lii. reubarba- 
ri cle(^i, m fero caprino infufi, fcrup.iiii. cin- 
namomi grana qaiaqcie, fyrupi uiolacei «nci. 
aquarum iupuii, & tumuitcrrseanaunci.fr.mi 
fc€,fiac po:io,qiiam cxhibere tcpidc debes 
fummo maae , ucl aiccrotnodo , uc put« . R«- 



VTir METHODVS. 



^75 



A cipe ele<ftuarii indi maioris,&diaphinico- 
nis ana drach.iii. diachartami drach.ii.aqua- 
rum betonics , & bugiolT^ ana uncii. fyr.rof. 
foiut.unc.i. mifce,& fiatpotio. ud Recipc 
conferuos rad. bugloC & florum /Ixcadosana 
drach.i.fT.theriac^ ueteris fcrup. iiiL facchari 
modicum, & nat i>olLis . Loco aatem potio 
nishibcrno praefertim tempore nosmukocies 
purgare foJtmus hun:ores ^grotum maxime 
inteitaucs cum diuerfa piilularu maifa, pro ut 
figna apparuerint huius, uelakcriuspeccatis 
humoris,quos qaide ex prardidis faciie dif no 
f ces,ut puta piil.de agar.cochiis,f^tid.lucis,de 
hermo.artriticis pro pituitofis,& aureis,aggrc 
gat.alTaiaret , fine qaibus,de reub.Quinq; gcn. 
miraboLpro biliofis poftea ordino fyr.hoc m.o 
do . Recipe fyr. de inch. unc.i. fyrupi' dc fu- 
motcrras unc. {i. aquarum buglofls, boragi- 
niSj lapuiorum anaunc.i. miice^fiat fyrupus 
pro una uicc, & fic pro aliis, doncc perucnire 
posfimusad msdicina eradicatis cxhibitiond, 
qux quidem hzc erit . Recipe prunorum dt 
mafcenorumnumero.v.Iicuiritis rafs, uuarii 
pafTuIarum ana drach. ii i.Yumiterr^, capillo- 
rumueneris,ana maaip.ii^florum uioIaruni,bo 
raginis, bngiofTxana manip.fr.febcflen.vii.ta 
marindorum unc ff. bulliant m aqua ccmuni, 
deinde colcrur , & huius colamrs zccipc unc. 
iii.fr.in quadifrolucdiacatholiconis, cledua- 

Q vii de dactyiis ana unc ff. lyrupi de ftichados 
drach. vi. mifce fiat potio . Deinde fi opus 
fuerit accipiantur iyrupi fortiores, quales fanc 
dc epithymojcur-i aquis farniculi, petrofelini , 
& ciufmodi . Fada itaqac quantcni licuit 
materiac diligenti euacu2rione,rcmpusfati$ 
tuncoportunum fuerit,ur ulcerius practica 
aCtio progrediatur, cnod commodcomnino 
fic t ordinando ^gro balneum quoddam , fiuc 
(ut uulgus ait)fturtam cum aq ui duici j in qua 
buiiiant .maiua, bifnialua , mdilotum , chamat 
mciam , voizj iapacium , fumuitcrrsr , & huiuf 
modi, in quo itacim fequcnti die a purga- 
tioac pr«diAa intrct iilc,qui morbo galii- 
ca fucrit affedus , quandoquide m copaito c6 
ueniensfit akeratiOj & humeaatio , qus ma- 

^ xime rcquiritur, icd hoc tamcn ariimadaerrcEi 
dum medico facrit, ut fbatim inter ludandum. 
ffgrotohanc prxbeac egregiam aquam,qu2 
hoc modo pr^parctur . Recipc radicum. al 
iheg, fumiterraf/iapatii, enule,ana lib. fl'. & m£ 
nutim incidantur, &ponatur in quatuoriibris 
uini optimi, & legitimi maluatici , aut arom.a 
tici, ad rcm.oliiendam per integrumdiem, & 
nocie,poftca addacurcheriacae «etatisdeccaa 
norum, unc i. iT, & omnia fimul ponantur ia 
aiembico dcilillatorio , & ignc tempcrato cx 
trahatur aqua, dc qua( inqaam) exhibcatmc- 
dicus unciii. cum unc ii; aquar bugiofix qaum 
iacipit xgcr iudacej ut iam dcmonitrauimus , 
Pp 4 & 



ij6 DE MOR. 

■ i?^baln€umii1udi*eiteretiiromhibus fox die- 
hus, aut femel fiat in hebdomadaj aqiiam prx- 
didam potando , qiiam optimam quidem,& 
fingularem mukotics ego inucni , ne dum ad 
uerfus eiufmodi dcprauatam tempcriem , fed 
aliasadhuc quamplurimas . Ac li ultcrius 
resipfa portulet,ut membra noitri parientis 
contortemus, & prscipue poll bainei pr^di- 
eii reiteratum uiiim , tunc tuto ordinare pote 
rimuspr.Trens hoc mcdicamcntam , Re- 
cipetheriacs Andromachi iaaioris decem ad 
mmus annorum, unc. i. micridari optimi unc. 
fniemmis cXtxi , boli armeni, ana drach. i. in^ 
corporentur omaia ultimata contritione,& 
cum aqua rofa. m.ufcata fiat eleftuarium , de 
quoaccipiataddrachmam unam aegrotus. 
Icem poteft fieri hoc aliud medicamentum . 
Recipe IsEtiricantis Galeni unc. iii. diamuici 
dulcisdrach. vi. aromatici gariophilldrac.ir. 
t\tdc. reg^um drach.i. confemx bugloiiac, cito 
niorum, boraginis^ ana uaci. fyrupi dc pomis 
q.f.fiatiecundumartem cIe<S:uariumjde quo 
accipiarur mane drach.ii. uel cocleare uni::Ti , 
Verum ii dolores adhuc nim.ium intolerabili- 
ter infeilauerint, & requies nuUa , uei pauca 
propterea in5rmo adaenerit, tunc ruto deue- 
nire poterimus ad undiones \^\^s blandiores , 
cuiufmodi efiifiaccipiamus radicisiih"um > fe- 
minis h:o.-:iami ^ ana drach.iii. ceruiTc uTizyu 
meduilg cerui , & uituli , atia unc. \u olei anti- 
qui, & cer^. q.f. & fiac unguentum , quo linia 
tur locus doloris, & fi tandem ultima necesii- 
tas urgeat , tunc opii modicum omnino impo 
nemus . Sed ancequam ad narcotica iila de 
ueniamus , confulo ut omnes alias tentemus 
uias y quoniam lemper in narcoricis timor ali 
quis exiftir,f{ Auic. credendumi ei^ «. Quare 
huiufmodi dimittanturpropoife, &priusano 
dinatentencur, &uere fedantfa, cuiufmodi 
erit fi inungantur membra patientis hoc prx- 
fenti unguento,uidelicec . Recipe olei amy 
gdalarum dulciam , unc. unam,& ^\. pinguedi 
nis anatis, & gallins, anaunc. ^.. mucillaginis 
fgnugrsci cuna aceco extradac^ drach. vi. cers 
aibf parumiiiat unguentum.quo uti pofiamus 
addoloresfedandos, &moIlificandos nodos, 
/iue tuniores in iipidcitatem ( ut itadicam) 
conuerfos . Aliud etiam unguentum poteri 
mus addolores ordinare, & ubi prsfercimma 
teriagroiTa imbibica raericquod vx z.co.i^^x^^ 
do caTtorei,mirrh« , Qoi^ ana partes ^quales., 
puiuerizenrurj &iiat unguentum moilecum 
oleorofaceo . Vel.hocahudpotius ordina 
bimusnobiIifsimumquidem;unguetum,quod 
recipit uulpem pinguem excoriatam, ii\tt^\^ 
nis etiam euulfis, & imponitur armoniaci^gal. 
bani, bdellii, thuris, mafticis,ana uncias quiir 
que, ff nugrf cijfeminislini, radicis althe^ ana 
iinc.ivpinguedims urii, pingucdinis galli;iiar,& 



BOGALIICO 

E anferis, ana drac.ii.aflretur in ueru rebus prius 
ingeftis, & afluto uulpis corpore, totum quod 
inde diftillatur, ufui referuetur , quia certlsfi- 
mum efl auxilium . Si uero omuibus predi 
dis faaiisdolor nequaquam cellauerit,& sger 
ad uirtutis deilruftionem timet peruenire,tuc 
tandem non fine maxima diiigentiaad opium 
pr^didum , & cartera etiam narcotica poteri 
mus proucnire, qu£ flupefaciendo fenfum mc 
bri aufcrunt, & hoc modo doiorcm fedare pof 
funt,quamuis eorum auxilium non finemaxi- 
mopericuloconcedereualeamus, ficuti mani 
fefle totum confirmatur a Gaieno , Auiccnnp, 

p & pieri.^quealiis medicin^e dodoribus, inqui^ 
tcs quod talium uiusnon fit nifi inilare ad fym 
ptomata, z\x%tviX. enim hec difpoiitionem iM^ 
& cam difhcile folubilem reddunt , uirtutcm 
debiiitando, calorem , & fpiritum obtunden 
do , & fuffocando . Quare cum ad remedia 
hf ccogamur tandcm perucnire, habica prius 
diligenti uirtutis obferuatione , ea exhiipcbi^ 
mus, atqui non per fe fimpliciter ( uc quidam 
empiricihoc tempore inanimes faciunt) fed 
permifcendo ipfa cum aiiis medicamentis ^ 
qu^' facultatem l-.abere posfintrectificandieo 
rummalignitatem, cuiufmodi efiepoterit hoc 

Q prefcns unguencum . Recipe opij , croci, 
ana drach.ixerse alb9,drac.ii.olei roiacei unc. 
i. fiat unguentum . Aiiud achuc fortius. Re 
cipe opii thebaici, corticis m.sndragora!,radi« 
cum iufquiami, ana drach. ix. fpice , crociana 
drach. ff. oki ncnupharini, olei. rofarum ana 
unciam. fl'. nat unguentum . Atqne hacc Gnc 
iam iizi% de narcocicisunguentis, quibusnui- 
lo paao utetur accuratus medicus nifi prius a 
leuioribus inceperit inunSionibus ficuci ^xi% 
oleum nenufarinum, iufquiami , uiolartjm, & 
huiufmodi, a quibus poiliea difcedac ^ &.pauk 
tim ad fortiora idt conuertat . Arque ho^ 
femperanimoreferuet, ut partescorporiscu 
illisprefcriptis narcoticis inuniftacpolihors 

p fpatlum aceto irrorentur,&iuauirerfricen- 
" turcumpannoaliquocalido . Cumque ita 
laborauerit pcritisfimus medicus ut dolores 
omnino fubleuentur, ac pufliiiise cum fuprafcri 
• ptismedicamentis fuerintextra cutim rcdar 
^y, &patiensnihiIhominuscuratus non fi^jfi; 
gnumeritquodfnateria iilanimis effe debet. 
furiofa , & uix curabilis . Quare operg prc- 
tium erit ut ilico curationem conuertamus ad 
uaguenta ilja faluberrima,cum qiiibus multos 
mc.rede ad.modum curaiTe , & fanos reduxifffi 
meminijungedo quotidie bis iun^fturasin par 
te domcilica , & hoc modo paucis diebus pur 
flul? omnes cadebant , & membra omnia fan^t 
cuadebanr continuo , cx quibus unguen* 
tis ego primtim hocipfum exp«rientia com. 
probam muitoties . Recipe cerufs unc.i. 
thnrisy msf ticis , litargirii ana uac fi'. olei ro- 

facei 



PROJ?PERI EORGAK 

hcti loti cum pluribiis aqiiis , & diu dadi ia 
morcario plumbeo cum piltillo etia piuaibeo;, 
^uantum fuf ficit ad incorporandum* . Irem 
recipe biitiri recentis,rerebinrin|,a^ungia; 
gallinse , oiei «iolarum , ana ane.ii.Iirargirii» 
plumbiufti, cerur^,alQes hepatici ^ ana nncJL 
mifce,&fecundumafteni nanunguenrum . 
Hoc aucem ungucntum e^ilcxx cit ualde in cru. 
Ilofis, &pesrinus puftuiis, fedaliud quodfe- 
quitur plagas egregie fanat, & utHigik edam, 
quse remanferunt , refoluit . Recipe osrium 
aduftorum , lupinorum , cofti, ariftolochis ro 
tundjEanaparces gqua]es,fiac unguencumcu 
aiTungia porcina , Fricatio etiam cutis cuni 
f urfure tricicco multum ualec m hac inteario- 
iie , m ego f^pQ fepius expercus fui . a dfunt 
prstcrea diuerforum unguentorum compoii- 
doues, quas quidem plerique doftifsimorum 
sairorum renunciant, reprehendunt, & dam- 
uant.plerique uero comprobant,fequuncjr,& 
laudant. cuiufmodi iunteaomnia nnguenta, 
quibusargcntam uiuum permixtum fuenc.aat 
alia metallica mcdicamenta, qu^- prudcnccs 
snedici profequi haudquaquam debcnt > niii. 
cum timore , & cautela, uc quifque certiiicari 
poterit ex his,qug a Galeno fcribuntur lib.no- 
nodeiimplidum medicamenrorarn faculta- 
tibus . Sed quando huc oracio noftra defle- 
scit, opersprctium eiTc duxi ea omaino adfcri 
bere, qua: probabiiiter dc qualirace , & ufu liu 
sas prjdidimedicamentij Gr^cis hydrargyri 
tjocati, dici^acdifputariqueanc . Interim 
induftriis candidifquc ingeniis , calculum, at- 
que iudicium fuum defero , atque ira commo 
dius omninounguenta tandem^prxdifta pr^- 
ponam, qug nobisprobabiliora mi\ fatre , 

I>s argemi ulul confideratione^ C^f. i j, 

POfrquam gallici morbi curationem ilian^, 
aggresfi fumus,qu3s non minoris contuma 
cie, & periculi ti\ humang naturse quam pro- 
xima prgcedensjcum medicinis(uc diaCi f uit) 
iutatur metallicis, qu£ medicus profoqui mini 
iRe debet niii cam timore . Acquepcftquam 
clare nobis dcmonftratumeil:, quod topica 
medicanienra purgato egent corpore, ni\\i\ 
aliud rciictum nobis iiii^t uidetur , nii; ea tan 
tapci receniere, que de hydrargvro diccnda ue 
fiiunc . Initio igitur originem, ac ditcrime: 
ir.oxambiguas&difeentes icripcorum (^ti^ 
tentias proponam : deindc incolumitate eiiis, 
pofcremo quatenus noceat , oftendam . Dio- 
lcorideslibro quintQ,csp.6o. faaitium geaus 
unumjnaturale duplex confciruit . AlterQm 
^.uius uomicam iiquaris asterni « Piiniusai- 
terumargentumuiuuni appcUauit:quod ue- 
ro artc ex minio paratar , hydrargyron dixic . 
Ec idco a LeoniccQo reprchcndicur, cum tam 



VTlt METHODVS. j^^ 

A natiuam , quam ficririum Gr^ci, ac latini po 
irrema uoce ex aqua U argero infcribanri quo 
niam hiuc coiore „ ilJi aquofitate efi^fjniile: 
quod non neglexit Ludouictjs CsHusIib.jd. 
cap. 30. Anciq. Leaionum . Indubitatum 
haberi debet, in minii ( quod cianabaris foi^ 
iicia hodie appeliatur) olim uenis, ficut eciani 
nunc, repariri , cuiustria apud uereresmetai. 
Ulegunrur . PrimuminHifpanis.iindeRo 
rnam afts:reba tur, fecundum in regioae Atti- 
ca , terdam in ionia , ex Theophrafti , ac Pli, 
nii tertimonio . Deargentouiuo nacarali, 
pauca ueceres iiceris mandarunc, hoc siKJia 
Germania alic^uot locis exudat,quad oftendi^ 
GcorgmcAgricoIaUbrodcNaruraforsilium. 

B O^uiacue diferentias maniFeaac Antonias 
Gallas hbro delignofanctononpermircea- 
do_ . ACGue h2:c de orru , & differentia fuf- 
ficunt . NuQcaurorum piacicaaudiamus, 
ubnnprimisneceiTarium eft>Pauli Aegine- 
tx fcripcaram libro feptimo, capice fimpliciii 
tcrtio , examinare, ubi medicorum pieroi- 
que concrematum hydrargyri cinerem aUis 
Ipeciebus mixrum, coiicis, & iliofis propinaf- 
le dicit . Auiccnna lib.i.cap.47.& ^.Fen.fS. 
Tracr.i.cap. 2.pIurimos /ine lafiione bibilTc 
i crib i t . Egreditur euim integrum per iarc 
i^ina : quod de impermixto intelligendu pror 
fusarbitror, cuiufmodi exemplum refert de 
Kacura fosfiiium lib. 8. Georgius Agricola . 

^ Cicterum priufquamlatiusprogrediar^PauII 
dictionem, ut mancam , curtatam , ac depra- 
uatam corrigere , reilitaereque pcr Serapio- 
nem, aarui, qui cap, iimpliciumfuaram 33$. 
ad fequcncem modum fcripfit . Qti^idim 
fumpferuntargecum uiuum mortiiicatiim, ^ 
zxiortui fuerunt ex iliaca pafsione . Mihi 
equidem poftrema hxz Qratioais ieriesapud 
illum negleAa uidetur . Hxc elt cur Paulum 
excufemus, diccnrcij cumde cmncto, ac qui 
buf dam fpeciebus mixco, utpure innoxio, uer 
t>a facere: nam & Serapion diferte rnorciiica- 
tum fcrip^it,quDd-e{^ excinctum:nihiio tamen 
minuseoufosjdixicmortuos . Et maniic- 
ftumeft,intracorpus utentibus,deleterium 

*^ omnino ac mortiferum ciTc, quocunqne modo 
adumbretur, qaod non prxteriit Dioicorides 
noi^er . Qui uero .mihi pamm credunr ,m4 
lo iuo experiantur - Moneo certc quofcua- 
quc, nc quis nitam temere periculo exponat . 
Moneo quoque m primis refradarios aliquot 
chyrargos.ut a confidente fceiere defiftant,da 
l^pepuiueratum argentum uiuumrqaodfub 
inde aquam fortem,& chakantam, iiue ui- 
triolum Romanum ^ fubinde fulphur , ac 
argentum uiuum admixta habec (prsrcipitatd 
uuigo uocantj exiciali pernicie otferunt' . Nc 
quc audiendus eil Matthiolus, eundem puiuc 
X«m> ccuueraai argcntiuiui extrindionem , 
linimcntis 



j^g DE MORB 

I:aimearl5 tuto admifceri poite exiilimans, H 
adfineuicaradonis morbi gailici,exmdau- 
choucc humore: necuc i:em Maila , in pukie- 
re ibo aneelico.Iibro iexco , capJce qainto^ h- 
ca: oi££.ia2c A nconius Gallus , libro iupraica- 
ptp . in fermonis progrelTj > nemperaniea- 
tu.& iiicolunuter toris hydrargyro:! aiaiyari 
poBe, iv:oaitrare iacipiam . isicoiaas A^aiia 
libro quarco, c^v>he priiiio , & tercio j ae mor 
bo Ne^oohrano^camtucusineoituaio uer- 
f^it.^r GeA:ihs:c:>;iiioniofrerus,mediciuam 
q:iarciora:nis,ad ^icaaduiu redaci ainruni 
HKirzo^ie aucor eil . quoniam he i:.:as Li.i:en.e 
tiam, iiae ai;;:i^.:i:a-i^^ co:iceriipcra.:r . ^.0:1 
fta: auteai ex Auicenaa li b.z.cso. ^^7. argcn- 
£aniaiiuiiB,tria:dL:n;acnu-tiaa;ii edeiii le^ 
ci:ado ; cui Gauhelii::s Piace^cn::s iio.^.^iuo 
icribic. Ex rcceiirioribus ioianes Arabii^- 
nus in iniiiirisiimo Ooere llio, de abdiris rera 
caafisiec:'ndo.csp.i4.adeofri£ridan[i.nLi.-ni^ 
damaae a.ierK.uc ui narconca.ciolores o:ni-s 
iopi^ ::: kidcuprcdaro^ tLimores moi.icr.con 
cre:old:ic diiidiaar . Aclueriamnos i.aac 
ieca;icV:>?raKecscalidisfiiViam oarircracnu- 
iiddirsiiiiuii: -::ceiTiiSqLur:iconui:ui:_, ^i- 
m:ii:er Co:ii:a:i:i:ias nc mtdic. i;:r:Li:^dLis, :<z 
l^andectarLiiii au:orcap.2^. &:Pi^-5^"i"^ -^P- 
limoiicia:ii ouinro . HisacquieicunrMa^ia. 
cao^idpra citazo, arque Aloienar Hirpanaica. 
i£v:o ,\u:thio:us aGrem, per Ariit.xeieai,ar- 
qui Aruolduui de Vidaaoua, calKiuin. iic^up 

oucaeccuiury^Shniiicer quoque Cu- :"e:i. 
ido lu iio.6. Diofcor. Dciude p er Geuerum m 

licct iu eo rempereutur , probat _, A:ria:u5 
Luiitaaus rrigidu:^ , iiccumque hruiiter cre- 
direuarr.70.in 5. ii^ioicondii ::0.'iui:iuin:^ 
exhiscoi;ig!£ar,argea:i uiui iiaturaui rucui- 
cishaudfarisevplcrutaui iorejCUin ra;u re- 
.puauantcs de eo :eu:eunas?prorerun: . ^ec liC 

Geu:disdodrina;iiri:iiuui maucredcDe: n;-- 
<irargyrou2dteiriper£ramuuau:a:eui,cxco:i ^ 
iienieuti niixcura, reduci , ncaureui wu;._ j 
longa nuuc conkietudiue5& conhrniata tx~ 
pcnenriasquaindeui rebus ccnciuare io-et > 
per ieiuni honduis ialiuam, adipsm porci- 
ftain,&yrfina:^,Glcum:erebia:niuc2>iunjue 
ri. bucyrLiin receus . ityracem licuidaivi . tiie^ 
riacam, iiji^cadeni , caitGnum,n:iyrr::a.:.,..-..^> 
iridcni,&id genus .correcioria.prociuerds 
inedicandi icopis . mx quidem ar::s periti 
gnauiter otilirerqae coniungunt.uc nuiia:n 
autusideexiguannnialiciani jllidde ie pre- 
bear.rdn omnlno uiLjrpantisinfciaa, autma- 
^na morbi ipilus (xiim^ ■* - iteiii a qui$ 



O G A I L I C O 

in^lec.urgear.accufec, exaperanrcm adhaC' 
mai:<^aitatc, unde cradciia i ymptoinara ( qii^ . 
in aiKorumlibris prompcam eit reperirejccL^ 
%r''na quccdann enafcuncur,- diciruus coniraa 
teracuere^eadeni arrogaan ongencuini im^ 
peritia & crudeiitate iieri> & magna ex parte 
diii<^enti orobi arriricis ors meditationecaue 
ri DSiie, quod nemo inorte exercitatus ddnte 
b^rar Adde his, neoue Auicennam, neque 
Serapionem , ncqae Utuxcn, neque Aizauara- 
uium , neque Arabum quemqaam , neque to- 
rumieouacium;, conilietndiiiem exus iorm:- 
daiie , iicut capicibus de Scabie , ac tituiis un* 
^uentorumexCeruiaprobaripoteit . j-t 
hic Giiid dicani igitur caUmitoiam laem V e- 
neream tam con:umacem,tam iiialigaam, ta 
horribilem eiie , ut non £acile ulUs ains rcme^ 
diiscedataut expugnemr^quam noc rmia 
mercurio ^ Qaaproprer iure aod^cam eju^ 



uim, aec iiKis racioni adivuc exploratam ^ uLie 
uuam£xperieu:iamhoclocopr:2dicare_uiri- 
iumle eit . Cum itcque nulia aiia uia iuiuciS. 
i:z accommodacior^ neceiiiirium arbi:ror> cci: 
c uodam oericulo aiiquid agere , quam omm- : 
no :ine eo, inceritum queiid.im experiri-U^u^ 
Galenus i o. mcchodi , ex ThiicydiOc rerer: . 
Ecouis autem :i6 maht pauculas m^jic-cias ore 
uizcr tolerares c::am per omnem ^rtarsm :xc-^ 
cruciatiOuS miii^re torqueri f "^^S^:;^ j^^': 
eximiam uciiitatcm 5 oropter ineui^aoncm ne 
cesucacem oar.o malS pr^rerat ^ iicqu.s noa 
paucu::.dieb.:sg:-aumicummemsmumaani:a 
ta^ £-o'-:i^:ur r>o:iU3 ,ouam iougo v.e.i*p^-. 
^^'/_'.t^-..... -~ i-ty'o-"^--:orum auu:nocioua 
e' cr^mhcan. ac ^nuem i , ^^t pr..:: 

us amoigua dL.ecurarir 9^^-'^f'y;';;:^ 

mS;*;Sur.gEum che . ^Q^^^^ 

meulcabi;": c^lumirare"? Cogin:ur^icpema~. 

i::s punje:c..u:-cre,uc.me. ^.md^..- ^':.;^.^^ 
tortura^ :iuu:a:::iues,iuppui_i<i -^vv ^^.1^.*— 

^ ^ rarionc ihdire Ts: cann nobiicm., ta:nq; muj. 
tis nominious utiiem , ac neceiiurmm r^f^^' 
riumdamnam.sf Ouerimusquo:icicj.a.iu 
leuicer iuioecia pliarmaca . ab mcimisuura- 
ma:i£.acoue Indispetira, utiuiitcolocyntms, 
/'c"'--'\mouii:r. , euonorbiumi tarbir > £i id ge- 
m^s ouaniMur^ma*. nec^eit q^^.^-g'-^i'^ff ^^ 
^...-„.,*;„r,-,t ,<-,,'■- --i"-,."rj iircouenrer cormiCianGa.. 
"c- ho"cn:^V m^rni/eranc , nili mcdicus 

"'^^^r ' .'*-_ , ^«...R' -.r«-c:'=tam2quoiani 

beuc-'^;LJ^5:u:ii,ioriscum iudicio um^tva.v 
;^c;;^^v% Ac q^dd non diccmasadaerius co 
f-mm'*d<ccru:n-oDiaion£S,quinoitrumuiaa 






fcftis experientiiscan^s, j^allinas, .qi^res, por- 
cos, lupQs, & quaruisbmt^ animaji^ ita raorti 
fcram> & fQrmidabile i|t u.entenurn , «5 uix o!>. 
^tis drachmis q^afuor uqica uic^ ex eorum 
iiibftantia, fpatiQ {ex,aut feptem horarum h^c 
praediaa ammalia fuffoc^ndodeftruat , qucm 
iadniodum multoticsnuxiraaafl^ntiqm admi 
ratione cxperientia non inutili nohilisfima? 
pacritius Pataqjmis lacobusgntonius Coirtu- 
iias doaisfime d^monftrauic , fretus eo folum 
4efiderioutilluftri/simi Principes hoc adeo 
Kficatum medic^mentum inter cordialia rc 
inedlai coQni;mcratum in homines^jcperirent, 
atquenos medicos certiores facerent , utrum 
iincmorfaiiumdetrimetoadmimteri Ucear, g 
necne, quemadmodum antea latius dereea 
jdcmnerbafecimusia noftra Fabric^pharma 
copoliterion , uti cuilib(?t «i^er? iicit. fedad 
Kxuum argcntum iam red^at oratio nollra* ' 
Opraepoilerashominnmopinionesf .. Oiui, 
?ius Hippocrates Cous extr^mis morbis.ex-. 
trema exq^iiite remedia optima adftr4it:& 
nos in acerbifsimp malQ, quod mukis uita? 
odium gignit,raedicamen mediocritet tqtum 
auerfamur i Idem , fcbrem CQnualiioni fuper 
iieniremeliuseflej.quam CQauulfion^m fcbrf 
teftatumrehquit , ' Et Auicenna omm fpaf- 
momateriali,febtem conferrc icripiit librQ 
tertio. fcn, pri, traift. quin.cap.o^. ' Amplius 
quarto, fcn.fept.c,/. uctere fcabicm niedka^ 
mentis,ad cxcoriatipnem nfqne u^hcmenti* 
bus curat : Eiufoiodi teftimoniis pieni funt 
gzitorum libri . Quid igitur dic^mus i Non 
nefatius, moderat|im argeti uiui ufum adralt' 
tcrc , cum qualicumquc corporis difncultate> 
quam intolerabiii dintnrnoque animi fimui 
ac uitf msrore pcrire ? Prajterea fi qux e^ 
illo metaend? ¥k poffunt aftlictipnes, non 
fxe conu^qient; antjdoto temp^ftiue corrigCi- 
mus t pr^cipuaque corporis membra akxi- 
pharmacis, induiiria noftra t^tabimur f His 
addere poflTumusjs quod nocereapttim eft^nun 
quam aegris ia^ti , ac fanis afficere , quoniani 
contrariorum contr^ria funtremedia* , Ita- 
que hi fimilia,illi disfimilia de necefsitat? re- 
quirunt ♦ Proinde ftatiiendum j & fi. forte 
intcgr^ falubritate dcgentesqaeacl2:dere,nQ 
tamea.attQci g^UicQ correptos, aut uerius 
poflrefTQS : qupd alia fit horum , quaai iilorum 
habcndaratio » ZmoquandQa^MJintn om- 
ncs, c^thartica iiuecuacyancia omnjnQ necef 
iaria hic deccm^nt,quis quasfo medicandi mo 
^ustolerabilior ,cutiQr ,atque emcnd^bilior 
ccnfcbitur,per h/drargiron n^, gaperenQr. 
mcsac prQrfuidubias purgatiaiies ( qux t^n^ 
tifper humores mo"car, danec aut nimis im- 
|>ccilfiter, aut nimU uipicnrer , ad feptcm auc 
p^o cantumhqrascdiicaciquQd optimw^ft,^ 



rentia, & fic aDimttm iaduco mcum. h vGrar«»i 
ri corredi lifum , poB: fadas. ccncocuincs , & 
humorum peccanriiim ncceffariiis mcdicacio 
nes (praecipuequando alia remcdiafru/inies 
pIorantuDquam cniufcunque akcriuxphar* 
maci, in eftera Venerishb^JncoIumicre^nicxi 
ftere . In iumma,Amu|etiim ubidiaa& luis 
plane credi oportet, quod ego , prsrer oua ex 
medicorum Iibns,e^peri&ncia rerum omnium 
magiftra, in deplorarisfimis exhoc morbo ho 
mmibus> fum edpdus . Hxc i?itur cum. uc 
ra credantur,quisperniciem cinsmnc-uciizt 
ktalem accufare.aijtii^Iit, aut posfic?quam, 
qua no ignore ijn^ulari prpdentia caurionech 
cxqmfitisfima arce^d fieri oportere, ato; homi 
nes imperite temerarios cane peins, & anguc 
fugiendos efie : iic^uidem humiditarc lu^ mo- 
dumexcedentem^ infitiim cordi narura humi 
dum f^pe corrumpit, & uniuerfo fanguiai pu* 
tredineminferc. Hat^enus hydrargyri inucn- 
ponem.difi-ercnciasircDu^nsnre.? lihrf^rurr. frr; 



tionem,difi-ercntias,repugriantes aucorum fcri 
pturas, 6c ufam cum indicio incoiameri expli, 
cauimus, Confequenter quatenus noxia habea 
tureiusquaixcas,receniVbo . Biofcorides 
|ib. 5. cap.e5p,pmnemmateriam,pr2termtru, 
plumbum, ftagnum , & argenrum excdcre :e- 
lUtur,quod ffpisfimc itjm demiratus. fiquidc 
m eiuic^modi mCis repofitum ,.pauco tempo-; 
recacorrodir,ac.depafcitijr . ' Vndcmelius 

Q ia hgneispixidibus , infperfb furture, & piDC 
re fcruabitur, auc coriaceis i^accalis , ut noiic 
plerunquefierifolet . Plinius^^j.cap^d.ue^ 
r.cnum rerum omnium , uafaqu^ perrumpere, 
dira tabe^dijfit.Aecius 1 j. cap.yp.^ PauLs. 5. 
cap.67.in cenfu ncnenorum CQJlocant . Ga 
ienusaliaspiofcoride fequurus lib, 4. hmpli. 
cap. i8.ac.5.cap. 1 8. tpca fua fabrfanria ii^ cf 
fcntia Ixderc fcripfic: nemo autem iimpli. iib, 
cognpniire factitium tanciim aidtri poreitcu 
ius pericuiu fe fe iotro aut rbris feciite negat . 
Sed & horum nerba, d^ pondercnan de nuda 
qualicace, intcUigo ; t>uam & fi folo odore cru 
delem^experiuncur , dum braaeas aureas arge 
teisuafculisfupermducerelaborant Argenta 

li rn cquoniamin aUQs immiedieabiii cremore> 
ahos molefla paralyfij mahgnis oculo.-um ui- 
tiis alios, graui auditu, oris fatorc, & frigidis 
ccrebri intemperiebus corripi uidemus ) noa 
propt^rca ^andem ueneficam uim corporibus 
^x illinicione, dum.que prob<? caftigata fnerit» 
inferriexiftimabimus :quoniamaham abfque 
dubio facuitat<?m retineC;^ atqqe imprimir, uc 
hementi ignis calore , dintinaqueems asiidai: 
tatc, & incra qs, ac nap^^jaurac atcra.ctu : aiiaiu 
fanemoderata, fupra isuum iiitcrnodia, ph-^ 
cidaqM<?ex.int^rua]lQaa(:;t4Qne,iuxcacmufcji 
q^c riaturs comm^furstiQncm^. aterhnquc 
ina5'U?tjdiQgijx . . Quac<!.iaiiiiuid£0.oi3irartt 



i8o 
carinunaionibasex hydrargyro minime uti 
debeamus in morbo gallicojtum pr^cipue, 
cumreliqua medicamentprum auxiliaprodef 
fe non poifunt . Sed tamen hf c ukerius ab 
aliisomnibusautoribusnonperrpeaacofide- 
randa ueniunt, quod fi nos immodice lue gal- 
lica iaborates inuxerimus pr^ter maxima, qug 
raccedunt,accidentia, ita teites & reliqu^ om 
nespartes, per quas iagax natura femen hu- 
maaum adminiftrat fubleduntur^utulterms 
noa generent ampiius> utcgo innumerospe- 
m noiii & homines, & muiieres, qui poft inde 
bitas unctiones fiiios nunquam habuetunt, Et 
ideo caueadum maxime erit ne nimium imm' 
gamus,non autemne argento uiuoutamur, 
quonism fi ipfum debico quodam modo corre F 
scerimus & qaantitatem aliquam idoueam fu- 
fceperimus, utileprocul dubio erit acgrotanti- 
bus, & fanus euadet omnino^ qui morbo gaili 
co erit correptus hac praedi^a medicandi ra- 
tione . Quamobremfihydrargyrounguen- 
taperficsre uelimus^ que innocua nobiseua- 
dant, operspretium uuque fuerit cun\ iimpli 
cibus iam enarraris eum diiigenter corrige- 
re: & iicet fatis Qgregit correptus appareat, ni 
hilominus tutius femper erit cstera omnia 
medicamenta probaflei &tandem ad ipi}ip 
peruenire . Si autem cum exquifita coniide- 
ratione,nonimpetuosehanc curandi ratio- 
nem quilibet accipereuelit, nequaquam eam 
exillimet uel faliacem uei pericuiofam.ut qui 
dam comprobauerunt . Defcribam igitur 
aiiqua unguenca,quibus ego multories, poft 
alias omnes rationes curijui gailicum morbu , 
Sz^grum fanitati reftituiiTe memmi, &pri- 
mo . Recipe falis armoniaci drach.i.baccaru 
lauri unc.i.aqoe uitae unci.lT.thuris, lythargi- 
riianadrach. if.argeuEi uiui optimeextindi 
drach.iii. affungiae porcinse recentis qaantum 
fufficit . - Vtor eriam hoc modo fcilicet. Re 
cipe argenti uiuiextina:i, fulphuris uiui, thu- 
ris , lyrhargirii, ana partes squales : terantur, 

& ponatur oia in forti aceto>& iteru exicci- 
turjpoftca teratur fuper lapidem cu oleo rof. 
quantum fufncit . Aliud^. Recipe cinaprii , pi- 
cis ^txcx ana drach.ii. fucci zliii unc. i. affun- 
gis porcine unc.ii.argenti uiui extinai , iaiis 
communis aoa unc.fl',terantur fuper lapidem, 
& iiat unguentum . Item rccipe radicem ca 
ismi aromatici,r2d. mentae, rad. zedoarif ana 
unc.iT.baccarii lauri unc. ii. argenti uiui drac. 
iii.oiei laurini,oIei rofacei ana quantum Mh- 
cit .- Item recipe cerulae, lythargirii ana 
linc.if. fanguinis draconis , myrrhse, mafti- 
cis,oIibani ana drach. ii.camphora-drach.i. 
argenti uiui drach.iiiiaiTungis porcin^, olei 
iaurini,oiei communisanaunc. C fiat unguen 
tum . Item recipe argenti uiui > medull^ ur 
finas,af{ungia2 porciaae ucter*'j faliscommu- 



X>E MORBO GAI-I.ICO ' 

E nis, fioris calcis , ana ^artes sequales , flmul om- 

nia incorporentur & liat unguentum . Item. 

recipeaiTungiseporcimafcuii unc viii, aiTun-. 

gi^anatis unc.i. aque uitx unc.lT. argenti ui- 

ui mortificati unc.iiii.ceruf^ un. n.iythargiri£ 

drach.vii.thuris mafticis, ana unc. fi. aluminis 

adufti,unc. ilmiCce fiatunguentum inmorta- 

rio diiigenterincorporandofineigne , & ute- 

re. Hsc itaque funr qusedam unguentorum 

formulsj in quibus fem.per commixtum , & 

mortificatum apponimus argentum uiuunii,ex 

quorum tandcm exempio facile unuiquifque 

poterit alia adhuc unguenta repcrire . Qua 

propter relinquitur modo ut rationcm inte- 

gramdem.onftremus inungendi corporagal- 

lica lue correpta, qua fcilicet hora,quo modo, 

quandiu, qua uidusratione , quo ioco, & qui 

busneceifariis coditionibus, atqui hocmodo 

integram de hydrargyro tradationem, & coa 

tempiationem expediemus . Antequam igt 

tur ad eiufmodi ungucnta perueniamus , fcm 

perdebemusadregia omnia auxiiiadiligen- 

ter accurrere , & fi tandem rebeliis fuerit mor 

hns ifle (ut muitoties euenit) ipfis hac condi- 

tione uti poterimus,uideiicet optime prius ex 

purgando corpus, cu medicam.eutorum alTum 

ptioneiiia,quam fuperius patefadam reiiqui 

mus . Poft uero uniuerfalem prauoruai 

hamorum expurgationem , ftatim deuenien- 

dum putamusad guaiaci ligni dc^coctionem ^, 

G de quainferius pertraaabimus fubtil;ter,6: 

acriter omnino . Dabimus autem taie deco 

dum ad uifcerum robur,capiti$, cerebr^, & he 

patis, tunc argenti uiui (i"! qua.eft uenegca) ta 

cultas non ita ofendit kd potius coniunaa cd 

iuDradidis aduerius eiuimodi morbi malignr 

tatem fortius operator . Deuenimus dein- 

de ad tales argcnteas anctiones non ordine 

eodem cum andqnis quibuiciam , qui a praji- 

dio & a cena itadm ungere f grotantes coniljc 

uerunc ut uires robuftiores eiTent , (cd firatim 

■expergefacto a^gro iubcmus ei imponi clyiler 

niii folutam habuent aiuum > poitea acceptis 

carbonibus,& clauiis nndique fenefrnsj o-. 

Mis, & omnibus cahlccili fpiraculis/tatmi in- 

H ungimus pedes per tranfuerfum uhicd tar- 

fas,.poftea tibiarum internodia, demdeme- 

dia fxmora , medias uinas , & media brachia , 

poftca totum-dorfum femper fricando ad par 

tesinteriores:dum autem internodia iniingi 

mus,id per tranfuerfum agimus, fncando , ut 

melius penetret , poftea ftuppam exhno_, ftue 

canabe*calidam fuperimponimus , & taicis 

prstparatis membrum ita contedum. alliga-, 

mus, atque ftrato interirn optinie leao, & 

iibique calefa^o hoc modo imponimus asgru, 

caput eius , & totumcorpusita tegentes,utfu 

det fi poteft,uel faitem ad horas duas,uel circa 

dormiat . Hoc autem f^ao furgit sger ita 

perun&us. 



PROSPERJ BO-RSAR 
perun<ftiis , & linteis obuolutus, & Com:e4it bo 
nos cibos S. facile concoquibiles , ciipraeibn- 
tisdmo uino , leui/uauitsimo , &r4«Icirsimo . 
Acqueica folemus aegrotosinungerejpertres 
div'S primos , per tres adhoc fecundos, &,ri m 
terim luperuenianc fympcomara ,ii:acimab 
uadione ccflamus,fia aucem minime,tunc 
pcraiios quoquecres dits mungimus,& po- 
ilea pertresdicsexpedamus , atque/nifihoc 
fpatio prsedida fymptom?ta apparcaat, iion 
ancea u;renas inungimus,quaiterumcorpus 
rorum expurgauerjmus,breuiori Admodnm 
iiia, & pcraiiquot adhuc dies ligni guaiaci 
decofi:um exhibaerimus.quibus peractisicera 
deuenimus ad eafdem inungendi rationes^ 
liunqaam tamen argenci uiui quanticatem 
augences , uc quidam pesfimc faaunt , fcd mo 
do prasdicto concinuo utentes . , Cum. au- 
tem ea fympcomata ,qiix expcaamus fuper^ 
ueneriac , uel primis tribusdiebus., uel fecun, 
dis,uel aliis, ftacim ab undione celTamus, 
ti prsfercim cum accidit ur palacus ihfjeca> , 
cxcorieur, iingaaita crafla ut ioqui uix ho- 
mines posiinc , minime deg:Iutire, cum do- 
ioribus faris uehemcntibus , & hujufmodi ap, 
pareanc graaia iymptomata , qujEnos (in, 
quam ) inuicanc adaliani aaxiliormn pr^pa* 
rarionem . AdhGec facccdk canta copia fa- 
niei , uc uixtantum expuare pQfsit^grocus , 
dentesomnes laborant, uacillant, fuo dimo- 
uenturloco, & fordescanta colligitnr,circa 
os , uc nonappareaor, & f^pe, ac i^pius con- 
cidant . Inliituimus autem iiihocrempo-! 
re, utjcgercibos tales comedac , quaies ftib- 
ilaniiam habeant facilem , caacoquibilem , 
umum fubduice, & ferculaex;iurc,& fimili. 
bus. atque ft iaterim prserer moduni intumuc 
ritiingua , & fauces:acgrocantis iamimmcti, 
ad r^ueilencia fi:atim deueniendum arbitra; 
mar , & ica uel cucurbicuias imponimus , uel 
uenam fecamus cjphalicam , prout ptiEfcns 
nos urgeat neceshcas . , Sed quouiam argen 
tiuiuimacerta haud difficulter imbibicur ia 
pai^co , & dentibu j,exicam femper fua na- 
tura inqaireado ad luperiores parces;illas , 
idep corrigerc procul dubiodebcmusomnia 
fymptomaca qus fupcrueniunti & aiiquibus 
idoncis mftrumentis efficere > ut hydrargi-. 
rum deueniat iine corporis detrimento . 
C^apropt^rii magnusin ore adfuerit dolor* 
& incorabiiis molcftia , primo. concedemus , 
ut f gri os la>5te abiuatur , & Ci nulius adfuerit 
dolor , uei perraitcemus curfum (uum , uel ad 
fummam os detcrgcmus cum melltsrofacei 
modica quanticate . Et fi reprimerc ali- 
quando -cogadlur , aqaam tunc ocdeaceam 
a*ccipimas,cui fuperaddimiis.fyrupum myr-. 
Uaum* uel diamoroa, uel ncnufariaum, & 



VTII METHODVS. i8i-: 

/i fimiiibusutimurmedicamentis,qii? uimha- 
beant reprimenttm,&(i (icrires ioitirer la- 
banc^^&jimeamqs eoruei deperditionem , 
tunc ad medu-am^nta ipfiA idonea deue^- 
nimus , cuiufmodi ^it.oieum de fulphure, ucl 
puaim > uel mixtum cum ^qqa plantagfnis , m 
qua uirrus quidem exiftit detergendi forden', 
deiiccandi,^gingiuas corrupt^s exedendi. 
Cum auremfuerintoptimehocmodo munda 
ti,tuncaccipimuspiantaginis aliquot folia-, 
oiiuae, & faiuiae, 8iin uino albp aufierp dc- 
cpquii;ius, & huiiifmodi deco6to collui^r 
turos,&dentes firmantur . Anulumprs- 
tcrea aureumdebet tger inunaus ore reriner 
re, uc uiuum argentum,quantum iieripos/it 
5 exrrahamus imbibicum in palato, & dentibusE* 
atqae hoc modo bis , & ter anulum prgdi- 
dum-extrahcmus argento uiuo conteaum. 
Acque h^c de hydrargiro, inunctionibus ,& 
integra mprbi g^liici unduofa curatione di- 
Cta fufiiciant . It quoniam htis patuit 
huc u f qae quod omni modo fem.pcr ligni gu» 
lacidecocto cogimur uti, idcircoordinepr^* 
fcripcp;id.eialmodi ligni coniideratipnem, 
prfpacatipnem , decocLionem ,exhibicioBeni 
Sc-rciiquas ejus incentionesdeuenicmus. 



l>: ligmtCuakco , eius decoQo , & eis qu£ ipfi ccw 

neQttfitur. Caf. i^ 



CVmmcdicus naturc opera fcqui debeat, 
& natura in fuis tunCtionibus cum reae 
operatur , femper id , quod mclius eir, inten- 
dit . Pariterquoque,& medicus in huma- 
no corpore operans , femper quodmelius, & 
rainuspericulofumeftjoperarihabec . Igi 
turcum oumibus morbi gaiiici curaciaisinr 
tentipnibus expediriorfit, atque fecurior, & 
ininus Tpcncu.\:oiiii\h ,.quxpotudecodi iigni 
guaiaci ef ncitur.-ideo in hoc fermone aggredi 
.propafui ad maiorem utilitatem , & perfectio 
nem filubritatis hpminis . Qjiod iacisqui- 
-,^ dem commode fac-remus , ubi de ligni huiu$ 
. condicionibus tractatipnem abfoiuerimus . 
Sciendum itaque recens hociignuminoeatu 
elfe^quodex incognita patribus noi1:risor- 
bis partc, ad pernicioii morbi huius , ac npu« 
pettiscuracionem,aocean.nos pius minusfe- 
ptuaginca,ex India,per Hifpanorum atque 
tufitanorum nauigationes, transferri adnos 
cxpiticuius & (i pretium amplisiimum , acca- 
men ob eximiasuaturas fua: doces nemo tunc 
rctugiebat : quoniam eo lolo j ccu alexipiiar- 
maco, &diuices ,.& pasflm omnes , qui conta 
gioibhoc morbo tQrqueretur,utebantur,Mox 
quia^ingularicf^cacia , aut uerius diuina b? 
Qjq neuolcncia. 



igj DE MORBO 

neuolentia.morbitum graflantis malignita- E 
temacimpetum reprimebatjaut ficommo. 
dein ufhm uerceretur, extin^ucbat . Li" 
gnum fandum quampiurimis eft appellatum: 
aliis poit Indicum , quoniam ab Occani iete- 
rioris infulis aduchebatur » Deinde ex- 
perientio, compercuni ,aiiad alio generofius 
cife, pro iocoram nacura . Cxterum quan- 
douc medicamento nouo, in nouo morbo, 
mQdici uti csperuat, fierinon potuit,quin 
graiies errores conringerent, aliis ahter di- 
fcrimincmagnoiifurpantibus . Proindcin 
magnani quoque controuerfiam agi occcpic, 
dum ncmo ueram eius nccitiam iiidicare po- 
tuic , Fuerunc ea arcarc, qui pares cum He- 
bcnofaailtatesobtincrt^quinipfum Hebe- F 
num forc concendcrenc , idque fanc haud leui 
bus argnmentis : quj opinio etiamnum iirmi- 
tcr mulcorum animis iniedit,quam paulopoft 
apericmus. Arqui cum promifcuc pars ho- 
minum ingens,immani horrendaqucluecor- 
ripirur , unaquemiferrime nobercisquidam 
cqucs Germanus Vlricus Huttenus, ac prac- 
ter totius pcne orbis fidcm , atque pmnium 
medicorum fpem, folo hoc ligno, Dci cle- 
mencu reltitutuscfiecjnolenshanc f^Iicita- 
tem ioias cognorcere,aufpicatus eftipfe,ut 
oninium opinor primus,ita etiam do^^isfimus 
ide lignum peculiare calamo iiluftrarc y quod 
Huaiaaim j alias Guaiacum ueriisimo nomi- 
nc,ab Hifpanis pronunciari fcribitcap. Vo- G 
iummis fcxto . Ec orcum eius in Spagnola , 
infuia iuxta Americam, ubi longitudine in S« 
ptencnoncm dcfinitj asiignac . Qiiidam 
prsccrea Hyacum , Huyacum, & arborem fan 
ctam dixerunt^i nec defant qui Gaaiacunijaut 
Guaycanumfonenr. Scripferunc deinde di- 
ligeacer decodem iigno, &morbo diucrfi, 
exquibusaJiquiexinfuiis ulcramarinis Cale- 
cuti uocatis teftatum rcliquerunc . Quam- 
quam non nulli alii ceicberrimi fcriptores di 
itindius tres infulas , a Santo loanne , Domi- 
nico , & Cruce , dcnominatas , patriani eius , 
ac folis propinquitatc diftanciaquc, lignum 
commendari , acque intcr illas, principcm lo 
cumhabcrcoram. D. Ioanni$,deccrnanc. H 
Atqui hf c brcuitcr de nominc, & loco. Nunc 
quod fieri poteft breuifsimc attingam, an iu . 
rc Hebenus dici mereatur , mox an ucceripui 
cognitum lignum , & declaratura fit . Hebe- 
nus cclebratisfima olim arbor , quam unicc 
Poeca Virgiliusdecantauic , uelut Indir pro- 
priam,regibus fuit Perfidis tribucaria,ac Pom 
pcioMagno^demdo Mithridate , Romanis 
faaatriumphalis . Eiusduo genera Theo^ 
phraftus PUntarumquarto, capitulo quinto 
oftcndit:aIterum Uudabili matcria pulchrum, 
uilc uiciacomque altcrum ; illud r^rum, hxic 



GALI.ICO 

multiplex habetur. Huic fobfcribit Plinius 
duodecimo,cap. quar.bpisfisfinia omnis «r.stc 
rix, &grauisfima,natura perpecua,Theophra 
ftoautorc,primo Plancarum capit. o^izixo, 
cuius lignnm colorc Buxofimile , ied decorti 
catum reddicur nigerrimum . In aquis non 
fluitac ,ac tota mergi£ur,neccaricm , ncc uc 
tuitatemfufcipit, eodem tefte,nono, ca^p. ui- 
gelimofccundo,& Plinioi^.cap.41. Diofcori 
dcs optimam pronunciauit Aethiopicam ni- 
gram,deindeIndicara,Ub.pri. cap. iii* dixit- 
quePliniusfcxtocap. 30. in meridie Acthio- 
piie fyluas cius cxifterc . lulius Solinus capit. 
55. exigua fui parte tantum crcfcere autu- 
mac . Nunc an ha: nota: cum uulgari Indico 
fiucGuaiaco , doctisfimorum uirorum zM- 
monio, conucnianr,expediam . loannes Ma 
nardnslibro.decimoquinto,epiftola 5. Ruel- 
liuslib.ftirpium primo,ca. 45. Hebeni genus' 
credunc . Aliquorum auccm nonnulli uerisfi » 
mc ucriufquc facicm pingcnccs , negant , & ii 
in picrifquc notis non diftareconficeantur . 
Amatus Lufitanusfecuadam Hebeni fpeciep 
pronunciat. Matthiolus>Guaiacum nlgricia 
fola ab Hebeno disfidere,autor eft, Commen^ 
in Diofc. Malui hic folum loca adfcribere , ne 
Lectorem fermone longo fatigem : & prom- 
pcum & iucundum alioqui eft>ipios autorci 
uerfafc.Fallitur fenex Nicolaus Mafla lib.tcr. 
cap. {ccuado,dumprocliuiseft,inKaron Aui 
cennsE fcriptum lib. fec. cap. i?i5.ubi ait,Eft li 
gnuraquod aftertur cx India , ad terram no- 
itram , &c . Falluntur quoque qui eiufdem 
capitu.3 J7. ■ Hcftedecn fufpicati funt,quod 
etiam malim Iefi:orcm,cx Alphonfo li.primo,. 
capitc fecundo,ac plenius ex Antonio Galloi. 
& MatthioIo,quam me intclligerc, ficut & to- 
tani Guaiaci , fiuc Indici arboris hiftoriam. 
Netamen nihil dixifie,omnemquc opcram 
fubterfugiflc uidear , primo breuicer ex uno, 
auc aIcero,qui c^teris rem acutius infpexc» 
rint, eius iigni genera , mox delectum dili- 
gentisfime, deinde pr^parandi rationem> 
ac facultatem fumma fide oftendam : po- 
ftremum de reliquis morbum profiiganti- 
bus mcdicamentis ucrba faciam . Manar- 
dus lib. decimofeptimo,epift.tertia,tria di- 
ftinda genera numerat. Primumeft denfum, 
graue,craflum,intema parte nigricans, exccr 
na fubpailida,lineisquibufdam in fufcum uer 
gencibus>pcrlongiuna:que diftantibus inter 
fedum . Alccrius pars cxtcrior magis albct, 
cum minore nigredme media.Terdum gcnus 
pr2Ecipuefan<aumuocatum,totum fere albi 
cat, cuiuslongicudocxilibus ualde lineis di- 
ftinguitur.Hoc ualentisfimum «fterir , quia a- 
crius,& odoratius.Rcliqua duo in Hcbeni CC; 
fu planc coliocat. Cckc ab bac fentencia 



PROSPERr BORCARVTn METHODVS 



iion efl: alicnus Antonius Gallus libro deii- A 

- gnofanfi:o non permifcendOjUbi duasprje- 

cipuas eius differentias demonftrat^Etenim 

quod plurimum in medio nigri reprafen- 

tat,cum cortice firmiter adhjerente-^ ieu i^du- 

•ro , Guaiacum proprie : alterum coJore fa- 

fco , fiue f lauo i aut potius piurimum albican 

te, cortice laxiori , cinericio , pufttilofo>Bu- 

xirm cmeatiente , Palumac lignum fanaum 

appdlatum ,prf ftantisfimum femperanimad 

«ertit , Sed omnia uitiantcs , ac fraude cor 

rumpentes , impoftores , propter uicinum ur 

triufqiie colorem , Buxum f^pe pro Sando 

in Italia pracfertim exponunt . Eft & eiuf- 

'modi^difcrimen: Guaiacum accenfum pin- 

guefcir , & refinam fundit , Sanftum contra B 

cft macnim > ncc refinaceum fpirat , adeo ut 

ne ab inflammato quidem quicquam de- 

fluat. Plerique cadices tota arbore poten 

tiores aiunt,fcd nos arboremlaudamus x- 

tatis integra:', fycci bonitate turgefcentem, 

fru6tu maturo uigentem , uiribus iirmam , ex 

qua neque caules ampli , neque furculi esi 

les., neque truncus arboris radicibus proxi- 

mus eligi debent , (cd qnx inter hxc Cimt 

media ,ex temperatiore ora,qiialis D. roan- 

nis cenfetar. Qaiigitur cum utilicatcfan 

fium lignum tra<5tare.uoIet,ei (barerim-,.ut 

ex ifto Palo recens aduedo ^ nihii graue fpi 

rante,.ncc fituobdtjdo,nec carie arrolo, 

aut euanidorfed halitu odoro nares uibran q 

tc , fternutamentumque mouente , guftu acri 

& fubamaro aromatico,ponderegraui,den 

iOy duro, cortice extuberante, colore tam 

cxterius, quam interius albefcente , aetare mc 

dia ( quia nimis tenelia arbor crudo aqufo 

que humore plena eft : uetuftior uero exuc- 

ca , aridaque , ac ideo iners & ignaua ) ex ta- 

li inquam , Palo fanfto , fcobem Terra con- 

tumaci elimatam , & tenuisfime difTedam^ 

& fi necefle fit,{ubtilitertufam cribratam- 

que ( quod non eft in minimo ponendum, 

titefficaciam iuam potentius exerat , ciuia 

^durumfeligat,atque ea recenti utaturiaiias 

«xpirac , ct uim uetuftate deponit. Porro 



,^^..-. , -> . .^..«.w v^w^v...... luii^ tum uimiQia iigni,aqu9 ueroiiDrasxvin.&. 

maceratur die uno, breuius, ac diutius, ut D iic habita tcmporam rationedecocrum hoc 



IS3 

to , qu2m uebemcnti , excitando lignis in 

principio feruorem , Sc cum incipit ferue- 

re parua flammula carponibus utj pofiijmuv, 

hgnis ereptis . Deinde coquitur ad me^ 

dias, fiue ad tertias., mt ad dimidias, uel 

pius, minufue, pro morbi conftitutione, 6c 

medicorum confilio { etenim quo conrra- 

ctius coquicur>eo uehementius agit) idque 

uafe;ad quartam parrem inani > feu uacuo, 

ut furfum,acdeorf«m efterucre queat, feiii 

per operculator nifi quando fpumam aufer- 

re polemus,quae circa cocrur^e initiumcol- 

Jigitur,fupra ignem purum,ut dixi, modc 

racum , imm expertem , magna cura , atten- 

taque dihgentiz, Aquafitfextupla.octu- 

pla,decupla, diiodecupia , fedecupla , aut 

uigecupla . xMam in menfuris , multiplex , 

ac controuerfa opinio efi: , fecundum mul- 

tam uariamque eius coctionem , ex ligni & 

aquf proportionc: fimiliter iuxta morbi,& 

ulurpantiam diuerficarem^&potionum quaa 

ticatem . Sed hzc abfoiute inteliiget gui- 

cunqueremediauinis,.corporibLis,9rati,Ve- 

xuj, memhris,aeri,atqueiis propmquis re- 

buSifecandumjationem accommodare no- 

uir . Igirur fuam quifque uoiuntacem , ad 

fgrotum falucem,fequatur;necahenam ca- 

lumnietur,nifi euidenrer faifam. - Kosue- 

ro rationibus , ac experienriis quampluri- 

bus edocti , & una preceprorum noftrorum 

nonmediocri autorirate confirmad,finego- 

cmm curatiuum habeamus cum tcnero ad- 

modum adoiefcen:i,caiido habitu , & ^ltate, 

tunc foiemus pro qualibet uncia iigni acci 

perelibram unam^cum dimidia aqu^icum 

Cfteris uero ctatibus, ut plurimum irara no 

bis eft confuetudo , ut pro qualibet uacis lib, 

aquf accipiamus, iraut inconRcicndo de- 

cocto zdfit lib ra unaprfdictihgm\& duo- 

decim libr^ aque , nifi Iftas impedierit , in 

qua quidem propter uehementcm calorcm 

fyrupus diutius non perduraret , ez ideo timc 

accipimus fex uncias iigni,& fex hbras aqucj 

hieme autem contra capimus iibram unarn 

cum dimidia lifini , aquf uero iibras xviii,^. 



«elacnus^uel clementius pharmacum defi- 
deratur , aqua pluuia , ncquaquam frigida , 
ot quidam folcnt pharmacopolx . fed in a- 
qua calida potius , ita ut ferueat,- optime 
tias obturando , ut fiat maceratio perfeda, 
&dccoctio utilis . Vafa autem>in qmbus 
pofiTurnus decoiStum parare uei fint lapidea, 
qualia cx lacu tario, uel Comcnfi deferun- 
tur, uel faltcm ollae teftacca: uitroobduds, 
^uoniam fi efient «rea,cum decoctum pin 
gue fit, & omne oleum alteret ses, acquire- 
tet malam qualicatem , & malum faporcm. 
fittutcm decoccum iftud igae potius leri- 



modo fimplex paramus , ne corrampatur. 
Hoc itaque ordiUe fbiemus iigni guaiaci pri 
roam decoctionem preparare ,• fcd ii uiterius 
uolumusprocedere adlecundam cius deco- 
ctionem , quf omnino neceflaria efie dicicur, 
idcm accipinius lignum , ncqae ampHus mace 

^ramus , 6c in eadem aquf quantitate deco- 
quimusjcadem prorfus in confumptione habi 
to r^fpectu y ut fupra iam dictum fuit . So- 
lemus quoque prp manuum, & fzcici ablu- 
tione parare aiiquando tcrtium dccoctum, 

■ nouam addendo eidcm ligno puram. a*- 
quam , quod quidem optimum inucui- 
Q^q 2 mus 



iS^ 



DE MORBO G 
E 



mus . Arqai hxc erit fimplex iigni guaiaci 
decoaio,propequam non alienumeffedici- 
mus imponcre aliasrariones hciendiquoque 
compoacam,quemadmodum bodie eft m uiu, 
Vit igicur decoaionis fpecies quadam com- 
pofica accipiendo Iigni iibram unam , corticis 
cias Ub. femis, aque Hb. xviii.maceraniur hxc 
fecundumartem,deinde buliiuntad conium 
ptionem tertiae partis , poftea imponitur car- 
dui benediai, chamcdryos, betonic», penta- 
phiUi,ana manipulum unum ,iterum buUiunc 
admedias, &tandemaddunturuinilib.in. 6c 
poft unicam cbuilttionem colatur,exprimitur, 
& utirur . Qu? quidem decodi ratio eft la- 
tisquidem compofica , &iortiorpr2:c€denti, 
{cd forcioradhuc erit (i accipiamus idcmli- 
gnum,eundem, corticem , & eandem quantiti 
teni aqus, maierando^bulliendoeodemmo- 
■ do, & addendo fticados,feniculi, bctonic«,ro 
rifmarini , ana manip. unum , fcmi. anifi unc, 
unam , iterum ad medias buUiendo , & tres ui 
ni lib. fuper addendo . Fortius etiam deco- 
aum crit.fi capiamuseandem iigniquantita- 
tem, &corcicis,&addamus poft maccracio- 
ne, & eballitione rad.ficcataru ireos,rad.enu 
Ise, rad. al:hee,ana uncuaam, ftxcados , capil 
li ueneris, iiqairiti?,ana unc. if. buiiiunt iimul 
ad medias , & in fine imponamus trcs uini Iib. 
eodem quo diximus modo faciendo . Habe 
mas preterea decoflionum diucrfas aiias com 
pofitioncs , fed quoniam in morbo gaUico fim 
plexdccoctio prsftantifsimanobisperfpe^aa ^ 
cft, igitur reiiquas omnes.nifi necefsitatequa 
dam cogamar relinquimus aiiis medicis,& 
empiricis . Atqui nunc poftquam gencradc 
ledum , parandi ritum cdocurmus , reliquum 
cft,uc faculcatem ligni recenfeamus . Anxie 
hanc, nec una omnes (tatera pendunt : fiqui- 
dem non nuUi caliditatis fecundum ordinem, 
nonautemiiccitatis trafcenderc aucores funr, 
cum humiditate temperata, quamuisaiii qui- 
dam caiere dicant , (ed impefius exiccarc, alii 
in fecundo gradu caiidum, & ficcum aficrunt, 
alii fubtiiiifimarum partium : & caiidarum,fic 
•carumquc circa gradum tertium magis uolue 
runt . Sed fi quis uero iudicio,quam habeac 
naturam, cognofcere uolet > actiones fuas om " 
nes expendat: nam incidit, terget, tcnuat,cal 
. facit , fudorcs moacc , uehementer nutnt , 
robof at , moUit ,laxac ,ftringic, anodynum 
cft,aliafque pr^claras doces,ac cotrarias edit, 
admiranda sequirate , cicra ullam iniuriam . ^ 
Q^is igirur ifta bene uerfans, intercalidate 
peramentaquam cemperatisfimaf natur^non 
decirnat i Acquamuis ex primarum quali- 
tatum conditiombus agere probari queat» 
artamen indubicacum inhnicis exepiis cft, fri- 
gidis arciculorum doloribus , quibufcunquc 
ncruorum affectibus auxiiiari : tumoribus, col 



AIIICO 

leaionibus, fioibus,tophis, & fimilibusma 
Jismedcri : ad h«c uentriculi,iocinoris,iienis, 
capitifquemorbispituitagcnitis mirifice fuc 
currere. ' Et quod incredibili iure quis mirc 
tur, inabigenda , uincendaque hac lue pra- 
ua, tam cfficacitcr, tam ceieritcr, tam hm.ilia 
riter, tam tuto calidos iuxta ac frigidos,humi 
dos pcrindc ut ficcos humores difcutit,ut om- 
nium ore in ultimis orbis finibus cclebrctur. 
Q uapropter conftantcr credo , omncm hanc 
xiim ex fubftantiali proprietate, atque abd i ta 
nature caufa fieri . Ac ideo pefsimc faciunt, 
quitamcelebre donum , incptis mifcellancis 
uitiant,&diuinam cius uirtutem turbanc. 
-Et ideo hoc loco mirari fubit infcios aliquot 
fycophantas , qui confidenti tcmeritate , ac te 
' mcraria confidentia , ubique & apud quol- 
ttis tam torquatos nobiies.quam mediocris 
fortung homincs, fsCe inmorborum curatio- 
nes ingerunt, plenifquc buccisaurcos montes 
poiliccntes , dum nihil aliud, quam lignum ii 
gnum crepitanc, aut ungcndum ungendura 
clamitant . Ignauum pecus, tortores. po- 
tius quam unaores, & carnifices uerius , quam 
medici:quia nihil norunt eiufmodi,quibus 
frequenter hic opus fit , dum alia , atque alia , 
pro uiri um coliabentium necefsitate , ac mor 
bi difcrimine interueniunt accidcBtia-. Ac 
nimis fruftra hsec quiritor , quoniam pars po- 
puli maxima falii gaudet . Hos itaque pro- 
pellamus, & ad decodi quantitatem exhibea 
dam deueniamus , in qua femper confiderarc 
debemus afteduum magnitudines , quianiii 
magni fint & rebeiles, non egcmus magna 
quanticate , ficuci in puero minorem cxhibe- 
mus porcionem, quam in adulto: inhabitu 
caiido parum , in trigido multum , xft^atc mi- 
nus, hieme magis,in debili uentricuio paruam 
damusquantitacem,in robufto immeniam . 
Atquihifceoptimisconfiderationibus a qua- 
tuor unciis ad decem ufquc diftendimur & 
duodecim , fed raro, cxhibemufque continuo 
maiorem decoai quanriratcm horamatutina 
qua:nueipertina,quoniam matutinus uentri 
culus euacuatus extat , & ob fomnum adcft ma 
ioruis,neque omittendus eft ordo egregms 
illorumi qui in primis tribus auc quatuor die- 
bus non exhibent nifi quotidie fy rupum u- 
num , idem taciendo in extremis quatuor dic 
bus in hne , at in rcliquis duos propinantma 
ne fciiicet , & uefperi . Verum non in om- 
ni iocodecoaum poflumus adminiftrare, nec 
omnibus anm ceporibus ,& idcirco pr^tcrmif 
faantiquorum ultra 40. annos medicoru ftri- 
aisfima carcere, ^grum exponimus in aliquo 
commodo,& ficcoadmodum cubiculo,ucnt« 
non cxpofito,& fi uenti ipfi quiefcanctunc U- 
nenoxaconcedimus quoque domumcxirc, 
dummodo cumipfispluuiae,&nebiil2 hoc pec 



PROSPERI BORGARVTII METHODVS. 



185 



mittantitum prsefcrtim fi ipfe xgrotm moero , 
rcafficiafur . Ciuarautem tcmpora huic rci 
epportuna magis inanno efledicantur flint 
principiuma:ftatis,& uerismcdium,ac autum 
nus-.hicms ucro>& sitas inopportuna funt 
proptcr frigus imnoenrum.tum propter ni- 
xnium calorem. Scd interim non cltamit- 
tenda hora ilia , qua decodi fyrupum prscbe- 
re dcbcraus , quot diebus,& qua etiam obfer 
uatione . Vfus igitur obrinuir ut deco<5tum 
ligni Indici exhibeamus matutinum per ho- 
l'asquatuorant^prandium,& nefpertinum, 
pcr tresjucj quatuor horas antc cccnam, eum- 
que cotinuo calidum aaide pcacparemus,ut fu 
dor facilior exeat,& idco {plenc nonnulii man 
darc flatim poft eam potionem coopcrien* 
dum pptime totum fgrum > & latcrcm caii- 
dum uino infperfum , panno obuolutum lin- 
teoad pedcsponunr , atque adhuc aliis ratio- 



nfbus^fudorcmomninofaciiitanr. Quapro 
pter iHis omnibus confideratis decodum 
^ropinamus per uigintiQuinquedies,-pertri 
ginta,perquadragint2,& ufquead fexaginta 
a/cendimusaIiquando:{i enimmorbus inuete 
ratus fuerit iongam requirit curationem^quo 
niam fymptom.ata , a quibus indicaciones fu- 
fcipiuntur a decocto defiftendo non ftatim 
cefTant: immo fi in fexagefimo die adhuc reli- 
ftant inftitucndo uidum f gregium non lin- 
quimus ^ fcd ufque ad centcfimum,& ulterius 
progrcdimur ne morbus magis confirmetur 5 
at fi in ujgintiquinque prasdida fymptomata 
cuanefcant,flatim defiftimusJtaque fympto- 
inata nos manu ducunc ad intcgram deco^i 
propinationem , & ideo ea perpetuo obfer- 
uare dcbcmus,uicando interimadum ucnc- 
reumomnibus modis, & animi pasfioacs fu- 
gieado • 



F I 



N' 


I 


s 


M 


E 


T 


H 





D E 


M 


R 


B 


C 


A L 


L I 


c 0. 



D r 



Q^q i 



l%6 



CONSILIVM 



I N M O R B V M G A L L I C V M. 

CVM HEPATIS AIIQTALI DVRITIE^ 

ATQ\^E HVMORIS MVCOSI PER INTESTINA, 

D£l>OSITiONE>l, VNA* CVM RHAGADIIS, 

ET VLCIKIBVS IN ANO^ 

.; AB EXCELLENTISSIMO MEDICO, AC .?HI lOSOPHO/; .:-^ 

B A 21 X K O L O M A E O M A G G I O B O N O 'N I E N S X* 

CONSCRIPTVMs ANKO M' © 1« 




bU5 OaiiUus. 



Llvsts.issimvs 
ComesGaleotusPi 
cus Mirandul^ ^ & 
Coacordis Domi- 

iiuSjiEtstis annorum 
xL i I. variislabo- 
rar mor bisjfymp to- 
maribufque , quo- 
rum unus eit mor- 
iiDXLi. cum fcor- 



tum quandam pertractaret » infedusfuic. qui 
quidem morbusstunc per uaria /Igna appa- 



ruit , cum iibi m penenlceraratis maligna 
contigerinr. pufralag quoque per aliquot dies 
iiccf admodumjin capite , una cum nonnuliis 
aiiispatogaomonicisrignis. qustants mali- 
gnitatis, U feuitisfuerunt ,ut abfque pilo- 
rum deflauio , & omniam unguium caiu, tam 
manuum,quam pedum curari nonpoiier.a 
quibus tamen noa line pauco iabore> & per 
purganria medicam.enra , & per gualaci iigni 
deco-irumjiberatusfuic.ied cum caiiamecii- 
cispertradarentur,aman:isilm2,&iiluftrirsi- 
tha'eius oxor^ob amorem erga maricum fuii , 
ha^cminimetimenSjfecum iacebat,cum ilio 
(honcire tamen) uerfabaturiira ut limilker p 
li iabe infecca fuenc. cuni uero lUuimfs. ifte 
Dominus igaoraret uxerem iaam iam morbo 
far/i eiTe , quoniam nulia iigna in ea appare- 
bant, fccumucuerus maricusiacebat.iraqus 
denuo rr-orbus iih fuborrus eit.quod iibi faci- 
leeuemrjCumcoiampauloantea fuiiiet atre- 
ctus.ipra uero fanata ami^obus res facis mole- 
Hz contigicquoniam uno ianaro , alcer fiplis 
tamen nefcientibus)alcerum talimorboinfi- 
ciebic. fed illurtrisiimo Domino femperaU- 
qua iligmara h\ m:nibas , psdibufque derelia 
q::ebau;ur. Amiouero mdxlvi r. cum Ve 
•netiisrpatiatu.m eiTetifabortussrt iili dolor 
intenfisiimus in anOjabfqae tiiUtri in exceraa 
parce tumore,quem medicis,quamuis iollicicx 
eilentjnuaquam per medicamenta modo ano 



E dlnt otroquc genere , moc!© per diicmitntiz 
kdare licuit. una tandem die prgter omnium 
medicoram opinionem^ natuFa: b^n^licio rii- 
ptus eft iOcus,& illicodolores feditti fuerunt. 
ied in eruptione m.ateria exiuic non pauca 
pituicofa^cum fanguine ahquo..quapropter 
ahquipiaeitantisiimi medici iudicauerunt ab 
" fceiium fuifle a natura"ruptum intra anum, 
quemnonnuliialiihemorrhoidas cecas eru- 
ptas fuiiTe exiitimauerunt.fed quomodocutt- 

F oue femperpoftiliud ab eo locoemanauerunt: 
ichores,&ibi adfuerunt ulcera Rhagadioix 
cum notabili exulceratione intra principium 
ani>qug {ingulis diebus adaugeri uidebantur^ 
una cum dxintio. aliqua incra ani foramen. 
a quibusquandoque ichorcs tanta* caliditatis 
deicendunt, ut nix pati posfit.decem uero mc 
fibus prsteritis incidic in fcbrcm putridaoi 
una cum m.orbo arquato, ex quo pesfime fc ha 
buit.fequentiuero annoab/que noua aliain- 

Q fedione ( ut referunt ) incidit in barbse pilo- 
rum caiam j cum maxima tocius corporis dc- 
macratione^& decoloratione faciei tendenra 
adfufcum, una cum quadam catis afperitatc,^ 
in uariis partibus cam macuhs rubeis , qaz al 
fimilantur EiTars Arabum, quasGraeciuocac 
exanthem.atajtair.en cum maiori depresfione 
•apparentes magis quibuiciam temporibus. Si 
mihter iemper ferecum inteftinorum excrc 
menca deiiciuntur in egeilionibus > qaantitas 

TT aIiqua,modo notabihs, modo pauca humoris 
pituitoii a nacura expellitur, qui pinguedini 
autalbumini oui asfim.ilacur. quem recentio 
res uocant mucorem j efl: quidem cum defcca 
dii tanta: mordacitatis, ut aegrum non parum 
craciec ahqaaado;imo fxpius cum aliqiii'^"* 
fanguineisgrumis & f«ces defcendentes,fe^^ 
per d-atx vanz admodum,ut ff pius digicis p^® 
priis eas cogatur rumpere ,Quas ii iibere no^ 
deponit auccamdifficuicate,a febris quibu^ 
dam accesilonibus corripitur.ita eci am in hv 
pocundrio dextrovidccur aliqua durities eae 

in 



BARTHOL MAGGI CONS. IN MORBVM GAL. 187 

in fnguinibus quoque tumores aliqiii duri ap A ad hepatis temperamentum accidcntale.puta 

parent.undefiilH aliquod nedum carharti- ^, ^ - _ . 

cum , icd lenies medicamentum propxnatur , 
pro duobus diebus febre corripitur . de qui- 
bus liluftrisfimus ifte Dominus caufam , & eo 
rum curationem qugrir. 



De corporis temperamento. 



Cap, 



VT igitur morbis iftisac fymptomatibus 
£icilius fuccurrere posfimus , cu tria fint 
inter cxtera genera rerumpr^-ter naturam,ea 
confiderabimus , ut inquit Gal de conft. art. 
med. primum genus eriintafFeC!:us,qui Igdunc 
. naturalesfundiones.v9eciindam hornmcauf^. 



mus efTefadum temperamenti calidi , &ficci 
propter galiicam pafsionem. infeaio enim 
gallica fua malignitate ueneoofa ( ut dicemiis 
aUas)omnes aftectus, omnia fymptomata cali 
ditatis & ficcitatis mducit . uidemns quidem 
ex ifto ulccra phagedsnica generari,pilorum 
on3«ium cafum in capite & m uniuerfo corpo 
re, pullijlasadmoduml:ccas,in pcdibus,mani 
bufque, fiigmata fcabrofa .-&arida, osljum 
deniqiie corruptionem feii iphacelationeap- 
parentem. prsterea tempore quo tali morbo 
iaborauit^uaria&diiierfa aflumpfit mQmcz- 
menta calida & ficca>ut minim non fic fi iecur 
calidi & ficci temperamentiredditumfuerir. 



Tertium fymptomata. uerum antequam ad E Infuperaddamcapitistemperameatum,quod 
1,«^ *..-,« r^^r,,Mo A^f^r^r.r.^^^.r..^^ t-^,-i.,c rr.^^ credidimus ab a&iuis qualitatibus&pasfiuis 

effe calidum & ficcii moderate . eft enim opti 
mae memorif , calet ingenii fubtilitate , ueiox, 
proptufque in motu &fenfo, cito eft calaus fa 
cius, fi capitis uercex manu palpatur, non me 
diocris calor percipitiir;pauca.at fere iHiIla ex 
cremecaperpalara^naresjaures.&oculosegre 
diutur.Hisoibtis c6fiderat!s,exiftimamus iHu 
ftrisfimum i[tu.m habere fubiedum a tempera 
menro fuo narurali, lapfum ad calidom & fic- 
cum^uc iam paraft, cum eriam dicat Galenns 
de conft.arr.med.& j. mcfh»oporrere in. mor 
bis curandis non folum totios corporis rempe 
ramentum nofcere,ied &partisattcer2ratio- 
nem afsign3re:& quonia docet quantam refri 
geraadum , caletaciendum , humeaandum & 
exiccandum fic aliquid , ideo de partis exuicc 
rat.^ temperamento dicemus . eft igitar locus 
cahdi & humidi remperameti, quoniam anus 
ex tribus mufculis conftat,quorum unus fphin 
ccer uocatus in ani foramine exiftens, qui cir- 
cularis quoque dicitur,2ni foramen conftrin- 
gens. duo funt alii a iatere iftius , reaum inte 
itiniim ad fuperiora, quando opus cft, trahea 
tes.ut inquitGal.5.deanato.admin.& recea- 
rior€S,qui dere Anatomica fcripferunt. qoos 
oes no modicz pinguedo in clunibus,& aliis m 
partibus ambientibas reai inteftini principiii 

o ^ . - - ,- , circundat^utm£ritodicaturiliiushamidi& 

dari pofivint^maxima cum humanitate.corpus ^* czlldx temperamenti, qnod etiam affirmatura 
totu.n fatis molk & humidum,potius reperi- Gali^. methodi.cmnoftendit locam ilium h 

cile ad putrcdinem & corruptionem uerti . 



hsBCtranfeamuSjdetemperatura totius cor 
poris aliquid effc dicendum nobis uidctur. cu 
dicatGalenus primo methodi,motbos non 
ccmmodepoflecurari :nificorporis uniuerfi 
naturafen temperatura cognofcatur . ratione 
reddens,quoniam oportune medicamenta ad 
moueri non poffunt. fedcum maxima fit diffi- 
cultas propriam corporis temperaturam exar 
^edignofcere, ut Gai. dixit priTiO de temp. 
caufam oftendens,oportet .n; per mukas cor- 
poris partes difcurrereitamen per uniuerfaiia 
difcurrendopoterimus ad propriamlaboran 
tis temperatura proxime accedere ; ut incuit 
Galenas primoad GIauconem,& Aiier.4.Col 
iig.cap.8. Auic. prima primi cap. primo doc. 
^.difcurrendo igitur fuper cordis, hepstifqae 
temperaturam, a quibus refultat totius corpo 
ristemperamentum, ut Galeno placuit 2. te- 
chni, abactiuis tamenqualitatibus incipiea- 
dodicimus, lllattrisfimi Dominicordistem- 
peramentum niagis ad calidum, & humidum, 
quam ad alium iapfum declinare.quoniam 
(utdicit Galenus fecundo arcis parue , & [cch 
dodetemperamentis) iisquibus taieineft t6 
peramentum, fatis com.-noda eit reIpiratio,& 
audaceslunt^ada^iiones natura reperiuntur 
protnpti,pectorisiati c datatamen ioii\is cor- 
pcri2*:qua.li proportione) pulfus eorum ma- 
gnus.& moiiis, ad iram procliues, fed td.ci\Q fe 



rurjr:on hirfuti.qug omnia in iito Illartrisfimo 
Doniino reperiuntur,atteftantia quidem cali 
d.am & humidam cordis temperamenti natu- 
ram , quam tamen ab iftis aftectibus, & fym- 
piomatibus adhuc mutatam non percepimus. 
de hepatis uero teperamento,quo ad actiones 
naturales, fidcaiidum & humidum potius ten 
dcrc putamus,cum uenarum latitudo appa- 
reat in toto corpore,membra iatis m.urculofa, 
fanguinis dominium cum totius corporis raol 
yiti^i IHa glabra fiat,facile a morbis capiatur, 
qui a patredine generantur . Qjiantum uero 



Dsmrbormeffetaia^eormfieioco. Cap, 2. 

QVamais uero corpus a proprio tempera- 
mento lap fum fit ad caiidum, & ficcum , 
nihilominusoptimisadhibitisremcdiis, licc- 
bit rcducere ad priftinam cemperiem , confi- 
deraca tamen prius affeduum narura,feu mor 
boram effentia, ut fupra diiaum eft. qnod con 
firmatar ab Auicenna 4. primi,de febribus in 
uaiucrfali. ubi iaquic, non eftposfibiie febrc 

carare 



j33 B\RTH0L0MAEI 

carrir£,nin prius eius naturam noueris . quod 
nuU-m afitiquecnar coaiectara, atdickGal. 
2. cecaaijcap.ueaeiica 6, de cuenda ualecudi 
ne Diicurreado igirur ligna, ik iyaipcomata, 
u: diCiCwiV-UCicuaam Uii.^. de racione uic. 
avacOi-uin,aa-i iouge a medio exiitimamus 
i.t.. iSuior^;eiicnaaai,ini;eraiios,uruno uer- 
bo .jtca:n . aiarbu-Ti Gailicum eirej a q;io ccrc 
ri .^.a ^d^^-ias ic iympcomara depeadeant, 
u:u v;u.-n:.iaiiiuce.T.pcnecaiida,ic iicca uene 
noi"^,.-'ueir; Gaiiicum iam diximus perpropria 
& *uco^no:io:iiica iigna uouem annis elapiis 
ap3ar.an'ie. ^-^^^o cciiim idem aiierimus .cum lii 
p-nl-K aliqu^ rdiquisjquasacceitanturrtig- 
mica,qaie ripiusrenouaucur , modo inma;.i- 
ba>> inodo in pedibus. depiiacio quoque bar F 
h3i,o x:\ao prxcerico iuborra eit,^ ad hanc uf 
que d:em perreuerac.quamuis poil iiac a con- 
cubicu maucriS inrectx no fueric inqa?.aacLis. 
Item cacis, raciei , 6c colli decoioratio ad tu- 
fcum ccndcns , ac coiiuscorporis deimacracio 
2biqae aiia caufa app3reace,macuie fubrube^s 
in rtmorxous & orachiis qax in roco corpore 
iemaer apparuerac , cum aiiqua cucis fubaipe 
ricare,u:d'idameit pacecquoque pcrcrebra 
aeneracionem noase esulcerationis/eu.u: me 
iiasdicam.excoriationis,qaa: modo in uno 
nariu tbramine, modo ia aiceru excicacur. in 
inguinibus eciaiii ab hiac tribus meaiious, no 
nulii tamoresduri geaiti fanccum in glandu- 
iii in^uinum , tam eciam iii i Jis, quis diuiiio- ( 
nes rooora;it,mag.i.^ iiUua uenas ad intcrnam 
femoris parcem percurrencis.iine camen colo 
racioae ac dolore , qai menco KouiS^i i.fcirrhi 
ingiaadaiisdicipoiiuac. I-alapcr la hepacc 
moiica dariciei caau apparuic, una cam aLi- 
qua oo-cractione, qax pcr arins fabrilicacem 



MAGGI CONSIIIVM 

E 



app3r£bac,ac p. 



;r aiiCUius Dnarmaci,non ioiii 



catharcicijfed ieaiencispropiaaaonemj quo- 
niamfebreftacim non pauca corripieoacur. 
qjx omma .qaamuis pro maiori parce , pccias 
fymptomacad:ci poiient, tamen attettaacur 
laemgihicaai.qaod uero iecar inceimperiem 
cahdam ic iizcRm p3ciatur,a natura rei cogno 
iCiCur,^ ex aff-dmas iuis norum cft omnibus. 



tingere poiTent,utinfra declarabitur. ed: qui- 
dem in fingulis fere egeiHonibus humorisma 
cofi depohcio feu picuitofi,qui asfimilacur pia 
guedini,qux uela nacura fpote fiat,uel a phar 
macoexhibito,uelexenematc inieflo pauca 
uel imulta deponitur,etiam quod feces non de 
ponantur. talis ir,ucofa materia propellitar, 
abfque tamen dolorealiquo inteftinorum , ue 
triique uel ani ioramincfolumque auquando 
acredinem,feucaiiditatem aliquamin iilius 
humoris mucoli exitu percipic;. fed unum 
aliud nocatudignumapparet., quafi uc plari- 
mumtahs mucuscum deponitur inqumauTS 
fanguineis grumib reperitur, uerum aliqaado 
alii coioris,nne ianguiniscolorarione; paritcr 
f^cesquamuis durs i^^^^pius fme grumis langai 
neis , & eius coiora:ione egeruntur. pr^ter 
iftosatxeausalium pacicur,qaierc rhagadiofa 
iilcera in podice iacis notaoiUa protandaq;, 
cumaliv]uo(muramenparuointra toramims 
ani principium.lcirca rectum inteftinuim. cus 
tanti fuerunt mali fucci . ut portio aliqua ma- 
fculi circularis exeia faerit,una cum ahqua d\i 
ritiecircum circa.quapropter reliqua iliias 
mui^culi circularispars,quodammodo iorru- 
gaca eiijUt ouafi prohibeat libere iecam licca 
rum exicuni.quod i^i contingic , uc earam exi- 
tus i.mpediatur,?ebre cum rigore cornpitur, 
per cocum diem perduranre.pariter interpofi 
tis dicbus line cerco periodo> nec uiia prsce- 
i dence caufa procacartica,fuperaenit_fcbris 
cam horripilaCione fcu rigore , ut rcsitius lo- 
qaar,cum puiiasaliquah alceracioncex calo- 
re acnori,dui-ans tamen una die , uc uideatur 
eife mter ciarias rcponenda.NihilominuSjCri 
dicac Caienus primo de d^fF.feb.cap. 7. & pri 
mo ad Glauconem ia ephimeris.calorem cile 
i'iij.asi\i,8c iliius reoris calormordacior uidea 
tur^dicimus pacndum eile eo magis, cum iy-- 
itoiesaelociorerhciaturiolito. idenim fig^iii 
Cit patogaonomicum.quodinhumoribus ac« 
cenditur putredo, ur primo de dirter. feb. nec 
propterhocexcraremcritjipucndamdice- 
mus aiiquando ano parotifmo refolui ab uicc 
nbus illisjtam.en egreditur ichor calidus^ & 



exGa eii i"eaceatia , quomodo iecur morboj-H iiccus,qmqaafiiaexitu cutem exconat.Umt 



generac fujs cemperatara: fiiiiiies. cum ideo 
prsdidi afleftus a caiiditace & ficcicatc ui- 
deancur geaerari,merico dici poceil: iecur ef - 
fe in rciTnperie cauda,& ficca.quaim quidem af 
firmanc urinx cinctse a raaxi:aa citrinitate, 
maximaqj excrementorumficcicate , qujs per 
iateii:iaa deiiCiuntur,uc plnrimum dura ac 
fubciaerea,quemadmodum dicitCal. decri- 
iibas y acceita.itia caliditatem &^ficcicateiii 
hepacis, qa^ fanc tant^ duritiei , ut rumpere 
digicis propriis fit coactus , ur lam narracum 
elh Ahamqaoquepaciturmorbum minime 
coa:eaiaeadum,propccr peiora, qusfibicon 



igiturmoroorum iitorum eO.entia prsfertim 
maioris moirienci GaHicus morbus,cam inte- 
perie calida & ticca.hamoris mucoiiper aluu 
excrccio,^: ulcera rhagadiofa iii ano, qax ca- 
randa ucniuiit. Scd cum Hipp. dicat libro de 
fiacu m^dicum>debere iocum , in quo fit aegri 
tudo cognofcerci locii^.n.inquo eit affcilius 
facitdiit=.^eiiciacurandi,ut etiam Gal.de con 
fti. artismed. oifendic. uidendnm eic igitui? 
qua ia parte priacipaliter iic iutemperies ifta 
galiicadicxa . cum*uan2r,faerint opiniones» 
qaoaiarr. aiiqui cum uiderent artriciccs dolo 
rcs;,principaiernembrum Isiumefic cerebru, 
dicebaiic 



I N M O R B V M 

dlcebant aViicutn tantam imprefsionerT],,& A 
malignitatum cognofcercnt cor ede, putabac 
de febre he5:ica exemplificando, qux famms 
■difficulcate remoueri fokt . Ahi uero ciim 
principaliter infediones cutis, decolorario- 
nemquc corporisperciperer,heparelTe arre- 
&xtl {imt . quam iios pro ucricace aFiirm?mas, 
&dicimusg3liiC3m iiiam luem feu intempe- 
riem, calida & iicca,iienenosa,prafcipaeimpri 
mi in hepatc. dcinde ad totum corpus pcr ue 
nas propclii ufque ad membra pnncipalia. ue 
rum iftam non adhuc imprefTam eiTe in corde, 
. rjsquein cercbro proferimt^s. quod uero in he 
pate fedem habeat.oiiendic inter carcera cor- 
porisdecoloratio, &a}ceratio a propriotem- 
peramento , una. cutn puftularum feu ulcerum B 
ddepafceri-tium generatione , & mala totius ' 
<:Drporis.dirtnbutia, ut iam diximus ex Gaie- 
no, dicente ea uitio iecoris contingere: fed 
cum mala quaiitas calida & ficca ejTe posfic Cu 
■materia uel fine materia , afierimus eam pri- 
•niisdiebus,cum Illuftrisfimus Dominusmor-- 
bogallico corriperetur,abfqiiem3teria fuiffe, 
f^aicnte ueromorbi malignitate cum. mate- 
ria redditam efie , quas continuum foluebat, 
maeulando fuam naturalem intemperiem , & 
;adiirendo omi>es in eo humores exiflentes, 
quos poitmodam natara forcis conata efi: tra 
fmitcere, modo ad cucim,modo ad pedes, 
modoadpilorum origincm, donectorumin 
fed;um fit corpus tali materia, qaalis in hepa- ^ 
-tefuperior rcperiebacur. in quo cum adefiet 
bilis flaua fuperabundans , & propter regi- 
.men &propriamtemperaturam calidam^una 
'Cum morbo calido & ficco, ea fuperafTata, & 
'Scnor rcddica efr, idcirco puftuise^ulcera^de 
vpiiatio, unguium cafus,&aliagenita funt. 
Humoris uero ilhus raucofi generacio , quo in 
loco rcperiatur , & unde neniat.cum dicat 
.Galenus ftxto de iocis affedis , fecundo , non 
inediocricer conducerc ad curationem nofce 
re^iuf^ua inteilinotam parte conftat ulcus» 
feu aaeausjiccirco ui dendum eil , an aiiquod 
iiic.usfupermufculum circuhrem rei-?eriatur, 
^um excrementa illamucofa feu pitufuofano 
p^iicaegredantur,qu«flatimpoft ilHus ab- ^ 
fceiTus eruprionem ( de quo diximus ) incepic 
t#mere. exquo uideturabaliquo nlcereuei 
^iriu emaoarc, tam en rimando que dicuntur a 
.Qakno.de locisaftedis, quando dc dyfente- 
^^-Ja-rermonemhabecdicimus nullum extare 
iijcus fupra circularem mufculum in rcvfto in- 
^eftino, quoniam m egeftionibus nullus omni 
n& doior fentitur, nec iu reeio , nec in uentre. 
.jqaaf?ropter. fi ulcus ibi reperireriir, dolores 
noft pauci larereflent , uc Galeni fententi^ 
fuit, prec;:rea uidetar arduuni , fiulciisad- 
iJiTet, quod aliquandonon dcciderent cru, 
gulf udiiKfiliaorani. rameuta aliqiia,utfi4u. 



G A X X I C V M 



■189 



r: folet , in huiufcemodi ulceribus> quemad- 
modum, dixit Galenus ciCc tertio de caufis 
fympronr.atum, infuper tentaretura uehemen 
ci teiifions,& prompta deiiciendi cupiditate, 
fi ibi reperiretur ulcus. cum idco nobis non ui 
deatur aliud uIcusadeiTe prgter rhagadas,qug 
rendum eft an a rhagadiis, uel a crasfis intefti 
nis , aut a gracilibus defcendat . quamuis nos 
aliquando fimilem maceriam mucofam a fiftu 
iis ani ualde antiquatis iHilare uiderimus. 
Hunca rhagadiisiftisprouenire nequaquam 
atifirmamus, quoniam femper in omni excre- 
Kitttorudepofitione, talismucus ne^deiicitur. 
nihiiominusulcera femper permanet. quibus 
(i defcenderet, xqwdm efiet , uc femper aliqua 
portio exiret , uel aliquo mo^do porriuncula 
rhagadiis adhsreret.quodadhuc nunquam 
compertum eft. eo magis inde prouenire non 
credimusjiongeenim maioreflcopia humo- 
ris mucofiexeantis, quam fitulcerum feu rha- 
gadiarum capacitas . nec etiam a gracilibus 
inteftinis putamus defcendere, uerbis Gaieni 
fextode locis aftectis penfitatis, cumdicit^ii 
fanguis uel abraiio ualde permixra fit fdscibus» 
illurd indiczrc a gracilibus prouenire.quod ia 
noftro cafu non euenit * immo fratim princi- 
pio cgeftionis talis mucusdeiiciturjdemum fg 
ces.uerum fsepiusfolusabfque ixcum expulfio 
netaIishumordeiicitur,ueipropeIIiturjmini 
ma portio ftercoris.deinde mucus abfque do- 
iore&permixtioneuila, qu^omnia fecundii 
Gaienum ioquens de dyfcnteria,& Auic ^. 
lib. fen. i<$.C3p. de inteftinorum aite&bus, 
atteftatur mucum a crasfis inteftinis dcfcea- 
dere.quod magis confirmatura Galeno cum 
loquicurde tenafmo, qut eft inteilinorum a& 
6tus, tam.en ab eoinquitquandoque pinguia 
& pituirofa defcendere . kd qux ab ifto Illa - 
ftrisfimo Domino deiiciuntur, fempcr eiufde 
coloris & fubftantiiE non reperiuntur, quonia 
modo craiTa,modo moiria, modo alba , modo 
fubrubca, modo fiibnigra, tamen ad pituitant 
reducuntur . Verum unum aliud uenic mihi 
difcatiendum an materia ha»c tota a refto tan 
tum inteftino detluat , uel a colico propter 
prsdiftam Gaieni audoritatem.de cenafmo- 
nc uidecur quidem a redo proccdcre . tamen. 
hoc non toIiit,ut eciama colico non posfic 
proaenire, pra:fertim cum uideam maxim.ani 
copiamiftiushumorismucofi . crcdoa colica 
c tiam emanare , quoniam uidctur mihiposfi- 
bile, ut a redo tatum effluac talis humons mu 
cofi quantitas, & in dics magis excrefccrcui- 
deatur,nulio adaucto fymptofmace . 



DemQrborumcaufa. 



Cap. S' 



NOtisiftis,ueaic iftorum morbommcau* 
.iax^userciida,uciam diximus ex Gai.dc 
Rr c©nft. 



-ipo BARTHOLOMAEI MAGGI CONSItlVM 

r6{Urr.med.&exHip?ocratislibrodearce, E niamnonerofiffet.dicemus-igitiirpropterha 
co.t.arr.m.a.cc c j^ . ^gj2jjcoliCi aduftioncm caufatam fuif- 



cuam niriamoucamus,morbum ipfumimpol 
libile eft tollere,u: clamat Gal. 7. methodi > & 
obique.iedcumdupicxe(re posiit morborum 
omnium caufa, fc iiicet una extenia , altcra ia 
terna, ut dixic Galenus de natura liumana, di 
cimusgailici iftius morbi caufam procatartl 
cam fuifTeamuliere infeaa acquifiramin cou 
cubitu , a qua emanauit uirus , quod imprcf- 
fam fuit m pene,cum eflet pars iaxior,& molh* 
apta recipere iftas qualitates uencnolas pau 
latimafccudendopcr paruas uenasadmaio« 
rcs,donec Iiepar contigerit, caufando intem- 
periem calidam & ficcam, co modo , quo dixi 
niLis, & natium uicera, propter humorum ada 
ftionem,qui in hepatc fucrunt fupcraifati.: 
quos qiiidc natura potes ad diuerfas corpons 
partes ablcgat,ut fi ad pilos pr^ tata ficcitate , 
&malitia,quaabudat,piioru alimctu deftruut 
6ua ^oter cadere coaai funt,& adhuc cadcre 
non denftunt, ut habemusaGaieno. 14. mc^ 
thodi in fine , & primo dc compofitionc med. 
kcundum ioca, dick pilos caderc ucl ex malo 
;ilimento> aut ex cius defeau,cadunt ideo ifti 
exmalo nutrimento ad eorum originem dc- 
lato, proptergailicasreliquias adhucmorbu 
foaentes, quipanter fua ficcitate & calidi- 
tatc caufa lunt dcmacrationis & dccoiora- 
tfonis faciei , aua: ad fufcam tendit . cum fua 
fubtilitate afccndat ad caput , & facicm , par^ , 
tefqueillasfupcrafTaado,nonnulla portioad ^ 
cutcm manuum & pcdum . qux cum fanguine 
craffo pcrmixta fint, cfeceriit infeaiones, fcu 
maculasiilas fubrubras infemoribns,&bra^ , 
chiis cum afperitate , de quibus locuti fumus. 
ob fanguincmutdicic Gaicnus de conft. art. 
med.quoniam inquic rubet caro.&fanguis 
tantum,iil2 cum aiperitate funt propter hu. 
morem aduftionem . ifta autem m re unu quac 
ri poiTct , cur in annorum feptem fpatio , nua 
cuam deleri ootuerint.in qua duo potifsima 
asfignarepofiem,uei id fuiiieob cuns denfita 
tcm?Qua! czterisaliismcmbranis denfior^eft , 
ut inquit Gai. in eom.de fraduris, qux no pcr 
mittititafacilc humores crafibsfubfeinclu- 
fosinhabitum digeri, aut enipi femperad- 
fuit materia foaensilias,qu2 morbi gaiiici re " 
liqniae fuerunt . Rhagadiarum indem ani cau 
ik faitaltcrahumorisiftiusaduftiportio, qu^ 
ad illas propulfa fuit, quemadmodum faepms 
fieri foiet in galiico morbo^cum tantaaduftio 
ne, & humons mclancolici admiftione, ueluti 
coadngit i>erliemoroydas,ad talem locumde 
ferri,ut orofundas exulccrationcs ejccitauerit 
una ciim alicuius partis extenfionc circum cir 
C2,2c etiam duritia, duritiei uero caufa,qux 
nar.iiit^uidemusenim duritiemfieri duabus 
de catifTs^uei a pituita craiTefaaa,uel a mcian- 
coiia . non apituita quidcm craifefaj^ » quo 



moris melancolici aduftioncm caufatam fuif- 
fc, ut Galenusde tumoribus prartcr natu- 
ram,& fexto.catageni, cum de phagcdan* 
loquitur,inguinum etiam tumores qua de caa 
fa gcniti fmt^cumaiecoris fuperiluitatibus 
dcmisfis ad giandulas prouenire posfint, tan 
quam ad cioacam , ut Auicenna 4. primi. nei 
ab aliquo ulcere cxiftente prope locum neruo 
fum & ienfibiie,fua fenfibilitatc attrahentc hu 
mores:qui cuni loca iila uacua glandulofaque 
ac debiliora, inter alias corporis partes adin 
ucniant, quemadmodum dixit Gaienus de ing 
quali mtcmperie, in iilis rctinent, ut idem di ^ 
xit Gal.ii.mcth.& Auic.^4. crediderimigi- 
tur ego tumoresiftospotius ab ulceribus ia 
ano exiftentibus pcr rationes didas, quani a 
iecoris fepcrfluitate , quoniam corpus f^pius 
mundatum fuit , & hi tumores non uerc om- 
nes fint in gianduiis inguinum, fed in illis pro 
pe eascxiftentibus,qu2Utplurimum propter 
ulcera pedum foient intumefcere , & propter 
rhagadias fadas in ano a cauia procatartica . 
Humoris mucofi autem generationis caufa 
nunc uenit inucftiganda 3 qu^ uidetur intec 
aliascau{aspotior,'cum non parum polTet ie- 
coris codionemlxdere.putamus autemnos 
fuper fatis oftedifTc mucum illum a rhagadiii 
lion dependere,nec foia a redo , fcd in colotn 
£pliigi,non tamen diximus illisin partibus 
generari. cum non posfit igitur hic generari, 
nec in lecore etiam diccmus. proprium enim 
iecorisnoneft materiam pituitofamprccrea 
rc, fed fanguineam ad modum loturs carnis» 
de quoGal. 8. de mcdicamentis fecundum gc 
Ber3,& quinto de loc. aftec. & prfcipuc 4. de 
uiu partium, ubi dixit ipfe Galenus quo pado 
ipC^ iicnx fanguincm generent ia uirtute ip- 
iius hcparis,autbiIiofam,ut Galenus ^.deloc 
afFec.& 8.de medic. compofitione fecunduni 
Joca , & Auiccnna. 16. 5. de fiuxuum gencre^. 
Relinquitur igitur ut a capite, aut a debili c6 
co^Sncc uirtute uentnculi proueniat.a capite 
qtiidem poffumus affirmare, quoniam ineo 
rtullus aftedus adhuc perceptus eft , de quo fit 
dubitandum a tali parte deiluerc>aut in ea g€ 
nerari . neceflum eft igitur , ut a ucntriculcj 
proueniat, cum proprium eius fit officium exi 
ftentedcbiliuirtute fua conco6tiua,matcriani 
pituitoiam generare,feu miicofam>qUf tamea 
ad pituita: naturam deferuntur . qui>d facilft 
crcdipoteft,quoniam fcimus galiicummorbik 
omnesuirtutcs concodrices, ucntriculi prae 
fertim dcbiiitare , faamaia qualitate , & mor- 
bi diuturnitate,ut Gal.f^pe dixit, morbos toa 
gosuirtutem digeftiuam ucntriculi imbeciU 
ia rcddere.quaproptcr non mirum fi talcs hu* 
mores mucofi generantur ab co pr^fertim, c» 
uidcamusflatusmuitig^tncratipncm, & f^cei 



1 N M O R B V M G A L I I C V M 



ipi 



iion fstidas;quc foknt indicare ucntricuJi fri A iLini uertat,ob fuam frigfditatem, a quafitap 
.giditatem,ut Gai.8.miamir,&: Aiiic. lococi- ----- '"- »^-— (.^^. «tAv^-.«^.<^„.=.^^^«.^ 

rato i6.feii.afiirmant. paritcr hxc obrtraitio 
duritiesin iecore exiftens, qas n«llaaliade 
caufa fiebant, nifi quod cx debili concofrione 
uentriculi humores pitaicofi generabantnr, 
cuiusporcso zd iccurdemiira fua crasfitie ob 
ftmebatjii fuperairabatLira iecoriscalid'>ate» 
& ficcitate indarabatar,& duritiem caufabat, 
qaemadmcdunft Gal6.de ioc.atfcc.cap.dehe 
patis aftedibns, i^i illisadiungitiir putredo,ob 
hepatiscaliditatemfaciie accenditur febrjs, 
quf cum modica iir, materia parum durat ,& 
una accesiione tora refoluitur : quod patet.na 
fi f|pius euacuetur benignis pharmacis mi- 
nus febre moleilaturjquoniam humoris cradi 
«lultitudo tollitur.prster diaa quidem uen- 
triculi uirtutem concoftiuam eHe debilitata 
«xiftimamus , et ex ligni guaiaci decofto qaa 

teraifampto^qaod foletpinnbus hominibus 

iliud afiumentibus Cniiia medicisciiftodian- 

tur)euenire,ira ut quandoqj incidanc in lyen- 

teriam,in quam Il-Iullrisftmus Domrinus inci- 

ciirjramenaliquomodo aadicnibus quibuf- 

da;r. roborara fuit , fed non uiq,- sd perreciam 

retlirarjonem.prascerea ex cibariis & dulcia- 

ribus afiumptis & anciuoiis, non parum reddi 

tuseil imb^illi?, quod experieciapatuit,cum 

iliisuieretur copiofiore hamoris mucofi quaa 
^ titatem deponebat.quod nobis atteftaiur a de 
' bilicateuirt^itisconcoftncisuentriculi pro- 

• uenire. infuper raro contingit, ut haLentibus 
.iecurcalidumjlituentricuhuirtus concocri- 
-ua ualida , ut Auicenna-*decimaquarta tertii, 
q7iod Ibng^um eiiet enarrare, Vnum aliud me 
mouet ad id confirmandnm,cx remediis cnim 

■ a*dhibitisamedicis putantibus humoreni il- 

- lum mucofum ab mtertiniscrasiisgenerari, 

- c[uaE fuerunt fere innumerabiiia.quas ii fcribe- 
reiiellem fuperuacaiieum uideretur,& tan- 
demriunquamunomodo prohierant^quse fi 

- ica uentriculo admora fuiirenr, ut ipfe robora 
reruroptime>non iliis forteiiludeuenitktvni 

• fallor feruata hominum peritorum reuerea- 
tia ) fi modo quifpiam uellet ex ai>fcefia illo 
talcni humorem generari, quoniam erupto 
abfceflu ftacim decidit mucus ille.fuper tame 
fatisoflendimus quibufdam racionibus, iilud 
non pofie effe, pr^eterea erupto abfceftu non 
tbilicur.quia eo tem.pore generationis iilius 
-mucoS humorisnon potuerit ciTe principiu , 
auc prius inc^perat , qtiod aftantcs > ut aiun: , 
non animaduerterunt. poiiet quoque aliquis 
dicere,IIIuflrisfimum iflum optime appetere, 
quod uidetur indicareuentriculumbene ie 
haberein omnibus.tamen dicimus nos Galeni 
fententia tercio Catageni, & Auicennx deci* 
mafefla fen.polTeefle uc ucntriculus bene ap- 

. petaCjtamennoriperfectetotcimcibuminchi Rr 



petitus i!]e,ut pnrdiCti affirmantiquemadmo- 
dumcredimusefre inifloliluftrn''. Oomino, 
■pr^ter divfta con(irmatur,cum nullam fitim 
patiatur.quodfignum eft frigidx affectionis 
nentriculi,utdic3tGalennso6:auo de compo 
fitionemedicamentorum fecundum loca, nec 
quidem chilum inceftinaperficiant, qnoniam 
reAum et colom iam per cohfenfum uicerum 
-in ano exiftentium dcbilitata funr , quod effi- 
cerc posfint dicit Gal, ia de potentiisnatura- 
libus^uentriculum in chilum mutarecibum 
primarionnteftina uero fecundaria , li quid a 
uenrriculo incodnm delab:tur,uirtatetamen 
accepraauentrictilo.quod fi eciam uirtutcs 
B iitaseife debilicarasdiceremuSjobcontintium 
' fangaincm perfiuenrem ab ulceribusin cre- 
bris egeftionibaSjGus aliQuando in dit natu- 
rali perueniunt ,pro mmori numero,adieK 
iiel fcptem uices,cuod quidem non parum fo- 
kt ad uentricuiiim & iecurrefrigerare, acde 
bilitarCjUtGalenus, et Auicennzdc fluxu he 
rnoircid. S: de caafis hydropifios. Sed cur ita 
perfiaatianguis ifte,ego rhagadias , feuulce- 
ra in nmfculo refi^o exiftentia ia caufam efle 
crediderim.cum defcendanr f^ceSjquse ucplu 
rirnum dur^e & ficcx finc.fua duritie ulcera ac 
terunc, uei humoris mucoii, qiii aliquando 
mordaces etfecti ab eaabradant; eo magis cii 
percranieant per foramen anf anguftius fa,- 
C ctum ex corrugatione , ec f^pius digitorum 
impofitione renouentar ulcera,iit iam dictani 
fuic , a quibui facilius ) n continuis egeftioni- 
busaiiquidfanguinisnon grumofi modo ad 
ioturjE carnis fimilitudinem egrediatur. que, 
S aiiquis diceret a iociaoreortum ducere.aur 
a i:enismefaraicis,ilii 4icerem,id non eiTe pof 
feperea,quxdicicG2lenusiexroGeIocis£ire 
diSjCum non fecibus El permixtus,nec a ion- 
ginquis partibus defccndereuideatur, cur no 
depofitis facile excrementis febre illa fic ciim 
rigore corripiatur , putare.m illum non eiTe 
uerum rigorem , icd potius horripilationem, 
una cum febre ephimera,ex conatu & ira,qua 
Auic.quarco Can.uocauit accidentalem, quse 
^ heri iolec,quoniam ex conatu doloris fpecie, 
multiuaporesacreseieuantur ad. fuperiora, 
quifua acredine caufant illam horripilatio- 
nsm,ut patct cciam in midu, per Arifloteie , 
in problemace iIlo,in qao qaa?nt horripilatio 
niscaufam,qusE fieri iblet ex uaporibus clcua 
tisabaiiquoacri humoi-e ad fuperiora. ultra 
prxdicta tcbris ephimera excitatur propter 
accesfionem caloris pra»tcr naturam in fpiriti 
•bus ex dolor€j& ira in excrcmeatorum depo- 
iicione. 



De 



ips BARTHOLOMAEI 

. DzfuruiWm capHt 4. 

COniiderjndiirn igitiir eft 2 nobis,an mor 
bi ifliraaari po.r.i.icutl norijUt taciedum 
eiV^ dicic Gai. i.it locaif^c.cap. 4.ubi preaiic 
ticmorbi cognitionein , fecundo prasfagicio- 
neai>iariiper £gri medicis faciiius parenc , &: 
a caiumniis medicum multum preferuint , uc 
Galdc coart.artismed.cum aic^pr^fagia naa 
que i?c niedicum ab omni mortis culpa reddut 
immunemj& segros ad abtemperandum hcu 
ies^occafioaemque remediorum prgmoftrar.^ 
quantam aero ad principalem affedum , qui 
cft morbus Gallicus , exifiimamus fanari pof- 
fe^optimis adhitpicis remediis ^ non tamen cu 
faciiitate.mala enim intem-peries nonfaciic 
corrigi poteil:, qu3£ iam impreiTa eil: in mem- 
bro cam no'oiii,uidelicet iecore , quse quidem 
cum.calida fic ^ & iicca>plarimumde humido 
radicali aiiumpfirjper annos nouem,una cum 
temperatura cai.da,biiiofaqae, ex quibus pa- 
tecquo non i:a facilepenitus morbum iftum 
eradicareliceat,uciampatec,cum quateraf- 
fumpferitga2iaeiIignideco<S:um>&nunqua 
in to,:um potuerit liberari, quod fortafTe fmt, 
ud qaia denuo infedas fuerit,qaod facile eue 
nire pptuiccumaliasmulieres & Venetiis, & 
Galiise pertraytaueritjUt relatum t^; aut quo 
niam nundum cota ilia malignitas per medi- 
camenta penitus difcuiTa fuit ; tamea quomo- 
docunquc tolli poiTe dicimuSjnempe i>ono re 
gimine,& aliis oportunis remediis.quo abla- 
to,faciiius morbi alii*ac fymptomata amoae* 
re permiirum ericiperarem paritcr totius cor 
poris demacrationem, &facieidccoIoratio- 
nem,ac narium ulcufcula, lecoris qnoque bb- 
Itructionem, una cum febribus illis erraticis 
tolli poiTejdemuco autem,quid fentiam fi con 
tinuis rem»ediis dirtus concodiua uentriculi 
iamdebilitataroborabicur, posfibile erit ut 
roiiacur/i non totus^falcem maiori cx parte>ta 
men cii diriicukacccii iam per triennium cali 
excrerioneiaboraileperfpicuum, etiili uaria 
ac diuerfa Enemaca 2 pencis medicis applica 
ta tuiire^& candem nunquam caiefcerepotuif 
feinihilominusnon nobis uidecur eiTea reme • 
diisdefi:teadum,quoniam pericuium immi- 
net,ntcufqueeo progrediacurii^a uencriculi 
imbeciilicasjrectiqiieintdiiaia coiom ut ad 
iecur perueaiat,& iiiud quidem impenferefri 
gerec : quo fa<S:o pcricuium in ftat^ne m aqua 
ii;ter cdrem incidat, c q*-iod Deus.auertat^ ut 
dich GaLiexto de ioc.atfeccap. i.& Auic. 1 6. 
tertii.taa^jen nuior extat fpes , quod res non 
t^nti pericali fir,cum uiderim fxpius hsec fie- 
riinpaticntibusGaliicnm morbum.qui fua 
mala & pefsima uenenoficate folet iftas muco 
licates pa rere, quse non tantum affligunt, ut fi 
a!io ex morbo defccnderent. Sed,ut ucrum fa 



MAGGI CONSILIVM 

E tear,non tantam adhuc quantitatem cxeunte 
in aliisperccpi, non tamendefiilendumeft, 
cum fpes maxima fit in praedictis , & m cegro- 
tante boi)as h-abitudinisjprsfertim cum medi 
co parcat.quid uero derhagadiorum conioli 
datione lentiam,cum ea uideam , qus dican- 
turab Auic.17. fen.tertio canone, deaniui- 
tiis>&aPauk)tertio Iibro,aca Gal. odauo 
de compofitione medicamentorum fecundii 
loca,ubiplures difficultates.oftenduntin con 
folidandis ukeribus iftarum partium . locus 
enimiliepatinonpoteft medicamenta uaii- 
da ,& crebre deponuncur excrementa .-infu- 
per aiia fuboriuntur, qas curationem magis 
difiicilem oftendunt cum Galen. & alii auS.o 
rcs dicant uicera ani , cum tanta maiignitace 
*^ non exiftentia,eile difficiilima curatu,eo ma- 
iusnegotium dabunt hsc coplicata cumiuc 
gailica fatismaligaa, quse iam per triennium 
ipfum aSIigunt. iMedicamenta prasterea reri- 
neri non polTunt in loco propter afsiduam ex- 
crementorum depolitioncm,&ob profundas 
riiagadias>-quibus(i appiicanturremedia , cii 
anus conftringitur,ea propelluncur, & ita faie 
remediis permanent , fi forte aliqua uiceris 
porcio confolidatur . modo a fecibus exicca- 
tis in iuo exitn rumpitur, modo ab humorc 
mucofodifconibiidatur. quandoqueenim cil 
adeoacris,4it ardoremin ano,& fiegofim ef- 
iiciat.exquibusdicimusmagnam, atq,- adeo 
maximam difficultarem eiTe in fanando has 

^ rhagadias, feu uIcera,non proptcr hoc a cura- 
tioneeftabiHnendum, quoniam nifi curarea 
tur,& fumma diiigentia,mulca polTent fibi ma 
la euenire,prsEfertim fi cum nimis acribus re* 
mediislocusiftepercurarctur, polTet quidem 
abfcefius aliquis calidus fuboriri,qui ad fpha- 
ceIosfacileconuerteretur,propter iocum fa- 
tisputrelcibilem, utGalenus decimoquarto 
methodi, aut ad uiceris corrofiui , uel ad car- 
cinomatis naturam tendere poifet , eo magis 
ciimgenita fintuicera excaiida&ficcamatQ 
ria , aeluti probatum faic ; quomodocunque 
ramen fperarem medicorum ope haec poff^ . 
praecaueri . 



H 



N^ 



DcmoYborum atrathne caput^, . 

IOta igitur morborum & fymptomatuin 
ciTentia una cum prgfagiojreftat intentio 
nes curatiuas eliccrc,ut admonct nos Galenus 
7, methodi 1 r . fed cum lint res prseter natu* 
ram tres,ut dicit Gal. de differentiis fymptO'» 
matum^morbus nempe , caufa morbi , & fyni- 
ptomata , & hsc quidem de fui remocionein* 
dicent.ut inquit Gal. de conft, artis medica* , 
quandoqaidem h^comnia remouere oportet, 
uidendumeft,a quo trium iftorum incipera 
debeamusaan fcilicct a cau{kmorbi>uel a mor 

bo 



IN MORBVM GALLICVM 



m 



i)0 ipfojucl a ff mptomacibiis. a morboquide 
effet incipiendiim-pnma enim eftoccafio,qug 
nobisoccurric.certiocmechodi primo . Lamen 
cum morbus co ili non posiic ab (que caufae re- 
mocione , quemadmodum dixir Galcn. tertio 
.ciufdem , deinds lymptomaca urgentia non 
adrmt,& grauia,qu2 posfint tocam ciiratioac 
ad fe trahere : quonianri eo cempOre>ur inquic 
Gal ii.me:hodi,incipiendamefla fjrmptoma 
te,id£0 incipiemus a morbi caufa» non camea 
morburn 5c fymptomata nephgendo ,uc Gal. 
lo.rneth.idi pnmo^dicic efle fadendum . cum 
igimrmorcoramilcorum caufa duplex fue-» 
tit.un-j. uidiiicet a muliere infeda, altera ue- 
xo ab ir^ccmperie cahda Sc ficca y uenenofa cu 
ir.ateria^quam galiicam uocauimus, de prima 
^ jnihil loquemur,quoniam iam ablata efl : cum 
^cat Galen. tercio mechodi cCic agendum dc 
morbisjde caufa procatartica proueaienri^ 
bus.de fecanda aatemdicimusiaprimismate 
riam efle eaacaandam , deinde per rationcm 
uidus tendentem ad frigidum & humidum.ca 
men ronemorbi qui curari debetpcocrariu, 
.. tum ratione tcperaturg , ut iccur rcft;tuatuc 
; adpropriamtemperiemnacuralem;non pof- 
■ fumusenim intemperiem reuocare , nifi prius 
, eduda fit matcria fuperfiiia in eo exiilens ; 
ideo euacaandam eiTe , dsmum altcrandum 
cum frigidis , & humidis, ut fympromata aiia 
adaugea;atar,ut infra patebic. Sed iiluitrisfi- 
nms itte cum milies eaacaatas fuerit humori- 
bas prxparatiscumfuisfyrupisapcritis me- 
dicis femper ibi ailantibus,& muita alia , qugs 
fi ueUe enarrare fermo nofter nimis ia logii jp 
traheretundefccndam igitur ad ea^quse magis 
iiece{lariauidentur,fummopere quidem ex- 
tolierem,cum ex imbeciiiicate uirtutis conco 
diiusuentriculimaltjs fuperfiuitates aggre- 
genturin primisuenis&inteftinis, ut f^pius 
pcrcepimus,qaoniam illi fuerantaliqaa medi 
camenta propinaca,quod malcas & uarias ma 
teriasdepol^aitjnon iine omnium adftantium 
aciiiiiratione,quan:uncanqae izuia fuerinc, 
m exhiberencur illi medicamenta aliqua pur- 
gantia, lcuia tamcn, & abfque Turpeto , fca- 
KioniOjhermodaailis, &aiiis fimilibus; quo- 
niamexifienccintcmperie illa calida&ficca 
in, iecorc magis incalefceret > ftante pariter 
ciusobftradionc , maior copia humorum de- 
duceretur ad mcmbrum obftradum , ex qui- 
fcus tebris & agitatio excitaretur , ut alias tali 
<ie-caafa illi cuenit, propinarem ergo tancum 
iingalisdecemueli,.diebus mannam folam 
«el reubarbarum , cum uais pasiis abfquc nu- 
cieis,auc casfia fimplice, uel lebeftem cxpref- 
iione,aat mixtis prKdiCtis,qaibus ii opas eflct 
addere deco^um aliquod pro aigoratioDe,& 
prohumorwmciancoiici edudione ex follicu 
iis&foiiis f;iiix coaficercm dccodum, fimai 



A 2 liquas radices filiculx decoquendo ciim mo- 
dicouerirhymi,Iocoepithymi quo ca^reir^us» 
addiirem etiam flores cordiaics , £c uuas paf* 
faSjiscnsc fimrlia dunimodo hunaores calidos 
& nccos commode edacerint , auz eriam iion 
param conferent ditncaltad expaliionis ex- 
crementorum,q-aani licpe vrzxiiar ob hcpatis 
caHditatem.Si oporrerer fyr upos aiiqi.;»s tra* 
dcre,fintalferanres,aperientes,6iabftergen- 
tesmon negiigendo continui aeatriculi^ robo 
racioaem , prout uidebitur medico curaiitius 
iiiaft.D.gerenti,a quo etinftitueturuiausbo 
ni faccijtacientifq; faagaine pariore,tendcns 
tamen pQtmsadfrig.&humidam, femperme 
morie ceneado uentricalum iam debilitatum, 
B ne adco frigida lint uc liii obhnt, darem ergo 
omnes intubi fpecies.ur cndiaiam,cicoream, 
boraginem quoque,lupulos>qui mirum in mo 
dum fanguinem purificant,oxalidam,qna ace 
tofam uoeant>cacurbicam cum omphaGio,uei 
arantioram facco prsparacam, prasfertim to- 
ra sftate ifta. Saperuenicnte uero autumn^ 
poterit caiidioribus oleribas aefci>aei faiuia, 
mentam,dr2Conem> quem uulgus uocat dra- 
conceliam,timbramque de fe in acetariis,auc 
cu frigidisjuei in condimentis. panis qui exhi 
beturbenefermencatusfitcum fuis conditio_ 
nibas deciararis a Gal.i.defacuit. alim.carni 
bus etiam uicahnis, hxdinis^hirciais, & puilis 
galiinaceis atatar, qai tamen no edacati finc 
C ia carceribus, qaoniam fanc minoris byonita- 
tis,ut dicit G al.de enchimia,&cachochimi3. 
pariter accipiat aues omnes in pratis, & nioa 
tibus degentes, qux uel aiTaE fuerint,acl elixj, 
quomcdocunque fuo uencriculo piacueriac . 
cibaria condiantur cum amigdaiis , aliquan- 
do etiam ca piftachiis > quoniam obftrudio- 
nibus lecoris proiunc>tamea non fint frequcn 
tesinomnimenfa,quoniam un&aofa uentriv 
calumfolenc relaxare,& debilitarc,qaibu_s 
non extra rcm erit addere malorum aurcorii 
faccum. piCccs faxatiles marini & fabuioii 
cum aceto conditi non uituperantur • caueac 
modo faifa ualdc , acriaqae, piperaca:>& om- 
nia impenfe calida . pulios quoque colambi- 
D nos fagiat, qaoniam cam ueiica bili deftituti 
iint,uaide biiim generant, prxfertim in segro 
tcmpcratarae calidas & ficcs, ut iile cft , ideo 
non inutile erit ab iliis abftincre. fructas ter^ 
me omnesfugiac prasterpruna damafcena, 
uel fyminiana pyra,etiam poma decoda cam 
modico zuccari abfterfa. Itidemnon ncgaue 
rim cydonia codz, uel condicum ex cerafiis, 
qaam marenatam appcilanc , uel diacitonitc 
aifumptum poft praodium pro uencriculi ro- 
boratione, & ad eflamacionem prohibendam 
ne ccrebrum patiatur, ouis & elixatis uti po- 
teft,fi ftomacho graca fuac.uinum tlbum aoa 
uiaofumj nec aquofuni, fed mediocredum«> 
Kr j modo 



IP4 



BARTKOLOMAEI MAGGI CONSILIVM 



modo fit adilringens . Scd qaoniam aiTuetus E ob ingentes calores fftiuos ufqiiead Auguflu 



cft nigrum potare , tale afluniatjUt confuetu- 
dini aiiquid concedatiir.reliqua medico per- 
mitceiiius. ipli ueropr^cipiemus, ut quantum 
pofsit mosrores , iras , & animi afFectionestu- 
giat,quoniama Gaienotertio techni, non io 
Jum in segris, ied ia unis maxime deceiUtur. 
qHss fi ueikmenarrare nimis iongurn eiVet. de 
morborumautemcuratione, qaoniam maii- 
gnuseil, & uenenofas qaodammodo, tolli mi 
liime poreit cum his quf a quaiitatibus mani- 
feftis opsrac ur . ideo oportet etiam ad medi- 
camenta bezoartica. , feu alexipharmaca , aut 
antidota defcendere. quse remedia lunt mor- 
bos a qaaiitate miilca refpiciencia, qualia funi 



compietum. iterum ad eofdem fyrupos redi- 
rem iecundum morbi afFlictionem , & ifto in- 
terim quotidie mane pcrfecta fyruporum af- 
fumptione , darem iiHus eleduarii bolii.iilud 
enim membraprmcipalia roborat,morbo gal 
iico medecur, abfumendo iilas maias qualica- 
teSjUtper ingcedientia patet,quod folemus 
taliincafu poft guaiaci ligni decodum tra- 
dere,cuius deicriptio taiis eft. Recipe confer- 
ux bugIofs,boragmis,iiiolarum, roiaram ana 
unc.ii. aromatici rofati unc.i.ii, diarodcn ab- 
batisunc.i.ligni guaiaci in puluerem fubtili- 
ter redacti Sc cribrati unc.i.lT.corticis optimf 
admodum farince attritg unc.i.rhabarbari cie 



inmorbogaliico li^numguaiacuni&argen- p <aiunc.i.fl'.puluerishepatis lupi in furno ex* 



tum uiuum. i^d de argento uiuo pro iliuitrif- 
fimi Domini curatioae, non eic ioqiiendam . 
de ligno decodta liuntjUt omnibus nocum eil , 
quod qnidem quamuis fsepius afrumpferit , & 
tali morbo non coualuent, nihiiominus a tali 
ancidoco noa eil: defiftcndum, quoniamtu- 
tius eil ca:teris aiiis in.hoc morbo qui iads ma 
lignus ^Cty & impreflus . hac ideo de caufa mi- 
rum non eft ii remotus in torum non fuic > qua 
uis perplures dies aiTumpfcrit. tamea item 
aliquosiyrupos traderem,in diluculomore fo 
iitOjUtreliquiae penicus eradicaren:ur,exli- 
gno guaiaco cum corcice confjci:os., quoniam 
.corcex magis exiccat, & roborat iua ftipticica 
-te,quibus non difplicet li addacur funci herb^ 
^fuccus dcpuracus, cum remiccat ince-.r-periem 
. calidam, quamuis fua frigiditacc 2d:.errari ui 
. deatur uentriculo debili Sc trigido , uc inquic 
. Diofcorides, tame cam miiceatur lig-.ii & cor 
ticis decocto, atque decoquacur, ueat ricuium 
roborat , ut Pauius & Galde ilmplici medici- 
.na aiunt, intcmperie.m calidam iecoris remit- 
tetjuentriculum roborando fua adftringenti 
uirtute.nec uererer.irnmo maximelaudarem, 
utiingalis aut alcernis diebus tradererur fcru. 
i.rhabarbari opcimi ance iyL.diCTiirrL idvn fub 
forma piluls , auc cum aliqua conferua, quod 
eqiiidem miram in modum uencriculum robo 
rarec,iecoris obftruftionem tolleret, iit pstet 



iiccati & abluti cii aquaendiuise unc.i. fecudu 

arre mifceantur cum fyr.de corticibus citri,& 

fiat eleduarium. de ifto nosfolemus pernien- 

i^em integrum bolum urfum tradere , ex quo ui 

dimusmuicasoptimas operationes , & in ifto 

cafu ualde commodum. exiLlimamus prgfer- 

tim pro uecricuii roboratione, cum inccr cgte 

ra membra maxime pariatur> a quo puramus 

primario mucum iiium peruenire^cui inter 

aliamedicamenta propinencur, p-a-ifer illud 

iecur roborat,ut pacet non folam cx ccrr.pori . 

tis^ ied etiam ex lupi hepate , quod ao Auic. 

id.j.tamcomendacurin decoloratione corpo 

ris, & eiu.sdemacracione, ac pro lecoris robo 

Q ratione, utatur quandoque aliquo puluere fto 

machali confccto ex leminibus ameos,ueri ma 

cis,cinamomo,ueiiimiIibus,a'Jtcap!atante 

'cibumunam rotulamexifta conf£(5rione,.uei 

cdiimili.R.fpecierii aromstici ro fa r i fecudii 

Gabrielem jipecierumdiaiaccse.ana drach.lT. 

Tpecierum diahgni aloesana drac. i. fpecierri 

cordialiLimdrac.ii.&cumfaccaropuriorifiat 

^confedio in rotulis ad pondus drach. ii.pro 

rotula^iitud enim uentriculum roborar> iecur 

-Quoqiie ut patet per fuas operationes, icd aiTa 

' -me-nda nonfuntniiiaeristemperatioris con- 

ftitutione . cxcra uero uentriculi regio^- 

nem inungerem tali uel coniimiii medicamea 

to. R.olei mafticini,fpicati,abfmrii ana nnci. 



ex uirtatibus ipfms rhabarbari, nec minus in- r^ macis^menrgjana icrup.i.gariofilorum fcrup. 
teftinis prodeiTet^quam aliis.partibus , nt lau* ii.ac cam cera quanrum iufhcit fiat unguentu. 



dauit Auicenna id.fen.g canone,cam deinte- 
llinorum ulceribus loqueretur. quapropcer 
prsdictis , & uidus regioiine , morbus galli - 
casrolli poterit . quo adempto fuccesilue ali i 
morbi curabunturj&fymptomata,uela ti ficci 
tas corporis, faciei decoloratio , feu cutis de- 
f^daciOjtecorisobftruaio, fiftetur depilatio, 
febris quoque erratica, quoniam faCta humo- 
rum mukorum- diminutione , & apertaobftni 
dione,iIla toiletur,utiam maiori ex parte 
tadum eft. hcec tuto per uiginti dieriim fpatiii 
menfis lanii feruari poftuat^. demum /Iftercm 



de quo inungerem mane antequam e lecto fur 
geret.quod fit calidum & non tepidum , quo- 
niam dicit Galenus tepida ucntnculum exol- 
iiere,quo uti uellem,uel tali alio ufque ad au» 
tumniim. in quo ii uellem forciora haberepro 
pter aerem ambientem illistemporibus frigi 
diorem, fic pr^ pararem. R.mafticis unc.ft*.nia 
cis, gariofiiorum>ameos ueriana drac.iii. fe- 
mmainaqua ardente , quam. uite uocantin. 
fundantur, dcmuminibocia cum.mafticc ad 
balneum marije fublimetur,ultimo oleum col 
ligendo,quo uentriculus modo fupra dicco 
inuu^atur. 



IN MOKBVM GALLICVM 



m 



innn??acur,q«odeft maioris roborationis,& A iniicercm/upraqucmduajlibwtljgni gum- 
. . :?....-.,:. . .r^t-n.r., fr, \^n<Tir,rihn<: mr»r« £1 in Dul.redadi cum luo cortice alpergantur* 



pCiiLCit3,iioim,ptxCertim in iongioribus njor 
bisj auc ceracum cx limilibusconficiatur. oni- 
ftia h:ec pro uentriculi roboratione parentur, 
quoniam iais uentriculum roborari poiTe fpe 
rarem'as,& mucus fi no in totu ranarecur faite 
inaiori cx parte.nec^de uitupero mcdicame 
ca,quf p iferioraiiviiciiJtur fa<^a ex aquis ter 
malibusfairis^aluminorifqjjin quibus decoqua 
curiignum guaiacii,cui addi poffuntmdiis ro 
fati,nuces cupresfi,abrotaaum,modo cu uino , 
modo cum hydromelite,uel cum aquis falfis , 
quas Auicen. Iaudauit.i6. fcn.j. canonis,cum 
aeinceftinorumafteaibus loquitur,qux fua 
iiccitate intcftina roborant,sjuibus etiam non 
uererermodicumboli armcni iniicerc , quo- 5 
fiiam etiam vlceribusani prodeflet.omnia h^c 
pcr inferiora commodc poft unt immicti^cum 
incrasfis .inteftinisficilla imbeciliitas,cuni 
Gal.prgcipiat exiftente affe^u in iliis per infe 
•fiora medicamentainiiciantur-.fi infupcriori 
bus perfuperiora exhibcantur,lib.de loc.aftc. 
& iib.de c6ft.art.med.& aiibi.De macularu cu 
ratione ca afpericate exiftecia,fi prxdidis no 
toUucur,uterer lotione,! qua dccod^ cfTent la 
pathi radices , furfur cum modico fulphuris ^ 
qtiQniamabftergeret & difcuterct,ucl fimili^ 
bu&qujc ii tandem no prodefrent, ad hypocau 
ftumducera,& iili aliquas cucurbitulas cum 
fcarificationc admouerem in brachiis,& fcmo 
ribus,quibus omnino fperarem uc toUeretur -, 
ijuod cxGalen. auaoritatc eUcio,fecundo ad 
iClaucone , ubi loquicur de phle^one inuctc 
ratOjCuiiubecfcarificationes efle faciendas, 
i3t maceria craira,<iuae per habitum rcfolui n6 
potuicfcarificationibus egrederecur,cum m 
iftis maculis adfic matcria uifcida, qus pcr ha 
bitum non refoluitur,diccrcm coucnire, quod 
tutum efler,non enim fluunc humores. & cor- 
pus peropcimepurgacum eft,ucpr.Tcipic GaL 
prsdi<a:o loco obferuandum eflc. adueniente 
auccm autumno/carificationem ucnalauda- 
rem ufque ad fangumis euacuationem per 
unc.viiiiconfiderata confuecudinc,uc dicic 
Qalenus de fedione ucnx,quoniam largius 



eiin pul.redadi cum fuo corticc afpergantur, 
altcrammenfuramdemum fupcraddendo ca 
duabus aiiis libris ligni , ftratum quodammo,- 
do fuper ttratum componendo , ufque ad coa 
fumptioncm j6.1ibrarum iigni, iilud permic- 
tendo ebullirc,& uinum more foiito extrahca 
do,& (eruado,quod in dolio feructur. deqao 
aellem toca hycme , uel uerc adueniente , pri- 
municyatum iftius uini in menfa porare.cft 
quidem ad tollcndas reliquias morbi Gallici , 
& ad iilum inueccracum f anandum prsftancif 
fimum,filongoccmporeairumicur»utaliascr- 

pcrci fumus. 

DeuUerumfeurbagadlummAmne 
Cap. 6. 

VLcerummodocuraciocumad opcratio- 
ncm manuspercincacquod cftukimuni 
medicinsc inftrumencum, qucmadmodu m di 
xic Celfus prohcmio priini libri,anobisferaa 
taeft inuitimo.ulcera equidem rhagadiofa, 
profunda , caua cfle diximus, cum finu, duri- 
ticincempcrie calida, & cum labiorum caiio- 
ficatc. confulcandumautemuidetura quibus 
fitincipiendum,ideftab ulcerum curatione» 
id cft an a motbis,an ab eoquod magisurgec, 
auc a fine quo non,uc admoncc nosGaL ccrci# 
meth0dinono.atnorbo qdden primus fcoi- 
pus cliciendus,fed propter complicata non It 
c€C,quoniam dc fui nacura indicant confeU- 
dacioncm,quam fi uolumus tollerc calidis m 
leuanda,qu2infiationi obfnnc,necpropter ca 
uicatem nifi repleanmr,quoni^non reperitt 
tur fymptomata,qu2 urgcant: ideo non ab co 
quod magisurgeat cft incipiendum.Rclinqui 
turigitur, ut a finequo non initium fuma- 
mus. nonenimamotisimpcdicntibusconfoli 
dacionem,imposfibilecftulccraipfa conioli- 
darcuicera quidem ad confolidacioncmmi- 
nimc rcduci poifunc,propccr caUoficatem. re- 
pleri uero nonpofluncnifi abftcrgantur, nee 
abftcrfio ilante inccmperic calida inulccrc» 
quoniara calida fttncabftcrgenria. ab ipla igi 



Qalenus de feaione uenx,quoniam xargiu^ ^uuui^ix* w***«« *«**- — f\r^r^'^\A^ 
i^ttimus fanguincmiis,quibus(^piusfeaa D curmccmpcri^canquamafinejionon,id^ 
P." A s, J^^.^ knm/xrihi,c fineamotioneiftorum,nonpoffeccuraciop« 



fuic uena.poft modum prsparatis humoribus 
peccancibus,daremmcdicamencum aliquod , 
uc fupra diximus,ex qdbus credercm lUuftrif 
fimumDominum polTe conualefccre , fi non 
in tocu, maiori faltcra cx parce. £\ adhuc aliud 
(quod Dcus nolic ) fupcrcflcc, uinum ex gua- 
iaco hocmodo conficerem, Diofcoridem imi 
tando cum uinum betQnicacum, & abfynthia- 
lum doccc conficere. Adueniente temporc 
quouux colIiguncur,pcropcimas uuas albas 
colligcrem, & eas contunderem,eo modo qu© 
folcnc ruftici uinum condere.deinde in uas h- 
gneam,quo ipfii ad cas concundcndas uwmur 



fine ^otione iftorum,non poffec curacio p« 
fici.coUctur intepcrics a mcdicamenco aHquo 
polycriiUcOjUC noftrum eft,quod dcfcribcoiri 
quo faaoipfam calloficaccm excirpare Mcc- 
bic,ut cum puiucrc prscipacaci lod, <|n<Kl 
cft in hoc cafu prafftanusfimum , mori>um 
Gallicum rcfpidcns a {^tQ3&C3, forma,pr©- 
pcer argencum uiuum. fcd fit quoque re- 
miflus cumcercia parce faadicis,quxinof- 
ficinis minium didtur, autilla renoacatuf 
cum a;ris f quarama rubra , cam aceto prajpa- 
rata . iftis, impoficis p^bus ttlccrom pcni- 
aoriba$,ex Unceis tarund^ ad dx%m minimi 

crasfi- 



1^6 BARTHOLOMAEI 

crafsltudincm eSiciatur,& illiniatur noftro 
medicamento.poftmodum inanum mittatur, 
^ux duobus modis proderit, & ulceribus cura 
Ais , & aui foramine iam aliquo modo corru- 
gato apertu retinendo , ut indc faeces facilius 
egredilcur. qus fi ita commode hoc pa&o no 
€xirent> rsnta ex gentiansE radicibus commo 
4is conftruatur, &inrromittatur eodem mo- 
do ilJitaj fcd filoiineo ligetur , ne quandoquc 
ex cafti nimis fuperafcenderet . fcd talis tenta 
noa femper ex; iftis radicifaus conficiatur , cui 
foperaddeturplsgula iinea emplaftrata prgdi 
Hq medicamenco , quod quidem ultra ulceru 
curationem csetera poterit toliere, & prxfer- 
uare, ut dicemusjpr^fappofitis lotionibus pro 
iiiteftinorum roboratione, & pro ulcerum ani 
abfterfione . equibus euitari debent calida & 
acria. facik enim polTent intlammationem ir 
ritare, quse fi ad luppuratione deuenirent, da 
ret maius negotiu, & ad pesfima fymptomata 
perducerct.{i forrecqcod deus amoueat)ad na 
turaulcerisdepafcentis c6mutaret,ut facile 
tali in locoiierifole:,laudarem in primis paftil 
ios Andronii,ut diacarta.qui tatu couenire ui. 
d'ecur in depafcentibus uk-eribus,ut dicit Ga- 
lenus p.de compofitione medicamencorum,fe 
,cundum loca, nonautem alia caufa ,quoniam 
. mmis acris eft,ut patet cx ingredietibus. poft 
^modum ad pracdicta declarata , pro callofita- 
tis labiorum remotionerecurrerem, cum fint 
4debiliora,& Gal.lib. Catageni in depafcenti 
bus uiceribus incipiatafortioribns addebi- 
1iora,rationem reddcndo , quoniam forde^ in 
>|>rincipio refiftit acuitati , & cstera. Vnguen- 
tum tale eft . Recipe unguenti pom.pholigis, 
id Ciiexczd:^h c6fecti,ioco pomphoiigis un 



MAGGI CONSILIVM 

E e-uenti albi camphorati anaunc. iii. olei mir- 
thinij olei rofati omphacini ana unc.i.Thuris, 
mannae,aloes, anadrach. iu lichargirii drach. 
ff.fucci folani hortenfis , f lomos id eft uerba- 
fci,plantaginis,ana quantum fufficit pro un- 
guento, fecundum artem, in plumbeo morta 
rio fado , quod certe operatur ad ^lcera fa<f£a 
amateria adufta,utdixit Galenus fecundo 
ad Glauconem , ad duritiem pariter propter 
unduofa, ad intemperiem proprer fuccos, & 
prajdiSorum temperamentum. abftergit quo 
que ex aloes, & aliorum uirtute, replendo-ctia 
cauitatem, confolidando ulcus . dequo etiam 
poterit uti in ulceribus nafi cum modico cam 
phorae pro inguinum modo tumoribus,medi- 

j: camentaapponentur, quaeemoIHant&dige- 
rant fimul,ut docet Galenus x4.de ingenio 
fanicatis.quoniam ficum digerentibus tan- 
tum,fabtiles partes refoluerentur, & crafT^ de 
re]inquerentur>iccirco /int talia ut camomili- 
num olcum,cum pingncdine gallinacea . pof- 
iem autem pro iiiorum ulcerum & morborum 
curatione,aliaquamplurima remedia fcribe- 
re: fed quoniam fcio negotium iftud nonper 
trafiaturii iriab empiricis,iinemideoimpo 
nam.inquo fi nimis proIixusfui,non mexna- 
turar attribuendum eft , fed & morbis in hac 
ojgritudine exiftentibus, & ob maximam mea 
dniftumlUuikifsimum Dominum obferuaa- 
tiam, cui Deus gratia fua faiutem donet , & 

Q eam uoluntatem , qua iftis paucis diebus , ad 
eius falatem, & prsferuationem , pro uiri- 
bus noftris fumus conati hxc fcribere . hae 
ramen conditione tit a peritioribns res emeni 
darerur , quibus nos m £otum commitci— 
mus . Vale . 



D E M O R B O 



D E . M .O P. B O G A L L I C O 

ALEXANDRI TRAIANI PETRONII 

FHILO&0?HI,AC MEDICI PRAECLARISSIMI* 

L I B £ H P R I M V S. 



psprimA i protapHiAtur ) mrbi Gaiiisi mglns ac monhus . C4p* 2. 




Grbvm Gallicum A 
anno a Chrifto nato 
i4Pj. quo teir.porc 
(ut memorise prodi- 
tiim e0)Caroms 'niu 
Gailorii Rex Alpes 
faperabat, Ncapo- 
lim petitorasjn it^' 



:?-:--'.';2::--J lia primo irrcpfifiC 



conftatrmiiitibus fa!;cet quibiifda. Qui ab la^ 
^ia Occidua t.opcr ixiiisaca aim Rege Nea- 
|jolim ucoiebant^hsc lae iiiieais, ob ufam 
siencrcam , cum tius loci maHeribus : & do- B 
ftratcs quibiis cum mifcebantur pastim mh-- 
cienribus . Yiic prlmo meretnces, &.cosqai 
cum his, rem habcbant < horribile ai&.'^ ) miU 
le modis deprauaa natura corrumpebat.Miil 
tit tiim facerignisj txitrL intlammatio hmxi% 
snalioccafione,minc maculis quibuidamru- 
bris pcr totum corpos cxpaniis »nunc quibuf- 
dam paruis ulcafculis £guram mori , tum ru« 
bri ^ tum albi, fcd aliquanto folidioris imiran 
tibusin toto corporc obortis , precipuc circa 
caput accideban: . Plerifqac horum anteom* 
rJa oblccna: partes infiammabantur , limul ac Q 
«xulccrabsritar : Subinde ocuH , nares, Colu- 
mella Epiglottis magnacxpartc exedebatur. 
Hinc aliis nox rauca , aliis non niii iibilans no 
nuilisamsiTa,gingii:e corrofxjdentes nigricaa 
f es , carncs cxefse , oiTa dencdata > decidctia . 
Makar » ac uariie iimui cxcitabantur tlaxio- 
m% t dolores iteni arriculoram uehementes • 
lianc cum tumoribas predaris > nunc iinc , 
quos ii forte premeres : tantamaberatutdo'- 
lorem augeres/vt isiterdum ira fe iuuari sgro 
fifateretur , uthocunum habercnt intantis 
cruciantibus leuamcn.HjEC omniapcr nodc j) 
potisfimum exacerbabantur, raro admodum 
iiaefiiixione , iineukerc iinecorporisextc- 
muatione : Nunquani i\rkc aliqua putredine ap 
parebant, ita ut non f^pe morbus hic non pu 
trcfacere,iiquarc,u!cer2re,extenuare, cenfcri 
pollct : Quaqaa attcc^um ipfo corpus pienius 
fadum ad tcmpus uideretur:Pr^fercim ubi pi 
lorum defiuuium (nr mfra dicctur)propin- 
quum eiTet . H f s nunc aberat , nunc adiuneta 
febriserat, Miferi argrotantes ex hisnonfts 
tim qaidem inccribant; fpd iongoporttcm- 



pore acerbifsimis doloribus^ contumacibss^ 
uiccribus, uigiliifq; confecti . Magnapars i^ 
liscurationibusmagis iadebatur: Nempetii 
eos magis celcritcr , & multum undiq; exercc 
bat facer i^ms . Mox gangrsena 4 delndc mor 
bus illc,qucm Gra&ci «r<piix.%Afif uocant. Mcdici 
eius temporis poft uaria praeiidfa cum nihil 
proficertntjidmalum curare tentabant>alii 
qaidem cx hydrargyro ( quod argentuni ui- 
uum Latini appellant ) ungucnroadrr.inifira- 
to , alii Liero (ufntibus cx minio ( cuod cin- 
nabarim dicunt) & alii huiufmcci remediis 
Interim admirabili copia mucofa: * faliuofsq; 
fcsditacisper j£grorum ora manente , magno 
cum halitus foetore, gingiuarum putrefaaio- 
ne&dentium omniumcommotione, &qui- 
dcm tum hi , tum illi quofdani fanitati , itd 
magno cum periculo refiituebant . Interea 
temporis tam cclerirer , tam prompte iti. om- 
nes hominesid malum traniibatj uteosnoti 
foium coitu inquinarct , fcd ctiam infaates i\i 
Cca i alios ofculo , quofdam contadu cuius nit 
rci i quam quis hac iue aftectus tetigiiTet : ni- 
mirum, cibo , potu , cubivi , fupelie&ili , uefri 
bus,iintheis, & huiufmodirebus: nulio difcri 
minc> tum argros, tum ianos, inuadebat , tam 
qui maio»qu£m qui bonouidu utcbanturstam 
qui optimo ,qaam q\ii uiriofo erant corporis 
habitu : Senes^ iuacnss> marcs , fcsminas , gra 
ciies, obefosjliberos/eraos, tam xitatc, quam 
hyeme , tam uerc , quam autumno . Id enim 
malum fentiebant magiftrarus, fcntiebat hu 
miiis piebsueloci uniusadakerumtraniitu^ 
fentiebant & ipli fcetus in utero : Qnippe qui 
ex inquinatis gcnerati , uc oricbantur , ita ita 
timpuftuiisdiuerforum coiorum,duris, afpe 
ris, foedis, iniuctis per caput ,per rcliquum 
corpus, undcquaque pieni inucniebantur . 
lamque per Kifpanias , Gailias , Icaiiam , to 
tamq; Europam magno mortalium maio » ua 
gabatur , donec ab eo loco , unde primum ^A 
nos irrcpfiiTepatatur, iigni Guayaci decoctii 
quod muitifaria nt, aduedum eft . ld,poftqua 
ia ufam uenir y maium id horrcndumj fetur*! , 
infanabile, cuaiit taicrabilc , mite, iaoabi- 
ie,* Nam huic in dolorcs duntaxat articaio. 
rum uertebatur, iiii in tumores per caput, & 
reliquum corpus cum dolcrcj &hos quidcm 



^ L I B E R 

pra^QU^ , .p^rfeueranresV illosnzero moHes 
"inodo spparentes, mode deliE-eic-entes : Aiii 
■ inniceraper<:u.:fm pu.aulandasAiii i^ detUi 
nium piiorum capjtis, & Uipcrciaofimi , & 
palpebrarum cum. quadam oculoruiTi ^ tp- 
tiufquc corpons immutatione,ita athomi- 
nes ridicaios redderet . Non nuliisjii nrakam , 
diftillarioriemjquiburdam in aariumioairnm 
& ocalorum caligine : Aliis in^aertigine: Aiiis 
in rebrem longifsiniam: Aliis iii iummam. cox- 
porisexrenuadonea^ : Aliis in {eminis profla 
uium 5 in difrkiie reipiracioriem.ln empyema 
porro^ ut ance hac, ita etia nunc uix quemqul 
iibi femel inuafit niii iongo te.mporis ip^do 
relinquit : Modo magis^ modo minus infectu. 
Neque unquam ipfum per fe ui (ua quenqaam 
interncitt fednulli corporis particulf parcit . 
Deiiique nuiium fere eil morbi genus:in quod 
no illud, ut Protheus ia quaicumqj uiium eilec 
.{pcdes, coauertatur retentatamen femperfa 
cultate in omnes liomines cuiufcunqus ^tatis, 
cuii:i"Cumque habitus quouis anni tempore, 
tuminutero^tum escra*uterampromptetran 
feundi , quamuis in iicscitius in ijlos tardius 
■ migret: Kos grauius iilos Itmus aitiigat^ut hac 
' noftra rempertate mulieres,. quibus menftrns 
aut partas frequentes nuarjmulto minus Isedit 
quam ubi hxc deiuats utpote magna huius ma 
iipartcperuterum espurgata: Cseterumnec 
ii.iis fcio, nec fi i^ciam dicete aufim , aix quem 
quam hac noltra tempeftate c ut quibufdam 
Dlacet)inueniriqmhanc iabem nel omni , uel 
aliqua ex parte grauiter leuiteruenon fentiatj 
propterea quod portquam hoc malummafue 
tius^apparait^hi qui mundi iunt ngn ufq: adeo 
abeius^immanitate fibi timentes & eurnim- 
mundis magis audader confLiefcentes,r.unc 
eos manibus line diicnmine oalpare, n5c alio 
modo hberaims tangere > nunc eorundem ue 
.ftes ie induere j nunc iupeiieailibus uri cazpe- 
rint,unde fafium quoque fuerit at paucini 
£arr>pi prsiertim uero^in italia imt quiuei 
hac iaoe afflati uei affefd non (int , ut pore qui 
pasiim uei ipium malum Gsllicum ;^uel huius 
iimulachrum aliquod e-Yperiatur^l^imuIachru 
inaiiam id cuod ai:T. hoc morbo inueairi qui 

■ dem ioiet, led ubi uidelicet fine ferkate, nrie 
jonga perfcuerantia> fine percinaci ad curadii 

■ contutnacia, aut iine uila feremoleftia^cofpi 
citiir, ut pilorum. deflauia es confuetudine cil 
■infeftis hac lae orta iutim apparentia itatim 
que ceisatia,ut pruritus , utpuftule per totum 
corpus cito & accedetcs , & recedetes ut impe 
tigines 6c uitiligines , &:.mJiIe aiia huiuimodi : 
qu2 fi non alitinde,certe 2 nutricibus qu^ alias 
luegallica laborarat. poilea hnitui reftitutsc 
uidentur, infanribus^aprimo fereortuinfe- 
rantur:& iicut, canisrabidi luesioago tempo 

■ re hominequlefcere permittit>moxin rabicm 
furiamq; prascipirat.Xta poft arrepca occaiio- 



p R I M V S. 

E ne eompa rent : hinc forte tricefimo q^^int^ a'»* 

■ hiacaono exanthemataj Scrubzx,oc:^:ivi^S> 

coioris , & Plana , & deusra , iine iebribLS , & 

cumfebribus^ Tum acutis , i^ non.acuns, 

tam frequenter cernuntur, an:e :amen cuz^^ri 

■ hicmofbasfe-p.iSiim-oftendcrcc, recate nc(tra 
nunquam ferme uifa»qaali quod h^c laDCs, 
& ii uaide tenuitcr , pieraque infecerit corpo 
ra,ubi tamen illa morbis amciuntur, hos eoi- 
dem in fui fimiiitudiaem aliquo modo ccda- 
catj ied hsc $c hi fimiiia utcamque anfmaduer 
fa , autexii^timatanon in magno^eqiud^em po 

; ., nam difcrimine,adiiia mihi p;:o fe qiafq; acri 
ter intedat animum, qus deinceps explieaco. 



p. Morbus Callicus anmorhis noumfit. i 

Cap> li' 

MEdici quia morbus nouiis is 2 muras cr- 
.{e putab2tnr,ubipLinnumin no,ltns ons 
apparuitjneiiium ignorafle uiderenrur>om 
m itudio , cura , & opera nitebancur > ut hc-iic 
-eundem non minusintiquis , quam nobis co-- 
" gnitu fuiiic oitenderet jquo factam tA, vx ni. u 
chenas , iiliepinyaides , alii Arabum iepra.u 
ciephatiaiim , aiii aiiummorbam appeiianotj 
prout cuique magis uifum erat: qi.os coiura.u 
■lad eft iatis , quod ut andquorum^ auxiha e.Q$ 
niorbos qiiibus dcdlcanrur^ racile co.iunt : 
.hancuero msgis ifiitant : ita morous niii^ 
^ quia nouisdLintavacauxiliis^nonautemaati 
qaishactenuscedic:morbas eit ii non cogru» 
tione, cerrecuradone nou:is, S: antiqms lacQ 
^nituSjquemadmodum elephan ci^ quoq: mor 
tusfuic^ nam (ut Celfiisiib, tertio ccp^a 5.1^- 
quit ) ignotus pene m kaiia , fr^qaentistxmus 
ia QuibLidam regionibus f s morbus ciu quem 
|Vt^*^TsW grsci uocant . Keque mirum rue- 
rit. tum hanc, tum iiium , 5: alios pleroique 
antca ignoratos poftea uero ccgnitosraifie, 
'quumuicabreuis^iicomni:^ enini uioerenoa 
poteit : ars uero ionga , qu^- extento ^uo^in le 
omnia congerere poceft. huc accedit, iicuis 
iingula eius lymptcmata fpecaierur.ecenim ia 
omne fere morbi geausille coaerritur , nullus 
uero talis iTiOrbus apud ar^tiquos legi c. Qaam 
^ quamminimenegaucrim oIim^fu:pius_inj.o 
itra orasiuuentum eiTe : quale forte tuithia- 
!um.iiIud,quod Piinius lib. 2.6. TiberiiCs- 
faris principatu refert primum in Italiam ir 
repfiflCjOmniquesuo priore uniuerfa; Europ^ 
nedum Itaiiseincognimm . Tanta quidem ic&^ 
dicate, ut quscunque mors htiic preferenda.ef 
kt: tanta ctiam contagione , ut oicuio folo u? 
ioci rranfitu inficeret , Ced priacipes maxi- 
me : hxc lues a mento oriebatur, unde nomen 
iiii i^aum eft, metagra qualc quoq; fuit.quod 
.Hip. ( at quidam arbitraatur ) Epidemiorum 
3.ieaione j.hisuerbis fcriptum reliquic. Mul 
cis quidem fscer !gni$ tum occafione ex qax- 



L I B ER P R 

biis!ibet,&3dmodum paruis ulcufculis in toto A 
corpore accidebat prscipue uero fexagena- 
rjjs fecundum caput,fi uel minorem paulo 
quiscuramadhiberet magnaparsin ipiisetia c 
curationibus magnis infiamationibus corri- 
picbanrur, facerq,- ignis multum celerirerun- 
dicii depafcebatur, plenkj; itaq; horum in fup 
piirationes, abfcel^us contigeruntjatqjcar- 
nismultumj Scorsium neruorumquedecidit. 
Eratautem iiia fiuxio, qua? colleda erat non 
afsimilis puri , uerum aliaqusepiam putredo > 
ipiaq; fluxio multa , & uaria , quum ergo ca- 
put horum, quid tentaret, is caput totum gla- 
brefcebat, & mentum , oiTaq; denudabantur, 
<iecidebantquem,ult^que extiterunt fiuxio- 
iies : his aliquando , dc aiiquando non eratfe- B 
,br:s ; cr:-ntautem ha^c formidabiliora , quam 
ciereriora , quibus enim adfuppurationes hsec 
ipecies deL^enitj plurimi fuperftites eorum e- 
rant. at ueroquosinilam.atio reliquir, & /acer 
ignis nec talcm abfcelTum effecit uiium: hi 
frequentes interierunt,^ ii ufquim loci alte- 
rius oberraret euenerunt hxc : etenim m.ultis 
brachium , uel totus cubitns decidit ; quibui- 
dam hxc r;nteriora latera afficiebant, uel pofte 
riora , nonnullis totum femur , & tibisdenu- 
dabantur , pesque totus : erat omnium id gra 
uisiimum . cum pubem , &pudenda urgeret, 
atque ulcerum, & eorum, que occafionem 
habuerunt , hsec fuit conditio : tLxc ille ; & fi 
fortenon detali morbo,fedde ulceribusex C 
.occaiione aliqua illatis , mox de przter natu- 
ram affe(ftibus,ubi heceadem fequebantur, 
loqui potiusille uidetur.Cceterum talequip- 
piam fepiusab antiquis uiderepotuiiTccon- 
iiteor,eius uero curationem ab ijs traditam 
CiTe nullam experimentis credo . Potefte- 
nini morbus aliquis aliqua aetare exiftere > ut 
quondam mulier qu^dam romanaex natu- 
ralibus partibus carne prolapfa , & arente in- 
tra paucas horas expirauit: idquodnouum 
fuit.potefl quoque illiuscuratio prctermiila 
ciTe,fi uelpaucos infeftarit, uelmultos qui- 
dem, fed conjequencibusannis,aut nonre- 
dijt , aut rainus perieuerauit. 



D 



Ve his , iju£prenojje debet , ciui worhi gaUici > & 

natHramy& curam retie ajfe^ui uelit * 

Cap, III, 

HI s pof.tis primum oporter non ignorare 
complures e{fe morbos cum gallico mor- 
bo quadam natura; cognatione. coniundos > 
tum quod fingulos hominesin quibiUaam lo 
tis nunc fponte natur:£,nuncexcontagione 
promifcue inficiant,tum quod in alia loca tran 
fiaticontagioae potisfimum iimiliter inqui- 
ricnt, qtiemadmodam c9 elephaniidfis , mor- 



I M V s: j 

billi, uariolaeue, & alij morbi quorum cogni- 
tio non dum apud nos certa , ut prsdiftorum 
inuenitur ,* C^ippe elephantiafis neminem 
in Acgypto, aut certe in eius medio non exer- 
cet,aut fi forfan aliquis id nunc concedere 
noluerit ( quandoquidem propter magnas 
inundationes , propter nouosritus nouosqu^ 
uiuendi modos^utinfra dicetur fecile mu*- 
taripoteft. concedat tamen antiquitus idita 
fuifie : hinc Celfus ( ut fupra quoque citaui- 
mus )frequentisfimus in quibusdam regioni- 
bus is porbus efr . hinc plenius lih.z6Ac ele- 
phantiafi loquens Aegypti ( inquit) pecoliare 
id malum . Hinc Lucretius ,* eft Elephas mor- 
bus,qui propter fiumina NiligigniturAegy 
pti in ivlediojneque pr^terea ufquam , {cd 
in noflras oras inuecfta , ubi contagionis da- 
tur occafio ,ajque in£cit. hoc idem de mor- 
billis, uariolisue nuper contigit: nam ubi in 
Indiam occiduam rdnc irrepferunt ( ut multi 
perhibent^ homines eius loci, in quem deue- 
nere , non folum proptisfime , fed etiam gra- 
uisjime afxlixerunr > ita ut alicubi fingulos ho- 
min.es breuisiimo temporis ipatio pene con- 
fumpierint. Degallico morbo quid opus efc 
dicere quu illudiit iihppiSySc toforibusno- 
tumf decet igitur eumqui tum uaietudinem 
integram abhoc malo feruare>tumeiufdem 
curationem recce infiituere uoIuerit,non i- 
gnorare prsdidis morbis omnibus hoc efle 
commune, quod iinguIihomines(utiamfa- 
tis paret ) his promiicue obnoxij iunt . Itaque 
fdre oportet ,quid nam. iit id'ipfum>quod 
omncs homines ad hos morbos accipiendos 
promifcue paratos tzdt . At uero idj ur nemo 
antehac inquirere^^tentauit; ita maxime om- 
nium cognitu ditficiieeit>quippequodnec 
paucis , nec leuibus controuerfijs implica- 
t-ur . (ed quia id bifariam intelligi potefl ufe!e- 
licet , aut tamqua materia ex qua , aut tamqua 
cfficiens a qup promptitudo talis nafcitur>fci- * 
relicer nosmateriam periequidem nonin- 
quirere , tum quia hxc ime uiribus exiflens 
nihil ferme agit ( aduerius quam medicus ob- 
niti non folet ) tum quia neminem Iatet,quod 
exmateria hismaIiSj& alijsomnibus obno- 
xiusfithomo. S^ed efncientem caufamadeo 
infignem , quce omgies homines indifferenter 
his m.orbis prxcipueque labi gallioe aflringit> 
& obligat . hanc enim contraomnis medicina 
.pugnare conatur , atque hanc eo magis auidc 
fcire cupimus,quo m^ior nos capit admiratio> 
dum rnorbi gallici contemplamur originem, 
naturam > magnitudinem , motum> & mo- 
rem. Namintelligere quodin homine, ex 
materia promptitudo qusdam oritur ad 
hos morbos fafcipiendos; nihil aliud efl: quam 
noffe quod hos pati posht> idquod 8z leue ad 
A z modum 



^ . D£ MOKBO GALLICO 

modamcft,5:nuUitcrcnonmanireftum.red E fideac? 
perfcratari qaidhanc materiam his morbis 
aptam reddat , & omnino quid nam fit a , 
quo tamquam ab efhcientc promptitudo hxc 
profidicitur , & a quo diftinguitur , cur ho- 
mo his morbis , & non tertianx , aut quar- 
X2iux (exempli gratia ) neceflario exponatur ? 
Hoc prscipuum & fcitudignum exiftit. profe 
aoiduoneft materia, prout nuda patiendi 
poteftas confideratur : Hcc namque per fe (ut 
diximus ) nihil efficit , nihil diftinguit ; Ced 
aliquid adu fit homini asfiftens , uel inexi- 
ilens oportet. Nam homo propter id; quod 
non eft ( ut dicitur ) adu : non magis in hunc 
inQrbum, quam inillumprocliuiseft: alio- 
qui , quod non eft adu ad id, quod efset adu, 
eum mouere polTet . fed ficut abundantior bi 
iis , eundem bilioCx febri magis quam pitui- 
toCss fubiicit, &quafi aftringir , ita id com- 
mune his morbis magis quam alijs homi - 
nem deuincit . Atque ut biiisadu eft, & 
non fimplex paticndi poteftas , ita id quo- 
que adu inueniri, etaliquid efficere necef- 
fe eft. Efiiciens uoco non fimpliciter, Ccd 
iato uocabulo( ut mcdici) quod non abit, 
non relinquit eftectum , fed poftquam effe- 
cit adhuc remanet, & adhuc effeaum, fo- 
uet. Verumfiquis id matenac potius attri- 
buere contendat ; nihil fane refert, modo ali- 
quid adu effe concedat , a quo homo coadus 
incurrat inhorum morborum aliquem , aut G 
•iimilem. . 

Tale igitur fiue materia, ftueefticiens uo- 
cetur (de nomine enim nonjfit quseftio , mo- 
doresipfaintelligatur) utordinc, &uiapro 
cedat eius inquifitio. in primis nofle opor- 
tet, An extrinfecusadueniat;an intus cxi* 

ftati 

•Sinintus, utrum neceffario, an non nc« 
ceffario . 

Si neceffario, num f emper ( hoc cft per to- 
tam uitam )an non fem.per ? 

Si femper, utrum ab ortu primo ante par- 
tum ipfum ad ufq; decrepitam 9tatem,an pofl: 
partum ? 



Rurfus , quum fempcr mfit , cur non f em- 

peragat . 

Curitem in aliquibusnunquam, aut nimis 

fero agere uideatur ? 

Intereaquoquecurhorum morborumno 
uaiterumatque iterumorta coniagionis oc- 
cafione aliqui, ut morbilli , uanoleve , raro 
aliqui , ut morbus galiicus ff pe nafcantur. 

Simiiiter cur tale morboruni genus ab hu- 
mananaturanonnifirarduitariposut^ 

Quare etiam , fi una communis caufa fit di- 
aorum morborum , non unus tantum mor- 
busabillaoriatur? , 

Deinde quamobrem horum unufquifque 
certis inlocis, uthicin Europa , ille mln- 
dia occiduafingulos hommes promiicuem- 
ficiat , mares , fceminas , pueros , fenes , gra- 
ciles , obefos/anos , xgros , tam eos qm ma- 
!o , quam qui bono uiau utuntur ? 

Mox cur in alia ioca translatus hoc idera 
percontagionemfimiliterefficiat? ^ 

Deinde in horum morborum ide eft prm- 
cipium,cur eifdemuna, eademque curatio 
non conuenit ? . 

Et utrum hic quidem m Europa , lUe m 
Indiaoccidentaii in alium morbum muta- 
riqueant : an non neccfie fit eund^em per- 
petuo effe.fed aliusalij inuicem fuccederc 

^^Demum qux fedes afeaa in his exiftat, 
utrum certa pars aliqua corporis, an qu^libet 
iinc difcrimine? , . , . 

Poft ad ea , quae funt gaUici morbi propna 
«eniendum , qusrendumque eft , utrum fi 
ciorbus quemadmodum ex contagione cre- 
bro nafciturin noftrisoris, ita etiam fponte 
naturz oririposfit r&finoa f2pe,an certc 

^Ddndecur fmgulos homines finedekau 
inquinet , tam aeftate quam hyeme , tam ue- 
re, quamautunno, tamin Hifpanijs , ac io- 
dsfanc pr£calidis,quam in boreahbus pla- 
gis,ac6igidisfimis? . ,.^ . . . - 
Cur in omnes morbos mdifcnmiiiatim tc- 



SeutramfecundumnaTOanpr*.Hrepermmemr,nonautemekphanm&.m 
• /-.i Killi . uarioleaue? 



ternaturaminfit? 

Mox an ficutifciens, dum non contem- 
platur , aut ut fciens ubi conremplatur , & 
agit ? 

Siuelutifciens,dum non contemplatur , 
utrum interim in corpore ufum aliquem 
prxbeat? 

Demum quid id ipfum commune fit . 

His cognitis tum inquircndum , anhoci- 
dem per totum hominis corpus ( quum^ fe- 
cundum omnem corporis partem homo infi- 
dfoIear)extendatur,3cubi potisfimum rc- 



bilIi,uario!fque? . 

Chjare modo carnes kdat , ita ut mx cov^ 
poris partes integrs efle uideantur , modo pi- 
los,tum offa,ali3S neruos, interdum ocu- 
los,aiiquandoaures? . ,r • j- 

Vtrum illius agens(cumimpuIiore mdi- 
geat ) morbi fpeciem , unde impulfor pri- 
mum emanat , femper fequatur? 

Curaliquibus accidat,utlongo poft tem- 
pore, quam inquinati funt , infeaio appa- 
reat , aliquibus uero nunquam,fed hocip- 
fo cognofcanturinfeai effe, quod fineeius 

- labis 



ilBER PRIMVS, 

labis fpecie alios ,qaos obnixetetigerinc, 
inquinent^ 

Qu^are cum ab initio maligne fjuirer nunc 
uero mitius agat ? 

Cur etiam nunc aliquando aiquegrauis 
atque ab initio nafcatur? 

Cur ubi primum feuire defijr, poftulas 
aut rubores circa caput , &reiiquumcor- 
pus efficere capit? 

C^am ab caufam tam prompce accipia- 
tur ? 

PropBer quid aliosquidem promptias , 
alios uero lentius ,magna tamenex par- 
te promptius inficiat ? 

Cur, Si fieam promptam accipitur > dif" 
ficulter expellatur? 

Qu,apropter iam, non interimat, fed fe- 
re totam uitam perduret, inducias quidem 
cum 2egro componens>pacem uer6(ut exi- 
ftimanc)nun<3uam? 

Demum an ut antenon fait , fcd ali- 
quando coepit , itapoftnonerit ,& peni- 
tus definec. 

Ad h^c fi morbiIIorum,VarioIarumque, 
& morbigallici Cut infra dicetnr) eadem 
communis eft caufa ficut anre communi* 
ter ita nunc priuatim inquirendum, cur ei^ 
dem homini morbus gaiiicustam fspe re* 
deattamdiu duret,et ex coiru tara frequen- 
tes eueniat , Variole autem .morbiilive fe- 
mel bifve , aut ad furamum ter eundem 
corripiantj breuique tempore? 

PrsEterea poftquam morbushicuniaer- 
fam Europam pasfim exercet , cur peftis 
( ut aliquibus uidetur ) in quibufdam locis, 
utputa in Italiam ,non tam farpe homi- 
nes foliicitetjin quibufd2m(fi fortenafci- 
tur ) non tam uehementer ( ut ante ipfum 
folebat) infeftet^ 

lam uero , fi- ita ell , an hoc morbo pc- 
nitus profiigato , aut fere deuido ( id quod 
facile accidere, ut 2. iib.dicetur) potefi:, 
licut ante iplum peftis fsepe oriebatur,ita 
poft orietur? 

Deinde utrum hepar, aut etiamsqua cali- 
dum, fic morbi gallici fedes. 

Et utrumhepatis calida intemperies fit 
hicmorbus? 

An fi uel hepar, uel caput in morbo gal- 
lico femper afficeretur , potius caput, quam 
hepar affici deberer. 

Denique quid morbus galiicus fir. 
. Curaliquieodeminfedipinguefcere ui 
dentur,deinde in pilorum defluuium in- 
cidunt,& incifdem oculorum nigrumin 
aibidum permutatur. 
A tque cum is maxime extenuet , cur ui- 



A aus ratio extci)uan$. illi potisfimum con- 
feratj* 

Deinde qu« figna fint huius mali , quan-» 
do fponte naturs gignitur , & quas quando 
excontagione? 

Qm nam eumeuitare posfint>quinon, 
qui Citius inficiantur , qui non , ac ex infc- 
dis qui minus periclitentur , & qui uQn , 
qui fecilius eurentur , qui non ^ 

Quid profpiciendum,iiiumeuitare,ca- 
rareque uolenti ? 

Vtrum ftatim ubi inuafit ad auxiliaquf 
illum extirpare folentjUtputaadGuayaci 
decoftum fit deueniendum? 

Vtrum guayacij.farzae pariiis , & radicis 

B chinarum decodum a propriecate ( ut di- 

cunt) occulta ( ut omnes opinantur )agat, . 

an etiam a manifeftis caufis , 8c quomodo ;' 

dc quando? 

Quis item^ ufus , quse item caula fit au- 
xiIij,.quod tum unguentum ex hydrargy- 
ro,tum fuffimentum ex cinnabarihuic mor 
bo prasftarefolet? . . 

Mox utrum Balnea, &.qualia eidem cou- 
ferant? 

. Poftremo qus curatio huic malo adhi- 
beatux ex arte, que item ex coniedura , & 
qu2 ex horum neutro, fed uei ex.folara- 
tione , uel fola experienria inuenta? 

H2EC & alia huiufmodi funt , quorum 
caufas inueftigare operaeprecium efie du- 
cimus. 



Morhus. quofdam ex accidenti, ^uofdam 

exnsceJ^itatenaturAgeneratii hr 

quid^rimo inquiren" 

ium . Cap^ 

1211. 



SE D illud interea pofitum fitprimum , 
morbos- quofdam ex accidenti , quof- 
dam ex nature necesfitate %ig£ii , morbos 
uero (clarioris doftrins caula) nunc ap- 
D peilari utantiquioribusquibufdam uifam 
eft )quccunque hominem inteftant : & il- 
los euitabilem caufamfequi, hosineuita- 
biiem , Deinde & fi morbi omnes prae- 
ter naturani fint( fiquidem horum nullum 
appetit natura^ ex his tamen quofdam 
(quia illorum caufe uitari non poflunt) 
ab ortu primo in fuis caufis contineri ,& 
aliquibus temporum curriculis neceilario 
exiftere , uniueribsque homines( ut multi 
putant )ab ortu fatalesquafdam,&infen- 
ias a£c(Siones ia fc ( exceptis neceflarijs ea- 
• A 5 rum 



^ DE MORBO^GAllICO 

rnm.prindDiis) contmerc . Hinc homini A r^pr-ehenfio eft , fi Variok 



itdae Mor- 



f ubi dentiVe incipit ) gingiuas diuidi, nul 
linon crefcere ad feftidiuni tifque tuni un- 
gues,tum pilos , Hinc fcmiriis^ubipri- 
nium menfes apparent 3 lumbos, atquein- 
guina, aur uterum dolere, p-rimo uero coi- 
tarangainem (dirupto (ut aiunt)hyme- 
nejeum maleftia reddi ,^deinde in par- 
ta dolores non leues accedere , Hinc ho- 
minemubiad uitemetam naturaliter per- 
uenit, innato calore propriam huraidita- 
tem abfumente fenofcere* Hinc nemi - 
.nemifl.faieCtute non decrefcerejnuilum 
serate Rofira ( ut fertur ) uocatos morbil- 
los uariohive in Europa efiligere : nullum 
in Aegypto eiephantfaiim, nulluminln- 
dijs ciaduis morbum , qui iliic bughf , 
jiic gallicusappelbtur, pr^eterea ex his, qui 
nature necesfitatem fequuntur , quofdam 
^ontagiofos elTe , utMorbiilos , Variolas ^ 
morbum.gallicum , Eiephantiafim ; Quof- 
dam Eon contagiofos .iUtgiugiuaruni di- 
uiiionem dentibus primr.m erum^pentibus 
ut partum, cum colore : Atque hos ut na- 
lursenecesfitatemfequuntur, ita licetprs- 
ternaturam fint ,a natura tamen creari. 
Nequeidmirum alicui uideri debere,cum 
^t-ammonilra (& iipraster naturam iint) 
2 natura tamen gignantur . Contra pleu^ 
ritidas>.Anginas, phthifes, uoluulos,atque 
alios .huiufmodi morhoa > qui non ineui- 
tabilem, fed euitabilem caufam fequuatur, 
& preter naturam tik: & ab -alijs cauiis, 
cuam a narura oriri . hos quidcm a di- 
fdHatione., Ulos auremAab ulcere > earterif- 
qaehiiiufniodi , atque id genus quoque 
tum contagiofos , tum non contagiofos 
effe . Contagicfcs quidem tabem ex pul- 
monis ulcere, febrem ex infeao aere^ non 
contagiofos uero tertianam exquintam» 
Guartanam,& huiufmodi. Deniquemor- 
bosomnes prajter naturam. quidemcfTe, 
fed aliquos ( ut ante diximus) a naturapro^ 
creari ^ aliquos ab alijs caufis . Atque il- 
los , quia cauiam habent ineuitabilem , 



billi ( ut quibufdam placer ) alicuauvio- 
iion fuermit, eos a naturenec"esllr2te.D,r-o- 
fxiCci non poiTe ,cum femper ,& eadem 
^fit ipfa nat«ra., ilii uero ncque fcrnper» 
neque ijdem. Ksm (ut infraplarJus ex- 
'plicabitur ) morborum ex naturs neces- 
fitate con-tagioforum una , et eadem efl 
communis caufa, aquapromrti:aGOc:'.c- 
dam in homine femperefi: ad hos mcrbcs 
contrahendos ut in ferroad^rubiginer.i: 
fcd ut ferrum rubigine non feniper v.*nCi- 
tur, itaneque homo femper his m.orbis; 
hec i<^itur quod femper hi miOrbi non r.nt j 
quod uero neque femper ijdem, Id qc^^dcLTii 
B non ex communi. caufa contingit : quip^ 
pe qux(quantum ad ipfam attinet )non 
magis in hunc morbum , quam in fiium 
indinat : icd a ioco , ab aere , i uiau, 
qu^E cauirm ipiam pro hominum habi- 
tudine( ut infra dicetur )it2 dmingunt , ut 
-nunc unum , nunc alrerum dictorum mor' 
borum pcitea creet. Sicur enim icl pro 
iiatura rei nunc liquat, nunc afrringit, nunc 
relaxar , contrariasque edit adiones , ita 
hsc.caufa /quam.Guam una , eademque 
omnibnseft:pro Subiecti tamen natura, 
cusE ioci , seris ,& iHCtus ratione mutatur, 
uaria m>orborum genera cihcit .^utin-Eu- 
ropa Morbiiios,atque Variolasfufcitet, in 
C Tndijs nouis eum morbum , qui ab illis 
bughx , a nobis galiicus nuncupatur ; In 
.A.egyptoEIephantiaiim, adeo, ut mirum 
.non fit ,fi ionge ante morbilii , uariclir- 
que non fuerunt,ac etiam fi poftea om- 
nino detinent in eorumque uicem mor- 
bi aljj ex naturx necesfitate ccntagioii 
/uccedent . Sed de his pofi: explicatius ; 
nunc ad propciitum redeam.js . Q^uum 
enim omnes homdnes morbis aliq-:ibi.:Sj, 
mzm contagiofis (ut proxime dixu-nus) 
ex natur^e necesfitate obnoxij nnt . VtEu- 
.ropei morbillis, uarioliive : Indi occicui 
morbo bughs nuncuparo :Aegyptij cie- 
phantiafi : atque alij slijs morbis , quos 



utnemofereposiitiUorumaIiquem,aut ^ fere cauere non ponunt , lure quis m 
/-^ -»_. nr.,^^^^ ;^^«;r'iMUciirvrc!ri-'nnc niiiret : ouam ob. rem. omnes homime 



.£miiem effugere, ineuirabiles uocari : hos 

..uero, quia caufam. euitabiiem fortiuntur , 
ut illaab unoquoque euitari potefl , ita 
euitabiks elTe. In his pleuritidas, Angi- 
nas,VoIuuios,& reliquos huiufmodimor- 
bos numerari, in illis Morbillos, Variolas, 

- EIepliantiaiim,morbum gailicum, &quem 
libet generis eiufdem . Non quod ncmo 

4II0S uitare nequeat , fed quod homiues 
nuiii , aut omnino pauci ( ut infra quo- 
que dicetur ).illcrum aliqup , aut fimili 

' npn ,at&iantur ♦. Iseque ilia fane iufta 



quiret ; quam .ob. .rem. omnes hom>ines 
m.orbo ineuitabili fint expofin i Ac pri- 
mum qusE namiftacom.munis naturasne- 
icesfitas fit, qua hifce malis fubijciuntur? 
Deinde an aliqua peculiaris reperiarur , 
qus in Europa morbillos , uariolafve ui- 
.tarinon fmat .-inlndijsocciduis morbum 
IgaUicum , ^inaiijs Ibcis morbos alios ? . 



