Skip to main content

Full text of "Assertiones de providentia Dei, in dispvtationem propositae, in Maio ... 1577, a Nicolao Hemmingio"

See other formats


Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 r 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4° 




Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhogen. 

LN 777 4*^ 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4° 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproducecl by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4" 



Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4° 






I 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4° 





Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4" 




ASSERTI ONES 

T)E TT{OFIT>ENTU VEJ^ 

IN 'DlSTyTATlOKEM TI^O^ 

P 0 S IT AE^ . 

niCOLAO HEMMiNGIO 
in Maloj Anno 'Domim 

' 5 T 7' 
I. 

T// hornhn inaccelja eU diiiuut pro* 
uidenti(€ altttudo : tamen fides etus 
ex yerljo concepta pfjs eU perne* 
cejfaria. 

2» ISlam 'Vt nihtl ma^is hominem 
in officio continetj quam pia proui* 
denti(€ diutn^ coxitatio : Ita de diutna promdentia loei 
duhitatiO)Del Stoica ima^tnatio j paratij^ima adomnem 
iniquttatem yiaeU. 

Quoniam autem ahfolutam prouidenti^ diuin^ defi* 
nitionemdarenon polfum(quisenim hocfaceret?) fequem 
tem qualemcun^ defcriptionem tenere DtiU effe iudico. ' 
4^ 'Prouidentia diuinaeU facuitasj^ua S)eiis cun&a 
pr^terita, pr^ejentia , (sr yentUra nouit , qua^^ fujlentaty 
ion/eruat, dtjponitj moderatur , isr diri^it omnia in fuam 
glorianu 

5. CompleSlitur itag. prouidentta diuina duo , 
licet ,/cientiam <(sr aHioncm : IUa (Det^ omnia nouit 

A per» 




perfeBff^ime: Hacmoderatur liherrime '^ft ipfi foli ^h* 
ria tribnatur^ 

6. Modos fyrouidentiie diuince tres effe , ex fcriptu* 
rismanifeJiumeHi Horum primus Vniuerfalis ^fecwu 
dus Jjfecialis, tertius peculiaris dicipoteU. 
7» Vniuerfalis prouidentta diuinte modus eUjquo 
iDeusj <sr naturam ipfam , ir modum a^endi natur^ in 
creattone indttum fujlentat. 

8; C um ita^ alia a^unt necejfario, (s eodem modo, 
alta libere ijr diuerfo modo , T>eiii yt naturam a^entium, 
ita modmn ytrun^^ fufiinet . 

9. Ideo Au^uftinus ait: ^Deus Jtc adminiflrat omnia 
qiut creauit,^L *'tiam ipfa proprios exercere a^ere mo» 
tm ftnaty hoc eH, lot Jtn^ula Jequi fuas inclinationes per^ 
mittat^ 

1 Hinc intelli^itur error eorum, ^ui -Deum effe au» 
torem peccatijin^tint. Deus en im nec ^ult peccatumy nec 
hominem ad peccandnm impelltt yetfi'l>oluntatem homit 
*iviy in qua efi libera ^s-f oa/f io-i? juce fe promtfcuehabet ad 
obiefta) jujientat. 

11. Quare Hieronymi difium probo. Vtrumj, nos 
pofje Dolutt optinms creator : Jed Jacere tantttm qtiod im$ 
peratiit. 

12. Cum i^itur fit alujuid ab homtne , contra pr^e^ 
ceptaDeijyttiatura hominisy ita modus a^endi Juften» 
tatur a DeofcJ peccatum ipfttm honiinisesl proprium: 
quodetft non Didt 'Deus, tamen permtttit. Quia non ^tilt 
dejhueremoduma^endi ycpiemliberttm dedit homint in 

Creao 




Creatione ilnt ts" emmret ehis dt^nita^\ (ir probaretur 
obedientia. 

ij. Quare Tlato reSle cum ait: 5cii;<x tAo^^, 6«' 

icfan/oyjKaKw/j yn/^o^toq, ^'-aroTt aj7<cy. HoceU,CuipaefieIl 

gentis, (Deus eU cnlpce expers, Deus enim iiunquam ma 
lorum autor eU. Et u4ugujlinus ait : fDeteftanda \eU opl 
nioy quce credit (Deum cuiufquam maU\aBionis , m l)of 
luntatisejjeautorem. 

