Skip to main content

Full text of "De Nederlandsche geschiedenis in platen"

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scannod  by  Google  as  part  of  a  project 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 

publisher  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  lechnical  restrictions  on  automated  querying. 
We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  of  the  files  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  file  is essential  for  informingpeopleabout  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countiies.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can'l  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.   Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  icxi  of  this  book  on  the  web 

at|http: //books.  google  .com/l 


Google 


Dit  is  ccn  digitale  kopie  van  een  boek  dat  al  generaties  lang  op  bibliothcckpl anken  heeft  gestaan,  maar  nu  zorgvuldig  is  gescand  door  Google.  Dat 

doen  we  omdat  we  alle  boeken  ter  wereld  online  beschikbaar  willen  maken. 

Dit  boek  is  na  oud  dat  het  auteursrecht  erop  is  verlopen,  zodat  het  boek  nu  deel  uitmaakt  van  het  publieke  domein.  Een  boek  dat  tot  het  publieke 

domein  behoort,  is  een  boek  dat  nooit  onder  het  auteursrecht  is  gevallen,  of  waarvan  de  wettelijke  auteursrecht  termijn  is  verlopen.  Het  kan  per  land 

verschillen  of  een  boek  tot  het  publieke  domein  behoort.  Boeken  in  het  publieke  domein  zijn  een  stem  uit  het  verleden.  Ze  vormen  een  bron  van 

geschiedenis,  cultuur  en  kennis  die  anders  moeilijk  te  verkrijgen  zou  zijn. 

Aantekeningen,  opmerkingen  en  andere  kanttekeningen  die  in  het  origineel  stonden,  worden  weergegeven  in  dit  bestand,  als  herinnering  aan  de 

lange  reis  die  het  boek  heeft  gemaakt  van  uitgever  naar  bibliotheek,  en  uiteindelijk  naar  u. 

Richtlijnen  voor  gebruik 

Google  werkt  samen  met  bibliotheken  om  materiaal  uit  het  publieke  domein  te  digitaliseren,  zodat  het  voor  iedereen  beschikbaar  wordt.  Boeken 
uit  het  publieke  domein  behoren  toe  aan  het  publiek;  wij  bewaren  ze  alleen.  Dit  is  echter  een  kostbaar  proces.  Om  deze  dienst  te  kunnen  blijven 
leveren,  hebben  we  maatregelen  genomen  om  misbruik  door  commerciële  partijen  te  voorkomen,  zoals  het  plaatsen  van  technische  beperkingen  op 
automaüsch  zoeken. 
Verder  vragen  we  u  het  volgende: 

+  Gebruik  de  bestanden  alleen  voor  niet-commerciële  doeleinden  We  hebben  Zoeken  naar  boeken  met  Google  ontworpen  voor  gebruik  door 
individuen.  We  vragen  u  deze  bestanden  alleen  te  gebruiken  voor  persoonlijke  en  niet -commerciële  doeleinden. 

+  Voer  geen  geautomatiseerde  zoekopdrachten  uit  Stuur  geen  geautomatiseerde  zoekopdrachten  naar  het  systeem  van  Google.  Als  u  onderzoek 
doet  naar  computervertalingen,  optische  tekenherkenning  of  andere  wetenschapsgebieden  waarbij  u  toegang  nodig  heeft  tot  grote  hoeveelhe- 
den tekst,  kunt  u  contact  met  ons  opnemen.  We  raden  u  aan  hiervoor  materiaal  uit  het  publieke  domein  te  gebruiken,  en  kunnen  u  misschien 
hiermee  van  dienst  zijn. 

+  Laat  de  eigendomsverklaring  staan  Het  "watermerk"  van  Google  dat  u  onder  aan  elk  bestand  ziet,  dient  om  mensen  informatie  over  het 
project  te  geven,  en  ze  te  helpen  extra  materiaal  te  vinden  met  Zoeken  naar  boeken  met  Google.  Verwijder  dit  watermerk  niet. 

+  Houd  u  aan  de  wet  Wat  u  ook  doet,  houd  er  rekening  mee  dat  u  er  zelf  verantwoordelijk  voor  bent  dat  alles  wat  u  doet  legaal  is.  U  kunt  er 
niet  van  uitgaan  dat  wanneer  een  werk  beschikbaar  lijkt  te  zijn  voor  het  publieke  domein  in  de  Verenigde  Staten,  het  ook  publiek  domein  is 
voor  gebniikers  in  andere  landen.  Of  er  nog  auteursrecht  op  een  boek  mst,  verschilt  per  land.  We  kunnen  u  niet  vertellen  wat  u  in  uw  geval 
met  een  bepaald  boek  mag  doen.  Neem  niet  zomaar  aan  dat  u  een  boek  overal  ter  wereld  op  allerlei  manieren  kunt  gebruiken,  wanneer  het 
eenmaal  in  Zoeken  naar  boeken  met  Google  staat.  De  wettelijke  aansprakelijkheid  voor  auteursrechten  is  behoorlijk  streng. 

Informatie  over  Zoeken  naar  boeken  met  Google 

Het  doel  van  Google  is  om  alle  informaüe  wereldwijd  toegankelijk  en  bruikbaar  te  maken.  Zoeken  naar  boeken  met  Google  helpt  lezers  boeken  uit 
allerlei  landen  te  ontdekken,  en  helpt  auteurs  en  uitgevers  om  een  nieuw  leespubliek  te  bereiken.  U  kunt  de  volledige  tekst  van  dit  boek  doorzoeken 

op  het  web  via|http:  //books  .google  .coml 


.a; 


1 

7'.  r""^'^ 

1 

£  77-3 


DE  NEDERLANDSCHE  GES€HIEDE1MI8 

IN   PLATEN. 


BEREDENEERDE  BESCHRIJVING 


Tilf 


riEDERLiN DSCHE  HISTORIEPLITEN , 

ZINNEPRENTEN  EN  HISTORISCHE  KAARTEN. 


VEIUSAMELD.  GERANGSCHIKT,  BE8CHRBYBN 

DOOB 

F.   HULLEB, 

BOIKHAXDSUAB  TK  MMieStKDtM, 
Ua  TAM   Dl  MAATtCBArFU  TAK  IIBDIKL.   LRTIBKVIIDB,  Ulf. 

EEBSTE  DEEL. 
(JABEN  100  tot  1702.) 


AMSTERDAM , 

FREDERIK  MULLER. 

1868-1870. 


VOORBERIGT. 


Veel  later  dan  ik  gemeend  en  gehoopt  had ,  ▼enchynt  dit  2*^*  stuk 
iBiJQer:    Beschrijving   van  Nederl.  Hiatorieplaten ,  waarvan  het  eente 
gedeelte   nu   zeven  jaren   geleden    het    lieht  zag.    Velerlei  redenen 
hebben  de  voortzetting  van  het  vrerk  zoo  lang  vertraagd.    £ene  dier 
oorzaken  was  eene  belangrgke  aanvalling  van  m\jn  Beredeneerden  Por» 
tretrcatalogns,  waarvoor  ik  juist  toen  eene  gelegenheid  had,  die  mg  later 
zoude  ontbroken  hebben;    nn  kan  ik  dan  ook  de  hoop  koesteren»  na 
bet  voleindigen  van  den  arbeid  aan  deze  Historieplaten,  eene  nieuwe» 
veel  vermeerderde  en  aanmerkelyk  verbeterde  omwerking  van  dat  Por* 
tretwerk  te  geven.  —  De  voorname  reden  echter,  die  de  uitgaaf  van  dü 
stuk  vertraagd  heeft ,  ligt  in  de  nn  beschreven  platen  zelve.  Deze  toch 
vertoouen  niet  alleen  het   glanspunt  onzer  geschiedenis  (1626 — 1700), 
maar  dagteekenen  ook  uit  den  bloeitgd  der  Hollandsohe  graveerknnst 
en  van  historische  en  zinnebeeldige  voorstelling.    Om  al  deze  redenen 
verdienden  en  vereischten  zg  eene  veel  uitvoeriger  beschrgving  dan  de 
vroegere  platen;  —  haar  aantal  over  eenige  gebeurtenis  overtrof  tn 
hooge  mate  dat  van  vroegere  tgden;  —  en  het  kostte  over  't  algemeen 
grooter  moeite  de  zinneprenten  geheel  te  ontraadselen  en  tot  een  be* 
paald    tijdpunt  te  brengen.     Ofschoon  ik    hoop,  vooral  wat  de  spott- 
en zinneprenten  betreft,  in  dit  moegelgkste  gedeelte  van  mgn'  arbeid 
niet    ongelukkig    geslaagd  te   zgn,    zoo   vreeze  ik  toch  hier  en  daar 
misgetast  te  hebben,  en  zal  gaarne  eenige  teregtwijzing  ontvangen. 

In  rie  keuze  der  platen  biedt  deze  afdeeling  ragner  Beschrgving  eene 
groote  doch  allezins  goede  afwgking  van  de  eerste  afdeeling  aan.  Moest 
ik  mij  voor  de  gebeurtenissen  voor  1550  geheel,  ja  tot  1600  veelal, 
behelpen  roet  voorstellingen  uit  lateren  tgd  dan  de  feiten  zelve,  in  het 
nn  beschreven  tijdvak  was  er  overvloed  van  platen  of  kunstgewrochten , 
ten  tijde  der  voorvallen  of  kort  daarna,  vervaardigd.  Door  hetgelgk- 
tijdige  verkrijgen  deze  voorstellingen  natuurlijk  hoogere  waarde,  ja 
xe     mogen    authentieke    gedenkstukken    der  gebeurtenissen   genoemd 


IV  VOORBEBIGT. 

worden  en  alzoo  is  tevens  hunne  breedere  omschry ving  geregtvaardigd. 
Daarom  zijn  alle  platen  van  lateren  tgd ,  die  of  bloote  navolging  van 
vroegere  waren,  of  eene  meestal  fictieve  voorstelling  gaven ,  weggelaten. 
Van  latere  afbeeldingen  zyn  alleen  die  opgenomen,  welke  cenig  feit 
voorstellen,  vroeger  niet  in  plaat  gebragt.  Intusschen  is  ook  de  op- 
neming van  die  platen  ze<5r  beperkt,  en  bij  voorb.  aan  de  platen  uit 
het  Penning-Magazyn  van  v.  Sandwyk  en  dergelijke,  geene  plaats 
verleend. 

De  platen ,  die  de  daden  onzer  landgenooten  in  andere  werelddeeleu 
voorstellen,  zyn  slechts  bij  uUzoiederinff  oipgenomen ,  wanneer  het  belang 
van  het  feit,  de  fraaiheid  of  zeldzaamheid  der  plaat  of  eenige  andere 
omstandigheid  zulks  scheen  te  wettigen  in  een  werk,  mede  aan  Hol- 
landsche  kunst  gewijd.  Zoo  zyn  ook  enkele  platen  over  Karel  1  van 
Engeland  en  Cromwell  hier  vermeld ,  w^l  deze  meestal  in  de  Holland- 
sche  verzamelingen  voorkomen  en  hier  zouden  gezocht  worden.  Eene 
strenge  methode  van  opneming  of  afscheiding  was  echter  niet  te  volgen. 

Voorts  heb  ik  het  geluk  gehad ,  voor  deze  en  de  volgende  afdeelin- 
gen  van  m\jn  Werk ,  een  r\jke  aanwinst  te  vinden  in  de  keurige  kunst- 
verzamelingen van  mgne  hooggeschatte  vrienden,  Mr.  J.  T.  Bodel 
N^janhiiis  te  Leiden  en  den  Heer  A.  van  Stolk  te  Rotterdam,  waar- 
door zg  niet  alleen  mg,  maar  allen  die  dit  Werk  raadplegen,  ten 
zeerste  aan  Bich  verpligten.  De  Heer  Bodel  heeft  zijne  rijke  en  veel- 
zqdige  verzameling  hiervoor  geheel  doorzocht,  en  alles  zelf  beschre- 
ven, zoodat 'ik  hém  mgnen  wannen  dank  toebreng. 

Over  de  vroeger  beschreven  jaren  bevatten  de  zooeven  genoemde  col- 
leciiën  nog  menig  blad,  dat  niet  in  mgne  beschrgving  vermeld  is;  door 
de  welwillendheid  der  bezitters ,  zal  ik  in  staat  gesteld  worden  die  platen 
met  de  vele,  later  in  mgn  bezit  gekomen,  in  een  Aanhangsel  op  dit 
Werk  te  beschrgven ,  waarbg  ik  tevens  die  hoop  te  voegen ,  welke  hier 
te  lande  over  buitenlandsche  g^eschiedenis,  b.v.  die  van  Rusland, 
Zweden,  Polen,  Oostenrgk,  Hongargen,  enz.  gegraveerd  zijn. 

Het  register  bg  deze  afdeeling  gevoegd,  zal  met  dat  op  de  vorige 
en  volgende  afleveringen  aan  het  slot  van  het  Werk  tot  een  geheel 
zamengesmolten  worden. 

Ik  durf  met  eenig  vertrouwen  de  verschgning  der  derde  afleve- 
ring (over  1702—1795)  in  het  volgend  jaar  beloven. 

F.  MULLER. 


EENIGE  OPMEBEmGEN 


OTKB 


NEDERLANDSCHE  HISTORIEPLATEN. 


1.  Over  het  vroegere  en  het  nu  gevolgde  plan  tot  dit  werk;  — 
over  Nederi.  Pamfletten ,  Topographische  platen ,  enz.  —  over 
Historieplaten;  uhU  ze  zijn;  wdke  hierin  zigm  opgenomen.  — 
2.  Over  de  vorming  vam  deze  verzamding;  —  hare  rang' 
schikking;  —  beschr^ng  voor  geschiedenis,  bibliographie  en 
kunst.  —  8.  Over  Historische  Atlassen,  eenzijdige  liefde  voor 
Vaderlandsche  kunst,  enz. 

Het  zal  wel  niet  overbodig  geacht  worden  aan  dit  werk  over  EListorie- 
prenten  het  een  en  ander  te  doen  voorafgaan  aangaande  het  doel,  den 
oorsprong  en  de  inrigting  er  van ,  en  evenzeer  aangaande  de  platen  daarin 
beschreven.  Yoor  zoo  veel  mjj  bekend,  is  dit  toch  het  eerste  werk, 
zoowel  hier  te  lande  als  elders ,  waarin  deze  afbeeldingen  tot  een  gezet 
onderwerp  van  stadie  gemaakt,  tot  eene  bepaalde  klasse  en  in  eene 
goede  orde  gebragt  zgn,  en  beschreven  worden  met  het  doel ,  om  daar- 
door de  geheele  gesdüedenis  van  een  volk  te  beschreven ,  althans  veel- 
zgdig  toe  te  lichten.  Welligt  zal  dit  werk  anderen  aansporen  m^jn  arbeid 
te  vermeerderen  en  te  verbeteren,  of  zal  nqjne  voorlichting  en  onder- 
vinding hen,  die  roor  de  geschiedenis  van  een  ander  land  dezelfde,  niet 
gemakkeiyke  poging  wagen  als  ik  voor  de  onze  deed ,  de  taak  verligten. 

I.  Het  is  tien  jaar  geleden  dat  ik  in  de  voorrede  van  mijnen  „Berede- 
neerden  Catalogus  van  Nederi.  Portretten"  het  plan  tot  dit  werk  ont- 
wierp; voor  ruim  v^f  jaren  heb  ik  de  uitvoerige  beschqjving  vanden 
Historischen  Atlas  van  Ds.  van  Voorst,  als  voorlooper  van  het  nu  ver- 
schonende, in  ^t  licht  gezonden,  en  voor  twee  jaren  is  een  nader 
Prospectus  en  eene  Proeve  van  bewerking  door  my  uitgegeven.  Dat 
het  boek  na  zoo  lange  voorbereiding  eerst  nu,  en  nog  slechts  voor  een 
vierde  gedeelte,  versch^nt,  zal  m^j  wel  door  niemand  euvel  geduid 
worden;  er  was  geenerlei  periadum  in  mora,  —  het  werk  is  er  zeker 
vollediger ,  waarschfjniyk  beter ,  door  geworden ,  —  en  eerst  al  zoekende 
en  beproevende  vond  ik  den  regten  weg,  zoodat  zelfs  de  beschrffving 


IV  Over  Historische  Pamfletten,  enz. 

der  eerste  jaren  tot  156(5  tot  driemalen  toe  is  omgewerkt.  In  die  tiei 
jaren  en  door  die  vele  proefnemingen  is  m^jn  oorspronkelijk  plan  hiei 
aanmerkelflk  uitgebreid,  ddar  gewijzigd,  en  ook  elders  ingekrompen. 
De  uitbreiding  heeft  voornameiyk  bestaan  in  het  tusschentijds  opge 
vatte  en  door  de  hulp  van  anderen  uitgevoerde  plan,  om  als  pendant 
tot  dit  boek,  de  Nederl.  Pamfletten  te  beschreven,  —  di^ toijziging qh 
inkrimping  in  het  weglaten  van  de  platen  welke  ik  niet  bezit  noch  zeil 
gezien  heb ,  en  het  opgeven  van  mgn  voornemen  om  een  dergeLyk  werk 
als  dit,  over  alle  topographische  platen  van  ons  land  te  bearbeiden. 
Ten  einde  die  veranderingen,  en  het  nu  gevolgde  plan  beter  te  doen 
kennen,  wensch  ik  een  en  ander  toe  te  lichten. 

Reeds  voer  20  en  meer  jaren ,  werd ,  by  het  beschouwen  van  twee 
belangrijke  Historische  Atlassen  hier  ter  stede,  m^jne  aandacht  op  de 
Historische  Pamfletten  'gerigt,  daar  (vooral  uit  den  tgd  van  Olden- 
bameveld)  vele  titels  met  afbeeldingen  en  prenten  daarin  behoorende, 
in  die  collectiën  aanwezig  waren.  Deze  nu  hebben  het  allereerst  mi^nt 
aandacht  op  die  Pamfletten  gerigt,  en  eene  verzameling  van  eenige 
honderd  stuks  waarbg  vele  met  platen,  in  60  deelen  gebonden,  in 
1849  uit  de  Bibliotheek  van  Ds.  H.  Manger  te  Haarlem  aangekocht, 
werd  de  grondslag  van  mgn  later  werk.  Door  latere  aankoopen  en  kennis- 
making met  die  stukken  bevestigde  en  verruimde  zich  mgne  meening 
over  hun  belang  en  heb  ik  alles  wat  ik  vinden  kon,  tot  eene  verza- 
meling van  600  a  700  deelen,  waarin  18  a  20000  stuks,  bgeengebragt, 
(iets  dat  niet  zoo  moetjeiyk  viel  daar  die  Pamfletten  destgds  weinig 
geacht  werden  en  een  deel  met  10 ,  20 ,  50  ja  80  stuks ,  meestal  voor 
één  of  twee  gulden  te  verkregen  was)  en  heb  toen  begrepen  dat  ze 
hooger  waarde  voor  onze  geschiedenis  hadden  dan  alleen  wegens  de 
plaatjes  en  de  zeldzame  brochures  over  Oost-  en  West-Indië.  Deze 
Pamfletten  toch  geven  in  druk  btjna  hetzelfde  wat  de  historische  platen 
en  de  spot-  en  zinneprenten  in  afbeeldingen  behelzen ,  namelijk :  de  on- 
waardeerbare (hoewel  soms  eenzëdige)  getuigenissen  van  tgdgenooten 
over  de  gebeurtenissen  van  den  dag,  te  meer  daar  een  groot  aantal 
platen  met  uitvoerige  beschry vingen  en  toelichtingen,  soms  kleine 
pamfletten  op  zich  zelf,  voorzien  z^n.  Een  en  dezelfde  geest  spreekt 
op  verschillende  w^ze  in  deze  zoo  onderscheiden  voortbrengselen  van 
de  pers ;  eene  zaak ,  die  de  algemeene  aandacht  wekte ,  werd ,  btj  gemis 
van  vele  couranten,  in  pamfletten  beschreven  en  terzelfder  tQd  en  in 
denzelfden  geest  in  platen  afgebeeld ;  de  vereering  zoowel  als  de  spotlust 
en  de  haat  vierde  zich  in  beiden  bot  voor  het  groote  publiek ,  ze  vullen 
elkander  wederzijds  aan,  en  hetzij  in  druk,  hetzQ  in  plaat  zgn  ze 
de  meest  getrouwe  uitdrukking  van  den  geest  des  t^ds.  Daardoor  qjpte 
langzamerhand  m^n  plan,  die  geheel  onbekende  en  verwaarloosde 
stokken    door   eene  goede  beschrëving  aan  de  beoefening  der  Nederl. 


Welke  platen  hierin  opgenomen,  welke  wej^^diaten  zijn.      r 

geschiedenis  dienstbaar  te  maken  en  ze  tot  een  pendant  te  doen  strekken 
voor  m^n  later  werk  over  historische  platen.  M^ne  vele  bezigheden 
Terbinderden  mQ  echter  zelf  het  plan  ten  nitvoer  te  brengen,  en  het 
was  my  aangenaam  in  den  Heer  P.  A.  Tiele  den  persoon  te  vinden 
die  myn  aangegeven  plan,  onder  gedurige  zamenspreking  tenm^nent, 
op  zulk  een  wjze  ten  uitvoer  bragt,  dat  hy  zich  den  dank  van  alle 
beoefenaars  onzer  geschiedenis  verworven  heeft,  daar  de  8  kwarto 
doelen,  de  beschr^ving  van  nqjne  Pamfletten  behelzende,  voor  onze 
geschiedenis  een  qjke  bron  van  nasporingen  geopend  hebben.  Een  welligt 
alles  omvattend  vervolg  en  algemeen  register  daarop  zal  waarschynmk 
te  eeniger  tgd  b^  m^  het  licht  zien.  —  De  aanleiding  tot  die  Pamfletten : 
de  platen,  was  toen  op  den  achtergrond  getreden;  iets  anders  en  beters 
tf  voor  in  de  plaats  gekomen. 

De  w^fziging  en  inkrimping  van  mf|n  vroeger  plan  bestaat  in  het 
volgende: 

In  de  Proeve  van  beschr^ ving  mQner  Historische  platen  voor  een  paar 
jaren  in  het  licht  gezonden,  heb  ik  het  voornemen  te  kennen  gegeven 
om  ook  die  platen  te  vermelden,  welke  ik  niet  bezit  maar  die  in  andere 
werken  beschreven ,  of  in  de  verzamelingen  mQner  bekenden  voorhanden 
4n,  ook  wilde  ik  de  vele  Historische  Schilderden  die  niet  in  plaat 
Sl^bragt,  maar  in  de  versdüllende  Musea  te  Amsterdam  en  elders  ver- 
■prtid,  en  al  te  weinig  bekend  zgn,  aanwezen.  —  Doch  dit  veelom- 
vattende plan  heb  ik  moeten  opgeven,  zoowel  om  de  groote  moeite, 
verbonden  aan  het  opsporen  en  vergelijken  van  het  elders  beschrevene 
met  hetgeen  ik  bezit  of  m^j  ontbreekt,  als  om  het  onvolledige  en  af- 
wjjkende  der  beschrgvingen  van  voorgangers  of  tgdgenooten.  Wanneer 
ik  echter  de  platen  zelve,  hetzj  hier,  hetzg  elders  onder  de  oogen  kon 
tebben,  gel^k  vele  zeldzame  over  de  Hervorming  en  enkele  over 
Oldenbameveld  uit  de  kleine  maar  zéér  belangrijke  verzameling  van 
Ds.  R.  Verloren  van  Themaat  te  Utrecht ,  (wien  ik  voor  die  bewezen 
hulp  mjnen  hartelgken  dank  betuige),  of  die  over  Belegeringen ,  welke 
in  het  Archief  der  Genie  aan  het  Ministerie  van  Oorlog  te  's  Hage 
^^^nisten ,  of  andere  die  mQ  op  veilingen  onder  de  oogen  kwamen ,  dan 
heb  ik  daarmede  mgne  beschrgving  verrgkt,  doch  mg  voor  't  overige 
^^aald  tot  hetgeen  ik  zelf  bezit,  en  van  geschilderde  afbeeldingen 
sledits  die  bg  den  Heer  J.  de  Vos  alhier ,  vermelde.  Indien  mgne  ver- 
2^eling  minder  rgk  ware  dan  zg  is;  indien  daarop  eenmaal  een 
Supplement  kon  gegeven  worden ,  even  groot  als  het  werk  zelf  (gelgk 
^  geval  is  met  mijnen  Portret-Catalogus,  waarop  ik  eenmaal,  met 
^^  hulp  van  mfln  geachten  vriend  D.  Franken  alhier ,  een  vervolg  van 
even  groeten  omvang  hoop  te  geven)  d&n  voorzeker  zou  die  beperking 
^  het  bQ  my  aanwezige,  een  bezwaar  zgn;  nu  ik  echter  meen  te 
kuonen  va:'zekeren  dat  zeker  negen  tiende  gedeelten  van  de  nog  bestaande 
jielQktgdige  historie-  en  spotprenten  in  dit  werk  zgn  opgenomen ,  geloof 


▼I  Over  eene  beschrijving  v.  topographische  platen. 

ik  dat  het  beter  is  door  de  beschrgving  van  hetgeen  ik  uit  autopa 
ken,  eenen  vasten  grond  te  leggen  dan  m^jn  werk  te  vergrooten  do< 
veel  onzekers  of  onvolledigs  daarin  op  te  nemen.  —  Eene  andere  doi 
geringe  beperking  van  m^n  plan  is  om  de  platen  over  gebeurt 
nissen  in  onze  Oost-  en  West-Indische  koloniën  hierin  niet  op  te  nemei 
die  landen  hebben  hunne  afzonderlijke  geschiedenis;  de  eenheid  ét 
Yaderlandsche  geschiedenis  wordt  er  door  verbroken,  en  er  bestaan t 
weinige  platen  van  om  ook  maar  eenigzins  een  beeld  dier  overzeescbi 
geschiedenis  te  geven. 

Minder  goedkeuring  zal  welligt  eene  andere  inkrimping  van  mQi 
vroeger  plan  vinden,  namelgk  om  het  schqjven  van  een  Topographisd 
werk  over  de  kaarten  van  ons  land  en  provinciën,  en  degezigtende 
steden  en  dorpen  te  laten  varen.  Het  is  m^j  echter  langzamerhand  g( 
bleken  dat  tot  zulk  eene  beschrtjving  meer  historisch-topographisGh 
kennis  van  alle  plaatsen  vereischt  wordt,  dan  één  man,  die bo vendie 
veel  aan  huis  gebonden  is,  kin  bezitten.  Indien  men  toch  aan  het  pla 
eener  stad  niet  kan  zien  omtrent  welken  tgd  dat  gemaakt  is ,  noch  va 
welke  z^de  dit  of  dat  gezigt  van  eene  stad  genomen  is,  niet  weet  i 
deze  of  gene  toren  of  poort  [nog  aldus  of  anders  dan  afgebeeld  12 
bestaat ,  maar  bovenal ,  indien  men  niet  de  zeer  moe^elgke  mathematiscl 
berekening  kan  maken,  om  de  verschillende  schalen  van  kaarten  U 
ééne  schaal  te  herleiden,  (wat  toch  b^  de  beschrgving  van  kaarten  ei 
plannen  onmisbaar  is)  dan  voorzeker  is  het  ^t  best  het  geheele  weri 
na  te  laten.  Daarom  heb  ik  dan  ook  dat  omvattende  plan  opgegevei 
en  mQ  alleen  de  overgroote  menigte  van  platen  en  teekeningen  ovei 
Amsterdam  die  ik  bezit,  bespaard  en  voorbehouden,  om  daarover  t 
eenig^er  t^jd  ,iets  goeds  en  volledigs  te  geven.  Welligt  zal  men  in  d 
verschillende  provinciën  en  steden  langzamerhand  den  aangenamen  ei 
leerryken  arbeid  verrigten ,  dien  ik  mg  voorgenomen  en  gewenscht  hai 
te  kunnen  volbrengen. 

Nog  wensch  ik  eenigzins  nader  aan  te  duiden ,  wat  ik  onder  JSi^foru 
prtmden  versta,  en  welke  in  mQne  verzameling  opgenomen  z^n. —  To 
Historieplaten  reken  ik  natuurlek  vooreerst  de  getrouwe  afbeelding  vai 
eenige  gebeurtenis,  allermeest  eene  gel^ktydige  voorstelling;  —  dai 
historische  kaarten,  n.1.  zulke  kaarten,  waarop  een  feit ,  een  veldslag 
een  beleg ,  enz.  wordt  afgebeeld  (deze  worden  ook  met  een  kunsttern 
SUuaHèkaarten  genoemd)  voorts  zinne-  en  spotprenten  waarop  een  persoon 
eene  daad ,  eene  gebeurtenis  zinnebeeldig  voorgesteld ,  óf  verheerlgkt 
óf  bespot  wordt;  verder  zulke  platen  die  voorstellingen  uit  den  maat 
schappeljjken  toestand  van  ons  volk  zQn>  en  ten  laatste  die  algemeent 
platen,  welke  een  overzigt  van  een  geheele  reeks  van  jaren  of  vai 
een  tfjdvak  geven.  Het  veld  is  voorzeker  ruim,  maar  toch  geloof  U 
dat  &1  die  platen  hiertoe  behooren  en  zoowel  de  Kaarten  van  bélege 


Welke  Historieplaten  hierin  zijn  opgenomen.  vn 

ringen,  enz.  eerder  tot  de  Historie  dan  tot  Topographie,  enevenzoode 
Spotprenten  over  personen  niet  tot  de  Portretten  moeten  gerekend  worden, 
daar  beide  soorten  van  platen  op  bepaalde  gebeurtenissen  doelen. 

Eene  moe^el^ke  vraag  is  het,  of  men  b$  gelgktydige  platen  ook 
latere,  waarsch^niyk  of  zeker  oigoiste  voorstellingen  van  dezelfde 
gebeurtenis  hebbe  op  te  nemen?  Nataorlgk  verdienen  de  gel^kt^dige 
d^  voorrang ;  daarom  is  juist  het  werk  van  Hogenberg  van  zoo  hooge 
vaarde  (men  zie  hierover  het  op  bl.  40  aungeteekende  omtrent  het  ver- 
loren werk  van  P.  Ie  Poivre)  ook  z^n  de  platen  van  de  Onoverwinnelflke 
Tloot,  den  Slag  van  Nieuwpoort,  enz.,  en  de  vele  afbeeldingen  van 
belegeringen  en  veldslagen  uit  de  17<i«  eeuw  (reeds  zoo  belangrijk  om 
de  vele  b^gevoegde  beschrtjvingen)  oneindig  hooger  te  stellen  dan  de 
latere  platen  daarover.  Onvoorwaardeiyk  zgn  deze  echter  niet  te  ver- 
werpen,  daar  vele,  als  die  over  Nieuwpoort  naar  de  Keyser,  en  andere 
platen  door  nieuwe  onderzoekingen  ontstaan  z^n.  In  't  algemeen  hebben 
ze  echter  geringe  historische  of  kunstwaarde.  Zoo  zgn  er  dan  ook  bf| 
het  opstellen  van  deze  beschrijving  vele  latere  afbeelcÜngenverw^derd, 
die  vroeger  daarin  opgenomen  waren ;  ja  onverstandig  zou  ik  het  achten 
^  latere  platen  over  den  moord  van  Willem  I ,  den  dood  van  Olden- 
^eveld,  enz.  op  te  nemen,  ofschoon  ik  van  geiykt^dige  platen  over 
^enig  onderwerp  al  meer  en  meer  verzamelde.  Vele  dier  nieuwere  platen 
dos  schijnen  te  ontbreken ,  doch  ze  zgn  alleen  din  opgenomen ,  wanneer 
i^  (gelQk  zéér  dikw^ls  het  geval  is,)  de  letteï*,- proefdruk  én  de 
originele  teekening  btjeen  had,  om  alzoo  de  verzameling  waarlijk  te 
Versieren ;  —  of  ook  wanneer  eenig  feit  slechts  op  eene  nieuwere ,  zij 
het  dan  ook  fictive  plaat  afgebeeld  was ,  daar  die  vermelding  van  iedere 
^beortenis  hoofdzaak  was.  Dit  laatste ,  de  vermelding  van  alle  geschied- 
hindige  feiten ,  stond  bQ  m^jn  werk  op  den  voorgrond ,  en  daarom  heb 
ik  mg  de  afwijking  veroorloofd,  om  eenige  platen  niet  bfl  mfl  voor- 
banden, te  beschrijven,  ja  zelfs  vele  geschilderde  schetsen  te  vermelden 
^t  de  Historische  galleqj  van  den  heer  Jb.  de  Vos  alhier.  Te  eerder 
ben  ik  tot  het  laatste  overgegaan,  wgl  het  feit  te  éénig  is  dat  een  bemiddeld 
partikuli^  en  kunstminnaar  op  eigen  kosten  eene  dergelijke  verzameling 
^egt.  In  Engeland,  Frankrijk  en  België  geschiedt  dit  op  groote  schaal 
door  de  Regering ;  met  echt  Hollandschen  zin :  om  zich  zelven  te  helpen, 
beeft  de  Heer*  de  Vos  dit  denkbeeld  alléén  verwezenlijkt.  Aan  een  groot 
^tal  jongere  schilders  heeft  h^j  2  a  300  uitvoerige  historische  schetsen , 
^e  op  gelQke  grootte ,  opgedragen ,  en  alzoo  eene  gallerg  gevormd  van 
voorstellingen  uit  de  Vaderlandsche  geschiedenis ,  éénig  in  hare  soort  zoo 
^er  als  elders.  Eene  gedrukte  Fransche  beschrijving  is  hiervan  [opge- 
B^aakt,  en  daaruit  heb  ik  aanleiding  genomen  die  schetsen  te  vermelden. 

Door  deze  uitvoerige  aanwijzing  van  hetgeen  hier  niet,  en  hetgeen 
wél  is  opgenomen ,  zal  blgken  dat  in  dit  werk  geschiedenis  hoofdzaak 
iS)  t@rwyi  de  eischen  der  kunst  toch  niet  geheel  veronachtzaamd  z^n. 


ym        De  yomiiiig  en  rangschikking  deaer  yemmeliiig. 

IL  De  Verzameling  in  de  volgende  bladen  beschreren,  is  eerst  laa^^ 
zamerhand  en  niet  zonder  zéér  veel  moeite  en  overgroote  kosten  b^aeo- 
gebragt  Na  ik  het  geheel  overzie,  sta  ik  zelf  verbaasd  hoe  het  mogdp  i 
geweest  is,  dat  alles  in  zoo  betrekkelgk  korten  tgd  bQeen  tekr^gCB. 
Doch  ook  hier  geldt  het  woord:  die  zoekt,  die  vindt;  en  als  echtvtf- 
zamelaar  heb  ik  steeds  geduldig  gewacht  en  iedere  gelegenheid  bedt 
bg  mfl  een  geopend  oog  en  open  bears  gevonden.  — Toen  ik  voor  Ün 
jaren   m^jn   plan  tot   dit  werk  bekend  maakte,  bezat  ik  slechts  eoM 
kleine  doch  keurige  verzameling,  herkomstig  uit  den  in  1860  aaiige- 
kochten  voortreffel^ken   atlas  van  de  Burlett,  zonder  tw^fel  den  idt* 
gebreidsten  en  r^jksten  die  ooit  bestaan  heeft  of  bestaan  zal.  Wel  wM 
ik  toen  dat  er  méér  bestond  dan  ik  bezat,  maar  van  de  menigte  platen 
die  mtj  nu  bekend  z^n,  had  ik  geen  llaauw  denkbeeld.  Van  1850  tot 
1858   kwam  er  niets  van  dien  aard  voor;  doch  in  dat  jaar  werd  mj 
de  verkoop  van  den  uitmuntenden  atlas  van  Ds.  van  Voorst  (vro^gv 
van  de  Jongh  te  Rotterdam)  opgedragen,  in  1859  kocht  ik  de  veelziiis 
belangrtike  verzameling  van  w^len  den  letterkundige  J.  F.  OltmaoSy 
in   1860  had  de  eerste  veiling  plaats  van  den  atlas  van  Dr.  Munniks 
van  Cleef  te  Utrecht  (vroeger  die  van  H.  Oartman),  in  1862  die  yan 
een   ander   deel   van   dezelfde   collectie,    en   voorts  deden   zich  vele 
andere  gelegenheden  op  om  m\jne  collectie  te  verqjken  en  een  geheel 
te  vormen  dat  z^jne  wedergade  niet  heeft ,  en  in  40  zware  groot  folio 
portefeuilles  vervat  is;  ja  ik  durf  nu,  na  eene  ondervinding  van  véle 
jaren  gerustel^jk  zeggen  dat  deze  verzameling  meer  historische  platen, 
en   vooral  spot-   en   zinneprenten  bevat  dan  vroeger  al  de  genoemde 
coUectiën  te  zamen.  Ten  bewijze  daarvan  merke  men  op,  dat  in  deze 
eerste   aflevering   3   uitgaven  van  den  Intogt  van  Karel  V  in  15d0, 
2  uitgaven  van  z^jne  lykstatie,  2  oude  loterfjkaarten ,  25  platen  over 
Nieuwpoort,  13  over  de  Synode,  22  over  Oldenbameveld ,  36  over  de 
zamenzwering  van  1623,  en  365  platen  in  2  of  meer,  steeds  verschil- 
lende, exemplaren  aanwezig  z\in  zoodat  er  eigenlijk  2019  in  plaats  van 
1523  N<>.  zooals  de  laatste  bladzijde  aanMri(jst,  ztjn  —  en  dat  over  de 
volgende  jaren  het  aantal  van  fraaie  platen,  teekeningen,  verschil 
van  staten,  uit  den  aard  der  zaak  natuurlek  nog  véél  grooter  is  dan 
dit   tot    1625   ztjn  kon;  —  en  men  zal  het  gezegde  wel  niet  over- 
dreven achten. 

Vooral  heb  ik  m^  beijverd  om  spotprenten  en  vele  platen  in  ver- 
schillende afdrukken  te  verkregen;  ook  z\jn  er  eenige  afteekeningen 
van  niet  in  plaat  gebragte  schilderstukken  aan  toegevoegd;  (men  zie 
vooral  de  N<^  632  enz.  en  705.)  terMri(jl  de  conditie  van  dUe  platen 
met  die  der  fraaiste  collectiën  kan  wedijveren.  Ddarom  geloof  ik  dat 
bet  nu  tgd  is ,  de  beschrijving  te  beginnen ,  het  wachten  naar  meerder 
te  doen  ophouden ,  en  niet  naar  iets  onbereikbaars  te  trachten :  om  na- 
melijk aües  b^een  te  hebben ,  wat  ik  toch  kan  voorzien  dat  mj  nimmer 


Over  de  beschriJTing  deser  Platen.  ix 

félokkoi  zaL  Moge  er  alzoo  hier  en  daar  iets  bekends  ontbreken, 
^  gemis  zal  door  het  vele  hier  voorhanden  *t  geen  vroeger  onbekend 
was,  rQkeiyk  vergoed  worden. 

De  ramgsMkking  der  platen  is  nit  den  aard  der  zaak  strikt  chrono- 
logisch. Moge  daardoor  ook  soms  de  volgorde  van  platen  over  één  on- 
derwerp verbroken  worden,  b. v.  over  het  beleg  van  Leiden,  Breda, 
enz.  zoo  heb  ik  toch  gemeend  wegens  het  natnoriyke  en  dnideiyke  die 
orde  te  moeten  behouden.   Maar  het  vinden  van  die  orde  heeft  mQ 
dikw|Is  zéér  groote  moeite  gekost,  inzonderheid  waar  het  gebeartenissen 
gold  op  verschillende  data  geboekt,  of  die  aan  geene bepaalde t^dsorde 
gebonden,  of  niet  door  de  historieschrijvers  vermeld  waren.   Het  vol- 
8l^[en  gemis  van  eene  uitvoerige  en  goede  chronologische  handleiding 
▼oor  onze  geschiedenis,  was  mQ  hierbg  zeer  hinderlgk;  evenzeer  het 
ontbreken  van  goede  aanwijzingen  op  de  platen  zelve,  ja  ik  geloof  niet 
^  Teel  te  zeggen  door  te  beweren ,  dat  naanwel^ks  ééne  plaat  van  de 
^en  eene  opgave  van  jaar  en  datum  draagt.   Bovendien  behooren  by 
^ole  platen ,  inzonderheid  bfj  de  historische  kaarten  en  spotprenten  uit 
de  17e  eeuw,  aizonderiyke  beschrtjvingen  die  er  onderaan  gevoegd  wer- 
^^,  doch  die  van  een  overgroot  aantal  verloren  zQn ,  en  dus  de  beteekenis 
der  plaat  slechts  laten  gissen.  Vooral  is  dit  een  groot  ongeryt  by  de 
^tprenten,  die  zonder  verklaard  te  ztjn  nergens  kunnen  geplaatst  worden, 
^  zelfs  is  de  uitlegging  met  den  tekst  voor  oogen  dikwQls  vrQ  moefjeiyk. 
liaat    men  nu  eens  de  platen  uit  Punch  van  slechts  20  jaren  geleden 
Verklaren ,  en  men  zal  zien  hoezeer  men  in  de  geschiedenis  van  den  tjjd 
waarvoor  de  plaat  gemaakt  is ,  moet  ingeMngd  zQ n  om  alles  juist  aan  te 
geven.  In  dit  opzigt  vrees  ik  dan  ook  hier  en  daar  dwalingen  begaan 
te  hebben,  doch  zal  mQ  verheugen  beter  onderrigt  te  worden. 

De  heschripnng  der  platen  is ,  wat  de  gebeurtenissen  betreft ,  eenigzins 
kronQkmatig.  Vroeger  had  ik  gehoopt  en  heb  ik  ook  getracht  in  dit  werk 
eene  doorloopende  geschiedenis  van  ons  land ,  naar  aanleiding  dezer  platen, 
te  geven  door  de  uitvoerige  vermelding  dér  gebeurtenissen  op  de 
platen  afgebeeld,  doch  dat  plan  heb  ik  moeten  laten  varen,  zoowel 
omdat  het  m^ne  krachten  te  boven  ging ,  als  omdat  er  van  vele  belang- 
r^ke  feiten  geene  platen  bestaan,  en  van  andere,  voor  de  geschiedenis 
onbeteekende  gebeurtenissen ,  vele  gemaakt  zQn.  Ik  heb  mtj  toen  volgens 
den  goeden  raad  van  mijnen  hooggeacbten  (nu  helaas  ontslapen!) 
vriend  Is.  An.  Ntjhoff,  en  naar  z|jn  voorbeeld  bjj  het  beschrtjven  van 
Charters ,  bepaald  tot  de  korte  vermelding  van  het  voorgestelde  feit ,  met 
vffl-wQzing  naar  één  groot  geschiedkundig  werk  dat  ligt  onder  ieders 
bereik  was.  In  het  eerst  had  ik  tot  1584  Wagenaar's  Vaderl.  Historie 
tot  leiddraad  genomen,  wQl  echter  de  eerste  eeuwen  onzer  geschiedenis 
en  zelfs  de  80  jarige  oorlog  daarin  vlugtig  behandeld  z^jn,  en  dat  ver- 


X  Over  de  beschrijving  dezer  Platen. 

haal  dier  tgden  althans  na  de  onderzoekingen  der  laatste  jaren  geheel 
verouderd  is,  heb  ik  voor  deze  afdeeling  het  veel  verspreide  werk 
van  Arend  y  Yad.  Geschied,  dat  juist  tot  1625  loopt ,  tot  leiddraad 
genomen ,  doch  zal  mg  voor  het  vervolg  tot  Wagenaar  en  latere  scbrgvers 
moeten  bepalen.  —  Terw\jl  de  onderwerpen  zelve  dos  kortelük  zgn 
behandeld,  heb  ik  aan  de  beschryving  der  platen,  inzonderheid  aan 
die  der  zinne-  en  spotprenten,  meerdere  plaats  ingeroimd;  die  platen 
toch  reken  ik,  én  om  den  geest  die  er  in  spreekt,  én  om  haar  voor- 
stelling, én  om  de  zeldzaamheid,  tot  de  belangrijkste  dezer  Verzameling. 

Bg  de  beschrijving  is  aan  ide  kaarten  van  Belegeringen  en  Yeld:ilageQ 
meer  ruimte  gewQd  dan  aan  andere  platen ,  omdat  w\j  uit  de  17^  eeuw 
zoo  weinig  krijgskundige  werken  bezitten ,  en  het  juist  zoo  te  regt  be- 
treurd is  dat  b.  V.  aan  de  uitgave  van  het  krijgskundig  Journaal  v. 
Ant.  Duyck  niets  van  dien  aard  is  toegevoegd ;  met  m^ne  beschryving  kan 
men  zich  van  deze  of  gene  kaart  eenige  voorstelling  maken.  —  Voorts 
heb  ik  zoo  veel  mogelijk  getracht  de  opschriften  van  platen  en  der 
daarbg  behoorende  beschrijvingen  in  de  woorden  zelve  weer  te  geven ,  en 
die  tusschen  ff''  (aanhalingsteekens)  geplaatst,  de  woorden  die  op  de 
platen  zelve  staan  en  in  mtjne  beschrijving  ter  verduidelgking  zgn  op- 
genomen, ztjn  cursidf  gedrukt.  Die  opschriften  en  beschrtjvingen  toeh 
ontbreken  dikwijls;  op  deze  wtjze  is  voor  het  goed  herkennen  der 
platen  zooveel  mogelijk  gezorgd. 

Voorts  is  b^j  alle  afzonderlijk  uitgegeven  platen ,  ter  betere  herkenning 
en  beschrijving ,  de  maat,  in  nederl.  el  (of  transche  mêtre)  aangegeven ; 
de  oude  maat  voor  platen ,  n.1.  den  ancien  pied  du  roi  heb  ik ,  als 
tegenwoordig  veel  buiten  gebruik,  verlaten. 

Dikwijls,  volgens  sommiger  oordeel  welligt  te  dikwijls,  komt  hier 
voor :  zddzaam  of  zeer  zddzaam ,  maar  het  is  m\j  uit  jarenlange  onder- 
vinding gebleken  dat  er  eene  overgroote  menigte  platen  is  die  óf  geheel 
verdwenen  z|jn,  óf  slechts  in  één  Ex.  schijnen  te  bestaan.  D^  weet 
eenigzins  wat  men  een  zddzaam  boek  kan  noemen,  evenzeer  is  mQ 
de  zeldzaamheid  van  vele  etsen  en  andere  gravuren ,  inzonderheid  van 
portretten  bekend,  maar  juist  daarom  geloof  ik  te  mogen  zeggen  dat 
vele  van  deze  Historische  platen  tot  het  allerzeldzaamste  mogen  gerekend 
worden  van  al  wat  er  bestaat;  ze  z|jn  meestal  veronachtzaamd,  en  of 
reeds  in  de  t\jden  waarin  ze  uitkwamen  vernietigd,  of  later  in  het 
ongereede  geraakt;  —  terwijl  fraafle  portretten,  etsen,  enz.  door  in- 
en  uitlandsche  kunstliefhebbers  gezocht  worden ,  heeft  zich  b\jna  niemand 
over  deze  zoo  belangr\jke  geschiedkundige  platen  bekommerd.  Daarom 
ook  z\jn  de  fraaiste  platen  niet  altijd  de  zeldzaamste,  maar  worden 
dikwijls  de  minder  goede  doch  meest  belangrijke  het  minst  aangetroffen. 

Tot  de  zeldzaamheden ,  maar  ook  tot  de  sieraden  van  deze  en  van  iedere 
verzameling  reken  ik  de  vereeniging  van  verschillende  afdrukken  (of 
staten)  van  ééne  plaat.  W|jl  ik  mij  hierop  b^zonder  heb  toegelegd,  en 


Over  dese  beschrijving  en  haar  nat  voor  Knnat.  xi 

tallooze  platen  heb  ik  vergeleken  om  eenig  verschil  (en  dos  eene  andere 
uitgave)  te  ontdekken,  (dat  steeds  voor  de  meerdere  of  mindere  ver- 
spreiding van  een  plaat  pleit,)  is  daarvan  veel  bQeengebragt.  In 
mgnen  Portretcatalogos  had  ik  aan  ieder  staat  een  afzonderlek  N^.  ge- 
geven ,  nn  is  het  m^  beter  voorgekomen  aan  ééne  plaat  in  verschillende 
staten  sledits  één  N<>.  te  geven ,  en  dan  onder  o,  b,  enz.  de  verschillende 
exemplaren  aan  te  geven ,  alzóó  toch  komt  er  meer  eenheid  in  het  ge- 
heel, en  is  het  overzigt  gemakkelQker. 

Ik  heb  mj  hier  nataarltjk  bepaald  tot  de  beschryving  der 
platen  over  onze  geschiedenis;  die  over  België  zQn  slechts  tot 
1600  opgenomen,  de  vele  platen  over  boitenlandsche  geschiedenis, 
die,  vooral  in  de  17®  eeaw,  in  zoo  grootei;i  getale  hier  te  lande 
over  en  voor  het  Buitenland  vervaardigd  z^jn,  en  die  men  meestal 
in  onze  Historische  Atlassen  vindt,  zfjn  geheel  achterwege  gelaten. 
Aan  het  slot  van  dit  werk  hoop  ik  echter  die  bnitenlandsche  in 
een  supplement  op  te  nemen,  en  ook  daardoor  aan  te  toonen, 
hoe  veel  hier  te  lande  ook  voor  de  boitenlandsche  gesdüedenis 
gedaan  is. 

Bq  de  beschr^ving  van  vele  platen  heb  ik  nog  dit  of  dat  aange- 
teekend ,  wat  mg  van  dat  onderwerp  of  van  eene  andere  plaat  bekend 
was;  voor  enkele  platen  heb  ik  zeer  omslagtige  nasporingen  moeten 
doen,  inzonderheid  over  den  Intogt  van  Karel  Y  in  Bologna  in  1580, 
over  de  Ijkstatie  van  dien  Keizer  in  1558,  voor  de  loterQplaat  van 
15^,  enz.,  maar  niets  evenaart  de  onderzoekingen,  vergelfikingen en 
gedurig  vernieuwde  omwerkingen ,  vereischt  voor  het  werk  van  Hogen- 
berg,  waarvan  de  beschr^ving  dan  ook  24  bladzgden  inneemt.  Dit  werk 
was  vroeger  steeds  voor  eene  toevallige  verzameling  van  platen  over  den 
80jarigen  oorlog  gehouden ,  en  alleen  door  de  naauwkeurige  vergel^king 
van  13  complete  Exemplaren  of  brokstukken  er  van  en  van  de  6  uitgaven- 
van  Aitsinger ,  is  het  nig  gelukt  eene  orde  te  vinden ,  die  naauwkeurig  aan 
te  geven ,  en  alzoo  te  doen  zien  dat  dit  de  meest  belangr^ke  verzameling 
van  afbeeldingen  over  de  16«  eeuw  is,  die  eenig  land  bezit.  En  toen 
ik  later  bemerkte,  dat  de  platen  van  Tartard  de  originelen  van  vele  af- 
beeldingen in  Hogenberg  waren,  en  dat  de  Veldslagen  van  Baudart 
de  verkleinde  copfjen  van  andere  platen  in  Hogenberg  behelsden,  heb  ik 
mg  daarvoor  wederom  vele  omslagtige  vergelijkingen  moeten  getroosten , 
om  te  vinden  welke  uit  het  eerste  nagevolgd  waren ,  en  dat  er  in  het 
laatste  64  nieuwe  platen  bggevoegd  zfln.  Voor  het  werk  van  Orlers  Veld- 
slagen van  Maurits,  is  hetzelfde  geschied,  en  zoowel  over  Perissin ,  als 
Hogenberg,  Aitsinger,  Baudart  en  Orlers  z|jn  al  die  bibliographische 
opgaven  gedaan,  waartoe  ik  van  zelf  geleid  werd,  en  die  met  eenon- 
geëvenaarden  apparatas  voor  mg,  (nl.  6  uitgaven  van  Aitsinger,  3  van 
Bandart,  7  van  Orlers)  nu  beter  dan  ooit  geschieden  konde,  doch  die 
eene  ongedachte  moeite  kostten. 


xn  Over  oude  HistonBohe  Platen. 

Door  uitvoerige  regisiers,  als:  van  de  plaatsen  wa^  iets  geschied 
is,  —  van  de  handelende  personen,  van  de  graveurs,  teekenaars,  uit- 
gevers, van  de  opschriften  der  zinne-  en  spotprenten,  enz.  wensch  ik  het 
werk  nuttiger  en  gemakkemk  te  maken  voor  hen,  die  zulke  platen  ver- 
zamelen of  het  voor  gesdüedenis  of  kunst  raadplegen.  BQ  deze  aflevering 
is  van  die  Registers  eene  proeve  geleverd ,  gelgk  in  het  geheel  de  uitgave 
van  deze  eerste  200  bladz^den  evenzeer  beoogt,  om  het  oordeel  van 
bevoegde  mannen  over  m^ne  beschrtjving  te  vernemen  en  met  hunne 
aan-  of  opmerkingen  voor  de  volgende  bladen  m^n  voordeel  te  doen. 

Aan  de  zeer  vele  vrienden  en  belangstellenden,  die  door  hunne 
mededeelingen,  op-  en  aanmerkingen  het  hunne  hebben  bijgedragen  om 
dit  werk  meer  volledig  te  maken,  breng  ik  mgn  hartemken  dank. 

Voor  de  Kunstgeschiedenis  kan  dit  werk  m^jns  inziens  van  groot 
nut  zQn.  Niet  alleen  toch  ztjn  deze  Historische  platen  over  't  alge- 
meen zeer  weinig  bekend,  w|jl  ze  meestal  veronachtzaamd  ztjn,  als  ge- 
vende onbegrepen  voorstellingen  uit  de  geschiedenis  van  een  klein  land, 
maar  ze  bevatten  een  tal  van  uitmuntende  platen,  inzonderheid  van 
teekenaars,  die  zelve  hunne  voorstellingen  in  plaat  gebragt  hebben, 
en  alzoo  tot  de  zoo  zeer  gezochte  klasse  der  Peintre-graveurs  behooren, 
zoo  uitstekend  behandeld  door  Bartsch,  Robert-Dumesnil  en  Passavant, 
en  ik  geloof  dat  die  werken  hieruit  veel  kunnen  aangevuld  worden. 
Men  weet,  hoe  weinig,  ja  btjna  niets  er  tot  voor  zéér  weinige  jaren 
in  ons  land  voor  de  geschiedenis  van  onze  eigen  kunst  gedaan  is ;  hoe 
byna  alles  wat  er  over  Rembrandt,  Yisscher  en  andere  graveurs  be- 
staat, door  buitenlanders  geschreven  is;  het  is  hoog  t^jd  dat  ieder 
daarvoor  bekwaam  Nederlander  medewerke  die  schande  uit  te  wisschen, 
want  daarvan  geldt  allermeest  het  bekende/wareof  verdichte,  woord: 
Nous  traitons  sur  vous,  chez  vous,  sans  vous.  Voor  kunstgeschiedenis 
kan  dit  werk  daarom  belangrijk  ztjn ,  wtjl  dUe  Historische  platen  vóór 
1590  hier  te  lande  gegraveerd  zéér  zddzaam,  en  die  van  1590  tot 
1618  mede  niet  algemeen  z^n,  en  eerst  met  1618  dat  heirleger  van 
afbeeldingen  over  onze  geschiedenis  begint  dat  elders  ongeëvenaard  is. 
Met  de  platen  van  Gom.  Tennissen  of  Antmiszoan  over  Terduanne  en 
die  van  Coomhert  over  het  leven  van  Karel  V  (N*  359  en  405)  be- 
ginnen onze  Historische  platen,  (want  die  van  den  intogt  in  Bologna 
(N«  877)  zjjn  te  Keulen  door  Hogenberg  geëtst)  dan  volgen  de  58  platen 
van  J*.  en  L.  van  Deutekam  over  de  l^kstatie  van  Karel  Y  (N<>  412) 
voorts  de  olifant  van  Genït  v.  Groningen  (N®  462)  vele  over  de 
Hervorming  (N^  421  enz.)  dan  enkele  ovef  belegeringen  als :  Deventer 
in  1578  (No  800)  de  Intogt  van  Leicester  (N®  933);  eerst  in  en  na 
1590  worden  de  gel^kttjdige  platen  talrtjker;  oudere  platen  dan  de 
opgenoemde  en  ook  meerdere  uit  dien  t^d  herinner  ik  mg  niet  ooit 
gezien  of  ook  aangehaald  te  hebben  gevonden,  —  en  reeds  de  opge- 


Over  Hifltoriaohe  AtUasen.  xm 

noemde  sgn  zeldzaam  en  weinig  bekend » —  men  ziet  dus  welk  eene  sdiat 
van  onbeschreven  zaken  hier  aan  het  licht  komt  BQ  de  beschrUving 
van  deze  voor  kunst  belangrijke  platen  heb  ik  echter  het  meest  mQn 
gemis  van  kunstkennis  betreurd ,  zoodat  ik  het  b|jna  nooit  heb  durven 
wagen  deze  of  gene  plaat  aan  eenen  kunstenaar  toe  te  schreven»  en 
hoezeer  ik  gaarne  m^jne  kunstvrienden  hierin  om  raad  en  voorlichting 
gevraagd  had ,  was  de  arbeid  te  groot  en  waren  de  platen  te  onbekend 
om  hen  gedurig  daarvoor  om  onderrigt  aan  te  gaan.  De  naauwkeurige 
beschrgving,  en  andere  mededeelingen  van  historischen  aard  zullen, 
naar  ik  hoop,  hiervoor  eenigzins  schadeloos  stellen. 

Gaarne  zoude  ik  naar  den  raad  van  velen ,  en  op  het  voetspoor  van 
Bart9ch  en  Pasaavcmi^  dit  werk  in  het  Fransch  geschreven  hébben 
om  daardoor  zoowel  deze  platen,  als  onze  geschiedenis  meer  algemeen 
bekend  te  maken,  doch  m^jne  taak  zou  er  zeer  door  verzwaard  zQn; 
het  was  ook  te  zeer  in  strijd  met  het  echt  Yaderlandsche  doel  van 
dit  werk,  en  het  zou  daardoor  meerdere  personen  hier  te  lande  van 
het  gebruik  afgehouden,  dan  er  buitenlands  voor  gewonnen  hebben. 
Anders  zou  het  my  een  streelend  genoegen  zQn  geweest,  indien  het 
buitenland  hierdoor  nog  meer  van  het  groote  gewigt  der  Nederlandsche 
geschiedenis  kon  overtuigd  worden.  M^ns  achtens  toch  is  er  niet  één  land 
welks  b^zondere  geschiedenss  van  zoo  groot  belang  voor  het  algemeen 
is.  Wanneer  men  eens  de  personen  van  Prins  Willem  I  en  Willem  m, 
de  vernietigers  der  plannen  van  Philips  van  Spaige  en  Lodewyk  XIV, 
en  de  geschiedenis  der  wording  van  het  Nederlandsche  volk  wegdenkt, 
hoe  geheel  anders  zou  dan  de  staat  der  geheele  wereld  en  der  be- 
schaving zgn! 

ni.  De  opmerkingen  over  Historische  Atlassen  in  ^t  algemeen,  die 
ik  vroeger  voor  den  catalogus  van  den  atlas  van  Voorst  plaatste, 
zallen  in  dit  eerste  werk  over  Historieplaten  wel  niet  misplaatst  z|jn.  — 
Een  dergelijk  onderwerp  kan  niet  dikw^ls,  maar  moet  éénmaal  grondig 
behandeld  worden. 

„Beoefening  van  Geschiedenis  door  platen,  kaarten,  portretten,  — 
meer  bepaald  de  beoefening  der  geschiedenis  van  eenig  land  of  van 
eenigen  tjjd,  door  eenen  „Historischen  Atlas"  —  ziedaar  een  vak  van 
studie,  in  Nederland  ontstaan,  ddar  alleen  gekweekt,  maar  ook  ddér 
alleen  mogeiyk  en  verklatCrbaar. 

Een  „Historische  Atlas''  is  eene  chronologisch  gerangschikte  ver- 
zameling van  prenten,  kaarten  en  portretten,  die  de  gebeurtenissen 
van  eenig  land  voorstellen,  en  de  plaatsen  of  personen  afbeelden, 
welke  tot  die  vooryallen  in  betrekking  staan. 


xiY  Over  het  oDtstaan  dier  Historische  Platen. 

• 

Zulke  verzamelingen  zqd  buiten  Nederland  onbekend,  zóó  zelfs, 
dat  mQne  veelvuldige  vragen  naar  dergelijke  buitenlandsche  collectiën 
aldaar  naauwel^jks  begrepen  werden  en  vele  omschryving  vereischten. 
Zonderling  voorwaar ,  te  meer  daar  in  Frankrijk  en  vooral  in  En- 
geland, topographische  collectiën  gevormd  z^jn ,  die  met  een  Historischen 
Atlas  YTTj  wel  overeenkomen,  daar  z^j  steeds  vele  historische  platen 
bevatten.  Het  groot  onderscheid  tusschen  die  collectiën  en  de  onze  is 
hierin  gelegen,  dat  buitenslands  topographie  hoofdzaak ,  geschiedenis 
bijzaak  is,  en  dat  die  platen  steeds  de  illustratie  van  een  landschap, 
stad  of  gebouw,  en  niet  gelgk  hier  te  lande,  de  geschiedenis  er  van 
ten  doel  hebben.  —  Opmerkelijk  vooral  wordt  dat  ontbreken  van 
Historische  Atlassen  in  andere  landen,  w^jl  de  Engelschen  zoo 
menige  Pidorial  History,  de  Franschen  hunne  Histdre  en  figures 
hebben,  iets  wat  wQ  Nederlanders  missen.  Het  is  een  bewQs  te  meer, 
dat  die  Historische  Atlassen  aan  Nederland  om  bgzondere  redenen 
eigen  zQn. 

Bc  acht  die  w^jze  van  beoefening  onzer  Greschiedenis  echter  ook 
alleen  mogdifk  door  den  bloei  van  schilder-  en  graveerkunst  hier  tè 
lande,  alleen  verUaarbaar  uit  het  ontwikkelde  volksleven,  uit  de 
burgeriyke  vrQheid  die  hier  heerschte,  en  uit  het  karakter  der  18®  eeuw. 

Nergens  voorzeker  heeft  de  Schilder-  en  Graveerkunst  zóó  veel 
dienst  bewezen  aan  de  Geschiedenis  als  hier  te  lande,  zoowel  door 
het  afbeelden  van  roemruchtige  en  gedenkwaardige,  soms  ook  van 
minder  belangrijke  feiten,  als  door  het  overleveren* aan  het  nageslacht 
der  gelaatstrekken  van  personen,  beroemd  en  geëerd  in  den  tyd  van 
hun  leven  'of  na  hunnen  dood.  Nergens  was  ook  dit  in  die  mate  mogel^k, 
want  het  aantal  bekwame  schilders  en  graveurs  van  het  midden  der 
16^  tot  aan  de  18®  eeuw  was  in  Nederland  aanzienlijker  en  hunne 
kunst  voortreffeltjker  dan  destgds  in  eenig  land  ter  wereld.  Van  daar 
dat  groot  aantal  van  fraai  uitgevoerde  bladen  die  nog  onze  bewondering 
wekken ;  van  daar  die  uitvoerigheid  om  eenig ,  soms  niet  eens  belangrijk 
feit  op  één  of  meerdere  groot-folio  vellen  af  te  beelden ;  van  daar  dat 
groot  aantal  platen,  ongeëvenaard  durf  ik  zeggen,  in  andere  landen 
van  grooter  uitgestrektheid  en  met  rijker  geschiedenis. 

Maar  al  spoedig  zou  de  gver  dier  graveurs  verflaauwd  en  het  getal 
dier  platen  verminderd  ztjn ,  indien  die  jjver  niet  gevoed  en  aange- 
vuurd ware,  de  platen  niet  gretig  ontvangen  en  gekocht,  en  alzoo  de 
kunst  geene  aanmoediging  gevonden  had.  Want  die  platen  kwamen 
niet  nu  en  dan,  of  na  lange  voorbereiding  of  bfl  inteekeningl  uit;  — 
neen,  jaarlgks,  ja  bg  belangr\jke  gebeurtenissen,  belegeringen,  in- 
landsche  verwikkelingen,  wekelijks,  ja  dagelijks  verschenen  er  vele, 
en  te  groot  was  haar  aantal,  en  de  kunstwaarde  van  vele  te  gering 
dan  dat  men  haar  verschenen  en  vertier  aan  kunstliefde  kan  toeschry  ven. 
Maar  het  volksleven  was  by  ons  door  de  worsteling  met  Spaige  en 


Over  het  ontstaan  dier  Platen  en  Zinneprenten.  xt 

later  met  Engeland  te  zeer  ontwikkeld ,  dan  dat  men  niet  een  levendig 
aandeel  zon  genomen  hebben  in  de  gebeortenissen  des  lands,  dat  men 
niet   gaarne  de  afbeeldingen  dier  feiten  gekocht  zon  hebben,  waarin 
Biet    zoozeer  de  Vorsten,  als  wel  het  volk  gehandeld,  gewerkt,  ge- 
leden of  gezegepraald  had.  In  die  feiten  leefde  het  volk.   Die  platen 
stelden   personen   voor   uit  het  volk,   bnrgers  aan  elkander  gelQk, 
laannen  des  volks,  die  met  Koningen  handelden,  Vorsten  en  Vorstinnen 
ontvingen   en   onthaalden,   en   die  de  Nederlandsche  wapenen  deden 
gevieren.  De  beste  Regenten  en  Vlootvoogden  waren  mannen  uit  het 
^olk.  W4ar  ergens  ter  wereld  kon  het  volk  dos  ook  zulk  een  belang 
stellen  in   de  gebuertenissen  en  in  de  personen  die  daarin  handelend 
optraden?   De  Adel,  die  elders,  vooral  in  de  16*,  !?•  en  18*  eeuw, 
^Q/k  eene  groote  magt  nitmaakte;  en  in  andere  landen  zulk  eene  be- 
^erming   aan  kunst  verleent,  ontbrak  hier  b^na  geheel,  en  gering 
^as  het  aandeel,  dat  I4j  aan  de  glorierijke  dagen  der  Republiek  nauL 
^^t  Huis  van  Oranje  alleen  was  de  magt  die  boven  het  volk  stond, 
^^ar  dat  Huis  was  met  het  volk  bjjna  als  vereenzelvigd;  gel^k  het 
^^^ne  magt  aan  het  volk  ontleende,  zoo  hadden  de  Hoofden  van  dat 
nis  goed  en  bloed  er  voor  opgezet;  het  volk  beminde  en  eerde  die 
'orsten   geiykeiyk!  Van  daar  dus  dat  waarlqk  verbazend  aantal  af- 
^^^^eeldingen  dier  Vorsten  en  beroemde  mannen,  die  voor  eene  bevolking 
^^echts   van  anderhalf  millioen  zielen  voortgebragt,  alleen  onder  dat 
^^fering  getal  en  zelden  buitenlands  verspreid  werden,  en  waarvan  vele 
^^chter   van  eene  verwonderingswaardige  zeldzaamheid  zQn ,  ja  waar- 
^^Ghgnljjk   geheel  z^'n   verdwenen;   dddrin   alleen,   in   dat  opgewekte 
volksleven ^  is  het  goed  onthaal  te  zoeken,  dat  die  vruditbare  w^k- 
zaamheid  der  graveemaald  hier  gevonden  heeft 

Een  volledig  bew^s,  dat  het  aandeel  door  het  volk  in  die  platen 
genomen,  meer  eene  uitdrukking  was  van  den  volksgeest,  dan  van  den 
kunstzin,  vind  ik  daarin,  dat  niet  alleen  de  fraai  gegraveerde,  de 
eigenlgke  kunstplaten  veel  verkocht  werden,  maar  ook  die,  welke 
geenszins  fraai  en  afgedrukt  of  versleten  waren,  en  die  alzoo  alle 
kunstwaarde  misten.  Hoe  vele  platen  ziet  men  niet,  waarop  de 
adressen  van  vier  of  vQf  kunstkoopers  elkander  zQn  opgevolgd;  hoe 
Tele  platen,  die  eerst  voor  deze  gebeurtenis  gediend  hadden,  zQn 
later  door  veranderingen  (en  geenszins  verfraaiingen)  op  andere  feiten 
toegepast,  en  toch  veel  verspreid!  Inderdaad,  bt|  Historische  platen  en 
portretten  zQn  het  alleen  de  onderwerpen  geweest,  die  haar  vertier 
bezorgd  hebben,  en  geenszins  is  die  verspreiding' aan  de  uitvoering 
toe  te  schreven. 

Het  volksleven  openbaarde  zich  in  Nederland  bovendien  nog  op  eene 
geheel  eigenaardige  w^'ze,  die  ddér  alleen  mogeiyk  was,  bQ  het  genot 
van  eene  vryheid  van  denken,  spreken  en  schrQven,  als  daar  ver- 
leend en  geliefd  werd.  In  tallooze  pamfletten,  in  zinne'  en  spotprenimi 


xTi  Eenzijdige  liefde  yoc»  Yad^landeche  •Kaïut. 

gaf  het  volk  door  schrift  of  kanst  de  goed-  of  afkeuring  te  kennen 
van  gebeortenlBsen  en  personen,  of  werd  de  toestand  des  lands  Toor- 
gesteld.  Waar  ergens  dan  hier  zon  dit  mogelqk  geweest  sQn?  In 
FrankrQk  noch  Doitschland  viel  daaraan  te  denken,  en  wat  men  in 
Engeland  yóór  de  tQden  van  Willem  HE  vrQheid  van  schrijven  noemde, 
was  niets  dan  de  flaanwe  afschaduwing  van  die  vr^heid,  welke  men 
hier  reeds  lang  genoot  En  toch  is  het  opmerkel^k,  dat  bQ  een  zoo 
ernstig,  sdiQnbaar  zoo  prozaisch  volk  als  het  Nederlandsche,  en  nog 
meer,  dat  b^  het  protestantsche  gedeelte  er  van,  zóó  vele enMemaüsehe 
voorstellingen  ontstaan  en  gretig  ontvangen  z^n,  eenerigting,diemen 
eerder  hij  de  Zoidel^ke  volken,  dan  bQ  ons  Noordeiyker  volk,  zou 
zoeken.  Het  komt  mQ  voor,  dat  men  in  de  voorstellingen  der  Rede- 
rokers  den  oorsprong  van  dit  versch^nsel  vindt  Die  afbeeldingen,  zoo 
rt|k  in  vinding,  van  het  IQden  der  Kerk,  van  de  Gemeenten  onder 
het  Ejnis,  de  anti-Katholische  prenten,  hebben  w^  zeker  aan  den 
invloed  dier  voorstellingen  te  danken.  Op  dat  voetspoor  is  men  voort- 
gegaan. Als  men  de  geestige  en  keurige  wQze  ziet,  waarop  de  Tirannfj 
ondm*  Alva,  de  staat  des  lands  onder  Leicester,  en  later  onder  Maorits 
afgebeeld  is;  als  men  opmerkt,  dat  over  den  kortstondigen  Eleefischen 
en  Gulikschen  oorlog  vele  uitvoerige  spotprenten  verschenen,  de  eene 
al  scherper  dan  de  andere;  dat  over  Oldenbameveld  en  zQne  executie, 
zoowel  als  over  de  zamenzwering  tegen  Maurits,  telkens  meer  dan 
twintig,  ja  dertig  platen  verschenen,  dat  er  over  het  beleg  van  Bommel 
in  1599  en  het  latere  van  Breda  en  van  ^s  Hertogenbosch  vele  kleinere 
zinneprenten ,  en  twee  in  zes  groot-folio  bladen  het  licht  zagen;  dat 
men  over  den  moord  der  de  Witten  wel  veertig  prenten  in  de  wereld 
zond,  en  eene  verzameling  van  vijfentwintig  platen  ter  bespotting 
van  Japobus  n  en  van  het  Katholicisme  in  Engeland  in  korten  tgd 
vervaardigd  werden;  dat  menige  plaat  zelfs  op  de  protestantsche 
G^esteiykheid  en  hare  twisten  verscheen ,  en  vele  op  partikuliere  per- 
sonen, zoo  kan  men  niet  tw^felen,  dat  die  emblematische  voorstelling 
met  den  geest  des  volks  overeenkwam,  dat  de  daarin  gebruikte  vrQheid 
geoorloofd  was,  en  w|j  gelooven  onze  bewering  genoeg  gestaafd  te 
hebben  —  dat  die  zin-  en  spotprenten  eene  uiting  waren  van  het 
volksleven,  alleen  mogel^k  in  Nederland,  onder  het  genot  van  eene 
zéér  groote  vryheid  van  spreken  en  schrijven. 

De  bloei  der  kunst  hier  te  lande  in  de  1%^  en  17<>*  eeuw  had  eene 
goede  uitwerking  op  het  geheele  publiek;  de  vreemde  kunst  zoowel 
als  de  eigene  werd  hier  aangemoedigd,  en  schatten  van  schildertjen , 
platen  en  teekeningen  door  de  eerste  meesters  der  Italiaansche,  Oud- 
Duitsdie  en  Fransche  scholen,  werden  hier  btjeengebragt; — ja,  men 
staat  verbaasd ,  als  men  de  r^kdommen  van  vreemde  kunst  opgeteekend 
ziet,  die  toen  hier  als  opg^rtapeld  waren.  Helaas!  in  de  IS^'®  eeuw 
nam   de  liefde  vo<Hr  kunst  eene  hoogst  eenzQdige  en  uitsluitend,  ja 


Ontstaan  dier  Historische  YerBamelingen. 

bekrompen  nationale  rigting,  en  al  wat  Mer  van  yreemde  kunst  ver- 
Yerzamdd  was,  werd  v«*8trooidy  yemield,  naar  buiten  gevoerd*  Men 
gelooft  z|jne  oogen  b^na  niet,  wanneer  men  de  Catalogussen  van  de 
eerste  heLft  der  18^«  eeuw,  zoo  als  van  Six,  Lulofs  en  anderen  ziet,  en 
opmerkt,  dat  in  die  kabinetten  gèheele  Kunstboeken  met  eigenhandige 
teekeningen  van  Raphaêl,  Midiel  Angelo,  Carradii  en  anderen  aan- 
wezig waren,  en  dat  ze  zonder  beschrgving  in  ééns  verkocht  werden, 
dat  geheele  portefeuilles  met  gravures  van  Marc-Antoon  en  van  Oud- 
Duitsche  meesters  opgetast  lagen,  dat  schilderden  van  RaphaSl  en 
Titiaan  als  middelmatige  stukken  golden,  en  voor  spotprijzen  weg- 
gingen! Men  had  geen  oog  voor  het  uitmuntendst  wat  uit  den  vreemde 
was;  buitenlandsche  kunst  werd  zóó  laag  geschat,  dat  het  daardoor 
alleen  begrgpelQk  is ,  dat  men  thans  in  ons  Vaderland  onder  zóó  vele 
kunstvoorbrengselen  zóó  weinig,  ja  zoo  geheel  niets  van  oude  vreemde 
kunst  ontmoet  Alleen  de  Ned^iandsche  kunst  bleef  in  achting  en 
waarde.  En  toch  ging  die  kunst  allengs  en  sterk  achteruit,  nu  niet 
langer  grootsche  feiten,  krachtige  mannen  en  een  levende  volksgeest 
haar  inspireerde.  Al  minder  en  minder  werden  de  gravures;  de  geest 
begon  meer  en  meer  in  de  vele  zinne-  en  spotprenten  te  ontbreken, 
ze  werden  eindel^k  zóó  onbeduidend,  zóó  geesteloos,  dat  men  ze  niet 
dan  met  walging  beschouwt.  Men  ziet,  de  kunst  was  de  uitdrukking 
van  den  volksgeest  en  hield  daarmede  geleken  tred. 

In  de  18«  eeuw  was  het  hier  te  lande  een  ^jd  van  rust  en  van 
rgkdom,  zoo  als  in  geen  andere.  Men  rustte  en  dommelde  in  opde 
lauweren  van  het  voorgeslacht;  men  plukte  en  genoot  de  vruchten 
van  die  daden;  geene  nieuwe  feiten  verdrongen  of  verkleinden  de 
vorige.  Door  geaardheid  en  bezigheden  was  men  aan  huis  gebonden, 
ruime  beurzen  en  ruime  huizen  stonden  den  kooplieden  ten  dienste. 
Huiselgkheid ,  bedaardheid  en  liefde  tot  gemak  was  een  karaktertrek 
van  dien  tgd.  Wat  wonder,  die  bg  die  nationale  rigting,  de  koop- 
lieden, (niet  de  geleerden,)  verzamelingen  aanlegden  waarin  zQ  de 
geschiedenis  der  voorvaderen  zich  voor  oogen  konden  tooyeren ,  daarin 
konden  leven.  Van  daar  die  verzamelingen  van  meerder  of  minder 
uitgebreidheid,  van  meer  of  minder  keurigheid,  toen  ontstaan.  En  de 
schat  van  platen  was  zóó  groot,  dat  een  ieders  lust  gemakkeljk  kon 
voldaan  worden. 

Aldus  zQn  die  Historische  verzamelingen,  welke  alleen  hier  te  lande 
worden  gevonden,  in  de  18«  eeuw,  en  ook  niet  vóór  dien  tijd,  ont- 
staan. Doch  haar  nut?  Menigeen  zal  beuzden  heeten  wat  hier  beoe- 
fening van  Geschiedenis  genoemd  wordt.  En  gaarne  erken  ik,  dat 
zulk  eene  verzameling  tot  beuzelen  aanleiding  kan  geven,  wanneer 
men  zonder  behoorljke  kennis  zulk  eene  verzameling  vormt,  ver- 
meerdert en,  gelijk  men  zegt,  gebruikt;  maar  evenzeer  houde  ik  mQ 
overtuigd,  dat  eene  goede  waardeering  dier  platen  en  portretten  zeer 


veel  kan  bedragen  tot  de  juiste  kennis  van  Geschiedenis  en  van  yeèl 
nat  zQn  kan  voor  het  bestad^en  van  onze  Nederlandsche  Kunst". 


En  hiermede  meen  ik  alles  gezegd  te  hebben,  wat  er  over  Histori- 
sche platen  valt  op  te  merken,  en  eindig  dit  werk  voorloopig  in  de 
hoop  dat  aan-  of  opmerkingen  van  anderen  mQ  nog  verbeteringen  voor 
het  vervolg  zollen  aanwezen.  Het  werk  hieraan  besteed  heeft  m|j 
veel  genoegen  en  leering  verschaft,  maar  ook  veel  Qver  en  volharding 
geleerd.  Meermalen  is  mQ  de  moed  ontzonken,  bg  de  spaarzaam  toe- 
gemeten ochtend-  en  avonduren,  aan  huisgezin  en  eene  drokke handels- 
zaak ontwoekerd,  en  slechts  voor  dit  werk  beschikbaar;  menigmaal 
ben  ik,  inzonderheid  door  den  arbeid  dien  de  bestudering  van  Hogen- 
berg,  Baudart  en  eene  driemaal  herhaalde  omwerking  van  een  goed 
deel  vereischten,  ontmoedigd,  en  alleen  het  terugzien  op  hetgeen  reeds 
gedaan  was,  de  groote  zucht  voor  onze  geschiedenis,  en  de  levendige 
wensch  dit  éérste  werk  over  Historie-prenten  in  óns  land  tot  stand 
te  brengen,  heeft  mQ  de  noodige  volharding  gesdionken. 

Moge  het  werk  slechts  strekken  tot  meerdere  kennis  en  waardering 
van  onze  Yaderlandsche  geschiedenis.  Kunst,  en  Yolkszin! 

Amsterdam,  F.  M 

14  November  1868. 


BEREDENEERDE  BESCHRIJVING 


YAJK 


NEDERLANDSCHE  HISTORIEPRENTEN. 


INLEIDING. 


TXTXL-  BN  ZXNNBBSIIiDIQl  FSENTBN. 

1  Geteekend  TitelTignet  t.  d.  ^Sohoawbiirg  der  Nederl.  QebearteniMen  tmh 
1686—1718,  b^eenyersameld  door  IL  Broerioi  ▼.  Nidek  en  W.HeiiBkee." 
fol.  —  De  atlas  t.  Broer.  ▼.  mdek  bestond  nit  82  dL  en  werd  in  1748  te 
Amsterdam  Tolgens  gedmkien  Oatalogpu  in  haar  geheel  Toor  ƒ6000. — 
Terkooht  aan  den  Heer  W.  Henskes  aldaar,  na  wiens  OTerl^den  welligt 
alles,  althans  söör  yeel  in  besit  kwam  van  den  Heer  B.  de  Bnrlett  te 
Amsterdam,  wiens  Tenameling  in  1860  TOor  ƒ4000. —  door  mi^  gekookt, 
en  aanmerkel^k  yermeerderd  is. 

2  Titelprent  TOor  eene  Tenameling  ▼.  ffistorieplaien,  sQnde  een  Wit  reld, 
omgeren  door  eene  rand  yan  arabesken.  Naar  J,  (Hten  Huêly,  door  B, 
VMuHêi.  foL 

8  ^Nederland."  —  Zinneprent  TOor  de  (ïeeohied.  t.  Nederland,  Toorstoll. 

a  een  gewelfden  tempel  met  2  s^Tlengels  en  boTonstok  met  8  medaillons, 
waarb^  Toorts'  14  TOorstelL  uit  de  Nederl.  G^esohied. ;  Toorop  eene  kleine 
kaart  t.  Noord-NederL  Naar  en  door  W,  Kok  (omstreeks  1800  Teryaard.) 
Hg.  51  dm.,  br.  41  dm.  In  hoog  OTaaL  gr.  fol.  —  Met  aftond.  Terklaring 
in  2  koL 

h  Originele  teekening  in  O.  I.  inkt  TOor  de  Toorgaande  plaat.  Door  W,  Kok,  fol. 

4  , Nederland."  —  Bene  b^na  dergel.  sinnepr.,  TOorstelL  eenen  tempel  met 
platten  geTel  en  snilenr^ ;  in  het  midden  een  gesigt  op  den  grond  der 
Batayieren;  ter  s^de  6  kleine  histor.  Toorstell.,  Tan  Toren  een  altaar 
met  eene  kleine  kaart  t.  h.  onde  eiland  der  BataTieren ,  en  Teel  sinneb. 
bewerk.  Door  W,  Kok,  hg.  51,  br.  41  dm.  In  hoog  ot.  gr.  fol. 

5  Zinneb.  ToorstelL:  in  het  midden  sit  de  Nederl.  Maagd,  de  pQlbondels 
a  in  de  hand,  op  een  zetel;  TÓÓr  haar  ligt  de  Nederl.  leeuw;  aan  hare 

ragterx^de  de  Koophandel,  links  Mars,  beide  staande;  t.  ond.  2  med. 
Naar  O.  ds  Ladretae  door  J,  v,  Mwmichuyien.  fol.  Titelplaat  TOor:  Ie 
Olerc,  Hist.  d.  ProT.  Unies.  1728.  Vol.  II.  —  Dl.  1  en  8  hebben  andere 
titelprenten.  Dese  8  platen  sQn  ook  gebmikt  Toor  de  Holl.  nitgaTe 
T.  dit  werk  t.  1780. 
h  Des.  pL  Zeer  fraaie  proefdruk  TÓÓr  alle  Ir.  Ze«r  téldMom, 

6  Zinnebeeld.   ToorstelL,  de  Geschiedenis  omstuwd  Tan  andere  Musen 
a  afbeeldende,  Terder  Diogenes  met  sijn  lantaarn,  en  Tele 'andere  per- 
sonen; Toorts  in   den   hemel  de  Goden.  Naar  en  door  B,  Picairt.  1726. 
foL  TitelpL  toot:  Luisoius  Alg.  Gtoogr.  Woordenb.  1726. 

h  Dea.  pL  Proef  TOor  de  Ir. 

1 


2  Titel-  en  Zinnebeeld.  Prenten. 

7  Zinnebeeldige  ToontelL,  de  (ïeeohiedeniB  sittende,  aan  wie  da  TQd  eene 
opene  rol  aanbiedt,  ens.  Naar  L,  F.  DfuJ  B(ourg),  door  F.  McrüUm  la 
Cave,  178e.  foL  Titelpl.  Yoor:  ▼.  Loon,  aloade  HolL  Hiat.  1784. 

8  2iinnebeeld.   Toorstelling :  de  GteeohiedeniB  ■chr||Tende,  aofakter  haar  de 
a  VrQheid,  in  de   lucht  de  Faam.   Naar  /.  Buyt,  door  B,  VrnkèUê.  8». 

Titelplaat  yoor  J.  Kok,  VaderL  Woordenboek. 
6  Dea.  pL;  Proefdruk  TÓÓr  de  Ir. 
c  Teekening  in  O.  I.  inkt  Toor  de  Toorg.  pL  door  J.  Buyi,  8^. 

9  Zinneb.  y oorstellingen  yoor  Wagenaar,  VaderL  Historie: 

a  Uitgaye  yan  1740  en  1752.  De  Geschiedenis  schrift  op  een  groot  boek 
de  woorden:  Vaderl,  HiBtorie;  om  haar  heen  yele  sinneb.  personen ,  ena. 
Naar  en  door  J.  Punt  Van  ond.:  Amst.,  1740  en  1762.  8<». 

h  Uitgaye  yan  1790:  de  Qeechiedenis,  de  Waarheid  en  Yr^heid  wordon 
gewesen  naar  een  mastbosch  yan  schepen ;  y.  achteren  eene  snil  waaraan 
in  een  med.  het  beeld  yan  Wagenaar.  Naar  en  door  B,  Vinhtim.  8». 

c  Des.  pL  y.  1790.  Proef  yóór  alle  Ir. 

ALQBMBBNB  PBINTBN. 

10  ,Qesohiedknndige  kaart  der  Nederl.,  door  E,  Maaahaimp.  Amsi.  ISSSw" 
foL  Hierop  de  aanw^sing  der  plaatsen  met  de  jaartallen  der  gebenrte- 


11  ,Carte  Histor.  et  Ohronolog.  ponr  . . .  l'Histoire  d.  Proy.  unies."  —  2  pL 
a  gen.  89  en  40,  uit:  Histoire  d.  Proy.  Unies.  Amst  170L  foL  <—  PL  89 

beyat  in  kleine  med.  de  85  Grayen  y.  Holl.  cm  de  86  Ghrayen  yan  Ylaand.  — 
PL  40  de  Koningen  yan  Spaig'e  en  hunne  Stadhouders  in  Braband,  de 
Nederl.  Stadhouders  tot  Willem  m  en  de  med.  y.  88  kr^gsoyarsten  en 
geleerden.  ledere  pi.  hg.  88,  br.  48  dm.  br.  foL 
O  Des.  pL  Fraai  gekleurd. 

Dese  2  platen  sQn   in   1728  ook  opgenomen  in:  Gueudeyille  Atlaa 
Historique.  7  yol.  fol.  en  d44r  y.  hist.  tekst  op  20  foL  blada.  yeraald. 

12  T^dkaart  (bestaande  uit  namen  en  afbeeldingen)  b^  de  Gesohiedenia 
y.  h.  Vaderland,  door  J,  van  Lennep.  Met  afbeeld,  yan  22  Blrygslieden, 
18  Dichters,  21  Staatslieden,  21  Kunstenaars,  68  gebeurtenissen  em 
yele  gekl.  en  swarte  wapens.  Lithogr.  y.  T.  Brüggemamn,  uitgeg.  d.  A. 
O.  Krnseman  te  Haarlem.  (1858?)  2  bl.,  ieder  hg.  68  dm.,  br.  81  dm. 
br.  foL  —  Met  beschrQy.  16  bL  8o. 

18  TQdstroom  d.  Vaderlandsche  Geschiedenis,  yan  de  yroegste  t^den  tot 
op  heden;  ten  gebruike  bQ  de  Geschied,  y.  Noord-Nederl.  t.  J.  y. 
Lennep.  (door  W.  P.  y.  Stockum).  Haag  (1855).  1  bL  hoog  folio,  in 
gr.'8o.  Icoker. 

VBBZAMBLINGBN. 

14  (Geschiedenis  der  Nederl.  y.  h.  begin  tot  1796,  in  12o.  plaatjes  en  portret- 
ten ;  ieder^^et  1  of  meer  regels  Holl.  onderschr.  in  kl.  kap.  Naar  /.  Buyt, 
door  B,  VinkeHeB  en  O.  BogerU,  12o.  —  Deae  behooren  in:  Gksohied.  d. 
Vereen.  Nederlanden.  Amst.,  1788—96.  26  dL  12».  Dit  anonyme  werk, 
dikw^ls  aan  O.  y.  d.  Aa  en  ook  aan  anderen  toegeschrey en ,  is  yan  J. 
Fokke,  oudste  soon  yan  den  grayeur  S.  Fokke,  en  ouder  broeder  y.  d. 
geestigen  schr^yer  en  boekband.  A.  Fokke.  —  Uitmunt,  proefdrukken 
yöör  alle  Ir.  274  st. 

16  De  Nederlandsche  Geschiedenis  yan  de  Batay.  tot  1756  P  (de  komst  der 

a  Prinses   Weduwe  op  h.   Oranjewoud  met  Willem    V).  In  192  kL  12». 

'  plaalges,  gedrukt  op  16  foL  yellen;  de  platen  gen.  i— oxon,  onder 


Yenuunelingen.  3 

pL  een  éreg.  Tenóe.  Door  8.  Fokke,  —  Hebben  wmMmhynltJk 
Toor  eene  eerie  t.  Almanakjee  gediend. 
b  Bol  pL  No.  84—156.    Proefdr.  Tóór  aUe  Ir. 

16  (60)  Vaderlandaohe  HistoriepUien ,  TOor  de  Soholen  en  Hni^gennnen ; 
Terraardigd  naar  h.  ontwerp  t.  J.  H.  Biohman  en  H.  Altmann.  (GMi- 
thogr.  naar  Bot,  door  Brvmmg).  üitgegeyen  te  Leyden  bQ  Trap,  door 
of  Yoor  het  Leidaoh  Departement  d.  Maateohapp^  tot  Nat  ▼.  't 
Algemeen,  in  1866.  di  dmk.  1862.  h.  br.  foL  ƒ10. 

DewQl  deae  platen  gedeeltelijk  oopidn  t.  andere  bekende  afbeeldingen 
sQn,  en  de  meeste  gebenrteniawn  reeds  genoogsaam  door  gel^kt^dige 
platen  in  deie  Tenameling  sQn  Toorgeeteld,  heb  ik  deie  nietinnmne 
ooUectie  opgenomen. 

17  Serie  Tan  120  plaatjes  op  20  folio  bladen ;  iQnde  de  aftond.  aMmkken 
der  plaatjes,  Toorkomende  in  de:  G^esohiedenis  t.  ons  Yaderland,  die 
een  deel  uitmaakt  t.  G.  ▼.  Sandw^k.  Prenten-MagaaQn  voor  kinderen 
e  dL  4fi,  Y.  1846—62,  te  Formerend  by  J.  Sohnitemaker  nitgegeren.— 
De  plaatjes  sijn  in  b^sonder  sleohte  houtsnede ,  dooh  er  sijn  er  yelen 
bn  die  gebeurtenissen  Toorstellen  nergens  elders  afbeeld,  en  trouwens 
hier  seer  sleoht  Toorgesteld.  De  besohr^y.  tot  die  platen  in  het  Prenten- 
¥agaaf)n ,  en  later  met  de  houtsneden  in  een  deel  üitgegeyen  (te  Leiden , 
by  Noothoyen  y.  Gh>or)  is  yrQ  yoldoende,  en  yormt  eene  doorloopende 
NederL  Qesohiedenis 

18  yTalbreelen  uit  de  Qesohiedenis  des  Vaderlands,  tot  nut  yan  groot  en 
klein,  door  Mr.  J.  yan  Lennep  eo  Oomp.  Amst.,  M.  H.  Binger  en  Zn." 
1864.  8  afl.  beyatt.  87  pi.  in  lithogr.  met  bQgeyoegde  yersen.  br.  4fi, 

Dese  geestige  karikaturen  yan  gebeurtenissen  uit  de  Nederlandsche 
Qesohiedenis,  sQn  meestal  te  danken  aan  de  geoefende  teekenpen  yan 
den  Heer  P.  yan  Loon,  te  ütreoht;  de  yenen  sijn  deels  yan  Mr.  J. 
yan  Lennep,  deels  yan  d.  Heer  H.  Binger,  een  der  üitgeyers.  —  Na 
eenigen  t^d  yeel  genoegen  te  hebben  gegeyen ,  daar  se  meesterstukken 
en  de  eerste  hier  te  lande  in  dat  genre  waren,  werden  se  begroet  met 
een  gStrafdichi,"  door  W.  Heoker  te  Groningen,  en  kort  daarna  ont- 
stond er  eene  yr^  algemeene  reactie  tegen  dese  platen ,  waarom  sohrij- 
yer  en  uitgeyer  se  niet  yoortgecet  en  tot  hunne  groote  sohade  selfk 
niet  meer  yerkocht  hebben,  soodat  se  langsamerhand  yr^  sohaarsoh 
s^n  geworden.  —  In  hunne  plaats  sijn  daarna  de  yolgende  ernstige 
platen  yersohenen,  die  seker  deftiger  en  meer  gewoon  sijn,  dooh  niet 
sooyeel  genot  gegeyen  hebben  en  spoediger  zullen  yergeten  s^n.  — 
Hierby  de:  , Verontschuldiging"  door  Mr.  J.  y.  L.  oyer  dese  platen  in 
1864  üitgegeyen. 

l9.,De  (Qesohiedenis  des  Vaderlands,  in  schetsen  en  afbeeld.  Üitgegeyen 
door  Mr.  J.  y.  Lennep.  M.  H.  Binger  en  Zn.  Amst.,"  1866.  8  afley., 
waarin  96  pi.,  ieder  yan  eenige  dichtregelen  en  eene  historische  uit- 
legging yerseld.  De  teekeningen  sijn  meestal  naar  schetsen  onaer  yer- 
maardste  hedendaagsohe  sohilders,  door  yerschillenden  gelithogr.  b^j 
O.  Binger  te  Haarlem,  br.  4fi.  —  De  platen  y.  h.  laatste  werk  s^n  in 
dese  yersameling  yerspreid. 

90  Gebeurtenissen  uit  de  jaren  70  tot  1818.  16  pi.  uit:  Witsen  Qeysbeek 
a  en  Bngelb.  Gtorrits,  Schoonheden  uit  de  Nederl.  Gtesohied.  1826. 8  dl.  8». 

Naar  /.  Smies  door  P.  VeVyn,  8o. 
b  Des.  platen.  N«  1—8.    Proefdrukken  yóór  de  Ir. 

21  De  yolgende  46  historisohe  platen  komen  yoor  in  het  seer  fraai)e  werk : 
^Heldendaden  der  Nederlanders  ter  see,  door  den  Kunstschilder  P.  J. 
Sehcièl,  door  hemselyen  gelithograph.  en  met  geschiedkundigen  tekst 


Verzamelingen. 

Toonden,  nsar  aanleiding  Tan  de  (ïeeohiedeniB  t.  h.  Nederl.  SSeeweieD, 
door  Jkhr.  Mr.  J.  O.  de  Jonge/'  nitgegeTen  door  de  Heeren  Frani  Baffii 
en  Zonen  te  Anuterdam  (in  15  afloT.  Tan  1140  tot  1866)  gr.  fol.  — 
ledere  pL  hg.  28  dm.,  br.  97  dm.  De  gewone  Bxempl.  koeien  /90;  op 
groot  papier  ƒ150;  gekleurd  ƒ800. 

L  1218.  2é  Ang.  Inneming  t.  d .  toren  b^  Damiate. 

2.  laOA.  11  Ang.  Scheepastr^d  op  de  Qoode. 

8.  186L  4  Jnüy.  Slag  op  de  Maae. 

4.  1566.  11  Ang.  Zeeg^Techt  tnwohen  eene  NederL  en  Franeohe  Tloot. 

5.  1678.  11  Ooi.  Slag  tegen  Boesn  op  de  Zuidenee. 

6.  1588.  8  Ang.  Vlagt  d.  OnoTerwinnel^ke  Tloot. 

7.  1602.  8  Oot.  Twee  Nederl.  oorlogeohepen  oTerxeilen  's  nachts  twee 

8.  1G06.  26  Mei  ZeegOTecht  Toor  Slnii.  (Spaansohe  galeien. 

9.  1607.  25  ApriL  OTerwinning  t.  J.  t.  Heemskerk  TOor  Qibraltar. 
10.  1628.  10  Sept.  VeroTeren  der  Spaansohe  ZÜTerTloot. 

IL  1681.  12  Sept.  OTerwinning  op  het  Slaak. 
12.  1689.  18  Febr.  ZeegOTeoht  TOor  Duinkerken. 

18. 18  Sept.  GtoTocht  t.  M.  H.  Tromp  tegen  de  Spaansohe  Tloot. 

14. 21  Oot.  Yerslaan  d.  Spaansohe  Tloot  op  de  reede  t.  Dnina. 

«g* '  nQ  00?'  {    ZeegeTeoht  tnssohen  de  Bng.  en  Nederl.  Tloot. 

17.  1658. 28  Febr.  Zeeslag  b^  Portlandt,  tosiohen  de  NederL  en  Bng.  tIooI 

18. 1  Maart.  Zeeslag  tnssohen  de  NederL  en  de  Bng.  Tloot. 

19. 14  Maart.  ZeegeTeoht  by  LiTomo.  (Tloot. 

20. 18  Jnn^.  Zeeslag  bQ  Nienwpoort ,  tosiohen  de  NederL  en  Bng. 

2L 10  Ang.  Zeeslag  tnssohen  de  NederL  en  Bng.  Tloot. 

28.  1658.  8  NoT.  Zeeslag  tnssohen  eene  NederL  en  Zweedsohe  Tloot. 
28.  1665.  18  JuniJ.  SSeeslag  tnssohen  eene  NederL  en  Bng.  Tloot. 

24. 18  Ang.  GtoTooht  Toor  de  stad  Bergen,  in  Noorwegen. 

25.  1666.  11  Jnn^.  Vierdaagsohe  Zeeslag.  (QeTooht  op  d.  1«  dag.) 

26. 12, 18  en  14  Jnn^j.  Deselfde  slag.  (GoTeoht  op  d.  2«,  8«  en  e""  dag). 

27. 4  en  5  Ang.  SSeeslag  tnssohen  eene  NederL  en  Bng.  Tloot. 

28.  1667.  22  en  28  JnnQ.  Onderneming  op  de  riTier  t.  Boohester. 

29.  1672.  7  JnnQ.  Zeeslag  t.  Solebay. 

80.  1678.  7  JunQ.  SSeeslag  b^  de  bank  t.  SchoonoTold. 

8L 21  Ang.  Zeeslag  bQ  EQkdnin.  (derL  en  Fransohe  Tloot. 

82.  1676.  22  ApriL  Zeeslag  b^  den  berg  Btna,  tnssohen  eene  Spaansoh-Ne- 
88. 2  Jnn^.  Aan  Tal  d.  Fransohe  Tloot  op  de  Spaansoh-Nederl.,  bQ 

Palermo. 
84. 11  Jun^.  ZeegeTeoht  tnssohen  de  Deensoh-NederL  en  Zweedsohe 

Tloot. 

85.  1677.  8  Maart.  OoTeoht  tosiohen  eene  NederL  en  eene  Fransohe  Tloot 

86.  1690.  10  JnnQ.  Zeeslag  t.  BoTesier.  (in  de  baai  t.  Tabago. 

87.  1692.  2  JnnQ.  Yerbranden  der  Fransohe  oorlogeohepen  telaHogne. 

88.  1696.  27  Jnn^.  G^Teoht  tnssohen  P.  Sohr^Tor  en  J.  t.  d.  Poel,  met 

een  gedeelte  der  Fransohe  Tloot  onder  ToorTille. 

89.  1708.  22  Met  ZeegeTeoht  tnssohen  eenige  Nederl.  en  Fr.  oorlogeohepen. 
40.  1704.  2  Ang.  VeroToring  Tan  Gibraltar  door  een  Bngelsoh-NederL 

Tloot. 
4L  1781.  80  MeL  OoTOoht  tnssohen  2  NederL  fregatten ,  onder  de  kapit. 

42. 5  Aog.  iSeeslag  op  Doggersbank.     (P.  MelTil  en  G.  Oorthnys. 

48.  1797.  11  Oot.  Zeeslag  t.  Kamperdnin. 

44.  1816.  27  Ang.  Beschieten  t.  Algiers  door  een  Bng.-NederL  eskader. 

45.  182L  24  Jnn^.  YeroTcren  d.  batter^en  bQ  Palembang. 


Verzamelingen.  —  Begin  der  NederL  G^schiedeniB.         5 

88  6  pL,  ieder  in  4  af  deelingen ,  NederL  gebeurteniMen  of  pereonen  Toor- 

Btellende.  Door  P.    VOyn.  8».  —  Uit:  ^pNederL  A-B-boek."  'iGraTeiih^ 

1828.  8». 
88  4  pL ,  Toorstell. :  Badabonda  doop ;  —  Oldenbam.  onthoofd ;  —  Yerdrinken 

T.  Jan  Willem  Friflo;  —  Hoog  leengerigt  te  Zatplien.  —  Door  R,  FMWm. 

Hg.  16^  dm.,  br.  19*  dm.,  br.  4fi,  Proe£ir.  t.  d.  Ir.,  op  gr.  pap.  —  Daae 

bebehooren  in :  Beknopte  Historie  t.  h.  Yaderl.  HarL  1776.  4  dL  8».  — 

Hierby  de  omslag  Toor  deie  pL,  die  op  gewoon  pap. /8JX)}inpro«flir. 

/5  koetten. 
84  8  sinnebeeldige  tafereelen,  ieder  met  4  onn.  HolL  Tersregela  onderaan , 

Tertoonende  de  geeohiedenis  t.  Nederl.,  sedert  1676 — ^1700.  Znd.  nm. 

door  R,  de  HooghB,    üit  diens:  Spiegel   t.  Staat  der  Vereen.  NederL 

170..  8  dL  40. 


85  ,Belgii  Teteris  typns.  Sx  oonatibos  Abr.  OrteliL   O.  J.  ViitcKêr  exo. 

1G84."  Met  8  reg.   Lat.  Terp.  t.  Lnd.  Hondins.  Hg.  87,  br.  40  dm.  br. 

foL  No.  1.  nit  eenen  atlas  t.  1684. 
96  ipNaanwkenr.  kaart  t.  h.  Oude  NederL  en  aangrens.  Gewesten,  Amst., 

Is.  Tirion"  (1740?).  Hg.  89,  br.  84  dm.  br.  fóL 
27  ^Onde  kaart  der  na   Vereen.  Nederl.  Amst.,  Is.  Tirion.  1740."  Uit: 

Wagenaar,  VaderL  Hist.  IL  Hg.  89,  br.  88]  dm  br.  foL 

88  «Sohetse  Tan  de  gesteldheid  t.  NederL  kort  TOor ....  onae  TQdrekeniag^ 
uit  de  oudste  berigten  opgem.  door  den  Sohr^Ter  (B.  M.  Bngelberts), 
door  A.  V,  KroodL  1788".  Hg.  86,  br.  44  dm.  br.  fbL  Uit:  Bngelberts, 
Alonde  Staat  d.  NederL  1784. 

89  ,Kaart  Tan  de  in  Nederl. ,  België  en  een  deel  der  aangrensende  landen 
goTonden  Bom.,  G^rm.  of  Oall.  oadheden,  met  de  Bom.  onde  wegen. 
Door  O.  J.  C  Bmw€n8,  O,  Lemnans  en  X.  /.  F,  JonaMn."  Leyd.,  (1846)  4  bL 
(te  samen  1  krt  uitmakende).  Ieder  blad  hg.  40,  br.  44  dm.  Hierbij 
behoort  ,Alphabet.  Naaml^st,"  ens.  100  blads.  8». 

Tot  de  Tele  andere  kaarten  Tan  ons  land  in  de  eerste  t^den,  be- 
hooren  nog  16  kaarten,  uit:  M.  Alting,  Notitia  Oerm.  inferioris,  met 
beeldwerk  (welligt  geheel)  door  /.  Luyken,  allen  br.  fol. 

80  TitelpL  TOor:  B.  M.  Bngelberts,  Onde  Staat  der  Nederl.  Amst.  1784. 
4  dL  8».  Naar  E.  M,  SngelberU,  door  K  VimkOes.  Qo,  Prü  op  Ohin.  pap. 
Tóór  de  Ir. 

81  (llSj.TöórOhr.)  De  Kimbrische  Tloed.  (Arend ,  Vaderl.  Oeschied ,  L  81) 
Naar  en  door  /.  TF.  JToiaor.  kl.  4fi.  Uit:  Arend,  Vad.  Oesoh. 

32  (118j-TÖÓrGhr.)  Optogt  der  Oimbren  OTer  de  Alpen.  (Arend    VaderL 
a  Oeschied.  1,  88).  Naar  E.  M.  Bngelberts  door  K  FttOMlw. 8».  Uit:  Bngel- 
berts, Alonde  Staat. 
h  Des.  pi.  Proef  TÓÓr  de  Ir. 
e  Des.  pL  Proef  t.  d.  L,  op  Ohin.  s^pap. 
88  Ons  Vaderland  Tódr  de  aankomst  der  Oermaansohe  Volksstammen. 
Lithogr.  naar  B.  ie  Qempi,  door  C.  ü.  v.  Kesiereti,  br.  4o.  Uit :  t.  Lennep, 
Tafereelen. 
84  (lOO j.  TÖÖr Ohr.)   Aankomst   der   BataTieren    hier  te  lande.   (Arend, 
a  VaderL  Geschied,  I.  42).  Naar  X.  F,  da  Bourg,  door  /.  Folkema,  br.  4fi. 

Uit:  Wagenaar,  Vaderl.  Historie,  I. 
h  Des.  pL  Proef  TÓÓr  de  Ir. 


6  AfbeéUUngen  en  Zeden  der  BataTieren.     IMj.yöörChr. 

86  De  onde  hier  wooneehtige  Tolken.  —  gFeplnm  dTe  Ootiiomm»  W»iid*- 
lomiii  BaeToram,  Heralomm  et  QiiAdonim  Teteram  Imaginee.  9z.aiit. 
monmn.  et  mnieo  M.  Z.  Boxhomii.  Aoa  GnitaTiuAdolfiuetOliristiii», 
Gmt.  M.  filia.  Bdente  P.  Boatmanno,  piotore  et  ohaloogr,  Harlem. 
Anno  WKt'.  (Door  O,  Vis9chêr),  ledere  pi.  hg.  44  dm.,  br.  80  dm.  gr.  foL 

—  Dit  exempL  is  uit  de  beroemde  oolleotie  Yeretolk  t.  Boelen. 

L         TiteL  Pepliu;  ter  weènn^den  Giiet.-Ad.  gehamaet  en  COirletin» 

n.        Gkut»Tiis  Adolftae.  \  VUL  BneTiis. 

nL       Ohriftina.  >  ontbreken.    IX.      Heralnt. 

iy,Y.  Onbekend.  )  X.       Qepida. 

YL      Gkyihnt.  XL      Maroonuumni. 

yn.     Wandalni.  XTT,     QoAdae. 

In  het  Prenten  Moaenm  te  Amit.  w^n  aleohti  10  platen  aanwedg, 
ook  geeft  Nagler  ileohti  10  pL  op. 

86  Oude  bewonen  deser  landen.  7  et.  €k>th  ens.  tot  Bneefl  Ieder  met  1 
r9g.  kap.  HolL  ondereohr.,  genomm.  boTen  in  de  pL  yan  bL  68  tot  78. 
kL  8».  Uit:  P? 

87  Oude  bewonen  en  hunne  >eden.  —  90  st.  Yan  Dmide  (gen.  88)  tot: 
Hnngaar  (182).  Ieder  met  1  reg.  HolL  onderaohr.,  en  gen.  boren  de  pL: 
88,  ens.  Op  eommige  pi.  de  naam  A.  Schut  kL  S».  mt:  (J.  t.  Boyen) 
Hoogdnitsohe  Oadheden.  Amst.  1714.  kl.  8». 

88  Zeden  der  Germanen.  (Arend,  L  204—887).  Door  /.  Myid&r,  fol.  8  st 
nL  N».  7  en  a  Uit:  Taoitoa,  Vert.  door  Hooft.  fol. 

89  86  Platen  uit:  Hofiiifk,  Ons  Toorgeelaoht.  —  Knenen,  Oudste  bewonen 
T.  NederL  —  Nederl.  Qermanen.  —  Steenen  oudheden.  —  Gtorm.  bromsen 
oieraden.  —  Mei-  tocht.  —  Germ.  Taatwerk. — Gtorm.  wapenen.  —  Hunebed 
te  Yalthe.  —  Germ.  grafheuTelen.  —  Lykenbrand.  —  Grensboom.  —  Zaal 
eener  Bazisohe  hooTe.  —  Holle  boom.  —  Germ.  offeraltaar.  —  Offeraltaar. 

—  Begtspleging.  -—  Nederl.  in  het  Baxo-Frank.  t^drak.  —  Baxo-Frank. 
oieraden.  —  Baxo-Frank.  Taatwerk.  8  pi.  —  Wapenen,  ens.  —  Frank. 
graTén.  •—  Yaartuig  d.  6*  eeuw.  —  (ïewQ de  dieren.  —  De  dobbe-gelle.  » 
De  stoppelberg.  —  Te  samen  86  pL,  allen  naar  C.  Roeh^^88ent  Kruêtman 
V,  EUm,  V.  d,  KêUen,  lithogr.  door  Emrik  en  Bmgmr.  (8  door  MiOmg) 
gr.  8».  Hg.  89  dm.,  br.  87  dm.  Aürukken  in  kl.  fol.  en  br.  4fi. 

40  Hoofiien  der  onde  Bykambers.  —  Oude  beelden  8  pL  8i>.  —  Oude 
lampen  en  gespen.  8  pL  br.  4fi,  —  Uit  een  HolL  werk  t.  1750?  met 
HolL  Terkl. 

41  Aloude  kleed^   en  wapenrusting  der  BataT.   mannen  en  kleed^  der 
a  Trouwen.  Naar  O.  Pronk,  door  J.  FoUmnti.  Get.L9,  IL  8pLbr.foLUit: 

T.  Loon,  HolL  Hist. 
h  Des.  pi.  Proef  Tóór  de  Ir.  Tan  de  1*  pL 

48  Kleeding  en  wapenrusting  d.  BataTieren.  Naar  /.  Buys ,  door  R,  Vmhèlm. 
a  8».  Uit:  Kok,  YaderL  Woordenb.  Y. 
b  Des.  pL    Proef  Tóör  de  Ir. 
48  11  Platen   uit:   Bngelberts,  Aloude  Btaat  der  NederL  als: Koppen  der 
a  BataT.;  Landbouw;  BaadsTergadering;   Kr^gsoefeningen ;  Huwel^ks-, 

Gk>dsdienst-  en  Lykplegtigh. ;  Hunebed  te  Tinaarlo  en  Oudheden  in  de 

Hunneb.;  Uitspann.  en  Woningen.    Alleen  naar  E.  M,  BngeOmit,  door 

R,  VinkOes,  8».  11  st. 
b  De  meeste  der  Toorgaande  pi.  in  proefdr.  Tóór  de  Ir.  Gr.  pap.  7  st. 
44  Yoorstelling  Tan   eene  oude  hut  met  BataT.  mannen   en   hooruTee. 
a  Titelplaat  Toor:  O.  de  Koning,  De  ToorTaderl.leTensw^se  en  gewoonten 

hier  te  lande.  HaarL,  1810.  Door  B.  Vinkeles,  8». 
h  Des.  pL  Proef  Tóór  ^e  Ir. 


10 — U  j.  na  Ghr.      GMadienst  ^der  Batavieren.  7 

tt  8  pi.  ymn  da  opri^fcizig  t.  Hunebedden,  Prieetereeeen,  L^kenbrmnd» 

OtE&n,  ena.  ÜH:  Fioardt,  Beeehr.  t.  Anüqnit  in  Drenthe.  Amt/L  100OL 

4^.  De  pL  in  gewoon  of  obl.  4fi,  BoTenaan  genomm.  t.  S8  tot  fl7. 

^  Honebed  te  Immen  in  Drenthe.  Amst  B.  MMakamp  (1810).  kL  br.  8». 

^  Beedvrergmdering  en  oadheden  der  BstaTieren.  Gerolgd  naar  TeredhilL 

der  Torige  platen.  Door  /.  W.  Kaimr.  kL  4».  üit:  Arend,  L  ttO. 
^  Offinrplegtigheid  der  Giermanen.  —  ipGtormanomm  Tetoa  Morifloandi 
ritos."  —  Met  Lat.  opdragt  aan  den  Ghraaf  t.  Strafford,  afj^eraardigde 
io  NederL  Tan  Koningin  Anna  t.  BngeL  (omatreeki  1706).  Door  O. 
Swi/b6rt8.  Hg.  89  dm.,  br.  48  dm.  br.  f6L 
^  Kehellennia-beelden.  —  «Afbeeldinge  Tan  de  OTeronde  BarietoTten  aan 
de  Strandt  ontrent  Dombnroh  in  den  Bylande  Tan  Waloheran,  bj 
I)yolcgraef  ende  geswoorene  Tan  de  Yyff  Ambachten  op  het  opneeman 
Tan  de  helmpootinge  geTonden  den  6*  Jan.  1647.  Bnde  door  ordre  Tan 

de   Sd.  Heeren  de  drye  Staete  Tan  Waloh gedaan  brengen 

binnen  de  Stadt  Dombnroh ....  Naar  Sfehwylmjbwrgh ,  door  JXa.  Dondbirv. 
Hag.   Oom.  1647."  —  Titel;  Opdragt  t.  H.  Danoken  en  1  bL  en  18  pL 
(foL  4),  gen.  1 — 18,  waarop  «ie  onde  beelden,  altaren  en  monten.  Ge- 
beel  eoaxpL  en  Mr  wAógaam,  —  Komt  aoma  als  gebonden  boek  toot. 
^  ÜeheUennia-beelden.  —  8  pL  door   T.  v.  Blê^nv^  foL  üit:  t.  Loon 

mlonde  HolL  Hiat  L  808,  808,  807. 
fil-  10  pL  Toorstellende  alle  geTonden  onde  altaren,  beelden  t.  NehelL  en 
andere  GK>den.  —  Platen   bQ:  Janaeen,  De  Bomeiaeohe  Beelden  en 
Ctodenketeenen  Tan  Zeeland  beeohroTen  en  opgehelderd,  ook  dienende 
Toor:   Dreepolhnya,   Qodadienetleer  der  Onde  Zeelanden,  Ifiddelbnrg 
184&  8».  Qelith.  door  T.  Hooiberg,  gr.  4fi. 
BS  8  pL  Tan  de  Gk>din  Nehellennia  en  andere  Gk>den.  Ieder  bL  hg.  18,  br. 
7  dm.,  kL  8».  üit  een  HolL  werk  t.  1700. 


^  (18  j.  T66r  Ohr.)  Bente  bed^king  door  Dmsna.  (Arend  YaderL  Qeedh. 

1 87)  door  FmiMm,  8».  üit:  Bngelberte,  Alonde  Staat,  lY.  84. 
^(15  j.   na  Ghr.)  Agrippina,  de  Bohtgenoote  Tan  Qermaniooa,  Terlaat 
^  Bom.  legerplaati  aan  den  Slprenr^n  wegens  het  muitend  kr^gSTolk. 
(Arend  L  104)  Znd.  nm.' kL  4fi,  üit:  Arend,  YaderL  G^esoh. 
^  (!•  j.  na  Ohr.)  Ifislnkte  seetogt  Tan   Yitellins  naar  het  noorden  t. 
Qenname.  (Arend  L  118).  NaAr  en  door  /.  W,  Kaimt,  kL  4».  üit:  Arend 
VaderL  Oeeoh. 
^  ^>ood  Tan  den  Yeldheer  KarioTalda.  (Arend  L  118).  Naar  en  door  /.  W. 
^  ^aia&r.  kl.  4».  üit:  Arend,  Yad.  Qesoh. 

(if  j.  na  Ohr.)  Arminins,  Yeldheer  d.  Ohemsken,  door  de  s^nen  om- 
^  %ebnigt.  (Arend  L  117).  Naar  Biiyt,  door  FtnMo»,  8».  üit:  Kok,  Yad. 
.    "Wrb.,  lY.  8. 
^   X>eB.  pL  Troei  Toor  d.  Ir. 

O'  j-  1^  Ohr.)  Qermauions  in  wanhoop  TOor  het  lot  i^ner  Terongelnkte 

^    ^loot.  (Arend,  L  180.)  Naarendoor/.  W,  Komst. kL 4». üit :  Arend Gkeoh. 

Oalignla  beqpïot  door  eenen  Kaninefiuit  OTer  i^ne  OTerwinning  op  de 

^ee.  (Arend,  L  188).  Door  A.  F,  Zwrcher  gesohilderd,  in  de  Oolleotle 

Q^    ^b  Foi,  teAmsterdam. 

De  Friesohe  Gesanten  te  Bome  maken  aanspraak  op  eene  sitplaats 
'tussehen  de  Senatoren.  (Arend,  L  184).  Gesohilderd  door  A.  F.Zméhêt, 
in  de  oolleotie  de  Voe,  te  Amsterdam. 


8  Oorlog  met  de  RomeineiL      M — lOj.naQir. 

61  (M)  Glaadiufl  OiTÜis  roept  in  aan  bosoh  tot  den  oorlog  tegen  de 
Bomeinen  op.  (Arend,  L  147).  Gelithogr.  naar  /.  v.  d.  B&rg,  foL  Met 
hietor.  beeohr. 

68  Heteelfde,  anden;  geiohilderd  door  B.  WipweUU  Jr.,  in  de  ooUectie 
de  Vos,  te  Amsterdam. 

68  Brinio  tot  opperhoofd  der  Kanine&ten  uitgeroepen.  (Arend,  I.  148). 
Oetohilderd  door  B.  Wijfyveldt,  Jr.  in  de  OoUeotie  de  Vo9,  te  Am- 
sterdam. 

64  Brinio  laat  sioh  de  kruin  soheren  als  gelofte  tot  de  Bomeinen  syn 
ondergebragt.  Naar  P.  H.  Sgenheryer.  Lithogr.  door  O,  L.  v.  Kmieren. 
br.  4fi.  Uit:  T.Lennep,  Tafereelen. 

66  (f O)  ipBataTomm  cnm  Bomanis  bellam;  a  Oom.  Tadto....  desor., 
a  figoris  nono  aen.  ezpressnm,  anct.  O.  Yaenio."  —  gJ)e  Batayisohe  oft 
onde  HolL  oorloghe  teghen  de  Bom.  —  Antw.,  apnd.  anot.  USlt."  — 
Naar  A.  Tmnpesta,  1611,  door  O.  vam  VemL  —  Titel  en  86  pL  gen.  1— J& 
leder  hg.  1^  dm.,  br.  21  dm.  —  2»  nitg.  Titel  en  pL  1—86  t.  aoht. 
bedrokt  met  Lat.  tekst, 
b  Des.  platen  1 — 86.  Eerste  nitg.;  Tan  aoht.  onbedrokt. 

66  Oopien  der  Toorgaande  pi.  met  Fransche  boren-,  in-  en  onderschriften 
in  breed  randwerk.  Op  89  pi.,  daar  sommigen  ook  aan  de  keenijde 
bedrukt  s^n.  —  Uit:  St.  Simon,  Ouerre  des  Batares  et  Bom.  Amst. 
1770.  foL  Hierby  eene  groote  kaart:  Plan  des  dem.  operations  de 
OiTilis."  gr.  foL 

67  Oorlogen  der  Batayieren  met  de  Bomeinen.  —  6  pL  door  /.  Muld&r.  foL 
üit:  Taoitus,  Tsrt.  door  Hooft.  br.  foL 

68  OiTilis  bestormt  de  Bomeinsohe  legerplaats  te  Yetera  (Xanten).  (Arend, 
L,  164)  Naar  du  Bowrg,  door  /.  Folkmna,  br.  4fi.  Uit:  Wagenaar,  YaderL 
Hist.  L 

h  Des.  pL  Pr.  TÖór  de  Ir. 

69  Hetselfde,  anders.  Naar  PK  Egenberger,  lith.  door  O.  L.  v.  KmUrm^  br. 
4fi.  Uit:  Tan  Lennep,  Taforeelen. 

70  QeTangenneming  t.  BataTieren  door  Bomeinen.  —  QekL  afbeelding 
a  Tan  eene  roode  mopsteen,  geTonden   op  een  sandplaat  in  de  Waal, 

beneden  Nymegen.  br.  4fi,  Uitgeg.  door  J.  in  de  Betouw. 
h  Origineele  gekl.  teekening  Toor  dese  afbeeld,  met  Lat.  oodersohrift 
door  den  ArchiTaris  H.  t.  Wt)n.  br.  4fi. 

71  Het  gOTangennemen  eener  Trouw  door  4  Bom.  Soldaten.  —  Afbeelding 
Tan  eene  rooden  gebakken  tegel  onder  de  ruinen  t.  h.  Huis  te  Britten 
geTonden.  Door  v.  Bleytwiik,  fol.  Uit:  t.  Loon,  HolL  Hist.,  L  166. 

Deselfde  afbeeld.  Tindt  men  als  Tignet  in  St.  Simon  Ghierre.  2Sieno.66. 

78  OiTilis  maakt  Trede  met  de  Bomeinen  op  den  a^ebroken  bmg  OTer 

a  de  NaTalia  of  Ussel  bQ  Zutphen  (Arend,  1 ,  186).  Naar  Biiyt door  FmiMm. 

8».  Uit:  Kok,  YaderL  Wrd.  IX. 
b  Des.  pL  Proef  TOor  d.  Ir. 

78  Hetselfde ,  geheel  als  Toren ,  Terkl.  Naar  en  door  dens.  Uit :  Gesdhiedenis 
a  d.  Yad.,  L  6.  12». 
h  Des.  pi.  Proef  TOor  d.  Ir. 
74  Hetselfile,  nagenoeg  als  Toren.  Naar  en  door  /.  W,  Kaimr,  kL  4».  Uit: 

Arend  Yad.  Gtesch. 
76  ipDe  Nederlandèki   t^dens  de  Bomeinsohe  OTerheersohing."  UitToerige 
Kaart  der  oude  gesteldheid.  Met  8  kleine  bgkaartjes.  Door  W.  J.  Hoféigk, 
lithogr.  b^  Tra^  te  Leiden.  UitgegeT.  door  Gtobr.  KraaQ  te  Amsterdam  ^ 
(1866P)  1  bL  gr.  foL 
76  HetselMe,  seer  Terkleind  naar  het  Torige.  Lithogr.  Tan  8.  IkMiMovi^ 
br.  4f*.  Uit:  t.  Lennep,  Taforeelen. 


^^— 691  j.  na  C9ir.    Yerschillende  GebeorteDissen.  9 

T7  Ontwerp  Tan  de  s^roote  Iwirbanen  der  Romeinen.  Door  H,  O,  Hmmm 
ontworpen.  (Ajrend,  L  210).  Door  F,  v.  Blgyawiflc  br.  foL  Uit:  t.  Loon, 
HolL  Hist.  L  170. 

78  Garte  de  denx  Toiee  militaire  (aic!)  des  Rom.  br.  fbl.  —  Uit:  t.  Loon, 
HoIL  Hist  I.  ISl.  Oekleard. 

79  Orenepaal  tnasohen  de  BataT.  en  Kaninefaten  te  Yliegene  b^  Naaldw^k 
in  1500  geTonden.  Door  F,  v.  Eleyswiik,  fol.  Uit :  t.  Loon ,  Aloude  HoU. 
Hist  L  178." 

IHt  stok  is  bepaald  onecht;  het  berost  in  het  Moaenm  t.  Oudheden 
te  Leiden. 
^  (154)  Inyal   der  Franken   in  Batavid.  (Arend,  L  246).  Door  8.  Fokl». 

lip.  Uit :  te  Water ,  bl.  50. 
^  (958)   De  Salidre  in   Batavid  onderwerpen  lioh  aan  Keiaer  Julianui. 
(Arend,  L  262).  Door.  /.  FoVcema,  br.  4».  Uit :  Wagenaar ,  Yad.  Hist.  L  242- 
^  a  HetseUde;  anders.  Door  B,  Vinkdes,  8».  Uit:  Kok,  Yad.  Wrd. XXYL 2. 
^  Dea.  pL  Proef  tóót  d.  Ir. 

^  Keiser  Julianus  schenkt  aan  den  Yorst  der  GhamaTen  (in  tegenwoordig 
K.  Braband?)  sQn  soon,  die  gijselaar  was,  terug.  (Arend,  L  268).  Naar 
P.  £r.  Egemherger,  lithogr.  door  C.  L.  v.  Ketteren,  br.  4fi.  Uit:  t.  Lennep. 
'I^ftiereelen. 
^  Hetselfile.  Naar  en  door  /.  W.  Kaieer.  br.  4fi.  Uit:  Arend,  Yad.  Gesch. 
^  f  Afbeelding  der  GhrondTesten  t.  h.  Huis  te  Britten,  met  de  omligg. 
^^orpen,   ens.  Naar  eene  oude  Schilder^  thans  in  h.  huis  t.  d.  Heer  t. 
^tw^k,"  (Arend,  L  248)  br.  foL  —  Uit:  t.  Loon,  HoU.  Hist.  L  172. 
Aibeeld.  t.  desel£ie  grondTesten ,  doch  grooter.  Znd.  eenig  ondersohr. 
Of  naam.  Hg.  20  dm.,  br.  88  dm.  br.  fol.  Uit:  Oannegieter,  de  Britten- 
^  borgo.  1784,  40. 

^etaelide,  doch  kleiner,  met  het  seestrand,  Tele  inscript.,  tien  munten 
Qn  een  groot  Lat^nsch  berigt  t.  A,  OrteUus,  seggende  dat  aldus  in 
1520,  1552  en  15G8  de  ruinen  in  see  te  sien  waren,  en  de  afbeeldingen 
te  'sHage  in  het  Huis  des  Heeren  t.  Wassenaer.  Met  1  reg.  LatQnsch 
boTenschrift  en  onderaan  regts  het  N».  56.  br.  4fi,  Uit  een  Lattjnschen  atlas. 
^  De  Koningen  en  Potestaten  van  Friesland ,  Tan  Friso  af  tot  Bnno  II 
(in  1599).  58  platen  (t.  acht.  met  Lat.  vensen  bedrukt)  alle  door  P. 
Feddee  van  Harlingen,  wiens  monogram  onderaan  op  de  1*  pi.  voor- 
komt, alsmede  op  het  portret  t.  Hamoonius  wat  Toor  diens  werk 
staat.  Uit:  gl£.  Hamconii^  Frisia.  Fran.  J.  Lamrinck  et  J.  Starter, 
1620.  40." 

Aan  dit  Bz.  ontbreken  28  pi.,  nl.  2.  8.  4  6.  8.  10.  19.  21.  25.  27.  28. 
29.  8L  82.  86.  88.  89.  41.  48-^«7. 

90  De  Koningen  Tan  Stavoren  en  oude  Friesohe  Geschiedenissen.  —  12 
pL  en  2  gegrav.  titels  uit:  H.  Soeteboom,  Oudheden  t.  Zaanland, 
StaToren  en  W.  Friesl.  Amst.  1702.  2  dl.  8». 

91  Bene  Kaart  t.  Nederland  in  het  Frankische  tijdTak  vindt  men  in  het 
werk  T.  Mr.  L.  P.  O.  t.  d.  Bergh ,  MiddelNederl.  Geographie.  1852.  8o. 

92  (5S4)  Badag^s,  Koning  t.  Warmond,  ontvangt  Tergiffenis  Tan  zijne 
Terstooten  Angelsaks.  Bruid,  die  hem  met  eene  legermagt  ten  onder 
heeft  gebragt.  (Arend,  I.  298).  —  Naar  en  door  J,  W.  KcUser,  br.  4fi. 
Uit:  Arend,  G^eschied. 

98  Hetselfiie.  Badagijs  wil  sich  Terweren  tegen  de  Angelsaks.  Prinses.  — 
a  Plaat  bQ  het  komisch  gedicht  Tan  W.  Bilderdijk  in  den  Muzenalm.  t. 

1819.  Naar  /.  Bmies,  door  /.  C.  Bendorp.  12». 
h  Des.  pL  Proefdruk  TÖÓr  de  Ir. 
94  (Ml)   Aankomst  t.   Willebrord   hier  te  lande  (Arend,  I.  820).  Door 
8.  FokU  12».  Uit:  te  Water,  Yad.  Hist.  bL  75. 

2 


10  Evangelieprediking.  695 — 7S4. 

96  Inyoering  t.  h.  GliriBteiidom  in  Nederland.  —  De  BTangelle-yerkondigen 
in  Nederland.  Alle  staande,  ten  Toeten  oit,  in  BlMchoppelyk  gewaad 
met  higtorlBoh  of  sinnebeeldig  bewerk.  —  ledere  plaat  met  1  reg.  Lat. 
onrs.  boTen-  en  4  reg.  Lat.  oors.  onderschrift  beratt. :  eene  BQbelspreuk, 
hunne  namen,  korte  geschiedenis  en  jaren.  Alle  naar  Ahr,  Bloemaert 
te  Utrecht  door  i^nen  soon  Com,  Bloemaert  en  met  diens  adres;  pL  1 
en  2  met  priYÜ.  t.  Frankrijk  op  de  latere  drnkken,  de  OTerige  in 
fraa^en  drnk.  ledere  pi.  met  onder-  en  bovenschr.  hg.  47,  br.  90  dm. 
gr.  foL  G«no.  1 — 12  met  nitsondering  Tan  1  Willebrord.  en  2  Boni&oios^ 
die  niet  genommerd  stjn: 

(1)  WUlebrord  of  Olemens,  ób,  786  aet  80. 

(2)  Boni£ftcias  of  Winfiried.  ob  760. 
8  Ghregorias.  o6.  784. 

4  Frederik.  o6.  888. 
6  Badboad.  ob,  917. 

6  Snitbert.  ób,  717. 

7  Adelbert.  ob.  740. 

8  Odnl£  ob,  88& 

9  Leboinis.  oh,  786. 

10  Maroellinns.  ob.  circa  768. 

11  Werenfried.  ob,  ??  (kwam  met  Willebrord  in  het  land.) 

12  Bngelmond.  oh,  720. 

96  (695)  Willebrord  yerkondigt  het  geloof  op  Walcheren.  (Arend,  L  820)^ 
Znd.  nm.  t.  graT.  kl.  4fi.  Uit:  Arend,  Vad.  GFesch; 

97  Het  a%odsbeeld  Wodan  te  Westkapelle  op  berel  Tan  Willebrord  Ter- 
a  brQseld.  Door  Vinkeiles.  Qo,  Uit:  Kok,  Yad.  Wdb. 

h  Des.  pL  Proef  t.  d.  Ir. 

e  Teekening  Toor  deae  pi.  in  O.  L  inkt.  Door  /.  Buys.  8». 

98  Ohristelgke  Almanak  met  de  Heiligen  Tan  iedere  maand.  In  4  boTen 
elk  geplaatste  reeksen.  Znd.  nm.  br.  fol.  Uit :  ?  ? 

99  (914)  Grimoald,  Hertog  t.  Neastrie,  wordt  te  Luik  in  de  St.  Lamberti 
kerk  Termoord.  (Arend,  1.  822).  Naar  K  OraeyvcMger,  door  /.  W.  Ka/ii&r, 
kl.  4fi,  Uit:  Arend. 

100  (919)   De   Friesche    Koning    Badbond    weigert    sich   door  Bisschop 
a  Wolfram    te    laten    doopen    (Arend,    I.  826).    Het  tooneel   is  eene 

fraaie  QoÜh.  Kerk.  Door  R.  Vinkdes.  177a  br.4».  Uit:  Bekn.  Hist.  t. h. 
Vaderl.  8o, 
h  Des.  pi.  Proef  t.  alle  Ir. 

101  Hetselfde,  iets  anders.  —  Naar  du  Bowrg,  door  /.  Folkema,hr,^.  Uit: 
Wagenaar,  Yad.  Hist.  L  870. 

102  Hetselfde.  —  Het   tooneel  is  in  de  open  lacht  bQ  eene  bron  of  TÜei 
Naar  en  door  /.  W,  Kaiier.  br.  4fi,  Uit:  Arend. 

106  Hetselfde.  —  De  koning  treedt  in  eene  kerk  b^na  naakt  nit  de  doop- 

Tont;  Tóór  hem  een  jongeling  met  eene  kroon.  G«teek.  schets  in  sepia, 

omstreeks  1840.  Zonder  naam.  4fi, 
104  (990)  Boni&cins  honwt  den  heiligen  eik  om.  Door  12.  Finkelu,  9».  Vit: 

HamelsTeld,  Algem.  G^eechied. 
106  (940?)  Het  heilig  wond  omgehonwen.  —  Naar  A.  Tcmirel,  lithogr.  door 

C,  L,  V,  Kesteren,  br.  4fi.  Uit:  t.  Lennep,  Tafer. 

106  (954)  BonifieKsins  in  Friesland  gedood.  (Arend,  I.  841).  Door  8.  Fokke. 
12».  Uit:  te  Water,  Yaderl.  Geschiedenis. 

107  Marteldood   t.   Bonifaoins  met  68  syner  Tolgelingen  te  Dokkom.  Qe- 
sohilderd  door  /.  v,  Dijck,  in  de  Collectie  de  Vos  te  Amst. 


Verschillende  gebeuHenissen.  11 

108  (965)  Witiakind  omhelit  het  Ohriitandom.  (Arend,  I.  866).  Znd.  nm. 
In  randwerk  met  1  reg.  HolL  ondersohr.  br.  4fi.  Uit  een  HolL  werk 
oiroa  1770. 

109  (910)  InTftl  der  Noormannen  (of  Denen)  onder  GK>dfried  in  Nederland. 
(Arend,  L  372).  Door  8.  Fokke.  12».  Uit:  t«  Water,  YaderL  Geech. 

HO  (800  4  900)  26  Platen  over  de  8»  en  9*  eeaw  nit:  Hofdijk,  Ons  Voor- 
geslaoht.  —  Utrecht  omstreeks  de  8*  eeuw.  —  ZUt.  denarien  nit  de 
8*  en  9*  eeuw.  —  Kerk  oit  8*  eeuw.  —  Hoeve  t.  een  edeling.  —  Boaw- 
lieden  in  honnen  arbeid.  Teekening  nit  de  8*  eeaw.  —  Stad  en  Kasteel 
in  de  9*  eeaw.  2  pi.  —  Kieler  en  vaartaig  uit  de  9*  eeaw.  2  pi.  — 
Karolingische  Oadheden.  (Vertrek  en  Meabelen,  Hoisraad,  Bekers, 
Mnsiekinstmmenten ,  I^rifgswapenen ,  Ora&teenen,  Orafmonnmenten 
en  Beeldhoawwerk)  9  pL  —  Toon- ,  Tooneelkanstenaars  en  Boetedoeners 
uit  de 9» eeaw.  Handschrift,  Maxiekschrifb,  Schr^f^lank ,  Bordaarwerk , 
Karren  en  Vaartuigen,  —  alle  uit  de  9*  eeuw.  8  pi.  —  Naar  W,  J.  Rof" 
d^Jc,  D,  V,  d,  KêUen  en  C.  Roehusaen,  gelithogr.  door  Emnk  en  Bmgmr 
en  Mieiimg.  gr.  S».  hg.  30  dm.,  br.  38  dm.  Afdrukken  in  br.  4^^. 

UI  (635?)  Begrafenis  van  St.  Jeroen  te  Bgmond.  Door  FtfUsslsB.  12o.  Uit: 
a  Fokke,  Geschied.  II.  L 
ö  Det  pi.  Proe£  ▼.  d.  Ir. 

112  Brand  en  Temieling  eener  Nederl.  riTierstad  door  de  Noormannen. 
Naar  C  Springer  lithogr.  door  C  L.  v.  Ketterün,  br.  4^.  XJit :  t.  Lennep , 
Tafereel. 

US  (881)  Verwoesting  t.  h.  Paleis  te  N^megen  door  de  Deenen.  (Arend, 

l  416).  Door  VinkeJss.  12».  Uit:  Fokke,  Geschied.  U.  2. 
U^  (885)  Hertog  Godefried  de  Noorman  wordt  door  Graaf  Brerard  gedood. 
(Irend,  L  421).  Door  P.  Toi^'e.  br.  4o.  Uit :  Wagenaar,  Vad.  Hist.  II.  9a 
^  Hetselfde.  Geschilderd  door  /.  v.  Dijck,  in  de  Collectie  de  Vos  te  Amsterd. 
116  Inhuldiging  op  een  schild ,  gel^k  die  voorheen  geschiedde ,  en  waarran 
eene  afteekening  uit  de  lO*  eeuw  bestaat.  foL  —  Uit:  t.  Loon,  Oude 
Holl.  Hist.  L  18.  —  Zie  hierna  op  het  jaar  1328,  no.  206,  6,  7. 
U7  Fondament  der  Kerk  te  B^nsburg,  a%emeten  door  J.  de  la  Laingin 
Jan.  en  Febr.  1613  TÓór  dat  het  werd  uitgeroeid.  Oopie  naar  h.  orig. 
▼.  de  la  Laing,  berustende  b^  P.  Scriverius.  —  Get.  II.  168.  fol.  Uit: 
▼.  Loon,  Holl.  Hist. 

118  Hetielfde ,  Teel  grooter.   Lithogr.  door  Snwik  en  Bmger,  8» ;  afdruk  in 
br.  4o.  mt:  Hofd^k,  Ons  Voorgeslacht. 

119  Code  kaart   der  Nederl.,  ter  opheldering  der  Vaderl.  Historie  in  de 
Middeneeuwen.  Amst.  Tirion.  1749.  br.  fol.  Uit :  Wagenaar,  Vad.  Hist.  II. 

^  (^tl  9  Nov  )  Zamenkomst  t.  Karel  den  Benvondige  en  Hendrik  den 
^<^laar.  (Arend,  IL  9).  Naar  B.  Oraeyvcmger,  door  /.  W.  Kcuieer,  kl. 
*».  Uit:  Arend. 

i^^9  IA  JanU  )  Koning  Karel  de  EenTondige  bevestigt  Dirk  I  in  het 
'  ^(^afl^k  bewind  oTcr  Holland.  (Arend,  II.  20).  Znd.  nm.  Later  opgegray. 
^  ^^ruk  br.  4fi.  Uit:  Wagenaar,  VaderL  Hist. 
12^  ^^-  pl-  Pi^oef  T.  d.  Ir.  Tan  den  Torigen  staat  der  pi. 

^«tMlMe;  anders.  Naar  B.  OraeyvcMger,  door  /.  TT.  KoiMr. kl. 4io.  Uit: 
I2JI  -^-rend,  G^esoh. 

v%09)  Hilswindis  wordt   in  het  gebed  door  haren   wantrouwenden 
%<«maal   Ansfiried  bespied.  (Arend,  II.  37).  Naar  12.  Oraeyvanger,  door 
*j^  -^^  W,  Kaiaer,  4fi,  Uit:  Arend,  Vad.  Gesch. 

^098)   Het  sneuTelen  Tan  Graaf  Amout.  (Arend,  II.  o.  30).  Naar  12. 
OrtÈeyvcmger  door  J.  W.  Kadser.  kl.  4fi.  Uit:  Arend,  Vad.  G^esch. 
^^  Il  Platen  OTer  de  11«  eeuw.  Uit :  Hofdijk,  Ons  Voorgeslacht.  —  Kasteel , 
Kerk,  krypt  onder  Bt.  Pieter,  Landarbeid,  Strafoefening ,  KrQgsge- 


12  Verschillende  gebenitenissen.  lOM — IIM. 

waad,  Kerkgeraad.  Draagbaar  altaar.  Bordnnrwerk.  Naar  D.  v.  cL  KêOm, 
O.  Bochtuaen,  Kruaenum  v.  Slim,  lithogr.  t.  Bmrik  en  Bimffer,  gr.  8». 
Afdmk  in  br.  4fi, 

126  Bene  middeneeawsohe  bnroht.  Naar  C.  Springer,  lithogr.  door  C  L.  v. 
JTMtffUffik  br.  4^.  Ko.  7  nit  ▼.  Lennep,  Tafbreelen. 

127  (1009)  yinsoriptio  et  forma  yestiboli  Templi  AbbatiaeBgmoBdaaae, 
oom  imag.  et  verBibos  sazo  mbro  ezo."  —  Ben  gewelfde  ateen^  yer- 
toonende  een  Bisschop  die  de  handen  segenend  nitbreidt,  enz.  met 
Lat.  inschrift  om  den  rand;  van  ond.  het  jaar  MIX.  Door  C*LoU&r,4fi. 
Uit:  Werken  t.  h.  Kon.  Nederl.  Inst.  2>  klasM. 

128  Hetselfde,   iets  grooter,  waaronder  eenige  andere  onde  letters.  Naar 
a  O,  T,  Tmne,  door  B,  de  Bakker.  1804.  Gton.:  PI.  1.  8».  Uit:  t.  WQb,  Hnie- 

rittend  Leyen. 
h  Hetaelfde.  Origin.  Teekening  in  O.  I.  inkt,  door  O.  T,  IVvmm.  8». 

129  Hetzelfde,  dooh  grooter  met  onderschr.:  j^Steen  boven  den  ingang  der 
Bgmonder  AMj  Kerk"  (12>  eenw?).  Lithogr.  door  D,  v.  d.  KaOsii.  gr. 
4».  Uit:  Hofdijk,  Ons  Voorgeslacht. 

180  (1018  99  A«g.)  Hertog  Qodfried  t.  Lotharingen  bQ  Dordrecht  door 
Graaf  Dirk  m  verslagen  en  gevankelyk  in  de  Stad  geroerd.  (Arend. 
II  o.  60).  Naar  R,  Oraeyvounger  door  /.  W.  Kadeer,  kL  4».  Uit:  Arend, 
Yad.  Gesoh. 

181  (1098)  Bemalf  tot  Bisschop  van  Utrecht  benoemd.  G^esohUderd  door 

B.  Wijnveldt  in  de  collectie  de  Vos  te  Amst. 

182  (1049  14  Jao.)  Graaf  Dirk  IV  te  Dordrecht  door  een  TergifUgdea 
pQl  doorboord.  (Arend,  II.  o.  69).  (ïesigtinde  stad,  de  gewonde  Graaf 
op  den  voorgrond.  Gen».  690.  br.  4fi,  Uit:  Balen,  Beschr^ving  t.  Dordr.  — 
Met  b^geschreven  g^chiedenis. 

188  (lOOl)  Graaf  Floris  I  na  de  Slag  v.  Neder-Hemert  onder  een  boom 
slapende,  wordt  verraderl^k  vermoord.  (Arend,  IL  o.  71).  Naar  R. 
Oraeyvcmger  door  /.  W,  Kaieer»  kl.  4fi.  Uit:  Arend,  Yad.  Gesoh. 

184  a  Hetselfde,   anders.   Naar  /.  Buys  door  K  Vinkdee.  12».  Uit:  Fokke, 
Gesoh.  n. 
b  Des.  pi.  Proefdruk  voor  alle  Ir. 

186  (HOOP)  Voorstellingen  uit  de  12*  Eenw.  —  Kasteel-  en  Kaart  v.Jem- 
zalem  en  Omstreken,  —  Bnrchtpoort.  —  Bvenhooge.  —  Kapel  en  doop- 
vont. —  Kr^gsgewaad.  —  Landschap.  —  Lithogr.  snd.  nm.  (b^  Bmrik 
en  Binger).  4°.  Uit:  Hofd^k,  Voorgeslacht. 

186  (1118)  De  Friesche  Bdelman  Galama  verdedigt  a^n  jagtregt  tegen 
Graaf  Floris  II.  met  h.  swaard.  (Arend,  II.  o.  112).  Naar  dm  Bourg, 
door  Folkema,  br.  4o.  Uit:  Wagenaar,  Vad.  Hist.  II.  214 

187  a  Hetselfde  anders  en  kleiner.  Door  5.  Fokke,  12o.  Uit:  te  Water, 
Vad.  Hist. 

h  Des.  pi.  Proef  v.  d.  Ir. 

188  (114S?)  Herbert,   Bisschop  v.  Utrecht,  dreigt  Dirk  VI,  die  Utrecht 
a  belegert  met  den  ban.  (Arend,  IL  o.  120).  Door  8.  Fokke, liSP,  Uit:  te 

Water,  Gesoh. 
h  Des.  pi.  Proef  v.  d.  Ir. 

189  (114S)   Dirk   VI.  Graaf  v.  Holland,  smeekt  den  Bisschop  v.  Utr.  om 
a  vergiffenis.   (Arend,  II.   a.  120.  Wagenaar,  H.  280).  Door  VvnhOes,  8». 

Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XIL  L 
h  Des.  pi.  Proef  v.  d.  Ir. 

e  Teekening  in  O.  I.  inkt  voor  de  pi.  Door  /.  Buys,  8». 
140  (1105)  Graaf  Floris  m.   door  den   Graaf  v.  Vlaanderen  gevangen. 
a  (Arend,  H.  a.  126)  Door  Vinkdes.  12o.  Uit:  Fokke,  Geschied.  IL  4. 
h  Des.  pL  Proef  v.  d.  Ir. 


1190 — Itlf.         Yersdiillende  gebeoftenisseii.  18 

141  (1180)  Bidden T. h.  DaitMlie  Huis.  Door  FtrOceltfs.  8».  üife :  Kok,  YaderL 
a  Wdb.  Xm.  L 

h  Des.  pL  Proef  t.  d.  Ir. 

142  (119Q)  Oraaf  Floris  UI  eterft.  (Arend,  IL  o.  Utt).  Door  a.FMi$.Uti. 
Uit;  te  Water,  Geeoh. 

148  (1195)  Tronw   Aleid  oTenrint  de  Weet-FrieMo.  (Arend,  IL  o.  184). 

Naar  B.  Oroêyvainger ,  door  /.  TT.  KoM&r,  kl.  4fi,  Uit :  Arend ,  Yad.  Gkeoh. 
144  Veraoening  Tan  Graaf  Dirk  VU  met  i^ln'  broeder  Willem  T.Haarlem. 

(Arend,  H.  o.  186).  Gheechilderd  door  /.  v.  D^,inde  Oolleotle  de  Vos, 

te  Amst. 
146  Graaf  Willem  wordt  Heer  t.  Friedand.  (Arend ,  IL.  o.  186).  Door  8.  Fokkê. 

br.  ld».  Uit:  te  Water,  Geeohied. 

146  (1800)  19  Voorstellingen  ait  de  18*  eenw.  —  Beeldboawerswerkplaats. » 
Bnrgermenbelen.  —  Dorpers.  ~  Gildenkleeding  {QékL  en  Zwart)  Kr^gs- 
gewaad.  —  Kr^gsenginen.  —  Molen  en  bakoTen.  —  Poorters.  —  Be- 
liekhonders.  —  Bidder  in  Tolle  wapenrusting.  —  BlaapTertrek.*  — 
Stodsgesigt.  —  Stadspoort.  —  Toiletkoifer.  —  Tombeserk.  —  Tryp- 
ttkon  in  beeldhoawwerk.  —  Zitting  eens  Beohters.  —  Optogt  ineene 
Stad.  —  Gelithogr.  naar  en  door  D.  «.  d.  KéUm,  19  pL  kL  4».  uit: 
Hofd^k,  Yoorgeslaoht 

147  (ItUS)  Huwelijk  t.  GraTin  Ada  met  den  Graaf  Lodew^k  t.  Loon 
(Arend,  IL  a,  194).  Naar  B.  Oraayvmhg&r,  door  /.  W,  Kaimr.  kL4fi,  Uit: 
Arend,  Yaderl.  Gesdhied. 

148  (18M)  GraTin  Ada  op  de  bnrgt  te  Leiden  belegerd.  Door  VwMm.  8». 
a  mt:  Kok,  Yad.  Wdb.  L 

h  Des.  pi.  Proef  t.  d.  Ir. 

149  GraTin   Ada  wordt  door  Graaf  Willem  nit  Texel  naar  ISngeland  ge- 
a  Bonden.  (Arend,  IL  o.  198).  Door  VinMea.  12».  Uit:  Fokke,  Geschied. 

d.  NederL  IL  L 
h  Dese  pi.  Proef  t.  d.  Ir. 
lU)  Het  Temielen  t.  h.  Slot  t.  G^sbrecht  t.  Amstel  (Arend,  II.  a.  196). 
Door  8.  Tokke.  12». 

151  (1814  SO  Aag.)  De  bestorming  Tan  Santa  Maria.  (Arend,  II. o. 807). 
Naar  12.  Oraayvcmger,  door  J.  W,  f omot.  kl. 4o.  Uit:  Arend,  Yad.  Gesch. 

152  (1819)  Beleg  Tan  Damiate  (Arend,  U.  o.  216  ens.  806  ens.).  —  De 
torens  Toor  de  haTens  en  daarTOor  de  sohepen.  In  oTalen  gefig.  rand 
waarboTen  Tele  wapens;  t.  ond.  12  oors.  Tersen.  Naar  /.  Bouehont, 
door  W.  Akersloot.  Hg.  16  dm.,  br.  24  dm.,  br.  4fi.  Uit:  Ampsing,  Be- 
sohr^T.  T.  Haarlem.  1626.  4fi, 

BQ  Kramm,  LoTens  d.  Schild.  I.  187  wordt  melding  gemaakt  Tan 
de  origineele  Schilder^  op  glas  Toor  het  Baadhais  te  Haarlem  door 
Jan  Boachorst. 
158  Innemen  t.  Damiate,  ens.  —  Yoorstelling  in  2  afdeel.;  t.  ond.  ineen 
groot  medaillon  het  oTerseilen  der  ketting  TOor  de  hsTen  Tan  Damiate 
gespannen;  daarboTen:  j^Yioit  Tim  Tirtus;"  hooger  eene afdeeling  met 
2  geham.  mannen ,  de  een  het  onde  wapen  Tan  Haarlem ,  een  Terdorde 
palmboom,  de  ander  het  nienwe  wapen,  een  swaard  met  5  sterren, 
in  de  hand  houdende;  onder  dese  afdeeling  öön  regel  onrs.,  4  Tersen 
inhoudende:  j^Kragt  met,"  ens.  Naar  de  orig.  teeken.  Toor  de  glas- 
schildering te  Gouda  Tan  WL  Tyhcnit,  geteekend  door  J.  O.  BoëUus, 
gegraT.  door  P.  Tanjé.  Geteek.  IL,  sijnde  alsoo  het  2"  Tan  de 5  platen 
der  Goudsche  Kerkglasen,  uitgegeTen  in  1746. 

BoTcn  in  de  plaat  staat  het  jaar  1596  en  onderaan:  Haerlem,BQnde 
het  jaar  waarin  het  glas  door  die  stad  aan  de  Kerk  te  Gouda  ge- 
geren  Is. 


14  YersduUende  gebeortenissen.  tttf — ItM 

154  HetselMe ;  dooh  anden  dan  op  de  Torige  pL  Twee  torens  Tan  boren  don 
a  eene  yalbrog  Terbonden ,  worden  bestormd  en  met  ladders  beUommen 
Naar  du  Bowrg,  door  J.  Foücmna,  br.  4».  Uit:  Wagenaar,  Hist  IL8I6 
6  Deselfde  pi.  Proef  t.  d.  Ir. 

166  Hetselfiie,  anders,  door  /.  JAtyken,  4o.  Get.  toL  8. 

166  ^Innemen  Tan  Damiate,  1188.  en  nieaw  Stads  Wapenschild."  Tasnhn 
dit  opsohrift  de  woorden:  ,Yioit  yim  Tirtns."  —  De  EmlBridden 
geknield  Toor  den  Keiser  en  Pans  liggende  ontrangen  den  segen  a 
een  nienw  wapen.  Waarop  dit  jaartal  1188  berust  is  miy  onbekend 
(Door  Bom,  de  Hooghe)  Hg.  18  dm. ,  br.  28  dm.  br.  4fi,  Uit  eens  Ter 
samel.  Tan  br.  4^.  pi.,  door  B.  d,  H.  orer  Haarlem,  die  te  samen eo 
rand  om  een  groot  plan  Tan  Haarlem  Tormen. 

167  Hetselfde  en  het  overseilen  der  keten.  —  Met  opdragt  aan  de  Bd 
geering  te  Haarl.  door  den  graTear  Nic  Oloek  1696,  met  s^n  adrei 
en  later  bijgevoegd  adres  v.  8.  Kloeting  te  Delft.  Met  16  reg.  lofiüol 
T.  d.  Haarlemsohen  Beotor  O.  Schonaeus.  2  bl.  foL  In  de  OoUectieT. 
Heer  Mr.  J.  T.  Bodel  N^enhnis. 

168  De  Abdj   te   Bgmond.  —  De  binnenplaats  der  abdy,  waarin  een  % 
wond  kr^gsman   en   eenige   armen,    door  monniken  Tenorgd.  Na 
O,  Sprinffer,  lithogr.   door   C.  X.  v.   Kestoren,   br.  4fi,  N».  10.  Uit: 
Lènnep,  Tafereelen. 

169  Schetskaart  van  Nederland,  verdeeld  in  Hertogdommen,  Ghraafiwhapp 
en  Bisdommen.  Lithogr.  naar  W.  J.  Hofdijk,  br.  4fi,  Uit :  t.  Lennep,  Tafiere 

160  Ben  Oilde-optogt  in  de  Middeneeuwen.  Lithogr.  naar  P.  H,  Bgmiberf 
door  O,  L,  V,  Keeteren,  br.  4fi,  Uit:  t.  Lennep,  Tafereelen. 

161  (Ittf .  99  JaluO  Slag  te  Anen  bij  Goevorden  en  neerlaag  t.  Biasoh 
a  Otho   V.   Utr.  (Arend,  U.  o.  272).  ->  Znd.  nm.,  v.  aoht  bedr.  Uit  e 

Holl.  boek:  4fi, 
h  Des.  pL  V.  aoht.  onbedrukt. 

162  Dood  van  Otho  II,  Bisschop  van  Utrecht  in  den  Slag  van  Anen  I 
Goevorden.  Geschilderd  door  A.  F,  Zwrcher.  In  de  Oollectie  de  Voe,  te  Aau 

168  Qtjsbrecht  v.   Amstel  en  de  Hertog  v.  Gelder  gewond  in  h.  Kapitt 

a  gebragt,   ter  verkiesing  v.  een  nieuwen  Bisschop  (Arend,  II.  o.  27ï 
Door  VvnJceles.  8».  Uit:  Kok,  Yad.  Wdb.  m.  2. 

b  Des.  pi.  Proefdr.  v.  d.  Ir. 
164  (1831)  Graaf  Floris  lY  in  een  steekspel  te  Corbié  vermoord  (Aren 

a  n  o.  Wi).  Naar  en  door  8,  Fokke  1782,  br.  4o.  Uit:  Wagenaar,  Hisf 

b  Des.  pi.  Proef  v.  d.  Ir.  Op  seer  gr.  pap. 
166  (1816)   Graaf  Willem   IL  wordt  te  Keulen  Bidder  geslagen  (Aren 

a  II.  o.  280).  Door  Vmkelee.  8».  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XXXI.  2. 

b  Des.  pi.  Proef  v.  d.  Ir. 

e  Teekening  voor  de  pl.  in  O.  I.  inkt,  door  /.  Buye.  8». 

166  (1848.  8  NoT.)  Graaf  Willem  te  Aken  tot  Boomsch  Koning  gekrooi 
(Arend,  II.  a,  286).  Lithogr.  naar  A.  F.  Zwrcher,  door  O.  Ir.  v.  Kasten 
br.  4fi,  Uit:  v.  Lennep,  Tafereelen. 

167  (1858.  16  Jany.)  G^sbreoht  v.  Amstel  en  Herman  v.  Woerden, d< 
Bisschop  V.  Utr.  Hendrik  v.  Vianden ,  beoorlogende ,  worden  door  he 
geslagen  en  gevankeltjk  binnen  Utrecht  gebragt.  (Arend,  EL.  o.  28! 
G^eschilderd  door  /.  H,  Egenberr/er  in  de  Collectie  de  Voe,  te  Amst. 

168  Hetselfde  anders.  Znd.  nm.  4fi.  Y.  acht.  bedrukt  met  2  kol.  Holl.  Gesc 
(als  no.  160.) 

169  (1856.  81  Jan.)  Graaf  Willem  II,  Boomsch  Koning,  de  West-Frie» 
willende  tuchtigen,  sakt  b^  Hoogwoude,  niet  ver  v.  Alkmaar  door  het  \ 
en  wordt  door  de  West-Friesen  met  kneppels doodgeslagen  (Arend,] 
ck  868).  —  Geétst  door  A.  H(wibrakm),  Hg.  17  dm.,  br.  18  dm.  4fi,  Zeldsaai 


IttS — ItM.  Verschillende  gebeurtenissen.  15 

130  Hetaeifde,  eenigiixiB    anden.    Met   2    reg.    HolL  ondenohr.  Door  /. 

171  Hetielfde,  nagenoeg  als  Toren.  Naar  C.  Oraeyv<m^,  door  /.  W,  Kaimr. 
U.  40.  Uit:  Arend,  Vad.  OeMh. 

172  (1168)  Beleg  v.  h.  Slot  te  Vreeland.  (Arend,  IL  o.  840).  Door  8.  Fokke, 
br.  120.  Uit:  ie  Water,  Geeohied. 

171  De  Heer  t.  Amstel  belegert  Utreoht.  (Arend,  IL  o.  840).  IG».  Uiteen 

almanalge.  Letter-  en  prfd. 
174  (1999)  Optogt  T.  FloriB  Y  met  de  kortelings  geslagen  St.  Jacobsridders, 
na  het  door  hem  bQ  de  instelling  dier  orde  gegeren  ToomooL  —  Voor- 
gesteld in  eenen  Optogt  der  Leidsche  Studenten  den  8*  FebmarQ  1846 
.    op  den  dies  natalie  dier  HoogeschooL  —  Fraaie  Toorstelling  in  6  boven 
lik.  staande  reeksen;  ter  s^de  randwerk  Tan  arabesken.  Lithogr.  bjy 
fl.  /.  Boeker  te  Dordrecht,  nitgeg.  bjy  Immerseel  Monnier.  Hg.  88 dm., 
br.  71  dm.  br.  fol. 
175(1288?)   Floris  V  vindt   te  Hoogwoade   in  N.  HoU.  h.  l^k  t.  s^nen 
Vsder  Willem  IL,   dat  een   oude  Fries  hem  in  een  moeras  aanwast. 
(Arend,  IL  o.  846),  naar  B,  Oraeyvcmger,  door  /.  W.  f  cmmt.  kl.  4».  Uit : 
Arend,  Vad.  Gesoh. 
176a  Hetsellde,  anders.  Door  8.  Fokke.  br.  12o.  Uit:  te  Water.  Qesohied. 
h  Des.  pi.  Proef  t.  d.  Ir. 

c  Teekening  Toor  de  yoorg.  pi.  door  /.  Buys.  br.  12». 
177  (1289)  Orerstrooming  in  Friesland.  —  Gesohilderd  door  B.  WigwoMt,  Jr, 

In  de  Gollectie  de  Vos,  te  Amst. 
178(1288  5  Jaiy.)  De  slag  Tan  Weeringen  (Arend ,  II.  o.  486  ens.).  VerkL 
oopie  van  eene  plaat  in  Willems Belg.  Mnsenm,  II,  1888,  welke geTolgd 
is  naar  eene  onde  teekening  in  het  Afi&ighemsohe  H.  8.  der  Brabandsohe 
yeesten.  —  Het  geheel  stelt  de  veldslag  TOor;  t.  ond.  links,  de  woor- 
den :  gDit  es  den  strQd  van  Woeronok."  —  Lithogr.  Tan  Ph.  Danst  te 
Arnhem   TOor  den   Qeldersohen  Volksalm.  t.  1860.  Dit  plaa^e  is  hg. 
14  dm.,  br.  88  dm.  12». 
I79(18«8)  «De  Haringrisscherjg."  —  (Den  28  Sept.  1296  wordt  het  eerst  Tan 
a  de  HaringviflsoherQ  gewag  gemaakt)  (Zie  Wagen.  UI.  64  en  de  bladw^s. 

U5).  Naar  H.  KóbeU,  1778,  door  M.  adiUeih,  1781.  gr.  br.  4o. 
^  Des.  pi.,  etsdrok  voor  alle  Ir.,  yóór  de  laoht,  ens. 
^  (1296)  Vier  pL  tot  de  geschiedenis  t.  Floris  V.  —  Verkrachting  t.  d. 
a  Trouw  t.  Velsen  door  Floris  V.  —  Jagtpart^  der  Bdelen  met  den  Graaf. 
—  H oord  T.  Floris  V.  —  Strafoefbning  aan  Gerard  t.  Velsen.  —  4  pL 
br.  4».  T.  acht.  bedrukt.  Uit  hets.  Holl.  4fi  boek  als  no.  180  en  167. 
^  Dei.  pL  L  8.  4  van  acht.  onbedrukt. 

e  CopiAn  der  pi.  2.  8.  in  des.  grootte ,  op  öön  |ól.  blad  onder  elk.  gedrokt, 
▼•  acht.  wit. 
^  (28  Jaay.)  De  Geertens-Minnedronk  door  Floris  V  Tódr  sQn  Tertrek 
^  jagt,   kort  Toor  s^n   dood  aitgebragt.  (Arend,  II.  o.  872.)  Naar 
.     ^  Oraeyvanger,  door  /.  W.  Kaieer.  kl.  4fi,  Uit:  Arend. 
^  (^9  Jaoy^  Moord  Tan  Graaf  Floris  V  bij  Muiderberg;(Arend,IL(k274)  — 
^  ^aar  du  B<mrg,  door  B,  TamjL  4o.  Uit:  Wagenaar,'Vad.  Hist. 
I«j  *^%s.  pL  Proef  t.  d.  Ir.  "* 

^oris  de  V*  gCTangen  en  vermoord.  Door  8,  Fokke,  br.  12o.  2  st.  Uit :  te 

Ij^  -*^eB.  pL  Proe£ir.  t.  d.  Ir.  2  St. 

^Qf  Toorstellingen  in  medaillons,  uit:  Vondel,  G^sbrecht  t.  Amstel, 
^leiirspel. 
J    X>oor  8,  Fokke,  1776.  gr.  br.  4o. 
^^  pL  Proef  V.  d.  Ir. 


16  Verschillende  gebeurtenissen.         ISW — IK 

186  (1999)  OrergSTe  t.  k.  slot  t.  O^ibreoht  T.Amstal  (Arend,  n»&fl 
Naar  B.  Oraeywmger,  door  /.  'W.  Kadser,  kL  4o.Uit:  Arend,  Yad.6tf 

186  (1996)  Het  Slot  Tan  Uaielstein,  yeroTerd  i^nde  door  Woliv.Bor 
len ,  werpen  de  Soldaten  met  HoU.  en  LeaTensohe  munten  het  k 
welke  helft  van  het  gamisoen  onthoofd  sal  worden.  (Arend,  IL &tt 
(}esohllderd  door  J.  Jjro^  In  de  Golleotie  d$  Vot  te  Amet. 

187  (1996)  Willem  t.  Boreelen,  Heer  Tan  Veere,  te  Delft  uit  het  TOiit 
geworpen   en   Termoord.   (Arend,  IL  o.  400).  door  /.  L(uykm),  ¥. 
HierbQ  een  Terhaal  in  fraaie  Oalligraphie. 

188  HetseUde ,  geheel  andert  en  grooter ;  regte  eene  groote  poort  Zond 
eenig  opechrift  of  naam.  (Door  /.  Lwykm  P)  Hg.  16  dm.,  breed  88  dm.  br. 

188  Jan  L  Graaf  t.  Holland,  draagt  het  regen taohap  op  aan  Jan  i 
ATeenee,  Graaf  t.  Henegoawen.  (Arend,  IL  o.  401).  Gtoeohilderd  di 
J.  H.  Egenberger.  In  de  Ck>llectie  de  Vos,  te  Amst. 

180  Yooratellingen  t.  oudheden  en  hniael^k  leTen  uit  de  14^  eeuw.  —  Jk 
Tronwen.  —  Keokengewaad.  —  Polyptiek.  —  3eliekhoader.  —  Bid 
in  ToUe  wapenrusting.  —  WolTenjaoht.  —  iTOorm^werk.  —  ZD< 
weeftela  (Goudlaken).  2  pL  —  Lithogr.  door  Emrik  en  Bk^ger  tc 
Hold^k,  Ons  Voorgeslaoht  9  St.  gr.  8o. 

191  (ISOS)  Yroone  in  N.  Holland  bg  Alkmaar  Terwoest.  —  Bene  sn 
kerkklok  met  opschrift:  ^pAnno  Dom.  1880  tempore  Alardi,"  eto., 
een  segel  Tan  Vroon;  tnssohen  beide  een  groot krois met jaarsdhi 
Beee  Cadtt  Mater  Frisiae  (1808)"  waarboTen  een  BngeU  t.  onderen  e 
heTige  sohermntseling.  —  Met  6  reg.  HolL  Ters :  j^De  nnlloon  die  bon 
ens.  Door  K  v,  Penign,  Hg.  20  dm.,  br.  16  dm.  4».  üit:?P. 

192  (1904.  96  April.)  Witte  Tan  Haamstede,  bastaard  Tan  Floris  V, 
ZandTOort  geland,  plant  de  Holl.  Vaan  op  den  Blinkert  by  Haarl 
ter  Terdr^Ting  der  Vlamingen.  (Arend,  l.  h.  19).  —  Gesohilderd  d 
/.  V.  D^,  in  de  Golleotie  de  Vos,  te  Amsi. 

198  Witte  Tan  Haamstede  te  Haarlem  ontTangen.  (Arend.  I.  b.  20).  M 

12.  Orasyvimger,  door  /.  W,  Kcuiser.  kl.  4^  Uit:  Arend,  Gesohied. 
194  Hetaelfde,  anders.  Naar  P.  E.  Bgmh&rger,  gelithogr.  door  J,  v.d,V 

br.  40.  Uit:  t.  Lennep,  Tafereelen. 
196  Witte  Tan  Haamstede  Tertoont  sioh  in  de  wapenrosting  t.  een  t^t^m 
a  te  Haarlem.  Door  B,  Vwkeies,  8».  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XIX.  1. 
h  Des.  pi.  Proef  t.  d.  Ir. 

196  Monument,  in  1817  bQ  het  Manpad,  1  uur  Zuidwaarts  Tan  Haar] 
opgerigt  door  Prof,  D.  J.  Tan  Lennep,  ter  eere  Tan  de  OTorwinn 
aldaar  den  26«  April  1804  door  Witte  t.  Haamstede  met  de  Ha 
burgers  op  de  Vlamingen  (by  het  Mannepad ,  een  uur  ten  sniden  1 
Haarlem)  behaald,  en  ter  eere  der  Haarlemsche  burgers,  die  den 
July  1678  aldaar  hun  leTen  waagden.  —  Teekening  in  swart  kr^t  (d 
O,  LamberU)  Hg.  26  dm.,  br.  87  dm.  br.  4». 

197  Hetselfde  seer  Terkleind.  Houtsnede  met  histor.  besohr^Ting  1 
Penningmagasljn  Toor  de  Jeugd.  IV.  —  Hierb^  het  Lat.  Ters  Tan  /. 
Boeufft,  met  de  Holl.  Tertaling  in  Tersen  t.  A.  Looqes,  op  dit  Mo 
ment,  8».  Uit:  (Kunst  en  Letterbode)  18..?,  bL  408— 40a 

198  Nioolaas  Tan  Kats,  Vader  Tan  den  boTelhebber  in  SchoonhoTen, 
de  Stad  TOor  den  Graaf  Tan  Vlaanderen  Terdedigde,  wordt  op  1 
Tan  Willem  Tan  OosterTant  die  het  beleg  aauToerde,  Tooreenstoi 
ram  gebonden ,  om  alsoo  den  boTelhebber  tot  de  OTorgaTe  te  dwing 
wat  hem  gelukte  (Arend.  IL  b.  22).  Gesohilderd  door  A,  F,  Zwrthgr 
de  Golleotie  de  Fos,  te  Amst. 


Verschillende  ^beorteniBsen.  17 

199  (1S94)  Heer  Jan  Tan  Beneese  en  de  and.  saamgesworenen  tegen  Oraaf 

a  Floiifl,  te  Utr.  door  de  Hollanders  en  Friesen  bestookt,  vlngten  naar 

Knilenburgy  dooh  Terdrinken  meest  alle  in  de  Lek.  (Arend,  IL 6. 88). 

—  40.  y.  achter,  bedr.  Uit:?.. 

6  Des.  pL  ▼.  aoht.  onbedrukt.  —  Met  groote  en  fraaie  Galligraphie. 

80O  Hetselfde.  —  Oesohilderd  door  A,  F.  Zwrcher,  In  de  Collectie  de  Voê, 

te  Amstw 
901  Arent  t.  Benschop  en  anderen,  al  Tochtende  in  een  sohonw gejaagd , 
a  Terdrinkt  met  Jan  t.  Benesse  in  de  Lek.  (Arend,  IL  b.  88).  Door  R, 

Vinkdm.  8».  Uit:  Kok,  YaderL  Wdb.  YI.  1. 
h  Dea.  pL  Proef  t.  d.  Ir. 

808  (lO  Aüg.)  Zieriksee  door  de  Vlamingen  belegerd.  (Arend,  IL  h,  84). 

Door  /.  W.  Kaiaer.  kL  4o.  Uit:  Arend,  Geschied. 
906  (1S18)  Het  ombrengen  der  Tempelheeren  te  Ziieriksee.  (Arend,  n.b. 

68).  Znd.  nm.  (door  Luykm.)  br.  4fi,  Gtet.:  887.  br.  4fi.  Y.  acht.  onbedr. 

Uit  een  HolL  boek. 

904  (1S18)  Hertog  Beinond  t.  Oelder  Toorxegt  bij  den  doop  t.  s^n' klein- 
soon  Willem  lY  te  Utr.  diens  noodlottigen  dood.  —  Geschilderd 
door  A,  F,  Zureher  in  de  Collectie  de  Fm  te  Amst. 

906  (1S88)  Willem  m,  de  Friesen  getachtigd  hebbende  wegens  het 
Teijagen  der  door  hem  aangestelde  Baljnwen  t.  StaToren,  wordt 
door  hen  te  Yroonakker  als  Heer  gehuldigd,  op  de  oade  plegtige 
w^se,  (sie  hierTÖÓr  no.  116)  namelijk  staande  op  een  schild  door  4 
Bdelem  in  de  hoogte  gehcTcn.  (Arend ,  U.  b.  124).  Geschilderd  door 
/.  H.  Egenberger,  in  de  Collectie  de  Vos  te  Amst. 

906  «Inhnldiging  op  een   schild   t.  d.  Graaf  t.  Holland  (Willem  UT)  tot 
a  Heer  t.  Friesland  in  1828."  Naar  du  B<mrg  door  P.  Ta/njL  br.  4o.  Uit: 

Wagenaar,  Yad.  Hist.  UI.  287. 
b  Dea.  pL  Proefdruk  Tóór  de  Ir. 

907  Hetselfile,  anders;  lithogr.  naar  TT.  H,  Sehmidi  door  F.  B.  Waanden. 
gr.  fol.  Met  gedr.  biogr.  t.  Willem  m. 

906  (iSS6)   , Justitie  over  d.  Baeliuw  t.  Zujt-Hollant ,  door  Willem  de 

Gk>ede ,  Graef  t.  Hollant."  —  Willem  m  te  Yalendennes  siek  liggende, 

laat  den  landman  t.  Zuid-Holland,  wien  de  Baljuw  z^ne  schoonekoe 

ontnomen,  en   eene  slechte  in  de  plaats  heeft  gegeven,  door  desen 

100  gouden  kroonen  uitbetalen  en  laat  den  Baljuw  daarop  onthooMen. 

(Divisie-Ohronjk  XXTL   82).  Het  bovenstaande  opschrift  staat  in  witte 

letters  in  eenen  swarten  gefigur.  rand,  en  vormt  het  bovenstuk  van 

eene  groote  plaat,  door  Barth,  Dolendo  (gegrav.  in  1618)  met  adres  v. 

Q.  Valck  en   van  7  kleine  plaatjes,  door  /.  de  Qheyn  met  adres  van 

Q.  J.  Vis9chêr,  welke  rondom  de   groote  plaat  behooren,  (n®.  L  2.  8 

links,  no  4.  6.  7  regts,  een  ongeno.  titel  en  n».  6  (een  vers)  onder  de 

pi.,)  welk  geheel  door  den  aangedmkten  geflgureerden  swarten  rand 

omgeven  is.  De  groote  pi.  stelt  links  den  Graaf  voor,  te  bed  liggende 

^et  swaard  s^nen  dienaar  toereikende,  reg^  den  Baljuw  op  de  kniedn, 

h^  hem  den  (H^stel^ke.  De  kleine  plaa^es  s^n  genommerd  1 — 5  en  7, 

<teder  ieder  een  16  reg.  HoU.  vers  met  opschrift;  no.  6  is  een  groot 

>ers  in  4  kol.,  daaronder  een  uittreksel  uit  de  Divisiekronijk  XXTT. 

%,  waarin  het  verhaal  voorkomt.  Het  geheel  bestaat  uit  1  groot, 

^  kle&ere  vellen,   en  4  kwartvellen  en  is  te  samen  hg.  61  dm.,  br. 

^00  dm.  De  groote  pL  alleen  is  hg.  41  dm. ,  br.  56  dm. ,  ieder  der  kleine 

"pL  hg.  14  dm.  f  br.  19  dm.  —  Het  geheel  van  alle  platen  met  den  rand 

is  uiterst  seldsaam,  en  heb  ik  slechts  éénmaal  gesien ,  de  groote  pi.  is  óók 

sohaarsoh ;  het  meest  vindt  men  de  kleine  plaatjes  met  den  ai^sesn.  rand, 

8 


18  Y«:tK2hillende  gescfaiedenisseii. 

die  op  siohselTe  geen  geheel  Tormende,  in  «11e  yersameUngeia  ala  eene 
incomplete  serie  Toorkomen. 

Yan  dese  plaat  door  Dolmido  (welligt  alleen  t.  de  groote  pL  in  het 
midden)  Etjn  door  den  grarenr  12  opgeklenrde  EzempL  aan  de  Staten 
T.  Holland  aangeboden,  bl^kena  Beeolatie  t.  19 Sept.  1818. Zie Kramm. 
n,  854.  —  De  Exemplaren  met  het  adres  Tan  O.  Foldk  (die  mnetreeks 
1670  uitgaf)  E^n  doa  latere  drokken.  Vroegere,  met  ander  adres, ayn 
mij  nooit  voorgekomen. 

Op  het  Stadhuis  te  Alkmaar  is  eene  schilder^  t.  deae  gebeurtenis 
door  Nic  van  den  Heek, 

209  Hetselfde,  in  8  seer  Terkleinde  en  eenigmins  Terschill.  oopite,  ieder 
met  1  regel  ours.  vers.  Op  pL  8,  het  adres  t.  C  J.  Visaeher,  —  De  8 
br.  12o.  pL  op  2  bl.  br.  4fi,  aan  elkander  gedrukt. 

210  Hetaelfde,  op  ööne  pL;  links  de  Graaf  te  bed  liggende;  in  h.  «^H'lim 
de  Soherpregter  gereed  den  Ba^'uw  te  onthoofden.  Znd.  nm.of66nige 
aanduiding.  (Door  Bom,  de  Hooghe?)  Hg.  21  dm.,  br.  89  dm.  br.  é».  — 
üit  Balen?  Dordr. 

211  Hetselfde  als  Toren ,  dooh  verkl. ;  ▼.  boTen  een  opsohrift : ,  Justitie  t. 
Willem  de  Goede."  Ter  weersijden  8  plaatges  met  4  Terqea,  waarren 
2  cursief;  Tan  onderen  eene  breede  Terklaring  in  oursieiL  —  Latere 
afdruk  eener  oude  plaat.  Met  adres  Tan  H,  AüairéU  te  Amst. 

212  (1S48)  Eleonora  (t.  Engeland)  verwet  te  N^megen  aan  haren  Gemaal 
(Graaf  Beinoud  II  v.  Gelderl.)  s^ne  Terw^dering,  onder  Toorwendael 
dat  sy  melaatsoh  is.  (Arend,  II.  h.  206).  Door  /.  W,  JTcmmt. gr.  8».  Uit : 
Arend,  Geschied. 

218  HetseUde;  de  Vorstin  Toorspelt  tcTens  aan  den  Hertog  den  ondergang 
a  T.  B^n  huis.  —  Plaat  by  het  vers  t.  A.  O.  W.  Staring  in  den  Mnien- 

almanak  t.  1828.  Door  /.  O.  Bendarp,  ISfi,  Afdruk  in  gr.  8». 
h  Des.  pi.  Proefdruk  Tóór  alle  Ir. 
214  (1S45.  IVovenb.)  400  Burgers  t.  Utrecht  smeeken  blootshoofd  en  bane- 
Toets  Graaf  WiUem  IV   Trede  aan  hunne  stad  te  schenken.  (Arend, 
II.  h,  165).  G^eeohilderd  door  /.  v.  Di^,  in  deOoUectie  de  Fm  te  Amst. 
216  a  Hetselfde ,  anders.  Door  Vinkeles,  12o.  Uit :  (Fokke)  Geschied,  d.  Nederl. 
h  Des.  pi.  Proef  Tdör  alle  Ir. 

216  Graaf  Willem  IV  sneuTelt  voor  StaToren.  (Arend,  IL.  h  157).  Door 
J.  W,  Kaiaer,  kl.  4fi,  Uit  Arend,  Geschied. 

217  a  HetMlfde,  anders.  Door  8,  Fokke,  br.  12».  Uit:  te  Water,  Gesohied. 
h  Des.  pi.  Proef  Tóór  alle  Ir. 

219  (1S46)  Mirakel  t.  Amsterdam.  —  ,d'Waare  afbeeld,  t.  h.  H.  Saoram. 
a  T.  Mirakel ,"  ens.  Voorstell.  in  2  afbeeldingen ;  het  ontTangen  en  uit- 
braken T.  d.  gewtjden  ouwel.  (Wagenaar ,  Beschr.  t.  Amst^  IL.  120).  Met 
8  reg.  HolL  Tcrs  in  4  col.  waaronder  h.  adres  t.  /.  Qr0ve  op  de  Looyera- 
graft  bQ  't  flng.  Weeshuis"  in  1  reg.  Znd.  nm.  Hg.  18  dm.,  br.25dm. 
br.  4fi.  Uit  een  HoU.  boek  ? 

h  Des.  pi.;  latere  opgegraT.  druk,  eender  h.  adres. 

220  Mirakel  t.  Amst.  —  UitToerige  Toorstelling  der  gebeurtenis  en  der 
daarop  gcTolgde  wonderen.  Uit:  (L.  Marius)  Amstelredams  eer  ende 
opcomen  door  de  denckwaerd.  mirakelen  aldaar  geschied  aen  ende  door 
het  H.  Sacrament  des  Altaers,  ao.  1845.  Antw.  H.  Aertssens.  1689.  IS». 
—  Fraai  gegraT.  titel  en  16  gen».  pL  door  B,  aJBölsioert;  iedere  pL  met 
6  reg.  Lat.  en  6  reg.  HoU.  Ters,  beide  gegraT.  —  ledere  pi.  met  h.  Tere 
hg.  18  dm.,  br.  8  dm.  kl.  8o.  Fraaije  pi.  en  drukken. 

221  Hetselfde.  Copidn  der  Toorgaande  platen;  pL  8.  9.  10.  11.12.  18.14.16. 
isijn  juist  omgekeerd  Tan  de  origineele;  6  is  met  Teel  Teraaderingen ; 


1945 — tS88.  Yerschilleiide  gèbenrteiiiaseiL  10 

pi.  2. 6. 7. 8. 16  lyn  Ti^  naaawkenrige ,  dooh  ligt  te  ondenoheiden  oopito. 

Met  des.  Lat.  en  Holl.  Tenen ,  doch  de  laatste  in  boekdrok  onder  da 
'plaat,  welke  kier  aleohts  11^  dm.  hg.  en  8  dm.  br.  is.  kl.  8».  üit  de 

nitgare  ??  t.  hets.  werk.  Znd.  gegraT.  titeL 
2SB  Hetselfde,  in  8  kl.  afbeeld.;  de  man  te  bed   liggende,   de   lOngelen 

▼oor  h.  Tunr  geknield ;  de  hostie  en  h.  Wapen  ▼.  Amst.  —  Uit :  Le  Loog, 

Beform.  ▼.  Amst.?  met  aitroer.  besohr.  ▼.  gemt.  (B.  B.  8). 
228  ,8ohets  der  Kiste,  waarin  de  Miraonl.  Hostie  te  Amst.  allereerst  son 

gelegd  geweest  s^n."  —  Hierboren:  j,  Afbeelding  ▼.  h.  Glas,  door  den 

Aartshert.  MaTÏmil.  in . . .  1484  in  de  Kapel  d.  H.  Stede . . .  Tereerd." 

—  Znd.  nm.  ▼.  grar.  —  Hg.  27  dm. ,  br.  26  dm.  gr.  4fi,  —  Üit :  Wagenaar, 

Amsterd.,  IL,  128. 
2Sé  ,Sohets  d.  Kiste,"  ens.  dooh  kleiner.  —  Origin.  teeken.  in  sw.  kr^t, 

door  /.  DOhof.  Hg.  16  dm.,  br.  21  dm.  4fi. 
2S6  (1S46)  Margaretha  ▼.  Henegonwen  schenkt  aan  Amst.  het  Toorregt 
a  T.  nimmer  ▼.  de  Qraafl^kheid  gescheiden  te  worden.  (Arend,  IL,  b.  168). 

Door  B.  de  Bakk&r,  br.  12o. 
h  Des.  pL  F^oef  ▼.  d.  Ir. 
226  (ISSO.  92  Hel.)  WUlem  Y.  sluit  een  Verbond  met  de  Bdelen  en  Steden 

▼.  Holland  te  Dordrecht.  (Arend,  IL.  h.  176).  Door  /.  TT. Komot. gr. 8». 

Uit:  Arend,  Geschied. 
f07  Het  Temielen  der  Hoeksche  Kasteelen.  (Arend ,  IL  h,  177).  Doo^  8,  Fokhe, 
a  br.  12».  Uit:  te  Water,  Yad.  Geschied. 
h  Dea.  pL  Proef  Töór  de  letter. 
288  (1254)  Bmmerik  Tan  Dmten  Toor  het  altaar  te  Dmten  Termoord  door 

Graaf  Willem  Y.   (Arend,   II.  h.  266).  door  /.  W.  Kaiaer.  gr.  8».  Uit: 

Arend.  Gesoh. 
288  (1259.  Aag.)  Gerrit  t.  Wateringen  door  Graaf  Willem  Y  te  Dordrecht 

omgebragt.  (Areod,  IL  b.  247).  Door  /.  W,  Kaiaer.  gr.  8».  Uit:  Areod, 

Geschied. 

280  (1290)  Mirakel  t.  h.  H.  Sacrament  te  Brussel.  —  Ben  wiyde  Maria- 
mantel, waaronder  God  Vader  sittende;  met  8  kroonen;  eene  groote 
kroon ,  met  omschr. :  j,al  abado  sea  el  "  etc. ;  ter  weerssyden  in  8  kleine 
afbeeldingen  de  geschied,  t.  d.  Jood  Jonathas,  die  de  Hostie  gestolen 
had,  ens.  —  Met  adres  t.  G.  Hendricz.  fol.  Uit  de  folio  nitg.  t.  Oaf- 
me^er.  Sacrament  t.  Mirakel.  1720.  80.  - 

281  HetseUde  Mariabeeld  en  miraculeuze  hostie,  nu  omgCTcn  door  een 
groote  eerepoort,  die  de  Aartshertogen  Albert  en  Isabella  en  de  Kar- 
dinaal Infkmt  jaarlijks  daar  deden  oprigten ,  w^l  hun  TOorTader  Karel  V 
b^  E^n  afirtand  Tan  de  regering  op  dat  altaar  s^ne  kroon  heeft  neder- 
gelegd.  Naar  12.  v.  OrUy  door  /.  B.  Berterham,  1709.  Hg.  62  dm.,  br. 
89  dm.  Zeer  hg.  foL 

282  (1291.  22  Aag.)  Hertog'  Bduard  t.  Gelre  na  een  gewonnen  slag  by 
Baesweiler  Toor  s^n  swager  den  Hertog  t.  Gulik ,  door  s^nen  jaloerschen 
gunsteling  Herman  Bier  Terraderlljk  Termoord.  (Arend ,  II.  b.  280).  Naar 
P.  H,  Egemhergtir,  lithogr.  door  /.  v.  d.  Veen,  br.  4fi,  Uit:  t.  Lennep,  Tafereeien. 

288  Hetselfde.  (beschilderd  door  /.  H.  Egenb&rger,  indeCoU.  da  Fos  te  Amst. 
284  (1289.  12  HaArt.)    Onderwerping  t.  HendrikT.  Montfoort  aan   d. 

Utrechtschen   Bisschop   buiten   Montfoort.   (Arend,   II.  b.  886).  Door 

/.  TT.  Kadeer,  gr.  8».  Uit:  Arend,  Geschied. 
286  (1288)  Intogt  t.  Hertog  Willem  t.  Gelre  in  Nijmegen.  (Arend,  n.b. 

881).  Door  /.  TT.  KcUaar.  gr.  80.  Uit:  Arend,  Geschied. 
286  (1288.  SepC.)  Hertog  Willem  t.  Gelder  geeft  toe  aan  het  Tersoek  t. 

sQn'  Vader,  die  hem  smeekt  Trede  met  FrankrQk  te  sluiten.  (Arend,  IL  b. 

884).  Geschilderd  door  J.  H.  Egenberger,  in  de  Collectie  da  Fos,  te  Amst. 


20  Yerschillende  gebeortenisaen. 

978  (ISM.  SI  Sept.)  ▲leid  tui  Poelgeest,  b^iit  t.  Hertog  ▲Ibreoht  r. 
Begeren ,  wordt  'b  aronds  in  het  boech  big  den  Haag  door  de  Hoekaohen 
Termoord.  (Arend,  IL  h,  800).  Gteaohilderd  door  /.  H.  Bgmibmrger,iÉéB 
Ck>lleotie  de  Vos,  te  Amst. 

288  Hetaelfde ;  de  roorstelling  ia  in  eene  kamer,  b^  arond.  Door  FtnMfli.  8». 
a  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XXXI.  2. 

b  Dec.  pi.  Proef  róór  alle  Ir.  8o. 

e  Hetaelfde.  Teekenlng  in  O.  L  inkt  roor  de  roorgaande  pL  door  /.  Biiyg.  80. 

289  Hetselfiie.  Voorstelling  in  de  open  luoht.  Naar  /.  8te^ ,  door  /.  P.  Lamge. 
80.  Uit:  Witsen-Oe^sb.  Schoonheden. 

240  Hetzelfde,  anders.  Door  /.  W,  Kaiser,  gr. 8».  Uit:  Arend,  Yad.  Gesohied. 

241  (ISM)  Hertog  WiUem  t.  Gelder  eischt  t.  h.  Kapittel  t.  Utrecht,  da* 
men  nyn'  neef,  Frederik  t,  Blankenheim,  Bisschop  t.  Straatsburg, 
tot  opyolger  t.  Fiorens  t.  Weyelinohore  benoeme.  G^esohüderd  door 
/.  H,  Egmiberger,  in  de  OoUectie  de  Vos,  te  Amst. 

242  (iS95)  Oraaf  Willem  y.  Oosterrant,  b^  den  Koning  t.  Frankr^k  aan- 
sittende,  ontyang^  een  geyoelig  yerw^t  den  dood  t.  a^n  Oom  Graaf 
Willem  IV.  door  de  Friezen  nog  niet  gewroken  te  hebben.  (Arend, 
n.  b.  aOS).  Geschilderd  door  B.  WijnvMl,  in  Oollectie  de  Fos,  te  Amsfc. 

248  (14QP)  Voorstellingen  uit  h.  openbaar  en  hoisel^k  leyen  in  de  15e  eeuw. 
—  Barchtsaal.  —  Dootoor.  —  Bdelen  en  Kr^gslieden.'  —  Bdelrroawen; 
zwart  en  gekl.  —  Koperen  gra&erk.  —  Kraamkamer.  —  Baadhnis  ie 
Middelburg.  —  Uittocht  yan  Boogschutters  ( Vogelsohieten).  —  Lithogr. 
naar  en  door  D.  v.  d.  KeUen  en  O.  Bochussen.  br.  4^.  Uit :  Hold^k,  Voor- 
geslacht. 

244  (1401)  De  moeder  yan  Jan  t.  Arkel  rermeestert  in  h.  gewaad  eener 
melaatsche  rrouw,  het  slot  Pirlepont.  (Arend,  IL  b.  820).  Door  /.  TV. 
KoMer.  br.  4».  Uit:  Arend,  Geschied. 

245  (140S)  Hertog  Albrecht  y.  Be^jeren  ontyangt  Koning  Hendrik  IV  t. 
a  Engeland  met  zijne  dochter  Blanoa  te  Dordrecht.  Door  VinMes,  12». 

Uit:  Geschied,  der  NederL 
b  Dez.  pi.  Proef  yóór  de  Ir. 

246  (1403)  j,  Afbeelding  yan  de  Meermin  (Groene  WQ f)  in  de  Purmer-meer 
^geyangen  a».  1408  naar  de  schilderij  daaryan  hangende  in  h.  Prinsen- 
,hof  tot  Edam."  Znd.  nm.  80.  Uit:  Verband,  yan  A.  Vosmaer  in  de 
,Verh.  d.  Holl.  Mts.  28»  dl."  1786  PI.  L. 

%4ff  Hetzelfde  eenigzins  anders;  in  h.  yerschiet  Edam,  enz. ;  met  een  4  reg. 
yers:  j,Als  men  schreeft  1408,"  enz.  80.  Uit  hetz.  deel  altf  roorg.  PLI. 

248  Hetzelfde,  als  beeld  onder  eene  toog  in  de  PurmerpoortteBdam,  die 
in  1610  yolbond  is ;  het  is  t.  steen ,  nu  (1784)  zeer  besohadigd.  br.  80. 
Uit  hetzelfde  werk.  PI.  K. 

249  Hetzelfde,  geheel  anders;  de  Meermin  zittende  in  een  huiq'e  en  spin- 
nende; in  h.  yerschiet  een  zee  met  schepen,  kl.  80.  V.  acht.  bedrukt 
met  een  Holl.  yers.  Uit:  Wachtendorp  Bijmkron^cke. 

260  Hetzelfde;  de  meermin  ter  haWe  Itjye  zwemmende  in  de  baren,  in 
hare  hand  een  wapenbord  y.  de  Beemster?  (eene  koe,  en  daarboren 
het  HaarL  wapen ;  een  opstaand  zwaard  met  5  sterren)  in  het  rersohiet 
Edam.  —  Houtsnede.  —  Daaronder  een  yerhaal  in  2  kol.,  get.  W.  ▼. 

Gouthoyen   (tiel)   met   opschrift:  j,Van  een  wilde  Zee-yrouwe 

in  't  Purmer-meer."  —  Haerlem,  Vt.  Oasteleyn.  kl.  fol.  De  pL  hg.  26 
duim,  met  de  tekt  84  dm.,  br.  22  dm.  Zeer  zeldzaam. 


14M — 14M.         Versdiillende  gebeurtenissen.  21 

%1  HetwUde  als  roren,  dooh  kleiner,  in  h.  rereohiet  een  gedeelte t. een 
hnia.  V.  aoht.  m.  Let.  teket.  br.  ia». 

^.(14M.  Jab.)   Margarethay   Wedawe  t.  Hertog  AJbreoht  t.  Begeren 
itoot  sQnen  boedel  met  den  roet.  (Arend, IL  b.8M).  Door/.  W.Kaiser, 
gr.  8p,  Uit:  Arend,  pesohied. 
268  (14IM)  Belegering  t.  h.  Slot  Hacreetein  door  Graaf  Willem  YL  Door 
a  8.  Fokke.  br.  4».  Uit:  Wagenaar ,  Yad.  Geaoh.  m.  878. 
&  Dei.  pL  Proef  röór  de  Ir. 

^  (1409)  Opsohadding  te  Dordreoht  toaMhen  de  Hoekachen  en  Kabbel- 
jaanwsohen.  (Arend,  n.  b.  887).  Door  /.  W.  Kaiatr,  gr.  8o.  xjit :  Arend, 
Qeadhied. 

^(1419)  Jonker  Willem  t.  Arkel  anearelt  den  !•  Deo.  in  deKrQtsteeg 
te  Gorknm  in  een  gereoht  gelererd  tegen  Walraren  t.  Brederode ,  die 
de  Stad  roor  Jaooba  t.  Begeren  aan  de  Kabbeljaanwachen  wilde  ont- 
wringen. (Arend,  IL  b.  46é).  Geeohilderd  door  B.  WignveUU,  in  de  Ooi' 
laotie  dê  Vos,  te  Amst. 
^a  HetMlfde,  anders.  Door  B.  FifilB9Z«.8o.üit:Kok,yad. Wdb.XVnLS. 

^  Des.  pL  Proef  y.  d.  Ir. 

c  Hetselfle.  Teekening  roor  de  roorg.  pL  in  O.  I.  inkt  door  /.  Biiyt.  8^. 
^  Hetselfde.  —  Titelprent  Yoor  het  Treurspel :  Den  ondergang  t.  Jkh.  WL 
T.  ArkeL  (door  /.  va»  Paffevwrode).  4fi,  —  Hierb^  een  aÜMshrift  t.  h. 
Spitaphinm  in  h.  Koor  boren  de  Tombe  t.  ArkeL 
'^  "Bei  slot  T.  Usselstein  wordt*op  de  Heeren  t.  Bgmond  en  Usselstein 
▼eroYord,  verbrand  en  geslecht.  (Arend,  IL  b.  461).  Znd.  eenigennm. 
(door  Qhn,  Chuwen),  Hg.  14  dm.,  br.  17  dm.  4p.  Y.  aoht.  bedr.  met  een 
HolL  rerhaal  in  8  kol.  uit  een  fol.?  werk.  (Zie  n»  868). 

^  Bis.  pL ,  afronderL  firaa^e  Proefdruk  yöór  alle  Ir.  in  br.  foL  Y.  aoht 

onbedr. 
c  Des.  pL,  latere  druk  met  ondersohr.:  ^IJsselstein  rerbrand."  Y.  aoht 
onbedr.  br.  4p. 

(1416.  S  Mei.)  Berste  rergadering  der  Edelen  en  Steden  yan  (Gelder- 
land. (Arend,  IL  b.  668).  G^eeohilderd  door  /.  R,  Egmberg0r,iadeOo\L 
de  Vo8,  te  Amst. 
^  (6  Aag.)  jv  Afbeelding  y.  h.  opbreeken  der  Belegering  y.  Dordreoht  (door 

a  Jan  yan  Braband).  a».  1418."  (Arend ,  II.  b.  469).  Gopie  naar  eene  oude 
BohilderQ  op  het  Baadhuis  te  Dordreoht ,  het  legerkamp  yöór  en  het  om- 
liggende land  b^  Dordreoht  yoorstellende ,  met  öén  regel  boyensohrifb : 
j,  Anno  1418  omtrent  Sint  Laurens  daoh ,"  ens. ;  ter  weerss^den  de  wapens 
y.  Dordr.  en  Holl.  Naar  h.  origineel  door  /.  v.  8tr^  geteek.;  door  D. 
Vrijdag  g^egray.  br.  8o.  üit:  Nalesingen  op  Wagenaar.  1«  dl.  808. 

b  Des.  pi.  Proef  yoor  het  ondersohr. 

c  Des.  pL  Proef  yoor  het  ondersoh*  Omberdruk. 
Alle  dese  Sx.  op  gr.  4fi  pap.  ona^esn. 

261  Een  groot  aantal  Qildemeesters  in  den  naoht  y.  St.  Luoiasdag  op  de  markt 
a  te  Zwol  onthoofd.  Door  R.  Vinkeles.  O»,  üit:  Kok,  Yad.  Wdb.  XXXY. 4. 
b  Des.  pi.  Proef  y.  d.  Ir. 

868  (14SO.  18  Aag.)  Intogt  yan  Hertog  Jan  y.  Beijeren  binnen  Leiden. 
(Arend,  ü.  b  478  en  Meerman,  beleg  y.  Leijden  18..  in  1« dl. der Yer- 
handeL  d.  Maatsch.  y.  Nederl.  Letterk.  I.  1806.)  Yoorgesteld  in  eenen 
gemaskerden  Optogt  (of  lieyer :  in  oud  oostuum)  der  Leidsohe  Studenten. 
8*  Febr.  1840  op  den  Dies  natalie  der  Hoogeeohool.  —  üityoerige  yoor- 
stelL;  in  het  yersohiet  de  Sint  Pieterskerk  met  de  b^gebouwen  ,de  optogt 
in  8  boyen  elk.  staande  reeksen ;  rondom  arabesken.  —  Lithogr.  b^  H.  J. 
Badur  te  Dordreoht ,  uitgeg.  b^j  P.  Engels.  Hg.  58  dm. ,  br.  69  dm.  br.  fol. 


22  Veraohillende  gescfaiedenweD.         14M — 14M 


868  Hetselfde;  in  Ö6ne  daorloopende  Seiia  Tan  IB^  aan  een  behcxwende  bledi 
in  lithogr.;  ieder  blad   hg.  24  dm.,  br.  84  dm.  Met  niiiegg.  op  di 
omdag  d..  126  groepen.  Met  adres  ▼.  Mej.  H.  Sohreader  te  Iieïden.  br.4 
Van  deie  afbeeld,  bestaan  ook  firaai  gekl.  BxempL 

264  (1481)  Doorbraak  y.  d.  Zuid  HoUandsohen  d^k  b(j  Dordreoht,indfl 
naoht  T.  18  Nor.  1421,  waardoor  72  dorpen  OTerstroomd  en46geh« 
Terwoest  werden.  (Arend,  II.  b.  487).  —  G^eeohilderd  door  J.  H.  Eg$ 
berger,  in  de  Oollectie  de  Vos,  te  Amst. 

266  Hetaelfde.  —  G^eaigt  op  het  land  rondom  Dordreoht.  Met  de  namen  d 
44  ondergeloopen  dorpen,  en  aanduiding  yan  het  geredde  kind  in  eei 
wieg  aan  den  deswege  nog  heden  genoemden  Kinderd^k.  —  Naar 
EovbraJun  geétst  door  B.  de  Hooghe.  Hg.  21  dm.,  br.  81  dm. br. 4». Ui 
Balen,  Dordr. 

266  Hetieli^e,  als  Toren,  reel  kleiner,  op  een  openhangend  doek;  boren 
het  jaar :  1421.  Zonder  eenig  inschrift.  Naar  A,  v.  Venne,  door  W.  Hemde 
Hg.  6^  dm. ,  br.  18^  dm.  b.  16o.  Waarsoh^nl^k  een  gedeelte  eener  grootc 
kaart  of  nit  een  boek. 

267  Hetselfde ,  geheel  anders ;  fiotieye  yoorstelling.  Znd.  nm.  (Door  8.  Fokkt 
a  Uit:  Wagenaar,  Ydl.  Hist.  UL  464. 

h  Dec.  pL  Proefdr.  t.  d.  Ir. 

268  (1483)  yBoekdmckerye  te  Haerlem  gevonden  omtrent  het  jaar  1440." 
«Typogr.  Harlemi  primnm  inyenta  circa  a».  1440."  —  (Beide  naar 
Zaenredam),  —  Portret  y.  Laurens  Coster  naar  J.  v.  Compan.  —  DeBai 
lemsche  maagd  sittende,   rondom  haar  wapens.  —  4  platen,  door 
V.  Fsldtf,  met  boyensohr.  en  4  reg.  Lat.  of  Holl.  yersen.  ledere  pLli 
16  dm.,  br.  12  dm.  4fi,  Uit;  Ampsing,  Haarlem  1628. 

268  Uityinding  der  boekdmkkonst.  (Arend ,  n.  ƒ.  664).  Koster  aittende 
den  Haarlemmer  Hont  en  peinsende.  Door  /.  W.  Kaiaer.  br.  4p.  U: 
Arend,  Geschied. 

270  8  platen  met  6  medailles  (12  a^den)  geslag.  in  1740  b^j  hetS^eeuwfiM 
der  boekdrokkonst.  8o.  Uit:  Seis,  8*  eeuwfeest. 

271  Zinneprent  op  de  Uityinding  d.  Boekdrukkunst.  —  Het  portret  t.  L. 
in  med.  yastgehecht  aan  het  monument  in  den  Hout,  waaroToree 
Vrouw  is  heengebogen.  Met  2  reg.  yers:  «Z^n  Vinding,"  ens.  — Ze 
slechte  lithogr.  sonder  naam ,  uitgegqyen  b^  het  4fi  eeuwfeest  in  18 
kl.  fol. 

272  (1485)  Burgemeester  Proois  te  Utrecht  yermoord.  (Arend,  n.b.64 
a  Door  R.  Vinkeles,  8».  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XXV.  8. 

b  Dec.  pi.  Proef  yöör  de  Ir. 

278  (Mov.)  Vlugt  y.  Jacoba  y.  Bejjeren  in  mansgewaad  uit  G^nd.  (Ares 
II.  h.  606).  Qeschilderd  door  /.  H:  Egenberger ,  in  de  GolL  de  Vot,  te  Am 
274  Hetselfde,  anders.  Door  /.  TT.  KoMer.  gr.  8o.  Uit:  Arend,  G^esohic 
276  (1486.  Jad.)  Albrecht  Begling,  beyelhebber  in  Schoonhoyen,  do 
Jacoba  y.  Beiyeren  na  de  inneming  der  stad,  yeroordeeld  om  leyei 
begrayen  te  worden,  keert  na  een  yerlof  yan  eede  maand  om  y; 
syne  yrouw  en  kinderen  a&oheid  te  nemen,  terug  om  den  dood 
ondergaan.  (Arend,  II.  h.  496).  Naar  J.  E,  J.  v.  d.  Berg,  lithogr.  do 
F.  B.  Waanders.  gr.  fol.  —  Met  uityoer.  histor.  beeohrijy. 

276  Hetselfde,  bijna  als  yoren.  Naar  /.  TT.  Kaieer.  gr.  8o.  Uit:  Aren 
Oeschiedenis. 

277  Hetselfde;  Beyiing  sittende  in  eene  kamer  met  s^ne  yrouw  en  kii 
^  Naar  W.  Hoevenaar,  lithogr.  v.  Deeguerrois.  gr.  4».  Uit :  Soetens.  Panthec 


1411—1444.         Verschillende  geschiedenissen.  28 

88HetMUÜe;  Beuling  itMuide,  s^n  kind  op  den  «rm  hondende.  Door 
FwMat.  8».  Uit:  Hehnen,  HolL  n»tie.  !•  Zang. 

89  Schilder^  ter  gedaohtenis  ▼.  Heer  Baee  t.  Haemetede,  yenlagen  in d. 
8fer|d  Toor  Bronwerahayen.  (Arend,  IL  b.  606).  —  In  h.  midden  Ghrietoe 
itoande,  h.  boek  des  leyens  geopend  Tóór  sich,  linke  een  gehamaad 
ridder  (Heer  Baee?)  den  kraiartandaard  in  de  hand,itaande,ensege- 
nend  de  hand  op  den  ■ohonder  t.  een  der  2  yóór  hem  knielende  riddere 
(i^ne  sonen?)  leggende;  de  ridders  a^n  (yolgens  te  Water ,  Adel^k 
Zeeland  no  66  en  18)  de  Heeren  y.  Heemstede  en  Blois y.  Treslong;  — 
regfes  y.  Ohristns  een  knielende  Bdelyronw  (de  Weduwe)  met  wapen- 
•ohild  Haamstede  en  Ostende,  naast  haar  hare  2  doohters,  aonder 
▼apensohild ;  aohter  de  Weduwe  de  Moedermaagd  die  aaohtel^k  haar 
lohouder  aanroert  en  in  de  regterhand  eene  kroon  hoadt.  Met  2feg. 
onderaohr.  in  Gk>th.  letters :  j,  Anno  Mlili*  XXVI  op  Sinte  Pontiaens  dai^ 
wort  yerslagen  heer  Baee  y.  Haemst.  in  de  Strijtyoorbrouwershayen 
ende  Ie  ƒ  t  begraye  te  Bethlehem."  —  In  h.  yersohiet  een  dorp  (Haam- 
stede?) links  eene  begraa^laats  (die  y.  h.  klooster  Bethlehem?  op 
Schouwen).  —  Fraaie  Teekening  in  kleuren  naar  de  originele  sohil* 
dei^  b^  den  Heer  Ccm.  v.  Oittan  v,  BnuUa,  Door  T,  Verngk.  1788.  Hg. 
44  dm.,  br.  6é  dm.  br.  foL 

^  Afbeelding  y.  h.  in  1426  yerwoeste  Kasteel  y.  Brederode  b^j  Haarlem. 
Ket  8  reg.  HoU.  en  Lat.  ours.  ondersohr.  (Arend,  IL  b.  609).  Znd.nm. 
d.  gray.  Met  adres  M.  L.  Hg.  24  dm.,  br.  88  dm.  br.  fol. 

^  (1450  ?)  Jaooba  y.  Beijeren  stelt  sich  aan  het  hoofd  der  Hoeksohen, 
a  Naar  /.  Bwy$  door  B,  VinkOeê.  br.  12».  Uit  een  12»  boek. 
^  Teekening  in  O.  L  inkt  yoor  de  yoorg.  pL  door  Buyi. 

^  Hetaelfie;  geheel  anders.  Naar  P.  H.  Bgenberg0r,  lithogr.  door  J.  v.  d. 
Vemu  br.  4fi,  Uit:  y.  Lennep,  Tafereelen. 

^  Grayin  Jaooba  sohiet  te  Goes  naar  den  Papegaai  (Arend,  IL  b.  619). 
<4  Door  VinkOee.  12».  Uit:  Geeohied.  d.  Nederl.  n.  8. 
^  Des.  pL  Proef  y.  dr.  L 

^4  (14S4.  1  Aag.)  Huwel^k  y.  Jaooba  y.  Begeren  en  Frank  y.  Borselen. 
(Arend,  IL  b.  522).  Beiden  op  eene  estrade  staande,  worden  hunne 
handen  door  eenen  Priester  zaamgeyoegd ,  ens.  br.  8».  Y.  aoht.  bedrukt. 
Waarsoh.  uit  een  HoU.  boek. 

^86  Hetaelfde,  anders.  Door  /.  TT.  KoAser.  gr.  8o.  Uit:  Arend,  Geschied. 
^86  Vrank  y.  Borselen,  door  Philips  y.Bourgondid  op  Bupelmonde  gebannen 
a  ontyangt  daar,  met  den  slotyoogd  schaak  spelende,  het  doodyonnis, 
door   Philips  oyer   hem  uitgesproken  (dooh  niet  nitgeyoerd).  (Arend, 
n.  b.  621).  Door  B.  Vmkelea.  &>.  Uit :  Kok,  Vad.  Wdb.  VU.  8. 
b  Des.  pL  Proef  yoor  de  Ir.  8o. 
e  Teekening  yoor  de  yoorg.  pi.  in  O.  L  inkt,  door  J.  Bwys,  8o. 

287  Yenoening  y.  Philips  y.  Bourg.  met  Vrank  y.  Borselen ,  die  tot  Graaf 
y.  Oosteryant  benoemd  en  met  Jaooba  yereenigd  wordt.  (Arend,  IL 
b.  622).  —  Gtosohilderd  door  J.  H,  E^enberger,  in  de  (Collectie  de  Vos, 
te  Amst. 

268  (14S6)  Jagthuis  te  Teijlingen  binnen  Sassenheim,  (waar  Jaooba  ge- 
bannen was  en  sterft)  (Arend,  II.  b.  528).  Door  J,  8,  F,  4».  —  Jaooba 
kannetjes,  door  F,  v.  Blevawiiik,  Uit:  Aikemade,  displegtighed ? ?  no.8. 
—  Jaooba  Kannetjes.  Uit:  Pars,  Katwijksohe  Oudheden  bl.  108.  8o. 
11  Heteelfde,  anders  door  8,  F.  gen.  804.  —  4  pL 

288  (1444.  Smm.)  De  Kabbeljaauwsohen  uit  Amsterdam  yerdreyen.  (Arend, 
n.  e.  14).  Door  8.  Fokke.  12».  Uit:  te  Water,  Yad.  Hist  86. 


24  Yerechillende  gescfaiedenimaL         1444 — ^14Mi 


200  Oproer  (te  Amgt.)  waarin  een  Prieater  met  h.  Saorament  rlvgi.  (Arend, 
n.  c  14).  Door  B.  VinkOêi.  IS»,  mt:  (Vokke)  Amat.  en  ayne Geaohied. 
6  dln.  120. 

291  (i  NoT.)  (Jereoht  tnaaohen  de  Hoekaohen  en  Kabbe^aaawaohen  te 
Haarlem,  door  een  Prieater  yerhinderd.  (Arend,  IL  e.  16).  Door  J.  W. 
Kaiser,  gr.  8o.  üit:  Arend,  G^eaohied. 

982  Komst  t.  laabella,  (Gemalin  t.  Hertog  Filipa  t.  Bonrg.  te  Haarlem, 
a  ter  ftüling  t.  h.  oproer  toaMhen  de  Hoekaohen  en  Kabéyaaawaohan. 
(Arend,  IL  c  15).  Door  B.   VvrtkOee.  U».  üit:  (Fokka^  Geaohied.  d. 
NederL  HL  1. 
h  Dec.  pi.  Proef  t.  d.  Ir. 

296  (1446)  Jan  t.  Domburg  geeft  lioh  oyer.  (Arend,  IL  e.  1&  Door/.  Tf. 

Kaiser,  gr.  8o.  üit:  Arend,  G^eaohied. 
294  (1459)  Felle  brand  te  Amaterdam.  18  MeL  12i». 
296  (1469)  Prediking  t.  Brugman. (ter  bemiddeling  der part|faaliappen der 

Sohieringers   en   Yetkoopere  in   Friealand.   (Arend,  IL  e.  290).  Katr 

H,  P.  Schonten,  door  B.  de  Bakk&r.  br.  19». 
h  Dec.  pi.  Proef  róór  de  Ir. 