^alis 



t I B E R i^ R I M V 5: 

Qualis ejje deheat morbigaUici , uariolarum y E fingulis locis totins c<ieli conditionem -. 



' morbiHorum > elephantiafts , &fmilium 
communis caufa , & anforisadue- 
niat.,att rntusexij* 
fiat, Cap, " 



QV I A E R G o" hi morbi omnes ho- 
mines ( iit ante diximus ) promilcue 
tangunt ,neceiTe eft communemiliorum 
cauramid ftatuere ^quod hominibusom- 
nibus commune eft : quodque omnes 
iiomines ubique locori-m , omni tem- 
pore , omni xtatc , quocunque habitu , 
iurcuis fexu , & in omni corporis par- G 
xs ^ quoniam omnes corporis partes in- 
difterenrer inquinant ) femper comniu- 
iie habent,quodfi foris aduenit,utique 
tiliquid ex his ^quasforiscommunia lunt> 
hominibus erit > atque ( ut ad prsfens 
negocium attinet ) uel a^r , quem fem- 
per fpiritu ducimus , uel aiin-ienta , qux 
communiter fumimus , uel ccelum _ip- 
iLim prout infiuxu mouere nos exifti- 
matur: Porro aer effe nonpoteft,quum 
neque ubique iocorum ^neque omni uel 
statis 3 uef anni tempore idem,fedmia- 
xime uarius fit . Vt omittam » quod na- 
VdTx necesiitate unum , eundemque ae- j 
rem attrahere-nequaquam cogimur; qui- 
nimo n aiio migremus j nos iiium uira- 
re facile poifumus ;id uero communCj 
quum narurs necesfitati referatur acce- 
pmm 3 ut uitari non posiit , oporret . 
Huc etiam fpedat , quod {inc contadu 
ifoiidi , nrmique corporis i j morbi , prs - 
•fertim gallicus , in alienis locis euenire 
non foient : aer uero nullo huiufm.odi 
intercedente corpore ab omnibus fcm - 
per atrrahitur , & fubinde iiihcit. Atque 
hxc ad docendum- quod ser non fit di - 
dorurn morborum communis coufa , di" 
xiiTe fufficiat , iam uero alimentum non 



Hic enim nequ^e femper durat , (qu'oni^ 
am , utincepit, ita quoque definet, &ut 
hic ante malus , ita pofi alter nimiruisi 
bonus, qui hunc aut moderari , aut fum- 
m.ouere poffet ., cxoriri folet , neque u-" 
bique locornm idem eft ■, Id uero com-* 
mune cuius caufa hi morbi creantur , 
iam inde a prifcis feculis homines exer* 
cet : neque ullus locus €{x , ubi id ho- 
mo nonVentiat. Id autem indeperfpi* 
citur , quod ubique locorum dum occa - 
fio [cCc oftert , his morbis > & alijs hu- 
jufmodi inquinatur homo. Dicesabini^ 
tio influxum cceleftem dedifTe caufam,^ 
quafi iponte naturae hos morbos impri- 
mis apparuilfe , & fubinde fuo conta* 
gio ahjs > atque aiijs inquinatis adhasc 
ufque tempora perduralfe^ &quauis fer- 
pniTe , ac ferpere ,ut in India occiden- 
tali primum ab infiuxu cc^iefti morbus 
gallicus ortus fit > poftea per contagio ■- 
nem^fingulos homines fere occupauerit, 
&nuriCOCCupet; £td quum ibi tumfbon^- 
te naturs , tum ex contagione nunc ori-- 
atur , minimeque uerifimiiie fit infiuxum 
ilium nunc adeffe . non uideo quamob-- 
rem primumpotius . quam nune abin-- 
fiuxu ccelefti ortum duxiife credendum 
, fit . Refpondebi* aliquis, utignis ex fi- 
lice excufius , plures deincepsignes ex plu- 
ribus uftilibus gignit, ipfe uero iam ex-. 
tindus eft , ita ccsieftis hic inficxus fcCc 
habet, impresfit enim incorporibusiuem/ 
& uelut ignem effedt , demde fubftitit, 
lues uero, cuz reftititper contagionem,- 
contineater inficit ; Verum hic animad-; 
iiertat ,-quod , ut ignis e filice non per 
fe quidem , fed ex acddenti naicitui , a-. 
Hoqui ex alio nsifci non poflet , fiquidem 
unms per fe efiectus, unaeft per fe cau- 
fa, ita lues hsc, &fiprimum acceloori- 
.ri ponitur, non per fetamen., fed exac-.. 
cidenti oritur; namfiperfeorireturnun- 



eileclarius eft , quam ut probationeali- H ^^^ fponte lua fine hoc pecuiiariinfiu. 



qua indigeat ; neque enim necelfario, 
ncque uno , eodemque alimento fingu- 
h homines uelcuntur : quinimo ita ua - 
rium cft ; ut m.axime diiferat alterum ab 
alrero tum loco , t^m temperamento, tum 
natura , atque hoc repadiari , & illud eli- 
£^i hominisarbitratu poteft : id uero com- 
mune , quod qu^ritur. , non poteft . 
Eadem ferc ratio ualet, Ci coeleftem fpe- 
res inHuxum , influxum inquam planeta- 
ram afpectum , non autem pccuUarem m 



xu , uei nunc in Indijs occiduis , uel ali- 
bi gigneretur :fin ex acddenti, cur ma- 
gis hunc cceleftem influxum, quam aiiquid 
aiiud, i quo fimiHtercrearipoilet,incau- 
fam ducemus? IdemeaimeiTetjacfiqiiis 
intluxui coeiefti acceptum referre conten- 
deret,qttod Gygas Lydius piduram in Ae- 
gypto, in GrxciaueroPyrrus Dedali co- 
gnatusinuenerint, autquod Daaaus om- 
nium primus nauem in Grsdam ex Ae- 
gyptoaducxerit, &Midacritus plumbum 



% D E M O rc:-:i O 

cx Casfiterideinrulaapporrarlr. Vndee- E 
tiamndenda uidetur eorum opraio >oui 
aSacurni & M5rtisconiundione> qas? (ur 
dicunt)anno tuita c h r i s r o lu- 
to 1496, morbum gallicum miiTeor- 
tum uolant >{iquidem hic anno , 2 4P ^ . 
in noftras horas priraum irrupit.Prceterea 
interrogandi runt hi , fi longepluribusan- 
teannis in Indiam occidentalem nauiga- 
tumeflet, an putent morbum huncgaHi- 
cum etiam illincad nos tunc transferri po- 
tuiHe ? fi annuant ad cceleftem influxum , 
quomodo recurrunt r li negent, cum his 
eonteudere uanum eft .* quum quotidie ui- 
desmasnouagalticse luis inquinamenta ex 
dicta Indiahucaduehi. Prstereaidcom- F 
aayne > de quo difleritur > quum omni^^ 
bsus hom.inibus fem.per^ & ubique obui- 
um efle necefle fit , neque omnes ineo- 
dem cceli tradu uerfentur, ted uarii in ua- 
i:iis locis degant, quomodo abeodemin» 
fiuxu omnes ubique atHci pofiunt> De- 
nique hoc conceffo, quod infiuxus ccele- 
frIs'horum caufa fit : quid utilitatiscura- 
tiom , Quam in prasfenti qusrimus , atFe- 
ret > Quarc quum nullum ex his , quse 
foris communia funt homini, uidelicet nec 
aer., nec alimentum , nec coeleilis'influ- 
xus huiurmodi morborum caufa efTe poi- 
fit , eam intemam efle ftatuendum efl . q 
Atquehsc aiit nccdrario inerit, aut non 
nece{^rio,acetiam uelfecundum namram, 
uei.prseter naturam .- Ced fi non neceffa - 
rio>non femperhom*o aptus erit ad hu- 
iufmodi morbos contrahendos , quum ta- 
men per omnetempus, per omnenasta- 
t-em , ac etiam m utero ( ut anteadi^lum 
efl ) contrahi posfint . Vtrum uero fe- 
Ciindum naturam , an. prster naturamin- 
fit, dubitatione non caret : quomodoe- 
mm iiet , ut fecundum naturam femper , et 
ueceflario infitin corporeid, quodillide- 
trimentoefl,.&morbum accerfit? natura 
cnim id , quod bonum efl, appetit, non aut 
quod malum;quomodo item continget,ut fj 
prf ter naturam infit , id, quod per omnem 
etatem, etiam ufquead decrepitamm cor- 
pore femper , & neceffario indfe dicimus ? 
ivam & fi quis fexto digito ab ortu adex- 
tremumufque- uitse praeter naturam redun- 
det , & fi quis etiam per totam uitam fi- 
militer naletudinarius fit , non tamen ob 
id humanum genus uniuerfum ualetudi- 
uarium naturaiitereffe conuenit ; alioqui 
natura non coater , fed iniufla effet nouer- 
ca ; quo fit , nt hic , aut ilie peculiari ali- 
qua caufa loci , uei aeris , uel uidus , ^cile 



G ALtlCO 

ncsfit aliquid pmer natoram perpetu6 
patij homo autem ipfe in uniuerrum, ut 
hoc idem patiatur , nequaquam oportet ; 
An iic qaidem fecundum oaturam ineft , 
vx uero prcster nararam :■_ fecundum na- 
turamquidem perfe, prseter naturamue- 
ro aliunde , quod per accidens uocant , 
qua fcilicet ei accidit , ut morborum fit , 
id, quod prstcr natur^propoiirum' eue- 
nire neceffe eit . Queniadmodum enim 
in ferro quippiam inef^ , undead rubigi- 
nem aptitudo in illo nafcitur > quod par- 
tim naturale efl , partim non naturale , 
naturale quidem , qua ferri naturam fi- 
ne iliius corruptione perpe»-uo fequitur : 
non naturale uer6> qua cum noxaeft,quas 
ferrum rubigini paratum facit: ita in ho - 
mine quiddam inuenire Iicet,undeprom- 
ptitudo qugdam in eodem ad huiufmo- 
di morbos oritur : quod , prout in eo^fem- 
perexiflit , paturale efl , prout uero mor- 
bum acceriit , prceter naturam . Et quia 
nonfemper id agit,idinquam cuius cau- 
fa in homineifta.promptitudofemperin- 
efl, ( nequeenim femper in ferro rubigo, 
nequein homine femperij morbi infunt) 
intusinerit, uelut fciens, dum non con- 
templatur, & ( ut inquiunt) in adu primo, 
non in fecundo : ita ut non femper hos 
morbos excitet, fed egeatimpulfore quo- 
damquiipfumad agendum impellat. At- 
que ( nihil enim ociofum natura patitur ) 
utaliquem ufum incorpore prsbeat^tan- 
tifper dum.hos morbos cundatur, opor- 
tet : Proinde auttemperamentum , aut 
fanguis, autaIiushumor,autfpiritus, aut 
innatus calor , aut aUqua corporis pars , 
autfemen>autmenflruum , autquodpiam 
excrementum , aut aliquid aliud , quod 
internumfit, horum morbcrnm caufa er- 
ficiens erit ; efficientem uoco non fimph- 
eiter, fedlato , ut ab iniuodiximus,uo- 
cabulo . 



^'tm aliquid , quod intemum fit , horum> 
morborum caufa slatuatur iproprium 

tamen hominis temperamentum 

. . ejfenon fojfe, neque itemfan- 

guinem neque alios na-. 

turales humo" 

res. Cap, 



POrro fieri non p6t,ut temperamentii ho 
minis aliquod propriu fit primu,quia id 
natu- 



L I B E R P R 1 M V S . 



na,«a!e eft . non .«tem pamm^namra- Acir«non fanguis. «t f^^^^^^^ 1-- 



iepartim non naturale, quakidqBodqusE- 
rimus eflc debereprobauimus .Nam fi tem- 
peramentum quandoque prfter naturam 
tit , non lemper tamen ita in corporc eft, 
autnon femperitaeiTedebet , Deindenoa 
omnes idem habent tcmperamentum fed 
aliqui frigidum , hi calidum , illi ficcum , 
alijhumidum. Prxterca fiidcahdumcft(ut 
'quidam opinantur ) non promifcue , quo- 
cunque tempore , quouis loco, cmufcun- 
que temperaturx homines inficeret , nifi 
fupra modum exuperaret, ut calorigneut 



nus,&nonmalus eft,Talis cauiaerit. Ad 
h^c copiofisfima fanguinis euacuatio ipfum 
expclleret , qu^ tamen uires debiUtando Ss- 
pius eum grauiorem reddit . Quod fi non- 
nunquam uens fedionem huic morbo pro- 
defle contingat, idcerte non ob aliam cau- 
fam fieri cenfendum eft , quam quod fan- 
guinis quantitate imminuta, aditus, quem 
copia intercludebat , medicamentis pare- 
tur: Id infantes , & plerique alij fuadent, 
qmabfquefenguinis misfione ab hoc mor- 
bo paifim uindicantur. Quod item necin 



fnnra modum exuperaret, ut caiorigncui, uu 1^«***«* «...™..v-... ^ .- 

SSValida , tum frigida, quxpati pof- B omnibus ^qua hter fibi mmcem mixos ^u - 
qui ^»i«*/;1""_*_^ „.;. i;..^ w Uth,<^ \u moribus . ncquc m ahquo feorfum auao 



fiint , indifferenter urit,iicet hxc ddus il- 
3a tardius . Hfc «erd qualitatis exupera - 
tio, tantum abeft ut in finguhs hommibus 
communis fit, ut m nuUis omninodeprcheda 
tur. Q^ui contra fi*igidum ciTe contendunt, 
argumento , quod auxilio calido fcilicet gua- 
vaci decoao toliatur : confiderent non fim- 
pliciter quidem calidum id efie , fed amarum 
quoque cum aftriaione quadam & ientore 
luodam, nequeprofeaoiuuare qmacale&- 
ciatfirigidum temperamentum : fed quia uel 
fudore , uel aliqua aiia euacuatione corpus 
inanit. Neque fequitur ex eo quod caUdum 
prsfidiumprodeft , ideo fri^dum effetempe- 
ramentum , nam tertiana febns calido mcdi- 
camento utputa rhabarbaro ^fummoD^ , 
nontamenfi^gidaeft intempenes , f^ ca- 
!ida . His acceditquod guayaci dccoQmn a 
proprietate ( ut dicuntT) occul^ morbum 
eallicum fanare arbitranmr , quodrca Itc^ 
Id calidum , fit non tamen caiore contrario 
fed alio ( quod occuitum uocant)morbogal- 
lico reluaabiiur : Proindc morbus^cas 
lion quatenus temperamentum fri^dum , 
fed quatenusaiiquidaliuddecoaohgmgua- 
yad opponetur, Denique fi firigidum tem- 
pcramentum ^fiet , non finguios homi - 
nes cuiufcunque temperatur^ ( ut dc ^- 
do proxime dicebamus ; promifcue inlicc- 



moribus , ncque in aliquo feorfum auao 
cmk horum malorum coUoanda fit , pa- 
tet ; quod neque ij , qui omnibus his humo- 
ribus squaiiterprxditifunt, nequeitem bi- 
liofi, aut pituitofi dtius, autgrauius quam 
alij hoc morbo infeftentur : neque enim 
magis fanguincis, aut biliofis, quam pitui- 
tofis , aut melancholicis hasc perris parcit ; 
licet interim non negauerim , inter pitui - 
lofos , & eriam alios peculiari humorc abun- 
dantes, aliquos citius , aliquos tardius, a- 
lios magis, aliosminus affici . Magis quo- 
que afficeret humoris fedem , quam ali - 
quam aliam partem ; quia fi in bile flaua 
Q coflftitueremr, magis afiiceret ueficac feilee 
quam capiti , magis enim zSc&s cficnr e» 
partes , quae magis funt bilio& : aut fi in 
atra bile ponerctur , multo magis obefiet 
lieni , ( fiquidem iien atrse bilis fcdes eft > 
quorum umen nuilam hucusque diftinche 
cognitum eft . Recipitur item ha:clucs,in 
-osfibus, in came , & in alijs, qua: nuiium 
habent fimilem humorem fiue a^qualitcr , 
ime feorfum acdpias,- nam alius eficcarnis 
humor creditur , alius osfium , aliuslienis, 
& aiius pulmonis . Sanos item , ac a:gros 
infidt , pueros , fenes , mulieres , uiros ; iicet 
hos quandoque fcrius,iilos ucro dtius,ac 
modo grauius , modo leuius , quofit, ut in 



"^^fff^^f^^S^^ n u7o hui;;7c7udi;omnibus.q^^^^^^ 
ret , fed tngidos magis,calidosnunus, ^m j^ ^^^- ^^ij^jjj^^p^sfi^.Hucpertinet^quod, 

ut lib.de natura humana docct Hipocrat» 
alio temporc «nus humor, & alio alius ex 



contra . . 

Si uero fanguinem horum malorum au- 
fam efie udimus , tumaut inquantum fan- 
guis , aut inquatitum aiiud , quod iiliaca- 
dere folet,erit, fed quum ipfe omnmo fe- 
cundum naturamfit: hscuerocaufa param 
fecundum naturam, partim pr^ter exiltat: 
profeao non quatenus fanguis, fed quate- 
nus aliquid aliud, quodforfan cidem prs- 
ternaturam ineft, erit. Hucaccedit , quod 
morbus gallicus partcs corporis tam lan- 
guine refertasquam non refertas ^uahtcr 
infeftat , ac homincs tam bono, quam ma- 
Joianguinc f rfditos fimilita: mfiat. A<uo- 



cellit,utputa ucre fanguis > hycme pituita; 
fed hic morbus non ma^s uere , quam hye- 
me , neque minus efiate , quam autumno ui- 
get , fiue recentius.dicas, infidt :quippequi , 
fi proprium aliqucm humorcm ud omnes 
sequaiitcr fequcrctur, tutum cfietuirisipfis 
peraliquod tempui cumimpurismulieribus 
confuefccrejquod ferme nunquam eueniUa 
fumma quum uiauquouis utentes|imiiitcr 
inquinct , & humorum peculiarium purga* 
tioaibus uix unquasn t autfidtein diffidUimt 
- ' obcdiatj 



*D d:e morbo 

dbediat, neque in humoribusssqualfter com- 
mixtiSaneque in alijs feorfufn confideratis , 
ut pata fimplici ran|uine, autbile cum fla- 
ua^, tum atrajaut pifuita, taliscaufa collo- 
candaerit: liquandoenim ianguinis misiiOj 
trequenfve purgatio prodeft , iiia quidcm , 
quia medicamentis locum relinquit^ prodeft^ 
hfcuero, quia hominemad fummam exte- 
nuationemdeducit, &3nternum horum ma- 
lorum prmcipium ( ut intra dicetur )dumpu- 
tredinem expurgat , ab opere prohibet : neu- 
tra tamen,quia fanguis, ^ut aliquis humor ipe 
ciatimcauiafit* prodeft. 

^odnequs ^intus , neqae meatus caloY^ nequ& 

aliqua corporispars , jiequefemen , neque 

tn&nfiruum , nequealiquodexcremen- 

tumfttcaufa propofitorum 

morhoYum, Caf , 



GALLICO 

E femen , aut menftrunm fiue homo ex illo fiat, 
iiueexhocaugeatur, neceirarioperfe male- 
ficiumfecilTet: iiquidem ex natur^ necesfita- 
te , hi morbi exiilunt . His etiam adde , quod 
qai femenhabent, & mulieres quibus adfunt 
menftrua , multo magis his morbis sfnci dC" 
berent, quam quibus dcfunt; in illis enim 
feminis , in his menftrui uis potior efle uide- 
tur,quamubi defecit utin fenibus, aut ubi 
nondumperfedaeft, utin pueris. id quod 
litminus uerifimile eft, ita contra niulieres 
quibus menftruafiuunt, fi/orte inquinentur 
experientia compertum ejQ: minus iedi , quam 

** quibus nonf.uunt. Itaque fiexhis, &exa- 
lijs proximedidiscommunis horum morbo- 
rum,caufa, neque corporis pars , nequeex- 
crementum , neque aliquid quod in eo nat u-« 
raliter inefi: , effe poteft . fequitur ut uel ni-* 
hil omnino iit , quod abiurdisfimum. eft, uel 
fialiquidefl, certe horum aliquid iit, quod 
antea retulimus. 



HA c T E N V s neque m fangmne ,iieque 
in alijs humoribus horum morbor.um,& 
prscipue morbi gallici caufam deprehendi 
poffe docuimus ; qujs omnia fiquis diligea- 
ter coniideret , arque huiufeiodi rationes fe»- 
quatur,ftatim quoque Indicabir j neque fpi- 
ritum , neque innatum calorem , neque ali- G 
quamcorporispartemhanccaufam eiTe, {&6. 
neque ctiam femen , tieque menftruum ne- 
que ullum excrementum, C>uippe non id, 
q-uod quotidie excernitur , quia id non fem- 
perinefl, nequeiilud, quodomnino excer- 
ni debet , aliquando enim noii ineffet; his ad* 
de, quocf excrementum omne prster natu» 
ram omnino inefle uidetur , hxc uero caufa^ 
licquidem fecundum naturam , fic uero pra?- 
ter (utant e diximus) ineft . S^ed fi femen. harc 
caufa efl , qusro fit ne caufa quatenus femen 
abfolute, an quatenus femen humanum ^ fi 
prius , animalibus omnibus quzcunque ex 
femine gignuntur tale quid ufu ueniret, ut ca- 
nibus, bobus , equis , quod quum neque per- H 
fpicuum fit , neque ulla ratio comprobet , fe- 
men huiufmodi non erit: fi poflerius pue- 
ri , dum impuberes funt , & femine carenr 
hoc malonunquam corriperentur, quum ta- 
men frequentisfime corripiantur , eadem xZ" 
tio efl , fi menflruum effe flatuatur ; quando- 
quidem& menflruorum expertibus tumui» 
ris, tum mulieribus , & fenibus , & puellis 
hic m.orbus accidit. Dicesinlemine,uel in 
menftruo effe quum homo generatur, arque 
ideo pueros feminis , & fcemdnas menflruo- 
rumexpertes his morbis obnoxios effe: fed 
cur non in femiae menflruoque brutorum, 
ut omittam,^quod nacura iniufta feciilet, fi 



Di^orum morhorum caufaim Hatuendam effe 

' inalimentoiide^iineoquodiam 

nutrit, Cap. Fl'll\ 

SI R V R s V M iingula perpendamus idem 
faxum reuoluimus nififortein alimentum 
Jpfum, quo fcetusin utero nutritur, eacau-* 
fa referacur. nam quamquam fupra proba- 
re tentauerimus^hanc nulla ratione alimen- 
to atribuendam eiTe , quodnimirum alimen-. 
tum omne uarium c& uidcatur , ac foris ac- 
cedere , atque etiam priuatim uitari poiTe,ne- 
-queintusperpetuocontineri , neque hocaut 
illudex naturs necesfitate ab hom.ine fumi, 
-tamenquumalimentum aliudfit quodfcetus 
in utero , aliud , quod extra utcrum capit, at- 
que aliud ( utinquit Hippocr . ) quod nutrit , 
aliud quod quafi efr nuiriens , aliud quod nu- 
triturum di : aliatrE rationes contra id quod 
extra uterum , non aiicem intra capitur , & 
quod apud.Hippocrarcmrtertia fignificatio* 
ne dicitur faciunr, ncn autem contrai id quod 
prim2,& fecuda^pr^fertim quum proutinute 
ro a fcetu flimiturconfideratur: id .n. et intus 
inefi,& neceiTari6,&fcmper, neq; uarium efl> 
fed unum fpecie uniueriishoniinibus comu- 
ne,quod nullo pado uitari porefr,atq; partim 
naturale c£t, partim ptnc: naturam. Denique 
omnes conditiones quas propoiitx cauf^ con 
uenire dixiraus,in fe continet . Q^od utcla- 
rius inteliigatur ; fciendum cit ununquemque 
hominem, ubi in uteroeir,iimili alimento 
■nutnri,neque fieri poiTe utalio quopia numa- 
■tur.id uero de matrefumi ,atq; hancidipsu il 
li seper nimiu iuppeditare(Quod patet ex m|- 
ftruorui/i 



DE MORBO GALLTCO 



ilriioram comz quibus mulier omnium niaxi A quod certe quam abfamum fic , nemo eihqui 



B 



Bie redundatiidque in utero,ac in rciiquocor 
pore uique ad partum nouem , fim decem me 
fes magna ex parte retentum non poite aliquo 
inodonon carrampi, immopropcer moram 
adeo diuturnam uonnihLl putredinis in fe c6 
trahere^cuius rei terrimonium pra;bent purga 
nienta osrtus ^ut plarimum) fatida/itus mul 
tus circainfautem .qui dudumortuseft,for 
aes,iilauies,pedor,fc£tumque&in iUo,& ab 
llto^atQue cum illo uitam omnem m utero du 
cere , fi^cuti ranas m aqua palaftrijqus iam pu 
truit , neoue ita fieri putre ut interitum , aut 
m-^mum aliquid ei dctrin^entum afterat : ied 
T>ropno matris alimento comniixtum ( ut ju- 
fra dicetan fajtumabfqueuit? diipendio-nu- 
trirc , & aiigcre , id ctiam quia foetum totum 
nutric in oaines corporis partcs reci pi , eiu^ 
^uc putredinem Cqualifcunque tandem iM 
fir 2 primo orcu ad cxtremum ufque uits re- 
drl-ri , haodaIiter,ac tefta recens ociorem , 
ci-o iemd imbuta eft pcrpetuo feruat > nequ^ 
itemaliter atquebiliofa intempcnesabortu 

nnure coutracta^qua: per totam uitam pierun 
^,-,..^.^--icuerar.huiusiraque uitiaci ahmunr.x 
■ cau£ quod haarire , & in propriam {abltaa- 
tram conuertcrc humanus fceciis cogitur, ne- 
^..r. ^Q. pr-diaos morbos contingere , acob 
IdiD^i pasiim.acque inuicem gigiii.quod 
c .'nouamunumacqueidemeftapad omnes: 
i^i-ias tsmen morborum fpccies inducit:pro. 
vt icris , uidus , 6c loci in quo oriuntur , ratio 
po^tuu'- Hinc ctiam conftat, quum id adeo 
com^r.une.adeoquefamiliare cuuais homiru. 
l'^s fit, mirum non eiTe li ubi concagio prs-ao 
c^ iimorbicicorecipiancur,acn£miaipar. 
cant Araue hsc ad plobandum quod commu 
tikhoTum inorborum cauia iit ahmentum , 
quo foEtus ;a utero nutriturj dicta lumciant. 

QuomodoMlimsnUimqiiodinHteyo f^cus^ hmil 
morhomrfi lam dictcrnm ca^j^ ejj^ 
iX. 



po#. 



CiZp. 



.« rE R V M obiiciet aUquis fi alimcntum 
V quod in utero iumitur hornm morbo. 
rumcaufa fiatueretunnecesTe ciTet etiamani- 
xnaha brara his mo rbis fubii:cum & lila quem 
admodum homines meniiruo fanguinc nu- 
triantur.ubi enim illorum matres ad coicum 
Himulantunprominetipfisuuiua atquead ca 
non nihii humoris detluit , quod ninnrum _ U 
iprisaUquid muUerum menftruis proporcio- 
ne rcfpondens iidac : tamen paucisiima U u- 
num hominem cxcipias.animalia huce : mor- 
bis tcneri confpicimas : cum enam h aiimcn- 
tum,hos morbosiaducit:fatenaam eilec a« 
■numac idem &uicam&morbosprocrcare. 



nefciacquo enim paao id quod uicam lar 
gimr , eamque fouet,ac fuftinec morbos adeo 
cxecrabiles*aa£ret ^ Huic. refpondendum, 
Brutaquidem his morbis nonatKci, quoniam 
illorum matres & rarius & parcins qaarn mii^ 
her fua menf^rua habent , neque^plusaiim^n- 
tii.qacmadmodum maher fuo fc^tai)qi:anLi 
par fit , eifdem porngun: : itd nbi dam ate- 
riim geilantf uc infra diceturinimia pabuli f^ 
candituc luxuriant. Tunc nihil prohibcre 
quo minus earundem fcetus hilcssic fimilibus 
malistententur; ut oues, fues & huiurmodi. 
Deindcalirnentum nonparere morbos qua- 
tenus alimentum , fed quatenus uitiacum, ui- 
ciari uero,quia nimiumrquamenim muiieri 
uterum gerenti plus fangainis menilrui quam 
alendo foitui ex ufu fic , retineatur fieri noa 
poteitj qum uitium ahquod ceu pacredinem 
quandam indipiicatur : quod iuccispleriibue 
ubi nimii funcCquia dumretinentur, male cra 
fpiranc)acciderefoler. 
.^ Sed ut h?c euiaeatiora ilnr^ante omnia in» 
uertigandumquomodoaUmcntum in homi- 
■ niscorporeaeceirarionimiam f:at: 

Mox cur malier frequentius & uberius 
quam bruca ftsmina languinem menftruum 
fortiatur.- , 

Ec iicniin-plus alimenti fuo t^tui quam eius 
natura requirit/uppeditet. 
2 Deinde cur idipium,hoc daro qucd nimii 
ilCjUiti.ari oporteat; ex hoc enim morbi huiuf 
mQdi gigrh uidencur. • 

Scire itaque in primls dccct , omne quod 
alitur , fiue naturaliter uc plante, i1ue cum clc 
' aioneuc animalis, alacur: uti alimenrum ra 
miliare ac iucuiidum prxi^to ac plurimuni ad 
eitjidipium plusssquojid eitplaiquam quoa- 
diana uiuendi nccesfltas requiriccapere^Na- 
lura enimomnibuscniiiexfitiata fint)perpe- 
tuum cogna.ts rei defiderium iniecic: exem,- 
plo iunc planc2,u: amygdsls Sc punic^ quas 
agricoiecauoniam per iiiememnimio alimen 
to luxunanocaitigareiblenciilas enim ut ni- 
mia alimeati ubertas detrah2tur,perrorant; 
^ iias uchumor diifufus admota plagacitiuat,in. 
cidunt : fimiliter radiccs uitium ilimmascum 
farmentis luxurianc , euellunt : ncorum non 
ibium radices aniputanc , uerum etiam obdu- 
do cinercobftruuntA' pasilm caudicem fcin 



dunt : pinum eciamobeiitatcatque pmguedi 
ne ftranguiari apad omnes ia confeilo Qfti 
idem uidere liccc in cquis li mulcum critici ii 
lis-apponacur.In ouibus (i cotum dicm pafce- 
repermittancur.Cn Auibus i^i frumenca copio 
U repcriar.hsc enim & iimilia i^epeadeo fuos 
uenires explenc,ut nimio ahmenci pondere 
grauaca^Ioco fe ic mouere uix que^ac, & no^n 
iiunquEm ia fubicum exicium inwidar:quia ec 
inlrantes 



i% L I B. E R 

Infaiites fere tiunquam fugcr e ccfTanr , donec 
uenrricalusad ipfas uiquc iauces di/LcntuspIe 
ramq> lac aoiiiita expeliat. quid quod ■ & uiri 
ipfi, ubi pliiribusdicbus m jlca rum eiculenta, 
nirr. poculeiita ei$ apponuntur, quin aqualicu 
lum p'us seovio expleaiir,{e conrinere non pof- 
iunt;:,£:que iicinam infatiabilishec uorandi cu 
pid.ras in bruris folui-Oj que narura prona licfi 
criqise obedicnr^j? Hnxit, reperiretur : Non 
cniinira frequerireraalgj i!mddis5tum(plureat 
gala quaai giadias o-zcidk ) quotidie experi- 
rernur.exquibL!<>tamqiT?a-n cxemplis non ob- 
icurum eil^ ahnientum ( ii iacundum fueris: ) 
abi paratumeir, nati.rali»:eriarr!inimium, id 
q-;od a natura fawtum cius acrilimile eft ut ui- 
deiicecquanrum poiTunt, fcfnpcraifumefent 
tai-nqaoniam nmentia omnia fuum alimen- 
tani(ut intra dicetur.aliundecapiant , ne ia^ 
terduiTj iliius defeccu perirent, tum quia ?enc 
randi caufa,prsrercim quecunqiic perfeda 
iunrjinfhi-iiuntur.Hec enim non ibium Bbi ip 
fis^iQC. cthm feniiaibuSsfrad:ibus,fa*:ibus,qui 
fabinde oriantar ut alimencum abuadc fupps 
ditarencopcrtebat. 

Verum in anf T^alibus id quoque aliter pro 
baripoterr»niipJruai iitum planrarum j£um 
animalium,corporum quo ad alim^nn uium 
conaenientia & di.TCfenriaiimulque fabricSj- 
& ornarus coilderenturaraque fupponarur ui 
licutia omnia nurrimentum quo ad uiuendum 
egent, fibi aliunde quidem comparare ^fed 
piantasa terra ubi oriuntur , & c\ii inhserent ^ 
atiimalk^tism a terra>tum a mari,tnm ab aliisi 
difterre autem nutrimentum plantarum ab 
animalium nutrimento » quod illud przfcns 
cfh , hocabtcns ^ in anirnalibus quidem ^ qux 
locum mutant > ob loci mutationem , i<i his 
-^ero qua; fixa fjn£,ur20ophita(fiqaidema 
loco Vihi h^renr ) ViX qoibaidam piacet-(uel 
nihi!,uel parum accipia^tj non obloci ma 
tationem , quia iocum non mutant , fed quod 
iila pcr qu,2 alimencum \p^i^ aduehitar, ut pa 
ta mare > modo alimenrum aduehant , & mo- 
do nullum fuggerant. dirferre eciam qaod il- 
iud a terra prar paratur , & in liquorem uerti- 
tar i quideinde a piantJstrahi perqueomnes 
parces diffundi facile ^(^tz^t, hoc ivi ueteribui 
animalium rcponr.ur , & in fuccum permuta- 
tur,qui ab internispartibus,iHictrahitur, 
mox in corpasuniuerfumdiiunbuirur. plan- 
tisigirurquoniam alimentum aliunde para. 
tum , & i:i liquorem conuerfum capitur ( id, 
tvii'^ ixt iix terra fcmper elt^ita femper m prd 
pcu habetur ) non opus fuit inftrumei^to ali 
cuo iTi quod ueiuti in penum reconderent, ac 
in liquorern pr^pararent : & quamquam ha- 
benttu.naiimenti de(iderium,tum familia- 
ris ab eo quod non f^miliare eii: aAiT\^dtndi 
facuita:em,aIioquiib€adcmtcrra fuom. aliia 



P R I M V %. 

B nurrimencum , &: inci-ucf fuum neqt^iqu::rr> ca 
perentcsiimenti rame fenfuscontra quani aiii 
mslibus datus non cft : quia ex codem loco^ 
unde primum orrae funt, propri.:m aiimca- 
tumfumiit:ii cnim ex fimili primum orte {avkU 
nshi! omnino fentientesicur f mi!i quoque, ni 
i\ illud ante ien£iant,non nutrieat i Quippe 
animalia n paratum haberent ia cum quo pri 
mumorcafunt,3equeac plantx fenfu carere 
potuiifent^itaquecum alimcntum prsfens na 
turaiiter habeantjiHis non opus fuit,fenfu 
quoirritatx expergifcerenturad illadinqui- 
rendumj& tibi offerretur ientirentjatque uti- 
lenc eiletjan fecus diitinguere.nt.aai.malia ue 
roquoniamnon aliunde pr^paratum artra- 
hunCjfed in fe ipiis conficiunt,ROn modo VLtn-- 

^ tribus quibustumreconderent, tam priiepa- 
rarcnt in terrf uicem indigaerunt > uerum 
€tiam quia non prarfens , itd. abfens eft , fcnfu 
maximcopushabuerunt, quod ad iliud iv:Q\xi 
rendum excitarerurs& ubiprseftG -^£10.^ ftatim 
fentirent , cognofcerent , diicernerent; ne \6. 
"^l abcfTetjabelieuero foIer,inquirere negii- 
gerencneue \xhi cfFerretur contenmerenr^ 
alimentique defeau perircnt.Hinc nobis ueti 
triculuiiij & aiiosuentre natura largira titi, 
bobusomafum,abomaiumque,Auibus inglra 
uiem, & aUa aliis receptacula, qaibus uQlnz 
penuariis cellisalimenra conduntur^mox irs 
liquorem praeparancur. Denique in alimenti 
ufi2 animalium itru<5tura a pUntarum fabrica 

^ plurimum diiferr::he enim fine fenfu, /inc uea 
triDus : iila uentnbus ornata * & fenfu ^ qui 
c.imad alimentum inquirendum , tum ad id 
quod iam. qusf iiram eit 'Acd^itndiixtci impellit., 
pr^dita funr. 

Si quis inrerimobiiciatnutrimenti appe- 
tirum in plan:is fenfu non carerc > argumen- 
to quonism hic idem iti animalibusreperi- 
tur ,• ur enim in his utileab inurili per eleaio 
nemdifcerniror,ita in illisfamiliareabalie- 
no per cognitionem dii^tinguitur. \% (cizx. noa 
unum , h^ dupliccm ivi animaii eiTe nutri- 
irieati appctitum, alterum qui plantis comma 
nis eflj aiterum qui ab hoc maxime diitats 
iilum naturalem,hunc cogaitionis appetitnna 

^ liocari: xllam internis animalium parcibus m- 
eite,huncprimis animalium locis ixi quibus 
pnmuma!imentadifcernuntrecondun£#c6fx 
ciant : quia igitur alimentum fenfu fuo difcer 
Duat^priasquam in fuos uentres illud rccoii 
dant,non opus fuit, poflquam reconditum 
efl>utidemabin:einis partibos ampiius Ai 
fcernatur, itdi fatisfuitiitale ab eis,qualesdi 
fti.nctum, prius efl>actrahatuf.Ideoque hunc at 
rrahendi appetitum non cogojtionis parcici 
pem , fed naturalem appeliari , non quod iinc 
difcrimine quid uis iu^u^rna;partes appetanc 
(id enim & rationi,& cucacui repug-ut^inud 
L2mquc 



DE MOREO CAttlCO LIB. I. 



ij 



nafncf; prccipue appetunt , quod fibi fimile , A ti defe<S:u(quandoquidem id non femper fe fc 



familiareq; eft , hoc vbi praeftoeft, alienum 
rclinquunt) fed quodvbi propter refolutio- 
nem tum ab intcrno caiore, tum ab aerecir- 
cumfufo>aut propteraliamcaufani familiare 
nutrimentum deeft, attrahunt quicquidin- 
tus occurrit, neque attrahere definunt qusn- 
(iiuegent . Plantjeigiturquoniam id alimen- 
tum qnod ci a terra vnde primpm orta eftof- 
fertnr folummodo accipit : ( {iquidem ex tali 
quopiam sntegenita cft , cusle poft fusmge- 
. nerationem ad fetuendsm exigit) vtalimen- 
ti cogritio neceffsria non eft » ita neqj alio ap* 
petitii quamnaturali opusfuit. animaluero 
precipue perfedum & loco non fixum, prf ter 



ofFcrtXameinterirent.Internas enim animalis 
partes ( haud aliterquam plantas )femper iibi 
■prsfens alimentum defid erant . Q^slxc opti- 
moiure( nealiquandoipfisquicquam deiit^. 
natura animalibus non naturalem folum ut in 
ternispartibusappetituminfcuit:fedhuice- 
tiam uocatum len{itiuum,feu cognitionis par 
ticipem adiecit; quo uidelicet non pisEfenti fb 
lum', Ccd futursE etiam necesiirati profpicerei: 
unde Vulpes , leones, apes,formicas aliad; 
quamplurima nonfolum uentresiuosquan- 
tuncunq; pcfrunt ubi iucundi alimenti ccm-- 
.moditas incidit explere, (cd etiam in larebras 
fuas quantum per piures menfes fuffecerit ra- 



huncquitam plancis quam interforibuseius B pere,acreconderef^isfimeanimaduertereli 



psrtibus ineft , appetitu altero qui fenfu^ eft , 
necefiarioindiguit . quiacnim inidquodab- 
fens , & futurum cft , incumbit , atq; conten- 
dit ;nJii id aliquo modo cogncfcatjaut fen- 
tiat,Req; illudappetere, neq:iliuc naturali- 
ter impelli poteft . cx his ccnftare srbitror in 
pbntis uidelicet unicum alimenti appetitum. 
Ethunc longe aiiter quamobijcitur,cogni- 
tionis expertem eife: m animalibus uero non 
hunc folum , qui in plantis , kd & alterum 6t 
quidem fenfu prarditum deprehendi.itaq; cu 
in hisalimeatum naturaliterabiit,idecq;aui- 
denaturalirerappetatur, ruriumq; appetitus 
aiter qui fenfus eft datus iitjCui.opealimetum 
aiioqui abfens , nealiquando deelTet, in eo- 
rum uentres fatis fuperq; reconderetur,fat£a- 
mur neceffe efi(nifi animal autmaleaffectum, 
autiuimis continensfit)ubiiam iiludpr^fto 
cft, fuaueq;fuerit, tamdiu fumi quamdiu du- 
rat hic appetitus; durat autem,quo ad uetres , 
prefertim primijqualis eft in auibus ingluuies 
30 nobis uentriculus,repleri poffunt.-atq; hos 
ita repleri ut multo plus alimenti redpiant 
puam quotidiana necesfitas requirit: proinde 
fampti alimenti copiam inprimis uentribus 
animslium muko maiorem etiam naturaliter 
fore quam opus Ut pro nutrimento quod fin^ 
gulis diebus fuppeditari conuenic, ne ilUid , 



ceat.Ergo(utgeneratinipatet)viuentiaomnia 
quoplus alimenti prsfto habent , fi femiliare 
fuerit,eop!usfumere; ira confiderara pecuha 
ri animalium fabrica &alimenti appetituco- 
gnitionis participe:quop]antas fuperant,fpe- 
ciatim quoq; intcliigi poteft, animalia cmnia 
pluS3iim.enti(fi iucundum.id fuerit)ingurgi- 
tarequam. quoridiana indigentiapofruier.Ne 
tamen( cum non minor ftt uirtus qusm gene- 
rare,-genita tueri ) fuperilua hecalimenci co- 
pia fubinde uitium aiiquod corporiinferret> 
natura fumma induftria infrrumenia cuedam 
uiuentibus machinataeft,perqus quscund; 
abundantiuSjQuam inrernce partes requirataf 
lumpta, ufui alicui efie nequeunt, comm.ode 
excerni pofTent . Scire itaq; licec plantas qui- 
dem aiimentum duntaxat naoUe, liquidum, 
fuccofum , concodum, quale cfie debetquic- 
quid inaliti fubftantiam fabire,& eandemau- 
gere uel inftaurare potefr,.a terra haurire:ani 
malia uero alimentum incoccuni aflumere 
oultis permixtum,utputa puiaere,nucleis,lpi 
ms,osfibus,lapiliis, qux plerumq; nullo pado 
ijisledi corporis fubftandaconuerti queunt.r 
Verum ne uocatus chyius quem platis terra, 
animalibus fi^ uentres coniiciunt.ab interais , 
parDbus attradus , & per uniuerium* uiuen-- 
tis corpus ad extmias.uiq; particulas diftribu 



quoniam(ut diximus^abefTe folet mternis par £> tus r^^dundatiafua quandoq; pfhcerct: natura 



tibus alfquando delir^lcd ex his uentribnsta- 
quam ex penu Tecoditum fuccuni quoriefcun 
c; incidat necesfltas , fibi depromere posfint; 
hinc boues adeo immodice ubi datur occafio 
fefe femper implentrhinc aiies fuam ingluuie 
ita fru m cntis^onerant, ut uix fe fe alis atcolle- 
requeant: liinc Icones, lupos, aliaq; animalia 
quibus in fyhiis cii)us ucnationeqaentur:tan 
rum cibi nnicahora ubiiaciidi alimenticom- 
Dioditas datur, ingur^itareuideas ,quantum 
per tres,qu3tuorue dfci fufnceret.idqjprofe- 
cto non finernirabili.n3rureinfiindu>nefidii 
tjxat quantum quotidiana requiris necesfitas 
alimentum caperent,poflridie forfitan aiinie- 



pianris quidcm corticem ; & extim^as partes 
tanquam iuperf^ui chyli copiam excipienrfa 
inftrumenta inftituit;2nimalibus uero prster 
loiius corporis meatus , fea poros per quos 
concocti aiimenti abundantia iimiliterexpel 
li debeat , etiani alia peculiaria inftrumenta i 
utinteftina , Veficam , nares addidit per qvsx 
tum ea quae r«dundant, tum que cocoqui om 
nino nequeunt expeUerentur . Nampiantis, 
quoniam aterra nilnifi concectum j&inliii. 
fubftantiam coaucrtiaptum attrahunt,hiiiuf- 
modi inftrumentis minime opus fuit. Vtrum 
autem uera expellendi facuitate,ficutanima- 
liapollcantan potius(iibi alimenti copiaiai» 
B borani. 



H 



AIIXANDIII TRAIANI; PE-TRONII, 



borantjiieUitsquje currentis impuiru partis E 
poft parrem , quani , expiiira ad corticem fua 
fupe rfiua mittant)aliud rempus poftulat. Inte 
ri"m non ignorandum fructusfdum inarbore 
f'unt)noa mmus quam arborem ipfam nutri- 
rijnuilas.tsmen cxpeliendi uias qua:cernan- 
tur,h2bcre,ac perhcajpira.mala , & huiufmo- 
di. Quomodo enim eorum partes uicisfim c6 
• ftringuniur 5 aur dilatantur? ( his namq; moti 
bus ad expellendum opus eit)quum fimiliter 
tenfe,foliC22,nrni3:,& immobiles quantum ad 
hos motus ffmper excitant*?" Eadem ratio ra- 
morum, & caudicis eft^his iddQj quod expui- 
trix faculras fiae molefta: rei feniufut uno om 
nes ore cirerunr) ad expeilendumi non excita- 
tLir:alioqui nunc ra;pius,nunc rarius, nunc am p 
plius quam opus eriet, excerneret:aut quum 
mouere oporteret,certe quielceret:plante ue 
r<) cum iine feniii fint, m.oleftx rei irritatione 
nequaquam percipiunt . Hinc Arift.a.de par- 
tibus cap . X. inquit ftirpium genus locum i\i' 
peruacui excrem.enti nullum habet : cibum 
enim. concoctum exterra trahit . Etlib.^xap* 
5.nuila planta excremetum habet . Ac Theo^ 
phrafrns 6.dc plantatum caufis cap. i^jQuo- 
niam genus plantarum nulhm uim excreme- 
torum egerendorum obtinet, nihil atcrahatii 
biquodminusalere posfit nerifimile efhquip 
peegeftionem quoq; illiusaliquam fubfequi ^ 
oporteret, ^ 

. Qu^od fiquis aflerat quemadmodum anima 
Irbus abi excrementofum quidin corpus affu 
mitur:neceiTaria eft expulrrivfacultas, nein- 
tus retentum detrimento lit; ita plantis , quas 
nimioalimento fubinde luxuriaremonfrraui- 
muSjneidpartiaiicuf iuperiiues eidemq; uel 
utonusincLibensmoleftiamafFerat , expultrf 
ce opus-eifeqae id alio pellanis animaduertat 
nonquoties aliquidceu fupertiuumabaiiquo 
relinquitur.-expultricem fratuendam,fed id a- 
liaspartcs tanquam utilefponte fiiaattrahe- 
re,atq: ita ordine cuodam parteai nimiofuc- 
co grauatam ab alijs exonerarimili foriitan ali 



quid naturalirer incoctilehuicpromixcu fue- 

rit:quod plantis , utpote folum- id quod alere H coquere/i ac corporis uel temperaturam, n 

posiit, naturaliter attrahentibus minime ufu- habitudinem ( utauthor uoluiife uiaetur) r 



posiit, 

uenir.H^c obiter.fed fiquis conrra negetaia- 
iia ab alimenti nimietate toties iedi poffe:cum 
tanta- indui^ria abundantium , & incoetilium 
slimentorum excemendorum inftrumenta ia- 
iHis condita iint.Huicrefpansii fit,expulfionis 
inftrunaenta no femperpatere:neq; etiamex 
p.eliendi mm attractrici tacultati parem anima 
libus datam efre.£tfi enini id imprimis anima 
li u.r pote cui hoc pado copias noxa facile uita 
ri poiTer, optandum uidetur: quoniam tamen. 
animalibus non itafemperalimentum prefto 
zdQCuCed huius ixpt non ieuis penuria incidit 
adeo at non femperin eius poteftatefitpro 



rationeindigeritie nutrim^ntum capere , ma- 
luit fagax rcrum natura animal repletioni, 
quani nutrimentu abunde fuppeairstur, uita- 
q; confef ua;ur, obnoxium reddere, ouam fu- 
perfritiofe , atd: sd smusfim quicquid eflet (a 
pcrfiuum euacuanJcjfbbinde iv, lummum ui- 
tedifcrimen adducere. Qno htut expulrrixfa 
cuitas tum folum par cr^c posiit atrrsdrici du 
modicereplet: quodanimalicui acerrimum 
ti-equenter bellum cum tsmegerendr.m erat, 
minime expediebat; niii enim copioiiore ali- 
mentocontra infrantem nutrimeti deiciUim 
optime m.unitum fuiifet : fsEpisnmc frmedu- 
risfima confectum efiet. C^uarecum abundan 
tioris alimenti repletioni expulrrixfacuitas in 
animalibus nn'nimerefpondeat: manifcitum 
eft ubi maior accipiendi cibi commoditas da- 
tur,ibi maiorem plerumq; replerioncm relin 
ciui . Kac uerc com.modir^te quoniam homo 
reliquis animalibus tcelicior exiflit: , miram 
non eft ii lepius quod; qucm illa ab aiimenti.re 
pletione na>:am patiatur. unde eos, q::i Cere- 
r: 6c Bacchoitudioiius lirant ,.picrL;n^q;'cum 
alimenti cruditate colluctari uideas . - Cjuam- 
uis enim honiinibus ratio data ut r.r infctiabi- 
li huic abundantioris alimeati^^ppetituifrse-. 
riuminijcerent: paucos tamen reperi2s,qoi 
non nocresdiefq;ftudium ilium omne huc co 
£eranc,ne quidpiam uent-ri.unquadefit.Ergo 
ii uiuens unumquodq; ubi famiiliare aiimen - 
tiim paratum eff,naturaliter famdt nimium, ii 
cxpellendi vistum in bruto, tum inhomine 
r.aturaliter imbecillior eft , quam, ea qu^ appe 
tit,atq;actr£hit;ii animalunumquodq; uen- 
tres habet in quos alimenta quo ad poteft re- 
condit: fiappetitupollet, quo hos eofdem pa 
riterexpleat; deniq; fi homofaa indufiria ali- 
ment3;qu£ alioqui abeffe folent>libi magis ad 
manuniparatquam brutum: neceiTe ei^t ut ho 
mo(nifi mutiius fit, aut nifi uelitabfiinere)ni- 
mium aiimentam iepius quambrutum in uen 
tres fuos ccnger*r,acproindeaIimenti redua 
dantiaf^jpiusLboret.quod enim dicituropti 
mam naturam quantum appetit , tantumi coa 

uel 
e- 
feramus:reipfa uerum effe nunquam inuenie 
mus. 

Hispofitis ,non ardoumeftexplicare cur 
mulieri menftrua contingant,deinde cur cre 
brius,mox cur iecundum hanc crebritatem 
vberius quam brutis accidant*Sedimprimis 
non oportet ignorare menftrua generatim 
quidem nuncupari excremcnta humida , qujc 
ftato quodam tempore per vterum , ante 
quam cpnceptio fiat naturaliterprodeunt,fpc 
ciaiira uero.cruenta qusedam , qn^ finguiis 
menfibus ab vtero naturaliter exccrnuntur.-il 
la cojmmunia efic tam brutis, tum malieri* 

bus 



DE MORBO GALLICO LIB. I. 



if 



buSjhafc propria mulicribus. ideoq; menftrut A tutum efTe ( quamquam ab hoc f^ne defeccrit) 



nomen fortiri^quod per fingulos menfes mu 
lieribusaccidant.ficenim ersc:'<«'3£«!.Vw , . . 
perindeac fi diccres mrx-nh fiajmf ideft iux- 
ta menfem vocant ; licet ahqui potius >i*rx rt» 
fixv4 ideftiuxtaiunam vocari contendant ac 
li iun;^ motum fequentur : fed quia nunc iuna 
ip.crefcente ,nunc denciente^nunc lumine 
p!en2,nunc vacua continguntioon quia hmx 
inotuifubijciuntur: \<:6. quia intra tantum te- 
poris fpacium , qurtnro luna torum orbcm cir 
cuit qui menlis appellatur , neri folcnt , men- 
ftrua nuncupari conuenir. cur uero per circui 
tum quoq; menfe reuertJntur in ipfiim conti 
ncns, atq; contetum reijcere licet : illud enim 



probare licet.quumigiturconftet menftrua 
fecundum naturani efle , & ficquidem pro a- 
lendo fcetui, fic veronon , inftitui , fimulque. 
matrem plus alimenri quam fibi foli opus fit, 
capere , & non tantum id in vterum mittere , 
fcd antequam conceptioincipiat,& poftquam 
inccepit ii forte fruftretur,extra pellcre:men- 
ftruorum quide caufa gratia cuius vocata : fce- 
tus.vnde vero motus principium : matris nu- 
trimentumjquod eidem in vtero,autcirca vte 
rum redundar, &naturam ip/amad cxpulfio 
nem ftimuiat,erit.Hajc in brutis aperte confpi 
cimus: quippe quibus da conceptura funt vul 
ue os humefcit, vnde craiTum quiddam modo 



humoremad uterivenascircumuicinaq;icca g iubalbidum,modofubrutftim,fubrubidumve 



fcnfim repentem,nnra menfcm plus,minufvc 
tontinere, hocautenfi contineri pro natura 
hominispoteil:hincforteHip.in libro dcle- 
primeftri partu peculiarein corporibus vim 
menfem habereopinatus cCt 

Hactenus quid m.enitruum dicatur , & vn- 
deiliiusnomenderiuerur . iamcurfiatinuc- 
ftigemus. Pleriq; omnesid 6c iecundum natu 
r:<m etfe, & a natura pro fcetu aiendo mulieri- 
biis dari p;uant,quia enim bruts foemin^li- 
cet finguiis mcnixbus taiia excrementa non 
fortiantur,vbitamenconcipere volunt, his 
vuiua pro.min.et & fuccus quidam craiTus, mu 
coiiishinc profilit,iureaIiquis aiTeret men- 



diftillatrvbi coire non appetunt,concepturaq; 
fion funr,vterio$ ficcum eft:nihilq; prorius il 
linc effiuit: fedhoc illis hyeme vbi pabuli ino 
piztitj^ccidit: iiiudvere, vbi quamplurima 
nutrimenti copia ; Hec eadem in mulicribus 
uiderelicet : quod tum ienefcenres , tum im- 
puberes,neq; menfrruiquicquam fortiantur» 
nequc vterum geftentjQuoniam has in pueri- 
tia,&fi multum alimentum conficiunt,tamea: 
propter incrementum alimento multo quod 
fcetui alendo fufHciat,non abudant( licctHip» 
lib. degenitura non huicquidem rei,fed, vena 
rum tenuuati que puellis iiac setate contingir. 
id ipium scceptum referat)in leneda verp seta 



ftruum iecundum naturam etlluere,-id mulie C teproptercaloris imbecillitatem muitum c6 



res aliqu» palam oftendunt , quippe qu^ trie 
nium> , quinquennium , leptenniumve men- 
ftruis carcnt , deinde concipiunt, antevero 
qiiam concipiant( fi non ilspe ) fakem femel 
in menftruis iunt ( vt obele cuidam Romans 
nunc accidit ) & omnino qua? cocepturx funr, 
plerunq; his menftruaanticipant,& bi^tervc 
snteafluunt; adeovt menftruis prscedenti- 
bas magna ex partc conceptio fiat(fi enim ali 
cue vtputaqusladant,&nonnulla:que non 
iadant absq; his interdum concipiunt, ad ra- 
ro contingit)quodautem magna.cx..partefit, 
id maximc iecundum naturam eft , Sed pro 
fcetu aiendo gigni partim verum, partim non 



ficere non poiTunt : vltra vero pubenatem , & 
citra i^eneCtiitem , quia plurimumalimentum 
concoquunt, eodemq; rednndant,&.meftrua 
naturaliter habent,& pasfim concipiunt:alio- 
qui fi parce nutriantur, ieiunet, fi ieipfas abfti 
nentia premant; & fipersetatem haberemen- 
ftrua poiTunr, iaepe tamen neq; habet. neq;c5 
cipiunt, Natura.n.magis foliicita eftdeeo 
quod iam ei1,quam de eoquodfuturum eft : 
primumiiquidem matrcm nutrireftudet,de- 
mdc quicquid nutrim.enri fupereft, idconce-, 
ptui ad foetum alendu tribuitrvbi no fuperell:, 
pro matre ipfa quicquid alimenti eft, feruat. ^ 
Itaque quum menftrua concipiendi.gratia 



erum eft ; quippe natura nutriendi tostus ftu ^ fint, & ab alimentoquod rnatri iuperabundat 



diofa^vbi concipicndi tempus adeft ) alimen- 
tLim pro fc£tu alendo in vterum mittit: fed 
quoditafuperetvt foras etUuat^necefienon 
cft;quum iatisfir(nanialiquxnullis menftruo 
ram uicibus concipiunt ) fitantum humoris 
vtcro contineatar.* quantum prolificis rema- 
neta purgatione; Vnde ad fcstu.ii nutrien- 
d>ani ( fi coquodetBuit iccirco menftruum 
dicitiir)inftituinon uidetur;? Atidquoniam 
raatri fuperabundat( alioqui ad cocipicndum 
non mitteturjiiifipQftquara in:vterum deuc- 
nit> conceptio ieqiiatur, foras exccrni vtpotc 
fupcruacuum oportet , pro fcetualeiidQ infti- 



ad \terum milTo primum : vnde motus accir 
piant:perfpicuum.eft qua decauia fiat ; Nunc 
cur muiieribus crebriuiqua brutis cotingat, 
inquirendum , fane uidetur aliquibus non mi 
nus &pc in his quam in illis menfirua gigni, 
fed in bruris laterc:quod tceaiinis quapiloie 
funr,inpilosabiumaniur:his qua: pennatse, in 
pennas;hisuer6 quasfquamo}e,in fquamas, id 
quod& fi ualdedurum eft,f3cile tamen recipi 
poffetjfi leama pilofior quam leo , fi pauofbe- 
mina magis penata quam raas,quod de cxtcr 
ris quoq; brutis dicilicct . Hucaccedit qaod 
huiufmodi mares : quia iemen emittunt conr 
B a traria 



i6' 



ALEXANDRI TRAIAMI PETRONII, 



trariaroneminuspilofi, minuspenati,minus E nium pili crefcunt; Sednonideo menftrua 



fquamiOli ^ tcemin£,qus fecundum eos femi- 

nis expertes funt , eifs deberent : quum con- 

tra fere femper accidere uideamus . Neq; re- 

6:e quis ad hsc refpondens,afleret brutas foe- 

minas magis quam mares exiguis pilis ^pen- 

nisve naturaliter efle : Mox quemadmodum 

muiieri cui pili uix apparent, fi menftrua fup- 

primantur(ut Epid.6.fe<Sione ulr.Hip.innuit) 

pili crefcunt, burbaq,- nafcitur,ita brutisquu 

menftrua deticiuntj his quidem inpilos , his 

autem in pennas abire.demum quia mafculo 

rum comparatione {inepilis,pennifvenatu- 

raiiter funt,non fequi quodmagis piloice, pen 

natseve quam mares eiTedebeant,eoquodm.e 

llrua illis rerineantur.Sed fequi (i tum fcsmi- F 

Rs, tum m.ares squaliterpiiofianteaefient,. 

fed hzc pueriiia funt . quis. n. cquorum , bo- 

uumq;f{xtusquum mares,tum fceminas, aut 

trimeftres leptimeitrefve, autannuos , ante- 

quam menftruorum,aut concipiendi tem.pus 

adfir, fqiie piloibs eiTe negauerit } cuod il an- 

tequam menflrua accedant,& mares,Sj fosmi- 

nas squaliter piloii funt , fosminis vero poft^ 

accedere cebent , m piios vertuntur , necefie 

eCt brutam f<:£minam , & feipfa , & mare , qui 

eque pilofusanteerat pilofiorem fieri. Sed 

adhuc eundem iermonemdehisqusepiiisor 

nantur ( quo veritas magis eiucefcat)priuanm 

perfequamur. Itaque ii quemadmodum mu- 

lieriubi menflrua ceflant , pili crefcunt , ita G 

brutis , quae pilis infigniuntur hoc idem con- 

tingeret . contraria ratione quia per hyemen 

his menflrua fupprimuntur per id tempus pi 

limagis apparerent : quum tamen decidere Ib 

leant : Prasterea fi menflrua vbi efiluunt, tum 

pili decidere deberent: his autem vere potii''- 

{imum efiiuunt, vere vtique brutis pili dcd- 

derent ,• quum tamcn per id tempus augeri 

manifeftecernantur, neq;re6:um eil: reipon 

dere quod vbi menitrua fiuunt, tum retinetur 

aiiquid, quodidcneam pilis materiam fiippe- 

ditat : quia iic qucq,* non folum vere, fed alijs 

temporibus brutshabere menflrua poifent, 

& pilis nihilominus ornari , neque item. mu- 

lieri licet in menftruis fiepe fit , quo miinus ta- H rsque euadant 



illis iafpius quam mulieribus deficere , quia 
in piios vertuntur , {ed quia nutrimenii v - 
bertss crebriusdeficit, iccirco menftrua cre- 
brius deficere . Hoec enim matribusad fce- 
tum alendum anatura concmgunt vbi plu- 
rimum alimenti eifdem redundat. irsque 
mulier quoniam humana prudentia quoti - 
die paratum habet alinicntum , ita ut fere 
nunquam id ei deficiat: & quoniam parato 
expieri (vt proximediximus) comraL:neeft 
animalibus omnibus. hinc flt vt qiiOtidic hoc 
codemrepIeatur,siimentumque in ea muko 
f^piusj in brutis redundet . Hoc igitur , quia 
frequentius euenit, frequetius quoq; in vterii 
pro coceptu trafmittit^ At brutis quia minus 
fepepnEiroruntaiimenta , tum proptertem- 
porum iniarias , tum propter iliorr.m focor- 
diam, qua futura negligunt, & non nili id 
quodprefens efl plerumquevidenr, iccirco 
minus fepein eis fuperefl, quod conccptui 
futuro {sLtis Cit , tiinc cquc , aiins , vucx ia 
cunte verein menftruis iunc,quia per id rem 
pus magna pabnli copia iupperit, qua explcn 
tur , atque pingueicunt . lion quod natura n-.a 
gishoci:empore,quam alio conccptum ap- 
petat . ( iernper enim hunc appeti iuftum eft ) 
led quia per aiiud tempus tantum his aiimen 
tinoniuperefl, quantum conceptui firi:ul& 
ma tri iufHciac: Q^amcuam mdnime nega^ 
uerimquod caeteris paribus, multo prom- 
ptius verequam alijsanni tcmporibus con- 
ceptus fiant, propteriblis, &cceli, & acris 
vim,tum exiflenteminlocis, vbidegunta- 
nimaiia, tum ingenitam alimentis , quasfu- 
munt. Hinc&canicuix, qusenobifcum ue- 
fcuntur , quia nutrimeto frequetius fruuntar, 
crebrius concipiunt: &domefticxcoIamb3r 
fcecundiores iuntquam iylueflres, his enim 
maior pabuIicomAmoditas : proinde pliiS ali- 
menti ad oua concipienda iuppetit. quofir 
vt fylueflria quia m^inus psbuli reperiunt,mi- 
nus fsepe concipiant . Ybi uero hxc eadem 
domiefiica fiunt , quia parata m-agis reperiunt 
alimenta , frequcntius concipiant: fcecundio- 



men piloia quam uir effet impediret . Quas 
quum ita controuerfa fint probabilius efta 
frequentiaiimentorum redundantiaqua mu- 
lier ( vt fepius a nobis didum efl) animalia 
omnia antecedit, quamabaiiquaalia caufa, 
ira frequenter menftrua proficifci , atque ho- 
rum portionemaiiquam, vbi aliquantulum 
retinentur, &evigua efHuuntin piios qui- 
dem abiumi poife , quemadmodun: vere bru 
tiseuenirecompenmus, quippequibus per 
id tempus &: menftrua contingunt , & quia 
pro pabuli copia muko parcius quam mulic- 
ribus ( vt infira diccmus ) prodeunt , potisii- 



Ex his patet cur menftrua mulieri frequen- 
tiusquam brutis contiiigunt. curveroquo- 
ties contingunt , mulieri quoqueper id tem- 
pus magis abundanter effluant, exiftiman- 
dum non efiquodmulierfrigidior,autcaIi- 
dior fit quam fcemina bruta , neq; item quod 
ociofiorem vitam degat , quonia 6c inter bru 
ta fbsminajtum frigidiores, tum calidiores, 
tummagis ocio&reperiuntur: neque quod 
maioraiimenti commoditasfit mulieri : que^ 
dam enim domeflicac animantcs pra^cipue 
quadrupedcs,ut caniculx,cquar uace, prseier- 
tim uere arbitratur fuo-bibunt , comedunt 
«^uantulibcc 



DE MORBO GALLICO LIE. I. 



IP 



^uantulibet,& quantum poiTant : menrrruum A tum pro corporis ratione fatls efi; t fed etiam 



tamen ^que copiofum atque muliercs periii 
tempus habere minirae confpiciuntur : fane 
mirum effe videbitur quod tum equabuSjtum 
vaccisminus fit meftrui dum cocepturf funr, 
quam mulieribusj qus ccteris paribus , ut 
niinorefunt corpore, itaminus comedunt, 
atque bibunt : niii id fiat quia ' tum ee tum a.lia 
bruta prono funt corpore\, muiieres autem 
eredo , in illis enim fuccus omnis , qui ad u- 
terum traniinittitur , non per !ocum a fummo 
adimum vt in muliere, fed perplanum il- 
luc defertur, & fubinde foras erumpit : ita vt 
jUe in prsceps defluat : hic vero feniim repa: 



aliquanto plus quam opus fit , deorfam ir- 

^ruere fuccum inuitat , qui naturaliter quia 

"^^rauis eft, eo fertur; contra uero in brutis 

'(ut diximus ) eundem potius retineri , quam 

effiuerefacit:utrunque perfbicuum eft'conii- 

derati quod.in mulierum menftruis fanguis 

"quamplurimuSjinprutorum autemfxpe uel 

nuIIuSjUeradm^odumexiguus cernitUr; ut- 

pore quem natura quanto maximepoteft ( ni- 

iiquid impediat )perpetuo retineat. Iceo- 

'qaemulieres (ubimenftrua coUibefe uo!u- 

nius ) non ftare quidem fed fupinas iapere iu- 

^bemus . Etquiaper'hanc statemiqua rrien- 



quoht vtIentins,acdifiiciliusillincextrapro ;g"ftru2iilis contingunt, proprij alimenti ali- 



dear , ac multo pluribus diebns indigeat: nos 
vero non turbet quod inter m.uliercs qu^ plus 
comedant bibuntque , plus habeht meftrui , 
quseverominus,minus: ita vt m*aiorem mi- 
noremvealimentf copiam plus minufve men 
irrui fequi uideatur, non autem ftaturs iitum 
redum autplanum : nam non inter mulieres 
^omparatio nunc Rt^Ced inter has & jfceminas 
brutas . quippe in muliere ( quia re<5ta eft fta- 
tura ) quod ftuit : msgis Confef tina fiuit , fed 
inhacmultoplus quaminilla quo, plusma- 
iiuive alimenti accipitur : acvtpiurimumin- 
tra tres dies , aut quinque , aut pauio plures 
naturaiitercxcernitur, acmaiore etcopia qua 



quid foras effiuit (vt exfanguine prodeunte 
peripicitur)plerunqueplus atque tirequentius 
q; uiri^pro corpcris hsbitudine comedere bi- 
bereque coguntur:quem*admodum nutrices, 
utpotequibus maghanutrimenticopia inlac 
abit, immodice potant eduntc;. Kiscetesda 
citiusquamUirifen^e.^unt, quoniam ijs pius 
alimenti quam p^reftcumihis menftruis ex- 
cernitur , quod ut uires ipfas minuit , ita vi- 
uitam efficit breuior,em,id cuod brutis fcqmi 
'."nis ufu uenire' notifoler . Hinc minus pilofe 
"quam uiri,d: fe pe fine pilis iunr,quoni2rii-cx- 
"^remenrum, quodpilis gignendisfatliceret, 
Veruterum 61usequb. delabitur. Atf:brur:e 



requiratur : in brutis vero pcftcuam inccepif '(^"fcemins miagis uere'ubi'menftraa''fortiuntur, 
(vt diximus) Iqngiori tempore opus eft vt ex- ^ quam. hyem e, ubi cisdem carent piiis' infigni 

purgetur': quia iicet id quoque copiofum fit: "' "" -^ ' ~ ~'~- -""" " " " ^"" - "^^ ~ 

propter ftaturam tamen corum pronam patt- 
latim nuit ,'tantumque'-abeft vrplus iufto il- 
lincdeSuat; vtpropterfitum sque plauurn, 
Temper illius aliquidretineatur . Hinc for- 
tecanes mafcuiijfceminarumi vuluas tam fre 
quenter iambunt , quia.ni.illss niii repurgen- 
tar .- coitum detredant , nimis uero diii re- 



purgatio durat; frequentiore Imdu repurgan 
di tempus accelerant:'quoa fi'alia bruta*i- 
dem non faciunt : idquia non equeatque ca- 
nes iingua vtUnrur contingit . ied hasc tam- 
quam ridicula omittantur.Itaqoe caufa quam. .. 



ri uidentur,iQ quide 116 a menftrui s Afteqrirni 
tnr,fed"ab-eoquodquum in m-enfrruisicint, 
"& aiimenti ubcrtarelQxurianr, & propter flia 
ftaturam pianamfemper aliqufd intn$'Teti- 
" nent, cuod^qUta' redundat in pilos prompte 
conuerti poteft^.^C^Dod igitur m ulier m , mea- 
* ftruis tum crebriotibus , tum piuribijs quzm 
' bruta fitjfatis oftenfum arbitror , fimulq; cnr 
feminis in umuerfnm" miCnftrua fianr^arqjhsc 
omnia a nimio ' aiim.enti ufu contingcre , eo 
"quod animal unum quodq; ubi aiiTnenruTn 
' familiare fit & piurim.um , id naniraliter" ca- 



piatnimium. 
obremjper idtempusquo menftrua fluunt-r) ' Cseterum dubitanti, quumjuir ndn mi- 
maiore copia mulieribus quam. bruris fiuant: "aus quam m.ulier aiim.enri ubertare luxuriet: 



maiore copia m»ulienbus qus 
ftatura earum reLta eft,licet inutrifquesequa 
lis pabulicommoditasatqueeadem. in cor- 
porealimcnti ubertasconftitujtur, quod e- 
nim'in birutis perpliu-esdierpauhtim excer- 
nitur , id inillis propter figur:^ reditudinem, 
perpaucioresefinit;multoque plus apparet 
eHe . niii forte his quoque accedat nutrimen 
ti qub miuiier quam quo bruta veicitur op- 
portunitas promptior atque ad copiofum fan 
guinefn glgnendum aptitudomaior: fedhis 
omnibus potior eft dictaredituco ftatuere . 
Adde quod hic ngurc iltus non modo quan- 



quo". ie tantacopiauertat: non er:m nit, nt 
mulier , menftrua fcrtitur . Refpondetur, 
non exiguam eius partcm tum^inpiMs tum. 
"in femen abire .ildebq; mulieres quibus men 
"ftrua defant», pilofasfieri , &: uiros proportro 
. n e iiii corporis cuam pluri m u m; femen^ emit 
tere,atq; quum, coeivnt: niuItopIus.aIimenti 
qaam miulieres requirere.No exiguam eriam 
"'conlumr exercitatione & labore . Q^uippe 
muiierocioi5m,uirbboricram uitamuiuit. 
■proinde m.ulicres cue m.ultum exercer.rur: 
mulcumq; Iaboranr,;minui menftrui habent : 

uiri 



i8 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONII, 



uiriautemquiinociodeguntirangmnisfiuo- E quocirca non exiguumcrit quod in corpo- 
ritujn e naribus tum ex alijs locis bbnoxij re prcegnanris mulieris ob rnenfiTuorumrc- 



funtj &: nuiic podagra, nunc arthritide , nunc 
calculo , nunc alijs mprbis qui alinienti co- 
piam fequantur, grauius & frequentius quam 
niuUeres per eassctates ubi menftruafluunt , 
afficiuntur . unde illudHippocratis , Mulier 
podagra nonlaborat /nifi menftrua defece- 
rint:l\inc gentes qufdam apud orientem, 
quiaparce ui<5titant, fere femperincolumes 
uiuunt ♦ Hinc quoque Hippocrates de mpr - 
bis quarto:fi homo parum edit ( inquit ) & 
parumbibit, nuUum morbum hoc ipfi in - 
"ducit. Atq,Md (ut arbitror )quantum atti- 
netadmorbumquitum acibi tumpotusre- 
"dundantia creari poteft . 

Vitium quoddam putredms inalimenta 

^upd intra uterum humano fcetuifup- 

■ peditaturetdictorummerborum 

caufa dicitur i inejfe^ 

Cap. X. 



QV V M 'igitur mulier multo plus men- 
ftrui, multoque faepius quam. bruta fcenii 
na fortiatur 5 id uero poftquam concepit, no- 
vem decemve menfes(ut moris eftj fuppref- 



tentioiTem relinquitur , fcd nuiltun:: atquc 
fuperfluum . Cuius rci ncn leuetei^iir.oniLcm 
quoqueeftpartus purgamentumadeo copio 
fum , tunc enim tanta fuccorum copia noa 
prodiret ,niii intus ruperuacaneastc|;inu_ri- 
lis fuifletjfecusquam in brutis.quum cnim 
in his fere totum vtile lit , quod in vrero 
profuo fo^tu retinent;pofl: partum autnul- 
lum purgamentum aut exiguum & perraro 
habent. Vtrumque fici arboris exemplo fi- 
dem acquiret : fi.n.maturse ficus ab eiusra- 
mulis auellantur , quia iam alimentum fere 
uulluni ab arbore ad illas fertur , nihij la- 
dis in eparticulo quo ramulus pediculo iun- 
gitur,inuenitur,id quod brutorum partui 
fimile cCt* Sin im.maturse : lac noii exiguum 
illinc prodit foras:Iicet enim id uelutiqui- 
"damabortus^fit : quo adtamen fucaim qai 
poft e^k , mulieris partui non parum^coiiue- 
nit.adde quod ubi nutrimeritum*adhuc ad 
eft , aulfa ficu lac exk , ubi non adeft , nihil 
exit: adeo.iit etiam fimilitudine rationis quae 
afacci redundantia & defedu pofi auulfum 
ex arbore frufium fumitur : aliquis non ine- 
pte argumentari poiTet : quoniam fuccj mul- 
tifiuor, mulierfs^partum fequitur,'alimen- 
tum eius fcetui non modo fiifiicere fed afta- 



uem decemve mcmesQ ui uiori!» civ i"Pr*-'^^ ^w*^* v.w- »— ^.-^ ^- --- 

fum ferat : neceffe ef][ id ipfum tum in toto G' tim abundare . hmc nnulieribus vterum ge- 
• _■ ;-^,, — ;„ „*o^^ «*w«^;«.i,^ rmia frt>- renrihns . non autcm brutis tot vomitus tanr 



■ eius corpore tum in y tero prascipue, quia foe- 

" tuialeadp deftinatur, rnulto maxime redun- 

'dare'.'Nam quoa fingulis menfibus miiito 

• plus quam opus eft ( u t ex didis patet)ad vte- 

"rum . fiuit : fi nouem menfes ( ut vterum ge- 

I rentibus euenire folet) retineatur>quomo- 

^do non erit nimium ? Id etiam alicuius brut^ 

.fcsmins exem.plo fadle probari potefl: : Vac- 

,cz enim & equse nbn &pius quemadmodum 

niulier fed femel tantum intra d.ecem menies 

ajit paulo plures talequid habent : heque fin- 

'tct£Z tametfifemel tantiim, plus tamen quam 

mQlier procorporis ratione habent: quin im 

"mo ( ut ante diximus ) aliquanto minus : ani- 

bsE vero fuis foetibus fufficiens przeftantali- 

' mentum. : & quod mirabilius efl: , hoc eof- 

.dein perfectiores multo quam mulier pariut: 

"qus omnia planefignificantalimentum in ea- 

rumvteroneque abundare nequedeficere. 

At mulier quum non modo femel fed nouies 

iritranouem decemve menfes haberemen- 

ftrua foieat. , atque figillatim maiori copia 

ferme quam brut^ fceminas necefie eft ubi 

concepit quia tunc ifta fupprimuntur , ne- 

,,queaiiqua naturalis euacuatio fubinde fequi- 

tur , ut aiimentum in ea pro foetu plus odies 

nouiefve quam m bruta fcemina redundet . 



rentibus , non autcm brutis tot vornitustanr 

..tacibi faftidi2,tot tantique prseternaturam 

■affe<5i:us,qui expletionem aut.plenitiidin^em 

"fiue multitudinem fequifolent.hinc infan- 

tibus plerisque poft ortum & capiu & uul- 

tus puftulis replentur , laaimen nofiri uo- 

" eant: hinc aliquilicet id miriime "animaduer 

terint , tamen tamquam^ fato quodamducti 

morbillos arque uariolas a menfiruis;p.ro- 

ptergrauiditatemretentis creari cenfuerunt, 

Id eriam illinc Tuaderi poteft,quod uiderc 

liceathumanum foetum a gencrationis prin- 

cipio ad partum vfque fucco quam plurimo 

"femper obdu'<ftum. efle,in eoquetotumim.- 

H merfum femper nataVe ; fcetum uero brutum 

contra , parum admodum eius fiicci habere, 

ut tum cx allatisrationibustum. exanatome 

ipfa facile intelligi poteft : nifi forte matcr 

eius donec vterum gerit,pabuIo affetim frua- 

tur,utaliqu2 caprie, oucs, fuesjquiaenim 

foemina bruta minus habet menftrui ,noa 

poteftmulto alimento fcetus in cius vtero la- 

fciuir-e, fedneceffeeft vtamatrisquoque ue 

nis accipiat, & ad fc trahat . non quod nihil 

'fucci in tuniciseius fit, fed quodnon xque 

atquein vtero mulieris rcdundet. His ac- 

cedit anatome quia fcetus in brutis quanto 

maior 



DE MORBO G ALI-ICO LIB, I. 

maior fir utin vaccarum conceptibfl^ uidc- A anobis fcripta perlegerit , afferet . 

niusjtsntominus habet fuccorum tuminal —:—^— ..:*:«*»« -/r- ^rv ,-♦■ 

Isntoide , tum in animoridquod apertc redar 

guh fupinam illorum ignoratiam, qui amnio 

fatusfndorem, allantoide vrinam contineri 

commentantur : non animaduertentes quod 

quanto maiores funt fcetus, tanto plus (udo- 

ris,plusqae urmaein tunicis haberecoge- 

rentur :quum tamen in brutis cdntrarium a- 

natome infa, & pasfim& palam ollendat. 

Sed hxc alias . fcetus uero humanus nifi qu id 

obftetufqueadpartum femperillorum qua- 

plurimum habet : amniosenim tunica fucci 

femper plena : hac vndique inuoluitur, con- 

'tentoquein ea liqupre vndequaque femper 



19 \ 
Relin- 
quitur ergo vitiatunT effe , & ( ut narraui- 
mus ) putre , Id enim donec femiputre 
durat, alerequidem fcetum (utproximedi 
ximus) poteft, (cd ubi eo putredinis per- 
uenit, ut ualdeputreeuaferit, tantum ab- 
eft ut a fcetu tunc attraharur , ut eum ad e- 
xitum properare magis cogat . quo fit ut 
non fque perfedus atque bubulus , & equi- 
nus prodeathumanus fcetus : nimirumpro 
pterahmentum ab initio quidem modice 
putre: poftuero tam loneo temporis fpa- 
ciolongemagisputre, atque contrarium. 

Sed quoniam id quum nemo haaenus 
dixerit , nedum fcripferit , authoritatis uel 



circunfunditur : id quod etiam aliquibus bru g tenuis uel nullius exiftit: lecior nobis in- 
tis euenire quidem folet, (ed neque fem-per, dulgeat; fi paulo ulterius digrediamur, nt 

^„^'...r„^: 1^ ^^^:^ ^,,:^^-,*;. ^^« ^^^j nouitas ilH dcmit, id frequens einf- 

dcm repetitio pluribus dubitationibus & 
rationibus uicisfim adiedis reftituat . Di- 
cet enim aliquis ubi m.ulier uterum gerit, 
menftruafecudum naturam fupprimi , quod 
fecundum nsturam fupprimitur ; fi non tran 
fpiret fi obftruarur ^ neque Ijedere ncquepn- 
trefcere debere : putredo enim praeter natu- 
ram: Ideoque Hippocratem rede docuif- 
felibrode pueri natura grauidam a reten- 
.tismenftruis non Izdi , quando inquit , mu- 
lier quum uterumgeritamenfibus prode- 
\intibuspropterea non dolet quod languis 
nQn conturbatur : aceruatim abire folitns 
fingulis menfibus ; fed procedit (enfim & 
modice citra dolorem quotidie in uteruni 
ipfum"& quod ineft intus in utero augcfcit . , 
"Sanifi fanguisiftemenftruus appellatus qui 
'a naturapro fcetusnutrimento(utponitur) 
in.uterum; mittitur tantus ad unguem effer, 
'quaritus; nutriendo foetui fu0iceret,quem- 
admodum in brutis mulus uidemus, uerum 
'DtiquedTetid quodobijcitur; /edcummul 
"to ptus ad" uterum ( utfupra declarauimus ) 
'■deferatur , quam toetus humanus egeat, ne- 
que id prius expelli queat, quam partus ipfe 
'ablbJuatur,alioqui reliquum quod ufui eft 
"tina €xpelleretur ; non omnino fecundum 



iieque fsepius ; pleraque enim exiccatis , con- 

fumptisquefuccis iniucem prodeunt. tanta 

igitur fucci copia tum in utero muliebri , tum 

in tunicis, qux foetum ambiunt , exiftente, 

fupra etiam modum obdidascaufas abundan 

tc, diuquepropterprsegnationemretenta lo 

co undique claufa, calore prjEfenti , fieri non 

poteft quin cprruptionis aliquid contrahat, 

quaiefuccis omnibus una cum calidoalicu- 

ci diu claufis ufuuenire folets id autem ui-- 

tium quia rei dulci contingit , dulcia uero 

celeriter putrefcunf: putredo ipfa eft : ma- 

lor, minorve prout fuccorum fuperfiuitas , 

r.aturaquepatiturvm.ulier namque npn fi>- q 

ium antequam grauida fiat, fed etiampoft - 

< fimcnftrua fupprimantnr ) ut arite figni- 

ncauimus , fuperftuirate laborat : atque, u- 

trquis tempore ,. qiiia illa fuperuacaneaiiint, 

& retinentur, & m.ale tranfpirant, putre- 

dini fiunt obnoxia ; quod uero. ante con - 

ceptam id contingat; probare non eft neceff- 

fe . in conceptu autem id fieri oftendit tum 

■quod dum fcetus naturaliter oritur , fuccus 

niuirus fiibinde prodit : fajpeviridis, fa^pi- 

■us pali idus , fepisfime albidus , interdum fu- 

bcraentus, nonraro fcetidus: Adhaec cir- 

csalss circaque inguina fitus quidam nunc 

pdlidus , nunc fubuiridis inuenitur : tum 



fcerus .antequam perfe<5l:e abfoluatur ^ -natiiram retinetur ied partim fecundnm* na 
exirjs; is quippe ante perfedionem accele- ; ; turam ,. partim preter naturam , fecundam 
r^irar , aut quia locus non late pater , fedan- "naturam quidem qua fcetui alendo feruit, 
' ' - -• • preter naturam uero , qua nimium redun- 

*dat: natura enim menftruis omnibus uiam 
'daudetis propter conceptum , quanquam 
omnibus nequaquam eget non poteft ta - 
Tneir non retinere omnia : quia fic hac diftin 
ctionc uteretur , ut corum partem expci- 
Teret , partem retineret , aut natura non ef^ 
fet , aur fi eflTet , ftspe numero eluderetur , ut 
pote qua: dum fupcrfluum uacuare tenta - 
"ret , pierunqv foetum ipfumuel imbecillio- 



^uftus eft;. Sut quta deeft alimentum , utin 
csn^biis ^ fselibus , atque alijs- huiufmqdi; 
au: quia etiam fi' rednndat , vitiatum tamen 
eft.' Primum hoc locoadmitti non debet^ 
■quia ut geniellis etiam ualde magnis mu- 
iiebris vterus fatis amplus eft ,' ita vni fb - 
lidonecomnino ficutequinus foetus abfol- 
uatur, amplisfimuseffepoteft: fccundum, 
& Ci quidam magni viri concedant in ho- 
xnine,nemo tamerif ut reor) qui fuperius 



ALEXANDRI TRAIAKI RETRONII. 

rem uel morbororem redderet /^uel cnte E {>-cimdumrua membraduiinaus fi:iiTet,qin 

j 11^^^- Tro^'. tonr^ rnn/--flnir.-:« fierf potcrac Quin antequam 111 lucem prodi- 

retnlimenti nimietaie ruffocsreturaut 



temous expelieret . Itaq; tanta fuperniiitas 
non^totafecundum naturam. ( utponebamr) 
ia vtero rerinetur,(ed partim fecundum natu 
ram partim prarter, ex quo iV- ■* "^ 



miturutne- 



quepenitus putreicat, quia partim recuridum 
naturam ed , neque omnino pon putrcfcat , 
cuia.partim prafter naruram diu inclufa ma - 
iiet : fed ut aliquo modo putris nat', & eam 
putredinis fpeciem- fubeat , cuscuomJnus 
ali tcetusDosur necuaquam impediat-quem 
admodnm lacuftris paluftrifveacua fe m - 
terdum habere lolet , quse licet putredinis cu 
iufcam particeps fit jin ea tam.en rans , can- 
crj piices nafcunrur-S: uiuunt . Ad Hippocra- 
tcm yero quia quotidie. experimur "grauidas 
uomitibus infefiari & citta & alijs pr^ter na- 
turam. aSedibus corripi;>tq j hxz ominia are- 
tentis"m.cftruis(ut ante probauim.us)euenire. 
refpondendumcomparate non autem (impU 
citerflniTelocutum: comparat enim gr|iiidas 
adnon grauidas ut fequentia uerba decla- 
rant : atqui uterum non geftantibus ubi nien.- 
fesp.on prodierint prqpterea dolor oboriturj, 
& reliqua. VLxc igitur comparatio non prohi- 
betquominus gramda propter menftrua re- 
tcntaltum* doloribus tum alijs m.alis afticia - 
tur, Ccd prohibet quod magis quam non^ra 
uida . Porro m.elius erar tantam fanguinis re- 
dundantiamun grauiditate non retineri fed , 
fdrasexpelli autinfracdrpus in aliquapartir q 
culam feoriurh delegari: & omnino fi quem- 
admodum agricola ubipihusalimienricopia 
laborat , hanc eandem multis in locis perfo - 
rar, ut redundantia foras affiuente/irangula- 
rio que illinc imminet , auferatur .Jta .'na.tura 
{uppresfis propter grauiditatem menftfuis ali 
quam^ uacuandi uiam inueBiret: biapianus fce 
tus inhuius putredihis iiicpm.m,o<ia neqf^^,- 
quamincideret . Sed Quom'i2m.ilIa.utmanife- 
fium eft ad fcetum nutriendum. a na,t:ur^ini^.i- 
tuuntur,{imulq; quo adHic iriuteronaturali- 
ter ineiVetinentur, necefTe erathanc redun,- 
canaam. autintra vterumi incorruptamferua- 
riVautplanc corrumipi atq; putrelcereVnarn 



prodi- 

.._.. _ ^ tabe- 

fcerct atq; periret? quemadmiodnm arbcres , 
quce.in xxdsni mutate funt , (ut Theophrafrgs 
&quinto& iexto deplantarum caufis&alibi 
docuir):ilimenri nimictatc moriuntur : quum 
enim aaram attrahere riequc:.htjriec uUo pa- 
cio fpiritu uri posnnt,propter obefitatem c6- 
deritfonecpftrangulantur . Sic Hip.qLiarto de 
morbis cuiplatcs (inqu::)in tcrra coi,;n2tus hLi 
mor multo uberior eft^cuam conuenitiea pla 
ta egrotat . Q^ippe fanguis qizo ad quide ani^ 
maVitis partes confuf^'a:q: indiilir.ctsjfin-sr, 
quia introrecondi ab attrahejste nequit ^ tan- 
tusattrahitur niiiquidaccid^tjq-anto opus 
eftaUtfemdnibusin terfam pinguisi^mam ia 
6:is ortuprimo antequam eorum parriculs di 
■ftinguantur , ufu ueriit, ubi uero lcci iam ab- 
folutis anim.antis partibus adfuntVIn quos^ar- 
"ripi contineriq; posiit , fi niulrus limui sc fua~ 
uis erij im.modicereplet, neq; uinci riedrco- 
qui pptelr f per.uniueribm igirur efoifhs {icut: 
oleum imrnoderatum lucerj^am , & multa.li- 
gnGrumJeruesigniculum(talis enim in vtero 
ta:t'as e(t)me2tus obturansopprimit ^, ita :&- 
tur. fpa copia fingulas eiuspartas fubiens at- 
que opplens-extingueret.quippe propter co- 
pism replet-o atq; obturato chorio &-urnbiIi- 
£;p.per.qu^ceu per radicem. vf plantaaterra 
fic ab vtero fcetus trahit , sutr^iTocaretur ^ auc 
'impeaita' uia noui aHmenri tcbefcerei: atq; 
perjret/ ' '..'.'" - - ,, «■ 

Quis contra forte diceret qiVoc limili rone 
brutusfcstus^que ac hua-ranus pnri ahmenti 
copia Q-pprimi poiTet, quum a nobis snts con 
cefluoi iit, hunc aut nurnqifam 2i:- raro airia- 
tum alimehtum in vtero caperc, ueriq; fimile 
videatur tanquam' humarium fcecum niults 
nutrimenticopia redundare,qi;um* non mi- 
nus fucci in tunicis que ilium i.nucluuntquann 
inhis qu£ humanumi fetum, prseferrim in ge- 
nerationis principio(utanatpmie ofiendit)re- 
periatu.r.yerum hicfcire debetin anim^alibus 
ominibus alimentumi a matre profcxtu alcn- 



ri autplanc corrumipi atq; putreicere, nam omniyui ^uux^niuu. ^ --^.- p....^... 

pervterumaditu£enlima&o,pas{imeuacua,- ^ ao&intra conceptionisuiitia&poiteaquo 
Ji,utnunc minime co£trngit, itafei ante "^ ndie-proutjlla^m^nuive nutnmentic«- 



non poterat .- iiguidem n.atura duni expeiut, 
& rarionis expers & bruta eft :.pfirii;ulum. e- 
rat,ne:uia pateiad3&.ui:eri.orehiante asque 
fcetum-eiufq; alimentum totum atq;fangui- 
nem redundantem expcUeret . At uero Ci ha?c 
redundaria incorrupta permanfiiTet, quia fan 
guismatura dulcis eftVdulceautenirapideat- 
trahitur5& quia innatumeft uiuenribus om- 
nibus ( uti^upra docuimus) alimento famiiia- 
ri, fi copiofum& prefro fuerit,im.naodicc re- 
pleri; tanta nimirum copia fcetus obrutus ubi 



pit,in v.terum tranimitri,heq; folum fcetui kd 
,eria.tijnici§ &alijs quarcum ijlo gignuntur & 
.crefcant, fufficere op6rtere:ih bruris uero cir 
ca prrncipium longe pius quamin medio& B. 
ne redundare , qiioniani.exigua neq; faris di- 
frindalunt omnia,qu3e augmentum deiidc- 
rant , pofcea uero guo.magis crefcuntmagis- 
qVdiriini^^is partibusTant ,'eppius abflimi 
ac eo minus fucci in eorum tunicis inueniri : 
adeovt circafinem /liccus omhis penedefit 
totuq; huiufmodialimetu uriie fit, & minime 
fuperiluum: 



DE MORBO 



faperfludm:alioquiper partum fupcrfluitas i- 
fta excerneretur,quactamen nunquam niii 
forfan ex accidenti quum mater(ut diximus) 
multo pabulo praster morem luxuriauerit,c6 
tingit.Itaq;licetin brutispurum alimentum 
ab initioluperfiuere uidcatur , retamen uera 
nequaqiiam fuperfluit fuccedente enim tem- 
pore,antequam foetus oriaturtotum abfumi- 
tur,& nouum de matre prout ilia plus minuf- 
ve parat per chorium &c umbilicum quotidie 
attrahitur : quemadmodum in ouoquantum 
cabantis caiore prf paratur,tantu a fcstu quo- 
tidie capitur , non enimficutin homineubi 
uenae arterise &cxtera nutrimenti rcceptacula 
diftindaatq; ampiiatalfunt^ita in hocuel in il 
io metus eft ne aiimenti ubertate flranguia- 
tio tabefve contingat ; quippe in homine ali- 
monia parata efl& fuperfluit; in brutopof^- 
quam membradifliH<ftafunt,niii materquo- 
tidieruppeditet,deficit:in ouo autem nifi cu- 
bantis calore aut alterius quod eidem propor 
tione refpondeatj paretur;trahi nequit . Nou 
ergo reda comparatio efl ex eo quia nutrime 
tum nimium in vtero tum mulieris tum bru- 
t^ fcemins circa grauiditatis initia cernitur, id 
circo in brutis^fuperfluere & fcetum fua copia 
interimere poffe.Hic enimomninocircafine 
deeft , iilic ualde redundat . Q^oniam igitur 
humani foetus nutrimentum purum & nimiii 
effenon poterat . reiinquitur utintus reten- 



GALLICO 
A 



LIB. 



Qjfodnam & qude humani f&tus cdimen - 

tum quod in matris utere putrefm & 

morborum ex natura necesjitate con- 

tagioforumcaufaefl* 

Caf, XL 



SEo hincnonleuis oritnr. quf ftio nempc 
quodnam id fit quod putrefcft & quale : fi 
enim fanguis eft,hic vbi putrefcit.-quia natura 
dulcis efl:,iii amarum utiq; permutabitur, pu- 
tredo namq; corruptio quf dam efl:,omnis ue 
ro corruptio decontrario in contrarium : dul 
ci autem amarum contrarium , vnde pleriq; 
non ignobiies medici fanguinem vbi putre- 
fcit,in bilem qus amara efl,permutari cenfue 
irunt. fin alius fuccus efl: , m puta is qui parum 
abefl quin in fanguinemconuertatur, eadem 
ratio efl , dulcis enim is quoq; fit oportct : Si- 
quidem animaliaomnia( ut inquit Arifl.) nu- 
triuntur dulci autcommixto. Itaq; vterputre 
fcat,fi mox in amarum degenerat, quomodo 
poterit fcetum nutrire } amara enim animali- 
bus inimica.Huc pertinet quod pofl: ortum a- 
maris potisfimum deledaremur , quoniam 
hasc nos in memoriam , atq; confuetudinem 
alimenti primi reducerent,ut.'enim id tale,ut 
potequod primum hauferimus , & in noftra 
fubflantiam conuerterimus maxime omniii 



tum;quia nimium efl, iccirco corrumpi & pu C appetimus: ita quicquidofierretur quod ei tl 



trefcere dcbeat . Humidumenim caloris par- 
ticcps,ubifuperfluumeft.ibideminutiIequo 
c; fit , oportet: ibi quoq; tanquam onerofum 
atq; moleftum a natura derelidum,mox a pro 
prio caiore qui cotinebat deftitutum , ab hoc 
€odem tuni foras profiiiente atq: in alienum 
mutato & circum circa detento, quemadmo- 
dum carni uafe terrco undiq; obturato exce- 
ptse vfu venit , corrumpitur , ex terminato iti 
terminatijm etncitur atq; putrefcit ; putrefa- 
ctionamq; terminatum humidum diflbluit, 
cffiuere cogit , prgter naturam caiefacit , & ei 
quod ante erat , contrarium reddit : nimirum 
ex dulci aut acidum, ut uino contingit , aut a- 



miie efret,uidelicetamarum,id omnequocii- 
q; alio iucundius efle deberet. An ifta putre- 
do fane corruptio eft, non in extremum con- 
trarium^neq; fecundum totum.fed in mediu, 
& fecundum partem prout eius quod corrum 
pitur, natura patitur . Qaippe uidemus dulce 
quo magis minufve humido coniundum eft, 
eo plus minufve ad extremum>quod eft ama- 
rum,2ccedere.humidum appello non fimpli- 
citer,fed commixtum, vt etiam ficcum : iac e- 
nimfiputrefcitpartequahumidum eft, aci-. 
du fentitur,qua veroficcu,fubamarii:fedqaaa 
tohumidius quam ficcum,tanto magisaci- 
dum quam f ubamarum : mel etiam quatenus 



xnarum ut meili. quamuis igitur non omnino D-aqueani eft, acefcit, quatenus ficcum, amare- 



bonum fit fuperfluum quod in humani fcetus 
nutrim.ento reperitur , putrelcere , mjnusta- 
menmalum eftex caufisouas recenfuimus , 
quamfiper uterum expelli aut intuspurum 
atq; fy ncerum conftrruan contigiflet . Hxc ad 
docendum qaod foetusin vteronimiumha- 
betalimentum &id putredine quadam ui- 
tiatum. 



fcit : ied quanto ficcius quam lac,tanto magis 
amarum vbi putrefcit , quam acidum : At vi- 
num dulce,quia his omnibus humidius eft , ii 
putrefcat: fere iemper aciium eft:fed fi magis 
exiccetur modo liquidum remaneat,ex acido 
non in amarum,fed inacre decidit:ut3cetam 
factum acrius . adeo ut fi dulce putrefcat non 
ftatim in extrcmum amarum permutetur . 
Sed quanto humidius fuerit in aciduni, & id 
quato magis exiccatur , modo liquidum re- 
flet,in acrc; fed fi aliquid ficcum infit,in 
araarum . fic igitur dulce matris alimen - 
tum , quod in eius corpore propter fuam 
nimietatem 



25 AIEXANDKI TRAIANI PEJRONII, 

nimietstem nbi tranrpirationem iaipedit,& E qjanapiti did:umefrenuncudim,apud eo5 



putrefcit , non in amarum omnino traniibit 
^ba quia humidius eftqusm iiccunijmaiori.ex 
parte in acidumuel lubacre, minori aurem 
in amarnni aut (ubamarum . Non igitiir recte 
obijciebati^r quod li corrumpebatur,in ama- 
rum penira:=i abiret.Ideoo; nutrire non poiiet; 
quippe quod mixti plus humidi quam ficci e- 
xiftens in acidum aut fubacre plurimum, & in 
amarum aut iu bamarum exiguum , no autem 
xn amaraai iimpHciter uercetur . Sedquale ex 
multo huiuimodi acido autfubacri etexiguo 
amaro aut iub^maro reddatur , et li nemo an 
tehac inquirere tentauerit, nunctamennoa 
admodum edr difiiciiejii prim.um intellexeri- 



pr^fertim,quibus forte uidebitur huius com- 
munisin omnibus hominibus putredinis fa- 
porem certnm determinan non polle,-argu- 
mento quod vereres naturf interpretes lapo- 
reseiie innumeros afleruerunt limulq; rerii 
mifrarura numerum certum nullum:ied ficu- 
ti Plato,Arill:oteIes , & reliqui poileriores fa- 
poruni generanumero quodamiinitocom- 
plexiiunr.Hiiq,- deicriptis mixtorum exinde 
dinerentias acceperunt , ita nobis id putre no 
amarumnonacre, non exquiliteacidum eiie 
cenientibus liceat inter hasc fublaifum aut 
huicproportionerefpondensappelbre. nqui 
dem quaiis miitura putredoq; fuerit humoris 



mus: quod his duobus faporibus nempe ama p taiis quoq; lapor producatur.ltaq; huic qua;- 



ro,& acri muicem conuenientibus iaiias iapor 
cmcrgere (oletrquemadmodum is. ipiQ gufla- 
ti Ctfc offert^ilatim enim ubi integrum oreuer 
fatur ,J primum acre deinde amarum percipi- 
:ur,3qua uero fuium, primo amarum fubinde 
:2cre: Vndemanifeimm fatiseil faporemial- 
Uimexacido iamacri unacum amaroconfti 
vuiciicat ctiam experiri licetfi dujcis aqua pu 
irefcat: mixtum cnim humidu , quod in ea eil 
in acidum, (iccum uero , in marcidum quidda 
male oIidum,& guilui ualde ingratum primo 
uertitur , deinde fi id per ^flatem feruido fo- 
h" exponaturacde loco alteroin alterum, ut 
infalinis fieri folet, mutetur,illud inacre. 



ftioni dicendum id quod putreiat matris ali- 
mentum ,atq;ianguinem effe quiadvterum 
pro fetu alendo delegatur,taieq; euadere qua 
ie id quod fubialfum aut huic iimile fentimus. 
Hinc puerorum adhuc lactentium lachrims li 
cet hacdulcefit,tamen fali^ifunr, & ialiua ial- 
fa,arq;fic dictaquod fere ialis iaporem ha- 
beat.Hinc omnes & pueri,& fenes,aut i::le,aut 
aliquohuiufmoditatoperedeledamur.-quippe 
quod in fimilirudine primi alimenti nos ducit: 
quod quanto prius nos intus atlccit: tanto ma 
gisauidepoft ortii appetimus.Nutrixitem fi 
iditis autfale iiberalius utatur,Guiapr2exi- 
ftens falfitudo augetur , & fe& Infantem ulcu 



hoc in amarum , & eandem utrumq; iimul in G fculis repente inficit ; & icabiofi ubi izliiis uc- 



falem commutatur . Vt igitur cx acido iam a- 
cri&ficcoamaro ialfum gi^niturjitailhumi- 
dum mixtum quod in dulci reperiturnon ad 
modum acidum acrevefiat . itemque ficcum 
non adraodum amarum , fed alterum fubaci- 
dum.fub acreve, alterumfubamarum ; ueri- 
ilmile eix id, quod ex utriufque millara con- 
fiabitur et finon falfum certe fubfalium fie - 
ri. fi igitur conceiTerimus quod fanguis fua 
natura"dulcis fit , quod is fcetum in utero 
ai3t,quod tum in grauida: corpore tum in 
utero diuturnae retentionis cauia putrefcat; 
propterea.tamcn propofita non remanet 
quseilio: non enim fccundum humidum cor- 



fcuntur,i'cabie multo grauius infeftantur.hinc 
mulieris,grauidce lac falfum primofendtur, 
id quod etiam Arifroteles ieptimo de anima- 
liuhiftoria animaduertit.hinc ianus homo il- 
latum vulnufculum aut gingiuasexugensfi 
fanguinem extrahat/ubfalfum fentit^& urina 
noftra vtpotequsedefanguine manat.natura- 
liter fubfalia cCt , ludorq; iubialfus, ac n totum 
hominis corpus faliedine quadam fcaturiat : 
hinc forteHipocrates epid.6. fectione. 5.fi car 
nesinquitguflanti falfe efTeappareant radun- 
dantiam indicat.quafi hom.inis corpus ubi aii- 
mento nimio impletur, falilsm ientiatur : Ex 
quonuper expertum ell^aduerfus morbum 



rumpetur in extremum acidum, autacre,ne- j^. gallicum nihil sque ualere, atq: iale ipfo pcni 



q;fecandum ficcum , in extremum amarum, 
nouanamq; materia quammaterproalimen. 
to quotidiefumit,fingulis diebus ccrruptf mi 
fcetur : quocirca noui humidi nouiq; ficci ad- 
iedioneprohibetur internum ficcumnepe- 
nitus amareicat,& internum humidum nein 
acidumacreve omnino permutetur ; fed. hoc 
fubacidum fubacreve , illud fubamarum , aut 
utrumq; paulo remisfius redditur ; ita tamen 
ut ex utciusq; mixtura non amarum non acre 
non cxquiilte acidum nofcatur, fed medium, 
utputafubrahum,3utqmd fimileridquod tam 
cuam per fuppofitionem in re tam noua tam 



tusabfliinere : utpotequod uniuerio ho:ninis 
corpore quadam. falfugine naruraliter aiiccto, 
hanc eandem augere& principium huins c6- 
munis mali propter fimilitudinem aucto , in 
faifilaginem nutrimento , geminare irrita- 
req; posfir. 

Qu^umveroiam confletaiimentum invte 
roputrefcere& fubfalium faporem acquire- 
refhtim aliquis obijciet fal omnisputredine 
prohibet:uidemus enim carnes putrefactum 
jri.mox faleafperi^as a putretudine uindicari . 
Jal item afcabiequs putredine qufdam , ell 
homine liberat.quomOdo igitur quippia fub- 
iitnum. 



DE- MORB O G^AILI CO XIB.M. 



2J~- 



falfum,aut falifimile per putrcdinemrin vtero A illius partes putrefcant rrcliqii^. verd mpa 



gignetur ? quomodo nutrix laie cum cibis v^ 
tens tum feipfam tum infante fcabiofum red- 
det^Prf terea fi locusomnis(vt dicant) in quo 
fai reperitur,fterilis eft,nihilq; gignrt, atq; ob. 

. nimiam falfedinem in mari mortuo (utGale. 
refert)ii nuHum animal uiuit , quo pafto con-; 
tingetjVt foetLiS in vtero tenerrimusralimento 
fubfalfo quodcbredundantiam faifosequale. 

-^ eft, nutriatur, crefcat, &viuat^Huicrcfpon-' 
dendumjquodamara quoq^ ex putri fiuiit, ni 

. hilominus tamen putredinem tollunt : CQd id 
quatcnus quidem putrefcunt,minime faciunt 
fed quatenus abfterguntpurgat,& ficcant . fic 
ctiam falfa non inquantum putrefcendo fiiit, 



tredinem aliquantum. vergant : hoc eft etfi tcr 
tum non putrefcit ; certe putredinis qnaiita- 
te qnadam afficitur, vtputa vel fapore , quemi 
iiia fecum affertin partes putrefcentes, veio- 
dore , vel aliquo huiufmQdi . quo fit iittotum^ 
magis minufve putre nuncupetur,prout plns, 
Hiinufve iilius faporis odorifve particeps cfU* 
In exempio aquam opnmam amphora exci-: 
pe , huic aqua putris vtputa falfa vei amarali-^ 
brarum duarum admifceatur, totajquidem 
aqua non[nihil amari falfive pvz feieret , noa. 
tamen totaputris revcraerit, verumfi hu*, 
ius pucrid^ pius iterum.addatur ,-tota multo- 
quoquemagis amara vel falfaerit: ficigituc 



aliaputrcicereprohibent/edinquantumpr^ B cogkapartesaliquastotius aqueoptimas-pu-. 
^ ■ ■ -- • - ,w"_- trcfcere , rcliquis adhuc integris exiftenti - 

bus : irahent enim fefiduum totius aquse ia, 
confenfum quendam, per quem torajquident 
aqua fapore odoreve nouo inficietur & ,ad pu. 
tcefcendu mapta £et : nondum-tameiata pu- 
trefcet, Idhincquoqueprobari poteft^fipit: 
tridam aquam utputa fubamaram fabuioali- 
cui mafculo auc argillas diiigenter commiicea 
mus;,4r.ax agitemcs.& percolemus: prodi^: 
bit enim hinc aqua dulcis plus minufireipro^ 
ur magis minuive eratamara ; & quod piitil^. 
dum inerat in iabuio.argiilave. reiinquirnr. 
Hocjcertisfimum: effcindicium, quodiiceta-. 
quaillaputrida nuncupetur, nontamento^- 
C ta puu-efcat : aiioqnidiidsLaqua iiiinc coli©-. 
az minime.fuifict. Hinc edam (vt quibus; 
damplacet ) ea qu^ ia mari naicuntur non (i- 
ne dulcedine>.aut aliqna csterorum faponua: 
iuaui qualitare proneaiuai-, vz p:rc£S-&T£!i-. 
quumaiumaliumgcmiST- quod in aqua faiia 
vjeriamr. idenimpatetfi maris aqua per^ 
. agiiIamperarei3&m.peruasaiiquod terrcum: 
eQlctur.-coiata enim duicisimjeniturii ilHcrji, 
lidafaifedine. quia cj^oianguis quifoetufii in 
vtero.aiere ponitnri quibufdam putrediris. 
uotis:2ffedus^ noa omnino. putrctcit (faifus.; 
cnim eft quo ads^etronis modum ficatx mjt 
risaqua, iedquo ad qualitatisgr.adum;.louge, 
rcmiffior )poteft per.fe fufficereaiendo fas- 
p. tui ablque eo qtiod aliusfuccus ex-ebidcmrpjt. 
tre^do natusi eimdemaht. .S3nguis:n2m- 
quc totus iii hoc cafu:.ncn coitumpitur;, fed: 
bona.eiuspars.iiitegramanet ; hoc difeens 
a puio^quod alij vitiatdc6mifcetur:omm^.n. 
putre6ctio, fulirtaaticqajcre uera patrefcit, 
cft.aboiitiQ, noa autem totius cui hscpucce- 
fccns ,. mixtursg cognatioiie coniungicur . ^ : 
Quippeuinum 3celc!efi& interdum.ia uini fpc 
dem reucnitar,x*d totu. qjiidcm {e,d aliquaia 
minu$;quia pai:tibttsqii^re ruera putrcicaar^ 
con&mptis, ictegrtt remanet quod mix.mra; 
cofenfucum illis acid.am aiite fcntiebatur.Sic 
aicdica.patrcdO;(;vitin.opere noftro de aqiia 
Tvberina 



fentem materiam exterunt,repargant, difijci. 
unt & fimilia,quocirca poteft falfum ex putre. 
. dinefieri:deindepoflg;factum eCt putrcdine. 
arcere • led quia varijs facultatibus poilet ; a- 
ftringit enim , exterit,repurgat.difijcit, repri 
mit & extenuat , pro locorumdifFerentia pu- 
tredinem quoque mouere poteft . foris enim 
adhibitum a putredine liberat.intas vero fum 
ptum fi modns abfit , putredinem parit : iliic 
enim iihumor liquaturaut difijcitur eidem 
locus patet alio abeundi. hic vero nempe in- 
tus fiquid talecontingat, lleperecinetur deJtv 
de putrcfcit . aiioqui fi fuccus omnis qui in 
corpareeft intus falis vfu poenitus abfumere-. 
rur jcmnisquidem putrediniscauia ceftarer, 
fed homo ipiQ vna periret . - Itaq,- fal ex putri 
quidem fieri nihii vetat ,fed'vt foris appiica-- 
tumputredinemarcet, itaintas aiTumptum. 
ispius commouet . Ideo falita laifaque om-^ 
iiia icabiofis cum cibo potuq; interdicuntur, 
cum vnguentisvero ialubriterconceduntur.. 
HsEcad primum dubium .- Adaiterum vero 
refpondendumquod vbi mareaut terra 'im-r 
modice fuerit falia,nihil ferc pariunt , fed vbi 
modice fe habent, tum id tumilla, nihil pro- 
.hibet , quominus ibi piurime piantae hic.infi« 
niti pifces nalcantur vt notislimum omnibus 
eilde magnaparte iriferi iuperiquemaris. 
Saifaemm.hsc funt ineisq; pifces innumeri 
nafcuntur &uiuunt.-h2ecf2ti5huicquod fal- 
ium exputrcdinecrcari & quod eo animal nu. 
triri queat . Rurfum aliquisinftabit^fi putre- 
fadiocorruptto eft,omnisver6 corruptio fub 
ftantt^ que corrumpitur eft abolitio , in hoc 
autem cafu fanguis corrumpitur , f«xtus igitur 
Eonfanguinefedfucco aliquo putri,quiex. 
fanguinecoTiUpto manat.in vteromitriemr*; 
huicdicendum putrefattionein omnibus pa 
tf c-fcentis rei partibus non ftatim fieri , (cd ue. 
Juttnutritionem nunc in aiiquibus >.poftca in . 
alij.s ;.&.ficut animal fentitfenutriri., qmnii 
aiiq us.eius partes nntriuntur^ta-.vnnmquod'». 
^u-e-pfitrefcere qupqtieuocari> quumaliqHas; 



■H- 



.AtEXAUDKl TRAIAm PETRONIU 



Ty:berma-:<iocmmus:>ab-ea£iaamArift,me- £ matum caufiscap.^. Inquit prifi:?5, 



teotum4.definiuit, minime difert/ed eade. 
illtefl : bile.n.putrefceate^ fi putredo paucas 
eius parteiQbfideat, has qnidc de medio tol-!-: 
kre,& foras expurgarecoiiuenit/ed reliquas . 
alterate^&intus relinquere.Hsc quodin fan- 
guinis putrefadione quse dum foetus in utero: 
Sirur3.fitjfsnguisetiamadhucnon putris in- 
Beniatur ; Siraulque ex his patere iam poteft, 
qualialmiento fcetus in uteronutriatur,nem- 
pefanguine tum puro tum impuro^qui uideli 
cet exputri & non putri ac ex dulci & fubfal - 
fo eommixtus refultat. Neque id mirum . ali- 
cui effe debet^fiquidem ran», cancrij pifces & 
reliquam animalium genus , qua: in paluftri- 
bus&corruptis aquis.nalcuntur,hisquoque- F, 
putridis nutriunturjquibus enim quodq,- con 
fiftit> his.etiam nutritur.Necbbftat quod pu- 
tria omnia inconcoda fiatquoniam hxc.ei 
quod illis nutritur coda funt. neque ite quod 
dicitur fanguine purisfimo fatum in utera 
ali . Nam id partim , uerum efl , partim noa" 
ucrum ; Verum quidem ratione habita ad eii 
quHamatrereperitur.,non uerumautem coa 
fiderata purrcdine quam ianguis propterlm. 
portunaaifui retenuone etFugere no potuit .. 
Hac enim per totum(ut ante docuimus)effofa^ 
reliqnusianguis mquinaturj,& cx puroimpu 
rus efHcitur, ita :tamenvtcum.impuro purus: 
qiioqireperiatur,& fcetus fanguinem quidem 



menfibus.pArum languinis in t.cctum anraii.:- 
turutpoteadhuc minimum.f. qi;od in vtc- 
ro cfr, hoctempore nec embryon gra:ce voce 
tur, fed cyema adhuc id efl uteri gefri^tio: hoc 
aut auftius redditum,tLim ipfum ampliore nu 
trimento utitur, tum non foium quicquid o- 
ptimumin uenis ef>, idattrahit(ceu prius di- 
xi)fed etiam quiaplus indigeat, eius quod ui- 
tiofum efl , aliquid una trahit ; atq; ita totum 
matris corpustum plenitudinelaborarede- 
finitjtum minus uitiofo eCt fucco : Ipfe autem 
fcetus alimenti quod attrahit ex^crenr:eta in du 
plicibus mebranis reponit,acfitquidem ma- 
^na ex parteipfequoqueet uitiofioris lucci & 
intemperantior ut pbte ex uitiofo injtritus 
fahguine,nififiqu3e eum geflat in reliquo ge- 
flationis temp.ore falubribus:utarwr alimentis. 
EficGalenus. Sane utiliusquidem eratpuro 
quam impuro nutriri: id quod fieri pQterat>u 
quantum menflrui in aunabu^^, in uaccis, in 
equabus & in ali js brutis fcrminis eii tantum 
£c non ampiiusin muliere quoq; reperiretur , 
nam przter alias atilitates mu.lier.neq;pro- 
pter pr^gnationem uuot m.orbos inciaer et> 
neq;fcetum adeo^iorbofam adecq; imper- 
feaum naturaliter pareret, kd mibruta ute- 
rum gerens,& igrauiditatism-orbis_uindica- 
retura& fcetumfaniorem , aczequefere per*- 
fedum ederet. Qu^ia uero in tantapabuli co.- 



impurumtrahat,fedexhoc impuroeumqui G pia & uefcendi opportunitate replendi appe- 
minusimpurus & magis fuauis. famiiiaris ac ritu fere perpetuo exiftentefieri non pote - 



dulcis cxifHt. Quippccum proprium in fe vL- 
taeprincipiumcontineat & attrahedi ui quam 
habetymulto magis quam mater poUeat pro- 
pterTui corporis incrementum , vtero veiuti 
radiciadhasrens , quicquid in matris corpore- 
fuauiusefl(id enim nataraliter appetimus) 
" quo ad fieri poteii,pro fe rapit. Hincgrauidae- 
non ccenatardormitnm cunti ( vt quibufHam" 
placet > data mulfa circumtorqueri, vterum fa 
cit:qooniamiiaec alimend^ena, ea vefci con 
tenditjillecontra adattratodum potentior,- 
candem vioiete ad fe arripit , vtrifq; igiturco 
tta pugnanribus atque huc illuc viciffim con 



r2t;,quin alimenri nimietate fjepius lafciuiret* 
minus m.alum fuit alimento(ut diximus) ini- 
puro taemm nutriri,crefcere,in iucem prodi- 
re & morbis ex naturs necesfitate contagio - 
fisobnoxium reddi quam puro& fuperabun 
danti.quod fiquis diiigenter animsduertat^ut 
proxime diximus) ante partum ipfum interi- 
tus periculum afierebat, 

His adde quod utilitas quam exhac putre - 
fadionefcetusacquirit, multo maiorexiflit^ 
noxa^ppqua morbis ex naturf necesfitate c6 
tagionis fubijcitur . C^uippe illi fuaptenatura 
noainterimuut, & ubi in locis proprsjsnunt^ 



tra trahetibus,uterum ipfumcixcom circa tor H facile tolerantur. H^c uero putrefadio inqua. 
qucrirneceffe efl . Hinc etiam grauida quai '^* "-^ -"^-^- «--^— --^^ni'^ ntm^mm ^limenro . 



fortcpaudfanguinis fuerit, fepe euna uirore 
paliidafic , & alieno&cibos appetit,& debilior 
euadit, quoniam quotidie iemper ac ualidc at 
trahente fceta , melior fanguis ex matris cor- 
porcaufertur, moxin vterum;defliUat&-in f| 
tusaugmentum conuercitur. non igitur-fim^ 
pliciter,f ed hocmodo vcriim efl,fanguinc pu 
risfimo fcetum in vterb autriri;quoetiam ma 
do nihil prohibet,quin corrupto & putri nu« 
triatur.-fiquidem nec uitieneCttidai actocrfe-* 
tunvelut ammaiium gerieri quod in aquapo* 
ri dcgit , vfuuenit . IcaCabnus i . de fy mpta 



nifi adeffet rcdundante nimirum aiimento , 
fspisfimeautemxedundat, f^pisfime alimen- 
ri copia toetus humanus ante partij interiret , 
id enim fuperfluum quod ubi putrefcit fub^ 
falfum aut huic proportione refpondcns fieri 
indicauimus , reliquo quod fincerum efi(cori 
tinua namq; funt)pHis minufve primum per- 
mifceri,& fubinde a fcetu trahi oportet,proin 
de hocidem ad vteri uenas & ad chorium ve- 
lut apud radicem immorari porius quam ali- 
biiprobabiHus ef^,ibi autem adeo redundans 
fMnaiq; putrefcens occupare uiam alimento 
quod quotidie nouum& puruma matread: 

fa-tum 



DE MOIIBOCaLLICO LIB. I. 25 

Quod fetus alimento putri in utero nutriatur^et 



feetumdclcgaturnelibcretrahi qucat ; hoc £ 
cft ne per cum Iocum,ubi niaiorcopia huius 
putriseft perchoriuminquam, & umbijicii, 
vtputa p radices fine huius miftura trahatur . 
Licet cnim ab cadc tcrra fuum laduca nucri- 
mcntum & caulis ruum,& czpa fuum hauriat,. 
ubitamen apud horum radices lalem,aut ci- 
ncrem,aut quid tale infperferis absq; huius 
miftura,quia proximius eft,iucundum;& pro 
prium haurirc non poftbnt.Vtigitur id fuper 
fluum putrc iam fa&um puro alimcnto com 
miftum eiufdem fuauitatem perturbat, & mi 
nuit;ita infinitam eiufdcm quoq; auiditatem 
moderatur , & cohibct , facitq; lam diftindis 
fcetus particulis,& in feipfatalimenti nimium p 
reponerc uaientibus,netamauide iilud ra- 
piant,& ne adeo copio(e ur ftrangulari mecus 
£t,infeiprasaccumuIct;niiiforian taiis quoq; 
faliugoquemadmodui hcophraftus ^.depla 
tarum cauiis cap.p.lcribitad pernciendu ali- 
quid aliud conferat , huinorem icilicet exicca 
do,qui modij excedir,omnino autemquead- 
modum bcnasagricolapiantis,quxnimioali 
mento lafciuiunt,auc cinerem uchco,&. rutaj; 
aut falem,ut palms aipcr|^it,& agrum miaus 
frugalcm his quxrit:quo fuperfluam nutrime 
tiattradionem moderetur; itanaturaid fub 
ialfum,au!: huicproportione refponaens,taa 
taeaiimenti ubcrtati commifcct>ui minus iu- 
cundum hauftufadum prjcfente nimietaLe re q 
plere foetum non posfit.HHKht quoaiamge- 
nus fatiuum fuam alimoniz copiam cx coque 
re nequitjUt rci ruftic^ ftudioli Theophrafto 
autorecincremalijs congerant , alijsceiber- 
gant;(ic fortaiTepaImo?,iiquidcm his iai, 2i'^iJ,t- 
ratus unice prodeft,faiia terra melius fruCLiu- 
cant,& in olcrumgenerequsdam ahhuniori 
bus {aliis iuuanrur,ut hrasiica^beta, r ucajcru- 
ca ; hajc enim cum aquis ialiis rigantur, lo.nge 
rnelioraeuadunt.Quaruobrem nonuulli incro 
aqua permifto aipcrgunt brasiicam , ut Aegy 
ptij. Itaq;cum fcstus humanus immodicam 
^limcnti ubertatemin utero cffugcre non po 
taerit,opusd; iir tam ad fructuum prouenrii,_ 
quam ad animalium partum non huius ty.cci 
ru,fcdmediocntate,fiqaid€m iibiexcedit,aut ^ 
tabem,aut ilrangulationcm inducit,putredo 
qua uciuti falfuginecftedicimus, huic iuper- 
fiuitat! condgens dum alimentum niraium 6i 
iucundum,aiioqui noxium &inutileiua mi- 
"ilura minus fuauc rcddit;tantum abeft u: no 
ceat,ut huic eidcm modum imponat , hoc eft 
ut immodcrate attrahi non permittatj & ho- 
-minem a uite pcriculis,qu2E huius copie caufa 
imminentjliberetsque&neaciiquisopinare 
; tur id qualitatis jubialfx natiuii eife fcaetus hu- 
mani alimeto,ut illc uaieat c6ieruari,qu3ii ge 
nus iftud faporis ei permixtii fui gratia cuito 
. diendia natura acceperit,quaaiu in utero eft 



quodtalenutrimentum caufa fit propofit^ru 
communmmmorborumiatqi quomodoin homi 
ne talis putredofemperfit. Cap, XII, 

Ex quibus ia fatis patet in mulicrfs prargaa- 
tis utero menftrua modo quoda putreice- 
rc,alimentiiq; fsetus humani no oino fy nceru 
cB.Ced inqumatii^ quodamo putrciqd cu il- 
le utero inclums non posfit no trahere.fi uiue 
re,fiaugcri,fi abiolui,debet,necefie eft c^fere 
ftadm ab initio, ad partii uiq; hoc putri nutri 
tur,quiain fuatoraiubftantiaillud fumit,ut'jp 
pria humanifetusiubftatia putredine quada 
heat,que cu tolli non posfit nifi tota futr.a rol- 
larur,tota uero tolli nequeat,quadiu ho uiuit: 
quoadho uiuethuiusinquinameri putris crit 
parriceps.qd.n.homo ab ortu primo penitus 
infitiitoto corporecontraxit, no prius ab eo 
euelicrur,quam corpus ipfum olno difToluat. 
cxepio tunt reccntia uafa quz iapore quo pri 
mfi imbuta siit,ppetuo retinet.licet.n.natura 
(^ ob materi.-ECut dicitur) rluxu quotidie cor 
pus fluitjCofumitur, (diflbluitur} nouu alimc 
tu qd*minime putre ed in locii fut>ie,qux de|> 
diturfufficereposfit;id tnqm adijcere, unire 
ut dicfit & asfimuiare ei qdde^ditii eft,der;ut 
illi qd^prius ineratfimilefaciatoportet.q^a ve 
ro qd" remanetin corporCjid multo plus eCi 5 
qd fuficit , aiioqui niiqua priori fimiie redde 
retur;a potetiore,& cop!ofiorepmutabit,atq; 
couertetineius natura,idqd'debilius,& mi- 
nus eft qusng utriiq; agedoinuicc patitunue 
iun biiiofs teperatura Quk<gd tale immut2t,in 
fui nmile immutare ftudet.quocirca nuttime 
zu nouti qd aecedit, nect putre illa qualirarc 
in eo cp fic a^lctu ei1:,& mulro maius;muitoq; 
robaiiius fi:hmouefe.quinimo quddiu aiil vi 
uir, hac .cade m eode remanere necejTee,ntq; 
ohftatjGd-^^^aiiqui opponij: morbilhSjautuano 
lis iemdjbisjterue in aliquo hoie apparetibns 
coiumi eiuimodi omne feminariuin , ficut.n. 
terq;, quaxetq; expoliro fcrro>qc.in in eo rubi 
ginisfomes reftet,fieri non poteiljira licet ire 
rum,atque irerum quis morbillis, uarioiisve, 
amciaturji^eminariumramen uirioi^um quod 
intus eilnon toHitunKon iemperautem criu 
tur,quia iilud(ut infra diccturjimpulibre in- 
diget,qui,eum> 3d agendum cxcitet.Scireque 
licet putredinem hanc non cam eiTe.quem.or 
tc,autmorbum perfc afferat ,quinimm.o cii 
hominis uita icmpcr manere, (ficut eam qua 
-cancri, ran2e»piices ex aqua purri n3ti,& in ea 
dem continue degentcs perpetuo feruant, & 
niuut,fed fi magis augeatur,ant irritetur,ia c^ 
ab impullbre(ut ^xime dicctur}hr:tum fepe 
morbos,nonnuquamorteacccrf<?re,quippc 
ipiam ueluti feminariu ineiTe, quod non lem 
per agit,ied pr«ftita occafione araplificsr crc- 
C tcit,& 



?<J AIEXANDRI TRA 

fclt & in fruftus erumpit ac pmnjnp ^ iTe ceu 
rubiginis fomitcm in ferro,quQd pim^q l^ne 
poiitum intcgrumq; cfr.Atq; hsceft commu 
niscaufa prQppiirorum morborum, &aliorii 
huiufmpdi.nempe ui^ium primi alimenti a 
putredine in matris corpore nata contradu. 
In hQc.n.conditiones pmnes^ quas tali caufa? 
neceiTarias efie probamus , manifefte coque^ 
nire uidentur.fe {unt(quemadniodum fupr^ 
docuimus)utin;usin hpmineiit neceflfario, 
3i partim fecundum naturam,partim prfter 
atq; ut per totam uitam femper infit^& quan- 
quam iemper huiufmodi niorbpsnpn indu^ 
cit,in corpor^ tame ut minifpe pcictur, Quia 
igiturid alimentum efr^quo folofsEtus in ute- 
ro nutritur;fatis conftatqupd intuseft in ho- 
ininejfimul ac necefiarip; ex: eo.n. illius cor^ 
pus conftituit?quia iteni npn qua alimentum, 
fed qua nimium eft uitiarur,partim fecundii 
naturam cr3t,& partim prs{:er,fecundum na- 
turam quidem quatenas in vterp iam nutrit, 
& in honiinis fubftantiani ucrtitur. prster na 
turam ucro quatenus eidem *npn perfe qui- 
dcm/ed ex accidenti , hoc eft prppter copia 
putrefcere contingit.quia etiam hominis cor 
pus ex illo conftatur , femper quoq; cum ho- 
inineinaenietur,quia infuperputredjne quo 
dam hunc cundem in perpetuum afficit , & ft 
non femper ita creicit,ut in putredinis mor- 
bosfemper erumpar, agensinterim erit non 
ociofum,Nani preter id quod in hominis cor 
pusimmutatur,iilud etiam opns efficit, quod 
iimilem fibi putredinem quotidic rcgencran 
co feipfum fpuet/ed tantifper dum hos mor 
bos non agit, uel-uti lciens(ut prsfati fumus) 
inenrquum non contemplatur;itaqmdem 
ut quom ifii conimunes morbi gignuntur, 
id quoq; fimul minime gignatur, ied ante , & 
in zccj^uz dicunt)prirriO exiftens in corpore, 
tunc pofteain actum(u: dicunt)fecundum 
prorump::t,& ilmiles morbos excitet,qucm- 
:^admodum allquinunc prinium peftis lahcaf 
fecti,tum uiginti,tngintaquediebus incolu- 
mes uidcntur,mox pefrifera febre corripiun- 
tur,quippecum hac febre peftis ipia labes no 
gigmtur,ied muUo prius exiftit:ante uero no 
egit,non quodipfa npn ineiTet,fed quod cor- 
p\x$ autparatum non erat jaut aliquid deerat 
quodeamimpdlere,iuuareve debebat huic 
homines calid^ & humida£(ut dicunt)tempe- 
raturse qui hircum olent , & quibus fudor 
fcetidus,& urina fcstes,atq; aliqaae gentes,qux 
annum unum aut aiterum pane ex tridico fce 
tido & putri uefcuntur,uniuerfam pene cor- 
poris fubftantiam putredineaiTectam fortiun 
turjnonfem.pertameputredinis morbis cor 
ripiuntur: kd tum folum , quum noua queda 
ad inexiftentem putredinem excitandam oc- 
cafio nafcitur. 5ic igitur fomes(uerbic4ufa) 



lANl PETRONII, 

A morbigallici ab ortu prinio in nobis eft,f3f* 
piusueroagit Ipngepoft,non quodinterdu 
noh infttjfed quod fspius deficit aliquid , qd 
fomitem qupminusagat,impeditJraque :ili- 
mentum in utero uitiatum ex quofcetus ipfe 
componitur caufa crit, qux tum elephantiaft, 
tum morbillis,uaripiisve,tum morbogaliico 
iingulps homines promjlcue obnoxios facic. 
id quod ab initio inquirebamus.id.n.proptcr 
nccesfitatem iani dicram in corporis huma- 
ni conftitutionera affuniptam , & quodamo- 
<iofimuluitistumcpmmunisputredinis,qua 
di^i omnes morbi fequuntur feminarium ia 
hom.ine eft,ficut res qusdam in ferro comma 
pis rubiginis fomes.in quo expiicando proli- 

B xior quam prsefens negpcium poftUabat no- 
ftra fui/fepratio uiderjppftet/ed quia nemo 
hadenuscpmmunem caufam propofitorum 
morborum(quod fciairv'inquifiuit, neq; quis 
quam id ipfum quod nos in eam caufam retu 
limus attentauit,neq; item queftiones, acdu- 
bitatipnes qusinde & multse,& graues orie- 
banturexpiicuit,npa nifi ionga tractatipn^ 
abfoiuipotuit, 

Qjtomodo id morbifeminarium per hominis cor^ 
pus- dijpergatur^ tibi poiifiimum refideat y & 
qiti ex his morbis leuiores,magisue curabiles , 
&auimn* Cap. XllJ, 

C TT^s expofitisqualefitidjquoddiiSorura 
I~lma|orum communem caufam cfie dici- 
nuis , intelledum puto . Reliquum eft,utaa 
ita reuera fit(ut eiTedicitur)inueftigemus, at- 
que rurfus qua:dam, queproxime retuiimus, 
ad maiprem explicationem repetamus. que- 
renti.n,quomodoifta putredo undequaqus 
expandttur,& ubinam magis refideat. Refjjo 
dendumficutalimentumperuniuerfum cor 
pusfertur,eiq;peromnes partes infunditur, 
& inferitur, ita quado uitiatum eft tale quoq; 
totum. redditjin quod permutatur . itaq, quia 
totum hominis corpus huiufmodi alimento 
in utero nutritur,acaugetur. in toto quidem 
erit dida putredo,fed in ipfa cuti,& circa ipsa 

jN pr2cipue,fetus.n.in utcro(uc dicitur) plantas 
yitam uiuit. Hascubipropter egeftatem noa 
-poteft non attrahere aiimentum , & fi uitiatii 
cft,tum poftquam id intro rapmt, uiciniores 
partesexeo quod minus malum eftpertra- 
hunt,quod reftat magis uitiatu quam prius fic 
oportet-.ex hoc tamenquod minus prauum 
eft alia? fugunt,atquc ita deinceps donec ad ex 
timas deueniatur: qua: fimiliterindigentes id 
quod ab omnibus reiidum eft, tanquam ma- 
jcimeaiienum , ut attrahant neceffe eft . Atq; 
adco ut aiimcntum longc magis corruptum 
fit , quod ab extimis partibus rccipitur, 
quam quod a primis , & fccundis,& reiiquis^ 
Eniniuero 



DE MORBO GALLICO LIB. I. 



27 



jEniniuero rorasuerfus rem huiufmodi excer E faum erumpat. proinde illudmirabileno cfl. 



ni conientaneum eft,utpotealienam:quem- 
admodii ra!u:go ciceriinnata (fiquidem ubi 
cunqne xeritnr, nafciturqjjaliquid falfuginis 
iempercapiat) perfummatantum coniiftere 
uidetur,qucdam etiam fuisin foIijSj ramisq; 
talem fortiuntar faporem , qui eifdem ablu- 
tis guftatu aqux cognofcicur . Nec in his mo- 
dojed in frudibus quoqueipiis itidem eft, 
quod fenfus late dijudicat,ii quis non fructii 
n-ianducet>fed linguam ei duntaxar apponat, 
quippe non in pulpa , fQd in putamine falfu- 
y,o m:;gis cCCc percipitur.necminns amarira 
dinem cucumerumper fummitatem fenti- 
mus , genus quoq; pirorum Czvix domeftr- 
cum fertur lonugine tam falla obdudum , ut 
nifi aqua fubluatur edi non posiit . nihil igi- 
tur mirum fi eiufmodiplura creantur , fi ui- 
terncehominisparcesid quod mmus habec 
coriuprionisattrahanti& fi quid in eo magis 
pucre eft,ad cutim protradant.Ex quofit, ut 
quaquam in utero malum quodammodo fit 
alimentumpartium corporisomnium, ulti- 
marum tamen peius exiflat , caque putredo 
dequadiximuslicetomnes corporis partes 
occupet,maxime tamen in externis commu- 
nes morbos(ubid3turoccaiio) cieat.quippe 
qui ad internas uerti non posfint nifi ui qua- 
dam coadij&contra natur^impetum.Proin 
de hi quidem fi ad extima prorumpunr j Isc- 



quodhuiufmodifeminarium prochue fem- 
perad agendum,interdum tamen centum 
annosin homineiaritet, fubinde ueluti no- 
uum quoddam compareat,'interdum uero 
nunquam omnino quicquam eius in hoc vel 
in illo cernatur,ut in morbiIlis,& uariolis ex- 
perimur.fiquidem Interdum in Europacon- 
tingicaliquem tota uita naturaliter, & ad cen 
tumfereannos ufq; protrada , nunquam in 
hos morbos incidifle . quum enim ad agen- 
dum impulforc. indigeat,nifi is aliquando ad 
ficnunquim aget.Sic& malefica? peflis femi 
naria non fblum in homine,fed etiam in bru 
to,in uefle,in ligno interdum infunt,& nihil 
agunt,'autIongepofl-ficetiam labes rabidi 
canis duos tref.'e mcnCes & quandoq; annum 
in homine Iatet,poftea fefe prodit. 

Atqui huius fomitis impulfbr,ini aut fimi 
Iis,autccntrarius fitioportet; fed quia contra 
rvMXi/aum contrarium corrumpir,impu]fbr 
nero illum uel excitat,ue! auget;non contra- 
rius,fediimilis erit. Quum igitur fomes hic 
putredo quardam fit primi ahmenti uitig per 
totum corpus difFufarputredoautem nunqua 
fuum calorc aliquid agat,2ut moueat ; huius 
fomitis impulfori autcalor cx fimili putredi- 
ncintus in corpore natus,autaliunde profc- 
ctuserif.AIiundeproficifcetur: fiab inquina 
tpcorpore prodeat;idquod ubi aliquis ex his 



niores,&curatufaciIioresfunt.finad intima: :^ commuriibus morbis per contagionem ac- 



difficulter & feruntur,& curantur.Ex quo fa- 
tis patet quomodo id morbi feminarium 
per hominis corpus difpergatur ; ubi magis 
infiflat;& morborum quos mducit,qui l^nio 
res,magisq; curabiles;& qui non, 

Cur communium morhorum f»mesm Cdrpdrt 
femperexifiensnonfemperagat, cur item in 
aliquibus nunquam agat ; aut nimisfero , & 
ijnis fit iliius impulfor quiitem ex hismorbis 
^ontanei et qui , et contagione uocentur & 
quihus Interje differant conueniantue , 
Cap. XI III. 

RVrsvm interroganti quo in homi- H 
nis corpore ab ortu primo ad tenedute 
ufq; talis putredo infit,ac fi inefl cur non fem 
per idgenus mali homines corripiat.Refpo- 
dendum nonfcmperin promptu effe quod 
illam adagendum moucat . Eget.n.(utinfra 
dicetur)impuiforequodam.Nam ficut uiden 
di facultate integra,filumen abfit,ocuIus ui- 
dere definit. Et Archirefto prsefenre ubi ca:- 
menta,Iapides & ligna dcfunt,non fitdomus, 
ita quanqua internum homini,eft quod hunc 
morbum efficit,eum tamcn non femper cffi 
cit,quia non femper prxflo funt,qua: ad eius 
creationemrequiruntur, ut agens in adum 



quiritur,perfpicuum fit. Similis uero putre- 
do intus gignetur,fi pluribus diebus multum 
alimenti in omnibuscorporis noftri uentri- 
bus,uenis,atq; cauernuiis co3ceruetur,atque 
retincatur; deinde putrefcat; nibi.n.quemad 
modum in marris grauiditate corrumpitur 
& a fingulis partrbus'a'ttrahitur, ita putredi- 
iiem quatprius ineratiUeluti falitorum cfas 
immodicus,fouet& auget:idqaod fiforte 
per ccmmunes expulfionum uias non expcl- 
latur,quia proptercopiam in corpore con- 
tineri non potefl,foras per alias partes ad cu 
timCutproximedeclarauimus)erupat,opor-. 
tet:quippe id copioSus exiflens atq; alercpo 
tens,quomagisperuniueffIim corpus attra 
hitur(alimentum'.ri.efl Jep magis reliquum 
quod intus efl,ulteriuspeliit,&.n.re npiia fli- 
beunte intus qua: intus efl , impingitur , cc- 
dit,Iocum impingenti relinquit, ipfaucro 
!mpuif3,ufque ad corporis extimum, hoc efl 
adciitim facilequidem fuccedit,fed Uitcrius 
progredinon poteft, n.ifimeatibus apcrtis 
prorumpat foras,aut tranfpiran s,autrefudas. 
Huc igitur comprefla & alia atq; alia re noua 
fubeunteubia natura propter copiam qua: 
fibiipfi uiam intercludit,,uinci nequit ,calor 
nouus muho amplior' exontur, qui priori 
propterputrcdinisfimiiitudinem (utraq; .n. 
C 3 in 



2 8 ALEXANDRI TRAlANI PETRONII, 

in toto eft) coniundus, eundem ad agendum £ 



excirat . C^.ia.n.taiis piuredo ex re dulci qux 
niixti multoplus humidiquam ficci obtinet 
(quale noftrum aiimentum eft)narcitur,eiuf- 
dem qualitatss nempe {ubral& aut liuic pro- 
portione relj^^ondentis cum ea quaea prima 
generatione contrahitur , erit : & calor ex 
hac noua ortus acq; per totum corpus perin- 
de 2LC Viic qui ex primigenia oritur,effu(as^ei- 
demTermp {imih"s erit , cui ( quemadmodum 
expofuirnus )tum propter nouje putredinis 
aniplam undi quaq; additamentum tum pro 
pter fimihVudinem fummam obnixe, coniun 
duSjhunc eundem augebit&una cumillo 
morbum aliquem ex hiscommunibus, qua- 
lem fubiedi natura pro loci, aeris,& uidus ra 
tidne patitur , agct ■ & morbi illi qui ex ni- 
mia aiimenti copia oriri fblent , emergenr.Hi 
vero iunt(modoplenius quam corxfueaerit 
faftum fitcorpus)furuncuti in facie nS^ilti, fca 
bies.tuberculis fcatens,exanthemata nuncTa- 
fiigiata nunclata,u!cera quam plurima, lasii- 
tudograuisjquam fiue vlcerofam fiue tenfiua 
• fi-ue phlegmonicam dicas nihil refert , pruri- 
go,imp.etigo,pibra,Iepra, elephantiafisjpiio- 
rum defluuia, febresinflammarianibus fimi- 
les.qui morbi ut per cutim prodeunt,ita mor 
bof^ rei qux ad cutim fpote fertur,natura imi 
tantur.Sed ubi h^ceadem foras exire prohi- 
betur & ad interna retrocedere cogitur,dido 
rum mprborum ulce dif^itlationes iiunt, tuf- 
fes^igoriorrhoesB, alui fluores, menflrua plura 
tumalbatum rubiratum alterius coFprisuei 
aquofa.& huiufmodi morbi alij . atq; tum hi 
tum'{uperius,didi pleniore iam fado corpo- 
i-e primum oriuntur; poflea vero quam pro- 
gresfi funt,corpus ipsii colh*quant,exteriTi2nt, 
abfuniunt . airq; hbc^mo^o i feipfis differunt, 
ubipropter aliam caufam quam propter ali- 
riVenti redundaritiamfiunr ; Sed ex his aliqui 
citius aliqui tardius imjuinare uidentur, pro- 
ritcum inquinaxis; confaetudo magis minuf- 
ve jntercedit,aut ab bis uapor abundans pref 
fiifve prodit: quippe infantiumlaftimina quse 



ilmiliter oriuntur tum nutrices tum eosaqui H g^^- 



gerur: hic igitur ubi corpus integrnm in qiio 
ef},abinqu3nato tangitur,fiueobn'.otum tie- 
hementem quem inuicemjutraq; faciunt,fiue 
quia fenimis arde amplectuntur, fiue, quia 
nimis diu coniunda manent,fiL:e etiamaliter 
magnopere quidem augetur , deinde morbLi 
aiiquem ex naturx necesfirste contagiofum 
excitat scpieruq; taiem,quaii id ipfum quod 
inquinat ante affectum eir: Calor.n.inquinsti 
corporis quoniam cum ea putredinequaein 
naranuncagit,alterius caloriconiundus cb 
mutuam fimilitudinem hunceudemin eum 
adum deducitin quem ipfe prius deductus 
ef^:utenim antequam inquinaretur,huic fimi 
lis crat& xq; arq; hic tum ad patiendum tum 
F ad agendum aptus : ita pofiquam inquinarus 
efr , caufa? eiufdem fubiens rationcni a qua 
primuni mfectus efr,huc fimiliter inhcit: atq; 
ita'c2lor ab inquinatocorporemanans,ca- 
lorem innarasputredinis in corpore fano ad 
agedum prouocat:& iv.ni hicrun:) ille qui no- 
Ui\m alimenti redundantiam fequitur.impui- 
fbr eil:, quo prima horum morborum c^^i^ia 
intusin corporelatirsnsacuelua dormiens, 
ut excirerur, indigeu. licer aurem In ipio infe- 
du pcnicula quedam integri corporis & non 
totr.m corpus tangatur ,qui2 tam.cn nixus 
utrir.q; irifignis intercedit totus calor qui ia 
inregro ef:, com.mouetur, taliiq; fir quaiis ab 
~ crmnzTi:-:x iuccesfitut fieret,quoticsnoua 
G 'pa:redo n;2gis minufve in toto corpore gi- 
gnereturX<i:amquam.n. corpus inrerdum ia 
xrapfcpr.dum tantum manifefk infieitur,fa- 
ciie:craen.pctefl( fi calorinterim uehemen- 
ter excitetiTr)ncn folnm radu pr^putij Ced 
etiurrj cfc^ro uel amplexualrerum inficere, 
tsmqusm ncn inprsputioiblum exiftentela 
be ,fed iti' coTpore uniuerfo,& fi in prxputio 
tantum aperre ,in alijs uero partibus occul - 
teuidezLtr. ■' 

Innare igirur putredinis que adhuc ocia- 
tur, irr.pI:l:.or erittum calor intus ex noua & 
fim>il:pr.rredine nuper natus.jtumcaiorin- 
■quinari cor.-oris ,alterum integram attin - 



bqs obnixe & faepe ampleduntur & ofculan- 
tur, itificiunt : aliosiieronon item . morbilli 
quoq; & uariolat quiim uigent(quia uapor 
cdpioiior exit)fadlius inquinanr, quum uero 
deciinant(quia ilie deficit)difficilius. C^om.o 
do^calorob redundantiam fufcepti aiimenti 
bbortus calorem innats putredinis angeat, 
fatis diximus . (cd qubmodo ille qui foris ad- 
i2enit,eundem excite^t^manifeftum ef^": cbnta 
?cu enim infeds rei caloralteralteri coniun- 
gitur,& tales morbi contingunt; caiornamq; 
cbrporis quod deinde inficitur cum tota in- 
terna putredinelatitans,abaIteroquiforis in 
buinat excitatur & fimul cum ilia in totam au 



. n. :--;natam putredinem qaseaao- 



qui ad putrefaciendum prccliuis cft {cd pro - 
pter exiguitarem ociatar , fua accesuone au - 
get,hiciuo '.notu excitat. Agetigiturdida 
putredo ab impulfore( ur diximius)ante mo- 
ta.Non ager uero in eo cuius mater pecuiiari 
fua narura m.ilco pauciora menfrrua habet 
quam alia: mulieres,mcx uterum gerens fru- 
galiteruiaitjdeindefiliusabalijsquae-huncfo 
mitem mouerequeuntfe continet: hiccnini 
minorem tenuioremq; putredinemfortitus, 
rnoxcuoad potefl ab his oux illam mouent 
fe temperans , fere neq; iponte nature neq; 
ex mquinamento in aliquem eorum mor- 
bcrii incurret . Hincaiiqui licet pauci donec 
uiuunt 



»E MORBO GALLICO LIB. i: 



29 



|jiuunt,nihil horum malorum fentiiit, aliqui A tuntur quam qui extrinrectss adueftiunt . fei 



in fenedute folumrquia forte in antc afta ui- 
tamagis fobrie fegefferunt : hinc eitra iuuen 
lutem uariola; morbilliue ( horum exemplo 
<juia notioresfuntjUti magisdecet>fponte na 
turae fepius contingiit, vltra vero rarius: citra 
^n.hac xtate propiermagnu corporis increme 
Tu plusalimenti coaceruatur in fingulis noRri 
corporis iocis,*quod fiforte per expuKionum 
ijias non minuatur,fimilesmorbosaccerfe- 
re folet.ita igimr refponfum fit quseftioni ,cur 
ii principium femper ineft , non tamcn fem- 
pcr agit :& quis fiteius impulfor. 

Ceterum illud non oportet ignorare quod 
"vbi communcs ij morbinon excontagione 



nbi ne4:cutis,neq;uentresiia diftcntifunt, 
ut non amplius extendi queant", tnm hi mor- 
bi poifuntiterum>tertiovefponte redire, do- 
nec illi fummam nafti extenfionem a maiori 
copia,quippe qua; in uafis fupradidis amplius 
coaceruari nequit , extedi magis non posfint. 
Verum ex contagione fepius reuertutur:quia 
non tanta nutrimenti copia ad eos excitados 
opus cft,fed fatis eft inefTe multam fupra natu 
rx uires, quf contagioneafcita, j&cile proram 
pitin hos morbos,prf fertim fi calor aliquis ac 
cedat.quippe calor inquinati quum fe fe calo 
ri corporis integri coniungit : tum aliquo in- 
tercedente inuicem motum prsecipue arcto. 



creantur, fponte rtaturx creari dicuntur.ex B hunc eundem apprime agitat:humida omnia 



qua: iri corporefuntfubinde commouet, rare 
fecit,ampliat,Iocaq; repIet.Q£am obrequod 
repletioex multo fupra modum alimento fx 
pius fumpto facit:id calor impuri corporis rc 
pletioncm modicam , qua: in corpore puro 
cft excitans, prasftat. Cognofciturhuiufmodi 
■cxcitatio ubi poft coitum uir mundus,aut in- 
fans poft fudum, aut nutrix poft quam ia- 
dauit calidiore camc fiunt , & 6de tumi- 
diorcquam confaeueruntiHoc quidemper 
aiiquod tempus,fed calor tamtifper dum mor 
bus ineft magis minufve perdurat . Patet igi- 
tur qui na comunium morborum fpontanei 
C & qui ex contagione uocentur , &quomodo 
differant, tum pr^ereaconftet morbos exco 
tagione &pius rcdire pofTc , fpontJUieos vcro 
non item. 

€ur tnorbi aliqui eomruunes ex c^ntagionejien 
raro uideantur ut morbiUi , uarioUue, & cur 

- uix fieri pcsfit quin finguli homines e&rum 

- aliqucafjiciantkr Cap. XV. 

IN T E R I M petet aliqnis car raro ctiam ex 
contagione tum morbilli , tum uariola: 
oriuntur. Haic refpondetur ut in his cotagio 
fepius agat opus cfie^qucmadmodumdidnm 
eft & dicetur)multo,araoq,' contadu,qui ca- 



contagione autcm quandoquis integeralica 
ius inquinati concadu inficitur.-utriqjquia 
iiomonimium alfTnentum(utante narraui- 
xnus)& «aturaiitCT ctfirequenrer {viVMXi^ aii- 
jnenti redundantiafiepius quamex aliaqua- 
iiis caufa profici{cuntur.Ideo morbilli uario- 
lasveinEuropa fipius pueris( ut proxinvc^in- 
xiuimus)quam.fenibus contingerc folent: illis 
<^idem fkpius , quia nimis crebro replentur : 
his vero carius,quia magis tempcrateuiuunt. 
Differunt vcro prseter alia quf diximus , quo- 
niam illisqui fpontegignutur,maioraiimen 
ti copia opus eft ut gignantur , his autem qui 
«x contagione , minor : quippe copia maior, 
uelut arbor fo&cunda eft , que ficut vltro firu- 
•6us afiert : ita h«c fpontefuaidgeneris mor- 
l>os cum intema putredinem parit: minorau 
tem tamquam arbor fterilis eft,qu2 non nifi 
|>er infitionem fruftum reddit, infita vero c6 
tagionem huiufmodi morbos prout conta- 
gionisnaturafuerit, efficit. DifFeruntetiam 
iquod fpontanei ubi femel autiterum & ad su 
mumterCutin morbiilis uariolifve quando 
fponre fiunt, ceraere licet ) infeftarant : non 
smplius reucrti foIent.At ex contagione mul 
■to fspius : prout alimenti quasdam copia fu- 
^eft et contagio f efe offert. In fpontaneis. n.a 
Tiimia nutrimcnti copia tumfingulr ucntres 
tum uniuerfa cutis maxime extenditur : hinc D lorecitato copiamipfam commoueatI&: la- 



snorbiilos uariolafve pasfi amplioribus mem 
bris audi uidentunproinde proptcr immen- 
fam fuarum partium extenfionem & cutim 
magis raram & cxpulfionum uias magis aper 
ta* fortiuntur. Poftquam igitur tanta totius 
corporis extenfio feda cft , repietio uix ma- 
ior quam-quafprffuit,contingcre poteft:quip 
pequxficontingat, patentioribusiam exiilc 
tibus expuifionum uijs aut non retinetur,auc 
ii retinetur; iterum rertiove ad fummum to- 
ierari potcft: vltra vero quia membraimmo- 
dice auda , tandem rumpuntur aut uircs ipfar 
iuccumbunt,non poteft, 

Hinc fit quod bi mor bi non tam fspc reuer 



tente putrcdincmfutita dicam)in aiftum fccu 
dum promoueat,quaIis in hifcemorbisutco 
pcrtu cft ufuucnit. his adde quod calor ifte ta 
ctfialijs caufis maximctame coimquoniam 
in hoc uaide ardus motus c6tingit,exdtatur, 
qui uero morbiiIos>uarioiafvc patiuntur, ple 
runq; pueri funt qui non coeunt . quiautem 
adultiorcs'/unt,etficoirc poffunt,tamen pro 
ptcr febres, uimq: morbi non cocunt. fi.n. in 
his uclut in gallico morbo coirc contingeret, 
prpfcdo non minusfircquentes morbiiii ua- 
rioieuc cx contagionc quam morbus gallicus 
eentjfed dii his malis opprimimur dccubim* 
iasfi,triftes,imbcciili>febricitamus,fitimus« 
C 5 reijcimus ^ 



1,0 



ALEXANDRI TRAIANI P ETRO.NII, ;; 

E Qjium una communis caufa fuJiSiorum morbo>^ 
rumycur nonunus tantum morbusab illafiat^ 
& cur in quihufdam locis communis morbus 
hic esipeculiariSj in qmbufdam iUe.cur etiam 
horum quilibet in aiienas regiones inuectus 
fingulos homines promifcue inJiciat.Cap.xri* 



reijcimus allos . qui uero integri funt non ita 
arcte fefe coniungun: nobis rideoficutmi- 
nus fepe morbilii uariolsve propter contagio 
nem reuerrantur . quibus adde uitiaquod ab 
alimento in Europa cotrahitur non efle ita ue 
hemes,{icut id quod in noua India,et in Aegy 
ptOjUeq; hicah'metii lam hccum tamq; folidu 
quam ibi : proindeuaporesadinquinandum 
hinc manare cenuiores &imbeci:horeSjillinc 
uero crasfiores & robuftipres : ita ut gallicus 
debilis fere potentior fit ad inquinandum 
quam uariols fortes. At fi quis id ipfam nega- 
uerit , atq; hos morbosminimo contac^uex 
contagione accidere contenderit. Huicrefpa 
dendumnon minus fcepehos mofbosquam 
gallicum redirefi contagio pr^fto fit,fed non 
uideri quia natura iua mites fiiiiCj& primo qui 
dem in mcrbum ipfum fui fimile cadunc, po- 
ftea uero prcecedentetem.pore,quemadmo- 
dum morbus gallicus iam confueuit, nuncin 
febresaliasjnucintufie, nuncin diftillatipne, 
& inid gen us aliqua dcgeneriit, jput eius> qui 
inquinatur natura patitur.Exquibusinotefcit 
noniblum curmorbi aliqui communesraro 
ex cont2gione reuertatur/ed eciam cur mor- 
biiUyariolsve noaseque firequcnter ac mor- 
bm gailicus ex contagionegenerentur.Cste- 
rum miiltoplurcsin huiufinodimorbosinci 
diit:quia uniuerfa homiais natura utnutrime 
tum fibi perpetuo parare ftudet, ita eius com 
moditate femper gaiidetiquo fic utob alimen 
ti redundintiam matres copiofis menftruis af 
fiuentes , alimentumfficuti diximus)quodam 
modo uitiatumfuis icEtibusfuppeditent.cu- 
iusoccafionc non.iblum poftquamortifunt, 
{cd etia antequam oriantur in ytero ipfbinter 
dum borum; aliquo morborum occupantur : 
\hi mater, aut pater ante infedus eft. , .aut ali- 
mentumquoda matre foetus accipitobfupe- 
rabu.ndantiam magis qul: fpleat noxium eua- 
ferit.poft ortum uero ionge quoq; plures^af- 
ficiuntur, quia longe plures iion poflbnt non 
peccare alimenti abundantia qu^ interdum 
eb deuenit , ut communisin toto corpore &- 
da,& communiter uitiata>internam putredi- 
nem ad aliquem communium morborum ef 
ficiendum fufcitet. His accedit quod multi te- 
mer^admittuntomnia; cum infe<ais etiam te 
mere uerfantur . Ccd hxc uitariforfitan facile 
pofluntralimenti uerb redundantia,non faci- 
k;!n h^ncn.hominis natura ( ut ante declara- 
«imus) ualde propenfaeft, non propterquoti 
dianum quidem ufum,fedp.ropter totius uitf 
necesfitaiem.Qu^amobrem non pauci homi- 
nes, fed plurimi commiiaium morborum ali 
quocorripiuntur. 



RVrs V M inquiret aiius , fi una communis 
caufa propofitorum morborum , & alio- 
rum fimihum eft putredo uidelicctqufin vtc 
roa nimio aliniento(utdiximus)oritur;qua- 
obrem non unum morbum , (ed totjuariofq; 
in nobis parit. una .n. caufa unius etledus ef- 
fe uidetur.An ficuti fol pro fubiedi natura nuc^ 

F diffoluitjminc adftringit , contrariasq; edit a- 
diones.-ita hxc putredo quamquam una , ea- 
demq; in omnibus femper eft pro fubiecti ta 
me natura in uarias morborum fpecies homi 
nis cprpus immutat,atq; emnino unicus fecu. 
dh genus noie hoc large fumpto effedus eft , 
quifere omnes homines eius loci m quoeft 
afficiat,& alterius loci aIios.fi cotagionis occa 
fio pr^ebeaturfaciieinquinet.vtigiturtum ho 
riimorborum, tum fimiliumomnium unum 
idemq; principiii eft, hoc eft una eademq; fe- 
cundum genus in vtero contrada putredo : 
Cc unus idemque effeduseft, hoc eft dida 
communis afiedio,in variosdeinde modosil 
. la diftinguitur quoniamnon omnibu&priua- 

G tim eadem slimenta funt,non ontnibus idem 
aer,non omnibus eadem regio(quippe quse fi[ 
tu uario & aquarum penuria & abundantia ac 
bonitate & uitio ualde immutatur. )neq; eade 
contagionis occafio.Hf c.n.in caufa funt,utin 
AegTpto idem principiii fitipfius elephatiafis 
quodin Europa uariolarum atq; morbillorii, 
ficutin|Indijs occiduismorbi gallici quem ii- 
lic bughe appeilant , non quod iilic eiephan- 
tiafis, morbilli feu uariolae nafci aliquando no 
posfint , fed quod pasfim , & fpeeiatim mor- 
busgailicus eorum iocogignatunHsctamea 
putredo in peiorem morbum , & apud In - 
dos , & apud Aegyptios quam apud Euro- 
pfos conuertitur.-quoniam illic alimentapeic? 

H rafunt,&regio,C2lfumQ;calidius: illamagis 

" iiitiatum fuccumprajftant: Hcecceleriusaiq; 
xrumulatius quam parfitadcutim trahunt.^ 
Ideoq^ morbiih ac uariolse ( ut quibufdam ni- 
detur)magis2eftatequ3m uere,& autumnogi 
gniitur.licet.n.hiemequoq; magis quam per 
hajcduo tempora:idtam.e contraria ratione 
contingit. Quippe circunfufus aer , nimirum 
frigidus,cutim conftringitquominus ad eam 
delatus fuccus pro fui uitij quantitate prout 
foiet,quotidie tranfpiret . Quocirca ibi ui fri- 
goris retentus magis corrumpitur . Et huiuf- 
modi morbos excitat. Sicut igitur nimia fucci 
copiaAeftatc quidemui caioris ad cutim at- 
trahit,Hycmc uero proiiibita tranfpiratione 
ibidem 



©E MORBO GAI 

ibidem retinctur:ita quia neutro tempore po A 
t^ft a uatura regi^ morbilli , varioljcue magis 
hyeme,& jEftate(quicquid opinetur Auicen- 
«a)quara uere,& autumno fecuadu illos cre- 
antur. Sed ad rem noftram . Saneutunum 
idemque horum omnium eft principium, ita 
ubiqjindifferentergigni deberent. fedquia 
regio»aer,al!mentum in mulieris corpore faia 
guinem, qui deinde Fcetui in utero efi alimea 
to mutant non folum ad ficcum , humiaumj 
calidum/rigidum, kd etiam ad laene, aiptru, 
durum,moIlej& rimilia.Hinc fit ut fi a iangui 
tie materno(uerbi caufa^id genus morbi con 
tingat>ut qualis in quibufdam regionibas hic 
cfc,taie&hi morbi priuatim cuadant/cd ij prse 
tereainalienasregJonesinue<ftifmgulos ho £ 
mines eadelabe aiHciunt cuius ipiifunt, qbo- 
niam oes hoies ( ut ante diximus ).commuue 
didorumfcminarium continent , quod atin 
actum priuatim prodir vbi alterum corpas te 
tigeritlimili feminario prsditum ^i^atim il- 
lud propter communioncm,,quam fibi inui- 
cem iaeodem ipfo acceptam referunr, in fuii 
adum quo, tum poilet immptat . qiii fi galiici 
morbi a6;us eft , morbum gallicum gignit , fi 
clephantiafis elephantiafim , fi morbillorum 
morbillos , quocirca mirum non ^ft j fi no- 
firi in nouam Indiam morbillos,atque va- 
riolas, quemadmodum in^Europam voca- 
tum morbumgalliciiinuexerunt. lamigitur 
conftatquo padpvnacommunicaufacxifte C 
-te, plures,uari)qucmorbicommune« oriaa- 
tur. mox curaliusfitlndispeculiaris,alius E- 
gyptijs. deindc quamobrem idcm in aliena 
ioca tranflatas finguios homines promifci:^ 
inficereposfit. 

Verum dubitanti , finon eadem alimenta 
funt omnibus, quomodo eadem in omnibus 
putredo invtero a nutrimenti redundantia 
•gcneretur,aiio enim mulier Indica,alio Aegy 
ptia,alio Scitica utitur:Reiponfum fit quod et 
-li diuerfa priuatim alijs alimentafunt ante- 
X3uam intro fumantur,vbi tamenintusjn unii 
coeunt ( uerbi gratia)in fanguincm,eadem in 
omnibus.fecundum fpeciem efl putredo: fin- 
gulatim igitur diffcrt. fpeciatim uero in idesa D 
coit.idem malum efficerepoteft:quodtamen 
poftea peculiaris loci germaniaeris,&pro- 
prij vidus ratione diftinguitur i patet itaque 
quopadonon cifdem exifteniibus omniuox 

hominum alimentis,omnibus tamcnab 
alimenti redundantiaemanetuna . 
communiscaufa utita dicam 
inorbifica,quam uelutia 
. ferrorubiginisior- 
mitem effe do 
cuimus. 



LICO LIB. I. 5x 

Mt fi prmipium idem borum conmunium 

morhorum eSi,nonin iis^onuenire curatio^ 

nemeandem t & curhruta fimilihus 

quoquemorhis oh natur£ necesfi^ 

tatemanimianutfimenti 

copia £que atque homi 

nes noeorriptHtur, 

' Ca, XFU, 

fs^ II ci E T aliquis fi idem principium 
V>- cft iTiOrbillorum uariolarum, morbigal- 
iici& elephanriaiisjcur non eadem curatio 
his omriibus conuenit ^(ed alia elephantiaii 
acnibetur, alia morbillis, ac uarioIis,alia mot 
bo galiicoPAn licetfpeciatimideprincipiufit: 
particulatim tamen(ur proximediximus ) ua- 
rium eft prout ioca quaEdam pecuharibus qui 
bufdam alimentis donata funt , & alia alijs . 
Propterea non difficile eft relpondere dubi- 
lanticur morbiliorum,ac uariolarum cura- 
tio tum facilis:,tum breuis fit. morbi uero gal 
iici,& elephantiafts tum difticilis, tum diiitur 
na . Vitium cnim puti^edinis quod inEiiropa 
ab alimento contrahitur non eft ram grande 
quam in Indiis noui^A Aegypto,quu aiime- 
tum quo nos utlmur^ jnagis fiuidum fit,atq; 
faiubrius . Vi enim uitium quod hinc oritur: 
magis quoque fiuidum eft, itafaciliiis , atque 
citiusfubmoueri poteft. Nunc oportunum 
eft iliam quaeftionem aifiblaere, cur bruta fi- 
,milibnsquoque mprbis ob nature necesfita- 
-tcm a nimia nutrimenti copia zquas atque ho 
mincs non afliciuntur,quum & uentres, & ap 
.petitum,& reliqua quibus nimia nutrimenti 
copia congeritur,ficuthomines habeat,quod 
.ctaBEjCwtjdccsteris brutistaceam ) fues nimia 
copia redundcnt : tam notum eft utnemofit 
451x1 nefciat, quod item communibus quibuf- 
dam malisjubi iaginati /uur, corripiantur , %~ 
que notum eft , utputa raucedine, alui pro- 
fluuio , ftrumis , & quod noftri fefcenini uo- 
:caotcaputado. Prasterea oues puftulisqui- 
. bufcJam interduq;! communiter laborant, in- 
uicemque inquinantur ficuti pueri uariolis. 
An etia.m brutauitare omnino non poftunt 
quin aliquam etfi leuemab aIiraento,quod 
in utero trahunt putredinis fpeciem , fuijeat^ 
Illud cnim inutero primis meniibus fa?pe re 
dundat : pcr id tempus inibi claufum male 
traflfpirans,atque luperfiuens, utaliquantum 
putrefcat oportet . Quo fit ut ipfa quinetiam 
bruta maiis huiufcemodi communibus fiibij 
ciantur . (t6. nonxque f requenter , nec asf^e 
-prompte atque homoin illaincidant. cuius 
rei caufa in promptu eft, quoniam in his mul 
.to Icmor quam in homine eft hic putredinis 
-fomes,quia iilorum matrcs paucioribus men 
ftruis quam mulieres abundant: Quocirca uc 
..cxciterur, iongemaiorcmdigctimpuifore. 

Hinc 



jg, AIEXANDRI TRAIA^^I PEtR^MlI, 

Hinecamcii!a-qaa?dampr?pirigu!squ£e!nde- E uariolas in Europa quingentefimo ab hitic 



litiis Kabebaturj.& ex matrequa? nimio alime 
toluxtsriabatorta,lambens puellulx fnqui- 
BatajfpHta3.ibIaexmultisa^li3S in pruriginem, 
m icabienr^, tandem in pilorum oiiim deflu- 
uiumincidit.-quin etiamporiafter unus tan- 
tum inter quam pkirimos meretncis_ cuiut 
dam gallicalabeaiTecbrrpata crebro forbens 
pennasomnes amifiti& reliquis integris , de 
piumis ta<Sus cft. Hinc faetus illi quorum ma 
cresvterumgereHtesmulta pabuli copialu- 
xuriaFan.t,noH minus facileg homines huiuf 
modi malis rcdduntur obnoxij^vt ouium, & 
eaprariim, & ft3um:ubi pertotiitempusquo 
illorura matres uterum geflerunt esedem toi 



annojuel circiteriprimum extitiflesante uero 
nunquam quod fciatur.quum enim adeo c6- 
munes cfientjpriores medici illorum curatio 
nem aliquam nobis tradidiflent, quum tame 
nuilam rcliqucrit . ut ex pofteriorum me- 
dicorum Iibris,qui dehis fcripferunt conijce 
re licet. Huc accedit quod nequeHip. neque 
vllus antiquior illo de his eifdem ullibi fpe- 
ciatim locutus fit. nam exantemata , Edyma 
ta,&;id genusalia, quse apud eum inueniun- 
tur , nohi morbi quidem erant,fed forte pro 
illis oricbantur . Probabile namque eftantc 
ortum eorum aiiquid fimile fuifle in cuias^ \o 
cum i) poftea fucceflere.futurumq; effe ut his 



tuito fe pabulo affatim repleuerunt. Hinc F deflnentibus, quidam alijsque communcs 

r„..:... r. ... u: ^i:^ .,^.. «.«*-,«-, ,,;«.or« deindcfequantur . atque interim dum ij pe- 

nitus nonaboIentur,utalij etiam illis lubfti- 
tuantunmox decidant,& illi refurgant. velut 
interdum in Europa uidemus bienniuni,tri- 
enniumve mprbosaliquos communes in o- 
anies homines promifcue ferri ; interea ve- 
rotum morbillostum uariola;idefl,nere,po- 
fiea repullulare: illos vero deficcre nihilque 
prohibere quin ij quoq; morbi, qui nuquam 
inficerefolent; ut aliquando communes eua- 
dant,&contagioforumfpeciem induant . vt 
quinquagefimoab hincanno pleuritidasfuif 
fe accepimus. liquetitaque morbum com- 
munem,qui alicui regioni nunc proprius eft 



quoq; fa:pius fit ut his malis per totam uitam 
cx foetibus brutis plurimi niiquam infeftetur, 
quiatum illis infica purtedo pertenuis eft, 
tummatres eorumdem dum vtcrum gerutit 
pabuli redundantia rarQlafciuiunt.Hinc fatis 
patet cur bruta quam.g tietres, & appetitum, 
& reiiqua quibus nimia nutrimenti copia c6 
geritur, ficut homines habent : pleraque ta- 
mcn fimilibus morbis ob naturs neccsfita- 
tem animia nntrimenti copia cque atque ho 
mines non afiiciuntur j curJtempauca qu^ 
dam afficiantur* 

Communes morhosalicuhipecuUares , interduvt 



mutari in alios, atque alios-.neque neceffe ejf^ C non femper eundcm efle oporterc ykd in a 

lium atque alium conuerti . Proinde putn- 

dasquoquefebres, qua: noninficiunt, inter- 
dum^inficere pofle, & communium morbo- 
rum ex natur ? neceflitate fpeciem induerc, 
qui fimiliter exputredine nafcuntur.quando 
uerononinficiuntfcirelicetditferre aie ip- 
. fiSi& ab alijs morbis , qui non ex mtarx ne- 
ceffirate/ed ex accidentitum cotagiofi , tum 
rion contagiofifunt.no ipfaquidem putrcdi- 
ne. Hseceniminutrifque eademeft fecun- 
dum genus, fed pcculiari putredinis qualita- 
te,quippepurredoa!qua morbiex necefiira- 
te naturs gignuntur homini innata efl.-a qaa 
uero morbi ex accidenti creantur aliena . illa 



tttijdemjemperfjnt:fed aliquosamenequa^ 
quarn contagiofos poft in eorum locumfucce* 
dereycontapofosquefieri: Mox quomodo tt 
feipfis differant.denique curhomomagis qua 
brutum puiridafehriftt ohmxius, C.XVfi J* 

EX quomirumalicuinonuideatur^ -for- 
tealiquisex his morbis in fua regid^e 
cuipeculiaris eflinalium morbumJEquc c6- 
niunem aliquando abeat,atqi hicin alium^ 
ita deinceps ut regio ipfa nunquam fine com 
muni aliquo morbo , non tamen fub illo fem 
- per fit.ut enimcommunis h^ec caufa quam iii 
omnibus hominibus ab ortu primo ineffe 6\ 



cimus mutationelocorum,aeris,& uiauspri H exaatur^neceffitatefit, hecexaccidenti.ilh 



uatim mutarur.ita in eadem regione (ucctA^ 
te nouo aliquo ui<ftu, nouo item aliquo coele 
fli fratu facile pot qui ante graiTabatur in aliii 
morbum conuerti,quinimo nunc hanCjnuac 
illam morbi \-p&c\Qm induere; queadmoduni 
enim in Europa videmus morbum galhcum 
inomne feregenus morborum permutari: 
Ita feminarium hoc in ea ragionc ubi mor- 
bum aliquem ccmmunem peculiariter exer 
cet: pothunc eundem fioedicas feipfum , in 
morbum alium,atqueaiium uertercmuta- 
to videlicet victu ccelique ftatu: Hincquidam 
noniniuriafunt arbitrati mprbiiios , atque 



intusinefl:,hecforis aduenit.illa per totam vi 
tam durat . hec non nifi aliquando . illa par- 
- tim fecudum naturam,partim prcter,hcc pe 
nitus preternatura,ina per fe non interimere 
foiet,h2C folet . illa & fi ia efl,non tame maiii 
femper agit, haecnunquamefl:quin femper 
magis minufve infeftet . illa omnino aboleri 
non potefl: nifi homo p£reat,hsec tota potefl» 
Illa per fe contagiofa , hec ex accidenti . ilia 
quoniamin toro eflproptergeneris cogna- 
tionem cuicunque aii> putredini fufcipien- 
dajpromptum hommemfacit, ha?c contra, 
qaiim in parre priuatim fit, non facit,nifi mo 

tus 



DE MORBO GALIICO LIB. I. 



15 



tus2liquisjntercedat,quitotumin confen-' A mas&in'huHclocum<iiftuHnEiDsJid e^iiei^jr^ 



fum trahat , quemadmodum penis puftulas 
interdumuidemus gallicam luemexcitare, 
irucrdum uero non; fiquidem aliquando mo 
tus accedac qualis eft huius mali impulfor.-ali 
quando vero nuUus.-eadem ratio etr dc oris,, 
papiilarum,ani,et labrorum ulceribus. adeo' 
iitomnisquoqueputredojfimocus cum ea 
fiat»qui hanc internam putredinem in aftum 
fecundiim impellat ex nature necesfitate in- 
quinareposfit, alioqui nifi hic mterueniat, 
non posiit .-ex quibus lequiti-ir quod quam^ 
te rtian^ febris putredo eadem lecundum ge 
nus eftcum illa qui£communis morbi ex na- 
xuvx necefiitate contagiofi, non tamen dida 



quidem non poffe quoniam h©mo aniini cuf 
rismagisiaffligitur.nam & pueri, & mnlkx€^ 
miilt§ fine curis degunt, nihilominus:t?PEieij 
putridisrfebribus facihus quam brutitc@rri» 
piuntur.,neque item propter eas cau/ash^aa§ 
ibidem recenfuimus, fed quoniam homp in- 
natam(ut didum eft^putredinem habej::-quap 
putredini cuiuis aljj faciliorem femper aditu 
propter fimilitudinem praebet . Ha,<Senus 
quod putride febres interdum inficiant, in- 
terdum, non inficiant . Et cur tertjana febris 
excitare nonposficinnatam putredinemad 
huiufinodi conta^ofosmorbos, effidendosv 
curetiam faomiues magis qoam bruta his fe- 



putredine , quam infitam eife ftatuimas ad a- B bribus fimt obnoxij, fatis oilendifle; uO:bis ui 



ctum fecundum perpetuo prouocet . fiquide 
;idio ritu naturs in re fiat fecundum quod 
apta eft pati , & ab agente fecundum quod 
aptum eft agere.tertians.n.putreao non om 
nembutrcdinem/ed terminatamapta eft uel 
2rritare,uelaugere: quum quodlibet nonfiat 
a quolibet : kd terminatum a terminato . 
Proinde fi quis putri fcabie Iaborans,mox ter 
tiana corripiatur,tantum abeft uc fcabiei pu- 
tredo crefcat, ut fepe confumetur tota : alio- 
qui tertianainfeftante, cum inaliquibusreli 
quie menftt'-ui fanguinis infint, cuius cau/a tii 
iiariole,tum morbilli exiftunt,mbrbillos,ua- 
riolafve ftatim oriri oporteret, id quod mini- 



demur. 

Qjtomoda morbus gaUictis & alij huiufmoiiim}: 
bittt ineuitabilestum ex\rmtumns£es[it^t£ a 
nobisuocentuf : (pturn extjrinfeco imp^l-fpceM 
digeant &magna'uiB&s aeris & locifaUa 
mutatione ut inmagnis ctebrisq-^diimirs 

- in alios mQrbos.jitg}~aHos tmnftre ppsjhjp^. 
Cap, ■ :....::c:i r.^lf^JX. 