14. Btft autem mala non ordinantura (Deo^^^tfi 
antitamen cum faclafuntyferuiunt faftentifiimce prouU 
denti^e Dei: id^ in bonum yel tnifericordice , yeliufiici^, 
prout ipfi expedire "Y^idetur. 

15. Hinc eU quod Tauii^ dicit : fDili gentibus T>eum 
Tshra.<rtjxi^yti iK^ayMi). Et Hieronym : Omnia prouiden» 
tia Dei re^untur, et quod creditur ejjepa:na,medicina eU. 
1 6» Longe proinde aiiud eU ordinare maia yt Jja?it, 
quam ea cum funtfeu faBa funt ordinare^id eU^ad alique 
congruumjinem dirigere: HocDei eU,illudminime, 
1*^. HocV niuerjaii prouidentice modo compieBor,0* 
eum,quem quidam Docantf^tt' oiMwfxU}), cum yideiicet 
fDeuseJficaciterea qu(€ ordinauit Jujkntatifr adiuuat* 
tjr eum quem Docant cu^xc^jhctj/j, qua Dem qu<e non 
ordinauit permittitfed non adiuuat. 
lS« H^ec tru^x^of K<ri§ ^ permif io caufa eU contingen 
tiitin rebm, <y libertatis^y^oiuntatis in homine,qua/;of 
mo ftepe fua cuipa eiigit,quce Dem pro/ptbuit. 
19. Speciaiis prouidenti^ modm eU,quando T)em fuo 
conftiio arbitrio , praeter ordinem generaiem aiiquid 

moiitm 





Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4' 




1 



molitur.dr adduch creatur<is hi ohfe(imumfumi , 1?^ ww- 
xtmeexpeJireVidetur, 
20. Ac/ hunc prouidenti^e modum ypluuia^, t empefla^ 
tesj <^randinem , flccitatem , ferenitatem , abundantiam, 
famem, bellum,pacem , exilium,pe/iemymorbosisrc, refe* 
roi^Vthitc fint iuftici^ diuin^ar bonitatis inftrumenta. 
u . Hoc ita ejfe Dem fua ^oce teftatnr in Leuitico, 
cap: 26. Si in prceceptis meis ambulaueritis , <sr mandata 
mea ctiftodieritis,isr feceritis ea, dabo Ipobis pluuias tem» 
porihus /uis, <jr terragi^ne t^ermen fuum i7C. Quod ft 
non audieritis me <(src. perterrefaciam yos tumoris pla^ 
^a,<(srfebre ardente ,/ruftra Jeretis fementem , ^u^ ab 
ho/libus deuorabitur : Ponam faciem meam contra "Vos, 
cr corruetis coram ho/hbm ipe/lris, 
22« Tecu/iaris prouidentiit modu4 eU, quo T)eitf tu^ 
uit tsrregnatin Ecckfta,Fideleserigit,fouet,con/olatun 
operatur '\>elle isr perficere : injpirat p. ecandi affeclum, 
iS efficit yt in pr^ceptis /uis ambulenm. 
23. Sic enim dicit apud Trophetam {Dominus : Aufe* 
ramcorlapideumdecarne^^tjlraji^dabo yobis cor can 
neum, (srjpirttum meum dabo in medium yejlri , is^fici* 
am Dt in pr^fceptis meisambuletis, E^ch:'^6. 
2 4. Cor lapideum efl animus dums non cedens yerbi) 
(Dei. CorcarneurneU animus mollis per Jpirttum T>ei 
creatuSyCedens yierhof^ei, P^t enimanimus hominisantf 
regenerationem totus lapidens esl , ?ion quidem fubftantia 
/cdqualttate: Ita in re^^eneratione nouus ejficitur: nam 
paulatim yettijhtem deponit, <jr nouitatem mduit. 