296  (146i)  Afbeelding  t.  Hertog  Philipe  t.  Boargondie,B9negamalinneii| 
a  den  Graaf  t.  Oharolois,  ene.  (met  18  wapens).  (Naar  8ymon  Jtmm,  aohilder 

te  Leiden,  rolgens  Nayoraoher,  n.251)geteek.eninaqaatintagegraT. 
door  /.  KcbeU,  br.  S».  —  Dese  plaat  is  eene  afteekenlng  t.  een  Miniatnnr 
Töórin  het  Bemissorinm  yan  Mr.  Pieter  Beooatensween  ▼.  Benesn, 
berostende  op  de  Leenkamer  y.  Holland  te  's  Hage ;  —  en  ia  geyoegd 
in  de  Nalesingen  yan  y.  W^n  en  and.  op  Wagenaar  Yad.  HSat.  Zie  ook 
B^yoegs.  op  Wag.  lY.  98. 
h  Originele  teekening  door  /.  KcbM  yoor  de  yoorg.  pL  met  eigenhandige 
aanteekening  y.  d.  Archiyaris  H.  y.  W^n  in  wiena  tegenwoordigheid 
dese  gemaakt  is. 

297  (1464  of  1499  ?)  Mr.  Pieter  Beoosteasween  y.  Benease  biedt  den  Hertog 
Philips  y.  Bonrg.  een  Begister  yan  's  Lands  priyilegiên  (het  Bemiasorinm?) 
aan.  Oopie  y.  eene  Miniatuur  (Uit:  heta. ? H. 8. als boyen ?) (Naar Symoa 
Jomss  P)  in  aquatlnta  door  H.  Koh&iL  kl.  4fi.  —  üit :  Nalees,  op  Wagenaar  L 

h  Dec.  pi.  Proef  yoor  alle  Ir.  fraai  gekleurd  gel^k  de  oorspronk.  miniatuur. 

296  (1465.  lO  Jan.)  Hertog  Amond  y.  Gelder,  op  het  Elasteel  teGraye 
sQnde,  wordt  door  s^n'  yroeger  begenadigden  soon  Adolf,  in  den  naoh^ 
y.  10  Jan.  oyer  het  ijs  naar  het  Kasteel  y.  Buren  geyoerd  en  daar  ge- 
dwongen  afiitand  te  doen   yan   alle  s^ne  regten.  (Arend,  IL  e.  165). 
(}esohilderd  door  B.  Wifftivéldt,  in  de  Oolleotie  de  Vos,  te  Amat.  —  Zie 
oyer  dese  saak  eohter :  NQhoff,  (ïedenkwaard.  y.  (ïelderL  lY.  bL  CDX 

299  Hetaelfde.  Naar  P.  H,  Egenberger,  lithogr.  door  /.  v,  d,  Veet^  br.  4». 
üit:  y.  Lennep,  Tafereelen. 

800  Hetselfde.  Door  /.  W,  Kaiaer.  gr.  8o.  üit:  Arend,  Yad.  Gtosoh. 

801  Adolf  y.  Gelder  dreigt  met  de  yuist  s^n'  Yader  die  door  een  luik  uit 
de  geyangenis  siet.  Naar  de  schilder^  yan  Bembramdi  in  de  Galer^  yan 
Sans-Souoi ,  (tegenwoordig  in  het  Museum  te  BerlQn)  fraai  gegray.  door 
D,  Berger  te  Berl^n  1767.  Hg.  26^  dm.,  br. 20 dm. 4».  —  Yolgena EoUoff 
(in  Baumer's  Hist.  Tasohenb.  1864)  stelt  dese  sonderlinge ,  en  seer  seker 
onhistorisohe,  schilder^  niet  Adolf  y.  Gelder  yoor,  maarden  larafiliti- 
sohen  Big^r  Simson  door  sijn'  schoonyader  te  Thimnaoh  bedreigd.  — 
Op  de  plaat  naar  dese  Schilder  door  W.  Leaderin  1765  gegray.,  staat 
reeds:  j,Simson  at  the  prison  house  at  Gasa." 

808  Hetaelfde,  seer  yerkleind  door  Velijn,  S».  üit:  y.  Kampen,  YaderL 
Geaohied.  1*  druk.  y.  1819. 


14M — telt.         Yenchillende  geschiedeiiissen.  25 

Wê  (14€9)  Kaxel  de  Stoute  te  Middelburg  8  broeden,  wegene  moord,  in 
B^ne  tegenwoordigheid  hebbende  doen  onthoofden ,  itilt  het  daardoor 
ontstane  oproer  door  eensklaps  met  een  brandend  hout  de  straat  op 
te  loopen.  (Arend,  n.  c  48).  Qesohilderd  door  B.  W^nvMi,  in  de 
Coneotie  de  Vos,  te  Amst. 
80*  (14«8.  14  Oei.)  Karel  de  Stonte  en  Lodew^k  XI  te  Feronne.  (Arend, 

n,  e.  41).  Door  /.  W,  KcMtr,  gr.  8».  üit:  Arend,  Vad.  Gesoh. 

806  Snnebeeldige  plaat  OTer  den  Staat  ▼.  Vlaanderen.  —  j,  Imago  Tlandriae." 

Opschrift  boren  eene  mystieke  plaat,  een  cirkel  roorstellende ;  in  het 

midden  der  pi.  eene  naakte  rroaw  (Vlaanderen)  die  2  wolyen  soogti 

rondom   den  cirkel  een  8  reg.  cnrs.  randschrift,  dat  een "18  reg.  Lat. 

Ters  berat ;  daarom  heen  een  andere   (de  buitenste)  cirkel ,  de  poorten 

T.  12  Belgische  Steden  yoorstellende ,  y.  ond.  eene  Latynsche  gegrar. 

oitlegging,   waaryan  de  eenigsins  uityoeriger  Dnitsche  yertaling  (in 

boekdruk)  ter  weerssQden.  Naast  de  rroaw  een  mjst,  yersregel :  gOibfiei 

en  Clybid,  eum  deca  decas  ibit"  De  letters  0^'b-i^  beteekenen  Gfend  — 

Fperen — Bmgge — Insnlae  (Ry  ssel) — Donai  —  en  het  yers :  gOum  deca," 

ena.  is  een  Chronogram  1468  uitmakende.  —  De  uitlegging  yermeldt 

dat  dese  plaat  naar  eene  yeel  oudere  gegrayeerd  is,  en  die  gerolgd 

was  naar  eene  oude   teekening  op   perkament  met  kleuren,  in  het 

klooster  Heechoute  te  Brugge  geronden ,  die  door  een'  geleerden  abt 

aldaar.   Lub.  Hausschild  (op  het  Ooncilie  yan  Oonstans  tot  Bisschop 

▼erheyen)  sou  gemaakt  sijn.  Welke  nu  echter  de  ware  beteekenis  der 

plaat  en  y.  h.  jaar  1468  is,  bUjft  mij  duister.  —  Met  adres  t.  Joa. 

JansBonius  en   h.  jaar  1G04  onder  de  Duitsche  uitlegging.  —  (Welke 

JansBonins  sou  dit  kunnen  s^n?  Waarsoh^nl^k  niet  de  üitgeyer  te 

Amsterdam,  die  in  1668  oyerleed,  maar  dezelfde  die  in  1681  te  Arnhem 

de  reis  y.  Ie  Maire  uitgaf)?  .  De  pi.  is  hg.  28  dm.,  en  met  deuitlegg. 

br.  86  dm.  br.  foL  —  Zeer  leldsaam. 

906  (1499)  Oproer  te  Hoorn,  oyer  de  inyoering  y.  nieuwe  Bxcjnsen  op  het 

a  bier,  den  21*  MeL  (Wagenaar,  IV.  121).  Door  /.  FoVcema.  br.  4».  üit: 

Wagenaar,  Vad.  Hist 
h  Des.  pL  Proef  yoor  de  Ir. 
t07  Beinoud  II,   18*  Heer  y.  Brederode,   wordt  door  den  Utr.  Bisschop, 
a  Dayid  y.  Bourgond.  de  ridderorde  y.  h.  Ouldenylies  afgerukt ,  wegens 
de  yals<die  beschuldiging  dat  hij  een  aanslag  tegen  het  leyen  y.  Karel 
den  Stoute  sonde  gesmeed  hebben.  (Arend,  IL  e.  104).  Door  B,  Vwikelee. 
80.  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  VIIL  2. 
b  Dss.  pL  Proef  yöór  de  Ir. 

e  Hetaelfde.  Teekening  yoor  de  yoorg.  pL  in  O.  L  inkt  door  J.  Bm^,  8». 

806  HetaelMe.  Geechilderd  door  B.  Wipvoeldt,  Jr,,  in  de  CoU.  de  Vob,  te  Amst. 

800  (1491)  Vlugt  y.  Walrayen  y.  Brederode  (sich  met  een  touw  y.  een' 

toren  in  een'  y^yer  aflatende.)  (Arend,  IL  c  104).  Door  J.  W.  Kaiaer. 

gr.  8».  üit:  Arend,  Vad.  (ïesch. 

810  Karel  de  Stoute  laat  Aamont  en  Adolf  yan  Qeldèr  yoor  sioh  komen, 

en  doet  hen,  dooh  yergeefii,  yoorslagen  om  hunne  yerschillen  te  be- 

sleehten  (waarna  Adolf  naar  Namen   ylugt,   en  gegrepen  s^nde  te 

Eortr^k  tot  aan  sQn'  dood  geyangen  gecet  wordt,  terwQl  Karel  de  regten 

y.  Aamont  afkoopt ,  waardoor  h^  Heer  yan  Gelder  wordt).  (Arend  II ,  e. 

178).  Geechilderd  door  B,  WijnvMt,  Jr.,  in  de  Oolleotie  de  Vos,  te  Amst 

SUL  (149.?)   Aam  y.  der  Burch,  een   r^k  landman  in  het  dorp  Woudt, 

o  Tader  yan  12  sonen,  biedt  dese  den  Graaf  y.  Holland  aan.  Door  B. 

Ymkétm.  8».  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb.  YXXHT.  2. 
b  DsB.  pL  Afimk  op  blaauw  papier. 
c  DsB.  pL  Proef  rödr  de  Ir. 

4 


26  Yerschillende  geschiedenissen.         147t — 14M. 

812  (1499  f)  De  ingesetenen  t.  Zierikiee  trekken  Hertog  Karél  r.  Bourg. 

a  te  gemoet  biddende  om  l^ftgenade.  (Arend,  IL  c.  60).  Door  Vmhdu. 
8o.  üit:  Kok.  Vad.  Wdb.  XXXIY  a 

h  Dec  pi.  Proef  róór  de  Ir. 

e  Hetselfde.  Teekening  voor  de  voorg.  pi.  in  O.L  inkt  door  /.Biiys.8>. 
818  (1493)  De  achtjarige  Earel  t.  Bgmond  door  de  inwoners  t.  Ni|ni«geD 
tot. Hertog  gehuldigd,  te  paard  en  in  h.  harnas  door  hunne  staid rond- 
geToerd.  (Arend,  IL  e.  180).  Naar  C  Boeh^uBBn,  lithogr.  door  O.  X.  v. 
Ketteren,  br.  4fi.  Uit:  t.  Lennep,  Tafereelen. 
814  (1494  P)  yJostitie  van  Oarel  den  Stonten,  Hert.  t.  Bonrg.  en  GraTe 
T.  HolL  Zei.  etc.  over  seker  Gk>aT.  in  Zelant."  (Arend,  IL  e.  48).  — 
De  Graaf  staande,  róór  hem  geknield  de  Gt>aTemenr  t.  Gelderland, 
(Bhinsault)  wien  de  soherpregter  het  hooM  afhonwt,  Tooraan  de 
Vrouw  (Saphira,  de  sohoone,  24  jarige  weduwe  t.  den  r^ken  koopman 
Pt.  Stalins,  door  den  Gout.  verkracht,  wier  man  door  hem  rermoord 
is.  Ter  weerss^den  8  kleinere  afbeeld.,  onder  ieder  6  yersregels  (4  in 
cursijf).  Onder  de  plaat  eene  doorloopende  besohr^r.  in  6  kolommen 
in  curs.  letters;  boyen  de  pi.  het  borenst.  opsohrifk.  Znd.  nm.  d.graT. 
met  adres  t.  H,  Sweeris,  —  Slechte  aMruk  ran  eene  oude,  seldiame 
plaat;  een  beter  druk  heb  ik  nooit  gesien.  Hg.  40  dm.,  br.  60  dm. 
br.  fol. 
816  Hetielfde.  —  De  Hertog  voor  eene  tafel,  waar  Rhinsault  het  huwe- 
lijkscontract  teekent,  en  Saphira  yoor  den  Hertog  geknield  ligK  Naar 
W,  H,  Schmidt,  lithogr.  doer  F.  B.  Waanden,  fol.  Met  nitroerige 
histor.  beschr. 

816  (1494)  jyHenrick  Janssoon   Akkerman  trekt  met  Amsterd.  Sohutten 
a  uit  naar  Nnis,   ter  hulpe  t.  Karel  I.  (Arend,  IL  e.  6S0*  Znd.  nm.  br. 

12o.  üit  een  HolL  hist.  boek. 
h  Des.  pi.  Proef  yöör  de  Ir. 

817  (1499.  5  Jad.)  Het  l^k  t.  Karel  den  Stoute  geTonden  in  een  moeras^ 
a  yastgeyrozen   in   h.   Qs.   (Arend,   n.  e.  69).  Door  B,  Vmkelee,  8».  üit: 

Kok.  Vad.  Wdb.  XXI.  4. 
b.  Des.  pi.  Proef  yoor  alle  Ir. 

818  Hetselfde.  Geschilderd  door  B.  Wiiwoeldt,  Jr.,  in  de  OoU.  ds  Tbs  te 
Amst. 

819  Maria  y.  Bourgondie  schenkt  aan  de  Staten  y.  Holland  b^  hare  hul- 
diging te  (}end,  het  Groot  Priyilegie.  (Arend,  IL  e.  G8).  Geschilderd 
door  O.  Bochussen,  in  de  Oolleotie  dfi  Voa  te  Amst. 

820  Adolf  yan  Gelder,  na  den  dood  y.  Blarel  den  Stoute  door  de  Vlamingen 
a  uit  sQne  geyangenis  te  Kortrijk  yerlost,  en  yan  hen  de  belofte  yan 

een   huwel^k  met  Maria  y.  Bourg.  ontyangen  hebbende,  traoht  sioh 
met  geweld  yan  hare  hand  meester  te  maken.  (Arend ,  II.  c.  67).  Door 
B,  Vinkeles,  1774.  gr.  4».  Uit:  y.  Winter,  Toneelpotej.  I.  by  het  Treur- 
spel Maria  yan  Bourgondie,  Grayinne  yan  Holland. 
h  Dec.  pi.  Proef  yoor  de  letter. 

821  Maria  y.  Bourgondie  yerklaart,  niettegenstaande  den  raad  y.  den 
Hertog  y.  Kleef,  dat  zij  Maximiliaan,  Aartshertog  y.  Oostenr^k,  aan 
wien  sQ   door  haren   yader   yerloofd  was,  huwen  sal,  wat  ook  den 

~    18*   Aug.  1477  geschiedde.  (Arend,  II.  e.  67).  Geschilderd  door  L,  Lin^ 
ffemcM,  in  de  OoUectie  de  Vos  te  Amst. 

822  Dood  yan  Adolf  yan  Gelder,  in  het  beleg  yoor  Doornik.  (Arend,  IL 
e.  182).  Geschilderd  door  P.  Tetarv.  EUmif  in  de  OoUectie  de  Vos  te  Amst 

828  (1480)  De  Friesen,  in  de  partyen  yan  Schieringers  en  Vetkoopersyer- 
deeld,  worden  door  Pater  Brugman  te  yergeeft  tot  eensgesindheid  yer- 
maand.—  G^eschilderd  door  P.  Tettur  v.  Elven,  in  de  OoUectie  de  Voe  te  Amst. 


1480—1488         Yerschillende  geschiedenissen.  27 

IMSirobbe  Lanwe,  raster  ran  Siooo  GJjaardem*,  gonTemenr  Tan  Bols- 
werd, —  lokt  door  de  belofte  Tan  Tr^geleide  Soh.  W^be  GroTestins 
ia  haar  kasteel  en  houdt  hem  daar  goTangen.  (Arend,  n.  e.  241). 
Geaohilderd  door  P.  Tettvr  v.  Blven,  in  de  Oolleotie  de  Voa  te  Amst. 

^  1481.  6  AprIL)  Jan  t.  Sgmont  neemt  Dordreoht  door  list  in ,  Toor 
de  pflürtQ  der  Kabbeljaaawachen ,  namelijk  door  een  schip  met  takke- 
boseen  waaronder  soldaten  Terborgen  waren.  (Arend,  IL  c  74).  Ge- 
aohilderd door  A.  Tourvl,  in  de  Oolleotie  de  Voe  te  Amst. 

^  (1489.  19  ÜAArt.)  Maria  Tan  Bonrgondid ,  in  Tergey orderden  staat  Tan 
iwangeraohap  sQnde,  Talt  buiten  Brugge  Tan  het  paard  en  sterft  aan 
de  geTolgen  kort  daarna  den  27  Maart  1482.  (Arend,  IL  c  78).  Ge- 
iohilderd  door  K.  F.  Bomölad,  in  de  Oolleotie  de  Vos  te  Amst. 

^  HeteeUde.  Naar  P.  H.  BgenJber^,  lithogr.  door  O.  L,  v,  Ke9term,hr,4fi, 
Uit:  T.  Lennep,  Taféreelen. 

^  «  Hetselffle.  Door  R.  Vinkelee.  8o.  üit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XXIL  4. 
*  Des.  pL  Proef  Tdór  d.  Ir. 

^  (16  Jaiy.)  Jan  Tan  Sohaffelaar  Terdedigt  met  18  soldaten  Toor  den 
Bisschop  DaTid  Tan  Bonrgondid  den  toren  Tan  het  dorp  BameTeld, 
Sn  werpt  sich  om  s^ne  lotgenooten  te  redden ,  yan  den  toren  af,  daar 
de  Hoekschen  alleen  op  dese  Toorwaarde  aan  de  bezetting  l^ftgenade 
Willen  schenken.  (Arend,  II.  c  127).  Geschilderd  door  /.  H,  Egenberger, 
In  de  OolL  de  Vos  te  Amst. 
^  Hetcel^le.  —  Sohaflfelaar  springt  t.  d.  toren.  Naar  /.  B,  J,  v.  d.  Berg, 
2^    lithogr.  Tan  F,  B.  Waamders,  gr.  fol.  Met  hist.  beschr^T. 
^^  Hetselfile,   nagenoeg   als  Toren.  Naar  A.  F.  Zwrehetr,  lithogr.  door 
J.  V,  d.  Veen.  br.  4^.  üit:  t.  Lennep,  Tafereelen. 
Hetaellde.  Het  boTengedeelte  t.  den  toren ,  waaruit  Sohaffelaar  springt. 
Naar  /.  O.  BUnk  Sterk,  lithogr.  Tan  fioetsrw.  br.  4».  üit :  Pantheon,  pL  84. 
Hetselfde.  —  De  grond  Tan  den  toren  regts,  en  Schaffolaar  TÖÓroTcr 

a  naar  beneden  Tallende.  Door  /.  O.  Bendorp,  S».  Proefdruk  t.  d.  titelpl. 
y.  Tollens,  Gedichten,  uitg.  t.  18.. P 

h  Des.  pL  eenigzins  Teranderd;  Sohaffelaar  in  regte  houding  Tallende. 
Door  /.  C.  Bendorp,  8».  Proefdruk  t.  de  titelpl.  t.  Tollens  GMiohten, 
uitg.  T.  18..? 

9S4  Hetselfde.  —  Nagenoeg  als  Toren  doch  de  toren  in  andere  rigting.  Door 
a  Vmkdeê.  8».  üit:  Kok,  Vad.  Wdb.  XXYL  4. 
h  Des.  pi.  Proefdr.  t.  d.  Ir. 

886  Prachtige  tombes  Tan  hardsteen  met  ingelegden  Terguld  koperen  stam- 
boom, wapens  en  Engelen,  TOor  Karel  den  Stoute  en  sijne  dochter 
Maria  t.  Bonrgondid  naast  elkander  in  de  Mariakerk  te  Brug^. — 
Fraai  gegraT.  pi.  met  opscr. :  j^Bffigies  Ser.  Pr.  Oaroli ,  cognom.  Andacis," 
eta  en  6  reg.  Lat.  curs.  onderschr.  Znd.  nm.  t.  grsT.  Hg.  96  dm., 
br.  41  dm.  br.  foL  Waarsch^nl^k  uit  een  Lat.  werk  orer  België. 

886  (146S)  Bisschop  Dayid  t.  Bourgondid,  Troeg^r  door  de  inwoners  met 
Jan  T.  Montfoort  Terjaagd,  doch  later  door  hen  teruggeroepen,  wordt 
op  nieuw  door  N^CTelt,  susterszoon  t.  Montfoort  Terdreyen,  en  in 
het  hemd  op  eene  mestkar  naar  Amersfoort  in  de  geyangenis  gebrag^. 
(Arend,  IL  e.  138).  Geschilderd  door  /.  H.  Egenberger, in  de  Oolleotie  de 
Vos  te  Amst. 

887  (14^8)  Jonker  Fransen  oorlog.  (Arend,  n.  c  269).  Titelprent  uit: 
O.  T.  Alkemade,  Jonker  Fr.  oorlog.  Bott.  1724.  8o. 

888  Frans  Tan  Brederode  TeroTert  Rotterdam.  Door  S.  Fokke,  br.  12i>.Uit: 
te  Water,  Vad.  Hist.  I  167.  8o. 


28  Yerachilleiide  ^esddedenissen.         14M— IMt. 


818  (14M)  Amgterdam  ontTangt  den  .11«  Vebr.  het  KaiierL  Wspen  boi 
het  wapen.  —  (Wagenaar,  IV.  210).  Mazimiliaan  op  den  troon  gttwten, 
■et  de  kroon  op  het  wapen  dat  de  roor  hem  geknielde  Amaterd.  maagd 
in  de  hand  houdt.  Naar  O.  L.  If.  fNie,  lioyomri) ,  (gegrav.  door  P.  Ncipey. 
Hg.  29  dm.,  br.  88  dm.  br.  fol.  Qet.  n».  a  dit  het  werk:  BLyde  in- 
komst ▼.  Maria  de  Medioia  te  Amst.  1688,  a^nde  n«.  8  dmr  daarin 
Toorkomende  16  platen. 

840  Twee  medailles  op  de  gift  ran  het  nieuwe  wapen  in  1842,  en  Tan  de 
Keiseri.  kroon  daarboTen  in  1489.  br.  12°.  Van  aoht.  onbedrukt. 

841  (I490)  Zeeslag  b^  Brouwershaven ,  tossohen  Frans  t.  Bredarode  en 
den  OouYernenr  t.  Holland,  waarbQ  Brederode  gewond  wordt,  die 
den  lO*  Ang.  te  Dordrecht  aan  s^ne  wonden  sterft.  (Arend ,  IL  c.  270). 
—  G^eeohilderd  door  /.  S,  Bffenbergêr,  in  de  OoUectie  de  Vot  te  Amifc. 

842  ( 1 492)  De  duurte  der  levensmiddelen  en  de  nieuwe  belasting :  Bnjter- 
geld,  doet  de  boeren  opstaan  (welke  partQ  het  Knas-  en  Broodarolk 
genoemd  werd),  zij  plunderen  Alkmaar  en  door  het  graauw  te  Haarlem 
ingelaten ,  s^  vermoorden  den  baljuw  Klaaa  ▼.  Bnj ren  en  sendan  s^n 
in  stukken  gehouwen  ligchaam  aan  s^ne  yrouw.  (Arend,  IL  c.  272). 
G^eschlld.  door  B.  Wi^fweJdt,  in  de  OolL  de  Vos  te  Amst. 

848  Woede   t.  h.   Kaas-   en  BroodsYolk  te  Haarlem.  Door  8.  Fokke,  br.  4». 
a  Ü5t:  Wagenaar,  Vad.  Hist.  IV.  280. 
h  Des.  pi.  Proefdruk  Yöór  de  Ir. 

844  Moord  t.  Klaas  ▼.  Buiyen  te  Haarlem.  Door  K  VmMm.  12».  Uit: 
a  (Fokke)  Gesohied.  t.  Nederl.  m.  2. 

h  Des.  pi.  Proef  ▼.  d.  Ir. 

c  Teekening  voor  de  roorg.  pi.  in  O.  I.  inkt  door  J.  Bwys.  12». 

845  Woede  t.  h.  Kaas-  en  Broodarolk  te  Alkmaar.  Door  B,  Vinkdee.  8o. 
a  üit:  Kok,  Vad.  Wdb. 

h  Des.  pi.  Proefdruk  róór  de  Ir. 

846  De  Haarlemmers  yersoend  met  Hertog  Albreoht.  (Arend,  IL  e.  274). 
Door  8.  Fokke.  br.  12o.  üit:  te  Water,  Vad.  Hist.  L  168. 

847  (1506)  J.  de  Hu^bert  Toert  Filips  den  Sohoone  naar  Frankr^k.  (Arend, 
aU,  c  288).  Door  Vinkeles.  12».  üit :  (Fokke),  Qeschied.  t.  NederL  HL  8. 
h  Des.  pi.  Proef  YÓÖr  de  Ir. 

848  (1509)  Het  gerangen  nemen  der  Gtoldarsohen.  (Arend,  IL  e.  189). 
a  Door  Vinkeles,  12o.  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  NederL  IIL  8. 

b  Dez.  pi.  Proefdruk  vöör  de  Ir. 

849  (1508)  Het  slot  te  Muiden  door  de  (ïelderschen  belegerd.  (Arend,  IL 
a  e  894).  Door  Vinkeles,  12».  üit:  (Fokke)  Geschied,  d.  NederL  HL  4. 

h  Des.  pi.  Proefdruk  yöör  de  Ir. 

860  Toeleg  ▼.  Karel,  Hertog  t.  Gelderland  op  Amsterdam.  (Arend,  IL  c. 
a  894.)  Door  8,  Fokke.  12o.  üit:  te  Water,  Vad.  Hist  202. 

h  Des.  pi.  Proef  vóór  de  Ir. 

861  (1518.  24  Dee.)  Amsterd.   schepen   door   de  Gteldersohen  verbrand. 

(Arend,  II.  e.  406).  kL  16o.  Almanakpren^'e. 

852  Bohetskaart  v.  d.  Borgondischen  Kreits  1512.  Gelithogr.  naar  W,  J, 
Hofdijk,  br.  4^.  üit:  v.  Lennep,  Tafereelen. 

858  Heer  Jan  van  Wassenaar  getracht  hebbende  de  troepen  onder  Hertog 
Karel  v.  (helder  (zoon  v.  Hertog  Adolf)  die  Amsterdam,  utrecht  be- 
zetten, te  verjagen,  wordt  gevangen  genomen  en  in  eene  ijseren 
kooi  te  Hattem  opgesloten  en  openüyk  tentoongesteld.  (Arend,  IL  e. 
406).  G^childerd  door  B.  W^jwoeldt,  in  de  Ck>llectie  ds  Fos,  te  Amst 
(Zie  No.  865). 


UU-lili.  Leyen  Tan  Karel  V.  2» 

M(1M4.  91  HmiH.)  Amheoi  door  Herloff  Emréi  r.  Gelder  door  Uit 
OTBRoaipeld,  namemk  door  soldeten  in  maaliAkkeB  Terborgvn  op  een 
mnlwiiieTiilrar  binnen  te  brengen.  (Arend,  IL,  e.  48Q). QeiohUderd door 
&  Wtnodii,  in  de  Oollectie  de  Voe  im  Amet 

W  (8  !!•▼.)  Ghrenf  Bdnurd  yan  Oost-Y^eilend,  Heer  t.  Groningen  ge- 
worden, en  door  de  hnlptroepen  yan  Kersl  y.  Gelder  yoor  e^nen 
oorlog  tegen  George  ynn  SAlnen  innemende,  yerkleren  deee  en  de 
Bêêd  der  Sted  lioh  yoor  Karel  en  tegen  Bdnrd,  die  daarop  in  den 
Baad  sQne  regten  yerdedigt,  hnn  dit  enhelmetnk  yerwyt,  en  naar 
m&e  Staten  tero^eert.  (Arend,  IL  c.  K8).  Geaohilderd  door  /.  E. 
MgttAêrgmr,  in  de  oolL  de  Voê  te  Amat. 

X6  Hateellde.  Naar  O.  Boefmmm,  lithogr.  door  O.  L,  v.  KmUrmi.  br.  4o. 
Uit:  y.  Lennep,  Tafereelen. 

t67  (1515)  Hnldiging  y.  Karel  Y.  te  Dordreoht.  Door  VmMm.  U*.  Uit: 
a  (f  okke)  Gewihied.  y.  NederL  17. 
h  Dw.  pL  Proefilrok  y.  d.  Ir. 
e  Teekening  in  O.  L  inkt  yoor  de  yoorgaande  pL  door  /.  Bnyt.  U*. 

168  yLa  yie  de  l'Smpereor  Oharlea  V ,  en  tree  bellet  taillee-doooea,  gr»* 
▼ées  aar  lea  deawina  dn  oelèbre  A.  Têmpmta  par  /.  de  Qem  et  O.  BooL 
Laide.  P.  y.  d.  Aa  (oiroa  1700).  br.  fól  .  Titel  en  8  pL  gen«.  1  tot  8; 
de  eerate  met  adrea  y.  F.  de  Wit  (te  Amat.  oiroa  1000).  Hg.  80  dm., 
br.  88  dm.  Oyerigena  iedere  pL  met  4  Lat.  yereen  en  breede  randen. 
^  Latere  aldrakken  yan  oudere  platen,  gegrayeerd  in  en  omatreeka 
1814.  Deae  platen  atellende  het  yolgende  yoor: 
L  1525  Oyerwinning  op  Vrana  I  b^  Payia. 
%  1687  Yeroyering  y.  Bome. 
8.  1580  Optogt  y.  Karel  Y.  met  d.  Pana  b^  de  iBrooning  te  Bologna, 

84  Febr. 
4  1585  Oyerwinning  te  Goleta  b^  Tnnia. 
5. 1546  Karel  aohenkt  genade  aan  den  Hertog  y.  Sakaen.  84  Jnn^. 

6.  1547  Yrede  met  den  Koning  y.  Frankr^k  om  den  Turk  te  knnnen 

beyeohten. 

7.  ?      Zegetogt  y.  Karel  en  a^nen  broeder  Ferdinand ,  na  de  beyrQ- 

ding  y.  Weenen  y.  d.  Turk. 

8.  1555  Karel  laat  een  groot  klooater  boawen  om  yan  de  regering 

nit  te  maten. 
Zeldsame  Serie ,  waaryan  ik  nooit  andere  of  oadere  Bz.  aag. 

^  De  oyerwinningen   yan  Karel  Y.  —  Serie  yan  18  pi.  genommerd :  I 

a  tot  XTT.  Naar  Maaien  (van  Veen)  Heemskerk  door  D,  Chierenheri  (D.  Volk, 

OoomitertJ  gegray.  in  1555,  welk  jaar  op   pi.  6  staat.  Met  adrea  y. 

(Sier,)   Ooek  (te  Antw.)  1666,  op   de  1«  pi.  Onder  iedere  plaat  eene 

1  doim  breede  fand,  yoorta  in  boekdruk  2  Lat.  yeraregela  in  kapit. 

lettere,   en  daaronder  een  4  reg.  Spaanaoh  en  Franaoh  yera  naaat 

elkander  (het  eerste  oura^f).  Tuaachen  dese  yersen  de  o^fera  I  tot  XII, 

welke  ook  onder  in  de  pL  staan.  ledere  pi.  hg.  14(  dm.,  br.  dm.  kl. 

br.  fol.  —  Het  s^n  seker  dese  platen  welke  yermeld  s^n  door  Kramm, 

HolL  Sohild.  I.  260  en  Hl.  656  als:  ,Lea  Yictoiree  de  Oharlea  Y.gray. 

,par  M,  H,  reoueillies  par  Froseart  1691.  foL,"  en  waaryan  bQ  Ejramm 

op  Ooomhert  8  pL  worden  opgeg^yen. 

Dew||l  de  Serie  aéér  aeldxaam   ia  yolge  hier  de  opgaye  der  yoor- 

.  atellingen: 

L  1515  Blarel  op  eenen  troon,  ter  weerss^den  8  yorsten.  (Titel). 
8b  1525  Oyerwimüng  bQ  Payia. 
8.  1527  Beatorming  yan  Bome. 


80  Leven  Tan  Karel  V.  IMS— lil( 

4  1627  Paos  Glemem  gvwmagm  in  hot  kMteel  te  Some. 

6.  1689  Ontiet  ran  Weenen. 

e.  1680  Orenrinning  op  de  Indianen. 

7.  1686  Intogt  in  Tnnia. 

a  1648  De  Hertog  t.  Klee^  geknield  Toor  den  Keiaer. 

9.  1646  Ylngt  yan  den  Hertog  t.  Saksen  en  t.  d.  Laadgraa£ 

10.  1647  De  Hertog  t.  SAkaen  geeft  lioh  oyer. 

11.  1647  Vele  iteden  onderwerpen  ii({h  aan  d.  Eeiaer. 

12.  1647  De  Landgraaf  t.  Hewen  geeft  lich  OTer. 

a  HetaelMe  werk.  —  Latere  nitgaye  dooh  seer  fraai  Tan  dmk,  aondi 
de  Spaaneche  en  Fr.  Tenen,  londer  den  naam  t.  Heemskerk  dook  w 
het  (hier  nitgekrabde)  N«.  in   de  plaat;  t.  ond.  de  2  lat.  Tenen 
hoehiruk.  —  Hierran  alleen  Toorhanden  pL  8.  1648.  — s  Zö6r  aeldMMi 

h  Hetielfde  werk.  —  Veel  latere,  geheel  opg^egntT.  nitgaTO,  ookaond 
de  Sp.  en  Fr.  Tenen,  het  2  reg.  Lat.  Ten  onderaan  tn  de  plaat  (^a^ 
en   daarachter  het  jaartaL  —  Met  adres  t.  Joon,  BoA  op  de  1*  pL 
dat  T.  O.  de  MaXlêry  op  de  0*  en  10  pi.  —  Hierran  alle  12  platen  to< 
handen.  —  Z46r  seldsaam. 

800  (1515)  ,La  (Genealogie  et  desoente  de  la  tres  illostre  Maison  Datistri< 

—  Imprimöe  h  AnTen  par  Bob.  Peril.  Atoc  priTilöge  de  Mad.  Mar 
Begente  et  GonTom.  d.  pajs  de  parde^  ponr  son  firère  Oharles  Oin 
Diligemm.  reTisöe  par  Oom.  Dnpl.  Soeppems  e(o.  et  soabs  la  oorrei 
de  Bol.  Boncher,  Oarme  et  humble  oratenr  h  Messire  Anth.  de  Ore 
....  par  ordonn.  dnqnel  Dootenr  oeste  Ohron.  a  este  fidelement  h 
primee,  mise  en  lumière  oe  28  Febr.  1686.  —  22  bL  br.  föl. 

Dese  uiterst  seldsame  Genealogie  bestaat  oit  22  folio  bladen  m 
wapens  en  figuren  in  houtsnede,  met  Fransohen  gedrukten- tekst 
Goth.  letters.  Het  geheel  is  bestemd  om  onder  elkander  aaneen  g 
Toegd  te  worden,  en  Tormt  dan  eenen  genealogisohen  boom,  begi 
nende  met  Fharamond  en  eindigende  met  Earel  Y.  De  portretten  d 
Toomaamste  Habsburgsche  Keisen  en  Tan  eenigen  der  eerste  Fraaso) 
Koningen  sQn  oTer  de  22  bladen  Terspreid;  op  het  laatste  blad  is  < 
boyenstaande  titel  met  naam  Tan  drukker,  priTÜegie,  ens.  in 
regels. 

De  eerste  uitgaTe ,  die  Tan  1686 ,  bestaat  eigenlek  slechts  uit  21  blade 
op  het  2>  blad  Tindt  men  daarin  de  namen  der  toenmalige  kinden 
Tan  Karel  Y;  TOor  eene  latere  uitgaTe,  waarsohynl^kinofomstree 
1660,  welligt  bQ  de  reis  Tan  Philips  Tan  Spanje  door  Holland  gemaal 

—  heeft  men  die  namen  weggesoeden  en  er  een  nieuw  blad  bQg 
Toegd,  Philips  d.  II  ten  Toeten  uit  Toorstellende ,  met  b^gCToeg 
medaillons  Tan  s^ne  broeden  en  susters. 

Ben  Exemplaar  der  1«  uitgaTe  is  in  de  Bibliotheek  Tan  Pro£  O.  . 
Serrure  te  Qent ,  een  Bz.  der  2>  uitgaTe  was  in  de  Bibliotheek  Paelino 
in  Julj  1860  door  m^  en  den  heer  F.  Heusner  te  Brussel  gekocht  < 
in  NoT.  Terkocht  (b9  402);  tot  m^n  leedwesen  heb  ik  het  toen  to 
480  fr.  aan  den  Prins  Tan  Aremberg  a^estaan,  en  het  werk  hi 
alleen  om  de  seldsaamheid  besohrcTen,  en  wel  op  1616  bQ  het  beg 
Tan  Karel's  regering. 

Van  de  uUente  seldsaamheid. 

801  (15^6.  It  Aag.)  Groote  Pier  maakt  de  Zuidersee  ouTeilig  dod 
wordt  door  den  HoU.  Admir.  Floris  t.  Bgmond  of  Ant.  t.  d.  Hout 
Heer  t.  Fletteren  geslagen.  (Arend,  II.  e.  414).  br.  12».  Uit :  te  Wate 
Hist.  Terk.  I.  228. 

802  Hetselfde,  kleiner.  Almanaksprentje.  lO».  — Hierb^  in  H.  8.  een  Te 
Tan  hemP  op  de  Hollanden  en  Gelderschen. 


'  lll§— liM        Triomfwagen  Tan  Maxüniliaan.  81 

M  HetMlfde  (Groote  Fier  getlagen)  C^etohilderd  door  /.  E,  Bgenherffêr,  in 
de  Ck>llectie  da  7m  te  Amst 

M  (lil9)   Dood  Tan  Mazimiliaan.   —  Triomfirayen  ter  s^ner  eere.  — 

a  Zeer  firaa^e  plaat  in  8  bladen ,  Toorstellende  eenen  open  legewagen  ter 
Terheerl^king  ran  'sKeiierB  dengden;  TÓÓrop  ia  Keiier  Mazimiliaan 
geseten ,  aohter ,  naaat  en  voor  hem  rele  linnebeeldlge  figuren ;  de  wagen 
wordt  getrokken  door  18  paarden,  allen  yan  linnebeeldige  portonen, 
die  '•  Keiaers  deogden  ToontaUen ,  yerseld.  —  Blad  I  is  aonder  opeohrift. 
U.  8  heeft  boren  aan  in  onra.:  «Yeri  prinoipia  imago."  Op  blad  8 
boremaan  begint  een  tot  bl.  8  doorloopend  opeohrift  in kapit. letten: 
fTriomphalia  hio  onrma  /  ad  honorem  imriotiaa .  ao  glo/rioadaa. .  prin- 
oipia Maxlmi  /  liani  Oaeaaria  semper  Angnati  /  ooncinnatua  eat,  ao 
per  Al  /  bertwn  Dnrer  delineatna.  /  "  In  hont  gegraveerd  door  A. 
Dmmr,  róór  of  in  1618;  de  brief  van  Keiaer  Maximiliaan  aan  WIL 
FiroikheTmer  waarin  li^  hem  a^n  dank  betuigt  Toor  a^ne  gedaohte 
om  dit  alaoo  door  Dnrer  te  laten  teekenen  en  graveren ,  ia  gedateerd 
ran  Jnapmok  88  Maart  1618  en  op  het  8*  blad  a^edrokt.  —  Oopie 
der  1*  nitgaye. 

h  Hetaelfde.  —  Zeer  fraaie  en  naanwkenrige  oopie  waaraohtjnl^k  door 
Obrn.  lAe/^rmek  te  Antwerpen  in  hout  geaneden,  dooh  yolgena  het  op 
de  laatate  pL  voorkomende  adrea  door  a^ne  Weduwe  te  Antwerpen 
in  1546  uitgegeven.  Met  heta.  doorloopend  Lat^naoh  opeohrift  in  kapitale 
lettere  boven  in  de  plaat:  ^TriumphaUa  hio  ourrua  ad  honorem"  eta 
De  6*  pL  waarop  moet  ataan :  ,•— (glo)rioaiaaimi  Prinoipia  Maximi — " 
heeft  eohter  geen  opeohrift.  Met  Lat.  uitleggingen  van  iedere  plaat 
onder  het  opeohrift,  —  Plaat  8—7  a^n  alle  41  dm.  hoog;  dooh  pL 
1  ia  1^  dm.  en  pi.  6  ^  dm.  hooger;  het  geheel  aaneengevoegd  ia  lang 
ttB  dm.  br.  foL  —  2Seer  aeldaaam. 

c  Hetaelfde.  —  Herdruk  te  Amsterdam  b^  Harm.  AU.  Koster  en  D.  de 
Mejne  1609,  der  reeds  eenigains  afji^esleten  platen  der  vorige  oopie 
dodi  nog  Boo  fraai  dat  men  dese  uitgave  vroeger  voor  de  4e  uitgave 
der  origin.  platen  hield.  —  Met  hetaelfde  doorloopend  Lattjnsoh  op- 
eohrift ala  der  vorige  uitgave  dooh  in  gewone  letters,  voorts  met 
deselfile  uitleggingen.  PL  1  en  8  ongenommerd ;  pi.  8  tot  8  gen.  1  tot 
6L  Alle  platen  hg.  49^  dm.,  het  geheel  aaneengevoegd  lang  888  dm. 
br.  foL  Zeer  aeldaaam. 

Van  dit  uitmuntende  werk  bestaan  8  uitgaven  met  Duitsohen  tekst 
Tan  1688,  eene  8e  en  4e  met  Lat.  tekat  van  1688  en  1689,  en8Gopidn 
ia  bovenstaande  8  uitgaven. 

dHetaelfile;  verkleinde,  in  koper  gegrav.  oopid,  in  8  bladen  te  aamen 
101  dm.  lang.  —  Deae  plaat  behoort  in  j,B.  Pirokheimeri  opera  ed.  M. 
Gholdast.  Frcf  1810.  foL"  waarin  ook  de  geheele  beschrijving  v.d. 
wagen  gevonden  wordt  met  de  opdragt  door  P.  aan  Mazimiliaan, 
diena  antwoord,  en  op  bL  176  een  brief  van  Mazimiliaan  gedat.  6 
?ebr.  1618  waarin  h^  meldt  dat  M.  Pfintzing  ook  een  soodanlgen  dooh 
seer  verschillenden  wagen  had  uitgedacht. 
^  (1580)  Jan  Keuae,  Rentmeester  v.  Salland  en  Willem  v.  Deuteoom, 
Schout  V.  Deventer,  worden  bQ  beurten  in  de  ijzeren  aoogenoemde 
Waaaenaarskooi  te  Hattem  (Zie  no.  868  in  1618)  opgesloten.  (Arend, 
n.  &  884).  Naar  Q,  Müder,  door  W.  Jongman,  Znd.  eenig  onderschr. 
br.  4».  y.  aoht.  bedrukt.  —  Uit  heta.  folio  HoU.  werk  als  no.  869. 
IJsaelstein  verbrand. 
6  Deaelfde  plaat.  —  Van  aoht.  onbedrukt. 
06  Hetaelfde  anders.  Op  de  voorgaande  pL  geschiedt  de  opsluiting  in  de 
kooi  in  eene  gevangenis;  hier  op  een  plein  vöór  een  toren;  de  kooi 


82  Vendüllende  OeschiedenineD.        ISM— ISM. 


wordt  met  een  der  misdadigen  reedi  aan  den  toren  opgohaaohen ,  — > 
Fraai  grar.  md.  eenigen  naam;  t.  1670  of  daaromtrent.  Mg.  19  dm., 
br.  14  dm.  br.  4p. 

867  (15tO)  LoterQkaart  ran  Meohelen,  namel^k  Afbeelding  in  8  loolrwn 
boTen  elkander  in  wit  op  iwarten  grond,  t.  de  8  aÜTeren  kannen, 
lepels,  sohalen,  ens.,  die  gewonnen  knnnen  worden  rolgena  deoondi- 
tiAn  (die  in  goth.  letters  ondergedrokt  a^n)  der  loterf|  door  het 
Bohnttersgild  van  St.  Joris  te  Meobelen  in  JnlH  1518  opengesteld,  sn 
die  d.  18»  April  1680  sou  beginnen  te  treken.  Onder  de  af  bedcÜng 
staat:  j^Loterie  t.  Sint  Joris  galde"  ens.;  onder  de Ckmditifo 8 wapens 
T.  h.  gild.  —  Dit  Bz.  is  ongekleurd,  do<^defeot,  ensleehtshg.46dnL, 
br.  86  dm.  fol.  —  Zie  het  belangrQke  werk  orer  Loter^en  in  de  N^ 
derlanden,  door  M'.  O,  A.  Fokktr,  b^  m^  nitgegeren  in  186IL  —  Dese 
kaarten  werden  meestal  gekleurd  en  op  deuren  en  borden  geplakt  en. 
B^n  natuurlyk  yan  de  mtenU  mUkaamikmd,  —  Zie  hiemft  op  het  jaar 
1692. 

868  (1583)  Vertrek  ran  Karel  Y  naar  Spaige.  —  (Arend,  IL  e.  80^ 
Slecht  almanakprentge.  IG». 

869  (1596)  Begin  der  Herrorming  in  Nederland.  —  (Arend,  IL  e.  801).— 
16  Heryormers  (yan  J.  Wiolef  tot  W.  Perkins)  sitten  om  eene  tafel 
waarop  een  brandende  kandelaar  staat;  de  Paus,  een  Kardinaal  en 
tusschen  hen  een  duiyel,  sitten  aan  de  oyersQde;  aan  den  muur  eene 
l^st  met  6  portr.  yan  de  andere  Heryormers.  V.  ond.  een  4  reg. 
yers  y.  H.  Bergins  Nardenns  op  ieder  der  aansittenden.  «Te  Amst. 
b^  O.  D.  na  de  oopQ  y.  London."  —  Zonder  nm.  t.  gray.  br.  ioL  Zeer 
fraaie  aMruk,  die  uiterst  selds.  yoorkomt. 

b  Deselfde  plaat.  Latere,  yersleten  afdruk  eener  oudere  plaat,  met  adres 
y.  J.  Houwens.  br.  foL  Dese  staat  der  plaat  komt  yeel  yoor. 

870  89  Platen  uit:  ^Lujken,  Theatre  des  Martyra;"  alle  met  1  Daitsch 
en  Fr.  ondersohrifi- ,  en  gen»,  yan  1  tot  106;  yoorstellingen  uit  de 
jaren  1681  tot  1698  beyattende.  Bik  plaa(ge  hg.  11*  br.  lé>dm.  — Dese 
plaatjes  sQn  gegrayeerd  yoor:  en  het  eerst  gedrukt  in:  «y.  Bragbt; 
Martelaarsspiegel  der  Doopsgesinden.  8>  druk  y.  1686."  en  lAter  met 
boyenst.  Fransohen  titel  in  een  br.  4fi.  deel  a&onderl^k  nitgegeyen. 
(De  1«  druk  y.y.  Braght,  Martelaarsspiegel,  in  16G0 heeft geene platen). 

h  N«.  94  uit  boyenst.  Serie,  het  ophangen  aan  öta  been  y.  Jan  Smii 
buiten  Haarlem  in  1678  afbeeldende.  Origin.  teekening  ia  roei  door 
/.  Luyhên,  br.  4o. 

c  De  plaat,  Pt.  Janss  Bekjen  B^bellesende  en  loerende  in  eene  sdhnit  b|| 
Amsterdam  in  1669?  —  Zeer  fraaie  yroegere  druk  yóór  de  Ir. 
—  Des.  pi. ;  seer  fraai  gekleurd. 

871  Jan  de  Bakker  (Priester  yan  Woerden)  te  'sHage  wegens  ketter^  ge- 
a  worgd  en   yerbrand;  eerste  Nederl.  martelaar  yoor  de  Herrorming 

(Arend,  IL  c  809).  Door  B.   Vinkelee  18».   Uit:  (Fokke)  G^eaohied.  d. 
Nederl.  HL  6. 
h  Des.  pi.  Proef  yóór  de  Ir. 

878  Hetselfle,  nagenoeg  als  yoren.  Naar  /.  v.  Mmtra,  door  D.  Feelwoord. 8*. 

878  (1588)  's>Grayenhage  geplunderd  door  Maarten  y.  Bossem  (yoor  Karel 
a  y.  Gelder.  8  Mei  of  8  Maart)  (Arend,  n.  c.  868)  Door  5.  Fokka,  br.  4». 

Uit:  Wagenaar,  Vad.  Hist. 
h  Dec.  pi.  Proefdruk  yoor  de  Ir. 
874  Hetael£ie,  gelithogr.  naar  D.  Padaaia  door  C  X.  v.  JDvisrwk  br.  4p.  Ia 
T.  Lennep  Ta&reelen. 


'.    Krooning  van  Karel  Y  te  Bolognsu  ^  38 

S75  Karel  Y  te  Uireoht  als  Heer,  bQ  toortslioht  ingehaald,  ontrangt  de 
a  roede  Tan  Justitie  en  de  sleatels*  der  poorten.  (Arend,  II.  c  866). 

Vaar  /.  Bvys,  door  B.  Vinkaes.  gr.  80.  Uit:  Kok,  Vad.  Wdb. 
b  Des.  pi.  ProeMmk  voor  alle  Ir.  op  gr.  pap. 
e  Hets^fde;  fraaie  teekening  roor  de  Toorg.  pi.  Door  J.  Buys,  8^ 
976  (15M)  Het  slniten   t.  d.   Eamer^kschen   vrede.   (Arend,  IL  c.  G06). 

Door  B.  foikê.  br.  12».  üit:  te  Water,  VaderL  Hist. 
S77  (15SO)  Optogt  Tan  Keiser  Karel  Y  met  den  Paos  te  Bologna,  nas^n 
krooning  aldaar  in  de  St.  Petronins  kerk  tot  Keiser,  24  Febr.  1680. 
(Arend,  IL  a  G09)  40  gegrar.  bl.  folio.  ^ 

Dit  lu>ogBtbelangr^k  en  söör  seldsame  werk,  gedtst  door  /.  N.  Ho- 
gmhmy  en   Eng.  Bm/immg,  bestaat  nit  88  folio  platen;  roorts  titelblad 
met  rers,  en  een  blad  met  opdragt  of  slotyers,  alles  bestemd  om  aan 
elkander  te  worden  gevoegd ,  soodat  het  öéne  lange  strook  uitmaakt. 
Br  sohynen  ran  dit  even  firaa^e  als  oiterst  onriense  werk  6  nitgayen 
ie  bestaan ,  waarran  de  4«,  6*  en  G*  in  dese  yersameling  aanwesig  s^n. 
a     1*  vitg,,  waarran  de  Hertog  van  Aremberg  te  Brossel  een  uitmun- 
tend, ongekleurd  Bz.  besit.  Dese  is  geheel  geétst ,  en  heefb  den  optogt, 
londer  meer.  —  Uit  de  rersameling  t.  Bremmaeoker  (door  den  Heer 
?.  Hulthem  b^eengebragt  en  in  1845  te  Gent  Terkooht)  heeft  de  Hertog 
Tan  Ar.  een  ander,  dooh  gékUwrd  Bz.,  welligt  van  dese  uitgave,  aan- 
gekoohi. 
b    2»  «i^.,   waarin  de  graveur,  op  plaat  1 — 29,   boven   den  optogt 
mhilden  met  bordures  en  ter  weden^den  wapens,  gegraveerd  heeft; 
ieder  schild  den  naam  en  titel  in  het  Latijn  bevattende,  van  eender 
7  voorouders  van  Karel  Y,  in  4  versohillende  takken ,  en  voorafgegaan 
door  eene  genealogie  van  Karel  Y. 
c    8*  uitg.  met  tekst  der  namen  en  titels  in  het  Hollandsoh. 
i    4*  mtg.  met  tekst  der  namen  en  titels  in  het  Fransch. 

De  27  eerste  platen  van  dese  (welligt  ook  van  de  vorige  uitgaven) 


')  Den  5^  Nov.  1529  had  Karel  Y  te  Bologne  zijne  intogt  gehouden,  b^ 
^dke  gelegenheid  de  brug  brak,  waarover  hij  zoo  straks  gereden  was, 
loodat  Adolf  van  Nsssau,  die  kort  achter  hem  reed,  er  ter  naauwemood 
^  leven  afbragt.  —  Yan  desen  intogt  bestaat  eene  uitvoerige,  in  hout 
Svneden  afbeelding,  naar  de  teekeningen  van  Pólydore  Ca/ramaggio,  waar- 
om de  origineelen  nog  te  Brussel  gezegd  worden  te  berusten.  —  Dese 
iiHeiit  zeldsame  platen  z^n  (zonder  vermelding  van  den  teekenaar)  zeer 
oitfoerig  beschreven  in  het  werk  van:  Q,  Qtordomi,  della venuta e dimora 
^  Bologna  d.  8.  Pont.  Olemente  YU  per  la  ooronazione  di  Garlo  Y  Imper, 
^br.  1580.  Cronaoa  oon  note,  documenti  ed  incisione.  Bologna.  1842. 
^^HX,  184^  176,  200  pag.;  12  tav.  gr.  80.  —  en  wordt  aldaar  opgegeven 
^  bestaande  in  16  bladen,  met  19  Italiaansche  opsohrifben  boven  in  de 
platen.  De  heer  Goetghebuer  te  Oend ,  heeft  in  zijne  uitmuntende  Biblio- 
^^^^  en  Prentvenameling  over  Qendsche  geschiedenis,  een  fraai  exem- 
PUftr  van  dit  werk,  dat  echter  slechts  nit  18  bladen  bestaat,  (ieder  hg. 
^  dm.  br.  66  dm.)  en  alleen  op  het  2«  blad  een  Ital.  opschrift  heeft :  j^In 
^^eito  ordine"  etc. ;  welk  Ex.  herkomstig  ia  uit  de  auctie  Brisart  te  Oent 
^•'  No.  419,  en  daar  voor  den  geringen  prtjs  van  25  fr.  verkocht.  Men 
f^  bet  belangryke  artikel  van  den  heer  Goetghebuer  over  dit  plaatwerk 
^  den:  ^Messager  des  scienoes  historiqnes.  1855  pag.  74,  waarvan  een 
^^derlQke  afdruk  (een  geschenk  van  den  schrijver)  bij  deze  verzameling 
^oegd  is.  —  In  het  werk  van  Giordani  worden  nog  vele  andere  intog^n 
^  Karel  Y  vermeld  en  is  de  geheele  litteratuur  daarover  er  b^ gevoegd. 

5 


84  Krooning  van  Earel  Y  te  Bologna^  inn, 

i^n  onderaan  geteekend  met  eene  kapitale  letter  ran  A  tot  ME,  doeh 
pL  DD  en  die  op  BB  yoigende,  iQn  vonder  letter.  —  Ieder  blad  denr 
seer  firaa^e  nitgare  is  86  dm.  hoog  en  80  dm.  breed.  —  De  titel  ia 
jyGratac  et  labo  |  ribna  aeqnae  |  posteritatL"  |  —  Toorte  een  6  reg. 
Tere:  ^Oiaesareae  Sanctiqae  Patree ,"  etc.,  allee  in  kapit.  lettere,  nmder 
Terder  onderschrift  dan  eene  A  (nL  pL  1).  Op  de  laatste  plaat  (het 
werpen  met  de  brooden  vertoonende)  rolgt  een  blad  met  opdragt,  in 
kapit.  letters:  ,Diyo  et  inyioto  |  Imperatori  Oa  |  rolo  V. P. F.Ang."  |  en 
een  6  reg.  vers,  beginnende :  ,Oaesar  etHesperiis,''eta  Van  onderen  8 
regels  in  kapit.  letters :  ,Oam  priylL  Bacrat.  Imp.  Qur.  Y.  opna  hoc  abaoL 
est  N.  Hogenbergo  artifioe,  Bng.  Braning  sooio  impensamm."  De  8  Lat. 
rersen  s^n  Tan  den  beroemden  Janns  Secnndns;  (sie  s^ne  Poèmata. 
1619.  12».  pag.  97).  —  Dit  firaa^e  Bz.  is  gebonden  in  framohen  band. 

e  6*  %dtg.  Die  Tan  H.  Hondins  te  'sHage.  —  De  namen  boTen  in  de 
platen  s^n  alle  weggenomen  en  de  platen  ran  boyen  eenige  dnimen 
korter  4  soodat  se  nn  slechts  88(  dm.  hoog  s^n.  —  Alle  platen  s^n 
onderaan  links  genommerd  1 — 88,  titel  en  opdragt  niet. 

De  titel  heefb,  onder  het  yers  op  den  titel:  Hh.  ase.  en  de  A  (als 
No.  uit  de  yorige  nitg.)  Onder  het  yers  der  opdragt :  His^os  Oom.  Hm». 
Hondvus  esBcudit  De  lucht  ontbreekt  op  dese  en  de  TOiige  nitgaye; 
het  geheel  is  geretoucheerd. 

ƒ  6«  uitg.  Zonder  eenig  adres,  de  platen  gen.  1 — 88,  yoorts  titel  en 
slotyers.  Boyen  in  de  platen  is  de  Inoht  op  nienw  gegrayeerd;  Hh 
sbn;  en  de  kapitale  A  ontbreken  op  den  titel,  eyenseer  als  het  adres 
op  de  opdragt,  soodat  men  soa  meenen  dat  het  eene  der  eerste  nit- 
gayen  was;  ook  kan  men  niet  ontdekken  door  wien  en  wanneer  dese 
nitgaye  in  het  licht  is  gegeyen.  Het  soh^nt  dat  yan  enkele  platen 
nog  1  of  4^  dm.  a^nomen  sQn.  Op  de  laatste  plaat  is  de  laatste  man , 
wiens  hoofd  in  de  yorige  uitgayen  niet  geteekend  was,  w^l  het  buiten 
de  plaat  sou  gekomen  s^n,  met  een  hoofd  yoonden  dat  naar  binnen 
gerigt  is.  Dit  is^  yoor  sooVeel  ik  heb  kunnen  sien,  de  ötaige  Ter- 
andering,  o&choon  het  geheel  opgegrayeerd  is. 

Van  de  4«  en  6«  nitgaye  heb  ik  nooit  eenig  ander  Xz.  dan  deaege- 
sien ;  yan  de  6*  uitgaye  was  een  Bx.  op  de  yeiling  yan  Borlnat  te 
Gend,  2»  dl.,  No.  4065,  yoor  160  fr.  yerkocht,  en  er  berust  nog  een 
Bx.  op  de  Bibliotheek  der  Kon.  Akad.  y.  Wetensoh.  Yan  de  8  eerste 
heb  ik  nooit  een  Bz.  ontmoet. 

Men  zie  oyer  dit  plaatwerk  en  orer  alle  intogten ,  afbeeldingen  yan 
andere  gebeurtenissen  uit  het  leyen  yan  Karel  Y,  OTer  de  werken 
en  brochures  daaroyer,  het  söór  belangrijke  en  bQsimder  nityoerige 
werk  yan:  Qiordani,  (sie  yor.  blads.,  noot)  waarin  echter  yan  deaeoi 
optogt  slechts  öéne  uitgaTe  en  oyer  het  geheel  yan  de  NederL  platen 
OTer  Karel  Y  nagenoeg  niets  yermeld  wordt. 

In  Nagler's  Künstlerlezicon  is  op  den  naam  yan  Hogenberg  niets  Tan  dit 
belangrijke  en  seldzame  werk  gesegd ,  noch  door  Bmnet^  in  s^n  MaaiieL 
Het  hier  yermelde  heb  ik  met  de  grootste  moeite  uit  yersohillende 
werken ,  Gatalogussen,  en  door  yergel^king  der  platen  bQeen  Teraamield. 

878  (15SO)  Bijksdag  te  Augsburg.  (Arend,  II.  c.  612).  —  j, Ware  ende  eygen- 
iQcke  Afbeeld,  yan  de ... .  Yergader.  in  't  jaer  1680,  25  JunQ ....  bin- 
nen  Augsburch,   alwaer  de  Oonfessie  der  Byang.  Pretester.  Yorsten 

ende  steden  yoorgelesen  ende  is  oyergegeyen Uit  gelooih^aerd. 

histor.  ende  conterfeyt.  naet  leyen  so  yeel  moogeL  b^eengebraoht 
end  in  cooper  g^esteld."  Met  uitlegg.  y.  onderen  der  47  no.  —  Door  Hendnk 
Lodewióchk  16S4.  Hg.  42  dm.,  br.  48  dm.  br.  fol.  -^  Zeldsaam. 

879  Hetselfde,   geheel  als  Toren  doch  Terkl.  Met  1  reg.  kap.  ondersohr.: 


IttS.         Verschillende  Oebenrteniwen.  M 

yOanftH.  BrADg.  eta"  Mét  T«ie  n«men  in  de  pL  Znd.  nm.  t.  gr»T.  Hg. 
15'  dBLy  Inr.  19  dm.  br.  4fi, 

nO  (ft  !!•▼.)  Ongemeene  Waterrloed  en  doorbraak  der  Holl.  dQken,  (Arend» 
a  n.  e.  610).  Naar  /.  Buyi  door  K  VinkéUi.  1».  Uit  (J.  Fokke)  Qeeoh. 

d.NederL 
h  DeL  plaat;  Proefdrak  Töór  alle  Ir. 
e  Hetielide;  teekening  in  O.  L  inkt  Toor  de  Toorg.  pL  Door /.  Buyt.  U». 

ta  (IMt)  Begnlienklooffter  te  Amsterdam  Terbrand  kl.  12».  Proefimk. 

W  (1594)  Prooenie  met  h.  Nioolaasbeeld  te  Amst.  Ifio.  Klein  Almanak» 
pren^e. 

ns  (IMft,  AagMiM.)  Togt  Tan  Keiser  Karel  Y  naar  Tnnia.  (Arend,  IL 
e  682)1  Serie  Tan  8  platen,  nl  :  gegraT.  titel  in  randwerk  en  7  pL  gen«. 
S— 8  ieder  met  1  reg.  Doitech  onrs.  onderschrift.  Het  boTenachrift 
T.d.  titel  Inidt:  ,Kartae  eneiohneiss  wie  Kejser  Oarolos  der  V  in 
Afirioa  Dem  Konig  Ton  Thnnia ,  so  Ton  dem  Barbarossa  Tertrieben  mit 
kriegsmetng  snr  holffe  komt,"  etc.  (4  regels).  Hieronder  een  geheel 
Terhaal  t.  den  togt,  eindigende :  ,G^eschach  im  Jar  naoh  Ohr.  Qebnerth. 
MDXXXy." — Zonder  eenigen  naam  t.  graT.  jaar  of  plaats  t.  nitg.  Ze 
sDn  echter  gegraT.  door  Fr,  Hogenberg  te  Keulen .  br.  fol.  —  Zeer  leldsaam. 
0A  Oproer  der  Wederdoopers  te  Amsterdam.  (Arend ,  IL  e.  620—680).  Berie 
T.  8  ongenomm.  platen,  alle  t.  acht.  met  Holl.  tekst  bedrukt,  uit 
Hortensius  Oproer  der  Wederdoop.  Amst.  1684.  kL  fbl.  —  Dese  platen 
stellen  Toor:  1.  Naakloopende  mannen  en  Trouwen.  —  2.  Mannen, 
Wrdka  roepende.  —  8.  Verkoop  hunner  kostbaarheden.  —  4  Hunne 
wederdoop.  —  6.  Beaetting  t.  den  Dam  te  Amst.  —  6.  GcTeoht  op  d. 
Dam,  (met  den  naam  t.  Burgem.  P.  Gol^n  op  de  plaat).  —  7  Hunne 
ezeontie  op  het  sohaTot.  —  8.  Hunne  executie  aan  galg  en  rad.  — 
AUe  deie  pL  and.  nm.  t.  graT.  kL  foL 

885  Serie  t.  8  platen.  Teel  TerkL  naar  de  Toorgaande.  üit  de  kL  8».  uit- 
gaTO  T.  E[ortensiu%  Oproer.  1660.  8o.  HierTan  Toorhanden  de  onge- 
nomm. pL  S—S,  Znd.  nm.  t.  graT.  Y.  acht.  bedrukt.  8o. 

886  Serie  t.  5  platen,  naar  de  TOorgaande,  minder  Terkleind;  nl.  1,  2, 
a  6,  7,  8.  Znd.  nm.  Y.  graT.  br.  4^.  Van  acht.  onbedrukt. 

h  Deselfie  platen ,  t.  acht.  met  Holl.  tekst  t.  eene  Beschr^T.  t.  Amst. 
bedrukt.  Hierran  1,  2—6,  8,  br.  4fi, 

887  Hetaelfile  onderwerp;  serie  t.  8  kleine  plaatjes,  ieder  met  2  reg. 
HolL  ours.  onderschrift,  br.  12o.  Op  1  blad. 

888  Hetael£ie,  in  2  Toorstellingen  op  1  blad:  hunne  b^ eenkomsten  als 
naaktloopers,  en  hun  oproer  op  den  Dam  (Naar  B.  Ptcort)  door  jP.  3for. 
la  Cawe,  Ket  Fr.  onderschr.  fol.  Uit:  Ceremonies  relig.  1728. 

889  Mislukte  aanslag  der  Wederdoopers  op  Amsterdam.  Door  8,  Folcke, 
br.  4p,  üit:  Wagenaar,  Yad.  Hist.  Y. 

860  Hetielfde  geheel  anders.  Naar  C,  Springer,  gelithogr.  door  C,  L,  v, 
Kmteren.  br.  4p.  üit:  t.  Lennep,  Tafereelen. 

801  (1^86)  Brand  te  Delft  den  8»^  Mei.  —  Links  de  stad  Delft  in  Tlammen ; 
regts  het  buiten  de  Stad  gelegen  Lasarushuis  waar  een  monnik  TOor 
de  poort  staat,  en  roept:  ,Delft  brandt,"  waarop  een  andere  monnik 
nit  het  Tonster  siende,  antwoordt:  ,Oodt  sy  gelooft."  Met  8 reg. curs. 
onderschr.  ,Int  iaer  ons  heeren,  ens."  Oude  groTe  graT.  Hg.  12  dm. 
br.  10  4m.  kL  4o. 

802  Twee  Fransche  Kaperschepen  Toor  den  mond  der  Maas  door  een 
Schipper  Tan  Dordrecht  genomen.  G^esohilderd  door  H.  J.  Scholten, 
in  de  Goll.  de  Voe  te  Amst. 

(1888)  Menno  Simons  treedt  uit   het  Pausdom,  en  wordt  de  Toor- 
ganger  der  Doop«geainden«  —  2Unneprent  met  opschrift :  «Monument 


36  Intogt  van  Philips  in  Antwerpen.      IMê — IMf. 

Toor  de  Doopsgesinden." — Het  midden  t.  eene  koepelkerk,  boTenin 
Menno's  portret,  onderaan  in  het  midden  eene  doopbediwning,  ter 
weeradjde  4  Yoorstellingen  uit  de  ByangeliAn.  Naar  D.  KeHchoff,  dom 
G.  Br<mwer,  1792.  Hg.  41  dm.  br.  4S  dm.  fol. 

886  (15S9.  SO  JalU  )  Aanalag  (mislnkte)  der  Qeldereohen  op  IBnkhniien. 
a  (Arend,  IL  e.  688).  Door  8,  lb](aE0.br.l2o.Uit:  te  Water, yad.Geeoli]ed. 
h  Deaelfde  pi.,  Proefdruk  YÖÖr  alle  Ir. 

896  (15S8.  S6  Oet.)  Het  hnisgemin  yan  Jan  Smidt.  alle  rooTere  en  moor- 
denaam,  te  Dordrecht  op  de  groote  markt  rondgereden,  aaneenwip- 
f^alg  gehangen  en  yerbrand;  boyen  in  het  middenste  hoia  het  wapen 
y.  Dordrecht.  Znd.  nm.  y.  gray.  (O.  Ikekkar)  br.  föL  üit Balen, Beaohr. 
y.  Dordr. 

887  (1540)  De  (Gentenaars  door  Karel  Y  gestraft.  (Arend, IL c. 641). Door 
a  8.  Fohhe,  br.  12o.  Uit:  te  Water,  Vad.  Hist. 

h  Des.  pi.  Proefdruk  yöör  de  Ir. 
896  (IMS)  Beleg  y.   Amersfoort.   Door  8.  Fokkê,  br.  12».  üit:  te  Water, 

Yad.  Hist. 
899  Hertog  Willem  y.  Gulik   en  Kleef  onderwerpt  sioh  aan  Karel  Y  eo 
a  staat  hem   Gelder  en  Zutphen  af.  (Arend,  n.  c678).  Naar  J,  Buys, 

door  K  VinkeUs,  8o.  Uit:  Kok,  Yad.  Wdb.  86»  dl.  L 
h  Des.  plaat.  Afdruk  in  blaauw. 
c  Des.  plaat.  Proefdruk  yöór  de  Ir. 
d  Origin.  teekening  yoor  de  pL  Door  /.  Buys.  8». 
4Ó0  Hetselfde,  anders.  Naar  /.  8tme8,  door  P.  Ftfl^n.  8».  Proefdruk  yóór  de 
Ir.  üit:  Witsen  Oeysbeek,  Schoonheden. 

401  (1548)  Dood  y.  MaximiUaan,  Graaf  y.  Buren.  (Arend,  IL  d.  19).  Ge- 
schilderd door  J7.  ƒ.  8ehólten,  in  de  Oolleotie  ds  Voe  te  Amsterdam. 

402  (1549)  Intogt  yan  Philips  y.  Spanje  in  Antwerpen.  (Arend ,  IL  d.  21) 
—  jySpectaculornm  in  snscept.  Philippi  Hisp.  Prin.  Diyi  Garoli  Y  Gaes. 
F.  an.  MDXLIX.  Antyerpiae  aeditorum,  mirifious  apparatus."  —  Per 
Gom,  8crib,  Qra^heum  qJub  urbia  Secret.,  yere  et  ad  yiyum  accurate 
deacriptus.  —  In  fine:  j^ïSzous.  Anty.  pro  Petro  Aiostens.  impresB.jur., 
typis  Aeg.  DiesthemiL  1550  JunL"  kl.  fol.  —  Dit  werk,  welks  bladen 
gemerkt  zijn  A — P,  en  dat  geheel  in  cnrs.  letters  gedrukt  is,  beyat 
28  houtsneeplaten ,  alle  op  de  keersijde  bedrukt,  waaronder  8  aeer 
breede  uitslaande  platen,  op  de  bladen  I  8.  K.  8.  4l  M.  8.,  die  in  de 
meeste  Ex.  geschonden,  doch  hierin  goed  geoonseryeerd s^n.  —  DepL 
stellen  de  triumf  bogen  ens.  seer  duidel^k  en  met  opgaye  yan  de 
juiste  maat  y.  h.  origineel  yoor.  —  Zeer  belangr^k  en  fraai  werk. 

406  Hetselfde  werk  in  de  Hollandsche  yertaling.  Yooraan  een  yerkorte 
titel:  gDe  Triumphe  ya  Antwerpen,"  in  rand  y.  arabesken;  yoortsde 
titel:  gDe  seer  wonderltjcke,  Schoone  Triumphel^cke  Incompst,  y.  d. 
....  Prinoe  Philip,  enz.  Duer  Gom,  Oraphawm  ...  int  Lat^n  beschre- 
yen."  —  Aan  het  einde:  j, Geprent  Tantwerpen  yoor  Pieter  Goecke  y. 
Aelst  bQ  Gilles  y.  Diest.  1550."  A  tot  O.  — De  platonzen  geheel  deselfde 
als  in  h.  Latijnsohe  origineel ,  doch  de  2  eerste  uitslaande  pi.  dier  uitgaye 
s^n  hier  zóó  gedrukt  dat  ze  niet  buiten  het  werk  uitslaan,  hetgeen 
slechts  met  de  laatste  dier  8  pi.  het  geyal  is.  —  In  hetzelfde  jaar  is  y. 
dit  werk  ook  eene  Fransche  yertaling  by  denzelfden  Uitgeyer  yer- 
schenen. 

404  Burgemeester  Joost  Buyck  yan  Amsterdam,  neemt  aan  Philips  n  den  eed 

a  af.   (Arend,   U.  d.  22).  Naar  J7.  P.  8chouiient  door  B.  da  Bakker,  kL  br. 

4».  Slechte   Toorstelling  uit   de:  Staatkund.  Hist.  y.  HolLP?  1770.?  4fi. 

h.  Deselföe  pi.  Proefdruk  yöór  alle  Ir.  —  Beide  pL  y.  acht.  onbedrukt. 


ISSS — 1U8.  Beleg  van  Terouanne,  enz«  37 

é05  (Iftftt.  Hel.)  Beleg  Tan  Teronanne  (op  de  gremen  Tan  België  en 
Vrankr^k  b^  Lnzemborg)  toot  Karel  Y  door  den  Heer  y.Brederode 
en  den  Bitmeester  yan  MolenbaT*.  (Arend,  IL  d,  88).  —  Zeer  uitToerige 
Toontelling  in  hontsnede,  in  4  br.  fol.  bladen.  Het  boTenste  linker 
blad  heeft  bovenaan  op  een  gekrolden  band  het  opaohrift  in  goth. 
letters:  ,Dit  ie  het  belech  Tan  terwaen,  gheoonterfbyt  natd  leren." 
Daaronder  de  stad  en  8  witte  Takken  Toor  inscriptidn;  het  boTeniie 
reiT^er  blad  heeft  boTenaan  het  monogram  O.  T.  Tan  den  graTenr 
C,  Teuniiêm  of  gemeenlek  genoemd  ComeUa  AnUmiêMOon ;  boTenaan  links : 
gSnjden,"  regts:  j^West/'  het  onderste  blad  links  het  leger  Tan  den: 
yOraTe  de  espynoys;"  het  regtsohe  blad  het  leger  t.  d.  Heer  t.  Bre- 
derode;  en  onderaan  links:  ^Noorden."  Ieder  der  4  bL  fbL  bladen* is 
hg.  27'  dm.,  br.  86'  dm.  —  br.  foL 

Dese  uitmuntende ,  en  nergens  beschreyen,  hóóggt  tMtame  plaat  t. 
denael£ien  kunstenaar,  die  in  1646  het  plan  Tan  Amsterdam  in  12  br. 
fbL  bl.  gaf,  is  Tan  de  firaaiste  oonserTatie.  Qekooht  TOor  ƒ  112^ —  vit 
de  oolleotie  t.  d.  Heer  Mnnniks  Tan  Oleef.  1860. 

406  (1555)  ZeegeTecht  in  de  Hoofden.  (Arend,  IL  d.  84).  Naar  /.  Bv^, 
a  door  £.  Vvnkelea,  12».  THt:  (Fokke)  Oesohied.  d.  MederL  12». 

h  Des.  pL  Proe£lmk  ^TÓór  de  Ir. 

407  (1555)  Komst  t.  Filips   n  te  Bmssel  in  September,  eTen  TÖÓr  den 
a  afrtand  sQn  Vaders.  (Arend,  ü.  d.  41).  Naar  /.  Buyê,  door  B.  FtaMsf. 

12».  Uit:  (Fokke,)  Oesohied.  p.  Nederl. 
h  Des.  pi.  IVoefdmk  TÖÖr  alle  Ir. 
40B  OTerdragt  der  regering  tbü  Nederland  Tan  Karel  V  aan  sDn  soon 
Philips,   te  Bmssel  den  26  Oct.  (Arend,  II.  d.  89).  Door  F.  Sogmimg 
te  Keulen,  br.  fbl.  —  SUe  in  de  Versameling  der  platen  t.  Hogenberg 
op  het  jaar  1668. 

409  Hetselfde,  geheel  anders.  Karel  V  Toor  s^n  troon  staande,  naast  hem 
sQne  suster  Maria  t.  Oostenrijk ;  Philips  kust  hem  de  hand.  Met  Lat. 
onderschr. :  «Tu  nuno,"  ens.  Door  A.  v.  d.  Boes,  Gtono.  26.  br.  foL  üit 
een  Lat.  Boek,  in  België  Tersohenen. 

410  Hetaelfde,  anders.  Karel  leunt  op  Prins  Willem  t.  Oraige,  ens.  Door 
a  B,  Fokke,  br.  4».  Uit:  Wagenaar,  Vad.  Hist. 

h  Des.  pi.  Proefdruk  TÖÖr  alle  Ir. 

411  HetselMe,  eenigsins  anders.  Naar  /.  SnUes  door  /.  E.  IforoiM.  8o  Proef- 
druk TÖÖr  alle  Ir.  Afdruk  in  seer  gr.  4^.  Uit:  Hooft,  Hist.  door  t. 
Oappelle,  enz. 

412  (1558,  29  Dee.)  L^kstatie  Tan  Karel  V.  — Door  Jan  en  Lueaev.Doe- 
tichem,  Antw.  O.  Plantijn.  1669.  84  pi.  en  9  bl.  tekst.  fol.  1«  uitg. 

a  Ie  uitg.,  met  HolL  tekst  Tan  dit  höögst  belangr^k  en  zeer  seldsame 
werk.  Het  bestaat  uit  84  platen ,  bestemd  om  aaneengeToegd  te  worden, 
en  wyl  dit  soms  gedaan  is,  en  de  platen  niet  alle  Tan  gelijjke  breedte 
B^n,  laat  ik  hier  eene  naauwkeurige  opgaTe  Tan  het  geheel  Tolgen. 

Titel:  |,De  seer  sohoone  Ordonnantie  Tan  den  Bouwe  des  WtTserts 
Tan  den  aldermaohtigsten  ende  ouTerwinlioksten  Garolo  de  Tiiflite 
Boomsche  Keyser ....  ghehouden  binnen  de  Stadt  Tan  Bruessele  den 
xzix  dach  Tan  Deoembri  moltiii  duer  Philippum  Coninok  Tan  Bpangien, 
eto.  synen  Soon."  —  (Daaronder  het  wapen:  PVus  oulire,)  Thantw.  By 
Ohr.  Plantin,  in  den  gulden  Benhoorn.  1669.  Met  PriTil."  Dese  titel 
ia  in  randwerk. 

Voorts  4  ongenomm.  bladen  besohrigTinginours.  letters,  met  randw. 
a  begint:  ,De  seer  sohoone  Ordonn."  enz.,  d  eindigt:  ^Hierna  Tolgen 


88  Lykstatie  van  Karel  Y.  tua 

Vlgoren."  —  VerTolgnni  oen  bUd  omftmmit,  mak  insohrift:  ^D»  ber- 
iMiide  Oapella,  n»  aüwyaen  t.  de  iiATolg.  Figurvn,"  ens. 

PlMkt  L  La  Ghapelle  «rd«nte,  onderaan  gen.  1  (wat  loms  wegge- 
meden  ii). 

Fl.  8.  Met  6  reg.  kapit.  opêohr.:  yAmpliMdmo  hoc  apparatn,"  etc, 
gen.  links:  2;  waaronder:  ,Joannesadaeteonm,LBoaediieteoamféoit" 

FL  8  en  4  aan  elkander. 

FL  5  ie  een  groot  lohip  met  sinnebeelden  fan  dee  Keiiere  deogden 

(dese  manier  om  een  groot  lohip  als  drager  der  sinnebeelden  te  ge- 

bmiken,  was  toen  leer  algemeen);  daaronder  eene,  afiKmderl^k  ge- 

•  dmkte,  lat.  prosabeschr^Ting  met  randwerk,  beginnende:  ^In  yelo 

poster."  en  eindigende:  ,AntT.  Apnd  Hier.  Oook." 

Dese  pL  is  onderaan  links  gen.,  en  meer  dan  dnbbel  soo  groot  dan 
een  der  andere  platen,  en  ontbreekt  meestal;  in  m^n  Bx.  der  toI- 
gende  nitgaTO  is  die  een  nitmnntend,  ja  onoTortrefbaar  fitosimile 
.  door  den  Kalligraaf  il.  Qrevengtuk  alhier  Torrangen. 

FL  6.  De  groote  Standaard.  —  Daarachter  1  blad  ornament  waarin 
een  opschrift  in  oors.:  «iichter  den  groeten  Standaert."  ens. 

FL  7  tot  88  den  geheelen  trein  Toorstellende. 

Voorts:  Bene  ongenomm.  pL  met  opschrift:  |,Los  senores,"  eni. — 
8  bladen  beschr^T.  met  randwerk  in  cnrs. :  ,Na  alle  dese  soo  yolohde." 

—  1  pi.  ongen.:  een  ornament  waarop  de  wapens,  wapenrok,  ens.; 
onderaan:  1568. 

In  aUes  84  platen  en  9  bladen  tekst. 

Op  pL  88  onderaan  regts,  staat  op  1  regel:  ^Hieronimos  Oodk  in- 
yentor  1669."  —  W^l  de  platen  ong^k  yan  grootte  sQn ,  heb  ik  bQ 
de  8*  nitgaye  de  grootte  der  pi.  /kangegeyen. 

Dit  Bz.,  in  kl.  folio,  in  half  led.  band,  yroeger  in  het  beiit  yan 
een  arm  man  op  een  der  paden  buiten  Amsterdam ,  later  het  eigendom 
yan  den  Heer  M.  Weimar  ten  Oate  te  Arnhem,  en  nu  berustende  in 
de  Bibliotheek  yan  het  Bscoriaal  in  Spax^e,  is  het  éénig  hektnd»  deaer 
!•  nitgaye. 
h  Hets.  werk,  2*  uitg,  yan  1669,  met  Fransohen  tekst.  De  titel  die  in 
m^n  Bxempl.  ontbreekt,  luidt,  yolgens  den  Catalogus  Borluut  te  Gent^ 
1869.  Tom  n.  No  8630,  aldus:  j^La  Magnifique  et  sumptueuse  pompe 
fhnebre,  fiute  aux  Obseques  et  Funerailles  du  tres  grand  et  trds  yio- 
torieux  Bmpereur  Oharles  Oinquième,  Oelöbrées  en  la  Yile  (siej  de 
Bruxelles  Ie  29  jour  du  Mois  de  Deoembre,  MOLyiii,  par  Philippes  Boy 
Oathoüque  d'Bspaigne  son  Fils.  Anyers,  O.  Flantin.  1669."  — foL 

Op  desen  titel  yolgen  4  bl.  beschr^ying  met  randwerk,  beginnende 
weder  met  boyenstaanden  titel ,  doch  sonder  plaats  en  jaar,  en  ein- 
digende :  ^Les  figures  ensuiyent."  —  1  bL  omam.  met  inschr. :  ,La 
Ohapelle  ardente."  ens.  Voorts  pL  1:  gÏA  Ohapp.  ard."  FL  8,  8  en  4 
gel^k  aan  die  der  yorige  uitg.,  eyenaeer  pi.  6,  het  schip  met  lat. 
tekst,  hier  in  facsim.  by«reyoegd.  PL  6  de  Standaard.  —  1  bL  besohr. 
in  omam.,  beginnende:  j,Ioi  marchoient."  Voorts  pL  7 — 82metonder- 
,  schrift  yan  Oock  op  pi.  82,  als  in  de  !•  uitg.,  doch  hier  op  2  regels. 
Op  pi.  82  y.  h.  gekleurde  Bx.  deser  L^kstatie  op  de  Bibliotheek  te 
Arnhem  staat:  j,Hieronimus  Oock  Ifwê  1669."  in  grootere  letters  dan 
in  m^n  Bx.  en  dat  yan  den  Heer  ten  Oate. 
c  Hets.  werk.  8e  uitg.,  te  'sHage,  b^  H.  Hondius,  1619,  br.  foL 

Dese  uitgave  onderscheidt  sioh  yan  de  yorige  nitgayen  door  het 
yolgende:  Zonder  titel.  —  In  mQn  Bxemplaar  ontbreekt  die  en  niets 
duidt  aan  dat  die  er  b^  behoort.  In  den  Catalogus  Bremmaecker,  Qent , 


1S58.  Lykstade  van  Karel  V.  39 


1846,  N«.  1000,  heeft  men  een  titel  gemnekt  Ten  het  opiohrift  der 
S>  pL:  yAmplünimo  hoo  ordine,"  en  er  Toorts  de  nunen  dergraTenre 
en  het  adres  t.  Hondius  op  de  !•  pL  Toorkomende,  b^gOToegd. 

Alle  tekst  ontbreekt.  —  PL  1  (La  Ghapp.  ardente)  heeft  onderaan 
4  regel  oors.  gegraT. :  ^^Henr.  Hondins  exo.  1019.  Hagae  Gom."  ~  PL  6 
het  sohip,  is  op  2  bladen,  OTon  groot  als  de  andere,  gedrukt  en  aonder 
tekst,  met  adres  t.  Gilles  Hendrioz  te  Antw.,  en  boTensohrift  in  kapit. 
letters  in  de  pi. :  «Sifigies  naris  ezhib.  Bmz.  in  ezeq.  Garoli  Y  |  qnae 
et  in  ÜBstivitate  annali  per  nrbem  oiroamTehitor  |  —  Op  pL  SB  ont- 
breekt het  ondersohr.  t.  H.  Gook.  —  De  Troeger  ongen.  platen  na  88: 
ylios  Senores"  en  ,de  Wapenrok,"  s^n  hier  gen.  88  en  84  —  Daarachter, 
op  8  ongen.  platen,  de  Doodendans.  (sie  het  TolgendeNo)  soodatdeae 
oitgaTe  87  pL  berat. 

Dese  afdrukken,  die  ran  de  originele,  dooh  hier  aeer  a%esleten 
platen  genomen  sDn,  hebben  Teel  broeder  rand  en  s^n  alle  op  gelijke 
hoogte  en  breedte  gedrukt,  wat  met  de  Torige  nitgaTen ,  die  bestemd 
waren  om  aaneen  gehecht  te  worden  ,  niet  het  geral  is,  en  die  daarom 
beawaarlQk  gemeten  kannen  worden;  de  platen  selTe  s^n  alle  84^  dm. 
hg.  en  meestal  88  dm.  breed;  de  8  pi.  t.  h.  schip  (pL  6)  ieder  hg. 
48  dm.,  br.  80  dm.  —  Ook  dese  nitgSTe  komt  solden  Toor. 
d  Doodendans.  —  8  aaneen  behoorende  bladen ,  alle  ongenommerd ,  sonder 
naam  t.  graT.  doch  welligt  door  Ft.  van  der  Borchi,  en  seker  in  de 
109  eenw  gegraT.  —  Het  !•  bl.  links  stelt  den  Dood  Toor  met  schop  en 
seissen  gewapend;  TÖÓr  hem  8  geraamten,  naast  8  geraamten  staan 
sakken  op  den  grond;  bl.  8  heeft  8  grqepen  geraamten,  waarsoh^nl^k 
hoogere  personen,  daar  de  laatsten  helmen,  Taandels  en  een  wapen- 
Bohild  Toeren;  de  laatste  (de  linksohe)  pi.  heeft  8  groepen,  de  eerste 
met  grafel^ke,  hertogel^ke  en  koninkl^ke  kroonen;  de  laatste  met 
biasohops-  en  paosemke  kroonen.  —  Het  geheel  aaneen  goToegd  is 
90  'dm.  lang  en  84  dm.  hoog.  —  Dese  plaat  Tindt  men  achter  de  IBxx. 
der  8*  nitg.  deser  L^kstatie,  om  welke  reden  is  miy  onbekend.  —  Zear 


Op  het  B^ksarchief  te  Brossel  berust,  onder  de  ^ArchiTes  de  Tan- 
dience,"  een  geschrift,  waaruit  bl^kt,  dat  Pieter  Vemols.  Wapen- 
koning  Tan  Philips  ü,  onder  den  naam  Tan  Milan,  sioh  in  1660  b^ 
reqneet  tot  de  GhoaTemante  Margaretha  van  Parma  wendde,  om 
eenige  belooning  te  erlangen  TOor  de  groote,  ja  buitensporige  on- 
kosten die  hem  het  drukken  Tan  dezen  Opto^  Teroorsaakt  hadden  en 
die  hij  op  8000  gulden  schat,  waarop  de  Gk>UTemante  hem  400 kroonen 
deed  toekomen. 

Dese  optogt  en  die  Tan  Karal  Y  te  Bologna  in  1580,  stjn  Tan  de 
bóógste  waarde  Toor  de  costumen  en  geschiedenis  Tan  dien  t^d,  Tooral 
de  gekleurde  Ex.,  gel^k  er  Tan  dit  werk  een  b^  Borluut  te  Gtont, 
IL  N«.  8681,  Toorkwam. 

Otct  de  graTcurs  J.  en  Ir.  Dueteown  (Tooraaten  Tan  J.  Ba^iaDvstecum, 
die  in  1695  de  platen  TOOr  Linschoten's  reis  naar  Indiö,  en  seer  Tcle 
andere  graTcerde ,  —  en  die  seker  alle  uit  de  stad  Doetinchem  in  Gelder- 
land afkomstig  waren),  spreekt  Kramm ,  HoU.  Schilders  seer  uitToerig. 
418  Prentwerk  Tan  Fr.  Hogenberg  te  Keulen,  OTer  de  gebeurtenissen 
in  Nederland,  Frankrijk,  Duitschland,  ens.,  Tan  1558 — 1610,  ook OTcr 
het  jaar  1585,  en  eenige  platen  OTer  1611 — 1688;  te  samen  875  &  400 
platen.  —  ledere  plaat  met  een  18-  of  16reg.  Duitsoh  Tcrs,  sommige 
met  Fransche  uitlegging,  ens. ;  iedere  plaat  hg.  81  dm. ,  br.  87  dm.  br.  foL 

Dit  uiterst  belangpr^ke  en  TrQ  seldsame  werk  is  TOor  de  kennis  der 
NederL  geschiedenis  Tan  groot  gewigt,  daar  het   ten  tQde  der  ge- 


Prentwerk  van  Hogenberg. 


wat  Branat,  in  %^a  HanoAl  op  hat  woord:  Pmmar  1 
ik  mQ  hierroor  Teel  moeite  gegeTan  « 
bl.  21  en  TOlg."  breedroerig  OTOr  geh&nileM;  ik  t 
t«    verwit*ei>    TOOr   meerdere    b^ROnderhedeo,    i 
*«r«ohil lende  nltgm*aii  en  de  portrettea. 

Het  irark   ber&t   meeatkl   pl&teo  o*er  de  NederL  I 
166B  tot   1610,   durblj    vale   leer   bel&D^ijke   orert 
•oliledenig  ran  1B69  tot  78,  en  een  groot  aiuit»!  over  f 
in    Dnitaohluid,   Engeland,    Frankrijk    ca    elders 
latere  jaren.  Kiet  Mn  der  IS  ScsmpL  welke  Lk  ti    _ 
geheel   met   een   ander   OTeraan,  alle   faaddeu   eenig,| 
veraobil;   de   meeata   Bxempl.  beTattao  375  &  400  pl4 
Teraohillende  platen  bgeeDgenomen  wurdt  het  een  g 
■aker   nooit   bijeen  te  rinden  iljn,  an  iraarTan  vele  4 
Szemplaren  irerden  geTonden. 

Hst   werk  ia  by  afzonderlUke  MrUn  van  8,  20  of  n 
op  TeraohilleDda  tyden  oitgegereii;  enkele  aerian  ags  ■ 
herdrakt  eo  Termaerderd  ,  (liehiörorer  inionderheid  de  J 
—  Heeatal   Tindt  men  de  eerlftn  in  de  orde  der  t  '^    .' 
gebonden.  —  De  platen  op  Nederland  betrekkei  ifk,  ^fn  (w4  I 
na    de   aftonderlyke  nitga-ve  bg  enkele  reeksen)  gapUnhl  I 
telkens   Termeerderde   aitgaven   Tan   Aitainger,   Leo   B* 
•olienen  in  1688,  8G,  B8,  96  en  1606,  nlamede  io  deDoUw. 
van   B.    T.    Hetaren,    Belgiaohe    Hiatoric,  die  aonder  naai 
weten  dei  SohrljTer*,  nog  TöArdeHoUandsoheuitgaTe, la 
in   1696.   S  dl.  4°.  het  lioht  lag.  —  Ha  bet  gebruik  der  pla 
werken  heeft  men  ae  in  ahronotoglaoho  orde  gesoliikt,  ma 
loopend  Tolgnommer  Tan  1  tot  415  Tooraïen  en  TOOr  de  U 
nitgegaTan;   in  die  nitgaTa  aijn  dns  wal  de  sleobtete  atSets 
ae   is  de  gemakkelgkata  Toor  het  gebruik.   Het  onder  my  i 
Ibeinplaar   ia   het   eenige  echter  dat  m^  Tan  die  latere  ai' 
1«   voorgekomen;    het    ander    Bieraplanr    dat  i. 
heeft  de  oadere  n".  dooh  bevat  aleohta  360  platen. 

TnMohen  da  platen  baTindan  aioh  in  de  meeste  Eliem|At 
28  portretten,  alle  in  medaillon.  Aoht  daarTau,  nl.:  Pliillpa. 
rathn  t.  Parma,  Eliiabeth  t.  Bogeland,  Mva,  Willem  I,  B» 
Don  Jan  an  Alei.  Fameae  Et|n  het  earet  varsehanen  in:,H.  All 
Belgici  Laonia  Ohorographia.  Oolon.  apud  Franc.  Hoganber^  ] 
éfi.i"  In  da  maaate  BzempL  der  Hiatorieplaten  komen  eohtar de 
Toor,  dia  omgekeerd  ilJn,  Teel  fraaier  aoh^nen  en  bQnn  kUa  a 
jaar  1604  gemerkt  ayn. 

Deae  belangrijke  prenten  moetenmtjnainalanaooidBnofBmiolg 
Tan  ondere  platen  of  teekeningen  a^n;  ae  Terrvdes  bf  al  hft 
wykingen  te  Teel  kennia  van  de  plaataen  wMr  de  ieitMt  m^ 
aljn,  dan  dat  aa  niat  in  den  tt|d  en  op  of  btj  de  plaateen  Bond«i 
maakt  atja.  En  daar  ik  in  dan  lear  intereaaaDten  Oatalogne  des  SMai 
de  P.  WoDters,  verkocht  t«  Braasel  in  1797  op  bl.  30é  het  Tolg> 
geTonden  hab:  ,L'oaDTTe  de  Pierre  Ie  Poirre  architeote,  97  Canlj 
,pliuieurs  daaainéaa  da  deux  ootfia,  representant  la  priae  de  !a  Qolati 
,de  Tanis,  la  bataille  de  Lepanto,  et  toat  oa  qui  est  arriTB  de 
.marqnable  pendant  les  tronbles  do  Pajs-BMdHBto  UfiS  Jnaq.  IC 
iplnileiirB  portraits  <1  chrmi  dlipersf*  damJf^^^^  " 
,en  tont  104  ff.  dnrtnCee  dana  la  oourant  ' 


W  Prentwerk  en  Bandarl's  „Yeldslagen/*       41 

ToiyiBt  iogenieiir  onder  Ahrm  en  later  tot  1608  geweest  ie,  loo  Ter- 
moed  ik  dat  deee  platen  naTolgingen  xQn  Tan  dat  m^  onbekende, 
miiichien  niet  meer  bestaande  werk.  Welligt  dat  dese  Termelding  het 
boek  doet  temgtinden.  Bene  aanyrage  welke  ik  hieroTer  in  den  Mewager 
dee  Boiencee  Historiquee.  Gand.  1861  geplaatst  heb,  is  echter  sonder 
gerolg  gebloTen.  —  Zeer  belangrjyk  is  evenwel  een  artikel  t.  d.  Heer 
A.  Pinohart   in  d.  Kessager  d.  Scienoes  Histor.  1861  OTer  desen  tee- 


Welligt  is  het  bQ  de  Trasg  naar  den  oorsprong  deser  platen  ook  niet 
sonder  belang  op  te  merken ,  dat  B.  Tan  Meteren  in  de  Toorrede  yan 
a||ne  Belgische  Historie,  nitg.  y.  1606,  zegt:  dat  h^  aan  sQn  neef, 
Abr.  Ortelins  (den  beroemden  Oosmograaf?)  het  Handschrift  yan  s^n 
werk  gesonden  heeft ,  om  daarroor  yolgens  diens  raad  in  Dnitschland 
platen  te  laten  maken;  dat  yoorts  in  de  Doitsche  nitgaye  yan  yan 
Meteren  (die  sonder  weten  en  tegen  den  wil  des  schr^yers,  sonder 
synen  naam  te  Nenrenberg  in  1506  yerscheen,  waar  het  gesonden 
Handschrift  yertaald  is,)  dese  platen  yoorkomen,  —  dat  se  eyenaeer 
in  het  te  Kenlen  yersohenen  werk  yan  Aitsinger,  doch  in  niet  öto 
hier  te  lande  gedrukt  werk  yoorkomen,  — soodat  ik  yermoed  dat  er 
toflsohen  den  raad  yan  Ortelins  aan  yan  Meteren  gegeyen,  en  dese 
platen  een  seker  yerband  bestaat,  wat  eerder  gegist  dan  tot  seker- 
heid  kan  gebragt  worden. 

De  platen  oyer  de  Fransche  Godsdienstoorlogen  sQn  copiön  der 
beroemde,  seer  seldsame  prenten  yan  Periuin  en  Tortorel,  waaroyer 
men  op  blads.  61  en  68  meer  sal  yinden. 

Be  yersen  onder  de  platen  geplaatst,  duiden  een  leyen  in  den  tQd 
aan ,  ja  selfii  dat  de  plaat  gegrayeerd  en  het  yen  gemaakt  werd,  terw^l 
yan  dese  of  gene  onderneming  of  beleg  de  uitslag  nog  onbekend  was ; 
sie  bL  60  n».  SQ2,  818,  ens. 

Op  grond  yan  Aitsinger's.Leo  Belgious,  die  uitdrukkelyk  yermeldt 
dat  de  platen  yan  Frans  Hogenberg  sQn,  ken  ik  dese  en  alle  yolgende 
aan  hem  toe,  hoeseer  ze  onmogelyk  alle  yan  hem  kunnen  zyn,  den 
tyd  der  gebeurtenissen,  die  tot  1681  gaan,  in  aanmerking  genomen. 
Waarsohynlyk  zullen  zijne  broeders  A.  en  E.  Hogenberg,  alsmede 
syne  scholieren  hier  in  de  hand  gehad  hebben.  Op  8  portretten  en 
op  de  plaat  yan  den  moord  y.  Willem  I  yindt  men  den  naam  yan 
1^.  Hogenberg  als  uitgeyer ;  oyerigens  heeft  geen  der  platen  eenigen 
naam  of  monog^m,  wat  op  dézen  of  genen  grayeur  kan  doelen.  — 
Zie  oyer  de  broeders  F.,  A  en  E.  Hogenberg :  Eramm ,  Nederl.  Schil- 
ders, Merlo,  KOln.,  Künstler  en  Nagler,  Künstlerlexicon ,  en  oyer 
J.  N.  Hogenberg  het  N».  877. 

De  platen  yan  Hogenberg  die  op  Nederland  betrekking  hebben, 
syn  ten  getale  yan  221,  alle  in  yerkleinden  yorm  en  met  64  nieuwe 
yermeerderd,  opgenomen  in  het  belangryke  werk  yan:  W.  Bjlüdabt, 
Afbeeld,  en  besohryy.  der  Veldslagen  en  Belegeringen  onder  den  Prins 
yan  Oranje  en  Maurits.  Amst.  1615.  br.  4fl. ;  de  meeste  platen  oyer 
Duitsche  geschiedenis  komen  ook  yerkleind  yoor  in  het  hier  te 
lande  yry  seldzame  werk  yan:  Mart.  ab  Isselt,  Mercurius  Gallo- 
Belgicus. 

Dewyl  het  werk  yan  Baudart  een  uitsluitend  yoor  Nederland  yer- 
kleinde  Hogenberg  is,  en  daarin  sommige  gebeurtenissen  uityoeriger 
s^ebeeld  zyn  dan  in  het  origineel,  en  ook  yele  feiten  bygeyoegd  in 
Hogenberg  niet  yermeld,  (wat  wel  in  den  Duitsohen  oorsprong  en 
yroegere  nitgaye  yan  sommige  seriön  van  dat  werk  zyne  oplossing 
yindt,)  soo  mag  Baudart's  werk,  dat  nergens  beschreyen  is,  op  eene 

6 


42      Hogeaberg's  Prentwerk  en  Bandarl^s  „Veldslagen'^ 

eenigBixis  breedyoerig  Termelding  aanspraak  maken.  —  Het  geheel 
ia  eene  doorloopende  geeohiedenlB  der  Nederlanden,  Tan  1606  tot  1614, 
in  hoofdstukken  Terdeeld  rolgens  de  286  platen  die  het  bevat.  Men 
Tindt  er  eene  menigte  kleine  bQsonderheden  in ,  door  andere  geedhied- 
schrQTen  Toorb^gpegaan ,  en  men  mag  het  eigenlek  meer  eene  nit- 
Toerige  kron^k  dan  eene  geeohiedeniB  noemen.  —  De  Franedhe  en 
Latyneohe  uitgaTen,  in  1616  en  1621  Tereohenen,  sQn  de  letterl^ke 
yertalingen,  waanohjjnl^k  door  den  Sohr^yer  lelyen,  yan  het  oor- 
spronkel^ke  en  beyatten  deselfde  platen  in  gel^k  getal  en  yolgorde, 
■ooals  mQ  uit  eene  naanwkenrige  yergel^jking  gebleken  ia,  en  wat  ik 
te  eerder  nitdrokkelijk  yermelde  w^l  ds  Wind  in  Eijne  Biblioth.  y.  NederL 
Geaohiedachrijy.  yereoheidene  misslagen  ten  aansien  yan  dit  werk  b^g^aat. 
Dew^l  de  naam  des  Sohriyyers  in  alle  8  nitgayen  sleohts  op  den  yoor- 
loopigen  titel,  die  yöór  den  nityoerigen  gegrayeerden  staat,  yermeld 
is,  en  die  1*  titel  in  de  meeste  Ex.  yan  alle  nitgayen  ontbreekt,  soo 
wordt  het  werk  dikw^ls  sonder  naam  des  Schr^yers  aangegeyen  en  yoor 
een  anoniem  boek  of  wegens  de  2  yerschillende  titels  yoor  2  werken  ge- 
houden. —  Ben  compleet  Exemplaar  yan  elk  der  8  uitgayen  yöór  m^  heb- 
bende, laat  ik  hier  de  uityoerige  opgayen  yan  titel  en  indeeling  yolgen. 

Hollandsohe  tekst.  —  Yoorloopige  titel:  De  Naasausohe  Oorloghen, 
Besohreyen  door  WüK.  Bomdartmm  van  Dêynae.  —  G^egray.  titel:  Af- 
beeldinghe  ende  Besohr^yinghe  y.  alle  de  Veld-slagen,  Belegeringen, 
en  andere  notabele  geschiedenissen,  gheyailen  in  de  NederL,  Ge- 
duerende  d'oorloghe  teghens  den  Ooningh  yan  Spaengien;  Onder  het 
belejdt  y.  d.  Prinoe  yan  Oraengien,  ende  Frinoe  Maurits  de  Nassau, 
etc.  Yan  weghen  de  Hooch-Kogh.  Heeren  Staten  der  Vereen.  Nederl. 
Amst.  K.  Ool^n.  1616.  880  blads.  en  Begisfcer.  br.  4».  Ket  286  platen, 
elk  met  een  4  reg.  Lat.  yers  yan  onderen,  en  hetn^.  —  Het  Holland- 
sohe origineel  yormt  een  doorloopend  deel)  in  de  Fransohe  en  Lat. 
vertaling  begint  met  plaat  169,  na  den  moord  yan  Prins  Willem  een 
nieuw  deel.  De  gegray.  titel  is  in  alle  uitgayen  deselfde. 

Fransohe  tekst.  —  Yoorloopige  titel:  Les  Qeurres  de  Nassou,  Des- 
criptes  per  Ovüt  de  Baudart  de  Devnae  en  Flandres.  Amst.  M.  Golin.  1616. 
—  De  gegray.  titel  behelst  de  yertaling  y.  boyenstaanden  nityoerigen 
Holl.  titel.  —  Het  2fi  deel  heeft  den  titel :  Second  tome  du  liyre  intitulö 

les  Ouerres  de  Nassau,  etc par  O.  Baudart.  Amst.  M.  Golin  de 

Thoyoyon.  1616.  Dl.  1  heeft  466  blads.  en  pi.  1— 16a  H*  dl.  408  bL 
met  register  en  pi.  169  tot  286. 

Latijnsche  tekst.  —  Yoorloopige  titel:  Polemographia  Auraioo  — 
Belgioa,  scriptore  Wük,  BaudarUo  Deinaiamo  FUmdro,  —  Gegray.  titeL 
Yiya  delineatio  ao  descriptio  omnium  prceliorum,  etc.  (yertaling  y.  d. 
Holl.  titel).  Amst.  K.  Oolin.  1622.  — Titel  yoor  deel  2:  Polemographi» 
Nassoy.  pars  2a  auct.  G.  Baudartio,  etc.  1621.  —  I«  dL  464  pagg.  en 
pi.  1—168.  Vol.  IL  882  pp.  et  index ;  pL  169  tot  286. 

De  beste  en  eerste  drukken  der  platen  s^n  die  der  Holl.  uitgaye; 
alle  platen  sijn  in  de  8  uitgayen  yan  acht.  bedrukt.  Ik  heb  nog  een 
groot  aantal  slechte  afdrukken  geyonden  die  yan  achteren  onbedrukt 
waren  en  dus  in  geene  der  8  uitgayen  behooren.  Welligt  is  dit  eene 
m^  onbekende  latere  afieonderl^ke  uitgaye  der  platen. 

Voorts  B^n  alle,  althans  de  meeste  platen  nog  eens  gedrukt  tusschen 
den  tekst  yan  Bor,  NederL  Historiön,  uitgaye  yan  1621.  Amst.  6  dl. 
yerschenen  b^  den  uitgeyer  yan  Baudart,  M.  Oolijn ,  die  dus  de  platen 
hieryan  besat. 

Yan  de  286  platen  s^n  221  stuks  yerkleinde  en  meestal  omgekeerde 
copiön  (d.  i.  yan  regts  naar  links  of  anders  om)  yan  Hogenberg;  de 


Hogeaberg**  Prentwerk  en  Baadarfs  „Veldslagen.''       43 

64  Tolgende  o®,  die  daarin  niet  Toorkomen,  sQn  Toor  dit  werk  op- 
Mttemk  Terr aardigd,  en  kan  men  dikw^la  door  de  HoU.  en  Franaohe 
<nidenohriften  herkennen,  daar  onder  alle  andere  platen  Lamnaohe 
▼enen  staan.  Dese  nieawe  platen  xQn:  N».  17.  44.  46.  68.  118.  116. 
118.  187.  186.  186.  187.  140  tot  146  (over  het  jaar  1682)  168.  169.168. 
175.  m.  188.  186.  216.  819.  288.  880  tot  286  (oTer  1697)  288.  289. 
248  tot  861  (over  1600)  268.  266.  266.  267.  280.  264.  270.  276.  276. 
879  tot  286  (oTer  1609  tot  1614).  Sommige  Toorrallen  uit  de  latere 
jaren,  b.T.  1604  tot  1614  sQn  wel  bQ  Hogenberg  afbeeld,  dooh  de 
platen  sDn  iceheel  Tenohillend. 

Ik  meen  hiermede  het  belangr^kste  OTer  Hogenberg  en  sQne  na- 
▼olgingen  geaegd  te  hebben,  en  Terw^B  orerigenB  naar  m^n  atnk  in 
de  ^HaToraoher"  Tan  1860.  Dewijl  m^ne  beide  Exemplaren  Tan  dit 
we^  hier  beeohreTen  a^n,  (namemk  een  bQ  Berien  wat  860  platen 
beTat,  en  het  öènige  m^  bekende  in  Ohronologiiche  orde,  met  416 
platen)  aal  ik  dese  platen  b^j  de  enkele  gebenrtenlMen  niet  op  nieuw 
▼ennelden,  maar  alleen  die  Tan  Baudart,  die  deielfde  onderwerpen 
afbeelden  en  aikondermk  in  m^ne  GoUectie  opgenomen  a^n. 


FRANS  HOGENBERG'S  Prentwerk 

OYIB  Dl 

N1DBRLAND8CHE,  FRAN8CHB,  DUITSCHE  EN  EN6EL8CHB 
GESCHIEDENIS  tav  1630  tot  1681. 


^^rffc<i»^^^^»^^»^n^l^fc^h^»^**^ 


INDKBLING   VAN    DIT   WIEK! 

8ai«.              Jaren.  Onderwerpen. 

L  1686  10  platen  OTer  den  togt  t.  Karel  Y  naar  Tunig, 

2b  1569—69  7       g          «      Nederl.  Gheschiedenia.         ena. 

8.  1666—78  66       ,         «de    Franaohe    Godsdienstoor- 

logen. 

4 1667—1619  ^      jr         »     Fransche,  Duitsche,  Engel.  Ge- 

schied. 

6. 1666—1670  24       ,         ,     Nederl.  Gesohied. 

&  1671—76,  Kaart.  29 

7. 1676,  Mrt— 77,  ApriL  80 

8. 1677,  Mei— 88,  Jan.     69 

9.  1688,  Mrt— 87,  Aug.    60 
ia  1687—1611  98 


»  Ê 

W  9 

Ê  » 


»  » 


Duitsohe     en     andere 

Gesoh. 

U.  1669^1681  108  Varia  oTer  buitenl.  Geschied,  slechts  in 

.^  enkele  Ex.  goTonden. 

Sbrie  1.  Togt  naar  Tnnls. 

Volgn.  Jaar  No  op  de  pU 
1.    1680.  —  Krooning  t.  Karel  V.  te  Bologna.  Deze  plaat  slechts  in 
1  Tan  de  18  g^ecollationeerde  Ex.  gcTonden ;  namel^k  in 
het  Sz.   Tan  Gerard  op  de  Koninkl.  Biblioth.  (Dese  pL 
behoort  eigentl^k  in  de  11*  Serie). 


44  Hogenlbeiip's  Prentwerk. 

Volgn.  Jaar.  N.  op  de  pi 

8.  1686.  1  Titel  (of  beflohrfjTing)  der  7  rolgende  pUten:  ^Kiurtae 
^eneiohniai  wie  KejBer  Oaroliu  der  V  dem  Koni^  Yon 
^Thnnifl,  §o  tod  dem  Burbaronen  Tertrieben ....  sur  hnlffe 
Inkomt  ....eto." 

8.      —     —  Portret  t.  Karel  Y,  links,  in  med. aleoht.  De copie,  regte, 

4.    1686.    2  Komst  d.  Vloot  Toor  Tonis.  (is  fraaier. 

6.        g        8  Vesting  Gh>leta  door  de  Keiseri.  ingenomen. 

6.  g        4  Sohermutseling  d.  Mooren  tegen  de  Keiaerl^ken. 

7.  g        6  De  Keiser  door  d.  Kooren  omsingeld. 

8.  g        6  De  Keiser  neemt  Tnnis  in. 

9.  ^        7  BttelQke  Mooren  rallen  d.  Keiser  te  Toet. 
10.       g       8  De  Keiser  herstelt  d.  Koning  y.  Tunis. 

Serie  2.    Nederlandselie  GMehiedenis. 

Volgn.  Jaar.  N.  d.  pi.  Datum. 
U.  —  Portret  y.  Philips  IL  aet.  6a  links.  Oopie is regts. 

12.   1666.  —     6/x.     Afttand  y.  Karel  V. 
18.       ,       —       ,       Vertrek  y.  Karel  V. 
U.   1668.  —  27/yii.  St.  Quent^n  belegerd. 
16.       g       —  18/ rn.  Slag  b^  Oreyelingeo. 

16.  g       —  29/xu.  Lijkstatie  y.  Karel  V. 

17.  ?       —       ?        De  rebns  Belgiois  in  Belgio  oonsoltatio.  —  Zonder 

eenig  yers.  —  B^  de  meesten  staat  regts:  Bego- 
yin  Silya;  in  de  latere  nitg.  Segoyia  nitgeyeegd* 
en  andere  yersohillen. 

Serie  3.    Fransehe  Godsdtonstooriogeii. 

Van  dese  Serie  bestaan  4  nitgayen;  de  !•  beyatte  slechts  88  prenten, 
met  beschrijying  op  1  blad,  met  dit  opschrift :  ^^Knrtserbegriffdesqenigen 
^was  sich  in  Frankreioh  seidther  dem  Todt  des  Königs  Heinriohs  der 
,Zweite,  Anno  molix,  und  folgends  bey  regierang  des  Vrancisoi  der 
^Zweite  nnd  Karle  der  neandte,  biss  an  das  Jar  1669  in  Kriegshandlong 
,annd  snnet  sagetragen  hat,  allhie  mit  Figuren,  so  suyorens  auff Frant- 
,sOsioh  in  80  stück,  jetst  mit  wei  term  bescheid,  dieweil  etliohe  Figuren 
,unnöthig  nnd  yergeblich,  in  28  stüok  in  unser  Teutsche  Spraoh  yerfiMset 
gUnd  tranferiert."  De  2^  uitgaye  bestond  uit  82  platen,  (yermeerderd  met 
pi.:  1,  8,  6,  11,  2é,  27,  29,  80,  81,  88)  met  beschr^ying  op  1  blad  met 
dit  opschrift :  jyKurtser  begriff  desqenigen  was  sich  in  Frandkreioh  seit- 
yher  den  frieden  Ewisohen  dem  KOnig  Philippo  auss  Hispania  unnd 
^Heinrioh  der  Zweite  des'  Namens ,  König  in  Franckreich  yon  anno  1669, 
,und  folgens  bey  Beg^ering  des  Franoisoi  der  sweite  des  Hamen%  and 
,Karsl  (do)  der  Neundte  seinen  Bruder,  biss  an  das  Jar  1670  in  Krieohs- 
,handelung  und  Beligionssachen  sagetragen  hat,  alhie  mit  Figuren  so 
;yEuyoms  nit  mehr  als '28,  jetst  yermehret  biss  82  su,  und  mit  weiterm 
^bescheidt  al»  Euyor,  in  unser  teutsche  Sprach  yer&sset  und  trenlioh 
yHbergesetst."  De  8«  uitgaye  beyatte  84  pi.  (yermeerderd  met  88,  84)  en 
wordt  hier  beeohreyen;  in  de  4^  uitgaye  s^jn  enkele  yeranderingen.  Dé 
1«  uitgaye  is  op  de  Biblioth.  te  Arnhem,  de  2fi  bQ  den  Heer  BodaL  — 
De  82  eerste  platen  s^n  yerkleinde  copiön  der  Fransche  platen  yan  Pe- 
risain  en  Tortorel,  waaroyer  op  bl.  61  en  62  broeder  gehandeld  wordt. 
De  n».  der  platen  yan  Perissin  die  met  dese  oyereenkomen  sQn  er  aohter 
geyoegd. 


■•gnribcfg's  Prtatwtrk. 


46 


Volgn.  Jaar.  N.  d.  pL  Oatora. 
1&  ISHe.  —  lOrn.     Portrat 


19. 


90. 


2L 


1  10/TL 


y.  Hendrik  UI;  Linki.  Ket  Lat. 
Bnkele  drukken  md.  Ten.  Niet  bQ  P«riMiik  In  de 
1«  nitg.  deeer  Serie  ie  onder  dit  portret  een  DieÜohon 
Aritmet.  en  een  7  reg.  Freneoh  en  6  reg.  DnitMh 
Tere.  —  In  de  8>  nitg.  ▼.  deee  Serie  ie  dit  portretniet. 
Anne  dn  Bonrg  Terdedigt  de  Proteetenten  in  k.  Fiir- 
lement.  Welligt  n«.  2  t.  Perimn:  Kerooriele  »«z 
Aognetini. 
Tonmooi  en  dood  y.  Hendrik  m  y.  Frankr.  De  latere 


96. 
97. 


1660. 

166L 

lfi6L 
1669. 


aa 
ai. 


96. 

aa 

97. 
8& 


1668. 


9  ao/Ti. 

dmkken  londer  datam.  J 

8  91/zii.  Anne  dn  Bonrg  yerbrand. 

4  la/xxL  Oastelnan  komt  naar  Amboiae. 

6  16/III.  Zeyen  Heeren  yoor  Amboiw  gehangen. 

6  /i.  Vergadering  te  Orleans. 

7  /CE.  CtoUoqvinni  te  PoiMy. 

8  19/zi.  Koord  der  Proteet.  te  Oakon. 

9  l/m.  Koord  der  Proteet  te  Vaaiy. 

10  96jfiy.  Kottegondrin  te  Yalenoiennee  gehangen. 

11  /ly.  Koord  der  Proteei  te  Sena. 

19  99/yn.  Kontbriaon  door  Andreta  ingenomen. 

18     /yn.  Koord  der  Proteetanten  te  Tonn. 

U     /z.  St.  Gillet  door  de  Proteei  y.Niameeontset. 

16  19/xn.  Slag  h^  Drenx.  1«  aanyal. 

16  g  Hetaelide.  9i  aanyaL 

17  g  HetMUde.  8>  aanyaL 

18  18/11.  Quiee  door  Jean  Poltrot  doonohoten. 

19  18/iu.  Jean  Poltrot  door  paarden  yenohenrd. 
90      ? 


89.   1607.  91 
40.      . 


1/3 
10/] 


41.   1668.  28    6/L 


a. 

8. 

6L 
7. 

a. 
ia 

9. 

11. 

18. 
19. 
16. 
14 
16. 
18. 
19. 
90l 
91 
98. 


Vrede  btf  Orleana  tnHohen  Proteet.  en 

Kathol.  ,        96. 

Weerwraak  der  Proteet.  te  Niamee.  «       97. 

Slag  bQ   St.  Denis.   Val  y.  d.  Gonnetable 

y.  h.  paard. 

Slag  bi^l  Oongnao  in  Anyergne. 
41.      »       94      /m.    Vergel^k  yoor  Ohartree.  ,       80. 

48w  1669.  96  18/m.    Oondö    geyangen    en  door  Konteeqnion 

yermoord.  ,        89. 

In  de  yorige  nitgayen  ie  pL  94  eoms  26 

en  omgekeerd. 
élk      g      26  26/yL     Phil.  Strossi  in  Frankrijk  geyangen.  «        88.  P? 

46.      ,       27  24/yii.=7/u.  Poitiera  belegerd.  .        84. 

46.  ,       28    8/x.      Óag  bQ  Monoontoor. 

47.  »       29  14/z.=2/xL  Beleg  yan  St.  Jean  d'Angely. 
4Bw      9       80  16/xi.     Niemee  door  de  Protestanten  yerraet.  ,        80. 
49.      g       81  21/xn.    Aanslag 'der  Protest,  op  Bonrgeeyerijdeld.    ^        89. 

60.  1670.  82  28/iu.    Slag  bQ  de  Bhone.  ,        40. 

61.  1672.  88  22/Tin.  Moord  in  den  Bartholomensnacht.  — 
6&  1678.  84  16/III.    Dee  Konings  aanslag  op  Boohelle  veredeld.  — 

De  yorige  82  pL  hadden  elk  4  tweereg.  yenen;  de  plaat  88  en  84  die 
▼an  lateren  t^d  s^n  en  alleen  in  de  30  en  4^  nitg.  deser  serie  yoorkomen, 
hebben  4  driereg.  yenen  en  dan  Ö4n  achteraan. 


46  Hogenberg's  Prentwerk. 


Skbii  4.    FraiiMhe,  Ihiltielie  en  Engelselie  Ctoflehledeaift. 

In  dace  aerie  bettaat  de  grootste  afir^kixig  tiiMohen  de  Tenohillaiide 
ezemplAren.  —  De  platen  E^n  niet  söö  belangr^k  als  de  andere  en  iffn 
hoogst  waanoh^nl^k  oopidn   ran  andere  baitenlandmhe   platen.  De»    j 
platen  hebben  geen  N».  i 

Yolgn.  Jaar.     Datam. 

58L  1676.     8/xn.   Togt  y.  Paltfgrfl  Jan  Oaaimir,  tot  hulp  d.  Protest,  in 

Frankr. 
S4  1687.  90/z.      Orerwinning  t.  Hendrik  IV  b^  Konigoye. 
66.      g       81/xi.     Anlnean  door  Gnise  Terbrand. 

66.  1688.  28^x11.  Koord  der  Broeders  Gnise  en  and.  Andere  pL,  met 

Lat.  en  yreemd  Dt.  yers. 

67.  1689.  26/iT.     Stamboom  t.  Lodew^k  (IX)  en  Tereen.  t.  Valois  es 

Nararre.  —  In  het  Ex.  der  Bibl.  te  Arnhem  is  hierbQ 
een  gedrukt  blad  in  randwerk:  ,Stambaiun Ton Frank- 
reich  seidher  Ludwig  «d.  Nenndte,  t.  dem  ent^rossen 
seind  die  ...  Zwelge:  Valois,  Orleans,  AngooL"  eto. 

68.  g        l/Tm.  Koord  y.  Hendrik  HL  (in  4  aldeelingen  met  Dnitsdh  en 

Fr.  yers.  In  het  Sz.  der  BibL  te  Leiden  is  de  moord 
op  de  geheele  pi.  aiji^beeld  en  de  andere  8  ToorstelL 
niet.  Ket  yers  en  datom  82/n  1689. 

69.  1600.     U/n.    Dieppe,   beyr^d  door  Hendrik  lY.  (Bene  sleohte  oopia 

hieryan  heeft:  Noy.  1689. 
00.      ,       14/iT.     Slagorde  b^  Drenx,  gewonnen  door  Hendrik  lY.  Htor- 

yan  is  eene  oopie  omgekeerd  met  Dt^  en  Fr.  yers. 
8L      ,      14/in      Verlies  y.  d.  Slag  bQ   Dreox,  door  Kaine.  Ket  yen: 

,Bei  Dreox  in  Frankrijk."  Htoryan  is  eene  oopie  met 

yers:  «lm  Kers." 
88.    (g)  Kaart  yan  Par^s  en  omliggende  steden. 

88.      g       19/yin.  Par^s  belegerd  d.  Hendrik  IV,  ontset  door  Farma. 
64.      g        8/nL     Par^B  door  Hendrik  IV  geproyiandeerd. 
66.      ,  ?        Terugkeer  yan  Farma  nit  ParQs. 

66.  leOL       P        Halpleger  der  Doitsohe  Vorsten  in  169L  (yoor  Frankr.) 

67.  «  P        Besoek  y.  Hendrik  IV  in  h.  Dnitsohe  leger. 

68.  (  «  )        P        Beleg  y.  Boaaan  (gedar.  h.  beleg  gemaakt.) 

69.  169L  27/x,     Brailoft  y.  Tarenne;  en  Astenay  gewonnen. 

70.  g       18/xii.    Beleg  y.  Astenaj  door  Lorraine. 
7L      g       19/xn.    Brison  wil  Parijs  yerraden. 

78.  1698.   la/i.       Oyeryal  y.  Valery  op  de  Saame? 
78.      ;,        6/n.      Hendrik  IV  beziet  Parma's  leger  b^  d'Aomale. 
74l      g       16/u.     Beleg  y.  Neafohateaa  door  Parma. 

76.      g       88/iy.     Boaaan  door  Parma  ontvet.  BQery.  is  eene  sleohte  oopf 

met  Dt.  yen:  «Der  König,"  ens. 

76.  P       10/y.     Oaadebeo  door  Parm^  ontvet.  Hiery.  is  eene  oopy 

yers:  «Als  Parma." 

77.  P       14/x.     Oyerwinning  y.  Boaillon  b^  Beaamont. 

78.  1694.  26/yiL   Hendrik  IV  gaat  ter  kerk  in  St.  Denis.  Hlery.  is 

cop7  met  yen:  «Uff  Sanct  JaoobL" 

79.  g       a7/zu.    Moordaanslag  y.  Pierre  Ohastel  op  Hendrik  IV. 

80.  1696.  /y.  Oyerwinning  op  den  Connetable. 
8L      g  /y.  Biron  ontset  Dyon  yoor  Hendrik  IV. 
88.      ,  /XT.  Koord  in  de  stad  Han. 
88.      ,  81/yiL  Faentes  neemt  Orleans  in. 


H«8Mib«rg'8  Prentwerk.  47 


Boete  y.  wegen  Hendrik  IV  Toor  den  Fanc 

Tnentee  neemt  Kamer^k  in.  —  2B*  pL  in  MaoritiMi  met 

Oniee  neemt  Maneille.  (Ten:  ^Fnentee  beUgert." 

Hendrik  lY  neemt  la  Ftoe  in. 

Albertns  neemt  Ardree  in. 

Albertns  neemt  Oalaia  in.  Deae  plaat  Tenohilt  in  onder- 

■ohr.  en  gray.  yeel  t.  d.  yoorg.  Ie  ale  de  latere  pL  oyer 

die  jaren. 

90L  —       Portret  y.  Kon.  Ilieabeth  y.  Ing.  (regts.  —  Bene  fraaie 

oopie  met  1604  ia  ook  regte). 

91.      g     lm,  Yia.  Beleg  y.  Gadee  (Oadlz)  door  Bng.  en  HoU. 

SSL   lfi67.  U/m.    Amiene  door  liet  d.  Spaigaard.  genomen.  M.  Fr.  en  Dta. 


VdgB.  Jaar. 

Datmn 

81     ?? 

?? 

86.  1596. 

9/X. 

86.  169a 

16/11. 

87.      , 

ao/y. 

»      . 

28/y. 

«.      , 

17/iy. 

99l      g        8/iy.     Beleg  y.  Amiens  door  Hendrik  IV. 

94.  160B.  flO/yiL   Portret  y.  O.  de  Gontanlt,  Hertog  y.  Biron.  (met  8  med. 

Bi|ner  exeontie).  —  In  de  1«  uitg.  ia  hierl^)  een  blad 
besohr^y.  in  8  kol.,  m.  op8ohrift;,GmndL Bericht dero 
dnroh  d.  Mareoh.  BÏron,  yorgenomm.  Oonipiration." 

96u      g       U/xn.  Mislukte  aanyal  op  Qeneye  y.  d.  Hertog  y.  Sayoye. 

96.  (1610)  14/y.      Koord  y.  Hendrik  IV.  Fraaie  dmk. 

97.  g  Ixeootie  y.  Bayaillac. 

Sebh  5.    Nederlandselie  Geflchiedenls. 

Yan  deae  aexie  beetaan  8  nitgayen.  Het  exemplaar  der  BibL  te  Arnhem 
hee^  66n  blad  beaohryying  dier  platen  met  opsohrift:  ^Knrtaer bericht, 
gdeagenigen  was  aich  ihm  Niderlandt  in  Beligiona  aaohen  Und  inntt  yon 
gAnno  1566  biM  anff  diaa  Gegenwertigen  Biebentcigfiten  Jan  lugetragen 

«hat,  mitt  eampt  dem  Krich  swiflBhen  Daca  d'Alba,  etc einem 

ijedem  snyentan  geben.  Beechrieben  anas  glanbwirdigen  sohriflften,  and 
vftoi  dem  Mondt  dem,  ao  ea  aelbet  schier  alles  gesehen."  Bene  andere 
b^na  geheel  gel^ke  is  in  het  Bx.  y.  d.  Heer  BodeL  Daarop  is  onder  no.  17 
«ene  plaat  besciireyen,  een  Te  Deam  yoorstellende  te  Bmssel  gesongen 
bi  Deo.  1668  na  den  aftogt  yan  den  Prins,  —  welke  ik  in  geen  ander 
^  gerenden  heb;  daarentegen  wordt  de  Bxeontle  yan  Bpell  (no  18) 

daarin  niet  genoemd  welke  plaat  welligt  aikonderl^k  is  nitgegeyen  en 

^  Tersohillende  nitgayen   bestaat.  —  In  de  beide  nitgayen  der  Serie 

liBveoht  eenig  yersohil  tnsschen  de  platen  U  en  15. 
Volgn.  Jur.  N.  d.  pL  Datum. 

%  —  Kaart.  —  Desoriptio  G^ermani»  infer.  (met  Olironol. 

mst  der  gebeurtenissen  y.  1666  tot  1604.  17/ix.,  in 
een  rand,  links. 
%.  (1567).  —  Portret  y.  Margar.  y.  Parma.  1567.  links.  Hierran 

eene  oopy  y.  1604,  regta. 
1    6/iy.     Yenoeksohrifb  der  Bdelen  te  Brnssel. 
8  14/yi.     De  Hagepreken. 

3  80/yiii.  Beeldstormer^. 

4  18/ni.    Slag  bf}  Anstxuweel. 

5  14/in.    y.  Stralen  stilt  h.  oproer  te  Antwerpen. 

6  84/III.    Inneming  yan  Yalenoiennes. 

7  81/iy.     De  Prins  y.  Oraige  trekt  naar  Dnitsohland. 
—  Portret  y.  Alya  (regts).  Hieryan  eene  fraaie  oopy, 

links.  1567.  10  Dea 
%      ,        8  88/yiii.  Intogt  yan  Alya  in  Brussel. 


loa 

Ufl6. 

m. 

Ktt. 

B 

1* 

1567. 

KH 

% 

» 

«n 

9 

107. 

B 

48  HttgMibergs  Prentwerk. 

Volgn.  Jaar.  N.d.pl.  Batom. 

109.  1667.     9  10/ix.     GtoTangezmemiBg  y.  flgmond  en  Hoome.  (volg. 

110.  1668.  10  80/Tin.  Marg.T.Parma  door  AIte  uitgeleid.  Volgens  Bft 

1667.  80  Dea 
IIL      ,       11  M/T.      Blag  b^  Heiligerlee  in  Groningen. 
112.      g       12    1/TL     flzecntie  t.  de  Baienbnrgers. 
118.      ,       18    6/tl     Xxecntie  t.  Egmond  en  Hoome. 
114      ,       14  21/Tn.   Slftg  b^  Jemmingen. 

116.  ,       16  82/TXi.   Neerlaag  bQ  Dalen.  Yolg.  BMidart  26/it. 

116      ,       —  Portret  t.  Willem  I  (regti).    Dit  ia  eene  oo] 

andere  Bx.  het  origineel,  links. 

117.  ,       16    7/z.      De  Prins  t.  Orai^e  trekt  OTer  de  Maas. 

118.  1669.  17      ?         Toomooi  d.  Spaigaarden  te  Brnssel. 

119.  1670.  18  ll/iL      Szeontie  y.  Bpea 

120.  g       19  16/yii.   Pardon  te  Antwerpen  a%ekondigd. 
12L      ,       20      /n.     Verraad  y.  Ladron  bQ  Valenoiennee. 

Serie  6.    Nederlandeelie  Geschledeiils. 

122.  1670.  1      /xn.    Loeyenstein,  door  Herm.  de  Bniter  ingenomei 

128.  1672.  2    l/iT.     Briel,  door  de  Watorgenaen  genomen. 

124.      g  8    9/iT.     Bown  woedt  in  Rotterdam. 

126.      9  4    4/yin.  Boermond,  door  d.  Prins  y.  Oranje  genomen. 

126.  ,  6  is/yin.  Bergen  in  Heneg.  door  Alya  belegerd. 

127.  g  6    6/iz.     Lodew^k  y.  Nassau  yertrekt  y.  Bergen.  B^  Bi 

19/iz. 

128.  ,        7    1/z.      Plundering  yan  Meohelen  door  Alya.  BQ  Bauda 

129.  g        8  16/zi.     Ziitphen  door  Don  Prederik  ingenomen. 

180.  ,  9  80/zi.     Koord  te  Naarden  door  de  Spanj.  BQ  Baudart  1/: 

18L  1678.  10  18/yu.   Plan  y.  Haarlem  en  omligg.  land. 

182.  g  11  21^28/ly  Oyerwinning  bi)  Vlisnngen  op  de  Bpanj.  B^  Ba 

188.  g  12      /yi.     Slag  op  den  Diemerd^k  b^  Amsterdam. 

184.  ,  18  18/yiL    Koord  te  Haarlem  door  de  Spaig. 

186w  ,  14    6/yiii.  Bammekens  gaat  aan  den  Prins  oyer. 

186.  ,  16      /iz.     Vruchteloos  beleg  y^  Alkmaar. 

187.  g  16  28/yiii.  Qeertruidenberg  door  de  Staatsohen  ontsei. 

188.  —  Portret  yan  Bequesens.  (links;  Ck)p7  is  regts) 

189.  1678.  17  U/x.      Oyerwinning  op  de  Zuidenee. 
140.      ,       18      /xn.   Alya  yertrekt  vit  Brussel. 

14L  1674  19     ?  P  Beleg  yan  Kiddelb.  door  den  Prins. 

142.      g  20  27/1  Zeeslag  bQ  Bergen  op  Zoom.  B^  Baudart  29/1. 

148.      ,  21    9/n.  Middelburg  gaat  aan  den  Prins  oyer.  BQ  Bavd 

144.      g  28    6/iy.  Pardon  te  BtuskI  a%ekondigd.  B^  Baudart  6/ 

146.      g  28  14/iy.  Blag  op  de  Kookerheide. 

146.  ,  24    8/x.  Ontset  y.  Leiden. 

147.  1676.  26    B/yin.  Koord  te  Oudewater.  Met  Fr.  tekst  en  Duitsol 

148.  g       26  29/ix.     Bommenede  door  de  Spaig.  ingenomen.  (Dit  is 

in  een  ander  Bx. 
140.  1676.  27  21/n.      Krimpen  gaat  orer  aan  d.  Prins. 
160.      g       28  16/yL     Zieriksee   belegerd,  door  d.  Prins  geproyian 


HogMÜierg's  Prentwerk. 


49 


il  1578. 


151 
V&. 
166. 
187. 

isa. 

169. 


ISL 

S  : 

**.  1677. 
^^  1587. 


Snui 

é.pL  Datum. 
1  8S/TI1L 

8  5/ix. 
8  15/iz. 
4  80/x. 

6      . 

8    4/xi. 

8  . 

9  , 

10  , 

11  5/xi. 
18  9/xi. 
18  10/xi. 

14  88,  88, 

15  /L 
18  U/n. 

17  ar/iL 

18  11/lT. 


X69.  1577.  19  86/ni. 


170. 

» 

80  a7/iT. 
SSRIS 

17L 

(^71) 

— 

172. 

1577. 

1     l/T. 

178. 
174 
175. 
17& 

8  84/TU. 
8    l/Tm. 

4  8/Tiii. 

5  88/TnT. 

177. 
17a 

17a 

IBO. 

8       iTT. 

718/ix. 

8  88/ix. 

9  88/z. 

18L 
188. 
188. 
184 
185. 
186. 

157a 

10  8/xi. 

11  88/xi. 

u     . 

18  18/L 

uao/L 

7.  NederlaBdselie  CtoaehledeBls. 

Aalst  door  de  Spanj.  ingenomen.  B^  BftadartSSJnl^. 
De  Spaansohgesinde  regering  te^Bnusel  a%eset.  Biy 
Slag  b^  Thienen.  (Band.  14/ix. 

Koord  te  Maattricht. 
Koord  op  de  markt  aldaar. 
Plan  Tan  Antwerpen. 
Beechieten  Tan  Antwerpen. 
Bpaantohe  fiirie  te  Antw.  (Aan  de  Sohelde.) 
HetMlfde  Op  de  Karkt  en  Btadhnii. 
Hetselfde.  C^  de  Straat. 
Hetselfile.  Kartelingen  aldaar. 
Qent  Tan  de  Spaig.  boTrQd.  B^  Bandart  U/xi. 
Valenciennes  t.  d.  Spanj.  beTr^d.  B^  Bandart  l^zi. 
85/ XI.  Verraad  t.  Boblei  te  Gron.  ontdekt. 
Nederlaag  d.  Spaig.  b^  Lnik. 
Vredenborg  in  ütreoht  geeleoht.  B^  Bandart  84/n. 
Afkondiging  t.  Trede  te  Antwrp. 
Het  prediken  aan  de  Protestanten  te  Antwerpen  Ter- 
boden.  De  plaat  168  OTer  1687  staat  hier  en  in  Aitsinger 
OTeral  tnsschen  die  t.  1677,  b^  Bandart  op  1687.  Zal 
waarsoh^nmk  later  b^goToegd  sQn,  welligt  ook  de 
Tolgende. 

Spaigaarden  trekken  nit  Antwrp.  —  Dese  plaat  is 
niet  gen«.  19  gel^k  in  de  orde  behoorde,  maar  soms 
niet,  soms  B. 
Bpaigaarden  trekken  nit  Kaastrioht.  B^  Bandart  81/it. 

8.  Nederiandsehe  Geschiedenis. 

Portret  Tan  Don  Jan  (regts).  Deze  pL  is  sleoht  Tan 
dmk;  de  oopj  die  ook  regts  dooh  fraai  is,  heeft  het 
Intogt  in  Brussel  t.  Don  Jan.  Ü'^'^  1804 

De  Tolg.  T.  172  af  alle  met  Fransohe  insoript.  t.  inhond. 

Don  Jan  Terrast  Namen's  KasteeL 

De  Walen  trekken  nit  h.  Kasteel  t.  Antwerpen. 

De  Dnitsche  troepen  trekken  nit  Antwerpen. 

Kasteel  te   Antwrp.   door   Boursse   en   Liedekerke 

geslecht. 

Karel  Fngger  te  Bergen  op  Zoom  geTangen. 

intogt  T.  d.  Prins  t.  Oranje  te  Antwerpen. 

Intogt  (met  8  trekschuiten)  t.  d.  Prins  in  BmsseL 

Hertog  T.  Aarsohot  en  and.  te  Gtend  geTangen.  — 

De  insoript.  is  hier  grooter  geweest ;  doch  uitgOTeegd. 

Intogt  T.  Aartshrt.  Katthias  te  Antwrp.  B^  Band.  81/xi. 

De  Staatschen  Terrassen  Amsterdam. 

De  Staatschen  worden  Amsterdam  uitgedroTen. 

Portret  t.  Katthias,  Aartshert.  (links). 

Intogt  T.  Katthias  in  Brussel. 

Katthias  doet  d.  eed  te  BmsseL 

7 


IflL 
198. 
198. 
194. 
196. 
196. 
197. 

198. 
199. 
800. 

aoL 


&0  Hogenberg's  Prentwerk. 

Yolgn.  Jaar.  N.  d.  pL  Datam. 

187.  1676.  —  80/L       Don  Jan  ontrangt  d.  PiinB  t.  Parma.  (Deae  (ongcn.) 

pL  staat  OTeral  hier, enjaardn plaatsing sQn&ntiaC 
'     De   bewerking   en  ren  is  geheel  anders  dan  der 
andere  platen). 
18a  167a  16  80/11. (8ie/)  Slag  b^  Oembloors.  B^  Bandart  81/1. 

189.  g       16  ai/n.      YeroTering  t.  Siohenen  b^  Diest  Bij  Bandart  ffi/n. 

190.  g       17  18/T.      Ontdekking  d.  Sodomie  in  een  klooster  te  Brugge. 

—  Dese  plaat  en  de  n».  198  en  195  alsmede  de  aan* 
duiding  s^n  de  66nige  pL  die  de  E.  K.  Sohr^'Ter 
Aitsinger  uit  s^n  werk  weggelaten  heeft,  waarin 
OTerigens  al  dese  platen  staan. 

18  18/T.      Jesuiten  en  Minderbr.  uit  Antwrp.  geroerd. 

19  28/Ti.     Sodomit.  Monniken  te  Gend  Terbrand. 

80  14/Tn.   Matthias  besoekt  h.  leger  d.  Staten. 

81  80/ ?n.   De  Staatsohen  nemen  Kampen  in. 
88  a6/TiL   Sodomit.  monniken  te  Brugge  rerbrand. 
88    l/Tm.  Slag  h^  B^menant. 

84  Si/Tm.  Matthias  houdt  rerue  orer  de  troepen  yan  Palts- 
graaf Oasimir.  B^  Bandart  i6(ynL 

86  84/ix.     Meenen  door  de  Malcontenten  ingenomen. 

86  7/x.      Hertog  ran  Anjou  neemt  Bins  in.  Bij  Bandart  S/x. 

87  20/x.      Baadflheer  CKmbou  te   Atreoht   onthoofd.   Met   Fr. 

88  19/xi.     DeTenter  Toor  de  Staten  genomen.  (besdhr|jT. 
808.             —               Portret  t.  Alez.  Famesei  ^^Gubem.  usq.  in  prceam 

tem  diem."  167a  links.  —  Bene  firaage  oopie  is  regts. 

808.  1679.  89  16/i.       Hoofdman  Biel  TOor  Kerpen  gehangen. 
904b      g       80    SJfui.    Parma  trekt  TOor  Antwerpen. 

906.  g       81      /T.  Beleg  t.  Maastricht.  Met  Vr.  besohr.  soo  ook  de  6  Tolg. 
aoa  g       88  99/TL  Maastricht  door  Parma  ingenomen. 

907.  g       88  19/ix.  Schans  b^  Willebroek  (b^  Brussel)  ralt  in.handen  der 
90a  1680.   84  97/11.  Kortr^k  door  de  Malcont.  genomen.       (Staatsohen. 

809.  1680.  86    9/nr.  Mechelen  TOor  de  Staten  gewonnen. 

910.  g       86      /T.      Diest  in  Ylaand.  door  de  Franschen  genomen.  B| 

Bandart  8/Ti. 

911.  g       87  88/Tni.  BiTierrloot  der  4  Keurrorsten  op  den  Byn. 

919.      g       88  17/TL     Graaf  HoUach  orerwint  de  Spaig.  b^  Hardenberg 

in  Vriesland.  M.  Fr.  besohrfjT.  —  Dmo  sohjynt  uit 
eene  and.  uitg.,  reel  fraaier,  en  is  korter. 

918.  g      89  18/xn.   Hattem,  Toor  de  Staten  tegen  de  Malcontenten  be- 

houden. Met  Fr.  beschr.  ook  de  18  Tolg. 
914  168L  40  Steenw^k  door  de  Malcont  belegerd,  door  de  Staten 

916.  g       41  88/Ti.     Breda  door  de  Malcont.  ingenomen.  (ontset. 
9ia      g       48  18/Tiii.  KamerQk  door  de FranschengeproTlandeerd, ontset. 

917.  g       48      JVL     Ohatean    Oambresis    op    de    Spaansohen    door  de 

Fransohen  reroyerd. 
9ia      g       44  99/x.      Aartshertog  Matthias  rertrekt.  d». 

919.  g      46    6/xii.   Aanslag  t.  Parma  op  Bergen  op  Zoom  rerfjdeld. 
980.      g       —  Portret    t.    d.  Hertog  t.  Alenoon,  Frans  Yalois. 

1604.  regts. 
92L  1688.  46  19/II.      Hertog  t.  Aigou  te  Antw.  tot  Hertog  t.  Brab.  ge- 
988.      g       47  98/11.      Optogt  t.  d.  Hertog  t.  Aigon  te  Antwerp.      (huldigd. 
98a      g      48     g        Hertog  t.  Aigou  doet  den  eed  als  Hertog. 
984.      g       49  18/in.     Aanslag  t.  Jean  Jauregui  op  Prins  Willem. 
986.      g      60  U/Tiii.  Aanslag  t.  Kapt.  Simpel  op  Lier.  BQ  Bandart  8/Tm. 


Bogmbnrg^s  Prentwerk.  51 

TolgB.  Jur.  N.  d.  pL  DstoB. 

ttBw  IfiflÜL  SL  M/xx.     Loohem,  door  Yerdogo  belegerd,  ontMt 
flor.  —  Portret  ran  Gebhard  (Troohiei)  t.  Keulen.  Zonder 

Mnigen  tekefc.  Begte,iond.hoed;eeneTroegerednik 

is  met  den  hoed,)  —  en  adree  ran  F.HoffmiherglSn 

*  in  oorsyf,  lomg  in  romein.  (er  Toor.  !•  nitg. 

Wl     9      88      PP      TmoheeM  neemt  Bonn  in.  Gteene  Fr.  beaohr.  wèl  plaati 

SBl  IfiSS.  68    7/1       Franache  ftirie  te  Antwerpen.  M.  Fr.  beaohr.  gelQk 

b^na  alle  Tolgende.  B^  Band.  17/l 
Wl     ,       64     ,         De  Franiohen  nit  Antw.  reijaagd. 

Skbb  9.  Nederlandflche  Gesehiedeais. 

De  10  è  88  eerste  platen  ran  dese  Berie  (welke  een  rerrolg  op  de  Torige 
ü)  liebben  behalfe  het  rolgn.  nog  een  klein  n».  1  tot  8  wat  eohter  later 
oiet  Toortgeset  is. 

%  1588.  66^  16/in.    Hnloraid  op  Traohseas  door  Fred.  t.  Saksen  genomen. 
^     y  '    66  88/rT.     BindhoTen  aan  den  Ghnukf  t'.  Mansfbld  orergegaan. 
'^     II       57    9/t.      Kasteel  t.  Wonw  aan  d.  Staten  orergegaan. 
^     g       i8    6/TL     Kasteel  t.  Westerloo  gaat  aan  Mansfisld  OTer. 
^  —  Portret  t.  Bmst  t.  Beyeren,  Bissohop  in  plaata  t. 

Troohsesi  links.  1684  Met  besohr.  en  adres  t.  F,  Hogeik' 
hmrg  te  Kenlen.  1688  en  SL  (Fr.  besohr. 

66^81/Tn.   Qnckel,  op  den B^n,  weert  d.  aanslag t. TVnohsess a£ 
6(F11/Tin.  Dents  in  brand  gestoken  door  Trachsess. 
81^     /ix.     Königswinter  door  Troohsess  rerbrand. 
eSF  19/xi.     Hnis,  bQ  Karnapen,  door  Fred.  t.  Saks.  belegerd ,  door 
68^  lé/xL     Poppelsdorf  b^  Bonn  op  Trachsess  genomen.  (T.  ontset. 
W 17 JTL     Godesberg  op  Trachs.  genomen  en  remield. 

%I8L   1684.  66^88/1.       Bonn  door  rerraad  TOor  Traohs.  rerloren.  Met  Fr. 

besohr. 

^48.      P ?  86      PP  2  Pastoors  te  Bonn  Terdronken.  2k>nder  Fr.  besohr. 

S44.  1664.  67    9/iii.  Graaf  Adolf  geeft  siyn  slot  Bedwer  OTer. 

846.      g  68  81/in.  Borg  (bij  Dentiohem)  door  Tmchs.  belegerd,    (regts). 

84S.  -  —  Portret   t.   Adolf  Graaf  t.  Nienwenaar.  Zeer  fraaL 

817.      P  ?  69       PP  Trnohsee9  trekt  naar  Delft.  Znd.  Fr.  besohr.  (Fr.  besohr. 

848.  1664.  70    8/tii.  Kaart  d.belegeringp^erkenderStatenomZatphen.  Met 

249.      II  71  2a/xii.  Kaart  d.  fortificat.  ▼.  Antwerpen.  2^d.  Fr.  besohr. 

SO.      II  72  10/Tn.  Moord  t.  Balth.  Gerards.  2^d.  Fr.  —  F.Hogmiberg,o, 

26L      n  78      /TH.  Bxeontie  t.  Balth.  Cïerards.  2^d.  Fr.  besohr.     (priT. 

S2L      «  74    8/Tiii.  L^kstatie  ▼.  Prins  Willem.  (meeste  flz.  bg  1686. 

S68.  —  —  Portret  t.  Lejoester.  1687.  regts ;  firaai.  Staat  in  de 

264.      g  76      PP  Beoklinghaosen  Talt  t.  Truohs.  a£  Met  Fr.  besohr. 

266.      PP  76      PP  üerdingen  TOor  Tmohs.  rerloren.       (soo de  14 Tolg. 

266.  1686.  77      PP  De  d^ken  TOor  Antwerpen  doorgestoken.  Znd.  Fr. 

besohr. 

267.  1664.  78  12/xl     Limburg  in  Westph.  Toor  Truohs.  gewonnen. 

266.  1686.  79  19/i.  Mislukte  aanslag  t.  Hohenlo  op  's  Hertogenbosoh.  B^ 

260.      g       80      PP  Plan  t.  Antwerpen.  (Baudart  29/1. 

260.      n       81      /n.  Horst  TOor  Tmchsess  rerloren. 

26L      n       82        .  Sohipbrug  t.  Parma  OTer  de  Sohelde. 

88     /iT.  Sohipbrug  remield.  fraai. 


«1 

«81 

Hol 
«o. 


52  Hogenberg's  Prentwerk. 

Yolgn.  Jaar.  N.  d.  pi.  Datum. 

268.      g  84  12/in.    Hertog  t.  Saksen  Terliest  Brpraidt  bf|  Neofli. 

264.      g  86  11/T.      NeuBB  gewonnen  door  d.  Graaf  T.  Alpen.  By  Band.  20/T. 

266.      g  86  26/T.      Slag  op  d.  Oonwensteinschen  d^k.  Fra^ 

266.  g  87  28/TL     Nederlaag  ran  Sohenk  b^  Amerongen. 

267.  g  88      ?  P      Het  sohip :  Fin  de  la  gaerre. 
g  89  11/Tin.  Farma  ontrangt  het  Galden  Vliee. 
g  90  27lrui.  Antwrp.  onderwerpt  lioh  aan  Parma.  B^  Band.  17/tiil 

270.  —  Portret  t.  Maurits  (▼.  Toren).  1608.  Zeer  fraaL  Sleohti 

in  8  Ex.  geTonden. 

271.  g  91      /xi.  Arnhem  door  de  Bng.  genomen.  Znd.  Fr.  beaohr. 

272.  g  92  16/xi.  Orerwinning  t.  Parma  b^  N^megen  op  de  Bngftleohnn. 
278.  g  98  22/xii.  Gevaar  der  Spanj.  in  Bommelerwaard.  (klein«r). 
274  g  94  Kaart  ▼.  Neoaa  met  h.  omligg.  land. 

276.  1686.  96  27/1.       Graaf  Willem  t.  NasBan  b^  Boxnm  Terslagen. 

276.  g       96  12/T.      Grave  door  Parma  belegerd. 

277.  g      97  17/iiL    Sohenk  nit  Werle  TerdreTen.  B^  Bandart  S/m. 

278.  (  «  ).  98    6/Ti.     Grare  door  Parma  genomen. 

279.  g  99  28/TL  Venlo  b^  verdrag  OTergegaan. 

280.  g  100    8/TiL  Moord  by  Jonkersdorfl 

281.  g  101  26/ ?u.  Neme  door  Parma  belegerd. 

282.  g  102      g  NenBB  geplunderd. 

288.  (  g?).(10S)        f     Parma  door  d.  Fans  te  Ghtiadendall  rereerd.  Znd.  6éa. 

beeohr.  alleen  m.  nitlegg.  A — D.;  op  lomm.  een  DnitMb 

Ters.  YolgenB  Bandart  l/vn. 
284.  (  ,  ).  104      PP      B^nberk  door  Kenrront  flmst  belegerd. 
286.      g     106  Zntphen   door  Leicester  belegerd,  door  Parma  ont- 

set.  Bij  Bandart    /ix.  (anders  beeohreTen. 

286.  1687.  106      PP      Bnhrort  aan  Sohenk  ontnomen.  B^  Bandart  geheel 

287.  g     107    4/Tii.    Gelre   door   Terraad  aan  de  Spanj.  overgegaan.  BQ 

288.  g     108      /Tii.   SchermntBeling  in  de  Kempen  b^  Engelen.     (Band.  /L 

289.  (  g).  109       P  P      Slnia  door  Parma  gewonnen. 

Serie  10.  Nederl.  en  BaltenlandAche  Geschledento. 

Met  N».  290  hondt  alle  doorloopende  nommeringder  platen  op;  welayn 

er  hier  en   daar  nommen,   b.  t.  112,  117,  120,  maar  de  volgorde  is 

ai^broken ,  en  in  niet  66n  der  18  geoollationeerde  flxemplaren  heb  ik 

verdere  no.  gevonden. 

280.  21/viiL  Jer.    Maohielis  b^    Kenlen  wegens  tjréjinj  onthoofiL 

Dese  plaat  is  sonderling  sleohtgegrav.  met  sleoht  vers; 
is  ook  kleiner,  en  w^kt  veel  v.  de  and.  pi.  af 

291.  1687.  28/xii.   Bonn  door  Sohenk  voor  Traohsess  gewonnen,    (begraven. 

292.  1688.  26/iv.     Taxis,  in  h.  beleg  v.  Bonngesneuveld,  wordt  te  Kenlen 
298.      g       26/T.      De  stropende  krijgshorden   verslagen.  Zeer  versdhiU. 

vers,  (sleohter)  v.  de  vorige. 

294.   1688.  80/T.      De  Spaansohe  Armade  in  h.  Kanaal.  Met  klein  Lat.  vers. 

296.      g  PP      Sohenk  verliest  Bonn  na  een  beleg  v.  9  maanden. 

296.      g       20/xii.    Wachtendonk  door  P.  B.  v.  Mansfeld  voor  Parma  ge- 
wonnen. Met  Fr.  besohr. 


Bogmberg's  Prentwerk.  58 

Jaar.  Datiim. 

OT.  1689.  Ifi^rm.  Sohenk  Terdrinkt  in  d.  aanglag  op  N^m.  B9  Baud  lO/rm. 
—        —        Portret  t.  ICanrits,  juist  als  n«.  271,  doch  andere,  raal 
aleohtere  pL,  rad.  jaar,  snd.  ronden  hallband.  —  Deae 
pL  ie  kleiner  dan  de  orerige. 
1660.     8/n.      B^nberk  door  den  doodr.  Adolfr.  Nienw.  (doorboakr.), 
aan  de  Spanj.  overgegaan.  BQ  Baud.  8O/1.  Met  Fr.  beeohr. 
100.      g      fSJYi,     N^megen  uit  Knodaenborg  door  Maurite  belegerd.  Met 

Fr.  beeohr.  —  Dit  ia  de  2*  pi.  in  ManrioiasT.  Bna;dodh 

déftr  anderaom,  met  datum  19/tui  en  vera :  g  Nenmegen."  *) 

KL     g       4/III.    Breda  b^   Tfrraaring  ingenomen.  Met  Lat.  en  Dnitioh 

Ohronodiatiohon.  !•  pL,   dooh  in  Ck>pie,  andenom,  in 
Hanrioiaa  m.  rera:  ^Des  Printeen." 
VB.  1£9L  24/t.      De  StaatMhen  in  yronwenkleeren  aoeken  Zutphen  te 

verraaten.  —  De  volg.  platen  en  renen  yerachillen  nog 
al  T.  d.  Torige. — 6*  pi.  in  Maar.  geheel  anders  en  and.  rers. 
Ut    g      80/t.      Manrits  wint  Zatphen.  ?•  pi.  in  Maar.  Ck>pie,  rerand. 
<0i     ,       10/Ti.     Maarits  wint  Deventer. 
XS.     ,       12/Tii.   Maarits  wint  Del&^L  BQ  Baad.  1/tii. 
K6.     g      26/tii.   Maarits  verslaat  de  Spa^j.  b^  N^megen.  Met  Fr.  besohr. 
W.     g      25/iz.     Maarits  wint  Halst  in  yiaand.8ipL  in  Maar.  Sleohteoopie. 
KS.     ,       22/x.      Maarits  wint  Nijmegen. 
KB.  1502.     4/tii.    Maarits  neemt  Steenw^k.  —  11«  pL  in  Maar.  Ck>pie  m. 

vers:  ^Ghraf  Maaros." 
^     ,       12/iz.     Maarits  neemt  Ooerorden. 

'U*     ,        2/zii.   Parma  gestorren,  te  Brassel  begraTen.  10*  pL  in  Maar. 

and.  oopie,  met  vers,  ^^Za  Atreoht." 


^  Ir  bestaat  een  aeer  kl.  fol.  boek  door  G.  Bnb  waarin  29  van  dese  platen 

▼ui  Hogenberg  voorkomen,  getiteld:  ,Mi.uriciado8.  Des  Darohleaobt 

ffursten  Maaritsen ....  dapffere  Kriegsthaten,  seithero  ihr  Farstl.  D.  van 

«König.  M.   in  Engellands  abervermeltes  Gabernament  eingeraampt  and 

f  Qbergeben  worden ,  welohe  Portret  warhafitig  and  anpartt.  erzehlt  werden." 

^«dniokt   in  1595.  kl.  fol.  Bevat:  Krigthaten  v.  Maarits,  znd.  jaar.  Titel. 

^^nolog.  tafel  d.  gebearten.  (tevens  der  platen)  v.  1588 — 95. 1  bl.  2  pg.  — 

^hiedenis  v.  1588  tot  1595,  op  16  bladz.  Daitsche  tekst.  sign.  A  tot  D 

oogepagineerd ;  kleine  kaart  v.  Nederl.  en  29  platen  v.  1590 — ^96  die  allen 

▼oorkomen    in   de   no.  801 — 881.   1  bd.  —  Er  zijn  echter  ook  platen  in  v. 

1^,  1601,  enz. 

Deze  29  pi.  zijn  de  volgende  No.  van  deze  beschrijving. 


Jaa^. 

Jaar, 

Jaour, 

1    801    1590. 

11  _  809  —  1592. 

21  —  844  —  1601. 

2  —  800  —   , 

12  —  810  —  g 

22  —  885  —  1597. 

8    807   1691. 

13  —  814  —  1598. 

28  —  92  —   , 

4  _  806  —  g 

14  —  812  —  1592. 

24  —  889  —  1600. 

6  —  802  —   , 

16  —  818  —  g 

25  —  821  —  1595. 

6  —  829  —  1596. 

16  —  817  —  1594. 

26  —  828  —  g 

7  _  808  —  1591. 

17  —  818  —  g 

27  —  322  —  g 

8  —  808—  g 

18  —  819  —  g 

28  —  85.  —  1697. 

9  —  806—  g 

19  —  816  —  g 

29  —  880  —  1596. 

10  —  811  —  1592. 

20  —  881  —  1597. 

Hogenberg's  Prentwerk* 


r.  Datum, 
d/m. 


80/Tm. 


1694  80/1. 

7/T. 
lélY. 


1666. 


SSL 


S84 


SS6. 
8S6. 

S87. 

8S6. 


pp 

6/n. 
SSl/m. 

18/TlL 

4/Tm. 
Sl/jz. 


1608.  U/u. 

,  18/tiii. 

g  llWUL 

1607.  24/L 

g  20/tiii. 

1698.  28(in. 


(1699)  P  /!▼. 
PP 
PP 

1600.  26/UL 
2S/I. 


S40. 
S41. 
S4S. 
S48. 

844 

846. 
846. 

847. 
848. 
849. 


1604. 
1600. 
160L 


PP 

2/TlI. 

PP 
PP 

12/TI. 


g        1/tiil 
a601).     1/xi). 

1602.     8/1. 

g  18/YII. 

g  19/ix. 


Geertmidenberg,  door  ICanrite  gsnomen,  weder  door 
]Canf£  belegerd. 

Gtoertmidenberg  door  de  Staten  gewonnen.  16e  pL  in 
Maar.  in  oopie ,  te  herkennen  dat  de  naam  Geertmideiibu 
in  de  origin.  pL  romein,  in  de  copie  cara.  staat. 

Wedde  en  Wineohoten  door  Graaf  Willem  t.  Na«aa  g«h 
nomen.  De  renen  z^n  geheel  andera  gegrar. 
Portret  t.  Brnst,  Aartih.  t.  Oostenr^k ,  link% leer deohtb 
Intogt  T.  Bmst  in  BruawL  '  (Kleinere  pL  dan  de  and. 
GkMTorden  door  Manrits  genomen. 
Groningen  door  ICanrite  belegerd.  Het  Ten  eindigt: 
,Wie  est  am  Bndt,  weiM  Gott." 

Groningen  door  Manrits  g^enomen.  Br  is  eene  oopie  met 
groote  letter;  h.  orig.  heeft  kleinere  Ir. 
Oomar  door  de  Tnrken  belegerd. 
Waj  door  list  voor  Manrits  genomen. 
KvLj  door  d.  Bissohop  weer  orerweld. 
Manrits  breekt  het  beleg  Toor  Grol  op. 
Gran  door  de  Christenen  ingenomen. 
Het  Staatsohe  leger  bi)  Wesel  geslagen. 
Portret  TanAartshrt.  Albert  (links)  fraaL 
g  g    Isabella  (regts). 

Intogt  d.  Aartshertogen  te  BmsseL 
Hnist  in  Zeeland  door  d.  Aartshrt.  genomen. 
Kr^jgslist  d.  Bpaig.  om  de  schansen  b^  Holst  te  winnen. 
Blag  b^  Tnmhont  door  Manrits  gewonnen. 
Manrits  belegert  en  neemt  BQnberk. 
Dotis  in  Hongar^e  op  de  Turken  Terorerd. 
Baab  in  Hongarye,  den  19  Bept.  1696  aan  de  Tiirk«D 
gekomen,   na  door  Sohwanenborg  door  kr^gsUst  her* 
OTord.  Alleen  met  Lat.  beschr.  FraaL 
SchenkenschanB  door  de  Spanj.  belegerd,    (nitleg.  FraaL 
Groote  kaart  t.  Stad  en  LandBommeL  2^d.  ren ;  met  reel 
Kaart  t.  Bommel   tot  d.  Bosoh,   met  h.  beleg  door 
d.  Spai^'. 

Manrits  neemt  de  Sohans  St.  Andries.  B^  Band.  6/t. 
Wachtendonk  door  Lodew^k  y.  Nassan  genomen. 
Groote  Kaart  y.:  Flandria  borealis.  FraaL 
Slag  bij  Nieawpoort.  Met  sonderling  gegraT.  reraen. 
E[aart  r.  Ostende  en  omligg.  land.  2^d.  ren;  met  nitlg. 
Belegeringp^erktaigen  Yoor  Ostende.  Met  Lat.  en  kL 
Dnitsoh  Yen  en  Ital.  uitlegg. 

Plan  Y.  Bijnberk  en  der  belegering.  Znd.  rer^  met  nitL 

21e  pi.  in  Maar.  in  seer  Yerand.  oopie. 

Plan  T.  Bijnberk  en  nittogt  d.  Spaansohe  beaetting. 

Plan  Y.  'b  Hertogenb.  en  der  belegering  door  Mftiiriti. 

M.  Ten :  (bis  aaff  dheat.  tag.) 

Kingsale  in  Ierland  gaat  aan  EUsabeth  OTer. 

GraYe  door  Manrits  belegerd. 

GraTe  door  Maarits  gewonnen. 


Bogmbnrg*»  Prentwerk.  56 

SCL  IfiOBw    IX/xn.     WAohtendonk  door  B^hore  Tarlorai. 

il.  —  Pofiret  T.  Jaoobnf  Q)  «n  s^ne  genudin,  staande  ton 

Toetan  orer  uit  elkander.  Met  Lat.  Tere. 
Bft.       ,        S5/Tn.    Jaoobna  I  in  Weetmineter  gekroond. 
■IL       0        18/tixi.  'aHartogenb.  weder  door  Hanrita  belegerd. 
B4.       ^        16/XL     Hertog  Frederik  t.  Wortemb.  door  Kon.  Jaoobns  tot 

Bidder  gealagen. 
1604.        PP      Kaart  t.  h.  beleg  t.  Oatende.  Znd.  ra.  met  uitlg. 
C1606u)  07 Ir.)    Mialnkte  aanalag  op  Antwerpen.  —  Gesigt  op  de  Sohelde 

Toor  Antwrp.  en  vloot  d.  Spaanachen  en  Hollanden.  Znd. 
y  /Tin.  Lingen  door  Spinola  genomen.  (jaar  en  Tera. 

9         9/x.      Yeldalag  Toor  Bohrort  door  Spinola. 
,         7/xi.     Crakow  b||  Orefeld.door  Spinola  genomen. 
g       15/xi.     Portret  t.  Th.  Peroj,  bnakmidrerraad ;  m.  2  medailL 
en  Tele  reraen. 
161.   1606.   SS/L       Wachtendonk  door  Spinola  reroTerd.  Grootere  plaat. 
g  /n.      De  8  laamgeawor.  tot  h.  bnakmidTerraad.  V .  ond. :  Bzoe- 

cntle.  (in  2  oompart.)  m.  Lat.  en  gr.  Dta.  rera  en  Fr.  nitlegg. 
g  /m.    Breroort  door  de  Spaxg.  yerraat,  dooh  niet  genomen. 

g        2/ni.   Spinola  neemt  Loohem  en  laat   meelwagena   maken. 

Met  Dta.  en  Lat.  rera. 
g       14/tiii.  Qrol  door  Spinola  genomen. 
g  /tz.     B^nberk  door  Spinola  belegerd. 

g        8/x.      B^nberk  b^  aoooord  aan  Spinola  overgegaan. 
a6&  1607.  26/T.      Zeedag  bQ  Gibraltar.  M.  Dta.  en  Lat  rera. 
M.     ?  ?  Smolenako  door  de  Polen  belegerd.  —  In  8  Bz.  geronden. 

87QL  160&     l/ii.      Spinola  te  'aHage  ontvangen. 
ITL     g       29/xL     Matthiaa  tot  Koning  v.  Hongar.  gekroond.  Met  Dta.  vera 

in  boekdruk  v.  Joh.  Holtsmflller. 
n,     g       19/xL     Slag  b^  Xanten,  waar  Graaf  Adolf  v.  Naaaau  anenvelt. 

Met  Dta.  vera  en  bovenachr. 
m  1809.  Beatand  te  Antwerpen  a^g^ondigd. 

874       ?  Ontaet  v.  h.  Slot  Bredenbend  b^  Ghilik  door  Aartahrt. 

Leopold.  Znd.  vera. 
87S.  1610.     l/v.      Tred.  Hendrik  en  Ghriat.v.Anhalt  verdreven  de  Waalaohe 

troepen  bQ  Beoknm  in  Luikerland. 
896.      g      86/viL   Prina  Manrita  atelt   b^   Neoaa  s^n  leger  in  alagordOi 

voor  den  Kenrvorat  en  Paltagraal  FraaL 
877.      g      10/v.      De  Staataohen  veralaan  b^  Brkelena  de  GoUkaohe  be- 

aetting. 
878L      g  /vi.     Daohatein  b^  Straatabnrg  belegerd. 

879.  g        8/vii.   Molaheim  bi)  Straatab.  berend. 

880.  g  /vm.  Ghilik  door  Manrita  en  Ohriat.  v.  Anhalt  belegerd. 
g  2/iz.  Ghilik  door  Manrita  voor  de  Kenrvorat  gewonnen. 
g  /n.     Laraohe  in  Barbar^e  door  de  Spanj.  ing^enomen.  Met 

bovenaohr..  Lat.  en  Dta.  vera. 
868.  1611.  16/n.      Inval  in  Praag  (Kleinaeite)  door  h.  Paaaanaohe  leger. 

Skbdb  11.  Varia  over  Baltenlandsehe  Geschiedenla. 

Daar  de  volgende  platen  aleohta  in  1,2  of  8  BxempL  gevonden  worden, 

en  nn  eena  in  deae   dan  in  gene  orde  ataan,  a^n  ae  in  ohronologiaohe 

volgorde  met  aanw^xing  der  Bzemplaren  opgenoemd. 

884.  157L   16/ix.     Orde  d.  Tnrkache  en  Ohr.  Vloot  vóór  d.  alag  by  Lepanto 

886.   1666.   20/vi.     Tonmooi.  Koninkl.  Biblioth.  (M^n  Bz. 


U  HogMibnrg's  Prentwerk. 

YolgiL  Jav.  Datam. 

886.  1687.  Geogr.  deioripftio  teRitorii^K8rpeiiiiBDioaBrmkMat.pw 

Ger.  Btempelium  OondAimm.  l^n  Bz. 

887.  1609.  OyerwinningT.lJKSHeidiikken  op  6000  Turken  b^jTolai 

bU  Qfen.  M.  boTenBohr.  md.  Yen,  ens.  Met  1  rel  afimd. 
tekst  I  m.  opeohrifl:  ^Ein  herrlióher  Slag  in  wiiluli— 
,1268  Freyhejdiiggen  6000  Turken  erlflêrt"  In  B  koL 
Amh.  BibL 

888.  1600.  11/t.      Keert  Ysn  den Tielerwaard,eni.tofeAltem».  Amh. bol 
860.  1600.P    P         Veldaleg  tegen  de  Turken  b^J  de  HyierMerreeohfdoor 

O.  K(0U$rJ.  Met  no.  1— a  Amh.  BibL 
80a  1600.?    P         üittogt  uit  de  reeting  Oaniaohe;  door  Q,  KfeUerJ.Zad. 

oitlegg.  Amh.  BibL 
8eL  1600.P  De  Leo  Belgioua  r^dt  in  een'  legenwagen,  YiotoriAidt 

voorop  met  de  wepens  ren  herwonnen  steden.  Door 

O.  KCeüarJ,  Amh.  BibL 
808,  160L     S/Tm.  Yeldfleg  in  Zevenbergen  der  KeieerL  tegen  S.  Bathocy. 

Met  boYensohr.  en  uitleg.  2Snd.  rere.  Amh.  BibL 
808.      g  BtuhlweisMnburg  in  Hong.  door  de  Ohrist.  belegerd. 

Amh.  BibL 
804  1608.  Groote  Kaart  y.  Ostende  met  de  bestorming.  7  Jan.  IBQB. 

By  M'.  Bodel. 
806.  1601  80/Y.      Innem.  t.  Sluis  d.  Maurits.  Met  uitlegg.  Znd.  Tem 

Amh.  BibL 

806.  OSOé).  Den  Belg.  Leeuw  door  Spinola  een  doom  (Ostende)  uit 

de  poot  getrokken.  Zinneprent,  waarboven  Dts.  ven 
met  anagramma  v.  d.  naam.  Kon.  BibL 

807.  ,  Afbeeld,   v.  h.  beleg  v.  Ostende  v.  1601—4.  Met  HoU. 

gegrav.  tekst  boven  in  de  pL ;  v.  ond.  Duitsohe  uitlegg. 
in  8  koL  —  Plaat  in  de  hoogte.  Amh.  BibL 

806.      y  Imago  Flandri».  —  'Deselfde  pL  als  onder  N».  807  op 

bl.  26  besohreven  is.  Amh.  BibL 

800.  1606.  10/vm.  Oldenseel  in  Vriesland  P  door  Spinola  veroverd.  Miyn  Bz. 

éOO.      g      28/x.      Wachtendonk  door  Spinola  heroverd  met  Duiteoh  vers. 

Bij  M'.  Bodel. 

40L      g  De  8  samensweerd.  v.  h.  Buskruidverraad.  —  Met  bo- 

venschr. :  ^Oonoüium  septem  nobilium  Anglorum  ooi^ur. 
yin  neoem  Jao.  L"  Van  ond.  Lat.  en  Fr.  uitlegg.  in  ours. 
in  8  kol.  naast.  elk. ,  v.  ond.  uitlegg.  in  Dnitsoh.  —  Dese 
pL  is  h.  origineel  v.  d.  pi.  in  al  de  and.  versameL  voor- 
kom. ,  en  is  veel  fraaier  v.  grav.  De  oopy  heeft  eene 
Duitsohe  verklar.  bovenin:  ^EigentL  Abbild. wie ettUoh 
yBngL  Bdellent/'  ens.  Amh.  BibL 

408.      g  Bzeoutie  der  ZamensweerderS|metbovensohr.:yT7pioa 

ySupplioii,  quo  ooto ,  antesign. Londini  80  et 

,81  Jan.  affeoti  sunt  imago."  Y.  ond.  Lat.  en  Dte.  ren, 
en  Fr.  besohr.  in  8  koL  —  Het  plaalje  d.  executie  ond.- 
de  copj  der  portr.  is  geheel  anders  en  veel  kleiner. 
Amh.  BibL 

é08.      g                   BeschrQv.  v.  de  executie  der  Buskruidverraders  met  op- 
schrift:  yKunser  u.  eygentL  Histor.  bericht, 

^etliche  d.  ftlm.  Yerrather  in  BngeU.  v.  LebsnsuTodt 
^hingerichtet  worden."  —  1  bL  Amh.  BibL 

401  Portret  v.  Jan  de  Ney  (1607,  act.  80)  regts,  v.  boven  4 

regels,  v.  ond.  een  Lat.  en  Duitsch  4  reg.  vers.  Miyn  Bx. 


BogmbMTg's  Prentwerk.  57 

Tolgn.  Jaar.  Datam. 

40iu     f?         —       Btomboom  T.  Heodrik  IV.  metboTeniohr.:  pArborgwi- 

tUltU  Henrioi  ....  lY.  Amh.  BibL 
408.  (UnO)      —       Portrat  ran  Lodewijk  Xm,  Koning  r.  Frankrijk,  als 

kind,  te  paard,  linka.   V.  ond.  4  reg.  Lat.  en  Fr.  Tera. 

Kon.  BibL 
407.  25/t.      Matihiaa  tot  Kon.  t.  Bohemen  gekroond.  (In  11  oompart. 

40a.   16UL   flVi*       Keiier  Bndolfll  op  lijn  praalbed.M9nBz.(Koninkl.  BibL 
4Da      g       téfJU     Krooning  y.  Mattb.  in  Frankft  tot  Keiier.  Kon.  BibL 
Wk.      ,  g  '      Feeaten  Toor  b.  Tolk  b^  de  Krooning.  Kon.  BibL 

411.   laiX.  14/11.      Optogt  tot  h.  bnwei^k  y.  Paltsgraaf  Frederik  V  met  de 

Prinoes  y.  EngeL  Mijn  Bx. 
412L      «       10/zi.     Hnwemk  y.  Paltsgr.  Wolfgang  Willem  te  Mnncben  (in  10 

oompart.)  Met  boYensobr.  en  Dts.  en  Lat.  Yers.  M^n  Ez. 
élSw     ??        ??        Plan  d.  nienw  aangoYangen  stad  Mfllbeim  aan  de  B^n, 

met  bolwerken.  (S^d.  Yers).  Met  1  regel  opscbr.  Mijn  Ex. 
414.  1616.   11/XL     Bmnsw^k  belegerd  en  beYrtjd.  Myn  Ex. 
41&.     ??        ??        (Kleine)  Kaart  Y.  FriaaL  MQn  Ex. 
416b   1618.  82/xii.    Afbeelding  y.  d.  Oomeet  boYen  Kenlen  (en  de  dieren- 
riem). Met  besobr.  d.  O.  Hersbach  y.  Keulen.  M^n  Ex. 
^7.  (16IB).       ?        Moord  y.  d.  Mareohal  d'Anore  in  6  oompart.  op  1  bl. 

geno.  1—12.  Znd.  Yers.  Mtfn  Ex.  (M^n  Ex. 

élBL   1618.  15/ YL     Veroelli  in  Piemont  aan  d.  Hertog  y.  SaY.  OYorgegaan. 
419.   1618.      —        Kaart   y.   de  landstreek  bij  Spiers  en  Heidelberg,  met 

Yersterking  y.  Udenheim.  Met  Sreg.  ondersobr.  MiJnEx. 
4flOL  1619.   10/ YL     OYerwinning  y.  Baqnoy  op  Mansfeld  bij   Badweis  in 

Bohemen.  KoninkL  Biblith. 
42L      g       18/Y.      Executie  y.  OldenbamoYeld.  Met  kL  Lat.  en  groot  Dts. 

Yers^  HolL   boYensohr.  en  insohr.  Des.  Holl.  pi.  als  in 

Vondel,  Hekelsobr.  Myn  Ex. 
4S2.   1619.  aO/iii.    Keiier   Mattbias  op  x^jn  praalbed.  Met  Duitsob  Yers  y. 

D.  M.  O.  in  boekdruk.  —  Dei.  plaat  als  886.  Met  Duitsob 

gedr.  boYenschr.  Kon.  BibL 
4C3L  (1619)      —        Portret»  regts  in  oy.  y.  Keiser  Ferdinand  y.  Oost.  met 

ornamenten  en  onderscbr. :  ^Legitime  oertantibus."  eto. 

Myn  Ex. 
4M.  1619.        ?        Krooning  y.  Ferdin.  tot  Boomsob  Koning.  In  8  afdeel. 

gen.  A— H.  Myn  Ex. 
426.      ,         9/ix.     Optogt  ter  krooning  y.  Ferdin.  in  Frankf.  a/M.  Mijn  Ex. 
406.  16180.     6'x.      Afbeelding  d.  Scbansen  door  de  Staatsoben  op  Kom- 

penwerdt  (Nonnenwerdt)  aangelegd.  Met  Dts.  boYonsohr. 

Myn  Ex. 

487.  1620.     8/xi.     Slag  by  Praag.  Myn  Ex. 

428.  ,  —        Plaat  der  (66)  plaatsen  in  1620, 21  door  Spinola  YeroYerd. 

(In  eene  lange  reeks  om  syn  portret.)  Myn  Ex. 

429.  1621.   21/TL     Exeoutie  te  Praag  der  Boheemsobe  Groeten.  (In  7  oom- 

part) als  88^  889.  Met  gr.  Dts.  prosa  ondersohr.  Myn  Ex. 

480.  ,         6/ix.     Gulik  door  Hendrik  y.  d.  Berg  belegerd.  Myn  Ex. 

481.  ??         —        Groot   (uitsl.)  profiel  Yan  Keulen  met  Duitsch  Yers  en 

fr.  met   intogt   Yan   Antonia,   bruid   v.  d.  Hertog  Yan 
Oleef:  Leids.  BibL 
488L   (1621?)  —        Kaart  y.  Wesel;  belegerd  door  Spinola.  Amh.  BibL 

488.  1621.   17/Tiii.  Plan  Yan  Montauban  en  der  belegering.  Met  Dts.  Yenen. 

Myn  Ex. 
434.      ,       21/riii.  Stein  aan  d.  Byn  door  de  Spai^'.  YeroYerd.  Myn  Ex. 

8 


58  Hoguibergfl  Prentwerk. 

Volgn.  Jaar.    Datum. 

486.  1G8L  14/x.      Kaart  t.  h.  land  t.  Sluis  en  omligg.  steden,  met  het 

beleg  d.  Bpaig.  Met  Dta.  renen.  M^n  Bz. 

486.  g       27/ix— 14/x.  Af  beelding  y.  h.  beleg  y.  Frankenthal  door  GtonzalTO 

Y.  GordoYa.  Met  boYensohr.  M^n  Bz. 

487.  16SS2.  9— 12/YL  Nederlaag  y.  Mansfeld  in  Geraroen  by   Frankft  T. 

ond.  Dnitsoh  Yers  in  4  kolommen.  Amh.  Bibl. 

488.  g        8/L       Beleg  y.   d.  Sterkte  Papenmnta  in  den  B^n  b^  Bobb 

door  Hendrik  y.  d.  Berg.  Met  Dta.  Yenen.  M^n  Bz. 

489.  g        Zju,     Afbeelding  y.  de  Yesting  Gnlik  en  beleg  door  Hendrik 

Y.   d.  Berg;  genomen   Yoor  de  Spanjaarden.  Met  Dti. 

Yera.  M:||n  Bz. 
440.      g       10/YL     Slag    toMchen    de    Bejera.  en  Spaanaohe  rniterf|   en 

Paltsgr.   Frederik   bQ   Darmatad.  M.  Dt  Yers.  M^n  Bz. 
44L      g       22/YL     GeYechttiiSBohendeKeiaerl.endieY.HalberBt.b9H0dhst 

in  de  buurt  y.  Frank£  a/M.  M^n  Bz.         (Spinola.  M4)n  Bz. 
448.      y  —        Plan  y.  Bergen  op  Zoom  en  omstreken  met  bel^g  t. 

448.  1628.       ?         Intogt  y.  Karel  I  y.  Bng.  in  Madrid.  M^n  Bz. 
444.  (1628)       P         Beleg  y.  Heidelberg.  2^d.  Yers.  M^n  Bz. 
446.  1624.     6/ZL     Lippstad  in  Westphalen  door  de  Spanj.  gewonnen.  M. 

Dta.  Yers.  M^n  Bz.  (Myn  Bz. 

446.  1626.  80/iY.     Plan  y.  S.  SalYador  in  Braailie,  door  de  Spanj.  hernomen. 

447.  ,  —        Plan   y.    Femambuo  (in   Brasilia).   Znd.   66n.   nitlegg. 

M^n  Bz. 

448.  g  ?         Breda  door  Spinola  belegerd,  met  omligg.  land.Groote 

kaart  and.  nitlegg.  M^A  Bz. 

449.  g  ?        Slag  by  Deasau  en  Zerbst  tussoben  de  troepen  Y.  Wallenst 

en  Mansfeld.  2^d.  uitlQgg.  MUn  Bz. 
460.  1626.  24— 27/Yni.  Verschillende  geYOohten  tussohen  de  troepen  y.  Tilly 

en   Denemarken  geloYerd.  Op  1  pL  met  afsond.  Dt. 

prosa  besohr.  MUn  ez. 
46L      g  P         Inneming  Yan  Minden  door  IHII7.  ^'^  ^^ 

462.      g  P         Zweedsohe  Schans  aan  d.  Weichsel  bi)  Dantaig.  M^n  Bz. 

468.      g  ?  Stralsund    door    Wallenstein  belegerd.  Met  Dt.   Yers. 

M^n  Bz. 
464.   1627.  P    ?         Kaart  y.  h.  eiland  Bö,  tegenoYer  la  BocheUe.  —  (Gewone 

kaart  m.  ondergedrukte,  uitslaande  beschr. :  Beschreib.  d. 

Insel  Be,  eto.|  auch  wie  diese  y.  d.  Bngellendem  belegert^ 

Y.  d.  Frans,  aber  ...  entsetst  worden.  Amh.  Bibl. 
466.  a027P)   P        Kaart  y.  Bö,  la  BocheUe,  ens.  Amst.  H.  AUard.  1671. kL 

föL  Dese  kaart  behoort  hier  seker  niet  in,  is  ook  ander 

formaat.  Amh.  Bibl. 

466.  g        1/ix.     Plan   y.  BocheUe  en  oml.  land«  en  der  fortifioatiön  en 

beleg  d.  Konings.  —  Znd.  beschr.  alleen  met  cartouche^ 
links.  M^n  Bz. 

467.  1628.       P         Beleg  y.  Oasale  de  Monünrato  door  de  Spaig.  Met  kL 

Dts.  en  Fr.  Yers.  Amh.  Bibl. 

468.  g  P         VeroYerbig  d.  ZUYcrYloot  in  de  baai  y.  Matanca.  M^n  Bz. 

469.  (1628)      P        Beleg  Y.'sHertogenb.  door  d.  Prins  y.  Oraige,  Znd.  Yers. 

Mijn  Bz. 
460.   1681.     8/iY.     Beleg  en  inname  Y.Frank£  a/M.  door  Gustaaf  Ad.  M^nBz. 
46L      ?  P         Pascaart  d.  Schansen  SantYUet  in  't  land  y.  GKms.  Met 

Dts.  uitlegg.  M^n  Bz. 
462.      ?         —       Plan  y.   Pappa  (in   Hongar^eP)  met  de  omstreken  en 

ezeoutie.  Znd.  eenig  Yers  of  tekst.  M^n  Bz. 


Hoguiberg's  Prentwerk.  59 

Ycdgn.  Jaar.    Datum. 

?  P        Plan  Tmn  PUflen,  met  belageringiwerkeii.  M:||ii  Bz. 

?  ?         YeroTering  t.  BMitsen  in  OberlAiuite  door  d.  Keorr.  t. 

Bakssn.  M^n  Bz. 
?  P         KaïiAal  Ungi  Gelder  en  Yenlo  t.  d.  B^n  in  de  Mam.  Met 

11  forien.  Met  gedrukt  Doitsoh  ondertchr.  MUn  Bz. 
(  P  )      ?         Beleg  T.  Mantua  door  de  Keiiermken.  Myn  Bz.. 
P         —       Portret  van  Kenau  Jansen.  Door  M,  QCuadtJ.  Amh.  BiU. 
P         —       Portret  t.  Maria  Btuart.  Met  adree  t.  J.  Buawmeoher  te 

Eleulen.  Amk.  BibL 
P        —       Portret  ran  Ambr.  Spinola,  regte,  fraai,  t.  boren  in  h. 
midden  een  f  gel^k  in  alle  fraaie  afdrukken  d.  portr. 
Kon.  BibL 


Ib  bek  Bzemplaar  yan  den  WelBd.  Geb.  Heer  P.  YaBLoum  tam  Thsmult  te 
üireokt,  berond  lioh  achter  de  8*  Berie  (Yersohillende  platen  orer 
fnoeohe,  Dniteohe  en  andere  geechied.)  nog  eene  Serie  van  16  platen 
(ginommerd  1 — ^16)  over  Deenaohe  Geeohiedenia  die  in  geen  der  18  Bz. 
wdke  ik  vergeleken  heb,  aanwesig  waren. 

▼olgB.JMr.    Datum.  N.d.  pi. 

^  1  TiteL  —  Yan  boven  8  groote  wapens,  ter  ween^den  2 

kolommen ,  met  inaohrift :  ^Mein  Hoffiiung ,"  eto.  en : 
yTreue  iet  Wildbret;"  in  het  midden  eene  groote  Lat. 

inecriptie :  ,Bee  geeto Frederici  Dani» ,  Norw. 

^regia,  eto.  ez  monumento  Pyramidali  SegebergsB  ab 
«H.  Bamorio,  Begio  Yioario,  deeumptsB  saneisq.  nuno 
«tabulis  eoulptsB  ao  ezpreas»;  et  Jo.  Adolpho,  Ar- 
«ohiepiso.  Brem.  et  Lubeo.  Antistiti  (eö  quod  pater 
^Adolphus  una  cum  Bege  bellum  Dithmare.  geeeit) 

g per  Fr.  Hogenberg  et  Sim.  Novellanum  Oon- 

lyteoratum.  1688."  —  De  volgende  platen  s^n  alle 
met  1  reg.  Lat.  bovensohr.  en  eenige  regels  Lat^naohe 
venen  van  onderen. 

^  (2)  Portret  (seer  klein,  regts)  v.  Koning  Frederik  II  v. 

Denem. 

^1569.     8/vi.       8  Oorlog  tegen  het  vr^e  volk  der  Ditmarschen.  —  l*  pi. 

Slag  b^  en  overwinning  van  Meidorp. 
A     g         7/ VI.       4  Slag  op  het  Noordstrand.  —  (De  beschr^ving  vindt 

de  leser  in  de  gesohiedenis  v.  desen  oorlog  door  Ohr. 
Gilioius). 
474      g       80/vi.       6  Slag  b^  Heide ;  verbranding  v.  h.  dorp ;  overgave  der 

Dithmarsohen. 
475.      f       20/viii.     6  Krooning  des  Konings  te  Koppenhagen  én  instelling 

der  Gouden  Bidders. 
176.  1568.  7  Oorlog  met  Zh^eden  tussohen  Fred.  II  v.  Denem. 

en  Brik  XI Y  v.  Zweden.  — 1«  pi.  Zeeslag  h^  Borsholm. 
80  Mei.  —  Blseburg  na  een  beleg  van  28  Aug.— 4  Sept. 
aan  Fred.  Il  overgegeven. 

477.  g  8  Het  Zh^eedsohe  leger  bQ  Helmstad  geslagen.  —  Ziee- 

slag  tussohen  Oeland  en  Gk)thland  waarbQ  de  Deensphe 
Admir.  Frano.  Bilde  sneuvelt. 

478.  1664.  80/v.         9  Zeeslag  waarin  de  Zweedsche  Adm.  Jao.  Bagge  gevan- 

gen genomen  wordt.  —  Yredehandeling  te  Bestook. 


60  H«genb«rg's  Prentwerk. 

Volgn.  Jaar.    Datum.  N.dpl. 

479.  1666.  fiO/x.       10  Slag  bQ  Astrapheide  ten  nadeele  der  Zweden.  —  Beleg 

Tan  Blsebarg  door  de  Zweden  opgebroken.  Febr.  ISff. 

—  Warbnrg  door  de  Denen  yerorerd.  16G9. 
400.      g  U  Orenigt  Tan  al  de  seeslagen  in  desen  oorlog. 

48L  1570.  28/xi.      12  Vrede  te  Stettin  tuMohen  de  Denen,  Zweden  en  die 

T.  Lnbeck. 
402.  1600.     8/T.       18  Beleening  Tan  Henr.  BansoT,  door  Koning  Fred.II 

T.  Denem.  met  het  Leen  Tan  het  Hertogdom  HolateiD, 

ens.,  te  Odeniee. 
408.  1508.  81/1.       14  Verdrag  met  die  Tan  Hamburg  te  Itaehoe  door  Henr. 

Bansow  geeloten. — Herwinning  t.  h.  eiland  Oeselt  ena. 
484.  «  5/ti.  15  Begrafeniflstoet  Tan  Koning  Frederik  II  te  KOekilde. 
405.      9  ^  16  Afbeelding  Tan   h.   pjramidale  monument  in  den 

Torm  Tan  een  triomfboog  door  H.  BanaoT  opgerigt» 

waarTan  op  den  titel  gesproken  wordt.  Met  2  Lat. 

Tenen. 


In  het  Bzemplaar  t.  d.  Heer  F.  Olitibe  te  Broaael  heb  ik  nog  de  Tolgende 
platen  gOTOndan,  die  alle  gekeA  andera  dan  die  t.  Hogenberg  s^n. 

—  Kaart  t.  Zeeland  door  Jao.  t.  DoTenter,  met  adrea  t.  /.  BuwBtmecher. 
links:  Henr.  Nagel  feoit. 

—  Plan  Tan  de  Hanoestad  DeTenter. 

1588.  Aanslag  Tan  Anjon  op  Antwerpen.  Met  Holl.  tekst. 
1585.  Sohipbmg  t.  Parma.  Met  Dnitsohen  tekst. 
1580.  Moord  t.  d.  Hertog  t.  Qnise.  Met  Lat  tekst. 

B         §         §      Hetselfde  anders.  Met  Dnitsohen  tekst. 

P     Schermntseling  bfj  Engelen  b^  d.  Bosch.  2k>nder  tekst. 

1595.  Inneming  t.  Hny  door  d.  Bisschop  t.  Lnik.  Met  HolL  en  Fr.  tekst  en 
adres  t.  Ad^,  dt  8o  Huberti. 

g     Inneming  t.  Lier.  A.  HyberU  exc.  ens. 

1596.  Inkomst  t.  Albertus  te  BmsseL  Met  Holl.  en  Fr.  tekst. 
g     Beleg  T.  Ardres.  A.  Hvherti  exc.  enz. 

g     Hetselfde  anders.  P.  van  Overh^  exc.  Met  Holl.  en  Fr.  tekst. 

g     Inneming  t.  Oalais.  A.  HvherU  exc. 

g  g         g   Hnlst.  A.  Huberti  exc 

g     Hetzelfde  anders.  A.  Huberti  exc. 

g     Zeeslag  bQ  Oalis  Mails.  A.  EvherU  exc. 

1597.  Inneming  t.  Amiens.  A.  Hubmii  exc. 

g     Beleg  T.  Amiens.  Znd.  adres  m.  Fr.  nitlegg. 

g     Inneming  t.  Arras.  A.  Bubmii  exc. 

g  Kaart  t.  Artois.  M.  QuCadiuJ  fee. 
159a  Beleg  t.  B^nberk.  A.  HnJberU  exc. 
1608.  Beleg  t.  Ostende.  Zaxd-  nitlegg.  A.  Hubmii  exo. 


PMMia  en  TmHmni  Prentwerk.  61 


416  Pbmmibb  ToLüia,  oonteiuuit  éO  TftblMox  oaHiitoirMdiTefMiqiiigoit 
— orablai  toiu^Aafe  lef  Gnems,  MiMiorm  at  Tronblat  AdTanm  «n 
TrftDoe  en  oee  demioree  annees.  Le  tont  reooeilly  aelon  Ie  teemoigiiege 
de  oenx  qni  j  ont  eatè  en  peraonne  et  qoi  leaontTeiia,Ijeaqaelaaont 
ponxtraita  k  la  TeritA.  —  éO  op  koper  of  hout  gegrar.  pL;  hg.  tZdm. 
lir.  40  dm.  Iir.  fiil* 

Deae  hoogat  belangrgke  anite  Tan  éO  platen,  gegraveerd  door  de 

Tranaehe  Knoatenaan,  Jeoa  TorUffél  «n  Jaoqitm  Pmtmn,  die  in  de  jaren 

1B80  tot  70  werloaam  waren,  —  ia  het  origineel  der  hierboTen  bf| 

Hogenbeig  Termelde  84  pi.  orer  de  Franaohe  geaohiedenia  Tan  1660— 7S. 

Dav  dit  belangrfiky  en  in  Frankr^k  aéér  aeldaame  werk,  hier  telende 

B^ffBnoeg  geheel  onbekend  ia,  en  er  aeker  niet  éèn  Sz.  hier  ia  te  Tinden , 

aoo  héb  ik  eenige  deaer  platen  in  Frankr^k  Teraameld,  om  hier  de 

bwohrlfTing  Tan  het  griieel  te  kannen  gOTon,  Tolgena  Bofegrt-Damdtiwl, 

fmtn^Qranmt  Fnme.  VL  p.  46  ena.  en  den :  Oatalogoe  Tente  Paelinok  te 

Bnuad,  1860,  waar  op  N«.  488  een  Sz.  Tan  28  pi.  nitToerig  beedhreren 

k  dat  met  400  fr.  betaald  werd.  Men  aie  ook  Tooral  de  oitToerige  aan- 

taekening  Tan  Bnmti  in  s^n  Mannel  OTer  dit  werk  op  het  woord: 

fttmiêr.  Olbohoon  deae  Serie  niet  tot  onae  geaohiedenia  behoort,  atrekke 

dit  loowel  ter  aanTnlling  Tan  de  beeohrf|Ting  Tan  Hogenberg,  als  om 

Uer  te  lande  deae  platen  te  doen  kennen.  —  De  platen  a^n  op  koper 

gegraTeerd,  en  sommige  in  hontanede,  in  gel^ke  grootte  nagoTolgd; 

un  de  koper  gegraT.  beetaan  8  aoorten  Tan  Bzemplaren,  nl.:  lo.)  Met 

Vnntch  opaohrift  en  uitlegging.  2».)  deaellde  platen  genommerd,  borenaan 

ragfcL  8o.)  Mat  Laty  naoh  opaohrift  en  uitlegging  i  aonder  N^ ;  Toorta  eenige 

oopiAn  in  houtanede.  —  Complete  Bx.  Tan  éónen  staat  der  platen  a^n 

liöögit  seldaaam;  ja  deela  onmogel^k,  omdat  men  Tan  pi.  4,  6,  7 en 88 

deohti  de  hontanede  kent ,  en  eene  kopergraTure,  die  tooh  waaraoht)nlHk 

▼el  bestaan  heeft,  onbekend  ia.  —  De  prQs  Tan  oomplete  Bzemplaren 

^  leer  Terschillend  en  kan  600  tot  1000  fr.  bedragen,  a&onderl^ke  platen 

>yn  8  tot  10  fr.  waard;  sommige  aeldaame  echter  wel  60  &  80  fr.  —  De 

*  geteekende  platen  a^n  in  miyne  oolleotie. 

Volgn.  Ja»r.    Datum. 

^  Titel;  Premier  Volume,  ena.  (aie  boTen)  in  een  hout- 

aneerand.'  Op  sommige  Bz.  Tindt  men  op  dien  titel  ook 
een:  ^AtIs  au  leoteur." 
^  1558.  10/TL        La  Merouriale  auz  Angustins  &  Paris.  Is  bQ  Uogenöerg  1. 
^    V      80/Ti.        Toumoy  ou  Henry  II  fut  blessö  h  mort.  g         8. 

^    ,      10/Tn.      Mort  de  Henry  II  h  Paris.  (Houtmede).  ,        — 

^    V      81/xiL      Anne  du  Bourg  bruslö  è  St.  Jean  en  GreTe. 

(Houtmiêde).  g         8. 

^  1560.  1846/111*  aBntreprise  d'Amboise  desoouTerte.  «  4 

h  Oopie  in  houtsnede. 
'•     ,       15/III.       Bzeoution  d'Amboiae.  {UoutÊnede).  g         6. 

^  1661.       /i.         Assemblöe  des  8  Bstata  h  Orleans.  g         6. 

^<     ,       19/ZL    a  Massaore  h  Oahors.  g         8. 

h  Ck>pie  in  Houtanede. 
^.     g        9/xn.  a  GoUoque  h  Poissy.  Dit  origineel  ia  Tan  de 

uUente  zeldgacmükeid.  g         7. 

*  h  Oopie  in  koper  met  Teranderingen.  BoTenaan 

geuo* :  8. 
IL  1662.     1/iiL       Massaore  (der  Protestanten)  &  Yassy.  g         9. 

12.      g  /IT.       Massaore  (der  Protestanten)  &  Sens.  g       11. 

*18.      g       26/nr.       Prinoe  de  Yallenoe.  —  Mijn  Bz.  gemerkt  No.  18.  g       10. 


62  PerlsslD  en  Tortiml  Prentwerk. 

Volgn.  Jftv.    Datam. 
14      g  /TIL  a  Maamcre  h  Toart.  Hooggt  mUi0umn.  Is  bQ  Ho^wibtry  U. 

h  Oopie  in  Hootnede. 

16.  1682.       /TU.  a  Prinae  de  Montbrison.  Hoogst  Mlcboom.  ,        UL 

h  Oopie  in  Hootmede. 

<*16.      g  /ix.       DefElftite  de  St.  Gilles  en  Langaedoo.  «        14 

^7.      g       19/2  u.      Ordonnancé  Des  armöes  de  la  Bataille  de 

Dreoz.  Met  Lat.  opschrift.  ,       — 

18.  ,  «       A  Premiere  charge  de  la  bataille  de  Dreoz.  ,       16. 

*  h  Oopie  in  Hootsnede.  —  Gemerkt  N».  IflL 

19.  9  »       ^  Deuzieme  charge  de  la  bataille  de  Drenz. 

Bttdrvk  van  de  uitemte  nMMLomhM,  ,       !& 

*  h  Gegrareerd. 

80.      9  «       A  Troiaieme  charge  de  la  bataille  de  Drenz. 

2k>nder  de  woorden:  ^J.  Perrissim  feoii."         ,       17. 

h  Met  den  naam. 

c  Oopie  in  hontsnede. 

^*8L      g  g  Qoatrième  charge  de  la  bataille  de  Dreoz.      g       — 

^*82.      g  g  Retraite  de  la  bataille  de  Dreoz.  g        — 

28.  1668.       —         Orleans  assiègö  en  Janrier.  g        — 

24.      g       18/n.     a  LeDoodeGoi8öblee86èmort.Hoo9rtwkbNMM.    g        18. 

6  Oopie  in  hootsnede. 
26.      g       18/III.       La  paiz  en  llsle  aoz  Boeofik  g        20l 

26.      g       18/iiL    a  Bzecotion  de  Jean  Poltrot.  Zeer  mUkaam,         g        19. 

h  Oopie  in  Hootsnede. 
*27.  1667.     1/x.        Massacre  (der  Protestanten)  k  Nismes  en 

Langoedoc.  g       2L 

28.  g      (10/z.)    a  Bataille  de  StDenis,  la  Teille  de  St.  Martin.        g       28. 

*  h  Oopie  in  hootsnede.  —  Gemerkt  No.  27.       (Zeer  getdmumk 

29.  1668.     6/1.      a  fiencontre  des  deoz  armees  k  Oongnaa  g       28. 

*  h  Oopie  in  hootsnede. 

80.      g          /iiL  Ohartres  batto  par  Ie  Prince  de  Oondö.  g  24 

8L  1669.  18/III.  Ordonnancé  des  deoz  armöes  (by  Jamac).  g  — 

82.      y           g  o»  Bencontre  d.  armöes  (bQ  Jamac).  g  26. 

*  h  Oopie  in  hootsnede. 

88.  g  26/TL  Bencontre  des  armees  k  la  Boche.  g  26. 
*84  g  24/TU— 7/iz.  Poytiers  assiègö.  g  27. 
^^.      g        8/z.         Ordonnancé  des  armees  k  Monoontoor.  g        28. 

—  Gemerkt  N».  8L 

*86.  g  8/z.  Desroote  do  camp  k  Monoontoor.  —  Ge- 
merkt No.  82.  g        — 

*87.      g       16/xi.       Sorprise  de  Nismes  en  Langoedoc.  g       80. 

<W.      g       14/x— 2/zii.  St.  Jean  d'Angely  assiögöe  par  Ie  B07. 

Houianeds.  g        29. 

89.  1670.  21/xii.      Bntreprinse  de  Boorges.  g        8L 
40.      g       28/III.       Bencontre  des  2  armöes  ao  passage  do  Bosne.      g       82. 


tM8,  enz.  Yolksleven  en  Hervorming.  08 

^  (1558)  Zinnebeeld.  Yoontelling  Tmn  h.  YolUeren.  —  ,Den  retten 
TistelaTont  met  alle  fjn  ^geeien.  —  Compt  hier  betiriden  dlemeger 
Taeten."  —  len  iwaarlyTlg  men  Yoontell.  den  retten  TMtener.  lit  op 
een  w^nrat  op  een  open  wagen  en  wordt  door  vele  rroowen  Toort- 
getrokken  (t.  Unka  naar  regts,)  achteraan  mannen ;  op  de  regtenffde 
komt  de  mager  raeten ,  eene  magere  Trouw  die  eenlge  riaohen  in  de 
kand  houdt»  op  een  open  wagen  door  Troowen  getrokken  en  door  mannen 
gVTolgdy  aanraden ;  de  Toorrte  Trouwen  raken  handgemeen ;  in  h.  tw> 
■ohiet  een  dorp.  Met  2  Tierreg.  Lat.  en  HolL  Tenen  t.  ond.,  en  1  reg. 
U.  kap.  borenaohr.:  ,,Den  Tetten,"  ena.  —  H.  Oock  ezc.  1668.  Door 
IVoat  HoeeKghmiherghê,  (aiol)  Hg.  88  dm.  br.  60  dm.  br.  foL  —  In  de 
OoUeetie  t.  Dr.  P.  Verloren  t.  Themaat  te  utrecht. 
418  Yoontelling  uit  h.  YolkaleTcn.  —  Spotprent  op  de  luiheid.  Boren  in 

•  de  prent  2  regele  in  kapitale  lettera :  ^Die  met  lanter&nterQ  altooa 
fgbëquelt  s^fn.  Moeten  deur  luyaerdy^^ook  meeat  aonder  ghelt  ayn." 
—  Idnka  een  herberg  met  uithangbord :  een  man  gemakkel^k  ruatende ; 
in  de  deur  ataat  de  rrouw  dea  huiaea,  uit  de  ramen  aien  Tcraoheidene 
paraonen,  Toor  de  deur  twee  Trouwen  en  een  jongen  die  een  tablet, 
waarop  de  kapitale  lettera  Tan  het  alphabet,  in  de  hand  houdt,  regta 
eene  kleine  armoedige  herberg;  in  het  midden  eene  riTier,  ena.  Van 
oad.  18  rethorQke  Tcraregela  (in  cnratjf,  in  8  kol.)  Naar  Hter.  Bob, 
met  adrea  t.  /.  QaXlê,  Hg.  84  dm.  br.  42  dm. ,  br.  foL  Deae  plaat  ia  in 
de  manier  t.  P.  e.  d.  BoreM,  —  Zeer  curieua  om  de  oude  Tooratelling 
T.  h.  tablet  met  lettera,  eene  aeer  oude  Torm  Tan  AB  boek,  nog  in 
Boaland  gebruikelyk  en  in  het  begin  deaer  eeuw  nog  in  awang  in 
Dnitachland,  Walea,  Schotland,  ena.  Deae  plaat  Tertoont  alaoo  het 
reeda  oreroude  gebruik  hier  te  lande  Tan  dergelyke  leerboeken  Toor 
het  Tolk.  —  In  Ingeland  aal  binnenkort  een  hiatoriach  litterariach 
ooderaoek  OTcr  deae  ondate  A.B.  boeken  het  licht  aien. 

^  OBaellde  pL  met  later  adrea  Tan  P  de  Jode,  Ju  de  collectie  t.  Dr.  P. 
Verloren  t.  Themaat  te  utrecht. 


«tt  Zfau>.pr«>t  op  de  yrq.rriding  der  HerTorming.  -  .Monument  Toor 
^  de  yHerrormde   Kerk   t.   Nederland ,   begonnen   in   't  jaar  1666."  — 
BoTenaan  in  h.  midden  het  portret  t.  d.  eeraten  Lutherachen  Predikant : 
Jan  Arende;  linke  en  regta  4  Tooratellingen  uit  den  t^d  der  Hervor- 
ming; T.  ond.  2  afbeeld,  t.  h.  naaien  der  B^belboeken.  Naar  D.  ITer^E^/ 
door  T.  Koning  (omatreeka  1790).  Hg.  88  dm.  br.  51  dm.  br.  fol.  Proefdruk 
op  geel  papier. 
^  Dea.  Tooratelling.  —  Fraaie  originele  teekening  in  O.  I.  inkt  door  D, 
Kerkhof,  br.  fol. 
^^^  Hetaelide;   ainneprent.   —  ^Monument   TOor  den  aaligen  Reformator 
,  Joa.  OalTinua."  —  BoTcn  in  h.  midden  h.  portret  t.  GalTinua ;  linke  en 
regta  en  t.  ond.  6  afbeeldingen  Tan  de  plegtigheden  in  de  HerTormde 
kerk.  Naar  D,  Kwkhoff  door  T.  Koning.  1791.  Met  adrea  t.  D.  M.  Lan- 
gereld.  Hg.  88  dm.  51  dm.  br.  fol.  Pendant  t.  de  Toorg.  plaat. 
^  *)  Zinneprent  OTcr  de  Qodadienat,  —  herlcTing  t.  geloof  —  endeher- 
Torming  in   h.  algemeen.  —  ^Ben   klaere  ende  aohrift.   bew^a  t.  d. 


*)  Biy  de  platen  OTerdeaejarena^nTeleZinneprentenoTer  Qodadienat  en 
Harrorming  geroegd,  die  aeker  in  latere  jaren  of  aelfii  buitenalande  gemaakt 
tyn ,  doch  hier  haar  plaata  Tinden  ala  uitdrukking  Tan  den  geeat  der  t^den 


64  Zinneprcnten  over  de  Hervorming. 

jfSohmaelen  weoh,  ende  Boghe  Foorte,  die  tho  dan  Loeren  lof^t 
^ende  t.  d.  Breeden  weoh,  Bnde  Wiede  Poorte,  die  iho  die  Tei^ 
ydoemenine  leljdet.  Matth.  int  7  Oap."  —  Uitroerige  en  r^ke  toot- 
■telling  in  3  bladen  y.  d.  breeden  en  smallen  weg.  —  Op  da  1*  pL  Unks 
•taat  Johannee  de  Dooper  (No.  1)  en  predikt  boete,  TOortiiaOltfiataa 
en  iQne  geboden  afgebeeld  (2—16);  boTenaan  de  enge  poort,  waar 
enkelen  ingaan ;  op  de  middenste  plaat  staat  de  Vngel  d.  waaiiiaM  (17) 
onder  den  boom  der  kennis  eenen  man  (19)  Termanende,  dia  door  eena 
TTOnw,  (20,  de  wereld)  wordt  ai)|^rokken  en  naar  dan  Pana  (2i,  alt 
Jnlianos  Apost.  aijg^beeld)  en  naar  de  Hoere  t.  Babjlon  dia  op  hai 
groote  beest  r^dt  (24)  gewesen  wordt;  Toorts  op  de  8*  fd.  da 
poort  waar  de  Paos  inr^dt;  in  het  rersohiet  de  hel.  De 
personen  s^n  geno.  1  tot  45.  —  B^ke  en  fraaie  oomposltia.  Mei 
HoU.  verklaring  op  1^  blad  in  6  kolommen  in  oude  goth.  letter}  iaat 
h.  bovenst,  opschrift,  aan  h.  einde  eene  cnl  de  lampe,  en  adres: 
yGhedmkt  tho  Deventer  doroh  Johan  van  Doetekom  a».  158t.  —  SSondar 
eanigen  naam  v.  grav.  (Joh.  v.  Doeteknm  ?)  —  De  pL  hg.  66  das.  alle 
8  bl.  te  samen  breed  110;  dm.  de  beschr.  hoog  24  dm.  Zie  aa|ia  aodare 
plaat  V.  d.  breeden  weg  op  n*>,  429. 
Éénig  Bxempl.  in  de  oolleotie  Dr.  P.  Verloren  v.  'Hiemaai  ta  Dtraohtk 

422  Hetselide.  Zinneprent.  ,De  oontemta  mundi  et  eoram  qni  in  eo  aontk" 
—  Insohrift  boven  in  eene  oude  plaat  in  2  fblio  bladen  waarraa  het 
!•,  linksche  blad,  eene  groote  kerk  ^UniTersalis  ecolesia''  voorstrit, 
waaruit  eenige  ketters  worden  weggedragen;  meer  naar  vorm,  eene 
tafel  waar  hypocrims  ens.  verkooht  wordt ;  op  den  voorgrond  een  optogt 
van  Oain ,  Nimrod  en  and.  tyrannen ,  die  allen  op  een  vloerkleed  gaan, 
wat  (op  de  regtsohe  plaat)  door  den  dnivel  naar  sioh  toegeliaald  wordt; 
achter  dien  boosen  geest  de  geopende  moU  der  hel,  die  als  kop  v. 
een  beest  een  berg  vormt,  waarop  Satan  Ohristns  wil  verleiden.  Yoorta 
hier  en  daar  de  Paas,  Kardinalen,  ens.  als  verkoopers  en  varlaidara 
voorgesteld.  —  De  personen  en  gproepen  gen»,  t  tot  80.  Van  ond.  2 
regels  in  cursief  beginn.:  ^Ansiet  hier  well,  en  hebt  acht,  een  stuok 
*  yVoer  veel  jaren  tsamen  gebracht,"  ens.  —  Van  ond.  een  vers  in  6 
kolommen  in  oud  duitsohe  letter,  op  2  a&onderl^ke  bl.  naast  elkander, 
de  uitlegg^g  der  voorstelling  behels.,  en  beginn.: 

^Tho  recht  heeft  Jool  gheprofeteert  waerachtioh 
,Dat  Oodt  in  den  lesten  t^den  craohtioh,  ens. 
Zeer  oude  plaat,  naar  ik  meen  v.  Belgischen  oorsprong  vóór  1680. 
De  2  bl.  te  samen  hg.  60  dm.  br.  met  het  vers.  86  dm.  —  Aónig  Bx. 
in  de  collectie  van  Dr.  P.  Verloren  v.  Themaat  te  Utrecht. 