-rv Edtum ex hisium.exalijs antedi(Sis non 
O- leuis oritur qtiduQiquippe aliquis airere-t 
morboSijquianobis ex natura: n^cs^fitai^ 
cont^iofi atque ineuiiabiks dicuntuf j non 



me vfuuenire folet. Iicet.n.in parte cui ea cor C ex naturs aecesfiiateiseque ineuitabiles (ed 



ruptio ineft tertian^ quoque febris, putredo 
■ gignatar; ob hoc tamen utiliafimul adagen 
dum excitetur non eft necefie , nifi partis la?- 
lioni totum quoq; ex neceffitatc confentiat . 
' potcft.n.ea pars ex peculiari fua natura peni- 
tus putrefcere, ceteris omnino, incorruptis: 
pot^ft emori.faluis aliis omnibus; utin mor- 
boquem «^«««xav' grajci uocarit : poteft am- 
putari, eo quod reliquum eft corporis inte- 
gro manentetitautinterdum pars aliquapu- 
trefcere tota posfit , non poffit tamen hanc 
innatam putredinem ad agendum mouer^. 
quamquam in ea parteubihec ineftfi putre 
do aitera moriatur,in caufa fit propter cogna 
tionem generis,iatiila mulco facilius,ac matu D 
rius, fepiufque nafeatur , quam fi non ineffet. 
cuemadmodum.n.igiiis citius accenditur in 
loco ubi calor fubeftjquam ubi frigus; ita pu- 
trecio prompcius fit in corpore putredineaf- 
fecto^quam in alio: ideoque putridis fcbribus 
magis obnoxij funt homines quabruta,quo- 
niam ij fereomnes(ut ante diximus ) ab ortu 
primo putredine quadam non leuiter afifedi 
funr.Hsc uero uel perexigua , uel admodum 
leui.quocircapetenti cur homo magisobno- 
xius iit putridx tebri quam bruta, refponden 
dum(quod in operenoftro de re medica dia- 
logo 2.ne nimisj>rolixus eflfct dicerc omifi- 



ex acddenti ac euitabiles.effe.Si.n:^abfqite Ixa 
pulfore qui extrinfeois^aduenit , eion ef-tarb- 
tur , fi magna & coramuni jquandoque orta 
lociaeris &m(aiis moiatipOdeiiiajiGSr.-giiam 
prjus erant,nertutur:;iiiorimtcaul9.uitan ,po- 
terunt& aiiundeqaamjex ftJtttonecesfiKt? 
creabuntuE. Namifiqmsfe a .nurriaieHdni- 
roietate contineat^Aabioqjuin;ajis k .cofto- 
diat , inhos morbosferenan incidet : fi,ma- 
gna commumqueaecis.loct&..viausfada mu 
tationetales morbi ia:ais©s.,4S^e alios pet;- 
mutanrnr.-quo- modD.hic priorj illeppfterior 
ex naturaenecesfitate eritiiqinii» natura fem- 

pereademfit. . .^L.;:: :'-;::.> ' :.,.:-. 

. Huic-Refpoivdctur «xjsaturat necesfitate 
dicto s morbos oriri, fi homiaes ipfi noa ab- 
fiinenter fed naturaliter uiuant,fimulquepri 
miaiimemi uitio (quodinfil^tn putre:dinem 
appeilamus ) omnes commun,iter affecti efle 
ponantur.Ciuum^emm homo ab ortu primo 
internam putredinem natur^iiter iortiatur, 
«eceflario cogitur ut putrido.alicui, morbo 
communiter obnoxius fit:in queni ubi ioci- 
derit,nonexaliquo accidentiquod infitam 
putredmem nunc^citauerit aut qupdnoua 
aliam induxerit, inci<iit ; fed ex nature necef- 
fitatcque in utero coacia.fuit honiinem pu- 
trifutdiximus^alimcatonutrirc &augere: 
alioqui 



H 



ALEXANDRI TRAIANI P^ET.HONlI, 



^lioqui nifi uetus putcedo prsextiriflret , hxc A poris partem nimirum pcenem es 



excrcentcm 



uolia uei morbii nullum,uel non promifcut: 
comniunemj,omnibusattulifret . Itaqj.quod 
fporbus hodie & non heri gignatur ,quod 
huic'inluuentute^lli in fenedute contirigat.- 
quod hunc non capiat^ ilium capiat,.ex.3cci- 
denti quidem euenit: (ed quod quacunq; f ta 
te,qu<:>ciiqj tempore. quemcunq; homioem: 
^l hacaiel illa maii 4?;ede promiicue afficiat, 
id non ex aliquo accidentijfed ex natune ne- 
ceSfitate fit . quippe qiiura illa putredinis.ui- 
tiuni in vtero etHigere nequiueritjfmgulosq; 
hominesin alimenti titmxetatem prochues 
(utantedocuimus)eiieGerit:non potuit homi 
tiem putrido morbo aiiquando non.afHcere. 



quinamentum morbi gaUici llepe confequi-* 
tunquippe totum corpusinfedumnoneik 
facilefuaderi potel^, quum una parstantiim 
uideatur infeda. An per totum quoq; conta- 
gio iprafufa eft?quum per id tempus is,qui ul 
cere circa posnem afnciturjno folum fi pcenc 
tangatalterumj Ced fi eum obnixe ampleda- 
tur,ue] arcte ofculetur,inticiat. Afledio itaq; 
in pcenequidem msgis apparet, fed nihil mi 
nusin toto exiflit: fiquidem. inquinatumcor 
pus quacunq; fui parte corpus integrum ar- 
de tetigerit,iilud etiam inquinet. <<uum er- 
gout inquinam.entumfequaturnon referat, 
qus nam pars incorpore primum ulceretur; 



Impulfor igitur&aerAlocus,&uiausagut B exhoc manifeftum fitnullam fedem affeaa 

quidem exempii gratia morbum gallicura fibipropriamhosmorbosprefcnbere.yide- 

con necefiTariOjfed hicquatenusacciditinte- 

grum corpus ab iiaquinato.tangi aut nouani 

putredinemin corpor.egigni»iiii uero qiiate 

nus mternamputredinetnadhanc malifpe- 

ciem& non ad iiiam pr§parant.Verum quod 

nunc fmguli homines exceptis paucis hoc 

morbopromifcue corripiantur., nonimpui- 

/br , lion uidus , non aer , non iocus in cauia 

funt ; fed necesfitas qua: naturam coegit aii- 

mento putri humannm- fcetum in vtero nu- 

triFe,& extra vterum nimio aiimento repie- 

rejmorbus igiturgaiiicus partim euitabilis, 

partim ineuitabilis efbeaitabilisqurdem qua 

tenus uiaum,locum,aerem i quibus interna C 

putredo aiioqurputridis: morbis omnibus 

communis » in eum fpeciatim conuertitur & 

^uarenus contagionemab eodememanen- 

-tem uitarc licet;meuitabilis uerotum quate- 

nuis caufam hoc-eft intemam putredinem fe- 

■qtiitur , qu^ uitari non poteft, tum quatenus 

in regione propria neminemfere non attin- 

git.Partim quoq; ex accid^ti,partimex natur? 

neccsfitatc cre2tur:ex accideti quidem , quia 

priuatim uitari potefl^exnatune vero necesfi 

tate,<iuia generatim ueiipfcuel ipfius fimilis 

aliquis non pctefl.Genus enim humanum & 

propter infitam iftamputredine,&propter 

ea quia nutrimenti nimietate(fi naturxfuf re 



mus enim infantes vlcerein labrisprimum 
ortoin iuem gallicam ihcidere > nutrices in 
papiliis,uiros in pene , meretrices in vulua . 
Proindehi minusredecenfent, quicunc;pri 
mamgallici morbifedem hepareiTeuoIunt: 
&ficnim in contagiofiS ex accidetiparsuna 
certa potisiimurn atfeda reperitur(utin tabi- 
disquibuidam pulmo^fecus tamen in his qui 
ex naturce necesiirate nafcuntur, vfuuenit: ia 
liis enim non in una tantum parte putredi- 
nis innstas Ipcus eCtyfed in toto:ita ut non pul 
mon^ priuatim auici ficut in tabe oporteat, 
{ed finguias corporis partes fine difcrimine, 
id eft hanc aut iilam afiici fatis fit.Adde quod 
nulia contagio quod ad ipfam attinet locum 
peculiarem quo fufiineatur exigit, quippe 
qu2 no folum in fingulis inquinati partibus, 
fedetiam in ueflibus , in fupeiledilibus con- 
feruatur&: refidet,ut.n.aiiquis inquinatus ni 
hii magis una parte quam altera tangens , in- 
tegrum corpus inficit,ita no msgis una pars , 
.quam alia primum proprieq; affecta fit, ut c6 
-tagio feruerurnecelfe eil:. Sed fi in aliquibus 
morbis fecus uidetur,idex accideti, no ex c5 
tagionisnatura fit. n. experimur tabidorum 
ueiies,fjpeliediliaue alios inquinare que- 
madmodum eorundem confuetudiuem am- 
plexum,ofcuium,ac fi contagio non aiiquam 



lm&uatur)laborarefolet; putridoaiiquo mor r> certam fedem requirat , & d requirit morbus: 



bo qaandoq, affici nonpotefl, 



HcetunaparUtantumaffetta morbtex natUY4 
necesfttate interdum contingant, nontamen 
' unam partem tantum interea mutatum effe 
rjedomnes ^neq^inhis unam corporis partem 
• magisquamalteramprimoienioAfeHulaho' 
- vatc, Caf* X^* 

AD H V c dubitaait aliquisfidi<aa patre 
do per totum difperfa eft , fi in uniuersu 
moueri debet,ubialiquis propofitorummor 
-borum cxodtur, cur uiccre unam foiam cor- 



Proinde mirum non fit,fi morbi ex nature ne 
cesfitate contagiofi no magis unam partem , 
quam aliam priuatim affedam exiganr : non. 
n.a corporc particuiatim, fcd generanm affe 
dodependent. iicetitaq; tabidi ex pulmone 
contagiopeculiariterixdat pulmonem:& ex 
cute cutim ut m quibufHam fcabiofis.morbus 
tamen galiicus quia modo cutim , modo ca- 
put,modo iecur,modo alias particulas ledit, 
neq; inuila firmiter perfiflir^no unam fedem 
certam ueluti tabes habebit > kd aliam ^ atq; 
aiiam . Verum hxc longe clarius infira ubi de 
inorbogallicofeparatimloquemur nunc at- 

tisiae 



DE MOKBO (5AILXC0 irB, I, 



tigiifc raSiciat.Patet igitur , qui morbi lint ex E 
accidcnti^qui exncccsfitatcnatura; atq;horu 
qui contagiofi qui non contagiofi > Et morbo 
rum cx naturae nccesfitatc cotagioforum qua: 
nam communis caufi, Hancq; intws in homi- 
nc fempcr, & neceffario,ncq;intinaaIiqua 
corpori$ partc untum > fcdin finguUs indiffe 
rcntcr habcri , peniq; alimcntum cflTc quod 
in ytcro factus neccfTario fumit,& omnino ip- 
ium fcrc mcnftruum, jd quod plcriq; mcdici,' 
qui mprbiUos^uariolasq; a mcnftruo (angui- 
nc cxiftere cenfucrunt,atq; fcrjpferunt,attm- 
gerc quidem pifi funt , fed longc admodum; 



;5 



.& ucluti per trafcnnam afpexerunt : primum 
quia horum aliqui ab ah'is caufis fine meftrui 
fanguinis occafjonc contra quam fupra decla 
raucrimusbos communes prxternaturamaf 
fe(5tus,hoc tk morbiilos,uariolasq;gigni tra- 
diderunr;dcindcquiaomncs ncq; elephantia 
fim^qucm morbum apprime noucrant; ncq; 
slios h\mtm(^dl morbos, qui natursp necesfj- 
latem fequuntur ad talem caufam rctukrunt; 
qua cognitanon folum eaqugc dubitatafunc 
faciie diffoluutur fcd multa quoq; alia,qu9 pu 
tredinis fpecicm aliquam rcfpiciunt, tum cui 
iientora,tum firmiora rcdduntur,. 



PIV^IS llSBJi vziMrs\ 



DE MGRBO GALLICO 

- ALEXANDRI TRAIANI PETRONII 

PHUOSOPHI, AC MEDICi PRAEGLARI:S.S1MI, 



y^num morhits GaUim in nofiris oris^^onte &Tiri queat, Cap: I . 




V y M igltur non fo- ; 
lume» dubitationes , 
qixx turh morbo galli- 
co j tum elephantiafi , 
tur^^ uaripli? , ^atque 
"morbitiis cbfflrtiu — 
nes ersntjfed etian:i a- 
lix mult3e,qua: ad id 
genus morbosperti- 
ncbant^iam folatarfint; £C iimui qux nam ho- 
rum communis caufa lit^iamfatisconftct: 
Reftat ut ad ca.quar fpeciatim dc morbogal- 
lico propofuimus, primumaccedamus. Dein 
cc ut redam quoad posfimus illius tum cuita 
tioncm,tum curationem explicare tentemus. 
Itaq; fuppofito eo quod proxime probaui- 
mus/noc cfl clcphantiafis morbiilorum,_uario 
larum,morbi gallici , & aliorum huiufmodi 
morborum caufam cfle alimcntum ^ quod in 
matrisvtero non finc quodam putredinchu 
manus fcetus neceiTarid trahit.idq; per totum 
hominis corpus diffundi, perq; totam uitam 
quia in hominis fubfcanrias ab ortu primo co 
i:ertitur,tale perdurarc:non difficileeflrelpo 
derequsrenti utrum morbusgallicus in no- 
ftris oris fpontegigni queat.nam quod alicu- 
biipontc fua/inecontagione natusaliquan- 
do llr,hincf;icile fuaderipotcft, quod omnis 
cx consagione morbus femper aliquem fui 
generiSiqiii snte iponte ortus eft, fequiturili 
cet.n.ab alrercfuerbi caufajlue gallica inqui- 
nato.sltcr inc^inatus fitr& hic ab illo,atq; i:a 
deinceps preterita ola repetendo ; quandoq; 
tamen fillendum efl , tum quia caufie ininfi 
nitum non abeunt , tum quia nullus morbus 
humanum genus perpetuo afficit. quum igi- 
turahquanco penitus ceflet,tum ubirurfum 
incipit non ex contagione,fed fponte incipiat 
oportct.uerum ad propoiitum noPrum rcuer 
tamur.fl.n.idem principiu tum eius,tumimor 
billorumjtum uariolarum,& elephantiafis 
(ut dicebamus^eiTe frataatur; quum ij aftedus 
(ut notum eft,'in noflris regionibus fpontein 
terdum contingant : nihil prohiberc uidetur 
quo minus fimiliter gallicus morbus apud 
nos intcrdum. oriatur. fcd flatim aliquis obij- 
ciet: curolim antequam illiuscontagio ferpe 
ret^aon oriebatur ipontc natur«^ac fx orieba 



B 'turtcurnon fecuta efl contagio.antequam a.b 
India occidua huc importaretur^nifi fortehic 
qxiidem oliin -fponte nafccbatur , fed tamen: 
horribili fpecie, uthomines conluetudinc co 
rum,quos cQrrjpuiifetiUehementer fugientes 
iion raciIeinquinaren'tur;quemadmodumi cle 
phantiaiim aliquando nafci uidemus, quse fo- 
lum eum,qui primo aifedus tCt, c^teris conta 
gionem diligenter uitantibus exercet , aliuni 
uero poitca neminem: aut certe uelut elepha 
tiaiis ex Aegypto huc ante inuecta,ia hic ip5 
tenaturs onrur; ita morbus gallicuspoftqua 
huc irrepfitfponte,quoq, fua hicgigni potefl: 
putredine uiJelicet,quc in nobis cit no folum 

Q communiter; ied fpeciatim obconcagionem 
multo ante preccdentcm ad morbum gallicu 
spta, & iam parata ; qu:^ licet diu iateat,neq; 
unquam ante fua fponte apparuerit: poteft _ta 
men in aliquod tempus poft erumpere, utm 
aliqua iamilia hominum alioqui alborum c6- 
fpicimus pueru nigro colore nafci atauo fuo , 
qui Aethiops fuerat fimilem . itaq; priufqua 
g^liici morbi contagio huc migraret:probabi 
le magis eft eos nemjnem expertum fuifle,ca 
uici:us,aer,S<: Iocus,qui apud nos funt huic ma 
xime opponantur . adeo ut non tolercnt iiue 
hunciiue aliorumaliqucm exnarursenecesii 
tateabfq; contagionein noftris oris haberi , 
alioqui lamdiu gallicus morbus ur proximc 
ob]]ciebatar,ipontefuaapudnos odsilm ap- 

D paruilTet: quemadmodum elephati2fis,quam 
ob locoru comercia ex Aegypto in noilras rc 
gionesoiim inuectam fuiiiefacileexiilimare 
posfimus.ideoq; iam pridem apud nos & fbo 
te, & ex contagione orram fuiile planum efl:; 
{ed fi uictus nofter, & aer, & locus idem effet 
2C Indorum,neq; minusfrcquenter.neq; ali- 
ter apud nos , quam apud illos morbus galli- 
cus nafccretur. idem.n.nobis atq; in illis ( ut 
primo libro declarauimus^eiihuius morbi 
principium y(cd differt uarietareloci,aeris,& 
uiduSjfiquidcm uariasmorborum fpeciesin 
hominibus gignitjpf out uaris a uictu,ab ae- 
re^i^alocoparatur:vtrum igiturmorbus gal 
licus apud nos fpontc oris qucat , et quod 6c 
quod precedente contagione gignat ; fatis cx 
qu^ diximus, conflat. 



DE MORBO GA 

Curfirittics homtnespromifcne infidae.tamiejia A 
le quum Hycme & . onc. Cap. 11, 

CVr ucrofinguloshoiefvfmedeleau in^ 
netjtaarftatc 5 hyeme, ta vere,5 a«*tino , 
ta in HirpanijSjac locis fane aAidlSyq, in Boren 
libus plagis,2c i:rigidisfirriis,hic fcire licetjcuu 
.n.i hok feitip infit dida putredo ex qua m.or 
bus hie nafci p6c,vbicunQ,, & qilcunq; fuerit 
ho fine dele<5tu Jnficietiir fi cotagionis detoc 
cafio,q latente putredineexcitet.Qu^ippe quat 
(ut primo docuimus)nulli parcit teperameto 
neq; cah"do,neq; frigido,neQ; humido,ncque 
ficco.Sed nullo dikriminehucaut iliiiinficir, 
proutcontagium rcreoifert,&qua!is humani B 
corporis fubftatia ratione locijaeris > & ui&us 
aptareperitur. 

CuYomnss putredinis afeBus imutarifoleat,non 
aute eUphhiafiSimorbiUi^uarioi^ueXap. III, 

IN oes uero morbos fere immutatur, in oes 
in^ g, putredine:psa,haiusq; calore feg,ro 
lent:qm prima hois confntutio in uniuerfum 
ac putri(ut diximus)fubflatia confiat. 5 n'*^^^^ 
corporispars etfugere potuit,c[5 in oem pene 
trauit.qppeq alimentu efr quo prirnu ho nu - 
tritur,& uiuit.itaqycu id prin.in ipfahominis 
fubftantia fit ubi agendi occafio pbetur>h6 in 
cu morbu incidet in que max.jpcliuis efl:,4>ut C 
rone ]oci,aeris,uidus &c6tagijad patiedufit 
aptus.prociiutsauteuppgenerisfimilitudine 
putredinis afiectri,quu non magis ad hacq! ai 
iila putredinis fpems uergat-.in oem igr morbu 
^putrcdine,aut eius calore cornitatur,p|> hoc 
prin.gallicus morbus uertetur,fcd elephantia 
fim,variol2s,morbillosin totuarios purredi- 
nis morbos ^que atq; morbugallicr! minus p 
mutari ea ratio cflc pot^cy Elephantiafis ubi fe 
mcl Ixiitcitytn in uno,autsltero hominc,& vix 
in tertio(<3,a fereomnes ab hac fibi eauere qaa 
jmax.ftudent}regigni£ur:ita ut,ab ea q per cor 
porafit tranfinutatione,n6 admodum a fuana 
tura^matetar,onimoinrrafuafpeni qua pri D 
mum uiia tii fei-efemp iuuenitur,fuaq;forma 
rctinet.Atmorbusgaliicusquu fere ia infini- 
tos homines(ut ita dica):raiuehatur,vt is % pri 
mumincspitdeincep&plufquamilie alios ab 
uno,ad uau inquinarir,uanasmorbori^ia pu- 
trcdine fpeties induit proutfubiedi homincs 
hac partc magis quam iila, uel nnc mo magis 
qua aitero aptrfunt pad,uel in^asri , fiq.de iii 
ti muita:crebraq; trafitionc a pr ima i^a'^ fpecie 
immutatur,& aiia jput iocus,nictus,aer, & ho 
miniscQrpij.spatitur,iiid'-5cic. 
QjiomQdo JiUc carms joUs cfffnd^re nidetur^nuc 
folos ocubs^iiursc tanmm •mrcs, & buiufmodi, 

Cap, inn 

QVoM £ N vs mirari quis debet,quod niOr 
do c;Jrncs l'^d:c ilL-sii^jOaoad fcnfus uotio 
ne reiiqais cornoris partib.us,aiQ piio>j nuni; 



LLICO LIB. II. 37 

o{ra,nuc neruos,nuc o.culos,nBcaurcs,& idco 
magis hanc§illa parte;fubic<5ti.n.pr6ptitud© 
prout magis,minufvcob ui<5tu,regionf,& cf- 
lu pparatur,utab hocagcte permutetnr,in ca 
cfi.Na q<Fadid prin.fiue ad hac innata putre- 
dine,attinet,afqualiterfere fingulas partes of^ 
fedit,nifi quis malit extimas <$ intimas ob ro 
nes in primo li.allatas, ubimorbuspfua natu 
ra fe het,offendi.SeQ qm interdu eucnit vt g5 
anteq; morbogallico corripistvcl auditude- 
bili fit,uel oculis hm6i.Tunc fiuc exiguu,fiuc 
n:iagna fit inquinametu,eas partcs,qua:primo 
l^Cz funt,potisfimum If dit. fi magnum quidc, 
omnes:fed antedeprauatas maxi. fin exiguu, 
uel paucas,ucl cas tantu quac prius malc crant 
2tte<ft2c.Hinc g.dam in oculis tm cxpcritur hiic 
morbii,quidam dutaxatin auribus.quidam fo 
lumodoin pilorum dcf?uuiu incidit, quidatn 
fumma uiiiu imbecillitate,quidam gonorrh^a 
quidam deflilladone ex capite,quida articula 
ri m.orbo laborat,ut hi qui coitu nimis immo 
derato utuntur, vt.n. huccitra morbu gallicu 
iequi folct pilorucafus, fpirituu maxima rcfo- 
iatio,gonorrh2a,liquef2Ctio,articulorudolor 
iigallicus m.orbusfuperucniat, hmoi partcs 
unde hi afiectus emergunt, potisfimum l^dit. 
Hinc quofda et magis, qnofda uero minus of- 
fedit,ut mulieres in ea uidelicet ^tate^qua mc 
(es fentiant,minus5 uiri hoc malo infeflatur, 
c^ meftruoru purgatione illoru corpus minus 
spcu reddatur,utabhoc agente fu^ietur^ cotra 
vero his definentibus fiue jt^ter statefiue jO 
pter alique pter natura sffectum , tum fxpius, 
iq; atq, uiri,tum aliqfi multo magis patiuntur 
dceo^morbusgallicusquafdacorporisptes 
pecuiiarirer ali'qfii3edat,h2C fatis di^ fint . 
Ferum huius mait effidens quum impulfire indi- 
geatyYnotbi mcie.unde ir/ipulfor primum ema- 
nasjemper fequatur: Cap. V^ 

AT ucro qm rioc agcns in ^.dm pr:'mo(ut dr> 
intus exiftir,ac|>|» uictu. regione , & celii 
in hislocis ia morbum gallicu^in iUis in uario 
ias,morbillofve peculialiter immutaiur.qm. 
et impulfore indiget, utin opus fiicm jpdcat, 
& in adu ied^of ut inquiiit^ponatur: qretalig^s- 
iitrumfexepli caufa)in India occi<iua,ubi cx- 
citatur ab impuliore, qui non gaikaim mor- 
bumjfed uanolas pr^ fefert,ram no in morbfi 
gslijcum Jed in uarioias , morbiilisue tantutn 
immutaretur,quia.n.iiiudexjBquo-fchabettii 
ad gailicum morbum,tum ad uariolas,vf ex- 
citantis fpeciCj& nonaltcrius fequi dc^bere.fi 
ergo excitans ex uariolaram gencre fuerit, va 
riOias5&n6gailicu,autquepiam aliu morbu 
excitabit. Contra uero quoniam uarioiarum 
inipulforhas eafdem pr^eter earum morc pc- 
ne omnes in IndiaocciduaCut audiuimas)]eta 
les facit Jonge.aiiuixi morbum quaipfas vano 
las inibi procreabit.Quippe qu3;(at apud nos 
omnesnotisconflat^fuapte natura fLlubres* 
D &mites 



40 



ALEXANDRI TR 



& mites cflrecbmperiuntur: quarc falubrium 
iiarioiam impulibrnon fernpereasasquelalu 
bresifedur a propria confuetudine magisre 
■ceduntjmagisq; ktales funt>*lta eafde tamqua 
slterius morbi fpeciem inducentes excitabit. 
An idem impulfor quiaeundem adum intra 
inicia perpetao fequituncundem quoq,* mor- 
bu circa principia f na circa media , & iines in 
sliu^atq; aliu uerti nihil uctat)femper creabit 
fed huncinalienisregionibus magis fsuum, 
9» m iuiSjquonia Sc R tfiin his tum in illis natu 
ra Isditimagis tamen in hisquain illis praeter 
natura exiftit,quod patet exemplo gallici mor 
bijquiapud Indos fpontenatura:pasfim oriri 
foIer,apud nos uero nanquaante contagionc 
ortus hViCe perhibetur.-cuato auta natura ma 
gis receditjtato fseuior gignatur oportet.Q^ii 
igitur in homine ea putredo/^utdidu eft) par 
tini fecundii riatura,partim prster natura in- 
fi::quatenus pr^eter naturij aequaliter tu in no 
bisjtuinlndisfnueniturjVt tamemorbo que 
hic impulfor inducit confimilis eft , ita eundc 
in fc racilesprompteq; contrahit. quatenus ue 
ro hec eadem magis fccundu natura>quaIndo 
ru naturam ipcciatim in nobisineft (excmplu 
ex morbo galiico quando incepit clarioris do 
drin^ gratia,fumam)contingit ut poftquam 
hunc Indorum morbfi contraxerimus non le 
uiter hic idc natura noftram euertat. Quocir 
ca ea putredine multo magis prstcr noftra na 
turain morbugalliciiqaam iim uariolas mor 
biIIosv*emutareturabeunte5& oino natura 
noftra propter peculiare contrarietatem iam 
deprauari,ac deformari incipientCjneccffeJeft 
quandiu tanta contrarietas durat,& fsuiore 
enemorbLijSjsgrotosmuho grauius affligi, 
non quia morbusalius inducatur , fed quia 
naruris^quam nunc exercet,contrarius magis 
eftquam illi:unde per impuiforem ante mana 
uitjproinde mira non cii fi in Indijs occiduis 
futquidam phibentJ)uarioliE alioqm laiubres 
uniuerfos homines in quibufdam inlulis peni 
tus abfumpferunt.no.n.hic morbus apud nos 
ita immaniSiUtiliiccxiflitrifedquoniam pro- 
prisc Indorii natura aalde adoerfat , id ut opi 
nor factii efl:quod namq; res aliqua ualde offi 
ciat, non folum efl illius,fedetianj eius cui of 
ficit,narura,fpedada:qu2:ut ofiicienti difimi 
lis efl,ita magis minusvelsditunnobis.n.rofa 
ru odor iuauisfimus efle foiet,noflru tame ali 
quis ita eo offenditur, utfiatim odorc pcrcc- 
pto in animi defedioneincidat.Id qd" no folu 
a roia^quippcqua: periucunda homini cffepu 
ratur. SedabilHus natura cui tantoperc ad- 
uerfatur,euenirecenfendri.exquibusplanein 
tellsgitur hoc agens ab impulforenon aliam 
morbi, quii incipitgraiTariifpecic.qua cuius c 
impulfor, accipere. quomodo uero hi morbi 
temporis longinquitatc mitefcant, quu eadc 
fitin hominibusnatura^poftcrius dicctur. 



AIANI PETRONII, 

E Cur aliqui cotra^agaUica lahe longo pofi^ tepore 
affci ttidsnturiaiiqui noiiafjici quideyfcd aiios 
affcere, Cap ' /^/. 

ROgaxti ucro quamobremaliqui mul- 
to poftg inquinati funt,.huiufmodi mor- 
boaffxiantur,aut fi non atficiuntur , cur alios 
2fhciant:quis fadu fatis ciTcputabit, coquod 
primolibrojubiqua^rebatur quo m hominis 
corporeab orca primo ad fenedutem ufq; la 
titat huius mali fomes,illud cuenire dicebatur 
quoniaantecj; iileagat, ipuirore indigetat nuc 
impulfbr egiife ponitunquo fit vt aiia refpon- 
iione opus fit,quando quidem mirii eir, poflj 
contagioinfecit.hanc candein eo quiinfedus 

p efi,non apparere.nii'! longo pofi t oe, ant fi nii 
quaapparetjin alic rnoue hicante infedus teti 
gerit^confDici.Si.n.ha'c iainefl ; fi ia impuiror 
cxcitat cl putredine de CLia ta muka diximus: 
quidjphibet,quomir;Us eade flacim sgat? An 
ficutuidendi facultate inregra in fcipfa exiflen 
te & lumine ia pr^fente , id qd^ nuc ceu impul 
foreflcfiatuitur,interdLi uiilo non nt,uhiclau 
fis oculis homo manet,mox vero fit, ubi illos 
attoIIit:ita contagione.-iam inquinantc ; & om 
nino impulforeipib innata nobis putredinem 
cxcitate affe6:us in eode hoie ,qui inc^natus e 
quonia alia,d impedit,Iatet,iubIato aiit impc- 
dimento quod paulo aut multo poft amoueri 

Q p6t,apparct.Atq; ut panus laneus pefiifero ua 
porc infe<ftas pefteno afiicitur, kd alios quos 
tetigerit,afficit;Ita mulier aliqua, contagione 
hmoi inquinata,fana interdu slioqui vr: led a- 
liosquibus coiungitur faciiecontaminabit, 
& morbo alioquo pro inquinamcnti qualita 
tcfimuIafficict.Sane horiiomniii cauf2e>fub 
iedii ipfum quod pacitur prout aptii efl inqai 
narijdeindc morbo affici,aut no affici,& alios 
atHccrcillud ita fe habct,ut homq a;cane rabi 
do morfus qui longe pofl rabic afiicitur,hoc, 
tale ef^,quale id qdP" fuapte natura pot a calo- 
rcimmutari,&aliquidinfe concipere putre, 
non tfi morbo quefuo cotaAu hominiinfert, 

•j laborat:utpannuslancus,qui tranfpirarepro 
hibitusputrefcit,& a tincis abiiimitur: qud.n. 
calorealienii in fcrccipiat,p6tcalore uinaturn 
qd* pcfliferiiinquinamentii efl,admittere, n5 
tamcinpcfleniincidcre, feduthominesin il 
laincidant,efncerc,fic fordida fupelledilia pc 
ftiferum calorem propterforditiemferuant, 
lota vcro & munda non fcruant.Ia ex his con 
ftatcuraliqui multo poflg contaminati funt, 
morbo gallico affedi ccrnuntur,aliqui uero 
non affedi uidentur,fcd afficiuntalios. 
Cur ab initio tam malignh fauijt, Cap. FII, 

IA M cur ab initio tam grauiter fccuierit, ex 
piicarctentandum,ldforfan eueniile qui- 
bufda uidcbitur,quia tuncaut fine ulla cura- 
tione rclinqucbatur , automninomale cura 
batur.-ct idquideab ignaris fadum,ne fiseger 
dcficcrct,qmcQUitm omififfe uidcrentur , ilr 

iud * 



DE MORBO GALLICO LIB. Ii; 



4<r 



iudueroa,honismcdiC!s,qui quum propter A poftea quam mitior faftus cft ruccubuifTc 



rc! noaitatemnequcgcnus mali,ncque rcme 
diiiinuenirentjnihil tctabancquafiqd nemo 
pcr illud tempus in hominc pcriciitari conie 
durafua uoluerit,nc occidifie , niil reriuficr, 
ccfcrctur. Sed his obftat,qu6d hae nofira aeta 
tepoftquam hic morbus eualit mitis, eadem 
curationcqua oh'm ex hydrargyro uteban- 
tur adhibita^^acile cedit^ac etiam nuiia pror- 
fus iniuafta quofdam nograuitcr, Ccd leuiter 
ailiigit.Qucmadmodu contra, priori temoo 
rejquo.primiiapparuit, cosqui non curabaa 
tijr noa leuiter,red grauiter afiligebat: Itaq; {i 
ohm & curati,& non carati fc grauitcr habc- 
bantmunc uerocontraleuiter.-ieouitur nea; 



fa:etar?Sin inualida; crgoftatim huicmorbo 
cederedcbebat: jpindcquia imbecillis erat 
8z breuis & modica contra cum pugna, hunc 
uel pro patientis dcbilitate multo maiorcm 
fuiffe uc! pro agentis robore onmes homincs 
qui infedi tunc cratjpcnitusabfumpfiffc opor 
tebat quod tamcn fi diftam rationem fcqua- 
mur,& cuentui , & ci quod proxinie dicetur 
aperteaducrfaturea ucro ratio eft,ide6feuio 
rem huric morbum abinitio fuifle,quia maior 
tunc quam nunc in nobis crat in illum cotra- 
netas. Si.n.tunc maior erat,non igitur inuali 
da fin mmor nunc eft quam ante quomodo 
morbus hic non maior,non grauior non accr 



ir:alam,neq; omifTam curationcmin cam cau B bior fed multobenignior nunc fadus eft^ Aa 

inter naturam noftram & gallicum morbum 
quoadeiusfasuitiam,& clementiam cotrarie 
tas qu id^m eft;non qualis di^a , fcd qualis in 
ter aqu2 guttas,& lapidem, quem deinde ca- 
uant/ut.n.har non fingulz (cd {imuiomnesii 
lumatterunt,ficnatura noftra non fingulatim 
kd tota fimul,eft hnic morbo contraria , atq; 
utaqua: gutta unaquseque pcr fc quo propior 
eft prin.eo magis a lapidc difsipatur,quo au- 
tcm longius abcft,co magi s in illu fubit , atq; 
iilum attcrit.ita quoq; natura noftra (quia ui- 
res fuas non nifi temporis longiquitatc potcfl 
in morbum gailicum cxcrccrc>ab hoc codem 



fam referri pof]c:prxfertim cu hac quoq; seta 
te interdu immanis apparcat,{iue redecures, 
fiuc omnino non cures.neq; itcm ob repenti 
nam. mutatione,utputa quam natura non to- 
leret idipfum eueniife credibile eft quippe na 
tura repentinam mutationem ferrc no poteft 
no ubi leuiter/edubi uehcmcnter alteratur. 
quamobrem alTercre quod rcpentina muta- 
tioincipientemorbogaUico caufa fic imma- 
iiifatis in eo, idem eft ac dicere quod iccirco 
fit,quiahomines uchcmenter infeftabatquo 
fitut adhuc in controuerfia fit , cur ab ini- 
tio tam uehcmcns tam immanis hic morbus 



in Europafucnt,ncq;iIladpr6caufa aflreren- q magis initio caertebatur,& illefeuior cuade 



dum cffe U!dctur;qu6d cotrarietasmaiorqui 
nunc iu fubiedis corporibus tunc erat vtpote 
quat dum huicmorbo refiftebatjhunc eunde 
magis exafpcrabat,utfabri fcrrari), aquaigne 
uehementius incedit:Acftiuus caior frigus in 
-:eilisuinarijsmagisaugct:namfi qualis con 
tTarictas cft aquje in ignem.,& frigioris in calo 
rem,t3lis efletfubie<5torrihominu,qui noftras 
incolunt oras,in ipfum morbu gailicii, poflet 
quidem exaccidenti,horu aitcrum(utdicunt) 
antiparjftafis f ationem augcrc altcrii.Sed ne- 
quaquam generarCjfiuc induccre;non. n. fri- 
gus calore,qui no du eft fiuc pcr fe,fiue cx ac- 
cidenti unqua producet : Scdiam inexiftente 



baLPoftuerocontra hxc illum compcfcuit» 
mitiorcmq; reddi<iit,& uiaui,& acri,& loco, 
quiin Europa funt parcrepaulatimafruefedt. 
Id quod quia teporc,& fpacio ad agcndum in 
i«digebat,ut ab inido confcqui nequiuit , ita 
quin ab eo pcr iUud brcue tempus imminita: 
tr3<5taret, '& aliquando uinccretur, atq; fuc- 
cumberctiCfTugere non potuit. Dcindc ticro. 
noftroriicorporum inuiccm haciueiuquina» 
torum abunoinalterumfarpius feda trafma 
tationclucs barc dcbilitata eft,& ex fera mitis 
euafitquemadmodum uinum j>otcns quod 
facco itcrum atq; itcrum(ut antiqui folebat) 
pcrcoIatum,uiribus infirmum reddituruclu- 



ut crefcat,efficiet: alioquifi contrariii acontra £> ti quoq; cuitelius^acutus,qui cera pcrmolicm. 
riopcrfefieret,quodlibctaquolibetgignere frequcnter mcidcsadeobtuia tande effidtur- 
tnr Mrtn icritur M]i<; i-nnrrariira^: flThi^Aarum His pofitis,iam ncmo non intelligict cur mor 

basgalHcusprimuafpcr deindelduis fiicrit. 



tur.Non igiturtalis contrarietas fubiectorum 
hominium in morbum gailicum crit qualis 
di^torumcontrariorij. Ad h^cid contrariii in 
flibiedoin quoeft,non facileadmiitifinitfuii 
contrariu:in noftris uer6 hominibusut olim, 
ka nuncfrpius contingit, utis morbus facilc 
niagis quam non faciie contrahatur. Pretcrea 
fingc natura noftra fit id contrarium;itaq; ab 
initio aut ualida , aut inualida , erat, fi uaiida 
curhicmorbusquiaitcrum contrarium fcd 
minus potcns cffc ponitur: pcr illud tempus 
femper cra immanis fcrus horrcndus ^ cur id 
non ailquando fuccurabcbat? qucmadmodu 



CuthacntfiraAtate merbusgameuspUrumqut 
fit mitis mn nunquAmuero afper, Cap: FJII. 

CO N T R A quis ftatim obijciet , fi mor- 
bus gallicus (utdidum eftj inido facuic- 
bat propterea quodcotrarius crat naturr no 
ftrx.cur cdam nunc non fscuit?quum cadem 
fit noftra natara ^ cur item nunc & fi pasfim 
in plerisquc omnibus mitis cft , in aliqui- 
bus tamcn intcrdum grauitcr &uit^ Huic 
D t primo 



40 



ALEXANDRI TRAIANI FETRONII, 



primo refpondendum.naiurancilraruaipfiias E tum ca his rimptomatibus inueniatur.-irtc: ca 



radone feniper eandem ciTej haius tamen 

morbi refpectu non remper,nam iicuti rcmi- 

na peregrina ad rerr^ uhi (unt naturam tan 

dem redeuntjiiceteadem. terralit;ita morbus 

hic ex rreqaenti huiuSj& huius corporis in il- 

lud atqiilliid^ita loqai liceat)tranfitipne,natu 

rsnortrjp tande obedit:quod.n.ha?c cade fza' 

tim n.on potcft:id progreiTu teporis unacu ui 

dU;,aere,& loco poteic . Deinde hunc morbu 

hac etia noiTra etate interdii eiTc acerbioreni 

quia isfut dictam eft)nunquam in nobis mite 

fcit^niii per frcquente in uan2,multad; homi- 

nu.Europeorum corpora tanfmutatione.quip 

pequi iuxta contagionis uim ab altero in alte 

rii:migrasjdeferuefcitj{uamqy natura cogitur F 

in melius immutare.ubi uero euenit ut uel ex 

Hifpanijs.no.uisnupermigrarita uelin paucis. 

Roftratibus^&: nequacuiimin multisfeie mu- 

tarit>turn homine nofrra: nature reperics, qui 

nunqiia hoc m.orbo fiue per fe, fiuc per patre^ 

aut auum affedus uei afnadus fit, & omnino 

qui arque fe habeatatq; ilii cui anre quam hic 

morbus huc ferpcretje habebant:in hunc ea 

demfquia nihilobftat)perindeacinitio afper 

euadit.Ide.n.huic uni eftatq; aliis quos a prin 

cipiotorquebatqueadmodii Hifpanis aliqui- 

bus acci.dit,quando morbus hic exlndia occi 

dua in.ue<Su$,hos primu.m inficcre fxpe folet; 

Ideoq;mirin6{itfiinhisctiamhac2etate ali q 

quando l^uus uelut ab initio reperiatur: fcd fi 

aliquod hoc eodem ia per uaria, multaq; cor- 

pora tranfmtitato, nunc quoq; grauiter labo-, 

rar^ uidcantur,utinfantibu$ , qui ex impuris 

parentibas gigniitur accidcre cofuenit, ij pro. 

fubiedi corporis ratione,^ loci.&: ui<5cas,non, 

«queatq, a prin.ubi nouus erat,afficiuntur,yt 

.n.intantesinquinatinunc piui patiuntur.ita 

totie mortui aboriebantur,atq; ut nunc poft 

ortilpurtaiis fcatcntjita tunc puftulis fcatent, 

exefis natibas,aut coftis& huiufmodi nafce- 

bantur & nunc portqua nati funt, tardius pe- 

reunt,ita tunc citius & magis mifere moricba ... 

turriiKil.crgordiquricfl quod quis dubitcc H contingitjitainhomincubieo deuentum efi 



puflulis circa caput,circ2C]j uniuersu corpu; 
uarioias,aut morbillos imitantibus iam fe no 
bis oiTerat:quonia natura noflra partc ^iicca 
iuperior,. illii in morem , figuramq; morborrx 
quosex neccsfitate in nobis moao gignerc 
foIet,conuertere obnixe con::tur:Id cuod vbi 
fit,eo minus noxius efcjquo magis natnrse no 
ftrs confentit.R^c quamobrenofcra cttate cir 
ca caput,&reliquri corpus puftule nuc morbil 
lis niic uariolis fimiies cum gallico morbo ap 
pareantj& cur iile.fub hac ipic minus Isedat. 

Cur hic morhiis tamfacild contrahatur Cap: X. 

IAm. cur tam iacilecontrahatur diccndu eft; 
licetitaq; omnisin realiquareceptio, eius 
reijquarrecipit mutatio qusdam eire,arG; om 
nis matatip a contrario in contrariuabire ui- 
dearur,hanctam.en omnem a contrarioquide 
in principiofedafimili in iine fieri comperm 
cfl quocircaphilofQphoriiaiiqui ueteres,{imi 
c a fimili pati fcriptu relinquerunr: lic.n^ignis 
minor a maiori propter fimilitudinem rapco 
pabulo flatim extinguituniicubi diu circa ma 
terian) aliquaelaboratu efl: , {kziiva inducitur 
forms:ficfortefcnfus ipfiafenfilibus m.ouen 
tur,non»n.recipiendo corrupantur, quead.ia 
contrariis fir^fedfut zix a/cibit Arift.>)magis 
perficiuntunita ut a contrario,& a iimili, tum 
muutio,tum receptio fieri posfit . A cotrsrio 
quidem prpatmsxime difratajnatura rei qa? 
recipit,a fimili autem prout propinquisiimti 
efl:At uero promptecitoq/aliquid recipi ne- 
cefTe quidem c£t propter exiguam , & fere nui 
lamfubieai repugnantiam ; Sed id bsfariam 
potisiimum inueniricotingit,hoccitaut pro 
ptcr contrarij uehementia,qaod & fi longisii 
mcdifrerta recepicnte:muko tame potetius 
cotri^ quailludexiftit^aut p o eius quod recipi 
tur,&eius qd rccipit,iimiikudineSLima.VLn. 
infubiectisrebusubifatis fuperq; prasparat^ 
fuitt,receptio proptcr fimilitudincm repente 



cur hac etiam.tempeftate morbus gallicus ali- 
quando f2iius,quaiis erat ab initio cfHciatur. 

Cur uhi prmumjkuire desijt^pujlulas ^aut ruho- 
^res circacaputi uniuerfumque corpus afferre 
' c^iU Cap, yilll. 

POstqva'm ucro manfuetior euafit tum 
magna cx parte uel di maculis rubris per 
totumxrorpus expanfis,uel cum tuberculis fi- 
^urammorirefercntibusapparuifleiuflu eft: 
quofiia in Europa morbus qui ex natura» ncccf 
fitate contagiofus efi ,multis ab hinc annis in 
uariolas,morbiIIo£q; permutatur ; quo fit ubi 
morbus gallicus naturz nofhf magis ceditut 



utparuabfitquin uerbicaufa elephantiafisin 
fit:Tum ismorbus fi contagium preflo fit, |>|> 
fimilitudine pr6ptecontrahitur,ita quoq; iul 
phurata ftatim igne acceduntur. Cotra vero fi 
caro a nouacula illico inciditur , fi in fornace 
iada fubito cxuritur,fi homo a uipera morf us 
fiatim inficitur, quia in contrarium fux^atu- 
rascito permutanturnonpropter fimilitudi- 
nem,fedproptcr uehcmcntemcontrarij exti 
perationem id patiuntur.Hsc.n.- mutatio prac 
ter eius rei naturam cui accidit,fit. idcoquc rc 
ipfam qu£ patitur plcrumquc & corrumpit, 
euertit,illaucrofecundum aliquid quod in 
reipfa naturalitcr incil, cxiflit,atquc, illud ip 
fumadciusfincmducit &pcrfici*t, quippcin 

hac 



DE M0;RB0 GaLLICO LIB. II. 4^ 

hac fubicdum utpote quod fuaptc narura A tatIo.'It2q;quum propteruehementemcon 
nuncineptumfit,nihilq;rui!pfiusad /"ufcipic trarij exuperationem cito recipi non posfit: 
dumCutdicunt^adumconfcratjUiolenrer pa ^" '" ' •- •. _ ^. .-,;._ j.-_= -:-^ 



titiir.in illa uero tamquam ante paratum & a- 
genti fimile fadum atque aliquid per fe confe 
rensad rccipiendum, naturaliter immuta- 
tur.Ergo Gallicum morbum prompte citoq; 
recjpi oportetautpropter nimiam contrarie 
tatis cxuperationem,aut propter fummam fi 
militudinemjfed ob nimiam contrarii exupc 
rationem recipi non pofie,illud oftendit , q^ 
huiufmodiunumquodq;inhisqu9 non arte 
fiunr,rem fubiedam plerumq;corrumpitra* 
roq; uideturfnifiilli occurratur )eandem pro 
ut f ubiicitur non ducerc ad interttum,aut to 



Relinquitur,utobnimiam fimilitudine cito 
recipiaturjfed quum ea quc ob ipfam rimiiitu 
dinem prompte recipiuntur, poflquam rece- 
pca funt homini uel molefta, uel iucunda har, 
(moleflafunt qus contingunttimore fubfc- 
quete, aut mcefiitia, autira,& alijs huiufmodi 
animi afFectibus,deniquc ea omnia,quibus ad 
id quodprarter naturam eft,itur:Iucanda ue- 
ro, qu£ uoluptatem sffcrunt, &ad propriam 
naturam deducunt ) C^Lmm etiam in finguHs 
hominibus ( ut priori Hbro declarauimus ) 
putredo quasdamfemper infit, quam fcetus 
hamanusabutero matrisnonpotuit nonco 



tius,aut partis,ignis enim carncm in cinerem B trahcre , qua: rubiginis fomiti , quem etiam 



mutat,nouaculadiuidit,uenenii infigne aiit 
partem,aut totum euer rit,aut fi non euerrit, 
ccrte uehemenrerimmutat,atqae id non ra- 
rojfcd crebro . Itaq; morbus gailicusfi pro- 
pter contrarii exuperationem cito recipere- 
tur,aut hominem pcne interimeret,aui falrc- 
uehernenterinfefiaret.atque utrum contin- 
gerer,idnonraro,fedcrebro, & non paucis 
fed plerisq; contingeretur alioquij fi pauci s > 
& perraroicur magis propter uebementem 
contrarii exuperationem,quam propter de- 
fe<^um,autaliquamfimilitudinemeuenirece- 
feredeberemus^fcdquis aficreretyquod mor 



terrum effagerenequit, perfimilis efl atque 
huiuscaufa morbi omnes , quos ex naturac 
necesfitate contagiofos appeliam as , oriatur; 
neceiTeeft,utpropterhanc putredincm mor 
bus gsUicus prom*pte, citoq; accipiatur. Hzc 
.n.in fingulishommibusfemper exificnSjUbi 
impulfor morbi gallici praeflo fuerit,^hoc eo- 
dem propter comunem fimilitudine , qua in 
oes putrcdinis morbos,qui ex naturs necesfi 
tate contagiofi funtfacilcfertur.hoiemipfum 
flibito inficit , qux quoniam ad id quod prs- 
ter natura ef^,id efl ad morbii ducit , m o rbus 
gaUicus pp fimilitudine,quaf deinde mokrria 



busgallicusquinunc graffaturplures homi- ^ a5ert,pr6ptc,citoq; recipietur . Quippe hsc 
nes quam paucos uehementcr aH^geret?ex!r^ putredo in aduCut ita dic3m}poiica,ubi ake- 



uo.n.mitis pasfim cfFedus eft, & quotidie mi 
tior efiicitur, ita ut non amplius grauiter, Ccd 
ieuicerplerumq; inticiar : 3tQ;(iiucrcdecure~ 
tur,iiuenuiia curario 3dhibeatur)tantum ab- 
cik ut interimat,ut (ii forte aliqua arte non toi, 
latur)ad feneduteuiq; prouehatur & nca 
paucosjfed quam plurimos fine grauiaoxa. 
tencat:quod fi ante hac olim ad rftortem tra-. 
hebat,id non ob cotrarietatis exuperatione , 
ied ex accidenti,quodnatura.noftra (ut proxi 
me dicebamus) intra illos primos congreiTus 
non m.odo paru huic morbo reniteretur,.{ed 



m corpus tcrigcritfimili putrcdinc prafditu » 
{kmm illud in fuu actu immutat. Quod f\ galli 
cj. morbiadus cft,morbii gallicum gignit ^fm 
Elephantiafis^EIephantiailm; iln rnorbillorri, 
morbillos . Quocirca miru no eft ii nofi:riCut 
quidaopinatur)in Indias occiduas morbiUo* 
uarioIasve,queadmodii illincinE iropamor- 
biigallicLi inuexcrunr,ficuti qui fimul infeaa 
aqua biberint,aut infectu pane cderint, mul- 
to facilius alter abakeroia inquinato infici- 
tur,quam2beoquineutrri horu fumpferit: 
quonia unu^idemc; mali prin.illiintas habet»^ 



ctiam quod itatim cederet, eueniebat. quod^ ^ hic non habet . Kactenus quamobrem mor- 
r.. perfepotetior n6fit,.quamn2turanofira, bus gafiicuspromptccitoquerecipiatar. 
jilinc pat*et,quia quum olim fseuiisimus efTef, 
hactamcn istarc no modoau.xijioru, {^d etia 



. naturarnoflreYi(vtantc docuimus)fecc mitit- 
fimus euafit,qi2Qdite no uiolenter accipiatur: 
jHud nobis iuaderepotefl, euod putrcdo pro 
pteraiimcntum in utero.Iufceptu homiui in- 
iiata & p uniucrfum" corpus cffdaiin iluj pro- 
cliuis eft.atquc adeo «thui.«&n5orbi rcccptio 
pccuiiaris queda homiini fitj>uiKe&ctio fmiilis 
ierme coi reijudiam putreta^oai , queadmo 
aum.n.illa^^at.Mcceororum^ docet Arii1.)ui 
wentibus ommbiiifecuaduojnsturaiTi efi: cor 
rupn*o,ita,h?c-proprik.q««dam ji.omini /ecLiu 
-dum nataram in ^ffe^um putrcmeft tMnfnm 



TTopterquii aliquos duus,alisu»s fsrius ihqui^ 
nct,& CHT mjzgna ex parte ckius. Cap. X /, 

HI N c quoq; perfpicuum. nt.quamobrcm 
hospromptias.i.magisfacile;illos ierius 
id e{t,mV.iU5 facile innciat . Et cur ut plurimii 
prompdus. itcnini cocuntibus una corpori 
bus,arq; his intectis, illis mundis ; ex raundis 
iisEC quide malto citius , ilia ucroierius inqoi 
nantiu-: licet utraq; infitam putredinemfor- 
tita fiat:qm h^c plurima,iila exigua(ut iib, u 
rerulimus) ab utero conrraxerunt. Ha:c item 
portc orta funt uaide frugalitcr, illacontra ni 
D 3 nais 



4» ALEXANDRI TRA 

jRis laxariore uiuunc: harc femen cum faciliu E 
tc ftatim emittunt, ilia tardc , 5c cim labore 
noii paruo : hoscin coitu nihil fere incaJe- 
fcunt, illa maxime: atq; axc cur aliqui prom- 
priusaliqui ientiusjnflcianturfepe autem nu 
mero euenit utfacilius quam difhcilius inqui 
nentur. qucniam di6to putredinis feminario 
uniaerfamcorpus occupante, fimulq; reple- 
tion:'(at diciit)aut replctionis fpecieicuidam 
fe fefrequentius coniungentc , ubi calor qui 
impulforis uiccm fubit , excitatur , tum illud 
ftatim in adum( ut inquiuntj fecunduxQ pro- 
dit : quum nihii impediat : paratum aero Bt 
utruoiq; tum agens, tam patiens effedusiple 
fcquatur ,oportet; quod ut nobis raulto fe- 
pius acciditiita magna ex partc morbus galli- F 
# cus oblata contagione nos magis, quam mi- 
nus facile,& promptius^quim lentius inficiet. 
^Verum ha:c infra clarius ubi defignis eorum, 
qui proptius inquinantur, & qui non; agetur . 

^uare morbus gallicusferOidc difficulterexpeUct 
(ur, Cap, XII, 

HI c dubitabitquiipiam quumhic mor- 
bus propter internam putredinis contra 
6tf fimilijtudinem prompte recipiatur.quamo 
brem ditnculter expellatiir^uidetur. n. ratio- 
ni confentaneum e{fe,ubi quippiam lic recipi 
tur modo id prster naturam infit, utcito reci G 
pitur,ita cito amoueri debere . dices propter 
dictam iimilitudinem nimis effc nobis tami- 
iiarem.-ideoq; poftquacotradus ef]:,uix a no- 
bis expelli po{re.5ed cur morbilli, uariolafq;, 
non arque difficulter expeliuntur > fiquidem 
«trorumq; idem eflprincipium: ij tamen ixi^ 
tra. i4.diespierumq; fanantur, ille uero non: 
nifi longo pofl tepore,aut fbrte nuqua . An 
abipfo putredinis prin.quod intus ed no cue 
nit > ut uideiicet hxc uel illa afiedio plus, mi- 
nuf^e durct. Prin.n. unum idemq; apud om- 
nes efl, fcda morbi fpecie, qua: abliocprin. 
una cum aerc,ioco,&uidu ( ut antedixi- 
mus;)gigniturquippealimentum quodfcetus H 
ab utero matris haurit & morborum cx natu 
rsenccesfitatecontagioforum principiura ef- 
fe flatuitur:prout magis minufve fiuidum efl, 
ita eoiciem nunc tenaciores atq; diuturnio- 
rcs, nuncfaciliorcs & breuiores reddit;quine 
tiam ex facihbus breuibufq; ubi folidius. du- 
riufq; fuerit firmiores & prolixiorcs/proinde 
morbillos uarioiafve > quanquam inter leues 
& ueloces qui ex natur^ nccesfitatecontagio. 
fi funt,cenfcntur: probabiletame cflinHifpa 
nijs ficcioribus aiiquato miaus brcues quam 
in Italia effe ubi magis Huidapropter humidi 
tatem funt in matrum uteris aIimenta:nififor 
tc circumfufi aeriscalor illos arq; acceierct:cd 
tra uciQ morbam gallicum & dcphantiafin; 



lANI PETROKII, 
quia in locis multo aridioribiis primum oriu- 
tur,& ibidem durius atque folidius maternu 
alimentum quod feius ab utero C3pit,exi ftit; 
veriiimiicefl: non folum apud nos, fedetiam 
inlocisproprijs ftabiliores, atquc iongiores 
eife,&al:bi m3gis,alibi minuspro huius ali- 
menti dantie & roIiditate;ita ut uariob,mor- 
biiliq; faciles & breues,ij uerotenaces & diu- 
tini naturalcs fitu . Q^iocirca non putredinis 
InnatH fimihcudo longitadinemgallicomor 
boprajbebit,SedaIimentnmten3x & firmum; 
quod a,matris ucero fcetus trahens, in fe con- 
uertit,&*haic morbo fe obnoxium reddit . 

Sed adhuc refl-at dubitatio ; cur inqaam in 
nobis diuturnior,quim in Indis efl ? noftrum 
enimaIimentumquod,a,matre primum acci 
pimusquum moUius,atque liquidiusiit, hu- 
ius contagionem niinus tenaciter feruare dc- 
beret ; an sb impuhbre ab aere a loco & a ui- 
dus generc (uictum appello non hunc ratum , 
qui cibo,& potione confi:at;aerum eciam qui 
omnibus aiijSjUtQcio,exercit2tionc, balneo, 
uenere,{omno>uigi:iis,& huiuimodi^id pro- 
uenitjimpulibr.n.fpeciemorbi gallic; referes, 
qui natura fua longas efr, eade longiradine (i 
queminquinauerit, aGicit: Aer uero caJ!- 
diorquaiis Indoram eCt morbum huc natara 
fuaad exteriora rep£nte>.magisad cutimtra- 
hit& uelocius finir:ac nofter nuccalidas, nuc 
frigidus iilaintro impingit,neq; fecundri eius 
naturam foras erupere permiiit . quamobr& 
farpiusintro repeDens diutius detinet, eadem. 
loci ratio eife uidetar,iiquidem propter uariii 
iliius fitum,iidem- morbi mukum inter fe diC-- 
ferunt,non enim icquales uircs fr.atad Septe- 
trionem fiti & uergetis ad Auftrum^neq; eius 
quiSoIemexorienrem,&qui euudem occi- 
dentcm fpedat ; neque fi . aquasin medio vel 
circum extrema fortiatur,& aut paluflres mol 
lesq;,autduras,& ex montibus prolabentes & 
fcaturientes cxpetris,aut faKas & cradasineq; 
item fiterra nuda fit;& aquis careat, aut denfa 
& aquofa,vel concaua & aifluofa; uel alta & fri 
gida,& hajcfimul tum in parte aliqua, tum in 
toto.Vnde uerifimile efi:,quantum aer ad huc 
morbumcitius arccndum in India ocdden- 
taliconfertjtantumferelocum ipfum ualere, 
& in Earopa,ut «idem cotrarius ef^, ita perpe 
tuo repugnando,& nequaquam hadenus uia 
cendo,in caufa effe quod in longius protraha 
tur.Vidus quoque eundem in Europa in lon 
gum producit,quoniam ij qui pcr coitum in- 
fe(5tifunt,coirenon definunt; undein recidi- 
uasrecordationeper coitum acquifitjerei cre 
briusinciduat, accedit uiniufusy qua pasfini 
& intemperantcr utimur ,-ut cnim id raorbis 
qui a,caiorc excirantur,quaHs efl galiicus,ob- 
eflcfolet , ita quotidie & immodice propter 
bominum intCHfiperantiam q>otom, hunc 
eundem 



DE MORBO 

eundcmquotidicirntans^inlongum prorra . 
hit. Accedrt & cxpletio frequens ab aiimcuto 
rum commoditate,quibus Indos fuperamus, 
quotidicferenobis contingens,& muka alia, 
vtputa dulces frudusjfalit^ carnes, de quibus 
tertio libro loquemur, qua: omnia putredine 
ianatam poftquam in nobis excitaca eft,sut 
fouent,autaugent.Ideoq; in India occidenta 
li minus tenax quain Europa cd morbus ifte, 
quippcillicaer,Iocus,& uidus naruram ab e- 
ius longa contumacia defcndunt-.hic uero pro 
ptereorum priuatam in fingulis homiuibus 
imbcciiitatem,& fi nunc(utproxim.e animad 
uertimus)defendcreincipiunt, antehac tame 
defendere non potuerunt. ut mirum non fit 
fi olim quoquein noftris orisaut lethaiis^aut 
longisfimus fuerit,nunc uero mitior, & in aii 
quibus breuiorefTeincipiat . longo. n. tempo 
ris tradu cum loco,aere, &uictu uis eius (ci^' 
lim retunditur,&(ut infra dicetur ) non foium 
mitiusatquebreuius afPJget noftra corpora, 
fed etiam forte penitus atfligere definet. Ergo 
quodGallicusmorbusin Europa diutius du 
ret,& difficilius expellatur,cauia no.n eft inna 
tx putredinis cum illo affinitas,fed aer, locus, 
qu! quum perfehuicmorbo repugnet(quod 
patetquia per fe in Europa fieri non folet) at- 
queiiloimbeciilioresfeorfimin finguiis ho- 
minibus hucufquam iint:dum huicperpetuo 
reiu<5tantur,.quia nondum uincerc poflunt, 
perpctuo irritant,& contincnt . & fi nihil ue- 
tat(utantc didum eft & poftea quoque dicC" 
tur)aliquando brcuiorem fore , & fortc defi- 
turum eife. 

Syjia de caufa hic morhusfuaptenatura non tnte- 
rimat aliquem yfed tota uita interdum exer' 
ceat» Cdp.XIlL 

HI c fstis quoq; conftarc poteft , exhojS 
m orbo quema no interirc,ue!ut in India 
occidiia copertum cix , &.iam apud nos expe 
rientia ipfa quotidie comprobaturiqiiia enim 
illius principium quodam modo fecuDdufn 
naturam nobis ineft, non crithicmorbus na 
t irae noftroomnino contrarius,fedut partim- 
lecumdum' nsturim,parnm pr^tereft,ita par 
tim aduerfubicur.partimaon ad modum obe 
rit: adeo ut nati^rx quidem posfic ofnsere, fcd 
lion perniciem perfe afferre . cx naturx haq,- 
r.ecesi)tsce,quje cum hominis uita cir ,onrur: 
quod fi sliqua-ndo mortem attuliife uiius tth 
id non fivapte natura, fedexaccidenH utpote 
ex uiolcnta rtiaiaquecuratioRcfediftn eft.Scd 
quod tota uita permaneat^Id at^ueiiecduim 
e^ft.neq; ablioc morbo;^edaiiuad^ cpntmgit: 
namvt in Hifpaniis nouis ab eo xgri penitus 
iiindicantunitaquoqi innoftrisoris cuenirc 
par eft,nuc ^^refcrtim quum & minus feriis fit. 



GaLLICO. LIB* II. 45 

.\ & auxiiiisadhibitis facile obediat . 

Csterum huiufce durationis & fi plurcs cau 

fam antecedenti czpite dict^ funt, tres raraen 

potisfimae uidentur; quarum una eft mala 

curatio , qua tantam abeft ut malum tollat,ut 

fiBpe numeromagis irritet, ac mortem inrer- 

dum oppetere cogat: Altera eft ( ut proxime 

quoque diximui)Incontincntia:qnippejqui & 

dum curantur & dum curati funt , plerunq ue 

non ceflant ucnere nti .• quam uti uel cum ma 

iiere immunda excrcer, f^perecidat, oportet. 

Hincfponfi,& fponfsintra primum annum, 

ubic6iungutur,fcab!e frequenti afnciuntur^ 

Namque caior qui ex mutuo , ar(Soq; corpo- 

B rum conta<5tu (ut priore lib. fignificauimus-) 

oritur, obreciprocum inter corpora motum 

(prefertim fiaiterum infedum fuerit) Interna 

eiufdemputredincm adagcndummouet: ad 

agendum,inquam,tale,quale corpus cft,quod 

aptum eft pati, & quaiis ipfc calor eft , qui ex 

infccto c.orpore prodit. Quocirca mfrum no 

eft magis isedi ab hcc malo eos, qui intempe- 

ranter coeunt, oua.n cui fe penitus continet, 

&fi nihilominusijjqnam illi iam infecti fue- 

rint.quoties.n.ueiiere utuntur,toties a calore 

quemWnuslepius mota mouet idprincipiu 

ad agendum exckaturut pasfim uidere hcet 

in his , qui hocmalo inquinati , ied a puftulis 

rubris iam iiberi, dum rurfum. coeiint , rursu 

Q eifdcm puftulis corr-ipi.atur . hxQuetiim scce- 

dunt, tum rccedent, pr-outcoims frecuens » 

rarufue eft.id quod etiam non parum confert 

ut in Indijsocciduis malumid mitius exiftat. 

non foIum.n.quialoeus,uiet:as,ae?htinc eun- 

dcm leuiunt/ed quia bominem ^ius c^li fut 

audio)per id tempus qqo ia^-tzi funt , uencrc 

abftinent.qui ergo Hac4ue-iniieia-niur,ubide- 

inccps coir-e non definunt . ilbi id rasiam con 

tinenter magis impr^munt.ita-utnGn niii dit^ 

ficillime ab-ipfis expeUi quear.atquc h»c dc fe 

tunda caufa quamobrem hic morbus tamdiu 

durct . Tertia efttum prima morbigallici ori- 

go,hic.n.ab Ihdorum aiimcntopr-iman^ori- 

tur,a qno utmagis uitiat quam morbilli yna.- 

j^ rioleq; a noftT-o,*it3'abi nos tigit propter eiuf^ 

dem fo.iditatem,magis pertinacitcr nobi§ hz 

ret: tum naturs noftr^e imbecillitas , qus uaa 

cum aerc,loco,& uidu huic malo adu-erfatur . 

quippe h^cfut proxime declarauimus ) non 

flibito potcft id ipf "um cucrtere . contra quam 

ffior-billos, ac uarioias in Europa iicctab code 

putrediiic pcndcant , ut.n.iiiud tadie- \iince- 

re,aboiereq; posiit,Iongo egeret tcmporis 

fpatio,.quo id malum per uaria corpora. fubies 

mitefccre,& aeFi,& uia.ui,& locoafluefcere fo 

let.Ha<^nus.quam obrem hic morbus homi- 

ncs per fc non interfkiat,& cur tamdiu in uao 

& eodcm perfeu«rct . 

Ab 



44 



^e- F 



^b aere^ uiBu, & hc& putredims fomitemyqui in 
tiobis esiipY£psran.. ut m diuerfasmorborum 
fpecies prodeattmorbumqae ^allicum aliquan 
d&defituYum, Cap. " XIII I. 



^T E CL V s mirum aliciii u!deatur,.quod 
i aer,locus,& uidus id piitredinis femina 
nuni,quod nobisinfitum eft, in uarias mor- 
borum fpecies immutet5& aHcubihosmor- 
bosarcear , atque prohibeat : & alicubi creet, 
alicubi creatos deinde penitus tollat . Q^an- 
qusm. n. unum idemquein finguiis komini- 
busputredinis principium eitjratione tamea 
aens-^.iictuSj& loci id uariatur; ut etiam iemi- 
na locorumjSi: temporii.mututionibus.Que- 
admodum Hip. lib.de aere , & locis fcriptum 
reliquit ^immutaturjdiuerfaque fiunt. Vt afpe 
ri homines in iocis afperis; lenes in Icnibus gi 
gnunturjatqucadeo utin Indijs occiduis aer, 
locus,& uiclus taciant, ut ab hocpFtnc. mor- 
busgallicuSjqui illicbughaj uocacur^procree- 
£ur Jn Egypto elephantiafis , in Eurppa mor- 
bilh\uarioi2q;.Cuius rei non leucteftimonid 
eftjquod in quibufdam Africe lodsaliqui boc 
morbo grauiter afFea:',quaii defperata felute, 
quod ibidcm accerrime affligerentur>ia Nu- 
midiam cgresii(ut nouarum Hifpaniarum fcri 
ptores prohibcnt)foia acris , & loci > & uidus 
.ratione> abfq; uliis alijs pra:fidi>s omnina in- 
columes cu^ferunt . Quocircafperandum fe^ G 
licioribus annis cx diutina Ioct>aeFis>& ui^us_ 
colluctatione tandem quafi aiteram Numidia 
huic malo Europam eflfe furura . Atq; id , aut 
hinc exulaturum , tanquam aliena occupans 
loca, automnino in morbos naturas regionis 
pcculiareseua/urum^qucavadmodum.n.ex di 
uer/is an!malib'j5(ut dcammalium gcneratio 
nea.docet Arift. )prim! partus fimiles com- 
munigcneri utriufq; fpecieieduntur, deindc 
ad fceminar fytcitm redeuntrficui ctiam (a^i' 
na peregrina, tcrrf, ubifunt,naturas fortiun- 
tur;iia malum id temporis diuturnitate adio 
d,acris,& uiduscondition^m tanquamad 
terrar naturam rcdibit in morbos uidclicct 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONir, 
E 



Ex hisfccile cognofcereIicet(utprimol!- 
bro dilTeruinK;s)& fi eadem comunis cau- 
fa eft tum morbiI!orum,atq; uarioiarum,tum 
morbi gallici,cur ij tamen non arquc frequen 
ter reuertantutjarq; morbus gailicus^cur tam 
breui difcedant?ac ex coitu non tam fspe pro 
creentur? non enim ita frequenter in his ma- 
lis coirc contingit,ut in morbo gallico ; neq; 
item adeo uitiitum in nobis eftalimentum^a 
quo uariolc , atq; morbilli oriuntur ; ut illud 
aquo morbusgiillicus primum nafcitur. Q^ 
utinlndijsuouis undeprimo migraaitfoli- 
dius,hrmiafq; eft ob loci aeris, & uictiis ratio 
nem;itaeum quemcreat morbuminalienis 
oris,ueI omnino contrarium,atq; isetalem.uel 
magis peftinacem,c6tam2cemq; per aliquod 
tempus reddit.His accedit quod morbus gal- 
licus in noftris oris excontagione ipfa gigni- 
tur, itautquoties occaiio inquinandi datur, 
que nimirum i'tpe datur ; toties quoq;gigni 
posiit:hi aute morbi uarioiSE,inquam, & mor- 
bilii, quia mutuusatq; arCtus iilecontactus > 
qui adcontagionem interendamrequiritur, 
inhis^^utprioreiib.admonebamus^maxime 
uitatur,fepius fponte naturae^quam ex conta- 
gione nafcuntur;uer6 ubi adcutiiij multa ma 
teria defertur putris: Idquod maxime ufuue- 
nitjubi uel multo alimento corpus repletur 
(quemadm.odum ibidem dice,bamus)ueicir- 
cumfufus aer nimis caiidus .frigiduiVe exiftit. 
lllud enim foras trahit; id hnnat in cute matc 
riam.Ideoq;temporum ratione porisiimum 
ajftate, & hyene nafcuntur, magiiq; ubi aitera 
nimiscalida,altera nimis frigiaa extirerit. Ita 
queomiflacafubtiIitate,qus£hos in alios atq; 
alios morbos per contagionem immutari co 
tendit,ubifcmei,bis, terv'e iponte appar.ue- 
rint.Si forte expIetio,qua: eos potisilmu etn- 
cit,adhuc adiit: non am.plius reuertuntur,aut 
quoniam il4a peraliam uiamCidquod non ra 
ropofteuenit)cuacuatur;aut uafa ipfafquum 
noampiiusextediqucut pcipue poft iuuecu 
te}rupuncur; aut innatus calor propter copia 
cxcinguitur;& homo urrouifmodo perit: ne- 
conuerfum,cui in Europa vel peculiariter,uel H que tcmpus aliud relinquitur.cao ilhs in po- 
q;oririfolenchoc;autemueiexeo ftcrumfajpecorripiposfit, adcocenddquod 



pasfimubiq;< 

facile conftat, quodsaftate naturam ex ixro 
iam imanfaetum fa<^am eft,qua{i iam difcefta. 
rum;itaq>dubitand:um non eft quin & aer,ui- 
dus,locufq; dictam putrcdine in uarios mor- 
bos abire facianr, & morbus gallicus in Euro 
pa aliquando tandem ftt eftingucndus. 

LicetmorbiUiiUarioUq; ah eadem caufa gigaan 
tttr a qua & morbus gallicus : non tamm opor 
tereyUtiUi tamf£pe redeanty neqitandiuper" 
fifiant »neq; excoitu tamfepe reusrtantur , 
qudmmorhus gaUicus* , Caf, Xy^ 



morbiiii,^tq; uariolac non arque redeant, non 
tandiu perfeucrcnt , nonadeo frcv-^uenter ex 
coitu gignantur atq; morbus gallicuscb^c ^i- 
«aafint. . 

*An iccirco peftis Europam , &pracipueltaliam 
hac £tateminusf£pe infesiettquia morbusgal 
licus pro ea graffetur ; an etiam morbo gaUico 
proftigatOytttforfau profiigabitury tunc ipfa no 
minus quam antehaCipoftearedibit, Cap, yi, 

RE 1. 1 Q^v V M cft explicemus cur hoc mor 
^ bo uniiierfam Europam przcipue uero 
Xtaiiam 



DE MORBO G 

Italiam i3m obfidente peftispercam(Lit2li- A 
quibus uideruir)non aeque frcquenter atq; an- 
tca griatTetur , ac d granaturnon ad eo kaa eil 
adeoq; contumax ur prius crat . Neqi id rar*e 
a ratione alienum eftquxrere-.quum aiite hac 
uigefimo quinto quoque . ahno ad rummum 
(nam ilepius decimo quinto ) tn Hsetruria., in 
Vmbria in Latiocrupcrefoleret. lam uero fe 
ptimus & rrigcilmus agiturjnufquamtamea 
iiorum locoriim illa fcntirur, licerinterim tu 
Scn;s,rum Fiorentie bella ff pe fuerint:tum in 
tcra Hxrrariapenuri:r frequcntes , quasanre 
hacpeftis I:^ua fequiickbat: csterum ante- 
cuam id dicereaggrediamur, non inutilefue 
ritfcirepeftisgenusquodadprasfens negotiu g 
atrinet,doplex CiTe: Alrerum ab hac putredi- 
riCjqux homini iniita efr, ficuti ali os contagio 
fos morbos , qui ex naturas necesfitatc crean- 
tur,onri: Alterum ab alijs caufis. ut puta ab in 
fecta aqua , i trinco a carnibas , & huiufmodi 
corruptis. hoc ab illo diiferre, quod non pro- 
mircue omnes homines afhcit,fed eos porisfi 
nu:m>Gui eadem corruptam aquam biberint, 
^uteundem cibam corruptum ederint,hocin 
pere2rinas gentes translatum uhi homincs fi 
miiircraftcdi non fant: ut paucos inticir , ita 
ci to ab oletur.iilud ubicunq; fufcitatur repen^ 
te inquinat alios , atq; omnes promifcue quof 
cunq; cetigcrit : nccsque cito in paucos aehr 
nit : quoniam in omnibus eadem communis (^ 
inueniturcanra.,quam. innatam putredinem 
appellamas. Interimvbi uiget,iiuerbicaufa 
in Europa:2lij morbi qui nature neccsiitate cx 
c-ontagione requuntunurpura morbiIli,uario 
l£u Cj^^aut rari , aut nulli gignuntur . PnEterea 
quum primum oritur adeo imimane.efr, ut ni 
hil immanius : licet deinde fenlim deferueat, 
ned;idalieui admirarionemafferat.-quod quii 
ab internaputredine, quam aiiquomodoie- 
cundum naturam ( ut anre diximu s ) fe fe ha- 
bet,oriatur;minus fa;uum , minufqjpernitio- 
fam eiTe deberet; tum fere nemini parcar , & 
pene unumqaemq; interim.at.Namd: uariolc 
inIndi|socciduit('ut dictLim eil)abi primum 
ortarfunt lerhalesomncs fuerunt, & morbus jy 
g5llicus,ur memorie proditum clt intra iniria 
i::biqueferusqLiidcmliedaiicubipas.fimletha 
lis extirir,nevT; omne<,quum. fenlim deferuet, 
limili modo', ininliq; mali fpecie fcmper & 
ubio; inhdty led uaric cum hos tum iiios pro 
ut peculiari? uictns, locus, aer,regio, ihbieai 
^pritudo , inquinamcnt: uis , mos & mora k- 
riint Jra ut !i:pe qui abinquinato Icuitcrcon- 
taaustacnr,lcuisd^ttionebborct,quigraui 
ter,f4-raui.\\' oui pcridrcmpus ubi tafigirurte 
briaprus eit,Lepe!cbri amciatur; qaiarticulo 
ram do!ori,pleVunq; in hunc eunacm incidat 
qni tus:i in rnsfim , qai prurirui in pruritum ,_ 
qui iurdi tat:,.in ihrai:atcm,& ncn in aham at 



ALIJCO. LIB. I. 4S 

fedum,a<: fimilia: quoniair. in omne fere mor 
borum genusf ut notum.efO pasiim immuta- 
tur.Neq,- item omncs abiprimiimapparet Sc 
uiget,iimili m*ah fpeciefcmper inikiat opor- 
tet,fed uarietum hoc , tum alio tempore pra 
ut prcsfens atc; communis, non.'i:nquain prar- 
terirus,& parucuUtis uici:as,aer, & loeus pec- 
mittunr : quum. non omni temporc -idem ui- 
aus,idem coeh ftatus, idem locu s fit, fed pro- 
pterdiluuiamaxima, propterseflusintoiera- 
biles, propter ficcitates eximias , propter no- 
uasuiuendi inftitutiones, infignem mutatio* 
nem recipiant;qua diu pcrfeucrante uctus pu 
tredo ut apud nos in morbiilos uariolafv e 
nunc uenitur , ita poft inaliud morbi genos 
migrare potefi: id qaod & propter nouirate , 
& propter naturam noftrz ( ut ante monui « 
mus)imbecillitatem,in principio quidem per 
niciofe inficere,atq;interimerc, & peftis mce 
fubire nihil uetat , fed poftca paulatim non 
unius morbi fpeciem,fed aliam atq; aliam in- 
duens/in morbum aliquem Europam familia 
rem definere necefTe eft,ira ut (i omnino ibpc 
rerur, ad m.orbiilo s &: uariolas redcat; (in fu- 
.perer ,aliudmi0rbi genus quoddcindefalu-. 
bre {it& minime perniciofum inducat . Sicuc 
antequam morbilli & uariolain apparerent,ci 
maloquod cas attulit contigiiTeput^dum eft,- 
Itaq; fi ncmo fere iam eCt(ui m principio hu- 
ius operis dicebatur ) qui gallicum morbutn 
uno uci altero modo n5 fcntiat ac fi mater in 
tcaum £lium tanget,forpr ftatrem , mcdicus 
£egrum,amdcus amicum.,etiam fi fe diiigeritcr 
cuftodiant; propter tamiCn innatx putredinis 
familiaritatem non posftnt m.odo qupdam no 
j nfici , ita ut huic fi non fcmpcr grauis aliquis 
prjeter naturam affeau s , faltcm leuis: utputa 
huicpruritus,iili tusijs,alij uitiligo , alij auris 
tinnitus &omninoaIiquis crfimilisquemgal 
lica labcs gignere coafueuit,ufuueniat;Veriti 
mile eft hac noftra state qua morbus gallicus 
uniucrfam fercEuropam, fed Italiam pnEfcr- 
tim exercet,ipfius peftis"'qu3£ ex naturc nccc^ 
fitate crcatur feminarium in morbum* gaHici 
cxhaunri, atq; confumi:ut hoc morbo pcrfe- 
ucrante , nihil fere huic pefti gignendse rclin- 
quatunquaii omnc cius uirium in illum trans 
fundaturcontra quam antc huius noui morbi 
aduentum cueniiTecognouimus , & poft cius 
difceilumCut proxime admonuimus) futurii 
eiTc fufpicamur.tali.n.putrcdine in nobis fem^ 
perexiftcntc,ncq;ampHusin morbi gallici 
generationem aftecta,ut ab j morbi ex natune 
ncccsfitatc contagioti gigni pofluntiita & pc- 
ftishuiufccmodi quas iimiiiter oritur,ita.n. 
inuicem fc ie habent,ut quum alter ceiTct, fuc 
cedat aiter.Nihilominus tamcn fcirc licct pc- 
ftis alrerum gcnus quod non ab intcrms ,fed 
ab extcrnis primum oritur , non prohibcri 

quin 



BP ALEXANDRI TRAIANI PETRQNII, 

quinhocmorho pcrrcuerantc gsgniqucat: E ticulisonr.nibusretincniurimmundcgnmmi 
quories res ipi3,qua? foris in corpus ingredi- 



lurjit^ fe habcat,ut genus il* ud ad fui sren cra- 
tionem requ.irit,5ic in Indip occiduisCut au- 
«iiojpeftis gcnus ei}»quod Indos tsntum infl 
cit,ac intcrimit: noilrates uero & ii cum eifdc 
-finedifcnmine ucrfantur nihil ofiendir.Non.. 
nJdabinrerno putrcdlnis fcminsnoCiiqui- 
demomncs indifcriminatim otfenderetXed 
-4ui(3:a prouemt&auidu inquamquiperid 
- tcmpus aptus non cft, ut in natam putredine 
cxcrtct nam aiio uiCtu Indi,2h'o Euiopei in eif 
dem locis utuntur.Iam cuiq; notum cift puto 
xut Europ3m:morbo galHco pasiim nuc exer 
.<:entepcliiihancnoftram f tatem maximc ue j 
.roinltalia minus infeftet:atq; utrum,ubi hic 
rcceilcrit, tum iliain ciuslocum aliquado fuc 
.cdilira fir;{imulq; pcftis genus aliudab inter 
•. R3 pu tredincaliud ab alsjs caufis oriri . quod 
€i aiirerantiquisfimi medici partiti funt .- idli' 
cctm morbum,tum febrem in id genusquod 
abaere& iniiiudquoda uidu narcimr,proia 
d* peiie htud fecus quini a uichi uel ab aere gi 
^ni:nemotamen hanc noftram diuiiionc fta- 
-tim rcpudicc;fed (i eam diiigcnterattendcrit, 
non temerediftum inicl!]get,abiq;aeris, aut 
uictas primario uitio^peflem criam ab inter- 
nis orin,poire. 



Qjioi 



tiones,tiibercula,piIorumdef?uuia,fanguisa 
fua natura immutatus . Quippe naturain his 
aut cruduni non coquit, aut concodum non 
apponit>aut excremcntum pcr conuenientcs 
uiasnon expcilit .-quofitutnaturalisadivoa 
morbogallicofcmper Ixdatur . Alij rurfum 
quoniam intcr ea qua gallicam luem fcquun- 
tur,unum tantummodo lymptoma efl:,quod 
iliam perpetuo comitatur:aIia.n.non lcmper 
fed aliquando comparcnt . Id autcm cxuftio 
cfTtjUt ulccra m pcene, in orc, in vulua,ut pilo 
rum defluuia,ut gonorrhear, & urine morda- 
ccsoflendunt . nulla uero alia corporis pars 
eft,queid efHcere posiit quam iecur, Quippe 
quod hLimoriim ofiiciria efl , a quo tanquani 
a tonte fc2turiunt.Iccur;gitur eritgallici mor 
bi principalis fcdes . Alij iic argumenrantur, 
fcre nunquam iincpuftulis galiicas morbus 
nafcitur, pufluK-s a uitiato fanguine oriuntar» 
finguinis autor hepar efl , Prxterea plerunc> 
ortum in ^(snt uicus bubo in fanguine fequi 
tar,qai iocusCat dicunt)hepatis emunCtorias 
cxiftit; Quocirca morbi galhci porisfima i'e- 
des nepar erit,id ctiam facile probari poiTeui 
debitur confiderantiidquodnos fuprafcri- 
pfimus, nimirum quoa uitiofumalimcntuin 
in utero fuiceptum huius mali caufa fit.- dein- 
de quodper umhilicum adhcpar intropri- 



in morho ^aUicoHfpar neceffario non ftt G mum fcr3tur,ficut.n.primaiedcsqu3:idreci- 
pYima[edesafec'i:z,& utrumfi ejua pars exin pit,hepar eft,ita quoq; larfionis, quarab eofit> 



ternis priuatim afhceretur yfotiuscafutqua 
iecur affici dsheret, Cap. xri /. 

5EQ_viTVRutan Heparin hoc morbo 
prima Ccdes a^ech /it, perfcrutcmur. quan 
quam. n.quicunqucdcgallico morbo hade- 
nus kripferuntj&afTedi/edis m.eminerunt, 
omneiuno ore locum afieSum id cilefla- 
tuunt,quia tamcn multi proprio arbitratu lic 
dicunt: aiiqui rationes quidcm afFerunt, Ced 
cbfcuras» atq;2dmodum friuolas: abs rc non 
cft nunc id iplum inquirere,fcd fi prarfati fuc- 
rimuSjprimam fcdcm affedam modo appclla 
riqua kia ma!umomnc,quod curaridebet H prius quoad uim,& inquinam.etum noui ma- 



primus locus hepar erit. Nifi aliud fit diccre , 
iecur primo acc;pere uitiarum alimentum » 
quod morbi §k\\ici cauia eft, fubinde ab eo- 
dem infici , aliud uero primam gallici morbi 
fedem hepar cflc . Nanq; umbilici uenaqux 
intus quoquc poflortum in nobis remanet 
priufquam hepar,recipit,& inficitur,nemo ta 
men cam eife primam fedem contedet: prius 
ctiara os uenenofampotionem rccipir,& ca- 
dem inficitunnon tamcn prima ueneni fedcs 
os icmperefr,fcd interdum ucntriculus iecur 
cor,fcquitur ergo prius fonan efTe quoad tc- 
pus,& ordmem inlicientisalimcnti,non auts 



hinc orirur. Rationcs itaq; quibus id fuaderc 
nituntuT hx funt . Morbus omnis Galeno au- 
thorc pcrfel^ditadionc.morbus unus unana 
partem requirit quam i.l^dir, morbusgalli- 
cus unus cCt morbus,3d;o quam per fe Ixdk^ 
illa cfl que naturalis niJcupatur.-huius adionis 
heparjef^ prin.Morbi igirur gallici prima prin 
cepCq; fedes hepar erir. iliud probat,qm nam 
rali actionc nutrimecumattrahiitur,recinetur, 
concoquitur,apponitur,a$fimiIatur^ & qaic- 
quid excremcnti cfl cxccrnitur:in hocautem 
morbo primum grauitas corporis , & torpe- 
do quardam apparet, color itcm nigcr , palli- 
dus^aibidus^morti iimilis» ezcrementa in par 



li.Quaquam criam non ineptequis refponde 
rctahmcntum humani fostus in utero non ab. 
hcpatc tantum , fcd ahunde quoq;in corpus 
diliribui : Vcrum hoc nc contentioncs innu- 
meras cxfufcitcmas,ac induftria pr^tcrmitt* 
mus. quiatan-.cn aliqui^ adhuc urgercpoPicr, 
aiTercns in foetu ipfoprimiim omnium hcpar 
crcari,a:quein hocpracparari fanguincmad 
alioram membrorum nutritioncm, proindc 
maiorem ibimoram trahcrc &hcparinqui- 
namento quum illud cxcitatur, magis prom 
ptum quim rcliqua mcmbra rcddcre,ideoq; 
primam morbigallici fcdcm efic . Huic rursii 
dicatur : quura fanguis elaboratus in hepate 

matris 



DE MORBO GALLICO. LIB. IV 



A% 



mat;is ad fetum alcndum delegetur:n5 opas A in 2lia iecur afiici x .ad GIauc.adm0ne2t.Qij0 
iliismplius efTcquadinfcefas hepateinfan- itcmpactograuiiascorporisatq; torpedoipc 



puinis naturam pcrmatetur.iam.c.ranguis ip 
it cHy & omnino quoniam fanguis in hepate 
matris probc conficitur,ilIius noua rcgenera 
tione foemm in utcro non indigere , {td, fola 
nimirum mutatione, qua licut in matris cor- 
pore nutricndis eius mem bris dedicatur , ita 
foetui toti & generando & aiendo 6c augendo 
rfubuenit:adde quodaflerere quoq;.Ucct ^ ex 
fanguine matris omnia fcetus membra confta 
re,fimulatq;gencratur; no autcm hepar mul 
to ante fieri,quo deinde fanguis in iilo gigna- 
turad aliorum membrorum nutritionem fed 



ciatim hepar aitedum magis qnam cerebrum 
quolsefo plerung; Uiuucnircfoierit fignifica- 
bunt f*Neq; color nigcr. , ncq; pallidus , neq; 
mortifimiiisjfignahepatis liii magisfunt, 
quam doioris capitis, aut uentriculi,aut cuiuf 
uis alterius membri^aut uigilis aut melancho 
lix,& huiufniodi: ficut etiam ncq; in ipfis par 
ticulis excrcmenta fuperuacua& deftillatio- 
nes,atq; gumitione,s,neque itemfanguis im- 
m utatus q uippe qui ut ha^pate mutato muta- 
tur,ita etiahociIl2fo,fedalijspartibus ofFen- 
lis , aut dolore aliouo uehementer infefratis, 



fimul & hcpar & reliquas partes pr o ut cuiuf- B perturbatur,atq; corrupitur,. lo famma figna 



que natura poftuIat,ex hoc fanguine fieri,nu- 
triri,&augcfcere,id fuaderetum quod aliqui 
fingulas partcs fimul fieri tradiderint.fed has 
inrrainitia magis apparerequam ilhs ,quia 
per id tcmpus hse plus aHmenti,atq; citius fu 
muntquani illje: tum quod fcetas ia utero pa 
ratum habeat alimentum,queadmodum&; 
planta:quf (icut hepatc non cguir,ita neq; fce 
tum huius caufa in utero e^ere.Haec refponfa 
fint ei , qui probare conatur quod hepar pri- 
ma morbi gallici fedes exiftat : quonia pnmo 
recipit alimentum uitiatum,quo fcecus in ute 
ro nutritur, & quoniam in eo primum per- 
muraturad ufum reliquorum membrorum , 
icd ad aliaargumenta traieamus:iili ergo feip 
fos fallunt, quum aiTumunt,acfi compertani 
ciTet , morbum unum unam afiedam fedem 
priuarimhabere, Gal.n.cuifoii creduntiaU- 
quibus morbis illamaufert: quando inquit2. 
dc difter.febr.cap. ultimo.qu^ circuirumnon 
habentjin his nulia efl corporis pars quar pra: 
cipue fit affe<fta. PrdCterea poteft intepcries tu 
calida uel frigida, tum ficca uel humidain to- 
to corporepraster naturam creari, nulla par- 
tc peculiariter-afieda.ied id nihilominuscoa 
cedatur.quomodo probabuntquod hepar na 
turalis adionis iitprincipiumPnonnein plan 
tis harcadio fimilitcr eil:?inquibus ncc hepar, 
nec hepati aiiquid proportionc refpodens in- 
uenitur ? Verum id quoq; dctunquonam pa^ 
<So naturalis aaio a morbo gallico iefa effc di 
cctur^ubi eum fola furditas , autfolaczcitas , 
autfolauigiiia(ut i.lib. narrauimus)-&:nihil 
aIiad,fcquitur,Que nam indicario curandi hc 
patis hinc oriturPiicut ubi unguento cx argen 
to uiuo,aut fuffimento cx cinnabari hic mor- 
bus curatur : quar na hepatis magis quam alio 
rum membrorum ratio habetur? Dcindefiic 
cur principalipaliter Isfum eHe oportet,qui3 
natura male ccquir : tam in omni febre pu- 
trida,quia cocttolefa ert(id.n.oflenditputre-. 
do)hepar fimiiiterafFertuni cflet; quum tame 
gailicus a quo nclatum quidcm ungucn-difcc; 
dere uoiunt,in haoliencm, in iila ucntricuiu,: 



h^c, quoniam aii js praster naturam a^cctioni- 
bus communia funt, per hxc eadem non attc 
ftariafFcdum iecur iicet,fed fufpican:attefta- 
ri uero liceret fi orto penis ulcere pnuatim ia 
hypocondriodextrofubquomanetheparad 
feptum ufq; tranfuerfum circa fpurias cofbs, 
aut calor infignis, aut dolor, aut mordicatio, 
aut tumor,aut tcnfio,aut grauitas, aut quid ti 
le fentirctur.Quippe horum quibufdam, uel 
omnibus apparentibus,tum alia,qua: prius di 
da fjnt taquam in fyndromcm euntia fidenti 
ficercnt: itd. quum gallico morbo prxfente,il 
iorumniillum neceiTarioadfit,exiIIis quod 

C hepar primaria morbi gallici fedes neccffa- 
rio fitjCoUigi non potefl:. Eadem ratio efl coa 
tra eos qui proprium gailid. niorbi fympto- 
ma cxufHonem efie uolunt , atq; hanc ab he- 
pate tantum naici, ideoq; hepar eius affectio'? 
nis primum locum eiTc , contra item illos qui 
tum a puflulis, tuma buboncargumcntatur: 
hsecn. omniaaliunde quamab hepate oriri 
pofTant; ied nifi talibus indicijs , qualia nunc 
reccnfuimus hepar offenfum elTc ante noueri 
mus,neq;abiIIo fe crcariteftabuntur.neq; ii 
lud fimulaffedum eiTc ccrto indicabut. Qjaip 
pc exuftio ahmentis uitiatis ^§;cd^ott{ki hc- 
patc nihilominus rede fe habcnte, hoc eft hc 

P patefanguinem uitiatumgcncrante nonfus 
quidem,fcd alimend quod fumitur culpa ; ac 
fiquis falita &pius comederet,puftuIafq; per- 
cutcm exurcntes pateretur . Curandi indica- 
tio efTct non hepar ( ut "dicitur)altcrare , nifi 
cxaccidcti:fed ialita ipfa remouerc . Prartcrea 
quodprohibet bonum fanguincm adcutim 
delatum in ipia cutef nihil confenticnte hepa 
tc^putrcfcere ? quemadmodum inflamniatio 
nem ex optimo ^guineCut ad Glauc.2 .Gal- 
licus docet^ortam fuppurarem? Nonne in co 
quod puerorum la^umem uocant fanguis in 
capite,& non in hepatc corruropitur?Kequc 
puflulat iecur aficdum priuatim oitodunt.fi' 
quideGaiiicus pasfim omnibuscorporispar 
tibuspcculiarcm nutricdi uim ineflc fhtuat; 
Quocircaubi fortc tu$ jftacn:at,poicfl alicu- 

bi 



4S ALEXANDRI TRAIANI PETRONII, 

biracctss3Hquispiitrercere>utinfurunculis, E corporis nequaQuam m"5*^.,^"*^J^_^*j"^,^ 
<im iamanihus,& alibi narcutur,experimur 
nihil henate Drorfus oatiente . Neque oerfpi 



mhil hepate prorms patiente . Neque penpi 
^CULim cft quod ruppoViur/neparfanguinisfon 
tern ciTe.licef.n.GaLid. afhrmet:c6ttarium ta- 
men antiquisnmi uiri tumHip. tum Arift.tra 
diderun£:Quippe qui cor eiTe uolunt. Neque 
item ubi pe&nis ulcufculis laborat,fi bubon in 
inguine gignantur propterea iecuranedum 
eife dcciarac.plerumq;.n.ex humore, qui per 
pcEnis ulcusante purgabaTur, sd inguem re- 
trocedenre bubon creari p6t:ut uidemus etia 
ulcufculo pedem infeftanre,mox humori qui 
pv- riprampurgabatur itinerec}aufo,talem m 
ingainc abfceflbm gigni; quemadmodum fuc 
co qu! :n morfu afpidis rchnquitur/oras non 
^cxtrado , reliquurn corpusintumefcere. nam 
<|uod dicunr in deftiHationibus, autarticulo- 
rufn doloribus heparis calore uaporescaput 
|5eterc,deinde humores, qui in capite funt ab 
fodem liqueficrf, & deftillationem ipfam ort 
ji.td ex arbitratu, & nihil quidem medice di-^ 
cuntzllquidem in Medicina(at docet Hip.)nul 
lam aliam certitudinem inuenics quam cor- 
poris fenfam.Athinullum indicium fenfui 
notum oitendunt,nifi euentum ipfum qui no 
magis ab hepate,quara ab alijs partibus nafci 
poteft. Huc pertinet quod hic morbus in Eu- 
jropa plcrumq; toris aduenic:nrputa ex coitus 
■contagione, aliquo circa pcsnem exorto ulce 
re:oHmueroantequamiHeinnotcfceret,{imi 
le quoq; ulcus ex coitu gignebatur.uerum id 
iacile,breuiq; toilebatar, &rel!quum corpus 
integrum relinquebi:t,contra ii]ud,& curatio 
tii contumax eft,tardeq; iubmouetur,& cor- 
pus ipfum fubinde inquinar.cur igitur in hoc 
nolunt hepar principalirer afnci, no autem in 
jllo. quod fcxagelimo ab hinc anno nihil mi- 
nus quam id excoitu cam merecrice nafceba 
tur ^ cur nunc magis quam prius fedes mali 
<3uod in pcene gignitur hepar eft? Profedo no 
<5uia diuerfa eii uicermn tigura.quippc quf ea 



ribus {ine manifeftis erofionibus,finegum- 
mitionibus,hominem infeftant, quod hepar 
principalis huius malifedes iure ftatuatur^ 
ac iicet huius cura noua fitatq; difticilis C^uid 
tamen ad probandum quod eius primaria fe 
des hepar fit fitf^pariter enim morbi noui om 
nesjctqui curationi reludantur,proloco afic 
dohepar haberent : quod ucuerum non eft , 
ita hepar huius mali fedes ncq; neceffario ne 
quefempererit:quanquam aliquadoefie po- 
teft, utcoster? quoq; corporis partes.Etenim 
fedes afteda uidetur effe^tum qua: primum af 
ficitur, tum qu2 ita fc habet , ut ab ea maluni 
omncfubinde procedat : talis in huiufmodi 
contagiofisnon hepar eft, non aliquod uni:i , 
icd pars illa corporisquae primum afficitur,& 
a qua fimul omne malum manat,- quemsdmo 
dum in afpidis morfu nemo reae dicet par ce 
hanccorporis magisquam alceram affectam 
femper effe,fi nanq; ferit aurem , auris eft, fi 
nianum,manus,fi pedem,pcs,fi nafumjnafus, 
qu2cumq,- ergo pars corporis ida iit, hajcaiie 
aafedes eft,& no perpetuo certa aliqua.quip 
pcilla ftatim amputata non ulterius ferpit ma 
lum,m3nente uero non folum ferpit,fed ple- 
rumq; ftatim. interimTt:ita etiafipoenem gal- 
licum ulcus,exempli gratia,primum occupet 
flffeaa fedes penis eftji labra.ut in infantibus 
laacntibus , iabra : fin in nutricibus papillas, 
papille;atq; adco ficut afpidis morfus qui ubi 
partem aliquam pupugit,tumreliquasom- 
nes ccleriter quidem,fedpartem poft partem 
inficitjdigito enim puncto,fedes malidigitus 
pundus cft>aquomalum omne mox per uni 
«crfum corpus diifunditur : ita ubigallicum 
iiicus excoitu cum impura muliere pcenisac 
cepit, mali fedes pcnii qui primo infedus eft, 
crit: non hepar , non aliud corporis mem - 
brii. Petet aliquis ubi pcenis omnino curatus 
cft,& iam ab omni malo liber, rcmanente ad 
hucincorporeiuegallica.qusnamrclinqui- 



-quiadiueriaeit mcerumngura.quippc^u^ca iiui-iu ^^iy^Ls. i«v,5^....w..,v^-m...>..-. ---.-- -i- 
dem pleramoae eft , non quia locus primus |^ rurin corpore huius mali iedesf huic reipon- 
^ker eft-nam idcm quoquc cemirar.nee quia cctur quod ea pars qu? deinceps pnmum at- 



id ex contagione ariatur^illud uero no itcm^ 
iiquidem utruaq; a coitu fcedo creatur, & c5 
tagio ipfa ut primo lib.ca.ultimodeclaratun^ 
cftjnon magis hepar quamcaput,aut cbr^aut 
aliud membrorum primo afiici fignificet. Rc 
fl^ondebicaliquis exhoc ulcufculomultaalia 
percutim fabinde gigni,id quodhepatis pro- 
priuni ^ik receptum eft;ex illo nuiium: prs- 
Eerea quodcurandi ratio uaria eft.Etcnim il- 
U facilis , hsc difacilis , illa uetus, haec noua , 
iqeoc; morbu hiic ab iUo ualde difcre ut ue 
rp id ica ixt,qnis tame credet uai fo!i articulo 
ram,aut osfium doiores,autfola cxcitas,fur- 
ditafue, aut fola fimplexque uigilia,ut nobili 
Romanoacciditjaui; ^iij pt&r naturaaifeaa^- 



ficitur, mox aitera & altcra ,.per partcm poft 
partenijueluti per circuitum ; ita ut in multis 
per aiiquod tempus gula fit,in mulcis nauis ia 
alijs aurcsjin alijs palatum,pro ut malum nr- 
fnatur,aut ccdit : & omnino ur morbus galh- 
cusin omncmorborum genus quia putredi- 
neoriuntur( qucmadmodum antea diximus) 
couertitur, ita nuliam in corporc peculiareni 
fedcm fibi pr2fcribit.quum enimilli non uni 
cam fibi fcdem uindicent,fed alijcaput,alij ie 
cur,alij liencm,alij uecrcm,&alij aliud mcm- 
brum:ncrifimilccft hunc morbum,etuariam 
Sc non omnino certam fedcm fortiri , pro ut 
finguli.mprbi,in quos pasfim immutatur, no 
unum affecium locum, fcd alij alium atq; aliu 
fequuntur. 



DE MORBO GALLICO LIB. II. 



49 



requ«nttir,dcmum fiquaparscxinternispar A caput pudandis ualdc confcntiat, & quod 



tibuspriuatimafficeretur,potius caput quam 
iecurafhcidebcrec:exortoenim in pcenepro 
pter foedum coitum ulccre , fere ftatim illud 
ccrnitur dolorc aut diftillatione, aut grauica- 
te,aut puHu tentari>autcale(cerc, autpallere, 
atit rudare,uari3sq,- mutationes accipere tan- 
to manifeftius quam hepar,quanto minus cir 
ca hipochodrium dextrum,fub quo hepar eft 
ncqj calor,neq; frigus,neq,- tumor, ncq; ten- 
fio,neq; dolor,neq; grauitas,neq; aliquid hu- 
iufmodi tum a medico tum ab «gro per id 
tempus rentitur,hucacceditquodnon leuis 
contenfus intercaput, & pceneni (ut expe- 



fipoenegallicum ulcus paticntecaput, aut ie- 
cur primo femper afficcretur,multo prius ca- 
put quam iecur affici dcbcret,tum propter di 
da,tum quia caput in utero potisfimum re- 
pletur uitiato alimcnto:a quo morbum hunc 
oriri probauimus,ut oftendit uocatum ladu- 
mcn quod paulo poft ortum in capitibus pue 
rorum precipue naicitur. fedre uera neu- 
trutn(utproxime diximus)nece{farium eft;po 
teft enim prima fedes afFe<Sa , hepar efle po- 
teft caput,poteft. Iien,potcft in mulieribus no 
nift uterus,poteft in uiris pcenis folus , potcft 
ctiam internorum locorum quilibetprimo af 



rientia docet) inuenitur: fuperioribus namqj B iici poft poenem poft labra,poftmamiIIas : no 



annis noftra etiam num etate,quodam magni 
nominis chirurgo, rem,quandam quo: ueluti 
filum album m pcenis ulcere dcxtrum uerfus 
harrere uidebaturjuolfella rapiente , ftatim ca 
put,&: coilum oegn in dextram partem qu£ fi- 
lum erat,reclinatum eft , atq; ita odo uel no- 
uem menfes permanfit. Ad hsec chirurgusal- 
ter xgri cuiufdam pr^patium gallicis ulcufcu* 
lis inqmnatum,unguento ex hydrargyro fe- 
iTiel cantum,& id folum uefoereinungcns ma. 
ne faciem illius totam caputq; totum,reIiquis. 
partibus integris,excepto pcene, inflatum re- 
periit,Pr3£teTea lanio cuida-urinac fuppresiio- 
nempatienti,2rgenteafiftulainuirgam uio- C 
knter immiffa.tum fanguine prodeunte fta* 
timccruix ingenticum dolore conuulfa efl^ 
aures obtu&,teporaq; uelatrealiquainfigni» 
ter comprimente,deprefla.Atq,- hodie hic Ra 
mx uir quidam nomineBaffaninus apud ofH- 
cinam ueterem ubi nummi fignabantur, uri- 
nse difficultati ob carnem in uk-gae canali nat£ 
obnoxius quando urina fortefupprimitur fta 
tim nehementisfimo trontis dol;orc afKcitur 
quando autem illa fubinde foluitur , ftatim 
ab eo uindicatur huic (imile eft quod Illuftrir 
Cmo Eaandro cx nobilisfimacomitum fami- 



^nim refert undc morbus hic incipiat , fe ub£ 
fiftat,minimeq;in morbis nullam fibi fedcni 
peculiariter affumentibus(quaies funt cx na- 
tura? necesfitatecontagiofi(utprimo lib. do- 
cuimusjlperpctuus effc primus afte<Sionis lo- 
.cus ide poteft.C^uocirca hepar in morbo gal- 
lico neq; femper neq; neceflario eft prima fe 
desafiec^a. 

e 

QjiQdhepar qua ealiduntnonjit morhigaUicif 

desmeq; quod hepatis calida frig idaue in tem 

peries fitiWorhus gallicus : neq; item quodfit 

lut quidanidicit)atotaJuhsiantia tnorhus. 

cap. xyiiu 

IAm muito minus diffidle cft illos confutare 
qui primam morbi gallici fedcm in iocino- 
re femper fiatuit pro ut intcmperic caiida la- 
boratiproindcidquoq; malum intempriem 
fefle calidam.fi namq;Cut proxime difputaui- 
musjhepar non pcrpctua eft huius maii fedes 
heq; plane eritpro ut calidum cft: quod enioi 
forteinlocis calidis lciiicetin Africa futqui 
bu{damplacet)m3gis quam in Germania fe- 
uiat . id non prohibet quo minus & caiidi &: 



Hanuperaccidit perhyemenenim fcabiequa£> frigidi hepatishominesinhis iocis aiqualiter 



dam iaborabar:circapKEputium ingenti pru- 
rituafiiciebatur^idiaepe apud ignemamba- 
busmanibusuehementer fricabat,fed cum 
huius immoderats fridionis caufaid foium, 
heq; fane totum fed fumma eias pars, &:^non 
alia in gragrsnam, deindc in iphacelon intra 
breue fpaaum incidiflet , ftatim furdus cffe- 
ftus eft ; in faucibus uelut aculcos fenlit , dc- 
uorare nonpotuit. Huc pertinet quod ca- 
putexcoitumaximeomniuiijimbecillumred 
ditur, quod item & capacifsimum , & ueluti 
cucurbitamedica (ut inquit Hip.) uniuerio 
corpof fuperftat,ita utqux infra funt facile,ad 
■fetrahat . perindeac tum multo morbotius 
quam heparexiftat,tripoencaffc<5to longeprd 
ptius-quam hepar aftidatur,plura refcrre pof- 
(cm/edha;c fatis nunc finiad docendttin q<F 



inquiner,nam omnes ferequotquot in Africa 
funtCut memoriae prodiderunt) fiuc calidi fi- 
Mt frigidi fiue humidi iiue ^cdy indifcrimina«r 
tim af^edi fant, quemadmodu & fi in Germa 
iiia(ut ab aliis audico)magis feruet, magisqu« 
contumax eft,quam in Aftica (idquod ueriii- 
mile eft propter aerem, & locum qui fua frigi 
ditate morbum gallicum ab eius naturaii ad 
cutim impetu jphibet, & foiida partesinuade 
re,easq;grauiterdepa{dcogit)limilitcr m 8c 
calidi,&: frigidi hcpatis homines la^dit. Atvero 
fi talida hepadsinteperies id malucflet,aut fc 
cundum naturam^ aut pr^etcr naturam dTec 
urrouismodo,uelij fbliqui hcpate naturali- 
ter calido iunt afficeretur,uel ij farpius atq; ce 
lerius,quumtamcn neutrum uiu ucniat. 
Pmereanonita promifcue(utante often— 
£ dimus^ 



5a ALEXANDRI TRAIANI PETRONII» 

dimusj^inncerctomnes {luefanos fiue ?«ros £ (>uiim<irhusg:tU.kui[it^ Ca^. 
tam qui c^itido quam qui frigido hepate funr> 
calidos tiamq; aut magis aut miiius aut cicius 
aut tardius infeftaret>&: omaino diilincSia 
qusedamaperteccrnerctur quoad contagio- 
sem huius qui intemperie calida eft> i^ i\lms% 
quifrigida:.Yt.n.excorporis partibus hepar 
quum intemperiei calidf fu^kuius mali fedem 
cfife volunt^ita homines iatcmperiecalida alfe 
^os huic malo pias minusve obnoxios effe di 
ftingaeredeberent>propnaqi: figna ien/ui ma. 
niieftayquibus id priuatim- cognofceretur>dO|* 
cere>quod quu minime contiagat(qaum nihit 
jhorumfeauulgus {euperitus aliquis quo ad 
infedum huc ufqjdocuerit, aut docere {ecudii 
fcnfum eui foH medieina creGic,posfir),reiinG-. 
tur,;a»v ero alienii efTe ftatuere non fo lu quod 
heparfithmusm^alifedesjedetiam quod vbL 
calida prseter naturamintemperieafficitur, 3c 
quod intemperics cahda Et omnisgallica iues 
eadem ratio eft contra eos qui ad ftigidam re 
ferunt:{iquidem hsc iues(quem admodum ua 
rioicemorbiiisq;} {ingulos homines tam cali 
doquam frigido temperamento prcsditos in- 
diftcrentcr ii>fTciar. Aiierere uero quod iit ( ut 
quidsm opinatur)a tora fubftitia morbus, pri 
nia frontealiquid effetu drgnu eife uidetur,in 

recetta uero mhil ferme aiiud>quam quod sq; iuerunt,coraic2iiir:oc.iioi: uuiCL u a ^u t « ^" ww*« 
i^notum iit,ac antcquam- qurd effetainquirere q perie,& ab stleaiune alia que putrida non eltr 

^. ^t^J^ « K.Vl/No,ii*Mi^^tr(-i;nni;j Tinn\- i^iAnirnr nfro in nmnibus COrDOris partlbuS. 



tur.perinde. n.hicioquitur atq;i).quiajpprie 
tate occulta aliquid agere affeuerantiquod {i- 
mile eft ac fi dicerent ab igaota ,.id quod nihil 
eft dicerc^nihilque definire . Sed i&a Galeno 
quem m^xime omniufequitur»longisfime re 
ccdit i qdipps ille tria tantum m o rborii gene 
ra flatuit quibus hic morbus nequag compre 
henditur quartum igitur morboriigenus po- 
ncre>oportcret . Deinde licet auxitia quar da i 
tota fubf^antia uocentur>& morbus gailicus a> 
ligno guaiaco>a far 22 parill2> a ehy ns radice 
curctur,qus a tota lubthntia agere creduntur 
propterea tamcn no fequitur>ut is quoq; a to 



propterea tamcn no fequitur>ut is quoq; a to- quam hadcnus Elephantiaiijmorbiiiis^uario- 
tafubfiantia morbusexiflat» quandoquide tii ^^ lis, & alijs id genus morbis communis eft (na 
?,-»/. *-„r« <sT,"* hnuirmrkdt his morbiscuos hoc oufkiad hac Dutrcdinem attinetdn morbum 



HIs itaq; cognitis iamfatisconflat mor- 
bum gsliicum perinde ac uariolas>morbiI 
los>& elephaatiaiim^aiiectionem effe ex natu 
rienecesficateconcii^ioram > huiufm.odi uero 
quam Iibec(i;: priino li.docuimus ) ortu iiabe 
reab alimento inmatris utero propter co- 
piamuitiato>idqux fcetum humanum noii 
modoncnpoiieincus iiiclura non aflumere» 
fednequeinomnem fuam rabflantiam non^. 
connertere:j& uid umplane putreainis efie> 
quem adraodum in fcro rubiginis fomes > fi- 
mulc; ofteafum cCt , quomodo hsec putredo 
omnlbus fere hominibus communis ^ioaia- 
mc?n&uiclus&: aeris ratione permuteturin 
morbos aiicui regioni pecuiiares> ut apud Eu 
ropa in morbillos, uariolasve apud Aegyptii 
in.elephantiafim >apud Indos occiduos>in gal 
iicum m.orbum:ita utm.orbus galiicusnon in 
iuria nuncupari posfit sftedio putris in omni 
buscorporispartibusob uitiumprimi alime 
tijconueria in contagiofam>quse ex tiature ne- 
cesfitate reperitur apud Indos occiduos 3 pu- 
tris enim efi:,quia in{itam homini putredinem 
qualisea e{lexqua menflfuisputretaftiomcr 
billosacuariolasaiiqui aliquando creari uc- 
luerunt,coraicatur:&.hocdifetapuraintem 
perie,& ab stleaiune alia que putrida non elb 
poniturueroinomnibus corporis partibus, 
quoniam alimentum uitiatum unde h^c ori- 
tur>nonpoteftin uniuerfam fcetus humani 
fubftantiam non permutari : quo nomine a*:> 
afteaioneputrijquas unamtantum partem.pc 
cuiiarirer afficit,aperte difcernitur. Sed addi- 
turob uitiumprimi alimcnti > quoniam affe- 
dio qusedam putris in omnes corporis partes 
diffufainuenitur ut pc{lis aliqua qudicet a> 
uiriato quoque alimento gignatur> nonta- 
men ab co quod prjmum efi , & quod in ute- 
ro exnaturarnecesfitate accipitur. Atquau- 
quam hadcnus EIephantiaii,morbiiIis,uario- 



iaiUi^l.4«i-l«J-» •."■«.. i^v.,,,- M -i — i 

h2C>tum alia huiufmodi his morbis quos hoc 
genere non compIeci:imur> opitulantur, {icut 
lupi inteflinii colico>magn2 beflias unguis epi 
iop{iae,mefpilorum osficula renii catculis, ad- 
de quod non folu his praefidijs/ed multis alijs 
atq>herbisuari}s(ut nouarum Hiipaniaru fcri 
ptores perhibent}in Indiis occiduis hic mor- 
bus fanatur>& in noflris oris interdu exercita 
tionemulta interdum uaporarijufufi fudor 
multus citetur>interdum aluum paulatim&: 
fepe>S<: diu ducendojqu» omnia fimiliter a to 
ta fubftantia agerc affcucrarc pertingcis aoi- 
micfl. 



quodad hac putrcdinem attmet^m morbum 
Aegypto >Europf * atqialijs locis peculiarcm 
sequaliterimmutaripoteft) quia tamen nunc 
morem,natursmq; eius morbi refcrt, qui pc 
cuiiariter Indiaoccidua exercet,idcirc6dici- 
tur conuerla in ea>qn« ap"^ Indos efl: ex natii 
rsneces{itatecontagiofa>&a reliquis aliorii 
locoru niorbisejf naturse necesfitate cotagio 
fis diftinguitur.Hec eo confirmatur c^ in cofef 
fo ii eftmorbii hunc ex Indiis occiduis huc ir 
repiiffe,ibiq; talee{fe:qualis apud Aegyprios 
Elephantiafis» qualcsapud nos uariols >atquc 
morbilli.fempcritcm calorem quendam cor 
porifuperinducerc nunc fumidum nunc a- 
crem>nuncfcetidum ,quaE omnia putredine 
pra fc ferunt . Nequc tum putrcdinis cxpers 

cftj 



D;E MORBO GaLLICO LIB. ir, ft 

eft,qaumocnIpsfbla uidendi facultaie pri- A iilarequingigniqjroiet,ii:aatnon,!febnster* 



uat , uel aures , furditate duncaxat afficit . 
Nam ulceribusuelinpcene, uciin or^,ueI, 
aliubiprimuexiftentibus ael ipfa gonorrhf a 
aut aiiqiio huiufmodi malo , quoi ex putre« 
dinenafcitur^prscedete talesafiedtus. oriri fo 
lent.-atq; his tiue perfeuerantibus , fiuc etiarn 
adhuc fanitati reftitntis, uapores acres putres 
huius mali caufa in corpore ante concitari pof 
funt,& fubindcad ocuIos,autauresdeferri , & 
eorum fpirituScorrumpere,& uidendi,uel au 
diendi fenfum peaitus tollere , qucmadmodri 
quoq/abinquinaro corporeinid quodinte- 
grum eft pe!lunt& fpiritibus;Comixu hos eof- 



ti2nce,non quurcanas calor.iiancputredineCut 
etia primo libro rccuiinsus)excitet, Csd is qui 
abeadem inomnibus co rporis partib us exi- 
ftente nianar, noa autem quo ab homine qiao 
uis modo ucl febricitanre uei apud ignem al- 
.mis calefecto . Itaq; interroganti curinorbus 
gailicus indifcriminatim gignitur um in ca!i- 
do, quam in frigido temperamento,qaamais 
ane&o putris exiftat.-iefpondedcm quia cum 
quocunq; calore non faciie coniungitur,fed 
cum eopotislimum,quiaiimikputredinecu 
iiis ipfe eft, oritur . Hinc aliqui quorum frigi-* 
dius eft,temperafflentum , citius inhciuntur. 



dem folos,& nihil aiiud Ixdere folent fam etii j» quia plus iniita? pu.redinis habent:3c aliqui na 

:>; c-,^i::-^ — u: ^.,; ^:>^,:....^ ^^ taracaiidi,tardius-.quiaminus:itaeriamalij,uc 

plajs minufve alimenti putrisin uterocontn:- 
, xcruDt>uariolas,morbi!los,morbnm galiicuHi 
elephantiafim>& alios,id genusmorbos, ma- 
gis minafue patiuntur. 

Cnr aliqki lusgaUica infeBi pinguefeertmdeniHr 
dein in pslorHm depAnium mciiunt3& nigri ^o 

- rum Qculi in albidam psymusanckir . Cap^ KX. 

- \jl ^f -C puftulspertotum corpus& cu-:n .,': 
- 1 Acere & iine akere, igncs hzny^^^-^-^. 

v^.QK^iCi i^2ii3putredinisuitia:hinctluxiones,f4..iT,:r.-i 
circo putridam febrem in cc; pore caHco ^ C tiones,articulorumdolore;:nan;ilice:a 



gammi!:ioncs,& alij morbi,qui picuicaraprs 
leferuncex hoc morbo nafcunturjpjatdsemm 
calor quemaumotiLim ignis glaciea i,aiir rjiuc, 
humiaitatcrn qui'.iam concretaertiii.corpo:e 
liq'jans,raics affcctus generat.Seditaiimaubi 
tabir aiiquis car labes gaIIica>quum;-.ifc;ct:o pu 
tris efie ii:atua:ur,putreaoauteni nunquam il- 
necolore {ic,indiicriminatim innci:it.tam caii,- 
dos quam frigidos^nam ut apud nie^dicosc-yiTi 
muni ufu rfccptum eft,putrida fcb-ris ceknu-s 
in calido hamidoq; temperameni,o gigsitiirs 
quam inalioquocunq;: proinde ii^agisincaU> 
do,quam in 'k^gid.o. Huicrefpc - ^ -- - 



ide 



humidocitius creariiquiailhva iimpliciter cali 
dum,autiimul calidum &l hu miduoa iimpli-ci- 
ter fit:calidum enim & cumputredLore » & iine 
putredine;rep,eritur . Idea Hip. ^c^^^At ueteri 
inedicina, nori propter caiidum iim|>hcicer ho 
mines(inquit)febncitant,iieqihoceft§mplici 
ter affectioniscaufa, fed eft^& airiar-um^caii- 
dum,idem:&:-caliduni & acidu^falfutn.ac ca- 
lidum &'aiia infinita.Sed qui caiido & huihido 
temperamento.funt,maxii3ne.onfiniumiputre- 
dinis mpr-bis.siJt expo{iti>pr<>pterea quod per 
ipfam {anitatem. putredinis nor» nihil habent , 
ucLui tum cx fadoribus c6»iicere licet qui gra 



a,L){isqua>:n aputredine gigni Queant^qLii- .^- 
mea hac prscedente cum hoc morbo gignuQ 
.tar,afquum eft ut magis hinc quam aliandcgi- 
ignantur.hincaliqui morbogallico anecti pm- 
guefcere pr^ter confuetudinem uidentur,^: 
horu oculi ex nigris caclij , & ex c^ujsalbi fiat 
•piliq; deaibantur,omnes enim {vicd qui in cor 
ppre funt > interna putredine qua; iam fopitft 
jeratiii uniuerfuir* exci tata, & ad fecundum a- 
fem dedu6ca,quu permutantur ii natura hui^: 
permutationi(utipiet)interiitjin album colo- 
rem in primis uerruntur,quemadmod.um ubi 
ianguis natura adhuc agete {nppuraturj,a_lbun:i 



uirer his olent>tum uero exunnis, deieAione colorem primo iudipifcitur,3Lin puscoiiuer- 

atq: etiam ipfa expiration* * etenim qualis efl 

hircorum,taiis eft& taliujainaturarum tempc 

riesjideoq; prompta eft exqualibet Qccafione 

tum alijs ex putredine mcrbisitum uero febri 

bus corripi.Ergo non propter teniperamenta 

fimpliciter cajidum putrictikbris celerius gi- 

gnitur in hjs qu^min ahjs ^ fedquia tempera- 

mentumcalidunV^ hurriiduna putreddqus- 

dam comitatur , frigidura uero non fimiliter, 

qiiocirca Sicudpptrida.febrisnon inquolibec 

calido temperamento,, fedi^^o quodpatredi 

nis ahquidc6traxit,taqie creatur;ita licet mo^ 

bus galiicus affecdo putris eflc dicatur,a, quali 

bettamen putredine non oritac/edab eatan 

tum quam proximc diximus:aec qualiicumqi 

calor huiijfeS^f^^l^vHilHS caiox <ft fcd qualis ab 



titur,quod dicuntaibum,lsne &eqaak:quem 
ad«3pdum,ctiam aqncs foueis conteiitse. ubi pu 
treicunt , primum albida? , deinde prout plus 
minufue a natura recedunt rl3uce>airides,ac ni 
grx cernuntur.Itaq; uniueria hominis iubitaa 
tia in putredinem , ut lic loQuar>fecmidi ada^ 
abeunte,morboq;gaiiico mitioreiam exiftea 
te & natura ncftra huic eidem ad Feiiftenduax 
nona?<]ue debiii atq; abiuitio, fedquaii rohu- 
fta , totius fubftautict putrefcentis color ( quia 
putredo mitis eft , & natura: concedens ) al - 
bidas ,fit , atque oculi iimiUter , aut coeili 
m.aiiasabaiba pituita,itaabhuiuimodi putre 
dine albi reddiitur,corpus uerototum impe- 
dip magis tumcfcit,ita ut maxime piiiguefce- 
ll^jCjdftiaacturuum quia forte per id teni::. 
E k pusminio 



-$^1. AXEX-ANBR:I trai 

•,pas.tiimfoptcnumaUxnetoeft:tuin quia iamE 
a<5tu lecando putre tQram eiHciiur > putredo 
ueroquciihctacrimoiiianiquaadipraf fe ferc 
qagcaniorumcorpusintrainitiatanges tau- 
.quam urtica morctics:,& in tumorem attollit. 
Adde quod az totum putre tit^ita magiscaie- 
icitjcaltjfceas ucrOjUcpoce primura tenuiori- 
basfeais.rucci3,raaioremiocum requirit> &. 
u,mLivriu;ri corpas tumeracit.nec igiioro & ab 
ai^pir\.5itaj& abalimentoquodprimo aibLi 
anatura rupervniucrrum corpusattrado pof 
fi;corpii5 ipfum tum pingueiceFej^tum albeke 
re/ed quod ad prefens negocium attinet , ab. 
huiufmodi putredine (ut retulimus), hsc duo 
proacnirecenfeadum>.qu.^quum line caiore p 
iioaiitjiiis qui m arhum gaiiicij intemperiem 
uaiidam efie Yoliu,coccd2mu& ita ellc,hoc eft 
calidi,non iimpliciter quide ut opinantur,fcd 
proac iputredine hLominiiniita gignitur* 

Qjiumhicmorbui. extenust uir uiSa extenuan-^ 
tetoU^tur^ Cap^ XX l^ 

Ex hisquoqj nondifficile eft noiTecurhic 
morbus qaum uchemenrer extenuan^ 
te tameii uicta maxime indigeati quandoqui- 
dem 3 cras/iore fouetur & crefcir» quippe ue* 
' riiimile cii ab extenuante magi&augeri debe 
reqaammiaui:einanq;quod. faapte natura 
C.xtenuatii2lterumexteau.ansaddid£ris mul. q 
to magis extcnuet,oporte::nili extenuadi mo 
dus atius iit in hoc atq; in ili'o,{iquidem mor- 
bus extenuat quia putredinem in toto corpo* 
re fufcitans non permittit iliadfat par Qii') -nu 
tririiquQfitvt grarilelcatjac emarcefcatyui6:u& 
'ucroqui extcnaat » h.umidit2tem fubcrahens 
qu3t purredini mEteriam fubminifiratjVt mor 
bi cauiam minuit* ita uircs iptas adugct'. 
Hacpertinet>quod uidasqui inhoc morbo 
darifoiethoceiliCibusex^guus; quo minor 
eft,eo magis ampla mcdicamento uia permit 
titi^ 5 ^^ usiierfum , orpus eiferri deDet,alio 
qui ii copiofus efi et tam ualde o bflaret q uo- - 
minus iiiud efferretur^ tu rei uitiats comiftus i» 
&inilhusfubftantiam immutatus uitiiiipsii 
geminaret. Ad koc accedit totius corporis r-ra 
fpiratio amplior atqjtacilior, quaiicuti iuflu 
extenuantem,& cibam exiguum fequi foiet, 
ita Iiis qu£ in corpore iunt,pasj[im putrefcere 
incipientibus,iiias aperiens atq,- amplihcans» 
perflatum prebet , & refrigerante perfpirat© 
caloremalieaum qui nouseputredinisauthor 
eit,foras expingit iiasc dida mtnciant dubitan- 
ti cur morbo huic extenuantiiUidus etiamex 
tenuans conducat. ... 

JHejignis Morbigallid.^uandojponte naturagi-^ 
gnipoteft, & quandii ex contagione iant gigni-- 
tur. Cap, XXlh 

IAm, utopinor,exhisqaasfinon eleganter 
dilucide tamen& ut nobis aidetufjiuere di» 



Am-M-T-Rt^Kir^ 
ximus,fatis coFiifet,quid morbus galHcus fit* 
utru.ii nouu san antiquus^quar ilhus eauf2>cur 
omnes homines iaficiar , cur tam facil e con- 
trahatur,cur tam difficukerexpellatur, cur et* 
quod ad ipium attinet, non intertmat » & aiia 
maltacuGsbremtatis caufa nunc omittimus * 
Proximi-m efi non ignorarcquonia hic mor- 
bus nunc ipontenaturse,.hoceflfine ullacon- 
tagionis fufpicione>quaepropinqua fit,autma 
nifefb,quemadmodum morbjlli ^ uariolsue» 
ac elephantiafis^nunc ex contagione palam gi 
gni ibict cognofci fpontenatarae.oriri, ubi co 
tagiiinallum uel in proximioribus parenti- 
bus^uel in ipfisiam natis eiufdem mcrbi pr^ 
ce{rerit;man fefla uerd repletionis adiuntin- 
dicia,qua:quuaiincorporis totius putredinc 
feratur,.han'c eandem excitat, atqicx acta ( uc 
dicunt)primo in fecundii, & iuxta impullbris 
naturam in morbi fpeciem ex necesfitate coa 
tagioii deducit.fcire aute licethuius repictio- 
nisfignum effe.ubicrefcunt nirais tum pili tii 
ungueSjfimuIq; plenumcernitur corpus, mi- 
nimeqitabefcere,(tabidis enim ungues,piliq; 
aha ex caufa crefcere uidetur ) item fi corpore 
nequaq extenuatouel oculorum rubor uel tuC 
fis adefi,li facies pbnior,fi caputgraue,aut do 
iens,fi urinsc craife albid2,fi calor prstermo- 
rem efl auCtas,fi nullius contagionis eftfufpi- 
cio. Haec omnia uel plurima morbu hunc,ubi 
iam eli, Tpdte naturegigni fignificant.Sedex: 
contagione creari iuftum efl quii ha:c ipfa na 
afiuerintjuelii etiam afFuerintjaliquid tamen 
quod manifefieinquinaritianteceflerit, fubfe 
quantur uerd ulcera uel in pcene>tin adultis 
uelinorevtitin la^entibus, uel in papiliis uc 
in nutricibus,uel in. utero ut in aliis mulieri- 
bus,-deinde bubones , in inguinibus, puflulas 
mori frudus tiguram imitaates>doiores iugu 
ii,flerni,articuiorum,dentium5 gonorrsa me 
ftrua alba,lasf!tudines totius corporis graues 
caloresinterdumalumbis incipientes, mox 
inuetriculum adthoraccm.jautlcapulas in ca 
putufq;afcendentes,febresdiuturn2, fed par 
U2,defiiliationeSjtulTes,tubercuIa dura> inf^a- 
tiones,extenuationesJmpinguationes, pruri 
tus per totum corpas, ac puflule faspe rubetes 
intotocarnisgenere fenfusacfi corpus uni- 
uerfum urticapungeretur,fufleq; minutim cc 
deretur,crepitus uentris prstor cofuetudine, 
ru6tusq;crebriaatq; fpiritus per os cum calorc 
moieflo.pro<ii6nSj& nonnunquam maleoles, 
neq; non & dentium malii inexplicabile,quip 
pequi nuhc aflrii>gi,nunc laxari,nunc pucri- 
re,nunc torpore,nunc ex alaeolis extra prorii 
pere.nuc intro'fubire fentiuntunprjctereaocu 
lorum aut aurium perturbationes fed infuetae 
uox rauca,perfeuerans,cum faciei paliore no 
confuetopufluiar-ficca afperaprsefertim in fro- 
tec0m-truflra uetalba,uel palUda^ueliiuida, 

uel 



DE MORBO GALLIGO LIB. U. 



$1 



nff! nigra uel cx hls mifta: piloru ite dcfinnia, A fi pediculi ibiquoq;finr,nonadmittainr,fino 



& gli) prajtcr natnra aiFe(5tu£,nioco longi finr, 
& commnnibnsantiqDorunTi cnrationibusco 
tumaces,n5m&oIimantequamIues hxc in- 
notefceret,ex coitu cum meretrice cum ulcc- 
ra in pcene,tum bubones,& gonorrhse crea- 
bantur,{ed harc non magno negocio curaban 
tur.Deniq,ubiconr3gij fufpicio eft,morbo 
autem narurefuaf impetum retinente(id quod 
cx inquinante cognofci poteft} femper homo 
nifipropter rimoremautdolorem autuacua- 
tionemaut aliquam aliam caufam extenue- 
tur,priinum beneappetit,puIchrioracfonge 
plenior quam pro confuetudine fieri nidetur> 
pofreanon appetensfit,& triftioratq;graci- 
lionquippe hic morbus (tJt ante diximus) na- 
turaliter ad extima prorumpi?, f^pe etiam nu 
mero liqudacit.Iiquefaciens uero primum re 
pletjfubindefenfimextenuat.niudquoqynori 
Jeueindicium eft^cumi contagijnotis,& curan 
•di cp^f umada,& tarditate tandem id malum 
iJ|it^|eio^cf gttaiacijdcqno proxime loque- 
■ nHtry£ctiinditur,aucrnperator,fi perpetuo ca- 
iidior quam natura paritur , xgcr apparet , (i a 
coitua Iuctu,3 lactatione, tui^iaiorefacic iiat 
idq; pefdarer,tiijkeribus6rtrsin pcenf ,in u- 
tcro,inpapi}iis.in i3hijs,autfinuIIo apparen- 
te 'jJcere , modo ctam inquinato confuctudo 



ftnt non temerc neghgatur , & fi nihil prohi- 
bet quod curo pediculisquoq; hic morbuslit 
pr^fertim qnum aliqui apod nos iiiii in phthi- 
riaf.mdegenerafTefcriptunireliquerint . Scd 
nihil ultra qnarrendo eft^ubicontagionis fafpi 
cio pra:cefi'erit,ambilicus nero prceter confac 
tudinera exukeratur^qnfppe uerifimile eftea 
partem,ad quam in noftro corpore termina- 
tur umbilici funicDfus,quoftanqaam caudicc 
in planta)uitiatum alimentura in utero conti- 
netur,fubinde a fetu hanritur , aut primo auc 
faciie inquinari.Hxc fimuf omnfa tjel piurima 
morbum gallicum ex contagione ortum efic 
nobisoftendunt.C^uidamaddant urinas tia- 
uas iucidascontentahabentesueluti /abulofa 
uel arenofa.nd etiam fruftuIofa,& inftarfco- 
puli cuiusdam fcisfidirupta, & insqualia , fic 
enim dicunt.Ciufdam incipiends morbi figna 
cile uoluntjtotius corporislasfitudinem, me- 
tum pz^terrationem ,granitatcm membro- 
rum omnium,pracfertrm i fomno , torporem 
fegnitiem dolorem (at dicunt)uaghum paruii 
dolorem itemcapitis modoaccedentemamo 
do recedentem , faciei colorem immutatum, 
d eflarefcentem-,gonorrhseam,futf ocqHs liui- 
du circulurn,nifi fbrte hic ilfis qui nimiam co 
ieceruttt,ocddat : foporem interruptui in ul- 



interceAcrit,uir,muHer, puer, diutino capi - C ceribus caricm.Iam ucroprogresfi atqj firma 
^i^j^i _.._ T .-:^:t:- r_: y^ ti,pufiutas in uniucHb corpoTC duras,graues 

tu in capi,te»ium in barba interdum cii crufta, 
'interdu finc hac,moda cii pt2re,modo absqn e 
iHo,caIlofe in pudendis aJcera , 2ut in dfdem 
curatiscallos>columelIe,moIiitiem,Iacitatem: 
absq; perfpicna deftiliationc raacedinemrton 
■■fiIlas-tumentcs,paIatt,dentinmq;corruptione 
dolores firmos,moIeftos^ni inter octaua ho- 
-ram,& no<^cm potfsfimum exacerbantur,or- 
•fiumabsq; ukercapparente corruptionesgii- 
mitiones,& quas proxime diximus , manu,& 
-pedamafpcritatesaurium tinnitus fereincu- 
r^biles afthma,qEsod obiaedderit^infanabiles 



tisdoIore,aut longa uigilia conficiuntur : fi 
prxcipue manuum uoIa;,pedumquc planta: 
caltdiores prseter nataram redduntur, fi has 
eafdem rubor inficit,fi pruritus pricatim infe 
fiatjfi vekiti rhagadia,& apofyrmata,hoceft ri 
marjdefquamationesq; in eifdeGrinntur ■, fi in 
capiteaut pucri aut uiri aut mulieres ceiiVoca 
tti ladumen gencretor, pediculi vero neutia 
fubfint.-hoc.n fignodif^inguiquida arbitran 
tur ab eo q?fine luegallica eft, in hoc.n.pedi- 
culos fubelTe,!!! i^ minime.quin etia fi mor- 
bus gallicus infitfubinde pediculi multiorian 
tur,morbum huncciro, & omnino exulaturii 



CiTe fignificari.Id quod eo minus eft negligen ;_ quoquccflc patant. 

dnm , quo magis fcriptores nouarum Indiarii 

affirmant noftrates in his locis fine pediculis 

potisfimum efle , & quod tranfada diametFO 

cdiredo infuIarumCut dicut} Azorum,ubi pi 

xis nantica difrerentiam oftenditinfignem eo 

rundem tiatuum,qaibus,in Europam naaiga- 

tur,tum pedicnliqui in nauibus adlndiasoc- 

ciduas tendcntibusCmirabiJedi^uyftarim e- 

uanefcunt.In Enropam uerodeinderedeunti 

bus ad eundem locam.ac fi naues pnsfiolaren 

tur,ftatimapparenf, tanquan(|purop3 pedicu 

lorum feraceexiftentcjlndia ucro occidentsli 

uel mimme uci parum a Jmodum, ied quon^a 

aliqui non fcriptis quiden), fcd uocc mihi rc- 

tuicrunt,nonminiisibi quamhic pediculos 

haberi,fatisfitn«nCKlTolun^ admonuifrc <j<F 



QuicMm inqnmatis confuejcetes^aut aix^aurur 
de in tmrbHmgallicum incidunt , er £fui cito, 
Cap. XXI 11. 

CA E T £ R v M in ptimis ignorare n6 opor- 
tctfiquisablndijs ocdduis procul abfic 
& hac lue infe<Sps omnino fugiat , hunc mini 
me omnium huicmorbo fore obnoxium. 

Neque folum expedirc cnm infcdis non 
acrfari . Sed ctiam ncquccum his qui cum 
aiiis infedis ucrfanturconfucfcerc,Iicetenim 
nondum ipfi palam infedi fint ,adhuc tamen 
£b his eifde contrahcreiabe,& rerinerc vitiij, 
stqjaIiosinficcrepoifum:ficut felcs& canes, 
11 bi peftilentia graflatur,pefte nequa^ afhciur! 
tur,aliQ> tamcB nimiru hoiesipfos affidutur. 
E 5 Aiioqui 



-54 



ALEXANDRI T^AIANI PETRONII, 



AlipQui ii iabislQds asfidufi qnis degat , ficii E, cjuampregnsntesinficiimtun 

■ inqmnaus;uei fiic iielalibrtefriere uerfet.ur fi ^* '"^" -^ — "^ ^^*'" 

jnbh frug3ljter,\fed incciricmen.ter uiuar, non 
leue periculumeftjne in hunc mbrbum inci- 
dat. Dehisergoqui cum inquinatis confue- 
fcuh:,'rcireIicet,eos quinatura fua graciles 
funt^lioquibenefani, &parum comedunt, 
parumq;bibunt,utpote quimodice fluenti- 
busmenftruis(utpregnantibus aliquibus a'c- 
cidit)utero geftati fuerint, quemadmodum 
minus habent innatse putredinis , ita uix, aut 
' tardehocmorbocorripi'. 

Tales quoque elfe qui p.oft multos partus 
poftremo nafcuntar , utpote matribus maxi- 
me ante pxirgatis. 

Sic hi qui fe laboribns perpetuo dedunt,& 
facile, fspeqae fadant , autuixauttarde inii- 
ciuntiir. 

Aeque fe habet,qui minus Hbidinofifunt, 
minusq; frequentantuenercm. 

Quii glande deteda^ dura > & iieluti callofa 
funt,ateriim hsc in coitu minus ulceraforti- 
' tuiTjita.per hanc partem homo difficilius infi- 
"'citur. . -.. . 

" Et qm dum coeuh t parum comprimunt fe- 
Te,minusq; calbris inrer coeundum monent , 
-ut qai ieiuni fant,atq; turgentes fedparum ad 
modum,concupik;unt,'hi enimiSi celerius c6- 
cunabuiit,& fere firie conradtu femeii eijcmnt 
(qui enim trequenterademitinfegcas interdii 
min^is incidunt iabanc luein,..tum proptera- 
lias caufas,tum quiamulti feminis funt^paru- 
qae morantur utfemenemittantjita utmini- 
.mecalehant.) . , , . 

Vix etiamaut tardeinquinantur,qui uefir 
. cam,aluum, ceterasq; expeilendi uias pro flia 
naturaaperrashabent. , , ' . . .- 

Qu^i uacuationem aliquam uel pr^Eter na- 
turam , utputa hemorrhodiur^ j. crebro.p.a- 
.tiuntur. ,..• .: .:,,. , 

Qui nihilladiminis habuerint,:atq,- his fi- 
mul nafcentibus,nihii aut par.uin purgamen- 



Etomnino donec menftrua fluunt perbsc 
tempora,ideft per o mne f tatem in qua fluunt 
aut,uix,aut tsrde 2tficiuntur,ac fi ajgrbtent no 
a;grotareuidentur. . 

C^u^in etiam ignorandum non efl, fiuema- 
resfiuefcsmince , qui decodo guaiaci curati 
funtjdqjpoftcurationemnon femel tantum 
fed fsepius per dies x.sut xiiij.fumpferunt, tan 
quam circulatoris iapide,aduerfus fefpentum 
morfas,epoto,{i rurfuscum infedis coeant,fe 
curos magis eiTe, quain qui nunquam cegrota 
rint, neque unqusm tali prsefidio uil fue- 
rint. 

A^eriq; fimile efr fiquis huic deco6to aiitali 
cui huiufmodi abortu prim.o' afruei^catjaut vix 
auttardeinfici. 

Senes item tardius quamiuuenes , &hos 
quam puerosinqiunarijquoenim proximio 
,re^ ortui llimus, eo promptior eflad agedum 
interna putredo , Hi ergo o.mnes tam mares 
quamfoeminsE (icum inquinatis uerientur, 
aut uix aut tarde inquinanturjuel inquinati ie 
uius ut plurimum ofTenduntur. 

Contra uero cito inficiuntur, qui in puerj- 
tla muhum Iaftiminis>.quod.& curationi pa- 
rum obediuerit,& diu durauerir,& fui non ni 
hiladhuc reliquerit, fortitifunt: utpotequi 
plus uitiati fucci in utero contraxeririt. 

Qiii nec uariolas,nec mo.rbillos adhuc ex- 
pertifunt. 

. .. Quibus urins albsEpmer cqnfuetudinem 
fepe uidentur;ut enini hse repletionem fignifi 
cant ,.ita fufpicronem .faciunt , ne homo data 
occafione inhuncmorbum prompte incur- 
-tzt. • . ..[.,../ 

'-' . Quemadmodum fi plenior, & fpedpfior, 
& caloratior quam confueuerit faftus efl: . 

Quiuentriindulgent, quotidieq; fe^fcibo 
„potuqi explent . . ♦ 

Qui libidinofi funt, quia ob libidinem ma 
ximecommouenturjcalore oborto cifius inii 



ti mater eiecit,fanaque remanfit : quippe qui jj ciunturmideuius enim uxprem , & maptum; 



parum uitiati fucciin uterpcontraxerunt. 

Qui peruariolas, autmorbillos , aut ladi- 
men copioie,facile,citbq;fe expurgarut, qua 
ii internaputrediiie iam effeda. 

Neq; non ia regione frigida quia contra 
fuum natar^ impetum mouetur,pofiqua cpn 
traoa efl contagio,'tardius quam in calidaapr 
parere proindetarde qubque inricere uideri. 

Mulferesit"emque"nonamant,,& qux ni- 
hil concapifcdnt, 2c qu^se in. coitu parum mr 
calefcunt , uix aut rarde intici folent,quid di 
xi tarde,imo plersq,- nunquam inficiuntur, ut 
quamplurimisque Jnuit^ fine alla libidine, 
pr^£ceptoIcgiscum fuis uirisinquinatiscoi- 
bant,eueniile cognouimus. 

Tardius quoq,- malieres non pregnantes 



alioqui raundisfimos , primo annp fsepe fca- 
.biofoseuadfere, quiaperid tempuspr^ amo 
re feie in coitunimiumcomprimunt,taIis.n. 
coitus humoresadextima mouet,vapo,remq; 
putrem ad cutim.ideoq; coeuntium corpora 
tetent,&calent. 

Qui giandem prseputio fere femper obdu- 
.dam.habent,atqihanc. mollem , teneramque 
facilc enim percoitumulccratur, & inquina- 
mentum in fc excipit. 

PromptiusjKiam accipitur inquinamen- 
tum fi uaciiati7aliqua uel naturalis uel con- 
fuetafupprimatur. 

■ Si aluus naturaliter aflrida fit , fi exerci- 
tatio pmermittatur . 

Si muiieri menfes fubfidant , aut ex rubris 
inalbos 



/: ,y P£ MQRBO GaLLICO. LIB.^.IP ^^5 

jn.albo5nert^ritar5.Siut,cruingerat. , . A ;Quibi^ omnes expjuUlonumi^tvim-ape^^ 
'Si pVeriTtrcr^i"s'^uaro uiu^epj.s , S^ 



yt i us q ua, fenexC^^n^rox J,^m 

" '"Frateritbma fratre,p2rens a nlio^^Hlij a pa- 
•^ rcntejtalusab Italo^Hifpahu s ab Hifpano.de 
" nique"<?iUicunq; aut cognationis autloci aut 

'iii"ftusip.cciemaliquam coQimunem habent, 
: ■ ,alte.r ab altero facilius inquinatur , qiiam qui 
'nouhabenc, 

Ha<Stenus de hjs qui f acile inquinantuf, ubi 

" cum inquinatis confuefcunt^ 

DegaUicimorhi magnitudine '^ htque de infeBis 

qui grauius , .& qui leuius afficiantur, 
'■■ Cap. "" ' XXI III.: 

' . . T^. -y E CLV. E {ilentio prctereundum efl: mi- 

' |\ j tius eile raalum quod cum pilorum de- 

,.-i.. ^ tluuio reperiturgrauius autem fi adof- 

'f3,fiadinternamrepar.Et in regione calida, 

,<]uoni.,am iecundum natura: (il^ impe;um ad 

■ jcutim ferturminus If uire,in frigida vero, quo 

.niamcontraruiinaturamad interna migraie 

cogitur,magis,Mitiusquoq; {ituberculaqu^ 

variolis , aut rubores qui. morbiilis refpon- 

deantjper cutim cxoriantur ; {ignifican enira 

, a morbis quiapud nosex naturs necesfitatc 

contagioii funt,nonadmodum recedere. 



tifuiittum indiesquam plurima^xcremcA- 
, taccddunrur. _ .^ ,;. , . .^ . ,' . 

Q^uorum matres a pat^u exiguapu-rgam^ti 
ta habuerunt,&: fanse iremanferunt, & his nihil 
la!5i;i nriini s pofr partum exiuit. , .. _ .- 

"Quos uariols, auV riiorbilli ftiulto a'nt:e CO" 

piolisfime purgarunt. . -. 

' . ' Keq,- dubitandum eft quin hi grauitei: ^gro 

.tent,quiinquinantur nuUa alia precedenxeco 

tagionis uota quam quodcum inquinatis.uer 

' fati fint : utpote filij q-ui cum .parentibus.in- 

feais; dormiuerunt : fufcepto enim per :^iti- 

tum morbo , ur iHe per uniuerfum 'cdcpiis re- 

B . pente migrat diu latet &ic non pro(Jitira,Hic 

pertinacius inhasret, & fe perpartemiliqnam 

Don euacuans,^rauius afHigit. 

Deniq;malum idin mulicregrauid^gra- 
uius efle jqxiam in ea q.aaE:non grauida., 
, Etin. hac.mialco..grauiuffi moiilrua noa 
P/uarit quam fi abande fluant. - - - .; .^ , . . 

..XxinfeBis ^Hifacilius difflciiusue curentur». 

:c;tfp-;'.'j:.''V'.7, :.;■:.' xxy. 

- . A ^^. ^, ? pmnia noiTe^^portet morbum huc, 
. X^quia naturaiua langu§.eft, quum penitus 
infedit difHciiiorem efi€<«r.atu^quQautem rc 



Minusetiamiituirefidolorescumtumo- C centiorift,eo fadlioremv 



ribus quam fTne his fecum affer.at, acmulro 

;meIiusfitumores fuerintmollesquam duri, 

Etomninoquipuflulashabetminus egro 

' tare,qtiigumn3itionesaut ^rticulorum doio 

res.,magi3. ... 

, "Adh^c grauius fe habere fenes quam' iuue 
. neSi& hos magis quam pueros; Tum quia ut 
' magis naturale eflnuper natisquim. vlterias 

prouedis corripi variolis, niorbillisve , ita & 
.morbp gaIIico(quodautem magis naturale 
^eftjid minus infdlare folet):um quia quicun 

que morbi fenibuscontiuguntlogi qualis eft 

gallicus morbus^Ki magua exparte (vtaph.i. 

mquit Hipp.)comltantur ad mortem. 
. . Neq;.non verifimile efl eosgrauius l2edi,ni 

.fi forte multo parcius ui^itent,quos & li cum 

:nfectisconfuefcunt,minus tamen facileiuqui 

nari diximus.Contra vero cosleuius ^prsfer- 

tim fi moderate viuant, qui prompte inficiun 

tur,vt cnim iilic vehemcntiore.caufa , hic au- 
. tem leniore ad morbum exci.tandum opus 

efljta iIlicmQrbu;in?v3Udiorem,hic imbeccil 

lioremexicit,sri.'n^^ef!'e eil. 

Pi-oindeg;rauiLisaffici qui ladiminis mul - 

tum in pTierida pasfi funt, & adhucultrahanc 

,f tatem aiiquid retinent. 

i^ed leuius afiligi qu.i frugaliter uiuunt. ^ , 
Qui continuis .laboribus dediti ,quotidic 

ubertunludant. 

Qui a uenere abhorrent. , , 



Neque una .tantum : curatione ut funditus • 
tollatur,indigere:-fed-e^eautfimilis bister- 
_iie , aut quater , ftatis-quibufdamtemporibus 
repetita: 

.' .' Atq;ethicam(utdicunt)febrem,tabem_cs 
pulmonis ulcere, marafmum ,& alios huiuf- 
modi iucurahiles aft"eiS:us,a,morbo j^UicQ ge 
nitos,minus effe incurabilcs. 

C^m etiam furdos,cascbs,comitiale{q;,ni*- 
fipriusomnia quse morijnm gallicum arcer^ 
. foIent,confumptafint>maiorc curandifpe eC" 
fe quam quialiunde ficaffcdi funt. 

Facilius item qui cum pilorum de5uuio ia 
quinati funt,]quam qui cum gummitioiiibus, 
D Bc ar:iculo.rumdoIoribi«,ni{i urina miilta 
craiTa tacca fequaturi 

Facilius quoq,- illos qui tuberculis qpx ua* 
rioias,aut cum ruboribus qui morbilios imi- 
tantur aiFecti funt. 

Ac eos qui poft infedum nunqni cocunt, 
. faciliuscurari quamquinihilminuslibidinan 
tur. Ideoquc in Numidia forsa quia mulicrc^ 
(utnouarum Hifpaniarum fcripcorcs tradidc 
runt} cum alicnis uiris non confuc{cunt,hi 
qui gallico morbo a^ecti quafi defperata falu 
• tc afitrmd^ illuc fe contulerunt , liberati funt s 
ciianquam & locum & aerem & uidum iilis 
^uoq; «cl maxime profuiifc nequaquam ne- 
gauerim. 

JFacilius etiam eos qui cxtrinfecus leuitcr 
tada 



ALEXADRI TRAIANI PETRONII, 



taaa camn^dunt»r,mri'acmde frcqucns ide E rabant,his poftquam inquinati Tunt morbum 
■ ._- /-.^ „^1 t'n /"-im narr^mtanrnm ue maximeaDire, 



• contactas iiat. 

DifidUus uero fcncs quam iuucnes & iuuc 
ttcs quampueros eurari. 

DgmarhigaUkimre, Cap, XXyj. 

PO R R o morbus hrc fallax & fubdolus eft: 
nam inquinatis fi fubindc non augctur , 
ant fi fe non prodit:nuIIa iccuritas eft:& fi na 

•qacper aliquod tcmpusnihil graucah"oqu! 
pati nidentur, fufpccta tamcn bona fuahabe- 
.rcdebent:paulaam cnim conficitur corpus 

- 4cindc,ficut in morfa canis rabidi poft duos 

' uci tr.esuci qnatuor uel multoplures menfes, F 
intcrdum poft annum cxacrum(ut r. comme 
tario.in primum prorrhctGalcno placet)ae 

" B erium ftibito apparet . 

Hisetiam quo fxpius coeunt, eo magis re- 

•t:radcfcit hic morbus : cx hoc cnim fiquse pu- 
ftula: ante rccdTcrintjiilico reuertuntur. - 
Scd ftquis ab inquinamcnto,ajpuftuiis, zu 

' que ab alijs huius morbi af&ctionibus breui 

' libcratus fuerit , adhuc tamen proptcrcauf^ 
cognacionem in idcmrelabi foiet , nift enim 
<ietnceps parcisftmc comedat bibatq;, nifiii- 
mul cxcrceatur , & uenere penitus abftincat: 
obfcminarium s^perintus exiftcns,&in actu 
fecundonuncpo{itum,faciIerecidet. -. G 

Vc mirum non fit ubi fcme! hic morbus in 
uafttjC ur frcquentiu^ reuertantur. 

Hinc qni alias ob coitum hoc morfclabo- 
rarut:& tade fanati siit ft deide uei cn ing.nata 
nel cii muda mulicre ifflmoder2tecoeat|rccor 
dationc per coitii ante fulccpti mali , in ideni 
uno nel altcro modo prompteincurrunt. 

Ncqj nos lateat in ambientefut dicunt)ca 
lidoquoniamadcutim attractiofic, morbum 
hunc & fccundKm natura: (ux impetum crea 
ri, & ftmui ad cxtcriora prorumpere folere: 
In frigido autem quia intro rcpelIitur,contra 
fusc naturx motum rctrouerti, & lolidascor- 
poris pactes fxpius depafci. 

f rcquentius etiam in regione calida quam 
fri<»ida apparere : hic enim circunfufus aer ne 
morbus ad cutim extendatur,prohibet,(nam 
ihtro pellit)iliic uero& ad cutim trahit& ean 
dem circa retinet. quiquum fponte fuahuc 
quoq,- feraturrffpius quoq; appareat,oporrer. 
• Cseterum fcire Hcet, morbum hunc no bre 
uem, fed longum eflc. 

Atq^hominemmillequide modistorquc 
re,fed fuapte natura neminem interimere. 



uel in cam partem tanrum uel maxime abire, 

Hinc nonnullos fieri coecos>norinullos fur- 
doSj&nihilaliud. 

Hinc etiam qui podagra laborabant , poft 
gallicum inquinametum moleftius torquen. 

C^uigonorrhea primumorta infkiuntuf , 
magis obnoxios diftillationibus dolonbus ec 
gummitionibus clTe quam qui ulceribus pri- 
mum ortis in pcene,in Iabijs,inano,in uulua: 
illicenimaliquarionequcetoti corporicom- 
muniseft:hicacarnis erofione qua: partem re 
fpicit,morbus tBCoepit. 

Q^uibus oculi intro in cerebrum rctrahi sc 
tiiicur,& coilum dolet neq; facile uerri potcft, 
his articulorens dolores mftare. 

Q^ibus prseter cofuetudinem pluribus dic 
bus aluus af^ringitur deind e orto pruritu.ca- 
ro tota tumefcit, fcabiofas poftulas per totum 
corpus creari. 

Ateos quibus pcenis ulcere fanato callus 
quidam ueluti claui caput, & quibus cen ner 
uus durus per pudendum extaifus in iGt^i 01 
relinquitur, utab haclueper hasc i:-r:c r:cn- 
dum liberaci uidentur , ita in recia.u--s U:;:i.s 



pequarundam yerumprMiBione quagallicum 
morhim huius , aUeriufue modi confequutur, 
Cap, ... XXP^IJ. 

E Q^ V E filentio tranfeundum eft,quian 
tequam iaquinarentar parce aliqua labo- 



N 



incurrere. ^ . 

Scdqui medicamento quod peculiarem r>ii 
morem(uc opinantur)educit, aduerfus hunc 
morbum nimisfrequenter purgantur, hos ix 
peincolli conuulfionem incidere , non raro 
• in oculorum uehemcntem cauitatem, & cum 
doloreintro retradionem ,nonnunQuam in 
comitialem & interdum in mortem:3lia enirn 
materiaquam ea.quse peccat/oras exeunte,rn 
terna uero putredine que in aftum fecundum 
prodijt,proutin hoc eodem afiu efj remanen 
te,corporis partes liquari fimul,atq; ad expul 
fionem irritari conuenit .* quae quum expelle- 
re 'id quod eas ftimuiat,ne4ieant:propter me 
dicamenti autem uim asfidue liquenturduni 
id quod iafcfcat,expeUere,& id quod ex eis li 
quatur, retinereconantur, tum unaconaelii 
j^ probabileeft. 

Verumfihomoplenior,atquecolorstior 
quam foletjfedus eft fi pruritus;& fubinde pu 
ftulae in capite , m fupercilijs Jn palpebris . iri 
mento,& in reliquo corpore nafcantur: ii pili 
aridi duri,rediq,' pra:ter confuetudinem fen- 
tiantur,fi tum oculi nigri quidem ad casfium , 
reiiqui ueroadalbum mutentur, cum palpe- 
brarum circulis fa<ftis rubris , & omnino cum 
quadamceu nouatotius corporismetamor- 
phoft in id quod eft plenius in prin^ uergen 
tc,piloruni dctluuium fore fignificatur. 

Scd utis qui ulccrata pene,aut aiiquam alia 
corporis partc primum inquinatus , pilo - 
rum detlauium uereri debct; ita qui nullo ac- 
ceptoulcercarticulorumdoloribusaucgum 
mitionibtts afficitur>a,pilorum defluuio uin- 

dicari 



DE MORBOGAtLICO. tlB. li^ t7 

dkari fo|(ffiUic::hxorf<>d€ni fauiitor ad cutini a ^9F^*^"^ ^^^^^ comtcuennt atgrotare^ & rar» 
hic ad iniecna repic. 
i^emadaiodum autem uere cx terra haer- 



bs florcsq; nalcutur» ita hoc marb& iuxta fuac: 
nature impecum. infcftante>puftuix in corpo- 
rc perid tempu» puUuIarelblent* 

Etqui uerc primum inquinantur,qui2 fub- 
fequensaeftas fecundum morbi' impetumad 
cutiro ut plurimam trahit>i} puftuli&circa cu- 
tim crebrius infeiiantur^ 

Sed qui autunno primuminiiciunturquo- 
niam acccdentfr hieme mccrbusad interiora. 
contrapro.pnammorbinaturam fepe rcpeili 
lundoloribus ^St gummitionibus pierunq^ue- 
afficiuntur.' 

Scireq;, licet rara morbum hunc toni,,qnin 
ah"quid in corpore reiinquat: fciiicet uel ulcus 
inano>in uulua^inoretuelhemorroidas, uel 
coxendicencsjueldiftillationcm, aut tus{im,&: 
huiufmodi i atq; id poftquam apparuit tanto 
magis tutumeiTei,quantQ- periculofior antc 
fuerit morbus. 

Neqi terreriquis-debet fi epilepfta,.aut me- 
iancolia^aut afthmate » aut 2H0 fere incurabili 
morboan:eaffedus>poftea labegallica inqui 
netar : licet enim illa per fe curationem non 
rccipi2tur5.poilunEtamen hac labe contrada ^ 
quia uniueria homim&. natura innouatur x t^- 
cipere » 

Sed quicunqxnotaahquani ab hocmorbo- 
rch<fta , utputa dcusaur gummitionem,aut 
quid aliud patiuntur : deinde hac prster ratio 
semamota in alium morbum aicidunt , fcire 
Hcct hos omnes & diutiui c^uam > pcr hunc 



abfqialiquo aduciiiis aiorbum gaiiicutJaiaJixi 
iiocurari » 

Interim memcriaperpetuo tenendum eft». 
ficuicutis kuius. morbjcaufa ulceribbs fca- 
teat>3duenientibus morbiUi&autuanoliSj aut 
utrifqi per propinqua tamen interaalla catim 
tota iponte fua mandariymorbumqiOinnerQ 
quafi diuinitus. aboleriquum eniaa gallicac la- 
bi uariole^morbilliuccontingunr^gnum eft: 
cam-s^ iriitefcere,^: nAiarx. noftrx coacedere. 
Sedqaiuulnus aliquodaceeperunt ,.& qui 
ulcus aiiquod patiimturiii gallica iae ante iri- 
. fcctLfaerintJlIosquidem.tardiai &b hiauindi 

^ cari,hosuero uix pbiTe^ 

Neq; i^norandum eft fenes hoc morbo ma 
gis periclitari quam- iuuenes ,& hos raagis 
quam puexos,,£c eos magis qui diificulter in* 
quinantur ^ 

Demunrt ft fo rte proptcr con tin na noftro-^ 
rurn hominumcum Iridis occiduis commerti 
ta,rurfum fsEuirc incipiat.Nihil impcdire qu6 
minus ceu mahini uocatum fanfiilazari pau- 
cos tantum afiligar,^ in feceiTum aliquem rc- 
legetur : fin quemadmodum hac noibraaetate 
experiraurcontinue magis mitcfcere perfe- 
ueret,foturum effc ut uelomnina ex noftris 
oris exuIet>.ueS inmorbum aliquem Europx 

C cognatum^ fenftm ucrtatur > & fimiliter caa* 
ncfcat. 

Hsscdemcrbi gaUfci* tam prefentis quam 
futun ftgnis, de magnitudine , de facilitatcad 
curandum,arq; di6icultate,de more,&dc p'rf 
cogniuonc quorundam.qu» illi fupenicmu.t* 



FINIS LIBRI SECVNDI. 



■:f* 



DEMORBO GALLIGO 

ALEXANDRI TRAIANI PETRONII 

PHIL0S0PHI,AC MEDICI PRAECLARISSIMI, 

L I B £ R T 2; S. T I V S. 

^ Otiid in^iciendkmfit^ euitare curareijue morbumgaUicum uolentii& qtiid 
fotlsCiraumfit prafcribendum, Cap, I. 



^^,^5] Oiiquam de morbi F 
•*••(/-•? oallicicauiis tumco- 



X 'i \ m\:in^""i^'^'Stu proprijs 
rJ0y^ ^^^i acde eiurdemlignis 
^ E^^^la^^^! ^^^^s abunde rcripli- 
^J ^rCI^^^|mus fimnlq; iapatet 
^^^n:[ quid illis iit,no ex hy 
" -ii pothefi, utdij hade- 
^^i nusfecifle uidentur. 



qui potias quid non eflet , quam quid efTet 
oflenderunt > reliquum eft dicere , quomo- 
douitari queat,iinoiidum eftj&quomodo 
curari fi iam eft . Quanquam igitur hic mor- 
bus C ut diximus ) hominem. iplum non inte- 
rimit, qaiatamenpierunq;grauiter aifligit, G 
milicq; modis excruciat optimum quidem ef 
fet hunc cundem omnino prohibere, neori- 
rctar^aut ubi ortus eft,penitus aboiere, autu 
idnon licet, faltemmaxime-mitigare.Trimii 
& in Indijs occiduis undehucinuedus eft^ Sc 
hicmodo matuus,&ardas inquinameto prs 
fcnte contadus accidat, cceteris aiijs concurre 
tibirs fieri nequaquam poteft;aiterum aliqua- 
dOjfed non fepeiTcrtium utrobiq,- Sc quimfar 
pisfime.de tcrtio tanquam faciliore prout ta- 
mcn ncftramhemifpherium infefbt,nos po- 
tisfimum ioquemur . Scd cum hoc fiquis pri- 
mum & fccundum refpicere uoluerit non 
ineriiditam utriufq; aifequendi ratione adipi- n 
fccturquum intcrea etiam deutroq; fermo ali 
quis iierJn uniuerfum uero dicendum minui 
id maium,& reddi mitius, uidu, ioco , acreq; 
matatis proportionc prarfertim ad Indiam oc 
cidentaiem, unde primumad nos penetrauit 
habita, utquemadmodum iliisneq; carnibus 
(ut quidam dicuntjneq; uino utunrur, ita hic 
infefri>his utrifq; potisfimum abftineant, uiu 
ci autem & fere penitus aboleri fi abfit repic- 
tio muita,pr2fertim quum smuiatur eani qug 
in utcro fcetum inficerefoiet:fic6tagionis oc 
cafio caueatar , & omnino fi calor qui uitium 
primi alimenti excitat,prohibeatur:Prohibe, 
bitur autem ii non modo calor omnis qui pe 
cuiiariterdictam putredinem m.oueat non ex 
citetur, fcd li ne ulius ahus quidem prster na 
turam onatur, prafertim fi neq; mutuus neq; 
ardus inter dao corpora conta(f;us fiat : ii ui-^ 



tium primiaiimenti nsturalitcrfe habear:r.a- 
turaiiter fe habebic , n(ut diximas)coni3gio- 
nis occaiio aufcratur, & omnis explqtio cuite 
tur,maxime uero fv.nguinis fariguinib rnquani 
eius totiusfucci qa;ia ueniserr^nonancem 
priuatim fanguinis £b::liis dirnr.cdiquuma 
fanguinemenikuo. qui ex cmnibr.b hLimori- 
busconflatur,primamnobi$c!imcntuin iv^p- 
peditemr. hocenim auCto morbi cui ex na:ti 
Tx necesfita':e contugioii-uoc2i;tur Ipoivtc; v-ai 
demgignuntorjfw^diuxts loci :c:ii , -V: ui^tt^s 
rationemdiff;-^rentes: incp.ir.scc S'.;re.:i , t:i;cs 
quoq;morbiqi;Cleuinu:nci-^(u: ./x-u:iui);in 
puirorisqui rop-ra.Ti iritas r^i:^:.::^2TA exci- 
tat.Repletio p:ocal aber^:^ u cri . r:::^ pae que 
muitum iangu:r:cmg'g.iunr, q.^s i;::e:, ciia: 
uero miau>inr,ieo':i:^r::: zz:.^:n comecst pa 
runq; biba:,fi mii^mc c-r i-i-riora'» hoc eit 
per cutim,ad quam priir:: alimenii aiciumCat 
I .iib.oi1en(am cf0^2t:u-ai: rer^fcrrur , freques 
euacuatio fi::t",h2cq; uel feriniis , ut iudcres 
prouocadOjiSclinieniilis, icilicetper hd::uni 
refoiuendo,moio urrad; nacuram non e^cce- 
dat Adhec.ubi ooas eit,ii i:ene fedioadhibea- 
turjfi/oli^tsstamianguiriis, tum^siioruni fucro 
rum^stq^excreniercrarnexpuiilofies l:oi :ap^ 
preiTx iint,2periantuf;ii i:\'.id s ^;iv.Du:air:-i(-.:r 
infra dicemus ) aut eciam iy!: c ;.-. lv'-'.:orc Icui 
tenuiq;aftric:ionepar:icip2:i:,r:0 *-o ia[xz:c:.z 
quippequEUtminusuhiOi, ;..-^ r c..'ri..ii :i i;- 
quida fuerint(ure:i$ir. ck: .:c ■::.:. r) zt:c:,i~ 
uerfum corpus difFafa, fopi:::. r, -:: eo ;■ .jrrec:: - 
nem,fcd fubinde excit.iram t.r.v.- er;.a:,2bfLcr 
guntatq; repurgant .Calcr ■or.rL^ui nyr.iaie 
mouebitur fi corpus undi-c; rranfpirabile,a.:q; 
permeabile reddatur,ita uc confaerar uacuatio 
nes omnes pro more iacce.iant,ii Solis>ar:C cu 
iufuis aiterius ardorifcie hoiriO te.merenou 
committat,fi fahtisjil aro:ria:.bas, il rebus rici 
ie putrefcentibns fi multis ac K-equentibus tri 
^ionibus,ac exercitijsf nii! utiiitas aliqua ma- 
niiefte fentiatur>bfhneat. Ideoq; neino aere 
ri debet multa acfrequenti exercitatione ut3, 
fiquidemhac expurgeturreger :Compertum 
eft enim non paucos hoc uero auxiiio curatos 
fuiffe.quanto igitar per morum,magis expur- 
gatur corpus^tancofaciiius calor tranipirat: 
tanm.riq; 



DE MORBO Ga 

t3atumq;.abeft ut putredo aagestur,ut omni- 
co CQnrumetar.Ccetcrum quoraodo idintelli 
gendum fit quoxi Hip. epidemiorum fexto fe- 
aione 5 . fcriptum rcUqait > ulccra nafcuntur , 
riquis.impurgatus»labocet:altCEius eft negocij, 
illud nequaquam iilebo quod multi morba 
galUcaaffeaixdum uaide exercentur fiue laba 
rant, non impurgati fiuut » fed plane purgati ; 
idenim euenit^quiainfita putredoCutlupradi 
ximus)natura fua ad cutim tertur : cxercitatia 
uero licct in impuris ulcera moueat,fimul ta- 
men uitiofos fuccos qui intus exiftunt fecun- 
dum putredinisimpctum ad cutim mouet , Sc 
intcrna&partes ab illis liberat: deniq; poftqua 
in cute omnia firmata funt,iam puriore reddi 
to intus corporeifirequenti iterumcitatomo- 
tu,ulcera quseforfan inaite nata funt>;disfipat 
atq; rcfoluit.Hocigitur modo iuuat^non pro- 
feaoquod ulceraprimonunquam fufcitetfed 
libi illa fufcitatur internas partesexpurgatjfub 
inde poftquimnihilintus uitioiumrciinqui- 
tur>quod foris eft>tandem exiccat» exoluit 6c ii 
nit : ita ut non femel fed fepius pcragenda fit > 
nam unatantum irritare/requens uerofana- 
re poteft^Hecigitur paucis cxceptis obferuan^ 
da funt prout fingulos homines ea putreda 
peromne tempuspromifcucafiicitutuero in 
aliosmorbos proloci,aeris ,& uiausratione 
mutaturxUtputa in morbis Jn elephantiafim , 
in morbum^gailicum tum hec generatim tum 
alia fpeciatim & profpicicuda & facienda funt, 
prout horu cuiqj magis idonca fuerint Jn pr§- 
fcnti quomodo in morbum galiicum canuer- 
ia curcturCut propofitum eft)pQtisfimum dif- 
fercmus-^uaquam ex hoc ctiam aiiorum mor 
boruniin quosiila degencrat> cognitioncni 
atqjcurationem quis facile potcrit>tum habe- 
re tum cxequi . quo ad ucra quis ab hoc mor- 
borut dicitur)pr2feruari posfic^partim hoc ca 
pite,partimfecundalib.cap.dehisqunUum 
€mtarepoffunt,diaumeft>partimetiamiexta 
libro, ubi de medicata quadam tzla/iquidem 
huiccrederedignum eft>& partim ubi depcc- 
iiisamuulu;2& papiitarum ulceribus agitur » 
dicetur» 



lUCO. IIB. IP 



>-^ 



rhi ntarbusgaUicus inuajihnon langopojl temp» 
refedfiatim ah initiafittdendum # eum aufer 
re ^nequscunttanimny.&qu£[tnt comrmnes: 
tiuscurandiindicationes. Cap» i^* 

NVnc Q,viA communishzc putreda 
quam a uitio primialimentiinnobis ne 
cefiario fieridiximus,ingaUicum mor- 
bam dcgcneransablndijs occiduishuc inue 
aumcontagione folanos plerunq;inficit,& 
roorbos uarios in nobis paritprautloci,acris, 
«iaus,&fubicairatiapoftulat.Inprimisfihe 
ri poteft ftudcndum cft ot hacluc afteaos qai 



A ninofugiamus,nn minuSjprofplciendum an;!^ 
omnia ,ne morbas hic ubi inc^pit,augeatur 
depafcaturqi corpus aoftrtim Ccd ftaiim e-^per 
ea qux illum expeihirt^occurrenduin: iijx.^f 
TAp fxeTAt TTttXu T^t^rov « TtXw T»V hiuc i Ijd 
quoque h ToywLV/ tXjcti 9XfiwtK.ij?u3p.t'v'^ 
unde autor cie locis in homine > morbos ( in- 
quit)a principio curareopor:et>& !ib.de mor 
bo facro tu in hoc morbo tum* in reiicuis om- 
nibus non augerc morbos /ed feftinare ut ip- 
fos exteramui>id quod aduerfisfimum eft mor 
bo exhibendOjrion cuod amicurr. & famiUare 
quocircaiiliaudiendi non fi:nt>cuifaadlt aii 
feris aegrisutfinant morbum hanc fponte faa 
B perfu2tempor2(ucdicitur>rerpere>deinde aa 
xiiia qu^illLirn expeUat,adhibere;DciicLiina 
enim expers efc, iioftrum corpus obfeuiire, \d 
quodab initio iaira^o.diesutplurirr.uinin- 
notefcit : uanum eftin aliud tempus prasfidia 
quae illum ianare pofTiiutdiiFerre .Profeao li 
morbus eiTes fuapte natura coctiiis et qai ipoa 
te fua fuperari foleret;id certe expeaadum ic- 
dulo efletifed cum neq; huiufmodi fit , neque 
fponte foa fine prsfidiis tolli cofueuerit, com 
mittedum non fit quo minns ab initio fubmo 
ueri tenteturiue iniongius fpatium traaus,'& 
roburtiorfi.at & curationi minus obediat . Ui 
ergo neq; id quod ueteres iubent iequuntur 
Q (Hjp.cnim inchoantibus inquitraorbis fiquid 
uidetur niouendum moue ) neq; morborurn 
tempora cognoicuntitiquidem hxc non feniii 
qui rei medic^ iudex eft, f edfua quadam opi- 
nione duai,tanquam ex arbitrata diftingunt 
ftatuantqiin quibafdam tale augmentum ta 
lemq; uigorem,inquibus fenfus ipfe^nuquam 
experitur,necinteliiguat fefe longisiime a me 
dicina recedere, quippe qus nullam aliam cer 
titudinem habetquam corporis fenfum Jtaq; 
horum opinione tanqoam inutiE expIoi3>fe 
ftincmus ad ca quemorbum hunctam cito ex 
peller e foicn t,quam ccleriter adhibentur. S u t 
ucro iixc tum qua:cunqi decommuni morbo 
pv proxime rccenfuimus,tunaaliaqu£dam pccu 
liaria,quae mox enarrabimus.Nampracrerid 
quid morbus gallicus per omne tempus om- 
nes promiicuc inficit,quia tamcn {cmper cum 
putredineinfeftat,his qua: putredinem arccnt 
femper utendum . C^uia etiam &pius iiquat , 
diftillationemq; mouet, ea quc cogunt quxq; 
diftillationcnififtunt, &piusadmoucnda Cinc 
etquiaper omnescorporis partcs , prinaiKn 
rnali feminariii diipergitur pcr iias omncs^au* 
xilia ipfa ferri debentiquod ut fiat , h^ceadem 
non iblid3,fedIiqiiidaciTeoportet,quruidc- 
licet facile per corpu s uniucrfiira diflfurxdatur » 
& noncrafia fed tenuifiibftantiaconftent Ta- 
dcm quia omnes(ut proxime diximus)promi 
fcueinficit,& putrcdo cuius caufa fit hoc ipqui 
namctum^odo cnm languineis aat mdacho 

lids. 