At^ 




1 



T ^ 

I 

Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4" 




2^. ^4tq, /ic paulithn exuitur 'Vetm homoy is incluitur 
n outts. ytriufy^ enim capax eU homo conjlans ani* 
via iT corpore. Qiu nequaciuam ratione fuhjlantice fuce efl 
peccatum: Sed conditione quadam peccator corruptws <S 
yem eU. 

26^ Hoc admodum concinne docet Theologws Gr<e^ 

Cti^yCUmaitira /uS^ Wow/^o/j ^,7aj^ ivhfJ^(S.T<x <r(ia; 
ro^ US^Mo/jix^o})» >y^'«iJ<ruo/jic<fop. Hoc eU,fubieHum qut? 
dem '^num eHJed indumenta duo'- Dmm exuendum, alte^ 
rum induendum. Quid potuit aptm dict? SubieStum ipfum 
hominem factt.Sed yeterem homincm isr nouum hominem 
accidentia ejje ftatuit^idj. cx do&rina Tauliy qui iubet 
deponamu s l>etereni,isr tnduamus notium hominem* 
2-7, 'Porro Dt proutdentiie diutn^e coptatio nobis 
dulctor euadaty duo funt nobis adhuc expendenda , yideli» 
cet : Qiiis ftt proutdenti^ citutn^finis, Qm le^itimws 

eiits l:>fu^. • 
2$, Finis prouidenti.f duplex Jlatui poteU : Trtor, 
•Vr nos totos Deo commendemws , eum timeamus , dtli^at 
miis, inuocemusy ijr pr^edicemtis, Tofierior , T?/ in re^e 
/aaisfecurijimusynec fran^amur animis , qutcqutd'))^ 
diabolusy W mundus nobis minatur. Habemus etm 
(Deum , autorem ,patronum , tefiem , iudicem Jatis^po^ 
tentem Ipindicem. 

29. Leptimus yfus prouidenti^ diuin^ guberncL^ 
turduabus regulis Harum prtor eU , qudd tam in pr^f 
teritum quam in futurum conftderandafit proufdentta 
S>ei, 



^ 3 



Si 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4' 



^o. S( aci temjytisreJpicU pYieterkumjdiumce prom* 
denti^acl/criks, quicquid yel profj^eri "Xeladuerfitihi 
mitigit : fed diuerjimodi» 

. ISlam fiquid prolperi con ti^it, hahes caufam cur 
S)eum celehres tu^t projperitatis autorem: ^t fi quid ad* 
uerfi acciditf duo facies : Trimum co^itahis cum loh : Si* 
cut iDomino placuit, itafaHum eU : Et cum codem erum» 
pes in hanc Ipocemi Sit nomen T)omini henediHum. TJe* 
inde aH(€ Vtt^ Juheat memoria , '^pt ex posnls tihi infiiclis 
peccata tua a^nofcas (6r emendcris : Ft ex animo cum 
^autde dicere pojlist !Bonum f f/ mihi ^omine , qubd hu» 
miliafli me. Item^ Triufquam humiliarer e^o erraui. 
^z. In tempus autem futurum , reHe prouidentiam 
!Dei cogitaueris ,fiad promijlioues comminationes di» 
uinasrejfexens, Namfi pr^ceptis diuinis ohtemperas, 
hahes promijHonem henediSiionis : Si contumax fueris 
aduerfiis Deum , comminatio malediBionis tihi eU pro» 
pojita, Dt l^elre/ipifcas , lijel ruasin deterius^ 
^j. Hinc homo ad fidei, timoris (Dei , inuocationis, 
patienti^j aliarum Dirtutum profeSlum excttatur , 
quotidie ma^is in reflo curfu, donecad metam peruenerit, 
profiuat. Hahet entm in conJfeSlu Der^ heatitudinis 
portum. 