428  Hetselfde.  Ziinneprent  in  2  bladen  met  onderschrift  in  1  reg.  kapit.  letter : 
^De  mort  k  vie.  —  Le  Ohemin  d,  salut."  Het  eene  bl.  links  stelt  den  ge- 
openden  muil  van :  La  damnation  voor,  waarin  vele  beelden  worden  aan- 
gebeden, de  mis  bediend  wordt,  ens.  Benige  sondaars  beladen  met  het  pak 


over  Godsdienst,  Boomsche  Kerk,  Hervorming,  ens.  Dese  platen s^n seer 
belangr^k  wegens  de  getrouwe  uitdrukking  der  volksmeeningen  van  den 
t|Jd  over  de  opkomst  en  ontwikkeling  der  Hervorming.  —  Ze  EQn.ge8teld 
in  dese  orde:  Platen  over  deherleying  van  het  Christel^k  geloof  tegenover 
het  kerkel^k  gelood  —  Platen  ten  gunste  der  Hervorming.  —  Spotprenten 
op  de  B.  Ejith.  Kerk.  —  Op  de  Mis.  —  Op  de  Inquisitie.  —  Spotprenten 
op  de  Hervorming  —  en  op  de  Hervormers. 

Alle  deae   platen   s^n   söör  seldsaam,   insonderheid  de  groote  platen, 
doch  allermeest  de  uitleggingen. 


ZiiinepreDten  over  de  Hervorming.  65 


hunner  londen  treden  nit  dien  muil  en  komen  tot :  gLaloyêtletProph;" 
(Mosee)  die  hen  w^sen  op:  let  Apottreti  (8»  pi.)  Toortt  op  glEvangile," 
door  welk  boek  iQ  heen  kmipen  (aio)  en  komen  tot  den  kmisdragenden 
Chrlstne,  en  lich  baden  gaan  in  het  bad  Tan  diens  bloed;  in  hetrer- 
■ohiet  het  hemelaohe  Jenualem.  —  Oade  Franeohe  gegrar.  plaat, 
h^.  50  dm.  br.  68  dm.,  Met  a&onderlyk  HolU  ren  in  12  aohtregelige 
oonpleiten,  met  rele  bijbelplaatsen,  en  adres:  Amsterd.  ^by  Dt.  de 
Mejne,  oaert  en  constTeroooper  aen  de  Beurs  in  de  wereltcaart.  161(y' 
(dos  eene  latere  HoU.  uitgare  eener  bnitenlandsche  oudere  plaat.  — 
Sénig  Sz.  in  de  Tersameling  ran  Dr.  P.  Verloren  ran  Themaat  te 
utrecht. 

ttA  SBnneprent.  ^La  tonr  de  Tire  foj."  —  ,Thorn  des  glaubens."  —  Eïen 
kleine  toren  waarroor  Christos  op  den  drempel  staat,  en  dien  eenige 
monniken,  door  den  dolTel  aangeraard,  willen  ondergraren.  Naast 
den  toren  de  boTenrermelde  bijsohriften.  —  Onder  de  pi.  een  Daitsoh 
en  Fransoh  10  reg.  rers  naast  elkander;  het  Fransohe begint:  ^pDepuis 
yLe  temps  Que  Dien  Fonda  La  tonr,  ens.  Oomposö  par  on  Bepenti 
yOordelier."  —  Fraaie  onde  grarure,  hg.  27  dm.  br.  20  dm.  kl.  ^dI.  — 
fiénig  EzempL  in  de  collectie  t.  Dr.  P.  Verloren  ran  Themaat  te  Utreoht. 

4K  Hetaelfde.  Zinneprent.  —  ^Saorifioinm  unirersale,  d.  i.  Het  alghemeyu 
«Oilerh.  des  Herts,  Hands,  Tongs,"  enz.  —  Sene  kleine  plaat  ver- 
toonende  een'  nitgespreiden  mantel  (des  Erang^lies?)  waaronder  een 
helm  (der  saligheidP)  en  een  schild  (des  geloofii?)  welke  mantel  door 
2  Sngelen  in  de  lucht  wordt  Tastgehooden ;  onder  de  plaat  eene 
menigte  spreuken  met  het  bovenstaande  opschrift:  ^Sacrificium,"  ens. 
in  het  midden  het  Onze  Vader.  —  ;,Wt  h.  Engelsch  oTorgh.  door 
«Bd.  Kenrick  Cambrobritt.,  ghedcuokt  t'  Amst.  bij  Giles  Thorp  op 
«Uyllenburgh.  1622."  kl.  foL  —  De  pi.  br.  26  dm.  hg.  12  dm.,  mot  h. 
Ters  hoog  44  dm.  —  Éönig  Bx.  in  de  collectie  v.  Dr.  P.  Verloren  van 
Themaat  te  Utrecht. 

486  Zinneprent  op  de  Vereeniging  der  yerschillende  Godsdienstig^  partijen  ? 
—  De  boom  der  religie,  orbor  reUffionis  staat  in  't  midden,  regis  een 
krijgsman  gtatus  temportiliSf  die  violentia  onder  den  voet  heeft,  links 
een  geestel^ke  statui  SpiritudUs,  die  dMcorÓM,  vertreedt;  de T^ó, tempus 
prcBsens  sn^dt  de  onnutte  takken  af;  in  h.  verschiet  eene  poort  met 
opschrift :  Fkma  fides  en  amor ;  op  d.  voorgrond  links  een  altaarsteen, 
met  opschrift :  Ohmnit  plcmiatio,  enz. ;  regts  een  dergelijke  steen :  Tta^iue 
qui  reaistit  poiestaU  Dei^  enz.  waaronder :  W.  v.  JSaecht  comp,,  (de  bekende 
Lnth.  psalm berijmer)  P.  Baltens  excucL  (waarbij :  et  Haeeht).  —  Onder 
de   pi.   een   Holl.,   Dnitsoh  en  Fransch  gegrav.  8  reg.  vers:  Loet  Oods 

ordarmantie  wercken Den   hoorn  der  religiën ,  enz.   Hg.  22  dm. , 

br.   29   dm.   br.   fol.   Zéér  ewrieus  en  zelda.   Zal  van  1575  of  omstreeks 
1580  zijn. 

427  Zinneprent  op  de  Tweedrag^  en  Godsdiensttwisten.  —  De  Paus  (als 
monnik)  Lather  en  Oalvijn  zitten  aan  eene  tafel  te  eten,  Charitas  zit 
boven  de  schoorsteen,  een  herdooper  daaronder  aan  h.  vnnr,  de 
Bendragt  brengt  een  dood  hert  (de  vrede)  binnen,  de  dienstmaagd 
Ratio  vermaant  de  aanzittenden  tot  vrede.  Met  7  in  de  plaat  gegrav. 
verzen,  boven  of  onder  ieder  persoon.  Met  adres  van  C.  J.  VisscJier, 
Wegens  de  verzen  in  reden  rij  kersstijl  acht  ik  het  het  eene  onde  plaat 
van  omstreeks  1570  te  zQn,  door  Vissoher  opg^gpraveerd.  Hg.  24  dm. 
br.  96  dm.  br.  fol.  Zeldtsaam. 

428  Zinneprent  vóór  de  Hervorming.  —  Een  weeg^haal ;  op  de  reg^erzijde, 
de  zwaarste,  staat  een  Bijbel  (daarnaast  Hus,  verder  op  Lnther  en 
andere   Hervormers);   op  de  linker  zyde,  de  ligfste,  een  monnik  mot 

9 


66  Spotprenten  op  de  Roomsche  Kerk. 

B^bel,  Paiuel.  krocm  en  deatels,  die  te  rergeefii  door  een  monnik 
naar  beneden  wordt  getrokken.  Met  8  HolL  16  en  8  regelige  Teraen 
in  4  kolommen.  —  Znd.  nm.  t.  grav.  met  adree  t.  Jochem  Boi'iiifluitor. 
(1720  P)  Hg.  40  dm.  br.  60  dm.  br.  fol.  Lat.  afdmk  ran  eene  oadei«  pUai. 
42B  2iinneprent  op  hetselfiie.  —  Bene  hand  uit  den  hemel  hondi  eene 
weegschaal,  aan  de  linker,  swaarste,  B^de  sitten  2  Herrormen  in 
eene  bak;  aan  de  reg^r,  ligste,  >yde  litten de Pana en rele moanikeD 
in  eene  bak  die  de  duivel  te  yergee&oh  naar  beneden  trekt.  Met  8 
reg.  Holl.  Ten,  in  2  kol.  t.  M.  t.  H.  Znd.  eenige  nm.  kL  fol.  (omstreeka 
1720).  Hg.  2^  dm.  br.  17*  dm.  gr.  4fi.  —  Uit  een  Holl.  boek. 

480  Spotprent  op  de  Boomsohe  Kerk.  —  Opschrift:  1,  reg,:  j, Tafereel  oll 
jpOnderw^singe  |  der  eenvoudige,   voorstellen  |  de  twee  YenókÊjdam 
^religie  |  n,  d'  eene  de  Pauselioke  Beligie  |  de  welcke  valaoh  ia,  ende 
;pin  de  |  welcke  den  broeden  wech  is  |  (2*  regel)  die  tot  der  verdoemeniMe 
jyleydt,  van  d  |  en  welcken  men  afWiicken,  ended'andere  |  deCOuriateL 
jy religie  dewelcke  waerachtich  |  is,  ende   daer  den  engen  weoh  ia, 
yle^dende  tot  het  |  hemelsohe  Jerusalem  in  den  welcken  men  moet 
gg  I  aen,  ende  volhinrden  tot  het  e^nde  toe."  |  —  A&ond.  opaohrifi  in 
6  afdeel.   boven  eene  seer  uitvoerige  voorstelling  op  8  folio  bladen 
van   het  Gatholioismus  en  Protestant.  —  Op  de  1<  pi.  regts  liet  men 
een  ommuurd  plein  waarop  de  Paus  gekroond  en  den  pantoflTél  g^nat 
wordt,  op  den  voorgrond  wordt  de  Paus  gedragen,  voorafgegaan  door 
eene  lange  processie  v.  Kardinalen,  Bisschoppen,  Monniken,  (N«  1 — ^100) 
die  allen   den   broeden  weg  gaan,  die  in  eene  ruïne  en  in  eene  poel 
eindig^  —  Uit  de  poort  v.  h.  plein  leidt  een  smalle  weg,  door  weinigen 
betreden   (A — Q),  die  de  8  tafels  met  reliquiön,  ena.,  langa  den  weg 
uitgestald  voorb^gaan   en  midden  door  de  processie  heen  tot:  ,Lex 
Dei"  en.  de  Oude  Profeten  treden.  (PL  2).  De  pelgrim  belast  met  het 
pak  a^ner  souden  knielt  voor  Moses  maar  wordt  geweaen  op  Ohriatii% 
wiens  intogt  in  Jerusalem,  en  geboorte  op  pi.  8  afbeeld  is;  op  den 
smallen  weg  derwaarts  ontmoet  h^  eene  sohoone  Vrouw  (de  wereld) 
doch  die   voorb^getreden  verder  paUnboomen,  Ingelen,  den  kruia- 
dragenden  en  den   gekruisten  Ohristus,  en  eindel^k  het  hemelsohe 
Jerusalem.  —  De  talloose  figuren  hier  op  dese  pi.  a^n  gen^.  1  tot  100, 
a  tot  tm  en  A — I,  I,   wat  alles  in  de  afeonderlyke  daaronder  be- 
hoerende  Holl.   verklaring  (in  6  strooken)  uitgelegd  wordt.  —  Dese 
prent  stelt  soo  seer  den  geest  van  Bunyans  Pilgrims  progress  voor, 
dat  ik   b^na  meenen   sou   dat  l^J   dese  pi.  gekend  heeft.  Zie  voorta 
No.  42L  —  Dese  Holl.  gravure  van  1600  of  daaromtrent,  is  gemerkt : 
Nic  Angloia  tnventor,  R.  B{<méUm8f)  8eulp8.  —  Ghr.  foL  De  8  bl.  te  samen 
breed;  186  dm.,  de  plaat  hoog  48  dm.,  de  uitlegg.  17 dm. het opsohrift 
6  dm.  —  Van   de  uiterste  seldsaamheid.  Besohreven  naar  het  öAnige 
m^bekende   Ifac.  in  de  versameling  van  Dr.  P.  Verloren  v.  Themaat 
te  Utrecht. 

481  Spotprent  op  de  Roomsche  Kerk.  —  ^  Tafereel  ofte  Proefeteen  wie  op 
ydese  werelt  na  GK>de  leven  —  wie  datter  in  verkeerthejt  leeft."  — 
Bene  plaat  waarop  een  groote  schaapskooi  is  afbeeld;  Ohristus 
treedt,  het  lam  op  den  schouder,  uit  de  deur  waarvoor  de  sohapen 
staan;  de  monniken  willen  door  gaten  in  dak  en  muren  naar  binnen 
kruipen;  links  wil  de  Paus,  sittende  op  den  7  hoofdigen  draak  naar 
binnen  dringen,  ens.  Onder  de  pi.  het  bovenst,  opschrift,  daaronder 
eene  groote  uitlegging  der  pL  en  der  letters  in  de  pi.;  v.  ond.  het 
portret  v.  (Granvelle)  den  Aartsbisschop  v.  Meohelen,  en  eene  ver- 
wijsing naar  een  ^  Amsterdams  boec:  TegmaieVmge,"  De  pL  hg.  21  dm. 

met  uitlegg.  48  dm.  br.  88  dm.  gr.  fol.  Zamr  tt»  Idkaam, 


Spotprenten  op  de  Roomsche  Kerk.  67 

7mmr  niiromnge»  Tinnige  en  fr»aye  ipotprent  op  d6  SoomMhe  kerk» 
kftre  oeremonito,  eni.  in  3  bladen.  —  Het  geheel  «telt  eene  groote 
kerk  tau  binnen  Toor,  waarin  alle  Soomeohe  Geremoniön  worden 
géhondenj  en  waaromheen  eene  prooeiale  trekt;  de  taUoose  figuren  van 
m^Ti*^-,  Trouwen,  kinderen,  ens.  die  op  de  plaat  Toorkomen  sijn  alle 
^da  of  meer  groteak.  Op  de  1*  plaat  regta  ie  de  ingang  der  kerk  waarin 
óm  ligtgelooTige  menigte  binnendringt;  boren  de  poort  en  op  den 
drempel  ataat:  gds  Rhotmm  kenk;  in  de  kerk  op  de  1«  en  2fi  pi.  wurdt 
miahniik  met  alle  oeremoniön  gepleegd ;  op  de  8>  pi.  links  wurdt  eene 
gorden  die  Toor  het  einde  der  kerk  hangt ,  door  eene  Trouw ,  Evangelie 
WQggewhoren  en  daaronder  de  woorden  Apocal.  17  gComt  irk  aal  u 
ptteoawi  het  ordêtH  d.  grooie  hoeren"  Onder  de  plaat  een  Lat^neoh  gegraT. 
Tere  Tan  27  regele^  (in  8  rQen  Tan  8  regels  onder  iedere  pi.):  ,Qnid 
«nonatri  hoo,  triplioi  Tertez,"  eto.  —  Door  B.  Aob-^D.G.?  ex.  1606.— 

De  groepen  op  de  8  bladen  deaer  plaat  Toorkomende  s^n  genommerd 
▼au  I  tot  89,  en  Tinden  hare  uitlegging  in  een  groot  Holl.  gediobt 
Tan  86  ooapletten  ieder  t.  16  regels,  in  den  styl  der  Bederij kers  met 
tallooae  aanhalingen  Tan  B^belplaatsen;  geteek.:  P,  D.  K.  (Poter  de 
Kampenare  uit  Gend,  den  bekenden  uitgeTor  Tan:  Verheiden,  Af- 
beeldeela  tegen  d.  Antiohrist,  ena.  1002,  welke  uitlegging  onder  de 
plaat  behoort  en  4  bladen,  t.  ond.  gen».  A  tot  D.,grootie,  en  waarop 
ook  alle  n*.  aangeweaen  a^n. 

Deae  plaat  ia  leer  fraai  dooh  uitent  seldxaam,  en  m^  nooit  Toor- 
gekomen  dan  in  dit  Ez.  (waaraan  de  Holl.  tekst  ontbreekt)  en  dat 
Tan  Dr.  P.  Verloren  Tan  Themaat  te  Utrecht  waarby  de  tekst  is. 

De  j>Iaat  ia  met  het  Liat^naohe  Ters  hoog  4A,  met  Holl.  Tere  67  dm. ; 
—  breed  (de  8  bL  te  aamen)  141  dm.  br.  fol. 

Vinnige  spotprent  op  het  S[atholioi8mus  en  Tooral  op  de  Jesniten.  — 
Begta  eene  Fausel^ke  kroon  als  btjkorf,  en  daarnaast  eene  Jesuiton- 
■ohool,  Toorta  h.  Terbranden  der  ketters;  in  h.  midden  zit  de  duivel  op 
de  wereldkloot;  links  is  de  segewogen  der  Nederl.  Provinoidn  door 
leeuwen  getrokken  en  rijdende  naar  den  duivel  en  den  Antichrist.  —  Znd. 
éénigen  nm.  t.  graT.  of  jaar;  met  vele  letters  en  oijfers.  Deze  pi.  be- 
staat uit  2  aaneengeheohte  breede  pi.,  te  zamen  br.  62  hg.  17  dm., 
en  behoort  in  een  pamflet:  ,Kraohteloose  Donder  v.  d.  Helsohen  Hondt/' 
uitgeg.  and.  jaar  omstreeks  1616  (welligt  bij  gelegenheid  v.  d.  Gulikschen 
oorlog)  en  wat  niet  in  mijne  Bibl.  van  Pamfl.  vermeld  is. 

484  Spotprent  op  de  Roomsohe  Kerk.  —  8  Monniken ,  (1  met  kap ,  1  bloots- 
hoofds, 1  half  naakt)  spelen  triotac  en  kaart  met  een  ridder  enz.,  en 
hebben  de  hostie  en  gouden  kelk  verspeeld,  die  de  daarbij  staande 
Paus  en  Kardinaal  willen  wegnemen  wat  de  ridder  belet.  —  Boven 
in  de  pi.  2  vierreg.  Terzen  cnrs^f;  v.  ond.  2  vierreg.  verzen  in  kapit. 
lett. :  gO  ghy  valsche  ketters,"  enz.  Met  monogram  A.  V.  E.  waarboven 
een  P.  —  Hoog  21  dm.  br.  27  dm.  —  Het  eenige  mij  bekende  £z.  is 
in  de  Ters.  van  Dr.  P.  Verloren  van  Themaat  te  (Jtrooht. 

485  Spotprent  op  de  B.  Kath.  Kerk.  —  ^^Afbeeldinghe  van  de  Boomsohe 
Kercke.'*  —  Eene  open  kerk  rustoude  op  4  Pilaren  (^,1.  Gatholyo,  maer 
't  onrecht,  2.  D'auteriteyt,  maer  te  verg^e&,  3.  Out  gebruyok.  4.  Pauaol. 
snoceesie.")  —  Op  d.  voorgrond  zit  de  Paus  (met  opaohr i ft  :(l'Antic/»rutt) 
wien  de  voeten  door  A}nbitie  gekust  worden;  het  gewelfde  dak  is  aan 
de  Nooriei^  geheel  verweerd  en  open.  Van  onderen  dit  inschrift: 
Üeee  Ruotneche  kerche  w  rontgomtne  geopetit  en  gébloot  deur  de  kennifsc  der 
waerheyt,  em,  —  Zonder  eenigen  naam  v.  grav.  Hg.  81  dm.,br. 21dm. 
fol.  —  Senig  Ex.  in  de  collectie  van  Dr.  P.  Verloren  van  Themaat  te 
Utreoht. 


68  Spotprenten  op  den  Paus. 

486  Spotprent  op  den  Paos.  —  ^pDeopkomfltOfHoogheydt^endeUdellieydt, 
«des  Antiohriflts."  —  A&ond.  opeohrift  op  2  iwarte  strooken  boren  eene 
plaat,  in  18 afdeelingen,  die  self het  opeohrift heeft :PPa«tonimAjim&»fio 
PPorit  AJLnteehrittym,  —  Bene  groote  vooratelling  in  het  midden,  ter 
weerszijde  4,  t.  boven  en  ond.  2  kleinere,  stellen  de  prediking  dee 
Bvang.  in  de  Apost.  eenw,  de  verleiding  door ,  en  het  knielen  toot  den 
Duivel,  den  Paos  op  den  stoel,  sijne  verkieaing,  vereering,  voetkus, 
dood ,  en  hellevaart  voor ,  in  het  midden  een  groot  monster  met  alle 
ondeugden.  —  Om  de  prent  behoort  eene  a&ond.  uitlegging  in  14  alded. 
met  opschrift:  ^^Der  Herderen  Eergierioheyt  baert  den  Antichrist,"  op 
8  lange  strooken  gedrukt.  —  De  pi.  hg.  28  dm.,  br.  85  dm.  Met  nit- 
legging  en  opschrift,  hg.  62  dm.,  br.  41  dm.  —  Aan  m^n  SzempL 
ontbreekt  het  swarte  opsohr.,  de  inleiding  en  no.  1 — 6  der  oitlegg., 
dese  z^n  bQ  het  Ex.  van  Dr.  P.  Yerlonen  v.  Themaat  te  Utrecht. 

487.  Spotprent  op  den  Paus.  —  Firamida  pafpisUqua,  —  Aldus  luidt  eender 
vele  insohriften  in  eene  plaat  eene  piramide  met  8dnbb.kTOon  voor- 
stell.,  gevormd  door  de  kronkelingen  v.  eene  groote  en  vele  kleinere 
slangen;  uit  de  luoht  schiet  een  bliksemstraal  {VeHmm  D&C)  tegen  de 
kop  der  slang ,  daaronder  de  spreuk :  Fcutorum  Ambitio  Parit  AsUeehrig^mn 
en  een  anagramma  van  het  woord  JetMta;  r^gts  een  anagram  t.  d. 
naam  P.  Qouda  (welke  Jesuit  hier  bepaald  sch^nt  aangeduid  te  worden) 
en  onderaan  het  jaar  1612.  —  Y.  ond.  een  10  reg.  Franaoh  en  een 
10  reg.  HolL  vers,  in  curs^f :  Vroêcht  ghy  Cerctttefti,  tiist  U  vi&rddbhéls 
hoornen.  Fraaie  grav.  waarsch^nl^k  v.  1612.  ^d.  nm.  v.  grav.  hg. 
88  dm.  18  dm.  gr.  4^ 

488  Spotprent  op  den  Paus,  of:  Qedenkprent  voor  den  vrede  vanPasaau, 
ten  gunste  der  Protestanten.  —  Ben  naakt  man  met  de  driedubbele 
kroon  en  opschrift:  de  Paiu,  houdt  in  de  linkerhand  een  weegeohaal 
waarboven  h.  wapen  der  8  lelidn  en  de  dubbele  arend;  h^  omvat 
met  den  regterarm  een  g^roond  man  die  voor  hem  bukt,  met  op- 
schrift: Garolus  Y,  wiens  scepter  door  den  dalenden  weegeohaal 
gebroken  wordt,  en  die  met  een  voet  op  den  leeuw  v.  Bourgondiön, 
met  den  anderen  op  het  deel  van  een  schip  staat  wat  in  see  dr^ft 
tusschen  twee  rotsen,  waarop  links  een  boom  met  een  wapen.  Het 
deel  V.  h.  schip  is  een  groot  kromhout,  welligt  voorsteven,  met 
opschrift :  ^de  Ghrist.  gemeente ;"  aan  het  schip  8  groote  roeispanen  hiet 
wapens,  voorts  een  aanhangend  hout:  het  boyt  genoemd  met  6  wapens. 
Deze  voorstelling  als  schip  en  riemen  met  wapens  duidt  de  oude  oor- 
sprong der  plaat  aan,  wijl  in  de  16*  en  16* -eeuw  steeds  een  schip 
genomen  werd  om  iets  geheels  aan  te  duiden  of  voor  te  stellen,  b.v. 
bij  de  begrafenis  v.  Karel  Y  het  schip  wat  te  Antw.  werd  omgevoerd, 
het  boek :  't  schep  vol  wonders ,  enz.  —  Ter  weerszoden  v.  deze  figuren 
z^n  vele  voorspellingen  gedrukt;  van  onder:  ^Ghedruct  na  't  ontste 
,Bz.  't  Amstelr.  b^  Wl.  Jams».  OloppefUmrgh ,  Boeokvero.  op  d.  hoeok 
gY,  de  Beurs  in  de  verg.  Ghroniyok.  1621."  —  Boven  de  plaat  een 
afisond.,  in  tweeön  gedeeld  opschrift:  ^^Dese  seltsameFigureisaOOjaer 
;pVOor  Garolus  gheboorte,  aldus  gheechildert  of  afghemaeltb^  Yenetiön 
,in  een  steenrotee  gevonden,"  enz.;  dat  niemand  wist  wat  het  be- 
teekende,  tot  Gapistranus  het  uitgelegd  heeft  en  verklaard  dat  aan 
Duitschland  in  1547  een  groot  onheil  dreigde.  —  Deze  uitlegg.  bovenaan 
en  het  jaar  v.  ond.  ontbreekt  aan  miyn  Bz.,  en  is  alleen  b^  het  Bx. 
van  Dr.  P.  Yerloren  v.  Themaat  te  Utr.  —  De  plaat  hg.  48  dm.  met 
de  uitlegg.  58  dm.,  breed  86  dm.  kl.  foL 

489  Spotprent  op  den  Paus.  —  Qorgoneum  cofmt.  —  Ben  Pansel^k  hoofd, 
links,   kunstig  samengesteld  uit  allerlei  vaatwerk  en  sieraden  voor 


Spotprenten  op  de  Mis  en  de  Inquisitie.  AO 

de  BooniMha  kericdi«iist  gebruikt ,  een  klok  met  opeohrift :  Arnio  1680. 
Ffler  Maria  als  boofildektel,  een  hottiekat  als  bonUtnk,  eenmiaboek 
alB  soboader;  alles  in  een  oraal,  waar  binnen  in,  bovenaan  bet 
opsebrift:  GoryofMum  Cofut  en  buiten  aan  de  4  boeken  de  kop  t.  een 
wcilf»  sw||By  eael  en  gans.  In  bet  randwerk  borenaan  bet  monogram 
T.  B.  tnv.  M.  T.  B.  «r.  Het  sob^nt  dat  er  een  opsobrift  boren  de  pi. 
bekoort.  Onder  de  pi.  een  10  reg.  rers  in  2  kol.:  Wa,t  imged^rochi  ü 
diiti  ena.  Anno  1611,  en  adres:  Amst.  b^  Abr.  de  Coninck,  op  de 
nienwe  Benrs.  Hg.  88  dm.,  br.  24  dm.  kL  foL  —  Dese  plaat  is  tot 
n«.  1074  nagerolgd,  en  welligt  eene  oudere  Toorstelling  (uit  bet  jaar 
VSÊOy,  In  bet  rers  worden  de  namen  der  Jesuiten:  Lindanu8,Gosteras 
en  Gkmda  genoemd. 

4iO  HetseUde.  —  Oopie  der  roorg.  pi. ,  bet boofd  links,  met bets.  opsobrift : 
QeryofisMsi  Oapui;  t.  ond.  een  insobrift:  ^^ Afbeeld,  t.  d.  nieuwen  Paus," 
an  esn  8  reg.  rers:  ,Hier  siet  gQ  't  reobte  beelt  des  nieuwen  Paus 
▼.  Bomen."  Znd.  nm.  t.  grar.  nocb  adres.  Hg.  met  rers  80  dm.  br. 
M  dm.  foL  Dese  plaat  yindt  men,  naar  ik  meen,  meest  b^  die  orer 
dan  oorlog  met  d.  Bissobop  t.  Munster  in  1666,  en  kan  t.  dien  tyd 
of  iets  later  s^n. 

441  Heteelfie.  —  De  Fans  rijdt  op  een'  rarken  en  boudt  drek  in  in  de 
band,  ena.  Met  insobrift:  «Lasterlijk  sobandbeeld door Lutber  A«.  1546 
y tegen  den  Paus  en  bet  Oonoilie  uitgegeTen,  Tolgens  Sleidanus  lib. 
«leu**  —  Hg.  11  dm.,  br.  17  dm.  br.  8».  Uit  een  Holl.  boek  ran  1700 
of  later. 

445  Spotprent  op  de  Mis.  (geboorte  t.  den  ouwel.)  —  La  genealogie  de  Jean 
U  likmc  —  Die  géburt  von  Jan  De  Weiaee.  —  Bene  vrouw  saait,  een 
mjm  maait,  een  monnik  dorsobt,  een  ander  want,  een  molen  maalt 
bet  graan;  een  monnik  bakt,  een  ander  Tormt,  een  derde  besietden 
onwel.  Met  een  Fransob  en  Duitsoh  8  reg.  Ters  ter  weerss.  in  bet 
nüdden  eene  fr.  en  Dtsohe  uitlegg.  der  letters  A — H  in  de  plaat.  — 
Oode  Fransobe  grarure,  hg.  19  dm.,  br.  26  dm.  br. 4».  Hiervan  bestaat 
welli^rt  eene  Holl.  oopie. 

448  Spotprent  op  de  Mis ,  bijna  een  vervolg  op  de  vorige  plaat ,  dooh  geheel 
anders  t.  bewerking.  —  De  hostie  wordt  in  processie  gedragen,  ver- 
koobt,  aangebeden,  gew^d ,  in  de  kast  geset ,  in  de  hostiekas  geplaatst. 

—  Met  Fr.  en  Duitscbe  uitlegging  der  letters  A — F ,  der  zes  handelingen. 

—  Oude  grarure,  znd.  nm.  Hg.  20  dm.,  breed  26  dm.  —  Ook  hiervan 
bestaat  welligt  eene  oude  Holl.  oopie.  Benig  Ex.  in  de  oolleotie  v. 
Dr.  F.  Verloren  v.  Tbemaat  te  Utreoht. 

444  Yoorstelling  ran  de  Inquisitie  en  v.  het  verbranden  der  ketters.  — 
De  2  woorden:  Hiepcmisschs  InqiUeiUon  staan  in  groote  Kapit.  letters 
boren  ter  weerssijden  tn  eene  plaat  van  4  smalle  bladen  het  auto  da 
fö  te  Yalladolid  voorstellende.  De  1«  pi.  links  heeft  de  optogt  der 
ketters  uit  eene  poort  komende ,  pi.  2  en  8  de  estrade  voor  de  vorsten, 
bet  geregt  en  die  voor  de  ketters,  op  de  4,  het  verbranden  v.  14 
personen,   die  allen  in  den  optogt  met  hunne  namen  aangeduid  zijn. 

—  Met  a&ond.  HolL  verklaring  op  4  blaadjes  in  8  kolommen.  Zonder 
nm.  T.  grav.  of  adres.  Te  zamen  breed  98  dm.,  hg.  35  dm.,  met  de 
Terklaring  hg.  45  dm.  br.  fol.  —  Benig  Br.  in  de  oolleotie  v.  Dr.  P. 
Verloren  t.  Tbemaat  te  Utreoht. 

Gel^k  dese  plaat  veel  is  nagevolgd,  zoo  is  deze  weder  de  getrouwe 
Terkleinde  oopie  t.  eene  oudere  Duitsohe  plaat  uit  4  bladen ,  waarvan 
ieder  blad  br.  86  dm.  hg.  48  dm.  is,  welke  ik  in  eene  Tersameling 
yan  den  Heer  Heberle  te  Keulen  gezien  beb. 

446  Hetaelfde.  Spaaneche  IngwtiUe,  —  ï^erkleinde  oopie  op  1  blad  van  de 


70         Spotprenten  op  de  Hervorming  en  de  Hervormers. 

▼orige  plaat,  londer  no.  of  namen  in  de  pL,  de  woorden  8p.  Juf.: 
kapit.  letten  boren  in  de  pi.  —  Met  deaelfile  Terklarinfc  ala  de  rcMig^ 
in  2  koL  op  1  afrond,  blad.  De  plaat  br.  87  dm.,  hg.  26  dm.  meft  ^ 
verklaring  46  dm.  fol.  Zéld0aam. 

44B  Deselfie  rooretelling,  eren  groot,  dooh  eenigsins  veranderd,  metov^ 
1 — 12  in  de  pL  die  onderaan  uitgelegd  stjn.  Het  opeohriffc  in  de  pt' 
onnyfl  Door  C.  Lviiken,  Hg.  28  dm.  br.  85  dm.  br.  fol.  üit:  BorPf 

éi7  Spotprent  op  de  Hervorming.  —  ,Af  beeldinghe  van  de  HejU^ 
yOatholycke  Apoetoljoke  Boomsohe  SLeroke  ende  haer  OonoiliAii,  tot 
yOndereohejt  van  alle  vaiiohe  ende  verdoolde  leoten.  Vrage  enie 
^Antwoorteobe  wijte  geetelt."  —  Afrond,  onderaobr.  v.  8  reg^  omA 
een  20  reg.  ven  in  2  kolommen ,  van  eene  plaat  4ie  den  Pau  voor 
stelt,  littende,  omringd  van  Gardinalen  en  BiBSchoppen,  toaokkfll 
eene  sterke  stad  (de  ware  Boomsche  religie)  en  eene  groote  k!0rk(cU 
Boomsohe)  waar  boven  God  Vader  troont,  omringd  door  de  4  Bvan 
gelisten.  —  Sleohte  onde  prent  (van  omstreeks  1620).  Znd.  nm.  t.  grav 
Hg.  18,  met  ven  26  dm.,  br.  27  dm.  br.  4fi,  —  Benig  BxempL  In  di 
coUeotie  van  Dr.  P.  Verloren  v.  Themaat  te  Utrecht. 

418  Spotprent  op  de  Hervorming.  —  Ncwis  eccleneB  mÜUkmUt,  Inaohrif 
boven  in  eene  plaat,  die  een  sohip  in  volle  see  vertoont;  het  aohii 
is  gekroond  met  het  krnis,  in  de  bovenste  mastkorf  sit  Ohrictne  met 
de  Apostelen,  in  de  onderste  Maria  en  vele  Heiligen;  een  Jeeni 
haalt  het  seil:  «eluf  CathoUcoewn  op;  de  Paos  stunrt  het  roer;  éUmm 
CkmeiL ;  een  kardinaal  werpt  het  anker :  amchora  fdei  nit ;  het  sohip  i 
vol  monniken  die  roeden,  en  een  kanon:  oraüo  afrohieten  ena.  tegei 
een  hoop  volks:  iuirba  (ymim.  en  pla&s  aeduda,  die  van  den  oever  a 
het  groote  schip  beschieten,  terw^l  een  klein  scheepje:  fiavis hcuretu 
het  groote  sohip  aanklampt;  op  den  voonteven  v.  h.  kettersohi] 
staat  de  duivel ;  uit  de  Incht  blasen  fdUa  doctrina  (portret  v.  Lather] 
Diabohts,  Mwndtu  en  CiMro  tegen  het  groote  schip.  —  Met  4  reg.  cnn 
ondcyrsohr. :  ^  Vide  Oatholice  Speet,  qnam  ordine  Petri  navioola  *. . 
jydirigitar.  Domo.  Jo.  Andreae,  S.  Gadulae  canon.,  Henr.  Coeterios 
Antv.  pastor  D.D."  Met  adres  v.  A.  HvhertL  Dese  fraai  gegrav.  pi 
behoort  welligt  in  een  boek.  Hg.  28  dm.,  br.  20  dm.  br.  foL  Zee 
Mldsoon». 

449  Spotprent  op  de  Hervorming.  —  Een  wagen  met  opschrift:  lAberit 
reUgiOf  waarop  2  gekroonde  vrouwen,  die  op  basuinen  blasen  en  ge 
trokken  door  2  wilde  en  hongerig^  paarden  waarop  Luihêr  en  Oolvifi 
r^den,  wordt  g^volg^  door  een  hoop  soldaten  en  burgen,  die  eej 
vaandel  voeren :  BebeilUo  et  hoerene;  in  h.  verschiet  tafereelen  v.  OmdeUta 
en  devastaUo.  Hieronder  een  8  reg.  ven:  Beminde  leeer,  nempt  op  deam 
tooighen  wel  acht,  en  verder  een  afronderlijk  blad  met  groot  ven  in  2 
kolommen  ieder  v.        regels  beginnende: 

Beminde  Leser  u  wordt  verclaert  door  desen. 
Wat  ons  door  Vr^  Beligie  is  opgheresen,  ens. 
en  eindigende  met  4  regels  in  coroci.  d«  cwiUté  gedrukt: 
,Dat  ketten  prijsen,  vrij,  Beligie,  en  duynckt  mij,  geenssins  eenigl 
I, wonder ,  ens."  Met  talloose  bijbelplaatsen  ter  z^de.  —  De  plaat  bestas 
uit  2  bl.,  hoog  14  dm.  en  br.  81  dm.  De  2  bladen  aaneen  hg.  44  dn 
br.   86  dm.;  dewijl  beide  bladen  met  een  gefigur.  rand  omgeven  s^n 
die  boven  de  plaat  ontbreekt ,  geloof  ik  dat  er  nog  een  bovenschrif 
b^  behoort.  —  Benig  Ex.  in  de  collectie  van  Dr.  P.  Verloren  v.  Themaa 
te  Otrecht. 

460  Spotprent  op  de  Hervorming.  —  ^  Af  beeld,  waerin  dat  olaer  vergelekei 
, wordt,  hoe  aerdioh  dat  de  nieuwe  reformatie  overeencomt  met  d* 


^wtprenten  op  de  Hervorming  en  de  Hervormers.         71 

«btfbir T«rwoert,  d»t  h.  A^od.  hajdendom   in  d«  ond6  liajl. 

ftoomiohe  Apost.  keroke  gedaen  beeft.'*  —  Twee  mannen ,  een  Qeref. 
M  B.  Kftth.  j  etnan  in  het  midden  en  w^ien  naar  de  moord  der  Prieetere 
Mo  h.  altaar,  het  neder  werpen  der  beelden,  ens.  wat  regie  en  linkH 
fMoUedt.  BoTenaan  in  het  midden   der  pi.:  8amanÊpraeeke  over  due 
VMdb  waaronder :  Pag.  178,  namelijk  t.  :  A.  t.  Gein  we ,  den  Ylaemaoben 
boer,  ens.  Antw.  16él  in  é».  en  8^.  waarin  deie  pL  behoort.  MetSreg. 
oadendhr.  Hg.  88  dm.,  br.  86  dnL  br.  161. 
^dfotpnmt  op  de  Herrorming.  —  De  dnlTel  eohiet  een  kanon  yerfidka 
af,  waamlt  de  woorden:  Behiwma^  S^tiary,  Arrti»,  Luther,  f'ahtinw, 
Ak  Qêo,  AnabagiL  ena.  komen;  het  kanon  ia  gerigt  tegen  «ene  wag- 
gelende kerk,  waaruit  een  monnik  ringt.  —  Zeer  grore  oade  boot- 
meeprant,  waaronder  in  8  koL   in  oude  Daiteohe  lettere  de  HoU. 
▼ertaling  ▼.  Angnetinna,  de  fide:  Qhi  OathoUehe  h<mi  dat  vnst,  ens.  — 
Hff.  14  br.  81  dm.  br.  4».  Zeer  «Idcoom. 
4tt  Spotprent  op  Galvinns. . —  ^Afbeldeel   {»ic!)  t.  d.  ghebrandtmerkten 
«Sodomiet,  Jan  Galrin ,  gheechildert  door  Marten  t.  Cleef ,  doen  terttjdt 
flerende;  ia  te  eien  in  de  Pladd^s-wey  't  Antwerpen."  —  Zeer  fraatje 
pi.  in  8  afileelingen  naast  elkander;  de  1«  linke  rertoont  Cal^ijn,  te 
Koyon   in  Fioardie  wegene  het  orimen  ne&ndnm  met  eene  lelie  op 
den  eohonder  gebrandmerkt  (Tolgens  de   Terhalen   v.  Stapleton  en 
Boleeo);    de    8*  (dubbel  loo  groot  als  de  neTenstaande)  Terbeeldt 
X.  Serretns  aan  den  brandpaal  met  klein  mur  langsaam  verbrand; 
de  8*  ia  Besa  met  s^ne  b^zit  Candida  (huisTrouw  t.  een'  kleermaker 
te  Par^s   volgens  W.   Lindanus)   en  s^n  schan^jongen    Anberteken 
(Tolgena   F.  Croetems).  —  Met  ondersohr.  en  uitlegg.  in  4  kolommen, 
door  /.  S.  F.  Jf.  —  De  plaat  ia  fraai  gefltet,  seker  in  België  omtrent 
den  tyd,  en  welligt  door  P.  Fruyiien  (omstreeks  1660).  —  De  pi.  is  br. 
50  dm.  hg.  28  dm.,  met  de  beeohr.  41  dm.  br.  fol.  Zéér  xeldz. 


4M  Serie  ▼.  14  platen  uit:  Hooft,  Nederl.  Geschied,  van  1666—1588,  nieuwe 
uitg.  door  V.  Capelle.  ens.  1880  8  dl.  8o.  Naar  /.  Srmes  door  J,  K.  Ma/rcw, 
gr.  8(».  Proefdrukken  v6ör  alle  letter ,  met  voorloopig  gedteten  naam  v. 
grav.  en  toeken.  Dese  &>.  pi.  i^n  op  hoog  4».  pap.  gedrukt.  —  Deze 
14  platen  stellen  het  volg.  voor  en  behooren  op  de  aangewezen  jaren 
en  plaateen  in  Hooft. 
1666  28/x  I  18.  A&tand  v.  Karel  V. 
1686  181.  Verbond  d.  Bdelen. 

1668  n    88.  Gevangenneming  v.  Egmond. 

1578    6/rT  868.  Ant.  v.  Bourgondie  te  Vlissingen. 

1678  18/ix    III    64.  Beleg  v.  Alkmaar. 

1674  284.  Marten  Neyen  te  Antwerpen. 

1677  ly    44.  Verrassing  v.  h.  E^asteel  te  Namen  door  Don  Jan. 

1679  868.  Mislukte  aanslag  v.  Egmond  op  Brussel. 
1661                 V  166.  Flinke  taal  v.  Komput  te  Steenw^k. 
1688  17/1  484.  Moedige  taal  v.  de  Gryse  te  Brugge. 

1684  14/vii    VI  110.  Willem   I   gaat   met  zt)ne  Gemalin  Balt.  Gerards 

voorbij. 

1686  15/ui  80é.  Lyftgevaar  v.  Nieuwenaar  te  Njmegen. 

1586    6/vii  Vn    60.  Hopman  Splinter  v.  Helmioh  op  het  huis  te  Wel. 

1687  4/z  811.  Vronugheid  v.  Bnrgem.  Boom  te  Amsterdam. 

66  (IMf  9f  Jaiy.)  Beleg  en  inname  van  St.  Quentin  in  Vlaanderen  na 


72  Verschillende  Gebeartenissen.         1557 — t5tl<^| 

bet  verlies  r.  den  reldslag  b^   die  Stad.  (Arend,  n.  d.  68).  Door 

Hogenberg,  br.  fol.  *) 
466  (1558.  15  JalH.)  Overwinning  van  Egmond  op  bet  Tnjomóbm 

voor  Grerelingen.  (Arend,  II.  d,  68.)  Door  Hogmiberg,  br.  fol. 
4G7  Plan   t.  b.  Sta^e  Grevelingen  in  Vlaanderen.  V.  boven  bat  proAl  d> 

Stad,  die  aan   de   reg^n.  in  brand  staat.  —  Uit:  Bleaa 

doob  V.  acht.  onbedr.  br.  foL 

468  Vaart  t.  Ellert  ViBcam,alia8:  deGraaf,  ineensohoiijeiiité! 
samengesteld,   v.  Hoorn  naar   Dantaig,   waar  bet  sobeepje  door  d> 
Koning  van  Polen  gekocht  en  in  de  boofiikerk  te  Krakoa  aoa 
bangen  sijn.  —  Afbeelding  v.  b.  scbniijje,  waarin  een  man 
V.  bov.  een  2  reg.  inscbrift.  Hg.  7*  dm.  br.  8dm.kL12(».IHta6iiboakl 

469  (1559)   Koning   Philips  gaat  scheep  naar  Spanje.  (Arend,  EL  d.  8B> 
a  (Door  8.  Fokke).  br.  12».  Uit:  te  Water,  verk.  Vaderl.  Hlst. 

h  Des.  pi. ;  Proef  vóór  alle  Ir. 
560  (1561 P)  Audiëntie  v.  d.  Nederl.  Gesant  te  Venetiö  b^  den  Doi;e,  bf| 
welke  gelegen  de  Staten  bet  eerst  door  een  boitenlandsob  Vorst  als: 
Heeren  Staten  begroet  werden.  —  Znd.  nm.  v.  grav.  br.  foL  Uit  hets. 
boek  als:  n».  269.  IJsselstein  en  n».  868  WassenaarskooL 
h  Deselfde  pi.  met  onderschrift:  ^De  Nederl.  Gesant  te  Ven."  de 
vorige  betere  druk  beeft  eene  breede  swarte  rand,  dese  latere 
geen  rand. 

461  (1569.  19  JaluO  8  Berste  Prediking  der  Hervormden  buiten  de  stad» 
nl.  b^  Iperen.  Geschilderd  door  K,  JP.  Bombled  in  de  coll.  de  Vos. 

462  (15M)  Afbeelding  v.  eenen  Bgyptisohen  olifant ,  door  Philips  (Koning 
V.  Spanje?)  aan  d.  Dnitsoben  Keiser  gesonden  en  te  Antwerpen  voor 
bet  volk  ten  toon  gesteld.  —  De  olifant  is  in  8  verschillende  bondingen, 
in  eene  berg^btige  landstreek,  söör  natnurlijk  afbeeld.  V.  ond.eein 
8  reg.  Lat.  vers  in  8  kol.  v.  H,  FavoUus,  beginnende  met  dese  vr^ 
duistere  bepaling  v.  h.  jaar:  |,Actis  bis senis terquina ad secula lustrij 
^Messibus  atq.  tribus ,  Septembri  mense ,  etc."  en  vermeldende  verder 
dat  de  vlugge  kunsten  v.  dit  dier  de  vertelseltjes  in  de  schriften  der 
ouden   logenstraften  dat  een  olifiuit  syne  pooten  niet  konde  buigen. 

—  Z66r  fraai  geëUt  door  Qercurd  v.  Groningen,  Hg.  41 ,  br.  64  dm.  br.  foL 

—  Uiterst  seldzaam  en  nergens  vermeld. 

Mevr.  Bosboom-Toussaint  begint  haar  roman:  ,Ben  Leydscb  Student 
in  1698.*'  met  het  uitvoerig  verhaal  v.  een'  olifant  die  in  1698  b^  Leyden 
te  sien  was,  en  die  welligt  de  eerste  was  in  die  streken  vertoond. — 
Opmerkelijk  is  het  dat  men  v.  desen  olifknt  b^  zijn  aankomst  eene  sóó 
uitmuntende  en  hoogst  natuurlQke  afbeelding  vervaardigd  beeft  als 
bovenstaande  is.  —  Het  graveerwerk  v.  Gtorardus  v.  Gron.  is  bóógst 
seldxaam,  en  dese  plaat  is  een  waar  sieraad  van  iedere  collectie. 

468  Vreemde  versieringen  op  de  kleederen  der  HoU.  Bdelm.  ter  bespotting 
van  Granvelle.  Geschilderd  door  K.  F,  Bombled  in  de  coll.  de  Vos, 

464  (1565)  Het  teekenen  v.  b.  Compromis  door  de  Edelen.  (Arend,  n  d. 
201).  G^eschilderd  door  P.  Tetar  v.  Elven  in  de  coll.  de  Vos, 

466  Sluiten  van  een  verbond  op  het  Kasteel  van  Brederode  te  Vianen  tusschen 
de  Hollandsche  Bdelen  ter  herstel  hunner  grieven.  (Arend  n  d,  189).  Naar 


')  In  het  vervolg  heb  ik  de  platen  van  Hogenberg  niet  afsonderlyk  in 
dese  verzameling  geplaatst,  wijl  ze  reeds  in  de  hiervoor  beschreven  col- 
lectie aanwezig  z^n,  en  de  oopiön  van  Baudart  bier  s^n  opgenomen; 
slechts  d&n  wanneer  Baudart  de  voorgaande  niet  bad  nagevolgd  en  ik 
die  van  Hogenberg  ook  a&onderl^k  bezat,  zQn  de  laatste  vermeld. 


Verzoekflchrift  der  Edelen.  —  De  Oeozen.  78 

/.BMyidoorFfiiM«.8o.Sl6ohteiilMtiüt:  Kok^YadM-l.  WoonUnlKym. 

b  üaBaitda  pUat,  proefdruk  vóór  de  letter. 

tfS  (!•••.  •  April).  Het  TenoekKshrift  der  Bdelen  te  BruMel  aan  de 

Hertogin  Tan  Parma  overgeleTerd.  (Arend  II  d.  288).  Van  aoht  bedrukt 

■Ml  eene  HolL  geeohied.  kL  br.  é».  Uit:  Bpaaneohe  tiranny. 

407  TTefelffle,  Geheel  als  voren,  dooh  omgekeerd.  Van  aoht.  bedrukt  met 

Jranenhwn  teket.  U.  br.  4».  üit:  Tjrannie  d.  Ibpagn. 
MB  HetaéUde.  Geheel  andere;  het  bfnneneto  v.  h.  Ho£  Door  8.  Fókke,  br. 
a  4».  Uit:  Wagenaar.  Vad.  Hiat. 
k  Dea.  pL;  proefdruk  TÓÓr  alle  letter. 
489  HeftaeUde,  het  binnenrte  t.  h.  Hof!  Naar  /.  Bwys  door  &  VmMêt.  IS 
•  ASlruk  in  8».  Uit  (Fokke)  Geeohied. 
h  Des.  pL;  proefdruk  TÖör  alle  letter. 
dffO  HJetieUtte;  het   binnenste   eener  kamer  in  het  Ho£   Door  L.  Oouje. 

U.  br.  4.. 
471  Hendrik    t.    Brederode,  geknield  een'   Geuaennap   aan  een  aittend 
man  (Lodewiyk  van  NaeMuP)  aanbiedende.   —  Oopie  naar  een  oud, 
!■  hout  gesneden  basreliefl  Lithogr.  door  J>0»^ii«rroMi.  gr.  8».  —  HierbQ 
neg  4  and.   pL  alle   behoorende  in:  M.  O.  ▼.  Hall,  Hendrik  t.  Bre- 
derode«  grondlegger  der  NederL   Yr^heid.  1844.  »>.  Zie:  (Arend.  II. 
d.Ma) 
4Bt  len  Geuaennap,  waarboren:  Vioe  legueum,  liggende  op  eene  marmeren 
plint  y   aan  den  muur  een  gensenpenning  Tan  weerss^de  Toorgesteld. 
Zeer  firaa^e  tssfcentny  in  kleuren  op  perkament ,  Tan  1660  of  daarom- 
trent. Hg.  17  br.  26  dm.  br.  4». 
471  Xen  bedelsak,  waaraan  een  geuaennap;  Tan  boTen  twee  ineengeslagen 
handen;  t.  ond.:   Vive  Ie  ffeUla,  ene  Het  8  reg.  HolL  Tere:  I/onvrome 
die  vmnkcht  ene.   Van  acht.  bedrukt.  kL  br.  4fi,  Uit  Valerius  GMenc- 
olaao.  1622. 

474  Het  Gensennapje.  —  Qea. :  10.  kl.  8».  Uit :  Alkemade  Displegtigheden. 

475  De  Geuaen.  —  Voorstelling  v.  den  Tolksopstand  dier  dagen.  —  Op 
den  voorgrond  ligt  een  gesneuveld  burger  op  een  stadswal;  eenige 
anderen  sweren  z^n  dood  te  wreken;  aohtor  het  lijk  een  Prediker, 
staande,  de  Bijbel  op  het  kanon,  en  tot  den  opstand  aanmoedigende. 
NfMkr  J.  B.  Witkamp,  lithogr.  door  O.  C.  A,  Last,  met  adres  van 
P.  Blommen  te  'sHage.  —  Premiepl.  op  het  Tijdschrift:  de  !Z\/d.  Hg. 
42,  br.  46  dm.  br.  fol. 

^6  (14  Joay.)  «Het  Prediken  der  Gereformeerden  buyten  Antwerpen  in 
a  ,den  Jaere  1566."  (Arend.  IL  d.  268.)  -r  Onder  een  boom  predikt  op 
een  soort  van  predikstoel  een  man  tot  de  ringsom  sittende  en  staande 
menigte.  Znd.  nm.  (geötst  door  /.  Luiken,)  Hg.  27,  br.  84  dm.  br.  fol. 
Uit:  Bor,  NederL  Oorl. 
h  Des.   pi.   opgegraveerd ,  met  een  dikken   swarten  rand  omgeven  en 
onderschrift:   jpPredikatiön   der   Geref.   a.   1566  buiten    Antw.  onder- 
gnomen."  —  Gtot. :  Tom  I ,  n».  2.  Uit :  Le  Olerc ,  Historie. 
e  Des.  opgegr.  pi.  met  swarten  rand.  Proefdruk  v6ör  de  letter. 

477  Hetselfde,  geheel  anders.  ESen  open  veld  bij  Antwerpen;  op  den  voor- 
a  grond  links   wordt  onder  een  boom  gepredikt;  regto  veel  kr^gsvolk 

ter  bewaking.   Naar  Hogenberg  zeer  verkL  Uit:  Baudart.  N».  4.  br.  4fi, 
h  Des.  pi.  V.  acht.  onbedrukt. 

478  (Jaiy.)  Beraadslaging  van  6  voorname  Amsterdammers.  Naar  J.Buys 
a  door  R,  Vinkeilee,  12».  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  NederL  IV. 

h  Des.  pL  Proefdruk  vóór  de  letter. 

c  Des.  pL  teekening  in  O.  L  inkt  door  J.  BMy«. 

479  (tO  Aagaslas.)  Beeldstormer^  in  de  Kerken.  (Arend  II ,  d.  816).  Naar 

10 


1 

74  Beeldstormertj.  —  Slag  bg  Austruweel.     1566—411 

a  Hogenberg  seer  yerkl.  üit:  Baadari.  Ko.  5.  br.  4fi.  ^ 

h  Des.  pi.  T.  aoht.  onbedrukt. 

480  Hetoelfde.  Andere  Toorstelling  in  de  Kerk.  Met  onderschrift :  ^De 
a  stormerQ  in  1568"  ens.  (heetst  door  /.  LuyJcen,  br.  fol.  Uit :  Bor.  NederL  Ooil. 
h  Des.  plaat;  opgegray.  en  met  een  swarten  rand  omgeren.  Proelttnk 

Tóór  de  Ir. 

481  Hetselfiie.  Anders.  Met  2  reg.  Fransch  onderschrift.  (Door  X.  CbiiM?)  br.4^« 
488  Hetselfde.  Andere  Toorstelling.  Door  8,  Fokke,  12o.ProeMnikTööraIte 

letter.  Uit:  te  Water,  Yaderl.  Oesch. 
488  a  Hetselfde.  Anders.  Naar  /.  Bwya  door  R.  VinkOes,  8».  Uit :  Kok  Yad.  Wrdbi 

h  Des.  pi.  Proefdruk  TÖÖr  alle  Ir. 
484  Hetselfde.  Andere  Toorstelling.  Naar  /.  Buys  door  R.  FtnMas.  19».  Uil: 

a  (Fokke,)  Geschied,  d.  Nederl. 

h  Des.  pi.  Proefiirak  Tóör  alle  Ir. 

486  YoorTal  aan  de  Langebmg  te  Amsterdam,  b^  eene  Troaw  dia  wia- 
kaarsen  Terkocht.  16o.  Klein  slecht  pi. 

466  Wonderlijke  siekte  der  Weeskinderen  te  Amsterdam.  16».  Klein  slaoht  pL 

487  (1569.    95  Febr.)   Den   Burgemeester  Joost  Bujck   te   Amsterdam 
a  worden  eenige  papieren  ontweldigd  OTer  het  aannemen  Tan  krygsfrfk 

tegen  die  der  nienwe  religie.  (Arend,  U  d.  4S5,  die  segt  dat  dit  'aaa 
den  sendeling  ,der  Hertogin,  de  la  Torre  gebeurde.)  Znd.  ondemlir. 
of  nm.  d.  graT.  (W.  Jongman.)  br.  4o.  Uit  de  Tersam.  waarby  de  Wae- 
senaarskooi.  N®.  866  en  and.  behooren. 
b  Des.  pi.,  latere  afdruk  met  een  breeden  rand  omgeTen  en  metonder^ 
schrift,  br.  4». 

488  Hetselfde,  anders.  Naar  Bwys  door  FmiAsIm.  IS».  Uit :  (Fokke)  Qeeohiad. 
d.  Nederl. 

489  (96  Febr.)  Burgemeester  J.  Buyck  de  Nieuwe  Brug  te  Amsterdam  met 
kr^gSTolk  beset  hebbende,  stilt  het  oproer.  Naar /.Buys  door  B.FtiilB0l0i.  12o. 

480  (19  Maart.)  Slag  b^  Austruweel.  (Arend  U  d.  442.)  Naar  HogmAerg, 
seer  Terkleind,  t.  acht.  bedrukt.  Uit:  Baudart.  N».  6.  br.  4». 

491  Hetselfde.  Andere  Toorstelling;  de  Schelde  op  den  Toorgrond  en  ter 
weerssyde.  BoTen  in  de  pi.  het  HolL^opschrift  en  uitlegging  der  letters. 
Geötst  door  Fr.  v.  d.  Wi(fngaerde.  Met  adres  der  Wed.  Cnobhaert  BoTonaan 
regts:  foL  201.  br.  fol.  Uit:  Strada,  Nederl.  Oorl.  1646. 

492  Hetselfde,  b^na  als  Toren,  doch  regts  de  Schelde,  links  de  dyk  waar- 
lang^  de  Oeusen  Tlugten.  Onderaan  links  de  Fransche  nitlegg^ing.  Znd. 
nm.  T.  graT.  {Rom.  de  Hooghe?)  Hg.  27,  br.  83.  dm.  br.  fol.  Uit:P 

406  Hetselfde   als   Toren   doch   iets  kleiner.  Met  Lat.  opschrift  in  de  pL; 

T.  ond.  Lat^nsche  uitlegging.  Znd.  nm.  d.  gpraT.  Duitsche  graT.  br.  fol. 

Uit:  Strada.  de  bello  Belg.  Mog.  1661.  4». 
494  Hetselfde,  geheel   als  Toren.  Met  Italiaansch  opschrift  en  uitlegging 

boTen   in   de   pi.   Slechte  gpraT.  snd.  nm.  t.  graT.  Uit  een  Ital.  werk. 

Get.:  247.  Hg.  19,  br.  80  dm.  br.  fol. 
496  Hetselfde,  andere   Toorstelling;  het   goTccht   bQ   het  dorp  sel£  Met 

Fransch  opschrift  en  uitlegging.  Naar  J.  de  Ledeama  door  Bom,  de  Hooghe. 

Hg.  27,'  br.  88  dm.  br.  fol. 

496  Hetselfile,  geheel  als  Toren,  seer  Terkl.  Met  1  reg.  Fr.  onderschr. 
(Door  L.  Ocmee?)  br.  4o. 

497  (14  Maart.)  De  Prins  t.  Oranje  en  Burgemeester  Tan  Stralen  bewaren 
de  rust  te  Antwerpen  tegen  de  CalTinisten.  (Arend.  11  d.  442.)  Door 
Hogenberg.  br.  fol. 

498  a  Hetselfde,  geheel  als  Toren.  Zeer  Terkl.  Uit  Baudart.    N».  7.  br.  4». 
h  Des.  pi.,  T.  acht.  onbedr. 

499  Hetselfde;  Toorstelling  eenigsins  afwekende  t.  de  Yorige r. Hogmb&rg ; 


IMI.  Komst  van  Alva.  75 

da  figuren  Toel  grootor^  en  minder  in  mantel,  ook  yael  dnidel^ker 
gigraT.  T.  and.  een  witte  wryf  boord  Toor  een  ondenolir.  Znd.  étalgen 
na.  of  inaohrÜfc,  dodh  >eker  ook  door  Hogenb&rg  gegray.  en  even  groot 
ala  diana  platen,  br.  loL  —  Deae  pL,  hier  in  proefdruk  Toorbanden , 
heb  ik  nergena  eldera  aangetroffen. 
nO  (Mé  ■aart.)  Inname  Tan  Yalenciennea,  na  een  beleg  t.  8  maanden. 
(▼.  Deo.  166Q)  en  intogt  der  Walen.  (Arend  II  d.  446.)  Naar  HogmA&rg 
■eer  toiU.  üit  Bandart.  no.  8.  br.  4fi. 
901  Heteelfde;  geheel  andere  Toontelling;  Met  Fransoh  opaohrift  en  nit- 
legging.  Kaar  J.  de  Ledetma  door  Bom.  de  Hooghe,  Hg.  87  br.  88  dm. 
br.  foL 
8GB  Hetaellde,  b^na  ali  Toren   dooh   omgekeerd.  Met  HolL  opaohrift  en 
nitlegging  boren  in   de   plaat.   Oeötat   door   F,  v,  d.  Wijngaerde  met 
adrea  Tan  Wed.  Cfndbbagrt  Gemerkt:  ^1.  812,  818.  br.  fol.  Uit:  Strada, 
NederL  OorL  1646.  foL 
SOi  Heteelfde,  geheel  ala  Toren  dooh  ieta  Terkleind.  Met  Lat.  opaohrift  in, 
en  niilegging  onder  de  pi.  Dnitache  gray.  br.  fol.  Uit  Strada,debeUo 
&  Mog.  16SL  4». 
804  Hefeaelide,  geheel  ala  Toren;  met  Ital.  opaohrift  en  uitlegging  boTen 

in  de  pL  get.  257.  br.  fol. 
808  HetaelMe,  ala  Toren,  Teel  yerkleind.  Met  Fr.  onderaohr.:  1.874.  (Door 

X.  OkMwP)  kL  br.  4». 
806  (M  April.)   Aan   de  proteatanten  wordt  het  prediken  in  Antwerpen 
Terboden.  (Arend.  II.  d.  449.)   Naar  Hogenberg  Terkl.  Uit:  Bandart, 
n*.  10.  br.  4o. 
S07  (81  4prll.)  De  Prina  t.  Oranje  trekt  naar  Duitachland.  (Arend  II  d. 

464)  Naar  HogeiQ)&rg  TerkL  Uit:  Bandart.  N».  9.  br.  4». 
506  (88  Aesaalea.)  Intogt  t.  d.   Hertog   t.  AlTa  in  BruaMl.  (Arend  II 
a  d.  496)  Naar  Hoger^berg  Terkl.  Uit:  Bandart.  N».  12.  br.  4». 
h  Dea.  liL,  T.  aoht.  onbedrukt. 
808  De  Hertog   t.  AWa  Tertoont  aijne  geloo&brieTen  aan  Margaretha  t. 
Parma.  —  Geachilderd  door  A.  Taurel  in  de  oolleotie  de  Vos. 

510  yAf  beeldinge  Tan  de  Spaanache  Bloedraad  in  1567  door  den  Hartog  Tan. 
a  AlTa   aangestelt."   (Arend   11   d.  502.)  Ben  open  hof  waarin  AWa  ten 

troon   sit   TOor  eene  tafel,  waaraan  Baadaheeren  sitten  en  waarToor 

een  man  knielt.  Oeötet  door  J,  Lwyken.  br.  fol.  Uit:  Bor,Nederl. OorL 
b  Dea.   pL,  latere  opgegraT.  druk  met  breeden  zwarten  rand  en  onder- 

■ohrift:   gDe  8p<um8che  Bloedroodt."   ens.   Gem.  Tom.  I,  no.  4.  Uit:  Ie 

Glero,  Hiator. 
c  Dea.  opgegraT.  pl.,  met  swarten  rand;  proefdruk  Tóór  de  Ir. 

511  HetaeUde;  eene  leaal  waarin  eene  lange  tafel  met  Baodsheeren;  aan 
a  het  hoofd  linka  zit  AlTa  ten  troon.  kl.  br.  4°.  Uit:  Baudart.  n».  44. 

br.  4fi,  Deze  pl.  ataat  niet  in  Hogenberg. 
h  Dez.  pL,  latere  druk,  t.  acht.  onbedrukt. 

512  De  Baad  der  Beroerten,   of  de  Bloedraad.  Geschilderd  door  D,  v.  d. 
Kéüen,  Jr,  in  de  collectie  ds  Vos, 

513  ^Spaenaohe  Tirannye  in  Nederlandt."  (Arend  II  e  10, 17, 18.)  16 kleine 
a  br.  40  plaatjea,  de  Toornaamste  tafereelen  Tan  de  Spaanache  dwinge- 
landij, wreedheid  en  trouwloosheid  in  de  jaren  1566  tot  1584  Tertoonende. 
ledere  pl.  met  een  Holl.  onderschrift  in  kapit.  letters  en  een  16  reg. 
HoU.  Ters  in  2  kol.  in  curs. ;  alle  gen. :  1  tot  18 ,  Tan  acht.  onbedrukt. 
Ieder  pl.  hg.  met  Ters  ^|,  br.  13  dm.  4».  —  Met  een  hoogst  zeldzaam 
br.  fol.  opaohrift :  Ujramnvye  der  8pamj. ,  enz.  in  witte  letters  op  zwarten 
grond,  en  uitlegg.  op  a&onderlijke  blaadjes  in  cursyf,  gen».  1 — 18. 
De  platen  zijn  zonder  nm.  t.  graT.  en  behooren  in  het  werkje :  Spiegel 


76  Spaansche  tiranny  onder  Alva.  liÉT« 

der  BpMmiohe  tiranxij  in  Nederland,  wat  in  16B0  te  Aaist.  toot  ImI 
eerst  Tereoheen.  Daar  dit  boek  in  de  17*  eeuw  teregt  ala  VoUabotk 
in  aller  handen  was,  s^n  er  een  groot  aantal  herdmkken  Tan  t» 
■ohenen  met  al  sleohtere  platen.  —  De  hier  besohreren  uitgaTe  II 
eene  der  eerste  en  firaaiste;  en  terens  eene  afkonderl^ke  der  platea, 
bl^kens  de  prosa-nitlegging  bQ  iedere  pL  Dese  nitgaye  ie  téèr  aeldiaaai 
b  Hetaelfde,  latere  nitgaye  yan  1624  of  daaromtrent,  waarin saergrofa 
oopidn  der  yorige  platen  yan  gelijke  grootte;  iedere  pi.  met  een 8 rsg. 
HoU.  yers  yan  onderen,  en  yan  aoht.  bedmkt.  —  Voor  deia  nitgaye 
als  Specimen  yoorhanden:  pi.  5.  * 

614  üityoerige  en  rijke  sinneprent  op  de  tiranny  y.  Alya  met  het  ydg. 
2  regelig  boyenschrift:  ^Delineatio deplorati statns Belgii snb fmmensa 
^tirannide  Albani  Duels  Ferdinandi  a  Toledo."  —  ^Afbeeldinghey.d. 
^ellend.  Staet  der  NederL,  onder  de  wreede  tyrannye  y.  d.  Hert.  t. 
yAlba."  —  Links  sit  Alya  ten  troon,  bQ  en  achter  hem  Granyelle, 
Vargas  en  and.  en  de  dniyel  die  Alya  kroonen  wil ;  yóór  hem  geknield 
en  geketend  de  17  Proyinddn ;  yan  achteren  houten  poppen  op  etaken 
staande,  de  Staten  met  den  yinger  op  den  mond  yoorstellende.  liidden 
op  den  achtergrond  een  y^yer  yan  bloed  waarin  Margaretha  y.  Parma 
yisoht;  yerderop  de  markt  te  Brussel  en  de  onthoofding  Tan  de 
Batenburgers  en  yan  Bgmond  en  Hoome,  ter  weerssyden  tooneelen 
yan  marteling  en  galgen.  Van  ond.  een  16  reg.  HolL  yers:  Htsr  jM 
qh^  Nedorlomd,  den  dwingheland  gheaetên,  ens.  —  Znd.  nm.  d.  gray.  m. 
adres  y.  J.  P.  van  dtr  Vennê  die  welligt  de  grayeur  is ;  en  het  jaar 
1688;  met  Priyilegie  der  Staten  yoor  7  jaren.  Hg.  48,  br.  57  dm. 
br.  fol.  —  Zeer  firaa^e  en  belangr^ke  pi. ,  waarran  ik  4  yersohillende 
grootere  en  kleinere  schilderden  ken,  die  alle  seker  na  den  t^d  y. 
Alya  yeryaardigd  s^n.  Ook  dese  pi.  is  y.  yeel  lateren  tQd;  de  rol- 
gende  platen  schenen  echter  te  bew^sen  dat  de  yoorstelling  t.  yeel 
ouderen  t^d  is. 

615  Hetselfde;  b^na  als  yoren,  doch  met  yele  yerschillen.  Boyen  op  den 
troonhemel  waaronder  Alya  zit,  staat  het  jaar  1568,  de  g^ekn lelde 
Proyincidn  hebben  een  open  geslagen  Bijbel  en  2  wapenschilden  in 
de  hand;  het  hof  te  Brussel  is  weg,  en  de  executidn  geeohieden  op 
het  open  yeld.  Van  ond.  eene  a&onderl.  Fransche  yerklaring  in  4 
kolommen  met  opschrift:  ^La  Miserable  oppresslon  dn  Pays-Bas." 
Slechte  plaat  snd.  nm.  y.  gprayenr ,  waarsch^nl^k  in  Duitschl.  geniaakt. 
Hg.  80  dm.  met  de  uitlegg.  86,  br.  41  dm.  br.  foL  Zeer  seldiaam;, 
nergens  elders  aangetroffen. 

616  Hetaelfde,  nagenoeg  als  yoren,  doch  omgekeerd;  met  8  reg.  Dnitsoh 
opschrift :  ,Bin  Wunderbare  figur  darin  die  Jetsige  grewliche  Tyranney, 
,eta  abgemalt,  . . . .  so  durch^die  Bapstl.  Inquisition  y.  ders.  Sxecut.  Dnc 
^d'  Alba...  (grewUcher  dann  die  Turcken)  geubt,"  etc.  Oude  pLmet 
yele  Duitsche  yerklaringen  in  de  pi.  Hg.  24,  br.  89  dm.  kl.  br.  fbl. 

617  Hetaelfde.  —  Aan  de  linkerzijde  d.  plaat  sit  Alya  op  een  troon. 
Voor  hem  geknield  de  17  Proyincidn,  alle  met  hunne  wapens,  en 
met  een  koord  om  den  hals;  yerderop  de  Bxecutie  yan  IJgmond 
en  Hoome,  galgen,  brandstapels,  martelingen,  achter  Alya  de 
kardinaal  Granyelle  die  door  den  Duiyel  met  de  Pausel.  kroon 
gekroond  wordt,  ens.  Met  yele  Duitsche  inschriften  en  daarbij: 
OedartiM  Bwmen  OMUm  curmo  1569.  —  Met  2  reg.  Duitsch  en  8  reg. 
Fransch  curs.  onderschrift  dat  dit  de  yoorstelling  is  y.  de  tiranny 
yan  AWa  yan  1567  tot  1669.  —  Hg.  28,  br.  29  dm.  br.  4o.  Zeer 
seldiame  plaat,  in  de  collectie  yan  Dr.  R.  Verloren  y.  Themaat  te 
Utrecht. 


Spaansche  tiranny  onder  Alva.  77 

OAadfiia  plmal,  doeh  met  DnitMli  boran-  «n  Fnuiaoh  oodanohrift.  -- 
8t  QataL  ▼.  Yooni.  N».  86,  Terkooht  Toor  ƒ  &— . 

0  ïïttwlWe  f  doeh  jiiiet  omgekeerd.  Airs  lit  op  de  Torige  pi.  op  de  linker- 
Uar  op  dé  regterayde  der  plaet,  oTerigens  geheel  deielide  yooritell. 
mté  geringie  efirykiiigen ,  b.  t.  het  lohaTot  ie  hier  met  de  hoofden  Ten 
%Bioiid  en  Hoome  gekroond ,  ens.  Met  8  reg.  Dnitioh  opeohr.  londer 
oederMshr.  Met  rele  DnitMhe  ineohr.  in  onre.  Br.  S9  hg.  21  dm.  br.  4fi, 
WD  Zbmeprent  op  de  tirannj  t.  AIts,  met  de  Tolg.  opeohrlften  in  1  regel 
Wren  de  pL:  ,Be61aginghe  der  NederL  Terwoeetinghe."  —  Belgioee 
ddaeemtee  jplamentetio."  —  ,Oomplaintes  dea  Paja-Bae."  -—  Selgia 
ali  Vrouw  Toorgeateld ,  wordt  omringd  en  miahandeld  door  Tier 
krfjgiUeden,  een  rokt  haar  h.  hart  ait  h.  l^f,  een  ander  ontbloot 
haar,  een  derde  alenrt  haar  by  het  haar;  linka  Ambitio  geseten,  regta 
akort  AvariHa  Teel  geld  in  eene  kist;  in  de  laoht  traohten  Invidia  en 
BifdmUa  een  koord  Taneen  te  trekken,  waaraan  de  wapens  der  17 
Fhyrinolin  hangen;  JVdiceia  tracht  het  in  het  midden  te  yereenigen. 
—  Yaa  ond.  een  18  reg.  Holl.,  Lat.  en  Fransoh  Ters  in  6  kolommen 
Biast  elkander.  —  Zeer  oude  en  fraaie  sinneprent  door  H,  C,  F,, 
waaraohtJnlyk  in  de  lOi  eeuw.  gegraT.  Hg.  86  br.  47  dm.  br.  fol.  Zeer 


H  Vier  ifnneprenten ,  ongeno. ,  op  de  Spaansohe  tirannj.  —  1.  AWa  sit 
op  een  atoel,  hff  knst  de  Babjloniaohe  hoer  die  op  s^n  soboot  sit; 
een  arme  kramer  ligt  werkeloos  Toor  hem.  —  2.  AlTa  sit  in  een 
stoel  en  eet  kinderen ,  yoor  hem  de  hoofden  Tan  Bgmond  en  Hoome. 

—  8.  AWa  staat,  rsjgts  Fans  Pias  Y,  links  GranTelle  en  Parma.  — 
4.  Philips  T.  Spanje,  links  een  inqaisitear,  regts  een  bisschop,  Toor 
hem  8  monniken  geknield.  —  Ieder  pi.  met  een  8  reg.  Fr.  en  Holl. 
gegr»T.,  onrs.  boTon-   en  onderschrift,  en  hg.  19,  br.  18  dm.  kl.  4o. 

—  Hoogst  seldsame  prenten  in  de  collectie  t.  Dr.  R.  Yerloren  t. 
Themaat  te  utrecht.  « 

Stt  YerTolging  der  Nederlanden  door  AWa.  —  Op  eene  groote  markt  ter 
weerssyden  met  halsen  beset  en  toI  Tan  volk,  worden  yele personen 
op  horden  door  paarden  Toortgetrokken  naar  de  Terder  staande  galg, 
slagtbank  en  ketel  met  kokende  olie ;  yele  toeschouwers  op  de  markt, 
in  de  hnisen ,  ens.  —  Oade  teekemng  in  roet ,  in  den  trant  Tan  J.  Luyken, 
Hg.  84,  br.  84  dm.  br.  fol.  —  O&choon  onder  de  plaat  g^eeohreyen 
staat:  ^YerTolging  in  Nederl/'  schijnt  het  mij  echter  toe,  dat  deso 
Toor  een  b^sonder  feit  geordonneerd  is,  en  ik  de  Toorstelling  ergens 
g^graTcerd  gesien  heb. 

S0  Yerdmkking  der  Nederlanden  onder  Alya.  —  Aan  eene  gproote  handpers 
waaronder  de  Nederl.  leeuw  ligt,  draaijen  Alya  en  Margaretha;  yerder 
op  de  Paos,  Pilips  en  and.  Ter  s^de  een  klein  strookje  met  de  Holl. 
nitlegg.  der  figoren  1 — 15,  op  de  plaat  aangeduid.  Yan  acht.  met 
mnsiek  bedrukt.  Hg.  12,  br.  17  dm.  br.  4o.  Uit :  ^YaleriusOedencclanc. 
1628."  —  Dese  Toorstelling  is  seer  Teel  nageyolgd. 

iSé  Spotprent  op  het  geduld  der  Nederlanders  onder  de  Spaansche  regering, 
a  met  1  reg.  opscbr.  boyen  de  pi. :  Doe  men  1567  schreef,  wast  schade  dat 
den  leew  eoo  lang  slapende  bleef,  —  Begts  de  slapende  Neder],  leeuw  en 
daarachter  slapend  boerenyolk,  in  het  midden  eene  teenen  mand 
met  7  c^ansen  (de  7  Provinc.)  waaruit  de  yos  er  een  ontweldigt,  ens. 
Met  yele  inschrifben  ter  uitlegging.  Y.  ond.  een  Holl.,  Fransch, 
Doitsch  en  Lat.  yers  in  cursyf.  Met  adres  yan  PVonc.  Antonii,  Hg.  21, 
br.  81  dm.  br.  fol. 

h  Deselfde  pi.  met  enkele  b^geyoegde  inschriften  en  daardoor  op  1617 
gepast;  de  esel  ter  linkerhand  heeft  nu  tot  opschrift:  WaertgMen, 


78  Spaansche  tiranny  onder  Alva. 

ens.  De  plaat  is  eohier  leker  in  de  16*  eeaw  gegraT.  en  wiilHgt'i||  i  m 
Duitaohen  oorsprong. 
685  Zinneprent  op  Alva  en  ter  eere  t.  Willem  I.  —  Bégts  siaai  Ahni 
eene  groote  schaar  in  de  hand;  hQ  wordt  gekroond  door 
IfwiÓML ;  naast  hem  een  schoons ,  naakte ,  geketende  ttouw  ,  Bsïfïsai^ 
hem  op  den  gprond  een  arm  man,  j^Iabf,  die  s^ne  hand  nitstoelEt: 
tegenover  Alva  staanden  Prins  Willem,  die  gekroond  wordt 
en  aan  wiens  s^de  links  sit  Prud.  GonmL,  regts  DioiUae  die ' 
aanbiedt;  bovenaan  de  Paam met 2 basninen waarop geedhreTan:. 
en  Infamia;  in  h.  verschiet  eene  rivier,  eene  groote  stad  (AniwerpMil) 
en  vlak  land.  —  Znd.  eenigen  naam ;  fraaie  gravare  t.  1690  of  ^êêê^ 
omtrent.  Hg.  20^  br.  82^  dm.  br.  foL  Eooffst  midtaam  en  firuatL 

626  Zinneprent  op  de  gelooft  vervolging?  der  Nederl.  —  Tn  hnt  midd—  lÊk 
eene  vroaw,  (de  Kerk ?)  een  lam  op'den  schoot  hoadende,  op' 
steen  onder  een  groot  kmis,  waarop  PcMenUa  staat;  boT«tt  het 
de  TQd ,  met  een  seissen  in  de  hand ,  die  door  Gk>d-Yader  iegMi  §•> 
honden  wordt ;  op  den  voorgrond  wordt  Cha0itag  door  InoiOa  Termoocdi 
links  en  regts  vele  wanhopende  *mannen  en  vronwen,  en  daarooilMaa 
de  17  wapenschilden  d.  Nederl.  Prov.  aan  een  snoer  dat  om  hat  kndt 
geslagen  is  en  de  vrouw  die  op  den  hoeksteen  sit  Tastlumdt;  in  h, 
verschiet  regts  brandende  hnisen,  links  eene  see  met  soh^wn.  SEnd» 
nm.  V.  grav.;  met  een  monogram.:  JET.  A.  £.  waarboven  een  2*.  ^eoMpos; 
Voorstelling  en  grav.  t.  1680  of  daaromtrent.  Hg.  29  br.  20  dncL  kL  IbL 
Uiterst  neUkaam, 

627  Zinneprent  op  de  sege  der  vr^heid  van  geweten  over  h.  geweld.  —  Bagta 
een  wagen  waarop  twee  vrouwen :  Vrüheii  der  eoneeienUe  en  BeÊchmrwu  <L 
geloofê  geseten,  r^dt  over  den  verslagen  tiran :  Tierammie  heen ;  de  wagen 
wordt  getrokken  door  6  sinnebeeld.  vït>nwen :  Stjmivaetigheyt,  ena.  BoTen- 
aan  hangen  links  8,  regts  6,  van  ond.  10  wapens  van  HolL  steden.  Mei 
10  reg.  HoU.  vers  in  kapit.  lett.:  ^Na  bescherming  des  gelooft,  en 
^vr^heid.....  Dees*  Nederlanden  men  lange  heeft  sien  haaken,  ena."  — 
Dit  is  de  afbeelding  van  het  1«  kerkglas  te  Gk>nda,  gegeven  door  de 
Vereenigde  HoU.  steden;  ontworpen  door  Joach.  ITyfowaol,  v.  Utrecht, 
te  Gouda  geschilderd  door  Adr,  Q,  de  Vrije,  verkleind  geteek.  door 
J.  C.  Boetius,  gegrav.  door  P.  Tanje.  Hg.  67,  br.  81  dm.  gr.  föL 

628  (lO  Sept.)  De  Graven  v.  Egmont  en  Hoome  te  Brussel  verraderl^k 
gevangen  genomen.  (Arend.  U.  d.  499)  Naar  Hogenberg  verkl.  ült: 
Baudart.  n».  18.  br.  4». 

629  Hetselfde,  geheel  anders.  Naar  J.  Stmes  door  J.  E,  Marout.  &>.  Proef 
vöór  alle  Ir.  Zeer  gr.  pap.  Uit :  Hooft  Historidn. 

680  (SO  Dee.)  Margaretha  Hertogin  v.  Parma ,  Gouvernante  der  Nederl.  sich 
•a  na  de  komst  van  den  Hertog  v.  Alva  van  het  bewind  ontslagen  heb- 
bende ,  vertrekt  uit  Brussel  en  wordt  door  Alva  uitgeleid.  (Arend  IL 
6.  611)  Naar  Hogenberg  veel  verkleind.  Uit  Baudart.  n».  14.  br.  4». 

h  Des.  pi.,  V.  acht.  onbedrukt. 

681  Twee  afbeeldingen  van  een  kasteel,  (het  eene  drie-  het  andere  vier- 
hoekig,) dat  de  Hertog  v.  Alva  in  Amsterdam  wilde  doen  stichten, 
doch  hetgeen,  benevens  het  regt  om  Spaansche  besetting  in  de  stad 
te  leggen,  voor  200000  guldens  door  de  stad  afkocht  werd.  (Wa^. 
Yad.  Hlst.  YI.  257.  Is  volgens  het  opschrift  in  de  plaat,  in  1670  ge- 
schied.) kl.  br.  fol.  Uit :  Wagenaar ,  Amsterdam  ? 

582  (1566.  15  Febr.)  Philips  Willem,  oudste  soon  v.  Prins  Willem ,  wordt 
tegen  alle  reg^  ?an  de  Hoogesohool  te  Leuven,  waar  hQ  studeerde, 
door  Alva  opgeligt.  (Arend,  U.  e.  12.)  Geschilderd  door  D.  v.  d.  KeUen,  Jr, 
in  de  collecüe  de  Vos, 


1li6i    Veldslagen  bQ  Dalen,  Heiligerlee,  .Temmingen,  enz.     79 

■i  (H  April.)  Noodlottig*  dag  l^j  Balen  (DMlhem)  niet  Ter  Tsn 
Boermond ,  WMirbg  ongeToer  8000  NedèrUndwhe  en  Dnlteohe  troepen 
oador  Jan  t.  Montignj  meuTelen.  (Arend  II,  e,  29)  —  Naar  Hu^mf^r^ 
rmkL  Uit  Bandart.  no.  2a  br.  4».  Yolgena  Hogmiberg  22  JaliJ. 
Mi  (M  ■•!.)  Veldalaic  by  het  klooster  Heiligerlee  in  Groningen ,  tiuaohen 
de  Nedorlanden  en  de  Spaanaohen,  waarin  de  Spaaneohen  gealagen 
wqcden  en  Adolf  Tan  Naaian  en  Aremberg  aneaTolen.  (Arend.  II.  e.  84) 
Vmmr  Mcgmherg  TerU.  üit:  Bandart  no.  16.  br.  4fi. 
K  Ketadfiie,  byna  ali  roren,  dooh  omgekeerd.  Met  HoU.  opachrift  en 
«Ul^gging  boren  in  de  pL  GeAtat  door  F.  v.  d.  Wigngaerde.  Met  adres 
T^  Onobbaart.  Oem.:  fol.  260,  2B1.  br.  fol.  Uit:  Strada,  Nederl. 
OorL  IMa. 

HelBelfie,  ala  roren,  ieta  Terkleind,  met  Lat^nach  inachrift  in,  en 
«fHoggiag  onder  de  plaat.  Doltsche  graynre.  kl.  br.  fol.  Uit:  Strada, 
IflU.  4». 

HMaaUttey  geheel  ala  roren.  Slechte  oopie  met  Ital.  iniohrift  en  ait- 
legging  boren  in  de  plaat.  Znd.  nm.  d.  gray.  Get.  818  br.  foL 
(1  JsbII.)  OnthooMing  der  beide  broeders:  Gysbert  en  Jan,  Heeren 
Taa  Batembnrg  te  BrosseL  (Arend.  EL  e  86)  Slechte  oopie  naar  Hogerütery ; 
in  de  breedte  1  dm.  yerkort.  Znd.  Tenen.  Qet.  no.  1.  br.  fol.  Uit: 
Xremnndi,  Hist.  Tnmnltnnm  Belg.  4o. 

HetaeUde,  ala  Toren,  dooh  eenigsins  Teranderd.  Van  acht.  met  Fransohcn 
tekst  bedrnkt.  Uit:  Miroir  de  la  Tyrannie  Espagn.  4r, 
5ID  (4  Jaay.?)  Sabina   yan   Bejeren   yersoekt  by  den  Hertog  Tan  Alya 
a  yrgheid  Toor  haar  gemaal,  den  Graaf  yan  Egmond.  (Arend.  II.  e  66) 

Kaar  J.  Bvyê  door  R,  Vmkeles,  Uit:  Kok,  Yaderl.  Wrdb.  VIII.  S». 
h  Des.  pL  Froefdmk  yóór  de  letter. 
Ml  (4  Jaay.)  Laatste  oogenblikken  yan  den  Graaf  yan  Egmond.  (Arend. 
IL  0  62)  Naar  X.  OaXlait  lithogr.  bfl  MteUng.  1861.  Hg.  26,  br.  80  dm. 
br.  fol. 
642  (5  Jaay.)   De  Grayen  yan   Egmond  en  Hoome  te  Brassel  onthoo£i. 
(Arend.   II.  e  64)  Naar  Hogenberg,  slechte  copie,  in  de  breedte  2  dm. 
yerkort.    Znd.   yersen.   Get.   n».   2.   br.   fol.   Uit:   Bremondi,   Histor. 
Tnmolt.  Belg. 
648  Hetselfde,  geheel  als  yoren.  Naar  Hogenberg  seer  yerkl.  Uit:  Bandart, 

n».  18.  br.  4». 
644  (tl   Jany.)  Veldslag  btj  het  dorp  Jemmingen  aan  de  Eïems  tosschen 
a  d.  Hertog  y.  Alya  en  Graaf  Lodew^k  yan  Nassau ,  wiens  leg^r  y.  7000 
man  geheel   yerslagen  wordt.  (Arend.  II.  e  88)  Naar  HogenJberg  yerkl. 
Uit:  Bandart.  no.  19.  br.  4». 
b  Des.  pi.  y.  acht.  onbedrukt. 
646  Hetselfde,  eenigzins  anders;  de   Eems   regts,   de   Dollard  boyenaan 
links.   Het   Holl.   opschrift   en   nltlegg.   boyen   in  de  pi.  Gedtst  door 
Pr.  V.  d.  W^aerde.  Gem.  272,  278.  br.fol. Uit: Strada, Nederl. Oorlog. 
1646.  foL 

646  Hetselfie,  als  yoren,  met  Lat.  opschrift  boyen  in,  en  nitlegg.  onder 
de  pi.  Dnitsche  gray.  br.  ifol.  Uit  Strada,  de  bello  Belg.  1661.  4». 

647  Hetselfde,  geheel  als  yoren.  Met  Ital.  opschrift  en  nitlegg.  boyen  in 
de  pL  Znd.  nm.  d.  gpray.  Get.  829.  br.  fol. 

648  (•  Oetob.)  De  Prins  yan  Oranje  uit  Dnitschland  met  een  leger  naar 
a  Holland  opgetrokken,  doet  in   den  nacht  yan  6  op  6  October  syne 

stoatmoedigen    en   hoogst   bekwamen   togt   oyer  de  Maas  tnssohen 
Maastricht  en   Maseyk   in   het  gesigt  y.  h.  Spaansche  leger.  (Arend. 
II.  e  118.)  Naar  Hogenberg  Terkl.  Uit:  Bandart  n».  22.  br.  4°. 
h  Dezelfde  pi.,  latere  afdrnk,  get.:  16. 


80  Verschillende  gebeartenissen. 

640  (!•  Oetob.)  Yelddag  b||  Jodoigne  en  Tirl«aioiit  Mm  het  riTieHje  It' 
Geete  in  Zoidel^k  België,  waarbH  de  ■nhtnrhnnin  Tin  'Brrlnwn  l^pr 
door  de  Spaaneohen  onder  AIts  geheel  yertlagen  wordi.  (Arend.  IL^*' 


e  114.)  —  Met  Lat.  opschrift  en  uitlegg.  boyen  in  de  pL  Door  /.  IT.  jmmv  1 
Get.:  24a  br.  fol.  üit:  Strada  de  beUo  Belg.  Bomae.  16Ga  ftd.  T 

660  Heteelfile,  nagenoeg  ala  Toren,  dooh  yerkleind.  Met  HolLiiiaidirilfcwi  !^ 
uitlegg.  boTen  in  de  pL  Door  F.  v.  d.  W^oêrdê.  Qet.:  280— iBL  br«  i 
fol.  Uit:  Strada,  Nederl.  oorL  1646.  ] 

661  HetMlfde,  geheel  ali  Toren,  iets  kleiner;  met  Lat.  opeokrifi  ia»  «i  ] 
nitlegg.  onder  de  pL  Doitsohe  gray.  br.  foL  Uit:  Strada.  166L  4».  ' 

668  Heteelfde,  geheel  als  Toren,  met  Ital.  opeohrift  en  uitlegs.  boTW  la   . 

de  pL  Get.:  889.  br.  fol.  j 

668  Ta&reelen  uit  het  leren   yan   Willem  I  yan  1668  tot  1684  —  Siiie   i 

a  yan  24  pL  gegray.  naar  /.  Buyt  door  T,  K<mimg.  1780,  behoorande  tol  '^ 

het  heldendicht  yan  J.  Nomis,  Willem  I,  in  24  sangen.  4fi,  ledarepL    ! 

hg.  16^  br.  18  dm.  Afdrukken  op  aöör  gr,  4fi,  papier,  onafgmiu 

h  Des.  platen.  Fraaie  proefdrukken  yóór  alle  letter.  Zeer  mUdÊbam, 

466  (1M9.  Febr.,  yolgens  Arend  H  e.  120,  tt  Dee.  IM6.)  Groot  m 
praohtig  tonmooi  door  de  Spanjaarden  te  Brussel  gehosden.  —  Op- 
merkel^k  is  hierop  een  kleine  optogt  (aan  de  regters^de  derpL)  tab 
den  Dood  met  seissen ,  yoora^g^egaan  door  een  trompetter  en  trommel- 
slager,  2  gansen  en  eene  figuur  in  miUDitel  gewikkeld  met  eeae  spil 
(de  Dood?)  —  Naar  Hogenbmrg  yerkleind.  Uit:  Baudart,   n«.  28.  br.  4i». 

666  (1M9P?)  Dirk  Willemss  uit  Asperen?  een  Doopegesinde,  door  eea' 
Spaansohen  soldaat  geyangen  genomen,  redt  dien  soldaat,  die  door 
het  Qs  sakt,  en  wordt  eyenwel  door  hem  oyergeleyerd.  —  Plaat  b^ 
het  gedicht  yan  H.  Tollens  in  de  Mumi-dlimcmak  y.  ISlflL  Door 
P.  Va^  120. 

666  (15VO.  11  Febr.)  Executie  y.  d.  wreeden  handlanger  der  SpaajaardeBy 
den  Proyoost  Spel,  (eigenlek :  Jan  Grouwels)  op  orde  y.  Alya  te  Brnssel 
gehangen,  wegens  s^ne  onwettige  moorden  en  omkooper^.  Naar 
Hogenbmrg  yerkl.  Uit:  Baudart  no.  24.  br.  4fi. 

667  (16  JalU')  Alya  laat  te  Antwerpen  een  algemeen  pardon  uitroepen, 
echter  met  yele  uitsonderingen.  (Arend.  IL  e  147.)  —  De  groote  trap 
yöör  het  Stadhuis,  waarop  yele  soldaten,  ens.  Naar  Hogenherg  yerkL 
Uit:  Baudart.  no.  26  br.  4o. 

668  (%«g.)  De  Gemalin  en  Moeder  yan  Montignj  smeeken  yergeefii  Anna 
a  yan   Oostenr^k,  bruid  yan  Koning  Filips,  om  yoorspraak  b^  haren 

bruidegom  yoor  den  in  Spanje  geyangen  Montigfny ,  die  waarsoh^fnlfjk 
door  yergif  sterft.  Naar  J.  Bvye  door  £.  Vinkelee.  S».  Uit:  Kok:  Vad. 
Woordenb. 
h  Des.  plaat;  proefdruk  yöör  alle  letter. 

669  (9epi.)  Verraad  b^  Antwerpen  door  den  Hopman  Ladron  gepleegd 
aan  s^ne  Duitsohe  troepen  die  in  Yalenciennes  lag^n  en  wegens  wan- 
betaling hem  als  geselaar  geyangen  hadden  genomen.  Naar  Ho^snbiry 
yerkL  Uit:  Baudart.  n»  26.  br.  4». 

h  Des.  plaat,  y.  acht.  onbedrukt. 
660  (1  Noy.)  Groote  oyerstrooming  te  Bcheyeningen  op  Allerheiligendag; 

a  waardoor  128  huiaen  werden  yemield.  —  Gesigt  op  het  dorp  tussohen 
de  duinen;  yan  oud.  eenig  krenpelrijm  in  4  regels.  Naar  een  oud 
schilder^  op  h.  Stadhuis  te  'sHage  geteekend  door  Q.  v,  Qietaen, 
met  adres  yan  &.  Boitet.  Hg.  86,  br.  61  dm.  br.  foL  Uit:  de  Biemfr 
beschr.  y.  'sGrayenh. 

h  Des.  plaat;  proefdruk  yöör  alle  letter. 


têl^—7t.  Inneming  van  Loevestein,  den  Briel,  enz.  81 


Stteelffla,  all  Toren,  dooh  Teel  Tarkleind,  met  iaiohrift  boTen  inde 
pL  en  4  T9g.  HolL  oun.  onderaohrift.  Znd«  nm.  t.  gray.  Hg.  13  br.  24 
dm.  br.  4p. 

(14 — lO  Dec.)  Herman  de  Baiter,  owenkooper  te  'e  Hertofj^nbosoh , 
OTerrompelt  mei  enkele  manschappen  heialot  Loevettein :  doch  «teek t 
na  wanhopige  tegenstand  de  brand  in  het  krait.  (Arend.  II.  «  lUp 
155)  Afbeelding  t.  h.  slot,  van  de  omliggende  streek  en  t.  h.  beleg. 
Naar  Hotfmiherg,  seer  yerkl.  Uit:  Baudart.  n».  87  br.  4f*. 

(15tl)  Hetzelfde.  De  Ruiter  in  eene  fraaije  binnenzaal,  het  slot  van 
den  slotroogd  opeisobende.  Door  J.  B.  Tttwr  v.  JSlven,  Titelplaat  yuor : 
V.  d.   Sage   (J.   F.  Oltmans)   het   slot  libeyestein.   1H34.  H».  Proefdruk 
▼oor  alle  Ir. 
664  Hetcelfile;  de  oyerrompeling  y.  h.  Spaansohe  garnizoen  yoorstell.  Naar 

a  /.  Buyt  door  R,  VinkelM,  »>.  Uit:  Kok  Vad.  Woordenb.  dl.  25. 

h  Des.  pL;  proefdruk  yoor  alle  lett. 

e  Hetielfde;  teekening  in  O.  Ind.  inkt.  yoor  de  yoorg.  pi.  door  Buifs. 
806  HetselMe,    nagenoeg  als  yoren,  dooh  yerkleind  en  omgekeerd.   Naar 

a  BmyM  door  Vinkéles.  12».  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  Nederl. 

b  Des.  pi.;  proefdruk  yoor  alle  letter. 

566  Hetcallde.  Gesigt  in  het  yertrek  waar  de  Buiter  zich  met  zijne  mode- 
geiellen  terug  heeft  getrokken  en  de  lont  in  het  kruid  steekt.  Naar 
J.  H,  van  de  Loer  lithogr.  op  Chin.  pap.  door  Qreiaer.  Hg.  82  br.  26  dm. 
gr.  fbl.  Met  afiK>nd.  HoU.  uitlegging. 

567  Hetselfde.  De  binnenpoort  y.  h.  Slot,  de  Buiter  gereed  de  lont  in  het 
kruid  te  werpen.  Door  J.  (-.  Bendorp.  gr.  &*.  Proefdruk  vóór  nlle  Ir. 
yan  een  titelplaat  yoor  Tollens?  Gedichten? 

568  (SI  Jalü)  ^^^'^  yoert  de  inyordering  yan  den  10»  penning  yan  alle 
a  yerkoohte  goederen  in.  (Arend  II  e  156)  —  De  Nederl.  Maagd  geknield 

yoor   Alya;  op   den   grond  hare  yersoheurde  privilegiën.    Nuar  Buys 
door  VinkêlM.  12°.  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  Nederl. 
h  Des.  plaat;  proefdruk  yöör  alle  Ir. 

56B  (1591  Dee.  ?)  Leyensgroot  metalen  Standbeeld  van  den  Hertog  vnn 
Alya;  door  hem  zelyen  ter  zijner  eere  in  Antwerpen  opgerigt,en  uit 
het  te  Jemmingen  yeroverde  geschut  door  J.  Jongeling  gegoten.  (Arend 
II.  6  137)  liet  het  Lat.  opschrift:  dat  dit  wegens  bet  dempen  v.  d. 
opstand,  het  herstel  y.  den  Godsdienst ,  en  de  bevrediging  dezer 
landen  geschiedt ,  enz.  —  Dit  Standbeeld  is  dadelijk  na  Alva's  vertrek 
door  z^nen  opvolger  Bequesens,  in  1574  neergeworpen  en  versmolten. 
—  Om  de  plaat  een'  a&onderlijken  rand  met  velo  toepassel.  zinne- 
beelden. Znd.  nm.  d.  grav.;  gem. :  I  298.  Uit:  Le  Olero.  ibl. 

570  Hetzel£le ;  geheel  anders.  Alva  staat  ongeharnasd  op  eenige  menschen 
en  ziet  over  Antwerpen  heen.  Uit :  Baudart ,  no  45.  br.  4**  —  Deze  pi. 
is  niet  in  Hogenberg. 

571  (1599.  1  April)  Inneming  van  den  Briel  door  de  Watergeuzen  onder 
den  Graaf  Lumei  en  Blois  v.  Treslong.  (Arend.  II.  e  170  enz.)  Gezigt 
yan  de  Stad,  het  omliggende  land,  waarvoor  het  leger;  links  de  zee 
met  schepen.  Naar  Hogenberg,  verkleind.  Uit:  Baudart  u^.  28.  br.  ^\ 

572  Hetselfde,  geheel  anders.  De  Veerman  Jan  Pietersz  Koppeistok,  af- 
gezonden door  Lumey,  onderhandelt  met  de  Begering  yoor  de  poort 
en  yan  de  borstwering  af  over  de  stad.  Naar  J.  Buys  door  R.  Vwikeles. 
br.  12o.  Uit?  (niet  uit  Fokke,  Gesch.  d.  Nederl.) 

Dez.  pi.  Proefdruk  vöör  alle  Ir. 
e  Hetzelfde.  Teekening  voor  de  vor.  pi.  door  J.  Buys.  12o. 
57S  Hetzelfde,  geheel  anders.  Begts  de  stadsmuur  waarvoor  Lumey  takke- 

11 


82  Inneming  van  den  Briel,  Rotterdam,  enz.  1572. 

boaBen  laat  brengen  en  in  brand  steken  en  de  poort  opengeloopen 
wordt;  links  de  see  met  schepen.  Met  ondersohrifb :  ,Het  innemen" 
ens.  GMtst  (door  J.  Lwyken.)  Znd.  nm.  br.  foL  Uit:  Bor  EUstor. 

h  Des.  plaat  opgegray.  en  met  breeden  swarten  rand  en  get. :  TomLS; 
met  opschrift:  ,'t  Yeroyeren  ens."  Uit:  Le  Clerc  Geschied. 

e  Des.  plaat,  fraaie  proefdruk  Toor  alle  Ir.,  en  yóör:  I  5. 

674  Hetselfde,  eenigsins  anders;  regts  de  Stad,  waarran  de  poort  in  brand 
a  gestoken  en  opengeloopen  wordt ;  op  den  Toorgrond  een  trommelslager 
de  stad  opeischende.  (Door  8,  Folcke)  br.  4».  Uit :  Wagenaar  Y ad.  Hist.  VL 
b  Des.  plaat,  proefdmk  yóór  alle  Ir. 

676  Afbeelding  t.  de  Watergeuzen,  Lancelot  t.  Brederode,  Jan  t.  Dui- 
TenTOorde ,  Jacob  Oabelian  en  Bonga ,  die  d.  16*  Aog.  1569  met  anderen 
TOOr  den  Notaris  J.  Ooomhert  een  yerdrag  sloten  om  den  v^and  te 
water  en  te  land  te  benadeelen.  —  (Arend.  II.  e  141.)  2  pi.  in  Lithogr. 
naar  /.  E,  HOiwcUnikb^  .Smn]k<^Btnyor,teHaarlemgr.4o.Uit:Hofd^k? 

676  (ft  April.)  Het  yemielen  en  yerbranden  door  de  Watergeosen  onder 
Treslong  en  Eoobol  yan  de  yaartnigen  waarmede  de  Spanjaarden  ge- 
land waren  ter  hememing  yan  den  Briel.  —  (Arend.  II.  e  178.)  Schets 
in  O.  Ind.  inkt  en  klearen  yoor  eene  groote  schilderij.  Door  JET.  Vettó' 
wMceL  1882.  Hg.  26  br.  86  dm.  br.  foL  —  Hieryan  is  geene  grayore. 

677  (6  April)  Ylissingen  drQft  de  Spaansche  besetting  uit.  (Arend.  IL  e 
177)  Door  8,  Fokke,  br.  12o.  Uit:  Te  Water,  Yad.  Geech.  Proefdruk 
y.  d.  Ir. 

678  Ant.  y.  Bóorgondid  wint  door  s^ne  stoutmoedigheid  Ylissingen  yoor  den 
Prins.  Naar  /.  Smies  door  J.  E,  Moarüus.  8o.  Proefdruk  yoor  alle  Ir. 

679  (9  April.)  Don  Pedro  (of  Fem.)Pacieco,Opperkriyg^bouwmeesteryan 
a  Alya,  neyens  2  Spaansche  Jonkers  opgehangen  te  Ylissingen.  (Arend. 

n  e  178)  Gedtst  door  J.  Luyhen,  br.  fol.  Uit:  Bor,  EUstor. 
h  Des.  plaat.  Opgegray.  en  met  swarten  rand  omgeyen,  met  onderschrift: 

gDe  Opperkrijg^bonwmeester  y.  d.  Hertog"  ens.  Gem.:  Tom  I.  N».  6. 

Uit:  Le  Olerc  Hist. 
e  Des.  plaat,  opgegray.  Proefdruk  yoor  alle  Ir. 

680  (•  April.)  Na  de  yruohteloose  poging  om  den  Briel  t^  herwinnen 
trekt  Bossu  naar  Botterdam,  en  rigt  er  een  groot  bloedblad  aan. 
(Arend  II  e  175)  —  Links  de  stad ,  waaryoor  het  binnenrukkende  leger. 
Naar  Hogenberg  seer  yerkl.  Uit:  Bandart.  no.  29.  br.  4o. 

681  Het  metalen  beeld  yan  Erasmus  te  Botterdam  door  de  Spanjaarden 
a  beschoten.  Naar  J.  Bwys  door  B.  Vinkelea.  8o.  Uit:  Kok  Yad.  Wdb.  dl.  25. 
t>  Des.  plaat,  proefdruk  yoor  alle  Ir. 

682  (99  Mei  )  De  Admiraal  y.  Yeere,  Sebastiaan  de  Lange,  steekt  na  een 
langen  ongelijken  strijd  met  4  Spaansche  schepen  bij  het  Sloe,  den 
brand  in  het  kruid  en  yliegt  met  den  ytjand  in  de  lucht.  (Arend  II  e 
188)  —  Slechte  yoorstelling,  gegray.  naar  en  door  J.  Steyn.  9^.  Titel- 
prent y.  d.  roman:  Hendrik  en  Margaretha  ofdeheldendoody. Sebast. 
de  Lange.  Amst.  1887. 

688  (Jniy.)  ^Prins  yan  Orangien  tocht."  —  Zinnebeeldige  pi.  op  de  onder- 
nemingen y.  d.  Prins  in  dit  jaar.  (Arend.  U.  e  202)  De  HolL  Leeuw 
reikt  den  Prins  yan  Oraige  een  zwaard.  Yan  ond.  een  8  reg.  HolL 
yers;  ter  linkerzijde  uitlegging  der  16  no*  op  de  pi.;  yan  acht.  met 
muziek  bedrukt,  br.  4fl.  Uit :  Yalerius  Gedencclanc.  16É22. 

684  Zinneprent  op  de  yerloesing?  yan  Nederl.  door  Prins  Willem  P  —  ^^in 
^Bijdinge  des   yolstand.  onbeweeghl.   Patriots   ende  yromen  Bidders 


Wt  Verschillende  gebeurtenissen.  83 

r^BD  ToontABdar  d.  Nederl.  Viijhaden,  em..^  Met  de  ontmoetinga 

«ttda  Tareen.^.  tynm  teer  hartlieyen.....  Broedera.....  d.  Orang-Tiotor..... 

fOrerwinnar  d.  TTrannen.  —  Leaer  eerbaar  merokt  hier  den  Staet/' 

Ml  -ï-  Opaohrift  in  4  regela   boTen  eene  plaat ,  regta  rooratelIeDde 

Mn  raitar  te  paard,   met  opschrift:  Pr.  ünnie,  die  een  Ewaard  met 

«pnhrift:  I^berUu  in  da  hand  heeft  en  het  Naaaaeohe  wapen  Je  Jfam- 

ündray  Tan  VicUr,  ontrangt,  die  naaet  hem  op  een  ▼eralagen  krljgs- 

■an  TynmnuM  staat.  Yoorta  links  de  rersohill.  PrOTinoidn  in  demoedige 

honding;  in   de    Inoht   Tele  Engelen,  ens.  J.  Batman  ïnf.  Znd.  naam 

T.  grar.  (Batman  f  Hg.  br.  br.  fol. 

'  (JalQ)  OTarwinning  door  den  Zeeawsohen  Admiraal  Eeawont  Pieter- 
IBB  of  Worst ,  op  SES  kleine  Spaansche  oorlogsohepen  bij  Bammekens , 
dis  alle  remield  worden.  (Arend  II  e)  Verkl.  Photographle  In  gr.  4r. 
door  M'.  J.  V.  d,  Qraft  te  Middelburg  in  1868  genomen  naar  het  seer 
groota  tap^twerk  door  «T.  de  Moêcht  te  Middelburg,  geweven  taaachen 
U61— 69  en  hangende  in  de  Abdtj  a\dMkr.  Zie  de  aanteelceninff  bij  Ko.  716. 
HB  (9  JalV)  Twee  en  twintig  R.  C.  Priestera  en  Monniken  uit  Gorknm , 
aa  het  orergaan  der  Stad  aan  de  Staa  sohe  zijde,  op  last  yan  Lnmoj 
aaar  dan   Briel  geroerd  en   daar  onthalsd.  —  Groote  sinnebeeldige 
plaat   de  hemeWaart  der  Priesters    rooratellende ,  met  onderschr. : 
BB,  Jforiynmi  Ooreomenê,.^.  Brüae  jMua,  apotheons.  Met  8  Lat.  yersen  yan 
J.  D.  B.  Naar  de  sohildery   y.  Jo.   Ziemel  door  J.  NoZtn.  Hg.  61  br. 
86  dm.  gr.  fol. 
07  Hetaelfile.  —  Grawelijke  wreedheden  in  eene  sohnur  door  de  soldaten 
aan  de  28  Gorkamsohe  Priestera  bedreven.  Uitvoerige  plaat,  snd.  nm. 
T.  grav.  Hg.  28  br.  88  dm.  br.  fol. 
586(89  Aars.  Tolg.  Hogenb.  4  Aag.)  Roermond  door  den  Prins  van  Orai^e 
veroverd, 
s  (Arend  II  e  808)  Naar  Eogerherg  verkl.  Uit :  Bandart  n^  80.  br.  4p, 
h  Des.  plaat,  v.  aoht.  onbedrukt. 
MB  (19  Aag.  tot  11  Mept.)  Bergen  in  Henegoawen  door  Graaf  Lode wijk 
van  Naasan   met  list  gewonnen,   wordt   door  den  Hertog  van  Al  va 
belegerd.   Naar   Hogenberg,  seer  verkl.  Uit:  Bandart  n».  81.  br.  4". 
S60  Hetielfde,   byna   als  voren;  do  stad  in  h.  midden  op  d.  achtergrond, 
meer  links  de  naohtelijke  aanval  op  h.  leger  v.  d.  Prins.  Ge^^tst  door 
F,  V.  d,    Wijngaerde,  br.  fol.  Gem.  298,  299.  Uit:  Strada,  Nederl.  Oorl. 
164&  fol. 
S91  Hetselfde,   geheel  als  voren,    iets  kleiner.  Met  Lat.  opschrift  in,  en 
in  Lat.  uitlegging  onder  de  plaat.  Znd.  nm.  br.  fol.  Uit :  Strada.  Mog. 
166L  4p, 
588  Hetielfde,   als  voren.  Met  Italiaansoh  opschrift  en  uitlegging  boven 

in  de  plaat.  Get.:  869.  br.  fol.  Uit:? 
ttB  (6  Mept.)  Graaf  Lodewijk  in  eene  draagbaar  uit  Bergen  weggedragen, 
a  Naar  Hogenberg,  seer  verkl.  Uit:  Baudart.  n^,  82.  br.  4fi. 
h  Des.  pi.  V.  aoht.  onbedrukt. 
694  yAftogt  van  Lodew^k  van  Nassau  uit  Bergen  op  een  rosbaar."  Naar 
a  J.  Buys  door  B.  Vinkeles.  8».  Uit:  Kok,  Yad.  Wdb. 
h  Des.  plaat.  Proefdruk  voor  de  letter.  8». 

c  Hetselfde.  Teekening  in  O.  I.  Inkt  voor  de  voorg.  pi.  door  /.  Buys,  8». 

696  (l  Oei.)   Meohelen   door   Alva   hernomen,  wordt  gedurende  8  dagen 

a  vreeselyk  geplunderd  en  uitgemoord.  (Arend.  II.  e  215.)  Naar  Hogenherg 

verkl.  Uit:  Bandert.  no.  88.  br.  4u. 
h  Des.  plaat,  v.  achteren  onbedrukt. 
596  Heteelide;  geheel  andera;  tafereel  v.  h.  vlugten  in  de  stad.  Van  aoht. 
m.  HolL  tekst.  br.  4».  Uit:  de  Spiegel  d.  Sp.  Tjr. 


84  Moord  te  Zntphen ,  Naarden  en  van  Musins.        IStlL. 


687  (16  IVoT.)  Inname  en  rreotoel^ke  plandering  tui  Zntphen  door  Doa 
a  Frederik   yan   Toledo.  (Arend.  II.   e  226).  Naar  Horenberg  TerkL  IBI: 

Bandart  n».  84.  br.  4P. 
h  Des.  plaat ,  ▼.  aoht.  onbedrukt  en  TÖÖr  <Me  letter,  br.  4fi.  Z66r  i 
686  (SO  Nov.)  Vreeaseltjk    bloedbad  en  gruwelen  door  Don  IVederik 
a  Toledo  en  sijn  Generaal  Bomero  te  Naarden,  na  gegeren  balolloTMi 
genade.  —  (Arend.   U.  e  280 — 284.)   Geiigt  op  de   markt  waar  ha^ 
bloedbad   een  aanvang  neemt.  —  Naar  Hoffmibmrg  yerkl,  üit:  BamUurfc 
no.  86.  br.  4». 
h  Des.  plaat,  t.  aoht.  onbedrukt. 
689  Hetzelfde,  geheel  anders.  —  Tooneel  op  de  markt  waar  een  galg  <^ 
a  gerigt  wordt  ens.  Door  N.  v.  d.  Meer.  4o.  Uit  Oerisier?? 
h  Des.  plaat,  proefdruk  TÖÖr  de  Ir. 
600^et2elfde ;   twee   moordtooneelen  op  de  markt;  t.  aoht.  bedmki  mot 
HoU.  venen,  en  beschr^T.  Uit  een  Treurspel:  Naarden's toi  w oeaüag. 
—  Door  /.  Troyon.  2  pi.  kl.  8». 
601  Hetselfde ;  met  ondersohr. :  «De  moord"  ens.  —  Aijfpr^sel^k  moordtoonori 
a  in  de  Kerk.  Door  J,  LvA/ken.  br.  fol.  Uit:  Bor,  NederL  OorL 
b  Des.  plaat,  opgegrav.  en  met  een  zwarten  rand  omgeTon.   Proommk 
TÖÖr  de  Ir. 
002  Hetzelfde.  De  hoefsmid  Huib.  Will.  Tan  der  Eyken  Terdedigt  sQn  hoia 
a  en   doohter   tegen   de   Spanjaarden   langen   tijd   met  swaard  en  s^n 
driestal,   doch   sneuTelt.   (Arend.  II.  e  282.)   Door  J.  O.  Bendorp.  12». 
Afdruk  op  gr.  pap.  in  8o.  Uit  de  Musenalmanak  t.  1827  b^  het  gedioiht: 
Het  beleg  Tan  Naarden. 
h  Dec.  plaat,  proefdruk  TÖÖr  de  Ir. 
608  Hetselfde.  Moordtooneel  op  straat ;  een  man  liggenda  op  een  drieetal  (H. 
W.  T.  Byken)  wordt  Term  oord.  Teekening  in  OJ.  inkt  (door  J.  Bwyt?)  br.  12^. 

604  Mishandeling  door  de  Spanjaarden   Tan    den  soon  t.  den  Bector  en 
a  gesohiedschr^Ter  L.   Hortensius  te  Naarden.  (Arend.  II.  e  282.)  Naar 

/.  Buye  door  K  Vin^les.  8o.   Uit:  Kok,  Ydl.  Woordb. 
h  Des.  plaat;  proefdruk  Toor  alle  Ir. 

605  (De* .)  Pater  O.  Musius  uit  Delft,  72 jaren  oud,  op  beTel  TanLnmej  te 
a  Lejden  opgehangen ,  na  te  Toren  Treeesel^k  te  sljn  gemarteld.  (Arend. 

n.  e  288.)   Naar  J.  Bwys  door  K    Vinkeles.  8».  Uit:  Kok,  Yad.  VTdh. 

dl.  xxn. 

b  Des.  plaat,  proefdruk  Toor  de  Ir. 

606  Portret  Tan  O.  Musius,  ter  hal  Ter  l^Te ,  links,  met  6  reg.  Lat.  ondersohr. 
a  omgOTen  door  8  kleine  plaatjes,  met  Lat.  ondersohr. ,  sijne  martelingen 

en  l^den  afbeeldende.  Zonder  nm.  t.  graT.  —  Hieronder  een  a£K>nd. 
doch  b^behoorend  blad  met  Lat.  Ters  in  *  8  kol. :  In  mortem  Muêü 
door  (7.  PCJempwis?)  en  daaronder:  ^Epitaphiura  O.  M."  in  8  kol., 
door  H.  Junius  uit  Hoorn,  met  adres:  LovaiMi  1684.  De  pi.  is  hg. 
28  dm.,  met  Ters  57  dm.  br.  82  dm.  gr,  fol.  Uitmuntende  en  MidMmne 
plaat,  inzonderheid  in  desen  eersten  afdruk. 
h  Des.  plaat;  latere  en  veel  slechtere  afdruk,  met  6  reg.  HolL  Ters, 
in  plaats  t.  h.  Lat.  ondersohr.:  9%et  hier  den  woerden  man,  ene:  de 
uitleggingen  onder  de  plaatjes  s^n  hier  in  het  Holl.  —  2k>nder  de  Lat. 
Torsen  op  de  Torige  plaat.  —  Zsldwiam. 

607  «Martjrium  Com.  Musii."  —  Voorstelling  op  1  plaatje  Tan  de  Ter- 
sohillende  martelingen  hem  aangedaan.  Znd.  nm.  v.  graT.  kl.  8».  — 
Hierbij  z^n  portret  kl.  8».  Uit  een  Lattjnsoh  werkje  der  17*  eeuw. 

608  (11   Dec.  tot  IS  JnlU  1598.)  Begin   van   het   beleg   van   Haarlem. 
a  (Arend.  II.  e  248)  —  «Wijboud  Bipperda,  doet  eene  Taderl.  aanspraak 

j^aan  de  burgers  en  schutter^  t.  Haarlem.*'  (Jesigt  Tan  eane  saai  op 


It11«  Bele^  ran  Hsiarlem.  85) 

h.  Stadhnia»   wmar  Sipperd*  ipreekt.  —  Naar  /.  Buys  door  R.  FwilEeXa 
B».  Uit:  Kok,  Yad.  Wdb.  dL  88. 
h  Dw.  plaat ,  aldnik  op  blaanw  papier. 
c  Daa.  pL ;  pttMldnik  toot  alle  Ir. 
d  üeUaUda;  fraaffe  teekening  in  O.  Ind.  inkt  door  J,  Buy»  8». 

tv  Bal«g  Tan  Haarlem.  (Arend  II  e  248—280.)  —  Plan  der  Stad  en  omllgg. 
laad;  boTenaan  regie  de  Haarl.  Meer  met  Spaaneohe  en  'a  Prinien  Tlooten, 
Iteka  Spaamwoade,  ens.  Kaar  Hogmberg,  leer  yerkl.  Uit:  Bandart 
a^  86.  br.  4d. 

€U)  Beleg  Taa  Haarlem.  —  ^  Af  beelding  ▼.  de  Beleg.  r.  H.  door  don  Freder. 
»de  Toledo. ...  te  rien  aan  de  Noords^de  d.  stad ,  r.  h.  Huye  te  Kleef, . . . 
pOrer  het  Leproothnis  op  de  HaWe  Maan,  agter  de  Bres  in  de  Stade- 
^manren  en  de  aohanaen  d.  Spanj.  In  die  tijd  naar  h.  leyen  getekent 
,. ...  op  h.  Raadh.  bewaart,  na  de  Eohte  tekening  in  koper  gebragt 
«door  H.  Spüman."  Met  adree  ▼.  Cleynhemi  te  Haarlem.  —  Het  Huis  te 
Kleef  links;  profil,  d.  stad,  geheel  regts  in  h.  yerschiet  Amsterdam. — 
8  aaneen  behoorende  br.  fol.  bladen ,  ieder  hg.  78  dm.,  te  samen  sonder 
de  randen  breed  149  dm.  —  Zeer  fraai,  geheel  onafgesneden  ICz. 

m  «Beleg  der  Stad  Haerlem,"  ens.  —  Gesigt  der  stad  en  t.  al  het  omliggende 
laad ;  borenaan  regts  Zandroort  en  de  Noord-see,  links  de  Haarl.  Meer  met 
de  beide  Tlooten;  onderaan  regts  het  Hais  te  Kleef ,  waar  Don  Frederik 
woonde,  links  het  riyiertje  de  Lie.  — Uityoerige  pi.  Naar  P.  Zo^redam 
door  C.  V.  Kittmuteijn  1626,  met  adres  t.  Ges.  Sas.  Hg.  88  br.  50  dm.  br.  fol. 

6t2  Hetaelfde,  geheel  als  roren,  dooh  Terkleind;  y.  ond.  12  HoU.  yersen. 
Door  TF.  Akenlooi  Hg.  17  br.  24  dm.  br.  4r.  Uit:  Ampsing,  beschryy. 
Tan  Haarl.  1628.  4fi, 

618  a  Hetaelfde ,  als  yoren ,  dooh  grooter.  Door  (\  Decker,  br.  fol.  Uit :  Le  Clero. 
b  Dea.  plaat;  opgegray.,  met  swarten  rand  omgeven,  br.  fol. 

614  Hetselfde;  bijna  als  yoren;  seer  groot  plan  der  Stad  wat  bijna  de 
geheele  plaat  inneemt;  de  ligging  als  yoren.  Met  Ital.  insohr.  boyen 
in  de  pi. :  VasaedM  êsÜA  oitta  di  Herlem.  Met  n<*.  in  de  pi.  doch  sonder 
uitlegg.  2ind.  nm.  y.  gpray.  Hg.  27  br.  40  dm.  br.  fol.  Zoer  -èldzaam. 

615  Hetaelfde.  Op  d.  yoorgrond  regts  het  Huis  te  Kleef,  op  den  aohtcr- 
grond  de  stad.  Naar  de  eohte  teekening  tijdens  h.  beleg.  —  Lithogr. 
by  Homeer  te  Gorkum.  Hg.  22  br.  41  dm.  br.  4p.  Uit:  y.  Oapelle 
beleg  T.  Hrl.  1843.  I. 

616  Hetselfde ,  geheel  anders ;  in  h.  midden  de  Stad ,  bovenaan  de  duinen 
en  Noord-see,  onderaan  links  de  Haarl.  Meer,  y.  onderen  de  Spiering- 
meer,  regts  de  di)k  en  h.  Spaame.  —  Lithogr.  bij  H.  J.  Baoker.  Naar 
eene  onde  teekening.  Hg.  18  br.  26  dm.  br.  4P.  Uit :  y.  Capelle  (Bosdijk) 
beleg  y.  Haarl.  1848.  III. 

617  9 Aanval  en  verdedigingswerken  van  de  Spanjaarden  en  Haarlemmers." 
—  Op  den  yoorgrond  de  Haarl.  Schansen;  bovenaan  de  v^andoltjke. 
Naar  een  hontsnee  kaartje  gedrukt  tydens  het  beleg.  Lithogr.  v. 
Homeer  te  Gorkum.  br.  4o.  Hg.  19  br.  34  dm.  Uit:  Oapelle  (Bosdijk) 
beleg  y.  Haarlem.  II. 

618  (lft9S.  85  Maart.)   «Belegering   yan   Haarlem."   —  Kenau   Simonss 
a  Hasselaar   trekt   aan   h.  hoofd  v.  eene  menigte  vrouwen  uit  de  stad; 

links  een   der  Stadspoorten.   (Arend.   II.  e.  247).  Door  8.  Pokke.  1776. 
A.  Fokke  ezc.  br.  4».  Uit:  Cerisier? 
b  Des.  plaat,  proefdruk  voor  alle  Ir. 

619  Hetaelfde,  geheel  anders,  op  den  voorgrond  Kenau,  regts  de  stad. 
Met  1  reg.  Fr.  ondersohr.  (Door  L.  CoMse?)  kl.  br.  4». 

BSO  Portret  yan  Kenau  Sim.  Hasselaar.  Ten  voeten  uit,  regts  achter  haar 
eene  borstwering,  links  3  yronwen  en  eene  toren.  Met  1  reg.  ondersohr. 


.1 

86  Beleg  van  Haarlem.  Itf»!^ 

1' 

^Ben  TToaw  genaemt  Kennaaw  out  46  jaer.  Amst.  1578.  Frma^e  tmêm  > 
teekening  in   O.  I.  Inkt.    Hg.  87  br.  18   dm.  gr.  4o.  Op  de  Tcntoq»  •--> 
•telling  Y.   Oadheden  te  Delft  in  Jul^  1868  was  eene  oade  eohiltef  i^^ 
met  deie  plaat  geheel  overeenkomende  ingesonden   door  den  Bmt  ^^^ 
J.  O.  de  Koningh  te  Enkhnisen. 
621  jyHollandaohe  Yroawenmoed  en  Heldinnen-daden.''  —  « Kenau  HaaalMr  \ 
ytrekt   aan  h.   hoofd   t.  800  Haarl.   Yronwen   uit,   tegen   de  £^aft* 
Jaarden   den   26  Maart  1672."   (Stel)  —  Links  de  poort  wawniii  d»    ' 
TToawen   en   eenige  soldaten   trekken,   de  schansen  in  h.  Tersoliisi. 
Kaar  R.  Jelgerhvis,  Sleohte  plaat   in   aqnatinta  door  A.  Luts.  H^.  tf 
br.  80  dm.  br.  fol. 
682  Hetzelfde,   als  voren  dooh  kleiner  (de  vorige  is  naar  deie  ver^grootb) 

a  Met  1  reg.  cars.  bovensohr.:  Bele^iering  der  Stad  Haerlmn.  ens.  In  de 
manier  van  R,  de  Hooghe,  snd.  nm.  v.  grav.  Hg.  18  br.  28  dm.  br.  4». 

h  Des.  plaat,  opgegraveerd,  en  met  breeden  rand  omgeven,  met  Ireg. 
bovensohr. :  Ftoti  constemtia  fatum,  Znd.  nm.  v.  grav.  br.  4fi» 
688  Tafereel  nit  h.  beleg  v.  Haarlem.  —  Kenau  Sim.  Haas.  staat  in  een 
op  de  straat  uitkomend  vertrek,  en  heeft  een  dolk  in  de  eene,  een 
Bwaard  in  de  andere  hand ,  voor  de  denr  ligt  een  swaar  gewonde  op 
den  gprond.  Naar  J.  /.  Eeckhout  litogpr.  door  P.  Gf.  Bemhard,  —r  Met 
afisond.  beschrijv.  —  Uit  h.  Album  d.  Maatsoh.  v.  8ch.  Kunst.  ISÉQl 
Hg.  88.  br.  26  dm.  fol. 
684  Hevig  gevecht  aan  den  Diemerd^k,  tusschen  de  Spanjaarden  uit  Am- 

a  sterd.  en  Sonoj.  Naar  Hogenberg  seer  verkl.  Uit :  Baudart.  n».  88  br.  4fi. 

h  Des.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt. 
626  De  Haarlemmers  verwoed   over  de  wreedheid  der  belegeraars,  doen 

a  11  hoofilen  van  verslagen  Spai^'aarden  in  een'  ton ,  en  werpen  dien 
over  de  wal,  om  aan  Al  va  voor  lO^n  penning  met  intrest,  gesonden 
te  worden.  —  Naar  J.  Bvys  door  B,  VinkeHea,  br.  18».  Uit? 

h  Des.  pL  Proefdruk  voor  alle  Ir. 

e  Hetselfde;  teekening  in  0.1.  inkt  voor  de  voorg.  pi. 

626  Quirijn  Dirkszoon   en   Lambert  Jaoobssoon,  beide  R.  Cath.  Oud-Bur- 
a  gemeesters  worden   uit  weerwraak   opgehangen,  en  onderweg  door 

hunne  vrouwen  en  dochters  vertroost.  (Arend  II  e  262)  Naar  J.  Bwys 

door  R,  Vwikéles.  8o.  Uit:  Kok,  Yaderl.  Wdb.  dl.  24. 
h  Des.  pi.  Proefdruk  voor  alle  Ir. 
c  Hetzelfde .  teekening  in  O.  I.  inkt.  voor  de  voorg.  pi.  door  J.  Buys, 

627  Zinneprent  op  de  smeekingen  van  Haarlem  aan  den  Prins  om  de 
Stad  te  verlossen.  —  De  Haarlemsche  burger^  geknield ,  en  geketend 
door  CalamitaSf  valt  den  Prins  van  Oranje  te  voet,  en  bidt  om  hulp 
bQ  het  zware  beleg  der  stad ;  4  zinnebeeld,  vrouwen  en  een  oud  man 
ondersteunen  het  verzoek  met  verzen  op  eene  in  de  lucht  swerende 
rol  geschreven.  —  Links  de  Prins,  in  het  midden  Haarl.,  op  den 
achtergrond  de  6  personen.  Door  H,  Qoltmuê  Hg.  11'  br.  17  dm.br.  40. 
ZeldKoam  fraai  ex.  uit  de  collectie  Ventolk. 

628  (14  Jany.)  Tafereel  uit  h.  beleg  van  Haarlem.  —  Gevangenneming 
V.  d.  Vaandrig  Pieter  Hasselaar  in  het  huis  v.  syne  moeder,  waar 
men  z^n  broeder  in  zijne  plaats  wil  vatten;  en  in  tegenwoordigheid 
z^ner  schoonzuster  Kenau  Sim.  Hasselaar.  (Arend  II  0  276)  —  Fraaie 
teekening  in  O.  Ind.  inkt.  Naar  P.  Bcurbiers  door  J.  P.  Visser  Bender. 
Hg.  26  br.  86  dm.  br.  fol. 

629  Hetzelfde,  geheel  als  voren,  dooh  veel  kleiner.  In  omtrek  door D.Veehoaatrd, 
br.  4».  —  Hiervan  is  ook  eene  plaat  door  O.  E.  Tawrél  in :  Arend  gesohied. 

680  (18  Jaiy)  Vreeselijke  moorden  door  de  Spanjaarden  te  Haarlem  na 
de  overgave  gepleegd.  (Arend  II  e  274)  Gezigt  op  de  Bakenessegraoht 


lm.     Beleg  V.  Haarlem  en  Alkmaar.  Lambert  Melisz.  87 

1i|  dm  Kerk,  links  een  deel  der  kerk.  —  Yan  echt.  bedrukt  met 
henaolum  tekst.  kL  br.  4fi,  Uit:  Miroir  de  la  Tyr,  Eêpagti, 

flft  HistseUfle,  geheel  anders.  Een  groot  soheyot  Toor  de  groote  kerk. 
Door  8.  Fokke.  br.  12».  Proefdmk  yoor  de  Ir.  Uit:  te  Water, Geschied. 

ttl  Dm  HMurlemsohe  Verdedigers.  —  Serie  Tan  12  platen,  geoo.  1— 12TOor- 
stellende  krijgslieden,  staande  in  landschappen  en  gemeenlijk  genoemd : 
ds  Verdedigen  van  Haarlem,  hoewel  de  omliggende  streek  en  de  steden 
in  de  Terte  a%ebeeld  aan  een  geheel  ander  land  dan  Holland  en  aan 
meer  steden  dan  alleen  Haarlem  doen  denken.  —  Naar  /f.  Ooltmu* 
door  J.  dB  Oheyn,  Met  adres  t.  H.  Ooltaius.  1587.  12  pi.  ledere  pi.  hg.  22, 
br.  16  dm.  gr.  4».  —  Zeer  fraaie  serie;  seldsaam;  nitn&untende  af- 
dmkken. 

jpGedenkteeken  aan  de  jaren  1572  en  78."  —  Een  monnme  nteele  tafol 
in  drieën  verdeeld,  opgerigt  in  de  groote  kerk  te  Haarlem.  Lithogr. 
naar  TT.  FIooiMr  van  d.  Hult  by  Desterbeoq.  gr.  4p, 

9M  (Fcèr.)  Lambert  Meliss  yan  Westsanen  ylagt  met  sijne  moeder  ait 
B^n  door  de  Spanj.  verbrand  huis,  en  redt  haar  op  eene  slede  over 
het  ^9  naar  Hoorn.  (Arend.  U.  e  8&9)  Klein  pi.  met  insohrifb :  Hollantêe 
Uefdm,  Links  het  K».  28  kl.  4». 

Hetaelide,  b^na  als  voren,  m.  onderschrift:  gVlugt  van  een  Wormer 
wttt  lÊ^jn  fnoedeTm    gr.  8o. 

HetaeUde,  btjna  als  voren,  veel  kleiner,  met  inschr.:  VWgt  uit  WesU 
wnmn.  pag.  96.  12». 

617  Heiaelfile,  aeer  verschill. ;  in  het  verschiet  h.  dorp.  Door  S,  Fokke,  kl.  8». 
(99  Ai^rll  volg.  Hogenberg  ]  Maart.)  Oroote  overwinning  op  de 
a  Spanjaarden  b^  Ylissingen.  —  Gesigt  op  de  Schelde,  tussohen  Vlisp 
singen.  Biervliet  en  Ellewontsdijk,  met  de  geheele  vloot.  Naar  Hogen^ 
htrg,  seer  verkl.  Uit:  Bandart.  n».  89.  br.  4». 
h  Dez.  plaat,  v.  acht.  onbedmkt. 
(5  Aag.)  De  overste  v.  d.  Prins  in  Zeeland,  Karel  van  Boisot  neemt 
met  behnip  van  s^n  broeder  Lodewijk.  den  zee-admiraal ,  het  fort 
Bammekens  in.  (Arend  II  e  301)  Naar  Hogenherg  zeer  verkl.  Uit: 
Bandart,  no.  40.  br.  4». 

610  (tl  Aar.  tot  8  Oei.)  Beleg  van  Alkmaar  door  Don  Frederik  van 
Toledo.  (Arend.  II.  e  807 — 811.)  Op  den  achtergrond  de  stad,  op  den 
voorgrond  het  leger  en  de  tenten,  enz.  Teekening  naar  de  schilderij 
van  PU  Adriaanez.  1580.  br.  fol.  Zie  bij  642. 

641  Hetselfie.  —  Op  den  voorgprond  zeer  uitvoerig  h.  dorp  Onddorp,  de 
legerplaats  v.  Don  Frederik;  in  h.  midden  der  pi.  de  stad,  in  het 
verschiet  op  d.  achtergrond  Egmond  en  de  duinen,  links  de  weg 
langs  de  Sohermmeer,  Van  boven  in  het  midden  een  8  reg.  vers.  Tee- 
kening naar   de  schildery  van  Pt  Adriaanez.  1680.  br.  fol.   Zie  bij  642. 

648  Bestorming  van  Alkmaar.  —  In  het  verschiet  de  stad,  in  h.  midden 
en  regts  trekken  de  troepen  op  ten  aanval;  op  d.  voorgrond  links 
eenige  soldaten.  Bovenaan  in  h.  midden  het  wapen  der  stad,  regts 
en  links  6  regels  rederij  kers- verzen.  Van  onderen  de  afbeelding  v. 
eene  stormbmg,  en  daarboven  het  jaar  1680  (zekerl^k  dat  der 
sohildery)  en  het  monogram  v.d.  Schilder  geöntrelaceerd  O.  A.P.V.R.? 
Teekening  naar  de  oude  schilderij  van  1580  br.  fol. 

De  8  No.  s^n  naar  de  zeer  belangrt)ke  schilderijen  van  dien  t^d, 
(ieder  lang  b^na  2  el,  hoog  1  el,  10 dm.)  welke  op  het  raadhuis  te 
Alkmaar  kangen,  en  waarschijnlijk  alle  in  1580  door  Pt.  Adriaanes. 
geschilderd  zQn,  verkleind  en  geteekend  door  B.  O.  ten  Berge  te  Alk- 


88  Beleg  van  Alkmaar;  Slag  op  de  Zuiderzee. 

maar  in  1661.  ledere  teekening  hg.  88,  br.  40  dm.  —  Deie  TeriEfatei»/ 
dooh  zeer  doidel^ke  oopita  i^n  de  WMge  die  immer  Tan  dngn  mMUfi  \ 
r^en  gemaakt  s^n.  rj. 

648  Beleg  yan  Alkmaar.  Plan  der  stad  in  h.  midden  der  pi. ;  hocügar  Ofp ;  ƒ 
Egmond  en  de  dninen;  links  de  Schermmeer,  t.  ond.  Ontdorp^n-f 
Hajswaert.  Met  een  eohild,  boyenaan  linke,  waarin  deae  ïnififfpUt  i 
ALCMiaiAB ,  uihië  SoUaundia»  ah  higpams  gnwiier  obasna,  ens.:  T.  omL  ^ 
linke  uitlegg.  der  81  N<».  —  Hierbij  een  a&onderL :  ^Gorta  en  wm  -\ 
^aohtige  Beeohrijy.  der  Stadt  Aclmaer  mitegad.  de  Beleg.  In  UOH  j 
Ende  oook  de  Distmotie  der  onde  Stadt  Vroon."  —  Deae  besobif  T*  ; 
der  etad  gaat  tot  1680,  (in  welk  jaar  doe  de  plaat  moet  a^m  «ifc»  j 
gegeyen)  en  ia  geyolgd  door  een  TaldlAcKi  en  uitleg  der  letten  A  lot  - 
G  op  de  plaat.  —  De  besohr^y.  is  in  4  colommen  gedrukt  en  behoort  -: 
ter  sQde  en  onder  de  pi.  geplakt  te  s^n.  —  De  pi.  is  hg.  86,  br.  61  dm.,  i 
de  Beeohrijy.  in  4  kol.  hg.  86  br.  84  dm.  —  Dese  plaat  en  beoolurflT. 
B^n  0dd  teldaaaum  dat  alleen  dit  Bxemplaar  bekend  is. 

644  Hetselfiie ;  geheel  als  yoren  doch  yerkl.  Met  HolL  inschr.  Door  J.  Cl 
PhiUpa,  br.  fol  Uit:  Hooft. 

646  Hetselfde,  b^na  als  yoren,  dooh  Bgmond  meer  yóórkomond.  Mol 
uitlegg.  y.  ond.  der  81  N®.  br.  4p.  Plaat  uit  het  midden  d.  Tor.  eeuw. 

646  Hetzelfde,  bijna  als  yoren,  dooh  op  den  yoorgrond  het  opfarrtdceaid 
Spaansche  leger.  Znd.  nm.  y.  gray.  (O.  Deck&rY)  br.  foL  Uit:Bor,OorL 

647  Hetselfde,  anders,  boyenaan  h.  plan  der  Stad;  regts  deSohermiBeor; 
a  op   den   yoorgrond   het  optrekkend  Spaansohe  leger.  Naar  Hcgesribmrg 

seer  yerkl.  Uit:  Baudart  n».  41.  br.  foL 
b  Des.  plaat,  y.  acht.  onbedrukt. 

648  Tafbreel  uit  de  heldhaftige  yerdediging  y.  Alkmaar.  Naar  /.  Bmim  door 
J.  S,  Mareus.  gr.  8».  Proefde,  toot  alle  Ir.  Uit:  Hooft,  Hist.  1880. 

649  (86  Aog.)  Oeertruidenberg  wordt  door  den  Heer  yan  Poyet  b^  yer- 
a  rassing    aan    de  Spaaigaarden   ontweldigd.   (Arend  II   s  804.)   Naar 

Hogenberg  seer  yerkl.  Uit:  Baudart,  n».  48.  br.  4fi, 
h  Des.  plaat;  y.  acht.  onbedrukt. 

660  (11  Oct.)  De  Graaf  y.   Bossn   yerliest  een   seeslag  op  de  Zuider-see 
a  tegen   de  Prinsgesinden   onder  Komelis   Dirksoon  y.  Monnikendam. 

(Arend.  II.  e  81^—816.)  Gezigt  op  de  Zuider-zee,  op  den  yoorgrond  de 
8    Admiraalsohepen    yechtende;    links    boyenaan   Snkhuisen,   regts 
onderaan   een   stukje   y.  Amsterdam.  Naar  Hogenberg  seer  yerkL  Uit: 
Baudart,  No.  48.  br.  4o. 
h  Des.  plaat;  y.  aoht.  onbedrukt. 

661  Hetselfde,  nagenoeg  als  yoren,  links  Bnkhuisen.  Naar  H.  VeUêmnkel 
door  TT.  Nieuiwhoff.  Hg.  17  br.  87  dm.  br.  fbL  Uit:  Sngelb.  Qerrita, 
Neerl.  Heldendaden  ter  see.  Met  afiKmd.  uitlegg.  in  8». 

668  Hetselfde;  nog   al   yersohiU.;  links  Bnkhuisen,  regts  de  8  Admiraal- 

a  schepen  slaags;  op  den   yoorgrond  8  open  booten  in  geyeoht.  Mei 

ondersohr.:   D»  Meeslagh  der  NoordrHolLf  ens.  Door  J.  LuyÜMi.  br.  fol. 

Uit:  Bor,  Oorl. 

h  Des.  plaat,  opgegray.  met  swartenrand,  en  ondersohr. :  Zeeélag  tuteehm, 

ens.  Gem.  Tom  I,  n9,  10.  br.  fol.  Uit:  Ie  Glero. 
e  Des.  opgegray.  plaat,  proefdruk  yoor  alle  letter. 
668  Hetselfde;  de  Zuidersee,  waarop  de  geheele  yloot,  in  h.  yersohiet 
langs  de  geheele  pL  het  strand  y.  Hoorn  tot  Bnkhuisen;  Bnkh.  ge- 
heel regts.  Met  insohr.  boyen  in  de  pL:  Slagh  v,  Bomu;  y.  ond.  1  reg. 
met  reder^ker  yenen'en  uitlegg.  d.  86  no.  (Naar  eeneoudesohilder^) 
door  P.  C.  H.f  Hg.  18  br.  87  dm.  br.  4fi. 


1S13, 14.  Vertrek  van  Al  va.  Slag  op  de  Mookerheide,  enz.    89 

6M  HefcieUda;  b^na  ali  Toren,  met  inaohr.  boTen  in  de  p\. :  Botm geilagen 
o»  1578.  kL  br.  4». 

6B6  M aThniHaan ,  Graaf  t.   Boêmu   geTankelijk    te  Hoorn  binnengebraf^. 
a  (Arend  II  e  816)  Naar  J.  Buys  door  Vwkeles.  S».  Uit:  Kok,  Vod.  Wdb. 
h  Des.  plaat;  proefdruk  Töör  alle  It. 
e.  Hetaellde ;  teekening  in  O.  L  inkt  Toor  de  Toorg.  pi.  door  J.  Bwf».  8". 

fi6  (!<•▼.)  Middelburg  door  Prine  Willem  belegerd.  (Arend  U  e  845.) 
Kaar  Hogmiherg  weer  yerkl.  Uit:  Baudart,  no.  49.  br.  4».  (den." 

687  fGerangenneming  t.  Pb.  t.  Mamix  teMaaslandBaluisdoordeSpanjaar- 
a  (Arend  H  e  819)  Naar  J.  Bu/ys  door  &  Fttitol».  8o.  Uit :  Kok ,  V ad.  Wdb. 
l  Dea.  plaat.  Proefdruk  Tóör  alle  Ir. 

G68  (Dee.)  Sohandel^k  Tertrek  Tan  AWa  uit  Amsterdam.  (Arend  II 08SI) 
Znd.  nm.  t.  graT.  br.  12p. 
h  Des.  plaat.  Proefdruk  TÓÓr  alle  Ir. 
(16  Dee.)  Alra,  op  lijn  Tenoek,  door  koning  Philipe  Tan  de  land- 
Toogd^  ontelagen ,  Tertrekt  uit  Brnsael.  (Arend  II  e  381)  Naar  Hogen- 
hêrg,  leer  TerkL  Uit:  Bandart  n».  47.  br.  4fi. 

860  Zinneprent  op  bet  Tertrek  en  den  Tal  t.  AWa  ?  (Arend  II  e  832)  — 
AWa  klimt  een  ladder  op  die  ten  bemel  reikt ;  de  dood ,  de  duiTel  en 
eene  Trouw  (bl^keni  den  wereldbol  met  eereteekenen  naast  haar)  de 
wereld,  trekken  er  bem  al  —  Slechte  oude  teekening  in  O.  I.  inkt. 
Hg.  16  br.  16  dm.  kl.  4». 

881  (15V4.)  GHlles  t.  Barlaimont,  Heer  t.  Hierges,  wordt  te  Amsterdam 
a  ingehaald.   kL  12.  plaatje.]  —  h  Hets.  in  proefdruk  en  c  in  teekening 
door  8,  Foike, 

GGS  (98  of  89  Jmi.)  De  Spaansohe  Admiraals  d'ATÜa  en  Glymes,  bij 
Bergen  op  Zoom  en  Bomerswaal  door  de  Souwen  onder  Boisot  ge- 
alagen.  (Arend  n  e  843.)  Naar  Hogenberg  seer  Terkl.  Uit:  Baudart, 
no.  4&  br.  4fi, 

8B8  (SI  Jaa.)  De  Spaansohe  Tloot,  onder  Bomero,  die  Middelburg  wil 
ontaetten,  wordt  door  de  Souwen  onder  Boisot  voor  Bergen  op 
Zoom  geslagen.  Hierop  is  ook  afgebeeld,  de  daad  van  Jsp.  Leynse, 
Tan  Zoutelande ,  die  de  Tlag  Tan  het  Spaansohe  Admiroalschip  afhaalt. 
(Arend  II  e,  847).  —  Photographie  door  Mr.  /.  v.  d.  Oraft  te  Middel- 
burg in  1868  naar  het  tap^twerk  door  J.  de  Maecht,  in  Middelburg 
geweren  tusschen  1591 — ^99  en  hangende  in  de  Abdij  aldaar.  Zie  de 
aanteekening  bij  no.  715. 

664  (•  of  16  Febr.)  Middelburg  gaat  bij  Terdrag  aan  den  Prins  OTer. 
(Arend  II  e  849.)  Naar  Hogenberg  seer  Terkl.  Uit  Baudart ,  no.  50.  br.  4o. 

665  (14  April.)  Slag  op  de  Mookerheide.  (Arend  II  e  364—6.)  Begts  hot 
a  dorp   Mook,   daarbij   een   molen;   links   boTenaon   Nijmegen,   in  het 

midden  het  einde  Tan  den  slag.  Naar  Hogenberg  Terkl.  Uit:  Baudart, 
n<».  52.  br.  4o. 
h  Des.  plaat,  t.  acht.  onbedrukt,  Töör  de  Terzen  en  namen.  Proefdruk 
TÖÖr  alle  Ir.  Toor  Baudart.  br.  4o.  Zieldsuiam. 

666  Hetselfde;  geheel  als  Toren,  doch  met  bij  Toeging  Ton  deMaas,regt8 
TOorbQ  h.  dorp  Mook.  Door  J.  W,  Bawr.  Gem.  277.  br.  fol.  Uit :  Strada 
de  bello  Belg.  Bom.  1650.  foL 

667  Hetselfde,  geheel  als  Toren  doch  wat  Terkl.;  met  Lat.  insohr.  in,  en 
uitlegg.  onder  de  pi.  br.  fol.  Uit :  Strada ,  de  bello  Belg.  Mogunt.  1651. 4*^. 

667*  Hetzelfde,  geheel  als  Toren,  eTcn  groot,  met  Ital.  opsohr.  en  uitleg 
boTen  in  de  pi.  Gem.  329.  br.  4°.  Uit:? 

668  Hetzelfde,  geheel  als  Toren  doch  omgekeerd-,  regts  Nijmegen,  links 
de  Maas  en  Mook.  Met  Holl.  opschr.  en  uitleg  boTen  in  de  pi.  Door 
F.  V,  d.  Wijngaerde.  br. fol. Gem. 811.  Uit: Strada, Nederl.Oorl.  1646. fol. 

12 


90  Beleg  van  Leiden.  1574. 

669  (M  Mei.)  Oyenrinnixig  bQ  Lillo  door  de  Zeenwen  op  28  Spaamcèe 
oorlogsohepen y  waarvan  z^  8  verbrandden,  5  in  den  grond  boorden 
en  15  prQs  maakten.  (Arend  n  e.  872.)  —  Photographie  door  Mr.  J. «.  d^ 
Qraft,  te  Middelbnrg  in  1868,  naar  het  tap^twerk  door  J.  de  JfaedU 
te  Middelbnrg,  geweven  tuBsohen  1691 — 99,  en  hangende  in  de  AbdQ 
aldaar.  —  Zie  de  aomteekming  hij  No.  715. 

670  (•  JhbU)  volgens  Hogenberg  5  April.)  Don  Lonia  de  Bequeeens,  da 
a  opvolger  van  Alva,  laat  te  Bmasel  vóór  het  Broodhnia  een  algemeea 

pardon    uitroepen.  (Arend  U  e  877.)  —  B^na  des.  plaat  als  467;  hier 
echter  sijn  de  trappen  v.  h.  hnis  ledig,  op  de  vorige  pi. YgI soldAtan. 
Naar  Hogenberg  verkl.  Uit:  Bandart,  no.  51.  br.  4fi. 
h  Des.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt. 

671  1699,  van  80  Oct.  tot  21  Mrt.  16V4  en  v.  26  Mei  tot  8  Oot.lSf4) 
Beleg  van  Lejden.  —  (Arend.  II.  e  881 — 899)  —  ^^  Kaart  v.  de  Beleg*» 
,  ringen  der  Stadt  Lejden;  de  eerste  is  begonnen  81  Oot.  IB78eiiTer> 
jylaten  21  Maart  1574;  de  tweede  is  begonnen  26  Mej  en  ontaei  den 
gd»  Oot.  1574,  ontworpen  en  AflQff^teokent  door  Joost  Jansen  BUhaaier 
jydie  den  Spaansohen  int  selve  Belegh  voor  Ingenieur  heeft  gedient." 
—  In  h.  midden  het  plan  der  Stad,  rondom  al  de  Schansen,  nL onder- 
aan de  Wadding^r  en  Lammenschans ,  regts  Lejderdorp,  boven  aan 
de  Stads-Watering  en  de  Quakel;  onderaan  regts  de:  YerkL der 49 n«. 
op  de  pi.  Naar  de  afteekening  v.  Bilhamer  geoopieert  in  1717  door 
T.  Beets,  gegrav.  d.  J.  Stemmen.  "Eg.  45  br.  57  dm.  Gr.  br.  fol. 

671*  Hetzelfde;  geheel  als  voren,  seer  verkl.;  voor  Wagenaar  TaderL 
Hist.  1752.  br.  4p. 

672  jyHet  beleg  en   ontaet   van   Lejden.  1574."  —  In  h.  midden  de  stad, 
a  daarboven   de  Haarlemmer  Meer,  regts  de  Noordsee;  links  de  vlngt 

der  Spanjaarden  en  Wilsveen;  v.  ond.  links  een  schip:  de  arkv,DeHfi; 
en  regts  een  hevig  gevecht  b^  de:  Lcmdschydimg,  Boven  aan  de  pL 
een  band  met  opschr. ,  links  en  regts  2  papieren  noodmnnten.  Geötst 
door  Romein  de  Hooghe,  met  adres  v.  J.'  Tangena,  Hg.  48  br.  46  dm. 
br.  fol.  —  Zeidsame  en  seer  fraaie  1*  druk. 

Hierb^  een  afisonderl^k  verhaal  v.  h.  beleg  v.  Lejden,  onderteekend 
J,  Tomgena ,  waar  naast  een  vers  ter  eere  v.  d. :  Leidschen  borger  door 
M.  Z,  V.  Boxhom,  1  bL  fol.  dat  waarsch^nl^k  b^  dese  plaat  behoort. 
2^r  zeldzaam. 
h  Dez.  plaat,  latere  en  slechtere  uitgave.  Znd.  nm.  y.  gprav.  óf  adres; 
onderaan  regts  staat:  De  landecheiding, 

678  Hetzelfde,  als  voren,  doch  meer  verkL;  de  Haarl.-Meer  meer  naauw- 
keurig  aangeduid.  Met  1  reg.  kap.  opechr. :  A/heeHdmge  van ens.  kL  br.  foL 

674  Hetzelfde;  bovenaan  in  het  verschiet  de  stad,  vooraan  de  sohaosen. 
Uit:  Baudart,  n».  58.  V.  acht.  onbedrukt,  br.  4fi.  ^  Deae  plaat  y.  h. 
beleg  is  niet  in  hogenberg, 

675  Serie  van  zes  platen  over  het  beleg  en  ontaet  van  Lejden.  L  Af- 
leggen V.  d.  eed  v.  getrouwheid,  met  Hebreeuwsoh  opeohrift.  IL 
Disaidivan,  HL  Famea  lY.  MortaUtae,  Y.  Ontzet  der  stad.  (aonder  op- 
schrift.) YL  Dank  in  de  kerk.  (met  Hebr.  opschrift.)  Tk>OT  GviL  Ham/ênt 
(Wl,  de  Haan.)  br.  4o.  De  pi.  zQn  ongenommerd;  iedere  pL  hg.  17  br. 
26  dm.  br.  4». 

Deze  platen  of  copieön  er  van  vindt  men  veel  in  Orlers,  BeeohrQv. 
Y.  Lejden.  1614  of  41  of  1781.  —  Yan  deze  platen  bestaan  8  uitgaven : 
a  Plaat  1  en  6  met  Hebr.,  2,  8,  4,  met  LatQnsoh,  pL5K>nderopeQhrift. 
Op  pL  6  Y.  ond.  d.  naam  des  gprav. 


1114.  Beleg  van  Leiden.  91 

l  Slechte  oopiAn  t.  d.  Toorg.  pL;  londer  Hebr.  opschrift  op  pi.  1  en  6; 
met  de  opeohriften:  Muyierey  rni  Hongcmoot  op  pi.  2,  3  en  eon  Holl, 
Ten  op  pi.  5. 

c  Latere  afdrukken  van  de  Toorg.  coplftn ;  pi.  1  on  6  met  Hebr.  in- 
■ohriAen.  Van  den  l*t«B  staat  te  herkennen  door  h.  ontbreken  t.  d, 
naam  dee  graT.  op  pi.  6.  —  Hierran  alleen  de  laatste  plaat  Toor- 
handen. 

Hierb^i  een  afieonderl^k  4o  blad  soo  groot  als  de  platen ,  met  6  twee- 
jvgellge  Tenen  ter  uitlegging ;  dit  behoort  waarBohtJnliJk  bij  do  copiAn :  h. 
676  StandTaetigheid  t.  t.  d.  Werf  gedurende  het  beleg  van  Leyden.  (Arend. 
n  e  894)  In  het  midden  t.  d.  Werf,  sijn  degen  aan  de  uproorige  bur- 
gen toereikende,  regts  eene  uitgeyaste  vrouw  met  3  kinderen  om 
haar;  linka  het  Stadhuis.  Uitvoerige  Tooratelling.  —  Naar  de  Schilderij 
Tan  Qst.  Wappers,  in  aquatinta  door  F.  Lherié  te  Antwerpen.  1835. 
Proefdruk  Töör  de  letter.  Hg.  56  br.  fol.  br.  65  dm. 
697  ^Pieter   Adriaanssoon   van   de    Werf,  Burgemeester  van  roeiden,  siJn 

'  «IcTcn  Teil  biedende  aan  de  muitende  ingezetenen  der  stad."  —  Gesigt 
op  de  Breestraat,  regts  h.  Stadhuis,  op  straat  t.  d.  Werf,  vóór  hem 
eenige  mannen  en  Trouwen  geknield.  Naar  de  schilderij  van  Jf.  J.  r. 
Bne,  op  het  Stadhuis  te  Leiden,  lithogr.  door  C,  C,  A.  Lcuft  Hg.  30 
br.  éO  dm.  br.  fol.  Chin.  pap. 

678  Hetaelfile,  geheel  als  voren,  seer  Tcrkl.,  met  opschrift:  U  Siojc  de 
Leyds.  Lithogr.  bij  Blommen  te  'sHag^.  gr.  8". 

679  Hetselfde,  -eenigsins   andera.   Links   v.  d.   Werf,  vóór  hem  geknield 
a  een  soldaat  met  xaamgevouwen  handen.  Naar  J.  Buys  door  R,  Viniccles, 

1787  8o  Uit :  Kok ,  Vad.  Wdb.  VIII.  8". 
h  Des.  plaat.  Proefdruk  vóór  alle  Ir. 
c  Hetselfde,  teekening  in  O.  I.  inkt  voor  de  pl. 

680  Hetselfde,  geheel  anders.  Eene  kamer  door  eene  kroon  met  kaarsen 
a  Tcrlioht.  in  h.  midden  staat  t.  d.  Werf,  vóór  hem  een  man  op  de  knicAn. 

Met   onderschr.:   Daar  is  mijn   swaard,   enz.   IV.  G.  Uit:  v.  Morkon. 
Beleg  T.  L.  in:  Toneelpoézy.  Naar  en  door  R.  VinkeUg.  1774.  4fi. 
h  Des.  plaat.  Proefdruk  Tóór  alle  Ir. 

681  Hetaelfde,  geheel  als  Toren,  veel  verkl..  Door  R,  Vinkekjt.  1774.  8". 
Uit:  V.  Merken,  beleg  v.  Leid.  1774.  8o. 

h  Des.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 

682  Zinneprent  op  v.  d.  Werf;  zijn  borstbeeld,  regts,  in  een  ovaal  door 
eene  slang  gevormd;  ter  weerszijden  2  engelen  en  verdere  zinneb. 
Met  onderschr.:  Zoo  wordt  standvastigheid  on  getroawh.  bewaard. 
Naar  A,  C.  Haaek  door  N.  v.  d.  Meer,  Bovenaan  gem.  2  Hg.  20  br.  29 
dm.  br.  fol. 

688  Monument  ter  eere  van  v.  d.  Werf,  in  de  Pieterskerk  te  Leyden  op- 
gerigt.  Een  ovaal  schild  met  eikenloof  enz.  waar  boven  zijn  borstbeeld. 
Met   14  reg.  vers  van  J.  Vos.  Door  P.  PhiUppe.  "Hg.  39  br.  27  dm.  fol. 

684  14  Afbeeldingen  v.  7  verschlll.  Noodmunten  gedurende  hot  beleg 
nitgeg.  en  15  afbeeld,  v.  10  penningen  ter  eere  van  v.  d.  Werf,  v.  d. 
Does,  en  ter  gedaohnis  v.  h.  beleg,  het  ontzet  en  van  de  stichting 
der  Hoogesohool  geslagen.  —  Op  7  bl.  fol.  4".  en  8<'.  Hierbij  oen  Holl. 
gedioht   op   h. :   Papiereri'geld  geoffert  voor  de  Vrijheid.  In  2  kol.  br.  fol. 

685  Stoute  dsAd  v.  een  Spanjaard  vóór  Leyden .  Znd.  nm.  v.  grav.  get. : 
Tweede  dl.  61  kl.  80.  Uit:  Leti,  leven  v.  Philips  II? 

686  Wapen  v.  Duivenbode.  1578.  Door  J.  v,  d.  Spijlc.  8'*.  —  Afbeeld,  v.  d. 
ijzeren  pot  in  Lammenschans  gevonden.  Met  opschr.  —  Hieronder 
de  halve  maan  met  opschrift:  Liver  Turez  dan  Paus ,  euE.  Door  A.  Delf oa. 
2  bl.  80. 


92         Ontzet  van  Leiden  en  Stichting  der  HoogeschooL     1571. 

687  jyAfbeelding  yan  den  Snaphaan  t.  d.  Bd.  Jan  ▼.  d.  Does  im  h.  beleg 
gY,  Lejden,  met  de  Teroverde  Spaaneohe  stukken  gesohut  aan  Lam- 
^men  Schans."  br.  4fi,  Gray.  snd.  nm.  omstreeks  1770.  br.  49, 

688  (9  Oei.)  Ontset  yan  Lejden  door  de  Holl.  en  Zeeuwsche  yloot  onder 
Lod.  y.  Boiaot.  —  Kaart  y.  h.  land  tnssohen  Leiden  en  Delft  ;boyenaaB 
links  de  Noordsee ;  regts  Leiden ;  onderaan  links  Delft ;  in  h.  midden  da 
sohepen  yan  Boisot.  Naar  Ho^en^fliV  seer  yerkl.  Uit :  Baadart  n^.  64b  br.  4^. 

689  Ontset  yan  Lejden;  de  stad  in  bet  yerscbiet,  ens.  nagenoeg  ala  op 
no.  674  (Bandart  no.  68).  —  G^sigt  bQ  nacht ;  een  halye  maan  aan  den 
hemel,  regts  eenig^  schepen  yan  Boisot  en  eenige  raiters  die  yer- 
schrikt  weg  ylngten.  Znd.  nm.  y.  gjay.  en  geheel  als  de  plaaljee  die 
in  Bandart  oorspronkel^k,  en  niet  nageyolgd  sQn.  br.  4^. 

690  Hetselide.  Kaart  y.  h.  land  tossohen  Lejden  en  Rotterdam;  links 
Leyden,  y.  ond.  de  see  en  Scheyelingen ,  boyenaan  regts  Botterdam; 
met  yele  sohepen,  ylngtelingen  ens.  Met  Lat.  en  Fr.  inscriptie  boren- 
aan  in  de  kaart;  y.  ond.  regts:  OniBeUinge  der  stad  Leijdeiu  H|f.  26, 
br.  88  dm.  br.  foL 

691  Hetaelfde,  geheel   anders.   Boyenaan  de  kaart  de  Leidsohe  meer  em 
a  Noordsee,  in  h.  midden  Leiden,  regts  de  Begaliersdam,oyeral  schepen; 

boyenaan  links  afbeeld,  y.  8  pap.  noodmnnten,  regts  uitleg  t.  90  No. 
en  boyenschr.:   ^'t   Ontaet   yan  Ledden."  Znd.  nm.  y.  gray.  (Door  C. 
Decker  f)  br.  fol. 
b  Des.  plaat,  latere  druk  met  swarten  rand  omgeyen. 

691*  Hetielfie,  nauwkeurige  oopie  in  lithogr.  door  ^Vop  teLeyden.  (Om- 
streeks  1840)  br.  fol. 

698  f  Het  ontset  y.  Ledden.  A».  1674"  Voorstelling  in  de  stad  aan  een  der 
poorten. 
a  Door  S.   Fokke,  1776.  Met  adres  yan  A.  Fokhe,  br.  4fi.  IHt:  Wagenaar. 
b  Des.  plaat.  Proefdruk  yóör  alle  Ir. 

608  Hetaelfde.  Afbeelding  y.  een  geschilderd  glasraam  in  de  St.  Janskerk 
te  Gouda, 
a  Li  h.  yerschiet  boyenaan  de  stad,  in  h.  midden  het  yerdronken  land, 
links  de  stad  Delft.  Op  den  y oergrond  links  de  Prins,  wien  eenige 
personen  komen  smeeken;  regts  het  wegdragen  yan  yaten  met  leyens- 
middelen.  —  Onder  de  yoorstelling :  Anno  1608.  Naar  de  compositie 
y.  Is,  Zwcmenbwrg ,  geteekend  door  /.  O.  BoetMts,  gegray.  doorP.  Tas^é, 
gr.  fol.  Hg.  64,  br.  82  dm.  Dit  is  plaat  26  uit  de  in  1748  ontworpen 
serie  y.  platen  naar  alle  Gk>udsche  kerkglasen,  waaryan  slechts  7  yer- 
schenen  s^n. 
b  Des.  plaat,  proef d^ruk  yóör  alle  Ir. — Dit  Bx.  is  door  den  gprayeur  met 
yele  tinten  in  rood  kr^t  yerbeterd. 

694  (lO  Oei.)  Yerdrijying  der  Spaansche  yloot,  die  het  belegerde  Middel- 
burg wil  ontzetten,  door  de  Souwen.  (Arend  II  s.  ?)  Phothographie 
door  Mr.  /.  v,  d,  Qraft  te  Middelburg  in  1868,  naar  het  tapQtwerk 
door  J.  de  Maecht  te  Middelburg  geweyen  tusschen  1691 — ^99,  en 
hangeDde  in  de  Abdij  aldaar.  Dese  afbeelding  bestaat  in  8  stukken, 
w^l  dit  tap^twerk  om  sljne  grootte  doorgesneden  en  in  2  yakken 
gehangen  is.  —  Zie  de  aomteekemng  b^  N».  716. 

696  16V6.  Stichting  der  Leidsche  Hoogeschool.  —  (Arend  II  6  401)  ^Zinne- 
j,  beeldig  tafereel  der  oyergifte  y.  h.  octrooi  tot  de  oprigting  eener 
«Hoogeschool.  8  Febr.  1676."  — «De  straat  yóör  h.  Stadhuis  waar  Prins 
Willem  aan  den  Burgem.  een  blad  met  opschrift:  Philips  ens.  oyer- 
geeft.  In   aquatinta  door  H,  P.  Oosterhuis,  Hg.  46  br.  68  dm.  br.  foL 

696  (8  Febr.)  Inw^ding  der  Üniyersiteit  te  Lejden.  Luisterr^ke  optogt 
waarb^  yele  sinnebeeldige   personen.  In  4  boyen  elkander  staande 


ISliu   Inwjjding  der  Hoogeschool;  Vreddiandel  te  Breda.        03 

«ileeliiigm,  borenMui  linki  eene  poort  met  den  Nederl.  Loeaw; 
onderaan  linka  een  eolüp  met  Keptnnos  en  A  polio  en  de  9  Mosen. 
Boren  de  flgnrea  de  namen.  Znd.  ondertohrift.  —  Oude  gray.  op  2 
■anwingfiTnegde  bL,  end.  nm.  t.  gprav.  Te  samen  br.  58,  hg.  80  dm. 
br.  toL  lêUlmam, 

flB7  HietaeUdie,  geheel  ala  Toren ,  Teel  TorkL,  met  1  reg.  ondersohr.  Door 
8,  Wokkê,  Br.  88,  hg.  19  dm.  br.  4fi.  Afdmk  in  fol.  —  Hierbij  de  oit- 
legging  iüt:*(CWwMrO  £«■  boek.  bl.  449. 

ABS  HetMUde,  geheel  anden;  in  4  afdeeling^n ;  borenaan  regts,  de  triamf- 
boog  op  de  Hoogewoerd;  t.  ond.  regts  de  triomfboog  voordeHooge- 
■ehooL  Tan  ond.  eene  Holl.,  regts  eene  Lat.  b^gedrakte  verklaring 
der  47  No.  Met  adrea  bQ  P.  v.  d.  A'k,  Hg.  90  br.  45  dm.  fol.  ült: 
OrUn,  8t  dr.  (178L)  1«  deel. 

8B9  NaTolgIng  y.  desen  optogt  in  1885  b^  het  26()jarig  bestaan  der  Hooge- 
eoihool,  met  eenige  Teranderingen ;  in  4  boven  elkander  staande 
reeksen;  borenaan  links  de  poort  der  Academie;  op  de  8*  rij  een 
wagen  met  paarden,  waarop  de  Gkklgeleerdheid  troont,  ens.  Door 
L.  Sprmigtir  naar  h.  leven  geteekend  in  1825.  (ïegrav.  door  D,  Vwhoaaird, 
Hff.  84  br.  58  dm.   br.  fol. 

700  (5  lÊmmwi  tot  JalU)  Zinneprent  op  de  vmchteloose  vredehandeling 
te  Breda,  tnswhen  den  Prins,  de  Staten  en  Steden,  met  de  Spaan- 
■ohen?  (Arend  II  e  484)  De  Ütf/de,  een  kind  op  den  arm  dragende, 
wordt  door  Jmoidia  en  Via  verjaagd ;  rondom  op  een  plein  eene  menigte 
staande  en  knielende  mensoben ;  bovenaan  God  Vader  de  besw^mende 
vrede  in  den  arm  houdende;  daaronder  een  band  met  de  wapens  der 
17  versohilL  Provinoidn.  —  Met  2  reg.  Lat.  en  Holl.  vers  en  h.  jaar  1575. 
Znd.  naam  v.  grav.  Hg.  82  br.  20  dm.  fol.  Zsffraaldcomtfgelyktijdigepl. 

701  2iinneprent  op  hetselfileP?  —  Sene  vlakte,  regts  in  een  heuvel  ein- 
digende,  is  bevolkt  met  vele  varkens  en  sengen  die  den  grond  om- 
wroeten,  en  over  eene  haag  in  den  middelsten  tuin,  door  den  HolL 
Leenw  besohermd,  willen  klimmen;  rondom  dien  tain  de  vaandels 
en  namen  v.  11  HolL  steden ;  links  eene  rivier  met  een  groot  S^uwsoh 
Bohip  en  den  Zeenwschen  waterleeaw;  in  het  versohiet  over  de  rivier 
eene  groote  stad  (Antwerpen?)  —  Van  ond.  een  8  reg.  Fr.  en  Holl. 
Ters  in  onde  schr^fletters  gedmkt:  Houdl  op  in  mijn  thuyn  io  wroeten 
Spaenache  Beeren,  enz.  Zonder  eenigen  naam  v.  grav.  of  jaar.  Hg.  23 
br.  28  dm.  br.  foL  Zeer  MUsame  pi.  van  omstreeks  dezen  tijd. 

TOS  (19  Jaall.)  Prins  Willem  I  trouwt  te  Brielle  met  Oharlotte  van  Bourbon. 
a  (Arend  II  e  452)  Kaar  /.  Bwys  door  K  Vinkeles,  12o.  Uit:  (Fokke)  Qe- 

sohiedenis  d.  Nederl. 
h  Des.  plaat;  proefdruk  vóór  alle  Ir. 
706  (6  Aag.)  Oudewater  door  Gilles  van  Barlaymont,  Heer  van  Hierges, 

stormenderhand   ingenomen,   en   uitgemoord.   (Arend  II  e  468)  Naar 

Horenberg  verkl.  Uit:  Baudart,  no.  55.  br.  4P. 
704  (IS  tot  S4  Aag.)  Beleg  van  Sohoonhoven  door  Hierges ,  die  de  Stad 

na  een  hevigen  storm  bij  verdrag  inneemt.  (Arend  II  e  464).  Afbeeld. 

V.  7  noodmunten  tydens  dit  beleg  geslagen. 
706  (16V6.  6  Aept.  tot  Aag.)  Woerden,  door  de  Spanjaarden  vruchteloos 

belegerd.  (Arend  IE  e  465.)  Gezigt  der  Stad  met  h.  omligg.  land;  op 

d.   voorgrond   regts  het  Sp.  leger.  Znd.  nm.  v.  grav.  Met  Holl.  in-  en 

ondersohr.  br.  fol.  Uit:  Hooft? 
706  (S8  flept.)  «Den   Heyrtooht  naar  Dujvelandt."   (Arend  n  e  468.)  — 

1500  Spaansohe  Soldaten   trekken   des  nachts  bij  onweder  door  het 

water  van  Philipsland  naar  Duiveland.  Door  Franc,  v.  d.  Wifngaerden, 

br.  foL  Get.:  fol.  821.  Uit:  Strada,  Nederl.  oorlogen.  1646. 


94        Togt  naar  Duiveland.  —  Zieeawsche  Taptjtwerken.   mi^ 

707  Hetoelfde,  geheel  ali  Toren,  dooh  omgeikeerd.  Bequeiens  endelamtt 
Hemandesy  die  met  opgeheyen  handen  op  dese  pL  aan  de  ref^fteisydo 
staat,  komt  op  de  Yorige  aan  de  linkeniyde  yoor.  Met  Holl.  inidhr. 
boTon  in  de  pL  en  1  reg.  Holl.  ondenohr.  Door  C.  J)êek$r,  Gr.  fi»L 
Get.:  Tom  L  No.  88.  Uit:  Ie  Glero. 

706  Hetaelfde,  geheel  ali  voren,  iets  Terkl.,  met  Lat.  inschr.  boven  in, 
en  uitlegging  onder  de  pL  br.  foL  Uit:  Strada,  Mog.  1661.  4fi, 

709  Hetzelfde,  geheel  als  yoren.  Met  Ital.  opschrift  en  oiUegg.  boTen  in 
de  pL  Get.:  898.  kl.  br.  fol. 

710  Hetielfde,  dooh  eenigiins  anders.  Op  den  voorgrond  links  Beqoeaens 
in  firaa^e  kleeding,  eenlge  priesters  endetemgkeerendeaohterboede, 
Toorafg^egaan  door  hunnen  bevelhebber.  Met  Spaansoh  insohr.  en 
oitlegg.  Naar  /.  de  Ledetma  (door  B,  de  Hooghe?)  br.  foL  Get.:  877. 
Uit  een'  folioaitg.  v.  StradaP 

711  (99  Clept.)  Bommenede  op  Schouwen ,  door  de  Spanjaarden  ingenomen  ( 
en  uitgemoord.  (Arend  n  e  478.)  Kaar  Hogmbarg  verkL  Uit:  Bandart» 
no.  66.  br.  4fi. 

718  Hetaelfie ,  als  voren  dooh  met  eenige  veranderingen.  Met  8  reg.  HolL 
en  Fransoh  ondersohr.  —  Gopie  van  omstreeks  1600  in  gelijke  grootte 
van  de  plaat  van  Hogenberg,  br.  fol, 

718  (iftVtt.  81  Febr.)  De  Prins  van  Oranje  neemt  de  vesting  Krimpen 
aan  de  Lek.  (Arend  II  e  488.)  Naar  Hogmberg  verkl.  Uit:  Bandart, 
no.  67.  br.  4fi. 

714  (M  JhbU)  Zieriksee  na  een   beleg  van   Oot.  1676  tot  Jun^  1676  in- 
a  genomen.  (Arend  II  e  4i7S,  488,  604.)  Naar  HogmAerg  seer  verkl.  Uit: 

Baudart,  no.  68.  br.  4». 
h  Des.  plaat,  v.  aoht.  onbedrukt. 

716  (J«iy.)  Mislukte  poging  der  Zeeuwen  onder  Boisot  om  het  belegerde 
Zieriksee  te  provianderen.  (Arend  n  e  608.)  Photographie  door  Mr. 
/.  V.  d.  Qraft  te  Middelburg  in  1868,  naar  het  tap^twerk  door  /.  de 
Maecht  te  Middelburg,  geweven  tussohen  1681 — 99  en  hangende  inde 
Abdij  aldaar.  -^  Zie  de  No,  686,  663,  669,  694. 

De  afbeeldingen  in  de  genoemde  6  No*  beschreven,  sQn  die  van  6 
buitengewoon  groote  en  fraaie  tap^twerken,  eenige  heldendaden  van 
Zeeuwen  voorstellende ,  die  tussohen  1691  en  99  vef vaardigd  s^n  door 
eenen  Middelburgsohen  kunstenaar  /.  de  Maecht,  en  nu  de  groote 
saai  versieren  in  de  Abdy  te  Middelburg,  waar  de  Provina  Staten 
van  S^land  vergaderen.  Daar  dese  tapijtwerken  ongeveer  eeneeenw 
vóór  de  bekende  Gobelins  vervaardigd  en  nog  vrij  goed  geconserveerd 
stjn,  zoo  mogen  ze  in  verschillende  opzigten  belangr^ke  kunstwerken 
genoemd  worden.  —  Benige  nadere  bQ zonderheden  vermelden  de  H.H. 
de  E^anter  en  Dresselhuis  in  hun  werk :  de  Provincie  S^land.  1884 
bl.  79,  volg.  —  Van  deze  tap^twerken  bestaan  uiterst  naauwkeurige 
afteekeningen  in  kleuren,  in  breed  folio,  welke  de  Heer  Mr.  Jaoob 
Yerhe^e  van  Oitters  in  de  vorige  eeuw  voor  z^nen  voortreffel^ken 
Atlas  V.  Zeeland  heeft  laten  maken ,  welke  collectie ,  Zoelondia  iUufirata 
genoemd ,  in  12  portefeuilles  zulk  een  rQkdom  van  platen  en  inzonder- 
heid van  kaarten  en  teekeningen  omvat,  (de  meeste  naar  voorwerpen 
nu  niet  meer  aanwezig),  dat  die  alles  verre  zich  achterlaat  wat  ik 
elders  van  dergelijken  aard  gezien  heb.  Deze  verzameling  berust 
thans  in  de  Bibliotheek  v.  h.  Zeeuwsch  Genootschap.  De  hier  be- 
schreven uitstekend  fraaie  photographiön  heb  ik  dank  te  weten  aan 
den  Heer  Mr.  J.  van  de  Graft  te  Middelburg,  die  se  naar  de  boven- 
genoemde  afteekeningen  vervaardigd  en  m^  vereerd  heeft.  —  Zie 
voorts:  de  Stoppelaar,  Gedenkboek.  1868.  bL  44. 


ISIC  Spaansche  Furie  te  Antwerpen.  Pacificatie  van  Oend.      05 

TH  (M  Jaiy.)  Aalst  in  YliMmditran  door  het  maiiende  Spaansohe  krQgv- 

▼olk  Tan  Zlerilowe  ingonomen  en  geplunderd.  (Arend  II  e  606.)  Naar 

Bn^mimq  verkL,  Uit:  Bandart,  no.  60.  br.  4». 

717  (ft  nept.)  De  Leden  yan   den   Baad  Tan  State  te  Bmuel  worden  in 

Teraelnrde   bewaring  geiet.  (Arend  II  t  514.)  Naar  Ho^mter^  verkl. 

mt:  Baudart,  n».  GO.  br.  4». 

717*  HetiwUde,  geheel  anders;  de  geTangenneming  op  de  markt  te  BmHsel 

a  Toorstellende.  (Door  9.  JV>lübe.)  Opgegprav.  pi.  Znd.  nm.  Uit :  Wagenaar, 

Yad.  Hist.  Uitg.  r.  179a  br.  4». 
6  Des.  plaat;  proefdmk  yóör  alle   Ir.  yan  d.  1«  staat  der  pi.,  met  d. 
naam  des  gray.  Voor:  Wagenaar  Yad.  Hist.  Uitg.  y.  1749. 
7U  (M  ••pi.)  De  moitende  Spaansche   benden  yerslaan  de  troepen  der 
Staten  yan   Braband  tussohen   Leuyen   en   Tienen.  (Arend  II  0  519.) 
Naar  Eogtfnib&rg  yerkl.  Uit:  Bandart,  n».  61.  br.  4". 
719  (<•  Het.)  Inneming;   moord   en   plundering  yan  Maastrioht  door  de 
Bpaansohe  troepen.  (Arend  n  e  538.)  Naar  Hogenberg  yerkl.  Uit :  Ban- 
dart,  n®.  €8.  br.  4fi.  Van  acht.  onbedrukt. 
780  ^Haarlem ,  yerwoest  door  Beleg  ende  Brandt ,  ten  tijde  als  Hij  wederom 
^gekomen  was  onder  de  Begeer,  y.  d.  Prinoe  y.  Orang.  1678." — 1,  Eerst 
^gedaan   door   TfumtOM   Thomasten  en  Jo.  v,  Doetekofn,  nu  yerkl.  door 
gPi.  Zaewredam  en  W.  Akersloot,"  —  Plan  der  Stad.  br.  4».  Uit :  Ampsing, 
.Besohrtjy.  y.  Haarlem.  1628.  4fi. 
TH  (4  tot  A  nmr.)  Spaansche  Furie  te  Antwerpen.  (Arend  110  585— 5Sa) 
a  B^   Hogenberg  yindt  men  oyer  dese  yreesseiyke  gebeurtenis  6  platen, 
namelijk:  1  Plan  d.  Stad.  2  Beschieten.  8  Het  yerdrinken  in  de  Schelde. 
4.  Het  afbranden  y.   h.   korts  gebouwde  prachtige  Stadhuls.  5  Het 
moorden  en   branden   op  de  straten.  6  Afgrtjsselyke  wreedheden.  — 
Dese  allen  yerkl.  Uit:  Bandart,  n».  68— 6a  br.  4o. 
h  Des.  platen ,  y.  aoht.  onbedrukt ;  en  proefdruk  yöór  de  yersen  y.  plaat  68. 
7SS  yAfgr^ssel^ke  wreedheid  der  Spanj.  in  Antw.  gepleegd  aan  seekere 
Bmyd." 
a  Door  J.  hm/km.  br.  fol.  Uit:  Bor,  NederL  Oorl. 
h  Des.  plaat ,  opgegray.  en  met  breeden  swarten  rand.  Proef  yöór  do 
letter. 
7Xt  (8  Xev.)  Pacificatie  yan  Gend.  (Arend  II  6  540.)  —  Zlnneprent  hierop, 
den  Hollandschen  tuin  yoorstellende  waarin  de  maagden  der  Proyincién 
met  hare  wapens  geseten  s^n,  en  die  door  de  Spaansche  benden  be- 
stookt  worden.  Met  inschrift :  FacificaÜB  v.  Q,  WTJ ,  en  uitlegging  der 
4  n«.  ter  sijde;  yan  acht.  bedrukt  met  musijk.  Uit:  Valerius,  Nederl. 
Gedencdanc.  br.  4fi, 

In  den  Catalogus  y.   d.  Histor.  Atlas  yan  den  Heer  Munniks  yan 
Cleef,  yerkooht  te  Utrecht,  Deoember  1860,  staan  de  yolgende  sinne- 
prenten  op  de  Pacificatie  yan  Qent  yermeld: 
N».    97  De  17  Nederl.  Proyinciftn  met  de  steden  Amsterdam  en  Ant- 
werpen. Door  J.  V.  d.  Wonde.  —  Dese  plaat  houde  ik  yoor 
eene  sinneprent  op  de  onderhandelingen  yoor  het  Bestand, 
in  1606  geyoerd,  en  wordt  daar  beschreyen. 
g      96  Den  hoorn  dss  verbondts.   Met  8  HolL,  8  Lat.,  8  Fransche  en 

8  Duitsche  yersen.  br.  fol. 
0      99  Zegewagen  (door  8  muilêsels  getrokken,  waarop  Pacis trmm' 
phantis    deUneatio,  daarachter:    Con^wraiwn  foedMS,  links  de 
maagden  der  17  Proyinciön.)  br.  fol. 
g    100  Zinneprent  ter  eere  yan  Prins  Willem  als  bewerker  der  Pa- 
oificatie   yan  Gtont,  met  Holl.  inschr.  en  yerklaring.  (De 


96  Unie  van  Brussel.  — Vredenburg  te  Utrecht  geslecht,  enz.  157i^  11, 


Pring  Bit   te   paard  als  St.  JoriB,  en  doorsteekt  den 
het  paard  liggenden  draak ,  daar  naast  Belgiea  met  manrkrooas  t 
naast  haar  een  lam  op  een  Toetstnk  waarop  9  regels  in  oaxs. 
beginn. :  Ter  eeren  mde  memorie,  ens.  fbi. 
No.  101  Ziinneprent   op  den   toestand   der  Nederl.,  met  2  reg.  HöD. 
Lat.  en  Fransch  onderschrift :  Fama  bracht  de  haken  mfU,  entL 
Door  /.   de  Oom  (OheynJ  met  adres  ▼.  W.  v.  HoêchL  hr.  IbL 
Ik  vermoed ,  nlt  m^ne  herinnering,  dat  het  seertw^ftlaoMig 
is  of  ook  .no.  98  en  99  wel  op  de  Paoifioatie  yan  Gïent  be» 
trekking  hebben. 
784  (•  IVov.)  Het  Kasteel  ▼.  Gent  aan  den  Graaf  y.  Benx  Toor  den  Ftins 
▼.  Oranje  overgegeven.   (Arend  II  e  540.)  Naar  Hoffenberg  verkL  IH*: 
Baadart,  n».  69.  br.  4fi. 
726  (19  NoT.)  Yalenoiennes    in    Henegonwen   van  de  Hoogdoitsohe  en 
a  Spaansohe  troepen  bevr^d.   Naar  Horenberg  verkl.  Uit:  Baudart,  n*. 

70.  br.  40. 
h  Des.  plaat,  v.  aoht.  onbedrukt.  ' 

726  (SS — S6  IVoT.)  Bennenberg  behoudt  Groningen  tegen  den  SpanjaardeoDi, 
voor  de  Staten.  (Arend  n  ƒ29.)  Naar  Eogenberg  verkL  Uit:  Baudart, 
no.  71.  br.  4fi,  Y.  aoht.  onbedr. 

727  (ISVV.  •  Jna.)  De  Unie  te  Brussel  gesloten  den  9  Jan.  1677  ter  be- 
vestiging van  de  Paoifioatie  van  Gtond,  (sie  n».  728)  en  handhaving 
der  Boomsohe  Godsdienst,  tnsschen  de  Zuideltfke  Staten,  G^eestel^kem, 
Bdelen,  ens.  (Arend  n  ƒ  68,  64.)  —  Facsimile  v.  h.  geschrift  en  van 
de  handteekeningen  volgens  het  origineel  in 's  Byks  Archief  te 's  Hage 
berustende. 

Gelithogr.  door  D,  Abrahome  te  'sHage  1827,  4  bladen  gr.  br.  foL 
In  het  werk  van  Mr.  J.  O.  de  Jonge,  de  Unie  te  Brussel  is  eene  an- 
dere oopie  in  oude  schr^fletters  op  1  blad  br.  foL 

728  2Snneprent  op  de  ^Yr^heidverkr^ging  d.  Protestantsche  Godsdienst 
yin  de  NederL"  —  Prins  Wiilem,  een  standaard  met  vr^heidshoed 
in  de  hand;  achter  hem  de  (Godsdienst,  een  altaar,  de  Dood,  en  een 
standbeeld;  links  het  vlugtend  B^ geloof;  de  Dweepsucht  te  paard 
lost  een  pistool  op  den  Prins.  Yoorts  vele  andere  sinnebeelden.  — 
Naar  C.  Meyer  door  J,  Bemme,  met  adres  v.  J.  Ghroenewoud  te  Amst. 
Waarschijnlijk  in  1817  bQ  h.  8*  eeuwfeest  d.  S^erkhervorming  uitg^. 
—  Hg.  60,  br.  80  dm.  br.  feL 

729  (Jan.)  Zware  nederlaag  van  de  stroopende  Spaansohe  benden  bQ 
a  Julipe  in  het  land  van  Luik  door  eenige  Schotsche  troepen.  Naar 

nogeni)erg  seer  verkL  Uit:  Baudart.  n».  72.  br.  4o. 
b  Des.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt. 

780  (SS  Febr.)  Het  slot  Yredenburg  te  Utrecht,  door  de  Spaigaarden  nA 
a  een  hevig  beleg  overgegeven,  en  later  geslecht.  (Arend  II  ƒ62 — 66) 

Het  kasteel  in  h.  midden,  op  den  voorgrond  het  beleg.  Naar  Hogen' 
berg  seer  verkL  Uit:  Baudart,  no.  78.  br.  4^.  —  In  den  Utreohtechen 
Yolksalmanak  v.  1863  sQn  hiervan  8  andere,  gel^ktQdige  afbeeldingen, 
en  indien  van  1848  eene  naar  Droogsloot 
b  Des.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt. 

781  Het  slot  Yredenburg  in  welstand,  met  gesigt  op  de  stad.  Door  O. 
Decker,  (&  rebours  gegrav.)  br.  fol.  Uit:  Hooft?? 

782  Hetselfde,  doch  eenigsins  kleiner  en  anders.  Met  4  reg.  ours.  ondersohr. 
Door  S»  V.  Lcmeweerde.  Met  adres  v.  O,  Krtbber,  Hg.21br.28dm.  br.fbL 

788  yTr^n  v.  Leemput  trekt  met  de  Utrechtsche  vrouwen  op,  ter  slechting 
a  V.  h.  slot  9 Yredenburg."  Naar  Bvye  door  Vinheiss,  12».  Uit:  (Fokke,) 
b  Des.  pL,  proeföruk  vódr  de  Ir.  (Geschied,  d.  NederL 


iSn  Yenchillende  gebeurtenissen.  9' 


314  (9t  r^iir.)    Afkoodiging  Tan  de  Paoifiaatie  Tan  Gent  te  Antwerpen 
a  Töör   Ixat   Stadhnii.  (Arend  n  e  6?)  Naar  Hogenherg  leer  Terkl.  L'it: 

Bandart,  n«.  74l  br.  4fi. 
h  Bea.  plaat,  t.  aoht.  onbedrukt. 
TMP  Hfltaallde;    geheel  andere:  moderne   Tooratelling.  Naar  Buuf  door 
a  VimkOm,  8".  Uit:  Kok,  YdL  Woordenb.  17*  dl. 
b  Dea.  |»laat,  proeidnik  Töör  de  Ir. 
7B&  (••  ■lUMl)  uittrekken  der  Spaantohe  troepen   nit  Antwerpen,  en 
a  daarbQ  hun  geTangene,  de  graaf  Tan  Bgmond.  (Arend  II  ƒ117)  Naar 

Hogenherg  neer  TerkL  üit:  Baadart  n».  75.  br.  4<».' 
h  Dea.  plaat,  Tan  acht.  onbedrakt. 

1B6  (9t   %pril)  Uittogt   der  Spaantohe   beMtting  nit  Maattricht.  (Arend 
a  n  ƒ  13Q)  Naar  Bogenberg  seer  Terkl.  Uit :  Baadart  n».  7().  br.  4». 
h  Des.  plaat;  t.  aoht.  onbedrukt.^ 
TÏÏ7  (11  Sei)  Don  Jan  Tan  Ooatenr^fk  wordt  met  veel  staatBie  te  Bruasel 
a  ingehaald.   (Arend  II  ƒ188)  Naar  Hogenherg  seer  verkl.  Uit :  Baudart. 

tto  78.  br.  4». 
h  Des.  plaat;  Tan  aoht.  onbedrukt. 
TB  (5  JelU)  «Ware  and   eigentlioher  oontrafactur  eines  wnlltist'hes,  f^e- 
piangen  in  der  Scheldt  nioht  weit  Ton  Antorff.  Am  5  Julij  Aunol577." 
—  BoTensohrift   in  1   regel   curs^f  Tan  eene  pi.  waarop  de  walviioh 
8  malen  t.  Tereohill.  sijden  ii  afgebeeld.  Dit  mannelïjk  Ex.  was  lang 
56  Toet,  hoog  16  Tt.  8  dm.  ens.  Van  ond.  een  16  reg.  Dnit«oh  Teni  in 
cnrszjf  in  4  kolommen.  —  Gelijktijdige  prent  Eonder  naam  v.  graveur 
Hg.  32,  br.   85  dm.  br.  fol.  Hoogst  MUdtaam. 
Dit  Es.  Im  het  eenige  dat  ik  ooit  gesien  heb;  nergens  vermeld. 

719  (14  JalU)  ^^^   ^^^   maakt   sioh   door  liat   meester   van  hot  kasteel 
Tan  Namen.  (Arend  II  ƒ169)  Naar  Hogenherg  seer  Terkl.  Uit:  Baadart. 
n*.  79.  br.  4». 
740  Hetselfde;  geheel  anders.  Naar  /.  Bmies  door  J.  E.  Marcw.  8".  Proefdruk 

TÖór  alle  Ir.  Uit:  Hooft  Histor. 
741  (1    %ag.)  De   Waalsohe   Spoansohgesinde   bezetting  t.  h.  Kasteel  van 
a  Antwerpen   wordt   het   Kasteel   uitgedreven.   (Arend    II  ƒ  176)  Naar 

Hogenherg,  seer  verkl.  Uit:  Baadart  n<*.  80  br.  4». 
h  Des.  plaat;  t.  aoht.  onbedrakt. 

745  (9  Aag.)  De  Daitsche  troepen  te  Antwerpen  in  besettiug  vlugten  do 
a  stad  nit.   (Arend   II  ƒ177)   Naar   Hogenherg  seer  verkl.  Uit:  Baudart 

n«.  18.  br.  4fi. 
h  Dez.  plaat;  t.  aoht.  onbedrakt. 

743  (1   .%ag)  De   Spaansohgezinde  Daitsche  Hoplieden,  Fockcr  eu  Frons- 
a  berg  te  Bergen  op  Zoom  door  hun  eigeo  garnizoen  overgegeven.  (Arend 

II  ƒ190)  Naar  Hogetd^erg  zeer  verkl.  Uit  Baudart.  n^  83.  br.  4'>. 
h  Des.  plaat,  t.  acht.  onbedrukt. 

744  (18  Aag.)  Komst   t.    Prins   Willem    te    Utrecht,   on   Toorvnl    bij  die 
a  gelegenheid.    (Arend    II   ƒ  182.)   Naar   Buim    door    Vink^lea.    12".    Uit: 

(Fokke)  Geschied,  d.  Nederl.  V.  8. 
b  Des.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 

746  Hetzelfde;  geheel  anders  en  beter.  Door  C.  E.  Taurel,  kl.  4r.  Uit: 
Arend,  Geschied. 

746  Zinnebeeldige  plaat  op  de  verwoesting  v.  Nederland  en  do  komst 
Tan  den  Prins?  ter  hulp  deser  landen??  —  Bellum  rijdt  op  eene  open 
segewagen  die  door  Furor  gedroTen,  en  door  Tele  paarden,  waarop 
ReheUdo  en  PuniUo  Dei  enz.  getrokken  wo^'dt ;  achter  den  wagen :  preada , 
««rvihur  f  enz. ;  in  het  Terschiet  een  veldslag ,  brand  eener  stad ,  zeeslag , 

13 


98  Kasteel  van  Antwerpen  «geslecht. 

ens.  Begts  yele   bergen  waariran  een  groot  leger  afilaalt  óaJk 
Yoerd  wordt  door  Abraham,  Jogua,  David,  MachabêuM ,  enm.  en  < 
wagen   van   Belhim  aantrekt.  Borenaan  links  eene  oartonohe 
een   vers  geplakt  is  in   leUrea  dé  eiviMé  gedrokt:  ChrombmM$ 
ens.  Bsech.  rö.  —  Fraai  g^egrar.  pi.  welligt  door  PK  QaMê, 
adres  en  h.  jaar  1578.  Hg.  90  br.  86  dm.  br.  foL  Zmt  mtdmumL 

747  (M  Aag.)  Het  Kasteel   Tan  Antwerpen,  door  bemiddeling  tmi 
Heer  Tan   Boorsse  en  den  Graaf  Tan  Liedekerke  ingenomen « 
door  het  Tolk  Tan  Antwerpen  a^broken  en  g^esleoht.  (Arend  II  ƒ ] 
—  Serie   Tan  7   g^nommerde  platen  hiertoe  betrekkcA^k,  élk  la 
medaillon,   met   Teel   beeldwerk;   Tan  ond.  een  6  reg.   Fr.  en 
Ters  in  onrs^fl  Naar  Mt  de  Tof;  aonder  naam  t.  gpraT.  (H. 
ledere  pi.  hg.  28,  br.  22  dm.  kL  fol. 

Be  platen  s^n  de  Tolgende: 

1  (1  Aag.)  Bed  Tan  getrouwheid  tnssohen  Liedekeroke,  Bonrose  en  Boodb 

—  Van  onderen  het  jaar  1578. 

2  2      g        Yerdr^Ting  der  Treemde  Dnitsche  kr^gslieden. 

U     2      g        Bed  T.  getrouwheid  aan  de  Staten.  (Ontbreekt  in  m^n  11) 
é     2      9        Onderhandelingen  der  OTerige  Treemde  soldaten  met  Llad»« 

keroke. 
b     a      g        De  Hoogdoitsohen  des  Prinsen  schepen  siende ,  rersohaoseB 

zioh.  (Ontbreekt  in  m^n  Bx.) 

6  23      g        Boursse   geeft  de  sleutels  t.   h.  kasteel   aan  Liedekertdos 

Toor  de  Staten. 

7  23      g        Uittrekken  der  burgers  om  het  Kasteel  te  slechten. 

■  Zeldaame  Serie. 

748  Zinneprent  ter  eere  Tan  liedekeroke ,  Boursse  en  Rouck.  Hunne  borst- 
beelden op  öén  Toetstuk  naast  elkander  met  Tele  nnnebeelden  om- 
gCTen  en  eene  burgerkroon  boTcn  het  hoofd*  Tan  Boursse.  Van  ond. 
een  8  reg.  Fransoh  Ters  in  ki.  kap. :  Troya  Horaen  BomoMU,  enz.  Met 
adres  t.  Pt  BaXtens,  Antwerp.  1579.  Zonder  naam  t.  schilder  of  graT. 
Hg.  28,  br.  21  dm.  kl.  foL  Zeer  uiULtaam.  —  Deae  plaat  is  wel  eens, 
ik  geloof  te  onregte,  Toor  den  titel  der  boTenstaande  Serie  gehouden. 

749  Twee  zinneprenten  op  den  OTergang  en  de  Terwoesting  t.  h.  Kasteel  r. 
Antw.  —  Op  de  eene  eene  zinnebeeldige  Trouw,  AntuwrpiafNOsrmf^  door 
twee  and.  zinneb.  Trouwen  ondersteund ,  alle  staande  opeenToetstal^ 
waarop  een  6  reg.  Holl.  en  Fr.  Ters  onder  elkander:  gOch  AnUoerpm 
hoe  bed^roeft  en  verslagen;"  ter  weerszoden  een  2  reg.  Holl.  en  Lat. 
?ers,  in  het  verschiet  het  kasteel  t.  Antwerpen  enz.  met  boTenschriften 
betrekkelijk  Boursse. 

Op  de  andere  plaat  siet  men  het  afbreken  t.  h.  kasteel,  regts  en 
links  een  Toetstuk,  elk  met  een  2  reg.  Lat.  en  Holl.  Ters;  ran  ond. 
een  5  reg.  Holl.  Lat.  en  Fransoh  Ters,  waarin  het  afbreken  t.  h. 
kasteel  als  geschied  op  den  2Sf^^  Aug.  Termeld  wordt. 

Beide   platen  naar  en  door  Jac  ds  Oain  (Qheyn)  1677.  Ieder  hg.  28, 
br.  28  dm.  br.  foL  —  Hoogst  teUkaam. 
760  Het   kasteel   te   Antwerpen  afbreken.   Naar  Eogeiiberg  zeer  TerkL 
Uit:  Baudart,  no.  82.  br.  4fi, 

751  (16  Sept.)  De  Prins  Tan  Oranje   doet  zQne  intrede  te  Antwerpen. 

(Arend  II  ƒ201)  Naar  HogenJberg  zeer  Terkl.  Uit:  Baudart, n» 84  br. 4». 
762  (M  Mept.)  De  Prins  Tan  Oranje  wordt  door  de  Antwerpsohe  burgers 

langs  de  nieuw  gegraTon  Taart  in  trekschuiten  door  Brussel  geleid. 

(Arend   II  ƒ  202)   Naar  Hogenberg  zeer   Terkl.  Uit:  Baudart,  no.  85. 

br.  4o. 


[,  78b  Aanitlag  op  Amaterdaifi.  Zinn^nrent  op  Farnese.      99 

(M  Svt.)  Db  Haeren  rmn.  B^hore,  Hembyie  en  anderen  nemen  den 
Bertog  Tsn  Ajureohoi  te  Gent  gerangen.  (Arend  II  ƒ216,  816)  Naar 
Bcgmhetg  leer  TerkL  Uit:  Bandart,  n«.  86.  br.  4fi. 
(n  1I«T.)  Aartdiertog  Matthiaa  door  den  Prine  Tan  Oranje  te  Ant- 
■Mpeu  met  etaatde  ontrangen.  (Arend  II  ƒ881)  Naar  H^genherg  leer 
wU.  Uit:  Bandart,  no.  88.  br.  4fi. 

.  Ml  (18  fimwj  Kolonel  Herm.  Helling  en  Kapt.  Nio.  Bn johayer  trachten 
Anefeerdam  bg  Terraedng  in  te  nemen.  (Arend  II  ƒ  888)  —  8  platen : 
I*.  88.  Innemen  Tan  de  Haarlemmer  poort,  en  n^.  90.  GeTecht  op 
fai  Dun,  Dood  Tan  Helling.  Naar  HogmSberg  leer  Terkl.  Üit:Bandart 
■•.  88  en  90.  br.  4». 

MHetMlide;  geheel  aU  Toren;  de  Ie  pi.  met  opeohrift :  Oud«  Ha«rImMiMr 
poort  en  hetib  in  h.  Fransoh;  op  de  8*  pi.  de  Dam  met  de  poort  in 
h.  Teraohiet;  de  beide  pL  and.  eenig  iniohrift.  üit  eene  beschrijT.  t. 
Aagt  T.  omstreeks  1680  in  kl.  8».  8  st  kl.  br.  4». 

TV  Eeteelfde^  geheel   als  Toren,  dooh  andere  gray. ;  de  Ie  pi.  met  hets. 

opnhrift,  dooh  alleen  in  het  HoU.;  op  de  2*  pi.  slet  men  het  uurwerk 

T.  d.  Stadhnistoren   en  leer  ondaidelyk  de  Haarl.  poort.  Van  aoht. 

aet  HoU.  tekst.  Uit:  Oommelin,  Besohr.  t.  Amst.  1694.  ?  ?  br.  4». 
TKHetselfde;  goTeoht   b^   de  poort.   Door  8.  Fokke.  br.  18».  Letter  en 

psoeldrak. 

W  Hetaelfde ;   geTeoht  op  den  Dam.  EHein  plaatje.  —  in  letter  —  proef- 
druk, en  teekening.  8  St.  kl.  16o. 
980  «Het  sneuTelen  t.  d.  Hopman   Hellingh."  —  Moderne  Toorstelling, 
Helling  sterrende  op  eene  bestormde  brug.  Slechte   Lithogr.  naar 
/.  8t0^  br.  4». 
m  Tien  noodmonten   te   Amsterdam  Tan  een  silyeren  heiligenbeeld  ge- 
a  slagen  gedurende  het    beleg  Tan   de  stad   Sonoy  na  den  mislukten 
aanslag  Tan  Helling.  —  Naar  de  origineelen  gegraT.  door  C\  Philipe. 
gr.  br.  4fi.  Uit:  Wagenaar  Amsterdam. 
h  Des.  plaat ,  proefdruk  TÖör  alle  Ir.  en  Töör  de  inschriften  op  de  munten. 
788  DeseÜde  noodmunten   op  8  bladen;  op  het  eene  de  noodmunten  g^ 
slagen   t.   h.  sUt.  St.   Nioolaas-beeld ;  op  h.  and.  die  Tan  de  zilveren 
kandelaars,  lampen   en   Taten   der  Maria-  of  Nieuwe  kerk.  Qeteekend 
in  O.  L  inkt  gr.  4». 
768  De  noodmunten   Tan  40  en  10  stuiyera,  a&ond.  in  12o.  a%ebeeld.  24». 
764  (1598.  18  Jan.)  Aartshertog  Matthias   doet   Etjne   plegtige   intrede 
in  Brussel.   (Arend  II  ƒ226)  Qesigt  TÓÖr  de  poort  waar  de  stoet  in- 
trekt. Naar  Hogenberg  seer  TerkL  Uit:  Baudart  n».  91.  br.  4°. 
768  {90  Jan.)  Aartshertog  Matthias  doet  te   Brussel  vóór  het  Baadhuis 
den   eed  op  Terschillende   Toorgestelde  artikelen.   (Arend  II  ƒ226) 
Naar  Rogmbtrg  seer  verkL  Uit:  Baudart  n».  92.  br.  4». 

766  (Jan.)  Don  Jan  Tan  Oostenrijk  ontTangt  Alezander  Farnese,  Prins 
Tan  Parma,  soon  der  vorige  Gouvernante  te  Marche  in  famvM  in 
Luxemburg.  (Arend  II  ƒ286)  —  Gezigt  van  het  voorplein  v.  h.  Slot, 
waar  de  Prinsen  elkander  begroeten.  —  Naar  Eogenherg  zeer  verkl. 
Uit:  Baudart  no.  98.  br.  4fi. 

767  Zinneprent  op  de  komst  van  Alez.  Farnese  in  deze  landen.  (Arend. 
II  ƒ286.)  Farnese  teh  voeten  uit,  links,  in  fraaije  kleeding  met  harnas, 
eene  zware  knods  in  de  hand,  naast  hem  de  Boomsohe  Godsdienst 
met  een  kruis ,  regts  een  palmboom  waaraan  het  wapen  van  Farnese, 
TÓÖr  hem  de  twee  Terslagen  beelden  Tan  oproer,  enz.  Met  20  reg. 
Lat.  vers:  Cur  o  AleoBcmder  ete.  Naar  O.  Veniius  door  Qisb,  Venws,  Hg. 
87,  br.  24  dm.  fol.  Zéér  zcJdaaam  en  fraai. 


100  Slag  by  Oembloors.  —  Amsterdam  wordt  Staatsgezind.  157d. 

• 

768  (91  Jaa.)  Slag  bij  Gtombloan  toBBohen  het  leger  Tan  Don  Jan  en  dr 
Staataohen.  (Arend  II  /  289)  Naar  Hogenberg  teer  Terkl.  Uit  BandaHi 
no.  94.  br.  4°. 

769  Hetselfde,  geheel  anders,  omgekeerd  en  grooter.  Links  Kamen,  r^ 
Gtomblours;  op  den  Toorgrond  Parma.  Qeötat  door  Fr,v.d.  Wiji^gatrdêt 
met  adree  y.  Onobbaert.  Met  HoU.  aitlegg.  boyeu  in  de  pL  Q«m.:  fiiL 
875.  br.  foL  Uit:  Strada,  Nederl.  Oorl.  1646. 

770  Hetselfde,  geheel  als  voren,  met  Lat.  ondersohr.  en  nitlegg.  Sleohto' 
Dnitsohe  grav.  br.  fol.  Uit:  Strada,  belL  Belg.  Mog.  1651.  4o. 

771  Hetselfde,  geheel  als  voren,  iets  verkL,  met  Italiaanaohe  uitlegging. 
Gem.:  46L  br.  fol.  Uit?? 

772  Hetselfde,   eenigsins  anders;  links  Namen,  regts  Gembloors;  op  dan 
a  voorgrond  het  vlagtende  Hollandsche   leger.   Naar  den  kapit:  /.  ds 

Ledeama  door  A.  de  Hooghe,   Met  Italiaansohe  nitlegg.  Uit:??  br.  foL 
ö  Des.  plaat,  latere  drok,  met  Fransche  aitlegg.  br.  fol.  Uit:? 
778  (6  Febr.)  Amsterdam   verlaat  de  Spaansohe  sijde,  en  verw^dert  den 
a  Magistraat  en   de  Boomsohgez.   G^eestel^kheid.  (Aren^  Il  ƒ251 — 268> 

Afbeelding  van  het  begin  van  het  Water,  ten  noorden  van  den  Dem, 

waar  de  Geestelijken  in  schuiten  gaan.  G^tst  door  /.  Lwyken,  br.  foL 

Uit:  Bor,  NederL  oorl. 
h  Des.  plaat,  opgegrav.  met  broeden  swarten  rand.  Uit:  Le  Olero. 
c  Des.  opgegrav.  plaat,  proefdrak  vóór  het  onderschrift. 

774  a  Hetzelfde,   nagenoeg  als  voren.  Naar  en  door  TK  Koning,  1778L  8». 
h  Des.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir.  In  seer  gr.  8». 

775  Hetaelfde,  geheel  als  voren,  seer  verkL  Door  H»  PosL  1728.  kL  br.4^. 

776  (91  Febr.)  Don  Jan  neemt  Sichenen  b^  Diest  in.  (Arend  II  ƒ  24SL) 
Naar  Hogenberg  seer  verkl.  Uit:  Baudart.  no.  95.  br.  4fi, 

777  (18  Hel.)  De  Jezuiten  en  eenige  Minderbroeders  te  Antwerpen  wordan 
a  ter  stad   uitgeleid.   (Arend  n  ƒ 249)  Naar  Eoge/rMrg  seer  verkl.  Uit: 

Baudart.  n».  96.  br.  4o. 
h  Des.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt.' 

778  (Hel.)  De  Franciscaner  Monniken  te  Brugge  gevangen  genomen  we- 
gens sodomie,  (onder  hen  de  beruchte  Broer  Oomelis  Adriaansi.  vmn 
Dordrecht.)  (Arend  II  ƒ249)  Naar  Hogenberg  seer  verkl.  Uit:  Baudart» 
no.  97.  br.  4P» 

779  {%%  Mei)  De  Groote  kerk  te  Haarlem  door  het  Protestantsohe  graauw 
a  en  soldaten  overweldigd,  en  de  priester  Pt.  Balling verQioord. (Arend 

TI  ƒ258)  Door  8,  Fokke,  br.  4».  Uit:  Wagenaar.  Vad.  Hist. 
h  Dez.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 

780  (Binde  Hel.)  Verovering  der  vesting  Limburg  in  Duitschland  door 
Alez.  Famese.  (Arend  II  ƒ247)  De  stad  en  het  leger  in  het  versohiet^ 
op  den  voorgrond  het  gevecht.  Geötst  door  Fr.  v.  d,  Wijngaerdê  met 
adres  v.  Cnohbaert.  Gem. :  fol.  885.  br.  fol.  Uit  :#trada.  Nederl.  Oorl.  1646. 

781  Hetzelfde;  geheel  als  voren,  met  Lat.  inschrifb  boven  in,  en  Lat.  uitleg, 
onder  de  plaat.  Slechte  Duitsche  gravure,  br.  fol.  Uit:  Strada.  Mog. 
1651.  40. 

782  Hetzelfde;  geheel  als  voren,  met  Ital.  nitlegg.  boven  in  de  plaat. 
Gem. :  478.  br.  fol. 

788  (98  jHsy.)   Vier   Franciscanen   en   1   Augustyner  monnik   te   Qent 

wegens  sodomie  levend   verbrand,   en   8  gegeeseld.  (Arend  II  ƒ249) 

Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit:  Baudart  n».  98.  br.  éfi. 

784  (14  Jttiy.)  De  Aartshertog  Matthias  en  de  Prins  van  Onuge  houden 

a  revue  over  het  leger,  door  de  Staten  tegen  Don  Jan  in 't  veld  gebragt. 

Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit:  Baudart  no.  100.  br.  4fi, 
h  Dez.  plaat;  v.  acht.  onbedrukt. 


Iim     Zinn^ renten  op  den  dood  van  Don  Jan,  enz.  101 

tt(M  Jal||«)  De  Grmef  tab  Bannenberg  neemt  Kampen  in.  (Arend  II 
•  fffé)  Kaar  HoywiiMV  aeer  TerkL  Uit:  Baodart  n».  101.  br.  4fi. 
IBm.  plaat,  t.  aoht.  onbedrukt. 
tt  (M  Jaltf-}  IMe  monniken  te  Brogge   wegens  lodomie  rerbrand ,  9 
gegeeeeld  en  gebannen  en  2  jonge  monniken  ter  stad  uitgeleid.  (Arend 
n  /M0)  Naar  Hogenberg  seer  TerkL  üit:  Baudart  no.  99.  br.  4°. 
987  (I  Aag)  Het  leger  der  Staten  overwint  by  Kijmenant  dat  Tan  Don 
Jan  en  Famese.  (Arend  II  ƒ262)  Naar  HogmiJberg  seer  Terkl.  Uit:  Ban- 
dart  no.  102.  br.  4fi,  Van  aoht.  onbedrukt. 
78B  HetaelWe,  seer  Tersohillend ;  links  Meohelen,  regtsRijmenant,  op  den 
Toorgrond  het  gOTecht,  links  de  Schotten  die  wegens  de  hitte  geheel 
naakt  Teohten.  Geêtst  door  Fr,  v.  d.  Wijngaerde.  br.  fol.  Gem.:  886. 
Uit:  Strada,  Nederl.  Oorl.  1646. 
789  Hetselfde ;  geheel  als  Toren ,  met  Lat.  opschrift  in ,  en  uitlegg.  onder 

de  plaat.  br.  Ibl.  Uit:  Strada.  1661.  4fi. 
780  Hetaelfie ;  geheel  als  Toren ,  met  Ital.  uitlegg.  boTen  de  plaat.  Gem. 