6a 



ALEXANDRI TRAlANi PETONII, 



licis, modocom pituitofisaut bilioiis inueni- 
tur,& prout cum his eft ita pitLjitofum fangui- 
neumue inquinat : Ci inquinamentum in cor- 
porepiruitofbiit pituira rationem magis habe 
re qadm aiiorum humorum : ii in fanguineo j 
ianguinis, & rcliquorum oportet.&: quia mor 
bus hic fua fponte aa cutim rertur:ubi lic ieha 
bsz ,is qui curatur in aere calido quslis cCx In 
dij^occidus ubi mitior eil:& undehucaccesiic 
collocari debe:. Ad lummum curandi indica- 
tiones tum comunes, tu proprias nobis rursii 
in memoriam reuocatibusjconuenit calorem 
quiuitium primialimenii adagendum excitat 
temperare.RepIetionem fiqua ineiTijminuere: 
caufamtum putredinis tum liquationisamo- 
uere, deniq; per uniuerlum corpus quia totii 
aftecta eitjtalia omnia dirmbuere. caloris tol- 
lendi gratia uel moderatis, uelcerte refrigera 
tibus uti.Iiquationem hisqus liituntj cohibe- 
re, putredinem quia nunc uacuationem nunc 
alterationem indicat, uacuare, ubiomnino 
aliena cd a natura , neq; ulla fieri ratione po- 
teil ut Ctiz naturx gratiam recipiar,alterarx ue 
ro ubi fLibftantia in qua eil:, integra remanere 
poteit . Tandem haiufmodi omnia & liqaidis 
& tenuibus , & his qure i^ciieper totum ferri 
poilunr(quia tocum illis egec)admi{cere. 



iidit,negligentibus,nudas uero curandiindics 
tionesiblum probantibus,tantumabeft ut ue 
ram curationem inueniant,utplerumq; aduer 
lam omnino rei cui mederi ftudcnt, poftea ex 
perianturquuni mulromagis prsilaret primu 
expertis his qua? ianant deinde rationart,quo- 
modo iudicentur talia efte,quam his abtq; iea 
fu per iblam rationem mdicati»ad illorum ex 
perientiam deuenire. Vbi enim neq; monftra 
re ienfa,neQ;-uiro experimento aliq.uid faciuH 
dum cogitamus:ratio qux idi^uadet , sque eft 
atq; pidurarei alicuius que hadenus neque a 
pidore, neq; ab aliquo unquam uiiafuit,quo- 
circa utrum iitan non iit,iudicari non poteit: 
Talis itaq; eft ea ratio qure ante fenfum & antc 
experimentum inuenta eft,ut enim rem cuius 
eft experiri teneat , & hanc non efle (<^pe repe- 
rit, ita eandem iepe non eife contra quam aa 
te 3tfirmaret,fatcri cogitur. quandoquidem fi 
res illaquam iucceffuram putat, negetur effc, 
fenilim non habeatcai inniti queat.Coeteruni 
n res poft hancratiortem aliquando iequaturj, 
idnon aratione,fedacsiu pIerunq,.contingit» 
quippc quum fimiiem rarionem fcepiys non ie 
qui quam fequi foleat . Tag hac non continea 
te utrum utendi modum qui medico ncceiia- 
rius eft, kd leuem aliquam & inanem perfua- 
i^onem nam poiliquam per eam inuenta res cCt 



ynde peterMfirjt auxiUa mi± morhumgaUicim G i^^'^ folum alter ykd ne inuentor quidem ea- 



fubrnoMent^iitYurn abipfi i'arione usl ah expt 
riensJaiUiUb kcrifduc, Cap, III, 



m 



r Ae c quldem facilia , & dictu , & cognitu 
1 funt : led quar iine quibas ea periiciamus, 
intelligere ditndle eft ; Nam fi hos fcquamar 
qai natura reiC ur dicunt ) fuppoiita quam iz- 
pius imaginantur quam quod ita /ir,ifpius ati 
ticipabimus ratione dicere fic efTe : antequam 
. ita fieri uideamus;proinde quod non eft, efter 
&qaod eft,non efte:fepiusaiTeremus.Hincqui 
dam ime iudicio line experimento prfcipiunt 
nullopacto adhibendumlenibus ciTeguaiaci 
decodum: indicationeCut dicantX^^pra & a 
fenum & aguaiaci temperamenro : utrunquc 
enim liccani effe ponunt, mox ienem ab hoc 
decocto ftccari nimium , & omnino grauiter 
ltedicontendunt,quum tamen plurisfaciedus 
fitmorbus,maioniq;£Eftimanda experientia , 
quam iilahorum inciicatio,quf re uera indica- 
tio non eft iiquidem hasc( ut iib.de opt.fect.ad 
Traiybulam ca. xi.Gal.docet)iuuantis copre- 
hehiio eftiimulcum comorehenfione nocen 
trs adueniens iine obferuatione , aut ratioci- 
nio,non profe6i:o quod ad eam experietia uel 
ratiociniom aiFerri non posiit, fedquod adeo 
clara eft^ut neq; hoc neq; indigeat; hzc autem ■ 
qua ifti nrnic utuntur,praetcr id quod utroque 
egetjualde pbfcura e€r»Sc inanis, quippchistii 
expcrimenta :am fcnfum cui foli mcdicina c6 



dem recte uti nouit , utpote qus ita fe habeat 
ad ufum ac ficicra rationem hac inuenta cnctt. 
Namdicere quod neq;fbrtuna neq^cafuiits, 
quiafecundum inuentoris propoixtumreper 
ta eft:uerifimile quidem uidetur , Csd quando 
inuemoris propofitum non eft artis racio;noii 
fccundum artis intetionem erit: quumadhuc 
mendimodoegeatquoduce dumres inuec^ 
rurfus in usu uemt,tailere no posiit, aliaenim 
eft artis ratio , alia profel3oris . (ed hscc aiias« 
Porro eft his qui huiuimodi rationem fecuti 
uoluntqualequantumq^iuauxihumfumici- 
tra experientiam citraq; i~enlum , a, morbo s, 
II morbicaufa,abacgri incemperie,a,uiribus,ied 
quod nam iithoctale quod nam hoc tantum* 
neque morbus nequemorbi cauia nequeitein 
ajgri in temperies , neque uirtus unquam mou 
ftra , Nam & Gal .quafi ueritate coaduS2 , 
To x.otTct' To^inJcr cap. I .uniuerfum,inquic,cura 
tionis fcopum lingularum aiiedionum ratio 
nos docet at ucro materis facultates experieii 
tia ipfa demonftrar,quippe fex,aut.quinq; pro 
pofitis. 5 .ptifana, pane loto iufculo gallinaceo 
latuca , boragine quorum unum , quodq: tale 
tantunq; ponatur , qualequantunq; opus eft > 
neq; opus eft,ncq; morbus, neq; morbi caufa, 
ncq; aliud prsdidorura indicabit laducam cf 
fe magis dandam quam panem Iotum:ptifana 
quam boraginem:nifi enim aliquid in fenfum 
cadatjcuijfi forika hajc iadicatio aegctur, inni 

ti 



DR MORBO GALLICO. LIE. III. 7' 

t: poC:,h , in2nis cllonfTinis huir.finodi ratio . A quenri ufit rece-pra fant.-hsc quiiiq; potiiV*- 

mumhabentur, decoctura ligniC^uniaciqa 
aliqui lignri iancca , aliqai alterii ab hoc e;ie 
diciinr,decoCium farzss panl!a?,decoa..'n'. ra 
dicischynararr.junccio exargenro Uiuo, iur 
i:mentum ex cinnabari : nmul Sc iam expli- 
care rentabimus quis na (ir horum adhibea 
doram modus, qu^ occailo; quar ire ea prr- 
cedere que fubiequi debeant: & que uniuer 
fumcorpus, &que,' partemah'cuam fanare 
pofsintjdeinde ad ah'a defccndemus quz ab 
aliisquoridieparsiminueniuntur, dealiqLii 
bus inquiretes,qu2 2d artem, qua: ad conie- 
duram , & que ad neutrum , hoc eft que ai 



I:aqi:e irctt auxiha , ik cualia & quanta eiTe 
debenr jauenfa finr, u c riimen recte habeac 
srqueipil refpoadeanc operi uel ipfaprius 
in {en(um cadere oportetA: experientiapla 
ne cognira c.tque profpeifta eile : Idquod 
arris pVincipium efl: aur hxc eadem iam ex- 
plorica u: qujbuftlam malis, periimiiitu- * 
dinem, ad alioirum aiumconuertere, quod 
ipliu^. eft conieccurx. Ergo cum ex dictis 
hcile ::?2tere pofsit qualequanrumqueeiie 
debeat aaxilium quod huic maio lubae-- 
niat. id iolum rertar , utquodnam pottf- 
■ ' i ( a: 



fmTum eh"gendumfit, abexperientL 

proxime d^<imus ) accipiamas ■; deinde nu- B rolam experientiam , aut ad nudam racio- 

da rarione ( de qua nunc loouuti fumus ) rem reterantur. A.nte uero quam ad Guaia- 

.-. • _ _ .^_j: !...^ _: r. ^ "i! --j:-;_^' - 0,^1:^ 



omiiTa, & inaenra ea qus utendi modum 
OKcndir^difiingaamLisarris nelitan conie- 
<5turx an neutrius hoc tSx an experientis aut 
opinioms . Neque enim inter initia abhu- 
iufmodi nudis indicationibus , fea uerius 
opinionibus credendum eftin Iniijsocci- 
duis profectam eiie huius mali medicinann^. 
it'1 ab experimenLis , legrorum enim qui i:- 
T.e mediciserant alios proprerauiditatem 
primis diebus protinus cibum {umpfilTe, 
slios propterfaflidiuabftinuiiTe, leuatumq; 
magis eorum niorbum efie qui abftinue- 



ci^ rarz^parill , r adicis chynarum , & alio- 
rum huiufmodi decoftum deueniatur , ple- 
riqueomnes>ii 2ger uel parum uei nihil 
egeiTerit: maneprasmifio clyflere quem c6- 
manem appellant, & fubinde reddito , fan- 
guinemexuena iecoraria flatimmirtutad 
V. autvi. ufq; uncias: poftea uefpereadtres 
quaruorve. Nositbi i^anguismlttenduseil: 
( niii afiedio in thorace fit , que uentre re- 
pleto crefcere , inanito minui iblet ) ii sger 
parum aut nihil egeiTerit, femper clyfrerem 
toim ancefangninis mifsioncm infundere. 



rant, Itemquealiosinhocip.ilodecoctum C fepe inurile, non raro noxium eiic^duci- 
Guaiaci potaiTe , alios noIuilTe : optime de- mus : ut cnim hunc , morbo sliquo medi- 



potaiTe_ 

iVi^Q. his cefsiiTe quiidacceperint: hec, fi- 
■miuaqaeqaum quotidie acciderentdilige- 
tes homines nocaiTe, qus plerunquemelius 
Terport-ierent: d^inde ^s-grctantibus eaprse- 
cipere cc£piiTe,iic mcdicinam huius malior 
tam,iubi nde aliorum falate aliorum interi- 
tu perniciofam difcernentem a falutaribus. 
Itaq, repertisiamhiiius mali remedijsdeil 
loru rationibus qur utendi modaoftendiit, 
& reftum a nonredo diiunguuntjdiiTerere 
nos decet: nec poft nadam ratione f utante 
<iiximas) medicina huius mali inuenire:ied 
poit inuentam medicinajnquirere ratione, 
non inane quidem i^ed utiIe,hoc eil qus ute 
<ii modu cum experientia coniungat.ut in- 
telligamus quando iecundd arte,quando fe- 
cundu coieduram , & quando iuxca horuin 
neutrum curatio hat . ilc enim neq; nos ilia 
dccipiet, neq; aliostemeredecipiemus.-qd' 
prscipue in omni opera qua medicus pr;^- 
ilat,Temper eft obferuandam , ne hirtrionis 
auc circuiatoris diaum fiicrumqjfabeat. 

I>shUqii^ pYAraimkhent ante ufumdscoB^ 
exGHaiaco aut far^^i parilla aut cbynarum 
radicey etutfum uen^ fe^io his prxfmttenda. 

'. fic , atquehuic utYum dyfter aut alui leni' 
' tio, 'Cap, UIU 

/Ncipiemus ergo ab his quse badenus frc 



camentum purgans fiagitance bis terue 
prius quam medicamentum exhibeatur , 
iterare conducit ( quoniam interdum e- 
iusiubiensrationem ne medicamenro dc- 
indeopus {it,efficit) ita prius quam ian- 
guis mittatur, hunc eundem adhibere ran- 
rumabeil utproiitjUtf^pe numero noceat: 
tum quia nonajque fanguinis mitcenci ac 
purgantis medicameiuiuicemfubirefoler: 
m quia aliquibas ueli;i admittedouelinre 
mittedo,animusdefic!t: aliquibus uomitus 
cicrur: aliqaibuscorporis turbatio no leuis 
D excitatur;aliquibusiitis fiqua fabei},auger; 
Os airaru euadit, fpiritus deniior reddirur: 
que oia uel fingula ubi contingant,peisimii 
eflillico fanguinem mittere, iTmuIque con- 
trarias (utiufradicecurj caacaatioaes mo- 
liri.Probantidomninofaciendum eiTe, ne 
■ fanguine miiTo , uenss de uentre luccux c u. 
cum ftercore eft,3trrahan t:ac ii cl yirere c -e 
intefubito adhibent, flercus omue ci'.ri 
quo talisfuccus efr, eerto fciantforas eir.i:- 
ti;cumtamen poftcopiofamianguimsmi:- 
iionem (vt meth, 9. cap.^.C^Ie. ailerit ) 
aluus Iponte moueri ibleat, concracueii 
fbrasftatim excerniquodilliavenis laivo 
trahi tantopere fbrmidant; Si enim cor io/ii 
£jci:a faaguinis misiione cum aluus iponre 
dacatiir, uenf , a ftercore nihil attrahan:: 
F q.:o 



^l 



ALEXANDRI TR AI ANI PETH O XII, 



Ch' 



ci:om^.2'Shxz p5rca tjerit , eo mniusar- . 

trahao.t , ccuujm cir ; ralis uero ponitur hxc 
dc quA loquimur , ct-ocirca hi^ius cdms. cli- 
iterci-n non iblavn. nofs 2iico celeriter , icd 
liCpr^iiiicrercqiiiae oporrcbit; Auc enini 
1.1 ens? icctio tanta n: qiiaiua oous (?ir , aut mi 
naSjSu: m2gis:hocpOil:reaian-j quia incoue 
niensett, cx ieiplb reieliicur.reiiqaa nihil 
co^unrshiieenini qaar.ra opus cit^ fiae mi- 
nascuan": utiie i;t: nunquam trahenr. huc 
^c^cck cjod natara fepenumero nulh prc 
ceaentenOLiaalinm deiedione , languine 
dcnarii^iis Hucnte hominemliinat: hanc 
i.ero redeagenrem medicasimitetur^opor 
tet. Sed hic pQrisiimam ii eiuidem rariones 
iequamur uel ccntra naturam uei contra fua 
intenrionem conarurubicliiterem uenz fe- 
cdoni itatim prsmirtit . nam anre ad inter- 
na trshiiCut ille putat)pofl:ea itatim ad exter 
najd ucit. Alij pridie quam ianguinem mit- 
tant leniendum eile uentrem casiia Cutdi- 
cun:)ii:tula, ueldiacatholico,uelaiiquonu 
iu(modi(utintra icnbetur)GuodIenitiuum 
appeiiatur, cenfenr: exhibentque ex horum 
sliquo , huiconc. 3. illi drag. x.autonc. 3. s. 
alij tertio ante die id faciunt ; aceo diequo 
iisnguis mittendus efr, iir^gerparum aut ni- 
hii deicceri: , nihiiominus clyfrerem quoq; 
ante inijciunttutrique eademi ratione repre G 
hendi poiTunt: aut enim iperant hac aluifut 
C:icunt)lenitionemi languinis misilonepro- 
hiberi,2at non:ii fperarit, cur poftea fangui 
r.eu: (emper m.ittuntrii non iperant: cur ho 
niinem trequcti deiedicneuexsnt,dcbileq; 
reddunt priuiquam huic languinem mitrat^ 
Cc^terum illud haud quaquam negauerim, 
ubi languinis mislione opuseiT:,2geruero 
ueI,3,rrercore grauitatem in imo uentre fcn 
ieririUel coiuetndinem, mutarir, utputaqui 
iingulis diebus {emel,biiue iblebat deijcere 
latriduocuarriduoue, autnihil , aut iemel 
tant::m deiecerir,tumiicutiuaIdenoxiiim 
efr cIyiteremj,mox fimul uen§ iectioneni ad " 
h:bere,itanoninutil£ efr , autpridie quam 
uens iecrioiiac,aut certe eode diSi Ccd huc 
mane iilam ueipere,2ut hunc ueipere,&: illa 
fequenii mane adminiftrare:quo iymptoma 
tibus hisqu^retuiimusfubortis.ipatmde- 
tur xgvo utanteianguinis misiionem quic- 
fcatarq; reliciaturaucli tempus& ipatium 
ininim.e datarjiatinseflidqaod magis ur- 
get icilicetuen^ ieci:ionem,de in debito m- 
rerpoilto cempore clyfteremadhibere, nt 
antiquos imdtariqui non ftatim ante uen^ fe 
dionem, ledpoiicaclyfteremi inijciebant. 
Hip. nanq;acutoram 4.circa initium.-prjeci 
puum Cinq.uirJ in his propofitum eftimpri- 
mis ianguinem mdttere,deindeclyfterem 
£xhibere.& paulo interius iangaineKi detra 



hereoporret; utq;copiGnoriitpurg2tio, Ci 
doiorrlieriracutiis aa animi dck-ftio::5 du- 
cere,poiteacIyii:erea^ exhibcre.ric j.cen^ior 
biscaiic habueriipriau^m ii;ngu;;:;ciiideca 
piremirtiroundecunqjtibi i:iiL:m fl:erir,& 
poftiangainismisiionem rt^ic cswirererrii-e 
randa ipiiadhibeto,:<c il ahias nen i"i.;^;::::ji;i 
fiii^m per clyireremimmirriro . Sic Act^i^s 
lib.x.cap.i 3.decuraarqnnri.A::e!-:>Mni,ino 
nc(inGuiL)cdam commodc ci) ilcra.;^n;i- 
tur,qui propter f:erccr..m euacuarionc ipi- 
randi faciliratem inducit,inccin nad; irriran 
do, ac mordendo humores ac ci.ris i.:pe. n- 
ciemdela:os(adipfirerrahitS: rc.:e;:ii Kxz 
; decIyireredicraUitnciant, anuidcliccrantcr 



ucn;e icaionemini 



,-,^i,- 



nJ- 



appellat.i leuitio uens fedionem pr^fceccre 
dcbeat .Clyfieresigirar quos auhiberitex 
hisconirant. 

Kec. tbiiorum malue - 
Akhe^ * 

Violarum ^an.m.j. 

Mercurialis -^ 

Bulliant in aqua. s. a.pofiea fnme hui^s de- 
codi lib. 3 

oleiuiohceionc. iiij. 
Casil;^ recens exrracts onc. j 
falis communis dra. ij 
Alij ioco casiiae imponunt exleniriuis quas 
proxime dicemus aut tantundem,autpauio 
minus. . 

Aliqui clyfreremi quemi com.munem appel- 
lant inijciunt qui habet. 
fbliorum malus 
Viohrr.m ,|2r..m.j. 

Fiat decoctum inacquacoi-nmuni , huius 
accipelib.j. uclonc.xvj 
Casii^jUtcicanr,traas ^ 

iMcIlis deipumari j> an.cnc.j 
iacharirub. j 

oleicomuntsonciiij 
ialis dra. ij 
Aliquiloco did: decodi imponuntia^ulii 
pulii,aut uerueii^pari po:idere. 

Qnidamii nihilaliudimpediat, clyftere 
magis probat quern Kip. mdtisiLmu.m ad 
hommis naturam appellat qui conicat. 
ex uinialbi optimi.onc. viiij. 
oleicomimunis 

mellisdetecati pn.onc.uij. 

falisparum. 
^_ Lenitiua uero ex his aftruntur,nempe ex 
diacatholici dra.x.fiatbGli cum hoftia,aat 
lacharo,aacpenidij?, mox paulo ante praii 
dium,autiicuti diximus,dcuorentur . 
Jte.m Casilos reces extracr:^ c:\c. j 
fpecierumi(ut dicunt)hieri^ c .leni dra. ij 
Item.electarij defabeften 0110. j 
Aut diapriini non folutiui dra. x. 

Aut.' 



DE MORBO CALLICO LIB. lU, 70 

Aut iiifafionis(^t dicutXcnXy aut epith/ A nui urens,rtatim ad Id deccftum deuen!:,i!i 

fanatur. quod idcirco fit, quc^ '"-' 



ffiionc. m. 

Aut infcilionis aqux cafei mefoa: onc.iiii. 

aut dccocti Capil. Ven.onc. iiii. 

Autfyrupi depolypodioonc. iii. 

Aquas iupulorum onc.i 

Hi<i&: huiufmodifl:atuanni frigidopotif 
fimum utuntLir; Infrafcriptis uero licet etia 
in aliis temporibus, maximetanien appe 
tente seftate , & iarn con(tante habec autem 
TriphercE perficg dra. vi. 

Autcasiierecensextradsedra. x. 

Aut eiufdem casfi^,& mannscalabrsK an. 
dra. vi, iulapio uiolac^o liquata manna . 

Aut casfi^ recens extrada; dra. vi. 
Pulpas tamarindorum onc. femis 

Aut eledari lenitmi dra. X. 

Aut fyrupi rofacei fol. onc. iiii. 

Aqua^capil.Ven. onc.i. 

Aut fyrupi uiolacei ibl. onc. v. 

Aqux Violaceseonc.i. 

Siqui sgroti bolos renuunr, potius uero 
potare uoluntihisqu^damhorum prsebent 
sta&i paulo plus(ut dicitur) dofi, hoc eft ad 
ditis dra ii. aut iii- liquata tamen iufculo ali 
quo,autfero caprino, autdecofioquod uo 
cant cordiale commune aut decocto folio- 



116 in fanguine/ed in alia re(utprimo libro 
cociiimus) didce labisIennniLrsLim exiftjt: 
quippc quod no fanguinis misiione , (ed cx 
piatione ita dicam,er temperamcnro putri- 
di innati,de quo etia ibi loquuti fumus, 10'Jl 
turj3ut cohibcturzomittoquodfiquis ante 
quam incideret in hanc luem ualde imbecii 
iis,aucpoftquaincidit>muItodebiliorfactus 
efiet^nemo fanaj mentis huic fanguine niit- 
tet,uerum fi quandoq; mitti debec, his qui- 
deni,qui fuapte natura parum ccmeduntac 
bibut fanguinis parum fubtrahere expedit , 

^ his uero qui hoc morbo contraao,nihiI fe- 
re deinde potant eduntq; , nihil ; uix enim 
hi reficiunt, & fi quid erratum eft, prscipi- 
tesagunturinmortem. Ecubi fruauii efu, 
aut rerum cito putrefcentium ianguis au- 
dus eft,in his tuto mittitur; atque iilico mit 
tidcbet,2lioquificund2beris: totus antef; 
uacuaueris, celeriter inquinabi tur : & mor- 
bus longe maiorinfenfiorqj reddetur.Tuto 
et mit£itur,ubi quis piuribus diebus nimiu 

. comedit,aut bibit; aut nimiu fe exercuerit , 
fubindeplenior & fpeciofior tktias inquina 
mentum coceperit. Vbi uacuatio aliqua fan 



rum fenx uel Cap. Ven. uel epithymi,aut lu q guinis fupprefia fit, neq; ulla alia fit iode fe- 



puiorum,& fimiliura 

Haftcnus de difterib us , & lenitiuis ante 
«enf fedionem adhibendis , ac utrum pr2- 
ciitti debeant necne,& quomodo . 

Defzngnine aduerfiis morbumgaUkum mhten 
do, Cap, F, 

?oIngulis uer6,<5ui gallica lueafFe<5i font 
Ofanguinem mitti debere,id fane non mi- 
nusnoxiumeftqua temerarium,&abarte 
alienum;quid enim confert ei uenamfecare 
qui moderate uiuit,qui fingulas excretionu 



cuta.Vbi bene fpirantibus pulmonibus ue 
nx ampliores pleniorefq; cernutur.Idq; no 
folum antehuiufmodi decoctum,fed ctiam 
ubi fumitur .• fi forfan ita quoq; uenis conti 
geritjfaciendum. Vbi quis fanguinis misfio 
ni aiTuctus fuerit:prffertim fi in locis mariti 
misac auftrinis uerfetur: cralTus enim hopi 
locorumaeriaepiusinfpiratus, uenas,fimul 
ac arterias repiet, & intus exiftens non finit 
huiufmodidecoctum ubi forbetur,intro fii 
bire. Quibus melancolicis horum plurima 
autaliquaapparuerint, fanguis quidem m:t 
ti poteft,fedminiraeomnium. Pituitofis 
tiias apcrtas habet, qui neque multo neque P paulo uberius^f ed biliofis amplius : fangui- 



uftiofo fanguine prxditus eft, fi forte inlue 
gallicam incidet } quinimmo huic nifire^ 
ceas,aliqiiis uehemesq; dol^r fubortus eft, 
id dccodum aut aliquid huiufmodi citra 
hoc auxilium ftatim adhibcri poteft , dices , 
utcorpus extenuetur conferre : Et fihomo 
uiaus rationi quar fubtrahit , obedit , tanto 
tutiuseft in hoc ftatu fanguinis misfione ab 
£Hnere,quanto hsec nimis cito extenuat, illa 
ueromagis lente,*quod cnim paulatimfit 
(ut inquit) Hip.id tutum eft , praeiertim ubi 
ab extremo ad extremum tranfitus fit. hinc 
<|uidam nuUa prscedete fanguinis miffione 
folis laboribas atqifudoribusfanantur . Sic 
etiam in Indiis occiduis Cutquidam perhi- 
bct)ubi quis hoe morbo inquinatus eft,nul- 
la alia pr^ojifft aacuatipiie;fed folo ui^u tt 



neis ampiifsime .- uerum ut his poftremis 16 
geuberiorfanguinismisfio conuenit,ita no 
iemel tota/ed bis terue paulatim abfolucn 
daeft:.n6 enim eos imitari decet,qui aoHip. 
perperam extorquent, in aliquibus misfio- 
ne fanguinis copiofiffiml,& ad animi ufque 
defectionem perutile ef!e;quippe bsec(ut ia 
commentariisifl Hip, aphorifmos,deoan 
nuente , dicemus) & periculofisiima eft>& 
2barteaIiena,&contra ipfum Hip. Potcft 
igitur in morbo gallico antc ufum hums^vel 
iliius decocti uena fecari, poteft: quando fu" 
mitur : poteft ctiam numquam , 



Sera- 



^4 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONII. 

E praebedi mediamend non inuenitnr .• fed id 



Serapia qu£ purgationem pro morho gallico an^ 
tecedmtj quo tempore adbibendafira . 
Csp. FL 

SEd ad propofitum reuertsmur. Vbi fan- 
guinem milerunt, requenti diein aurora 
ferapia sgrotis ex-hibecur,me!ancholiciS 
quidemqus mclanchoiiam refpiciuntjpii^ui 
toiiS qu.-Epituitanijbilioiis qu3s bilem^fangui 
neis qusefanguinem . In aurora forfan iuxra 
ilIudGal.acut.5.54. non pcrngendum oxi- 
meli niii cremor concoifius faerit j qui (i co- 
«frus fueritlicettum node tum sppetentedie 
ante forbitionem iumere. Sed utnihil taad- 
uerfum eftfecunds ualetudini quam matuti 
no tcmpore prseter confuetudn-iem interru 
pto fomno potareita ii egri noctu femper ui 
giiariir, & in aurora quod tempus nstura fua 
leui^fimum ert,dormirecceperut, moleftum 
fimulatq'; pernicioibm eft ierapium tuncil- 
lispreberejmolefram.quidem quoniam ira- 
portune exiomno excitantur, perniciofum 
iiero quia uetricuIusCut acut. 2. inquit Hip.J) 
grauiterferre iolet tum cibos tum potiones, 
quaniuis faapte natura uitio careant fi preter 
confuetudinem ingerantur . Scd cotra fi per 
id tepus quo quiefceredormireq; foletpro- 



cantum j.methodi cap.ii.utedum hoc tem 
pore,&ptifaneeremoreeftqui primus a,bal 
neo fumeturjnam medicamem ipfnm.(;IoQui 
turucrode hieraprica) folito purganrium 
medicametorum tempore dabitur.ac eriarii 
methodi i4.cap.8.uifus mihi eft olitatis mi- 
hi pilulis qu^ex aloe fcammonia,& colocy n 
tide conflanr , ueiperi datis purganduSj,& 7. 
KATiiToirouQ-.Cap. ultimo Andromachom 
qiii niane,& uefperi catapotia exhibebat,mi 
nime damnauit : ita utinane, & uefperi Gai. 
autore medicamentum purgans pr^ beri pof 
litj-quodnam uero id tempus priuatim fit tor 
te uelutinotum a;tatcfuanonexpIicauit,& 
dubiumnobisreliquit, nifi uelis fccundo de 
alimentis cap. de prunis id ipfum dc cidine, 
quum inquit, cod:ain melicrato in quo plu- 
fculum fitmellis,3luum admodum deijciiit, 
etiam fiquis fola ipfa fumpferit,& multo ma 
gis fipoftipfa melicratumfumpferit.-perfpi 
cuum autem efi quod^. ad aluum deiiciedam 
confert poft lumpta iola uinom diiice adhi- 
bere , temporiiq; aliquid interocnere , non 
autemflatimpoltptandere, atqueetiam id 
omnibusqus aluum deiiciut comniune me 
moria efttenendum.:5'ed hic de oocatoleni 
tiuo(ut cmnes uno oreconieotiunt) non au . 



pter litim» nee cuiefcant ned; dormiant,Tan ^ tem de meaicameto purganre loquitur uei-a 



tumabefr at ferapium his in aurora uigilan- 
tibus exhibitnm cbflt nt miriiice profit fitim 
enim moderatur & fkpe iomnum conciliar. 
Cceterum;iidormitur,idtamen propinare 
neceffe fit,propinandum eft:,uelantequaap- 
petat aurora, fi probe ccncoxerint,uei pofr- 
quam dormiuerint, modo priuscibos no ca 
pianfquamab aflumpto lerapio quartauel 
quin tSL pr2terierit hora. 



^d bora medic^raentumpurgaspro mrh&gd 
licoexbiheniumfiu '. Cap. VII. 



ATq; hec de ferapijsquando propinari de 
bent . His uero ter > quinquies fexiefue 
proutcuicj-libet ailumptis medicamentum 
purgans pleriq; ommes in aurora prasbent, 
decepti quodhuic iemper eadem quas fera- 
pijsjhora coueniat; cotra quos prsster ea quse 
dehis proxime diximusmultaaliain mediii 
adduci licet;Na ferapia non ita utpurgantia 
niedicamenta turbant, iaeoq; minus Isedunt 
inaurora pota,quam illa. hxc enim homine 
aibmno prohibenr,co<5tionemq,' impediut, 
qujE iomno iiniri debet . Hincqui in aurora 
medicamentum purgans potantjtoto die fef 
fi flupidi, triftes , plerum.que cernuntur ; & 
apud Galenum,cui foli credunt^qus fithora 



quiaplurimi m. auroraillud exhibentraliqui 
tamen pauloante cibum , pr^cipue uero id 
quod lenitiuum uocant, aliqui poft ccsnam, 
ut puta catapotia, id eft pilulas , & alii aiiter; 
non leuis ad huc ambiguitas eft , quando po 
tisfimum exhiberi deat:de quo nac li paulo 
prolixius loquemur lettor id tato benignius 
ferat, quanro minus clare eft ab aliis explica 
tam,Sane Paulus Aegineta ut plurimam qui 
dem ieiuno, interdum ei qui cibumalTum- 
pfitjCxhibet: libroenim 7.cap.6.fummatim 
(inquit^in omni purgatione efficaci medica- 
mentumhomini quemcertapriusuirtiisra 
tione alueris ieiuno & ei qui probo conccxe 
rit,trades:ac eiufdem libricap. 4 icribit bile 
flauam optime educitaloes denarius cu me- ; 
licrato matutino tempore exhibitus : na qui 
uelpere eam propinant uel poft cibum , Is- 
dunt : quoniam aiimenra diftrahit corrum- 
petque:Iedlib.i.cap.45. dehis qu^fecunda 
ualetudiue aluum raolliunt aloe quoq; a ece 
na (inqmt)qustriuncicerum m.agnitudinc 
asquetidentidem affumere expedit;neq;iibi 
(ui quidam putant)in hac re cotrouerfus eft; 
iilic enim de ipfa bilepurganda , hic de aluo 
mollienda lcquitunaluum enim mollire uo 
leLi,expedit a cibo alccm minima tame qua 
titate dare,quippe quse per pauca exiftens na 
turam , utpote quse fegnis eft , ( alio quo 
ii pro nccesiitate ageret hoc auxilio ne- 
quaquara 



I>E MOREO GALLICO. LIB. III. 



^5 



0»."r2qi-:3ra egercO^dexpell-endum leuiterir A Vbiquis medicamentum ebJbitjptifana.Ti 



rirar,non tLrrbar,non corrumpit: atquecibo 
G6mixta,paulo celeriusdeorfum mouet,de- 
Cjue inrcilinis tbras educit ,quemadmodum 
quody uocata cas{ia,{i exigua quantitate, ur- 
pura ad dra.iij. a ccena rumatur,facit: narura 
irritando, quaefelle utitur, quod tanquam 
smarum &c infeftum hebetem inteftinorum 
fenfum ad expellendum excitet . Sed bilem 
ducere uolenti, a cibo dare,& noxium, & (x 
peperniciofum eftjautenim exigua medica 
menti portio eft , aut tanta quanta fere dari 
foIet;Si exigua ucl bilem non ducet, uel pa- 
rum ad.modum:fin 3liter,alimentum diftra- 



protinus forbendam dato, neque ini^igniter 
minusquam confuetum ert,quantitare:Ne- 
queredum eft quod quidarr? unacumGal. 
arbitrantur,ptirsnamftatim dari non utalac 
ftd ut medicamenti uitium quod in uentri 
culi fuperiori parte relinquirur , abftergat . 
uerba nanque feqnenra oppoiiriimofren- 
dunt > ubi ^^gitur tTTSt x); KoLTiXc'yOi> tu^T/ 
fLtcrvyy T«iy )wt,'*^o-io; |xi» o^/a^oycju gocpKif 
c joa cli, etenim iccuncium rationcm cic ai 
media purgatione non darc forbitionem.-ac 
ii uelitfumpto medicamento ftatim ciTe for 
bendum , non ut os uentriculiabftergatur> 



hetatq;corrumpct.Itaq;hicautor, ubieffi B fed necogamurpropteralimenti defeaam 



cax fucrit medicamentum ia antecibumqui 
dem dari praecipit : kd ubi ualdedebile, te- 
nueq;,& forfan amariim,ut fellis uic€ aluum 
niolliat.tuc poft cibum dari nihil uetat.Ha^c 
igitur fibi inuicem ncn oppcnuntur. Auice 
na aero^. i.cap.5. tum eiqui leuiternurri- 
tusjcft tum ieiL.nanti prarbet; hoc tamen di- 
fcrimine, quod huic femper fi nihil obftite- 
rit ; illi uero proprer calidam intemperiem, 
&comp6nis!(utdicit) & ucntriculidebilita 
tem aiiquanto ieuiusantenutrito. Pr^Eftat 
eius interpretis ucrba fubfcribere ( mquit 
cnim)quum medicincm bibcre uolucritca- 



in media purgationc forbitionem pr^bere: 
'.utpote quod nocuum fit.hicigitarmedica- 
jnentum cum aiimento fere mifcet. illic pro 
hibet.Deniq; ex Gal.tii uefpcri, tum alio te- 
pore medicametum purgans dari porcft , ex 
Piulosgineta 6c matutina hora ex psulo an 
te cibum,ubi quis probe concoxerit. & poft 
<iuoqj cibum.ex Auicenna t\ih homo dcbi- 
li ucntriculo lit & reliqu2,nunc fummo ma- 
ne^nuncnonmagis matutin2,quam alia ho 
ra, modo ieiunus fit . Ex Kip.tum potisfimii 
,iCum nutriendi tempusadcft, ira ut non fum 
mo miane,n6 miatutina hor3,fed ea qua sger 



lidx exifies complexionis & debilis compo- Q riUtriri folet;quoniam per id tempus et pro 



fiticnis & debiiis ftom.achi , erit ei melius ut 
cam bibat poftquam prius biberit aliquid 
quod (it ftcut aqua horde!,aut fuccus grana- 
ti aut ut utiliter dicam , cumi ftomacus iiifce- 
peritnutriens fubtile , & leuc: fed qui noita 
fueritjCritei melius,ut eam ieiunus bibat.& 
paulo; inferius , opcrret ergo ne medici- 
nar potator comedat uel bibar donec medi- 
cina fuam perfecerit operarionem, at 2 a.ter 
tij tradatu i.cap.g. fummo mancpeculiari- 
ter exhibet : laqait enim expedir ei qui uult 
{um.ere medicinam ut fum.mo iiiane fumat, 
& tardet cibum , dcinde fumat poft trcs hc- 
ras d&Qcn\ aureos paniscum uino,& aqua X> 
panca , Kadenus Auicenne interpres . Ve- 
ram.Hippocrates mediciflam.cum alimcn- 
to nunc laudare.nunc damnare uidetur : 
fiqaideminlibr.de aliiiiento Inquitin ali- 
mento micdicina , optimum in alimento 
medicina malum.- & acutorum i. ip.ubi 
clyfter, aut mcdicamentum.adhibetur, a 
ptifanajuil) abftincndum iubet;ac (i cum me 
dicamcto iilam miicece uereatur; uerba eius. 
funt, qui autem in huiufmodi morbis ptifa- 
na utetur,ne unoquidcm die uala, ut itadi- 
cam,inaniri permittat icd ab ufu eiusnequa 
quam defiftat, nift uel propter medicamen- 
tum uel clyftere deftftere opus fjt,contr3 u« 
ro 2.acut. I a.ptifanam pou medicamentum 
ftatiEn forbendam elk prajclp J t f syni, inquit.. 



be concoxit,& aconfuetudine non m.utatur 
iiquid forbeataut deuoret; nihil autem re- 
fert paulo prius,pofteriufue dare,moGO di- 
cti temporis ratio habcatar.Sar e ii homo ii- 
nealimento diuperdararepoftermuko me 
iius eftet nihildare;fed quoniam illuG.anre- 
quam purgatio abibluatur , Ispius requirit , 
committendum noneft quominus inteiiiga 
mus.qisando ante purgstionis finem adhibe 
ri debeat . Itaq; coniicerandum an xgcr ci" 
bisanibrbitionibusutaturjfiforbit.onibus: 
quia h^ parum natriunt : neque hinc potefc 
^egcrloogam inediam ferre; fumpto miCdica 
metoCimo nihil aliud prohibcat)ftat:mi ibrbi 
tio fumenda eft,{in csbis; quia hic qui his uti 
tur pleruq; uaiidus tCud: ab his eifdem mul- 
tum nutritur,fum.pto medicamero ( niii sli- 
quid cogat ) abftinere poreftad ixCd; co^nam 
qu$ tamen iblira minor cxiftatquoniam ue 
triculus propter purgationcm inbccilliorfa 
dusconfuetum cibumantcquam robuftus 
fiat coniicere nequit. Ideo Hipo. acutorum 
z.ubiadpurgationis hnem deuentum eft, 
forbiuOjdetur minor tamen quam pro con-. 
fuetudincjfed iiquis confuetudinecibi mu-. 
tata nimium I^datur.-utpotequialiasidip-. 
fum ia?pe cxpertuscft,lim.cdicamentu cuati 
tateadmodu exiguu ftt ; minimtq; tafridiat 
ubi illudfumptum. eft: nihil obftatquo mi- 
nus ft^um cibus detur^minor tame qua prc- . 
F 5 coafuetudinej 



m ALEXANDRI TRAIANI PETROfCir, 

confaetedinCjautfaltem tanta detrada mo E curialiA' epithytno& polipodio , omnibns 
^Gy quanta ci\ medicamenti quod ingeri - prxterea quse modice aluum deijdun: , ma 



lur.ilatim iiero pon rnedicamentiim ibrbi- 
tionem autcibum darc prohibemunl] ceger 
illuduelproptercopiam, u^l propter ama 
rittidincm, uel aliquam aliam nauream ah- 
horreatjquomodo enim uentriculus ah'me 
tumampledtctur, fi renuitrquomodo co^ 
quer, ii cum rnedicamcnto tam ^iOlefte ferj 
cdam medicamentum faftidit?Quocirca no 
reae sgunrqui uocaca casfia cuseprppter 
topiamjaur colorem alicui naufeam mouet 
sbforpts paulo poft hiiic com.edendum pras 
cipiunr.in qno opcre tantum abeft ut iuuet 



gifq; in remisiionibus tum his ipiis a?idac!us. 
quam ante utendum.Tum uero que his i\^-:ii 
ualentiora , partim in ptifana incoais . pcr- 
%\X^ tufisj & in tenuisfim.um pulucrem reda- 
<ftis ; exhibenda uero hcEC lunt uel ex ptifa^ 
na, uel cx aqua , ego namcne aiiquid r.cli- 
ppdij in ptilana ah*qu3ndo in coxi, £- :^i- 
gri ueratri corticem.K;£cGal Sed il ■zi-t: iii 
ter purgandam debiuoriiat:nihii impedit 
quominus,ah*quidin media piirgarir.:.e:j - 
mat.quod tame leue admodam exifh:, ouo 
3sger&: aHquantulum refici,& 



ut mirihceMant: tentant enim eo tem.po- p ad abfokiatur purgatio , posi-r 



renutrirequo uentricuUis fubuertitur, & 
slimentum prefens abhorret . refpondent 
quia medicamen leue tix , & ueluti ahmen-. 
tum , ne in nutrimentum uertatur cibum fn 
perdare: fedfi uentricuIus(utponitur)iilu4 
proruis abhorret,quomodo fientutin fuun\ 
nutrimentum conuertat ^quinimo fi ubi de 
quibus miinus uider, ubi modum exccdunt 
(ut iib.Gepurgatorijs inquitHip.)purgant, 
t2nrom.2gis uocata casiia dia cathoI.Sj huiuf' 
moaiquodiibetpurg2bir,fiiliequifumit,ab. 
facc prorius abhorret:neq; opuseritcibum, 
iniuper afiiimerequo minus in nutrimetum 



enim m mieoia purganone^ 
nemdetefteturHip. leuetamena/':. ::;." :■• 
mentum caperenpn eft que.Tiadn^c. ,./.:/. „ 
cere folemius.iorbereant erfe,i"'jd hsrc cx ;•..; 
perabundanti.ad propofitu redesmu £ .c :.: 
eft ubi purgatio lieri debet^ q.:a pon.i;lrr: .. : 
horafacienda {ir^anmaciitins^ an ri:.-i::::u;: 
an uefpertina an alia quapiamjtsc^; priaiui 
caquae induciasnon patitur,modo per mc 
bum & per ^grum liceat nuHo terapcre nc; 
facienda eft, fed quaitcmpus eligere ccce:i 
tum maximeubi maximeuacuustlimen; 
eft uentricu]us;quod quumhora f^me 



medicamcn permutetur.ltaq; non modo fo q alimenti potisiimum conting5t,hac -orr. : o 
hitiuumCai dicunt)fedlenitiuum quoq; ubi tisiimum faci^nda eft,*'alioqui alimc::rurii la 

tusanteinclufum alterius purgaticnei:-iSut 
minuitaut prohibet-deinde eo i$porcc:.od 
huic proximius eft,adeo ut ccsteris r. ar" 



naiifeam. mouerit,aUium ducet: quamquan^ 
eo funipto ;nuUum alimentum ilatim iumi- 
tur.Id circoHip.acutor.i.Cutdidum eft)pti 
ianam pretermitti nolebat nificlifter aut m.e 
dicamenrum impediret : impediebat enim 
perturbatfone proptercaufas dictas acfimi 
les infiguiterfactasralioqui forbitioncsme-. 
dicamentis mifcere zcv,t,z, non parum cora 
mendat.*Cumi inquitCgrsece prius fcrlbam ut 
& recta interpreratio & ucrus orationis fen-. 
fus teneaturjiiquidem huc ufq;truncusob-s 
icu.tvi\6-, firir. ^cei x^ TX ty TOiC/ ifftp^saowi ^M 

«o%x'TrX;<'eo; wx^ciuyilur-6*f«y T/y*, tw fuV 

TTT.iffCtVvw CKOTCtyir/» Tfl! ^A^UjaXih^TTl^^Of^l^ 

AVTi VsJ^yiH^im^ (x#' %KiJrr%\i ot,*f;c!>o-?vovou 
% ojcoc-o'; etH^Tcu. quod ^it , quoniam Sc 
que aluum ducunr fbrbitionibustnixta iuuat 
quascumq; non aalde infuauia exiftunt , uei 
propter amaritudinem uel 3h*am quampiam 
in'iucunditatem,uei quantitatem,uel coIorQ 
ue! luipicionem aliquam , ubi quis medjca- 
mentum ebibir, ptifanam protinuslbrben- 
dam dato,neqj* infigniter minorem quam c6 
fuetum eft quantitate hadenus Hip.id quod 
Gslenus forfita imitatus ij.mcth. cap.i 5 per 
uentrem(inquit^,iiacuare Ci heparis cauumaf 
£citur circoCibisadmixfo,& urtica,&: mcr-- 



quantomagis abhocabfuerit, tsriro fr;i::i.s 
digcndafitquocircatum mane fatis coiT.pis 
to sono , tum paulo poft,tum fere fradr.i -a 
te folitu nutriedi tepus,tuto dabitur .;e;peri 
aute &ii ante ccena fimiliter exhiberi o .;<r2:, 
uerendun;! tamen eft,ne iiquid tunc nic^":I 
muSjfiat aliquid afperius, ne nox cv,:^ q*:: e:3 
adferre fol^at, propter purgationis fnon.':c;\ 
tum, infcnfior reddatur . A; fi nnito fom.^ o 
uelpaulQ poftmedicamem exhibeatt:r,i:/:i 
tunc homa confuetus fit forbere aut cib^ :a 
C3pere,ncutrum eftfupcraffumendun-; ; icc 
expedandpm don^c pon purgationis iiner.i 
deuetum fit, alioqui fitim.or eft ne inter pi:;: 
gandumdeficiat,abrenon eritaccedente ho 
ra fumcndi alimcritijtunc dare aliquid , xbd 
per quam leue,§: quod neqtje fua copia na. 
turamaHoreuocet, neq;imbecillitatem fa- 
ihi prodat.Hinc hora nutriendi pcrrigatur* 
latius eft folitum alimentum aliquanto ta- 
men minus quam confuetum elT: , ftatim of- 
ferrequam poftea ubipurgatiofit:quod fi 
forte,quia medicamcntum naufeam mouci, 
nihiioblatum cft,abftinendum. pcnitus quo 
ad illa perfidatur^alioqui fi propter imbecii 
litatcm ncccsiiias urget,latius eilconfiften*- 

te 



f>K MORBOGAIIICO. IIBr flT. Sj 

teit^mlcnnerjptirpfativonis, aliquid otFerre^ A isexiguus admodumfait .medtcsmentuin 

cuaincreicente/tariris inrtanteqaam inci- taniencitius exhihitum eftqua autecedcns 

picnre , cum eo tamen ut nuiia tempore isi 

qui deficir non {itrLibt:ine:"'<-"'-^'-S.C^ndao.bii-r 

ciunt,nequaqna cxpedire-»rf3t!ni. fampto nie 

dicamentQ/ofbitionem autcibunri aliquem 

ofterre, alterutrum. enim , a, medicamento 

quod raptim uns dcorfu m trahat^prohibcri 

ficnutriat,rubinde impediri medicamenti 

opus,& auocari naturam. ab expeilendorhuc 

accedere quod Gal.a.de annxentis(ut ante ci 

tauimus) fumpto. medicamen.to non ftatim 

quidem (td poftea prandendumiubet.Con- 

tra quos Hip , imprimis cft qui mcdicameta 



cibus concoaus fit;, 'd quod his qui in anro- 
ra fumunt me-dicamentum ufu uenire folet: 
hunc eniminitinere iibiohuiam faauuna 
lecum rapit : M fl prabe concoccus iam fit , 
tunc fumpto pharmaco H cxiguum alimen- 
tum detur nihil horum, profci^Q continget, 
bona uero nutritio fiet , quia natura fempec 
id quodin uentrem ingeritprimum attrahe 
rcjcoquereqi fiuedicas retinere, permmare 
que folet : quomodo enim. nifi retineat per- 
mutabit? Tale igitur fi medicamentum fue- 
ritj, ftatim quidem attrahereaiterareqjinci- 



aruumtducentia forbuionibusmixta,uriiia B. pit,fedubiidfibiinimicnm>atq;c6trarium 

rr 1 r. _•»• ! \ „^„-^ :. -.„ «.^.^i:.,/. »~-,U;. CaA ^^.C.»:». «r 



e(fe nos docctifaciiius cmm tolerantur,utpo 
te quce cum alimento non admodum aduer- 
fa fmt homini atq; aliqua ex parte reficiat ui 
res,|qu£ 'Ckhi folis forbitionibas fuilinentur , 
ii nihil detcur; illico deficerefolent; &(ut iUe 
innu.it> fuo opere minus fruftrantur,-fi fta- 
tim,quam fi pcftea forhitio detur ;Cundari 
enim,,pQft medicamentum. forbere: (orbitio 
nem in impetu purgationis ofterre,fepe nos 
cogit : quo tempore & purgationem iiia in- 
tercipit,8i qihii fere nutrit x utpote qu^ uela 



experitur>non amplius trahit,fed refpuit, & 
foras quoad potcft,expeiIit:fin alimentum , 
quoniam id amicum, familiareqjeft, appri- 
nie retinct, & coquere tentat; quod uero fi- 
mul posfit id expellerc, illud renncre atque 
concoquerc;illinc patet: quianunqi;am ex- 
pulfio i*n nobis firfine aliqua apud nos ipfo5 
retractione tumante tum poft expulfionem 
aiioquidum quotidie difiamardumfuda- 
mus^dum mingimus,du egerimus, minin^ie 
nutriremur. Ei ueroquod Cai.-2.de alimer. 



natura nim.is^ iam occupata no tradetur , uel ^ prascipit , non ftatim cfie prsndendura, funr 

raptim unamcummedicametodeorfiimtra ^ '-''''' "-■ * a..^..^., n.:«,,,«, .*.'k«« 

hatur»QuQd ucrofimiliteraduerfumnos di 
cunt/an^pto ni edicam ento fiftatim ahmea 
tum exhib€atar> nutrirenon pofrc, quiare- 
pente unaxii cum medicamento ad inferna 
rapitur,dicuntexarbitratu,non ex ratione,, 
neq; expericntia;quid enim prohibetre aiiV 
qua quz aluum ducit primo fumpta ,mox al 
tera qu^talis non eft;quod hec in uentriculo 
diutius moretar,ilia feire cito defluar forafq; 
prodeatJd quod etiam experientia fxpe nu 
mero comp.robamus,quum comcftisprimo 
ficubusjdeindc reliquis cibis qui duriores 



ptis his qux aluum ducunt : Primum rcfpon 
cere licetHip.futantcdictum eftjaiiterfeti 
fiire,magifqihui,cquam illi credendum.De- 
inde fi de. uocato len.itiuo( ut onan^ arbitri 
turjfermo eft^ atqU.d(ut etiam. %.et\tar-yaci- 
lerranfit in nutri :.entum,m,eHiisc^e-{ktim 
exiguum prandium. fumere quam difierre : 
narura enim utrumq; fimul alteras,id quod 
magis familiare e{l,magis rcdnebinmedica- 
mentum uero utpoteminus amicum,prQm 
ptius refpuer, &uacaario fubindofequetur, 
qu2 alioc^ui(utputant)im.peditur^,fi tale me- 
dicamentum ^bsqjt alimento capiarur.ideo- 



flinthora ^.^.uel ^.poftficusejccernimusoe^^ quecurnonuidcntqpomagisprandiumdif 



teris iritus aiq; ad perfeaiam elaborationem 
remancntibus ; nifi forte quis fc nimis imple 
uerit,tuncenim propter copiam uelunam 
cum ftcabus uel paulo poft alij cibi fere cru- 
di foras exeunt,Hacaccedit,quod ij qui (olis 
rorbitionibus utantur,fi ftatim fumpto mc- 
dicamento ptifanam forbeant, fubindc ine- 
diam facileWunt, donec purgatio abfolua- 
tur:fi uero non forbeant, in media purgatio. 
nelorbere propter imbecillitatemcogucur. 
Id quod non leue ccftimonium eftad docent 
dum {timpto medicamcntoftatim eporam 
pcifana nutrire. Nec minus diifoluituir quod 
etiam in medium adducunt,ppft medicanic 
tum iumpto ftatim cibo in deiedionibus ip. 
iias cibi retrimcnta cruda ui^ieri . qaippe id 
fic uel ubi niraias cibusingeftai eft, que na-. 
turapropter copiam fuperare neqait •, uel fi 



fertur, eo minorem fore uacuatiQnem . ubi 
enim uocatum lenitiaum aliquai^rQ prius iii 
geftum cft > certe per- idtempasia naturaad 
nutriendum parabitur, tanquam idquod 
tiutriendaeft ritaq; ftdeindcciboisalius de- 
Voretur,natura tam ^cQtranumaOmncn. ali 
j[nentuiT\ ut(philofopi\as inqait) a principio 
contrarium cft,magis renuet»quam iftad lc- 
l>iriaum quod iam fibiccspitasfimilarc: pro 
jndeid ipfamin nutrimcntam conuertet, 
& uacuatioduntaxat inchoabitur, aat nalla 
ficc.Huc pertinet quod natura humana plaa 
t£ rita , non autem cum dcleda in internis 
inquam partibus agit ; ubi ergoidquodia 
alimentumconuerti poieft, pcrmutarc iam 
cceperit; quoniam huic intcnta cft;hinc mi- 
iiime auocabitur,fi alterum paulo poft inge- 
raturiquum plante ipfx^Sc quemcumq; nata 
raiiter 



6t 



ALESSANDRI TRAIANI PETRONII. 



raiiter nbi sliqyjd in nutrimentum asfimilaf E 
id quod primum asiimilare cceperut nifi ual 
de reludetiiraltero nupcr sblato minime re 
rpuanrj.quinimmo faauitate haiuSj quod pri 
mo iibi asfimulant,aifede,2kerum alias fua- 
uius negiigunt,renuuntq;; quum etiam (iad 
id q-jod poflerius ofieri-ur,rtatim fe uerteret 
prfmum eas euomereira dicamidquodan- 
re traliebat, poft alterum ad fe trahere opor 
teret;id qnod tum in alimetisjtum in hisque 
fiiciiepofra-;'itel]e, contingere naturalenoii 
efr . quccirca fi prandium difieratur , contra 
quam :j opinenrur , euenietztantu enim abe 
rit v^i lenjtiuum ,* iflud aluum ducat , ut fere 
in alimentum mutetur , & uentrem minime p 
moueat fed interim. filentiopretermitti non 
dcbetquod Alexand.Traliianus alioqui non 
Liulgaris medicusin calce fui.lib.vj.catapotia 
Guedam ex helleboro nigro a cibo danda ef 
fe prscipit . Id uero cu alijs qus narrauimus 
mifcere noluimus,ne legentiura anim.os cor 
linuis ambiguitatibusurgeremus: hicuerd 
fhbfcripfimus.ne omif iTe uideremur.quum 
mulrc plurafintpurgantium medicamiento- 
rum tempor2,Guam medentiumi capita. Di- 
ximus igitur ubi tempus eligendse purgatio 
tv.s darur,quodn2m magis fit eligedum.quid 
G£l.Pa.ulus,Auicenna. Kfp.de hcc fenferint, 
quid nos arbiLremur, & qus ccntra obijcie- C 
bantur ruoad uires ncftrs potuere , diiicl- 
iiimos. In quibus enarrandis & ii longiores 
fiumas quam liber ifie poflularer^fuimus ta^ 
jnen » ne de re tam graui & neceiT iria hiQ a » 
nobis ieiune , aio; exiliter ageretur. 



Ojaliaferapk in TnGYhogallko exhihsnfoleant 
tap, FIII, 



L an.dra.vj. 



Vj. 



CCnfequehs efr primum ferapia qus cf. 
.ferrlfolent. deinde purgantia m.edica- 
fi:entn recenfere^MehnchoIieisit£cj huii-f' 
U-Ccii prsbcnrquod confr2t»- 
h:-. epiihymz cretenns i 
ibliiculorumfenf j 
• cap. ueneris | 

£omm boraginls /an.m.J. 

Viclirum C 

-rcrismarini- . I 

■meliiis j^ 

r^diciscenr^^urijmaloris -y 
■ . polipoc:) Can.dra.J. ': 

rhabsrb.eleai .3 

Succi fcibio/se. onc, iiij. 
K,ad:c.'S ccntundur.c, deinde .s.a. in ac- 
qu2 qu^ i'^:risfir, coquunr, donec cimidiuni 
ct nrua-iEtLir , ex hoc decodo accipiunt... 
cnc.iij. 



Syr.de epithymo . ,,^^^,^,j; 

oetumoterrecompos. 5 ■* 

" Sim.ul mifcent (ut c\6jj:vc\ efi) anre pran- 

diu propinant tribusquinq; fepteuediebus. 

AutSyrdefumorerrx -, 

delupulis ) 

. < . s. an.onc.s. 

ceepunymo f 

rhodGmelHs J 

Aque fumi terra: -, 

buglosfi 

luporum 

meliil^ J 

Autfyr.de cichor. compof onc.s . 

ceeDitimo ^ , 

Acrefumorerrs -, , 

capii.uener. I ^n.dra.vj. 
buglosfi 
.lupuiorura 
meli irce 
Autfyr.dcepithymo . . 

detumoterrx fimp. 5 ^^* ^^"^'^' 
Infuii ex foiliculis fens cum paflulis , & 
snifc.onc iij. 

Autfyr.dercmisfimpL 3 j - 
A^\-u.^^^ \ sn.dra. vi 

ctetiiymo. 5 •' 

De cai^mitha. onc. s. 

Aqu^ boraginis -^ 

? meliila: >.an.onc.3. 

luporum j 

Aurfyr.de pomis c5pofit.Mefue,de bo- 

r3ginean.dr3.vj. 

decocti^x nafturtioj bugloffo, fcolopcn 

drio grecornmcum aquacommun!.s.a.ccn 

fecti.onc. iiii. 

Aut fyr.fabor. , , 

de fcolopedrio arabu i ^" * "^^^'''^ 

dc famotterr^fimpl. onc. s i 

decodi excalamintha ex rad.rubiae.tamari 

fci ex boragine cum aqua comuni s. a. coa 

itcxi onc. iij. 

A ut feri caprini lib. j. 

H foliorumfumiterre -\ 

■ lupulorum C an. m. femis 

boraginis -3 

fioru m fum iterrs m . J. 

Infandunt 7. horisrdeinde leuitercale 

faciunt, pofrea colant . ex hoc accipiunt 

onc. v.fyr. lupalorumonc. j. & fubindt ■ 

propinant. 

Aut rad. boraginis ^ 

buglosfi I 

; polypodij Can.onc.ij. 

. cort.rad.capparum v 

cort.rad.umarifci J 

cufcuta: -> 



chamedryos 

chamapithyos 

fcabioia: 



an* m.j. 



folliculorum 



DE MORBO GALLICO. LIB. III. 



^P 



i an. dra.s; 



an. Hbr. j. 



tcllfcolorijmrena: 

ros.riibearucn. 

Piorum uiolarum 

epirhymi dra. iij. 

Aqua: rcabio& 

fumiterrae 

iuporum 

Seri caprini lib. s. 

Verenda,ut dicunt , terunt , & Cimiil omnh 

no<5te intlmdunt, deinde coquuntad ufq; di 

midii con{umaticnem,pofteaco!ant: colato 

adduntfaccharialbilib. ij,aceti modicum , 

&ryrupum.s.a.conficiunttexhocaccipiut. 

onc.ij.autiij. 

Aqusbora^inis y 

luporuni Can.onc.j. 

fumiterrse J 

mox potui prasbent. 
Aut rad. boraginis^ 
buglosfi 
poh*podi} 
cort.rad.capparum 
tamarifci 



C an.onc.ij. 

J 



C an.m.j. 



an.onc.s. 



Cufcut^ 

chamedrios 

eamepytios 

{czbioix 
FoUicuIorum fen^ 

epithymi 

fiorum uiolarum 

rofarum J 

Succilapathiacuti lib.s. 
Coquunt cum aqua rcabiore,& cum faccharo 
quod fatis {itjfyrupum conticiunt.-ex: hoc qul 
tum diximusex pr^cedeci fyrupo cum aquis 
prsdidisjfy rupum alterum parant,&iimili- 
terporrigunt; 

Aliqui fja quadam opinione quam exquifitif 
f.mam efle putant dudirprimo diluendum iu 
bent humore melancholicum/ubindeatte- 
nuandum rdiUmntuero uidelicet exfyr.dc 
duabus rad.fine aceto fyr.biisntino fimpl.de 
pomisfimpl.an.drag.vi.decodiex boragine D 
gIycirrhiza,bugloflo,capil.ueneriscichorio, 
endiuiiE in aqua^ communi confedis onc . 
iii.triduo quatriduoue aliquid tale propinar. 
moxalterum quod attenuaredicuntex fyr. 
defuinoter.compofito , bifantinocompofi- 
to.fyr.fabor an.drag. vi.proxlme didi deco- 
& onciii.pr^bentdnterim eled.exhibetpau 
loantecibumaddcagmas ufq; duas, quod 
eonftat ex facchari buglofrati,bQraginati,ro- 
iaceian.drag.vi.puluerisfcordii drag ii.fucci 
concreri fonchi. drag. i.fpeeierum ut dicunc 
diarrhodon abbatis fcroiiii. 

Gasterummelancolicisexcholere (ut dU 
cunt)aduflione quidam peculiariter exhi- 
benthfcuidelicet. " 



A. Succi endiuiac ^ 

Laduca: j 

boraginis * 

buglosfi (- 

fumiterrx 1 

lupluorum J 

omnium defecatorum an. lib.remis 

Laais feminum communium frigidoru 

cxtradi cum acqua fimpl. onc. viij. 

Foliorum,&: feminum portaiac2e. ana. 

onc. iiij. 

luiubarum 7.,« „ v„ 

j ^ ^an.n.xv» 
prunorum damas. 5 

epithymi. dra. iij. 
B florum uiolarum. , 

rof.rubearum. ^ | an.m.ii. ^ 
rhabarb.eIe<5tI,&linteo Hgatifcro. ii. 
TerendaCut dicimr) terunt, pofl coqunt 
ufquequo dimidium confumatur ,deinde 
colant. colato addunt facchari albi lib. ii. 
aceti modicum; & fyrupum.s.a, conflruunt 
euiusonc. i. s. adufque onc. ii. cuin onc. 
iii. zqux endiuis, aut lupuloru ^ & fimiliom 
potui prsbent, 

Ifec,& huiulmodi lerapia funt qus ante 
ufum remediorumgencroforuiii in morbo 
gallico melancholicis propinari fblent. 
Chofericis uerohuncin modum exhi 
C bent,uidelicer. 



an.m.i.s 



maiorum 



. ij. 5. 



fcariolx. 
endiuie 
cichorii 
ladtucse 
portulac*- 
acetofs 
fiorum uiolarum i 
Seminum communm frigid. 
onc.i. 

rhabar.el ecti fcro.fi. 
radicis centaurij maior.onc. femis 
fpiceg.iij 

feminum papauer.albf. 5 , 
fiorumnenJphar. ^ sn.ara. 
fantal.omnium an.fcro. iii j. 
Contundunt unam rhab.fpicam , rad. feir 
fantahmoxin aque endiuiae fumiter, 
pul.anjib.i . 

diebus continuis macerant . poftea capi 
aqus hordei lib. iij. 

uinimalorum punicorum.lib.j, 
deinde fimul omniapreter tiorescoqun •■'••, 
ufq;quo dimidium c6fumatur,&infinei:vr 
res addunt,poftea colant, & cxprimuntprx 
Io,mox addunt facchari onc. viiiSc fyrupos. 
Z.conftitunt. * 
Autfyr.acetofi fimp. p ^ , 
deinfafionerof. I «n-cira. vj. 
Syr .de f umoter. onc.s. 



ALEAXNDRI TRAIANI PETRONII 



J9 

Aqusmdinim -? 

scttok > an.onc.j. 

fupul. J 

Vnicum fyrupum ex hisaftruunti dein 

triduo,quatriduoue propinant . 

A ut fyr.de acore citric -^ 

de fucco cichor, f «„^«^*. 
/. , . >. an.onc.s. 

oxyiaccnan C 

f Syr.uiolati -i 

Aquf^^cichor. 7 

portulac. > an.onc.j. 

lachuc. 3 

Aut fyr.de duab.rad.cum acetos. onc. j. 

delupul. -i ^ 

j S- • l an.oncs.' _ 

deendiuia S F 

Aqux endiuijB p 

Acetos. > an.oncj. 

fcolopen.grec 3 

prxfertim cii crafTa fuerit bili?jfed fi tenuis . 

fyr.de cucurb. ^ ^^ ^^^ ^ 

i , s an.oncs. 

deiuc. acetos. S 

nenuphar.oncj. 

f Aquclatucac p^ 

uiolac . r ^^* ^^^* ^* ^ 

portul. -^ 

Autfyr.defumoter. ^ 

decichorfimpl. C an.oncs. 

depomifimp. 3 

C 

deco6:i ex aqua cum.fumiter.fonchi , & fe- 

minumjatq; cort. citri. onc iiii. 
Interim aliqui glorise magis ftudiofi quoti- 
die mane, & ue§3eri parum ante cibum ex- 
hibent cIed:.pondo. drag.ii.quod habct. 

Sacchari rolacei . 
uiolacei , I «n-on=">i 

coral.rub, -p 

puluer.cboris. > an.drag.j. 

fcmencitri. 3 

Succi concreti ^ foncho >, ^ 
fucconcreticxfcordio | ^n.fcro.!). 
Ha:c,& talia biliotis pro ferapiis prxbcnt 
Pituitofisoerd. . 

Aniaraci -j 

ialui^ j 

origani j 

mentas l 

abfinc ^ 

eupat. I 

fomoten- C 

bacchar. 

lauandul 

calamithse 

pulegij 

thymi 

fatnreiar 

ftichato 



I 



L an.fcro.ij. 



1 



an.fcro. s. 



calamiaroraat. 

zcdoaria: 

di(5lami albi . 

hermodadilorum 

hellebori nigri 

rhabarb.eledi dra. ii* 

Spicx 

fchemanti 
Exaqua ufque ad dimidium coquuntjde- 
inde colant. colato addunt. 
fyr. fiicados 

fumi terra: 

mellisroH 
& fyr. y.conftituunt , 
Autfyr.defticade 

oximel.compl. 

ueLrofacei oncs. 
AqusB faluis oncii. 

lauandulsE ^ 

Amaraci S 

Itemoximel. fimpl. 

fyr.de fticade 



an.m.) 



an. onc iij. 



an.dra. vi. 



an. onc s. 



an.oncs^ 



I an. dra. vj. 



an.onci.s. 



: an. onci* 



de prasfio 

deabfinthio 
Aqusabfinthii 

mx 

melifie onc.i- 

prasfioncs. 
Item fyr.de duab.rad. cum aceto onci* 

rhodomel.facchar.once. s. 
Aqu^apii 

feniculi . I 

Itcmfyr.dchyfopo 

meilis ros.colati 
fyr.de epithyrao oncs. 

Infiifionisexfenaonciiii. -^ 
Item fyr.de epithymo } 
* Acetofi fimpL r an oncs. 

de endiuia ^ 

Aquffumiter, 

endiuie 

icabiofe 
Itcm prarcipue fipituiai Mk fuerit. 

rad.apii 

feniculi 

petrofelini 

polypodii 

endiuias 

buglosfi 
chamedryos 

calaminthaj 
Aqua? fijmite. 

lupulorum 

fcabiofe 

Coquunt omnia donec dimidium 
confumatur; ddnde^ cohnt , colato ad- 
dunt 

Succi 



\ 

I an.oncii, 
I 

I aum.2.s' 
an.q,s.ad decoqueda 



DE MORBO CALLICO. LIB. 1X1. 
A AqiicE portuhcaj 



71 



an.onc.s. 



Succi asirivter. ^ 

lapatrii iiciiti Canon.iiij. 

fcabici^depurarorum j 

Aceri iT-odicum facchariq. s. & fyvupum 

cor.hciunt : de quo ab onc. ij. ufq; ad onc, 

jiri.niodo Sc more(utantc dictum eO: ) segro 

pr^benr . 

item niel.ro^. 

oxiineliiir.pl. 

fyr.dicichorioonc.j. 

decocti ex acqiia cam cichor.betonica fa 

moter.icordio onc. iiij. 

■ Iriterini aliqui utfe prudentioresoften- 

€lerent,niane&: fero paulo antc cibum e.xi- 

bent huias eled.dra.ii.quod habet J 

", Sacchar.boraginaci -p 

rofacei > an. onc. j. 

bugloiiati S 

mitnaarii.dra. 1. 

Inrerdum haius loco pilulas porrigunt 

pondo dra.s.quas aPirunt ex 

Succiconcretiicordii ^ 
- ' . - . '-i an.oncs. 

iucci concreti cicnonj S 

mirddati fcro, iiii. 

Hos {yr.Sc alios huiimodi exhibere pitui 

toiis confueaerunt . 

Sanguincisuerout illorum mores> atq; 

ufus non pra:termittam , tales uidelicet 

Cape rhab.eledi dra. ii. 

fiorum uiolarum -j 

boraginis 1 

buglosfi 

Capil.iieneris 

lupulorum " j 

rad. intibij. J 

hordeionc. $• 

Seminum comunium frigidorum maio 

rum an.dra.ii. 

pulp.2 tamaridorum ~) 

prunoramdamas. > an. dra.s; 

iebeftens ^ 

Contandantur ha^c omnialeuiter, macc- 

returq; ex aqua lupulorum. intibi. fumiter. D 

tridaum. deinde bulliant donec aquarum 

dif^aram quarca parsconfamecurjpoftea co 

leatur ,& praslo dlligenter exprimancur^ex 

presiioni adde (acchari q. s.mox defoecetur, 

& nant fyrupi fere fepcem. 

Ausiyr.de cichor.comp, -^ 

defumoter. Can.onc.s. 

roiacei 3 

Aquaelupuloram p 

intybi.' 

fumoter, 

mifce fiat fyr. &c. 

Aut fvr, de fucco citri 

defumoterrs 

de iucco intybi 

aelupul. ^ 



an.m.i. 



■ an.onc.j. 



an.onc. s. 



? sn.cnc.s. 
intvbi S 

lupulorum . ^^^^^^^ 

uiOisrum S 

efto lyr.quemadmodum dixirnas 

Aut fyr.de capil.uencr. -> 

ae enaiina ^ 

Infuiionis feneonc. iii j 

mifceproiyr. &c, 

Tot talesq; (unt aduerfns gallicum mor- 

bum pro ajgrorumintempene fyruporum 

modi . 

.Quidam uero idipCuvn negligententcs 

omnibus pasfim prsbent^ utputa. 

oximel.nmpl. ^ 

f yr. de fumoter. C an.onc. s. 

mel.rof colati 3 

Aquoetamoter. -, 

fcabioi:5 ^an.onc.i. 

cichorii ^ 

uel fyr.de lupul. -^ 

fumoter. C an.onc.s. 

mel.rof.colati j 

Aqu:£ betonic. _ ^ 

lapul. Can.onc.j. 

Acecofe S 

uel oximel, comp. y 

fyr.defumoter^. J> an.onc.s. 

deendiuise 3 

Aqu£ acetofs. -^ 

fumiterras C an.onc. j. 

lapul S 

Q^aidam ali) 

iyr.de endiuia - 

defumoter. C an.oncs. 

decichor. 3 

Aqu^lupulorum -% 

^i^^^^. (.an.dra.vj. 

DO.ragmis ( ^ 

buglosfi J 

Aut fiorum boraginis -> 

ualenans ( ^ 

thymi. J 

rad.cichor. -, 1 * r * 

: entybic. ^ an.Qra.femiS. 

.Seminumcommunum frig. in. dra. :;. 

lupulorum -, 

abllnt. i 

■ cafcuti |.an.n..).s. 

camepithyos ' J 

bulliantin Iib. viij.aqus communis ufque 

ad dimidij confumptionemj adde lacchari 

lib.j.s. iiat fyr.de t^uo R. onc ij. aquslupu!. 

onc.iij. 

Aucieminumfoeniculi, ^ 
an«i |an.o.',c.,. 

poiypodij quer.recent.onc.iij, 
Harc omnia cum aceto quodquod iatis fit 

per 



T" 



ALEXANDRI Tll AlA NU PETRONII. 



Pcrno^ricmnnlcsmiiarealiquo terreo cori 
neitnrj poftea illiaceximanturj mox in lib. 
\v). s*i;:2; ccmaiirnis coo^i-sncur aiquead di- 
m\'^\\ coniumpcionem , deinde coknriirjco 
lato sdde. 

Sncci furr.iterr. -^ 

fucciisparhisc.tidepurar l^^^-m- 
iTienishb. i-j. 
aceti quod rennanrit ex infuiionc- 
niitcejharlVr dequocape onc.ij. squs de- 
cocii ex foniculoonc.iij.niiiceh2tfyr.ut3 
tur quemadmodualijs.pra^fertim uero ubi 
niiiteria faeritcraiTa , conrumax , & diurur- 
nus aiorbus . 

C>nidam puflulas refpiciunt,qu^ fifue- ] 
rint cuiVi ircmorihustenuibus hociituniar 
iyrupo^QLti conftat ex 

fy.de rumQter.s, -. 
deendiuia . ^ an. cnc.s. 

{yr. rolscei \ 

Aci::2l;ipi;Iorum -^ 

\^c\Q^\m^ C an. onc.i. 

SI ctim crsssfisj & caputdoieat, authume 
t\ hoc ualet ex 
niel. rofacei 
fyr.de ftichade 

Aqusius 
Trifclij 
fumiter. 

Itaque hifcefyrupiS; 
prsparandum corpusqaod 
sfrectum t^x utuntur. 

Quidam cum magna putredine morbii 
gallicum eiTe opinati , eos potisfimiiin hac 
re comn^end^ntqui putredinem arcent , fi- 
rnul ia.rierih2bjta& temperaturam et hu- 
morum peccantium y Sc atfectarum partium 
ratione : illius generis (unt fut putantjij qui 
uelliccav^; ueUbitergunt, ueUbfque obitra 
cticne reirizersn: , uelabibue multo calore 
gaeriunr: ;n qucrum numernm aicribunt _j 
cximei nmplex iyrupum icetofum limpl.de 
fucco acerof:e , roiaccum , de facco cichorij, 
ce endiuia, de fucco rof. de fucco limonum , 
de Ciicco ( ut dicunr ; arancij > de cortici- 
cibuscitri, deacore citri ^oxyfaccharani.Ex 
his modo unnm , mododuos, modotres, 
quatuorae,aduncias ufqaeduasad fummii 
accipiantj mox ex: infrafcriptis aqaisquaSjeaf 
cem cum didis fyr. uires fere habere exifti- 
mant; unam aat plures, ad uncias ufq; eres 
adm ifcent. i d genus eft aqua florum mali me 
cicij tiof um, citri ,aquadiftillaticia ex limo- 
r.e , icd. huius non plas uncia, diftiilaticiaex 
fucco citri , fimiii menfura, qujE proximedi- 
ct5: aquaferri , cichorij, mirti, endiui^,aqaa 
roiace2,aqu3 ex aceto quam pofcam aliqui uo 
canc . £x hi$ igitur iy rupus conftruunt , & fi 



7 an.onc.vj. 

an.onc.J. 

aliishuiufmodiad 
Jlico, morbo 



pars aiiqua fimul affecta manifefrefit, slfos 
quieam refpiciuntcum fuisaquis admifceiit: 
fi enim capur patiatur; f^vr.nemifarium. Iyr.de 
ftichade, rofaccum , de papauere , de acoro , 
de fucco betonica? : aquam beronice > faluia- > 
ruto.smaiorana', pulegij calaminthjefaturein: , 
ferpiili, nenuphar , laducs , uiclarum , rofa- 
rum , fin pulmo thoraxue , fyr. dehifopo , de 
prssiio, decalaminthadc Glycyrriza, uicla- 
ceum , de capil. Vener. iuiubinum,dc papaue 
reaquam hifopi , betonic:? , fcabiofE,- capsl , 
uener, meliiTar, urtica?, uiolarum ; fi corr. lyr. 
de acore citri , de fucco acetofi de boragine , 
de pomis iimpl. de pomis comp. squam me- 
liiTe, buglosfi , boraginis, rorifmarini,aceto- 
fe^nenupharis , rofarum , uiolarum ; 

Si uentriculus. fyr. deabfmt dementa,mel 
rofaceum, oximel. comp. oximel. fcyliit lyr. 
acetos,iimp. rofaceum de granatis utdicunt , 
oxyfaccharum.aquam abfuu. mente,fc2nicul, 
ferpilli, rofarum , uiolarum , iolatri , portula- 
C2r,plantaginis culcutc-e: 

Si iecar,- fyr.de eupatorio , de abfinr,de fu- 
moter. decichor,com.p. de endiuia ,dc succo 
endiaias, de f ucco cichorij, acetofum fimpl. 
de granatisjde nenuphar. uiolaceum , a- 
quam abfint. eaparor. fumiter.endiuia?,IactLi 
ce, portulacs , rolace^ , folatri, nenuphar.ci- 
chorij : 

Si iien.fyr. de eupatorio , de epithymo , de 
calamintha, oximel. comp. fyr. acetofufn 
{impl.endiuia,de fcolopen. Aquam fcoloped. 
tam2rifcicalaminth2,naflurtij, lactucae, endi- 
iiix» 

Sirenes ,* fyr. acetofum fimpl.de fucco en- 
diuis,denenuphar,decap:1.uener.uiol3ceum, 
deGlycyrriza ,aquam faxifragie, parietariae, 
petaphylijarthemificeurtice, e rucs, nenupha 
ris,endiuic&portuiaccE, latuca?, uirg^ paftoris, 
plantaginis. 

Simulier.fit,&uterum unam patiatur: fyr. 
arthemifias decalamintha, acetofum fimpl. 
aquamarthcmifise, fauin^,pulegij calaminths 
ruia: capii aener»chamem<^li nenuphar, lacm- 
ca»,endiuia:, rofaram cucarbits, portulacrr, 
uirgepafloris 

Ex his igitar ,& cum his fyrupus ante ufura 
2ignij&re]iqaorum,quae retulimus auxilio- 
ram ad prarparandum corpus conficiunt, fla- 
dentesporiusagere, utmihi uidetur, id quod 
medicislicetqaam qaod egrotisfit falutare; 
qaalimalinr m«edici uideriquam efle recen- 
flii ueronon quod neceifariurn illoram ufum 
opinarer, fed quoeaqu? ab alijs ad .hanc rem 
fcribuntur,non emitterem* 



Qualm 



- sn.dra.ii. 



an.drac^iij.' 



D£ MORBO GA 

Q^alia purgantia medicamenta morbo 

£SlliC0 . 

Alre^^is prasbeantur. csp.ix. 
Pcfquam ri^itur hnvoi lyrapos ter quin- 
ci::es Oeciesve propir.aaerintjinedicamen- 
ri;fn purgsnsqaadiximiis hora ,exhjbenr. 
Q^ida archari'tare & arr.ore pleni &: dihgen 
tCb reputentar,non nili uocansleniriuis atu 
ti^.r, qualia ante uenas reaioaciri ab eifdcm 
exhiberi proxime docuimus.ied cui tempe • 
rari:.ras obCeruant n-ielancholicis prsbent 
qaale eit quod componitur ex 

mir::hoknorum indorum drac.ii. 

£orum bugiolsi ■?.^,.^rnA. 

epiinymi ^ 

polypoiiirecentis onc.s. 
CoatLMidanrur hxc primOjdeinde fero ca 
prino decem horarum ipatiom.acereatur> 
mox exprimito.exprersioni adde 

confea.hamech. ^ 

disiens 

diaeathol.onc.s. 

fu cci fu m i ter. o n c. i. 

fyr-de epichymo onc.ii.s: 
2ia't porio &c. 

Aliter elcct.lenitiui 

confeol.ham-ech. 
pulueris fene dra.i. 

fucci fumiter.oac.i. • * 

fyrupi de bug.onc.iiff. > 
€xaquatumiteri;£tiutpo:io. ' _ 

Alio modo. 

Mirob:ilanorum ind.dra.i. - - 

epithvmi cretenlis ? _ ,^^ . ■ 

rnab.elecci -^ ; - - 

• ■ Contundantarhsecleuiter,deindedieno 
aeq; aqua fumiter. & buglofsf mccercntur, 
nioi ex*primantar,expr£iib adde. 

el^ct.lenkiai ^ ca.driich.iii. 

duc^thol. i **' 

confect.hi.mech.dra.ii» 

elect,iadi.dra.i. 

fyr.de epichymo.onc.i. 
fiatpotio. 

Vel rad. nigriueratrirecent.dra.iii. 

femendiuci p 

aniii >an.dra.j. 

pipcr. -^ 

florum bugloisi dra.s; 

muici g.vi. 

epithymikro.iir 
Contundantur ieuitcr,deinde dfem & no 
iftem in iiini ccGtid hb.s.macerata uehemen 
ter exprimanturjmox. 

Cape huius exprefsi dra.iii. 
;, pil.fumiter. p 

cochiarum >-an.dra.ii.s. - 

aare:3rum J 
Mifce lint & exiccari pmittas,deindctcr. 



LLTCO. LiB.aiL 7^ 

A quaterue , hoc icefbcia?: admi-lcuo ::v ;;.. ..; 
expre:lbQU2nraprimod;>;:i".-S3;;:::ar(i;:c: 
ciruf):Ti2gGaleon::^eq:iOium^. crj.:.:.u-;::vi 
]alcc n j.v.cu aqua beronicc, capist :jf.-;;.'r con 
uenientifut anre dicrum el:)hora.SL;::t if<: ca 
tapotia que ex pr2:cipi:;'.:o uocr.r.t ./U r.2C ; n 
readil:mmum extol:L;nt.lr.f;ru::rro hzricyu 
modam Cape aqu^ qi-a ai:n;m ab argcro di 
■uiditarlib.iiii. 2rgentiuii:ihbj.s.hrcexc> 
piantur uafe uitr£-D>oriS £::gui::i coh. cotor- 
ri undiq; argilla prsmunito, quod ab aI:ero 
(utchyrnifta foletj recipiatur; copages inde 
uaforumluto %uIinodi!igenter obturen- 
tundeinde fubdatur ignis ex carbonibus co 

^ ilatusaitautfemper crefcat uibuequotota 
abiiuTipta litaqua, pofteauas illua frangito, 
in inii/sfundorefidentem. placenti:!am ru- 
beam leniter extrahas , cuoi album inh;Efe- 
rit, proiiciasjrubeam uero in puluerem redi 
gas.ltaq; cape predicti pulueris cnc.ii. mace 
returper-n-occem^in aque plantaginis, 3c ace 
tof^ an. onc. ii. tnnc ium.mo mane dictas 
squas exhaurito > & nouas alias eodem . 
pondere fuperinfundito , mox uafeteftaceo 
excipiiLnturiigniq; exponanti:r,interim ru- 
diculi iignea iempcr agitentar>donecin pul 
uere;a penitus redigantur^poftea. 

Q Sume huius pulueris -> 

marg:;rit3rum >-an.g.v. 

hiacinthi .J 

•clect.conciliatcris p 
puiuer.diamofci ^-an.fcro.sl 
di:msrgar:t. -^ 

Fiantc:,tapotia.v.cu iyr.de pcmis, cur ce 
bor-gine 3 qu? fuml.ntur hora medic::mc:o- 
rum que iam dic:^ ■ c£t . Hzc citapotia ::ori 
modo .v.el^nchoiicisj fed etiam pituiLO.Is 
conferre prardicant, breuique gaihcos dclo- 
■ reSimouerCipicaitam Scmeiacnoliam rum 
''ucn-itu, tum alui deiedione coniumere» 
Hunc etiam puluereramukaalia commoda 

^ pra:i>2re,ni.Tiiru:-n 11 c?.rni putride infperga- 

■ lur non iblum imiem c^rnemque delere/ue 
" rum etiam non difncuiter ad cicatricem ui- 
cera deducere,Peftiicntiam pauxillotheria- 
ces addito fuccoquc herbsqusm cardum 
benedictum uocant, iiuecum electuario de 
^emmisanteiilius confirmationem, mdrum 
ia mcdum iuperare . Mu-tos etiam fafcina- 
toS;, lymphaticos, melsncholicosve curare , 
iicutetiam quartsna confectcs addito fac- 
charo bugioiTito , iiue theriaca mitridatio- 
r;e pondere graiicrumquinquc^uel.y. pro 
2:tarej&: robore afiecti corporis:quin et ccli- 
cis^ ■ztcj ileoiis m.agnopere jpdei~ie, id quoq; 
' •Paulii Aegineta perfuadere,.qui lib.y.inquic 
lunt qui argentum uiuum comburentesue- 
lutincinercm redigunt, queaiiis ipeciebus 
pmixtucQUcis,&ileofis potadu exnibueriit. 
G hactenus ,, 



74 ALEXANDRI TRAIANI PETRONII. 

hadenus Paulus . Cseterum fafcinatis , lym- E 



piiatids, melancholicis,& quartanis qui- 
bafdim(non inquam omaibus ) auxilio efle 
arbitrandum eft, non aiia fane ratione qua 
quod nouum ingensq; periculum atferen- 
do reraouet cam quaein animis didorum 
honunum hzeret imaginatio undeaffedus 
illi aliquando proueniunt ; neq; peftcm pei 
lere auter quam quod maius malum indu- 
cendo>minus obfcuratur,*quippcin peftc 
datum fepius interimere, fed non uideri , 
cuoniam intcriusnon huic pulueriailum- 
ptOjfed pei^i utpote lethali ab idiotis tri- 
buitur.Neq; fequituraliqui tum colicis tum 
bilioiiS Paulo authorepropinauerunt,crgo 
iuua ; poteft cnim aliquid a quibufdam offer 
riquodtamen oblatum tantum abfit ut pro 
fit ut miritice noccat , Tandem periculofisfi 
mum effe illius ufum fi intro fumatur proin 
de a reda racdendi arte in hunc modum pe 
nitusextcrminandum cfTe : fcd foris ulceri 
buSi & ahis huiufmodi adhibitum fepius 
confcrre experimcnti crcdcndum .fcdhoc 
intradiligentius. Adpropofitum rcucrta- 
mur. Prster hec,purgandicaufa mclancho* 
licis slia quidam cxhibcnt , uidclicet , 

polypod. querc. ^^^ara.uij, 
cpithymi jau.j«**i, 

Scnsonc.j. 

hellebori nigri onc. j.] 

fiorum boraginis^ 

budosfi l j .. 

uiclarum C »^^*^i' 

rofarum »* . 

Gingiberis 

cinamomi 

Aniibrura 

amomi 

mox infundunt aqua fumiter.q.s.poftea 

primuntur,preffo addunt faccharum quoad 

dubccfcat^deinde pocui dant. 

Autpih delapidclazuli , hoceft cyane 

dra.3.plus minufue,diuidutin pil. v. cuma H 

qu& fumiter. quas a;gro(ut didu eii)prabet. 

Autpil.de lapide armcno dri*j, 

plus minufue, 

Aut pil.indarum ^ 

fcetidarum maiorii C an.rcro. J. 

defumoterrs 3 

de colocyntide mcfu^ fcro. s, 

fiant pihn.v.cum fyr. de epitinao 

Aut pil. aggregatiuarum ex inucntione 

mefuajfcro.ii. 

pil.de helleboro fcro. 3. 

fiant pii. v.cum fyrAc fumoter; 

Aut pil.dc quinq,- generibus mirabolano 

rum icro.iiij. . 

liantpii.v.cum aqua fumiter; 

^ Autpii.de colocyntidefcro.jr 



} 



an.dra.s." 



foetidarum fcro.ij. 
iiantpil.n.v.cum fyr.de epithymo 
Autpil.de tuVbith ^an.fcro.ij. 
nnequibus S 

fiantpil.v.cum fyr.de fumoter. 
Aut diafasne nicolai ^ an.dra.iu 
conie«^hamcch. > ^ • ;• 
diacathol onc.j. 
fyr.de fumoter. ouc. ii. 
Infufionis fenx.q.s.fiatpotio 
Aut hiera: ruffini ^ ^^ .^ • ^ 
hieralogodij |^"-^"-3-^- 
mirabolanorum Indorum cond.dra.i> 
decodi cx epithymo onc.s, 
Aqux cafei.q.s. fist potio 
Propinant quidam purgandi caufa pjxd 
pue humorem melanchoHcum fyr. que Au 
guflino Sueilano tribuunt ab onc iij.ad v. 
Habetillcdefcriptiones duas : Primaeil ex. 
mirabolan.omnium an.onc. iii. 
rheupont -^ 

foliorum fena: C an.onc.i. 
cpithymi . ^ 

pclypodij quercinilib.j. 
foliorum fumitcr, -y ,„ ,;l • , 
lupulorum recenc S 
yuar arthelic? onc. j.s. 
Glycyrriz^ mundat onc. iiij. 
• florum boraginis ^ 
bugloffsB C an.onc.s* 

uiolaruai 5 

Coquantur omnia.s. a.in aqua communi 
donec liquor omnis ad lib.ij.deueniat:tum 
coietur,colato addcfuccifumitcrrse, lupulo 
rum an. Iib. J, facchari optimi . q. s. fiat fyr. 
odorusexmufcii&ambr^ modico,quod 
txh rara inclufum fupendatur incra uas hu- 
iufmodi fyr.continens . fccunda defcriptio 
conftat ex. 

Sens ^ 

epithymi. # 

mirabolanoru citrin. C ^n.onc. )* 
rhapontici J 

corticum ligni Indi , 
polypodij quercini [ 
AquGc fontis Ha.xij 
bulliant ad dimidium , mox adde paflularii 
cnucleatarum 

florum boraginis «^» 

buglosfi Can.onc.femis 

Violarum 3 

foliorum fumitcrra: , , vu r^^-. 

lupulorum | an. hb.fcmis, 

, Glycyrrizf mundz onc. J. 

yuc arthetica: onc.femis 
Coquant.s.a.dcinde coIent,colati fume li. ij 

fucciiumitterrx 



l an.Iib.J, 



lupuloru depurati ?an.lib.j.s. 



iacchari.q.s.iiatfyr. 



Aliqui 



DE MOKBO GALLICO. LIB. III- 77 

Aliqui ryrup.de polypodio nancupatum a ^ fpicae^fiuecinnamomhg ij, 
pr^bentquihabet 



l an.lib.J. 



fiicci boragiriis 

lucci rcr.rubearum 

inirabolan.citrinorum ^ 

chebul. >-an.onc.ij.s. 

intiorum -^ 

didis fuccis infundahtur , mox leuiter bul- 
iiant,& colentur,cieinde accipe. 

polypodii querc.recent.Iib.j. 

radicisacorionc.j. 

fem.fcsnicd.drac.ij. 
Coquancur.s.a.ex aoua fontis, pofteaco- 
letur : liquori colato ad Je facchar.q.s.& fiat 
syr.cx hoc exhibet nunc onc.ij, nunc.iij.nuc B 
iiij*. uaiec non ibium in morbum gallicum 
(ur putant)fed etiam in dolores amcularcs, 
podagricosq; . 

Aut fumc mira.bolan. omnium an.oncs. 
. Contundantur modice , mqx infundatur 
aqux fumiter.Iib.vij.ubi ualidius.exigis me- 
-dicamentum,Ioco aqu? pone (ncci fumirer- 
.jTsdefcecati lib.vij. 24 horarum ipatio,addQ 

folyfen;^ orient. -> 

poiypodii >- an.onc.J. 

cpirhymi j 

gfycyrrizsraf? y 

gariophillorum ^ an.drach.ij. 

fem.citri . J C 

cDrtic. he!Ieb.iiigri onc.s. 
Omnia fimal bnIJiancadlib.iii._ex his ac- 
xipe one.vj.fyr.de fumot.oncj.s.fyr. de cor 
tic. citri onc.s. datur quinquies , aut fepries 
doncc corpus.medenti purgatum^uidea- 
tur. 

■ Hadenus de purgatoriis raelacolicorum. 
' Atqui coiericis commedant qaale eftquod 
:.hai>et. 

{em.4.com. frigid.maior. an.drach.ij« 

fem.papauer.al.bi drac.iij. 
Contundantur in moftario lapidco , inte 
rim addedo aquse intybi & fumiter. an.qua- 



tum fatis eit:deinde compreffa colcntur, li-» I> aqua cichor.oncs. 



Cum decodo ftorum , 6c fi:ucti?um cord. 
fiat potio'. 

Vcl fcamonii dracj. 

rhsb.elea. ^andrac^^ 

mirabol.luteorum .^^^'•'^'^^^•^* 

Infufionis fenoe onc iiij. infundanturde- 

cem horis, poftea exprimantur , liquori ex- 

preifoaddefaccharimodicum; Sc potionis 

loco fumatur. 

Vel diapruni fol.draciij*. 
Cafsi^ nupercxtrad:.dracvj. 
fiant boli inuoluti hoftia, aut iaccharo/uma 
turutdidumeft. 

Vel Tripheras Perficas ? ,„ ^„ ^ ^ 
dea:dcfebcft. |3»-<>^^-S- 
clcd.de fucco rof.draci.s. 
Mifce fiant boli . 
5^ AUtconfeci. mann*e cx inuetjone mcfox. 
Triphcrae farracenicK an.draciii. 
ele(S.ro{arum mefu^dracii, 
Mifcc fiantboli. 
Aut diarob cum rhab.dracii.s. 
AUt piLaurearum {crop.iiii. 
fiant pil.v.exaquacndiuia* 
Aut pil.de rhabar. ? , t 
dehkragal, i'^-"'"^ 
aggregatiuarum fcro.!. 
Fiantpil. v.ex aqua bcraginis. 
Aut fyr.rof.fol.onciii2. 
Aquse lup.(ubi tuerit nimis de{us)onc.4.s. 
Aut fyr.uiolat.foiut oncv. 
Aut rhab.cle<5t.draci.s. 
cinnamomi W 
f.hoenanthi l^^^S'h 
Aqux endiuiaeoncii* 
Infundantur nouem horis , poft for£itcr 
«xprimantur,liquoricxpre{fo addc . 
manns electaE oncii, 
decoct.cord.q.s. 
AUt accipediaii rhabarbarfinfufumad- 
dc exprelsi cx pulpa tamarindorum cum 



quori mifce fy r.rof.lol.oncij. 

dea.ro.me(u^ | an.draciij.' 
diacadioi ^ •' 

fiat potio. 

Vei diacathoLoncs. 
■ .-'I«a--deffylio I 3„.arach.i). 
confett.hamech. ^ * 

Infufum cx rhabar.drach.j-- 
mifcejfiat potio. 

Vcl fy r.roffol. -7 

de cichorio comp. ^an.oncj. 
mannseded^ -> 

ciea.Ienit.dracii)*. 
ded. de fuc.rof.drac j.s. 
rhab. clcdi in puluerem fubtilem rc- 
da<aidrac.s. 



fyT.rof.folut.oncii, 
AUt floris cafsie ^ . 
diacathol/ 5*n.dr.v. 
fiantboli. 

Haec «holericis offerrifolent. Pitaitofis 
ucro. 

Cz^x rhab.electi drach.if. 
Agarici preparati dracj. 
aloes hepat.lotas dra.i.s« 
trrbit g.x. 
hermcdact.g.vj. 
gingiber.g,irii. 
ipica? g.iii. 
Hasciimulaqu^ {aluiat libra macerent $ 
noctc,deinde ad diiijidiu coquendo confu- 
mentttr^pofteacoknturiliquori colato ad^ 
C z de 



'ALEXANDRI TRAIANI PETRONII. 



78 

de oximel.fimpUonc. j. 

Autrhab/eleai ^ ? , -„ 
Agard prxparati r an.ara.s. , 
turbitalbi&gumofi-J 
Spicas g.iij 

Contandant ieuiter5& aque lauedula aut 
amaraci onc. vj. decem horaru fpatio infun 
danLmox expnmant,liquori expreiToadde 
elcd.lcnitiuione.s. 

electlndi > an.dra.j.s. 

diaphenici S ' * 

mel rof. dra.vj. 
fiatpotio. 

Aucrhab.eieaidra.j. 
fchoenanti g. V. 
hsc in puluerem redigantur , mox idde 
Aguarici prsparati fcro.ij. 
turbitg. V. 
gingiberg.iij. ^ 
aloes lot2 fcro. J. 
elea.lenit. dra. ij. 
diaphsnic. dra.j. 
Cum faccharo fiant paftilli^ {iuc boli.^ 
Ex his tribus proxime recenfitis , primii 
medicamentu ualidius quidem eft,fed diffi- 
ciliuspb fuam smaritudinem fumitur . 
Autturbithdra.j. 

mirabolan.chebul^dra.J.s. 
Agarici. dra. s. 
gingiber.^ ' n 

cinamomi 
Aniforum 
Canphorc 
Salisgemmat 
Infufionis fense onciiij. 
Decem horascommixtafimul macerenr: 
poft cxprimantur >& cum modico faccharo 
potui den.tar?. 

Aut pil.cochiarum fcro.iiij. 
fiant pilv.cum oximcLs. 
Autbenedias.^ | an.dra.ii. 
hiersepieres' > 
fiant boli cum faccharo . 
Authieralogodij dra.J. 

^l^^^f)^^^ ? an.dra.i.s. 
diarob. s ^ '■ 

fiant boii cum oximel.s. 
Aut pil.alephiginarum 
aggregatiuarum ma. 
£antpil.v.cum oximel. 
Aut pii.de agarico 
cochiarum 
Aggregatiuarii ex inuetione mefusfcro. J. 
fiantpil.v.cum oximeL 

Autpii. de hermodact. dra. s. 
fcEtidarum . .^ r,^^ . . 

finequibus, l^^'^cvo.y 



(•an.g.xi 
f 



1'an.fcro.ii.* 
I an.dra.s. 



L fiantpil.v.cumfyr. acetofo. 

Aut pil.flomach.primarum mefuae fcro.ij 
pil.de euphorbio fcro.j . 
fiant pil.v.cum rodhomelle . 
Aut pil. de ferapino ad parali- -p 

aflaieret (fimSan.fcr.J. 

defarcocolla ^ J 

fiantpil.v.cum fyr.de bifantijs. 
Aut pil. de colocyntide fcro. J. 
deturbith.dra.femis 
pil.fiant ,ii j.cum fyr. rof 

Hec pituitofis lue gallica affeais medica 
metaVurgatia pleriq; praebet, fanguineis ue 
ro(utquatuor temperaturaru numeriiex- 
p picant)huiusmodi, quod habet 
eledar. lenitiui dra.iij. 
defuccorof. p^^^^j.^ 
depfylio S ^ 

fyr.roffoiut.onc.i.s. 
Cum decodo floruma& fruduii cord.q.s. 
fiatpotio. 

Aut mannar electc onc.ij. (dc 

diffolue cii decoct. fforu,& fruduii cord. ad 
diacathol.onc.s. 
ele(S:.rGn m ef.dra. i J . 
lyr.dc cichorio comp.onc. J. fiat potio* 
AUt rhab.eledidra.ij. 
• fpicefcro.s. 
5 Aquilupul. |anonc.i.s. 

cndiuif ^ 

uinioptimi. oncs» 
Infundantur per noaem,deinde uehemc 
ter exprimantur,liquoriexpreflb adde 
mannas Calabra: onc. j . s. . 
{yr.rof.iol.onc. ij. 
^ Quidam uero fanguineis tale m.edicamc 
tum porrigit , non quo fanguinem, Ccd quo 
alios humoresqui in huiufmodi temperatu 
ris redundant, educat quodhabet 

pulpfcolocyntidis an.fcro.i. 

fcamonij s 

Turbith , ^„ r ^^ _ 

H helleborinigril '"•^^^^•'' 
gingibcr. -»^ 

cinamomi Lan<T x 
camphorae C ^* ' 
Aniforum -*, 
InfufionisfensBonc. iiij. 
Infundantur una per x.horas, poflca ex- 
primantur^expreifus iiquor addito faccharo 
dulcisfiat.dein potui detur. 
Autpil. aurearmu ^ 
cochiarum C an/cro.j. 

delapidelaiuli S 
Fiant pil.v.cum fyr.de pomis comp. 

H2c,&huiufmodimedicamenta purgan 

tiafuntquf morbo gallico affeftis pro tepc 

raturaru uarietate quidaipeciatim exhibct. 

9ui<iitni vero his negledis , utpote ni- 



DE MORBO CAL1.IC0, LIB- IIL 



77 



an.dra.iij 
? an.dra.ii* 



? an.dra.j 



I an. dra. j 



miu cv.rloCii. talia |:^eneraumprebec,utput2. ^ 

florum uioUir . j, 

boragin . ^ 

|:,l7cyrrhizx nrsundatx 

paiTul. enudeat. 

prunorum damas. ^ 

iebeften S 

folliculorum fen» 

epithymi 

Ex aqua communi coquanturs.a. huius 
decodi R.quanrum fatis. 

eled. Indi 

CDnfecr. hamech 

elcct. len:r..dra.vj 
Mifce^fiat potio, fumcndaut ante di- b 
ctam eft . 

Aiit pil.de fumoter. ?'an.dra.s 

fcetidarum S 

Fiant pil.v.cum rhodomclle . 
Aut giycyrrhiz e mundatas ^ an.dra.ii 

paflfbl.enucleat ^ * *'* 

febeften nom. iiij 

flormnboragims ^an.m.s. 

buglosii i 

foliiculorum fenxonc.s. 

pulps tam.arindorum onc.j. 
Aqu^buglosfx . ^ 3^ 5 

fumiterr^E S ^ 

Coquantur s.a. huius decocti R.onc.ij. q 

rhabelectifcro.iiij 

agar fcro. ij 

fpicajg. ii) 
Infandancur una per octo horas,mox ex 

primantur , liquori expreflb adde 

elect.lenit»onc.s 

elect.Indi minor, 

confect.hamech 
AUtfoiiorumfense onc.j.s 

fumitcrrs oncj 

capil.uener. ^ 

fcolopend. 5 

epithymi 



Infunde iiniul die nocteq;un2,po{lea bd- 
liants.a.haius decocti R. onc. iiij 



; an.dra.i.s 



t an.on.ij 



(^an.oncs. 



Z an.dra.i.s 



rhymi 



an. dra. vj 



polypodij onc liij 

florum buglosfi _ 

boraginis I ='"-°"=-_*;, 

glycyrrhiz? mundats dra. iij 

colocynthidis dra.ii 

helleborinigri dra.j.s 

mirabola.Indorumdra.vij 

prunorum damas. n. xij 

febeftenn.x 

Tamarindorum oncj 

fuccifumiterrslib.j 
Aquas fumiternE q. s 

Coquantur s, a. poftea exprimantur,hu- 
ius expreifi R.onc.v.plusminufue 
AUt folioriim fcn§ onc. ij 

Aqu^la<ftislib.ij.8 



D 



clect.fuc. ro(. 

confcct.hamech 

mifce»&c. 
Aut tarbth^gummod 

hermodact. albi 

diagridij fcro.v. 

gengiberisfcro. ij 

maftiches fcro. j. 

facchari albiouc.s. 
redigantur inpulucrem,huius dofis fit ufq; 
addra.ij. 

Autdiatragachanti ^^^^^^^. 

fucci citoriorum S 

mucilaginisfemen.carthami -% 

hermodactylorum 

gingiberis 

bdelij 

diagridii dra. iii. 

mannsCalabKe "7 

fucci ros.depurati ^an. onc. i 

tarbirhalbi gumofi^ 

Sacchari (utdicunt) tinionc. xvt. 
fiat conf ectio in forma rolid2,de qua capilt. 
dra. ij. 

Authierjrufiini 7 tn.di2A 

catarthici miperial. i 

tarbirh -p 

colocynthidis S an.dra.s. 

hermodacr. j 

Eiulaj py tiufam aliqui uocant fcro. i. 

maftichcs - , r^ • ^ 
, , „.. < an.icro.i. s. 

bdeUu i . ' - 

feminumfceniculi •>.,«/•_-, 
anethi |an.fem.... 

- Fiat puluis, mifceatur cfi electario rof. 
mefux,poftea Rec.huius dra.i.fiae fcro.iiii. 
fiant piU V.' 

AUt mirabolan.citrinorum > 

chebulorum ' C an.onc.ii. 

Indorum J 

Contnndantur,&: aquse fumiterr«.q.s. 
Infundantur die nocteq; ,poftea fume 
poiypodii -p 

folliculorum fena; S-an.dra.iii. 
cpithymi i 

glycyrrhiza» dra.ii 
gariophilorum dra. i. 
Jeminum citri 
cinnamomi 
thymi fcro.i. 

cortic.heileb.nigri dra. s. 
Aqua: lupulorum lib. iiii. 
bulliant fimul omnia donec li quor ad lib.ii. 
s.reuertat,exhec R.on.vi.fy.de fucrof.on.s 
Mifce fiatpot!0,fumaturalternis diebus 
bis terue,jput purgatione opus erit.Tottan 
tisq;*Tu fyr. tii purgatcriis ntuntur ad ore- 
O 5 parandum 



anafcro.s. 



7? ALEXANDRI TRA 

jparandam corpus , snrequam decoiftum E 
g^^aci , aur huiaimodi aiiqLiid afteftis lue 
galhca profbean t , nos uero neq; h«ec om 
rr.no dam.iarjces neq; neceitaria efle cenfen 
teSjratiscik^puraa-iLiSr} communes uiasin 
hac re anre purgemas : ne ij quid ja his prse 
ternararam iDrte retincaturaGuaiaco iter 
impeJiat : autii una cum cuaiacointro fera 
tur , nc morbam ipfam gemijiet: quii enim 
jllesur 2,1:5. declarauitnusj aiiectio putris 
iit iii omnibLJS corporis parribus ^xiftes^me 
dicamento eget quod jn omn^s corporis 
partes conueniat, quodque iingulas partes 
per eas uias per quaspurgari iblenta expur- 
get;non autem per m^am taniumiquum F 
h$ quidcm per alium ; Ccd ills per cutim , 
alj^per ueficam , per nares^per os^per ute- 
ri:m , 2utah"quam ah'an) huiufm.odi particu 
lam expurgcntur , non autem peraluum fo 
l2m:iicia aeromedicameRta^ut nequeom 
rics corporis partes attingunt,ita neque per 
lingL-las , fed per aluum Iblam expurgant : 
quc fit ut necertarja propccr hunctinem mi 
Dvime finc.huc accedit quod huiufmodi me 
dicamenta pecuh'arem cuendam humDte 
euacuar.morbus uercgaliicus Cutdiximts) 
inahquo humorum pecuiiariter npn eft, 
fed in iubrtantia quadam putri, qus cum fin 
guhs humoribus indifcnminatim inuenit. G 
At uerc h'cet ahquid huiuice putredinis ua- 
cuare posfip.t , iic tamen , aut altera tantum 
uicem exhibita , parum admcdum , &-fere 
nihil pcfTunt .*quum alius modus,aHusu- 
fas ad hanc putredinem arcendam requira 
tur,- Itaquepriufquam cuaiaci deco<5tum of 
feratur^^expedir quidem eo purgare corpus 
(quocommpnes mx^ hoc eft uentricurus & 
in-teitina, purgentur, reliquum uero^eco- 
^Q famendo rehnquere , nifi forte jumis 
redundet humor aliquis» aut quid aiiad pr- 
geat, tunc enim hfceadem ilmui relpirere 
nihil uetat. Coeterumquia prsftat tum uen 
triculiim tum inteftina , antequ^m acuen- ^ 
tur ;, mollire i)T>aut for.bitiDne^ut.poms bi " 
cuo, trfduo , quatriduoue^autejiam plu- 
ribiis diebas, exhj|bebimus:quiid ipfum ef 
ficere poiibnt ,. quj etiam fi corpus jnterim 
pituirofum fit, pituitam refpiciatur, iibi.lio- 
fum 3 bilem, fi melanchohcum , melanchD 
liam; fi quid aliud > Id ipfum ; cum hoc ta- 
men j fi corpus integrum ahoqui fit, neque 
fuperfiuitatibus fcateat^.aut fiadeo extenua 
tum. tCt , ut hnmoris nihil fere iuperefie ui- 
deatur : omisfishis, atquealiis haiuimodi, 
, ftatim ad Guaiaci decodum tranfeatar.que 
admodum in Indxa occidua plerunquefieri 
kgimus ,& nos aliquando experti fumus, 
T^esitaq; fyr,fim£mdelicet. 



lANl PETRONIIV 
Syr.de fuc.ros. ^ '*-'' 

defuc.acetofi C an.onc.s. 

deacorecitri j 

decodi ex boragine, cichorio , acetofa. s,a, 
in aqua communi.onc. iiij. 

Hic/yr.fere omnibuscommunis eflqui 
lue gallica inquinati funt . 
Aut oxiiacchari onc. j. 
fyr.nenupbarini ,\^^^^„^_^_ 
uiolati <; 

Decofti ex endiuia, bugioflo, iupulo.s.a. 
in aqoa commimi, onc.iiij. 

Hiciuuenibusprecipuus eft 
Autfvr.acetosfim. ^ , 

exinfuiioneros. l ^"-^^-vi. 
Decodi ex nenuphare , cicerbita , flori- 
bus boraginis , uiolarum.s.a. inaquacom- 
muni onc.iiij. 

Hic & Juuenibus & pueris prxfertim : 
Aut iyr.de cichorio fim. .> 

de]i>pylis l 2n.ara.vi. 

de f umoter. s. 
DecoiSi ex fumoter. lupulis cichorio.s.a 
in aqua buglosfi onc. iiij 

Hiciuuenibus, & confiflentibus maxi- 
meconuenit. 

Autoxime-Ilisfim. ^ , , 

rhodomel ^ l ^-^^^-V 

Decodi ex sgrimonia.f.eupatorum gre- 
corum , m.eilifiophilo . bugloffp s.a.in aqua 
communi cnc.iiij 

Hic fenioribus magis. 
Autflorumbuglosfi -^ 
boraginis 
uiolarum 

ros. rubearuni -^ 
lupulorum m.s. 
feri caprini oric. viiij 
Infundantur tota noae,deinde leuiter 
bulliatur, mox colentur, ex collatoRec. 
onc.vj 

Hic etiamDmnibascompetit 

Quitah'arenuunt, pofiunt horum loca 
uelptifanam potare, ueliufculum aliquod 
in quo floresdidi cum hordeQcoaifit.atq; 
etiamfiuein aurorafiue ftatimantecibum 
Tum mane tum-uefperi, m.odo tantum cibo 
aut potui dematur , quatum ex his additur, 
fed fialiquis humor fuperet,autmembrum 
aliquod peGuIiariter patiatiir,fyrupi qui talc 
humpremaatid membrum refpiciant, his 
admifcendi funt.ho5i'taq;pof^[uam triduo 
quatriduoue ,*aut etiam pluribus diebus 
agerfumpferit, ducenda aluus eft purgan- 
temedicamento. Huius caufa reccuren- 
dum ad ea quse paulo fuperjus knientia pro 
pofuimus , hocadditD, fi quidem flatim an 
te cibumfumantDr ut tadum cibo dematur 
.quantum exhisadiidtur. 

Aeflate 



an.parun3. 



DE MORBO G 

Aeftate quidemoptmius eft fvr.rolaceus 
ibliu.adonc.v.autiiij ac fimilicer ui^^bccus 
folutius, nul!otemporemannacaIabra,fiae 
iufculo Siiquo liquata mox epota ,(iue ficut 
efl: msndacata delicatis, npn cppuenit, ut- 
puta. 

Cape mannos Calabr^ onc. iij 
lufciili gallinacci q . s, fiat porio 

Aut manns Calabr^ onc. ij 
njsnducet ^ger ut diximus 

Suntousdamaliaprohisqui omnino ab 
horrent medicamenta, uei fume foiiprani 
iene orient dra.vj 
Aniiudra.ij 

Aqu£ communisplusmmufue lib.iij. 

Coquanturdpnecaquelib. j. fuperfitjde 
indecolentur, leuiter exprimendo, moxii 
quori expreiTo infundcpartularum dulciu 
nigrarum lib.s.addendo facciiarialbi oa.iii 
aut on.j.s iterumquecoquatur,donecadeo 
denfeturliquor,utfercpaiTuIg fok fuper- 
jiar.ex quiiius capiatasger on.j, aut on.j. s . 

C^idana primo incpquunt polypodij 
quer. onc. vj deindefolia fenXySc reliqua ut 
diftnm eflaueunt^liunc in modum. Rec. 
poiypodijquercinidtiigenter politi onc. vj 
aquscommnis pius minusue iibJijcoqua 
tur s.a.mox a Jde qnoad fol, fense orienr. 
onc.vj anifi dra.ij curfam coquantur quoad 
aquilib. j. plus minufue fnperfir, deinde 
paiTui. nigfarum dulciib, s! inflinde^atq; 
lacahari onc,iij aut j.s. ac iterum buiiiatur 
quoadliquodfere omnisa paffulis abfumi 
vidstur.tum ex his fumatin&rmuson.s.aut 
onc.j,^C,. 

Aut hmu e!e<Stuar5 j noflri quod Alexaa 
drinum uocamus onc.s.plus minufae quod 
habetppiypodijqyercini recentisac mudi 
onc fiij. foliorum fen? oricnt . radicum al- 
thee recent. & diiigenter a njedituUio , hoc 
cfl interiori bacilio munda^^ru , abras aqu^ 
excrem^ pellicula cenui ana onc.ij.anifi dra, 
ij.coqiiantur s.a.aqua communi uafe terreo 
quod uitrooblitum fit , excepta : deinde ex 
primantur, liqupri expreiTo adde pulp^ vj 
. caci zibibi ancea enucleati,& vinocretico 



ALLICO. LIB in. 



7P 



A loti; mox per fetaceum tranfmisfi lib. s. fac- 

charjaibionc. ij. 

rurfum coquaturdonec veniatad cydoniati 

contiftentiam. 

yelpuluerisfpi-feneonent dra. ij 
puluer. coriandrpru pr^- ^ . 
paratanifi ^ |an.fcro.<5. 

Sacchari diffoluti cum aqua ros. pius mi- 
nufue onc.j. fiatconteaip ut dicuntin rota 
lis , capiat arger totam . 

Aut pulp? tamarindorum onc.s. 
foiiorum feneprientdra.ii. 
Sebeflen num.x 
fiorum bpraginis •> 
B bioglosfi \ 

uiolarum L an.parum 

fumiter. | 

malua: j 

rofarum ur <^icunt incarnatarum prccipue 
recentium m.j.s. 

anifi , . 

coriandrorumprarparat. |^'"*^^-3 
Coquantur.s.a. in a. communi donec his 
:Cxpresfis liquor omnisin.v.oncabeat, huic 
.adde fyr. rof. fol.oncj.mifcc & potui trade. 
Aut Japidis lazuliprasparat.. dra. ij . 
nel dra, j.s 



margant. 
-terr^figilf. 
rerre armeniae 
iigni aioes 
cinamoni 
anifi 



an.fcro. 



h 



D 



cor^and. preparat. -^ 

Saccharii diffol uti aqua rofacea quantum 
6tisfit,iiatconfectio(atdicunt) in rotulis; 
^ totam femci deuorct ^ger,Hic uero, licet 
non modo ducataluum,fed etiam humores 
tam meIanchoIicps,tum aductos Sc craifos .♦ 
piacait tamen infcriuere^quoniam & ^cile 
fumitur,& fine molefiia purgat, li recteprf- 
pararusfitlapis. 

Defynigitur, dequeiiisqujE aluum du- 
cere debent; anteque Guaiaci decoctum , 
auc aliquid exgencroiisremediis,que retu- 
limus adhibcatur.iads abunde diximlis . 



F ! T^^I S L I B K I T E KT I J. 



£o 



DE MORBO GALLICO 

ALEXANDRI TRAIANI PETRONIL 

FHILOSOPHI AC MEDJCI PRAECL A KISS I MI. 

I, I £■ ]E R Q^ V A Tv T V S. 



Be ligno coniYo, morhum gaUlcum eUgend6i& deguakci de 
fcYiptione,ac uiribus. Cap, I. 




E L I o,v vM eft 
imprimis ponere 
quot (Rodisinvsu 
ueniatguaiaci de 
codum 3 dei nde 
inquirere utriim 
aproprietate (ut 
dicuncjoccultaiu 

uet i an, a manife- 

fris quib-iiGam caulis, poftea quifnam dido 
rummodorumre uera magis expeditus fit 
& quando conducat hoc eodem uti , Tande 
«trum artis inuentum iit, an conie<5cur2,an 
neutrius . Sed Interim oportet non ignora 
re eos , qui negant lignum guaiacum efie li 
gnum fanctcm ; guaiaci quidem figurann,& 
fpecie defcribere , ligni uero fancti nequa- 
quam ; ita vt quale lit hoc quod alterum, a, 
guaiaco etTe uoICit; difficile admodum nofTe 
contingat : quum aliqui foium dicant hoc 
in Infula olira boricheapud India occidua, 
riuncueror2.n<5ti loannis appelhta inueni- 
ri; 111 ud uero mm hic, tum in aliis lociSjfed 
prscjpueininfulaqusrbeata uocatur. Ali- 
qui ex tribus ligni generibus , quas hade- 
nusadnoscontra morbum galhca pasfim 
feruntur, primum quod denfius grauius, 
crasfius , interiore parce nigricantlbus, ex- 
?er:ore rubpaliida,& ueluti lineis quibuf- 
cam ad fufcum inclinantibus , ac seque difta 
tibus per longum inter feda Guayacum no 
minant. Alterum cuius exterior pars ad al- 
bius magis uergit, nequeefttam manifeftis 
lineis diftinda , mterior uero nigrum qui- 
dem colorem oftendit , fed minori orbe 
quam prius,nuUopeculiari nomine infi- 
gViiunt . Tertiu quod tam intrinfecus quam 
extrinfecus albicantem colorem pra: fe fert, 
exihbufqiualdelineis eiusdiftinguiturlon- 
gitudo, iignufandum peculiariterappellat 
hoc qooniam odoratius,amarius,atq; acrius 
efl, decoftumque ex iilo corpulentius ac de 
fius, maiore m pollere quam cetera , & quo 
fenior, ac uetuftior fueritmorbiis, eo ma- 
gis conuenire, prffertim in luuene, ac natu 
ra robufl:3 fecuodum ut uirture medium 
eft(acrius enim , atqueodoratius quam pri- 
murxi cxiHit Ccd minus quam ultimum ) ita 



F corporibus delicatis,& in quibus maiam in 
ueteratuna non ei^, porifiimLim conferre . 
I^nmum uero ccsteris imbecillius , douam 
longe fenias , & vebti truncum relicuo- 
rum, 

Eiigendos aliqui cerdcnt r^mos porius 
quamtruncum,3ltqui contratruncum po 
tius Quan?* ramos , illi cuidem fi medi:r :^ta- 
tis arborextirerir; hi verc fi iialdeiuuenisili 
gtiumueti.sdiiiin^.%-.nt corrtcecraiib, rugo 
"fo, trunco niagno , minore tum amaritudi 
ne, tum scrimonia iuueneicens, infigniori 
amaritudine atque. acrimonia , graciii trun 
CO5& tenui , kuioreq; cortice ; Vtruque iit, 

G quoniam ha?c non facile ett apud nos difcer 
nere; exdictis eligendum lemper quod ma 
gisrecensadncs fueritinuectum; & quia 
iinguiapleruq;biennium,qa2drienniumue 
ante refectafunt,quam i!dnos uehantLir,ui 
relqj cum tanto tempcris interuailo pofr re 
fectionem magis smittunt parua,qu2m ma 
gna , & cortice denudata quam corticata , 
adrenoneritmagnum lignum fjspiusqua 
paruiim eligere , 6: cortice obdudo magis 
quam decerpto . 

At vero nouarum Hifpaniaru fcriptores 
ficl:|;numGuaiacumdefcribunt, arbor efl 
paulo minor nuce , magna eius copia , den- 

H &q; fylua? inlndia Occidua, cortex eius ma 
culis quibufdam uariegatur uiridibus plus 
minufq; ,ac etiam uenetis, hoc eil ( vt uul- 
godicitur) berettinis, foliavelatarbuti/ed 
vtpaulo minora ita magis viridia , fru<5tus 
fiauusparuus, acfilupini duo fimul iuncti 
fpectareniur,Iignum denfisfimum , robu- 
ilisfimum , & graue admodum , mednlla fe 
re nigrafblidisfima in ueneramcolorem in 
clinans , hinc nouus Pceia Veron^fis Ocea 
noinmagnoardcnrifub fydereCancri Sol 
vbife nobis mediaiam nocterecondit, hac 
ignota tenus , traciu iacet inflda longo , Hi-" 
fpanam gens inuentrix cognonTiine dixic 
Auri terra ferax. Sed longe ditior una Arbo 
re,uoce uocant patrij ferm.onis Eyaeum; 
Jpfa teres, ingensque ingentem ucrticeab 
alto . Diffunditfemper viridem , {cmperq; 
comantem. 

De- 



DE MORBO GALLICO. LIB. 1111. 



Si 



A rbateis Jfyuam foIIis.Nuxparua fedacris 
Dependet ramis,& plurimafrodibushxrct 
Materia idomita e,duro & pene ^mula ferro 
Robora qus refinam fudant incefa tenacem 
Diileda; color haud flmplex:in corticeiauri 
Exteriore viret leuor,pars altera pallet 
Buxea,atinteriornigro fuffufa colore efl. 
luglande ebenunq; inter qd^fi inde ruberet, 
lam poterat uariisasquare coloribus irim 
Hancgens illa colit,fiudioq; educeremulto 
Nititur,hacl2te colles , campique patetcs, 
Hac ois ueflitur 3ger,nec fanftius illis 
Eft quicquaaut potiore ufu . q.ppe ois in illa 

Spes iacethanccontra^peflem, quzcceli- 
tus illic,perpctua efl . 

Hadenus Pc-ta. 

Vires eias aduerfus gallicum morbum 
prKcipusefunt, quam^non deuntqui he- 
aicistebribusA' tabidis,alijsq; id^genus ma 
lis, quammorbogallico, expedire prsedi- 
ceat/fedhascticbs tabidosq; fanat.quimor- 
bamgallicumfequuntur, ahps vero tantii 
abefl ut iuuet , vt mirifice Ixdai , quemad- 
modum ex his qux deinceps fcribentur, fa- 
cile innctefcet ; quum enim extenuet,hu- 
midttatemque abfumat,quifiet,utmorbis 
natLira ficcis>& humidi ^genis coueniat. Ita 
qnc quum.homines per Europam gallico 
jnorbo immaniterafhcerenturhoc auxilib 
ex Indijs occiduis , unde morbus gallicus 
sd nos irrepferat , huc inuedo , fbtim coe- 
perit illius fsuitia moderari; atq; inde ab eo 
tempore magna ex parte mitefcere perfpi- 
cuum efl iignum Guayacum aduerfas hunc 
fnorbum nobismagnopereopitulari. iicet 
quidam de morbo gallico fcribentes, id ip- 
fum non leuiterirrideant, fibiquefuadeant 
non guayacum fanare, fcd diastam quoscon 
tra nihil aliud adducendum quam cuetum. 
At uero non omnes quidem, fed eos potif- 
limiimcararecompcrtum ei^,quorum mor 
bas (at infra dicctur)ad exteriora; prorum- 
pitj&cutim exercer; Gummitiones item 
cal licas niii antiquisfiai^, & contumaccisii- - 
mx fint , crebro refoluere ,.deftiilationes c5 
pefcere , dolores tum capitis , tum aliorum 
membrorum ienire , ulcera ficcare , ad ci'* 
caincem dediicere, iudorem (zpc mouere, 
ftomacho accommodi£tame(ie,fed utrum 
thoraci, & puimonibus conferat, nondum 
fatis conflat , non raro enim ofncere uifum 
efl. poftquam eius decoi5to ulcera remota 
funt , fi adhuc*Indies continuetur , fumma 
cutim aridam quandoq, reddere , & rursu 
exulcerafe, pruritum intolerabilem nonnii 
qaamexcitare,preterea amarum quidem 
efie, fednon iafuaue, modice item acre ftn 
tiri modiceq;'calefacere,atq; ficcare,lento- 
ris cuiiifdam fimul, ac afiridionis cuiufdam 



A particepsefle,odorenon inlucundum, de- 
niqueaqua elixatum uires iuas illi magna 
cum hominum utilitate relinquere . Atque 
hsec de lignicontra morbum gailicum ele- 
dione , & cuayaci^notis, & uiribus dicta 
fufficiant .1 

Deligni contra morhitm gaUicum propinandi 
modis. Cap, l J, 

SAne* omnes, praster quofdam empi- 
rios,ubi decodum huiusiigni miniftrar, 
fuosxgrotos (ut priores lib. dixim.us) antea 
purgant: aliquibus etiam, & fere omnibus; 
B nifiquiduehementerimpediat, uenamfe- 
car,atq; du. exhibet, oaauo uel decimo qao 
que dit repurgant , fimulq; renuem uicrum 
pra^icribunt, omniaueromoderantur pro- 
ut xgri temperamentum , habitudo ,stas , 
morbus,anni tempus , prajfens aeris con- 
iiitutio, regioq; poftulant, de quibas infra 
copiofias . Quidam igitur huncin modum 
parant. cuihbetlignihuiuslimati,aut te- 
nuiter difTedi uncia; pondo fimplicis aquae 
admifcentutputa. 

Sume aqujc communis libxij. 

fcobis ex dicto iigno lib. j. 

.uafe terreo quod intus uitro delinitum v.z 

C 24.horafupercfnerescahdo diligenter te- 

da reconde, mox iento igne coque quoufq; 

.quatuorjautlex aque lib. fuperfint, pro- 

ut magis minufae in anjmo fuerit ficca- 

.re, caletacere , extenuare . Id ad men furam 

.hanc.decodum finito in eodem uafe probc 

' techim, doneciponterefrigeretur, deinde 

colato . ex hoc oncvi.pius minufue, ^td ual 

de caiidum mane & uefperi quatuor horis 

ante^ arger qomedat bibere dato.Nunc, 1 4. 

nunc. 2 o jiunc 3 o.nunc 40. dies,ut morbus 

.citius tardiufueobediuent. 

Aeger hoc fumpto in cubfli hct2.t modi 
cecoopenus , ut quoad lieri poteft , fador 
D prouocetur fi fudat , tum una aut altera ho- 
rapofl abflergatur . ac fe cubiculo conti- 
neatquaod calidus efl: aut flatus aliquis fpi 
rat; aut frigidus acr infeflar. 

Deinde quarta hora cibum capiat^hoc 
obferuato ut a prandio ad uefperdnam po- 
tationem fex horf ad rainimum intercedar, 
a ccsna uero ad matudnam nouem" de<^e 
pernodem enim,&in cubiliabfque mla 
exercitatione concodio cibi fiue abfolutfo 
longiori tempore indiget, quam interdiu 
extra cubiie,atque cum motu ; Intra quin- 
quc,aut feptem dies primo tertiam, mox di 
midiam cibo partem fubtrahat,deinde mul 
to tenuiusalatar ubi uero ad finera accedit 
tum paulatim augendo alimentum aiiquot 
ante diebus ad folitum reucrtatur . 

. Potuns 



gs 



^ALEXANDRI TRAIANI PETRONIIV 



Potiim dic prifflo, Sc altero ne repeniina E 
inutado harjrolirum bibac . 

Pottca Rec.dictum lignum quodiam pri- 
mocodum eft^adde communis aquar lib. 
xxiin. coquarur leufter quod lib. quataor 
plus minusue cculumantur . Id quod fecun 
dumdecoctumuocantjtum intercibos in 
poru fun^Jro ,nuncquidem uiraim modica 
mifcendon-^nc absque ufno,iediIlud filen- 
tio prjererire non docet > ne idi ficut multi 
tacii: V remereiine (iti, nimis copioie quis bi 
bat : at^oHitur.n. primo lienjfubinde iecur, 
pulnio qucqfie frequentiorepotu repletur; 
8c obi^ruaio in eifdem ingeneratur^mox 
poftremo? psrtesintumefcuntjhydropsqu^ f 
oriturj quocirca moderatusprofiti propo- 
Tsadiconfiietudinefithnius fecundi decos 
'&: potus. 

Quidam iam uetere exiftente morbo, 
quidam etiam ncuo fcobi prioris decocti de 
trshunt cnc. iiif. adduntueroin huius locu 
corriciseiLdcem ligni tantundem, reliqua 
iimiUrerexequunrur> {imulque uolunt in 
eodem cubiculo, ubi sjger degit, didum 
decoctumtieri debere, quod uaporcs qui 
de uafo prodeunt^serem multomagis opor 
tanum reddant, Ideoq; usfis operculum 
•itaprcparandum , atquamferuet,apte ua- 
pores exhalentur. q 

Referuandam etiam efre{pumam>quede 
coquendo fit, & haciiue pullulas, fiue m- 
mores durofue iliinendos 

Hic modus quo fimplicior , eo commo- 
dioratque commnniorefl:, utenim deco- 
ctum plus minufuc bulliendo confumitur : 
ira ianguineis biIioiis,pituitofis,melancho 
lidsq; accommodatur,modo ea qus dicta. 
funr fedulo prsilentur . fcd iUudfckcdecct 
cuod ubiaures t2ntum,aut ocuii tantum 
(utquibufdam accidit ) a gallico morbo laf- 
dunrur . prarferrfm fi nimius coitus , aut ni- 
mia purgatfo prsceflerit casteris partibus 
aut p2rum aut nihil ferme oifenfis fufpectus 
admodum efr (utinfraquoq,* dicetur) huius 
decodi ufusrquum enim per cutim foieat ui 
ticiam materiam euacuare,hanc eandem ad 
'«nedampartemducit, malumq; geminat, 
coc; magfs , quo illam imbecilliorem repe- 
ritjhinc hi ccs£i,illi furdi penitus euaferunt: 
Neo; hiS qui caiorem in lumbis, ac manibus 
habetjnifi f adorem moucat, conuenit. Alij 
complura incoquunt, quidamqux tum pur 
gantjtum alrerant; quidam qu£ folum aite- 
rant, ubi enim id decodi finem deuentum 
cft, fiibinde colsnt^mox in id quod colatum 
tffljinfundunt, 

Sensvnc.iiij. <-,, « 

polypodii vnc. i.s, / * 



>an.onc.s. 



florum boraginis . 

buglosfi 

rofarum 

violarum -i 

gmgibens_ | ^^.d^j. 

Cinnamomi ^ 
Tum.s.a coquunt, deindequentadmodii 
priore utuntur . fecnndum ucro decodtum 
pro potu ex codem iigno quod reftitit &: e~ 
bulliuic , ueUitante quoq; dlAum cit faciuc. 
hoc decoctum ubi aluum fenfm mouet niii 
diftillatioin thoracem rcpat, & niii pecrus, 
autpulmo patiatur, no parum prodefttum 
doloribus articulorum tollcndis , tum pilo- 
rum defiuuio amouendo , tum his qui eda- 
4;es,bibacesq; iunt,atq; obeii: 
Velfenaj vnc. ifij. 

polypodii vnc. ij: 
' rofarrub. V 

fiorum uiolarum 

boraginis 

buglosfi 

gingiberis 

cinnamomi 

turbith 
^* Hermodsctilorum 



an.onc.s* 



an.dra.J. 



I an.dra.; 



H 



Id quoque ubi aiumn paulatim ducit. ide 
preflat quod proxime dictum: Csd ubi con- 
iertim multumq; mouet magnopere I^dit: 
Gusiacum enim fecum citius trahitquani 
iiim fuam posfit imprimere , nequequod 
peccat, cducit : fed quod fanum efl , liquar. 
lis uero qui ex puImonibus,aur pectorela- 
borant^nihiimagii-perniciofam: eadem ra- 
tio eft aliorum omniumquibus potcnsiav 
eft purgandi uis. 

VelfensEvnc.iij; 
polypodij vnc.j. 

^ I— - 

florum uiolarum -^ 

boraginis 

buglosfi 

rofarum 

gingiberis 

cinnamomi 

aniforum 

fceniculi 

mafliches 

gummiarabici 
Id ualde plenis atque humidis confertfi- 
«e gummitionibus, fiuearticulorum do- 
loribus, fiucpuflulislaborent: fcmpei: ca^ 
habitadiflinctione ne nimis euacuct, 
Vel hellcbori nigri t * 

turbith '!> 



>-an.dra.i> 

ana fcro. j. 



C 



an. dra.j. 



ehrmodact 
{cammonij 
folocyntidis 



an.vnc.j. 



Aliqui 



DE MORBO GALLICO. LIB. III. 8^ 

AliqiH hxc eadem cum ligno non aquae ^ odorati,&lib,x.aquc£ comniunis biduum 



fcd uino infunduntjdeindecoquunt, & fimi 
liter utuntur.fed hoc poftremum abfque ul 
la praepararione prsbent , eft mos quorun- 
dam empiricorum : ualenter aluum ducit: 
nec unquam fane prodeft nifi quum ad e%- 
tremam extenuationem deducit : quod pe- 
riculofisfimum eft; utenim omnemferepu 
tredinem morbi gallici abfumit ,ita (umma 
affert uitas difcrimcn ,• ied eo deteriuseftfi 
non cumaquaredcum uinoualenti coqua- 
tur;Id enim caletaciendo uelfouetuel au- 
get morbi gallici r|minarium: quam putre- 
dincm in oinnibuf corporis partibus efte fe 
cundo lib.ftatuimus . Adde quod in Indiis g 
occiduis ubi morbus gallicus multo mitior ' 
quam hic eft ,.nullas eft uini ufus, ac ft uinu 
in Europa , niC\ confuetudinis gratia modi- 
ce prsbeatur , magis exacerbare quam mjti 
gare morbum hunc posfit . 
modus alius eft uidelicct . 
Capefenasonc.ij. 

P°?f°'*'' l an.dra.i. 
epithymi S 

mirabolanorumlndori; ^ 

luteorum r an»onc,s* 



l ^n.dra.vj 



chebulorutn 

agarici 

rhabar.eledi 
* ' florum boraginl^ 

bagiosfx 

rofarum 

uiolarum 

gingiberis 

cinnamomi 

gariophyliorum 

paftalarum on c.i. 
Mifce , et eodem modo cum ligno fiue 
meroinfundantur, ftue utrique fimul,fed 
pari portione , dcinde coquantur , & potui 
dciicur. 

Aliqui addunt faluiam, mentam, libano- 



an.dra.iii» 



an.dra.i. 



macerentur,indc decodaj qiiousd; tercium 
ex liquore fuperfit, colentur. qui liquor (y^ . 
rupi Joco prebeatur . 

Dein Recip.guaiaci didi lib.j. 
uini albi mediocri s lib.xv. 
P^diem macersbls ira utpoftea bullien 
doreftentlib. x. fubinde infunde aqu^ fer 
uentis lib. xv. que fimul cum uino bulliant 
quousq; librae uiginti tantum reliquas fint, 
poft modum colentur , feruenturq; in potii 
prandentis c^nantisq; affecti. Hoc ^quc atq; 
antedictum profefforem oftentar, equis ta- 
men uiribus pollet. 

Modus alius olim ualde celebratus . 
Recipe iigniguaiaci{^utaictum eft} con- 
cifilib.j. 

Aquse fimpl.lib.xij. 
Infundantur una bene tc6la per 24. ho- 
ras,additiscarduis uocatis benedidis fiue 
anCtis n.iiij. auc v. deinde lento fimul igne 
bulliantjinter bulliendum immitte corticis 
eiufdem ligni onc. iij. bulliant fimul omnia 
quousq; lib.vj.aquajfuperfintzpoftea colen- 
tur in id quod colatum eft inhinde uini albi 
cptimi lib.iijj.dcin probe tegito, totamque 
no(S:em,aut diemiu manere finito:fequen- 
ti die :n aurora 4. horas ante prandium , & 
C uefperi quatuor horas ante cxnzm onc. vj. 
plus minusve calidum potato .- ac inter pran 
dendum & caenandura eodem utitorproac 
iitis magis minusve urgebit . 

Sudorem prouocare , folet, & conferre 
xnulicribus,aciiirisprcfertim humidis frigi 
^isque. 

uel Recdidi ligni lib. 
AquarfimpI.Iib.xii. 
Siraul mancanr bene teaa per 14. horas , 
'deinde bulliant quoufq; lib.iiii.luperfint,co 
latOjidquod colatum eft rurfum fuper Iib.i. 
didi ligniultra eam qusiamdecodia eft,in- 
funde quanto calidius fimulq; uinialbiopti 



tim,hyiTopum,&fimiIiaaIiquineheparni- P milib.viii. beneteda repone uafe aliquo, 
mis calefcat, cichbrium endiuiam>bugIofsii aut uitreo,aat quod uitro illitum fir,quouf- 



oxalida , & huiufmodi; eftid fatis curiofum 
ualetnihilminusaduerfum doiores articu- 
lares gummitiones , puftulafquc :fi cum ui- 
notantum coquatur , eadem ratio eft qux 
proximedidi.ficum aliqua uini portione 
tantumabeft ut oblit, ut aij nicnti familiaris 
citaq; penetrantis ratione per totum corpus 
proraptisfime feratur , & mirifice iuuet . 

Apudaiiquos aliusmodus eft, ualet 
Rec. ligni guaiaci concifi( ut didii eft)lib. ii^ 

rhab.elc^i. 

rad.centaurij dracj. 

folli uil.fena: m.j. 

Schcenanti fcrop.s. 
Contuia hzcorania €uailib.2:x. uiiii olbi 



qucrcfrigerentur^deinde fimilitcr utitor,ni 
fi maior efTet uini copia quam aquac tuto fu 
mi poffet minus tame affert periculi quam 
ubi cum folo uino datar,confert uaide idu^ 
tis,& quibuscaput non imbccillum, fed 
primumeft, 
Rec.didilignilib.s, ^ 

Aqua: communislib.xx. 
Coquantur quoufque fuperfint lib. viii. 
poftea refrigerata coIentur,coiaris adde lac 
chari optimi lib.s.mcUis defpumati onc. iii. 
Iterum bulliantquoufque pars octaua con- 
fumatur, dereliqup Rec.onc.v.cape diebus 
40.in aurora , & fero (ita enim iubent) pofi 
caenam ; fortc quum fitis adcft , non obeft , 
alioqui 



n^. 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONIL 



gilooui ilifbectum eir hora (otnni . ■ 

Aiiiis modus uslde IauGari:s,connemt uc 
roniorbo gallico iam inueierato , eius cau- 
rarublatam appctennarrii & hbeiadatas ui- 
res cxcitzi , inftiurs: ,& uegeisc. 
KecJigni_gi:av::cirecenu .^^j^^j^ 

CGrticis eiusdem i 

^q^ebctocics -| 

hcrcei ^ ^ <. ^^^jj^^ yj^ 
:imi : 



i:ini2lbiopt; 
lupulordm 
Irifundar.tur rer2^ 



i an.onc.vim. 



>2n. 



, horaspoft biilliant 
quoLiiquc redeanr aalibr. xvi. de hocma- 
nein 3urora,etrcro ^.horas ante ccsnam 
cant onc.vi.aut viii.pbs minufuej & in po- 
tuintercibos pro bibentis ::rbitrio , nunc 
S4.nunc 20.nunc40.dies ^prout malum ci- 
tius tardiuibe tollitar. 

Sed ilie mL^korum il!ufrrium uirorum cx 
perimento probarus eft qui habet. 

iigniiandiconcifi 

corriciseiurdem 

ACU2 lupulorum 

be's:onics J^an.lib.iiii.' 

hordei 

uini albi optimi lib. vj. 
Infundanrur 2 ^.hdras; poilea lenlim ien- 
toigne bulliant quoufq^ ruperlint iib.xii.de 
hocaccipe onc.viii. plns minusin aurora ca i 
lidum i Sc mane & fero f^atim ante cibii dic- 
bus.so.aut^o.aut^o.Prodeft. tum morbo 
gallico antiquOjtum precipuedoloribus qui 
iine ullo tumorehominc infeftant, macicq; 
conHciunt. 

iigni gu2y2.ci lih.u- 

cortic.eiuiciem Iib.s. 

Aqu^ CGinmumSiih.xvuL 
Maceretur,s. a. deinde bulliant ad lib.m 
poftadde 

cardui htntdidi* -j 

chamsdryos / -^ ^ ." 

peEonicce \ 

pentaphylli .' -> 

radicpentaphylli onc;i. 
Rurfum bulhant/quoadfuperlint.lib. vj. 
£mulq; mifce uini slbi odorati ( przter ma- 
juaticum iiue creticum quodarLii£um eiTe 
cuidam uoIunt,&: ita mixtum citocorrumpi 
tur)lib.iii.exh:berur mane,& ueiperi fyrupi 
lcco^ fudorem mouer, aiuiim fluentem mp- 
der^turjconfert tufsientibuSjfanguinem ex- 
puectibus,ac:da ructantibus, cibam non co 
tinentibus, dyfentericiS:,hydropibus, urin?: 
anguftiis.articulorum doloribus, potiisimu 
uero mulieribus. 
iVlodusalius, 
Sumeligni guaiaci.s.a.limati lib.i* ] 

corticis eiufdem lib.s, 

'Aqua?Iib.>:vii2. 



Macerentur.s.a.poft builiant lib.xij. 
Mox adde rorifmarini -, 

fo^niculi / -„ „, : 

betonic^ -J 

fem.sniiionc.J. 
Kurfum bulliant quoad fuperiint iib. vj. 
deinde adde uini albi^ut proxim e ciccaui eft) 
lib.iii. 

Eodemmodo flimJtur quoanreccdcsde- 
coCium, auxiliarur peculiariter capiti, thora- 
ci, fenftis inftrumcntis omnibus , & renum Sc 
uciicx uitiis,{ed bilioiis periculoium eii . 
Aii-us modus habet. 
ligniguaiscilib.i. 
cortic.eiufciem Iib,s. 
Aqas lib.xviii. 
Macerentur.s.a.poftea bulliant ad lib.xii. 
aiox adiunge. 

rad.inuis campans "7 
althee ^* an.onc.i. 

ireos iiccati -^ 

capil.uener S" 

glycyrrhizs >-2n»onc.s. 

u-ich2dos ^ 

Iteram bulliant adlib.s. tum adde umi al- 
bi lib.iii.iimiiirer (ut ante dictiim) riccipitur. 
Priuatim prodeft capitis, & neruorum dolo- 
j ribus^renum C£lculis,urin:Eanguftiis,crudita 
tes coercet>Infiationes fubmouctj tufsim fe- 
datideniquefufpirioiisj i:.i:guinem excrean- 
tibus JecorariisjlienofiSi icffericis, dyfenteri- 
cisqueopitulatur . Quisliquod ex histribus 
nunc di(9:is decodis cxhibet, potus loco tum 
in prandio , tum in cc^n:: propinan c id quod 
habcr. 

ligni gu'i2ci lib.iiiL 
cort.eiufdem pducratilib.ii. 
, capil.uener. -j 

cetrach j 

ilorumcord. ^an.m.j. 

fcliorum cichor. .\ 
radicu.m bugiofsi -^ 
facchari.aIbiIib.iiiL 
Excipiunt hzc cmnia u::feHgneo, mox fa 
perinfundunt uini albi pauciferi lib.cl.triduri 
bene te^a limul macerant,poftea colant. Id 
.coIatu;n modo purum» modocommixtum 
fecundo dccoctoiimplici^quod antca rcferc- 
bamuSjpro potu prsbciit. 
Aliusmodus. 
Rec.melHs ctv.di lib.iiii. 
Succi exherba uocata primo florejfiue flo 
re cuiufque meniis > a Diofconde Scorpiuro 
lib.j. 

ligni guaiaci fut di<5i:um eft)iib.s. 
Aquas communis lib.vL 
Infundefimui priuslignum, ^aquam 24. 
horas,poftea bulliant quoufqu e fup erftnt.lii). 



H 



DE MORBO GALLICO. 

iij.mox addc didum msl^at^^; fuccum ,una A 



qiicaloes lotjjunc.ii^aceti fcyilinciBnc.ij, 
stqueiteruni bulliant quoad rubfhntiam 
inter iulep,& fyr.accipiat.In fine addc cin- 
namomi optimi onc.ij.finicabene cooper 
ta diemiae^no^emita manerepofteahuios 
liquoris potato unc. iiij. plus minusue , & 
mane ac ucfperi quatuor horas ante cibum 
pluribus djebus prout uidebitur, pituito- 
fis^atq; biliofis auxiliatur, modice purgat. 
Ahusmodus quemnosiin plurimis qai 
^m expertifumus; Sed p?2cipue tu iniiL 
<juodam Floretino, qui ad extremum exte 
nnationis deuenerat,tum in nobiliiuuene 
Pelignoquifimiliterobmorbi diuturnita ^ 
tem extenuatus,fimul alui fiuore nanc fla- 
Bo nune porraceo,nonnunquam nigro,ue 
hementiq; febre Iaborabat,neutri propter 
imbecillitatem furrimaiuit miiTus (anguis* 
neutripurgatioanEeadhibita; urerq; felici 
ter fanatus eft. Accipitur itaquecaoo fiue 
pullusgallinaceusjmox euifceratur deia- 
de repletur fcobe di^i iigni,tum in aqua e- 
lixatur quousque ad li b. ij.confumatur ex 
hac unc.vi.plusminusuemane & uefperi, 
tres quatuorue horas ante cibum caiide fu- 
muntur,niic ^o.diebus nunc^o. nunc 60. 
nunc multo pluribus modo 2ger in melius 
proficere uidcatur, & fi placebit ex eodem 
puilo piftatum eadem aqua dilutum , fta- 
tim ante cibum forbere utiiisfimum efl.Ia 
hoc ftatu non uidusratio tenuis,fed potius 
qusB renutritoriadicitur,conuenit.id opti- 
mumauxilium efthis qui morbo gailicc^ 
aifedi ad extremum extuantur , &fumme 
debiiibus . 

Quidamdecoiftumlaudantquod hunc 

habetinmodum. 
Rec.guayacilimati lib.iiij. 

cort.eiufdem lib.ij. 
Cardui benedifti Ub.J.s. 

capil.uener. -> 

fcolopend.grecorum l 

fiorun:! cord. ^ lib.j. 

foliorumfenae -> 

facchari albi iib.iii). 
Excipe hec omniacado aliquo ligneoii» 
qaem funde uini albi optimi medise etatis, 
quod tamentunc ferueat,hbras.iso. 

Mox diiigenter cotege, triduoq;.permic 
tas intada , deindc per colum iinteum di- 
ftilla donec ciarefcat,& cado altero adam uf 
{im ciaufo reconde.Id ahorum men{urani 
tum mane uelperiq; 4.. horis ante cibum, 
tumin prandio coenaq; prf bet,marbo ue- 
,terato&tnx:-orporeuaIde admodum pro- 
ued^o contert,{ed quibus caputnaturaliter 
infirtnu eft non paru officit,ac eo magis d£ 
nari poteft quodex uino folo fineaqua c6 



annauncm;; 



CliU [ 



LIB. m. 85 

ficitur quidam id non nifi in prandio,& cx 
na {umendu effe uolunt,ii aero huic ante- 
ponutquoddafuuinuentii quod fichaber. 
Rec.prafdi6caomnia,& in dolium paten 
tis oris c6funde,& ^pportione feruata uuas 
calcatas fimui inijce, finito mancre donec 
buliiant,& uinum clarefcat,ld in prandio, 
& caena propotu exihibent, mane uer6,-& 
lero 4.iiorasantecibum>hoc uidelicet. 
Rec.Iupuiorum, -» 

capJLuener. 

fumiterras 

glyrrhiz? 

cetaureae maioris 
^ polypodij 

boraginis 

fem.annifi 

florum cord; 

fantaloru omniii 

cinnamomi 

Aquse communis Hb.xx. 
Rulliantf.a.donec.tertia pars abfumat, 
poftea exprimito,Iiquori expreffo , & ad- 
. hucferueti infundefoI.fen£onet. lib.ii.va 
fe terreo qd* uitro fit oblinitu incl ude,ita v t 
nihil refpirer,fimulatqi inuoluas puiuinari 
aliquo piumeo qno diutius feruet feruens, 
C nequeante ^^.horas amplius tangiro poft 
mauibus totu exprime,{imulq; col2,tLi ad 
de infafionis rofacex foluetis iib. vi.faccha 
riiib.viii ruriumcoque donec pars tertia 
confumatur & fubinde addito rhab. in pui 
ueremcraffumredacnuocj. poftea finito 
buiiire quoad iulapij crafsitiem acquirat, 
atqjiterum cola,& clarifica,uafeq; ex uitro 
reconde.Sedfimorbuscum muita picuita 
faent,adiuge turbith albi&gummofi un. 
j.aHoqui non opus eft.fiuuius itaq; decodi 
Reconcii.decoai exguayaco quod appel 
lamus fimpiex,atq; cos onc vi.mifce,capiat 
asger mane & fero ^.horis ante cibia.Id ni{i 
X> aluu nimis duxerit,admitti pot- freques.n, 
&multaperaluuuacuatio non finit gua- 
yacidecodiin corpore manere,quod2- 
que eft ac fi non pnEbetur. 

Aiiqui nuc fcobe didi iigni aque infusa, 
nuc fcobe ipsa folam uocato labichio exci-' 
piut,mox ad igne diftillat,ex hoc tii mane, 
tu uefperi seq; ac primu decodu prarbet ac 
et potus pcipue iilud q^ cu aqua diftillatur 
& in pradio & in cena.Id fanc uircs exiguas 
habet,utpote c^ diftiliado eas fcre oes amit 
tat,hoc fiquis experiatur ftatim intelliget. 
Aliqui capiunt. 

ligni guayaci concifi unciij. 
centauri j -1 

carduifancU i an.parum ; 



didami j 

uini albi iib«iij« 



H Infiia- 



s^ 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONir. 



Infunduntpeftotamnoaem^pofteaper E nesautem hiqda morhus g2]\[cvs fosp 



horam integram leuitercoquuncexhocin 
auroracalido unc.vj.plus minufve 20. 50. 
40.diebas coferre uidetur pr^benfldprs- 
cipue iudorem prouocare tefcantur uini po 
toribus magisidoneum efrjquam alijs. 

Deniq; aliqui pueris, fpeciatim pr^bent 
quod habetlib.Iignigcisiaci iimati.Ca.unc. 
iii.aqr.e graminislib.iii^.Infandiit maceratq; 
f.apofii"coquutadIib.ti.m.ox addut lacchari 
modicLi. fjiep connctuni qucd fyr. loco ad 
imc.ii.plus minufuepropinat. In potu uero 
exbib5t diftiiiatitiu quod parat hunc in mo 
dum.Capiuntguayac! limati unc.ii.aqu? c6 



naturaIongase(rj&iepiusrccij-ir,pnruprar 
ficiunr , mCi , longo tempore icr.^cntur , & 
-perinteruallaquumofbusquicic:: dimun 
tur , & quum ne reuercatur tiaior i^it , tuin 
reiterentur , ac ita uicisiim iterum atque 
iterum, 

Sed iilud prxtereaoportet non ignorare 
■ubim2ne& uefperi ferapiorum locogua- 
yaci decoari fjmitur,fuie Aef::te, fiue hye 
me , uere uei autunno, femper calidum fu- 
mi debere,quobciiiusin uentre pr^pare- 
■tur,pomptiasq; per uniuersu corpus ( qua 
uniueriuma&da nt)teratar ; purgare uero 



dum.^apiuniguavaciiim4iiuuc.ii.u^iw^»-v^ «...«w^ „..-_— ^ 

mun'sHb. Yi.mo.K baIneo(utuocac Mari^) f nej octauo.uei aecim^o quoq. c...,u. mu 
^^^, .{blent)noxiuefle,qaueni:iiGeccc:umia, 



Porro mixturarum exguayaco cualiis c5 
pofitio uariag.dem eftmeq; huius ullus nio 
dus nnus , quii ex {implicibus alia dematur 
slia adiiciantur,iisdeq; feruatis ponderatio 
mutetur , ita quu facultatu materia non ita 
.multiplex fitjnnum»erabilia rnixturaru ge- 
nera funr , qnx comprehendi ii pofTent, ta- 
men eiiet fuperuacuam , quocirca contetas 
his ero quas*proxim.e recenfui , nam ii reli- 
■quas fequi uciim,in infinitii abique ullafru 
ge frufi::^ ibit cratio.Plerique,enim mixtii 
ras ante parant.atque anticipant prius djce 



ad extenora uiticsi:i humorem trasmittat, 
in contrariuad intedora medicamentum 
purgant reueilit^fed aliquo.quoi ea qus; fbr 
te in uentriculo & inteiiinis rcdnentar,edu 
catA aluum leniter moil:at,per h::c inter- 
ualla utinihii ueta(. id non iclum decocto 
■guayaci,(ailar2s parill^ , & radid chy nara 
commune eft. 

ytrum guay^ci decoctim a. prcprietate ccctd- 
vaueta tyianife^dscaufis agU, Cap- 1 1 L 



frmexperri fint.&ii.ininfinitumtendunt H inttiGuayaco,a.Q;ae.his.i^L.i.,...--. .-.« 



quum contra faciendumi effet, nimiru mix 
turam experiri priusquid faciar, deinde ii- 
lius ratlonem , uirefque docere , quod mi- 
riimeinfinitum efr, atqui mixturasexratio- 
ne ipfa componere, propterea uituperan- 
dum non eiV,Iicet cnim has efiingereadali- 
auid experiendum , ied ab his certum ali- 
quid fieri prius aflerere, quam. ite comperia 
-mus,& tem.er2rium,& periculofum exiftit, 
■fere emm enenit utquis emplafirum adma 
turandum abfceiTum'inftituar, quod tamen 
-ubi experirur eum longe crudiorem reddit 
ti ccfi:r2,quemadmodii chymifts ferefem- 
per faciunt,qui dum mixturas pro auro efii 
ciendo ex fuis rationibus aftruunt ubi expe 
riuntur.non aurum quidem , (ed piiibu, aut 
£2S,aiir ftannrT,2ut quid omnino aliud repe- 
riLit.Vtinaii Drius nofsetan ex mixturaqua 
snimo conc:*piunt,natum aliquando JuifTet 
^urumyquOiTubi comoertum elTetjtu mix- 
turarumVatione, &uim fpeculari tenrarent 
'non autem mixEurarum,ratioriem quod £u 
Tiimexhis fieret aitruerent priuiquamali- 
ouando factum. eneuiderent.Profeao fi hac 
aWrcderentur uii,ij nec fus fpefruftraren- 
tur ,Tiec pauperes euaderenr , illi uero nec 
Kgris efhcere'nt fncc odio eiTetynec uilipen 

derentur. " ^ . 

Hactenus deguayaei exhibedi modi s om 



aebet,antequa propjnetur. iver.qua e j.cra _ 
a proprietate(utdicut) occulta ::n a msn.ie 
ftiscaufis3g2t,expi:care,cacdenimn6xo 
dopartemaiiGuacorporis,fed xczv/^. c.,c- 
que fanet,2deo noiiLi eft u: nuli^ ferme 0:0- 
batione indigeat. Itaque gu^yacnn. :-::;;;-;. i 
abocculta proprietate in morbumg:...-:^ 
ualere, nemo eft qui hadenus non ai;e-.-c- 
ret,fed quum h^c proprieias fiue natur£ .:- 
uefacultasfum,ut nunc penitus igr:ore;::.r, 
ftudiou uiri otlicium eft , an cognofci pc:» 
fic an ueftigare , neque quiefcere qucac: 
uel aperte cognofcatur uei fi id fieri nequir 
certeqtioad aliquid inueniar quod aliis ani 
mu ab hac negiigetia ad diligetia exciter. _ 
ImDrimis igitur oportet non ignorareji 
gnu omne tuguayacum tum fanaum(ut fu 
pra quoQ; docuinius>maritudine^qLudam 
prsditu eile,non uehementi qaide,ieci icni 
nec iniucunda, qu£ calore fere fecund: gra 
cus (ut dicunt) non excedit, & acrimoiii^ 
non admodam infigni iunda eft deiiide.gu 
mi cuiufda particeps efie quod aqua hqua- 
tun-i bullasquamplurimas non finelentore 
quodam emittit pr^terea leui quoda aftrin 
genti qualitarepoliere, que quum fentitur, 
aut guftatur , nequaquam ex afperst , odo- 
re conftare no ingrato, Sc liquori commix 
tumpr^ertim aquae peruniuerfum corpus 
proni- 



DE IvICRBO GALLICO. LIB. III. 



^7 



promptisiiiTe ferri. CVi.; ergo ps" has qua- 
U»tesj2rque p cr hos '.uodo.s a giu;yaco mor 
bnm f^allJciim (lu /raj i dicttj mc c^i;(as no 
ignoi::iSCtMdein..fc:'i peripicuas. siferec; Ac 
cGira quis obijcicr, cuod ^dhiic ab occuka 
quclitcitCjnon autcnn n-iiriifejtii lit agstjcuo 
nian-i noii Gmnibi:s.j ied aliquibas contert 
multoseniniabjeolsdicognoiiimus, 6j pa 
ftulis nnte hberatos mox eius ufii in eaioem 
inciGiiie,quod il maniiieits eilet illius 2dio, 
eos qui a:unti.ir,tain farpefruftraretur. Nec 
quia £m£rurri,quod potis{imum in iiio 2£rti 
niaturj necitemquia gummofum fit, ubi 
morbumgaUicumfanatjianarejdiceridum 
quoniam. ^ Sarza parilla, & chynarumi ra- 
cix eundem ran2t,neutra t^me amara , neu 
traeuidentergummofa eft:necquiaad ex- 
teriora msteriam deducit fudore copionu s 
cit3to,3 ut frequentiore totius corpons tra- 
fpiratione exifiente, prodeiie , Kam iinctio 
ex argento uiuo quanquam toUithunc mor 
bum,hsc tamen tantum abeft ui per exter- 
112 potisfimum purgtt,ui conrra m.areriam 
intropellens per aluum interdum,per pala 
tum,atque os f^pius euacuet.Deniq: fi pro- 
deft (ut quibufdam placer} quia uitioii^m 
materiam euacuet^nequererert quomodo 
cunque euacuet, tum quECunque euacuant 



A C2ma,manifeftaqualitareguayaci:m fanet: 
connmirtendum non eit uc id quomodo ne 
ri posiir,rilentio priscereamus, ac ut rede ia 
tel!igatur,paulo.altius,oporter exordiri ,& 
quce tum pn'mo,tum a.lib.demorbigaliici 
czciCis difputauimu£,rurfum r.epctere. 

ECt itaq; in corpore noftro ( ut ante dixi^ 
musj)uitium ex putredine primi ahmenti 
quod euirari non potuit, id ab ortu naturs 
ad ufqueuit^fincm femper nobifcum eft, 
generationemquidem funiensabiniciofta 
tim fereubi tktus nutririincipitperfeueran 
tia uero, atq; continuationeiQxta^alimenti 
additionem pro fua portione perpetuo re- 
2 cipit,Nimirum ut alimentum »corpori addi 
tur ita in eius naturam indies adijcitur , talc 
unumquodq',- qucniamalit &modo quo- 
damputreeft,ad extimas partes im.petum 
naturaliter habet , prout naturalirer ea qux 
nutriunr,red uiriofa funtad cutim Cut a.hb. 
docuimus)pIerunc,* diflribuunrur . Ex quo 
inciditputredinemi qa2ndam,quam rubigi 
nisfomitisquiin ferro eft jComsparamus, 
uniuerfo corpori femiper ineiie, cuse quum 
in adu primo efr,nullum. homini negotium 
faceiiere, quum uero ad iecundum excita- 
tur,& morbum. g2llicumj& aiios huiufmo- 
cunquccuaLTicc, cuui quieciiiiuuccudcuuiit di morbos atferre, deindcab his omnibus 
{quodmin!mecernitar)inhocati'e6:u iuua ^ lingulascorpcrisparces putredme manife- 
rent . Hxc & huiuimodi funt , quse fuadenc ih magis ri:inufae Siihci , cum Ci»lore fimul 



tr.agis ignorari qua iciri,qu2m obrem gua- 
^''aci decoctam gallico morbo opituletur, 
proinde,ajquaht2te quidem occulta id eue 
Rire,!ion aucem,a, manifefta. Q^asta.menfi 
diiigentius perp.endanturn6 arduumerit, 
tuman harc rcctedicantur, tum an iliud fci- 
tiposrir,intelhgere.Nam quod dicitur, noa 
omnibusconterre,t5on coUitquina qualita 
t€ niamfeila quibuiclam conferat: pleraque 
cnim iunt,qus aon omnibus conferunt> 
quibustamen con{erunt,aperteconferunt: 
«itiienzefecrio , uietusratio tenLus>aut ple- , 
tia:quoduer6multa,qa2f neq>iimiHs tem- 
peratur^, neque lim liisfacultatis funt, luc 
galiicam curent , quid prohibet quonimus 
guayacum mainfeiiecurctit utenimin ur- 
bem hac & illa imus uia , ita uarijs ingenijs 
. disfimilibusqjremedijshominemex fgri- 
tudine 2d fanitate ducimusiquippe illu a ter 
tiana febre nunc uomitusar^e fadus uindi- 
cat, riuc uidus ratio tenuisjuuc fudoris eda 
^JG,nancpurga:io> nunc uenGc fedio , quof 
tum uaria,tum contrariainter fe effe uiden 
tur^Dcmumlicet uacuatio purgatio huic 
inorboconducat, nontamen qusecunque 
Cut ponitur)vtilis efl.fed ea que ordine quo 
tiam Sl modo quodam,ic numero ( ut pro- 
yiime narrabimus)adhibetur . £rgo quum 
""^'^'idanihilcogant quominus luemgaili 



& liquatione iubftaniicE uniuerise . 

Exquibus ut fatis conflat j morbum ga!- 
iicum ilia natura pGtisiimum putrefacere, 
calorem alienum inducere atque liquare, 
itadecodum.gusyaci, quamobrem illi na- 
xilietur, nonditficukercognofci poteft fi- 
quidem 3marum,& modiceacre , ac lento- 
ris , & aque particeps , atque leniter aflrin- 
gensefl. quippe qu^cunque 2maralunt(uc 
expericntia nouimus)corpasa, putredinc 
liberantjabfiergunt enfm repurgat.. & mea 
tus aperiunt,atque modicae acritudini con- 
iund2,magispenecrant, adde etiam qua» 
lenta lunt,'^^ utinfradicetur)abfcerguntfi- 
mul ac pargant:QU£ frigida,caloreai alienu 
retundunt,ac temperant, quse aftringunt li 
quationi obliftunt , n deinde una cum his 
facukatibus per omncs corporis partes di£ 
fundantur,omnemin eis putredinem ca- 
loreni malum atque liquationem facile 
fummouebut.H2cingaayaci deccdo repe 
riri,ubi non ex uino,fed cx fbla aqua confici 
tur,fi quis animu aduertat, in propcu facebi 
tur.Quia.n.no ualde amarum efl, & odore 
non ingratum, abmternis partibus nequa- 
qua re^uitur,neqi in aluum abire cogitur 
queadmodii id qd infigniter smaru cCt neq; 
iteeiuslentor(nacxiguu&efl)impeGirep6r, 
qu« naq; uaiicie,n6 aut tenuiter lenta funt, 
H s per 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONir. 



percorpus ferrf neqneunt,utpotequ?per E 
uenrrem promptfus defceodanr;quia etiam 
moderateacre efl:, & tacile admitritur , & 
prompte in ima penetrati huc accedit quod 
aqua rufum , refpgerandi facultarem ab illa 
fortitur , quippe qu^e non folumadu , Ccd et 
potelliatCj contraq; quidam opinentur,refri 
gerat. Id patet.quoniam calefada , & facile, 
& ceu fuapte nacura reuertiturfrigida;pra:te 
rea liquidum ex folido factum , accedete fua 
leui aftringcndi qualitate uniuerfum corpus 
undequaque fubit» & expurgatis partibus 
ne rurfum liquentur, robur indticit:& fi ue- 
ro artrictionis ratura eft ut meatus occlude 
re prxoccupans , uicinanique fubftantiam F 
ad fe contrahens, conftipansque ijs qua: pc- 
netrareuaIentimpedimentoexiftat:Atque 
adeo infirma eft ut in hoc decodo^^uindtur 
cnim potius quam uincat)tenues eius parti- 
culasprsuerterequidem nequif,fed ubi ill^ 
altius penetrauerint , in ipfam iam fupern-. 
ciem agere incipit pro uiribus conftipandoi 
contrahendo,ac condenfando: ex quo fequi 
tur utque ingredi meatus anteuerterint exi 
gua corpufculaintro propellanrur , & mea- 
tibus prceclufis foras regredi inhibeantur, 
quo fit ut leuis aflridio , qualis in hoc deco- 
do reperitur , & ad penetrandum maxime 
conferat, & membris que liquefcunt, quo- G 
niam aliquantum ea contrahit atque confli 
pat ne rurfus diifluantj uim quandam impri 
mat . Itaq,- propterfuaroannaritudinem,at- 
que lentorem purgandi facultate pollens : 
propter moderatam .uerq acrimpniam ^ & 
aqua: mixturam,& fbam tenuem aflringen- 
di uim in omnes corporis partesfubiens, 
has oninesabflergere, purgzrej temperare, 
&c roborare,& ab omni putredine calorem, 
atque liquationem qualis morbi gallici ef^ , 
uindicare porefl, non ab occulta quidem 
qualitate , ut omnes hadenus arbitrati funt, 
feda maniferta,quemadmodum oflendere 



ualeatrfimulq; quod exaquaconfe<5tum,uti 
liusfir , & quiaquantoperpauciora fimpli- 
cioraq; tanro expedirior efl curario : ex tot ' 
propolltis decodis id quod ex aqua, & gua- 
yaco tantum fit,primo efl,eligendum, 

Pe occafione decoHi ex guayaco exhihendi . 
Cap, IIIL 

IAm de illius occafione differanius, fi ergo 
morbus gallicusCuelut ante quoq; dictum 
efl)ira fe haberer,ut pecias eius materia ma 
turationem per lereciperet,quadeindeaut 
natura fponte fua U3cuaret,aut ars natur? ui 
cem gerens uacuationis eius defedu fupple 
ret. Quemadmodu tertiana exquifita,uario 
lx,morbiIIi,& pleriq; alij huiufmodi affedus 
fe habere folent,non modo uanum,fed ual- 
de noxium efTet^fiuein morbi principio, fi- 
ue in alio eius tempore,anteuertendo matc 
riam uacuare tentare,priufqua illam natura 
maturauerit,& ubi maturauerir,priufquafla 
tum uacuandi tepus quod nature datur ,pra? 
terierit,nififortead maturationem exfcco- 
citaretur ad modum.-In hoc.n.flatu fi ad exi 
tum properaret,nec tamen exiret,quis2deo 
rudiseflquieiadminiculumquo foras edu 
<ceretur,prcEbere nolIet.^Refpondebis matu- 
ratione exfpedanda efle/ed qupmodo rna- 
turabitur^id q.iod naturam r^fugit,irritat,ia 
feflat,& fui expulfionemuCcelerat.>nifi,n.fo- 
ras expellaturintus remanens aut prasfentc 
rooabum geminabit aut alium longegrauio 
rem inducef,ut enim foras exiens, mbrbum 
aut minuit aut toIIit,fic intas exiflcns,adhuc 
tamen geflieni foras erfipere, & medica opc 
qua incerdum ad eruptionem cget, non exci 
tum,autmorbum>cuifinem exciens impo- 
nere poterat,certe producet,autaliquidom- 
nino malii,intus relinquet,fi itaque talis effet 
gallicus morbu$,qu2lepr2dicri,non alijs prf 
iidijs qua ope naturas interdu pgeret,neq; ite 



polliciti fumus, nimirum ab anaaritudine^ a h ante illius m'aturanonem(fiquide maturare- 



lenrore , a mpderata acrimpnia , ab af^rin- 
gendi ui exigua , & aqu^ mixtura . Hac ea- 
cem ratione qu^cunque ii>odiceamara,mQ 
diceqae acria , & aliquantulum lcnta , & 
odore non ingrata funt, & quae leuitcr aflrin 
gunt ex aqua communi deco&a mos: epo- 
ta uelut in guayacofit, huicmorbointer- 
dum squeatqueguayacum profunt; fercfi- 
mile efl rorifmarini, luniperiq; decodum, 
quod nuperin ufum uenireccepit . Et qui 
hac uia incedit, multa alia tum fimplicia tu 
commixta fortibus robur detrahendo , de- 
bilibus addendo, ppterit inuenirerqua nori 
mmusquam guayacumfiue lignumfandii 
huic morbo conducent, Ha?c quod guaya- 
cum a manifeflis caufis in morbum galliw 



lur^oegris aljquid exhibcre cptiduceret^quod 
npxiam eius putredineni uacuaret,pifitorte 
ad uacuationeillaper feprpperaret, fedquo 
niam ab his maxim^ diifert, utpote qaj ^tate 
noflra maturatione fponte fua nuq; recipiat, 
fed ficut afcytes,hydrops.cancer,elephariafis 
crudus,id efl natura; cum refugiens,m3gis mi 
nusue exiilat,neque eius maturan<i fpes ali- 
qua prsbeatur ; fiultum efl,& omninoinuti- 
Ie,atqnepern!ciofum, hunc eundem natu- 
ra? relinquere.maturandum , & poflquam ma 
turauerit,uacuandum,quippequa:perfenon 
quam eum hadenus ante maturare, dein- 
de uacuare folita fit .• Ergo quum in hoc mor- 
bo maturatio fjjerare non pofsit , occafxo eins 
uacuandi atquc oninino tollendi noa mul-, 

to • 



DE MORBO GALLICO. LIB. 111. 



85? 



topollq;i'2niinc(2pit(x:^pIenTque placet) A pus (ut pleriquenituntur) curiofum ePc, 



fedin eiiis principio, &in reiiquotempo- 
rc qiiac!oci:rjq; fcih nobis offcretj erit : nifi 
siiqiia fymptoiTiata fliper «enientfa curatio- 
nem hr.ncaut:Il3mjquoniam uari^ curatnr^ 
impediuerint; qiienjadmodum anirni deie- 
(ftiOj extrema uirium imbecillitas, 3c huiLifl 
incdi : his nanque exiiientibiis , neque cin- 
nabari fuC^re , neque hydrargyro corpus 
inungereh'cet. fcd ad rem noR-ram reuerta- 
mnr.Quia igitur morbus gaih^cus fuo quo- 
uis tempore uactiari poteftjdecodum uero 
guayaci eundem euacuet, nuc per ueficam, 
nunc per aluumi nonnunquam per os, cre^ 



& minime necelTarium; nifi forte aliquid 
fuperiluum in primis uaiis , utputa in uen- 
tricuio , & inteflinis interea cumulatum 
fuerit. 

Cuayaci decoaum an artls inusntum fit, aut 
coni^BuY£ 3 aut experknti^ , aut opinwnis, 
Cap, V 

REtlat inuefcigare an*id artis inuentun: 
fit, an coniedurs;, an neutrius , hoc eE 
an experienti^ , aut opinionis : hsc namq; . 
MuhuminterJe difFerunt. Ars enim foli 



bro per cutem m ulto aut uapore, aur fado- B fenfui innititur, quippe c^yx^ illud folu ex his 
re citato, pofsitque non vx cinnabaris& qu2funt,admittit,cuiratiofecundufenfum 
hydrargyrLis tum in uirium imbecilHtate , 
tnm inanimi defedione (^fiquidem hsca 
galIicaIuegignanturJ)tuto dari prsfertim 



ex lure aliquo ( utante monuimus ) confe- 
dum. fenfim enim morbi caufam fummo- 
uens , prcEcIida mala retundit ac fuperat: 
iibi morbus hicdudum inccx?pit, & ubi iam 
progreiTus efr decodi ex guayaco exhiben- 
di, quod ad morbum ipfum attiner, oppor- 
tunum tempus erir : Caeterum quia frigida 
anni confdtucio eidem ualdeaduer/atur, 
QrOnenim finitforasexpeili, quociab hoc 
prsfidio paulatim mouetur, fiquis in me- 
dia hyeme inquinetur,non inutile efi hunc 
fi lieri potef^, fuflinere pofl hyemeni ufque 
ad tepidiorem ftatum , & in hoc ubi talis 
fuerit,didum decodum. exhibere . in aliis 
uero anni temporibus pafsim dare : melius 
tamen eft definenteuere, quam incipien^ 
te , melius incipiente autamno quam defi- 
nente no malum seflate media, nifi nimium 
sirum excs tet. alioqui Tempore hiberno 
quanquam arte in domibus paratur cali- 
dus aer.-ars tamen in hoc flatu minus mul- 
to quam natura potefl, fkpeqj euenitutille 
C dum hi Qui eundem calidum feruare iLU- 
dent.alieui aeris ingrefTumprohibent) in 
eodem loco diu claufus , rainimccue fpi- 
rans crafiefcat , ac putrefcat. quocirca mi- 
rum n.on eft i\ inrerdum in Galliis atquca- 
lijs frigidioribus locis guayaci decoctum 
aut nihil aut fero admodu iuuet, ubi enim 
fl'igus adeft, quicquidadcutem uirtute fua 
decodum pellit, id intuscoercetur,quo- 
niinus exire queat; quia uero uitiatum eft , 
internas partes corrodit; hinc puflula; ia 
cairne rotund^e , plan^ , nigra?, gignuntur , 
mox ulcera qu^ ad ofTa ufque penetrant , ac 
fi terebra quis carnem illac ufque perforaf- 
fet .' CJuando igitur guayaci decodum pro- 
pinarecqnueniat haecdida fint; modo illud 
non prstermiferimus , quod ubi finiti funt 
diesquibusrami debet,rurfum purgarecor 



qusfui 

inuenta , flatim acquiefcit . At experientia 
eius eft quod re uera quidem,& non adum- 
bratim, nec fide inuenitur;: adhuc tamen 
quomodo ita fit aut fiat, ignoratur;fed opi- 
nio rei dubiae femper efl, rationc citra len- 
fum afiirmats aut negatas . Confecturauero 
fimilitudo efTe uidetur eius quod ab opinio 
ne,aut experientia, aut arte nafcitur,Jque iri 
futurum contingens nos dirigit; experiea- 
tis exemplum eft : a magnete fcrrum attra- 
hi:rc nanque uera trahirur, itd. quomodo 

Q trahaturfidhucnefcitur.Artisueroiquipur 
garicnis egeni,non fitiunt, V^ quum purgan 
tur non quiefcunt, priufqua fit:ant;id enim 
uerum efle iam compertum Gfl, & ratic fe- 
cundum fenfum illi afHpuIatur. i^d. opiaio- 
nis fpecimen efl; cum calido hepate frigicii 
uentriculii plerunq; eiie ; idnaq,- dubiii eir, 
& ratione abfq; fenfu tale t^At cenfetur^Co- 
ie<5tur^,qu:£ arte imitatur exemphim err,ual 
de cale£ictis etfi nondii iebricitani,uietLi hu 
midum conferre; hoc.n.a£miiitudine tvcs 
quod exarte dicitur, febricitantibus omai- 
bus uittii humidum conferre,accipitar;.iCo 
iedura;,qu^ experientia.: afuccino antequa 

^ tame expertu £\iStdL £Lm\)imdinQ. eius quod 
in magnete uifum efljferrum attrahi;Conie 
ctura? QU£ ab opinione fumitur.efl , pofira 
eoquod dicunt calidum hepar,trigidus ue- 
triculus feq uitur,deindeaflerere pulmones 
calidos 01 frigldo ccrde effe; illud ab expe- 
" rimento quod ueru efc hoca rationeque ri- . 
tubat,fumitur . Neq; aliquid prohibet quo- 
nnnus idem nunc coniedura, nuncopi- 
nio uocetur , mutato uidelicet refpectu .* 
opinio igitur ignorantiam , ars fcientiam 
afert, opinio errorem, ars certitudinem 
experientia fipius quidem certitudinem 
quam errorem , fed coniectura , quia rem 
futuram atque contingentem refpicit, nun- 
quam (ine ambiguitate , nunquam fine fel- 
laaa: fufpitione efl, fiue ab arte, fiue ab 
cxpcricatia , fiue ab opinione nafcatur:^ 
• H 3 minus 



$0 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONir. 



ininustafncnfaHax.qusabartequamquae, E nuiaftringente facultate compefcit,- fanat 



3 ,pura expenentiaoricur; mmus ea qux 
ab hac quiqus^ ab opinione;hGec enim om- 
nium maxime iallax. Ex his patet quantope 
re dirtent,ars>experienti2,opinio, coniedu 
ra, Ccd hsECobitera ad rem nofiram reuerta- 
mur . uidetur enim omne artis inuetum his 
tribus egere, nimirfj occafioneadilludco- 
gnofcendum aut habendum prompta ; ex- 
perimentoquod ubi fit,non fidum,non in- 
certum, fed uerum certumq; fit; & experie 
di modo,qui nodifticilis intricatus dubiuf^ 
que ilr, kd facilis, expeditus, fecurus ; quis 
enim in artem afcribetjid quod celerius fu 



item,quoniam fualeui amaritudine, leuio- 
rcq,- ientore, omnem eiusputredinem tol- 
lit,atquehancfecudum eiufdem naturam, 
acmorem percutim euacuat;inuentum igi 
tur artis erit,morbum gallicumaguaiaci 
decodo fanari.ubi illud fimplex (ut admo- 
nuimus ) fuerit : hic uero ad cutim feratur , 
nulla intus parte oeculiariter Ia:fa manente ; 
Quippe occalionem fui experiundi prom- 
ptam nobis pra^bet, & ubi quis experitur , 
ita fe habere manifeftecognofcitur,& apud 
aliquos qui eo utuntur , femper tale effe re- 
peritur, atquemQdusquoidfieriftatuitur* 



gir,quam,a,nobis cognofci,aut habcri pof- F facilis non adumbratus , neque periculofus 



lit? quemadmodum fiftoleinpuIfibus:quis 
cnim hancuere fentit^ quemadcnodum ec 
fubitam fyderationem,acexoIutionem in- 
terea prohibere dum repentefiunccirius 
enim quam fpacium & tempus detur quo il 
lis occurraturjfadsB funt:quis item alchymi 
ftarum experimenra pro auro efficiendo ar 
tis effecontendat f qus nunquam uera, fed 
adumbrata funt : nullo enim modo aurum 
unquamreddunt:quis prseterea purgandi 
modum ex rhabarbaro, agarico,{cam©nio, 
& aliis tam fimplicibus, quam copofitis pur 
gatorijs in artem referat ? quanquam enim 



exiftit, adeo ut liquis illo rede utatur, nun- 
quam in pofterum errare queat. Id quod ip 
fius artis eft.C^terum ad cutim repere m.or 
bum huncof^endit,fi pilorum defluuium,{i 
maculs,{i puflula?, fi pruritus,{i ulcera circa 
cutim oriantur : intus uero nullam relinqui 
partem peculiariterlefam , fi nullustumor, 
nullus doIor,nuIlum ulcus intra corpus per 
cipiatur, fi expolfiones omnes tum natura^ 
ies,tum confuet2:,pro segri natura,& confuc 
tudine femperfluxilesfintjdeniquefiaegrt 
corpus bene permeabiJe, ac trafpirabile fit : 
decodum uero rede & oportune admini- 



rhab apud aliquem,& quantu & quale opor G ftrari,fi nequeloci, neq; aeris frigiditas refi 

tct,forte femper purgat,atque in experien- ^'^^ ^"'' — *•*" '*"'"" "*-*"^'- •- *- 

do non uanum,non fi<5tum,fed nerum apud 
eundem perpetuo reperitur, occafionemq; 
fui experiundi promptanobisprajbet:quia 
tamen experindi modus nondum fenfui pa 
tet,n6dum fecurus efi, fed adhuc obfcurus^ 
perfculofus, difHcilis,non artis inuetum efi 
quod bilem purget:{ed aut nud^B experien- 
ti?,aut coniedurse qua: ab hacproiicifcitur : 
quum apudaiiosinterdum non purget, in- 
terdum plufquamoportet, interdum non 
qualeopus efl,purget. Quum itaque omne 
artis inuentum oporteat ut prompte com- 



ftat, Ccd contra calor utriufq; in partem tra- 
hat extrinfecam.Si deinde aut caro in tumo 
rem attollatur ,aut fudor multus fponte fua 
citetur (non adiunctis(ut folent)Codicibus,. 
neque circumfufoacreintenfius calefado) 
ii eaquf ante infeflabant,paulatim remitta- 
tur,aut fummoueatur.-sgeruerofenfim ad 
fuam naturamreuertatunfed contraimpor 
tunetundari fiintra.^.autxj.dies neque ca- 
ro tumefcat, neque fudetur, nequesegeria 
meliusproficere uidcatur. Hadenusutrutn 
artfs inucntumfit , quod guaiaci decodum 
luem gallicamcuret^i^edinterim prajtereti- 



modeq;inueniatur,utuerum accertum,& H dum non efl, fgrotis non parum prodeffe 



non iidum, atque incertum fit, & faciie,tu- 
toq;, & abfquc periculo fieri po{sit:taIe ue- 
ro in morbum gallicum fitguaiaci decodu; 
id protedo fi fingula perpendamus , artis 
eritinuentum,& non experientienudse ne- 
que opinionis, neque coniedura? . Vt enim 
tories in fuperioribus diximus, gallica lues 
aifedio putris cfl in fingulis corporis parti- 
bus,qujE tametfi nunc internas, nunc exter- 
. n2S,nunc utrafque maleafficit,magis tamen 
in externas procliuis efl,& ad cutim fua fpo 
te potifsimum fertur . fimplex ueroguaiaci 
decodum(utproximedifputauimusjmor- 
bum hunc re ucra ianat , Sanar autem quo- 
niamliquidafubfrantiafufum & peromnia 
means,ea qu* liquefcunt m corpore fua te- 



poffcjfi uafa ex guaiaco uelut ex tamarifceo 
ad lienofbs effingantur, quibus& fercula & 
potiones accipiant,fi puluis ex eodem,qa2e 
aromatum falisve loco utantur,uel in uoca- 
XX trazeias locum addito faccharo fiat. Si ui- 
numaliquodex eode ligno faditium quoti 
dieajqueatquefimplexpotent. h^ctria ue- 
ro ex rationis fimilitudme proponi, nondu 
tamen artis, aut experietieinnenta eife, fed- 
conieduraj, aut forfan opinionis hucufque: 
Quida laudant guaiaci fiores faccharo con 
ditos, utpote qui ultra alias commoditates, 
aluum quoquemodiceducunr,alijgermi- 
na tenerrima faccharo fimiliter condita,ali{ 
fyrupum ex foliorum eius fucco,alii radice: 
neque defunt qui quotidie nouas mixturas, 
nouosq; 



DE MORBO GALLICO. LIB. IX I. 