34- ^ ^hementer proindepeccant, qui ex diuin^pro» 
uidenti<e co^itatione '\>enenum fu^untjuaculpa, tor* 
porem carnis inde confirmant. Nequaquam enim carnis 
torporem:fedfidei quietem , nohis diuin^ prouidcntia co^ 
^itatto adferre dehet^ 

Tofle* 





Early European Books, Copyright © 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4° 



^ojlerior re^ula eU , qudd (Dem mterdum per 
7}teJiajnonmn^uam contra omnia media, aUquandoabf^ 
medijs fuam prouidentiam exeqnatur. 
56. Si[)er media nobif prolpicit (Deti4,accipienda funt 
illamediay^^ft diuincn prouidentioe inflrumenta,<jrtan$ 
quam manus ^ei, per quam nobis fua beneficia porrigit^ 
Sed foli Deo bene/icium acceptum feremus, nonjinegra» 
titudine er^a media,per quit nos iuuat. 
^y. 6iabf^^ medijsnobis fuccurrtt (Deus , quemad* 
modum Mofen <jr Eliam abfq^pane ^o. dies fujhntauit^ 
afcribemus hocDerbo (Domim , iuxta illudilSloninfolo 
pane yiuit homoj/ed ex omni yerbo quod procedit de ore 
(Dei. 

Si contra media (ordinata intelli^o )nobis Domi* 
nus projpicit : hoc eU , cum nulla obftacula prouidentiam 
diumam impedire poflunt ( /kuti tribu^ illis 'Viris in 'Ba* 
hylonicum fornacern coniettis , <6r Danieli leombus ohie* 
Hoj pro/pexit ) Deum pr^edicabimHS, -isr hominibm ipfius 
tnh abilia opera narrabimu^ ,li}t nobifcum ad prcedican* 
d.m Deum excitentur. 

(Breuiter : Trouidentia: diuin^ fides monet , T?f 
militemus honeftam miiitiam , yt retineamm fidem , '^t 
tueamur bonam confcientiam , Ipt caueamns , ne HfeHn ad* 
uerfis fuccumbamus, i^el in projperis ejferamur: Dt reElo 
curfu per^amus ad meta, (Breuiter: yt nos fapienti <jr pa» 
tern(€ prouidentice Dei,in "Vero ttmore ,inuocatione , grat 
tiarum aflione, obedientia, er pattentia fubmittamus, ex* 

pe^an* 



ftStantesheatamiHam fmmortalitatemydrVttam ^ter» 
nam, quam nobis Tater in Filio promiferat. 

40. H^ec /ohrii iuxta yerhum T>ei de prouidentia dit 
uina co^itareiuuerit. Nam isr reli^ioni propa^a?id^ yti* 
Ua funty <T morthus profunt. 

41. Contra 'Vero, qui f>roruidenti<t diuin<c altitudinem 
menfura fenfuum rationisfuct metiri tfolunt, isfeisr 
aliof in inextricahiles lahyrtnthos inducunt , at^ in multa 
trrorum prcecipitta impellunt. 

42. Nam omnta, etft non apertis Iperhis , confecutio* 
nii tamen nece/Iitate, quafi fato Stoico , hoc eU , ineuita' 
hilinecefiitati fuhijciunt, tollentes permifitonem y<sr cum 
illacontin^entiamin rehu4,<jr Itbertatem yoluntatisin 
homine. Quodogmate qutd quaefo ah/urdius fingipoteU? 
Et quid reli^ioni <Ur honis mortbus perniciofius ^ 

F IH I 



H A F K I AE. 

£xcu4ebat Andreas Guttenutz* 

« r 7 7. 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4" 




Early European Books, Copyright© 2009 ProQuest LLC. 

Images reproduced by courtesy of the Royal Library, Copenhagen. 

LN 777 4"