406.  br.  foL 
791  (M  Aag.)  Komst   Tan  Hertog  Hans  Oasimir  in  Brubant.  (Arend  II 

ƒ  268)  Naar  Hogenberg  seer  TerkL,  Uit:  Baudart,  n».  103.  br.  4fi, 
782  (M  Mept.)  Meenen  in  Vlaanderen  door  de  Malcontenten  bi)  Terassiag 
ingenomen.  Naar  Hogenberg  seer  Terkl.  Uit:  Baudart,  no.  104.  br.  4fi. 
788  (I  Oet.)  Lykstaatsie  t.  Don  Jan,  den  1**^  Oot.  aan  de  pest  overleden. 

(Arend  n  ƒ270)  Sleoht  prenije.  kL  8o.  Qem.:  Tweede  deel,  160. 
784  SUnneprent  op  den  onTerwaohten   dood   t.   Don  Jan?  —  Philips  als 
Nebuoadnesar  Toorg^teld  op  de  knieön  kruipende  en  bloed  drinkende 
uit  een   bak  waarin  2  hoofden  zwemmen;  regts  een  slapende  Ridder 
(Don   Jan?)    wien    de  Toorbifrijdende  dood   in   het  hart  schiet,   en 
waarnaast  eene  hand  op  den  muur  schrijft:  Mene ,  mene ,  teJcel ,  upharein! 
Iiinks  bovenaan   het  beeld   Tan   Alva?  en  eene  plaats  uit  Jesi^a  28. 
Tan  ond.   een  8  reg.  Holl.  en  Fransch  Tere:  Als  Ndmcadnesar  dtm  Ba' 
héUmeehe  Comnck  vaUant,  ens.  Hg.  met  Ters  23  dm.  br.  29  dm.  br.  4p, 
—  Benig  Bz.  in  de  collectie  Tan  Dr.  B.  Verloren  t.  Themaat  te  Utrecht. 
796  Ztnneprent  op  de  komst  Tan  Matthias  en  den  dood  t.  Don  Jan.  -^ 
In  het  midden  der  plaat  sit  AlTa  slapende  of  dood  op  een  stoel ,  links 
de  Ti{d  met  een  xandlooper,  regts  een  nar  met  Alva's  standbeeld  te 
Antwerpen    in  de  hand,  Töör  hem  in  2  doodkisten  liggen  Beqaesens 
en   Don   Jan;  achteraan  komen  t.  weersstjden  de  Prins  t.  Oranje  en 
Aartshertog  Matthias  aanrijden,  tx>ven  aan  in  h.  midden  een  hollend 
paard    Belgcu  Met  Tcle  insoriptien  t.  bijbelteksten;  t.  ond.  een  8  reg. 
HolL   Ters :   o   Nedierlcmt ,  nu  van  dry  tirannen  verloet  eijt, ....  Dus  weett 
voonieMich  gébrwfckt  fortuna  by  maten.  Zonder  naam  of  jaar.   Dese  plaat 
is  seker  in  1678  na  den  dood  t.  Don  Jan  gemaakt.  Hg.  met  vers  28, 
br.  82  dm.  br.  4fi.  Uitent  jteldeaam,  In  de  Collectie  t.  Dr.  B.  Verloren 
T.  Themaat  te  Utrecht. 
796  (V  Oet.)  Dé   ELertog  Tan   Anjou   bemagtigt  Binche  in  Henegouwen. 
(Arend  II  /269)  Naar  Hogenberg  seer  TerkL   Uit:   Baudart,  no.  106. 
br.  40. 
787  (M  Oet.)  De  Baadsheer   Nio.   Gosson  te  Atrecht,  een  gr^saard  Tan 
72  jaar,   die   Toor  de   Staten   ^Terde,  des  Zondags-nachts  onthoofil. 
Naar  Hogenberg  seer  Terkl.  Uit:  Baudart,  n».  106.  br.  4fi, 
796  Hetselfde,  geheel   anders;   moderne   Toorstelling.   Naar  /.  Buys  door 
a  B.  VinkOee.  8«.  Uit :  Kok ,  Vad.  Wdb. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  TÓÖr  alle  Ir. 

Onder  dese  plaat  staat :  ,Gk>88on  te  Utrecht."  Zou  Kok  dit  op  Utrecht 
hebben? 


102        Unie  van  utrecht   Inneming  van  Maastricht  1518,  IlL  3 

799  (14  IVoT.)  De  g^aaf  van  Bennenberg  belegert  en  wint  DereniH;»  Zi 
(Arend  II  ƒ  275)  Naar  Hogenberg  zeer  verkL  Uit:  Bandart,  no.  107.  y. 
br.  4p.  \ 

800  yBeiegemng  der  Stadt  Deventer,  in  de  Landsohaff  Tan  OTer-Iaeli.  ^< 
Ac.  1678."  Plan  der  stad,  met  de  werken  der  belegeraars;  mat  T«l0  \ 
Holl.  insoriptidn.  Znd.  nm.  d.  gray.  dooh  seker  door  Jo,  a  DoeUeomk  « 
Hg.  28  br.  86  dm.  br.  foL  Fraai  en  seer  seldEaam. 

801  (1699.  8  Jas.)  Hopman  Biel,  met  s^ne  46  soldaten  in  de  roorpoort 
Tan  het  door  hem  verdedigde  kasteel  Eerpen  opgehangen.  (Araad 
n  ƒ802)  Naar  Hogmberg  zeer  yerkL  Uit:  Bandart,  no.  108.  br.  4fi, 

808  (83  Jan.)  Het  sluiten  van  de  Unie  van  Utrecht  (Arend  II  ƒ SB8) 
FictieTe  Toorstelling  sonder  naam  d.  gprar.  (/.  O.  PhUipi.)  4».  ProeAlziik 
Tóör  alle  Ir.  Uit:  Staatkundige  Historie.  1770.  g 

808  a  Hetselfde;  geheel  anders.  Door  B,  Fokke,  br.  12o.  Uit:  Te  Water, 
Oeschied.  i 

b  Des.  plaat;  proefdruk  vóór  alle  Ir.  j 

804  ,8taat  en  Beg^ringkundige  Boom,  schetsende  de  Algem.  Staat  en 
yBeg^ring^orm  der  Vereen.  Kederl."  Naar  A.fiamn^0r door/.  ScAiiUsk 
fbl.  Met  afisond.  gedrukte:  VarkUurmg,  B^  J.  Kok,  te  Amst  1786.  fi>L 
806  (8  Haart.)  Parma,   op  de  hulp  der  Spaanschgesinden  in  Antwerpen 
a  hopende,   trekt  derwaarts,    dooh  wordt  a^g^eslagen.  (Arend  n  /806w) 

Naar  Hogmberg  seer  yerkl.  Uit:  Baudart,  no.  110.  br.  4fi, 
b  Des.  plaat;  t.  aoht.  onbedrukt. 

806  (18  Haart  tot  %%  JanUO  Parma  belegert  Maastricht  en  laat  na  de 
inneming  de  stad  plunderen  en  uitmoorden.  (Arend  II  ƒ806 — 809.)  8 
platen:  1«  pi.  Gtesigt  der  stad  met  de  belegeringswerken.  —  2>  pL 
(ïeTeoht  en  moord  op  de  brug  oTer  de  Maas.  Naar  HogeiU>erg  aeer 
Terkl.  Uit:  Baudart,  Uo.  111,  112,  br.  4». 

807  Hetselfde,  geheel  anders.  2  platen,  a  Het  beleg,  gesigt  op  de  stad, 
en  de  sohanswerken  en  geTechten  Töór  de  stad.  b  De  stad  in  de  Terte ; 
op  den  Toorgrond  het  zegevierende  Spaansche  leger,  dat  ter  stad 
uittrekt,  en  Parma  die  op  een  troon  door  de  soldaten  gedragen  wordt 
—  Met  Lat.  uitlegging  boven  in  de  plaat.  Gedtst  door  /.  MiêL  Ge- 
merkt: 66  en  89.  br.  fol.  Uit:  Strada,  de  bello  Belg.  Boma.  1640.  foL 
Zeer  fraai  en  zélókaami, 

808  Hetselfde,  als  voren,  verkl.  met  Lat.  opschrift  in,  en  uitlegg.  onder 
de  pi.  2  pi.  br.  foL  Uit:   Strada,  bell.  Belg,  Mog.  166L  4». 

809  Hetselfde;  het  innemen  der  stad;  geheel  anders;  de  stad  in  het  ver- 
a  schiet,  op  den  voorgrond  Parma,  op  een  troon  door  soldaten  gedragen. 

Dese  plaat  is  eene  samentrekking  der  beide  vorige  platen  op  öAne 
pL   Met  Spaansche  uitlegg.  Naar  den  Ingen.  Ledeema  door  Bom,  de 
Hooghe,  br.  foL  Gem.  bovenaan  regts:  107. 
b  Des.  pi.  Vroegere  druk,  sonder  n».  Met  Fransche  uitlegg. 

810  Inneming  van  Maastricht  Yreessel^k  gevecht  op  de  brug  over  de 
a  Maas;  op  den  voorgrond  moord  en  slagting  door  de  soldaten.  G^tst 

door  J.  Lu/ylcen,  br.  fol. 
b  Deselfde   plaat;  opgrav.  en  met   swarten  rand  omgeven.  G^emerkt: 

Tom.  I.  no.  16.  Uit:  Le  Olero. 
c  Deselfde  opgegr.  plaat ;  proef  vóór  alle  Ir. 

811  (4  Juny.)  De  graaf  van  Egmond  te  Brussel  op  de  markt  verrast  en 
2  dagen  gevangen.  (Arend  n  ƒ  881)  Naar  Hogenberg  seer  verkL  Uit : 
Baudart,  no.  118,  br.  4o. 

812  Hetzelfde;  geheel   anders.   Bgmond  vertrekt  van  de  markt  en  wordt 


mt*  80.  Verschillende  gebeurtenissen.  108 

IwMsliiinpt.  NMkr  J.  8mim,  door  J.  £.  Jforviu.  gr.  80.  Proefdmk  TÓÓr 
alla  Ir.  Uit:  Hooft,  Kederl.  HItt.  18». 

811  (S9  JvbQ??)  Haria  Milet  haar  maagdonr  gewroken  hebbeode ,  wordt 
▼an  da  aoldaten  doorMhoten.  (Door  J.  Luykmi,)  4fi,  Uit :  L.  t.  d.  Boeoh. 
Treurtoonael  r.  doorL  rronwen? 

SU  (1  JBli.)  GoTaoht  te  'b  Hertogenboeoh  op  de  markt  tusBchen  de  bar- 

gery  en  het  aohermervgild.  (ArendII/88é}NaareeneoadegeUjktydige 

■ohilderQ,  gegraT.  door  C.  J.  ds  Htvymr.  Hg.  25,  br.  60  dm.  br.  fol. 

Dme  plaat  komt  ook  Toor  in:  van  Henm,   betohrtjv.   y.  'sBoeoh. 

n.  UL 
Qft  (Sept.)  Be  eohans  te  Willebroeck  tnsKshen  Antwerpen  en  Bmnel  door 

de  la  None  TOor  de  Staten  ingenomen.  (Arend  II  ƒ848)  Naar  Hogen' 

b«y  weer  TerkL  Uit:  Baudart,  no.  114.  br.  4d. 
fltf  (ISM.  1  Fekr.)  Het  kanteel  te  Leenwarden  door  de  bargers  Tan  de 

Spanjauden  genomen,  en   de  B.K.   G^eeetelljken  ter  itad  uitgeleid. 

(Arend  II  ƒ867)  Kaar  HogenJberg  teer  rerkl.   Uit:    Baudart,  n».  116. 

br.  4». 

817  (18  Fekr.)  Kortrfjk  in  Vlaanderen  bij  yerraasing  door  den  Heer  van 
Alennf  ingenomen.  (Arend  n  ƒ867)  Naar  Hoymberg  leer  verkl.  Uit: 
Baadart,  n».  115.  br.  4fi. 

818  (1  SAart.)  De  Graaf  yan   Rennenberg,  de  BpAansche  Bi)de  omhelid 
a  hebbende,   venekert  b^  een'  ayondmaaltijd  den  Bnrgem.  van  Qron. 

Je  HiUebrandt  van  s^ne  tronw  aan  de  Staten.  (Arend  II  ƒ 868)  Naar 
J.  Buyt  door  K  Vmkelas,  8o.  Uit:  Kok,  Yad.  Wrdb.  XXIV.  4. 

h  Deaelfde  pi.,  proefdmk  yóór  alle  Ir. 

c  Hetselfde.  Teeiening  in  O.  Ind.  inkt  Toor  de  voorg.  pi. 

819  Cl  Maart.)  ^Groningen  door  den   Graaye   van   Rennenberg  aan  de 
a  Spaanaohe  sQde   ^overgebragt."   (Arend  n  ƒ  870)  Door  8.  Fokke,  br. 

4».  Uit:  Wagenaar,  Vad.  Hist. 
b  DeL  plaat;  proefdruk  Tóör  alle  Ir. 
8H)  (9  April.)   Mechelen   wordt  door  de  Staatsohe  en  Eng.  troepen  be- 
magtigd,   én  gedurende   langen    tijd   geplunderd.  —  (Arend  II  ƒ868) 
Naar  Eogenherg  zeer  Terkl.  Uit:  Baudart,  n».  117.  br.  4fi. 
881  (lO  Mei.)  De  Staatsohe   troepen  te  Bngelmunster  in  Vlaanderen  des 
naohts  overrallen   en   geslagen,   en  de  la  Noue  gevangen  genomen, 
wat  op  de   plaat   a%ebeeld  ia.  (Arend  n  ƒ  858)  Naar  Hogenberg  zeer 
Terkl.  Uit:  Bandart,  no.  ua  br.  4fi, 
822  Hetzelfde.  Slag   bij    Engelmunster;  gezigt  t.  h.  slagveld,  in  het  yer- 
eohiet  het  dorp  Iseghem.  Met  Lat.  nitlegg.  boven  de  pL  Zonder  nm. 
T.  grav.  Gem.  116.  br.  fol.  Uit:  Strada,  Roma.  1640.  fol. 
flO  Hetzelfde;  als  voren,    verkL  Met  Lat.  opschrift  en  uitlegg.  onder  de 

pL  br.  fol.  Uit:  Strada,  bellum  Belg.  Mog.  1651.  4». 
824  (IV  Mei.)  Jonkheer  Barthold  Bntes  van  Mentheda,  een  der  hevigste 
a  Watergeuzen  sneuvelt,   vóór  Groningen.  (Arend  II  ƒ  881)  Naar  /. 

Bii/yM,  door  fi.  Vinkeles,  12».  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  Nederl. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 
826  (6  JenU')  Diest  in  Brabant  biy  Tienen  geraakt  in  bezit  der  Staten. 
a  Naar  Eogenherg  zeer  verkl.  Uit:  Baudart,  no.  119.  br.  4fi, 
h  Dez.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt. 
826  (If  Jaay.)  Slag  b^  Hardenberg,  digt  btj  Koevorden,  waar  de  Prins 
a  V.   Hohenlohe  door  Mt.  Schenk   verslagen   wordt.  (Arend  II  ƒ  888) 

Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit:  Baudart,  n».  121.  br.  4«. 
h  Des.  plaat;  v.  acht.  onbedrukt. 


104  Beleg  van  Steenwijk.  Ontzet  van  Kameryk.  1580,  81.   t 

8S7  (Aas.)  De  soldaten  der  Staatsobe  Bobepen  plunderen  de  RynoeTen,  «k 
worden  yerdreven.  Naar  Hogenberg  zeer  yerkl.  üit :  Bandart,  n».  IfiO.  br.4^ 

828  (15  <^t.  tot  tS  Febr.  1581.)  Steenw^k  in  Oyer^ssel,  door  BeniMn- 
berg  beylg  doob  te  vergeefii  belegerd  yan  16  Oct.  1580  tot  28  T«br. 
1681.  (Arend,  n  ƒ 421-8)  Naar  Bogenherg  seer  yerkl.,  üit :  Baaaait, 
no.  128.  br.  4o. 

880  (SI  Oct.)  Aart  yan  Groningen  te  Steenwijk,  swemt  met  een  ledana 
emmer  in  den  mond  naar  de  GaetbulBpoort ,  door  de  belegeraai*  Ib 
brand  gestoken,  en  blnsobt  den  brand  in  bet  gesig^  der  T^andon. 
(Arend  II  ƒ422)  Naar  en  door  J.  O.  Benêorjp.  12».  —  Dit  plaatje  beboori 
b^  bet  gedicbt  yan  H.  ten  Bmggencate  oyer  dit  feit  in  den  Miuwb» 
almanak  yan  1826. 

880  (50  IVoy.)  Moedig  antwoord   y.   d.   Hopman   Jan   y.  d.  Gompnt,  den 
a  yerdediger  yan  SteenwQk  aan  eenen  ontmoedigden  slagter.  (ArMid  II 

ƒ  424)   Naar  /.  Bwg»  door  £.  Vwütdn,  8o.  üit:  Kok,  Yad.  Wrdb.  X.  t. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  yöór  alle  Ir. 
e  Hetselfde,  teekening  yoor  de  yoorg.  plaat. 

881  Hetzelfde;  andere  yoorstelling.  Naar  /.  Btmes  door  J.  'S.  Marons,  8». 
üit:  Hooft,  NederL  Histor.  1820.  —  Proefdruk  yöór  alle  Ir. 

882  (16  Dee.)  Hattem  b^  Zwol,  wordt  door  de  Staatsobe  troepen  uit 
Zwol,  beroyerd.  (Arend  II  ƒ426)  Naar  Hogmberg  seer  yerkl.  üit:  Ban- 
dart,  n».  122.  br.  4». 

888  (1581.  88  Febr.)  Beleg  yan  Steenw^k;  yoorstelling  y.  d.  aanval  der 
a  Staatsobe  balpbenden  en  nityal  der  belegerden.  (Arend  II  ƒ  426)  Ge- 

dtst  door  J.  Luyken.  br.  fol. 
h  Des.   plaat,    opgegray.  met  swarten  rand.  G^em.:  Tom  I,  n<».  17.  üit: 

Ie  Olero,  Historie, 
e  Des.  ppgegray.  plaat,  proefdmk  yöór  alle  Ir. 
884  (88  JaDy.)   Breda   door  den   Graaf  yan   Hautepenne  ingenomen  en 
a  uitgemoord.  (Arend  II  ƒ489)  Naar  Hogmberg  seer  yerkL  üit :  Baadart, 
h  Des.  plaat,  y.  aobt.  onbedrakt.  (no.  124.  br.  4p, 

886  (86  JuluO   Filips  II  wordt  door  de  Algemeene  Staten  der  NederL 
a  a^EWoren.  (Arend  II  ƒ444.)   Naar  J.  Buy$  door  R,  Vinkeles.  8o.  Uit: 

Kok,  Vad.  Wdb. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  yöór  alle  Ir. 
e  Hetselfde;  teekening  in  O.  L  inkt  yoor  de  plaat.  Door  /.  Buys. 

886  (16  AoK.)  Eamerijk  wordt  door  den  Hertog  y.  Parma  seer  benaan wd, 
a  doob  door  den  Hertog  yan   Anjon  ontset.  (Arend  II  ƒ  442  en  m  a 

1.)  Naar  Hogenberg  seer  yerkl.  üit:  Baudart,  n<».  126.  br.  4». 
h  Des.  plaat,  y.  aobt.  onbedrukt. 

887  «Het  ontset  yan  KamerQk  door  den  Hertog  yan  Anjou  inden  Jaaren 
a  1681".  Gedtst  door  /.  Lu/ykm,  br.  foL  üit:  Bor,  OorL 

h  Des.  plaat,  opgegray.  met  broeden  swarten  rand.  G^em.  Tom.  I  no.  18 

üit:  Le  Clero  Historie, 
e  Des.  opgegray.  plaat;  proefdruk  yóór  alle  Ir. 

888  (18  Aug.)  De  Hertog  y.  Anjou  traobt  na  bet  ontset  yan  Kamer^k, 
Farma  tot  een'  veldslag  uit  te  lokken,  doob  te  yergeefiL  (Arend  m 
a.  1)  Plan  der  slagorden  yan  de  beide  legers.  Met  Fr.  uitlegging  en  in- 
sobriften  en  Holl.  ondersobrift.  —  Dese  en  de  yolg.  plaat  is  niet  in 
Hogenberg,  en  dit  N».  niet  in  Baudartius,  doob  beide s^n, uitgenomen 
dat  de  4  Lat.  versregels  ontbreken ,  gebeel  als  die  yan  Baadart.  br.  4». 

889  (Sept.)  Gbatean-Oambresid,  ses  mijlen  yan  Kameri)k ,  door  de  Spaanscbe 
troepen  dapper  verdedigd,  docb  yoor  den  Hertog  y.  Axgou  ingenomen. 
(Arend  1X1  a  2)  Met  Holl.  en  JTr.  uitlegging.  —  Dese  plaat  is  niet  in 
Hogenberg,  doob  n^.  126  in  Baudartius.  br.  4». 


Intogt  en  Huldiging  van  Ai\Joa.  105 

%  Om»  püMitf  TRMgwrt  dnak,  Tia  aoht.  onbedmkti  met  t  rag.  HolLra 
Wr.  ondaniohrlft.  Zetr  wüdmom, 

<P  TïatwillHBi  dooh  geheel  andere.  —  NearHo9#fi6«ryno.48,ieer  yerkLsT. 
aefai.  onbedrukt.  Proefibuk  TÖÓr  éènig  ondenohr.  —  Deie  pUet  ie  veel 
frae^fer  gi^greT.  den  die  Tia  BeadeiÜiie,  doch  behoorde  eigenmk  in 
pleeti  der  Torige  in  dei  werk;  en  ie  leker  door  eenlg  tooTal  deamit 
Tanr^derd.  br.  4p.  Uitent  mldmifme  fraaiie  afdnik. 

Ml  (M  0e^t.)  Het  Staataohe  leger  bg  Noordhoom  door  Verdugo  gealagen. 
(Annd  IQ.  a  6)  Naar  Hogmibêrg  leer  yerU.  Uit :  Bandart,  n».  127.  br.  é». 

M^  (M  #04.)  De  Aartahertog  Matthias  te  Antwerpen  door  de  ELeeran 
a  Staten  nitgeleid.   (Arend.  n.  ƒ  44&)  Naar  Hogerierg  aeer  TerkL  Uit: 

BMidart,  n».  128.  br.  4». 
h  Des.  pL  T.  aoht.  onbedrukt. 

818  (99  ■•▼.)  Inneming  Tan  Doornik  door  Farma,  na  een  beleg  Tan  lo 
a  Oct.  tot  99  NoT.  (Arend.  UI.  a  8.)  Naar  d.  Kapit.  J.  de  Ledstma  ffeéUt 

door  Bom.  de  Hooghe,  Met   Spaanaohe  oitlegg.  Gemerkt  181.  br.  fol. 

Welligt  nit:  Strada  in  h.  Spaanach.  Colon.  1681.  8  toI.  Met  pL  foL 
h  Dea.  pL,  latere  dmk  met  Franache  uitlegging  sonder  n<».  UitP 

844  Hetaelfdey  geheel  andera;  op  den  voorgrond  geen  geTecht  of  inneming, 
gemk  op  de  Toorgaande  pL,  maar  de  OTergave  Tan  de  alentela  der 
etad,  enx.  Met  Lat.  nitlegg.  boTen  in  de  pL  Door  JET.  Oimi^rMUMU.  1647. 
Gemerkt  147.  br.  fol.  Uit:  Strada,  beU.  Belg.  Boma.  fol. 

846  Hetielfiie,  ala  Toran,  doch  Terkl.  en  omgekeerd.  Znd.  nm.  t.  graT.  Met 
Lat.  opechrift  in  de  pL  br.  4».  Uit:  Strada.  Mog.  1661.  4o. 

846  (WeT.)  De  prinaes  Tan  Bapinoj  verdedigt  Doornik  heldhaftig  en  wordt 
e  op  de  breoBC  ataande,  al  Tochtende  in  den  arm  gewond.  —  Naar/.  Buvt 

door  &  rmkOee.  8o.  Uit:  Kok,  Yad.  Wdb.  XIV.  2. 
h  Dea.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 
e  Hetselfde;  teekening  voor  de  Toorg.  pi.  door  /.  Buys,  80. 

847  (5  Dee.)  Bergen  op  Zoom  door  de  Spanj.  verrast ,  dooh  weder  bevr^d. 
a  (Arend  III  a  8)  Naar  Hogenberg  aeer  verkL  Uit :  Baudart,  no.  129.  br.  4o. 
h  Des.  plaat,  v.  acht.  onbedrukt. 

848  (168S.  18  Febr.)  Intogt  v.  d.  Hertog  v.  Anjou  in  Antwerpen  om  tot 
Hertog  V.  Braband  gehuldigd  te  worden ,  en  feestvertooningen  by  die 
gelegenheid.  (Arend.  IQ.  a  9.)  —  21  br.  fol.  platen,  gen».  I — XXI, 
waarop  de  Intogt ,  Antw.  poort ,  Eerepoorten ,  Zinneb.  voorstellingen, 
Oli&nt,  Beus,  Visoh  en  Draak  afgebeeld  s^n. — Allen  sonder  naam  v. 
grav.  br.  fol.  van  verschillende  gprootte.  —  In  1  kl.  fol.  bd.  met  den 
tekst,  nl. :  jyLa  jojeuse  entree  de  Mons.  Francois,  fils  deFranoe,Duo 
gde  Brabant,  d'Aigou,  etc.  en  sa  ville  d'Anvers.  Anv.  Imprim.  de  Chr. 
^Plantin.  1682."  46  blads.  foL  Zeer  zeJdxaam, 

849  De  Hertog  van  Anjou  te  Antwerpen  tot  Hertog  van  Braband  gehul- 
digd. Naar  Hogenberg  verkl.  Uit:  Baudart,  no.  181.  br.  4o. 

860  Hetselfde,  andera,  en  slechts  het  kroonen  met  den  HertogL  hoed  voor- 
a  stellende.  Naar  /.  Buys  door  K  Virikeles,  12o.  Uit:  (Fokke,)  Geschied. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 

861  De  Hertog  van  Anjou  doet  te  Antwerpen  op  eene  estrade  voor  het 
stadhuis  den  eed;  vóór  hem  een  groot  schip  op  rollen,  met  sinne- 
beeldige  personen.  Naar  Hogenberg  seer  verkl.  Uit :  Baudart,  n».  188.  br.  4». 

862  (88  Febr.)  Feesten  te  Antwerpen  bij  de  eedsafleg^ng  van  A^jou. 
Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit :  Baudart,  n»  182.  br.  40. 

14 


106  Aanslag  van  JeanJaoregoi  en  andere  gebeurtenissen. 
r 

868  (18  ll*«rt.  Aanalag  t.  Jean  Janregni  te  Antwerpen  op  den  Prins  t. 
Oranje.  (Arend.  UI.  a  12)  Naar  Eogenberg  seer  Terkl.  Uit:  Bandart, 
n«.  184.  br.  é». 

864  Aamlag  t.  Jean  JaoregoL  De  Prina  ligt  swaar  gewond  in  een  leun* 
•toel,  om  hem  sijne  gemalin  en  and.;  linki  de  moordenaar  op  den 
grond  afmaakt  door  de  omringende  soldaten  yManritetoesohietonda 
en  hen  bevelende  hem  te  sparen.  Naar  N,  Pienancui  gegn^f.  door  /.  W* 
Kaiser,  br.  fol.  Hg.  42,  br.  48  dm.  üitgegeTen  door  de  Vereen,  t.  BeTord. 
▼an  Beeld.  Kunsten. 

866  (19  Maart.)  Het  rondreden  met  het  iQk  y.  d.  nog  onbekenden  moorde- 
naar Jean  Janregni.  —  Yrengdebedr^Ten  oTer  dit  feit  te  Bome,  in 
Spanje  en  elders.  —  Ezeontie  over  Ant.  Timmerman  en  A.  de  Yenero , 
medestanders  Tan  Jean  Janregni.  —  8  platen ,  nit :  Bandart ,  n«.  186, 
186,  187.  Deze  komen  niet  in  HogenJberg  Toor  en  s^n  geheel  anders 
gegray.  dan  de  andere  platen  in  Bandart. 

866  (M  Maart.)  Aalst  ingenomen  door  den  Heer  Tian  en  t.  den  TempeL 
(Arend.  HL  o,  28)  Uit:  Bandart,  n».  148.  br.  4o.  Dit  feit  is  b^  Ho^eabary 
niet  a%ebeeld. 

867  19  April  tet  5  Jaiy.)  Farma  bemagtigt  Oadenaarde.  ( Arend  HL.  a  28.) 
Plan  der  stad.  Uit:  Bandart,  n».  140.  br. 4o.  Niet  in  Hbgen^itffv  a%ebeeld. 

868  Hetselide ;  anders.  Ondenaarde  in  't  yerschiet ;  op  den  yoorgrond,  regta» 
Parma  aan  tafel  in  het  open  yeld,  waar  een  sijner  diaohgenooten  door 
een  kanonskogel  wordt  gedood ,  waarna  h^  op  nienws  doet  aanregten  ; 
links,  de  mnitende  Spaansohe  benden ,  waartnasohen  Parma  sioh  werpt ; 
in  het  midden  een  heldenfeit  yan  4  Italiaansohe  soldaten.  Naar  den 
Kapit.  J.  de  Ledeama  door  R,  de  Hooghe,  Met  Fransche  nitlegg.  br.  fol.  Uit  ? 

869  BCetzelfde;  als  yoren  doch  omgekeerd  en  yeel  nityoeriger.  Met  Lat. 
nitlegg.  boyen  in  de  pi.  en  het  jaar  1687  in  plaats  y.  1582;  gemerkt 
168.  Fraai  gedtst ;  sonder  naam.  br.  fol.  Uit :  Strada ,  bell.  Belg.  1640.  foL 

860  Hetzelfde ;  geheel  als  yoren ,  dooh  yerkl.  Met  Lat.  opschrift  in  en  nitlegg. 
onder  de  pi.  Uit:  Strada,  bell.  Belg.  Mog.  1661.  4^. 

861  BCetzelfde;  geheel  als  867  doch  yeel  kleiner.  (Door  L.  Cavse,)  Gem.  n. 
618.  br.  4o. 

862  (SI  JaluO  Exeontie  yan  Fr.  Basa,  die  met  Saloedo  den  Prins  y.  Oranje 
en  den  Hertog  yan  Anjon  wilde  yermoorden.  Uit:  Bandart.  n».  141. 
br.  40.  Dit  feit  is  niet  b^  Eogenberg  a^ebeeld. 

868  (t  Aag.  Oade  Stijl  of  yolgens  Eogenberg  11  Aag.)  De  kapitein  Simple 

te  Lier,  yerraadt  de  stad  aan  de  Spanjaarden.  (Arend.  lÜ.  a  28.)  Kaar 

Eogenberg  seer  yerkl.  Uit:  Bandart.  n».  188.  br.  4o. 
864  (t  Aag.)  Schermntseling  b^j    Wifnoxbergen.   (Arend  III.  a  24.)  Uit: 

Bandart.  no.  144.  br.  4o.  Niet  bQ  Eogenberg  afbeeld. 
866  (tv  Aag.)  Schermntseling  b^j  Gent  en  Graye.  (Arend.  m.  a 27.) Uit: 

Bandart.  no.  146.  br.  4».  Niet  b^  Eogenberg  afbeeld. 

866  (t4  Sept»)  Yerdago  yerlaat  het  yergeefii  belegerde  Lochem  op  de 
Yeluwe.  (Arend  III  a  80)  Naar  Eogenberg.  Uit :  Bandart.  no.  189.  br.  4». 

867  (t5  Oct.)  Bxecntie  yan  Salcêdo,  (sie  n<».  862)  te  Par^s.  Uit:  Bandart. 
no.  142.  br.  4o.  Niet  b^j  Eogenberg  afbeeld. 

868  (It  Dee.)  Ltjkstatie  y.  d.  Hertog  yan  AWa,  in  hoogen  onderdom  te 
Lissabon  gestoryen.  Slecht  plaatje  nit :  Leti :  leyen  y.  Alya.  Gem.  U. 
609.  80. 

869  (158S.  19  Jan.  yolgens  Eogenberg  9  Jan.)  Fransche  fhrie  te  Antwerpen. 
Oploop  op  de  markt.  (Arend.  HL  a  4L)  Naar  Eogenberg  seer  yerkl. 
Uit:  Bandart.  n».  146.  br.  4o. 

870  Hetselfde ;  anders.  Tooneel  op  de  markt.  Door  J.  F.  O.  Beekleben.  kl.  4fi, 
Uit:  Arend,  Geschied. 


Fransche  Furie.  —  Moord  van  Willem  III.  107 

91  lïiitonlfilo  Tooneel  mui  da  Kipdorperpoort»  met  da  Tlogtanda  Franioban, 
•  Gaètet  door  J.  LuyiEfik  br.  IbL  üit:  Bor,  NadarL  OorL 
h  Daaalfia  plaat;  opgagray.  mat  iwartan  rand. Qam., L 19.  üit:  laOlaro, 


opgraT.  pL;  proafiir.  TÖ6r  alle  Ir. 

9%  (M  Maart.)  Oom.  da  Hooga ,  aan  graranr  te  Leiden ,  te  's  Hage  ont- 
hmtL  (Arand.  m.  a  6&)  Naar  /.  Biiyf  door  T.  Kaning.  ITSB.  8».  üit: 
OMaiar? 
91  Hataelfila;  aanigsins  anders.  Naar  /.  Buy$  door  &  FtnJbelet.  Ufi.  Uit: 
a  (Fèkka)  Geaohiad. 
h  Daa.  plaat  y  proafdrak  Töör  alle  Ir. 
374  (9S  April.)  BindhoTen  in  Noord-Braband  na  een  lang  beleg  aan  Parma 
a  orargagaan.  (Arand  UI  a  67)   Naar  hogenberg  Terkl.  üit:  Bandart, 

no.  14Q,  br.  4». 
h  Das.  plaat,  waaronder  in  2  kolommen  gedrukt  is  een  Fransob :  gChanêon 
gtwr  la  prwm  de  la  wUe  d'  Byndove,"  lang  14  ooupL  ieder  ▼.  6  regels, 
door:  gle  gmyeant  Ja  rievien  m  la  vüle  cT  Eyndove.'*  lang  folio.  —  Eoogtt 

875  (lO  Mal.)  Het  kasteel  Tan  Wonwe,  digt  b^  Bergen  op  Zoom,  wordt 
door  den  Maarsohalk  ran  Biron  Toor  de  Staten  gewonnen.  (Arend  III 
a  66)  Naar  Hogenberg  aeer  yerkl.  üit:  Bandart,  no.  160.  br.  4». 

878  (5  Jaay.)  Het  kasteel  yan  Westerloo  in  de  Brabandsobe  Kempen  door 
Karel  Tan  Mansyelt  Toor  Parma  belegerd  en  gewonnen.  (Arend  III  a 
66)  Naar  Hogenberg  seer  TerkL  üit:  Baadart,  n»  151.  br.  4>. 

877  (19  Jany.)  Soherp  geTecht  tnsBoben   Steenbergen   en  Halteren  bQ 
a  Bargen  op  Zoom.  (Arend  m  a  58)  Naar  den  Kapit.  J.  da  l^adMma  door 

Bom.  de  Hooghe,  Met  Spaansohe  nitlegg.  br.  fol.  üit:? 
h  Dam.  plaat,  latere  dmk  met  Fransohe  Terklarlng. 
e  Dam.  plaat,  proefdmk  YÓÖr  alle  letter.  Hoogst  seldMoam, 

878  Hetaelfiie,  geheel  als  Toren,  seer  yerkl.  (Door  L,  Causê),  Met  Fr. 
<mdersohr.  Gem.  III  41. 

879  Hetaelfde,  geheel  anders;  ▼.  boven  links  het  slot  Steenberg  en  eenige 
schepen ;  y.  ond.  het  geTecht.  Geötst  door  /.  Cortese,  fr.  fol.  Qem.  198. 
üit:  Strada,  bell.  Belg.  1640.  foL 

880  (1568 — 19  Aept.  1564.)  Parma  belegert  en  neemt  Gent  in.  (Arend. 
HL  a  128.)  Gezigt  op  Gent  met  seer  hoogen  smallen  toren,  üit: 
Baadart,  no.  152.  br.  4p.  Niet  in  Hogenberg  afgebeeld,  br.  4». 

881  (80  April.)  Gebhard  Tmchsess,  Bisschop  van  Kenlen,  wordt  te  Delfb 
statelijk  ontTangen.  (Arend.  UI.  a  68.)  Naar  Ho^en^en;  seer  Terkl.  üit : 
Bandart,  no.  154.  br.  4fi, 

882  Afbeelding  Tan  de  schansen  om  Zatphen  gelegd  door  de  Spanjaarden 
en  Arend.  IIL  a  ?)  Naar  Hogenberg  zeer  Terkl.  Uit :  Bandart ,  n^.  155.  br.  4o. 

888  (flO  Jaiy  )  De  Prins  Tan  Oranje  door  Balthazar  Gerards  Termoord. 
a  (Arend  III  a  100)  Gezigt  in  de  kamer  waar  de  Prins  was,  enz.  Naar 

Hogenberg  seer  Terkl.,  Uit:  Bandart,  n».  156.  br.  4°. 
h  Dez.  plaat,  t.  acht.  onbedrukt.  BoTen  het  no.  156  is  nog  geplaatst  het 
no.   178  zoodat  deze  plaat  zeker  nog  in  een  ander  boek  gebruikt  is, 
behaWe  in  Bor,  Nederl.  oorL  ui  tg.  t.  1621. 
884  Hetaelfde ;  geTolgd  naar  het  Torige ,  doch  eenigzins  anders  en  slechter. 
Met  16  Holl.  Terzen.  4o.  n».  16.  Uit:  Spaansche  Tyranny. 

886  Hetzelfde;  geheel  Terschillende  en  betere  afbeelding.  De  Prins  staande 
a  op  den  trap,    wordt  doorschoten.   Naar  R,  de  HoogJte  geötst  door 
J.  Luyken.  br.  fol.  Uit:  Bor,  Nederl.  Oorl. 


108  Moord  van  WUlem  I.  1M4.    ^ 

h  D«i«  plAAtf  opgeg^Ti  met  een'  xw»rten  rand.  ^ 

e  Des.  opgegraT.  plaat,  r.  boTen  gem.  Tom.  I,  n«.  20.  üit:  Ie  OlefO»  ^ 

Geiohied.  ^ 

d  Dea.  opgegraT.  plaat;  proefilmk  TÖÖr  alle  Ir.  - 

886  Hetselfiley  b^na  ak  Toren,  dooh  kleiner  en  eenigsins  andem;detnip  ^ 
a  is  Teel   booger,  en  de  moordenaar  ylagt.  Door  8.  Fokke,  br.  4».  Uit: 

Wagenaar,  Yad.  Histor.  1762.  —  Onder  de  pi.  staat:  loeum  ad  wwww 
dOin.  1752.  ' 

h  Dea.  plaat,  proefilrak  TÓÓr  alle  Ir. 

e  Hetaelfile,  firaaie  teekemng  in  O.  L  Inkt ,  Toor  de  plaat.  Door  S.  Fokha,       '^ 

887  Hetselfde ;  naanwkenrige  oopie  d.  Toorg.  pL  Door  N.  v.  d.  Meer.  br.  4P» 
Uit:  Wagenaar.  Yad.  Hist.  Uitg.  Tan  1790. 

888  Hetaelfde,  anders;  de  trap  Teel  korter,  en  ziende  op  eene  kamer  en 
a  den  toren  der  kerk.  Door  Fr,  v.  Bleyswi^k,  8o. 

b  Des.  plaat,  sonder  naam   t.  graT.,  en  met  de  woorden:  j,De  deugd 

leeft"  ens.  Afdmk  in  rood. 
880  Hetselfde;  geheel  als  Toren;  nit  den  mond  des  Prinsen  komen  de 

woorden :  Heere !  ontfermt  U  over  het  volk.  Door  A,  van  der  Leuun,  8». 
890  Hetselfde;  geheel  anders.  Naar  M.  J.  v,  Bree  door  B,  Vinkeles,  8».  Uit: 

'  Helmers  HoU.  natie.  2^  sang. 
801  a  Hetselfde;  anders.  Naar  /.  Buyt,  door  K  Vinkeles,  12o.  Uit:  (Fokke) 

Geschied. 
h  Dea.  plaat,  proefdruk  TÖör  alle  Ir. 
892  Afbeelding  Tan   de  plaats  waar  de  moord  gepleegd  is.  Teekening  in 

kleuren  gemaakt  op  de  plaats  seWe  in  1835  door  Q,  Iiam50rts.Hg.28,. 

br.  24  dm.  kl.  fol.  HierbQ  de  afbeekening  Tan  de  steenen  waarin 

kogels  T.  den  moord  gemetseld  sifn,  en  Tan  h.  boTensohriffc.  Door 

MUfden,  —  Voorts  eene  houtenede  het  biimenplein  t.  h.  Hof  t. 

Aagten,  waar  de  moord  geschied  is  Toorstellende ;  met  uitroerig^   ^ 

beschr^Ting.  Uit:  PenningMagasijn  TOor  de  Jeugd.  4^. 
898  (14  JolU.)  Executie  Tan  Balth.  Gerards  op  de  markt  te  Delft.  (Aren* 

IIL  a  104.)  Naar  Hogeiiberg  zeer  Terkl.  Uit:  Baudart.  n<».  167.  br.  4fi. 
894  (tS  Aag.)  L^kstatie  t.  d.  Prins  Tan  Oranje  te  Delft,  met  de  nami 
a  Tan  Telen  die   in   den   trein  TÖÖr  en  achter  het  lijk  gingen.  (An^- 

HL  a  107.)   Naar  en   door  H.   OolUiius.  Met  adres  t.  H.  Gk>ltaius,        ^i 

daarachter:  W,  J,  esoc.  Zéér  zeldKUim,  Is  niet  in  deseTersameling,dc^^o] 

beschrcTen  in  m^n  grooten   Portretcatalogus  t.   1862  naar  het 

toen  in  m^n  besit. 
h  Des.  platen  met  naam   t.  Qoltmu  en  adres  Tan  P.  Qoos.  Ik  heb  c 

uitgaTe  nooit  gezien  maar  op  de  Koninkl.  Bibl.  te  'sELage  sQn 

doortrekken  der  platen  met  potlood  op  geolied  papier  en  daarop 

men  dat  adres.  Die  doortrekken  kunnen  de  teeJ^mngen  niet  afjn 

als  de  origineelen  Termeld  worden  in  den  Catalogus  Hasselaar. 

bL  46  n».  4,  en  waarTan   de   Heer  Kramm   Termoedt    dat  ae  op 

Koninkl.  Biblioth.  berusten. 
896  Hetselfde ;  Teel  Terkl.,  en  op  1  blad  OTergebragt.  Met  de  meeste  nasM 

dergenen  die  het  lijk  Terzelden.  Naar  Hogenberg  zeer  Terkl.  Uit :  Baudsr"  ^^^ 

n».  158.  br.  fol. 
896  Praalgraf  Toor   den  Prins  te  Delft  Door  H,  de  Cadêer.  1622  en  VSSK^^^ 

2  bL  gr.  fol.  Deze  platen  z^n  niet  in  deze  Terzameling ,  maar  beaohreye::.  ^° 

in  m^n  Catalogus  t.  Portretten.  1852. 
887  a  Hetzelfde;  t.   Toren  en  t.  ter  z^de  gezien.  Door  J.  Luykee^  br.  lof 

Uit:  Bor,  NederL  Oorlog.' 
6  Des.  plaat,  opgegraT.  Gem.  I.  no.  21.  Uit:  Le  Clerc,  Hist. 
e  Dez.  opgeg^T.  plaat;  proef  TÖör  alle  Ir. 


ÜM— 8S.        Bdeg  van  Antwerpen  door  Parma.  109 

WïïAaliBe;  geheel  t.  rona.  Door  K  VinkOet.  S».  Proefiinik  Tóör  allelr. 
Dne  graflrtede  is  op  's  Lends  koeten  opgerigt ;  in  1G09  begonnen  en 
il  IflB)  Toltooid.  —  ffierby :  BeiobfijT.  d.  Gkmftombe  ▼.  Willem  I.  's  Hege. 
Iskinkel  (MOT)  M  bl.  8».  Met  plan. 
ttfOirras  trinmphnlis  lUnstriss.  Prinoipis  Onilielmi  Nsssarii,  Arans. 
tPHndpis."  —  Bysonder  Ihu^je  linnebeeldige  ToorstelUng  y.  's  Prinsen 
^BSgden.  len  legenwagen , '.waarin  de  Prins  lit ,  rijdt  onder  eerepoorten 
na  loof  door,  w<»rdt  door  8  roor  elkander  gaande  olifanten  getrokken ; 
op  de  olilkntcün  litten  de  linneb.  personen:  Qeloof,  Hoop  en  Liefde , 
sust  ben  gaan  vele  andere  beelden ,  rertoon. :  de  ObristeL-  OTerheids- 
SB  kr^ge-deogden ;  aobter  den  wagen  r^den  Tele  Prinsen  y.  Or.  te  paard. 
Het  Latynsobe  uitlegging  der  figuren  boren  in  de  pi.,  en  de  HolL 
▼ertaling  onder  de  pL  Het  boTenstaande  opsohrift  komt  oppI.cToor. 
Haar  WL  Buytemoeg,  door  Com,  Kiiientiêifn  te  Haarlem.  1628.  Met  adres 
T.  N.  J.  Vissober.  1G26L  6  bladen,  gem.  a—e.  Hg.  85  dm.,  br.  86 of 27* 
te  samen  IfiO  dm.  br.  fóL  —    Uitmuntmids  en  teer  Beldaame  plaat,  en 
wtrtnféUik  £r. 

ffierbQ  een  gediobt  r.  /.  J.  Starier,  op  14  kl.  4o.  blaadjes ,  gen.  1 — 14 
met  opsobrift:  Triompb-Wagen ,  Ujtbeeld.  de  yoortreffel.  Deugbden 
T.  d.  Doorlnoht ....  ELeere ....  Wilbelmos ,  Prinoe  y.  Or . . . .  enz.,  Et|nde 
terens  de  uitlegging  der  plaat.  Dit  gediobt  y.  Starter  is  niet  alleen 
koogïït  tddjsaam  als  uitlegging  der  plaat,  maar  was  gebeel  onbekend 
en  is  naar  dit  Bz  herdrukt  in  de  uitgaye  y.  Starter's  Werken  door 
Pro£  J.  Y.  Vloten.  Utrecht,  1868. 
900  (J«IU  1584  tot  19  Aa*.  1585.)  Beleg  en  inneming  y.  Antwerpen 
door  Parma  na  een  lang  en  seer  bekwaam  beleg  Yan  meer  dan  een 
jaari  (Arend.  lU.  a  119  enx.)  Vyf  platen,  naar  Hogenherg  seer  YerkL 
Uit:  Baudart,  No.  16&-166.  br.  4o.  — 
a  162.  Plan  Yan  Antwerpen. 

h  168.  Schansen  om  Antw.  (Origin.  pi.;  niet  bQ  Eogenherg,) 
e  164.  Doorsteken  der  dijken  bij  Antw. 
d  166.  Brug  Yan  Parma  OYer  de  Schelde. 
e  166.  (Hanibelli's  brandsobepen  ter  Yernieling  Yan  de  brug. 
Zie  Yoorts  n».  904  tot  924. 

901  (1585.  50  Jan.)  Mislukte  aanslag  Yan  Hopman  Jan  Yan  Kleerbage, 
in  OYerleg  met  den  Graaf  Yan  Hohenlohe  op  's  HertogenboBch.  —  (Arend. 
m.  a  140.)  Naar  Hogenberg  seer  Yerkl.  Uit  Baudart,  Uo.  171.  br.  4o.  Bt) 
Hogenherg  is  dit  feit  op  19  Jan.,  bij  Baudart  op  29  Jan.  gesteld. 

902  (99  Febr.)  De  Admiraal  Blois  Yan  Treslong  op  's  Gra Yensteen  te  Middel- 
a  burg  gCYangen  gezet.  (Arend.  UI.  a  144.)  Naar  J.  Buijs ,  door  R,  VinkeUs. 

12».  Uit:  (Fokke),  Geschied,  d.  Nederl.  12o. 
h  Des.  pi.  Proefdruk  Yóör  alle  Ir. 
908  (15  ]f*«rt.)  Graaf  Adolf  y.  Nieuwenaar  in  lijfsgcYaar  te  N^megen. 

(Arend.  III.  a  141.)  Naar  /.  Smies  door  J.  E,  Marcus,  8^.  Proef  y.  d.  1. 

Uit:  Hooft.  Hist.  1820. 
904  Beleg  Yan  Antwerpen ;  het  begin.  (Zie  n».  900).  —  (Arend.  III.  a  121.) 
a  Op  den  Yoorgrond  Parma  die  het  eerst  de  spade  in  den  grond  steekt 

en  alsoo  sfjne  troepen  aanmoedigt,  hooger  op  het  dorp  Melsen ,  YOorts 

de  Schelde  .en  het  plan  der  Stad.  (Naar  J.  de  Ledestna  door  Bom.  de 

Hooghe.)  br.  fol. 

Uitmuntende  proefdruk  YÖór  alle  letter,  en  Yóör  eenig  inschrift. 
h  Dezelfde  plaat,  doch  in  tweeön  gedeeld;  de  onderste  helfb  Yertoont 

Parma  en  het  dorp  Melsen;  de  schepen  die  op  de  Yorige  plaat  op  de 

Schelde  Yaren  zijn  weggeslepen,  de  plaats  y.  Antwerpen  en  de  Schelde 

zijn  door  de  boYenste  helft  der  plaat  ingenomen ,  die  de  Yereering  Yan 


110  Beleg  van  Antwerpen  door  Parma.  ISM» 


Panna  met  het  Qnlden  Ylies,  hem  door  deo  Qraaf  Tan  Manafeld 
gehangen  yertoont,  wat  U  Aag.  geschiedde,  en  a£M>nderl4ik  door 
Hogenberg  en  Bandart  (sle  no.  928)  afbeeld  is.  Zonder  naam  ▼.  graTefor. 
br.  fol.  —  Dese  en  andere  platen  OTer  Famese  s^n  uit :??  Zon  de  plaat 
waarran  904  a  een  afidrok  is  wel  ooit  met  letterdmk  Tersohenen  «n 
welligt  gebroken,  althans  niet  gebruikt  sijnF? 
906  «Het  belegh  yan  Antwerpen  in  den  Jaeren  1584  en  1586."  —  OeAtsfe  door 
/.  Luyken,  br.  foL  dit:  Bor,  II. 

906  Serie  van  5  platen  over  de  bnig  yan  Famese.  (Arend.  ITT,  a  IflB.) 
Allen  met  Lat.  oitlegg.  boven  in  de  pi.  en  snd.  nm.  t.  gray.  Uit: 
Strada,  bell.  Belg.  Boma.  1640.  foL 

a  Palatio,  .....  pontis  pars.  Gen».  281.  Het  onderstuk  y.  d.  brug. 

h  Het  geheele  omliggende  land  yoor  Antwerpen  en  loop  der  Schelde. — 

Geno.  285. 
e  Afbeelding  y.  d.  brug  oyer  de  Schelde.  Gtono.  288. 
d  Afbeelding  yan  een  der  brandsohepen ,  tweemaal  yerschillend.  Gen».  847. 
e  Af  beeldinfc  ▼•  de  yerwoesting  der  brug  door  de  brandsohepen.  Gteno.  260. 
Alle  yolgende  afbeeldingen  komeü  geheel  oyereen  met  depLcene^ 

hetsy  eyen  als  dese  of  andersom  geteekend. 

907  ghe  pont  de  Famese."  —  Afbeelding  der  kunstrQke  brug  door  Parma 
a  over  de  Schelde  gelegd.  — Met Fransche uitlegging. Naar/. dtfLedeftno, 

door  Bom.  de  Hooghe,  br.  foL 
h  Des.  plaat,  proefdruk  yöör  alle  letter. 
906  Hetselfde,  geheel  als  yoren,  seer  verkleind;  met  1  reg.  Fr. onderschr. 
Gemt.  IlL  114.  (Door  L.  Cause).  br.  4». 

909  (4  ib  5  April.)  jyDeroute  du  pont  Famese."  —  Afbeelding  y.h.  springen 
^     der  brug  door  Gianibellis  brandsohepen.  —  (Arend.  ni.  a  145.)  Met 

de  Fr.  uitlegging.  Naar  J.  de  Ledegma  door  Bcmu  de  Hooghs,  br.  fol. 

910  Hetselfde,  geheel  als  voren,  seer  verkL;  met  1  reg.  Fr.  onderschr. 
(Door  L,  CWm?)  br.  4o. 

911  Hetzelfde,  doch  anders;  boven  in  de  plaat  het  profil  der  brug;  de  plaat 
a  vertoont  de   brug   en  Gianibelli's  daarop  aanseilende  brandsohepen, 

links  het  strand.  Door  C  Decker,  br.  foL  Uit:  HoofL 
h  Des.  plaat,  latere   afdruk  met  een  dikken  broeden  rand  omgeven  en 
van  boven  links  gemt.:  Tom.  I.  n».  22.  üit:  Le  Clerc. 

912  , Naarder  afbeelding  der  werking  van  Gianibelli's  brandsohepen  tegens 
a  gde  sohipbrug  van  Parma  over  de  Schelde."  —  In  het  midden  de  uit- 

barsting;  op  den  achtergrond  de  stad.  Door  C,  Decker,  br.  foL 
h  Des.  plaat,  iatere  afdruk ;  het  woord  Naarder  is  hier  uitgeslepen.  Zonder 
merk  van  deel  of  blads. 

918  Afbeelding  van  de  brug  en  de  voorwerken.  —  Afbeelding  v.  h.  springen 
der  brug  (als  906.)  —  2  platen  met  Lat.  inschrifben  boven  in,  en  Lat. 
uitlegging  onder  de  pi.  —  Zonder  naam  v.  grav.  Duitsche  pi.  2  8t. 
br.  fol.  üit:  Strada.  Mogunt.  165L  4o. 

914  (lO  Mei.)   Nujs  door  Adolf  Graaf  v.  Nieuwenaar  voor  den  Bisschop 

Truchsess  by  verrassing  ingenomen.  (Arend.  IIL  a  68,  142, 211).  Naar 

Eogenberg  seer  verkl.,  v.  acht.  bedrukt.  Uit:  Baudart.  n».  172.  br.  4». 

B^  Hogenberg  is  dit  feit  op  11  Mei  (Oude  StQl},b^  Baudart  op  20 Mei 

gesteld. 

916  (96  Mei.)  Overwinning  der  Spanjaarden  op  den  Gouwensteinschen  dtjk 
by  Antwerpen.  (Arend.  UI.  a  148.)  —  Naar  Hogenberg  seer  verkl.  Uit : 
Baudart,  no.  167.  br.  49, 

916  Hetselfde,  veel  grooter  en  geheel  anders;  op  den  voorgrond  en  in  het 
midden  het  gevecht;  verder  op  de  Schelde,  op  den  achtergrond  Ant- 
werpen. —  Naar  J,  de  Ledesma,  door  B.  de  Hooghe,  br.  foL 


IWS.    Varschillende  gebeurtenissen  en  Komst  van  Leicester.    111 

917  Het— UHe,  géhaél  als  Toren,  leer  yerkleind;  met  1  reg.  Fr.  ondenohr. 
(Door  L,  Omim.)  Oemi.  IIL  161.  br.  4». 

918  HfltuUfle,  andén;  londer  Antwerpen.  Met  Lftt.  iniohr.  Znd.  nm.  ▼. 
graT.  Hat  Lat.  nitlegging  boTen  in  de  pi.  Gemt.  268.  br.  fol.  üit: 
Stoida  Boma.  fol. 

919  HetaeUOe,  TerkL  Mat  Lat.  opeohrift  in,  en  nitlegg.  onder  de  pi.  br. 
foL  Vit:  Strada,  Mog.  1661. 

980  (99  M^)  Afbeelding  t.  h.  Sobip  door  de  belegerde  Antwerpenaars 

toegemet  en  genoemd :  Ffn  ds  la  Qturre ,  door  Parma  den  27  Mei  genomen. 

(Arend.  HL  a?)  Naar  Hogenberg  leer  yerkl.  Uit :  Bandart.  n».  168.  br.  4». 
9S1  Heteelfde,  geheel  ala  yoren,  met  1  regel  Fr.  onderaobrifb.  Qem.:  III. 

168.  (Door  L.  Cmim.)  br.  4». 
922  (99  J«bU*)  Nederlaag  t.  d.  Qraaf  t.  Nienwenaar  en  Sobenk  btj  Ame- 

rongen  door  de  Spanjaarden.  (Arend.  IIL  a  142.)  Uit :  Bandart » n».  178. 

br.  4p.  —  Dese  plaat  ia  niet  naar  die  r.  Hogenberg  gevolgd ;  .by  Hogenberg 

ia  een  gerecht  b^  een  vlek  aan  de  yereeniging  yan  Lek  en  Bijn  hfjge- 

beeld,  by   Bandart  de  Qraaf. y.  Menrs  te  paard;  in  het  venohiet  de 

ttad  Amerongen. 
9S8  (11  Aag.)  Parma  wordt  wegens  de  verovering  van  Antwerpen ,  door 

den  Graaf  y.  Mansfeld  namens  Koning  Filips ,  te  Callo  met  het  gniden 

Vlies  omhangen.  (Zie  n9, 904.  b.)  Naar  Hogenberg  seer  verkl.  Uit :  Baudart, 

n«.  169.  br.  4». 
9S4  19  (Ang.)  Antwerpen  by  verdrag  aan  Parma  overgegfaan.  (Arend.  III. 

a  ISO.)  Naar  Hogmiherg  seer    verkl.   Uit:  Bandart,  n«.  170.  br.  4».  — 

b^  HogmJberg  op  27  Ang.  vermeld. 

925  (15  Oei.)  De  Graaf  van  Nienwenaar  belegert  en  neemt  de  schans  van 
Usseloort  in  de  Betnwe  in.  —  (Arend.  IIL  a  174.)  Niet  bij  Hogenlterg 
afbeeld.  Origin.  plaat  nit:  Bandart,  no.  175.  br.  4». 

926  (14  llïey.)  Zinneprent  op  de  aanstelling  v.  Prins  Manrits  als  Stadhouder, 
Kapitein-Gtoneraal  en  Admiraal  van  Holland,  Zeeland  en  Utrecht. — 
(Arend.  IIL  a  168.)  De  Hollandsche  leenw  aan  Maurits  een  zwaard  aan- 
biedende ;  achter  den  leeuw  een  opschietende  heester ,  met  de  spreuk 
y.  Maurits:  Tandem  fit  swrfulvs  arhor,;  ter  zijde  uitlegging  der  6  n". 
op  de  pi.  Van  acht.  bedrukt.  Uit:  Valerius.  Gedeaoclank.  1622.  br.4o. 

927  Hetzelfde;  afbeelding  v.  de  vergadering  waarin  Maurits  den  eed  aflegt. 
Door  8.  Folcke,  br.  4o.  Proef  vóór  alle  Ir.  Uit:  te  Water,  VaderLHist. 
verkort. 

928  (15  !Voy.)  De  Graaf  van  Nieuwenaar  beschiet  uit  Knodsenburg  de  stad 
Nijmegen,  doch  moet  onverrifl^ter  zake  aftrekken.  (Arend.  UI.  a  174.) 
Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit:  Baudart,  n».  176.  br.  4°. 

929  (89  Dee.)  De  Graaf  van  Hohenlohe  tracht  de  Spanjaarden  onder 
Mansfeld  door  het  doorsteken  der  dijken  uit  de  Bommelerwaard  te 
verdreven.  (Arend.  III.  a  175.)  Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit :  Baudart, 
no.  177.  br.  4°. 

980  Hetzelfde ;  nagenoeg  als  voren  doch  veel  grooter  en  met  meer  gevech- 
ten op  de  verdronken  landen.  Met  Lat.  in-  en  onderschrift,  br.  fol. 
Slechte  Duitsohe  gravure,  br.  fol.  Uit :  Strada.  bell.  Belg.  Mog.  1651. 4o. 

931  (80  Dee.)   Aankomst  v.  d.  Graaf  v.  Leicester  te  Vlissingen.  (Arend. 
a  Til.  a  172.)  Door  8.  Fokke.  br.  4o.  Uit :  Wagenaar. 

b  Des.  plaat,  proe^ruk  vóór  alle  Ir. 

c  Hetselfde;  origin.  teekening  in   O.  I.  Inkt,  voor  de  voorg.  pi.  Door 
8.  Fokke.  br.  4o. 

932  Aankomst  van  Leicester  te  Amsterdam.  Naar  J.  Buys,  door  R.  Vinkeles.  12o. 
a  Afdruk  in  8o.  Uit:  (Fokke,)  Geschied,  d.  Nederl.  VI. 

b  Des.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  ir. 


112  Inhaling  van  Leiceister.  Beleg  van  Grave.  1S86. 

909  (1686.  6  Jan.)  Inhaling  yan  Leioester  te  'sHage.  (Arend.  IILal7&) 

—  Serie  yan  11  br.  fol.  platen ,  met  dit  doorloopend  opschrift  in  onrsieTe 
kapitale  letters  boTen  iedere  plaat:  DeünêaUo  |  Pompae  |  IViumiph  \  aüê 
quaBob  \  erkuM  JhidUkeua  \  comês LImcestrienaii  |  HagaeCkmriUa  \  fuüeaeepku,] 

—  PL  1  begint  met  eene  piramide  met  Lat.  opschrift  ter  eere  raa 
Slisabeth  en  Leicester  yoorts  een  wagen  met  Haagsohe  MoxikaBteB; 
pi.  2  is  genommerd  8;  en  pi.  8  is  ongenommerd;  dese  pL  heeft  de 
yrengdeynren ;  pi.  4.  de  eerepoort  met  6  HoU.  yersregels;  pi.  5  een  wagen 
met  de  geXllomineerde  Bng.  Boos ,  waaronder  een  Lat.  Ohronodistiohon ; 
pL  6  yrengdeynren  en  een  wagen  met  7  spelende  yrouwen,  ^L  7  een 
groote  eerepoort  met  Lat.  insohriften;  pL  8  een  yersierde  eereboog; 
pi.  9  twee  dergelQke  eerebogen;  pi.  10  een  wagen  met  yeohtende  sol- 
daten  en  Lat.  insohrift;  pi.  11  ynnrwerken. 

Dese  pi.  sQn  elkbr.^,hg.l6dm,ensondereenigennaamy.grayeiur, 
doch  seker  in  het  jaar  y.  d.  intogt  yeryaardigd.  —  üüent  tseUdsKune  Serie. 

984  (69  Jan )  De  Staatsohen  te  Boxnm  in  Friesland  door  Taasis  geslagen. 
(Arend.  IIL  a  176.)  (Niet  naar  Ho^mberj;.)  Zeer  yerkL ,  y.  aoht.  bedmkt. 
üit:  Baudart,  no.  178.  br.  4o. 

966  (6  Maart.)  Jan  yan  Oldenbameyeld  doet  den  eed  als  Lands-Adyokaat. 
a  (Arend.  III.  a  18a)   Naar  /.  Buys  door  B.  Vinkaes.  12».  Uit:  (Fokke) 

Geschied  VL  12». 
h  Des.  plaat,  proefdruk  yóör  alle  Ir. 
e  Hetzel£ie ;  origin.  teekening  in  O.  I.  inkt  yoor  de  yoorg.  pi.  Door  /.  Buys. 

986  (16  Maart.)  Werle,  in  Westphalen  door  Schenk  yoor  Bisschop  Tmch- 
sess  den  27>*«b  Febr.  ingenomen  en  g^plonderd,  doch  d.  18  Maart  yer- 
Ikten.  (Arend.  III.  a  176.)  Naar  Hogenberg  seer  yerkL  Uit:  Bandart, 
no.  179.  br.  4o. 

967  (6  April.)  Graye  door  de  Spanjaarden  belegerd,  wordt  door  den  Graaf 
y.  Hoheniohe  geproyiandeerd.  Uit:  Baadart,  n».  180.  br.  4^.  Dese  plaat 
is  niet  bQ  Hogenberg, 

988  (6  Jaiy.)  Hopman  Splinter  yan  Helmich  op  het  slot  te  Wel ,  weet 
door  een  dapper  en  snedig  antwoord  Mansfeld  te  doen  w^ken.  (Arend. 
nL  a  210.)  Naar  /.  Smies  door  J.  E,  Marcua.  8o.  Proefdruk  in  seer  groot 
8o  yóör  alle  letter.  Uit:  Hooft,  Hist.  Vil.  60.  8». 

989  (9  Jany.)  Graye  bij  yerdrag  aan  Parma  oyerg^egeyen.  (Arend.  HL  a 
177.)  Plan  der  stad  en  der  y^andelyke  batterijen.  Naar  Sogenberg  seer 
yerkl.  Uit:  Bandart,  n».  181.  br.  4». 

940  Graye  door  Parma  belegerd.  (Arend.  III.  a  177.)  Op  den  yoorgrond 
een  geyecht  en  een  huis  in  brand,  in  het  midden  de  Maas,  in  het 
yersohiet  de  stad.  Met  Lat.  uitleg^,  boyen  in  de  pi.  Door  JP.  OólUgnan, 
br.  fol.  Gem.  806.  Uit  Strada,  bell.  Belg.  1640.  fi>L 

941  Hetzelfde;  als  yoren,  yerkl.  met  Lat.  opschrift  in,  en  nitlegg.  onder 
de  pi.  br.  foL  Uit:  Strada.  Mog.  1661. 

942  Hetselfde;  anders  en  beknopter,  de  schipbrog  oyer  de  Maas  seeroit- 
yoerig ;  eene  heyige  regenboi  oyeryalt  de  yechtenden.  Met  Fr.  nitlegg. 
Naar  J.  de  Ledaama  door  Rom,  de  Hooghe.  br.  foL  Uit:? 

948  Hetselfde;  geheel  anders,  op  den  yoorgrond  de schanskoryen  en  batte- 
a  r^en  aan  de  Maas,   yerder  op  de  stad  waar  eenige  hnisen  branden. 

Gedtst  door  /.  Luyken.  br.  foL  Uit:  Bor. 
h  Des.  plaat,  latere  afdruk  met  breeden  swarten  rand  omgeyen. 
e  Proefdruk  yóör  alle  Ir. 

944  (66  JanUO  Venlo  door  Parma  belegerd  en  ingenomen.  (Arend.  IH. 
a  210.)  Naar  Hogmiberg  seer  yerkl.  Uit:  Baudart,  b9.  182.  br.  4». 


1S8A,  8).  Verschillende  gebeurtenissen.  113 

MS  (90  Jalll  tot  16  JalU.)   NaiB   door  Farma   belegerd  en  ingenomen. 

(Aiend.  UL  a  2U,  212.)  Drie  platen,  uit:  Bandart,  no.  188, 184, 186, 

hat  geheele  beleg  Toorstellende,  als: 

188.  Flan  ran  Knys  en  het  omliggende  land.  (Deie  !■  niet  in  Eo^êifherg,) 

184.  Beeohieten  yan  Najs.  Naar  Hogenberg  seer  verkl. 

18&.  Verbranden  yan  Nnjs  na  de  overga ve.  Naar  Hbjf0n2*0vv  seer  yerkl. 
946  «Priae  de  Nuya."  —  (Geheel  andera;  yreeeael^ke  brand  in  de  itad;  op 

den  yoorgrond  aan   de  overa^de   y.  d.  &^n  een  hevig  geveoht.  Met 

Fr.  oitlegg.  Naar  /.  de  Ledeama  door  Bom,  ds  Hooghe,  br.  fol. 
9i7  Hetielfde;  geheel  anders.  —  In  het  midden  de  stad  met  het  omligg. 

land.  —  Met  Lat.  opschrift.  Zond.  nm.  y.  gray.  Gemt.  827.  Uit  Strada , 

belL  Belg.  Boma.  1640.  foL 

948  HeteeUde,  geheel  als  yoren,  yerkl.,  met  Lat.  opschrift  in,  enuitlegg. 
onder  de  pi.  br.  foL  Uit :  Strada.  Mog.  1661. 

949  (19  JnlU*)  ^^^  ^^  Zeeland  door  Prins  Maurits  en  Ph.  Sidnej  inge- 
nomen. (Arend.  HL  a  218.)  —  Uit:  Baudart,  n<».  186.  br.  4°.  Dese 
plaat  is  niet  b^  Hogenberg. 

960  (!•  Jaiy.)  Panlns  Bnis,  Pensionaris  yan  Utrecht,  des  nachts  in  het 
a  hois  yan  een  Ond-Bnrgemeester  yan  het  bed  g^ligt  en  op  Leicester's 

order  gevangen   geset.  (Arend.  TTT.   a   201.)  —  Naar  J.  Buys  door  R. 

Vnikèlês,  8».  Uit:  Kok,  Yad.  Wrdb.  VIIL 
b  Des.  plaat;  proefdruk  vóór  alle  Ir. 
e  Hets. ;  origin.  teekening  in  O.  I.  inkt  voor  de  voorg.  pi.  Door  J.  Buys,  8». 

961  (1.  Aas.)  Parma  wordt  in  het  klooster  te  Qnadendal  bij  Nuys,  van 
wege  Pans  Biztos  Y  met  een  gesegenden  hoed  en  een  zwaard  vereerd. 
—  (Arend.  IIL  a  218.)  Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit:  Baodart,  n»  187. 
br.  40. 

962  (Sept.)  Beleg  v.  B^nberk  door  Parma.  (Arend.  UI.  a  214.)  Plan  der 
Stad  met  de  omligg.  werken.  —  Naar  Hogenberg  zeer  verkL  Uit: 
Bandart,  n».  188.  br.  4fi, 

963  (Hept.)  Leioester  belegert  Zutphen  te  vergeeÜB.  (Arend.  III.  a  216.)  — 
Plan  der  Stad;  belegeringswerken  op  een  eilandje  in  de  rivier  aan 
de  overzijde.  —  Naar  Hogenberg ,  zeer  verkl.  Uit  Baudart ,  n«.  189.  br.  4«. 

964  ELeldenfeit  y.  d.  overste  W.  Stanley  voor  Zutphen.  (Arend.  III.  a  217.) 
Beklimming  v.  d.  mnnr  langs  een  spies  v.  d.  vijand.  Naar  V.  Bing, 
door  /.  F,  C,  BeckUben,  kl.  4fl,  Uit:  Arend,  Geschied. 

966  (1589  Jan.)  Buhrort  door  Mrt.  Schenk  ingenomen.  Naar  Hogenberg, 
zeer  verkL  Uit:  Bandart,  no.  190.  br.  4fi. 

966  (SO  Jan.)   Deventer   door   den  Engelschen  Overste  W.  Stanley,  aan 
a  de  Spaanschen  verraden.  (Arend.  III.  a  251.)  —  Naar  en  door  8.  Fokke, 

br.  4fi.  Uit:  Wagenaar,  Yaderl.  Hist. 
b  Bes.  plaat,  proefdruk  vóór  alle  Ir. 

967  (4  JalU.)  De  Stad  Gelder  door  den  Schot  Ar.  Patton  (of  Patot)  aan 
de  Spanjaarden  onder  Hautepenne  verraden.  (Arend.  III.  a  278.)  — 
Plan  der  Stad.  Naar  Hogenberg,  zeer  verkl.  Uit:  Baudart,  n».  191. 
br.  4». 

BQ   Hogenberg  staat  onder  deze  plaat  de  datum  4  Jnlij ,  bij  Baudart 
mtdmkkeltjk  JanuariJ ,  wat  echter  onmogelijk  .is. 

968  (11  JubU  tot  5  Aas.)  Beleg  van  Sluis  door  Parma.  (Arend.  III.  a 
276)  —  Naar  Hogenberg  zeer  verkl.  Uit:  Baudart  no.  193.  br.  4°. 

969  Hetzelfde;  geheel  anders;  Sluis  in  bet  verschiet;  op  den  voorgrond 
de  vloot  van  Leiceister.  Met  Lat.  inschrifb  boven  in  de  plaat.  Geêtst 
door  J.  Corteee,  br.  fol.  Gem.  867.  Uit:  Strada.  Boma.  1640. 

15 


114  Verschillende  gebeurtenissen.  1S8T,  8^ 

900  HetMlfde,  geheel  ak  yoren ,  dooh  yerkleind.  Met  Lat.  in-  en  óndenolU'* 
br.  fóL  Slechte  Duiteohe  grayure.  Uit:  Strada.  Mog.  1651. 

961  (IS  JalU')  Sohermntseling  taaBohen  den  Qraaf  yan  Hohenlohe  ^ 
den  Heer  yan  Haatepenne  bQ  Bngelen ,  (thans  Oreyeooenr.)  digi  b9 
's  Bosch  wat  aan  de  Staatsohen  komt.  —  (Arend.  III.  a  276.)  Af  beel* 
ding  y.  hf  fort  en  h.  omligg.  land.  Naar  Horenberg  seer  yerkL  Utt: 
Bandart.  n<».  198.  br.  fbl. 

« 

962  Hetselfde,  geheel  anders.  Scherp  geyecht  op  den  yoorgrond,  links 
boyenaan  de  Haas.  —  Met  Lat.  uitlegg.  boyen  in  de  pL  Door  f» 
CoUignon.  br.  fbl.  Gem.  877.  Uit:  Strada,  Bom.  1640. 

968  Hetselfde,  geheel  als  yoren»  yerkleind.  Met  Lat.  in-  en  onderschrift. 
Slechte  Dnitsche  gray.  br.  foL  üit:  Strada.  Mog.  1651.  4». 

964  (4  Oet.)  Leioester's  maaltyd  op  het  Stadhais  te  Amsterdam,  en  yer- 
raderl^ke  toeleg  daarb^  door  Borgem.  Boom  gestnit.  (Arend.  IQ. 
a  801).  —  Naar  j.  Smiet,  door  /.  E,  Ma/reus,  8o.  Proefdruk  Töór  alle  Ir. 
Uit:  HoofL  HistoriAn.  1820.  VIL  bL  81L 

966  a,  Heta.,  yeel  kleiner  en  anders.  Klein  prentje  in  24». 
6  Hete,  in  proefdrok. 
e  Hets.,  Teekening,  door  8.  Fokke,  24». 

966  (Dee.)  Vertrek  yan  Leicester.  —  Zinneprent  daarop?  (Arend.  HL  a 
819.)  Bene  Dnitsche  graynre,  met  opschrift:  Die  Khue  ckuu  Niderlandi 
stelt  de  HolL  koe  yoor,  die  door  Parma  aan  den  staart  wordt  yast- 
gebonden,  door  den  Sngelschman  tot  op  het  bloed  gemelkt  wordt; 
de  Dnitscher  (MatthiasP)  pakt  haar  bQ  de  horens,  de  Fransohman 
(AnjonP)  trekt  haar  aan  een  tonw  yoort;  y.  ond.  4  yierregelige 
Dnitsche  yerqes,  eindigende: 

Dan  der  yoh  Parm  ein  knener  helt, 
Macht  dass  die  drej  yor  aller  welt, 
Mit  khleiner  ehr  das  land  geranmbt, 
Und  sich  mit  fliehen  nicht  gesanmbt. 
Waarsoh^nl^k  gegrayeerd   door  een   der  yele  Keulsche  grayenrs, 
Qnadns  of  Bossemec^er,  omtrent  dezen  t^d;  de  manier  yan  Hoffenberg 
ia  geheel  anders,  br.  fol.  Hg.  17  br.  26  dm.  Zeer  teldtOMn, 

967  (8S  Dee.)  Bonn  door  Mrt.  Schenk  bQ  yerrassing  yoor  den  Bisschop 
Traohsess  ingenomen.  (Wagenaar,  VUL  266.)  Naar  Hogenberg ,  seer 
yerkl.  Uit  Bandart,  n».  194.  br.  4o. 

968  Hetzelfde;  dooh  alleen  het  plan  der  Stad  met  1  reg.  onderschrift  in 
de  plaat:  Le  vr(iy  portraict  de  la  ViUe  InperiaUe  de  Botm,  laqueüe  fut 
prinse  Icui  mü  üinq  eens  quatre  vingts  et  sept  le  vingt  et  troisiesme  decembre 
pa/r  le  Capitavne  Schenck,  —  Van  boyen  links  een  schildje  met  Dnitsche 
uitlegging  en  Lat.  opdragt  aan  Franc.  Voss,  Deken  yan  Aken  door 
Pt  Pammanemit  uit  Nujs,  8  Febr.  1588.  br.  fol.  —  Deze  plaat  is  in 
bewerking  en  grootte  geheel  gelijk  aan  die  yan  Hogenberg,  doch  be- 
hoort niet  daarin.  —  Hoogst  xeldMam, 

969  (1588  Maart  tot  19  Aept.)  Bonn  wordt  na  de  yerrassing  door  Schenk, 
op  last  yan  Parma,  door  Tassis  en  den  Prins  yan  Ohimay  belegerd 
en  eindelQk  yeroyerd.  (Arend.  HL  a  888.)  —  Naar  Hogenberg  zeer 
yerkl.  Uit:  Bandart,  n<».  197.  br.  4». 

970  Hetzelfde,  eenig^.  anders;  in  het  midden  Bonn  en  de  B^n.  Voorts 
het  omliggende  land.  Gtodtst  door  /.  MieL  Gem.  444.  br.  fol.  Uit: 
Strada,  Bell.  Belg.  Boma.  1640.  foL  Zeldgaam. 

971  Hetzelfde,  zeer  yerkl.,  g^eel  als  yoren.  Met  Lat.  in-  en  onderschrift, 
br.  fol.  Slechte  Dnitsche  grayure.  br.  fol.  Uit:  Strada,  Mog.  166L  4o. 


*.' 


'Ml  Onoverwinnelijke  Vloot.  11& 

»|lMr.  ta«  99  ApM.)  Bdflg  rma  Medomblik  door  Manrita.  (Arand. 
IIL  a  nOl)  mtroerig  geteekead  plan  der  8Ud  mat  het  omliggende 
land,  tot  fittnt-Ann»  en  Opperdoes,  links  en  ▼.  boTen  de  Zuidenee  en 
dairin  het  BoUp  en  het  jngt  Tan  den  Admiraal  Jan  Gerbrandta ;  ter 
19de  Hnke  het  opaohrift :  BOeffefinghê  dar  8tadt  Medetibliek  door  de  E.  Af. 
Bêtrm  Siaim  mtdê  tyn  A.  McmriUi  v.  Nauou.  Oo.  1588.  SoU  14  folü, 
4Ê  f,  V,  —  Zon  dit  plan  ook  kannen  behoord  hebben  tot  het  H.  8. 
orer  het  Beleg  t.  Medemblik  Tan  Q.  A.  TT.  door  Wagenaar  aange- 
haald?— 

Dne  origineele  ftékmnmg  in  kleuren  nit  de  16*  eeuw  ia  hg.  80,  br. 
SB  dm.  en  Toor  lOOTerre  mQ  bekend  de  eenige  afbeelding  van  dit 
beleg.  In  den  atlas  t.  Mnnniks  t.  Cleef.  1860  kwam  onder  n*».  128  ook 
aene  teekening  in  klenren  Tan  dit  beleg  TOor. 

971  (••  Ayril.)  De  QonTemenr  Tan  Vriesl.,  Jan  Bapt.  de  Tasaia,  bi|  het 
bel^  Tan  Bonn  doodgeaohoten ,  wordt  te  Keulen  met  Teel  itaatsie 
b^graTen.  (Wagenaar,  Yin.  292.)  —  Naar  Hogenberg  leer  Terkl.  Uit: 
Baudart,  196.  br.  4». 

974  HetaelMe,  nagenoeg  ala  Toren,  dooh  uitvoeriger.  Geaigt  op  de  markt 
te  Keulen  met  den  optogt,  linka  de  kerk.  —  Met  Franach  onder- 
iohrlft  en  uitlegg.  der  22  n».  t>p  de  pi.  Naar  N.  v.  d.  Horat  door  W, 
EoOar.  1648.  br.  fol.  Hg.  87,  br.  44  dm.  —  Dese  fraaie  plaat  en  de 
volg.  behooren  in  het  folio  werk:  Honmawn  de  Ia  Matton  ül.  de  Tasais, 

976  Afbeelding  t.  h.  Monument  TOor  Taaaia  door  a^nen  vader  opgerigt ;  — 
en  Tan  den  Grafkelder  t.  h.  Gtoalaoht  Taaaia.  —  Beide  pi.  naar  .V.  v.  d. 
Hent,  door  C.  ChUs.  Smal  folio.  ledere  pi.  hg.  46  br.  20  dm.  —  Deze 
en  de  Torige  plaat  komen  aelden  afiK>nderlQk  TOor. 

976  (SI  JalU  tot  t  Aag.)  Ondergang  der  Onoverwinnelijke  vloot.  (Arend. 
HL  a  868 — 878.)  -Afbeelding  van  de  vloot,  liggende  tuaaohen  Oalaia 
en  DoTer;  linka  de  Franaohe,  regta  boTenaan  en  v.  ond.  de  Engelaohe 
kust;  in  het  midden  de  vloot,  waarvan  de  achepen  aoo  uitvoerig  sijn 
a%ebeeld  dat  deae  plaat  daarvoor  aeer  opmerkelijk  ia.  Op  den  voor- 
grond linka  een  groot  Spaanaoh  achip  met  de  letters  P.  B.  H.  P. 
daarby  een  klein  Spaanaoh  met  P.  B.  welke  beiden  door  een  Engolacb 
achip,  waarvan  de  vlag  E.  B.  A.  D.  en  de  wimpel  de  spreuk:  Dcsir 
n*a  Repos  heeft,  beaohoten  wordt;  voorts  hooger  op  de  geheele  overige 
vloot.  Met  1  reg.  oura^f  bovenschrift  in  de  plaat:  GUums  Hurpanira 
céUhefrrima,  quae  anno  eeUiberrimo  MIJLXXXVIII  inter  QalUam  Bri- 
taniamq,  verUt  ei  perüt,  en  1  reg.  ours.  onderschrift,  zijnde  4  Lat. 
veraregela  v.  E.  Qrotius,  —  Zond.  nm.  v.  grav.  Hg.  88.  br.  61  dm.  br. 
fol.  —  Zeer  seldaaam, 
977  Hetselfde;  nagenoeg  ala  voren,  dooh  verkl. ;  op  den  voorgrond  zinkt 
een  groot  achip,  de  andere  achepen  zijn  min  duidelijk  en  ook  eenigzina 
anders  dan  op  de  voorg.  plaat.  Met  hetz.  Lat.  opschrift  in  curs.  dooh 
boven  de  plaat.  Zond.  nm.  van  grav.  br.  fol.  Uit:  Orlers,  Nass.  Lau- 
rencrana.  9»  pL  In  alle  uitgaven  hetzelfde. ') 

*)  Dewijl  er  onder  de  nu  volgende  platen  42  over  den  tijd  v.  Maurits 
voorkomen,  (sommige  in  afwijkende  afdrukken)  die  tot  de  verschillende 
uitgaven  van  het  werk  van:  Orlertt,  Nasaousche  LauroTicrcms.  1610  fol.  be- 
hooren, en  die  verschillende  editiön  nergens  goed  beschreven  sQn,  mogen 
hier  ter  verm^ding  van  herhalingen  de  uitvoerige  titels  on  beschrijving 
dezer  uitgaven  staan. 

Isu  uitg.:  Yoorloopige  titel,  die  in  vele  Ez.  ontbreekt:  Den  Nassauache 
Lawrenerane.  Gegrav.  titel,  met  ingedrukten  tekst:  j^Besohrijvinghe  ende 
^afbeelding  van  alle  de    Victorien,  so  te  Water  als  te  Lande,  die  Gk>dt 


116  „Oriers  Nassansche  Laurencrans."  IWI 

978  (SI  Jaltf.)  HetMlfde,  geheel  anden,  t.  ond.  links  de  kost  tui  fnaM^ 
en  Vlaanderen y  t.  boven  de  Bngelsche  kost,  in  het  midden  Mg*' 


,  Almaohtioh  de  edele  Hooch-mogende  Heeren  Staten yerleent  heeft. 

gDeuT  het  wQs  ende  oloaok  beleyt ▼.  Manrite  Tan  Nassau.  Iie^daa 

^by  Jan  JansE.  Orlera  en  Henriok  ▼.  Haestens.  1610."  —  Op  de  keen^de 
het  wapen  y.  Manrite;  daartegenoyer  stjn  portret,  borstb.  links  door  J. 
Maihcun,  en  aan  de  keerzijde  opschrift  ▼.  de  opdragt;  yoorts  de  opdragi 
ondert.  J.  J.  Orlers  en  H.  y.  Haestens,  die  daarin  verklaren  dat  s^  met 
moeite  en  kosten  dit  yensameld ,  besohreven  en  a%ebeeld  hebben.  —  Yoorte 
de  tekst  220  blads.  foL  en  42  platen ,  alle  sonder  n».  of  opschrift  en  sleohti 
met  uitlegging  onder  enkele  (ik  meen  4)  platen ;  —  dese  uitlegging  is  ia 
de  Fransohe,  Dnitsche  en  latere  HoU.  nitgayen  weggelaten. 

In  1619  yersoheen  eene  veel  vermeerderde  uitgave  met  deaen  voor- 
loopigen  titel :  «De  Oorloohsdaden  v.  d.  Doorluoht.  Vorst  Maurits  van  Nassau, 
^off  den  nieuwen  vermeerden  Nassausohen  laurenorans"  en  desen  gpedrnkten 
titel:  jyWarachtige  besohrtjvinghe  v.  alle  de  belegeringhen  ende  viotoridn 
,te  water  en  te  lande ,  door  de  wtjse  Baden  d.  HH.  Staten  Generael  ende 
jydaden  en  beleydingen  v.  Maurits  v.  Nassau,  üyt  verscheiden  sohri^len 
«b^eengesteld  door  Jan  Orlers.  Ledden  So.  1619.  Tot  kosten  v.  d.  antheur." 
872  blads.  fol.  —  De  bl.  841—872  loopen  over  de  jaren  1610  tot  1615  en  a^n  dus 
bijvoegselen;  bovendien  sijn  er  vele  genealo^^én  ens.  tussohengevoegd , en 
eene  uitvoerige  historie  der  gebeurtenissen  van  1566  tot  1588  is  in  de 
plaats  gekomen  voor  de  vroegere  IiMding  van  weinige  blads.  in  het  begin 
der  vorige  uitgave.  —  Dit  werk  is  met  eenig^  verandering  in  verdeeling  der 
hoofdstukken,  verplaatsing  van  eenig^  genealogifin,  b^na  woordel^k  na- 
gedrukt  in  het  anoniem  versohenen  boek:  j, Wilhelm  en  Maurits  van 
, Nassau ,  haar  leven  en  bedrijf,  off  begin  en  voortg.  der  Nederl.  beroertes, 
jy gedurende  haer  beyder  leven  aldaar  voorgevallen.  Door  een  liefhebber 
,d.  Hist.  te  zamen  gesteld.  Amst.  1651."  2  dln.  104  en  410  bl.,  in  1  dL  foL 
—  De  platen  in  de  uitgave  v.  1619  zQn  geheel  dezelfde  als  in  de  Fransche 
en  Dnitsche  van  1610  en  1612,  doch  alle  zonder  onderschriften;  in  de 
uitgfave  v.  1651  zijn  enkele  platen,  b.  v.  Deventer  1591  op  nieuw  gegrav. 
en  omgekeerd,  de  meeste  zijn  echter  de  oude  opgegrav.  platen. 

Het  werk  van  Orlers  is  ook  in  het  Fransch  vertaald ,  en  in  8  uitgaven 
verschenen,  nl.  in  16l2  te  Leijden  bij  Jean  Jansz.  Orlers  et  Henry  de 
Haestens;  in  1615  als  Deuxiesme  edition  bij  Jean  Orlers  te  Ledden  en  in 
1624  wederom  als  Deuxiesme  edition  te  Amsterdam  bij  Jean  Jansz.  Deze 
laatste,  hoezeer  bladz.  voor  bladz.  met  die  van  1615  overeenstemmende, 
is  echter  een  geheel  nieuwe  druk,  gelijk  op  vele  plaatsen  duidel^k  is. 

De  1^»  uitg.  heefb  als  voorloopigen  titel :  Les  Lawriers  de  Nassou;  de  beide 
laatste :  Oenealogie  et  Louriera  de  Nassou.  Voorts  andere  titel :  «Description  et 
j^representations  de  toutes  les  viotoires  sous  la  conduite  de  Maurioe  de  N. 
,etc."  Al  deze  drukken  hebben  dezelfde  platen,  de  enkele  omgekeerde 
oopidn  uitgezonderd  die  in  de  Holl.  uitgaven  van  1619  en  1652  voorkomen, 
en  die  men  ook  in  de  beide  Fransche  editién  von  1615  en  1624  vindt: 
alle  platen  zijn  z(mder  onderschrift. 

De  8  Fransche  uitgaven  loopen  alle  gelijk  de  1*^  HolL  slechts  tot  aan  1609 
en  sluiten  met  den  tekst  van  het  Bestand,  zoodat  in  geen  der  Fr.  edition  de 
vermeerderingen  tot  1615  (die  de  Holl.  uitgave  van  1619  heeft)  opgenomen 
z^n.  Daarentegen  is  in  de  Fransche  uitgave  van  1615  en  24  eene  seer 
uitvoerige  genealogie  en  levensbeschrijving,  (74  ongen.  bladz.  groot)  met 
portretten  versierd,   van   het  g^heele  huis  van  Nassou  opg^omen,  be> 


u^ 


Onoverwinneiyke  Vloot.  117 


iMht  dflr  Tlook  — •  Kmt  HogmAmr^  mot  tsiU.  üii:  BAndMrt,  no. 
lHLfar.4^.  —  Bg  Hogmih&rff  op  80  Mal  Termeld. 

Wffi^llHa»  geheel  enden;  de  open  lee,  regfei  boreneen  een  byna 
•  oemerkbeer  ifcnk  der  Vimneohe  kmt,  links  een  toren  ens.  op  de  Eng. 
kut;  T.  oud.  Hnke  8  groote,  nityoerig  a%ebeelde  Spa&nsolie  loliepen. 
Met  ondereohr.:  Db  BjpaaiucKe  Oorlogtvloot,  Door  /.  Lwyken  br.  fol.  Uit: 
Bor,  NederL  Oorl. 
lOeL  pLy  latere  efdmk,  opgegraTeerd,  met  broeden  swarten  rand 
oogeren,  met  ondersohr.:  Vertoomnge  vcm  ena.  QemK  Tom.  L  no.  8S. 
End.  nm.  v.  Imyhen,  br.  fol.  üit:  Le  Clero. 
e  Da.  pL  opgegray.,  proefdruk  TÖÓr  de  Ir.,  yö6r  het  n9,  dooh  met  den 
aaam  «.  Imyhmu  br.  foL 
VOZianeprent  op  den  ondergang  der  Onoyerwinnelyke  Vloot  en  de 
ontdekking  y.  h.  Bnakmidyerraad.  —  In  het  midden  sit  een  geselaohap 
Boomaohe  GeeBteli)ken  onder  eene  tent  aan  tafel,  de  Paus  aan  het 
einde;  Hnks  eene  opene  see,  waarin  de  Onoyerw.  Vloot  in  eene  halye 
Bun  geaohaard,  waar  boyen  het  jaar  88;  regts  het  Parlemen tehuis 
wtanran  de  kelder  open  is,  waarin  Qnj  Fawkes  met  eene  lantaarn 
gist;  in  den  kelder  ya^t  een  liohtstraal  nit  den  hemel,  waarin  een 
iliiend  oog  en  de  woorden :  Ftdeo ,  rideo.  —  I  tee  and  atnüe,  —  lek  êie 
m  iMh,  boyen  het  Parlementehnis  de  woorden :  OpuB  tenebrarum.  —  A 
cM  of  darkenesÊ.  Boyen  de  plaat  een  bandelier  met  de  jaartallen : 
links  1588,  regts  1005,  daartnssohen  een  2  reg.  opschrift:  Deo  irium 
hii  vUori,  eto.,  daaronder:  To  Qod,  tn  memory  of  hia  douhle 


gimsDde  met  Keiser  Adolf  tot  Frederik,  wier  beide  afbeeldsels  er  zijn 
hfesfoegd,  en  in  de  Holl.  yan  1619  ontbreken.  Voorts  yindt  men  yooraan 
nog  eene  stamtafel  yan  7  gegray.  folio  bladen.  — 

De  1^  Transohe  nitg.  is  aan  Willem  Lodewijk ,  en  Frederik  Hendrik ; 
de  V»  aan  de  Staten  Gtoneraal  en  de  Prinsen  yan  Nasaoa  opgedragen; 
de  1^  HolL  aan  Manrits,  de  2i^  Holl.  aan  de  Staten  en  de  Prinsen. 

Set  werk  y.  Orlers  is  reeds  in   1612  te    Le^jden  in  het  Daitsoh  yor- 

nhenen,  met  den   yoorloopigen   titel:  Der  Nagsavoische  Loorberkra/iU»  oder 

Tnmnphwagen,  en  nityoeriger   titel :   j,Warhafftige  Beschreib.  o.  Eigentl. 

fAbblld.  aller  Zflge  a.  Viotoridn ,  su  Wasser  annd  za  Landt ....  den  Herm 

«Staten..,.   Darch  Baht  n.   Thatd....   Manrits   y.   Naasou.   Leijden.  J. 

Orlers  en  H.  y.  Haestens.  1612."  —  Eene  andere  bijna  gelijktydige,  dooh 

in  dmk  geheel  yersohillende  nitgaye,  zonder  jaar,  is  te  Amsterdam  yer- 

«•henen;  dese  heeft  283  blad.  (gen.  888,  w^l  yan  bl.  129  af,  alle  offers 

100  te   yeel  z^n)  die  yan  Leijden  255  blad.;  de  tekst  der  beide  uitgayen 

il  geheel  geiyk,  en  eene  naauwkeurige  vortaling  der  l"t«  Holl.  nitgaye; 

eyen  zoo  de   platen,   die  allen  zonder  eenig  ondersohrifb  zijn;  oyerigens 

geheel   gel^k  aan  de  Holl.  uitgaye  yan  1610.  De  aan  w^ zing  der  pi.  in  de 

nitgaye  y.  Leiden  is  geheel  yerkeerd,  en  anders  dan  die  y.  Amst.;  in  de 

Leidsohe   nitgaye  staat  de  yerklaring  .  der  n».  yan  alle  pL  aan  het  eind 

y.  h.  boek;   in   die  yan   Amst.   staan   die   yerklaringen  in  den  tekst  bij 

iedere  gebenrtenis.  —  De  Leidsohe  uitg.  heeft  eene  opdragt  aan  Paltsgraaf 

Frederik  V  en  Filips  Lodewijk ,  Graaf  y.  Hanan ;  die  y.  Amst.  is  geheel 

zonder  opdragt. 

Bene  Bngelsohe  uitgaye,  naar  het  Fransch  yertaald  door  fT.  8hui», 
yersoheen  in  1618  te  Londen  onder  den  titel  yan:  «The  triumphs  of 
Kaesan,  of  desoript.  of  the  Victories  under  Maurioe"  fol.  In  deze  nitgaye 
sQn  geene  platen.  Ze  ia  op  de  Koninkl.  Bibliotheek  te  'sHage.  —  Vele 
nltgayen  yan  dit  belangr^k  werk  zijn  teer  xeldisaam. 


118  Verschillende  gebeurtenissen.  1588,  M. 

dMinmce,  etc  Onder  de  plaat  in  8  kolommen  een  6  reg.  Lak  en  IS 
reg.  Ebg.  Ten,  beginn.:  Odogemnmu  Octavua  mirabiUa  Anmu,  ete^g  «k: 
In  Bighiy  Bighi,  8paA/ne  armed.  eta  Inyented  bj  8am.  Wcurd,  preaoiMr 
of  Ipewich.  Imprinted  at  Amsterdam ,  anno  162L  —  FraaQe  dooh  liavda 
gray.  snd.  nm.  y.  gray.  br.  fóL  Hg.  41,  br.  58  dm.  —  Hoogst  mtdmoÊÊL 
In  de  yeiling  y.  Mnnnika  yan  Cleef.  1860.  no.  1G9  yoor  fiO,—  Yw)DOÓht 
DewQl  dese  plaat  seker  bier  te  lande  (welligt  yoor  BngalialM 
rekening)  gegrayeerd  is  en  ook  op  de  Onoyerwinn.  Tloot  ainapeelt, 
beb  ik  die  hierin  opgenomen. 

In  het  werk  yan  Scheltema :  de  Onoyerwinn.  Vloot,  staat  op  hei 
titelyignet  het  enteren  yan  het  sohip  y.  Don  d'Oquendo  a^ebeeXden 
op  eene  pL  b^  bl.  220  is  de  yerwonderl^k  lange  wimpel  waarop  een 
kroisbeeld  geschilderd,  en  die  op  het  Stadhuis  te  Leyden  bewaard 
wordt,  afgebeeld. 
981  (M  flepl.  tot  IS  lV«y.)  Parma  belegert  en  yerlaat  Bergen-op-Zoom. 

a  — .  (Arend.  IQ.  o.  880.-882.)  Begts  het  plan  der  Stad;  y.  ond.  de 
tent  yan  Parma,  links  de  hayen  en  de  schans  Wilfort,  waarbQ  een 
schip.  Yan  ond.  uitlegging  der  9  n».  op  de  pi.  —  Uit:  Orlers,  Nass. 
Laurenorans.  1610.  bL  57.  br.  fol. 

h  Des.  pi.,  latere  druk,  sonder  de  uitlegging  y.  ond.  üit:  Orlers,  yer- 
meerd.  Laurenorans.  1619.  bl.  98. 

e  Des.  pL,   latere  druk,  waarin  het  sohip  b^  de  schans  Wilfort  seer 
yerkleind    is.  Zonder  uitlegging  y.  ond.   Uit:    (Orlers,)   Willem  en 
Maurits  y.  N.  n,  bl.  49. 
962  Hetselfde,  geheel  anders;  in  het  yersohiet  de  Stad,  met'h.  geheele  om- 

a  liggende  land ;  op  den  yoorgrond  het  heyig  geyecht  yan  de  Bitmeesters 
Parker  en  Bax.  Geötst  door  J.  lAi^lun,  br.  fol.  —  Uit :  Bor ,  NederL  Oorl 

h  Des.  pi.,  opgegray.;  y.  boyen  gemerkt.  Tom.  I.  n».  27.  Uit:  Le  Olero. 
968  (. . . . .)  Tienen,  in  Braband,  door  100  man  y.  h.  Gkumisoen  y.  Bergen-op- 
Zioom  oyeryallen  en  geplunderd.  —  (Arend.  UI,  a  888.)  Qesigt  in  de 
Stad;  links  en  y.  ond.  de  yan  alle  kanten  aantrekkende  y^andel^ke 
troepen.  —  Znd.  nm.  y.  gray.  en  eenig  inschrifb,  behalye  het  woord 
Thimen  boyenaan  bQ  een  der  poorten,  br.  fol.  —  Uit :  Orlers,  Lauren- 
orans. 1619.  bl.  111.  —  De  plaat  in  de  uitgaye  yan  1610  heeft  y.  ond. 
een  8yinger  broeden  wrijfboord. 

964  (1589.  lO  Aa«.)  Maarten  Schenok  doet  een  aanslag  op  Nymegen, 
waarby  hlJ  yerdrinkt.  (Arend.  m.  a  408.)  —  Naar  Hogenlberg  seer  yerkl. 
Uit:  Baudart,  n».  199.  br.  4». 

965  Hetzelfde,  geheel  anders;  regts  de  poort  der  Stad,  op  den  yoorgrond 
a  links  de  oyerladen  en  sinkende  schuiten  en  Schenk  yerdrinkende.  — 

GMtst  door  /.  Luyken:  br.  fol.  Uit:  Bor.  Nederl.  oorL 
h  Des.  plaat,  opgegray.;  y.  boyen  gem.:  Tom.  L  n».  28.  Uit:  Le  Olero. 
e  Des.  opgegray.  plaat,  proefdruk  yoor  alle  Ir.  en  yöór  het  n»* 

966  Hetselfde,  anders;  links  de  stad,  in  het  midden  y.  h.  water  Schenk, 
a  yerdrinkende;  regts  een  sohip  waarop  yele  sinkenden  gered  worden. 

Naar  en  door  8.  Fokke,  br.  4o.  Uit:  Wagenaar  Yin.  Uitgaye  y.  1752. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  yóör  alle  Ir. 

c  Des.  plaat,  geheel  opgegray.  of  seer  naauwkeurige  copie.  Door  N. 
V.  d.  Meer.  Uit:  Wagenaar  Vm.  Uitg.  y.  1796. 

987  (1590.  S  Febr.)  B^nberk  belegerd  sedert  Sept.  1588,  eindel^k  door  de 
Spanjaarden  gewonnen.  (Arend.  m.  a  407,  406.)  —  Naar  Hogenberg  seer 
yerkl.  Uit:  Baudart,  n<».  200.  br.  4o.  Bij  Baudart  op  80  JanuarQ  yermeld. 

968  Hetzelfde,  geheel  anders;  de  stad  in  h.  yersohiet,  boyenaan  regts 
yooraan  h.  leger.  Zond.  nm.  yan  gray.  Met  Lat.  ultlegg.  boyen  in  de 
pi.  Gem.  477.  br.  fol.  Uit:  Strada,  bell.  Belg.  Boma.  1660.  fol. 


UM,  •!.  Verrassing  van  Breda.  119 

W  HflteéUday  goliael  ali  Torsn,  Terkl.;  net  Lat.  opiohrift  in,  en  niUegg. 

onder  de  pL  br.  4».  Uit:  Strade,  bell.  Belg.  Mog.  1661.  4f^. 
IBO  (14  HaAri.)  Het  kasteel   t.  Bred»  door  den  Heer  t.  Herangière  en 

•  70  soldaten ,  in  een   tnrfiwhip  Terborgen  bij  Terreenng  ingenomen. 
(Arend.   IIL   a  412.)  —  Sene  groote  plaat  waarop  4  kleine  oTalen, 
ieder  met  randeohrift,  alle  omdoten  in  eenen  grooten  OTalen  rand 
waarin  ale  randtohrift  een  4  reg.  Lat.  Ten  in  kapit.  lett.  t.  H.  Grotine. 
Het  !*•  OT.  stelt  de  aankomst  t.  h.  tor&ohip  voor ;  het  V»  het  binnen- 
halen T.  h.  Bohip  in  h.  dot;  het  8de  het  gereoht  op  de  binnenplaats, 
het  4^  het  Terdr^Ten  der  Italiaansohe  soldaten.  —  In  h.  midden  t. 
onder  en   boren,  linke  en  regts  5  wapens,  n. l.  t.  de  Vereen,  ProT., 
Holland,   Breda,  den   Prins,   ens.;  in  de  4  hoeken  kleinere  Toorstet- 
lingen  Tan  het  feit.  Met  n».  1  tot  9  in  de  pi.  sonder  eenige  gedrokte 
niUegg.  die  ik  nimmer  bQ   een   Ex.  gesien  heb.  Oode  graT.  t.  dien 
tyd,  door  B.  D.  (geentrelaoeerd.)  Hg.  86.  br.  46  dm.  br.  fol.  Z&WM/me 
fHaoL 

h  Des.  plaat,  latere  dmk,  met  adres  t.  H.  HCondhu,) 

M  Hetselide;  geheel  als  roren  dooh  Terkl.;  alleen  de  4  ToorstelHngen 

•  welke  hier  in  langwerpige   Tierkan  ten  sonder  eenig  randwerk  ilJn. 

Zmder   nm.  t.  graT.  Met  de  Holt  nltlegg.  der  n».  1  tot  9  t.  ond.  in 

de  pi.  Uit:  Orlen,  Nsss.  Laorenorans.  1610.  In  een  ander  Bx.  t.  dese 

uitgaTe  Tan  Orlera  Tond  ik  eene  plaat  sonder  nitlegg. 

hDem,  plaat,  latere  afdrak,  sonder  oitlegg.  t.  ond.  dos  sonder  andere 
ssnwQsing  dan  de  namen:  Sevenb.  en  Breda  in  de  2  boTenste  Toor- 
■tellingen.  Uit:  Orlen,  Termeerd.  Nsss.  Laorencr.  1619.  De  uitlegg. 
der  9  no.  staat  in  den  tekst  t.  die  nitgsTe. 
9tt  Heteelide,  namelijk  alleen  de  Terkleinde  Toorstelling  Tan  de  V» 
afbeelding,  het  sohip  wordt  in  het  kasteel  gesleept.  —  Uit:  Bandart, 
n<».  202.  br.  4fi. 

Terw^l  b|jna  alle  221  afbeeldingen  b^  Bandart  Terkleinde  oopidn 
T.  Hogmbarg  s^n,  is  dit  hier  niet  het  geTsL  B^  Hogenherg  n».  801  is 
de  aankomst  Tan  het  sohip,  het  geTeoht  op  de  plaats  t.  h.  slot,  en 
de  latere  inneming  t.  Breda  door  Maarits  tegelijk  op  66ne  plaat  in 
é6ne  afbeelding  Toorgesteld. 
988  (14  Haart.)  Heteelfde ;  geheel  anders.  De  Spaansohe  soldaten  warmen 

a  sich  bij  een  Tuar  Toor  het  slofc  waarin  het  schip  leeggedragen  wordt. 
Geötst  door  J.  Luylcen.  br.  fol.  Uit:  Bor.  Oorl. 

h  Des.  plaat  opgegraT.,  met  broeden  swarten  rand.  Proefdrak  Töör  de 
Ir.  en  TÖör  Tom.  L  ens.  Zonder  naam  Tan  Lwylcen. 
994  Hetielfde;  geheel   anders.  —  Het  schip  ligt  in  het  ijs  TOor  het  slot; 

a  in  het  Tersohiet  Breda;  de  lading  t.  h.  schip  wordt  op  het  land  toe- 
geworpen. Naar  en  door  8.  Fokke.  br.  4o.  Uit:  Wagenaar  YIII.  Uitg. 
T.  1762. 

h  Des.  plaat.  t.  Fokke;  proefdrak  Töór  alle  Ir. 

e  Heteelfde;  origin.  teekening  TOor  de  Toorg.  pi.  Door  8.  Fokke,  br.  4fi, 

d  Des.  plaat ,  opgegraT.  of  naauwkeurige  copie.  Door  N,  v,  d.  Meer.  br. 
4».  Uit:  Wagenaar  VIII.  Uitg.  t.  1790. 
996  Hetselfde;  geheel  anders.  —  Heraag^ère  geeft  des  nachts  boTel  aan 
syne  soldaten  die  uit  het  sohip  treden,  het  slot  aan  te  Tallen.  — 
Naar  7.  Bing,  door  J.  T,  C.  Beckleben.  éfi.  Uit:  Arend,  Vad.  Hist. 
996  (14  Hel.)  Qraaf  Karel  t.  Mansfeld  beschiet  en  bestormt  de  schans 
T.  Noordam  (bi)  Breda  en  Sevenbergen)  doch  wordt  mannel^k  afge- 
slagen. (Arend.  UI.  a  428.)  Znd.  opschrift  en  jaar,  alleen  met  de 
namen :  SeTcnbergen  en  Noordam  in  de  pi.  Door  B.  D,  geöntrelaoeerd. 
br.  fol.  Uit:  Orlers,  Ness.  Lanrencrans.  1610.  bl.  77. 


120  Verschillende  Gebeurtenissen.  1S91. 

907  ($8  Jaatf .)  iCamite  itioht  Tan  ICei  tot  Jol^  Knodaenbarg  (b^  Lent) 

tegenover  N^megen   en   beeohiet   die  stad.  (Arend.  HL  a  4lL4>)  Naar 

Hogtmhtrg  aeer  TerkL  Uit:  Bandart,  n».  20L  br.  4». 

998  (IMI.  84  Hel.)   De  groote  Bchana  voor  Zutphen  b^  yerraning  den 

84^***  en  de  Stad  den  80^»  Mei  door  Prins  Manrits  ingenomen.  (Arend. 

HL  a  487.)  Wagenaar  VUL  864. 8S5.)  Gesigt  y.  de  stad  en  het  omligg. 

land ;  onderaan  de  pi.  de  sohans  over  de  stad.  —  Zonder  nm.  r.  grar. ; 

T.  ond.  met  Holl.  oltlegg.   br.  foL  Uit:  Orlers,  Nass.  Laarenorana. 

IjffiU).  bl.  7& 

In  den  Yermeerd.  Laorenorans  t.  1619  komt  dese  pL  dooh  londer 
nitlegg.  op  bl.  119  voor. 
968  Hetaelfde,  geheel  als  roren.  Naar  Oriers  seer  TerkL  Uit:  Bandart, 
nt».  206.  br.  4> 

B^  Hogenherg  is  dit  fdt  op  8  pi.  n».  802,8  Toorgesteld;  n«.  802  stelt 
de  oTerTal  t.  de  ^hans  door  de  als  boerinnen  Terkleede  soldaten 
Toor,  24  Mei;  n».  808  de  stad  boTonaan  reg^;  links  de  haar  be- 
naanwende  schansen. 

1000  (lO  JanU*)  DeTonter  door  Manrits  belegerd  en  TeroTerd.  —  (Arend. 
a  TTT.  a  489.)  In  het  midden  de  stad,  op  den  Toorgrond  de  riTier ,  ena.  — 

Van  ond.  met  HolL  nitlegg*  br.  fbl.  Uit:  Oriers,  Nass.  Lanrenorans 
16ia  bL  Sd. 

h  Des.  plaat,  latere  afdmk,  sonder  nitlegg.  —  Uit:  Oriers,  Termeerd. 
Lanrenor.  1619.  bL  124. 

e  Des.  plaat.  Teel  Troegere  afdmk,  met  a&onderl^k  ondergeToegd  4 
reg.  Lat.  Ters  Tan  H.  Qrotins  en  Lat.  nitlegg.  —  In  welke  nltgaTe 
dese  pi.  behoort,  is  n^J  onbekend.  —  Van  dese  plaat  komt  in  Willem 
en  Manrits  leTen.  166L  IL  78  eene  getrouwe  dooh  omgekeerde  oopie 
Toor;  de  2  schansen  b^  DeTenter,  die  op  de  Torige  plaat  links  Tan 
de  stad  staan,  komen  hier  op  de  regter^de  Toor. 

1001  Hetselfde,  geheel  als  Toren,  Naair  Oriers,  dóoh  seer  Terkl.  Uit: 
Bandart,  no.  204.  br.  4p, 

In  Hogenberg  n^.  804  is  hetselfde  feit  doch  geheel  anders  Toorgeateld. 

1002  (1  JalU.)  Manrits  trekt  TOor  Delfis^l  en  wint  deze  stad.  —  (Arend. 
HL  a  442.)  Naar  Hogenberg  seer  Terkl.  Uit:  Bandart,  n».  206.  br.  4». 
B^  Hogenberg  staat  dit  op  12  Jul^  Termeld. 

1008  (85  Jniy.)  De  sterkte  Knodsenbnrg  OTer  Nijmegen  wordt  door  Parma 
a  belegerd,  doch  door  Manrits  ontset.  Arend.  UI.  442.)  —  Begts  Tlak 

aan  den  Bijn  Arnhem  met  de  kerk,  hnisen,  kanonnen  en  personen; 

links  N^megen  en  Knodsenbnrg.  —  Zonder  nm.  t.  graT.,  jaar  noch 

nitlegg.  br.  fol.  Uit:  Oriers.  Nass.  Lanrenor.  1610.  bL  8L 
h  Des.  plaat,  of  naanwkenrige  oopie;  Arnhem  is  hier  echter  alleen  in 

plan  geteekend,  en  iets  Tan  de  riTier  af,  sonder  kanonnen.  Znd.  nm. 

ens.  br.  fol.  Uit:  Willem  en  Manrits  t.  N.  1661.  II.  88. 
1004  Hetselfde,  .geheel    als  Toren,  doch  omgekeerd.  Naar  Oriers  seer 

TerkL  Uit:  Bandart,  n».  206.  br.  4». 
1006  (84  8ept.)  Beleg  en  inname  Tan  Hulst  door  Prins  Manrits.  (Arend. 
a  m.  a  446.)  —  In   h.   midden   de  stad,  op  den  TOorgrond  de  Tloot; 

Tan  ond.  met  Holl.  nitlegg.  Zonder  nm.  of  jaar.  br.  foL  Uit:  Oriers, 

Nass.  Lanrenor.  1610.  bl.  88. 
h  Des.  plaat,  Teel   latere  druk,  sonder  eenige   nitlegg.  Uit:  Oriers, 

Term.  N.  Lanrenor.  1619.  bl.  128. 
e  Des.  plaat,  t6ó1  Troeger  en  fraai)er  dmk;  t.  ond.  a&ond.  b^geToegd 

4  Lat.  Tersen  t.  H.  OroMiu  en  Lat.  uitlegging,  br.  foL  Onbekend  uit 

welke  uitgaTe. 


UIL  Lotenjplaat  Tan  Amsterdam,  enz.  121 

tt  ïïrtMlitte, g»h— 1  als  tomb,  dooh  omgekeerd;  de  Tloot  ttaet  hier  linke 

op  de  pL »  op  de  Torlge  rej|te.  Neer  Orlen  leer  TerkL  üit :  Bandart, 

DO.  907.  br.  4o. 

^  (14  •et.)  Beleer  on  Inname  ran  N^megen  door  Prins  Manrita.  (Arend. 

m.  a  4I6L)  Van  oud.  met  Hoa  niUegg.  Door  P.  B(as(?)  br.  fol.  Uit : 

Qrlecs,  NaeiL  Lanrenor.  1010.  bL  84.  Dese  plaat  ia  de  eenige  in  dit 

boek  die  een  monogram  t.  grar.  heeft;  souden  de  andere  platen  die 

kannemk  Tan  deseliae  hand  syn,  niét  ook  Tan  desen  seer  werksamen 

graTenr  a^nP 

lOQB Hetwlfde ,  geheel  alsToren.  Naar  Orlers,  seer  verkL  Üit:  Baudart, 

ao.  908.  br.  4o.  Is  door  Baodart,  als  op  21  Oct.  (dos  Nieuwe  Bttjt) 

gMohied,  Tsnneld. 

^  Loteriyiilaat  t.  Amsterdam. — LoUrye  voor  die  arme  Crancktinnighe  Mm- 

«kfii  himem  der  Stede  AêmeteH/redamme,  —  Afbeelding  Tan  de  loogenaamde 

lotar^kaart  Toor  de  loter^  Tan  ZÜTorwerk,  die  den  26  Juny  tot  1«*  July 

IHB  te  Amsterdam  ten  behoeve  Tan  het  Dolhais  aldaar  geopend  was, 

m  Tan  8  Jnly  en  14  Aug.  1682  getroUcen  is.  De  ('ondititfn,  onder  dese 

plaat  gedmkt,  s^n  Tolgens   dit  Ex.  in  haar  geheel  opgenomen  in: 

Ibkker ,  Gesohied.  der  Loteryen.  1862.  bl.  264—268,  waar  ook  herdrukt 

il  de  BeeoWtie  der  Yroedsohap  OTer  de  bewaring  der  orde  by  het  trekken 

Tan  deae  Lotery  by  dag  en  by  nacht.  —  Zy  geschiedde  ten  voordeele 

Tsn  het   Dóthme  op  de  KloTeniersburgwal  (waar  nu  de  Hersteld- 

liuthersdhe  Kerk  staat),  en  dat  door  dese  Lotery  in  1616  met  eenen 

aieinren  Tleugel  Tergroot  werd.  —  Dese  plaat  bestaat  uit  8  afdeelingen ; 

dé  eerste  heeft  hetboTenstaande  opschrift,  daaronder  eene  grooto 

afbeelding  t.  h.  Dolhuis  t.  Toren  en  t.  ter  syde  gesien;  in  de  beide 

borenhoeken  het  wapen  t.  Holland  en  Amsterdam;  —  de  midden- 

•Ifleeling  berat  6  boTon  elk.  geplaatste  reeksen,  waarin  de  prijzen,  als : 

kostbare  bekers  drinksohalen ,  kroesen  en  lepels  op  swarten  grond, 

if geboeid  syn ;  daaronder  (8e  afd.)  in  groote  Goth.  letter  de  oonditiön 

▼oor  de  Lotery  in  2  kolommen  naast  elkander;  aan  het  einde :  Qhedruckt 

tot  AmeUH/redcun,  hij  mij  Herman  Jansz.  Muller,  Figueranijder,  woonendein 

Warmoesstrasi,  in  den  vergulden  Passer,  1591.  —  Het  geheel  vormt  eene 

leer  groote  plaat,  bestaande  uit  6  bladen ,  2  naast,  en  3  onder  elkander, 

te  samen  hg.  114,  br.  68  dm.  gr.  foL  —  In  dit  Ex.  zyn  de  bovenste 

afdeelingen  in  seer  ouden  tyd  fraai  gekleurd.  — 

Dese  plaat  is  uiterst  zeldMam,  ja  ik  houde  ze  voor  de  meest  ourieuse 
on  allerseldsaamste  van  deze  geheele  verzameling ;  ook  heb  ik  ze  nergens 
vermeld  gevonden.  —  Ben  ander  (dooh  zeer  slecht)  Bxemploar  hangt 
in  lyst  achter  glas  in  de  Begentenkamer  van  het  tegenwoordige 
Bwten-Oosthms  te  Amsterdam,  dat  in  de  18^  en  19»  eeuw  tot  aan  de 
itiohting  T.  h.  ProTinciaal  Krankzinnigenhuis  Meerenberg  in  1849 
tot  huisresting  der  Krankzinnigen  van  Amsterdam  diende. 

De   trekking  der   Lotery,  Tergezeld   van    vuurwerken   en  andere 

&estelykheden  is  afgebeeld  op  een  oude  hoogstbelangryke  schilderij, 

mede  in  deselfde  genoemde  kamer  aanwezig. 

^  (15t9. 5  Jaiy)  Prins  Maurits  verovert  Steenwy k.  (Arend.  III.  a  460).  — 

a  Plan  der  Stad ;  regta  de  belegeringswerken.  Met  Holl.  uitlegg.  v.  ond. 

br.  fol.  Uit:  Orlers,  Nass.  Laurencr.  1610.  bl.  85. 
h  Des.  plaat ,  betere  druk  met  hetz.  HoU.  onderschr.  in  anderen  druk,  en 
aan  h.  einde:  Inghenomen  den  12  Nov,  1597,  'twelk  eene  fout  moet  syn  daar 
de  plaat  en  uitlegging  der  n».  en  namen  geheel  dezelfde  is,  als  de  vorige 
en  dus  op  geen  ander  feit  kan  doelen.  —  Uit  welk  boek  is  my  onbekend. 
c  Des.  plaat,  nog  vroegere  druk  met  afzonderlyke  ondergevoegde  Lat.  uit- 
legging en  4  Lat.  versen  v.  H.  Grotius.  —  Uit  welk  boek  is  my  onbekend. 

16 


1 22  Verovering  v.  Steenwgk,  Coevorden  enGeertroidenberg.  ISM,  Ml 

lOU  Hetselfde,  geheel  als  Toren,  doch  omgekeerd.  Naar  Orleni,  aeer  rerU, 
Uit:  Bandart,  n«.  909.  br.  ^  De  Toontelling  bg  Hogetiberg  is  ge- 
heel anden. 

1012  Hetielfde,  geheel  anden.  Plan  der  Stad,  leer  groot,  met  belegerixig»> 
werken.  Met  Lat.  opeohrift  en  HolL  inachrÜten.  V.  aoht.  bedmkt  met 
geeohiedenig  y.  h.  beleg.  gr.  foL  Uit:  Bleau,  Stedeboek.  QMmÊrd  Bêl 

1018  (9  Sept.)  Prins  ICanrits  versterkt  h.  huis  te  Wedde  bQ  aroaingen. 
(Arend.  IIL  a  466.)  —  Üit:  Hogenberg,  no.  814.  Is  niet  in  Bandart 
opgenomen. 

1014  (19  Sepft.)  Prins  Manrits  TeroTert  OoeTorden.  (Arend.  IIL  a  468.)  met 
a  Holl.  nitlegging  y.  ond.  br.  foL  TJit :  Orlers,  Nass.  Lanrenor.  1610.  bL  881 
h  Des.  plaat,  veel ' slechtere  afiimk,  sonder  eenige  oitl^gjg.  —  üit: 
Orlers,  verm.  Nass.  Lanrenor.  1819. 

1016  HetselMe,  geheel  als  yoren,  naar  Orlers,  seer  rerkL  Uit:  Bandart, 
n».  210.  br.  4o. 

1016  Hetselfde ,  geheel  anders.  Plan  der  Stad,  seer  groot,  met  de  belegeringe- 
werken.  Met  Lat^  opsohr.  en  Holl.  inschriften;  ▼.  aoht»  bedrukt  met 
gesohied.  y.  h.  beleg.  gr.  fol.  Uit:  Blean,  Stedeboek.  Gtoklenrd  Sr. 

1017  (9  Deeemfc.)  Lykstatie  van  den  Hertog  y.  Parma  te  Atreoht  (Arend, 
m.  a  460.)  Naar  Hogmiherg  seer  yerk.,  y.  aoht.  bedmkt.  Uit:  Bandart.* 
no.  211.  br.  4o. 

1018  (1M9. 94  Jany .)  Manrits  belegert  en  wint  Geertmidenberg. — (Arend, 
in.  466,  478.)  Zeer  uityoerige  kaart^  in  2  boyen  elk.  staande  bladen  y. 
h.  geheele  omliggende  land  en  plan  der  Stad,  met  naanwkenrige  aan- 
duiding en  daarby  gegrayeerde  Holl. ^uitlegging  yan  alle  wogen, 
troepen ,  ens.  —  Het  1*  (boyenste)  blad  heeft  boyenaan  het  dorp  Waeè- 
beek ,  links  de  Biesbosoh ,  regts  de  Donge ;  het  2e  bL  links  de  Bieeboeoh 
waarin  de  halye  maan  y.  schepen  ter  insluiting  der  stad  G(eertmiden- 
berg,  ens.;  de  stad  is  ter  yerduidel^king  deraproohes  Vs  grooter ge- 
maakt dan  de  maat.  Van  de  68  no.  op  de  plaat  is  geene  a&onderl^ke 
uitlegging  b^  een  der  8  Sx.  welke  ik  gesien  heb.  —  Het  Ie  bl.  heeft 
boyenaan  links  een  6reg.  Lat.  yers  in  eene  oartouohe,  en  een  4regelig 
yers  yan  P.  Boogerbeets ;  het  2e  blad  heeft  yan  onderen  regts  eene  korte 
Lat.  uitlegging,  links  eene  Lat.  opdragt  aan  de  Staten-G^eneraaL  In 
het  midden  der  Ie  pi.  staat :  Ba^t  Boimo  désorifwü  geometrieê.  —  Gtegray. 
door  J.  de  Oheyn  «jussu  senat.  Amsterod.  et  Ouratorum  in  eadem  urbe 
rei  nayalis."  —  De  beide  bladen  te  samen  yormen  een  b^na  yierkant 
fol.  bl.;  hg.  70,  br.  66  dm.  —  Zéér  ssldsoom  en  belang^k. 

019  (95  Jan^)  Zinneprent  op  dit  beleg.  —  Ben  breed  oyaal,  waarin  op  den 
achtergrond  de  Stad  en  het  omliggende  land,  ingesloten  door  de  halye 
maan  y.  Schepen ,  yooraan  de  Biesbosoh.  —  Met  randschrift  in  oursyf : 
gHoUand  bestreden  van  haren  vijand,**  ens.;  yoorts:  j^Tandem  fitsurculus 
arbor;"  daarboyen  de  wassende  struik;  om  het  oyaal  yeel  beeldwerk. 
Boyen  in  de  pi.  een  8reg.  oursyf  opschrift :  j^DeBelegeringhe  te  Water 

der  Yermog.  Heeren  ,Staten-Gen y.  de  steroke  Stat  S.  Qeer- 

jytruidenbergh,  yeroyert  door  S.  Ifix den  26  Jun^  1698."  — 

Van  ond.  een  24  reg.  yers  in  ours.  in  8  kol.  y.  Adr.  OonJUnnUiu,  inyentor 
(óók  der  sinneprent?)  beginn.:  Hoe  wel  den  Oranige  Boom,  ens.  (ïegray. 
door  Lmb,  OoméU,  Hg.  88,  br.  88  dm.  br.  fol.  Zeer  sslds. 
1020  Plan  yan  Geertruidenberg  met  eenige  werken  eyen  buiten  de  Stad; 
links  de  Biesbosoh.  —  Y.  ond.  regts  een  Lat.  inschrift:  ^Oiyltas 
etc.  siouti  erat  dum  occupar.  ab  exc.  Mauritio,  anno"  (het  jaar  ont- 
breekt.) Qeno.  64.  br.  fol.  Hg.  24.  br.  88  dm.  Uit :  P  —  Plaat  der  17»  eeuw. 


IMS,  M.  Inneming  van  Geertruidenbcrj^ ,  Groningen,  enz.    ]2d 

ion  Hatawlffle.  Plui  d.  Stad,  regto  leer  nityoerige  aanw^iing derwerken 
en  gereohten  bniton  de  Stad,  linke  de  Bieeboeoh  en  de  haWe  maan 
T.  eobepen.  Van  ond.  HolL  nitlegg.  br.  fol.  üit :  Orlera,  Naee.  Laurenor. 
16ia  bL9L 

lOB  HetaeUSa,  geheel  ale  Toren,  naar  Orlen,  seer  Terkl.  Uit:  Baadart, 
n*.  SOS.  br.  4o.  —  By  Hogenberg  s^n  oTer  dit  foit  2  pi.,  hierran  ge- 
lieel  Tenohilïend. 

IQBI  ICaarito  in  hei  leger  Toor  Qeertroidenberg.  Naar  J.  Buys,  door  R,  Vinkeles, 
a  1787.  80.  Uit:  Kok,  Yad.  Wrdb.  17*  dl. 
h  Des.  plaat,  proefdruk  yóór  alle  Ir. 

IQM  (S9  JLng.)  Graaf  Willem  ▼.  NasMu  neemt  door  beleg  het  huie  Wedde 
in  Groningerland  en  wint  Wineohoton.  (Arend.  III.  a  475.  Naar 
HogetA&rg  met  vele  aftrtjkingen,  seer  verkl.  Uit;  fiaudart,  n«.  813. 
br.  éa 

1085  (IftM.  tü  Jan.)  Flegtige  intogt  van  Emat,  Aartahertog  y.  Ooatenr^k, 
ala  GouTemenr  der  Bpaaneche  Nederl.  (Arend.  III.  a  479.)  Naar 
HogmdMrg,  leer  verkl.  Uit:  Bandart,  no.  215.  br.  4o. 

1086  (IS  Pefcr.)  Kloeke,  doch  rergeelbohe  nachtelyke  aanyal  van  Verdugo's 
troepen  op  DelikyL  (Arend.  III.  a  481.)  —  Gesigt  v.  h.  fort  aan  de 
watendyde  en  het  geveoht;  in  het  verscdiiet  de  Stad.  —  Uit:  Baudart. 
no.  815.  br.  4o.  — t  Dit  feit  ie  niet  bQ  Hogenherg  noch  in  Orlera  afgebeeld, 
en  de  pL  ech^n  toch  naar  eene  andere  gevolgd  te  sijn. 

1C87  (•  Hel.)  Koevorden  door  Maarita  ontaet  van  Yerdugo's  belegering. 
a  (Arend.  HL  a  488.)  —  Bovenaan  links  de  Stad  en  kleine  verdediginge- 
weiden,  t.  ond.  de  aanrukkende  HolL  troepen. — Met  Holl.  uitlegg. 
V.  ond.  Uit:  Orlert,  Nan.  Laorenor.  1610.  bl.  96. 
h  Dei.  plaat,  latere  afdmk,  sonder  nitlegg.  Uit.  Orlera,  vorm.  Nasa. 
Laorenor.  1619.  bl.  150. 
lOtB  HetMlffle,  geheel  ale  voren;  naar  Orlere,  leer  verkl.,  v.  acht.  bedr. 
Uit:  Baudart,  n».  817.  br.  4o.  —  De  vooretelling  b^  Ilogenberg  is  ge- 
heel verschillend. 

1089  (88  JnlQ.)  Groningen,  na  een  beleg  van  15  Mei  tot  24  Julij,  door 
a  Hanrito  ingenomen.  (Arend.  III.  a  484 — 487).  —  In  hot  middon  boven- 
aan de  stad;  v.  ond.  het  legerkamp,  regte  en  links  hoi  omligg.  land. 
Van  ond.  Holl.  uitlegging.  Door  B.  D(olendo)  (geöntrelacoord).  br.  fol. 
Uit:  Orlers,  Nass.  Laurenor.  1610.  bl.  98. 
b  Deaelfde  pi. ,  latere  afdruk ,  sonder  uitlegg.  Uit :  Orlers ,  verm.  Laurenor. 

1619.  bL  158. 
c  Deselfile  pL,  vroegere  fraaiere  afdruk.  Van  ond.  met  a&ond.  Lat. 
vereen  en  nitlegg.  Uit  PP 

1080  Hetielfde,  geheel  als  voren,  naar  Orlers,  veel  verkL  Uit:  Baudart, 
no.  818.  br.  4o. 

B^  Hogenberg  sijn  over  dit  beleg  2  pi.  n^  818,  819  eene  v.  h.  belog, 
eene  andere  van  de  inneming,  beide  hiervan  seer  verschillend. 

1081  i^Het  belegh  der  Stadt  Groningen."  —  Plan  der  stad ;  v.  boven  regts 
nitlegg.  der  n».,  v.  ond.  links  de  St.  Walburg  Kerk.  Znd.  nm.  (door 
J.  Luyken?)  Met  broeden  swarten  rand.  br.  fol.  Uit:  Bor. 

1088  Na  de  verovering  van  Groningen  is  Maurits  in  Amsterdam  feestelijk 
ingehaald  en  is  aldaar  op  den  Dam  een  groot  tooneel  opg^rigt ,  waarop 
door  Ooomhert,  J.  de  Ghejn  en  H.  L.  Spiegel  eene  groote  vortooning 
gegeven  is.  Van  dit  tafereel  schijnt  geene  plaat  te  bestaan,  hoeseer 
van  die  vertooningen  g^proken  wordt  in  de:  Besohr^v.  der  Ver- 
tooningen b^  de  komst  van  Henrietta  Maria  v.  Bngeland  te  Amsterdam 
in  1648.  foL 


Oosfr-ltt*'^- 


tS04* 


•»• 


^..^  ^-;  _  ,-A^>s±«..: 


dat 


■y.T 


loeV.  »»_*ïra«il«  *»"*  .  -retgeefr^f  tóer  4'J^itft 


IMS,  M.      Zeedag  voor  Cadix.  Verlies  v.  Hukt  125 


M  (f  •eli)  KMiierQk  wordt  door  Faentoi  bslegisrd  en  ingeaomen.  ( Arand. 
m.  b  81,  87).  —  In  het  Tertohiet  boyenaan  het  plan  der  Stad;  op 
d«a  ?ooigi'ond  het  Spaanaohe  leger.  Met  HolL  en  Franeoh  oorayf 
I  ng.  ondenohr.  en  adres  yan  A.  HMberti.  kl.  br.  fol.  Uit :  Ohappuyi, 
Overre  de  la  Tlandre.  Paria.  1688.  fbl. 

MliM.  tl  Fekr.)  Intogt  y.  d.  Kardinaal  Aartdiertog  Albertui  y. 
QcwÉenrflk  in  BnuBel,  als  Landyoogd  der  Spaanaohe  Nederl.  — 
(Araad,  UT.  6  80).  —  Naar  Hogenh&rg  aeer  yerkl.  Uit:  Bandart  no. 
MBi  br.  4o. 

Deee  plaat,  inaonderheid  die  y.  Uogmberg ,  la  onrieoi  wijl  men  daarop 
wieder  het  groote  eohip  siet  dat  op  rollen  atond  en  bij  groote  optogten 
(all  b^  de  l^katatie  yan  Karel  Y,  ateeda  rondgeyoerd  werd ;  ook  y oor 
de  yertooningen ,  ena.  iQn  die  platen  yan  intogten  intereaaant. 

M(lf  JLprIl)  Inneming  y.  Calala  door  Aartahertog  Albert,  in  welke 
itad  ook  Holl.  troepen  lagen.  (Arend,  III.  b  88).  Met  Holl.  en  Fr. 
oodeieohr.  en  adres  y.  A,  HubertL  br.  4i>.  Uit:  Ohappnya,  Gnerre  de 
la  Tlandre.  1688. 

IMA  (1  JalQ.)  De  Sngelaohe  en  HoUandaohe  yloot  yeralaat  de  Spaanaohe 
rloot  yoor  Oadix,  neemt  de  atad  in  en  yerbrandt  die.  — (Arend.  III. 
b  88,  89).  Zeer  belang^ke  en  oltyoerige  yooratelling  yan  de  baai 
met  de  aohepen ;  y.  ond.  in  het  midden  de  atad  en  regta ,  de :  j,Golammen 
T.  Hercnlea;"  boyenaan  linka  St.  Lnoar.  Mot  Lat.  inaohrifl  in  eeno 
oartonohe:  j,Impetna  regiae  Anglioanae  olaaaia,  in  aina  Qadit.  png- 

«nantes  oom Chriatoph.  Golumbo ipsia  Oal.  Jnlii  ISOS.**  — 

Znd.  nm.  y.  gn^r.  (F,  Balthaea^  of  Jo,  a  Dghktêeom?)  mot  adrea  y.  H. 
Hondina.  Hg.  40,  br.  66  dm.  br.  fol.  —  Zear  meldeame,  getij ktQdige  en 
belangr^ke  plaat.. 

1^  Eetaelfile,  b^na  ala  yoren,  dooh  met  grooter  uitgestrektheid  landa 
en  op  grootere  aohaal;  hierop  ook  regta  de  atraat  y.  Qibraltar,  en 
linka  het  dorp  Ohypiona,  tegenoyer  Cadix,  (op  dese  en  andere  oude 
platen  Oalia  Malia  genoemd).  Zonder  Holl.  ultlegg.  y.  ond.  br.  fol. 
Uit:  Orlera,  Naaa.  Laurenor.  1610.  bl.  112. 

1M6  Hetaelfde ,  geheel  ala  yoren ,  doch  met  yeel  meer  schepen  dan  op  do 
a  yoorg.  plaat.  Met  onderschr. :  j,Het  innemen  y.  Cadix ,"  ons.  Zlnd.  nm. 

y.  gray.  br.  foL  Uit:  Bor. 
b  Dea.  pL,   opgegray.   mot   een   breeden   zwarten   rand  omgeyen,  en 
met    onderaohr.    j^Veroyerlnge    y.   Cadix."    Qemt:    Tom   I.  83.   Uit: 
Le  Clero. 
e  Des.  opgegray.  pi.,  met  zwarten  rand;  proefdruk  yöör  alle  Ir.  en 
yöór  het  n*>, 
\0i7  (JalU — ^18  Aag.)  De  Kardinaal  Aartshertog  belegert  en  noemt  Hulst 
in.  (Arend.  III.  b  84,  36).  Plan  der  stad  in  het  midden  der  pi. ;  y.  ond. 
links  het  leger  y.  d.  Aartshertog;  regts  de  Schelde,  boyenaan  regts 
het  land   y.   Qoes,   links  Axel.  Met  yele  Holl.  inschriften.  Znd.  nm. 
y.  gray.  Qravure  yan  dien   tt)d.  br.  fol.  Met  afzond,  onderg^yoegde 
^Deolaration  de  oeste  oarte."  Hg.  d2,  met  de  beschr.  48,  br.  89  dm. 
br.  fol. 
XMS  Hetselfiie,   dooh  omgekeerd;  boyenaan  links  het  leger  y.  d.  Aarts- 
hertog,  regts  Axel,  y.  ond.  de  Schelde.  —  Znd.  nm.  y.  gray eur,  jaar 
of  onderschrifb.  kl.  br.  fol.  Uit :  Orlers.  1610. 
jOi9  Hetzelfde,  geheel  anders.  In  h.  midden  links  het  plan  der  stad,  met 
nityoerige  aanwijzing  regts  en  y.  ond.  der  belogeringpmrerken;  boyenaan 
links  Axel.  —  Met  Holl.  en  Fransch  onderschr.  en  adres  y.  A,  HvherU, 
br.  fol.  Uit:  Chappujs,  Guerre  de  la  Flandre.  1688. 


126  Togt  naar  het  Noorden.  —  Slag  bg  Tornhout  15M,  91. 

1060  Heteelfde  geheel  aU  yoren,  dooh  naar  Hogenb&rg  yeel  kleiner,  Uit: 
Bandart,  n».  226.  br.  4o.  *) 

1061  (Jam.)  Togten  naar  h.  Noorden  om  eenen  Noord-Weetel.  doortogt 
naar  Indid  te  Tinden.  (Arend.  m.  h  90).  Gtofaosimileerde  titelplaat 
Tan  de:  j^Waracht.  Beecdir^T.  der  8  Seylagien  b^  Noorden  om.  Door 
gO.  de  Veer,  Amat.  Oom.  Olaen.  1698."  — Deie  plaat  ib  waarech^nl^k 
het  origineel  Tan  de  Tolg.  pi.  dooh  kleiner.  —  Links  t.  dese  Toor- 
■teil.  een  Holl.  aeeman,  ^^NaTare  Soa  (sio!  NaTarchuB?)  Hollandns;" 
regte  een  Samojeed  met  boog  en  p^l,  ,Samiata;"  ter  weem^de  t. 
ond.  een  open  boot.  —  br.  4o. 

1068  Hetaelfde  als  Toren,  doch  grooter.  —  Afbeelding  Tan  4  Toonrallen 
gedurende  de  OTerwintering  op  NoTa  Zembla  Tan  1696  tot  Jnl^  1696^ 
nL  het  opTreten  t.  een  der  matrozen  door  een  ^sbeer;  het  sohip  in 
het  ^B  beklemd;  het  besohieten  t.  een  beer  uit  de  winterwoning; 
het  gereed  maken  der  booten  ten  aftogt.  —  In  4  afdeel.  op  eene  pL 
Bonder  naam  of  n».  br.  fol.  Uit :  Orlere,  Nbbb.  Laurencr.  1610.  bl.  108. 
1068  Hetaelfde;  deselfde  Tooretellingen  dooh  eenig>inB  anderB,  en  alle 
a  omgekeerd,  nl.  het  Torige  regts  ia  hier  links.  (ïeötst  door  /.  Luyleen. 

1682.  br.  fol.  Uit :  Bor. 
h  Des.   pL,  opgegraT.;   met  breeden  swarten   rand.  Bonder  naam  t. 

Imyken;  QemK:  Tom.  I.  86.  Uit:  Le  Olero. 
e  Dea.  opgegr.  pi.;  Proefdruk  Töör  alle  Ir. 
1064  Het  boBpringen  van  eene  boot  in  de  Uasee  door  een  WalroB.  Fraai 
'a  geatoflberde  Tooratelling.  (ïedtet  door  J.  iMyken,  br.  foL  Uit:  Bor. 
b  Dea.  pL,  opgegraT.,  met  breeden  swarten  rand  snd.  nm.  t.  Luyken} 

gemt.  Tom.  L  82.  Uit:  Le  Olero. 
e  Des.  opgegraT.  pi.;  Proefdmk  TÓór  alle  Ir. 
1066  Kaarije  Tan  Notb  Zembla,  Waygats,  ens.  met  Holl.  opBchrifb ;  r^ts 
en  links  8  afbeeldingen  t.  6  gebeartenissen  uit  desen  togt  naar  het 
Noorden,  br.  4o.  Kaartje  t.  omstreeks  1760. 

Het  gedicht  t.  H.  Tollens:  de  OTerwintering  op  NoTa  Zembla,  is 
in  de  nitgaTe  t.  Leeuwarden;  1843.  4».  met  seer  Tele  fraaije  platen 
en  Tign.  in  den  tekst  Tcrsierd  soo  ook  de  Fransche  Tertaling  door 
A.  OUw<urecku,  uitgeg.  te  Maastricht.  1888. 4o.  Dese  latere  Toorstellingeii 
B^n  niet  geeohikt  hierin  opgenomen  te  worden. 
1066  (15#9.  94  Jab.)  OTerwinning  Tan  Maurits  b^  Turnhout  op  de 
Thieltsohe  heide.  (Arend.  UI.  h  48 — 46).  —  Fraaie  en  uitToerige  TOor- 
stelling  Tan  dese  belangrijke  sege;  de  plaat  bestaat  uit  2  boTen 
elkander  geplaatste  Toorstellingen  op  2  in  de  breedte  aaneengoToegde 
bladen,  de  onderste  afdeeling  is  dubbel  soo  hoog  als  deboTenste. — 
Dese  Tertoont  links  BaTels,  Toorts  de  brug  die  de  T^and  Tergeten 


*)  Ik  acht  het  niet  ongepast  te  doen  opmerken  dat  Tan  dit  belangr^k 
firit,  de  inneming  Tan  een  der  gewichtigste  Testingen  des  lands  door  den 
vii«md,  niet  ööne  oorspronkelijke  HoUandsche  plaat  scheut  te  bestaan, 
terw^l  Tan  andere  weinig  beteekenende  feiten  of  die  selfii  buitenslands 
geschied  s^n  (b.T.  de  Tloot  toof  Oadix,  no.  1044,  ens.)  Terscheiden  platen 
Ter? aardigd  en  gedurig  op  nieuw  gedrukt  sQn.  Welligt  is  dit  ook  het  gOTal 
met  andere  Toor  ons  nadeelige  of  min  eerTolle  gebeurtenissen  en  soude 
alsoo  ook  deze  Qeechiedenie  dee  Vaderlands  in  prenten  Tatbaar  ayn  Toor  Tele 
uitbreiding  en  welligt  Terbetering  door  buitenlandsohe  afbeeldingen  Tan 
dergelijke  feiten,  indien  er  afbeeldingen  bestaan  of  ons  bekend  waren; 
aan  het  eerste,  hun  bestaan,  tw^fel  ik  nog  meer  dan  dat^se  hier  niet 
Terspreid  en  soo  geheel  onbekend  souden  s^n. 


^'^.   Slag  by  Tarnbout  —  Inneming  v.  R|jnberk  en  Meun.    127 

had  af  te  brékoi  en  wftAraan  Xamito  een  groot  deel  der  orenrlnniag 
toeiolireef ,  in  het  midden  Tnmhont  en  de  aanmkkende  HolL  en 
hgeliciie  troepen;  regte  het  ylngtende  Speaneohe  heir,  de  troepen 
▼.  Batte  9  eni.  Toorte  Herenthale;  de  ondente  afdeeling  etelt  de 
fiébdhê  heide  (feiol)  en  het  geheele  gereoht  aeer  uitToerig  Toor,  enie 
i^enlQk  de  nitbreiding  y.  het  laatrte  gedeelte  der  boTenafdeeling ; 
ngta  Herenthnle.  Daaronder  in  eene  oartouohe  een  22  reg.  Lat.  rere. 
Tan  HageianQe(P!)  Orotios;  r.  ond.  linka  eene  nitToerige  Lat^naohe 
opdragt  Tan  deae  plaat,  rei  a  m  dêpieki  ta  atn  «oKulpia,  door  Jac  ds 
QkÊftL  Met  adree  r.  C  /.  Vutehêr,  —  De  beide  aaneengeToegde  bladen 
br.  89  hg.  S8(  dm.  —  Zeldiaam,  léör  fraai  en  aeer  belangr^k. 
WygetielWe,  geheel  ali  yoren  in  2  afdeel.,  doch  aeer  yerkl.;  y.  aoht. 
bedmkt.  Naar  de  Qhêyn.  Uit  Bandart,  no.  227  en  228.  2  pi.  die  aan 
•i^MiH»  behooren.  br.  4o.  —  In  den  HolL  Baudart  is  het  regtache 
blad  227f  het  linkaohe  228  genommerd;  in  de  Lat^naohe  nitgaye  is 
dit  omgekeerd.  —  In  Hogenherg  is  dit  geyeoht  op  öéne  pi.,  no.  881 
en  geheel  anders  yoorgesfeeld. 

1068  HJetaellde;  yeel  nitgebreider  yoorstelling  yan  het  geyeoht  sonder 
het  onüiggende  land;  eigenlek  eene  uitbreiding  y.  h.  regtsohe  ge- 
deelte der  onderste  afieeling  der  groote  plaat.  Boyenaan  regts  Heren- 
thals.  Znd.  eenigen  naam,  jaar  noch  ondersolirift.  br.  foL  üitiOrlers, 
Kaaa.  Lanrenor.  1610.  bl.  115. 

1069  Hetselfiie,  geheel  andere  en  leer  leyendige  yoorstelling  y.  h.  geyeoht. 
a  Met  insohrift  boyen  in  de  pi.  en  uitlegging  y.   ond.  Qeötst  door 

/.  Lvnyhm.  br.  foL  Uit:  Bor. 
b  Des.  pL  opgegray.,  met  broeden  iwarten  rand  en  met  nm.  T.Luyken. 
Uit:  Le  Olero. 

lOGO  Hetselfde,  geheel  andere  yoorstelling;  een  heyig  geyeoht,  in  het 
midden  Manrite  te  paard.  Naar  D.  A.  Ped^um  door  BeckUbmi.  br.  4o. 
Uit:  Arend,  Yad.  Geeoh. 

1061  (IMf?)  Anneken  uyt  den  Hoye  te  Brussel,  wegens  Doopsgesinde 
geyoelens  leyend  begrayen.  Z^  is  waarschijnlijk  de  laatste  die  yoor 
het  Protest.  Geloof  hier  te  lande  omgebragt  is.  (Wagenaar.  VUL 
4S2)>  —  Znd.  onderschr.;  y.  acht.  met  HolL  tekst.  4o.  Uit:  Spiegel 
d.  8p.  tirannj  in  NederL  n».  17. 

1068  De  yerwelkoming  te  Amsterdam  y.  h.  Soheepsyolk  uit  het  Noorden 
teruggekeerd.  (Arend,  m.  b.P).  Ben  open  binnenplaats  y.  een  groot 
gebouw;  links  een  open  dak  waaronder  eenige  personen  aan  tafel 
xitten;  regts  de  teruggekeerde  seelieden.  Van  aoht.  bedrukt,  br.  4o. 
Uit:  Pontanus,   Geschied,   y.    Amst.,  yert.  door  Montanus.  1614.  4o. 

1068  (81  JLag.)  B^nberk,  door  Maurits  belegerd  en  ingenomen.  —  (Arend, 
a  in.  b.  40).  Dese  pi.  is  deselfde  als  die  oyer  de  hememing  y.  B^nberk 
door  Maurits  in  1601,  80  Julij.  In  h.  midden  de  stad,  boyenaan  de 
B^n,  regts  het  kwartier  y.  Maurits.  —  Met  HolL  uitlegg.  yan  ond. 
br.  fol.  Uit:  Orlers,  Lanrenor.  bl.  119. 
h  Deaelfde  pL,  yroegere  druk;  y.  ond.  4  HolL  yersen  in  curs.  en  be- 
knopter HolL  uitlegg.  en:  20  Aug.  1697.  Uit:??  — In  den  Yermeerd. 
Nass.  Lanrenor.  bl.  171  en:  Willem  en  Maurite  y.  Nass.  IL  bL  141 
komt  eene  omgekeerde  oopie  yoor. 

1064  Hetselfile ,  geheel  als  yoren ,  1068a ;  yeel  yerkl. ;  y.  acht.  bedrukt,  br.  4o. 

Uit:  Baudart,  n«.  229. 
1066  (8  Sept.)  Beleg  en   yeroyering  yan   Meurs  door  Maurits.  (Arend, 

nL  b.  50).  Plan  der  stad  en  y.  h.  omligg.  land.  Met  HolL  uitlegg.  br. 

foL  Uit:  Orlers,  Nass.  Laurencr.  bl.  120. 


128        Inneming  v.  Grol,  Brevoort,  Oldenzaal,  tingen.*    1M3. 

lOOB  HéteelAle,  geheel  ftliYoren ,  leer reAtL ,  t.  aoht.  bedrukt.  Uit :  Bandari» 

n».  2K).  br.  4o.  —  Dit  feit  is  niet  in  HogmU)&rif  afbeeld. 
1087  Hetielfde.  Pl«n  d.  Stad,  veel  grooter  dan  het  Torige,  met  de  belege- 
a  lingswerken ;  y.  acht.  bedrukt  met  Lat.  besohr^y.  r.  dit  beleg.  gr.  foL 
Uit:  Blean,  Stedeboek.  Achter  het  begin  der  Lat»  beeohr^  ving  is  nog 
een  ander  kleiner  leer  afW^kend  plan  r.  Meun  gedmkt. 
b  Dea.  plaat,  gekleurd,  t.  acht.  bedmkt  met  HolL  betohrDr.  t.  het 
beleg.  gr.  foL 
1068  (15«f  lO  Sept.  i  lft99  •  Hel.)  Overdragt  der  SpaanKshe  Nederlanden 
.  jïoor  Filips  II.  aan  a^ne  dochter  Isabella  Glara  Bogenia.  —  (Arend. 
HL  b.  66).  (Door  J.  Lwykmi),  Qemt:  II.  64SL  kl.  8». 
1060  (t8  Sepft.)  Beleg  en  yeroyering  y.  Grol  door  Manrita.  (Arend.  IIL 
b.  60).  Plan  der  Stad  en  y.  h.  omligg.  land.  Met  Holl.  nitlegg.  br.  foL 
Uit:  Orlers,  Naan  Lanrenor.  bl.  12L 

1070  Hetaelfiie,  geheel  als  yoren,  leer  yerkL  Uit:  Bandart,  no.  281,  br. 
4o.  —  Niet  in  Horenberg  afbeeld. 

1071  Hetoelfiler  yeel  grooter  plan  der  stad  met  de  belegeringswerken.  Y. 
acht  bednikt  met  HolL  besohr.  y.  dit  beleg.  gr.  foL  Uit:  Ble«i&, 
Stedeboek.  Gekleurd. 

1072  (18  Oef.)  Beleg  en  yeroyering  y.  h.  Stadje  en  kasteel  Breeyoort 
door  Maurits.  (Arend.  IIL  b.  51).  Met  HolL  uiüegg.br.  foL  Uit  :Orlera, 
Nass.  Laurencr.  bL  128. 

1078  Hetielfde,  geheel  als  yoren,  seer  yerkL,  t.  acht.  bedr.Uit:  Bandart, 
no.  288.  br.  4o.  —  Niet  in  Hogmiherg  afbeeld. 

1074  Plan  y.  h.  Stadje  en  y.  h.  kasteel  yan  Breeyoort.  2  plannen  naast 
elk.  op  66ne  pL;  y.  acht»  bedr.  met  Lat.  uitlegging  y.  de  pL  en  Ter* 
haal  y.  h.  beleg  gr.  br.  foL  Uit:  Bleau,  Stedeboek.  (Gekleurd. 

1075  (88  Oei.)  Oldensaal  door  Maurits  ingenomen.  (Arend.  IIL  b.  51).  Plan 
der  Stad  en  y.  h.  omligg.  land.  Yan  ond.  HolL  besohr^ ying.  Uit: 
Orlers,  Nass.  Laurencr.  bL  126. 

1076  HetseUde,  geheel  als  yoren,  seer  yerkL,  y.  acht.  bedr.  br.  4o. ^Uit: 
Baudart.  n».  288.  br.  4fi,  —  Niet  in  Hogenberg  afbeeld. 

1077  (18  Noy.)  Llngen  door  Maurits  belegerd  en  ingenomen.  (Arend.  m. 
a  b.  52).  Plan  der  Stad  en  gesigt  y.   d.  aanyal  en  h.  geyecht.  Yan 

ond.  met  HolL  uitlegg.  br.  fol.  Uit:  Orlers,  Nass.  Laurencr.  bL  125. 
b  Des.  plaat,  yroegere  afdruk.  Met  4  Lat.  yenen  y.  H.  QrotiuB,  en 
Lat.  uitlegg.  Uit :  PP 

1078  Hetselfile,  geheel  als  yoren,  seer  yerkL,  y.  acht  bedr.  br.  4o.  IHt: 
Baudart,  n^.  284.  Dese  pi.  is  sonder  de  Lat.  yenen,  die  onder  ieder 
andere  pL  y.  Baudart  staan. 

1079  Hetseltte;  groot  plan  der  stad  met  de  belegeringswerken.  Y.  acht. 
a  bedrukt  met  de  Lat.  beschr^y.  y.  dit  beleg,  en  een  geheel  yerschillend 

plan  achter  het  begin  der  beschr.  gr.  foL  Uit:  Bleau,  Stedeboek. 
b  Des.  plaat  y.  acht.  bedrukt  met  HolL  beschr^y.  gr.  foL  Uit:  Bleau, 
Stedeb.  Gekleurd  Bx. 
1060  Spotprent  op  de  yerliesen  der  Spanjaarden  in  deaen  yeldtogt.  (Arend, 
in.  b.  62).  —  Begts  sit  Albertus  onder  een  troonhemel;  en  weert 
ds  Bêdan  af  die  hem  tot  sioh  wil  trekken ;  h^  leent  het  oor  aan  een 
Jesmi  die  met  een  Gopueft^  aan  s^ne  linkerende  staat  j  yerder  links 
drQft  in  de  riyier  een  schip  met  de  namen  Smehêdé ,  Qrol ,  enz.  MOi  de 
orenifde  der  riyier  Maurits  met  s^n  leger.  Boyen  de  plaat  een  2  reg. 

curs.  yers. :  j^Olaohte  Alberti oyer  s^n  tegenw.  éllend.  Staet."  — 

Yan  ond.  een  20reg.  HolL  reder^kersyers  in  oud  Holl.  schr^fletters 
waarin  de  oyerwinningen  yan  Maurits  besongen  worden.  Het  geheel 
hg.  28,  br.  21  dm. ,  de  pi.  alleen  hg.  12  dm.  kl.  foL  üüent  MUbaam. 


1M8.  WalTiflch  creatrand.  —  Pasquil  te  Gouda.  129 

1081  15M.  S  Fekr.)  Afbeelding  y.  een  manoel^kenWaWiioh  (of  Cachelot) 
bg  Katw^k  Mngeepoeld,lang66endik88Toet,TerkoohtToor/ia6.— 
Q«iigt  T.  h.  Stnuid  en  der  duinen ,  waarop  de  yisch  (de  kop  naar  de 

-  rcgtersQde)  ligt ;  het  mannelijk  lid  wordt  door  een  der  tolloose  om- 
standere  gemeten.  —  (Wagenaar.  IX.  ^87).  Met  een  6  reg,'  Lat.  Tere 
T.  T.  Sohrerelins  en  daaronder  een  12  reg.  Holl.  Tere,  door  ,Een  ia 
noodioh"  in  8  kolommen.  Door  J.  Mathatn.  1596.  Hg.  32,  br.  48  dm. 
br.  fbL  Hoogst  lelds.  rooral  met  de  yersen  t.  ond.;  gelijktydige 
afbeelding,  belangryk,  yooral  wegens  kostanm,  rijtaigen,  ens. 

1082  HetseUde,  geheel  als  yoren,  dooh  iets  yerkl.  Door  O.  v.  d.  Qowoen. 
a  br.  foL  Uit:  Bor. 

h  Des.  pL,  latere  afilmk,  met  breeden  iwarten  rand.  Znd.  nm.  y.  gray. ; 

met  ondersohr. :  ^Stranden  y.  een  Walyisoh  y.  70  yoet  lang."  br.  fol. 

Uit :  Ie  Olerc. 
e  Utm.  pL,  met  breeden  swarten  rand,snd.  nm.  y.  gray.  Proefdmk yóör 

alle  Ir. 

1065  Hetaelfde,  nagenoeg  als  yoren,  doch  met  enkele  yeronderingen.  Hier 
op  den   yoorgrond  2  mannen    te   paard ,  op  'de  yorige  8 ;  op 

pL  schept  een  man  yooht  uit  den  bek  in  eene  kan ,  op  de  andere 
wordt  het  in  een'  emmer  weggedragen ;  ens.  —  Belangrijke  gelijk t^dige 
afbeeld.  Znd.  nm.  y.  gray.,  londer  eenige  letter.  (Welligt  het  onder- 
sohrift  afigfesneden?)  Hg.  22,  br.  81  dm.  br.  fol. 

1084  Hetselfde,  nagenoeg  als  yoren,  dooh  yeel  kleiner  en  omgekeerd;  de 
kop  ligt  aan  de  linkers^de;  sonder  de  menigte  toeschouwers  die  op 
de  yorige  pi.  staan.  TüoA,  nm.  y.  gray.  Get.  boyenaan  regts:  PI.  XXVII. 
Proefdmk  yóór  alle  Ir.  br.  80.  Uit:  Verhandel.  Holl.  Maatsoh.?  Van 
1775  of  daaromtrent. 

1066  (9S  April.)  «Pasquille,  gheplact  ter  Gouwe  op  de  Eerck-deure ,  den 
,22  April  1596."  —  Boyenaan  eene  houtsnede  met  2  mannen  en  2  vrou- 
wen, s^nde  Qtwtli  die  Qodtvreeaentmam  aanvalt,  en  Inquisitie  die  op 
Bedwongen  vrijdom  toetreedt.  —  Van  ond.  oen  BoomBchgezind  Posiiuil 
op  de  Hervormde  leer ,  van  7  sesreg.  coupletten.  Hg.  met  h.  vers  35, 
br.  12  dm.,  kl.  fol. 

Hierb^  een  ^^  Antwoorde  op  de  voorg.  Posquille  ter  Goude  ghepleot ," 
een  vers  v.  7  negenreg.  coupletten,  kl.  fol.  als  h.  voorg.,  zonder 
plaat. 

1086  fTyrannigen  Pasquil,  Gemaeckt  in  den  name  aller*  bloedgieriger 
a  , Papisten ,  ende  gestelt  binnen  der  Stad  Goude."  —  Een  klein  plaatje, 
in  het  midden  eene  galg  waaraan  8  mensohen  hangen,  regts  een 
rad  Ketteren  Rat,  links  een  brandend  vuur:  T  vier  der  Ohstmaten,  Van 
ond.  gegrav.  een  14  reg.  Holl.  vers  met  vele  Lat.  woorden :  ,  Virga 
gebesicht  jactemus  in  't  vier ;"  onderaan  een  zak  met  7  hoofden  (van 
ketters)  en :  Qoes  1597.  Breda  —  Links  van  deze  pi.  een  ander  plaatje , 
waarop  de  7  Verbondsptjlen  Unidf  een  zwaard  Verbum  Dei,  een  hoed 
op  een  zwaard  Libertae.  Boven  de  pi.:  Antworde;  v.  ond.  een  gegrav. 
28  reg.  Holl.  vers  met  vele  Lat.  woorden.  —  De  geheele  pi.  hg. 
19,  br.  28  dm.  br.  4o.  Zeldaaam 
h  Delfde  plaat  en  verg;  latere  afdruk,  waarop  de  gegrav.  Holl.  ver- 
taling van  de  menigte  Latijnsohe  woorden  op  pi.  en  vers  bijgevoegd  is. 
Deze  verzen  zijn  geheel  andere  en  v.  andere  strekking  dan  die  van 
het  voorg.  pasquil;  het  eerste  ziet  meer  op  de  Religie,  dit  pasquil 
sch^nt  meer  op  de  vredesonderhandelingen  met  Spanje,  de  magt  v. 
Albertns.  enz.  te  doelen. 

17 


IdO  Moord  y.  Graaf  v.  FalkeosteiiL— Beleg  v.  BommeL  lS9a,  M. 

1087  (It  SepOIi^Miatie  Tan  Philips  IL  (Arend.  in.  b.  70).  (Door  J.LttylBMiP) 

8».  Gem*:  Twede  Deel,  ƒ686.  Uit  Leti,  leven  FiUpe  II. 

1068  (8  of  M  Oef.)  Qraaf  Wierioh  y.  Daan,  Qraaf  t.  Falkenstein,  wordt 

op  s^n  kasteel  te  Broek  aan  de  ftahr  door  de  Spanjaarden  belegerd 

en  h^  self  na  de  overgare  yerraderlQk  yermoord.  (Arend,  IILb  107). 

br.  4/0.  Uit:  Baadart.  n».  286.  Deae  pi.  is  niet  in  Hog&nberg, 

106B  Hetselfde,   anders;  2  in   afdeel.;  links  gde  HeTrtooht  in  't  lant  y. 

a  Oleef /'  regts  de  moord  y.   d.  Graaf  y.  Broek.  Van  aoht.  met  HölL 

tekst.  br.  4».  Uit:  Spiegel  der  Sp.  tiranny. 
h  HetieUde,  oopie,  omgekeerd,  de  moord  links.   Van  acht.  met  Fr. 
tekst.  üit<  Tyrannie  des  Bspagnols. 
1090  HetseliBie,  alleen  den  moord  yoorstelL  Naar  J.  Bv/ys  door  R,  Vinkèles, 
a  120.  0it  (Fokke)  Geschied,  d.  NederL  12o. 
h  Des.  pi.  Proefdr.  yöör  alle  Ir. 

1001  (15M.  April).  De  Admirant  Mendoaa  komt  Toor  Sohenkenachans, 
doch  trekt  weder  af.  (Arend,  III.  h,  116).  br.  4fi.  NtAr  Hogenberg ,  tteer 
yerkl.  Uit:  Baadart.  n».  287.  br.  4». 

1002  (Jany.)  De  Aartshertog  laat  gedurende  het  beleg  y.  Bommel  op  een 
eiland  tegenoyer  de  Stad ,  onder  beyel  yan  Mendosa ,  de  St.  Andries- 
sohans  boawen,  yan  6  Janiy  1509  tot  1600.  (Arend  IIL  b.  12p).  Qe- 
teekend  plan  yan  het  fort  in  1760  of  daaromtrent.  Hg.  88,  br.  47  dm., 
br.  fol. 

1098  (4  Hel  tot  Jaiy ).  Vrnchteloos  beleg  yan  Bommel  door  den  Admirant 
Mendosa  en  yerdediging  door  Maarits,  yan  4MeitotinJal^.  (Arend, 
m.  6.  117,  120).  —  Groote  kaart  y.  h.  land  tasschen  Kaas  en  Waal ; 
in  h.  midden  regts  Bommel,  links  de  Maas  en  de  yersterking  y. 
Maarits,  hoogerop  het  fort  St.  Andries.  —  Het  geheel  omgeyen  door 
een  langwerpig  oyaal,  in  welks  rand  een  U  reg.  Lat.  yera  in  cors. 
y.  H.  Grotins;  y.  boyen  links  en  regts  een  yliegende  engel;  y.  ond. 
links  en  regta  een  Bomeinsoh  kr^gsman.  Onder  het  geheel  waar- 
sohynlijk  een  (hier  a^g^esneden)  onderschrift.  Zlnd.  eenigen  naam.  — 
Deze  plaat  en  hare  bewerking  herinnert  geheel  die  oyer  Breda  in 
een  dergelijk  oyaal  met  yenen,  b9  990.  —  Hg.  86,  br.  48  dm.  gr. 
br.  fol.  Hoogst  Mlcbsootn.  — 

Zon  dit  blad  welligt  een  afdruk  kannen  s^n,  yan  de  onaitgegeyen 
kaart  yan  de  Bommelerwaard  door  FZ.  BalthoBar  waaryan  4e  Heer 
Bodel  in  eijn  stok  oyer  Balthasar  (Institaat  1846)  onder  n».  YHI 
spreekt?  Ik  yreeze  yan  neen! 

1004  Hetselfde,  geheel  anders.  —  Uityoerig  plan  y.  Bommel  en  y.  de 
yesting^swerken ,  links  'sy^ands  leger,  y.  ond.  de  oyers^de  der  riyier ; 
boyenaan  regts  een  klein  kaaHje  yan  de  Bommelerwaard.  Het  geheel 
is  eene  naaawkearige  copie  der  eerste  plaat  in  Hogenberg  OTer  dit 
onderwerp ,  of  waarsoh^nl^k  het  origineel  y.  die  pi.  —  Segts  yan  de 
pi.  boyenaan  ,Sekere  Inoamatidn"  s^nde  8  yierregelige  HolL  t^d- 
yersen  (de  kapitale  gedrukte  letters  y.  ieder  yers  maken  de  jaren 
uit)  op  de  yergee&ohe  pogingen  des  y^ands  om  in  1606  Doesburg, 
in  1694  Schenkenschans ,  en  in  1699  Bommel  te  yeroyeren.  Daaronder : 
^yVerclaringhe  wat  datter  yoor  Bommel  g^eschiet  is,  yan  den  beginne 
tot  den  eijnde,"  welk  yerhaal  aan  de  linkendfde  en  onder  de  plaat, 
in  4  kolommen  gedrukt  is  en  door  2  yersreg.  uit  Psalm  68  eoSreg. 
uit  Psalm  9  geyolgd  wordt.  —  Het  yerhaal  is  yan  een  der  belegerden 
en  reikt  slechts  tot  den  d^«^  Jun^  en  segt:  ,De  y^ant  soh^nt  syns 
raedts  onseker  en  geheel  ten  eijnde  te  ^wesen."  —  S^d.  nm.  y.  gray. 
of  eenig  adres.  Het  geheel  hg.  86(,  br.  46(  dm.,  de  plaat  alleen  hg. 
28,  br.  87  dm.  br.  fol.  Hoogst  neUkaam. 


^^«  Beleg  yan  Bommel.  181 

^Btteelltle,  geheel  uiden.  -*  üitroerige  keert  t.  de  westelijke  om- 
i^rten  T.  Bommel  tot  Herwenen ;  regte  liet  plen  der  ited ;  t.  ond, 
^  Weel  en  de  OTenQde,  weeronder  eengegrar.  iniohriftt^Weraoht. 

f ef beeld,  t Bommel,  eleoo  ly  na  tegenwoordigh betohanet 

•en belegert  is,  t.  d.  14  deeer  Meent  Mej  1699."  Dese  kaertia 

br.  46,  hg.  16  dm.  —  Deerbf}  behoort  eene  aflK>nd.,  links,  regts  en 
Y.  ond.  eengeroegde  beeohr^T.  op  4  bieden  in  6  kolommen:  «Yer- 
^deringhe  wet  datter  in  Bommelerweert  door  't  inoomen  des  ▼ijants 
gY.  d.  beghinne  tot  nu  toe  is  gheschiet.  Anno  1699/'  welk  ▼erhaal 
tot  den  e**"  JnnQ,  den  altogt  des  yijands,  loopt,  en  t.  een  der 
belegerden  is  die  een  werksaam  aandeel  aan  de  rerdediging  genomen 
lieeft  en  dee  r^ands  leger  besigtigde.  —  In  het  midden  der  Be- 
■okr^Ting  is  een  door  Wrighi  gegrar.  kaartje  t.  d.  Bommelerwaard 
ingelaeoht  (yeel  yersohillend  t.  h.  kleine  kaartje  op  de  Toorg.  pi.) 
ea  daaronder  eene  afbeelding  in  houtsnede  van  de  ingenieuse  werk- 
tuigen der  Spanjaarden  om  onse  schepen  te  verbranden,  die  echter 
■onder  Tracht  geweest  s^n.  Het  geheel  is  hg.  40,  br.  70  dm.  br.  fol. 
—  üïêmti  fltfkUoam. 

1Q6  HetselMe.  —  Oopie  in  houtsnede  y.  h.  kleine  door  Wrighi  gegray. 
kaarljje  dat  in  de  j^Verolaringhe"  op  de  yoorg.  pi.  yoorkomt.  Links, 
onder  en  regts  y.  dit  kaartje  de  besohrljying  in  8  kol.  met  opschrift : 
tWaeraohtighe  afbeeld,   y.   de  grestaltenisse   des  yijants  Leger  tot 

«Bossnm Mitsge^.  't  waraoht.  yerhael  y.  d.  heerl.  yictorio .... 

gj,  Z.  Princ.  Exo.  teghen  h.  pracht.  Legher  d.  don.  y.  Sp."  Dit 
Terhaal  gaat  yen  6  Juni)  toen  h.  Sp.  leger  y.  Bommel  naar  Boasum 
trok,   tot  6  Jul^.  —  Hg.  18^,  br.  28  dm.  br.  fol.  Uiterst  zeld3ai,m. 

1^  Hetselfile.  —  Kaart  y.  een  groot  deel  y.  Gelderland  en  N.  Braband , 
boyenaan  den  Bosch,  y.  ond. Calemboroh,  regts Gorkum,  links  Kleef, 
boyen  in  h.  midden  8  kr^gslieden,  in  hun  midden  j^Spaignaert  ver- 
beest^"  links  Sohenkenschans ,  regts  Bommel;  boven  allen  een  2reg. 
versje:  jpHont  op  Qhy  Sohenkerquaet,"  ens.  —  Zonder  naam ,  uitlegg., 
ens.  Hg.  18,  br.  47  dm.  br.  fol.  Zeer  zeldzaam. 

1008  Hetselfde.  —  uitvoerige  kaart  v.  h.  leger  bij  Bossum,  do  Schans 
Vorn.  ena.  Begts  2  personen:  Patriooi  en  Spaign,  waarboven  2  vier- 
reg.  vereen:  ^^Wel  an  Seignoor,  amaeck  U  noch  Schonckers  gooden 
w^n?"  ens.  Hg.  19,  br.  89  dm.  br.  4o.  Onder  deze  pi.  4  zeetienreg. 
verzen  in  4  kol.,  m.  opschrift:  j,Beferejn  v.  d.  Bommelaor,"  ioder 
vers  eindigende  met  h.  referein :  ^^  Vamos  Seignor ,  vamos  den  Boir  moler 
sou  b^ten."  Deze  verzen  s^n  op  2  blaadjes  naast  elkander  gedrukt. 
—  Hoogst  teHdÊoam, 

OBB  Hetselfde.  —  Kaart  v.  de  Noord-  en  Zuidelijke  omstreken  v.  Bommel ; 
h.  Noorden  onderaan;  v.  boven  Hemert,  v.  onderen  Tuil,  links  St. 
Andersschans,  regts  Zuilichem.  —  Benigsins  overeenkomende  met 
de  2*  pi.  over  Bommel  in  Hogenberg,  No.  837.  Met  Holl.  uitlegg.  v. 
ond.  Uit:  Orlers,  Nass.  Laufenor.  bl.  127.  br.  fol. 

100  Hetselfde ,  geheel  als  voren  doch  verkleind,  zonder  namen  der  plaatsen. 
y.  acht.  bedrukt.  Uit:  Baudart,  Uo.  288.  br.  4». 

,101  Hetselfde.  —  Groot  plan  v.  Bommel;  zonder  naam,  enz.,  bovenaan 
links  een  Latijnsch  inschrift:  jyOivitas  Bommelia  siouti  Admir.  Arrag. 
eam  obsidebat,  anno  (niet  ingevuld)."  (Door  Lanib.  Comelt  of  Lamh. 
OoniélitK.  van  Amst.)  Hg.  24,  br.  88  dm.  br.  fol.  Onderaan  gem^:  28. 
üit:P?  —  Zie  op  1594,  Geertruidenberg  n».  1020  waar  eene  dergelijke 
plaat  yoorkomt. 


182  2^togt  van  y.d.  Does. — Yoorstell.  uit  het  Volksleven.  ISM, 

1102  Hetselfde.  —  G^esigt  op  de  Stad  en  de  bmg  OTer  de  Waal,  op  dea 
a  Toorfrrond  links   de   Admir.   Met  ondenohr. :    ,  Bommel  door  ena." 

Qeötst  door  J,  Luyken,  br.  foL  Uit :  Bor. 
h  Dea.   pi.  opg^egr.,   met  onderaohr.:  ,De  Stad  Bommel."Ghem*.  Tom  L 

87.  Uit:  Le  Olerc. 
e  Des.  opgegraT.  pi.;  Proefdruk  róór  alle  Ir. 
1108  Hetzelfde.  —  G«heel   andere   roorstelL;  in   h.  midden    de  Stad,  op 
den    voorgrond    eenige  aoldaten.  —  V.   acht.   bedr.  Uit:   Bandart, 
n»  289.  br.  ^. 
1104  Hetselfde.  —  Geheel  andera ;  gesigt  nit  de  T^andel^ke  rersohanaingeD 
a  op  de  Stad.  Naar  J.  Buyë  door  R.  Vinkeleê,  12°.  Uit :  (Fokke)  Geaohied. 

d.  Nederl.  VI. 
h  Des.  pL  Proefdruk  Tóör  alle  Ir. 
1106  (••  JnnUO  De  Holl.  Tloot  onder  Jhk.  Pt.  Tan  der  Does  bemagtigi 
het  eiland  Groot  Oanaria  en  de  Stad  Allegona  op  dat  eiland.  (Arend , 
UI.  h.  124).  Gesigt  op  de  Stad  en  het  eiland;  t.  voren  de  vloot.  Met 
Holl.  insohr.  boven  in  de  pL  br.  foL  Uit:  Orlers,  Naas.  Laarenor. 
bl.  184. 

1106  Hetselfde ,  nagenoeg  ala  voren ,  dooh  uitvoeriger.  Met  Holl.  onderaohr. 
a  (Geötst  door  J,  Lwyken),  br.  fol.  Uit:  Bor. 

h  Des.   pi.   opgegrav.,   met   broeden  swarten   rand.  Gtom^.:  Tom  L  88. 

Uit:  Le  Olero. 
c  Des.  opgegrav.  pi.  Proefdruk  vóór  h.  no.  en  onderaohrift. 

1107  (9  Jniy.)  Het  Veroveren  en  innemen  v.  h.  eiland  Santa  Maria  door 
Kapt.  Gerrlt  Jansen  Cater,  een  van  de  vloot  v.  Jkh.  van  der  Does 
(Niet  door  Wag^naar  nooh  door  Arend  vermeld).  Kaart  v.  h.  eiland 
met  het  sohip  v.  Cater  en  4  kleine  Bngelsohe  Schepen.  —  Met 
bovenschr. :  j^Eygentl.  ende  waeraoht.  afoonterfeyt.  vaii  't  veroveren 

g V.  St.    Maria."   —   Links  een   verhaal  (j^Gheviaiteert  bQ  m^ 

G.  J.  Oater")  j,Van  't  innemen  en  veroveren  des  Byl.  St.  Maria»"  welk 
verhaal  in  4  kol.  onder  de  kaart  doorloopt.  —  Zonder  nm.  v.  g^v. 
of  uitgever,  dooh  stellig  v.  dien  ttjd.  Hg.  29,  br.  85  dm.;  de  kaart 
alleen  hg.  17,  br.  29  dm.  br.  fol. —  Uiterst  tieldaaam, 

1108  (IttOO.)  Zes  vooratellingen  uit  h.  Volksleven  in  het  begin  der  17e 
eeuw,  alle  in  kl.  langwerpig  12o,  sommige  in  het  midden  in  tweeön 
afgebeeld  met  Holl.  curs.  opsohrifb  en  ongenommerd.  De  platen  s^n: 

Burgera  in  Holl.  —  IJsschuit.  —  Landvolok  in  N.  Holl. 
Vissohera  en  landvolok  in  Z.  Holl.  —  Seylwagens  v.  Pr.  Maurita.  — 
Het  Lants  Welvaren  ter  Zee.  —  Lantbouw  in  Holl.     (Holl.  Bdell. 
Watermeulen  en  Vissohen  in  Holl.  —  Hondsbos. 
Het  huis  te  Britten.  —  Turf  maken. 
Grav.  V.  Holl.  met  860  kind.  —  Meermin  in  Purmer. 
Ourieuse  platen  uit  een  br.  4fi  boekje.  Ieder  pi.  hg.  8,  br.  18|  dm.  br.  12o. 

1109  Aoht  dergelijke  voorstellingen,  sonder opschrift, doch geno.1 — 8; and. 
nm.   y.  grav.  dooh  door  O.  J,  Visscher  of  J.  v,  d.  Velde.  br.  12». 

1.  Boerderij.  2.  Visohmarkt  en  aanvoer.  8.  Haringmarkt  en  pakker^  en 
bokkingrookerij.  4.  Soheeps-  en  huisenbouw.  6.  Touwslager^.  Vlas* 
klopperij.  6.  Handel.  7.  Bleekerij.  8.  Turfgraverif.  —  ledere  pL  hg.  10, 
br.  16  dm.  br.  12o. 
UlO  Vooratelling  uit  h.  Volksleven.  —  Het  trekken  om  de  g^ans ;  volkapel  in 
Holland  en  Belgiö.  —  Op  een  riviertje  in  een  heuvelachtige  streek  in 
Belgió  roeit  een  bootje  snel  onder  een  koord  weg  waaraan  een  gans 
hangt,  die  een  man  op  den  achterateven  staande,  wil  aftrekken; 
op  den  oever  vele  toeschouwers.  Naar  H.  Bol  door  en  met  adres  v. 
Barth.  ds  Momper,  Hg.  88 ,  br.  46  dm.  br.  fol.  Fraaie  en  aeldsame  gravure. 


IIM.  Voorstellingen  uit  het  Volksleven.  183 

Uil  landelijke  mudtyd  t.  2  Heeren  en  Troawen  ft«n  een  eenTondige,met 
drinkglAien  beiette  tafel  littende;  links  op  den  grond  een  koeWat, 
ia  h.  yenohiet  een  kasteel.  Door  A  v.  cL  Velde  met  adres  y.  C  J. 
VmcHêr.  Hg.  12,  br.  18  dm.  br.  i». 

UIS  Ssn  r^k  gekleed  Heer  eene  rykgekleede  Dame  den  arm  aanbiedende. 
Ket  ondencbr.:  jpHonc  cnpit  Hispanos,  talem  aibi  Belgioa,  onltnm." 
Znd.  nm.  t.  grar.  omstreeks  1080.  4». 

lUl  Slottoin.  —  Bdelrroniren.  —  2  pi.  Naar  D.  v.  d.  KelUn  gelitbogr. 
door  Bmnk  en  Binder,  bl.  ^.  Uit:  Hofdijk.  Voorgeel.  Y. 

1U4  yDe  Zel-neeriag  of  b.  DarinkdeWen  loo  als  het  oudtyds  in  Zeeland 
•geoefend  werd."  —  Naar  eene  oude  Schilderij  in  het  Gasthuis  te 
Qerikaee.  Gesigt  op  de  Stad  Zieriksee  en  de  wijse  waarop  de  Darink 
uit  d.  grond  gespit,  op  hoopen  te  droogen  gelegd,  tot  asch  yerbrand  , 
naar  de  sontketen  gevoerd ,  met  seewater  vermengd  en  tot  wit  sont 
gistookt  wordt.  Naar  de  onde  Schilderij  door  J.  C  PhiUps,  1746.  br. 
^  üit:  (Wagenaar),  Tegenwoord.  Staat  v.  Zeeland. 

U15  Yoorstellingen  uit  het  Volks-  en  Krijgsleven  der  17*  eenw.  Een 
Doelenstnk;  Gk^stmaal  in  de  Handsboogsdoelen  (te  Amsterdam).  — 
Afbeelding  van  19  personen  ter  halver  lijve,  aan  een  rijk  besette 
tafel  xittende.  Onder  dese  personen  sijn:  Pieter  Dirkss.  Hasselaar, 
Jo.  Rotgans,  Pt.  Adr.  W^kersloot,  ens.  —  Op  de  leaning  van  den 
eersten  stoel  regts,  het  jaar  1686.  —  Gopie  in  swart  kr^t  v.  een  Oad 
Doelen-  of  Begentenstnk  te  Amst.  Hg.  80,  br.  87  dm.  gr.  br.  fol. 

^  Krtjgswesen.  —  ,Adam  de  Breen,  Nassansohe  wapenhandel  v.  Schilt, 
f8pies.  Happier  ende  Targe.  Beyde  figuerl.  afgebeelt  ende  gestelt  na 
•de  nieuwe  ordenen  r.  Manrits  v.  Nassau.  Met  b^gev.  sohrifbel.  onder- 
frigt.  nieuwelick  in  't  licht  gebracht.  'sGrav.  1618."  — 82  pi.  v.  het 
Bohild,  ens.  4  blads.  voorrede  en  vers,  4  blads.  Onderwas  en  Bevel. 
^  De  voorg.  titel  in  h.  Duitsoh :  j,Neuwe  Nass.  Waffenh.  Graffenh. 
,16ia"  2  blads.  Onderwas  en  16  pi.  d.  Targa.  kL  fol.  —  Hiervan 
▼oorbanden  alle  platen;  ontbreekt:  Schild,  n».  21,  81b.  Targa,  1.2. 
12. 14.  16.  ledere  pi.  hg.  26,  br.  19  dm.  —  Zeer  zeldxaam, 

^7  KrijgBwesen.  —  ,J.    de  Gheyn,    Maniement   d'armes,   d'arquebnses, 

^  fiDonsquets  et  piqnes  en  oonformitö  de  Tordre  de  ... .  Maurice ,  Prinoo 

fd'Orange,   representé   par   figures   par   J.   de  Gheyn.  Ensemble  les 

,enseignements  par   escrita.   Amst.  Boh.  de  Baudoaa  ot  H.  Laurens. 

f1606."  kL  foL  Dit  seer  seldzame  en  hoogst  belangrijke  werk  bestaat 

uit:  Gegrav.  Titel,  bovenin  h.  wapen  v.  Maurits  met  gegrav.  tekst. 

^  A:  Fransche  opdragt:  Aux  amateurs  j,du  maniem.  d.  armes  Jacq. 

de    Gheyn ,  Salut.  —  Verso :    Brief  enseign.   sur  . . .   l'Harquebuse." 

Üitlegg.   op  8   blads.   der  volg.  42  platen,  voorts  de  42  pi.  over  de 

buks;    volgen   48   andere   over  het  geweer,  en  eindelijk  82  pi.  over 

de  spies ;  de  beide  laatste  afdeelingen  zijn  in  dit  Ex.  zonder  tekst.  — 

Ontbreekt   1*  afd.  pi.  11.  8»  afd.  pi.  1.  —  Te  zamen  117  platen,  alle 

oad ,  doch  slecht  gekleurd.  —  In  1  halve  band.  kl.  fol.  Zeer  «eldzioam. 

h  Dezelfde  platen  ongekleurd ,  met  breede  randen.  Hiervan  voorhanden 

L  17.  18.  28.  24.  ni.  7.  8.  26.  26. 

De  werken  van  de  Breen  en  de  Gheyn  z^n  beide  hoogst  belangr^k, 
fraai  en  zeldzaam  dat  van  de  Breen  acht  ik  van  beiden  het  zeld- 
zaamste en  fraaiste. 
1118  Afbeelding  v.  d.  gewone  oude  Nederl.  munten  van  en  omstreeks 
1600,  van  een  reaal  tot  een  oortjen.  1  blad.  Uit  eenig  Holl.  oud- 
heidk.  werk. 


184       Oeveoht  ▼.  Lekkerbeetje.  —  Togt  naar  Ostende.      1 


1119  (IMS  99  Jmi.)  Het  KMtaél  Wadktendonk ,  door  Qrmaf  Lodew^lk 
T.  NMMkn  ingenomen.  (Arend  Hl.  h.  IBé).  Plan  der  Teeting  met  den 
aanTil;  op  een  a&ond.  plaalje  links,  de  Toorwerken  en  hnnUe  in- 
neming. Met  HoU.   ondersolir.   br.  fóL  Uit:  Orlers,  Naaa.  Lnatenor. 

1190  Heteelfde,  plan  d.  Teeting,  borenaan  een  profil  d.  stad.  V.  aoht 
bedr.  br.  4o.  XTit:  Baudart,  no.  248. 

1191  (5  Fekr.)  GeTeobt  Tan  den  Heer  Tan  Breautè,  een  Franaohiiiaa  in 
dientt  der  Staten  en  (ïerrit  Abrahamn ,  aliaa  Led^erbeelge ,  Luitenant 
der  Spai^.  in  's  Hertogenboaob ,  en  91  roitem  t.  weem^den,  op  de 
Yuchterheide  bQ  'sBoech.  (Wagenaar.  IX.  72  — Arend.  HL  h  184).— 
mtToerige  plaat  t.  h.  geTecht;  in  het  Teraohiet  links '•  Boeob ,  regta 
Ynobt  en  een  molen,  op  den  Toorgrond  het  l^k  t.  Lechmitmthtn.  Tan 
ond.  een  uitToerig  Terhaal  t.  h.  geTecht  in  Holl.  en  Franaoh,  in  8 
kolommen.  BoTen  de  pi.  een  swarte  rand  waarin  dit  opsohrlA :  ^Batalie 
gYtax  Breaat4  ende  Leokerbeetjen.  XXII  tegens  XXII."  Het  geheel 
met  eenen  gefignr.  rand.  omgeTen.  Naar  8êb.  Vramm  door  /o.  «k  JDoetefcae» 
met  adres  Tan  C.  /.  Viaêoher.  1681.  —  Deee  pL  beetaat  nit  é  gr.  foL 
Tellen,  te  samen  hg.  74,  br.  96  dm.  gr.  br.  foL  —  Deee  oudste  pi.  OTer 
dit  feit  is  hoogtt  wldsaam  en  ik  heb  die  nergens  elders  aangetroffen. — 
Hierb^  de  Ie  (en  eenige?)  afler.  t.  h.  TQdsohrift:  Noord-Brabant. 
's  Hert.  Palier.  1868.  Jan.  8o.  waarin  een  nitToerig  Terhaal  t.  dit 
gerecht  met  Tele  b^sonderheden  dienaangaande. 

1198  Hetselide,  geheel   als  Toren,  doch  seer  Terkleind.  Met  boTcnaohr.: 
a  jvBuTtergeTecht,  ens.  IGOO;"  t.  ond.  een  Holl  en  Fransoh  Terhaal  in 
é  koL  en  inschrift  onder  in  de  pi.:  Hoge  moedit,  9Blde  goedt  Znd.  nm. 
T.  graT.  met  adres  t.  O.  /.  Visechêr,  Hg.  97,  br.  84  dm.  br.  foL 
h  Des.  pL,  slecht  opgegraTcerd ,  met  adres  t.  W.  Eng,  Kommg. 

1198  Hetselfde,  nagenoeg  als  Toren,  doch  sonder  hetl^kT.  Leokerbeetje, 
sonder  eenig  Tersohiet,  ens.  —  Zeer  oude  Mieening  op  papier  met  den 
naam  t.  8éb,  Francos,  Hg.  26,  br.  44  dm.  br.  fol.  —  Dese  teekening 
kan  het  origineel  rUet  E^n  Tan  een  der  Toorg.  platen. 

1124  Hetselfde,  eenigsins   anders,  met  ondersohr.:  j^Het  geTecht  t.  den 
a  yHeer  t.,"  ens.  Door  J,  Mulder,  br.  foL  Uit:  Hooft P 
h  Des.  pL,  proefdruk  TÓÓr  alle  Ir. 

e  Des.  pL,  latere  opgegraT.  afdruk,  met  ondersohr.:  «GeTecht  tnssohen 
gQertkrdf**  ens. ;  t.  boTen  gem.  I.  89.  Uit :  Le  Olero. 

1126  (5  Hel.)  Maurits  belegert  en  neemt  de  Schans  St.  Andries.  (Arend  III. 
h,  186).  Naar  Hogenberg  seer  TCrkL,  t.  acht  bedrukt,  br.  4fi,  Uit :  Baudart, 
n«.  241.  Staat  in  Hogenberg  op  26  Maart  Termeld. 

1126  Hetselfde,  eenigsins  anders  en  grooter;  met  HolL  uiÜegg.  t.  ond. 
br.  foL  Uit:  Orlers,  Nass.  Laurenor.  1610.  bl.  144. 

1197  Togt  Tan  Maurits  naar  Ostende.  (Arend.  IIL  b.  141).  —Oroote  kaart 
Tan  het  land  tusschen  Nieuwpoort  en  Damme,  waarop  de  togt  af- 
gebeeld is.  Links  boTenaan  dit  inschrift:  ^^Pourtraiot  du  hardi  et 
jybelliqueux  Toyage  foict  par  Son  Bxc.  etc."  —  Hiernaast  regts  een 
klein  kaartje  t.  Duinkerken  en  h.  omligg.  land ;  Terder  regts :  ^BreTe 
annotation  du  Siege  d'  Ostende;"  t.  ond.  regts  een  9  reg.  Ters :, Heeft 
ojt  Taeljantheyt  (Gebleken,"  ens.  Door  Flor,  Baltaêar  Tan  Delft,  o.  priT. 
Ord.  Foed.  ProT.  Belg.  Br.  64,  hg.  41^  dm.  gr.  fol.  UiterH  sskbaon». 
Deze  plaat  is  waarsch^nl^k  het  regtsche  blad  der  2  bladen  met  HolL 
opschrift :  ^^  Afbeeld,  t.  d.  groeten  tocht  in  Ylaenderen"  met  a&onderl^ke 


Vloot  Toor  Philippineu.  —  Moord  der  Schotten.         185 


HoU.  lMnhi«Tta«,  db  ia  ds  VewaitHag  t.  d.  Hmt  Bodel  t«  LeTdan 
iMrasI  en  Termeld  is  in  dient  beUngrQk  etok  orer  de  kaertenmeken 
Florie  BelthiMr  in  het  Tydiohrift:  Het  lasUtaut.  1846.  bL  880, 
onder  a».  U. 

Deee  en  vél$  endere  pielen  Ten  Belthmr  (b.  r.  n».  1185)  heb  ik 
in  eenezempleerTenT.  Meeteren'cHiskuriegeTondenyiiiteeniemiUe: 
▼mn  Meeteren  efkomstig.  — 

im  HéteeHae,  ele  Toren  eeer  rerkL;  hierb^  ia  nog  een  linker,  jniei 
daeriinpeewnd  bied  det  het  Terder  gedeelte  ren  Vlaanderen,  ren 
nnmme  tot  het  8ae,  Ueendyke  en  ook  YliMlngen  boTat.  —  br.  4o. 
THt:  Bandart,  no.  846  en  846.  — 

Bit  8i  Ued  (846)  ii  waareohgnlUk  de  rerkleinde  ooptj  t.  h.  linker 
bied  b4  den  Heer  Bodel  aanweeig;  lie  Torige  noot.  —  Dese  afbeel- 
dingen komen  niet  Toor  in  Sogmih§rg,  —  Zie  op  no.  1181  en  48  de  8 
▼ooffgaeade  en  8  Tolg.  platen  in  Bandart. 

1U0  «Aenlandiaghe  te  Fhilippinen  in  Zeeland,  ran  Prine  Maorite  met  de 
▼loot  naar  Vlaanderen.  Met  gedr.  beeehrjyr.  br.  fbL  —  Zie  in  d.  Oatal. 
MnanikB  Tan  Oleeff,  1860.  no.  144 

1110  De  HoUandeehe  Tloot  Tan  8800  aohepen  Toor  Philippine,  met  1  reg. 
boreneehrift :  ^Glaaile  bia  mille  et  ootingent.  naTium  omnibna  belli 
yOOpüa  onnetamm  duet.  IlL  Princ.  Manritio  in  Flandr.  appulaa  eet. 
88  Jnnii  1600.  «Op  den  Toorgrond  de  Tloot,  in  h.  Tereohiet h.  etrand 
▼en  Yaendyoke  tot  't  Bae;  in  het  midden  Philippine.  —  Zonder  be- 
BohrQT.  of  eenigen  naam.  —  Br.  40,  hg.  84  dm.  br.  fol.  Uit.  Orlera, 
NaaiL  Uearenor.  1610.  —  Zeer  fraaie  a£dmk,  Töél  beter  dan  in  de 
■e.  Toorkomen,  en  waareoh||nltjk  getrokken  róór  dese  die  in  het 
werk  gebruikt  werd.  Zie  N».  HSL 

lin  Heteellde,  geheel  ale  Toren,  leer  Terkl.  Op  8  pi.  br.4o.  Uit :  Bandart, 
848  en  844  Deee  platen  komen  niet  TOor  b^  Hogmiberg.  Zie  No.  1188, 
en  1148. 

1188  De  Hollandeohe  Tloot,  eni.  dooh  Teel  grooter  dan  no.  1180,  methet- 
aeUde  1  reg.  Lat.  onrs.  boTeneohr.  op  de  plaat.  De  Toorgaande  platen 
no.  1180  en  1181  B^n  de  naauwkenrig  Terkleinde  oopidn  Tan  dese 
origineele  afbeelding,  geteekend:  Henr.  Vroom  inT.  en  N%e,J.  Vitacher, 
exo.  V.  onderen  een  uitToerig  Lat.  Ten  in  18  kolommen  ieder  t.  8 
ooTB.  regele.  De  8  bl.  te  samen  br.  100:  hg.  88  dm.  br.  foL 

Van  dese  hóógêt  têldtame  prent  ie  bij  miy  alleen  het  regtsohe  blad 
aanweeig ;  de  Heer  Bodel  te  Leiyden  besit  beide  bladen.  —  Van  W^n 
Termddt  in  de  Bi^Toege.  op  Wagenaar ,  IX.  89;  dat  de  Staten  t.  Holland 
Tolgene  Besolntie  10  Not.  1600 ,  aan  Mr.  Hendrik  Vroom  een  gesohenk 
Tan  100  Qnld.  gaTen  TOor  eene  afbeelding  of  kaart  b^  hem  gemaakt 
Tan  de  Vloot  TOor  Philippine,  en  Toegt  er  bQ :  Het  is  miy  onbekend 
of  dit  etnk  in  wesen  ie.  —  Deee  plaat  is  seker  de  daar  bedoelde. 

1188  Nederlaag  (of  opoffering)  Tan  het  Zeenwsohe  en  Sohotsche  Begiment 
ToetTolk  onder  Oraaf  Ernst  Oaaimir  Tan  Kassan  Tóór  den  Slag  bQ 
Nienwpoort.  (Arend,  HL  b.  144).  —  UitToerige  Toorstelling  in  een 
langwerpig  Tierkant  met  Tele  arabesken  omgeTen ,  Tan  onderen  eene 
Lat.  opdregt  Tan  4  regels:  j^Kobiliasimo ....  Tiro  Guil.  Bdmontio, 
«eqniti  anrato,  ....  Sootomm  ....  in  Belgio  militantinm  praefeoto .... 
^tjpnm  hnnc  oladis  Sootomm  in  Flandria  pro  salnte  totios  ezercitns 
j,fortiter  ooonmbentinm ,  dioaTit  Flor,  BaWuuari  f,  inTontor  et  scalptor" 
Breed  46,  hg.  in  het  midden  20  dm.,  aan  de  s^den  U  dm.  br.  fol. 
Afiimk  op  pergamenL  —  Dese  belangr^ke  plaat  staat  nergens  Termeld. 
Hierlm  een  a&onderl^k  breed-folio  Tel ,  Tan  boTen  wit  (sonder  tw^fol 
TOor  dese  er  leter  op  te  drukken  plaat),  t.  ond.  een  16  reg.  Tors:  «U  wer* 


136  Slag  by  Nieawpoort.  16M. 

f  den  hier  gheepelt  der  rromen  Helden  namen."  ens.  door:  ^^Al  die 
jyleTen  draghen  noot;"  roorts  een  12  reg.  Lat.  rers:  ^Digna  retro 
^mnltiBy"  etc.  geteek.:  D.D. :  regte  2  kolommen  met  de  namen  t.  de 
gemeuTelde  Sohoteche  officieren,  en  yan  eenige  Zeenwen;  yerder  regts 
een  26  reg.  Lat.  rers  Tan  H.  Mouthaan. . — 

Dese  plaat  en  beachr^ring  reken  ik  tot  de  mld^iaimsie  yan  aüe 
Historieplaten. 

1184  Frederik  Hendrik,  16  jaar  oud,  wil  lidi  TÓÓr den elag t.  Nieawpoort 
a  niet  aan  gehecht  onttrekken.  Kaar  J.  Sieyn  door  H.  W.  Oowoeiiberg.B^. 

Uit:  Witeen  Qejsbeek,  Schoonh.  d.  NederL  G^eeohied. 
h  Des.  pi.,  Proefdmk  röór  alle  Ir. 

1185  Plan  Tan  Nieawpoort;  ran  boren  met  het  profil  der  stad.  Door  R.  Blokhuym. 
Hg.  88,  br.  60  dm.  br.  fol.  Uit :  Blean ,  Stedeboeken,  doch  y.  acht.  onbedr. 

1186  Slag  bQ  Nieawpoort  en  slagorden  der  legers.  (Arend,  m.  6. 1417—140). 
—  Zöér  oitroerige  Yoorstelling  in  doidel^ke  afbeelding  der  Teraohil- 
lende  oorpeen,  met  b^gCTOegde  namen  der  afdeelingen,  deraanyoer- 
ders,  ens.  BoTenaan  de  see;  het  grootste  deel  der  plaat  beyat  de  roor- 
stelling ;  t.  ond.  links  Nieawpoort  en  de  haTen.  —  BoTen  in  de  plaat 
2  wapens,  nl.  Yan  de  7  PrOTinciAn  en  Tan  Oraige-Nassaa;  regts  eene 
oartonche  met  insohrift:  j^Praelii  h^jas....  Foed.  Belgii  aasp.  hjpo- 
typosis  ni.  Prooer.  doTOTetar."  Yan  ond.  in  het  midden  een  26  reg. 
Lat.  rers  Tan  H.  Grotios,  ens.  Door  Flor,  BaWuucur,  ^^ad  Tiram  expr., 
o.  qaadrienn.  prir.  Met  adres  t.  Hewr,  Hondim.  1616.  —  ??  aaneen  be- 
hoorende  bladen,  te  samen  breed  88,  hg.  60  dm.  gr.  br.  fol. 

Dese  hoogst  seldsame  plaat,  welke  ik  nergens  elders  heb  aange- 
troffen, en  Toor  de  beste  en  aitToerigste  Tan  desen  yermaarden  Teld- 
slag  honde,  rindt  men  Termeld  b^  Bodel,  OTer  Balthasar.  in  Instit.  1846, 
bL  822,  no  II ;  de  plaat  selTC  komt  ook  TOOr  in  het  iseer  lÊeldtta/me  werk : 
jy  Benige  formen  Tan  Slach-Ordens  soo  ten  deele  als  in  't  geheel  Tan 
gde  Legers  der  (Jeün.  ProTinc.  ens.  (Jeordineert  by  Maaritios  en  Fredrick 
Henrick.  's  GraT.,  H.  Hondins.  168a  kl.  fol.  20  blads.  met  Tele  kr^gs- 
kandige  platen;  yooraan  het  portret  t.:  ,Wilh.  Brog,  Bidder  en  Koronel 
,T.  d.  Schotsche  natie.  A»  1685,"  door  C.  v.  QiMÖorm.  —  (Op  pL  1188 
staan  twee  Oapit.  Brog  Termeld  onder  de  geenearelden  der  Schotten 
b^  die  slagting.)  —  In  Bosscha,  Heldendaden,  1, 848  wordt  ook  het  seld- 
same werk  aangehaald:  ^^J.  lé  Hon,  Ordrea  Tan  Batailjen  gepracti- 
ySeerdt  in  de  legers  der  Vereen.  Nederl.  onder  Maarits  en  Fr.  Hendr. 
gAmst.,  M.  Doornik.  1672.  foL  84  (68)  bis.;  doch  hierin  staat  geene  slag- 
orde Tan  desen  reldslag,  maar  Tele  afbeeldingen,  in  hoatsnede  Tan 
andere  legerordeningen  Tan  1606  tot  1625. — 

1187  UitToerige  roorstelling,  maar  alleen  Tan  het  begin  Tan  den  slag; — 
b^na  als  roren,  doch  slechts  half  soo  hoog;  ran  boyen  regts  de  see 
met  de  Tloot  in  het  Terschiet;  links  en  in  het  midden  eene  cartoache 
met  een  4  en  10  reg.  Lat.  Ters  r.  H.  Grotias.  Zonder  eenigen  naam  Tan 
graT.  2  br.  fol.  bladen  te  samen  br.  88,  hg.  80  dm.  —  Vermeld  bQ 
Bodel,  OTer  Balthasar.  in:  Institnat  1845,  bl.  825,  no  UL 

Dese  platen  komen  ook  Toor,  doch  in  lateren,  slechteren  draken 
gem*.  A  en  B,  in  het  boyen  aangehaalde  werk:  , Benige  formen  Tan 
ySlachordens,"  ens.  1688,  op  bl.  15,  waar  men  ook  de  geheele  militaire 
beschr^Ting  t.  d.  Teldslag  Tindt,  se  sQn  reeds  Troeger,gem^metde 
letters  A  en  B,  geplaatst  in  het  Tolgende  eyen  belangrijke  en  eTen 
seldsame  werk ,  mede  b^  H,  HondUu  te  's  Hage  in  1624  Terschenen : 
y  Korte  beschrjTinghe ,  ende  afbeeldinge  Tan  de  generale  regelen  der 
y Fortificatie ,  der  Artillerie,  Manition  ende  ViTres ,  yan  de  Officieren, 
yTan  de  Leger- Aerde- Wallen ,  ens.  door  Hmyr,  Hondifua,  1624."  (1«  dl. 
Fortificatie,  bis.  1—14,  met  pL  1—11.  —  2*  dL  t.  h.  Tierderley  grof 


MMl  Shg  bfl  meawpoort.  187 

Gtnhiit,  bL  16—85,  met  8  pi.  8*  dl.  t.  d.  Offloiareii,  t.  d.  Trejn, 
enda  h.  ICsrohareii  to  Imde,  met  de  fignerl.  afbeeld.,  bl.  87 — 68, 
met  8  platen  y.  Nieawpoort.  —  4i*  dl.  Van  de  Legher-Aerde- Wallen , 
bil.  66—78,  en  Inhont,  met  yele  ingedrukte  en  1  pi.  kl.  foL  —  In 
dit  werk  Vindt  men  OTer  de  krijgskunde  in  dien  en  in  rroegeren 
t|d  eene  menigte  aanw^singen  en  rele  belangr^ke  afbeeldingen  der 
oorlogBwerktnigen. 

lUBHeteelfile,  geheel  ale  roren.  —  Yerkl.  oopie  ▼.  N».  1187,  op  1  blad 
a  met  HoU.  borenaohr. :  «Slagb  bij  N."  en  ondersohr. :  ^^Het  leger  der 

Staaten."  Met  niUegg.  Znd.  nm.  ▼.  grav.  br.  fol.  Uit:  Bor. 
h  Des.  pL  latere  druk ,  met  een  Bwarten  rand  omgeyen ,  ▼.  boren  links 

gem*.:  Tom,  L  n».  40.  Uit:  Le  Glero,  Geschied,  fol. 

UttHeteelfde,  geheel  als  roren.  —  Andere  rerkL  oopie,  sonder  de  Haren 
a  r.  Nienwp.,  die  op  de  rorige  pi.  aan  de  linker  sijde  is.  Met  opsohr.: 

«Slag  bf)   N."   en  ondersohr.:   ^^Waaraoht.    afbeeld.,"  enx.  Znd.  nm. 

d.  grar.  Hg.  87,  br.  86  duL  br.  foL  Uit:  ? 
i  DeSb   pL  latere  druk,  met  een  swarten  rand  omgeren,   r.   boren 

links  gem*.:  Tom,  L  n».  4L  Uit:  ? 

U40  Slagorden  der  beide  legers.  —  8  br.  fol.  pL  met  curs.  borenschrift  op 
de  1*  plaat:  j,Aoies  D.  D.  Ordinum  . . . .  Belgii,  ductu  . . . .  Prino. 
Manritii;"  op  de  8":  ^Acies  Alberti  Arohid. ....  quaL  in  litore  dispos, 
ftiit."  —  ledere  plaat  hg.  89  dm.,  br.  41  dm.  br.  fol. 

Dsae  platen  komen  ook ,  doch  gemerkt  O.  en  D. ,  (als  rerroigen  op 
de  boren  rermelde  platen)  roor  in  het  borenaangehaalde  werk: 
j^Besohr^T.  d.  Fortific,  ens.  1684.  kl.  fol. 

lUl  Slag  by  Nieuwp.  en  Slagorde  der  legers.  —  Yerkl.  copie  op  1  blad 
in  8  boren  elk.  geplaatste  afdeelingen  der  4  roorg.  pi.  in  n».  1187 
en  1140  beschreren.  Met  1  reg.  klein  kap.  insohrifb  tussohen  de  2  afii. : 
j,Tabnla  praelii  prope  Neop."  en  nitlegg.  in  Lat.  en  Fransoh  ran  a, 
6,  e,  d.  —  Znd.  nm.  r.  grar.  Hg.  48,  br.  53  dm.  br.  fol.  Yan  acht. 
met  Lat.  besohr^r.  bedrukt.  —  Uit:  Bleau,  Stedeboek. 

Dese  pL  komt  ook,  doch  onbedrukt  r.  acht.,  roor  in:  Leren  r. 
Willem  en  Maurits  r.  Nassau.  1651. 

1148  Slag  by  Nieuwp.  in  2  bl.  Het  linksche  blad ,  waar  Nieuwpoort  onder- 

a  aan  links  staat,  is  eene  zeer  rerkl.  copie  ran  n».  1186,  r.  oud.  met 

Holl.   nitlegg.   in   Duitsche   letter,   n».   1—49   en    A^Y.  fol.  —  Het 

regtsohe  blad  is  het  rerrolg  ran  den  slag  en  heeft  onderaan  regts 

een  schild,  waarin  een  llreg.  insohrifb  in  kapit.  letters :  «Anno  OIOGU. 

Non.  Quint  (moet  s^n:  1600,  2  «Non.  Quint.  of  2  Julij,)  Manr.etc 

pSigna  hostium  centum  quinque  in  Hagensi  Capit.  suspendit  Deo 
«bellatorL"  8  platen,  br.  fol.  Beiden  uit:  Orlers,  Nass.  Laurencr.  1610, 
bl.  158.  —  Het  linksche  blad  is  een  rroegere  afdruk  dan  die  welke 
in  het  boek  geplaatst  werden.  In  een  ander  Bx.  dier  uitgare  en  in 
alle  andere  m^  bekende  uitgaren  komt  de  plaat  sonder  uitlegg.  en 
in  reel  sleohteren  afdruk  roor. 
b  Des.  pL,  latere  afdruk  r.  h.  linksche  blad  sonder  uitlegg.  r.  ond. 

1148  Slag  by  Nieuwpoort.  Geheel  als  roren,  seer  rerkl..  Uit:  Baudart, 
n».  847  en  848.  br.  4o.  Deze  afbeeldingen  komen  eren  als  n».  1188  en 
81,  niet  in  Hogenberg  roor. 

1144  Hetzelfde  als  roren,  reel  rerkL,  en  op  1  blad  te  zaraen  getrokken. 
Met  hetfi.  opschrift  als  op  1142:  Anno  OIOOII  enz.  en  8  reg.  Znd. 
nm.  r.  grar.  (O.  J.  Visscher?)  Hg.  17,  br.  84  dm.  br.  4fi,  Welligt  is 
dese  plaat  n«.  8  ran  het  rolgende  nommer. 

18 


188  Slag  bjj  Nieawpoort. 

1146  Slag  b^  Nienwpoort.  —  Uitroerige  oude  afbeeld,  in  4  bladen,  ieder 
a  hg,  17,  br.  d4  dm.,  gen».  Tan  ond.  regts:  1  tot  4,  iedere  pL  met  6, 
8  of  9  Lat.  Tenen  in  een  ecbild ;  met  adree  t.  C.  /.  Viê»ch$r.  —  Mke 
plaat  heeft  Tan  ond.  of  Tan  boTen  eene  beeohr^T.  in  Lat.  letter;  het 
geheel  boTendien  met  a&ond.  tekit  in  Dniteohe  letter:  ^Ben  da» 
ende  waeraoht.  Histor.  TertelL  ende  eygentL  oogheneohjnL  afbeeld," 
ens.  —  Flaat  1  en  2  met  beeohr^T.  op  1  bL  gedrokt,  bL  4  met  tw> 
Bchill.  tekst  op  1  bL,  pi.  8  ontbreekt,  welligt  ia  n».  1144  dit  n«.8ia 
lateren  afdruk.  —  Zeor  teldÊCuun, 
h  Des.  pi.,  alleeD  no.  4  in  lateren  dmk,  sonder  N».  en  alleen  de  naam 
MendLo$a  beneden  links,  waar  op  de  Torige  plaat  staat:  ^Admirant 
Mendosa  goTangen,"  ook  met  anderen  tekst  Tan  bOTen,  en  sonder 
adres  Tan  ViBseJier. 

1146  Hetselfde.  —  Onde  afbeeld,  met  oors.  inseriptie  boTen  in  de  pL: 
jyDen  slaoh  g^esohiet  tossohen  den  Hert.  Alb.,"  ens.  Znd.  nm.  Tan  graT. 
Hg.  22,  br.  81  dm.  br.  fol. 

1147  Slag  b^   Nieawpoort.  (Arend,  HL  h.  150).  —  Geheele  Toorstelling, 
a  links  Manrits  te  paard,  in  h.  midden   de  Admirant  Toor  Manrits 

gebragt ;  links  een  hoTig  geTecht.  Naar  D.  JxmgenéUih  door  Jf.  dg  SaüietK 

Hg.  51,  br.  62  dm.  gr.  fbl. 
h  Des.  pi..  Proefdruk  Töör  alle  letter. 
c  Des.  pi.,  allereerste  etsdruk. 

1148  Hetselfde.  —  In  het  midden  der  plaat  Maurits  te  paard,  regts  de 
Admirant  die  weggeToerd  wordt.  Naar  N,  de  Kgyêer,  Lithogr.  door 
O.  BmUinek,  Ohin.  pap.  Hg.  41,  br.  58  dm.  br.  fóL 

1140  Hetselfde.  —  Ben  kr^gsman  te  paard ,  met  oommandostaf  omhoog 
geheTon,  rent  in  het  gewoel  Tan  den  slag.  Met  onderaohr.  in  kap. 
cursief:  ,Sic  itur  ad  astra,"  Tan  boTen :  j, Gom.  Tan  BTerdingen ,  Slag 
in  Vlaenderen."  —  Dit  seldsame  plaatje  (hg.  17,  br.  18  dm.)  is  de 
titsJplaat  Tan  O.  t.  B.'s  treurspel  op  den  slag  bQ  Nieuwp.,  uitgeg. 
te  UWeoht,  1670.  4o.  Dit  plaatje  is  geötst  door  den  schilder  O.  v, 
Everdmg&n,  —  Hoogst  teUgaaum, 

1150  Marits  na  den  Slag  t.  Nieuwpoort  knielt  op  het  slagTeld neder, Gk>d 
dankende.  Naar  JS*.  J.  ScholUn  door  RoclcUben,  gr.  4fi.  üit:  Arend, 
Qesohied.  UI.  2. 