91 



nouosque modosex eodem conftituant, A na,autgalHnaceo,aurcapone,autpcrdice, 



Can.lib.i. 



adeo cupidus eft nouarum rerum humanus 
animuj . 

Vinum paratur in hunc modum. 
Rec.iigni limati lib. iiij. 
corticis eiufdem lib.ij, 
Cardiii benedidi fdicuntanqui herba 

tLire2m)lib.j.s. 
capil.uener. -^ 

fcolopend.grecorum 
fioram cordial. 
fol.fene orient. 
facchari albi lib.iiij. 
Excipe uafe ligneo amplo, mox uinialbi 
optimi quod tame ferueat infunde lib.150. 
fubinde fedulo claude fine triduo ita mane- 
re,pofl:ea cololaneo quoad probe clare- 
fcat transfunde , tum altero uafe diligenter 
ciaude. 

Aut Rec.di<5ta omnia,mox addc uuarum 
albarum quantum fatis eftaduinialbidari 
lib. 1 50. tum ftmul mifcc: mox tinaaliqua 
condequoadumum cIarefcar,quod ubi fa- 
ftam eft, excipiatur aicero uafe diligencer 
obtMrato: Vtrumuis ubi guayaci decodum 
pnaiam datur , pro fecundo prarbetur ; Ccd 
quotidie donec ^Egritudo durat eodem uti , 
quianimismedieamentofum eft, periculo 
noncaret. Ideo tutius eft hoc modo confi- ' 
cere.Accipeligni guayacilimati lib.xij. 
corticis eiufdem lib.v}. 
Vuarum albarum quatum in lib.4 j 2. 
Vini optimi clari liquetur, mifce , fimul : 
tina aliqua excipe quoadclarefcat, poftes 
dolio ahquo reconde, feruataq; proportio- 
oeaugeminueue, ac pro aegrorum natura 
modocorticem deme , niodo uinum adde, 
modo fubtrahe.Id & ubi fufpicio gallics la- 
bis eft,& ubi iam manifefte labefecicper o- 
mne tempus confuetiuiniloco poiaripo- 
teft . Ha6ienus de ligni fandi, fiueguayaci 
notis,uiribus>modis,& ufu. 

^omodo nutriendi fmt quidecoBumguayaci 
fumunt, Cap» y j. 

IAm qua uidus ratione uti deceat quando 
potatur explicandum : quia uero ipfa ui- 
dus ratio nofolum cibo & potu perficitur , 
fed fomno,uigiIia, motu, quiete,atqueani- 
mi affed!onibus,& aere ipfo, harcomnia ftn 
gulacim modo pcurremus; fiue igitur hoc, 
aut illo guayacicxhibendimodoquisuta- 
tur,uictui rationeextenuante, nifiimbecilli 
tas aliqua impediat,femperopus eft,harc.n. 
( ut 2 lib.docuimus) gailici morbiputredt- 
nem prohibet. Itaque nutriendi caufaqui- 
dam tum in prandio,tum in coena, prsbent 
panis albi uaide co(^ onc. iij. carnis ex galH 



aut turdo, & huiufmodi afl^e potius qua eli- 
xar, tantundemruu^ paflx oncij. Aliqui pa- 
nis bifcodi onc.iij.aut iiij.uuar paffar onc.ij, 
Amigdalarum toftarum onc. j. 

Porro unciarum numeronequedbum, 
neque potum metiri conuenit, quemadmo 
dum,neq; uiceuna,autaltera , Refertcnim 
quaiis morbus fit, quale coelum, qujc regio, 
qu£ ?tas,quod anni tepus, quae confuetudo; 
In morbo qui plus uiriu aufert,fi nihil aliud 
impediatjplusalimenti quod facile feratur, 
per corpus plus inquam potus, forbitionif^ 
ue dari debet. Itemq; eo coelo quod magis 

B digerit>quam eo quod minus,-plus etiam ia 
regione hoc eftin loco riguo, ubi fluida nu 
triroenta funt , quam in loco in aquofo, ubi 
iirma ; quippc ptifana ex hordeo leuiore 
plufquam ea quf cx grauiore pr^benda eft; 
pluscciampotus autforbitionis pueroler- 
uaia proportione quam inueni , arftatequa 
hyeme;e! qui multum potare, fbrbereve cq 
fueuit , quam ci qui non confueuit ; Cona-a 
uero edaci plus ub!,hoc eft folidi firmiq; nu 
trimenti,quam potori,pIus item ex locis ri- 
guis accepti quam ex inaquofis : plus quoq; 
cibi hycmequam asftate, pius iuueniquum 
puero. fed rum cibii,tum potum, iorbitio- 

C nemve fspius oiferre, expedit eo morbo ^ 
pius uirium aufert>quam eo qui minus ; ix- 
pius eo ccelo quod magis digerit , quam eo 
quod minus; fkpiusin regione ubialiraen- 
tafluida quam in ficca,ubi firmafuRtfzpius 
etiam pueroquam iuueni;isepius fftateqoa 
hyeme;fxpius ei qui firequentius efle pota- 
reue foiet,quam ei qui non fblet . 

D^ panebifcoSa^^prithcn uocant. 
Cap. ril. 

Blfco^um uero panem perpetuo prar- 
bere CufpeButn eft . Is enim tum a- 
ftringitjtam ficcit,atqueeo peiorcftquo 
ditficilius qua mcdiocris concoquitunquo- 
circa& his qui aluo aftri<fta funt, & quia fua 
natura nimis ficci , & qui imbecilio ucntri- 
culo , & qui fcdentariam uiram agunt , no- 
xius eft;quod aftringat, Celfus eftautor qui 
lib. j.cap. 3 p.aftringit,(inquit^panis cx fiii- 
gine uel fimila magisfi fine fcrmetocft , ma 
gis etiam fiuftus e&, intenditurquc uis cius 
ctiam ii bis coquitur;quod ficcet,& Hippo- 
crates & Galcnus fuadent:Hippocrates qui- 
de lib. deinternisatfedibusHydropicnim 
prebet, unde fecil.*coniedari licet, cztcris 
aiijs iicciorc effe : Gal. ucro quinto de fimp; 
cap.9.quumdepane loquensinquit,fedis 
modice codus fitoporter,nam qui piurima 
codus eftiquodammodo iiccior cft,^quo.n« 
siagis 



P% ALEXANDRI TRAI 

H?agis ai5 fgne exuriturrut 2.de diera etiara E 
Kipp.imiuit eo ficcior eft.-quod uero magis 
lEgrc coquatar,iliincconfi;are poteft, quod 
idem ex pari moleponderofior, atquegra- 
uior ertjfed ut his qiios diximus obeft, ita il 
lis,qui hac Iiie afte<Si,re mulcum exercent,& 
uentnculo humido, robuiloveiunt, & qui 
huic quoque conilieuerunt 3 non parum 
prodeit. 



Le cartia. ajjlt. €ap, FIU, 

EAdem ratio eft afls carnis : Hccat enim 
magisquam elixa.Hinc Gale. tertio ce 
siimentis cap.2.que aiTantes (inquitj autin 
fartsgine frigentes mandunt,ea corpori fic- 
cius dant alimentam,qu2 ucro in aquapre- 
coquunt^humidius, sc xl.dQ iimpl.in princi 
pioiinrer eas carnes qus izihx non fuar, fic 
cior eftjqus: aiTa eit,qu£m qus m aquaelixa. 
Qms ftarim obiicietab Ariir.meteor.^.to- 
fta elixa humidiorem cenferi \td quum to- 
fta intus hurnidior, foris ilccior hoc eodem 
authore iit , contra uero elixa nimirum in- 
tus liccior foris humidior , maiordue f t ( ut 
experientia nobisoftendit) huius externa 
humiditas quamillius interna:'hinc fit ut 
multo magis ilccet toila caro quam elixa. 
Ariftote. meteon..m j. de eHxis uerba funt 
fcu.arpoTtfctTAtq/S&Tfi;^ oirTtty id efr ficcio- 
ra elixa quajTs aifa. Deaisis ueroT&tKTeVtjx 
ir^eTi^* TtsytVTe;, Tct o^V^Sst TouVvTiW* 
quoa cit /oris iicciora qua in tus,eiix2 uero 
cotra . Itaq; aifa caro magis,qua eiixa iiccat. 
Simulq* liquis id 2ttedat,calefacit, atq;aluu 
silringit : humiditas.enim atque pinguedOj 
ui 2.de dixtz ir.Quit Hipp.per ignem aufer- 
tur : quo nt utquum inuentrem inclderit » 
humiditatem ex uentre trahat, &ofcuIa ue 
narum concludat, {iccetque,accalefaciat: 
cuare rrailtus humiditatis fiilit.-fubi-nde dif- 
ficilius coquitur,& propteracrimonia qua 
ab igne acquirit:aridam choleram^ut Hipp. 
cc Gil. acut. 4. innuunt )gignf t , & uicera fi 
qua ilint in ore,aut faucibus, irritat . putre- 
dinem auget: his qui ficco uentriculo,habi- 
tuq; ncco5& nona{Tueti,acqcio{ifunt: ual- 
ce nocet . Confert his quorum uentricalus 
humidus, aluus humida, corpusq; humidu 
et1::atque his qui tali cibo uti confueuerunt; 
plurimumq] exercentur . In uniuerfum ue- 
ro il carnem aut propter necefsitatem , aut 
propter confiietudinem(2bfdnere enim(ut 
,an.tediximus)magis expedityfumere opor- 
tei-. tutior eft elix» qu£.m aiTae ufus ; Nihii ue 
ro differt hcedi iit aut uituU , aut ueruecis , 
autgallin^, autcapi ,aut phafiani, & huiuf^ 
jnodizmodo que folita efl, eligatur , pr? fer- 
tim ii magis iucunda f ucrit ; [cd negii^edus 



ANI PETRONII. 

nonef^, quicothurnices prohibet, utpote 
quibus ex ueneno fumiturcibus, nequeis 
qui palum.bes , neq; item, qui animal Indise 
occidue ibiluana uocatur,quoniam(ut no- 
uarum Hiipaniarum fcriptores perhibenr) 
eis qui morbo gallico aiTeCti, iam diulibe- 
rari funt , fi illud com.ederint, eundem re- 
nouat . 

OuQdmorhG gaUico ajftBi fde Qmnino ahfline 
redebsam, Capl I X. 



CAeterum in hac re falubrior erit , fi pri- 
mum ea qu£e putredinem mouere pof- 
F funt, prohibeantur, fi ca quse condicta qui- 
.dem funt, fed huic morbo refiiluntjadmini 
ftrentur.-Sifai quoque (ut multi iubentycm 
nino pr^cludatur : licet enim is omnem fe- 
re humiditatem ficcando,putredinem. a qui 
bufdam corporibus arcere foleat: ubi tame 
intro mmitur ab his quce humida eiTe opor- 
ter,cuiufmodi lunt animalia ojnnia:tantum 
abef;,ut huiufmodi putredinem tojlat,ut ea 
multo magis foueat; aut enim huniiditatem 
omnem sbfumit,autm,odicam : fiomnem, 
uiuereanimal non poteft:fi modicam, cale- 
faciendo , iiquando fimul & aftringendo , 
quia humorem retinet,Tum nouam putre- 
Q dinem creat:Tum mordendo latentem irri 
tat; ut experientia in his qui fcabielaborat, 
pafsim oftendit. 

Vt autem fale abftinere conducit, ita fali 
tis omnibus fiue carnibus,iiue pifcibus,& fi 
enim falfamenta (ut 2. de diseta docet Hip.) 
ficcanr, &atteiiuant, pleraq; etiam aluum le 
uiter mouenr : fale tamen ualde aiTecta,falis 
uiresexerceantoportet. atquehsc defale 
ialitisq; . 

Scd committendum ron efl: quominus 
hic fale utatur , qui fale femper uti^coni^ue- 
uit , modo parcius atque frugalius qua $lias 
alimentis illud admifceat. 

Tf 

^bfHriendumetiamacribus, & oleribus3& la 
Bdi cafeo , legumirdhuSy pifcibus yfruclibus. 
Cap. x: 

NEc minusacria fugiendaquamcuxfali- 
ta iunt , Nam & ipfa quoque pungunt , 
mordent, calefaciunt, & fluorem in affedis 
partibus concilianr. Exem.plo efi-, porrum, 
Ccepe , aliium , uinum uetuf^ifsimum , pi- 
per,gingiber,finapi,&huiufmodi.^icetiam 
clera, quibufcunque pafsim utimur , uitarc 
oportet,alia quidem quoniaacriaiuntalia 
. uero quoniam nimisaut fifluntaluum, aut 
praue nutriunt,aur quia fi malta fumantur, 
nimis replent,nec fiuunt guayaci dccoctum 
ferri per corpus ; Sin exigua ; nihii fere nu- 
triunt. 



DE MORBO GALLICO. IIB. IIL 



5>? 



triunt,ideo4; JmbeciIIumcorpusreddLit,ut A tirsimumabftinercconduclt quumucrocu 



fufhccre curstioni non por^ir. Sedcichora- 
Ct-2 , & qu^dam huiurmodi primum elixa, 
ivox fale, pleoj^ceto quemadmodum apud 
r.os in ufu eft,condita, perquam mQdice& 
perraro capere non admoduni laedit. Fugie 
<ium quoque lac,careus,& quae cx hfte con- 
ftciuntur, iljud enim in putredinem quam 
reperitfu^cile uertitur,& quibus caput do- 
let (ut aph. 5 .docet Hipp.) inimicum eft-qui 
ucro haclue Iaborant,3<: capi tefepius dolet, 
ec eum putredine fere lemper lu<5tantur . 
Hicuer6cruditateparit,c6co(5tioniquereIi 
ftic,atquehisquifepotuimpleuerunt^qua- 
|es efie oportet : qui euayaci deeodum po- 
tant,non aliuscibusfut etiam Hipp.acut.4. 
commonc-j nocentiorefl. Neque nos tur- 
bet,quod Auic.|.4. in elephantiafi quam lc 
pram uDcat.faJUSE putredinis morbo.lac prae 
bcndum fuadeat, aut enim a malo Dioicori 
disinterprete id forfanaccepir,quod naque 
interpresiadi, hoc author fero attribuit; 
aut aliam indicationem , quam eam quara 
putredine fumitur ( ut nos aliquando decla 
rauimus) fecutus efu 

Cauerequio etiam legumina omnia ex- 
pedit , omnia enim praster id quod fingola 
fuum habent uitium, tlatuofa funt.-quocirca 



tis oculiq; ab hoc morbo facilc Isedantur, fi- 
cus ipfas przfertim ficcas pecpliariter f uge- 
re pportet . ha: cnim cutim facile inficiunt , 
oculisq; mirum in modum obfunt . pedicu- 
los namq; atque ruffiifiones accerfunt. fed fi 
appetitus omnino defit^tiihil prohibet tum 
frudum aliquem prajcipue uero codum, tii 
pifcem fiuefalitum,fiueafrum,fiue fru<5tum 
argrotantis gratiamjfemcl,bifue^modice ta- 
men offerre. 

Depotu in prandio & cana dum guayacideco» 
^iumjumitur, Cap, XI, 

HAdenus dc cibo: de potu autem non ali 
terdiccndum,quam quod antea didum 
efl, lllud folu memoraucrimns,magis opor 
tunum effc uti folo dccovlo quam uino,-fi u 
men '\6. quoquepctandum efl,utilius efleal 
bum,ubi id frcquensefi,quam nigru,& ubi 
nigrum dumtaxatefl, quodanigio magis 
rccedit:& omnino fiucalbum,{iucnigrum, 
quod magis confuctum efl . StA id utilius 
quodafextomenfe ad intcgrum ufque an- 
num qupd mcdicartatis apud nos nunceffe 
uidetur quam ualdeuetufium ; utiiius quod 
minus,quam magis odorum,quod paucife- 



doloresqui cumteiionemorbumgallicum Q rumquamuinofuro^fubf^antisneqjnimis 



comitantur,augent;uitiofe nutriunt, & im- 
bccillum corpus reddunt. 

Sed oua tum quia tlatuofa funt , cx parua 
cnim mole(ut a.dediaeta inquitHippoc.)in 
multam diffunduntur,tum quja adcoirum, 
qui in hoc morbo magnoperc Iafdit,homi- 
nem irritant, prohibenda efle uidentur; rc 
autem uera,nifi uehemens fitis adfit, neque 
magna in uetriculo,& uicinis ci partibuspu 
tredo, non temere dari pofTunt, alunt enim 
f ut 2.dediiEta monetHip.) & robufluquid 
habent , illud quidem quia puUorum funt 
Jac, hoc uero quiaanimalium funtgenerar 
tioncs, 

At pifces ncmo fere efl , qui in hoc mor-. 
bo non damner, neque id immcrito, fiqui- 
dem Cutmultis placct) cito in putredincm 
incidunr,{iquidem ctiam qupniamuelex 
anguesjuel exigui fanguinis funr, acfrigidi, 
humidiq; pituitse gignendc magnam pra:- 
bent occafionein:iilud uniuerfum morbum 
fouct:hocdifliIiationes,gummit!ones,arti^ 
culorum doIorcs,qui eundem picrunquefc 
quuntur^augct, 

Sic etiam frudus, omnes uitandi : horarii 
quidem guod in promptu putrcfc3t,& mul 
tum & uitipfum humjdum fuggcra(nt.Rcli» 
qui uero qupd una cum his co Snt dctcrio- 
rcs quo magis comederc non appctcntibus 
ftiadent.Praifertim in hoc morbo in quo pc> 



crafla:, ncquc admodum tcnuis , nam ualde 
tenue etfi leuc efl,caput tamen quod in hoc 
morbo fcre nunquam non lstditur,plerunq; 
tcntat;quod pon dulcc fit,non acidum,non 
aufierum,fc4 interh^cmedium. Interea fi- 
lentio praetereundum non tk^ quodaliqui 
& cfcuienta,& poculenta omnia cum guaya 
ci dcco^o mifcent , panem cum hoc efh- 
ciunt,carnes elixant,fercula coflruunt, fub- 
inde atgrotis pratbcnt : hsc cnim niii admo- 
dem lniucandafuerint,quifque utiliter fa- 
Uiere potef^,- 

p SuwmA quadam de uiBus rxtione ad eos qui 
guayacoutuntur^ Caff^ ^IZ. 

IN uniucrfnm uero quod ad cibum atti- 
netparcccomcderc quam maxime con- 
fert, modotalia, quatcommuni ofu pafsim 
habetur,& qucproximc non prohibuimus> 
comcdanrur.fcd ncrcpcntina mutatio fiat, 
primis diebus ad qu^rtum ufquc cxpcdit 
quartam partem cibp fubtrahcrc, indeab 
hocadfcptimumjternam:a ^.ad 14. dimi- 
diam, atque ita perfcucrarcquoad eger po- 
tcrit fufierre ; fin minus tunc iento" addere 
primo, quartam,pofleatcrtiam, poflrgmo 
dimidiam : Potum ucro fblitum primodie 
flatim muure nonnunquam inutilc: fxpeta 
ineu noxium eAifedconducitci tantum ds 
mcre. 



^4 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONin 
E 



fiierc,quantiim ex primo dccodiOy tum ma 
nc,:umLie!peri iOrbetufj deindefeniim al- 
terodiemanefemel, fccundum decofmm 
bibere,nerpere folicum , tertio autem quo- 
niam repentina mutatio non xquein potu, 
2c incibo timedaefi^iHe.n.fiicilejhicdiffici 
lefuperaturjad recundum in totum tranli- 
r^jScq; id Eblq; uino melius ouidem , fed fi 
cum uinc;t3nti:m huius sd fummum mifce 
duai qusntum fecundi iiires non excedat. 
quumuerocibi parilmoniadiligenter fer- 
U3nd3 nunc lit.uanum Qit querere utrum cx 
na quam prandium in hoc morbo uberior 
efie debestiniii quis mane magis quann ue- 
iperi,autcontra comedere confuetus fir;vbi 
enim frugsliter uiuitur, fubtrada uiddicec 
terda uel dimidia coniueti cibi parte; quid 
difet magis ne prandeaturj quam coen etur 
autnetantum mane,quantuai uefpejri fu- 
marurrexigiius enim utrotiis temporeci- 
bus li neq; labor, neq; dolor fequitur nihil 
cfc,quod impediat,quominusfacile coqua- 
tur^quia tamie nox ipfa cenam fequen s mor 
bum huncf^pe cxacerbat, in hoc fta tu, &- 
pius coenandum parcias^ quam pnmdea.-» 
4um, 

DefomOiUigilkqueiac de inanisioney acemcplc 
tione. Cap. XI 11. 

QV o D ad fomnum attinet , iiihil aliud 
obftiteritiUodu dormiendum , iiiter- 
diu uigilandum. fed ii homoa prandio dor 
tnirc confueueritjconfuetudo feruaMdaeft,* 
poro f}Tupo fi fomnus accefierit , n.iane qui 
dem dormire /inendus efl ^ uefpcre autem 
ii3inime,niii forte fuder.interea i|^;itur dum 
iddecoctum fumiturerga cibum^^ potum, 
fbmnumauigiiicmXitautcixim as)feipfum 
prseftare oporter,qi:oad r.ero a ^rporis pur- 
gationem,quidam 7.2utx.quo- que ex ante- 



• F 



reat,nihii obilat eligere sliquid cxhisqus 
interaluum mouenna fupra rerulimus prx 
cipue uero paiTulas dulces conditas aut ele- 
darium, Alexandrinum quod ante cticn- 
pfimus,Quidam ligni gusyaci puluere per 
id tempus maxime omnium commendant 
6i huncin modum parant, accipe guayaci 
diligenter iimati ac triti dra.j.s. plus minus 
ue i deccdi ex anifo onc.iiij. hazc fim.ul mi- 
fcer,rubindec£lidapropinant quatuor aut 
quinque horisante prandiumnunc alter- 
rdsjnunc iingulisdiebus,prcut opus aluum 
leuiter ducere,eo die quo porrigunt guaya 
ci decoctum mane intermitti lubent ,fed 
utrum id posiit quod dicunt aut non , quia 
pericuiofum. non eft cuilibet experiri licet. 



De motUy & quiete, Cap, X I IJI. 

CV M exiguo quidem cibo non exerce 
dum,fedquielcendum magis,n6 enim 
folum mala uidus ratio efl, ubi quis multu 
comedit & parum exercetur , Ced etiam ubi 
' iTiuitum exercetur,& parum comedit. At fi 
quis exerceri maluerit,muita enim exercita 
tio(at ante diximus)huic morbo non leui- 
ter prodeilds audo prius cibo , exerceatur 
G quantom2ximelicebit.Idq;antecibumho 
ra una sutaltera, poft aurem hora 6. uei 7. 
Terminus fit, quoad carnes tumefads uel 
fudant, uei parum abfunt , quin concidant, 
tum vero deinceps itcrum atq; iteru exerce 
dum,fi homo pofl exercitium non kdi/ed 
aliquanto leuius fe haberc,aiacrioremq; fie 
rilenferit. 

J^eanimiaccidentihus. Cap» XV, 

QV V M femper egros fecuros agere co 
uenratutcorpore tantum non etia ani 
mo iaborent,fiqua funt,quc ubi nunciantur 



didispurgatorijs,prcuteism: jgis oportu- h exafperaturaeorumanimosfunt,cptirnum 

„. — .".'.2 u.-u*.,* xT^„ „.^A/:^i.,„, efleademfgrotantiumnotiriefubtrahere, 

fi id fieri non potefl fuflinere tum poft ci bu 
ufqueadfomnitempus,&quum experre- 
di funt, tuncexponere, fiqua uero corpus 
afficiuntur,fimulatq;animum.turbant,que 
sdmodum uenti,ajftus,inedis,fatietates, ua 
cuationes,expletioneSj prouidere oportet; 
quoadeius fieripotefl , ne contingant : fm 
euitari nequeunt,moderari ne nimium au- 
d:2;nimium Isdant.Itaquequum flatusin- 
fenfi funt,expedit fe in cubiculocoannere, 
quum xflus vexat,}ocum refrigerare,aerem 
fzepe mutare,ubi fames vrget, effe , ubi ex- 
pletio,uacuare,vbi vacuatic,modice reple- 
re,ubi fatietas,cibum difterrc,aut iufculum 
aliquod tantum fumere,vbi pigritia, excira 
js^negociarijhuc & iiiic agijubi ir2,quiefce- 
re>ftatim 



pum uideturexhibent. Nos uerofialuus 
^ftrida fit, autfi parum reddat j.nihil magis 
hadenus cportunum effe cogr ioaimus,qu3 
clyf^erem fmgulis diebus ma:ne 2Ut uefpe- 
re pauio£ntecibum,hyeme quidem exco- 
inuni cleo,2£ftate uerc^ex ui'oiaceo,autrofa 
ceoad integram ufo^ue Iibr2m>huic ratio 
quoqueccrJentit. Intcftinaenim ftercore 
uacuantur, quod^abi redundat , putres eius 
uapore plufqaarn par efta decodo guayaci 
cuius natura eft ad cutim ire> ad cutim tra- 
liuntur^morbomq; geminant > fi clyfler re- 
nuiiur,non oberit aloes uel communiter, 
uei alioquopis modo lorelcr. jftatim ante 
pradiumfumere, utq; cito liquefcat aiiquid 
primi aut fecundi decodi fuper potare^ aut 
i\ Ttgti tum clyfLcremjjtmn atapotia abhor 



DE MORBO GA 

re.rratitn quidem Ccd \nncm comedere ac 

bibere: fojr.iiumconciliare ubi metus aat 

tfifciria, uinum liberaliter potare , fajpius 

plenum quani uacuum elTe; quandoq; uti 

( o-'rL7, modo huncnequelabor^nequebn- 

<_.-,•■: fequatur,&quanquam cur^e onuies 

exicc^i-' >'*tque hic morbus (iccari porralat 

quia ta..ien ille humiditatem caloris innari 

pabulam abiumunr,quippequ^ nonaiiena 

hamidita:em;red propriam exiccant : noa 

JolLiminutileshuic morbo funt, led ultra 

. modum n.oxi^ ; naturamx enim a ccrpore» 

. ad animum euocant:trahuntqae: neque fi- 

•nuntea.m corpons inilaurationi intereiTe. 



Dsaere, 



Cap, 



XFL 



■ A ER(utantedocuimus)nonfrigidus, 

■ 2 i Ted calidus eligendus eft, quaiis apud 
Indos habetur, unde primum hicmorbus 
ad nos irrepiit^ut ficut calidi cceli ciemen- 
.tla aut uerius conuenientia , mitior exiftir, 
itahicqaoque reddaturcui accedi: quod 
lp5:e Tuafut etiam declarauimus)3d cutina 
•fertar,qaantum uero frigidns aer intro co- 
tra nataram poilit: tantum calidus Tecun- 
Gum naturam extra trahet,eft u ;ro aer ipfe 
-corpus noftrum perpetao ambit , ac iem- 
per attrahitur,iibi tamen asfiduemutatur, 
& expiratione ipTa *S^ tadu cutis uniuerffi 
uapores tum qui circa uetim,.tii quiin tho 
race funr,pIerumqueabTumit, & cprpus e- 
uacuatjtangens enim atqueapprime adhse 
rens, niiiadmodum hamidus frigidusue 
fitjubi i2£pius innouatur,iimuIq; a corpore 
decedit,ut aqua crebro i^.uensjauar, abfter 
gitq;,ita hic uapores corporis Tecum trahit 
& purgatjhic pannus ianeus iitu inquina- 
tus,aeri aperto expoiitus,litu purgatur, ac 
ex craiTo tenuior redditur,contraTi loco ali 
quo ciaudatur ubi aer non Tpiret.prxter na 
turam hume<ftatur, craiTeTck ,{ituq; primii 
obducitur,ad fi pofieaputreicedo llcceTcat 
adeo quod aer clauTus quodamodo replet, 
idapertus uacuet. Vnde iiicin multis uiue 



IXiCO, LIE. Iir. .5?5 

A tibus appetitum motietjiie toHit, hicuege 

tumjuiuaxq; corpus, ille marcidum rorpi- 

diimq;faci^,C>u-anquimigirur in hoc rnor 

b^ p^rum comedere i^emper expedir,in ae 

retamenaperto,quo maior fir,rerolu::o; 

eo magiscomedereconueLiit.-in claulo au- 

tem,quo minor, eo minus . itaq; ubi deco- 

ftum id fumitar, li fe in cubicuio condnet 

a?ger,cibum quoad eius fieri cotefr , fubrra 

heredebet,atqaehuncquifaciIiusdeTcen- 

dat,eligere,ut eam qus ab aere ita claufa ex 

pIetiofit,aliquantulum imminuat. ubiue- 

ro Foras quotidie prodit , paulo liberalius 

^ eflCj&eaprsfertimqus- Tolidiora fuerinr, 

poteTt,{i non alia de caufa,certe ut aeris re- 

Tolutioni fufiiciat.Sed iliud magnopere at - 

tendumefl,primum quod. locus que sger 

inhabitat, in altum editusiit,concamerarus 

quidem fuperne non ex muro fed ex iignis 

. llle enim loci mucorem fouet; Hxc contra 

abfumunt. Inferne pauimentas(ut moris 

eil)ex lateribus,qui tamen non tefrudineo 

murojied cabulis crabibusq; fuftineantur, 

Soliitem orienti akerafenefi:r2patear,aUe 

xa occidentem afpiciat,qua Sol ories iliis ra 

Qijs uapores qui in eo claufi funr, foras pro 

peli2t,athincinfpiratio,illinc expiratio le 

C.quatur,obferuadumetiamquod qui foras 

€xire nolitjhic ubiaerquietas Terenusque 

faerit,tumapertisfenefiris Soii prasfertioi 

orienti cubiculum vniuerilim indies patefc 

ciat 3 Sol enim ioci hu miditare lkcabit,mii 

coremq; omnem fere abiumet , ranco aute 

inelias,quanto falubrior tii oriens,qua me 

ridianus,aat occidaus;qui uero foras pro- 

dit,is a flatu pn-Ecipae frigido fe ciiigenter 

defendat hic enim uitiofos halitus,qaos de 

codum lii fua deducit ad carim, quia tr^^' 

dus eft, non {init extra mitd , (cd eos inrro 

repelienSjin ipfam cutim impingit;qua ob- 

rem illi hanccirca recenti,urpote aeres,at- 

Dque mordaces rurfus eam,alioqui ante niii 

datam exulcerant . de uidus ratione quar 

guayaci decodupotantibus conuenit. ii2C 

dictaiint. 



F I N I S L I B E R q, V I N T V S;; 



^6 



DE MORBO GALLICO 

ALEXANDRI TRAIANI PETRONIL 

. PHIIOSOPHI AC MEDiCI PRAECLARISSIMI. 

LIBER Q^VINTVS. 

De SaY%£paYiU^nQtis,&eletiione, Cap. J* 




A M farze parills , 

atq; radicis china - 

riidecotta pet eaf 

deni rationes 5 qui 

busadGuaiacipro 

ximevfimmusexa 

minemus, iimulq; 

tum un(5tionem ex 

argento uiuo, tam 

•fuffimentum cx cinabari iimiliter expen- 

' damus ; Sed fi prius admonuerimus , 

.quod ut in guaiaci decodo , ita in finguiis 

liis qu^dam preire quedam fubfequi opor 

\tct, quo circa ubi uentre Ienire,aut corpus 

preparare,purgareue, autuenafecare,2ut 

,ui<§:us rationem inftituere propofitum eil, 

tum ad ea quf fecundo libro de corporis le 

' iiitione,deprfparatione de purgatione de 

iiensE fe(ftione,de cibo. & potu , & reliquis 

. tradira funt,recurrendum . His igitur ac (i 

Turfus expresfiifemus hic pofitis fatis fitpri 

jnum horum omnium fingillatim nbtas, 

.dediones modos,^uot&quiroagis elige 

difint, exponere, deinde qusenam utendi 

. occaijG poflremo utrum artis inuenta fint, 

, autexperientis,autneutrius; 

A Sarza parilla exord len: ur, adu ehitur 
^ quidem hxc ex Lufitania, acHiipania cite- 
riorejillucfut putant^ex terris nuper inue 
tis in exiguos fafciculos farmentorum mo 
./re,quibus Romani utuntur,congefta ; htt- 
"iusdecoftum fubflantis eflutplurimum 
£raf&, colorifq,- fubrubri, & aquas ex hor- 
deo,aut feri caprini faporem prsfeferre ui 
detur.Eftradix Iongis{irtia,tcres, gracilis , 
Smilaciafperse primafronte non disfimilis 
&iecundum quofdam fermeeadem.hoc 
tamen differens, quod nec ^q; fpinoia nec 
seq; fecundum corticem Icnis atqjilia efl , 
fed rugofa fecundum fongum,& afpera,ni 
iiforre uetuflas id preflet,raris quibufdam 
Sfticulis inftar radicisarundinis,fcd longe 
iBinoris,ex qaibus exiliores appendices 
^xeiint diftinda , cortice foris interdum ai 
bido , interdum fub nigro , Sjepius fi faliua 
obliatar fubrudo ad cinereu, intus uero fe 
re femperalbo adterreum^ubiuetuflior 
cd no zgrc ffagitur,fra<5:a uero ftatim pul 
li^tBcm farinsE.florc reddit intus hgno- 



E ra,Ient2,fra(5£u contumax,circam circa fub 
pallida, interius uero nimiriinaihipfoex- 
quifitemediomaxime alba,minineq,-te- 
nax/apore tota imprimis leniter acuto,sc 
fubamaro Ccd flatim euanefcete,qua?fi diu 
oreteneaturin leucm quemdam Jetorem 
fubdalcem ac fi triticum manderetur,atc- 
in exiguam aftridionem definit,ille utore 
fentitur , ita ubi decoquitur in uafis fundo 
perfpicitur.HscIicetexigua iiue dulcedo, 
fiueaftridio cognofcitur,& ubi decodum 
guftarur , & uhi radix diu manfa expuitur, 
in lingua enim tum aIiquidquodIenit,& 
adnatar^iratum reducit,tum ficcitas qusc 
~ da reIinquitur,qucEla?niter contrahit: quo 
fit u: Sarzapariila primum quidem acuta 

G iitac fabamara,deindeueropauxiIIum len 
ta,fubinde limul etafiringens, acCutquida 
pat2nr)calida gradus primi, ficcafecundi , 
eligenda uero quai magis fiexibilisjquse co 
lore fubrubro ad cinereum,& que ubi fra 
gitur farinam, aut puluerem non reddit. 

DeSarx^farilU mcdis.ac uiribus, Cap. I /. 

Odi exdecodto farzepariil^totferme 

fnnt,quotGuaiac),immoplures,qui- 
damenim Guayacum illi admifcent, atq; 
ij limiiiter probabiiiores,qui cum aqua,fi- 
ne uinOjfinepurgatorijs exbibentur,fimi- 
litcr etiam coquuntur,fed non fimilitcr cq 
- ponuntur , ratio enim menfurse mutatur , 
H non in potando quidem, Ccd in difponen- 
dis materi js,nam utibi pro qualibetguaya 
ci uncia,aquaf libra una ponitur,ita hic pro 
farzsE parillas uncia una fi recens fir, aqu2 li 
bre.iij.fin uetufiaiibraj.ii.Referemus pri- 
tno fimpliciorem atq; communiorem mo 
dum, fubindc , utrum ab occulta qualitate 
agat , poflremo utrum artis inuentum fit > 
inucfligabimus . Itaq; prsmisfis alijs qua: 
opportuna funt, fimplicior moduscon- 
ftat ex. 

Sarza: parilla: recentis.unc.ij. 

Aqua: communis lib.vj. 

Infufa fimul, & bene teda 24 horis fcr- 

uentur, deinde bulliant , quoad lib.ij.apt. 

iij.fuperfint, prout magis , minufq; ficcare 

in animo fuerit,poflea colentur:huius co- 

lau 



M^ 



H 



£>E MOKBO GAIIICO. I I B E Ri V. - pj 

I%t!t.^:«ybetHaruRc.vj\pIus,minasuetumm A coaum,tnduo, quatriduoue intas retcntum - 
-~— - ' . pofteapucieiactumuelud purgansmedicamen 



aurora, tum. ue/pere quatuor horis ante ci- 
hum.fedfempercalid^jnunci^. nunc 20. 
nunc a^.diebas.ncque enmi farza: parlllx de 
cofijm totdiebusaccipitur,quotguaiaci ^ ut 
namquc id plerumquc dicbus 40, fic illa non 
amplias 24. citius enim illius uiresi fubiecto 
corpore heberantnr,quam guaiaci, licet enim 
iIUcelcrius,id uero tardius agat,illa tamen im 
beciIIior,id robuftius ert,quamobrem uires il 
ia citius amirtitjid diutius reru2t,fed ad rem na 
turam . Rarfum accipiaiit didam rarzam,ad- 
duntaquaecommunislib.viiij.paulopoftleui 
tercoquuatjfd recundum decoftum appclla- 



tum uentrem foluere conrue.i:r,idq jod ^Ci qui 
dam uini potu tum in prandio , tum in csna 
&hocdecodorubIatore curafTe putit, curauir 
potius quoniam intermifit quam quia uinum 
povui dederit,atquehic aluifiuorquocitiuscx- 
citatur,ed minus molcftus ; (Qd quo tardior cft, 
quia putrcfii<ftioncm longe miiorcm feqtiitur, 
eo deterior effe folet , dcniq; farze decoaum fi 
rudorcm non mouct,parum iuuat; fim mouct, 
apprimc confert .-quidam non modogallicam 
lueni sb eisdem fuperari tradunr , f cd etiam di 
fciiladoncaliasriquamigallicalue nataro i ca 



tcr potiis ioco , & in prandio , & m cxna nunc B pite in iubieaas partes raifam, aiQjaerem, can- 

perferolumsniincmodicouinoadmixttipro- """" •"- -^^ ' ° '' 

pinant.in caeteris omnia^qua: deguayico dixi- 
musobieruaut.Hicmodus, & communior ,& 
fimplicior eftjprodcfl quemadm.odum gusy^a- 
cidecoctuomnibuslaegallica inquinatls, (td 
quantoquam illud tenuiorum p^rtium eft, tan 
tocelerius ai?xiIiatur,potisfimum ucr6 his,qui 
bus caput iniigniter doiet, poltquam guayaci 
d^codum ante cxhibitom,autparum,aut nihil 
contulit.Addcetiamqu6d('utcuidam placetj 
ulccra,& circa fedem rhagadia,mult6celerius, 
quam decQ<^um curare ,& gufnmitioncs diflol 
uereconfuenit,flatim ubi forbetur, calorem in 
thoraccm,!n faciem,in caputmouct,qui tamen 
fieum non ui, (q6. fponte fudor fequatur , mo- 
mentodurat;(inoniequatur,fa:pc intus rdin- 
quitur,& iicim accendit,prf fertim fi circumfu- 
f us aer calidus qupque fucrit, alioqui fi firigidus 
fitquiauitiofam m.ateriam per cutim uacuari 
prohibct,nunccutf impingit, & pruritum into 
lerabilem excitat,nnnc intcriusrepellit,& in- 
terdum capitis grauitatcm diftillatione in tho- 
raccm,& fputa,& tusfim , & fpirandi difficulta- 
tem acccrfit,iatcrdum quoq; uentriculi graui- 
tatera,& naufeam^quia ctiam Icuium , & fubti- 
lium partium cfl, Ad cxtrema corporis prom- 



cros itc n6dumulceraros,&omninoturaorcs 
onines curatu difnclles,quia etiam fi puluis in- 
quiaa; ex pafi esas porrione ^ & radicum rufci 
coniiciar ur deinde ^o.diebus adusq; dra.i.cum 
uino albo fnaui propinetur,flrumas cotumacif 
fimas fummoue:,fin radicum rufciloco myrice 
ponatur,&fimiliterpotui dctur licnistumcrc 
^nat . 
Aluis modus habct (zrzz parilbr unc. iiii. 
Corticis ligni guayaci urc. il, 
, Aque fimplicis libr. x. . 
Vipialbioptimilib.v. 
Infunduntper a4.horas,dcinde coquunt quo 
C ad libr.x. fupcrfint,pox1:ea colant,ex hoccolito 
propinant uncviij.plus, minus calidumauc,cc 
fcr04-horisantc cibum. 

Adhzcaccipiut dictam farzam, & ligni corti 
cem,adduntaquf communis,& uini tlrundcm 
coqunt ad tertiae partis decremenrum,mox co- 
lantjcolatum in prandio,& caena pro potu pra* 
bent Profedo nifi uini mixtara,ficati de guVva 
co dicebamus,officeret,non inutile eiret,ubi ul 
cerahumidioraiuntjconducere: eriam aduJro 
magisquampuero;&uiro magis, quam mu- 
licre. 

Alius modus,capiunt far zk parilk minutim 



pte fertur,& quia fimui imbecilles habci uircs^ incifar uncij.pafiuiarcm unciilj.fene unciij.a- 
humorcm,qunllucrcpit,apropriocius impc- ^ quarfimplicislib.xii.mixtafimula^rhorasrcr- 
tunondiucrtit,fcd liadcxicumtenditillum '* ' 

a4:cclcrat;fin alioqua cxire ncquit,ibidem im- 
pcUit,&minimcdifcutit,utpote,qu9 fuo lento 



rc,atque dulcore non posiit humorem , qui in 
alto infedit,& cxitum facilem no habet,cuacua 
re,quamobre,& altrithf di5& podagrx ut pluri- 
mum ofHcit . Quibus thorax,aut uentriculus in 
firmus cft,nifi fudauerint nunquam non obeft , 
quemadmodum,&his,qui tumultuofa praercr 
mbrem infbmnia patiunturi& his, qui nimium 
uigilant; &quicapitcuelato uim fibi intercn- 
tesfudarcnitunturjnamfpiritu ipfos diffoluc» 
fepeucntisturbationem quandoque infaniam 
affcrt,ficuandoctiam fudorcmnon moucrit, 
^ltti fiuoiem non raroaccer^t,quippe iUiu&de? 



uan t,dcinde coquunt,ad tertiz partis ufqu e dc 
cremcntum,ex hoccxhibent unc vi. plus , mi- 
nusuc in auroracalidum femel tantum per iin- 
guIosdics.HicmodusinutiIis cfl quoad farzs 
facultatem, non enim finit iliius decoftum in 
corporcimmorari quantum oportet.Q,uinimo 
citoduccnsaluumcafdemfrangjt, & lummo- 
uct forte iuaarer,quia fenfim purgat, (td id ad- 
hunc ambiguum cft,& non farzs, fed alterius 
feculiate iuuarctificnti modus iUc qui habet pul 
ucris farzs parillj unc viij. foliorii (tnx anciij. 
C.X hoc unc i. «2 uinoautiafulo aliquo fingulis 
dicbus ieiuno ptacbcnt corpus immodiccua- 
cuatproindc nonnc finit farzam in corpore im 
«JOrari*&uiresfua& cxcrccrc ita ut fiqaarKio 
I prodcil 



5»8 



AIEXANDRI TRAIANI PETRONII, 



mundirijs,ac fordibus libera'relinquit, (ic fortC 
Diofcor.refinasaluum moIlirc,peaorisque ui- 
tia purgarc diceb2t,iicetiamGaU *. dcalimcn- 
tis,pruna,maluasque uentrem fubducerc, tuoi 
humiditatc fua^tum lentore,& lib.5 .partes ani- 
malium cxtremas ob lentorem facilius per al» 
uum deiici.fic Arift.quoqucfca.25. probl 40^ 
qusdamlentorefuo purgarc,quemadmodum 
trunculij&qusecunquc mucoia funt.utcnim 
delentorenonuehementijfed remiHb didtos 
authores nuncloqui probabile eft , ita lento- 
rem leuem abftergere, atque purgare , infignc 
uero infarcirc,atquc obftrucre aiTerendum. 
Quocirca farza parilla quoniam primo acuta 
cftj&fubamara/i aqua commifceatur per uni- 
ucrfum corpuspromptisfime fertur, & licetfu- 
bito definat tum amarefcerctum acris eiTc,noa 
tamen pcnetrare ceiTat, fed eo penitius^ lubit > 
quo lcuior 2ftridio(ut antea docuimus ) fubip- 
de fequitur,&-adhuc aftnngens liqaationi » 
quam morbus gallicus moaet, reiiftit : iabdul- 
cis uero , & lenta rcmsnens {iia qoidem dulcc- 
dine partes ipfas abhis qus fuperficie tenus hse- 
rent, lacuat; lentore autem , qax altius infede- 
runt,cxpurgat.Hinc fatis conftat unde^ agat 
farziparilla^nimirum a maniteftis cauus,ac 
non occultis,;utomnes hadenus cxiftima- 
runt' 



prodcft,non rarzf^fed alicuius altcrius opc,pro 
fit hxc dc farzi^ parilla; modis , ac uiribus, ^ 

Df eecaftone propmandi [av^^m paTiUarH,& dn 
ab occuUa , aut manifejia quaiitate profis . 
Cap.JlI. 

X -r V N c qu2 nam occafio fit cius exhiben- 

JNi d2e,mox utrum ab occulta qualitate(ut om 

nes exift:mant)an a manifcfta confrrat, inquira 

muSjfancoccafio eadem eft,qua:&gu2yaci,ied 

utuiribus eft imbeciIlioribus,fra ftatiir. anni 

magis caiidam poftuht,5<: morbufn,£u: aacura 

fua mitem^aut incipientem , au: decHn^ntem . 

uel ex toto,uel ex parte.Modo per h,s.'c ce/apo- 

ra is quoqueimbecillis fi: . Ideocue il f^iiYSci 

dccodo morbas deterbuit,non ini' :.:i:^r crxai- 

b£tur,fipitorumdefiuuium,ii p-jf;^:^ hcaii- 

ncminfeftent , nulb inrns par.e pec:.iiari:er 

Isfamirum immodum iciu-t.naic d" c:c:snone 

C^uod uero non ab occulcis , f-.: 1 iiiuniieftis 

caufis illiusauxilium ueniar,tearinda..iCquen- 

admodum ubi de guayaci decocto difputaba- 

mas;inuefti52re.Q^.na enim gall-^ta primoft-a 

tim 2Cura,S:iab2mararen::rur,stque ftatim Cci\ 

tiridefinit, aquecommixta per-cocpus uiiiucr 

fum repentediftribuitur,;pr:^f=rtimii adhucc- 

tiam caiercensbibatar,&caIorem in choracem, 

in faciem,in capu: feq-iente fudore mitcet»mox q 

omnem ahenum te-nperab::,deinde lcuis aftri 

aionisopeiatro magis fubieas,& liquationt 

rci^ir^cr.s.acobtenuemlenrorem fiTbdalcem«q; • 

fubftantiam,qu:cQuid;iH obuiam fiet fmodo 

non ualde contumax litjiaaabir.abrterget^ac ua 

cuabit ; cum enim mai:6 remisfior , longeque 

fugacior eius amari ludo fit qaam lentor , & 

qukm dulcedo,non amaritudinc fu2,rediuicc- 

dme,aclentorefuomorbt giUici putredinem 

i;ac .iabit,& ftniet,dulcedine quidcm l2uans,Ien 

tore autem abftergens,& pargansrdulcc enim 

(ut 5 .de fimpl.cap.2<5.GaI.inquir)concoquit,Ia- 

x2r,Varefacit(.utuer6 fea. 23. prob.40. Ariit.J) 

humor dulcis lauarc poteft,3tqui letor inngnis 

in altum fubire,& omnes corporis partcs penc cii ooicura , ut iiuiiiuu liiaj^»* v.«... -.w-....~ 

trareouidemnequit,denfananqueten3citasrc o ne fcntiatur : adde quod m cjus oecottum 

firti-^&obftruitjficcnim alentore forfan cxe- dupio plus aqua: mifcetur , quam m guaya- 

■ "' • - ■ ' '^ .-.-/>./- ^. . ^-QpJQfiQj. ^jcro aqux mixtura , ut mius 

uircs magis disfipat,ita quia dcbilcs funt. 
maximc proftcrnit : hinc fequitur , dicct 
aiiquis, quum cius dccodum gailico morbo- 
prodcfTcrcueraiam cxpertum fic , huic auiem. 
cxpcrimento nulla plane ratio af Hpulari uidcai 
tur,non artis,fcdpur2, nudxquc cxpcricn^ 
tiar id inucntum cflc . Huic rcfpondcndnm , 
^rzam parillam aducrfus gaUicum quidcm 
morbum policrc , kd »on aducrftis omncm,. 

fed 



^ Ftrum Mttis inuentum ftt^quti farx^ it* 
' CQ^uf» luem gallicam fanet% 

Cap. II II. 

RE sT A T an artis inucntum fit dccidere, 
id enito contra , tum adduci poflunt , quar 
aduerfus guayacum proximc adducebantur , 
tum quoddebihum uirium exiftcns ,utparum 
uaiere m gallicum morbum , ita minus artis ; 
inuentumeireuidebitarzucrum his prftermil- 
lis, qux dcguayacodiccbamus , quia farz^ a- 
maror,acacrimoniaftatim euanefcit quia&fi 
lcntor, & dulccdouterqac durat, uterque ta- 
mcn cxiguus eft , quia ctiam aftndio adco 
citobfcura,ut nonnifi magna eum attentio- 



rctionem retineri Gal.aph.2 i S.tradidir, kdd 
exi^uuSjhoc eft tenuis remiffusque berif, tan- 
tutS abeft ut obftruat,ut abftcrgat fimui,& pur 
<7et , ut enim primum membris adhxrct, & infi 
g:turitafabindeabhrsfenfim fummoueri , ac 
eaclli facile poteft ; ubi uero tum , quia niiftus 
aqueeft,tamquiafponte cedit amorioni iam 
aueUitur. tunc]ca,Guar praster naturam in his ra 
fedcrunt,infaraaqucfunt,ob fuaai tenacita- 
jein,qiia illU coniungcbatur fecum trahit^ & im; 



DEMORBO GAtllCO LIB. V. ^ " 'f^ 

aucrruseum f iitantediximuOquiTua A manct tamen fecultas inipro;&Ienton&>&: 
^Mrr«^.^.»«.,».-^t.„. /: <ipIcoris,&aftriaioms;fiquisemmillBdorc 



natL-ra rriitis eft,3utincipit2utindinat,autfi. 
qaidern rxuustuerir^aliistamen remediisat- 
triras, atque fuba^ftus adhuchominem infe- 
fl2t:neq.ue fequi, quia contra uehementem , 
. atque immitem non llatim ualet, artis inuea 
. tumelTe non polTe, ualetenim contra mi- 
tem , & contra eum , qui anteimmanis erat, 
cieindeuriiguayaci,atqucaliorum'remedio- 
rum fxpius agitacus, atque comminutus,ad- 
huc tamen urget , & guayaco , quia ei natura 
iam afrueuit,non obedit.Hinc forte uini ma- 
gnam in morbum gailicum habere farza pa- 
rilla creditur , utpote , qucm guayacum non 
lanarit|,>hajc pofteafanet ; ianat enim imma- 
nem,quem guayacum autquid huiufmodi 
ante mutauit,mitigamt, atque diftbluit : non 
lanat uero,ft ftatim contra illum ab initio fu- 
matur. Hec decoquoddiciturcontraom- 
nem gallicum morbum farza: pariils deco- 
dum non uaiere, proinde artis inuentuni, 
Kon effe,quod aatcm,& eius amarQr,S<: acri- 
monia cirius difperdantur, quam iilorum fa- 
cultate quippiam ager« quear, id non prohi- 
bet quominus artis inuentum exiftat, non 
enim amaritudine , ncque item acrimonia 
luem gallicam fuperat, nam ut utraque re- 
pentefentitur^ita repcnte refugit fenfum. 



diu, attenteq; teneatjhaecomnia ^cilecom- 
periet; neque tamen quicquaprohibet^Quia: 
in futurum cum minori aquxquantiiate cock 
fedum propinari pofsit; quemadmodu gua- 
yaco eucniffecognouimus;multo enim pius. 
2qua2olim,quam nunciilimifcebant,fed pau 
latim ufu,& experientia eam minuerunt,co- 
piofiorigitursqua farzs uires fubcrahet^fi 
menfuram exccdat, finminus moco intra 
menfuram contineatur,uel multa,uel exigua 
fitredum non cft,quod in contrarium zticre 
batur.Ergo cum gallicalues, Cnt loties dixi- 
mus^ afiedio putris fit,que potiffimum uice 
rat, liquat, & calorem acccndit, & in fingulis 
corporis partibus,maxime ueroin extremis, 
exiftit, farza: decodum fubftantiar quidem te 
nui,hoc eft aquf commixtum in omnespar- 
tes promptefubibit,ab amaritudine enim,& 
acrimonia penetrationis initiuraprimoacci 
piet,quia uero hx ftarim pereunt, a fua leui 
aftricdone (ut proxime declarammus)finein 
2frequetur,& aquas prf fertim ope calorem o- 
mnem temperabit , dukcdine putrefcetium 
partium fummaabluet,letore profundaab- 
fterget,atque purgabit, aftrictione no folum , 
. ^ , penetrationem adSuuantc, fed liquationcm 

quocirca ftultum eft affererc , quod per ea a-f C quoq; cohibente. C^ocirca farz? dccoctum 
^at , perquz agerc fenfu percipi nequit , Ccd luem quidem gallicam euertet , M quia de- 



agit Lcntore,& dulcedine,& aflri(5tione,.qux 
fecultates nunquam in ea non fenriuntur, fi- 
tje ipfam pcr fe fola , fiuc illius dccodum ex- 
periamur^fed obiiciunt, heomnes ad eo exi- 
guf funt, ut luem gallicam^cuerterc nullatc- 
nus poffint, At ij definant obiicere, quoniam 
iccirco poflunt, quia exigux funt , alioqui fi 
xialidx efTcnt, multo magis impediret,quam 
iuuarent, quia enim morbus gailicus putrefa 
cit, liquat , & pratter naturam calefacit , infi- 
gnis aftridio,ampluslentor, multa dulcedo, 
harc quidem quia, putrefedcnti cedit, lentor 
autcm &aftriccio,quiatranfpirationem pro- 
hibcnt , & obftruunt, putrcdinem ipfara ad 
fummum deducunt , deindc calorc audo li- . 
quationcm ex accidenti geminant ;jQuanto 
igitur exilior tum lcntor, tum dulccdo, tum 
aftridio eft , tanto magis tale decodum pro- 
ficit. C«teru'm quodaqua copiofiorinhu- 
ius deco(5to,quam in guayaci, uires ciufdem, 
quum exiguat fint magis cxtcnuet , & fubia- 
detollat parrim quidem rede , partim uero 
non rede dicitur , quajdam cnim menfura in 
omni decodo cft,quam ultra, citraque uires 
cius, quod decoquiturconfifterencqucunt-, 
intra uero, (ut infra quoque narrabimus^Ion 
ge lateque patent ; non cnim unico numcro 
aftringuntur, licetitaquenunc copicfiorfit 
aqua, m farzg decodo'> quiai in guayaci,re- 



biles funt eius uircs non nifi mitem , aut inci 
pientem, aut declinantem , automnino fi fe- 
ua fuerit, poftquamaliis remediis ante de- 
miffa , dcuictave fit, cuertet. quoniam igi- 
tur iudicesidexpcririquis potcft (paratum 
enim fcrefempcr eft^xpenus autem,reue- 
ra ita cSe comperiet, & cxperiendi modus 
non diffidlis, non confufus, non pcriculofus 
exiflitafi nanque fudorcm prouocarit, aut ca 
tim in altum cxtulerit &conferat,segerq; be- 
ne toleret,tutifsimus eft.His uero tribus con 
ditionibusaliquid cffe artis inucntum , ( ut 
£) proxime oftendimus ) aftruitur , quod krix 
decoaum lucm gallicam ad extima naturaii- 
ter erumpentem , & mitem aut fzuam qui- 
d:cm;fcd iam labefadatam dcpcliat:artiserit 
i nuentum.hadcnos dcjfarza parilla. 

De Cbyn^eradkis notis, &ele^hne: 
€ap. r. 

HAcc aiFcrtur ex Chyna loco amplifsimo, 
maioribus noftris incognito , iam pride 
repcrto,nifi forte finarum rcgio fit: radix eft 
foris fubrubra , arundinis radicum fpeciem 
pre fc f erens , ^tA intus fubcr cfTe dices, den- 
fior tamen eft & fudu faciIior,-colore uiilga- 
ris acori {^A remiffo, fapore atquc odore ( ut 
aiunt^ aromaticorutroquc fane perquam mo 
I a dico ; 



ido 



ALEXANDRI TR 



iko: quippe 



faporadedadiimbratus eft: ut 
«^aamradlx ientifsimemanditar^iux reiiria- 
tanqaam decoda eft,paal6 fnagis.-hicfub^ci 
do iiinilis in acrem deiinens filiquibus eiTe, 
aliqiubusr.on efie uidetar.-aiiquibus iubama 
ras:sliquib'Jsqualis in 2ingibere,aargaha- 
ga,qne uim kiarin ism exhalaric ; tiilisq; lem- 
per riiVii-ctaradiee inueriiri. aclicetinterdii 
eaancfca-jiti-tia-s taraen reuerti, atquc di%r- 
re ab eo qui in Tarza parilla percipitar , qno- 
niam iM;; ubico quidem fentiiiarjred poit ia' 
bitc Jericitrneqae in decocto unqaam appa- 
ret; eoqae magisab illo dirTerre , quo i^^pias 
hic qaam iile linguam pungit , li longo tem- 
pore icaiimni3ndacar:liccr utriulque pun- 
ccio lenis omuino iit & imbecilla. Aliio uero 
hxc minime probanturjquinimoapiam^jhoc 
€11 fequalem & inodoram.elTecontendant: 
nam quodaromata.oleat, id conringere di- 
cuncjquiacum hisadnos delaraeorundem 
odorem imbibit.Sc odorara iiL;Vtcunque ta- 
nien,redarguendi no lunt qui faporem, odo 
remque in hac radice conrtituont: Vterque 
cnimnon admodum obicure ienticur, ubi 
qaiseiusdeco<5t:am qaodexaqua fic uei pi- 
-tiiTat v.ci ohiicit. Sed quum aliquibusodor 
eiiis (u: dicant)aromaticus i::,aliquibus nul- 
lus:^ iapcr alicuibus iubacr:s,paucis lubpci- 
auij,paucioricus iubam::rui, neque tame ien 
Uis his .^dmc dum «{tif aietur : hzc tanquJm 
ambigi:2& r-nquam parum' prohcientia a.d 
ia,cuod nu.nc qusrimus omitum js, que^ eui 
-dentia runtilibfcribere conueni:::tac ue icife 
]icet , quod irue radix ipia ore teneatur , {i,:^^ 
■tlus decodum guftetur, manifcfte fenii^ur 
& modice ficcare , & leuiter auringere , Sc in 
eiuiHem decodtoLentorem quendam uaiqe 
tameti Qebilem,repe rei^der^ /aporem? cdo- 
remque decocti ex hcrdeo, quod apprime 
fineerum i & ^optime uccum eit referr e , fed 
hoc diftare,quod r2poF.pdorquehuius,m.d- 
to grgtLor.etf,& quodammodomagis tsp.uisy 
msgisqueinhnguam Tubiens , & ueiuti leui- 
.ter2cutus,nr^iertim ii c2iidu-m potetur.Pro- 
^batutqus ceiior^ quz msgis pondero/a, qus 
,nuUa. t'eLediae,2ut cariejatit odpre, iaporeve 
nialo inteaa eiij&pmnino^qcs rccetipr tixy 
adukeratur terra quadam rubra , cum acua 
feraefecta, &.ebli4.i.rta :,fe^,rio.:^ fmt radicis 
Chyne ,6: qusnam cilgpnd^ iit, 'lam latis eft 
dictum. 

£>e Chyr.A Yadids mcdis, umhufque . ' " ; 

'■: ■: ■c<3p.;..,i^j-.'-;": - .. "7; 

> yrOdieips.decoquends!, eon squc uani 
i^ ^funt,:ae (arzas parill^,iignique guayaci ** 
ied ut plurimym fimplices; ex aqua,& radice 
ttntum^itaiit his-duobusff ruatis folaponde 



AIANI PEJRONir. 

E ru ratio mutetur, fortc quia non adhuc apud 
omnes medicos, eque in uf u eit , atque iarza 
parilla,guayacumque; iuniiiter ennri uarie 
mifceretur, adeo enim inquietus, atque am- 
bitioius eii qaorandam medicorum animus, 
utfinihilaliud, his quce compertum eO: rede 
fieri adiiceredeberern, quotidie tamenco- 
nentar;non quod ea poCc melius fieri uideat, 
feduc ipiiab ahis m^tiias r~acere uideantur, 
Q^uocirca non decran: qui huius radici, po- 
lypodium , rcnam,hermodactyIos, turpetu, 
hIlIeborum,cichoriom,meiiiTophy'ion,bo- 
raginem, 5.' alia huiailr.odi adiungere i}u- 

^ deant,qaemidmodani nunc alicucs,(at pro 

^ xime dicetur);ncG;;-ii;e audiuimus : i^d ad re 
noftram . Deccdam quGtidie faciendum iu- 
ber^tquatum uno die fufnciat, alioqnifi dlvi^ 
lins ieruecur acidum rcddi,& ferecitiuiqudm 
hordei deco«rti.m corrumpT. Modus itaque 
communioriatcae naipucibr tit, (1 pro qua- 
iibet eius ,qasrecensell,dr2gma, culceiio 
acuto iatenaiii.ima iVuituIa truniaeriim inci 
ix, (implicis :ic:v>3i lib» una , oc iemis acc^pia- 
tur 5 utputa radicis Chyne recentis. s. a. hici • 
feunc.j. 

Aquse communis teperbct^ lib. xi;, 
lntundanturper24.horas,po:re:i ba!!i::nt 
quoadiexlibre iaperdat> ceince coienri^r, 

^ ex hoc colato accipiunt uiiC.^j. pliis, minai^ 
ve,mane,&:ueiperiqu;iti:or'hcr:sL::;rejibi:^ 
&cu2tuorpGfi canam, il iitis :.J-ir;,i;qi;c:d. 
.femper ca!id::m;:e:;c.: jm iv. prandicj^i: cc^- 
lY^ propinan-^ccque rt'C:c.c::lici:n: £:: -n^i' 
cam id iuerit,niii hy^-nr s i:r,n:m ii per ic :e- 
pi.5xrtedatL;r,icmpcr cxpeditcaLcuir ef!e. 
Ir: n;;::c modLm i,<:c:-eac dic^ 24. c>.h:hert 

6. CiC.us radcL:ej::0:. mc::^.:: c.hc,.r^: .'crv : 

itd i:i omiiibus :.:;is , quas res non nctaralcs 
;'£ppen£tini:irur:-('-:ela: in g:::iyac:decGdo.) 

Srquifpiam n^turaliter c-Si-o aiiric^a iit,ahci:i 

-eidem deccd:o r^dicis apii iVr:::unc:amad- 

H dunt,&: iin:i:l:ccca::rtdd5 q:;od utrum fede 

■ ^ nat,nondumii;ris CGn{:::t:qi;i:'m en:m £p^a:^i 

pr2iertimfaX£t:Ie,i£teriSji;ercc;, rci^umc; clo 
. loribus , &:.urin3s ciendipotius , c^drii aIi:o 

ducende confcrfe i:ideat::,r,.iiC \i^c magis 
^quam adaluum molliendam eiaidem mixra 
.raprobaripoteii'. iiuetafraradix f.;eri:^cca 
- ueniet. 'Ki:nc:eftiim eiusparrem addere, 
.nuncdim:dianun"iiCtSii^^i^"'dem,proaima- 

gis,autminusai:tiqi::;iM£ritji:c;Vmutatata- 
^men aquic menfl^ra: hoc cu pro aqux lib. una 
'&{emisnuncacciptreradic:3diCv3sd:2c.i.Si 
^icrop.>.nuncdrach j;^:emisnanc drachdj. 
'quidam feruari lubent, eir^s fruirala , quss x^- 
. mel decocta funt , .& fub iimbra ficcan, dein- 

definitis. 24, diebusrurram ta eifdem dcco 

6i\im per aliqabt dies argroto prsbcri, deco- 



DE MORBO GALLICO LIB. V. 
a] h M i«s mo dijm ctTc , di&^ rat^Gi& fub-tt mr ^ t enu etur,ad cf citatem enlmdcd acit . De mU 



brs riccai:^urxc>iij..aqua:- fitnpli^^stepid;^ lib... 
x:j. infundunt,c<>quunt>adrainiftr3;nt,pra 
jn prtori deca<SiO d^du^n eft .-'&ar4ali(|u2 lic 
^prscipitint, ut maiorem caution'eixi,itque di 
ligentiamadhibere uideantur,aliqui>l.nop*- 
dum.sger i^natus e.ft,ut hoc refiduocvitetQr» 
^lliqui quoniam cariusuenic , u: iurnptushw 
giat, aliqui alia de caula.-fed (i nou«cp.pi3 ilr; 
.^onopus eft uetere,aat excoda prius.. Pro- 
ppfitus modus aliorum pm.niu optimus eft : 
^prodeft morbo Qailico inqu[natis,<Kimmo- 
do his non immanis fuerit i talem enim , ucl 
guayaci dccodo,uei quouis aho auxilio ante 
mitigatum e{rerequiri.t,quam illum euerte- 
re pofsit . Incipientem igitur morbum galli- 
- cum,& declinaatem^fi per hsc tcmpora ma- 
. fuetus eft , & cum,.qai natiira fua mitis eft, & 
. ad cutim prorumpit, pbtifsimum ciirat.Tan 
toautem prsfta-ntius, quam farzas decodum 
quanto Chyne radicis,minus lentoris, atque 
aftridionis habet,& gratiuseft,arqiie fuauius 
exiccat;quia uero r>6 craiTarum,led tenuium 
parrium eft, ubi potatur, pr^fertim ft caleat, 
& circufufus aer calidus ftt prpptein uniuer- 
fura corpus diftribuit , & fudorc, aut mouet, 
aut cutim in timore atiollitjpofieafuccusjaut 
fiatus,qui fub tumore eft exhalet,ethcit : po- 
dagricis, arthritiajque iecus, quitm farzas de^ 
iipclum non parum prodeffe folet; qusquam 
cnimfluente in articulos humore, fieriuix 
-pofsit, quin propter uires fuas adeo exiguas 
<;um eodem illuc unaferatur, quia tamcn no 
-Jmpenfe, fsd mpdice flccat, infardum in illis 
fuccum moderate ficcando non indurat qui- 
dem : fed mini3it,atque refbluit, & quia leui- 
:teraftringitinaife<^ibus partibus robur con 
tra fuccorum fiuxionem relinquit .Non mi- 
nus etiam opituiatur.hydropibus, afihmati- 
cisjfiue anhelofis, ex pituira, uenarum hepa- 
tisj & licnis diuturnis obftructipnibus, longae 
.apoplexi? , paralyfi ex humorum cppia , auc 



ribus Chyna: radicis , & modo communior 
eius cxhibendse hsc fatis fint.Non defuntCut 
antd diximus^ quidam alii m.odi,ut puta 

Capc radicis Chynse 
. ' Sarze parillie 1 

, Ligniguayaci f ^ 

Coracis eiufdem *^ 
._ Aquf nmplicis hb. xvj. 

. . Mixta fimul feruant 24. horas, deinde co^ 
, quunt,quoad tertias pars aqu^ abfumarur, 
mox ubi refrigerata-funt colant huius cohti 
propinant unc.vij.plas,minusve manej^ fe- 
^ ro quatuor horis ar.tecibum calidum, poftes 
furnunt dictum -ligi^^um, corticem Chynam, 
& farzam, adduntq; aqu^commLinis lib. xvj. 
iimiiiter coqaunt , atque colant pro potu in 
prandio,& ccena. fumirur 40. diebas .hunc 
m.odum efficaciorem effeantedicto uolun:, 
licrum nifi quis eum antequoqueexpertiis 
fit, neque id aiTerere, neque rationem Jnqiu- 
rerequamobrem efiicacior exiftat debci; ne 
.chymiitis iimilisfiatiqui rem anticipat ima-. 
:ginatione dicere, quaii ita fit, antequamira 
£ei-i uideant: Interim enim fQipkio ei1: ns 
chyn5£lentor,tum a farzs» tum aguayaci :en 
tore,uCcitas uero,&: a gi:3yac0y& ab dvSd^Tn. 
cotiicc nimis augeantur-, qux fingula mcgfs 
^ f unt impedimento,quam augumento ad ali- 
. quid efficacius agendum , quod enim aperiri 
oportet a geminato obfiruitur , quod uero 
minus,refoiuique id abauoa ficcitate indn* 
retur. Alius modus habet. 

Kadicischynz.s.a.inciff uacj. 

Aquscommunis ? .m - 
yinialbioptimi. 5 ^"-i^-^3- 

Mixta fimui feruant 24. horas,deinde co- 
.quuntquoad fex lib.fuperfint,pofteacoIan.r, 
. hoc fimiliter exhibent atque primumquod 
proxime recenfuiraus,potifsimum ueroad 
gailicum^inueteratum , kd ut uinum in gua- 
yaci deco<5to deteftabamur , ita in hoc dam- 



cr aisitie,aut lentore. prjsterea redundantiam D nare I kct, Hadenus de modis chy nae radicis, 

prauorum,&quantamuisuariorumfuccoru &uiribns. 

coniumere confneuit uentriculopituita infe 

ftato remedio eife, illis quoscaicuius excru- 

ciat muccos abfumens efficaci. prarfidio effc, 

fiuxiones omnes raj-o quodani benehcio fi- 

ftere , ulceribus omnibus internis no parum 

auxiliari; externis fi panniculi linei eius deco 

^o infufifuperponantur mirumimodu pro- 

defie, mulieri, qua» propter uteri humiditatc 

non concipit genituram conciliare,- atqui ta- 

bidis non ex pulmonis ulcere, non exputre- 

dine gallici morbi ; fcd ex calore, qui coafu- 

niir,& ficcat, magnppere nocet,aduerfifsima 

eft partibus , qua: abaliquo communi tptius 

corporis inorbo peculiariter extenuaptur^ut 

ooiio aiteri fi in morboGallico priuatim ex- 



Vtrumah occuka proprietate an aiani» 

fefia c}yyn£ radix agat . 

Cap.. Vll, 

QVod non occulta/cd aperta fit iilius h-- 
cultas,qua morbum gallicum fanat hinc 
quis iaciie inteliiget, quippe morbus hic {\iz 
ia toties diximus) affedio putris eft in oibus 
quidem corporisfpartibus, fed potiffimum 
cxtimis,qua: calefacit fjmul acUquat; quocir- 
cafichynaedecoftum pertotumcorpus dt^Q 
ratur,& ad cxtimas partes dclatum^ inde pu- 
tredinem expurget , Ijqqationem coercet, & 
c^Iiditatem contrariam temperet, non occhl 
I i ^ tam: 



lOl 



tum : fed manifeilam erit,quaniobrem agat, 
<:}U£renriergoqua ratione 'fd decoe^umper 
tot;jmcorpus ferri queat» Refpondendum 
qwoniam exaquaquKtoiuium partium eft, 
conftituitur; haec enim nili frigiditas obftec , 
promptilfifTi 4 fubit in corpus omne,quod 
pernium eft,non obftat«ero,fi decoctum id, 
&caiidum potecur, & aer externus calidus 
extiterit,huicadde tum i^uem huius radicis 
aftridionem,qu^,Cut ante monuimus)pene 
trationem accclerat, tum leuiulmam eiuste- 
nuitatem , & reu leLiiiTimum quoddam acu- 
men , quod , & ubi eius decodum adhuc 
calidum eft', non obfcure fentitur , & ad 
penetrandum coadiuuat ; hoc enim quo- 
minus eft , eo minus acriter pungit cor— 
pus, prohibetque ne in fe contractum il— 
liobliftat, $i neeius in reh*quum penetra- 
tionem impediat; etenim corpus ienfu prse- 
ditum 5 ut huic leuifiimo acamini , fiue a- 
crimonise faciie concedit , ita hoc ipfum , 
& totum decoAum in (e facile recipit . Ad- 
de quod ah*i in hac radice uituperant, ut- 
pote, quod ualdelexiguum ftt, hoc ipfum 
acumen;id ilh" mirabilem penetrandi facul- 
tatem affert . Ideo enim prompte penetrat*, 
quia non ualide , ied exigue acutum eft , 
aliqui ii infigniter tale eftet , partes ab illo 



ATT^ANDKrTRAlANI PErRONir, 



tredinem uero ab hoc eodem rummou^ - 
ri poile nouerimus, fieiustum lentorcm, 
tum exicjaa ii uim diligeater perfcrute-- 
mur, etenim exiguo eius lentore, putre- 
dinisuitia, quf in fuperficie funt, abftergi 
nemo non afterct^qui ea,que de lentorepro 
xime difputauimus , non afpernabitur.* tum 
uanque lenror abftergit , & non obftruitquu 
exiguuseft. 

Eius uero modica ficcandi ui omnem gal- 
licaj putredinis materiam abfumi,fiquis non 
credat , certe animaduertat , quod ficci - 
tashumidum abfumit, humidum uero pu- 
tredmis eft fubiedum , hocigitur fummo- 
to , putredo fubiiftere nullo modo poteft; 
quia ego ficciras ; quss in chyna? rsidke per 
quamodicaeft(non enim tanta eft utexa/pe 
ret, fiue uthumidum, quod^iuehiculum eft: 
ftatim confumat,& jnterius penetrarenon 
posfit ) humido aqueo coniuncta ut fimul 
cum eoper totum corpus eifertur, itafin- 
guias corporis partesattingit,& earumhu- 
mido commifcetur , quo ubi deuentum eft, 
tunc humidum quod in corpore eft , leuiter 
exiccans , partequa ad fuam naturam redu- 
ci poteft, a putredine uindicat , qua uero 
in naturx gratiam redire nequit, nihil im- 
pedit quo minus ab afiedis partibus foras 



deinceps affeds dum eandem , utpotemo- Q expellatur ,• quippeilludquatenus putre eCt, 



leftam nimis niterentur expellere in reli 
quiis prompte ferri »non finerent . Hade- 
nusquare per uniuerfum corpaschyna^de- 
codum diftribuatur , ex quo fimul etiam 
conibt, quo pado calorem alienum in mor 
bo Gallico excitatum temperare poffit , fi 
enim ex aqua decodum fiat , tum quia a- 
qusE uis eft refrigcrare , tumquia radixipfa 
minus calida eft, quam corpus gallica putre- 
dine affedum,proportioneminoris inzqua- 
litatis frequenti eius uf u calorera omnem , 
alienum , ecorpore pellet. deindefi petas 
quade caufa liquationem firmabit, & de- 



ab ijfdem . quia onerofum , & intenfum eft, 
quo adfieri poteft perpetuo reijcitur , ipfa 
uero : quia propter fuam , & lentoris , & fic- 
citatis exiguitatem illis non obnixe inha?- 
rct , illud ipfum a natura reliquis chynx 
uiribus innixa expelli permittit . Interca ue- 
rofi decodum non fcmel, fed fsepius,', ( ut 
moris cft ) propinetur reliquum fenfim 
exicczt , & ab ipfa putredine tuetur. Nec 
alicui fit admirariom quodadeo exilisficci- 
tas ^ adeo grauem putredinem fummoue- 
requeat , fi enim tempus & fpatium datum 
fit, id optime prseftat ; alioqui ficcitas quan- 



mumipfamputredinemauferet,nonnegIi- p to uehementior eft, tanto minus per cor- 



gas eius aftrictionem, etfi Icuis eftjhaec enim 
quo leuior,e6 facilius per uniucrfum corpus 
ferri medicamentum id, & permittit, & ef- 
ficit; efficitenim : quia portionem eius,qua5 
iam progrefTaeft, retrouerti, quoniamilli 
quodammodo uiam claudir, prohibet : per- 
mittituero:quianon magnopere aftringit 
non enim primo ftatim contadu fuperS- 
ciem ita condenfat, utmeatus occludat, ui- 
cinaraque fubftantiam adfe contrahat, at- 
que conftipet : Ced liquorem ante ingredien 
tem , quafi manus leuiter poft impel[ens,re- 
tromouet inaltum. hzcigituraftridio, ut 
pertotumexpenditur, itafingulis corporis 
partibus robur, ne liquefcant inducit pu- 



pusfertur ; denfa enim nimis ea fubftantia , 
cui ineft efficitur , & ad penetrandum ine- 
pta ; adde quodjficuti humido putri com- 
mixta ubi fluxilis eft , & perexigua , illud 
forasemitti , fi forfan emittatur , non pro- 
hibet,»ita fi folida firmaque fubftantra|fit: 
quia tenaciter inhajret , illud contra retinet , 
firmat, auget . Id quod ilios non parum 
errare demonftrat , qui putridis aliquibus 
febribus , ea , qu£ non leuiter ; fed uehe- 
mcnter exiccant, adhibcre contendunt. Hi 
ergom iraridefinant, quinoluntchynara- 
diccm amanifeftis, ut diciturquahtatibus 
morbo Gallico prodeffe pofle, fiquidem (ut 
inquiunt^ nullashabet,crfihabet, exiguse 

funt. 



DE MORBO GALUCO tlB. V. loj 

fmit, nati iccirco ut oftendimus poteftj quo A fidli , non periculofo-^ Ced fecili, atqne fe- 
niam ill? exiguae funt ; ^ curo facile igitur atque fecurum id experi- 



itaque chync radix aqu? commi 5cta,tum 
aqu« tenuiwte tu fua leui acrimonia, & aftri 
dione per uniuerfum corpus facile fertur , 
& robur partibus ne liquefcant rclinquit, 
mox aqu^ eiufdem frigiditate , & fua re* 
mifTa incalorenaturacalidum ,quQd galli* 
cimorbiputredoexcitat, obtundit, obe^ 
xiguum uero lentorem , & modicam ficci^ 
tatem , putredincm omnem abfumit , de- 
nique galHcum morbum , qui putris affe^ 
aus eft in omnibus corporis partibus,& ca* 
lefacit (imul ac liquat non occplte , ( ut pu^ 
tant ) fed manifcfte propulfat , tanto autem 
haec omnia promptius , faciliusque efficit, 
quanto fuauius eft eius decodum rcliquis 
omnibos , quaj in galUcummorbum f umuji 
tur^'^ 



De occafione exhihendi chy.A iecoBum^ 
& 4nfttartis inuentum quoi 
luem gallicam cu* 
ret. Cap* 

yiih 



^ atque fecurum id expen- 

mentument,fi in morbo,qui mitisfit,& 
ad cutimpotisfimum tendat, exhibeatur, fi 
rn anni conftitutionecalida , fi fudorem ubi 
datur infacilemoleatjfi deinde conferst, 
& eger facile foleret , cognofcetur uero, & 
tuto & facile fieri pofle , fi exiguam illius a- 
crimoniam , aft ri<5tionem,lentorem , & mo 
dicam ficcitatem , una cum aquas mixtura 
( ficuE proxime declarauimus ) confide-» 
rauerimus , de chynae radicis , & farzf pa- 
rillaj , & igni guayad decoiSis ifta fuffi— 
ciant ♦ ' ■ ' 

CUY pofiqudm guayaci » dut far^paYtSd , aut 

Cbynd dect&o quis agallicis puftulis Ip- 

ber4 usefti ji adhuc borum aliquii 

potare non definat in peio * 

res puuStJKlas , autin 

pruritum inci - 

ddt, Cap, 



Q 

QV I debiles huius medicamenti uires^ 
^ffe cognofcit;eius exhibendi occafione 
quoad morbumtuncftatuet,ubi morbus, 
uei fuapte natura debilis eft , uel ex inimani 
m anfuetus f adus eft, aut cum incipitaut de- 
cedit , modo per haec tempora mitis exiftat, 
& omnino ubifuafponte ad exteriora pro- 
rumpit, & ulceribus fcaret, quo ad uero 
ffgrotantem , ubi is aut naturaliter,aut ex 
accidenti, imbecillis eft , ubi fecile fudat, 
ubi puer, aut fenex eft . quoad loca , ubi re- 
gio calida eft,&non firigida. Icdrco uri^ 
lius in Italia, quam Germania, utilius in Hi 
fpansis,quaminItalia,quoadtempora, ubi 
conftitutio calida fuerit , utputa uere , & 
seftate : f ed efficacius sftate , mox uere , mi- 
nus efficax autumno , minime omnium hye 
me . Haecde occafione>qusE omnta fiquis D 
diligenter fpecuieturnon inepteafTeret, ar- 
tis inuentum effe , quad chj^tiap ddccaum 
luem gallicam fanet . Id enrmin prompta 
fe nobis oftert , uerumque, & non fidum 
efie comperitur , & abfque periculo, & abfl 
quedifficultatefieri poteftquaetri3(ut fu— 
pradiximus)in omniartis inuento maxi- 
me requiruntur , ut entm tale fit occafione 
ad ignofcendum , faciendumue commoda 
indiget, experimento , qudd uerum , & 
non fidum fit, & experiendi raodo non dif- 



r^ E D interim nbn importunum eft expK 
u care poftquam guayaci , aut farzse parilia^ 
aut radicis chynae deco6i:um a puftulis homi 
nem uendicarit , fi ulterius potetur , cur 
puftulas deteriores, aut pruritus moleftos 
iterum excitet . Nam refponderequod ho- 
mo poftquam fanatus dk,&:ii decofto ata-- 
turnon tameneque accurate, ut antcaQ— 
titur,uanum ad modum eft, quiaeadem 
uidus ratio ad aniufim fcruata,nihil minus 
idemcontingit,uanumquoque quodni--: 
mium calefaciat , quomodo enim prjefen-^- 
tes puftulas, qu^intenfiorem calorcm prf- 
feferunt , quam quum ablata? , fummoue- 
ret,quomodo ad quadragefimum ufque 
diem epotum priore calore iam tempera- 
toiuuaret^ quibusacceditquod licet caior 
quidamin guayaci decodo fentiatur, ta— 
menin farzs parille,& radids chyn^, aut 
nullus , aut multo minor fentitur , neque 
etiam rede dici uidetur,id euenire, quia 
hic morbus naturaliter fepe recidit , proin- 
defi reddims eius rcnouetur, fiquidem tam 
diu fumi dccodiim pofTet, quandiu tan— 
dem omnis huiufmodi reditus confumere- 
tur . Id quod hcdenu s minime ufu uenit , 
an probabiliuseftadipfum accederej, quo- 
niam deco<5i:um materias ad cutim ducit, 
quippe quod poftquam in hoc fingulari cor 
pore ita duccre coniuetum , cft quandia 
deinde 



104 



ALEXARDRI TRAlANI PETROMrf. 



'icinde {umltur/rempetrad cutim ducit/ana E aqua aiiToIui uires eius,quod imbecilllus pro- 



to igitur homine, & cdfumpto {ucco qui per 
idtempus incarnepurtulas.excitabat>& ex- 
pDlfiani aptus erat, quuin nihilhuius nunc 
relinquatur, alia excrementa., fuperflua - 
ue, qux in corpore runtC bonos nanquc.,& 
minime redundantes luccos partes-pro nu- 
trimento fibi quoad polTunr, obnixe retinet) 
pro faaconfoetadineadcutim prsecipue mo 
uet , horum uero : quia plurimam per u efi- 
cam,plurimaper aluum ^aliqua per os, auc 
naresuacuari naturaliterfolent, nuncuero, 
&uihu!Usdeco&i, &ccntra fuam naturam 
ad carncRi, & demum ad cutim pellunturjne 
ceffe , eft , in his particulis hec eadem remo- 
rari,atqu"ediutius,& magis retineri, quam ua 
c-u.ari, propulfionienim,2dcutim miaximere 
luctantur, quomsm igitur que peiiun:tur j plu 
rima quidern excrementa ft3nt,& illapkrun- 
que falfa . Hec acria,qu|dam nec excremen- 
ta, nectaiia funt , {ed prppter moram. in loco 
alieno,utputaincarn,e-uelin cute uitiantur 
fubie<5tiautem natarain putredinem. prccli- 
uis eftjOportetjhec hv^ om>nia hucdebta cor 
rumpijtubinde putrefcere, & in puftulas ant 
pruritas conuertiin puftiilas quidem {i tum 
piura.tum crasfioraiuerint: in pruritus fip2u 
ciora{imaF& tenuiora; deinde fenfmxu^^ut- 
ri,& uicisto regcneraFi donec decpctuin fqr 
betur, quo tandem dimiffo tanquam remota 
caufa interdum penitus abolentur inter4Lim 
r^manentatque per4ura?it>;quoniam cop.ti- 
Guo dieco<5ti ufu ad. catim natura tum excre- 
menta^tum.ruperflua,mittere confueuit » co,- 
gnolci ucro puftu.Ia%aut^pruritus in hoc cafu 
fiitur05,qu6d ubx decodum potatur,tuncmi 
^o iuxta,atque dcie<^io,& reiiqugs expulfio- 
iies naturalcs minuuntiir , corpusque nutriri 
defimt>cognofci ctianj eade caufa quam d'u- 
ximusidcontingere excmplo eius, qui dudu 
dfcabie. liberatus,utitur aut hypocaufio , aut 
exer«itio quod omninonon purgat,[{cabie 



babile eil, quemadmodum in guayaco quo- ■ 
tidie experimur, copiofiore nanque aqua c6- 
mixta,decoctum,ut debilius , & minus ama- 
rum redditur : minore autem , & grauius , & 
amarius : Quidam arbitrantur plusaquae o- 
pus elfe , ucrbi CduCa iarze panlla?, quia tenu- 
rum eft partim,uini enim eius in maiorem a- 
que copiam promptius fundi, qnam guayaci, 
quod crasiiorum. cit.deinde fi mjnor aqua im 
mifceretur multo potentiorem euadere,qua 
ferri posfit, uerum id nequerenfucognofci- 
tur(non enim magis acuta , magisqueamara 
efl cum exigua mixta fi.taqua)nequeexperi- 

F mentoprob2t'jr,quoniamfieaiimiiirer ura- 
mur nihil magis agir,dicunt alii propter eius 
lentoremid £eri,quodIentpr euufi minor a- 
qua nonaque.p.en!etrare,atque;Cym copiofio 
re posfit; quippe cum copicfiore attenua- 
ri , cum nainon craiTercere,& magisobfir;:e- 
re , quarn abf -ergere , & expurgare , led ivaic 
quoque neque icnfux, neque e:^perimcntuffi 
aftipul2rur,Q^uidam refpondet , farze parilla? 
plus aquss mifceri.; quia m.inus aqus , turbi- 
cius redditillius decoctum ,atidnontan- 
tiefr, quanti efi: omitcere id , quod utile 
efTedebet , fanitatis enim caufa longe tur- 
bidiora poramus: preterea guayaci deco- 

G ctum turiji.dius eft proligniunciauna, fia- 
.qu2iibraun3,quamfi libre dux imponatur 
Nunctamenmagis eflin ufu prounc.j.lib.j- 
quam lib-ij. Adhssc decoftum. radicis chyna- 
rum plus, minufue aqu^ mifceas fsepius cla- 
rumefl>quamturbidam, tamenhac tempe- 
ftate femper pluriaqua: m.ircetur,quam] far- 
22,& quam guayaci decoctum'. An quemad- 
modum guayacura cum primumin uium 
uenitdidernsaqu^&fcobis mehfuris com- 
ponebaturyita & farza parilla,. &;chynarum 
radix nunc com^ponuntur,quidam enim pro 
ligniunc.ijib.i.aquseponebant, ut qui pro 
lib.ij.&.femis lib.xxx. Quidam libr.j. & unc. 



enim rurfus repletur.Sicergo refponfuip fir, n iij.ut ij,qui pro lib.i.Iigni lib.xv.aqu^infun' 



quamobrem guayaddeccdum, autfarzas, 
autchyna: puiSilas,ubinon funt, quandoque 
mouet* 



Cur ntinus at^u^zuayaco quum fayx^ parWs <» 
^ chym radici aarrAfccfi joUaU 



Jrx vvM uero minus aque ( ut ex diaispa- 
V.<tet)guayaco,quam farz^ parill^, & radi- 
cichynse admifceri confuetum fit iufla nunc 
oriturdubitatio , cur ita ufuuenent? quippe 
illad robiiftiusjhec imbecillior^ pluri autem 



dunt,Aiiquiprounc.i.unc. vli). utqui pro li. 
i.& femislib.xij.autqui pro ii.ij.li^b.xvj. Ali- 
qui pro unc.j.Iib.ij.& lemis ut qui pro li. s.ii. 
XV. Aliqui pro unc.i.lib.3.& unc.ij .ut qui pro 
lib.i.lib.xiiij.A.liqui pro unc.i. libr. j. & unc; 
iiij. ut qui pro lib.j. lib. xvi. Atque alii aliter 
pro ut cuique uifum efl:,mifcuerunt.Quinim 
mocum ab initio carius con{laret,tum pau- 
perquidamlib.i.guayaci,&eademi fere dcr 
ciescodafutliteris proditum efl) a morbo 
gallico fe pcnitus uindicauit , denique tot 
uaria ex guayaco decoda fiunt , quot uarji 
funtmedentium uulrus.Itaq; fcirelicct^gua- 
yacum,{arzam parillam,& chynse radice cum 
aquapotisfimum coqui>hon utillarum uires 
obtunda- 



D£ kORB^O GAI 

exo-enienUitia.turae;^ sHa hvduCmodi diicu- 
tisaxas ,,tenr»p^r^ri?«rue^f<;d ea p,r3?cipue ra- 
tione,' ut earum facukas dv.m c-Iixanitir in a- 
quamalblumpta penotumcorpos bciK^ ferri 
qiieat^alioqui Ijgnofa, Sc dura intra fusm fub- 
iiantfamconEcnta niiliateaus per corpus f::? 
retur j hoc poiiro tamam aqax porrionc c p- 
rum portioni .nifcere conutnit , Qi.;anLU e'o- 
ram facukacem abfumere>rcEinercq; LiaL-ar;. 
hcc mixtur^ ratiO;,non exquinds naiiieris ter 
m"inari,non2damu{sim fierijfed longe^jlateqy 
patere pGteftsmodo medicamenti uires in ie 
contrahar, atque' retineat, pro farz^ igitur 
unc.j.poteft aqu^ lih.j, mifceri, poiTunt duae, -^ 
poilunt tres;iic eriam pro chynas radicis unc. 



LICO I.iB. V. 



^os. 



j.poiTunt aqaasiibr. viij, poifunticxr poiiun 
quatuor,poiiuntdu3?,p6tertun2;. (ed quia ca 
aque lib.- viij. radicis ch.yna? unc. |. fuas uires 
feruit;, nihil prohibet quo niinus hoc, an illo 
modbutamur. Vcuero plasaquasab initio, 
cv.diTi poirea guayacoimmifcereturincauia 
fuit,tum cius inexperientia,tum egefras/uc- 
cederitc%deinde tempore,ubi uihus i7£ndi,5C 
n^.elias probari ccepit^rum minusaquxad- 
miiccri quoque ceeptum efr; Ira farzx- panl- 
,k». diraGicichy-narum in pofterumcoatin- 
get; ii pofchac uiddiccz uiliori pretiO uenea- 
tur,.S^ maiori experientiaprobetur.Intcrro- 
gancrergoquapropterplasaquseiarzseparil- 
Icc- , &. radici chynarum quam guayaco aunc 
mifceamus,h^c refponla iint. 



FINIS LIBEK q^VINTVS. 



3©7 



DEMORBOGALLICO 

ALEXANDRI TRAIANI PETRONIi; ^~- 

PHILOSOPHI AC MEDICI PRAECLARISSIMI» *^ 



tI»£R $£X7VS« 



XSe ^rgenti uiuinotis & uinhHS, Cap, J. 




VvM delignogua- 
iaco, farza pariila, 
radice chynarum , 
& generatim & fpe 
tiatimafatis abande 
difputauerimus fe- 
quuntur vnguenm 
cxargentouiuo,& 
fiiffimentum ex cin- 
nabari, quippe hxc quidem curant morbum 
^allicum, non minus quam fingula prsdida, 
fed &pe cum tanta fgditate,tantoque cum pe 
riculojut segri dum curantur malint fe fe non 
inc2pifre,quamcuratos cffc.Inuentum cft un 
gDeatumid , quoniam morbusgallicus fepe 
numcro m ultis , & contumacil>us ulceribus 
ircatet,adqua: unguentum cxargento uiuo 
apud quofdam in ufufuic, ut illud aduer- 
fusfcabicm , qno manuum paimcinungun- 
tur apud Mefue^ .de Antidotis uiderc licct . 
Suffimentum uero fortc rcpcrtum Cxl cx coa 
iedura,quod interdum morbas gallicus ni- 
amio fudore confumatur; uc cnim fgffimentu 
cx cinnabariinfpirandoattradum^intro po- 
tis{imumpcnetrat,&fubindc fudorera uni 
cum fJ3uto mouet, ita morbum. hunc fanare 
pofle iudicarunt.Quanquam aliqai dicunt i 
curationisfimilitudincquam poileriores in 
orMzni fcabiem,&in malummortuum appel 
l2tumfcripfenint,utrunquc fumptam: fuif- 
ie,fiquidemutrunqucinca curatione defcri 
!bant,fed hxc obiter . 

Sufiimentum argento etiam uiuo ficut un 
■gncntum conflat;Eflenim|cinnabarisalia qui 
4Jem antiqaorum,alium recentiorij.llla Dio- 
^oridi uires habet quales hzmatites neque 
i:enenum cfl,h2EC&uencnum&duplex exi- 
ilit,nimirum fosfilis &artificialis . Altera fit 
ex fulphure& argento uiuo . Altera lapis efl 
rubernon admodum durus, fcd ( utquidam 
dicit)uzlde grauis . interdum adeo refertus 
argento uiuo ut fua fponteid fiillet . itaque 
iquumutrunquetumungucntum tum fuffi- 
jnentum argento uiuo confletur,atquehuius 
£aufa(nt notisfira um efl)ille,qui his utitur, Cx 
pe quidem fanetur,fcd non leuitcr periclitc- 
tar , ioquirendum maxime c& ^ quamobrem 



F idita contingat, fed fi prias fccenfuerimiis 
quafdam argenti uiui notas & uires, deindc 
quantum eligendum fitiu mixturis compo- 
nendiSj&quot eiufdem mixtur?. 
; Argentum uiuum y^ti^yM^ Grarci uo- 
cant, notius, eflquaquoodclcribi debear, 
quippecandidumeflargcntoper quam fimi 
le;undeforfan argentum eflappellatum, fta- 
re loco ncfcit,micat,tremitque,& fuo pondc 
re hucatque illuc facilefertur,unam hanc ra- 
tionem in eo fortaifis contemplati ueteres 
Romani,rei alioqui fenfus experti , uit^ fen- 
fam tribueruntjuiuum uocantcs, grarci c di-^ 
uerfonon motumfedfluuidum eius habitii 

G admirati, V^^i^yu^flf quafi aquofum argen- 
tum nominai iiiir.^ui morbos atque horum 
caufas ad calidri,frigidu,humidum & ficcum 
porisfimum referunr,alij calidum , alii frigi- 
dum c& fratuerunt. Auicenna enim a. cano- 
ne frigidura quidem & humidum a. gradus. 
Sed Aetius hb.i.& muldalii calidum,fane hi 
quia corrodit,extenuat,penetrat,& morbos 
calidoscreatjUtputafebresputridasatqueul 
cera.ilIiuer6quoniamflu!dum &tadu fem 
perfrigidamefl,quoniam morbos frigidos 
nimirum comitialem, p2ralyfim,apoplexiam 
gignit,quoniam ponderofisfimum efl,quia 
calorem niaxime fugit , quia fere nunquam 

TT itaigniturquominusad (uam naturam reuer 
ti posfit,quia fi in uafculum uini plenum asfta 
teiniiciaturautextrinfecus,&fubtas , &cir- 
cum circa fundatur, ufiuim ipfum quam ma- 
xime refrigerat. Addunt quod Arift.methor. 
4,45. ioyvpo}/ xj^rwf argentum uiuum inter 
pretantur,aqua effedicit,fi enim aquam efl, 
frigidum & humidum effet, ut cunque tame 
fit, quia nimis d Scnfn , remotum ek affererc 
quodfua frigiditatc, caliditatcue ea posfit, 
qu^abipfofieri pcrfpiciuntur,quum aiii quo 
queeiufdem ferme frigoris calorifue repe- 
riantur,qua: tamen ea minimc prasflare quc- 
unt,aIio mcntcm uertere oportet,quo intelli 
gamus unde nam argenti uiui huiufmod! ui- 
res nafcuntar,prefertim h^qua: morbum gal 
licum arcent,fudore nonnunquam percutim 
£lucnte,nonnunquam uapore nimio per ean 
dem cxhalantc,fipe pcr,os multa pueri ma^ 
ccria 



D E M O R B O G A L L I C O. L I B E R: V. 



lop 



tcria raaiiante.raro pcr aluum,rarisrimc pcr ue ri quidem pos{int.ut Auic.a.Iib.tradit cft frigt-- 
ficam.icd hsc paulo mfcrius, Nunc qu^dam uc . dumCquemadmodum diximus ) & humidum 



lutiiuppofita^utcaufasfacuitatum cius facilius 
inueitigcmus',de codem fubfcribamus. Itaque 
0relicctargencumuiuumpocumfutlib.v.au- 
thor eft Dioicor;) lartaic eflepondere luo intera 
neadlsrumpcns,ucpleniuslib.^5.cap.5. uene- 
num rerum omnium eflTejUt Gal. Bpidcm6. 
com.tJ.delcterium cfie,&nunquahomini profi 
cere.quum inquit ea de caufa mihi plura medi- 
camenta nonuocare mortifera medici uidcn- 
tut,quodipforum temporibusquiburdam uti- 
lftasnccc{fariafit,eaucr6 appelbre Geiercria, 
ideit perniciofa qus nuilo" unquam temporc , 
ncQuesgrotis hominibus,nequc ualennbas o« 



in fecundo/ublimatum cft ftypticum, quod cx 
co extinAum eft,medicamcn eft pediculorum, 
&ieadinum,cumoleoraextinctum ualct fca- 
biei,aut cum medicinis fcabiei, & ulccribi» 
mahs , eius uapor facit accidere paralyiim , & 
tremorem,&fpafmatmemb"ra,feu inducit tc- 
tanum in membris, fumus cius deftruit aadi-' 
ruEr. , & tiimus eius facitacciderc fctorcm oris 
qai..'m rranfit per ipfym , fumus eius deftrLHL ui 
{an-i , rubhmatum eftinterf.cienspropter uchc 
mcrscem incifionem , &ipium interficic murcs 
& cx funno eius fugiuntanim-alia uenenol^ , & 
fcrpen.es . huiusquc Auic. Omicto ftrci , qax 



pem reruntjnequc enim.aconitam,neque argc B Ientorcm,aut dcniitarcm habct, commifcearur. 



lura 6iuum,aeque argenti fpum2,neqac mari. 
rius lepus in corpus accepta ullum nobis afrc- 
ruhtemoii.imentum,ut4.delimpi,cap» ip. per 
croiionem intcrimt;re,qu2ndo,ignita itsq,- fer- 
njm.Ispisquc, calce, cinerequefunt crasiiora , 
multcqae a-i2gis quam raailla,adha!:cquoque & 
calidicra, ied icno lapidique jgnito ea ,qijc per 
erbfionem interimunt medicamenca fimilia 
iunt,qu2 a corporis nimirum calotc hucperda- 
cuntur uciutchaIcitis,myii,hori,adhxc aricni- 
cam,hydrargyros,hthargyros, & alrainnume- 
rajcraffarum cnim funtpartium idgenus om- 
nia,ac poteftatecalida^ac proinderemporis {pa 
tioaccenia per eam^queeft in iiii.T-snrc muca- 
tioncm,non jHtcr.quam lapiSjtcnun.queigm- p 
tum uentiem tum cxukerant, turn cxcrunt, 
quum fcilicet in corpus diftribui prc grauicatc 
haud poslint.Hadenus Gal.licet nono defimp. 
nullum argcnti uiui fefccilTcpericuIum ai^^.crat, 
nequequodinterimatftdcuorctur,nequc ubi 
forisadmocumfic. fed ut Paal.hb. 7. inquit,& 
mof tiferum ucncnum cft,& exuftum coiicis,ac 
iltOilsbibcndumpr2bctur,his ucrbis argcn- 
Eum uiuum haud ita multum momcnci m rc 
medica prsftat^quum fit lethile ucncnumi,funt 
tamenquiidcomburentcs ucluti in cinerem 
redigunc,que.n alijs ipcticbus permixtum coli 
CiS& ilcoiis putandum cxhibuerunt; ut uero 
Aetiuslib.iin principio fcribit, ardorem inac 
hit,& ulcerat,quum ait,chalcids,myfi, atramcn 



quia cum hxc, tom illud fue contmuitaris tenax 
ef: , hsrc qujdem quia denfa uel Ienra,uel utrun 
qiic iiarSi •..^ft ;iliud ueroquia dcnfam cfr, adco' 
alterunrabakerouna contincri,ur dum illud' 
aliquo penetrar,hancquoquefecum uehat; hcc 
ucro iiiud reirahacatque refrcnct nc in turruim 
euanclcat, niii nr»agna ignis uioicntia aJjp abi- 
rc,&a confortiopenitus difcedei-c cogst uc- 
kr \)>,c\\\i uafa arnea , ucl argcntea inaurant, u- 
fu ucnit . Omitto item fi ftamno , argchtovc 
(ut dicunt)partc aliqua pcrforato inijciatur 
breui momento per n'Ia mcans utrunque di- 
rumpcre. Si tum eorundcm,cum auri & xva 
jiminasproptereximiam. fuarum partiun-. tc- 
nuitatcm intro penirus fubcat, fi.adco tcnui- 
teratcerat,utquumiilafibi ipfisamplius confta' 
rc & firm;» fubftantia eile non posfinr , cx ibli 
dis mollia, & fcfc cusle ipnjm cft, talia cffi- 
ciac . ti ccccris metall^s priccrquam auro , qui* 
grauius his eft , femper fubiit, 'fi ignem fugiar , 
ucpotcquoda calorequi cerrar inteftinus t£t ^ 
fuiuui i!C quantum fondi nacuralitcr poterat; 
autquia maximeaqueum iiZyCi perinde ac a-, 
quaa calorc prius in fumum ucrtatur ,quacn 
crailcrur . fi non congcletur afrigorc quoniam 
calor . qui illud fud^, fcmpcr incft,,fcmpcr- 
que fouet. fi frigidum graue , & album lir uc- 
luciuocatumfubiim2tam,-{i uiuum refrigcrct 
quemadmodum falniirum-fi fuper, tabulam 



.. - , - j--. planamdifiucnspropterfusrum partium,quz 

£amfutormm,2risfquama,hori,&adh3:c pi<^o £j iibiinuiccmobnixe Hicumbunc cohcrcntiam, 
rum armeniacum,&argentum uiuu, millc quar . non utalij liquorcs folcnt, esm humcact . Al- 



Kuiufmodi aftrin^cntia^fimulac mordicantia, 
utranque quahtatem occurrcntibus corpori- 
bus imprimuntjincompcrtum tamen relinquut 
urrum ob ailridionem ardor illc inuctratur, an 
c b acnnaoniamjnam fi hascmedicamcnta^ intra 
corpus fumantur quuip erasfiorum pardu fint, 
£'CuirtutecaIidiora,trafmutationc intcrim fa- 
^x fcnfim Jgnefcunr,ut in morem candentisfer 
n,autiapidis ulcercnt,inccndantquc ucntricu- 
iipsrtes,itautobinfitani^rauiutcm nc ^t* 



terum illud non oportet !gnQ.r|rc argcntum 
uiuum,ucaiiqui pucant uc^fcs'intcrimcre,£i 
adfcrop.i.autfcrop.ij.aux.MuRciam ufquc di- 
midiamjintegramvejfotetur, autfi cxtin<5tum 
prius,mox multo mihorc copia ut puta ufque 
adgrana quinquc commixtum faccharo rofa- 
ceo,aut meduneacidar citricondica: dcglutiatur 
^dhjc apud coritienfes huius non cxtin,- 
ai fcrop. j: parj^ientibus, quo tacilius pariant 
po:uidariapu4corrois& pro ucrmibus & pro 

ucncris 



,,„ ALEXANDRI TRAIANI PETRONII, 

«eatrisdoloribuspasnmpias minusuc prebc- E gennuiuicuilibet uel idiola: feorfum thiint 
ri,igne«i maximc fug^rre adeo uc li eidem aa- buUulis qux m eadem fpuma reierebant,& qua 



ri,igne«imaximcfLig<rreadeoucli eiaem aa 
fealiquouel claufo ucl aperto contentum^ex 
ponatur,tum magnopere firiderctitiilare, faii- 
rcalio quafi furentur erumpereitandem in ua- 
porem infenfibilem uerfum^ex hominum ocu- 
Us shiteiSc euanefcere. fed (i in loco ubi, Id con 
tingitsplanta: atque arbores faerint,e5rdem qua 
doq; interimcre*{i honiines,inrerda sliquos far 
dos,aliquos tremuIos,aiic;uos fefics, huos^inua 
lidos aliquos paratyli , au^ aiip huicrmodi nialo 
sfTeAos reddere. In tenuisnmas partes,& in ce- 
r^ ip (um proptisfime Iblui, rurfum in fe ipfum 
^ciieredire,ac coaguhri . nifi c^ior aiiquis ob- 
Het, aut partes in locum ^mplisilmam difTolu- 
tserepagulum non reperiantcuo fe collidant,^^ 
retrouerlsB in unum coeant.-fed ii calor abfit , & 
locus undique ita feptus fit , ut partes nimium 
gfmobiles&tcnuesdumaiio irruere conten- 
duntadipfum sanquam ad obicem fecollidant 
mox coHifa: feipfas retropellantjtum tereflatim 
in idem quod ante erat reuerti. i d quod uiderc 
licet tum quando quis ungitur ,Ti t^la fuper ip- 
fumextendatur,parte.n.qua ^gruni rcfpicit, 
granuiis argenti uiui,qucE milio iimilia funt, fc- 
re tota obducitur , tum in eorum corporibus 
qui prius unguento ex argento uiuo curatl lon 
go pofl tempore uitam obierunt , quippc in 
eorum capitibus,in humeris,in cabitis , & in a- 
liis corporis parcibus,tum in carnc.tum in osfi 
bus argentum uiuum manifefleinuenitur,qui- 
Betiamadhucuiuentibusulcere aliquo nouo. 
u.g.in tibiis fado per ulcus ipfum argentum ui 
uum exire,& quod mirum eft,quedam, qui ter 
duntaxat fecundum bracchia unCtus fucrsr.per 
aliquot dies pondus & anguftiam in uentricu- 
lo fenfiflc , dcinde, quum latrin^E feme! infide- 
rct,argenti uiui pateram ferc uomuiiTe.ut miii - 
tiadhuc & tefiati funt, & literis prodiderunt . 
Ncquc fiientio prsterire nos decctM qaod no 
bis nuper uidifTe contigit. Antonius cnim Ber- 
gerius nobilis gallus hocannoaChrif^o nato 



buliulis qus in eadem fpuma referebant,& qua 
. urinam extra in fuperiorem matuk partcm tra 
; he bantur,eidem adh^rcntcs dcorfum intcgras 
reiabebancur,neque proptcrea nifiobnixcprae 
merentur atcue concuterentur ,dirumpebaa- 
tur. I nterroganti bus cur in fundum non petc- 
rcnt,Refpondebamusquoniam iilius partes tc 
naisfimaeerancitautbunasipfasnon intus rc- 
plerent,fed tantum fupertici? tenus oblin!rent, 
proinde tiles tamquam intus uacuas proptcr 
aerem retentnm fupernatare.qaandoautem ar 
gentumuiuum fine alterius mixturain bullas 
rotundas diu!ditur,rcmper defcendere,quonia 
p ill^intus quoque grauidcK funt,& minime ins- 
nes.Huicafripuian.quGa cerneremus, ubi ari- 
na fine fpuma fuera^rales bullas non apparcrc. 
Sed iliud poflremc dubium omne diilbluit, 
quod aureus nummus ab illis albo colore infi- 
ceretur. Addequod hodie undecimo lanii, 
quum pituitam ualdeuifcidam msgno cum la- 
bore uomuiffer, fimilcs quoque buiias reperii- 
mus,fedmultom!nores,in easque. numinum 
aureum coliidentesjextren.a parte qua tange- 
bamus albedine adubratum eiTe perfpeximus. 
Hanc uero hifloriam recenfui ,ncn modoai 
oflendendum quod argentum uiuum ubi repa 
gulum offendIt,adferedcat,fedetiaquod pofl. 
G uniSionem in corpore noflro reiinquatur , U 
quod cum urina efSindi,& uomitu reiici, & for 
fan ubi magna per fputum cxpurgatio fequitur 
cum fputo excerni posfit,quod& fi nemo ante 
hac perquifiuit,accidifle putandum cfl,quia nu 
quam haaenisida,quoq,* animaduerfum fuit. 
kd ad rem noflram reuertamur. Prstcrca fcire 
licetargentum uiuum fuapte natura denfafi,at- 
que coagmentarijcx accidcnti autem utputa ca 
lorc cxtrinfecus agitantejdiffoiui , & in uaporc 
atquefpiritamuerthQuandiu diflolutum efl, 
tandiu fcmpcrobcrrare,uagari,nequc unquain 
quiefcerc, ubi ad fc rcdiit,atque coadum efl.ni 
fi extrinfecu s agitctar in feipio mancrc , mini- 



gerius nobihs gaUus noc anno a cnriito nato ii extnniecus agucrur m icjpio uiau^i^a w;iw*- 
i5d5menfcMaiohicRomar primum dccics , j^ mequcmouercproinde naturaiitcr qiudem 
quater deindetriduointerpofIto,tcr ungucnto condcnfari,ex accidcnti autem reiblui atque at 



cx argento uiuo unftus, nihil peros eflfedu di 
gn um eiiciebat,huic non den tes coni moti,non 
gingiuae rame&da?, neque corrofa , non pala- 
tum infUtum,non faucesexuicerat«,v3ldeca- 
piofe & crcbro fudabat , in ucntriculo grauita- 
tem quandamatquc naufeam fcntiebat,poftri- 
dis quam ungendi finis {s6tu5 eft , nouis i unij 
atqaedeinccpspcraliquot dies quotidic cuni 
urina quando fpumofa crat^builulas argento ui 
uo obdu<3:as,&quod mirum efl: (upernatantcs, 
has quidem milio maiores, has uera minorcs 
rcddebat. cognofccbaturargentum uiuuni cf- 
fc tum colore,tum agi!itatc,tum partiunci in fe 
coh«rcQtia,atqucpertinacia»coIarcm cnim ar* 



tenuarcubiuero diffoluitur tum quicquidci 
obuiamfit,quoddcnfitatem,aut lentorem ha- 
bcat&fufilcfit,quale€fl id,quodin corporc 
noftro uel abinnato calido,uel ab alieno dcnfa- 
fatur,ajLit Ientefcit,crafrefcitve,agitare , attenua 
rc,aut di(rcccare,& fecum propter fuarum par- 
tium cohercntiam,riali6 migret^iliuc traherc» 
& facilc mobilcatqueliquidum propter fuain 
cum iilo mifturam, quia perpctuo ferc mouc- 
tur,rcddcrc quemadmodum auri,pluinbi, fian 
ni,argenti,& §ris laminas attcrit fimul ac liquat 
ncc di fcemcrc utile fit 3Si inutilc j modo id ab. 
co diffolui posfitjproindc fa;pc Uquc&ccrc fuc- 
cos qui concreti f unt in carnc > qui in ucnis at-i 

tcnuare» 



DEMORBOGAILICO. LIBER.V. 



;-nu2re,qui in arterijs multo fubiiliores redde 
requiex deiifatis rarefadi litin ampiiorem , 
■moiemex:eadunturitamaiorem quoquelo 
■cura requirunt quemadmodu^n liquaragia- 
desA^nde mirum non fit niii uacu^tio aiiqua 
rcpete reqaa:ur,undo ex hydrargy ro corpo- 
re Hmm longe pienius fadum Ci ucnx Sc arte 
Hc cumidaj {upra modum appareanr, ii inter- 
iiuni rupto aliquo uafe fanguis per os^aur na- 
res,r.j:anum,autueficam erumpat. Vt uero 
in minim^s p&rtes diffoluitur , minimeq; qui 
' eici: ki corpcrum meatus non reda fuli>kn-s 
vt ibrsi e:^ci;tjied intus iiac ili5C,(urium deor 
fum feinfin^ans & iberrans,>iq;ilIorunrjur/i 
tatem disilpans.illa eadem deafataconftfida 
■que raretacere acc; lax jre:hinc ciiendaiT* qud 
antequaiij morbo i^aliicoatHcerecur, a-kero- 
■ocuio crcus erat (biiuiione dentih.iini2 vu^gus 
cataradam vocatocuium occsipare, huiusau 
xilioSran-.orbo galiico Sc^iu£.iiiorii qaod 
maxime rfiirum tCty liberum euifiiTc: rurfarn 
<^U!a ubi difColntu cCt tuin idem qualeprius 
■erat qaoad neri poteil,reuertitar> raretada la 
2cataq-;quibiis commixtum err,interdum de- 
iarea-tq; conftrinffere . Ideoq; aliquibus qui 
gummitiones adhuc experti non funt, ubi ca 
!or quoad egendum eget.cirra modum intcr 
<ar.gendum<-xtiterir,interdum excitare, ali- 
-^uibus contra vbi moderatus tuerit,gummi- 
ticnes ex denfatis faccis pr^exiftences appri- 
tKe iiquare diiToluereoue mox liquatos indf- 
fu-ccos atquediifolutos iibiq; commixtospra 
pcer partium coherentia iecii ducere,& quaa 
'doq; adfsuces protruderejeodemfvt infradi 
cetiir} extmdo & in unguentum redado , d- 
«bijicitra gei^,ui& brachijSjCitra cubita,undis 
triduo,quatriduoue,2utpaulo pluribus dicr 
busaegrum f^^pe&racie &reiiquo corpore 
niii uacnatlo aliqua itaiim fequatur^aliquacu- 
lam intumek:ere,deindedetumelcere^ inte- 
rim denres alioqui firmisiimos moueri , dole 
'regingiuas,intlari,erodi uniuerfam corporis 
fcabiem auterri ., ukera iere omnia diuturna 
fanari,pruritam infeiiisfiraum toUi:led (ipa- 
ralyfis aliquapra?fuerit,augeri; dolores in car 
nibuSjin artlcuHSjtn osfibus(utdicutJminui, 
to:lii3c;correptos gallico morbo nuncomni- 
r.o curari , nunc in meliorem ftatum reduci; 
•fed Ixpe tanto cum labore tantoquecum vit£ 
difcriinine, ut interea mailent s?gri perire, 
-quam ita curari ca?pi{fe;plerunq; enim in hoc 
cafi tarttacorr-jpts fcetidxq; materix copia 
per os prodit,vt ^gru nec quiefcere nnat,nec 
dormire, necportare, nece{fe,necaliudfane 
• fperare,<^uam-propc ftrangulari aut futtocari, 
iienoiis magnopere obetlc,liorum aliquosad 
-,:;7dropem dedVeere,di{folutis cnim fereluc 
^ii i omuibus tam bonis,^ n3alis,qui x,n iu car- 



ne tu in alijs folidis particulis iafunt,2tq; m^- 
gis attenuatis ijs,qui per venas,& forte,per ^r 
terias errant,fero per qua tiquido corpas re- 
<iundareoportet.fubindeiienem,ueiutaqu2 
iiimia,pota,eodem repleri,& iatumefcere.Si 
prarterea corpusboc vnguenco,vrdidum eiu 
-inungaturfepe carnes primum mutari ,atq; 
rubere. deinde uacuationeCfed per os potisii 
-mum) fequente, minui,pallere, extenuari : 
-interdum vehementis febres moueri, inter- 
dum languinem perosautanum^autueficam 
ut diximus,exire,mterdum mortem,intcrd li 
longam afgntudinemfequi.Deargenti yini 
'notiS,Ck viribushaicfatis. 
f^trum a quAitiate.uS dicuntyocctiltay an manifs 
3 fiaun^Httitum argenti Hiui curesgaUuumof- 
ham. Cup.II. 

His pofitis opportunum eft inucfhgare 
Vtrum ab occuitis caunsj Cut fere omnes 
arbitratur Jan a manifeitis agar:,quod.n-gum. 
mitiones,quod humores, qui nutrimenti lo - 
co funt tum in capite tum in carne liqueraciiC 
nemoeftquiambigatjfedquamobrem idco 
tingat,adhucin ancipiti eft; namCpraeter illa 
qu2 de ipfiuscaliditatefrigiditateue proxime 
-difreruimus^eo quod calidum, fit Id pre frsre > - 
-ualdedubiumefi^quum neq; calidumCvt ita. 
dicam)adu fit,neq; Ci manu,aut ore teneatur 
neq; fi integrum deuoretur , cakfaciat ; adda 
quod grauisfimum eit,& nunqaam nou con- 
dcnfari appetic; vtrunq; non caiidi Ccd irigial 

^ eft.Prsterea fi gummitionci C'v't quibafda pla- 
cet)a frigidocalidum exprimente, fucci uero 
qui proxims nutriendofunt,acalido humidu 
reibluente deniantur,&: iii^ quidem a calidQ, 
hi uero a fngido,humido lolui liquar"4ue Ip 
ient;quam utraq; rrgentum viuum diffoluat, 
& iiquer: id uel calidum fngidumq; ilmul eric 
Cquod plerifq;abfurdum cH ) vtl non calorc 
frigoreue h^cperaget, contra uero ii frigida 
eit quum moaiceliquidum fit,cur ab igne no 
magisliquatur^aurcura frigorc non magis 
denfatur^quo item modo tam celeriter aura* 
piumbum, argentum atieritfimal , & liqust, 
& multa huiufmodi ? An prout nofiri corpo- 
ris gummidones,& humores,*' alia id genus 
immutat,principium quidem abalienocalo- 

^ rc adipifcitur mox in exhalanoncm conuersu 
attenuat,atteriiue,atq; liquat quecunq; ab,co 
liquari poiIunt,a caiore n.quia illum magno- 
perefugit,difijcitur,disiipatur,diffundicar,& 
in aere,ipiritiiq; vertitur,tai5 taduCquum fibi 
fempcr cohserereftudeatj quippequod nun- 
quam adeo tenuatur,&Ctit dicuntXt^t>iimatur 
diffoiuiturq; quinadfeipfumquoad ficri po 
teft reuertatur ea,que deniata iunt , noa autc 
omnino .iiccata Ccd quc pot^ftarc humida 
funt,- Sc liquari tacile queuatj undiquaquc 
X. pccmeans^ 



TRAIANI PETRONII, 

fabl;'merur,adtempuslaiet:deindercuinircit 
&lCi nihil prohibet quoaiinus perpetuodu- 
retrVteaim quandoq;incepit,ita quandoq; 
definat.oportct. v bi igitur a calido in exhal.a 
tionem uertitar idem ipfam eft tan^; iniupe- 
rabilejredteauisiimum euadts,& calorisuim 
penitus fugiei;.s,ii.in corpusquod ei obuiam 
fit,ingreaiatur; congredirur ueroquam fepif 
lime(conftat idubiluuo chymicouailsoblito 
undequsq;incluium igne oppofito profdit fo 
ras , nii^il iui intus reliCto^totum in Uiiiuersii 
quoad fieri potefr,rubuerdt:quod,il fufiie eft, 
fundit;fi dislipabile,disiipat,liqu£t igiiur quas 
cunq;concreta/ed poreitatein promptuflui 
da-iunt:disilpat qux coadunata quidem ma- 
nent/edtenuiora funt qusm iiquari queant. 
i!la funt uelaci gummdtiones noa omnino du 
ratf,{iccat^que,& fucci qui iam iam nutrkuri 
funtrhxc uero ceu fpiritus , qui anima: defer- 
uiunt,{iuefentienti,fiuemouenti,fiuenutrie 
ti^hosenimdislipadofaspius quam humores 
liquando,nunc iurdidatemanunc trem orem, 
nunc paralyiimjnuc alios huiufmodi affedus 
nunc mortem acceriit.quippe illius exhalatio 
non quemadmodum., aqu^autfulphuris efl: 
aqua enimlicet tenuium partium fit , eius ta- 
tnen uapornon facile intromeat;quo«iam f^ 
pe frigiditas faepe humiditas impedimeto eft, 
illa ingreifum prohibet,hf cquia facile cedit: 
retrogreffum acceleratcidcirco fsepe foris, ra- 

^^^^ ^ ^ ^ rointushumedat.Sulphurin exbalationem 

iorem manitefte indaceiTdo liquant, G ^onuerium i^pius quidem intro fubitj'fed in- 

terdum propter partium infirmitatem repel- 
litur;interdurn ingreditur quidem, ieda cor- 
pore permutatur,ac temperatur. atqui argen 
tum uiu um ut natura iua fere iniuperabile eft, 
ita,& illius exhalatio^h^c igicur. \bi per cor- 
pus aberrat,sb eodem non permutatur, non 
temperatur, fcd contra permurat & euertit; 
neq; facile cedit,ut aquae uapor ; neq; mfirma 
eft,ut fulphuris fumus: fed contra & conftans 
eft & iorutcr refiftit.Sed ftatim queres, quum 
argentum uiuum iuapte natura femper ad fe 
ipfum redeat , & in fe conftringatur , cur; hsc 
qu3edisfipat,aut liquat non magis coadunat? 
Refpondeturquemadmodum ignis fimilaria 
congregar,disfimiiaria {egregat;ita id eongre 
gatfeipfum,reliqu2,quoadpoteft,euerdt.qu9 
fi fufilia funt fuia relinquit;fin aliter fe habeat, 
aiiter finit. lia ergo expofitum fit , quomodo 
posfitargentam uiuum propter caufas, quas 
attulimus,3gere. 

Caufe quMnm & morborumy& fymptomatum, 
qu4iarg€Hti uiuiunctionemfequuntur CaJIL 

Hi s Ita fehabetibus mirum non fit,fi cx 
argeto uiuo(.utmoris cft >ndo corporc 



iia ALEXANDRI 

permeat5S,agItans>attenuans,feq; ililscommi 
fccns,fluida quale ipfum eft reddit ScfeQU quo 
cunq; uocetur,propter pardum inuicemco- J 
h£rentiam(niii calor aliquis uehemens cofor 
tium feparet) rrahit,queaiadmodum ubi au- 
rum m tenuia fruftula diuifum tagit,primura 
enim atteric^&.futdicunijdeuorat , iubinde 
liquidum redditA' J^cuni quocunq; craduca 
turfniii calor aliquiS impediaOuehit. Mouet 
igitur fadorem^mouet peros tuntum iucco- 
rum cooiam,quiaprimum accenuat, mox U- 
quat,arteuuat quidcm tij.quia in tenuisiimas 
partesprompre diuiditur , cc a calore uel ex- 
trinieco,ueI noftro diaiilxm , per corpus uni- 
uerfum fertur, tum qaia naturaliter in motii 
fere iempcr efr,reinpe.rque eius parsCut aquis 
current-busaecidlOatera akcram pelHt,i- p 
u h. aliquO liltera pcnetrat , altera fubin— 
de .nagis pre.T.it , et ftia teauirate hinc inde 
iiabiens, p2r:kulaiq; fubiecti corporis inuice 
comminue: :s cttenuat.aut at terit,liquat uero 
non caicfacietidOjnon rcfrigerando/ed poit- 
qua.ti reiHjipiam in miniaii uertit,pr£fertim 
{i illa m/ilis tlieritadiunda lua iiquida fubftan 
t!a,ftuid-m i^icut aqua caicem,farinamuered- 
• dit, Q_'ccc cnim nec qua calefacit,nec qua fri 
gefacit.n ecellario Iiquet,oftendunt aftringen 
ti3,qu:e frigida ciTe ftatuuntur 5:^^ exprimendo 
noi-s^ivrtem frigefaciendo liquefaciurit,ofren- 
cir iGua,qus iiue frigida fiue calida fuerit,cal 
c.-m liquidam efncit,oftendit & ignis &fol ip 
iccui calorem manitefte inducenc 
srgenrum uero uiuum dum liquatneq; mani 
fefte caiefacir nequetrigefacit^nififorfan ex 
accidenri.quod icem necquacalefacir, frigefa 
cit-ueiatenuisiimaspartes neceifario {oh-sa- 
tur^exemplo eft tum aqua, tum aqua uitas nii 
cupats,h^c enim caletacitdUa frigcfacit,utra- 
queuero tenuiu.m partium eft , 6i. m lenuisfi 
mas partes,ac etiam in uaporem conuertitur. 
porro utidfrigidumeiTefecundum Auicena, 
& aIios,qui eum ieCtantur,probarx poteft, ita 
C3lidamijs,auia calore in terrae uifceribus-U 
quidum remanlifte cenient,concedere hcet^ 
fed non qua frigefacit, nec qua calefacit , hxc 
&:mulrahuia:modiin noftris corponbusa- 
oere,iedquateauscumrua frigiditate,aelcali ^ 
aicate,ab alicno caiidc recaltaaum in tenuii- 
iiayas oartes aiuiditur, fubinde reipfam , cui 
commiicetur,:ittenuat,aur atrerit^ar fi illa fufj 
Hs eft fuper eaaem ef?.;fum , uelutl fuper trica 
calcem aqua:fiuidum gignit . Haaeaus quod 
2rgentum uiuum a maniiHHs caufis>5d no ab 

occukisagat, , /- „ . , 

Saneh2cpoteft,quoniam afe nulla(utpiu 
r Jmi chymiftac haaenus experti funt) omni- 
no corrrioitur,pr^ter5 quod tenue magis,mi 
fiafaeefHcitur:fx.n,(utaiunt)pr£cipitetur aut 



£>E MORBO C At LICO. L I B E R. V. 



carnesin tumorcmattoIIuntur,fi uena?,&ar- 
teri magnopere tumcnte, fi fanguisaliqui- 
bas e pectore pcr os, aliquibus , ex inteftinis A 
peraluum redditur,non (blum.n.{^ut putant) 
quia corrodit,id facit,fcdpotisfimu quia qug 
concreta iuniab eodem liquantur , & multo 
ampliorem exigunt locum, quam antequam 
liquarentur. H^c igitur ucnas nimium exren 
dentia frangunt,iSi fanguineCut diximus)mo 
tsent ffpius uero de capite per palatum & fatt 
cesideinde per os tanta fit expurgatio , quo- 
r.iam ubi argentum uiuumacalore in exha- 
lactionem uertitur, ab eode furfum in caput 
ferri porisfimum cogittirquemadmodum fu 
mis ell uaporibusomnibuselcuantecalore, 
contingcrc folet, tunccnim flmui quicquid 



i^if 



nafci folet fonte uero copi^ fufiicit,quia mae 
ria no confertim totkin lilud fertur, Ced pau 
latim per parte(ut dicunt)pofl partem. Vlce 
rantur uero tum gingiu» ,tum palatum non. 
profecto,quod argentum uiuumin corpo- 
re nof^ro naturaliter humido , per fe rodat, 
nam exaccidentiCut proxime dicetur)id fe- 
cit,l£dquoniammiilrain capitecoaceru^ta - 
materia,fibi ipfi propter fui copiam,uias ob- ' 
ilruit,& replct maxime palatum, &gingiuas 
quod patet ex tumorc qui has partes circum 
ltar,unde cuia irifpirarc, ut par cCt no poteft 
calet,&fubindeputrefcit. iraq;putreta(^ara ' 
galienaexiftesafuperioribuspartibus adin ' 
ienores protruditur tumentesq; gingiuas tii " 
palato magis replet,citiufq; corrodir, qmad- 



fere in mfernis partibus attenuauir,& liquefe B modum pituita in capite redundans,faaa fal 



cit huic impetum afcendendi furfum impri. 
mit,& quia eidem commixtum efl , propter 
fuaruiii partium inuicera cohsretium fecum 
rapit,- Accedit capitis fitus , hguraque tanqua 
«nim cucurbita medica fuperfiat,&; implexus 
anfradusque tum uenarum, tum arteriarum 
multiplices quoshabet,perquos ubi fucci in 
caputafcenderunt,rerrouerti non facilepof- 
funt,alioqui homo eredocapite tandiu ma- 
nerc,quam manere oinnino requirct,quo cir 
caqu^cunq,- abinfernis furfum moueturad 
fecumujatim a£trahuntretinet& eifdem re- 
pJetur,nam & fi per aliaspartes cleuati tum 
uapores,ti^m.rucci oberrarequeunt,quia ta- 



fa,gingiuas & palatum cxulerat . iccirco ncn ' 
liatim undione adhibita gingfua? ulceran:i:r 
fcd aliquanto pofr & crebro primum dcntes 
mouenrur,aut dolent,deinde gingiuxrodii 
tur,quaii non omoi quidem Cucco m.ordad 
prius exiflente,fedpropterobftruaionem , 
poftea putrefsao fequantur in gingiuis lilcc- 
rajicet his acceditgallici fucci uiriofi naiura 
c^rn fano tam*e eriam corpori talis unctio ad 
hibita aeque moueat dentes ac gingiuas ulcc- 
rat, non gallico raorbo ftd putre^moni un ' 
dioncfii fequenti talis exulceratio referri de 
bet accepta.Sed fiaccidatquod ncnxnimin ' 
Tepleta?,quoniam fuccusquem continenttc 



men ukeriusafcenderecocupifciint, utporc c Tuiiorfadusamplioremlocum requirituran 



caiore eos pcrpetuo agitante nul 1 a s uero lo- 
c.us datur,quam caputulterior,neq,- uilus qua 
caput,qui facilias retineat,hos & in capite fir 
m3ri,& eifdcmcapurrepleri neceficefl:, pofi 
c)i:am ucro hac deuenerunt, quia propter ar 
gGii uiui mixturam fibi inuicem coh^rere ni- 
tuntur grauesq; funt,non utalij ex herbis & 
radicibus uapores omnino in fudorcm uer- 
xuntur,fcdf nifi iorte calor aiiquis immodi- 
cus uehementer exagitet j & foras expell at) 
intus moratur,& fe coercent,Iita utdcinceps 
putrefacti perpulatum,&osforas prodeant, 
<5uarc licet argentum uiuum per cubita , per 
tibias quibus folum extrinfecus adhibctur, 
primum tranfeat,poflea uero incaputrepat. 



teq;perosmatcria fiuatacopia rumpuntur, 
ut.^ os expurgatio fiar ,n6 efl necesTejita ne 
q; ii perpauca iunt qua: inius ab u ngucnto li- " 
quitursneq; itemfi multa funt,talis, ac canta 
^ os uacuaiio fcquetur,ubi ibrreaiiqui mor- 
bi communesgraflantur, nonnunqua in cos 
materie impctus acrti:ur,ur puta fi dyfenrc- 
ria efl in dyfentcriam , fi diarria in diarriam, ' 
&huiurmodi,ubi aidelicetper idtempus un 
dio adhibetur, quod uero ppftquam undio 
adhibira efi,interdum fera,interdu nuiia ua-" 
cuat:o fequatar.id partim a fubiecrocorpore 
partim abargeati uiui adminiflratione pro- 
uenit;a fubiedo quide,quia fucos autper pau 
cos aut folidiores,quam* ut liquari posfint^ha 



quia tamen pnufqua reliqua mebra,repletur d bet ab argeti uiui adminifiratione, quoniam 
^^r...i. ^,.r^A .,«.« r....»c ™i^*„^;.4 «^:... ^..^ aut minns ^^3 fatisadmifcetur ungucto , auc 

inepte extinctum eiljautcalorquripfi^ mo 
uet imbcciliior eft quam" quod penetrare tit' 
ciatjhJc aiit efl tu circufufi acris, turb fubicifci 
corporis,calor.n.argento iiiuo penetratione 
potisiimumprajbcr,adeo utfiquidilli natura 
fua caiidu admifceat nihil fere ueiocius nihil 
efncatius pcn«tret,quemadmodiiubi falam 
moniacus undc fuhmatuCut uocat)fit aut dJ 
phur unde dnnabarisaataqua ex uurioio,a- 
Ijjroincroch^ falnitrof atdicut^oxeda atide 
i 2 vtocmax 



caput^quod ucr o prius repletur id prius quo 
que expurgari decetpfertim ficapacisfimum 
& maximum efl,quale id ipfum,iccirco prius 
& potius decapite,5 aliuade purgatio fit,<3.d 
quid.n.ahbrmpuetjid ferctotum harcexhala 
lio caloris epe furfum in caput peiiit,& caput 
fuafpotcapprime trahir,retinet& obflrudio 
jQiprimumdeinde putrcfadione obnoxium 
;rcddit,tumj>^ copia, q fibi ipfi uias claudit, 
lum ^p fitim,& faucium,palati,linguap,& na- 
frnni exi^cati^f ^ua:primis diebus ungcdo 



IIJ 



AIEXANDRI TRAIANI PETRONn/ 



uocatrrpcipit3tu;h2C.Ti.ca!ore nortro pnir.u 
miuaticnisinitium accinieniia mox inipen- 
dio magis,& corpus nofirum,& argentum ui 
uum cui commixra iunt,recalcracinnr,tum ki I 
abinteniionecalorecommctum.d' inrro ma 
gispenetraci&reiiquaiimui quibjs ::^2v^\i' 
Sumerrjfecum ducir, ideo fai smii^en hc.iSi 
fi!j::h::r£:ramentumrutoi-ium argecjo uiuo 
commix:« ut msgis penetrant in corpus no- 
ftrumjlts mag^s cberrc:& corrcderej uicera- 
req;pc{tuntjquaperle ibb,alioqui ubiarge 
tum uiuum his qu2 frigefacjunt^quemadmo 
dum ceruix,& por^rholigi admiicetur^quia 
caioris ir.d;c;um efr nsud isquead penetran- 
dum effic^x eft.Atiiludfilentioprs^teriri no 
cebe:,quod &ii poft unCrionesCun ante dixi 
mus)'ii homanocorpore intus relinquitur: 
propTcreatamen ubi adfb redieriti&aiicub! £? 
firmumpermS!;;eritj!ionmagis obelle^qua 
plumb.im^::^i:brrein iliquo hominismem 
bro rcrinc:;.ir;a: enim id nihil permutat , ita - 
iiec iliudjuon." .;2nra copi's in lini^c^hs" par- 



■. •'-.n'^.''-! 



C2.<i c.iCr 



o pouere eas cilrumpere, mox 



tim Auicenna: patet) argenti uiui liaporfu- 

mufuetum iilh:£C, rum multa huii.fmodi effi ■ 
cere foleatjhuic ^cccdii experientia ioia jii- 
quidem ij, qcd iV.peliectiHa tum argete-^stum 
csnea ;'nauranr,(' :n:?uraniuerc cuai iirgeato 
uiuc) :;hquirrem:;H zvnu iioceituai corpcre,- 
aHqaip-rilyiiaiiedi.i^jqmilrdicuotidiecer' 
nuntur. idiac:ied;iio:uiturii in iiicncri^m 
reuocauerimus,quodar£,cntumuiiu:ni ual- 
de cuidem refugir ciilorem sied m.^yjme om- 
niijmignemj&quodacalidom tenuisiimas 
parreSjnepe in ti^mum fi-pe inuiiibilem c.^r- 
citur,in longe uero tenuioremi arque l:cc.:o- 
rem.,a cah"do licco,ut puta ab igne,qpau; -^ ca 
hdohumido ideindecucd quauro tcnu:^,r 
jicciorue eius uaporjfi-nvufq; rneri:>tanro n*a 
" gis eiHcaciter ipiritus ipibs.qui anmics di^fc:- • 
uiunt,disi;pat.Vt enim ij memb^isiniiti (Ln: • 
eiidemq; obnixein hercntj ita huius uafor 
iumufuegenitus ab igne , m.ulto miaxime ce- 
nuisiiraus,atc; liccisiimus in membror.im ia • 
tim.a fubiti& uit)!entia fua ipiritus infitos in- 
terdum disfipatiinterdum defiruit.lliinc :re 
mores naicuntut,hinc paralyiis, iiinc apople 
xia,nunccurabilis, nuncincurabilis,prout - 
magisminusue disfipati funtfpiritus>quippe 
ij jqui inaurant jignem argentb uiuo fuppo- ■ 
niiticabhociliudextremeattenuatur.atq-ui' 
unguntur adignem quidem plerunqueun- 
guntur.Sednon ignis,iieutibi,unguento fub 
eii,quo fitut neque iilud amphsfime ibiuat, 
neq; extrem.e attenueti neqfadmoddficcet. 



tibus efi, 

hominem neccre pcsfir.idfuaderelicersfum 

quia ceu plLimbum .; -irura liqurdum eiTe' vi- ■ 

detur.ldfod;.jxpL^mbopiws'eiusqua exa- ; 

lio me:a:Io(ut quica r:i cu '1 tjcxtrahiturj- tum' 

quia ii manu,ii ore diurisf me teneatdf,mihii - 

obefr.ied hoc difFcrt,qu'od ubi m:Otps*aiiquis ' 

fbhto uehe xetior lit,aur igni nimso fe - expo- 

fuerir homo,at accidic hyeme,&: omnino u- 

bi plus qudm par eft mcahuerit : tuni calore 

ni «is multo citatoargeatum uiuum,aHoqur q Summa itaq; efl argentii uiuum affert paraly 

quod ad ipf um attinet quieicen s agitatur,3t- ■ 

tenua:ur,in exha l3tion*em parteahqua uerti 

tur,& hac illzc per corpus errat,& pro corno 

rishabitadinehaic febrem acut^m. :>inituf- 

lim,alicuicofrend:cis dolorem , autahquem 

alium affedtam mouet.Hinc quidam. quiaiias 

unCtifueruntperfingulos m.eies febreadeo 

molefta corrioii^rur ur parnm abfit, qcin m..6 

riantur,ahqui fxpc afficiu nrur rusii , quidam 

quibufdaiti temporibus/anguine.m ore red- 

dunt,qaidami dyfenteriajqaidam coxendicis 

dolo-Le infeil:antur,<3uos ii interrogaueris,fl:a 

timinuenies calorem nimiiipailos fuiife.De 

caufis igit morborii tii fymptonatUjqua; arge 

ti uiai unciione fequiicur harc didtaXutHciant . ^ 



CuY unBio ex argentouiuonon inducat paraly' 

ftmytYemoYera,apoplexium & huiufmoidijii,ke 

roqui fuppelectilia meauelargentea inau- 

rantab argentouiuofalia fatianturXa.llII, 

N T E R I M iilud omittenda non eii; quod 

„plerifqueomnibus&nunc&anteh2cnon 

leue negocium facit nimirir qui fieri posfi: c^ 

tsnguentu ex argento uiuo paralyfim tremo- 

rem rapoplexium,furdidatem &; huiufm.odi 

jipn inducat,quum tamen(ut exdidis pr^ier- 



I 



iim.,tremorem,epilepfiam., apoplefiam furdi 
datem ijs;quiinaurat, quoniam. ab igiiead eo 
atrenuaturiiccaturq,%ut fpiritus corpori inge 
nitas diiToltrere-delrruereue posfit , no affert 
iis,Quiiingiitur <g,a noceqaehiS,atq;iliis in te 
nuisfimas^^partes diuiditur & exiccatur,ca hu- 
midis:n!i^ tq;'oleoiis mtifcet , neq; igni sq; ac 
ibi fapponiiurjquocirca fifanis, no aiiusegris 
(id fj> oes adm.irltur}abef>iid non euenitf ut 
odapuiaOquiapeculiarelit iHisegris opitu- 
iari,& ianis bfiicere/ed quia iUius ufus apud 
fanos ahus cii qua apud ^gros,c|> ei mo eodc 
utriq; uteret>utriq,-iim.iiiterlsderetur,at ue- 
rofi nonullio ungunt fubinde tremoreaut 
paralyii au t epilepfia corripiatjid euenit quia 
cu uaide ficcis argetii uiuu comifcet , ut pura 
cu cinabari,cti iublimato,& huiufmodi unde 
mirii no iit,ii :j,qui iuffim.etis ex cinnabari u- 
tunt his affcctibus magis obnoxij ilint, qua g. 
ungurit,argetum..n.uiuii in futfimeri cu re fic 
ca efl,& i^gni fubijcitur, aquoipsu utquato 
maxime extenuari p6t,ext:enuatita demde.te 
nuisfimu,&ficdsfimii fadu,fpiritus nobisin- 
natos euertitidisi^ipat^atq; diflblait..Had:enu s 
de eo quodargentum uiuum^nisabfit& no 
segris^quodque eius un<^i02egris tremor-em , 

tua 



, DiE M O ^;B O: G A L L I C O. - UP RE |. V. n^. , 

^ut-par^iyfim-cpilepfiiniuenonafterat, iaw qu^na&^aqueuilludcft^quippequscuali-' ^ 
id'mo<i6s,af«sq;;buias unguenri ueniatnus, » aiine caarrenico^tufublimato inudacorro* 

; diMola uero humedat,tnallir,refrigerat, ac-^ 
" cedit& humorquiTnhoienaturaIitereft,qu.' 



£>e modis,& uirihusungiienutx^rgtnto uiuQ> 

HV I V s- vnguenti ex argerltouiuo non 
untisired perquam uarius modus eft:ple 
riq; multis iilud admifcent.ut eius uitia corri 
g2nt,proihdequi rie uenenum fit timct, illi 
'theriacamjniithFfdatiumueaddunt qoi ne ni 
liiium cskfaciat,neuecorrodac , refrigerana 
utpuia iychargi-rom cerufamv e , qui ae retri- 
geret.ciei-acientia uidclicet thus , aut myr-' 
rham,deniq; alij aiia prout cuiq; cesiifle , aut 
ceiTurum eiTe uidetur.Profcao hi fi inteihge- 



nunquam fine aliquain crasfmc , lentoreue 
reperitur,tale uero unuqdqjtmabeft, tit ar-^ 
gem excitetad rodcdii aiiquid,uteius im pei 
tu copefcat^retineat^extinguat. Otepe |> ie 
iplu rodit,hoc eft atterrit,pulaerat,& (xiX di:^ 
cm)auriideuorat,plubu,jftanu,argctiiquonrl 
hiEC & fubftatia lolida funt quae atteri pot, n o^ 
sut {5uida,qu« no pQt,& poteftate talia,q-jale 
illud a<S:"u eft,exiftetia cu ilio fe fe mifceri n 6 
probrD5t.Jdc6q;lignu ficcu,& uitru>& ali- e- 
lufmodi ab eode non reduntur,quia licet sb 



rentinadagereAirantedidurr/eft>tamqaia 3 ahoat:eratur,abillQ.tamef>^ flibftati? disfi- 

■ • ■ militaaine,utpenetrarinequeunt,itanec;'.e 

inuiceaggrediuntur,neq;fe mutuo permu - 
tat.Conix ique e2,qii3r ;n noftro corpore {^v. c 
guida»n;& corpi.;Iet2,aeq; atq; illud exiftentia 
ab eode penetran,iuxta ac attenuari que.unt: 
Porroarbore. taao circa caudice^ torami* 
ne/iibinde introfufura interimit no rocedo 
quide,red ficcandojquippequod per caudice 
fe diffofides, & {uapoderC deorfnm teaens ,. 
non ftnit alimetii in fuperio.'-i t^^^i^^.^"^ ^^ ^^' 
fra snagis premens in radices ntq; feftur, & 
arbremali prohibetcontra uerd^pcftundio 
ne D hominis OiTa oberras ea non ^q;_ ficcat, 
non fq> alimentruUis impedit,quonuihfc di 



in tenuisftmas partespropte diuii:itur,ium 
fiuia quicquid ei occurritnatura fufik%fundit 
& Iicuat,tot tantisq; mixturis neqaaquainii 
ftc*re't.,Si,n,Qi!igenrerextinquati:riimuiq;aU 
cui rei c6m-ifceatur,quas non dura iiccaq; pt 
lignu fed mollis faciled; fun iis , lit pmgnedo 
neciluidatenuisq; ut aqua/ed conftans craf 
iaq; ut butyrij,rie nulla plar.e aiia mixtura iii 
digebir,quippeft'D.encnu eftea fermeratio- 
neeft.fomitto oodus^qua in tenuisiimas par 
tes a calore d!uifum,& in exhaiatione couer.» 
fum,aut nimiu liquar,aut disiipst ea,ca2 coa 
ftare debet: fed theriac5i,& mitlividstiii calo- 
ce.oui mmor ah^qi^ado requiritur,auget,quo 



paftom2gasl£duVq:iuu&t,Atueroft corro- ^ uifa {unt,noncontiauaynonfixaloco,noim 
ditjhoceftfi i>oftricorporis particuiaspu:re ^:' mobilia,npnabimatantum partenutrimen- 
~ ■ -• - tutrahenaficutarbor.Q.uiiigitur hinc mde 



faciedo exuredouecxedit(naaiiorii»do ro 
dit du atrenuare atterere ue dicitur ) Uiud in 
hole no per fe facitifi. n. no uaia qaibus conti 
netur,neq; uetriculii.neqj osubi iniegriiali 
quado deuoratur(ut ante^diximus ) corrociit 
certe ubi poft un<ftioneincorporc(ut anato 
■meianotiifecit)ielinquitur,partesquibusin 
hsretjperpetuo roderetcidquodminimetii 
detar.fed quod penitus rio rodat,abfurdu eft 
todit.n.eorpus noftru fi cu re ualde ficca,aut 
ualde calida,ut puta cii faie ammoniaco,qum 
iblphare,cdaiumine,cu3trameto ftttono iu 
gitur.quinimoiilorii facultatc ioge magis au 
get,t2n5 id quod ad penetradu maxime cofc 
rat;ueruubifinerodeubus,fine uchemcter |^ 
ficcatibus calefacietibusue tuerit, no rodit.i. , 
•patrefaciedo,exuredo ve no exedit,qui3 illud 
\vc.^v?. maiorespartcscoadunatn, fiuein rai^ 
nir):.3 diuisunifialiquid fui generis,ut aurii, 
pL :. a,rian6,3rgeta ci occurrat,aut nifi cu ali 
qiio funli ualde ilcco calido crodcteue , utpu 
ta cii Lle afftmoniaco atrameto futorio,auri- 
pigLJ.etomifceatur^t^emper libiipfi coh^rcti 
&^fingul3spartesobtufa,rotudaq;aciecon 
ilas,obuiix fibi corpus in minima terere ,pu- 
trelkcere^exurereue noa p-OiuqueadmQ-iu ^ 



hac ii.Iac/urium dcorfumq; moueacur,qpatu 
lythargyros deorium fuo ponderc inciibit, 
taiurrrillaiuo motu impeGiurit,repeliunt,.& 
.alio u.crtunt.quibus accedit humoris q^2h- 
ias,qua ueiut: totumcorpas(utproxime a\yX 
m.us>rhcitar,it3 & oila s£hC5t;ntur. Q.uod^ff 
quadoq;poftargeduiuiufum aliquoru olia 
.putrefcut atqueWuntur,p6t id quidefcitra 
gallics labis uiti-yab argeto uiao cotingerc, 
itdi quia/.uel cii jjs,que putrefaciunt uruntq; 
mifcetur,uei ignis dum s:ger ungitur, nimis 
immoderatus eft.utpotequipropterfua uio 
lentiacogatargeritumuiuum. inosfium. me- 
dunasabire,quopoftqu3ir.greiTum eft aii- 
mentum prohibet,& ofia ficut arborem fic- 
cat.aut innatum caiorem illis aufert, & perni 
ciolam puaredinem excitat,itaq; fi corrodit, 
fxpius ex accidcnti quam p.er fc corrodet , fi 
uidehcct e3,qug5 id praeft^re roient, ilii inun- 
gatur,ut3uripigmentum,atramentumfiito- 
rium,erugo.he'c.n^b illo in altum ducunrur, 
& qua^to ceienus(ut infra quoq; dicetur) tan 
to infcnfius corrodunt,ufccrantq; ; quocirca 
magna eius erofionem ttmcre fi nihd tale il- 
\\ »ifccatur , potius cft iprum impcdirc* 

' -^ x'~i" '<i^^' 



fl^ ALEXANDRI TR 

quam eius uitium aliquodcorrigcre , & fie- 
nim ubi ex folo argento muoj & axungia un- 
^io adhibeiar,tum fculatum & fauc^ & gin- B 
giuse exulcerantDr;id tamen non ab ilio , (^d 
abhumoribus,qai.in $gri corpor^ putrefiut 
(furante diximus)coniin^it,& quia nec impc 
fe frigetacitjnec^ue jmpepfe^calefacit , uanum 
efthuiusfrigoris,autcaloris, adeo cyriofiim 
eiTe,ful fcribam^igitur nicdum fimpUciorem 
atquecommodiorem, rei]quos referam non 
quo neceffarios , utilioresue elTe putem , (ed 
ne illos omifiiTe uidear.At iiiud imprimis fci 
re licetjomne quod ex arg^nto uiuo unguen 
tum conficitur,ad omnem quidem morbunj 
gallicum auferendum ualere^prsefertifn uero 
ad eum qui non ad extcriora fcd ad interiora 
ut puta ad oiTa , maxime repit. Vlcera omnia p 
prsecipue circa cutim celeriter exiccare faqa- 
req;; uakre item tum ad mitem,tum ad f?uu, 
& ad nouum,& ad ueterem,fed quoniam effi 
cacisfimum q%Sc nonnunquam fine^ magno 
timorehadenusadhibecurinufupotisfimuni 
effe cpntra ucterem-atque contumacem, qui 
alij s auxilijs npn obedit,&poftqua hsEC pm- 
nia iam columata funt gummitiones tum re- 
centes, tum leues fi in csrne fuerint ^cile tol 
lere,li inofTe non facile, & antiquas atq; pras- 
duras in csrne quidem difficile,in ofleauteni 
nunquam hactenus uifum eiTe , pilorum de- 
f.uuipm antequa inceperit prohibere,& pofl 
quam incajperitfif^ere fuccum enim omnem 
uitiofum qui ad cutim prorumpit, & pilos e- q 
rodit adinterna trahere,& alio auocare, lippi 
tpdinemq; exmorbogallico n3tam& alijsau 
xilijs rebelleqi plerumq; fanare oculorum hy 
pocrimaC fufTufionem Latini uocant, uulga- 
restloceum) utaliasdifcusfi quemadmodum 
expeni fumus, ita in futurum dlfcutere pofle 
arque hz funt fllias utiHtates. Nocunienta ue 
Xq( nifi fiatim,2ut fudorem, aut urinam , aut 
dei^^t ionem,aut fputum , aut aliquam aliam 
uacuatipnem raoueat,aur ante mota firpul fo 
ueat^ euqui ungitur primis diebus "carne& 
facie plerunq,- inflari,rubere,fitire eidem ca- 
put turbari,attonitum fien,corpusdifiolui, la 
xari,uires'deficere,deinde gingiuas tumcfce- 
re»putrefien,detesmQueri,Imguam in tuniQ 
rem attoili & interdum una cum labris nigre " 
fcere,quandpque delyrium aut tremorem ac 
cedere;poftremo tatam materiarcopiam cum 
tanti fcsditate per os exire,ut non foltiasfific 
tes/ed et mufcs quandoq; illaabhorreat,dc- 
niq; ad extrema extenuatione deducere ; fed 
tum maximehuiufmodi fymptpmata crean- 
tur,quum illequi ungitur ulceribus qua plu- 
rimis fcatet,& ab eifdem quaprimu uendica- 
tur,his enim propter argentum uiuii citius iu 
ftp ficatis humorcoinne ia corporeretrepel 



AIANI refRONII, 

lit,qui una cii argeto uiuo pererra$ ntfi uel alt 
quod ante pegerit,in caputf Ut dixiinus^afcc 
dit& huiufmodi fy mptomata paritmeq; ign© 
randum efl magnopere obcifequibusaluus 
perpetuo {Iuit,& quibus nimis af^rida efl, & 
quibus anguflum pedus^aut fpirandi angu- 
ftia & <}uibus deftillatio a capite in thorace & 
ualde imbecillis,& quibus uena nimium ple 
nx funt,& cprpus omnino plenu & quibus ni 
mis extenuati & quibus obefis anguft? ualdc 
funt uene & fanguinem extusfientibus;ut po 
tequod uenas firangat.Minus uero nocere,{i 
quisin ano fifl:ula,autalibi patiatur(per hanc 
^nim fxpe uacuari materiam, qus turgenti fi 
rnilis fada cCt) Minus etiam robuftis, & uali- 
dis,magis uero macilentis,& debilibus. Inte 
reaiueroubi seger ungitur,ficircunfufiaeris 
calor qui ab igncfit , ultra modum exiftat , ea 
parere mala,que diximus jfin citraliquare qui 
demhumores in partibus inunetis, fedfaspc 
hosin eifdem relinquere,quigummitiones 
quas minime inerantaccelcere, & fabinde of 
Ta corrumpere,putrefacere & carie afficere fo 
Ienr;imbeciliis enim calor motum argenti ui 
ui hebetat,& humorum qui ab eodem moue 
turexpurgationein,impedit;quare illi intus 
relidi nunc durefcunt & in gummitiones uer 
tuntur,nunc putrefiunt,& carnem &ofra cor 
rumpunt.Huius igitur undionis nocumenta 
Schxc et talia funt. Modus uero quidam eft , 
uideiicct Accipe argenti uiui lib. s . 

butyriautaxungia:. 
cxpurgate q.s. 
ad fpifTandum, & argentum uiuum extlnguc 
dum,hic modusquanto expeditior eft,ranto 
magis eft alijs prf ponendis;In reliquis argen 
tum uiuum in primis extinguunt,aliqui cum 
homjnis ieiuni faliua diu agitado f ere deceni 
plunbusuediebus,aliqui cum fncco citronali 
feu citrij,aliqui cum faluia,aliqui cum lento- 
re limacum cum oleo amygdalino , cum ro- 
faceo,cum axungia^cum butyro, cuisi falphu 
re,& ali j aIiter,modus igitur aiius. 

Accipe argenti uiui unc. iiij. 

fublimati. q.j. 

rhodomeUis, unc.5. 

deinde diu agira,moxaddebutyri. unc.j. 

Hic modusqup paucioracontinet, quarn^ 
fequctes,eo probabiiia eft,fcd quo pluraqua 
proxime didus,eQ infcrior eft quam ilie,aut. 
Sume argenti uiui extin^.-^ 

lytargirijaureiuel « 

argentei (• an.un.iii). 

butyri -^ 

fublimati unc.}. 

Mifce,talis modus frequcns cft apud quof 
dam,c6munem tamcn quam proxime dixi- 
mus cenfuramfubit. 

AUt 



P E M O KB Q «5 A 1 1,4 CO. LI BE R.: V. 



';? 



., , . ^iimcapcargentimui. 
'■" '" Styradsliquidi? 
.;. .Tberiac^ . 5 «n* 

jn ifcc>fiat unguentum. 

. Autftimeaxungizliquatc, 



unciiij. 
|in. s. 



I an.q»s;. 



anna uncJij« 



unc.v), 
dram.ij. 



Vnguenti Agrippg? 
; Marciaton 

o!ei laurini 
• Terebenthini 
: mercurij.i.ar^.uiui 
exdn<^i 
, ' ■ ■ fubliaiati, 

Modus hic ncin eft negligendusjnifi fuhh. 
m3tnm,cum his caljdis cutim exurat,rubete- 
ciar , in tumorem attollat . fic enim agentum 
citracutimutplurimiiretinetur^parumintrd 
penetrati toiusqjfuu mininieabfbluii.aut . ^ 
Accipeaxungi^liquatac ■ lib.i. 
Butyrirecentis. ' *"Iib. s. 
Oleilaunni . "jmc. iiij^ 

vulpim p ., . , 

hyperici .> anna unc.v;,- 
terebinthini 3 . .. 

Hyrads h'quidi,lotij cum' 
9qua chama?mdi & .uino^cretico* 
unc.ii, 

oleidefulphur^.; uncs. 
cinniabaTis. nnc.i.s. ' 

argenti uiui extinai. uncvi. 
rubljmati drani. i. 

Eadem ratio huius eft & pracedcntis,pro. 
pterdnnabanm.j&rublimatum, 
Aut.rumeralisammoniaci . draa.i 

Baccarum. Lauri uhci 

Aqu^vitf unci.s. 

Thiiris ■ 

lithsrgyri S ^"- oram.ij. 

Argentiuiuiextincti, dram,iij\ 

A X u iigi.T pordnac rcccn t. q. s.- 
Autcapeargcntiuiuiextinai . 

msicheiitsargentcz 

ful.ph uris.aiui 

thuris 

liEhargyn 

Terantur^atq uc omnia cum acerrimo acc- 

tojepQnanturdieunoaq noaeVddnde fic-, 

ce.itur^accuruirn terantur addendo olei ro. 

q.s.fia^unguentuai,Auta<;dppccinnabaris* 

pidsgr^c^an, . dram.i, 

facciaiHl unci. 

axungi^pordnar^ uncij. 

arg. uiu. cxtin<^i > 

ralis coiHmunis ^ ^ ^"* "^*^* 
Teranturfupcrlapidcm proungucnro* 
Aut fi^meuulgariscalamiaromat; 1 

r Jdicj.s mcnt^ Can.un.s 

radicisQcd.oariy > 



I 



an. ttnct. 



baccarum iaori unj'j. 

argentiuiu. dram.iij, 

ol.laurini 
rutacei 
mifce pro unguento* 
autcapeccrula?! 
L ^ iitarSyri ' 

(ang.draconij 
myrrha: 
. ,_ mafliches 
^ ' thuris 

camphorae 
arg.uiui 
«acungia; pordnat p 

ol.Iaurini >• an, uncs. 
'_.' ^ • <rQmmimis > 

.' ^ mifpc^ro unguento. • 
cxHis quinquc modis proxfrac didis, pr?- 
mus,tcrtius,quar;.us,& quintuspro qualibet 
unaione fiuguladm confumari poflunt : fe- 
cundos,qualemali),qui fcripri funt & fcriben 
tur, menfuram habent,tatem habeto.Singu- 
li ucroiuxtaid qubd..abinitio adnotauimus 
culpa noQ uacanc , Autcapeaxungia: colatar^^-^t-rs 
■ lib.i.s. . . ' • .. /'^^-"^ 

ol.terentKini "x" "l.i' .'^^. : ^v '^' 



m* dram,ii, 

drami. 
drsuiufiij.' 



I 



an« urt.i.s« 



.£W^ 



3n.uncii.s, "'S^^ 



un.u 



mi.T. 
unci 

uociij* 
tiacs. 

UffJ.S, 

un.viii. 



ann.partes 
«quales 



maflichini 

laurini 

nardini 

ftyracisliquidi . 

cerarioxicrorei 

mafiichcs y 

thuris > an, 

myrrha? -J 

lythargyri aurei, 

cinnaharis 

radjnulasuinoalbo 

bullitarum 
camphorc 
ccraralba:'' 
arg.viuextinSi 

Fiatunguentum, 

Id quale fit cx proxime dtdislfacile cogno 
fci potefl . olim , fi^cr ualidus crat , totum 
eiuscprpusjiprastcrucntriculum, hoc ungc- 
_ bant ifin imbedllis;'bracchia tantum, & 
^cruro, 
An!tfi;merad,ebuli ^' 
hedcra: 1 

di<^mi ! ^ 

gendana: f an. ma.!. 
inulac 1 

bponia; "i 
hermoda<5.-* 
Contundanturhajc omnia kuitCTa & eat 
uin j cretid lib,xii.ad tertif pariis <kcrcmcn- 
tum coquartmrafubiadc a^c* , 

"Amarici 






11$ 



ALEirAN D Ri ; tH A lAK t KTRO N li 

cinnabaris 



an. ma.i.s. 



aa, un,t*s-. 



V. , Amaracl 
* ^ ' ' baccharis 

■ . abiynthij ,.,. 
^iperici 
,- :■ ^i ^.r. giuenduls 
oregani - 
Thymi 

-pulegij 

: --C5i»iT;inth--e,. «^ 
Itfrum ferueant ad dtmidij decremetum , 
mox kdHe fforumrpris marini-: 

primuta: ueris > ^^^ ^^^ 
{cluije / .. ^, , 
Deindem^odicotempQns interuallQ bul- 
H^nt^poaea.cokntur, prslgqj exprimahtur^ 
.^huicexprefTo. , 

[/ Md^oiroCoic: ;;^ \ --•--.--•-• 

chamscmelini 
hyperidni' ' ' 
ccit.ini . . ^ . " . 

t.e^-^^.^^l^i-",^ -^^*!: 

refinepines ; un.iij. 

Bulliani: ad perfect^aTi. uini confumptio.- 

neui,incenm quum."abi^.erem"o^'entur. ^^ 

- " Wauturcroci . dra.ij. 

cinnamomi "-j 

calami^rom. I 
,^ . . iigoialoes ) 

Ityracii ca-.jn.it. ^ 
- ladani. ' i 

benzuin 

cinnabaris 
" ''""[ arg.uiui extindi 

fublimati 

aruineporcinz 

cerzq.s. 
Hic artincem magnopere oftentat ; Nocet 
'iiSvqui uehementercalidi runt,& qui cum ca- 
"lore alieno lucm^^aiiicam patiJntur ,acqu£ 
xarne tenera mollique runr,& tanquam fpon 
giaad recipiendcm prompta, fublimatum e- 
%m &cinnab2ris accedentibns aiiis ualde ca 
)e4cientibas(qr'proxime diximus)«?utim fe- 
i§'exurcnt,&argentruiui aaionem fepius 
remorantur > ut mirum non fit fl absque fj 
his multQmelius,quam cara his interdum 



dram. 



maftiches 
colophbnif.^ 
ol.laurini <^.s. 
" ' L!thargyros^theriaca,mithridatium (ut aa 
tcdiximiis)ruperfiuafant,dc cinnabari, uide 
qui proximefcripfimus.de reliquis reprehc 
dinonpoteft. . Aliusmodus. 

Accipe axungiae liquatx. lib. i. 

. pingued.gallins un.iij. 

ol.liiiorumalb. un.i.s. 

un.y, plus,minusue 



an, dram. i. 



unc.j. 

iib.s. 
dra.iij. 
lib. i. 



aUus modus. Accipe butyri 



un.uj. 



Axungise nec ueteris 

nccnouae. lib.i, 

TheriacaBx.annoram un.i.s, 
.Mithridatlj^ "' . ^?:j' 

^ ^ argcntiuiuf unai.S4 

- ~ lithargyriaurei|^^^^^^^ 

fiatunguentums.a, Aliiaddunt J2 



arg.uiui 
pul.thuris ■ 
oiibani j 

■ maftiches j ' ^ , 

F ■ - - ftichados . ^ * 

Jithargyri) ' | 

cerufe ■ ^ 

aquscuita? un.ij. 

Inprimis argentum uiuum cum axungia 

in moriario lapideo) extinguatur; mox adde 

reIiqua,continue agitando donec ad argenti 

fpisiitudinem deueniant,deinde duobus dic 

■busplusminusucquofermententur,dimit- 

tito-.poilca utitor.Si multa mixturacon arge- 

to aiuo rcprehenlione careret,hafc certe care 

ret^hbn enim5egerperfditatur,quodiIlius fa 

cuUasrintra cutim remoretur Cficut in proxi- 

me didc)neque quod introfubire non pol- 

r^ {it,nam quantum iitbargyfos, & cerufa reiri- 

geranr:,tantum & mulio plus reliqua tem.pe- 

rant, , 

Antfumeaxungiir a fuis mcmbranis. 

pargar^,& abfq; ignas colatas lib.ii, 

argenti uiai Itb.i, 

• -Oiibani un.iii. 

ceryifs un. ii. 

lithargyfi un. i. 

Fiat unguentum,extin<5lo ptius argento ui 

nocumaxungia. 

Hic modus quo fimplicior quam proxime 

di&usjCOprobabiiior eft. 

Aut capi^s axungia: purgat^ ( ut di^tu eft} 

• iib.s. 

Pinguedinisanatis. un. iii. 

galliof 'unc.ii. 

ol.roiacei > ^„ ^^„ • 

,-,- - ,* < an. un.i. 

iniorualb.^ 

arg.uiui un. v. 

lithareyriaurei ? ^ 

myrrhar nn.s. 

Addunt galiin2,autanatis,aut anfcris pin- 

'guedinem,quando cummorbogallico mul- 

tiadfunttamores,quum tamen argentum ui 

iium axungif duntaxat bene mixtum , illos fi 

apti finf dctumefcerc, omnino rcfoiuat , ad- 

dunc 



D E M^O U B O 1S A Itl Cf€>r 1 1 B E R; V. 

• Accipias rnaferis 7 
cinnamomi h 
gariofilorum ^ 
granorum paradifj 
rofarum rubearum 



an. unc.li. 



dant'*tiam fi dolores adfint , oleum liliorum 

alb.terebenthin2B,& baccarumlauriquum ta 

men argentum uiuumddlearionein folucn- 

db,doloreiu fummoueat. 

".Aliusmodus. 

Accipe axungis liquatar. lib. i". s. 

argentiuiui, ' . un.viii. 

ol.iaurini un.i. 

Theriacjc ^ 

maftiches ' ' „ 
, ._ ; an. unci. 

tiiLins , 

myrrhje -■ ... 
facci taiT.irerrs un.i.s. 

Uth2rr;;yrii 
cerui& 
mirceiSatunguenruni " ^ 

dehjc ffiixiura C..:k fcce dilputauimus. B 

aIius modus.Sumasaxun^2 co.Uta: un.iiii. 
argentiuiui ' un.ii., 

thuris un.i.. 

ol. de iunipero un. x. 

aq.uitse . un.i, 

mifcejfiat unguentum. 

Oleum iuniperi iortemikent, quoniam , 
id contra dentium>& neruorum , & articulo- 
rumVaccotins corporis do!or-es,itrigido pro 
uenieces potisiimum ualereputatur,id quod 
ii cum hoc unguento praeftarec^optimum fa- 
ttu e(fei4lii comm,ircere:uerum id experien- 
tia deciarabitjfiquidem id oleum cum argen . 
to i;iuo ejsperiri multum pericuIum,quod ad ^ 
ipium attinet afrerre potefl,reliqua quantum 
commixta proiint,ex proxime dictis facilefci 
r^J.icet. 

Aliusmodus. 

Capias axungig colatar 

Pingued.gallins J- an. " iib.s. 

anatis 
olei iiiiorum alb. 



nsr 



ann, un. s. 



l 



dra. iii. 
an.dra.v. 



an. lin. i.s. 



' an. un.s,. 



an. uncs. 



an. drSL 



rofacei 
laurini 
thuris"'- 
maftiches 
mirrhe 
faluig 
ftichados 
lithargyri aurei 
unguentiDialthcas 
argentiuiui 
aquas.uita: 
jnifce,fiat unguentum. 

' Valere dicuhr ubi tumoresantiqui funt,.& 
preduri,nequefolum folitasxorppris partes 
effe tum inungendas/ed etia etiam eas , quac 
tumoribus afFedas funt . . . 

.Aliusmodus prp diuitibus(ut dicunt }& 
«quc ualens atq; prf didusw 



V13. 

unc.i. 
unc. ii. 
unc.v. 
unc.i. 



corncum cjtri 

nucesmpichatas nu.iii. 

Contundantur omnia, & m aquacom- 

muni per diern infundantur,poftea imponc 

axungias porcine ueteris lib. v.deiride bulliat 

quoad aqua confumatur . ' 

" mox cape dictx axungi^ iib.ii. 

argenti uiui _ unc.vii. 

ths:ris uncii. 

cerufx 

litnargyri 

ftichados. 

'!:■ / ■ ' .minhss ; 

-'. Mifce in m"ortario lapideo femper agitan 
do,in fine adde mofcKi refoluti icoleo^rofa 
ceo fcrop. s. n£t,unguentum . id ct precio- 
fius efl,it2 minus neceifanum,non enim ali 
ter diuires,aliterpauperescurare oportet ea^ 
dem naraque apudomnes efl medicina.-fed'^- 
fiquis uti uelir^innpediri non debet: minus 
cniml2detur,quamfi inultiscx fupradieti.S' 
utatur.' . .- .':.: ;.,. 

A"targentiuiuifalui*e fucco.cxtincti • 
unciii, 
ol.ueteris 

ol.thuris(utautem ficut 
oleum m.a{lichinum) 
ol.raaflichini. 
pingued.ppfdn3!. 
ol.laurini 
cereuirginis 
dialthccB ' 
thuris > ■ 
maflichcsi:^""^- ' «"^•'- 
fagapeni un.i.s. 

Fiat unguentum fccund.ar.rniiiic adden- 
doargentum uiuum, 

id atUius eft , atq jtutius quam proxime 
didum. 

Aliusmodas". " \ ' " 
sumc argcnti uiuifaluia; &cco extinfii . ■ 
un,v,plusniinusue. 
Axnngfcporcinajcofcitg, un.xiii. 
pingued*galiiria; ' - ■ un.ii, 

oUunipcn unci» 

thuris' "-V;-| - .. ■ ' : ~ 

faiuijD- *" V 
Uthargyrii \ " 
ceruf& ^ 
mifccfiat ungucntijijna.s;a^ 
Aut axungiaeporan*. 
.u... .^ ./,:, urfini " >an.un.mi. 
pingucd.galliii« 

oUi- 



un.iii). 

un. ij. 
un. f. 
un.ii.s. 
un.i.s. 
un.ii, 
unci. 



. atma. : dra.yii. 



|a„.u 



"I 



an; un.ij. 



an. un.s« 



- 1 



«nc.iiii. 



120 " aiexandki.tr 

oLliliorumalbbrum 

. ol.laurini 

arg.uiuiextin<Si un.vi. 

Pingtiedinesncn liqucntur, fed extra<5tis 

pelliculis in mortario diligentisfimc teran- 

tur,deinde argentum uiuum iam extin^um 

fenfim admilceatur. 

pofladdepulueremthuris, -j 
maftiches J 

;/ aa'.moaiaci } 

ftyracis 
. faluia» 
floechados 
lythargyrij 
cerufia: 
Fiat unguentam. 
Aur butyri diligenter loti 

arg.uiuifuccofaluijeextinfti. un.ii. 
fucciiim-onum un.vi, 

fublimati j?- §■[» 

cerufTae un. i. 

lithargyri un.s. 

Fiatunguentum , . ,. 

Exdidis uidcre hcet quantum hi modi 
ualeant/unt uero non fpernendi . &fiquia- 
lii his fimilesjin ufumadmitti poffunt. 

Aliusmodus. 
Capeaxungiaeporcincdcpuratx & (lac fale 
■ lib.i. 
argenti uiui fucco faluia: extin«fti. 

unc.iii . 
oleiantiqui 
oleithuris 
oleimaftichini 
ol.Iaurini 
fecisoperisapiarij 
dialtheac 

'' ^«^"F!^ ^an. un.i 
maftiches > 

... ierapini 

~ secuVdumartemtounguentum, 

Moxpro pituita:,& bUis tum atr«,tum flauc 

redundantia uariant,tanta cum fubtilitate, 

utnonfolumlegentes, fed feipfos fepe ta- 

teant^porro ungucntumidquo minus ha- 

bct argenti uiui,eo minus efficax eft,in caste ^ 

m non ma^is damnandum quarehquapcr 

qoim miiitis commixta. - 

AlIusmodu§ "^. 

Aidumc axungiae poircinat colata? ♦ lib. u 

oUhamam^lmi -|; 

'- ■ ^an^i. : an. un.L 
fnafhcbm | . 
laurini^ .,.-1 
ijyraastiquidi .,;, . dra.x. 
yadicum itioI| 
Cbuii : 



i an« parum 



un.uij. 
un. ii. 

un.i. 
un.i.s. 
un.ii. 

un.i. 



un. i.s; 



AIANI PETRONII, 

Schoenanthi 

Stichudis 

euphorbij un<^.$. 

Viniodorati lib.j.s. 

Omnia fimul bulliant quoad uinum abfu- ■ 
matur,deinde exprimatnr,expresfioni adde. 
lithargirijaurei -uncvij. 

thuris ■ ? 

mafliches ^ an. uncvj. 

terebenthinse clarac ""5:1* 

argent.i uiui cum faliua extindi unciiij. 
cersjalbs 9 

Refmepinea r an. uncj.s. 
fiat ungueEitum.v.ar.-^ 
Mediocres uires habet, tum multe mixtu- 
raj, tum euphorbij reprjEhendi potel.F,il- 
liusquidem quoniam argetum uiuum(utan- 
te monuimus)paucioribus egetj, huiu^ uero 
qaoniam id nimis calefaciendo , cutim adeo 
exurit,ut srgenti uiui pcnetrationemcirca cu 
tim remorerjr,& impediat, quemadmodum 
de fublimati,&cinnabaris cum iilomixtura 
paulo ante docuimus. 
Aliusmodus 

Cape axungia; porcinae liquat» uncvj. 

(alij unc ijj. 

Scdtunc nimisuehemens unguentum m) 

Argentiviui unciiij. 

Styracisliquidi ? ^^ „„^ ^ 

mifcc, fiatungucntum.s.ar. 

id efficacius efl: proxime dido parumque 
diftatab eo quod omni cenfura nacat, quoad 
mixtursE conditionem. 
Aut fume axungiar porcinf purgata: tinc.y.' 
oleiiaunni .^ 

Argentiuiuiextindi ^ 
ccrsemundc 
thiiris aibi j 

mafHchcs -> 

faiiscommunis 
fucci plantaginis 7 
fumiterrc ^ an. 
fiat ungucntum fecundum ar. 
Aliusmodus 
Accipe ungucnti Aragon 
butyrirecentis. 
bcncloti 
fuilljc 



m. uncij. 



unc vuj. 



uncij. 



unc vj,' 



an. UD.iiii. 



Axungiaei' 
argenti viui 
Mafliches -j 
Colophonf? i 
Camphor? ) 
gummiarabici-» 
oltaurini 
myrrhac > 

flyracis > an, 
bdeiir \ 



unc.m). 

unc ij. 

unciiij. 



an. 



unc*s. 



uncuj. 



uncvj. 
mifcc. 



D B l^ O R B O 

iT>i{ce,fiatungiisntum s.ar. 

Hoc etiiRtar in temporibus mediis, &tc 
pcraturii neq;calidis,neqj frigidis.Vbi uehe ^ 
mens illud efticere uoluat,pro un.iiii.argeti 
uiui, fex irnponunt. 
. Aut . Ope unguenti aragon un.vi. 

axu ngix {uiil^ aqua 7 

roiacealots ^-an.un.iiii^ 

butyri eade aqua loti ^ 

csmphoras un.s. 

bdedij i 

ftj/racis > ann. dram.iii. 

olei nenupharini un.iii. 

msitiches ^ 

gun.miarabici>- an. dnm/il \ 
coiophoni2? S " ^ 

mifcejfiat unguentum.s.a. 

Koc aeroper^ftateoij&ad calidtim tcm- 

perarnenrani utuntur. 

At per hyemem,& ad frigidum tcmpcra 
mcntum infraletipfojuidelicer. 

Sume ung.Aragon . . un.viii. 

buty ri loti cii acqua faluiaf V • • - • ' 

pinguediniscquinac |an.un.mi. 
ol.laurini" . un.v. 



O A t 1 1 C O. 1 1 ]& E R.' V. 121 

Omnra {imul mi{ceanmr,adunguenti for 
mam,conSciantur poftea capc argenti uiui 
extindi un-iii. 

ftyracis liquidi un.i. 

Mifceomnia fimui in morrario , diligen- 
ter pmfcatur quoad probe fimul mixta fue- 
rint,&in unguenti formam redada. 

Hacunaionequidam indifFerenter utun 
tur tam sn caiidis,quam frigidis naturis,tam 
seftatcquam hyeme, & mediis temporibus. 
Hadenus de uariis ex argento uiuo unguer- 
torum modis aduerfus gaiiicum morbum, 
quibusadeo uarie medici utuntur ut, magis 
quid fibi quifque per{uaferit,appareat,*quam 
' quideuidentercompererit. 



JDf ufu unguentorum exargento uiua * 
Cap. VI. 

S V s horum ita fe habet , omnes poft- 



V 



mirrne - 
aloes 



an. 



.att. UP^S. 



un. ini. 
un.iii. 
un. ii. 



croci 

ftyracis 
bdelii 
maftichcs 
mithridajjj 
theriacae 
arg.uiui 
petroisei 
fuiphuris 
Hiifce,fia t.s.aj.. angacntum - 

Interdum uehementius conficiuntadden 
tesproun.iiii.argej-^i-iaiui un.vi. intcrdum 
imbeciiiiusjutputa pro un. iiii. un. ii. aut iii. 
admonentque per ^flatem nunquam pius 
argcnti uiui quim un.iiii.imponendum,qua 
doqaidem ob efiatis calorem uires nimium 
reloluuntur. 
Autaccipias. ,. 

ol.chamsmclini 
anethini 
laurini 

irini ^ /\ 

rO;acei -^ 

tereber.rhinx 
axungisE fuiliar recentis 
, lithargyri aurei -> 
ccruffa:. ^ ?■ an, 

fublimati pul. 3 
BuUiant fimut:quum ab ignc reroouentur 
adde cineris uitis. 



I 



an. 



dra. ii. 



un.i. 
hb.s; 

dram.ii. 



quam pr£eparatu.m,& uacuatum corpus 
cflfqu^madmodum ^.iib.docuimus) ungiit 
apad ignem quoad fieri potefc uehemea v^- 
i»um,qao unguentum magis intropenetrec 
qmppe quum argentum uiuumf ut dixi- 
mus)maxime refugiat ignem,quo iiic uehe- 
mentior efJr^o magis illius motum accelera- 
re uidetur,&: copiofiorcm etficere purgatio 
> nem,*quo autem debilior,€6 magis tardare, 
' &-purgationem,autprohibere,aut minucrc, 
quidam uero ante cibum tribus ad minima 
borisjtum manejtii uefperi a genibus adufq; 
pedes,&acubitisad ufq; manus- uniuerla» 
ungunt,quidam mane tantum,fed abhumc 
ris ad extrema manuum ; & a coxis ad pcdii 
uitima,quidam dumtaxattertiapofl carnam 
hora primum apedibos ad genua, fubinde i 
eubitisadmanus,acfiuirtus fortis,6: mor- 
bus uehemens fueric,inguina etiam ungunt, 
& iiij offa, & fcapuiiarum articulos : quidam 
imitati mefuem, qui unguentum pro fcabic 
quod argentum uiuum recipic , defcribens^ 
manuum palmas ungcndas,& non alia mem 
braiubet,has easdem ,& pedum plantas ad 
Pmagnumignem duntaxat ungunt.Omncs 
uero ne principale membrum aiiquod un- 
gatur,pr«cipiut.Ciuod Aui^. primi.ca. i.& 
7.4.amedicamentis fortibus,quale eflun- 
guentum ex argento uiuo in membris prin- " 
cipalibus temperandum eiTe iubeat, ex ijs ta 
men aliqui;{i caput aut thorax gummitiones 
patiatur,nihiIominushas partes inungant: 
fcrotum ucro nc ungatur admonehciunt, 
■ quod fubinde acri prurituafficiatur, & pelle 
cxuatur.Tantum uero ungueatifinguiis ui- 
dbusadhibcht,quancum argenti uiui dra.i. 

aut 



Ut ALEXANDRt TR 

aat dram J*L & ad rummum dram. iij. abfu- 
mat;his cnim prsrcribunt.debile,mediocre 5 
ualidum ; undione adhibitaquidam fafcijs 
tinda membra inuoluunt:quidam ftupacan 
nabinajmox hominem in cubtle calidiidau 
fo cubiculo locant teftam undiq; pannis la 
neis aut peilibus;forie,ut exrrinfecus magis 
calefadccorpore promptius ad iuterna fera 
tur unguentumjfed ipfi dicunt, ut fudorem 
cieantc^idque per horam. integram , deinper 
alterim tecment^ paulatim minuunt,.& fu- 
dortinabiWantjteiTtia quiefcere flnunt; 
*•. [ :, :r.:i\f : 5.i a cibant, non autem ficuti deli- 
gnc vueiacG fuajendo dicebactir, fed longe 
s'::ei':cNh;bentenimlem^cr2u: galiinecar 
iies,£urphi.ii5cir:i:t perdic;is,aiitaaium no p 
squi:ilium,-ut hedi,aut uiiuU. non ailasqui 
dem (el elixas ; fi deucrare nequeunt , pm- 
fi-ntj&uocaaimpiftatw^m ex eifdem confi- 
ciunr,fubindepropin£nt:dant, &oua , prs- 
bent amum ualidum album optimum , fs- 
pius absqac aqua.-in fumma id maxime ftu- 
cient>ut £g^v,&. optime & liberalite.r nutria 
tur ;magnOperc er.im timentneuireseius 
ab undione mmium refoiuantur • quidam 
per uer dunt^atutigunt , aiii & pcr iuer,& 
peraliatempora,modoquKdi<aa funt fer-. 
uentur,per hvemcm calido cubiculo donec 
undio abfoIuatar,a?grum contineot ;.per z- 
ftatem temperato p.er autumnum , & uer ad 
calidum incliname . quidam ungunt qmi- 
dienificuidimpediatadufque nonumdie. '^ 
Incerdum ufque ad duodecimum: tum quic 
quid euenerit nlcerius non procedunt . neqi 
permittant intcrim linchea,camifiasuemu-. 
tari,fedusqueadunatonis finem eadeqar 
ab initio teneri pr^cipiunt . Q^uidam quoad 
dentes doleant,& matena per os aut. per al- 
uum auc per cutim acccdete fudore fatisexi 
re cernatur , iimuiqae dolores » gummitio- 
nes.ulcera,& reliqua remittantur;ncque dK 
tam numero,fed ^.is apparentibus unaioni 
rerminum prsfagunt, adeo utfi quindecim 
diebus,autpluribus adhibita unaione ni- 
hil mutatum fit > iiftcndum, non efle ueUnt 
priufquam antcdiaa apparcant; nih torte 
uirtutis defeaio contingat, aliqai ,rialuus ^ 
rdum fit unaio)aftringatur ; manc antc hla 
prsbentfcropX piL Alexandroattributarii 
quashabent. 



AIANI PETRONII, 

fslisgeir^me '-> 
maihches j 



hcllcborinigri 

turbith 

fcammonii 

agarici 

rhabarb. 

cpithymi 



■ an. dramJ. 



an* dram.s* 



aniforum j an. fcrop.S. 

cinnam.omi | 

gingiberis -' 
Miice»& cum fy rupo ros. quem folutluum 
apellatjfiat maiTa,ex qua cape , quod didum 
efr.Admonentij non utendum eileforti vn 
aione Liltranonum diem^mediocri ultradc 
cimum.jimbecilla ultra duc^decimum.Secun 
do tertioque die ^grum, qci nuper infeftus 
efr,detejrms,haberelquarto dolores remitti, 
ulcerum cruftas minui,dentesdolere, gingi 
uasulcerari;qui ueroiamdiuinqninatus eft 
ad fextum ufquc diem grauins infeftari : po- 
ftea priftine fanitati materia per quam mul- 
ta per os plerunq; manante h^re omne refti- 
tcunnita(ut diaum eft J unaione : inftituto 
huius gratia balneo, corpus , prsedpue uero 
unaa membra,lauant;lauantuero manean- 
tepraadiumdiebusminimum tribus nunc 
qaotidienunc alternoquoque die:huacra 
guifque nngit,prout ilbi uidet!.ir, horum ali 
quaidonea proxime di.centur bptims funt 
exfurfure,maluis dth|sradice,femine lini, 
fcEnigrfci,& huiufmodi. Hfc.:4e ufu upguea 
ti ex argento uiuo pro ut a)ii tradideriinc,u: 
uero is redarguendus non ef ^,qui nono dic 
rum numero unaioncmpr2.^icnbit,Cnon.n. 
diesaliquis unaionis terminus, fed^utarbi- 
tror,plerunque intra hos di.-es gallici morbi 
raateriaperos,autperalia«; uias expurga- 
tur^ita tutum non eft . fi poft duodecimuHi 
nihil mutatum- fit ufque ad uicerimum,& tri- 
ceiimum , & ultra inungerc , & materiar cxi- 
tumexpeaare. 

Deoccafiotie adminifirandi knguenti ex ittgen.^ 

/~\Vi id efflcacisfimumeifeu.idcnt, pu- 
vJ tantque pro eius ufu nihil referre , qua- 
lis morbus {it,qua!e corpus ,qualc coelum » 
qu-E ^tas,quod tempus anni , •nuUam (ans in 
eo adminiftrando,modo praeparatum Cn ( ut 
diximus)corpus,occafionem re^piciunt: qci 
dam uero in anni temporibus eam tantufa 
ftatuiit,ahj enim uere mag-isquam alio : ;;rt 
porc illud prodeffe credotitialij hy eme , ah) 
circa ueris initi? . Porro fi morbus iuxca fax 
naturs impetum(ur 2. lihdeclarauimi:;.}i.d 
cxteriora proruir.pat , Icuis an grauis luerit 
importunum tll aduerfus euir* ami hoc un- 
guento pugiiare; quippe quod ad interiora 
uiolenter pellit,ille uero ad exterioraft>on- 
tcmeat.lnmulierequoq; fimembrapro co 
ditione fua fortiatur,& in puero,et in fene,&: 
in homihcfuccipieno tutum noeftxUtenim 
mulicr 



D E MORBO G A L LI CO. L I B E R; VI. ii^ 

{cmi , fi.ccantur , fid{quc ingens oritur» 



rwnlierfper menftraa purgari , itaiHudcon- 

trarurrumadcamit rcpere, 6: fuperHua du- 
<are folet ik ut puer tenera rubftantiacon- ^ 
te > ita iilad haiic niniium lique&ck atque 
clifrolttit,&(enexut paucos fpiritus habct, 
ifi id iHos promptc deflruit, & fueci ple- 
flus u: d:ftilUtfone citata grauiter oftendi- 
tur, ficid& bona &mala, quae runtincor- 
pore liquefacicns , & in caput peliens aut 
tr^hens infeniisfimam deflillationem exci- 
tato'. Ex anni remporibus aefhs non mn- 
docontraria eft quoniam ad externareuo* 
cat, illud ueroad interna uergit, Ted etiam - 
quia magna pcros u-acuatione fequcntene- 
<effe ef^hominem ditficuker nutnri , ualde 
dcbilitari , & mortis difcrimen rub^ire, & 
i^c co ma^^is contingere quortgio cklidior 
fuerit , huc accc Jit , quod per eftate!ri homo 
calorem extrinlecumfi aageatur , pati nc- 
quit „ Id uero nin calortnm loci tum circun- 
£afiacr:sa'jdns iit , scgrein cor-pus fubit, ar- 
grc tum fputum- , tum ali^s uacusttoiies 
mouet , Nunquam aero non pericuiofbm 
eft uei eo nomine , quod mateFiam fereom- 
nem ad caput cokceruat , rubinfie cotifertim 
peros ducitcum tanta fotdjtate , inquietu- . 
dine, labore , defperatione , ut mors qimi- . 
betper id tempus cligenda m-agt. ellet . .. 
^ed rcs adnionct ut' quando Ciz huiuspra:ii- 
dij exhibendi occafio , explicemus . lam 
^e^lvim potiusqusndo non (it , quamqiiaado 
fit , oitendiilc uidemur . Huius igiturad-.^ 
fnin;{trandi occafio tum erit cum morbu$ 
contra Cdx narjre impetum ( ut z- Iibr. dixi- 
inus} adinterna feratur ,& carnes iuxtaac- 
oiTd depiJicuPiC. omneque aliud curationis 
^'cnus eiiagic, neque, decodo guayacili- 
gni , neque Sarze parfilf , neque chyna: xa. - 
diciobedit. S^atius eftcnim taademidan - 
ceps auxilium experin, quam nuUum , Sc 
fi namquc , ccrta fiducia non-efc , dubia 
tamenfpes ctrta dcfperaciQne potiorexi — 
iVa, 

^Maior uero fidacia cftfififlula uelinano 
uelin alia corporis parte tuerit , tiajgroto 
de capite , iri uentricuium fiibinde pcr al- 



tunc adhibitis idoncis remcdijshspartes ta- 
cile humedcntur , & fitis extinguatur , ac- 
celeratur enim peros paulatim euacuatio, 
& neconfertim &cum periculo prodeat, im- 
}>editur , ac licer muUeribus , fccurum non 
lit , minus tamen hic otficit quae copiofajnen 
ftrua habere folentquam quar. pauca aut nul- 
la , minus tum his tuan uiris , quibus latio - 
res fiiiic meatus ex pulfonij, ut uefice, alui, 
palati, narium ,&huiuimodi , quibusulce- 
rama'2aafaiitinrus& foris quam quibus in^, 
tegra unsdequaquccutis-eil » i nterdum enim*^ 
pcruterum,interdumpcralias uia? ubiual- 
ctercferatatiunt, interdum pcr magna ulcc- 
^ ra , immineus uacuationis pericuiuai fum- 
mouetur,uipote mareria quzinos magno . 
cum impetu , & lummo cum uitat diicri' 
minc irruptura tuerac , aliunde diminuta , 
fubindc modice fi^rumpat . . Magis etiam 
a periculoaberit,fi femeiinterdiu, & roa-, 
netantumCut diximus^ unctio iiat, cum hac 
obfcruarione , ut quum primum os ualdc fic 
cari aut ualdc incalcfcere una tum fpiritu ccc 
perit , tum remoucatur ,. fi uacuatio^iuxu 
fucccdat , fin minus , rurfum triduo ,quatri- 
ciuouc^dhibeatur fcd fi poxtea uacuatio fuc- 
. cedat auc non fuccedat ab unciionc cefTcmus 
ruaterea aurum orc ( ut quidam budanc } 
tcneatur , argentum enim uiaum iliuc fcr - 
ri .dicunt , & intus m corpore nequaqaam 
reiiuQui . Quoad ucro|aimi tempus,circa 
ueris initia , opporturiisiimum efi , fi enim 
Hocmedicameato nimis manitur ^ger, fi uc-. 
bementcr extenuatur , ti yakie imbecillis fir, 
iuauisiimaconftitutiofcquitur, qua: tumin- 
ilaurando,cum replendo, & roborando, ma- 
xime omnium idonea cfi, cxictsl tcmpora 
magis fulpecta iunt , ajitas quidem quiani- 
mium reibluit, Autumnus quoniam extenua 
tis^nimiumqueinauitisobcfteadeoiquQque 
hyemis ratio e{l« 

In regione qaoquc frigida » quiainhac 
morbusi gaiiicus ad interna.frequetius quam 
adexterna migrat trequentior eft illiusoc- 
cafio , quam m calida , illic cnim circunfufus 



uum deflillatio paulatim & modicc prodi- ^ acr ad intcrna morbum pellit, hicad ex— 



refolet , utrolibet enim modo magnama- 
terie portio , quas per os cum tantamoic- 
ilia exccrni debebat, perhaicloca cuacua- 
tur j, adco ut aeger minus multo pericJi- 
tetur . Minus etiam periculi fnbeft , fi 
dam undio fit , nulla fatis adfit , ftatim- 
que expucre , uel egerere ^grotus incipiat 
li 4um os & palatum , & fauces incale- 



terna trahic , & licct euacuatio qaz adin- 
terna ducit quaiis iita efl qua: ab argcnco 
uiuo gigaitur huic morbo naturalis , non 
iit^xjuiatamcnhicinlocis trigidis intro tcr- 
rifolet ; non contra , fed fecundum mor-^ 
biimpetum ilianunc Set. idigitur ungucq- 
tum expenri magis conducet in Gcrmania, 
quam in Hifpanijs , magis m callijs quam. 
L in 



124 " ALEXANDRI. TRAIANI PETB.O!S!iI| 

in itaiia, magisin <i2ni2ciraipina.,qaainin ; g«ouerii;fiven:nnarsabexperk^^^^^ 



m«gna crecia. 



P^trum anisinustumfiti quod unguentum 
■ - e:c argento uiuo morbum GaUisum 
toUat, Cap, VIII, 



Satxs deoccafionemctuoquenequisni 
aiium putecdeinceps dicamus , utrum ar . 
t:S ini-entum ut qaod unguentum ex hydrar 
gy toluem Galiicsm ianet.Profedo ii artis in 
uentumloccaiione commoda, experimento 
certo>& experier.di r;;::onefaciliconflituitur F 
tsle qoiiem aiiCui nne conrror.ertia elTe uide 
bi:«r;Id namcuein p romptu ieorfertnobis; 
pasnm enim inueniiur.neque momento du^. 
ret;quod2u:eni cei:ce,C*c uon fblUciier lanetj 
teilantur mererricr.LTiquod uero £aciUs{it 
eiasexperiendi ratio'illucconUar5Guia.& tar 
cile paratur, & fine -ditticuitate adlubetur asr- 
grotisjicet etiamhincfuaderijquia ubi femei 
interdiu,prsiertim maneante prandium,ad- 
miniftratur,tunc medicusmecLri ujres eius.fa 
cile potert,*^: quum os incaleiccreiitim moue 
ri,& fpiritum caiidum icntiri perceperit,iiile 
rc;& os interim pauiatim hume<S:are,ne pro- 
pter fitim retineatur ea,qua: per os fit euacua 



tiir;Hxperientia enimut de .prietentis ccrta. . 
eft,dc^futuris ?i:temanceps,jtaexpcnmei:- ^ 
tumomne,utpoccunguentura exargento . 
viuoquod Jlue GaiIicami3ne.t,exp,r:Et£ntQ- ^ 
rumcbieruationetalequidemtiie aihrmac; , 
fed vnum in tuturum quoque id cerco poslit, , 
ambigit;,]vtpotequ2iili.usuires;prooc non, . 
intelHgat ; verum ar^ , cnia rationis elt pam- ,, 
ceps,qu3? nos ad expcdiendum airigir, ipiius... ; 
cxpenmenn uites diri-ere co-nofcat. opojr^ . 
tetiCo^nofcit uero fecunduni ienrumC leniui ^ 
enim potisiimum ir.hercr) ccgnirioaiite^m..,. 
nux ienfu hsbetur facilis atque cuicten s euita 
cilis iglrur atque euidens r^uo quoque iit,:, 
qusnosadexperiendum unguentQm cxar- ^ 
genco uiuo dirigit oportet. i taque n^arns.m- ,; 
uentume{t,veri:smedicus:d!pium ucue ci-; ^ 
rigere in opus intelliget ; quiiirque iH^ ^ 
adminiitrabitur , minime tit;io3bir , r^ae,^ 
annonreae adminiftretur . Sed c-ni na- . 
deaus nemo ,.de2groto cm ungut^ntLun, 
hoc adhibet , fecutus fit ; muentum arr.s ; 
proieao non erit , ipesenim eiusl^pe rru-, ^ 
ftatur , & magno cum periculo i:£pe cu-^ 
raturaliquis quem medicus huius ope ts-. 
to carandum fufceperat , & contra tac^le, 
fanatur quem difficulter euahirum timue- 
rat: neque idcuitarein tanta uarietate cor- 
porum adhuc potuit . deinde^medicum ta- 
cile metiri pofie illiusuires ^iiquemadmc-^ 



pter htjm retineatur ea,qua: per os tit euacua cnc mcun i.uuv ....«<=. ^.^ ' '^^^^ CnccedeL^" 
tio/ih.cfequatur,potei'l nonampl.usunge. G dum P^ompte aintur .t.promp.e u^^^^^^^^^^ 
re;;:n m:aus rurium poteft ungcre done.j il - ret , uerum.qijiaetn eiie: , leu o^u ion^e ie 



li reuii.Ti faccedatdi minimeUdet Id quod ip 
(lis artis eft.Pr^terea fi ars ab expenmetis dii. 
tert,quDd 'axz cum ratione illa iecundum ra • 
tionemitatil uerofatproxime docuimas} 
notum eilquamobrexTi unguentumcx argen 
to muoiaem gallicam curetid cerieartis ,<k 
non foHus experienti^inuencum ent; quum 
enim iam fans conftct, quod agat , agat uero 
non(vt inquiunt)occalce, fed quoniam argea 
tum uiuum a caloreCut ante quoque diiTerui 
mus)in tenuisfimas partesdiuiditur, 6i natu- 
ra iiuidum eft,& iemper {ibi ipfi cohaererc ni 
titur,ratioexperientix conuinCta erit; ubi ue 



cius euenit, quam dici:iir,;cieo nihil eft cuod. 
ininedium ^rtur eoquoi iHudtaaiemo- 
derari poteft mcdicus;naQi preter alia ii dum. 
ungitur 2grum,uehementi ign: exponat, iae- 
peargentum uiuum disilp2tur& luaoreim- 
modico citato infumum uertitur , exitque 
d£ cotDore priuiquam proficiat , id quod te- 
lalineafupra sgrum dum ungitur , extenla 
iacile moftrat.granula enim ar-enti uiui tre- 
qaentia fub iUa ccrnuntur , aut fi mtcrius pe- 
netrat propteruim ignisinimicam,inosh- 
businculcatur,atque hincamphus amoueri 
non poteft & maia , qu^ ante diximus , atiert, 
*. • ....^«...f /-o»-ri#ac fanrnm at- 



titur,ratioexoerientix conuinaa erir; Ui>i uq uoii p^t^^^ ^ ^-t fontnm at- 

roh^cambofimulcoeunt,arsipiaconftitui- h fmex^guo. ^Sneutatur carnes t^^^^^^^^ 
. .^ A ...:„ :»:..,- :„.,.„^,«, j.^. /fl% r.;.-i.^Kirnr tinp t . & aut patum aomodum , aut mnii lu 



-tur. Artis igirur inuentum hoc eife uidebitur 
& non vt ante h5c)ib!ius experienti2c. Sed c5 
tra quis ibit,negabitqaeartisdnuentam eff(? 
quoniam difficilis eficjus experiendi ratio; 
quippc non folum quod facile paretur,faciier 
que a medico adminiftretur haic laijs fift, fej 
etiamneceife eft q«iod facilis direaio firad 
.eiuseffeaumdrcafanitatem,hoc eftquod v/: 
..rus artifexid ipfum tacile 4irigei:cin.o|>iiS.-fj:) 



unexjguo. igii^w.-w^. ,y-- -,•,-,. 

tin^^it, & aut parum aomodum , aut nihii m- 
uat^^neque feqoitur adis inuentum e{fe,quo- 
niam experinientum( vt monmmus) eft cer- 
tum, & eidem ratio confentit, ac fi ratip qu^- 
libet una ctjm experimento artismuentum 
conllitueret , planeconfiitueret, h ratio efl^c 
quae rede. agere feu fauere doceret ,;quippe 
non omnis ratio eft artisratio, qu^ enim lac 
^amparit^lcientifeftnonartis,qu5opmi9- 



DE MORBO GALLI 

nCin,opi;iiofjis €fln6artis;qu«conieauram, . 
coniedarx cCt , non artis , (^d qux nos in o- 
pusreaedirigit, hsc artiscft.antediaauc-'^ 
ro ratio nonin opus, quidemdirigit, fed 
jnanimam, caufam operis inducit,docec- 
c/.ienon agere,necbcere,red agendi,facien- 
diue caufair; explicattproinde non rcm face- 
r(2,red fcirenosmonetnon enim fatis eft ad ar 
tisinuentum conftituendum,idquod propo 
nitur^quoniam acalorein tenuisfima minui- 
tur,acaatara fiuidum eft,& fibi ipnfempcrin 
iiftitur, iueo liquare, disfiparcue, fed etiam 
nofleoportet fecundumidipfum ,gallicam 
luem facile,expedite,redeq; curarejSicenim 
artificiofumcnet^quod quum minimecondn 
gatjinuentum artis ferme non crit.Huc accc- « 
dic quod uitc dilcrimcn fapius aiiertjidquod 
ab arre omnino alienum eft , f^pius ctiam ad 
extremam uacuationem deducir,fspiusp!u- 
rimum & repente fimul euacuatjVtrunq; f ut 
inquit Hip.jfallax eft,quod autem failascqua- 
tcaus ta!e,artem extra peiiitas eft. 

Prsfterea medicusin faciendis euicuationi 
bas naturam aliquo modo imitatur , nunqua 
neronaturaperos euacuat quemadmodum 
id^nguetum ubi luem gaHicam fanat. in hoc 
igstur opere vt medicus aaturam nullo pado 
kquitur , ita fecundum artem nequaquam 
atget . 

Ad hxc A mcenna inquit,cauc duc3s uacui 
tiotiemluper menbra principalia,cuacuatio^ 
cachocauxilio habetur perhaec cademfitv ^ 
snaxime utiquccauenda crit.fic etiam fen. 7^ 
<]uarti can, cionga, inquit ,iUud in quo poni- 
turargentum uiuumextindumquantum po 
.terisa partibusftomach!,& mcmbrorum no 
i>itium,iicet enim foris talibus mcmbris non, 
-2dhibeatur,intus tamen vtper eorum aliqua. 
in caputtranfeat,nccefie eft. 

Adde quodHip.inquit, (i uacuatio ,qualis 
£- ri debet,f:at,co*nfert>& bene tolcratur . id. 
ueto pracfidium & quandoqueconfert, nun-» 
qaam tamen bene toleratur, no igitur uacuat 
qaale oportet,nec eft a quaii oportet.proin- 
denonartis inuentum, fedantifoliusexpc^ 
ricntie,autconiedura: crit. 



Qjiomodo unguentum ex hyitagyY» m» 

nus periculope adhibeatur, 

Cap. FJJII. 

CAB T B R V M arti quodammodo propin- 
quum eritjfiuerbi caufa mulieribas & ui 
rls adminiftreturquibus uenz latiorcs,fed mi 
nus plenx',& qiiibus cxpulfionum vtix fatis a- 
pcr£g funt,quibus intus & fons ulccra naagna 



C O. L I B E R; VI. 



'*> 



quibus nftulaj, quibas ad intinta Ciorbus re- 
pit, & iam ofta depafcirur, quibusmjnu aliud 
auxilium rcHnquitur ,his uero fi abiquefirtu- , 
lis,abfqueii}ceribus fant cutim plunbm ivi lo 
cisautjexulcerando ,autferro candenti,auc 
cauteno(utdicuntJ)potentiaIi,autueficatcna 
in brachijs,intibijs,tribuS3utquatuor^aut , 
pluribus,vtmoriseft:iifemel interdiuinanc 
tantuinante prandium( vt expofuimus^ ua-- . 
dio natjidque triduo,autquaeriduo smpliuf- 
ue,quoufqueos ficc2n',cslefcereque unacum , 
fpiritu sctiamr.fubinde auc uacuatiofaccedat 
auta:i.^er in melius pronciat , Si eo temporc 
quo calorem cxternum,ubi augetur, facik !c 
rimus^prasfertim autem uereadhibeatur,alio 
qui pcr xftatcnLquia calor exterior difficui- 
ter fertur, lipc fruftra fit : Si neque ulrra no- 
uem dies',&: ad fummum quatuordecim ua- 
<S:io prorogetur; vlterinsenlm & fiquando- 
qaefanitasfcquirur,magno ts.itea c.i':r. pen- 
culo fequifolet: fi quum ingen?f;iis .uchca:ci . 
ficcitasin oregignitur,fEpe ixpic.z,3c feiiilm 
unc.j.aquae hordei aut decofr; ex ad iantho > 
cx meliftb phyllo , ex boragine , & gallinacfs . 
cx carnibus lcuibus, & huiufmodi, ^gro pro- 
pmctur,hicmccalidum,acftatefen'.;frigidun:» 
id enim & finulliusferc momeri effc uicetu? 
tiiUti tamen cft,ur impedimetum omne fum- 
moueaL,quod ficcitas atque fiiis inducit, c no 
minus .moderata purgatiofubfequaturiPsla.- ' 
tuni cnim & fauces& reiiquasoris parte? pau. 
latim hume<ftans, mearus omncs qui proptcr 
ficcitatem expurgands matcriae ir.epticraat^, 
aptisfiraoi reddirj& purgationem( qas alio - 
qui propter fitim atquc ficcita^em diutius 
quam par eft , retinetur Hk. fubinde nimis re- 
pcntccum magno uitepericuio prorumpir) 
citius incipere& modcrariusfnccedere Scit. 
Atueroqui putar tantam hun:oris copiam 
qua? ad os magna , cum moteftia , magnocuc 
cum uita;difcriminetertur,prohiberi poiTeJi 
uidelicet (enfim ad aluum trahatur, ut snte- 
quam fluere Incipiat^natura per leues purgj - 
tiones fingulis diebus atluercat,har.c eandena 
pcr aluum cuacuare , exiftitriat qiiidem id 
quod(alutaredkr,modo fuccederer,fedu- 
trum fuccedat nccne, ualieir.biumcft.Si 
cnim tunc uacuatio per os qi;oque fcquatur, 
periculum cil nc trequentibus purgationi ^ 
buszgerantcnimis debilitatus {utticercpof^ 
fit* Si ucro non fcqu3tur,pericii!um eftne 
alui fcluore uiolcnto utpote Ivjmoribusfcre 
omnibus confertim adaluum irruenribus, 
repcntc dcficiat,aliter enim contineit ubi me 
dieus naturam adaluum mouendam hns me 
dicamcntisfircquentcrirritat, alitcr ubina- 
tura fponte lua hwnQrcm illuc ( ut paulo 
L * antr ' 



si!!? ALEXANDHI TR 

snce docuimusymittij:i& fubinde fenfiin eua 
c\iaZ.Hxc fere prouc unguento ex argento. uf- 
uo uti expedit arcenaeiida eiieconiuiimus., ^ 
his proximum efi prout non expcdit dc hoc 
codem loqui.Q^uippe qauni adeo uioletum j 
adeoque periculoilim iir, In uniuerium nulli 
expedire uidetur:m-gis ucro noxiumeiTepue ■ 
ris^&ualdeienibasquam uins,magis puelHs 
quf nondum menfes experie iunt,quam qua 
jam expertf funrzmagis aeftate quamhieme, 
magis autanno quam uere, msgis ubj cum pi 
lorum dalauio morbaseil,quam ubi abfque 
hocmagisubi.ades-tenora quam ubiadin- 
teriora,& ufque ^d oBa repir.-obeiTeprasterea 
cofneuithi^ quibus aiuus perpetuoaut nimis ' 
|iuida,aui nimisailnda e:c bus 2 capite in tho 
racefluxio exciratur,Q bus anguilas uenesiit,»^. F 
bus eryiipelata fspe contingu nt, quibus hy^ 
drops;inrrat:fanguinem expaedbus, ualde ru 
bicundis/ucci pleniSjObeiisaad extremum ex 
tenuatis imbecillis, lienofis, ditHoiker^min- 
gentibus:aenique tanta efi eiusjnconftantia, 
utnunquam omninoexacti adoiimiirari poi 
fitjquum enim nimio eius ufu nocere times, 
parum proficis,quum eoquodiatis j[it>Iquare - 
cupisjfspe num.ero uaideiedis,adeo drfficile • 
eft iliius uires metiri , & redumab eo quod 
non ci\ redum in ilio di''cernere . Diaum eft 
igitur quibus magis m.inu fa« pericuiofuiniit 
ungaentucaexargento uiuo/ 



^ umod6 Jit bis maUs^qiia unctionem argenti ui 
mfeqitifolent^occumndiarAtpnmHtAqite de ca. 
pitiSifaueiquetumore.acriibedine, deque oris 
fauciur/iy^jpirationis tur/i calors zurn jiccitd 
Uiac ohiterde fduciiAm ac Utigu£ infUtions . 
Cap. X. 



Dl 



^ £ I N c E P s mala qu^ id (equi folct cor 
*J rigere anteuertendum taiia lunc capitis 
3c feciei tumor ac rubedo/Hccitascalorque o- 
ris,palati,fauciam,fpiriius;ail;riAa aluus ; do- 
lor^ srdorquegutturisj&lingusiumuiquc lin 
gt^f inrlado, dentium item motus,-nigredo ; 
gingiuarum,faucium& psiati ukera-, fynco- u 
pe uiru imbeciilitas; uigiii^ : uacuatio per os 
jroponuna,ubi impedjmentam,alium rluor, 
dyfenteria,fanguinls Iputiim argencum uiuu 
intracorpus retentum.his omnibus hciieoc 
curretur,fit ea quae aiijs priora funt ubi appa- 
rent,ftatim prohibere tentcmus:ha:c funt ca- 
pitis ^cieiquetumor,ac rubedo,deinde oris, 
palati,faucium Sr fpirituscaior,ac ficcitas:fane 
id aflfequemarjfi tum undio, unde raotus ini 
timn ii|COinnia fQrtiunmr^uno die aut ijirerQ 



AIANI PETRONH, 
intermittacur;U ne fit quidem ccfrent,tum pe 
nitusintcrdicatur;interim neque capiti,neq; 
facieiquicquam sdhibendum/ediputum om 
niingenio,cura,diIigentiaprouocandum,iic 
enim pnnio tumor,fubinderubedo tolletur 
prouocandii uero non his qa§acriafunt( hxc 
enimlicet.lputa uiquadam eiiciant,ubi tamc 
oris caliditati applicantur,ab eoque moiliun 
tur,&:ferueiiuat iplum uicisiim recaiefaciunt 
£tque.accendunt)fed iiume<^andbuSj & leui- 
tcrrefrigerantibus:quippequ£pris,palati,&: 
fauciumiicc!tacea-i,atque calorcm tcmperaa 
tia>meatus(^vt paulo ante docuimus)3periiit, 
ii: fputum mouent,neque his conferdm & fc 
meiutendum Ccd paulatim& fepius, quofi- 
mul fpirationis calorem atque ficcitacemmo 
deremur , fic enim fenfim in pulmonesper 
quas epiglottiSjubi clauditur, rimulas , relin-» 
quit,deicedet.Alioqui fi cofertim ik femel ad 
hiberentur,aiiQuantiSper conil'rrenr;,fed ca- 
lorem iubinde magis accenderent.fin confer 
tim &. Ifpius , innatum calorem prope extin- 
guerentjpotus enim copiofus femcl abium- 
ptuSjnon femper,fed ad tempus iuuat ( nam 
xepete fids ipfa reuertitur) fi rur/um exhil>ca 
tur , fimiliter quidem iuuat, £cd quia crebrp 
humectari refrigerariqueaffedio pofiulat,n6 
poteftautemti^ntacopia frequenter ferrifei 
enim natura fuccumbir^fospe Sc parum hume 
^arCjrefrigerarecue in hoc aiiedu expediet, 
utquod ieiricl auxiiij paruiias pr^sirare nc- 
cuitjidasfidua eius.exhxbitioreuituar^ficia 
iir: qii2.pul£noncj: fcquitur antiqui iaciedum 
prsccipiiib^nt, ur in picuntide, pt^ripiieump-.- 
iiia,&hLiiuimodi hiiius potusmcniLra efto. 
unc.j.pU:sminuiue,3i: hyeiiiequidem calidus 
siftate^fcaiiirigivius.quo prompriu& penetret 
porri4fatur,aliOqa: ii ualdctrigidas exiftat, ta 
tum a^beit ur ipuium euocct,vt potius ailrin- 
^at,queaiadmodum Hipo.de aqua frrgidaa- 
cut.$ .nos adrri,onet.idoneum igitur tunc erit . 
Ciicat .paulo aate dixip.rasj aqus hordei unc, 
j.paulatim &■ fspcpropiaare ,id quoque gc^ 
nus eft nccoaum ex adiantho, ex oxaIjdc,bp 
rag.ine, circhorio.trifolio, meliiia, ex noftila- 
?^-ine,exgiycircu22, expailuiis, ex prunisda- 
S-iafcenis^ex uocatis iebeirem , ex tamarindis, 
t: huiufmoci pl£rirque,addi:of2ccharOi& ab 
lcruchociiinibecillitatem uereri cceperimus 
cxDedietde.codi -tintundem dare, ex carni- 
bus leuibus,vtputa ex v^italo,hcedo»:C2po,gal 
lina>quGd tamen aquoium fjt,non ar-it^^vt di- 
citur/coniuir.a:um('tale.n.caioreacccndit,& 
iitimindacitjinprandio & ccena ptifanaia 
exhordeo 5 cum aliquo.didorum iufculOL» 
&modicQ4'aech2ro ad uncias vfque feptem.» 
pbs:miaiirue;pr^acr^aut fi banc.^gcr abhQr 

reat. 



D E M O R B O G A X 1 1 C O. 1 1 B E R.- V. 



reatjeiusloco hifculumrobuftiusex didis 
.carnibus, in quohcrbaru, & reru aliaru quas . 
modo recenfuimus , ad os faumenrandum ^ 
jlliquid incoquacur , Accibis folidis interim 
abftincndum,& quoad iitis,& calor ficcus ur 
gcf,ab ouis,quippe qua? ab igneo calore durc 
icunt>&: yentriculograuiter inhxrent, &per 
corpus nequaqua diftribuuntur. 

Std fi uenx propter eam quac abargeto m 
mo in humoribus iiquatio fit, nimisfvcantc 
ciiximus)repieancur,& vndequaq; iimul ob^ 
Hrumtur , ita uc & plenitudine obfidentc , & 
inflatis faucibas infiacaq,- Hnguanoaposficcx 
pe<ftac2;per os uacuacio fcquj, tum internam 
cubiti aenam,aut remei,aui irerum /ecare c6 



"7 



in diffidHi rem effe,ne fi forte un<5Honis pro- 
feffor uidus malo faerit,uel ignorafTe, uel fc- 
fellifle uidcatur neq; committcndum eft quo 
minus ruccedentibus malisopitulemur, hae 
<unt(quf pauloanteretuiimu&)gu«uris & lin 
gu2tumor,& reliqua, fi ergogutcuris & iin- 
gu^ infiammacio urgent , & fnfFocatio immi- 
netjlicetantequam asger ungeretur , ucna fe- 
da fatis fuerit, rurfiim tamen quam primum 
(ecare,expedit,modo uires omnino lapf^ n6 
fint.fecare uero internam cubiti pro corpo- 
riSj& 3etatis,& natur^,& regionis,& anni coa 
ftirutionis,& quocidiana inftauracionis ratio 
ne.Id enim nifi maium penitus mortiferum 
fit,%pe li berat,aliud curationis genus abfque 
ueniec minus.tamcn quam per uires Bce^iZ; fa ^ boc uix unquam fanitatem reftituit, qui naq^ 



tis eit enim locumduntaxac aperuitTeA' fpira 
mentum copisalioquin obiiruenti praefricif- 
fe ; quo fubiadcuacuario cmasquidem, fed 
hioderateiequacur, ur r.amq; harpagioaqua 
pleno, fuperiore foraniine claufo nequic pcr 
inierioresmeacus adhucapertos aquaipfarc 
dundans^^rauanfq; prodire,iHo aiuem refe- 
raco,cotapereofHemfijbinde fenfim cadit, 
ita uenis undequaquc repletis fuccusqui ea$ 
4iftedit,& obftruit,inde exjre non potcft:fed 
poftquam aut uen^ fecSione , aut alio quouis 
ingerio quancitasdiminuiturjtii fpiratioquac 
ab illa ioi pediebatur,,aiiqua ex partc refticui- 
tur,&tanquam fupremo harpagij fQramin^. 
adaperto,peraliasuenarum partes uacuacio 
fuccedif.quequum in hocftatu ados maximc ^ 
repac,pcrosuacuatio non impctuofa,fedmo, 
deratafequetur. 

AcfiperidcempusIubricaficaIuus,cohi- 
benda non eft,nifi modum excedat, fin aftn- 
da mol]iridebet;vcruq; proxime docebitur. 
Neq;dubicandum quinuixquitquam quino 
immodice ungat,fed per h^c mature his poa- 
iis accurritjgrauiteraEgrocct, his cnim inge- 
nijs anticipanteper os uacuatione,& fputum 
paularim mouencc oris , fpiritusq,- calorarir 
dus aufertur,ceceraque lympcomaaceflant, 
Heque deindehisaiiterquam.didum eft,con 
fulercoportcf* 



^^urfum degutturts & lmgU4i tumorej i»- 

fiammatione dolore de aiuo /afirictd s 

iteruntq; defaciei & coUi rube 

dine,atque(dlore. 

Cap. X. 



Si N E pci; hacc quidem mpuetur fputum, 
.teq5X>ris,& fpiritus ardorexringuitur,gra 
ui/mctus , finecerta tamen dcfpcrarioncfu- 
beft, indicareq, decet^ neoeftanjsj>ericIitacis 



L gal.i^.methodi cap.de pratumida iinguaca 
randa imitati,piiulisqu2 ex aloe, fcammonia 
& colocyntide confbnt, citra fanguinis mis- 
fionem uefperepurgant:tacum abeft,utpro- 
{int,ut fi tusfis , & fpiratio difficiiis adfit , ucl 
mirificex>bftnt,uel mortem repencinam ac- 
cerfant: Si aluus aftrida fit,leuibus chifteribus 
qnotidie ante cibum femei faltem moilienda. 
cft,ut puta. 

Capeolei uiolaci Iib.j.pIusminufue,anto* 
lei rofacei can cundem. 

Auc pcifanse hordacee cum iuregallinaccoi 
auc ueruecino pingui,{idebilisfueric2gcr:fin 
minus cumaqua ipfa.hordeilib.i . 

Saccharirub. uncij. cumtiiteUis ouoru» 
duobusfiat clifter. 

Aut Receled.lenitiui unc.J.ciifteris con>- 
munis, q.s . Q^uidam difteri commuai nenc 
hicr«compofit2,nunc benedidas u!K.3.ad- 
duni.-quidam purgant.dando pilulas,aut clc- 
6aria pj4rg2nna,qu2liaiib .iij .receniliimus» 
fcddihgeucer cauendumeft,ne fputo£iciic 
prodeunte , ncue fpirarioni difncili ,tusfiquc 
urgcnce,h2C exhibeanrur Medicaractacnim 
purganti3>tum quia fcpe lirim induaint^um 
quia deorsii trahunt,i2pius,fputum cokibet, 
quarc turius eft,fputo tacile prodeume,& bis 
prjefentibus fymptomatibus ,jiimiraiB tusfi^ 
& fpirarione difficili,aluum clifteribus-molity 
re,quam purgatoria exhibere. 
_■ Interim quoque mirigandus dolor gutm- 
*-* ris & linguae,fimulque fiiciei,& colii rubcdcs 
calorque temperandus.Idfiec ertrinfecusun 
&z facie & collo ucl rofaceo,.tum olco , tum 
ungucnto,ueleo quodGaleniiniirigidaasiiQ 
cant . Interim ungueuto cxcerufi exhydrac 
gyro fubrilisfime fuper tela linea tenui & uc 
tere extenfo . Intrinfecus ufcro aqua hordci , 
hyemc quidecalida,a:ftate . fcmifrigida feu- 
ces,Iinguam &qs fepc4bIuerc,foucrequc 
cxp edit, p^culiariter. ueroiingu* tamor^^Nt 
Q4ilenus.i4.mcthodic,.$.tdQce^e^coIaaac^ 
L i collucrc 



«38 ALEXANDRI TRAIANI 

cQliuerc iunat 5 srdor intus in ore magi$ infe 
ftet.vinopeni<;usaftinere(hocenim peridte 
pus nihil molefiius eftjdeinde nimc fucco la « 
«^uc^fvc diduni ^Ci) os totum obIinere,nunc 
facco cucurbitXjnunc cucumeris , nunc por- 
tuIacscxSin doiar uehementius argeat,oleum 
amigd*du,LreceriS,autius pingue, autlac ca- 
prinum,autoairiam,aut bubulutn ex quo bu 
tyrum extradu non iit,cahdum tame cre uer 
iarejubi hxc mmus viuar>butyrum quod prz 
ftantisfimum ad doiorem hunc mitigandum 
tiCc putantjCre tenere,his non eonferentibus 
cucurbitulas tam fcapulis , cum natibus fine 
fcarincatione,quod ita , ut quibufda uidctur » 
atrrahuat fxpc apponercxstwuus vero hec fa-i' 
cereaquatenus doiorira fedetur vr ne fomnu, 
quietem,codionem,5: ah'a impediat, fiquide F 
Optiiiia iVdus eft curatio^quas ilfius caufam, nc 
pe humorum in caput iniiuxumjruminoueat. 
hs6:ci:as Guomodo fuceurrer.iam fit dolori, 
ii-xta atq; Wdori raiiciam.p5.Iai?,gingiuaru, 
lingu^jic priastim lingu^ lumorijSc colii, fa- 
Cietqj rubori,mbkr:9* 



JDtmtu dentiumdsnigredine delentorecirca il 
los, Cap,XIL 



Si dentes nalde moaeantur,his ncro uta* 
mui,qu2 pleriq; ad humore qui mali cau- 
fa eit coercendum laudant, taiia enim aftrin* G 
gcnria elfe aoIanT^ndsilium in decium aiueo- 
lis rnagis impingemus , moximpactum iuxta 
obflruemuSjpucrediniq; obnoxium maxime 
reddemus, neq,-fciasdentium motus nego- 
tium laciet/ed pntredo fimul atq,- corrofio ,- 
quocirca melius eft dictum humore,qui den^ 
tcs monetalio auocare,aat per ipfasgingiuas 
linereprodirefcrasquamintusin dentiii prx 
fepiolis conftringere,atqueretinere:Non ta- 
men omittamus quod a-iquiaddentcsfirma- 
dos,in hoccafu fcriptu reliquerunt^vtfiquan 
done penitas dcadznt periclitentur.his auxi 
lijs fubucnire-quis posfit. 
Videlicet Accipe foi. platag, 
fohmyrthi 

^ordei J, ; 

Coquamr^.a in aqua communi, hoc deco 
fiotanqaam mimis periculoibfrequenter ab 
Inantur. 

aut Rcc .gaUarii Amaturaru eobuftaru.'^ 
z,. .■ cyperi 
baiaaftij 

granommmyrthi: - > 
-^ granorumientifci r 

^Bkabolanoriicitrinoru eauceatOEU ;j 
■■■■ Hordciadufti ;- : ^ a.d/ei 



PETRONII, 

lachryms draconis, • dr.ij.s- 

ros.rub.ficcarum dr.j. 

mafnches <ir.j.s. 

cinnamomi lcrop.s# 

facchsri optimi unc.j.s. 

fiat puluis fubtiiisfimus , quo gingiuse leni 

ter & fspe fricentur, Puluis hic quoad neque 

valde repelist, nequc fuccum in dentium al- 

ueoiis retinest,tuto achiberi poteft. 

l>:xi de mctu dentium quid faciedum, fed 
(1 nigreicant,& ientore circum circa afHcian- 
tur,hoc vtendum iubent. 



Accipe ipumx maris ^ 




iiiisaduili r 




falisgemmffi ^ 




vtriufquepiperis i an. 


dr.j. 


cineris oftracoru ? 
cinerisrad.canx* 






ariftolochia: | 




yreos j 




hordeiadufti 




gipfiadufii 1" 




ros.rub.fic. » 






Carbonis rad.rorifmariBi 


dr.ij. 


maftiches 


dr.iij. 


fpicjt . • 


fcro.j*. 


Saccharirub. 


unc.j.s. 


fiatpuluis fubtilisfimusquo dcntes ixpivts 


fricentur. 





Degingiuarum palati^&faucium ulcerihuspr» 
ut ab unecioKe ex argento uiuo»cum unguetg 
gignuntur, Cap. Xlll^ 



IA M degingiuarum, & faucium ,& palats: 



uiceribusfermofequitur,fi hasc nimismo 
leftafiant,noninntiieeftmateriaeadosimpc 
tum aliquo modo remorari.ld aflequemur fi 
tammembrapriusinundalauemusj&abun 
guento expurgemus,tum origargarifmata in 
fiituamusqaas modice refrigerant, ac aftrin- 
gant.-Itaquealiqui in hunc modum abftergut 
a membris unguetum.ACcipefucci abiinthij, 
'an.par.equales ^ &albuminumouoruman.q.s.m)rce,ungan- 
tur membra que prius unda fuerunt nonfe- 
melfedfediepius,ante tamen abftergendo 
quamfecundoungantur,aiiqui huncin mo- 
dumiauant. 



E.Tl 



Rcc. 



pholiorum abfinthi} 
falui» 7 

rorifmarini J* an, m.ij, 

f lorum eamhcmali 3 
rofarum- 

fleechados 



D E M O R B © G A L L I C O, 

ftoediados 
fchcenantri 
fanfuci 



1 



manip.$. 



calaminth« 
origani 

Nuccs cupresfi aliquantulum contufa* 
nume.x, 
meUis lib.j- 

falis unij. 

aluminis rocch^ dra.x. 

lixiuij communis.q,s. uini odori 
paruLn. 
MircebuHiantadtsrtiaspartisdecrcmen- 
^:;urn-hcc decoao his interdiulaueiitur antc 
cibum rnembra piius undajtrahendo fem- 
:?eradcxtrema: Putant enimprohiberine ^ 
'iizd tam raciierurium ftranturad eaput, & 
membra roborari ne in pofterum alios fuc- 
cos recipiant. 

autrecio.faluiar 7 , 

Coquantur.s.a.in aqua communi:deinde 
lauentur dida membra fimiliter. 

Autrec.uiniaibiuinofi libr.ij. 

rofac.rub.ficcarum. ma.iii3. 
. ' Fiat.s.a.decodum;quo pariter lauari poft 
ntjdein exiccentur diligenter , poftlotio- 
nem & noua interula hac uoce camifiam fe^ 
cundumquordam fignificamus, & lintheis 
nouis & mundis utantur. 

Interim^ii nequc imbecillitas, ncque alui . 
fiuor,nequeaftridionimia obftet, balneari 
feunc in modum poflunt. 

Accipe faluiat ^ 

rnent* [ 

rorismarini | 

rof.rubearum \ 
florum chamcmeli | 
ftichados ' | 
mehloti I 

foliorumlauri ^ an. Ma.iij. 
rutz 
pulegii 
calaminthc 
hyifopi 
arthemifcis 
abfinthii 
iu2 

Mifce bulliant in acqua.q.s.Acg?rtum 
hyemejtum mcdiis temporibu* lauicrum 
huius decocH ingrediaturj & finito undio- 
nistempore,&antc quoque fi ante fuerit 
immodica per os uacuatio, tunc optime la- 
uetur,neq; re fert plures her bas immifcerc , 
autpauciores. 

Aeftate fequentibus herbis balneum con 
^uatar. 



ri« S 



isi» ma.nj. 



an. ma.u. 



an« ma.i. 



LIBER;V. n^ 

; Rccip.ros.ru beamm 

- «iolarum 

cap.uener. 

floru nenupharis 

iloruchamfmeli 

myrtillorum 

nucum cuprisft 

balauftiorum 

meU loti ^ 

baccharae 5 

Mifce,bulliant in aqua . s.a. fubindearger 

hocdecodolauetur poftquam fucrit b«i« 

lotus:ungarjr oleo uocato derofettistotust 

aut oleo nuncupato de floribus cicranguli,& 

in cubile ducatur.-iedus uero fit aibis, & re- 

centi bus linthcis,ac odoratis ftjra tus,& aeger 

alba recenti nitida,& odora interula indua- 

tur , his duobus poftremi balneis poffumus 

utidum hasc inftant mala,{cd potisfimum 

dum homo fanitati reftimtus eft. 

Cum h2caguntur,& cum ada funt,orifu 
bueniunt hoc modo , 

Rechordei mundi 9 

roiarum r an. mai. 
rhu.obfonioru ^ 
aquicferri lib.vu 

Bnlliant fimul omnia quoad tertia tan- 
tumpars fuperfir, deiridc colato,moxad» 
de; .. .;. 

Sjrr.rofacei un.iii. 

moHisrofacei. un.ii. 

aluminis rocchsc dra.x. 

Iterum buiiiant,fed leuiter,moxore acci- 
pe, & uerfa quatcr,&quinquies intcr-' 
diu . 

A ut recaqua pUntaginis -? 

uiolarum >- in. lib.i. 

folatri i 

facchari roiacei. iib.s. 

Bulliant leuiter, deinde colcntur , poftea 

gargariza., aiierunt uero tum id dccoctutn 

tum proxime didum mundarc, lauare,& re 

frigerare,primum tamcn ficcarc giBgiuarii 

putredinemprohibere,&putrdadam car- 

Bcm aiiquantulum auferre. 

Autlumehordei. maJ* 

^ rad.bugiosiL p 

£orum uioianim ^ in. m.s. 

paffulamm dnl. v 

fem.citoniorum drai. 

Dccoquanmr inaqua.s4uadditomodico 

uilep uiolaceo,fubindeos lauetur,aliqui lau 

dant intra os uerfandum €§[e -a>ndnue Iru- 

ftum auri,aut aluminis rochae,iiIud ad fe tra 

hcreargcntum ?»uum,id coaceriaaum pitui 

tam expurgarcj&aiedas partes corrobora 

xe.Aliqwi quum ueh^wercalcnt,ardent- 

4u£-ium gingiua: tui»paiatui»^timemrque 



tjo. ALEXANDRI TRAIANI 

txeiR^odicculcerentur^tenedum ore per 
iategramdiempraccipiuntquodhabct. e 
aqushordei^ lib.iii. 

aceti acerrimi lib.s, 

Mifccquod fi ulcera prohiberi non pof- 
funtjubifaaa funt^gargarizandum iubent 
diuque,noduque,modo lac bubulum , mo- 
4iomelrolaceu$n. 

Autaquachordei» lib.i.s. 

'^ diamori un.i.s. 

P^ fyr.uiolacei _ un.s. 

Idgargarifma extinguerc caliditatem,& 

iocujn 2fte<Sum corroborare prsdicant . 

Autfumeaquasplantsg. lib.i. 

memsrof. unjii. 

Mirce,&s£gerijmilirergargari?ct. ,. ^ 
Autaqusbuglosfi -> 

uiolaruni.. > tn. un.x; 

endiuiae ^ a . 
faccharioptimi 
Fiat iulep,quo fspe os abluamr 
Autaqu^intybi 
fyr.ros. 
Mirce,abluatur {imiliter. 

Autdianucum ^ un.ii. 

aqua^folatri | ^Zlib.s. 
molacea: * ^ 

aquseplantaginis Hb.f. 

Autcycim.i.tlorummali * 

punici V an. ma.s> 

floru & folioru liguftri 3 
ros.rub.fic, 



. Coquantur in aqua hordei.s.a.fubinde co 
kntur^huius colaticapciibr.i. rhodomellis 
iaccharini. . . ^^-^- 

Mifce,lauato dentcs,& gingtuas. 
AutrecaquslaaucB. ? ^^^ ^^^^^i^ 
plantaginis . ^ 
fyr.rofacei. un.ii. mifce.&c» 
AUt rec j5oii armeni un.s. 

. Succi iaureola£> quam plantaginis fpeuem 
quandam effe uolunt,Hb.i. 
. Mifceabiuaturos. 

Ouidamadcohibendum exorcfluxum 
laudant ore quam frigidam teneri , aut aqua 
folatri . 



PETRONII, 

Bulliant rimuLquoad tertia pars uini de- 
crefcat^deinde colentur, colatpaddc. 

raellis rofacci ttn.iu 

diamori . un.iii, 

Aluminis rochat prius ufti, & contriti . 
unci. 

ariftolochia: > ^^ dram.ii. 
radicumireos * 
tnaftichcs «n.i- 

nucis mofchatac parum 
Cariophilorum nu. iiii. 

Tcrcnda tcrantur,iterum bulliant,fiatgar 
garizatio. ^ . 

Aut rccip.aqus plantagmis 
mellis rofacei 
Similiter gargarizetur. 
Autrecip.hordei 
rof.rub. 
myrtiiiorum 
{aluias {; 

foliorumx)Iiuaru -* 
Bulliantin uino.q.s.deindecolentur , cx 
hoccolatoaccipeUb.ii.oximellis fimpl. un. 
ii.authuius loco oximellisfcylitici un.ii.mi- 
fcejfiatgargarizatio. 

Aut rec.deco(5ii ex liguo guaiaco lib.i. 
rhodomellis un.i. 

mifce,fiatgargarizatio . 

Sin contumacia fuerint ulccra, unguento 
Acgypriaco oblinenda fuiftt . deindc aliquo 
. -. diaorum decoaorum lauanda. 
ma.i. poftremo ad iiloru confolidationem poft 



iib.i. 
nn.iij. 



an. m.i. 



un, XV. 

lib.ii. 
un.ii. 



quammundata funt , conterct id quod ha- 

bct. . ,., . 

Aquseplantagmis ab.i. 

fummitatum rubi . 

fohorum oHuaru fiiucftrium V a.m.s. 

caudxequins \ 

aquxhordei ^ lib.i.s. 

licii communis un. ii. 

mellisros* un.iiii. 

aluminisrocchx dram.vf. 

Bulliant omnia finml donec dimidium fa 

perfit,& gargarizctur.De ulceribus oris,;gia 

giuarum palati , faucium, prout unctionem 

ex hydrargyro fequuntur fatis diximus,pro- 



Rscdiaafintadorisulcera, & gingiua- h utuer6morbumgallicumpeculiarucr,pau 
rum quantum attinetad matcri^ qus iiluc lointerius diccmus. 



repitrcuuifionem,& quaodam rcpercusfio- 

Quantum ucro ad mundificationem. 

Accipefoiiorumoliuaftri ^^jj^ jjj j^ 
• V * iummitatumrubi S 

lentium p 

ros,rubeari3> 8n. ma^Ls. ' 

fumach. ^aL 

foi.piantaginis . • ma.i. 

uimittbriauftc» Iiba.s. 



I>efyn€Ope, & uirium imheciUitatt . 
Xaf. XI III. 

NVnc quiafyncope,uiriumqi imbccil- 
iitashuic unaioni interdum accidunc 
vtrisQ,*confuleretentemus. . 

pkriq; huius caufa ele(aariaqu«dam'cx- 
hibent,8ccordi cpithemata adhibcnt huuc 
io paodum. 

ACClpc 



•Jkcclpe hcchin(at dicunt) 
bugloflad 
^eraginati 
uiolaeei 
roiacei 

pagtncntorum degemiis.dr3;i»s. 
margaritarum prxparatarum . 
dram.s. 
Cum fyr.de pomis,mifcent,deind€ hu. 
lustantillum^grotanti faepius ofierunr. aU- 
«juando etiam uini uinofi odorati modicum 
£umpanisoi?.iIaprgbent. 

Aut faccharirofacei ? ^^ ._ .. 
boraginati | an.un.iu 

ktiiicantis almanlbris 



acetirof: ^ 



m^ 



vimpunicotmn^ '^^'^' 
pulueris cord.teniperati, dram,i. 
rcro.i. 



! 



an. un.y. 

m. «}. 
uncj. s. 



diamofcidalcis '| »n-df?-i-^- 



.1 



dra.i. 
an, fcro.i. 



theriacx magnse 

boiiarmena: • 

terrgfigiliate 

^ Mifcetur cum fyr.de cort!C.citri,&: eleda 

riurn aftruunt,quod nucis aueibna: magni- 

tudine parum ante cibum mane & fero por 

rigunt,prf fertim hyeme & autunno/eda^ 

tcidquodhabet. 

% faccbarirof! -y 

I iaccjiaribarag. . I ^^^*^* 

1 laetificatisamanforis 7 ■ „ ,.;, - 

diamefddulcis l ^^-^^^.i. 

camphors dra.s. 

iancalorumrub. ^^ r ^- 

fantalorumluteoru-S -Sn.lcro.i. 

Syr.de acore citri. q. s. ad' eleftarii confi- 

ftentia : Dant etiam mixturam qu:^ confs- 

Aio in rotulis appellatur: habet uero puip? 

caponum,ueIphafianorum. un.vi. 

nudeprum pineoru 

pictachiorum 

amigd.dul. 

cinnamomi ~ 

zinziberis 

caryophillorum 

mofci 

Sacchari diiToluti in aqua meliflophylii. 

qs.mifce fiatmixtura folidainfruftuia.fcini 

uacciasponderefmgulatim diuifa c quibas 

unum mane,& fero antc ci-bum xgro porri- 

gunt , 

Hxc in fyncopc , & uirium imbecillitate 

per os intrinfecus exhi bent,cxtnni"ecas ue- 

ro cordi cpithema cum pannieuUs lineis te- 

' pidum mane,& fcro,ter quaterue antc cibii 

a(|hibei^t;quod habet. 

aquxrofac. 

uiolac. 

buglosfi 

' boraginis 

meilifTophn. 



croci 
4^Utaquap buglofi 
::■■ barag. 

-• meliflophil. 
iquae rofacex 
. - *jiniaIbiodori 
Spedcrum f utdicunt) cordial tcmpccai:. 
dram.ij. 

^ croci fcro.s. 

Aliqui accipiut aqmt rofaccx p 

meiif& >a.an.ii. 

.fiorumdrranguli 3 



I an.dram.J. 

unc.j. . 
>an.g.ij. 



I: 



Gr.s. 
an.fcro.s. 



1 

r 



corticcitn 

garyophilorum 

cinnamomi. 

sceti 

mofci 

ambracani 

croci 
Hec omnia fimul mifccant dcindc Un- 
theuminr cis tepidismade&ciusr,& fupia 
cordis regionem extendunt . Idque potisii 
mtMnautannocthyicmcuere,fed£{htc.{ii 
munt. 
' Aquzrofaceas p 

boraginis >an.unc.iiij. 

.fiorum ckcanguli J 
fpccieruCut dicui)triu fandalorii > ^ „ ^ 

- Succitiorumncnupharis dram.ii; 
aceti. un.ii. 

moici . / V ^^ ^; 
amoracani .. ^ ^ 

croci. . gr-iii. 

: Poflquam ter quateruemane &fero antc 
cibamfur diximasDcor his epichcmatibas 
foserintAuailocum ieu!tcr,cxiccaotn6 ab- . 
ilergeado qaidem,fed tela aiiqaa antiqaa 
quia.moiIior efi , i; dtius sxiccsx , palpandb 
caracmimoxautamaQ ayeme & ucrc ,cor 
fenuloingttnt linimento ( ut dicunt } molli 
quodhabet. 

\ - .... j -OleiilorumLdtranguli . . iin.iii» 
;:...-. boiiarmenx 
terr<g:iiigiUatat 
.theriacas im,s. 

cerf.modicum. 
. , Sed xftate fubtrahunt prgdi^o linimcnto 
tiieriacam,add'aat ucro.fautalorum rubco- 
rum 5cIuteorumm4iram.iL 
-ISicalii huic fyncops & huic nirium im- 
beciliitati fabueniant,3JiIos uerp fi ^t copia gi 
gn^ntur;uacuatioiies;»reuulfioae,s& purga-^ 
ti6ncs,quas proxitnc:rciulimas,&dcadais cf 

ic 



I an. dxa»L 



tja AIEXANDRf 

fe ducitpusrfin ab co quod jegcr prbpter ma 
tenasperosexpafgationem diu comedere, 
bibereque nequiuit , aut afa eo quod nimiu 
cxpurgatusfuerit,quiauires ob inanitionc 
cebiles e'jaferunt,utendum efletum his mo 
do d:«5tis,tum aliis huiufmodi ,& odoribus 
prjEfertim,ik; forbitionibus & potibus , citra 
cibos tamcn^fiquidcm folida fubftantia con 
iirnt,& paruoij&laepe.-citra cibos quidem 
quia-hosadco imbecill^ uires confieeireaion 
poiTunt ; paiTum uero , quia multa non £e- . 
riint; fspe aatem,quia quum egens iint» 
mukaexigunt.-. .::;..' V ' ' 

Sznt odores iater ea qux corpus noftrum 
nutriie p^^nuiua medicis rccenfenturainde 
Kip.epidem d.tabellaodaua,odoresoble- 
<5rant,olfendunt,implent,& placant: ac iibro ' 
deaIimento,quicunque celeri adiedionein 
digentjhumidum rcmedium recuperandis 
uiribus oprimum e{i,ubi autemadhucocio 
re,perodoracum.odores aero eligantur qui 
cunquesegrisiucundi imt,non ingrati : utpu 
ta fi febris ablit,oleam ex cinnamomo,cxga 
riophyllis,ex aniib,ex fceniculo,dulcij exii- 
gao aloeSjCx nuce mofcata,ballamum, &c ua 
ri^uocata?,quintaf eflentix,liueaqu§ fiocor . 
Uz quar^Ichy miflarumcurioiitas cx accidcn 
ti adinuenitjungendo tem.por3, nare» , cor. 
& pulfus manuum,atque pedumrii fcbris ur 
geatjhorutn loco , eligcndum oleum rofa- 
ceumjUioIaceum,olaimex fantalis, acetum 
rofaceum, aqua rofaccsjt cucumis , pepo, u- ^ 
bihab£turodoratiis;quippequi(atIib.i.in- 
uit DiOrJoIiaeru fuo dki:^us animc reflituit; 
Commune tiimfebriciratibiis, tum febreca 
rentibus eil oleiim ex floribus mSli vi^edidi 
funt & mulu aliajin quibus eo minus imittO 
rarinos decet,quo magis ad extrema deuen 
tam cft , ubi animam odorc; reficere opy$ 
eft,quanquam cnim apud lacrtium Jegittij! * 
Democritumodorepanis ^alidi .uitsm J:ri- ■: 
duo duxiQej & apud PHniiiad extremos Iru - 
diz £nesab oriente circa ibntem cigisafto-.. 
morum-^entem halita tancum-iiiuere; &o-:. 
dore quem -narib.us-trahunt^ nihil-minus". 
qiiia morte illepolltridaumeuirare ne^ui 
uit.hi.Ber6fiuiuunt,odoribusinfpiratisna- jy 
turaiirer uiuunt,noitr4im surem nullus fic ui 
uit . Abodoribus amma; defedionem infl- 
gnem inflaurari fperandum nonefi;, ni forbi 
ticnes,& potus,&: alia plqra fimul adhibeaa 
t<ir,&iuuent,ibrbitionesuerodand3-<fx;^ar 
nibusjpiiiatum nunc uocant, ex ptifaaahor 
deijCx ouis ex panecum iuicolo capi ,gaHi-: 
nse &:iimilium,perhas enim pauca ex forti- 
bus multa aqua permifcentes , fortium ro« 
bur,tepcratura,& coduradetrahimus ; quo 
^ uc &^cilius &maQtar ^&iaqlius ^onco^ 



TRAIANI PETRONII, 

quantur,potus uero funto lura tum hocdl ui- 
g tuli,gallin3e,c3pi,phaflani , & huiufmodi , tu 



wihauinofa,alba,placide odora,quibus ta- 
men dum propinanrur,& afluetus fit acger, 
minimefebriciter, Nec importunum eft, 
iniefto clyftere,ex iure pingui diviarum car 
nium,& uitel.Iis duum ouorum , & faccharo 
rubro tueri uires:hactcnu s de fyncope, & ui 
rium imbecilliutc. 

D&Migilijs. Cap. XV» 

VI c I L I AE fummocis caufis a quibus gi 
gnuntur,unafummouentur,gignunLur 
uero a fici,a fame,a tf tore,a metu, a triflitia, 
a, multa cogitatione, a dolore a , frequenti 
uacuatione,ab infigni.tum calorc, tum ficci 
tatc,& huiuirnodiifed quia. interdu ipfe qao 
que per fe uires deifciunt, morbumve au- 
gentjcommittendum non eft.quominus, & 
jpiae aliquaado curentur,fane curabuntur,fi ' 
fricadones leues pedum & citra genua iuaui 
tcf .adminiiirentur,fi nares,temporaque no 
lenicljfed ia?pius(pra;fertima ccena) ungan- . 
tur oleo uioiaceo,aur nenupharino , autpa- 
paijeris,aut mandragors , aut de ranis , aut 
ungucnto quodpopulcon dicitur,2utcxhis 
commixto,aiJt unguento quod habet. 

cinnamomi o 

croci iT an. lcro.s. 

opii o 

oicirofq.s. 

poteft ctiain.ppmum odorari , & eodcm 
fricari tempora quod (\c ha ber. 
Accipeopii i 

croci > an. dram.l, 
cortic.madragorscJ 
cerc albx dram.ii» 

Mifce.s.a, 

poteft itcm ipongiaadhibcri,hoc iai«- 
fa decodo quod eft. 

Accipe cortic.cap. papaucr.^ 
cordc. radic. mandra- | . 



gora: 
foliorum hyoficami 
lcnticulaspaiuftris 
faiicis 
fbiatri 

ftorupi uiolarum 
nymphasx 
comarumancthi 
ros.rub. 



' afl.ma.s 



{ tn.m.u' 



J 



Coquantur.s.a.in aqua laftucaf, in quo d« 
co^o madcfaciat fpongia, ut didum cft* 
Foteft caput hoc decoSp irrigari. 

Accipe 



DE MOB.BO 

Accipe foliorum nctiupha-"^ 

- ■ - 1'^' . 1: ^ 

, , cap.papaucn* ; 

foliorumapii . f an.q.s. 

' nieni^ 1 

' ' {emenladiicx j 

hyoiciami " " '-'J 

Goquantur in aqaa communi,& caput ir- 
rigetur.Aut emplaftrura ex hi^ ,una cum o- 
leo roiaceo capiCi imponatur." 

Sicum magna ficcitate uigilia eft: expe- 
ditraCum priuscaput,la(5temulicris irrigare 
iin hoc haberi nequit,uel afinmo , uelcapri- 
nojuel buI>uio,aut eo deco6tb quod proxi-' 
me dictuin eihhyemequTdem ca!ido,2fta- 
teaureo) i:rigiQO,3ut hoc quod eft. 
, ^Rec.luccila<ftucae \ . 

portuiacs , C 
... Jempermui ^ 

Kyorciami 
. ioiatri 
tons&faba- 



GAILICO. LIBER.:VI. 



m 



a.partc$duas 



hunc cochleari excipe^.patinse adusqucfc- 
miunciamimpone^tKtdmfaccharum fup^ 
i^rpei^ge,^grbt2nti a ccena dato v^Aui diac^ 
dijCutdicunt)finerpetiebus in tabulis^'un.s.> 
a cosna poft unamsaut duas horas pr^bero: 
autfyr".d-ep3p3ucre;u«.s'.adafquc unu.& u* 
bi r?tis"iirget,aquasMuC£UH.ii4addira funt 
&:ahapleraque,utputa piluiedecynoglofta 
u{que ad g^xiij. pbft ccpnam hora fomDi de- 
uorat3£,& phiIon.rom.& elea.q«od.Nicolai. 
requies uocatur,& oeteraqiMEOpiata nuncu 
pantur, utramhsctum-quia minus fecura 
lunt^tUm quia fortc-loHgiores tuimiis.quim 
haiiis uigilia? curarcqmrerct, omittarous. 

Deimportungnimis^ue molefla peresuacuO' 
^ ; iiane, de cibi injj>edir»entKde dui flMr: dif- 



TE M p V s eft ut nimie & imporcar.e,per _ 
ps uacaationi bpcurramus hanc quida 
y, ,._, aftringeiitibusgargarizationibusacccrete- 

>an.parem mediatn" tant,red id tamen nift modice fiar,p€ricuior 
y fisfimum eft-.fi cnim ubi magno cum impc- 

tuad os fertur,tii retinctur , nccdfecft-ijoia. 



;.,. ; ._ -^ rum 
^'.hQriei 
;iQpii .fextam unius partis 

,, oleirofaceo^ 
; ' ; pjLeimandra>,,an,..pa.rtesdua8 
■gorx 3 . ' 
Muciiaginis iemcn pliUi j partcs . ui. . 
Coquanturiimulufquequo pultis formi 



retrocederc non potcft,aut in ore getniai- 
ri malum-.aut aiiud muho grauius fuboriri.?. 
iuBcntigituraccipiendum e{fc terra; amac^; 
mx dram.iLfucci pianraginis,quam hnccoli 
Coquanturaunui uique quo pui-.is lui n^ uocant,lib.s.dcindehis una mixcis os abluc 
adipifcaniur,poftca refrigerentur, mox capi' ^ du,aatfucci folatri lib.i. aut diatnoron , aut 



ai applicentur. 
: Sicaliditasquoqucfubfit. 

Accipe rafur^(u: dicunt)cucurbitz. 
un.s. 
fucci fempcr uiui 7 
portniace C^^" ^^'^^* 

laAucjc. -^ 

Muccilagiuisf ut aiunt)cxp{illi$femine 
in aqua foiarri madeiado extrafta: un. i.s. 
oiei rofa. quantum fatis uidebi- 
tur. 
Mi{cc,fiat.s.a.ungucnium,quo dcrafun? 
.caput,a^. tcmpora illinantur, 
~ Autracbleirpf. un-y. 

acetirof. un.i. 

Mifce;hoc infufis telx lineaf pannicuiis ca 
puc {sepe hameaetur, ac rcfrigeretur ; oxy- 
rhodinon uocant. 

pr^ftantidemfatiscommodc Isftis coii- 
creti fruftratum capiti,tumfronte fuper im 
pofita:h2BC& huiufmodi extrinfecus adhibc 
relicet,intrinfecusuer6 tutum eft,femina 
papaueris aibi pinferc,mox aqua communi 
dilucre,mifcereque,dcindetela aliqua per- 
colarccoiatum oii<t ;iwierc,lenitcr coquere, 
tum flosquidam albidus qualis conteaocj- 
.ieoexfcrb cur/ujD93,cal^^ fupernatabit. 



dianucum. un. i. 

aqu^piantaginis y an. lib.s. 
aquacrofarum. > ...- 

aut uini malorum punicorum utuiii- 

rhodomell is p - 

aquatmyni >sn.un.viij. 

foiatri - > 

Interea uero non inutilc cft portioncm 
irruentis materisquoadiieripoteft^m uen- 
tricuium trahere,&: per aluu euacuare, Idco 
que lizgcr deglurire bolos potcft ; pr^berc 
casfise reccnter extra^z unc.s. aut dram. v i. 
pauio ante cibum,aut ft deuorare nequit , a- 
Quahordei,aut aiiqua huiufmodi eandcm 
fiatimdiiuerc&ftatim ne diu termentc- 
^ fcens,nimis magnam molem acquirat,po- 
taidare: idem praeftabunt maansCalabrx 
un.ij.iujculo aliquo diluts;, ducatholici un. 
i.fyr.de polypodio un.ij.s.& ftmiiia,qu2ter 
tio lib.inter , knientiaiicatrcav numeraui- 
mus , fatis dc eo quod agendum nt multa & 
infefta materia per os fiuenrc;requimi; de ci- 
bi impedimcntoadnp aiiter nioderari cuis 
poteft , quam eorum ufa qu? cprpa« aiere 
- iuxta ac celeriter facileq; poO"u nt ; talia^ funt 
/orbitioncs, ac po*us,It3q; fi febris ablit , & 
«ger vina^aftuettts fit,uiiu.ui»oti potus ma- 
.:--^- .- :. ■::.'.:,.- gnoper* 



^5;4 



ALEXANDRI TR 



gnopfre iuuabit,iakura .^9.f.4^ ^0|i(^^3ta, 
fuc€HS.cJs o>fibus,can]i bas^;.p,o«s a§fis , aui j 
di xis-expreflus, mox faccharp &'rat^b citri 
sutuu^ acerbx imiijiuntue conditus , oua 
item forbilia raii cju,i§§a.l!^".H9?.b^^"S^\<^r*^ 
cus obfeFuet; utpotej^ui oua.rnethodi la. 
c£p.6.nonadmodUKi prompre per corpus 
diituere innu2t,Si fcbrisadfirfnliatitium cx 
piulina primum. cum retrigerautibus quibur ' 
dam herbis elixa, ptifana hordei iufculo^ali- 
quo diiuta& faccharq- condica ; amylum ex 
I ordeocum iure aliquq fimiliter. Ccsterum 
f.t auc nQnfitfebrisinunquam officit,cIyfte- .; 
re ex eifdem inteiHnareplere.-fcre enim tuc 
nuircsfolet,inhocquoqujeitatu his uten- 
du m qui», ^ .coUapfas uires pfoxime doc ui - ; 
mu5,quoniiodo igitur,ubi quis undus dcuo ' 
rare nequit,ei fuccurrcndum fir,hadenus di 
a«mxft,verum, Alui-fluor fi moaicus. fucrit, 
(ut anre monuimusjifiili nQu debet,- fin ini- 
iTiOdicu&iCompefcendus efl,- quia uero talis 
potisfimum g.ignitur,quod materia quc pcr' 
os vacuarj debebat, in uentnculum . repit, 
nibxininteftina, deindc peraluum iececif;. 
huiuscohibendi nec ieue,;iecinutile auxi- 
liuni.dt,per osipfumhanc eandemquoad 
fieri poteil,retraiiere,adidfaciethoc deco-" 

dum. , . 

Accipecaricarum ...p .;.'., 

. paiVaUtum , . >• sn« uncis. 
febeilen -> > G 

Bulliant in aqua.s a.poftea meile •rofaceo' 
add-iro,abluatur os. h^emc ,quidem cihdc, 
aiftateautem tepide. 

item accipc fyr.de giy- p 

cirriza >.n.drii.vi. 

dehyffopo 3 

fyr.vioiacci un.s. 

- . aqushordeiualdecxcocti.lib.ii. 
Yeterefimiiiter, 
" interiip non parum proderitfi flaphifa- 
jjrioe (emen per os uerfetjr,aut chapfic rsdi- 
'^-is<:ortex , aut apophiegmatifmu* hunc in 
modum compofitus . 

-: Accipepiperisalbi dri.s. 



pyretn 

iiyfopi 

origani 

finapi , 

zinziberis 

mafliches 



fcr.ii. 

l an. dram.i. 

dr,ii. 
dra.i. 
dra.i.s. 



Trita excipiantur fucco betas , a ut mclle, 
formentur manfiles paflilii.equibus vnu$ 
pro pice teneatur ore . 

Autrecmaccris draa. 

«orticradcappar, ktdu 



AIANI PETRONIl, 

ridicisacori y «n.dra.s. 

nucismoichatr * 
Trita cxpiantur mafliche , piftiMo calido. 
adhibito , finganturq; pafiilli manfiies. 

Autrecip.cubebarum. dra.i.s. 

pipcrisaibi dra.i. 

liuarum paffularum dctradis ui- 

naceis. dram.ii. 

' ftaphyfagris o ' . 

pyretri >■ an: dram.i. 

iinapi J 

ContuHs fingulis,excipiaturin plurcs par, 
tesdiuiiapa'nniculislinei&fi2nt faccul! ma 
ducatiksclicetautemurumacrium medica- 
mentorumadmateriamper- os cuacuanda 
paulo ante reprbbauerimus , nunc contra 
commendemus.nobis ramen ipfisnequa- 
cuamopponimur,quippe illicne caiefcens 
os nimium calefecerent prohibcbanius , hic 
ne materia ex ore in aluu ruat, adhibenius ; 
acria enim os,p3iatum,&:fauces cjilfacientia 
mordicantiaque ut materiam circ^ os remo 
rantur ubi iiluc ruiT,ita fiad.aluuni prorum- 
pat,3b aiuo rcuocanr, & perexirc^^parant.At 
ijuehsec fatis fintdc alui fluore,prOBt mate- 
ria,qusc prope fl uxura eflab intefHnis, ad os 
reuocari potefl;qu3e uero iam per inteflina 
fuit hsec pcnitus quidem cohibendanon efl 
frecenta enim dyfenteriam excitat}fed mo- 
dice continendaefineargerca nim.ium & 
frcquenter flucntc fatigetur, uiiilliis confu-, 
matur,uiribusquc deficisr.Ergo clyftenbus. 
qui partim aitrii^endi, pgrtmi sbitergendi 
facult:item habcnt uiendum, qui vrciam fi fic 
ri poteft , uires iplas fouesnijurpuu. 

Rec.fericaprini,aut uifcuii galiinacei, aus 
ueruecinilib.i. 

uitcllos ouorum duos 

oieirof. «n.iiii,, 

rhodomeiiis unc.ii. 

Mifcefiatclyflerante cihum non femel, 
fedbisfingulisdiebus.lnterim uires robo- 
rands funt ufu fimilis confuetique alimen.ti, 
decodo item berbcris , aut rhu obfonio- 
rum,aur aqua terri; uinum ubi potatur , di- 
luendum. 

Hadenusdc aluifluore, fed h dyfentcria 
fuperuenerit.-ubifine fcbre efljineuariis 
deiectionibus, fine hepatis aut hipochon- 
drij , ant uentris infiammationc , fine -mul- 
to dolore, neque dbos intercipit , ncque fi- 
timinducir,reiinquenda naturxefl: quip- 
pequae fanguinc,&: ramentiscgeflisy.aut 
14. autao.aut40.autintrahectempora dc- 
finercfblet;taiis enim etiam eos quiprius 
funt in corporibo? , morbos fanat, antiquio 
res quideni longfori tcropore , reccntiore» 
autem 



DE MORB O G AL LI€0, 

autem brcuipre: Cxterum dolor, potisfimu 
midganduseft ; reliquaanenoftra nimis pro 
li^ja reddatar oratio,nuncpraeteribimus mi- ^^ 
tigabirur ergofitum m3ne,tum ucipen, 
£utraltemm«nequ3taorhoris antc cibum 
pOLecurferani caprinam , autpdrana iiorda 
cea.aurJacad un.uiqueodoaplus minusue, ; 
fiferrumcandensinhis ante izpias extin- 
gu^ur,nonparun3 proderir,fi oua tremula. 
ante ccenam prandiu4;lorbeantur,coni:";i' 
ret etiam quoad fieri poteft conqi?iefcere( (i 
quidcm omnis agiucio exulceracjtin dy fen- 
teria uero inrus iot^-ftina exulceranturjuni- 
uerrum uentrem oleo rofaceo-, aut myrciao 
inungere, exinferioribaspartib.us tepidum 
infundere clyfterem aliquem ex his quos 
pjroximerecenfuimus, uel ptiUnsE cremore 
ueilac, ueloleum rofaceum, uelcum rofa- 
cso butyruni aqaa terrilocum^iUel cum myr 
tinoialbumcrudiixn ex ouis, uelaquam jin 
qua lini fernen decodum lu.,&nunc addere 
Q.uorum uit^Iioscum aquain qua rofae deco 
&x fint,aut plantagihis fuccum, aacun- 
guentum roficeum, nunp feaum hircinum 
liquatam,nunc medullam ceruinam :h?c e- 
nira dolorem leuant , & mitiora ujcera effi- 
Ciunt,m3ximequeutiiiafunt .%ibi quo:^ue 
fecutum faftidiuin eft.C^jomodo fxt ayicrtce 
ricis occurrendum dixinius. 



I>^fangumsfput(> & de arrgdm^uim p(^ m- 
ctionsmrstsiuoj, Cao, XJ^JI. 



SE Q^v I T V R fangainis fputam,id ante- 
quam fiat auxiliis pugnare anticipando 
nenatjoptimumeiljfiquidera ubi iam ap- 
p2ruit,curatid raro iuuat , & iipe fruftra fir, 
(i igitur imminetfquod cognofcitur ex gra- 
uitatetum thoracistum fcapullarum.ex di{- 
ficili denfaqaefpiratione, ex tusft qu^ prius 
nonerat,ex tusfiendi cupiditatejci^x^'®^; S^^ 
ce dicitur^non cundandura mittci c faagui 
nem , non femel quidem fed fxpius , biduo 
triduoue per interualla tamen, fingiliatim 
iieroaduaciamufqueunam, aut duas; fin 
fanguis eruperit,utm2ximum periculumaf 



LIBER.VI. 1^5 

num eftifam moper-e confer: ftatim intra ini • 
tia bracchijseii tibiis prout morls eft,caate- , 
riaquacuorftcorpas ulceribus lion fcateac, 
adhjpere,perqu2eargentiuiui fpiritus exha 
let^afTuefcatq; ubi aiias agitatur.corpu s,noa 
ad thpracem aut puLmonem decumbere, & 
fanguinis fputii rurfus accerfere,fed per eaf- 
dem partes qu2,ujccrac£funt,foras exire, id 
quodeciam pmnibus,quicunq,- unguetoex 
hydrargyro pbIinuntur,communeelt,ut.n. 
il.lud. intus exiftens (quemadmodum ante di 
ximusjubimagno motu corpu§concatitur, , 
attenaatur,& infpiritum uertitur , morbuq; 
aliquem ii ioras exitum non fprtitur,intus rc 
m[^nesexcitat>jtapcr ulceracirca cutimiter 

g apertum reperies^fepeproiilitforas, & mor ; 
bofura aftedum quem gignere aptum cft, fe 
'cumrapit,liberumqueccH:puscrebro relin- 
quitifedadjdadargenttim inquam u-juum 
in corpore poft unctionem retcntu nTi, no pa 
rum conferr, ii poft undione , sger nuuqua 
igni r&expcnar5& fubindeperfecds atqj coa 
firmati> uiribus muitum,,3c frequente.r plu- 
ribus diebus exerceatur & fudet , fic qui fpc 
cularia ^iunt, argento aate uiuo citra igne 
utantur,experti funtfliu^,cm3nibus,& ere 
liq.uo corpore tora> excuti,& mala qu^ pare 
re {q^et,auferri.Vnde couiedura quadam af- 
fequi poiiumus,qgeact3dj^odum; iilis muka 
&f rebra exercitatio prodeit,ita his qui un- 
&.i fanr^rationis ftmiiitudine opicuiari pof-^ 

C fejjhscdeargentouiuo poft. urictionem in- 
tca, cvHT-py s retento.de fanguims fputo , & dc 
fymptomaabus aiiisquardJctam und:ioaerQ 
ex argento uiuo fequvfoleat* 

Xi^fp^meYito ex cinnahm.acdefulphuYe & cin 
. -nibari, Cap, , XFIJI. 

5V F E I. M E NT V M excianaWi unde oc 
cafione acceperit in huius i^xxi iibri prin 
cipio didii eft,nimirum qaia fudorem pluri 
maabeomoueri uerilimtle elt: morbas ue. 
ro gaiiicus muids 'efiercitijs , ac fudoribas 
multis pierunq;c6fumitur,autquia pofierio 
resinmorbum gallico limile.tale remedia 
adminiftrare confueuerunt > cinnabahs , dc 



fert,iu ubi mulcus eft ftatini aftringendbus, ^ quaioquimur,coniicitur exfuiphure,& arge 



& rcfrigerandbusC ut putat Hip. ) curare o- 
portet,& fi uideturjfangoinem pcr interual- 
la reaellendapa?um & fsppc mittere, mitten 
diis,fed ubi modicus eft, non admodum a- 
flringere, n»;4i!e fangumem adeo curiofc 
mittereex;;>edit.iauat uero ud faccharo ro- 
faceo,aqua ferri , & iadis potu quatraginta : 
diebus uere &3utano triennium, quatnca 
niumue,neque etiim facile is morbus quum 
iQucteraueric,euinciiar,balacoin utriiqi alic 



lo uiuo,facta(ut dicuat^igne fuppoiico fubii 
matione,habetigiturtumargenti uiui ,tum 
{ulphuris, tum fuas quafdam. ppteftates , dc 
argentpuiuoiatisante dictum eft,De ful- 
phure fcire iicetC ut Gai. nono de limplici- 
busadmonct^trahendi uim lilud postidere, 
efieque temperamend calidi, atquc eflendac 
tcnuis j abftergere, pforas, lichenas, lepras, 
& omncs id genus aftedus abfque , ut ii\ 
profundum' rcpdlat ^ qu^m aba multa , 
M ' medica- 



135 XIEXANDRI TKAIANI PETRONH, 

medicamenta quz illos curant , miftatn ha- 
beantpotenri2m,nempeutdigerant pari- 



ter,& repercutisnrratautem DiofcUb.v.ca- 
iefacere,dircutere,ce!errime maturare, cor- 
pori infperfum iudores compefcere/angui- 
nis proBuuia prohibere , grauitati aurium 
perhftulam fubeunte eius uapore in aures , 
mederi/uftitu ueternofis prodtffe^6c multa 
£liacommod3pr2eftare.Sedadeo diuerfa e- 
ius natura reddi-t-ur ex argenci uiui mixtura 
ut nifi quid id fxpius-cxperiatur , uix -unqua • 
credar;quippe quod fua tenui fubftantia , & 
caiore tum fao,tum ignis in cinnabarim c6- 
uertitur; quasdeinde propter argentiiuiua ■ 
tefiaefaftumin-iBtima penetrat,& omnia ■ 
permeat.propter fulphur, uer6,calefacitat- 
quecelerius penetrst, fed propter utrunque f 
fimul rodit , uicerat, uenenum eft, fuftocat, 
uapore fuo gingiuas putrefac!t,dentes,inter 
dum cadere facit,afthma mouetitusfim, hy- 
dropem;marafmum,epiIep{iam,aploplexi3, 
parslyumifed maxime , omnium fudorem , 
qtJoni::m ad interioraperuadens , ^qu^cunq; 
obuiam Sunt,quoad poteft calefacit,& impe 
tu C-jio proTfumpeIlit,qu£quum introrepe 
re necueantjfiquidem ab eius uapore inter- 
ni-s Icciisomnistere obfidetur,atquecale- 
lc:t,2d e.vti m.apr6rumperc,per cutim &in 
fudorem euadere,coguntur. i llud quoque fi 
lentio pretereundum, non eft, fuffimentuna 
ex cinnabariCutomnes unooreconfentiut} 
xqut atque ungue^tum , ex argento uiuo , G 
morbum gallicum arcerejomni fere mate- 
ria partimper os ipfum fputo, partim per to 
tamcorpus , fudore deduda , (ed difi-erre 
quod multo pericuiofius quam illud exiftat; 
quod animi defedionem dum adhibetur frc 
quendus inducat, & quodis qui fuffimento 
ufus eft , multo fepius quam qui unguento , 
recidat,fdrequelicet principibus mcmbris, 
pr^fertimcerebroj&cordi potisfimum ad- 
uedari,anheIofis5&hisqui tabe confumpti 
funt,& acuta febre aftcdi & ualde imbecillis 
exiciofisfimum effejproinde nifi morbo iam 
inoeterato,& termedefperata falute, uiribus 
tamen conftantibus, nunquam adminiftra- 
vi debere . Hadenus de fulphure,& ip(a H 
cinnabari , qua nunc utimur,ac de fuffimen- 
to. 

De modisfuffimentQrum ex cinnahart, &deeo» 
rundsm ufu, Cap. xFIIII. 

SVffimenta exeodemhuncin mo- 
dumparantur. 

fumecinnabaris un.iii« 



aloesh^aticx - --'-i' 
fandarachse I 

ftyracis caramifac ^^ } an.draJiL 
benzuiniiaferpitiii f 
uocant. -^ 

Mifce,fiatpuluis cr:iilus,adhibetur ilngu- 
lis uicibus ad un.i»& fcrop.i. 

Aut fume cinnabaris uuai:. 

■ mirrhae ^i 
thuris 
ladani 
aloes 

Contundanturinpuluerem cum ftyrace 
liquido/ubigantur,inde fiant trochifci glan 
dismagnitudine, qui finguli fuo temporc 
fingilianm prunis fubditi colliquercanr. ad- 
miniftranrar ad un.i.dram.i.fctop.i.plus mi 
nusue fingulis uicibus. 

AUt cinnabaris un.ii. 

ftyracis liquidi S 

' Mifce:quintahuiusportioprouice adhi- 

beridebet. 

Autcinnabari$ dram.v* 

theriaca: draai* 

corticcitri -> „„ .,„ ; 

^ ,. " ^ an. un.i. 

mahapu S 

Compone fimul, pto fingulis uicibus , iti 

hominibus robuftis. 

AUtcinnabaris ^ uncaii. 

Hgniguayacioleofilimati lib.s. 

Fianttrochifci'cum ftyraceliquida pro y. 

autvi.uicibus.' 

AUt cinnabaris un.s. 

mirrhx i ^„ 

thuris i ^" 

ftyracisdram.s.&c. 

Autcinnabaris 

mirrhas n 

xyloaioes j 

ladani | 

■ thuris 
gallizemofchatsB 
thcriacf 

Aquac raelill2,ucl ftyracis liquidi q.s. fiant 
trochifci . 

AUtciunabaris uncs: 

benfuini,autladani un. i.s, 

theriacs dram.s. 

doronici ^ 
tormentiil^ C an. dram.i. 
didamni j 

corticumcitri unciL 

pomaacida nu.iii. 

Tercnda terantuc , & pinfenda pinfan- 

tur , dein tria uafa feorf um accipito , pruni s 

plena , fuper uno cinnabarim , fuper al- 

terocoruccs uitri^& poma,in tertio reli- 

qua 



dram.i. 



un.i. 



an. dram. ii. 



{cr.Vu 
fcr.i. 



DE MORB O G ALHCO. LIBER;VI, 137 

quaponito.Jtauttriafuffimentamunuinpo lignialoes un.s. 

ftea coeanr,ia rufhmentum prodcIicatisC ut Redigantur mpuiucrcm,uclcum therja- 

dicunOinltituuntjiam curiofum uero nego- ^ ca formentur trochiici. 



tium adhibent,potius ut uideantur , quaia 
ur prodelfe piitent. 

Aur cspefanralorumom T 



niam - j 

tliuris s 

lignialocs - --^ 

■ mjrrhae *> 

cinnabaris 
auripigiTienti i 
Miice pro fex aicibus plus minusue, 
Autajoes ■ 1 
thuris I 

belzuini f 

caoiphorf -» 
gaiji;g nio(chata 
iigni ajoes 
cinnabans 



an. un.s» 



an. un.u 



an. dramJii* 

^'dra.k 
dra.ik 



B 



1 



2B. unci. 



-f 



an. ciram. 111. 



aaripjgmcnti 

marchc(jt«au-^ 

rex -> 

Mifcc pro fex uidbus fimiliter,putant 

hunc puiuerem uaiidiorc cife/ed nihilo ma 

gis ii diligenter experiaris,ualere uidebitur. 

Aut Ree.cmnabaris un.ii.s. 

aujripigmenti 

cadmi^ ar gen- 

rcsB 
thuris -t 

aloes L 

liiirrhs ^ 

fiyracis calam. | 
ladahi -* 

Mifce,& in puluercm craffum redigccft 
id(utdicunt)a]iisdittis potentius. Atpro 
dclicausfume. 

cinnabaris un. ii. 

aunpigmena dram.ii. 

didamialbi^ -^ 

tormetiilzfreftaphi | 

ionaliquiuocant ^^^^-^^.^ 
gentianac S 

Beenalbi&rubei ? 



an. un.4'. 



Autrcccinnabaris 

thuris dra.ii,fiat puluis, 
Autfumc cinnabaris 

auripigmcnti 

thuris 



un.vi. 
un.iK 

an.uncs. 



un.ui. 
un.i. 
un.s* 

an. un.s. 



dra.i^. 
un.s. 



ua.11^» 



ua.m» 



■ an.dr^iii. 



i 



angciicac 
fem.citri 
acetofx 
ccymi 
doronici 
cinnamomi > 
gariophylloru * 
caiami aroma- ^ 
tici \ 

croci S 

thuris 
fandaracae 
ftyraciscalamitaf 



an.dr4m.ii* 



an« fcrop. ii. 



an.dra.s* 



mirrh^ 

fandal.rubrorum 
nat puluis 
Aut capc cinnabaris 
auripigmenti 
marchcfitai 
thuris 
mirrhac 
ligni aloes 
iiacpuiuis 
Aurrcci.cinnabaris 
thuris ^ 

mirrhae C 

belzuini \ 

gaiiifmofchata:. 
theriaoe 

AqiMC meli^ucl ftyrads h*quidLq. s, fiac 
trochifci. 

Aut rec.cinnabaris 
thuris ? , 

ftyracis liquidi ^ * 
hatpuluis 
rs AUtR.cinnabaris. 

^ maftiches 

gummi arabici 

colopHonis 

ftyracis calamita? J 

Anumoniidram ii.fiatpuluis. 

Tot ti rales funt cx cinnabari futfimentd- 

rum modi.HosaliqLiipro temperaturarum 

uariecate uariare,plura decrahendo addcn- 

qae,uolunt.id ubi ^ciunc no certequo qmc 

quam prodelTeputent,taciunt, fedquo diU- 

genriores efie aidearirur,prote6o.n. melaa- 

cholicus nscura uel biiioiiib uel ianguineas 

aeger hr,nshii fanc referc hoc an illo {uffimen 

ti modo ut3tur,niiiip{ius cmnabaris copia, 

& adiriinaitrauonis tum tempus tum numc 

£) rus uarietur,retert.n.qua«uum,quories,&: 

quandoadhibcttir,aiioqui pro teperatura- 

ru-diueriitateCnifi quod proprium aiicui iir) 

nuiia fecundum fenfum mutario peripici- 

tur,quippe idc utendi modus iuuaLiardimc 

tii imbeccilies ta robuftos,cu mares ta fcmi 

nas,& 010 cuiufcunq,- fint temperature 

Omncs ucroproiinguiisuicibus no excc 

diit unciam neq; minus femiiicia miniftrat. 

Piures fcmel duntaxatintraquatuor, & 

uiginti horas fuffiunt , alioqui bis , fcd 

magis fcmd» quam bis cxpcdir^ nc bi& 

M a j:gcr 



?g€r pfster alia prau* ryrpptQttiata , ani- 

tur. .,.-,>£ 

Omnes etiam ita i^t^un W mdm qua- 

tr!dupue,&-s4ftft§fim.>^cifiuj(p , ac deci- 

oaunaquartum di^iuquiaedmdoDfic fpu 

- tuni appareat , ficuiio «n^iao^ argenti ui- 

ui. 

Se4 m^g^^ inter eos di&Qsdia eft, utrum 
ieiuno,autd quiaiHe aliqwid fumprerit, ad- 
hiberi debeat.hiauiaueneoatum eftaliquid 
anterumendu[p.ei|e.qiUod uires tu^atur, fua 
dent,illi ne nutrime.S);5«m n.Qoum intus exi- 
gen^jfuftimeti ingrefium p.?ohiJbaeat aut cor- 
Tumpatjingtile efTe pr5Edi€?.nt.aliquid ante 
p,ptrigere>vienenum autesJ omn^ ^p^^J^^' • 
tum efle itx ipfa mixta<;ra ex qua fufiimen- j? 
tum, conficitur. Qui nutnre prius volunt 
qu£m fuf5men attrahatur > duabu? quttri- 
bus horis antq fuffitionen^ pr^bent , o- 
ua 4uoforbilia ,fimu]qu^ uinjalbi optimi 
potum aliquem , aut ex eodem ump panis 
mqdicam,aut tr^zese ex n^argaritis nuncu- 
pat^ uel aromatici rofacei dram. ii- uel fac- 
^hari f oiacei «n4. ruhin^e h^uftym^ WgJ^" 
adufquefemilibram,&amplius ex iure ca.- 
pi i aqt gallinae,8f fimilium.-utca fe<3a redius 
dicat,qoia remcdium ualdepericulofum eft 
difticile €ft-deddere.Ieiynus enim plenusue 
fuftitus, fi fobinde perca^ ^j quemadmodum 
prppter fuffimentum, jta propterea guod ie 



TE-AIANX SETRGKJt, 

galas:OMfp©cis pacties attingar,^: conopio ia 
jciuduatcjfi.cokite /eft. intws flare pcrmit- 
tunt , ^n midi^as ju43,«r.fc^no- perforato , vc 
quaipinaxiiii<;©;Udpai($t.corpus& furfirio-f 
nemin uniuerfum recipi.§t,fedenterri locant 
mox intra tibias ual^ fmeQ pofiro cxcepta 
pruna,fupet iliam alicgJRS. gx didis mFfimen 
tis unciam ijnam aut femis. itr.ponunt, io- 
uentque^gium quoad; fudare cepcntjnifii 
quidmali accidat, fubind^in ItCto collo- 
canti.toguli&Jiiisitis tegunt , quo niagis ex- 
citetur fudor ; ;d hor^ unius fpatio , ;cr- 
uant, pofte^ pamlaxjm tegmenta remo- 
uent, fudoremque abftergunt, ubi utro 
arteriarum motus propter ludorern con- 
citatus , qureuerit , & fpiratio , ad fuam ns-- 
turam redicrit,tujn nutriunt: C^iridam abf- 
quepapilione {utyciunt,hunc in modimi, 
caanulam ftamneam ip fummo angoOarn 
quantaore teneri.queax,in imoampiaquan 
ta nidorem totum {uffiminis ampledacL^r zd 
inftar infundibuii aptant,tum aeger procubi- 
li,uel alibi fcdens, anguftiorem panem ore 
^apit, & ftriais labns vaporem trahitjhoc in 
jerdam ceflans quo r efpir"et,iiit.erim digJixQ, 
aut ajia re foramen-quod ore-tenebat , ciaii- 
"djtjrxe uapor omnis exhalet:reereato fpiritir, 
mox ad idem reuertitur , atque ita uicisfim 
done^ fudare coepcrit , deinde ccetera qu^ 
poft fuffitionem'.aliis praecepimus, exequun- 
tur,fed hicmodus,ut temerarius ei^, ita fum 



iunus,autplenusruffi"ebatur,mortem obiif-'<; mepemiciofus,fedil!eomnium dsmnsn- 
feafleueraceiicet;fineuadat,utquia?fuffirus duseft,qiio9gerieiunus,^fiuerettusi:ueie- 
' ^" ' densincubicuIotameaiTgulto&benec:. 



eft, fic qina iciunus, ^ut plenus fufneba- 
tur,eu2{ifre probari poteft ; Cceterum eos 
quiieiunium fecile ferunt forte minus Ix- 
det ieiunos fuffire;qui u«^t6 nulhtenus feriit 
paulo antefuffitionem modice nutrire , iie- 
rum id totum experienr.ae relinquendum , 
uhinonfemeifuffiendum eft,{ed fsrpiusj-.fi 
., <juis enim ieiunus fufHtionem ferre non po 
. teft>pienusuer6poteft,&fiquiscontra ple- 
nusnonposfit,ieiunuspoffit,illeante nu- 
trltus,hicieiunus deinceps fijtfiatur . Prjepa - 
rare uero corpus antequaiii aeger fuffimen- 
to exponatur. oportet^quemadmodumde 
nG.1 anf^iienti ex ar£?ento uiuo didum efi; fi- 



dens in cubiculo tameangu^to & bene clau 
fo, fed imeconopio fiiffimentiim oreaperto 
. trahit, sdqA^e noii tanto tempore, quantum 
'. alii iubent , kd multo ffiinon , & fere cen- 
tefima hor^e particula.& c?tera,{icut in ahis, 

DeoccafionQadminiHrandijk§menu ex cinna" 
hari, Ca^. X^. 

0-€e A;S I o eius adhibendi eft quoad 
morbim quidem,ubi il]eintus,& iucu 
tegrauiteg:affligit;qua enim interna depalci 



ufu unguenti ex argento uiuo didum efi; fi- u ^^^ » conrert ut ungtientum ex argento 



miliceretiam dum fuffitur,poftea nutrire.S: 
. fymptomatibasqnascontingunt, eifdem in- 
' gearis occurrere,premifia itaque(utdix*i- 
fr.usjfaiuuerfi corporis przparatione , papi- 
iionem fiue conopium ab.ii|umo in altum e- 
rigunt,atque ita conftituunt , ur eger inclu- 
fiis nor^ aliunde quam intu s {pirarc posjit, & 
fitorte fufntum pati neqijit,uttunc c^put 
comm^de exerere ( totp corpore citra ca- 
putintus remanente^tina. uaieat,dcinde 
fapum peaitii^ mdm.», ^ Mm&nti m ^^ 



uo, uitiofum enim fuccum per fpiitum edu- 
crt , qivauerofortis infeftac ,iuuat fudore e- 
ius ope per curijn man^.Bte,'Profedo autem 
nunquam adhiljcri debet,nifirri.orbi{S mue- 
terauerit,& ( ufjproxime diximus j nifi cibi 
Ruila, fpts a,b-aliis auxiliis ofFertur, &iere 
difperata falus eft , & ubi propter asfiduos 
labores sger uiuat, an pereatj nihil jefti- 
mat, in lioc dtfcrimine latiuseft idipfum 
experici * quam nihjl , alioqiii nullo pa- 
do expetiundum. , ^ cnina, aliquando ,, 
Tanitatem 



DE MORB O GALLICO. 

fanitatem reftituet, ita non raro mortem 
uel fubito iiel nouo aliquo indudo morbo 
tadeiTiaccerfit.Quoad anni. tcpus;quoiii3m ^ 
fadove acciio Hinare uidetur, oporruniorar- 
ftas qaamaiiud tempus cflTe putabitur,ut 
cnim ^rtatenaturaliterfudamas, itafi natu- 
raeconiungaturarsjmagisfudabimusifedil- 
Iiidobft2t,qaodcaiorqui fudorem mouet. 
labef idatjConfunditque habitttm corporis, 
atqueetiam laxiorem,quamconucniat,cun . 
demreddit adde,qaod intimum calorem 
foras educitjdimuiuitquc itaut calidoaefta- 
tis coelo qaod indies uires nofiras exoluit 
hyems reli(l:eronon poslit. Aututnnus uero 
quia corpus ^eftatis caJore ante debslKatum 
cxcipitjdeinde fuffxtione impendio magis 
afilivftuni geiida hyemis conftitutio fequi- ^ 
tur , ualde iiiipciftus eit.Sed huius auxilii oc 
cafionem penitusreiicit ,■ quod hyeme nata 
raliter no fudemus, quod iam humores hoc 
tepore magis concreri magisq; coactiqaam 
aiioiintquare a^inus diifoiui quam in fuco 
rcm uertantur,poMuntquod!i forte fudc- 
liius tam circumtufi aeris frigus fuccos in cu- 
tim impinget , tum hamor cx^er^ius qui pcr 
hycfnem redundat,feexpcditius noftriscor 
poribas iufererjquum Uxiura iam foramina 
proprer fidatioacm ari-e Udjm rarianri.5r: 
qao nr,atq-:o plus fud3nr,eo magis rcplcan 
tur&minimeuacuentur. Anigicur ccnipus 
magis oportnuum ucr ecit; nonab cius ia 



LIBER; VL 



IJP 



Ftrtim a caufts manifeHis agaf fugimentmi 
ex cimaban,^^ utrumfit artis inusraum. 
Cap, > . -XXI. 

CV R fudorem moucstjCur fpntam, cur 
gingiuas ulceret,deniqae curmorbum- 
gallicum fanct,fiquiseaqu3ede argcnto ui- 
uo diiferuimus,peFfcrntetur,fac)le intelliget 
quippe ludorem mouct,iicutal!i quoque iuf 
fitus,fed fputum excitac, non ideo quia pcr 
uapores m caput repit , nam & alii fufficus , 
quiabsqueargentouiuo,absquecinnabari, 
abfque uocaco tani.fubhmato, tum prsccipi- 
taro,ablq; liimio naturali,abfq; aunpigmen 
to,&timi;ibiiscomponuntur,in capuc rc- 
punt.noti camen fputam mouenr, ncc; gin- 
giuai erodit,quoniam argentum uiaum ex 
quocinnabarisgignitur iaa natura uiceret, 
liquide (.n ante diximus) ex zcddenti; ncn 
autem pcr ie ulceratmam ii mana, ii ore dia 
tenearur,non modo,non ulcerar. kd necale 
facitqaidemifedfputum mouet eifdem caii 
iisquibusargentum uiuum, ex quo uciarte 
parat«r,uei nataraconftat. Verum gingiuas 
ulccrat tum quia(at fupra nsrrauimus^mul- 
ta matcria iUius ufu in capite colleCta putre- 
fcif;ft:binde adiacentes partes corrodit^tuia 
q^iz ciuVi rc licca , & cahda iungitnry mor- 
buiftuer6gaHicumcurar,&: qaia fudorsra 
mouer;is enim fudorcmalro&crebrocoii- 



quam initio,fed finem uerfus/equitur enim C fami foiet,&: quia argentum uiaum , cx quo 

^ftas hisquifliaoreegent,m3xime omnium 

amicsiqulppeiiquid relictum erit,quod ue- 

re fudor arte motus non hauferitifuciie po- 

terit is qui fponte fit jsftate, confumere , aut 

il uercmaium omnc fudorabfumpiic , seftas 

tamendcbiie corpus excipiensxcalorefuo 

mniasoftendet,quaaatumnas,atque,hyems 

trigore.Qa6adxtitem,in iuuenta mmus in 

tempeitiue quam in pueritia uel fened:ute 

adhibetur;quGad corporis habitum, & que- 

damalia,minasobeft habitui mediocn qua 

pleno,autgraciIi,minusgracili& narura ro- 

bufto quam plcnOi & naturaimbccilli , mi- 

nus his qui firmo tum capite tum pecto- 

refuHt,qaam,iquiinfirmo, minus mulieri 



conftituitar,facultatem habet(at fupra mo- 
nuimusjuidum morbum fsnandi; nimiFutn 
quiacaiidx reiopein tenuisiimas partes di- 
mdicar , Sc concretos iuccos qui atrenuari 
poiiunt artenuac , feque ilhs commifcens , 
quoniam iubftantia iiuida,2j iuidos^cit , Sc 
ioco cai moiefH lunt,quo;iia-'n agence calo- 
re»peEpe£uo.mouetur,fecum aiioeripit , at- 
quecompingit.his cnim de caufis gummirf 
nones iiquat, ulcera ficcat, diftiiiationes fi- 
nit,ex quibus non obfcarum eft,quod,a cau 
fis cognitis & noa incognitis iaffimentum 
ex cinnabari morbura gaihcum tollat . 

Vrrum ucro id quoque inuentum artis flc 
exhisquacdiximusdeunguento argenti ui 



cui menfes proxime fiuxerunt,quaTO cui du- L> uj ,confbre omnibuspoteft Jicet emm ex- 



<ium inftantiquo ad regionem,minus in re- 
gione calida qua frigida nocet,minus in fic- 
ca quam in humidadicet cnim in humida fu 
dor facilius prouocctur, tacilius tamen aper 
tispcrfudatioaem meanbus corpus reple- 
cur^hadenus de occafione adtpiniftrandi fuf 
fimenti ex danabari. ~ 



perimcntam fit uerum,&.non fidum, quip- 
pe quodaiiquando morbum gallicum re ue 
ra fanai,-eft tamen adeo^cricuiofumi utarte 
dignum nuUarationeficri. posfjt, tancoquc 
periculoiius quam unguenium eft,quanto 
argentum uiuum magis exitiofum eft ubi 
igneluppofkoCut ante dixtoaus^ jn afum ue 
nit,& reicalidacjficcsqj-utpbte fulphurieo- 
niifcetur. 



M 3 



DE 



«40 



ne-A auxilijs aduerfusg^Umm ptorbum , c^ . 
I. de candeia ex mimQn^^uraii ^ ($" de cera- ^ 
Cap, XXII. 



ALJEXAND.EI TKAIANI PETHONII, 

: KecipJera.pini > ^^^ i3n.lviij. 



an. «p.cx. 



'fisej^argentouiuo. 

HA pT E N V s deqpirvqwe auxiliis que 
JQ utaiu^.rrum arcere morbum gallicum' 
exiitimaQtarjnimirum de ligno guayaco,de ■ 
farza parilia;, de radice chynarum,de un- 
guenco argenti uiui. ac defuffimento cx cin 
nabari.Suntqusedam alia huiufmodij eft 
ciindela qus ex minio naturali, & cera conji 
citur,haEC accenditur3& uaporem ab incenia . 
iafpiratsger admouent quoqi ulceribus , vt 
putain tibiis,in bracchii§,incapite,utfntfitu 
f^o illa exiccet,& fanet, adhibecur etia ulce- 
ribus inrra os,intra anCi excepto uapocc ^er . 
infundibulum ; fimilis eft futfimento, itd, 
fabdiuerfafpecie,funt&cerata aliqu^., ex 
argento uiuo, coniiruAa; funt & pannica- 
ii iineiaqua fublimad , de qua loqueniur, 
iDfufi , brachiis , & tibijs , .uelut unguentum 
exargento uiuo appiicati.eft adh^c pilala 
ex.prjscipitatojquardeglutita folet id ma- 
lum ex toto toilere. Singiila prseter piluiar» 
sque prsparari , h nutriri corpus C^igant., 
atque ungucntum quod dixinius cfi iuinme: 
tum.-neq; non per toc etiam uices, ac dies ad 
miniftrariperquQ:iUa..CadelAm aliqui huc, 
in modam aitruunt. -: : ../- 

Siime minij naturalis un,.yiii, ^ 

flyracisliquidi ^ 

mirrha; >• an. un.ij.s. . . 

thuris - --J. 

ladani t;n.i.s. 

ccre.q.s. '•- ... :^ 

Fiaatcandele nouem,ex quibus unarn fin 
gulis uicibus lutHcus ioco adhibent, mifce- 
tur interdum prmpitatum , aliquando cin- 
nabarim , nunc fublimatum' > 6i iingiiiati.m: 
& {imul;red(ut atbitror)cemmentum quod. 
eam errprofeiforls, qui mauulc uidcri quam 
eile; qaippe uerifmiile non eft , quod huius. 
ope.magis fperec proiicere^quam ufu unguc 
tiex srgen to uiac , axit furi:mento ex cinna-, 
barf. ' ^- ■■ ■ -■ 

Cerati formula qusedam hacc eft,. ^ 

'• . - : Accipe pingived-ini^ por > - - . 

* - -eiaa^-coto ^2ndibr.i.s 

argeati uiui-extindi o 
Mikein {imui m mortario , moxadde. 

thuris. ifl pwueremn^ - 



lithargyri 
ccrufs • 



i an. unj.s. 



I 



Diligentcrin dido mortario uoiomnia 
0iiiceantur,deindc, 



ammoniaci 
reUnj^pini 
teiebenthinae 
Difrolusnturinaqua ardenti, sd ignem 
continue agltetur ubi uero rerrigeratioiii, 
proxima furit, adde fuprafcriptun^, unguen" 
tumantefaaunisiimul etiam perpecuo ap^i- 
ta ndo donec probe mirceantur, poftea iui;i-: 
ge cerje albse unc.iiij.ac rurfum 'ychargya ii\ 
puiuerem redacti :4ram.v,&.s.a.hat c^yzx^ca 
quod extenium in pannis lineis , aut inco-. 
rio,ut moris eity fuper omhibus srticulis .>o 
nitOjdein tertio.quoque die remoueto, rur- 
fum apponendo,Guo2d houenj,aut 14. aics 
abiblaaiuur:2ut donec fputuin per os pi-otii, 
reincipia:,autgingiuarum tumor ififignis. 
apparercid praeterea cerstum ualjre tr^^cut, 
ad fummoaendos doio.res gariicc-s., ad reloi 
ncndasgummitiones,ad ulcera rar..iaja, ad 
generandam in his carnem,d: eadcm confo, 
iidanda^Qemum.ilLiper omnes iundGras po-. 
Iltum,in uniuerfam toiieremorbmri.giilli- 
cumjadminiftratumeo modoquo dictuni 
eft ; potentius uero reddi fi pius [argenti 1^1- 
m addatur , ptputa libra media » a^jt libra 
una. 

Aliud ceratum. 
Rccip.olex cams--^ 
irieli i 
anerhini | £n. unc.ii. 

difpica .1 

deUIio ■ -J ' 
oleidecroco unj.- 

pinguedinis porcinz colat^.Iib.i. 

euphorbii dra.v. 

-ihuris dra.x. 

. p ;ngi?edinis uipera: , . ■ . un . ii.s.: 
..riinasuiuentcs -^ /-num.vi. 
iuoricprum uino iotqrii. lin.iii.s. 
fuociradicumcbuli >_ -- 

,- tuC:Ci:rad.mul9 ^ ■ 

fchGi.nanthi .>.-.. 
ftcechados > aa* tpiinip.i. 
matricariae . ,> 
Uiniodorifcri ... lib. ii. 
BuUiaat ilmul ornnia quoaduiniim tcu-. 
f umatur,fubinde coientur.,coiato adde. 
. Iiti\argyriaurei iib.j.. 

terebenthingclaras: , . miai. 
. ccr2alb3e.q.s.. 
Eiaicer5tiim»infinead4endo ftyracis li-, 
quidi-un.KS.moj^ab igne auteratuj: , bacuio 
nihii minus agitando . ^iang^ ^genti ui-. 
ui ialiua exuncti un. iiii. .diligenterque, m*: 
ke.Ceratum id aftirmant fecurius eiie quam 
unguentum,&: magnopere prodefle tum do 
lonbus tuKi ulcenbus auferendis. 

Aut 



2>E MORB O G ALL 

Ant Rec.pingued Jnrs porcins colatse Hb.j» 

argetitiuiuiextmdi uncviij. , 
ftyrscis ? . - E 

^chenac^ S 3"-»ncj. 
Cera:& refinepini an.q.s.mifcefiatcera- 
tum. 

Aut Rec.argenti aiai extin6ti imc.iiij. 
pinguedinisanferis unc»vj. 

gufr mi arabici j 
maftichcs > an.dra.ij. 
coiophonir S 

camphore dra.j. 

mucihginispufinii unc.j. 

oleiros.omphacini^ 

cerz > an.q.s. 

refins J ' " 

Mis.fiat ceraru?rj":ld prsecipue in cslidis te- F 
peratar;spu::in:2dminirtraridebere. Atin 
trigidishocinfrarcriptum rcilicet. Rec.proxi' 
me dids omnia prsster caniphorum mucilia- 
ginem plinij, oleum ror.omphacinL^m , adde 
uerollyracisiiquidijftyraciscalsmi^^an.dra. 
jj.olei laurini.q.s mirce nac cerat nm» ut didu 
eft..id quod 2c uehemehtius , & mediocrius , " 
&imbecilUiis red^i poteft plusminuruear- 
genti uiuiadiungeKdb detrahcndoue, utpu-' 
rafiueh-emenv^^genti u"iui unc. vj.;fi mcdio- 
cre unc.iiij.fi i mbecillum uncij.horu cuodli 
betCutants monitum efl^fupra nouumiint 
heutK,au.tccjium txtendunt,quatuordigi- 
tiS latum & iongam,quantum membra ambi ,. - 
requeanr, itaqaefuprai vtrumq;tsiu>utriiq, G 
genUjUtraque coxedicem , utrumq; tarpum, 
utruq, cubitum,vtrua}que humeru ponunt, 
deniqae iupcr omnia mcmbra . 

Aur Recempl. depellearietina uncjiij. 

cmpl. taaph3rm2ci,adignec6fedi 7 •• 

Hiaciiyion maioris ^ * *'^' 

relin^epinee unc.ij. 

Liqueiiant ad ignem , ubi refrigerari cce- 

perincjin mife ar^enti viui extindi unc.v. 

cinnabaris'un.ij.fublimati unc.iij. 

Fiat ceratum quod lintheolis cxceptum ti 

biis citra genua,& brachiis citra cubitos,do- 

Recfpontefegregari uideanturapplicata ma 

ncTepermittantar, uerum vfushorum valde 

fallax eft, raroque ad ianitatem deducit.' j^. 

' Dsaijuafublimath&decatapotiisexprs 

cipitato ' Cap. XXJH. [ 

ACL V A fublimati uarirs modjs paratur, 
hahc pro thefauro habeht artifices,nemi' 
nem docere uoIant,quse tamen eo eO: perni- 
cio{ior,quo magis argentu uiuiiin fublimato 
adiundumeilrei corrodenti, peftilentiuse- 
nimCutantedixiinus} euadit, nccaquafua 
frigiditate humiditaceae quicqaam ueneni 



rCb. LlBERv VI. 141 

huins modcraturquinimo qbialiquatur in il 
!5;caufam pr^bet etpenetran'di magis,& ma-' 
gisofficiendi,ideoquemembra,quibus2ppIf 
catur , cxulcerat, fputum. mouet& aluum & 
saguine,fedinterdum cum periculotampro 
cliui ad mortem,utnihiI quidempromptius. 
Moduscommunior hicefi, 

Rec.fublimati dra.viiij.plus minu{ue,n2m" 
aliqui 2ccipiunr pro qualibet aqus l;bra fubii 
mati unc,s.& interdum unc.j.coque fimul di 
ligenter pofteaco!a,{iopusfucrit deinde pa 
nicuHslineis hoc decocto ufquc ad libram 
femis per nngulas uicesinfufiscalide in uol- 
uanrur lingula membra nunc bis,n«nc f«*mel 
indie,utGC ceratiseil: diCcum.catapotia ex 
pr^cipf rsto fbnr,utput3. 

fume prascipitat: g.V.plus minus mar- 

garitarumprep. 

hiacynthorum pr^p.') 

terre ligilhts ^" an.g.iij. 

boliarmeniiorient. j 
■fperumdi:;mofciCulg. iiv, 

' Fiant pil.iij. cnm rhodomclle, cspi?.: xgcr 
in aurdra, iequein leSo coniineit, 2.d miaus 
per horas quinque. 

AUtRecprzcipitati uncij, 

AqujEpIantaf;. ? 
^ Acetofe , l ^-^^^-^J- 
Simul una nocte manest f.dili tetiaceo ex 
ccpt2,mane aquas ex hauri, fubinde earands 
rantundem infunde , mox ad ignem radicu- 
la lempcr agita cuoufquein puluereni reucr 
tantar poftea R.huius puIuerisg.V.fperum 
diamorci dulcis^diamargsrit.elect. conciiia- 
toris an.fcr.s. margaritar-jm preparatarum , 
hyacinthi prep.an.g. V. nsnc catspotia n.V. 
cum iyr.de pomis,antediluculum fum-antur, 
indecubilifecontineatsgerad minimum ho 
r;s quinque , hasc & pituitam & atram bilctn 
uomitu 5: alui deiedione uscuare & morb u. 
gallicum penitusabolere dicfit , cgo QQidem 
n o n C^m ei,fed bis terue s b his uidi co uulno 
nem moueri cum fudore frigido , oiiiE diem 
inregram uexabat^gro^umrtanto cu pcricu 
lOjUtparum. abefletquin ta tis cederet. Ccete- 
rum ut ante quoque diximns hec quidam £- 
deo extollunt ut nihii fupra.neque folum gat 
lico morbo prodefle , dolorefque ab illo na- 
to"S oraniuofuipmouereputat, fed uaria quo 
cue marboru genera m'irabilitercurare,c uin 
eriam huius precipitati puluere fordiriem, 
carne.Tique putridam . ab ulceribus /fi furer 
eifHem 2ipergaiur,aptisfime deleri,& hec ca 
dem ad cicatricem deduci^quod nps non im 
^robap[ias,fin tifqncadg.V. lepremue plus 
minufucdcuorctut^iiauxiilo thetiacesad- 
ditOjfacco^acMniBStverbasjCarduum beiie 
didum uocaMt,^ae'eted.de genjmis ,pefalc 



141 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONH. 



tiam omnem ante Jllins confirmationem ar- 
cere ad coH & ijei dolores magiiOpere ualere g 
deniquelymphaticos , me^ancholicos , item 
fafcinacionis : qu^rtanaue ifFedos ranare,ni 
fi fitquod h: ex animo pleninqijc lahorant, 
utpote qui ael ex metu in q u if tanas incide 
rint,uel aliquid {ibiinanimo hnxerint quod 
autlyraph3tionisautmelancholi«,autta{ci- 
narionis fpeciem incufTerit: ubi ergo precipi- 
tatum fumpferunt , maximos eifdem aiFertla 
bores,cogunturenim, fijmma cum mokftia 
rum uomere tum egerere; propter eius uio- 
ientiam fcntiant feipfos ftrangulari,ocuios e, 
fua fede prorumpere], uentriculus arque inte 
Irina inilari,dircindi,Iacerari,deniq; mortem 
ipfam in propinquo eiTe tanto demumorto 
uite dircruriine,aliud cogitare incipmnt.uete F 
rem opinionem unde malorum principium 
fiiit,mutant,rubindenouo metu priorem ex 
cutiunt,6: ut ab hoc priorc fe liberos reddut 
itaquoqiieabhismaiisquseabeodempendc 
baat,uindicantur, non profedo quod prseci- 
pitatum atram bilcm quam omnes horum af 
fedtuum caufam ftaruunt,peculiariter ducar:- 
Sed quod intolerabili,quam egris infcrt,mo- 
leftia eos caufe mqrborum quos patiuntur co 
git 6bliuifc!,& aliud imaginari quam fint uer 
bl gratiafe gallum autdolKun aut fungum ef 
fc.ueru hsec ex pr^cipitaro catapotia , & aqaa 
ex fubiimato,.& furfimentum cx cinnabari Sc 
ex candeia fcripfi ; non profecto quod alicui ^ 
admimftraridebcreputcm. Scd ncomidifc 
uidear. 

Z)? quihufdar/2 dijs quA Uiuuerfam gaUkftr/i mor 

b::ynf:.mmousrepop.tint,H:piirad: aquafyl . 

fafactitiaid^uinofactnhidcrorif- 

marinii mnvperi.tlnifoHxi, 

. e:fimiliiiir, iccoctis , 

C. XXJUL 

Sv N T ueroalia pr^fidia quae multo fccu- 
riusj&nonminusquam predicb uniuer- 
fum gallicum morbum fummoueredicuntur 
ucputadecodumroris marini^abunthij Radi 
cum tamariccscum pa{rulis,iuniperi,pins,bu 
xi,&' fimilium, & eciam arboris q«i« iunipero j,. 
i-m-.Iiseftapud africar.osmedicoicotramor - 
bjmgiiUicum iamprideminuenra,eftS«: ui- 
ijum fictitium,& aqaa falfa faditia,qua: ex rei 
nstunCutdicuntJinuentaipoiTet lu horum 
numerum afcribi.h±c habet aqus puras lib j. 
falis communis driij.plus minufue : ita cnm 
temperari debetutneqiiv; mordeat,neque ad 
modum aftringat,neque iD%niter calefaciac 
ne<^ue Hqijct^buUire ii^ul &.aqua & rale fale 
pri as 6portct,dei nde.colari; jjpia ergo fal 901 
nisCut Di<)§>iiiquitJiaftrin|;i'Cexterit, rcpur- 



gaf,dinjcit,reprimit, cxtenuat, cxedentiaul- 
cera compefcit,magnum momentum ad fa- 
I utem in morbo gaUico habcre polTc uidetur 
iiquis aquam hanc.tum mane tum uefperi fi 
cut guayacidecoaum ad Jib s . aut unc viij. 
poraritiut.n.leuisiimam het aftru<5tionem,ita 
tenui fimul,ac fluida fubftantia conftans , per 
corpusuniuerfum facile ferri poteft,acfua 
falfedine fuauiter mordenteillud expurgarc, 
iuxtaacaputredine uindicare, faculcatelc- 
nitcr aftrictoria partes omnes roborare, 
frigiditate quam aqua naturaliter obtinet, cr 
lorem omnem moderari,denique ulccra om 
nia ad fanitarem deducere, cundasque mor- 
bigallici curandi indicationesabroluere,nec 
obftatidquoddefalis nocumentis primoli. 
dicebamus,nam fi cum cibisaccipiaturA' in- 
tuseaqu^uifuamouet, remoretur, isedere 
quidem poteft Ccd (i medicamenti uicem fu- 
biensjilia eadem foras educat, tantum abeft 
ut obiit, ut minfice prolit : uerum id quidem 
ratiofut vidcmus}nobi $ didar,fed utrum ita 
futurum fjt,nec nequemadmodum illa polli 
cetunexperienti relinquendum cft , nc id an 
tequam fieri nouerimus futurum cfTe temerc 
affirmemus ,nuncigitur faas fit tantum in- 
nuifle, 

Vinum faaitium habct foliotum,& follicu 

lorumfense an.lib.ij. 

polypodij unc.vj* 

Miralaanorum omnium an.uncj* 

'^f\ . i an.unc.j.s. 

rnaharban ^ ' 

macis 

m^ftiches ■ 

gummi arab:«; 

ligni aloes 

fLimiterra: 

epichymi 
corticum hdlebori nigri unc (}.$• 

zinziberis dra.v. 

uiniaIbio;5timi.q,s terenda.s.a. terantur,{i- 
mulqueinfufa.24.horis feruetur ,<iemdehis 
addeflorum boragin. buglosii,rofarutIo.ma 
licitri coriandrorum pratparatorum un.ij.paf 
fuiarumlib.ij, 

Omnia iimul modice bulliant, poftea co- 
lcntur,huius colati fume unc . v j. mane hora 
purgantium mcdicamentorii.quam fuprade 
clarauimus,pr2cipue ucro quartaquintaue 
anteprandium,{xpc.i4.fajpius 20 diebus,dc 
inde per plnres quoque dies:iumat atfgerci 
deai hor^ huius eled.dr.i.s.quod habct» 

faccharibuglof,^ 
fati I 



an.uncs. 
an.dra .iij. 
^mun.ij. 



boraginati 
uiolati 



an.unciij. 



fucci 



J^l MORB O CAL 

fucci Ccorjdi) concreti ? 
iuccicichorij coaeti* *P'""'I- 

Mitridatii dra.ij 

fperumdiarrho-t 

donabbat» l , . 

fpeciaram trian| Sa.dra.j.s. 

fyr.rcjs.recenris.q.s. 
Id uinum , atqae eleaarium a quibufdam 
tnagnopere propacur , Ted imaginatione po ■• 
tiusinaentumel>,quia experientia autarte, 
interea uero taceam an dixerim, aquam no - 
flram quam nos tceiici fuecefTtiexpertiramus 
nonfatfcio .* hxcen-im prfter allacommoda 
priuatim habet quod incipiens pilorumde- 
iluuiumfiftit,futurum prohibet , quod faris 
€jft fi femel duniaxat ad aaciasuique fex,plus 
flsjnafue finguiis di-et>us u(que ad 20. aiit 30. 
aut^o.horis qu^taoraBte pra«diiim pote<- 
tt3r,qaodneque a<^ioflescQBfu^s tuBcim- 
pcdit , quodnequecibum potucMie praeferi- 
ptm» reqairit,G^ferum huiusdeferiptionena 
hicmodo npn aft&riaia-s , taai ne pr^feiis gi- 
pusm immefifuf» augeatuF, EDmquiapro- 
prium opufculum illi dicai^mus , quoddco 
annuente proxime edemus, fedad rem no- 
ftram. 

Itaque decocium rorifrBanni habet 

fciiorufriroriitBarifiipugillos. vj. 

• Aqu^commu«is lib.vj. 

Coquanturaddimidium^dequoRec. un. 

vj.piu s minufue:pota cali<f mane, & fero qua- 

tuor horis ante cibum uigintidiebusaut 30 , 

aut^o. 

• /Vidus ratio in cibo,pocu,aere,motu.quic 
te/expiectioneinanitioneotin reiiquis. talis 

' €i\o qualisubi decoctum guayaci fumitur; 
mprandso , etiam & ccsna- potari poteft. ; 

'fed fi non potetur,nihtI miniK prodeft. Pro- 
uocat fudorem , pruntiimarcet, neque paru 
coTifeFt fi morbus gailieus ad exteriora prora 
pat nec ofTa nec in aito cames depafcatur ,a- 
git uero non occulre ut dicunt,fed ea ratioae 
qttsi ubi decodum guayaci examinabamuy rc 
cenfuimus . 
Abfinrhij decodum aliquando propter a- 

" maricudinem plus aqua?reqn!rit,fed utpluri- 
mum fimiliter conficitur,acpneter idquod 

' galiicum morbum fummouere fblet;!conco- 
diones adiuuar,rufFafisfeHe opitubtur,uriaa 
Dtjpurgat quae in ltomacho,& aluo biliofa hx 
Tent,putredinem prohibet. 

Radicum myrices ctim paffulis decodum 
tjemo adhuc quodfciam in hocmorbo exper 
tus eft,in horum numcrum afcripfi lum quia 
ferapioex alchanzi fententiaduas muiieres 

: lepra.ideft elephantijfi affedas eopotofana- 

' n^ fttiire ifAdih tum quxa id rationis iimiiitu- 



JllCa i^iRERilVI. 



%^ 



dine quisfacile transferre ad"t»orbam galli - 
^, csBi poteftnjuaspaflas.priu3tim poWacco- 
^ ponendumueroeftconiedura fiajnptaaba:- 
tik dechdis^tia^extamarionisradiceaiffl a- 
qua pa&lkn. parantur , &2que atqjieiHauoa 
femd;fed lajpins propinandum, 

luniperideco^om . . . 

' Accipc kvliorui?! iuniperimaiotiSTOinotif 

Beparamadmodumrefertparg. vj. 

irudus ciufdem muxi^' 

Aquae communis }ib.xg» 

Coqumtur ad odo hbraSjhoc eft quod o^ 

do fuperfmt, huius decodi accipe libram. s. 

plus niinufue, pota mane & uefperum qua- 

tuor horisante abum caiide^retiquuikipran 

. dio &ccena,Ki{imoIdtumadmodumfit,in 

potu fume.Ccetera utin decofto guayaci fer 

uanda fu»t,fed cauenda fust Dioflorides ir^ 

nuitjKgni ramenta^Haufia enim laethaliasut, 

id & propter fuam amaritudiaem , & 2&d- 

^ionem atque.acrimoQiam,quf fingulaia 

eoadlenitatem acceduntjferesqueac deco 

dum guayaci prodeffeibletvurinam ut,craf- 

faextenuat,ftonia£bo-accomnrkodatum eft 

ad pedoris uitia;, tusfim^adiE^tiones^ad 

tornuna-fitcit. ' 

Pini decoduai 
Recfoiiorum pini pug.. : iiij. 

corticis eiuf-^ > 
• • ' dem,. ^ an.unc.iii3. 

Q nuds citifdemL >• 

Aquecommtieis lib.xij. 

Inuim danti^xii. hotis fuIxQde bulliant 
ad li^.fex.id fumatar quemai^odum- iii^ni- 
peri decoctum,aliqui corr icis io co ligni fco- 
bempoi>unt,fedcortex pratftantior eft. Vri- 
nara pecuiiariter ducit,uulner;mi intlamma 
tiones ienit,confert iecineroiis .u-etuftjs tufrr 
iibuSjhis qui in phthifim hbuntur, deritium 
doloribus^alui fiuoribus,& tilcei:.i.bus tum in 
ternis tum extetnismorboautem gallico no 
minusquam quoduis prajdifitorum . Buxi 
decodum. 

licet aliqui maUumbuxiiJi medicina ufum 
cffetradiderint^pmer quam.quod tolio tan 
tum cum materiei fcobina ex llxiuio capillu 
"^ ruffet , nihil minus quia noa pauco afTerunc 
ciusdecodo mulcos a ipprbogaUicaiibera- 
tos efle,ut inuentum nouum eft fimui & no 
ftrate aduerfus morbum nouuio, i:a fiientio 
prasteriri non decct. 

Itaqu e fume buxi limati mdJA iib.s. 
Aquecpnimijnis lib.vj. 

In fundantur: 24. horiSj4em<k bulliant ad 
duas libras, ex his Rec.unc.yi.plus minufue 
mancjifl aurota>& uerperiqjuatuor horisan 
te ccenam cali4c,Praetere*fiji|fBa fcobis eiuf- 
demunciii. - 

Aqux 



138 AIEpfANDRI TRAIANI PETRONII, 

; Aqwcommunis ; lib.viiii. 

Sta;im bulliant ad Iibr. yiii. feruentur pro £ 
potn in prandio & ccena. 

. tdiaoedecoctu nerifimile eft ab aliisqux 
iitum efle ,^potius emulationc decocti exii-» 
gno guayaco quam animo magis profidenr 
di uhi guayacu haberi posfirjrecefui tame no 
quodualdeadmodu efficax illudeiTe putc, 
fed ne quod a me prstermiflum eflfet temcre 
.^accufarer. Coe autem his omnibus, hoceft 
decocto rorifmariniab{ittdiiiperi,pini, buxi, 
cft.fi fudor fequatar.prodefle;, fi minus inu- 
tiliacflc. 



i 



an.dra.ii. 



De uapotdtionihus Ahfque cinnabari , 

cap, xxy, 

PR AS T E R hxc no pauca quoquc funt qu^ 
iudorem ualdeprouocando fimiliteriu- 
uant, urpata uaporationcsquacdara, rerum 
aliarum quam cinnabaris , exercitatioipia, 
baineum , . 

uaporatioarida. 

Accipc ftiracis 7 

mirrhx r* 

thuris -^- 

maftiches 

ladani ._ 

maceris ^^^*^* 

nucis moichatx unc.s. 

cortic.nucis.pi-> 

neorum 5" an.utic.i. 
■ cupresfi "J 

fiant trochifci.s^ cum ftyraceIiquido,e qui 
busnn.s. plus minufue fuiguiis dkbusinu- 
fum ueniatquemadmodum iie luffimento ex 
cinnabarilocuti fumus,pra£parato fcilicet x- 
gro & intra conopiuni fiue papifionem lo- 
ca:o. 

AUtRecip.Iigni^ 
aloes r 

nucismofca-A an.fcr.i. 

. '5- . f 

cinnamomi > 
gariophylorum 
belzuini 
ftyracis liquidi. 
Fiant trochifci,qui fimilitcr ufui fint. 
AutRec-hilopi? 

faluiae * 

iuac I 

rori/marinj / 
folioriim lauri f 
pulegii 1 

calaminth^ -^ 
carduibenedictiC 
;imaraci \ 

arthcmiiix» ^ 



rutac -^ 
pblii montani i 
milletblii j 

Calendulsfcal- \ 
chamefle qui- [ 
dam uolunt) X 
fcmeojcarthami C an.m.i. 
hoc tk enici ^ 
anifi I 

ammios I 

fceniculi j 

fifilisuulgofi- 

ler montanu ] 
carui(carunu 
cunt) 
cumint 
zinziberis "* 

Fiat puluis e , quo unc. i. pius minufue in 
fuffimenti uicem accipiatur, 

AUtRecligniguayaci limati . unc. iii.plus 
minufue scfim fuper pruna fpargito, fuffitoq; 
fingulisdiebusquemadmodum de fuffimea 
to cx cinnabari iocuti fumus. 

Vaporatiohumidahabet funuris pannU 
culoinclufilib.x. 

caiamithx -i 
faiuis j 



nu r 
di-> 



niaioranac j . Jc^ 

rorifmarmi j 

bctonics ? an,m.i. 

hyfopi. ^ 

prasfii I 

ilorumcsmh2- 1 , 
mdi C 

Aquecommunis. q.s, 

VnabuHiaut, fubinde fimul cum uafcin- 
tra papiilio tum admituntur , fuffistur sger 
unaautakera hora.interim lapides .moia- 
resaccenfi in cadem aqua extinguantur, quo 
calor ipie foueatur. 

Sedlicetha:c fuffimeta quoque fint,& ficut 
cx cinnaban fuffimenta adminiftrentur inter 
caumenqu2 excinnabari conftituunturno 
recenfuimus, quoniam abeis maxime diffe- 
runt,nam ut illa experientis inucnta funt itz 
.^.^. hxc opinionis,;quippe quz morbum gailicu 
q.s. r, tollercrationequidemarbitr2niur,fed reip- 
fa nondum experti fumus,fecius quani ex cin 
nabarifuffimenta ,qu2B notum eft eum mor- 
bum aiiquando fummouere, neque aliqua fu 
fpitio eft quominus id posfint.Ceterum qua:- 
dam vapoiationesfuntfine cinnabaris mix- 
turaqu^nonadopinionem , fed experien- 
tiam pertinentjvtpotequibus adhibitisgalli 
cus morbus manifefte interdum curctur, &fi 
enim aiia prajcelTerant contra illu adminifka 
ta,dubitatio tamenaliqua non oritur quin ab 
\a%,?>L pon ab illis fpblatus fuerit;» huiufroqdi 

cft 



unci. 
unc.s 



DE MORBO CALLICO LIBER. VI. 145 

efc egrum dolio magno ex:cipere,intus circu fafus acr intro In corpus fubitj'meatus ilipar , 
circa ardenti arena excalfacere quoad fudor "fuperflua qux alioqui ob motum uacuabatur 
mfignis prouocetur,autarene locolapides -^ intropelIitjCompiagit,tirmat,maIamquege 



malares ignitos imponere)atque interim in 
cofdem acetum accerrimum leniter infpar^ 
gere.Talis uaporatio nonnullos gallico affe- 
ctos re uera fanauit^iicutetiam mulcasuapo- 
rationesC vt dicunt^naturales ubi e terra pro 
fufus calidus aerEediticio includirur quemad 
modutn in Icaii? pieritquelocis ubi aquse na- 
turaliter ca!id:£ fcaturiunt , hinc mulicr quae- 
dam fornaria filiumgallTCO morbo infedum 
confpiciens,ferede illms falute defperans, 
tum propter morbi feuitiam tumpropter, 
paupertatis onus ,fudore nimio citato mor- 
bum gallicam fummouere tentauit , hunc e- 
nim in furno prius diligenter calefa<5to,fubiii 
depunis amotis,capitetatum foris promine 
te,locauits adeoque fudare fecit ut unico die 
morbusconfamprus fic,&: fanus c,{urno fi- 
lius exiuerit.hinc etiam quidam e grege men 
dicabalorum quilue uenerea fcatebat , ali- 
quotdiebus uniuerfum corpusequino fimo 
obruit ut tantum eflet , qua refpiraret , erant 
ftercus ftabularium equino lotio fsepius per- 
fnfum^uodque iam computrucrat,efFecit il- 
le hacarte ut totum uirus exprimeret , addi- 
ditaliquotiesenchriflon exaxungia larigna 
& hydrargyrOinec alia uits !ex feruataefl prf . 
ter eam quam mantica aflerebat,atque his re 
mediiscuratusefl.Praiparationeautem cura, ^ 
modo,tempore,& uidu vtendum eft,tum in ^ 
bortum in proxime didis. uelue in his , quae' 
ex cinnabari conflant utendum pnecepimus, 
Cceterum hae uaporationes conueniant his 
qni pilorum defluuia patiuntur , non quo pi- 
ios decidere prohibeant nifi forte fiidorem 
& cumulatim & celeriter moueant , fe d quo 
caufam quas pilos erodit,celeriter auferant5& 
quibus alcera circa cutim fcatent,&quibus 
galf ica lues ad exteriora prorumpit , fcd non 
interiora depafcit,in his enim humor qui in^ 
tus nocct,per corpus digeri ad cutim natura- 
literproperat naturaigitur &medicofimul 
conucnientibus ad extra pellcndum , ut id 



minat: In hac etiam illud Baaxime attenden- 
dum efljfi contcrat Icuiterque feratur : alio- 
quicontinuanda non eil;Neque uerendum fi 
primumulcera forfan augeantur,aut pluri- 
mapululent(antea namque monuimusquo- 
iiiodo morbus gallicus , ubi ad cutim repit , ' 
exercitationeuti pk>tisfimum expedit)quip- 
pe hum or qui intus obefl in hoc ftatu per cu- 
tim digerendus eft : id uero commode pra:- 
ftat exercitatio uehemens & frequens,& mul' 
ta.-qusetametfi primum ulcerafufcitat,pp{l" 
tamen cadem disfipatrh^c femper antecede- 
recibumdebet:huiusgeneris funt ludari,fo 
^ dere,€quum agitare,aut quid tale : ad h^car- 
m2,pir2,curfas,ambuiatio, atque haec non u- 
tique plana commodior efi,fiquidem me^us " 
afcenfus,& defcenfus cum quadam uari^tate 
c6rpus,moaear, melior aute eftfubDio qua 
in porricu,melior fi caput patitur in iole qua 
in umbra : meliorin umbra . quam parietes 
autuiridarium efficiunt,quam quztedofu- 
beft , melior refta quam ilexuofa ; ncque hic 
audiendi funtqui fudore aut ccrte lasfitadine 
quarcicra fatigatione fit^finiunt quantumaii- 
quis exerceri debeat.in hocenim ftatu nifi & 
frcquenter,ii copipfe fudpr excitctur, aurni 
hil,aut parum prodeft,i2peque.uitiatos fuc - 
cos.acTciitim pelies,fubinde nequaquam ex- 
cutles,magnam pilorum detluuioanfam por 
rigit,ideoqucdebilibus,quiaid ipfum ferre 
nbn poilunt,inutilis"efi,robuftis mirificecoii 
fert:Tam uero uehemens,tam & iam frcques 
cfto quam maxime fuftineri potcft, codcm- 
que dic fi uires patiuntur,bis tcrue,quatcfuc 
ubcrtim fudarefubinde toties tcpej&(5ns linte 
is fingula membra paularim detcrgerej& fa- 
nationcm accelerat , & corpus excitat , & ro- 
bar firmat,ubi fudor omnis finitus eft , calor 
omnis fedatus & arterieconquieuerunt, ido 
ncus cibo arger eft, fcd ubi hiic uentum eft , 
nunquam utilis efi nimia fatietas, fzpe etiam 
inutilis nimia abftinenda fzpe fiquain intem 
perantia fubeft , tutior cft in potione^quam 



quianaturalecftjhisprefidijs adhibitistacilc , ^ 

aifequimur,ita morburn ipfum cito fummp- P in efca. hadenus dc cxercitationc. 
ucmus, prarfcrtim fi in locis calidis citcafine 
tieris, & zftatis initia adhibeantur. 



De exerckaHone uehementi quaegallicum 
morbtmfuperarefoletCap.XXFI, 

SE D magnopcrecauendum eft, ne quis e- 
xercitationem quac morbi gallici curandi 
caufainftituitur,in loco frigido aggrediatur, 
xieque anni conftitutione frigid^,ncque flan 
tibus uentiifsEpe cnim fudore cedete circun- 



I^e halneisjumnaturaljbuSjtuiii attsficiQ - 
fu. Cap. Xxyil* 

AT balnei duplex modus cft : isiterdum 
enim ex pluribus rcbus arte cam aoua 
mixtiscomponirtjr. intcrdum exaquis natu 
raliterc^distantum aftruitur, utrumqueft 
fluxio adhuc asgrumfoliidtat,moleftisfimii 
eft articulos laxat^cutim in tumorcm attollit 
humores liquat,fabinde dolorcs gcminat, 

eius 



1^6 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONH, 



eitis enim calor hurnoremfld loca ad qux flue 
re roletducft Jac trahit::«uerum ubi iluxio fir- E 
msta efuneutrum inutile efl,quippedolores 
ienit, humorem quiad articulos tluxit, ibiq; 
infardus eft,re(cluir;red quonism ccgnofce- 
re ditHcile eft,ubi dolor 2dejfl,an tluxio ce0a- 
riCibalneauero, utdolores miti^ent potisli- ' 
mum petunturino nili periculolus eft in hoc 
ftaru iUorum ufus:Cceterum quia in indiciis, 
occiduis.non pauci qui hac iue infedi funt, fe 
naturalibus balneisftatim conimittuntatque ' 
(ut s«oio)citofoElici:erquefanantur,ab re no 
eft inueftigare utrum aliquibus gailica luc af " 
fedis balnea quemadmodii ibi ita hic in Eu- , 
rppa conueniant , fane uidemus eos qui fine 
uiceri&Sjfine puftulis iine pilorum detiuuio p 
funt»(jb2lneentur,grauisfimekdi,qui uero , 
hisaffedi.funtjfepius iuu3ri,ergo iilos offen- 
di uerihmiIeeft,quiamorbum contraeius 
impetum bslnea mouent , quippe qui ubi (i- 
ne ulceribus , & fine aliis huiufmodi oritur, 
aiorem fonitur, contra quidem naturam iua 
fcdexaliquo accidenti utad internarepar, 
in hacitaquecontrarietate dum iileintro fer 
tur,& balneum toras trahit dolores excitari , 
tcmores augerijmorbum deniquei exacerba 
ri neceiTe eft,hos uero iuuari quiaquum nior 
busfvc.totics diximus)fpontefua adexterio- 
ra £t2£ar;fimulque balnea illuc dacant , fieri 
non poteftjquin uitiofihumorescelerius ua- 
cuenmr,& fanitas citiusatquefaciliusfequa- 



l 



fol.. Abfinthii 
nientf 
pulegij 
cabminthac 
abrotani 
iux ^ 

h^rba: paralyfis| 
chamspithyos 7 
chamedryos ^ 
tumiterra: ? 

Japathi acuti 
rofarum vuWeZ' 

rum 
fchoenanthi 



an.txi.}. 



l 



Bulliantomnia in aqua.q.s.adagrum bal- 
neandumjdeinde colentur,& ftride premaa 
tur,colato adde fah"s& aluminis an.un,iiij.fui 
phuris uiui unc.iicrurtum una bulliant,fubia 
decoienturjColatum balnei loco in ufum uc 
riiat,mane ance prandium., feruatis tempore, 
& modo,& conditione,& uidum>,& prcepara 
tione corporis qu^ fupra de unguenti ex ar- 
gento uiuoA futHmenti ex cinnabari admi- 
niftrationeadmonuimus . id iamen(utdixi^ 
commentitium eft,& fi experiaris,autparuin 
refpondebitjaut nimium kdet^Verum mter 
naturaliailludomnibus anteponcndumeft, 
quodperpetuo calidum exiiiic ,utprociiue 
humorem ad catim ipfam magisducat,actra 
hat a quod forditiem & faniem , fiue ichorem 



lll.Ui.>Wfc i«ii»lV«o wv*w*.»»-*j"* *—•"•?- i -^ ■» -J ' 

•i:ur,h:s uidelicct duobus una coniun(ftis,aem ^ abftergit fimul & ficcat,ut ulceribusapte me* 
u^ ^rtura foras ad cutim cxpellente , balneo deatur, quod non uehementer aftj " 

- - ^ ^^j.^«V,S*A r».^/>^i.-/-'> /T K^sTnfar! r»f»fft his O- 



iu: attrahete, quocirca fi balneii obcft his o^ 
beftl-i uoru morbus ad intei:na meat,utpote 5 
{ine-aliquo infignicutis afteau,fine ulceribus 
fine puitulis aftiiguntur, tales prsscipue funt 
cuialds doloribus cute penitus integrapsf- 
fim cruciantur,fi uero prodeft, his maximc 
prcdefiquicircacutim tum ulceribastu pu- 
11^:13 fcatent, Atqui balnea magis eiigenda 
i*unr , q 1:2 naturalia nuncupantur , quam quac 
2rte'.hjnt , licet enim!ars in aliquibus na- 
tursm imiietur,in aliquibus fuperet. in his ta 
rnen son modo naturam non fuperare-, kd 
i;,c oarem quidem ei fe preftare hadenus p6- 



_it , ne 
ea quos-ad cutim iluunt, in eandem magis im 
pingat,quod non oleoium admodumeft,ne 
ulceratoueat umul ac augeat, quamobrem 
tum alaminofum , tum bituminofum ine- 
ptum eftiiiudcnimubialumen maximeprac 
dcminatur,exciccando conftipat,id nimium 
emoliit,aiterutru ueroaliis modicc comixtii 
haudajque inutile eft, maxime uero omnifi 
eiigendam eft i d quod fulphure, falccce coa 
ftat,{ed prirao fuIphureu/ecundoialfum,atq; 
rationis fimilirudinc raare ipfum, ubi caluc- 
rit,quippefulphurut caleiacit iraecdifcutir, 
& celerrime maturat,ut lepras,itemq; impe- 



"ed aaoniam setate noftra nonnulli tenra tigincs tereberinthina refina exceptum lanat 



hoc aggredijideft artinciofa balneo uti. 

rcferam id ipfum,no quoquis uti debeat icd 
re quod aliquis maxime oportunum eife pu 
tsrir ,id me temere omififie redarguat.huiuf- 
modi eft quod recipit. 

ilorum camhf mah\ 

meliloci 1 

Semcn.anethi^^^^^ii^ 

fcenugraeci i 

lini I 



ex acetoautem uitiIiginestoIIit,& cum nitro 
confricatum pruritusintotocorpore fedat, 
itabalneojfufum poteft morbum gallicu qui 
ad cutim fponte repit,& hanc inficir, fummo 
uere,atq; penitus finire.Rursii quia (ales om 
nes multiplicem uim habent,fiaqua naturali 
tcrfufi,balneiuicem{ubeat,nihilfereminus 
quam fulphur gallicam luem qu^ cutim ulce- 
ribus,puftuIis,maculisqueexcrcet,amouebit 
aftringunt enim exterunt , r?purgant,di- 
fijciunt, reprimunc , extenuant , & cruft^ 
urcndo 



DS MORB O GALLI 

orcndomducunt/olomagis &minus inter 
fe di6;rcnt£s,exedeniia fittunr.mifcentur &r , 
his qu2B ^d extercndsscutrsarperiraies & fca ^ 
biei conficiunrijr,toilant praeterea camis ex 
creiccntiss omacs alia>, taleates ijdem lac* 
cis indit!>impofirta^ue dolores ijcniuntpruri 
gines feaanccx oleo Sc aceto ufqueadiudo- 
rem apud igneal inundijinipetjgmesquoq; 
lepras ir:dem,& fcubies, neque non fscrosi- 
gnes,&ulcera quos herpeas dicunt, ex acc- 
to aut hy fooo ^mpofiti compeicunr,adeo vt 
qaum faies ro: nirmtibus pr^editi finti quot 
fereadgaliici morbi cr.rationem reqairi- 
mus,facile poiTunt ho: rnorbo sffectis auxi- 
liari.Sed non oporretignorareqaod ut bal- 
nea naturalia his profunr, ira eorundem/re- « 
quens & copiofa non ut de aqux fahle potu . 
proxime difierebamus^fcd quemadmodum 
rjoftfastarc utantarpericaloilisfima efl.quu 
enim putredo gallica in totum corpus ef!u- 
fafitj&folidas , fluidafque psnesomnino 
corruperit >iU3 uero epota uiolenter atque 
contercim euacuent^omncsquidem humo- 
res,&Tqu2:'canquefIuida fanr ;utpura ducta 
f.ic:l;a tere penitus expurgant, fed malum fn 
neruis.in mui^culis, in osnbus fniiis quse foli 
dafubi^antiacouftant,qma ficmms h.^ret, Sc 
nonnili ion^^o temporis fpatio roilipoteft, 
reiinqaunr,quo hc ut repentini atque immo 
dica uacuaaone imbccinum rcdtiitum cor- 
. pus ante opprimatur ab eo quod reiicta cftj 
quamadeo neiociter inftaurariqueat,huic ^ 
accedir quod contra morbi impetum mo-» 
uent, quodquamo celerius,atqu^ uchemen 
tiusfactunt, tantomagis iliius euracionem 
impediunt. H^c de balneis , an his utendura 
ik qaa}ibas,quantum uero , &j quomodo, & 
quandoexhisquac proximc diximus facile 
intelligi poteft, led illud negligendum non 
eft,quod baluea tum iulpharea , tumfalfa 
per inida quidem utcnti ftatim molefta fic- 
ri iolentjpoftucroperfeueranci uaidcprofi 
tu2 , nmulque fcire licet bsceadem neque 
experientii nequeardsadhucinucnta elfe, 
proinde his iplis non omnino fidendum,fed 
partfm opinionis elicpartim coniectura:, sii 
pie lamen ab eo quod in Jndiis occiduis ex- _ 
pcf;enda probatum eft.Jdquodlcgentcm *^ 
admonerc uolui ne noftris uerbis cofifus de 
ciptre:ur,ratusforfan hzc experimenu cffc 
qaum fmt coniedurx. 

Di UabHsex h/utorumfanguineadH^fusgaUi^ 
^:i./i/njYJum.di mixtkiis exfirfentikusni-- 
^■is,rx !:h£ris difulphuris oUci^de Tbmacae 
uijUu^iiOide cucufhituUs, Cap, XX ^ III* 

■ y & ger.uS qtTOqae eft fi qiris balnca cx fan* 



CO. LlBER;Vn. 



H7 



guinc boum , aot ucruecu, 3ut altorijni ani- 
maiium nuperocciforum inftituat,imergat- 
quein his adhuc calentibus cos qtii gallica 
fcabic, lepraue conficiuntur , fimilitudkne 
fumpta tura ab eoquod Plin. libr 26. capit. 
primo ubi de elephantiafi loquens inquit Ae 
gypti peculiare id malum , Hc qaum in Re- 
ges incidiffet populis funebre,qaippe in bal 
neisfolia temperabantur huroanofanguine 
ad medicinam e2m,tuma ratione fuadente, 
quu morbusgallicus a,f2ngufnis uitio qaod 
ab utcro matris contrahitur ortum habeac, 
fanguinccirca cutisaiccra undequaqucfufo 
non humano quidemCnermpictatis accufa- 
rcmur,Iicet hic forsa-efficaTior efifet) fed-bnr 
to ui ras ulcerum omtie'ab eodcm proptcr 
natur^ communitatem in fehauriri , trahii 
& dcmum abfumi.iTcd id Qna cum z\t\s tnul 
tis(utdixi)non expcrientta^non-artv^led 'Ziit 
opinione,autconie<5tura conftac. Quidapla 
ra remedia iaftituerunt,qu5 uniuerfuititnor 
bnm galiicum( utipfipollicentur) mtriabil'!- 
ter fanant S^cd horu quaedans penculofa funt 
qnemadmodum fola uid:us ratio tenurs aut 
^ur^atio frcques in iogutepus protrsifta 4la. 
h.uirium defedionem haK:improba,difttna 
tioncm,autconuulfionem,auttremore,v£ra 
quetalem accerferc foIet& fialiquifulphur 
reperplores menfesadufquetres, qustuor 
uedragmas quottdie bis epoto ( m cuidam 
perhibet)a doIoribus,ulceribus denique ab 
omniiabegallicalibcratifunt, alioqui uero 
dcuorata refina terebenthina , fiue oleo^ ut 
diointj abietino , & aliqui hac potione quac 
conflat ex aloes optim^ uncs.mellis lib.s. 
AQu^ comaiunis Iibr'. v. coquunt enim hxc 
iimal omnia donecquarta pars abfumatur: 
fubindecalidead unc . vi. inaurora potsnt, 
^-multos uidelicetmefes& ter in hebdomai 
da nonalli puluera radicis qu«B uocatur ms 
cohican a loco in Indiis noiiis andc huc af- 
ferturjficappcliatsad.dra ii.cum uinoalbo 
pluribus diebus hora purgantium medica- 
mentorum potato, a lue gallica fe uindicafic 
narrantureft radix albaintruftulaquzdam 
diuifa,guftui primum infipida, fedfidiu ore 
uerfetur,non nihilacrc pcrquam tamen te- 
riuitcr&obfcurepungcns relinquit, dicu»t 
iinemoIefHa aluum ducercScd ij fortc mul 
tum ducatytunciufculo aliquo abforpto fia- 
tim ccffarc ad inuetcratum gaUicum morbu 
maximc ua!erc,fed hsc obiter,iIIud intcrim 
nonrllcam quodaliquos cgo uiderim,a,frc- 
quenri per medicamcnta purgantia uacua* 
lioncin eafymptomataquxrctuUmus, fuc* 
cidifle , aliquos ucro ab his quae proxim^ 
reccnfita funt , curatos fuiifc expcrimcn- 
-Sis crijdijna eaquxaiuu placidcdicutj ncq; 
N uim 



j^gi AiEXANDRI JR, 

iiim aliq«3m nature inoitiimt , id pofle quis 
tieget^iifrequenterij: fenfim exhibeantar , 
tnorbusucroquum ^egrotum medico tem- E 
pu s & ipatium ad id prGrilandum relinquat^ 
queoam uero funt eiufmcdi ut nonni(iIon-f 
go rpatio temporis finguiari diligentia.atte- 
tishma cura effici posiint,^ ubi perfefta sut 
aut dubium ,Sc inccrtam cxitum habeat , aut 
iiquid.adiumentia%ant5;id non tanto labo 
re & impenia dignum eife iiideatur , quare 
XiC iiuiirz fcrib^ndi labore fufceperimus,ea 
omniacanfulto pr^termittinius , quemad^ 
moduraetiam eam quse tum quatuor ferpe 
tibas{utdicunt} logis & nigris, ea qus cunx 
quatuor. uiperis conhciunt ,quid enimhis 
opuseft ,quum longe plura parentur qux 
tum i^iinus abhorremus. tum multo fecurio p 
ra e0e cpgnoicimus, qu^in iftas ex ferpenti- 
bus n^ris,& ex uiperismixturasPquum etia 
uipere quarum efu u:'ei^h3ntiafia:i ^Pi^ip^ 
tant,it^magisgallicum morbum/utpbte le- 
piorecQ \ hanc plane muiime tollant : h^ e- 
nim cQmcils utprscipit^fuo quidenj.exitia- 
ii ueneno cutim uniuerfam in tumorem at- 
toUunt^-mox Ula undequaque pungentes, 
id quodineadem tubcrofumjU^ceromm^quc 
& uelut oftracorum tegmen eft foras expun 
gere cogunt,fubinae cutis munds integra fa 
nx fimriis cernitur , fed non multo poilad 
priftinam forditiem imreuertitur , furiam* 
que fporbus qui ceffafre uidebatur , recidit , 
& fsepe d^terior euadit. CcEtcrum qui id au- G^ 
dire nolit , fed aliter/entientibus, credere 
irialit.>is primum experiatur, deindeu- 
trum illi an ego rcdpfentiant uidelicet.Qui 
damoleumde fulphure mirumiamodum 
extollunt is ad fcro. j.aut ij.trefuccum aquas, 
melitTe unc. iiij. mane "diluculo per multo^ 
dks potetur :- addunt fi ad guttas fex autfe- 
• ptem.cum aqua taoQarifci, aut capitg.uener, 
unc. ii j.unica Iiebdomada {umatur,uentricu 
-R & intefanorum dolores ex msteriafla- 
tuientafedare^ lienis uitia corrigere, uulax 
maiis & urin^ difScultatibus fuccurrerc, 
qQiaetiam ex tribus auj: quatuorguttiscum 
sbiinthij diftiliatio lumbricospcllere, pvx 
jereacontra fcabiem,imperiginem,lichc- pj 
nem ftrumasqueii illinatur uaIere,dolori- 
bus podagricisfrigiais magnopere opitula- 
ri^quidam diflillatitium ex theriaca huic an- 
teponuntiprsbetautcm in aurora per coni 
plures dies ad unc i.autij.autiij.prput plus 
-minufue theriacas cum aliis in hac diftilla- 
-tione mjfcuerunt . Sed id commentitiuni 
eft'^quippeqaodimaginatione quidem in- 
uentmii eft , Ccd hucufque cpmpertura nurx 
..quam , Aliqui quum folsc puftul^ urgent 
;has eafdem quiato auifeptimQ quoque di^ 



AIANI PETRpMfl, 

multisadznccis cucu^bitul-sfcras ex;r::.:.-:' 
re nituntuV , Td quod pur^cto prrus u--r •:-, ^- 
fitotum malura iiipaf;^U.sfitjno:aLu-> »*:* 
necutile, 

£xamen ieU cuiufdam msdk^itiej&fkf-,' 

mims cuiufda?npriuatir/Spro euiiun- 

dagdli^afi4£. CapXXFini. 

jr\ V I *D A M ne ab inieda mulferein lucm 
l^iftamquis incidar,magncpcre Izndn 
ftatim poft coitum priapo loco 5 aui- urina 
autaqua 'tepida,aut aliqua rehuiufaioci, 
lineam tehmgiandiadhiberCj medicsmen- 
to quodamimbutam quod ficcare, & onine 
uitium foras extrahere^ diflbluervqu^ polh- 
cetar^quinimo ^ innuunt quod ii quis qua 
tuor quinqueue horis antequam foedam rr.u 
licrem meat hac tela glaadem tega:,hunc ab 
omnipericuloliberum fereJdquod& fi 2'd 
locum , ubi deuocata prieferaaticne fwimo 
fif,delegaridebui{rent, qaia tamen ix:x:tin 
obtinetcurationis& praeferuationis fpecic, 
magis placuit hicipfum fubfcribete,habct 
wero in hunc modum. 

Re.radicisgen-i 
tians j 

Ariftolochiflo j 

g^ C 

rotunda: 
fantalorum al| 

bprum T 

rqbiorum >- 

: lignialoes 3 

coralliorum ru Z 

biorum , 
/podiiexebore^ an.dra.s. 
cornu cerui ufti-* 
foliorum fcor - ? 

fonchi j 

betonicae 5 

fcabiolac t 

tormetillfCquin ^ 

qjfoliu dicuntjS 

ros.rub. 

uini albi uinoft 

Aquae fonchi ^ yt y 

fcabiofc ^ "^' " * 

iigni guayaci limati unc.ii. 

infufb guayaci.24.horas cum didis aquis 

&uino,fubindeadduntur,ccetera,fimuIque 

.buiIiunt,mox uehemcnter exprimuntur,in 

. hac expresfione adhuc turbida exiftente te- 

••la iinea pura tenuis per integram node ma 

ceratur,.deindead umbraIiccatuE,& rurfus 

2ltera,& tertiam node fimiliter maceratur, 

M poftea (iccatur , ex hacftunt fruftula ad 

glandis , 



an.dra.J. 



an.fcr.ii. 



an.m.i. 



m i.s. 

Iib.i.s. 



D E M O R B O G A L L I C O. 

glandis men{uram,& ufui fcruantur,ut nar- 
rauimus, aliudfimile traditur > quod ha- 
bct« 

Radicis arifto--i 

lochisrotuBd«j ^^j^jij^ 

gentianae j 

didamialbi -• 

fcordii 



LIBER; VII. 



14P 



torichi 
rutae 

lignialoes 
iantalorutn om 

niiim. 
femen.citri 
rhabarbJri 
tortnentille 
hypcrici 
mjthndaiij 
guayaci limati 
uini albi uinofi 

opt. 
Aqua: fonchi 



an.unc.t.$. 



an.dra.i* 



an.dra. s. 



dra.ij. 
unc.il. 



an.lib.is. 



' Conficintur fimiHmodotcIalinea,de- 
inde in ufum ueniat.Harc ille tamquam inii- 
gnia, & praecipua medicamenra tum ad prac 
cauendum ne quis per coitum in iiiem galli 
cam incidar , tum poftquam coiaerit ii m- 
quinameii fufcipso QO:,zd prohibendiiru uc 
inquinamctumrequ.-»tur hisadungit quod 
fiquispoit coitLmiampr^r^tum inpuden 



elle aflcrit , fed redius fcripfiflet fibi ita uisu 
fuiiTcjditetenimmaximejalterum abaitc- 
ro,uerifimile namqu€eft,2que hosqui gian 
de hac tela & ante &. poft coitum obduxerut 
non incurrifle in morbum gahicum , ac eo s 
qui fine ulla huiufmodi cautela cum fcedis 
mulienbus rem habuerant , minime tamen 
infcdifunt,proindeilios nihilo magisufu 
huius telz a morbo gallico fe uindicaSe qua 
(i non ufi fuiflent nam ubi fbla fufpitio eft nc 
quepruritus , nequculium ulcufculum, 
neque tuberculum adhuc in pene natum 
cernitur , quid magis praeftiiiiTe h^c tela ui- , 
debitur quam fi non adhibita fuiifet i quip- 
pe neganti quodiIlaiuuct,quomodoquis 
Jd periuadebit } nifienimex hisqui fcedas 
S inierunt omncs,aut plerique circa giandcm 
iniiccrentur, fed quihzctela, autaliquohu 
rufmodi pra;iidio ufi funt, ij iolis glan dis 
«lceribus , & ab alijs id genus malis fe uindi 
carent ; quis illud crcdet.^neque refcrtquod 
ille miliies(ucicribitj hoc fceliciter experms 
iic, potuit enim triduo,quatriduoue, &: uno 
atquc aitero mefe laterc malum , fed coniun 
cto tempore longc poft(ut f^pe folet) appa- 
rerejtautquodin prafcns tempus accidit, 
ilIe>mordicus obieruarit , (ed quod in furu- 
rum ierebatur , id aut neglexerit, aur mini- 
me animaduerterit, iicut etiam id quod in 
huius teiae teftimonium adducit Ci poiliqoam 
giindiappofitaeftremoueaturiinucniriia' 



iiO ientiat, tunciignum eile cotradac labis, C niofam ( utdicit^ & citrino aut pallido aut 



{ed efficacisfimum ilH remediura eik , fi ta- 
^laas tum prstpurium ter aut quatcr iui:- 
tiatur fuper pruna iparfo pulucrcquicon- 
ftat. 

cx ros.ru b. 

abfint. r an.fcr.i.$. 

fantai.rub. 

belfuini 



camphoras 

ihuris 

alocs 

mirrh» 

cinnabaris 

pr«cipitati 

Autros. rub. 

abfinth, 

fandarac.rubi 

benfuini 

camphor^ 

thuris 

cinnabaris 



an.fcro.ii. 






dra.i.s, 
dra.i. 



fcrop.i.s. 



an.fcrop.i. 



fcr.ii. 



IftepuIuispotcntiorcfVprioreDfui eft eo 
modo quo didum eft, fed utrum hxc ita fine 
necne.lolaexperientia docerepotefl. au- 
thor fc icelici cum fucceflu mjilies cxpertuni 



iubnigrojcoioreinfedam,na& alii qui poft 
coitum cum mnlieribus probis & mundis il 
giandi tclam iiiquam, ueiiimplicemappo - 
iucrint,tale aliquid in ipia tela reperiunr» id 
quod quilibct cxpcriri facile poceft . [*racte- 
reaiitam uehementer trahit(ut author dir 
cit)ficut poil coitum uenenum illatam foras 
excrahetjitaante illum ,namanteQuoquc 
adhiberi quidam ilhus auditores ailerunt, 
humores adghndemcontertim traher,ean- 
dcmque labi iufcipienda; promptionem red 
debi , quod fiquis non credit , cxperiatur in 
homincbencfanoomnisgallicsiuipicionis 
cxpertas , uidebitenim poic tela: amotio- 
nem glandem a , fua nacura mutari ,& ma- 
^ li ahcuius fpeciem przfcferre. Hucaccc- 
ditquia glansilatimpoftcoitum, & ualdc 
tumida , & non fblura fpiritu , fed etiam hu- 
more propter motum & attritionem rc- 
terta , fimulque infigniter calida eft,huic 
igitur fialiquid , quod ualenterattrahac, at- 
quecalidum fitqualc idipfum poniturde 
quo difrcritur, addatur ^ humoreai colic- 
dum qui alioqui fponte disfipari potcrat, re 
morabitur,nouum alium acceriet,& malum 
quod forte (ubftitifrec , excicabit > adharc 



I50 ALEXANDRI TR 

aurglans praeputiunriue ex coiru fcedoali- 
quiaiabusgaihce concraxit . auc non ii non ■ 
proreAo haiuraioditelanihiiomainppror F. 
ficiunt ,[i coatraxi: ,id Ui.'ro' nunquam li- 
neahquo ardore,prurituuecpnting!C, u: ul- 
ccraqu£iequuncur paiam faciuntjqaara- 
lione iiuequa rprtuna 2h'qu;s tcetus ,ubi di- 
goa elt in giand^Cquemadmodum in hocca 
iuj ardpris , pruritafue fuipicio , ftatim per 
patieatem iocum.,nempeper glandem ip- 
iam , tam uehementer attrahere audebK^ 
neatruiTienimiineiUjxioneoriri foiet,!on- 
gi5iimeuero.a,parteq.ii£ fluxione incipit,, 
quod redundat , reueilerefiequaquamad 
eam trahere conuenit , iieque eo confugere 
licet quod nuUa Huxio ruai in glande conci 
zcvsit , quo enim modo inOHmmatipnis p.e- p 
riculurnin propinquo eflet,li nihii prorfus 
illuc t^Iueret? adde quod isiionem in gianr 
de natars ientiens » eam cei\ noxiam cona- 
turcxpeHerejhanc igitureijceredum pro-. 
peratjtluxionem in parciculamconcitetniii 
omaino liccum litcorpuSineceiicei^qaum 
enim fuis primis conatibus nihi: prpr'ecit,ve 
hementius aggrefla quod infefiat, expeliere 
fanguinis aiiquid &fpiritus exfuoerpofitis 
partibusinaiJlidam (imul exprimis,fiquis 
igiturid quod ualide attrahit,qiia!efDum 
medicamentum de quo agitur autor eiTe pu 
tanr,paracaije in quam humor irruir , adhi- 
beai,quis non uidet,quod fli-xionem genji- 
nat,maiamqueauge:,forfan cx:i>imabi: que. G 
madmodum in afpiiis canifqiic rabi^ii nriQr 
iu expeait afjectam parce .T.adm incidere, 3i 
iiiTiui ore , aut fangairugis , aat cucurbitulis 
ru°ere,demamoirine uer.enum extra^rahc 
re jitainlabiisgallic^inqiuajmentoparri- 
cd2alicui,urputaglinui^,i;iatoiiccretale 
q.;id iniigniieratcraheni itacim a Jhibere.vc 
uirusoniae abforbear, forasqne trahat, feJ 
longe dieert-alterum ab airero , pri.n-iu quia, 
licet rum ad nanc tuni m illam parcem hu- 
n;or contiuat, ad hanc , tamen quia prsefens 
incumbit uits per!culutn,arilius eit actrahe 
re,quam fineieucncnam qaodalioqui ;i,bi 
to mortiferii eiliiitro fah.ire,adiUa uero ran 
to peri cnioirjs eft.quanto nfiinus infcat uitoE: ^ 
difcrimen fi intro repere permittatur , ^i- 
quanto maius eft , fi atcraheatibus irriterur 
quippe quf fere ueiut oculus, perfpica;- 
risfenfus^ exiflens, irrueate ad iliam humo- 
re , & m'edicamento attrahente , m.irince 
Isedatur, oportet, deiade quamuis Tum hsec 
luai illa humpribas irraenti.bus iu^^ra atquc 
attradis magnopere infietar , hac tametv 
incifionibus atqne. fuiaionibus detumefcit , 
& hiat:" ilia uero periAa remedia , dequi- 
i)us fluac difTeritur, tanmm abeft ut nmn^ 



AlAm:PETRONlI, 

tur, lit multo magis in tumorem elenata tur 

geac, 54 la. ahquam garagr..£nam , ^uc (pha- 
ceJum prochuis, intempeil:iuam morcem;, 
cuius nullus arce metui crat , minecar,&: 
aiterac , quo-i uero a J . puluerem atcinec, fi- 
bi author luadet hunc tum propter ah"a, 
tumpracipue propter cinnabanai,d'.)rx- 
cipitatum omne uicium ecorporeibrasat- 
trahere,.quum tarnen fiquis diligeaccrea 
qus nos de argento uiuo, atquede his uiTif- 
que hoc lib . docuim us , coniideraucrit , hic 
lacile intelliget utrumque potiu^intro pelle 
re quam foras educere , quod oaret quia 
per nscauxiiia curatis, pudenaorum ulceri 
bus,(2pebubones ininguinibusoriuncur, 
ahquando dcntes dolent, & gingiuic inrlan- 
tur,&iputa mouencur , quaiiuitiato iucco 
quiperea uicera cxtramanabat, acparces 
intro repulfo , neque aliquis obnciat , quod 
ficcat&adcicacncem ulcera utrumquede- 
ducitidcirco accrahere , &hamorem om- 
nemconiumere. quippeficcatfateor, atque 
trahit, cuia iiccantia quedamargento uiuo 
iunguntur, ubi cinnabaris praecipitatun^ue 
paratur,ade.out cinnabaris quoadquidcm: 
fulphur cum quo gignitur,atque prscipi- 
tatum quoad calcanthum , aiumen, ia. faini- 
trum.jCum quibus cre2tur,uere iiccabit,, 
ied quoadargentum uiuum, exquo utrum- 
que pocisfimum conflar , quiafut quinto 
iibr.docuimus )a, calore mtro iubire m 
corpascogitur , cv fubiuae humores,ob- 
uios intro rapir, :Jio modo quam attrahen- 
doiiccatarqueconhiiiiic , quumueroma- 
ior uis argenti i-UU! in utroque fitquam cce— 
terorum , utrumcnc materiarn multomi- 
nus fcras euocabiL j qaaas incro rapiet , huc 
pertinetquod fufhmenta propter fuarum, 
parcium rcnuitareai maxime omniumjn 
corpusiubeunr, quocirca huiufmodi iurfi- 
tus uitiatam fuccum iatrom^gis impingent 
quam turas .^xtr.ihent . iam uero curhic 
author, hac faa tam admirabili mcrnodo 
talem , aliquidnon excogirauit^romircris 
quoqae , muiieribus , prsferrim r..s quae 
meretriccs , ant erint, auc futjr.xrue:ai;C» 
naiii hx poitqaama coitufemcn reacsdif^ 
lent , 6; le h^vXsm , qu;d prohibebac , q^o- 
rninus prafdiao fuff*cu, quam uiri uteren- 
tur , Sc il uerotclahis nihilproficere, ui- 
dcbatur , fimiiitudinistamenracionedoce 
re poteraf , qupd non idem decoctum , 
quo tela illa.-imbuitur per uterinos cly- 
fteres /w}7y«>j^:/Ta< grfcis dicuntur aut per 
aliquem palliim fibiin uuluam funderenr, 
autimponerct bis terueprout necefiuiii erat 
^que ehim ueiid infufum uel pdfus mulieri 
gi^tc^ tela uiro prbdciTe poter;;t,quo igit fato' 
■ du<5tus 



DE MORBO €ALIICO LIBER. VI. ifz 

dua-ai malicrcs pmermifit^de folis ufris me re neque id remel bifue, Ccd {xpms.ncaue ue 
miiiit,anuchos eofdcm magisanimaretad rendumfuumruaum^tumhirudinem, ^ 

cucucbitulam magnus humoris ad Ixfam pu 



morbum gallicumcapc{lendum,quam ab H - 
lo defenderetPautpotius ut feipfum oftenta-. . 
ret &portentoram fcienti^fuas laudem in ho 
minumanjmis excitarct?nam quominus h^c- 
pro mal:enbus,quarum rationem fi nihil a- 
liud faltem parem ne uiri ab illis inficerentur 
in hac re habere oportebat , excogitsuit , eo 
magis fatilia commentitiaqueelfeuidenrur, 
adeofiquis didam celann,aut puluerem nlcc- 
ribuspenem occupantibus expeririuclitu- 
trumuis kpe uanum, &:inuciIe,non raro na- 
xiuminuenietj&nonadartem, non adexpe 
riedam/edad.meram opinionem referri de- 
berecognofce:., quemadmodura etia ftatim 



- tem conflaxus fequeretur,quippequam qua 
to magis illucaliquid fcrretur,perque affcdu 
Iocumtran(iret,&hincforaS'abiret,tanto ma 

.iorem expurgarionemfuccedcrc & inquina- 
menrum quod hum.ori alioqui non dumin- 
fedo obuiam fieret,extra rcpelli . Atquc harc 
primp.fecundo-uc die antequam cotagio pcr 
COrp«s migraret adhfbita prodefle pofi uero 
fi rententur grauiter ofiicere, fed quia fola ra 

.tione. fuadente afferuntur;, cxperientia uero 
n^que;3dhuc cognita nequefirmata funt Ti 
qua figmenta quedam fimul cuiri ifla tela me 
dicata derelinquamus obflatenim fimilitcr 



poflcoitumgosnpicauttelaaliquafiQiplici, B afTea^partis fenfusperfpicax aquefereatoi 
&mundauniuerfamglandemintegere,utpo — ^ '- -» ^- ■ '-' .*•*.-.« 



te quod ficcicate & puritate fua uenenum om 
neadferapiat, 

Simile quoque efl,fi quis immlnenris, ma 
gnique mali timore perterritus,& nuda ratio 
ne abfque. expericnria dudu? arbitraretur sd 
cuitadagallicaiabemsumoperecodacereTa 
lc ulcufculum fiatim fugerc , aut&ucurbicula 
2ppofita,authir.undine,3utaliquo alio huiui. 
modiquodfimiiiter traheret,& uitium om- 
rieiorasauelIeret,filocusintlaretur,renfiai 
incldere,3tqae iiiincfanguinem eitluerc bce 



ipfius.oxjuli, obfiateiufdem partis fubftaatia 
fpongiofa,quae uaporem/uccuraue acquifitfi 
& facile imbibit,& ditficulterdereIinquit;ob 
ftat humorisadpatientemlocu attradio,& 
quod adeo cruciari panem primo lajfamia 
hoc cafujnon expedit - quum alioqui mortis 
ficut m afpidis cani s ue rabidi morf u , metus 
non fit.Quum igitur morbus gallicus nuc to " 
tum corpus pasfim, nuc aliquam eius partem 
priuatim exerceat, ac farisabandedocucri- 
museacu3Jtotumrefpiciunt,:empuseftadea 
que parte.accedere & opcri nnem^imponerc. 