1151  Prins  Maurits  onthaaltr  siyn  geTangenê  Mendosa  op  het  slagTeld  bQ 
Nieuwpoort.  Door  T.  Kowbng,  1791.  Gem.  III.  168.  8o. 

1152  Zinneprent  op  den   Slag  b^   Nieuwpoort  door  /.  Saamnsdam.  —  Ben 
a  groote  segewagen ,   waarin   de   Belgische   leeuw ,  en  bestuurd  door 

FrudenUa  en  Victoria,  wordt  Toortgetrokken  (t.  links  naar  regts)  door 
CvnoofdM  en  de  Spaansohe  geTangenen  (waarb^  Mendosa  die  de  oogen 
ter  aarde  slaat) ;  naast  desen  links,  een  wagen  met  buit  en  opschrift : 
«Floniimttf."  Naast  den  segewagen  fluitspelers ;  achteraan  het  juichende 
Tolk.  Met  1  reg.  boTensohrift:  j^Blenchus  rerum,  Deo  auspice ,  a  con- 
jyfoeder.  Belgis  praeolare  g^est."  Yan  ond.  een  Lat.  Ters  in  6  kolommen, 
ieder  Tan  12  regels:  «Sointillantem  auro  currum,"  in  het  midden  eene 
cartouche:  «Deo  Tindioi  Mauritio  ductori  Ordin.,"  etc.  S.  D.  Herm. 
Alardus.  1600.  Zonder  adres.  Hg.  4A,  br.  55  dm.  br.  fol.  —  Uitmuntende 
1«,  doch  Böör  seldsame  afdruk. 
h  Des.  pi.,  latere  doch  Teel  mindere  afiiruk,  met  adres  t.  O./.  Vinch&r, 
Des.  2*  staat  komt  meestal  TOor,  doch  is  Töéi  minder  firaai  dan 
de  Torige. 

Dese  seer  fraaie  sinneprent  is  later  seer  dikw^ls  gebruikt  met 
toepassel^ke  Teranderingen ;  de  laatste  maal,  TOor  sooTerre  miy  be^ 
kend,  TOor  eene  sinneprent  op  den  Noordsohen  Oorlog  in  1668. 


Zeüwagen  Tan  Sterin.  180 

Mi  Portoel  ▼■&  Xaiuiii  in  otmJ,  aIs  op  een  lohild,  met  lecr  yele 
nmbeefccD  en  de  n«men  Tan  alle  sQne  OTerwinnIngen  tot  op  den 
Slag  T.  Nienwpoortj  welke  boTenaan  in  het  klein  is  aljsebeola.  —  DeM 
plaat  ia  Mker  eene  eereprent  Toor  Maarite  bQ  gelegenheid  dier  OTer- 
winning.  Itet  4  Tierregelige  Lat.  renen  Tan  Fr.  Orotine  <»*  *')  Tier 
hoeken,  Znd.  nm.  t.  graT.  Hg.  46,  br.  86  dm.  folio. 

UU  In  den  Oatalogna  getit.:  Sohonwburg  t.  Nederl.,  nitgeg.  1769,  bl.801 
■taan  orer  den  Slag  t.  Nienwpoort  nog  de  Tolgende  platen  rermeld, 
die  met  geen  der  hier  beeohroTene  OTereenkomen 

Aantogt  Tan  het  leger  Tan  Albertoe  by  Oetende,  1601. 

Heta.  leger  na  den  Slag  b^  Nienwpoort. 

Idem,  in  het  gproot,  door  X.  OomeVy. 

Uft  (9#  !!•▼.)  Be  iwarte  galei  Tan  Dordreoht  neemt  Toor  Antwerpen 
het  Admiraalaohip  en  nog  7  andere  schepen  weg.  (Arend.  III.  h.  170) 
Links  Antwerpen,  op  d.  Teergrond  de  S<Aelde,  regts  onderaan: 
fOordam."  br.  fol.  Uit:  Orlers,  Nass.  Laarenor.  16ia  bL  160. 

lUSHktseUde,  geheel  als  Toren,  seer  TerkL,  t.  aoht.  bedmkt.  br.  4o. 
.  Uit:  Baodart,  n«.  210.  Dit  foit  ia  niet  b^)  Hogmiberg  erebeeld. 

.  W  (Mot.  f)  Afbeelding  r.  den  togt  t.  SoheTeningen  naar  Petten  langn 
het  strand,  14  m^len  oi  oren  gaans  in  2  aren  met  den  iseilwagen, 
oitgeTonden  door  Bm,  Stevm.  In  den  wagen  saten  Prins  Maarits,  die 
b«m  bestnorde;  de  Ghroot,  toen  15  jaren  oad;  de  Fransohe  Gesant 
BnsenTal;  de  gerangen  Admirant  Mendoaa,  en  anderen,  te  samen 
fB  personen.  —  Daar  Tan  deaen  merkwaardigen  togt  sleohts  door 
takelen  gewag  gemaakt  is,  en  de  platen  viient  Mldcoams^n,  jaeene 
dergemke  serie  als  de  Tolgende  nooit  b^een  geweest  is,  loo  aal  ik 
hier  alles  bflbrengen  .wat  over  dien  wagen  en  s^ne  togten  met  Veel 
Bioeite  te  Tinden  was. 

De  jniste  tQd  t.  dien  togt  is  niet  wel  bekend;  de  platen  schijDen 
in  1612  TOor  het  eerst  aitgegro^o^  te  s^n ;  de  tegenwoordigheid  ▼.  d. 
Admirant  Mendosa  doet  die  eohter  Teilig  in  in  het  laatst  t.  1600  stellen, 
daar  Mendosa  tot  dien  tijd  in  den  omtrek  t.  's  Hage ,  later  elders , 
geTangen  sat,  en  eerst  den  29  Mei  1602  tegen  alle  de  in  Spanje  ge- 
Tftngen  Nederlanders  nitgewisseld  werd ;  ook  de  leeftfjd  van  de  Groot 
bsTestigt  die  t^dsbepaling.  —  In  1606  heeft  de  beroemde  Fransohe 
Mathematicas  F.  de  Peireso,  ook  een  tog^  met  dien  wagen  gedaan 
en  s^ne  bewondering  kende  geene  grensen.  Over  latere  togten  heersoht 
een  Tolslagen  daister,  evenseer  over  het  verdere  lot  t.  den  wagen. 
^  den  eersten  togt  was  nog  een  kleiner  aeiwagen ,  mede  op  de  plaat 
aij^beeld ;  met  dien  wagen  heeft  men  in  1790  b^  gelegenheid  v.  het 
hawel^k  t.  Prinses  Frederika  met  den  Erfprins  t.  Brunswijk  Wolfen- 
battel,  nog  een  tog^  gedaan  die  eohter  mislukt  is ;  die  wagen  bestond 
nog  in  1802  te  SoheTeningen  en  was  (schoon  seer  defect)  te  sien  in 
het  eerste  hnis  Tan  Soheveningen ,  als  men  links  v.  d.  Haag  komt; 
of  die  nog  aanwesig  is  betwijfel  ik.  By  de  Telling  t.  den  inboedel 
des  Prinsen  in  1795,  werd  die  wagen  ook  verkocht,  en  gold  toen 
ƒ80. —  Tolgens  Meerman  (de  Groot,  III.  288)  of  ƒ  60  volgens  Wagenaar , 
Verroig  8(>  dl.  Tolgens  Meerman  een  soo  lage  pr^s  dat  alleen  het 
taig  dat  geld  waardig  was. 

Het  seer  weinige  dat  over  deze  wagens  bekend  is,  vindt  men  in 
de  Lat.  Tersen  Tan  de  Groot ,  bij  die  gelegenheid  TorTaardigd  en  op 
de  platen  gegraT.,  Toorts  in  sijn  werk:  Vergelijking  der  Atheners, 
Romeinen  en  Nederlanders.  III.  28,  waarby  Meerman  breed Toerige 
aanteekeningen  geeft  (Zie  diens  uitgaTe  III.  288 — 288)  en  in :  Oapelle, 


140  Zeilwa^eii  Taa  Stovin. 

Bedragen  tot  de  GeMhi«deals  d.  WaèanaoliAppea  in  KedarLliLllf^i 
Tolg.   De  Groot  spreekt  niet  orer  de  oonetmotie  t.  d.  wagen,  mm   -' 
Meennnn  gist  daamner  en  naar  de  lengte;  aan  beiden  aolmnldnedf 
kleine  plaat  r.  k.  onderatel  des  wagens  (aie  1157  d)  onbekand  te8|to 
gebleven,  daar  nit  die   plaat  ket  aamenetel  en  de  Terdeeling  dr 
enkele  stakken  bóó  dnidel^k  ia,  dat  het  soh^nt  dat  men  er  een  sur 
die  aanwQiing  aon  knnnen  samenstellen.  Tooh  is  de  knnst  endestt' 
▼Inding  rerloren  gegaan,  dat  te  meer  jammer  is  daar  men  bl^jkMi 
de  rersen  en  de  besohrQ vingen  van  de  Groot,  ook  toen  ditTOoraea 
belangr^ke  aitvinding  hield.  Sn  eohter  vindt  men ,  in  de  beeohr^fiBg 
bQ   de  groote  plaat,  van  meerdere  j^Seylwagens"  gesproken  es  ik 
herinner  mij   bi)   Baadart  over:  se^lwagens,  gelesen  te  hebben  ib 
of  se  algemeen   bekend  waren.  De  snelheid  in  dien  togt,  14  m^lea 
in  2  nren  kwam  b^na  overeen  met  die  onser  Spoorwagens ! !  —  Jammer 
dat  eene  soo  praktische  nitvinding  niet  meer  ontwikkeld  en  vol- 
maakt is  geworden.  Dit  is  eohter  evenseer  het  geval  geweest  met 
andere  hier  te  lande  gedane  uitvindingen,  die  öf  vergeten,  ^MT  eerst 
door  anderen  tot  haar  volle  ontwikkeling  gebragt  s^n. 

a  De  voorstelling  bestaat  nit  8  aaneen  behoorende  bladen  met  dit  door- 
loopende  opsohrifb  in  groote  kapit.  letters  in  2  regels :  «Onrms  relifisri 
jylllnstrissimi  Prinoipis  |  Manritii  volitantes  daabns  horis  |  Sobeverina 
jyPettenum  ad  qaataordeoim  |  Milliaria  |  Hollandioa,  qnae  aingala 
^ustae  horae  iter  |  exoednnt.  |  "  Het  eerste  blad  links,  t.  ond.  gen*. 
a ,  stelt  eenige  bewonderende  toeeohonwers  en  twee  mannen  te  paard 
voor,  die  al  rennende  den  wagen  trachten  b^  te  honden,  ook  siet 
men  regts  het  achterste  wiel  v.  d.  wagen;  het  2*  bl.  b  stelt  den 
wagen  met  28  personen  en  de  HolL  vlag  in  den  top,  seer  nitroerig 
voor;  het  8«  bl.  e  een  kleineren  seilwagen,  die  de  voorlooper  v.den 
eersten  schijnt,  van  eenigsins  ander  maaksel  met  5 personen.  Boven- 
aan in  het  1«  blad  een  groot  veld  met  arabesken  en  daarin  een  Lat. 
2reg.  inschrijft:  Ichnoffraphia  VêUmoU  ewrrua,  êtc  ....  Innenior  ast  8iman 
Stmtinua,  In  het  8^  blad  bovenaan  hetselMe  inschrilt  in  hetFransoh: 
gLe  Ch€urioi  vóUani,  eto.;  onder  in  h.  midden  d.  2*  pL  een  opaohrift: 

jyHunc  Buum   maxime  Maar ita  depictnm  dico  saoroq.  Jao. 

«Geinins."  Naar  J.  de  Oheyn  door  O.  Swcmmbwreh,  met  adres  v. 
C.  J.  VisBcher.  o.  priv.  Ieder  der  8  bL  hg.  66,  br.  4A  dm.,  te  samen 
br.  126  dm.  br.  fol. 

Hierbij  2  bladen  beschrQ  ving  in  h.  HolL ,  Fransoh  en  Lat. ,  met 
opschrift :  «Syn  Bzc.  Manrits  Windtwagens ,"  ens.  de  Holl.  besohr^ ving 
vnlt  8  kol.,  geno.  1.  2.  8;  de  Lat^nsohe  4  en  6;  de  Fransohe  7.  8.  9; 
no.  5  is  eene  groote  breede  hontsnede  door  C  v.  Sithem,  het  onder- 
stuk met  de  maat  v.  d.  gprooten  wagen  vertoonende;  ter  weerssQde 
2  mannen.  Met  adres  v.  Cl.  Jont».  Viescher  in  de  Oalverftraat  in 
de  Visscher.  1662.  —  Ieder  blad  der  beschr.  is  hg.  26,  br.  86  dm. 
br.  foL 

Dese  druk  van  1652  is  de  2* ,  welligt  echter  de  8«,  seker  de  laatste 
staat  der  plaat. 

Zéér  tsaldMom,  Ik  heb  van  dese  plaat  nooit  meer  dan  2,  hoogfstens 
8   Bx.  gesien;  de  voorkomende  waren  g^nrig  de  onde  bekende  Ex. 

h  Dezelfde  platen,  met  hetzelfde  doorloopende  opschrift  boven  in  de 
8  pi. ,  doch  vóór  de  Lat.  en  Fr.  inschriften  op  het  !•  en  8«  bl.  (welke 
hier  ongenommerd  s^n)  ^-  dus  proefd^rukken.  Met  adres  v.  C.  v.  Sieham , 
waarachter  een  andere  naam,  seker  die  v.  een  mede-uitgever,  wyi 
er  staat  O.  v,  Sichem  et excnd.  door  het  graveer^ser  onlees- 
baar gemaakt  is. 


Ml|  91.  Zeilwagen  Tan  Stavin.  —  Walrisch  gestraod.  141 

.  Dtt  9s.  Is  finMi  gteoouerroerd,  dooh  een  TuUe  afdnik,  waArdmir 
■an  dea»  nii^Te  ligt  toot  een*  na  die  tui  ViMoher  loude  houden ; 
daar  da  naftm  Tan  v.  Siehem  reeda  op  de  Tolgende  beachryTinf^  ▼. 
102  Toorkomt,  blQkt  het  dat  deM  Troeger  ia  dan  die  Tan  166S. 

Dit  ia  het  eenig  Bs.  dat  ik  ooit  geaien  heb;  nergens  ataat  het 
Tarmeld. 
e  OeaeUde  plaaL  —  Het  onderate  gedeelte  der  Ie  pi. ,  in  1>et«ren  afdruk 
op  bmia  papier.  By  deaen  druk  aohynt  de  Tolgende  beaohrljT.  mei 
adrea  t.  Totkiiyl  te  behooren. 
i  Afbeelding  t.  h.  onderstuk  dea  wagens.  Hontanede  door  ( '.  v.  SirhfiOf 
BMt  4  reg.  boTenaohrift :  «Alhier  hebt  ghy  die  mate  met  het  fondament 

,T.  die  boTenghemelte  Sejlende  Wagens ,  ena sonder  weloke 

fBate  het  qnalyok  minder  ofte  meerder  sonde  moghen  zijn,  opdat 
f  niet  meerder  awaerte  tot  traecheyt,  ofte  minder  tot  hindernisRc 
yifereoken  moohte."  —  Met  adrea  t.  Dirck  Pietenz.  Vofkuyl,  te  Arost. 
ia  de  Onde  Bmgh  Steegh,  in  d.  Witten  Enghel.  1612.  br.  4o. 

Deae  hontanede  ia  deaelfiie  ala  in  de  boven  besohreven  uitlegging ; 
het  opeohrift  doet  alen  dat  dit  een  deel  derselfde  uitlegging  is,  in 
TToegere  editie.  —  Op  bruinachtig  papier  (als  1157  e)  gedrukt. 

^Hetaelfde,  Terkleind  en  omgekeerd.  — De  wagens  die  slechts  met  een 

aZaid.  Ooeten-wind   Tan  S<AeTeningen  naar  het  noordelijke   Petten 

'  konden  r^den  en  dna  op  de  Torige  Tan  links  naar  regts  sijn  afgebeeld, 

mn  hier   Tan   de  regter  naar  de  linker  hand  voorgesteld.  Begts  in 

het  Terechiet  een  hooge  Tuurtoren  (t.  Bgmond  aan  Zee).  Met  opschrift 

boTen    in    de    pi.    links:    j^Ourms   Teliferi   llli    Mauritii    Naasovii." 

Zod.  nm.  t.  graT.  br.  fol.  Uit:  Blean,  Stedeboek.  Van  acht.  bedrukt 

net  Lat.  tekit  en  de  Lat.  Termen  t.  H.  de  Groot  op  den  wagon  on 

dien  togt. 

^  Deaelfde  pL ,  latere  druk ,  t,  acht.  onbedrukt.  Zaldraam. 

^  De  seilwagen ,  geheel  anders  t.  Toren ,  aonder  de  houten  Tan  weors- 
lyden  en  sonder  het  kunatig  onderstel  afgebeeld ;  dooh  met  knuonncn 
en  een  groeten  leeuw  Toorop  en  achteraan  een  troonhemel  waar- 
onder Tole  menschen;  Torderop  de  siee.  —  Ourieuse  doch  zeker  zeer 
Terkeerde  afbeelding,  waarschijnlijk  in  Duitsohland  in  dien  tt)d 
gegraT.  Met  9  reg.  Duitsch  yers  in  8  kol. :  j^Der  loser  will  mit  Tleyasch 
Ansohanwen/'  enz.  Met  adres  t.  C.  J.  Visaeher.  Hg.  SO,  br.  35  dm.  br. 
fol.  Hoogst  zeldaaam. 

Ik  meen  deze  platen,  en  Tooral  deze  Serie  oTor  den  Zoilwagon, 
tot  de  zeldzaamste  stukken  uit  de  Tersameling  te  mogen  rekenen ; 
slechta  de  eerste  pi.  en  die  uit  Bleau  Stedeboek  heb  ik  in  andere 
Catalogussen  ontmoet,  de  andere  negens  beschreTon  gevonden  noch 


60  (]«01  IS  Jab.)  Afbeelding  t.  den  WaWisoh  (mannoUjk)denl8  Jan. 
met  een  hoTigen  storm  bi)  Beverwijk  op  het  strand  geworpen,  laug 
GO,  hoog  14  voet,  enz.  Op  den  voorgrond  Qraaf  Ernst  v.  Nassau; do 
schilder  met  een  papier  in  de  hand  waarop  zijn  naam  en  zijne 
teekening,  voorts  eene  menigte  toeschouwers;  in  h.  Torschiet  links, 
de  zee:  regts  h.  strand,  geheel  bedekt  met  wagens  en  toestroomendo 
menschen.  Boren  in  de  plaat  de  kop  t.  don  visch  v.  twee  kanton 
gezien,  daartusschon  eeno  Lat.  opdragt  aan  Graaf firnst door /.iSaen- 
redamf  en  de  verduisterde  zon  en  maan;  daaronder  de  afbeelding 
oener  aardbeving  en  de  dood  die  een  pijl  op  de  Amsterdamsche  maagfd 
schiet,  die  daardoor  uit  d.  hemel  valt,  —  alles  zinspelend  op  do  ver- 
schrikkelijke gebeurtenissen  welke  men  uit  de  komat  v.  dit  aeemonster 


142         Beleg  Tan  Ostende.  —  Inneming  Tan  RQnberk.      lül. 

daohtte.  »  Van  ond.  een  tt  rag.  Lat.  Ten  in  8  koL  door  T.  BammUm.'^ 
Naar  en  door  /.  Sammdamp  met  adree  t.  /o.  Jamtomim  te  Amkii 
1618.  Hg.  41,  br.  80  dm.  br.  fóL 

Hoewel  deM  seer  firaaHe  en  Toor  de  koitumen  aeer  behogrlto 
plaat  niet  seer  seldiaam  ii,  heb  ik  nimmer  een  Sz.  mei  Troiferadrti 
dan  het  boyenitaande  t.  1618  geaien »  terwtfl  ik  tooh  Tenêoad  éA 
die  wel  eerder  het  lioht  aal  geaion  hebben.  —  mtmnnieade  ifllmk 

1161  (5  JelU.)  Beleg  Tan  Ostende  door  Aartshertog  Albertüs,  sn  !•!« 
door  Spinola,  welk  beroemd  beleg  tot  in  1804  duurde.  (Arsnd.in' 
h.  174,  196— aOO,  a08— a06).  —  Plan  der  stad  en  der  TeidedigiiCi- 
werken ,  —  gesigt  op  een  gereoht  aan  hei  strand,  —  wefktoigi* 
door  Spinola  ter  bestorming  uitgeTonden.  8  pL  t.  adht.  bedr.  bf.4o> 
üit:  Bandart,  n».  260.  25L  288,  waar  eene  nitroerige  geeehiedeniit- 
dit  beleg  gerenden  wordt. 

1162  (IS  JelU')  Beleg  Tan  Ostende.  —  Groot  en  uitToerig  plan  der  itad 
met  alle  belegeringswerken ;  t.  ond.  regts  2  kleine  plaatjes  naast  elk; 
het  eene  met  de  uitvoeriger  afbeelding  t.  de  bolwerken  Santhfl  ts 
Porcepic,  het  andere  Teel  grooter,  met  de  afbeelding  Tan  deoTsld* 
slag  op  18  Jalxj  (kort  na  het  begin  t.  h.  beleg)  waarin  de  Spaaudhe 
beTelhebber  Jeron.   de   Monroy  sneuTelde.  —  4  bladen  die  aansoi 
behooren;  het  regtsohe  boTonblad  heeft  eene  oartoudhe  met  kapit 
insohrift:   ^Ostenda",   het  onderste  de  beide  plaaljee  en  eene  Lat 
insoriptie;   het   linksche  boTenblad  het  plan  der  Testing  en  de  sse; 
het  onderste  de  forten  Albert  en  Isabella  en  de  see.  Door  Bapt  vtm 
Deutekom,  Ieder  blad  hg.  87,  br.  88  dm.,  te  samen  hg.  68,  br.  66 dm. 
g^.  fol. 

Vermits  op  de  platen  Tele  n«.  gOTonden  worden,*  Tmn  1  tot  48, 
soo  behoort  er  seker  eene  besohr^Ting  b^.  Tan  deae  plaat  heb  ik 
nooit  eenig  ander  Bz.  dan  dit  geaien.  HóógH  Mldtaam» 
1168  Beleg  Tan  Ostende.  —  Plan  der  Stad;  ten  noorden  de  see;  linka  de 
forten  Albert  en  Isabelle.  —  Y.  ond.  een  8  reg.  Holl.  insohrift  dat 
Albertus  in  h.  laatst  t.  JunQ  TOOr  Ostende  gekomen  is.  —  Met 
adres  v.  il.  Hvberti.  br.  fol.  Uit  eene  H0II.P  uitgaTO  t.  ChappuTs: 
Hist.  de  Flandre?  Zie  No.  1040. 

1164  (80  JelU')  B^nberk  door  Maurits  belegerd  en  ingenomen.  (Arend, 
ni.  h.  178).  Plan  der  Stad  en  t.  een  groot  deel  t.  omliggende  land; 
het  eiland  in  den  B^n,  t.  onderen  de  Prins  en  2  anderen  te  paard. 
Naar  (of  door)  Lamb.  Comély.  Hg.  84,  br.  58  dm.  br.  fol. 

Op  deze  plaat  staan  Tele  kapit.  letters,  Tan  a  tot  r,  die  dus  eene 
beschrljTing  onderstellen.  Welligt  is  dese  plaat  eene  OTer  het  beleg 
in  1587. 

1165  Hetselfde ,  geheel  anders ;  regts  boTenaan  de  stad ,  Toorts,  h.  geheele 
omliggende  land.  Yan  aoht.  bedr.  br.  4o.  mt:  Baudart,  n^.  268.  — 
Dit  feit  is  niet  b(j  Hogenb&rg  afj^^ebeeld. 

1166  Hetselfde,  geheel  anders;  in  h.  midden  de  Stad;  links  en  regts  de 
Tersohansingen ,  ens.  Met  Holl.  ondersohr. :  ^Het  tweede  Belegh  ens. 
T.  B^nberk."  br.  fol.  Uit :  Orlers ,  Nass.  Laurenor.  In  alle  m^  bekende 
uitgaTen  Tind  ik  eohter  dese  pi.  sonder  ondersohrift. 

1167  Hetselfde ,  nagenoeg  als  Toren ,  dooh  omgekeerd ;  boTon  de  Stad  de 
rlTier  (op  de  Torige  onder  de  stad)  Met  Lat.  insc^rift  regts :  ^yRheno- 
beroa  obsessa/'  eto.  —  1601.  gr.  br.  fol.  Uit:  Bleau,  Stedeboek.  Yan 
acht.  onbedrukt. 

1168  Hetselfde,  anders;  plan  der  Stad  met  eenige  Tersohansingen;  regts 
de  riTier;  t.  ond.  Lat.  insohrift:  ,Hio  est  situs  oppidi  R^nb  .... 
«oooup.  die  80  Juli  160L 


*' 


Hm.  Beleg  v.  RQQberk.  Zeeslag  Toor  Bantam.  148 

^  HetnUda«  geheel  anders.  Deaelfde  pi.  als  108é  a,  die  t.  h.  eente  beleg 
T.  B^nberk  in  1667 ,  dooh  omgekeerd,  gol^k  die  in  Naas.  Laarenor. 
▼.  1619  op  het  jaar  1667  roorkomt  (en  due  hierroor  in  het  geheel 
Biet  paaiend);  opgegr.  afdmk  dier  plaat  en  boTon  in  de  pL  het 
opiohrift:  «Tweede  Belegeringe  der  Sterke  Stadt  RQnsberok."  Dese 
pL  komt  mei  dit  opeohrift  nooh  in  d.  Naas.  Laarenor.  t.  1619  nooh 
ia:  Willem  en  Xanrits  leren  t.  1668  op  het  jaar  1601  Toor;"  in 
welke  nitgaTe  deae  behoort,  is  miy  onbekend,  br.  fol. 

'^(1  M«T.)  Tmohtelooe  beleg  t.  's  Hertogenboeoh  door  Manrits,  ge> 
damde  NoTomber  1601.  (Arend,  XXL  h,  174).  Qroot  plan  der  stad 
•n  T.  h.  omligg.  land ;  regts  het  leger  r.  d.  Prins ;  links  dat  t.  Graaf 
WlUem;  t.  ond.  links  de  Diese.  Onderaan  in  h.  midden  een  klein 
kaarde  t.  den  Bommelerwaard  en  'sBoioh,  gel^k  op  no.  1066  en 
1066  door  en  naar  Wrigi roorkomt.  BoTenaan  regts  eene  Lat.  inscriptie: 
«Habea  hio  eto.  iohnogr.  nrbis  Bosoidao . .  qoam  Maar.  ....  oinxit 
aifém  Oal.  Nor.  1601."  (Jegray.  Toor  n0nn.  AUoard  te  Amst.  door 
Ft  KamiuB  (Pt.  ran  der  Keere).  Hg.  éO,  br.  62  dm.  br.  fol.  Zéér 


U71  ïïstaelfde,  nagenoeg  als  Toren,  dooh  seer  rerkl.  en  omgekeerd.  In 
h.  midden  de  stad,  borenaan  links  h.  leger  r.  d.  Prins,  regts  dat  v. 
Albertoa.  —  Yan  aoht.  bedr.  br.  4i>.  Uit:  Baadart,  n».  264. 

U7I  (15  g^  Dee.)  Orerwinning  r.  d.  Admiraal  Wolfert  Hermanssoon 
met  6  schepen  op  de  Portageesche  Tloot  van  80  S<Aepen  ^oor  Bantam. 
(Arend ,  JU,  h.  88).  —  Zeer  fraaie  en  nitToerige  afbeelding  ▼.  desen 
belangr^ken  str^d ,  op  8  aanelkander  behoorende  foHo  bladen ,  waar- 
boren  dit  (uiUnt  seldsame)  doorloopende  borensohr.  in  8  regels: 
«Waarachtige  Afbeeld,  t.  d.  wonderb. ....  Soheepstr^d  ende  Slagh  in 
g(X  Ind.  int  gesichte  t.  . . .  Bantam  ghesohiet  is ,  tnssohen  y^f  schepen . . . 
«▼^  Amst.   ende  de  Armade  ▼.  d.  Oon.  v.  Sp.  r.  8  Galjoenen  en  22 

«Oaleyen om  Bantam  te  orerweld.  en  de  Oooph.  d.  Nederl. 

in  O.  L  te  rerliinderen."  —  De  Ie  pi.  (links)  heeft  boTcnaan  eene 
gegrar.  Lat.  opdragt  aan  de  Bewindhebbers  d.  O.  I.  Oomp.  door  de 
Amst.  nitge^ers  Hawm,  AUard  en  J.  Ev.  Cloppmburg.  1603 ;  en  onderaan 
eene  beknopte  kaart  r.  de  see  tuasohen  Goa  en  de  Molnkken.  Dit 
blad  Tertoont  de  ringende  Portng.  schepen;  boyenaan  Java;  het 
middenste  en  reg^tsche  blad  het  gehecht  seer  nitvoerig ;  en  boyenaan 
de  stad  Bantam  en  h.  omliggend  land.  —  Dese  fraaife  gray.  is  zonder 
naam ,  doch  heeft  het  adres  yan  O.  J.  Visseher  (omstreeks  1610  ?)  Ieder 
pL  hg.  41,  br.  28*  dm.  —  Hierbij  op  2  bl.,  in  4  lange  en  8  haWe 
kolommen  een  seer  aityoerig  yerhaal  y.  dit  geyeoht,  en  de  ge- 
schiedenis y.  onse  twisten  met  de  Portngesen  in  Indiö.  Deze  tekst 
behoort  rondom  de  plaat  geyoegd  te  worden,  dooh  is  hier  afson- 
derlijk  en  heeft  het  adres:  Amst.  Com,  Claeaz,  1608.  Dit  geheele 
yerhaal  is  woordel^k  oyerg^mkt  in  Orlers,  Nass.  Lanrencr.  1610. 
bL  166 — 170.  Ofschoon  ik  yan  deze  zeer  fraaije  en  hoogst  belangrijke 
plaat  yersoheiden  Bxemplaren  gezien  heb,  zoo  is  er  m^  geen  met 
ander  of  yroeger  adres  yoorgekomen. 

^  Hetaelfde,  geheel  als  yoren.  doch  seer  yerkleind  op  1  blad.  Met  Holl. 
nitlegg.  y.  ond.  br.  fol.  Uit:  Orlers,  Nass.  Lanrencr  bl.  166.  —  In 
geene  der  mt)  bekende  uitgayen  komt  die  pi.  met  nitlegg.  yoor ;  kan 
het  ook  (w^l  de  afdruk  zoo  bijzonder  fraai  is)  eene  yroegere  a&onderly  k 
yerachenen  nitgaye  zijn? 
Deze  groote  en  kleine  plaat  oyer  Bantam  mogen  tot  eene  proeye 


144      Oprigting  der  O.  I.  Comp.  —  Beleg  van  Grave.       IMCw 

dienen  der  Tele  fraaie  platen  welke  orer  de  NederL  wi^Mmfiütenen 
de  gebenrteniJMen  in  de  Onet-  en  Weet-Indisohe  kolonièn  bestaan ,  en 
waarran  in  desen  Oatalogne  Blechte  die  worden  aangegeren  welke 
tot  het  geheeie  rerband  der  NederL  geaohiedenia  onnuab«ar  i^n. 

1174  (160S«)  Zinnebeeld  r.d.  tegenwoord.  ataat  in  de  Vereen.  Nederlanden.  — 
Smhlmna  hodiemi  rtrum  status  tn  Beig.  Foedsr,  Insohrift  op  eene  nit- 
Toerige  en  Toortreffel^ke  xinnebeeld.  plaat ,_  den  temgkeer  t.  Manrita 
ran  eene  jagtpartg   (de  oorlog)  roontellende.  —  Manrita  met  een 
scepter  in  de  hand,  r^jdt  te  paard  naaat  Pailaa  MinerTa,  aohterhea 
een  groote  jagerastoet  (h.  leger)  alt  een  boach  komende ;  Tóór  Manrita 
een  paard  met  een  geschoten  hert  beladen ,  aan  den  toom  geleid  door 
eene  yroaw  die  desen  oorlogsbuit  (de  steden ,  ens.)  aan  Bel^iea  Foederata^ 
eene  sohoone  ryke  jong^  rronw,  aanbiedt,  en  die  Yoorta  omgereo 
is  T.  de  7  (Godinnen  der  wetenschappen  en  kunaten,  Meronrina,  ens. 
In  het  Terschiet  eene  groote  jagt;  achter  Belgica  de  landbonw  en 
een  drokke  seehaTen,  boTcnaan  de  £Mtm  en  de  wapens  der  Provb- 
ciön.  —  Met  inschrifb:  ^Bmbiema/'  enz.  en  daaronder  Lat.  oitlegging 
in  prosa  in  12  kol.  Naar  en  door  /.  ^osvirsdam,  met  adrea  t.  Hem. 
AUard.  1602.  Hg.  48,  br.  66  dm.  br.  fol. 

Dese  fraaie  plaat  is  niet  seldaaam,  doch  de  nitmnntende  afdmkkeD 
gel^k  deze  in  hooge  mate  is,  s^n  seer  schaarsch. 

1176  Oprigting  der  Oost-Ind.  Compagnie.  (Arend,  lU.  b.  187).  —  Plaat 
▼oorstellende:  jyGk>aTemement  de  la  Ck>mp.  d.  Indes  Oriënt.,"  eni. 
met  gegraT.  tekst,  een  plaatje  in  h.  midden  en  6  kleinere  plaatjes 
^  links,  4  regts.  br.  foL  Uit:  Hist.  d.  ProT.  Un.  1702.  —  HierbQ  een 
blad  met  de  Terschill.  geldsoorten  der  Oomp..  ut  ▼eraohillende 
werken  gesneden. 

1176  Begin  der  NederL  magt  in  Indid.  —  Zinnebeeldige  titelpUat  ▼.  de 
▼ersameling  reisen  naar  O.  IndiA,   nl.:   Begin   en  Toortgang  t.  d^ 
Vereen.  NederL  ^Gteootr,  O.  Ind.  Oomp.  Amst.  1646.  Naar  P.  IfscMkagnf^ 
door  /.  V.  Mewn.  br.  4o. 

1177  (9  JAB.)  Zware  bestorming  t.  Ostende  den  7  Jan.  1602.  (Arend, 
in.  h.  178).  Uitvoerige  afbeelding  ▼.  de  bestorming  der  forten 
Santhil  en  Poroepio;  links  de  see;  bovenaan  links  gem^.  No.  S. 
Boven  en  onder  eene  Duiisohe  beaohr^ving:  j^Brselangnebenatfignrl. 
ab-  u.  farbild.  d.  heflflt.  Storms,"  etc.  Znd.  nm.  ▼.  grav.  I  bl.  Hg. 
17,  met  beschr.  86  dm.,  br.  24  dm.  fol.  —  De  pi.  gen».  8  is  deselfde 
die  in  het  boek  v.  Haestens  Ostende  geno.  is  6,  doch  hier  in  veel 
fraa^eren  druk. 

1178  (9  Jaall-  tot  16  JalU)  Togt  van  Maarits  door  Brabant  en  voorU 
naar  Grave.  (Arend,  Hl.  h.  180,  ens.)  —  Groote  plaat  in  2  bladen 
▼.  den  optogt  v.  het  geheele  leger  ▼.  Maurits,  in  de  nab^heid  van 
Sint  Truien.  Met  opschrift  in  de  pL:  ^lUnstrissimis,  Nobil.,  Potent. 
^Ampliss.  et  Oonsult.  Dom.  Dom.  Foed  In£  Gterm.  Beg.  Ordlnibos, 
Patr.  Patr.,  Clement.  Snis  Dom.  Laan.  ComeUiuDed,"  —  Ter  a^  de  en  r. 
ond.  eene  nitroer.  beschr^  ving  r.  dien  togt  door  een  der  togtgenooten; 
dese  tekst  is  op  4  blaadjes  met  gefig.  rand  en  opschr.:  «Terhael  ▼. 
gde  Hejrtocht  die  s^ne  Princ.  Bxc.  nyt  den  name  r.  d.  B.  Staten  d. 
jy Vereen.  Pror.  heeft  ghedaen  in  d.  Jare  1602, beghinn. r.d. 7«»Jnnii, 
jydoen  S.  Bxa  uyt  d.  Graven  Haghe  trock,  tot  d.  18  Jnlii  dat  deeelve 
,Bich  legerde  voor  de  stercke  Stadt  Grave."  Met  adres  t.  Com,  CUiesz, 
te  Amst.  1608.  ledere  pi.  hg.  26,  br.  86  dm.,  te  samen  met  beschr. 
hg.  46,  br.  66  dm.  br.  fol. 

Dese  viterst  icsldieame  plaat  is  vooral  belangr^k  door  de  naaawkenrige 


MM.  Togt  door  Brabant.  —  Beleg  v.  Grave.  145 

TOonfeeUing  t.  den  optogt  t.  een  geheel  leger  met  ammunitie ,  eohip- 
braggen^  de  namen  t.  allen  die  OTer  de  afdeelingen  beTel  Toerden 
en  het  naanwkeorige  jonmaal  t.  den  togt. 

U79  (ff  J««||.)  Heteelfide,  geheel  anders.  Kaart  t.  h.  land  y.  Luik  en 
Limburg  waardoor  de  togt  ging ,  die  op  de  kaart  oreral  met  stippen 
is  aaagewesen.  Met  eene  inscriptie  boTonaan  regts,  en  eene  onderaan 
ünks.  Met  adres  (en  door?)  Flor.  Balteien.  (sic!)  br.  fol.  Uit:  Orlers, 
NsssL  Lanrenor.  —  Hierran  moet  een  grooter  origineel  ook  door 
Ralthasar  bestaan,  opgedragen  aan  Qraaf  Willem  Lodew^k.  Zie 
Bodeli  Balthasar.  N<>.  lY.  Noot  8. 

U80  (9  Jaiy  )  Hetsel£ie,  geheel  anders.  Afbeelding  y.  het  Staatsohe  leger 
Toor  Tienen  waar  Manrits  den  Admirant  Tergeefii  een  Yeldslag  aan- 
bood; boTenaan  regts  het  boYenstaande  kaartje  leer  Yerkleind.  Op 
I  aaneensluitende  bladen;  y.  acht.  bedr.  br.  4fi.  Uit:  Baudart,  n». 
2M  en  866.  Dit  foit  is  niet  door  Hogmberg  afifi^beeld. 

^(19  JalQ.)  Inneming  Tan  Helmond  door  Maurits.  (Arend,  III.  h 
181).  Plan  der  stad  waardoor  het  leger  trekt.  Met  Lat.  inscriptie. 
Znd.  nm.  t.  graT.  Qen9.  14  br.  fol.  Uit:? 

^  (18  JalU  tot  90  A«Ft.)  Beleg  t.  GraYC  y.  18  Jul^  tot  20  Sept.  en 
inneming  door  Maurits.  (Arend,  m.  h  181).  —  UitYoerige  kaart  y. 
h.  land  om  GraYe;  op  den  Yoorgrond  de  riYier;  aan  de  OYersQde  in 
b.  midden  d.  kaart  QraYe;  links  h.  kwartier  y.  Maurits,  regts  dat  y. 
Yere ;  boYenaan  in  het  midden  dat  y.  Graaf  Willem ;  links  een  klein 
kaarije  y.  h.  land  y.  Knik,  ens.,  regts  eene  groote  cartouche  met 
Lat.  inschr.,  waaronder  h.  wapen  y.  Maurits;  in  h.  midden  links 
eene  Lat.  opdragt  aan  Maurits  door  Lamb.  ComéUtz.,  y.  Amst.,  Ingenieur 
en  Caartmaker  y.  Z.Bza  en  J.  Ey.  Oioppenburg,  boekYerk.  te  Amst., 
gegraY.  door  Bojpt.  Doetecom,  2  naast  elk.  aaneen  gehechte  bl.  Hg. 
52,  br.  72  dm.  gr.  fol.  —  Op  de  keers^de  is  eene  HolL  uitlegg.  in 
onrs.  Yan  no.  1 — 29  en  der  lett.  A — Z  geplakt. 

HierbQ  eene  afitonderl.  HoU.  uitlegg.  en  Yerhaal  y.  h.  beleg^. 
yWaracht.  ende  ejgentl.  afbeeld,  d.  steroke  Stadt  GraYC,"  ens.  op  2 
folio ,  6  kleine  en  2  kwarto  kol.  gedrukt.  —  Dese  plaat  is  fnéér  zeldacuim 
en  berust  in  het  Archief  d.  Genie  aan  h.  Minlst.  y.  Oorlog  en  is 
daar  genommerd:  Veldslagen,  n».  687. 
HBS  Hetselfde.  —  Groot  plan  der  stad  met  alle  Yersterkingen  en  omliggende 
schansen;  op  d.  YOorgrond  de  Maas  en  de  OYersiyde;  bo Yenaan  links 
de  2  wapens  y.  Maurits  en  Yan  de  Vereen.  ProY.,  regts  dat  y.  GraYC. 
Door  Ba^i.  v.  Deutechwm.  —  Van  ond.  eene  afisond.  Fransohe  besohr^  y. 
Y.  h.  beleg  in  8  kolommen  beginn. :  «Vray  pourtraict  de  la  tres 
yfbrte  YÜle  de  GraYe,  assiegöe,  enz.  Amst.  Oom.  Nioolass."  (Gom. 
OlaesK.  1602).  De  pi.  hg.  29,  br.  88  dm.,  met  de  beschr.  hoog  4&  dm. 
gr.  foL  —  Zéér  teldacMm, 

1184  Hetselfde,  geheel  anders,  in  2  boYonelkander  staande  afbeeld,  op  2 
bladen.  De  boYcnste  Yertoont  de  schansen  om  de  stad,  waarachter 
het  Staatsche  leger  in  slagorde,  regts  het  aanrukk.  Yij andelij ke  leger, 
met  2  HoU.  en  2  Fr.  insohri^n  boYenaan  links  en  regts;  en  een 
4reg«  Lat.  Yers  y.  ond.:  ,ObBe88i8olauBi8,"enz.  —  De  onderste  af  beeld, 
met  boYenschrift :  ^  Afbeelding  y.  h.  YcrYollich  y.  S.  Bxc.  na  den 
yY^ant  als  sij  de  Ylucht  genome  hadde  met  een  stille  trom;"  in  h. 
midden  de  Plaets  v.  Ala/rm;  y.  ond.  h.  huis  y.  SLreil.  —  Beide  door 
P.  BfastJ.  Hg.  87,  br.  29  dm.  fol.  Zeer  zeldsame  en  curieuse  pi. 

1185  Hetselfde  geheel  anders.  Bovenaan  in  h.  midden  Grave,  hoogeropde 
a  Maas,  rondom  h.pand  v.  Kuik  met  de  schansen,  ens.  Met  HolL  uiÜegg. 

19 


146  Beleg  v.  GraTe.  —  Gezantschap  uit  Aciiin.         IÊ90^ 


Tan  ond.   br.  foL   Uit:  Orlen,  Naai.  Laurenor.  1610  bL  IffL 

fraaie  afdruk. 
h  Deselide  pi.,  latere  en  Teel  flaaawere  attmk  aonder  beeohr.  Ult^^ 
Orlera  t.  1619. 

1186  HetEelfde;  geheel  als  Toren,  seer  Terkl.   Y.  aoht.  bedrukte  br.  4».     « 
Uit:  Bandart,  n».  267.  Dit  fint  is  niet  door  Hogmiberg  a%ebeeld. 

1187  Hetaelfde,  bijna  als  Toren,  doch  Terkort.  Alleen  het  plan  der  ttad 
Teel  grooter  dan  op  de  Torige  pL,  londer  al  het  omligg.  land  en 
Bohanaen ;  Tan  ond.  de  Maaa.  Met  Lat.  ineohrift :  ^Hic  eet  aitua  oppidi 
GraTiae.  Qeno.  15.  br.  foL  Uit:?P 

1188  Hetselfiie,  geheel  anders.   (ïesigt  op  de  Stad  Tan  nit  de  Teraohans.  ^ 
a  T.  d.  Prins,  die  op  den  Toorgrond  te  paard  sit.  Door  8.  JPoUba.  br.4^.  ^ 

Uit:  Wagenaar,  Vad.  Hist. 
h  Dea.  pi.,  fraaie  Proefdruk  róór  alle  Ir. 

1189  (Aas-)  OntTangst  der  A%esanten  t.  d.  Snltan  t.  Aohin  op  Snmatrc^ 
door  Maurits,  in  het  leger  Toor  OraTe.  (Arend,  KL  b.  181).  Maori^v 
in   de   tent;  de  eerste  a^esant  hem  naderende.  Naar  H.  /.  SehoUm» 
door  /.  F.  C,  BeekUbm.  kL  4».  Uit:  Arend,  Vad.  Gesohied. 

Dit  fisit  is  op  eigenaardige  w^ise  Toorgesteld  in  eenen  geooetmneerden 
optogt  door  de  Stadenten  der  Akademie  Toor  O.  Indiö,  te  Delft  in 
1862,  bQ  het  25jarig  fisest  dier  Hoogeschool,  —  welke  optogt  in  8 
ohromolithograph.  tafereelen  is  afbeeld  door  den  Heer  W.  B,  IJmr- 
draad  te  'sHage,  op  8  pi.  langwerpig  folio. 

1190  Afbeelding  t.  h.  Blasoen  der  Beder^kerskamer  te  Haarlem:  ^^Het 
wit  Angierken,"  met  sinspreak:  ^^In  Liefde  Ghetronw,"  bOTenaan  4 
Tersregels:  ,Des  Bedenr^oke  oonst  in  oraoht  t.  woorden  lejt,  enx." 
waaronder:  Anno  1602,  ter  weerai^den  2  sinnebeeld.  Troawen,  het 
wapen  t.  Holland  en  t.  Haarlem ;  onder  h.  blasoen  een  7  reg.  Ters : 
jyYeel  water  binst  niet  wt  der  lieden  oraohtigh  Tier"  (door  K.  v. 
Mander?)  en  lager  een  Lat.  4  regelig  Ters  waarin  eene  b^eenkomst 
Tan  12  Kamers  t.  Bhetorica  den  15  JnlQ  1598  te  ZantToort  Termeld 
wordt.  —  Naar  K.  v.  Mander  inTentor  gegraT.  door  /.  Mathaim,  Hg. 
34,  br.  24  dm.  fol.  —  Uitmuntende  afiirnk  deser  eTen  firaa^e  als 
belangr^ke  plaat. 

Br  bestaat  nog  eene  dergel^ke  plaat  Tan  1604  Tan  eene  andere 
Haarl.  Bederij kerskamer.  —  Wat  deze  plaat  juist  beteekent  heb  ik, 
nooh  anderen  kannen  uitTorschen.  Het  Wit  Anaiêrhen  is  omstreeks  in 
1583  opgerigt,  welligt  in  1593  te  Zandroort  gedoopt  of  tot  eene  Tr^e 
Kamer  TerheTen ,  en  dése  plaat  misschien  eene  herinnering  daaraan. 

1192  (I603)  Het  uitTaren  eener  Tloot  Tan  9  schepen  uit  Amsterdam  naar 
Indiö.  Links  de  Schreyerstoren  te  Amsterdam,  in  het  midden  de 
Tloot ,  waarren  hot  grootste  schip  eene  Tlag  met  5  banen ,  het  kleinere 
schip  het  wapen  t.  Amst.  Toert.  Met  dese  4  Lat.  Tersregels: 
yPlaustra  alii  jaotent  et  eqaos,  magnosque  Elephantos,  —  Qnique 
jyOnera  huc  illuc  ferre  referre  solent;  —  Jaotet  Hamaxobius  ourrua, 
,se  Navita  credit  —  NaTi,  quft  BataTis  est  Tia  ad  Antipodee."  — 
Znd.  nm.  t.  graT.  met  adres  t.  H.  Hondmu  o.  priT.  1608.  Hg.  21 ,  br. 
85  dm.  br.  fol.  —  Het  Ters  en  de  Termeiding  der  Hatmaaóbi&rs  (een 
ToIk  dat  als  nomaden  op  wagens  leeft  [gel^k  de  Hollanders  op 
schepen?])  is  mij  seer  daister. 

1198  (5  en  11  Maart.)  Wachtendonk  wordt  door  Graaf  Fred.  t.  d.  Bergh 
Terrast,  doch  6  dagen  later  weder  Toor  de  Staten  gewonnen.  (Niet 
bi)  Arend  Termeld;  b^  Wagenaar  IX.  157).  Plan  der  Stad;  op  den 
TOorg^ond  de  riTier.  Naar  Hogenberg  seer  Terkl.,  t.  aoht.  bedr.  br. 
4o.  Uit:  Baudart,  n».  268. 


Galden  Tan  Spinola  TeroTerd.  —  Beleg  van  *s  Bosch.    147 

^^^  HtftnUtte»  nageiicMS  §J»  Toraa»  dooh  Teel  grooter  en  niet  loo  nii- 
Toerig.  Mei  HolL  geeohied.  in  eene  oartouohe  linke.  Door  P.Kamiui, 
Qet.:  S7.  br.  foL 
^^X5)6  (M  HeL)  Fred.  Spinola  yalt  met  8  Qaleyen   in  de  Wielingen  b^ 
a  Zeeland,  8  Staatiohe  oorlogeoliepen  en  2  galejen   onder  Jooe  de 
Moor  aan,  dooh   wordt  geelagen  en  hQ  lelf  gedood.  (Arend,  III.  b 
191).  —  Afbeelding  t.  bet  gereoht;  in  b.  yerBohiet  Slnie,  ter  weere- 
iQden  Damme  en  Breekena.  2Snd.  ondereobr.  br.  foL  Uit:  Orlera,  Na«. 
Lanrenor.  1010.  bl.  19a 
h  Deeelffle  plaat,  TToegere  attrok  met  HolL  ondereobr.  Üit:? 
1U6  Hetaellde,   ale  Toren,  doob  iete  kleiner  en  met  meer  en  eenigBlne  ^ 
a  andere  liggende  eobepen ,  ook  met  meer  namen  y.  plaateen  op  bet 
land.   Met  ineobrift:   ^Ooeani  German.  pars."  Qeno,  regte,  n».  X.  br. 
¥.  üit:  Haeetens  Beleg  t.  Ostende.  1606. 
iDeMlIda  pL,  latere  a£dmk,  gen».:  FoL  6,  7.  Uit:  Haeetens,  Siége 
d'Oetende.  1616. 
U97  De  6  Oalejen  t.  Fred.  Spinola  door  de  Staateobe  oorlogtcbepen  bQ 
Bloie  in  den  grond  geeoboten  en  OTeneild.  Uitroerige  rooratelling » 
welligt  naar  eene  onde  pL  Geötet  door  /.  Luyibm.  br.  fol.  Üit :  Le  Clero. 
UttHetMlide,  nagenoeg  lüe  Toren,  doob  Teel  kleiner.   Door  fif.  Fokke, 
«br.  é».  \jit:  Wagenaar,  Yad.  Hiet. 
iOoL  pL,  Proefflmk  TÓÓr  alle  Ir. 

Van  dit  foit  beb  ik  nog  eene  b^na  gel^ktQdige  plaat  geeien  in  2 
gr.  foL  bladen,  met  1  reg.  oors.  boTeneobr.  en  1  blad  besohr^ring; 
met  opdragt  t.  Job.  Bem  en  adree  bfj  Wl.  Jansi.  (Bleaa)  in  de  yer- 
golden  Sonnew^eer. 
^'«V  (iO|il«g.)  Manrite  onteet  de  Spaaneobe  muitende  Soldaten,  die 
op  bet  Kaateel  Tan  Hoogstraten  Tersobanst,  door  Albertos  be- 
legerd werden.  (Arend,  IIL  h.  191).  Zeer  nitToerige  afbeelding  met 
▼ele  HolL  insobriften  en  2  reg.  onrs.  boTensobrifb :  ^Waraobtige  af- 

,beeld.  t.  h.  sterok  en  geweldig  Gasteel  t.  Hoogstraten 10  Aag. 

,1606."  In  b.  midden  b.  kasteel,  links  b.  dorp  Hoogstraten,  regts 
boTenaan  b.  Staatsobe  leger,  t.  ond.  de  Spaanschen.  Met  vele  n». , 
1  tot  26 ,  soodat  bierbQ ,  behalTe  de  Tele  insobriften ,  eene  besobrijying 
sobQnt  te  bebooren.  Znd.  nm.  t.  g^aT.  Hg.  80,  br.  88  dm.  br.  fol. 
fEéér  weldKOtMn, 

120O  (19  Aag.  tot  <>et.)  Yerg^fsob  beleg  t.  's  Boscb  door  Manrits.  (Arend. 
IIL  b.  196,  194).  —  Zeer  uitToerige  Toorstelling  door  's  Prinsen 
Ingenieur  Bartb.  Smallevold;  in  h.  midden  de  Stad,  borenaan  in 
b.  midden  Orereooeur;  en  regts  een  klein  kaartje  y.  geheel  Noord- 
Braband,  waaronder  bet  wapen  t.  's  Bosch;  boyen  de  pL  een  2reg. 
opeobrift:  ^Gennina  et  synoera  delin.  obsessae  nrbis  Busoidno.,"  enz. 
Ter  weerseijden  eene  geheele  gesohiedenis  y.  de  yorige  belegeringen 
en  T.  dit  beleg  tot  d.  28  Sept.  (das  te  midden  y.  b.  beleg)  met  op- 
eobrift: ,Opreohte  en  grondelij oke  Afoonterfeytinghey"  enz.  —  Naar 
B.  BmaüevM,  znd.  nm.  y.  gray.  met  adres  op  pi.  en  uitlegg. :  Amst. 
Herm.  Allertss.  Ooster.  1608.  gr.  fol.  De  kaart  bestaat  uit  2  boyenelk. 
staande  bl.  te  samen  bg.  60,  br.  60  dm.;  de  besohrijy.  uit  4  smalle 
bladen;  alles  te  zamen  hg.  60,  br.  72  dm.  Uitent  uHdtaam,  gelijk  de 
meeste  stukken  oyer  Braband. 

JBOl  Heteelfie ;  geheel  anders.  —  Dezelfde  plaat  als  die  y .  JPt.  Kaeriiu  y.  h. 
beleg  T.  160L  Zie  n».  1170)  met  yerandering  in  het  insohrift :  ,Habes 
bio,"  enz.,  der  woorden:  j,ipsis  Oal.  Noy.  1601"  in:  ,Acg.  1606/'  en 
T.   den  naam   t.  d.  nitgeyer  in:  Bem.  Petri  AmtteL;  yoorts  met  yer- 


148  Beleg  van  's  Bosch,  Ostende,  enz.  16114. 

ftnderingen  in  de  sohanaen,  Toomamel^k  bOTenaan  links  bQ  de 
Hinthamer  poort  en  Terder  links,  waar  op  de  yroegere  pi.  stond: 
^Qaartier  r.  Graaf  Willem/'  nu:  ,de  T^and."  Hg.  en  br.  ala  no  1170. 
br.  fol. 

12Q8  Hetselfde,  geheel  als  voren  dooh  iets  kleiner,  en  londer  bet  kaartje  t. 
ond.  Dese  plaat  is  eohter  aitroeriger  dan  de  Torige,  rooral  Toor  de 
schansen  ten  Noorden  en  Oosten  der  Stad,  waar  de  Prins  lag;  links 
het  leg^r  ▼.  Albertus.  —  Van  ond.  een  afitond.  rerhaal  t.  h.  beleg 
in  8  kol.,  gaande  tot  2  Sept.  waarb^  eene  nitlegging  der  n«.  en 
letters  op  de  pL  —  Znd.  nm.  y.  grav.  maar  met  adree  t.  Ba^i.  v. 
Dmvteeom  te  Amst.,  soodat  de  pi.  wel  r.  s^ne  hand  aal  a^n.  —  Hg. 
sonder  besohr.  80  met  beachr.  44,  br.  88  dm.  gr.  fbL  Uü&ni  neUdmuutn, 

1208  Hetselfde ,  geheel  als  Yoren ,  dooh  seer  Terkleind.  Van  aoht^  bedmkt. 
Uit:  Bandart,  no.  269.  br.  4». 

1204  (Dee.)  Beleg  van  Ostende  omstreeks  het  einde  Tan  1608.  (Arend, 
ni.  h,  196,  197.)  Op  d.  voorgrond  regts  de  nitroerige  afbeeld,  d.  stad, 
links  het  leg^r  ▼.  Albertns,  daarboven  een  llreg.  Lat.  rers  r. 
Grotios ,  en  hooger  een  aftond.  kaartje  ▼.  eenige  belegr^rde  sohanaen ; 
bovenaan  in  h.  midden  eene  sinnebeeld.  vrouw ,  ter  weerss.  een  HoE 
6reg.  vers,  en  2  wapens;  regts  eene  Lat.  dedicatie  v.  Flor.  BaUhasar 
delineator;  desoriptor,  editor.  Met  aanteek.  op  de  pL:  ,Looi  ióhno- 
jygraphiam  expressit  Bavo  Dexter,  Oenturio  et  maohinarins  PrinoipU." 
(Balff  Dezter,  sie  Arend,  m.  b.  197).  Hg.  40,  br.  49  dm.  gr.  foL 
SSeer  fratuje  en  fseid*,  plaat.  BQ  Bodel,  over  Balthasar  onder  n».  6 
vermeld.  —  EUerbij  schijnt  eene  uitlegging  te  behooren ,  daar  de 
vele  no.  niet  op  de  plaat  geöxplioeerd  s^n. 

1206  Hetselfde,  dooh  seer  verschillend;  de  stad  veel  grooter,  de  see 
alleen  v.  ond.  regts  (op  de  vorige  langs  den  geheelen  onderrand) 
met  een  afitond.  kaartje  links  v.  ^^Nova  et  parva  Troja"  [b^naam 
van  Ostende]  (wat  op  de  vorige  niet  voorkomt)  en  regts  een  dergelQk 
kaartje,  voorts  links  eene  Holl.  en  Fransche  uitlegg.  d.  getallen  op 
de  plaat.  Naar  Wolff  door  Fhr,  BaItA<uar,  met  s^n  adres.  Hg.  42, 
br.  66  dm.  br.  fol.  —  Hoogst  teldtaam  en  fraai,  Dese  plaat  is  niet  door 
den  Heer  Bodel  beschreven,  doch  opgegeven  volgens  het  daar  mede- 
gedeelde Extract  uit  het  Actenbouck. 

Ostende  werd  toen  B^lem'Troje  genoemd  en  door  tallooae  kr^galieden 
bezocht  als  eene  leerschool  voor  den  oorlog. 

1206  (1604.)  «Imago  Flandriae."  —  Zie  op  het  jaar  1468,  N».  805.  Zinne- 
beeldige plaat  bi)  Jo.  Janssonins. 

1207  (J*n.)  «Jaarlijksche  Ommegang  der  Gilden  en  Leproosen  op  Koppe^ 
a  maandag  (1«  Maandag  in  Januari) ),  opgehouden  A».  1G04."  —  ^^Pro- 

j,oession  annuelle,"  ens.  Gesig^  v.  d.  Dam  te  Amsterdam  met  den  ge- 
heelen  optogt.  Naar  de  groote  jSfchildertj  van  A.  v.  NieuUunêit  in  1688 
door  B.  Fokke,  1769.  br.  4^.  Üit:  Wagenaar,  Amsterdam.  —  Zeer 
fraaie,  onge vouwen  afdruk. 

De  zeer  groote  origineele  Schilderij  door  v.  Tfiaukmd,  waarvan 
deze  plaat  eene  uitvoerige  en  naauwkeurige  doch  verkleinde  oop^ 
is,  berust  nog  op  het  Stadhuis  te  Amsterdam,  en  is  een  hoogst 
belangrijk  stuk  voor  de  kostumes  en  zeden  v.  dien  t^d. 

h  Dez.  plaat,  fraaie  Proefdruk  vóór  alle  Ir. 

c  Dez.  plaat,  ona^em.  Btsdruk  vóór  alle  Ir.  Met  alle  randen. 
1206  Hetzelfde ,  geheel  anders.  Benige  Leprozen  met  versierden  standaard  en 
rinkelbom  trokken  met  vele  kinderen  door  een  dorp  of  voorstad,  en 
houden  voor  een  geopend  huis  stil.  Met  6  reg.  vers:  «De  Sieokgens 


lSi4.  Beleg  yan  Ostende  en  inneming  van  Sluis.  149 

yS^n  fleer  rerbl^t.  —  Als  ey  sien  de  Ooppert^t .  enx."  Boren  de  deur 
T.  h.  hoifl  fliftat  h.  jaar  1606.  Naar  en  door  C.  /.  Visxher,  met  aidre 
T.  Clem.  d»  Jonghe.  Achter  den  naam  t.  Yiaeoher  is  «eend.  nitgewiBcht. 
Hg.  18,  br.  2S  dm.  br.  4o. 
UOè  (14  Fe»r.)  Beleg  yan  Oetende.  (Arend,  Hl.  h.  199).  —  ,  Waeraohtighe 

^affbeeld.  d.  Stadt  Oostende d.  8  Jol^  IGOl  tot  deeen  teghen- 

, woord.  16  Febr.  1604,  door  desz.  Ingeniears  gedaen,  waerbij  ge- 
,Toe^  is  de  Stormbmgge,  alxoo  die  t.  den  beleggers  meynt  gebmyokt 
,te  mogen  worden  om  de  halve  Mane  over  de  Genie  te  Termeesteren 
,ende  inne  te  nemen."  —  Afbeeld,  t.  de  yesting;  links  de  Genie, 
boTenaan  de  see,  regts  de  stormbmg  in  h.  klein;  van  onderen  eene 
alkonderlQke  seer  nitToerige  afbeelding  t.  de  stormbmg.  —  Hierbij 
eene  afiK>nderl9ke  beeohrijTing  op  2  breeder  en  eene  smaller  strook , 
welke  om  de  plaat  behoort,  met  opschr. :  ^Waraohtighe  af beeldinghe 
gT.  de  wytyermaerde,  lang^dnerighe  beleger,  d.  Steroke  Stadt 
«Oostende ,  ens."  Voorts :  ,Den  nieuwen ,  archlistigen  welghe-  , 
«maeokten ....  Stormbrugghe  ofte  Luywaghen  /'  enz.  met  uitlegging 
der  no.  ens.  (dese  ingenieuse  stormbmg  werd  kort  daarna  reddeloos 
geschoten).  —  De  plaat  is  hg.  87 ,  br.  28  dm.,  kl.  fol.  Uiterst  xéldzaam. 
^0  (90  Aaff.)  Beleg  en  inneming  yan  Sluis  door  Prins  Maurits.  (Arend , 
HL  h,  901,  202).  —  Zeer  uityoerige  kaart  v.  h.  land  van  Sluis;  de 
stad  in  h.  midden  een  weinig  regts;  hoogerop  Aardenburg  on 
Middelburg  in  Vlaanderen,  links  Breskens,  Biervliet  en  IJsendijke, 
?.  ond.  het  land  y.  Oadsant  en  de  zee.  Met  1  regel  bovenschrift: 
«Typus  max.  et  potentiss.  D.  D.  Ord.  Foed.  Classis,  qua  Flandr. 
«petierunt  et  Gasand.  appulemnt  1604.  April  25."  Van  ond.  links  een 
Lat.  insohrift  en  regts  een  16reg.  Lat.  vers  in  2  kol.  Door  Flor. 
BaUhcuar.  br.  fol.  —  Met  uitlegging  der  38  n».  op  de  kaart  en  uit- 
Toerige  gfeschiedenis  v.  h.  beleg  tot  2  Aug.  (waarin  op  een'  goeden 
uitslag  gehoopt  wordt)  in  5  kol.,  op  4  bladen,  links  en  onder  de 
pi.,  m.  opschr.:  ^Warachtige  afbeelding  v.  de  belegher.  v.  de  wiit 
yvermaerde  Stercke  Stadt  v.  Sluys,  enz."  Met  adres  v.  Flor.  Balihasarsz. 
Plaetenijder .  woonende  in  de  Ohoorstraet  tot  Delf.  1604.  —  De  pi. 
hg.  41,  br.  50  dm.,  het  geheel  hg.  58,  br.  64  dm.  br.  fol.  Uiterst 
jMtaam, 

Deze   plaat   is   beschreven   door  den  Heer  Bodel  in  zijn  stuk  over 
Balthasar,  op  no.  7;  doch  zonder  den  hier  aanwezigen  tekst,  die  by 
het  daar  vermelde  Bx.  ontbrak. 
Hetzelfde,  eenigzins  anders  en  veel  kleiner.  Kaart  v.  h.  land  v.  Sluis; 

a  in  h.  midden  de  Stad,  bovenaan  links  Aardenburg,  en  meer  links 
h.  plan  v.  IJsendijke;  v.  ond.  Oadsand.  Met  Hollandsche  beschr.  br. 
fol.  Uit:  Orlers,  Nass.  Laurencr.  1610,  bl.  200. 

h  Dez.  plaat,  later  slechter  afdruk  zonder  beschr.  Uit:  Orlers,  Verm. 
Laurencr.  1619. 

Hetzelfde,  geheel  anders.  Gezigt  op  de  Stad;  vooraan  de  Spaansche 
Schepen  die  tot  ontzet  aankomen,  br.  4p,  Uit :  Baudart,  no.  260.  Dit 
feit  is  niet  bij  Hogenherg  afgebeeld. 
<218  Hetzelfde,  geheel  anders.  Kaart  v.  h.  land  v.  Sluis;  de  stad  bovenaan 
links;  v.  ond.  eene  uitvoerige  afbeeld,  v.  d.  schootvrije  brug,  die 
Manrits  over  de  rivier  voor  Sluis  heeft  laten  maken.  Duitsche  grav. 
door  G.  Keiler,  1604.  Hg.  28,  br.  29  dm.  br.  fol. 
1214  Beleg  v.  Sluis.  Andere,  grooter  afbeelding  v.  de  brug  voor  Sluis,  met 
inschrift:  ,Dese  bruggen  sijn  82  deelen  (dat  is  stijf  400  voeten) 
,lang."  Znd.  ander  inschrift.  Hg.  9,  br.  88  dm.  br.  fol.  Uit  een  gelijktijdig 
werk. 


»^n 


150       Overgave  v.  Ostende.  Aanslag  op  Antwerpen.     16M,M 

1215  (9  Aeipt.)  OrergaTe  Tan  Ostande,  bQ  yerdrag,  na  een  beleg  t.  meer 
dan  8  jaren,  waarin  alle  oorlogakmuit  Tan  weem^de  was  nit^pat, 
en  de  stad  in  een  puinhoop  Teranderd.  (Arend ,  HL  b.  20b.)  —  Serie 
T.  12  platen  (geno.  8  tot  14)  den  geheelen  loop  t.  h.  beleg  en  alle 
Terdedig^gswerken  Tan  beide  i^den  nitToerig  aanduidende.  Met  Lat 
insohriften  op  de  pi.,  uitgenomen  op  6,  8,  11.  —  Deae  pi.  a^n  alle 
br.  4r^.  doch  t.  eenigains  Tersohill.  grootte  en  behooren  in :  «Haesteiu, 
,1a  nouyelle  Troje  ou  siège  d'Ostende.  Le^de.  L.  BlieTier.  1615."  4<>. 
Hierbij  nog  eene  pL  gen».  6,  den  wapenstilstand  op  25  Dec  afbeeldende, 
die  zeker  in  eene  andere  uitgaTe  t.  dit  werk  behoort.  De  pL  1  en  8 
die  in  dit  boek  behooren,  s^n  de  no.  1196a  en  1144 Nieuwpoort.  1603. 

1216  Beleg  t.  Ostende.  —  Kaart  t.  de  Stad  en  h.  omligg.  land ;  boTenaan  regte 
a  de  stad,  links  de  forten  Albert  en  Isabella,  t.  boTen  de  see.  —  Met 

HoU.  uitlegg.  onder  de  pL  br.  fol.  üit:  Orlers,  Naas.  Laurenor.  In  g^eene 
der  mlJ  bekende  nitgayen  komt  dese  pi.  met  HolL  onderschrift  Toor. 
h  Des.  pi.,  latere  afdruk,  sonder  uitlegg.  Uit:  Orlers,  Nass.  Laurenor. 
1610.  bl.  170. 

1217  Hetselfde,  geheel  anders.  üitToerig  plan  d.  stad,  links  de  Geul,  t. 
ond.  de  see.  Met  een  klein  plan  d.  Stad  in  1641  boTenaan  links;  y. 
ond.  links  en  regts  uitlegg.  d.  no.  op  de  kaart.  gr.  foL  Uit:  Bleau, 
Stedeboek.  y.  acht.  bedrukt. 

1218  HetseKde,  geheel  als  Toren,  dooh  seer  TerkL,  m.  insohr. :  ^Het 
«belegh  y.  Oostende  t.  1601  tot  1604."  br.  fol.  Uit:  Le  Olero. 

1219  Intrede   y.   Albert  en   Isabella  in  de  yerwoeste  stad  Ostende.  Door 
a  B,  FokJce,  br.  4».  Uit:  Wagenaar,  IX. 

h  Des.  pL,  Proefdruk  Töör  alle  Ir. 

1220  (1905.  19  Mei.)  De  Staatsohe  Sohepen  onder  Graaf  Imst  t.  Nassau 
doen  een  yruchteloosen  aanslag  op  Antwerpen.  (Arend,  m.  b.  211, 
212).  —  Afbeelding  t.  de  naderende  groote  yloot;  op  d.  Toorgrond 
regts  Antwerpen  en  yele  burgers  die  de  yloot  yerwaohten.  Znd.  nm. 
y.  gray.  met  adres  y.  Ahr,  Verhoeven  te  Antwerpen  (deselfde  die  in 
dat  jaar  geregeld  begon  gedrukte  couranten  uit  te  geyen  en  daarroor 
toen  een  priyilegie  Tan  den  Aartshertog  ontying.)  — 

Hierbij  y.  ond.  eene  a&onderl.  Fransohe  uitlegging  en  besohr^y. 
in  4  kol.  met  opsohrifb:  ,Bemonstranoe  des  forts  et  lieuz."  en: 
„Puurtraiotnre  de  oe  qn'est  adyenu  le  17c  May  1605  k  la  prinse  Ia 
jydicque  d'Anyers  distante  d'illeoq  d'une  lieue."  —  Hg.  28,  br.  88  dm., 
met  beschr.  hg.  86  dm.  —  2jéér  fseldaaam. 

Van  dese  plaat  komt  eene  seer  gelQkende  oopie  (dooh  sonder  de 
sohipbrug  oyer  de  Schelde)  in  Hogenberg  Toor,  en  eene  Terkleinde 
bij  Baudart  268  naar  Hogenberg. 

1221  Hetzelfde,  doch  yeel  uityoeriger,  in  4  bijeen  behoorende  bladen,  2 
naast ,  2  onderelk. ,  met  2reg.  opschriffc  boyen  in  h.  boyenste  linksche 
blad  in  h.  Spaansch,  Holl.,  Lat.  en  Fransch:  y6elegd.StadtT.  Antw., 
jygheproefb  ende  gheattenteert  door  Qraef  Manris  t.  Naas.  ende  die 
j, rebellen  t.  H.  Hooch.  d.  17«^  May  1605  niet  sonder  groot  Terlies  d. 
yGeuBohe  Soldaten  ende  Schepen."  —  Qroot  plan  d.  Stad,  met  eenig 
omliggend  land;  onder  h.  opschrift  de  Schipbrug,  waarbQ  staat:  ^An 
j,1605  le  24  May  par  oommand.  de  Spinola,  Abr.  Melyn  a  faict  oe 
ypont  en  trois  jours."  —  Naast  het  opschrift  in  4  talen  het  wapen 
y.  Antw.  Op  het  onderste  regtsche  blad  een  Mercuriusbeeld  met 
opschr.:  Lainf).  a  Noot  (?)  pictor,  effigiebat ,  met  adres  y.  J.  Bpt.  Frmis. 
1605.  4  bl.  Ieder  hg.  85,  br.  48  dm.  br.  fol.  Uiterst  fBeldÊaan%,  —  Dit 
exempl.  berust  in  het  Archief  der  Qenie  aan  h.  Minist.  y.  Oorlog; 
is  genoteerd:  Plans  y.  Beleger,  n^.  728. 


Mm.  Veroveringen  door  Spinola.  151 

UB  (99  MH.)  Innemiiig  t.  h.  Sterke  hu  ie  Tan  Wonde  door  Manrite  na 
den  mislukten  aenilag  op  Antwerpen.  (Arend,  IIL  h  212.)  In  het 
midden  het  door  water  omringde  Kasteel ;  t.  ond.  het  dorp  EEeerle , 
ens.,  met  Lat.  insohrift:  ,Haeo  Arx  ....  18  Maji  oboeeia,  deditionem 
tfeoit  qoatridao  post  inoept.  obsid.,  nempe  22  eto."  —  Ter  weerss^de 
eene  gedrukte  HolL  beschr^ving;  op  de  geheele  pi.  komt  g^een 
jaartal  Toor.  De  pi.  hg.  2S,  br.  20  dm.  met  besohr.  br.  86  dm. 
br.  foL 

^  (1  Javtf .)  Togt  T.  Manrits  naar  Waterrliet  en  UsendQke  in  Staats- 
Ylaanderen.  (Arend,  IIL  h  212.)  —  Kaart  t.  h.  land  met  afbeelding 
der  kampen  t.  de  beide  legers;  links  dat  t.  Spinola  by  het  dorp 
Boohont;  in  h.  midden  dat  t.  Manrits,  regts  Usend^ke,  t.  ond.  de 
lee.  Met  seer  yele  Fransche  inscriptiön  in  de  kaart ;  boTenaan  regts 
een  HoU.  en  Fransch  insohrift:  ,Het  leger  der  H.  M.  Staten/'  enx. 
«Camp  de  Mees.  les  Bstats,"  eto.  —  Van  ond.  eene  afisond.  HoU. 
besohr.  en  uitlegging  der  n».  in  4  kol.,  beginn.:  ,Ware  afbeeldinge 

gT,   h.   Leger  leggende   tot   Waterrliet,"   ens 1006.  —  Hg.  29, 

br.  87  dm.  br.  foL  Fraaie  grar.  Znd.  nm.  t.  grar.  Zéér  Mldsoom. 

^^  (9  fkm%.)  Oldenzaal  wordt  in  öönen  nacht  door  Spinola  ingenomen. 
(Arend,  HE.  b.  216.)  Plan  der  Stad  en  t.  h.  omligg.  land.  Naar 
Hoffmherg  seer  yerkL  Uit:  Bandart,  n».  264.  br.  4fl, 

^^  (19  A«g.)  Lingen  door  Spinola  genomen  na  een  beleg  yan  9  dagen. 
(Arend,  IQ.  h.  216).  —  Plan  der  Stad  en  y.  h.  omligg.  land  met  de 
aanrukkende  y^janden  en  yele  Holl.  insohriften.  —  Boy  en-  en  onderaan 
links  eene  Duitsohe  besohrijylng  en  uitlegging,  die  beide  op  eene 
opene  ruimte  geplakt  z^n,  zoodat  de  plaat  waarsoh^nlijk  ook  met 
Holl.  uitlegging  bestaan  heeft.  Znd.  nm.  Hg.  22,  br.  82  dm.  br.  fol. 

Uk  Hetzelfde,  nagenoeg  als  yoren,  dooh  yeel  kleiner  en  omgekeerd,  en 
het  plan  der  stad  nog  al  yersohillend.  Van  aoht.  bedrukt.  Naar 
Horenberg  zeer  yerkl.  üit:  Baudart,  no.  266.  br.  4». 

1287  •  Oet.)  Ongelukkige  sohermutseling  b^  Buhrort ,  waar  de  Staatsohen 
door  Spinola  op  de  ylugt  gedreyen  worden.  (Arend,  UI.  h,  219).  In 
h.  midden  de  Bij  n,  links  de  Buhr,  regts  boyen  den  Btjn  het  Spaansohe, 
onder  den  Btjn  het  Staatsche  leger.  —  Naar  Hogenberg  zeer  yerkl., 
y.  acht.  bedrukt.  Uit:  Baudart,  no.  267.  br.  4fi, 

1228  (S8  Oet.)  Bnquoj  ontneemt  Wachtendonk ,  na  een  beleg  y.  20  dagen 
aan  de  Staten.  (Arend,  III.  h.  218,  220.)  —  Plan  der  yesting  boyen 
in  de  pi. ,  y.  ond.  de  Maas.  Naar  de  zeer  uityoerige  plaat  y.  Hogenberg 
seer  yerkl.,  y.  acht.  bedrukt,  br.  4fi,  Uit:  Baudart,  no.  266.  —  Op 
de  plaat  bQ  Hogenberg  is  de  datum  y.  d.  28  Jan.  1606  g^esteld. 

1229  (9  IVoy.)  Buquoy  neemt  na  Wachtendonk  het  sterke  Kasteel  Grakou 
bQ  Oreyeld  digt  bi)  den  B^n  in.  (Arend,  III.  h.  220).  Naar  Hogenberg 
zeer  yerkl.,  y.  acht.  bedrukt.  Uit:  Baudart,  no.  268.  br.  4fl, 

1280  (l>er.)  Oyerwinning  op  den  Duinkerker  Admiraal  Adriaan  Dirkszoon , 
door  den  Botterdammer  Scheepskapitein ,  Mooi  Lambert,  behaald. 
(Niet  bij  Arend  yermeld ,  doch  bij  Wagenaar  IX.  196.)  —  Kaart  y.  h. 
land  rondom  Duinkerken,  de  Stad  in  h.  midden  op  d.  yoorgrond; 
beneden  de  zee.  Met  Holl.  uitlegg.  der  letters  A. — K.  Znd.  nm.  y. 
gray.  Gelijktijdige  plaat.  Hg.  22,  br.  80  dm.  br.  fol. 

1231  Hetzelfde ,  nagenoeg  als  yoren ,  doch  met  groot  profil  y.  Duinkerken , 
en  uityoerige  afbeelding  d.  yloot.  Boyen  in  de  pi.  eene  8reg.  Lat. 
en  Holl.  uitlegging.  Oen»,  onderaan  regts:  72.  Hg.  22,  br.  81  dm. 
br.  fol. 


152  Veldtogt  in  Gelderland.  1«M. 

1282  (16IMI.)  Zinneprent  op  het  yerlangen  nMur  Vrede.  —  Opsohrift  in 
kapit.  letters  boTen  in  de  pi.  ^Desideratae  paoiB  deploranda  oapti' 
jyTitiis."  —  In  eene  omheining  (de  Holl.  tnin)  sit  in  het  midden  de 
Holl.  leeuw,  met  h.  wapen  t.  Holl.,  op  een  setel;  rondom  de  leeuwen 
en  wapens  der  6  andere  ProTinciön.  Vóór  d.  HolL  leeuw  ligt  de 
Trede  gebonden  op  den  Toorgrond ,  en  wordt  met  de  vele  Toor  haar 
staande  Hollandsohe  burgen,  door  een  hollend  paard,  door  tweedragt 
en  door  een  ander  persoon,  voortgesleept;  in  de  omheining  treden 
de  Koning  yan^  Spanje  en  andere  Potentaten  om  den  rrede  te 
brengen,  ens.  —  Met  2  reg.  Lat.  opdragt  aan  Ohristoph.  d'AsBonTÜle, 
Baadsheer  t.  hunne  Hoogh.,  door  Joaeh,  Jwmts,  inventor,  met  appro- 
batie T.  Egb.  Spithold,  Kanunnik  te  Antw.  om  dese  pi.  te  mogen 
drukken.  29  Jan.  1606.  Met  de  letters  A — ^K  in  de  plaat  (aonder 
uitlegging).  Hg.  24,  br.  82  dm.  br.  £61.  —  Benig  Bx.  in  de  ooUeotie 
Tan  Dr.  B.  Verloren  t.  Themaat  te  Utreoht. 

1288  (SS  III««rt.).  Du  Terrail  Terrast  BreoToort  op  VastenaTond  wat 
den  22  Maart  door  Frederik  Hendrik  hernomen  wordt.  (Arend,  IIL 
6.  227.)  —  Plan  der  Stad  en  t.  h.  omligg.  land.  Naar  Hogenberg  TerkL , 
T.  aoht.  bedrukt,  üit:  Baudart,  no.  269.  br.  4o. 

1284  (It  J«nU.)  Da  Terrail  Terrast  Sluis,  dooh  wordt  ter  stad  uitge- 
droTen.  (Arend,  UI.  b.  227.)  In  h.  Terschiet  de  Stad,  waarheen  de 
Spaoj.  trekken,  üit:  Baudart,  no.  27a  br.  4fl.  Dit  feit  is  niet  btj 
Hogenberg  afgebeeld. 

1286  (J«iyrA««.)  Veldtogt  der  Spaansohe  en  NederL  Legers  in  (helder- 
a  land  en  OTerQssel ,  in  Jul^y  en  Aug.  (Arend,  IIL  h.  229).  —  Uitroerige 
kaart  Tan  OTer^ssel  en  Zutphen  Tan  Arnhem  tot  Kampen  en  Koe- 
Torden,  boTenin  een  5reg.  gegraT.  Lat.  insohrift:  ^Tabella,  laellae 
yfluTÜ  oursum,"  eto.  Door  Ba^t  v.  Doetichem  te  DeTenter.  —  Van 
ond.  eene  afisond.  uitlegg.  t.  d.  n®.,  letters  en  opsohrift:  ^Afbonter^ 
gfeytinge  d.  IJselstrooms,  h.  Sticht  t.  OTerysel,  't  GraefiMhiap  Zutphen, 
,alwaer  nu  ter  t^t  de  beyde  Legers,  so  het  Statissohe ....  ende  h. 
ySpaensohe  ....  hun  Terhouden.  Met  aenw^s.  d.  Legerplaetsen  t.  S. 
,Exc.,  als  die  Toohten  die  Splnola  daer  int  Landt  ghedaan  heeft  in 
yJulQ  en  A.ug.  1606."  —  Hg.  25,  met  de  besohr.  hg.  84,  br.  86  dm. 
gr.  fol. 
h  Deselfde  plaat,  later  afdruk,  met  a&ond.  Fransche  besohr^T.;  ^Gon- 
ytrefaioture  du  fleuTe  Isel,"  eto. 

1286  (88  Jaltt.)  Splnola  neemt  Lochem  en  laat  door  Pomp.  Juatiniani 
meel  wagens  maken.  (Arend,  UI.  b.  281).  —  Loohem  in  h.  Terschiet, 
op  d.  Toorgrond  de  kunstig  uitgeTonden  meelwagens.  Van  boTen 
een  2reg.  Fr.  opsohrifb:  ,Le  Moulin  a  OharroyB,"  en  t.  ond.  een 
2reg.  Holl.:  «Den  mnel wagen  ghepract.  bij  den  groeten  ingenieur 
, Pompeus,"  ens.  Geno.  t.  ond.  24.  Naar  Hogenberg  door  H.  V.  D,  te 
Keulen.  —  Hg.  28,  br.  80  dm.  br.  fol. 

1286  (14  4«K.)  Beleg  en  inneming  Tan  Grol  door  Splnola.  (Arend,  TTT. 
b  282).  —  Plan  d.  Stad  met  h.  omligg.  land,  en  eene  Fransche  inscriptie. 
Met  Holl.  en  Fransch  8  en  4reg.  boTensohrifb ,  en  regts  een  afzonderlek : 
,Oort  Terhael,  hoe  dat  de  stercke  stadt  t.  Grolle,"  ens.  en  t.  ond. 
een  aftond.  Fr.  en  Holl.  Terhaal,  in  2  koL  Met  adres  t.  Abr,  Ver- 
hoeven te  Antw.  op  de  plaat  en  beschr.  De  plaat  hg.  28,  br.  28  dm.; 
met  de  beschr.  hg.  87,  br.  42  dm.  br.  fol. 

1288  Hetselfde,  geheel  anders.  Plan  d.  Stad,  andersom  gelegen,  met  de 
aantrekkende  Spanjaarden.  Naar  Hogenberg  seer  TerkL,  t.  acht.  bedr. 
üit:  Baudart,  n».  272.  br.  4». 


1M7.    Slag  voor  Gibraltar.  —  Handeling  over  het  Bestand      153 

1288  (99  Aaff. — t  Oei.)  Beleg  en  inneming  t.  B^nberk  door  Spinola. 
(Arend,  HE.  h.  288--286).  —  2  platen;  de  eene  het  beleg ,  of  het  plan 
der  yeeting  in  h*  midden  met  h.  omligg.  land  Toorstellende ,  de 
andere  de  overgaye;  een  gesigt  op  de  stad  boTenaan  regts,  links 
Oreoy.  —  Naar  Hogenb&rg  aeer  yerkl.,  y.  aoht.  bedmkt.  Uit  Bandart, 
no.  278,  274.  br.  4fi. 

Van  dit  beleg  is  eene  gel^kt^dige  teekenmg  in  het  Ajrchief  d. 
Genie,  Ministerie  y.  Oorlog,  genot.:  Plans  y.  Beleger.,  no.  606. 

1240  (Mr pi.)  De  Yice- Admiraal  y.  Zeeland,  Beinier  Klaassoon,  2  dagen 
tegen  de  Spaansohe  oyermagt  gestreden  hebbende ,  steekt  den  brand 
in  het  krnit,  en  doet  s^n  reddeloos  geschoten  schip  in  de  lucht 
springen.  (Arend,  IQ.  b.  28S).  —  Plaat  uit  Helmers  HolL  Natie.  8e 
sang.  Door  R.  Vinkeles,  8o. 

1241  (IM9  95  Aiprtl.)  Zeestr^d  yoor  Gibraltar,  waarin  de  Admir.  Jaoob 
yan  Heemskerk  snenyelt.  (Arend,  UT.  h,  241).  —  Uityoerige  yoor- 
stelling  y.  h.  geyeoht  in  de  baai  y.  Gibraltar;  regts  de  Stad  en  het 
Kasteel,  yoorts  de  Spaansche  schepen;  in  h.  midden  het  schip  y. 
Heemskerk  en  y.  Kapt.  Lambert  in  geyeoht  met  den  Spaanschen 
Admiraal;  links  het  schip  y.  d.  8p.  Admiraal  Alteras,  en  eenige 
HolL  Schepen.  —  Boyen  in  de  pi.  y^f  afisonderlyke  plaaljes;  de 
uiterste  pL  links  en  regts,  geno.  A  en  B.,  stellen  de  baai  yan 
Gibraltar  yoor,  de  middenste  het  portret  y.  Heemskerk;  regts s^ne 
begprafenis  te  Amst.,  gem^  O.,  links  zijne  grafiierk  in  de  Nienwe 
Kerk  te  Amst.,  gem^  D.,  daarnaast  de  inscriptie  op  de  graftombe; 
onder  aan  de  pi.,  links,  een  klein  kaartje  y.  de  straat  y.  Gibraltar. 
—  Btj  de  boyenste  platen  schijnt  eene  gedmkte  uitlegging  der 
letters  te  behooren ,  die  hier  in  a&chrifb  yoorhanden  is ;  eene  gedrukte 
heb  ik  nooit  ontmoet.  —  Fraaie  grayure  y.  dien  tijd  sonder  naam 
y.  grayeur;  8  aaneen  behoorende  bladen  folio,  te  samen  br.  86,  hg. 
48  dm.  br.  fol. 

Zou  dese  plaat  die  yan  Balthascvr  kunnen  sijn,  waaryan  de  Heer 
Bodel  in  z^n  stuk  oyer  Balthasar  onder  No.  X  spreekt?  Aan  de 
grayure  zou  ik  het  niet  herkennen;  —  en  echter  is  het  niet  waar- 
schijnlek  dat  yan  dit  feit  te  gelijker  tijd  2  zeer  uityoerige  en 
elkander  zóó  gei^ kende  afbeeldingen  zouden  gegeyen  ztjn,  want 
die  yan  Balthasar  is  yolgens  Bodel  yerkleind  in  Orlers,  en  ook  dese 
is  daarin  getrouwel^'k  geyolgd. 

1242  Hetzelfde,  geheel  als  yoren,  zeer  yerkl.,  op  1  pi.  Znd.  inschrifb. 
Uit:  Orlers,  Nass.  Laurencr.  1610.  bl.  206.  br.  fol. 

1248  Hetzelfde,  geheel  als  yoren,  met  inschrifb:  ^Zeeslagh  yoor  Gibr." 
Met  1  reg.  curs.  onderschrifb.  br.  fol.  Uit:  Le  Olerc? 

1244  Afbeelding  eeher  Medaille  op  Heemskerk  in  h.  Muntkab.  y.  Dibbetc , 
waarop  eene  yerkleinde  afbeeld,  der  boyenst.  plaat  en  aan  de 
keerzijde  die  zijner  begraf.  —  Grayure  y.  1780?  Znd.  nm.  8o.  —  Graf- 
teeken  yoor  Heemskerk  met  de  inscriptie  in  de  Nieuwe  Kerk  te  Amst.  8o. 

1245  Begrafenis  y.  Heemskerk,  kl.  12o  plaatje.  —  Hetzelfde  in  teekening.  129. 

1246  (Mei).  Onderhandeling  y.  Pater  Jan  Nejen  te  'sHage  met  Maurits 
en  Oldenbameyeld  oyer  het  Bestand.  (Arend,  lil.  b.  266).  —  De  8 
personen  aan  eene  tafel  gezeten.  Naar  H,  J.  Scholten  door  Becklében. 
4fi,  Uit:  Arend,  Geschied. 

1247  Zinneprent  ter  ontrading  der  Yredesyoorslagen  door  Pater  Ney  gedaan. 
(Arend,  III.  6.  268 — 265).  —  Pater  Jan  Neyen  staande,  met  een  kruis 
in  de  hand  en  den  staart  y.  een  schorpioen,  biedt  aan  2  Hollanders 
die  btj  hunne  tonnen  staan  een  Olyftak  aan,  welken  z^  afW^zen. 
Links  2  kleine  zinneb.  plaatjes:  ^Madame  de  Parma,"  en:  «Bepaelde 

20 


154        Zinneprenten  op  de  handeling  over  het  Bestand. 

OomnÜMioiiei.''  regti  1  dmtgtlL:  Manrits  tnadhen  de  moortauai^^ 
Beniohon  en  du  Four,  daaronder  Maurite  naaefc  P.  Panne.  —  Met^^ 
reg.  boTeniohrift:  ^Betfohreib.  d.  trül',  guten «Boifcsohafft ....  weloke...^^ 
^Nej...  Niderlandt  yerkOnden  ihat."  Van  ond.  een  afitond.  Dniiioh. 
Ters  in   5  koL:   ,Der  ...  Pater   Ney   inm  Holl&nder."  1607.  Hg.  U, 
met  beeohr^y.  hg.  47  dm.,  br.  85  dm.  gr.  fol.  —  Hoogti  aéldtnam, 

1248  DergelQke  EÜineprent  als  Toren,  met  nagenoeg  desel£ie  Tooratel* 
lingen  dooh  met  HolL  inBchrlfben.  —  Pater  Ney,  (of:  ,de  OTerheerde 
yProTinoien")  met  een  Janoagesigt  en  een  Tossekop  op  d.  mg,  biedt 
een  Ol^ftak  aan  Hoüander,  die  segt:  ,Thia  tooh  al  bedrooh;"  links, 
aohter  Ney   bet  levend  begraren  t.  Anneke  üjt  den  Hoto  (aie  n«. 
1061)  (ook  op  de  regten^de  der  vorige  plaat  voorgesteld.)  Achter 
Hoüander  de  HolL  tnin  met  d.  Leeaw,  waarboven  een  klein  plaatje,. 
Elixabeth  sittende  de  Spaansohe  vredesvoorslagen  ontvangende,  in 
h.  verschiet  de  Armade:  «Doen  men  hare  Mt.  pays  aenboot  qnam  de 
«Spaense  vloot ;"  boven  in  h.  midden  8  medailles,  links  Alba  en  vervol- 
gingen. —  Gtolykt^dige  plaat  sonder  eenigen  naam  of  tekst,  (des9 
welligt  afj^esneden?)  Hg.  15,  br.  87  dm.  br.  fol.  Zéér  saldsaam.  —  De 
vorige  pi.  is  veel  firaa^er. 

1849  (160ê.  Febr.)  Aankomst  der  5  Spaansche  Ambassadeurs  tot  h.  Bestand. 
(Arend,  m.  h,  288).  —  Geslgt  bniten  den  Haag;  in  het  verschiet  links 
de  Stad;  Manrits  en  Bpinola  begroeten  elkander.  (Door  8.  FrimuS) 
Zeer  fraaie  gravure.  Hg.  15,  br.  24  dm.  br.  4fi.  Pendant  van  n^ 
1252,  68. 

1260  Hetselfde ,  geheel  anders.  Ontvangst  by  Btjsw^k;  in  h.  verschiet  's  Hage. 
a  Benigains  naar  Hogenberg  verkL  Door  8.  Fohke,  br.  4».  üit :  Wagenaar,  IX. 
h  Des.  pi.  Proefdruk  vóór  alle  Ir. 
e  Hetselfde;  teekemng  voor  de  voorgaande  pL  door  8,  FokJte,  br.  é». 

1251  «Ware  afbeeldinge  der  H.  Ambassadeurs  ende  Qecommitteerde  tot 
j,het  Bestan t."  —  Bovenschrift  v.  eene  plaat,  waarop  in  8  bovenelk. 
staande  reeksen  18  portretjes,  ieder  met  een  2reg.  ours. onderschrift, 
br.  fol.  Uit:  Baudius,  Bestand. 

1262  (6  Febr.)  Begin  d.  Beraadslaging  der  Staten  te  's  Hage  over  het 
Bestand.  (Arend,  UI.  h,  280).  —  Afbeeld,  der  door  een  groot  vuur 
verwarmde  saai ;  de  Leden  der  Staten  om  de  tafel.  (Door  8,  Friaius). 
Hg.  15,  br.  24  dm.  br.  fol.  ZeUdaaam  en  /raii.  Pendant  van  no.  1249, 691 

1258  2iinneprent  op  de  waarsohijnlijk  vruohteloose  Onderhandeling  met  de 
Spaansohe  Gesanten  over  den  Vrede.  —  In  het  midden  een  schild 
waarin  de  portretten  der  5  Ambassadeurs,  welk  schild  door  2Binne- 
beeldige  vrouwen,  Sol  en  Lwia,  vastgehouden  wordt;  daarboven  de 
Hollandsche  leeuw  en  2  kinderen  die  met  s^nen  staart  spelen;  v. 
oud.  2  kinderen  die  zeepbellen  blasen.  Boven  de  pi.:  Iberoê  naenioê', 
onder  de  pi.  een  6reg.  Lat.  vers  en  1  reg.  beginn.:  ^Parturiant 
,montes ,"  etc. ;  reg^  en  links  een  lang  Duitsoh  vers  in  4  koL :  ^Oon- 
ysultation  des  ....  Baths,  üb.  gegenwart.  Niderl.  Paoifioation,  in 
welk  vers  vooral  op  de  vaart  naar  Indiö  en  de  gramschap  van 
Spinola  over  de  vasthoudendheid  der  Staten  op  dit  punt  gedoeld 
wordt.  Aan  het  einde:  160a  (Arend,  IIL  h,  282).  —  De  pL  hg.  85, 
br.  21  dm. ,  met  de  vereen  46  dm.  br.  fol.  Fraaie  pi.  HoogH  stldsoom. 

1254  Zinneprent  tegen  h.  Bestand  wegens  Indiö.  —  Bovenaan  een  4reg. 
a  curs.  vers:  gÈen.  oud  Schipper  v.  Moniokendam ,"  ens.  Een  oud 
Matroos  trekt  met  een  Spanjaard  om  het  langste  eind  v.  een  stok, 
de  Indiön  verbeeldende;  achteraan  toeschouwers,  bovenin  het  vers. 
Znd.  nm.  v.  grav.  4fi,  Titelprent  v.  een  seer  aardig  blaauwboelge 
tegen  h.  Bestand.  Zie  Bibliotheek  v.  PamphL  no.  676. 


1^.  Ziiineprenten  over  het  Bestand  156 

^  DMelfOe  plaat;  naaawkemige  oopie;  op  den  aohtergrond  bergen; 
kei  Ten  boren  in  een  ■child.  SSnd.  nm.  t.  gray.  4fi. 
Deee  plaat  ia  later  met  een  groot  Ters  op  Oldenbameyeld  toe* 


^^67 


^  Zbneprent  op  het  Beatand,  of  op  den  gelukkigen  Staat  der  Neder- 
landen door  hunne  eenigheid  en  kracht.  De  HolL  maagd,  littende 
op  den  hoekiteen:  Chrigtui,  toBSohen  8  pilaren,  Tooraan  Manrite  en 
IVed.  Hendrik  met  de  Patrat  pabriüs ;  ▼.  achteren  de  bloedende  land- 
bouw en  aoheepyaart.  Naar  if.  Joerdaana  door  H.  HondiÊU.  1608.  br. 
fi>L  Deie  plaat  is  in  1619  op  den  t^d  gepast.  —  Komt  Toor  in  d. 
OktaL  Atias  t.  Voorst,  no.  816. 

"^  ^ïnneprent  ter  aanbeyeling  t.  h.  Bestand.  —  In  het  midden  der  pL 
«ene  fontein,  waarop  de  drie  beelden:  Weldadigheid,  Dankbaarheid 
On  Vergelding  staan,  die  met  de  melk  harer  borsten  de  lager 
liggende  figuren  drenken,  die  wederom  hare  melk  in  de  lagere 
fbnteinen  doen  yloeQen;  om  de  fontein  staan  de  beelden  y.  Mede- 
leden, Nut,  Beminnel^kheid ,  ens.;  reg^  de  maagden  der  Holl. 
Prorinoiftn  en  Maurits  in  den  HolL  tuin ;  hoogerop  de  Vrede  radende 
op  een  wagen,  daarachter  land-  en  werkyolk,  en  yerderop  de  af- 
trekkende oorlog;  links  Albeirtus  en  Isabella  en  de  Maagden  der 
Zuidel.  Proyinc,  in  het  yerschiet  eene  Stad.  Naar  D,  Mainmi?  ge* 
teekend  door  D,  V.  B,  (Yinckéboomi)  gegrtkT,  door  P.  SfenifoutenJ. 
Met  adree  y.  M,  CoHjn,  br.  fol.  —  Hierbij  een  a&onderlijk  yers  in 
17  dertien  regelige  coupletten,  de  uitlegging  behelsende  der  54  Uo. 
op  de  plaat,  door  F.  D,  M,  ^Peyst  om  d'Eeuwich."  Met  onderschr.: 
yWaere  UTtbeelding  klaer,  eenes  oprechten  yrede.  Die  wei  te 
,wenschen  waer,  in  elck  Landt  en  Stede."  Hg.  89,  met  het  yers  57, 
br.  53  dm.  br.  foL  Zeer  fraai  en  sieer  géldscaam, 

(!¥•▼.)  De  Spanjaarden  door  de  Staatschen  onder  den  Heer  Mar- 
quette  by  Mulheim  geslagen.  (Niet  by  Arend  yermeld).  —  Op  d. 
yoorgrond  de  Heer  y.  Marquette  te  paard ,  in  h.  yerschiet  Mulheim. 
Uit:  Baudart,  no.  280.  br.  4p,  Dit  feit  is  niet  bij  Hogenberg  afgebeeld. 

^268  (!•  IVov.)  Schermutseling  btf  Xanten  en  Bljnberk,  waar  Graaf 
Adolf  y.  Nassau  sneuyelt,  doch  de  Staatschen  oyerwinnen.  (Niet 
by  Arend  yermeld,  doch  btj  Wagenaar,  IX.  427).  —  Op  den  yoor- 
grond de  yeldslag,  in  het  yerschiet  het  dorp  Werth.  Naar  Hogenberg 
Beer  yerkl.,  y.  acht.  bedrukt.  Uit:  Baudart,  n».  278.  br.  4p, 

1269  (1609.)  2Unneprent  op  de  handelingen  oyer  h.  Bestand ,  met  opschrift : 
yHandelinge  y.  Trefvues.  anno  1609.''  In  h.  midden  de  Nederl.  Leeuw 
den  p^lbundel  vasthoudende,  waaruit  de  Kardinaal  een  pijl  (Qelder- 
land)  wil  trekken;  daarnaast  Spinola  die  een  Ol^ftak  aanbiedt; 
achter  den  Leeuw  een  Jecuit  en  een  Spanj.  met  stroppen  om  den 
leeuw  in  de  handeling  te  vangen.  —  Met  gedrukte  uitlegging  ter 
a^de.  —  V.  acht.  bedrukt,  br.  4fi.  Uit:  Valerius , Nederl. Gedencclanc. 

1260  (IMM  14  4prll.)  Aflesing  y.  vreugdevuren  ter  viering  v.  h.  12jarig 
a  Bestand,  den  9«q  April  te  Antwerpen  gesloten  en  den  14^  aldaar 
a^lesen  en  gevierd.  (Arend,  III.  h.  340).  —  Afbeelding  v.  ,'t  Stat- 
yhuys  y.  Antwerpen."  waarvoor  eene  estrade  is  opgerigt,  van  waar 
de  aflesing  geschiedt ;  vóór  het  Stadhuis  eene  menige  Holl.  en  Brab. 
mannen  en  vrouwen;  regts  en  links  vreugdevuren.  Van  oud.  eene 
uitvoerige  beschrijv.  in  2  kol.,  v.  de  aflezing  en  h.  feest.  Dese  plaat 
schQnt  2  stuivers  gekost  te  hebben,  want  aan  het  slot  staat:  gQhy 

jyS^t  wel   bestelt   voor  u  twee  stuyvers;  Glaeght  niet. Ik  heb 

eens  een   andere   druk   van  die  plaat  en  beschrijving  gefden,  waar 


156  Viering  van  het  Bestand.  tM9. 

de  Ie  regel  der  8e  kolom,  die  hier  hegint:  j^alle  de  inwoonden," 
de  laatste  regel  der  1«  kolom  was.  Hg.  18,  met  beeohr.  88,  br.  28  dm. 
fol.  —  ZeUdgaam, 
h  Deaelfde  plaat,  yroeger,  firaa^er  afdruk  sonder  het  insohrift:  g*t 
yStathays  t.  Antw."  —  Zonder  beeohr^ying;  welligt  behoort  de 
boTenaangehaalde  besohr^ying  ook  hierbQ. 

1261  Hetselfde,  nagenoeg  als  Toren,  en  geheel  afwijkende  Tan  de  plaat 
bQ  Hogenberg,  Uit:  Baudart,  n».  279.  br.  4fi, 

1268  Yrengdeynren,  ynnrwerken  en  yertooningen  te  Antwerpen  ter 
yiering  y.  h.  Bestand.  —  Het  plein  der  Stad,  waarop  het  Stadhois 
in  de  geheele  breedte  op  den  achtergrond;  het  plein  yol  mensohen 
in  burgerkleeding ,  en  een  koets  met  4  paarden ;  regts  yrengdeynren 
en  een  yeelhoofdige  draak,  yoorts  aan  een  der'  hnisen  een  groot 
wapen;  links  eene  piramide  met  alle  sinnebeelden  daaronder;  meer 
regts:  «Ignes  triomphales"  in  kapit.  letters.  Zonder  ondersohrift 
(welligt  afji^esneden)  Znd.  nm.  y.  gray.  —  Hg.  88,  br.  46  dm.  br.  foL 
Belangr^ke,  gel^kttjdige  plaat. 

1268  (91  April.)  Yreudeyuren  te  'sHage  a^gpestoken  op  de  afkondiging 
y.  h.  12jarig  Bestand.  (Arend,  IIL  840).  —  Gesigt  in  den  Haag; 
yooral  op  den  Ytjyerberg,  Geyangenpoort  en  Binnenhof,  waar  de 
kanonnen  gelost  en  de  yrengdeynren  gebrand  werden.  (Door  8,  Friamu,) 
Hg.  15,  br.  25  dm.  br.  fol.  ZeUkaam  en  teer  fnaiL  Pendant  yan  N«. 
1249  en  52. 
264  (99  April.)  UitsohrQying  y.  een  algemeenen  Dank-  en  Bededag  op 
den  6»  Mei  oyer  het  12(jarig  Bestand.  (Arend,  IIL  h.  840).  Gedmkt 
Plakkaat  waarboyen  eene  g^roote  hontoiede,  den  Y^yerberg  en  het 
Hof  vcM  HoUamdt  yoorstellende.  Hg.  6,  met  h.  plaoo.  86,  br.  26  dm., 
gr.  fol.  Zéér  »Uka<un, 

1265  Dank  yoor  het  Bestand.  —  In  het  midden  een  Standaard  met  Yrijheids- 
hoed ,  waaromheen  de  Prinsen  y.  Orazge  en  de  Maagden  der  Proyinc 
geknield  liggen;  met  Fransche  bijbelsprenk  nit  Jes.  25.  —  Y.  aohi. 
bedrukt,  br.  4fl.  Uit:  Yalerius,  Nederl.  Gedenocl. 

1266  (5  Mei.)  «Dese  Yertooninghen  sijn  t'  Amsterdam  (yan  d'  Oude  Gamer 
yin  liefd  bloeijende)  yertoont  op  de  yieringhe  yan  't  Bestand  den  5 
^Mey  1609."  —  Opsohrifb  boyen  eene  groote  plai^t,  bestaande  uit 
eene  uityoerige  afbeelding  y.  h.  Tooneel  op  den  Dam  te  Amst. 
opgerigt,  omringd  door  10  kleinere  tafereelen  (1.  2.  S.  4  boyenaan, 
5.  7.  9  ter  linker,  6.  8.  10  ter  regter  zijde)  uit  een  treurspel  oyer 
Tarquinius  Superbus,  Lucretia  en  Brutus;  het  geheel  meteen  rond- 
gaanden  rand  omgeyen.  —  Het  groote  Tooneel  was  op  den  Dam  b^ 
de  Paerdenstal  (dat  is  aan  de  Z.  zijde,  b^  de  Krom-elleboogsteeg) 
yóór  de  woningen  die  nu  in  Zeemans-Hoop  herbouwd  s^n.  —  Door 
J.  C.  Visscher,  Hg.  48,  br.  60  dm.  br.  foL  Hoogst  tMtamie  en  söör  be- 
langr^ke  plaat. 

1267  Uityoerige  zinneprent  op  h.  Bestand.  —  8  bladen,  waaryan  het  1« 
regter  blad  2  groote  estrades  tegenoyer  elkander  yoorstelt ;  yoor  de 
eene,  regts,  zit  Belgicak  Arch^d,  svihdita  en  staan  Philips  lY  en  Spinola; 
yoor  de  andere  links  zit  Belgica  Ubera  en  staan  Maurits  en  twee  TTBT, 
Staten;  naar  die  estrades  rijdt  (2«  blad)  het  affuit  y.  een  kanon, 
waarop  *t Bestemt  zit,  getrokken  door  twee  paarden,  waarop  Albert 
en  Isabella,  die  door  ^sLcundts  Uefde  en  Zedieheyt  geleid  worden, 
terwijl  J.  va/n  Naey  de  teugels  houdt ;  naast  den  wagen  gaan  Hendrik  lY 
en  Jacobus  y.  Eng.;  achteraan  geketend  H  Oorlogh,  yoorts  kr^gslieden 
enz.;  in  h.  yerschiet  Antwerpen;  boyen  in  de  plaat  Mars  en  Yenos 


1M9.  i^nneprenten  op  het  Bestand.  157 

elkander  omhelieiide.  —  Zeer  fn^e  en  oitToeri^  voontolling, 
md.  nm.  t.  grmr.  (C.  /.  FtswAar?)  Met  adree  t.  P.  Goot  (1660?) 
(Zekerlyk  bestaat  hierran  een  rroeger  afilrok  met  Troeger  adree). 
De  8  bL  te  lamen  br.  90,  bg.  40  dm.  br.  £61.  Zeer  Jraai  en  tMeaaim. 

In  den  Oatal.  Histor.  Atlas  in  1848  door  m^  yerkocht,  rind  ik 
gde  Wagen  t.  de  Trere  door  Job.  Ney  geroerd.  Groote  linnepr. 
,(door  C.  de  Paê?)  1  bL"  —  Dit  is  welligt  eene  verkleinde  Tan  dese. 

Boren  dese  plaat  behoort  nog  een  swarte  rand ,  waarin  in  't  wit  de 
woorden:  «Afbeeldinge  Tan  bet  Bestant."  —  In  de  prentTenameling 
op  de  Bibliotheek  der  Remonstranten  alhier  komt  het  aldos  Toor. 

1268  Zdnneprent  op  het  Bestand.  —  Ben  segenwagen  waarin  JvgUUa  en 
Pam  aitten,  en  door  Mieerieordia  en  VeriUu  geToerd,  waarnaast 
Manrits  en  Spinola  en  de  17  ProTino.  gaan ,  alsmede  Hars  geketend 
Toortgesleeptf  komt  tot  Albert  en  Isabella  die  ter  linkers^de  sitten 
en  naast  wie  de  Staten  en  J.  de  Ney  staan;  achter  desen  TsmpliM» 

*  ft^,  —  Met  5  med.,  (8  boTen,  2  onder  de  pi.,)  t.  Spinola,  Albertns^ 
Bnquoy,  Manrits  en  Fred.  Hendrik.  Door  HeL  v.  d.  Bonehe,  Hg.  26, 
br.  86  dm.  br.  fol.  — 

In  den  GataL  t.  d.  Histor.  Atlas  in  1848  door  m^  Terkooht,  Tind 
ik  deselfile  pi.  ,door  W.  Hoen.*'  Kan  dit  deielfde  Bfjn? 

1269  Zinneprent  op  het  Bestand.  —  In  het  midden  sit  onder  een  troon- 
hemel Bêgma  Bdgiea,  met  een  palmtak  in  de  hand,  boTen  haar  een 
4reg.  opsohrif)-:  ,Deo  Opt.  Max.  Yotnm  pro  pnblioa  paoe."  Begts  en 
links  Tan  den  troonhemel,  de  profilen  Tan  Antwerpen  en  Amsterdam ; 
op  den  Toorgrond  in  2  r^en  de  Maagden  der  17  Nederl.  ProTino. 
met  de  wapens  der  ProTinoiön  in  de  hand.  Naar  Jo.  Woudamu  (J, 
van  der  WovdeJ  met  (b^na  nitgeslepen)  adres  t.  H,  Haeeiens.  Hg.  86, 
br.  42  dm.  br.  foL  Zéér  fMaaam, 

1270  Zinneprent  op  het  Bestand.  —  Eene  groote  Piramide  waarnaast 
boTenaan  de  woorden:  Pyramu  Pacificai  op  de  kolom  Tele  sinne- 
beeldige  Toorstellingen ;  op  het  voetstak  staan  de  beelden  t.  PieUu 
en  JuetiUa,  en  er  naast  Jfors  en  IryviÓM,;  op  de  trappen  en  TÓÖr  de 
piramide  sitten  de  7  Nederl.  Prov.  (tuasohen  haar  de  Holl.  Leeuw). 
Rondom  het  Toetstnk  staan  de  Vturiaa  Natiomse;  aan  de  reg^rzQde 
der  plaat  een  tronk  met  uitgesproten  tak  en  Maurits  sinspreuk; 
links  2  torens  met  opschrift:  Vigil  en  VigOAa;  daarboTen  eene  Lat. 
opdragt  aan  de  Staten;  ter  weerszode  Tan  de  spits  der  piramide  de 
wapens  Tan  Frankrijk  en  Eng.  en  boTen  de  spits  de  Hebreenwsche 
letters  t.  Blohim  (Qod)  in  een  nimbus.  Door  8.  de  Fries  (Frieiue) 
Znd.  adres.  gr.  fol.  —  Deze  pi.  bestaat  uit  2  oaneenbehoorende  bladen ; 
het  bovenste  de  spits  voorstellende;  te  samen  hg.  78,  br.  46  dm. 
gr.  fol.  —  üiieret  zeldzame  en  frcbaüge  gelijkt^ dige  plaat. 

In  den  Oatal.  Munniks  t.  Cleef  1860,  uo.  186  kwam  hierTan  eene 
Teel  later  druk  met  adres  t.  O.  J.  Viescher  toot, 

Dese  plaat  is  later  met  Tele  Teranderingen  gebruikt  Toor  een 
spotprent  op  de  Remonstranten  en  toen  ,het  Arminiaens  Testament" 
genoemd.  Zie  No.  1829. 

1271  Zinneprent  op  h.  Bestand,  met  opsohrifb:  De  oraeht  des  Peys,  —  Pru- 
deniia  smeedt  in  een  fornuis  zwaarden  tot  ploegt zers;  regts  de 
eindigende  oorlog;  links  de  beginnende  landbouw.  Met  Holl.,  Lat. 
en  Fransoh  vers  en  adres  t.  P,  Bdltens,  br.  föl.  —  Komt  voor  in: 
CataL  Atlas  v.  Voorst,  no.  217. 

1272  Zinneprent  op  h.  Bestand,  met  opsohrifb:  «Pacis  inuiyip^antifdtfluMaÜo. 
—  De  Vrede  rijdt  op  eeu  wagen  door  3  ezels  getrokken;  de  Maagden 
der  17  Provincidn ,  hare  wapens  in  de  hand ,  komen  haar  te  gemoet. 


158  Oalikflche  Oorlog.  l«lt. 

Het  yala  andere  linnebeeldige  fi^^iren.  Znd.  nm.  t.  gray.  br.  foL 
Komt  Toor  in :  Oatal.  t.  Yoonit.  1858.  no.  213. 

1878  Zinneprent  op  het  Beetand.  De  HolL  Maagd  aittende  mei  Taande! : 
CkmoofdM  op?  daa  warmt  Aoocttooa.  (Door  /.  O,  ViucK&r).  br.  foL  —  Komt 
TOor  in :  OataL  Mnnniks  t.  dieet  1800.  n».  177. 

187é  Zinneprent'op  h.  Beetand,  met  boTenaohrift ;  J)tn tpodberwt  L WMig , br. 
4».  Komt  TOor  in:  OataL  Mnnniks  t.  Oleefl  1800.  n».  188. 

1876.  Zinneprent  op  het  Bestand,  ToorstelL  den'Holl.  tnin,  waar  w>tH<iA«fii 
Print  Willem  en  Manrite  staan,  een  wapenbord  houdende  waarop 
BêUgio  en  Iribsriof  omgeren  door  de  NederL  ProTinoiÖn»  met  een 
keten  Terbonden  aan  den  letel  t.  JumMm  en  P(mi:  in  de  boTenho^en 
der  pL:  Btma  Ckmua  en  BsUgio,  t.  ond.  Mars  en  Yuloanns  met  yer- 
nield  wapentoig.  (Door  ds  Pcmm).  br.  foL  —  Komt  TOor  in  OataL 
Mnnniks  Tan  Oleefl  180a  n».  18é. 

1876  Zinneprent  op  h.  Bestand.  —  Slr^gsTolk  en  Landlieden  te  samen 
foest  Tierende,  wegens  het  gesloten  Bestand.  Naar  D.  VimMbocmê 
door  en  met  adres  t.  B.  a  Bolmoeri,  Met  6  reg.  HolL  Ters:  |,8iet  nu 
,hoe  trefVnes  alles  Terkeeren  gaet,"  enx.  br.  4fi,  Komt  Toor  in  OataL 
Mnnniks  t.  01ee£  1800.  no.  186. 

1877  Zinneprent  op  h.  Bestand.  —  Ben  Tignet ,  de  Orerrloed  den  KrQgpgod 
fertredende,  waaronder  een  vers:  ,Ben  Nieu-jaer  OTer  den  Vrede 
«ofte  bestant"  onderteekend:  Soop  v.  beiflr.  foL  Zie  OataL  Mnnniks 
T.  Oleeü  1860.  no.  19a 

1878  (161«.  18  MaaH.)  Golikaohe  Oorlog.  (Arend ,  UL  b.  400—408 ,  418).  -- 
Het  Slot  Bredenbend  aan  da  Bohr  door  den  Graaf  t.  Solms  TOor 
den  Hertog  Tan  Brandenborg  en  de  Staten  Tergeefii  belegerd.  — 
Qeheel  anders  dan  b^  SogeiCberg  N^.  874.  Oeiigt  op  het  slot;  op  den 
Toorgrond  Aartshertog  Leopold  te  paard.  IHt :  Bandart ,  n».  88L  br.  4°. 

1879  (1  Hel.)  Prins  Frederik  Hendrik  en  Vorst  Ohristiaan  t.  Anhalt 
TerdrQren  de  Waalsohe  troepen  by  Beoknm  b^  Maastricht.  (Arend, 
UL  b.  418  418).  —  Geheel  anders  dan  in  Hogmih&rg.  N».  875.  — Qesigt 
op  het  klooster  Beoknm;  de  Prins  en  de  Vorst  te  paard,  regts. 
Uit:  Bandart  no.  282.  br.  4». 

1880  (85  JalU.)  Prins  Maarits  stelt  s^n  leger  by  Nuis  in  Slagorde.  (Arend, 
nL  b.  418).  —  Geheel  anders  dan  in  Hogenb&rg  N».  876.  —  Op  den 
voorgrond  het  leger,  in  het  Tersohiet  Nnis.  Uit:  Bandart,  n».  883. 
br.  4fi, 

1881  Beleg  der  Stad  Galik.  (Arend,  UL  b.  414).  —  «Vraye  ponrtraiotnre 
gde  Tassiegement  de  la  Tille  de  Juliers  arec  Lapproches  et  galeries 
ydoTant  Ie  Ohasteau,  eto."  1610.  Opschrift  boren  in  eene  pL  Ter- 
toonende  het  geheele  land  y.  Gnlik,  in  h.  midden  de  stad,  regts  de 
Bohr,  meer  regts  h.  Fransche  leger,  links  h.  Gnliksohe  wond,  het 
kwartier  y.  Manrits,  ens.  Naar  P.  Ootin,  dict  d^Argtneouri  door  Flor, 
BalthoMT,  1611.  Hg.  41,  br.  49  dm.  br.  foL  —  Achter  op  de  pL  is 
eene  afisond.  Fransche  beschr^Ting  in  2  bL  Tastgehecht:  «lei  se 
,  represente  Ie  ponrtraiot  Tasaiegement  de . . .  Jnliers,"  etc.  Met  adres 
T.  PL  B.  Sculptevr,  ^k  la  me  diote  Goerstraet  a  Noble  a  la  Bose  Ik 
yDelff."  —  De  Heer  Bodel  segt  in  s^n  stnk  oTer  Balthasar  onder 
no.  IX,  dat  dese  plaat  reeds  in  Noy.  1610  aan  HH.  Mog.  werd  aan- 
geboden doch  dat  hij  die  nooit  gesien  had.  Ook  my  is  geen  ander 
£x.  dan  dit  onder  de  oogen  gekomen.  —  Hoogst  xeldtMatn, 

1282  Beleg  y.  Gnlik ;  geheel  anders.  In  h.  midden  de  Stad  veel  grooter  dan  op 
de  vorige  pi. ,  en  h.  omliggende  land ,  doch  dit  veel  minder  uitgebreid ; 
boyenaan  't  Tlekje  Stetterioh.  —  Met  afisond.  nitToer.  beschr^y.  en 
uitlegging  (welke  naast  en   onder  de   pL   behoort)  met  opsohrift: 


I^IO— 11.      Oolikflche  Oorlog.  —  OodsdiensUwisteiL  159 

^Afbeeldiiiglie  t.  da  tralfeL  beleger,  d.  yereen.  Ooninglieiiy  eni.  — 
yllnde  een  kort  Terhael  d.  laooenie."  —  ^Amat.  OL  J,  Vinekêr,  op 
,de  NsZQdts  Oolck  in  de  YiMoher."  Hg.  81,  br.  41  dm.  br.  föL  Dese 
plaat  ie  t^dens  het  beleg  nitgegeyen  daar  het  einde  t.  h.  beleg  in 
den  tekst  nog  yerwaoht  wordt.  —  Zeer  suHdMom, 

19B8  Beleg  y.  Gnlik ;  geheel  andere.  —  In  h.  midden  de  Stad ;  nog  grooter 
dan  op  de  Toorg.  pi.,  regte  de  Boer,  links  het  omligg.  land}  t.  ond. 
het  Tereohanete  kamp  t.  Manrite.  Met  seer  yele  HolL  ineoriptien  en 
Do.»  en  nitlegg.  onderaan  regtiL  Met  boTenschrift  in  de  pi.:  ,Die 
^aeeker  en  waraoht.  afbeeld,  y.  Gnlik,"  eni.  en  8reg.  onre.  ondereohrift. 
Zind.  nm.  y.  graY.  met  adree  y.  Nic  v,  öeüUkereken  (door  hem  ook 
gegraY.RP)  Hg.  88,  br.  48  dm.  br.  foL  Zéér  sMëaam,  —  In  het  onder- 
■ohrift  etoat  deie  aardigheid:  ,  Af  beeld.  y.  Gulik  naer  'tieren  ge- 
yOonterfeyt,  ens.  waer  in  de  leoer  groot  Yermaeok  Yinden  tall,  end' 
,gelt  dat  UL  beeteden  aal  n  niet  berouwen ,  want  gj  oont  het  leger 
«aeen,  eonder  prikel  (perjkel)  geaohoten  te  worden."  —  Waareoh^nlljk 
gedurende  het  beleg  aitgegeren. 

19Sé  Beleg  y.  Gnlik,  geheel  andere.  —  In  h.  Yersohiet  de  stad,  op  d. 
Yoorgrond  de  riYier  en  h.  kwartier  y.  Manrits.  Gtoheel  anders  dan 
in  Hogmtiberg  No.  880.  Uit:  Baudart,  no.  284.  br.  4o. 

1S86  (t61t.)  yBe  Benrs  d.  Stadt  Amsteldaip  ia  begonnen  in  1806,  Yolbonwt 
gin  Igll,"  —  Gesigt  y.  de  benrs,  met  grooten  toren,  y.  buiten  en 
T.  binnen,  de  brug  er  Yoor  naar  h.  Bokin  en  den  ingang  tot  de 
benrs  op  de  brug ;  sonder  de  straat  aan  de  sQde  der  KalYeratraat.  — 
Fraaie  gnY,  met  adrea  y.  F,  de  Wit.  Hg.  26,  br.  81  dm.  br.  foL 

1286  (161S)  Spotprent  op  de  (ïodsdienattwiaten  met  de  aanhangera  y. 
Arminiua.  —  In  eene  Baadaaal ,  y.  Yoren  open ,  sitten  7  Baadaheeren 
en  Maurita  aan  eene  tafel;  Maurita  trekt  aan  een  atok,  die  aan  h. 
ander  einde  door  een  man,  die  eene  muta  in  den  Yorm  y.  eene 
kerk  opheeft,  wordt  Yaatgehouden.  —  Onder  dese  Yooratell.  een 
bootje  waaruit  8  Yarenagesellen  aan  wal  etappen,  en  een  weer  y. 
wal  ateekt.  Met  boYensohr. :  ^Comoedia  Yetua"  (door  Wl.  Meerman) 
en  2  reg.  oura.  onderaohr.;  glSj  maat,  aiet,  ia  'tlant  yoI  geoken/' 
ens.  Titelplaat  y.  (W.  Meerman)  geestig  Spotachrift:  |,Oomoedia 
,Yetua.  1612."  4o.  Zie  BibUotheek  y.  Famphl.  no.  1040—1060. 

1287  Deselfie  Yooratelling,  dooh  met  vele  Yeranderingen.  —  De  bovenate 
afbeelding  ia  gelijk  aan  de  rorige  dooh  omgekeerd;  de  8  Yarena- 
gesellen  die  onderaan  op  de  Yorige  plaat  uit  de  achuit  treden,  staan 
hier  op  denzelfden  grond  in  de  saai  linka.  —  Y.  ond.  eene  andere 
afbeelding:  Ben  wag^n  met  hollende  paarden  rijdt  in  YoUen  ren  y. 
een  berg,  eenige  menachen  Yallen  er  uit,  anderen  roepen:  ,Houd, 
maet,  de  mallewagen,  enz.  —  Titelplaat  Yan  hetzelfde  pamphlet  y. 
Meerman,  doch  Yermeerderd  met  een  2*  dl.:  ,de  Mallewagen,  uit- 
gegOYen  in  1618,  en  eene  nadere  OYorreding  tot  gfodadienatige  Yor- 
draagzaamheid  behelzende.  Deze  twee  platen  ztjn  seer  bekend  en 
Yeel  nageYolgd,  gpelijk  het  hoogst  behartigenswaardige  boek  Yeel 
herdrukt  en  Yerspreid  was. 

1288  (ittlS.)  Zinneprent  teg^n  Spanje.  —  De  HolL  leeuw  ataat  in  eene 
omheining  (de  HoU.  tuin)  waarin  een  Oranjeboom  (Maurita)  uit  een 
tronk  ia  geaproten;  linka  een  boom  waaraan  de  Spaeneehe  tirafimi  en 
Inquiaiti  hangt,  welke  door  Prina  Willem  omgehouwen  wordt.  — 
Houtsnee-Yig^et  op  den  titel  y.:  8.  CastelUo,  opera  (oYer  de  Yerdraag^ 
zaamheid  in  Beligie  en  de  praedeatinatie ;)  in  h.  Hollandsoh.  Haarlem 
Yino.  Oastelejn,  1618.  4fi,  —  Dit  is  zeker  een  oud  Yignet  dat  de 
uitgeYer  hierYOor  zonder  toepassing  op  den  tgd  gebruikt  heeft. 


100  Maurits  ontv.de  Orde  v.  d.  Koasenb. — Walvisch  gestrand  16f  3, 1 4 

15B9  (4  Fek,)  j^Flegüge  Oeremooie  omtrent  het  aendoen  t.  de  KonBebant 
,en  omkangen  t.  8t.  Joris  aan  8.Sxc.  Maorits/'  ens.  (Arend,  III.  h. 
668).  —  Uitvoerige  afbeelding  y.  de  Groote  Zaal  (t.  Toren  geheel 
open)  op  het  Binnenhof  met  den  stjgang,  en  een  gesig^  op  den 
Haag  ter  regter  en  linkerz^de;  TÖÓr  de  saai  eene  menigte  Tolks 
en  aeer  vele  kanonnen.  In  het  midden  der  saai,  die  met  gewerkte 
tapeten  behangen  is,  etaat  Maurite  wien  de  Engelsohe  G^esant  den 
Kousenband  aandoet.  Door  8,  Friaiiu  {de  Fries.)  Hg.  21,  br.  60  dm. 
br.  foL  —  Hierb^  eene  nitlegg^g  der  letters  A — ^B  en  a — n  en  het 
laatste  gedeelte  t.  eene  nityoer.  beschr^ving  der  ceremoniën,  waarin 
yermeld  wordt  dat  men  eerstdaags  afisonderl^yk  de  Predioatie  sal 
oitgeyen  door  UQtenbogaard  b^  dese  gelegenheid  gebonden.  —  Zie 
mbliotheek  y.  Pamphl.  no.*1068  tot  1066,  waar  ook  de  Predikatie 
wordt  genoemd.  —  Voorts  by  de  beschr^ying  eene  groote  afbeel- 
ding y.  Maurits  wapen  en  8  herauten.  —  Waarsch^nlijk  is  dese 
hoogst  ssldsoms  plaat  6  dm.  yan  boyen  afgesneden,  want  op  de  yolg. 
plaat  B^n  2  balken  meer  en  hoogere  kolommen  dan  hier  sig^baar; 
ook  behoort  het  bovenstaande  opschrift  (dat  onder  dit  Bz.  geschreven 
is)  waarschijnlijk  in  druk  b^  dese  plaat. 

12B0  Hetselde.  Oopie  of  latere  opgegfray.  druk,  doch  y.  ond.  en  aan  de 
sfjden  versneden;  het  volk  vóór  de  saai  en  de  kanonnen,  alsmede 
de  beide  g^esig^ten  op  den  Haag  ter  regter  en  linkersQde  sijn  weg- 
genomen en  de  plaat  alsoo  verkleind.  Znd.  nm.  v.  Friams.  Met  n<». 
en  nitlegfging  onder  de  pi.  Hg.  29,  br.  88  dm.  br.  fol.  Dese  afiirnk 
der  plaat  behoort  in:  Leven  v.  Manrits.  1661? 

1201  Zinneprent?  b^  dese?  gelegenheid.  —  Het  wapen  v.  Manrits,  om- 
geven met  de  spreuk  van  den  Kousenband:  ,Honi  soit  qui  mal  j 
^pense."  en  dit  omgeven  met  lanriertakken ,  waaronder:  Je  Main- 
tiendray,  in  gproote  kapit.  letters,  en  daaronder  op  een  tablet  eene 
opdragt  V.  dese  plaat  aan  Manrits  waarb^  alle  s^ne  titels.  —  Zeer 
fraaie  gravure  snd.  eenig^n  naam  of  jaar.  Hg.  47 ,  br.  88  dm.  gr. 
fol.  —  Twee  even  groote  en  dergelijke  pL  bestaan  er  met  opdragen 
aan  Frederik  Hendrik  en  aan  Srnst  Gasimir;  alle  8  behooren  waar- 
sch^nlQk  in  het  firaaije  werk:  Thibanlt,  Academie  de Tópee. (Leide ? ?) 
162a  Zeer  gr.  fol. 

1292(1614*  S8  Dee.)  Een  Pot-Walvisch  (mannelijk)  gestrand  b^Noordwijk 
aan  Zee,  lang  68  voet,  of  62  roedevoeten;  voor  aan  den  mnil  breed 
9,  aan  den  staart  12  roevoeten.  —  Belangpr^ke  afbeelding;  de  visch 
ligt  met  den  kop  reg^;  op  den  visch  staat  een  man  die  hem  schijnt 
te  meten,  in  het  verschiet  het  duin.  Met  8reg.  insohrift.  Qeètst  door 
Es,  V.  d.  Veilde,  br.  fol.  Hg.  16^,  br.  2H  dm.  Uiterst  seldsaam;  dit  is 
het  öönige  Sxemplaar  dat  ik  ooit  gesien  heb. 

1298  Hetselfde,  geheel  als  voren,  (wellig^  detelfde  plaat  met  eenige  ver- 
anderingen.) De  plaat  is  iets  broeder,  en  iets  g^ooter;  de  man  op 
den  walvisch  is  besig  dien  te  meten;  eene  gproep  van  8  personen 
die  op  de  vorige  plaat  een  gedeelte  v.  d.  staart  v.  d.  walvisch  bedekt, 
staat  hier  aan  h.  einde  v.  d.  staart,  en  nog  2  personen  en  een  schip 
sijn  aan  de  linkers^ de  dese  plaat  meer  dan  op  de  vorige*  Met  2  reg. 
inschrifb  in  een  klein  veld  en  Ireg.  onderschrift.  Naar  Es,  v.  d.  Velde 
inventor  (door  /.  v.  d.  Velde)  met  adres  v.  O.  J,  Visscher.  Hg.  17,  br. 
81  dm.  br.  foL  ZeUdinam. 

1294  Gnliksche  oorlog.  (Arend ,  m.  h,  667).  Bene  beknopte  kaart  v.  h.  geheele 
Gnliksche  land ,  v.  Arnhem  tot  Manster  toe,  omvattende  reg^  Gelderl., 
N.  Brab.,  Luik,  tot  Keulen,  Hessen  en  Westph.  aan  de  linkers^de 


llll.         Oaliksdie  Oorlog  en  Zonneprenten  daaroyer.         161 


toe;  WAarop  lear  Tela  plMitum  door  SpinoU  in  dit  jaar  ingwiomco , 
langediiid  s^n,  alc  ook  de  to^^  yan  Manrits  ter  s^ner  bestr^ding. 
Met  8  reic.  boTeiuwhr. :  j^Tabnla ,  qaa  repraeeent.  oppida  atq.  looa  per 
flfaroh.  Spinolam,  nomine  Oaee.  l^j.  obeena  et  oocap.  in  Dnoat. 
yJuliao.  eto.  anno  1614.  Nee  non  expeditionis  bell^  ad  oonat.  ejni 
«reiist.  a.^  Maaritio.^  snioeptae."  —  Dese  plaat  is  niet  b^  Hogaiberg, 
—  Uit:  Baodart,  no.  2B6.  br.  4».  (de  dubbele  breedte).  ■—  Dese  plaat 
Il  de  laatate  in  Baadart,  en  met  het  seer  nitToerig  rex^iaal  op  89 
bL  T.  d.  Gnlikeohen  oorlog  sluit  dit  belangr^k  werk. 
W  Deael£ie  kaart  doch  op  veel  grooter  schaal;  met  Tele  n«>  en  letters, 
doch  sonder  beschr.  (die  waarsch^nlljk  ontbreekt).  Van  ond.,  in  h. 
midden  der  plaat  een  kleine  berg  (de  Treres),  waaruit  Hars  te  Toor- 
sch^n  komt,  de  serk  waaronder  hy  rust,  opbrekende,  met bysohrift : 
,8pand  yry  de  trom ,  Siet  toe  ik  kom,''  sinspeling  op  de  aanstaande 
Tredebrenk  en  h.  einde  t.  h.  Bestand  dat  men  toen  algemeen  Ter- 
wachtte  wegens  het  optreden  yan  Spinola  in  het  Guliksche  (en  waartoe 
de  geest  die  in  dese  platen  en  versen  spreekt,  evenseer  aanleiding 
ion  geven).  —  Door  ^tc  v.  QeiUkereke  (te  Lejden).  1^  bL  aaneen.  Hg. 
81,  br.  68  dm.  br.  foL  Fraaie  en  seldsame  prent. 
*^^  Hetsel£ie,  naanwkeurige  doch  iets  kleinere  copie  der  Toorg.  kaart, 
en  de  woorden:  ^Spand  vrij  de  trom"  enx.  ónder  de  plaat,  terw^l 
die  op  de  Toorgaande  naast  die  voorstelling  staan.  —  Van  dese  kaart 
is  alleen   het  grootste,  regtsche  blad  aanwesig.  Hg.  22,  br.  80  dm. 

^^^  Zinneprent  op  den  Gulikschen  oorlog  en  het  gevreesd  einde  van  de 
Treves.  —  Sene  dergel^ke  piramide  als  op  no.  1270  staat  schuins  en 
dreigt  te  vallen,  daarnaast:  Banden  voi  knapsaek,  (een  kr^gsroep?  v. 
die  tijden);  regts  treedt  de  Holl.  Leeuw,  met  omsohrift:  gHomU  êoit 
(sprenk  v.  de  Orde  v.  d.  Kousenband,)  uit  een  berg  op  een  Griffioen 
(Spinola,  met  opschrift:  g'sLands  heapnnqer)  toe,  en  wil  hem  de  steden 
Wesel,  Aken,  Duren  ontweldigen.  (Wezel  ging  in  Sept.  1614  aan  Sp. 
over.)  In  het  midden  een  eereboog  met  opschrift:  't  Landt  v.  GhiUk, 
ens.  waaronder  kr^gsvolk  trekt ;  links  het  Spaansohe  heir  met  vaandel 
waarop:  ^Castydinge  der  rebellen"  en  daarbij:  j,  Dit  Yastela  vent  spel, 
j,gaat  wonder  weL"  Y.  ond.  eene  groote  (a&onderL)  uitlegg.  m.  opschrift: 
,  Afbeeld,  en  corte  verclar.  van  datter  voorleden  jaer  ghepass.  is  in 
i,Gulick,   Kleef,   enz."  (welke  tekst  hier  ontbreekt).  —  Znd.  nm.  v. 

^  grav.  Hg.  24,  br.  86  dm.  br.  fol.  Zéér  fseldgcuun, 

^^S8  Zinneprent  op  hetselfde,  geheel  anders;  m.  inschrifb  in  h.  midden 
der  pL :  Vreemden  handel.  —  De  HolL  Leeuw  (Maurits  —  Eendrachtich 
geweU)  gaat  op  den  Griffioen  (Spinola  —  ^sLands  heapringerj  los,  die 
Gnlik  op  Etjn  borst  heeft  en  aan  de  toren  van  Aach  (Aken)  s^ne 
klaauw  slaat;  links  Qetromoe  wacht,  een  kr^gpnnan  die  een  beker 
vnltl  —  Boven  in  de  pi.  het  wapen  v.  Gulik;  onder  de  pL  een  lang 
gegrav.  vers  in  4  kol.  ieder  v.  12  reg.  beginn.:  ,Wel,  wel,  wats  dit 
i,voor  fantazy."  —  Znd.  nm.  v.  gra?.  Hg  22 ,  br.  82  dm.  br.  foL  Zeldtaam. 
1299  Zinneprent  op  hetselfde,  doch  voomamel^k  op  het  waarsch^nl^k 
verbreken  v.  h.  Bestand.  gHet  Testament  van  *tBestant,  —  Le  tesUunent 
gde  la  Trefvei"  opschrift  v.  eene  pi.  waar  regts  de  Holl.  Leeuw  en 
Nederl.  Maagd  in  den  Holl.  tuin  s^n,  in  het  midden  de  Paus  en 
andere  B.  K.  Geestelijken ,  achter  hen  de  Dood  met  seissen ;  links  een 
geharnast  krijgsman  (Spinola).  —  Y.  ond.  eene  uitvoerig^  samenspraak 
in  verzen  tusschen:  Jfors,  JeauvDit,*tBe8tant,  Maecht,  Patrias  defenaio, 
enz.  1616.  (in  4  kol.)  Znd.  nm.  v.  grav.  of  dichter.  De  pi.  hg.  18, 
met  vers  81,  br.  86  dm.  br.  fol. 

81 


162  Onliksche  Oorlog. — Begrafenis  van  Walr.  v.  Brederode.  f615. 

1800  Zixmaprent  op  hetselfda ,  en  op  den  geheelen  oorlog.  —  Met  insohrift 
gOorloghi  voonpel  dm  Paus  toegeeygent  tot  een  mau  Jaar,  In  h.  middeii 
der  pi.  de  Pau  e! tiende  en  sohreeuwende ;  op  s^n  schoot  is  eenc 
kleine  prent  gehecht:  Bêdeekte  heyUcheyi;  dat  opligtende  slet  men 
brandstapels  en  galg^en,  waarran  in  de  uitlegging  staat:  gJa  des 
jigront  en  rechte  Toomemen  om  dese  landen  met  moorden,  braden 
,te  mineeren."  Begts  t.  d.  Pans  staat  Spinola  met  een  beukhamer 
om  soldaten  te  slaan,  links  t.  d.  Paus  de  Ol^ftak  t.  'tBeatand  en: 
gOorloeh  haeckt,  Treves  hraeekt;**  meer  links  vele  Nederl.  krQgsliedeii 
en  Mars  een  moker  opheffende;  in  h.  yerschiet  Weeel,  Aken,  Bees 
en  Bmmerik  met  een  groote  keten  a^pesloten. :—  Y.  ond.  eene  afitond. 
(sinnebeeld.)  uitlegging  der  yele  n».  en  letters  op  de  plaat,  met 
opsohr.:  j.  Afbeeld,  ende  cort  yertoooh  t.  d.  selts.  Oorloch,  nu  in  Guliok," 
ena.  — ,  waarin  gesegd  wordt  dat  in  d.  Terleden  somer  onae  Mauritc 
Spinola  beyoohten  heeft.  —  SSnd.  nm.  t.  grav.  Hg.  16,  met  uitlegg. 
88  dm.,  br.  41  dm.  br.  foL 

1801  Zinneprent  op  hetselfde.  —  Maurita  te  paard,  en  Spinola  op  een 
■evenhoofiligen ,  met  den  PauselQken  nmter  gekroonden  Griffioen 
Kittende,  dringen  met  gerelde  lansen  op  elkander  in;  achter  hen 
een  toren  t.  Babel,  dien  men  bouwt  (het  Bestand?);  op  den  achter- 
grond Keulen  en  Elee£  —  Y.  ond.  een  groot  Holl.  Tcrs  in  4  kol. 
met  opsohr.:  j^Yerthoon.  ende  Terclar.  t.  d.  Olee&chen  St.  Joria'' 
SSnd.  nm.  t.  gray.  of  dichter.  Hg.  81,  br.  87  dm.  br.  foL 

1808  Zinneprent  op  hetaelfde  en  antwoord  op  een  Pasquil  yan  Pater  Arent 
op  de  Hollanders.  —  In  het  midden  een  zonderling  hoofd  met  séér 
langen  neu»,  en  opschrift  op  h.  yoorhoold :  ^Een  Pasquil  tot  yerw^t 
jpder  Holland,  gemackt,  met  de  yerantword. ;"  links  boyen  in  de  pL: 
, Pater  Arents  lof,  Tegen  't  yieryoetig  stof,"  en  daaronder  een  Arend 
(de  Keizer)  die  het  spit  draait  (Qulik),  terwijl  een  krijgsman  (Spinola) 
het  land  kaal  scheert,  en  de  Ganaen  (de  Hollanders)  angstig  in  een 
korf  g^yangen  zitten.  (Dit  gedeelte  der  plaat  is  waarsoh^nlijk  de 
origin.  plaat  door  de  Boomsohgezinden  uitgegeyen).  —  Begts  ziet 
men  den  Holl.  Leeuw :  Eendracht  heeft  macht,  die  aan  den  dubbelen 
Arend  een  kop  afbouwt,  terwijl  de  Griffioen  op  de  ylugt  slaat.  Y. 
ond.  eene  uityoer.  beeohrijy.  in  4  kol.  y.  h.  Pasquil  en  de  titel:  Pater 
Arente  lof,  enz.  Hg.  81,  br.  40  dm.  br.  foL  *) 

1808  (M&J(.)  Zinneprent  op  het  wantrouwen  tegen  de  Spanjaarden  en  op 
Maurits  zorg  yoor  den  welstand  der  7  Proylnc.  —  In  h.  midden  zit 
de  Holl.  maagd  met  een  yerrek^ker  in  de  hand  onder  een  loofhut; 
de  Koning  y.  Sp.  en  de  Aartshertog  dansen  yoor  de  Maagd,  terw^l 
de  Paus  op  de  trom  speelt;  Maurits  staat  achter  de  Maagd  en 
waarschuwt  haar.  —  Boyen  de  pi.  een  2reg.  yers:  j^Ghy  Patriotten 

jpt'hans,  kyck  ujt Siet  wat  een  yreemden  Dans,  om  de  HolL 

jpBruydt."  —  Is  de   titel  y.   een   pamflet  znd.  jaar,  yermeld  in  de 
Biblioth.  y.  Pamfl.  op  no.  1187. 

1804  Zinneprent  op  hetzelfde.  In  h.  midden  y.  een'  groeten  Holl.  tuin  zit 
de  Holl.  Maagd  in  een  pridel;  de  Staten  staan  naast  haar,  de  ingang 
y.  d.  tuin  wordt  door  de  Holl.  leeuw  bewaakt;  Spanje,  als  eene 
schoone  yrouw  y.  een  luipaard  yerzeld,  tracht  er  in  te  komen.  Met 


*)  Al  deze  platen  oyer  den  Gnlikschen  oorlog  yan  no.  1281 — 88  en  1294—1808 
z^n  zeer  zeldzaam,  de  eene  meer  de  andere  minder,  doch  yan  de  meeste 
heb  ik  slechts  het  hier  yoorhanden  Exemplaar  ontmoet. 


MIS.  Lotertjplaat  van  Egmond  en  Petten.  163 

nÜB  inadhriften,  en  boyenin:  jpKarokt  de  W^aheyt  Termaert,  t.  h. 
«HolL  hayahoawen/'  ens.  —  Titelpl.  t.  een  pamflet,  dat  geen 
anderen  titel  en  achteraan  h.  jaar  1615  heeft.  4».  Zie  Biblioth.  y. 
Ftaifl.  no.  1188. 
^Begraiania  y.  Walrayen  y.  Brederode,  Heer  y.  Yianen,  te  Yianen; 
in  U  lange  aaneenelnitende  br.  foL  bladen.  De  1«  pi.  ia  de  titel: 
iBaeohr^yinge  yan  de  begrafeniaae  yan  Walrayen  EEeer  y.  Brederode , 
«Unnen  Yianen.  1615."  en  daarboyen  het  hoofd  yan  y.  Walrayen  y. 
Bred.  te  midden  y .  eenig  beeldwerk ,  op  de  2*  pL  de  kerk  y.  Yianen , 
en  h.  begin  y.  d.  optogt,  die  op  de  12*  pi.  eindigt  met  eene  poort. — 
Znd.  nm.  t.  gray.  12  bladen,  br.  fol.  Ieder  blad  br.  85,  hg.  16  dm. 
2éêr  jMbfaoam. 

Deae  platen  ifjn  in  1628  ook  door  H.  Hcndiui  gebruikt  en  slechte 

weinig  weinig  yeranderd  yoor  de  begrafenis  y.  d.  Graaf  Johan  Albrecht 

T.  Solme,  yader  y.  Amalia  y.  Solma,  (Gemalin  y.  Frededk  Hendrik, 

begrayen  den  25/15  Mei  1628. 

^  (15  Maart.)  Loter^plaat  yoor  de  stichting  y.  een  nieaw  Gasthuis 

^  in  het  dorp   Bgmond   aan  Zee,   in  Noord-Holl.   aan   h.  seestrand, 

ongeyeer  bQ   Alkmaar.  —  Het  dorp  op  de  geheele  breedte  d.  pL; 

middenin  het  Ofutkuyi  met  dat  opschrift;  op  d.  achtergrond  de  see; 

boyen  in  de  pL  links  h.  wapen  y.  Holland,  regts  y.  h.  dorp,  daar- 

tnssohen  op  een  bandelier  in  goth.  letters  de  naam  y.  h.  dorp.  Öp 

^  yoorgrond  in  h.  midden  een  oad  man  en  yrouw  die  te  samen  een 

«taak  yasthonden,  waaraan  eene  g^oote  loter^kaart  (geheel  als  no. 

1009)   han^;  de  kaart  stelt  boyenaan  h.  Gkwthais  yoor,  daaronder 

•4  r^en  bekers,  ens.  als  prezen,  onderaan  de  conditiön,  alles  seker 

eene  yerkleinde  copie  der  originele  loterQkaart,  die  wel  geheel  yer- 

dwenen   sal   stjn.  Door  en  met  adres  yan  O.  /.  Visscher,  Hg.  88,  br. 

57  dm.  br.  fol.  Zonder  eenig  jaar.  Zéér  teUdKoam, 

^    Hetselfde;  naanwkenrige  copie  der  yoorgaande  plaat,  aan  de  syden 

iets  ingekort.   Lithoe^.   y.   TresUng  te  Amst.  Hg.  82,  br.  84  dm.  br. 

fol.  Uit:  Fokker,  Geschied,  d.  Loteri)en.  Amst.  1862.  8». 

In  het  genoemde  zeer  belangr^ke  werk  y.  Mr.  G.  A.  Fokker  yindt 
men  oyer  de  Loter^en  in  het  algemeen  de  meest  ourieuse  en  geheel 
onbekende  bescheiden ;  aldaar  is  ook  h.  Octrooi  medegedeeld  den  15 
Maart  1615  door  de  Staten  y.  Holland  aan  het  dorp  Bgmond  yer- 
leend  tot  h.  houden  eener  loteri)  om  daaruit  een  nieuw  gasthuis  te 
bouwen,  wtjl  h.  oude  door  den  oorlog  geheel  geruïneerd  was,  welke 
lotery  zooyeel  opbragt  dat  in  de  beschrtjying  y.  h.  dorp,  yerschenen 
in  1741  bij  gelegenheid  dat  de  g^oote  oude  toren  inyiel,  gezegd  werd 
^  dat  dit  huis  nog  g^ede  inkomsten  bezat.  -^  Zie  de  volgende  plcuU, 
^^  Dergelijke?  plaat;  pendant  der  yorige.  —  Afbeelding  y.  h.  dorp 
Petten  in  Noord-Holland  aan  h.  Noordzeestrand  bij  Alkmaar;  h.  dorp 
op  de  geheele  breedte  der  pL,  links  de  groote  yuurtoren  waarop  staat : 
Vier-hoet;  yooraan  op  de  pi.  een  man  en  yrouw  die  tusschen  zich 
hebben  een  groote  blad  waarop  het  Oasthwys  zeer  groot  afgebeeld 
is,  boyen  in  de  pi.  in  h.  midden:  Petten;  inks  h.  wapen  y.  h.  dorp, 
regts  y.  Holl.  Met  adres  y.  (en  door?)  O.  J.  VisKher,  Hg.  88,  br.  56 
dm.  br.  foL 

Dese  plaat  is  in  yoorstelling  en  bewerking  een  zóó  naanwkeurig 
pendant  y.  de  yorige,  dat  ik,  ofiKshoon  hierop  noch  jaar,  noch  y er- 
klaring,  noch  loterijkaart  yoorkomt,  het  hoogst  waarschiynl^k  acht 
dat  ook  met  deze  plaat  eene  hernieuwing  y.  h.  Gasthuis  in  h.  dorp 
Petten  door  eene  loter^ ,  omstreeks  den  tijd  y.  de  yorige  afbeelding, 
aangeduid  wordt.  —  Zéér  zeldnaam. 


164     Moord  ran  Van  Wely.  —  Eente  Schonwbnrg.    1616,  11. 

IIOB  (IB  HM.)  ^Afberidinglie  d«r  plMtae  daer  hare  Hoootejt  (Clan 
ylMbelU)  d«n  papegaj  heeft  aij^etchotcpi  met  den  yoeiboghe  onder 
yde  oode  ifalde."  —  Afbeelding  Tan  de  groote  Oathedraal  (te  Ant- 
werpen??) omgeTen  door  een  kerkhof  en  muur,  waar  binnen  reel 
Tolk  b^een  ii,  en  leabella  met  den  boog  lohiet;  links  de  etad  en 
Tele  menaohen,  boren  in  de  Inoht  een  Sreg.  Lat.  Tert  op  een 
bandelier.  Met  Bpaaneoh,  Franaoh  en  boTonitaand  Sreg.  Holl  onderaohr. 
QéSttU  gelQkt^dige  pL  ud.  nm.  t.  graT.  Hg.  26,  met  ondereohr.  29, 
br.  27  dioDL  br.  fóL  —  Zaldfloom. 

1209  Plaat  oit  h.  YollnleTen  t.  dien  tQd.  —  Titel  t.  een  ^Cfomptoir 
yAlmanaok  toot  h.  Schrickeyaor  1616,  nae  de  Nieuwen  en  ooden 
jySt^l.  Door  £.  J.  8mck  HlerbQ  ....  eenige  genoeohl.  Olnohten. 
jyAmst.  bQ  Broer  Janok  roor  Hendrik  Lanrenaa."  —  Y.  boren  h. 
Amst.  wapen,  linka  en  regta  een  man  en  ttoow:  t.  ond.  de  beors 
T.  binnen.  4p. 

1210  (1616.  1  Mei.)  Moord  aan  Jan  y.  Welj,  Jnwelier  te  Amsterdam, 
gepleegd  te  'sHage  door  Jan  Tan  Parja  en  Jan  de  la  Yigne,  die 
daarroor  den  16  Mei  te  'sHage  geradbraakt  s^n.  —  Afbeelding  in 
2  boTen  elkander  ataande  platen,  de  boTenste  met  insohrift:  Thof 
V,  HoUtmi  Tertoont  de  exeontie  op  h.  Groene  Zoo^e  by  den  Y^Terberg ; 
de  onderste  is  in  2  afdeelingen;  in  h.  midden  wordt  t.  Wely  aan 
tafel  sittende  door  beiden  rermoord;  reohta  het  Tinden  t.  h.  l^k  in 
een  tain  by  een  mnor,  links  de  portretten  der  moordenaars.  —  Naar 
ff.  Bttytenweeh  geêtit  door  A.  v.  d.  Vddê.  br.  foL  Hg.  20,  br.  20  dm. 
—  Met  uittreksel  nit  een  Onden  OataL  als:  mer  raar.  In  1842,  op  de 
Telling   T.  4*  Histor.  Atlas  Ameshoff,  Terkooht  Toor  f  26—,  Hoogst 

1211  Hetselfde;  in  2  afdeelingen,  ieder  een  portret  Toorstellende ;  in  het 
midden  v.  WéUf  regts  Jan  t.  Paris,  links  J.  de  la  Yigne,  met 
4reg.  boTensJDhrift :  ^^Waeracht.  afbeeld,  t.  Jan  t.  Weli ,"  ens.  B^.  12 , 
br.  82  dm.  kl.  br.  4>.  Zoldeoom.  Hierby  ^^Waraohtioh  Terhael  t.  de 
«Confeasie,"  ena.  8  bl.  —  Zie  Biblioth.  t.  Pamfl.  n».  1168. 

1812  Aanspraak   t.  H.  de  Groot  in  de  Yroedaohap  te  Amat.  Tan  wege  de 
a  Staten  Generaal  OTer  de  Gk)dadienatgeaohillen.  (Arend,  in.  b.  672). — 

Kl.  plaatje.  18». 
h  Proefdmk  Tóór  alle  Ir.  —  e  Teekening  TOor  de  pi. 
1218  Zinneprent  op   de  heillooae   Godadienattwiaten  in  Nederland  in  dit 
jaar   uitgebroken.  (Arend,   III.   h,  677).   —  De  Nederl.  Maagd,  een 
bijbel  en  den  p^lbundel  in  de  hand,  wordt  Tan  haren  aetel :  CAmtitf , 
afgerukt,   door  de   achter  haar   ataande   One&nieheyt  achter  wie  de 
Dood  ataat;  een  krijgsman,  met  een  helm:  utrecht  op  h.  hoofd,  de 
namen  der  Bemonatr.  geainde  ateden  aan  de  a^de ,  en  een  brandende 
toorta  in  de  hand,  wil  de  Nederl.  Maagd  met  h.  awaard doorsteken, 
doch   de   hand  dea   Hoeren   en  Neptunua  weerhouden  hem;  en  s^n 
toorta  wordt  door  water  uit  den  hemel  uitgebluaoht ;  een  meermin: 
Patriot,  blaaat  de  titela  der  ergate  pamfletten  uit.  —  Onderaan  linka : 
«Yertoninghe   der   tegenwoord.  atant  int  Trije  Nederl.,"  t.  ond.  een 
16reg.   g^egraT.   vera  in  4  kol.:  ^,0  Bendracht,  Ohriati  Bmyt,"  ena. 
Znd.  nm.  t.  gray.  Hg.  22,  br.  29  dm.  br.  fol.  —  Zéér  Mldmamh, 
1214  (161  f.  2  Febr.)   Plundering   Tan   de  Bemonatr.  Yergaderplaata  te 
a  Amaterdam.  (Arend ,  III.  h.  704).  —  (ïesigt  in  de  kerk.  Klein  plaatje.  24». 
b  Des.   pi.  Proefdruk   TÓÓr  de  Ir.  —  e  Hetselfde.  Teekening  TOor  h. 
Toorg. 
1216  (16    rebr.)    Plundering    t.    h.   huia    t.    Bem    Bgbertsa.    Bisachop 
a  (Bpiaoopiua)  te  Amaterdam  op  het  Bingel  bQ  de  Bergatraat.  (Arend , 


1618  Afdanken  der  Waardgelders.  165 

m.  h.  704).  -^  Moderne  Toontolling  nMur  J.  Buys  door  fi.  VèMm. 

12».  Uit:  (Fokke)  Qesohied.  d.  Nederl. 
h  Des.  pL,  Proefdmk  vóór  alle  Ir. 
e  Hetaelfde;  Teekening  in  O.  L  inkt  Toor  de  Toorg.  pi.  Door  J.  Buys, 

1816  (1  Aag.)  De  eerste  Sohonwbnrg  te  AmsterdAm  onder  de  benaming 
y.  gOoateTB  Nederl.  Aoademie,  200  aU  die  sich  t.  buiten  Terioonde 
,in  den  Jare  1617."  Naar  eene  8chets  y.  A.  Schoemdker  door  O.  Phüipê, 
br.  40.  Afdruk  in  gr.  foL  —  De  eerste  steen  y.  dit  n^bouw  werd  den 
1«B  Aug.  1617  gelegd,  en  daarmede  begon  een  nieuw  t^dperkyan  h« 
Tooneel  hier  te  lande.  —  Zie  de  plaat  y.  h.  eerste  jaarfeest  in  1618 
een  weinig  yerder.  H^.  1S24 

1817  (1  IVey.)  Uitnoodiglng  tot  h.  bewonen  y.  de  eerste  yertooning  yan 
S.  Ooster's  Iphiginia  op  den  Nieuwen  Amsterdamsohen  Schouwburg 
op  Allerheilig^endag,  1617.  —  Twee  paarden  ieder  met  een  sadel 
waarop:  de  Werelt,  en  een  toom  waarop  BeiUgi  staat,  r^den  tegen 
elkander  in;  het  /egtsohe  paard  heeft  2,  het  linksohe  1  ber^der; 
ieder  heeft  een  swaard  JusHiia  in  de  hand.  —  Boyen  de  plaat: 
Aeadevm;  onder  de  pi.  een  4reg.  yers:  «Hoe  't  in  de  wereldtgaat, .... 
yWi)8t  Oosters  Nestor  in  Iphlgenia  aan;  Dat  sullen  w^  aHeene  spelen 
j^yoor  die  luyden,  Die  't  Land  beminnen/'  enz.  ^,  boyen  dit  yers: 
Op  Alderheyl,  éUigh,  en  ondersohr.:  Voor  de  <urme  Weeeen,  Houtsnede, 
hg.  17,  br.  17  dm.  'br.  4^*.  —  Onder  deoe  uiterst  seldsame  ja  unMce 
en  géér  cmimue  plaat  is  eene  oude  aanteekening  y.  Mr.  Fr.?  y. 
Limborch,  dat  Dr.  Ooster  deze  plaat  aan  de  huizen  der  liefhebbers 
heeft  rondgezonden,  toen  z^n  treurspel  Iphigenia  yoor  de  1*  maal 
op  Allerheiligen  dag  1617  op  den  Schouwburg  te  Amst.  zou  yertoond 
worden. 

Dezelfde  yoorstelling  doch  gegrayeerd,  staat  op  den  titel  y.  Oosters 
Iphigenia  uitgaye  y.  1626  (doch  niet  op  die  y.  1617  b^  N.  Biestkens,) 
maar  y.  acht.  bedrukt.  De  yoorrede  y.  d.  Iphigenia  is  onderteekend : 
1617  Sept.  22,  waarin  staat:  j.  Dit  Treurspel  is  gespeelt  op  Alder-Heyl. 
ydagh,  in  't  openbaer  yoor  yolck,  y.  allerhande  slagh. 

1818  Gewapende  toyery^  yan  zekere  Dirkje  Qerrits,  te  Haarlem:  1617.  — 
Plaat  uit  Paling,  Momaangezigt  d.  toyery  a^erukt ,  1728  en  in  eene 
yroegere  uitgaye.  8». 

1819  (1618.  SI  Jaiy.)  Afdanken  der  Waardgelders  te  Utrecht.  (Arend, 
HL  h,  884).  Gtozigt  op  de  Neude  aldaar ;  links  h.  wachthuis  der  soldaten , 
en  daarachter  de  St.  Janskerk.  Naar  eene  oudeschilderij  berustende 
op  h.  huis  te  Linschoten,  geteek.  door  J.  Bulthime,  gegray.  door 
D.  Vriidag.  1798.  br.  4o. 

1820  Hetzelfde,  geheel  als  yoren,  doch  zonder  toren  op  de  Kerk  en  met 
minder  omstanders.  Naar  de  oude  schilder^  y.  J.  C.  Droogsloot  (welligt 
dezelfde  als  op  de  yorige  aangeduid  is)  door  Beckleben,  br.  4^.  Uit: 
Arend,  Vad.  Geschied. 

1821  Hetzelfde;  Maurits  beyeelt  aan  de  hem  omringende  krijgslieden  yaandel 
en  trommel  af  te  leggen.  Moderne  yoorstelling  door  TT.  v.  Serwê,  gr.  8o. 

1822  Hetzelfde,  nagenoeg  ais  yoren;  de  geweren  worden  op  den  grond  gelegd, 
a  Naar  J.  Buys  door  K  Vvnkeles,  12o.  Uit :  (Fokke)  Geschied,  der  Nederl.  12». 
h  Dei.  pi..  Proefdruk  yöör  de  letter. 

e  Hetzelfde;  Teekening  yoor  de  yoorg.  pi.  door  J.  Buys,  12o. 

1888  a  Brand  yan  de  Begulierspoort  te  Amsterdam,  kl.  Door  8,  Fokke.  12o 

h  plaatje.  Dez.  pi.  Proefdruk  yóór  de  Ir.  •—  e  Hetzelfde.  Teekening  yoor 

h.  yoorg.  door  8,  Fokke,  12». 

1884  (1  Aag.)  Viering  y.  h.  eerste  jaarfeest  yan  den  eersten  Schouwburg 

te  Amst.  door  8.  Ooster   opgerigt.  -~  Yertooning  yan  der  Gk>den 


166  Spotprenten:  Armmkumêóhe  Sekana  en:  Armin.  TegiammL  IflS. 

Lsndipel;  in  het  midden  de  Goden  en  Gtodinnen  in  h.  Téld  feMtae; 
Aohteraan  bergen;  links  een  ond  nuui;  boTen  in  de  pL  de  BQakorfi 
en  ter  iQde  een  fkreg.  ren,  get:  ren  Têoim  Habito (8. CkMter f) K9B, 
meldende  dat  de  eente  iteen  no  een  jaar  geleden  den  !•  Ang.  galag^ 
werd.  Naar  D.  F^  £.  (Dirh  VineMbooms)  door  C.  J.  Viaacher.  br.foLHg. 
84,  br.  88  dm.  Zddtauun.  Zie  N».  1817. 
1886  (98  Aag.)  De  Baadaheer  Teding  y.  Berkhout  en  andere  waareoknwM 

a  Oldenbameyeld  dat  men  hem  geyangen  aal  nemen.  (Wagenaar  L 
858  en  Arend,  UL  o.  5i).  Yooratelling  yolgena  Wagenaar.  Hitf 
J,  Bwys  door  K  VinkOM.  1787.  Uit:  Wagenaar  yerkort.  L 

h  Deselfde  plaat;  Proefdmk  yóör  de  letter. 

1886  {%%  Ang.)  Geyangenneming  y.  Oldenbameyeld.  (Wagenaar  X,  8S4 
en  Arend,  m.  e.  5i).  Yooratelling  yolgena  Wagenaar.  Naar  J7.J.Aria 
door  EdckUiben,  br.  4p,  Uit:  Arend,  Yad.  Geeohied. 

1887  (4  Sept.)  d^ArmimamB  Bcha/nB  tot  Leydm.  —;  Spotprent  op  de  Bemon- 
a  Btranten.  Afbeelding  y.  de  Breeetraat  te  Lisi^en  ter  weeraa^de  t.  h. 

Stadhuis,   met  het  sware  houten  Staketsel  den  5  Oot.  1617  daarin 
gemaakt  (a^rebroken  4  Sept.  1618)  ter  yerdediging  y.  h.  Baadhms 
en  yan  de  Bemonstrantachgesinde  Yroedaohap,  en  daarom:  crArmimofiiB 
Schans  genoemd,  welk  opaohrift  boyen  in  de  plaat  staat.   Binnen  in 
de  schans  staan  eenige  yaandels  Waardgeldera  in  orde;  daar  buiten 
eenige  soldaten   handgemeen;  yoorts  a^n  er  de  gebeurtenissen  yan 
yerschillende  dagen   op   afbeeld;  op  den  yoorgrond  de  aföanking 
der  Waardgeldera  den  88  Aug.  —  Met  16  reg.  gegray.  Franaohyen: 
gOe  fort  foroö  Youa  est  HoUandoia,  un  image,  desdeaaeinaayortona, 
gde  mal  timbröa  Oerreaux,"  ena.  —  Met  afiK>nd.  uityoerige  uitleggin^^ 
(in  Duitache  letter,  in  8  koL)  der  letteraopdepl.,  en  de geeohiedeni0 
yan  de  Waardgeldera ,  (hier  bloedhonden  genaa^md)  de  opri^^ting  der 
Schans,  ena;  — •  Znd.  nm.  y.  gray.  Hg.  87  met  de  uitlegg.  48,  br.  85 
dm.  gr.   fol.   Zeer  belangr^ke  plaat.  Berste  firaa^e  staat  der  pL, 
aonder  adrea. 
h  Deaelfde  pi. ,  latere  afdruk ,  met  adrea  yan  J.  Tangena  (in  het  midden 
y.  h.  Franaohe  yera ;)  en  deaelfde ,  doch  eenigaina  yeranderde  uitlegging 
in  Lat.   letter.   Aan  het  einde:  j^GMrukt  anno  1618."  Het  Franaohe 
yera  op  de  pi.  heeft  zeker  ^00»  yreemdeling  tot  dichter. 

1888  Hetaelfde,  doch  seer  Terkl.,  en  eenigaina  andera,  met  b^yoeging 
boyen  h.  einde  y.  h.  Staketael,  yan  den  Anmniaanache  BulUbackf 
namelijk  het  beeld  y.  Tweed/ntgi,  in  iedere  hand  een  acherp  plakkaat 
yan  1616  en  17  tegen  de  Oontraremonatr.  houdende;  yoorta  yele 
apot-inaohrifben  tegen  de  Bemonstr.,  y.  oud.  heta.  Franaohe  yera 
gegray.;  en  eene  andere,  kortere  geacliiedenia  en  uitlegging  der 
lettera;  geheel  onderaan  een  80reg.  yera  in  5  kolommen,  beginn.: 
d^ArtnirUamuche  Buiüebcuik.  Hg.  17,  met  de  uitlegg.  86,  br.  87  dm. 
kl.  fol. 

1888  (16  Oet.)  t  ArmirUaenB  Testament  —  Opschrift  boyen  eene  Zinne>  en 
a  Spotprent  op  den  ondergang  der  Arminiaansche  part^,  yertoonende 
een  toren  yerdeeld  in  10  boyenelk.  staande,  allengskens  kleiner 
wordende  afbeeldingen  yan  de  gebeurtenissen  in  de  9  yoomaamste 
Arminiaansche  steden :  Utrecht ,  Leiden ,  Haarlem ,  Botterdam ,  Gouda, 
Schoonhoyen,  Hoorn,  Alkmaar,  Kampen.  —  ledere  afbeelding  ia  in 
tweeön  yerdeeld,  en  vertoont  regts  eene  gebeurtenis  ten  yoordeele 
der  Arminiaansche,  links  ten  yoordeele  der  Oontraremonstr.  partQ. 
Boven  de  hoogste  en  kleinste  afbeelding  (Kampen)  een  6hoekige 
verhevenheid  met  de  wapens  der  Armin.  Steden,  waarboven  eene 
non   met  bidsnoer  MisvenUmt  aetelt;  onder  op  het  voetatuk  y.  d. 


M8.    Spotprent:  Arminiaanseh  Testament  en  WeegBckad     167 

toren  itaat:  IM  'hof  i»  uit;  rondom  het  yoetituk  da  Waariqeldmn 
trenrende ;  hoogerop  2  mannen  Lieht^verley  en  L(uter»lmtgm  aU  waohtere 
op  den  toren ;  de  man  ter  regters^de  laat  de  titelB  ran  yele  Bemonstr. 
pamfletten  ran  een  stok  afhangen;  die  ter  linken^jde  heeft  wapent 
aan  een  etok;  onderaan  den  yoet  des  torene  sitten  de  Maagden  der 
7  Vereen.  Proy. ;  in  haar  midden  de  Nederl.  Leeuw ;  een  lint  d^Orangm^ 
VnU  yerbindt  allen;  yan  onderen  gtaat:  ^De  YrQ-yereende-landen 
fTrinmpherende  oyer  haer  enbyte  en  wonderl^cke  Yerloednghe." 
Unka  en  regte  y.  h.  mlddenttok  8  kleinere  torens;  links  is  Manrits 
beaig  op  den  toren  in  een  seef :  Hooehnoodigh ,  yele  personen  te  liften ; 
regts  de  Holl.  leeuw,  de  uitspruitende  boom,  enx.  Znd.  nm.  y.gray. 
(8.  de  Fries)  met  adres  y.  O,  J.  Vitecher.  Hg.  5i,  br.  46  dm.  gr.  fol. — 
üeae  !•  staat  der  plaat  Is  seldaaam. 

Deie  belangr^ke  en  leer  yerspreide  plaat  is  deselfiie  als  de  Pyramu 
jpacijiea  (n».  ISBO),  gel^k  m^  uit  eene  naauwkeurige  yergel^king  ge- 
bleken>is,  dooh  yeranderd  ypor  deoe  gelegenheid ;  het  boyenstuk  der 
Pyramis,  wat  yroeger  op  eene  afitonderlijke  plaat  stond,  is  hier 
weggelaten,  yan  daar  dan  ook  dat  men  die  eerste  plaat,  Pyramif 
aeer  weinig,  dese  seer  dikw^ls  yindt. 

Hierbij  een  onder  de  plaat  behoorend  (uiterst  seldsaam)  HolL  uit- 
leggend spot-yers(in  6  kol.  ieder  y.  88  reg.)  met  opschrift :  ^^'t  Arminiaens 
^Testament  ende  inyentaris  der  naeghelaten  Meubelen,  yergadert 
,nae0t  een  jaer  yyf  of  ses,  weloke  goederen  bQ  ons  nu  werden  nyt- 
ygedeelt,  noodiger  tot  waerschouw.  d.  yromen,  als  tot  eere  haerder 
^aanhangers.  Ao.  1618.  16  Oct  Qedruckt  in  16ia"  —  Bit  yers  behoort 
welligt  alleen  b^  dëse  uitgaye  der  plaat;  ik  heb  het  bij  geen  der 
latere  uitgayen  gesien.  —  Voorts  hierb^  in  HS.  het  gedeelte  yan  een 
Bermoen  door  Pater  Mazimiliaan  in  de  Jesuiteokerk  te  Antwerpen 
den  2*  Deo.  1618  gedaan  naar  aanleiding  yan  deze  plaat,  die  hij 
toen  mede  op  den  preekstoel  bragt  en  yertoonde. 
h  Deselfde  plaat,  later  afdruk,  met  adres  y.  Hugo  AlXardL 
c  Deselfde  plaat,  nog  later  afdruk  met  adres  y.  JBT.  Focken. 

80  Hetselfiie,  geheel  als  yoren,  doch  yerkleind  en  omgekeerd;  sonder 
de  Maagden  op  den  voorgrond,  dooh  in  hare  plaats  de  wapens  der 
Proy. ;  alle  yoorstellingen ,  die  op  de  yorige  pi.  ter  reg^rzijde  staan , 
komen  hier  linke  voor.  Met  opschrift  bovenin:  Arminiaens  Testament 
en  de  letters  A — P  in  de  plaat.  Hg.  86,  br.  26  dm.  fol. 

Hierb^    ter  weerszijde  eene  (a&ond.  gedrukte)  uitlegg.  der  letters 
op  de  plaat  met  opsohr. :  j, Inventaris  v.  h.  Armin.  Testament." 

81  De  uitlegging  v.  de  plaat :  de  Amun.  Schoms  en  de  bovenst. :  Inventaris 
in  2  kol.  op  1  blad  papier  afgedrukt,  zonder  de  platen ,  wat  aantoont 
dat  beide  platen  te  gel^k  en  door  denzelfden  drukker,  (welken??) 
uitgegeven  zijn. 

88  Hetzelfde  vers,  als  van  no,  1828  H  Arminiaens  Testament,  dooh  eenigDSia 
verkort  en  behoorende  bij  de  kleine  plaat  v.  dien  naam,  w^l  de 
uitlegging  der  letters  hier  boven  het  vers  staat.  In  dezen  druk  aijn 
6  regels,  de  Armin.  Schans  te  Leiden  beschrijvende,  uitgelaten, 
welligt  meerdere.  —  Hiervan  is  slechts  het  begin ,  ter  linkerz^de  v. 
de  plaat  behoorende,  aanwezig;  aan  de  linker  z^de  met  een  broeden 
gefig.  houtsneerand. 

88  De  WeegsehadL  —  Scherpe  en  belangrijke  zinneprent  op  de  zegepraal 

o  der  Gontraremonstr.  factie  door  den  invloed  v.  Maurits,  en  bekend 

door  het  onderaan  gedrukte  geestige  anonieme  vers  v.  J.  y.  Vondel, 

jyOp  de  jonghste  Hollanteche  Transformatie,"  beginn.:  gChmmer  en 

gArmiffn  te  hoof,"  enz.  —  In  eene  open  hal  of  vertrek,  (regts  op  de: 


166        Spotprenten  op  de  Waardgdders  en  Arminianen.     1 


Nm  te  ütraeht  mtw—de,  waar  de  Waerdgeldere  a%edenkt  wc 
keagt  eea  i^roote  weegeoheel;  op  de  regteraijde,  welke  de  ligti 
en  doe  in  de   hoogte  rQst   g\9j  den   Bock  ran  d'Adrooeet, 

gKnaaeoM  y.  d.  Beet en :  j,  BrioTen  die  yermelden  plat ,  'tHf 

^reoht  y.  eleke  Stat,"  waamaaat  Oldenbameyeld  en  2  and. per 
(de  Qroot?  en  Hoogerbeets?)  staan;  op  de  linkenQde,  die  de  swi 
ia,  ataat  de  JngUL  Cahim  en  Besa,  waarbQ  Maurits,  j^a^nstalel 
,^e  eo  swaer  waa  yan  gewioht,  dat  al  't  ander  yiel  te  licht," 
yan  onder  h.  aangehaalde  yere  y.  Vondel  in  Lat.  lett.»  met  b 
yermeld  opechrift  in  goth.  lett.  Znd.  nm.  y.  gray.  Hg.  8S,  me 
yers  48,  hr.  tS  dm.  gr.  foL  Zéér  ■ridaaom. 

Deee  nitgaye  yan  deee  aeer  bekende  plaat  met  dit  opechrift  1 
ik  yoor  de  eerste.  In  den  OataL  Atlas  y.  Voorst»  n«.  246  kwan 
een  andere,  welligt  nog  yroeger  drok  yoor,  alleen  met  opso 
HóUantÊche  TransformaU^ 

h  Deselide  pL,  andere  dmk,   met  «opschrift   boyen   het  yers: 
Waibgwcha/Bl  het  yers  in  cnrsiye  letters. 

e  Des.  pL,  andere  drok  met  gel^k  opschrift;  doch  het  yers  is  ei 
afrond,  b^gedmkt,  en  begint:  Gommor,  op  de  yorige  Goi 
yoortfl  andere  kleine  yersohillen. 

d  Deselfde  pi.,  andere  druk  met  opechrift  boyen  h.  yers:  • 
WaM^g§chaMl  het  yers  in  cnrsiye  letters. 

ê  Deselfde  pL,  andere  dmk,  met  hets.  opschrift  en  yers,  doch  ï 
B|)n  aan  het  slot .  onder  den  regel :  «ünd'  Arm^n  die  kreeg  den  8( 
nog  8  regels  b^geyoegd:  ^^Oock  Pelaegs  leer  Bellarm^ns,  '. 
jykettery  Soojns,''  waaronder  de  naam  E,  larwAs  als  dichter. 

1884  Spotprent  op  het  afdanken  der  Waardgelders.  —  Eene  groote  a 
houtsnede,  yoorstellende  een  wagen  waarop  8  mannen  (n 
Oldenbam.,  de  Qroot  en  Hoogerbeets)  getrokken  door  een 
naast  en  achter  den  wagen  eenlge  mannen ,  eene  yronw  en  een 
regts  in  h.  yerschiet  een  molen.  V.  onder  2  liedjes  ieder  in  8  kolo: 
m.  opschrift:  j^Trinmph  Wagen  y.  de  Waertgelders  —  en:  Ver 
I,  liedeken  om  't  samen  wederom  in  Eendracht ....  te  leyen."  £ 

met  yers  20  dm.,  br.  88  dm.  br.  fol.  —  üüent  seldfloam. 
ê 
1886  Spotprent  der  Arminianen?  op  de  toch  welgeslaagde  poginge; 
Maorits  om  te  Hoorn?  de  regering  te  yeranderen.  (Arend  HL 
—  Ben  groote  hoorn,  in  welks  w^de  opening  een  jongeman  (Mac 
sich  nederstort,  doch  die  aan  het  naauwere  mondstuk  yerg^ 
pogingen  doet  er  sich  uit  te  wringen.  Daarboven  een  hem  uitlago! 
Nar  die  uit  een  yenster  kijkt.  Naast  den  man  die  sdoh  in  de  op 
stort,  staat  een  oud   man  (Oldenbam.?  of  een  Hoomsch  raad 
die  hem  waarschuwt.  Met  yersohillende  inschriften  op  afisonde 
bordes.  —  Fraaie  gel^kt^dige  gray.  br.  fol. 

Dmc  plaat  heb  ik  (w&&r  is  m^  geheel  ontschoten)  gesien  of  g 
eene  iets  kleinere  copie  in  houtsnede  met  adres:  Amsterda 
Miohiel  de  Groot  (die  yan  1660  tot  1675  aldaar  uitgeyer  was 
yoor  m^,  en  eene  oude  aanteekening  d&Arop,  duidt  aan,  di 
prent  den  24  Maart  1674  yerschenen  is ;  ze  herinnert  mij  echter  g 
de  oude  pi.,  die  ik  echter  niet  geheel  yoldoende  kan  uitleggf 
Op  eene  plaat  yan  1682,  den  yruohteloosen  aanslag  der  Spaigai 
op  Kaadyliet  bQ  Antwerpen  yoorstellende, 
geraakten,  staat  dese  selfde  afbeelding  in  h. 
het  bekende  Antwerpeche  SigfkooThm  (in  Belgiü/ 
van  Mae    dwaae    daad)    de    persoon    die   I» 


tMg.  Opening  der  Synode.  160 

De  door  my  bedoelde  plaat  wae  br.  fól.»  firaai  gegraveerd  en  sal  ieU 
grooter  geweert  stjn  dan  de  boTenst.  houUnede  der  Waardgeldert» 
a*.  1S84 

IM  (S  WoT  )  Borgem.  Gom.  Piet.  Hooft  brengt  aan  Prins  Maurits  in  de 
a  Raadkamer  te  Amsterdam  de  onbestaanbaarheid  der  BegeriogsTer- 
andering  onder  het  oog.  (Arend  IIL  c.  70,  71).  —  Gesigt  in  de 
Baadkamer,  Maurits  en  Hooft  staande.  Naar  J.  fhtytdoorA.  Vinkelet. 
1780.  Uit:  Kok,  Vad.  Woordb.  XXI. 
h  Des.  pi.,  Proefdruk  Töór  alle  Ir. 
W  (IS  NoT.)  Opening  der  Nationale  Synode  te  Dordrecht.  (Arend,  III. 
a  e.  161).  BynoóU  Dordauemae  deUneaUo.  —  Opschrift  in  groote  kapitale 
LatQnsche  letters  boren  eene  nitToerige  afbeelding  van  de  Synode 
met  de  geheele  sittingaaal  tot  aan  het  gewelf  toe ,  alle  plaateen 
naaawkenrig  door  N®.  aangewezen.  Links  en  regts  de  fraai  be- 
schilderde ramen;  bovenaan  de  schoorsteen;  daarroor  de  tafel  aan 
wier  hoofdeinde  Bogerman,  Toorts  de  Assessoren  en  Secretarissen 
litten;  meer  naar  Toren  de  tafel  met  de  gedaagde  Bemonstranten ; 
regts  de  banken  met  de  buitenlandsche  Afgevaardigden;  links  en 
tegenover  den  schoorsteen  die  der  Nederlandsche ;  op  den  voorgrond 
eene  balie  waarachter  vele  toetfchouwers  (tussohen  hen  een  witte 
Keeshond).  (Door  Franc,  SckiUemans  te  Middelburg).  Cum  priv,  — 
Begts,  buiten  de  plaat,  eene  Lat.  opdragt  deser  plaat  aan  Maurits 
door  SchClL!  daaronder  eene  Lat.  ode  y.  60  regels  door  P.  Lcmgberg 
(Pred.  te  Middelb.)  op  de  Synode ;  daarnaast  een  120  reg.  Holl.  gedicht 
T.  J.  Oats  op  de  Synode.  —  Links  ▼.  de  pi.  de  (Latijnsche)  j.  Nomen- 
jydator  omnium  qni  Synodo  interfuerunt ,"  in  8  kol.  met  adres  y.  Joh. 
HélXmm  (Hans  y.  der  Hellen,  de  uitgever  van  Cats  werken  te  Middelburg.) 
Allereerste  uitgave  deser  hoogst  belangrijke  en  zeer  fraaije  plaat, 
alleen  gemerkt:  own  jpriv.  en  met  de  uitvoerige  ztjstukken,  alles  te 
samen  op  é6n  stuk  zware  Ugt  gele  zijde  gedrukt.  De  plaat  is  hg.  46, 
met  het  bovenschr.  52  dm.  br.  41,  met  de  zijstukken  79  dm.  g^.  br. 
fól.  —  Uitmuntende  afdruk. 

Dit  exemplaar  is  het  eenige  dat  ik  van  dezen  l«n  staat  ooit  ontmoet 

heb;   ook   vind   ik   dien  nergens  beschreven.  Dit  exerapl.  was  iu  de 

portef.  over  Dordrecht  in  den  Atlas  de  Burlett,  in  1850  door  mij  gekocht. 

In  enkele  oude  Oataloguasen  heb  ik  gevonden :  Afbeeld,  v.  do  Synode 

met  het  Jtondje  ,Extra  raar."  Ofschoon  nu  die  hond  op  bijna  alle  volgende 

afbeeldingen  ook  voorkomt,  heb  ik  echter  de  uitdrukkelijke  vermelding 

V.  dien  keeshond  onder  de  toeschouwers  niet  ondienstig  geacht,  ten 

einde  de  identiteit  v.  deze  plaat  met  die  aangehaalde  te  constateren. 

h  Dez.  plaat,  latere  of  2fi  afdruk;  achter  het :  cumpriv.  staan  de  woorden : 

gOrdinum  Oener.  in  SeeDennvum."  Overigens  zonder  Opschrift  en  zonder 

de  zijstukken ;  alleen  met  het  vers  J.  Cats.  Uitmuntende  afdruk.  Zeldxaam. 

c  Dez.   plaat,  8e   afdruk   of  staat,  met  adres  v.  O.  J.  VisMcher  vóór:  c. 

priv.  in  8eas.  Met  het  bovenschrift  in  kapit.  Qoth.  letters  (op  den  1«» 

staat   in  Lat.  letters).  Hierbij  op  een  afzonderlijk  groofc  fol.  blad  de 

5  kolommen   tekst   (2   regts,   8   links)   v.  den  l*»  staat  dezer  plaat; 

n.1.   de   Lat.   opdragt   der   pi.  en   Ode,  het  Holl.  vers  v.  Cats  en  de 

Nomenclator  der  personen;  (hier  van  Nic.  Jo.  Visscher  in  plaats  van 

Sehiïlemans)  f  voorts  met  het  adres  v.  Visscher.  Amst.  1689. 

Dit  afzonderlijke  blad  tekst  is  van  de  uiterste  zeldzaamheid. 

Uk  Hetzelfde,  geheel  als  voren  doch  veel  kleiner,  met  n»  in  de  pi.;  ter 

«  weéraztjde  de  gegrav.  Holl.  vertaling  v.  de  Lat.  uitlegg.  der  personen 

41e  by   de   vorige  plaat  is.  Met  Holl.  onderschr.  Door  B.  PicaH,  Hg. 

JHf  br.  98,  met  de  namen  40  dm.  br.  fol. 


170      Afbeelding  van,  —  en  Spotprenten  op  de  Synode.    1618. 

h  Des.  pL,  latere  drak,  insgelijks  met  deHolL  oitlegg.  terwaèm^den, 
dooh  met  Fransoh  onderschrift:  Le  Fameua  8ynod$,  ens. 
1889  Hetselfde,  nog  meer  verkl.,  met  eenige  toeschouwers  en  onderaohr.: 
H  Synode  v.  Dordr,  4fi. 

1840  Hetzelfde,  nog  kleiner,  met  enkele  toeschouwers.  Houtsnede  met 
boTCnschr. :  Synodu»  Nationaei,  ens.  4p, 

1841  Hetselfde,  geheel  als  Toren,  yeel  grooter  dan  de  yoorg.  platen. 
Zonder  no.  in  de  plaat,  sonder  den  hond  bQ  de  toeschouwers,  en  snd. 
öónig  opschrift  of  naam.  Oude  graT.  Hg.  88 ,  br.  88  dm.  br.  fol. 

1842  Hetselfde,  als  Toren,  dooh  met  rele  Teranderingen ;  de  geschilderde 
ramen  stjn  hier  door  getraliede  yeryangen;  sonder  de  toeschouwen. 
Met  no.  1 — 106  en  A — S  in  de  plaat.  Met4r|»g.  boTenschr. :  ^Sffigiatio 
jySynodi  Nat.,  inchoatae  Dordr.  a»  1619,  in  quo  loca,"  eta;  met 
insohrifb  onder  in  de  pi.:  j^Boyen  desen  inganok  syn  noch  2galerien 
j^yoor  de  toehoorders";  en  b^gedr.  HolL  uitlegg.  der  n».  in  5  koL 
Zonder  nm.  y.  gray.  De  pi.  hg.  89,  met  uitlegg.  en  boyenschr.  66 
dm.,  br.  86  dm.  gr.  fol.  Zeer  fraai  en  teer  ggldsaam. 

1848  Ghesigt  y.  den  Schutters  Doelen  te  Dordrecht,  in  welk  gebouw  de 
Synode  gehouden  is.  (Arend,  III.  c  151.)  —  Het  gebouw  links,  met 
een  groeten  toren,  en  door  een  lagen  muur  yan  de  straat  ge- 
scheiden. Met  2reg.  onderschr.  in  Holl.  en  Fransoh.  br.  4fi.  Afbeeld, 
y.  1720  of  daaromtrent. 

1844  Afbeelding  yan  de  zaal  waar  de  Dordsche  Synode  gehouden  is, 
gelyk  die  was  in  1886.  —  Teekming  in  kleuren  door  /.  EvMen  in  1886. 
Hg.  22,  br.  85  dm.  br.  fol.  Niet  t»  plaat  gébragt 

1846  Vinnige  en  uiterst  zeldzame  Spotprent  op  de  Synode.  —  Afbeelding 
y.  de  Synode  in  de  saai,  met  getraliede  yensters;  sonder  de  tafel 
en  de  geciteerde  Bemonstranten ;  alle  aanwezigen  hebben  groot9 
stierehoornen ,  uitgenomen  de  Qedeputeerden  y.  H.  Ho.  Mog.,  en 
den  offioldelen  Secretaris.  2  duiveltjes  blazen  Bogerman  met  een 
blaasbalk  in  h.  oor;  boyen  de  tafel  y.  h.  Bestuur  zweeft  een  reus- 
achtige uil,  naast  het  boyenstuk  y.  den  schoorsteen  slt  ter  linker- 
en  ter  regterzijde  een  groote  aap;  regts  boyen  de  banken  der  Leden 
y.  de  Synode  staat :  Conffregatio  ToMrorum ,  links :  in  vaceie  poptilorfim. 
Met  4reg.  bovensohr.  in  kap.:  ^Neo-evangeUcae  nuper  inviêibiUs,  mme 
gViaibiUs  Eccl.  Syn,  Dordr.  celebr,  a<*,  1618  et  1619."  Met  onderschr.: 
Simon  Qoulartius  inv.  et  exo.  Hg.  29,  br.  21^  dm.  foL  Yan  de  uitenie 
jteldsMamheid',  fraai  Ex.  met  alle  randen. 

Deze  plaat  is  waarsohijnlyk  eene  Fransohe  gravure;  dat  se  door 
S.  Goulart,  Waalsoh  Remonstrant  Pred.,  die  gebannen  werd  en  tot 
1624  te  Calais  woonde,  ontworpen  en  daar  gegraveerd  werd,  is  seer 
waarsohijnlyk.  —  Ik  heb  van  deze  plaat  nergens  eenige  melding 
geyonden ,  noch  eenig  ander  Ex.  gezien.  Uit  eene  collectie  yan  platen 
door  Mr.  F.  v.  Limboroh  in  de  17*  eeuw  b^eengebragt  en  in  1862 
In  veiling  door  mij  aangekocht. 

1846  Zeer  curiease  spotprent  tegen  de  Synode,  ontworpen  door  P.  Seri- 
yeriuB.  —  In  eene  armzalige  schuur  (zaal  van  de  Synode)  staat  een 
groote  haan  (J.  Bogerman)  boven  op  de  leoning  y.  een  stoel  en 
kraait :  Persecutio;  op  den  grond  tegen  den  stoel  staat  een  groot  fol.  boek : 
i,Aota  oano.  Synod.  Dordrac",  waarnaast  een  groote  uil,  met  een 
lange  kaars  in  de  hand  (Hm.  Faukelius,  Yice-Pres.  of  Voorzitter)  op 
den  grond  zit;  naast  hem  een  groote  dikke  gehoornde  uil  (Jac 
Soland,  2e  assessor);  links  in  den  hoek  een  andere,  (Sebast.  Dam- 
man, als  Secretaris;)  vóór  h.  boek  een  groote  en  kleine  uil, 
(Festus  Hommius  en  Floris  Jansen)  regts  y.  h.  boek  zit  een  uil  met 


18.  Spotprenten  op  de  Synode  en  Oldenbarn. — De  Staartster.  171 

een  papier  in  de  hand  (Dn.  Heindas,  Secret,  der  Politieleen);  aan 
den  mnnr  liangt  een  eohilder^  met  een  kal&kop  (portret  Tan  Oal- 
▼inna);  in  h.  raam  linka  zit  een  kater  (de  eohoat  Tan  Dordr.). 
Oriffintis  fraaie  teekemng  in  O.  I.  inkt  naar  het  opgegeTen  ontwerp 
T.  P.  SeriverHU  door  C.  Leven;  op  de  keenijde  een  uitToerige  brief  t. 
diens  hand  aan  ScriTerioi,  waarin  teTens  de  uitlegging;  geeohreTen 
uit  Botterdam,  16  AprU  1621.  Hg.  29,  br.  24  dm.  foL  Niet  tn  plaat 
gebnigU 

Door  den  teekening  en  de'spotprent  t.  Gonlart  wordt  de  boTen- 
staande  Tenameling  Tan  18  platen  over  de  Synode,  yan  n^.  189f^ 
tot  1846,  Tooneker  een  allerzeldsaamete ,  ja  unieke  collectie. 

•^^^  Boomsohe  spotprent  op  de  Synode.  —  ,  Af  beeld.  t.  h.  pretens  Synode 
«Nationaal  d.  CalTinisten  gheh.  onlancx  tot  Dordrecht.  Yrage  ende 
i^Antwoortsche  wQse  g^telt.  —  Een  doolhof  met  5  gangen,  waarin 
Tele  Predikanten  sitten,  links  het  Groote  Beest  waarToor  Tele  Pre* 
dikanten  knielen;  reg^  stookt  de  duiTcl  een  groot  yuur;  t.  ond. 
een  20reg.  Boomsch  Tcrs  in  2  koL  —  Navolging  of  gelijktt)d.  plaat 
T.  de:  jy Afbeeld,  t.  d.  Oathol.  religie/'  (Zie  n».  447)  en  door  dens. 
graTenr.  —  Hg.  26,  br.  28  dm.  br.'4o.  In  de  collectie  t.  Ds.  S.  Ver- 
loren T.  Themaat  te  Utrecht. 
^Q  (>VoT.)  Verschoning  t.  een  komeet  of  staartster  in  de  Nederl. 
(Wagenaar,  X.  809.)  —  In  de  lucht  Tcrtoont  zich  de  eter  met  zeer 
langen  lichtenden  staart;  op  het  land  staan  in  het  duister  twee 
mannen,  die  door  eenen  ouden  man  aangesproken  en  yermaand 
worden.  —  Deze  fraai  gegraT.  br.  4fi.  pi.  (hg.  10^,  br.  14  dm.)  (door 
A.  V.  d,  Vennef)  is  de  titelplaat  Toor  het  anoniem  uitgeg.  stukje 
T.  Jb.  Gats:  j,Aenmerok.  op  de  tegenwoord.  steertsterre*',  geschrcTen 
t^dens  de  zitting  der  Synode  en  gegoTen  tot  een  Nieuwjaarswensch 
(Toor  1619).  -~  Dit  pamflet  Tan  Cats  is  zeer  zeldzaam.  Zie :  Bibl.  t. 
Pamfl.  no.  1576. 

Hetzelve,  geheel  anders;  de  ster  schiet  haar  licht  y.  regts  naar 
links,  waardoor  het  land  eenigzins  yerlioht  wordt;  yele  mannen, 
Trouwen  en  kinderen  zien  er  naar.  —  V.  acht.  bedrukt.  Uit  een 
HolL  histor.  werk  in  2  kol.  gedrukt,  br.  4". 

Voorstelling  Tan  eene  bijna  totale  Maansverduistering.  —  Een 
g^igt  op  het  land ;  twee  boeren  doen  de  maan  in  een  spiegel  weer- 
kaatsen, een  oud  man  doet  dit  in  een  bak  met  water  of  een  ge- 
polijsten  spiegel  op  een  drievoet;  anderen  zien  er  naar  tusschen  de 
▼ingers  door;  regts  een  huis;  links  een  molen.  —  Gurieuse  geëiste 
pL  zonder  eenigen  nm.  Hg.  21,  br.  21  dm.  br.  4^. 

"^61  Tooneel  der  ArnwrUamen.  —  Spotprent  op  de  Armin.  en  Oldenbameveld.  — 
Het  Toorhof  v.  een  tempel,  met  dit  bovenschrift;  vooraan  een 
wagen  (het  Vaderland)  waarop  de  HoU.  leeuw  zit,  die  door  de 
Nederl.  Maagd,  met  de  pijlbundels  in  de  hand ,  wordt  voortgetrokken , 
en  door  andere  personen  (Arminianen)  tegengehouden;  de  Maag^ 
valt,  doch  wordt  door  anderen  opgerigt.  V.  ond.  3  insoriptien;  links: 
jyLoopt  toe,  loop  toe,  't  is  boven  mallen.  De  stok  moet  weoh  of 
gde  Wagen  vallen."  Op  de  keerzijde  een  verklarend  vers  en  2  and. 
4fi.  Titel  T.  h.  pamflet:  Tooneel  der  Armin.  Zie  Bibl.  v.  Pamfl. 
no.  1565. 
1862  I/Arrmniaenaehe  d/reckwagen.  Spotprent  op  de  Arminianen.  —  Insohrift 
a  boTcn  in  eene  plaat,  vertoon,  een  groeten  wagen  door  2  hollende 
paarden :  Orwnicheyt  getrokken ,  en  waarin  8  mannen  (Bemonstranten, 
geteekend  B — I)  zitten,  en  gevoerd  door  Joh.  U^t  den  Bogaart,get. 


i»fio 


172  Spotprenten  op  de  Arminianen.  IMi 

A.;  oMWt.  den  wmgmn  itMtfi  8  Jeraiten,  den  yoermaii  tadendekoa 
men  rijden  sal;  aohter  den  wagen  8  Armin.,  die  een  Herr.  Fni 
oitDOodigen  mede  op  den  wagen  te  gaan,  'tgeen  deae  niet  wil  en 
waarom  h^  uitgeleid  wordt.  Ben  man  met  een  fiückel  in  de  hud 
('t  Bamsndê  liehi  —  OldenbarneTeld)  w^pt  den  wagen  den  weg.  - 
Van  ond.  een  ^&ond.  ven  in  4  koL  en  eene  5*  kolom,  beratleiide 
de  uitlegging.  Hg.  28  met  h.  Tere  88,  br.  41  dm.  br.  foL  —  Mdtom, 

h  Deselfde  plaat,  met  meerdere  inBchriften.  Op  den  roorgrond  itaak 
op  een  iteen:  Afmo  1618,  onder  de  roorpooten  der  paarden:  WeA 
naar  Rome,  op  de  wielen:  Modd&rAU  —  Waerkê^  onlmt.  —  Mak 
haet.  —  Vrijemoü,  ena.  Met  breeden  rand  y.  ond.;  londer  het  yen. 

c  Deselfde  plaat,  met  alle  insohriflen ,  yoorts  boyenaan  onder  kei 
HoU.  opeohrift:  ^Le  Chat  éardwrt  éPArmmiei"  en  meer  dergoMjke 
yertalingen  der  HoU.  insohriften. 

1853  Hetselfde,  yeel  yerkleind,  en  eenigsins  yeranderd.  Links  een  Tuur 
waarin  Oldenbarneyeld  den  stok  yerbrandt,  met  ine<^rift  {h  rebonn): 
gstok  iveg."  Boyenaan  de  titel:  den  Armin.  Dreckwoffen;  1618).  Y.  aohi. 
onbedrukt.  —  Titelprent  y.  h.  pamflet  in  Biblioth.  y.  PamfL  n»  1561 

1854  De  Arminiaenschs  vaari  naer  Spoêgnien.  —  Ben  eohip  waarop  een  ylag: 
Oewelt,  een  zeil:  Bchyn  van  deueki,  ena.,  yaart,  omringd  yan  8 
kleinere  Bohepen:  F.  en  Q.  (Ledden,  Ck>uda)  naar  een  groot  aohip: 
B  (Spaansoh  bedrog).  Met  boyenat.  opschrift.  V.  ond.  2  regels:  ^WQ 
jyspoeden  Instioh  yoort,"  ens.  —  Titelpr.  y.  h.  pamflet:  j^Amiin. ymart." 
Zie  Biblioth.  y.  Pamfl.  n».  1569. 

1855  De   Warmwiiaerif   —   Vinnige   spotprent   op   de   Arminianen.  —  Ben 
a  monster   op   2  beenen  en  2  duiyelspooten ,  met  5  hoofiien:  (Froiif — 

Seditio — Opimo — Stupiditas — Avcuritia)    en    een    deksel    der   boosheid  s 
(Velamen    nequiUae)    yertreedt   een   kind  InnoeenUas    op  B||ne   bont 
staat:    Warrmmaen,   Met   yele   Lat.   en   in   h.   Hollandêah    yertaalde 
insoriptidn;   en   boyenaan:  j^De  nieuwsgierige  hoop,  't  Yeelhoofiiicb 
j,Wonderdier,  Verliest  nu  al  ejn  cracht,  door  Oodes  recht  besUer." 
Begts:  1618  exc.  Znd.  nm.  y.  gray.  Hg.  28^,  br.  151  dm.  fbL  Zeldsoam. 
h  Dezelfde  plaat,  vroegere  druk,  zonder  inschrift :  TTarmMMoeii,  sonder 
de   Holl.   yertalingen  der  Lat.  insohriften,  en  yele  Holl.  yeraen,  en 
zonder   jaar.   V.   ond.   2   geg^ay.    Lat.   yersregels:   j^Obfirmatos  ubi 
j,studia    in   oontraria   meuteis,    Error   agit   monstrum   hoc   exitiale 
^parit."    —   Veel   zeldzamer   dan    de   yoorg.   —   Kan   dit   ook   eene 
oudere  plaat  zijn,  btj  eene  andere  gelegenheid  gemaakt  en  nu  door 
bijvoegingen    als  hierboven   vermeld,    op   dit  jaar   gepast?   —  Bij 
Brandt,   Beform.   II.  985   wordt  de   plaat:  de  Warminiaen,  als  een 
der  vinnigste  aangehaald. 

1856  Spotprent  op  J.  Taurinus.  —  Ben  woedende  stier,  (Taurinns)  ge- 
ketend aan  .een  berg,  stort  uit  een  hol  voort;  op  den  berg  een 
klokkenhnis,  waarvan  een  touw  afhangt  dat  aan  den  staart  y.  d. 
stier  is  gehecht  en  die  daardoor  de  klok  luidt  (QeesteUihe  KloékU^ydiing 
door  Drielenburoh ;  sie:  Bibl.  v.  Pamfl.  n».  1204)  Begts  stort  een 
geharnast  ridder  (de  ware  Kerk?)  op  den  stier  toe.  —  Qroye  hout- 
snede, van  acht.  met  vers.  Dese'pl.  is  tevens  de  titel  van  een  pamflet. 
Zeer  zeldzaam. 

1857  Spotprent  op  de  Contra-Bemonstr.  te  Enkhuizen.  —  Beignoor  met 
opschrift:  Inquisitie  roert  de  trom;  een  Enehu/yser  vrouw  spreekt  met 
een  mnn ;  Vreemdelinck ;  v.  ond.  vele  dieren ;  voorts  1  reg^l :  ,Ghe- 
j,drackt  voor  Sr.  Schenk."  Hg.  14  br.  13  dm.  kl.  4°.  —  Waarschijnmk 
de  titel  van  een  pamflet.  —  In  de  collectie  v.  Ds.  B.  Verloren  v. 
Themaat  te  Utrecht. 


t91&  Spotprenten  op  Oldenbarnereld.  178 

Afbeelding  t.  (Hdenbem.  en  mne  Vrienden,  allen  ter  halye  l^Te, 
mei  elkander  in  geeprek;  boren  ieder  persoon  de  namen,  links 
U||tdenbogaert  en  Tan  daar  af  regts :  de  Haen ,  Ledenberch ,  Hoger- 
beeftSy  Ghrotins,  Bemevelt,  Moersbergen,  Tanrinns;  de  eerste  en 
Uatsie  blootshoofds;  de  and.  met  een  hoed  op.  Znd.  eenigen  naam, 
waarsokynlQk    door    C.  de  Pa»,    Hg.   12,  br.   21  dm.   br.    fol.  Zéér 


In  de  Golleotie  ran  Ds.  B.  Verloren  y.  Themaat  te  Utrecht  heb 
ik  ook  een  Sz.  y.  dese  pi.  gesien  en  daaronder  op  hetzelfde  yel  een 
lateren  afimk  yan  de  pL  der  Exeontie  n».  1888. 

^-^^  Spotprent  op  het  ondergaan  der  partij  yan  Oldenbameyeld.  Ben  rad 
T.  ayontnnr,  waar  Manrits:  d*  Ouwe  Trouwe  Oeus,  boyen  sit  en 
Oldenbam.:  Fuimue  Troes  onder  ligt,  en  dat  een  Arminiaan  yergeefii 
wfl  on&draa^en:  *i  Wü  niet  om,  wijl  h.  rad  y astgeklonken  is  aan  een 
paal  waarbQ  de  HoU.  leenw  staat.  Links  Oldenbam.  in  de  gerangenis: 
Aragoenêche  hemeL  Zinnebeeldige  titelprent  y.  h.  pamflet :  ^^ Jamertiens 
»aen  d'Onwe  tronwe  Gens.  1619."  (Zie  Bibl.  y.  Pamfl.  N».  1608).  Dit 
Famflet  is  een  der  minst  yoorkomende  tegen  Oldenb.  4fi, 

^^  BegUteerdighe  Si/te,  Spotprent  op  Oldenbameyeld.  —  Manrits  en 
eenige  Prinsen  ter  regters^de,  links  eenige  Leden  y.  H.  Ho.  Mog., 
met  ondersohr.:  Nasaotaotehe  Kracht  en  Mogende  Macht,  schudden 
aan  eene  groote  seef:  Bechtveerdighe  Sifte,  waaruit  Oldenbamerelt 
en  8  anderen  yallen ,  met  b^sohrift :  Vergift.  Boyen  de  zeef  het  beeld 
y.  Themis:  JuetMia,  regts  en  links  de  wapens  y.  Manrits  en  der 
Vereen.  Proy.  —  Van  ond.  een  afitond.  yers :  Verclaringhe  van  JtuUtia , 
(in  Lat.  letters  in  8  kol.,)  geteekend:  lö  Pean;  y.  ond.:  Uit  Am- 
eterdam,  ens.  De  pL  hg.  27,  met  h.  yers  51  dm.,  br.  87  dm.  gr.  fol. 
Zddsaom.  —  Deze  pi.  behoort  in  een  Pamflet  -.  Verclaringhe  yan  Justitia. 
,  Zie:  Bibl.  y.  Pamfletten,  n».  1668. 

"^^X  Gopie  y.  de  yoorgaande  plaat.  De  Zeef  hangt  hier  aan  8  koorden 
die  door  JvstUia  in  de  hand  gehouden  worden,  yoorts  met  yele 
andere  yersohillen;  by.  in  plaats  yan  Vergift  staat  hier  onder 
Oldenbam.:  Berenvel,  enz.  —  Met  a&ond. ,  geheel  aoder  yers,  in  4 
koL,  in  goth.  letters,  met  opsohr. :  j, Verclaringhe  oyer  dese  hoogh- 
^nodighe  Seeff,"  enz.  en  get.:  F.  E.  B.  Q.  Znd.  nm.  y.  grav.  Hg.  27, 
met  yers  42  dm.,  br.  86  dm.  gr.  fol. 

Hetzelfde ,  dooh  geheel  anders.  Maurits  alleen  heefb  eene  groote  wan 
in  de  hand  waaruit  hij  eenige  mannen  laat  yallen;  achter  hem  yele 
mensohen;  links  eene  a&ond.  yak  waarin  men  den  door  de  lucht 
yliegenden  Tijd  en  een  Engel  op  eene  bazuin  blazende,  ziet.  Met  1 
regel  ondersohr.;  ^^Laest  Nassou  yri  wannen  es  kan  niohts  schaden; 
jydan  dae  wannen  ist  ihm  gaer  wol  gereten."  —  Fraaie  DuitscheP 
gray.  Znd.  nm.  Hg.  22,  br.  84  dm.  br.  fol.  —  Zie  oyer  deze  plaat: 
de  regtyaardige  Zeef,  en  het  daartegen  yerschenen  pamflet,  Biblio- 
theek y.  Pamfletten:  n».  1563.  Verolar.  y.  Justitie  n».  1662,  Betortie. 

^^68  Spotprent  op  Oldenbameyeld,  de  Groot,  Hogerbeets,  Ledenberg  en 
Moersbergen.  — Den  groten  visch  van  HoUandt.  Boyenschrifb  in  groote 
gewone  kapit.  letters  y.  eene  pi.,  waarop  een  groote  geschubde 
yisoh  (de  oude  groote  Visch),  die  yele  kleinere  yisschen  (y.  d.  Ouden 
B^n,  y.  de  Maas,  en  twee  y.  de  Vecht)  uitspuwt,  en  dese  weder 
andere  nog  kleinere;  lioks  yole  yisschers  die  de  kleine  yischjes 
hengelen;  regts  yele  Tritons  aang^yoerd  door  den:  AdnwraaX  v.  de 
wee  die  op  den  yisoh  aantrekken;  boyenaan  reg^  Utrecht,  waar 
yele  .Waardgelders    (nl.    de    kuit   y.   een  anderen  groeten  yisoh) 


Ï«B8 


174  Spotprenten  op  OldenbarneveldL  Wt 

inkomen ;  in  h.  Tenohiet  etrandt  een  groote  Tiaoh  en  wordt  door  i 
Admiraal  in  het  net  getogen,  ens.  —  Fraai  gegrar.  plaat  mi 
eenigen  nm.  Om  dese  plaat  een  aeer  oitroerig  gedioht  op  S  Tdlea, 
in  6  koL,  ondert.:  Deueht  ietU  VrmicJU,  daaronder  een  kleiner: 
Tot  dm  Le8êr,  en  lager  eene  verklaring  d.  letters  A — Y  op  de  pL 
De  pi.  is  hg.  22,  br.  86  dm.,  met  h.  ren,  hg.  47.  br.  68  dm.  Zear 
gr.  fol.  Zöör  zeldzaam,  Tooral  met  de  renen.  —  Het  opeohrift  ont- 
breekt aan  mijn  Bx.,  doch  heb  ik  op  Ö6n  ander  Sz.,  gesien. 

1864  Spotprent  op  Oldenbamereld.  —  ^^Siet  eone ,  dit  heb  iok  leer  Unghe 
jygheweten,  —  Dat  die  groote  ViBsen  de  oleyne  eten.  1619."  — Onde^ 
■chrift  y.  eene  pi. ,  vertoon,  op  d.  voorgrond  links  een  man  ia  en 
Bohaitje  die   dit:  Qigt  8<me,  ens.  tot  s^n  kind  segt  en  hem  w^ifc  op 
een  grooten  Yisoh:  BameveUehe  Monsttr,  die  vele  kleinere  viseoheo: 
Grotins,  Ledenberg,  Hoogerbeets,  ens.  uitspuwt  en  wiens  buik  door 
eene   hand  met  opschrift :  Ccneordia  m  porvae ,  ens.  met  het  Mm  dtf 
ChrechUcheit    opengesneden    wordt.    Links    de    Naëtoutehe    Ftnefcer, 
hoogerop   Utrecht,  waarby  de  groote  Visch  Bameveld  strandt.  Met 
de  woorden  «ee.  en  inv.,  de  namen  nitgekrabt.  —  Dit  is  eene  omge* 
keerde  copie  v.  de  volg.  söér  oade  pL  Hg.  28,  br.  80  dm.  br.  fol. 

1866  Hetzelfde,  doch  juist  omgekeerd,  en  zonder  eenig  insohrift  op  de 
pi.  Met  Lat.  onderschr.:  QfxmdSnu  engm,  etc.  Biei  Bene,  ens.  De 
Yisscher  zit  hier  aan  de  regterBtjde  der  pi.,  enz.  Naar  J7.  Boe  door 
P.  M.  E.  met  adres  v.  (H,J  Cock  (te  Antw.)  Hg.  28,  br.  80  dm.  br. 
fol.  —  Dew^l  deze  zeldzame  oude  pi.,  die  waarsch^nlQk  zonder  eenige 
staatkundige  beteekenis  gemaakt  is,  de  aanleiding  tot  de  bovenstaande 
en  and.  bekende  spotprenten  geweest  is,  heb  ik  die  hier  opgenomen. 
Zie  over  Oldenbam.  en  de  Waardgelders  ook  nog  de  plaat  van 
1667  no.  6846. 

1866  Verklouringe  v.  d.  Chuden  Stock.  1618.  —  Titelprent  v.  een  pamflet 
tegen  Oldenbam.,  waarop  een  HolL  matroos  (Maurits),  aan  een 
Spanjaard,  die  door  een  geestel^ke:  SeeL  ArmL,  (Oldenbam.)  ge- 
holpen wordt,  eenen  stok  (de  magt)  onttrekt.  In  het  verschiet  een 
wachter  op  een  toren,  die  roept:  Wasckt  op,  *t  hrnnt  in  *t  velL  — 
Deze  veel  verspreide  plaat  is  de,  voor  dezen  t^d  veranderde  copie 
V.  d.  titelplaat  vermeld  onder  n».  1254  en  het  pamflet  is  de  herdruk 
V.  h.  daar  aangehaalde  stuk.  —  Zie  Biblioth.  v.  Pamfl.  n^.  676  en  1668. 