^ ^ "K ^ ^ i- ^ s. .n .1 5 z X r u 



K 5 



153 



D E M O R B O G A L L I C O 

ALEXANDRI TRAIANI PETRONII, 

PHILOSOPHI,AC MEDICI PRAECLARISSIMJ, 

L I B E R S E P T I M V S. 



Dep(snis3ani,F'ulHa,labioru7n,& papillarum rkmbus 
CRrandis. Cap. J. 




ART I V M noftri corporis 
aliquas ancequa gallicas mor 
bus totam corpus obfideat, 
inficiatar, aliqu? & poftqua 
penitus obfedit,&poftqua 

■ , cairatio pcr ea quse proxioie 

retaiimus adhibita , eft' nihil mincs infe - 
ciz remanent, aliqusuna cumtoio priua- 
tlcr. infeftx quidcmfunt, Ted €xhis> quae- 
dam Guando totum curatar , propriam quo- 
cd^ cnradcnen: recairantaqiiedam cunri to- 
tS'„'£ curailonef.mul curantar, has igitur fub 
eo cuod ce totiiiscara dictum cCt > -relinqu-e- -' 
inas.Cisterasin prsfenti percurrere cpere 
prs;::an^ eil: , Sdprimo earuni tiTeftus, quse 
prirr>o atr.ciuntur . mox iikram qux tametli 
totiuS inedicadom confentiunt, peculiarem 
ta.TiCii etiam exi2unt.poftreruO i^Iiarum qjie 
port conus ciirationem . adhuc tumen aSctix 
reftanuPrimi aft^6tus, junt u^iuc ulcera in pe 
ne,in uuiu3,iaano,quae coirucontrahuhtur, 
in labiis qux tum fudu^tum ofculo . in mam- 
mihis qu2 nutricibus inquinatos infantes la- 
aantibus ufu uenire folent, praputii tumor , 
callus,tubcrculum durum,Yerruc2!, caruncii 
Ix adnatae p<rni,ano,Vuia:r>gonorrhccfauciLi 
&: oris uIcera,buboues in inguinibus^Secun- 
di utputa ulcera in capite,in r;icie,pilorum de 
tluuia.dentium atque unguium cafas,ocuIo- 
ram obrcaritas.auriam hebetudo paritus,in 
petigo fcabiesleprajfimilisjdolores intolera 
biIes,poftremiuiddiceculceraintaucibus,in 
toniiilis,tnano,in aihs corporis parLibus in- 
ucterata/interdum eti;;m contamax gonor- 
rhea , rhagadia, sposy umaraque , idcil nma; 
deiQuamationesque.aiquecalli m manibus, 
m pedibus in pr^putio, in utero in labiis , in 
papillis ;gummitiones quoqueprsduns,ue- 
teres,pertinaces, quas communibus m^dica- 
mentis non ceficruntjOsnumcorruptiones, 
uicerum uefiigia in facie , qus rurpitudinem 
aftcruat. . 

Itaque ulcufculum in pene, quod etiam ca 
riofnm uocant,quia fspius carie quadam ob- 
ducitarquidam trifariam diuidunt,nempe in 
benignum/suumA pcsfimu ,3enignifigna 



F tradunt puftulas primum candidas& paruas 
non msiorcs ferme quam panicifemen , po- 
fiea his ruptis ulcufculum etiam rotundum , 
cui in mediopun6tum,candidum ineftintro 
fubiens,talequcciTeinterdum fimplex, inter 
dumduplexjinterdum toramglandis coro- 
nam,ueluti lincaquadsm cingens ca exiguo 
dolorCjUel nuIIo,& cu leui pruritu: Seuiiap- 
pellantubi rorundn eftimodice profundum 
abfq; puto iilOjqdarDu in akerius medio efl, 
fed liuor cidi aGefl,& labra leuiterattollutur, 
paonic:o,utdicuntintcdacoiore;Pesiimum 
uero minime rotundum , uariis tum figuris , 
tii coloribus affedum , callcfis labijs , magna - 
cu rn moleftia ferpcns;fed qnia hcc ita diuidc 
rCjfecundu fenrum ditficileefl, potiurq;ratio 
ne quada imaginaria dici uidetar , qua qd ita 
efie dilHnde cognofci posiir.m.elius eftid ip- 

G fum partiri bifariam ,piunc in modum , Aut 
R. ferpit. 2ut non ferpit no feruit ubi hrmu In 
paite haeret , nequealibi in corpore qaic- 
quam eias naturam refercns gignitur , ne- 
queantiquum c{^.:id qr.od caaariijinta die- 
bus;pierunqae:udic2rur, hiicniaiprsrteritis 
hrenter icrpfilJe per tora eitlan^icaium ob 
eum qui m nobis eft , p^rtisad ro:L;,& totius 
adparrem patiendi confenfas , (erpere ucro 
dicitar,sut vbi fubiectam parte cxci :-,c:rca- 
flantem verocorrapit,idcoq; nomoces a qai 
bufdam appellarur,aat ubi permanenfe qui 
dem ipfo,in aiia tamen corporis pai te, malii 
quid ei fimile narcitur,aut veluti uiximus,ubi 
iam inueteraLii efl. Curaiione igitur ubi ier- 

„ pir,aliam,& ubi non ferpitjalia requirit, per- 
petuo tamen,tum in hoc, taii) m illo mca:o-. 
ria tencndu clt^infecta particiila, riiii qaacitif 
fime fuccurreris Totu celcrrime fubii^.ds- infi 
cijcrgoquamprimu receptuefl, eide,no cun 
ftanter efl occurrendu, quia uero maiu idCvt 
pofaimusj)per cotagione extrinrecusaducnic 
qaemadmoda in aipidis,rabidiq; cani^ mor- 
fu iadicatio efi uenenii extraherc foras,atque 
oio prohibere ne intro fubeatita qnoque in 
hocratio fuadetindu6ii inquinametn,qaoad 
fieri poteftjCxtra moacre, ab im.peta penc- 
trandireuocarc,ab illius fede ibras peni- 

tus 



DE MORB O Gr AI LICO 

tus pellere: id fierfj quum primumfentitur, 
lum itatim-ipfum colem , medicamento ali- 
quoprohibente neuirus periliumin reh-^ 
quumcofpus fubeat, ioueris,qualecft, ii 
2cetum&aquamrofaceam,uelaquam ter- 
riuel piantaginisjuelcommunemvpari men 
iura,lit«ffam armcniao), sat iinopicam, 
aceto rofaceo diluicam^autaUquia huiufmo- 
di acceperis , mox lintheo intuib , totum 
cokm citra camea ulceratam partem';, in- 
TJoiueriSjIimai etiam (i ftatiaa abitergeati- 
biis, atqueiaxantibus mocotamen aliquan 
tum caleant^ iacus affeCttJS iedulo huetur. 
NequeGaienumobiiciasquiad calcem li- 
' bri quintiae medcndi mcthodo,reiaxan- 
tia m penis ulceribus tantoperc damaat,uai 
dc ficcantia cam maximc laucisJSjiHccnim ^ 
cicatricem inuucerc, nos contra ukaiapcr- 
tum eife.uolum.us,-ncquc item quod pcr pa- 
ticntem locum infianrei^uxjone, astriiicre 
teaiemus, noneuirn hoc pacto hi)morcm 
q.uiad-aft~edam parccm fiaitatic:in..lem pro 
uocamus , fed hsr.c ipia:n fuperfiCieieiius le 
uiier-abitergentcsiux.a ;itquelaxanres trin 
fpirationi , cuias.opcairus exhalare foras 
qiiea: promptiorem rcddimus ,. abucrgen- 
ti-bus ergo urimur utinauta Lorditicj., auel- 
larjr-laxaiitibus uer6,u=t ulcus hicr.quo rcr 
c-eptum inquinamentum expirct,ied calen- 
tibiis{u'tdi£uiit.J aAu non potciiare j.ac etia 
mGderate,, nonin%niter, utuis ipfa rcme 
diijper uniuerfum afectum locum prom-.^ 
ptius feratur, rale erit hydromel ex muka 
aqu3,tum timplici , tum ordeacca , iie:n to- 
la hordeacea , decodum radici s maiu^ , ai- 
the^jfemcnlini, foenu greci, foliorum mal- 
U2,rum iimul, tum ieorium » &:iimilium. 
Inienm quoque aaide expedit pannicuios 
Imeosjiiuc iinthea iiue linamenta dictorum 
24iquo iafufa , raox expreifa, ueliicca fi pa- 
titur,uIcnfculoimponere, & rurfus ulcuicu- 
lum uicisfimiauare , eodemque die non le- 
mehbisjierue, {eamukofospius hxc tacere, 
^h. fumQiafubit6>crebr6q;ea qua; modi-- 
ceexahurircfquicquidimpreifum ia carne 
eil poiiunt,adhiberc.Ventrem.autcm cly- 
ilere aut po:ione,aut bolo autcatapocio ,'le 



L IBE R. VIL 



^5^ 



cam mtrp muito magiscompingei^ ca^rerii 
id & (i recte didum eile u:detur,nostamca 
Jatere.non dccet,quod ipuus coniectucc ijc, 
ronautem expenen:tiaj,'quod{i e.Kpenen- 
tiaequoq^ eileueiimus^hancplane inccrtam 
hsdeaus efie fateri debemus.quippc cii hac 
adhibita curationejii gallica lues m toto cor 
pore non (cntitur,porci> quis tame aifcrere 
ulcufcuiii iilud tale eire,quale ante^ roorbus 
galiicus in noftras oras inuelieretur, accicc- 
reiplebat; proinde labeper totum corpus 
non reliquiiicjnon quodcuratio prohibae- 
rjr,fed qnia non merat; Verum ubi no folum 
aiiqiva p<^nis ulccra, fcd muko plura , & terc 
omnia,qusE hac diligetia rradauerimuSilabe 
gallicadeinceiecuta minime fuiffe noucri- 
m^stu id non modoexperientixccrt2,fed 
artis iimul elfcafnrmareHcebifjvrpotequod 
uaacu expcrientiacerta , & non adumbrata 
ratipne ienfui confciitaneam forriretur,hoc -- 
admonuiife uclui,Guonia in ep mulros labi, 
crrarc,&decipirepcno;plerunq; enimpu' 
tant mali alicuius curandi arre le habcre , cu 
ne nudam quidem experieiiahabeant; quid 
dixiexperier.tilne ipfamquidem coniedu 
ra,ied iola opinipnc,id quod fi animadacr- 
terent,atq; pasfim diflingusrenc,neq; egros 
ncq;-fcipios,tam fxpc iallerent.ut de illa ceia 
m.eaicata^proxiino librodifputatum eftjfed 
h^scobiter . Ex his autcm intelligi potvft ab 
hismedicistaltaulcerain principio pcrpe- 
r£mcurari,quiftatim lauandaprscipiunt v- 
rinaautidno,aataqua rofacea, aut rofarum 
dccodo,aut infufo ex.pompholige,aUt aqua 
piantaginis , &iimilibus^ aut aloe curanc , 
autuiridiaerisufto,^: ioto,2ut prgcipitsto, 
aut unguentoex pomphal;ge,cx ccruiTa,ex 
argcnto uiuo , ex cinniban , &: huiuimodi , 
quippedum iiccareauc cruihsuut cicatrice 
inducere illico tcnrant,pronibcat uirusex- 
triai~ecus reccptum ne exrrinfecus exhalct, 
quod quia neq; ibidem iubiiiicre,neq; fbras 
prpgr-cdi potei>,retro qu^fi ruina quaaa ^d 
iaienora reuoluitur,;Si uniucrfam corpus 
corrumpit,& inticit tam &:ii minus peccant; 
qui unguenco ex pompholige,aut aliquo hu 
iufmodiutuntur,quiquipra:Cipitato,autciji 



ire,cibupQtumq; aiiquantum fubtrahere, ^ riaban,autfublimato;hinct3me repente bu. 



<^2b aiiisab{1iaere,qu2(uttertioIibro do- 
cuimus)ia morbogallicofugienda iunt.H^c 
f^vereconuenicubi hbis gallicae (uipitio eil 
alioqui ukufcuiis,qualiapriufquim hic mor 
bus ianotefcierec,apparebat nihii utilius qua 
ea quat ficcant,& cicatricera celeritcr indu- 
cunt,3dhibere, quorum fyiua copiofisfima 
eit,qu9 ii gailicis ulceribus ftatim adhibue- 
riiiprauo; liiorutvi quulitaEi,non modp uiam 
.uuae migrauii exireqj potcft,pra£cludcs,{cd 



bones in inguimbus natcuntar capitis dolo- 
res,intolerabiies,& aiiainriumera mal^qusB 
uel euitare , uelanteucrtere medicuS prinio 
fecundoue dieCut diximus^occtirreiis ficile 
poteft. 

Atque utperid temp»as a.bilergere laxa- 
req;ulcufcula huiufiriodi , & uicisii.m pan- 
niculos , aut fiianacnta cii"dem apponere , 
acremoucre, S^mutarc iugiter debemus , 
ita iipra:terc^jiihiiferpant,iQ cadcm curan* 

di 



^54 



AIEXANDRI TRAIANI PSTRONn, 



di{pecie'ad quadragefiaiiim ufque diem 
periiftere , nifi tbrte uitari non posfit : qtiin 
antea fponte fua fanentur . Poftea (i reli- E 
quum corpus integrum fit, tutum Qksd con 
fueta redire,uerum iidum ifta fiunt, ferpere 
tamen ulcus no deiinit^alia certe curatione 
requirit/ed maxime omniu animaduertedu 
cftjUtquoad fieri por^aperru titjdonec mor- 
bus reliquum corpus exercet ut locus unde 
primum. iter fuit morbo ad ingrefTum ceque 
pateat ad egrefTum, id quod eo utili«serir , 
quo magis certum impediet , (iquide inqui- 
natiCutfecundo libro docuimusjquato mi- 
nus coeuntjtanto minus la;duntur,itaq; fi fta 
bilequidem fuerit, fed quadraginta dies ab 
eo unde primum inc<£pir,prxterierint, fi de 
nique palam ferpit^firmare quidem ipfam , _, 
ante uacuato,aut moHito( ut tertio libro do - 
cuimus)corpore oportet,fed ita ut adhuca- 
pertum,ob rationes quas proxime diximus, 
feruetur , & precipue quoad totius curatio , 
ueldecodto guayacijueifarzx pariil£,aut2li 
quo didorum auxiiiorum adminiflretur , 
qu2Jtotum& intus &:incute uitium finiat, 
Sed quoniaqu^firmant tereomniahumidi 
tatem abfumunt,a{l:ringunt,ficcant, pericu- 
lumqueeflne inquinamentum,claufa uia, 
perquam receptum eft,intro compellant,2b 
re non eritfimuiatqueiiflereulcus delibe- 
rauerimus,atque fitorfanipfum omnino fa- 
narecontigcrit,cutimin utroque humero. 



falfugo,nitru,omniaaiithKcfiquisparu uta 
tur,irrit3t,fi excelieter,bona funt,mel us aiit 
efccalidum ad plurima,H2C Kippocraces, 
potes acciper-e decodii oxalidi s ( acetoiam 
uocant)& eo fimiliter eluere, vt eniuj Dio- 
fcoride autorc prurigines tollit ,& lepras ac 
impetigines, fcabeosque ungues fanac , ita 
galiico ulceri auxiiiatur. Aut huius loco acci ^ 
peaquam iern,que non femei,bis,terue,( ut 
muiti folent; extintto ferro fiat, Ced toties • 
quoadferri faporem referat, acidumq; fa- 
piat.haec prsEterid quodadfiringit,ficcatque 
fimul etia extenuat ac erodit,pa£et quia he- 
nem coercet,& minuit,id quod animaduer- 
fumeflin his ammalibus quse apud fabros 
fcrrarios educata exi guos iienes habent , ac 
erofioniscaufa non ferrum quidem ell:, fed 
quf iili infita efl rubigo,que licet in eo f^pe 
non uideatur,femper tamen intus larirat , 5: 
uiresfuasexercet,utoitendiceuentus.Hinc. 
quidam ex pofienoribus rubiginem silri^n- 
gereficutatramentumfutorium tradit, fed 
rodere minusiilo,tanquam ipfaquoque ro- 
dat,hinc olim utebantur ad icabritias geua- 
rum,puflulasque totius corporis cum cera, 
& oleo myrteo . Item ad fcabiem, pa rony- 
chia digitorum,& pterygia in lintheoiis, at- 
que fic thelephum proditur fanaffe Achdles, 
quippe qui rubiginem giadio decutiens de- 
pingiiur . Quidam fummopere iaudant a- 
quam qus dum acuiitur ferramenta de co- 



& utraque tibiafut moris eft)iniiaione , feu q te cadit^forraffe moti uerbis Dioicoridis li- 



cauteriof utdicuntjaduaii perforare, qua ia 
bes ipfafi forteintro compingatur,per alias 
cutispar:es exhalarequeat.Deinde quae ha- 
iftenus experientia comprobauit particule 
primam affecre adhibere, hac tamen obfer- 
uatione urne mordicent, & ne do;orem in- 
cutiantj ideoq; humidafat dicunt)2au quip 
pe qu2 dolorem minus irrirant,eligeda ma- 
gisiuntquamarida;&unguenra magis qaa^ 
puIiiereSjlicecquidam ho,s magisiaudcntv- 
bi ulcas profundum non eft, Ced ubi promn 
dumefl,pulueribus unguenta prasponunr, 
referam tamen tum hec tum ilia ; Potes ip- 
tur inrer prima fumere aqu^ marin.^ quan- 
tum iuflicit,& caiida ulcus eluere,quippe ma 
re(utiibrodehumidorum ufu narrat Hyp- 
pocratesjpruriginoii-:,&quiabacribus hu- 
moribas,uelIicantur prodeit, ut & iauent & 
foueant ex caiido , qui uero non aflueti funt 
aliquantum iajduntur ; Verum ad uicera& 
& ambufta & defquamata,& quscunque ta- 
li3,contrarium e{l,£ptum eft autem puris , 
bonum cik & ad attenusndum,& ad pifcato-' 
rum ulcera.hxcenim nequefuppurantur,ni 
U uellices,& ad uicera cuniculofa , & depa- 
fcentia proierpendo fedat & fiftit , ueluc fal. 



H 



brb quinto fcribentis,inungiturcQntra capil 
lorum deiluuia quas aiopecias dicunt,explct 
que eas quod confricato in naxia coteferra-. 
mento detritum fuerit,Virginum mammas 
augeri idem prohiber,bibita,cura acetoad 
minuendosiienes,& comitialibus prodefl, 
hsEC ille, quidam calcls aquam his omnibus 
anteponunt, utpote cuius ope ulcerum do- 
ior cefiet,tumor defideat,ibrdities raudetur 
hycor ficcetur.-Alij icobiofs decodua^, fuc-. 
cumacanteponunt omnibus ,fediipotius 
opinion e,quam experientia,aut artcduci ui 
dentur. 

Accipe quoq; ^ 

ligniGuayaci, j 

iimati ! an.ancj.s. 

Corticis ciufde | 

- diligentcr triti-* 
Aqucpiantaginis lib.ii. 

Roiacc^ lib.i. 

InfundanturCutfupra dictum £f!)fabinde 
bulliantadlib^j.hocdecoctum nbncoiato, 
immo quoties uti uolueris,femper agitato, 
quo rerum bullitarumfacultasmagisconfer 
«etur , Id quod in cfteris quoque decoctis » 
qu2proximereteremus,f£duio2nimaduer 
tendum 



DE MORSO CALLICO LIBER. VI. 



iSf 



fetraam ^.Vffrtrti4at,{iccat,& cicatricerri in- 
HLicit,modo ulcas nequemaiignum fit, ne- 
que raro adminirrreturifcd quia nos,ut pau- ^ 
ioahte monuimus,cicatrice obduci ulcus 
b6 nili tardelaudamus.-ubi id apparuerit,? ii 
hoc auxilium auferre expedit, & panniculis 
autfiIati3entrs,urendumcantirper,duHi tc- 
lerarip6teft>&totius inquinamenti metus 
recedit,'quod etiam in rcliquis , quac dice- 
mus,perpetud feruandum eft. 
Autaccipe-ros.rub. p 

balauftioriim ran. unc.s. 

terr2: armenix J 

aquarum proximc didaram q. s. 
Fiat decodum , porisfimum iicr 
cat. 
^ AutrametLuisepreparatse un.s. ^ 

• clumini srocchsc. dr. ii. 

racchanalbi. -■ dra.i, 

Cumiimii.ibus aquis una coqu3ntur,& 
in hiium ueniat, huius esedem (unr faculta- 
tes ; fed pr^cerea fupcrfluam carnem leui- 
tererodit. ■'■■ 

Aut accipe uiridis f ris ufti , dein aqua 
rofacealoti. -; dr.iii.s. 

pomp'holygis{^tutia dicitur ) pr^- 
parstx , dram.i.s. 

aq'J2 plantaginis q".s. ' 
Hacmixturi tepideinrunde panniculos, 
moxuiceri apponejfuperfluamcarnv-m ero 
dit j.caioremalienum retundit , mod\ce iic- -. 
cat. ^ 

Aut cape aqu^ plantaginis lib.i.s. 
ralisamnnoniaci un.r. 

uiridisseris dr^ii. 

tatise dra.i. 

Iscchari optimi un.s. 

Mifcefimul, & uafe auri calchi excipe, 
triduum agitando ; mox hac mixtura , pan- 
nicuiosjiiue filamenta madefacito , & ulceri 
apponito. 

Aut lume aluminis roche unci.plas mi 
nusue. 



aquos plan-- 

tag. 
rofaceas 
^iccac& eroditabfquemalta mordicacio 



!-an.q^.ad iorraa collyrii. 



aqueplantaginis 


iib.i. 


Autaqus plantaginis 


lib.s. 


aquae rolarum •> . 
uinialbi ^ ^^ 


un.ii. 


aluminis rochas 


uncs. 


fyr.rofacei 


un.i. 


tlorisaeris. dram. 


ii. plus mi- 


nusue. 




potcnter exiccat. 




Autaccipealoeshcpa 7 




^^9 ( 


an,dra.i. 


tutiaspriparatas -^ 




uiridisarrisufli 


dra.s. 


camphore 


fcro.i. 


faccharialbi 


un.s.- 



AUtfumetutiascum uii 

noalbopreparata: >an.dr4.ii. 

uiridisaerisufti j 

aquacplantaginis, tm.ii. 

Mifcci^im ul buUiant , & utere , ut de diis 

didum eft; mundat, &cicatricem inducir, 

atque ubi magis glutinarc fiue confolldare 

in animo eft. 

Accipiunttutiaseiufdem dra.ii. 

uiridis aeris ufti. dra.s. 

Sin rnagis mundare, 

^ uiridisaerisnfti. dr.Iii. 

tutispr^paraKecum uino aibo* 

dri^m.i. 
uinialbioptimi . un.s. 

aquaeplantaginis una.s. 

H^cfimul coquunt, mox eifdem eluunt 
nlcussagitato feniper prius uafc,quo conti^ 
netur , pannicuiosquc,aut niamenta inrua- 
duntv&uiceriadhibent; Ha:c quidam, & 
nihilaiiudaduerfusuirgas ulcera commcn- 
dant; 
' .' Autaccipegranorum -j 
-■-'- ' myrchi . 

■■''■■' - rofarumrub. • . 

- corticammstipuni '. • * *• 

^ ci,ideftmaii gra- I 

nati. "* 

Vinialbi.q.s-bailiantad tertiam partcm, 
poftea colentur, colato eluarur alcus , mox 
unguentum proximercribendum teauisil- 
mo lintheo extenfum apponatur , ouod^ 
cft.-- •-' 

Accips ungucnti albi 
aloes hepatici. ■ 
- "tuc-ia;pra?parate 
camphora; 
alaminisufti 
uiridiscris 
oleirof. 

Et in mortario plumbeo fiat ungucn- 
D tum . ' : ' 

H^cduo, modo di<5^o adminiftrata ma- 
gnam uiiTi obtinentabftergcndi , erodendi 
& ficcandi , funtquoque n[vitia,& non afpe-, 
ra. 

AUtfumctutiarprcparat^ t 

aluminisroche > a*^« ^^»"-'* 

uiridiserisufti \ - 

Bulliantcum uino albo,ii calor timetiir, 

cum aquapIantaginis,poft,alcus hoc dcco- 

€to ckie>dcinde infrafcri^ptbiiftgaentoinan 

gC,quoddl.; ■ . -,^.:: \:,Z^'^ 



un. iii. 
dra.i. 
UQ.iii. 
g. vi. 
drsm.r.s. 
dra.i. 
un.s. 



15<5 



ALEJf ANDRITRAIANI PETRONII. 



Accipeunguentiffgyptiaci dra.i. 

. pinguediDisanfens dra.iii. 

argenti uiui extindi . dra.ii. 

Fiatunguentunn s.a.quod,utin ukere ta- 
ciliusderineatur, linthe:)!um cerufa co«fta 
delinitumruperponc, 

Horum alterum propter tutiam , fiquide 
Cuc cuidam placet)uera cadinia efl:, duobus 
aliis fimpiicibus confentientibus, aftringen- 
di uim habetjconcauacxpletfut Diofcon- 
des di^iifXordida purgat/iccat, crufias ignii^ 
niodoobducitjcarniuffi cxcreicentias repri 
mit,maleilca ukem ad cicatricem perduat . 
Alrerani5.:quiadoloremmouet^&quiala- 
beir. gallicam ukufculo excepram propter 
argeivci uiui mixturam ad interna pellit , 
quodp£rct,quiapene folum inundo fpu- 
tum non raraescitat>ualde periculofum eft 
recenfu! uero , npn quod eo utendum elTe 
uelim/ed ne quis,dum eo udtur,auxiln fpe- 
ciedecipererur. 

His denique ncn conferentibus. ..., ^ 
Sume prscipitati . ^ fe-ij.*', 
aqu£plani3ginis , /un.ii. 

Simul agita leniter , calefacito,. fuHade 
his caiefcentibus ulcus elue^& infulos pamn 
culos,aut filamentafuperpone,id carneir^fi^ 
pertluam absquemuka mokrtia corrodit , 
uifus spprimc mundat ^ nec int •ammatlone, 
neque doiorem effadu dignum mouet, nifi 
quisimmodiceutatur,&penealicrum om- 
nium optimumeft. Quidampuluerefolo >* 
utuntur,quidam"iliius mordicstionem ucri 
ti cu unguento rofaceo, aut axiigia Iot^,^ut 
butyroloto commifcent,qua:cunque fpctie. 
adhibeatur,a:irum in modum quoad ulciis. 
attinetjprodetTe {bkr. . ^ ■ . 

Vnguenta prster ina,Quc proximc retuii 
mus>funt alia pieraq,%utputa. 

Accipeoleiantiqui lib-i» 

ceruto per fecerniculum purga- 
tse,utdicuntcribeilatac un.iii.s. 
, cer£citrina:q.s. 

Fiatungnentum ,id quidam ad rauim uf- 
quemagnihcatjprincipum m-edicamcn ap- 
peliat,nequc folum ukera uirga: , Ced etiam^ 
aIiorummembrorumcurare,&quam maxi ^ 
meadcicatricem perducere . 
. JEft unguentum de cerufa tum codum,tu 
crudu.m,quod calorem retunditvulcus durii 
fnollitjtumidum extenuat, ieniter prxterca 
excrefcentia reprimit, 
. Vngucntum decerufa nuncupatiiad phle 
gma laifum , ualentiores uires habet , quam 
duo alia nunc dida. 

Eii Vnguentum de cake receti lota^addi 
to roiaceo olecUcasitcr enim ei^odi^moUit^ 
abi^ergitjCt ad dcatricem perdacic. 



VnguentumDiap6pfoligos,refrigcrat.t» 
abftergit,ficcat,replet,a: cicatrixat, poflunt 
pra:tereamulta,qua: fupra narrata funt,& 
quar mox de'pulucribus narrabimus,oleo 6c 
cera excipi , & unguentorum uicem fubirc» 
prsfertim ubi intentio eft,ut aitius pene- 
trcnt.<^ocirca quidam prxcipitati dram^ u 
cum unguenti rofacei dra.i.excipiunt,& ad 
miniftrant,ficut aiiqui unguentum ex argea 
to uiuo,fed utrunque tutum quidem eft ad 
ulcusfanandum,{ed ualde periculofum a'd 
inquinamentum a toto remouendum , uim 
enimgailicamquse dudum in ioribus eft, cc 
leriterintro pdlit hinc quidam uncto pcnc 
fereftatim,nimirum citiusintegra noa:e,ui- 
fifunt&facie&capjte tumuiife^ubi tamen 
ualde contumax ef: malum,quidam hoc u- 
tuntur unguento,quod habet,axungiac por- 
cin« colatsun.il. 

^^""^ Z an. dram.f. 

aioes ^ 

argenuuiuicxtindi. cira.ii. 

Sin contumacius fuerit xgyptiaco uiiguc 
tofuccaretentant.Expulueribus funt utpu 
ta prsecipitatum didum myrthi folia,& in ta 
nnamtrita,mox!nfpcrfa,femen anethi u- 
ftum,idquod etiam antiquis ukcribus .pri- 
uatim confert. 

item rofar.rub. ^ 

baiauftiorum > an. dram.i, . 

terrfarnienias i 

Fiatpuluis fubtilisfimus, qui fuper ukus 

infpergatLirjCiufdenj facultaiss.cuius eft de- 

co^um cx eifdtmj quod proximc recenfui- 

mus. 

' Autaccipealuminisrochx. dra.i. 

aloes dram.s. 

Fiatpuluisfubtilisfimus, putredinem ar- 

cct,carnium excrcicentias abfumir,iiccat,de, 

mum ulcera d agere permittaiur, ^d cicatri- 

ccmpcrducit. 

autcapetutizprsparator / 
'cu aqua plantagmisV 

antimonir /an.unc». 

plumbiufti . f 

lithargyriauri j 
ccrufa:; f 

Simulomniabenetritalautntur terque, 
quaterq; aqua rofacea ,fubinde ad umbram 
ficcentur^poftadde. 

"lachrymacdraconis ^-^i,;- 

aloeshepatic? , | ^«•^'^•"•S' 

lariciligni / dra.iii. 

Exomnibusuna fiat puluis tenuisfimus 

qui deinde infpergatur ulceri inflammatio- 

nemarcctjcalorem retundit, carnium cx- 

crefcentias reprimit,Ieniter erodit, & pro- 

ptcr alocm cxulceratis gcniuhbus priua- 



titnmtdctur/icc3i,&c adcitricacc..pcr.ducit, 
{ifreqaenterutans. 

Aut accipc palueris barb^ fyiuanVplaa- 
tagiaem. . "./ .,'. ,,' 

aq usticam dicunt ■ ' " un.i, 

thurls. I an. dram.ii. ' 

:^ osfisfepijr. ' ' dra,i. 

, " m puhjis t enuisfimus , quo afpcrgatur 
pkus^mirabibmhunc effc quidam:pra:di- 
catAliquilauant pHmo ulcus,fubiade*puJ* 
ueremin(pergi4.a;:hocmodo.. . ' 
Accipefoliorurarorisma-i^ -^ 
... rini i •* 

" - " fate"^ ;[. an.m2.s. 

toliorijchamfracli -^^ 
uinialbiq.s. 
BuIIiant fimul-poftea colentnr, colato ad 
de uini granatorumiin.ii.meiIis roCun.s.la- 
ueturuicus dciiide puluis hic foj>er atper- 

g^tur.^. :, ::*":' ^:':-", 

Vcdpelitargj-^riaurci - -":*:..■, 

ceruiTs .^ -^l" - .. j' \\t 
ir^os " ian.dram.i. 



DE MOR;B g CALIICg; LLBER,. VIL 



m 



tiitix 
^n^cum^upresfl 



Fiatpulufs^ut dTaam eftj cuipoteft addi. 
thuris -p 

r.: - :..: K3fi\ich,es > an* dtam.i. 
, , mrrr.a?^ . . j. . . -. 

Autfume cinereni femi^n ,^ ....-: 
numanethi j , 

iate V 

lintheolo , quad madefaaum,{it.decbao 
guayaci,nunc cum aqqa limpiici ^ nsnc addi 
taplantaginis aqua, nunc rofacea , nunc ui- 
no albo auftero excipe,& ulceri appone, re 
primendi,& cxtenuandi, ficcandique uires 
habet/erpenda ulcerafiftit, carnem fuper- 
fxua m exeil,& ad cica tricem perd ucit. 
Autcapefquam.2e2Bris -p 

aloes hepaticas >afudram.i. 
tutisprsparatas . 3 
, Similiter lintheofo madefaao , .excipc , 
moxapponeridpriorifimiles uires habct, 
6c prsterea genitalibu. exulceratis mede- 
tur,5unteu£mpuIaeresnonpaaci,ad pce- 
nis ukera>qoos Galenus quinco de medcn- 
^i methodo iic fcribit . Medicam-en , quod 
cx papyracea charta combufta fit , hoc fcili- 
xet nobis uiitatum,id genus ulcerum fanat, 
iicuti etiam anethum uftumfimili modoia 
fperfum.Itemquecucurbita ficcat , arque u^ 
ftaad eundem aiodum, Alia preterea mul- 
ta ex his,quaf uehementer,ficut iUa , ficcant, 
fi qua uero eiufmodi ulcerum fine madorc 
.font,acrccentia,iis iolaaloe iaiutarc gacdi- 



czmen fcrtJnipergiturautcmiiccarred inxcj 
nuisiitiium.ceu poilinem redacia. H^c uera 

^ e\iam, qus.infedc cpnuftunt,.iicca uicero 
proSe p.crcurat.iimiilimam huic uim habet, 
& cadmia uino eIota,5c.ncca,abh2c quoque 
nonlonge abcftargeati ipum3,Iitarg)rros 
gr-^pc^dJcta.peinceps uerdmolibd^nii lequi 
tur omnibus uerd- tam niinus inferens do- 
Ioris,tumnuIlo minus efHcax pompholyx 
efty^finhu.midip^^ funtipfe per ie pini cor-^ 
tex,iteai^re iapjsjhsmatitts: aocatus , ido-. 
iieus e&.^uodjii ^rcfunditasqugdam ipiis. 
adiityubi exiccata iuerinr, diaorum alicui ta 
tulum mannf admifcenctum cfc^^, quantum 
fitad carnem gigncndam f2tis.Haaenus Qi 
Ienus;]icct.n.ut iiipra quoq; diximus,ht^c rri 

£ dat eo.animo, ut di(5ta uicew ad cicatricem 
perducajjri,os.uer6 cpn tra apefts teneri iu- 
bcamus,qui tamen his.uiiturj poteft per ia» 
teruaila .nti,.& nunc a^poncre» nunc iubtra'- 
%??«i?^,Qui_deni,&iiicus mundum , ficcum- 
que feruetur,fed.ni^iiominas;.hiet, ut Ubcs 
in totum ibrte non dum i:ma,pos{itiiUQce'', 
xire,undcprimumingreilaeij* ., ' ', 

-_ jL^udant nonnuiii herb2m,qua: a DioiccK 
|-idejfecundum um.bii.ci uenerisgenus uo- 
catur,huius tolia nunc integra,nunc aliquan 
tumcontufapc£nis ulceri adhjbentiNonnul 
liclymenpn iimiliteradminittrant:Aln ma- 
triiyiuam,quas mukis periclymenon el1:.N6 

^ nuliipleum uitdoli nunc firicerum, kd pcr 
quam exiguumgosfipiumenimin ftiliiuni 
raitate adaptani,aiox in eopar.gisilme intia 
guntinuncilludaliis tempcrant,poftea ii:ni 
hicr Uciuntjuehementer ailringitjualdeco^ 
rodit,'ierpenria ulcera compeici:, malenca 
initatum benigaiorem deducit. Aliioleb 
ex Eartaro^aut extritico,aut.e>: uitellis' ouo- 
rum utuntur.Hactenus de.ms, qusead uicc- 
ra pcenis ex galJica Iaepasnm^iriaeniuntur|. 
inquibuscurandisiiiuG m'v. repeterc non 
piger,quQd ^peria icruentur quam maximc 
poiTunr>'d: qao aduuiDerium.corpusin tuto 
iit,nifirorte'iI:bm2lufe'uertcrit, utputa ad 
ad anum,ad faaces,aut adaliquam aliam par 
ticulam eifdem fere utri:'cetad ulccra » qux 
^priufquamiuegallica totum corpus obiei- 
ium nt,uel in papillisjuel utero.ueiaaOjau: 
i^busrecipianiur. ' 

yhip-Aavutium intumumt , &glandem ^ae" 

ter natHram claufeiTt , qmd agcndum. 

Cap. II. 

QV i A uerb cutn his ulceribus coles a» 
dcQ intumefcerefblet,ntrcd«ci iamma 
cutisferenullo modoposiic,licet inftitutii 
jioftrumcxcedereuideatur»abre tamen no 



15^ 



ALEXANDRI-TRAIANri PETRONlI. 



mt pauca qiiaedam de illo fufcribere. i taque ti» pr^parats Cqasmx sris prcp, aloes hxpa- 
niulto lade bubiiio calido^aut ouillo auc ca g iica?,boli armeni oricntalis an.dram.i.s.mo 



prino,pr5E?cipue fi dolor adfiti aut multa hor 
dei aqua calida,auc juulfa, aut aiiquo alio ex 
his abftergentibus, & laxantibus , qti§ fupra 
narrauimus fouendus lociis eft , ubi uero 
gians con t&cta non cedit,oriculario quoquc 
ci'/ilere inter eam cutemque , aut hc aut a- 
eua hprdei,i;elma!fa calida inferenda eft , d 
moliica iic45c extenuata cutis ducentr paruic, 
expeditiorreiiqua caratio eftjfi-tiimbrur- 
jcit^imponenda eft Pab emplafuijauc cataplaf 
matis ipetieCjUtaliquibus pracet;)\iel ienti- 
ticuia,uel marrubium, uei olea folia ex ui- 
110 coda, {icut cuilibet eorura, dum tcrritur 
m^s parum adiiciatur/urfumquecoiesad 
Eentirem deligandus eft^quod in omni cara ^ 
tione eius necefiarium eife putant,-ufque ho 
mo contincre fe debeti& abftin ere a cibo , 
& potipne aqujBtantum,de iiti uindicarijpa 
fiero die rurfum adhibendum hisdem ratto- 
nibus. idemfomentumeft, & cum ui quo- 
qae experiundum,an cutis fequsrur,eaque 
linon parebitjleuiter fummaicaipeilo con- 
pdendaerit,nam quumfaties fluxer.c,exte 
liaabiturhiciocus,& faeilius cutis ducetur» 
fiue^utemhoc modo uida erit, iiae nun- 
quam repugnauerit,ulcerauelin cutis ulte- 
nore parte,uei in glande ultraue eam in co- 
ie reperianturqu^ neceiTe cit, aut pura ficca 
uefmtiaut humida & puruienta , qualiacun- 
que fin-t,curentur proutab alns abunde m->- O 
ditunieft,nobisiaris{it tum.oris curatione 
admonuifie,quam ma^is probamus , aliqui 
enim ah'tercurant,quippe hog de^pcto m^- 
fsrum toueqtiUtputa . 

Accipe foliorum malu^ -i 
"cumrad. 

plantaginis 

uioiarum 

Aquae q.s. 
Fiat fomcntum , quod certe redargner e 
non Iicet,fed intrinfecus infundunt,quod a- 
ftringendi & ftccandi facultatem habet,cum 
homedtare, &|gxare deberet , quandp m- 
qaiunt. 
;' ACcipehordei,purgj*. 

foi.piantagims . 

abilnthii 

baiauftia contufa 

Bulliatunadeinde colentnr,coIato adde 
uiridis aeris pfti dram.iii. rhodomellis unc. 
iii.ita quidcm oriculario deindeinfundunt, 
aut id quod habetdecodi ex ligno guayaco 
lib.i.deco<fti exfcabioia, betonica , agnmo- 
Iii2,rofis,tofmentiiia,piantagin^libr.iiii.tu* 



an. ma.m.. 



diceiimifl coquunt , poftea colant , & fimul 
infundunt , extrinfecus uerolintheolijm ini 
ponunt unguento oblitum,quod conftat ex 
unguencirofacei un. i.& praecipitati drami, 
aut vnguento diapopholygos^squa rofacea. 
& piancaginis fufo, aur emplaftro diampal- 
ma cum oieo rofaceo Iiquef3<So , quod hsc 
putredinem fimui arceant, & modice fic-- 
cent." ■•'■■ 

Aiiipaulo re<?tius agunt,dum inquiunt» 
ACcipemalusE t - "' 

uiolarum ' v. an* manip.L 
aichea; \ 

pingued. anfe- p 

ris > an. un.s., 

' -- gallinse i 

Bulliant in aqua,<jua lan^ lotf fint, ppftea 
tumcteda pars tota,irrigeturacfoueatur, in 
tercutim uer6,& glandem oricularip infua 
duntdecodumhoc. ■ '. ' ' 

$ume folioru maluc 
^ - violarum 
plantaginis 
q&inqucnenjrar- 
tapfibarbati 
balauftiorum 
BuIIiantinaqua fumiterraf ^ & ut di<Sum 
eft,iniiciatur,De preputio igitur tum^fado, 
hxcfatis. ■' 



Z an.ma.u 



m:i.i. 
ma.s: 

nu.iii. 



J)e calbpraputijjie tuhercuhiduro fimiliter cal 

lofa,& quodam ueluti neruOyVerpudendum 

fecundumlongumextenfo^acdeuer^ 

Yucisy& carunculis adnatis 

■anouultiae,&pceni^ 

Cap, IJh 

SED interdumvbi adco callofum effici- 
tur ut per hsc remedia nuHa omnino cu 
randi fpes iit,tum multi feccant iilird ; uelut 
ueterinarii equorum nares , quidam foramt 
ni quoad fieri.poteft fiftulam plumbeam im 
ponit,cogit «grum per liiam mingere inte- 
rim foris oleo amygdalarum dulcium , uel 
^ pinguedinegallinfjueluocata pomata totu 
• inungit,fecundodiemaioremtiftulam adhi 
i>et,atq; ita fenfim augendo intra odo dks 
<;allumemolliri,& preputium dilatari afferit 
quomodocunque iit,neutra curatia negli^ 
genda eft , quemadmodum neque ea , qua* 
calioquod veiuti,clauicaputin vicerecario 
{o relinquitur,adhibetur,neq; item ea , quas 
cuidam ficuti neruo duro per padendum iti 
longumextenfodicetenim horum optima 
curatio fit,per ea, que uniuerfum morbum 
fummouent,Iincheoiis taraen decodovgi«t- 

yaci 



DE MORB O 

yaci dndum calido 'madefadis , & affecto 
loco impofitis , sur fpuma ciufdem gua- 
yaciinunaa tencare attenuare ,&digerc- ^ 
rc nihii obeft,(icut etiam uerrucas^adnatas- 
quc carunculas,thymos quidam uocat, tum 
ano,tum poeni,tum uuluaf,aut ferro canden 
ti aut f orcipe amouere incifione fada^fangui 
nem nifi animi defedio fequatur , (inere afta 
tim exire,hoc poftca fuppreffo , fquama* x- 
r:s prtjparat^ pulucrem cxiguum parcicul^ 
infpcrgcre,autaqua:alaminis cum fublima 
toguttuIaminfundcrerVerum fi incidere 
non conccditur,difcutere,& omnino (icca- 
rc , primum quidem hoc auxilio , quod ha- 
betammoniaciprajparaticum aceto unc.i. 
aflae fetide dra.i.calchanthi ufti , & rabctdai 
icrop. ii. ex hacmixtura modicsm portio- 
nem fupcr uerrucem iniponere,& quotidie 
a)utare,& nouam eiufdem mixtura: particu 
laminderc,continereq; fea fricatione quu 
interim ualdc prurireioleat:Verum,GgIans 
intumefcatjtum hoc medicamehcum amo- 
ucre,&unguecumexcerufla perid tcmpus 
adhibere;Snperinudnon<urecur,adcaufli 
ca,qu9 recenfebimus,deuenire,interquaE po 
tisfimum efl(ut cuidam placet) quod habet 
arfenici chriftallini, & aurei prseparatorum 
^ an.dra.ii.plus minusue,fitpuiuis,deindccx 
hoc quancum fpccilli acumen faliua intir/- 
dum capcre potefl accipitur, ita ut minime 
huiuspuiuerisportiofumatur, alioqui sii- 



GALLICO. LIBER.Vir. 



I5P 



to gonorrhea diuturnior , quum cnim calo- 
repercoitum excitato,femen intus firmura 
cxiftens,curant & fluat,tumficalor galiica: 
iabis accedat,eam partem unde fcmen ;POtif 
fimum emanat, fua quaiitate primum infi-. 
cit,& quia feminis iiqucfadione intercedea 
le iQquinat^iuxraprimum patiendi modum 
haaceandem lique^<Sioni obnoxiam red- 
ditjfubindefiuorem cotinuat . Hucpertinec 
quod^ai pcrcoitummfeminisflucre, ma- 
gisquim in pcenis ulccra,& quam io bubo- 
nesincarritjhicin eum natura proclimor 
<:(zjqixi aiii,& coeudijcupidiorj, qua illi, qui 
quum quotidie ac iaspius id nauiraliter ima 
ginctur,& cogitet : trequenti recordationfi 
^ rci iiadc feior primum orias eft, ac fi coitus 
; quotidiefeaouaretar,£ere perpctuo fcmen 
£mi£tit,quo ht,ut diutarnns deinccpSifemi- 
ais fiiior fubfcquatur , & tanto dimalior fic 
curatu,qa2ncomagis,in iiquetaciendi con- 
fuctudiscm pars ipfa deducitur, fuiticit nc- 
ro in. tcmpiis adeo proIixum,quia quicquid 
cxaiimcads naturz inftituto ad feminis gc- 
ncratioficm>aut cx corporis fubitaatia,fym 
ptomads alicuius caufa ad eam partcm dclc 
gatur,utfenfim in fcminis naturam ucrrri- 
turjitafenfim in profluuiumabit;Diiiertha:c 
-gonorrhea abilla,qu2 uelexfeminis copia, 
uel acrimonia^uel nimia coeundi cogitatio- 
nc,uciaiiis caufis gignitur,quo circa.ncquis 
nurcturjfialiam cxigitcurationem, diiiereii 



morem magnum excitat , &fubmde totum C tiz notas quidam conatur aSerre, quod ui- 



exedit,fpeciili,itaq; acuminefic afiedo aer- 
rucamtangere iubent mox fupra mtJjca- 
mentum,autgos{ipium ficcum, auc lineum 
pannicuium adderc,nam unica uicc , & fine 
dolorefut ferunt)uerrucam cxcdir. Pr^para 
turarfenicum criftallum hunc in modum, 
Arienicum fupra marmor tcritur , mox uafe 
excipitur,&acetum fuperfunditur, ita ut lu 
pernatet,deindc foli atftiui cxponitur,dQ- 
necacetum exiccetur,idque tcr rcpctitur, 
pofteatribusaut quatuor uicibus maccra- 
tur,aqua pura,fimiii modo prscparatur au- 
reum , quidam prajterea utuntur oleof ut di 
cunt)ex ligno cornuarboris ,quidam oleo 
fulphuris,quidam oieo uicrioli , quidaro a- 



deliceigaiiicam principio absque ingcnti 
tum ardore,rum prurita fit,quoci canaiis fe - 
rcftadmia alrcra exuiceratur,in hac noa 
item,qtiod ha:c diuturna iit,illa uero non,ni 
nexcatarrho condngat, & iilam corporis 
confumptio,prf fcrnm uhi copiofa tacrit/e- 
<5uarur,hanc u£r6xniniiS,q.u->d hxc brcui zc- 
porisfpado, duc melcftia femei^ cocundo 
crcatur,ac fi altera noaiImilitcr.iiat.Poflxe- 
moquodhaic localibus mcdicamcniis non 
ccdat ,.aicera uero per tcftium>& rcnum inu 
<9ionem ,pcr epota medicamenta fadiius 
uincatur . Sed quoniam. gonorrhea , que 
nongallica eft,nihil miniis quam gallica plc 
runque^finc acriardore prurituue oritur. 



qu3partitoris,quaargcntumab auro fcpa- ^ nonrarodiuturnaeihnequeubifeminis co 
ratur» piagignitur, corpus abfumcrc conlucuit» 

& interdum ex improuifo .nafcitur , intcr- 
dumquoqucaliis medicamcntis non obe- 
dit.ha:c figna relinquamus illis , qui cum his 
febenefcireputant,nos ucrogailica: gonor 
rhcs notara dicimus,fi poft confuctudinem 
cii inquinata mulicrc nata cft, deinde puitu 
i3P,autardcuioru, capidsq; dolorcs,autalia 
fy mptomaca,q galiico morbopecuiiaria elle 
uidentar>fecutafuac.Primis igitur dicbus 
O tura 



Degonotrhe^curationeqM morhigiHici nun^ 

tia eft y dequefaucium , & oris ulce- 

rihHS. Caf» III I. 

B I quisinqainataminiit,fubindcingo 
norrheam mcidir,m3gna fufpicio eft,ne 
luesgaliica contraa:afit,quf tanto periculo 
fiQX eftCuf fecundo iibrodocaimus) quan*. 



V 



iSf^ ALEXAN^DPvI TRAIANI PETRONH, 

tum 2bftergenti*5,tam bxanna,qucmadmQ- mi cogitiirione sfieai fant , ab 2nr'q:>!snni2 
dam in uicufculorum cura proxime dixi- goncrrhea ic iiendic2rant,ita uEm.ri::r: ao 
inuS5aceti3mmodicerefrigerantia,jnpotio E iic,riuin3uei pcfto^uam incc^pit nunq-iini 



ne,ciboq; famere oportet,deinde ad quadra 
gefimum ufque,!! per i4 tempus afedio mi 
nime ferpere uideatur(inditio enimtunc 
erit /quod neque ulcu|cal3, nsquedolores, 
nequeaiia morbi gallici , figna poftappare- 
bunt)abftergentia quidem , utpote quse in- 
iectamlabem omnem'adimere,& hinc di" 
uertere , iliac prohifaere , & foras educere 
posftntjlaxantia uero,ne malefica infedio in 
tus conftrin^atur, quippe quf partem affe- 
damueluthiantemreddentia , uirusipfum 
facilius extra^prodire pern:iittant . Retrtgera 
tia quoque, ut hiscaioracquifitus obtunda- 
tur,ac tempcretur , inter ea uero qua: com* p 
munitermanduifitur, proderitmalua, beta, 
lupulus,afparagus,atrip}ex,amigdala , cicer 
albujpepotiu lemina,Viol2 ptifana hordei, 
quippe h^c abftergent iuxta , ac laxabunt , 
itcm.cichoraceaomnia,borr£go , laduca, 
ramicos omnes , fiquidem refrigerabunt , 
neque admodum aftringent, inter potio- 
nes uinum.aibum dulce pauciferum , ladis 
ferum,hydromel , decodum sntediftorum 
decodum radicis hibifci glycirrhizs f^nu 
gra£ci,feminum Iini>aqua hordei : ex ofnci- 
na medica faccharum uiGiaceum,casiiahfta 
la, iyrupus uiolaceus , fyrupus ghycirrizs , 
manna Calabra , pruna Damafcena, & iimi 
Iia,interim quoque tum priEputium, tum G 
glandem abftergentibus, aciaxantibus mo- 
do quo fupra de colis ulceri-Bus diximusin 
dies iauare expedit , ne femine forfaa ibi re- 
-manente ulccra fubinde gignantur, abfti- 
nerequearale,afalfis, a raotu niniio-, ab 
aromatibus, denique ab pmnibus calefa- 
cientibus & mordicantibus, & ab omni ue- 
neris non fokm ufu, fed ettam iniaginatio- 
ne j quippe hecuntareft energi^e^in liis quac 
ab illa dependent j quemadmodum eft coi- 
tus , u: ncmo non fit ex^jcrtus , esm rolam 
ad f eminis profuiionem fufficere , & profe- 
^ofut pro3dm4docuimus)potisftma diutur 



coeuntjbas , cliuturna tairien jHs conangii 
eadem qucque ratio , in quibusdani mulie - 
ribusefliTedhscobicer. Vtucro raticne, 
&uiaprGcedst ifta curatio , ubi fitls abeft, 
authyems eft, accipe iloris casfis un.ii.plus 
minusuefiant bolicumpenidiis aiit f^ccha 
ro, capiat £ger mane & fero ftatimjfat ter- 
tiolibro difputauimusj antecibum fingulis 
diebuSiadquadragefimum ufque , niP. uen- 
triculus interim perturbetur,aut lues pcr 
totum rparfa fentiatur , cxigua eius quanti- 
tas magis prodeft quam multa,qaippe hKc> 
quia fua' copia plurimum turbat , per aluuni 
pr|cipuetertur,ill3quiaiic fubftrata rninus 
infeftat^ unacumalimentis , in uenssfubit, 
deinde per renes& uesficam,quos abfterge 
re,iaxarequeoportet, tranfit. Aut zccipt 
manse Caiabrz un;s.aut fyrupi uiolacei un. 
ii.aut fyrupi glycirrhizf tandem, aut faccha- 
ri uiolacei un.s.aut unc.i.iumat seger mane 
& feroantecibum utdocuimus, fin fiti s ad 
fit , aut eftas fuerit , melius cft iargis potio- 
nibus,quambolis,aut exiguis potibusu- 
ti . Accipe igitur ptifanas hordeaceaslibr.s. 
plus minusue,facchari albi vn.s.mifce,fumat 
ffger in aurora , fi per id tempus fitiuerit,ui- 
gilquefuerit,fubinde,fi fomnus accedat> 
permittenduseft.AUtcape feri caprini,uei 
bubuli,uel ouini unc.viii.plus minusue,aut 
alicuius ex didis dcco6ds tantundem , fimi- 
literque potetjac etiam tum ante prandiunt 
tum apte ccsnam ubi fitis affaerunt , itidem 
agendamjii aiuus aftrida fit , clyfteribus er 
oleo uiolaceo aiit rofaceo aut commuai ad 
unam ufque libram-finguiis , aut alternis 
diebus, anteprandiummolliendaeil, inte- 
rim prepatium , & glandem. intus forisquc 
przhdiisyqax narraufmus ,-adhibi:is identi- 
dem la U2ndum,ab oirmicommercio, quod 
uenerem excitare poteft , abftrnendr^m , Sc 
omne. aliud animo uerfandum , fyrupum- 
que,cuitituluseft deagno cafto;a nobis hu- 
ius cauia inftitatum , pro ut moris eft fumen 



nitatiseiescauiahecfpfaeft,qu9quoadper , . ., .1 - 
fiftit, purgescorpds,temperes, optima ui- y cum,qui hunc nabet m modum 
ctus ratione rega^, nihil proficisyquid quod 
• nos haud raro uidimus plerosque diuturn,a 
gonorrhoea ucxatos rij8quin etiam omni- 
bus adhibitiscurariprorfus no potuifle»ubi 
uero mutatis locis longius equitarint,inip 
Ja equitarione,qua5 aliismouerefemen fo- 
let,Iiberatos omninb fuiffe. id quod non 
equitatio praeftitit, non loci mutatio,fed me 
tis& eius obiiuio , quod coitum irritabat; 
iic etiam alii , quia in exiiium misfi funt, alii 
quia in carcerem detrufi » autgrauiore ani-. 



Accipefeminum endiuise- 
laducse 

- portulacae. , an. draji. 

- cucurbitz 
melonis 
feminum pfillii dra.L 



ftorum nenupharis Z ^ 
foiiorummentar ^ ^"' ^^^•'- 
feminum rutas • ? , 

cannabis,. i '"'• ^'^'' 

feminum 



PE MORB O 

feminumagnicafti 

dri Ca.partes «qualcs. ''^ 
decodiledu j 
Bulliant s,a.poftea coIentur,ex hoc cola- 
tOiSccipe lib.i.fucci limonum un. ii. facciia- 
riq. s.mifcefiat iyrupus, ncqueab re erit 
poli haius iy rupi ufum , accipere campho - 
r^grana v^plusminufue, charaba: uulgarit 
icrop. i. aquae nymphese unciii. deinde fin- 
gulis diebus ufque ad decimum quarcum, 
anteprandiumtertiaquartaue hora ieiuno 
propinare , atque jnterim renes , pedinem, 
& teftes , & camphoras quoque fcrop J. mu- 
cilaginis feminis pfiUii , autiijcci uug acerbx 
a^tlucci folatri un.ii.illinere non folum e- 
nim gomorrhasam, fed eciam albamenfirua B^ 
tollere confueuerunt,0per hsecnihil pro- 
ficitur,fedpuftuia:, dolores , m^Xi-x. niul- 
t«,autalia gallici figna comparuennt,iam 
jnorbusfirmatus ert,& ad communia prarfi- 
dia,quaetotum corpus curanc , recurren- 
dum.fatisdcgomorrhea, prout galiicum 
morbumantccedit, lequunrur faacium ,& 
oris ulcera^Hasc quidcm niii magnx mole- 
iftiac ijnt,nifi fermonem auc deglutionem im 
pcdiant, curanda non funt,priuiquam ea 
praelidia , quas totum curant adminiftrata 
fucrint, quippe quae una cum toto fspe fa- 
nari iolent , ncque tanquam fronus & faciei' 
ulcera ne uideantur abaliis propter turpi- 
tudinem , quam afterunt, curari dcudcrant, C 
Ca;terum,quia nonnulii hasc eadem finc im 
pcdimento fint , iiue non (int , per jnitia 
quoque curare uolunt , committcndum no 
cft,quo minushorumcurationQm refera- 
mus,& fi nos fatis cffe arbitrcraur . ilia , qax 
admonuimus,iubent igitur hiicia modum, 
utputa. 

Sumeaquacplantaginis lib.jiii. 

ligniguayaci unc.ii* 

corticis ciufdem un.i. 

Infundantur,& bulliants.a.pollca colen- 

tar,colato(quod tamen calidum adhucfit) 

«gcr,fuum os & iauces abluat , id abftergerc. 

uicera & ficcare , & ad cicatricem deducerc 

iolet. « 

autfumedeco^ex^ ^ 

guayaco > an. lib.s. 

ladis reccntis 3 

Mifce,&fimiiitcrutcrc, habetcnim fere 
eafdcm facultates,quas pr^didtum , fupcrat, 
uer6,ubi cum dolore ulcera funt. 

AUtaccipe lentis dccodum cxaqua ci- 
ilcrnac q.s.os & fauccsaigrotantis fimili mo- 
do laucntur,id ulcera quoqucrepurgat, in- 
iflammationes lenit. roagnifqucfinibuspro 
«lcft^pr^fcrumcum malicocco,ficdsquc ro- 



GAILICO. LIBER.VII. 

un.iiii» iiSj& adm ixto melle confcdum.' 



I6i 



an.dra.ii, 

Iib.i.t. 
un.ii. 



Aut cape diamori un.iu 

acetirofati unc.i. 

aquas plantaginis lib.i.* 

Mifce,gargariret$ger, facit id potrsfimii 

ad ea,quas pafcendo ferpunt , & tonfillarum 

inilammationes,pruriius lenit rcprimitin 

fauccs deftiilationcs , malcficis dolofisque 

uIceribusprodcft,&his,quf ad elephanda, 

qualis quoque cft morbus gallicus , accc- 

dunt^ 

Aut capc rofarum rab. -j 
balauftiorum 
terncarmcniai 
acaciae 

HyppocifHdis 
aqu^plantaginis 
iacen . 
Bulliant ad libram unam pro gargarifma- 
tc,maiore in tum aftringendi, tum ficcandi 
eii^quam proximcdi&um . 
Autaccipc iiorum quatuor cordiaHura* 
an.pug.i. 
fcbcften , ^ 

iuiubas I ^^ »°"-*- 

pafiularum enucleacarum un.i« 
aquae pluuiae > . i-l - . 

planuginis | «•''b.i.s. 

Bulliant s.a.deindccolentur,colato adde 
floris casfiac un.$. 

rhodomcliis ficcharini , 

diamori fan.un.i. 

Mifcc pro gargarifraatc,tenucm in ulce- 
ribus diftillauoncm ad mediocritatcm pcr- 
ducit,ardorem retundit,afperitatcm , lcnic 
forditioncm abftergit,modice rcfirigcrat, 
iuxtaatque aftringit . 

Aut accipe frudus xzTcaLt\6% -j 
■ caiicum^idcft. copula- \ 
rum uocataru glandiii. ^ as. tac. f . 
rofarum rub. r 

baccarum myrti. J 
hordci pugiLi. 
foliorum rubi 
olmas 

aquatpluuif Iib.ii.s. 

uinialbiodorari iib.s. 

^ Bulliat s.a.dcindc colcutur,colato adde • 
acetifcyllitid 
oxymel.fcyliiti iinc.i.$. 

rhodomcllis unai. 

Mifcc pro gargarifmatc, ficat , ^tftringit, 
ibrdidarepurgatulccra,ficumkiscrasfx fuc 
d fint,attcnuat,fi infddi inddit, 
*^* Autaccipefiorum,&foliorumIiguftti 
an.m.i. 
rofarumrub. man.$. 

aqa«hordei.' lib.ii. 

O tf O^uastBr 



I 



an. ma. i^ 



AL£XANDIII TRAIANI; %ETp.ONIT, 



P 



Coquanturs^avidemdtadde rhodomel-f 
lisun.ii.pro'gargsrirm'aie,2d ons ulcer2&' 
fauciam ualde etrlcax eft,& mirabiiiter iuua £ 
refolet. 

Autcaperofarumrub. -j' 
bactarum myrti | 
c)'nog!os{i. 
* bislingde Chippo- 

gloffum diciintj 
plancaginis 
' balauftiorum 
gallarum 
jiluminis rocchae 
,. . aquas pbntaginis 
■ Buliiant ad tertigpartis confumptionem, 
deinde coh^cclato adde,fyrapi acetoii ^ uei 
dianiori , aat mellis'ro{acei un.iij.poftea te- j 
pidegargarizetuTjrefoIuitquin etiani tumo 
res,maten«defiuxumprohibet, fanie exic- 
catjpus abftergit,& dcatricem inducit* " 



lachrfmaj draconis,cinna 
barim Diofcoridi s ef 
fe uolunt. 
"thurrs 

. feminu plantagfnis 
baccarum myrthi 



an.fcro.i; 



;"an. dra.y* 

dra.iii. 
lib.i.s. 



AUtcape alnminisli p 
" qaidi ^ 



an. un.s; 



dr.ii. 
Lb.i. 

un.ii; 
un.i. 



aluminis icisfiliis 
.:;. : : terr^armiBnif ^ 
aquae plamaginfs 
Buliiants.a.mbxadde. 
,. '. aceaacerrimi 
oxyineLcomp. 
" Mifccjid £ger iiibinde gargarizet , de.lii-. 
lationem enim repriiTiit, ulcera repurgat j- 
exederitia compeicit ; csrnium excrefcen- G 
tias abfurait, & oris uiceri bus {peciatim me 
detur . 

Autfumerofanimrub. -» 

balaurdorum 
-•. ■ b::ccaramiriyrthi '^ 
berberis -> 

galias 
myrrhz 
/. . : :. . sipniiRis roccha: ] 
antimcnii • 
Aqug ptantaginis jn qua 
ferrum extindu fit 
, • .. . uiniauiteri ' 



Tiatpuluis,quifntra cannulsm receptus 
infuffletur in alcera , ficcat hk,5: adu ( ut di 
cm)k poteflate carnium excrercentias cocr 
cetjconcaua expletj & cicatricem indudc . 

Aut accipe puli:erem herbz uoc^te rr;or - 
fus giVdnXiqux anagaliis i quibufciarc f.uri- 
cuparur q.s.cannula {imiliter excipejmo: m 
ulcera inraf!ia,ieniends irim haDer , infli.ai- 
mationes arce:,qu:E pafcendo ferpr.i-it , co- 
hibet . 

Aut accfpe urtics teneils; fjn?.mitateS;f:2t 
puluis , inliifrletur , ut ce alio dixinius , aut 
{imiiiteradhibefabinspuluerem , ille ma- 
leficis etiam ulcenbus , &: concrwfceni '.o^us» 
a'tquefordidisprodeft,hicea, qiy^ pilcen- 
doferpunt, fiilit, iniiammationesknit, iOr' 
des abftergit . 

' A^utcapealuminisfaccharini. dra.v 

lachrymae draconis dra.ij. 

balaufliorum un.s. 

Fi£tpuluis,quipari modo in ufum ue- 

niat . 

' Aut capealiiriiinis rochse aduf?:i dr.i. 
terrs armen ie fcro,s. 

Similiter utere, ua ■de enim cfiicsx efl. 



an. ma.u 



an. dr.iii. 



Autficcipe rhodoi:.ci:is 
fyA;pirGs. 
aluminisrccchs 
uinciisicris 
uin.airioptimf ' 



un.i. 

uncs. 



I an. dr.ii.- 



" Bulliant fimui, deinde fummitas ftili 1i- 
gnei aut ferrei gosfipio , aat lana, aut ai-qiio 
iihiili inuoluta,mox hoc decodo in:inct2,:2 
gat ulcera,3c proxime dictViS pululsfupera— 
fpe'rgatur,ulcus hoc pacto facile ficca:ur,&: fi' 
quacaro iliperefl , eroditur, & ad fanita- 
Coquanturs.a^hoc decbfto abluanturul n temducitur, fi pulufs fortafie ulcera exa- 



an. 



lib.i. 



cera non folum in tancibus , fedall bi. z d ual 
de qufdem aflringit,{e3.ulcerum {brditism 
abftergit, carnem excrelcenremrabfumit, 
ficcat,opplet,adcicatricem perducit.Vbi di- 
dse garganzatiories nbnprofuerint,ab re no 
erit ,.fi particui3Bfei:fus ferat,puiueribus uti^, 
utputa.- ' ' ' 

, ^umctuti^prsparatz n 

■'- .- terrsfigiliataE?" 
acacise 

- ' corali.rubi 



an4dra.s. 



{peret,fuccus eorum , quf recenfai eoruni 
inquamqusefaccofafunt , illitus conferet . 
queniadm'odum{iacceperis fucci cucurbii^ 
ueloxalidis un.ii.rhbdomilns unc.i. coquc 
donec ad linimenti confifrentiaiTi coeznti 
moxulceraiiline. Vlceribi;s in cre puerorii 
potisfixii-auxiliatur . ahx czh.b^ rore g. ex- 
cbrtice maii medici exprcsfi prodit, i:icera. 
n.'leuia&:lata,qii9 difficuicerfinatur, cursre 
confueuit. Coferer.et oleo cx iii>no corni ir 
boris extractOjppcfitauIcerainugcrcjid* n. 
"-■ '* '' ■ (iit -■' 



DE MORB O G ALLICO. LIBER;VIL 



K^r 



fat quidara aflerunO non modo facium , & 
oris ulcera , (cd etiam ucsficac fanat * neque 
non uerrucas , ^ porros uocaios amo-' 
uet. 

6'ed hjBC utdixi p^r initia conducunt,po{V 
quim uero malum inuoluit, & alia non coa 
tulerunr, ad alia recarrendum>quae pauio in 
iradicemus. 



De huhQmscura,e^ui gaUicuw mrhum antcce' 
dit, ■ Cap, r. 



TVMoe in inguine prarfertim in eius 
glandulis bubo uocarus folet lucm galli 
campr£ceQere,autrtarim antequam aliud 
maium in corpcre cernantur, aut poftquam 
lilcufcuia pceais chyrurgbrumcuriofitatc ni 
ETiis propere r^tnata funt , aut poAquam go- 
Eorrhca inteinpeftiue lupprefia elt > quo- 
cunque modo contmgsc , non reperca- 
tientibus , neque refr;g£rar>tibus , contra 
quam aiii tumores , eget,red rclaxaati- 
bus ,& moUientibus, & modiceaut matu- 
rantibus,aut refoiuentibus : adhxc etiam 
modo^quodam attrahentibus ;ut sffljgens 
humor cxprotundo ad cutim celerius aduo 
cetur,pr3efertim ubi peria^ium en: , iicut in 
hoc ftatu , ne mtus oberrans torum corpus 
con?aminet. Atuerocumuehementi impe 
tutlujfus iihbitur, nihil nos curiofius attra- ^ 
hentes,rem ipfam naiurae-permrttereopor- 
ret j li enim auxilium aliquod humores cx 
alto ad cutim attrahens admouerimu*, ue- 
hem.ei)^ doior apprshcndif.unde, & ui- 
^Aix nunt,& febres fuccedunt, acuires exol 
uuntur,mirigarc itaquetunc &non humo- 
rum intiuxui opitulsri conuenit per cata- 
plafmaium maxime lenientium ufum, uelu: 
ti[t quod ex frumenti aut iiordei, aut femi- 
ras lini fannajcum aqua mulfa aut foenu grae 
ci.aut althejgjautchamxmelorum decodo 
coqu jpar , &: quscunque ad hoc , quod mo- 
oerate humectam habentcaliditatem , per- 
qaam mitigare dolores U3lent,etiam intlu- 
cnteshumoresconcoquerepofTuntjac fup- 
par$rc,- aiioqui,fi ientus fit tlaxus , tum nc- 
qirc uehementer quidem , fed moderatc at- 
t.ahci.'eexpedit, ne uim natur^ infercntes 
aiium etiani huiporem,quam eum, qui pcg- 
cat»ad iocum reperecogam.us ♦ 

Sed iqterim Qiligenter animaducrtendu 
eft p.trum purgareiautucnam fecarc condu 
cs:t,quippemulti hacaetate utrunquc acriter- 
f .-ohibent , ne fuccus, qui utiiiter ad inguen 
ri!odo tertur , adhibita fang-uinis misilone 
aut ^urgationc iUp perpcram rcupceturi- 



quin etiam nuUam ui^us rationem feruan- 
dam e(fc fuadenr, fed omnia quibus popu- 
*■ lus utitur , indifferenter commedendum at- 
que bibendum , ut hasc uidus confufio cor* 
pus repi€at,& impetum uitriofifucci ad in- 
guen accelerct . Atqui talia temere admit- 
tenda non funt, fane indifcriminatira uiuc- 
re & pasfim omnia comedere biberequc, 
quid aiiud eit quam atgrotan ti homini mor- 
bum ipfum geminarc ? fi enim talis ui<ftus 
repiet,repiebituerduitiofe,qui fiet quin 
uitiofus fuccus augeatur ? fi bubonis augu- 
mentum feftinabit > quomodo fine roa-* 
ximis doloribus id continget ? quomodo 
uniucrfi corporis recrementa,qua: nunc plu 
rt rimafuntiilucfe non proruent^& diutur» 
-. num aut difficiiem curam morbum non pa- 
rient? Igiturquoad uidum iaiubrius crit, 
aiiquibusielegibusobligare& ab his abiii 
nere,qua&f ut tertio hbro diximusjmorbum' 
gallicum augere folent, & his,qu3c iiium rc- 
tundunr,aut fummoucnt uti,ac modicc tum 
bibere tnm effccontinere feacoitu , a mul- 
to motu communes expulfionum uias (t- 
cundum naturam apertas conferuare, & re* 
liqua,quod uero uena; fedionem & purga- 
tionem, fi tanta copia repit ad inguen,quaii 
ta tumoris marurationem tardet, «utimpc- 
diat, utpotc quae propter dolores perpe- 
tuosCunde uigiliae molcftisfimac nafcuntur) 
non finatcoctioni naturam incumbere,tunc 
quis adeo uecorscft,qui altcrutrum , aut u- 
trunquc,prout opus^rit , non approbct? Ic- 
u^ta namque, quccorpustjoftrum regit,na 
mtz, exonerataquc co,quo uclut fircina 
premebatur , haud egre,quod reliquum cft, 
nr.aturabit & uincet , iraq; iui munerishaud 
oblita , bubonemfubinde ^ciic coquct, 
quem antea graui onere impedita coquere 
nonpoterat. Sinfiuorexiguus eft, ncquc 
dolor , neque calor membri , in quo ta- 
mor eii , urget , tum nil prohibct quo— 
minus,& uena fedionem , & purgatio- 
»em adhibeamus . ao has igitur dubita- 
tiones , ita reipoofum fit . Aiterum illud 
oportet non ignorare in ancipiti adhuc cC- 
fe,utrumhictumorapcriri debcat imma- 
tnrus an fccus , qui maturationem cxpc- 
dandam elTe nolunt , his rationibusdicun- 
jur , utiie cft in hoc ftatu matcriam iiuc- 
re ad locum ; crudi incifio dolorcm mi-" 
gismouet, quamraaturi, ob dolorcmue- 
romateriamagisattrahitur j immaturi er- 
gofedioutihor erit . Ideoque Archigenci 
paleno tertio ^T*T«r«wf capite fecundo, rc 
ferente, de parotidc ioquens , ad chyrur- 
giam inquit pcrucnicndum eft & crudi ab- 
iccfiusfc^ncm, pptiroum cnim iahis, ur 
O 5 quam 



154 ALEXANDRI TK 

quam celerrime ftuxio foras euellatur , haec 
arehigenes.prastereaii maturationem mo- 
raberiSjUnaor cii eroiionis tutur^ , perin- E 
guina uero iuxta ghndulas miilti ncrui ex- 
tenduntur, periculumergoerit, ne aliquis 
neruuserodatur, Huc accedit quod cutis> 
quse inguina tegit,ut extnniecus hebetis eft 
ienfus , ita extriniecus lit uerifimileeft, quo 
circa priusiam geniti acrimoniam non ad--. 
modumfentiens , diutiusquam par fit il- 
iud intra ie tolerabit.Deinde non ibium erO: 
iioaisjfed etiam fiftulas metus immiaebit, - 
QuidQuodpucediutius retento bubo fe-f 
pe lolet mtu5 recrudefcere , ac indurefcere ,; 
& tum refoiutioni tum noue maturatipni vc 
pugnare,& fectionem ditncilius ferre . Tan- 
demHippocratesiibello deiiftuhs, tubercu f 
lum in ano natum, quam citisiime fecan- 
dumefleiubetjpriufquam rupporetur, ita- 
en!mait,ergorationisixmilitudine , bubo 
crudus, & nonmaturus incidendus erit. 
Contra uero experientia cH , quas maturum 
incidendo magis prodeile uidetur ._ Gale- 
nus quoque iexto de locis hoc idem ledatur 
quum capite quinto inquit , nonnuliis tu- 
mor in extrema ilium parte excitatur uelu- 
ti uiris quoque eodem.in loco nonnunquam 
oriri foiet, qui ubi iuppuracus ahquanda fue 
rit, fecaridebec , hsc calenus . Prsreream 
inguine,ut etiam aduerfarii tatencur,quam- 
plurimi iubfunt nerui , ut uero Cel^s iibro 
ieptimo.capite fecando docet, iarer neruos- G 
ulcima ejfpedanda maturitas eft , qus cutim, 
cxtenuet , eiqaepus iungat , quo propius re. 
periatur , ubi non {bium maturitaccm in ba 
bone.prseflolari debemus , fedetiam ulti- 
nimi:, acperfeAam, ita ut neqae fub cru- 
dumiflciderehceat, Hucpercine: quo^.d- 
cutnerui.ficgianduia; muit^ in inguiiiibus 
labfunt,ubi uero tiimqr eft cradus,poiei\ 
glandula cuti proxima. adhasrere, qu? tu- 
moretuncincifojiimui etiam incidi facile 
poterit,quod maximiim malum eft, licet 
ignari chyrurgici hoc negiigant, giandulas 
enim ( ut libro de ardcuiis prope princi- ^ 
pi.um docetHippocraces ) fimul apprehen- 
dere non oportet, neqiie ea , qu2 glandu- .|^ 
Ijs/uat iateriora, magnum enim afferunt. - 
pericufiun,funteaim neruis maximi mo-. 
meuti uicinaf , hfc Hyppocrates . Quam- 
obrem qaagis tutum uidetur maturum inci 
dere.,quamcradum,autfubcrudum,,ute. 
tuai Hbro de medi.co innuit, quum inquit, 
tabercalum inf qualiter fjghabens exsquapc 
oportec, fimiliterq u e tot.uaa m^VAm ©. . iace ':■ 
re , Sc neque prius diducere, ne-:^ue finer^,. 
licfponte rampaair : Nam a.d eos,, qui di- 
omt crudos iaadere utihu5 eifc , q^Jia,- dg- ; 



AIANI PETRQNtl,. 
lor incifipne concitatus attradum iuuat» 
rvfppndereiicet muitopluracitra dolorem 
& iecuripra.i.9g£iiia.effe, quse id prxftarc 
queunt, quarenonopbrteredolorem mo- 
uere , ut attradus; fiat deinde fi macurus op- 
portune incidatur , ita, ut in longum fedio 
ubi conuenit, non protrahatur , neque ro- 
fionem , neque,fiftuiam , neque nouam 
cruditatem , ncqueduritiem tormidandam 
cfle,neque cuberculiin ano fimilitudinem 
ad jd , quod" in inguine oritur, quadrare ^ 
quippeillud ubi reAum inteftinum .sttin- 
git, fi tunc luppuret ,'fiftulam 2ffert,quod 
eo fuppurato , inteftinum fubinde facileper 
toretur,id uerb nullum atcingit membrum,.- 
quod.,quum fappurar,£que facile infiftulam 
incurrat, Vtrumiiiaturus,aacrudus bubo. 
fecari debeat., fic di fputatum fit , Std com- 
mittendum non efl , quo miaus illius cu-.: 
ram particulatim iubfcribamus . Q^uanda 
igiturgailicalabesfufpitiofaerit ,nifi meni 
bri caIor,inflammauo,doior impediat. 
^ Accipepinguedinem gailinseq.s.cum lari 
nafuccida appone moiiit,& maturat. 
Autfumebutyri 5 „ 

.«fyj,i . : |an.ua.s.- 

oieiiiliaceiautchamaemeii quan 

tum fufficit,niifce:ungatur fepe iocus,fubiti 

deianafuccidaiuperponatur. molHt matu- 

rat,leniterrefoiuit. . « - 

Aut cape farinas triticese q.s. in oleo & a- 

quabuiliant,quoad cataplaima fiat,ut fe- 

cundoad clauconem Galehus ait, moxap-^ 

ponatur;id enim fuppuratorium eft ., 

AUtaccipe foliorum -^ 

malose 
^,.. an. ma.i. 

altnea!: . j . 

.tlorii.chamasmeii- 



radicisalthea?. unc.i. 

Contufabu)hintinacqu3,donec inconfi 

ftentiam iuftam coeant , mox adiectis olei 

chamasmeli unc.i.iihacei un.ii.bulliaiu rur- 

i^us fingacurq; empiaftrum,Ieniter macurat , 

laxatidiicatic. 

, Aucfunjeradkumalthea: lib.i.., 

farin.se tritici un.ii. 

ficLium. ficcarum in aqua coda- 

rum.' un.i.s. 

farinsfeminumlini. . un.i. 

;. . pingaedinisgalline 5 

ueceris >-an. un.ii. 

pinguedinis porcinje ^ 

Mifce,& cum decodo radicum altheaf, & 
caricarum fiac s.a.emplaftrum.id fi qu^ dari 
ties iruequalcs ad funt, leniter difcutiendo , 
exequac ^ buboncmque moilic , 8c matu- 



DE MORBO CAtXICO LIBER, VLt i6s 

Aut ceparum lilu aU^ debcret, aherum adhibent , quod b*bct. 

^ florum-chamaec 



i 



bi codarum 
- Mclhs optimi 

radicum althe* 
fermcnti - an.q.s. 

-^ Fiats.a.cmplaftrum,hocenim caCdB pro- 
xime diao facultatis habet , ualidiufc?ue at- 
trahitextra. 

Autfi tarde maturetnr , caoe Diachy- 
IonmagmCat4icunt)Mefu2 un.ii. aade am 
moniaci,bdelhj,%apeni an.dra.;i. ok.imc- 
oinisgallinseparum. ' ' 

Autfumc r^dicam althse unc.j.s. 
^oliorummaluse-^ 
Violarum i ku.raA. 

feminum Iini -, 
^fi^enugHEci ^ sr m.i.s. 
■ ContufabLj!Iiatinaq:,:,.:iinac: colentur. 
colatoaddefarins triu:c:,hordei an.m. ii.co 
quantardonecinccrxfirlentiam iuCt^za coe 
ant,tuac aduitellosouoram excoctos tres , 
olei ex ligno guayjco^aut ex ligno iuniperi 
aut-nardini fimpiicis q.s.mifci:" fitnul ornnia 
denuobulIiant,&iiiformetar emplaftrum , 
laxat , maturac , trahit, difijcit,dolorem lc- 
nit. 

- Aut Accipe ligni fanai limati s.a.Ii.s. 
Cor:icis eiufdeni un.iii. 

Miicilagiai. feminis^ 



an.m.i. 



an.m.s. 



B 



icenugrasci | 

fucciradicumalthee-' an.unc.s. 

fann^ fubarum ^ " 

orohi ^ an.n-nc.iiij. 

Decofd 2x ,^u3y3co,ex olii elufdem an.q 
s:t>UiIiantii;"noI donecin emplaftri formam 
redigaiitur,n7x0llit.trahjrjdifcutit,infhmraa- 
tione mitigat/i^niter maturat,& aiiedapar- 
tem a maligiKipurr^dme uindicat,fi calor ali 
quis circa membrum excitetur,conducit 
his oleum rofaceum adiicere,tantiiperdum 
caior urget,ubi nero ceflarit, auferr e, lini- 
mia fanguinis^aut aliorum humorum copia 
maturationem , remGret::r ,ncn mirRiS ex-; 
pedit(utantediximus} ucnim fccareiuxta 
rectitudiaem membri patictisincubitoaut 
purgaqonem adhioere. 

Aliqui C2lia.'adhibent,uidclicct 
'- Accipc Maiuar-v 

Violarum 1 , 



*n.fc J 



florum chamar- 
meli 
,^ •.:;„M'euiori - -^ 

farin^fcordei . ..^;,; uncvL 
. ' ; Cum oleo auiygdalaziim duiciam, & ro- 
faceo propter inrlammarionem' connciunt 
C^iaplafma, & triiko quacridaoii^ apponiit 
fi jbubo deinde fcras non piodij, ut prodirc 



meli V 
%chados f 
Meliloti ] 

Kutx i 

Hyfopi ■" 

Aithex .> 

fccnugrard 
feminumlini - 
Buljiantin aqu3deindcpinfentur,&adde 
firinasorobi . linc.vi* 

. - oie: iiliorum alborum q.$. 
• Mifcc,t;atcatapiafm,a 
Si adhuc hf ret,nec extra ie excrit nec mo2 
[efcit,tertium experiuntur quod conftat. 
ex althear . p • 
radicum liiio- ^ 
rum iiborum^ 
radicum Indis \ an.m.i. 
folioru articar^ 
Maluas i 

. Balliant in aqua s.a.poftc2 pinfentur 
Moxadiiigcgah. , 

: bani Z an.dra.ii. 
bdcllii ^ 

Myrrha? . . . . | 

fermenti - dra.i. 

Stercoriscolumbjnj unc.s. 

Q mCce cum oleo trino,fiat cataplafma , qd*" 
fupra buboncm ponunt,ikECDS columbinii 
addunt,quo cutis attenuetur,& fatifcat. In- 
terdum emplafira efynapi horumiocoap-. 
ponuntjquo partcmrubicaadiorcm calidio 
remque reddant,& matcriam extrinfecus 
trahant, mox cataplafma exia.rina , o!eo, & 
aqua,qaod proximc rccemaimus,adhi- 
bent. 

Alii malagmatibas<-ut.dicunt:)ttta tur,ciQf 
modiefl. 

ACcipefoUonim ntal Z . 
ux \ j 

Branca? Vrfia«(ac^f znjn^ 
thamuocant). , » 
VioIaruEQ ,;..-. .^ 
j;j Radicum brionie rcccttis ' uncii 

i^iiibosliliorum duQS 
la acqua bullianx^oeindietcantur^mox 
fetofo cribro,incernantur,^;idde 
. " . L jtxungie.porci«3;.$0l3tas. . . uncii. 

- .Biiiyrirecenti^.:^ : * irncs. 

dleiliiiafc^i- . . -;r_ . . 
Hyperid . S aiujaci.s. 
.:-.; ;-, .fVioiacffi.-. ;:■. x^: 

. , farinac fcenugrfci imcvi. 

M.ifi:e,additoiacc«OjCttsa,qcar bQliieruat, 
quod iasi$£tadtum,calidi^ ,uun frigidis ab 
fcesiibus 



I^d 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONIL 



fcesfibus prQdefTe pr«dicanr, 

Atilbubo duri ufcuius fic,eiufmodiap 
ponendum ccnfentjUtpote. 

Acciperadicumakhex uncii, 

> . radicum brioniae rccentis un.i.s. 
Buibosliliorumtres 
cbalidojiia: ^ m.s, 

ficuum iiccarum pinguium unc.ii, 
Eulliant ia aqua^dcinde terantur, & incer 
niculo retofo aribrentur, poft adde 
Axungis porcin^ p 
oleiliiiacei >an.unc.ij. 

.. Batyrirecentis j 

Alii lub prunis CQCci unc.i. s. 
fermenti un.iii^s, 

ferinstritici p 
foenugreci . > an.un.iii, 
(cminum lini o 
Ammoniaci aceto liquati un.<iii. 
Mifce Sat emplaftrum , apponatur ut di^ 
dumeft. 

Alii utantur eo quod habet 
Muciiaginis althex p 
fosnugrxci >an.unc.vi^ 

fcminumlini •^ - 

fcrmenti - "^ 
Axungixgallina; 
radicum iiiiorum al 
borumfub prunisco 
dorum 

ficuum ficcarum pingaiam diligentcr 
tritaram- unc.ii, G 

- Mifce fimul omnia^fiat emplaftrum> matu 
rat etiam duros bubones, & extraeducit 
Aut accipe radicum J 
liliorumalborum ran.uncvi. 
Althese. -^ 

Balliant in aqua communi, deinde fubti^ 
Uter pinfentur,mox addi 
: - farinatfceaugr^T 

ci 7 an.unc.ii.s* 

feminam lini ^ 
Tritici ^ -» 
Cum decodo praedidofiat cmplaftrum 
S^a^infineaddendo: 

pinguedinisgal ? 
lin^ ^ 



Porcin^ 



Butyri recea- 1 



aii*unc.u. 



Autaccipe radicis Briomcelixat9,&per 
incerniculiim fetofum extra^azaxungis por 
cinascolatf an.partessquales mi{ce,fiat em- 
piaftrum.idmaximeomniumextoiiunt,3c 
maturc,&refoiueremirabiliter predicant . 
Haaenusdcpr^fidiis, gus bubonem io- 
ras educunt& fuppurarefaciut, fi pus igitur ■ 
maturuit raro incidere conuenit,nifi teftina 
re curantis prf fidij imbeciilitas cogat, iabis- 
que eft, cataplafinate efficer^ , ut per fe pus 
aperiatur , id quod non eft finere, utfpontc 
rumpatur,nefortequis noscapi«4t„fedage - 
rcnamferem fine moleftacicatricepoteft 
eiTe id locus,qui expertus ierrum non eft,il- 
lad prsftare pQteft utpura, 

Accipe radicis Nsrcisfi, (uulgarem tribu- 

lum aliqui uocant) aqaa muifa bullits , & li- 

quefaaac unciiii, 

eiei irini q.s.mifces.a.deindc ioco af- 

fecto imponc 

AUt accipe feminum / 

lini ^ ^' an.par.fq* 

fiercoris columbini i 
fermenti (" 

wifcccum fapone liquidoautmucilagiae- 
fcminis fynapi. 

AUt fumc cineris cochlearum terrc- 
ftium unc.i» 

fermcnti unc.s. 

croci fcr.s« 

Mifce cum faponc molli, 
Aut cape turbith ex monte fandi Angeli 
(Thapfiam efie uolunt^ unci. 

oleiueteris^ . an.unc.iiii. 
umioptimi s 
Buliiant ad uini consuptionem, hoc oleo 
tangatur locus aperiendus. 

AUtmoilis radicisex harundinelibr.s.Bui 
liatin aqua mulfa ,deindeteratur,fiopua 
crit,meilis modicum addendo, 

Aut tantundem dl&z radicis cum pke fic 
ca , & lorditie alucorum apum , zlil como- 
lira,aiij piiToceron uocantan.q.s.fiac empla- 
ftrum. 

Autradicis 3nftolochia:rotundae,fiae lon 
g« lib.s.meliis q>s.hat emplartram s.a» 
Autpropolis |j artsscquales 



AUtaccipcradicumafthsB^ uncvi, 
Bulliant in acqua , deinde pcr incemicu- 
lum lecofura traiiantur,xnox adde 

. AxangiiEporcinsecolatctantundcm, 

jgt fiat emplaftrum ; maturat , & refoluit; 

Idcm prxftat Diachyion magnum , i tem 

unguentum moilitiuum fiuc dc mucilagini* 

l)ijs,^uippc «^uod maturat,$£ rcioloit. 



picisiicca: 


^ 'i ^.^ 


r^at empiaftru 


m s.a» 


A^^ccr^e 


> 


R^fina: 


> an.unc.i. 


Butyri 


s 


picis iinc 


p an.unci,s. 


Mcllis 


florisacris 


dra.ij,. 


Visfi 


q.S, 


Aut Ammoniaci uncvi» 


ccrac 


un.iiiiy 




T^ebcn^ 



:::-,. -^ Terebtfntinse p 

- .. . ^ulpliuris uiui>an.unc.iii. 

... laiisnitri 3 

;.; . AuimeduIIsgrano--»' 

rumxilifiuegofipii/j 

•. bombaciuni dicunt! 

,, . nucisrancidg ^ 

fermenti >?an.parun^ 

cauliura co<5orum r 

caparam codarum ? 

fynapi ?• 

fimicolumbini ^ 
. Fiat emphftrupa , uelociter enim aperire 
pus dicunt, 

Aut mellis znz^ 

eardini S-an.parteszqua. 

piceshumidse J 
MJfce ad ignem imponunt per medium 
diem,fubin<ie locum rumpere dicunt. 

AUt aluminis i 

cathini C an partes f qua." 

calcisuiu» \ 

pone in acquaad prcportionem' didoru 
lex qui aiteraai/Dulliant fimul,deinde coleil 
tur,coliram usfe aeneo excipe,rurfus coque 
quoad in rilis confiftentiam coeat poftea Ac 
cipc huius falis unc. iiii.falisammoniaci un. 
i,miice tum mucilagine feminum" nsrturtix 
addiio modico meilisanacardini,& utere . ' 

Autfume Candiaridesq.s.teranturfubti . 
literjinterim inftiiletur oleum antiquum, &: 
fenfim :gne leui tradetur donec toturn fiac 
unum.deinde teratur ficut Vnguecum, mox 
adde no nihil anacardini, ftercoris paiTerijm 
anatis,& uocatis falconis. 

Rxc ilintauxiiia que bubones fuppur^tos 
aliofque tumores aperirequeunt /lint & a- 
lia qu^edam ualidiora quidem.fed minus fe- 
cura,quippe antequam spponatur, detendc 
te , ur dicitur ;, mcdicamento locum circum 
circa uallari requirunt,ne amplius cuam aai 
mus nt,rodar.t,cumpai-.t lancinerit,atque la- 
ceifaat,primum itaquc fignaro loco quantus 
aperiri Gebct,circa reliquum tale unguentu. 
cxtendatur quod eft. 

Accipeterrsar? 
menia: ^ 

fanguinis dra-> aa.unc,5* 

conis p 
Acacias ^ 

Vnguenti plumbci uncf^ 

Aibuminisouo^ 

rum i an.qs. 
Aceti ^ 

Camphor? parum 
Stupa ex^ipc3& adhibc 



DE MORBO CALIICO LIBER. VIL 



s<?7 



. . Autchimoleae^ 


«V 


' " Terrf armcni^ r 




. ' fanguinisdra-J 
coms s 


an.uncs. 


' 


'' Aczclx ' ■ '.-^ 




camphore . ; 


/cro.a» 


albumiafsbui ^ 
." ' . Aceti l 


an.q.s. 




-Autunguentideccrulaco^i ^.s. 


Autoiei rofa- 




ceiodoratico 
" . ' " pleti ' ' ' 




an.unci.s. 


', «lei rofacei omphacini ; 




'Aibuminis rriu| 




ouorum ' 

fucci.la(^i>cap,. 
' Pliiribginrs 




an.uncs.' ' ' ' 




Miice ftupa excipeVcrraim circapone 


Autoleiroraeei 


lin.i.s. 


', 'ivlyrtini 


uncsi 


' cersealbs 


unci.' 


lerraearmeniae . 


■ uncs; 


ianguinis dra- 7 




conis J" 


an dra.i.s. 


Terr^figillats ^, 


- ' 


Milce^atungucntum 


s.a. 


Autoleirofacci 


uncii. 


terraarmenis ' 


unci. 


. , Aceti 


■ - dra.i. 


' ' ." iiifce 


A.a. 


',"" Y Aiitfuccii^blatri 


unciiif. 


fucci plantaginis 


un^ii,- 


Aceuparum 




"Mifce &Ui£rc.- 




Autaquaeros. ' 


unciif» 


ACCti 


uncs. 



Hoc adminiftrato.tuncaliquid horum ad 
hibere licet,quod cautcrium potentiafe nii- 
cupanr>ucputa. ^ : 

Accipe fublimati fcr.iiiiVpTus minufue 
opiig.iii* 

"uiiguenti populei dr.i.s. 

lapidis hc£mat,g. V. ' ■ 

i^nfce -- s.a. 

_AutfubIimati dra.iij. 

D ^piig.v. ■' 

lapiais hajmatitis fcro.s. 
MifcCjfi minus rononem fcntiriuolueris, 
dupia opii dofim_ad e3m,qu2E fubJimati , o- 
portec uero hsc, & fimilia ubi commixta 
funt,non i11iCO-adhibere,fed duobus tribuf- 
ue,aut piuribus rnenfibus ante mifcuiiTe , & 
parata feruare, neque plufquam fex horara 
fpaciofuperiocoreiinqucrc,ubi autem re- 
m6uentur,ftatim^butyrum aut axungiapor" 
cinam quoadcrufta cadat , imponere, & fu-' 
per iniiccrc caxilis foiiaaur cineris lignorum- 
' ' - ■" - ficu^ .' 



'i6% ' ALEXANDRI TRA 

ficus,aac uitis lih,x;a*qu3B fontislib.xxx. bul- 
liat ad rerria add? calcis uiuas paulo minus, j^ 
quam ab hoc decoAo extingui posfit , ita ut 
deccAL:mfiueaqua deinde aliquatulum fu 
pernafcet hebdomada una ficfiaito quotidie 
t^men femel pigitando,deindecola: Colato 
adae alutniais rocchsejuocati Tartiari an.un» 
vi uae rurfum hebdomada alrera fimul efle, 
pdtba iterum cola; mcx huiusco!ati,Acci- 
pe iib.i.aqu2: cum qua fi t (apo uocata: la ma- 
gifi:ra,fiu.e capiteili lib.s.Ccognofcitur id ido 
neum effe, fi"oaumin eo fupernatetjexcipe 
ffneo uafe 2d ignem,donec ad melis confifte 
tiam rcdigantur.Id mirabile cauteryum ef- 
feteftantur, '" . 

Autaccipedi(5iilixiuiifiue capitelli lib.s. p 
Vitrioliromani ' dra.i.s. 

- opii fcro.i. 

' Bulliant una prxter opium , uSi fpifian- 
tur , opium ad dc 8c fcnfim ab ignc rcmoue 
&utere. 

* ' " -Aut accipely- ? 
thargyri ^ 

lapidis .hasmati^ an.dra.ii, 

tis ' £ 
Vitrioli roma- ? 
ni '^ 

Argenti fablimati dr.ii.s. 

Mifce,fed id ualidisfimum; cfl, & ampura 
dx carni,quam uocant obftracofam, fumme 
idoneum,fimile quoque efi;,quod habet :. 
Argentifublimati dr.ii.s. G 

Vnguenti populei^ueidialchea dra^i. 

Mifce. 

AUtcapefuccicycIaminis unc.i.s. 

lixinii prasdifti " unc. iiii. 

Vitrioli.romani un.iii. 

Aquas cuius ui aurum ab argento fepa. 

ratur unc.i. 

(alisnitri- dra.ii^s. 

opii dra.i. 

. Oainia ad igncm modo proxime dicto fi 

ffiul coquantur . _ . 

Autaccipccalcisumac ' '"' llb.lu 
falis ammonia ^' 

an.Ubr.s 

H 

m ' , - . 

Cineris furculo ? 
rumfabarumr 
nucumcufuis "j an.lib.iii« 
corticibus re- i 
ccntibus ■* 
Omnia pinfentur cum dido lixiuio, addi 
ta eriam pari portionefi haberi potefl>fuccr 
corticum nucum, poflea uafe tcrreo excipe 
cuiusfundus foraminibus fcateat.uel.utiuas' 
quod ifxar^m greci uocant,fub hoc alterunv 



falis ammonia ^ 
yitnoliroma- f 



lANI PETRONII. 
quod integro fundo fit & recipi^t pone,poft 
accipe.tantum lixiuii, faponis quantum un- 
dequaquc per commi.-s^taprxdida penetrare 
posfit, & in^alterum uas etflueread dimidia 
laltem libram,cui adde uitrioli romani dr.i. 
Bulliant in uafe fneo donec fpiffentur.ldue 
ro mirabilisfimum & potentisfimum ad apc 
riendumcenfent. 

Autaccipecalcis.-' 

uiuse j an partes zqua. 

Cineris ex ra-J 

mis ficus uerns 
Subigacurcumfucco corticum uiridiam 
nucum,excipiant«r olla, qua: in fundo hiet, 
uelutiharpagium^mox ahud uasfigLilinum 
abfque foraminibus,quod rccipiat,iili fubi- 
ciatur,fabinde in ollam que recipitur inh.;n- 
de lixiuium faponis, plus duplo quam cinis 
&calx,fimulidigiturquod eftluet pcrfora- 
niina fume,& coque donecfolidefcst , 6l a- 
tere . 

Quidam aflerebat fuper foliouafis perfo 
rari taciendum effeprimo flragulum ex pa- 
leis tritis,fiibinde €x cinereramorum ficuii 
fylueftrium mefe maio propterIacqu€>dha 
betper id tempus, deindc rurlum cx paleis" 
poflca ex puluere calcis uiue , mox irerii ex 
paleis,atque ita uicisfim ex cinere, paleis, & 
calce,quoad uas ipfijm impleatur, tum aqua 
C2lidam,tantam cuantam cincris,& calci fco 
pia requirit, ter quaterue fuperfundendam, 
poflhanceandem lambichio diftillandam, 
primxjm enim exir e aquam,fed intus relin- 
qui terreum quiddam,quod pro caurerioCvt 
dicunt)potenti2li , oprimum omnium vriic 
prgdicabat.Id camen adhuc incompertu efl, 
nili forte aquss loco lixiuium faponis accipie 
dumcfier. 

AUt accipc uitrioli romani un.ii. 

Arfenici uhci.s. 

fublimati uncs. 

Cantharidum tritarum dra.ii. 

fucciuitisaibe unc.vi. 

Omnia diligenter fimulmifce,Iambichio 

diflillentur.exibit liquor uelutoleum , hu. 

ius igitur guttauna,autaltera,auttcrtiaun- 

gelocum. 

C^iudam iubcbat menfemaiorumidebe 
rc cineres omnium tithij maliorum, deindc 
cineremarborisficus ad ha:ccalcem uiuam, 
fal alchaly, pofi:eamifceri , & lambichio de- 
fiillari , deftillatum rurfum coqui,referebac 
cnim id mellis colorem acquirere,folide- 
fcere,& fonare,ceu uirrum, idemquecgre- 
gium effc cauterium. 

Omnia uero hxc poflquam confeda (imC 
uaieuitreo,aut quod uitro oblitum eft,dili- 
geutcr clairfa feruari debcnt,ne tranfpirenti 
alioqui 



DEMORBOG 

plioqui uires amittunt fed qux fublimato co 
ftant, magis penculofa.lunt ,c3etera minus; 
ommum autem laciiUmum 8c recurisfimam 
& efficacisfimum dt, quod ita fit^Sume lixi- 
unrapoms, quoa&capiteilu& lamagito 
dicitUFjincoque uafe aiiquo acneo,quoad fo- 
Iidefcat,& utere- 

Huius loco licet oleum uitrioli quod non 
minus efEczK eft,aGhibere,Id aliqui hunc in 
modumparant. 

AccipevitrioIiRomani unc.xxx; 
ialisnitri ^ 

Aluminisrocch^^S 2n.unc.iin. 

In puluerem redigantur/fubindemirce, 
poit,utdjcitur,caIcinentur,tandemchymi- 
ftarummore fublimentur & oleum cxtra- 
hatur. 

Aut Capefalis nitri/ , 
Aluminis rocchs > an.lib.ij, 
Vitrioli Romani » 
Extrahaturcqca' chymiilarum more,qua 

Aurum ab arge.nto ieparare , quoque di- 

cant .. 

iuUtVitrioIiRomani^ an.Iib.i. 
. Aluminis roccha: . s 
-. -. A-'^"^*^"^ iib.i.s. 

^ Similiter f^at aqua , qus etiam aqua fepa- 
rasaurum iiocatur,utraquelocum afFe(5tum 
corrodit,^ aperit. 

Totuero tancaqae potentisleCut dicunt) 
cauteria rLi-ipi}.,quoniam a.mul:is multadeii 
derantur. ex his enim qaifquepoteitquod 
magis arri..jcr eligere;non quo neceiiaria cf- 
fe art>itrtr ialis nanque Qit vnum aut alte- 
?um . ^ed ^d propofitum redeamus , Ci crgo 
per hfc remcdia^bubo fponteaperiri nequit 
fedfecarejam n:^aturum,oporter, candenti 
ierro quo ad fieri potefr,fummo tenus aperi 
ri debet,cuius hec gracia eil:quod exigua pla 
gadiutias ad p.ascuocanduni patet,parua 
qus pofteacicatrixittjAtfi nerui iuxtafunt, 
ignis alienus eft , ne uel diftendantwr fi , uel 
membrum deb:litent.Sin fcalpeUumabfque 
jgne neceiiarium efr, id agendum eft fi plu- 
. r es ji n.u s fu n t, u t q ua m minime & quam pau 
.cisfimaiplagse iint,cumeotamen ut hecesli 
tati faccurramus , & in modo& in numcro, 
•nam maior.es Jinrus., iacius, interdum etiam 
duabusjsucpluribus Ijn^is. incidendi funt, 
dandaquc, opera, ut ioms flnus exitumha- 
' beat,nequis humor intus fubiidat, qui proxi 
ma & adhuc f ana rodendo {ipuet, ac licet plc 
' raque rectam plaga.u ;defiderent , buboncs 
. tamen obliquam magis exigunt , per tranf- 
. uerfum uidelicet.ducta lQngicudine,non au- 
tem fecundum cruris aut corporis rcditudi 
. nern.Ciuippe ij^ ubi crus intledimus, natu- 
raiiter iibi ipfi cubi? applica_tur,contra ucro 



ALLICO LIBER.VII. t(Sg 

dchircii:,quopadomyrti folii figursmha^c 
incifio non requirit , pure effufo in inguinir 
^ bus linamento , quod intus locum ampliet^ 
opjus non eft , ccetera eadem facienda funt^ 
quar alii in aiiis tumoribus primum fuppura 
iis,deinde apertis . facere folent ; modo illud 
admonuerimus, operepretium fore . Eubo-. 
nemapertum adquadragefimum uiquedic 
fuftinere.Sed f* malimoriseife uidcatur,fla- 
tim ad.cpmmunia prziidia , qua: totum cor- 
pus curant,acccdere. 

Ikt TuftHliSi& Vlctrnhus Capms &f4ckl 
Cap, ri, 

jj T T A E c de Bubonis , antequam morbus 
JlI galiicus maniiefre oriantur, curatione , 
dequeprimis aftedibus, quigallicamluem 
anteccdere confueuerunt.Scqi;itur de fecii-' 
dis,interquos capitis,& faciei ulcera funt pi 
loramdeiIuuia,doIores midti , heccaideiri 
adhibita curationeiumrflouerj folent^fedit 
tacile non cedant,peculiariter curari dtiia^- 
rantjuerum ulcer^spilorumque defluuia, na 
quod aUter.turari nequeant,cur£ alterius c- 
gent,{ed quia turpitudinem airerunt. Dolo- 
resquiainterdum morbumauget uirefqu^ 
deiiciant,propriam curationem requirunr, 
Exordiemur igitur ab ulceribus capitis, 
& faciei , reliqua deinceps perfequemurj, 

Q In his iiaqueprohibcrs oportec nc fuccusad 
' faciem caputque feratur,deinde foreseideai 
claudere,ne iluenn exituspateat, eum uero 
fuccum,qai iam impactus eft,refbluere,di(-' 
iiparCjConfumere. Primum ergo corpus uni 
uerfumjfvt terdo libro docaimus)euaeuarc 
conducitjUtfifuccus retrocedat, illiintus ali 
quis relinquatur locus,deinde nngulis,altcr 
nifque diebus reuulfionis caula ieniim dacc 
re aIuum,poftea partem affectam, quoad fic 
ri potcit,expurgare,abflergere,iiccare,& cn 
tiuelut propria obducere;Sic.n. quicquid 
impaftum eft,fubmouebitar,& humori fo- 
ras crumpere uolenti.Janaa obftructur.Has 
iudicationes circapartemle(am exequemur 
{ipuftulas primofpuma decocti exguayaco 

D oblinamus, deinde ^ponc nigro purisliflia 
aut Cucco herbGe,quam alil uerrucariam,'aUt 
hcliotropium alii fcorpiuron uocaat.5'i h*c 
non prolunt,pr2cipicatp cum unguetoros. 
mefusB mixto,aut unguento ex^pari ponio- 
ne olei fcorpionum , pinguedinis gallins uc 
,;cris,Sj beui hirciriii^t his.noa c6fercntibi3$> 
mirumeife prxdicant ^^ oleum uipcrarum., 
Qaod ita fit, Accipiuht diias uipcrasjiu.iien> 
tcSjCmares autfajmii\?ejint,nil refcrt^ia fra 
ftra f ecant^excipiunfuaie uitrco oris angufti 
deinde faper fundunt communc oleum qul 
- tam 



l^o 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONIL 



tum fatis uidetur» & folibus canicularibus 
€xponuntid acerrimi odoris eflc,& uim acu g 
tisfimam habere,{imulque , nepilicadant 
prohiberedeniqQe,(i id non prohciat, inun 
gunt quidcm hoc eodem oleo puftulas , fed 
iubinde hac £quamadefadunt,qua: habet a- 
quaj plantag!ais,rofaceaE an. libr.i.Aluminis 
rocch2,2.rgenti fublimati an. dr.ii.tritis , te- 
rendis,omnia fimul coquunt,deindeiriduo, 
<juatriduoue relinquunc,quoadaluminis , 
fublimati reliquia? , in imum repant, poftca 
extrafuntaqusm limpidis{imam,qua utun- 
tur nunc iimplici,nunc cam aqua ros.aut fo 
lani,aut plantaginis, 

Quidara fumunt fuc ^ 

ciladuce C an.uncii, 

Plantaginis i F 

mfrigidantisGaleni unci. 

albumina duorumouorum 

fublimati optimi triti dra.i. 
in mortarioplumbi linimentii confidut 
pofteaiUinunt.^ 

Q.uidaucrocapiunt ^ 

alumi»is roccha: ^ *w*^ra.iii. 

falisgemm* .X 

lixiuii li b.i. 

Aqusros. un.iiii. 

Coquunt fimul omnia ad lixiuii tertif par 

tis confumptionem,deindc utuntur;inter- 

dum etiam nonmhil fruginis addunt,pro 

ut magis ficcare uolunt; 

Quidaaquxuits 7 O 

fucci tnzli Mcdici S an.uaci, 
:Lddi 3 

fublimatt fcro.ii, 

Simu! mifcent,atquc agitantdeindefa- 
&z(ui dicunt)refidcritia,fumunt huiusa- 
qu<cdra.ii. 

Aqua: rofacearun. s.plus minufue 
&il!inunt. 

idque non folum pmlulas delere,fed ctia 
cxcrercentes carnes erodere folet,li per hscc 
nihilproiecerimus,n6 parum ualet,idquod 
conftat ex axungie coiate lib.ii. 

Argenti uiui cxtindi iib.i. 

lythargiri unciii. 

ceruflje uncii. 

Thuris un.i, 

Fiatunguentum .s.a.id quod, & fi fupra 
qupque libro fcxto recenfuimus, quia tamc 
his poftulis pcculiariter prodeft , repetere. 
nequaquam pfguk, hoc igitur fingulaj pufta 
ls,nifigingiuaruarum, orifque kfio fequa- 
-tur,mane &. fero, antc cibum fingiilatim un 
gantur . 

Autfume aquafp 

ardentis >• aiuuti.vi 

^qaat roiacca^ J 



H 



an.uncaxu 



an.dra:i. 



dr.fs 



an.dra.k 



fuhlimati dra.ii. 

Builiantleto igne, quoad fublimatuni dii 

{oluatur,tum ua£ uitreo,aut aliquohuiuf- 

modi ferua,fubinde hoc eodem fingulaspu 

fiuias tangito/olec illas apprimc deiere . 

Autaccipefublimati dra.ia 

Aqu§ ardentisp 
aquasrofaces S 
BuIIiant igne lento.&c 
Aut accipe fu-S 
blimati > 

Viridisseris j^ 
Aluminis roccfa* 

XT'' ^ ""••^"^••■^- 

BuIIiant ad quarta: partis cofiimptionemfr 
fubindecolentur,colato addeaqu? fegrega 
tisaurum ab argentc unci.mifce & utcrc. 
Aut (iicci iimonum p 
Aqu2 plantaginis > an.nnci* 
fclani J 

Tartari cx uino rubro p 
Maftichcs > 

Thuris J 

fublimati grana.ui; 

Mifcc$»a, deinde gosfipio infuio uiccr* 
iUinc. 

Aut fucci fam - p 

buci > an.uncTi. 
olei rofacei J 
V3ldc BuIliant,poftea colato, mox addc 
falis dra.i2. 

ceruffce uriCi.s. 

Camphorae fcr.s* 

Fiatunguentnm..s.a. id pueronobili ui- 
cera gailica contumacia bellc curauit. 

Aut foiia C2rdu!,afininu^picbs noftra uo- 
cat,emplaftri modo appone,fepc enim con 
tuliffe uifi f unt,pr£terea fricare cruftas ipfas 
aut rumicii radicibus integrudiematqueno 
dem accto acerrimo infufis,aat fuligine , 8c 
fale iintheo aliquo exceptis,mox eodem ace 
to humedatis non parum prodeft. 

AUt accipe lixiuii faponiscapitcllum, fiue 

h magiftra uocant unciiii* 

Aqu« rofacex uncii. 

faiisammoniaci y .„ j^^ .- 

aiuminisrocch? I *"-^"'"* 

BuUiant ietito igne fimilitcr utcrc. 

Autaqua^maris | .n.unc.iii, 
aqu^roface^ 5 ^ 

fubhmati ,^ 

Viridisjris |an.unci.s. 

Bulliant ad partis quartf confumptionc , 
Hoc dccodo puftuiae bis quotidic tangan 
tur. 

Aut aquae rofaccat uncvi. 

Arfcnicialbi fcro.i.f. 

falis 



DE MORB O GALLiCO. 

Yilis ammoniaci 



LIBER. VII. 



171 



fillis gemmse 
aliiminis rocchae 



I an.fcr. iiii. 
fcr.ii.-^ 



Fiat ut proxime diximus. 

AUtargentiuiui. dra.iiii. 

immitaturinouum crudum,ta<5to prius 
foramine,mox eodem claufo , deinde fub 
cinsre > & in aqaa coque , quoad induretur, 
poftea hinc excipe, dictum argentum ui- 
iium. 

fublimati. ' dra.i. 

aluminisrocchar. dr.ii. 

- ^ Mifce limui piftillo iigneo fn mortario ia 
pideo femper agitando, fubinde nonnihtl 
aqus rofaceeiaut liiolace^, autcucurbitaeco 
mitcendo,atq,- id mane tantum fiat per mul~ 
tos tamen dies^qu^tidie , donec ceu nix al- 
befcat : mox id totum uafe uitreo aliquo ex 
cipe,tum fuper intunde aqu<e pluuise claras 
iib.ii.deinde lento igne ad dimidium coquc 
poftea depone, &: quiefcerepermicte do- 
necid quodcorpuientumeftiin-fundo refi- 
■^dcatj&abicdaaqua.tantundem aqua? fuper 
-adde,idemque fadto ut ante fadum eft,po- 
' ftremo diiigentercolato,idquidem no mo- 
. * do puftulas tanat , \t^ etiam cutim crafsam 
attenuar,fquamofam tergit , nigrara deal- 
bat,puftuiarTim uefti^ia emendat . 

Aut accipea qnss' fegregantis aur um ab at 
gento. dram.ii. 

Aqu3B rofaceas un.i.plus minusue. 
Prouc alterius aquas acrimoma inienftor 
remisfioruefuerit,mifce &: utere . 

idquoquenon folum puftulis extcrio- 
ribusremoaendisconfertjfcd etiam intc- 
• rioribus , ii eo tangantur , & ulceribus o- 
" ris;paianjguijj uirg^juuluse , modo iliud ob 
' feruetur ne inflammationem auerfac. 
Aur cape fumach , (rhus ob- ? 



infrigidantis ca}, un.i. 

aibumina duum ouorum. 
Sublimati bene triti grana v.pius minus- 
ucpoftinmorrarioplumbi ducunt, & m-\' 
guentum parant,id ulcera exicc£r,ucrrucas 
ctiam dclet. 



\ an. dra.iii. 

dra.i. 
dra.ii. 

lib.i. 
un.iiii. 



Ibniorum dicitur^ 
fru<5tus tamaricis 
thuris 
maftiches 

tartari ex uino rubro. 
ceruifae 



i 



an.dra.i. 



dr.ii.s. 
dr.ii 



Autaluminis roccha: 
iaiis gcmmae 
* fubiimati 

, . falis ammoniaci 

aquerof. 
' coqunt quo ad.tertia par j confumctur, 
•addunt interdum uiridisxris modicum . 
^" Aut i^iicd uerrucari^Cheliotropium maius 
& fcorpiuron uocant)q.s. delere enim mi- 
rabiiiterhaspuftulas tradunt, ftcut uerru- 
cas , & thymos , \d, quod iili tribuit Diofco- 
rides. 

Autaccipe albumen uniusoui, rudicula 
uehementer agitetur , fubinde adde pulue- 
risfublimati granaiij.itcrumque agitentur» 
donec ad unguenti cofiftentiam deueniant , 
tnm puftulas illinito • Triduo cnim integrc 
"curare-folet, 

Non minus his erit oleu tartari, olcu ful- 
phuris , oleu uitrioli, aut aliquid ex his,qu* 
in ;cauteriorum(utdicunt) potctialium nu- 
■ mcrum afcripiimus . 

" interdum fi puilula: mitiores fuerinr, iu- 
^ uarefoletoleum extriticcaut ex ouorum 
uiteiiis, ied prscipue oleum ex ligno gua- 
yaci , item deftillatirium ex foliis uitis al- 
ba:. 

Stdi ubi ualdc ficcs dursquefucrint, non 
-parum prodefTeconfueuit, inundio cx feuo 
hedino , aqua ftmplicifepius loto, aut pm- 
guedine tumgaliinf , tum capi ^ & limiliuni 
ftmiliter lotaaut ctiam axungia, fine falc, 
ficcitatem enim humedans & duritiem c- 
inoIliens,ulceratas cutis particulas, ad cica- 
tricem perducit , qua alioqui propter ni- 
miam ariditatem , a mediocritate quam ia- 
nitasrequirit,recedcntes curari non pof- 



funtc 

fublimati.grana.iii.Authaiusloco. 

aluminis rocch^ dra.i.s* ^ Depikrum defluuio , & unguiutn dentimqi 

cafu. C«p. f^II. 



.qu^plantaginis ^^^^^^^ 

fucci iimonum maiorum un.i. 
. Bulliant fimui lento igne , excepta uafc 
quod uitro fit oblitum ad quartac partis 
confumptionem, clarificctur > ut dicunt s.a. 
moxcoletur. 

Autfuccila^cac ? 

piantaginis > San*unc.iu 



HA c T E N V s de puftuli s capitis ac & - 
cici . I am ad pilorum ^defiuuiuru de- 
ucniamus,prima admonentes fi nihil aliud 
l9dit,quam quodaliquantum dcturpat, non 
purgatoriis quidem iitcndum, i>c malura 
quod Jpoteforasadcutim rcpit ,ad interna 
. P uiolenter 



AIEXANDEI TKAIANI PeTRONII, 



uiolenter^trahatur/ed exerdtio,& multa fu 
dons prouocatione uiuandum» at quoniam 



nim tibi ex ufa ad Ipem curationis eft btu- 
rum V nanque fi per exiguas detridiones ru 



idauomodocunqaeut,moleftisfime ferunt E befiat,moderatam affedionem opinens. 



committeadum efr^quo minus iliad prohi 
beretentemus. Pprro defiuuium,de quQ 
nunc agimusjhumorc corrodente ad cutim 
delato.potisfimum gignitur.Ergo hunc eu- 
dem uei antequam fub cute iigatui-:» ceien & 
•copiofo fad.ore,& ui quadam adhibita/ubi- 
to confumere oportet,per ea remedia , qux 
utfupra retulimus coniertima& repente lu- 
dorem elicerepoffunr. Aiioqui ii id lente 
pr3eftent,fuccus uitiatus, qui eorum auxiho 
adcutim reiicitur, ibidem iongiorem ipo- 
ram trahens , commodius ad erodendos pi 
los fpatium fortitur,iic decoda guayaci, iar- 
2£cparilk,radicisch7n2,pilorum defiuuium p 
quod ante non erat , aiiquando rriouerunt ; 
quod uero iam erat, auxerunt , & gemma- 
runr.Atfiplurimum & repente fudorem cx 
citare humano corporipericulofum, & ini- 
'mlcum eiTe.putatur,humorem tamen ,quia 
fecundum morbi naturam tiZy in rnagno ui- 
"taedifcnmine^non ponet,fedfiquisid ni- 
iijium uerearar,ab re non ,erit,uitiatam huc 
fuccum ad contrarium loc»m*, hpc dlad u.e 
trem,tanquamatoto corporis ambitu ad 
centrum reuocare,quodquiacpntra humo 
ris impetum tit,neqae femei,neque bis tan- 
tum,fedf£pius id ethcere neque contertim, 
fed Dauiatim,ut reuuliio frequens, & exi- 



Si uero per multas ,grauiorem priefsrtim , 
quum qucfcdam cuticuls , etiam i"! miil^um 
confices non rubefiant , manitefium igitur 
has omnium difficillime curari,ikur coa- 
tra faciliime , quf facile rubefcunt , qux uen. 
rointerhasiiiedio modo habent, cantum 
interfe diferunt , quanrum uel ad pesii- 
mas uel nioderatisilmasaccedunt. Hxciili^ 
Nps uero faepe uidimus cutim leui fridione 
rubefcere,piIos autem non oriri , ut quiuis 
in aiiquibus caluis , & fecundum ^tatem , 8c 
&non fecundum setatem experiri poreft, 
atquecontrauehementi ac multa fndione 
cutim difficulter rubefcere , nihilo tameii 
minus pilos facile renafci , ut in his cui ex 
aiiquo morbo extenuati in capillorum de- 
jluuium inciderunt . quocirca ii quod htu- 
rce fpei lignum eft , illud profedo eft , qucd 
B^que lucida neque ualde leuis, neque ten-. 
fa , neque ex toto glabra cutis eft , fed con- 
tra fub pfcura tanquam uapore quodam cir- 
_caipfam errante , & aliquantum afpera , & 
.modicelaxa,atqueomninouel iine pruri- 
tu , uel cum hoc quidem,fed per quam exi- 
guo,quibus adde quod pili morbo aliquo 
palamprascedente, nonatitem perfe uelu: 
cx improuifojdecidere cceperint, kd uth^c 
fpem aiiquam recupcrandi pilos porrigere 



ied oauiatim , ut reuuiiio itcqucua, ^ v^^- ,*^v.** «.^^«m». *™^ * j * r j « 

«u^' cuie«=^erfuificereposiit,inconfaetudi- G folent^ficadeofcemrecuperandos ashdua 



.n em retro uerrendi,humorem ded ucat, hac 
ratione,tam undio ex argento uiuo.tum iut 
£tio ex cinnabari,piiorum quidem deiluuiu 
prohibet,fed quia confertim purgat, non le- 
uepericulum affert. Exigua uero per aiuum 
4>urgatiocrebroTaa2,m3gis tuta eft, dein- 
de ubi prurirus adeft , qu^ rcpeiiunt, & qu^ 
.humoris acrinio»iam temperant, ubiuero 
minuitcr , aut ceflat,ea qus calefaciendo pi 
-iQSgenerantyCutiapplicarehcet, ahoqui u- 
.bipruritusimlgniteruexat, multa quf pi- 
los curare folent,non modo inutilia,fed ual- 
.denoxiafunt,.quippequ2 magna ex parte 
calefaciendo attrahunt, promde pruritum. 



rafura uti experimentum eft fimiliter-an- 
ceps,quum indiesexperiamurnouacula: u- 
.fu pilos qui deinde nafcuntur , crasfipres 
quideraacdurioresneri,non autem crea- 
xi ,quip.pe rafura 11 pih fubfunt propter exi- 
.guitatem, ueroditficiieuidentur, uifu faci- 
ies reddit, fi non fubfunt , non educit , non 
trahit , nongignit . hinc aliqui pofteripres 
pil05 nouacul*E ppera , & tardius, & difiici- 
lius nafci tradiderunt, neautem uera in hoc 
affedu id folum utilitatis prasftarc poteft, 
quod aftedam partera medicamentis fufci- 
piendis prompnorem reddat , (ed uthic no 
uacula in uniuerfum parum prodeft , ita 



caietacienaoatcrauuiii.,i^iuum*^ i^iwiiwwwi, *-«»,«*« *.* „„.«,...«... ,.«.„^. ^r — 
oui hominem infeftat,geminantje<: cutim ui j^ languinem medjcamerttis rubificantibus > 
■tlatofuccorepient. Cceterum uaideambi- autaciculispungentibus,autfcalpeilis fca- 
^ r n a:r...ir.ii^.. :j ^::^aa;^u,\^ ■^'it^^ 'rificantibus , ad partem euocare inutile 

-eft; Siquidem non ex ianguine , {cd exj 



guum eft,& fere faliax ,id quod dicitur, tan^ 
tam uidelicet fpem effe regenerandi pilos , 
quantam fridione adhibita cutis rubefcit, 
inquiunt enim primum quidem capiilos no 
uacuia toUere oportet, deinde.affedam cu- 
tim , per lintheoium , neque afperum , ne- 
;que moile nimis confiricare , ac uideread 
quantuna ruborem per huiufmodi mbtio- 
ji^m, ac<;6nfi:icationeflajperuenit, Hoce- 



^.. . j.-^ o , 

,IiopiU gignautur ^ Sc nifi magnam con- 
. tentionis occafionem -, multis pr^ebere ue* 
.rerer , dicerem pilos , in nobis renafci , 
jficut dentes , ficut ungues , ficut pen— 
nas in auibus , ficut fquamas in pifcibus» 
in his enim omnibus , quiddam , uelu— 
ii radix ^iatitat , & alternis deceden— 

tis 



DE MORBO GALLICO. IIBER.VII. 17J 

-Aurt fpongioiz » qu« in mcdiis (pi-^^ 
niscinorrhpdinafciturcinercm cum me!- 
lc. 



psuiccm fubiMdquodbis terue autpau- 
loiafpiushisregetierandisfufficere poeeft, 
u^cra uero quia intra tot regenerationes, ^ 



confumitur , non poteft, ied ad rem no- 
itram,itaq,-interea dum corpus ipfum pur- 
gamus,particuls quac pilis exuitur,pruruus 
anre oniriia qualis fit confiderandus eft, dc- 
inde feruata humoris qualitate, & purgatio^ 
ois modo ac numero prout hic innuimus,& 
tertiolibromonuimus, fi pruritus iafignis 
fuent,taie pr^fid:um conu^nit adhiberc, 
quodcft. 

seraerecrcmctum luro fimilequod eco 
tedum ferrum atterit-ar dccidit,afrccte pa; - 
tis rcpidum^uotidicfcis apponc,& ^: d 
fponte tua ficcelcat^finito,iubmac iiaciotio 
BC uicisfim abilergico.^ 

Accipc radicum canna- 
rum 
radicum nymphafaf 
ioliorum, &' ramo- -p . 
'/-:.- rum&fraduum >an.ma.iiij. 
myrthi. i 



>an.i3 



uaciii.' 



- - tambichio cxcipiantnr,mox aqua que fu 
binde prodierit,laueturIocus, lauetur item 
uino albo nigroue, in quo myrthi folis, fru 
^usueJbjdlicnntihuetur eriam pueri unna, 
kueturrumicum decodoid enim prurigi- 
nes(um iiiouere folct illud pruritum compc Amygdaias . 
f<:ere,calorem temper3re,pilos foras euoca- ^ nerem uerfas. 
re,ideoque Diof.libroquinto,quaii ritionis 
(inMlitudine ufus , inungitur contra capiilo - 
ruminqui£de9uuia,quas alopecias dicunt, 
cxpletq;easquodconfricato in naxia cote 
fcrramentodetritumtuerit, , . 

^ Autteftudinis fanguinem illine,autfume 
ctncrem ex radicibus corticibusue harundi 
nis unciii.aceti q»s.mifccad unguenti con- 
fiftentiam fimiUterilline,dcindci3ua utdi- 
iftum eft . 

Aut ruraicum bctarumue folia emplaftri 
modo impone , aut uinum cx myrtho ,a ut 
nymphf^ radicc cum beta; fucco,aut mari- 
nicancricinerem tum cancrorum fluuiati- 
liumcinereex aceto corticum caftanearum 
cum faba ex aqua emplailri modo. Apesfic- 
catas fubindc tritas cx oleo myrtheo & ce- 
raynu terram cimoiiam cum uino,aut rofa- 
ceo , automphacino,aut acacia. Hxc in prin 
.cipiQ,prurigincinfcftantc prxcipue adhi- 
i>cridebent, ut uero illa rcccdit,fic alia, 
qua .ab alto cuocant,adminiftranda fant, & 
primum quidcm leuiora,dcinde ucro uchc 
jnentiora . 

Vt puta ny mph^a: radiccm cum picc mix 
tamimponc. .. 



Concifa & cum uctcrc fiiilioadipec >dst cy- 
noglosfitblia. 

■ Caprini aut hircini cornu cincrcm cum 
fale,tumaricis feminc,butyro,oIeoq;, prius- 
tamen capitc rafo . 

- Crematum erinacci rcrrcflris corium cu 
piccliquida. 

Crudum adhiantum citra radiccm cm- 
. plaftri modo,aut cum iadano , myrthcoue , 
& lilino blco , uci hyftbpo criam, addito 3c 
mno, 

Aut trichomenem , f uulgarc polytri- 
^ cum cuidim eft ) emplaftri modo . 
- Ladanum cum oleo ro/aceo,autancthi- 
no,& uino. 

Crematum aicyonium ( maris f pumam 
oificinas-upcant ) ex uino cmplailri mo- 
do. 

I uglandium putamcn creraatum,tritum 
queex uinu,oieouc. 

Rorismarini decodum. 
' otem.ex.olcaftro. - . 

Nuccs auellanas totas crcmatas , mox 
conciias cum axungia , urfinouc adi- 
pe. . . . , . 

cremati leporcini capitiscincrcm cx urfi 
no adipe, iiue aceto. 
Amygdalas amaras integras uftaSj& in ci- 



Apium. filueftrc. 

item abrotani dccoftum , autinaqui, 
autin oleo raphani,autcherui. 

Abrotani quoquc cincrcm ex olco uctii'- 
fto. 



'D 



Deindequo magisccfiarit pruritus admi 
niftra,ferruginem ex aceto, 

caprinarum u ngularum cincrcm cx acc- 
to. 

Vngularum mu.li , ucl mulz cincrcm cx 
oleo myrtheo. 

Munum(quas mufccrdas uocant^tritum 
fimum ex aceto. 

caprarum prarfcrtim in montibus ar- 
gentium fimumcx accto, acctouc muifo. 

Brasfica:foiia,ciufdcmq;fuccum cum fk- 
lc. 

Ailiorum cincrcm cum mcUc fub* 
a<Sum. 

Myrrham cx ladano , uino , myrthcout 
oleo. ? 

Thus accto accrrimo confcdum, 
Ladanum uincmyrrharq;, & myrtheo o- 

kocommixtuffl. 

. i^rpitii, li^wemf^ucm belgui- 
P 2 fiua 



t74 ALEXANDRI 

num uocant)€x uincadditi^ piperc,:& ace- 

Aloen ex uirfo. -^ 

An(eri:S adipco3,uulpis>urf2, hycnar,par- 
<!alis,leonis. 

Viperepmgucdiaem, ciufdcmq; pellem 
exuftam. 

Picemliquidam. 

Laurinumolcum per fe., uel cum -ce— 
ra. 

Fei tauri, fimumqae. 

MeUnacardi. 
. Whi uero prurigo"'penitus defierit expe- 
ditadhiberc erucx filaeilris fementritum 
jsoleo iaurino.. 

Rhaphanumemplaftri modo. 
, Veratrum utrunquc. ^ 

Oleum fcyllar. 

Oleum de uiper is antefcriptum* 
..Sinapifico mixtumfubadumque^ 

Fimum item columbinum, 

CumJnum» . . 

Vrticam. 

Cepe. 

Ciclaminis radicem cx aceto^, &mel->* 

lc. 

Afphodclifhaitulam regiam uocant)r2-. 
dlciscretiiatac cinerem fandaracham reiiaa 
exceptsm. 

Sulphur. 

Staphi Cagris grana csslco. 

Naltartii femeri. 

Batrachiijhoc eft ranunculi folia cmpla- 
flri raodo. 

Cepe quinetiam,aut ficuum ioliis particu 
lam tricare. 

Certharidem item tritam cum pice liqui 
iia , priustamen fale lenicer pr^parata cu- 
te apponere , atque etiim faponem nigmm 
Ktpafteriorjm quidam exeperti fant,ta- 
piiiraccoiilinere.lilud uero in his calidio- 
Fibas iialidiorique ^prefidiis perpetuo ani- 
madaertendum efr>quod pi:cc3tum infra 
modum nullum plane affer: decrimentum , 
fupra uero , aliouando exafp crac , & ulcerat 

*• r^r_- .^ • n * ^ 



TRAIAKI PETRONJI, 

in imisramuliscondrilla? fquam fyluefireai 
cndiuiamaiiquiuocant) tabrse magnitudi- 
ne inuenitur,recentem quoque eiufdem ra. 
dicem , cemenfain cam acu, & palprebris 
cum humore illo admota.Prsterea f fypam» 
X>ecoaum fpicx nardi. Alii uero fua quse- 
dam. propria ma.gis comraendaret, qucmad 
modumeft. 

Acdpcfoliorum fenx orientalis. 
manip.i. 
radicis oxyiapathi» f .unii.* 

florumrorismarini. ma.i.s. 

CoquBtiaaqua ntarina , d^in deco«So 
partes a£edas iauant , non femel bisue , fcd 
{ipius,Decocto item fcenu greci ,.quod ma- 
gnopere cxtollunt, decocto aioes cum uino 
rubro . Prarterea ferpentis aut taipx pinguc 
dine u^gunt. 



Aut . Sumc ladani 
. fucciiru^auummyr 
thi 

papaueris nigri 

.i^ic^nardi 

capelLueneri* 

cyperi 

corticis pmi 

fem.Apii. 

olei fefamini 

myrthei 



l 



an* an.i* 



•.an.inan.f. 



aa. un.s. 



an, iib.i. 



Terantur terenda , mox duplici uafe bul- 
liant,poftea coIetur,colato, iauetur affedus 

lOCttS . 

Autfoliorum uiridisabiinthii. 

manip.i. 
cort.auellan.uftarum tm.ii, 

Cum oleo myrtheo coquatur, deinde c6 
lentur,& locus iilinatur. Aliiiixiuium exci^ 
neribus iuniperi , aut pinijaut ientifci , aut 
laricis , aut myrthi , & fimilibus conficiunt, 
moxlauant membra,quibus decidunr pi- 
ii . lauant itcm deco<5to guayaci , aut abro- 

..Mw— *- ™^ > Tani,myrthi,fene,radiciscaan« , fapathi, 

fuS^t ijiiiammatio'nem, qu^ H £umiterrs,& {imui,& feorium . fubinde un- 



cutim,atque 

uhi eontingerint ,.co.ndecet zum adipes di- 
<5as , tum olea qasedam, au: ladanum illine - 
re , adeo quidem ut h?c non roliim regene-. 
randis pilis profint, fed alioram quoque 
multorum cxcefTum moderentur. Atillud 
ppGrtetnon ignorare armeuiam hpideai 
ex uno palpebrarum pilis peculiariter pro 
deffe . Terreftres item cochleas,ii quis per 
.jcaram carnem iraiecia acu^ & m ucolo lcn- 
tore , quem fecum acus attuiertt, paipcbras 
isi».fiX€rit«<itta[^a»^f»aiHch^ fia*y£^,quod 



gunt hoc pa<9xi uideiicet. 

Cape ta:ui mell^ cumfuis apibos. 
unciii. 
pingued.urii imJi. 

ladani an.i. 

abrosani un.s. 

MifcCjdiu piftiIIo"ducantur In mortan^s» 
qvK) ad ungucnti confifientiam dcueniarit » 
moxungebis,teruequo:idie. . ; • ii 

AUt 



B 



Df M 9 K, ^ p C^^ILXC Qv 

myrthi r . 

fucci abrotani Aan. uncii. ^ 

fuccicapiilorum ^ierv>" 

neris.. i*. 

fpic| . . un.s. 

Bu!lian:ilniMiC|ita%nc,4on«c in un- 
SJH^^i^onriftemi^coe^i» . • 

^ .^AU^I^ni,..;, ,. .un.ii,. 

.-<>lsi.cjp.jitroa:no ., ? . ^ 
.; ; . , mellis aptimi ^ ^^*^**' ' 

Fiatungu^ntum s.a.ida4/ydera toliunt. 
Aliiiubentuidelicet. 

Acciperofarum rub. , . ? 
fo;iiQ5uni.pIaixtagi- ^ 
.; . , . nis 

abryntbii 
fruduuqa myrtlu 
balauitiprum 
frudus cjipresli 
..... , .^uminis r^^cii?^, 
mafiichcs 
acatix .-:._ , . . 

.:. .; , fniraholanoramcitrinpra 
meljis / ■ -* 

omphscii ^ 

liiairabri » . «^ uk:::: r 

lixiuii l...^- lib.iiu. Q 

Mifcepro lotionc. Ddnd^ 

fumeolei myxifaini 



, U^i ninQCi^Si lixiuii^ 
■.>4ffieV5atIaHa,tio.; . /^ 
A ut accipe fpuma: maris 
f4li^ I 

fulj^.uris uiui .* 
gummie ruta {• an. 
fyueij.ri ? 



2n.^.s. 
cn.xf. 

dra.iT. ' 



an. dram.!. 



an. ma*i. 



k aa; nn.x. 



lib.ii. 



''rofacei 
omphacini ^ i.a. uacs, 
mafticiiini - 
nardini 

ladiKni ^.•. , . unc.i. 

jrtifce pro unguento 

Alii accipiunt fruduum «jathi pirtcm 
■nnam . - 

. ladanipartesdaas ^ _ 
filis nitri partes.vi. 
.. -, .. oieimyrttiini.<5.s» .. . 

. Fiat unguentum. '■ - 

. A.q.cc£piuntnuccsreccntc$menfe luiio ^ 
jiu.C.ccititundunt moixadraifcciit aluminis 
fcisfiiUs ii. iii.cx9piunt uafr^iqoo,quod ui 
tra<>blitt^m|ij, (ubindciaginiiidics in lo- 
co^inbdke hiiinido ponuni&uacioieum ha- 
beri ainrmant i^nod flucntcipiJps compc- 
£du ■•■• ' 



AUttccspeladam / 

oieimyrthci 2 * 
liiini. i. . I 



pstto^^xcps^. 



"Vuphorbii 
feminii flaphi- * 
fagrix -C 

'■ . . . cantlia^idum > 

icEcii ex oieo antiquo q.s. 
Mifce. 

4U,t.5ccipefangui%aru -i 
*" "'"uetparum " ! 

apum J'a.part4cq. 

,. carnium I;^m.acum. ] 
' . faijs ufti.^ ^ 

Mifcc poft excipcuafc , quod dtro pbli- 
tumiitii^' f undo perforaturn eq^ueatque ua» 
quod harpagium appelhtur, mox dic npftc 
qu€aljtcra,rn integrifundi fuppqne,a quo it^ 
iuiI-^otincatar,e:t}bitd:eindc faccus quidaj,. 
<MOp3irtCSJife6t2ciitinuiitu^ ; ' 

-!^iitatcrpec!tcq'sru- 7 

feci >an. ^rfr; 

a^rdtani "' J 

ncntrium cahthari-». p 

<^m ^an. dra.iii. 

- ' , ■ ••- ladjani. -^ 

auelianorum liftarum drai.iu 
galliasmoichatac' ' dra.i. 

T^ran.turcum c^eo uctcri ad nngucnti 
cohiiflehiiam. . ,.. 

Autfumecica<feru'm * dr.vi. 

pingucdinis galiina: ^tj-i. 

pui. fanguifugarum ufia-^ 

.•.:>cert3.uftat \ hn.un^, 

~' " iiiriHis xvi^ ^ 

palu.talpeAids -> 

. Ipiearuni uftarum >an. dr.j. 

{ctarum pprci uftarum 5 

' M^lis q.s.adunpuenti confiflentiam. 

Aut capc cincriscipifioruliommis. on.!". 

fce.cis pki cx fcniine hni. un : iiff.* 

meiiis'dcpu;ratf 4n*M^ 

■"myrrhf ' Qn.lis. 

. Fiatungocntum.. ^ ..- ^. 

' iliilvECquidcm oninibus indifcrimina- 
tim,adhibcri pofTc confplunt , bec uero fpc 
<;(^mbiliofis, ilia pitultori^a Alia^ mclaii. 
cjioiicis , fangtiinf ucro. prs^tcrmrttunr > ac 
fi hi piforum deirumo nequaquamcbrripc£ 
|C03tur|.Scd h|c5j^u quadam ppinipne^nptf 
^erieiit,ia ^ hohir?c ^ifirngunt;^ <?3?i« ca, 
quae blliblS>^a3fit»'PT$dicaht, pitaitQfi$ 



pro(inr,S: contra,rccenfebimus taoien , pro 
lit ipfi pr^cipiuntjne illorum fcripta occuha 

re uelle exiftimemur. ' 

Itaqueinquiuntjn unaquaqucipeciaehoc 
iiecodo uti ncnpliciter folernus . ■ 

Accipelfxiuiumex cinerc radicum can- 
ns q.s. 



ALEXANDKI TRAIA^II PETRONIV 

Sumetixiun-^excanftatbm radicibiss 
• libiii. - ■ 

- adianthi • '^' 

ciheris cancroru | 

radicis nimphef ( an. man, L 

rofarum fyiue» | - 

iolfbrum myrthi 
Mifce bulliant ad quartae partis coniuma^ 
tionem , hoc decodo raembrumantc la- 
ua , dcmtSi inunge fcquenti mixtura. 



.\ an. dram.iii. 



an* dram. 



fpinardi 

hyiiQpi 

acacias -^ 

terrxarmenls ? 

maftiches ■ 

balaufliorum | 

thuris ^ ' \ 

Buniants.a.hocdeco<5tofepcIaua partes p 
quibus pili decidunt , permitteque ficcari 
iponre,magis uero confme dicunt,fi caiyb* 
candens in codem decodo irequenter cxtin 
guatur. 

interdum rafo membro refinam therc- 
benthinam uridequaquc illinunt intcgnim 
que diem,& noftem* ita relinquunt ,poft«r 
hocdccodolauant. • - , 

' Stime laxiuii ex cannarum cincrc , 
lib vi. 



: an, fcr. !• 



hyiSbpi 

fpics nardi 

nafturtii 

afphodeli 

ladani 

mirrha: 

alocs 



i 

f 



an. cianip.i. 



dramri. 



■ Mifcc.BuIhant s.a.deindc membrum ab 
loatar^rurfum terebenthina fuperponatur, 
pofteaiaueturjatqucita uicisfim^ado no- 
uemq; diebus.interim tamen ter /aut qua- 
tcr rafo membro. 

<^uandoqueuinouaIidisfimo lauantjfu- 
pcrponunt iubindc therebenthmx parteni 
unam,thapfixpartem quartam fimul mifcc- 
do,qiiandoquepro terebenthina, felic tauri 
jip utuntur. - 

Paupenbus sgri mcmbra prius urina la- 
Uantjdeinde unguhtlioc uidelicet, 

" Accipe caicis uiua: lib.i. 

olei rofacomphacini un, vi. 

Mifcc,& fupcr membro,quod iotum cft, 
cxtcndatur, idquc uicisfim fingulis qua- 
tuor,aut quinque horis fiat,duum aut triiim, 
dierum ipatio , pro ut cxpedire uidcbitur 
cipsfime enim pilos foras euocarc poliicen- 
uir. ; 

H2cigimrfi,bmnibus quibus piii deci 
dunt indifeentcr adhibent . priuatim aero 
biHpfis uidcHcet.- . ' 



H 



Accipe adipis urfini 

mirriix • ? 

hdani -'--■ f 

aloes I 

copularum uocata- v 
. . Tumglandium | 
cprticum luglandis . 
. crematarum f* 
cQrticum aueHanarii ? 
■ J- crematarum ^ - 
Mifce cum oleoex oleaftro, ucl ompha- 
cino, / 
" Hisadbiliofosutuntur. ^ ■ - 
Ad pituitofos uero uidclicct. 
Capelixiuii cx radicibus can^rumlib.vi 
adianthi ^ 

friyrrhi 5 - - 

ladanr - j 

feminu nafturtii j 
aloes - 1 

fynapi } - - 

radicisarphodeii ? 
ranunculi y «"*-•*• 

- --■ .thapfix . .' . 

truduum myrthi ' 
hyfibpi 

carficum raphani 
fcrroginis 
'• . laffcrpitii ^ 

Mifccbulliants.a colcntur, colato mem- 
brum lauetur,deindc inungaturhoc uidc- 
licct. 

Accipeadipisurfini 
fcllis taurini 
laferpitii 
(andarachs 
finapi 
myrrhat 
-ladani 
^ alqes 

terebinthina: 



un.mi. 
un.!. 



I an.dra.u. 
I an. dram.i. 



Olci cx olcaftro, ucl olei omphacini q.s, 
Mifcefiat uoguentum, adhibeatur , ut di 
^umciE" -*.... 
Ad melancholicos ncro. 

Cape 



•tii * 



DE MORBO G 

<?apelixiaii cxcannarumradicibus.li vi, 

^^"3f unc.i* 

polypodu ara.ii. 

' iadani 

myrrhg 

feminurr» raftartii y 
corticis raphani i '^^^^ ... 
mytzhKraammi an.dra.nu 
hterpiti) J 

ridicis uCphodtli ^ 
butrachii -> • 

Buliunts a.dc:ndeco]cntur,col2to Iccas 
affjctus abhiatur,moxfcqucnti unguenco ii 
linaiur,qijodeit. . . 

SumeAJipisVrnni uncvi, 

thercbinthir.a un»iiiL 

FcilJstaurini uncji.. 

l^sferpitii ^ 

ladanr I , 

[ an.imc^s. 

J 



ALIICO LIBER. V:XI. 



*7? 



Clidium quer : 
cus 



dra.i.s. 
unc. ini, 
C[.s. 



Aloes 

Th-iprjar 

radicis arphodeliC an.dra.ii. 

barrachii i 
r> 
> *».dra. i. 

glandiuin fsgi 3 

lapidisarmeni 

olei Mvrthei 

oleiexoleaftfo 
Mifecfiat unguentum, quod in ufum uc- 
niatjut didum eft. 

C^iidam airedum locum utpote humore 
erodente refertumj&priuatim caputipfum 
refpicies, nunc pcr mterna apophlegmatii- 
mis/aunc per externa lixiuio digerente,& fa 
poneatrenuandi dirigendi,& uacuandi uim 
habente,purgat , pro apophlegmatiimo ni - 
hil praeftantius elle putat, quamieiunum os 
intra uertere modo radicem piretri , moda 
iiemen ilaphis agrise, aut maftiche aut pipcr 
autgaryophiiorum fru<ftus,his enim copio- 
risfimum iputum citari , & ab afieda capitis 
cute humorem inlitum,fi diis piacet,attrahe 
re pro lixiuio capit foliorum abfjnthii, beto 
hicas rorifmarini,calaminthjB pulegii,abrota 
ni an.pugillum unum, afari dr.i.rofarum m. 
i.nuces cupresfi contufas quatuor interdum 
agarici dra» ii . harc tonforis hxiuio cxcipir^ 
poftea ieraefacit,deindc colat, & hoc caput 
lauatjfaponcquc utitur qui conflat , ex rofis 
rubeis aloes , gallarum , corticum granatorii 
nardi indice,farcocoil2 an.unci. balauiliorii 
myrrha? , fandarachaegr^coram/pica nardi, 
ao. drag. s.zcdoaria: communis drag. li. fa- 
ponis candidi communis q . s . o6tQ diebus 
ita caput layat , pofl adftringentia adhibct, 
intcr qua: praicipunifl exiAimat cfle lada^ 



numoieo myrtheo.& rofaceoomphacino 
; liquatum manfiL&.fero per capurirundcrc.- 
A ~ interdumjf; pcj: ha,c artjringentia piii noa 
renafcantur tum dcoo&o raphaai auns,cum 
acetp capuEirngat,deaique , fi uihil horum 
ii?uat,ad iuffitas re^urrit. Vbi uero pili peni - 
tus deciderint,primufn caput lauat fi.ngulis 
diebus tonforislsxiuio,in quopuIegi,um,ca 
lamintha^&abrotaaum buUierinc.ficcari e- 
nim hac iauatione locum putat,& materiam 
caradu.ci ideoquefubindecaputipfaro ma 
dcfct.,primum aeflillatitio ex melle, fi id 
nonconfert, fnliatitio.ex urina, fin hxc mi- 
nu* iau3t,hac aqua quf habet. 

Vinialbi Vinofi&^ 

optimi y an.Iib.i. 

** Vrinaepueri L 

iadisVacini J 

Mciiiscoznuniscrudi ^ Ubs^\ 
Lambichio excjpit,deinde diftillatarqiic 
hanc pra-ftantisiimam cfie ait,gigncndis pi-^ 
li(qux tandem fi tbt tenon prodcit ad unctio 
nem rcfugit, qui adeo cxtoiiit , ut iinica,di«. 
ac no&cpilos extra ducac 
- - Haschabet. 

Euphorbij :„;.., dra.ii. 

Thapfie iin.s. 

turbith orient. dra.i. 

garyophylorum dr.iii. 

■ ^ ^ ol^ci smigd.dulcium iib.i.s. 

Q Tritis tercdisjfimul oU uaie aliquo uitrco 
excipit,mox in aqua ferucnd quar uafe alterp 
ad igncm calcfeati continetur^tnbus diebu$ 
per mter ualia coquit,hoc efi fingulis per ho 
rasodo.deinde definit tcecesadimqmdc,- 
lcendere,& quarto aut qointo^port dic , qua 
omnia utdiaum.elt,bullieririi oieamcolli- 
git,&: ufui fcruat,td ualde aere efie traditpro 
mde nonnifi parceS: caure ungendum eiTc, 
quodfiardoriorte fequatur,oieo uioiaccp 
autamigdalarum dulcium , aut ladcardorc 
mitigaf,ied utrum id tanti iit, quanti illc ta- 
cit,ioia experientia probare potcil. • 

H-£C funtaducrfus pilorumdciiuoia^qu^ 
luemgallicam fequntur compcrta tum a no 
bis,tum abahis.Q^ui ueroab hoc attejSapu 
L) doris caufa fibi grauisfime timct^ cclerequ« 
curationcm requirit,neque dentes infirmos 
habet,ls Vnguentoex hydrargyro, aut futfi 
mentocxcinnabari,aut contra fudorifico 
aliquo quemadmodum ante docuimus utes 
feabeodem uindicarcpoterit. 
■ Addentes,ungcfquedectdcntestrsn{ea. 
mus.-ii.quidem cadem cauia cadunt , qaa & 
pihipfi, humore uidelicct erodenteadillcs 
dclato,cadunt uero magis prompte , quam 
rciiquz corporis par.tes,tvim quia nouam ha 
beat rcgeacratioaezniiu, ut quin intcrdum 
pcaitus 



1^%. .ALIEXANDRi TRA.1AKI BETKvO^I. 

p€Ti ! E'-i s fcxpimgaatii r»a1 rdro fticcciaite ni«: 
hil uetet;Tttfn eciam.quiaiivcor|iorenoftra;;E 
fere n unq^-ia m jtiigeri dennsnt, qaea,dmoda 
^ pilirred in his 2«gf¥v&i*tuna -pfirif^i-citur > ta 
2His.l3ter,quoRi3m ij ufei- ^i^v aut fibi ipfis.r. 
cccjrn-ant, cc-dunt i iliirefifuint,attermitur»: 
conriimuntur : tum maxinac cjaiacxtremis: 
partibusjah3Erent5Bbi<qiioEidie;,&pequc2gi.* 
tatcr,& fecom ipfis,3iit cum aliisc&ehra coix^ 
lidDntuF, quoniamij sugmento*nuDqaara 
repugnati& moEU qiiafi cocisuo finguliidifc- 
bus eietur qufcqsid' iftcorporc fijperfinitad. 
hoFulo<^5Vtpotequ« facilerecipiuat, pcrpc 
tuo fertur, quod-ubiujtioium-, tnultauu^afiu 
eft, tam dentes^£i unguesj qiiam piios cor- 
rumpit,dino^jit,expellir.It2quej^fi Lina cum 



/. . ... AiCafit.....: \ . •. ; ' 

thuris I aa.4p2i-i-s^ 

mariichcs ,..,^ 
Mifce & uteie , refoluit uero quam ma* 
ximc; ^) 

AutACcij^-aqnxardentis- -. hb.nj. 

. falu^ .. 

■ T6rifrnarini 

bacdsrf 

Hy{k)pi„ . 

ros.rub. 

, Aluminis Hquidi un,ii. 

. Dieiimul,ac.noacuafcaliquo beneteaa. 

contincantur, portcas.a.difiillcntur. Hoc 

aiftiiiatjtio abluanturdentes,idu3lde p6- 

tcnsefti.magnam refoluendi uira iiabet,at- 



piloramdetkuio,dentcsunguefive,decidiit K- q.ucr<]tborandi,c6£er:et)amabIutio exmyr 

eii^dem curandi rationihus, ,qnas proximc -^- ---' — «-^-- "— ^ ^v^r^fnrrvl 

piximas,citra tamen cngaentumex hydrar 
gyro,& fafftcnentum cx cinnahari utendu.m 
fm piioram defluuium ab{it,necadto^rQ-' 
hiberi poiTuntcommunibn&iaaxiliis;08sni- 
bus,prete4r iUa, qoas cx argento uiuo. » ucl ex . 
cinnabariconfiduntur>quanjquai».em^dCi 
co(5ta,uel guayaci,uel isrzs pariifa:,uel radi- 
d&chinarum fufpeaaftintf lanqsam perica 
lum fit , nc fimul cum mcrhoM has partes 
iboiite fua prorumpente , & ipfk^d ea fdem 
per fetendetia, mnl:to phisquamxonueniat 
ukiat^c materjap jliuc dedttcaat ,.ac.dentium , 



rha,uinoacetoue5& oieo.item, ex aceto fcyJ 
Jiuo,ex oleoomphacino ex conditarum oli 
uarumninria; Vniftioexfucci tpali tnedld 
5cidi unc. i. aluminis rcccbse uSq.s. ad un- 
guenti confirrentiam, id lantifci frujjulo ali- 
quantum, c-oiuufo cxejpitur^ &-den^es circii 
circa rricatur,nrmatfaniem,^'{jr)CiuI&" mudat 
confert prasterca ^CQQ^um pl.E^^i cum ace- 
to,cortJcis tatr^ricrs cuinaquafcrti , rubigi- 
nis cum uino.Ma0ici;eore |pius^dctenta,& 
uerfat3,Corailium,CQrG.u.cerui uftum, & his 
iimiliaquorum fyluam:,mlibri§;quibus dc 
£rmandis dentibiiscaput allquqdmfcnptii 
«{i,:Dasfim inucuiesJH.ad^nus de,ea qu^ dc- 



ungmmuec3ii*maaelercntficutaliquaA"Go ., ._.^,^__.__. -- . , -. , 
piloru dctluuiu oeminarur^^queadmociy G tibus cadentibus debetur curatib. 



ut fequenti capfte dicemusf in oculor^m, 
suriumqueisfione pasftm experimur.-Muiti 
enim aliqao ex hisdecoSis utentes obfccan 
tur/urdique fiunt>Q:aia:tamen aliqui in.his 
malisilkmjrum isimodum profuifle teiii. 
turj4ifeuntqueraboculorum,&aunumi|^^ 
fione, de qna m&% loquemur .,quQd in his: 
morbiuitium imus retinetur, in iilis f^ras 
erupit, dif&riitq; apilorii deilttuio,^» piii ^ 
ci^iusdcciduntatquc renafcuiuur,qu?m dc-r 
tes,& unguesabrenoa eritperhfcquoquc 
decoakcurationem centare,fimulquc mte- 
rm dcntesabittereDiftiiUtiocjfcaqasplaG'. 
taginis rib^iiii. 

AluminisrocchaE uncyiij.. ^ 

Id uim habcttunfi refoIuendi»tum repcl- 

!endi,fcdii aceti modieaBi addideris»a4|^r: 

netrandumlon^uaiidiuircddes. _ 

' Aat fume Viai optimi albi ut dicitur U. i» 

alianinisrochs. unci, 

- bdiapmeoi» vms. 

Mifecdeindc hocdettces laaa ^quod aal« 

di^amag^rcfohiet. 

>ataqaa.^deiitis^ lifesl» 

Bo|iarittema5 . draot 

Aiiiininis^lii^aidi : tutfefe 



Vnguesuero quo.ad cothmuniaxquetrti 
^andiiiint,atque dentesfpeciatim uero hqc 
dcco(SoabIuun:ur,quodhabet* " 

\ spyrthi iruauu.^ . , 
acaci$ j 

.fckilauftiQrum J 
, * . £orailioruni ;al.> ati.dra.iii 

^:|i' bdrum . ? 

. " maftiches j. 

thuris . '^ ' 

aqu2piantag.inis. q.s, 

BuIUant s.a, poftca digitps , ungu cfq; hoc 

4ccoao fenaihora? fpatium toue , mox lini- 

tnento ipunge i.^^^^ h^bct oici myrthi- 

nipnc-ii# 

pinguedinistasfi un.s, 

picisHifpauia; i 
gummi.arabic.if an.draj'. 
jnaAichcs « 
§inaut deciderint,aut fcabii perfraai/cir 
liquc fu>rint,Ceratum aut iocis unde cccide 
|-iut,a.ut nn^ijuhus l^^sfi adhucinh|rct imr 
p^&nitoex, .^ 

ceranouap unc,iu 






muat 



DEMORBO C.M.LICO tlBER. VIL tf^ 

luuat etiam , ut iubent , licium ueruixi , ii la tamen in eis lasfio , rclinquatur, quam ui- 
haberetuMuuatutraquepixcumpariccr» .^ " " ^- . 

pondcrcadecoaum feminis cupresfi cum a- -^ 
ccto,cera uiridis dida, acetum przcipue ca- 



Iens,q«od maxime conduccrc unguihus le- 
profis librode humidorum ufu, monet Hip 
pocrates.item medulla feminisoliuaftricu 
urma ^ axungia. Alium cum lumbricis cerre 
itribu5 modo,aIumcn aqua liquatr],& calens 
iliitum.caprinum/seuamcum Arabum fan- 
d2rach2,& al*s plcraque.Scd hsecab aliis pc 
tenda.funt,qui de unguibusafperis , corro- 
fis, atquecadentibus copiofcfcripferjnt. 

hcUunamiHtq^ue OcHtorum Ufio^ 
ne. Cap, FIIU 

SH Q^ V I T V R aurium hebetudo, & ocu- 
iorum acies obtufa , quibus fatis me fecif 
fe exirtimaueritn,fi illudibiu admonuerim, 
nempe galiicu morbijf ut totics docuimusj 
fua fpontead cutim dererri, deindc ubi hu- 
his caufa aures hebetancur,aut oculi obtun- 
4&titriUttigtos fuQcosadocuios, atqueaures 
tanquahi ad particulas.& If ras,5dimbecillcs, 
magis repere. ideoque in hoc ftatu pericu- 
loiisilm.um eile iUoru m .pr^jfidiorum ulum , 
Qux materiam ad cutini peuuntutputa ligni 
I^ii3yaci,farz? pariila: , & radicis crlynarum; 
C^.:ijypeprauis luccisex morbi natura ad cu 



fus ob{curit2s,qu2 folum ab ajgrotanrcfca- 
tjtur. 

intcrdiim citra idjrubore,tumorcqae^; 
lippitudinc corripi. i ntcrdum fimul cum ai 
fusobfcuritate, iippitudine quoque iabora-. 
rc.Vbi crgo integer oculus cernitur ^ ncque 
aliud in co ditium apparet, quam quodxgcr. 
fc prster naturam diminutem aidercrcferr, 
alioqui fi caceret, necidiota,ncc medicus id 
ammaduertcrct, tum abhis dccoctis omni- 
noabfiinedumeft,moruenim iuounacum 
morbiimpetu adocuium pius maten^eiUuC' 
impingunt,quam difcuti , uacuariuc a dcco- 
^o posiir,{ubinde cascitatcm^acceleranr, ipe 
que omnem amplius uidendi adim*unt quip 
^ pe morbusinhoccafulicetad ocuium repac 
per eurn tamen non exitforasficut alias fo- 
let, fed intus in eofecoercet.eiuiqueaciem • 
immutans obfcurat^quo autem magis pro- 
pere,propter guayaci,far2£ pariiiiejaut ciiy- 
n^detodum ad oculum fertur, eo magis hu 
ius morbi uitium iliic inculcatur, & quemad- 
modum intus in oculo fecohercens/& hinc 
minime foras prodiens, oculi aciem obicu-r- 
rare csspit ,ira impetu accelerato , priuf-- 
qusm fu2s uires decodnmexerceat,iiiam- 
penitasobfcurat& tolli^, fic eriam quifuflii 
fionis patiuntur,quum ualde exercentur in- 
rerdum obtufius uident,excrcitatio enim re 



tim,&oculos,aarefquecendeniibusmox:ad q exagitat,&, ilIacpeiiit,minimenerodigerit; 
dita didorum remediorum ui, cue firniiiter Atqui iicet cum guayacum potatur,gummi- 



i remediorum ui, cu^ firniiiter 
iiiuc eofdem mitcit non modogeminari ma 
liimcorjtingit^fbd l^pius m his quidem cx- 
tremam coecitatem, in iliis uero furdirarem 
creari , ut in plerifquc, hscnof^ra crateneri 
cognofcimusiuidimus cnim qucfaamanre 
guayaci decodum furdartrosquidemeile, 
fed ubi iliud potare cep€rint,furd:ores fieri, 
noienres uero a poru deiiflere,tandcm peni 
tus vc.tios euauiTe , Sic etiam quoidam uifus 
obicariuare ante guayaci decodum iaborim 
tes,qui poitquim^hoc uti tentarunt , licet fe 
deteriusaidereperfpicerent,adhuctamen , 
fe liberatum ifi fperantes , ulteriuspro- 
gresii in caiamitofam , cjcitatem incide- 



tio jpiam ouaintus le conrinere malum& 
m.inime foras erumperefurin hac oculi ob- 
fcuritate)uiderQr,plerumquediiroluatur,n6 
tameii id perpetuum efr, C>uippe interdum 
coafertim irruente illuc hunnore adiunda 
guayaci propulfione,tantum abcft,ut difcu- 
tiarur,urmulro grandior fiatsSepius ucro di 
fcuritur quoniam fluxioiliuc materieminor 
mulro ci>,quaguayaci refolurio , fed^id huic 
oculi obfcurirari nequaquampar eft,gum- 
mitio enim muito poftquam inceepitmor- 
busi&fipe iaa\ceiinenteiUiiis adaifedam 
partcm fluxione confpicitur. Acies autc ob- 
fcuritas,& circa mori>i principium,& tluxio 
rant . Quinimo quidam nobiii generc ^neadhucpcrieuerateapparerefoiet,e3dcm 



natus,quu uiu radicis ch/narum oculo dex- 
tro captus effet, rurium per hxc remcdia cu 
rari uolens , finifrro quoquc fimulorbatus 
eft.Sedcum aliqui nihilo fere minus afl-edi , 
deinde iimiliter curati , fua prif^inse fanitati 
de integro reflituti llntCommittendum no 
cfl,quo minus intelligamus, quando his de 
codjs aduerf us hxc niala utendum iit & qua 
do non^licjuidem mulrum intcrfit,Vtrii con 
tingat. Scireiraque iicet , mtcrdum oculos 
it^ aflki^ut lue gailici inquinato corpojjs nui 



ratio efl dc auditus hebietudinc,aut enim au 
dirio lola leditur,aut hac faiua,dolor,tumor 
iniiammatio, fordities faniefue aurem cxcr 
cet,aut hsec (imul cii iilisaSligirur . itemque 
aut prius aut poflerius, quodrca ^pptcr roor 
bum gallicum obtufo oculo, hebetatoquc 
auditUjfl nihil aliud maa in his cernatur,sc- 
per periculofum crituti guayad decodo» 
aat farziE parilte,aut radicis chynarum, quia 
dum materiam ad exteriora.pr<^cllunt,ciur 
dcmc^hc ittotum acceleritjti^dijnr quod sc 

fuj 



iSo 



ALEXANDRI TRAXANI PETKONII* 



fus confertim abolcacur j cjui paulatim inci^ 
piebat aboleri.Scd (i qua in hoc cafu ranatio £ 
nisfpes eft » matcriam alioqui extra fpontc 
prorumpcntem, contraria uia ad intcriora , 
uel frequentibus purgationibus ucl unguen 
to cx hydr3rgyro,uel fuffimento cx cinnaba 
n.& huiufroodiCutantcdiximus )reuocarc 
nitcndu>& indeper os, autaluu cuacuandu 
quia mclius cft contra materis impetum ire 
&grauiorcm fortaflcjdiutumiorcmque rcd 
dcrc raorbum , modo non interimere con- 
fueuerit,quaiis hic eft, quam illius naturafc 
quijceleriufquca morbo gallicohomincm 
uindicarCjfcd exaudicrite furdum> aut ex vi 
dctc cecum efficcre , ucrum ubi acics adhuc 
fana eft,ocuIus autem & rubet,& tumet lip- p 
pitudineue torquetur,tum his decoftismor 
bum fjmmoucre nihil uetat , ut enim malu- 
fc foras prodit, intus ucro nequeha^ret req; 
fc coercet jita dccodiuis,fuccos a morbo ui- 
tiatoSjHcque in oculum intro impellet,neqi 
in codem coaccruabit,quo minus foras ex- 
trahat,atquediflbluar,Sedfi tum acies, tum 
pculus una laeduntur,oportctnonignora- 
re utcr prius, an vterquc iimul,fi primum a- 
cies deindeoculus, decoda ipfa proptcran 
tcdi&s rationes penitns fugrenda fnnt, fm 
ocuiusprimuceindcacies qu2ii haec oculo 
& no hiciilic6fentiat,taceqiie,scfi oculus 
folus lasdcrerurjper hscdeccdj curare licet 
fcdCi vtcrqucfimul Izdatur , aut difficile fit 
diftinguere ater prius fatius eft ex his aliquid G 
rxperiri,qiT2m malam ^sugeri finerc , l^pius 
cnim eo res deuenire folet, vt poftquam pc 
;itus increuit , nunusaliusrelinquamr,in 
nelias mutandi locus. Ergo interca non pa 
rum expedietaliquid cx propofitis decodis 
pr£bere,hac tamcn condifione quod.fi non 
uuet,fed,I«dar,rtat}m remoueatur,fin con- 
tra non la^dat quidem,fed paulum iuuet,ne- 
quaquam pra:termittatur,quia profedus ic- 
p.ore expIctur«Si uero nec iuuet , nec Ixdzz, 
fionftatim condemnetur,quiacum iuuarc 
fpieat, fi non laedit fperandum cft auxiliatu- 
riimpotiusefTcqusm nociturum Atfiforte 
deinceps obeffe uideatur,non cunctandum 
quam primum id ipfum amouere , quia exi- „ 
guum malum>utremoto eo,quod cffecit,fa 
cllc tolliturita eodem adhuc efncere permif 
.foinfanabileredditur>quidaocuIo$ & uen^ 
fedione & purgatione & guayaci decocto 
& lenui uidus rationccurarecontendit , at- 
que in principio,tum ad repciiendumatu ad 
mjtigandum dolorcm , collyrium adhibct 
quodhabct. 



I an.dra.i. 



tutix 

antimonii 

Mifce,deindealiudcollyrium quodpar-. 
timCvt dicitjircpcrcutit, partim rcioiuit . id 
conflat. ,. 

cxaquatros. Hb.s. 

tutiic dra,ii. 

aloeslotae dra.i.s. 

Mifcc,'mox aliud quod Icnitcr rcfoluit, 
■ cxmciiloti I 2^^^^^^^^ 
fccnugreci * 

aquac tocniculi uncvi^ 

Mifcc& modicc fimul buliant. 
Kurfum aiiud ualdc refolucn sex aqus 

^ " . } -'^"^•"'- 

myrrh» V 

bdellii * 

mcliloti 

fcenugrarci 

farcocoIiaE l 
limiliter bulliant &c. '■ 
mtcrdum antehuius ufum fupra oculos 
cxdiiabus fpongiis fomcntum t>nponit« 
quod habct. 

malu? ^ 

violarum 4- an.m.i. 



^ an.dra.i. 



mcliloti 



1 



Aquac rofaccae : 
pUjitaginis - 



En.unc.ii. 



fanugraeci -^ 
Aquae communis q.s.Vna bullant. 
lubetquoquctum uenispoftaurics, tum . 
naribus fanguifugas applicari , &fanguinis" 
copiam educi,nequc non ctiam occiput fca- 
rificari.Sed quia hic nihil quod ad hanc cura 
tionem pcculiaritcr,attinct,dicitmelius cft, . 
adauthores^quideoculorum l^fione com- 
muniter fcripfcrunt segru delegarej& quem 
admodum dehis,ita deauriumhcbetudi- 
nc fcntircHactenus deoculorum obfcurita- 
tc,& aurium hebetudinc,qua: morbum gal- 
licum aliquando comitantur,didum fit. 

De VttiritUyTetigine^et fcahiey quae Gras 
cisLepradkim. Cap, IX. 

TE MP V s cftad pruritum,petiginem,lt 
pramqucaccederCjC^uumigiturgallica 
labes putredinisacris particeps fit,atque ad 
cutim naturaiitcr prorumpar,ubi huc fe pro 
ruit,moIefte mordicarc, & maculas afperas, 
cruftafq;aIrasinduccrefolet, hinc pruritus 
infcftus, hinc petigo , & fcabies l?prc fimi- 
lis.Cceterum impctigincm non dixi,quonia 
uarie admodum.a latinis id nomcn ufurpa- 
ri uidco.Petigo & latina vox cft, & vulgi ap. 
peilationcm magis imitatur,Quippequ3ecu- 
tis afprcdo eftgyris pbliquis]& rotundis,an 
guftis fcparum fupra cutim, fcdinacqualitcr 
^cuantzbus 



DE MORBO GAIilCO LIBER. VH. jSri 

e!eu2nt;bi3s,fxperubris,nonnunquamaIbi- nmadci3timfertur,uelineademri2fia€t,aii 
^is pahiujs, UuiuJs,percorpusferpens,fitq; :^ ferreconsndumeit^iiiamquidem alioreuo 
ex hi s con nn uate exulceratio pruriens, exit ^ cando , hanc ueroper ipiam eandem cutim 
ex quibulaam i^mes exigua & interpofiro te educendo,& quia cutis ipfa longo tempons 



pore,fquamulxrefoiuunturferpitqueit>qui 
bplciam c?to,\iu quibufdam tarde,atquein 
ahis quidem ex toto defihit.In aiiis vero cer 
^o tempore anni reuertitur, in aliis nunqua 
tere celfat,{ed nunc minuitur,nuncaugetur 
:iinguU ii affedus crefcere confueuerunt de- 
coctoguayaci , i^rzs parill^, rad.chynarum 
(utexantediais coiiigi poteftjintempefti,- 
■jueadhibito, auta^gro uitio(2s,atqueacribus 
fuccis,«iimium redundante id cognofcitur fi 
rebus,qu£ facile putrefcunt, aut faapte naru 
-ra acnbus,aut nimium asfiSjfaliiiueimmodi 



*** -wi.^^ua:>,<tuti.iaiiumasiis,i2iiiiueimmodi partim inedi2,parnm purgatione peraluu 
.ce veicatur.: Si ex gallica labe natum Qix ui- ^ aut uens fec:ione,utra maeis colerre uidea- 
cus.m Dene.morf-.m.^nn.x^/^rr-.iitK.^ct^^r.»-!' r»,--s»*,x*-«^..c i^jL.-L.rL ..- t 



fpatio mareriahuiufmodipriuari iinegraui 
r\oxa non poteil,neceife cCt has duasmdia 
tioaes,Qempe aiio auocandi, & per patieri- 
temlocum euacuandi non cunctanter exe« 
quijUtcutis citiusinanitajcitius corrumpere 
putrefacerequedeiiftat, quam noua materia 
corruptioniputrefactioniqueapta/uppedi- 
teiur.itaque ubi ea tanrum l^fa pruritus infr- 
gnis,aLit dida petigo,Iepraue hominem iafe 
itarit/efnnandii eft,utalimentii,quod quori 
dit ad.cutim ferri fclet iiluc ferri jphibearur, 
partim. inediajpartimpurgatione peraluu 



vus^in p?ne,in ore,iaano,&f.mihbusp3rti- 
cuiiSsautgonorrhoea.aut qaid taJe^& fubin- 
xieij.afrectus apparere coepennt, ii denique 
iiotxacrium fuccorum mults fmt. illudue 
ro fi uelhyeme,uel conflitutione uaide ifigi 
-da exiftentealiquid ex his. decodis prsbear-. 
tur,& reda uidus ratio non ieruetur,aeris u 
men frigiditas interdum potentior fucdt ad 
;oppugnandum,quam medicamenti faculras 
ad agcndum ,, ..Quippe huiusope una cum 
-isorbi impetu deiati. adcutira.humcres ob 
^aerem cifcumfufum frigidum apud eandem 
.retinentur, & minime foras prodeunt, ied 
impendio raagis. putrefceres,infignem pru- 
/itum excitatitjCutlm aiperanr* u]cerant,crii 
ilis obducuntj&impetigo lepraue nafcitur. 
Q^uo ad curationem , urriqueconuenit, niii 
•cucis proprium vitium in fe contraxerit,cau 
saa qua fingula fieri dixim.us,amouere,huic 
^qgidem purg3recorpus,ut hbro 3 .traditum 
Cit, Acria,faiiaque nutrimenta prohiberegal 
licum inquinamentum generoiis remedijs, 
qus receniuimusjtollere iili uero decodum 
quodcunque illud fuerit,|omnino fubtrahe- 
re,& aerem ex trigido cahdum moderatum 
.uereddere. 

Sed fi cutis per fe infeda eil,ita ut integro 
^dhuc reliquo corpprequicquid ad eam de- 
legatur,etiam ii optimd fit, ^que acipfainfe 
-daelljuitietcucim folam refpiccre oporcet- 
^iergohuius inquinameritum puraintem- 
..p^eries efret,hac pianefammota,malum om- 
ne facile tollereti^r-fed quoniam aputredinib 
primi aliiuenti iampridem infecunduma- 
dum(ut.«&: primo,& alterohbro docuimus) 
cxcitata nafcitur, hanceandem ab hoc adu, 
quoad fieri4>otefl, retraherepotisiimum ex 
; peditaQuia uero hic ita fe habet ut pofiqnam 
inccepit,nonprius agcre ceflet , quam ido- 
i^eaiilius adiopi materia deficiat , hancfere 
omncm, mt quampiurinaAm ><ius uei inte- 



lur aututraci iimul adhibita,n6 quo humor 
maius ia rehquo corpore iniitiedquo putre 
faciendi occaiio cutis caiido preter naturam 
aftecto.dematur ,deinde non cunctandii aut 
uehemetem fudorem citare,aut cutem om- 
neni cacurbitulis,Kjuascorneculas uocai^6^ 
fcarificationibus quamplurimis uacGare,au£ 
puftulas,fquamulas,builulas papulas fcabics 
c ue pmnes imdione,aut quouis^lio exterio 
re prf fidio eximere , ut prsfenti lublata pa- 
.tredine,& e2,qugfutura erat,non tardepro 
hibita nequetempusneqae fpatium alterius 
nouas gingende cuti reUnqoatur , fed quurh 
Q horumcurationem in antedidis fpariim, &: 
■- ' ueluti adumbratim tradiderimus,ab re non 
erithanceandem exemplis aiiquibus pro- 
politis hic perftringere,i tanquam in com- 
pendiumcolligere, itaquepoftquam uens 
iedione purgatione,dc ineaia nutrimefitum 
- ab ipfa cute iads reuocatii iri uidebitur pm 
ritusquc tantum ad iit,eger uero facile fudec 
.fudpre ante omnia tentandum eft,uidatum 
in cute fuccum foras expurgare . id prsfta- 
bunt iliiHtus abiq ue dnnabari , aut uapora- 
tiones^aut exercitationes modo,quo in fex- 
to hbro dpcuimus , aut etiam balneum dul- 
cis aquas omitto( guayaci^iarze parills , $i ra 
dicis chy narum decoda ,quoniam ab his im 
portune adhibitis,id maium procreamm cC- 
D le nunc ponimus,n6 quo putemus non iuua 
re,ii fudore niouerentjied quia fufpeda iunt 
^cum la?ferint prius^ nequc iemei ifta facien- 
dumjfed farpius,nempc biduo,triduo quatri 
duoucA' mancS: uefpcriantecibum quoad 
ferre potefl: £ger,Ver4im his non confercnti 
bus,ad cucurbitulas,atq; icarificationes,Ied 
hzs&: h:eqiientes,ik esiguas denicndum,3uc 
fitoierarepoteil, faleacetoque atfedaloca 
in foIe,ueI apud ignem antcpcrfiricandum j 
mox ilhtu,& undione utendum,Vtputa fu- 
mc foliorum, radicumue lapatlii.m.v.aqu« 
commdms 



m ALEXANDRI TRAIANI PETRONIL 



commurHS q.s.coquantur s.a. poftea colcn- 
tar,tunc triduo quatriduoue, & mane & ue- £ 
iperi antc cibum foliis radicibufue fefe per- 
tricet2ger,deinde colato adhuc calente la- 
uet.C^uidam fummouere laudat Vnguentu 
ex radice recentis iap2thi,folisC ut dicit)ha- 
bentis rubrai& axungia colataaCofedii, quip 
pe Ispsthum omne rumicem latini uocant, 
futDicfcoridestradit^prurigines fedat, eiuf 
qui vzdiccs ut in aceto code,crud£que mox 
■^iphitri mocoimpoiits, lepras^ impetigi- 
^es^fcabrofque unguesjeodeauthore fanant 
" K^prungines omnes fere sumouerequeut. 