1867  Hetzelfde,  doch  anders.  —  Herdruk  v.  de  oude  plaat  n».  1264  (v.  h. 
jaar  1608,  en  behoorende  tot  h.  pamflet  n».  676  in  de  Biblioth.  v. 
Pamfl.)  doch  onder  en  naast  de  pi.  een  uitvoerig  HolL  vers  in  2 
kol.   op   de   Arminianen,   Oldenbam.,  enz.,  met  bovenschrift:  ^Dis» 

I, cours ov.  d.   Gouden   Stock,   aan  d.  dach  ghebracht  door  d. 

«Piloot  V.  't  Schip :  die  Behoudenisae  des  Landts."  De  pL  hg.  18^ ,  br. 
18  dm.,  met  vers  hg.  88,  br.  28  dm.  —  Zéér  teldKoam, 

1868  Spotprent  op  Oldenbameveld.  —  Den  Nieuioen  Batma  Valêchen  HandeL  — 
Opschrift  in  eene  pi.  waarop  regts  Maurits  (Je  MaintiendraC)  op  een 
toren  staat,  en  eene  zeef  schudt  waaruit  vele  menschen  vallen;  de 
Tijt  zwevende  verjaag^  Twist  en  Bed^roch  waarop  Eendraehtich  geweU, 
(de  Holl.  leeuw  met  een  krijgsman)  aanrijdt,  een  Jesuit  onderwast 
Oldenbam.  en  üitenbogaard  uit  een  boek;  daarnaast  een  man  met 
do  Gulden   8toe;  in  het  verschiet  Utrecht.  Hg.  16,  br.  29  dm.  br.  fol. 

1869  Portret  v.  Oldenbam.  met  onderschrift:  Niewwen  B.  Jan  en  2  reg.: 
jyHet  is  een  onverdraechL  last,  Dat  de  knecht  boven  s^n  meester 
j,wa8t.  Ao.  1618."  —  Op  den  titel  v.  een  pamflet  n».  1657  komt  dit 
portret  zonder  die  verzen  voor.  —  Dit  is  een  a&ond.  afdruk  in  12o. 

1870  «Gulden  Legende  v.  d.  Nieuwen  St.  Jan.  1618."  --  Borstbeeld  v.  Oldan- 


ttlS,     Spotprenten  op  Oldenbarneveld  en  op  zQne  regters.       175 

bftraeréld  met  een  nlmbiui  om  h.  hooid  op  een  altaar  met  waakaanen , 
met  een  toepier  in  de  linker-  den  geldzak  in  de  regterhand,  en 
waarom  heen  eenige  mannen  geknield  bidden.  Titelprent  y.  een 
Ftemflet.  (ffiblioth.  y.  Pamfl.  no.  1557).  —  Op  d.  keersijde  een  yera.  4P, 

^'n.  «YeroUr.  y.  d.  Gouden  Blaesbalok  y.  d.  Spaenachen  Sohalok  1818."  — 
Een  Spanjaard,  geholpen  door  een'  Jezoit,  VaU,  Bohiet  oit  een 
blaaabalk :  Bpamê.  FraeL  (titel  y.  h.  pamflet  No.  1452.  in  Biblioth.  y. 
Ftmfl.)  eene  menigte  gondatnkken ,  die  door  Oldenbarn.  en  8  anderen 
in  hunne  kleederen  opgeyangen  worden;  y.  ond.:  Dit  —  omdat-,  in  h. 
yeraoihiet  een  brandend  yeld,  (Oldenbameyeld)  en  de  Tijd  door  een 
yerrek^ker  naar  Oldenbarn.  liende.  —  Titelprent  y.  een  Pamflet 
(Biblioth.  y.  Pamfl.  n».  1660).  —  V.  aoht.  eene  yoorrede.  4fi, 

^72  jyWonderL  Droom  y.  de  School-hondinghe  y.  Mr.  Jan  y.  Oldenbarneyelt. 
f  Met  de  yerclaringhe  y.  dien."  —  Boyen  aan  de  plaat,  Oldenbarn. 
aJa  Sohoolmeeeter,  geieten  aan  eene  tatel  met  Qrotins;  regts  zitten 
op  sohoolbanken :  Ledenberoh,  Hoogerbeets,  y.  d.  Myle  en  de  Haan , 
Ibiks  Vontins,  Goomhert,  Dayid  Joria,  enz.,  in  het  yerschiet  linkz 
eene  geeeeeling  (y.  een  Arminiaan?)  —  Titelprent  y.  een  pamflet 
(Biblioth.  y.  Pamfl.  n».  1666.  Op  de  keerzijde  de  uitlegging  der  lettere 
op  de  pL  40. 

**'^8  AfheM,  V.  d'  ouden  en  nieuwen  t^dt  Spotprent  op  Oldenbameyeld.  — 
De  Hertog  y.  Alyo  zit  met  2  Bissohoppen  en  een'  Jezuit  aan  tafel, 
Oranyelle  etaat  achter  hem  en  luistert  hem  iets  in  't  oor;  in  h. 
Tereohiet  regta  een  eohayot  en  exeontiön.  —  Oyer  de  boyenste  helft 
der  plaat  ie  een  ander  los  plaatje  gehecht,  en  nu  yertoont  het 
geheel:  Oldenbameyeld  aan  tafel  zittende  met  Ledenberg  en  2  and.; 
Mhter  hem  iemand  die  iete  influistert ;  op  den  grond  de  spaarpot  y. 
s^n  geld ,  in  h.  yenohiet  regts  Oldenb.  op  h.  Binnenhof  ter  dood 
geleid.  —  Onder  deze  curieuze  plaat  een  a&ond.  yers  in  2  kol. ,  eene 
«amenspraak  tussohen  Beste  moet  (Prinsgezinde)  en  Botte  moet  (Ar- 
miniaan) met  boyenst.  opschrift:  Afbeeld,  enz.  —  Daar  in  h.  yers 
d.  18  Mei  1619  genoemd  wordt,  is  de  plaat  na  dien  tyd  uitg^geyen. 
De   pL   hg.   18,  met  yers  65  dm.,  h.  aangehechte  plaatje  hg.  8  dm. 

^^^     br.  28  dm.  br.  foL  Zéér  zeldzaam. 

^^  (161#.  Febr.)  «Namen  der  24  gedelegeerde  Bechters  y. .  J.  y.  Olden- 
^  «bameyelt,   by    d.   Ambass.   y.  Yrankrrjk  Beuls  genoemt,  waaryoor 
gjdBT  2400  Quld.  heefb  genoten."  (Arend,  III.  c.  121,  enz.)  —  In  h. 
midden   h.  gegray.  portret  y.  Oldenb.  naar  Miereyeld;  regts  in  oy., 
(gelQk   ook   h — 0,)   zonder   onderschrift   doch   met   randschrift;   ter 
weerse.  de  namen  d.  Bechters;  y.  ond.  een  8reg.  Tere:  j^Dit  's  Oldenb., 
,die  in  den  kr^g  en  yrede,"  enz.  1  bl.  fol. 
^  Hetzelfde ,  andere  druk ;  te  onderscheiden  dat  de  woorden :  Hollande , 
Spaniens  in  het  yers,  hier  ourstjf,  in  den  yorigen  druk  kapit.  staan. 
1  bl.  fol.  iets  kleiner  dan  h.  yoorg. 
c  Hetielfde,   met   ander  en   kleiner  portret   y.  Oldenb.,  1617.  aai  70, 
met  randschrift  en  daaronder  een  8reg.  Holl.  onderschrift.  Oyerigens 
met  yers,  namen,  enz.  1  bl.  kl.  fol. 
d  Hetoelfie,  met   ander,  kleiner,  en  fraaier  gegray.  portret,  zonder 
randschr.   en  8reg.   Lat.   onderschrift.    Voor  't   oyerige  met  yers, 
namen ,  enz.  1  bl.  kl.  fol. 
e  Hetzelfde,  doch  bóyenaan  h.  yoorg.  kleine  portretje  met  Lat.  ondersohr. 
daaronder  links  h.   yoorg.   yers,   regts  2  yerzen,  (nayolgingen  der 
yorige,)   doch   tegen   hem   gekeerd;   y.    ond.  de  namen  der  regters. 
1  bl.  fol. 
ƒ  Hetzelfde,   boyenaan   een   ander   klein   portret  y.  Oldenb.,  UnlcM  (al 


176  PlatOD  vóór  en  orer  Oldeobarneyeld.  Hff. 

de  Toorg.  e^d  reffti) ;  daaronder  de  8  woorg,  rersen ;  lager  de  maai 
d.  regiera;  ▼.  ond.  een  Qttpreck  of  Boho*yerB,  in  h.  HolL;  re^  een 
Lat.  Bcho-Tere  in  denxelfden  Torm.  Het  Otupnck  is  heta.  ak  BibL  t. 
Pamfl.  No.  1689,  waareohQnl^k  ia  dat  no.  een  deel  t.  deM  pbik. 
Beide  Holl.  rersen  a^n  t.  Vondel;  zie  Yondel's  werken  door  f. 
Lennep.  IL  —  Zöör  Beldaaam  in  deaen  rorm. 

Op  deze  plaat  s^n  bQ  de  namen  der  Begtere  in  Handeolirift  ge- 
voegd die  der, dieren,  waaronder  ie  voorgeeteld  sijn  op  eenigooade 
teekeningen  waarran  de  oude  oopita  nog  bemeten  by  den  Wel-Ud 
Geb.  Heer  J.  P.  Siz  alhier  en  op  eene  onde  Bohilderif  bQ  den  Wel* 
Bdel  Gteb.  .Heer  Teding  Tan  Berkhout  te  Arnhem. 

1875  Vinnige  spotprent  op  de  Begters  t.  OldenbameTeld.  —  Ben  groote 
galg  waaraan   een   man  hangt  en  waarnaast  een  lang  papier,  vet 
opschrift :  ,Ter  Benwiger  schande  y.  hen  die  d'  onoselen  reroordeelde 
,alB    schuldig.    Hangen    hunne    Namen  aan  de   (Hlge  op  dat  de 
,NaoomelingBohap  hunne  (JedachtenisM  yeryloeken  Beuw  uit  Eeuw 
yin.   Zijn   Bz.  Prins  Maurits  aU  Omkoper  der  Tolgende."  (Tolgen  de 
namen  der  84  regtera)  Naar  dit  papier  w^aen'een  daarroor  staande 
man  en   vrouw;   verder   een   rivier:  Anü  Lethê  fimfiui,    ens.  Met 
onderschrift:   Pro  PosUritate  inv.  —  JusUoe  ^eoit.  —  Dese  nooit  ib 
plaat  gebragte   Uekenmg  in  O.  I.  Inkt.  (hg.  86,  br.  18  dm.)  is  selwr 
V.  d.  Bemonatr.  achilder  J.  StoUeer  te  Botte  .«dam.  —  Op  de  keera^de 
ataat,  dat  dese   teekening  de  oopie  van  eene  andere  is,  (weleer  in 
h.  besit   van   d.   Bemonstr.   Pred.   te  Bott.,  O.  t.  Arkel  d.  Ouden, 
overleden  in  1784)   welk  origineel   dea  morgens,  nadkt  Grotina  en 
and.  naar  Loeveatein   verweaen   waren ,  te  'a  Hage    tegen  het  Hof 
aangeplakt  waa  gevonden;   op  d.   auteur  en   teekenaar  was  ieder 
afitonderl^k  eene  som  v.  86000  pond  (è  40  grooten  het  pond)  geaei 
—  Ik  heb  dese  teekening  nooit  elders  gesien  noch  vermeld  gevonden, 
en  wQl   de  meeste  stukken  uit  dien  tijd  die  vóór  Oldenb.  pleiten , 
verdwenen  z^n,  is  dit  atuk  inzonderheid  ourieua. 

1876  Oldenbarneveld   verhoord  voor  s^ne  regtera.  (Arend,  lH.  e.  186).  — 
a  Naar  J,  BuAfs  door  K  Vinkeles.  1787.  S».  Uit:  Wagenaar,  verkort 

h  Deseifde  pi.;  Proefdruk  vóór  de  Ir. 

1877  (lO  Maart.)   Oproer  wegena  den   Bemonatrantaohen   Predikant  D. 
a  Sapma  te  Hoorn.   (Arend  IIL  e.   186.)  Begta  een  open  winkel  met 

luifel  waarvoor   vele   mannen   tieren   en  raaen;  in  h.  verschiet  de 
poort  waaruit  Sapma  weggeleid  wordt.  (Door  /.  Luykmu)  br.  4fi. 
h  Dez.  plaat ,  latere  druk ,  van  acht.  met  Holl.  tekst  in  8  koL  bedrukt 

1878  (iS  Mei.)  Oldenbarneveld  ontvangt  aanzegging  v.  syn  doodvonnis. 
(Arend,  in.  c.  218).  Oldenbam.  ataande  achter  een  atoel,  naast  een 
tafel  waarop  een  B^bel,  regts  de  Fiskalen  v.  Leeuwen  en  Sjlla, 
daarachter  2  soldaten  en  een  ander  persoon.  Met  8  reg.  onderaohr.  — 
Naauwkeurige  vooratelling  naar  Wagenaar.  Lithogr.  naar  W.  H. 
Sehmidt  door  P.  Totar  v,  Elvm  b^  MiOmg,  (1864).  Hg.  86,  br.  47  dm. 
br.  foL 

1879  (18  Mei.)  Oldenbarneveld  in  a^ne  gevangenia  dea  nachts  vóór  s^ne 
executie.  (Arend,  m.  c.  288).  —  H^  zit  voor  een  talbl  in  eenen 
grooten  B^bel  te  lezen;  achter  zijn  atoel  ataat  a^n  dienaar  die  zich 
de  oogen  bedekt ;  verder  op  de  Predikanten  Walaeua  en  Beyer.  Naar 
8,  Optoomer,  lithogr.  door  /.  O.  SUnh  Sterk,  1849.  Hg.  47,  br.  87  dm. 
g^.  fol. 

1880  Oldenbarneveld  en  z^n  knecht  Jan  Franken  in  de  gevangenia  vóór 
z^ne  Bxeoutie.  (Arend,  Hl.  e.  224).  —  Naar  H.  J.  SehoUen  door 
BêekUben,  br.  4».  Uit:  Arend,  Vad.  Geaohied. 


19.  Onthoofding  van  Oldenbarneveld.  177 

^  (18  Hel.)  TJUMóïng  yan  Oldenbamereld  ter  onthoofding  des  ochtends, 

te  negen  ore.  (Arend,  IIL  e.  280).  —  Oidenbarn.  tuasohen  sijn  dienaar 

Jan  Franken  en  een  soldaat;  in  de  yerte  8  hellebaardiers.  Met  4  reg, 

oodersohrifi :  Ik  hen  wel  geruet  te  sterven,  Get.  432.  br.  4r. 

^  Aanspraak  ▼.   OldenbameTeld   aan   het   Tolk  op  het  Bchavot.  Naar 

aj.  bJ^  door  R.  Vinkeles,  12o.  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  Nederl. 

h  Des.  plaat,  ProeMruk  TÖÓr  alle  Ir. 

e  Hetselfile;  Teekening  Toor  h.  Toorg.  door  /.  Buys. 
lAS  OnthoofiUng  yan  OldenbameTeld.  (Arend,  III.  c.  230  en  Bibl.  y. 
Pamfl.  No.  1880  tot  1628)  Links  het  schayot  met  de  Bzecutie; 
tohteraan  de  ingang  tot  de  saai  op  h.  Binnen  Uoff,  vóór  h.  schavot 
Tele^toesohonwers;  regts  oyer  de  weinige  huizeii  heen  het  galgen- 
▼eld  en  de  woorden:  huyten  den  hoge.  Znd.  nni.  v.  gray.  —  V.  oud. 
een  breed  yerhaal  in  2  kol.  en  goth.  letter,  y.  de  executie.  Znd. 
eenig  adres  of  nm.  y.  gray.  De  pi.  hg.  17,  met  besohrijy.  35,  br.  23 
dm.  ioL  -~  Dese  pi.  is  téér  téldiaami  en  dit  is  het  eenig  £x.  dat  ik 
ooit  sag;  ook  honde  ik  deze  afbeelding  yoor  de  oudste  en  het  meest 
nabij  de  gebeurtenis.  Bij  Ds.  S.  Verloren  te  Utrecht  heb  ik  een' 
laterm  afdruk  met  b^yoeging  y.  pL  1858.  (Afbeeld,  y.  Old.  en  yrienden) 
en  yeranderingen  gesien;  daarop  stond  hoven  de  executie,  onder  de 
ramen,  in  kapitale  letters:  De  soeZ;  enz. 
"^^4  Hetaelffle ,  geheel  anders,  met  1  reg.  bovenschr.  in  kapit.  letten»: 
^ostitie  aen  Jan  y.  Oldenb.  geschiet,  den  13  May  1619."  Begt8:  de 
Qrootie  8aaUe,  namelijk  het  geheele  huis;  daarvóór  de  vele  bij- 
bouwingen  en  het  sohayot;  yerder  op  de  Hoffkerck,  links  h.  Hoff  v.s. 
Pr,  JSse.,  en  daarvoor  eenig  geboomte,  waarbij  eenige  personen  die 
ide  executie  uit  de  yerte  zien;  om  h.  schavot  een  groot  gedrang,  y. 
menschen.  Znd.  nm.  y.  gray.,  onderaan  In  h.  midden:  C.  /.  F.  enr. 
Hg.  80,  br.  87  dm.  br.  fol.  Deze  1«  staat  der  plaat  is  zeldaaam.  Zie 
N«.  1886. 

Deselfde  pL,  fraaije  latere  afdruk,  doch  omgeven  yan  7  portretten, 
alle  met  adres  yan  O.  J,  FüwcAor  en  Holl.  onderschriften;  links 
Oldenb.,  regts  Uitenb.,  y.  ond.  links  Grotius  en  Hogerbeets;  dan  de 
plaat;  y.  Ledenb.,  n».  1401,  daarnaast  regts  de  portr.  y.  Ledenberg 
en  de  Wael  y.  Moersbergen.  —  Alle  deze  a&onderl.  platen ,  zijn  hier 
op  66n  vel  a^^edrukt ;  uitgenomen  Uitenb.  en  de  Wael ,  die  er  eohter 
b^  behooren.  De  geheele  pi.  te  zamen  hg.  38  br.  62  dm.  br.  fol.  — 
Dese  oolleotieye  afdruk  y.  alles  wat  tot  dit  feit  behoort,  is  hoogst 
sddaaam, 
^886  Hetselfde;  naauwkeurige  oopie  der  pi.  1884,  met  1  reg.  bovensohr.: 
Afbeeld,  dar  Just  enz.,  voorts  met  alle  insoh riften  op  die  plaat;  het 
yoomame  yersohil  is,  dat  hier  yele  piekeniers  geplaatst  sijn  links 
b|j  de  boomen ,  waar  yroeger  yele  menschen  de  executie  uit  de  yerte 
aanschouwden.  Onderaan  regts  het  adres  y.  C.  J.  Visscher,  Hg.  18, 
br.  87  dm.  br.  fol.  Deze  plaat  is  zéör  algemeen. 

1887  Hetselfde;  eenigzins  yerklelnde  copie  yan  de  voorg.  plaat,  met  1 
reg-  Dnitsoh  boyenschrift,  v.  ond.  een  Lat.  en  Duitsch  yers  in  4 
kolommen,  hg.  20,  br.  26  dm.  br.  fol.  Deze  plaat  is  in  de  manier 
y.  het  yeryolg  op  Hogenherg  en  komt  ook  zelden  yoor. 

1888  Hetzelfde;  meer  yerkl.  copie,  met  de  piekeniers,  1  reg.  bovensohr., 
en  op  h.  schavot  2  labellen  met  de  woorden  y.  Oldenb.,  en  uit  h. 
Hof  een  label  met  de  door  Vondel  aan  Maurits  in  den  mond  gelegdi 

^-^    Hg.   18,  br.  25  dm.  br.  fol.  —  Uit:  Vondel,  Hekeldiohteo 


178  Onthootding  van  Oldenbarneveid.  Itlt. 

1889  Hetselfde;  met  de  woorden  op  de  8  labellen,  dooh  omgekeerd;  bet 
Hof  links,  en  2  reg.  kap.  ondersohr.  Hg.  18,  br.  84  dm.  br.  4fil 

1890  Hetselfde ;  dooh  sonder  de  labellen ;  op  het  BohaTot  en  op  den  torao 
T.  h.  Binnenhof  ia  een  klein  los  plaatje  gehecht;  het  !•  opligtondo 
liet  men  Oldenb.  met  Jan  Franken  uit  de  saai  tredende ;  onder  k 
plaatje  ▼.  h.  Binnenhof  siet  men  Manrit»  naar  de  Bzeontie  nenda 
Met  ondersohr.:  ^^Nero  tamen  snbetraxit  oonlos,  josaitqne  soelen, 
ysed  non  speotavit.  Taoit."  Hg.  18,  br.  24  dm.  br.  4fi. 

1891  Hetselfde ,  beknopter  en  seer  Tersohill.  roorstelling.  Begts  een  kleia 
a  deel    der    saai;    het    sohaTot  daarróór  seer  nitroerig;   rerder  de 

kerk.   Met  HolL  ondersohr.:  Johtm  v.   OldmiJb,,  ens.  Door  B.  iVeari 
172a  fol. 

h  Deselfde  pi.,  m.  Fransoh  ondersohrift:  Jean  v.  Oldenb. ,  eto. 

c  Deselfde  pi..  Proef  yöör  alle  Ir. 

d  Deselfde  pl.,  met  HoU.  ondersohr.,  breed  randwerk  ter  s^de;  waarin 
2  slnnebeelden :  links  wordt  de  staf  waarop  de  rryhexdahoed  mst 
door  midden  gehakt;  regts  wordt  de  herdershond  door  den  wolf 
vermoord,  br.  fol. 

e  Hetselfde,  fraaije  origin.  teekening  in  rood  kr^t  Toor  de  pL  Naar 
/.  Luyken.  door  B,  Picart  —  Dit  blad  heeft  seker  yoor  de  gramre 
gediend,  blikbaar  aan  de  kmisrerdeelingfen ,  en  wQl  achterop 
(waarschijnlijk  met  de  hand  y.  Picart)  de  aanw^sing  roer  een 
sijner  leerlingen  of  werklieden  staat:  ^,11  fikut  qoil  (de  grayore) 
j^reyiene  du  mesme  cotö."  De  pl.  is  dan  ook  in  deaelföe  rigting  als 
de  teekening.  Dese  is  seker  geyolgd  naar  de  yolgende  plaat  y. 
Lniken. 

1892  Hetselfde,  geheel  als  voren,  yeel  kleiner,  en  eenigsins  anders.  Met 
2reg.  HoU.  ondersohr.  Door  /.  Lfvyken).  gr.  4p.  Afdruk  op  gr.  fol. 
papier.  Behoort  in  y.  d.  Bosch?  Trenrtooneel ? 

1898  Hetzelfde,    als   yoren,   doch   met   een  grooter  deel  y.  h.  Binnenhof. 
a  Naar   en  door  K  Vinkeles.  1777.  Met  adres  y.  Oonradi  en  v.  d.  Plaais. 

br.  4>.  Uit:  Wagenaar?  Ui  tg.  v.  1790? 
h  Des.  pl.,  Proefdruk  vóór  alle  Ir. 

1894  Hetzelfde,  alleen  het  schayot,  waarop  Oldenbameyeld  besig  is  zioh 
a  te   ontkleeden;   in   h.   verschiet  de  kerk.  Door  S,  Fokke.  br.  ^  Uit: 

Wagenaar.  Uitg.  y.  1749. 
h  Dez.  pl. ;  Proefdruk  vóór  alle  Ir. 

1895  Zinneprent  ter  eere  yan  Oldenb.  —  ^^Praalbed  yoor  den  Vader  des 
Vaderlands,  'vt)lgen8  de  Sohetse  y.  J.  Oudaan."  —  Het  g^roote  plein 
y.  h.  Binnenhof,  op  d.  achtergrond  de  groote  saai  met  de  getimmerten ; 
in  h.  midden  een  standbeeld  y.  Oldenb.  staande  op  een  yoetstnk, 
den  Vrijheidshoed  met  de  regterhand  omhoog  heffende,  in  de  linker- 
hand een:  privilegie ,  onder  zijne  voeten  vertreedt  hQ  een  bejaard 
man  (Maurits?)  en  de  Nijd;  rondom  op  den  grond  de  borstbeelden 
der  rechters,  en  daaronder  zinnebeelden  waardoor  s^  aangeduid 
worden,  bv.  regts  een  kat,  daarnaast  een  paauw,  ens.  Zie  n«. 
1874  ƒ.  Znd.  nm.  y.  gray.  met  2  reg.  ondersohr.  Hg.  28,  br.  19 
dm.  fol. 

1896  Dezelfde  pl.,  vroegere  etsdruk,  die  in  den  vorigen  afdruk  geheel 
opgegrav.  is;  deze  is  vooral  in  de  lucht  éeer  fraai  bewerkt.  Op  deae 
staat  J.  Oudaen,  op  de  latere  drukken:  I.  Oudaen;  deze  «tsdruk  is 
hoogst  zeldz. ;  de  grayure  is  zéér  algemeen. 

1897  Hetzelfde.  Titelprent  voor  den  Palamedes  y.  Vondel,  verbeeldende  een 
oud   man,   die   een   gezegeld   blad  (Privilegie)  in  de  hand  hondende. 


1M9.       Lfjk  van  Ledenberg.  —  Gevecht  v.  EZapt.  Daniels.       179 

naakt  Toor  een  gestoelte  t.  ThemUi  ttaat,  die  hem  kroont,  terw^l 
*    h^   Tan  allerlei  renohearend  gedierte  omringd  wordt.  Y.  ond.  een 
4reg.  rere:  H^t  ongediert  hegrimt,  ens.  4fi, 

1988  Afbeelding  t.  h.  Stokje  t.  Oldenbameyeld ,  en  daarnaast  het  fiuximile 
T.  het  ren  ▼.  J.  t.  Vondel  daarop,  beginn.:  ^Mijn  wensch  behoede 
,U  onrerrot,  O  Stook/'  eni.  —  Lithogr.  in  gr.  4fi,  Uit:  Vondels 
Werken,  oitgeg.  door  J.  t.  Lennep. 

1899  Qedioht  ter  eere  ▼.  Oldenb.  —  ^Jaerget^de  t.  w^len  Heer  Joan  t. 
^Oldenb.  Vader  d.  Vaderl."  Gedicht  in  18  coupletten ,  geno,  1 — 18 
ieder  t.  4  regels,  ondert.:  AUa  mente  repostum,  —  Vers  t.  Vondel, 
op  1  smal  blad  folio,  nitgegeyen  in  1681.  Bondom  dit  Bz.  i^n  door 
d.  Bemonstrantsohen  schilder  Q.  v,  Nijmegen  yele  zinnebeelden  met 
O.  I.  inkt  geteekend. 

1400  (16  Hel.)  Het  l^k  ▼.  Ledenberg,  Secretaris  t.  Utrecht,  (die  sioh 
xelyen  nit  yreee  yoor  de  pQnbank  den  29  Sept.  1618  het  leyen  had 
benomen ,)  wordt  met  een  paard  op  eene  horde  naar  de  geregtsplaats 
geyoerd  en  in  eene  kist  aan  eene  halye  galg  te  's  Hage  opg^ang^n. 
(Arend,  UI.  e.  84).  Met  boyensohr.:  't  Gerecht  v,  'eOrav,  yoorts?  reg. 
Holl.  onderschrift  en  nitlegg.  der  4  no.  op  de  pi.  Met  adres  y.  C,  J, 
Vieecher,  —  Hiernaast,  regts,  op  hetselfde  blad  de  aidrok  y.  eene 
aftonderlQke  plaat,  h.  portret  y.  Ledenberg,  links  in  oy.,  met  adres 
y.  O.  J,  VietckBr.  Te  samen  br.  81,  hg.  19  dm.  br.  4fi, 

1401  Hetselfde,  yerkort;  met  hets.  boyenschrift  en  den  naam  y.  Leden- 
berg naast  de  galg;  y.  ond.  een  gesigt  op:  Lovensteyn.  Hg.  18,  br. 
12  dm.  gr.  4fi.  Dese  pL  is  later  ook  bQ  andere  g^yoegd ;  sie  n®.  1886 ; 
dit  is  eohter  een  a&ond.  afdruk  met  rand. 

1408  Hetselfde,  als  yoren,  doch  met  meerdere  omstanders  en  uityoeriger. 
a  Naar  en  door  £f.  Fokke,  br.  4o.  Uit:  Wagenaar. 
h  Deselfde  pi.,  Proefilruk  yöör  alle  Ir. 

1408  De  galg  waaraan  links  de  kist  y.  Ledenberg;  in  het  yersohiet  yele 
duinen;  met  2  reg.  Holl.  ondersohr. :  QieUs  v.  Ledenb.,  enz.  8p. 

1404  Hetselfde,  doch  omgekeerd,  regts,  m.  ondersohr.:  Het  Lijk  v.  QilUs 
V.  Ledenh,  ens.  80. 

1406  (18  Mei.)  De  Groot  en  Hoogerbeets  ter  eemoige  gevangenis  op  Loeyenstein 
yeroordeeld.  (Arend,  IIL  c.  234,  5).  —  Afbeelding  v.  h.  Slot,  in  h. 
midden  links  de  brug,  h.  huis  y.  d.  Goeverneur,  en  h.  inbrengen 
der  g^yangenen;  regts  Workum  en  Gorkum;  boyenaan:  't  Huis  te 
Lovensteyn,  links  h.  wapen  v.  Holl.,  regts  dat  y.  Maurits.  V.  ond. 
eene  andere  uityoeriger  doch  kleiner  afbeeld,  y.  Loeyenstein,  met 
4  reg.  ondersohr.  in  2  kol.,  regts  h.  portret  y.  de  Groot,  liuks  dat 
y.  Hoogerbeets.  Door  C  J  Visscher  met  s^n  adres.  Hg.  28,  br.  80  dm. 
br.  fol. 

1406  (91  Mei.)  ^Pourtraiot  de  la  magnif  yiotoire  du  Oapit.  OorneiUe 
jyDaniels  alias  Braoman,  (oonquis  oontre  trois  Gallions  d'un  Pirate, 
^nommö  Sr.  la  Chenay ,  Ie  81  May  1619.  Au  fleuve  . . .  Villanile  en 
gBrettdgne,  —  (Arend,  III.  c  824).  Gegray.  2reg.  curs.  opschrift 
boyen  eene  fraai  geëiste  plaat,  het  geyeoht  by  Boohebernard  en 
Nantes  voorstell. ,  gevoerd  door  Gornells  Daniêlsen,  g^segd :  Brackman 
tegen  den  Franschen  Zeeroover  la  Chenay  (die  twe4  geroofde  schepen , 
een  uit  Vliasingen  en  een  uit  Lubeok  bij  zich  had)  en  dat  met  de 
yoUedige  nederlaag  en  verdrijving  der  roevers  aan  land,  (waar  80 
gevat  en  opgehangen  werden)  eindigde.  Ter  weerszijde  y.  de  pi.  ziet 
men   de   oevers  der   rivier;   op   d.    voorgrond  vele  mensohen  op  b 


180  Spotprent  op  de  Remonstranten.  1€19. 

strand.  —  Links  en  onder  de  pi.  in  4  kol. ,  met  hontmeeranden  eene 
a&ond. :  j^Waraohtige  geschied,  ende  leyend.  afbeeld,  t.  h.  j^Teroveren 
gV.  een  hoop  seeroovers;  sterck  omtrent  180  Mannen/'  ens.,  regtB 
een  j^Ghedicht  op  de  Victorie  t.  d.  Termeerden  ....  Heldt  Oap.  Gom. 
jy Daniels,  alias  Brackman"  in  2  kol.  Met  adres:  ^Middelb.  Qhedruokt 
jyblj  Hans  v.  d.  Hellen  Toor  Jon  Piet,  van  ds  Vmne,  op  d.  hoack  t.  d. 
jy  Nieuwe  Hurse  in  de  Schilderij winokel.  1619."  Znd.  nm.  t.  gnw. 
(waarsch^nlQk  J.  P.  v.  d.  Verme).  De  pi.  m.  opsohr.  hg.  28 ,  br.  86  dm. 
Met  beschr.  hg.  86,  br.  61  dm.  br.  foL 

Deze  plaat  is  zóó  uiterst  aeUUaam  dat  dit  Bz.  welli^^  het  éémge 
bestaande  is.  —  Ik  zou  door  h.  Fransche  bovensohrift  yermoeden 
dat  alle,  of  de  meeste  Bzempl.  naar  Frankr^k  gezonden  en  alsoo 
Toor  ons  land  yerloren  z^n  geraakt. 

1407  Hetzelfde;  yerkl.  copie  naar  de  yorige  pi.;  door  J.  F.  C  ReckUben. 
br.  4o.  Afdmk  in  br.  fol.  üit:  Arend,  Gkeohied. 

1408  (6  Juiy.)  De  Bemonstr.  Predikanten  worden  na  hnnne  yeroordeeling 
a  door  de  Synode  den  14  Jan. ,  ten  lande  uitgebannen ;  10  Predikanten 

en  Bpiscopins  gaan  naar  Waalw^k  in  N.Braband.  (Arend ,  HL  e.  877). 

—  Hun   uittogt.   Verkleinde  en   omgekeerde  oopie  t.  h.  middenste 

gedeelte  der  yolg^nde  plaat.  Klein  slecht  plaatje  naar  J.  Buys  door 

B.  Vinkéles,  12».  Uit:  (Fokke)  Geschied,  d.  NederL 
h  Dez.  pi.;  Proefdruk  TÖör  alle  Ir. 
c  Hetzelfde,  teekening  in  O.  I.  inkt  yoor  h.  Toorg.  door  J.  Btcys. 

1409  Spotprent  op  den  uittogt  der  Eemonstranten ,  met  boyenaohrift : 
Arminiaensche  wytvaert,  In  h.  yerschiet  regts  'sQravmhaechg,  en  linVf 
yele  boerenhutten  waar  langs  een  groote  stoet  yan  9  wagens  rijdt, 
waarop  de  Bemonstr.  Predikanten  door  n®.  1 — 14  aangeduid ;  yooraan 
links  2  boeren  Keee  en  Jooet,  die  het  in  8  kol.  ondergedrukte :  Boere^ 
pruetjen  over  d*Armm,  uyina&rt  den  6  JuUj  1619,  houden.  Fraaie  ge- 
etste  plaat.  Znd.  nm.  y.  gray.  Hg.  17,  met  h.  yers  87  dm.,  br.  29 
dm.  fol. 

1410  Hetzelfde;  copie  der  yoorg.  plaat  met  hets.  yers,  en  opschrift: 
d*Armin.  uytvaert  (in  de  yorige:  Arm.  uytv.)  deze  copie  Is  minder 
hoog  on  iets  smaller;  op  deze  pi.  komt  de  haan  y.  d.  Kerktoren 
links,  juist  boyeuaan  de  plaat,  en  staan  Kees  en  Joost  bijna  aan 
den  rand  der  pi.;  op  den  yorigen  druk  is  de  pi.  ruim  1  dm.  hooger 
dan  de  kerktoren,  en  staan  de  2  mannen  1|  dm.  y.  den  rand  a£L  — 
Met  adres  y.  C.  J.  Vfisseher).  Big.  16,  met  h.  yers  84  dm.,  br.  29 
dm.  fol. 

1411  Hetzelfde ,  oopie  der  yorige  eenigsins  yerkorte  pi. ,  met  hets.  opsohr. 
a  en    yers;  naast  den  Haag  heeft  men  8  galgen  aang^bragt,  en  naast 

den  man  die  Episoopius,  enz.  in  den  eersten  wagen  aanspreekt  staat : 
Rem.  h(iBaóhop),  zijn  broeder).  Znd.  nm.  y.  C.  J.  Vieecher.  föl. 
h  Dezelfde   pi.,   a&onderl.   afdruk  yöör  h.   boyenschr.  en  zonder  het 
yers  y.  ond. 

1412  Hetzelfde,  slechte  copie  y.  N».  1409  en  10,  zonder  de  galgen  by  den 
Haag,  zonder  naam  y.  Bern  B(i8sohop),  zonder  bovenschr.;  de  plaat 
met  een  dikken  zwarten  rand  omgoron.  V.  ond.  het  yers,  met  het 
opschrift:  Boerepraetje  doorloopend  boven  de  8  kol.  y.  h.  yers,  terw^l 
het  opschrift  in  de  vorigo  drukken  in  de  1«  kolom  staat. 

1413  Vereenigde  yoorstelling  op  1  blad  van  de  4  yoornaamste  gebeurtenissen 
a  yan   dien   tijd.   In   h.  midden  d.  pi.  een  fraai  portret  y.  Oldenbam., 

links,   met  onderschr.   j^Vera   effigies  Joan.  ab  Oldenb.  aet  snae  72. 


1619.  Zinneprenten  op  dezen  t)|d.  181 

gVSlSjT  linki  «B  regis  t  jfimKfjm  onder  elk.,  ieder  in  een  t.  onderen 
a^^plat  medaillon;  links:  Onthoofd,  r.  Old.,  daaronder:  Hogerb. 
en  *  de  Groot  naar  Loeyestein  g^bragt ;  regts  h.  mk  t.  Q.  t.  Leden- 
berg  aan  de  galg;  daaronder:  4  Arminianen  gebannen.  Znd.  nm.  Tan 
gray.  (JSt.  v.  Velde)  Hg.  18,  br.  82  dm.  br.  fol.  Dese  fraaije  pL  is  in 
deaen  eersten  a£lmk  op  1  blad  hoogst  tuMMu^n, 
h  Hetselide,  latere  afdruk  sonder  portret;  de  4  medaillons  op  1  blad, 
en  nn  gen.  1,  2,  8,  4,  en  op  de  N».  1:  £t.  v.  VM».  1819,  de  andere 
met  het  monogram:  B,  v.  F.  —  Dat  dit  de  latere  afdmkken  i^n, 
bl^kt  door  no.  4  boTen  aan,  waar  de  letters  9,  g  Tan  het  boTenste, 
hier  a%esneden,  plaalje  nog  OTen  zigtbaar  sijn.  —  Dese  medaillons 
Tindt  men  dikwQls  aikonderl^k,  hier  een,  daar  een;  bi)  elkander  op 
1  blad  sQn  m^  t.  desen  en  den  Torigen  staat  alleen  dese  Sx.  Toor- 
gekomen. 

1414  Jfonumsnl  voor  ds  Bsmonftranisfk  —  Dese  plaat  met  dit  onderschift 
stelt  in  eenige  tafereelen  het  begin  hunner  Oesohiedenis  en  de  Ter- 
Tolgingen  Toor.  Het  geheel  is  het  portaal  t.  eene  g^roote  kerk;  in 
h.  midden  4  afbeeldingen  boTen  elkander  t.  g^ewigtige  gebeurte- 
nissen uit  hunne  geschiedenis;  ter  weerssijde  6  portretjes  t.  be- 
roemde leeraren,  wederom  ter  weerssijde  8  kleine,  en  daarnaast 
weder  2  kleine  ta£Breelen ;  Toorts  met  vele  siunebeeld.  figuren.  Naar 
J.  Jélgerhuiê  Bm,  door  O.  Kitien  te  Rotterdam.  Hg.  56,  br.  46  dm.  gr. 
fbL  —  HierbQ  afisond.  besohrtjT.  op  1  blad  in  curs.  br.  4fi,  en  een 
afiKmderl.  BZadtt^yjB0r  Yoor  de  uitlegg^g  der  geschiedkund.  afbeeldingen. 

1415  Zinneprent  op  de  Toorgaande  gebeurtenissen  —  met  dit  4  reg.  boTen- 
sohrifb :  ^Tafereel  ▼.  d.  welstand  d.  Vereen.  Nederl.  Provino. ,  hoe  dat 
gin  deselre  de  ware  sujvere  religie,  Justitie  ende  politie  worden  be- 
,sohermt,"  ens.  In  h.  midden  sit  de  Nederl.  Maagd  op  een  hoeksteen: 
Chrigtus  TÓÓr  den  pilaar  ReUgio,  en  tussohen  de  pilaren  JiuiiUa  en 
PóUUa;  op  de  8  pilaren  staan  de  beelden  t.  Themis,  Godsdienst  en 
Wet;  Töör  de  Maagd  sit  de  Nederl.  Leeuw  met  2  standaards: 
Libertae  Patriae  en  Lib.  Conscient ,  in  de  klaauwen ;  links  een  krijg^sman 
Maurits,  aet  51;  reg^  Fred.  Hendrik  aet.  85;  links  en  reg^  de 
Patres  PraMas  (Staten-Gen.)  waarachter  soldaten;  reg^s  t.  d.  hoek- 
steen een  uitspruitende  boom  met  wapen  t.  Maurits;  links  een 
palmboom  met  h.  beeld  der  Unie;  daarnaast  de  moederlijke  sorg, 
een  beeld  op  een  pilaar  met  h.  jaar  1619;  op  den  achtergprond  eene 
stad,  en  haven  met  schepen,  enz.  V.  ond.  een  81reg.  Lat.  yers  in 
4  kol.,  in  h.  midden  een  opdrag^  t.  H.  HonóUus  aan  de  Staten-Gen. 
—  Door  Henr,  HondMU  met  z^n  adres.  De  pi.  is  znd.  bovensohr.  ('t 
g^een  in  dit  Bz.  on  tbr.)  hg.  45,  br.  56  dm.  br.  fol.  Zeer  zeldaaamfi. 

Deze  plaat  is  dezelfde  als  die  t.  1609  n».  1255;  door  de  b^  voeging 
T.  h.  bovenschrift,  de  jaren  der  2  Prinsen,  het  jaar  1619  op  de 
kolom,  en  het  vers  is  ze  op  dit  jaar  geepast.  —  In  den  Catalogus 
T.  Voorst  no.  296  kwam  deze  pi.  met  bovenschr.  voor  en  is  ook 
aldus  op  de  Bibliotheek  d.  Bemonstr.  alhier. 

1416  Zinneprent  op  de  eenigheid ! !  en  den  gelukkigen ! !  staat  der  7  Pro- 
vinciën na  de  Synode  van  Dordrecht.  Met  bovenschr.  in  g^roote  kapit. 
letters:  Idea  Belgica/rum  Provvne.  Confoed.  —  Het  schip  v  Staat  (de 
Bepubliek)  zeilt  in  eene  kalme  zee;  aan  den  groeten  mast  is  de 
vlag  der  7  Prov.,  lager  een  wimpel  met  den  HolL  Leeuw  en  de 
spreuk:  Concordia  res  parvae  Grescunt\  aan  de  andere  mast,  links, 
h.  wapen  v.  Maurits  en  op  den  wimpel  zijne  spreuk:  TamdefM  ens.; 
in  h.  midden  v.  h.  schip  de  Maagden  der  7  Prov.  met  hare 
wapens,   reg^  en   links  de  Prinsen,  Baden,  Geestelyken,  ens.;  om 


192  Zinneprenten  op  dezen  tQd.  1M9,  M. 

h.  lohlp  iweinmeii  de  Paos,  een  KardiiuuJ,  een  Jeeoit  en  anderen 
(Bemonetetmten ?)  die  in  h.  eohip  weneohen  opf^nomen  ie  worden, 
dooh  worden  a^weerd;  boren  h.  eohip  de  Godedienet  (of  de  Nederl. 
Maagd)  met  B^bel  in  de  hand,  omaoheaen  door  een  soo  helder, 
oogrerblindend  lioht,  dat  de  Indianen  en  Afrikanen  die  ter  linkei^, 
en  de  Turken  die  ter  regtera^de  boven  in  de  plaat  migtbaar  x^n, 
hnnne  oogen  afvrenden  en  h.  oog  Toor  den  glans  bedekken.  —  Naar 
Jioe.  Oorloffê  1A20,  geteekend  en  nitgeg.  door  Adr.  v.  d.  Vetme  te 
Middelb.,  gegray.  door  F.  SchOlemainê  (te  Middelb.)  br.  fol.  Hg.  48 
met  boTensohr.  46,  br.  61  dm.  —  Zéér  neHdMim»  en  b^  oitstek  firaa^e 
plaat,  waarop  het  aan  Horatios  ontleende  denkbeeld,  om  den  Staat 
als  een  sohip  in  see  voor  te  stellen,  het  eerst  m^ns  wetens,  in 
plaats  is  gebragt,  en  wat  dikwQls  later  vooral  in  1678  is  nagevolgd. 
—  Dese  plaat  is  sonder  eenig  No.  of  uitlegging. 

Op  een  Bzempl.  v.  dese  plaat  in  de  versameling  v.  Mr.  Bodel  te 
'Ledden  is  ter  weerssijde  een  vers  gedmkt  van  9  (dos  te  samen  18) 
achtregelige  coupletten,  beg^nn.:  Aênêchouwer  v,  dU  vferek,  en  v.  ond!. 
een  Lat.  vers  v.  18  vierregelige  ooupletten,  beginn.:  Fidat  ut  aUis 
óbruta  JkicUbus,  Die  aMmk  is  echter  veel  minder  firaai  dan  dit  Sz. 
en  heeft  het  bovenschrift  niet,  waarom  ik  vermoede  dat  het  welligt 
eene  latere  uitgave  kon  sijn,  oftohoon  de  versen  er  dan  in  boekdruk 
moesten  b^g^voegd  s^n,  terwQl  se  hier  gegraveerd  t^n. 

1417  Boomsche  Wmdgeven  Aan  de  LiefhMefrs.  —  Zinneprent  op  Maurita? 
en  de  Synode?  —  Johannes  (A)  of  de  kerk  Gk>dsP  wordt  door  Maurits 
en  Frederik  Hendrik  en  and.  Vorsten  beschermd,  —  de  Paus  sit 
met  den  Koning  v.  Spaige  en  Bisschoppen  aan  eene  tafel,  met 
mux^kboeken  voor  sich,  waarbQ  de  Keiser  op  het  orgel  speelt.  — 
y.  ond.  een  groot  vers  in  8  kolommen.  1621.  S^d.  naam  v.  graveur. 
Hg.  86,  br.  88  dm.  br.  fol.  Van  dese  prent  wordt  in  h.  vers  v.  de: 
Bomsehe  HrnneUxwri,  No.  1488  g^ewag  gemaakt.  —  In  de  coUeotie  van 
Ds.  B.  Verloren  van  Themaat  te  utrecht. 

1418  (161#  of  vroeger?)  Kapitein  Lambart  (Mooi  Lambert?  of  Lambert 
Hendriks)  doet  126  gevangene  Alger^nsche  Zeeroovers  aan  de 
raa's  der  schepen  in  het  gesigt  v.  Algiers  ophangen  of  in  see. 
werpen  (Arend,  m.  e.  846).  —  Vooraan  de  schepen;  links  de  Stad. 
Door  J.  Luyktn,  br.  4o.  Uit:  Dan,  Historie  van  Barbarijen.  1683. 
bl.  117. 

1419  (1680.  18  Maart.)  De  Nederl.  Gteaanten  onderhandelen  te  Algiers 
vergeeft  over  vrede  en  uitwisseling  van  gevangenen.  (Arend,  III.  c 
851).  Naar  F.  J,  BrtU  door  J.  F.  R.  Becklébm.  kl.  4o.  Uit:  Arend, 
Geschied. 

1420  (lO  Jnny.)  Dood  van  Graaf  Willem  LodewQk,  Stadhouder  v.  Fries- 
land. (Arend,  m.  c  497).  —  Afbeelding  v.  de  Graftombe  ter  s^ner 
eere  in  de  Groote  kerk  te  Leeuwarden  opgerigt  doch  later  verwoest. 
Znd.  nm.  v.  gprav.  Bovenaan  get.:  XLI.  Uit  de  Keyser:  Arohiteot. 
modema.  1646. 

1421  (80  Juny.)  't  Armincaens  Kapproen.  —  Spotprent  op  den  overgang 
V.  F.  Bertius,  (in  1619  wegens  Bemonstransche  gevoelens  a^^eset  als 
Hoogleeraar  in  de  Theol.  te  Ledden)  tot  den  Boomsohen  Godsdienst, 
te  Par^s  d.  20  Junij  1620,  waar  hi)  Hoogl.  in  de  Welsprekendheid 
werd.  (Brandt,  Beform.  III.  888).  —  In  h.  midden  ligt  Bertius  met 
een  rozenkrans  in  de  hand  geknield  voor  eene  hostiekas:  der  Paupen 
hrooigodt',  drie  monniken,  Ongestadicheyt ,  Verkeerden  IJver  en  Dwaaae 
begeerte  setten  hem   eene  narrenkap:  het  Armin,  Kapproen,  op;  regts 


tno.      Spotprent  Yóör  Frederik  V.  Boh.  —  Togt  naar  Wezel.    188 

ontrangt  Bertiiui  hi&t  SAorameiit;  rerderop  eene  prooMiia;  links  aen 
kramer  dia  aan  2  boeren:  Joost  en  Kees  dese  plaat  yerkoopt;  op 
den  Toorgrond  de  boeken  t.  Bertios  open  liggende;  Tooraan  diens 
TToeger  werk:  AJ^l  der  Heyligen.  Met  adres  t.  C.  J.  Viuehêr,  —  Y. 
ond.  eene  jBameniyraeok  tossohen  de  Koomen  (Koopman)  Joost  en 

jyKees  OTer  den  afralligen  P.  Bertios,  authenr t.  Afral  d.  H., 

^mit^gad.  een  kort  yerhael  d.  aenkley.  dageL  (Geschieden.,  1680."  In 
8  koL  in  hontsneerand.  Hg.  16 ,  met  yers  88  dm. ,  br.  88  dm.  fbL 

1488  (April  tt)  De  Boomm  BofeUpodt  —  Spotprent  op  de  rerliesen  t.  d. 
Paos  en  Ihiitsohen  Keiser,  en  op  de  Toordeelen  t.  Frederik  Koning 
T.  Bohemen,  den  lostersKMn  t.  Maarits,  die  door  de  Staten  onder- 
steand werd.  (Arend,  TIT.  e.  614).  —  Inschrift  boyenin  eene  rrQ 
mw  geötsto  plaat,  Toorstell.  een  klein  getralied  kippenhok  op 
rollen,  waarin  een  geplakte  arend  (de  Keiier)  en  boyenop  de  Paas 
■it,  die  op  den  roiTelpot  speelt,  terwyl  een  man  met  een  weerhaan 
op  het  hoold  (de  Saxisohe  Kearyorst)  het  hok  yoorttrekt  en  den 
Paos  en  Keiier  yoor  g^ld  laat  lien;  regts  ontyangt  een  Jesalt  het 
geld  yoor  h.  sien;  achter  het  hok  g^aan  Spinola  en  Baqaoj  die  op 
de  lier  en  de  yiool  spelen;  links  Frederik  yan  Boh.  op  een  troon, 
met  hermel^nen  mantel  om,  waarin  de  yeeren  genaaid  worden  aan 
den  Keiler  ontnomen;  boyenaan  eene  menigte  monniken  die  door 
den  daiyel  in  eenen  afj^rond  gedreyen  worden.  —  Hieronder  een: 
Tmtmen-eprék,  tueachen  twee  Boeren  en  de  Boeekverhoper  op  r^m  in  8  koL, 
met  aitlegging  der  n®.  en  een  8  reg.  yers  op  de  pi.  Znd.  nm.  y. 
gray.  ,Amst.  bij  St.  Tennis  Marokt,  op  de  hoeok  y.  de  Kejserstraet 
j, in  de  8  groene  Olayerbladen."  De  pi.  is  hg.  28,  met  yers  41  dm., 
br.  87  dm.  fol.  Zéér  vMtaam.  Zie  No.  14/77. 

1428  Hetselfde ;  eenigiins  yeranderde  en  yerkleinde  oopie  y.  de  yorige  pi. ; 
het  opschrift  staat  hier  echter  niet  boy  en  in  de  plaat,  maar  boyen 
het  yers.  Ook  is  h.  op-  en  onderschrift  y.  h.  yers  in  dese  nitgaye 
doorloopend  boyen  en  onder  de  8  kol.;  in  de  yorige  nitg.  alleen 
boyen  de  eerste  en  onder  de  laatste  kolom.  De  pi.  hg.  18,  br.  26 
dm.,  het  yers  hg.  18,  br.  85  dm.  fol.  Zéér  teldaaam, 

1424  (15  Ang.)  Togt  y.  Maurits  naar  Wezel  tegen  Spinola,  die  yoor  den 
Dnitschen  Keizer  tegen  de  Bondgenooten  yan  Frederik  y.  Bohemen 
in  h.  yeld  trekt.  (Arend,  IIL  c  601,  2,  8).  —  Uityoerige  kaart  of 
plaat  in  2  bladen,  y.  h.  land  b^  Wezel;  regts  de  Stad,  yooraan  de 
BQn,  links  Xanten,  in  h.  midden  h.  leg^r  y.  Maurits,  daarnaast 
boyenaan  een  klein  kaartje  y.  h.  land  y.  Kleef,  en  yerder  regts  eene 
Lat.  opdragt  aan  Maurits  door  den  gprayeur  N.  OeiVcerck  —  Onder 
dese  groote  kaart  een  yerhaal  y.  d.  togt  y.  Maurits  y.  16  tot  28  Aug., 
en  eene  zeer  uityoerige  yerklaring  y.  de  62  N®.  op  de  pL,  inzonder- 
heid y.  h.  kamp  en  y.  de  ordening  der  tenten;  alles  op  2  bl.  in  6 
kol.,  met  houtsneerand  en  opschrift:  Eygentl,  okf beeld.  v.  h,  Legher 
V.  E.  H,  M,  Meeren  Staten,  enz.  j^Leijden.  Nic.  OeeVterek,  men  yintse 
,oook  tot  Amst.  op  de  Beurs  in  d.  gecroonden  Hoet."  De  kaart  hg. 
27,  met  den  tekst  65  dm.,  br.  76  dm.  gr.  br.  fol.  —  Hooget  Mldsoom. 
Ik  herinner  m^  niet  eenig  ander  Bz.  gezien  te  hebben. 

1426  Hetzelfde,  doch  yeel  kleiner  en  anders.  Begts  Wezel,  links  Xanten, 
in  h.  midden  h.  legerkamp,  doch  de  oyerztjde  y.  d.  St)n  op  den 
yoorg^nd  is  yeel  uityoeriger;  onderaan  links  een  klein  kaartje  y. 
h.  land  y.  Kleef.  Met  adres  y.  C.  J.  Fisscher  op  de  pi.  Met  boyenschr. : 
Ware  afbeeld,  v,  h.  geheels  Leger  d.  E,  H.  Heeren  Staten,  enz.  en  ter 
weersB^de  en  onder  de  plaat  hetselfde  yerhaal  y.  de  yoorg.  pi.  dooh 


184        Togt  naar  Wesel.  —  Veroveringen  van  Spinola.      ItM. 

eenigsinfl  yeranderd  en  verkort,  en  uitlegging  der  42  n«.  en  letten 
A— O  in  de  pi. ;  in  h.  Toorgaande  yerhsal  staat  (yerkeerdel^k)  dAt 
de  Engelsohe  troepen  den  8  Ang.  gekomen  mn;  hier  ia  dit  op  9 
Sept  sreeteld.  Met  adres  Amst.  by  KL  J.  Viê$ehêr.  De  pL  hg.  22,  br. 
27  dm.,  met  de  nitlegg.  hg.  87,  br.  46  dm«  br.  fbL  Zéér  feldsoom. 

1426  (•  9ept.)  Hetaelfde,  geheel  als  Toren  wat  de  kaart  aangaat,  doch 
het  leger  is  hier  geheel  omsohanst,  Wesel  meer  rersterkt  en  met 
8  kanalen  in  de  Lippe  nitloopende.  In  plaats  t.  h.  kaarijje  onderaan 
links,  staat  hier  de  uitlegging  der  letters  A— Q  in  de  pi.  Met  éng. 
gegray.  ondersohr.:  ,  Afbeeld,  y.  de  Steroke  Stadt  WeeeL.^  Hier  is 
gOock  btj-gevoecht  hoe  ....  Graaf  Hendrik  y.  Naas.  den  9  Sept.  IGSO 
gim  opg^trooken  met  alle  de  nieuwe  Kngelsohen  ,**  ens.  Met  adres  ▼. 
C.  J.  Viascher,  Hg.  28,  m.  ondersohr.  26,  br.  28  dm.  br.  foL 

1427  Hetael^e;  eene  in  4  afdeel.  yerdeelde  kaart;  bovenaan  links  We$el 
en  h.  legerkamp,  regts  Goblentc  en  de  Syn;  onderaan  links  Oppen- 
heim  en  de  Byn,  regts  een  kaart  v.  de  BQnstreek  v.  CJoblents.  tot 
Frankfort.  —  Met  gegrav.  bovensohr.:  ^Beaohryvinge  der  8  legen, 
,te  weten  Pr.  MaarL  Marq.  Spino.  en  der  onierde  Vorst."  V  ond. 
eene  nitlegg.  der  lett.  A — B  en  a— e,  en  1 — 10,  in  8  koL  met  hoat- 
sneerand.  ,Amst.  Ghesneden  ende  Ghedr.  by  P.  v.  der  Keere,  Plaet- 
,snyder  ende  Konstveroooper,  in  de  Kalverstraet  in  d.  Onoeeokeren 
,tyt.  1620.  Hg.  27  met  nitL  46i  br.  86  dm.  gr.  fol. 

1488  (Sept.)  Afbeelding  der  60  steden ,  dorpen  en  kasteelen  door  Spinola 
in  Sept.  in  den  Palts  en  de  landen  v.  Frederik  v.  Boh.  veroverd. 
(Arend,  UI.  c.  606.)  ledere  afbeelding  in  een  klein  medaillon,  alle 
te  samen  in  den  vorm  v.  eene  ineeng^ekronkelde  slang ;  in  h.  midden 
der  pi.  een  portret  v.  Spinola,  regts,  in  med.  met  Lat.  randsohrift. 
V.  ond.  een  kort  verhaal  in  8  kol.,  met  opsohrift:  ,Den  Omloop 
,ofte  Afbeeld,  d.  plaetsen  die  Marq.  Spin.  verovert  heeft  ontrent 
yFrankf  ende  Ments.  Naar  de  copy  v.  Frank!  Lefjden  b^  Zaoh.  de 
«Smit.  1621."  De  pi.  hg.  18,  met  besohr^v.  82,  br.  27  dm.  fbL 

1429  (Mept.  en  1  Oei.)  j,  Af  beeld.  v.  Berohemer-waert,  ofte  Papen-Bril 
jySchants,  met  h.  innemen  van  Baoharaoh,  ende  een  bew^s  hoe 
«Spinola  met  water  ende  sweert  gheslagen  is  gheweest."  —  Plaat  in 
8  afdeel.;  bovenaan  in  de  regtsohe  afdeeL  het  fort  Papenbril  (of 
Papenmuts) ,  door  Maorits  op  een  eilandje :  Berohemerwaard ,  toasohen 
Kenlen  en  Bonn  gesticht;  links  Baoharaoh;  v.  ond.  eene  grootere 
pi.  V.  h.  geveoht  bij  Baoharade.  Y.  ond.  de  besohr^v.  in  2  kol.  met 
bovenstaand  opschrift:  «Amst.  bj  Joris  Yeselaer,  voor  N.  Geel-kerok 
«(te*  Ledden)  Men  veroooptse  aen  de  Bears  in  d.  georoonden  Hoedt 
,b^  Osp.  V.  Hilten.  1620."  fol.  Hg.  17,  met  de  besohr.  86,  br.  24  dm. 
fbL  —  Berust  in  h.  Archief  d.  Genie  aan  h.  Minist.  v.  Oorlog,  genot.: 
Beleger,  no.  628. 

1480  (6  Oct.)  Be  Schans  de  Papenmuts»  door  Maurits  op  een  eilandje  in 
den  Bijn,  Bomperwaard,  tusschen  Bonn  en  Keulen  gestioht.  (Arênd, 
m.  c.  507)  Afbeeld,  v.  h.  Fort,  m.  bovensohr.  «'t  Fort  de  Papenmuts*' 
waarnaast  een  klein  kaartje  der  B^nstreek.  V.  ond.  ööne  regel  ours. 
inschr.:  «BygentL  afbeeld,  v.  h.  Fort  de  Papenmuts....,  dewelke  ao. 
«1620  d.  6  Oct.  onder  't  protex  d.  Ohurv.  v.  Brandenb."  (het  Tervolg 
is  niet  gegrav.  op  de  2  daaronder  staande  mnen).  Hg.  20 ,  br.  28  dm. 
br.  4fi. 

1481  (Wov.)  Dm  CaMmschm  i2o/0lfK>t.  Spotprent  op  de  nederlaag  v.  Frederik 
V.  den  Palts  en  Bohemen  in  den  slag  op  den  Witten  Berg  b^  Praag. 
~~  (Wagenaar,  X.  406,  428)  De  Arent,  (de  keiser)  aan  wien  door  de 
Catiiol.   Vorsten   nieuwe  veeren   voor  de  verloren  ingeaet  worden. 


IMI.  j^^o^nrenten  op  Frederik  van  Bohemen.  185 

lieeft  Frederik  t.  d.  F^te  onder  sQne  kUanwen,  onder  wien  een 
ohronogram:  Suge  FredsrieuB  fibi  et  nobis  tn%iimphat  (1A20)  Fred.  ▼. 
Boh.  ie  in  h.  midden  nos  eens  afgebeeld  ali  Koning-Lap,  radende 
op  h.  Heidelbergaohe  yat,  en  nitspnwende  de  kroon  en  gewonnen 
steden;  achter  hem  Bnllion??  met  de  Hollandache  Oalrinisten; 
(welligt  de  Hertog  ran  Bouillon,  zwager  t.  Prins  Maorite,  Oom  t. 
Frederik  t.  Boh.,  de  hoop  der  Franaohe  Protestanten);  verderop  de 
Dnitsche  Protestanten  bedelende,  en  de  yerloopen  Predikanten,  met 
de  Staatsohe  BaiterQ.  —  V.  ond.  een  Holl.  yers,  met  opsohr.:  ,Den 
^OalTinisohen  Boflfelpot.  Tsamenspreeck.  tnsMshen  2  Schippers  ende 
^eenen  Oraemer,"  in  8  koL,  sQnde  een  antwoord- vers  op  de  plaat: 
de  Boomêe  Rojfel^t  (n®.  1422)  met  adres:  ^Thantw.  in  de  Hnyvetters- 
straet  in  't  gnlde  Sontvat.  162L"  Daar  plaat,  vers  en  dmk  geheel 
met  de  Boomse  Boff.  overeenkomen,  betwQfol  ik  de  Brabandsche 
herkomst.  Hg.  18,  metjvers  87  dm,  de  pi.  br.  27  dm,  de  beschr^y. 
86  dm.  fbL  ZeiUkaaen,  Zie  no.  1477. 

1488  (l€81.)  Spotprent  op  denselfilen.  —  Frederik  v.  Bohemen  wordt  in 
een  ronde  getraliede  kooi  seer  Tan  de  hommels  gekweld ;  links  voor 
de  kooi  staan  2  mannen  aan  wie  h^  een  brief  geeft,  (Christ.  v.  Bruns- 
wQk  en  Mansfeld)  naar  hem  te  hooren;  Toorts  komt  een  miteraan- 
riyden.  —  Kleine  spotprent,  waaronder  een  20reg.  LatQnsch  en  een 
%)ng,  Fransch  vers.  —  Dese  plaat  is  geplakt  op  eene  andere  plaat, 
(een  omg^eerde  oopie  of  h.  origineel  hiervan  gonder  roiter)  en  op 
die  onderste  pi.  is  nog  een  Holl.  vers  [in  8  kol.  door  M.  B.  L  T.  waarin 
de  schuld  van  Frederiks  eersuoht,  toeleg  en  val  aan  de  Staten  v. 
Holland  geweten  wordt.  —  ^Ghedruckt  in  't  jaer  1621.  V.  O.  D.  W.  A." 
Onder  de  gedrukte  Couranten  van  A.  Verhoeven  te  Antwerpen  van 
1619  tot  22,  staat  nagenoeg  hetselfde  enbeteekent  d&Ar  en  dus  ook 
hier :  Tidit  Oomel.  De  Witte  (Censor)  Antwerp. — De  onderste  (grootste) 
pL  hg.  41,  br.  26  dm.  kl.  foL  —  2iéér  uUdBoam.  Berust  in  de  collectie 
T.  Db.  B.  Verloren  t.  Themaat  te  utrecht. 

1488  Bomeehe  HemeUfoert.  —  Vinnige  spotprent  op  Bome.  DePaus,KeiBer 
en  Koning  v.  Spanje,  r^den  in  een  open  wagen  door  h.  7-hoofdig 
beest  getrokken,  naar  een  kroeg  van  waard  Nohis;  boven  hen  trekt 
Lucifer  een  net  toe.  Met  bovenst,  insohrift.  V.  ond.  eene  groote 
TeameneproMk  tuseehen  Kees  en  Joep  (over  dese  pi.)  in  2?  ooiommen. 
,Amst.  Ant.  v.  Sallnghen;  op  de  hoek  v.  de  Kejserstraet  in  de  8 
jygroene  klaverbladen".  1621.  Hg.  46 ,  br.  84  dm.  gr.  fol.  —  Berust  in 
de  collectie  van  Ds.  B.  Verloren  v.  Themaat  te  Utrecht. 

1484  Afbeelding  v.  Frederik  v.  d.  Palts  met  z^ne  Gemalin,  dochter  en  2  zonen 
op  het  ^s  by  Arkel ,  in  h.  land  v.  GK>rkum.  —  Prentteekening  naar  H, 
Avercamp,  genaamd :  de  stomme  v.  Oampen.  1621,  door  C.  Ploos  v.  Amstel 
omstreeki  1778.  üit  zijn  bekend  werk.  Hg.  22,  br.  22  dm.  fol. 

1485  (88  ÜAArt.)  Ontvlug^ting  van  H.  de  Groot,  uit  zijne  gevangenis  op  Loe- 
Testein  in  eene  kist  naar  h.  huis  v.  zijnen  vriend  A.  Daatselaar  te  Gorkum 
gebragt.  (Arend,  III.  c.  242).  —  (bezigt  op  het  slot  Loeveetein,  geheel 
als  op  n«.  1406,  doch  eenigzins  verkleind ;  op  den  voorgrond  links  twee 
mannen  den  koffer  dragende  waarin  de  Groot  is.  2ind.  nm.  v.  g^v.  (doch 
aeker  door  O.  J.  Visscher  uitgegeven).  Met  inschrift  boven  in  de  pi.: 
't  Huv«  ^  Lovensteyn.  Hg.  16 ,  br.  24  dm.  br.  4o*  —  Onder  dit  Ex.  heeft 
de  Amsterd.  Burgemeester  Hans  Bontemantel  (in  1660?)  geschreven : 
gLa  prison  des  Hommes  TUustres  1618 — 1660,"  met  toespeling  op  de 
gfevangenzetting  in  dat  slot  v.  z^nen  OoUeg^  A  Bicker. 

1486  Hetzelfde,   nagenoeg   als   voren;  zonder  het   gezigt  op  Gorkum  en 
a  Workum  regts  v.  de  pi. ;  de  mannen  slepen  hier  de  kist  aan  een  touw. 

24 


186  Ylugt  van  de  Qroot  uit  LoevensteiiL  tttl. 

Met   1   reg.  ondenohr. :  j,Het  HoIb  te  Loere&ct.  Zoo  als  h.  og  Ter 
,  toonde  Ao  1619  beneyens  h.  Terroeren  ▼.  H.  de  G^' Naar  eeme  eoheti 
T.  A.  Schoemaker  door  C.  Phüipê.  Hg.  16,  br.  21  dm.  br.  4fi, 
h  Decelfde  pi.;  Proefdruk  TÓÓr  alle  Ir. 

1487  gDe   Qroot  xig  bereidende  tot  de  Tlngt^"  ena.  —  San  groot  Tertrek 
a  op   Loeyenttein ,  waar  de  Groot   in  de  kiat  stapt;  naast  hem  lyse 

Sohtgenoote.  Door  8.  Fohke,  1764.  br.  4».  Uit:  Wagenaar.  X. 
h  Dezelfde  pL;  Proefdruk  TÓÓr  alle  Ir. 

1488  Hetaelfde,  Teel  kleiner;  de  Qroot  in  de  kist  stappende ;  s^ne  Gemalin 
a  naast  hem.  Hieronder  een  a&ond.  plaa^'e:  de  GK>dsdienBt  tem  Hemel 

rtjaende.   Door  8,  Fokke.  174&.  O»,  üit  een  Tooneelstok:  ,de  Vlagt  t. 

,H.  de  Groot." 
h  Des.  pL  Bonder  het  sinneb.  plaalje.  Proefdruk  op  Ohin.  pap. 
c  Hetselfde,  fraaie  teekening  Toor  de  plaat.  Door  B.  Fokke.  8». 

1489  Vlagt    Tan   de  Groot.  —  Z^ne  dienstmaagd,  Blqe  y.  Hon weningen, 
a  die    de  kist  op  de  oyerTaart  naar  Gh>rkam  yergeaelt,  woifi  hare  op 

liOOTestein  g^bleTen  meesteres  toe,  dat  alles  tot  dosTerre  goed  gaat 
Naar  J.  BvAfs  door  H,  VvnkOsi,  178a  br.  12o.  Uit:  Q«aohied.  d. 
Nederl.?? 

h  Des.  pL,  Proefdrak  yóór  de  letter. 

c  Hetaelfde ;  Teekening  in  O.  I.  inkt  TOor  de  pL  Door  J.  Buy»,  12». 

1440  De  Groot  gaat  als  metselaar  yerkleed  OTor  de  markt  te  Gorkamen 
begeeft  sioh  naar  Antwerpen.  Door  O,  8%beUu$,  8».  Uit:  Leyen  t.  H. 
de  Groot.  1770.  8o. 

1441  Afbeelding  op  8  pi.  t.  den  koffer  waarin  de  Groot  ontkomen  is, 
gel^k  die  sioh  in  Deoember  1788  boTond  ten  hoise  yan  Mr.  J.  Klink- 
hamer te  Amst.,  en  nog  (in  1868)  bQ  diens  kleinsoon  H.  A.  Klinkhamer, 
aanwesig  is.  (Dese  koffer  is  waarsch^nl^k  de  eehteJ)  —  Afbeelding  t. 
den  koffer  y.  baiten.  —  Des.  y.  binnen,  met  opengeslagen  dekseL 
Naar  de  afteekening  yan  J.  O.  SchuZU,  1788.  Door  O.  Phüip»,  br.  4*. 
Uit:  Leyen  y.  H.  de  Groot.  1770.  8o. 

1442  Drie  zinnebeeldige  tafereelen  op  de  geyangenis,  ontylagting,  en  balling- 
Bohap  yan  de  Groot.  In  1627  heeft  de  Gorkamsohe  koopman  Daatse- 
laar,  dese  afbeeldingen  (welligt  door  de  Groot  selyen  ontworpen) 
ter  herinnering  aan  die  feiten,  op  glas  laten  sohilderen  en  in  een 
raam  y.  eene  achterkamer  geplaatst.  Het  eerste  tafereel  stelt  Miltiades 
yoor ,  die  na  yele  diensten  aan  Athene  bewesen  te  hebben ,  tot  eene 
altoosdurende  geyangenis  yeroordeeld  wordt,  waarin  besterft,  gel^k 
ook  Hoogerbeets,  wiens  portret  en  wapen  hier  boyen  staat;  het  2* 
is  de  geschiedenis  yan  Titas  Vinias  die  door  siyne  yroaw  in  eene 
kist  yerborg^n  en  aldas  gered  wordt,  gel^k  de  Groot,  wiens  portret 
en  wapen  hierboyen  is  g^yoegd;  het  8«  yertoont  MetelloB  den  Nomi- 
dier,  die  oit  eene  lange  ballingschap  ternggeroepen  wordt;  hier 
boyen  het  portet  en  wapen  y.  Th.  Erpenias,  Prof  te  Leiden,  broeder 
y.  Daatselaar's  yroaw ,  die  hem  de  boeken  en  kist  yerstrekte  waar- 
door de  Groot  ontylugtte.  —  Onder  ieder  der  8  afbeeld,  yele  Kinne> 
beelden,  boeken,  arabesken,  enz.  —  Dese  8  schilderden  sijn  in  wit 
en  zwart  (of  camaiea)  geschilderd;  ieder  nagenoeg  6  yoet  hoog,  te 
zamen  naast  elkander  br.  27  dm.;  se  sijn  in  1791  afgeteek.  door 
(\  de  Jonker,  yoor  den  aitgeyer  J.  Allart  die  se  geplaatst  heeft  in 
de  Bljyoegels  op  Wagenaar  X.  —  Dese  glazen  sijn  yoor  eenige  jaren 
naar  het  Geref.  Weeshuis  te  Gk)rkam  oyergebragt ,  maar  hebben  door 
den  storm  y.  9  Noy.  1880  (1850?)  en  het  bombardement  y.  Jannar^ 
1814  yeel  geleden. 


IMI.       „Starter's  Cuyper."  —  Einde  van  het  Bestand*        187 

1448  (M  XaaH.)  De  Groot  wordt  te  Antwerpen  door  BpieoopioB  ont- 
Tangen.  Door  O,  SibeJmu,  Ö».  Uit:  Leren  t.  H.  de  Groot,  1770.  8». 

1444  De  Groot  naar  Par^s  vertrokken,  ontvangt  daar  in  September  sQne 
a  Gemalin    en  doohter,   terwQl   hQ  met  Staatalieden   beraadslaagde. 

—  Vertrek  waarin  4  Heeren  aan  tafel  litten,  terwQl  de  Groot  sQne 
Yronw  en  kind  omarmt.  Naar  en  door  J.  E,  Moureus,  1796.  kL  foL 

h  Deselfde  pi.,  Proefdrak  Töór  düs  letter. 

c  DeseUde  pi.,  fraaie  onbewerkte  eUd/ruk, 

1445  Zinneprent  op  deien  tiyd.~,J.  J. Starten,  Niewe  OuTperideOnyper 
«beantwoordt  de  Bdelman,  Dootor,  Pastoor,  Politicns  ende  de 
«Kr^ghsman."  Opsohrift  t.  een  seer  lang  yers  y.  J.  J.  Stcurter,  orer 
het  nigagen  Tan  eer  en  ambten  geteekend,  Ocntt  baart ^^K^, in 8 kol. 
in  hontsneerand ,  met  Dnitsche  letter  gedrukt,  en  behoorende  onder 
eene  fraaie  plaat  een  kniper  Toorstellende,  op  straat  Toors^nhois 
door  6  om  hem  staande  personen  aang^esproken.  Naar  P.  Hals  (P. 
Feddes  HarUngeims  of  nit  Harlingen)  door  O.  v.  SfchindeilJ.  Met  adres 
T.  Beermdneht  —  Onder  h.  yers:  j^Haerlem  bij  Jan  Pieterss.  Beren- 
,dreoht,  Konst  ende  Boeokyerkooper  in  de  Koninghstraet.  1627." 
De  pi.  hg.  16,  met  h.  yers  62  dm.,  br.  27  dm.  gr.  fol.  Uitent  adékaam. 
Dit  uitmuntende  Exemplaar  is  het  eenige  dat  ik  ooit  gessien  heb. 

Daar  dit  yers  reeds  door  Baudart  in  s^ne  Gedenkwaardig^  Gte- 
schiedenissen,  uitgeg.  in  1625,  18e  boek  bl.  117,  handelende oyer  1621, 
is  opgenomen  en  hij  segt  dat  Starter  dit  toen  gemaakt  heeft,  soo 
is  dese  yoor  de  kennis  yan  dien  ttjd  belangrijke  plaat  en  yers  op 
dit  jaar  gesteld. 

1446  Hetoelfde.  Geheel  andere  plaat ,  met  groot  boyensohrift  in  houtsnee- 
rand:  ,Den  nieuwen  Kuyper,  afbeeldende  Den  Staet  y.  d.  tegen- 
«woord.  T^d.  Door  een  Tsamenspraeck  tussohen  een  Monsieur  ende  een 
«Kuyper.  De  Monsieur  Beeld  af  een  Bdelman ,  Doctor,  Pastor,  Politicus, 
«Orygsman.  De  Oujper  Beeld  af  een  Die  sioh  we\&  bequaem  acht 
«tot  alle  ampten,  als  hij  daer  maer  toe  can  gheraken.  Door  welcke 
«t'Samenspreeckinge  de  rechte  middelen ,  waerdoor  men  hedendaeghs, 
«in  de  meeste  ghedeelten ,  gemeenten  ofte  Bepubljcken  van  Buropa, 
«aen  Hoge  Ampten  gheraeckt,  eygentlijoh  worden  yertoond."  —  De 
plaat  yertoont  een  geroot  plein  met  boomen  waarop  de  kuiper  ter 
linkerz^de,  door  Edelman,  Pastor,  Doctor,  Politicus  en  Chriaman  (ter 
regtersQde)  wordt  aangesproken,  (op  de  yorige  plaat  juist  andersom). 
Achter  den  kuiper  een  groot  hof  of  paleis  waar  eenige  mannen  de 
trappen  opgaan.  Oeëtste  plaat  y.  dien  tijd  zonder  eenig^n  naam.  2k>nder 
yers  y.  ond.  Hg.  15  met  boyenschrift  28  dm.,  br.  88  dm.  br.  fol.  — 
Uiterst  «ekUaam;  dit  fraaije  Bx.  is  het  eenige  dat  ik  ooit  gezien  heb. 

1447  (95  M*Art.)  Zinneprent  op  het  afvriyeend  beantwoorden  der  aan- 
biedingen  yan  de  Aartshertogen  tot  een  bapaalden  yrede,  gedaan 
door  den  Kanselier  y.  Braband,  Pt.  Peckius.  (Arend,  m.  c  566 
en  Bibl.  y.  Pamfl.  n».  1881—1852).  Peckius  biedt  den  HoU.  Leeuw  een 
olijftak  aan,  die  een  standaard  in  den  eenenklaauw  houdt,  daarnaast 
Maurits;  achter  Peckius  de  Paus  en  de  Koning  y.  Spanje;  met 
boyenschr.  P.  PeckU  yedaen  vertooeh.  Links  de  uitlegg.  d.  9  no.  op  de 
pi.  Door  D.  V.  Bremden^  br.  4».  V.  acht.  bedrukt,  uitmuntende  afdruk. 
üit  Valerius,  Nederl.  Gedencclanc. 

1448  (lO  April.)  Zinneprent  op  h.  einde  y.  h.  Bestand.  —  Maurits  en  de 
Nederl.  Leeuw  houden  den  standaard  waarop  de  yrijheidshoed  rust, 
yast;  de  laatste  reikt  aan  een'  Oolonel  eenen  geldbuidel  ter  yoor- 
setting  y.  d.  oorlog;  links  paardenyolk;  boyen  in  de  pi.:  Wettige 
tweede  oorloog  (sic)  der  HoU.  Heeren  Statere  —  Links  y.  de  pi.  uitlegg. 


188    Einde  v.  h.  Bestand.  —  Dood  van  Albertos  y.Ooetaiiifk  Mtl. 

der  n«.  Zondar  nm.  r.  graT.  (D.  v.  BrwndMi?)  br.  é*.  Y.  Mdit  bedroki. 
Uit:  YalerioB,  OedenoolMio. 

1419  Zinneprent  op  heiielide  met  boreneohrift :  Trmm  Bndt  —  Sene  grooto 
Bohaar  Tan  monnikeii  met  kappen  (waarop:  ammo  11,  IS,  16,  17,19, 
21)  dragen  op  hnnne  Behouden  een  doodkist,  waarin  Tr9vm  ligt,  en 
waarop  terens  de  Propos,  v.  P$eki¥M  geheoht  Is,)  ten  grmve  naar  een 
openstaanden  toren  (het  Arminiaana  Testament»  yerkleind)  met  op- 
flchrift  Armo  1621.  Achter  de  baar  gaat  een  Bineohop,  TOora%Bgnan 
door  Quads  Nermgê  en  TweedraeM;  Toorte Monniken ,  Boomadhgeaindfle 
die  een  Mariabeeld  dragen ,  ena.  alles  gei.  met  de  letters  A — ^L^  en 
waarb^  een  a&ond.  yers  in  6  koL  behoort  (wat  hier  ontbreekt.)  Met 
adres  r.  O.  J,  Viideher,  Hg.  86,  br.  17^  dm.  br.  lóL  Uitmuntende  attmk 
met  allen  rand. 

1460  (18  Jiiny.)  Afbeelding  ▼.  eene  machine  uitgeTonden  door  Ar.  Smith 
uit  h.  land  t.  Kleef,  wonende  te  Amsterdam,  om  in  een  kwartier 
uur  600  tonnen  water  en  meer,  uit  te  werpen  ter  hoogte  t.  10,  20 
of  meer  voeten  over  d^ken  en  efRm  land,  sonder  paarden »  wind  of 
menschenhanden  te  gebruiken,  soodat  h^  alle  stadegrachten  in  een 
of  2  maal  24  uren  naar  advenant  sou  kunnen  droogmaken.  —  De 
maohine  is  een  lange  houten  buis  die  een  stompen  hoek  maakt,  en 
waarin  2  kokers  naast  elkander;  het  nederwaartsohe  deel  staat  in 
h.  water,  het  liggende  ligt  dwars  orer  een  weg,  die  aan  de  andere 
i^de  ook  door  water  bespeeld  wordt,  en  waarin  uit  eene  der  beide 
kokers  het  water  vloeit  dat  uit  het  andere  kanaal  <q)gevoerd  wordt, 
waarsch^nlQk  door  de  persing  der  lucht  in  den  ledigen  koker  daar- 
naast, welke  beide  kokers  door  deurlges  kunnen  geopend  en  ge- 
sloten worden.  Fraaie  gprav.  snd.  nm.  —  Van  ond.  h.  privilegie  door 
de  Staten  Gen.  d.d.  18  Jun^  1621  aan  Ar.  Smith  voor  8  jaren  op 
B^ne  uitvinding  gegeven  om  alle  meeren,  grachten,  ena.  daannede 
droog  te  maken.  De  pi.  hg.  12,  met  beschr.  84  dm.,   br.  94  dm. 

1  blad  fol. 

Is  er  van  dese  uitvinding  iets  meer  bekend  en  heeft  die  eenige 
gevolgen  gehad?  Ik  vermoed  neen,  en  wel  omdat  sich  in  de  toe- 
pasidng  van  die  grootsohe  plannen  aanmerkel^ke  practisohe  swarig- 
heden  sullen  opgedaan  hebben. 

1451  (19  Ang.)  Dood  v,  Aartshertog  Albertus  (Arend,  IEL  e.  G8B),  die  den 
12  Maart  1622  met  een  prachtige  uitvaart  te  Brussel  begraven  werd. 

—  Uitvoerige  afbeelding  v.  desen  optogt  in  64  br.  foiL  bL  met  titel: 
yPompa  funebris  Opt.  Potent.  Princ.  Alberti  Pil,  Arohid.  Austr.,  etc. 
, veris  imaginibns  ezpressa  a  Joc  Fromqwurt,  Archit.  Beg.,  cjusdem 
yPrinoipls  vita  script.  S.  Puteano.  Brux.  1628."  br.  fóL  Gtograv.  door 
C.  OdUe,  —  Titel;  pi.  1  de  met  rouw  behangen  gevel  der  St.  Gudula- 
kerk  te  Brussel,  pL  2  de  opschriften  ter  eere  v.  Albertus,  pL  8  (in 

2  bl.)  de  katafalk,  pi.  4 — 16  de  optofiT^»  pi.  47a  (grooter  dan  de  and.) 
de  27  wapens  op  den  wagen,  en  de  paarden  met  sinnebeeldige  per- 
sonen, 47b  (grooter)  de  Eerewagen  ter  vertoon,  v.  s^ne  mildheid, 
met  besohr.,  regte  47o  (smaller)  de  wagen  van  acht.,  pi.  48  64: 
Optogt,   pi.  56  de  lijkkist  onder  een  troonhemel,  pi.  56—64  Optogt. 

—  Zonder  verdere  beschrijv.;  het  op  den  titel  vermelde  leven  v.  d. 
Aartshertog  heb  ik  nooit  hierb^  gesien.  ledere  pi.  is  hg.  26,  br.  88 
dm.  br.  fol. — Zöór  fraai  uitgevoerd  werk.  1«  fraaie,  en  vrQ  selds.  uitgave. 

Sene  latere  uitgave  van  dese  platen  verscheen  in  1729  te  Antwerpen. 

1452  (Ang.)  Zinneprent  op  de  (gehoopte)  herstelling  v.  Frederik  v.  Bohemen 
door  de  hulp  der  Staten,  en  op  de  verwachte  nederlaag  v.  d.  Duitsohen 
Keiser. — De  Eeiser  ligt  in  eene  groote  pers,  die  door  Maurits,  den 


tm,  2S.  Venchilleiide  oorlogsfdten.  189 

TTniiwg  Y.  DeBeraArken ,  de  Staten  en  Mansfeld  met  een  dwnnbelk 
digt  gedrokt  wordt,  hetgeen  de  ter  andere  E^de  staande  Koningen 
T.  8pai[ge  en  Polen  en  vele  Prieetere  trachten  te  weerhouden;  den 
Keiaer  wordt  door  den  naast  hem  g^knielden  Spinola  de  kroon  op 
het  hoofd  g^edmkt,  dooh  hij  spuwt  de  gewonnen  Steden  uit,  die 
Frederik  ▼.  Boh.,  op  s^ne  kniedn  liggende  opyangt;  naast  desen  de 
Gerechtigheid ;  roor  de  pers  sitten  Tweed^racht  en  hedroch,  —  V.  ond. 
een  groot  ren  In  8  kol.  gTaounentpraêck  tusichen  ABC  mde  êo  voorL 
,Amsterd.  1680."  waarin  de  Keiser  den  Paos  om  hulp  aanroept  dooh 
door  Qeregtigheid  beantwoord  en  tot  rede  gebragt  wordt.  Slecht 
gegraT.  plaat.  Znd.  naam.  Hg.  17,  met  yers  29  dm.,  br.  84  dm.  br.  fbl. 
TtoJdtncuMi. 

1468  (•  Seyt.)  ipBelegeringhe  ran  Guljok  onder  't  beleyt  yan  Graeff 
^Hend.  yan  den  Bergh,  Anno  1621  den  5  Sept."  (welk  beleg  met  de 
inneming  door  de  Spanj.  in  Januar^  1622  eindigde)  (Arend,  UI.  e. 
642)  —  Plan  y.  Gulik  en  eenig  omliggend  land,  reg^  boyenaan 
Boeelaer,  lager  Broeok  en  Mersen;  links  Stetterioh,  in  h.  midden 
eene  sohermntseling.  (Door  N,  OeeUcerck),  V.  ond.  eene  korte  beschrtjy. 
T.  b.  begin  y.  h.  beleg,  en  yerklar.  in  8  kol.  y.  de  letters  A — P,  op 
d.  pL,  beginnende  met  boyenst.  opsohr.  Met  adres  Leijden,  Nic.OeeU 
htrék.  Hg.  22,  met  besohr^y.  29,  br.  86  dm.  br.  fol.  —  Dese  plaat  is 
lang  yoor  de  oyergaye  der  yesting  uitgegeyen. 

L464  (Iff.  18  flept.)  ^^Den  Ylaemschen  Alarm,  Gïesohiet  tusschen  Slnjs 
,en  Isendjok,  naer  h.  landt  y.  Oasant.  (Arend,  m.  c.  648.  Bibl.  y. 
Pamfl.  no.  1866)  —  üityoerige  kaart  y.  h.  land  y.  Gadsand  en  Vlaan- 
deren ;  regts  boyenaan  Brugge ,  lager  Sluis ,  Ysendljok ,  en  de  aantrekk. 
Spanjaarden;  onderaan  de  Zeeuwsche  schepen  en  Ylissingen,  links 
boyenaan  Gend,  y.  ond.  Antw.,  in  h.  midden  y.  ond.  Hulst  en  Axel. 
—  Met  eene  beechr^y.  y.  d.  aanslag  en  eene  uitlegging  der  pi.  in 
8  kol.,  met  boyenstaand  opschrift.  —  Gedrukt  yoor  Nie.  Qeeütercke  (te 
Ledden.)  162L  Hg.   28,  met  uitlegg.  88  br.  86  dm,  br.  fbl.  Zelébaam, 

L466  (99  Mept.)  De  Bemonetrantsohe  Predikant  Dom.  Sapraa  y.  Hoorn 
a  ontkomt  in  het  gewaad  sijner  eohtg^noote  het  Basphuis  te  Amster- 
dam, waaruit  zij  eenige  dagen  later  ontslagen  wordt.  (Wagenaar,X. 
412)  Gtesigt  op  de  Gastbuispoort  waaryoor  Sapma  in  yrouwengewaad 
gaat.  Voorstelling  y.  1775  of  daaromtrent,  m.  8reg.  onderschrift, 
br.  12». 
h  Des.  plaat;  Proefdruk  yöör  de  letter. 

L466  (Afbeelding  en)  ,Ben  waerachtighe  beschrtjying  yan  eenen  wonder- 
'ipbaere  Zeeman  nu  onlanokse  gheyangen  tusschen  Denemeroken  en 
,Norwegfen,  besohreyen  door  een  Baetsheer  des  Ooninks  y.  Denem., 
ydie  sel&  in  persoon  doen  hij  gheyangen  werd  daer  b^  was,"enB. — 
Opschrift  boyen  eene  plaat  yertoonende  den  naakten  zeeman  loo* 
pende  in  h.  water,  met  2  bossen  stroo  onder  de  armen;  yerderop 
de  boot  waarin  hij  opgevisoht  wordt;  in  h.  yerschiet  het  gproote 
schip  waaruit  hij  weder  in  zee  springt.  (Door  Jo.  Boel?)  V. oud. eene 
uityoer.  beschrtjy.  in  2  kol.  met  ondersohr.:  ^^ Eerst  ghedruckt  in 
yDenem.  ende  nu  oyergheset  in  onse  Nederl.  tale  ende  uitgegeyen 
jydoor  Joofk  Boel,  Plaetsnijder  in  de  Huyyetterstraet  (te  Antwerpen. 
162L)  Onderteekend:  V.  O.  D.  W.  A.  (Fidit  Censor  Dominus  Witte 
Antwerpiensis  ?  ?)  De  pi.  hg.  15,  met  uitlegg.  86,  br.  20  dm.  fol. 
UiUnt  zddacMm.  Zie  No.  1482. 
467  (1688.  M  Mei.)  Togt  y.  18  tot  20?  Mei  ter  brandschatting  yan 
Braband  omtrent   de  Demer,  door  Prins  Frederik  Hendrik.  (Arend, 


190  Beeld  van  liboriiui,  enz.  16S1 

m.  e.'  708  en  BibL  ▼.  Pamfl.  n»  1012)—  Kaart  h  toI  d'oiMan  t.  da 
landstreek,  regti  Tholen,  tot  Qeertmidenberg ,  links  Broaél  « 
Lenyen,  dA&rbQ  de  Aartshertogin  Isabella  sittende  onder  eentrooi> 
hemel ,  aan  wie  8  mannen  knielende  eene  BgmonstranUie  presentaem 
om  hen  tegen  den  Prins  te  helpen.  —  V.  ond.  a&ond.  de  ^Waertflki 
«besohr^T.  y.  de  tooht  op  d.  18  Mei  1682  nae  Brab."  ens.  en  een  luf 
yers  ^^Bemonstrantie  y.  de  gemeente  in  Braband,aen.».IsabeU%" au. 
te  samen  in  8  kol.  —  De  pi.  hg.  14  met  Beeohr.  42,  br.  87  dm.  lid. 

1468  Antwoord  van  de  Brabanders  op  de  yoorg.  pL  —  Sledhte  en  Mff 
yeranderde  copie  y.  de  yoorg.  pL;  op  de  plaats  waar  op  de  yorig» 
de  Aartshertog^  was  afbeeld,  is  nu  een  yeld  waar  kleine  dniyelei 
dansen.  —  Y.  ond.  een  and.  yerhaal  y.  den  togt,  getiteld :  ^pDen  to^t 
,y.  d.  Brandstichters,  met  de  Antwoorde  op  een  lasterlyoke  OMrte 
gV.  de  Ghensen  in  Hollandt  oitgeg.  op  hunne  Yiotoriense  Brtnd* 
stichterye  in....  Mei  1622."  —  In  h.  midden  een  doiyel  te  pssrd; 
aan  h.  einde  een  lied  op  ds  wyse  v.  GhUL  v.  Nas».  Ghedr.  in  16B. 
De  pi.  hg.  17  met  besohr^y.  44,  br.  86  dm.  fol.  Zéér  wldsooiik 

1469  (Mei PP)  Hertog  Ohristiaan  y.  BmnswQk,  Bitmeester  in  dienst  der 
Staten,  in  Westphalen  sonder  geld  s^nde,  laat  te  Munster  het  lÜ- 
yeren  beeld  yan  den  HeiL  Liborios  uit  de  kerk  halen  en  tot  rf|k»> 
daalders  yersmelten.  (Arend.  m.  e.  694?)  Afbeeld,  y.  St.  Liboriui 
in  h.  midden,  staande;  aan  weerss^de.  8  afbeeld.:  sQne  geboorte 
(h.  gieten  y.  h.  beeld)  ziyne  wijding,  s^neyereering;dehermunting; 
de  yoor-  en  keersQde  der  2  munten  y.  h.  beeld  geslagen.  Met  adres 
yan  C.  J.  Vieseher,  en  boyenschr. :  Wetpphaalêche  TrcuntformeMs  dhocm 
8,  lAb,  vercmderi  tr»  RigJcêdaMers.  —  V.  ond.  een  lang  yers  in  2  koL  IfittL 
De   pi.  hg.  16,  met  opsohr.  en  yers  86,  br.  2é  dm.  foL  Fraaie  plasi 

1460  Heteelfde,    met   boyensohr.  8t  LiborUu  Bedavoêri,  gehtmdm^  in  't  St^fi 
Paderbom.  —  8  kleine  yoorstelL  boyen  elkander,  n.  1. :  Ohrist.  y.  BmnS' 
wijk  begroet  den  Heilige;   hij  yalt  hem  om  den  hals;  h^  laat  heia 
in  eene  kist   brengen.  Ter  weerss.  eene  samenspraak  tnssohen  Ghr. 
y.  Br.  en  Liborins.  ,Oedruckt  in  1622."  De  pL  hg.  16^  met  bpyensohr  • 
18^,  br.  8(  met  yercen  24  dm.  br.  fol. 

1461  (8  tot  99  Mei.)  Ontset  v.  Hagenau,,  (door  d.  Aartshertog  Leopoldb^»- 
legerd,)  door  den  Paltsgraaf  Frederik  y.  Bohemen.  —  Duitsohe  Kaasc-^ 
y.  den  Elsas,  in  h.  midden  Hagenau;  bovenaan  Straatsburg;  y.  om.^ 
regts   een   open   yak   yoor.  een  kaartje.   Met  adres  y.  O.  J,  Viixk^^- 
Met  boyensohr. ;  j^Ontset  y.  Hagenay.  Mitsg.  een  waeraoht.  yerhael  ^aa 
j^afkonterfeit.   y.  d.   treffel.   Yiot.   daerop  ghevolcht."    Yan   ond.    !>• 
yerhaal   en  de  uitlegg.   in   8  kol.    ^^Amst.,   Broer  Jans.  yoor  OL  J- 
yYissoher.  1622."   De  pi.   hg.   28  met   besohr^y.  89,    br.   27  dm.  £ol 
ZeldacMtn, 

1462  (Jnny.)  Schermutseling   bij    Steenbergen.  —  j^Fignerl.  Afbeeld,  emd» 
a  ywaeracht.  beschryy.  y.  't  mannel.  ende  doeck  g^yecht  y.  16  soldaten 

gY.  de  onse,  teghen  16  y.  d.  Yjant.  geschied  dese  loopende  Maent 
^Junj  1622,  by  h.  Dorp  ter  Schelde  omtrent  Antwerpen."  Onder 
dit  boyenschr.  de  afbeeld,  y.  h.  gevecht,  in  h.  verschiet  regts  Steen- 
bergen, verder  Bergen  op  Zoom  en  Lillo,  links  Antwerpen.  Met 
adres  v.  O.  J.  Vigscher,  Y.  ond.  de  beschrijv.  in  2  kol.  j^G-hedr.  b^ 
Broer  Ja^sz.  voor  Cl.  J.  Visscher"  De  pi.  hg.  15,  met  boyenschr.  ea 
uitl.  88 ,  br.  26  dm.  fol.  Uitmuntende  afdruk.  Dit  feit  vind  ik  nergens 
vermeld. 
b  Des.  plaat,  latere  zeer  fraaije  druk  met  adres  v.  P.  Qoos;  afirond. 
afdruk  sonder  bovenschrift  of  beschr. 


192  Beleg  van  Bergen  op  Zoom,  enz.  MH 

Hierhy  behoort  aeiie  a&ond.  betohr.  en  vitlflggiqg  der  letten  op 
de  pL,  beglDD.:  ^Een  oort  Terbeel,  en  perfooteafteyckeningbfl^'eu. 
die  hier  ontbreekt  dooh  b^  het  Ex.  ie  dat  benut  in  h.  Arohief  dtr 
Genie  aan  h.  Miniat.  t.  Oorlog,  en  genot.  YridaUgen:  666. 

1486  (8  Bept.)  Hetselfde;  nagenoeg  in  deaelfde  gelegenheid  doch  mt 
meer  versterkingen  om  de  stad.  Onderaan  regta  ibaat  in  plaati  t. 
h.  kaartje  op  de  Torige  plaat:  Verdnmeken  Znydi  BtoekMil  Op  doe 
kaart  komen  de  woorden:  Fardrondbrn  londi  in  h.  midden  d.  kiart 
niet  yoor.  Zeer  eigenaardig  gegraveerd  (door?  en)  met  adra  t.  E 
VenWaelen,  Hg.  88,  br.  60  dm.  br.  foL 

Hierbij  eene  a&ond.  beechr.,  m.  dit  interen,  opeohr.:  jpAfteeckBB. 
,ende  laetste  oorreotie  t.  d.  Stadt  Bergen  op  d.  Z.  nae  't  lem 
,  binnen  Bergen  ;geteeok.  tot  contempL  t.  d.  verrtand.  Lenr,  die 
0  recht  oonnen  oordeelen  of  dit  een  werok  is  dat  wt  hoeren  seggn 
jyghemaeckt  is,  als  vele  na  doen,  ende  't  haer  met  alle  onwaeriMjt 
jyopproncken  ende  vele  bedrogen  worden."  De  beeohr^T.  t.  h.  belêf 
gaat  tot  8  Sept.  Voorts  nltlegg.  r.  A— Z.  en  n*.  1— 8a  —  Wgl  op  dt 
pL  ook  no  84  voorkomt  en  er  geen  slotsohrift  is,  eoh^nt  daaraan 
iets  te  ontbreken.  —  Het  sohQnt  dns  dat  deae  pL  tegen  die  t.  G.  J. 
VisBcher  of  v.  N.  Geelkerk  gerigt  is.  De  besohr.  hg.  18  dm.;  br.  sU 
de  kaart. 

Dese  kaart  bemst  in  h.  Arohief  d.  G(enie  aan  h.  Minist.  t.  Ooriog, 
en  is  genot.:  Veldslagen  698. 

1469  Afbeelding  v.  h.  beleg  en  ontset  t.  Bergen  op  Zoom.  Met besohrff f. 
en  opschr.  in  4  kol.:  AfheM,  Vam  d$  BéUger.  «n'iOatsst  e....  AcpI 
noyi  mihyier,  noch  %oimd&rL  veromd.  ghêtcJmL  Op  d.  8  OcL  16SS,eiis.iiiet 
besohr.   der  82  n*.  en  letter  A— H.  Lefjden  bQ  Nic  Qmlktnik  br.  foL 

De  plaat  of  kaart  ontbreekt  b(j  dese  beBohr^T.  (die  14  dm.  hg., 
&2  dm.  br.  is)  doch  de  uitgever  segt  in  h.  begin,  dat  h(j  vrosgw 
reeds  dese  kaart  heeft  uitgegeven,  de  n*.  1465,  en  daarb|j  belooft 
heeft  soodra  er  eenige  verandering  kwam ,  deselve  mede  te  deelflOi 
j,gelijk  hierbij  geschiet  is"  de  kaart  moet  dos  even  als  die  t.  Vistober, 
n".  l'kïGb  eene  nieuwe  verbeterde  uitgave  eener  reeds  voorhanden 
kaart  zijn. 

Het  mag  voorwaar  tot  de  groote  seldsaamheden  gerekend  worden 
over  een  belog  in  1622  twee  kaarten  in  2  versohül.  uitgaven  vo(V^ 
handen  te  hebben. 

1470  MauritB  ontzet  Bergen  op  2k>om.  —  De  Prins  optrekkende  tegen  de 
vijandelijke  borstwering.  Naar  H,  J,  de  Brill  door  BeekUbmi.  br.  ^< 
Uit:  Arend,  Yaderl.  Geschied. 

1471  Ovechaast  opbreken  v.  h.  beleg  v.  Bergen  op  Zoom ,  na  de  aankoop 
V.   Maurits  met   zijn   leger,  of  vlugt  v.  Spinola.  (Arend,  IIL  cW- 
—  Kaart   v.   h.  land  om  Bergen  op  Z.  ft  vol  d'oiseau ;  links  Manriti 
en   Bljn  gevolg  te  paard;  eenige  burgers  uit  de  Stad  komen  hem  to 
g^moet;   regts   veel  volks  den  grooten  buit  uit  het  tJlu^T*  ▼orl*^ 
leger   mededragende.   Met  insohrift  boven  in  de  pL:  Des  Spagnioêrtt 
moeiUgh  heyr,  9yn  nvacht,  syn  trots,  sijn  room,^-  Vemo&ri,  twm'el< ,  el^ 
jaecht  voor  Bergen   op  den   Zoom.  Znd.  nm.  v.  grav.  —  V.  ond.  op  een 
a&ond.    blad   in  4  kol.  een  groot  vers  beginn. :  ^Waarheen  o  Spaen- 
j,sche   Vos,"  enz.   en  een:  Lofsangk  v.  «.  Prmc  Ex,  MtmritiuM  beginn.: 
jyWeest   nu,   o   Bataviers  niet  slof,"  ens.  op  mus^k;  door  J.  Starter 
met  B^ne  spreuk:  Qonet  haerdt  Nijd,  De  pi.  hg.  16,  met  vers  61  dm., 
br.  42  dm.  gr.  fol. 


IMt.  Togt  der  Leidsche  Sehutteqj  naar  Orave.  198 

L4/72  (M  Aept.)  De  SohntterQ  Tan  Leiden,  door  Manrits  opgeroepen  om 

a  ie  Graye  in  beaetting  te  g^aan  liggen,  opdat  de  Prins  dan  gelegen- 
heid zou  hebben  met  dat  Garniaoen  ter  ontzet  naar  Bergen  op  Zoom 
te  trekken,  komt  in  8  schepen  aan ^de  Waal tnsschen Tiel en Opijnen, 
alwaar  de  schepen  door  tegenweer  niet  verder  kunnen ,  weshalye  de 
aohnttertj  bQ  Tiel  aan  land  gaat  en  verder  over  de  Mookerheide  naar 
Graye  trekt.  (Arend,  UI.  e.  787).  —  Dit  feit,  even  als  het  uittrekken 
der  Amsterd.  burgers  naar  Zwol  en  der  Haarlemsche  naar  Hasselt 
(zie  de  volgende  platen) ,  schijnt  voornamelijk  ten  gerieve  der  Leidsche, 
Haarlemsche  en  Amsterdamsohe  burgerij  en  door  platen  en  medailles 
in  heugenis  gehouden  te  zijn.  — 

Drie  platen ,  ongenommerd ;  de  eene ,  met  bovenschrift :  Tocht  ofte 
Beyse  v.  de  Schutterij  v.  Lei(jden  naerde8tadQra/vein8ept.lG2lZ,Yertoont 
de  Maas  met  8  schepen  van  de  Leidenaars,  en  het  land  tusschen  Tiel 
(regts)  en  .Openen  (links).  V.  ond.  in  boekdruk  een  16  reg.  vers  in 
2  kol.:  Dewyil  dat  Beï^h-op-Zoomrontsom  de  Nederlanden,  Houdt  op  in  vrees 
en  hoop,  en».  —  De  and.  pi.,  met  inschr.  bovenin:  de  8tadt  (Tros/, ver- 
toont het  profil  dier  vesting  aan  de  overzijde  der  Maas,  en  op  den 
voorgrond  de  aankomende  Leidsche  burgerij ,  bovenaan  regts  h.  wapen 
T.  Grave ,  links  dat  v.  Leiden.  Met  16  reg.  vers :  Tot  binnen  in  de  Qrasf 
de  Prwce  had  hescheyden,  Om  daer  te  houden  wacht  de  burgerij  v.  Leyden, 
enz.  —  De  8e  plaat  is  de  togt  over  de  Mookerheide.  —  Gezigt  v.  de  heide, 
waarover  het  leger  trekt ;  bovenaan  regts  de  naam  Moockerheyde ;  links : 
de  Surinck.  (Beide  namen  zijn  d  rebotirs  gegraveerd.)  V.  ond.  in  boekdruk 
een  16  reg.  vers  in  2  kol.:  8iet  hier  ons*  Bwrgerij  geleydet  met  eoldaten, 
Oaen  vn  slachorde  langhe  de  Mokerheyde  straten,  enz.  —  Hiervan  heb  ik 
nooit  andere  Ex.  gezien  en  wijl  de  opschriften  verkeerd  gegprav.  z^n, 
geloof  ik,  dat  dit  proefplaten  zijn,  en  er  weinige  afdrukken  bestaan. 
De  beide  eerste  platen  met  den  naam  van  C.  Liefrvnck,  de  3*  znd. 
nm. ,  doch  zeker  ook  door  hem.  ledere  pi.  hg.  21,  met  vers  27  dm., 
br.  84  dm.  br.  fol.  — 

1«  plaat.  Eerste  Staat  der  plaat,  zonder  adres  met  bovenstaand  boven- 
schrift: 

a  Tocht  ofte  Beyse,  en  16  verzen.  Op  sMore  gele  z^de  gedrukt.  —  Daar  het 
volgende  Exemplaar,  op  papier,  noch  het  bovenschrift  noch  het  vers 
en  toch  zeer  breede  randen  heeft  (zoodat  men  ziet  dat  ze  zonder 
verzen  gedrukt  en  die  niet  afgesneden  zijn),  geloof  ik  dat  deze  op 
tijde  gedrukte  platen  wnigue  Exempl.  zijn  voor  de  Bevelhebbers  ver- 
vaardigd ;  zonder  de  verzen  zijn  deze  platen  ook  niet  te  verstaan,  gelijk 
dan  ook  in  Catal.  Busserus :  I.  417  staat :  8  schepen  die  's  avonds  bij 
Opp^nen  wacht  hielden;  de  andere  pi.  wordt  er  niet  vermeld.  Van 
deze  en  de  volg.  plaat  heb  ik  nooit  andere  Exempl.  op  mjde  gezien. 

h  Dez.  plaat,   op  papier  zonder  bovenschrift  en  verzen;  met  adres  v. 

O.  J.  FttscAer. 
2«  plaat:  a.  Eerste  Staat  der  plaat,  met  verzen  zonder  adres,  op  «u'are 
gele  ssijde  gedrukt.  Uniek  Ex. 

h  Dez.  pi.,  op  papier,  zonder  verzen,  met  adres  v.  C.  /.  Visscher. 

e  Dez.  pi.,  op  papier,  latere  fraaije  afdruk  met  adres  v.  P.  Qoos. 
8«  plaat.  a.  Eerste  ?  Staat ,  met  verzen ,  zonder  naam  v.  grav.  noch  adres. 

a  Dez.  pi.,  op  papier,  zonder  verzen,  met  adres  v.  C.  J^  Visscher. 

h  Dezelfde   pi.  met  zeer  breeden  rand,  doch  zonder  de  verzen  en  met 
adres  v.   O.  J.  Visscher  onder  het  gegraveerde;  bij  de  1«  en  2fi  pi.  tn 
de  plaat  zelve. 
Al  deze  platen  zijn  zéér  zeldzaam. 

25 


IM  TogtderAmstenHaarLSchattergnaarZwolenHaaaeit.  iin,tl 

1478  (t€  Sept.)  Togt  Tsn  280  mui  dar  SohnifcerQ  Tmn  A]iiBterd»m,tokU|- 
■tand  naar  Zwol ,  by  den  inyal  dar  Spaanaoha  basetting  t.  Lingen  in 
da  Zayan wolden.  ( Arand,  HL  e.  787.)  —  Afbaalding  t.  h.  laad  om  Zwol; 
linka  de  Btad ,  in  h.  Taraohiet  da  UMal  an  da  aohanaan ,  Tööraan  M 
optrekken  der  Bwrgerij  v.  Amttelr, ;  linka  het  wapan  t.  Amai.  mei  dn 
Leaaw  an  8  sinnebeelden :  Sehewing  an  Tweedraehii  boTanin  aan  label 
mat  opsohr. :  Eendracht  nyasekt  macht  1822.  Znd.  nin.T.graT.  —  V.oad. 
aan  afkond.  seer  f^root  vers  In  4  koL  door  /.  Stcurier,  en  Toorti  de: 
Li^  V.  de  Lofi,  Bturgenj  v.  Amei.  die  ufft  liefde  v.  't  Vod&rl,  opde2B8eft 

de  Stadi  8wol  tot  otfut  wijn  geiogen.  Da  pL  hg.  16, m.  TanfildiiL, 

br.  48  dm.  gr.  foL  ZeldMom. 

1474  Het  uittrekken  der  Scha ttarQ  van  Haarlem  naar  HaflMlt  in  Orar^ael, 
om  daar  gedurende  het  beleg  t.  Bergen  op  Zoom  door  Manriti  en 
den  inval  der  besetting  v.  Lingen ,  in  gamiaoan  te  liggen.  (Arand,  IH 
e.  788).  —  Op  den  achtergrond  over  de  rivier,  het  profil  raa  TTi wit ; 
op  den  voorgrond  eenige  militairen ,  eeniga  wagens,  ana.  —  ter  weari> 
B^den  eeh  a&onderltjk  compartiment,  ragta  h.  plan  eener  kleine  Stod 
(Haaeelt?)  met  ochanaen,  linka  eene  optrekkende  bende  kr^garolk. 
Boven  in  de  plaat  een  band ,  waarop :  HoMaelt,  waartnaaohen  het  wapes 
der  Btad ;  regta  en  linka  6  medaillona  met  portretten  t.  de  HaarlemBohe 
Officieren  en  v.  den  Burgemeeater  A.  Drayvenateyn,  (do8l2portr.T. 
Haarlemmera) ,  meer  regtB  het  oude,  linka  het  nieowe  wapen  van 
Haarlem,  elk  boven  de  afkonderlyke.aoo  even  vermelde  oompartim. 
y.  ond.  regtB  eene  cartouche  waarin  eene  Lat^naoha  opdragt  v.  dese 
pi.  aan  den  Burgemeeater  en  verdere  aanvoerdera  v.  den  togt, door 
den  ontwerper  P.  deMoUjn,  en  den  grtkTeur  Aeg.  {of  Oillie)  v.  SeKeyndd. 
—  In  1^  aaneenbehoorende  bladen,  te  samen  br. 94,  hg. 26dm.br. fol. 

Dese  plaat  ia  seer  firaai  gegrav.  en&^*>'*d0rB0ld«a<Hfi;mtjsynalaclitt 
8  ezempl.  bekend. 

1475  (89  Der.)  Spotprent  op  den  overgang  v.  h.  fort  de  Pafwiantii  ende 
neerlaag  v.  Frederik  v.  Boh.  by  Praag.  (Arend,  m.  e  786.)  —  Den  grwkn 
Oeusen-Bril  is  h.  bovenschr.  v.  eene  pi.  vertoonende  een  groeten  bril, 
waarboven  Pra-ga;  het  regter  en  linker  oog  v.  d.  bril  s^n  de  twee 
deelen  v.  Praag,  gescheiden  door  de  groote  brug  over  de  MoUau, die 
hier  de  voreeniging  v.  d.  bril  uitmaakt;  onderaan  linka  h.  portret 
V.  d.  Keizer,  links  v.  Frederik;  onderaan  h.  plan  v.  h.  fort  Pafwiiimiti» 
waarboven  een  kleine  bril:  Pa^e-hril.  Lunette  des  prestres,  —  Y.  ond.  een 
afzond,  groot  Fransoh  en  Holl.  vers  en  uitlegg.  in  8  kol.;  beginn.: 
Renwnstr.  de  la  grande  Brille ,  ïi  la  petite.  —  Onderwijs  v.  d.  grooten  Bf^ 
nen  d.  kleijnenf  waarin  Frederik  wordt  bespot  en  de  Papenmuta  Toor 
h.  verdrinken  in  d.  Bijn  wordt  gewaarschuwd ,  ziende  op  de  inneming 
V.  h.  fort  door  Hendrik  v.  d.  Bergh.  —  Znd.  nm.  v.  grav.,  dichter  of  jiar* 
Hg.  19,  met  vers  82  dm.;  de  pi.  br.  28,  het  vers  85  dm.  kl.  foL  " 
Uiterst  xeldzaa/m. 

1476  Spotprent  op  de  ongelukken  v.  Frederik  v.  Bohemen,  die  hier  sIb: 
Den  Krancken  Qier  in  h.  midden  der  plaat  op  een  bed  uitgestrekt  ligt 
en  aan  wien  door  Frankrijk  en  vele  Duitache  vorsten,  die  regtB  t. 
hem  staan,  de  veeren  uitgeplukt  worden,  terwijl  anderen  aan  B|ne 
linkerzijde  hem  willen  vertroosten  en  de  Paus  (H)  hem  de  biecht  wil 
afnemen.  In  h.  verschiet  een  optog^  v.  (BoheemBche)  Prelaten ,  Heeren, 
Burgers  en  Boeren,  die  langs  den  moeyeUjcken  wech naar  Sint  Frederijck 
ter  bedevaart  gaan,  waarbij  den  Brillenkramer  en  venter  v.  Nieuwe 
AViiumacken  oft  den  oprechten  ItaUaenscltsn  waersegger,  —  Hieronder  aan 
a&ond.  blad  in  2  afdeel.  bovenelk.  (de  bovenste  in  4,  de  ond.  in  5  kol.) 


i6S3.Spotpr.opFrederikT.6oh. — Zamenz  wering  tegen  Maorits.  195 

met  opsohr.:  Dm  Spamuchen  Dodor  apreeekt  v.  d»  hramekheyi  dm  tiechm 
Qien,  met  rele  renen  ter  nitlegg.  der  plaat;  met  ondenohr.:  DU 
vener  ick  Jonekmr  Qier  voor  een  nieuw  jaer,  S^nder  nm.  t.  gnrar. ,  dlohter 
of  jaar.  De  pL  is  hg.  28,  met  venen  51  dm.,  br.  87  dm.  gr.  fol.  Ik 
heb  hierran  nooit  eenig  ander  Bz.  dan  dit  geiien. 

Dese  plaat  ia  een  antwoord,  op  en  eene  navolging  ran  de  Boomoohe 
Boffelpot  (no.  1422  en  1481,)  die  den  Keiser  en  Frederik  v.  Boh.  ali 
een  geplnkten  Arend  voorstellen. 

1477  (l^SS.)  NiemthJaers  Vietory-Liedi.  Ao^lG28.  —  Opschrift  boven  een  klein 
prentje  dat  Manrits  voorstelt,  rifdeiide  in  een  segewagen  naar  Berghen 
op  Zoom;  onder  de  pi.  een  ven  v.  5  ooupl.  in  2  kolommen.  Hg.  24^ 
br.  16  dm.  kL  4fi.  Berust  in  de  ooll.  v.  Ds.  B.  Verloren  v.  Themaat  te 
ütreoht. 

1478  (April.)  ^Yreeden-verdragh  met  die  v.  Algiera  en  de  H.  Staten  ge- 
maakt." (Arend,  m.  e.  724).  —  Qesigt  v.  een  plein  in  h.  Hof  v.  d. 
Bej  van  Algiera  met  een  menigte  mensohen.  Gedtet  door  J,  Lwyhen, 
br.  4o.  Gemt.:  Tweede  deel  ƒ  48.  Zie  N»  1418. 

L479  (•  Febr.  tot  S  JalU)  Zamenswering  tegen  het  leven  v.  Manrits,  en 
ezecatien  der  2kunen8weerders.  (Arend,  lU.  c  797  eni.  en  Biblioth. 
T.  Pamfl.  No.  1966—2014).  (Alle  no.  van  1479  tot  1602  hebben  hierop 
betrekking. 

Zinneprent,  genaamd  de  Hoofdelooee  Armin,  elomge.  —  Bene  slang , 
wier  hoofd  v.  h.  liohaam  gescheiden  is  en  geld  nitspnwt,  heeft  aan 
den  kop  een  med.  met  portret  v.  Jan  v.  Oldenbam. ;  daarnaast  op  h. 
ligchaam  medaillons  met  de  portretten  v.  de  samensweerden :  B.en 
-  W.  V.  Oldenbam.;  Blatius,  Oorenwinder,  v.  Di)ck,Oom. Gtorrits,  v. d. 
Dnssen,  C.  Geesteranus,  Qer.  Velsins,  W.  Perty,  A.  en  J.Blansaert. 
In  het  midden  de  OrcMienboom  in  een  nimbus,  voorts  de  vervallen 
Armin.  boom,  waarnaast  het  Bedrog  lig^;  in  h.  verschiet  galgen  en 
raderen,  verder  op  d.  Haag.  Met  6  reg.  bovenschr.:  ^Clare  Afbeeld, 
f  ofte  Effigiön  der  voorn.  Conspirateura,  staende  op  h.  Lichaem  v.  de 
fHoofdeloose  Armin.  Slange,  waarin  vertoont  word,  hoe  den  Oranien- 
^boom  ....  door  de  Strael  Gtods  beschermt  word."  —  V.  ond.  2  venen 
en  uitlegg.  d.  no.  in  8  kol.  ,  Utrecht  bQ  Jan  Adriaenss.  voor  Jan 
jyAmelisz.,  boekvero.  te  Utrecht.  1628*"  De  pi.  hg.  16,  met  opschrift 
en  ven  40  dm.,  br.  28  en  29  dm.  fol. 

Deze  plaat  is  de  öónige  waarop  de  Bemonstr.  Predikanten :  Geesteranus 
en  VelsiuB  als  medepligtigen  genoemd  en  afgebeeld  zijn. 

Vele  van  de  talrijke  platen  op  deze  zamenz wering  zijn  geenszins 
zeldzaam;  de  2  Triumfbazuinen  No.  1485  en  86  viudt  men  het  minst, 
en  de  Verzamelplaat  No.  1488  is  zéér  schaarsch ,  vooral  met  de  verzen ; 
over  het  algemeen  zijn  de  Ezempl.  dezer  platen  tamelyk  algemeen 
doch  in  vrij  slechten  staat. 

« 

L480  Afbeelding  in  h.  klein  v.  al  het  voorgevallene  in  deze  zamenzwering.  — 
In  h.  midden  staat  Bein.  v.  Barn.  ,regt8v.  Dijok  ,  links Slatius,  achter 
Slatius  eene  tent  door  duivels  opengehouden,  waarin  de  zaamgezwo- 
renen  zitten  en  waarin  het  Alziend  Oog  uit  den  hemel  ziet;  op  den 
achtergrond  de  vlugt  v.  Stoutenburg  in  eene  kist;  het  vangen  v. 
Slatius,   ezecutiön,  enz.    Met  6   reg.    bovenschr.:    Clcure  afbeeld,  ende 

Tsamenapreeck waerin  d.  gantschen  handel  v.  dese  ....  Oongpiraieun, 

y.  ond.  de  Zamenspraak  op  rijm  en  uitlegg.  in  8  kol.  Met  adres: 
Utr.  bij  J.  AmeUsz.  in  't  A  B  O.  Hg.  15,  met  opschr.  en  ven  41  dm., 
br.  25,  V.  ond.  80  dm.  fol. 


196  Zamenzwering  tegen  Maorits.  litl 

1481  Deselfde  pi.;  latere  dmk  met  Tei^nder.  InpXaataranhet  Alsiendooi 
■tnat  hier  de  ezeoutie  ran  Blatini  (de  vorige  is  dos  sekervöörqiM 
executie  uitgegeven).  Voorts  sijn  er  boven  in  de  pi.  4  kleine  medaiUou 
met  de  portretten  v.  Blansaert,  Perty  en  Oorenwinder  b^gevoegi 
Met  7  reg.  bovenschr. :  Cla/re  verthoon,  ofte  Afbeeld,  d.  gctniêchen  haMi 
deeer  Conepirai,  V.  ond.  de  Tweede  TMMMiifprMdirtn^^,  enx.  met  nitlflg|. 
in  8  kol.  (Jtr.  bij  J.  Ameliez.  1628.  fol.  —  Dese  plaat  is  seldsamer  das 
de  eerste. 

1482  g't  Conspiratius  Collegie ,  verolaert  den  Moordt  ende  Brandt ,  ontstdas 
,in  Hollant."  —  Titelpl.  v.  een  Pamfl.  (BibL  v.  P.  no.  2012)  Tertoonesde 
in  6  vakken:  den  aanslag/feest  der  Gonspirateurs,  gieten  der  Kog^, 
Justitie,  ens.  Hg.  14,  br.  12  dm.  4fi, 

1488  (6  Febr.  tot  S  JalU*)  Versameling  op  öön  blad  t.  vele  der  volgende 
afzonderlijk  uitgegeven  platoQ ,  te  samen  de  portretten  en  ezeostite 
van  alle  samensweerders  vertoonende.  —  Bovenaan  2  pL  naast  elkander, 
met  de  n<*.  I — YI  de  opg^ving  en  mishandeling  t.  h.  lijk  v.  Slatiiii 
(n".  1499)  daaronder  de  Justitie  te  's  Hage  v.  27  Febr.  en  29  Maart,  gst. 
A  tot  F,  (no.  1494)  ter  weérss.  regts  de  portr.  v.  W.  Pertj  en  Abr. 
Blansaert,  links  Blatius  en  Jan  Blansaert,  met  de  ezeontiên  daar- 
tussohen,  get.  G — Q.  (no.  1498)  daaronder  de  ezeoatie  te  Leiden  v. 
21  Junij  (n».  1500)  en  ter  weérss.  hiervan  een  vers:  Wat  wwU  dm 
hoosen  mens.  —  Dese  pi.  is  hg.  64,  br.  47  dm.  br.  foL 

Hierbij  een  afeond.  blad:  ^Gtonerale  Besohr^vinghe  en  FignerL  af* 
«beeld,  der  Justitie  in  's  Grav., ....  Leijden  en  Bott."  ens.  in  2  koLop 
1  halfblad,  waarin  de  verhalen  der  Bzecutiön  v.  27  Febr.,  29  Maart, 
5  Mei,  21  Junij,  3  Juli)  en  h.  verhaal  v.  h.  lijk  v. Slatius. In h. begin 
zegt  de  uitgever  dat  hij  voordesen  elk  in  't  bQsonder  de  JustitiAa 
der  Conspir.  heeft  medegedeeld,  doch  dat  htj  die  nu  bijeengevoegd 
heeft  om  tot  een  Gedenkspiegel  te  dienen.  Amst. ,  b^  CL  Jcmaa.  Visscker 
in  de  Kulverstr.  in  de  Vissoher.  De  besohryv.  hg.  S5,  br.  25  dm. 

Doze  plaat,  en  vooral  de  uitlegging  is  zéér  xeldsaanh. 

1484  Afboelding  in  h.  klein  v.  alle  exeoutiön,  hierop  betrekkelijk. —  Inh. 
midden  oone  groote  plaat  der  Ezeoutie  van  5  Mei  van  Slatius,  de  ft 
BlanB«aertB,   en    W.   Pertj,    links  het   schavot   gemt. :  H;   regts  d0 
Govangenpoort  waarin  de  naam  v.  Stouteburg;  boven  dese  groote  af- 
beelding  5  kleinere  naast  elkander,  gemt.:  A.  B.  C.  D.  F.  z^nde  d9 
A.  B.  de  exeu.  v.  27  Febr.,  O.  I).  die  v.  29  Maart,  F.  elf  galgen  enz*, 
der  geöxooutcerden.  —  Onder  de  pi.  een  verhaal  in  4  kol.,  met  opschr.  s 
Uiicgscli^  Juittitie  ged<xen  op  d.  5  Mey  mei  de  voorgtiende.  Ledden  bij  yic^ 
Geelkerck.  1623.  De  pi.  hg.  16,  met  verhaal  28  dm.,  br.  82  dm.br.fbU 
Deze  plaat  is  zéér  seldzaam. 

1485  Zinneprent  op  deze  zamenzwering.  —  Een  Engel  op  de  bazuin  blaaendo 
a  on  laauwerkrauB  in  do  hand,  vliegt  door  de  lucht;  van  ond.:  Hiige, 

It^fwijck,  Delft;  ter  weerszijde  v.  do  pi.  een  verhaal  v.  de  zamenzwe- 
ring; boven  de  pi.  oen  8reg.  opschr.:  Triuinph-hi»uyne  Wtblascnde enz. 
Onder  do  pi.  een  afzond,  vers,  ter  zijde  een  houtsneerand ,  waarvan 
de  beginletters  der  regels  de  woorden:  Arminiaensche  Vrede,  vormen; 
lager  2  verzen  naast  elkander,  en  daaronder  eene  20reg.  gedicht: 
Aenspraecke  oen  dese ...  ( 'onspirat. ,  waarin  de  namen  v.  alle  zaamgeiwor. 
bii  wijze  van  toespeling  voorkomen;  dit  vers  is  met  een  houtsneerand 
omgeven.  Znd.  nm.  of  adres.  De  pi.  is  hg.  11,  met  versen  56,  br. 
24  dm.  gr.  fol.  Zeldzaam, 
h  Dez.  plaat ,  vroeger  on  veel  fraaijer  druk ,  aan  weersz.  staat  in  plaats  v.  h. 
verhaal  d.  Zamenzw.  een  groote  plaat  uit  Ajpocal.  19;  het  dLaar  onder- 


Zamenzweiing  tegen  Manrits.  197 

8t»ande  Tan  heeft  ook  v.  ond.  den  hoatsneerand  dooh  niet  ter  s^de; 
het  Ten:  Aefuproecft»  heeft  hier  sleohts  de  10  eerste  regele t.  h.  vorige, 
en  is  tooh  volledig.  Zie  n».  1496. 

16  Tweede  Baauyne,  en  't  hoosdoens  heyUge  Wraeek-Spiegel ,  uyiblaaende,  ens. 

—  6  reg.   opsohr.   boven  eene  afbeeld,   v.  de  ezeoatie  op  27  Febr., 

waarboven   een   basoin  uit  den   hemel   blaast;   met  4  reg.  geg^av. 

ondersohr.,  en  ter  weerszijde:  Psalm  64.  Daaronder  een  afzond,  blad 
<&    met  een  ven  in  2  kol.  «Wat  werpt  de  hel  al  op /' enz. ;  lager  8  verzen 

in   8   koL,   met  hontsneerand  ter  weersz.  en  v.  ond.  —  Znd.  nm.  v. 

grav.  of  adres.  De  pi.  hg.  14,  met  ven  65,  br.  26  dm.  fol. 

Dese  8  Trinmfbazninen  bijöén,  vooral  met  de  verzen  zijn  zöör  zeldzaam. 

37  Zinneprent  op  hetzelfde.  —  De  HoUandsohe  tnin,  waarin  de  oonspi- 
rateon  gelk>nden  staan ,  en  Pan  op  een  schalmei  blaast ;  achter  hen 
liiefiie  en  Hoop  en  9  Mnzen;  onder  een  boom  wordt  Jastitia  door 
Shetorioa  gekroond;  de  Holl.  leeaw  hoadt  aan  den  ing^g  wacht; 
boTen  blazen  de  Faam  en  een  Triton  het  feit  uit.  V.  ond.  eene  ^ Aen- 
jpSprake  oft  Glaoht-dicht  over  h . . . .  Verraedt ....  teghen . . .  Manritz . . . .", 
op  r^m  in  8  kol.  door.Gf.  Fick  j^om  leeren  ghereet."  De  pL  hg.  19, 
met  ven  40,  br.  29  dm.  fol.  Zéér  teldz. 

98  (9V  Febr.)  j^Jnstitia  Gheschiet  in  'sGravenh.  den  seven  en  twint. 
,Febr.,  Anno  Sestien  hondert  28".  Zeer  slechte  houtsnede  met  de 
Groote  zaal  en  de  executie  v.  Corn.  Gerrits  en  8  zeelieden ,  op  h.  groene 
BOO^je,  aan  het  begin  v.  d.  Vijverberg;  links  in  h.  verschiet  een  rond 
gebouw;  onder  de  bovenste  pi.  bovenstaand  8reg.  opschr.  en  beschrljv. 
in  8  kol.  f  Amstelr.  In  de  teghen  woord.  Werélt  vol  drueJao,  by  Qr.  v. 
^Bnughel  1628."  De  pi.  hg.  10,  br.  12,  het  geheel  hg.  84,  br.  28  dm. 
kL  fol.  Zéér  9ieldzaam. 

89  Dezelfde  Executie ,  vooraan  regts  de  Gevangenpoort  en  in  h.  verschiet 
h.  galgen  veld ;  op  den  voorgrond  eene  menigte  menschen.  Y.  ond.  in 
de  pi. :  Anno  1628  den  27  Fehr.  Onder  de  pi.  oen  Srea^.  opschr. :  ,  Afbeeld. 
,v.  de  ware  Vadermoorders,  hoe  sy . . .  zijn  gherecht,  op  de  Plnets" 
enz.  en  daaronder  een  vers  in  2  kol.  De  plaat  is  fraai  geëtst  door  C.  B. 
De  pi.  hg.  17  met  vers  85,  br.  26  dm.  fol.  Zie  u^.  1492. 

90  yDe  weduwe  van  Oldenbam.  smeekt  Prins  Maurits  om  genade  voor 
a  haar  zoon."  (Arend ,  III.  c.  799.  800.)  Met  bovenst.  Holl.  onderachrift. 

Door  JB.  Pieart,  1728.  fol.  üifc :  Le  Clerc. 
h  Dez.  plaat,  met  8reg.   Fr.  onderschr. 

e  Dez.  plaat,  met  hetz.  Holl.  onderschrift,  v.  boven  get.:  Tom.  II.  j).  240. 
d  Dez.    plaat,   m.   Holl.  onderschr.  en  get.  II  240  enz.  ter  weersz.  een 

breed   randwerk   met   de   2  zinnebeelden,  als  op  1391  d.  Oldenbam. 

executie.  Hg.  82,  br.  35  dm.  br.  fol. 

91  (36  Maart.)  Executie  v.  Rein.  v.  Oldenbam.,  Heer  v.  Groeneveld, 
Dv.  Corenwinder,  Secret,  van  Berckel,  en  Adr.  v.  Dijck,  Secret,  v. 
Bleiswij k.  —  Gezigt  v.  de  executie  op  het  Groene  Zoodje,  met  een  tal- 
looze  menigte  menschen,  met  2reg.  gegrav.  bovenschr. :  ^Afbeldinge 
j,(Sic !)  van  de  Justitie  Dor  Drie  Prinsse-Moorders  Die  GeJustycert  syn 
's  Grav.  d.  28  Maert  1623.  —  Fraai  geëtst  znd.  nm. ,  m.  adres  v.  Lotns.  — 
Hieronder  een  ^Waeraohtich  verhael  v.  'tghene  in  de  Exec."  enz.  in 
3  kol.  De  pi.  hg.  20,  met  verhaal  35,  br.  27  dm.  fol.  Zeer  xeldtaoun 
en  fraai. 

92  Dezelfde  Executie.  Men  heeft  hiervoor  de  pi.  van  d.  Executie  op  27  Febr. 
no.  1489  gebruikt,  en  daarvan  alleen  het  onderachr. :  27  Febr., 
veranderd  in  29  Maart  daaronder  hetzelfde  ven  v.  dat  N<^.  geplaatst. 


198  Zamenzwering  tegen  Maorits.  IftSi 

198  Hatieima ;  nagenoeg  alfl  Toren ,  dodh  regte  hefe  gehaele  Binnen-  en 
Bnitenh  of  aan  de  ovenQde  t.  d.  V^rerberg  (boTen  aan  de  plut) 
eenige  haiien,  en  hoogerop  buiten  den  Haag  regte ,  8  halre  en  1  heek 
galg  en  8  raderen,  linki  8  halve  galgen.  Y.  onderen  aene  breede, 
lage,  ▼oorstelling  ▼.  h.  onthoo^en  en  rierendeelen  ▼.  een  der  Cob- 
spiratears,  daarachter  Groenereld,  Oorenwinder  en  ▼.  DQck,  regti 
eene  overdekte  doodkist,  links  een  getralied  hok,  waarin  eenige 
mannen.  —  V.  ond.  een  verhaal  .en  uitlegg.  in  2  kol.  der :  aAJhtA- 
gdinge  dsr  ExeeuUe  ged4ien  in  'sQra/vmi'Hage",  en  aan  h.  einde  een  ren: 
j,Het  werok  sijn  Meester  loont/'  Ledden  by  N,  Ghêeütgrekm,  Hg.  SO, 
met  de  uitL  40,  br.  27  dm.  fol. 

Van  dese  pi.  is  mi)  geen  ander  dan  dit  beeohreTenBz.  bekend, dst 
in  de  Yersameling  van  Platen  en  Portretten  over  de  Bemonstnuiten 
aan  de  Bemonstrantsohe  kerk  alhier  berast. 

1494  Hetzelfde;  een  groote  plaat,  gem.  H,  van  de  fizeoatle,  metgsgrav. 
a  bovenschr.:  Justitie  over  eenige  Armtn.  vamidtfn  en  adres  T.  C  J.  FtocAer. 

Beg^,  Yoor  de  Gevangenpoort  sQn  Blatins,  Oldenbam.  en  v.  D^ 
afgebeeld  in  de  kleeding  waarin  K^  gevat  werden;  t.  ond. 9 kleinere 
voorstellingen,  de  grootste  in  h.  midden,  gem.  B,  is  het  Tierendeelen 
V.  Com.  Qerrits,  links  2  kleinere  G.  D.,  regti  nog  2  kleinere 
waarvan  de  bovenste  E,  en  de  onderste  opgelaten  is;  meer  links  de 
portr.  V.  B.  v.  Oldenb.  en  Goven winder ;  geheel  re^ts  die  van  ▼.  Dgck 
en  Slatias.  —  Onder  de  pi.  een  a&ond.  ^ Oort  verhael  ende  waermoht 
, afbeeld,  d.  Justitie"  ens.  in  4  kol.  met  adres  ▼.  C.  /.  Vitecker,  1G8S. 
De  pi.  hg.  27,  met  verhaal  40,  br.  82  dm.  gr.  fol. 

h  Des.  plaat,  latere  druk,  waarin  het  open  vak  onder  Ji  is  ingevuld 
met  eene  voorstelling ,  gem.  F.  v.  de  Klaer  Uchtende  Faikhtil  en  andere 
boeken  v.  Slatius. 

Deze  plaat  is  de  meest  algemeene  van  alle  platen  over  dit  feit.  —  Dit 
Ez.  heeft  alleen  de  plaat,  ona^g^esneden,  met  alle  randen,  aonder  Verhad. 

c  Dezelfde  pi.  met  ingevuld  vak  F.,  en  VerKcuü,  dat  eohter  verkort  ii 
door  weglating  v.  de  aanzegging  der  Sententie ,  ens.  op  28  Mrt.,  eo 
bijvoeging  v.  een  Sonnet  tot  het  Perck  F.  (dat  vroeger  open  was). 

1495  Afbeelding  v.  d.  gewezen  Bemonstr.  Predikant  H.  D.  Slatius  te  Bleis* 
a  wijk ,  in  de  kleeding  v.  een  boer  (doch  geboeid  aan  handen  en  voeten) 

gelijk  hij  gevangen  werd  te  Bolde  bij  Koevorden ;  naast  hem  de  bier 
kan  die  hij  niet  had  uitgedronken  en  waardoor  hij  gevat  werd.  Met 
2  reg.  bovcnsohr. :  Ilendrih  Daniflsz.  Slatius ,  geweaene  Predicant  tot  Ble^i- 
ioijck  naer  *t  leven  afgchcelt  den  12  Miiart  1623.  Links  v.  ond.:  C.  J.  Yisscher 
in  (inv.).  Tor  linkerzijde  van  de  pi.  een  groot  vers  van  44  reg.:  iy 
xoreede  Moordery  enz.  en  daarboven  een  4  reg.:  «Dit  Predieants habyt 
jywat  vreemt  was  in  mijn  ooghon/'  enz.  —  Begts  de  Aeruproedlce  gel^k 
op  No.  1485  6  on  Hlcchts  die  10  regels ,  hier  in  20  korte  regels  verdeeld. 
De  pi.  is  hg.  24  dm.,  br.  13  en  met  vers  5  dm.  fr.  fol. 

Deze  plaat,  waarvan  Brandt,  Befo^rmatie  lY.  996  spreekt ,  en  over 
welk  bijgevoegd  gedicht  do  Bemonstranten  zioh  te  reg^  ergerden, 
(gelijk  ook  over  de  vele  on regt vaardige  toespelingen  in  de  andere 
platen  op  de  Arminianen)  is  bijzonder  veelverkooht ,  ookbUjkensde 
vele,  uitgaven ,  verkleinde  oopiön  en  nog  voorkomende  Exemplaren.  — 
Deze  1«?  uitg.  met  het  Holl.  vers  is  eohter  zéér  zeldaaLam, 

h  Dezelfde  pi.,  doch  waaronder:  C  J.  Visscher  ercu.;  links  het  groote 
en  kleine  vers,  h.  laatste  beginn. :  Dit  PredelLants  haltyt,  ens. 

c  Dezelfde  pi.,  met  G.  J,  Visscher  cxeu;  links  een  Fransoh  vers  v.  A. 
Lancel,  en  daarboven  in  ours.  een  6  reg.  Fransoh  vers;  beide  ver> 
talingen  v.  de  voorgaande  HolL  verzen. 


ms.  Zamenzwering  tegen  Manrits.  1^ 

d  Naanwkenrige  oopie  denselfde  plaat ;  t.  ond.  links :  C.  /.  VisBcher  m, 
als  op  a,  en  herkenbaar  dat  hier  in  het  bovensohrifl  staat :  pedicorvt, 
met  bijvoeging  bovenaan  v.  eene  r,  terwijl  op  de  8  vorige  staat: 
Predikant  —  Met  de  beide  verzen  van  44  en  4  regels, het  laatste  beginn.: 
Dit  PredicanU  habyi,  enz.  als  bij  a. 

1496  Het  gevangennemen  v.  Slatins;  regts  de  Herberg ;  in  h.  midden  de  ge- 
a  vangenneming.  Naar  en  door  8.  FoJcke.  1776.  Met  adres  v.  A.  Fokke.  br.  4fi, 
h  Dez.  pi. ;  Proefdruk  vóór  alle  Ir. 

1497  Afbeelding  v.  Groeneveld,  v.  Dijok  en  Slatins,  in  hnnne  kleeding 
gel^k  Bij  gevangen  werden  en  op  de  pi.  1494  voorkomen ;  hier  echter 
staat  Slatins  regts;  dit  fijn  en  /rooi  gegrav.  plaatje  kan  dns  geen  stak 
eener  andere  plaat  zijn.  Zonder  eenige  letter,  naam  of  tekst.  Hg.  9^, 
br.  6^  dm.  12o.  Uiterst  téldwuim, 

1496  (5  Mei.)   Ezeontie  aan   H.  D.  Slatins,  Abr-  en  Jan  Blansaert  en  W. 

a  Perty.  —  Eene  plaat ,  in  2  naast  elkander  staande  afdeelingen ,  ieder 
met  8  boven  elk.  staande  voorstellingen;  links  bovenaan  h.  portret 
V.  Slatins,  daaronder  zijne  onthoofding ;  later  h.  portret  v. /.  Blorussri ; 
regts  V.  Slatins  h.  portret  v.  W.  Ferty,  daaronder  h.  ligchaam  van 
Slatins  op  het  rad ,  lager  h.  portret  v.  Ahr.  Blaneert ,  alle  portretten 
in  med.  —  Links  en  reg^  v.  de  pi.  een  j,Cort  verhael  ende  afbeelding 
,d.  Jastitie  d.  5«  Mey."  Amst.  C.  J.  Visseher  De  pi.  hg,  27,  br.  16,met 
verhaal  81  dm.  br.  fol.  —  Deze  is  zóór  algemeen. 

6  Dezelfde  plaat,  zouder  Verhael  en  de  plaat  zelve  in  twee  rijen  g^eeld, 
en  ieder  afzonderlijk,  vaneen  gescheiden,  dooh  op  6én  vel  gerokt. 
Voorts  is  in  ieder  der  randschriften  v.  de  portretten  v.  Pertj  en  de 
twee  Blansaerts  bijgevoegd:  Saeywercker  tot  Leijden.  —  Aldns  komen 
deze  platen  voor  op  no.  1488.  —  Deze  staat  is  xéér  MldMam. 
1499  (16  Mei.)  Het  ontdekken ,  opgraven ,  wegsiepen  en  aan  het  rad  hangen 

a  V.  h.  lijk  V.  Slatins,  dat  met  de  deelen  en  hoofden  v.  Gorenwinder  en 
G.  Gerrite  door  zijne  Vrienden  den  12e  Mei 's  nachts  v.  h.  rad  gestolen 
en  begraven  was  op  een  land  bij  de  G^estbrug  tnssohen  'sHage  en 
Delft.  —  Plaat  in  6  afdeelingen,  gem^:  I — VI, dit  alles naanwkenrig 
vertoonende.  Met  2  insohrifben,  boven  aan :  ^Slatins  komt  nit  het  Graff;" 
'm.  h.  midden:  j^en  vaert  op  daer  hij  voer  aff."  Het  adres  v.  O.  J. 
Visseher  onder  op  UI.  —  Met  gedrukt  bovenschrift:  De. ghestolen Ar- 
nvyn'jaen,  Beyst  het  radt  vast  of  en  aen.  Links  een :  j^Waeraoht.  verhael 

jyhoe  Hendric  Slatius weder  te  voorschijn  geoomen  is;" onder 

dit  opschrift  4  versregels ,  reg^  een  groot  vers  en  2  versregels  daar- 
boven. Amst.  C.  J.  Visseher,  Hg.  27  dm.,  br.  28  met  Verhaal  40  dm. 
br.  fol.  —  Deze  plaat  is  mede  zéér  algemeen. 

h  Dezelfde  pi.,  latere  druk,  met  Verhael  enz.  zonder  bovensohr.:  De  ghestólen 
Armm.,  enz.,  zonder  de  4  verzen  in  de  linksche  kolom;  de  2  regels,  vroeger 
boven  de  reg^sche  kolom  zijn  hier  onder  die  ter  linkerzijde  g^edmkt. 

e  Dezelfde  pi.,  fraaije  druk,  zonder  Verhael;  de  plaat  is  in  tweeön  g^ 
deeld;  hot  boven  en  onderstuk  ieder  op  één  blad  gedmkt.  — Aldns, 
doch  naast  elkander  komt  deze  voor  op  no.  1488. 
1600  (tl  Juny  en  8  Juiy.)  Executie  v.J.Pietersz.  Lij ndrayer,Gtorrit  Kor- 

a  nelis  Kleermaker,  S.  de  Flecker,  Saaiwerker,  alle  uit  Leiden  en  aldaar 
op  's  Gravenstein  den  21«>  Juniy  onthalsd ;  voorts  v.  KI.  Moh.  Bontebal, 
Secret,  v.  Sevenhnizen  den  3  Julij  te  Rotterdam  onthoofd,  (Arend, 
ÏU.  e.  801.)  —  Afbeeld,  v.  h.  Schavot  voor  's  Gravenstein,  links  de  2  eerste, 
rechts  de  2  laatste  portr.  in  med.  Met  bovenschr.j.  Afbeeld,  d.  Justitie 
j,soo  tot  Leijden  als  Bott."  enz.  V.  ond.  het  verhaal  in  8  kol.  Znd.  eenig 
adres,  dooh  zeker  bij  C.J.  Visseher  te  Amst.  De  pi.  hg.  14,  met  verhaal 
29  dm.,  br.  23  dm.  kl.  foL  Aldns  op  de  pi.  N».  1488. 


200  Zamenz  wering  tegen  Maurits. — Doorbraak  t.  den  Lekdfjk.  ItU. 

h  Deselfde  pi.,  seer  Iral&ile  afdmk  met  alle  randen ;  TÓÓr  het  boTennlir. 
en  verhaal. 

1601  £Mn  Ughenicoord.  Arminiami ;  boTeneohrift  van  een  leer  Tinni^  Spoiprtnt 
op  de  Eemonitranten  bi)  dese  gelegenheid,  en  op  Slatina  in  het  hg* 
Eonder.  Een  man  op  stelten,  wiens  afjgfehonwen  hoofil  tnisnhnn ff|nn 
beonen  staat;  in  sijne  hand  een  hoofdeloos  beeld  t.  Hoop  (dos  Wsb- 
hoop)  in  Eijne  hand  een  touw  waaraan  een  mol,  Tleermnis,  kreeft 
en  Bohorpioen  loopen.  —  V.  ond.  een  vers  in  2  koL,  geteek.:  JZoneoMS. 
Amst.  Gom.  Wl.  Blaenlaken,  Boekreroooper  in  de  Sint  Janssirsetio 
't  Tcrg.  A.  B.  G.  1623.  De  pi.  hg.  14},  met  rers  84  dm.,  br.  15  en  28  dm.  foL 

1602  Zinneprent  en  vers  vermanende  tot  eendragt.  —  Met  6  reg.  bovenschrj 
jlftrifdliu  ofte  VergeUlK  Vennanende  d' Inwoonden  d.  VaremL,  NederL  tot 
Kendracht,  ens.  —  Boven  in  de  plaat  staan  in  een'  nimbus  2  mannen 
wier  handen  door  Ghristns  ineen  gelegd  worden;  op  aarde  brandt 
een  vaur  waarom  Eendro/cht,  Oodavrueht,  Oprechtheid,  Vocniektigh. 
staan ,  die  de  hoeoken  en  fameuae  prenten  verbranden,  door  2  Sngeltjei 
aangedragen ;  de  liefde  des  Vaderl4Mtts  verdrijft  Tweedracht  en  StaatÊntM. 

—  V.  ond.  een  afiiond.  blad  waarop  een  14  reg.  vers  in  2  kol.:  Tot 
wtlegg.  v.  de  Figuer,  en  voorts  een  groot  vers  v.  J.  Starter  in  8  kol: 
Meermalen  heb  ick  v,  ens.  Utrecht  by  /.  AmeJut,  1628.  De  pL  hg.  20 
met  vers  55  dm.,  br.  26  en  35  dm.  gr.  fol. 

Van  deze  fraai  gegrav.  plaat  sijn  de  Ex.  seer  algemeen,  dooh  dit 
£z.  is  het  öönige  dat  ik  ooit  met  h.  vers  ontmoet  heb,  welk  verB 
oiterst  seldzaam  en  slechts  hier  gedrukt  was  en  nn  volgens  dit  Bz. 
is  opgenomen  in  de  Werken  v.  J.  J.  Starter,  nitg^Bgeven  door  Proü 
J.  V.  Vloten. 

Eene  dergoUjke  verzameling  als  deze  over  dit  öéne  feit  van  No.  1467— 

1602   bestaande  oit  86  pi.  zal  wel  uiterst  Kïden  aangetroffen  wordeo; 

welligt  dat  ze  alle  toen  verschenen  platen  in  oUe  verschillende  staten, 

bevat. 

1503  (16S4.  lO  Jab.)  Overstrooming  v.  d.  Lekd^k,  eene  halve  mijl  boven 

a  de  Vaart,  zoodat  |het  water  door  en  bij  Amsterdam  in  het  T  een' 
uitweg  vond.  Gezigt  v.  h.  overstroomde  land,  en  het  aanvoeren  ▼. 
rljswcrk;  regts  een  hals,  links  de  doorgebroken  dijk,  in  h.  midden  de 
stad  Vianen ,  in  h.  verschiet  de  toren  v.  Utrecht.  V.  ond.  een  12reg. 
rijm  en  uitlegg.  der  letters  A — F  in  4  kol.  Gegrav.  door  Es.  v,  d.  Velde, 
Met  adres  v.  N.  Visscher.  Hg.  28,  br.  3S  dm.  br.  fol.  ZeldMuun. 

Een  latere  staat  der  plaat  met  adres  v.  P  Ooos  is  in  de  collectie 
van  don  heer  Bodel  te  Leiden. 

h  Dezelfde  pi.,  vroegere  etsdmk  vóór  de  lacht  en  het  vers;  en  de  naam 
die  op  de  vorige  pi.  onderaan  in  h.  midden  boven  het  vers  staat,  is 
hier  onder  de  pi.  links  aangebragt:  Esyas  v.  de  Velde  f eset  (tio  \)  regtë 
h.  adres  v.  Broer  Jansen.  Hierbij  eene  afzond,  korte  beeohr^v.  in  proza: 
jyAfboeld.  V.  den  groeten  Watervloet."  Met  uitlegg.  v.  a — f  in  8  kol. 
br.  fol.  Zéér  seldaaam. 

c  Dezelfde   pi.,  allereerste  etsdruk,  vóór  de  letters  A — F  in  de  pi.,  vóór 

den  naam  v.  v.  de  Velde ,  adres  en  vóórdat  de  rand  om  het  gegraveerde 

getrokken  is.  Afdruk  d  Veau  forte  pure.  Zonder  besohr.  br.  fol.  Uniek  JSv. 

1604  (15 — 88  Febr.)  Inval  v.  Graaf  Hendrik  v.  d.  Bergh  in  de  Velnwe  en 

in   Groningerland.   (Arend,  III.  d.  7,  8.  en  Bibl.  v.  Pamfl.  No.  2066). 

—  Kaart  v.  Gelderland;  bovenaan  regts  Zutphen;  onderaan  links 
Wageningen  en  Heusden;  boven  de  kaart  3  voorstellingen;  links: 
Het  mocdich  aenkomen  voor  Aemhem,  regts  de:  Vlucht  tot  Ede,  in  h. 
midden  eene  plundering,  met  onderschrift:  Vojftélavonts  Toehtg 
wQl   de   overhaaste   vlugt   v.   d.   Graaf  v.    d.   Berg   op   18  Wmhr^ 


MM.  West-Indiflohe  Zaken.  201 

VtstenaTond,  gesekiedde.  Onder  de  kurt  eene  lange  afbeelding  t  J)éu 
OfiocM  der  BataoiereM,  doelende  op  de  hier  afjgebeelde  Tan  allerwege  aan- 
gebragte  hulp  tegen  den  Tgand.    Onder  de  plaat  een :  «Gort  Verhael  t.  dea 

»V\i^t8  Tocht"  en  een  lang  Ters:    ySamenspraeck ot.  d.  Spaaniehen 

«VastelaTontfl-Tocht,**  te  zamen  in  4  kol.  Met  adrea  ?.  Cl,  /.  FiueAer.  De 
pi.  hg.  28,  met  Tere  43  dm.,  br.  80  dm.  fol. 
1506  Hetzelfde;  doch  de  8  plaatjes  hóien,  en  de  lange  plaat  ónder  de  kaart;  alle 
Teel  grooter  en  omgekeerd.  —  Duitsche  gray.  in  ^ne  onder- en  boTenafdee- 
ling  verdeeld  met  boTenschr,:  Sin/all  Orafen  Heinr,  v.  d.  Berg,  eni. 
Hg.  19,  br.  81  dm.  br.  4fi. 

1506  (Febr.)  ElfAnuterdamsehebnrgsrynit  Bommel  getogen,  kweten  lieh  dieper 
a  tegen   den   ryand  (h.   leger  v.  Graaf  t.  d.  Berg).  Naar  /.  Buifê  door  A. 

Vinkelei.  S».    Uit:  Kok,  Yad.  Wdb.  VIL 
è  Dezelfde  pi.;  Proefdmk  ?öör  alle  Ir. 

1507  Oproer  te  Amsterdam  op  de  Nieawmarkt',  over  eene  gewaande  Tooreres.  kl. 
a  %4fi  plaa^e.  — -  b  Hetz.  Proefdruk.  —  e.  Hetzelfde ,  Teekening  voor  h.  voorg.  24^ 

1608  (10  Hel.)  Innemen  vsn  St  Salvador  in  Brazilië  door  den  Admiraal  Jae.  Wil- 
lekes.  (Wagenaar  XI.  12.  16.)  — Afbeelding  van  èithfiaiTodoiotSameioêv^ 
Brazilië  en  gezigt  op  de  stad  St.  Salvador  boven  op  den  berg  aan  de  baai  gele- 
gen ;  regts  het  fort  Ut,  Jntonio  aan  den  ingang  der  baai,  links  het  fiort  Tape- 
sièpe  en  een  klein  kaartje  van  dat  gedeelte  van  Brazilië ;  in  de  baal  de  geheele 
Hollandscho  Vloot;  met  adres  van  C,J,  fitteker  en  MutêlOerriiê,  Zonder 
naam  v.  grav.  —  Van  ond.:  «Besohryvinge  v.  't  innemen  van  de  stadt  Salva- 
dor, enz."  in  5  kolommen.  Met  adres:  Amst.,  0,J,  Vüseker,lt%é,  br.foL 
Hg.  19^  dm.,  met  beschr.  88  dm.,  br.  83  dm.  Zeer  tekkaém. 
Deze  beschr^'ving  is  waarsohgnlgk  opgenomen  in  de  Bry,  Gr.  YoyXII. 
Deze  plaat  kwam  voor  in  den  Catalogns  van  Dr.  Manniki  t.  CleeJf  te 
Utreeht.1860.No.  687,  verkocht  voor /6.76,  later  vpor/18.—.  ladenAtlaa 
van  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhais  te  Leyden  is  van  deze  gebenrtenis  nog  eene  an- 
dere plaat,  met  bovenschrift  in  de  lucht:  Sahadar,  Toorts  met  uitlegging 
van  onderen  der  No.  1 — 22  en  a,  b.  Hg.  27^,  br.  86  dm. 

1509  Afbeelding  van  Diego  de  Mendosa  Purtado,  Gouverneur  Gen.  van  Brazilië 
en  Domingo  Coinia,  Jezuit  Provinc.  v.  Braz.,  gevangen  genomen  door  den 
Admiraal  J.  Willekes  te  San  Salvador,  afgebeeld  den  17  0ct.l624,  nadat 
zg  den  16n  Oct.  met  het  schip  Speelman  voor  Amsterdam  g^earriveerd  en 
's  nachts  te  12  uren  op  het  W.  Indische  huis  in  verzekering  gebracht  zgn.  »— 
De  beide  personen  ten  voeten  uit  tegenover  elkander;  achter  hen  12  andere 
andere  gevangen  personen,  in  het  verschiet  San  Salvador;  daaronder  eene 
gegraveerde  uitlegging  der  plaat  en  namen  der  personen.  —  Onder  de  pi.: 
•Stejger-Praetjen  ....  over  h.  apprehenderen  v.  d.  Gouverneur  en  Provin- 
«ciael  V.  gantsch  Bruilien,"  in  8  kol.  Amst.  C/.  /.  VisseAer.  1624.  fol. 
Hg.  26,  met  87  dm.,  br.  22  dm. 

1610  (JolU-)  ^'  Capoen  en  haenengeveehi,  Zinneprént  op  het  versehil  tussehen 
ü  Frankrijk  en  den  Paus,  over  de  Gereformeerden  in  Veltolin  of  Graauwbunder- 
land?  (Wassenaar  VIII.  18.  14;  128^—140.)  Op  den  voorgrond  links ,  vecht 
een  kapoen  met  de  8dubb.  kroon  (de  Paus)  met  een  gekroondeii  Fransehen 
hssn ,  die  door  een  licht  uit  den  hemel :  Protegam  te  bestraald  wordt;  onder 
de  kapoen:  Jitt  meum  proseqt$ar;  op  den  achtergrond  zien  dei  Hertogen  em 
Princ.  9.  Italië  en  de  Card,  Imp,  naar  dit  gevecht;  meer  regts  wordt  een 
wereldbol  in  brand  gestoken ;  EmUeme  pomr  leê  ham  Bepriiii  geheel  regts 

26 


208  Bdeg  tw  Braaft.  lOML 

d«  CbqumgrU  JEmmm;  dunroor  de  ktk  (Spuje.P  dU  foorieil  üt  iin 
twist  wïl  trekken  O  ▼Mr  kemx  De»  ctrimi  Jbyw  pUetmaiur  Aeim, 
Voorti  een  Sreg.  optelirift  in  Iiit,  Fnaeeh  en  Holl.  aaast  elkante:  Cn- 
Umem  imter,  eto.  —  Onder  de  pi.  een  HolL  en  Fniieeh  gedickt  otw  £t 
gerecht  (te  nmen  4  kol.)  mei  epeekr.x  «Het  wenderlqek  Kapoen  en  HaBt> 
gefecht."  Zonder  nm.  t.  griT.  of  tdree.  kl.  fol.  Hg.  14  bmI  len  S4  br.  lOda. 
I  Detelfde  pi ••  vroegere  ftmegere  afdmk,  ?ódr  de  woelden :  Hêri . . .  HêHt.'' 
JSwtèlmê,  —  Dam  eerUmi,  ena. 

Beie  pUat  ie  leker  niel  mm  1690,  eerder  T^r  1610  gcgnnod, 
loodat  ik  dairom  yermoed,  dat  ie  op  ket  boYenTemneldo  vendul  dodt 
en  niet  op  de  Fronde,  in  1648  en  later«  waartoe  nndem  meerdtteaiaki- 
ding  r^a  londe. 

Den  plaat  wordt  meermalen  in  HistoriKke  atlaaeea  gvrondei,  doek  ii 
•tecdt  oDToldoende  nttgelegd.  —  Is  de  kier  gegeven  Terklariagdejiiite? 

1511  (16  JolQ.)  Begin  v.  k.  beleg  van  Breda.  -.  Kaart  t.  k.  land  v.  Bndii 
in  k.  midden  de  stad;  onderaan  regts  Dordreekt ;  borennnnBoecBdail;  ia 
k.  midden  links  Tnmkout;  links  v.  Breda  ket  leger  t.  Spinola  bqBssris 
en  Gillen.  — Van  ond.  eene  verklar.  in  4  koLmetopaekr.:  «Afbeeld,  dci 
«Leghers,  onder  ....  Spinola,  nn  tegkenwoord.  ligg.  in  deqnart.  t.  firedi; 
«Mitsgad.  de  gheleg.  der  landen  daer  ontrent  A^.  1664,"  waarin  goefd 
wordt,  dat  Spinola  d.  19  Jalg'  ign  leger  te  Ballart  bg  Lier  koeft  nedergsslsgn 
en  men  nog  niet  weet  wat  kg  verder  aal  nitrigten.  « Anut.  C*  J,  Fündbr  ia  de 
.Calverstr.  in  de  Visseker."  Hg.  19,  metnitlegg.60dm.«  br.  66  dm.  br.  4*. 

1616  (1894.  67  Ang.  tot  6  JnaU  iOStt)  Belsg  en  veivveri^g  van  Bieda 
door  Spinola.  —  (Wagenaar  X.  487  en  XI.  9).  Bgionder  nitvoerige  voontel- 
ling  op  6  groote  aaneenbekoorende  folio  bladen «  6  boven,  6  nanat  elkaader; 
de  middenste  der  bovenreeksmetinsekrift:  &ièf€  dê  Brêém :  ket  gekeel  door 
eenen  6  duim  broeden  gefigar.  rand  omgeven.  In  k.  midden  v.  k,  gtheel, 
das  onder  en  boven  op  de  middenste  platen,  is  Breda,  links  de  kvk  na 
Oosterbont  en  h.  Pannenhais;  -*  lager  k,  HoU.  legerkamp;  regts  bet  Gii- 
nekeo  en  b.  Spaansche  leger; —  v.  ond.  teer  vele  soldaten,  legogevoeli 
links  de  schilder  Callot  teekenende,  regts  de  komst  v.  d.  Aartskertogeaiak. 
leger,  enx.  Alles  door  Jacf,  Cuttot  naar  igne  eigene  opmetingen  va 
eigenaardig  L'gt  en  geestig  geëUt,  Ieder  blad  der  bovenreeka  kg.  56 dm., 
de  onderste  67  dm. ,  br.  49  dm.  6  bl.  gr  foL  —  Hierbg  behoort  nog  eeo 
7e  héógst  seldzaam,  blad  (dat  hier  slechts  in  aüwhrift  aanweiig  is :) /m^< 
Ohtidionii  Bredoêt  1624  H  1625;  behels,  in  2  kol.  de  nitlegg.  der  til- 
looie  egfers  op  de  pi.  voorkomende;  als  A«-Z  en  N^.  1 — 164. 

De  6  koperen  platen  der  kaart  bestaan  nog  te  Antwerpen,  aoodatinden 
laatsten  tgd  verscheiden  nienwe  doch  zeer  goede  afdrukken,  waaraan  echter 
steeds  ket  7c  blad  ontbreekt,  in  de  wandeling  gekomen  sgn.  DebeerBodel 
te  Leiden  heeft  in  zijne  collectie  het  7e  blsd  in  origineelen  dmk. 

1618  (31  Aog.)    Dezelfde  kaart  als  1511,  dook  vermeerderd  met  vele  verstsridn- 
gen  om  Breda,  bg  ter  Heide  en  het  Ginneken,  en  andere  versehillen. — ' 
Bg  deze    kaart  is  geene  verklaring,  doek  onderaan  ia  eene  andere  kssr6^ 
gehecht  met  boveasehrift:  *t  Beliff  vmm  Breda,  1624,  vertoon,  in  kmiddet^ 
Breda  met  de  versterkingen,  veel  vergroot,  links  het  versterkte Ginnekec^ 
en  regts  ter  Heyde.    Ter  weerssgden  en  onder  die  kaart  eene  verklaring 
«Afbeeld,  en  kort  verheel  d.  Belegrr.  v.  Breda,"  enz., met  verklar.  v.  1 — \0 
en  in  cnragf  v.  de  lett.  •— r.    Dit  verhaal  gaat  tot  61  Ang.  1664.  Znd. 


IB4-2S.  Beleg  yw  Breda.  fiOS 

Slim  of  adfw. «- De 0fi^irj<#  ktart  »  hg.  15,  br*  19  da.»  mat  èentektt 
hg.  SS  9  br.  84  dm.  fol.  Beront  in  )u  Archief  d.  Genie  ain  h.  MinisL 
T.  Oorlog,  genot.:  Veldslagen,  733. 

614  (4  Sept)  Hetwlfde.  —  Alleen  de  Terklaring  eener  mg  onbekende  ktart, 
in  4  kol.  op  S  naait  elkander  behoorende  bladen ,  beginn.:  KarU  UteJkrifp. 
•M  dê  SUdi  M  Lamde  Breda^  mgt  de  beleg,  eiu.  d,  %%Amg,  16S4,  gaande 
tot  4  Sept.  Met  nitlegg.  v.  N».  1-— 15  om  de  Stad  en  A<^I  r.  de  belq^ring. 
2nd.  adrea.  Hg.  18,  br.  46  dm.  br.  fol.  Beratt  in  h.  Arahief  d.  Oenieaan 
h.  Miniat.  t.  Oorlog,  genot;  Yeldalagen,  700. 

516  (2  Oct)  Hetzelfde.  —  Oroote  kaart ▼.  Breda,  met  de  Tenterk. ;  t«  ond. linke 
het  Yenterkte  ter  Heyde,  boTenaan  regtt  h.  Oinneken;  daaronder  een  aftond. 
kaarljje  7.  d.  Bommelerwaard.  —  Onder  dexe  kaart  ia  eene  andere  ge- 
heeht  teel  gelgkende  op  die  ▼.  de  Langstraat,  N<>.  16S8,  iraaropT.ond.de 
Biesboidi  met  vele  schepen ,  borenaan  Breda ,  rogta  ter  Beyde  en  Senenher' 
gem,  links  de  ri?ior  de  Dunge  voorkomen.  —  Naast  en  onder  die  kaart  eepi 
verbaal  in  6  kol. :  „Belegeringke  v,  Breda",  gaande  tot  S  October  16S4.  Met 
ftitlegg.  d.  qjfers  1 — 16.  De  bovenste  kaart  is  hg.  31,  br.48  dm.«  de  onderste 
hg.  10,  br.  87  dm.,  het  geheel  hg.  40,  br.  48  dnu  gr.  fol. -^  Berust  in  h. 
Arehief  d.  Genie  aan  h.  Ministerie  v.  Oorlog,  genot. i  Yeldslagen,  78S. 

616  (ie  Oet)  Hetzelfde,  geheel  anders.  —  Grootere  kaart  t.  Breda  met  meer 
Ycnterkingen ;  linke  het  Ginneken ,  regts  ter  Heyde,  onder  en  boven  Breda  de 
Holl,  kampen,  links  en  regts  de  Spaansehe  kampen.  Bovenaf  regta  een  groot 
Yierkant  veld  met  insehr. :  «Perfekte  afbeeld.  ▼.  de  Beleger,  d.  Stadt  Breda", 
•ni.  en  links  een  dito  veld  met  nitlegg.  c— jr.  — •  Van  ond.  eene  afimnd.  be- 
•ehrgv.  in  6  koL ,  beginn.i  »Gort  verheel  eade  perf.  afbeeld,  d.  Stad  ande 
»Bekg  V.  Breda",  loopende  tot  19  Oet.  16S4,  met  verklaring  v.  lr-19  v.  de 
«Qfen  ia  h.  leger  v.  Maarits,  en  20^40  in  dat  van  Spinola.  Amat.,  O.  /.  Fïa- 
êcker.  1624.  Hg.  40,  met  beschr.  68,  br,  62  dm.  gr.  lol. '— Benut  in  het 
Archief  der  Genie  aan  h.  MinisU  v.  Oorlog,  genot:  Yeldslsgen,  784. 

617  (108^.  3  April.)  Dezelfde  kaart,  met  tallooie  veranderingen.  In  plaaU  v.  h. 
groote  vierkante  veld  bovenaan  regts,  is  hier  eene  veel  kleinere  ovale  ear- 
tonehe  in  een  lauwerkrans  geplaatst,  met  insehr. :  Belêgerimg  vem  Breda,  enz. 
De  stad  zelve  is  zonder  de  vele  baitenwerken,  de  kampen  v.  Spinola  en 
BagHoni ,  aeer  veranderd ,  eus. ;  v.  ond.  in  curs. :  Qedruckt  ^  CL  Jemaen  Vit' 
uktr  dat  op  de  vorige  in  romeinsehe  letters  staat.  -«  Van  ond.  en  regts  v. 
de  kaart  een  groot  verhaal :  Ifiêu  geeorrig,  en  9€rM.  caerU  v,  de  ielegk, 
wam  Breda  enz.  wat  de  gesohiedenia  v.  h.  beleg  tot  8  April  1626  voortzet 
(Zie  het  volg.  N».)  Met  adres  v.  C,  /.  FimeAer,  De  pL  hg.  40  en  br.  63, 
mat  beeohryv.  hg.  46,  br.  70  dm.  br.  foL  —  Zéér  xetdieam, 

.118  Deaelfde  kaart,  als  voren,  doch  v.  boven züa  2  bladen,  enregta  1  blad  aan- 
gehragt,  die  de  kaart  vervolgen;  h.  regterblad  heeft  nog  de  Hooga  en  Lage 
Kwalnwe,  en  een  klein  kaartje  van  den  Zwalawdigk  en  Geertrnidenberg;  het 
regtsehe  bovenblad  vertoont  Zevenbeigen  en  de  Klnndert;  het  linkexblad  heeft 
het  kaarde  H^,  1611,  doch  met  vele  veranderingen  en  insehr.:  .Kien  deel 
»Y.  &abaat'*.  Onder  het  geheel  de  tekst  der  vorige  kaart  t  ..Nieagecorr. 
••B  verhet  eaerte",  doch  in  andere  orde  gedrukt,  enale^ta^t  16  Jjmuarg 
gaande.  De  vorige  kaart  is  dos  laier.  Met  adrea  v.  CLi.  ViucMer.  Het 
.    geheel  der  kaart  is  hg.  59,  met  beschrvv.  78,  br.  70  dm.  br.  fbl* 

419  Doelide  kaart  verkleind,  als  1516,  door  Jae. aiSeydem ,  .aan ine^ mense 
«Janaarii  ao.  1626."    Mei  Duitsohe  inscrif  tiia  in  de  pi  —  Yaa  and.  eene 


204  Bdag  tia  Breda.  ML 

oStTOorige  taoKrürisg  t.  k.  beleg  tol  SB  0eeember  1614»  ««iHqgbgiv 
lett   «— y  en    1^41   ia  B  koL  kg.  IbL  Hg.  SB,  mtt  beeek^v.  U,  k 

82  dm.  Mdtmam, 

IBSO  HetwlMe.  —  Zeer  nitfoerige  kaart  r.  een  groot  deel  t.  BrakMid;  in  L  Bid- 
den Breda ;  bovenaan  regti  Meekelen  teer  klein ;  onderaan  Huücb  en  k.  Slak, 
links  Hentden  en  's  Boteb.  — Alles  geklenrd.  Onderaan  Unka  oen  opBspUkt 
insehr.  in  eorsyf:  Bmrcmf9  v.  Bredm  imer  im  U  mm  as  dê  t^kmm,  Ut§tr. 
V.  1024  M  25.  AfyêUék,  m  tr^fiy.  ioar  J.  r.  Bergen  em  Nie.  Geelkod. 
Ug.  68,  br.  70  dm.  br.  fol.  — Bemst  ink. Aiokierd.OeninaaBk. JCsiit 
T.  Oorlog,  genot:  Veldslagen,  785. 

15S1  Hetielfde,  gekeel  omgekeerd,  op  grooter sekaaL  Ia  knt  middoi.  eaaigBsi 
xegts  Breda,  bovenaan  Dongen  en  's  Oravenmoer,  links  terHejde,  oadc^ 
aan  k.  dorp  Sprinken.  Met  ÏHnsekenitlegg.  — Yaaaekl.bndnktmetLii 
tekst,  b.  Torkaal  v.  dit  beleg.   Uit  de  stedeboeken  t.  Jan  Blena.  br.fcl 

1B88  Hetielfde.  —  .BaronTe  r.  Breda,  twelk  ia  een  part  t.  Bftkaadt,  dsff 
«in  te  sien  is  de  tegkenwoord.  beleger,  dee  jaers  18S4  ea  S5«,..  A%it 
«ttitgeg.  door  /.  e.  Btrgm  ende  Vui,  Otwlkêrti^.  Het  N.  W.  oader^  k. 
Z.  0«  bovenaan ;  met  aanwqsing  der  aren  gaans  door  liaiBa  en  egfais.  k. 
fol.  Hg.  68,  br.  84  dm.  ^  Benut  ia  dea  Atlu  r,  ICr.  J.  T.  Bedd 
Nyenknis  te  Leyden, 

1628  Hetselfde,  anders,  met  Franacke  bsaekrvT*  n  adres t  AnTm,  dm  Ik. 
Verhoe^em^  imprim.  Jnr<  sur  Ie  lombarde  veste  k  la  maia  d\ff.  16S7.  Hg. 
met  de  beeobr.  69,  br.  70  dm.  br.  fid.  — Beiast  ia  d.  Atlas  ▼•  M.  J.T. 
Bode]  ea  Ngenknis  te  Lejden. 

1688  Spotprent  op  Spinola,  bQ  k.  beleg  van  Breda  de  tydiag  ontvaageada  t.  den 
groeten  bnit  door  de  Hollanden  in  Branlie  in  de  Allerk«iligea4aai  bekaaU. 
(Zie  N«.  1608  ea  9.)  —Spinola  sit  te  paard,  en  vaart  met  de  kaaden  door 
ket  kaar;  v6ör  kem  de  Kapiteins ,  klagende  dat  sg  geen  sold\i  kaaaea  beftalsB; 
links  de  Hollandsebe  matroien  met  r^ken  boit  nit  West-Indi6 ;  in  k.  versekist 
(bg  Spinola)  Breda.  Steekt  g^UU  pL  snd.  nm.  Van  ond.  een  i  SttmêMtfirmÊC 
tnsBcken  Keu,  HoHê  en  WamtUUiêr,  «een  Sonnet  ter  getnkweaaek  aea  de  W. 
»Ind.  Vloot",  en  aanspraak  v.  Breda  tot  Spinola  ia  4  koL  ^Oféruei  Is  1624". 
(te  Antw.)  Hg.  18,  met  vers  88,  br.  86  dm.  br.  foL  ÜÜsni  ÊêiitMm, 
Hierbij  een  afsekrift  v«  k.  Plaecaat,  waarbij  drn  19  Jnng  I686aamcat 
den  Koning  dese  Spotprent  te  Antwerpen  gedmkteaailgegevea«  veibodea 
werd.  Het  origineel  van  dit  Plaecaat  bemst  bg  den  Heer  Pr.  Cnypen 
van  Yeldboven,  die  ket  mg  medegedeeld  keeft 

1524  (6  JaaU.)  Belg.  Spotprent  op  bet  verlies  v.  Breda  door  de  oaiea.  — nTrenrfssit 
»der  (Calvinisten ,  mitsgaders  de  wtvaert  v.  Breda**.  —  8  reg.  opeekrifi  v.  eeas 
famenspraak  in  8  kol.  tnssoken  een'  Hollander  en  Brabander  over  ket  verBei 
der  stad,  waar  Spinola  d.  6en  Jnng  introk,-*  onder  eene  plaat,  waarop  een 
klein  tnrftekip  (dat  van  1690)  met  ronwfloers  bedekt,  door  8  paarden, bereden 
door  Mansfeld  en  Halberstadt  (Ckr.  v.  Bninsw^k),  wordt  voortgetrokken; 
daaraditer  de  Calvinisten  in  trenrgewaad  te  paard ;  bovenaan  ia  b.  versebiet 
Breda.  —  Zonder  naam  v.  graveur,  met  adres:  te  Antwerpen  in  de  Hnyvetter- 
Btraat  in  O.  L.  Vr.  foL  Hg.  21,  met  vers  48  dm. ,  br.S7dm.  Bo^  MiU- 
ttum.    Ik  keb  deze  plaat  nooit  elders  aangetroflbn  of  vermeld  gevonden. 

1626  De  Spaansebe  Wieg.  Houtsnede,  met  vers.  — Aldus  vermeld  op  b.  jaar  1825 
in  den  (^talogus  mgner  VeUing  Cordu,  16  Mei  1848,  bL  6,  N9.66,  en 
gekoekt  door  dea  Heer  J.  Slagregen  te  Amst  /2,60. 


Bezetting  van  Heoflden.  —  Dood  van  Manrits.         SOS 

lfiS6  (i615.  JinoarQt)  Het  beietten  der  ?eeting  Heuden  in  Noord-Bnbtné. 
door  de  Hatrlemiche  en  Haagtche  bnrgerg  ter  beveiliging,  terwql  SpinoU 
T.  10  log.  1624  tot  8  Jnng  1625  Breda  belegerde.  Zie  N*.  1511  tot  1584.  — 
Profil  der  itad  H.  en  der  mnren ,  op  den  voorgrond  Tele  niten  en  wagens. 
Boren  in  de  pi.  het  wapen  van  Heuden,  linktdatTanHaariem,  regtavan 
'b  Hage.  Van  ond.  een  24reg.  vers  in  6  kol.  get.:  SÊinmm  Animm  (S.  Ampiing , 
de  Uaarl.  Predikant)  ter  eere  der  besettinj^.  Met  uitlegging  der  M*.  1-^14  op  de 
plaat.  Door  TAêod»  MaiJkam,  8  aaneenaloitende  platen,  hg.  86  dm.»  te  tarnen 
breed  74  dm.  Zeer  fraaie  plaat  die  vrq  dikwQU  voorkomt.  Van  dete  beietting 
Tindt  men  b^  Wageiuuur  niets ;  sie  een  enkel  woord  bg  Wèêttiuuar  IX.  41. 
Deie  plaat  is  in  1678  nog  eens,  bqna  onveranderd ,  gebnükt  by  debo- 
letting  van  Hensden  door  de  Amsterdamsehe  sohntfterg  gedurende  10  da- 
gen. Zie  die  uidtaate  plaat  op  het  jaar  1678.  —  Dergelqke  platen  over  de 
de  hnip  door  stedelgke  schutterden  aan  andere  steden  sqn  N^.  1478,  78,  74, 

1BS7  «Be  Haarlemmer  Meer  A.\  1686"— Afbeelding  van  de  toegevroren  meer, 
waarop  vele  sehaatseorgders ,  een  ingevroren  vaartuig ,  eni.  Naar  JS.  v. 
Jjtêrlump  door  5.  Fokke.  br.  fol. 

1586  (13  AprU  en  Aog.)  Be  togt  van  Graaf  Smst  van  Nassau  in  Braband,  tn 
de  legering  in  de  Langstraat.  (Wassenaar  IX.  8.)  — Kaart  v.  Braband;  links 
bovenaan  den  Bosch,  onderaan  Heusden;  regts  bovenaan  Breda,  onderaan 
Geertmidenberg,  in  het  midden  Sprang,  WaalwQk,  ens.  —  Van  ond.  eene 
besehr^ving  van  den  togt  en  opsomming  van  de  sterkte  des  legers  in  S 
koL  b^nn.:  Hti  Leger  in  de  LÊmge-Siraêi  ghde§,  imetehen  *«  Beriogenèm 
0mdê  Breda,  —  Znd,  eenigen  nm.  (welligt  bg  Jf.  Oeelteret  te  Leiden.) 
Hg.   16,  met  beschrqving  88,  br.  88  dm.  br.  fol. 

1589  «Eeikrans  tot  h.  Hooft  d.  •  • .  Vorst  Christ  r.  Brunfl#Qck.  Waerim  wert 
iptf^beelt  de  voomaemste  Steden  en  Sterkten . . .  bQ  hem  in  VfTes^bslett . .  • 
^verovert"  (Wagenaar.  XI)  — De  Hertog  Glirist.T.Brttnsw.  te  paard;  daar- 
boven dit  6reg.  gegrav.  opschrift;  •«* links,  regts,  onder  en  boven  88  kleine 
▼ierk.  afbeeldingen  der  genomen  steden ;  de  8  laatste  vierkanten  regts,  epen. 
liet  adres  v.  C.  /.  Vüteher.  Hg.  88,  br.  85  dm.  h\.  Zéir  MeUemêm, 

1580  (2J  April.)  Over^jd^n  van  Prins  Manrits,  (Wagenaar  X,  498.)  Het  ledi- 
m  kant  des  Prinsen,  waarvoor  Bogerman  rit.  Naar  Buye  door  rtaMsi.  18* 

Uitx  (Fokte)  Geschied,  d.  NederL 
k  Bei.  pi.  proefdruk  voor  alle  Ir. 

1581  Prins  Maurito  op  sgn  doodbed.  Door  C,  de  Pm.  Eééreetdeeum,  —Aldus 
vermeld  in  den  Cat^  mgner  Veiling  Gordee^  16  Mei  1848» 

1588  Praalbed  v.  Manriu.  —  Het  Igk  v.  d.  Prins,  in  tabbanrd  uitgestrekt  liggende 
In  eene  groote  saai  op  een  praalbed,  sonder  gord^nen,  waarboven  de  Faam.  — 
Onder  de  pi.  een  7reg.  opschrift?  nHet  overlgden  des  Hooggeb.  Vorste 
^Manrits"  eos.  en  een  Holl.  vers  v.  J.  Zeveeotlus  in  8  kol.  Lejden  by  N. 
Geelkerek.  föl.  Fraage  grav.,  seer  seldxaam.  Aan  h.  Ministerie  v.  Oorlog; 
Sn  veiling  Br.  Mnnnika  v.  Cleeif  1860,  N».  860.  verkocht  voor  ƒ7.86. 

1588  Hetselfde,  doch  h.  praalbed  met  opengeschoven  gordijnen;  links  v.  h.  bed 
fit  een  man  in  middelbaren  leeflQd  (niet  Bogerman?);  regts stsal  een  heil*- 
bardier.  Op  den  voorgrond  9  knielende  pages  met  h.  NassaUsohe  wapenbord. 
Met  6reg.  bovenschrift:  «Afbeeld,  d.  vertooninge  v.  h.  doode  ligchaem . . .  • 
.d.  VorsU  Manrits"  en  8reg.  Lat  onderschrift  t  «Effigies  magni  Mauritii , 
»ete".  Naar  en  met  adres  v.  A,  e,  d,  Venne  door  J.  VerHrmeki^  br,  fsL 
Hg.  80  br.  80  dm.  Zeer  eeUatum, 


206  LfikatatU  wi  Manrits.  HB. 

Later  ii  deie  plaat  Tenohenaa  met  era  uitvoerig  Ttn  ia  S  kol.  vio  i.  0. 
d,  Fênne,  met  diens  adres  (SeUlder  ra  Teekraaar  te  's  Hage)  ra  dat  ? .  /.  P. 
9,  d.  Femme  te  Middelb.  1025.  —  Dit  vers  wai  in  mqn'  Port^e^caialogu 
N®.  141  fermeld  en  is  aan  h.  Ministerie  ▼.  Oorlog  aaaweug. 

Desa  plaat  is  ieker  gevolgd  naar  de  tchilderq  op  koper  door  A  v,  de  Teane, 
die  op  de  Tentoonstelling  v.  Oadhedcn  te  Delft  in  1868  onder  N*.  S163 
voorkwam  en  op  'sRgks  Mnseum  te  Amsterdam  (N*.  845)  beresL 

1584  Uetxelfde  paradebcd,  londsr  faam,  pages  ra  hcUebardier ,  doch  met  een 
predikant  (P)  ter  sgde  van  k.  ledekaat.  Met  Ireg.  Lat.  onderMkr.  Znd. 
nm.  V.  grav.  br.  fol.  —In  mgn  Portrct-catal»  N^,  1&8, 

1585  Paradebcd «  andere  voorstelling  in  breed  ov.»  waaronder  8  Lat.  venen  i^mum 
dies  Mortiê,  br.  S^.    In  myn  Portret-caUl.  M^  144. 

15S8  (18  Sept.)  L^kstaatsie  v.  Manrits.  — Zeer  nitvoerige  voorstelling  in  4  breede 
aaucenslnitende  bladen  van  den  gekeelen  trein  op  de  groote  markt  te  Delft, 
in  9  rycn  boven  elkander;  bovenaan  de  Markt,  in  ket  midden  de  Kerk, 
daarboven  het  praalgraf  van  Willem  I ;  regts  ket  wapen  v.  Delft.  Met  lan* 
duiding  der  personen  op  de  plaat.  Door  G,  9,  ScAimd^L  1625,  met  adres  t. 
A'ie,  J,  Cl,  ■/.  Viueker  1623.  4  bl.  br.  foL,  de  bovenste  kg.  81 ,  de  onderste 
89^  dm. ,  alle  breed  60  dm.  — >  Vrij  feldsaam,  fioven  deia  bladen  behoort 
een  zwarte  rand  met  opschrift  in  wit:  J*ompa  fmaêèrit,  ens.;  voorts  by  het 
geheel  eene  beschryviDg  op  2  bl.  groot  fol.  en  2  bl.  kl.  fol. ;  beide  dese  toe- 
voegsclen  waren  by  het  Ex.  deier  platen  v.  Dr.  O,  Mnnnika  v.  Cleeff.  I86O. 
NO.  361;  verkocht  voor  ƒ  20.—  aan  Dr.  Hnnrkamp.  —  In  de  collecties, 
d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam,  heb  ik  eene  bcsehrg ving  t.  dese  Lykstaatsie 
gevonden  op  12  kl.  4^.  blaadjes  gedrukt,  onderara  gra^.  1—12  (kg.  1.2, 
11  en  12,  ieder  88  dm.,  8 — 10  ieder  kg.  7  dm.)  met  opackrift:  nBeteèr^ 
•virngMê  v.  d,  üjfivaert  d»  Jlooggeh,  ForsU  Mamriiê"  eas.  en  adres  v.  de 
Wed.  V.  Joos  Veselaerp  woon.  aan  de  Zuyderkerck  In  de  Hoope  te  Amit 
1626. —Is  dat  welligt  de  kierb^j  behoorende  beschrüviagP 

1687  Uetxelfde.  —  Zeer  nitvoerige  afbeelding  in  80  aaneensluitrade  reeksen,  op 
10  bladen,  met  doorlonpend  bovensckrift  in  kapit.  letters  in  depUat;  de 
bovenste  reokien  der  dO  bl.  sluiten  aaneen ,  en  daarop  volgt  de  reeks  der 
onderste  afbeeldingen.  Boven  iedere  persoon  syn  naam  of  qnaliteit  in  cnrs. 
Met  titel  op  eerste  pi.:  Haee  pompa  Jkmeèris  spectëia/uiiDf/pJkiiSSept* 
1625 ,  enz.  en  onderaan  op  de  lOe  pi.  de  opdragt  aan  de  Staten  Gener.  door 
dan  graveur  /.  v.  d.  fWtf^  ra  den  uitgever  Jotf.  //üm^üm  te  Amsterdam  1628. 
9^  bl.  gen».  1— 10  br.  fol.  Ieder  blad  kg.  40,  br.  55  dm.i  doch  bl.  10 
is  slechU  27  duim  br. 

Een  compleet  £x.  kwam  voor  in  dra  Atlas  v.  Voorst  N^«  8S6,  verkocht 
voor  ƒ100.—,  en  een  rader  even  fraai  £x.  in  dien  v.  Dr.  v.  Cleeff, 
N*.  861,  verkockt  voor  /60^—  aan  Dr.  Iluurkamp.  —  Het  hier 
beschreven  £x.  is  vra  slechte  conditie  en  de  bl.  2.  4.  8.  ontbreken.  Zeer 
gêüUame  em  /raaifg  grM,  B\j  dra  Heer  A  v.  Stolk  te  B4itt*  berust  een 
xecr  frsai  oompl.  £x. 

1588  HrtxeJfde,  in  8  boven  elk.  staande  ryen.  Met  2reg.  boveniekr.  in  Duit- 
sche  lett. :  ^J)é  JHagui/,  UUvüêrt  ofte  Begraefeu"  enx.  ra  v.  ond.  verklar. 
der  68  M®.  op  de  pi.  Znd.  nm»  v.  grsv.  br.  fol.  Hg.  l7,  br.  47  dm.  Zeer 
gelduuum»    In  de  collectie  van  den  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

1589  Hetxelfdes  de  ijijkstaatsie  met  de  kerk;  met  2reg.  bovrasckr.  De  wieignifycke 
uiivaert;  onderaan  uitlegging  van  68  K«.  Fraage  grav.  1  hl.  br.  fol.  I3it: 


Lgkstatie  ybh  Manriti.  S07 

Oommélin,  Wilhelm  en  Maurito  ?.  Numq?  —  In  ngm  Portret-eatakgu 
renneld;  No.  146* 

Deze  plaat  beataat  ook  mets  LjfckklacJU  door  E,  Pêb,  met  4ng.  boven- 
aehrift,  beaehrgFing  en  verklaring. -— Aldns  in  Catal.  Mnnnikt  t.  Cleeff. 
1860  N^  868.  /*  6.75  —  alsmede  motLatynsoliboTeniehriftt  OrdoêXêfmis- 
ftm  iiiutir.  Frime,  Maur.  en  verklar.  —  Zie  CataL  v.  Cleef  No.  866 /2.75. 

SiO  Hetielfde,  andere ;  de  geheele  trein  op  de  markt  Met  uitlegging  der 
N*.  1 — iOS  1  bl.  br.  fel,  —  Voorts  bestaat  er  cene  Dniteebe  plaal  deier 
Iqkitaatsie  door  JUmmt  te  Frankf.  a/M. ,  metopsehrift:  «Knrtxe  Erklimng 
.d.  Lejehbegangnis  des  Herm  Manritii/  etc.  met  beachnür.  Hg.  S8,  br. 
81*  dm.  br.  fol.    In  den  AtUs  van  Mr.Bodel  Nyenknie  te  Lejien. 

Ml  »Vertkoningke  op  de^  Naaaanschen  Oorlogh;  wilegg.  op  d«  boveigeatelde 
^Peraonagien  ....  en  Personen,  dewelcke  op  deae  wtvaert  •••«.aicbver- 
«thoont  hebben".  —  Diehteriyke  uitlegging  in  2  kolommen,  door  £.  2ïut«a 
(Kennla  baerd'  liefde),  van  eene  plaat  waarop  de  4  Aeten  ofBedrgveBTaa 
een  drama  der  Nederl.  Oeachiedenia  iqn  a%ebeeld,  waarby  Alva,  de  ont- 
hoofding van  Egmond,  de  l^ken  v.  Willem  I.  en Manrita eni.,  voorkomen, 
•angednid  door  de  lettere  a.  tot  g.  Yoorta  de  nitleggtng  der  geheele  Iqk- 
ftaataie  v.  Manrita  in  de  No.  1 —68.  •—  De  beide  niterate  kolommen  behelsen 
de  ehronologische  Igat  der  gebenrteniaaen  in  het  drama  vertoond*  Met 
ndree:  Utrecht,  Jan  Amelisf,  boekverkooper»  wonende  onder  de  LakenanQ- 
dere,  in  t  vergalde  A.  B.  C.  br.  foL  Br.  47  dm.,  hg.  87  dm  HoogdiM' 
«M«.  -—  De  plaat  hiervoor  heb  ik  nooit  genen. 

MS  Zinneprent  op  den  dood  v.  Manrits.  <—  «Vertrooatingh  aen  de  HoUinteehe 
«Maaght,  over  't  afaterven  dea  Vorata  Manrite,"  ••..  cte.  Groot  gedieht 
T.  118  regels  in  8  kolommen  gedmkt,  door  I.  I.  C.  C.  Eem  mUSmrt; 
bovenaan  een  plaatje  (hg.  18  dm.  br.  18  dnim):  de  Hollandaehe  Maagd 
met  het  wapenachild  van  Holland,  littende  in  den  HoUandaohen  tnin.  — • 
Amsterdam.  P.  Walschaert  1625.  gr.  fol.  Zeldiaam. 

543  «Tranen  over  de  Doodt  van  den  Doorlueht.  Prince  v.  Or."  —  Onder  dit  boven- 
schrift eene  sinnebeeldige  plaat,  (vromer,  in  1628  gemaakt  op  de  veredelde 
samenswering  legen  Maurits)  met  inschrift:  Fonietm  ms  '/  Nêderkmdteh 
WHwÊTen,  verbeeldende  Maurits,  staande  in  het  midden  van  eene  groote 
aehelp,  waarin  12  xinnebeeldige  personen:  (X'—l^)  Oeirouwkeyt,  RkUn,  Jut' 
iiih,  ens.  sgo;  dese  schelp  is  het  bovenstuk  van  eene  fontein,  in  eene 
waterkom  staande;  uit  Manrits  ontspringen  de  waterstralen ;  om  z\jn  midden 
ie  een  koord  gehecht,  waaraan  vele  personen. (A-^H:  Jan  v.  Oldenbameveld 
en  sijne  sonen,  v  Dyck,  Matius,  de  Remonatrantache  Predikanten ,  dege- 
gebroeders  Blansert,  enz.)  trekken^  doch  welk  koord  door  eene oniigtbare 
hand  wordt  afgesneden.  Ter  weêngde  der  plaat  de  uitlegging;  daaronder 
(op  een  sfzonderlgk  blad)  een  SOreg.  vers  v.  /.  /.  Siartêr:  Beroemde  Ba- 
iMMTf/ enz. -—Utrecht.  Jan  Ameliss.  en  Ameliss.  Janes., in  de Lynmarokk.— 
De  plaat  is  hg.  21  dm.,  br.  16  dm.,  hei  geheel  hg.  65  dm.  gr.  fol. 
£eer  zeldzaam, 

Deie  plaat  s  »F(mUin  't  Nederhmdtdt  welvarem.  Zinnebeeld  op  de  lamen- 
«zwering  van  1628,"  kwam  voor  in  mijn  auctie-catalogna  (ktdêt  15  Mei 
1848.  bl.  4  No.  22  en  bemst  b\j  den  Heer  J.  T.  Bodel  Nyenhnis  te  Ledden. 

.544  Tnerliedt  over  d,  dood  0.  Fritu  MauriU*  —  Zinneprent  met  gedmkt  vers 
Utrecht,  by  Ameliss.  Janaz.  fol.  — kwam  voor  inoatal.  Munnikav.  Olaof. 
1860.  No.  868,  /4^25. 


808  Frederik  Heiidzik  wordt  Stedlionder. 

IM6  LièeruM  Betpiwm.  ^  Zinnepmit  ter  Mn  Tin  Maorite,  met  ditgegn?.kt- 
veniehrift.  ^-Mauriti  lit  op  eene  hooge  ettrmda,  ngte  en  links  •tau  k 
beelden  t.  BiUgio  en  LUerUu;  lager  ntten  4  sinBebeeldige  vronwen;  oeèr 
aan  het  Naasaniehe  wapen,  en  Toorts  iqn  titel;  ter'  weemgdeB  %  gemt- 
genen.  Ter  t^de  Tan  de  estrade  honden  de  2  nuumes  eea  standaard  o» 
hoog  met  tal  t.  wapens  en  de  namen  sqner  4  belangrgfcste  OTcrwinaiBges: 
Tnmhont.  Nieawpoort.  Gibraltar*  Bergen  op  Zoona.  Onder  dese  foontd- 
ling  een  14reg.  Lat.  Ters  t.  Dëm,  Heianmtntr  Adr,9,NiémwlmÊdièiml 
de  Fm.  1624.  gr.  fol.  Hg.  72  dm.  br.  44  dm.  Uer  weUbmmm  €m  l||wiiniifii/iini 
Opmerkel^k  is  het  dat  tnssehen  de  Indianen  en  Moeren,  linkn  ep  depl.,ea 
eenTondig  Holl.  bnrger,  doch  met  ééa  oog  goten  wordt;  welligt^  ja  waancL  ii 
ditdeafbeel.  t.  d.  graTenr  of  teekenaar,  gelgkv.if.  FffHs#ditdikwölsaIioodsri. 
Deie  plaat  is  later  ter  eere  Tan  Frederik  Hendrik  en  WiHem  m. 
gebmikt  en  daartoe  gednrig  Teianderd.    Zie  op  de  jaren  1688  en  1672. 

1646  Titelplaat  ran  «Frederik  Hendrik  . . .  sqn  loTenen  bedry^  door  Joh.  Cosuae- 
l^n.  UttgegeTen  te  Amst.  bg  Joh.  Janssonins-1051  en  heidmkt:  Utreeht. 
Wed.  Snellaert.  1652. .—  Een  andere  herdmk  is  in  1666  nitgegeten  te  Amithg 
de  Erfgenamen  t.  Jad.  Janssonins.  Znd.  nm.T.  graT.(r.e.  Keursf)  fol. —  In  4e 
uitgaTe  1652  Utrecht  komen  minstens  8  firaagegeetste  platen  TOor doerD.  Sbfop, 

1647  Platen  nit:  »Mémoires  de  Frtierio  Henri  Pnnoe  d'  Oraige.  Portr.  et  pi. 
desa.  et  grsT.  par  B.  Pieart.  Amst.  1788.  Afkonderlgke  afdrak  op  groot 
papier,  Titelplaat:  Tan:  Portret,  en  der  9  pi.  in  4*.  op  6  bl.  4».  oU. 

1548  Wapen  t.  Frederik  Hendrik,  met  onderschrift i  FtUruu  Fsirifme.  sgne 
rinsprenk.  —  Zeer  firaa^e  groote  pL  Tan  lyn  wapen;  daaronder  sgae 
spreok.  Toorts  sqne  titels,  in  ealligr.,  en  daaronder  de  n(||ekBotte  Ora^ 
stam  waarnit  de  takken  ontspmiten  die  tot  boTen  in  de  plaat  reiken  (doe- 
lende op  deiprenkT,  Manrits:  TMmdemJU,  ete.)  Fraage  graT.  nonder  naam. 
Hg.  47  br.  84  dm.  Er  bestaat  eene  dergelgke  Toor  Manrita  en  eene  toot 
Ernst Casimir,  alle  Toorkomende  in:  Thibanlt,  Aeademie  de l'ép^  Leiden, 
1628.  Zeer  gr.  fol. 

1549  (Sept.)  Frederik  Hendrik  doet  den  eed  en  neemt  zitting  in  de  Staten  tu 
Holland  en  gaat  ter  rol  Ie  ritten.  (Wagenaar  XI.  4).  —  Afbeelding  der  Baad- 
kamer  der  Staten  t.  Holland  met  Fred.  H.  alsTOorritter;  links  eene  afsoa- 
derlgke  afbeelding  Tan  Fr.  H.  den  eed  doende.  Met  2reg.  boTenschrift; 
onderaan  links,  gen.:  Fol.  7.  br.  foL  Uit  Commelin,  nitg.  t.  1651.  Zon- 
der nm.  T.  graT. 

1550  Als  Toren,  doch  jaist' omgekeerd;  de  afbeelding  t.  h.  eedsweeren  regts. -« 
Slechte  kopg  der  Toorgaande  plaat,  met  2reg.  boTonsohr.  Oen.  fol.  7.  Uit 
Commelin,  aitg.  t.  1652. 

1561  Als  Toren,  seer  Terkl.,  boTcnaan  links  het  inschrift:  «Zgn  Hoogh.  Eedt", 

eni.;  2  deel.  kl.  br.  4o. 
1552  Als  Toreo,  doch  alleen  de  afbeelding  t.  h.  rittingnemen,  sonder  dicT.  h. 
eedzweeren.    Met  Holl.  onderschr.  Door  B.  Pieart»  4<».  Deselfde  pi.  komt 
met  Fransch  onderschrift  in  No.  1547  Toor. 
1558  Hetselfde,  met  onderschrift:  Fred.  H.  doet  d.  eed  alsStadh.  VêMtJ.Bufs 
a  door  J2.   VinkeUt,  4o. 
h  Dez.  pi.;  proefdruk  TOor  alle  letter. 

c  Hetzelfde;  teekening  in  O.  I.  inkt  TOor  de  Toorg.  pi.  door  /.  Buyt, 
1554  Paradebed  in   de  kerk  Tan  Bogaerde  t.  h.  Igk  Tan  de  Heilige  Idesbalda, 
(dat  457  jsren  na  haren  dood  nog  geheel  onrerteerd  en  gaaf  werd  boTonden), 


UMytJ*  HolL  Schepen.  —  Si  Salvador  in  Bras.  yeroverd.        209 

in  tegenwoordigheid  der  Aartshertogin  Infante  Isabella^  toen  Abdis.    Met 

4reg.  Fransch  onderschrift.    Door  B,  Pieart,  17 14.  br.  4fi. 

1566  (1096)   «Karire  Royale,    faicte  en  Hollende.   Anno  1626.  Amsterd.  chei 

a  Henry  Hondius",  Afbeelding  v.  een  zeer  groot  en  prachtig  oorlogschip  in 

de  volle  lengte  met  uitgexette  seilen ;  met  8  masten  met  rerschillende  Fran* 

sehe  vlaggen  (een  h.  Fransche  wapen ;  een  met  leliën  bexaaid,  waartnssehea 

een   L;   een  met  8  horizontale  banen);  het  schip  ligt  in  zee,  in  het  ver* 

'  sehiet  de   HoUandsohe  knst.  ~-  Zeer   fraai  geëiste  plaat  zonder  naam  v. 

grav,  Br.  fol.  br.  58  dm.,  hg.  87  dm. 
b  jp  Aemilia,  het  admiraels  schip  v.  Holl.",  namelgk  dat  van  M.  H.  Tromp,  in  den 
alag  hij  Doins  in  1689.  Afbeeld,  v.  h.  schip  in  de  volle  lengte  met  alle  zeilen  ; 
op  den  achtersteven  de  naam  Jmelia,  Nsar  W»  9.  d.  Velde,  met  adres  v.  C, 
Jkmekerttz,    br.  fol.  Hg.  41  dm.,  br.  54  dm.  —  Van  deze  plaat  bettatt 
nog  een  latere  dmk,  met  adres  v.  H,  Aliardi» 
e  Hetzelfde  schip  van  ter  zgde  gezien,  en  naam  Amilea  op  den  aehtersteven : 
regts  een  visschersschuit,  in  het  verschiet  een  groot  en  8  kleinere  sohepen. 
Met  adres  v.  Jae,  Savery,  br.  fol.  Hg.  41  dm.,  br.  54  dm. 
d  Drie  andere  platen  v.  schepen  nit  denzelfden  tgd  zgn  in  m^n  eatalogns  v. 
18  Mei  1869,  No.  1862,  vermeld,  nl.:  a.  Een  onder  schip,  met  het  beeld 
der   Fortuin,  in   eene  hooge  zee. ,  6,  Een  handelsvaartnig  in  eene  kalme 
see.    e.   Oorlogschip  met  h.  beeld  v.  d.  HoU.  leenw  en  vlag  v.  Amst.  — 
Alle  met  adres  v.  H,  Hondius.  br.  fol.  — • 
0  In  mqn  eatalogns  v.  24  Mei  1869,  kwam  voor:  No.  102 :  HolL  en  Spaansch 
«dmiraal-schip;  het  eerste  naar  Willem  BarenU  (OuÜ,  Banmtsoen),  1594,  met 
wapen  y.  Oranje  en  Amsterdam;  het  andere  door  L,  Comely,  2bl.br.foL 
1656  (13  April.)    Plundering  v.  eene  Remonstrantsche  Kerk  op  de  Onde  Sehans 
(te  Amsterdam),  (Wagenaar  XI.  45.)  —  a  Klein  pi.  met  1  reg.  enn.  on- 
derschrift,  znd.   nm.  v.  grav.  br.   12o.   Uit  eene  Besohr^'v.  v.  Amst.  — 
b,  Dez.  pi.;  proefdr.  voor  alle  letter. 

1557  (1  Aagast)  «Beleger,  ent  inneemen  v.  Oldenzeel,  door  Ernst  Casimir,  als- 
.mede  't  veroveren  en  opspringen  v.  't  Huys  te  Laach.  Ao.  1626",  (Wage- 
naar XI.  85.)  Situatieplan  der  stad,  met  het  omliggende  land;  links  onder- 
aan eenige  ruiterij ;  bovenaan  links  het  opspringen  van  h.  huis  Laach.  Gen^*. 
regts  fol.  16  Br.  fol.  Uit:  Commslin.,  Fred.  Hendr.  enz.  1651. 

1558  Hetzelfde;  geheel  als  voren  doch  jnist  omgekeerd,  rniterg  en  Hnis  regts, 
links  No.  16.  Slechte  kop\j  uit:  Commslin.  1652. 

1559  (16S7.  1  JanaarQ.)  ȣen  jammerl....  Liedeken,  v.  een  Jonghelinck  v. 
,pl5  jaren,  die  Stom  ende  Doof  en  Blint  ter  werelt  gheboren  was,  endehoe 
.dat   God....  zjjn    Tonge  ontbonden  heeft,    8  di^hen  voor  de  schrickel. 

.Donder  op  d.  Woensd.  morg geschiet  te  Rh^jnbeeck  in  Vlaenderen.  — 

.Van  eene  Star  met  een  Staert,  ende  oock  d.  Donder,  Blizem  en  Vner 
.ghevallen  in  Artojs  in  Henegoa,  l».  Jan.  16S7.  —  Zeer  grove  houtsnede;  op 
den  voorgrond  de  jongeling  knielende  en  eenige  bestanders,  daarachter  eene 
stad,  in  de  lacht  de  zon  met  een  van  bloed  dmipend  zwaard  in  den  mond, 
eene  staartster,  2  omgekeerde  manen,  enz.  Hg.  16  dm.,  br.  26' dm.  Br. 
4*.  Het  .Liedeken"  ontbreekt.  Zeir  zeldzaam, 

1560  (3  Maart  en  Jl  Jonfj.)  —  Overwinningen  van  Piet  Heyn  op  de  Portn- 
geesche  oorlogs-  en  koopvaardijschepen  in  de  baai:  Todoe  os  Sanctoe  in 
Brazilië .  — >  Gezigt  in  de  baai  met  profiel  van  de  stad  St .  Salvador  en  af- 
beelding der  forten  aan  de  baai,  waarin  de  verschillende  Hollandsche  sche- 

27 


210         Orenriiiiüiig  b^  St  Stlvador.  Bdeg  fin  GroL        10}. 

peD,  elk  met  name  taogednid,  en  ket  gereekt  met  de  PortBge»a;  OÊèn- 
lAD  regtt  liet  portret  van  Piet  Heyn  ia  medaillon;  borenaan,  inketmtddn 
der  plaat,  een  nitvocrig  kaartje  met  breeden  rand  Tan  «ihet  noorderdeel  fa 
«Baya  todos  lot  Sanetcs**.  —  Fraaqe  grafve  londer  naam  t.  grmTear.dock 
met  adres  te  Amst.  bg  Bestel  (7«rr»<».  — Metafronderlgkborensekriftfa 
7  regels  in  ktpit.  letters  . Vertoon  van  de  exploieten  door  den  nisk. 
.Pieter  Pieterss.  Heyn,...  Den  Bewintkebb.  endeHooftparticip.d.  W.I. 
»Comp.  opgbeoff.  door. . . .  Eend  Oerriiet^i  Toorts  nitroerig  «KortTerbel 
.T.  d.  Exploieten*'  enx.  in  4  kol.  De  plaat  kg.  44  dm  ;  met  borenschr. 
en  besckr  7ft  dm.,  br.  57  dm.  Xtêr  gtldsamm.  —  Dexe  pi.  kwam  voer  is 
d.  Atlas  T.  Dr.  Manniks.T.  Cleeff  1860.  N».  S78. 

Dit  Terbaal  is  waaiscbgnljjk  opgenomen  in  de  Bfy,  Or,  Voy,  Xm. 

1661  (13  JaBfl )  Neemen  Tsn  de  Snyker-Prgsen  in  de  Bay  de  Tode  loe  Saatoi 
(Commelin.  I.  28.)  —  Kaart  der  baai  met  de  HoU.  aekepen  onder  Piet 
Hein.  Znd.  nm.  t.  graT.  Gemi.  fol.  28.  br.  fol.  Uit:  Commclia. 
1651. 

1562  Afbeelding  t.  de  Nienwe  Vaert  met  de  Schansen  bg  Venlo  en  Gelder.  Met 
gedrukte  Terklar .  br .  4<^ .  —  Was  in  Catal .  Mnnniks  t.  Cleeff  1 860 .  N«.  876 . 

1668  (16S7P)  «Nienwe  Spaenscke  Tirannie,  in  Nederland  op  de  Noordxee  ge- 
pleegd." Een  fraai  ^eM  plaatje  Tertoonende  eenige  groote  Spaanuhe 
sekepen  en  eenige  kleine  Holl.  Tissekerssloepen,  waanran  bet  Tolk  over 
boord  wordt  geworpen;  kieronder  ket  boTenstaand  opeekrif^  en  Toorts  een 
SOregelig  Ters,  geteekend:  Hei  oog  om  koog,  beginn.:  «De  Spaenscke  ty- 
«rannj  komt  weer  in  Tollen  wesen"  en  allea  omgeTen  door  een  kontsnee- 
rand.  Te  Haarlem  bg  A.  Romon  1627.  foL  De  plaat  kg.  lO  dm.;  met  Ten 
86  dm.,  br.  28  dm.  Zeer  ueldeoêm ,  Het  hier  Toorgestelde feit keb ik tte^ 
gens  opgeteekend  geTonden,  lekerlgk  wgl  xoo  iets  dagelgks  ranSpaanscke 
en  Holl.  xgde  geschiedde. 

1564«Het  gehoor  door  den  Doge  en  Senaat  Tan  Venetië  gegcTcn  aan  den  Ncderl . 

Oezant,    Willem  t.  Lier,  Heer  t.  Oosterwgk.  (Wsgenaar  XI.  66.)    Md 

ondersckrift:  DeNederl.  Gexant,  enx.  Znd.  nm.  t.  graT.   (Naar  O,  Melder ^ 

door  M.  Pool,)  br.  4o.  Latere  drnk,  omstreeks  1780,  eener  ondere  pi. 

h  Deselfde  plaat:  proefdruk  TÓóralle  letter  der  opgegraTeerde  pi.  gr.  br.  4o. 

1666  (Jal(J  8=10  Aag.)  Beleg  en  TeroTering  Tsn  Grol  door  Frederik  Hendrik. 
(Wagensar  XI.  63 — 55)  Vijf  platen  met  Latgnsche  inseriptiën,  behoorende 
in:  H,  Orotii,  Grollae  obsidio,  Ao.  1627.  Amst.  G.  Blseaw.  1629. kl. 
fol.  a,  Fossa  a  Rheno  ad  Mosam  doei  coepta.  h,  Zutphaniae  eomitatns. 
r,  Grolla  obsessa  et  expugn.  Delin.  Th.  Niels,  d,  Tabala  Castelli  ad 
Sandflitam,  etc.  e,  Tabula  Bergarnm  ad  Zomam,  Steenbergae,  etc.  Amst. 
Fr.  A.  Schooien .-— Dcxe  pi.  xgn  ongen<l.,  f|n  Terschillend  formaat,  gr. 
en  br.  folio,  en  alle  met  adres  ?an  Guil  Blaem,  — 

1566  Hetxelfde. —  Perf.  afteycken.  t.  de  gelegenth.  en  Beleger,  t...  Groll, 
door  ö.  Exc.  Fred.  H.  t.  19  Jalg  1627  tot  19  Ang .  —  Geteyck.  door 
C  Lanckerti  de  Ry,  Landmeter  t.  Amst.  UitToerige  kaart  der  Testing- 
en belegeringswerken.  BoTinaan  links  een  ksar^'e  t.  h.  Graafschap  Znt- 
phen;  onderaan  2  plannen  der  belegeringswerken.  Met  adres  Tan  C,  J, 
Viucker,  br.  fol.  Aan  k.  Minist.  t.  Oorlog. 

1667  Plan  Tan  Grol;  hetielfde  als  e,  uit:  Grotii  Obsidio,  doch  latere  drnk  met 
adres  t  .  Jon  Blaeu,  nit  het  Stedeboek  Tan  Blaeo ;  t  .  aekteren  bedrakt  met 
een  deel  ?.  k.  ferkaal  t.  k.  beleg.  gr.  fol.  JWmi  gekleurd. 


ICUf.         Beleg  van  OroL    Aanslag  op  Zuid-BevelancL  211 

1568  Als  roTtn,  Terkleind;  met  2reg.  HoU.  oDdertckrift»  en  uitlegging.  U.  br. 
fol.     Uit:  de  Groot,  JaarboekeoP 

1569  AU  Toren,  op  dezelfde  grootte,  met  Ltt.  iuschrift  borenain  regta,  en  on* 
deraan  links  eene  Dnitsohe  lengtemaat.  Slechte  Daitscbe  kopg.  kl.  br.  fol. 

1570  Beleg  ran  Grol.  Dezelfde  kaart  als  No.  1568,  doch  eenigsins  omgekeerd ; 
het  Noorden  op  de  vorige  kaart  aan  den  linkerboTenhoek  is  hier  aan  den  reg- 
terbovenhoek.  Lioks  de  afbeelding  der  wallen,  ens.  Met  5reg.  HoU. 
insehrift,  onderaan  geno.  fol.  81.   Uit*.  Commelin,  Fred.  H.   1661. 

1671  Als  voren,  doch  omgekeerd;  het  insehrift  links,  de  wallen  regts.  kl.br. 

fol.  Uit:  Commelin,  Fred.  H.  1652. 
1572  Verkleind   kaartje  v.  h.  beleg,  als  1568,  doch  slechts  gedeeltelqk.    Door 

V,  Baarul.  br.  4i>.  Uit  een  werk  v.   1840?. 
1678  aAtbeelding  van  de  legerwerken  voor  Grol."  Gegrav.  kopg  op  1  blad  van 

alle   schansen,  wallen,   enz.  welke  in  de  Lat.  nitgave  v.  h.  werk  v.  de 

Groot   op  bl.  9.  10.   li  afgebeeld  zQn.  kl.  br.  fol.  Uit  heti.  werk  als 

No.   1568? 
1674  Spotprent  op  het  verlies  van  Grol.     Met  insehrift  in  de  plaat:   Hoe  «/«• 

nntr  en :  Fu^e,  fuge^  boven  eei^  grond  met  doornen  bezaaid .  —  Met  Lat . 

onderschrift  en  gedrukte  Lat  ,  Daitscbe  en Pransche  verzen,  fol.  —Kwam 

Toor  in  Catal.  Mnnniks  v.  Cleeff.  1860.  N«.  874/5.— 

1575  (Sept.)  Aanslsg  van  Spinola  op  Znid-Beveland  (Wagenaar  XI.  66.)  .Pas- 
jpcaert  van  de  ghelegeotheyt  van  de  Schans  te  Santvliet,  vertoonende  de 
^verdroncken  overwaterde  Landen,  nienw  aengewassen  gorsingen, ....  tnsschen 
«Bergen-op-Zoom  en  Antwerpen;  afghet.  door  Josua  v.  d.  Knde. '  Deze 
kaart  vertoonende  het  land  en  de  rivier  tussohen  Tholen,  Bergen-op-Zoom, 
Antwerpen  en  Halst,  waarin  de  Spanjaarden  en  Nederl.  weèrxyds  aohansen 
aanleiden,  de  eersten  om  een'  aanslag  op  N.  Beveland  nit  te  voeren,  de 
anderen  om  dit  te  verhinderen,  is  nagenoeg  gelijk  aan  aan  de  kaart  é  nit 
Orotii,  Grollae  obsidio,  doch  met  meer  zorg  bewerkt.  Met  adres  van  C /. 
Yineher,  Van  ond.  een  afxonderlgk  blad  met:  «Vertoon,  t.  deSchantze 
«bg  de  Spaenscheh  op  de  Stelle  Hoogherwerve  aenghevangen".  Aaet.  G. 
J.  Visscher.   1627.     Dit  verhaal  eindigt  kort  na  4  Ang. 

1576  Dezelfde  kaart,  latere  nitgave  met  opschrift:  «Pascaeit  ens"....  Antwar» 
pen.  Van  nieas  verbetert  door  Cl.  J.  Visscher."  Met  bg voeging  op  de 
kaart  van  zeer  vele  verbeteringen.  Van  ond.  een  afzonderlijk  blad  met: 
«Cort  verheel  eode  perf.  afbeeld,  v.  Santvliet,....  het  fort Hooger-Werf 
en  de  nien  gemaeckte  Schansen  daer  ontrent."  Amat.  C.  J.  Visteher.  1627. 
Dit  verhaal  vermeldt  een  brand  v.  2  Oct.  —  In  hot  Jaar  1640  komt  deze 
kaart  zeer  vergroot,  doch  met  hetzelfde  opschrift  voor.  — 

1577  Als  voren,  doch  verkleind  en  v.  ond.  verdort,  zoodat  Hulst  hierop  niet 
Yoorkomt.  Met  insehrift  links :  «'t  schantzen  der  Spaensche  en  Holland, 
aen  de  Schelde,  en  der  Spacnschen  aenslach  opZeelandt".  —  Bovenaan  in 
in  een  afzonderlgk  veld  de  kaart  v.  h.  land  tnsschen  Bergen-op-Zoom  en 
Steenbergen,  met  de  daar  opgeworpen  schansen;  geheel  volgens  kaart « in: 
Grotii  obs.  Grol.  N».  1665  —  Gemt.  Fol.  85.br.  fol.  Uit:  Commelin, 
Fred.  H.   1651. 

1578  Dezelfde  kaart,  iets  grooter,  met  Lat.  en  HoU.  oitlegg.  in  de  kaart  en  onder- 
aan regts:  «Tabola  castelli  ad  Ssndflitam",  zonder  afzond .  nitl .  Metadrea 
T .  G .  Blean .  br .  fol .  In  de  collectie  v .  d .  Heer  A .  v.  Stolk  «e  Rotterdam . . 

1179  Geheel alivoroD,(1577) doch juistomgekeerd;deinsoriptieBergeii-«p^SoM[i staat 


212  Beleg  van  la  Boohelle,  ent.  mjê. 

hier  ngtt. Slechte  kopg  der  foorg.  pi.  br.  fbl.  Uit:  CemmeliB,  ïred.  H.  l€Si 

1680  «Kterte  t.  Slojt,  ket  Zwin  ende  de  Sehaatea  aea  wedertjdea.  Met  aas- 
wyiing  door  de  N*.  l—- e  en  1— IS  welke  TeriterkiaigeBerdoorSpe^j.  ea 
Nederl.  worden  neagelegd.  Uei  adree:  Amtt.  C.  J.  YiMcker.  1687.  kr.  fbl. 

1581  Caerte  van  't  Landt  Tan  de  Eendraeht»  njt  de  Jonmalen  ca  da  aftejk»- 
ninge  der  Stierlnjden  temmen  geetelt.  Ao.  I6s7.  Anui.  bq  Heaoel  Ger- 
ritu.  1  bl.  br.  fol. 

Bit  ii  de  kaart  ran  de  reie  waarop  ket  gedeelte  wta  Aoftralia  oatddct 
werd  wat  nn  nog :  Fietér  HuyU  kmd  keet»  Taa  welke  niia  geeae  p' 
dmkte  yerkalen  bestaan,  nock  geeekrefen  Joomalea  tot  oaagakoraeaigB. 

1688  (1  8ept)  Beleg  der  Franicke  ttad  Roekelle  door  de  Staten  en  ïraakqjk, 
7an  Jaly  1626  tot  80  Oet.  l688.  (Wagenaar  XL  16«  ena.)  .Wareafbeel- 
«dingke  Tan  de  Stareke  Stadt  Bockelle  met  agne  Forttfie.  en  nienwe  w» 
«ken.  Xnde  des  Konings  Sekantsea  tot  belegeringe.  Oeordoan.  door  d. 
Ingenieur  de  Siette.  1687."  Met  adres  t.  C,  J.  VtueUr.  1628.  br.fol. 
Hierby  eene  aftonderl.  Holl.  en  Franscke  besekr^Ting,  ieder  in  8  kol.: 
«Waere  afteycken.  Tan  Boek.  enk.  Bloeq.  d.  18^.  l687bq^nBen.''— 
«Portraict  an  Traj,  etc.  Met  uitlegging  der  66  No.  op  da  plaat.  — 
Hoogst  zeldiaam;  ket  is  ket  eenige  Ex.  dat  ik  ooit  genen  kab. 

1688  (NeTenker.)  Beleg  t.  k.  eililnd  Saint  Martin^  tegeaoTer  Bockelle,  door  de 
Franscke  en  Nederlandseke  tIoo^  te  Tergee£i  Tcrdedigd  door  den  Hertog 
Tan  Sonbise.  — Zeer  nitToerige  Toorstelling  t.  k.  eiland,  ket  beleg  en  der 
Tloten  met  opsckriftx  Obtidio  mrcU  Sammartimumoê  door  Jëe,  CmUoI,  nit- 
gegcTcn  Maart  1686.  16  bl.  ieder  kg.  68  dm.,  br.  44  dm.,  gr.  fol.  In 
den  Atlas  t.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nyenkais  te  Leyden  is  Tan  deie  leer 
firaaqe  en  leldiame  afbeelding  een  oompl.  lx.  in  16  bl.  Toorhanden;  bg 
mg  alleen  aanwesig  blad  8  en  4,  gemerkt  A .  en  F.  G .  Zier  fraai  en  leldiaaw . 

1684  (IBftB.  1  Jaa)  .Figuren  gevonden  in  een  tack  t.  een  appelboom  omtrent 
Bloemendael".  —  Afbeelding  t.  een  sckyf  t.  een  appelboom  waarin  5 
figuren  t.  nonnen  en  Tan  Tioolen  gegroeid  waren.  «Nieuwe  jaer  1628". 
Met  8reg.  vers:  «Bayten  Haerlem....  in  k.  kont  dees  beelden  staeken" 
cox.  Hg.  18  dm.,  br.  20  dm.  br.  4*. 

1686  (JaaU.)  Afweering  t.  d.  Spaanseken  iuTal  op  Zuid-BeTcland .  (Wagenaar 
XI.  67.)  Kaart  t.  k.  land  tusscken  Steenbergen  en  Bergen*op-Zoom,  als 
kaart  #  uit  Orotii,  GroUae  obsidio,  en  ket  abond.  kaartje  t.  k.  Torigen*. 
doek  nu  Termeerderd  met  de  8  scbansen  in  Jung  1628  gebouwd.  «Kaerte 
T.  Bergen-op-Zoom, . . . .  ende  de  nieuwe  fortifio. ...  tot  berrgd.  eni."  Met 
afsonderl.  besckrgring  in  4  kol.:  .Verklar.  d.  gkelegentheytens.  Amst. 
Cl.  J.  Visscher.  1628.  De  kaart  br.  86  dm.,  kg.  26  dm.;  met  besckr. 
86  dm.  br.  fol.  Zeer  léldiaam. 

1686  «Perfecte  Afbeeldinge  Tan  de  w^tberoemde  Seekaren  ende  Stat  v.  Duin- 
„kercken  met  omlegg.  plaetsen.  Afgeteikect  door  den  Piloot  JacobDirekx 
„Tan  der  Veer.  1628".  Kaart  t.  k.  Strand  Tan  Duinkerken  tot  Waldamme 
en  daarboven  2  kleine  profilen;  voor  de  kaTcn  ligt  de  Holl .  Woot  om  te  waken 
tegen  de  xeeroovers  die  door  ket  „Sokeur^en"  ontsnapten.  Met  Holl.  vers 
in  3  kol.:  Feel  itser  nu  ter  iiji,  enx.  Utrecht  Jan  Ameliss.  —  br.  fol. 
Hg.  34  dm.,  br.  86  dm.  Hoogst  xeldxaam  en  fraai  geetst. 

1687  Als  voren;  dexelfde  kaart  der  haven  van  Duinkerken,  doch  met  bgvoeging 
van  eea  xe^gevecht  op  den  Toorgrond,  en  der  portretten  van  Piet  Heyn 
«a  Loaek  in  medaillons.  Yaa  ond.  een  Holl.  Ters  t.  114  r«g.  met  op* 


r    inS*         Overwinxung  van  P.  A.  Ita  in  de  Honduras.  218. 

schrift:  |,Clare....  afbeeld,  hoe  het  Schip  HoUandU  en  het  Jaeht  de 
„Posthoorn  t.  d.  £.  Manh.  Oen.  Pieter  Plet  Heyn  a(||^waelt^  hoe  iq 
„teghen  de  Dnjnk.  z^'n  slaeghs  gheweett  ende  hoe 't  Toon.  Jaeht  7.  h. 
ipSchip  Utrecht  ontset  is;  Mitsgad.  de  Afbeeld.  7.  Dnjnk.  ens.  Utr. 
.Jan  Amelisz  1629.  In  het  einde  t.  dit  gedicht  wordt  Terweien  naar  het 
2e  dl.  y.  het  pamphlet:  de  Nederl.  Raad,  dat  toen  jnist  waa  Tertehe- 
nen.  gr.  fol.—> Hoogst  seldxaam. 

1588  9 Afbeelding  t.  de  vermaerde  Seehaven  ende  Stadt  t.  Dnjnk.**  eni.  Door 
B.  Coeldê,  T.  Enkh.  —  Amst.  Joh.  Janssonlns.  Van  acht.  bedmkt  met 
HoU.  beschr.  gr.  fol.  Uit  een'  Atlas  7.  Jsnssonins. 

1689  (1  Aag.)  «Veroveriog  7.  d.  Admiraal  en  Vioe  Adm.  7an  de  Hondoru  door 
jpde  Schepen. . . .  v.  d.  W.  I.  Comp.  onder. . . .  den  Adm.  Pieter  Adriaenas. 
»{Ha)  T.  Vlissingen,  1  Aug.  1626". -—Bovenschrift in 8 rogels op iwarten 
grond  Tan  2  aaneen  behoorende  platen,  de  noordsgde  t«  h.  eiland  Onbn 
Toorstellende,  en  daaronder  de  2  Spaansche  admiraalschepen  die  do<»  do 
HoU.  schepen  op  strand  gejaagd  worden.  Met  nitroerige  uitlegging  op  de 
regterplaat  borenaan,  op  de  linkerplaat  onderaan .  (Comro.  Fred.  Hendrik. 
1652  bl.  84 — 86).  Fraayegravnre  zonder  naam,  set  adres  T.iTstM/^tfmte.*-* 
Met  afzonderlgk  |,Kort  verhael  ▼.  h.  Exploict  by  de  Vlotey.  2Sohepis 
jpCn  8  Jachten  onder  Pieter  Adriaenss.,  Ylissingev,  en  HansAbonts^  Mid- 
delburger,.... uytgeToert"  in  kol.,  met  adres  ▼.  Hessel  Gerritu.  gr.br. 
fbl.  De  2  pi.  bgeen  breed  94  dm.;  hg.  80  dm.,  met  opschrift  en  Teihael 
48  dm.  Zeer  zeldMoam,  Kwam  Toor  in  d.  Atlas  r.  Dr.  Mnnniks  f ,  Cleeff 
te  Utrecht  1860.  No.  882,  Tcrkocht  ƒ29.—. 

Dit  verhaal  of  het  volgende  is  waarschynlgk  afgedrukt  in  4$*  Bry,  Or. 
Voy.  XIII. 

1590  Hetielfde;  geheel  andere  voorstelling,  ook  in  9  aaneenbehoorende  bladen . 
Op  het  linkerblad  de  geheele  Holl*  vloot  en  de  2  Spaansche  Sjshepen;  op 
het  regterblad  een  groot  en  3  kleine  HoU.  schepen;  in  het  verschiet  het 
land  en  regts  Havana.  Fraage  plaat  door  D.  p.  Bremden  en  adres  v.  (7. 
/.  FiêscAer,  br.  fol.  Met  uitvoerige  „Corte  beschrüringe  v.  de  troffel, 
«overwinn."  enz.  in  4  kolommen  met  adres  v.  Middelb.  H.v.  d.  Hellen 
voor  Zach.  Roman,  kunst  en  boekvercooper  in  de  Kerckstraet,  in  de  verg. 
Bijbel.  1628.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  89  dm.,  met  beschr.  65  dm.,  de 
beide  pi.  aaneen  br.  64  dm.  Zéér  geldMoam.  Kwam  voor  in  d.  AtUsvan 
Dr.  Mnnniks  v.  Cleeff  te  Utreeht.  1860  No.  881.  verkocht  ƒ  80. 

1591  Hetzelfde.  «Afbeeldinghe  in  wat  maniere  Den  Admir.  Pieter  Adriaensen 
jplta  twee  Rjcke  flondaras-vaerders  verovert.'*  Gerigt  der  strijdende  vloo- 
ten  in  het  verschiet;  regts  Havana,  br.  fol.  6em^  fol.  87.  Uit:  Gom- 
melin.  1651. 

1592  Geheel  als  voren,  doch  omgekeerd,  Havana  links.  Slechte oopie .  br.  fol. 
Uit:  Commelin.   1662. 

1593  (8  Sept.)  Verovering  van  de  Spaansche  Zilvervloot  in  de  Baai  van  Ma- 
tanca  door  den  Admiraal  Piet  Heyn  (Commelin,  Fred.  Hendrik,  bl.  87—45. 
Wagenaar  XI.  69.)  —  Gezigt  van  de  Baai,  met  de  Spaansche  schepen  be- 
waakt door  de  HoU.  vloot.  Met  inschrift  bovenaan  en  regts  en  links  de 
portretten  van  de  admiralen  H.  C.  Lonck  en  Piet  Heyn,  ieder  in  een  med . 
met  randschrift;  onderaan  links  een  kaartje  van  h.  eiland  Cuba,  waarop 
Havana  en  de  baai  van  Matanca.  —  Met  uitvoerig  «Gort  verhael  v.  't 
V veroveren  enz."  in  9  kol.  met  opgave  der  gemaakte  prezen.  Met  adres 


314  Nwneii  van  de  Spaansolio  ZÜTerrlobt.  ICtS. 

te  Amtt.  bg  Cl.  /.  Viueher,  br.  fol.  Hg.  21  dm.,  metVerhiclSttdm., 
br.  él  dm.  Zeer  iddxiim.  Kwam  7oor  in  CaUl.  Mannikf  t.  Cieeff 
Utr.  1800.  NO.  879.  Vao  deie  pUat  beiit  de  I^er  A.  t.  Stolk  een 
leer  (rtei  Ei.  in  alle  randen,  tonder  de  beschrg?. 
^  Des.  pi.,  latere  dmk  met  veranderd  portret  y.  Piet  Heyn  en  adret  t.  C. 
J.  Vietober  ia  S  reg.,  en  jaartal  16S8;  op  de  vorige  pi.  in  1  reg.  en 
sonder  jaartal  In  de  collectie  t.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Aotterdnm. 
n94  HètMlfde.  Oezigt  in  de  baai  t.  Mataaca  met  de  Holl.  vloot,  met  alle 
HoU.  namen  in  de  pi.;  in  b.  midden  bovenaan  een  Sr^.  intekrift: 
ipPrinie  de  la  Flotte  d'  argent,"  ent  ;  regta  een  kaartje  v.  Cnba  en  de  baai, 
links  eene  Lat.  opdragt  aan  de  W.  I.  C.door/aM^.  Bandius,  br.  fol.  Hg. 
88  br.  61  dm.  —  Een  latere  dmk  met  adres  van  F,  v.  d,  i9My«kwam 
voor  In  mgn  Anotie-oataiogus  1869,  18  ^ei  No.  1358,  verkocht  / 12  ~ 

1696  (9  Sept)  Hetzelfde,  i,  Afbeeld,  in  wat  manier  de  Sil  ver  vloot  v.  d.  Gen. 
«P.  P.  H.  veroov.  is.*'  —  Oesigt  der  baai  vao  Matanias  en  der  Spaansche 
en  Holl.  vlooteo;  bovenaan  in  mod.  het  portret  (links)  vao  Piet  Hein. 
br.  fel.  Gemt.  fol.  46.  Uit:  Comm^lin.  1651.  — Dezelfde  plaat  komt  om- 
gekeerd, het  portret  Ikgts,  voor  in:  Commelin,  Fred.  H.  1652. 

I590«Hetielfde.  —  Afbeelding  der  baai  met  de  schepen.     Met  1  regel  onder- 

sehrift:  «Piet  Heyn  veroverd  de  lilvere  Vloot."  PUatv.  1788,  tonder  naam 

T.  grav.  kl .  br.  fol . 

>  I  Deselfde   pi.;   ter  sgde   eenigt  ornamenten  met  insehrift:  «Comptoir  en 

«Hnjsalmanach  voor  1788**,  daaronder  de  almanak  v.  E,  Wüding  it'SiQii, 

1697  «Scheeps  Drinkhoom  v.  d.  Admir.  Piet  Heyn;  in  h.  Kabinet  v.  d.  Heer 
,U.  F.  Dibbets.**  Door  A.  htlfoê  (op  de  pi.:  Delpkot).  br.  fol.  Af- 
beelding van  2  seer  groote  Naatilas-echelpen  als  drinkhoomen  gesneden 
en  seer  rQk  gemonteerd.  Deze  pi.  bg  of  na  den  dood  v.  d.  HeerDibbets 
gegraveerd,  is  a£K>nderiyk  uitgegeven  en  heeft  waarsehgnlgk  voor  geen 
werk  gediend. 

1698  Zegewagen  Tan  Pieter  Pieterssoon  Hejn.  —-De  Admiraal  ten  voeten  uit- 
gebeeld, sit  in  een  open  wagen  door  2  zeepaarden  over  de  golven  gedra- 
gen, begeleid  door  Tritons  en  S  zinnebeeld .  vrouwen,  waarvan  de  eene 
een  vlag  met  het  Nsssausehe  wapen,  de  ander  de  driekleurige  vlag  over 
hei  water  slepen.  Vóör  èn  achter  8  seegeveehten  en  kusten  met  steden, 
slles  door  letters  aangeduid  (die  op  eene  beschrgving  slaan,  welke  hier 
ontbreekt).  Bovenaan  regts  het  portret  v.  Piet  Heyo,  links  dat  v.  Heems- 
kerk, beiden  in  med.,  daartussehen  regts  de  afbeelding  v.  h.  nemen  der 
Zilvervloot,  links  van  den  seeslag  bg  Gibraltar.  Zonder  bovenschr.,  adres  of 
naam  v.  grav.  ef  uitgever,  doch  omstreeks  1680  vrg  goed  gegrav.  2  bl. 
br.  fol.  Hg.  48  dm.  te  te  zsmen  br.  72  dm.  Dit  £x.  is  van  onderen 
4  dm.  afgesneden.  — 

Viiertt  zeldzaam.  Ook  beschreven  in  mgn  Portret-catal .  en  vermeld 
in  den  Catalogus  ragner  veiling  Cordez.  16  Mei  1848  bl.  5  No.  68,  vei^ 
kocht  voor  ƒ  18,  —  doeh  telkens  zonder  uitle^^ng.  —  Deze  plaat  is  later, 
veranderd  en  op  de  Ruiter  toegepast. 

1699  Lihemm  Belgiwm,  —  Zinneprent  ter  eere  van  Ffederik  Hendrik;  dezelfde 
als  vroeger  gebruikt  voor  Maurits  (zie  N^  1545)  en  uu  veranderd.  — 
In  plaats  v.  de  afbeelding  ten  voeten  uit  van  Maurits,  is  nu  een  medaillon 
met  borstbeeld  van  Frederik  Hendrik  op  de  estrade  geplaatst;  onderaan 
s^n  hel  wapen,  bmus,  zinspreak.en  titels  v.  Maurits  in  die  v.  Fred.  U. 


MM^St.  Beleg  yan  Batavia  en  *s  Bosch.  315 

Tonnderd;  de  standaards  met  de  afbeelding  en  namen  der  4  orwwiniUB- 
gen  sqn  echter  bij  behouden.  Ook  het  Lat^'nsche  lofdicht,  het  jaartal 
1624  b\j  den  naam  ▼.  gra?enr  is  in  1928  reranderd  en  het  adres  t.  Corm, 
Danekeritt  er  bggevoegd .  Waarschgnlqk  na  de  beide  Toorgaande  beltBg- 
rgke  overwinningen  op  Fred.  Hendrik  toegepast. 

1600  (25  Aug.  —  3  Dec)  »A£fieyokening  hoe  den  Coninck  t.  Jara  Major  onder- 
\eji  heeft  d'  stadt  Bata?ia  te  vermeesteren,  met  belegeringe  7.  d.  25  Aug. 
16j[8  tot  3  Dec.  —  Naar  eene  teekening  t*  Flor,  v.  Bêreienrodê  (toen 
ter  tyd  landmeter  te  Batavia)  8  Maart  1629,  gelithogr.  door  G.  W.  Mie- 
ling.  Hg.  44,  br.  64  dm.,  gr.  br.  fol.Uit:  Bydragen  Yoor  Taal- Land- ea 
Volkenkande  v.  Indie.  N.  Reeks.  U,  1859.  Hierbg  de  nitvoarige  uit- 
legging der  N^  op  de  kaïurt,  door  Msjoor  P.  A»  Lmpe,  vit  gnoemdè 
Bedragen:  II  bl.  305—812. 

Er  bestaat  nog  een  ander  plan  van  Batavia,  gedagteekend  8  Haart  1680, 
ook  gegrav.  door  iV«JW  Floriê  v,  B§rekenrode  te  Batavia,  waamii  het 
origineel   op   h.   Rgksarohief  bernst.     Zie  Bydragen  N.  Beeks.  Il,  812. 

1601  Plan  der  Stad  Batavia  in  haren  eersten  aanleg.  JMeêmm^  iioox  Q *  ffnwtin 
1689.  Het  uitlegging  der  lett.  A— W.  Hg.  16,  br.  86  dm.  —  In  dan 
Atlas  V.  d.    Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

1602  (1699.  4  Jan.)  Het  stranden  van  een  Caehelot,  lang  68  voet;  toüchan 
Noordir\jk  op  Zee  en  Zandvoort.  —  Gexigt  van  het  strand  ea  de  dniaea 
besaaid  met  mensehen  en  vele  koetsen;  in  het  midden  de  viseh;  vaaoad. 
eea  klein  plaatje  met  »de  vis  van  afterea*'  en  ter  weèrtigdê  eea  HoU. 
ea  Fransch  vierreg.  versje  waarin  men  vreest  voor  het  aanstaande  kwaad 
door  dit  zeemonster  voorbednid.  •—  Fraage  plaat  naar  JP.  Mo^f»,  door  O. 
KiUensiêyn,  met  diens  adres.  br.  fol.  Hg.  27  dm.^br. 87dm.  Mdiaam 
en  leer  fraai. 

ItÜS  (17  Jaa.)  Verdrinken  v.  d.  Kroonprins  v.  Bohemen  in  de  HoUe  Sloot 
op  het  U  voor  Amsterdam  (WagenaarXI.  112).  Klein  plaatje.  Teekening 
door  S.  Fokké,  — Proef-  en  letterdruk.  12». 

1604  (Jan.)  Moedwil  der  bootsgezellen  te  Amsterdam  (wegens  het  onthouden  v.  hun 
aandeel  in  den  buit  der  Zilvervloot,  naar  zg  voorgaven .  (Wagenaar  XI .  SI) . 
Klein  plaatje.  —  Teekening  door  S.  Fokke,  Proef- en  letterdruk .  12**. 

1605  (1  Hel  tot  17  Sept.)  Beleg  en  inneming  van  den  Bosch  door  Frederik 
Hendrik.  (Wagenaar  XI.  92  tot  103).  —  Ksart  v.  den  Boseh  en  den  ge- 
heelen  omtrek  in  4  bladen ;  bovenaan  op  h .  bovenste  blad,  links,  het  portret 
V.  Fred.  Hendrik  in  med.;  daarnpast  regis  een  gezigt  op  den  Bosch  met 
lOrec.  Lat.  v.  P.  S(criveriu8)  en  lager  eene  Lat.  opdragt  der  kaart  door 
den  ontwerper:  Jan  (Cornel.)  v.  Rodenburch  (v.  Amsterdam)  aan  den  Prins; 
voorts  h.  kwartier  v.  Graaf  Willem;  op  h.  bovenste  blad,  rtgts,  den 
Boech  en  de  kwartieren  v.  Ernst  Casimir  en  Baron  Brederode  ea  bovenaan 
het  portret  in  med.  v.  Ant.  Schets,  Heer  v.  Grobbendonck;  op  het  on- 
derste blad  links  de  kwartieren  v.  d.  Oraaf  v .  Solms  en  v.  Piasen ;  lager  2 
afbeeldingen  v.  watermolens  en  der  verstopping  bq  Nieuw  HerUer,  (deaelfde 
die  op  1612  voorkomen;)  op  het  onderste  blad  regts  het  kwartier  v.  Fred . 
Hendrik;  onderaan  op  beide  bladen  de  fraai  geëtste  voorstelling  v.  d. 
nittogt  V.  h.'  garnizoen,  beknopter  dan  op  1618.  —  Nsar  de  opmetingen 
▼  .  Jan  Com,  9.  Bodenburgh,  gegrav.  door  Com,  Danekaert.  4 bl.  ieder 
hg.  44  dm.,  br.  55  dm.  ~  Hierbij  een  even  groot  blad  in  4  aMeelingen, 
bevatt.  de  besehr^v.  v.  h.  beleg  en  v.  de  gesohiedenis  van  'sBoich  ea 


216  Beleg  van  'b  HertogenbosclL 

aitlegging  der  N*.  en  lettert  op  de  kaart.  Metadretv.  Com,  Damekëert, 
plaatsngder  op  den  hoek  t.  d.  Amstel,  in  de  Kalkton  over  de  Onde  B^ 
gnliertpoort .  1680.  — >  Zeer  fraaqe  en  celdxame  plaat. 
1605  Hetselfde,  leer  verkleind  op  i  blad,  met  Lat.  inschriften  en  bovenua 
linki:  «Typna  circnmvallat... .  ad  Silvam-Dncis".  1  bl.  br.  fbl.  br.  49 
dm.»  hg.  86  dm. 

1607  Beleg  van  's  Bosch ..—- Kaart  t.  een  gproot  deel  t.  Noord-Braband,  enz.; 
regts  Amersfoort  en  lager  Arnhem;  meer  links  's  Bosch;  links  Bmsiel; 
bovenaan  regts  een  plsn  van  's  Bosch.  —Van  ond.  eene  beachryvin|  t. 
h.  begin  en  der  eerste  dagen  v.  h.  beleg.  Amst.  W.  J.  Vfgngaert,  boek- 
verk.  bij  h.  Stadhuis.  1620.  br.  fol.  br.  88  dm.,  hg.  met  Beschrjjr. 
80  dm.    Zeldsaam. 

1608  Hetzelfde.  Groot  plan  der  Stad,  bovenaan  het  kwartier  van  Brederode, 
regts  V.  Fred.  Hendrik,  links  v.  Ernst  Casimir.  Met  Holl.  inachriften. 
Zonder  naam  v.  grav.  of  nitlegging.     Met  adres  v.  1>,  Haeimt»  br.  fol. 

,    Hg.  29,  br.  87  dm.    Vfaarschynlijk  eene  kaart  nith.  begin  v.  h.  beleg. 

1609  (1  ttt  11  Hei.)  Hetielfde.  Uitvoerige  kaart  v.  h.  land  om  'sBoach;  inh. 
midden  een  weinig  regts  de  stad,  xeer  klein;  bovenaan  links  de  Biesbos; 
V,  ond.  Hil varenbeek  en  St.  Oedenroj;  bovenaan  Ophemert.  —  Met  adres 
V.  B,  Eondiui  te  'sHsge.  —  Daaronder  eene  aftond .  kleinere  kaart  alléén 
van  de  stad  met  7  nieuwe  bolwerken  A— 6.  en  de  Approches;  ter  sgde 
van,  en  onder  dese  2e  kaart,  eene  Holl.  en  Fransche  beschr.  ieder  in 
8  kol.,  met  opschr.:  «Korte  besehr.  van  de  Stadt  v.  's  Hert.  en  v.  h. 
beleg  van  i  tot  11  Mei.  — •  Met  adres  v.  H,  Eomditu  te  's  Hage,  gr. 
fbl.  Be  bovenste  Kaart  hg.  87  br.  46;  de  onderste  hg.  21  br.  81,  het 
freheel  hg.  70  br.  46  dm.  —  Berust  in  het  Archief  der  Genie  aan  h. 
Minist.  V.  Oorlog;  geno.  Veldslagen  No.  728. 

1610  (1  tet  20  Hel.)  Hetzelfde.  —  Kaart  v.  h.  land  om  's  Bosch;  inh.  mid- 
den naar  links,  de  stad,  zeer  uitvoerig  en  vr\j  groot;  regts  Crevecoeur,  t. 
ond.  Balckum,  om  de  stad  al  de  kwartieren.  Met  inschrift  in  een 
ovaal  veld:  Belegker,  der  Stadt  's  Hert.  1629.  La  Stege  ete.  Gemeten  en 
get.    door  Com,    Florii  v.  Berekenroode ,     Met  adres  v.  Jud.  Sondtut, 

•  V.  ond.  eene  afiond.  beschrijv.  en  verhaal  in  6  kol.m.  opschr.:  Waer' 
acht,  Beeehrijv.  v,  de  sterke  Belegher,  der  Stad  'sEert,  gaande  tot  20 
Mei.  Amst.  b^  Jud,  Hondius  opd.  Dam.  1629.  fol.  Hg.  39 met  besehr. 
50  dm.,  br.  50  dm.  -—  Berust  in  h.  Archief  d.  Genie  aan  h.  Minist. 
V.  Oorlog,  geno.:  Veldslagen.  727. 

1611  (1  Hei  tet  23  JunQ.)  Hetzelfde.  —  Zeer  uitvoer,  kaart  van  den  Bosch, 
en  der  werken  om  de  Stad,  die  in  h.  midden  zeer  uitvoerig  afgebeeld  is 
en  waaronder  eene  nitlegg.  der  64  No.  in  de  stad;  v.  ond.  de  Maas, 
bovenaan  regts  de  Vuchterheide;  v.  ond.  regts  een  afzond,  kaartje  van 
de  geheele  Meyerj;  v.  ond.  links  een  opschrift  in  Holl.  en  Fr.:  *sJSeri, 
Belegert  door  8,  Exe.  enz.  en  wat  lager  eene  aanwgzing,  dat  met  stippen 
is  aangewezen  waar  men  in  de  kaart  de  schilderkunst  (deorig.  teekening?) 
verlaten  heeft.  Met  adres  v.  C,  /.  Visseher,  Boven  de  kaart  een  door- 
loopend bovenschr.  in  kapit.  letters:  Buseoducum  obsessum  ete.  Cal, 
Maf.  Ao.  1629.  Deze  kaart  bestaat  uit  een  gr.  folio  blad,  een  smal 
boven-  en  links-  en  groot  onderstuk.  —  Naast  de  kaart,  links  een:  Cort 
verkoel  d,  gelegetUk,  ende  tegemo.  Beleger,  van  *sEert.,  gaande  tot  23 
Janq.  Amst.  C.  /.   riucAer  1629.    De  kaart  hg.  74  br.  68  dm.,  met 


IfiW.  Beleg  van  *8  BoscL  217 

beschr.    br.    76  dm.  ~-  Berust  in  h.  Arcbief  d.  Genie  aan  h.  Minitt. 
T.  Oorlog;  geno.  Veldslagen,  No.  726. 
1612  (1  Mei  tot  17  Aag.)  Hetzelfde.  —  Zeer  groote  kaart  yan  de  Stad  en  alle 

a  bel^ringswerken  rondsom;  in  h.  midden  's  Bosch,  regta  deMaasenCre- 
vecoenr,  van  boven  Vlijmen,  links  de  Vuchter  Heyde,  lager  Nieow  Hei^ 
laer  en  Eyckendonck .  —  Bovenaan  regts  het  wapen  van  's  Bosch,  v.  ond. 
regta  een  groot  veld  met  Lat.,  Fransch  enHoll.  inschrift:  Odêidio  fartUt. 
ete,  —  Stege  de  la  ete,  Belegeringhe"  enz.,  waarnaast  eene  uitlegging  der 
^58  N®.  op  de  kaart,  en  daaronder  het  Lat.  adres  v.  Cl.  J,  Vineker  te 
Amsterd.  1629,  dat  links  in  het  HoU.  is  herhaald.  —  Ter  linkerzijde 
van  de  geheele  kaart  een  i,Kort  verhael  der  ghelegenthe]rt  ende  teghén- 
«woord.  Belegeringhe  van  's  Hertogenb.  Nn  van  nieus  oversien,  geeorrig.» 
«vermeerdert  ende  verbetert  met  een  dageijckx  verhael  tot  op  17  Angnstus 
«1629".  —  Regts  eene  dergelgke  beschrgv.  «Nonv.  oarte  et  deserip- 
«tion  du  Siege  de  la  Ville  de  Bois  Ie  Dne,  etc."  beide  met  adres  t. 
(?•  J,  Vitseher»  De  kaart  bestaat  uit  2  halve  boven-  en  2  geheele  onder- 
bladen,  elke  beschrgving  uit  2  smalle  folio  strooken.  Be  kaart  hg.  76 
dm.,  br.  78,  met  beschr.  107  dm.,  (zonder  eenigen  naam  v.  grav.  of  maker, 
maar  naar  de  opmetingen  van  /.  Prempart,)  Zeer  zeUUaam»  —  Hierbg 
abonderl^'k:  .Deo  gantschen  tocht  uit,"  ens.  in2bl.  br.  106,  hg.  14  dm* 
Bl^kens  het  bovenschrift  der  besehrgviDg:  «nu  v.  nieus  overs.,  geoorr. 
«en  vermeerd."  Hiervan  schgnt  dus  ook  eene  vroegere  uitgave  te  bestaan.  •» 
Sen  apder  Exemplaar  v.  deze  kaart  met  deus.  tekst  berust  in  h.  Arehief 
d.  Genie  aan  h.  Minist .  v.  Oorlog,  genomm.:  Veldslagen,  725,  doeh  daarin 
is  dit  verhaal  v.  h .  beleg  nog  6  regels  langer  en  gaat  tot  den  20en  Aug., 
zoodat  de  tekst  juist  zoo  ver  als  de  plaat  reikt;  de  Fransche  tekst  is  ge- 
heel dezelfde  druk. 

b  (1  Mei  tot  17  Sept)  Dezelfde  kaart,  doch  met  vele  veranderingen  in  de  bel^- 
ringswerken,  en  voorts :  —  !<>.  Met  een  zwart  doorloopend  bovenschrift :  But" 
^eoducum  obsestum,  ete.  1629."  zonder  maand  als  in  N».  1611,  wat  niet  bg 
vorige  is.  2^  Hierin  bovenaan  links  het  wapen  der  stad  (kleiner  dan 
dat  op  de  voorg.),  op  welke  plaats  vroeger  niets  stond.  3^.  Inde  plaats 
v.  h.  stadswapen,  bovenaan  regts,  nu  een  groot  inschrift,  HoU .  en  Fransch, 
«'s  Hertog,  belegert  enz.  —  La  ville  de  Bolduc"  waaronder:  «Verbetert 
«ende  v.  nieus  nytgeg.  in  December  1629."  4o.  Onderaan  regts,  op]  de 
plaats  v.h.  vroegere  opschrift  en  der  uitlegg.  van  53  No.,  nu  een  groot 
veld  waarop  3  kleine  en  1  groote  afbeeldingen  van  de  afleidingen  der  rivier 
den  Dommel  bij  Nien  Herlaer;  5o.  onderaan  links  (op  de  vroegere  plaats 
V.  h. adres)  is  nu  de  uitlegging  der  54  No.  op  de  kaart  en  daaronder  het 
adres  v.  C,  J,  Visseher,  l629.  -»  Voorts  onder  de  geheele  kaart  en  be- 
schrijving eene  lange  plaat  in  3  breede  strooken  met  bovenschr.:  «Den  gant- 
«schen  tocht  uit  's  Hert.  d.  17  Sept.  1629"  waarop  in  4  rijen  boven  elk . 
de  uittogt  v.h.  geheele  garnizoen  uit  de  St.  Janspoort  naar  h.  kwartier 
van  Pinsen  wordt  afgebeeld .  —  Links  v .  d .  kaart  een  «Kort  Verhael  der 
«gelegenh.  ende  teghenw.  Beleg.  v.  's  Hert....  tot  17  Sept.  1629"  en 
regts:  «Bref  discours  de  la  situation  et  siege  de  Bolednc".  Het  geheel 
(met  de  onderste  plaat)  hg.  94  dm.,  br.  109  dm.  —  Uiterst  zeldmam. 
Van  deze  kaart  is  een  ander  Ex.  met  denzelfden  doch  eenigzins  anders  ge- 
dmkten  tekst  aan  h.  Archief  d.  Genie  bij  h.  Minist.  v.  Oorlog,  Veld- 
slagen No.  701;  die  beschrijving  eindigt  met  2  versregels:  Hemts^ deun  lof 

28 


218  Beleg  ya&  *8  Bosch. 

#«  Jkui4  geêeft,  ens.  en  da  laattte  afdeeUng  t.  d.  tekst,  begian.:  nadat 
dit  altes  oên  wedertyde»  ens.»  die  in  m^n  Ex*.  9  regeU  groot  is,  bealitt 
dMT  17  regoU,  wurin  nog  geiegd  wordt,  dat  de  oittoeht  7.  Garnizoenen 
Oeasteiykheid  ran  's  morgens  8  nren  tot  aan  d.  avond  donrde  en  hieronder 
afgebeeld  ia ,  welke  plaat  echter  daarbü  ontbreekt  en  zieh  onder  nuün  Sxempl. 
bevindt.  —  De  Fransche  tekst  sch^nt  geheel  dezelfde,  doeh  is  anders  gedrukt; 
het  opschrift  is  daar  in  8  reg.  romein,  hier  in  8reg.  curs^f  gedrukt,  enz. 
1618  Als  Toren  (N<<.  1612a)  doch  verkleind;  's  Bosch  in  h.  midden,  Crere- 
eoenr  regts;  bovenaan  regts  het  wapen  der  Stad,  links  dat  van  Frederik 
Hendrik.  Met  inschrift:  j,Nonv.  et  exacte  Carte  dn  Siège  de  Bois  Ie 
JDvLO,  Par  Jac,  Frêmpari,  Ing.  dn  Roy  de  Snéde.  —  Nienwe  ende  per- 
i^feete  Gaerte,  ens.  Door  J.  Prempart  ens.  Amst.  U.  Hondius".  In  2 
bl.  naast  elk.,  br.  fol.  Hg.  47  dm.,  br.  78  dm.  —  Een  fraai  geklenrd 
Ex.  in  de  coU.  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

1614  Als  voren  téét  verkleind  op  1  bl.  Met  DuiUche  inscriptie  onderaan 
regts:  «Wshre  n.  eigentl.  Delineatio,  etc.  Durch  Jac.  Prempart." Fraaqe 
grav.  sonder  naam.  br.  fol.  Hg.  27  dm.,  br.  87  dm. 

1615  AU  voren,  doch  iets  grooter.  6em^  Fig.  2.  br.  fol.  üitCommelin,  Fred. 
H.  1651. 

1616  Ais  voren,  doch  omgekeerd.  Creveeoenr  links,  ens.  Gem^,  Fig.  9.  ens. 
br.  fol.  Uit  Commelin,  Fred.  H.  1652. 

1617  Hetselfde,   in  2  bladen.  — -  Klein  plan  der  stad  met  het  geheele  omligg. 
«  land  tot  Creveeoenr,  met  Fransche  inscriptiën  en  uitlegg.;  bovenaan  links 

een  8reg.    inschrift:   i^Obsidio   et  expngn.  Sylvae  Ducis."  •— 
è  Groot  plan  der  stsd  en  der  naaste  omsteeken  tot  Fort  Isabella,  met  Fran- 

sehe  inscript.  en  9reg.  inschrift:   «Nonv.  Carte  de  Bolduc,  etc.  Mésnré 

«par/otf.  Prempart."  %  bl.  gekleurd;  van  acht.  bedrukt  met  HoU.  beschrgv. 

V.  h.  beleg   uit    de    (Latgasche)  hist.  v.  D.  Heinsius.  —  gr.  fol.     üit 

JBleau  Stedeboek  v.  Noord  Nederl.  — ^ 
ü  Dezelfde   kaarten  van  acht.  onbedrukt.     In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v. 

Stolk  te  Rotterdam. 

1618  Hetselfde.  —  „Nouv.  et  exacte  carte  dn  Siège  de  Bois  Ie  Duc.  Par  /. 
^Prempart,  —  Nieuw  en  perf.  caerte",  ens.  Amst.  H,  Hottdius.  In  h. 
midden  de  stad,  rondom  alle  belegerings werken  of  approches;  bovenaan 
links  h.  wapen  v.  Maurits.  br.  fol.  Hg  47,  br.  73  dm. 

Bg  dese  kaart  behooren  waarschgnlgk  de  7  groote  kaarten  der  Approdket 

(of  belegeringswerken),  namelgk: 

Approches  du  Prinoe  d'Orange.  Par  J,  Prempart,  Ingenieur  du  Roy  de  Snede. 

Autre  carte  oontin.  d.  Appr.  dn  Prinoe. 

Approches  du  Comte  Erneete  Cssimir  de  Nassou. 

■'  Gnillaume  de  Nassou. 


Baron  de  Brederode  vers  Ie  fort  de  Petteler. 
Comte  de  Solms  k  Engelen. 
Sienr  Pinsen,  Gonvem.  de  Rees. 


welke  allen  in  het  klmn  op  de  voorgaande  kaart  sgn  aangeduid,  en  bg 
Sondiuê  verschenen  zgn.  ledere  kaart  is  ongeveer  29  dm.  hg.,  allen  88  dm.  br. 
Van  dese  kaarten  besit  ik  slechts  de  Approches  van  Pinden;  -^  alle  sgn 
se  evenwel  aan  h.  Minist.  v.  Oorlog.  Veldslagen  N^*.  518,  aanwesig,  en 
de  7  bl.  fraai  gekleurd  bg  den  Heer  A.  v.  Stolk  teRotterd. 
1619  t^JSÊjptigmUio  SifhtÊtJ)lteiêi  AP.    1629.**  ^  Opschrift  in  kapit.  letters 


Beleg  yan  's  Bosch.  filft 

boren  S  bl.  iiaatt  elkander  doorleopend,  waaronder  S  andere  bladen  be- 
kooren,  alle  door  een  rondgaanden  gobloemden  rand  Tereenigd»  die  te 
lamen  eene  seer  nitvoerige  kaart  van  's  Hertogenboich  en  ometreken  mei 
alle  belegeringtwerken,  nitmaken ;  onderaan  op  het  middenste  boTenUad  bet 
plan  Tan  's  Boseb ;  aan  de  linker-  en  regtenijde  der  S  regtaebe  en  8  liaksebe 
ign  telkens  9  (das  18)  afbeeldingen  gen<*.  I — Z  (de  2  onderste  aan  weertsgden 
ongenommerd),  in  vierkante  vakken  van  de  versterkingen  der  stad  en  der 
omliggende  forten;  op  de  onderste  bladen  zeer  veel  voet-  en  paardentolk, 
welligt  de  nittogt.  —  Zeer  firaage  kaart,  opgenomen  door  nêod*  iVtiCi» 
Hoofdingenienr  in  b .  leger  v.  d .  Prins ;  de  menigte  volks  geteekend  door 
Jdr.  9,  d,  Vmnê;  gegrav.  door  5.  Samy  en  BaU.  Fhr,  9»  Bêréktiuroiê . 
Met  privil.  d.  Staten-Oener.  Ieder  bovenblad  ia  hg.  64t>  dm.,  ieder 
legerblad  68*  dm.;  elk  blad  nagenoeg  46  dm.  br.,  dos  teiamenbg.  126» 
br.  92  dm.  Zeer  gr.  fol.  Zttr  zeldtaam  en  Mar  frmai» 
Hierbg  behoort,  blijkens  de  letters  en  egfers  op  de  pi.,  eene  uitlegging » 
vrelke  bg  het  £x.  is  van  den  Heer  Mr.  J.T.Bodel  Nyeohnia  te  Ledden  en 
die  gedeeltelijk  in  do  .Oeschiedkandige  aanteekeningen  over  het  Beleg  van 
's  fioech  1850"  bg  gelegenheid  des  maskarade  (zie  No,  1628)  is  uitgegeven. 

1620  Als  voren,  zeer  sterk  verkleind,  onderaan  links  een  rnitertroep.  Lithogr. 
door  •/.  P.  Bergkaut,  naar  de  voorgaande  kasrt,  verkleind  door  /•  K.  /. 
dê  Jonge t  gr.  br.  4®.  Met  bglage  A  en  B.  Uitlegging  der  kaart  eni  Staat 
V.  h.  leger.  — >  Uit:  «Oeschiedkond.  aanteeken.  over  h.  beleg,"  ens. 

1621  «Belegheringhe  d.  Stadt  's  Hert.  —  La  siege  de....  Boldne,  etc."  Plan 
der  Stad  en  omstreken;  regts  de  Maas;  in  h.  midden  de  etad;  bofenui 
links  het  kwartier  v.  d.  Prins.  Oemeten  en  afgeteek.  door  Oom»  Fhr» 
9.  Bereienroode..  Met  adres  v.  Jod/Eomdiue,  Hg.  88, br.  40  dm.  br.  fbl. 

1622  Hetzelfde.  i,6eometris8ohe  Plante  v.  's  Hertogenb.  —  Siege  et  plan  géométr." 
Plan  d.  stad  en  v.  h.  omligg.  land;  bovenaan  de  approehee  v.  Pinsen,  links 
het  fort  Isabella,  enz.  Van  ond.  uitlegging  en  verhaal  v.  h .  uittreldcen der 
bezetting,  in  4  kol.  Met  adres  v.  ^.  Handius  te'sHage,  op  het  Buitenhof  • 
1629.  1  bl.  Br.  43  dm.,  hg.  86  dm.,  met  verklar.  58  dm.  gr.  fol. 

1628  Dezelfde  kaart,  Istere  uitgave  met  opfchrift!  «Aceeesunm  per  quos.... 
^delin."  enz.,  en  verandering  in  de  approches  v.  Pinsen,  en  eenige  bggavoegde 
Lat.  woorden;  zonder  naam  v.  Honduu,  en  zonder  nitlegfing  br.  fdl« 

1624  Hetzelfde.  «Belegheringhe  v.  's  Hert.  enz.  —  La  Siege  de  Bois  lo  Due" 
etc.  Kaart  v.  h.  geheele  beleg.  In  h.  midden  de  stad,  onèerass  links 
het  kwartier  v.  .d.  Prins,  regts  dat  v.  Ernst  Cadmir.  Zonder  naam  of 
adres.  Hg.  84,  br.  42  dm.  br.  fol. 

1625  Beleg  v.  's  Hertogenbosch .  Met  gedr.  beschrgv.  Amst.  F.  Hui,  br.  fol. 
Was  in  Catal.  Munniks  v.  Oleeff.   1860  N«.  889. 

1626  Afbeelding  v.  werken  v.  verdediging  en  aanval  in  de  17e  eeuw  bglielege- 
ring  in  zwang.  «-br.  4o.  Uit:  v.  Lennep,  Geschiedenia.  IL  282. 

3.627  Het  slot  Manrick  (vroeger  Heymshuiziag  bij  Vacht)  en  het  JClooiter  ten 
Hage  bij  Eindhoven  beide  ter  inlegering  gsbraikt  bij  het  beleg  v^ '» Bosch 
in  1629.  —  Lithogr.  naar  J,  F.  Ckrut,  door  P.  Lagere,  gr.  8e.  Uit:  ?. 
d.  Aa,  Oud-Ned.  Kasteelen. 

1628  .Intogt  T.  fVederik  Hendrik  in 's  Hertogenbosèk  in  1629.  —  Oeeoftutteerde 

4i  «voorstBlling  doo^  de  studenten  der  Leijdsche  Hoogescfaool,  d.  11  Jun^  1850. 

«Geteekend  door  een  der  Conunissarisson,  (Mr»  J.  K.  J.  de  Jonge),  net 

«nitroerige  beschrgtr.»  de  naavwkeurige  opgave  bevatt.  >t,  de  nai«en  dtr 


ik 


820  Zinneprenien  over  de  inneming  van  *8  Bosch.         Itti. 

^Tenehül.  penonen.  Layd*  1850**  —  BetehrgTiiig,  8  bl.  br.  4^.  De  plaat 
is  eene  Toorstelling  ran  120  pertonen  of  groepen  t.  meaaeheB,  welke  lUe 
Terofldertteld  knnneii  wordeA  b^  dien  intogt  tegenwoordig  geweeette  zyn. 
Fraai  gekleurd  \  voor  zooTeel  eenigsins  mogclqk  kebben  de  teekening  en 
klenren  bistoriiebe  waarkeid.  —  De  plaat  is  gelithogr.  door  C,  CA.Latt, 
bg  P.  Blommers.  'sHage,  Hg.  29  dm.,  br.  9  el  6tdm. —  In  linnen  om- 
slag met  opsckrift:  Maskerade  1850. 
I  Dei.  plaat  ongekleurd. 
1680  Zinneprent  ter  eere  Tan  Frederik  Hendrik  na  de  Terovering  van  *§  Boeck.  » 
„Invietiso.  Heroi  Fred.  H.  etc.  1  reg.  gegrar .  boveBSckrift.  — >De  Prini 
geharnast»  blootshoofds,  geseten  «op  een  steigerend  ^aard  wordt  gekroond 
door  Victoria;  in  h.  Tcrschiet  's  Hertogenbosch  en  h.  omligg.  land;  boren- 
aan  regts,  in  de  lucht  het  CoMsilium  heroieum:  (Dand  met  de  harp  en 
krggslieden)  onderaan  links  wordt  Inmdia  door  Leo  B^giemê  de  borst 
opengereten.  Met  Lat.  opdragt  aan  de  Staten  Gen.  1680  en  8  reg.  Lat. 
Ters  Tan  A.  B.  Nuwunü  Auspieio,  etc.  Door  C,  de  Pm,  met  dient  adres, 
gr.  fol.  Hg.  48,  br.  83  dm.  Zeer  fraai  en  seldxaam. 
Deze  plaat  is  in  1688  bj  de  Terorering  Tan  Maastricht  gebruikt^  met  rer* 
an  deringen. 

1680  Als  Toren ;  (de  Prins  blootshoofds,  geharnast,  op  een  steigerend  paard ;  onder 
hem  in  h.  Terschiet  den  Bosch},  doch  met20reg.  Lat.  TcrsTanlT.  d^Ha- 
ieri.  Door  /.  Sarrapom,  met  adres  t.  C,J,  VUtcAer,  gr,  (o\ .  Hg.  60,br.86 
dm.  Zeer  MMuum,  In  de  eolleetie  t.  d.  Heer  A.  t.  Stolk  te  Rotterdam. 

1681  Zinneprent  op  hetselfdr .  *-  Prins  Frederik  Hendrik  geharnast  en  gelanwerd, 
te  paard  mot  6  andere  Nassonsehe  Prinsen;  in  het  Terschiet  links  *s  Herto- 
genbosch, op  den  Toorgrond  detweedragtdoor  denHoU.  leenwTorschenrd. 
In  de  lucht  de  Faam  met  4  Nass.  wapens  en  in  een  boom  8  ProTÏne. 
wapens.  Van  ond.  een  16reg.  Ters  in  4  kol.:  ^.Hoe  salich  is  het  Lant 
ndaer  sulcke  Torsten  Ieren,  —  eindig.:  den  Bos  is  Geus.  — -  Dese  plaat 
heeft  Teel  orereenkonst  met  de  NauavH  proeeres  t.  0.  d.  Femme,  doch  ia 
anders;  dit  is  eene  oude,  leelgke  pi.,  opgehaald  Toor  desegelegenh.  Mei 
adres  t.  fV.  Hoeytu  in  de  pi.,  en  t.  Rome.  v.  d.  Hoeye  onder  h.  rers. 
Hg.  40,  br.  49  dm.  br.  fol.  In  de  coll.  t.  Dr.  R.  Verloren  te  Utrecht. 

1688  Zinneprent  op  hetzelfde.  —-Links  de  Prins  met  ign  zoon;  regts de  Prinses 
met  hare  beide  dochters,  alle  staande;  in  het  midden  eene  balustrade  en 
in  het  rerschiet  's  Bosch.  Met  inschrift:  „Dewgl  ick  met  mgn  macht  was 
«Toor  den  Bosch  gelegen'*  enz.  en  onderschrift  der  namen  t.  d.  Prins  en 
Prinses.  Br.  fol.  Hg.  20,  br.  86  dm.  -—  In  de  éollectie  t.  d.  Heer  A. 
T.  Stolk  te  Rotterdam. 

1638  Zinneprent.  —  Ben  toone^  of  estrade  waarop  Frederik  Hendrik  en  de 
Boésehe  Maagd,  wiet  handen  door  Bisschop  Ophorius  in  een  gelegd  wo^ 
den;  achter  haar  Grobbendoock.  Borenaan  hangen  de  plannen  Tan 's  Bosch, 
"Wezel,  Grol  enr.  eu  een  opschrift:  ^Hollands  triomftooneel*'  V.  ond.  1 
' tegel i  «D'Inwoonders  t,  h?.  Lant,  ens.  wenschen  den...  Prins  ghelnck 
i^met  zgne  BrUft";  ter  weerszode  der  pi.  eene  afrond,  plaat  met  de  6po^ 
tretten  ran  Frederik  t.  Bohemen,  Frederik  Hendrik  en  Ernst  Casimir,  en 
hnnne  Gemalinnen.  =Te  kametSr.  87  dm.,  hg.  88  dm.  br.  fol. 
■  Xen.dreg.  rers:  TrioihTel,  Bruyioftsrey,  Honwélyckx ackoord  t. deMaecht 

}f.,:     ▼«  'tfHót.  met  d.i.,«  Prins  t.  Ori",  beginn.:  Batarieren  Troom,  enz.br. 

i.r.  .  4l*«   wit.,èierby  digi,  afh^Bt  niet  Worby  te  behooini;  wegens  Terschil  t. 


14lt«         Zinneprenteti  over  de  inneming  van  ^s  Bosch.  221 

formaat.  —  Evenmin  een  ander  vers,  1  U.  gr.  4o.  kl.  fol.,  t.  J.  t. 
Veen:  der  Bataviersche  Brailoftorey,  in  9  zerenregel.  eonpletten:  «Weeat 
«ons  T.  harte  wellekom".  —  In  den  Atlas  y.  d.  Heer  J.  T.  BodelNgen- 
hais  te  Lejden  is  van  de  bovenstaande  plaat  een  £x.,  waaronder  een  vers 
in  3  kol.,  door  /.  9.  Feen  io  Deventer,  getiteld:  «Meyerans  ▼.  verschei- 
dden crniden"  beginn.:  Doe  Silva  enz. 

1684  Hetzelfde.  —  Prins  Frederik  Hendrik  in  een  veldtent,  omgeven  van  andere 
Prinsen  en  Oeneraals,  ontvangt  de  sleutels  van  's  Bosch,  die  de  Boatdie 
Maagd  hem  geknield  aanbiedt ,  in  het  verschiet  de  nittogt  der  belegerden . 
Boven  in  de  pi.  een  4rcg.  vers:  »Siet  hier  in  dit  Tonneel  ens.  br.  fol. 
\t,  87  dm.,  hg  14^  dm.  Sch^nt  het  bovenstuk  van  eene  andere  pi .  te  z^n . 

1685  Hetzelfde.  —  Portret  v.  d.  Prins;  borstbeeld,  links,  geharnast,  v6ör  hem zgn 
helm;  ter  weerszode  z|jne  spreuk:  Fatriae  patrique,  en  v.  onderen  het  plan 
T.  's  Bosch  op  een  schild:  met  Dnitsch  onderschrift :  «Belegemng  i,der  star- 
ken atadt  Hertzogenbusch,"  etc.  Door  en  met  adres  van  O,  Köler.\X.  4o. 

1686  Hetzelfde . '—  Eeuige  soldaten  voor  een  huisje  kaartspelende  op  een  trom- 
a  mei;  in  het  verschiet  den  Bosch.  Met  8reg,  vers:  .So  haest  een  Leeger 

„leyt",    enz.    en  de  spreuk:  «Die  waecht  die  wint."  Naar  (en  door)  M, 
/.  de  Jonge.  Met  adres  v,  C.  J,   Vistcher,  br.  fol.  Hg.  24,  br.  80  dm. 
b  Dezelfde  plaat,  latere  druk  met  adres  van  F.  de  Wit. 

1687  Spotprent  op  het  verlies  vau  *s  Bosch?  ofMaastr.P  door  de  Spanjaarden . --> 
▲an  tafel,  regts,  zit  een  Jezuïtj  een  vogelpastei  wordt  door  een  soldaat 
(een  Hollander)  van  tafel  genomen ;  2  monniken  verweeren  lich  tegen  een' 
anderen  soldaat,  die  een  pistool  op  hen  afschiet.  Vooraan,  regts,  neemt 
een  ander  man  een  fraai  koel  vat  weg.  •*-  Zeer  geestig  geëtste  spotprent 
tonder  eenigen  naam,  doch  stellig  in  dezen  tijd  behoorende.  br.  fol.  Hg. 
81,  br.  81  dm.  Uitent  zelduum,  In  de  collectie  van  den  Hoer-A.  t. 
Stolk  te  Botterdam. 

1688  (i6S9.  Jany.)  Strooptogt  van  4  Holl.  schepen  onder  den  Commandexur 
Hendr.  D .  Kleuter  op  de  Portugeesche  kust,  b^  Kaap  Mdntege  (Mondego), 
waar  het  stadje  Buarcot  door  hen  geheel  wordt  leeggeroofd- ên  verbrand. 
(Wassenaar,  verhael  XVII.  82).  —  Gezigt  v.  de  stad  Bnarcoe»  tegen 
een'  berg  aan;  op  den  voorgrond  de  4  Holl.  Schepenen  eenige aioepen . — 
Met  afzond.  74rcg.  vers  in  3  kol.  geleek.:  '/  Verkeert  kastt,W9Anïï. 
het  geheele  feit  verhaald  wordt.  Met  adres:  Amst,  Fr.  e.  d,  Hoeye, 
in  de  Kalverstraat  in  de  „dry  Rooseohoeye  1629".  br.  fol.  De  plaat  hg. 
86,  met  vers  88  dm.,  br.  85  dm.  -^  Deze  plaat  is  zéér  fraai  gegrav.  en 
uiterst  eeïdsaam;  ik  heb  er  geen  ander  Er.  van  aangetroffen. 

In  dit  vérs  zgn  eenige  toespelingen  op  Piet  Heyn,  ei  zeker  werdt  op 
agn  dood;  in  Mei  v.  dat  jaar,  gedoeld  met  deze  woorden  in  den  5en 
regel:  j^Ofschoon  den  Bullebaok,  gel^k  men  sejt,  verloren ,  ^«^  ons  vader- 
,»leiid  nu  heeft,  enz. 

1689  (SI  JtalQ.)  Inval  v.  Graaf  Hendrik  v.  d.  Berg  in  de  Veluwe  (Wtgenaar 
XI.  97.)  »Den  Tselstroom  v.  Arnhem  tot  beneden  Deventer  met  een  ge- 
^deelte  der  Velnwe".  Bovenschrift  T.  eene  kaart  met  iMckrift:  j^Nienwe 
Imperfecte  Kaerte  v.  d.  Yselstroom»...  waer  in  curieus  naer  de  mate  ver- 
i^toont  wert  den  inval  van  Graef  Hendrik  van  Berg  mei  s^  bqhebbende 
i^paensehe  en  Kejsersche  krygsmaoht,  mitsgaders  hare  Qnartleren , 'Schan- 
jpeen  ende  Legerplaetsen  in  den  jare  1629.  Amst.  Cl.  Janeg.  Vieieher,'* 
Kaart  t.   dé   Velawe   en   v.   d.    loop  der  Usael;  regte  Def>emter>  links 


k 


Vemunbg  nm  WesoL  HM. 

ArnhMi.  Met  2  t&odlerl.  Ueina  kiartjet;  bortauui  Itnln  dit  Tin  het 
kwartier  f  ui  Graaf  t.  d.  Berg  bq  Dieren,  onderaaa  regta  dat  tiq  het 
kwartier  bg  Bmmmen  t.  Griaf  Jan  en  t.  Doleken,  Gonfemaor  ▼.  Grol. 
Geteèk.  en  genieten  door  O,  F.  «.  Berekemrodê,  br.  fol.  Hg.  40dm.,br. 
M  dm.  iêêr  ê$Uêêmm,  —Van  dete  kaart  benut  eenedergelgke,  metadra 
Tan  A.  Verhoeven  te  Antwerpen,  in  den  Atlai  ¥an  Mr.  J.  T.  Bodel 
Nyenknie  te  Le^en. 
IMO  (19  Aag.)  Verrassing  van  Wesel  door  den  Kolonel  O.  ▼.  Gent,  Heer  t 
«  Dieden.  (Wagentar  XI.  99.)  —  Plan  t.  Wexel  met  k.  omliggend  land 
onderaan  de  Rqn  en  Boriok.  Boten  in  de  kaart  een  ireg.  Tere:  Lof,  eer 
#n  fr^  êff  Oodt,  ene;  regts  een  insekrift,  waarboyen  eene  band  ait  de 
wolken  de  ketting  t.  Wesel  doorknipt;  links  eene  plaat,  de  ▼eaten  tib 
Wesel  Toorstellende,  waarop  Dirck  en  Pieter  Mnlder  en  Jan  Bootleer 
slaan,  door  wier  hnlp  de  Staatsebsn  in  de  vesting  geraakten;  en  2reg. 
fers:  Jk  dê  «Mr#,  thiysirt  nmckt,  ens.  —  Met  afkonderlqke  HoU.  en 
Fransehe  nitvoerige  besekryving  der  verrassing;  ieder  in  8  kol.;  met  adres 
T.  a,  /.  risieAer  te  Amst.,  ia  de  Kalverstr.  1629.  gr.fol.  Hg.  28 dm., 
met  beschr.  46  dm.,  br.  40  dm.  Mdesmm  ê»  fraai. 
I  Dexelfde  kaart,  zonder  insekrift  regts »  doch  met  Ireg.  bovenschrift  en  datam 
19  Aag.  1629.  Zonder  beschrqv.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  t.  Stoik 
te  Rotterdam. 

1641  Als  voren,  leer  naanwkenrige  doch  minder  (raa|je  kopq;  sonder  bet  ven; 
Lof,  enz.  in  de  kaart,  en  tonder  de  ketting,  ens.  doek  met  de  plaat  v. 
Wesel,  links.  br.  fol.  Br.  87  dm.  Zonder  beschx^ving.  —  Uit:  Comme- 
lin,  1661. 

1642  Als  voren 9  doeh  jnist  omgekeerd;  de  plaat  v.  Weiel  regts;  londer  de 
vorsen  ens.  (Geetst  door  D,  Stoop  f)  br.  fol.  üit:  Commelin,  1662. 

1648  Als   voren,   meer   verkleind,  regts  het  inschrift,  sonder  veraen  en  pbat. 

Van   ond.    eene   Holl.  en   Fransehe  beschi^v.:    «Kort  verheel ... .  ende 

«Gap.  Wolf,"  in  2  kol.  naast  elkander.  Met  adres  v.  (7./.  VitteUr.  1629. 

kl.  lol.  Hg.   15  dm.,  met  beechr.  87  dm.,  br.  28  dm. 
1644  Als  voren,  doch  grooter,  met  Dnitsche  woorden  in  de  kaarten  verklaring 

der  letters  «— /,  met  de  ketting  eni.  als  op  No.  1640.  br.  fol.  Hg.  28, 

br.  26  dm. 

1646  Hetselfde;  anders.  Ben  grooter  plan  v.  Wesel;  regts  de  Rgn  en  Borick; 
bovenaan  regts  een  InMhrift.  Met  Holl.  en  Fransehe  besekrgving,  te  samen 
in  8  kol.  Amst.  H»  Homdktêt  op  den  Dam,  in  den  Atlas.  br.  fol.  Hg. 
26  dm.»  met  beschrqv.  88  dm.,  br.  88  dm.  Zeldtamm. 

.1646  Pro61  ?•  Wosel  met  Ireg.  opschrift:  »Wesel  gewonnen  19  Ang.  1629". 
Fraaie  grav.  sonder  naam.  br.  fol.  Hg.  11,  br.  42  dm,  In  den  Atlas 
V.  d.  Heer  A.  v.  StoIk  te  Rotterdam. 

1647  Zinneprent  ter  eere  van  Frederik  Hendrik  na  de  verovering  van  den  Bosch, 
Wexel,  ens.,  met  borensehrtft:  «Victoriwaegben  v.  d.  Doori.  Prinoe  t. 
«Or."  —  De  Prins,  door  Vittaria  gekroond,  sit  in  een  open  zegewagen, 
bestnnrd  door  Fideo,  waarnaast  9  sinnebeeldige  vronwenignren:  Fieteu, 
Idiertoêp  ens.  al  dansende  gaan;  de  raderen  en  paarden  vertreden  de 
figuren:  liratmiêp  Idoiedria^  ens.  V6dr  den  wagen  gaan  overwonnen  en 
en   geketende  soldaten;   op  den  aektergrond,  regts,  nittrekkende  soldaten 

.  en  eene   kerk  met  toren.    In  de  Inckt  de  Faam  en  fi  engelen,  die  een 
baadaUir  mat  Sreg.  vers  vastkoidea:  Qese^eiUiêdgFriiu,  ens.  Van  ond. 


MMl  ZuuMprattten  over  *a  Boadi  «a  WeML  SIB 

dngl  dtr  pltat  Ma  da  Stoteii  Oei.  door  don  teekeuar  .idir. p. if.  F«m#. 
Zeer  frtai  ea  knehtig  gegray.  doorD.  9,  Bnmim.  Yoortreflbllikaalilrak. 
br.  fol.  Hg.  40  dm. 9  met  boTeaiolir.  ea  ?eri  46  dm.»  br.  50  dm.  — 
DeoM  plaat  ie  later  Toor  aadere  gelegeahedea  gebraikt.  SU  op  1072.  Se 
ie  het  origiaeel  of  eeoe  aavolgiog  der  aitmaateade  vdgemle  plaat. 

1648  All  Torea,  doeh  Teel  grooter.  — «  De  Priat  lit  op  eea  lifewegea  door  S 
spea  paardea  getrokken»  en  getoerd  dooreene  noaw»  die  eea  opengml^pea 
bock  fidêê  op  dea  eeboot  beeft  JuiÈUim^  CkariiéUp  IVmpir— /ia  m  £hh 
dêuHm  (aadere  fignrea  daa  op  de  roorg.  pleat)  Terseilea  daa  wagea,  terwyi 

'  TirmÊm,  Fram  ea  Immdim  door  de  raderen  ea  paardea  faraMiraeld  wordea{ 
aobtcr  dea  wagea  de  gerangeaen  ea  aoldatea  met  Taaadala;  ia  het  fer- 
aehietf  regte,  eea  aittrekkead  l^ger  ea  groote  kerk;  ia  de  laeht  aUaea  da 
gaan^jiOBder  vera.  —  UitToerige  oompociti^  nitmoateadfiXCi^  aonder  aaam* 
doeh  byna  leker  door  J.  O,  vmn  Fttêi,  80  bladen  faa  aear  TemUUeada 
grootte,  te  aamea  100  dm.  hg.,  150  dm.  br.  —  IKlerif  mMhnmi.  lOat 
Termeld  door  BërUek  in  iqa'  Cetalogaa  ?•  h.  werk  ?aa  ?aa  Yli«t«-  doeh 
door  NëgUr»  Kftnttlerlezioon,  XX.  468,  ea  in  dea  Catakgae  ▼•  h.  kabi» 
net  T.  Paigaoa  DyonTal.  —  Bematin  den  AUaa f an Hr.  J.  T.BodaI2Q«^ 
haia  te  Leydea,  en  ia  afkomatig  ait  dea  Atlaa  f  •  Baron  t.  Haeekeran  ? • 
Walien,  ia  1834  te  Zatphen  ea  bloe  aaa  dea  Heer  Bodel  TeriKMbt. 

1649  Ziaaeprent  ter  aelfder  gelegenheid;  —  met  ondareehrifti  «Ob  dabaUatoa 
iphoetea,  dfcaqne  aenratoa."  —  De  Priaa  ataaade  in  eea'  legewagan,  (dte 
lange  den  Vyverberg  te  'aHage  eene  eerepoort,  met  iga  naam  an  da  wi^ 
peaa  der  proviaeiën  Teraierd,  iar^dt,)  wordt  door  Vietoria  gekroond;  RêcU' 
wmirüehêii  ea  VooniehHekeii  ea  aadere  aiaaebeeldige  igiren  ▼oeran  dan 
wagen,  die  Toorafgegaan  wordt  door  de  Stedemaagden  ea  Berelhabbera 
{OrabbêiuUmdt  en  Loêono)  der  beide  rerererde  plaateea.  BoToa  ia  da  plaat 
de  NmttOMêekê  Eêldenkemêlt  waar  de  Dnitaohe  Keiier  Adolf  t.  Naaaaa  en 
Hendrik  de  IV  t.  Frankrgk  ala  God,  Vader  en  Zoon,  aitten  en  daarby  de 
baaten  7an  "Willem  I,  Manrite,  enx.  en  ook  t.  Oldenbaraereld;  eeae  ge» 
heel  andere  rooritelliag  dan  het  OcnuÜimm  Hêroietm  op  da  plaat  7.  éê 
Par  (N<>.  1629)  doch  daarmede  dikwgla  ferwiaaeld.  Fraage  graTnra  aonder 
naam  (door  S.  SëPiy^  br.  fel.  Hg.  88,  br.  60  dm.  —  Vaa  deae  plaat 
beataan  rolgena  Brandt,  Leven  9.  Vondêi,  bl.  88,  afdrakkea  met  het 
vera  7.  Vondels  Zegnnn§,tai,  er  onder,  wat  ik eehter  beiwaarlqk geloorea 
kaa;  evenmin  ala  het  geaegde  op  bl.  88  (Vondel'a  Leven)  dat  Vondel'a 
▼era  op  de  bekende  plaat  der  Remonstrantaehe  kerk  (1680)  ^Op,  op,  wuffn 
ÊÊÊÊfgodm"  daaronder  ion  gedmkt  ign,  te  minder  omdat  het  kleiaara  vera  t 
dê  Eiil%§heid  km§  noaü,  enx.,  daaronder  gegrav.  ia. 

Deae  pi.   ia  In  1648  voor  den  Vrede  ▼.  Mnnater  veranderd  ea  toea  met 
h.  oaderachrift:  Pnx  una  umutm.  trimmphii  poUor  aitgegevea. 

1650  Deielfde  pi.,  leer  verkleiad,  aonder  naam  v.  grav.  8«.  Uit  Vondel'a  Hekal> 
diehten.  1709P  bl.  69.  8o.  Hierbg  het  «r  impor§  vaa  Voadel  terbeant- 
woording  der  vraag],  waarom  het  hoofd  ▼.  Oldenbaraeveld  in  den  Naaaaa- 
aehen  Heldenhemel  voorkomt. 

1651  Deaelfde  plaat,  met  bovensehrift:  „Zegeaang  ter  eeren  van  P.  H."  eni.; 
ter  wederzqde  en  onder  de  plaat  het  geheele  aitmnntende  gedieht 
fan   Vondel   op  dexen  iatogt.   Rotterdam    bg  P.  de  Veer.  1781.  folio. 

165S  Zegiwagen  voor  Frederik  Hendrik.  —  De  Ftina  door  ean  S^el  gekroond 


224       Zmnepranten  over  WexeL  -^  VeroTering  van  Olinda. 

sit  in  een'  rgk  renierden  legewagen  door  Fidarim  geroerd  en  door  3 
patfden  getrokken ;  in  bet  Teriokiet  de  proftien  ran  %  iteden,  '•  Boeck  en 
Weiel.  In  de  lacht  Fama  en  SegtUeekem,  londer  naam  t.  gnr.  —  Yan 
ond.  een  calligraphiieli  86reg.  rera  Tan  /•  de  BruMg.  »Hoe  wai  elck 
i.een  Teriielt,"  ens.,  waarin  ook  Tan  Wesel  gesproken  wordt ,  eneenéreg. 
▼erts  »Ii  Hapsborch  prajtach  en  praf'.  De  ealligr.  naar  /•  Prmtre,  door 
/.  Loof  gegrar.,  gr.  ful.  De  plaat  hg.  24  dm.,  met  ealligr.  48  dm.,  br. 
87  dm.  Zeldtaam  en  téér  fraai, 

1658  AU  Toren;  nnneprent.  —  Frederik  Hendrik  Tergeceld  door  8  andere  Priii- 
ten  van  Oranje;  met  opschrift:  «Nassovii  hérods  qnomm  qno  aeribimu 
j^aono  (1680)  Tindicat  aetemos  yita  snperstes  stos."  en  Mreg.  onde^ 
aehrift:  «Groot  sehole,"  ens.  Naar  en  door  A,  p,  d.  Femme,  br.fol.Hg. 
46,  br.  67  dm.  Komt  waarechgnl^k  zeer  overeen,  dodi  leer  Terkleind, 
met  de  pi.  No.  1681,  na  de  TeroTering  Tan  's  Bosch.  In  den  atUs  ▼.  Mr. 
J.  T.   fiodel  Ngenhois  te  Leyden. 

1664  Frederik  Hendrik  te  paard  metsgneTeldoversten.  Zinneprent  op  de  rerore- 
ringen  in  dit  jaar.  Met  ?er8  en  adres  y,  R,  v»  d,  Hoeye*  gr.  br.  lol.  — 
Onde  prent,  slechte  afdruk.— In  Catal.  Monniks  t. CleeflL  1860. N*. 895. 

1666  Zinneprent  ter  eere  Tan  Frederik  Hendrik,  met  opschriftt  »Lof  des  doorl. 
,, Vorst  Fred.  Hendrik  OTer  de  Yictoryen  t.  Wesel  en  's  Hert."  —  Baite 
T.  d.  Prios,  omgcTcn  t.  een  Oranjetak,  waaronde  de  platte  gronden  der 
beide  steden,  naast  elkander.  Met  gedmkte  Tenen  en:  Damekeeggimge  vaa 
/.  Coleuld,  gr.  fol.  —  In  Catal.  Mnnniks  t.  Cleeff.  1860.  No.  894. 

1666  (1030.  13  Febr.)  »De  Stat  Olinda  de  Phamambnco,Terorertbq  denOenerael 
Hendriok  C.  Lonck,  Anno  1680".  (WagenaarXI.  118.)  — BoTensehriftop 
swarten  grond  Tan  8(  aaneenbehoorende  bladen,  waarTan de 2 boTenste pla- 
ten het  profil  Tan  de  stad  Olinda  in  Brasilie  Toorstellen ,  en  meer  links  P<nw 
in  brand  staande  en  J,  Antouio  Faz,  Toorts  de  Tele  HoUandseke  sehepen 
die  de  stad  bemagtigen;  op  het  regterblad  eene  cartoache  met  nitlegging 
der  18  No.  op  de  plaat.  Daaronder  op  1^  blad  eene  uitToerige  kaart  der 
kust  Tan  Brazilië,  met  Olinda;  boTcnaan  links  nog  eene  kaart  Tan  .Het 
«noorderdeel  Tan  Brazilië,"  onderaan  eene  cartoache  met  Lat.  opschrift, 
en  boTcnaan  regtt  eene  afbeelding  der  suikermolens;  ter  weerszijde  ran 
deze  kaart  een  Fransch  Terhaal :  i,Bref  récit  de  la  prinse  de  Olinde  .*"  Fraaije 
graT.  zonder  naam .  —  Hierbg :  »Cort  Terhael  Tan  alle  't  gepasseerde  in 
M*t  Tictoriens  Tcroveren  der  Stadt  Olinda,  anders  genaemt  Phamambnco" 
in  8  kol.,  onder  de  kaart  en  Fransche  beachrijring  doorloopende.  Metadrei 
Tan  Cl,  /.  Fiucher  te  Amst.  groot  br.  fol.  De  2  pi.  tezamen  hg.  64,  met 
opschrift  en  beschr.  78  dm.,  de  2  pi.  aaneen  91  br.  dm.  — Desebeschr^ 
ring  is  waarschgnlgk  opgenomen  in  de  Bry,  Or.  Voy.  Xm.  —  Van  deze 
plaat  bestaan  8  rertchillende  kleinere  Dnitsche  kopijen,  met  zeer  Tcracheiden 
Dnitsche  beschi^Ting.  Deze  pi.  was  in  Catal.  Mnnniks  t.  Cleef  1860  No.  400. 

1667  «Olinda  de  Pemamboeo".  —  Profil  der  landstreek  en  der  stad  Olinda;  links 
het  dorp  Poto,  en  de  suikerpakhnisen  in  brand  gestoken  door  de  Portngee- 
zen.  Op  den  Toorgrond  de  Hollandsche  Tloot.  —  Bene  plaat  in  4  aaneen- 
slnitende  breed  folio  bladen,  met  boTenstaand  opschrift  op  label  bo- 
ren in  de  2e  en  8e  plaat.  Zeer  fraai  geëtst  door  /.  O,  B{romJtAoret f) 
Met  aftonderi.  Lat.,  Holl.  en  Fransche  beschr^Ting  der  Stad,  en  Tcrmel- 
ding  dat  tg  later  (in  1641)  Manritiopolis  genoemd  is,  op  15  kl.  4o. 
bltt^JM»  gen*».  1«>»16«  met  adres  t.  J.  Blaen  te  Amsterdam  1648.    De  4 


Verovering  van  Olinda.  —  Bemonstr.  Kerk.  82K| 

bl.  U  lamen  br.  216  dm.,  iedere  pi.  hg.  41  dm.  —  Bijtond/Êr  frmaijê 
en  uldzame  plutt.  £en  fraai  Ex.  hiervan  kwam  Toor  in  mq&e anetie ?an 
18  Mei  1669,  No-  1374,  verkocht  voor  35  Gl.  aan  Blr.  J.  T.  Bedel 
Nqenhuis  te  Leyden. 

1658  Verovering  van  Olinda  de  Fernambno.  — -  Kaart  v.  «Het  noorderdeel  v. 
.BratUiën"  eni.;  in  het  midden  aan  het  itrand  de  itad;  bovenaan  regtt 
een  plaatje  v.  de  «SnyckermoleDi"  gr.  br.  fol.  Hg.  86  br.  69  dm.  In 
den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

1659  Hetselfde.  —  Gesigt  op   Olinda   de  Femamboco;  regtt  Povo,  daaronder 
a  eene  kaart  der  kust   van  Braxilie  met  plan  v.  Olinda,  en  vele  schepen. 

Zonder  naam  v.  grav.  Gem.  links:  Fig.  10  folio  100.  br.  fol.   Uil  Gom- 
melin  Fred.  Hendrik.  1652. 
b  Deselfde   voorstelling,  jaist  omgekeerd;  Fovo  links,  het  qjfer  regti.    Uit 
Commelin.  F^  H.  1651. 

1660  (16S0.  Jaiy.)  Zinneprent  op  de  Regensburger  Jmneiiia.  —  Keiur  Fer- 
dinand  staat  weifelend  tnsschen  Fax  vera  en  JuiiUia  (de  Protettantiohe 
vorsten)  die  hem  de  zegeningen  des  vredes  aanbieden  en  tnsschen  Pms 
diêttmuUUa  (den  Franschen  Gezant)  die  hem  raadt  den  Oursor  Thfjamii 
(het  Trojaansche  paard)  te  bestiijgen  wat  Jmnegtia  (de  Spaansohe  Gesant) 
hem  vergeefii  aanbiedt.  -—  In  het  verschiet  r^dt  Aamutia  niar  Sn* 
geland,  waar  Karel  I  {Jusius  fervor),  bg  Dourit  (Dover)  onder  een  boom 
staande,  het  swaard  wil  trekken  voor  z^n'  zwager  Ferdinand  v.  Bohème 
en  weigert  het  lersche  leger  in  Franschen  of  Dnitschen  dienst  te  doen 
overgaan.  —  Hollandsche  gravure  v.  dien  tyd,  zonder  naam.  br.  fol.  Hg. 
22  dm.  br.  29  dm.  Zeer  zeldzaam»  —  Hierb^'  een  uitvoerig  HoU.  vers  deze 
plaat  geheel  verklarende:  «op  de  Regensbarger  Amnestia"  op  2  blads.  4fi. 
nit  een  dichtwerk;  onderaan  gen°.  B  3;  waarschgnlyk  de  herdruk  van  de 
origineele  uitgave  v.  dit  verklarende  vers. 

1661  (Aag.)  «Graef  Jan  v.  Nassou  geslaghen  en  ghevanghen.  Anno  1630."  -^^ 
Inschrift  boven  de  voorstelling  v.  h.  gevecht  bg  Wesel  en  gevangenneming 
van  Graaf  Jan  door  den  Kolonel  YsseUtein  (Wagenaar  XI.  117.)  —  Zonder 
naam  v.  grav.  Get.:  fig.  11  fol.  102.  br.  fol.  Hg.  29  br.  87^dm.  Uit: 
Commelin  Frederik  Hendrik.  1651. 

1662  Hetzelfde.  —  Fraaije  geelste  kopg  der  vorige  plaat  met  eenige  veranderingen ; 
op  de  vorige  plaat  is  op  den  voorgrond  in  het  midden  een  boomtronk  met 
bladen,  hier  zgo  slechts  enkele  takken  zigtbaar.  Zonder  naam  v.  grav.  (Geetst 
d.  J),  Stoop.)  br.  fol.  Hg.  27  br.  35  dm.  Uit:  Commelin  Fred.  Hendr.  1652. 

1663  (8  Sept.)  Vrge  Godsdienstoefening  der  Remonstr.  te  Amsterd.  —  Bouw  der 
Remonstranten  Kerk  te  Amsterdam ,  ingew^d  8  Sept.  —  Gezicht  op  het  in- 
wendige V.  h.  kerkgebouw,  waaraan  drok  gearbeid  wordt,  en  de  nevenstaande 
hnizen,  bovenaan  2  engelen,  waaraan  ecu  de  vrgheidshoed ,  de  andereeen 
opengeslagen  boek,  waarop  het  Alziend  oog,  draagt,  en  inschrift:  Templum 
Christ.  Amslerdami.  •—  Van  ond.  het  uitmuntende  Sreg.  vers  (v.  Vondel) 
„De  Heyligheid  hing  noji  in  kostel.  stof,  enz."  en  een  8reg.  Latynach 
en  Fransch  vers.  —  De  plaat  fraai  gegraveerd  door  F.  Br(un?)  br.  fol. 
Hg.  41  br.  53  dm.  Zie  de  noot  by  N^.  1649. 

Hierbg  de  origin.  druk  v.  h.  vers  v.  /.  v.  Vondel:  doch  zonder  zgnen  naam:  In- 
wying  V.  d.  Christen  Tempel  te  Amst.  Ps.  Il8.  De  steen,  enz.,  1630.  8  bl.  4fi., 
en  eene  historische  aanteekening  over  de  kosters  dezer  kerk  v.  1630  tot  1760. 
Deze   plaat   is  op  last  v.  Burgemeesters  v.  Amst.  voor  een  t\jd  lang  ver- 

29 


226  Bemonstranten  Kerk.  MSI. 

boden,  wgl  men  niet  wilde  dat  de  Tr^heid,  hier  tan  de  Bemonatnnten 
▼erleend,  aanleiding  tot  oneenigheid  ion  geren  door  het  openbaar  ten  toon 
«tellen  ?an  dexe  vrijzinnige  plaat  en  ?ers.  Later  ii  die  echter  aan  den 
drukker  A,  p.  Wees  temggege?eD.  Zie  Wagenaar  XI.  87.  —  Beie  plaat 
il  zéér  algemeen,  waarschgnl^k  om  de  vrge  strekking  en  het  ophalen. 
Van  deie  plaat  plaat  heb  ik  eens  een'  proefdruk  gezien,  waarbg  linkieen 
blad,  h^t  I6reg.  veri  ▼.  Vondel  en  regts  het  antwoord  daarop  berattende. 

Op   den  Bou  van  den 
Chrifften  Tempel  Genaemde  Chriiten,  dat  ia: 

te  Amsterdam  Nieawe  Jesujten  Tempel  te  Amat. 

De  schaer,  die  niemant  doemt.       De  schaer,  die  niemant  doont. 
Als  dien  Gods  woord  afsondert.       Dan 'dien  Godt  hem  aflMndert, 
ieder  rers  v.    16  regels,  en  ter  weerszijde  uitlegging:  1-^8  en  « — ê;  dit 
blad  kan  niet  bg  deze,  maar  moet  bg  eene  mg  onbekende  plaat  over  deze 
kerk  behooren. 
1604  Hetzelfde.  —  Fraai  geieeiende  kopQ   naar  de  voorgaande  plaat  (door  /. 
Stolker)  1760.  br.  fol.  —  In  den  Atlas  van  d.  Heer  A.  t.  Stolk  te  Rotter- 
dam  is  eene  oude  teekening  in  rood  krgt  van  de  gegrav.  plaat»  juist  om- 
gekeerd, doch  waarschgnlijk  niet  de  oorspronkelgke  teekening. 

1665  (Sept.)  Vervolging  der  Remonstranten  te  Leiden.  Gedicht  v.  (J.  ▼.  Von- 
del) getiteld  I  ttHaee  lihert,  ergo.  Papieren  geld  geoffert  op  h«  antaerder 
i,Holl.  vrgheid."  (Vondels  werken  door  v.  Lennep  Hl.  78.)  Boven  dit  op- 
schrift de  beide  zgden  v.  2  Leidsche  noodmnnten;  het  gedicht  v.  124  re- 
gels is  in  8  kol.  gedrukt  en  met  vinnige  uitieggingen  aan  de  kant  ver- 
rgkt;  het  is  een  vinnig  hekeldicht  op  den  Leidschen  Schout  Bont  en  de 
Leidsche  Predik,  en  Profess.  die  in  h«  vrggevochten  Leiden  de  tyranny 
tegen  de  Remonstranten  invoerden.  Zonder  naam  v.  d.  dichter.  Met  on- 
derschr.:    jpGemunt  in  Vrijstad  met  oude  Leidsche  Stempels."  i  blad  fol. 

1666  Vervolging   der  Remonstranten.  —  Eene  slechte  afbeelding  v.  Loevestein 
a  in  houtsnede;   ter  weerszijde:  Anno  1630,  en  daaronder:  «Domus  lamen- 

ntationis,  ofte  Louvestyns  Bittere  tranen  over  de  langhdnerige  ghevanghe» 
»nis  haerder  ghevanghens/'  een  hevig  Remonstrantsch  vers  v.  98  regels 
in  2  kol.,  beginnende:  Ach,  ick  onsaligh  Hnys,  enz.,  get.:  Tandem bona 
causa  triumphai,  —  1  bl.  fol.  Zeer  zeldzaam, 
b  Hetzelfde  vers,  andere  druk  zonder  de  bovenstaande  houtsnede  met  onder- 
schrift: nint  jaer  ons  Heeren  MDCXXX.  i  bl.  fol. 

1667  „Protest  v.  h.  Loevest.  Hnys  teghens  de  versierde  Loevest.  bittere  tranen 
„over  de  langduer.  Gevancken." — Een  Remonstrants  ch vers ,  een  weerslag 
op  h.  vorige,  onder  den  schijn  v,  protest.  Zonder  naam  v.  dichter,  jaartal 
of  plaats.  76  regels  in  2  kol.  1  bl.  fol. 

1668  «Unitas  ecclesiae.  —  Eend(r)acht  der  kercken  —  TEglise  unie"  —  Zinne- 
prent  op  de  eendracht  der  kerk  tgdens  den  SOjarigen  oorlog??  -»  Eene 
groote  Gothische  kerk;  in  h.  midden  v.  h.  booggewelf  deze  opschriftenen 
8  bgbelplaatsen,  daaronder  een  mstbed  waarop  een  man  (N®.  %)  E,  Saxen 
(Elector  Sazoniae?)  ligl;  links  knielt  eene  ^ftoxiyr  \Oermania) ,  met  een 
zwaard  in  de  borst;  regts  Gustaaf  Adolf  (N^.  8,)  Luther,  Menno ,  Dirck 
Philips,  enz.,  links  vele  Roomschen,  Jeznïten,  enz.  Op  den  voorgrond 
een  liggende  leeuw  met  olgftak  en  zwaard  in  de  klaauwen.  Met  vele  N®. 
en  namen  in  de  plaat,  de  uitlegging  ontbreekt.  Zonder  naam  v.  graveur. 
br.  fol  Hg.  28,  br.  28  dm.    Zeldzaam, 


MSI.  Slag  op  het  Slaak.  227^ 

1669  (1651.  10  JalU)  Zeren  Remonstrantsche  Predikanten,  CNiellint,  Capnt 
a  enx.,  op  Loerestein  gerangen,  ontvlagten  des  nachts  in  een  open  sehoilje. 

(Wagenaar  XI.  144— U6.)  Naar  /.  Buys  door  £.  Finkeiet.  8*.  Uits  Kok. 
Yaderl.  Woordenb.  Y.  pi.  1. 
i  Dezelfde  pi.;  proefdruk  voor  alle  Ir. 

1670  (12  Sept.)  Overwinning  op  de  Spaantche  vloot  op  het  Slaak  (in  de  Sehelde.) 
Be  eerste  aanval  van  den  admiraal  HoUare  op  de  Spaansohe  vloot,  d.  It 
Sept.  Lithogr.  in  klenren  naar  en  door  P.  /.  OekoUL  br.  fol.  Uit:  Neerl. 
Heldendaden  ter  see.  —  Hierbg  eene  uitvoerige  historische  beschrgving 
van  4  bladi.  door  Mr.  J.  C.  de  Jonge;  aan  het  einde  wordt  melding  ge- 
maakt V.  eene  kaart  door  TT.  Bollar  gegrav.  waarop  de  weg,  die  de  vloot  heeft 
genomen,  aangeduid  is.  Deze  kaart  vind  ik  bg  Parthey,  Hoüar  niet  vermeld* 

1671  (13  8ep(.)  Overwinning  op  h.  Slaak.—  (Wagenaar  XI.  136).  —  «Pascaert 
aV.  de  gelegenth.  v.  d.  Schans  te  Santvliet,  vertoonende  de  verdroncken 
yoverwaterde  landen . . .  gorsingen  en  killen ,  tnsschen  Bergen-op-Zoom  en 
^Antwerpen;  t.  niens  verbet.  door  C,  J.  Vweher.  1631".  Begts Antwer- 
pen, in  het  midden  Bergen-op-Zoom ,  links  Willemstad.  Boven  in  regta 
eene  afzonderlgke  plaat  het  zeegevecht  bij  Nienw  Vossemeer  bg  Bergen  voor- 
stellende, met  bovenschrift:  «Verover,  v.  d.  Sp.  Vloot."  18  Sept.  1631.— 
1^  bl.  br.  foL  Hg.  39  br.  64  dm.  De  plaat  br.  36  hg.  It  dm.  ZMuum. 

1672  Geheel  als  voren,  doch  verkleind;  met  6reg.  Dnitsch  bovenschrift;  daar- 
onder de  afbeelding  v.  h.  gevecht  op  het  Slaak;  regts  en  links  de  busten 
van  Fred.  Hendrik  en  Jan  d.  Onden  in  med.;  daaronder  de  kaart.  Met 
Dnitsche  beschrgv.  in  8  kol.  zonder  adres.  fol.  Waarsohgnlqk  in  DoitichL 
naar  bovenstaand  orig.  vervaardigd. 

1678  Hetzelfde,  doch  anders.  Kaart  v.  de  landstreek,  bovenaan  Antwerpen, 
onderaan  Willemstad.  Met  2  kl.  kaartjes,  bovenaan  links,  van:  «S. £xc. 
„Qnartier  in  de  Lange-Straet"  en  daaronder  »S.  Eze.  op  Noortgeest  bg 
«Bergen-op-Zoom."  Met  monogram  C.  V.  Q.?  geentrelaceerd  (C,  v,  Quebooreu,) 
en  adres  v.  B.  Langenes,  —  V.  ond.  een  «Kort  verhael ....  hoe  de  Vlote  d. 
i,Konings ....  tot  Antw.  over  lange  jaren  toegerust,  met  haer  eerste  nytvluoht 
«bg  d.  Prins  v.  O.  verovert  is.  13  Sept  1631.  's  Orav.  Barent  Lange- 
«nes,  Boeokverkooper  op  de  Groote  Sale  v.  h.  Binnenhof*"  br.  fol.  Hg. 
46^  met  beschr.  65  dm.  br.  48  dm.    Roogst  zeldzaam, 

1674  Hetzelfde.  Afbeelding  v.  h.  gevecht,  bovenaan  regts :  «Het  Slach  opt  Slaeck. 
«1631."  Fraage  pi.  znd.  nm.  v.  grav.  Gemt,:  links:  Fig.  12.  fol.  111. 
br.  fol.  Uit:  Commelin  Fred.  H.  1651. 

1675  Hetselfde.  Dezelfde  voorstelling,  slechte  copie,  doeh  omgekeerd;  het  op- 
schrift links,  het  cijfer  regts.  fol.  Uit  Commelin.  1652. 

1676  Kaart  en  verhaal  v.  h.  vernielen  des  Konings  Vloot  door  d.  Prins  v. 
Oranje.  «Aldus  vermeld  in:  Schouwburg  der  Nederlanden.  1759."  bl.  89. 

1677  Spotprent  op  der  Spanjaarden  nederlaag  op  het  Slaak,  met  bovenschrift! 
«Triomph-torts  Over  de  Neerlaegh  d.  ConincL  Vloote  op  h.  Slaeck"  — 
Eene  plaat  in  2  afdeel.  boven  elkander.  De  bovenste  vertoont:  JienhVi- 
den  henengainc^*  het  vertrek  uit  Antverpia  waar  de  Infante  en  Cardtnael, 
Graaf  Jan  v.  Nassau  en  den  Prins  v.  Bar  6a f  on,  de  sanvoerders  v.  den 
togt,  zegenen.  Daarnaast  links,  een  hoorn,  waarin  Signoorken  crnypt. 
(Zie  over  deze  afbeelding  v.  d.  hoorn  N».  1385.)  —  Op  de  onderste  af- 
beelding ziet  men:  Den  droeven  uyiganc  nl.  de  Schepen  en  doode  Span- 
jaarden op  het  strand,  in  het  verschiet  Zierikzee  en  ter  toten,  —  Van  ond. 


228         Slag  op  het  Slaak.  — •  Athenaeom  te  AmstexdanL 

een  Itöreg.  ren  ran  /.  v.  Vondelmi  »'t  Gewapent  Soheld  glig  tityl* 
Biet  de  4  regels  tegen  gewetenidwang  die  in  de  gewone  milgafin  igier 
werken  weggelaten  sgnP  —  Naast  dit  Tem  «Brief  reeit  4e  1'anM  Sip.' 
en  daarnaast  eene  Doitsche  vertaling  in  renen  r.  dnt  ▼.  YcnM.  ^  I» 
der  naam  r.  grar.  en  nitgerer.  IbL  Hg.  17^  dm.  mei  ofeekr.  ei 
86  dm.,  br.  84  dm.  Zeer  teldaum, 

1678  Deielfde  plaat,  doeb  sonder  opschrift  of  rerxen.  Boren  de»  ^eal 
andere  grootere.  Prins  Frederik  Hendrik  staande,  ten  Toetoe  eit,  gek»- 
nast,  roorstellende,  wien  door  't  FereeuicJU  Nederlmmdi  eea  leewctknsi 
aangeboden  wordt.  Achter  den  Prins,  links  's  Hertogeabeeek  ee  in  kt 
midden  een  preekstoel  (fitUgio)  waarop  een  predikant  predikt,  cu.  Be- 
ven in  de  plaat  een  2reg.  ytT%\  O  Belgia,  VoU  weeld,  eoi.  Ter  wee»- 
gqden  ran  beide  platen  eene  reeks  ran  6  grootere  en  6  Ueine  ut 
daillons  ran  24  steden  en  forten  door  den  Prins  ran  t6S9  tei  I6SS  ia« 
genomen ,  beginnende  (links)  met  's  Bosch ,  en  eindigende  (rngta  oederssa 
met  Maastricht  en  Safünge.  Zonder  naam  r.  gnr.  {Cr,  eU  Fkêf)  -—  Het 
fceheel  bestaat  nit  4  platen  op  1^  rel  bgeengedmkt,  te  nmen  hg.  46  da. 
br.  41  dm.  folio.  Zeer  teldxaam.  Deze  plaat  is  leker  ia  i68S  aldns  » 
mengesteld.  In  een'  onden  caulogns  rind  ik  op  löSOrermeldt.^QnttgieDfl 
.zegekroon ;  de  Nederl.  maagd  biedt  F.  H.  kroon  en  scbatten  ene.  Beer 
»C.  de  Pas,"  Is  seker  dese  pi.,  waarboren  misschien  een  opsehrill  bekooK 

1679  Zinneprent  op  hetzelfde.  —  „Oods  banniere,  Opgerecht  ter  gedaehtenisM 
i,r.  de  wonderbaarl.  rictorie  te  water  rerkreghen  den  13  Sept;  eai.*  Sr^ 
gelig  opschrift  boren  eene  plaat  in  8  afdeelingen  naast  eiknader,  was^ 
ran  het  midden  een  medaillon  rertoont  tegen  den  maar  ran  eea  groot 
gebouw  rustende  en  ter  weerszode  een  Romeinsche  krqgtinaa  Mei  laiwff- 
takken,  op  het  medaillon  is  dit  gerecht  op  het  Slaak  erebeeld,  omgerea 
door  de  wapens  ran  8  verorerde  Steden,  's  Bosch  enz.  Met  4reg.  ivn'. 
Schepen,  Scherpen,  enz.  Links  eene  voorstelling  van  Mozee,  Aaron  ea 
Josua  op  Horeb  biddende ,  Exod.^SU.,  regts  de  stryd  ran  Israël  tegen  Ama- 
lek  Exod,  XVII  t.  16.  Door  L,  van  Bremden,  —  Vanond.  in  gegnr.  calli- 
graphie  een  40reg.  Yen  in  8  kolommen:  »Hoe  heeft  die  Vlaemaehe tocht" 
enz.,  en  daarnaast  eene  8regelige  rertaling  ran  Hooglied  II.  15.  »Onse 
ipW^'ngaerd",  enz.,  door  J.  de  Brune.  De  callignphie  rolgens  den  schoon- 
schrgrer  Pratre.  —  gr.  br.  fol.  Hg.  28  met  opschrift  en  ren  hg.  45  da. 
br.  64  dm.  — >  Zeer  ukhuuun  en  fraai. 

1680  (1659.  II  Jan)  Inwgding?.h.  Athenaeumillustre  te  Amsterdam,  gesticht 
in  1631. —Zinneprent  bg  gelegenheid  r.  h.  2e  Eenwfeest  inISdt.  Eene 
znil  waarop  borenaan  de  jaren  1632,  1732,  1832,  waarnaast  de  Tgd  ea 
Minerra;  lager  de  borstbeelden  in  medaillon  ran  r.  Baerie,  Yossina,  Hooft 
Vondel;  lager  eene  poort  waardoor  het  Athenaenm  zigtbaaris,  roortaeeae 
rol  met  de  namen  der  Professoren  in  1832  doceerende.  Naar  S.  P.  Ooh 
terhuü  door  D.  Sluyier,  fol. 

Hierbg   een  gerigt   op  het  Athenaenm  nit  Donuelaer,    Besohr.  r.  Amst. 
1664,    4^;    een    ander   gezigt  op  hetzelfde:  lithogr.  naar  Jefyerhnis  door 
Daiwaille.  1831,  fol.;  een  dito  door  II.   Schaute  uit  den  Atlaa  r.  Amst. 
bü   Fonqaet.  1783,  en  een  gezigt  r.  h.  Auditorium,  in  h.  Athen.  door 
H.  Schouie  uit  denz.  Atlas.  br.  fol. 

1681  (14  April.)  H.  de  Groot  in  Oct.  1631  in  het  land  teruggekomen,  rertnkt 
ia  het  geheim  ran  Amsterdam  wegens  de  prijs  ran  ƒ200  —  door  de  Sta- 


tem  V.  HoIL  Of  ^  powM  bemI.  (Wmtaam  XL  117.  144,^— «f' 

trofdt  4ct  Mckte  ia 

preat  ▼•  k. 

Tlngt  «t  Amt    IMS.  9». 
IMS  CM  MfL)  AMfafiiMirIf   Bu^oi 

ken.    Naar  /.  Bmyt  éoor  1.  fiafate  19.  Uit  (Fakkii 

•terdam  n  pi.  4. 
16S8  (4  Jib|.)  Platte  giaadn  taa  Teak,  Sbalca.  Bacna 

tlot  Aigeateaa  aaa  de  lUae ,  aDca  ia  ItiSi,  dea  4ca,  Sca  « 

dcNff  Frederik  Headrik  iageaoaca.  (Waccuar  XL  ISI.)  Te 

bl.  kr.  fol.  Gciat.:  Fig.  IS  fol.  11S     Uk:  Cawacüa  F. 

1684  Hetaelfde,    doek  jout  oai|:ekecrd,  koveaaaa  liaki  Teak, 
Boenaoad.  kr.  fel.  Uit  Coaaelia  IGSi. 

1685  Afbeelding  der  IS  Sterktea  ea  d^kea  daor  de  HaUaadsi  ia  ItSt 
in   Brakand  eni.  ingeaoawa.  als:  Teak»,  Becraaad,  Aigealaa,  e 
Xene  kreed   fol.  pi.    nit  Bleaa  Stedtkoek.  —  la  dea  Atba  t.  4. 
A.  T.  8tolk  te  Botterdaai. 

1686  (S  JuQ.)  Graaf  Eraat  CaaiMir  stcvrelt  ia  ket  kekf  t.  Iihbiij  U. 
plaa^.  iV,  —  Heti.  Proefdrak. 

1687  (1655.  S  Jaa.)  Lqkatatie  ▼.  Eraat  CaeiBir,  StadkoaderT.Tiialad.  Iiw 
lange  treia  op  pi.  afbeeld  net  doorloopeadopoekrift:  gTreaiateligke  Cyt» 
▼aert  olte  Begrafen.  dea  oataeldealickaeaa.  t.  . .  Sraert  CÊÊmft,"  caa.  O^ 
de  Ie  pi.  iqn  portret,  daaronder  iga  dood  voor Eocraaad.  SJaB|t6St, 
op  de  laatate  de  opdragt  ▼.  d.  aitgever  C.  Faataaas  te  ïa>aaMiaa  1664  a^ 
sqne  wednwe  ea  de  Prinaen  ▼.  Naataa.  Naar /.Jcgfbcrv  door/.  Athmmk. 
SOU.  ieder  kg.  SO^.  kr.  49  dai.  £ecr  ield»aB.  —  la  dea  AHm  ▼.  d. 
fleer  A.  ▼.  Stolk  te  Botterd.  ia  kierkq  eeae  HoU.  keocki^T.  oa  imitii^ 
■et  fenen  op  5  fauige  bl.  ieder  t.  6  kol. 

1888  Wapen  ▼•  Ernet  Caiimir,  met  anapreak  Gnutea/  ea  daaronder  iga  aaaa 
en  titela.  gr.  fol.  Fraaqe  grar.  gelqk  aan  R*.  1548  ea  even  ala  dieplaal 
ait:  TkiUiÊU  jieadmie  de  fepée  gr.  foL 
1689  (I6S9.  16  Ju(i  tot  21  Aag.)  Beleg  ea  ianeaung  vaa  Maaetricki.  (Wa- 
geaaar  XI.  I5S  tot  157).  .EipogaatioTrajeeUadMoeaaaaaeaMrdiqaia 
arbikoa  ae  maait.,  daeta  Hl.  Anr.  Priae.  Frid.  Henr.  A*.  16SS  capcia 
i»ae  debell."  Opsekrift  in  fa^it.  en  enraiTe  ktten  boren  eeae  aecrgroote 
kaart  in  6  gr.  fol.  bladen  (8  bo?ea,  8  onder)  Tan  de  itad  ea  kaïa 
met  de  belegeringtwerken;  ket  gekeel  door  cene  breede  bloemraad 
BoYcnaaa  regte  6  afbeeldingen  ▼•  kleine  foftea;  onderaan  liaka  5  afbeel- 
dingen ▼.  Maastricht,  Roermond,  Tenlo,  eni.;  Met  vele  HoU.  ea  Fraa- 
leke  iaaeriptita  in  de  plaat.  Maar  Jtm  FUiluér,  Palatinat,  gegraT.doer 
(S.  Sanf?)  6  bl.  gr.  fol.  te  tarnen  kg.  112  dm.,  br.  138  dm.  Hoofti 
aMwÊM  en  aur  frtmi,  —  Bg  dit  Ex.  ia  de  bovenate  kelft  der  Ie  korenate 
Bnkieke  plaat,  (dna  met  het  b^gin  t.  k.  opiehrift)  en  de  ondente  legtuke 
(of  6e)  pL  in  faetimUe. 
1.690  Betielfde.  Kaart  der  stad,  der  wgde  belegeringawerken  en  ran  kat  fene 
omgelegen  laad  aan  beide  oevers  tot  Haren  enitteren  toe;  met  Tde HoIL 
en  Fransche  inaeriptiSn.  Tan  onderen  regte  en  links  1  groote  en  S 
kleine  afbeeldingen,  nl.  links  ▼•  d.  ainyal  door  Pappenkeim  op k.  kwar- 
tier T.  Oraaf  Manrits,  regte  ran  den  Pietarsbeig,  daarbofen  raa  de  forten 
ea  kooger  op  da  lithgging  dar  65  N^.  op  de  kaart.  BoraaUskaWXBAVU 


280  Bel^g  yaii  ICaasfadohi  MH 

privilegie  voor  8  jaren  der  Stoten  Gen.  den  Ie  Not.  aan  Dm.  CUttÊrt, 
Kwartiermeetter  ▼.  d.  Graaf  ▼.  Solms  gegeven  en  de  overdragtoplt  Dec 
aan  C.  •/.  Viueker,  Regta  de  Lat.  opdragt  der  kaart  door  Dm.  CUUka 
aan  de  Stoten  Gen.  1633.  Onderaan:  Dm,  CUteker  delin.  ea  adrei  r. 
C.  /•  ViueAer,  br.  fol.  2  heele  boven  en  8  halve  onder  bl.  te  mneak. 
106  dm.»  hg.  64  dm. 

Onder  deze  kaart  behooren  nog  2  lange,  81  dm.  hooge^  aan  elkander  be> 
hoorende  strooken,  beheUende  de  plannen  v.  Yenlo,  VeroTer.  ▼•  d.  Cao- 
denstoynschen  dgk,  Orsoy  en  9  and.  vestingen,  en  2  profilen.—  Voorts 
een  uitvoerig  verhaal  in  10  kol.  v.  h.  beleg,  met  opsehr.:  » Afbeeld,  d. 
it Beleg.  V.  de  stercke  itadt  Maestr.**,  eindigende  met  de  capitulatie  eade 
articnlen,  gheacc.  enz.  Amit.  C,  J,  Vittcher.  1632.  —  Beie  2  bl.  » 
tekst  berusten  (met  de  kaart)  in  het  Archief  der  Genie  aan  h.  Minist.  r. 
Oorlog,  gen*.  Veldslagen  519a. 

1691  Dezelfde  kaart;  originede  /««itMiii^  der  2  bovenbladen,  de  stad  rivier  en  bele 
geringswerken  voorstelleade.  2  bl.  te  zamen  br.  101  dm.  hg,  48  dm.  gr.  foL 

1692  (Jnl(J.)  Beleg  v.  Maastricht.  —  2  hooge  smalle  strooken,  zgnde  het reg(- 
sche  en  linksche  blad  van  een  e  zeer  groote  kaart  v.  h.  beleg;  ophetlii^- 
sche  blad  bovenaan  het  portret  t.  Fred.  Hendrik  in  medaillon,  met  Lat. 
omschrift,  daaronder  de  Maas  en  lager  het  kwartier  v.  Brederode;  op  het 
regtoche  blad  bovenaan  het  wapen  v.  Maastricht  (eenester,)  en  daaronder 
het  kwartier  van  Pinsen.  -—  Naar  de  uitvoerigheid  dezer  beide  bladen  te 
oordeelen  moet  de  geheele  kaart  wel  uit  4  of  6  breed  fol.  bl.  bestaan. 
Deze  z^n  ieder  hg.  41  dm.  br.  9  dm. 

1698  Hetzelfde,  als  voren  (1690),  doch  verkleind  aan  de  regtonöde  der  kaart, 
loodat  slechte  een  gedeelte  v.  h.  Spaansche  kwartier  er  op  voorkofflt. 
Met  Sregelig  bovenschrift  regte:  ^Obsidio  et  expogn«  Tr^.  ad  M."  etc.  Vaa 
achteren  bedrukt  met  eene  Lat.  Beschrijjv.  v.  h.  beleg.  br.  foL  Uit  Biest 
Theatr.  urb.  ete.  -—  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdsn. 
bemst  een  £z.  dezer  kaart  van  achteren  onbedrukt  en  een  gekleurd  Er. 

1694a Hetzelfde,  doch  anders.  —  Plan  der  Stad  aan  de  onderzgde  der  kasrt 
de  belegeringswerken  en  eenig  land  daarbuiten  (op  de  vorige  kaarten  ssa 
de  over-  of  bovenzode).  —  Met  inschrift,  bovenaan  regte:  9MaestrichtB^ 
«leegert  enz.  d.  9en  Jon\j  .*'  Met  adres  v.  C.  /.  FiueAer,  —  Met  a&onderL 
boven  elkander  geplaatste  Fransche  beschrijving  v.  h.  beleg,  tot  25  Jaag 
en  daaronder  gedrukte  Holl.  beschrgving  tot  80  Jnn^'.  Amat.  C.  J»  Hi- 
seher.  1632.  Hg.  32  dm.,  met  beschr.  68  dm.  br.  42  dm.  gr.  fol. 
i  Dezelfde  kaart,  latere  uitgave.  —  Hiervan  alleen  voorhanden  de  Holl. 
beschrgving  v.  h.  beleg  gaande  tot  7  Julg. 

1696  Als  voren,  doch  eenigzins  verkleind;  met  Holl.  en  Franach  bovenschr. 
regte;  ter  weerszode  de  wapens  v.  Maastricht  en  Vfijk;  t.  ond.  regte 
eenig  mitervolk.  Zonder  naam  v.  grav.  br.  fol.  Hg  81  br.  42  dm. 

1696  Geheel  als  voren,  iete  meer  verkl.,  met  dezelfde  opschriften,  wapens  en 
plaat.  Gemt.:  Fig.  14,  fol.  186;  br.  fol.  Hg.  28  br.  86  dm.  Uit  Com- 
melin  Fred.  Hendr.  1651. 

1697  Als  voren,  doch  juist  omgekeerd.  Slechte  kopg  der  voorg.  plaat.  br. 
fol.    Uit  Commelin  F.  H.  1652. 

1698a Als   voren   zeer   verkl.    Met  Ireg.  Fransch  onderschr.  Door  B»  Picari. 
120.  Uit:  Memoires  de  Fr,  H. 
h  DeM  pl,|  latere  druk  met  Ireg.  Holl.  onderschrift. 


IMS.       Ziimeprenteii  op  de  yeTOYering  yan  Maastriohi         281 

1699  Twee  gebearteniMen  nit  het  beleg  Tan  Maastrieht.  —  a.  «Des  Grsef  t. 
yPapenheim  aanTal  op  der  Staaten  leger  Yoor  MaBtricht."— ^.  .Spaenae 
.int  oTersetten  ran  de  Maes  gekeert."  —  3  plaa^es  br.  4o.  'Van  acht. 
bedrukt  met  Holl.  tekst  in  2  kol« 

1700  (23  Aag.)  Uittogt  der  Spaansche  bezetting  nit  Maastricht,  op  «ene  door- 
loopende  Serie  van  6  pi.  (geD<*.  onderaan  1—6;)  voorgesteld;  op  pi.  1  dit 
8reg.  bovenschrift:  «Discessas  Hispan.  praesidii  Traj.  ad  Mos.  AP,  1688, 
«28  Aug.;"  onder  het  opschrift  Fred.  Hendrik  te  paard,  roor  hem  de  uit- 
trekkende beretting.  Met  uitlegging  der  letters  A=H  op  pi.  6.  Naar 
/.  MaerUen  de  Jonge  door  /.  v.  Velde  gegraT.  ledere  pi.  hg.  ti^  hr.  28} 
dm.  br.  4^.    Zeer  fraaije  en  zeldzame  Serie.    Uitmnntend  Exemplaar. 

1701  Zinneprent  ter  eere  van  Frederik  Hendrik  na  de  verovering  van  Maas* 
tricht.  —  Dezelfde  plaat  als  1629  nl.  de  Prins  op  een  steigerend  paard , 
gekroond  door  Victoria,  enz.;  op  den  achtergrond  Maastricht  en  Wgk, 
op  den  voorgrond  eene  trommel,  een  schild,  eenige  kogels  en  vaandels 
(hier  in  plaats  van  den  N\jd  en  den  Leeuw  op  de  vor.  plaat.)  Met  hets. 
Ireg.  bovenschrift  doch  de  opdragt  en  het  vers  nitgeslepen.  Zonder  naam 
of  adres  v.  C  de  Pas.  gr.  foL 

1702  Dezelfde  plaat  met  hetzelfde  ireg.  opschrift,  doch  daarboven  een  a&on- 
derlgke  titel  in  boekdruk:  «Stedekroon  des  Prinee  v.  Orangien".  Ter 
weerszijde  van  de  plaat  is  eene  smalle  strook  aangebragt,  ieder  met  6  groote 
en  5  kleine  medaillons,  waarin  de  22  vestingen,  plaatsen  en  seeslagen, 
door  of  ten  tijde  v.  d.  Prins  gewonnen  beknopt  afgebeeld  i^n.  —  Onder- 
aan het  vers  v.  Vondel:  „Stedekroon  v.  Fred.  H.",  een  klein  Franseh  vers, 
eene  groote  ode  v.  /.  v,  d,  Bureh  en  een  Engelsch  vers  ▼.  82  reg.  v. 
Mich,  Edmonde:  i,In  Memorie  of  that  most  happy  vict.  over  M.**  — Zon- 
der adres  v.  uitgever  of  graveur.  Hg.  46  dm.,  met  bovensohr.  en  vers  67 
dm.,  br.  83  dm.,  met  de  z^'stukken  60  dm.  br.  toL  Hoogst aelduuun ahoo 
geheel  compl. 

1703  (8  Sept.)  De  vesting  Limburg,  op  eenen  berg,  6  Dnitsche  mijlen  van 
Maastricht  door  Siakenbroek  in  éénen  dag  veroverd.  (Wagenaar  XI. 
157.)  —  Plan  der  vesting  aan  de  Wesdret;  onderaan  regts  uitlegging; 
regts  en  links  eenig  paardenvolk.  Gemt.  bovenaan  regts;  Fig.  15.  fol. 
168.  br.  fol.  Uit  Commeliu.   1651. 

1704  Zinneprent  op  het  verlies  van  Maastricht  en  Limburg.  —  ^SpaenseAe  Cranek' 
„heydt"  is  het  bovenschrift  v.  eene  plaat  waar  de  Spaansche  Signor  (de 
koning  v.  Spanje)  met  eenen  dikken  buik,  over  buikpjjn  klagende,  aan 
eene  welvoorriene  tafel  zit,  een  monnik  (A)  vertroost  hem  en  een  Jezuït 
(B)  beziet  zijn  water  in  een  glas ,  een  geharnast  man  C  (Frankryk)  treedt 
Signor  te  gemoet  en  daarachter  vele  personen  (1 — 9)  die  kanonnen,  ge- 
weren, vruchten  enz.  op  schotels  aandragen ,  ten  leste  ook  een  gemakkoffer 
om  zgn  maag  te  ontlasten.  —  Van  onderen  vele  verzen  in  macaronisch 
Hollandsch  der  personen  A— C  en  1 — 9  en  het  jaar  1682.  —  Zonder 
naam  v.  graveur  of  dichter,  fol.  De  pi.  hg.  10  dm.,  met  vers  88  dm., 
br.  27  dm.  Deze  pi.  en  vers  zijn  in  1645  na  de  verovering  v.  Duinkerken 
voor  die  gelegenheid  gebruikt,  zonder  eenige  verandering,  dan  het  jaar 
1632  in  1645.  Hiervan  een  £z.  in  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  te  Rott. 

1705  (6  Oct.)  De  uit  Nijmegen  wedergekomen  Amsterdamsche  Schutters  be- 
taald.—Klein  plaatje.  24».  —  Hetz.  Proefdruk  v6ór  de  Ir.  Zie  No.  1683. 

1706  (Nov.)  Zinneprent  op  den  dood  v.  Gustaaf  Adolf  v.  Zweden.  (Aitsema  I. 


SI82  Yredehudel  mei  Spanóe.  |M. 

1264)  en  begnTea  te  Stokholm  2E  Jony  1684  (Aitmia  II  155.)  2qi 
praalbed»  wurboTon  de  faam  sweeft.  De  kanielier  en  de  aeette  Nooid- 
doitiohe  Torsten  en  krggihelden  komen  hnnne  holde  aan  kat  Igk  betoo- 
nen.  BoFenaan  re^  een  compartiment  waarin  een  keet  gevedki  (bgLit- 
len?)  Onder  de  pi.  een  nitroerig  vers  in  8  kol.:  J^jektranen"  e^-  2ei. 
nm.  ▼.  grar.  (P.  Qiuutr)  Amst.  bg  J.  Th.  Sergeami,  1638.  fol.  Hg.  mei 
de  Tenen  46,  br.  87  dm.  ~  In  den  Atlas  Tan  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngei- 
knis  te  Legden. 

1707  (Beetnber.)  Onderhandelingen  over  Trede  met  de  Spaansche  Nederlsa- 
den.  (Wagenaar  XL  1 67—170.)  —  « Af  beeldinge  Tan  de  Vrede-mneekers*.  — 
i^Fignre  et  represent,  des  Seign.  let  Depntees  de  Brabant,  «rriTei  k  U 
«Haje,  Ie  4e  de  Decembre,  1683  ponr  traicter  de  la  Paix'*.  —  De  frisi 
gegraT.  portretten  der  10  Brabandsohe  afgevaardigden  in  2  borenelk. 
staande  reeksen  ieder  Tan  5  medaillons,  gen<>.  1^10  met  HolL  onder- 
schrift in  cnrsgf.  (gegrar.  door  W,  Hoüarff) 

liet  afsonderl.  Holl.  en  Fransohe  naast  elkander  gedmkte  nitlegging 
der  Portretten  met  boTenstaand  opschrift  en  kort  rerhael  t.  d.  Trede- 
handel  en  Torigen  wensch  over  het  slaiten  t.  den  Trede.  gr.  foL  Hf. 
28}  met  beschr.  41  dm.,  br.  40  dm.  Zeer  telduum.  —  In  den  Atlai 
van  Mr.  J*  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Legden  is  een  Ex.  met  Holl.  en 
Fransche  onderschr.  onder  de  portretten. 

1708  Zinneprent  op   desen   Vredehandel.  —  i,Het  groot  Balet  Ohedanst  door 
«  «de  Coninghen  en  de  Potentaten,  Vorsten  ende  Repnbliecken  op  denmei 

i,T.  't  bedroeide  Cbristenrgck."  —  Eene  taal  waarin  de  koning  t.  Frankrgk, 
Prins  Fred.  Hendrik,  de  Zweedsche  Generaal  Banner.  de  koning  t.  Spanje, 
keiier  Ferdinand,  de  Hertog  van  Begeren  en  de  kardinaal  Infant  (A — 6.) 
in  het  ronde  dansen;  de  zwevende  ngd  heeft  den  grond  met  twiatappeli 
bezaaid,  Oastaaf  Adolf  ligt  onder  een  kleed  dood  op  den  voorgrond,  op 
den  achtergrond  het  Igk  v.  den  koning  v.  Bohemen  op  een  estrade,  (beide 
in  Nov.  T.  dat  jaar  gestorren)  daaronder  de  Speellai  vóór  wie  Paus  Ur- 
banos  VIII.  staat.  ^  Onder  de  plaat  het  bovenstaande  opschrift  en  20 
stances  den  verschillende  aanwezigen  in  den  mond  gelegd,  en  uitlegging 
der  personen  A — AA.  —  Zonder  naam  v.  grav.  fol.  Hg.  19  dm.  met 
vers  89  dm.  br.  27  dm.  Zaer  zeldzaam. 

b  Dezelfde  plaat,  doch  latere  veel  slechtere  druk  en  veranderd  voor  het  jaar 
164i?  De  koning  v.  Frankrgk  (nu  in  de  uitlegging  de  koning  v.  Portugal 
genoemd,  die  vroeger  niet  voorkwam)  heeft  op  de  vorige  plaat  in  zgne 
linkerhand  een  bundel  waaruit  geld  valt,  houdt  hier  den  Dauphin  aan  de 
hand,  die  in  de  linkerhand  den  geldbuidel  heeft;  op  de  vorige  plaat  ziet 
men  (links)  den  koning  v.  Denemarken  zitten  wien  de  Markgraaf  t.  Bran- 
denburg een  verband  om  het  been  legt;  hier  zijn  het  Karel  I  v.  Engeland 
en  de  Graaf  v.  Essex  tegenover  elkander  dansende.  De  letters  in  die 
plaat  zgn  veranderd,  en  duiden  hier  andere  personen  dan  op  de  voor- 
gaande aan.  Met  opschrift  boven  de  onderstaande  verzen:  «Het  groot 
«Euroopisch  krggsbalet,  ghedanst,  enz."  Voorts  28  Stances  der  verschil- 
lende personen  en  andere  uitlegging  der  personen  A<— AA.  fol.  Hg.  met 
vers  87  dm.  br.  27  dm.  Eoogêt  zeldzaam, 

c  Dezelfde  pi.,  andere  druk  der  veranderde  pi.,  met  den  jongen  Dauphin; 
met  opschrift:  «Het  groot  Euroopsch  krgghs  Balet"  enz.  De  verzen  onder 
de   vorige   plaat  met  zeer   kleine   letter  (brevier)  gedrukt,  ign  hier  met 


ntl.  Terovering  van  Bgnberk  en  TnbdUo.  HU 

gewone  groote  letter  (gannond)  te  lesen,  soodat  de  pi.  ea  aitlflfgbg  40 
dm.  hoog  zgn.  fol.  Zeer  uldgoéom, 

1709  (10  Mei— 2  JuQ.)  Rgnberk,  sterke  Tetting  aan  den  Rqn«  door  den  Prins 
a  belegerd  en  ingenomen.  (Wagenaar  XI.  174.)  —  Klein  plan  Tan  Bgn- 
berk; linki  de  Bgn,  en  Toorts  de  Temitgeatrekte  belegeringawarken.  On* 
deraan  links  een  afieonderlgk  kaartje  ▼.  h.  land  tnaaohen  Maaairioht  en 
B^'nberk,  met  opschrift:  «Perfeckte  gelegentk.  ens.  Naifre  aaaiette," 
etc.  Bovenaan  links  dit  inschrift:  jpObsidio  Rhinbercae.  ..•  e.  sniadimensi* 
onibns,  ex  mandato  Fred.  H.  operft  Artificis  Pt.  Maaium  et  Jüe. 
CuUnhurgh  1638";  regto  verklaring  der  SO  N».  in  do  kaart.  Met 
adres  ▼.  /.  Bleau»  br.  fol.  hg.  47,  br.  56  dm.  Van  aeht.  bedmkt 
met  een  zeer  aitvoerig  Latgnsch  gedicht  op  de  overwinning  v.  Bgnberk, 
beginnende;  Eaeremut  rurtmm  BtUavi  Belgoêpie,  fgc,  fol.  Uit;  Bl$m 
Theatmm. 

h  Deselfde  kaart  v.  acht.  onbedrukt;  met  Fransehe  beachrgv.  regti  ta  links 

V.  de  kaart,   met   opschr.:   «Brieve  relation  de Rhynbereq*  en 

▼erklar.  d.  No.  in  het  Fransch.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk 
te  Rotterdam .— Eene  afionderl.  beschrgv.  in  6  kol.  .Kort  verhael  van 
't  ghene  »wij  hier  als  een  Spieghel  voor  ooghen  stellen  aeng.  Rqnberek." 
Voorts  de  «Artjokelen,  geacoordeert."  HoU.  en  Fransch,  ieder  in  S  kol. 
Amst.  C,  J.  Visaeker,  gr.  fol.  Kaart  en  beschryving  bemsteninhet  Arskief 
d.  Genie.  Ministerie  v.  Oorlog  No.  520. 

1710  Als  voren  verkleind;  onderaan  links  een  plan  der  vesting  Orsoj,  (den  19 
Nov.  1682  bemagtigd.)  Bovenaan  regts  nitlegging  der  6  N*,  op  de  kairt. 
Oemt,  Fig.  16  fol.  176.  br.  fol.  Uit  Commelin,  1651. 

1711  Als  Toren,  doch  juist  omgekeerd;  Rqnberk  aan  de  linkersyde  van  den  BQn. 
br.  fol.  Uit  Commelin,  1652. 

1712  Hetzelfde,  doch  anders;  met  kleiner  plan  der  stad  (aan  de  linkersqde  v. 
d.  Rgn)  en  wgder  omstreken;  bovenaan  links  het  kwartier  v.  d.  Prina, 
wat  op  de  voorg.  kaart  onderaan  is.  Met  nitlegging  der  lett.  A— K.  en 
inschrift:  ,,Beleger.  v.  R.  begonnen  18  (eicl)  May.  Amst.  H*  ffanditu," 
br.  fol.  — •  Deze  kaart  sch^nt  dus  tgdens  het  beleg  uitgegeven  te  zgn. 
Hg.  28  dm.,  br.  81  dm. 

17 IS  Hetzelfde,  doch  anders.  —  Groot  plan  der  vesting  zonder  eenige  nit- 
legginj^.  —  Van  acht.  bedrukt  met  Latgnsch  verhaal  van  dit  beleg.  2 
bladz.  gr.  fol.  Uit  Bleau  Theatmm  nrbinm. 

1714  (Joiy)  Stcfenswaard ,  door  de  Spanjaarden  onder  den  Marqnia  d'Aytona 
versterkt,  gr.  fol.  Uit  Bleau  Theatmm. 

1715  (15  JolU  en  13  Aug.)  Verovering  v.  Traxillo  (Trochillo)  in  Honduras 
den  1 5  Jnlij  ,  en  strooptogt  b\j  en  in  St.  Frane.  de  Campeche  in  Jncatan 
den  18  Augustus,  onder  J.  Gyselgn  en  M.  v.  Geulen.  (Commelin, 
Fred.  H.  180—182.)  Profil  der  stad  Campeche  en  v.  h.  omliggende  land» 
op  twee  aaneen  sluitende  bladen;  met  omschrift  bovenaan:  8t.  Frtme,  de 
Cümpetie;  op  den  voorbond  de  HoU.  schepen;  bovenaan  op  het  linker- 
blad een  afieonderlgk  plaatje  met  gesigt  op  l^veAUié;  op  het  regterblad 
oen  kaartje  v.  de  golf  v.  Nieuw  Spanje,  onderaan  een  dolphyn  waarop 
een  matroos  met  h.  wapen  der  W.  Ind.  Comp.  staat.  Naar  de  teekening 
van  Jae,  DasnieU,  Secret,  op  de  Vloot;  door  en  met  adrea  v.  C^  /.  rt#- 
êcher  te  Amst.  —  Met  HoU.  en  Fransch:  «Gort  en  bondigh  Terhael  v. 
«de  gelegenh.  ende  veroveren  d.  steden  St,  Franc,  de  Camp"  in  8  kol., 

80 


284  BagraEBDis  ▼.  d.  hond  ▼.  Schout  Bont.  KSi 

mat  idret  ▼.  C.  J,  Viueiér.  1633.  br.  fbl.  Be  pi.  hg.  St,  m«t  beiehr. 
44  dm.»  br.  62  dm.  2ieer  teldxamm. 

Deze  IcMurt  kwim  voor  in  den  Ailu  Manniks  ▼•  Cleeff,  N^.  419.  Welügk 
il  des»  bescbr.  opgenomen  in  de  Bry  Gr.  Yoy.  Xm. 

1716  (2  Dec.)  Dood  ran  de  Aartahertogin  Inbella  Clara  Eogenia.  —  ^Epitaphe  de 
.tres  haalte,  tres  pniMtnie  et  trea-aog.,  Princesse  laab.,  Clmire,  Sog." 
ete.  —  Een  blad  waarin  bovenst,  opsohriffc  en  eene  lofrede  (i9  reg.)  ru 
P.  L.  S.  D.  L.  S.  omgeren  is  ran  allerlei  sinnebeeldige  ToonteUingea. 
Borenaan  de  hemel  waarin  ter  weerszode  de  Pietcu  en  FortUmdOt  dsa^ 
onder  ter  weerszode  r.  de  Epithaphe,  de  ChariUu  en  Jmsiiiim  t.  Isabelli 
afgebeeld  lyn;  lager  hare  Igkkist  en  weenende  priesten  en  armen.  Naar 
A,  SalUurU,  fol.  Niet  reel  Toorkomende  plaat. 

1717  (Dec)  Verorering  ▼.  ^Rio  Grande  in  BrasiL"  (Commelin,  Fred.  H*f83^ 
185.)  Kaart  t.  de  knst  r.  Brazilië  waarop  (links)  het  kasteel  2Ws»  JStftt 
(na  de  verorering  Kenlen  genoemd),  aan  den  ingang  der  Bio  Orande  ligt. — 
br.  (bl.  Uit  Commelin  Fred.  H.  1651 . 

1718  Een  Dromedaris  voor  h.  eerst  levend  in  Nederland  nit  O.  Ind.  iageToerd 
met  een  schip  der  O.  I.  C.  Naar  de  teekening  ▼.  IZ^m^ojmU  geëtst  door 
r.  Denam.  br.  4».  Hg.  17  br.  22  dm.  Zie  Voimaer,  Rembrandt  484.  — 
In  den  Atlas  ▼.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngeohais  te  Legden. 

1719  Zinneprent  op  de  voordeden  der  Zweedsche  wapenen  over  de  Deensche. — 
Twaalf  en  meer  vaandels  worden  aan  Christinay  op  een  troon  gezeten,  aan- 
geboden; ter  zgde  staat  de  kanselier  Ozenstiem.  Znd.  naam  v.  grav.  (?. 
Qiuutrr)  br.  fol.  Hg.  27  br.  84}  dm.  —  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T. 
Bodel  Ngenhnis  te  Legden. 

1780  (1654.  29  Jtn.)  «Begraefenis  v.  d.  Hond  v.  Sehont  Bond,  naer  een  echt  schil- 
ipderg^e  geteekent."  —  Bespottelijke  optogt  v.  d.  opperschont  te  Legden,  Wl. 
Bont,  vroeger  Prof.  Jnris  aldaar,  met  zgne  vronw,  vele genoodigde kinde- 
ren en  2  honden  in  rouwgewaad,  om  zgnen  hond  Tijter,  den  27en  Jan.  gestor- 
ven ,  te  begraven ;  door  J.  v.  Vondel  gehekeld ,  wgl  Bont  te  voren  een  hevig 
vervolger  der  Remonstranten  was.  br.  4o.  Uit  Vondel's  Hekeldichten,  1707. 
bl.  181.  —  Hierbg  een  gelgktgdig  gedicht  op  den  dood  v.  dezen  hond: 
Tramen,  over  i,enz.  1  bl.  kl.  fol.;  aan  het  einde  de  4  versregels  uit 
Yirgilins:  Extinetum  Nymphae  enz.  en  een  dergelgk  spotvers  van  10 
strophen  «Apologia....  waer  in  de  wettige  begraeffèD.  v.  Tgter  enz.  ve^ 
j^dedight  werd.  Amst.  voor  Jac.  Tri(glandP)  1684,  toekomende  Prof.  d. 
.H.  T.  te  Legden".  1  bl.  fol.  Op  de  keerzgde:  «Copie  v.  een  gronwel. 
ydoch  waeracht.  begrafen.  van  een  Hondt,  gecelebr.  door  last  v.  d.oppe^ 
„sehont...  die  d.  len  Jan.  1684  d.  Remonstr.  met  Soldaten  tnde  h.  graaw 
„op  h,  Igf  viel,  etc.  Legden.  2  Febr.  1684.  Adelaert  Waarmond"  1  bL 
kl.  fol.  —  Beide  deze  origin.  stukken  zgn  zeer  zeldzaam.  —  In  de  ve^ 
zameling  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rott.  is  dezelfde  pi.,  waaronder  in  zeer 
groeten  boek-dmk  het  vers  van  Vondel,  beginn.:  „Sehont  Bont  op  't  hon- 
.  „dekot  gezeten",  fol.  pL  met  vers  hg.  44  dm.  Voorts  nog  een  ander  Ex. 
der  pU  met  gegra»,  verhaal  in  2  kol.;  met  pl.  hg.  22  dm. 

1721  (4  tot  7  Mitrt.)  „Afbeeldinge  v.  de  Cabo  St.  AngnsCin  met  haer  forteo." 
in  Brazilië,  door  den  Admiraal  J.  Corn.  Ligthart  ingenomen.  (Commelin, 
Fred*  H.  I.  197—199.)  Znd.  nm.  v.  grav.  Oem^.  bovenaan  links:  fig.  18 
fbl.  199.  Uiti  Commelin,  Fred.  H.  1651. 

1728  «AfbeeldiDge  ?•  d«  nieuwen  Dgck  welcken  de  Spaensohe  tosschen  Hnlst 


Mts.  Inhaling  V.  d.  Kardinaal  Infant  in  België.  2dS 

leende  't  Zm  v.  Oendt  in  Vlaenderen  maken."  Kaartje  t.  Hnkter  ambaeht 
met  eene  onderst,  beschrijv.  in  8  kol.  en  Terklar.  Amst.  Yoor  Am, 
Timmermans,  Caartvereooper  in  de  O,  Z.  Menlensteeg.  1684.  Hg.  87» 
br.  27  dm.  fol.  In  h.  Archief  v.  h.  Minist.  ▼.  Oorlog. 
1728  (Dec)  «Afbeeldinghe  t.  Pariba  en  de  forten"  in  firasilie  door  den  Admir. 
J.  Com.  Ligthart  veroverd.  (Cpmmelin,  Fred.  H.  202— S05.)  Zonder  nm. 
▼.  grav.  Bovenaan  regts  gem.:  Eerite  deel,  fol.  209.  br.  fol.  Uit  Com- 
melin,  Fred.  H.  1651. 

1724  «Afbeelding  der  stad  en  forteres  v.  Parayba*'.  —  Amit.  C.  /.  Viueher^ 
welk  adres  door  een  matroos  op  een  dol^'n  littende  wordt  Tastgehonden. 
Op  dun  voorgrond,  aan  een  bonten  hek  met  papegaaien,  een  al^derlgk 
kaarde.  Met  Holl.  beschrijv.  Hg.  50,  br.  54  dm.  br.  fol.  In  den 
Atlas  T.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nijenhnis  te  Legden. 

1725  Komerswaal,  eene  onde  stad  in  Zeeland,  langtamerhand  door  kei  water 
verwoest,  in  1684  meest  geinnndeerd  en  weggespoeld.  —  »Af beelding  hoe 
,het  zich  van  onds  vertoonde"  2  gezigten  boven  elkander,  br.  fol.  Uiti 
Smallegange,  Chrongk  v.  Zeeland.  , 

1726  (O  Sept.)  Slag  v.  Nördlingen  door  den  Kardinaal  Infant  gewonnen.  -« 
jyDelineatio  aciei  et  pugnae  ad  Nortlingam".  Fraage  griT.  door  B,  Jf* 
Bereienrode,  met  beschrgv.  gr.  fol.  Hg.  met  tekst  48«  br.  68  dm.  In 
den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Legden. 

1727  (1655  5  Mei.)  Inhaling  v.  d.  Kardinaal  Infant  (opvolger  v.  de  Liftmte  Itabella) 
in  Antwerpen.  —  «Pompa  introitus  Ferdinandi  Anttriad  Hisp.' InAmtii 
.in  nrbem  Antverpiam,  15  Kal.,  Maji  1685;  icones  •  P.  P.  Bnbenioinv. 
,ac  delin.  Antv.  T.  a  Tulden.  (1642.)  gr.  fol.  — »  Zeer  firaage  afbed- 
ding  van  alle  eerepoorten,  opschriften,  ens.  bg  die  gelegenheid  opgerigt, 
naar  de  ontwerpen  v.  Rubens  gegrav.  door  T,  v,  Thmlden  op  47  bl.  gen*. 
2--48,  Toorts  gegrav.  titelpl.  en  eene  groote  plaat  (No.  f?),  eene  estrade 
voorstellende  waar  de  Kardinaal,  vencld  door  de  Godsdienst  en  Minem, 
ontvangen  wordt.  Deze  door  S.  a  Bolswert,  met  adres  v.  Oer, HendHex , 
Sommige  platen  (8,  6,  16,  42,  48)  zgn  in  2  bladen;  N<>.  87  en  88ign 
op  ééne  plaat.  De  platen  zgn  van  verschillende  grootte,  doeh  het  geheel 
met  de  randen  is  gr.  fol. 

1728  Inhaling  van  den  Kardinaal  Infant  te  Gent.  —  |,Ser.  Ftordinandi  Gard. 
yinf.  trinrophalis  introitus  in  Flandria  metrop.  Gandavnm.  Anct.  Gnill. 
«Becano.  Antv.  J.  Menrsins.  1686."  —  26  pi.  en  titel  gegrav.  door 
A,  p,  d.  Doei,  a  Qaüe,  P.  de  Jode,  J.  Neefi,  C.  Schoor  en  aSoM^ 
alle  eerepoorten ,  vertooningen  enz. ,  bg  die  gelegenheid  voorstellende .  fol . 
Be  platen  v.  verschill.  hoogte  of  breedte,  met  den  tekst  een  gewoon 
folio  boek  uitmakende.  —  De  ioBcriptiën  voor  al  die  vertooningen ,  eni. 
tgn  ook  aCionderlgk  gedrukt  in  het  werk:  «Inscript.  arennm  triomph.  et 
„pegmatnm  Antv.  erect.  honori  Prino.  Ferdinandi  Anstr.  eom  eam 
»n^m  adventi  suo  bearet  15  Kal.  Migi  1635.  Antw.  B,  MorHuê,  1635. 
88  pp.  40." 

1720  ^Antithesis,  ofte  tegenstellinge  der  Triumphante  Inhalinge  T.  d.  Door- 
«Incht.  Gard.  Inf.  binnen  Antwerpen."  —  Ge'dicht  in  80  tesregelige stro- 
phen,  geteek.:  Tn  verdriet  duldigh.  Zonder  plaats  of  jaar.  1  blad  folio. 

1780  (20  Hel.)  Zinneprent  op  de  Vrede  door  den  Keurvorst  v.  Sakién  met  den 
Keizer  gemaakt.  —  «Droomspoock,  ofPK  des  Koninghs  v.  Swedeas  Geestes 
«Aenspraeck  aen  d.OenrvorBtv.8acxen,  v.  wegen  de  Verbondta^reeekinghe, 


t86  Beleg  van  Schankenfloliaiifl.  lm» 

»d.  J.  1686.  d.  20  Uef.  —  De  Kenrfont  t.  SaIems  ligt  te  bed  en 
•Uapt;  Toor  hem  de  geest  ▼.  Gatte&f  Adolf  met  een  brandeode  tuorti  ia 
de  baad  en  toonende  de  doodelgke  wonde  in  sgne  borst  voor  de  DiitidK 
nak  en  die  r.  k.  ProteetentiBmaf  ontTtngen;  den  Keairortt  opwekkende 
niet  te  slapen,  maar  de  gemeene  laak  te  behartigen.  De  BandsheewB  ?. 
d«  Kenrrortt»  Dr.  Turing  en  Dr.  Boy,  die  hem  tot  fiede  hebben  aangnet» 
bg  het  bed;  de  eerste  staat  bg  het  bed,  de  laatete  sit  aehter  Gsstssf,  eo 
leest  in  een  opengeslagen  boek,  en  in  h.  Tersohiet  de  Keonront  aan  eei 
banket  ?oor  den  vrede.  —  Onder  de  pi .  het  boyenstaande  opschrift  ei 
eene  samenspraak  in  yersen  ▼.  d.  Geest,  den  Kenrrorst  en  syiie  raadsli^ 
den,  in  8  kol.  —  Fraage  pi.  sonder  naam  of  eenig  adres.  De  pi.  bg. 
%\,  met  Ters  60  dm.,  br.  27  dm.  gr.  fol. 

1781  (2#  Mei.)  »De  Philippines  (de  Schans  in  Vlaanderen)  beleegert  (door  de 
.Spaigaarden)  en  onteet".  (Commelin,  Fred.  H.  818.)  —  Afbeeldii^  ▼• 
de  Schans  en  h.  omliggende  land,  met  rele  beel4jes.  Met  insdirift  borea- 
aaa  links.  br.  fol.  Gemt.  Fig.  SO  fol.  Sli.  Uit:  Commelin,  F. EL  1651. 

1788  Geheel  als  Toren,  doch  omgekeerd,  met  inschrift  regte.  Slechte  kopg  f. 
ds  Toorg.  pi.  Uit  Commelin.  1662. 

1788  a,  (Hei.)   Frederik  Hendrik  wordt  als  Generalissimns  in  het  Fransehe  le- 
ger (in  firaband)  begroet.  (Wagenaar  XI.  202.)  —  Taforeel  in  het  kamp 
▼oor  eene  veldtent.  Naar  /.  Bufi  door  R,  Vinkelsi.  %\  Uit  Kok,  Vad. 
Woordenboek.  XVI.  pi.  2. 
I  Des.  pi.  proefdruk  roor  alle  letter. 
e  Hetselfde;  origin.  iteieniug  voor  de  voorg.  plaat  door  /.  Bmpt. 

1784  (1  JibQ  )  Verovering  van  Thienen  in  Braband.  (Wagenaar  XI  90S.)  ^ 
Plan  der  Stad  en  ▼.  h.  omliggende  laod.  Onderaan  legte  een  iasehrift, 
regte  eene  Zigenner  vroaw  te  paard  en  eenig  voetvolk.  Gem^.  bovenaaa 
flg.  Si.  fol.  S15.  br.  fol.  Uit  Commelin,  Fred.  H.  1651. 

1786  Helselfde  als  voren,  dooh  omgekeerd.  —  Van  onderen  eene  fraai  geëtste 
afbeelding  van  eene  ontmoeting  tosschen  paarden  en  voetvolk.  Znd.naam 
V.  grav.  (waarschgnlgk  2>.  Sioop,)  Gem^  iiaks:  Fig.  21.  fol.  S15. 
br.  fol.  Uit  CommeUn.  1652. 

1786  (7  JanU.)  Het  Fort  Real  in  Brazilië  door  den  Kolonel  Artichewsky  bele- 
gerd en  veroverd.  (Commelin,  Fred.  H.  1  229 — 281.)  —  Kaart  v.  het 
land  waarin  het  fort  ligt;  links  de  rivier.  Zonder  nm.  ▼.  grav.; bovensta 
regte  gen».:  I  281.  Uit  Commelin,  Fred.  H.  1652. 

1787  (24  JonU  tot  4  JalQ.)  Beleg  van  Lenven  door  de  HoU.  en  Fransehe  legen. 
Door  And,  PtutiL  Met  ^Aenwyziugen"  in  het  HoU.  en  Fransch.  fol.  hg. 
met  beschr.  50  dm.,  br.  40  dm.  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel 
Ngenhuis  te  Leiden. 

1788  (28  Jam)  Schenkenschans  door  de  Spaigaarden  bg  verrassing  ingenomen. 
(Wagenaar  XL  205.)  i,Belegeringe  t.  Schenkenschans,  met  alle  de  nieuwe 
«Forten  en  de  Approchien.  —  Le  Sidge  dn  fort  de  Schino,"  ete.  Uitvoe- 
rige kaart  v.  de  landtoog  der  Betawe  waarop  het  fort  Seheokensehans,  en 
der  tegenoverliggende  Velnwe;  onderaan  de  Doffelweert,  ens.  In  8  bladen 
(eene  groote  kaart  waarop  het  lort;  een  half  blad  links,  met  een  klein 
kaarde  der  geheele  streek,  en  een  half  blad  regte  met  bovenstaand  op- 
schrift.) —  Met  nitvoerige  Holl.  en  Fransehe  beschrgving  en  uitlegging, 
«Wsre  afbeeld,  v.  Schenkenschans,  of  't  's Gravenweert,  verovert  d.  28 
«Jolg  door  die  v,  (}elder"  en2.  ieder  in  4  kol.  (op  2  bladen.)  Met  adres 


ItlS.  Beleg  Yaii  Schenkeiwohaiia.  287 

w.   E.  en  W.  Sondiut,  Plaatanüders  te  'iHige.  16S5.  De  5  bL  te  ift- 
men  62  dm.,  br.  91  dm.  Zeer  Ëêldtoam, 

(In  den  beiohrgr.  wordt  ▼•  h.  beleg  door  Fred.  H.  niet  getproken»  doeh 
op  de  kiart  wel  de  werken  ▼.  NederL  en  Spttnwbe  i^de  eangediud. 
1789  (30  JilU  —  iOS6  20  April.)  ScheDkenteksns  door  Frederik  Hendrik 
belegerd  en  ingenomen.  (Wagenaar  XI.  205—808.)  Plan  der  Tetting  en 
kairlje  der  rivieren  Bgn  en  Waal,  en  van  de  tegenoferliggende  oevtn, 
waaronder  een  profil  ivan  Sohenkeneehana  aao  den  R\jn.  —  Hieronder  eene 
afrond.  i,Korte  ende  dooh  waeracht.  beaebnJT.  ▼•  b.  Fort  van  8....  nn 
I» weder  door  d.  Prini  belegert  80  Julg"  met  nitleggiog  der  Letters  A*-Q 
in  de  plaat,  waaronder  een  berigt  ran  1  Ang.  over  bet  beleg,  Znd«  naam 
of  adres,   1   bl.    fol.   bg.    18^  met  bescbr.  87  dm.»  br.  i8  dm.  tur 

1740  (3  Aog.)  HetseUde.  —  ^SchenktMchmnê  ofU*i  Grawmwëêri!*  De  kaart  No. 
1738,  Sokenkenscbans,  de  Rgn  en  Waal  en  bet  naast  b^^egem  laad;  doek 
omgekeerd,  en  Terkleind;  Scb.  in  bet  midden,  links  onderaan  Xmverik*; 
met  Torenstaand  borenKbrift.  —  Metafsonderl.  Holl.enFranscbebesebr. 
ieder  in  8  kol.  naast  elkaoder :  «Cort  en  bondieb  rerbael»  mitsg.  perf. 
„afbeeld.  ▼.  b....  Fort  Sob."  —  «Briefve  et  verit  desor. ete. Tradnit dn 
pFlam.  par  Dn.  Bredan.*'  Het  verbaal  t.  b.  beleg  gaat  sleebii  tot  8 
Aognstns,  ^^  Amst.  C,  /.  Fiuckêf  1635.  gr.  fol.  Hg.  80,  metbesebr. 
49  dm.,  br.  42  dm. 

1741  (4  Scyt) Hetz,  —  «Nienwe  perf.  Gaerte  ▼•  Scbenkensebant  en  de sienwe 
„Forten :  mitsg.  de  gantscbe  beleg,  aen  wederzgden."  Deze  beeebr»  in  4  kol 
(de  laatste  slecbts  eene  balve  kolom  met  flenron)  beboort  tot  cene.ViQ 
ontbrekende  en  onbekende  kaart.  Het  verbaal  t.  b.  bel^  gaat  tot 
4  Sept.  Met  adies  v.  C»  J.  Fuicher  in  de  Kalverstr.  in  de  Yisaober  te 
Amst.  1685.  Hg.  24,  br.  8«  dm. 

1748  (20  Nev.)  Hetzelfde.  —  Uitvoerige  Kaart  van  den  Rya  van  Urdiogen  (linki)  lot 
Ambemcn  Wageningen  (regts  op  de  kaart),  en  daar  naast  (ter  regterzjjde  op  een 
half  blad)  Gelderland  tot  aan  Harderw^k ;  Scbenkenschans  dns  op  bet  mid- 
den der  kaart.  —  Met  oitvoerige  afzonderl.  bescbrgv.  in  12  kol.  op8br. 
4*  bladen  m^t  opscbrift:  «Nienwe  ende  perf.  Caerte  d.gbelegentk.  v.Seb. 
«mitsgaders  de  Beleger,  en  de  nieuwe  Sobanssen  daeromtrent,  alles  door 
„den  Ingen.  Jo»  Jtte,  Schort.  Met  Jonmael  van  't  gbene  soo  in  de  verove- 
„nog  als  in  de  beleger,  is  voorgev."  Het  Journaal  v.  h.  beleg  geet 
tot  26  November  1635.  —  Met  adres  v.  C.  /.  VistcAdr  te  Amst  f685. 
De  kaart  br.  98  dm.,  hg.  26,  met  bescbr.  41  dm.  br.  fol.  Zar  uldt. 

1743  „Gelegenb.  ende  beleger,  v.  Schenkenschans,  cnrieus  gemoeten  en  getek. 
a  „bg   den  Ingen.    Jo.   Jac.    Schort."  Kaart  van  de  vesting,  der  rivieren 

Bgn  en  Waal,    en  v.    h.    naastliggende   land.    —    Bovenaan  regts  een 
profil  V.  Schenk.,  onderaan  links  Griethuysen.  Gem^  Fig.  28.  Fel.  289. 
br.  lol.  Uit  (-ommelin.  1651. 
b  Als  voren,   doch  andersom.  -—  Zeer  slechte  kopg»  uit  Commelin»  1662. 

1744  Hetzelfde  als  1748,  doch  veel  grooter,  v.  onderen  regts  de  profilen  der 
Retranehementen ,  en  bovenaan  links  de  nitlegg.  der  25  N^.-*  Van  acht. 
bedrukt  met  het  uitvoerig  verhaal  v.  h.  beleg.  Blad  Y  8  uit:  Bktm 
Stedeboek.  gr.  fol.  Fraai  gekleurd, 

1745  Kaart  v.  de  oevers  v.  d.  Rgn  bg  Pennerden  waar  het  kwartier  van 
Prins  Fredrik  Hendrik  was.   Onder  op  de  kaart  het  wapen  van  Naieaa 


288  Beleg  tan  SchenkenBohanfi.  Ml 

en  de  ipreuk:  »Soo  de  Heere  de  stadt  niet  bewmert»"  eas.  —Onder  ès 
kaïii  een  afsonderl.  plaat,  proftl  ran  Schenkeniohmne ,  doorC.^.  Fiuótt. 
Hg.  t9,  met  profil  47  dm.,  br.  49  dm.  gr.  fol.  —  Bene  kofq  m 
dexe  kaait  ii  later  in  BUam^  Stedeboek  gepUatet,  ea  maakt  dür  W 
legtiehe  blad  der  voorgaande  kaart  nit,  die  dan  te  tawmi  eeagcbd 
▼ormen. 

1746  Profil  ▼.  Sohenkenaehani  (waaronder  de  boventt.  kaart  ia  latere  litfHi 
bekoort),  br.  fol.  Van  acht.  bedrakt  met  HoU.  beadirgiriiig.  Uit  Bbm 
Stedeboek  Y,  sie  N«.  1745. 

1747  mBet  Vort^ek  BafO-êpel  om  Sehên^cmuekatOê.  —  Le  BnToI  dee  Priim 
«ponr  Schenk,  ete."—  Zinneprent  der  Hollanden  op  dit  bel^  —  Aaneeae 
groote  tafel  waarop  het  plan  van  Schenkenachant  en  de  mate  t.  d.  Priu 
Kardinaal  liggen,  speelt  dese  ttaande;  tegenoter  hem  lit  Frederik  Heidziki 
achter  desen  ttaat  de  Koning  Tan  Frankrijk  die  hem  een  nk  met  gdJ 
toereikt,  Toorta  Riohelien;  de  Keiier  en  de  Koniag  ▼■■  Spai^  itiii 
linki,  de  Biitchoppen  van  Kenlen  en  Menti  staan,  en  de  Pnoa  nt  legti 
?an  den  Kardinaal ;  onder  de  tafel  liggen  de  kermende  (in  dit  beleg  «o 
miahandelde)  Kleefsche  en  Ooliksche  boeren.  Met  boTenataand  4  reg.  is* 
schrift  in  de  plaat.  «-  Met  heti.  Holl.  opsehrift  en  n&ond.  Holl.  ven, 
in  4  kol*  i  70  regels,  waarin  alle  dese  personen  een  mmenepraak  hol- 
den, en  de  muts  ▼.  d.  Kardinaal  Tcrloren  geacht  wordt.  ]>ese  en  de 
▼olg.  twee  platen  i^n  londer  eenig  adres  of  naam  en  i^n  eren  firaai  sli 
de ''  fenen  geestig.  Komt  seer  lelden  met  het  Ter»  toot.  Hg.  19,  met 
▼ers  45  dm.,  br.  S8  dm.  fol. 

1748  Bes.  pi.,  doch  ran  ond.  met  Pransche  versen  en  sasMnspnak,  in  Ls(. 
letters  en  in  3  kol.  gedmkt;  het  vers  afwgkende  ▼•  h.  HoU,  Be  pi. 
met  Tcrs  slechts  hg.  31  dm.  —  In  den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  vsa 
Stolk  te  Rotterdam. 

1749  «Mislnckt  Baphel-Spel  van  den  Prinoe  van  Or.  —  Le  jen  de  Raphel  fiuUy 
«dn  Pr.  d*Or."  —  Zeer  fraaije  en  ge^itige  spotprent  van  de  Spaansehe 
^de;  antwoord  op  de  voorgaande.  —  Aan  eene  tafel  staat  de  Prins  Kar- 
dinaal  met  hoed  op  te  spelen;    aan  E\jne  linken^de  staat  de  Koning  r. 

.  Spanje,  regts  zit  de  Keizer;  Frederik  Hendrik  den  worp  t.  d.  Prins 
siendo  ylugt  weg,  maar  wordt  door  den  Kard.  Riehelieu  tegengehondeo, 
terwgl  de  Koning  t.  /rankr^jk  hem  een  zak  geld  aanbiedt.  — -  Met  ait- 
Yoerig  vers  ▼•  4  kol.  i  55  regels  met  hetz.  opschrift,  zgnde  geheel  een 
antwoord  op  de  vorige  plaat  en  verzen.  —  Zeer  fraai  geëtate  plaat, 
sonder  naam,  (waarschijnlijk  door  2).  Sioop)  en  de  zeldzaamste  der  S 
platen.  Be  pi.  hg  I7i,  br.   28  dm.,  het  vers  28  dm.,  br.  27  dm.  fel. 

1750  (29  April)  Inneming  van  Schenkenschans  na  langdurig  beleg.  —  .Het 
«gelnckich  eynd  y.  h.  Vorst.  Raffel^pel  om  S,  —  Le  henr.  fin" etc.— 
Om  eene  tafel  staan  de  Kardinaal  Infant  en  Prins  Frederik  Hendrik  te 
spelen,  waarnaar  Richelien  ziet  en  wat  Graaf  Jan  ▼.  Nassan  door  een' 
▼erreküker  bespiedt.  Met  bovenstaand  5  reg.  inschrift  en  a&onderlgk 
vers  in  4  kol.  ^48  regels;  bovenaan  eenige  2  reg.  Buitsche  strophen, 
onderaan  eene  zegerang  der  boeren  over  het  einde  v.  h.  beleg.  —  Zeer 
fraage  plaat  en  geestig  vers.  fol.  Be  pi.  hg.  20,  br.  27  dm.,  het  vers 
hg.  28,  br.  80  dm. 

In  den  Catalogus  Mnnniks  v.  Cleeff  N^.  434  vind  ik  nog:  Verlossing  d. 
KardimuUi  Infant.  Spotprent  met  vers  op  de  Kard.  Int  wegens  het  ve^ 


MM.  Zinneprenten  over  dezen  tgcL  239 

liet  y,  Schenkentchant,  Naar  L*  B.  fol.  Verkocht  voor  ƒ  6  aan  den  Heer 
A.  6.  de  YiHer. 

1761  yUniti  Belgii  hieroglyph.,  oft  Vereen.  Nederl.  sinnebeeld.  aff beeld. d.... 
«Beecherming  Godes....  door  het  cloeck  beleydt  y.  S.  E.  Fred.  H."  — 
De  Holl.  tuin  waarin  een  slang  {PruderUia  uniii  Belgii^  lig^«  op  wie 
staat:  We9el,  ^ Bosch ^  Maetir,,  wordt  aan  de  linkerzijde  bewaakt  door  Fre- 
derik  Hendrik;  yan  yoren  de  Holl.  leenw  Vigilaniia  2).  Ord,  beschermd 
tegen  Card,  Ferdinand,  die  met  een  bgl  de  tnin  wil  omhakken.  Met 
yele  andere  zinnebeelden.  —  Met  afzond,  yers  in  2  koL,  te  zamen  68  regels, 
door  P.  Nootmans,  met  boyenst.  opschrift.  'sGray.  bg  L.  Breeckeyeld» 
boekdrukker  op  't  Spni.  1686.  De  plaat  is  naar  het  ontwerp  y.  Nootmans 
of  A.  9.  d,  Venne,  Uitmuntend  ge'éttt  door  W,  van  de  Lemde  en  hoogst 
zeldzaam.  Ze  kwam  ook  yoor  Catal.  Munn.  y.  Cleeff  No.  436,  yerkocht 
yoor  / 10  —  De  pi.  is  br.  88  dm.,  hg.  26,  met  yers  53  dm.  gr.  fol. 

17(2  Antwoord  op  de  yoorgaande  Spotprent.  —  «Waerachtich  sinnebeddt  y. 
.d.  teghen woord.  Staet  y.  Nederlant,  wederlegg.  een  yals  siunebaeld  in 
«Holland  uitgeg.  door  P.  Nootmans.  Ende  nitlegg.  d.  teghenwoord. 
JLandts^taet  d.  Heer  Ady.  y.  Thienen."  De  Holl .  tnin  waarin  de  Leenw 
ItUuê  timoret  (Binnen  yol  vreesen)  ligt,  en  Frederik  Hendrik  yol  angst 
staat;  buiten  den  tuin  de  Kardinaal  Infant  die  op  de  Babylon-slang  y« 
Nederland  treedt,  waardoor  3  steden:  Schenkenschans,  Limburg  en  Dalen 
nit  haar  buik  springen .  —  Zeer  slechte  en  zontelooze  nayolgiug  yan  yoorg. 
fraage  plaat.  —  Met  afzond,  gedicht  in  8  kol.,  met  boyenst.  opschrift. 
Znd.  nm.  y.  grayenr  of  uitgever,  gr.  fol.  Hg.  24,  met  yers  50  dm.,  br. 
80  dm.  Zeer  zeldz.;  dit  exemplaar  is  het  eenigste  wat  ik  ooit  gezien  heb. 
Deze  plaat  zal  dus  een  weinig  yöór  de  inneming  yan  l^henkenschans  door 
Frederik  H.,  uitgegeven  zgn. 

1753  (1636  10  Febr.)  «Facsimilé  y.  h.  octrooi  der  Staten  y.  Utrecht  tot  h. 
«oprigten  der  Utrechtsche  Hoogeschool,  waarvan  het  orig.  op  het  Sted. 
«Archief  v.  Utr.  berust.  Utr.  1836".  1  blad  lithogr.  br.  fol.  —  Hierbg 
een  gelithogr.  facsimile  van  het  zeer  zeldzame,  door  Bronkhortê  geëtste 
portret  v.  Jonker  Jac.  v.  Asch  v.  Wgck,  voorzitter  der  Staten  y.  Utrecht, 
(dit  in  den  Atlas  van  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden).  Met  8reg« 
Lat.  vers:  Magnatibus  delectus,  enz.  fol.  In  omslag. 

1764  (20  Febr.)  Spotprent  op  den  Admiraal  van  Dninkercken,  Ant.  Collart, 
in  een  scherp  gevecht  door  Joan  Evertsen  overwonnen,  {^vangen  en  in 
Middelburg  opgebragt.  (Wagenaar  XI.  236.)  —  Colaeri  staat  in  ge- 
peins op  het  strand;  in  het  verschiet  een  zeegevecht  waarbg  een  schip  in 
den  grond  wordt  geschooten.  —  Met  aftonderlgke  «'t  Samenspreecklnge 
^tnsschen  Matroos  ende  Colaert  enz.  Gedrnckt  1636".  eene  bergmde  za- 
menspraak  in  4  kol.  waarin  over  deze  plaat  gesproken  wordt,  zoodat  die 
zeker  afzonderlgk  is  nitgegeven,  gelgk  ze  ook  van  een  ander  formaat  is.  — 
De  pi.  is  fraai  geëtst  en  zonder  eenigen  naam.  gr.  4P.  Hg.17»  br.  16  dm. 
Het  vers  hg.  17,  br.  26  dm.  Zeer  zeldz.  Het  éénigste  Ex.  wat  ik  ooit 
gezien  heb. 

L755  «Afbeeldinghe  v.  de  Slagh  v.  onseTronpen  (in  Brazilië)  onder. .. .  d.Colo- 
«nel  Artechau  tegen  de  Spaensche ....  onder ....  Don  Lonys  de  Rochase 
«Borgia." — Gezigt  v.  de  heuvelachtige  streek  in  Brazilië  waar  h.  gevecht 
geleverd  en  de  overwinning  behaald  werd.  Met  5reg.  ondersehr.  Znd. 
naam  v.  grav.  kl.  br.  fol.  Uit  MotUauat  America,  of  Nieuhqf,  Brazilië. 


S40  TolpenhaiideL 

1756  Spof^prait  op  den  windhandel  in  Bloemen  in  dit  jMr  gndieren  (Wagniv, 
«  XL   S64.)  —   «Floraet  Geekt-kap   of  afbeeld.  Tan  twonéeri*  jicr  m 

1,1697  doen  d'eene  geek  d'ander  nytbroejde»  de  Inj  rytk  noader  geet,a 
yWTf  londer  Tentant  waeren/'  Insehrift  boren  eene  flaat;  iAhetBidta 
sitien  eenige  handelaan  aan  eene  tafel  in  eene  leer  groote  open  nano' 
kap  all  in  een  herberg,  met  opschrift:  De  Omparü^  (n■OM^jk  de 
Tergadering  yan  de  liefhebbert)  regta  een  faaadel  met  opeekrifi: 
In  ds  9  SottenMiem,  en  onder  het  faaadel  tit  Flora  op  een  enl  ët 
weggejaagd  wordt;  links  de  dairel  met  een  taadlooper  in  de  kui 
en  eene  lange  hengelroede  waaraan  al  de  brieQet  yaninsohrgnnghaiigeB, 
die  de  liefhebbers  elkander  bg  de  Terkoopiogen  garen»  (en  wnarraa  eeni- 
gen  onder  de  plaat  afj^^ednikt  ign.)  Regts  in  het  midden  de  bloemen  ia  eea 
mand  gedaan  en  naar  den  mesthoop  gebragt.  —  Met  nitroer.  uitlegging  ia  8 
kol.,  meldende  dat  ig  dese  Schilderg  o?er  1687  hg  een  Sehilder  hebbea gs* 
nen,  waarop  yele  cnriense  opmerkingen  over  den  handel  Tolgen,  oad8^ 
teekend:  /.  2>.  X.  Zonder  naam  y.  gray.  met  adres  y.  B.  Fae/hm,  wat 
er  blgkbaar  later  bijgeyoegd  is.  br.  fol.  Hg.  41,  br.  5S  d^  —  OfschooD 
in  den  tekst  y.  h.  jaar  16S7  gesproken  wordt  als  yan  een  yrg  yer  Te^ 
leden,  100  schgnt  deie  plaat  toeh  omstreeks  1640  of  1650  gemaakt  te 
tgn;  en  hoewel  ae  seer  algemeen  en  dese  dmk  yrg  goed,  doeh  blgkbaar 
opgegrayeerd  is,  soo  heeft  er  leker  eene  yroegere  en  betere  dnk  met 
ander  adres  yan  beslaan,  welke  ik  echter  nooit  geiien  heb.  In  den  Atlas 
y.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden,  berust  een  Si.  met  adres  r. 
ir.  Mlardi  (wat  wel  de  origineele  plaat  sgn  kan.)  Later  is  deae  plaat 
in  het  Stedehoek  y.  Bleau  opgenomen. 

Oyer  den  Tnlpenhandel  yindt  men  belangrgke  mededeeL  in  het  Stnk 
yan  Mr.  W.  P.  Sautgn  Klnit,  in  de  Himdelimgen  der  Maataeh.  y.  NederL 
Letterk.  1866  bl.  1^71,  yoorts  in  eeo  Stok  y.  Prof.  R.  Pruin,  is 
den  Nederl,  Spectator,  1867  N*.  9  en  in  Nghors  Bifdragem  y.  Vadert 
Geschied.  1866. 
b  Dezelfde  plaat,  latere  yeel  slechtere  druk,  waarop  het  adres  y.  Foeken 
nitgewischt,  doch  nog  even  te  zien  is. 

1757  Dezelfde  plaat,  seer  yerkleind,  met  hetzelfde  opschrift.  Zonder  naam  t. 
gray.  kl.  br.  4».  —  Uit  den  80.  herdmk  y.  het  boekje:  Flora's  onder- 
gang. Haarlem.  1787. 

1758  Spotprent   op   hetzelfde.    —   »De  Mallewagen  alias  het  yalete  der  Bloe- 
.misten."     Opichrift    beyen    eene     groote    Zeilwagen   als   yan   Stefin, 
waarin   achteraan   Flora   ten  troon   zit;   de  wagen  wordt  door  Tdel^ope 
langs  het  zeeatrand  gestuurd;  op  den  weg  liggen  tal  yan  a%eaneden  bloe- 
men  met  hare  nimen;   achter  den  wagen  eene  menigte  mannen  en  yroa- 
wen  die  hunne  weefgereedschsppen  yertreden  en  in  den  wagen  meê  willen 
r^den;  achter  hen  eene  stad  (Haarlem?),  aan  de  4  hoeken  der  plaat  efne 
y oorstelling  yan:  l.de  Faiiembaeiert  J7o^(een  tulpentoin.) — 2.  De  Compa- 
ritie te  Hoorn.  —  8.  die  te  Haarlem— 4. de  afrekeningen.  — Met  afzond, 
en  zeer  uityoerige  zamenspraak  (in  8  kol.)  met  opschrift:  i»Ne  Sntor  ultra 
«crepidam;   Floraas   windtwaghen,   met  haet  sotte  kinderen,  sjlende  uyt 
»Holl.   na   Calis"    tusschen  den  Zeeman  en  Schoot  die  op  het  strand  bg 
den   wind  wagen   elkander   de  dwaasheden   y.    dezen  handel  mededeelen. 
Zonder  naam  y.  gray.  of  dichter ;  mot  onderschrift :  «Gepraot.  int  Collegie 
«y.  d.  diaerete  Floriateo."  Hg.  80  met  yers  48  dm.,  br.  83 dm.  gr.  foL 


tm.    Beleg  van  Porto  Galvo.  —  Moord  v.  de  Ia  Bnellc.      241 


1760  .Bood-Rolle  ende  Oroef-mtal   ¥.  Floortie-FlortM.*'  —  Flonas 

ytnioken."  —  ^Nienw  lied  y.  Soetert  naetmMok.**  —  8  St.  nniiepr.  op  den 
TalpealiaDdeL  Met  houUnedeD,  kl  fol.  In  CaUl.  Mnnniki  t.  deeC 
1860.  N».  450. 

1760  «Afbeeld.  ▼.  de  Capelle  v.  ons  Lie-Tnnw  te  RaocxpotteB,  geuemt  ter 
Noot  tot  Heylo  in  Oesdum".  —  De  raioe  der  Kapel  bq  Heilo,  (met  het 
Mariabeeld  waaraan  Yele  Mirakelen  toegeeehreven  worden)  in  een  land- 
aehap  met  tele  bedcTaartgangers  met  iniohrift:  «Capell  aldus  inRniajgo- 
«goitaen  ▼.  1578  tot  1637".  Boven  in  de  plaat  de  kapel  in  welstand  TÖér 
de  verwoesting  in  1578  en  daarnaast  de  fondamenten  gelyk  se  in  1687 
Vy  het  wegruimen  der  mine  gevonden  werden.  — -  Met  bovenstaand  onder- 
schrift  en  8reg.  vers  v.,  SeheUiuê  (P)  sonder  naam  ▼.  grav.  Late  afdruk 
eener  plaat  v.  1687  of  daaromtrent,  br.  fol.  Hg.  86  br.  88  dm. 

1761  (18  Febr.)  «Beleg  en  verovering  v.  Porto  Calvo  in  Brasilia  door  Onaf  Jan 
Maurits.  (Commelin,  Fred.  H.  I.  874)  —  Prospect  i  vol  d'  oiseau  van 
het  fort  Porto  (^vo,  met  de  versterkingen  enz.;  en  het  aanrvkkende 
Hollandsche  krijgsvolk;  bovenaan  links  het  portret  v.  Oraaf  Jan  Manriti 
in  med.;  regts  dat  v.  d.  Pool  Christf.  Arciscewsky,  (Kolonel  in  HoU. 
dienst)  op  eon  klein  kaartje  van  een  deel  van  Brazilië.  —  Zonder  naam 
T.  grav.  —  Hierbjj  «Autentyck  verhaal"  en  .Artienlen".  in  4  kol.  net 
adres:  Amst.  bij  Jan  v.  Hilten.  1687.  De  pi.  hg.  88  dm.  met  besehr. 
68  dm.  br.  40  dm.  Zeer  nelduum,  »-  Kwam  voor  in  d.  Atlas  v.  Dr. 
Mnnniks  v.  Cleeff.   1860.  N».  447. 

1768  Hetzelfde.  —  «Belegh  en  verovering  v.  h.  Pova^ou  de  Porto  Calvo.... 
«onder  h.  beleyt  v.  Jean  Maoritz  v.  Nassau.  Na  de  afteyek.  v  d.  Col.  Christf. 
yArtischowky."  —  Kaart  v.  h.  land,  in  h.  midden  de  sterkte.  «-V.ond. 
«Kort  en  Authenticq  Yerhael  v.  h.  beleg  en  veroveren  v.  P.  C."  em. 
in  6  kol.:  Met  adres  y.  /.  Bleau  te  Amst.  1637.  br.  fol.  Hg.  87  met 
verh.    58  br.  49  dm.  —  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rott. 

1768  (10  April.)  Verraderlüke  moord  v.  d.  Bargemeester  Sebast.  de  la  Rnelle 
te  Loik  aan  een'  maaltijd  door  den  Graaf  de  Warfose,  die  deze  stad  van 
Frankrqk  onder  Spanje  brengen  wilde,  doch  nft  den  moord  v.  la  Rnelle 
zelf  door  de  borgerq  overvallen,  vermoord  en  naar  de  galg  gesleept  is. 
(Aitxema  II.  506—511.)  -—  Afbeelding  v.  de  geheele  gebeurtenis  in 
5  afdeelingen  op  ééne  plaat;  met  de  portretten  v.  d.  Oraaf  en  zqne  hel- 
pers en  der  8  Priors  der  Carmelieten  kloosters  te  Loik,  zaamgezworenen 
T.  d.  Graaf.  —  Met  Duitsch  bovenschrift:  «Eigentl.  Abbildnng  u.  grundl. 
«Erklar.  d.  Mordthat"  enz.,  en  uitvoerig  Duitsch  verhaal  in  3  kol.  onder 
de  plaat.  Znd.  naam  of  adres.  gr.  fol.  Hg.  19  met  besehr.  40,  br.  8S 
dm.  Zeer  teldgaam, 

1764  Hetzelfde,  veel  kleiner;  alleen  de  moord  in  eene  afzonderlgke  kamer.  — 
m  Fraai  titelplaatje  v.  h.  pamflet:  „Tragedische  Historie  v....  la  Rnelle.** 

Amst.  1637.  4^  V.  acht.  de  woorden:  H.  Ie  Clerc,  opperste  GriiBer. 
è  Het  l^k  van  den  vermoorden  Bargemeester  met  ontblootte  borst  waarin 
zqne  wonden  te  zien  z^'n,  op  een  bed  ten  toon  gesteld,  waamaaat  een 
een  hellebardier  de  wacht  houdt.  —  Met  2reg.  curs.  bovensehr.i  «Af- 
htlding {tic/)  V.  M.  M.  Sebast.  de  la  Rnelle"  énz.  en  v.  oud.  een  16reg. 
vers  in  8  kol.  curs.  gedrukt  gr.  4^  Uit  hetz.  pamflet 

1765  (23  JilQ  tot  10  Oct.)  Beleg  en  verovering  van  Breda.  (Wagenaar  XI. 
S5S— 8560   —   Kaart  T.    h.    geheele  land  om  Breda,   in  S  bl.  Op  het 

81 


242  Beleg  van  Breda.  Wl 

Unkaehe  blad  in  h.  midden*,  de  tUd  met  de  Teniitgestrdcte  Mfgemgi- 
werken,  op  het  regteche  onderiMi  Geertrnideoberg  en  de  Ketboeelu  HK 
inechrift  (onderaan  op  h.  linksche  blad)  «Eipognatio  fi»tiae.  arte 
i»Bredae.  Afbeeld,  y.  de  beleg.  t.  Breda  door  F.  H....  iO  Oei."  far. 
fol.  Te  samen  br.  83  dm.  hg.  37  dm.  —  Het  Sx.  ▼.  d.  Heer  A.t. 
Stolk  te  Roti  heeft  aan  de  linkerzyde  nog  een  alkonderlqk  toeroegtd 
waarop  het  MattboteA  en  boTen  de  pi.  een  doorloopend  profil*  t.  Bredi. 
Te  lamen  hg.  48  dm.,  br.  93  dm.  Zeldzaam. 

1766  {21  JnlQ.)  Als  Toren,  doch  verkleind,  op  1  bL  Bovenaan  linka  een  groot  reld, 
«  met  8  reg.  intehrift.  «Nienwe  Kaerte  v.  Breda,"  ens«  en  onderaan  luün  de 

wapent  ?an  Breda  en  Geertmidenberg  en  adres  ▼.  C,  J*  Vtucker.  - 
Met  aftonderl^k  «Kort  en  bonding  verhael  d.  Stad  Brodn,  eu."  in  6 
kol.  welk  yerhaal  r.  h.  beleg  tot  S5  Jalij  gaat.  Mei  ndrea  van  C.  J. 
Viêttiker  te  Amsterdam.  Hg.  35  met  beschr.  47  dm.,  br.  49dm.  gr.  fol. 
h  Dei.  kaart  doch  met  vele  Terandering;  het  grooto  veld  Toor  hetinsehiift 
ia  zeer  Terkort,  de  positiön  der  belegeraars  sgn  Teelmldig  Teranderd, 
onderaan  links  op  de  plaats  ▼.  de  wapens  der  beide  steden  it  nn  eese 
afbeelding  t.  h.  hoornwerk  TOör  de  Ginnekerpoort  den  7e  Sept.  1637 
door  Fr.  H.  ?eroTerd.  —  Met  nitToerige  beschryving  ▼•  h.  geheels  be- 
leg tot  aan  de  orergave,  in  6  kol.  Met  adres  v.  C  J.  VJMckir  te  Am- 
tterdam.  1637.  Hg.  met  besohryT.  54  dm.  br.  fol. 

1767  Als  voren  doch  Terkleind,  daarentegen  is  het  land  aan  weengden  Tas  de 
kaart  verder.  Met  inschrift  links  gem>.:  Eerste  deel  f*.  269.  br.  fol.  UU 
Commelin.  1651. 

1768  Geheel  als  voren,  doch  omgekeerd;  het  inschrift  bovenaan  regts;  br.  foL 
Uit  Commelin.  1652. 

1769  (30  Jaig.)  Hetselfde,  doch  anders  en  kleiner;  regts  de  Mark,  links  de  Niem 
Schant.  —  Zonder  naam  of  inschrift  in  de  kaart.  Met  onderstaand  .Cort 
«verhael  d.  beleger,  d.  voortreff.  stadt  Breda"  enz.  gaande  tot  SOJuljj. 
Amst.   J.  V.  Hiiten  1637.  br.  fol.  Hg.  26  met  besch.  37  br.  26  dm. 

1770  (13  Sept).  Hetzelfde.  Breda  met  alle  uitgestrekte  verdedingswerken ;  bovenaan 
regts  het  wapen  der  stad.  — >  Van  ond.  uitvoerig  verhaal  der  belegering 
tot  13  Sept.  met  opsohr.  «Correcte  eaerte  en  de  afteeken.  v.  d.  beleg. ?. 
Bre4a"  in  4  kol.  Met  adres:  Amst.  voor  J.  v.  Hiiten,  1637.  gr.  fol. 
Hg.  35  met  verh.  53  dm.  br.  47  dm.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v. 
Stolk  te  Bott. 

1771  (12  Sept.)  •Veriooninge  der  Stadt  Breda."  »  Profil  der  stad  met  dit  boven- 
schrift, en  daaronder  de  afbeelding  v.  d.  uittogt  v.  h  garnizoen  en  lager 
op  een  a£Eond.  blad  de  2  afbeeldingen  v.  de  hoornwerken  voor  de  Ant- 
werper  en  Ginnekerpoorten  den  12e  (en  7e)  Sept.  veroverd.  Ter  weers- 
zode der  plaat  de  artikelen  van  capitulatie  door  de  bezetting  Toorgesteld 
en  die  welke  voor  den  Prins  gegund  sün,  met  de  uitlegging  der  letten 
in  de  plaat.  Amst.  J,  v.  BiUen,  1637.  br.  fol.  Pe  pi.  hg.  38  br.  33 
met  de  s^jstokken  55  dm.  Zeer  uldzaam, 

1772  Hetzelfde  op  1  bl.,  doch  alleen  de  stad  (in  het  midden)  met  de  belege- 
ringswerken,  regts  de  rivier  de  Mark.  —  Met  Fransche  insehriften  en 
en  uitlegging  der  No.  1—50  op  de  kaart;  met  Lat.  opdragt  aan  Willem 
Maurits,  (later  Prins  Willem  II)  door  J.  Bleau.  br.  fol.  Fraai  gekleurd. 
Van  aoht.  bedrukt  met  Holl.  verhaal  v.  dit  beleg.  Uit  ^/mn  Stedeboek. 

177S  Beleg  en  Terovnring  ▼•  Breda.  — ^  Het  plan  der  stad  met  de  belegerings- 


Beleg  van  Breda.  248 

werken.  Van  boven  onder  een  dnbbele  toog  het  portret  v.  Fred.  Hen- 
drik en  de  wapens  v.  Oranje  en  Breda.  —  Op  den  voorgrond  regtt  het 
hoofdkwartier  v.  den  Prins,  het  dorp  Ginneken;  links  eenige  mitftrs.  6e- 
teekend   en  ?oortreffel^k  geëtst  door  /.  Oerritt  v,  Bronehortt  f.  Utreeht. 

I  6  bladen  grav.    en  S  bl.  beschrgv.,  ieder  hg.  3i  br  44(  dm.  br.fol. 

i  Deze  bgxonder  fraage   en    aiterst  uldtame  plaat  is  noeh  door  BmrUeh 

noch  door  NagUr  vermeld,  doch  volgens  dit  Exemplaar,  nit  den  Atlas  ▼• 
Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden,  beschreven  door  R.  W^igel^  Snp- 
plem.  I  155. 

1774  Expugnaiio  urèis  Bredae,  Kaart  v.  h.  beldg  v.  Breda,  in  9  bladen.  Door 
BüÜh,  F,  pan  Berekenrode  "  Zeer  teldtaam,  —  Vermeld  in  Catal.  Mnn- 
niks  V.  Cleeff.  1860.  N».  441.  Verkosht  voor/ 25. Deie  kaart  be- 
staat nit  6  bl.  en  2  bl.  beschrgring  en  bernst  in  het  Prentkabinet  der 
Leidsche  Hoogeschool.  —  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden  he^  over 
deze  kaart  breedvoerig  gehandeld  in  xgn  stnk  over  Ftorii  BmitAatar, 
Tgdsohr.  Instituut.  1845.  bl.  45  N^.  37. 

1775  Uittogt  V.  h.  garnizoen  nit  Breda.  —  Vier  bladen,  ongenommerd  en 
zonder  eenig  inschrift  hoegenaamd;  het  linksche  blad  stelt  een  nittogC 
V.  Monniken  voor,  op  den  achtergrond  de  toren  en  het  kasteel  ?• 
Breda;  de  middelste  plaat  vervolgt  de  optogt  der  Monniken  die  een  groot 
kmis  dragen ,  regts  een  wagen  met  zieken  (P);  het  3e  (regtsche)  blad  vertoont 
den  Gouverneur  in  zgne  koets  zittende;  in  het  verschiet  kanonnen  die 
weggevoerd  worden,  enz.  —  het  4e  bl.  vertoont  wagens  met  mannen  en  vrou- 
wen; regts  2  mannen  te  paard  en  4  of  meer  te  voet.  —  Ieder  blad  heeft 
T.  ond.  een  2  duim  hoogen  wrgf boord,  doch  zonder  ^nig  iasehrift» 
naam  of  getal  op  een  der  platen.  —  Fraai  gegrav .  (welligt  door  F,  QÊUUi,) 
br.  fol.  Ieder  blad  hg.  20^  met  wrijf  boord  23  dm.  br.  26  dm.  Mgn 
£x.  heeft  slechts  de  3  eerste  bladen;  aan  het  Archief  d.  Genie.  (Minis- 
terie V.  Oorlog  te  's  Hage)  bernst  ook  het  4e  blad.  Zeer  geldtaam, 

1776  Zinneprent  op  de  verovering  v.  Breda,  met  onderschr.  «Prinoipis  Anriaoi 
.yigilantia  Breda  expugoata.  7  Ootob.  Ao.  1637."  Bovenaan  een  profil  der 
stad,  daaronder  de  zinneprent  in  3  afdeelingen;  in  het  midden  zit  de 
Prins  op  eene  estrade  en  vóór  hem,  lager,  8  zinnebeeldige  figuren;  links 
zit  de  Prins  in  een  zegewagen  door  2  leeuwen  getrokken,  regts  staat  de 
Prins  geheel  geharnast  op  een  krggsman:  Breda,  Znd.  v.  grav.  br.  fol. 
Hg.  28  br.  49  dm.  Zeer  zeldzaam.  Het  komt  mg  bgna  voor  dat  deze 
plaat  het  bovenstuk  v.  eeoe  andere  grootere  prent  of  eeredieht  is. 

1777  »i  OraoenHaagack  Wellekomst*  aan  Fred.  Hendrik.  Zinnepr.  op  de  in- 
neming V.  Breda;  met  gedrukt  vers.  Amst.  bg  S.  Savery,  gr.  br.  foL  <— 
In  Catal.  Munniks  v.  Cleeff.  1860.  N^  445.   Verkocht  voor  / 18,^ 

1778  (27  Oct.)  De  Stad  Damvillers  in  Luxemburg  door  de  Fransohen  op 
de  Spanjaarden  veroverd ,  belegerd  sedert  1  Sept.  en  den  27  Ooi. 
overgegeven.  Plan  der  vestingen  v.  h.  omligg.  land.  Met  beschrgv.  v. 
h.  beleg  op  de  keerzgde.  gr.  fol.  Uit  Bleau  Stedeboek  d.  Znidel.  Nederl. 

1779  (20  Dec.)  Drie  platen  over  den  herbouw  v.  d.  Amsterdamschen  Schouw- 
burg op  de  Keizersgracht,  voornamelgk  door  toedoen  v.  d.  Burgemeester 
N.  van  Kampen.  (Wagenaar.  Amsterdam  I.  533.)  — De  Ie  plaat  vertoont 
het  tooneel  zelf  met  alle  getimmerten  en  opschriften;  op  de  vooi^ 
sgde  2  schilden  met  een  Lat.  en  HoU.  opschrift:  «Amsterd.  i,Sohoa- 
ptooneel,  gesticht  in  't  jaar  1637"  dut  naast  5  wi^nsohilden  fn  r*  4« 


244    ,   Amsterd.  Schouwburg.  —  Teiraad  t.  Maastxiekt.     IM. 

Kroysseiif  Domselaar,  Wittenoom,  Jan  Vos,  Serwonlen  ea  Yeoidml, 
in  1658  regeerende  Hoofden  ▼.  d.  Sehoubnrg.  Met  een  8  reg.  fm 
▼  .  Vob:  Jdt  DniUeke  Schoabnrg,  eni."  »<•  De  todere  plaat  ikelt  ket 
ru'm  ▼.  den  Schoawborg  met  de  2  r^en  loges  bofen  elkander  en  de  toe 
■ebouwert  ^oor;  daarboven  de  open  banken  met  bet  mindere  Tolk.  Tu- 
aehen  deie  beide  plaatsen  ëéne  r^el :  «Tooneelspel  qnarn  in  't  liekt  eu.' 
Onder  de  afbeelding  een  8  reg.  vers  Tan  Jan  Yos:  ^De  Sehonwbvg  is 
.voor  't  oor  en  'toog  van  't  ?olk  gestiebt"  ens.,  daar  tnsaehen  betIilB^ 
beeld  Tan  den  Scboowburg ,  de  fiykorf.  —  Op  beide  platen  staat  onder  kei 
Ters  eene  1  reg.  opdragt  dexer  3  platen  aan  de  6  reger.  Hoofden  doer 
J.  Lescaille,  1658.  — X)p  de  3  pi.,  de  gromdiêekening  is  een  vers  ?.Jis 
Yos  op  bet  tooneel  en  een  van  Yondel  ter  eere  ▼.  d.  Beadsheer  Nie.  r. 
Kampen,  Stiebter  v.  d.  Scbouwbnrg.  —De  grondteek.  gegrsT.  door  JT.f. 
d.Loêgki  de  beide  andere  platen  s\jn  tonder  naam  Tan  grar.  (doek  door 
5.  Savry)  De  beide  groote  pi.  ieder  bg  52  dm.  br.  7S(  dm.  br.  ibl. 
de  grondteek.  bg.  iO,  br.  54  dm.  In  166S  is  de  Nederd.  ^kademie  te 
Amst.  bernieowd.  —  Zie  o?er  dit  tooneel:  Jonckbloet,  NederL  Lettcrk. 
II.  1.  bl.  200. 

178(V  De  plaat  ▼.  b.  Tooneel  Terkleind ,  met  S  reg.  onderscbrift :  .De Sehoowbiig 
.van  binnen"  br  4o.  Hg.  20  br.  30  dm.  Uit  Zk/^MT.  Besckr^T.  van  Aast. 

1781  De  beide  platen  t.  h.  Tooneel  en  t.  b.  Rnim,  verkleind  volgens  de  fe^ 
timmering  in  1665.  Met  8  ses  reg.  verzen  v.  Yondel,  bet  eene  aan  N. 
V.  Kampen,  bet  and.:  ToauêêUpil  kwam  in  *t liekt,  2  pi.  br.  4*,  ieder 
bg.  14  br.  18  dm.  Uit  de  Marre,  Eenwgetgde  der  Scboawb. 

1788  Hetselfde,  meer  verkleind,  met  1  reg.  Holl.  bovensebrift.  kl.  br.  4*. 
Hg.  12  br.  14  dm.  »<•  Dti*  pi.  met  1  reg.  Holl.  en  Fr.  boveasebr.— 
Des.  pi.  met  Holl.  en  Fr.  bovensebr.  v.  acbt.  bedmkt*  —  Uit:  XXnb- 
selaar,  Bescbr.  van  Amst.  en  latere  afdrukken. 

1788  (1038.  28  Febr.)  «Auotent.  ende  grondige  verelar.  v.  d.  Sebermntselenea 
«veldtalagb  d.  28  Febr.  en  3  Maert  1638  voor  FJignfelden  tnsseken  8. 
«6.  Hertoob  fiarent  v.  Warneren  en  d.  YeldtmaarscbalJoban  de  Weerdt, 
«perfect,  in  dit  caertjen  aengbewesen."  —  Afbeelding  van  een  veldslag, 
waarboven  bet  portret  v.  »Syn  Altess  H.  Bembard,"  in  med.;  op  des 
voorgrond  liggen  de  Rgngraaf  en  Vahyi  gesneuveld  op  den  grond  en  iqb 
de  Oraaf  van  üauon  en  Jan  de  Weni  bandgemeen.  —  Met  afrond, 
besebr^v.  in  3  kol.,  met  bovenstaand  opsobrift  en  uitlegging  der  letten 
A— O  in  de  plaat.  Met  adres  v.  J,  v,  BiUen  te  Amsterdam.  1638. 
Hg.  25  dm.,  met  verklsr.  52  dm.  br.  32  dm.  Ze$r  teUMomm» 

In  desen  slag  v.  bet  Beijersebe  leger  onder  Hertog  Barend  v.  W.  is  bet 
Keiseriyk  leger  onder  Jan  de  Weerd  gebeel  geslagen  en  bg  self  gevaagea 
genomen. 

1784  (30  April  tot  29  Jal||.)  Ezeeutie  der  O  geestel.  en  wereldlgke  personen, 
(Cl.  de  la  Conrt,  soldaat  en  zg^e  vronw;  L.  Cater,  metselaar;  de  Broa- 
'wer  Jan  Landsman,  2  R.  C.  Priesters,  2  Jesuïten  en  de  Rector  der  Je- 
soïten)  die  samengezworen  waren,  Maastricbt  aan  de  Spaigaarden  te  ver- 
raden. (Wagenaar  XI.  276.  Aitzema.  n.  672.)  In  bet  midden  bet 
scbavot,  waarop  de  la  Conrt  gevierendeeld  en  zgne  vronw  ontboofd  wordt 
enz.  In  de  4  boeken  der  plaht  de  portretten  der  4  R.  C.  Priesters  en  Je- 
suïten; bovenaan  in  bet  midden  de  saamgezworenen  bun  verraad  op  een 
Bijbel  bezwerende.   •*-  Ysn  oud.  de  uitlegg.    in  8  kol.  met  opsobrift; 


MSS.         Bezoek  yan  Maria  de  Kedicia  te  Amsterdam.  24S 

»Perf.  afbeeld,  ran  de  Jnstitie  over  9  Oeettel.  en  Wereldl.  pertonea'^ 
enz.  Met  adres:  Amst.  /.  v.  BiUen,  1639.  fol.  Hg.  20 dm., met beaohr. 
38  dm  ,  br.  28  dm.  ZaldxaaM. 
b  Dezelfde  pi.,  latere  i?)  druk  zonder  adres. 
Hierbg  8  berigten  in  plano  o^er  dit  verraad,  de  2  eerste  bg  L,  Bneeki» 
velt  te  's  Hage;  de  eerste  getit.:  »Kort  verhael  v.  tverraet  y.  Maastricht, 
de  andere  .Extract  nit  een  brief  t.  Maestr.  (17  Mart")  de  derde  bg 
A,  Meurit  te  's  Hage  ook  getit:  .Kort  ?erhael  t.  b.  Terraedty.  27  Febr. 
«ontdekt  en  de  Justitie  ?.  80  April  en  1  Mei  in  Maestr." 

1785  (JunfJ)  Mislukte  aanslag  der  Staatschen  op  de  Schans  yan  Callo  onder 
Graaf  Willem  van  Nasson.  (Wagenaar  XI.  271.)  -—  «Nienwe  caert  yan 
.de  ghelegenh.  v.  de  forten  y.  Calloo,  Verrebroeck  met  de  dgken  soo  die 
.selve  sgn  doorghesneden  en  ghefortif.  ghewest."  Regta  het  ?erdronken 
land  y.  Kieldrecht,  Calloo,  enz.  in  het  midden  Calloo  en  de  sehepen, 
links  de  Schelde;  y.  onderen  nitvoerige  uitlegging  der  80  N».  Antw.  bg 
Ft,  Verbut  op  de  Lombaerde  Vest  in  America,  br.  fol.  Hg.  88  br.  40 
dm.  Fraage  en  zeldz.  kaart. 

1788  Afbeelding  van  de  Hollandsche  soldaten  die  naar  de  schepen  vlngten  welke 
bg  de  kerk  en  het  fort  van  Callo  leggen ,  in  het  verschiet  het  fort  St, 
Marie  de  Ferel,  —  Fraai  ge'éisie  prent  (door  B,  Peter  et)  met  adres  y.  J. 
Meyeefu  (te  Antwerpen)  zonder  eenige  naam  of  uitlegging,  ofschoon  ik 
geloof  dat  die  er  bg  behoort,  wgl  de  kerk  van  Calloo  met  g  geteekend 
is.  br.  fol.  Hg.  .15  dm.  br.  47  dm.  Zeldzaam,  Deze  plaat  heb  ik  nooit 
meer  gezien. 

1787  Als  voren,  in  2  afdeelingen,  n.].  bovenaan  eene  iets  verkleinde  kopq 
der  plaat  en  van  onderen  de  kaart  zeer  verkleind  doch  regta  veel  yerder 
strekkende.  Met  Doitsche  uitlegging  der  No.  1^-18  in  de  plaat,  en  8 
reg.  bovenschrift:  .Eigentl.  Abbild.  d.  Schantzen  Callo ,  Verbroeek,"  eni. 
Hg.  29  br.  86  dm.  br.  fol.  Uit  Merian.? 

1788  (10  Aog.  tot  O  Sept)  Bezoek  v.  Maria  de  Medicis,  wednwe  v.  Koning 
Hendrik  IV,  aan  ons  land  om  de  bemiddeling  der  Staten  en  v.  d.  Prins 
te  verzoeken  tnsschen  haar  en  haren  zoon  Lodewgk  XIII.  (Wagenaar 
XI.  276.  Aitzema  11.540—551.)  —  Begroeting  der  Koningin  door  Prina 
Frederlk  Hendrik  bg  den  Bosch,  en  ontvangst  van  de  Koningin  (vergezeld 
door  de  Prinses  v.  Oranje)  door  de  afgevaardigden  der  Staten  Oen.  bg  den 
Haag.  —  De  Ie  pi .  stelt  in  het  verschiet  (links)  's  Bosch  voor;  op  den  voor- 
grond  de  rg  der  koetsen,  de  ontmoeting  en  al  het  militaire  geleide.  Met 
onderschritt:  .Comme  S.  A.  Mons.  Ie  Prince  d'Or.  vint  an  devant  de 
.la  Reyne  aux  Approche  de  Bois  Ie  Duc";  —  de  2e  pi.  heeit  in  h.  ver- 
schiet links,  den  Haag,  op  den  voorgrond  de  rg  van  koetsen,  waarin 
Maria  de  Med.  en  de  Prinses  gezeten  zgn,  de  begroeting  enz.  Met 8  reg. 
onderschr.:  .Comme  1.  Deputez....  aux  appr.  de  la  Hay"  —  Beide  platen 
firaa  geetat  zonder  naam,  de  Ie  pi.  hg  28  br.  69  dm. ,  de  2e  hg  26  br. 
20  dm .  Uit  het  zeer  zeldzame  werk  v.:  P.  de  la  Serre,  Entree  de  la  Reine 
Mère  dans  1.  Prov.  Un.  de  Pays-Bas.  Lond.  16i9.pt.  fol.  herdrukt  door 
de  zorg  v.  d.  Heer  A.  Oltmans  te  Amsterdam  bg  J.  M.  S.  Mejer.  1848. 8®. 
De  origineele  druk  v.  h.  Fransche  werk  kwam  voor  in  Catal.  Monniks  y. 
Cleeff.  1860.  N<>.  459.  Verkocht  voor  /20.— 

1780  Maria  de  Medicis  afgebeeld  als  Minerva,  Godin  der  kunsten.  Naar  JP.  JP. 
Kabem  door  J.  B,  Matte.  1708.  gr.  fol. 


M6  BawMk  tul  Maria  d«  Medids  te  Amstordau.        im. 


1790  (31  Aig.)  Maria  de  Medieit,  vefgeield  door  de  Prinm  t.  Onuge,  Aid>* 
Ua  ▼.  Solmt,  wordt  te  Amsterdam  op  praehtifce  wgie  door  eene  uitgelem 
schaar  faa  jonge  burgers,  allen  te  paard,  ingehaald,  ooder  aaaToering  t. 
d.  Adv.  C.  T.  Davelaar,  Heer  ▼•  Petten.  —  Uitvoerige  ToontelÜig  na 
desen  intog^  in  Amsterdam  langs  den,  toen  pas  TOltooiden»  Haarleoncr 
trekvaart;  (en  niet  langs  den  toenmaals  gebmikel^ken  U-d^k)  in  6  aas 
elkander  sluitende  platen.  Zonder  naam  v.  teekenaar  of  graveur  (dodi 
waarschgnlgk  naar  /.  Maertien  de  Jomge  (door  P.  Noipef)  gr.  br.  fol. 
te  zamen  lang  8  ei  7  dm.  (iedere  plaat  br.  47  i  49  dn.,  de  laatsts  br. 
58  dm.  welke  eehter  meestal  in  8  bladen  verdeeld,  voorkomt  hg.  89  dm. 

Wgl  dese  platen  ongenommerd  lijn,  en  de  reeks  dikwgla  oneompleet 
voorkomt  en  ook  wgl  deze  platen  later,  in  1660,  met  geringe  veraaderiag, 
voomamelgk  der  oostnmen,  gebmikt  sgn  voor  de  inhaling  van  de  Keo^ 
vorstin  van  Brandenburg ,  laten  we  hier  eene  korte  beschr\)viiig  van  iedere 
plaat  dezer  reeks  volgen. 

BI.  1.  Haarlemmerpoort,  ophaalbmg,  open  hek,  8  trompettere,  1  vooirgdcr. 
„    2.  Ëeu  voorrijder,  2  jongens  te  voet,  1  voorrgder»  tweemaal 8 raiten 

naast  elkander,  en  1  v.  h.  3e  peleton. 
'I,    8.  De  2  ruiters   v.   h.    8e  peleton  en  daar  achter  4  peletona,  ieder 

van  8  rniters. 
9    4.  Een  voorrgder  met  klein  vaandel,  en  4  pelotons  van  8  miters. 
I,     5.  Twee  pelotons  van  8  ruiters,  vele  anderen  door  elkander,  aan  het 
einde  de  voorrgder  Uooiêkoofds  op  het  eerste  span  voor  den  wagen. 
I,    6.  De  wagen  waarin  Maria  de  Medieis  rijdt,    daar  achter  vele  perso- 
nen te  paard ,  allen  blootshoofds .  —  Meer  achterwaarda  een  wagea 
waarvan   slechts   het   voorstnk   gezien   wordt  met  8   personen  te 
paard.   Deze   laatste  afdeeling  is  in  de  meeste  Ex.  van  deien  op* 
togt  een  iJsonderlgk  blad. 
Dit  Exemplaar  dezer  fraage  Serie  is  op  veol  grooter  en  zwaarder  papier 
gedrukt  dan  ik  ooit  ergens  gezien  heb,  (n.1.  44  dm.  hg.  terwgl de gewose 
£z.  en  zelfii  de  proefdrukken  der  16  pi.  in  het  werk  van  Bariaeus  slechts 
88  dm.   hg.  zgn.)  Het  behoorde  blgkbaar  in  een  Ex.  op  zeer  groot  pa- 
pier van   den    Hullandschen  tekst  v.   Barlaetu,  Bigde  inkomst,  waarvan 
hier  slechts  de  titel,  doch  daarbg  alle  platen  in  gewone,  genomm .  iJdrok- 
ken  op  zeer  zwaar  papier,  doch  van  gelgke  hoogte,  nl.  44  dm.  aanwezig  zgn. 

1791  Titel,  opdragt  en  portret  voor  eene  afiEonderlgke  uitgave  der  bovenstaande 
plaat. 

lo.  .leonismus  tnrmae  patritiae  equestris  Christaa  Regm.  Matrem,  Ma- 
»riam  Mediceam  Amstelrodamum  incrantem  jnssn  D.  D.  Consnlnm  ezci- 
„pientis  et  dedncentis."  Titel  in  5  reg.  opschrift  in  kapit.  letters; 
daaronder  het  wapen  v.  Amst.  (hg.  26^  br.  80  dm.)  fraai  gegrav., 
nog  lager:  i^Amstelr.  Ao.  Dom.  Clü  10  XXXIX"  Aan  de  keerzgde  eens 
Latgnsche  opdragt  der  plaat  v.  d.  optogt  door  W,  dé  Leeuw  (uitgever  of 
grav.P)  aan  de  4  Burgemeesters:  Pancras,  Backer,  Boom  en  Oeelvinck, 
2«.  Hetzelfde  wapen  der  stad,  zonder  bovenschrift;  onder  de  plaats  en 
jaar  het  adres  v.   Com,  DamdterU, 

8*.  jfEfBgies  Mariae  de  Medieis  Christian.  Oall.  Regis  Henrioi  M.  Con- 
jugis,  trium  Regum  matris,"  etc.  4  reg.  opschrift,  daaronder  het  portret 
(borstbeeld  links  in  med.  met  randschrift)  v.  Maria  de  Medieia,  ter 
weerszijde  2  zinnebeeldige  gevleugelde  zittende  vrouwenbeelden,  nnar  (7« 


lts.         Bezoek  Tan  Maria  do  Medicis  te  AmsterdaÉL  847 

E&ndkorH.    Daaronder   1    regel:  ^Urbem   Amatel.  intrmTit  Regiaa  ipaii 
Cal.  Sept.  1638. 

Ieder  deier  bladen  is  hg.  88 ,  br.  46  i  62  dm .  Afdrukken  t>p  gewoon  papier. 

Beie  8  bladen  sjn  yan  de  grootste  seldaaamheid. 
792  Bexelfde  optogt  als  1790  in  8  teekeningen  nifc  dien  tgd  en  waarsehgnlgk 
de  origineeien  naar  de  natnnr  gedaan.  Op  blad  7  njn  hier  tnaschen  de 
miters  die  den  wagen  ▼•  Maria  de  Med.  volgen,  eo  den  laatiten  wagen, 
eene  menigte  personen  te  voet  en  te  paard  afgebeeld,  die  mut  op  de  ge- 
grav.  platen  voorkomen;  ook  in  andere  kleinere  zaken  w\jkt  de  plaat  van 
dexe  teekeningen  af;  de  gravenr  of  uitgever  F*,  de  Leeuw  ngt  ook  in  de  op- 
dragt  (op  de  keerzgde  v.  h.  Ie  blad  in  het  voorgaande  N*.):  dal  deie  optogt 
partim  ad  vivum  aere  expreua  (gedeeltelijk  naar  het  teven  in  plaat  gebragt 
is.)  —  Waarsehgnlgk  zijn  deze  teekeningen  ^wnt  J.  Marteen  de  JéngewtVttJkt 
aan  wien  ze  ook  door  een'  bezitter  in  de  vorige  eenw  zijn  toegeacbreven ,  en 
van  wien  eene  fraage  teekening  met  zgn  naam  der  pi.  4  in  het  werk  van 
Barlaeos,  in  het  volg  N*.  voorkomt,  welke  teekening  echter  ook  met 
de  gegrav.  plaat  verschilt.  Ieder  blad  hg.  20  dm.,  br.  80f  i  88  dm. 
798  Afbeelding  der  feestelijkheden  en  vertooningen  te  Amsterdam  gedurende 
het  verblijf  van  Maria  de  Medicis  van  31  Aug.  tot  5  Sept.  1638.  Alles 
uitvoerig  beschreven  in  het  folio  werk  van  C»  Bariaeue:  «Medioea  hospes 
,s .  descriptie  publicae  gratulationis ,  qua  Mariaa  de  Mediois  exeepift  8e- 
„natus  Pop.  Amstel.  Amsi.  /.  et  C,  Bleau.  1638.  fol.  6S  pp.  met  16  pi. 
geno.  1 — 16."  Voorts  met  het  portret  v.  Maria  de  Ued.  en  in.  vele 
exemplaren  de  plaat  der  4  toen  regeerende  Burgemeesters.  —  Van  dit 
werk  verscheen  in  hetzelfde  jaar  eene  Fransche  vertaling ,  getiteld:  «Marie 
i,de  Medicis  entrant  en  Amst.,  on  histoire  de  la  reeeption,  ête,  Amtt.  Blean 
,fo].*'  met  dezelfde  platen;  en  in  1639  eene  HoH.  vérttllngt  «Bigde 
«inkomst  d.  allerdoorlucht.  Koningin  Maria  de  Med.'* enz.  Amst.  Bleau 
fol.,  ook  met  dezelfde  platen.  —De  presentezemplaren  welke  van  deze 
8  verschillende  uitgaven  gegeven  zijn,  bevatten  alle  proefdrukken  der  16 
platen  en  v.  h.  portret  der  Koningin;  van  de  plaat  der  4  Burgemeesters 
heb  ik  nimmer  een  proefdruk  gezien.  Ofschoon  deze  laatste  plaat,  (bigkens 
het  onderschrift  bij  deze  gelegenheid  vervaardigd,)  in  vele  ezempl .  van  het 
werk  V.  Barlaens  voorkomt  en  die  Ex.  waarin  ze  niet  is  veel  van 
hunne  waarde  verliezen,  zoowel  om  de  schoonheid  der  plaat  als  omdat 
de  £z.  defect  schijnen,  zoo  houd  ik  mg  echter  vast  overtuigd,  dat  deze 
plaat  geen  deel  v.  h.  werk  uitmaakt  en  er  niet  in  behoort, —•  vooreerst: 
omdat  er  nergens  in  het  werk  melding  van  gemaakt  wordt,  <—  ten  ando- 
ren: wijl  die  plaat  alleen  door  S«y<^rAtf6/ gegraveerd  is,  do  andere  16 
platen  allen  van  Savry  zijn,  —  doch  voornamelijk  wgl  ik  in  versehDlende 
present  exemplaren  v.  h.  werk  v.  Barlaens,  die  ik  gezien  heb,  (en  ze 
zijn  vele  in  getal)  en  de  beide  welke  voor  mij  liggen,  die  plaat  niet  heb 
aangetroffen,  evenmin  als  in  een  zeer  bgzonder  Ex.  vaa  de  8  teksten  van 
Barlaens,  in  ééoen  band  tgdens  de  uitgave  te  zaam  gebonden,  wat  ik 
vroeger  bezat;  en  ze  evenmin  voorkomt  in  het  Exemplaar  der  pi.  op 
zeer  groot  papier  in  mijnen  Atlas  berustende  in  de  volgende  regels 
beschreven,  —  zoodat  ik  de  Exemplaren  v.  Barlaens  zonder  deie  plaat 
voor  compleet  boude. 

Het  hier  aanwezige  Ex.  v.  d.  Latynsehen  tekst  v.  Bariaent  ii  bl^kens 
diens  eigenhandig  inschrift  aangeboden  aan  sgnea  bQionderen  vriend  Theod  • 


S48  Beaoek  tui  Maria  de  Mediois  te  Amsterdam. 

V.   BeaniBgea  en   beftt  de  proe/Mkkên  ró&t  k«l  N».  der  16  pi.  m  t. 
k.  portret  t.  Maria  de  Med.,  alle  in  de  Tolgende  regels  keeefcrefw. 