Siaiile. eft iaiuix iilueilris , fiue in afperis 
Iocisnat3e,deco<ftum. Vnguentum etiam ex 
terebin:hina,olco,& mellejdequaDiofcori p 
"desfcripiiihuncin modum,contra faniem 
diiliii£nLcsaures,& naturah'um prurigines 
" ex oieo5& melle inangitur,de illa uero,nnit 
genitalium prarigines , foiiorum ramento- 
rumque faluiic cum uino decodum fi ab- 
k-atur. 

faiis quoque ex oleo ^ & aceto ufquead fu 
dorem, prope ignem inundi prurigines fe- 
•dant. 

Sulphur item in toto corporepruritus cu 
fale confricatum toliit . 

I dem prsftat argenti fcoria pcr fe fola , & 
cum aliis mifta, 

Eruiiirinas 

Cicerisa 

Lcipinorum» .• ■ - 

Fcenugrarci, 

Aquamaris, 

Sulphurea, 

Cortices nucum recentes, 

Aqux ex calce tum per fe fola^tu per pan 
niculos iineos camadefados iliiia; 

mterior p^ponis caro , qua feminacon- 
duntur. 

Vrinahumana, 

Calaminthse montans dccodum, 

Ficuam cum fi!iapi decodum, 

Origanideco<S:um. 

Lupinorum decovtum, 

Cucumeris fylueftris decodum. 

Colocynthidos decoaum. 
-. Cieandri decodum. 

Aiuminum qnorumuis ex aqua dccoctu. 

Saiammoniacuscumaceto. 

furfurcumaceto. 

Fex Vini cum aluminc humido. 

Alomen rocchse cum pice liquida, 

A lumen fcisfile cunri melie inunctuzn. 

fuccusApij. 

ebuii. 

Capparis» 
■Sicla:, 



Malu^ . 

Acetofa:. 

fambuci. 

Oleum ex cofto. 

Oleum fchcenanthi 

Ptifana hordei cum melle &rale tofto. 

Balneum , quod fit ex accocto foliorum 
fumiterra; , & florum chamemali , quaniurn 
amphorse italicae quatuor capiunt, fulphuris 
quantum chenices due»oIei communis, qua 
tum fextarii tres,Scmen ftaphifagnx tritutti * 
cum auripigmento, & olco mixtii , id quod 
non folii pruritui,fed & pediculis , & fcabiei 
nonadmodum ulcerats miruminmodum 
conferrefolet. 

^ed pruritui,quo pueri afficiuntur,pra:fec 
tim circa pedes,& a uermiculis , qups pedi- 
cillos uocant .fub] cute pererrantibas orro , 
non parum prodeft pannicuium lineum te- 
nuem , ante tamen cuitello ultro , citroque 
corrafumjquo mollior fiat,& magisadh^re- 
fcat,affect£ parti aIIigare,mox oui tofti albtt 
menadhuc caiidum in fruftula quam mini- 
madiuifum imponere ,& panniculo altero 
fuper aftringere deinde per horas aiiquot fi 
nere poft enim amotis omnibus interiof pa 
nicuius pediciilis plenus inueniriconfueuit, 
quod pctere quidam affirmant, quia fi fupcr . 
ignem excutiaturpedicillorum qui utuniur 
crepitus fentiri folet. Gcneratim uero funic 
rofarum alb.un.ii.Aceti acuti modicum pin 
^ fe ftmui diligeter,& Sidde fulphuris albi unc. 
i. Mifce,deinde hac mi ftura corpas fnca,po- 
fteroautem diebaineolaua. 

Apium itemrritum,& inbaineo fupcr l 
corpus fricatum, & citra balneum non paru 
prodefr,fic etiam apij decoctum cum accto, 
oleo ros.& fale. 

Lauatlo prseterea calcnssqux habct 

^-f .r,c. I ,„.,,,. 

unc.i.s.' 



Aluminisrocchse 
Aque quantum fatis fit 
Olcumitem rofac.cumpicisiiquidaB 
modico 
u Scmen ftaphis agria? tritum cum auripig- 
mento,& oleo mixtum, id quod non foluKi 
pruritui,fed etiam pedicuiiSj&fcabicino ad 
ciodum ulcerata: prodeft. 

item Accipe fucci -» 
foiatri {► an.q.s. 

lithargyri j 

olei rofati "» 

Fiat unguentum,id & pruritui, &fcabiti 
toui confert. 

xqux ualetjungucntum ex diachylon 
paruo cumolco ros.& fale cunfectuoi. 



I>£ MORB O GALliCO LIBER* VIL 



. inular^ 



iib.s. 

iiii. 

unciii. 

dra.iii. 



an.dra.i. 



an.iib.s. 



uncijii. 

viii. 

unciiii. 



- Aut cape tetfibmthinae chrx 
Uitelios ouorum 
olei refamiui 
falis indi 

fHitiierisrad, 
mirrhg 
ligni aloes 

farcocoll^ ] 

faadarachf Arabum-» 
[ : ;Fiatlinimen?um ia mortario citraignem 
mpx bulliat lento igne, cum fucci Inuiae lib. 
iuioneciiie penituis abramatur,- 
Autcapefucciinulf-) 
fuccilapathi j 

,.:.,-'.. .ftjcciari > 

confolids maioris -> 
Diftiliatitii ex ficubus ficcis 
uitelios ouorum 
hvinx fabarum 
Mifce fiat linimentum, Q^idam & hoc & 
proximedidum coeteris omnibus antepo- 
nitfequc fepiusielici cumfucceffuexperta 
fuiffctradit. 

autcape lithargyri> 
mirrha: >an.un.s. 

aloes j 

cere' dr2.ii. 

olei chamf melini unciiii. 

acetiparum. 
Nifces.a.fiat unguentum fed m.uUo efn- 
cacius erit^fi dempta cera,3<: oleo cham^mc 
li addas oieilaurini unc. iiii.argenti uiui ex- 
tiu^unc.s. 

. aut fume foliorii fu- > 

miterrae uiridis r an.m.i. 
radicum inuls -^ 
olei communis 
farinjE fcenugreci 
fulphuris beae triti 
lithargyri "^ 
mirrhse > an.dra.iii. 

aloes y 

acetiparum 
Mifce hat unguentum. 
autaccipeoieimaftichini uncii. 

■ r- cerebirithinjB unci. 

Mifce,id ungueatum mirabilequidam ap 
pellat. 

aut funr.ecalcis nouieslotae. 
' -HiliArgyri auri Sl argenti 
.-ceraiae ' - 



«8i 



lib.iii. 



an.unci. 



unc.s. 

dra.ii. 



tutif 

oiei ros.oniphacini 

oiei ros.completj 

iepiuituliiiquati 

fucci pian.taginis 
fuccifolatri 
fucci la<ftuca: 



Mifce fiat ungucntum s.a. 
Valec id non modoadpruritum , fed ad 
-^ ignis uftionem^adh^rifypelas exulceratum 
ad uocatam uolaticam ,& ad excoriationes 
a calido natas. 

aut Accipe olei ros. 

unguenti populei -^ 
unguenti rofecei i- 
pinguedmisgaliina:-> 
fucci plantaginis 
fucci lemper aiui 
uinigranatorum 
aceti ros. 
' lithargy ri auri & argenti an.un.ii:. 
mtie dra.ii.s. 

cerufae dr.x. 

B _ fiatiinimentums.a.' 

Citrapmritus iuuamentumprodeftctia 
ribiarum inilammationibus & ulceribas. 
item accipe lithar-P 
, ' gyri ran.unc.ii. 

ceriffs iotse «^ 

acetiparum. 

oleiros. q.j^ 

^ Fiat unguetum adaao pifUllo plumbeo> 
inmortarioquoqueplumbeo. . 

Aut iume , unguentam album> cpm acri 
aceto,& fimiiiter utere 

autcape radicumla? 
pathi recentis r an.unc.i. 
chelidonise recehtis^ 
aluminisufti ' aa.dra.ii.s. 
faliscomunis S 
Axungise porcina: falitej&raucidz un.iii. 
fucciplantaginis *, un.s. 

Fiat unguentum.s.a. 
Sed ubi eo deuetiiefi: ut ho neq;dormirc 
nec ullo mo quiefcere posiit,abre no erit sc 
fus perfpicatiam aliquantLim obtundereut 
induao totpore tantiiperquielcat^dum fuc 
ci acrimoniam,minus fentiar, tuncigitur ex 
pediet fatiui,erraticiuepap3uerisfoIia , ua- 
fcula quejfi recentia f uerint cum aceto terc- 
re,deinde prurientes partes illinere, aut cc 
ratum aiiquod cum opio fimiliter adhibe* 
re,Vtputa 

, SumeDiachylonparuimefuae un.iii. 
opii dra.iii. 

un.ii. liyracisiiquidiparuni 

an.un.iii. oiei ro{acei , ^ 

unc ii.s. cera: | an.q.s. 

dra.ii. 

unc vi. Fiat ceratum quod fuper panniculo cx- 

lib.i.s . tenfum apponatur ioco prurienti. 
; unc.viii. Cceterum fi pruritus pudenda uexat 

f • fomecerufe dra.vi. 

-an.un.iiii. fuiphurisaibi dra.i. 

\ -Oim • ". dra.s. 

Q, aceti 



lib.i. 
un.ii. 
uncs. 



l84 AIEXANDRI TRAIANI PETRONII, 

aceti parum Atque hsc de pruritu tum uniucrfi cor- 

' ' unc.i, E poris,tumquarundampartium,adquemct 



autcerufas 

fulphurisuiui un.ii. 

ftaphisagri^ 4ra.i^ 

acetipsrum 
Fiatunguentum,id uero tefticuh*s pra:ci 
puc dicaturjUt etiam iliud quod habet 
Acacias arabum 



I 



an.un.s. 



l 



•an.fcro*iii» 



memithae 
Aloes fuccotrin* 
fumach 

falisammonfaci 
Cfoci parum 
VlnejeCmufcum arborum uocant)ad pon 
dus omrflum olci fambucini quantum fatis 
cft. 
Mifcc fiatunguentum.s.a. F 

Anoautem&uulufprunenti pecuhari^ 
ter prodeft id qaod conftat cx Aluminis ro- 
tqndi asfi uncii, 

Picis wnci. 

acetiparum 
Fanno lineo excipitur,& intus & foris uti 
Hteriaiponitur. ... 

1 tem aliud cx olei fcminis llni un^it 
^^■■: rofacei ^^*-/.!' 

feui uituii dra.iii. 

aluminis rochas draai. 

uinialbi unciii. 

Builiantaduini ufque confumptsonem, 
deinde colentur , coiatp adde cer$ alose^,. 
dra.iii.s, 

iithargyriaurei. ^ an.dra.v. 
argentet S 

piumbiufti , an.dra.i.s. 
tutia: ^ ^ 

inmorrario plumbi nsrungucntam» 
fed fioculipruriant 
fumcaqueros.j an.nacii. 
aquse plamag. ^ 
fucci femperuiui ^ dra.iii. 
albumen oui recentis 
tuti» . dra.it 

• Mifcc fimul dic una ac no<fie,fubinde cola 
Si ocuium,parte qua prurit,illine: 

AUtcapeaqusros, un-ii. 

uini albi unci. ^ 

mirobalanorum citrinarum dr.s. "^ 
fimul buUiant/ubindeaddc 
florisacris dra.i. 

Dum ab igne remouentur benc teda bi- 
duum fimul ferua,deiil!decolaa& utcrc id ia 
nc ualde utile efie confueiiit. 

AUt acdpe butyri rccentis dra.ii* 
lardi popcini j 
tutis praepara- > an.dra.i. 
tx > 

xomortaEioplumbi gatungueatum» 



faciunt,qu2cunque fupra de hi s quae dolorc 
fcdant,narrauimus. 

Pctiginem qus tamquam cute tantumui 
tiata gignitur,fummoucret,& h3cc,qu2pru- 
ritum,& aliaqu2Edam,utpuu lapathi hortcn 
iisfuccus 

Bet^fuccus , ^ 

Succusex lignoagrcftis olcae,dum'urx 
tur. 

faliua ieiuni hominis,pcr fc&cumca-!' 
phora . 

urina eiufHem. 

peponum carncs.quibus corum femi- 
na conduntur. 

lithen cum aceto. 

'Gaila cum aceto. 

cicer cum hordei farina,& melie. 

propoiis & per fe,& cum aceto. ' 

panis triticeus cum aqua & falc coduSi 

idem aqua falfa infufus. 

item aqua falfa fola. 

aqua fulphurca. 

Kxiuium ex fici arboris cincre. 

glutinumcumaceto. ^ 

halcyonium,ideft maris fpuma.' 

pix humida cum pari mirrhajportione 

thus cum oleo ros.& aceto. 

item cum pice,!adej& 2ceto. 

kel coduro addito aceto, aut farina faba- 

rum aut puluere cofti^a^t radicum ireos.aut 

aiumine iiquido aut alumine fcisfili, & ruta. 

Belzuinum, quod aliqui iaferpitium cfic 

putantjCiim aceto,aut pipere,& ruta, 

rubia cam aceto. 

rhaphanas cum melle. 

rhabarb.cum aceto illitum. 

capparis foliacum aceto. 

fici iac una cu poleta,uel hordci farini. 

nafturtii femen cum mellc. 

finapicumaceto. 

aliium cum mellc. 

{cyilacummeile, 
' dclaminis fuccus. 

femen eiufdem & reccns, & ficuum cu 
fab3,& mclie mixtum. 

fulphur cum accto. 

lolium cum rhaphano , & falc. 

lolium cum fulphure uiuo, & aceto. 

tithymali,qui characias dicitur,iac 

hclieborum nigrum cum aceto. 

gummi prunorum cum aceto, prasfcr- 
tim in pucris. 

gummiarabicumcumaccto. . 

gummi amygdai^ amarf cum accto. 

gummi perfici cum aceto. 

gummi pini 

Styrax 



DE MORB O 

-5tyrax liquidiis cum aceto 

oleum ciceris j 

.tritici 
iupinorum 

iunipen ^ ■.' 

deouis .•. ; .^•. 

detaitaro >*t.t: 

deferpcntibus 
jialimeaiciacor 
«ocatiiiiTJonisacor 

citriacor -• '•-■ 

mel anacurdi 
interdum ubi calorurget 
xnucilago pfilii 

jTiUciiago ieminum citoniorum 
Taccus porvulacae 
fi:;CCusl\iCtuca: 
F^pauer rubrum cum , herbaeeo nucis 

cortice. . 
Vbi aero arperitasinfeftar, non ineptum 
ct buiyro loto aut iajuo h£dino,aut pingue 
diiie giUin^jaut medulla Vituli^& fimilibus 
exarperatum locum iliinere,de quorum vfu 
cam leprsE curationem dbcebimas,diligca 
tius loquemur. 

Petigini uero, przcipue puerorum , ma- 

gno auxilio cile folet quod conftit ex gumi 

prunoram aut arabici ? 

glutini ideft taurocoil3e ^ 

ftiracis liquidi 

Aceti 

$i cum excoriationc Cit 



GALtlCO. I,IBER.VIL 



1S5 



an.utici. 



an.parum 



guaimi tragacan: 
iulphuris 
gummisrabici 
aceti parum 
Aut fame Ciiccl oxylapathi 7 
fucci plantaginis r 
faccifolatri J 

pinguedinis porci- 

nafcolatf 
Vngucntipopulei , 
olei ros. o.mphacini 
o!ei myrthini 
olei de ouis 
lithargyri aurei 
Argeutei 
tutiae 

plumbiuiii 
cerulf 
Arijenti uiui exti n<5li 



ihiC an.dra.L 
dr.ii. 



an.uncs. 



l an.unc.i. 

dra.x. jy 

|an.unc.iis. 

uncss 

dr.vi. 

dra.x. 

dra.viiii« 



Fiat Iit>imenru in mortario marmorco, 
do':QremL.EQllit,& s^d cicatncem perducit. 

Sed amiquae pecigini non parumconfert 
qttGGhabet, 

lemjoisiuoipcn contrid unc.L 



Aquscommunis c.ii, 

Coq; fimui,deinde eola colato addc, 
axungias porcin^ expurgats unc.vi. 
reiinaeterebenthinae ' unc.i, 

fulphuris uiui linc.ii. 

fikt unguentum s.a. 

Aut farina? fabarum-^' 
lupinorum j an.dra.iii. 

ciccris > 

orizz -* 

gallarum > 

osiium myrobala- >. an.unc. t. 
'^ norum torrc^dorii ^ 

fucciiari 7 *„^. 

mellis l *«*^-»- 

^ Mifcefiatunguentums.a. 

AUtcapeiithargyri utriufqn ^ 

fiercoris caprarum | 
sErisufti * an.uncL 

Ibliorum rutas { 

agni cafH -» 

Vitrioli -p ' 

fulphurisuiui r an.dra. iii. 
uiridissris -^ 
Aceti <5.$. 

. Bulliautiimuladangueti connftentiam. 
autluiphuris uiui 7 
aurip4ncr.tirabri^*°-"°«- 
fuccifumiterrf. q.s. 

Fianttrochifci,quipoftealfqu2ti cum ui 
^ guentocitrino iilinantar . au: afiedis iocit 
panaoarpero,autfalui2fo!iis,an£e diligcu- 
ter fricatis , epithema hoc adhibeto , quoi 
babet. 

fucci oxilapati 
furfuris 
aceri fcyllini 
aluminisrochc 
floriszris 
fubhmati dra.s. 

falis gemma; fcroi. 

Huic nuUa impetigofere non cedir. 

aut faponis galiici un.i.s. 

uitri optimc triti dr.vi. 

furfuris dra.iii, 

flyracisliquidi^ 
ladani 

iithargyri aurei 
argentei 

argenti uiui extindi uncs. 

terebenthine ?^ , ... 

^ oleilaurini^ • . i an.dr.ui.s. 
Fiat linimentum id cuod breui iuuare 
folct. 
... aut pinguedinis porcinar^ annnr^: 
oleilaturini i an.uncs. 

unguentiros. dr3.iii. 

auripigmcnti dr3,']L 

.; . 5i»* * fubUmati 



unc-i^ 
uncs. 
uncjt, 

• an.dra.i.s. 



an.dra.ii« 
f an.dra. v. 



itS 



an.dra»^ 



ALEXANDRI TKAIANI PETROKn, ' 

? camas inter prs^cious lepre remedia calcig 

quoqueuriguentuK eflej idquod & r.cs plc 
runque experti ium:-s,& Hippocratss Epid» 
2.fe^.5.iniiuit^inci.icns^Qi2it!!:giiiem&ie 
prarn.calcern m squa adhibeto,ut ne exulce 
resjfcirequelicet ex eiufdetn fen:e.-.:ic. libro 
cehurriidoriimufu , Acetumlepra amifani 
sd calidum loleoi nen ieuiter auxiliari . De- 
niqueiipruritu2pcriginUepre>nihilhori;ivu 
qu§ tam a KobiSiturr. ib sHjs tradita fuirt'C- 
pimlerurjad Vnguei^tuniexargenro uiv.z, 
2UC {utHn^c^uum ex cinuabar: recurreiid^ra 
iicet eni:ii ccncranaraticne his que projuc-^i 
Kius agantiPericuIoi^qiie lint ubi lame hi vt 



fubliniati ? 

lythargy rivtriulque ^ 

ccruTa: . .^ . "^ 

srgenti uiui extin(5ti-> 

floris^iis ■ cra.i.s. 

id efhcacisfimuai omnium quse nunc re- 
tiiUmuseft/edhuic nonertimpar uinbus, 
licet ex paucioribus cbnftetidquodex. 

cera 

cinnabari 

&oleoros.par2tur.' " 
Satis de petigine lepra fccv itur ; Quohia 
Kanc non aliuride oriri pofuiniuSjquaa cutc 
cuse proprium uitium in feipfam contraxit, 
topica remedia qa^cunq; ab aiiis ad illa arce 
dam tradunturiVt eideidonea funtjita nimi- • 
rum aporobare debecnus,5^ minimemultis F 
kaor'e morari.fed illuc dekgare modo cua 
cem admonuerimus. interduleprajifredas 
partes adeoaiperaSsduraSaiiccafci eiTe,ut fi- 
ne uiio humcre.omuino ccrnantur,ut ec ne 
que acua cute , neq; cicatrice propter extre 
mam liccitatem obduci posant^que alicqui 
XI nihii intriniecas impediret,fahitatequod 
2d eas attinet facile adipifcerehtur ficcum 
enim ut de ulceribus inquit, Hippocrates,{a 
no quidem proxiir.ius eil:, & lepra quin ctia 
ulcera cit, Csd extreme (iccum quia nimis a 
meaiocritaterecedit non ad fanitatem. tedit 
ucram illius metas vltra progreditur',& a fa 
nomnlto longius difiat. itaquequumha: .j 



fedusualdemoleiti iuntilatius elt perl^j, 
lolisremediis pugnarejquam (beadeirori 
perpetuoafHigiauttbrtepcrire.Delepr::'i?; 
tur ifta fuh^ciunt. 

De dolorihusqmtum ^nkuhs, tnra cnrn^y/i 
cxercsnf. to. ^* 



j A M addoloresqui tum inarticnlis ^ tum 
iin carnefubfunttranfeamus, &fi enimhi*> 
C2U& oblatione curantur^id quod& purga- 
ti"6iies'antedicte& dec6<Saguayaci, fsrsa: pa 
rillf radicis chyn2rum3& unguenta ex hi« 
jdrargyrOi& fufnm»enta ex cinnabari , & alia 
qu2 fupra recenfuimus prsftarequeiit, quia 
tame».his interdum ant nihil aut aegre obe- 




periei mediocritatem ut fanentunpercucc - 
re expedit , fic enim propinqus fanis nunt. 
•Nam iieet ulceraomnia , iicca efTe oporrear, 
non tam.en extreme fed moderare, atq; hoc 
padto adtpes,pinguedines,medull3s , olea tu 
"iepr2,turn ulteribus competiirjd quod ple- 
rique medici negligentes, neque hscexpe-^ 
ri Jntar neque fiquandoque experiantur^eir 
demati noVunr, Vtpotequicaufacuamc- 
brem ii:uentignorata,neque re^am,neque 
ncn rectum in eprhm ufu difcernunt ^ ita uc 



riuoioiingulapotisfiinum prodeiiei ublii- 
neaiceretueritdo^ordeindeexhisqusdam. 
iuuare,quia torpo:einducunt,proinde nar- 
cotica quoq,-d!ci.Qufdam uero,quia-mate- 
•Tiamqus dclorem mouer, aut leniter rcfol- 
uuntaut retrocederefaciunt, nuncpartem 
afredam conilringendo nerecipiatnunc ma 
•teriam-iDfam. repelIendo,idque bifarfam ,ui 
delicet aut-modice refrigerado,aut c5tr:irie 
tate naturs ivi fuga uertendOjquemacmodti 
siiqoa ti: amnra tu fcetida folent; & hec ano- 



lirum non fiC fi nunquami utantur, aut quu/j^j dyna communitcr appellati, sHoc^ui ea pro- 



■utanturfiTepius ornciant quanriproiinter- 
goub: taiis^xueritjepra/buiapartes in extre 
maduriticaiperitare, ficcitateque manent, 
• nonparum proderit oleo ^liqup loto uel bu 
. ty ro,'aut adipe>aat pingaedihe , aut rnedalla 
crebro tenuiterqiieilimere, folo^naqueh^c 
preiidio plerumque fan^n tur^Si-pRr^^*^*^ 
r ^ecit^emiine qxia ulceira cuVan ndn t)0llunt 
nimisuitra progreiTam fetrptrahit,;:^ ad rne 
diocritatem que fanitas eftjttiVo' decucit.Cce 
t^rum cpinmittc^fduna no cil qtio minus dl- 



priediciqus tenui'{tibftantjac6fta'i:& primi 
' ordinis ci^fefacientium iuntjuel ita tempe- 
Tata , ut familiaritate elementorum na:--'.r?^ 
-par fium confentiant, preterea illa ubi (cr- 
;fum ualdeftupidumi reddunt, narcoticaia- 
qiiam,pericuIofam eiie,neque tinquam ap- 
0licari"debere riificum grauis necc^itas ur- 
get', h^c fecura ene ,& ubicunque , St 
'quahHocunque'adhiberi-p.ofle. . Antc ue- 
rodeanodynis, tum denarGCticis dxatn, 
''&-^um quasdam -id ';g?nus iiaipUcia fint, 
qui^dani 



DH ' M O R B O G A L irC-O. 

qjjgtoa.werp mixta, primudefimpUdbus, 
d^nde.d.emixus, . 

„ Itaque ex anodynis {implicibos qus leni- 
ter reibluunt aut dicas digerunt^difcutiutue 
fiuedifijciunt^talia funt 
; ytputa.floreschamajmcli 
:, meUloti 
■ ;fem.enlini 
fcenugrasci 
;, anethi • .u 

malusiolia radixqut 
," althef radix ^/ ^ 

axungia porcina 
:' , piuguedo gallinjc \. ' 

anads 
an/eris 
batyrum 
. omnis medulla 
omnes refmx, & exhis olei 
oleum duice 6c tcx eius 
oieum amigd dulc.& amararum 
. : oleum feiaminum 
.:: eremiueiini 
. c iugiandibus. 
- efcenugrajci 

exaueiianis. , • 



rLlB.EiC VJI. 



lB7^ 



l^ 



cxnucemdica 
baianinum : . 
Ex iigno guayaco quod non modo pellc- 
r&doloresied puftdas amouere,& alia ulcc 
ra faaarei& gummitiones mollire, difibluc- . 
requeconfueuit. 

Oleum luniperi, id quoa etiamoredetc 
tum,dendum doioremlenit,&rchquos do 
lores tum articuIorum,mm mufculorum c6 
uuiforiosfrigiditatemamouendotoliit, pa« 
ralyliqueauxiiiaiur. 
.Unafuccida afypus 
ladanum 
farina fabarum 
ciceris 

amigdal.dulc. 
tarccolorum 
iefami 
Jurfur 

medullapaniscalidi 
albumen ouij asfi adhuc tamen calidii 
cmpiaflrimodo* 
item uitellusigne duratus. 
paiiarum uuarum pulpa 
aquacalens 
acctumcalcns. 
Aqua marinapartequa cxtcnuat& rcpurgat. 
Vinum auflerum fi calefcat 
C^uemadmodu&aquaferri, Aluminofa, 
fulphurea>Bitummofa.H&c & talia funtquae 
quum reioluuntadolorcm Icuanc jqoz uero 
cum aftringunt, huiulmodi funi. 



Vitellus oui crudus illitus, qui liccrcalo- 
re fuo amicus naturae eflc uideatur, proindc 
hac ratione prodeife,prodefl tamen quia iili 
tus,pauio pofl ficcatur, & afledum locum le 
niter ampledendo conflnngedoq; roborat. 
Sic etiam fanguis humanus « Ajut Brutus* 
i^icalcefacit 

Aibumen oui,quod &fi quia frigidum efl 
repcliere materiampoiefl, magis tamen po . 
tei\ quiafamiiiariter conflringit partem vbi 
ficcatur. 

X ta quoque.cochlearum carnes crud^, 
. ter.reftreslumbrici 
omnes muciiagines 
aithea?Eadix,qu*B.aiiomodo refoluit. 
terrae omfies Ijenes,yt armenia lemnii : 
fed aqua marina,ui fua ailringenti 
aluminofar . - 7 
Vinum auflerum 
acetum " : 

' aqua rofacea 

Haslfincfparietariam Vocant) 
f^du maius & minusprout aftringunt. 
coriandrum recenf . 
uiti.falia. 

ruSi " 

oles 

myrthi & folia & trutus . 
plantago. 

polygonum , ( fanguinalem dicunt )& 
mas&tcemina. ■ 
Rofs 

fymphytiradix 
Rhu obfoniorum 
VocataBcrberis. 
Acatia 
licium 

crocus,kniter enim aflringit. 
nuoismufcat£ fimplex oieum. 
Quas parte m affe«^m conftringendo do 
lbre,fummouentnuncdiximus. , 

Sequuntur que materiam doloris caufam^ ,- 
repeiiunt ,& primo qux refrigerando ida- * ' 
guntjdcinde cpz contrarietate natura in fu 
gam uertuntjiiia funt utputa 
Viplarumfoiia,& ilores 

ny mphea: flores tum albi tum dtrini 
cucurbitsB & pulpa & cortex. 
Harundinisfoiia, qus edam aliquanm 

lum ficcando mulcent. 
laduca (imponantur. 

Soianummodo non nimis accu frigida 
acetabuiu fiue vmbiiicus veneris appd 
latus,hcpaticanuncupata> flatus. 
oxaiis 

lcuspaiufhis 
portuiaca 
. cucumeris^ulp^ 

O $ citruUi 



m Jli:BXANDRI 

Citmlli 

Peponis 
' Cidonij 

MyrthiUorum 

Ranae quf edendo fuat 
> Farina Milii. 

Hordei 

: lacaut humanumjautbratum illitum, 
auf balnei modo ^liquidum icem aur con- 
cretum. 

Aqua modice frigida,quippe qusfiuc- 
hemenierfrigida eftjtorporem inducit. 

Aqua marina partequa frigida adhibc- 
tur, 

Sic etJam Vinum cuiu^ue^gcnensA *cc 
tum non acerrimum. - <' 

Aquarofacea ;■'•-•" ^ F 

Succus citrulli,cucumeris,pcponis^ cydo 
nJi Myrthiliorum,& ante Giabrum qu? fuc- 
cumfortiuntsr. Nam&fi hori-mqv.aedam 
iuuantaftringendOjiauant ia*i:s;:ii^on^-nia rc- 
firigerando- ; 

- Ha^&^-huiufmodi^ui fua modice mgida , 
^ dolorem raulcent,aut lummcuent. 

Quarueronatura: cotrarietate reprimut, 
Talii funt. 

Atoe 

Falomne . ' ^ 

Aquaputris &tidaque in foucis icrraru 

Tcperta, -^ ■ . 

Aquf in uesScis ulmi aut altenus arbons 
inuenra^qua: pesfime omnium olet. G 

Abfiathium quoque ipfum^quippe quod 
& fi quoniam confrringendo roborat& re- 
tropellit humorem noxium, atquecaiefacie 
dodiffoluit^iuuare foiet^magis tamea iuii^at 
quoniam amarum ei^> tanquam ida quo 
natura noftra pasfim abhorret. Alioqui non 
nififrigidoa^edui opitularetur .C^um ta- 
men cmplafrrum ex eo& uiao uinofo (ut 
uulgo receptam efOparticuiis nuper pereuf 
^ iis calentibus& iluxionemadhucpatienti- 
' bus^non parum prodefle (oleat, 

Sic\fi.l6e quoque iuuat,Nam & fidoiorem 
fedat,quoniam difcutieadi& aftringcndi ui 



TRAIANI PETRONn, 

fios non modo in naribus fed alibijHuiCife^i 
^ondetur quod fenfus ipfe brutus maximc 
J eft^hic in omni corporis partef pro ut dici- 
turjiexiftens »bi quid molefium alicubi fen- 
titjtum illuc fe totum proruit,& fuccum om 
nem quoad poteft,iiluc<lirigic non vt obfit 
fed ut rem molefiam propulfet, hinc tumo- 
rcs atque inflammationes gigniitur. Quum 
igitnr in hoc tumultu aliquid illi extrinfecus 
ofierturjquod cum fua moleflia, multointe 
rius penetretjtum ^pfum,& quosuitra fo- 
rafque mouebat humoris , citra introq; quo 
ad licet fiatim reuocat, ut enim id quod mo 
leflum efl expeilere nititur,inuc ubi Isefio efl 
impetu fffrtur,ita contra, ubiab alterotorte 
magis moleflo abhorret, feretrotrahit acfu 
git,quo£t utiocusdolens humorumcopia 
extenfus atque tumefactus tunc detumefcat 
relaxetur,dbleredefinat, fcd alter impendio 
magis infiabit,fi quis Isfum locum fcalpello 
grauiterincicat, repeiletnefenfum autna- 
turam aiio , an humores iiluc magis copin 
ge: . Huic dicendum omnia quse natura: 
jmolefla funt , eamflatim alio repellerc. 
Vt enim quae iucundisfima funt naturam ad 
cxplicadam fe atque ad dulcedinem qua pra: 
f^antquoquo uerfus extendendam prouo- 
can:,ita contraria ratione ab his qua: funt ia 
iucuda r-eceditfugitque ad profundum,quo 
minus mirum efl ex ;offendentium conta- 
du,(tfpari conflringi ac duraricorpora , tc- 
nuefque eorum mcatus cogi ac denfari , fed 
cx hisquafdam efie qiis ubi corporislocum 
aliquem actigerint ibidem vtplurimum hae- 
;rent neque Yltcrius.nifi cx accidenti progre . 
diuntur,qi«edamuero per fuos hablitus,fxue 
fpirituSjlonge magis pene.trant,& non ia su. 
mis haerentifedad m^ repunt, il h efTe vulne 
ra percuifus , ligamenta ftricta, ftatim enim 
ab initio fuccos repellunt>fcd paulo pofr ad 
fe reuocantjhsc uero quscunque penetrabi 
li fubftantia conf^ant,vtputa qua: uel vapore 
yei odore,veI aliquo alio aff^ftu itigrata funt 
vtamara fcetida, ignea, nositaq; ntpn]deillis 
fed de his Ioqui,quippe qu^ fenf ui atqj natu 
ra maxim.c moiefia fimt nam ut dulci,& odo 



Dollet,fiquidem ubicumliquorealiquorai . „. 

Etil-ieniterficcatur,&partcm.cuiiliiH rato^^^^ delectamur iwamarum& 

v*-" ,'_.^ ioA.>„r <.fo,v.rnnftrmoif- ^ fsEtidum omnmo renuimus ubi ergo hac il- 

li excmpligratia fenfui fe vna cum fanguine 



niturlenitcrampieaitur,atqucconfiringit 
naag4S-tamc:fcdat,quoniara amaritudine fua 
naturs noflrse aducrfatur,ita ut (anguis quo 
que illam refugiat, tanquam qui propter do 
torcmadaflfeAam partem moueturcadem 
parte amaro quodam illita,feftatimretro 
uriacum aliis faccisr^fleaat,diccjtaiiquis id 
maxime mirum effe^ fiquidem ex eo fequa- 
tar,quodfanguis &reliqqi humorcsfenfu 
prxditi fmt , quodque guftus ©pn foium in 
Uiigua,fcdi» alii3fjupqu«l«3S^*&<>^- 



aut aliis humoribus in partem dolcntem c6 
ferenti extrinfecus occurrunt , tunc naturx 
contrarietate,& illum & humorcs quos in- 
uehitmtrp rcpeIluDt,nonquiagurtuiaut ol 
faaui ingrata fint , Ced quatenus per fe infc- 
fla,8^moldi2 fenfui funt, ficut etiam ignif 
uftio que maxime inimica sefui cA ficubi c6 
ti^gat,ralroillu£ hjsmorcs saguineue natura 
mittit fed cgtr^rctro trahitlicct.n.quida m* 



0E MORBO GA.LLICO LIBER. VIL i«p 

gftl mttimli &if humores uftfonc , utputa hgcubi decodum guay aci,aut farza: parillsB, 
cauti?rio(qG alioqui foramine fiifto illis exi- aut radicis chynarum lumitur, maxime peri 
tupam^noaretrouertiaiedforasseperattra ^ culo(afunt,utcnimillauitiatum hnm&atm 
hi cxiftimet,quia tamea uftac partes, fcre per foras ad cutim propeUunt,ita hf c corjtra 4« 
petuoficccercdduntur,quodad yftionemat " 

tinet non humores foras attrahi, (ed aut aiio 
peiii reuocariue,autabfumi fateatur opor- 
tec, ideoque perratx uel exiguaeinflamma» 
tiones uftionem {equuntur>hincaliqui qui- 
.bu3crus aut brachium penitus abfcinditur, 
ubi csndenti ferro (anguis nimis curiofe 
fuppnmitur,urplurimum in alui tluorem 
iricidunt,r3?peque raorLuntur.nimirLi humo 
rlbusfereomnibus,prop£er lummcs mole- 
ftise fensii a loco qui mufitar,2iio reuocatis, 
fme refugiunthumoresnon quia fentiant, . 
fed quia uc a fQnia doloris participe promo 
uentur aiiquOjitaillinc ubi idem retrocedc 
recogitur, unaTetrouertumur, non enim 
pedire aliqua amaraautfcetida impofitahu 
morum retradio flt,quia ibidem guftus aut 
oliadus fit,fedquiaj:estum amara tum fceti 
<k non modo fpeqiatim. guftui ,& olfadoi , 
fed ctiam naturae humanas generautn inimi 
caeft,quippcqu§ ficutiplanta ab alimento 
quod ei alienum eft,aciniucundum abhor- 
ret atque retrahitur,ita fcetidum Sc amarum 
fugit,fichumanumilercus podagricis iilir 
tum dolorein ienit,fic gaihnaceumUic aqua 
iilaquaj in ulmi ues^cis inuenitur.Patet igi- 
turamara fcetidauc dpiorem fummouere^ 
quia materiam retrouerti cogunt , fed ob id 
n^que humores fcntire , neque guflum.nc- 
que oitadum aiibi quam in fuis propriis io- 
cis eiTe/ed iliud interea expedit admonuif- 
fe,quod & fi ha^ in numerum eorum qaa; 
auodyna uocantur & fecura funt , ante afcri- 
pfimus,talia tamen efieiimodiceadhibean- 
tur fin immodice fine graui periculo non ad 
hiberi,fediamNarcotica ideft fiupefacicn- 
tia recenfeamus;huiufmodi funt. A.qua infi- 
gnitertrigida , fic enim podagricis confcrt, 
qui2(ut inquit Hippocraics)modicus^orpor 
dolorem (oluit. 

Laduca 

Scdum maius,& minus 



cuteintromouen:. Tuta funt hxc uidcU» 
cef 

Oleum chamjEmelinum 
meliioti 
anethinum 
fambacinumideflex uulgari gclfimi- 

no. 
lininum 

leucQinum,idefl chcyrinum 
famp fy chinum^ 
althasf 

e lumbricis terreftribus 
^ ccroco 

cx hyperico,ideft pcrforata 
uulpinura 

irinum loannis Damafccni 
mofcatum ideftmufcelinum 
maftichinum 
Veruix fa(^itia,quac iiquida dicitur, hacc fi 
cut igmsuflionibus tumoribus, doloribus- 
quchaeniotrhoidu priuatim confert, ita do 
loresgaiiic(^quicum magno caiore nori 
fint,ieaiter Mringendo, moliiendo , rcfol- 
uendoquefedat.. 

Hfcquidem potisfimum refoluunt, licct 
corum aliqua fimul aftringant» 
Q Atucro refrigeraat,& quasdam aflrin- 
gunt. 
Oleumrofaccum 
myrtheum 
cydonii 
uiolaceum 
nyiTiph^atum 
Popuiihum 
Sihccnonprofint,uitellum oui cum o- 
lco rofaceo mifce,& iliine,quippc id z&n cz 
iidemdolorum are fi:igida,adu uero frigi- 
dum a re caiida natumlenirc confueuit,uti- 
lis efl & fpongi^ moliis magn£Bque,atque cx 
aqua calida exprefik ajppUcatio , praterea fi 
& hordeum & eruum ia aceto ita dilutp , ut 
paulo acid ius fit,quam ut quis bibere pof- 



SoIanum,fi uidelicet hasc quatuor exi- L>lltjmadefeda perf ulaquejSc feruefacta atque 



mie frigida quoquefint(utdiciairi) adu. 

papauer 

cicua 

hyofciamu» 

mandragora - 

opium. . 
Bxpofitis fimplicibus.qu2dolorem mid- 
gant,dicendum efl,quemadmodum mifcea 
tur,qy^parti0a«xJiis,partim cx aliis fiunt. 
Prxcipua f unt ccr^a quaedam ex argcnto ui 
tu> (^m proximoiUiotifCccnfuinui.5a uerum 



in facculos conic<3a particuk affe^Sta: aj>po- 
nantur. si adJiunc modum furlur, fi etia fic- 
ci fomenti quf exfale milioque firictis torre 
tadisque,atque in facculos cohdufis paran- 
tunNon parum confer?a4>finthium, aiper- 
fo uino fupgrlapidem ignm eniplaftri mo- 
dPiUam & fi calc&cit^ita uc dolori propter 
frigidum prto tautum co^fcvrt debcr ct , 
quia tamcn aflringit,^^ cpi?,^arietate natu- 
ra£qn0m^^ari«g ?fli ujt prpx-kie dixi- 
nias)fli^39^;$p teflasQ^m i:e|^it>.dpioren^ 
- ' ' feaqaa 



i^o ALEXANDRI TRAIANT PETRONII, 

qui cum cdore quoque uexat fummouerc cito in mortario plunabeo,fubinde infunde 
confueuit.AUt cape medulk panis albi infu £ fucci femper uiui liba.ac rurfum lcnto ignc . 



fe aqua feruenti mox expreifa? hbi. uitellos 
ouorumtrium,oleirofq,s.mifcc, utile ma- 
gis eftjfi calor aut inflammatio fubcft . 
Aut foliorum maluaj ma.iii, 

BuUiant in aqua,deinde cribro fecernan- 
tur,adde furfuris in hoc deco6io bulliti, & fi 
maiter cribro fecreti ma.i. 

Mifcefe emplaftrum,doIorem mitigat, 
modicereirigeratj&humentem partem ie- 
uicer exiccat. 
Compertum eil etiam prodeife , fi quis. 
foliorum pulegii ? 
calammths -> ^^^^^^^^ 

ialuise V 

rorifmarini ^ 

Ccquar in aceto acerrimo aut in lixiuio , 
acri>autin uino potenti,deinde colet,colato 
dum U3ldeferuet,infundat facculum furfure 
dudum C3lefado,plenumiatque itahume- 
datum atque calentem.parti dolenti appo- 
n<tt,id enim modice refoluit, particulam ro- 
borat,& doloremknit , ucrum fi calor in- 
fiammatioue urgeat. 

Sumefucciplantsginis unc.ii. 

oleirofacei un.i. 

albamina triam ouorum. 
Mi(ce,&locum illine, 
A^t ouorum recentiumuitellos duos. 
faccari optimi draJii. 

olei rof.pardrn. 
Fiatunguentum,quod etiam dolentibus 
hemorrhoidibus fubuenire folet, 
AUtaccipefolioram mal- P^ 

. ,^ i an. maj. 

molarum ^ 

umbiliciueneris S 

- - macdlaginis femi 

num pliilii 

feminum citonio- 

rum ^ 

larinae hordei unciii j. 

okirofa.&uiola. y ^^^ 

cei . S ^ 

^ Miice fiat emplaftrum s.a. Ad eadcm ua- 

Ut atque prxdidum . ^ 

Sic & unguentum de lythargyro. 

De cerufa alba cum camphora 

dc mmio 

uetutia 

deplumbo 

rubeum camphoratum. 

Autaccipe lythargyri uncj. 

aibumina duum ouorum 

olei rof. q,s. 

A^tafimul quo ad linimenti confiftcn- 

tiamuenmvx^oxpiilillopiumbco diu du^ 



an. uncs. 



bulliant ad fucci confumptionem leniter 
moilit,acaftringit,ualdc refrigerat, dolores 
quicum calore inflammationeue funt, le- 
dac 

Autcapefoliorummal- J 

ux r an* ma.iii. 

plantaginis * 

Bulliant in aqua per incerniculum,cribrc 
tur cribrato adde turfuris triti infufi hoc eo 
dem decodo unc.iiij. 
olcirof.q.s. 
Goquantur ad emplaftri confiftentiam ; 
Modice refrigerat , ailringit, partem robo- 
rat^non leuiter ficcat,ubi calor adelt , & ua- 
cuato corpore fluxio adhuc perfeuerat , tu- 
lum eft, 

I tem accipc terrac armcnig, uel figillata?. 
dra.ii. 
olei rofacei,& aceti parum. 
Mifce fiat linimcntum , futuram inflam» 
mationem prohibet,pr2fentem lenit. 
Aut accipc fucci folatri , aut femper uiui. 
lib.i. 
acetiparum 
Ad eadem ualet ad qu£ id quod proxime 
didum cBiMd efficaciu s eft. 

AUtaccipe ^ing fcenugra;ci iib.S« 

meilisoptimiq.s. 
aceti&oleiro- ? ^^ ^„„,^ 
fac ^ parum. 

Mifce fiat emplaftrum s. a. partim retro- 
pellit,partim in fumma trahit,fimulqj moi- 
iit,& disijcit. 

Autfumemucilaginis fce p 

nugrfci > an. un.l. . 

feminumluii i 

olei lefamini q.s, 
Mifce ad mellis confiftentiam, dcinde illi 
ne,mollit,disiicit, & qu2 in neruis crasfiora 
concreuerunt,difcutit. 

Autaccipe fetins fcmi- i 
num lini j 

hordei / - * - 

florremchamomil-f ^"' ^^'^' 

\x j 

meliioti J 

faluia: 

abfinthii ^ an uncs. 

iloechadis ^ 

Vini albi uinofi q.s tritls tcredi s.a.fiat em 
plaftrum,refoiuit,dolorcmq; midgai , prf- 
fertim fi materia fubeft craifa. 
Aut florum camo- ^ 

mil. V an. uncs. 

ficechados ) 
. b^tmodaaylorum unci. 

Olei 



Olelchsmomellmi ? 
uiniuifiofs ran. 

mdii> opdiui -^ ^ 

mucilaj>inis fcmfuu"^ 

f<=n>^r.-c:r (.an.ur.c.i. 

radicarr. jlthes -^ 
Mlfce £sr eiiip:a::rurr. s. a. doloribas iaa^ 
^arariim fpecianin auxilistur. 
j^ntfurfuris ' •, 

horurr: chaino- >- an.parctsfquaics 
. miile " ■ S 
Cum r::p2,^£ uinodulci bulliant ad em- 
pl^irr: co::iiirenriarn,iiiodice ciiQfacirjiiccat 
&: e:%':;.r:i:£;,Cri:c:tus calor urgec/uoxiuseit 
ei-ii ..ius^ii rYit:J.ocas anceps . si nullus aut . 
ex^giuiijutiiis. ' 

Aut cape florum chamo -^, 
miils i 

meli^oti J 

ftc2C2dos C an. nia.i* 

feminiim anethi \ 
fGlicrumfalui^ j 
abflnthii - -» 

Buliiantxn uino uinofb albo/ubinde fpo 
glis infaiis caIidefoaeaturIocusdoIens,mo 
di c£lci2cir,di(ctitir,S: extenu2r,ieda:icuan- 



DE MORBO GAIIICO HBER. yiL 

Autacc^pefaliiie 
uii.ii. mentis 

■^ rojrirmarini 



hados 



V 



191 



an. ma.i. 



■r-» -■■ fi; 



Xuui 

gis pr< 



-fiC 



it.& rcprimit, fi calor ablit, ma- 



k 



^utaccipefoliorum maiuc 
farins iem.lini ^ 
tceiiUgr^ci J 

Oieichamomelli- 

ni 
lilioram alboram 
olei rofacei 
mucilaginisalthc» 
farinaehordei.q.s. 
Cum duobiis uitellis ouorum- fiat empla 
■{Irums.a dolorcum cslorcfitautnoiiypro- 
"dciTepcteil. 



m.2. s* , 
an. un.s. 

an.dra. ri. 

un.iii. 
un.i.s. 



- Aut accipe cc'^& albas 
oleiroh 

fantalorum albo- 

rum 
rubrcrum 
roiarum rub. 
myrrhae 
• - thuris 
maftiches 
terebanthin^ 
camohoraj ■ 



un. nn. 

na.x. 



an. cira. u* 






ftcECn 
yua: l 

perforat? "^ 

Builiantinuinoalbo uinofo s.a. deinde 
cokntur,huias cobti. 

Accipc lib.i. 

. ■. oleicoflinil p 

liliorum alborum ^-an.ttn.iiii» 

rutacei ^ 

SuUiant ad uini confumptioncm , poil 
tddc 

galangsc 7 

thr.ris' > 2n. . unc.s. 

ni^riichc? J 
thercberhins un.ii. 

tiyracisculimidis unci. 

Ccrf moa:cum,miice nat ungucritum, li- 
quidum.L:: potisiimum iuuat fi cum dolori 
bus tum fcy j:rhi>tum crufle iint . ' 

Autiumeililis diflolutiuino albo uihbfb 
dra.ii. 
therebenthinf tin.iii. 

olei communis ^ un.t.S-. 

BuHiant ad olei confumptiohem. 
AUt accipe there- p 

bentins > an. partes equales. 

chaibanes j 

; Mlfce ad unguenti conf-rtentiam , tum 

' hocjtumantedictumii cii dolore calor a^t 

infiammado fuerit^noxium ei%S: magis hoc 

quim illud. 

Aut accipe olei i^efamini 
amigdal.dulcium 
Pinguedinisanatis 
anferis 

meduila: uaccine i 
butyri 

uitellos otrotum fex 
croci fcr.iiii. 

cerzq.s. 
Fiatiinguentum,idierc Cmnibus dok>ri- 
bus con uenirc putatur. 

Aatiume olei cam0m5l - -1 
iini - ^ ! 

anethini 
'lilini 
Rardlni 



I an.un.vili. 
Can. un.ij. 



-UBC.lllj-. 



D 



an. unc.ii. 



Mifce fiat ungtientimi/miicaior cuffl do 
lore fiiperef,tutum eii, - 



oleirc'acei. | 

famphudiinl ," 

unguentiagnipp^e y 

dialthea: , S 3n. d Ta.s. 

..pinguedinisgallihje I ^ •-' 

anieris -? 

ana^s s 

FloruM* 



l^X 



AIEXANDRI TRAIANI PETHONU, 



Fiorum rorismarini p 



an. ma.i. jg 



an. param. 



dr.iii. 
an. unc.i.s. 



an. unc. ini. 



an 



libr.i. 



camomeliini ^ 

iu2 mofcatsc ^ 

calaminthx i 

niatricarisB 1 

foluie j 

ftcechados | 

fchsnanthi "* 
Hgnialocs 
raiicuminu- - 

ebuU ^ 

pingaedinisui- 

uzcdiix' ^ 

uer.Tiiumterreu:i:ium uino loto- 
rum .un.ii.s, 

Cmnia cam aini albi uinofi lib. i. Bulliat 
uLuc td uini conrumptionem , & addita ce 
;a aib3,fiat unguentumiubliquidum addea 
<:o etiam llvraci s liquidi dra. vi. 

. Sed£t antiquum dolcrem^prscipuc poda 
■gricum,& articuiaremA aorfalem. ^ ^ 
Autaccipe olei communis dal.cis^. 
lib.i.s. 
oleL rof. odorati 
chamxmelini 
, cieideipica 
uulpini 
hyperici 
gnethini 
FloramchamomiUa 
rorlsmarini ^ 
tbliorum^ibiinrhii 

csiaminihs 
fchcsnanthi 
feminum hypetici 
Piri§ue.5inis anatis 

anferis 
meduUafcrurumui- 

tuii uacca: 
radicum inulat 

ebtili' 

ranasuinentcs nu.vii. jj 

uermium terreftrium-uino ioto- 
rum. un.iiii. 

uiniaibiainofi lib.v. 

S*mul manerc permittantur dicm unum 
ac n^em,deindc lento igne bulliant ad ui 
mconfumptionem,pofteauehementer ex' 
'primantur.expreflb adde therebethm? unc. 
li s.crocifcrop.ii.rurfusquelemterbulhant, 
hiac liquor prodibit>qui non folum his do- 
loribus,fedamcularibus& coauumonibus 



mirificeconfert, fihuius unciis tribus ccr? 
nousEun.i.s.aadidcriSiCeratum etHcies his 
affe;^ibus maxime idoncumjad hos dolores 
multa alia inueniO,credo autcm quo pcio- 
res iunt minusqj faciie dircutiuntur,co plu- 
ra efle inuenta,quajin perfonis uaric refpoa 
derunt. 

Aliiprscipiunt. 
Accipe medullse panis h&x uaccino(ut 
inufu eft j maceratsc fubinde exprdTE. 
iib.s. ^^ 

oleicamomcl. n ^^, ^^^i^ 
rofacei _ * 

pinguedinisgalli- ^ 

nx ' r *^*^^^-*» 

anatis 3 

croci icro.s. 

Componunt emplaftrum s.a. id quod e- 
tiam podagrae non parum coniert 
Autfeminumhyperici _ 
fiorum. rorismarini . 
butyrirecentis 
oleiroi^cei ^ J 



} 



an. un.il. ^ 
Q 

un.i.s. 

\ as.ma.i. 

j 

ma.s. 
ma.i.s. 

|an»unc.iii. 
l an. dra.x. 
I an.un.iiii. 



m.ii. 
ma,2. 
lib.s. 



anethini 
uiclacei 

hyperici., . ^^ ^ 
pinguedines uituli 
medulls cruris uaccini 
olei amigd,duicium 
pinguedinis anatis -| 
reeentis 



an. un.il. 



un. 111. 

im.ii. 

. un.i.s. 



,,- }an,^n.i.s. 

anferis ^ -* 

vcrmium tcrrcflrium uino loto- 
rum. un. iii.s. 

vini albi uinofi lib.s. 

Omniafimul-coquunt ad,uini cbnfum- 
ptionemjdeinde colant.colato addunt^cera: 
albe q. s. Hinc ungueritum conilruunt per 
molle,quod etiaoTconuuiroriis doloribus, - 
cximieprodefl -... , , 
Autfoliorum maluz- 

uioiarum 

radicumr.aUhex fan.man.i. 

foliorum eiufdcm 5 

florum chamoroiliE ^ 



tneiiloti 
fcminumanethi. 
radicum buglosfi 
umbilici uencris 
parietariae 



S^ah.ma.i.s. 

>• an. ma. ii. 



Coquanturin aqua communi, poftea per 
incemi<^ulumcribrentur^ox adde medul- 
. Isepani^iisfufs&BUtricaeineorundem dc- 

co^aolib.i» 

Olci 



DB MO RBO G ALLIC O. 

Olei chamomel, p 

rofacei 
aneihiai 
pinguedinis anatii 
anfcris 
gaUing 

croci dra.; 

liitellos ouorum quatuor. 



-an.unc.ii. 



••an. un.iM. 



Mifcc fiat emplaftrum s.a.materiam rcfol 
ucndo doiorcm mirabiiiter fedat . 
Aut accipe pr^didi decodi q. s. 
farinaj hordei ^ 

furfuris iiaidetriti S-an.Ub.s. 
farinas fabarum 3 
pinguediais anatis > 

gailinar ^ 

oleiancthini 

anfiigdalarum dul. 

crocx fcroi. 



LIBER.VII. ipi 

olei uiolacei li.s. 

pin|uedinisanatis n 

gallma? 

anferis amun.i. 

mcduUa? bubulasre- 

cencis -^ 

cersq.s. 
Milce fiat unguentum,Quod etiam pecu 
liariter doloribus matricis , & neruolorum 
locorum fuccurrere Iblet. 

Aut accipe unguenti j 

j an, unJ 



|an. 



Mifce fiat emplaflrum s.a.eafdcm fcre ui- 
rc$j>riori habet. 

Autfumefiorummeliloti , • 

rofarum rubearum S " 
ftcechados -> 

foliorum faluia! >2n. unc.s. 
abfothii 3 

farine feminum lini * 
fcenugrm C an.un.i.s. 

hordei \ 

-. Cum uino albo dulci q,s.fiat emplaftrum 
s.a.quod sque fere ualebitatque id quod 
proxime didum eft , niiialiquanto calidius 
eiTet,ubi minor calor minorque inflamma- 
tio fubeft,tutius eft. 

AUt fucci radicum ebuli lib. i. 

Pinguedinisgaliiaa; colatar. 
uncviii. 



i 



Ad ungucntum redig3ntur,quod pr^d 
puearticulorum doloribus prodeft. 
Autfarinaehordei 

fabarum 
furfuris ualde tri- 

ti 
fiorum chamaemeli 
fap» q.s. 
BuIIiant ac craiTefcant, 
Adde olei rofacei 
camomellini 
anethini 
pinguedinis anatis un.i s. 

Et in fine uuellos trium ouorum , mifce 
fiat empIaftrum,doIori cui uisex commixta 
materia poiisinuum auxiliatur. 

Auc accipe butyd iinc falc lib,x. 



an.Iibr.s. 



an. un. ii. 



marciau 
agripps 
oicilaurini 
mofchati,mufcelIinum uocans.un.s. 
g oki de ben, balai- ^ 

^ num dicunt Can.unc.i.s* 
oleinardini i 

cerfq.s. 
Fiat ufjguentum , quod pr?terea neruis 
con minus opitulatur , quam aliis dolenti- 
bus corporis partibus>quid dixi non minus^ 
immo magis. 

Quum medicamenta qu^ anbdyna ^ict" 
bantur,tum fimplicia tum mixta propofue- 
rim.Narcotyca uero fimplicia fblum . laea 
quas mixta funt proponam. Haec multa funt. 
ita paucis contentus erO;,quoniam unicui^ 
que licet eadem uarie mifcere, & multiplice 
eoruiidemmateriam eficndere, expcditum 
igicarerit. 
^ Oleumexiloribus papaueris 

€x hyofciamo 
mandragoratum 
oleumjin quo uiua torpedo bul- 

lierit. 
unguentum populeum 
AUt accipe radicis lilii y 

feminum hj^ofcia- >an«dra.iii. 

mi 3 

ceruf& un.i. 

medulla? cerui , 
uituli ^ ^ lan.uncu. 

olei antiqui5& cers q.s . 
Fiatunguentumjquodut ieuisfimumefl 
ad ftupefadendum , ita tutisfimum , cui ta- 
p menfiopiidramJi,admifcueriSj fatis efficax 
reddes. 

Aut impone folia papaueris albi, cx oleo 
rofaceo^aut nyrophcato , aut uiolacco cm- 
plaflri modo,quod tutum erit,& leue. 

itemfoliamandragorse emplaflri modo 
quod efficacius t^^^u 

I tcm folia hyofciami cum alquanro iloru 
chamf melipulu€re,& aliquo ex didis olds. 
AUt phylonium perflcum illiu c. 
Item rcccns,tiim mitridatiwn , tum the- 
riacam. - - _ ~ 

Dcaiquc 



I>4 . ALEXAKDRI TRAIaNI 

Denjque opium la<ae ouillo , aut mulie- 
brl Iiqueta«aum . 

■ Autaccipeunguentirof. | 

populet C 

detutia S 

lytharglriargentci ^an.^^^X 
acatif i 

,..-.- fuccirolatriq.s. 

Mifcein mortario plumbeo diligentcr, 
c-oniert etiam.ubi cum ulceribus dolores 

fiunt, 

Autaccipec?ratiroi: 

opii 
caftorei 

Jkiifce. ' . 
Itemunguenarof. 
therebcnthin^ 
opii 
crod 
- MiTce. 

Auta.ccipedialthe» 
chalbanes 
opii 

croci o 

Mifce j idgrauisfimis plerisq; doloribus 
finguiariop e fuccurrit. 

DelocaBusremdijs adulcerafauciura inuete" 
rata 3 & quaedara defifiuUs . 
* Cap. XI. 

SE D quum proporuerim topica pnsfidia 
qus doloribus fere omnibus commnnia 
. ciTe confueuerunt , ad ea quoque tranlibo , 
quseaiiisaffeaibus.quos paulo iuperiospo 
ftremos appeliauimus , prodeiie purantur . 
Exorfus a faucvam uiceribns ip.uereratis , de 
recentibusenim fatis lupra dictum efl: . Sed 
fiprius quaedaminuniuerfum> tum de hiSi 
.tum de aiiis ui ceribus admonuerim. i nter - 
dumenim accidit. ut totius morbigallici 
/quemadmodum ante diximus>brolura cu 
ratione.nihii m,iaas pars aiiqua relinqua:ur 
iaiFeaa, in quo cafu maxime omnium noiTe 
oponeraUtrum.iiia curari debeat necne, d'- 



unjii. 
dra.i. 
fcr.ij. 

un.ii 

un.s. 

fcrop.i. 

grana.iin. 

un.ii. 

un.s. 

fcro. ii- 

gr.vi 



PETKONII, 

qusc toiiere id maium po{reia.-'.:r:3.:i. .cc .i 
uibus tantum meuicamencls, ^x^ -^"--^^ - -- 
dianturimpofttis , quominui;?.i.: x,^.:cz^.. .- 
nedutem perueniant , ncn pror.ib j/. :.:r . 
C^uippe ulcere perpetuo hian r c. ..: .- :.i - -v. - 
neputredinisuiriat^peripftsm c:.;:^.g^:»-^ 
impediturquequominus inter:or:.'..^'.:c; :...x 
fumatKdat^iiquidem plurimi 6.:.x:. ',::.s\ 
omnino fummouere uclaerunt,ecde..-. ..:b 
latoueiinmorbum diicuem lc:h£ler.". , uel 
in gallicum priori lofige peicrem irxide- 
runt;Uaque ulccra in aucibus reliaa ii cura 
tioni facileobedianr.curareoporter, (lignu 
eil enim intus graae m.aium non in eiie ) fia 
irritatur &quq maior uis adhiberurieo ma- 
giSjtumquieicere ,fed taniiiper ea leniter 
F tra(5tare, dum nefaeuiora iiantagere ualea- 
mus .Quidaniigituraieuisfimis inchoan- 
dum iubentjdeinde feniim ad ualidiora cra 
feundum . V erum idper initia quidem , 6^ 
antequam curatio per -decofta guayacx aut 
farzfparilisE aut unguerita ex hydrargyro, 
aut^ha huiufmodi faaa iit ,tentare condu- 
cit, "^td poflea ubi maium penitus infedit, 
femper inutiiejspe noxium eile coniueuit. 
idgenus muita paulo fupra recenfuimus, 
nuncquia maium partem ipfam priuatim 
obfed!t,neque communibus auxiiiis cesiit, 
ialubrius efl uti eo , quod habet alicuius ex 
antedi&s gargarifmitibus lib.i.s.Vnguen- 
tiapoftoloram un.i.aut ungiienri segyptiaci 
P un.s.5.^fabinde£gergargari2et,fed quonia 
" mordicat,ac exurir^itstimJacgargarizars 
confert,aut oleo amigdalarum ciilcium par 
tes feruentes inungere . 

Autaccipefeminum !a- 

ti\:.z^ 

endiuig 

portulacas 

*■ - Aque piantaginfs I'b.i. 

Bulii3nts.a.poi^eagargari2ets;ger,ferao 

rem enim didumienit. 

'- SihaECnoniuuant,neque malum ^xacer- 

bant,expedit fpecilio' inuoluto, lana aui gof 

lipiOjautfpongiadeindeaqua ardenti ii:ra~ 

iouiceratangere qaotidie,bis,hoc efc mane 

r> r _r^..: jT^ u'^^ ^l.,..; ,^^f>^^V~ 



I 



) an 



an. unc. s. 



nDorter.utrum.luacurariuciJc^tiicciic^ui- -~ . .^ .. ,<? , . ' .3 ; 

tenSi6qa=eCLiraaonemrecipir,abea H &iero.?ituitol«nocpbnrr.um pro.:et, 
*-° ■"•?-• r,:,.„^..A„;/;,.^_ «uthuiuslococnaianti.ROce.t uiti 



3CCi.UCi.C u,wi..v./ M^— ^ ■ r\ 

qu2 non recipit,nemo fcirepotcft,niii tem 
;pore,&experimento.Ergo ubi primum \^ 
-uitlumnotatum eiVmponidebent medica 
menta,qu2dicemus,ii prompte leaatur ma 
.Jum,.minuanmrque eius malignitatis indi- 
ciajprocedere curatio poreftjii uel protinus 
ueipaulopoflirritatamef):, fcire Xiztx aut 
immedicabileeife aut me.dicari non debere 
remouendaque funtomnia acria,omniaque 
uehemeni:ia,uelhc£cleuicer admodum ad- 
mouenda; Quum 'interim pierique. .nulla i^ 



&ut huius loco chalcanti, hoc eft ukrioli 
oieumufurpa. 

itemoleum tartari/ulphuris, autaqaam 
Eurum ab argcnto feparantem . 

Mixrura: etiam qu^damjquas capite de ta 
ciei & capitis alceribus narrauimas , idem 
preitant,iireuitatis caufahic iiientioprster- 
mittimus . 

Autaccipc aquf aurumabargcnto fecer 
nentisun.ii, 

Aqua: 



GALLlCa 

|an.dra.iiu 



D E M O R B O 

Aquac rofiicej 
hyofaami 

Mifcc,tangamrIocusutdixi. ^ 

Autacdpeaqu^faponi oncii. 

uicrioliRomani un.s. 

falisammoniaci dra.i. 

Mifcc&fimiliter utcre,camera cofumit 

iiicentmundat puilulasuerrucolascxgaiU- 

4i lue non minus amouct • 

Autcapealuminisrochjc un.s. 

facchariclc^ dra.ii. 

uiridisaeris fao.i 

Bulliantadtcrti^ partis confumptionem 
fubinde cola,& utcre . 

Aliquiiduarianthuncin moduxn. 
Accipealuminisrochf dramJL 

facchari ele(9i dram.L 

uiridisaeris fcrop. s. 

Coquunt ad tcrtiaB paitis confumptionl, 
poftcautuntur. 

Aut fume aquaf qua aumm ab argcnto fe- 
paraturunc.i. 

Aquae rofaccae 



LrBER.- VII. 



ure.vL 



an. un.iu. 



Aquscommums 
Idleaisfimumeft. 
Autaqu« fontis Hb.iii.in hac laminas se- 
neascandentes,quatuor,aut quinqne plus- 
quamdeciescxungue,deindeiamc huius 
aquslib.i. 

Aqusplantaginis 
rolace» 

fublimati dra.ii!. 

faccharioptiroi un.s. 

Buliiantquoaddimidiura aquarum con 

ftimatiir,ciarificetur(ut dicunt) oui albumi- 

nc,poftea fimilitcr uterc . Hanc aquam non 

foiamadha:culcera/cdferead omnia aiia, 

&ficcandaconfolidada,mirabiiem eife pr^ 

g dicant , Quin ctiam pus atque ofla putri- 

da extraherc , iimulquc arneaa aggene- 

rare. 

Hsc,& huiufmodi fuut quibus tum ad ul 
ceragutturis,ori<quc,tum ani $c nulnz con 
tumaciaf utmonuimus)uti licet. 

Ad fiftuias accedamus,dequibus id Ibium 
aunc dixerim,magis expcdire prxiertim , ii 
in ano,aut uulua tuerint,ncqi magnam mo- 
leftiam afeant eas non curare quam cura- 
rejquippcnoncuratasuniuerfo morbi gal- 
lici uitio apenum cxitum feruant,ita ut in- 
tus contaminarc non posfit , curaias uero 
contraria £xciunt , fed fi ualde moleftas funt, 
tunc ad ea pr^efidia quae ab aliis pasfim tradi 



unc. m. 

'Mifce,& tange ulccr3,ut antc diximus. 

Ifec aqua uehementior cft quim proxi- 

tnc (cripta,prastcrquam cnim quod cxiccat, 

ferpcrettlcusprohibetj&fluxioneai;tepri- tafunt,recurrendum, 

ciit. ^ 

dram.s. 
Icr.iu 
rcro,L 



I an. ua.iiu 
uucs. 



an. un.i« 



Aut cape fublimati . 
camphorae 
opii 

aquas rofacoc 
plantaginis 
iacchari 
Hifce,ha:c mirior his cft,& futior. 
Autaccipefucd limo- 
num 
aqusplantaginis 
folani 
tartariexuinoru^ 

bro 
maftiches 
thuris 

fubiimati grana.iii. 
Mifcc,dcinde gosfipio infulb tangc ulcc- 
ra,nequc folum his id confcrt,lcd & fcabiei 
facici,& furuncuiis, utpaulo ctiam fupcrii^ 
docuimus. 

' Aut fume la&is tithymaii quem paralid 
iiocantanc.L 

aquae rofaccac uncii. 

AuUublimau granumi. 

Aiuminis roci^ HraiS* 



2)€ gQnorrhm contimad . 
j:a^. XIU 



an.di:a.L 



l 



Hi s ita fe habcntibus, ordo ipfercrum 
quas proximc propofuimus commo- 
nct , ut ad gonorrhcam diuturnam , & aliis 
caraoonibus rebeUem tranfcamus Jifc igi- 
tur fi uircs imbeciiles non reddit , fi corpus • 
codem habitu efle finit, quo antequam ori- 
rctur, crat , ipfi naturz relinquenda cft, ; 
fepc enim hac exiftcntc , reiiquum cor- • 
pusabinteraa ga^d morbi labe uindica- 
ri confueoit , At Ci uaidc molefta ell, utpotc 
|-v quf tum corpus cxtenuct , tum colorc ma- 
io & i'»«yf/*.i. mingendi [difficuitate affi- 
ciat.pericuiumqi fit ne intcrpofito ipatio ta 
bc homincm conlumat,n5 rclinqui,fcd cu - 
raridcbctltaqspoftqua ncquc racdicamcn 
tisaluam duccntibusjobediuit, ncque per 
curim,ncque pcr alias corporis pancs cua- 
cuantibus,neque itcm communiter alteran 
tibusjcdandem firma pertinacia,infefta 
ttiam admoto guayaci decodojaut farzx pa 
riil£,aut onguento ex hydrargyro,& hmoi 
adhuc rcftiti,ai2singeniis,alii$iq; modis in- 
E, fiftcndom 



^ 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONII, 

htnc eidem fammoucre tum qn:a hsc materiam hmufmodi ?.d !o- 



195 

ri:'fcndi;m,quibr 

pAianriuSj iaaehicatTcdas briariam quodad 
jrrdcns negotiuui attinet,c6ungiri3uter-}m E 
iemiiieuinatOs^: partibus calida intempe- 
rie malc afeciis gignitar^aut omns uitio fc- 
minis amo:o ,i partibus omnibus praeter 
giandnias , qua: 5ri4Af*7« dicuntur ad in- 
tegritatcm reduccis , mhilominus perreue- 
'rar,taaqu2m femen per ulcera qus in his 
glanduiis adhucaperta manent non exirc 
nbn posik . Viriurque communia Ifigna , 
funr,li:;ueU6:io,extenuatio, mingendi dit- 
ficuitas^ circa glandem , aut dolor , aut ar- 
dorpropna L.ero,iliiusqmdem lum.borum 
cslor^dolorue feir.per^teiiium fspe,perinei, 
& rclioai corporis 2liquando,{ed huius con 
tra,ca'Oi enim doiorue,nec in lumbis nec p 
in teftibus,necinpa;ne,necreliquis parti- 
bus,niuforte inperinso fentitur. Vter- 
queditficulterquidem curatur, ftd ille sd 
aiteram compai-atus,difficilius>hic facilius. 
In illo igitur tot terc curandi indicationes 
erunt , quot cum eo funt prster naturam af 
fcdionesjhs uero funt dolor caIorue,lique- 
hciio , extenuatio , mingendi difncultas, 
in hoc autem & fi conuenit occurrcre calo- 
ri 2ut dolon,quicirca perineum,^ liquefa- 
Ciioi;i,3c cxtenuationij&urinas difHcuitati, 
potisnmatamencurationis indicatioeft ul 
cera ipfain paraftatis fanare,fedne curandi 
modus ordoue conf undatur,imprimis icom 



cum aitectum il-pius mouent,quam alio di- 
uertancatque ut id f^pe truftra , quando- 
qucperpcramiit^ita ultra diesquadraginta, 
{imalunudperhas indicationes non tolla- 
tur/cirelicetpesiimum ede, & niiialiquo 
longedereriori iecuto curatum ui non pof- 
fe.itaq; calorem temperabunt,iuxtaaiq; do 
lorem lenient tum ea qus intrinfecus fumu 
tur,uthduca,borrago,Cicerbita,portulaca, 
cichoracea omnia,rumices omnes/iac huma 
num aiininum,caprinum,cacumi£, pepo,cu 
curbita,ptifana hordeacea,milium,aqu£e po 
tus,caro hsedina^uitulina, gailinacea iunior, 
tum ea qusiumbis extrinfecus adhibentur, 
uidelicet aqua roface3,oleum roiaceum uio 
laceum,nenupharinum,unguenra roiaceu , 
violaceum.infrigidaas galeni , folanii iiyo- 
fciamus,vngL;entum ceraiie : Piumbi iamina 
perforata lumbis 2dherens,acetum aqua di- 
lutum,{irieiit liquefaccionem, tum h-^c eade 
quia rerngerant,tam que ii:crairant,& co- 
guntjiiftent item iimul , ac extenuation"em 
prohibebant, qug tariquam acorporiscco- 
tro adam.bi!:um2tu*ahunt, & carncm.mo- 
do quodam tumcfaciun:', incrailant cogunt 
que, lacprs^cipue caprinumj oua.rec^n- 
tia cum aibuniinejfarjOriza, paft^IJi.ex h.or- 
deacea , triticeaue farina, lagana ad cutijxs at 
que adcorporisampitum trahunt,irequcnr 
tesmoderat<EQU£ friaiones, Balaea.dukis 



munes curandi indicationes , deinde pro- Q aqu2,cucurbitalsexigu2, cbrnetulas.uor 
prias exequamur,Modo antea quoque mo- cant , complures toti corpori, prietej?.quam 



nuerimus^& fi multa qus tum pro uiaus ra- 
tioncinguayaciufu , tum pro gallics la- 
biscurationeprohibebamus, nunc facien- 
da eire con falimus , id tamen haud fieri , ut 
prius inftitutum euertere uelimuSafedpoft- 
quam omnia rite adhibita penitus non con- 
tulerunt quum lues gallica ferc quidem eui- 
aa quippiam tamen in parte aliqua malum 
relinqucrit,uthuic malo fuccurrere*ualea- 
musjquafi iblutis habenis,qu2nos ad infi- 
tam putredinemperpetuorefpiciendam re 
trahebant,alio tanquam dcfperata priorc cu 



uentri,antecibum flatim admotse, &i'i:a- 
timamots£,Dropaces per lintea diuifi,&2q; 
atq;cucurbituIeapDOiiri,fed rafopnus toto 
corporcfipiliimpeGiant, deihde hora uel 
dimidia, uel paulc citius tardiusue permii- 
ii inha^ere, mox ui quadam exerpti> ut 
hinc tumefadse carnes i^ccum copiqgorem 
cx uenis trahant uexio; fubinde inanitasa lo- 
cis ubi iiquefadio gignitur. facile uero red- 
detur urina fi ulcera,qu2e gonorrhoeam hic 
in uirga fequuntur, curemus, fane curabi- 
mus , quiainterdam ulceribus auctis ceu cx 
,tuberantibus uriKa fubito fupprimitur , (i 



randi uia , animum uerterc tenrem us , ob- .... 

lato igitur corpore , quod per maiora re- j^ aqus fubito , fcd fineacrimoniiCquoniain 
media , quse ante retulimus expurgatum fit, : uefica acria non tolecat^ , ccrrodunt ucl cx 
&utiic dicam expiatum, atque fuppofitis tuberauonemreprimunt,adhibere noue- 



his quae de gonorrhf a morbum gallicum aii 
tccedente proxims monuimus , primum 
omnium oportebit calorem temperare, 
doiorem knire , iicuefaaionem fiftere , ex- 
tenuationi a- . auctum opponere, urinse dif- 
ficultati , tacilitatem,.fed rurium aluum cre- 
broducere, aut urinam prouocare, ut huc 
fluxusomiiis deriuetur, inutile nunc eft , 
tum qaia his ingeniis alias non obcdiuit. 



rimus , deinde fi tem^pus , & fpatium detur, 
ulccraipiafeniim,fine moleftia d^etergerc, 
iiccarc , & ad cicatricem deducere . Hxc 
in quacunque huiufmodigonorrhea perpc- 
luafunt , nunc ad fingularia ddcendzmy 
'ut curandi ratione pcrhac inuenta , qualis 
curatio deindeftr,reipfa uidcatur . Igitur 3(1 
cui lac familiare eft', hicmanequatuor quin 
queue heris antejpradiiifumatdadis caprini 

iiiico 



I)£MORBO GALLICO. IIBER.-VH. 19J 

iHico muldi unc.v. plus minusuc , lumbos fe foient» ut etiam thuris marcdi grana lii. 
«anu fua ex aqua roracea,aut ajceto aqua . autiiii.cumouisreceribusduobijs^latgra- 

multa diIuto,quotidic bis terueiirriger,Ae- ""•*• """— •"- — * ^- ^" 

ftate quidem frigida, hyeme autem tepida,, 
ficetiam tefles,&aiias uicinas partes,,{ica- 
ior oblideat>mox hora una ante prandium, 
aut cenam uocatacornetulse ( ut didum eft) 
iadmaucaatur/ubindc amoueanmr, aut iia- 
ivm loco dropaccs qualiseft . 



Accipc nuncupatas picae grf cz. 
. lib.iii. 
rcfina: unc.iii. plus minusue. 
Mirceadccraticonfiilentiam, & utere. 



AetrumeccrK 
picis arid^ 
brutia: 
pityine 
fridae " 



lib.i. 



an. iib.i.ev 



MifcCjparatur dropax aliis quoque adiun 
^is , tum ualde calefacientibus,tum exuren 
tibus , utputa euphorbio,piretro,ruIphure, 
{inapi,cantharide. Scdiiiduo funt noftro 
negotiomagis opportuni,(i quis cucurbi- 
tulas dropacesq; non admiferit in balneum 
dulcis aquaj tepidum , nifi frigus , impediat 
ducatar,ibi horam autfemihoram moretur 
quoad caro tumcfcerc ccepcritjid ubi appar 
ueritjtuncftatim nc deindecaro concidat, c 
balaeo rccedcndu.Poftquam hsec fefta funt, 
tantiipcr diffcrrecibum potumq; oportct , 
dum calor ipiritusae uterconcitatus eft,c6- 
quiefcatjtum ex his propofuimas,auc firni- 
edendum, bibcndaque a- 



Ml>us,aliquid comc< 

qua,fi!uentriculuspatitur, fin minus vinum 
pauciferum , uel quam maximc dilutum . 
fedtantum prandio fiibtraheadum , quan- 
tumex ladeadiicitur, Interim uitare opor 
tetcruditates, omnia inflantia ; omnia a- 
cria,nihil ex lus affumere , quz cum arom a- 
tibus , aut multo fale condiuntur, non i^t» 
fiare,nequc legerc ea qua? rei uenerc$ ufam 
inmemoriamreuocarepofrunt, non fupi- 
num obdormire, faspius quicfcerc,quim 
moucri,hoc autcm pado ad quadragefi- ^ 
muaaufqoediem,nifiantea ceffarit proce- 
dcre,modo tamcn conferat, fecilequc fcra- 
tur . Sed cos in hoc cafu imitari non decet , 
qui adco ccmmcndant,rutam,mentam , cz- 
laminthem , nepitara,poIium , matriflyluse, 
pcriclymenon uocant,tum femen ,tum fo- 
ha , ancthum , femen ftaphifagria: , uoca- 
tascubcba9,cafeum falitum ueterem una 
cuas fapa,fuccum petrofclini cum nucc mu 
fchata,& oui aibumine;Catapotia ex capho- 
ra cum ciiinamomo,que alia^ aaldeprodef- 



num unum fumptum, nr.ane ^ itm anre ci- 
bum,tribusdiebusautquinque, au: alocs 
dram.s.cumouoper diesmgina, &mulc3 
huiufmodi,fiucmandantur> fiuc curr: ali- 
quibusiiquoribusbibaa:ur.Hrc cnir:; ex- 
teuuatum corpus multo plui liccant, & ia 
tai>em magis procliue reddunt. VeruiTi hi 
negiigendi non funt ,qui proaquacomiri-.i- 
ni.aqiiamia quaferrum iKpius exriRauir. 
fit,pr^bcnt»qui dccoctum rsdicis halicaca- 
bi,excoaimuni2qu2 aut decodam lentis^ 
aut feminum ladtuc^ , aut portuhcs , aui: 
canabis , aut Viol^^aut nyj^iphea:' , aat gaU 
P Isimmaturz^autfalicis^udfiO-rura tum fa- 
. iicis tum popuIi,quilimorifs,aut mdi puni- 
cifuccuniuni cum lulep rofaceo^& aqua 
proutmoris efr commifiuai^ i:^:\\ charab^ 
{uccum,p3danua*. uocant , c^iTi aliquo ex di 
6:is liquoribus-fcrop.ii.propinanr j cai rafu- 
rceborisdram.i.cumoi:orecerid,auj: tan- ' 
tundem mandihuls infer;oris, fA\>S<i'c lupor 
in puluercm redad^ , qui ex Uoribus uoca- 
XX primuia: ueris cum faccharo mixturani 
conficiunt , deinde pluribus diebus unc. i. 
pius minusue ieiuna pr$bent,aut aibumea 
oui recens cum aqua rofacea feptcm die- 
bus, qui firufta panisalbi in oui albumine 
primum undique madeuciunt, deinde fic- 
cant,mox in puiuerem rcdigunt,poftea hu- 
^ ius unc. femis plus minusue cum modico 
lacciiaro, &iurcgallin2 duobus menfibus 
in aurora potui dant,qui cor:ices ouorum u 
mui>& coraiiia rubraacquali portione t.c:zi' 
piuntjmoxcumaquarofacea fliper iapide 
porphiride diligentcr atteruntjdeinde hu- 
iufccpuiuerisdra.i. 



an. dra.s. 



pulueris iu!I,ideft lao 

nuginis coryii j 

thuris I 

',-. fpecierum diadragan | 

thitrigidi -* 

oiciamigdalaru dul- -^ 

cium recentium 4 
butyri receds utriui ^ an. cnc.i. 
queipticum aqua i 

rofacea -', 

faccharlq.s. 

Poilea uocatam faoneam mediocris con 
fiftentis s.a.conficiunt,S: ex hac une. s. pius 
minusuecompluribusdiebui ieiunc exhf- 
bent , qui etiamter aut quinquies pcr ir.:er 
ualia tamen tloris casfis un.i. 

Eicd.diafcbeften.conciliatoris dr.i. 
K-s Pulasns 



ipt ALEXANDRI TR 

^ulueriscorallio- ? . 

vutn riib. 
tcrrcearmenisorien fsn.fcrop.i. E 

talis ? 

cortlcuiTi buorum ^ 
Miicenti& boii,proutin ufuefl, ieiunan- 
tl prsbent . qui pulaeris uiolaram albarum 
fcrop.i. 

Cumouo nouem aat undecim diebus, 
qui pulueris ex interiore cortice iuglan- 
dis,Quicrucis %uram emulatur fcrop.s. 
cum oao uiginti , aut quadraginta die- 
l>us. 

Qui terebenthinsjcum aqua rof.Iota un, 

i.s.bisterue perinreruaUa tamen, idenim 

sliqaibus fere ftatim gonorrhoeam coer- 

cuit. ^ , F 

Qui pulueris f oliorum mori fcrop.u 

aut chriftalli fubtilisfime triti . 

dram.i. 
cumaqueplantaginis un.iii.s. 
& facchari unc.s. 

Pluribus diebus ieiuno propinanr, quria* 
aisouiniun.iiii. ^ / 

Pilorum leporis uftorum uiligeier lubm- 
detritorum dram.ii. 

Ivlane & uefpen duabus horis ante cibum 
peraiiquotdiespcrrigunr. ^ 

Qui (uccam uocati limonis ad un.vi. ieia 

no ucntriculo iemel & ad fummum ter praer 

bent.quam primurn enim gonorrheam' om 

nem extingui dicunt. - - - e 

QiridaiTi uero hsec adminii^rant, urpu- 

ta. ^. ■ ■ . ... .; 

UrinstsD^rum iibr.u. 

oleinymph2£tiparum. 

acu^conimunii q. s. 

Emplaftn modo reftibus imponunt.pta:- 

fertiniubiiuaiorfuerits-er.^ 

Autcicatamunacum iemmc, emphitn 

'' Aut hyofciami fuccopudend2,tefies lam 
boscjillinunt.- ^ . 

Aut annulum ex terro quoquis occiibs 
---erit conftrudum^egrotantis dfgito immit 
iunt^iiUQueferreiubent, quod fe quoque 
■r^EKiusexpertoseiTeiurant/edidnifi uene- H 
ris^co^itatio feminis tluorem moueat , ri- 
dJcubim ea^qiiippe xgcv annulum crebro 
iaipiciens ,occifi homiais recordatione far^ 
ne^errecur , &: fubinde ucncris obhuifci- 

Aut pudenda & teiles inungunt^ungucn- 
to qaod huncin modum conttraunt. 



aian-i petronii, 

cpii fcro.i.S. 

oleidepapaucreq.s. 

Coqnnts.a.in duplici uafe,deindecolant 
colatoceram mircentq.s.poftea hoc& pu- 
denda & teftcs inungnnt. 

Aut fantaiorum alborum Sc rubeorum . 
ao.fcrop.i. 
folioruiT. ment^e ? 
florumuiolsrum ^ -^-^-^-^- 



tnuris 

maftiches 


^ an. unci. 


f.Kcipl-nr3ginis 








I^ 


in.un.^iiij 


r.ini optimi 




Subinde mifcen:,niox lintheis 


infaiis,ac 


femifrigidiS;,Iambos telces , 


,&al 


■uS uicinss 


partcsilh'nunr. 






Autiumunt farinsglandium a 


b.s. 


aceti parum. 






^lbumina ouorum triSjSurqnfa- 


tuor cxcipiuni ftapa , & prsdidtis 


locis im- 


ponunt.. 

Aut fuligincm cum aceto cmplafiri medo 


sd has partes. 






AUtur.guearirofacei , 


7 




retrigerantisgalc 


-l 


an. unc.i. 


ni 


3 




olei uiolacei 




un.s. 


puluerisrofarum 


'"i 




. bearum 


4 




fantalorum ciivin 


an. dra.i. 


rum 


b 




fpodii 


s 




camphorc 




gra.v. 


ace:i ro.-psrum 






MiicentjS: adhibentfimiliter. 




Au-:tcrrs armeni^ 


-^ 




ilgillate 




iangiiinis Dracot: 


iis 




coralliorii rubecrii ) 
rofarum rubearum. (" 


an. dra.ii. 


.. electri 






fpodii 


\ 




/anraiicitrini 


i 




acatix 


7 




thuris 


f 


an. unc. s. 


maftichcs 


S 




picis naualis 
colophcnias 


l 


an. ':,r^A.s* 


terebenthine 






cers 


1 


an .unc.i. 


rob.myrthini 




un.iL 



Accipiunt enim fem.hyo "^ 
fcyami 
mandragoras' 



ran. 



un. us. 



Emplsftrimodohislocis imponunt,Tcd 
fcis niii calorinfignis infitfacileprodelfe po 
teft ,- Auc gummi tragacanthie di{foluti , 
in aqua rofacea q. s. poftea dnai in mor- 
tarioplumbeos.a.donecad ungiienti con- 
Cftcntiajw coeat, interim ladis muHebris 
aliquantulum 



DfiMORBO GaLLICO. 

atiquantulum addec!o,moxinungere lum- 
bos,& perineum & teftes . 

Praftanti sfimum eft ut id quidam cxpcr- *^ 
tusaffirmat. 

<^uidam uiridem mcntamquo minus ca 
lefaciat, ficcetquc cum aceto comedendana 
iubcnt, 

Itcm herbam quae in haetruria prefura di- 
citur,cardui fpeciem efie putant. 
■ Aut folanum.id enim,ut ex authore dc di 
^a frigefecit , & iemen in fomnis effundere 
nonpermittitjitatum in fomno tum in uigi 
liailludretincbit. 



LIBER.VIL fpp - 

radicum ircos n 
foliorum mets j . 

calaminthcs i 
fifymbrii j 

lapidis hzma- ? m. fcrop.!. 

titi f 

fem, portula- | 

C£ 

agni cafti -» 

facchari candi roiacei. un.iil.^ 



itemaccipiuntfeminumfalicis dr.vii. 

calamintha? dr.vi. 

• fem.uiticisalb. dra.v. 

rat« dra.iiii, 

' fem.cicuGe dram.ii. 

' oumaqua rofaceain paftillos digeruut, 
deinde ex his dram.s.plus minusue cum po 
ica»unc.iiii.quataorhoris aut quinque anie 
prandium fingulis diebus^ ad uigefimum uf 
quepropinant. 



Aut fcm.portulacae 
mentsficcsc 
coriandrorum prf - 

paratorum 
rafarxeboris 
fem.agnicafti 
squspiantEginis 



dra.L 

an. dr. s. 

|an.fcrop.!. 



Conficiunt puluercm,ex hoc drsm.!. iti- 
dem porrigunt.At licetincrafretjquia tam€ 
nimis ficcat^fufpicione iion caret. 

Had^enuscommuniter quidem de utraqi 
g gonorr hea , qua? morbum gallicum fequi- 
tur, led prf cipue , & propric de ahera eim 
ipecie,qiisE curationi contumax cft . de aitc- 
ra ucro quse non adeo relu(Sstur:,quia cura- 
tis ulceribus glandalas paraftatas exercenti- 
bus fummouetur,ubi fequenti capite de his 
proutmingendi difficiiltatem creant, fcribc 
tur,dixifleiaterit. 

De mingendi Sfficubate ex ukerihuSi & cefm.'^ 

chUs natiscirca uesficae ofculMmy& uirgas 

canalemi& ie urinas fuppresftone . 

C4p. Xill. 



' ^ Q V M K c T A ergo gonorrheajqng mori 



Coquunts.a.poftea uehemcnter cxpri- 
munCjexpiefioaddantfyrupide menta un. 
i. s. peinde ( utproxime dittum eft ) propi- 
nant. 

- Autfem.laduc^ dr.iii.s. 

agnicafti dr.i. 

ruta: dra.s. 

Teruat cum aceto/ubinde facchari rofa- 
cei un.i.s.admifcentjex hac mixtura un.s.ic 
iuno fimiiitec prasbent. 

Autbalaaftiorum 

leme.portula- J-an. . dram.iii, 

Cf 

anethi 
rutae 

arnoglosfi 
Hf c omnia in puluerem rcdigunt, poftca 
tx hoc accipiunt. dra. s. 



l 



an.dram.ii." 



fyr.myrthini unci. 

aquasrdtas un.iii.s. 

Dcindefimul mifcent,&uiginti diebus 
inaurora loco antediAorum prafbent. 
(^uxdam magoopcrc commcndant. 



bumgalhcumfeqaitur,non aifKciIe eft" 
mingenai difficuitarem ciirare,qua£ ab ulcc- 
ribus tum in coUo uesfice,tam m canali uir- 
g^,propter gonorrheam primum oborti»- 
creatui, fcd quoniam hcc lemper cum ar- 
dore c% non n.unquam uero ojm urina: (n^ 
presiioneideutrisque quidem agcndum , 
fed priroam de urinf fuppresfione , quonia 
id malum , & grauius eft , & eiuscuratio al- 
terius docetcurationem.lnterimantea id' 
reuoIo,in huiufmodi curationibus, ma- 
xiniefugiendaelfetum medicamenta uai- 
de acria , tum ea qua: dolorem uehementer 
mouentjfiquidcm utprognoft.2 Hipp.ucl- 
fiaedoiores ualidamnecandi uim obtment, 
^ & ut CeLiib.^.ca. 25.If{auesfica,neruorum 
diftentiones cum penculo mortis excitat , 
nequc modiceacria corrodenciaue diu per- 
ferendaelTc, longo enim continuouc ho- 
rum ufa uesfica laeditur,excitatque infiam- 
mationes mortiferas ,adeo utquidanft intc- 
readum curarentur,qaum vesfica nimisdiu 
continenterpateretur,paulo poft e dta di- 
fceflerint. • 

Vrinaigituraonrcdditurquod tA prsc- 
fens negocium attinct , aut quia eius itincri 
iordiacs aliqua otou ttttus le oppofuit,suC 
J8. $ ^ttia 



ALKXAMDRI TUAIAKI PETROMn, 



quia horum csrun cals intus au<5s uiann il- 
liobll:erguhr,urrunque &peura uenire ib' 
ietjnamquerndimcciurn exbono fanguine ^ 
caro inculpatr. gigriinvr, hc ex {accls ulcera 
uitioiii,auta;iv]jid in globali modum nalci 
tar, aur ipcrigiGia qv-sedsm csro crefcir, 
& n^.catuiii urina; oppict . Conrimune utri- 
quecft tuni foris aut emplatlri aut illitus 
modo > :um intus per os 3 ut ouibLfdsm pla 
cet *airc per oriculi-rium clyirerem, id quod 
ynin^en a uiani intercladitjquoad heri po- 



te: 



irlax^j.realeaiterabttergere > cxpurgare, 
& dolorem ii quis eft urgenSjmitigare. Pro- 
iecto autem interea dum urina retinetur, ea 
qux luinam mouentjpropinareiUaldeperi- 
culcium Qit y metus eit enim ne quo magis 
ir.cuentjeo magisinculcent,cbi^i'uatq;,min p 
gendi uiam fabinde uencam multo citius a 
ft€ndaiit,& dolorcs aehementiSiimos exci- 
tent. 

NihiIominu.s-t2men quoniam aliqui ncn 
obfcurae fams ita faciendum iuben^jCorn- 
xxiittendum non eft quominushic quedam 
ab eifdem inuenta fubicribamus .Propinant 
^itur ad idquod uirgse canalem inter fepir» 
expurgandum,deftilhtitii ex corticibus fa- 
barum'!ib,s. AUt deiiillarii ex pulpa,& corti- 
ce limonum ^ aaranciorumue tantumdem , 
2ot deftiliatitii ex floribus fam^buci^ deftilla 
titii ex filiquiSiCarobas uulgus uocat libns. 
AUt uulpini fanguinis re*:entis3&: adhuc ca- 
lentis maaata uulpe lib.s, 
Jiut leporis combuili 

*aqa2cetrach tin.nii 

Aut ftercoris palumblai aibf. 
dram.i. 
uini albi 
AUt pulueris mandibule 
pikis lupi 
aqusgrarainis 
Aut ilercoris columbini terreftris 
rionalbi dram.i. 



gallin^cafrrstiae^inquofolia jr^alua; elixa 
iueriatlib.s. 

biityri tinc.e. 

Hoc 2u:-i::an} rutius eft ^ quam antcdi*^ 
iicureti;>m tercbenthinje , cum albumme 
ouijfeniim^deo-diligenreragitatss, ut ue- 
L;Oieu;n bibi pGS.icunc.ii.cenique om-* 
siiasGuibus cdlipi-jlem trsngenduna ad u- 
rinamcue duccndam urantur , huc u>:;r-. ; 
tunt j&umiiiter propnssnt ieiunis , n.unc 
iemelsnunclkpius^cuscum jnn;..mera te- 
reiint,ne legcntenri rs^dio ?inceremus,d^ 
induflria prscermislimusjed ix taLbus atea 
dum eitnullam pru:itaniius( utopinor ) eft 
quamidquod nos prim&qui^cm?::i .api- 
dem at^erenuum, deindeuero -d urinam 
prouocandcim inueiiiaiuSjhabei; auteui huc- 
in modura. 

Sume argenti uiu: diligeter extindi:;, (alia .. 
qui ducit £luum,&: ad uriO^ uias miniiiicier . 
tur)dram.ii. 

Terebenthins in aqus malacs coaeuriJ 
i. Miice deinde ex hoc fcrop.i. & man£;»& 
uefperi deuorandum snre cibum prsbe, 
Ncn ieuiter etiam prodeft uermes multipc^ ^ 
das, cvov^ grssci uccant , uino albo inco- 
cuere , deinde huius decctti hbr.s. accipe- 
re,atqueadderepulaere aliorum id genus 
.uermdum dram.i.moxieiuno inpotu dare. 
Ncs enim. haud raro experti lum^us . Std 
his omisfis fcire licet , quod eorum qus la- 
xare,abitergere, S:dolorcm mdtigare que- 
dra.i. ^ untnon exigua fylua cit in his o^m ad pGnis 
ulcera Iaxanda,&: abftergend2i & ad gonor- 
rboeam curand2mj& au doloresleniendo» 
antedocuimus.?riu::tim uero dolorem mi- 
tigsbic ex hyoicyr^mi feniine,& ouialbumi- 
ne cum mocico aceto emplaftrum pedtini , 
&ren!busappoi'::un'i.Pr2terea quidarn fu-' 
munt.foliorum m^Iu^; nnan.i. 



unc-V. 

rst^erions 

dra.i. 

nn.v. 



vrms puen 



hbs. 



Aut armoraciGs decocti,2ut cicerum 
nigrorum decodi hb s 

AUtlumbricorum terreitrium exic- 



catorum puiueris 
4eco6tiexanetho 

Autfoliorumur 
tic^ 
malu^ 
rad:cumpetrofeiini 
ciiinamomi 
aqua coramunis q.s. 



dram.i. 
lib.s.H 



an. mamp. i. 



un.s, 
fcrcs. 



Coquunt s.a.deinde huius deco<S:i libr.s» 
pr$l>€at , triduo mt quataduo > aar iufcuU 



Radicum al- 
thee 
apii 
lceniculi 

feminnm H- 

ni 
firnugrfci 

florum chama:- 

mcli 
meliloti 
pulegii 
origani 

oriarmnjping. 



zn. imc. iiu 



an. pug.i. 



unc,j.s* 



Coqi^uBt 



DE MORSO GAILICO LIBER. Vll 



€0t 



zn.nnciu 



unc.i.s. 



• CoquuDt omnia fimul in aqutcommunis 
adradicum ufque diflbiutioncm,deincepc 
<Siriipenna'0,& pud-endis fomenti modo ^^ 
t^asperle, tumper rpongiam adbibent. 
Uxc laxant,abft€rgunc,iuxta acaiperiantjfo 
tuquefuQ dolof em leniunt. 

Aut accipe anguenti-^ 
Dialthea: 1 

agripp^ L an.unc.k 

csiypi \ 

batyri -> 

oIeiaa-iigd.duI» 7 

liliorum alb. 

chamhemclini 

Ammou>2ci 

iucci apii 

aiiicilsgini-, ai- -^ 

tness C an.unc.ii. 
fcenugrfci S 
Feruent rimui u(que ad fuccorum consu- 
ptionem>poftea pinguitudo excoiara in un- 
gu-entii cogaturjaddito cera momento,quo 
deindeaniediaas partesilhnantur , mox fa- 
fciis cum iana fuccida amiciantur,eafdem cu 
predicto facuita^es habec (ed longe ualidio- 
res. 

Autlbliorumpornficcatorum m.iii. 
hei-ines,parietanamaicunr, m.i.s. 

' '^'■'' ^ '^''' Z an.q.s.emplaftri mo. 



-i 



an.tn.i.s. 
lib.xii. 



aiDi s 

autradicomalthes 

radicuro raphani 

f oliorum cauliam ? , ^ 
< an.ra 
panetanas S 

fceniculi mari- V 

nicrithmumef ^ an.ns.s. 

fe uolunt i 

elci snethini -^ 

chamhf .melini L an.unc.ii 

pinguedinis \ 

cunicLiIi -J 

butyri 

farins cicerum ^ 

r ' Z an.Q.s. 

foenui^reci < ** '^ 



mellislib.i.6^»s. 
feminislini ^ an.unc.iii. 
tcenugrseci ^ 
km.anethi 
llorij chamhz- 

meli >i an.m.i. 
Bieliloti L 

foLorum mar- ^ 
rubii I 
parictarfe 
caulium nigrorum 
Vmi albi opiimi 
anue q.s. 
Cocuijnt donectertia pars aquzconfu- 
maturainox aut ipongiis mfufts irrigant pu- 
bcm &: uirgam,& perineum^ aut has omncs 
partes huic cecodo immergunr. 
aut capeoelypi ^ 
butyn r ^n.unc.i. 

olei amigd.dul. -^ 
m!fce,fubindefimiliterilltne. 
A ur carjiculi animalis pingucdmc cui cm 
datn msgnopercconficlunt, pi.be & uirga.ii 
& perinetim iiiine>mo.xeiufdem animalis 
pellem fuper imponCjaut oleo petroleo (Cz 
xi dkuntyauticorpionum finiiliter inungc, 
acintrauii-gam iuiice,AUthuiusloco coi- 
lyn uui ralc. 

fume radicu althcar - 
fcminum lini y- an.dra.i 

fcsnugrcEci 
UHcJiii. '^ Aquxcommunislibr. s. p:usminufuc. 

lib.s. Slmul buliiantad unc . iiii.pofteacoleft- 

i tur,colato ^ddc oiei amigdalarum dulciuirr 

unc.i. 

iiiicc.,tc repideper fyphonem iniicito. 
Si hsc nihil proiint, noncia cuidem rurti 
neri dtbetaied cito remoueri. Ad-cdus enim 
Kicacutuititjinacuto enim breue curandi 
fpatium da cur.intra quod il qv::id non fiatini 
prodeft rdicerc Katim opor:eta::ocai argcr 
exringuitur . Tuncigitur autteneromalue 
unc.iii. spiiue cauliculo, aur candcla ex ford cuoda 
£lo,atque cera cuinon nihil lerebinthina; 
rnditum fit, nealioqui pr^iertim hyemeiii 
tusin ueiica me2tuuefrangsturc6rlata,mo2 






Fiatemplaftrums.a.quoftmiliterutendu ^, 

cft ,id prgfiantisiirnum urins mouends pra: ^ oleo amigdalarum dukiurrr aur iccrpionun" 



an.lih.i. 



-dicant 

Aut balneum adhibeatur , quodha- 
bet. 
radicum dthes ^ 
raphani 5 

radicumbrufcii 
petrofcni L an.m.s. 
afparagi 
cutr mi ? 

foeniculi dul. (" an.uncu 
amcos. "^ 



iilita jtentandum dcmcdio tol-ere congc- 
riem recrementorumjque cana-e obitruunt 
intro uidcliceteaimpeiIendo,autin uciica 
retrufa di(gregentur,mox interim difperfa , 
urinam prodire iinant, & feorfim disfipata , 
paulatim profiliant foras. Q^uia uero non in 
uiris tantummodo^ fcd in foeminis quoquc 
caules kuiijfmodi,aut cafidel^ neceilarie siit 
candelcs ut omnicorpori ampliori minon- 
uefufnciancnon paucsfed mulras tumad 
jnares c^ ad tamin^ medico habends iunt. 



aoi 



ALKXANDRI TRAIANI PETRONII, 



cx uinlibus maxinia decem & quirttj; {it di- ccntss & lucri cupidi nunc faciunr , &' ante 
gitorumamediadiiodec!;7^,fninimanouem, £ hacomnesqinanon sliter nouersnt , sa-jie- 



ex'mulieribusmaiornouc,minorrex,qafta 
meincuruari faciIeposiirit& neq; nimisple 
nse^neq; nimistenues exiRar,fed li ncq,- cauli 
CLli,neq; cadeJ^in uenca pcnetrare qucunt, 
2ut fi penetranr, his tume:> /emotis aut uri- 
ns niriii.aut parum exicjfcire licetComiiTa re 
r.umcontempIatione)&rolo pcenis canali 
& lissiicac ofculo conliderato,caruncula una 
£i-tpliires lcnge potiusquaulceru forditie 
i^rinseiter claudere,quod ubicontingit cun 
ctsndum non cCt ea remedia adhibere , qu3e 
carunculaovintus ungentum iummoueni, 
lanc iila quidem cxcidenda efrifed ca id gla- 
diofieri nonposiitaCorrodentibus medica- - 
mentis, qu3s tamen exiga;^ llnt acrimonise , 
quo citius hcri poieft,extenuar\da eft, alio- 
qaininterim fiftula argetea, fyringa uu'go 
cicirur,caruucul2m uiolente fuperareuelle, 
& uesficam intropertingere, atqueinde uri 
nam foras haurire, tam grauepericulum ex 
hac uiolentia dolorexcitatus afiert,utuei 
ianguinis fluor terribilis,uel tebris 3cuta,uel 
mors intempeftiua fsepefequstur, ergo ubi 
carunculf fedes comperta eft , tum cadeiam 
ceresm infrafcripto cmplaftroCut dicemus) 
illit'am,flatiinin canakm iuimittere opcr- 
te!:jinteriufque premere , quo ad fine multa 
"iK)letl:ia ferarur , deindefi. nec dolor , ncc 
quidaliud impediatjfinere tiium quatuor 
cuinqueuehorarum fpaiio.CGiifuea-.t cnl'^. G 
caruncula ipfaquoniam pk-riinq-e fponf-;io 
fa eft,2b hoc auxiiio,oi dro 1 qrcficnj <x cor 
rodii&attenuari id quod hj.l. ct. 



terebinthine cocto; 



or.u. 

dra.vi» 

cro.iiii- 



bant.Nam(utproximoubrodi:c:ar£U!mus} 
argcntum uiuum ex quo pn-Ecipjtaiium om- 
nefit rei calid£& erodenri CGniu;iCtum,hac 
eandem uchementius,& celerius ncneirarr- 
tacit,quod ubi euenic maiorein doiorem ab 
illaexcitari necclTeeft, quam ubi Ientius& 
debiliusfjbitjedfiauro mixtum demdeui 
ignisin prcecipitatum uertatur, id iolum fe- 
re habet,qnod ct-ia puluis tit, impendio ma 
gishumido uheri .^dharrer, commodiufque 
unguentis commircetur & quiaignGm leai- 
terexperti:m efr. ignis modo leuiter cruftl 
inducit.Coc-rera rere omnia uelucsrgcn: um 
uit:um2gi:,,;c q.'.od quia ubi partem' aliqua 
noiiri co.^poris rangit (que<r,admodum ex- 
pofuimusjuumores alio fugac, aut k-cam in 
tro penitius uenitjdolorem fere oa.nc , qui 
propter humorum f! uxicnem illit; ci eari i'o 
letjprohibethinccfrquodprarcipitatumcui 
dam ilIuftrishmo,in cauo eius m^nus ulceri 
&non slibi poii:um,paulo poft gingiuas ta 
mefecitjdentes commouit,& fahuani putrc 
quamplurimam tanquam ex ulcere huc pro * 
puiram.per os ccnfcrtim cuacuauit,quo cir- 
C2U!cerai,>: pr^rti impcurt!rn,non mododo- 
lorem futuruni ne excitabi: , fed pr^fentcm 
aut miinuer.aut forte toiiet, fuccos uidelicec 
aliotr2hen3peilea.(ue,preteriac2runculam 
adaudam cxtcnuabit,con :umet,alcus cru- 
flaobducetj?c' rsnden:; sd cicatriceTi nerdu 
cer.Piscet uerc ri:n:: eii^s quod in i.ii^ ps^fim 
habetar,tu:ii eius quoi apuc qpofdcm, qua 
fi:helauri:si:u;-.cinuen:uii. ciiyidc:iOc nos 
max-ineomni::^^ prob-mus,cxen:pIaqu2- 
dam perK:ringere,utinie]i:gstur,cuantum 



siccr 



aK 



rodifrerat,& utrum j 



udco 



-prscipitati 
plusminufue. 
Fiat emplailrum,pcrtc2 candelam es par 
te qua putas,carunculam pertingcre , {i::ncra. 
cta cera in eius locum , & in eundem mouii 
hocempiaflroinuolue,tant3ueroqu2nata- 
te,quantum exiftimaueris caruncui^m ab il 
lo contactum iri,aut fi candelam non patia- 
tur,licebitper oricularium clyriercm iniice 

repr^cipitati fcro.i.plus minufue cum aqua „ dem apud omnes habetur ex argenro uiuo. 
•• -..^::: - j :_. ^ — icnts. cum aquaqua utrum sb argentodiuiditur,. 



iorem uer.ementcm cxcirare id tolierepof- 
iit.Scd i.-.tcn opcrret no ignorsre^cuod ha- 
denus ne:no ::ouit cx (clo argento uiuo fi- 
ne ahciHUS aiterius mixtura prfcipitatiim ef 
ficere,^n^per cnim aiiquia cum illo mifcet, 
cuius ope nr:-:;£tur litquc coercetur , ne !gni 
expoiitum in u^porcm.in aercm.,& uclutin 
nihilum diiloiuatur. Tale communiter oui- 



hordei unc.ii^autiii.ia utma.xime pr^icnta 
neum efi^ita minime omnium que hadtenus 
ego nouerim,dolorem inducit,celeriter . n^. 
carunculam ferpere prohibet, iuxtaac iique 
hcit, extenuat, erodit, ficcat, ad cicatncem 
deducit & dolorem quidem aliquem mouct 
fsd admodum tokrabilem, fiprascipitatam; 
rede paretur. Parabitur autem fi cum auro, 
Cutproxime dicemusj aut aliquo alio fimili , 
conflruatur,£bfque rebus acnbas & corro- 
«iejiabus>coiitraquam multi expenfispaffr; 



1 aqu 

nuncaqua tortis,nuncaqua partitoris.nun- 

cupatur. Proprieuero &ueIuLafecrctisa- 

p.idquordam inueniturex argentouiuocu 

2uro ipfo argentoue in tenuisfima tolia diui 

fo^apud quoidam uero(utaudio)exargi:nto 

uiuocuns ..puluere exiatcribus codis Aqua 

dida aquibufdam in hunc modum paritur. 

Sumunt Alumir.isroch;£ un.xvi. 

uitrioliRomani lib.ii. 

falishirri lib.i. 

Excipiuni 



£xcipr..'-,t : 



D£ MORBO CALLrCO LIBER. VIL <*05 

.r.reo colli obtorti oris potisiimam fanatCut dixi)quonJam humo- 



g''h prsemunitoalchyn&i 




ftaruni inorf-;,!r>i.x . qu^ extrahunt 

Alii Aluinipisroccha: un.viiii. 
uicrioli S.oai3;'*i hb.i. 

falisnitri 

Aiiiulusnicri . 

U!trioURonn.ini 
AliiuiCiioIiRo ^ . 

n:i2ni ^ 2n.lib.i. 
sIu.T.i.usrochfS , 
laiisnitri lib.f.s. 

ticitrini Cian.uncii. 

lalis niiri lib.i.s. 

aluminisrochs lib.ii. 

uitrieliRomani lib.iii. 

Similfteraquam con-iciant. 
Co.ma^unis tiero prscipitaii exemplum 

fichabet 
Sumunt acu£ fortis , primo loco didae 
iib.iiii. 

Argenti uiui h*b.i.s. 

itis mixtis alchyniidaram morepuluere 
rubrum in uaiib rundo reh'ct;a.Ti, pr^cipitatii 
uocanr/ed id no-n poteft coloreni ncn mo- 
i3ere>cum Hins tcf.i'^t<yvtls copia mifceaturj 
qu$ exaeribi^s , & rodentibus -iot2-coniiiiit. 
' - alii argeti uiui ? • . ^ 

■ - aqiif (oFtis pri^ ■■ . . : -- 
■•■fB0aiitfecun-| an.IibJ. 

do k)co fcri-7 

pri S 
Deindc prsecipitatum fimiiiter parant , id 
dolore.T:! prGpterhuius aqa:E mixtara.m n5 
poteiinon excitare^minus tamen excitat 
Quamaatedi<S:-jrn. 

Alii aqua: fortls ultinio locc re- 

cenfitsc • iib.i.s 

argantiiiiui lib.i. 

Morccodem modoprccipitarum efficiut 
fedid eo magis doiorem incutiet, quo pluri 
bus tuni acnbuSitum rodetibfts,- quam prio 
ra mifcetur. 

xiiud uero fere-cloloris eft«xpers.,.quod 

hunc habetin modam, fumuntaTgentiuiui 

' pcr caninam pellem , ut fieri" foiet, fsepius 

tranfcolati & defascati un c. viii. aut hb.i. 

foliorumauriautargenti unci. 

Tum diiigencer mifcent, poft uafe uitreo 
cxcipiuntydeindc alchymiftarum.mare coe- 
tera taciunt, qaoad praecipitatum aiTequan- 
tur,id certe niiiadukerium fit,doIorem efta 
tu dignum uix unquam afteret , quippc quu 
nihiilUi iiiriaum fic , quod dat ulcfira ucro 



res ab eifdem alio per interna peliit , aut re- 
"^ trahit, quemadmodum in un&oneargenti 
uiui,quotidie experimur^aeque etiam. dolo- 
ris qu2ii expers.erit , quodcunque aliud fine 
acribus & corrodentibus confedum, atque 
id iplum cuod narrauimus , at fi uerum eft, 
(utaqaibLiidamaccipio^exfoIoiproargen- 
ro uiuo,abfque ullaalia mixtura confici pof 
fe,id profecto & om.nibus ante poni dchot , 
^minim.e omnium dolore arficict . Nequc 
nos deterreat , quod iidem dicuntid egerc 
longislimo tcmporis fpacio , utputa decem 
plunuq; m.enfium & fumma tum cura tu di- 
ligeatia,hoc enim quo minus parctur,impe 
_ dire quidem pczcitjcd ubi paratii eft , quin 
^ magisqnamaliaprofit, ncn pcteft . Probus 
etiam wedicus, ea qu^ in medicina optima 
funt, procurare debet , qu2 fi longum^tem- 
pijs requiruht. prouidentia prius achibits fi 
bi coir>parare^ut quum offeratur occafio , tii 
fepruQentem,utpote quifutura profpiciat, 
tumartem abundante.m, & minimc macam 
effe,unde3£gris falus &: proieiloris exilHma- 
tio Iperatur ofrendere posut , de eo igitur 
quoApr^cipitatumi modo dolorem aixert , 
modo parum & fere nihil ai^ert,deque pr^- 
cipuoauxilicquod urin^ fuppresfionem ex 
c2runpulis;audis abi breue fparium ef: pro- 
hiber,hscfads fint^alii uero aduerfus ia n:a 
^ lum.miiita peculiariter inuenerunt . aIicui 
^nicn . 

:;• Sumunt clei am^gcalarum ddcium . 
unc.i. 
cerealbe 
cerufe iot35 - 
prscipitati 



an. 



fcr.iiif. 
fcro. iii 



■ Vnguentum ex his efficiunt,dcinde can- 
4elam^inuiigun:,& in canalem immittunt , 
iiprecipititam. quod ei admifcetur taleeft 
quaieuulgus ufurpatjnuila rationeadmit- 
'tcdum ei"r,fin quale nos diximus.innocuum 
erit,&: doloris exors,& falutare. 

AiiifumuntMiniiNsturalis unc.s. 

ceraE-parum 
D meliis albi co<5ti q.s. 

• fubindeceratum conrtruunt.^ 
Anilocd minii naturalis cinnabarim fa<5ti 
^tiam ponunt,utrunquc tamen , ubi dolorcs 
infigncs non moueat, expcriri iicct , quem 
^dmodum etiam. (Ci eger patitur ) pcr fifiii* 
lam. "argenteam,aut cannulam in uirgas cana. 
lem;immiifam fufhmenta omnia ex^itinaba 
ri qus f upra reccnfuimu s. 

Aliqui olco uitrioli carunculam tangunt, 
fed iddolorem infigncm mouct,&: fspc iti- 
tlammationcm malumqj-geminat, fic etiam 
' Isdit, 



IQ^ 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONII, 



kdir.oleum sattartar!,autralphuris & hu- 
iufmodi.Tale quoque eft quod hunc in mo- E 
dura pararv;» 

Accipiunt cnim Ae- 1 

' ruginis 
anripigfnenti £ an.draJi» 

eaicithia!s.i,VitnoH| 
al-jsninis rochc ^ ^ 
Per^ndant aceto acerrimo , mox inter 
duos laT: jd£S ir.armoreos fub fole diebus o- 
cto accirratisiitne terunt, & in puluerem re- 
ds^^ant hoc eit fub fole quotidie perfundunt 
ficcanr't;:rant,donec parciuni fumma tenui 
f2tc acouifita cnrnem fere acrimonia& mor 
dacit&cem sitiirerinr^poftea fumunt . 

huius pulue ^ ^ p 

ris > an.unc.il. ; 

Iithar£?,3^ri J. 
olei rofacei unc.iiiL 

Subinde diligenter mifcent, donec in em 
phftri coiiftentiam coeant^moxcandelf par 
tem *( ut dixim-us) hoc inuoluunt & uirgas ca 
nalemimmittant. idfiib nomine Philippi 
cxHifpania ulteriore,qui noteatatecom- 
piures ab hoc malo uindicabit,a multis cele 
brarur^utrum reuera fit,idquaiae utebatur 
nemocertenouit. 

Aliquicapiuntp 
gruginis ufts > an.dra^. 
antimonii ufti^ 

prscipitaH Icrci.^ 

emplaftri Diachylon q.s. 

Ad commifcendum , deindc caadcIaE ( ut 
didum eir)indunt. 

Aliquialuminis ufti.q. s.cadelai circa run» 
mitatem admifcent , id cuiufdam quiob id 
folum experimetum in magno prattio apud 
nos habetur effe dicun t,quam u ero alumina 
omniaexterant,qua! claritati oculorum oth- 
ciunt,palpebrarum carnofa uitia,aliafq; car- 
nium excrefccntiasabfumant jexcdcntiaco 
pefc«nt>mirum non cft fitum uirgf , tum uc 
ficz quas oculis f ere pares fant, quoad fenfus 
perfpicatiamtantopereopitulcnturaliquiil 
lud eiTe aflerunt,quod habet. 

vnguentirefinip ^ fj 

vnguentiapo-^- an.dra.L 
ftoIorumJ 
Vnguenti Aegyptiaci dra.s.plus minufue 
proutdoloremmagis minufuc mouet. 

Aliqui oleo amygdalarum dulcium,can- 
dclam prius ungunt, mox in uirgarcanalem 
immittut, utcarnem adnatam inaccrent,& 
aliquantum anteputrefaciaat , Sic enim di- 
cunr. . 

poftca capiunt ungucnu Diapompho- 
iipos unc.i» 



fquam^ sris uftc ac lota: dra-ii. 
plusminufuc 
Mifcent,candel2 adiciunt, & fimiliter utii 
tur,Kuic mixtur^ uis cil: modcrata; refrigc- 
rare,mollire,corrodere, extenuare , & car- 
nium excrefcentias compefcere,tempus ta- 
men &fpatiumaIiquodad auxiliandum rc- 
quirit . 

Aliqui fumuntpuluercm foliorum (k-' 
binx , 

aut radicum Hellebori nigri dr.ii. 

Diachylon magni dra.i. 

Hac mixtura candelam- fignata parte in- 

uoluunt,moxcanali indunt.Vtrunque anid 

preftet quod poIlicetur/u/pe<^um eft quem 

admodum & illud quod recipit, 

antimoniicremati dra.i. 

corticis cucurbits uf^i fcr.i. 

mellis excodi cerati q. s. 

cerati modo . 
Vis enimhuicpropterantimonium qui- 
deminertcarnicum excrefccniias compe- 
ftere,& ulceraadcicatricem perducere', ied 
ubi maium celeritatem requirit , aut parum ^ 
aut nihilprodcffepoteft* 

Qu^emadmodum puluis proxime/cribe- 
dus,quemtantopere predicant,j{i in uirgam 
fniiciatur,aut per cariaculam infufflatus , aut 
cum liquore aliquo mixtus, dicunt enim ro 
derc carnem abfquc ullo dolorc tutioremq; 
effe , quam pra^cipitatum , fieri ucro cx fece 
mellisdiflillati,aut cx melleCutferunt^calci 
nato.Talc quoque eft quoad agendi tempus 
quodhabet huius pulueris unc.i. 

flercoris canis unc.ii. 



an.unc.vi. 



tartari cx uino al bo dr.s. 

facchari optimi dra.i^ 

alumiBis roch? # 

ufU v an.fcro.iiii. 
tati§ V 

cerasuiridis 
xnellis rofacci 
fuccifolio— )• 
ru oliuasC 
fucci folio- j an.q.s. ad linimctu 
riun plan- j 
tag. -J 
iiquidisfimum,ut facile posfit in uirgam 
iniicijdiximus de prxfidiis quac Vrinzfup- 
presfioncm ab uiccrum uirga: ueficsequc ca 
runculis ortam fummoucrc qucunt.Ad uri* 
fu: ardorem acccdamus. 

Zte urinae »4r(hrc €s* XI III. 

Li CET itaq;ardorurin^multis decau 
fisgignatur,in hoc tamcn cafu ,!uel quia 
ulcera carnc nuda func , & minimc callola , 

uei 



DE MORBO GALLICO II^SH. VII. 



qel qma carne aliqua noua fuper crefcentc 

perrpicatioreni fenfum Iortiuntur,gigm fo- 

let,utrouis modo contingat. Indicatio eft s5 ^ 

fum ipfum fi nimius ardor infeftat,ante om- 

nia laeniter obtundere , deinde carnem au- 

fiam diminuere,nudam cicatrice obducerc 

quibus fi fordities faniefquc coniunda fuc- 

ritabftergerefimul atq; ficcare fenfum mo- 

dice hebetabit,lac ipfum & epotum f ut antc 

diximus)& per oricularium clyfterew inie- 

dum,lac.item fcminttm peponis, cucumc- 

ri$>citrulli,cucur bita? cum aqua hordei. 

Aut funac mucilaginis feminumpfi- 

lii uncs. 

deco^aila^aucac unc.v, 

fyrupi uiolacei unc.i. 

Autaibuminaduumtriumucouonim ^ 

rccentium, 

iacchari Violacci, quod candum uo- 

cant unc.s. 

dccodi glycirizac unc.vi.aut 

iyrupi Nenupharini unc.i.s. 

decodiradicumaltheg un.v. 

gummi tragacanthz dr.s.aut 

fyr.depapaucrc un.i.s. 

ladis Afinini un.vi.aut 

trochifcorum alche chengi fcr.ii. 

deco<5ii florum uiolarum un.vi. 

fyr.dciucubis un.s.aut 

Some quatuor feminum firigidorum 

tnaiorum 

mundatorum an.ua.s, 

gummiarabici, ^« j..* : ^ . 
!ragacamh=E I an.draa.s,' 

feminum portuiacar i 
fcminumpapaueris> an.dra.ii* 

aibi S 

(antalorum rubeorum dra.i.s. 
feminum Hy olciami albi dra.i. 
Flant trochifci cum mucilagine feminum 
|>(Uiii,deinde didorum trochiTcorum dra.f • 
fyr.de fuccocucurbitje un.s. 
decodii radicum Nimphef albar. 
uncv. 
Ifecomnia tum feorfum ,tuminmccm 
commixta fimui mane in aurora per plures 
dies propinari pofiuntj&per oricuiarium 
xiyftcrem quotidie ff pius iniici, modo tame 
calidatniicianturiQuidam iaiiciuntoieum 
jrc^ccum. 

olcum Nympheatum 
/^ ■■ ■ , oicumc&minecucumeris 
citruili 
pcponis 
.^fcminelatftucas 
oieum uiolaceum. 
ftem iapidis hatmatitis diligentftr 
triti • • tmcs. 



tos 



laaismuliebris uncii. 

Deinde dccodi ex tlonbusautTemine 

-♦iyofciami albi un.ii. 

fyr rofacei unc.s, 

poftea oleum ex papauere 

olcum mandragore,&: candem decodi 

capitum 

papaueris alhi lib s. 

amyli cra.i. 

fucci glicirlza: uncs. 

opij fcro.i. 

Horum quoque uicc acclpere qof dam li- 

cet,e'x his quf paulo fupeniis,ad dolores mi 

tigandos confcripfimusj^cum quibus de uri- 

nf ardorc finem nunc &ciemus. 

De ulcerum ue^ce)& mrg£ Camdis cura- 
mne Caf, XJ^, 

Ek s uero indicstlones qus abllergedum 
& ficcandum fijadebant, nunc oportunu 
cft perfequi,ubi deulcerum curationccom 
pediarius fermo4fit.Quippeha:c remotago 
horrhea, fublata urins fuppresfione, Isnito 
ardorenihil aliud nobii indicant,qu2m for- 
ditiem abftergere debere faniem qui fuccus 
■tenuioreff^ficcarecarnem prster naturani 
auferre,demumad cicatricem perducere. 
Neque aliud peculiare poftulant ulcera illa , 
quibus praefentibus gonorrhceam alioqui 
Q perfe facile curabilem , pcrfcaerare dict* 
bamusjdequorum quoque cuiratione nos 
proxime fcripmros efle promifimus , ve- 
rum & horum & reHquorum curam abfblue 
mus,fi his quf aduerfus camis actuberatio- 
nemqus in his ulceribus oritur, propofiii- 
mus,moderare utamur.& deinceps ccetera, 
quaj ad horum conglutinationem^ Eciunt , 
perfequamur. 

Prarter hasc uero quidam xniiciunt Vi- 

ridiseris dra.!. 

aquajfoeniculi ^ uncvii!. 

aut aqujt plantaginis iib.i.s. 

falisammoniad dr.iii. 

uiridisasris i dra.ii. 

tutif ' dra.i. 

*^ Hec mixta fimul per integrsm diem , ac 

nodem uafeex aurichalco contincnt,fubia 

dt adminiftrant. 

autaqueplantaginis lib.i. 

aluminisrochat - oncs. 

autaloeshepaticat * dra.i. 
tutis praeparate dra ii. 

Aeruginis uftae dra.i.s. 

facchari ' oncs. 

camphoraf icro;s. 

Hoc 



toS 



ALEXANDRI TRAIANI PETRONlI, 



f Hocanxitium apud aliquos infrec[uenti 
wfu eft,& (xpc iuuat. £ 

AUt unguenti apoftoJoram fiuc emplaftri 
quod.iiis epigoni dicitur q.s.deinde cande- 
!am parte qua ulcus tangere debet,illinunt, 
mox uirgsB immittunt , fubinde decodum 
f niiciunt,qu6d habet. 
' Radicisccntauriimaioris un.i. 

glicirizae unc.i.s. 

paiTuIarum ? «„ .^ , 
hordei S an.m.s. 

iTieilis defpumati unc.ii. 

aqu2 ciftern^ q,s. 

poftremo & hoc quod conftat 
exaquaj limacu-| 

aqu«malu2 j 

aquxfilique >an.unciii« ^ 

aqu3J poluioru j 

fabarum -* 

Vicisfim uero imponunt/ed primo can- 
delam,fecundo centaurii decodum ,Tertio 
limacum maluefilique fabequeaquarumix 
turamconferunt hscduo ut opinantur^po- 
tisfimum ulceribusglutinandisj ficut etiam 
ubifumunt. 

corticum granatorix-; 

baiauftiorum > an.unc.s^ 

xnirthillorum i 

ioliorum plataginis7 

tlorumchamemhelir an.m.s. 

rofarum J 

radicum fymphiti ? G 

petrei ) 

tormentill2e,penta-> an.unca. 

phiilon quidam uo- ^^ 
cant 5 

thuris -j 

maftiches | 

aloes f an.dra.s. 

pulpac tamarin > 
domm ^ 



I anq.s. 



dorum 

aqu^ros. 
uininigri 
_ Coquunts.a.pofteadecodum promore 
jniiciunt,ccEtera quae detergunt ficcant & ad 
cicatricem perducunt,abaliis authoribuspe 
tenda funtqui uolumina his refertisfima reli r» 
querunt. 

DelQfagadijSi&apohyrjmisyfiuefiJfuris 

rlmis»& defquaniazimibus rnammm 

^edimJLabriorumyfapUanmh 

fr£pctijiytduji^a,xyi, 

SAi is Decuraulcerum,&uesfic§,&ca- 
nalis uirgse.Sequnnturapofyrmata, rha- 
gadiequeCfifluras rimas & defquamationes 
uocant)manuum)pedum>labiorum,papiIla 
rum,pr^patii,uuluaf. 



H^c omnia tanquam imprefia nota mor- 
bus gallicus difcedens reliquifleuidetur,per 
inde ac in ea decubitum , fiue abfceflum fe- 
cerit ut Apoplexia in paralifim,aut comitia- 
lis in alicuius particulac tremorem, aut con- 
uulfionem,adeo utalia figna qu^rere , Vtru 
gallica fintjuanum exiftat , licet quida cx eo 
uelitgallica efle,quod ccaepatum & alliorum 
efu,ftatipi recrudefcant , grauioraque fiant , 
ac fi reliqua huiufmodi, quje aliunde quam a 
luegallica nafcuntur acrium ciborum ufu ne 
quaquam exaccrbarentur . Si ergo haec ipfa- 
penitus tolleretentauerimus , f^penumero 
ufu uenit , quod fuccus uitiatus qui per ea- 
dem expurgatur intro reuertens per uniuer 
fum corpus lue gallicam,innouet,ficuti fub- 
latanota quam comitialis reliquit ftatim ille 
redire confueuit.Verum fihxc eademaut 
ualde molefta , iut nimium turpia iuerint 
ita ut omnino curationem requirant, purga 
recorpus iterum atque iterum,prout tertio 
libro docuimus , & antequam curentur , & 
dum curantnr, & poftquam curata funt, o- 
portet,aIioqui autreuertuntur, autmalum 
intus multo grauius excitant,quamquam e- 
nim exigue afteaus efle uidentur , poteftate 
tamen uehementisfimi exiftunt fcd ut id fa- 
ciIiuseuitetur,conducet purgato corpore 
antequam alia remedia moliamur, cucurbi- 
tulas feu uocatus cornetulasuolis manuum 
& plantis pedum affeais adhibere, mox fca- 
rificarc & rurfum per eafde attrahere,ut om 
nis prauus humor qui in particula refedit,fo 
ras euocetur id. quod per fanguifugas etiam 
&aliahuiufmodi facereconueniet. Adma- 
nusigitur&pedes,& fimilitudinis racione 
Sidi. reliquas corporis partes,qu2 fic afhciun- 
tur multa quide inuenio, fed credo quo pe- 
iusid malum eft,minufquc facile uincitur 
€o plura cffe tentata quf in perfonis uarie re 
iponderunt. valent uero ea omnia , quf ad 
ulcera feucium & pcenis & puftulas, tum fa- 
cici tum capitis rccenfuimus plurimum quo 
queualet. 

olcumtritici 

oleum ex vitellis ouorum 
oleum(ut dicuntjcx tartaro 
Tum per fe,tum mixtum, neque non pr? 
cipitatum,& aloe ipfa praefertim fi ulceratio 
carne aliqua fuperexcrefcente|aftucrititem 
acetofedecodum. 

Aqua febrorum ferrariorum ,quo magis 
& nigra& turbida eft. 

Aqua qua: decidit ex cutequa cultelliacuu 
tur, & enfes fabulum quod in figulinis uafis 
aquam tiberinam Rom^ continentibusin* 
uenitur* 

Aquf maris. 

Preddl j 



DE MQRBO ,GA.LLICO XIBER. VIL; iof : 

Prodeft item prxcipue ubi prurims abcft lauant fed hjec ubi maiam uel fua natura le- 
decodumJd quod habet hordei nia.iii. ueeft,uel incipit,uel ubi maltis,^ tianis me 

rofarum rub.ficcarum , m.i.s. ^ idicamentis attncum,& fere deuidu efi:, pro 



Alumiuiis rochx unci. plus miftusve. 
aqiiafCommunisq.s. 
Deindecoquantur sa. 
Haec uero fingula profuntillita/ed aliqua 
ctiamfufHtu. 

.QjL!idam ruffimentis tantum utuntur,quo 
rum aliqui fumunt. 

Phafeolorum ■> , 

fabin» |M.partes9quaI. 

aqujeiq.s, 
. Vnacoquuntjdeindepluribus -diebusaf- 
' fedas partes fuffiunr, \6. enim fecurisrimum 
cft,&multisprofuit. 

IdcmiereeftcelebratisfimumillDdtefti- B 
oionio nobilisfimac mereiricis,quod habet. 
phafeolorum lib.ii. 
fabinseman.ii. 
aquarquodfatisftt. 
Aliquiaccipiuntgalanga: p 

gariophillorum >an. unc. s, 
piperis J 

Frudus cuprcsfi contufos , tres. 
quatuorue,acetoacerrimofimui omnia co- 
qunt,poftea fuffiunt. 

Npnnullicapiuntfoliorii -^: 

caulium >an.man.i; 

urticx j 

radicuminula: unci. 

aqus communis q.s, 
simul coquuntjSi poftea fuffiunt , deinde 
pannislineiscxiccant^mox alteri fufrumi- 
ni fubiiciuntjin quo funt . 

zinziberis o 

gariophillorum >an. unc.i. 
arfenici 3 . ' 

foliorum hedcr^e ^ 
thymi Can.man.s. 

cpithymi S 

Aqua; communis quod fatis {it,ita uera 
per plures dies mane & fero ante cibuoi quo 
tidicexperiuntur. 

Quidam ex ligno lcntifci fuffimentum ad 
hibent. Q.uidam ex hypfciami fcmine , fed 
id tum prjEcipue ubi ufu aliorii medicameco 
rum manus , autpedcs inf!amatipne aliqua 
infcftantur. 

Q^uidam rplearum rctrimenta capiiit ad 
Jibrasufquetres. 

ucruecis caput unum. 

radicum althe? libr.i. 

foliorum m.aluaj . ma.vi 

aqu?q.s. . ' 

Coquuntfimul omnia quo ad caput diiiol 

«atur j poftea pluribusdiebus hoc deco^o 

affcftaspartcs fuftiunt, & hoc eode fubinde 



deflefoIeriC,feqaencia,&ubi ualidum,& ubi 
debile malum cft,pasfim auxiiiatur,m:iioris 
tamen& minoris ^acultatis>racioaeiaterfe 
diflferentia . 

Id genus eft quod habet 
fohorummaiug 

tumiterra: C an.m.s.. 

HeliuesCparietariadicut^ V 

ra.dicumalth.ee ^ ?an.un.iiii. 
fympnyti utriuique^ 
aquascornmunis q,s. 

Primu coquunt, poftea partesafiedashis- 
calidis lauar,deide ungueto iilir:iii-i^hab.et.^ 
albumina daum oaorum 
aluminis ufti dra.s. 

facuihircini . _ urics. 

fublimati fcro.ii. 

Si prsrerea mordicatio ., udinflairimatjo 
aliqua feq'J2tiir,rum butyro recend , '6i ioco 
diCtas partes ideatidem ungunc 
; ■ Aut fumut toliorum oxyi.iparhi m-^u 
malus m.i..- 

-- ' -"'«''^H'"^?^^?? an.unc.t. . - 
rapatni .S '!,.... 

aquje hordei , ' lib.iiiir 

Hoc decocto iimiliterfpuet, deinde fubli 

mati dra.i.fucci iimonis unc.ii, uafc quod ui 

Q trooblitum fit,e;ccipiunt,fuper clneres caU- 

^; dos locant,quoadluccus exiccetur, fccundo 

& tertio & quarto idem faciunt poftremo fu 

blimatum.idem fimiliter teruntjadmii^cent- 

queaqusros, mofchata: unc . iii. itidemque 

paratjdonec omnis aqua abfumarur , quibus 

adisfublimatum rurfas tsruntj mox addunt 

oleiamigdalaruduicium p 



D 



oleirofacei. > an.unc.i.., 

ccrs aiba S 

Butyrirecentis? ^„„„^^ 
, . . feuihyrcinii l *^-""^^^ 
cerufelotse -> ^ j , • 
lyrha?gyriIotil ^""'^'«-■•^- 
Mox hoc unguento illinunt, aut eo qupi; 
habet trochifcorum Andronis dra.ii. 

unguentiros.Mefusfc c^.%^. 

autalio quod conftat ex p 
fquams fris preparate r an.dra.i.s,. 
fquamaeferri preparatac^- 
lithargyri * ? an unc.s> 
cerufe ^ 

olei Myjthini ? an.auc.iif.. 
rofacei ^\ 

corallialbi -s 

tcrrgarmenif orictalis.i an.fcro.i. 
iapidis hafmatitis { •-- 
ceruffgallariim -? 

S Olei 



ALEXANDRI TRAIANI PETX ONfU, 



Olei mirthini,ut ne Gurefcat q s. 
ECi etiani prohciens in his^ ma!is pofr di- 
6amlauationemmembrailiinere unguen- H ' 
to quod ex his co nftar. 

' '>'^'~''"- lan.Dnciii. 

feui hircini • u«c.!. * 

iticcirapi:,3utnapi un.vi, 

BriHiant ad unguenti coniiftentiam, id ue 
ro non folLim his prodeiljfea ulceribus om- 
iiibaS:,qu.'E irigida hyems,tum in his pahicu 
liS;,tum in reliquacuteuei in caicaneomoue 
relblet. 

Quidam mane & uefpert ante cibum ma- 
EU s pedeiue diu fouet hcc decodo quod ha 

folioru malusB -^ F 

tiiolarum j 

radicum lapa- > an.ma.u. 

thi . 1 
radicum althee-' 
uerueciscaputunum 
aqnsquodiatisfit 
Coquit quoad caput.difloIuatur,rabindc 
miturjpoftea utmanusfouit& molliuit, ita 
finguiis quoque uicibustum ungiihocun* 
guento quod habct. 

oleiaraygdala"^ 
rum dulcium { 
rofacei K an.anc.L 

Axungi^porci-C 

txx coIat£3 ^ 

cerufe » 

hydrargyri ex- > an.dra.s. ■ 

tindi S 
cersalbf uncjV 

Si caiii non cedant j ubi predido decodof^ 
aiiquantulum molliti fuerint,autnouacuIa 
radit,2ut ceia afpera fricat , ita ut fanguis co- 
piofus prodeat> tum aqua ex alumine & fu- 
blimato fupra ^efcripta tangit , ubi ficcatur 
trochiicG Andronisjdiluto cu uinomali pu-. 
fiici uel fyrupo mirthyno iliinit» 

Sihec non iuuant coquithordeum quoad 
rumpatur,nriOx lapathi folia addir,{accuio in 
cludi: utraque deindefuper huncualdeca- 
lentem.uoias manuum , plantafque pedum H 
ponit £i: louetjpoflea iilinit unguentoquod 
habec . 

o!el rofacei completi -> - 
butyrireccntis J an.unc.i. 
ccrulTas dnAi, 

terebenthinaslote un.i. 

Si:b!i.Tiati fupra marmor pidorium moili 
ti,& fucco iimonum loti fcro.ii. 

Scd iisgiCtantes incidere uelint,tlim fo- 
le-ncx hoc ceraco connciunta & pcdibus fup 
• ixjuuntiConrutiiiex 



Ammoniaci pra^para^' / 

ti C 

chalbanes 

thuris ? 

maftiches 
aloes 
-ceruflk 

pmguedinis vrii 
tasfi- 
fuis 

terebcnthinae 
" rctihs pini 



an.dra.vi. 



I an. cira.s. 



San.unc. 



iin. Ii< 



>-2n.dr. ii*s.> 



oiei ro{. completi 

annpigmcnti 

caichsnri 

akE£mm& rochae ^ 

argenri uiai extindi unc.i. i 

ceraeq.s. 
Si h$c non proiint , fulfitioTjC utitur, fcd 
primum mollire tentat prfdidodecodcpo 
Itea fapone nigro , quod cailos att enu4t , & 
diflbluat fricans inu»git,& uns hora poR li- 
xiuio abluir/ubindcfuffimentam adhib»;:, 
qao f ermc omne s liberari reftatur. 

jdcoriftatexcinna-'v ^ 

baris . | 

auripigmentr t aw.mic.i. 



fendarachse grscow 

rum 
pr^cipirati 
lionialocs 



f 



unc.s. 



|an:.dra.n. 



gummi lunipctt 
ftyracis ficci 
bclzuini 
myrrhac l 

thuris r 

Poft huncfufntum affectis partibus andro 

nis,trochifcum,aut c^atumnunc proxime 

defiriptum imponit. 
Expeditius ad eadem qiaidam putat,{x 

qcis primum lauatione utaturqus; habct . 
Kadicumakhea: _ - " 

niaiuse S - 

foiiorummal U2 , _ 
molarum | sn.ma, u 

feui arietini Iib.s. 

Dceodiexcapitc€aftr-atiq s.dc^ 
indcpanno afpcro diligcnter exiccet poftca 
aquarujn aliqua ex his , quas cum fublima- 
to confici tradidimus,fingula uleufciila pri- 
uatimtangat,atqueira pluribus diebus a- 
gat. 
poftcauerofumat. 

caulium ueterum ma.ii. 

auripigmenti tenuitertriti un.ii. 
pinguedinis cquinz lib.s. 

aquarconiar.tims q.s. 

Cpquai 



Coq«aEs&: ii^teriiTjAorum uapore calenti A 
affedas parres^madefaciat ,potr'cmus uUisn 
linimento innngarjquod habet 

olei iefaminr.,autamygdatar.uzTi dnJc^ 
- * fib.s. 
polypodii querciiii rccentis:p€« icccr- 
■' ••- - nicuJum - 

' cribratiunc.if.s.c0«^at & coiet,colat0fc 
. addat 
Ijthargyriaurct 
antjmonii 

plumbi ufti ^ ana ime.su 
ceruffa: \ 

tutifpraeparat^ J 
fucci radicis \ 

oxyJafpathi Canannc.i. B 

cheiidoaiaj ) 
Ad ung'L^enti con^iftcntiam redigar^cui 
fiiiiblimati gra B^.y.aat vn.adiunxent mui- 
co potentiusT eddct*^ 

• * 'Hthargyrt > 

cerufiac iorr 3 ana unc i. s. 
olelrofacef uncii. 

aceti acerrjmi q.s. 

in morrario piumbi conncitur. 
item aliud ex radicum ^ 

chelidonix ^ 

alimnafstiftt y 

faiis coninrja. Canadr.ii.s. C 

nis S 

axtingiac porcinj falit^ & rancfde 

unc.iiiu 
iuccipiantaglnis q.s. 

Vale nfciue sd idem eil: , fed apud ignem> 
Bt intfo fbbeat ilhtum,qaod conf tatex axun 
gi« porcilsis antfqus cxpurgatf unc.iii. 

• argCiiti aiui df hgentcr extincti unc.ii. 

facciabiintiiii. . q«s. 

■ "^^ Autax::?jgi2eeiufdcm uncHii. 

-- aceti acemmi uHcii.s. 

argenti uiui extin5:i nnc. ii. 

. Auc faeui caftra- ) ~ 

ti. ianadrac.ii. 

meduilsboms ) - 
' - ■ • ■ - iucci faluie unct.y. 

argchtiuiuicxtiirfti unc.it. 
thuris drac.vi. 

Aiiqaimanuspedcfque manc & uefperi 
anre cibum ditiiidia hora fouent decodo» 
qudd habcr. 



IrfBlER yih 



zt^ 



f oiiomm malus > 
ciolarum 
caalium 
radicis aithe^ 



^anam.L 



D 



'UllCi.S. 



pingtTedinishirS 

ci : vattaunci. 

* anferis ..y - . - 
/cminum lini >-;,^^ 'J^ , 
icenugrfci ' 5 
aqufquod-fatis^t 

- I>einde tela Jgni exiccant^mox afpera ua! 
defricantji^ ungant iiriknenro^quod habec 

pinguedinisahfe v 

ris' Canaunci. 

axungif {uillf ) 
Argenri aiuidiligentcrcxtin&i un. 5. 

malliches \ 

giimnii arabici > ana fcru.s. 

colophonii i 

olti laurin: quod fatis fit 

aut faponis uocati fini unciiii. 

argentiuiuiextin&i unc s. 

fubiimati drac.i. 

Sed quoniamargentummaom deturpac, 
magi&ciigunt id quod ex 

faponis unc.i. 

fublimati fcru.i. 

interdum etiam ^ 

hoc quod fit ex C 

oleo amigdala. ) 

duicium ^ ana un.iiii. 

olei iiliorum al- ^ 
borum ) 

polipodii triti uncii. 

radicam altlief unc i. 

Goqumitin aqua>deindc colat, moxaddat.* 

lithargyrii aarei ' 

plumbiufti 

tutie preparat^ 

antimonii "^ ana drac iii, 

ceruiTe . C 

• Alcyonii > 
fucci radicum althcf ., 
rumicis 
chfiidonii 

Poftea diiigenter c6mifccnt,adiungcnd€> 
fublimati grana. xv- ad unguenti conirften* 
tiam.tradunrprf tcrea^ioc linimento, fi ma- 
nus & alia fic afFeaa mcmbra inungatur , ab 
omnibus rimis& defquamationibusj& callis 
mirabilirer uindicari , uerum ubi noftc ua- 
ftioncm tulerint lauari debcre hoc decodo, 
. - cxaquf ciilcrnf iib.iiii. 

uini albi libr. ii. 

rofarumrub. y 

capillorum ueneris > ana uncs. 
aluminis roch£ ) 
Coquunt ad libras duas,& fubinde lauant. 
Deniq; pleriqj expcrti sat atqj id felici ca 
focccffu quod conftat cx giimi perfici , accti 
accrrimi liquati |.i.$. fuiphurisuiui f. s. ftic* 
ci cepf .q.lufiicit ad unguenti conliitcntiam. 
S a Hadenus 



S-anaanci. 



AiJS:ANBI^%TRAIANI.BETRONII, 



tioncs^«qacaip^itaies,f5ue in manibusfiue 
in pedibns fiae uUis (SorpQris p^rtfbus (int. 
prmtim u^ro adciinas Ubiorum> & pspiila 
ram quaedamalia int;eata fent.^aak «il , q^ 
iic ex oki amigdaI..4ulQinm>nc,i,i% 

.■^; • -zinxiberis . , ' [' . Iciisp.i 
,";..■" .camp^orie'_ .■ ' . . .. .fcrap.s 

cerae rubra: ; . c.sl 

■Quidara %io b^diao tenuiter unguutjfu- 
bindepulnercm aut flormi: geniilgjaut aia- 
minis rocchs nfti iaipergaat/ed.iiic per ali 
^uod tempus non leiii aSicit dQlore.NGr* ia 
iucuadam efl anguentum c^od ln'sf^t 

Myrrriae drscs. 

, lithargyri .^ unc^s. 

gariophylprum fcra.i. 

m€llis,& piei rofacei q.s. 
aut quod con|lat ex- 
myrrhsB . draci. 

zinziberis fcru.i. 

lithargyri ~ drac.s. 

cer« uirginis y • 
oieicpmuaisk anaq.s. 
mciiis cpm- > 
munis 
. neque minas ualet quod habct 

fuccifolaaihorcenfis uac.iii# 
aquaerofaceg ^ 
fucci femper ui C ana unci. 

"^ s , 

. . HQcfxpisfimeiilinuntjpoflrcmo aquahpr ' 
'deilauant. 

Alii inungutolcoqupdcircaferreumpa 
lumifaper quo mola mouetur inuenitur, de* 
inde ceram rubram imponunt . Id quoque 
genus efteafdem a&ctas partes forditie au- 
rium iilinercaut lateribus .calefadis^ mox te 
la linea inuolutis ante fuffirc, poftea 
ceraerabrx 7 ' ^ . -. 
' ' oletrofaceij ^^a dracn. 
cscpa iacoquere,mox cxtrado liquoreinu 
geri:. 

autdcco<Stofoiiorum61iu^ . 

'piantaginis,&~ 

florumrofarnm 

, Prirao lauarcpapiHas ant labra, deinde 
pannis iineis cxiccare,fnoxinungcrc hocqd" 

Vitellos duum oaorura rccentiu!|i 

ceriBnous dra.ii. 

oleirofacei ., unc.s. 

tutise pra? parats cam aqua rpC dr. Ls. 

AUi deco:^o alutriafs rpcchs ex aqua c6- 

maniprius laaaat, deiiide illinunt ungucnto 

quod habet • i - 

olei nucura r ,, - unci. 



H 



; . facuihzdini 7, .^ 

' ... cerseijirginis ^ anaq.s.- 
Pracipue uero ad papillas utuntur, . ' , .^ 
.. ., autfuccipJanta y 

ginis C anaunci.j. 

fuccifolani , J 
turis prarparata: uncs. 

. Jithaigyriloti - . dr.ii.s. 

cerasparum. 
inmortarioplumbiad unguenti confiftS 
tiam redigunt.& fubinde uruntur. 

Quidam quoqae in manuum rimis , & de 
fqaamationibusipeciatimdocetprius laua 
re,deinde fricare manus hoc modo. 
. capiuntradicum y 

aitiiea: Canauncx. 

maluic . , Q .. 

. furfuris ' manj. 

aluminis rochas dra. ii. 

; aqus: communis q.sl 

Atquc hoc deco&oiauant,poftea fu>* 
munt 

farina:Iupinorum j 
fabarum y anauncii, 

hordei >> 

. tartari *. unci.s; 

radicis ircios uncs. 

Puluerem conficiunt, quoppftquam laue 
rint,fn;cant,interdum pluribusdiebus ^ ma- 
ne & fero ungaento illinunt , & poft iiiitum 
iiccaripernaittunt ,quod habet 

gummiperfici uncif; 

uiridisatris uncs. 

fucci lapathi parum. 
; Poftquam ficcacum eftjlauant deftilla- 
ticiOjinquofunt 

laais * lib.iii^ 

medullspaniscalidi lib.i. 
,aqua:cucur.bitg . . ;lib.ii«' 

' Exhis uerolicetaliquapriua.tim ad ma^ 
iiuuni, papiilarumuc ,affe(S:us,inftituantur , 
funt tamen fingala qucq;,& aliis utputa pe- 
dibus &Iabris&peni, & anpj& uuiug utiiia, 
proutquifque uti nouerit , quocirca qaem- 
admbdum ad unani,autduasharum particu 
iarum dida remedia fcripfimus>ita ad om- 
nes & fingulas fcripta e& putaadum^ 



De gummfijimlhuscontumacibus. 
Cap. XVIU 



5Eo tcpus eft ad giimitfpnes traarCiCuj re 
l/aquucar tanqua iaimedicab:Ies,port vsu 



fingaloram 



DE MORBO GALLI 

fmgulorum auxiliorum , quas totumcorpus 
agallicaluc uindicareconfueueruntitaque - 
gummiiiopoftquam magnis auxiiiis , qua: 
rotu corpuscurant,non obediuit, coafidera 
<Jacft primum doleatannon,finondolet, 
qaiafuperna cutis, nifi admodum laxa fit uc 
i(\ bronchoccele tumorem ualde extedi ple 
rumque prohibct, & interdum retrouerti , 
Iponteque minui,aut omnino confumi co- 
git , fatius eft eam quah"s eft ferre quam aliis 
curationibas irritare,nifi fortc aut ueheme - 
terimpediat,autinfignem deformitatem af 
ferat,quippe cum ance tanta cum diligentia 
iludio, &cura toni neqaiuerit,inditium eft 
Jabis gallic^ uitium adhac intus ineffe, Sc ii- 
luc ferri quidem , fed labfiHere ,cuia cutis ^ 
dura, auc aliquid taIeobft^t|,deindecum 
autin carneautin OiTefit,tuminhac, tum in 
ilfo erit, aut re aliena fijper accedentejaut 
nonaiicna fed fimili , ucpataiilic quidem 
carne fola adauaa,hic etia ofle, accidii enim 
perfgpeficutcaro naturalis prajtcrnsruram 
augetur, ita hos naturale prajter nataraiH 
exacrefcere quemadmodum cuiiifdam nobi 
iis Romana exemplo hac noflra ^tate tefiari 
iicet,utrouis igitur mo contingat poitquam 
^5'cbi:atisfimis prgfidiis minime paruit,& 
diificile&pcriculofum eflillam fummoue- 
re,Ioco namqueaperto, fiquidcm res alicna 
fubeil,ut antequam aperirctur, quicicebat , 
itadiuifo tumore quafi referatis foribus,mi- 
rum in modum cxagitatur, materiaque alte ^ 
. -ra exeuntc,& altera qua: intus turgebat, il- 
lucinuicem prorumpente malum ipfum gc 
minatur, multoque deterius redditur , hinc 
carnca gummitione difieda , ulcera latiora y 
ofiea uero ,caries ampliata aut quid talc, 
in utraque pcrtinsx ad curationem rcbcl- 
lio . 

^ Sin rcs fimilis fubefl quia naturahuius uo 

ti nunc efl,ut carne aut os in ea parte augeat 

quo magis curas,eo magis excitas quiefcen- 

tem,& ad augi^ndum irritas addequod ubi 

fecueris,quum natura forte ab au<5tione defi 

xiere potuifletjmcmbrana exreriore, aut hu 

iufmoaialiquo ampliationi refifiente, nunc 

^ illa incifa,nihil prohibcbi: quomirms in ma 

^^ iorcm atquc peiorem molemfeextendat, ^ 

* Vndeulceraimmedicabilia,&teredinesia- 

fanabiies , atquae haec quod tdidx gum- 

niitiones quoadficri poteftcurari nonde- 

beant. 

Scd fi dolor inges,aut dcformitas , aut im 
pedimentumadaliqua neccffaria urpcat,pri 
n?o diligenteranimaducrtendum eS,utan- 
. ';ec-ua gummitio curetur &dura curatur,& 
poitqaam curataefl, corpus ipfum fajpius 
e:.'pur^etur,utipfafrcqucnsper,^uuineu4' 



211 



CO. IIBERvVn. 

cuatio,galIicam iabem,qua: slioqu! intus o- 
beft, in confuecudinem hinc diCcsdcndi , & 
peraluum exeundi deducar, deinde ceratls 
quibufdam qiif ex argento uiuo( ucante rc- 
tulimus )conftant tetandum garTimicionern 
ditToIaere,autexteriorem ciicim linapifmo 
aiitaliquo huiurmodi auxilio , qtiod cxako 
ad fuperficicm extrah2C,(rubific2nsau:iieii- 
catorium noftri uocant^ induaispuflur.s ex 
iilcerare,uel crucnto calore fuiiundere . i n- 
tcrdum enimid ab imo ad extimum euoca- 
to fucco magnopcrcprodeire foler, tale niic 
£tt ex unguento refino , & fubiirnaro, nunc 
ex fermento cum cantharidibas , & rncdico 
tum croco,tum aceto , quibus a non obedit 
tum quide apcrirc licet,no:i c^u:erio(lLitdi 
cunt^potenriali , materiam enin) qnsquie- 
fcic comrnouere,& qux in malignici te pro- 
cliuis eft,in hanc eadem impellerc folei*, Czd 
ferro candenti quod natur*^ 2u c morbi impe 
tumCquemadmodum deig-icilipra dociii- 
mus^coerceat,& recrocedere ccgac, poitea 
ficutin aliis huiufmodi malis prx^vicpcuni eft 
facerc.Quidam uero akhee radiceiVi in acua 
ardentiCfic cnim uocatur ) maccfac, & ncc 
medicam&ntotalisgammitioues illinit ,uc 
cifcuci2c,idquod& mon!r,& dirc::n:,niinc 
cmplaflrum particulie imponic . Quod ha- 
bet. 

oleilaiiriai ^ 

maftichini S 

chamhemeii - 1 
ni 

ammonia -p 

fagapeni > 

bdiilis -^ 

mirrhas 

terebeadiins 



an.unc.i. 



an.dra.i.s. 



dra.!. 
dra.ii. 



Nuncfcorpionfsoleum cnm oleo amyg- 
dalarumamaracum commilium,nunc anti- 
quisfimam aliquam pinguedinera gaiiina- 
ceam,autfuillam,nunc medullam experna 
faIita,torret enim os fuper cracicuIa,onox ex 
offe toflo medullam eripit,nuncgaieni me- 
dlcamentum quod x.de fimpl.ad tophos in 
articuiis,in(l:ituic crure fuillo iaifo decQdo , 
cafcum ueterem&acrem& deccKSo mace- 
rat,& propc in mortario, fubigendo mijcen 
doqucbisgummitionibiis imponicnam li- 
cut huius medicameti ufu quocidie citra do- 
loremfutibi galenus inquic) tophorum par 
ticula? rupta fpote fua cuec abiq;'inciiione ui 
dciicet cfHuxerc, itagumitionibus accidere 
opinatur, poflremoadoleum, uipeanuai 
qd^^fupradcfcripfimus cii^uohircjno aq-^a 
-portioue miflu fc cqfert dc.cu r.a . giinii ciOii e 
S ^ cuc 



bs corruptis ojphHsXap.X FIIIL 



tii AtEXANDRI TRAIANI PETRONII, ' 

qux poft tifani magnorum auxiliorum , ut- ficitur corrumpendo, faciunt ut obni>re ad- 
pote n laxim^ coiuumaces fuperiunt , fic di- hereat integro quo fit , ut uitia tum ab inte- 
Ctam i!C » E' gro exinij racile posfit. luuacetiam quia ubi- 

os neque radcre.neque utere h"cet,n!hil ue- 
ro aliud mali habet quamquod denudatuni 
eftjS: ab alio oiTe amoueri dehGZ . Vbi eniiH 
huiufniodi medicamentis exangue fadum 
ell, &:nutnendifi;cultatepriu2tumjtum faci 
ie ab akero ofle difcedit . i uuant practerea ,• 
quiaosiliidirceiTumaccelerat , quem alioqui 
natura u\ logu. tepus difrerre cofueuit^multo 
enim ci£ius& fanguinem» ficcant ex offe, 6c 
nutriendi uiui illi adimunt,quod uerocitif- 
fime reficcatum,actef^aceum fadum efl , ex: 
hoc facio ceieriter dimittitur abalio ofTe, 
quod fanguinoientum , ac uiuum exiftit , &£ 
quum exanguc5: ikcum nt,a fanguinoleto, 
6: uiuo fponte-difcedi 1. 1 tsque omnia id ge- 
nus medicair.enca innatum. osiis calidum ex 
tinguunt, fcd aiiquaC Litquidsni uoiant)ex- 
tremerefrigerando, utpapauerum omnis 
materia.Hyofciami foIia.Temenque mandra 
gorg radix^S: huiuiiriod!,aiiqua iialde calefa 
ciendo,ficcandoue.iiia(utarbitror}ratione 
potias, quam expcrimento compertafunt, 
aiioqui fuper-|icieteiius calidumextinguere 
qaidem poflTunt/ed ubi in altii fubire cpor- 
tetfua frigiditatejfibii-pfis uiam prsrcluderc 
ueriiim.il^jeft . Comuniter uero omnes fere 
laudantradicem peucedani.iridis comma- 
nis Ariflolochi^ tum longetum-rotunda?. 



Co R R V p t V NT os.tum quod hls gum- 
mitiouibui fubcfie folet,tum quod nui 
lis remediisgcncratim adhibitiscesfit,pri- 
mofere pingi^e fit , deinde uei nigrum , uel 
cariofumjqualia fupernatisgrauibus ulceri- 
bu$,authitulis,hifque uel loga uetuilate,uel 
edaai cancro occupatis eueniunc. Oportet 
sureiu, modo locus apertus fit , ante omnia 
cs nudare ulcere magis excifo, &fil3tius 
eius uitium eft^quam ulcus fait,car nem fub- p 
lecare, donec integrum os undique pateat , 
tum id,qood pingue efl, femel iterumue fa- 
15S eii-admoto ferramento adurere,utex eo 
itata fecedar,2ut eradere,donec iam aliquid 
cruoris oftendatur, cnz integrioris nota efl 
periculofum uero apud quofdam ei^i adure- 
re craneum , ueriebras , coflas & fpongiofa 
ofi3,fed rc!iqua finegraui noxaetiamuique 
ad medallam lice: linis quoque radendi adu 
rendiqueefr, quum uel adalbum os , uel ad 
folidum uentum efr, albo enim finiri ex ni- 
gritie vitum,foIiditatequadam ex cariema- 
iMTeftum efi, deniquequod totum nitiatum 
€il,totum eximendum efi:,qualeeflcubiti. 



r2dii,tibi^,& id genus aliorum , femoris ta- Q opopanacisradicem,& fuecu, radicem quo- 
' '' " ' quegladioli,Bryoniae,afphoddihsfi:uIamrc 
giamdicunt-,radicem maioris, & minoris 
dracunculi , l^etonice folia recentia, deinde 
.contufa,.uermium terreflriiim einerem, ad 
hxc fagapeni uulgsris lachrimam , a^riis 
Tquamam exuiiam , asruginem- ,- oleum 
teruens , fulphur ignitum , fulphuris oleum 
uitrioli calchanturn uocant , fed palma eu- 
phorbio rribaitur,tant32enim' efr- efficatiar, 
qaum osfi imponitur utcarnem eriam,quar 
circum oirca eft , nifi cerato-^aliquo , aut ali- 
quatela premuniatur,penitus corrumpar,& 
urat . Prster hasc fimplicia funt , pleraque 
uariemixta, qu2E fimiliter-osfisextrahendi 



nien,capids, autcox^e, autuertebrssalicuius 
minime li inferior pars integra efl , eatenus 
quod corruptum eil, excidi debet .Neque 
audiedi funt , qui oile nudato diem tertium 
: expedantjUt tunc excidant,ante intlamma- 
tionem enim tutius omnia tractantur.itaq; 
quantum iieripotefi eodem.momento,& 
cutis incidenda efl ^' os deiegendum,& om 
Vii uido liberandum ef^, fed os quoque rasti 
totura leuandum eft>utfinenoxa poflea ca- 
ro cutiiae increfcac,que afpero osfi innafces, 
non fanitatem, fed nouos dolores mo aet . 
Hjjcueroquamuismaxime conueniuncca- 
pirijtame ccetens quoq; osiibus communia 



iuntjUt ubicunqaeidemincidet,fiuecaries, ^ facnltateshabere dicuntur , utputa ficusa- 

Tme nigrities,eodem remedio fit u.tendum:, 

Quidam medicamentisos extrahereteiuat 

feah^c cuiufcunque fortisexiilantjneque 

canem,neque nigntiemperfe auferunt^qui 

nimo inducunt, quippe quse os innato caii- 

do priuantia,idampliusautnigrum aut ca- 

riofumreddunt, fed eatenusiuuant,quate- 

nu.. quod ante uitsatuni eft,ne id quod circi- 

numatqueintegrumeflfua qualitate ulre- 

rius uicier,u.rohibent:prohibet uero,quiain 

tegrii os zlia. mtii fpecie,qua ea,qua.alterii af 



cerba, cum papaueris foIiis,& papaueris 
iolia cuficusioliis emplaflri in6,osfi impofi 
ta,itemcinis uermium terreftrium , cum 
melle cru4o .- Bry-onias-r-adix- cum uino,ra- 
dix maior is minorifue dracunculi-cuma- 
xungia; " ' v. ; 

AUtfume 

Kadicifyreos fylucftris , partem 
unan^. - 

Floris.uerbenaj partes tres . 

radicum 



.M.MO:R3 0QAILIGO LIBER. YIL 213 

Radicum centaurii maioris parccm iectumostangunt. 

CummcIIefi3rejnpiaftrum,quodetiam ^ argento feparac, partitioais aqua uoca- 
iioloremmi:igareputacur, ta . 

Autcapc. Q^uidam puluerem commendant qui 



radicum ireos fy luC' > 
ftfis ^an.<ira.i* 



habet . 



arirtolochiae 
Centaurii maioris 
corticis pini 



dra. ii» 



Fiat puluis,qui rupercorruptum fparga- 
tur, poft etiam in unguenti fpeciem cum, 
melle confici i & ufui efie, fed bxc debi- 
Ha funt ; ualidiora creduntur . Videii- .- 
cet. 

Acgyptiacum , aut quod habet* 
Ariftolochiam 
ireosradiccm 
myrrham 
aloen 

opopanacis corticem 
pu;nicem aduftum 
aerisfcoriam. 

Pini cortices.Id.enim mirabiJc eile, sffir- 
mat Auicenna,ad ofla defqaamaada,.& car- 
ncm regenerandam. 

Autaquam ex alumine, & fuhlimato fu- 
pra defcriptam, in os iufunde .> quam . prsr q 
clarisfimam effe prsdicant ,eQ qniod ugidje - 
(iccetjcarnem non abfumat,neque dolorem 
inferat. ^: ;; ^ 

Aut aquam uliimo loco ad .wlcera taucia 
contumacia recenfitam^ '. ; : . . i 



Ariftolochiaerotua- ? 

farcoiLc "J 

aloes S 

Aluminisiiquidi 

argcnri fublimati 

Itcm aluminis hquid 
ceruil^ 
euphorbii -> 



an. dra.i. 



dr.ii. 
krop.i. 

dra.ii- 
dramJ. 



areenti fublima- r ^n. fcr.i, 



S 



dram.ii. 



Preterca prascipitati 

chakanchi u- :> ... 

fti , >-an. dra-iij. 

falphuris uiui ^ 

Ex his tri.b^s pulaerlbus, prisnus Sc Ccccin 
das,inoiTecapitiiper:culo;i iunr : Ccrte- 
ramnihilprsftantinsad oiia remoLJtrnaa, 
ubi corrupta funt, quam aat radere , aut u- 
rere,.Kis enim duobusmodis antiqui ma- 
ximc credidiiTe uidentur,& ut expcrientia 
quQcidiana dedarat , prsEcipui lunt. 



AUtfuml?. ' 

Pulueris peuccda'^ .^- 
ni : { 

ariftolochi9rotuti>..j^^^^^^^g^ 

- .op.opiaaacis ■-".} :::| ' 
cuphorbii -'.:.: ,. .:.': 

terebeathinat unc.s. 



.> ^lei-liliqcunialbq-" 
i rum' 
ccrs 



an, q.s. 



Hsec fimul ad ignem coquunt,donec ccm 
ti confiftmuam^pifcaiitur>dciiidcosfi at- 
^isao.jropowuaL .'- v... 

AIiquicummelIerofaceo#;i. • 

Chalcantho adufto,ceu,nQcatmn3ininx4- 
tum parant,& tenui fpecilrlo cxcipiunt^Sc at- 



H.AC T 5 N' V s de o^ corrupto , quod 
.amouen debet,fed.ijpalati os,i5cIamo 
.xum firiUel amouen.4u.m!fucrit , peculiarem 
-qiiaudam dihgentiam f.eq.uirit, n cnim fpon 
•tcc^t , uel arte tollatur ,. impediii locutio 
iequiturjfimuiquCBafus in turpem homi- 
ais cldor.mitatem iu.bfidet. Nam (ut epid. 
iJJeiS:. I. inquitHipp. ) quibukunQue os a 
■p^aio rccesfitjhis mediu s* naius fu biidet . 
P itaquc fi hoc os ceciderir,detormitatcm ars 
' .rccuperarenonpo;eftilermpnis uero im- 
.pedimentum poteft j non/e^p^.^ q.^M^^'"^ 
.j£d,aUquan4o*.ubiuideiicet natuaiin pala- 
-to foramen j,autgosiipio , aut cera ^^ uel *a- 
ra,.uei alio quoui^ingenio ^ cGnu-nov.lc re- 
;piere,.iuxta natufali* concammcraciOiiib ior 
jiiam licetj.fi.toi:a^^n.caFnc rubnaicente rc 
-pietur»».^quej^alaji P>curalis hgurapermu - 
tatur nequefpiratio, ncque uox impeditur 
cicatnx prohibendanon cft, fcd propriis dd 

id 



JOe maculis puiiukrum reUBis . 



tx^ ALEXANDRI TRAIANI PETRONlI, 

i'.i reiv. ed:is , quar omnibus nota funt, infi- 
ftendtim ,uc inducariir.Sed Ci caro extra mo- j 
tlum cre!cat,ne ad cicatricem perducatar di 
iigenter 3gere oportet^alioqui impedimen- 
tum tnolcoinolertiusredderetar, oleo igi- 
turuitrJoIi^aur u^lphuris , autaliquo aliO' 
huiurniodi i-slecrementumminuere conue 
nitifi deindeica ct^creuerit, uta naturali ii- 
gura palatfi receflerit,mutilu,q; fuerit^tii me 
dicamentu alicuod farcoticii adhiberejexpc 
dit j Guod nd moderatam magnitudinem 
paiatum deducat,quaIeeft,quod ex guaya 
c\ decc<fio j ex niirrhayS: thure conf^atj hoc 
tVilTCi inrra os ipfi:m fepe uerfum^gingenda: 
carnisrr.sgnsm uim habet. Sicut etiam fi 
ceri^an:^ aliqnod parciculsapponaturjqua- 
ie exijQuod habetgumaiiaquod uocant. 



e.emi p 

fuccini.quod chara- >■ an. un. s, 
beArabibusieil J 
Rciins pini colata 

mafriches ? ^ 
thuris i ^"' 

cer2& 

olct^ommu- ^ an. 
nis 



i 



un.i. 
dram.i» 



Atque itauicisfim modo crefcentem czt^ 
ticm erodentibus medicamentis amouerc, 

modo farcoticisdecrefcentem augere, pro- -^ 

utopusuidebitur. Hsecergofaciendafunt^^ quodhabet 
ubi os palati amotum faerit , fedfi nondum 
quidem amotura eft , propter ulceris ta- 
menprauitatemfierinonpoteft , quin ca- 
dar , nihil prs{-antius,nih.'l utiliuSa quam pa 
htumexurere» ignis enim fubter illatus» 
propxerea qiiod omnes corporis partcs ( ut 
^temonuimus^abiiiodum urit, pcnitus 
abhorrent, palati interfeptum fupra pellet, 
& propter ficcitatem,quam indiscit, firma- 
bitjita ut nafds , non omnino concidat, ca- 
uitatem ucro deindenatamjpropter uocem 
expIere,proutprecipimus enitcndum , ne- 
quepaiatum quia fpongiofum fit , cxurere 
uereamur. Nam&Hipp.2.demorbis tu- 
morem in palato exurendum efTeiubet; 
Vtrnm uero ferro candenti , aut fungis, 
fquemadmodum antiqui faciebant ) rum 
p3latum,tumalia ofla exurere conucnia^, 
6c ijparum intereffe uideatur . Illud ta- 
men non praftermifcrim quod Hippocr.fi- 
ue qnis alius antiquus author librode locis 
in homineurere inquic oportet , carnofa 
quidcmferro^oiTeaucro, & ueruofaftm- 

gis. 



IA M uero fatis omnibus qux polliciti fui 
mus feciffe uidebimur , fi maculas quse cu 
ratis puflulis relinquuntur'delere, Cquem- 
admodum promifimus ) doccamus , licet 
enim ut quidam arbitrantur tum has puflu- 
las priuatim curarc,tum harum notas amo- 
uere , pene incptie fint,quia tamcn cripi cu 
ra cultus fui ncmini potefl, abfurdum non 
eritjdehacrenuncaliqua fcribere, pra^fcr- 
timquumadmedicinam quoqueid nego- 
T^ tium C fi principem medicorum omnium 
Hippocratem fequamur^ pertineat , quip- 
pe quilibro de przceptionibus , laudabile 
efl, inquit , zgrorum quidem curam gere- 
re gratia faniratis, fanorum ucro curam fu- 
fcipere , ea gratia ut finc morbis dcgant , 
fed & fanorum cura habenda t(tt gratia bo- 
ni^ac decoriornatuSjHec Hippocrates. Hinc 
iibro de medico precipit, ut uideat quo bo- 
no coiore, & bona ac carnofacorporis habi 
tudineprsditus fit ,iuxta exifienlem in ip- 
fo naturam • Maculs igitur, utin uniuerfum 
idixerimautcum!caIore,rubedine & mor- 
dicationc quadam^unt , aut fine his ♦ Re- 
centcs plerumquepruncntes calidjerubrje- 
quefentiuntur,adhas igitur idoneum eli. 



an. dramji. 



CerufTaelotas 
amyli 
farine faba- 

rum 
cicerum 
phafeolorum 
gunimi tragan ^ 
thz i 



La&ismulierisq.s4idungacn,ti confi- 
Ilentiam. ~ 



H 



AUtcerufla? ^ 

iithargyri argcn- C 

tci \ 



an.unc.t 



Succi mx acerba ,aut fucci' limo- 
nisqs. 

. Rubedinempeculiariter aufcrt. 

Autpulueristenuisfimiex corticibus o- 
uorumdra.iii.. 



succi uuae accrfaa, autiimonis q. s. 
com^ifccndum. ./;. 



ad 



Aut 



r>E MORBO GALLICO LIBER VII. »i$ 

A Vnguento confedo , q«6d ctiam uoca 

tospannosdelet. 
aut alumxnis rochas ufti dracii# 

aibumen unius oui recentis 
Aut lacertas uirides uiuas> oleo incoquc- 
re ad tertiam partem/ubinde co]arc,& addi 
ta ccra alba in ungaentum redigere. 

Auc raphanum qui in Gallia reperitur em 
plaftri modo,cicatricem enim licut tapfia 
tollit. "^ 



an.q.s. 



Aut criftalli ueri & ^ 
«ftij&utdicunccal- y 
cinati i. 

fiicci fruduum fraga > 
rise 3 

autceruiTglot^aqiia \ 
fiorum fabg ^ an.uncs, 

gummi tragacanthf j 
ladismulieris q.s. 

aut olsi ex feminibus ") 
perlicorum . i - 

olei cx femine cucur y ab*junc.i. 

bice 3 -' 

aataqu2s*ciftern2 Iib.i. 

aceti rofacei unci. 

Aut hcci uux acerba: receatis> aut medul B 

Ig peponis q.s. 
Prodeft item ptifanf fuccus,aat bets. Ad 
harc oai candidum^quod^ut cuidam antiquif 
iimo placuit,& faciem ornat,& folares appel 
Jatas maculas tollit, Viperx exuuiam cum a- 
ceto uinofo tricum, & iliitu,quod eciam im- 
petigines extrahit,ut Ramicis fylueftris ra- 
dix limiliter trita & illitz. Prsterea lithargy 
rus^cum aceto uagu^nti modo, denioue czlr 
cis extinds aqua,,<^qf etigm-fipajxlta^^^dfif *^ •'"; -^ r"? 
iuuarefolec. ' K'' ^ T 

A ut fume aceti j .': C lib.i. . 1 j ,'j 

lithargyriargentei lib.s. 

Bulliant > deinde per pannumlaneum 

colencur . C 

Kurfum aqua: rofaceae unc.iiii. 

falisgemmg uncj. 

boracis uncs. 

camphorx fcrup.iiii. 

Hxcetiam iimul bulliant , ac fimilicer co- 
leatur,poftea prior aqua,quie ex acetOj & li- 
thargyro conftat,fiIcro excepta , fuper pofte 
riorem guccatim mftilletur,emergit enim ue 
luti lac, quod appellatur uirgineum . id non 
iolum refrigerar,ac repercutit/ed etiam ejro 
dit. quanaobrem uocato panno facieicoa- 
fcrt .fed fi neque calor^neque pruritus, neque 
robur fu bfit , adhibere licebic . 
utputa farina: ) 
- lapinorum j |> 

lcdffis Hn.partesarquaL 
aluminis fac- | 
charini ^ 



Aut aquam in ucficis ulceris repertam illi 
Bcre/ed hsec ualde fetet^, 

Autaquam exnncibuspineis diftillatam, 
quampeculiaritcr quidam ad faciei rubore 
wurparefolent. 

aut camphoras > 
fhlphurisuini J- ^^«^raci. 
V tutigprfpaE^g-y ■ 

thurisalbi C ana unc»; 

ccrulTse iy 

aquserofaccjB " ' q^, 

Vafeuitreo excip ere,mox quindccim die 
busfoli exponerc^pofteafaciem, & aiiaspar 
tesia^are. 

auca^usrola- v 
V ce? '. ;^-' V^na uncviii. 
, liicci limoiiis _> 

■J- .': .Mtmsiti drach.ii. 

Abumina quaruorouornmprius diligcn- 
teragitata. 

Vafe uitreo faniliter excipere , oao die-' 
bus foli exponere,qaotidie fimul agitare , id 
nonfolum his maculis amouendis confert 
£cd ueftigiis uariolarum,& morbiUoru^prjc- 
fertim ubi admodum denfa craflaque cntis 
fuerit. 

Aliqm' pleo ex tartaro : Aliquicx fiilphu- 
re inunguiit, 

- Aiiqui accipiunr radiccs m'rides chelido* 
nii maioris,cum fulphurc contunduut, & ua 
guat,nigrcdincm enim auferre dicunt. 

Idemprsftat cucumcris fylueftris pului$^ 
cimimelle,maxime uero omnium laudatur 
unguentumcitrium, qwjdKicolao afcribi 
tur. 

Scd ne omnia nimis ad uiuum uelle reie- 
care aideamur , fatisfit hsc pauca indicafle. 
quiplura defiderauerit,illorumuolmninare 
uolimt ,qaide his ad onme macularu gciiu& 
cx proMb fcripfcruat • 



FINIS SECVNDI TOML 



R E G 1 S r R V M. 



;f A4 Bb Cc^d Ee Ff Gg Hh li K'^ Ll Mm Na Oo Pp Q.q Rr 
A B C D E F G H I K L M N O P Q. R S. 



Omnesfunttemioncs,praeter * Qjj 
&Rr. duerriiones. 



V E N E T r I s, 

M D LX VI r.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "De morbo Gallico: tomus posterior..."

See other formats