Het  andeta  Kx .  der  gewone  afdrakken  deier  plaiea  set  kei  N«.  w  dem  Ai- 
lai  aanweiig,  it  op  leer  groot  en  iwaar  papiergedmkt,  gelqk  de  eptogt(IN  17W) 
en  bekoorde  in  een  buitengewoon  groot  papieren  lx .  t.  d  •  ffollaadwèm 
tektt  Tan  Barlaent,  waarren  kier  eekter  alleen  de  titnl  ▼oerhnndee  is. 
Be  platen  der  feettelgkkeden  eekgnen  meestal  nnar  teekeeingan  vaa  /. 
Mëirttm  ie  Jom§€  gerolgd  te  ign;  die  der  linnekeeldige  ▼oonteOiifea 
(No.  6,  7»  9—18)  ign  blgkens  ket  monogram,  naar  Cl.  L.  Mêgmeri  m 
pi.  18  naar  S.  de  Vlieger,  de  pi.  ign  waarsekgnlgk  nllea  annr  5.  Smrj 
oÜMkoon  ign  naam  sleekts  op  pi.  16  foorkomt.  De  plntes  ngn 
kg.  29  dm.,  br.  88  dm.  br.  fel. 

A  Portret   van  Maria  de  Medieis,  rittende  onder  een  troonkcBMl;  t. 

m  naar  links;  TÖör  kaar  eeoe  balnstrade  en  ket  T,  in  ket  Tereekiet Amster 
dam.  V.  ond.  %  reg.  rers:  .Sie  ivit  nostram  grandis  Medieen  per UrbcB." 
etc.  —  Deie  plaat  ia  gerolgd  naar  ket  origineele  sekilderg ,  wntdevorttii 
tijdens  kaar  Terblgf  alkier  door  O.  Bmitkonl  keeft  doen  maken;  en  door 
kaar  aan  de  stad  rereerd  is,  waar  ket  nog  in  ket  Toorpoitnnl  van  Baige- 
meesterskamer  hangt. 

h  Bei.  plaat,  proefdruk,  r&6r  de  balnstrade,  ket  U  en  AnMteidam;  kei 
kleed  der  Koningin  Teel  minder  bewerkt,  doek  met  ket  Tere. 

B  Be  4  Bnrgemeesters  t  Ant  Oetgens  t.  WaTeren,  A.  C.  Bnrgk,  (Troeger  Genat 
in  Rusland,)  Pt.  Hasselaer,  Abr.  Boom,  aan  eene  tafel  rittende^  toen  bu 
door  Com.  t.  Barelaer,  Heer  t.  Petten,  aanToerder  t.  den  opCogt  terio* 
hsling,  de  komst  t.  Maria  de  Med.  aangekondigd  werd.  Met  4reg.  Lat 
onderschrift:  «Eifigies  nobil....  consnlnmqaiAmst.pref.tnoe,  cnmeoroB 
i.mao'lato  Adv^.  C.  a  Davelaer....  Mar.  de  Med.,  eandem  nrbem  iogrtd. 
.deduxit."  Naar  T.  de  Keyser  door  /.  Smyierhoef.  br.  fel.  Hg.  83  br. 
88  dm.  Uitmantende  gramre  hier  in  fra%gen  afdruk  aanwerig.  Op  het 
Prenten moteam  te  Amsterdam  en  dat  te  Psrgs  is  Tan  deae  plaat  een  Ex. 
TÖör  de  namen  t.  schilder  en  gn^aTcur;  een  proefdruk  sckgnt  Taa  dese 
plaat  niet  bekend  te  zgn.  Zie  oTer  de  Traag  of  dese  plaat  in  ket  werk 
T.  Barlaens  behoort,  hienroor  bl.  247. 
Platen  Ne.  1—16. 

1.  De  optogt  langs  den  Haarlemmerweg;  regts  het  IJ  met  Tele  schepen.  — 
1^  blad  br.  66  dm. 

2.  Be   aankomst   Tsn    den   trein   langs  den  Nieuwendgk  op  den  Dam  en  de 
triomfboog  aldaar. 

8.   Huwelijk   Tan    Hendrik   IV   met    Maria  de   Medicis,    Tertoend    boTen  op 
den  triomfboog  op  den  Dam. 

4a.  Optogt  langs  de  O.  Z.  Voorburgwal  en  de  triomfboog  aldaar. 
b.  Dezelfde  Toorstelling ,  zeer  fra&ge  origimeele  teekening  Toor  de  plaat  door 
/.  Marteen  de  Jonge,  (gemerkt:  M.  de  Jonge  1638.)  —  De  teekening  is 
in  dezelfde  manier  als  de  8  bl.  Tan  N^  1792,  doch  CTen  als  die,  rer- 
schilt  ook  deze  teekening  in  enkele  bgsonderheden  met  de  plaat,  b.  t.,  Toor 
de  Tcrtooning  boTcn  den  triomfboog,  die  op  de  gramre  zigtbaarie,  haogt 
hier  een  gordgn;  de  Toorrgder  en  koetsier  en  de  gaande  en  rgdende  per- 
soon naast  het  rgtnig,  zgn  op  de  teekening  met  gedekten  hoofde,  op  de 
plaat  blootshoofds  Toorgesteld,  enz. 

8#.  Maria  de   Medicis  als   Berecynthia,  Moeder  der  Goden»  op  een  wagen 


Inlogt  van  Maria  de  Medicis.  249 

door  Hendrik  IV  bestuurd,  wordt  door  de  Amsterdamaehe  Maagd  be- 
groet —  Met  opscbr.:  Laeta  Deum  partu,  VoorsteUiDg  op  den  triomfboog 
bg  de  Doelenstraat. 

6.  Watertogt  op  den  Amstel;  links  de  triomfboog  opgerigt  op  een  eilanéfje 
in  den  Amstel  gemaakt. 

7«  Hawel^k  fan  de  onders  ▼.  Maria  de  Med.  nl.  van  Francisons  de  Med.  met  Jo- 
banna   ▼.  Oostenryk.  —  Ie  Tertooning  op  de  noordzyde  ▼.  dezen  triomfboog. 

8.  Keizer  Maximiliaan  bescbenkt  de  Amsterd .  Maagd  met  de  keizerlgke  kroon 
boTen  baar  wapen .  —  2e  Tertooning  op  de  noordz^'de  van  dezen  triomfboog. 

0.  10.  11.  12.  18.    De  'trenrige   staat  en  het  berstel  Tan  Frankrgk  onder 
de   regering   Tan    Hendrik  Hl  en  IV,  in  6  Tertooningen  aan  de  znidzyde 
T.  d.  triomfboog. 
9.    Oallia  (een  wereldbol)  wordt  door  de  Tweedragt  in  brand  gestoken,  waar 
naast  de  Fransobe  Maagd  weenende  staat. 

10.  De  Franscbe  Maagd  bidt  de  goden  om  bnlp  foor  bet  ferdeelde  Frankrijk, 
waarop  Jnpiter  Mercnrias  zendt  om  aan  Hercules  (Hendrik  lY)  den  last 
te  brengen,  het  verdeelde  land  te  fereenigen. 

11.  Hercnles  pleegt  raad  met  Mars  en  Pallas  op  welke  w^ze  bet  werk  tot 
berstel  aan  te  vangen. 

12.  Hercnles  voltooit  met  behnlp  van  Mars  en  Pallas  bet  werk  van  herstel 
en  smeedt  een  band  om  den  bol. 

13.  Lodew^k  XIII  als  een  andere  Hercules,  neemt  den  wereldbol  (Oallia) 
op  z^ne  schouders,  b^'gestaan  door  Mars  en  Pallas. 

14.    Spiegelgevecht  op  den  Amstel;  regts  de  triomfboog  op  het  eilandje. 

16  Spelevaart   op   het   IJ,  naar  8.  de  Vlieger,  door  S.  Savry.  —  Eene  lange 

m.  plaat,  br.  66  dm.  —  De  gewone  afdrukken  met  het  No.  bebben  boven- 
aan regts  het  oude  zegel  der  stad,  een  koggeschip,  links  bet  gewone 
wapen,  de  S  Andries-kruisen ;  welke  beide  niet  voorkomen  op  de  proef' 
dntJtten  in  de  present-exemplaren .  Zonderling  is  bet  dat  alleen  bet  exem- 
plaar 16d  de  plaat  in  haar  geheel  op  één  blad  vertoont;  alle  andere 
exemplaren,  zoowel  letter-  als  proefdrukken,  z^n  in  2  bladen,  doch  op 
gebeel  verschillende  w^ze,  verdeeld. 

b.  Dezelfde  plaat,  proefdruk  vóör  het  No,  doch  met  de  2  wapenschilden 
bovenin  ligtelijk  aangegeven,  en  met  de  naald  getraceerd,    üniei  Ex. 

e.  Dezelfde  plaat,  proefdruk  vöór  het  No.  en  de  wapens.  Aldus  in  alle  presentex . 

€^.  Dezelfde  plaat,  gewone  druk  met  de  wapens  en  het  No.  15,  doch  gedrqkt 
op  één  blad.  —  Onder  deze  plaat  is  een  a&ondertgk  gegrateerd  8  reg. 
Latqnscb  opschrift   afgedrukt:    «Post    exhibiia   in  honorem  Beg.  Matris, 

.super   flnmen   Amst.    diversa   spectac situm    nrbis   Amst.. ..   na- 

.vinmq .  classes    cum  stupore  et  volupt .  adspexit."  —  Deze  plaat  is  met 

het   onderschrift  88    dm.    hoog.  —  Ik  beb  slechts  8  Ex.  aldus  gezien. 

16  De  Dam  en  Waag  en  bet  afscheid  dat  de  Burgemeesters  aldaar  van  Ma- 

«.  ria  de  Med .  nemen .  (Op  hetzelfde  oogenblik  werd  Lodewgk  XIV  geboren.) 

ó.  Dezelfde  pi.  in  proefdruk  vöör  het  No.  en  byzonder  kenbaar  aan  een 
hond  zonder  kop  op  den  voorgrond.  In  de  letterdrukken  is  de  kop  er 
b^  gegraveerd. 

In  't  algemeen  moet  opgemerkt  worden  dat  de'  proefdrukken  zich 
niet  slechts  onderscheiden  door  het  ontbreken  van  bet  volgn.  1  tot  16 
op  den  hoek,  onderaan  regts,  maar  ook  w^l  ze  meergeëtst  dan  gegrav., 
en  veel  fraaier  zijn. 

82 


250      Zeeslag  voor  Pmnkerk^ti^  r-  De  vhtjbw  voor  DeaL    MH 

1794  Het  oprig;ten  ▼.  een  l^fwackt  ?Qor  Priof  Wilbm  tmi  Oimi^  Oa|v  W3> 
lem  II).  *-  BoTenaan  reg(s  xgn  portret  (bontlweld  regta)  in  iaed..«  ligff 
op  de  platt  links  het  Buitenhof »  op  den  Toorgrond  de  opiqgk  4i^  ^fvackt 
op  het  Binnenhof ;  geh<)el  yooraMi  Unk»  een  jttUer  diit  nMr^tn  nimttuft 
Met  Lat.  en  Holl.  lofdicht  ▼.  A.  Memmiuck,  Door  P.  Q^^  Mf^  i^ 
van  Lud.  BreeektveU,  1638.  Onder  het  portret  tio  dffi  ftw;  A  •■ 
Queboren  fee»  Ug.  28,  met  reizen  57  dm.  br.  99  dip.,  1^.  1*9!^  Pe fa- 
xen ontbreken  mg  doch  i^n  bü  h.  Sx.  T.  d.  Hc^  Bq^^* 

1795  (1G59.  Begin  febr.)  De  E..  Calh.  Prieiter  Mart.  vaj^  .dur  V4#e  worèt 
(op  Vastenayondadag)  door  N.  Verm^yde  te  Middelbni^g»  mb  |ipr  fu 
Oonda,  in  de  kerk  gevangen  genomen  /op  mishandeld»  na#r  'p  P^  gevoeri 
en  in  eene  zware  boete  geslagen;  bg  afwezen  nit  xgup  T*4f|vM  Jieida 
gebannen,  waar  hg  efenwel  heen  gaat  en  aan  lyne  won^fn  sawfod^^.  — 
In  't  midden  het  portret  ran  ^.  ▼.  d.  Yelde,  Wsj^-  itgfes  19  tog*»  ^  ^^ 
met  8  rog.  verf:  Siei  hier  eei^  Prietier  Qo^U,  ^r  welrifü4^  4  (^ni  6) 
afbeeldingen  yan  zgne  mishandelingen  en  zgn  doof^  ie^w  Tonf^  }  &  8  regels 
earsyf  onderschrift.  Zonder  naam  ran  grar.  br*  f^l.  fl^r  i^ê  hr.  87dB. 

119%  (18  P^br.)  Zeeslag  voor  Dajnkerjun  tnsachen  |3  Dnioker)[|iehe  oorlog»- 
a  en  11  Staatsche  schepen  onder  M.  H.  Tromp..  (Wagjsn^^  X]L  181.  Ait- 
zenif  II.  589).  —  Oezigt  op  Dnjnkerken  ep  het  nabggtlcyea  tooitnid: 
op  den  Toorgrond  de  beide  Tloten  in  gOTecht.  Met  %  reg.  iasehrift 
bore»  \fi  strand:  ,,Zeeslach  Toor  Di^jnk.  l®*  1638."  Zii4-  9^'  ▼• 
grav.  Bovenaan  re^  gemt.:  Tweede  ^1*  Pol.  84  br.  fol.  U|t 
1651.  -^  h.  Dezelfde  plaa^>  fraai  geklenrd. 
e  Als  voren;  kopg  der  voorg.  pl.^  met  jtanwgziBg  t.  4^4  «9  N#4Sr 
aan  links.  Uit  Conunelin,  165%. 

17^7  Hetzelfde.    —  Afbeelding  v.  h.  zeegevecht;  in  't  venchj^t  )in]^ 

kerken,  in  't  midden  Mardijek,  regts  Qrevelingeni  N^.  5  is  het  ii^  brand 
gestoken  vgandelgk  Vice-admiraaUchip .  Met  uitleg.  1 — 7  e|i  h,  Bovcs 
deze  afbeelding  eene  kaart  v.  h.  Ylaamsche  en  Fran^che  ftrapd  van 
Bragge  tot  Boalogne.  -*  Geëtst  en  uitgegeven  door  Bdltk,  «m  Berckem- 
rodt.  br.  fol.  Hg.  35,  br.  39  dm.  Roogtt  zeldzaam,  r~  In  4-  Atlas  v. 
Mr.  J.  T*  Bodel  Ngenhnis  is  eene  dergelgke  voorstelling,  wèj  in  d. 
geest  doch  zonder  naam  v.  Berckenrode,  met  ISreg.  vers:  «Harf^  sisgeo 
doen  wel  leeren."   W,  v,  de  Velde  inv.  Hg.  25,  br.  SH  im, 

1798  Hetzelfde.  —  Afbeelding  v.  h.  gevecht  op  het  tgdsti^  dat  het  sc^ipv. 
Tromp  tnsschen  5  ygandelgke  schepen  lag  en  hevig  •>eflehoten  Ferd.  Lithogr. 
naar  en  door  P.  /.  Schotel,  br.  fol.  •—  Met  nitvoeri{|e  b^aehryvlng  v. 
h.  gevecht  door  Mr.  J.  C.  de  Jonge. 

1799  (18  Sept.)  Zeeslag  bg  nacht  van  M.  H.  Tromp  tegen  de  Spaansche  Vloot 
tnsschen  Bevesier  en  Folkestone .  (Wagenaar  1^1.  2^2.  Aitzema.  II.  610.)  ~ 
Afbeelding  v.  h.  gevecht  des  nachts  te  2  ure.  Lithogr.  n%^  ep  door 
P.  /.  Schotel,  br.  fol.  B|«t  uitvoerige  beschrgv.  door  Mr.  ^.  G.  de  Jonge. 

1800  (26  Oct)  Afbeelding  van  de  positiën  der  Spaansche ,  Hollandaphe  fn  Ên- 
gelsche  Vloten  in  het  Kanaal  bg  Deal  en  Sandwich,  bg  de  eerste  bgeen* 
eenkomst  vóór  het  gevecht .  Links  Sandown ,  de  stad  Deal  en  de  Spaansche 
Vloot,  in  't  midden  de  I^oU.  Vloot  en  het  kasteel  v.  Deal,  regta  Dover. 
(Op  de  volgende  plaat  en  op  No.  1808  is  onderaan  epne  dergelgke  doch  zeer 
verschill.  afbeelding.)—  Zeer  uitvoerige  en  fraage  afbeelding  Qf  2  lange 
aan  elkander  behoorende  bladen,  met  uitlegging  regts  en  met  ppfclurift  onder- 


MM;  Zééslfl^  6|j  ïhiiitó.  25t 

MQ  linVs:  »Tera  et  exkcta  delio.  classmm  Hisp.,  Angl.  etHoU.  pront  in 
JtreUi  Briit'. ...  ante  pnel.  té  ostend.  A».  1640.  D^.  Cornelio  fioll, 
.Antw.  naviüin  pictori  oeleb.,  hoj.  rei  timal  tpectat.  sno  amic.  ergo 
»D.  D.  D.  delineator  IT,  HoUar,**  S  bl.  br.  fol.  ter  zamen  br.  iOSdm., 
kg.  15  dm.  Zeer  zeldzaam,  —  Bg  PartMey,  W.  HoÜar  vermeld  onder  N^.  548. 
\^\  (21  Oet.)  Zeeslag  bg  Bains.  (Wagenaar.  XL  2S2— 4.  AitiemaU.  613—615.) 
«Afbeeldinge  in  wat  ordre  de  Spaenscbe  en  Nederl.  Vloten  Terdeelt  lagen 
.wadneet  bet  Qevecbt  sonde  aen^raen.'*  Links  de  Engelsche  knst,  waarbo- 
ven: «Nö.  B.  Ihtyn»**  in  't  midden  de  Vloten;  regts  4  zeepaarden  en 
een  Triton.  —  Links  v.  dit  plaatje  bet  staande  beeld  ▼.  Pallaamet  Me- 
dusaacbild,  waarnaast  eene  kleine  kaart  der  Eng.  knst,  met  vele  aan- 
w^iingen  over  dit  gevecbt.  Met  adres  ▼.  Com,  LanekerUXit  km%i.  Beide 
komen  ook,  docb  eenigzins  Terscbillend  yoor  op  No.  1805;  de  Afheeh 
dinge  d.  schepen  op  bl.  1,  docb  iets  verkleind,  zonder  de  zeepaarden; 
de  kaart  op  bl.  6,  docb  aan  de  linkerzijde  en  veel  vergroot.  Fraagegrav. 
zonder  eenigen  naam.  br.  fol.  Hg.  20,  br.  52  dm.;  de  plaat  26,  de  kaart 
22;  bet  beeld  4  dm.  breed.  —  Hoogri  zeldzaam.  Het  schijni  dat  bierbg 
dbg  eene  bescbrgmg  of  eene  plaat  bekoort,  daar  de  Afbeeld,  gemerkt  is 
H^.  B.  en  er  nergens  een  spoor  van  A  te  vinden  is. 
Zondeh  No.  1800,  1801  en  1808  ook  ééne  plaat  nitmakenP 

1802  «Afbeeld,  v.  de  besettinge  der  Spaensgbe' Vloot  door  d.  Adm.  Tromp 
.ini  Dnyns."  —  Opsckrift  boven  eene  kaart  der  kaven  v.  Dnins  met  de 
vleten.  Met  adres  van  Com.  Baneketü,  te  Amsterdam,  br.  fol.  Hg. 
25,  br.  SS  dm.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

llBOS' Hetzelfde ,  in  den  geest  der  plaat  N^'.  1800.  Uitvoerige  afbeelding  van  den 
zëfeslag;  bovenaan  de  knst  van  Engeland,  links  Bomany,  r^;ts  Margati 
o^  den  voorgrond  links  bet  sckip  van  Tromp:  Jmelia,  in  gevecht  met 
het  groote  Portng.  AdmiraaUekip;  regts  de  veroverde  Spaanscke  sokepen. 
Naar  A.  Venoer,  door  S,  Savrij,  met  zgn  adres.  In  2  br.  fol.  bladen.  — 
Hierbg  eene  afzond .  besckrgving  in  8  kol . :  |,Cort  ende  waracktigk  ver- 
»kael  V.  d.  verwond,  sckipstrgdt,  op  d.  21  en  22  Oct.*'....  geinv.  door 
Ahr.  de  Verioer,  Amst.,  S.  Savrij,  in  de  Nienw  Straat.  1640.  gr.  br. 
fol.  De  pi.  te  zamen  br.  105  dm.,  kg.  41,  met  besckr.  60  dm.  Zeer 
zeldzaütA  en  fVaai, 

1804  Hetzelfde,  als  voren,  verkleind'.  Met  insckrift  bovenin:  „Zeeslack  in 
.Duyns....  21  Oct.  1638"  en  bovenaan  links  gemerkt:  T wede  deel. 
1^  64.  2  bl.  aan  elkander;  te  zamen  br.  64  dm.,  kg.  28  dm.  br.  fol. 
Uit  Commelin,  1652.  Zeer  fraafje  plaat.  —  Hierbg  een  brief  nit  Helle- 
voetslnis  vkn  18  Oct.  1639,  gedrukt  als  pamflet,  1  bl.  in  2  kol.  gr.  fol. 
getiteld:  Destructie  ifdk  de  Spaensche  Vlooi,  gedr.  te 's Hage  bg  £r.  J^atr^ A- 
oom,  met  eènige  verbeteringen  in  H.S. 

liBOS  Gekeel  als  vbhen,  eenigzins  vefkleind,  niet  1  reg.  Bnitsck  bovensckr. : 
9 Wakre  Abbild.  d.  mackt.  Seescklackt. . . .  nnder  Martan  Harperstromp" 
2  bl.  br.  fol.  hr.  65  dm.,  kg.  22  dm.  UitP 

1806  Hetzelfde,  anders'.  — Zeer  uitvoerige  afbeelding  v.  dezen  zeeslag  op  7  bladen , 
geno.  onderaan  regts  1—7  (die  te  zamen  ^éne  groote  voorstelling  uitma- 
ken). Met  zwart  bovensckrift:  Fugna  navalis  in  Duyns  1639,  (dat  meestal 
otitbrèekt  doek  kierbg  is.)  Blad  1—4  maken  ééoe  reeka  nit  die  ket  ge- 
veefat zelf  voorstellen';  links  Dover,  in  't  midden  Deal,  regts  Sandwich; 
op^bl'.  1  otfdérian  eene  afeonderlgke:  Afbeeldinge  van  de  orde  der  Vlooien 


252  Zeeslag  bg  Daiiuu 

bq  het  MDgaan  ▼.  h.  geTeeht.  Plaat  6,  6,  7  iqn  breed  ftilio  ei  Mm  b 
een  boven-  en  onderstuk  verdeeld ;  het  boTen^eelte  formt  èt  ImAi  ko- 
ven den  leeelag,  in  't  midden  het  portret  van  Tromp  (bontbeeU  ngn 
in  lanwerkranf,  aet.  42);  de  onderatnkken  behooren  onder  dea  leeiligci 
vertoonen  op  pi.  6  (linksehe  blad):  Ficiori  wiughi  orer  deie  ovenriaaiig 
en  6  reg.  vers:  Voor  vjjflieh  jaer  en  #ra  eni.;  daar  naeat  op  bL6eai 
uitvoerige  kaart  van  de  kust  van  Engeland  met  aanw^Dg  Tan  deligpif 
der  vloten  van  16  tot  SI  Sept.  en  op  pi.  7  de  viravtrdê  êciépeu  es  f^ 
vangen  Spaansche  Edellieden ;  en  vervolg  van  het  vera :  Nm  wtétrom  ie 
Heer.  —Met  uitvoerige  beschr.  in  10  kol.  met  opiehrift:  «Kortvarhid 
.van  de  wgdtverm.  Scheepslagh  in  Dujns,  in  Sept.  t6S9."  Aasl. 
Ci.  Jatus,  FisicMer,  1643.  —  Zonder  naam  v.  graveur  (C  /.  rSiedUr /)•  Frugc 
plaat  waarvan  bl.  1—4  ieder  41  dm.  hg.  en  28  &  88  dm.  br.  iê;  kL 
6— 7«  ieder  88  dm.  hg.,  82  i  46  dm.  br.,  en  het  geheel  te  samen  tSI 
dm.  br.,  96  dm.  hg,— Zeer  teldzaam,  vooral  in  een  Ex.  gclyk  dit  dat  neg 
in  geheele,  onafgesneden  bladen  is,  alle  randen  heeft  en  tub  de  idtatekei^- 
ste  eonditie  is;  het  iwarte  bovenschrift  is  in  6  regels  op  l  blad  gedrukt. 
De  plaat:  «Victorievrengd  der  veroverde  Sohepen,"  met  de  beeehryviig 
derzelve.  Boor  C.  /.  FüteJker,  In  8  bl.  aaneen.  In:  »SehoQwbiirg  der 
Nederl."  1759.  bl.  808  vermeld,  lal  waartohtSnlük  eene  omaehrgviag 
van  8  dezer  platen  ign. 

1807  Hetielfde,  anders.*-  Afbeelding  t.  h.  geheele  geveeht  op  den  Tooigroed, 
in  't  verschiet  de  Engelsche  kust  Tan  Deal  (links)  tot  ^eadwieh  (regts.) 
Met  insohrift,  onderaan  links:  .Caerte  v.  d.  Zeeslaeb....  uit  Duyai 
.eni.  21  Oct.  n^  de  aenwgsinge  t.  Gapt.  Slujs.  Is  te  eo<^  tot BëÜk, 
^Fhrie  v,  Berekeroode  op  het  Spui  te  's  Orav."  Met  afrond,  beaehryviag: 
„Waeraehtige  ende  pertin.  Afbeeld,  van  de  macht.  Spaeaaehe  vloot, 
eni.  "  Zeer  fraai  geêUte  en  seldxame  plaat,  hg.  26  dm.,  met  beaehr.  40 
dm.,  br.  41  dm.  folio. 

1808  Hetzelfde,  anders.  -*  Op  den  voorgrond  het  zeegevecht,  in  t  versduet 
Angliae  pare  van  Rye  (links)  tot  't  Foorlant  (regts.)  Onderaan  links  eea 
afzonderlgk  kaartje  van  de  positie  der  Spaansche  Vloot  v6ör  het  gevecht. 
Zonder  naam  v.  grav.  met  adres  v*  Oom.  Lanekere  te  Amaterdam  bq 
.St.  Jan 8  Bmgh ."  Anderhalf  blad  naast  elkander  met  afzond,  bescbrgv. 
in  6  kol.  hg.  86  dm.,  met  beschrgv.  51  dm.,  br.  75  dm.  br.  fol.  Zeer 
eeldeame  en  fraage  plaat.  Slecht  exemplaar. 

1809  Hetzelfde,  anders.  —  Afbeelding  v.  d.  slag;  in  't  midden  het  schip  v. 
Tromp  in  gevecht  met  dat  v.  d'Oquendo;  regts  zinkt  het  groote  schip: 
de  Heilige  Franciscus.  In  't  verschiet  regts  het  Caeieel  vam  Doeeeren  op 
de  Engelsche  kust.  Met  Latgnsch  onderschrift:  „Fugnet  tuuMlie..,.  te 
Duiné*'  etc.  1639  en  16  reg.  vers  in  4  kol.:  .Ziet  hier  de  Spaensche 
Vloot,  enz."  Zonder  naam  v.  grav.  (S.  Savri;  of  A^,  de  Fermer  f),  doek 
met  het  No  20  onderaan  regts.  Afgesleten  plaat  waarvan  waaraehgnlgk 
eene  vroegere  uitgave  bestaat.  Hg.  41,  br.  62  dm.  br.  fol. 

1810  Hetzelfde  anders.  —  Afbeelding  t.  d.  slag;  op  den  voorgrond  regts 
het  Schip  de  Fieeeker  (t.  Jan  Evertsen),  dat  een  groot  Spaanaeh  aehip 
(de  Mater  Tereeia)  in  brand  schiet;  links  het  groote  schip  St,  Frameieeo 
zinkende;  in  't  verschiet  de  Engelsche  kust.  Met  Latgnsch  onderschrift: 
^Pugna  navalie....  in  Duine  a,  1689"  met  16  reg.  Holl.  vers:  .Tiain 
«de  wint  gedorst."  Zonder  naam  v.  grav.  met  adres  ?in  C  J,  Fieeeker, 


ItSi.  Spotprentea  na  dan  slag  bg  Dnina.  258 

Hg.  4f  dm.,  br.  62  dm.  br.  fol.  —  Ofoehoon  deie  plaat  leer  ▼«•I  op 
de  Toorgaande  gelakt  en  in  enkele  afbeeldingen  gebeel  met  de  Torige 
overeenkomt  zoodat  de  eene  xeker  eene  navolging  der  andera  ia«  loo 
K^n  beide  toch  geheel  verschillende  gravuren. 

1811  Als  voren  (1804)  leer  verkleind.  Door  H,  PMUkmg^e,  br.  «••  Uit 
(v.  d.  Bosch)  Leveui  der  Zeehelden, 

1812  Hetzelfde  anders;  op  den  voorgrond  in  't  midden  de  schepen  van 
Tromp  en  d'Oqnendo  in  gevecht;  in  't  verschiet Domtm  en  Stmdowme 
Cattle.  Met  bovenschr. :  „Afbeeld,  v.  de  Schep*sehlieht  in  Dnjns" 
(door  C  de  Poe,)  Met  Fr.  en  HoU.  teschrgv.  ieder  in  3  kol.  naaat 
elkander  en  uitlegging  der  N^.  op  de  pi.  Met  adrea  van  C.  ie  Pm  te 
Utrecht,  1689.  br.  fol.  Hg.  25,  met  beschr.  60  dm.,  br.  82  dm. 
Deze  beschniving  ontbreekt  mg,  doch  is  bg  het  ex.  in  den  Atlat  v.  d. 
Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

1818  Zeeslag  bg  Dnins.  —  Afbeelding  v.  h.  gevecht  v.  Tromp  tegen  d^Oqaendo 
en  V.  h.  in  brand  geraken  v.  h.  schip  v.  Kapitein  Mnach.  lithogr. 
naar  en  door  P.  J,  Schotel,  br.  fol.  Met  uitvoerige  beschrgving.  fol. 

1814  Spotprent  op  de  Spanjaarden  na  den  slag  v.  Duins.  —  |,De  voomaemtta 
«pochers  van  't  Christenrgck  .*'  —  „Les  Trois  plus  Graad  Rodomonta  de 
vla  Chrestienté."  — Drie  afironderlgke  gegrav.  platen,  (elk  metSgegrav., 
en  daaronder  drie  16  reg.  verzen  in  boekdruk)  naast  elkander;  de  aarate  pi, 
regts  stelt  Ie  Maielot  EolUnd.  voor,  een  mes  in  de  hand,  achter  hemd!r 
Schep  Slachl  in  Duynt  en  6  reg.  versi  Cel  orgueÜ  qt^on  eeU  en  i£ 
mine,  lager  16  reg.:  .Wat  sool  gheeft  waeker  windt'*  De  8e  pi.  ia 
Ie  Signioor  Etpaignol,  achter  hemt  Bny  de  Todoe  lot  Sandoe  met  8 
reg«:  Moy  qui  tuis  noble  comme  un  Boy,  lager  16  rag.  t  «Wia  isier 
mgns  ghelgck?"  daaronder  ter  uitlegging  v.  een  uil  die  op  den 'Span* 
jaard  aanvliegt:  »Dit  is  den  Uyl  daer  't  al  op  mickt."  -—  De  8e  pi. 
Ie  Oenlilhomme  Francoie,  achter  wien  eene  afbeelding  van  de  neêrlaag 
der  Spanjaarden  bg  Roussillon  met  6  reg:  Pmnpharan  ptifaie  In  hrn- 
vaehe,  voorts  16  reg.:  »Ma  foy  un  grand  Singioor."  — •  Zeer /f'4M{r0  en 
zeldzame  plaat  (door  C.  de  Pas.)  Hg.  88  dm.,  br.  44  dm.  br.  foL 

1815  Spotprent  als   voren.  ; —   «Den   Orooten  Barbiers  Winckel."  —  In  een' 
a  barbierswiakel  zit  S,  Diepo  Grand  Maeslro  de  Cael,,  met  een  nil  op  het 

hoofd,  die  de  Watertuchl  heeft  en  de  Spaaneehe  FM  uii  Dnyne  uit- 
spuwt, terwgl  hem  door  Frame  Ourgien  (de  Fransohe  heelmeester)  de 
ader  geopend  wordt,  en  hg  door  een  dysteer  veel  dobloeuen  en  Spaans 
êche  Soldaten  per  posteriora  uitlaat ;  de  Swete  Dodor  reikt  den  Spaigaard 
een  zweetdrank,  en  de  BoU.  Matrooi  biedt  hem  ter  verfrisschiag  aan 
schotel  Oraoje-appelen  aan.  —  Van  ond.  een  boertige  lamenspraak  in 
Hollandsche  verzen  (in  4  kol.)  tussehen  de  personen  A — O  op  de 
plaat  afgebeeld,  over  de  verligting  den  Spaigaard  door  dit  verliea  van 
bloed  enz.  (bg  Duins)  aangebragt.  Zonder  naam  v.  grav.  of  jaar.  gr.  fol. 
De  pi.  hg.  22  dm.,  met  vers  47  dm.  br.  27  dm.  Zeldeamn  vooral  met 
h.  vers. 
b  Dezelfde  plaat,  met  eene  Fransohe  vertaling  in  verzen  (in  4  kol.)  der 
boertige  zamenspraakj  geteekend  A.  D.  E.  De  plaat  is  een  latere  druk. 
Zeer  zeldzaam, 

1816  Spotprent  op  hetzelfde.  »Slach-tgt  of  'tOesIuycte  Varken."  Op  Dê  Duy- 
nen  is  een  Hollandsch  Matroos  {Hf  bezig  het  bloed  en  de  biggen  op  te 


Stt  SpotprenteKM^ÜBii  *^^  SM»  •->-  fittéOAirraa  Ams.  Ml 

nagm,  4lt  «iv  is  Iwd  t.  k.  t^r  kern  Hggmaé,  en  dodif  tei  riUtf 
gtèusèiu  ftilMn  HoeQeii;  Mhtisr  htfin  ttutU  S  penonctf,  A.  ti.  C,  en 
SpnJMvd,  ^ImmmoIm  paep  en  BUtmt  JtthGil,  Ifaltt  lbe«t  dalfolliaierde 
OrdoH»,  PMMf  Speek  tn  é«ft  tfMM  hem  rtaftodMi  Botf  totirfn  vtfor.  - 
Hiecb^  it  iB  het  er.  ▼.  d.  Heer  A.  f.  Stólk  tir  Rott.  eeiie  lurftf  ntti^ 
tpraak  in  venen  ineiohen  de  penmrau  A*^K  op  d«'  plasf;  éi  «ee 
lenge  wunenipewk  tnatcken  MttMM  en  Bar9Br  tfver  dtti  elid'  vitf  Dkni 
Met  toepeeeinil  eip  deie  pleet  D»  preii  it  kg.  19;  meC  wtgt  24  èm,, 
kr.  89  ds.  br.  fel.  Ziifr  uUtaeim, 

IWf  Spotprent  op  de  Speiqterden  ne  de  nederleges  in  IHine  om  Bfabloid.  «Het 
«dfoeTiok  elrakeit  ven  Don  de*  CelebeeM  nit  Ylndoinii  dn*  Spegnia." 
Don  de  C-  rQdt  ele  liereiiaa  op  een:  eeel-,  neeel  kedi  loopl  iQs  jooga, 
op  een  doedelsik  ipelende;  Teorte  een  jaieèendie-  Fimavekkiutf  en  efea  b^ 
spottende  Matrooi.  Ven  end.  een  gegrnr.  Holl.  Tore  in  9  kol.,  etf  dau^ 
esder  HoU.  Tenen  in  boekdrak  in  4  kol.  ««-^  Zondef  riemiÉ  t.  grer.  of 
adree.  Freeüe  grnmre.-  foK  Hg.  29i  iMt  ««M  41  dm.;  br.  S6  dni.  Zeer 
uldmem.     In  den  Atlee  ▼.  d.  Heer  A.  r.  8Mk  te  Roflerditt. 

laia  Spotprent  op^ketielfde  (der  Speajanrden  nedeelegett  in  IMnH'MrBMeilf) 
len  Speeneoh  edelmen  wordt  blootahoolde  op  een  krnlw^ea  deer  eei 
HoU.  boes  met  koogen  koed  op»  weggetoerd;  dterbg  oen  nMttnikdiedee 
Speajeird  met  wqwnter  beeprengtt.  -*  Ondo  Meiwrfe/  doof  of  nter  f. 
^MM^  Hg.  28,  br.  84  dm.  Br,  fbl.  Ie  deso  v^rttMUng*  id  pleet  ge- 
btngtP  -^  In  den  Atlee  Ten  den  Heer  A.  Stolk  te  BottèrdelBi. 

1810  Spotprent  els  fonn.  ^OêpUem  SpavkeU.  Hopmem  WiiMreken^/*  MelTHnseh 
en  HolL  fore.  Door  en  met  mdnr  ▼.  Si  Smeefy,  M.  MttNMhr.  Iif  CetiL 
Mnnniks  t.  Gleeff.  1860.  No.  4«9. 

1880  De  jonge  prins  ren  Orenje,  nn  18  jsmn  ond,  leeft  iQnei^  pon^jeb  fOOr  riek 
vitfoeren  ket  jongeliedenspd ,  bekend  onder  den  neem  ren  hok,  lok,  tU 
ooêt»  H$  rit  in  eeo  yertr^^;  Toor  hem  T^f  peedtjen.  Ondenebift  xn  den 
rend :  JSiet  koe  sqn  Hoogkeyts  Soon  (een  Prins  to)  eonniglen)  Hem  soei- 
w^len  Termeeckt  int  springken  nn  s^n  Prigien.  Aen  den  voet  P.  Qwu^ 
iae.  1689.  J3.  HfomdiMeJ  exe,  koc«  17.  br.  %\\  dm .  ^Mhmmi.  ^  In  den 
Ailee  T.  Mr.  J«  T.  Bodel  Nljenbnie  t»  Lejden. 

1881(1640)  »Ceert»  t;  tSriieidt  ende  Smrtvfiet,  Tortoen.  de  Terdrenekee 
«OTenmterde>  lenden,  adenir  eengeweeee  gorringen,  ene.  tneteken  Bergee- 
i^op^ii  en  Aniir.  Vnn  niens  rerbeteit  door  d,  /.  Vieiekef,  1640.  br.  fol. 
Hg.  41,  br.  67  dm  •  Dit  is  de  kneit  reeds  kienroor  op  N«.  11$T6  tci^ 
meld.     BQ.  welke  gelegenkeid  ir  dom  nn  op  nienw  tfHgegetMPP 

1888  (12  >  13vl4<en  VliJin)  Yieidèegicbo  loesleg  tnesofaenket  eUmatt'Time- 
rien  en  Qojene,  •«.  kg  Keep  Blaneo,  —  bQ  Paribe^^by  RfoGmnde,  — io 
Breriliè  tneeeken.  de-  vloot  TittOreefiJM  Henrits  en  dieider  Pottngeeién.  — 
Allen  f#aai  ^oeièi  dmr  R  Foei  i64tl.  br.  fol .  Uitr:  ARfteï  Rèv  geeftee 
snb  J.  Menriüi  in- Breeilie.  1649  pt.  4t,  48,  44,  45. 

1888  (1)  Jnl^  —  19  Alg«>  Beleg-  en  veroTering  ven  Arree  (of  AtrecM)  door 
de  Frenschen  op  de  Spei^'eerden .  (Wegeneer  XI,  290 — 292.  Aitseme  II, 
728.)— ^Plen  re»  Arree  en  der  nitgeetrekte  belegeringewetken  in  *t  mid- 
den der  pleet,  mot  ket  omliggende  leod$  boveneen  regtet  .Plan  dnSiège 
d' Arree,"  gekeel  ondereen  regts  eene  poort  met  een  2-reg.  eelrimpvere  der 
Spanjaarden  opi  de  Fnaseken:  H^oand  les  rati  prendtfont  lee  eküi^^ler 
«IVaiifoiei  prendfont  Aime."  XRi  de  poortr  tNÜ  eèn  le|^  gewiede 


HM.  Q^zaoÉickftP  naat  MaKokka.  SM 

rattep;  liükt  worden  4e  ratten  i^Qpr  «en  Uramehan  h»an  ^g•^  d0  katten 
dip  onder  -een  Spaantcl^  faamdel  Techteo,  aaoyaroerd^  JBg,  27,  lir.  S8 
dm.  br.  fol.  ^  Hierbü  een  FranKh  Ttrliaal  in  3  kol.,  getiteld:  iV#- 
fumption  £tpa^,  Ckoiiiée,  met  adresc  Amst.  t^  Corn.  J>aneifiri$9  u^r^ 
yla  copif  de  Roan"  en  4at)N)nder  dit  fersje;  «AU  4e  Gardinnel  weer  in 
;yitrecbt  sal  gber»ken,  —  Sw  eal  bet  mn^ijen  in  4e  ket  j^  oor  baar 
„neat  maken."  Qg.  $^,  br.  19  dm.  fol.  ZMtfimn. 

1824  Plan  et  Siège  4'Arra»^  yeroveid  door  Jiodewgk  Xm.  br.  fol.  Uit  Bleaa 
Stedeboek.   —  In  4en  AtlM  ▼.  d.  Heer  A.  ?*  Stolk  te  Rotterdam. 

In  d.  Atlas  t.  Mr.  J.  T.  Bodel  N.  te  Leyden  la  nog  eene  plaat  t,  dit 
belegd  op  groote  «cbaal  door  St^  d$  la  Beüa^  ^  VI,  br.  51  dm.  —  en 
eene  andere  door  •/'.  Fron$  (li(54)  in  IB  folio  bl.  en  3  fol«  ttrooken 
waarop  7  portr^  ieder  bl.  bg.  5B,  br.  40  dm* 

1825  Spotprent  op  bet  verlies  ran  Arra>  door  de  jSpaigMrdea:  »I«  frise  «t 
ydefaicte  des  Cbats  d'üspagne  par  les  Bats  Fran9f  devant  Arras.*'  Naar 
l^her  door  6,  PereUe.  br,  fol.  Zemr  teldiëam.  ^ie  Atlee  t.  Voorst. 
1858.  No.  i26.  Yerkoebt  voor /IQ. 

1826  Spotprent  op  betseUde.  -^  «U  desfaite  4es  Cbetf."  (Door  A.  Bom). 
br.  fol.  Fraai  $n  zeldzaam»  —  Zie  CataL  Mnnnlks  t.  Cleeff.  186(K 
N®.  47J),  Verkocbt  voor  ƒ  10. 

1827  ^otprent  op  betzelfde  en  andere  yerUesen  der  Spaujaarden .  —  Ja 
yFortnne  de  la  France.*'  Met  Fransebe  verien  door  d,  BoêÊi,  met  adres 
▼an  Ie  Blond  Ie  jdune,  fol.  -^  Zw  Catal.  Mnnniks  ran  Cleeff.  N^.  480. 
Zeer  z^tldzaam.  Verkocbt  roor/U»50. 

1828  (1  Hff.  —  1641  April.)  OesanUehap  wegens  kandelsxaken  der  HH.  Staten 
door  Ant.  de  Liedekercke  aan  den  Koning  Yan  Maroeeo;  Teitrokken  den 
l«n  Nor  f  1640,  en  den  15"^  Meert  bg  den  Koning  ten  geboore  ontrangen 
(AitzeAie  II,  808—810  en  823.) -*- Fraage  afbeelding  r. b. paleis ▼.  d. 
Koniog  te  Marocco,  met  bet  daeromliggende  landsdup  en  reel  volks, 
in  5  een  een  beboorende  bladen;  met  doorloopend  bovenscbrift  in  kapit 
letters:  Palaiium  Magni  BegU  Maroei,  —  Plaat  l  beelt  bovenaan 
links  de  bandteekening  (tevens  wapen?)  v,  d.  Koning;  pi.  2  regts  bet 
portret  v.  d,  Koning  v.  Martfeco:  Mulej  Hamet,  F.  Mnlej  Zyden  Imper. 
Meroci;  etc.  pi.  3  een  32reg.  ^enJ,A,MaiMam,  beginnende:  .Onojtvol- 
^presen  Stadt,  Maroco,  wydt  bekent,"  in  een  breed  sebild ;  pi.  4»  links  bet 
portret,  (borstb.  links,  oei,  64)  v.  d.  Gesan^  Heer  Ant.  deLiedekeroke; 
pi.  6  het  wapen  v.  Prins  Frederik  Hendrik.  —  Naar  bet  leven  getee- 
kend  en  gegrav.  door  jL  Malham,  die  in  bet  gevolg  v.  4.  Oeiant  was; 
nitgeg.  door  Jud.  Hond%u4  en  met  een  later  adres  van  JTsyo^^^/ordi^  onder- 
aan, op  bl.  8.  Ieder  bl.  hg.  64  dm.,  bl.  1  en  6  br.  42dn.»bl.  2,8,4 
br,  56  ^  58  dm.  —  Met  afionderl.  HoU.  en  Fransebe  besobrgv.  op  16 
br.  4o.  blaadjes  gemt.  A—-Q  (aaneen  gedrnkt  op  4  onalJi^esneden  br.  fol. 
bl.);  met  onderschrift:  „naer  't  Leven  gbeteykent  en  in  koper  gbesneden 
door  Adr»  Matham ,  Plaetsnijder  en  Konst  Verkoper  bg  't  Hoff  in  't  wa- 
pen V.  Tiel  en  's  Oravenhage,  1646." 

Men  sie  over  dit  gesantscbap  bet  belangrijke  verbeal  v.  den  sebilder 
Adr.  Matbsn)  selven,  in  HS.  bernstende  in  de  Keiseri.  Bibliotheek  te 
Weeoen,  en  in  1866  door  den  Weener  Bibliotbecan.s  Frod.  von  ffeHwald 
9i%eg|even  te  's  Hnge.  kl«  8o.  in  welk  verheel  echter  van  dese  ef  beelding 

geepe  melding  geiR«ekt  wordt. 


2K6  Ondertrouw  Tan  Willem  IL  WL 


Van  dese  bMchrgring  heb  ik  nog  het  begin  Tin  een  anderen,  hkm 
drnk  geTonden,  welke  beknopter  it  en  op  4  bl.  (A— B)  behelst  vilii 
den  TToegeren  drnk  op  A— £  en  een  deel  Tan  F.  ttant,  eo  te  herkennen  m 
het  opechrift  in  eun^f,  dat  de  andere  in  kapit.  letten  heeft.  —  Op  de 
keerzgde  r.  deze  4  bl.  A— D  (op  1  br.  fól.)  ii  later  gedmkt  het  witti 
bovenschrift  op  zwarten  grond  ▼.  een  profil  t.  Napele»  door  Cl  i^  FiHdr, 
in  4  br.  fol.  bladen,  herdrokt  in  't  laattt  der  17e  eenw. 

Zeer  zeUeawie  afbeelding;  inzonderheid  de  besehrqfiog.  Op  eenefvSiag 
▼  .  den  Heer  Le  Vüter  in  1866  verkocht  yoor/CS.-^ 

1829  (I  Dec.)  Joan  IV  wordt  Koning  Tan  PortngaL  (Aitnema  IL  780.)  — 
Plaat  met  portret  en  4  Toorsteliingen.  br.  fol.  —  Kontt  Toor  in  eet 
pamphlet  van  dien  tqd  tqd  (zie  Meulwum,  Bibliotheek  t.  Pnmphl.  N*. 
8651).  —  In  den  Atlas  ?.  Dr.  Mnnniks  ?an  Cleeff.   1860.   N».  47S. 

1880  (1641 .  JtnntrlJ.)  Spotprent  op  Karel  I,  weifelende  tnaaehea  de  frical- 
schap  met  Frankrgk  of  Spanje.  —  „Den  Commei^fekenMoffem-' Weder,'-' 
^The  Kingly  Cocke**  <—  Karel  I  zit  in  een  armstoel  en  wordt  door 
het  lied,  dat,  regts,  de  Spaansche  Ambassadeur  hem  op  een  flni^e  Toonpeelti,ii 
slaap  gesust;  naast  hem,  links,  staande,  Lodew^'k  XIIT  T.Frankr^,  het  zwasrd 
in  de  hand,  die  den  koning  wil  opwekken,  doch  door  den  A^tfftdl^M^M- 
ioHuerde  Favorü  (Lord  Cottington)  daarin  yerhinderd  wordt;  de  Orêef 
voH  Arundel  komt  met  een  brief  in  de  hand  ▼.  d.  Rgksdng  te  Begeis- 
bnrg  (December  1640),  waar  hg  ook  Toor  de  belangen  der  kinderen  tan 
Frederik  ▼.  Bohème  (die  naast  den  Koning  Tan  Frankrgk  staan)  geöverd 
had.  *-  Met  1  reg.  zeer  foutieve  Eng.  g^ray.  uitlegging  der  penonea 
onder  de  pi.;  No.  6  is  opengelaten  doch  in  den  8m  staal  der  pi. 
met  BueÜngham  ingeTuld.  —  Onder  de  pi.  bovenstaand  opeehrift  ea 
Holl.  en  Eng.  samenspraak  onder  elkander  in  verzen,  ieder  in  8  kol. 
Het  Eng.  rers  onderteekend:  „Ghemaeckt  door  een  Liefhebber  des  Chea^ 
«Palts".  Zonder  naam  ▼.  grav.,  maar  door  Cr,  de  Pat,  wiens  naam  op 
den  2ra  staat  Toorkomt,  welke  even  als  deze  in  het  Prentkabinet  ▼.  h. 
Britsche  Museum  berust.  —  De  pi.  hg.  81,  met  verzen  51  dm.,  br. 27 
dm.  gr.  fol.  Zeer  xeldxaam. 

Van  alle  Spot-  en  simnepreiUen  in  het  Prentkabinet  T.  h.  Britsche  Mnsenm 
aanwezig,  wordt  tegenwoordig  een  zeer  uitvoerige  catalogus  door  den 
Opzigter  (Keeper),  den  Heer  O.  W,  Beid,  vervaardigd,  welke  ook  gedrukt 
en  uitgegeven  ral  worden.  —  In  dien  catalogus  (waarvoor  ik  de  beschrg- 
ving  V.  deze  plaat  zag)  wordt  de  Rgksdag  van  Regensburg  in  Dec.  1686 
gesteld;  ik  meen  echter  (volgens  Heklouer't  Aigemeene  geeehied,  XIV  p. 
291)  dat  die  toen  w^l  voorbereid,  maar  eerst  in  Dec.  1640  gebonden  is. 

1882  (12  Hef.)  Ondertrouw  van  Prins  Willem  van  Oranje,  eenigen  zoon  van 
Frederik  Hendrik  met  Maria,  oudste  dochter  van  Karel  I  v.  Enge- 
land. (Wagenaar  XI«  800.  Aitzema  IL  749,  enz.)  -^  In  *t  Biidden  op 
eene  estrade  het  bruidspaar,  waarachter  Themis ,  de  Holl.  Leenw,  en 
andere  zinnebeeld,  personen ,  v .  boven  de  Heilige  Geest  en  eenige  engeltjes ; 
op  den  voorgrond  links  Karel  I  en  Gemalin,  regts  Frederik  Hendrik  en 
Amalia..— Met  12  reg.  Eng.  en  Holl.  veny,  J,  Soet:  »See  what  blessed" 
»Zie,  ai  zie"  enz.  Met  adres  v.  F,  v,  Beueeeom,  Zonder  naam  v.  grav. 
br.  fol.  Hg.  89,  br.  60  dm.  Zeldsaam,    . 

Deze  plaat  is  vr^  afgesleten  en  er  moeten  vroegere  drukken  v.  bestaan. 
Van  dit  hnwel^'k  bestaan  vele,  meestal  zeer  zeldzame  en  niet  fraage  platen. 


IML  Ondertrouw  van  Willem  IL  en  t.  Enno  LocL  t.  O.  VriesL    257 

18S8  Oekeel  «li  Toren,  doch  iett  kleiner;  in  plMts  tm  Themit  ttaat  hier 
a  het  Qiloof  (eene  vromw  met  een  kruis)  achter  Prins  Willem.  Met  12 
reg.  Let.  vers  ▼.  den  graTeor  Persyn:  Enpniêê  potiquam  vuUu,  ens.  Naar 
Ita&t  Jtaakten,  door  R,  a  Pertyn,  en  adres  ▼.  F.  van  Setueeomit  Am%t 
in  de  Kalverstraat.  br.  fol.  Hg.  87»  br.  47  dm.  Fraage  dmk»  welke ▼. 
dete  plaat  leer  zeldsaam  ia. 
è  Dexelfde  pi.  met  hetcelfde  rere  en  adres,  doch  later  veranderde  en  veel 
slechtere  drnk;  de  gesigten  der  huwenden-  sgn  naar  voren  gekeerd, 
terwgl  die  in  de  Torige  naar  elkander  gewend  waren  em  dus  daar  en  profil 
gezien  worden. 

1834  Geheel   als    voreo,   meer  verkleind.  Znd.    nm.  v.  grav.  Van  ond.<  regts 
m  genu.t  Tweede  Deel.  Fol.  87.  br.  fol.  Uit:  Commeli*,  Fred.  H.  1651. 
è  Oeheel  ala  voren,  bijjsonder  leel^ke  eopie   der   voorg.    pi.  (niet  omge- 
keerd.) Olm*.:  Tweede  Deel.  Fol  87,  ond.  regta,  vlak  in  den  hoek  (op  de 
vorige  pi.   een  weinig  v.  d.  hoek  af.)  Uit  CommeliUf  Fred.  H.  1652. 

1886  Zinneprent  op  den  ondertrouw  van  Willem  II  met  Maria v.  Engeland.— 
Een  oranjeboom^  aan  wiens  beide  zijden  de  Sngelsehe  en  Hollaadsche 
leeuwen  omhoog  staan;  met  bovensohrift :  Sn  SÊuradm  arior»  Van  ond. 
een  Lat.  en  een  Eng.  versi  ttAMgUcu»  et  BmUêvus,  en;  ^Twoo  Lions 
.steme"  etc.  Met  Eng.  en  Lat.  opdragt  aan  Prins  Willem  van  Nassau. 
Door  W.  EoUmr,  Lond.  1641.  (Parthej  N».  480.)  kl.  fol.  Hg.  26,  br. 
19  dm.  VUertA  uïdMtm,  In  den  Atlaa  v.  d.  Heer  A.  van  Stolk  te 
Rotterdam . 

1886  C2  BfC)  Zinneprent  op  het  ooiworpen  doch  niet  voltrokken  bnweiyk  t«s- 
sehen  Henrietta  Catharina,  jo»gtte  dochter  van  Prins  Fred.  Hendrik  en  Enno 
Lodewgk,  zoon  van  Ulrioh  Graaf  v.  Oost-Vriesland.  (Wagenasir  XI.  801. 
Aitzema  II.  808—5.)  Finaal  a^ebroken  in  1654  toen  de  Prinses  l7 
jaar  was,  wegens  het  ongeregeld  gedrag  v.  d.  Graaf.  (AHzcMa  III. 
874).  —  In  een  landschap  staat  regts  de  Prinses  al»  herderin,  links  de 
Graaf  als  horder ,  beide  met  een  bruidskrans  getooid ;  in  het  verschiet  hot 
alot  te  Aurieh.  Met  16  reg.  vers  van  /.  Zoet-,  »I>en  Heemei  zeegen 
dy'*  euz.  Goede  grav.  zonder  naam  v.  g^av.  met  adres  v.  A.  p.  d» 
Hoeye,  br.  fol.  Hg.  26,  br.  81  dm.  Zeldeaam. 
In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam,  berusten  overdtiea 
ondertrouw  en  het  anderevoorgenomen  huwel^k  de  volgende  teldtame  jriaten. 
«  Ondertrouw  van  Willem  II.  — •  Op  de  linkengde  der  plaat:  Prins  Willem 
als  jongeling  met  pinimhoed  op,  ter  balver  Kjve  staande;  tegenover  hem 
op  de  regterzgde  der  plaat:  «PriDc.  Marja  toekomende  Bniyt  v.  d.... 
«Prinee  v.  Or."  In  het  verschiet  het  Binnenhof  en  de  VQverberg,  waar- 
boven een  zwevende  Engel  met  het  wapen  v.  Oranje.  Zomder  naam  v. 
grav.  Met  adres  v.  C,  J.  FüêcAer.  Hg.  26,  br.  86  dm.  br.  fol. 
ÜÜerêi  zêlduam. 
6  Prins  Willem,  zijne  Bruid,  Maria  v.  Engeland  en  de  overige  Engelsehe 
Eoninkh  Familie.  Op  de  regterzljde  def  plaat  Prins  Willem  met 
pinimhoed  op,  staande  en  z^ne  Bruid  Maria  bij  de  hand  leidende;  tegen- 
over hen,  op  de  linkerzyde  der  plaat.  Koning  Karel  I  ei  sgneGomallB; 
naast  hen  de  Prinsen  Karel  en  Jacobus  en  Prinses  Anna,  in  het  ver- 
schift  Whiteball;  boven  in  de  plaat  een  zwevende  Engel  met  het  Naasansche 
wapen.  Van  ond.  een  16  reg.  ver»  in  4  kol.:  Siei  hoe  Simwëerie  Boose 
bleeyen,  enz. ,  eo  in  het  middjsn  de  namen  der  Konitig»  kiader«B  1—6. 

88 


258  Beleg  en  Yeroveiing  van  Aire  en  Gennepi  HO. 

Zonder  naam  ▼.  gnr.  Met  adret  ▼.  R,  p.  d,  Hoeye  te  Amst.  br.  fol. 

e  Pendant  der  plaat  «.  —  »Enno  Lodew^k  Graaf  Tan  Ooit-VriealaBd  ge- 
«trouwt  met  Henrietta  Catharina"  ens.,  ter  halTer  Igre  ieg(^  op  de 
linkengde  der  plaat,  tegenover  hem  xgne  perhofdi  .Heor.  Ca^ariu, 
jongste  dochter  ▼.  Henrik  Frederik*  getroat  met  £ddo  Lod.,  loon  r. 
«Ulrich,  Grave  ▼.  O.  V."  ter  halver  Igre  in  rgk  gehord,  klaediag,  en 
Oranjeappel  in  de  hand.  In  het  yerachiet  ^de  Borcht"  te  Aiirich,  wu^ 
horen  een  zwevende  En^el  met  het  wapen  ▼.  O.  Vr.  Met  4  rag.  Holl. 
en  Lat.  onderschrift.  Fraage  grar.  zonder  naam,  met  adrea  Tan  C.  J. 
VUtcker,  br.  fol.  Vitertt  teldzaam. 
De  platen  «— ^  vormen  blgkbaar  ééne  Serie. 

if  Hetzelfde.  Frederik  Hendrik  en  Gemalin,  ten  voeten  uit  op  de  regter- 
zgde  der  plaat;  tegenover  hen  Henrietta  Catharina  hnnoe  dochter  en 
hare  verloofde  Prini  Enno  van  Oost-Vriealand ,  beide  alt  kinderen;  achter 
deze  Print  Willem  en  zgne  zoaters  Maria  en  Lonisa;  allen  gen«.  A*-F. 
Goede  grav.  zonder  naam,  met  adres  van  F,  van  Bettêeeom  te  Amat  br. 
fol.  Eoogit  teldzaam. 

In  myn  bezit  zgn  voorts  de  volgende  portretten ,  mede  hierop  toepaaaelgk: 

1.  Enno  Lodewgk  Graaf  van  Oost-Vriesland.  --  i64S.  aei,  10.  Ter  halver 
Igve,  links,  met  zeer  lang,  slnik  haar,  gebordanrde  kleeding,  platteo 
hslskraag.  Met  8  reg.  Lat.  onderschrift:  Enno  Lod.  Comea  et  Dom. 
Fris.  Or.,  Dom.  in  Esens,  Stedesdorf  et  Witmand.  Naar  en  door  C. 
9.  Quebooren  met  adres  v.  Jan  Veeli  te  's  Hage  kl.  fol. 

2.  Henrietta  Christina,  jongste  dochter  v.  Frod.  Hendrik.  —  f648.  mei.  7. 
Borstb.  links  en  v.  voren;  het  haar  bg  h.  voorhoofd  weggestreken,  met 
gehord,  platten  kraag;  in  ovaal  met  Holl.  randschr.  en  Holl.  onder- 
schrift: .Prino.  H.  C.  enz.  getront  met....  Grave  Enno  Lod.»  jongste 
sone  V.  d.  Gr.  v.  O.  Vr."  Het  verdere  onderschrift  afgesneden.  (Door 
Hondiut  of  Viucher ?)  gr.  fol. 

1687  (Hel  —  27  JalQ.)  ^Perfecte  afbeeldingev.  d.  stercke  Stat  Ajre  ofte  Arien, 
,;aldas  belegert  en  verovert  door  Loyis  XIH."  (Wa^^naar  XI.  807.)  Plan 
der  Stad  met  uitlegging,  br.  fol.  Uit  Bleao  Stedeboek.  —  In  den  Atlas 
V.  d.   Heer  A.    v.  Stolk  te  Rotterdam. 

1888  Spotprent  op  den  Kardinaal  de  Richelien  wegens  het  veroveren  v.  Avne 
(Aire  P)  door  de  Spaanschen.  „Sponwdranck ,  gbeschonken  aan  den  «ver- 
kropten  Richelien,"  enz.  (Wagenaar  XI.  309.)  Met  gedrukt  Holl.  vers. 
fol.  Zeldtaam.  —  Zie  CaUl.  Munniks  v.  Cleeff.  N».  481. 

1839  (6   JuniJ  —  27  JolU.)  Beleg  en  verovering  van  de  Stad  en  het  Huis  te 
a  Gennep.  (Wagenaar  XI.  305—7.  Aitzema  II.  788,  784.)  —  Profilv.de 

Stad  en  het  Kasteel,  in  2  boven  elkander  staande  platen  met  Holl.  inscbri ft. 

Te  zamen  hg.  48  dm.,  br.  62  dm.  l  bl.  gr.  fol.  van  aeht.  onbedrukt. 
h  Dezelfde  plaat,  latere  druk,  van  acht.  bedrukt  met  8  Holl.  verzen  op  de 

verovering  v.  Gennep.  —  Uit  Bleum  Stedeboek. 
c  Dez.  plaat,  van  aeht.  bedrukt  met  een  Latynsch  vers  van  C.  Boyus.  — 

Uit  Bieam  Theatrum  Urbium. 

1840  Kaart  van  het  land  v.  Gennep,    roet  klein  plan  der  Stad  en  het  Huis  te 
a  Gennep  en   de  ver  omliggende  belegeringswerkea  aan  beide  oevers.   Met 

vele  HoUandsehe  aanw^zingen  in  de  pi.  en  Lat^jnsohe  opdragt;  naar  de 
opname  van  S.  Renand,  door  (U.  J,  Fisteker.  br.  fol.  Later  in  Bleau 
Stedeboek  geplattat.  Van  aeht.  onbedrukt. 


lêéh  Beleg  en  veroyering  van  Gennep.  259 

b  Detelfde  pUat,  fraai  gekleurd  ^  latere  uitgave  ▼.  aoht.  bednikt  met  een 
gedeelte  t.  h.  Holl.  Terhaal  ▼.  h.  beleg  der  stad. 

1841  Hetselfde  verkleind,   met  Holl.   inschrift.  kl.  br.  fol.  Oemu  bovenaan 
a  links:  Tweede  dl.  Fol.  103.  Uit  Commelin.  1651. 

b  Als  voren,  naanwkenrige  copie  doch  omgekeerd;  gemt.  bovenaan  regts: 
Tweede  dl.  Fol.  103.  Uit  Commelin.  1652. 

1842  Hetzelfde.  Oroote  kaart  van  dit  beleg  waarvan  tlechtt  het  Itnkengttuk, 
eene  hooge  doch  smalle  strook  in  2  afdeel.,  aanwesig  is;  bovenaan  de 
nittogt  van  het  garnizoen  nit  Gennep  naar  Venlo;  onderaan  een  klein 
kaartje  van  het  laiU  van  Cuyek,  naar  S.  Benamd,  door  en  met  adres  v. 
Cl.  J,   Viseeher,  Hg.  41,  br.  66  dm.  fol. 

Bg  deze  kaart  (waarvan  in  het  Archief  der  Oeniete  *s  Hage  onder  N<^.  708 
een  compleet  Ex.  aanwezig  is)  behoort  zeker  de  hier  voorhanden  I^oU. 
en  FraoBche  »Korte  verklaring  mitsgad.  de  afbeeld,  van 't  leger  van 
„S.  H.  voor  *t  Genn .  Unys .  -*  Brieve  Declar.  et  Descript.  dn  Camp . 
,devant  Gennep;"  ieder  in  4  kol.  waarnaast  nog  in  eene  a£Mnderl.  smal- 
lere kolom:  «Yerhael  in  wat  ordre  het  gam.  is  getrocken  nyt  het  Hnys 
,te  Gennep"  en  hetz.  in  het  Fransch.  —  Met  adres  van  Cl,  /.  Fisseher 
1641 .  Welligt  behoort  tnsschen  de  kaart  en  beschrgving  de  nittogt  onder 
N*^.  1846,  hoewel  de  breedte  niet  geheel  overeenkomt. 

1843  Hetselfde.  Kleine  kaart  van  het  land  aan  weerszgde  van  de  rivier;  bo- 
venaan het  Genneper  hnis.  Met  letters  A— JJ,  verklaard  in  het  hierbg 
gevoegd  pamflet:  „Kort  en  bondich  verhael  wat  sich  heeft  toegedragen, 
enz.  Bg  Broer  Jansz.  en  J.  v.  Hilten.  1641.  4  bl.  4^.  De  kaart  is 
hg.  24,  br.  85  dm. 

1844  yWare  afbeeldinge  van  de  belegering  van  't  stercke  huys  Gennip,  door 
.8.  H.  d.  Pr.  V.  Or.  A9.  1641,  In  t  coper  gebr.  bg  Ballk.  Floriê  van 
^Berkerode,  —  Men  vintse  te  coop  op  't  Spuy,  in  de  gulde  gmtmolen. 
,'sGravenhage."  Hg.  46,  br.  77  dm.  br.  fol.  In  den  atlas  v.  d.  Heer 
Mr.  Bodel  Ngenhnis  te  Leyden.  —  Over  Flor.  Balthazar  en  zgne  Zonen , 
zie  Bodel  Nijenhnis,  in   Tgdschrlft:  Het  JnHiluut  n^.  XLi. 

1845  Zes  afbeeldingen  van  plaatsen  enz.  betreffende  het  beleg  van  Gennep. 
1.  Logement  der  Staten  te  St.  Aachten.  2.  Kniterkwartier  te  Middelaar. 
3.  Tocht  der  vrouw  v.  d.  Gouverneur  uit  Gennep.  4.  Ijogement  van  Z. 
H.  te  Offel.  5.  Schipbrng  bg  Middelaer.  6.  Brug  over  de  Niers.  Op  2 
rgen  ieder  van  3  pi.  boven  elkander.  Van  acht  onbedrukt,  br.  fol.  Later 
in  Bleau  Stedeboei  gebruikt. 

1846  (20  JolU.)  Uittogt  V.  h.  Spaansch  garnizoen  nit  Gennep  naar  Venlo.  —  Af- 
beelding op  4  aaneen  behoorende  bladen  (gem>.  1 — 4)  van  den  geheelen  trein. 
Naar  en  door  Jan  Marteen  de  Jonge  met  adres  van  C,  J,  Vüecher, 
Met  opschrift  op  bl.  1.  .Hoc  ordine....  ez  arce  Gennep  egressnm.... 
«praes.  Hisp.  29  Juli  1641"  en  op  bl.  4.  «Het  Spaens  guamis.  is  in 
^dese  ordre  getrocken  na  Venlo."  Ieder  blad  hg .  21  dm . ,  br .  30  dm.,  te  xamen 
120  dm.  Met  a&onderlgk  zwart  bovenachrift  van  de  4  bl.  «Expugnatio 
«fortiss.  arcis  Gennapae  A.  D.  MDCXXXXI.  Hierbg  het  Holl.  verhaal: 
yKorte  verklaringe ,"  enz.  en  het  Holl.  en  Fransche  verhaal  van  den 
uittogt,  gelijk  die  bg  1841  zgn.  ~  Zeer  fraai  exemplaar  met  alle  ran- 
den, doch  niet  zeer  zeldzaam:  het  zwarte  bovenschrift  heb  ik  slechts  in 
dit  ez.  aangetroffen. 

1847  Dezelfde   uittogt   doch   anders   afgebeeld,  op  2  aan  elkander  behoorende 


260    Beker  aan  J.  Uuydeooper.  Ibbaoi.  ▼.  8.  Paulo  de  Lottndo.  IML 

bnede»  lage  bilden,  met  iBtolirift  in  fenierde  kêfiU  eim|if«  kttn: 
.Di  wttocht  des  tjmjïU  wnyt  't  kuyt  te  Geniiep,  eox.  1641.**  SMrfrMqe 
gnvare  xoader  eenigea  netm.  br.  fol.  hg.  18  dm.  Mm  rltinder  hr.  U 
dm.  Zeer  zeldsaam,  —  Zon  deie  pi.  ook  kaanen  beVooran  bq  M*«1t41. 

1848  Zinneprent  op  bet  veroTeren  fan  Gennep.  —  Twee  eoldatea,  tea  ?eitB 
ait,  reiken  elkander  de  hand  over  een  sehüd  waarin  het  mwptm  vtn  Bot- 
terdam  (een  rood  kruis)  en  waarboTen  het  wapen  van  Oranje,  vna  unjem 
get. :  C.  M.  1643.  L.  J.  en  een  gedicht  ?an  24  regels:  WM  wm  md 
fvereuekt,  ens.  Oroote  hoatsnede  fol.  Zeer  geUMoam. 

1849  (13  Aig.)  Afbeelding  f .  h.  aanbieden  t.  eenen  fraageo  beker  au  Joas 
Haydecoper,  Heer  van  Maarse?een  en  Neerdgk»  door  da  ingesetanea  dis 
plaatsen  toen  h\)  het  bestuur  aanvaardde.  —  Links  Heer  Joaa  HaTdeeo- 
per  den  beker  in  de  hand  hondende;  vóór  hem  de  a^evaardigdea  dtr  ht- 
▼olkiDg;  bovenaan  links  het  wapen  ▼.  Hoydecoper,  regta  dat  Taa  Mssr- 
seveen  en  in  het  midden  een  4  reg.  cars.  opsehrift;  vaaond.  een  16  rcg. 
Lat.  vers  v.  Jae.  Aagustini,  Predikant  aldaar. —(}eëtst  door  IT.  Wimier. 
Hg.  31,  br.  39  dm.  br.  fol.  Zeer  zeldtaam. 

Er  bestaat  nog  eene  plaat  o^er  Joan  Huydeeoper,  al.  de  afbaalding  dat 
hg,  als  afgezant  Tan  Aauterdam  te  Berlgn,  door  den  Kaorroral  met  em 
kunstig  gedraaide  beker  begiftigd  werd;  op  welke  kop  Jaa  Voa  eea  ge- 
dicht heeft  vervaardigd. 

1850  (26  Ang.)  «Het  iaaemen  van  de  Stadt  8t.  Pauk  de  Loando."  —  Op- 
sehrift Taa  eene  afbeelding  van  de  baai,  het  eiland  en  het  atadlje  via 
St.  Paulo,  op  de  kust  van  Oninea  in  ACrica;  op  den  voorgrond  «a  linb 
de  Hoilandsche  vloot.  BoTeo  de  plaat,  links  een  kaartje  van  de  kust  v. 
Oninea,  en  regts  eea  grootere  kaart  f.  de  baai  en  het  eiland.  Zeer  fraai 
§eHtt  door  BaUh,  Fforie  eam  Bereketode»  met  sgn  adres.  •«-  Hierbq 
«Afbeeldingh  eode  verheel  v.  de  heerl.  Victory  voor  de  HH .  Bewindheb- 
»bers  der  W.  I.  C.  verkregen  in....  16il,  26  Aug.  door  d....  Victor. 
«Heldt,  d.  Admir.  Jol,  anders  gesejt  Hootebeen,  gheassiat.  met  de 
„Heer  Luyt.  Col.  Hiaderson"  met  „Register"  der  N».  op  de  pi.,  en  ven 
V.  /.  Bureioom,  en  adres  v.  Berekemrode  te  's  Hage  op  het  Spi^  inde 
Oulde  Gmtmolen,  met  bgvoeging  dat  de  afbeelding  gemaakt  ia  naar  eene 
teekening  „daer  van  daen  ghekomen."  gr.  fol.  Hg.  39  dm.,met  besehr. 
56  dm.,  br.  45  dm.  Zeer  Meldgaam.  —  Kwam  voor  in  Atlas  t.  Voorst. 
1868  No.  432.  Verkocht  voor  ƒ23. 

1851  Hetselfde,  anders.  —  Eene  plaat,  met  2  boven  elkaadcr  staaade  afbeel- 
dingen; de  onderste  (en  grootste)  is  een  gesigt  v.  Si.  Pmtio  im  AmgoU 
met  de  HoU.  vloot  er  voor;  daar  boven  een  profil  v .  h.  eiland  Si,  Tkotu, 
ook  door  Houtebeen  veroverd,  en  waar  hg  overleed.^- Znd.  nm.  v.  grav. 
Bovenaan  links  gem'.:  Tweede  deel,  fol.  111.  Uit:  Commelia.  F.  H. 
(ast).  1661.  br.  fol. 

1852  (4  Ne?.)  Kapitein  Jan  Solaas,  voerende  het  schip  de  Engel  Gabriel  in  den  lee- 
slag  bg  Kaap  St.  Vincent,  wordt  door  twee  SpaansoheOayoenen  aangetast, 
maar  door  de  Rojter  ontset.  (Wagenaar.  XI.  314.)  Lithogr.  door  C.  L. 
br.  40.  Uit  Belinfante,  Leven  v.  de  Ruyter.   185t.  I.  32. 

1858  (0  Nev.)  Zinneprent  op  den  dood  van  den  Kajrdinaal  lafuit  Ferdiaand  te 
Brussel.  (Wagenaar  XI.  316.  Aitzoma  II.  785 .)-- Eene  kleine  houtsnede 
het  naakte  Igk  van  een  man  vertoonende,  aan  sgne  voeten  een  tandlooper. 
Daaroadart   «Ean   aiea   liedaken   op  het  overlgdea  t.  8*  Koa.  H.  d. 


IMS.  Oli&nt  in  Nederlud*  ^  Machiwaoht  r.  Bembrttndi.     861 

.Card.  Fardin.  ens."  in  16  oooplettea  tu  6  reg.  beginn..*  .Ie* Hoor  de 
.CtfdinMi  is   doot."  —  1  bl.  kl.  fol.  Hg.  28  dm.,  br.  11  da.  Zêêr 

MêldXMMM» 

1854  (Ne?.)  Kanftttiüget  door  een  Olifant^  Hantken  genaamd,  welligt  op  de 
kermis  te  Amsterdam,  Terrigt  In  het  midden  de  groote  afbeelding  Tan 
een  Olifant  die  een  vlag  op  xgn  tromp  hondt,  waaronder  een  8  reg. 
▼er^e;  daaromheen  16  kleinere  afbeeldingen  Tan  andere  knnitttokjei  ▼. 
dien  Olifant,  ieder  met  een  regel  HoU.  en  Fransche  uitlegging.  Goede 
gravure  sondor  naam  f.  gra?.  Hg.  29,  br.  88  dm.  br.  fol. 
Orer  deie,  mQ  Troeger  geheel  onbekende  en  hoogst  leldiame  plaat,  heb 
ik  eene  belangrüke  opheldering  gevonden  in  het  werk  van  den  Heer  C, 
VatWÊOir,  over  Rembrandt  bl.  460,  waar  hg  van  diens  teekening  van 
een  Olifant  spreekt  (welke  na  in  het  Britsohe  Mnnnm  bemst  en  in  de 
▼orige  eenw  door  Capi,  BaiUiê  gegrav.  is)  en  daarbg  mededeelt  dat  in 
een  brief  ▼.  Barlaeos  aan  Mej.  Wioqaefiurt  t.  88  Not.  1641  de  knntt- 
stokjes  Tan  een  Olifant,  Hansken  genaamd ,  vermeld  worden,  die  hg 
in  dien  tgd  ie  Amsterdam  gezien  had.  i 

1856  (1649.  Jtn.)  «Spieghel  der  tyrannie  begaen  in  Yerland  aan  die  van  de 
.Gereformeerde  kereke,  aldaer  Protestanten  genoemd."  (Aitzema  H. 847). 
-*  Een  blad  waarop  12  pi.  in  8o.  elk  met  2  voorstellingen,  met  Eng. 
bovensehrift  en  gedrukte  HoU.  besohrgving.  br.  fol.  Zêldgamm.  —  In 
Catal.  Mnnniks  v.  Cleeff  1860.  No.  601.  Verkoeht  voor  ƒ  10. 

1866  Hetselfde,  anders.  —  Een  blad  br.  fol.  met  8  rgen  voorstellingen  boven 
elkander,  ieder  in  6  afdeelingen  (dus  18)  waarin  24  gebeurtenissen  (gen*. 
1^24)  a—Aa  ign  afgebeeld.  Zod.  nm.  v.  grav.  Hg.  26,  br.  88  dm. 
Met  gedrukte  uitlegging  t.  ieder  dexer  figuren.  Amat.  Broer  Jansi.  en 
J.  V.  Hilten.  i642.  Behoort  leker  in  een  pamflet  vermeld  in  TieU  Bi- 
bliotheek. No.  2766. 

1867  (17  Jtn.)  Slag  hg  Hickelsmey  (bg  Kempen)  tusschen  den  Graaf  v.  Gue- 
briaut,  eommand.  der  Wgmersohe  troepen  en  den  Graaf  van  Bberstein, 
oommand.  der  Hessisehe  troepen,  en  de  nederlaag  van  den  Graaf  van 
Lunboy.  — >  Met  Holl.  en  Fransche  verklar.  onder  de  pi.  gr.  fol.  Inden 
Atlas  V.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam, 

1858  vAmsterdamMhe  gewapende  burgerg.  i642*'  of:  Be  NachtwaM  vanB/ew^- 
kramdt.  —  Deze  plaat  naar  de  origineele  sohilderg  die  onder  dezen  naam 
bekend  is  (en  als  eigendom  der  Stad  Amsterdam  op  het  Trippenhnis  of 
's  Rgks  Museum  aldaar  hangt),  stelt  een  schnttersfeest  omstreeks  den  tgd 
van  de  schilderg  voor.  Op  den  voorgrond  de  kapitein  Frans  Baaning  Kok, 
Heer  van  Purmer  land;  naast  hem  sgn  Luitenant  Willem  v.  Rnytenberg, 
Heer  van  Vlaardingen;  ter  wferszgde  en  aehter  hen  eene  menigte  schut- 
ters, enz.  Belangrgke  voorstelling  voor  de  kostomen  van  dien  tgd.  — 
Naar  Bembrandi  1642,  gegrav.  door  L,  A,  Oanteni  1797.  br.  fol.  Hg. 
55,  br.  66  dm.  Fraage  gravure. 

1859  Als  voren,  verkleinde  eopie  naar  de  teekening  van  Germamt,  Lithogr. 
van  Lesffuerroit ,  Hg.  29,  br.  40  dm.  br.  fol. 

1860  Als  voren,  zeer  verkleind.  Lithogr.  door  Q.  F,  EUbraekt,  gr.  br.  4». 

1861  Voorstelling  van  9  schotters  van  Amsterdam  in  dien  zelfden  tgd;  in  het 
midden  de  Vaandeldrager,  waarnaast  de  Kapitein  in  het  zwart,  enz.  Deze 
afbeelding  is  waarsehgnlgk  gemaakt  om  de  costumen  van  de  verschil- 
lende afdeelingen  der  schutterg   voor  te  stellen,  «i  is  daarf««r  hoogst 


262     Ttiiia.iiwg  dar  Eomngin  Tan  Kngftliind  te  Aiwgfaw^^mi   Wl 

.  belragrgk.  —  Verkleiode  teékênimg  Taii  denn  tqd  ia/  klmirea  (net  fek 
bqiondere  Mndaidingen  der  kleedereo)  naar  de  origtn.  lercBagioote  lekO* 
derg  op  het  Stadhuis  te  Amsterdam.  —  Zonder  eenigen  naam.  Zeer  br. 
foL  Hg.  87  br.  80  dm. 

Dit  stok  is  No.  9  in  den  nienwen  Catalogus  der  aehilderyea  (1864),  k» 
wel  daar  slechts  8  beelden  worden  aangegeTen. 
1808  (20  Mei.)  Koningin  Henrietta  Maria  Tan  Engeland  komt  O  Maart  Uer  te 
lande  om  gelden  op  te  nemen  roor  den  oorlog  met  het  Parlemeat,  ^ 
en  wordt  met  Prins  Frederik  Hendrik  te  Anuterdam  feeatel^k  ingdkaail.  - 
(Wagenaar  XI.  827.  Aitzema  II.  818,  816,  eni.)  Afbeelding  Taa  den  optn^ 
Tan  184  schatten  langs  de  Haarlemmer  trelnraart  op  8  aaaeea  behooitsè 
bladen.  —  Op  het  eerste  blad  regts:  8  Vaandeldragers  met  het  wapear. 
Amsterdam,  daar  achter  vele  miters;  op  blad  8  trekt  de  stoet  Itsgi 
SlooUrdifei ;  op  het  8e  blad  de  reeks  van  6  koetsen  met  veel  niiter\j  oe- 
geven.  Op  den  Toorgrond  Tcle  personen  en  eenig  ree.  Met  1  reg.  doo^ 
loopend  onderschrift:  H^fl>Mld.  Tan  het  pnyek  der  Burger  Rayteren... 
«den  20  May  1642.  Opperen tmeester  was  Dirck  Tholinx,**  ens.  foorti 
de  namen  van  133  miters  die  den  stoet  nitmaakten.  —  Zeer  firaage  ▼oo^ 
stelling  en  plaat  naar  P.  Potter,  door  P.  Nolpe,  londer  adrea.  br.  fol. 
Te  samen  br.  147  dm.,  hg'.  41  dm.  —  Ie  Staat  der  plaat.  SeidtMtr 
i  Deielfde  plaat  later  en  slechter  afdruk  met  bqgeToegd  adres  Taa  F,ieWii, 
1868  Zes  platen  der  yertooningen  welke  by  gelegenheid  der  komst  vaa  de  Ko- 
ningin Tan  Engeland  en  Prins  Frederik  Hendrik  te  Amaterdam  plssti 
Tonden. 

«  Arion  door  een  Dolphyn,  naast  de  zegekar  t.  Neptunus,  op  de  golfen 
gedragen.  —  In  het  Terschiet  de  Oudebrng  op  het  Damrak. —  Met  ondo^ 
schrift:  Eluim  sirvamMr  in  undit  en  8reg.  Ters:  Dm»  wt&diiê,  nmmUnm 
odiit,  ete,  —  Deze  Toorttelliog  die  Prins  Willem  I  bedoelde,  het  land 
(Arion)  door  de  gcTsren  heendragende,  was  op  het  Damrak  (ini^o^peibc- 
schrüriog  Emtter  genoemd),  tasschen  de  Onde  en  Papenbrug^en  opgerigt, 
doch  wyl  de  intogt  te  land  en  niet,  getgk  men  meende,  te  water  otci 
het  IJ  geschiedde,  is  deze  en  de  Tolgende  tertooning  niet  gebmikt» 

h  Andromeda  aan  eene  rots  geklonken  wordt  door  Persens  Terlost.  Met  on- 
derschrift: Pulchrae  pro  lióertatis  amore  en  8r^.  Ters:  AUigët  Androme- 
dam  sariê  furor.  Deze  Toorstelling,  die  Nederland,  door  Spanje  geketend  en 
door  Frederik  Hendrik  Terlost,  beteekende,  was  op  het  Damrak  tusscken 
de  Papenbmg  en  Damslnis  geplaatst,  doch  niet  Tertoond  om  dezelfde  re* 
den  als  de  eerste. 

e  Het  hnwelgk  Tsn  Pelens  enThetis.  Met  1  reg.  onderschr.:  Aliuê  nëseetur 
Aehiüeê  en  8reg.  Ters:  En  Tketis  Emonii  properam,  etc.  —  Deze  Toor- 
stelling, die  het  huwel^k  Tan  Prins  Willem  Tan  Oranje  met  Maria  t.  En- 
geland bedoelde,  stond  boTcn  in  de  eerepoort  op  den  Dam  hg  het  Damrak. 

if  Verbond  tnsschen  Keizer  Adolf  Tan  Nassau  en  Koning  Eduard  n  Taa 
Engeland,  in  i%92.  Met  1  reg.  onderschr. :  Oentu  aUo  a  tannine  Di- 
vüm  met  8  reg.  Ters :  HU  est,  Bomani  Imperii  Bsgnator  Adolpkue ,  enz*  — 
Deze  Toorstelling  stond  boTen  de  eerepoort  op  den  Dam  Toor  de  Benrs- 
steeg  opgerigt. 

0  Huwelgk  Tan  Reinold  Tan  Nassau,  Hertog  Tan  Gelder,  met'Eleanora, 
dochter  Tan  Eduard  III  Tan  Engeland.  —  Met  1  reg,  onderschr.:  Dit 
gemU   et  gemiurm    Deoe,  en  8  reg.  Ters;  Seeptriferoe  quieunjme  thoroi 


•42»       Bezoek  en  vertrek  der  Koningin  van  Engeland.         268 

venerarit.  —  Deze  Toontelling  stond  boven  in  de  Eerepoort  op  den  Dam- 
slaia  (na  Vügendam)  bg  de  Viscbmarkt  opgerigt. 

ƒ  Hawelgk  van  Jacobas  II  van  Schotland  met  Maria  van  Egmond,  dockter 
van  Reinold  v.  Gelder.  —  Met  f  reg.  onderichrift :  Qeneroi  Tethft  ewui 
omnibus  undis  en  8  reg.  ondertehr.:  Hsne  quoque  NttutmU  §enUmm, 
etc.  —  Deie  vertooning  stond  boven  in  de  eerepoort  opgerigt  voor  de 
Doelenstraat  over  de  Halsteeg. 

Deze  6  platen   z\jn    naar   de    teekeningen    van  J.    W,  (P)  gegrav.  door 
P.  N(olpé),  br.  fol.  ledere  plaat  hg.  36,  br.  S9  dm. 
De  2e  en  4e  pi.  zgn  zonder  naam  of  monogram,  doch  zeker  van  denielfden. 
De  4  Eerepoorten. 

^Die  op  den  Dam  bg  het  Damrak;  bovenaan  het  wapen  van  Amsterdam; 
ter  zgde  van  de  voorstelling  11  schilden  met  7  wi^na  en  4  afbeeldingen 
der  belangrgkste  overwinningen  ter  zee. 

ADie  op  den  Dam  voor  de  Beorssteeg;  bovenaan  het  Doitsehe  KeiierlQke 
wapen. 

iDie  op  de  Damslais;  bovenaan  het  Engelsche  wapen;  ter  weemgde  der 
voorstelling,  Pallas  (VwUur  ingenio)  en  Mars  (2Wot  mirMkiimr  Indairi' 
umphoê,) 

kDït  voor  de  Doelenstraat,  waarop    een   levend   man   atoad  een  wereld- 
kloot  dragende;  lager  ter  weerszgde  der  voorstelling  4  wapensehilden. 
Ieder  dezer  4  pi.  is  hg.  31,  br.  21  dm. 

Deze  10  (ongennmm)  voorstellingen  a-~i  komen  ook  voor  in  het  het  Mn  mM' 
same,  anonieme  werk  den  gravenrv.  P,  Nolpr,  «Beschrivinge  v.  de  Blqde  in- 
koomste.  Richting^  v .  zeegebogen  en  ander  toestel  op  de  welkoomste  v .  H.M. 
V.  Or,  «Brit.,  tot  Amsterd.  20  May  1642.  Amst.  bg  Nie.  v.  Bavesteyn  voor 
»P/.  Nolpe,  knnstverk.  in  de  Kalverstraat.  1642.  gr.  fol.  36  bladz." 
(Aan  het  einde  de  datum:  19  Aag.  1642,  zoodat  het  werk  en  de  platen  gegra- 
veerd en  gedrukt  zijn  binnen  8  maanden  na  den  intogt.  In  dit  werk  vindt 
men  ook  eene  beschrgving  der  vertooningen  te  Amsterdam  in  1587  ter 
inhaling  v.  Leycester,  in  1594  voor  Maurits  na  de  verovering  van  Gro- 
ningen, in  1609  ter  viering  v.  het  Bestand,  (deze  zgn  in  plaat  gebragt 
volgens  de  verklaring  v.  den  schrgver  P.  Nolpe)  in  1613  bg  het  bezod^ 
V.  EHzabeth  v.  Engeland,  na  haar  huwelgk  met  den  Paltsgraaf  Frederik , 
in  1618  bg  de  komst  v.  Maurits  te  Amsterdam.  Van  den  laatsten  intogt ^ 
(nl.  V.  Maurits  in  1618)  en  de  vertooningen  vindt  men  eene  korte 
beschrgv.  in  het  pamflet:  Triumphe  tot  Amsterdam,  enz.  Leiden  bg 
H.  C.  Honthorst  4». 

364  Aankomst   en    verblgf  v.    Henriëtte  Maria  v.  Eng.  hier  te  lande.     Door 
P.  Tkilippe,  2  bl.  br.  fol.  —  In  CaUl.  v.  Voorst.  1858  N*.  437. 

365  (8   Sept)   » Afbeelding    v.   de    Visite  v.  H.  M.  v.  Groot-Brit.  Henriëtte 
a  »Maria  met  haar  neef  Prins  Willem  v.  Nassau  aan  den  Heer  Adr.  Paanw, 

«Heere  v.  Heemstede  op  't  Slot  te  Heemstede.  8  Sept.  1644.'*  —  Aldus 
met  h.  jaar  1644  luidt  het  onderschrift  der  pi.,  dat  zeker  eene  vergissing 
is  voor  1642,  wgl  de  Koningin  v.  Eng.  in  1644  niet  hier  te  lan4e 
was.  —  Links  het  slot  met  de  brug,  in  het  midden  het  plein  met  de 
wederzijdsche  begroeting.  —  Fraage  grav.  zonder  naam  v,  grav.  (C  /. 
Veêscher),  Hg.  80,  br.  89  dm.  br.  fol. 
b  Dezelfde  plaat,  latere  druk,  met  veranderd  onderschrift;  nl.  de  datum  is 
weggelaten  en  het  jaar  1644  staat  hier  in  Bom.  cgfers. 


264  Spo^sentea  op  8p«i|ie. 

e  Bef.  pi.,  proêférmk  foor  all«  ktter.  Smt  mMnumi. 
d  Dei.  pi.,  proefdruk  TÓdr  de  Ineht  em  rele  ktrtteariagmi  ia  de  pkii. 
#  Des.    pi.,   latere?  proefdruk  na  de  TeraiideriDg  t.  k.   oadett^rift^  Mit 
geeehrefen   oadenohrift:   Bexoek   t.    Maria  de   Med.     »aa   A.  P.  t6K, 
welke  dwaling  ik  dikwQU  Tan  deie  plaat  genen  keb. 

1866  (f64S.  29  Jm.)  Vertrek  v.  H.  M.  HenriMte  Marte  «it  SdieteiiisB 
naar  Engeland  (Wagenaar  XI.  829.)  Het  atrand  te  SekevauBgea MtiCM 
menifrte  rolka;  in  h.  Tertekiet  linki  ket  dorp,  regta  ém  tIooI  dit  H.M. 
Tergeselt.  —  Met  Ireg.  bovenickr.:  DeHuemUo  mkUuM  M.  Brë,  Mef,m 
UoU,  in  Am§1  e.  29  Jtm.  1A48  Sehmf^,  soiverei.  M«t  mixmud.  keedrqr. 
in  4  kol.:  «Verthoningke  ende  korte  besekrijf*  ▼.  't  «erliek  n^lgBlejA, 
.ens.'*  -^  Fraai  peëisi  door  B,  F.  t.  Berekeuroode ,  Landflaotor  eiKaert- 
maeeker  ▼.  H.  M*  te  "kHage.  br.  fol.  Hg.  1%,  mal  opechilft ca beiekr. 
55  dm.  br.  46  dm.  Zeer  geldtmuM, 

H67  (19  Mei.)  Afbeelding  v.  d.  sUg  bg  Roeroy,  wiaaria  Je  8pai^aai Jea 
Don  Franc,  de  Melo  totaal  geslagen  werden  door  den  Hertog  ▼• 
(Wagenaar  XI.  886).  Met  beaekr^r.  Door  Stmy.  Met  adrea  J.  ▼.  HUIei. 
Hg.  26,  met  beeekr.  42  dn.,  br.  84  dm.  br.  fol.  In  d.CataLr.  Veent. 
1858.  N^  443.  —  Orer  dexen  reldalag  ia  hier  aanwesig  aaa  paapUet: 
.Den  TeUalagk   Tan    Roeroj.    Ajnal.    1648.  8  U.  4«. 

1868  (18  Jaaü  «  10  Aag.)  Belegk  Taa  ThionTÜle  door  daa  Hartog  f. 
Enguien  (Wagenaar  XI.  887).  Kleia  pka  r.  de  stad  aiet  da  ai%ebmie 
belegeringswerken.  Bofenaaa  links  ket  portret  ▼.  Loaia,  Hertog  t.  Sag. 
in  medailk».  -—  Met  nitroerig  «Kort  en  waer  ferhaal  Taa  'tgaaa  in  de 
«Beleg.  ?•  Tionrille...*  is  Toorge? allen ,  begonnen  18  Joa^  1648.  Tt 
»Anut.  bq  Broer  Janss.  en  Jan  f.  Hlltat  b|j  de  Beon  en  kg  d.  Antcv 
»op  de  koek  ?.  d.  Prineengr."  Znd.  eenigen  naam  v.  grav.  gr,  ibi.  Hg. 
25,  met  besohr.  48  dm.,  br.  86  dm. 

1860  i,Plan   de   la    ? ille    et  Citadelle  de  Perpinyan.*^  ^  Met  adree  vaa  C.  l 
Vmeher,  br.  fol.  ^  In  Catal.  Munnika  Tan  Cleeff.  1860.  No.  408. 

1870  (10  Aag.  f64S.)  Spotprent  op  de  Spaigaarden,  na  ket  rerliee  ▼.  Breda, 
Perpignan,  Tbionrille  en  Catalonie,  (CommeKn  II.  140.)  net  opoekrift: 
UEepagaoi  dêtpouiUé,  en  2  rieiregelige  Fransche  rersjes.  Op  daa  foo^ 
grond  bidt  de  Spaqjaard  op  de  knieën  liggende  om  Muerieoréia  i  door 
den  Frtncme  wordt  hem  iqn  mantel  (Berpignian  en  Thumniié^  a^oomen ; 
de  Fortugmie  ontneemt  kern  sgn*  koed  {Fortugat)-,  de  BoUmdoiê  trekt  ken 
njn  wambnis  {Bredei)  nit,  terwgi  de  CaUUmm  met  iga  broek  (CMrisyar) 
heen  gaat;  in  het  yerachiet  linka  Ferpignian,  regta  Sedae.  Van  oad.  ia 
boekumk  5  TierregeUge  Franscke  rersjea  Tan  de  peraonea  op  da  plani 
Mei    adrea  ran   X   Boudan^  ke.    fol.    Hg.    81  dm.,  bc.  48  dm.  Zeer 

1871  Andere,  bQna  gelgke  apotprent  op  kei  Teriiea  dei  slag  van  Baerop  ea 
andere  staden  door  de  ^a^jaardm.  *-^  Een  Spaaniek  edelman  {Bom  Qvüo/) 
bidt,  op  de  knieëa  om  genade ;«eea  Franschmaa  trekt  hen  Moerop {(np  eea 
slip  Taa  ign  hand  geteekead)  Tan  sgn  achterste ;  een  Ctd^loomer  gaat  met 
zijn  broek  weg;  een  Franaohraan  sngilt  Ferpigman ,  ens.  Tan  zga  rok;  een 
Portageea  nat  ^u  koed  Foréugtd;  een  Hollander  neemt  agn  bnia  Breda 
en  Maasirieht  Kï  BoTen  in  de  pi.  »Dea  beroyden  Spagaiaeit.  —  L'Sspag- 
»nol  deapeoiU^.'*  -.«  Onder  de  pi.  een  HoU.  rers  ia  8  kol.  met  de- 
lelfde  opschriiaa   in   iMOtMelnad.  —  Corieaaa  aa    aeldaina  ayatpreot 


lé4S^  44.      Don  Cantelmo.  —  Beleg  v.  Saa  v.  Oent  26S 

zooder  nMm  t.  grav.,  adrei  of  jaar.  foL  De  pU  hg.  21,  mei  ?en  87* 
br.  80  dm.  —  In  den  Atlas  ▼.  d.  Heer  A.  t.  Stolk  te  Rotterdam. 

1872  (4  Sept.)  „Don  Cantelmo  tot  Burgerhont  b^  Antwerpen  geslagen."  (Wa- 
genaar.  XI.  888.)  Afbeelding  t.  het  slagreld,  met  borenstaand  insehrift 
in  de  plaat.  Zonder  naam  van  grav.;  gemt.  bovenaan  links:  TtPêedtdêel, 
Tol.  146.  br.  fol.  Uit  Commelin.  Fred.  H.  1651. 

1878  Geheel  als  voren,  zeer  fraa^'e  geêttte  copie  der  bovenstaande  slechte  plaat. 
(Door  D.  Sioop.)  Met  hetz.  bovensehrift  Gemt.  bovenaan  regis:  Ttoeêde 
dea,  Fol.  i46.  br.  fol.  Uit:  Commelin,  Fred.  H.  1682. 

1874  (1644.)  Nieuwjaarsprent  v.  de  Hellebaardiers  v.  het  Hof  ie  's  Hage.  — 
In  het  midden  een  Oranjeboom,  waaraan  het  wapen  van  den  Prhis  v. 
Oranje;  ter  sgde  2  staande  hellebaardiers.  Met  gedmkt  Fransch  enHoll. 
vers.  kl.  fol.  Zeer  zeldzaam.  Zie  Catal.  Mnnoiks  T.  Cleeff.  Ne.  518. 
Verkocht  voor  ƒ6.— 

1875  (Mei.)  Terugkeer  van  Prins  Joan  Manrits  nit  Brazilië.  (Wagenaar  XT. 
371.)  Afbeelding  van  de  vloot  die  hem  temgvoert.  Naar  en  door  F. 
Fott.  PI.  54  nit:  fiarlaei,  Res  gestae  in  Bras.  1647.  gr.  fol.— Hierbq 
de  pi.  N».  5  nit  hetzelfde  werk  vertoonende  do  vlooi  die  don  Veldmaar^ 
schalk  in  Oei.  1686  naar  Bratilie  voerde. 

1877  (20.  28  JanQ.)  »De  stadi  Valkenburg  overvallen.  —  De  stadi  Dalen 
«verrast,"  den  20  en  26  Jnnq.  -—  De  profilen  der  beide  steden  in  het 
Lnxembnrgsche  mei  eenige  miterg;  door  Steenkalf,  kommandani  van 
Maastricht  ingenomen.  —  Twee  afbeeldingen  boven  elkander  op  I  bl. 
br.  fol.  Gemi.  bovenaan  regis:  Tweede  deel,  Fol.  189.  UH:  CommeHB, 
Fred.  H.  1651. 

Hiervan  is  eene  zeer  slechte  copie  in  de  uitgave  v.  Commislin  v.  1652. 

1878  (28  JolQ.)  Beleg  en  verovering  van  Grevelingen  door  den  Hertog  van 
Orleins.  (Wagenaar  XI.  367—371.  Aitzema  H.  981.)  —  Plan  der  stad 
in  hei  midden,  met  het  ver  omheenliggend  land;  bovenaan  de  zee  mei 
de  Hollandscbe  vloot  en  de  Hollandsche  schepen  die  de  haven  blokkeeren. 
Met  Fransche  inscriptien,  naar  Uieker,  door  S.  de  JBeaulieu.hr,  tol.  Hg. 
50,  br.  61  dm. 

1879  Profil  V.  Grevelingen,  met  de  belegeringswerken  op  dea  voorgrond.  Naar 
Rieher  en  de  Beaulieu,  door  N,  Coehin,  br.  fol.  Br.  61,  hg.  22  dm.  — 
Deze  plaat  schgnt  een  onder-  of  bovenstuk  der  vorige  plaat  ie  zqn,  daar 
die  met  eene  dergel^ke  rand  omgeven  is,  enz.  ' 

1880  Nagenoeg  als  voren,  doch  omgekeerd;  onderaan  de  zee  met  de  schepen. 
Mei  Laignsche  en  Duitsche  inscriptie  en  uitlegging  der  No.  B — Z.  br. 
fol.  Uit  een  Duittch  werk. 

1881  Beleg  v.  Grevelingen.  Kaart  v.  het  land;  onderaan  regis  plan  der  ves- 
ting. Mei  adres :  Amst.  Com.  BancierU.  br.  fol.  Uit:  ^^!mw,  Siedeboek.  — 
In  den  Atlas  v.  den  Heer  A.  v.  Stolk  ie  Rotterdam. 

1882  (28   JolQ   tot  5  Sept.)   Het  Sas  v.  Gent  door  Frederik  Hendrik  belegerd 
a  sedert  28  Jnlg  en  ingenomen  6  September  (Wagenaar  XI.  867—870,  Aitaema 

II.  1006 — 1008).  —  Plan  v.  het  stadje  Sas  v.  Gent  mei  het  omliggende 
land;  bovenaan  regis  Axel,  links  Philippine,  daaronder  Assenede,  en  onderaan 
Selzate.  Voorts  onderaan  regis  een  lediggebleven  vak  mei  bovensehrift: 
,Het  Sas  V.  G.  Belegert  28  Jnlg  enz."  Mei  adres  r.  C,  J,  FiacAer, 
fol.  Hg.  44,  met  Verhael  69  dm.,  br.  55  dm. 

Onder  deze   plaat   het:    «Cori  Verhael  der   gelegenth.  en  de  Beleg.  v. 

84 


366  Beleg  v.  b.  Sas  v.  Oeni.  IMI 

.'tstereke  Fort  S.  t.  6./'  berattende  het  ?erkaal  t.  lu  bdcg  tot  8Aif. 

in  6  kol.  naast  elkander ,  met  adres  ?.  C  /.  Viudker. 
h  Dexelfde   kaart,   doch  onder  h.  Holl.  opsdirift  nog  een  deigelqkiakt 

Fransch»  en   in  h.  ledig^bleven  tak  een  profil  t.  Sms  t.  Gent;  foofe 

aan  weertsgde  de  Holl.  en  Fransehe  besdudgr.  sqnde  een  lierdnik  f.  k. 

Verkoel  bg  de  roorgaande  plaat,  doek  gaande  tot  het  einde  ▼.  li.  bdcf, 

met  de  Artiemlen  geaceordeert ,  ieder  in  1  fol.  kolom. 

Hieronder  behoort  waarsehgnlgk  de  üyUocJU  (N*.  1890.)  De  kaart  kg.  M 

dm .» met  Ujttocht  62  dm .» br.  66  dm . » met  Verhaal  86  dm.  -->  De  kiait  ii  ii 

den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  te  Rotterdam ;  Verheuitxk  UyUaekt  tq  w^ 
1888  Geheel  als  ?oren,  doch  ?erkleind.  Het  Dnitsch  inachrill  ondeman  liab: 

,Der   Sass   t.  Gendt....  erobert  6  Sept.  dieaet  jahre."  kl.  br.  fol.  Cit 

een  Dnitsch  werk. 
1884  Hetselfde  op   1  blad,   nagenoeg  als  Toren;  onderaan  linke  eenige  gefsé- 

ten;   regts  een  Holl.  en  Franteh  insehrift  naait  elkander.    Me(  ad^  t. 

a  /.  Tiueher.    br.    fol.    Uit:  Bleou,  Stedeboek.  —  In  den  Atlas  f.  l 

Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 
1886  Hetselfde  doch  eenignns  verschillend  en  verkleind.  Zonder  Axel  en  Pki* 

lippine.  Met  insehrift  onderaan  regts:   JtLti  Sas  t.  Gend....  verovert  6 

i,Sept."   Gemt.    bovenaan    linksx   Tmeedê  deel.  Fol.  188.  br.  fol.  XJ'éi 

Commelin,  Fred.  H.  1651. 

1886  Hetselfde  geheel  als  voren,  doch  omgekeerd;  Assenede  r^ta«  hetiasekiifi 
links.  br.  fol.  Uit:  Commelin,  Fred.  H.  1652. 

1887  Hetselfde,  doch  gehefd  anders.  Ia  het  midden  het  Sas  met  de  groots 
Schans  Rapenburg ;  boveoaaa  links  Selzaie,  onderaan  regta  Philippine. 
Met  uitlegging  in  Fransch  en  Lat.  op  de  kaart  en  Lat^asch  inschiïft.  — 
Van  acht.  bedrukt  met  het  Hollandsch  verhaal  v.  dit  beleg.  gr.  fol.  (Jit: 
Bleau,  Stedeboek.   Gekleurd, 

1888  Hetselfde,  doch  geheel  anders;  in  het  midden  links  het  Saa,  daar  tegea- 
over  regts  Axel,  bovenaan  links  Philippine.  Met  insehrift:  i,Nienwe  af* 
«beeld.  v.  't  Sas  v.  G.  enz.  Amst.  bg  Com,  JDamkerUc .**  br.  fol.  Br. 
36,  hg.  26  dm. 

1889  „Perfecte  Afbeeidinge  van  't  Sas  v.  Gondt."  —  Grooter  plan  v.  het  Ssi 
en  V.  het  fort  Rapenburg.  Van  onderen  een  afsonderlgk  plan  van  't  Ra* 
penburgh,  door  2  mannen  op  eene  piek  dwars  opgehangen.  Bovenaan 
links  eene  kleine  afbeelding  der  wal  van  het  Sas  en  daaronder  uitlegging 
der  letters  o — «  op  de  plaat .  Van  onderen  een  »Cort  Verhael  v.  de  beleg. 
»van  't  ...Fort,  ens."  in  5  kol.,  gaande  tot  26  Aug.;  vermeerderde  her- 
druk V.  h.  Verhael  bg  No.  1882a.  Met  adres  v.  C.  J.  Viêeeker,  1644. 
br.  fol.  Hg.  38  dm.,  met  Gort  Verbael  65  dm.;  br.  48  dm. 

Van  dese  kaart  berust  in  het  Archief  der  Genie,  Veldslagen  No.  525,  eene 
andere  uitgave  zonder  de  afbeelding  der  wal;  de  uitlegging  is  niet  gelgk 
hier  in  een  schildje  en  gaat  slechts  van  o— e. 

1890  ,Den  uyttocht  van  't  Sas  v.  Gendt."  —  Fraaije  afbeelding  v.  d.  nittogt 
V.  het  garnizoen,  enz.  op  2  aaneen  behoorende  bladen;  links  *l  Sae  vos 
Oend,  regts  in  het  verre  verschiet  Gendi.  Met  bovenstaand  opschrift  en 
uitlegging  der  letters  a — g  op  de  plaat.  Fraage  grav.  zonder  naam.  De 
beide  bl.  aan  elk.  br.  84  dm.,  hg.  17|  dm.  Zeer  seUbeum. 

Deze  plaat  zal  waarsch^nl|j^^||Hm  onder  de  liMMÉHB  ^  plüt 
No.  1882,  hoewel  se  niet  i»i^^^|h/^-  d-  HottJ^^H^, 


il|jjLj||Mm  on 


Héi,  45    Beleg  v.  h.  Sas  v.  Oeni  —  Deensehe  oorlog.         267 

1891  Orangien$  Zeegenkroan .  —  Zinneprent  op  het  innemen  T&n  Sis  y  .  Gend  en 
tndere  overwinningen.  —  Het  Yereenigd  Nederland  biedt  Frederik  Hen- 
drik een  laawerkrans  aan ,  ter  z|jde  de  afbeeldingen  der  veroverde  ateden. 
Door  C.  de  Fat,  Met  gedrukt  Holl.  vers.  gr.  fol.  —  Zie  Catal. 
Munniks  v.  Cleeff,  1860.  No.  518.  —  Deze  plaat  is  zeker  dezelfde  als 
No.  1678,  die  in  1682~ter  verheerlqking  der  verovering  v.  Maastricht 
gediend  heeft. 

1892  Oranjens  Zegenkrant.  —  Zinneprent  op  Frederik  Hendrik  en  z\jne  over- 
winningen. —  De  Prins  te  paard,  gekroond  door  de  Faam;  in  het  ver- 
schiet de  belegering  v.  Sas  v.  Gent,  ter  z^de  af  beeldingen  der  verwonnen 
plaatsen.  Door  C.  de  Pat,  Met  Fransche  verzen  en  1  blad  gedmktHoli. 
vers.  br.  fol.  Zie  Catal.  Munniks  v.  Cleeff,  1860.  N».  524.  Verkocht  voor 
ƒ11.50.  —  Is  waarschgnlgk  dezelfde  plaat  als  No.  1702.  Zinneprent 
voor  Maastricht,  nu  op  deze  gelegenheid  toegepast. 

1898  (23  Oct.)  Zeeslag  tnsschen  de  Deensehe  en  Zweedsche  vloten  in  Je  Belt, 
de  laatste  bijgestaan  door  de  Hollandsche  vloot  onder  Maarten  Thyssen. 
(Commelin,  Fred.  H.  II.  172.)  — >  Op  den  voorgrond  het  gevecht;  het 
schip :  de  Lindworm ,  in  brand ;  in  het  verschiet  links  het  eiland  Tenteren, 
in  het  midden  Kiel,  regts  Lalani,  Met  1  reg.  bovenschrift:  PraeHmm 
navale  inter  Suecoftt  Lanot,  Ao.  1644;  links  het' Zweedsche,  regts  het 
Deensehe  wapen.  Met  1  reg.  onderschr.  ,t  Jaer  1644  dit  men  taeAt  — 
den  28  Oct,  WijnuuienU  doch '^  en  16  reg.  vers  :  Siet  hier  twee  Vloten  twt. 
Fraage  plaat  zonder  naam  v.  grav.;  met  adres  v.  C,  J,  Vittcher,  br.  foL 
Hg.  41,  br.  52  dm.  —  Deze  plaat  heeft  eeue  groote  overeenkomst  met 
NO.  1809  en  1810,  Pugna  navalis,  doch  deze  is  zonder  N». 

1894  Geheel  als  voren,  doch  verkleind,  met  hetzelfde  bovenschrift;  met  Dnit- 
sche  uitlegging.  Zooder  naam  v.  grav.  br.  fol.  Dit  een  Duitsch  boek. 

1895  Kaart  v.  de  Sond  en  de  positie  der  Zweedsche ,  Hollandsche  en  Deensehe 
vloten.  Met  Latijnsch  en  Duitsch  bovenschrift.  1644.  br.  fol.  Uit  het- 
zelfde Duitsche  boek  als  de  vorige  pi. 

1896  (I64tf .)  «Calender  nae  den  nieuwen  ende  ouden  stgl,  op  't  Jaer  ons  Heeren 
«ende  Salighmakers  J.  G.  1645."  —  Opschrift  boven  een  groot  wit  veld 
waarin  een  almanak  behoort;  aan  weersz^'den  6  plaatjes,  de  12  maanden 
vertoonende;  daarboven  een  zinneprent,  des  werelds  toestand  (links  de 
oorlog  en  regts  het  burgerlek  leven)  vertoonende,  waarover  Demoeritut 
en  HeraclUut  een  gesprek  houden,  dat  onderaan  in  12  vierregelige  vers- 
jes afgedrukt  is.  — -  Fraajje  plaat  zonder  naam  v.  grav.  Hg.  55,  br.  48 
dm.  gr.  fol.     Zeer  zeldzaam, 

1897  Dez.  zinneprent  over  des  werelds  toestand  (doch  zonder  Calender  en  de  plaatjes 
der  12  maanden).  Latere  druk  met  verandering  van  letter  P.:  Bet  gheettelick 
Babel  in :  Roma.  —  Onder  deze  plaat  12  vierregelige  Duitsche  strophen  met 
opschrift:  Mundi  tgput  vanitaiit,  d.  i.  Eygentl.  Erklarung  dieser  eytelen 
»u.  zergangl.  Welt,  von  zwejen  Philos."  —  en  onder  de  Duitsche  versjes 
eene  lange  Holl.  zamenspraak  in  verzen  van:  J)en  lachenden  Demoeritnt 
en  den  tchregenden  Heraclitut,  Met  adres  v.  Jan  v.  Hilten.  Zonder 
jaar.  gr.  fol. 

1898  (11  Jan.)  Brand  van  de  Nieuwe  Kerk  te  Amsterdam.  (Wagenaar,  Amster- 
dam. I.  544.)  Zeer  klein  plaatje.  12^.  —  Hetzelfde  proef drvk. 
Hierover    bestaat   een    boekje    v.  Q,  Lamberis,  de  brand  der  N.  Kerk  te 

'^       Amst.,  verschenen  in  1845  bg  W.  Willems.  8o.  16pp. 


268  Tnnmnitig  tui  Micdgk  ma  BvüêL  Wk 

1899  (22  JbbQ  —  f  J«l«.)  Het  Fort  MMQk  (bq]>uidnriMi)aowéfliBiri^ 
?M  Orieant  op  de  Speaniekea  fMoaea.  (Wageaaar,  XI.  S90.  —Ba 
werd  ia  Deceoiber  door  de  Spaaaa^ea  h&rmommm.  Wag.»  ZI.  W.)- 
Kaart  ?.  k.  atraad;  oaderaaa  liaki  kei  dorp  Mmrdjfeè,  knoyi  tp  khÉ 
Bidden  het  Fori  Mërdyck;  aieer  regta  de  aekaaa:  HomUm  Wmmèmk;  n^ 
Dajakerken;  —  boren  deae  kaart  eeae  afnaderlgke  afbeeUiag  ▼•  k.  ikmi 

linki  het  Fort  M.,  regU  de  lehanfl:   Hoatea  Wambnia.  Hei  1 aaiia 

*t  Fori  MMTéüek....  m  't  Uwem  affeU^temt  Joor  C.  Ffu$eiérJd.J ^ 
jongen.)  Met  adres  ▼.  C.  J,  Vittdker,  —  Hieiiig  eeae  WaekiS«iag  a 
ket  Holl.  en  Flraaaek,  in  4  kol.  met  ope^rift:  Cori  F€fkmH  9.  k.  ht 
Mard^,  tijm  gkeltf,,  èêis^.  im  1645,  eas.  br.  fol.  Hg.  S8,BMtbaek. 
S2  dm.,  br.  44  dm. 

1900  Hetselfde.  —  «Plan  dn  Fort  Mardiek  et  de  aes  attaeqnea  ea  l'aa  16tf 
.par  Ie  Dne  d'Orleana."  Door  S.  dê  BHuUiêu.  —  Kaart  ▼.  k.  ttml 
alleen  met  k.  Fort  in  ket  audden»  en  daarródr  de  HoUaadaeka  fiMt 
onder  Tromp.  Br.  fol.  —  Ben  kaart  sck^nt  nii  iUbn^  fMndikodr  tr 
ign.  Van  ackt.  niet  bedmkt  Het  is  eene  jnist  oaifekecvde  eofj  ?.  ^ 
kaart  ▼.  BeaulUm,  in  dea  Atlaa  ▼.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  te  Bott. 

1901  (28  Aag.)  Hngo  de  Groot  sterft  te  Rostoek.  —  Prmalgraaf  voor  ksai  ii 
de  Onde  Kerk  te  Delft  opgerigt  Naar  E.  t.  ZwoU»  door  J.  a.  d.SfnfL 
gr.  fol.  <—  Ulerbg  aftond.  ket  Lat.  Ters  Taa  P.  Banaaaaaa  Sec.  «a^ 
Holl.    yertal.   ?.   Onder   de  Wgngaart  4^. 

1902  Afbeelding  v.  k.  beraamde  Pronkgraf  ?oor  Hago  de  Oroot.  Naar  M. 
VêrhMht  (den  beeldkonwer) ,  door  /.  C.  FkiUpt.  fol.  Uit  Braad,  letes 
V.  de  Groot. 

1908  (28  Stpt.  —  S  Ne?.)  Beleg  en  feroTcring  fan  Hnlst  door  Fraderik  Hsa- 
drik.  (Wagenaar,  XI.  898,  894).~Groote  kaart  ia  4  br.  fol.  Uadea  taa 
den  Folder  eo»  Ntmeu,  (in  Zeeland),  waarin  Holst  ligt,  —  door  esae 
breede  gebloemde  rand  ferbonden.  Links,  ket  E^kgtd,  regta  kei  8éef- 
tinger  Ooi;  in  het  midden  de  stad  en  de  belegeringswerkea ;  foortabofea- 
aan  een  groot  profil  van  Hnlst,  met  krggsrolk  er  Toor;  daarnaaat  liaks, 
afbeeldingen  ran  4  forten,  en  onderaan  eene  plaat  fan  den  orertogt  dsi 
Prinsen  ofer  de  Schelde  bg  Dendermonde.  Alles  fraai  gegraraerd  door 
A.  SaiUvoort,  —  i,Afbeeldinge  op  wat  wgze  het  Spaens  Gamisoea  njids 
.Stadt  Halst  is  vertrokken.  Den  5  No?.  1646.**  Opschrift  boven  eeae  frasi 
geëiste  afbeelding  van  dezen  oittogt,  op  4kl.  4o.  aaneen  behoorende  blaad- 
jes; onderaan  een  regel  cnrsgf,  uitlegging;  regts  de  stadt  Hnlat,  links  de 
geheele  bezetting.  Zonder  naam  ▼.  graT.  (A.  Ssmivoorif)  ZeUÊomm,  — 
Hierbg  eene  oitroerige  beschrg? .  ia  8  koL  in  het  Fransch  t.  k.  bal^ 
en  bemagtigen  der  stad,  met  adres:  Breda,  ckei  J(ir.  Ses^soor^  et  ^  Amst 
Gom.  Danckertss.  1848.  Deae  besckrg?ing  bekoort  ter  weersigde  Tan  deis 
kaart  en  t.  den  nittogt.  —  De  beschrgring  bestaat  ook  aan  h.  Ministerie 
▼  .  Oorlog  in  h.  Hollandseh,  met  8  reg.  opschrift:  «BeschrgT.  d.  Stadt 
«Halst  en  hoe  deselve  belegert  is.  Bg  Abr.  SandToort."  Zonder  jaar. — 
De  4  bl.  der  kaart  zgn  te  samen  hg.  82  dm.,  met  oyttogt  99  dm.,  br. 
107  dm.;  met  beschrgT.  148  dm.  teer  frtd  en  teMstmm. 

1904  Beleg  van  Hnlst;  als  Toren,  doch  verkleind  en  eenigiins  verkort, 
zonder  de  schans  Sandberg,  die  op  de  Torige  kaart  geheel  boTcnaan 
regts  ligt  Met  Holl.  uitlegging  der  n*.  1 — 86  op  de  kaart.  Geleek,  en 
geaieten  door  Jok.   t.  Dmvmi^0ÊÊÊiÊiÊm   v.    /.  B(kmÊMlÊ^  mkt. 


mi*  Beleg  ea  inneïtiipg  tui  Hnlsi 

bedrukt  met  do  Lat^iiMhe  beiehryTing  t.  h.  beleg.  br.  fol.  Vi%  BUmm, 
Theatram* 
IMS  Hetielfde,  Degenoeg  ali  foren,  doch  aai  de  regtengde  Teel  nitgebreidar 
dan  de  beide  ?orige  kaarten,  Tertoonende  sog  de  forten  Spinola  en  Kiel- 
dreeht  en  de  Kreek;  ala  ook  bet  land  ?.  Bereren.  Van  ond.  linka  en 
regta  de  afbeelding  ?an  8  forten.  Met  adres  ▼.  C.  /.  FuicAer,  Hg. 
86,  br.  41  dm.  br.  fol. 

1906  Uetielfde,  geheel  anders;  in  het  midden  Hnlst,  daaronder  Sandberg,  en 
r              onderaan  regts  het  fort  St.  Anna ;  links  Spinola  en  Kieldrecht ,  waaronder 

een  klein  profil  ?.  Hulst.  Gemt.  boTeoaan  links  i  Tiuêéê  dê§i  f.  208«  kl. 
,  br.  fol.  Uit  Commelin,  Fred.  U.  1661. --Deielfde afbeelding^ doebgroo- 

ter,  ook  met  profil  ▼.  Holst,  (waarschyniyk  nit  het  Stedeboek  i*BiêÊM\ 
in  den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  t.  Stolk  te  Rotterdam. 

1907  Als  Yoren,  doch  geheel  omgekeerd;  regts  de  forten  Spinola  eni.,  en  het 
B  profil.  Gemt.  regts:  Ttoeede  deel  f.  208.  br.  fol.  Uit  Gommelin,  Fred. 
,              H.  1652. 

r  1008  Profil  v.  Holst,  (grooter  dan  op  1908),  waaronder  regts  eene  af beeiding 
▼.  h.  maken  eener  galerg  om  in  de  stad  te  komen.  —  HierbQ  een  plaatje 
met  7  afbeeldingen  (4  boten,  8  onder),  Tertoonende  de  6  forten  en  de 
wal  en  conterscharp  ?.  Halst.  Zonder  naam  ?.  gray.,  doch  als  de  platen 
▼  •  Fiêteher»  Het  profil  is  hg.  16,  br.  42  dm.;  het  and.  plaa^  hg.  IS, 
br.  29  dm.  Beide  behooren  seker  bg  eene  grooie  plaat,  efen  als  de 
beide  yolgende  beschrg?ingen : 

l^  «Kort  Terhael  y.  d.  gelegenth.,  h.  opeomen  en  d.  te^enw.  standt 
.d.  sUdt  Hulst."  — ,Bref  narre  de  la  sitnation . . . .  de  Httltt"  In  2  kol. 
?an  1^  bl.  naast  elkander,  behelaende  het  verhaal  ?.  h.  beleg  en 
de. artikelen  van  oyergave.  Hg.  62,  br.  80  dm.  -—  2*.  lea  ander 
blad  gr.  br.  4fi.  2  kol.  naast  elkander,  b^nn.:  «Goedwillige  Leser. 
vWg  geven  hier  de  Caerte  en  gelegenth.  v.  de  stereke  stadt  Hulst,  ge- 
«Igck  die  tegenwoordigh  is,"  bevattende  het  veriiaal  van  het  beleg  tot 
6  Oct.  Hg.  24,  br.  26  dm. 

1909  Sitnatiekaart  van  de  wegen  naar  Hulst  en  de  ligging  der  versehillende 
Hollandsehe  legereorpsen.  «Gemeten  en  gecaerteert  door  my  /.  Wiekuum» 
.1646."  Origineele  teekening  met  uitlegging»  eenigxins  beschadigd.  Hg. 
47,  br.  64  dm.  br.  fol. 

1910  Nagenoeg  als  voren,  doch  grooter,  ofschoon  over  eene  kleinere  oppervlakte ; 
de  vorige  is  op  eene  schaal  van  100  roeden,  deie  op  50  roeden.  Origin. 
ieekening  sonder  naam.  1646.  Hg.  50,  br.  64  dm.  gr.  fol. 

1911  ^Pen  tocht  van  'tSpaens  Guamesoen  uit  Hulst,  den  5  November  1645."— 
Afbeelding  v.  dezen  uittogt ,  veel  uitvoeriger  en  grooter  dan  die  by  N*.  1908 , 
in  8  breede  kl .  fol .  aaneenbehoorende  bladen ,  gem^ .  a .  ^ .  e .,  met  het  boven« 
staande  opschrift  op  b.,  eengeiigt  op  Hulst  en  uitlegging  der  letters «—/ 
op  pi.  'r.;  pi.  a  bevat  de  voorhoede  v.deooptogt,  links  eene  groote  tent, 
in  het  verschiet  Voorhouie,  en  de  naam  van  den  teekenaar  (en  graveur?) 
Jaeob  Mertti  de  Jonge,  Met  adres  v.  C.  «/.  Vieteker,  De  8  bl.  te  lamen 
br.  87  dm.,  hg.  24  drs.  br.  fol.  Zéér  fraa:^  en  teldemmê  plaat. 

1912  „ITjttoocht  der  Stadt  Hulst."  Opschrift  onder  eene  uitlegging  der  letters 
A— X,  bovenaan  op  de  regtsche  plaat  van  eene  voorstelling  in  2  br.  fbl» 
bladen  van  desen  uittogt;  op  het  linksche  blad  de  wallen  van  Hulst 
en  de  forten  Nassou,  Spinola  en  Kieldrecht  in  het  verschiet.  Zonder  naam 


270  Spotpraitaii  op 

V.  gn?.  met  adm  t.  Btmi,  «.  d.  Moeyem.  De  8  bl.  te  ibbmi  \ni  ' 
82  dm.,  hg.  87  dm.  Zeer  fraai  en  uldtaam, 
1018  KAtrt  y.  h.  land  van  Holat  na  de  ?ero?ering  der  eted;  linke  de  mir 
de  Leye,  en  bo?enaan  de  Tetting  't  Sae,  onderaan  Oead;  ngta  befcm 
HaUt  en  daarliq  alle  forten ,  eni.  -«  Oeteetende  eostemponuae  Inert»  mvnf 
tetena  de  eopie  v.  een'  brief  y.  F,  tte  Fereepmi^  meldende  welke  farto 
na  de  veroTering  geslecht,  welke  behouden,  en  die  welke  nogiaSpemckt 
handen  iqn.  —  Zeer  euriemêe  kaart  op  papier;  kg.  42  dm.,  br.  17  km. 
br.  fol. 

1014  Zinneprent  op  ket  ellendig  lot  Tan  België  door  den  oorlog.  -»  ^DerOMÜ- 
9  lianen  nyt-vaert;  mitegadera  de  Vlaemeehe  Melek-koe«    Weer  in  daeriyik 
.  vertoont   worden   den   bedroefden  toettant  der  Terheerde  ProTintiea  m 
«Oost   en   Weat  Vlaend. "    Sene  groote  koe  met  het  wapen  ren  HoDni 
op   het   Iqf,   wordt  door  den  Franichman  (den  Hertog  t.  Sngnien??)  hg 
den  eenen  hoorn  geleid,  door  den  Hollander  by  den  anderen  hoorn  mt" 
gebonden;  twee  Spanjaarden  liggen  op  den  grond  en  migen  aen  deoytn; 
eene    Vlaamsche   Trouw  ligt  gdknield  handenwringend,  en  een  Vlaaaaeke 
Priester  tracht  de  koe  bq  den  staart  temg  te  honden;  achter  hen  staat  it 
Vlaamsche   soldaat   zeggende:  «Ghy  moet  ritsen  naer  Spagnien,  -—  Boor 
^leli  jeack   en  Orangien."    In  het  yersehiet  JDttynkerdem .     Met  afinad. 
Tenen   in   het   Hollandseh   en  Fransch   in   4  kol.,  met  borenataand  op- 
sehriA.    gr.    fol.    br.    88   dm.,   hg.   86  dm.,   met  Ters  47  dm.    Uir 
teêdMOëM,  Zonder  naam  t.  grav.   of  eenig  adres  of  jaar.    —  Zonde  dea 
plaat  wel  jnist  op  dit  jaar  passen  P 

1015  Spotprent  op  de  Spanjaarden.  —De  Spaaasche,  Fransohe,  HoUendscke, 
Portngeesche  en  andere  Hanen.  —  Vooraan  gaat  een  groote  haan  (A) 
gelaarsd,  met  groeten  degen,  ringkraag  en  groote  staart,  waamit  de  aek- 
ter  hem  loopende  Fransche ,  Hollandsche  en  Portngeesche  hanen  de  Teeres 
1—5  knippen  (nl.  Pcrpignan,  Arras,  Thionville,  OreTelingen,  ens.)  ^ 
Hieronder  eene  uitlegging  der  n^.,  welke  met  n^.  6  eindigt.  Op  dit  Ex. 
is  in  ÜS.  bggefoegd:  No.  6  Hulst,  nl.  een  der  Teeren  welke  nog  uit 
den  staart  geknipt  worden  en:  «Extract  uit  seecker  schrgTen  Tan  Pster 
» Jacobns,  Prior  t.  h.  Angnstgner  klooster  te  St.  Lnear,  sgnde  ees 
^Tisioen  hem  in  d.  nacht  Tcrschenen  en  aen  sgn  consyn  tot  Antwerpen 
» overgesonden .  Amst.  voor  d.  auteur.  4  Not.  1646."  —  Scherpe  en 
londerlinge  spotprent,  br.  fol.,  hg.  86,  met  «Extract"  4S  dm.,  br.  83 
dm.     Zeer  Meldtaam. 

1916  Spotprent  op  den  ondergang  ran  Spanje  (?)  in  eene  groote  en  16  kleinere 
Toorstellingen .  — -  In  het  midden  staat  een  toren  (de  Castil.  macht)  op 
een  zandgroud ,  die  door  de  xandhazen  («de  Oranaatsche  Tolkpn')  wordt  om- 
gewoeld en  ondergrayen ,  loodat  de  toren,  waartegen  bovenaan  een  Noordsche 
bok  (Zweden)  herhaaldelqk  stoot,  xeer  wankel  staat;  achter  den  bok  de 
woorden  uit  den  hemel:  Mêne,  Mene,  Tekel  Uphareim;  dolphynen,  (de 
Fransche,  Hollanders  en  Portugeexen)  swemmeo  naar  den  toren  en  be- 
dreigen dien.  —  Rondom  16  afbeeld.  (A=Q)  Tan  de  wreedheden  der 
Spanjaarden  onder  Alya  in  Nederl.  en  in  de  West-Indiëo  gepleegd.  — 
Hierbg  eene  afxond.  uitlegging:  «Verklar.  y.  dit  Visioen  ofte  Ghesichte 
vOTer  d.  eyndel.  ondergangh  ende  Tal  t.  Castilien",  in  8  kol.;  daaron- 
der een  soort  t.  brief  t.  Theoph.  Flau[Ti  over  hetx.  in  enrsqf,  lager  de 
^  nitlegging  in  Tenen  Tan  de  plaat  en  Tan  A^<2.,  en  der  n*^.  1—11  door 


143^47.  Dood  v.  d.  Spaanschen  In£EUit  en  Frederik  Hendrik.      271 

R,  £,  gr.  fol.  De  pi.  br.  37  dm.,  hg.  82,  met  aitlegg.  60  dm.  Zeer 
zeldzaam.  Ofschoon  deze  plaat  zonder  eenig  jaar  is,  geloof  ik  nair  gra- 
Tore  en  druk  te  oordeelen,  dat  die  in  dit  jaar  te  huis  behoort. 

17  Twee  allegorische  platen  op  den  staat  des  lande,  en  tegen  hen  die  N»> 
a  derland  hare  winsten  en  Toordeelen  zochten  te  ontrooven,  ten  jire  1644.— 
«De  HoUandsche  koe*'.  Met  onderschrift:  Ghy  Heeren  wachiert,  enz. 
(Door  E.  Hondius.)  Zie  Catal.  Monniks  ?.  Cleeff,  1860.  N^».  512. 
b  »De  HoUandsche  honden."  Met  onderaohrifi:  Wij  en  moeten  niet  te  ut- 
men  ihpen,  enz.  E,  E{ondiut)  exc,  —  In  den  Atlas  ▼.  den  Heer  Bo- 
del  Ngenhais  te  L.  —  Elke  plaat  hg.  20,  br.   16  dm. 

L8  Profil  Tan  fiergen  op  Zoom,  hoogst  uitvoerig.  Bovenaan:  Opdragt,  HoU. 
vers  V.  den  maker;  de  Holl.  Leeuw  en  het  stadswapen.  Lat.  vers  v.  /.  Tureq, 
en  Privilegie  voor  den  grav .  S,  de  Swaaf,  —  Van  onderen  de  beachryving 
der  stad  in  8  kol.,  Fransch  vers  v.  S,  de  Swaeff»  in  4  kol.,  HoU.  vers 
van  /.  Turcq,  enz.  in  8  kol.  Met  adres:  Middelb.  bg  A«  dt>Later« 
Boekverk.  op  de  markt,  1645.  De  pi.  in  4  aaneensluitende  bl.  hg.  84,  met 
vers  48  dm.,  br.  1,44  dm.  Uiterst  zeldzaam.  Berust  in  h.  Archief  d. 
Genie  aan  h.  Ministerie  v.  Oorlog.  —  De  stad  is  in  1622  door  SpinoU 
sterk  belegerd  (zie  n°.  1465 — 69.) ;  dit  plan  kan  voor  zoo  ver  ik  weet, 
niet  bij  eene  geschiedkundige  gelegenheid  vervaardigd  zgn,  en  doa  daarop 
niet  doelen;  aUeen  om  de  zeldzaamheid  opgenomen. 

19  (ii  Sept.  —  7  Oct)  Duinkerken  door  de  Franschen  onder  den  Hertog 
v.  Eogiuen  genomen.  —  (Wagenaar.  XI.  429.  CommeUn  II.  218.)  Kaarten 
plan  V.  Duinkerken  en  het  nabggelegen  land;  bovenaan  de  zee  met  de 
vloot  V.  Tromp,  die  voor  do  haven  kruist.  —  Naar  S.  de  Beaulieu,  door 
RicAer.  Br.  fol.  Hg.  50  dm.,  br.  61  dm .  —  Hierbg  eene  afaonderlgke  plaat 
met  een  uitvoerig  profil  v.  de  stad  en  v.  dit  beleg;  regta  de  zee.  Naar 
de  Beaulieu,  door  Cochin,  1646.  Hg.  21,  br.  61  dm.  br.  foL 

IQ  Hetzelfde  (nl.  de  groote  kaart);  naanwkeurige  copie,  doch  omgekeerd,  met  de 
zee  onderaan.  Met  inschrift  bovenaan  links:  «Plan  de....  Donkerqne  et 
«de  sea  attacq....  en  1646."  Zonder  naam  v.  grav.  br.  fol.  Hg.  44,  br. 
55  dm.  Uit  Bleau,  Stedeboek? 

21  (1647.  1  Jan)  Verlichte  Eeretempel  of  Katafalk,  door  de  Bnrgerg  te  Antwer- 
pen opgerigt  ter  eere  van  Baltbasar  Carel,  eenige  zoon  v.  koning  PhiUpa  IV» 
in  October  1646  in  bgoa  17-jarigen  ouderdom  overleden.  —  2  bladen  gr. 
fol.  V.  ongelijke  grootte,  den  Eeretempel  van  voren  en  van  ter  zgde  TOorttel- 
lende;  met  vele  inschriften  bovenaan,  en  v.  oud.  een  8reg.  Lat.  inschrift; 
op  de  groote  plaat  bovenaan  links  het  portret  v.  d.  Infant.  —  Praaqe 
platen  door  W.  Eollar,  gr.  fol .  De  eene  plaat  (voorsgde),  hg.  50,  br.  82 
dm.,  de  andere  pi.  hg.  51,  br.  50  dm.  Zeer  zeldzaam,  —  Hierbg  een  por^ 
tiet  V.  d.  Infant,  staande,  links,  in  ov.  met  Fransch  onderschrift  en  adres 
V.  P.  Aubry,  ifi. 

22  (14  Haart.)  Sterfbed  van  Prins  Frederik  Hendrik  (Wagenaar  XL  482.  Ait- 
a  zema    III.    157—172).  —  De  Prins,  te  bed  liggende,  waar  hg  4oor  Ba. 

Goethals  wordt  toegesproken,  omgeven  door  meer  dan  14  pecaonon» 
waarbg  J.  Cats.  Met  bovenschrift  in  een  banderol:  BadeL  uytgang  van 
S,  E,  Tred,  E.;  v.  ond.  de  namen  van  15  personen  in  8  koL  —  Naar 
A,  V.  d,  Venne,  door  C,  van  Dalen,  Hg.  85,  br.  89  dm.  gr.  fol.  Fraaiije plooi, 
b  Dezelfde  plaat,  latere  afdmk,  v.  acht.  bedrukt  met  het  gedicht  ?•  Cate: 
Doodtkiste  voor  de  levendige.  —  Uit  CiU'  Werken,  1700  of  1712.  foL 


272  Begnliniis  vaa  Fredarik  Hendrik. 

e  Hatnlfil^  nar  verkleind»  met  de  namen  ▼.  nl  de  tegeawoeriig  tf^\ 
ionen.  br.  4».  In  den  Atlet  van  Mr.  J.  T.  Bodel  NQeBhnle  ti  Uèê, 

102S  (Bairt.)   Preelbed   v.  Print  Frederik  Hendrik.     De  Prine  ligt 
a  op   een   ledekant,   waarroor  iQn   wapenschild  atnat;  eenige 
het  bed;  bofenaande  ?liegeode  iêMm  iqn  roem  nitMninade.  — 
dmk  Tan  eene  niet  firaaqe  doeh  telden  Toorkomende  plait. 
V.  grar.   br.   fol.   Hg.    26,  br.  84  dm.  —  Heeft  ae«r  veel 
met  de  plaat  ?•   b.  Praalbed  roor  Prins  Hnarite,  M*.  15Sf,  dié  ia  | 
il  grooter. 
5  Dexelfde  (P)  pi.,  vroegere  drak.   Naar  A,  v.  d.   Vimme  md  eif^  kmL\ 
MmiJUm.  Met  uitvoerig  ven  v.  A,  w.d,  Feiutê.  «Anieeld.T.li. 
i,Rnftbedde,  eni.  beginn.:  Hier  tiet  ghy  trenrigb  volek**  eiis.«  mal  ai» 
'aOrav.   bg   A.  Matham  en  Pt  v.  d.  Venne.    In  d.   AÜm  t.  Mr.  J.l' 
Bodel  Ngenhois  te  liOiden. 

1084  (10  Mei.)  LgkaUtie  v.  Prins  Frederik  Hendrik.  —  Z&Bt  «itvoerigii» 
stelling  van  deie  begrafenis  op  80  aaneenilnitende  br.  IbL  Uadei.  |rf. 
1—80.  Met  de  namen  der  aanweiige  eorporatiin  en  penoaeD  ia  daplÉa 
Naar  de  teekening  van  P.  Foti,  gegrav.  door  F,  No^*  MerlLI^ 
11,  br.  5ft  dm.  —  Hierbg  de  beschrgving,  getiteld:  «Bcgi 
1,8.  H.  Frederick  HenriclE,  eni.  Oheteeck  en  nTtgbeg.  d.  P.  iW,« 
«gheaneden  d.  P.  Nolpe"  Amst.,  gedr.  bg  N.  v.  RnvetteTB,  1611.  H 
bli.  gr.  fol. 

Voorts  een  afronderlgk  blad  in  8  kol. :  ^Memorie  v.  de  Ordra  op  ds  Br 
^graeflenis  v.  S.  Hoogh.  *s  Orav.  L,  BreeeieveU",  Zonder  janr.  ftd. 

1986  Hetielfde,  verkleind  en  op  1  blad  samengetrokken.  Met  boveaaAiift: 
«De  laatste  Igckplicht  v.  Z.  Hoogh."  in  7  boven  elkander  ttmk 
reeksen.  Van  ond.  met  uitlegging  der  n*.  1 — ^78.  Gemt .  bovaatnn Inb: 
Tipeedt  deel  f.  816.  br.  fol.  UitCommelin,  Fred.H.  1661.— Baflart 
in  de  volgende  nitgave  ia  veel  slechter.  —  Hierbg  8  Ex.  der  ipMemsrii 
«V.  de  Ordre  op  de  Begraef.  v.  S.  H.,"  eeoe  io  gr.  folio  in  8  kol.^ 
Z.  Breeekewli;  eene  andere  in  leer  kl.  fol.  londer  adres  en  eeae  8e  ii 
kl.  fol.  bg  O,  Erntt  in  de  Viamingstraat. 

1986  (JaaQ.)  Bouwen  van  den  (nooit  voltooiden)  toren  der  I^enwe  Kerk  ts 
Amsterdam.  —  Geometrische  afbeelding  van  den  grondslag  van  dien  te- 
ren (74  voet  lang  en  69  breed)  in  68  perken,  waarin  6868  maaten  gesU- 
slagen  s^n.  Met  1  regel  bovenschrift:  .7  SiotiMout  v,  dê  Nieuwe  Xerb 
Jtoom**  —  Van  ond.  een  »Kort  verheel  en  aenwgsingh  v.  d.  ongelaek 
.Brandt  van  de  Nieuwe  Kerck(N^  1898),  v.  outsgenaemtSt.  Katerinetot 
«Amst.,  mitsg.  v.  h.  wederopbouwen  v.  des.  en  vooral  T.  theyea  v.  d. 
«toom  (v.  87  Ang.  1646—6  Jnng  1647)  aen  voorn.  Kerek/'  Amst., 
/.  A,  Star,  Boeckverk.  in  de  Nieuwe  Kerckssteegh,  1647.  gr.  fol. 
Hg.  48,  br.  86  dm.  Eoopt4  telduuun.  Van  deze  pi.  heb  ik  sleehts  8 
Ex.  gexien. 

1987  (29   Aog.)   Treurig  voorval  te  Zaandam,   waar  een  stier  den  boer  Jaeeb 
a  Egk    vreesselgk    mishandelde    en    diens    hoogzwangere    vrouw    zoodanig 

in  de  hoogte  wierp,  dat  de  vrucht  haar  ontviel  en  een  huis  ver  werd 
gevonden;  man  en  vrouw  atierven,  doch  het  kind  bleef  in  leven.  — 
Afbeelding  van  eene  kamer  waarin  de  man  naakt  op  den  grond,  de 
vrouw  gekleed  te  bed  ligt,  de  heelmeeeter  en  omstanders  ataan  bg  hei 
bed.     In   bet  verschiet,   Knks   de  stier  op  bet  veld  den  man  miahande- 


47«  Stiers  wreedheid  te  Ziaandani.  278 

lende,  de  vroow  io  de  lucht  geworpea,  terw^l  het  kind  hatr  oatvalt. 
Aan  den  maar  in  de  kamer  eene  plaat,  vertoonende  het  afmaken  ?an  den 
woedenden  stier  in  de  Zaan.  Fraaie  plaat  door  C,  /.,  sonder  adrea.  — 
Van  ond.  het  verhaal:  Stiers  wreedheid  gepUegt  aan  Meester  en  Vrouw 
door  B,  Soet  (Soeteboom),  in  2  kol .,  daarnaast  in  8  kol,  5  gedichten  (i  t.  Ds. 
Bergins,  l  v.  H.  Soet)  op  den  f  ader,  moeder,  kind  en  stier,  enz. 
en  in  de  6e  kol.  de  verklaring  van  den  Chimrgyn  Mr.  J.  Pigge.  Met 
adres  van  Wiüem  Wittemtt,  te  Zaandam,  Boekrerkooper  op  den  Dam  bq 
de  Onde  Kerk  en  ▼.  Joott  Harigere  te  Amst.,  in  de  Gasthuissteeg  (bg 
den  Dam),  1647.  br.  fol.  Hg.  85,  met  verzen  45  dm.  ,  br.  52  dm. 
Zeer  eeldgaam,  1«  staat  dezer  plaat.  —  £ene  mnurschilderg  van  dien 
tijd,  die  tot  voor  weinige  jaren  in  de  Gerefonn.  kerk  te  Zaandam 
(Oostsjjde)  hing,  (welke  daarom  Bnllekerk  genoemd  werd,)  doohdoorverw 
oniigtbaar  gemaakt  was,  is  in  1869  van  de  verwlaag  ontdaan  en  geeft 
eene  andere  voorstelling. 

Zie  over  dit  voorval,  over  deze  en  nog  2  andere  pi.,  de  artikelen  van 
den  Heer  J.  Honig  Jz.,  in  den  Naieorteher ,  1869.  Bis.  181 — 151  en 
606—611. 

h  Dezelfde  plaat,  latere  afdrak  met  adres  v.  Ft,  Gooe:  —  De  verklaring 
en  gedichten  z\jn  hier  in  2  reeksen  boven  elkander,  ieder  van  6  kolom- 
men, gedrnkt. 

e  Deselfde  plaat,  veel  latere  en  zeer  afj^sletfn  drnk.  Op  de  plaat  is  een 
jongen  die  een  vlieger  oplaat,  bg  den  stier  geplaatst,  terwijl  deze  den  man 
miahandelt.  Met  dezelfde  verhalen  en  verzen,  in  6  kolommen,  met  een 
doorloop<ind  bovenschrift:  Stiers  wreedheid,  enz.  Met  adres  van  F,  Sa- 
deiaar,  Boekverk.  bg  de  Heysteeg  (te  Amsterdam.) 

28  (29  Aog.)  Hetzelfde,  geheel  anders ,  met  bovenschrift  in  8  regels :  » Siierê^ 
wreedKeydt,  enz."  Op  de  plaat  vooraan  de  atier,  die  den  man  omver- 
werpt; daar  achter  regts  de  stier,  de  vronw  op  sgne  hoornen  nemende; 
meer  in  het  verschiet,  het  afmaken  v.  den  stier.  Met  dezelfde  histor. 
aanteekeningen  en  verzen  als  op  de  vorige  pi.  en  verklaring  v.  d.  Chir. 
Mr.  Yreton.  Van  ond.  eene:  foevoeginghe.  Met  adres:  Amsterdam  bg  JP. 
ffan  Beueeeom,  in  de  Cal  verstraat  bg  't  Weeshuis,  naest  de  Keysers  Croon, 
1647.  De  pi.  hg.  19,  met  opschrift  en  beschr.  45  dm.,  br.  81  dm. 
Fraai  en  zekkaam, 

29  Hetzelfde,  doch  anders.  De  plaat  stelt  den  stier  voor,  terwgl  hQ  de 
vronw  opwerpt ;  links  ligt  de  man ,  regts  het  kind  op  den  grond.  Met  hetz. 
bovenschrift  en  v.  ond.  het  verhaal,  de  verzen  (vermeerderd  met  een  v. 
d.  Heelmeester  Yreton  {Angiitt)  en  P.  C.  Boots)  en  de  verklaring  v. 
Yreton  in  4  lange  reeksen;  daaronder  de:  Toevoeging  en  het  adres  v.  Hen- 
drik  Jacobu,  Soet  (Soeteboom)  te  Zaandam ,  boekverk.  aan  den  Dam  in  de  Witte 
Pers,  1647.  gr.  fol.  De  pi.  (door  P.  Nolpet)  hg.  10,  met  opschrift 
en  verzen  44  dm.,  br.   16  en  met  verhaal  80  dm.     Zeer  Meldtaam. 

80  Hetzelfde,  anders  en  kleiner.  Op  den  voorgrond  regts  de  stier  die  den 
man  mishandelt,  de  vrouw  opwerpt,  in  het  midden  de  joogea  met  den 
vlieger ,  links  het  afmaken  v .  d .  stier .  —  Zeer  afgesleten  oude  plaat  roet 
adres  v.  B,  Fellkuyeen.  Van  onderen  de  vorige  5  verzen  in  5  kolom- 
men. Slecht  gegrav.  gr.  br.  4o.  Hg.  14(  dm.,  met  verzen  18  dm.,  br. 
22|  dm. 

31  Hetzelfde    anders,   jaist   omgekeerd;    links  de   stier,  regts  het  afmaken. 

85 


148.  Sluiten  van  den  Vrede  te  Monster.  275 

980  (15  Mei.)  «Grondelick  verhtel  v,  'tgene  tot  Manster  is  ▼uorgcvallen  in  h. 
»07erleveren  t.  de  Artyckelen  v.  den  Vrede,  met  wat  magnific.  hetielfde 
«is  gheschiet".  1  bl.  fol.  zonder  pi. 

MO  Intigniorum  legatorum  Monatterii  iiuiguia,  28  zegels  van  de  wapens  der 
gezanten  te  M.,  (geëtst  door  W,  Bollar ?)  hg.  88,  br.  12|dni.  —  Ind, 
Atlas  ▼•  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden. 

141  Het  beëedigen  ▼.  d.  gesloten  Vrede  te  Munster,  op  de  groote  zaal  fan 
het  Stadhuis  aldaar.  (Wagenaar  XI.  457  enz.  Aitzema  III.  266  enz.)  — 
Gezigt  T.  de  groote  en  volle  zaal,  waar  in  het  midden  eene  lichtkroon  en 
links  een  opschrift:  Feix  optima  rernm  aan  den  muur  hangt.  Om  eene  ronde 
tafel  staan  alle  afgevaardigden  blootshoofds,  velen  met  opgestoken  vingers 
bezweerende  wat  door  twee  personen  wordt  voorgelezen,  terw^l  do  hand 
op  een  opengeslagen  Bijbel  met  crucifix  ligt.  Regts  een  monnik,  links 
een  edelman  achter  een  stoel  staande,  de  uiterste  persoon.  —  Met 
Sreg.  Lat.  onderschrift:  «Icon  exactissima. . .  soleonis  convenius  Legat. 
i,Plenipot.  qui  pacem  perp.  paullo  ante  sancitam...,  ntrinque  instmm^, 
«juramento  confirmarunt;  Idibus  Maji."  Naar  O.  Terburg,  door  «/. 
Suyderhoef,  br.  fol.  Hg.  48,  br.  69  dm»  —  Van  deze  fraage  plaat  is 
een  Ex.  y66i  den  naam  d.  grav.,  te  Amst.  op  het  Prenten'Museum  en 
eene  Proefdruk  vóör  alle  letter  op  de  Louvre  te  Pargs ,  uit  de  collectie 
Verstolk  v.  Soelen. 

De  Hertog  de  Morny  bezat  in  zgne  collectie  schildergen  een  van  O,  Ter" 
burg,  met  eene  zéér  verschillende  voorstelling  van  deze  beëediging  des 
vredes,  welke,  naar  de  beschrgving,  mg  door  des  Hertogs  Secretaris, 
den  Heer  VEpine  gegeten,  meer  overeenkwam  met  N^.  1945;  doch  na 
overzending  dezer  platen  (No.  1941,  45,  46),  op  zgn  verzoek,  naarPargs. 
bleek  het,  dat  alle  van  de  bewuste  schilderg  afweken.  —  Zon  die  laatst- 
vermelde  schilderg  welligt  verkeerdelgk  aan  Terburg  toegeschreven  zgn  P  het 
origineel  toch  v.  de  plaat  van  Terburg,  hangt  voor  zooverre  ik  weet  op 
het  Raadhuis  te  Mnnster.  —  En  is  er  iets  van  eene  andere  voorstelling  v. 
dit  feit  door  Terburg  bekend? 

M2  Hetzelfde,  geheel  als  voren,  verkleind.  Naar  Suyderhoef,  door  S.  Fokte, 
«Gr.    4».    Uit   Wagenaar's    Vaderl.    Hist.    XI. 

ó  Dezelfde  plaat;  proefdruk  vóór  alle  letter.  Op  de  voorzgde  v.  h.  tafel- 
kleed de  woorden:  Vredehandel  te  Munster  en  daar  boven  het Bisschopp . 
wapen,  —  welke  woorden  en  wapen  niet  op  de  letterdrukken  voorko* 
men.  —  Zeer  uldtaam. 
e  Hetzelfde;  origin.  teekening  door  S.  Fokke,  voor  de  voorg.  plaat,  waarop 
alleen  het  Bisschopp.  wapen,  doch  niet  de  woorden  voorkomen. 

948  Geheel  als  voren,  meer  verkleind;  bovenaan  het  opschrift:   Freede  imome 
Dagen.  Gemerkt:  Fo.  689.  kl.  4». 

944  Geheel  als  voren,  even  groot;  onderaan  een  Sreg.  vers.  v.  /.  de  Decker: 
«Vraegt  ghy  wat  ghy  hier  siel?"  Zonder  naam  v.  grav.  br.  4o. 

945  Hetzelfde,   doch   geheel    andere  voorstelling.  In  eene  zaal  staan  2  perso- 
a  nen,    blootshoofds,  bg  eene  ronde  tafel;  de  een  reikt  den  ander  de  Bati- 

ficatie  over;  op  de  tafel  ligt  een  groot  kmis;  daaromheen  zitten  6,  en 
staan  2  personen,  allen  met  hoeden  op;  in  het  verschiet  vele  personen 
staande  bg  een  open  deur,  waar  boven  het  beeld  der  Geregtigheid.  Aan 
weerazgde  der  plaat  eene  breede  zwarte  rand.  —  Forsohe  grav.  v.  deze 
londerlinge  voorstelling,  zonder  naam  v.  grav.,  mot  adres  v.  Bomb.  9, 


276        Sluiten  es  afkondiging  van  dan  Vroda  ?Ba  Mnnstor.     M  { 

d.  Eoeye.  br.  fol.  Hg.  86,  br.  40  dm.  Mdmmm.  Bit  ««npl.  iik 
eenige  dat  ik  ooit  ontmoet  heb. 

b  Dexelfde  plaat,  latere  drak;  onderaan,  tegenoTer  liet  ndrts,  lUaniiB 
men  der  10  boofdpersonen  bq  de  talél,  nl.  der  8  SpaaaadM  (Imiéh. 
de  Graaf  de  Pignorando  en  A«  Bnin,  en  der  8  £U>11.  Hmiw:  B.  f. 
Gent,  J.  de  Matenesie,  A.  Panw,  J.  de  iCnayt,  Q.  t.  Reedt,  F.  t. 
Dooia,  W.  Ripperda  en  k,  Clant.  Met  adrea  v.  Cinmtméi dê  Jlm§k. - 
Ter  regter-  en  linkengde  der  plaat  rqn  S  kleine  efbeetdiagca,  ie^ 
met  een  4  reg.  HoU.  vers,  alle  betrekkelqk  hel  alaiten  ea  da  afk» 
diging  des  fredei;  voorta  onder  de  afbeeldingen  een  24  reg.  tent. 
/•  Zoet:  Het  woedetuT  Ooreloffk,  ent.,  met  kapit.  boTenaekiill:  vIbc 
„zg  God  in  de  hoogste  Hemelen,  ens."  br.  fol.  Hg.»  4S,  br.  S8  in. 
ZeêT  geldxaam .  —  Indien  de  Torige  plaat  niet  loo  fireai  gegrmT.  wat,  isdi 
ik  die  eerder  ?oor  den  versneden  afdrak  van  deie  koadea. 

c  Dexelfde  plaat,   latere  druk,  met  de  6  kleinere  afbeeldingea  eo  bet  roi 
V.  Zoet,  Met  adres  t    B.  t.  d.  Hoeye.  br.  fol. 

1946  Hetzelfde,  andere  Toorstelling.  In  een  gewelfd  open  rooiporteel  staaaS 
mannen,  blootshoofds  met  opgeheven  arm  en  opgeatoken  TiDgarib  omcfse 
tafel,  waarop  een  krnis,  een  b\jbel  «n  2  kialjet  met  gea^gelde  brierci 
liggen  en  waarbij  een  persoon  fit;  in  het  yenebiet  eenige  liiaiMe,  eese 
luil  met  het  beeld  van  Themis,  eni.  Ter  weerssgde  8  kleine  afbeeUii- 
gen ,  ieder  met  een  4  regelig  HoU .  vers,  allea  geheel  freraefcilleid  fai 
de  afbeeldingen  en  venen  der  vorige  plaat;  v.  onderen  een  Oreg.  HoU., 
6  reg.  Fransch  en  8  reg.  Spaanseh  vers,  voorts  de  namen  der  10  HoU. 
en  Spaansche  afgezanten,  gelgk  op  de  voorgaande  plaat.  — -  Sleekte,  wbb 
afgedrukte  plaat,  zonder  naam  v.  gravenr,  met  adres  t.  Mufcè  JUkti. 
br.  fol.   Hg.  40,  br.  52  dm.  Zeer  zeUttum. 

1947  Philips  IV    doet    afstand    van  de   Nederlanden.  Onder  de  voonlelling  dit 
a  4  reg.   vers; 

Philippus  teekent  met  syn  handen  —  Hei  Vreeverbondt  met  eeven  landea, 
En  staet  syn  Recht  en  Tytel  aff,    —  Dit  Tnyeht  het  segel  del  bg  gaf. 
Copie    VBu    een   geschilderd   vensterglas  in  de  Onde  Kerk  te  Ametardan, 
.aangelegd    in    1648,   vernieuwt    1767."    Door  /,    Puni,    Uitgegeven  te 
Amsterdam  bg  A.  Mens,  1'779.  kl.  fol. 

b  Dezelfde  plaat,  proefdruk  vóór  alle  letter. 

e  Dezelfde  plaat,  onafgemaakte  et4druk, 

1948  Philippus  IV  sluit  vrede  met  de  Staten.  De  koning  op  een  troon  na 
4  trap|ien,  die  omringd  sgn  van  12  leenwen.  Boven  zgn  hoofd:  te  «• 
pietUia  poteHat  (eene  toespeling  op  koning  Salomo's  elpenbeenen  trooa.) 
N,  V,  d,  Hortl  Hg(nravit).  Carn,  OmUe  tculp.  Hg.  23,  br.  19  dm.  -* 
In  den  Atlas  v.  d.  Heer  Mr.  J.  T.   Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 

1949  (5  JuiifJ.)    Afkondiging  v.  d.  vrede  voor  h.  Stadhuis  te  Antwerpen.  — 
a  Gezigt  v.  de  markt  en  het  stadhuis,  ter  zyde  de  huizen.  In  eene  breede 

versierde  cartouche  een  7  reg.  HoU.  insohrift:  «Eygentl.  Afbeeld...  v. 
»de  public,  v.  d.  Peys,  enz....  toehordersdeo  5  Junq."  Geëtst door  IT. 
IloUar^  te  Antwerpen,  br.  fol.  Br.  8Sf,  hg.  214dm.  Fraai  en tMtUÊM, 
b  Dezelfde  plaat,  latere  drok,  waarin  de  versierde  cartonche  met  h.  ia- 
sohriffc  weggenomen  en  veranderd  ia  in  een  breed  veld  met  hetzelfde 
HoU.  opschrift  van  pi.  a,  doch  hier  in  4  reg.  coragf.  Met  naam  t. 
HoUar  en  adrea  v.  F.  t.  4,  W^aardê^ 


K48.     Afkondiging  van  en  feeston  op  den  Vrede  v.  Munster.       277 

1949*0eheel  als  voren;  naaawkenrige  kopy,  met  6  reg.  DuiUch  inschrift ;  «Pa- 
„blication  dei  Friedenit"  etc.    Zonder  naam  ?.  graT.  Fraaife  afdruk, 

1960  (3  JonfJ.)  Afkondiging  van  den  Mnnaterschen  Vrede  te  Breda.  —Afbeelding 
Tan  de  gronte  kerk  te  Breda (?P)  met  zeer  fraa^'en  hoogen  toren,  en  de 
huixeo  van  de  markt  aan  de  linkerende ;  boven  aan  de  regtengde  de  Pasm 
zwevende  in  de  lacht,  aan  de  linkerzijde  eene  hand  met  een  olgftak  nit 
de  wolken  komende.  Oeëtst  door  A.  Santvoort,  —  Boven  de  plaat  een 
4  Teg.  opschrift:  „De  Faem  verkondigende  de  Vrede  tot  Breda,  6  lang 
.1648/'  — Onder  da  plaat  een  20  reg.  vers  io  2  kolommen,  door  W,  Stat, 
beginnende:  «Indien  den  grooten  God,  enz."  De  plaat  hoog  15  dm., 
met  opschrift  en  vers:  35  dm.,  br.  31  dm.  folio.  Hoogte  teldtaam* 

L951  «De  vertooningen  gedaan  binnen  Amsterdam  op  de  Eeuwige  Vreede  en 
a  «Vrgheit.  Den  6  Jang  1648."  —  Afbeeldingen  van  6  zinnebeeldige  voor- 
stellingen op  den  Dam ,  die  volgens  de  voorrede  van  de  beschr.  v.  A.  Boeient 
(zie  No.  1956)  do<ft  Dr.  S.  Coster,  J.  Vos  en  O.  Brandt  de  jonge  gemaakt 
zgn).  In  het  midden  een  hoog  tooneel ,  aan  weerszgde  een  kleiner ;  cip 
ieder  wordt  een  tafereel,  nl.  het  2e,  4e  en  6e  afgebeeld,  terwijl  de  af  beel- 
dingen van  het  Ie ,  8e  en  6e  tafereel  over  elk  der  vorige  vastr^heoht  zgn. 
Deze  z^n  alzoo  ligt  Terloren  gegaan,  en  ontbreken  op  bgna  alle  Bzempl., 
die  ik  gezien  heb.  Het  tooneel  in  het  midden  heeft  de  HoUandtche  leenw 
in  den  gevel;  het  linker  tooneel  het  onde  Amsterdamsche  zegel;  het 
regtsche  het  nieuwe  Amsterdamsche  wapen ,  en  onder  beide  Amsterdamsche 
teekens  een  4regelig  Holl .  vers .  Zonder  naam  v.  graveur.  (Door  P.  Nolpe),  — 
Onder  de  plaat  het  bovenstaande  Ireg.  opschrift,  en  daaronder  de  uit- 
legging (in  3  kol.)  der  zinnebeelden  en  der  opschriften,  door  Dr.  S.  Cos- 
ter.  Met  adres  v.  P.  Nofpe,  «Plsatsnijder  en  Knnstverkooper  in  de  St. 
Nicolaasstraat".  De  pi.  hg.  81  dm.,  met  de  uitlegging  42  dm.,  br.  64 
dm.  br.  fol.  Zeldzaam, 
b  Dezelfde  plaat,  dezelfde  druk,  onveranderd,  doch  met  anderen  druk  der 
uitlegging,  zonder  adres  van  Nolpe  onder  den  naam  van  S.  Coster,  en  de 
woorden  der  Latgnsehe  opschriften  in  de  2  eerste  kolommen  in  kapitale 
letters,  (op  den  vorigen  druk  in  kleine  cursieve  of  gewone  letters.) 

19^2  (18  Jan(j.)  De  maaltgd  der  Amsterdamsche  Schatters  op  de  groote  taal 
van  den  St.  Joris  Doelen,  op  den  Singel  bg  de  Heilige  weg  te  Amsterdam, 
ter  viering  v.  h  sluiten  van  den  vrede  te  Munster.  -—  Dit  stak  stelt  een  groot 
gastmaal  van  26  personen  (alle  portretten)  voor;  aan  het  boveneinde  de 
kapitein  O.  J.  Witsz,  die  de  hand  drukt  van  zgn  luitenant,  den  Heer  van 
Waveren ;  door  de  ramen  heen  ziet  men  2  huizen  met  steenen  lammeren  er 
op,  het  linksche  is  de  toenmalige  brouwerg  A^/^om,  thans  het  Od^,  het 
r^;tsche  de  Doopsgezinde  kerk,  destgds  genaamd:  dy  het  Lam,  (Onderde 
origineele  schilderg  op  's  ilgks-Muscnm,  (het  Trippenhnia  te  Amsterdam), 
is  een  geschilderd  bord  met  de  namen  der  voorgestelde  personen.  Naarde 
orig.  levensgrootte  schilderg  van  B,  van  der  Helti  (hg.  227  dm . ,  br.  688 
dm.),  geteekend  door  H,  W,  Couwenberg  (thans  in  Teylers  Museum  te  Haar- 
lem), gegrav.  door  H,  W,  Couwenberg ,  doch  door  zgnen  dood  niet  voltooid , 
en  afgewerkt  door  /.  W,  Kaiter,  1855.  Hg.  62,  br.  86  dm.  gr.  br. fol. 
a  De  plaat  in  alUreertte  ettdruk  gelgk  die  was  den  18  Nov.  1841,  na  het 

overlijden  v.  Couwenberg,  Umiek.- 
b  Dezelfde  plaat,   verder  gegraveerd  door  /.   W,  Kaiter,   Proê/drtik\  geno* 
men  2  April  1851. 


878        Peoiion  en  vertooningen  op  dea  Vrede  ▼•  MoaskeE;    MA 

e  Deielfde  pltat,  nog  meer  a%ewerkie  proêfimk,  genomea  14  April  ISSi 
d  Denlfde  plMt,  geheel  afgewerkt;  «itmantende  ptoeférwk  wéér  mBe  Utg. 
YoUtrekt  mmiêkê  eolleetie  deier  efdmkken. 

1963  Deielfde  ToortteUing,  leer  ?erkleiAd.  Boor  FëUu,  lir.  fol.  |]itde> 
Jerie  des  Peintree,  par  Lebran".  1791.  Hg.  28^,  br.  Mém.F^mflré 
wöór  alle  UUêr.  ^  Onder  de  letterdrakken  staat:  .Les  w^i— ^-'^  jad 
.U  tréfe  de  1^09." 

19(4  Xen  sehntters-rreogdefeest  te  Amsterdam  na  het  slaiteii  ▼.  d .  Mmstmèei 
▼rede.  —  De  kapitein  Jan  Hnjdecoper,  Heer  Tan  MAareeraaB,  woidt  ter 
sgne  schutters  geluk  gewenseht  met  den  Trede;  Toorts  worden  nuegdwfci 
ten  gelost  en  piktonnen  gebrand.  —  OeMtende  Sekets  ia  potlood  assrie 
origineele  leTensgrootte  sehilderg  Tan  O»  Tlimk  in  1648 »  op  het  Tripfcslei 
te  Amsterdam  (waarop  de  schilder  self  afgebeeld  U).  Welligi  isdöeickbi 
Tan  den  schilder  selTen.  br.  fbl.  Hg.  24,  br.  48  dm.  -~  Dom  sehflfaq 
is  nooit  in  plaat  gebragt 

1955  (23  JanU.)  »De  les  Tertooningen ,  die  op  den  Schonborg  (ie  Amsicrto) 
ydoor  goetTinden  Tan  de  Regeerders,  Tertoont  sgn  den  23  Joiug  164S.  !)•« 
.A.  Boeleos.  Amsterdam.  T.Houthaak.  1649".  Aldns  do  titel.  ».Opdi^ 
^aen  de  Begeerende  Hoofden  der  Amst.  Schonbnrg:  D.  Cl.  Yerwer,  Mit 
^Kretser,  Jan  Vos,  J.  Menres,  Je.  Block,  Joh.  Fontejn,**  waaria  i« 
Boelens  legt,  dat  hg  se  Tertoont  heeft  in  naTolging  der  Toor^geande  ta 
8.  Koster,  Jan  Vos  en  O.  Brandt,  en  door  den  Sohilder  iSuM^  Immmss  MK 
laten  teekenen  en  door  S,  Savry  grsTeeren.  —  De  6  annebeeldige  Tssr 
stellingen  hebben  de  Tolgende  opschriften:  1.  De  gekroonde  Yreede.  — 
2.  Oewenste  Vrghejdt.  -—  8.  't  Ontwapenen  Tan  Mars.  — -  4.  d'  Ontles^ 
ken  Aarde.  —  5.  De  Terplette  oorlogh.  —  6.  't  Verbont  der  Yontes. 
Plaat  1»  2,  8,  5,  ieder  met  een  gegrsT.  iregelig,  pi.  4  met  een  8reg.| 
pi.  6  met  een  6reg.  Holl.  Ters;  pi.  5  heeft  het  opschrift  oiufer  de  pint. 
Voorts  1  blsd  met  een  BesUyi,  zgnde  een  I4reg.  vers,  geteekend:  üToj^ 
9ernoegt,  —  De  platen  zgn  allen  zonder  naam  Tsn  schilder  of  graTesr; 
iedere  pi.  hg.  21,  met  opschrift  en  Tcrs  27  dm.,  br.  19  dm.  fbl.  — 
Fraage  platen,  oitmantend  Tan  dmk  en  uêr  jieldzaam, 

1956  (5  Jnlli.)  Feestelgke  optogt  in  het  dorp  Wormer,  bg  Zaandam  in  Koord- 
Holland,  ter  eere  t.  d.  Trede  t.  Manster.  "  Af,beelding  t.  d.  optogt  der 
boeren.  Trouwen,  jongens  en  meisjes,  geharnaste  en  Terkleedo  personen  ii 
9  groepen  (gen^.  I — IX),  in  8  boTcn  elkander  staande  rgen ;  daarboTcn  de  tf- 
beelding  t.  h .  kuipen  en  Tcrschepen  der  Taten  met  scheepsbeschait  te  Wormer 
gebakken,  met  een  Tcrs  t.  jD.  P.  P^«en  H,  SoeUboom  ter  weeraigde;  onder 
de  optogt  een  profil  t.  het  dorp  Wormer ;  links  en  regts  de  afbeelding  tsi 
het  Tcrslaan  en  oTcrleTcren  t.  een  Spaanschgezinden  Frieschen  Hoofdmsa 
aan  d.  HoUandschen  Graaf,  op  Pinkster  1574.  Te  zamen  6  boTcn  elkander 
staande  rgen.  —  Ter  weerssgde  t.  de  plaat  een  uitToerig  «Ontwerp  eo 
«Beschrgring  t.  h....  Dorp  Wormer,"  in  4  kol.  (door  H.  SoeMoom)-, 
Onder  de  pi.  in  8  kol.  naast  elk.  4  Tcrzen  op  h.  dorp,  op  M.  Manniaa,  Abt 
T.  Egmond,  geb.  te  Wormer,  en  op  de  school  t.  M.  Duncanus,  Pastoor 
aldaar;  de  uitlegging  der  9  groepen  op  de  pi. ;  een:  «^0^^*08^  op  de  Ve^ 
i,tooninge  tot  Wormer"  door  v,  d.  Meer,  een  ander  gedicht  t.  denz., 
ens.  en  een  ^Op  dé  Tweêbaci"  door  H.  J,  S{oet).  —  Met  adres  vanif. 
/.  8oH(ebo<m),  BoekTerk.  »te  Zanerdam  aen  den  Dam,  in  de  Witte  Pers, 
1649."  gr.  br.  fol.     De  pi.  hg.  87  dm.,  br.  48  dm.,  het  geheel  met 


IC48«  Zinneprenien  op  den  Vrede  van  Monster.  279 

besehr.   hg.   67  dm.,  br.   97   dm.   üiUnt  Zekktum.  Dit  ii  het  éAiige 
mg  bekende  £x.  met  alle  betchrgviogen. 

1957  Zinneprent  op  den  Vrede.  —  In  een  fornnit  met  opeehiift:  ^Jk  Qraeii 
des  Feyi^'  smeedt  Frndentia  ploeggzert  ftn  iwtardea;  eohter  haar  doet 
de  Tgd  hetxelfde  op  een  aambeeld;  in  het  Tersehiet  de  begianeode  land- 
bouw;  regts  staat  dê  Reden,  Baiio,  op  de  weggeworpen  lehüden  en  hai^ 
nassen  wijzende;  in  het  yerschiet  achter  haar  een  mitergefeoht  en  gal- 
gen. —  Met  6reg.  Holl.,  Lat.  en  Franseh  Tere,  met  het  opsehriftx  De 
cracht  des  Peys  —  Effectns  pacis  —  l'Kffet  de  la  paix.  Zonder  saam  ▼• 
gray . ,  met  adres :  Joon  Oalle  exc.  Antverpiae  1648. ,  br.  foL  Hg.  87,  hr.  46  dm. 
Dese  plaat  is  geheel  in  de  manier  ▼.  Ft.  BüUent  en  reedt  in  1609  op 
het  Bestand  aitgegcTen.    Zie  N».  1271. 

1958  ,»Pax  nna  triumphii  innomeris  potior."  —  Zinneprent  op  dea  ?rede  ?an 
Mnnstef}  deselfde  plaat  als  No.  1649,  met  eenige  Terandetingea i  in  plaate 
Tan  Frederik  Hendrik,  lit  nn  het  beeld  des  ?redes  ia  dea  triomfwagea; 
de  personen  die  op  de  Torige  pi.  'ifiosch,  Weael  en  Orobbeadoaek 
▼oorstellen,  zijn  hier  in  gewone  burgers  ?eranderd,  ea  de  Naaouëehê 
Heldenhemel  is  hier  een  Hemelseh  koor  geworden  met  bo?eaeehrift:  »Sere 
^ig  Ood  ia  den  Hoogsten,  enz.,"  Boren  de  triomfpoort  staat  ia  plaate 
▼an  den  lof  fan  Frederik  Hendrik,  nn  een  2reg.  opeehrift:  ^Vreede  sq 
«binnen  nwe  vesten"  enz.,  en  het  onderschrift:  ,,0h  dêèelUUoê  hoeiêi  ia 
»na  het  bovenstaande:  Pax  uma ,"  enz.  De  afdruk  deier  Teraaderde  plaat 
(door  S,  Savry),  ia  nog  zeer  fraai,  gr .  fbl.  Deze  veranderde  pi.  is  mMmmm.  — 
In  den  Catalogus  van  den  Historisohen  Atlas  v.  d.  HeerJ.  H.  Aneahoff, 
Papierfabriekant  te  Apeldoorn,  (in  1848  zonder  zgn'  naam  door  mg  ver- 
kocht) en  in  die  v.  Ds.  van  Voorst,  kwam  deze  veranderde  plaat  ook 
voor,   doch  daaronder  het  volgende  vers  van  R,  Jmlo, 

1959  .Nederlands  Vredevreught."  —  Vers  v.  R,  Antlo,  groot  78  regels  in  8 
kol.,  beschrijvende  de  voorgaande  plaat.  Hg.   19,  br.  49<  dm.  br.  fbl. 

1960  Zinneprent  op  den  vrede,  in  2  bladen.  —  Ieder  blad  is  ia  eeae  boven-  en 
onderafdeeliog  verdeeld ,  waarvan  de  eerste  de  Hemellingea  jniohende  over 
den  vrede,  de  andere  de  bevredigde  aardsche  Vorsten  voorstelt;  beide  af- 
deelingen  zijn  op  de  Ie  pi.  gescheiden  door  een  regel  van  4  I#atgnsehe 
versregels:  Eoe  geetu  nitidi  limen  phudebai  (Hfwipi^  enz.  ea  op  de  2e 
pi. :  Soo  slooi  het  HemelAuyt  lya  vreugdepoortem  open,  enz.  De  oaderste 
afdeeling  der  Ie  pi.  stelt  den  Duitschen  Keizer  Ferdinand  UI  en  den 
Frantchen  Koning  met  zgn  broeder,  staande,  de  Koninginnen?.  Frankrgk 
en  Zweden  zittende  voor;  in  het  verschiet  de  Paus  ea  het  Coneilte; 
vooraan  regts  de  Kardinaal  Mazarin;  de  2e  plaat  stelt  den  Koaiag  vaa 
Spanje  voor  en  tegenover  hem  den  Prins  van  Oranje  met  opgestoken 
vingers,  ais  een  eed  zweerende,  achter  hem  de  Staten-OeneraaL  ~^  fiierbg 
twee  afzonderlijke  labellen  (ieder  hg.  6  dm.,  br.  60  dm.),  het  eene 
met  een  40reg.  HoU.  vers  in  5  kol.  en  opschrift:  „BieUet  om  de  wrede 
van  JerwaUm",  de  andere  met  opschrift,  «Mieni  vaut  de  voir  en  tont 
«quartiers  la  Paix,  que  dix  mille  lauriert".  — »  en  een  40reg.  Fraatehvert 
in  5  kol.:  Lances  et  feu  retires  vout,  enz.  en  in  eeae  6*  kolom  de 
HoUandsche  uitlegging  der  18  No.  op  de  2e  plaat.  «—  Niet  firaaye  grav. 
zonder  eenigen  naam  of  jaar,  doch  zeker  in  dien  tgd  ia  Holland  vervaar- 
digd. 2  bi.  br.  fol.  Ieder  blad  hg.  46,  br.  58  dm.  Zeer  Mtdeaam, 
Dit  exemplaar  is  het  éénige  dat  ik  gezien  heb. 


280  Zinneprenteii  op  den  Vrede  ¥an  Mvnttsr.  Ki 

1061  Zinnebeeld  op  den  Manttertelien  Vrede.  «-  De  Vredo  staande,  een  kn 
«  des  Of  ervloedt  in  den  eeoea  ann ,  dooft  met  de  aodere  band  een  Wnfaè 
fakkel  ait.  In  med.  net  omtehrift:  Fmx  optimm  r^rmm,     Vaa  oadocilÉ 
boéedigen   der   Trede  to    Mnaater.  Natr  J.  Bmfê,  daor  R.  FimUm,  IV 
Uit  (Fokke)  6e«slued.   d.  Nederi.  VIII.  18e. 
i  Deielfde  plaat;  proefdruk  TÓör  alle  letter. 
1968  Zinneprent  op  den   Trede  ?an   Mnnater.  Op   een    trooa  ait  aeaa  neini. 
ügnnr,    met   rinnebeelden    Tan    o?erTloed   ea   koophandal.     Boten  ba 
hoofd    staat   op    een  afhangend  kleed :  Pmei/imlorm  orèia   CêruÜÊm,  Jk. 
è  JHepnUke  del.    Pêt.  de  Jodê,  ae.  Botterd.  ex  okaloogr.  Feit.  t.  i 
BloÊFt,  Aan  beide  igden  een  Tenehiet  net  linnebeeldeo.    foL   hg.  17,  h. 
tt  dm.    —   Titel   t.    de  nitgaTe   der  portretten  dor  Tradehaadelain.  h 
den  Atlaa  t.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nqenhnit  to  Leidaa* 
1968  Zinneprent  op   den    f  rede    van   Mnnater  en   hot   dada  t.  d.  M^uiga 
oorlog.  —   In  het  midden  aUat  Keiser  Perdinand  III  ap  aoae  fwkf» 
heid,  iets  lager   aan   igne  linkeraijde  de   Fraaicho  koaiag  aa   tooiti  4 
DniUche  Tortten ;  aan  x^ne  regtenydo  de  Zweedaeba  koningaa  aa  4  lalm 
Dniteehe  Torsten,  allen  met  hunne  w^ens;  de  Keiier,  Fïraakr^  ea  Zwe- 
den hondea  te  tarnen  een  snoer  in  handen;  op  dea  Toaegraad  at  de  Vreée 
op  den  neergeworpen  Mars.  BoToa  den  keiier  een  Hamalaah  Kcbt,  ipetoai» 
&igeUn  on  afbeeldingen  ran  Munster  en  Weeaen.  —  Ter  waaraagda  dar  phit 
8  kleinere  afbeeldingen  fan  de  rampen  des  oorloga  aa  da  segaaiagBB  èi 
Tredea;   onder   iedere  afbeelding  een   4reg.   Holl.  Tora.  BoToa  de  plat 
het  opschrift:  «Zalig  iqn  de  Toeten  dergeenendie  deTtaado  rarkoadiges." 
Onder   de   plaat    een   8regeUg   Hollandseh,   Fk«nseh   aa    Oattaek  Ten  es 
aitlegging  der  11  N*.  op  de  plaat    —  Zonder  naam  t.  §!•▼•  net  sdia 
T.    Hmyck   JUUurdt.    —   Fraaie    en  gefdtutme   grafure.  br.  fbl.  Hg.  4S, 
br.  68  dm. 

1964  Zinneprent  op  den  Trede  te  Osnabrn;,  ter  beëindiging  t.  d.  Doitsckn 
BOjarigen  oorlog.  —  Het  bedroefde  Dmytslami  ligt  in  roawgewaad  op  ii 
knie6n  Toor  de  Vreedê  die  uit  den  Hemel  is  neergedaald  ea  bare  traoca 
afdroogt;  in  het  forsehiet  de  groote  xaal  te  Munster,  waar  de  Trede  g^ 
teekend  wordt.  Zonder  naam  t.  grafeur,  maar  waartohqnlgk  door  Cr. 
de  Fmt.  —  Onder  de  plaat  een  SSreg.  Holl.  Tere  door  Cr.  ée  Fet: 
«Eerdicht  o?er  den  Vreede  in  Dnytalant;"  en  daar  naast  aea  dofgeljpc 
Dnitsch  Ters,  met  opschrift:  .Lobgedicht."  De  pUat  ia  bg.  17' dm., 
met  Tors  87  dm.,  br.   17^  dm.,  gr.  fol.  Zeer  eeldamm. 

1965  (20  Ang.)  Merkwaardig  goTocht  bij  Lens  tussehen  de  FranaebeBy  onder 
den  Prina  Tan  Condtf  en  de  Spaaneehea  onder  den  LandToogd  Aartshertog 
Leopold,  waarin  de  Franaehen  oferwonnen.  Met  besehr^Tiag.  Door  f. 
Nolpe,  Hg.  88,  br.  68  dm.,  br.  fol.  —  In  den  Atlss  Taa  Mr.  J.  T. 
Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 

1966  «Caerte  Tan  de  Bahia  de  Todos  los  Sanctos,  ende  fcrtoniogha  boa  wj)  sl- 
»daer  aan  't  land  Taborjcke  leggen  hebben  6  Foorten  tageae  *t  aea- 
«eommen  Tan  de  Portngiesen  op  poneto  BaUt,**  Met  verfclariag:  .Wsre 
«Tprtooninge  fan  het  eylandt  Jkpariem  in  de  BeAia  de  iodoe  he  Seniot 
•der  tes  aldaar  (op  Taparioa)  aangelegde  forten  in  1647  en  48 . "  (Door  ea) 
met  adres  t.  5.  Savry,  in  de  Nienwstraet,  1648.  br.  fol.,  hoog  48,  br. 
68  dm.,  met  beschr.  br.  79  dm.  In  den  Atlas  f.  Mr.  J.  T.  Bodel 
Nijenhnis  te  Leiden. 


L    IS49.  Zinnepr.  over  Karel  L  Moord  ▼.  d.  Eng.Besid.DoreBlaeri  enz.  281 

■  1967  Afbeelding  t.    d.    riseh   door    Doawes    Jants.    t.    Sta?oreii    gerangen. 

B  Met   getchreyen   Terhaal.    fol.  —  Zie   Catal.  Mannicks  y.   Cleeff,  1860. 

,  No.   666. 

l\  1068  (1649.  30  Jan.)  Onthoofding  ▼.  Karel  I.  —  Teragde  é  kleinere Toorstellingen 
oit  z^'ne  laatste  dagen ;  daarboven  z\jn  1^'k  op  een  praalbed,  aan  beide  xyden  de 
Yorsten   Tan   Europa.    Geheel    bovenaan   de  portr.    t.    Karel    I,   Crom- 

^1  well  en    Fairfax.    Het   Holl.    onderschrift   en  adres  r.  F.  v.  Beutehom, 

I  gr.  fol.  Zeer  geldêoam,  —  Zie  Catal.  Munnicks  t.  Cleeff,  1860.  N*.  672. 

.^  Verkocht  voor  ƒ  20.— 

y:    1969  «Historiaels  Yerhael   t.    h.    Sterven....  y.  Carolns  Staart."  Plaat  der 

i,  gebeurtenis,   waaronder  een  verhaal  met  dit  opschrift,  gr.  fol.  Zie  Catal. 

,  Munnicks  v.  Cleeff,  1860.  No.  678.  Verkocht  voor  ƒ  10.— 

1970  «Enghelandts  bedroeft  Schoutoneel."  Met  portret  v.  Karel  I  en  4  voor- 
stellingen uit  z^'oe  laatste  dagen.  Met  gedrukt  vers.  fol.  Zeldzaam,  *- 
Zie  Catal.  Munnicks  van  Cleeff,  1860.  No.  676.  Verkocht  voor  /  26.— 

1971  ,Vorstelikke  L^kstaaUj  gepast  op  d.  dood  v.  Karel  Stuart  ▼.  Oroot-Brit." 
1649.  •—  Praalbed,  als  voren,  met  verschill.  Vorsten.  Met  gedrukte 
verklaring  en  venen  v.  J.  Zoet  te  Amst.  br.  fol.  —  Zie  Catal.  Mun- 
nicks V,  Cleeff,  1860.  No.  676.  Verkocht  voor  ƒ6.— 

1972  ttProphêcyen"  over  d.  dood  7.  Karel  I.  1  bl.  foL  —  Zie  den  CataL  Hun* 
nicks  V.  Cleeff.  1860.  No.  674.  Verkocht  voor  f  6.— 

1978  jyMoordadigh  Treurtoneel."  —  Portret  v.  Cromwell  als  Freekheer  enFair- 
,faz  als  Beul.  Met  gedrukt  Holl.  vers.  Cromwell  spreekt:  i^Aensohoiiwers 
niet  te  na.  Dit  is  een  wollevin,"  eni.  fol.  In  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff. 
1860.  No.  677.  Verkocht  voor  ƒ  20.— 

1974  j^De  bloedighe  't  Samenspraak  v.  Fairfaz  en  Cromwell."  —  Hunne  por- 
tretten; achter  d.  eersten  een  leeuwenkop,  achter  d.  anderen  een  vos; 
daaronder  gedrukte  verzen,  in  8  kol.  fol.  —  Zeer  zeldzaam,  In  Catal. 
Munnicks  v.  Cleeff.  1860.  No.  678.  Verkocht  voor  ƒ  16.— 

1976  «Engel^'es  beklag.  —  Reden  op  haar  Sieck-bedt."  —  Zinneprent  op  d. 
ongelukkigen  toestand  v.  Engeland  na  den  dood  v.  Karel  I.  Met  ge- 
drukte verzen,  fol.  In  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff.  1860.  No.  679.  Ver- 
kocht voor  ƒ16. — 

1976  (12  Hel.)  Is.  Doreslaar  (zoon  van  een  Oeref.  Predikant  te  Enkhuizen,  Advocaat 
a  Fiscaal  v.  h.  Parlementsleger,  die  de  beschuldidng  tegen  Koning  Karel  I 
V.  Engeland  had  ingesteld,  daarna — )  Resident  der  Republiek  van  Engeland 
te  'sHage,  den  9  Mei  aldaar  aangekomen,  wordt  door  vermomde  perso- 
nen, waarsch^nlJjk  Schotten,  den  12  Mei  's  avonds  in  de  Herberg  de  Zwaan, 
op  de  Plaats  te  's  Hage ,  uit  wraak  over  zgne  uitspraak  vermoord.  (Wage- 
naar  Xn.  86.  Aitzema  III.  377.)  —  Afbeelding  van  de  zaal  waar  D. 
bg  kaarslicht  met  anderen  aan  tafel  zit  en  door  vermomde  personen  aan- 
gevallen wordt.  Met  adres  v.  Huyeh  Allardt,  —  Daaronder  «Woedende 
.wraeck  van  Isack  Doreslaer  op  den  11  May. . . .  binnen  Schravenh.  ver- 
«schenen"  en  een  48  reg.  vers,  beginn.:  «Wat  is  er  dat  de  Menseh  ontsiet." 
onderteekend:  Elck  s\jn  t^'dt.  kl.  fol.  De  pi.  hg.  12,  br.  16,  het  ge- 
heel hg.  88,  br.  22  dm.  Zeldzaam, 
b  Dezelfde  plaat,  vroegere  afdruk  v66r  het  adres;  v.  oud .  hetzelfde  opschrift 
en  vers.  Boven  de  plaat  is  geplakt  de  »Inroepinge  over  de  ghene  die 
jyDr.  Is.  D....  vermoord  hebben"  door  Prins  Willem  II.  den  18  Mei 
1649  gedaan.   Tèr  weerszijde   v.  h.  vers  eene  breedvoerige  aanteekening 

86 


282  Moord  van  den  Ehig.  Besid.  DorMÜMr,  ^ns.  Mll 


• 


in  HS.  Tan  een  tgdgeioot.  die  durin  berigt  ^dat  de  Heer  t«  Tift» 
i^stein,  die  mede  ter  Ufel  wat,  ook  iwaar  gewond  it  govoidcn  etèi 
1,80  Mei  aan  i^ne  wonden  oyerleden  is,  gelgk  men  k&n  zien  aan  qtiir 
i»pen  dat  nog  voor  de  deur  Tan  de  herberg  haagt^.  Dm  pi.  kg,  IS^irt 
betchren,  vera  46  dm.,  br.  80  dm.  fol. 
1976*Hetzelfde,  anders:  de  moordenaars  lyn allen gebamaai,  ongeaaikod.  Dol 
ligt  geknield  den  genadeslag  te  wachten.  Onder  dit  gelgktqdig  plaaQeea 
ferhaal  ▼.  h.  fait  in  17  regels,  in  S kolommen,  met  DniUeke  letter,  mk 
eenigen  naam  van  gra^enr.  De  pi.  hg.  10  dm.,  mei  beadkr.  17^  èii 
br.  13^  dm.  In  den  Atlas  ▼.  Mr.  J.  T.  fiodel  N^jenhnia  te  Leiden. 

1977  »De  Geest  ?an  Dr.  DooresUer  wordt  door  de  Tgdt  Tertoont  en  eatasat 
„'taensicht  der  Uollanderen,.. .  door  een  Lgst  ▼•  27...  Moordervea... 
i^door  de  Holland,  aan  de  EngeUchen  gepleegt".  —  Copie  van  eeae  ^ 
prent  der  Engelschen  op  de  Hollanders.  Een  ond  maa  (7J  staande  wd 
hoed  op  (A.  Panw)  heeft  een  Ctmeiêom  op  iga  ana,  terwQl  eea  Vm, 
Hyena  en  CrocodU  bg  igne  voeten  loopen;  rcgta  éê  Wmêrkid  met  \m 
apiegel,  die  door  d^  fijt  ontsluierd  wordt,  in  het  midden  de  mooid  ècr 
Engelschen  op  Amboina,  een  zeeslag  en  afbeeldingen  Tan  andera  besdi)* 
digingen  der  Engelschen. 

Onder  de  pi.  een  24reg.  Ters  in  6  kol.:  ^Bêtiet  4U  met  opmerking aea," 
enz.;  een  yers  tegen  het  Engelsche  origineel.  Boren  de  pi.  in  boekdnk 
het  boTcn^taande  opschrift  in  8  regels,  voorts  ter  weeraiydea  ea  oidff 
de  pi.:  «Verantwoord,  op  de  ongefond.  Artyckela,  waarmede  dit  Siasc* 
„bedd  den  Algem.  Staet  der  Vereen.  Prov.  is  belaatende.  en  met  ees 
Mschimpigh  Pasquil  den  Ed.  Heere  Paeuw  ia  bekladdende".  ^  OfiKhooa 
deze  pi.  geheel  compleet  en  lelfs  onafgesneden  ia,  sehynt  er  toch  em 
nitleggiag  der  letters  A  tot  O,  op  de  pi.  voorkomende,  bg  te  behoorea. 
Deze  plaat  schgnt  kort  voor  den  eersten  Engelschen  oorlog  nitgegeven  tt 
zgn,  wgl  in  de  Verantwoording  alle  toen  opgesomde  grieren  weerlege 
worden,  br.  fol.  De  pi.  hg.  24  dm.,  br.  30  dm.;  het  geheel  br.  44 da., 
hg.  37  dm.  Zetr  zeldzaam, 

1978  Jan   van   Galen   in  de  Middellandsche  Zee  kruisende  en  naar  Port  Maris 
a  varende,   verdedigt    zich   alleen  tegen  20  roovers.  Naar  /.  Buy9,  door  JL 

Vinkeles.  8o.  Proefdruk  vóór  alle  letter.  Uit:  Kok,  Vad.  Woord.  XVU.Si. 
b  Hetzelfde.  Origin.  teekening  v.  Buyi  voor  de  voorg.  plaat. 

1979  Afbeelding  der  Regenten  van  't  Leproozenhnis  te  Amsterdam  in  1649.  — 
a  Vier  regenten  (3  zittende ,  1  staande)  om  een  tafel,  beschouwen  een  kleines 

jongen,  erg  met  daauwworm  op  het  hoofd  behebt,  die  door  den  condeige 
binnengebragt  wordt.  Naar  de  voortreflfelgke  orig.  schilderg  Tan  F,  BU 
te  Amsterdam,  door  R,  Finkefet.  1769.  br.  4^. 

b  Dezelfde  pi.,  proefdruk  vóór  alle  letter. 

c  Dezelfde  pi.,  ettdruk  op  z^  papier» 

d  Dezelfde  pi.,  onafgemaakte  eUdruk, 

1980  (I6tf0.)  3  Gegrav.  titelplaten  v.  d.  UoUanUe  Mereuriut.  Haerl.  P.  Casteleyn, 
1650,  51,  54  (Een  krongk  die  van  1650  tot  1690  jaarlgks  verscheen,  en 
onder  de  verschillende  titels  van  Europeeehe,  Neder lamdscké,  Jmêterdemaeke 
Mercuriui  tot  1815  werd  voortgezet),  en  waarin  alle  merkwaardige  voorvallen 
vermeld  werden;  eenigermate  een  vervolg  op  Wastenaer,  Historisch  Verheel 
(van  1622  tot  1631.  21  dl.  4^)  Op  deze  3  titelplatenign de  vooraaamate 
gebeurteniaaen  dier  jaren  kortelgk  tifgnlpjtjj^ 


Platen  over  dezen  tgd.  SiÖÖ 

-I  N^'.   1981—1991  2^11  voorstelliDgen  nit  het  YoIksleTeiif  enz.  omtrent  het 

?  midden  der  17e  eeaw.    . 

*  1981  »De   groote   scheerderswinckel."   —  Een  barbierswinkel ,  waarin  Mr.  Ba- 
i  rent  Luyseknipper   een   man   het  hoofd  kaal  scheert,  en  de  waard  en  de 

waardin,  Mr.  Jnres,  Dr.  in  't  onrecht,  en  anderen  (A — I.)  ieder  op  zyne 
=B  wijze  de  schaar  wil  hanteeren,  ter^gl  Tennis  de  Boer  (K.)  ach  beklaagt 

■^  tot  de  schaar  geboren  te  zijn.     Met  bovenstaand  opschrift  en  t.  ond.  10 

tt/  tweeregclige    versjes    der    10   personen.  —  Zonder  naam  ▼.   gra?.  Sleehte 

■  opgegrav.   plaat  van  1650  of  daaromtrent,    met  adres  ?.  Jochem  Bormen- 

\\>  ter  (omstreeks  1710).  br.  fol.  Hg.  41,  br.  51  dm.    Zeldzaam, 

1982  Een  Paardenmarkt.  —  Vóór  een  hnis,  naast  eene  kerk,  wordt  een  stei- 
gerend paard  door  een  boerenknecht  in  bedwang  gebonden,  terw^l  Uit 
linkerzyde  de  eigenaar  het  paard  aan  een  edelman  tracht  te  verkoopen; 
in  het  verschiet  eenige  paarden,  tenten,  enz*  Teekening  in  iwart  kr^t, 
door  E,  V,  Velde,  br.  fol.  Hg.  25  dm.,  br.  41  dm.  Uit  collectie 
Leembrnggen. 

1983  De  Mosselenman.  —  Op  een  plein  staat  een  man  met  een  kruiwagen  vol 
mosselen,  vóór  hem  2  vrouwen  en  een  kind,  enz.  (Znd.  nm.,  doch  door 
A,  V,  de  Tenne,)  Boven  dit  firaai  gegrav.  plaatje  een  6reg.  bovenschrift: 
MNienwe  vasten  kost,  aengewesen  bg  des  Mosselmans  geroep  en  Yeyl- 
yGesangh."  Ter  weerszgden  een  gedicht  van  8  zes  reg.  eonpl.,  beginn. : 
„Versche  mossels  van  de  stranden";  onder  de  pi.  een  8reg.  vers  en  lager 
een  32reg.  gedicht  v.  A,  v.  d,  tenne,  met  opschrift:  „Yerache  moaseU 
.eygenschap,  gedaydet  met  sedenplicht  op  de  Geljrckeniase  v.  d.  men- 
pSchen  leven."  Met  adres:  's  Gra v.  bg  It,  Burchhoom,  voor  Pt,  v,  de 
Fenne  en  de  synen,  op  de  Turfmarkt,  fol.  De  pi.  hg.  10,  met  op-  en 
onderschrift  40  dm.,  br.   13 j.  dm.,  met  verzen  29  dm.    Zeer  seldMoam, 

1985  „Diverses  navires  dont  on  se  sert  dans  les  Prov.  Unies."  —  Miconesvarr. 
„navinm  Holland.,  quorum  usus  max.  in  aqnis  interior.,  notatae  a  famos. 
„piet.  Joh,  Percellee,**  (Door?  eW  met  adres  v.  C,  J,  Vieschet,  12  N«., 
geno.  1 — 12.  Latere  uitgave  met  adres  v.  B,  Oeynhens  te  Haarlem 
(omstreeks  1740.)  br.  4o.  Hg.  17,  br.  25  dm. 

1986  Plaat  v.  de  Schildersbent  te  Rome.  —  Een  gezelschap  schilders  aan  eene 
tafel  zittende;  een  hunner  schildert  op  het  achterste  v.  een'  met  een  pa- 
pieren kroon  versierden  medebroeder  (den  Profeet,)  den  Antichrist,  naar  eene 
verschijning   v.    d.   duivel  (regts  op  de  pi.),  v.  een  man  met  een*  nim- 

.  bus  om  het  hoofd  en  met  ezelsooren,  die  een  klein  kasteel  op  de  hand 
houdt.  Van  ond.  een  lOreg.  vers:  «Hier  opent  zich  de  <ael  v.  't  overda- 
dich  hnys,"  enz.  Fraai  geetst,  naar  P,  Quast,  door  P,  Nolpe,  fol.  Hg. 
88,  br.  35  dm.  —  Deze  pi.  is  wegens  het  vers  en  den  man  met  het  kasteel , 
meestal  voor  een  historische  spotprent  op  het  verlies  v.  Schenkenschans 
of  Breda  gehouden,  mijns  inziens  ten  onregte,  wgl  ik  geenerlei  toespeling  op 
eenig  feit  kan  zien,  en  de  plaat  mij  voor  1637  te  Iaat  toeschijnt.  Op  1700 
zijn  nog  3  bgna  dergelijke  platen  v.  Pool  op  de  schildersbent  van  Rome  vermeld. 

1987  n^e  corte  leere,  ofte  gereformeerde  schoole."  —  Een  schoolvertrek, 
waarin  links  een  meester  aan  een  lessenaar  aan  twee  jongens,  regts  een 
matres  aan  drie  meisjes  aan  de  knie  staande,  onderwijs  geeft.  Van  adhteren 
links  meerdere  jongens  staande  aan  een  tafel ;  in  het  midden  op  den  voor- 
grond spelende  meisjes   Daar  achter  een  ledekant,  enz.  —  Met  bovenstaand 

r  dpachrift  in  eene  cartouche  in  de  plaat  en  van  ond .  het  adres  van  Fr,  po» 


284  Platen  oyer  dexen  tgd. 

Betuetom.  Ondenan  Tier  8  regeL  Holl.  Tenen  m^  adree  Vmm  iem  Aia, 
Hg.  85,  met  de  Tenen  41  dn.,  br.  54  dm.  gr.  br.  fol.  —  Zeer  aU- 
uum.  Ia  het  beat  Tan  den  Heer  Jonken,  Kanttkooper  te  Amt 

1088  Sene  MeiijeMchool  t.  desen  t^.  —  Sene  groote  kmmer,  wauin  TOom 
eene  tcboolmatret  eenige  meii^jet  aan  bare  knie  onderwqe  in  h.  lesn  pé^ 
Terder  op  andere  meiqea ;  links  een  ledekaat.  Met  een  4Rg.  BoS.  a 
dergelgk  Franicb  Ten  OTer  de  rol  die  de  jonge  mei^et  later  nOca  ly»- 
len  alt  jonbrroaw  of  bnisTronw.  »Wie  tond'  gelooTen'*  eas.  «Qii  p» 
•eroit  qn'an  joor,"  etc.  Zeer  cnrienae  Toontelling.  Waanekga]^  aar 
A.  Boete \  tonder  naam  t.  graT.  met  adret  Tan  1*.  éê  Wii,  br.  foL  Bj. 
21,  br.  27  dm.    Zeer  teidsamm. 

1980  »Ohf  bordere  en  hoeren  aeneeiotU  kier  mH  verhi^dm  ,  koe  éU  heUm  en 
^ Toert  een  doden  roek  beelrijden,**  Opsebrift  ia  2  reg.  k^it.,  ii  « 
nnd  boTen  in  de  pi.,  die  een  open  Teld  Toontelt;  in  het  middea  I^ 
de  rog,  waarop  een  kanon  wordt  afgetcboten,  links  in  het  Tenehiet  •■ 
molen,  regts  een  boom  waaraan  een  klok  die  de  Tronwen loiden ;  nadoa 
Tele  menseben,  alle  met  cnniTo  bgtebriften  in  de  prent.  <—  Welke  bete- 
kenis dexe  prent  eigenlgk  beeft  begrgp  ik  niet;  op  eene  latere  eopie  wortt 
aangebaald  Tuinman's  Spreekwoorden,  I,  200»  waar  gei^  wordt:  «Hoe 
i»moedig  de  Rocbsteken  Tan  Waard  (Weert  in  Limbnrg?)  BMt  alle  bu 
i»tegen  «alk  een  scbrikdier  ten  strgde  trokken,  is  tot  een  eenwige gedsek- 
«tenis  Tan  dat  beldenstak,  naar  *t  leTen  in  eene  prent  verbeeld,  eas.*  — 
Znd.  nm.  t.  graT.,  met  adres  Tan  M.  Vitjaager  en  Jkc.  Roiyti.  Hg.  40, 
br.  51  dm.  br.  fol. 

Vin  dese  voorstelling  bestaat  eene  betere  en  juist  omgekeerde  plaat,  net 
adres  v.  Oiiem,  en  ook  eene  kleinere  zonder  bovenstaand  opsebrift;  de 
laatste  hg.  27,  br.  35  dm.,  in  de  collectie  v.  Dr.  P.  Verloren  t.  Th^ 
maat  te  Utrecht;  de  eerste  in  die  Tan  Mr.  Bedel  te  Ledden.  Het  seb^it 
m\j  toe  eene  Belgische  plaat  en  onderwerp  te  wezen,  Tan  veel  onderen 
t^d,  doch  die  dikwijls  later  herdrukt  is. 

1990  «Trap  des  Ouderdoms."  —  De  bekende  voorstelliug  t.  eene  trap  of  brog, 
a  met  10  personen  v.   1 — 100  jaar;  onder  de  brug  3  bogen   met  zinnebeeil 

voorstellingen;  v.  ond.:  „Des  mensohen  op-  en  nedergangh.  Valt  d'eae 
„toet  en  d'ander  bang"  en  een  Holl.  vers  in  6  kol.  Zonder  nm.  t. gnv. 
Met  adres  t.  C.  J,  Viucher,  br.  fol.  Hg.  41,  br.  51  dm.  Zeer zeldseum. 
In  den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 
h  Deselfde  voorstelling,  zeer  verkleind,  zonder  verzen  v.  onderen,  docb  met 
2  vierregel.  versjes  regts  en  links  bovenaan;  zonder  adres.  br. 4®.  Hg.  11, 
br.  16  dm.  Afdruk  op  perkament,  gekleurd. 

1991  Voontelling  v.  h.  Buitenleven.  — In  een  tuin  bij  een  groot  kasteel,  spe- 
len een  Heer  en  Dame  op  bet  trictracbord ;  ter  linkcrzgde  eene  fontein, 
waarb\j  een  paauw,  een  koelbak,  enz.  —  Fraaije  teekening  in  O.  I.  inkt 
door  E,  V.  Telde.  1626.  br.  fol.  Hg.  19  dm.,  br.  30  dm.  Uit  de  col- 
lectie  Leembruggen, 

1992  (10  JunU.)  Aanspraak  v.  Prins  Willem  II  in  den  ondraad  te  Dordrecht. 
(Aitzema  III.  428,  enz.)  —  Klein  plaatje.  24o. 

1993  (31  Juiy. — 4  Aug.)  Prins  Willem  II,  zeer  misnoegd  op  Amsterdam,  tracht 
a  de    stad   met    krijgsvolk  te  verrassen  en  te  dwingen,  doch  de  toeleg  mis- 
lukt. (Wagenaar  XII.  92—100.  Aitzema  III.  446— 448enKok,  Amsteid. 
Jaarboeken  II.  830.)  —  «Amsterdam  van   de  Buiten  Amstel  af  te  zien, 


UUê.  Beleg  van  Amsterdam.  285 

^.  9Z00   als   het  zig  Tertoonde  in  den  Jaare  1660  den  29  Jnly."  Profil  der 

I  itad  zonder  de  Blokhnisen.  —  Naar  eene  onde  afbeelding  geteekend  door 

r-ii  /.    Verstege,   gegrav.    door  J.  Meyling,  br.  4fi,  —  In  den  Atlaa  t.  ICr. 

^1  J.   T.    Bodel  Ngenbais  berust  de  teekening  t.  J.  Verttege,   met  onder^ 

^i^  schrift:    Viileggert  voor  dê  itad.    Behoort  waarsch^*nl|jk  in  een  boek  Tan 

VI  1770  of  daaromtrent. 

^g     .  b  Dezelfde  plaat;  proefdruk  TÓör  alle  letter. 

"j  1998  Kaart  ▼.  Amsterdam  en  omstreken,  regts  Haarlem,  links  Mniden»  onderaan 

y  a  Oostzaan,  bo?enaan  het  slot  Aboonde;  met  Ireg.  bovenschr.:  «Het  bloo- 
„qneeren  y.  Amst.  door  de  troepen  t.  Willem  II  t.  81  Jnlg  tot  4  Ang. 
,,1650."  Op  deze  kaart  zgn  de  plaatsen  aangeteekend ,  waar  de  troepen 
gelegerd  waren.  br.  fol.  Hg.  28  dm.,  br.  51  dm. 
b  Dezelfde  kaart,  latere  druk;  onderaan  links  het  adres  t.  Hngo  Aüard  te 
Amsterd.,  1654;  zonder  Holl.  boTenschrift,  doeh  in  plaats  daanran  een 
profil  T.  Amsterdam  ?an  de  Amstelzyde;  ter  weerszgde  een  sehntter  en 
uitlegging  der  No.  en  egfers  y.  dit  profil.  Met  profil  hg.  41  dm.,  QMeurd, 
e  Dezelfde  kaart,  veel  latere  druk,  zonder  adres  y.  H,  Aüardi,  doch  met 
Holl.  boYcnschrift,  met  bijvoeging  y.  een  4reg.  Franseh  opschrift  onder- 
aan, links:  „Plan  d'Amst.  et  d.  Environs  aYce  la  disposition  desTronpes 
„da  Prince  d*Or.  Oaill.  Il  pour  snrprendre  la  Yille,  etc."  Deze  kaart  be- 
hoort waarsch^'nlgk  in:  J.  Ie  Clero,  Hist.  d.  ProT.  Unies,  en  de  forlge 
in  de  Holl.  Yertaling? 

1994  Geheel  als  Yoren,  nl.  als  19943  met  profil  der  stad,  dochYcrkleind.  Met 
opschrift:  „Vertooninge  y.  Amsterd.  met  syn  omlegg.  Dorpen,  wegen, 
„enz.  heel  correct  Yerbetert.  1650".  br.  fol.  Hg.  80,  br.  88  dm. 

1995  „Onderhandeling   tasschen   twee  AfgeYaardigden  der  Regeering  van  Amst. 
a  „en  GraaYc  Willem  Frederik  Yoor  de  Hofstede  Welna  aan  den  Amstel  in 

„1650".  —  Gezigt  aan  den  Amstel,  waar  het  Prinsenjagt  ligt;  links  het 
hek  der  Hofstede,  in  het  verschiet  de  stad.  Naar  en  door  8.  Fokke,  br. 
40.   Uit:  Wagenaar.  Vaderl.  Hist.  XII. 

b  Dezelfde  pi.,  proefdruk  v6ör  alle  letter. 

e  Dezelfde  pi.:  afdruk  in  rood, 

d  Hetzelfde;  origin.  teekening  voor  de  plaat,  door  S,  Fokke, 

1996  (l  Aag.)  „Zes  Heeren  van  Staat  naar  Loevestein  gevoerd"  (Wagenaar  XII. 
a  91,  enz.)  —  Kleine  afbeelding  naar  /.  Buye  door  B,  Finkelet,  12o.  Uit: 

(Fokke)  Geschied,  v.  Nederl.  VIII.  pi.  4.  12o. 
b  Dezelfde  pi.,  proefdruk  lóór  alle  letter. 

1997  Afbeelding  van  meer  dan  20  verschillende  penningen  ter  herdenking  van 
dezen  aanslag  op  Amsterdam  geslagen. 

1998  Oude  teekening  van  eenen  vierkanten  penning  by  deze  gelegenheid  aan  de 
schutters  van  kapit.  Frans  van  der  Meer  uitgedeeld.  Door  A, Sckoemaker, 

1999  „De  twee  Blockhuisen  op  deo  Amstel  buiten  Amsterdam.  —  Gemaakt 
„A^  1651.  Afgebrooken  A».  1654".  —  Zeer  f^aaye  ^M^ifif  af  beelding 
der  Blokhuizen,  welke  ter  verdediging  der  stad  gebouwd  zgn  op  de  plaats, 
„waer  nu  (in  1750  volgens  eene  aanteekening  in  HS.  bg  de  plaat)  de  wa- 
terkeering  of  schutsluizen  zgn",  maar  wegens  de  veranderde  verdediging 
der  stad  in  1654  werden  afgebroken.  —  Het  gezigt  op  de  hnizen  is  van 
den  buiten  Amstel  af  naar  de  stad  toe,  genomen.  Met  het  voorafgaande 
Ireg.    onderschrift.  —  Geteekend   en   gegrav.    door  R,  Zeeman^  Br.  fol. 

Ibj^        Hg.  20,  br.  84  dm.  Zeidsaam. 


IM.  Dood  yan  Willem  II.  —  Geboorte  t.  Willem  m,  enz.  287 

009  (6  NoT.)  Sterfbed  v.  Willem  II .  (Wagenaar,  XII.  118.  Aitzema,  III.456» 
enz.)  Met  gedrukt  verhaal  in  Yers.  Amst.  bg  ^.0.  Beutecam,  gr.  fol. — 
In  Catal.  Mnonicki  ▼.  Cleeff,  1860.  No.  594. 

DIO  »Een  droevig  beklag  or.  d.  dood  ▼.  Willem  IL  —  Gedrukte  Tenen  met 
houtsnede,   gr.  4o.  Zie  Catal.  Mnnnicks  v.  Cleeff.  No.  695. 

311  (14  MoY.)  Geboorte  v.  Willem  III.  —  (Wagenaar,  XII.  130.  Aitsema, 
m.  459.)—  Zinneprent.  Op  den  voorgrond  Willem  III  in  een  open  wi^; 
aan  de  linkerzgde  staat  Pallas  (de  wisheid)  in  harnas,  met  helm  en 
schild;  aan  het  voeteneinde  staan  Venns  en  Cupido,  terwgl  Flora  het  kleed  aan 
het  hoofdeinde  opligt;  regts  de  paauwen  van  den  zegenwagen  van  Jnno ,  in 
het  verschiet  de  Vg verberg  en  het  Binnenhof.  In  de  lucht  eenige  engelen 
die  het  wapenschild  van  het  geslacht  Nassau  met  alle  kwartieren,  dragen; 
hooger  op  de  Faam,  deze  geboorte  bekend  makende.  —  Met  4  reg.  vers: 
„Soo  wordt  de  jon^e  Prins  van  Bemelsche  Godinne  —  Begroet,  en  Ba- 
„toos  rgk  een  goude  tgt  belooft,  —  De  Dujtsohe  vrede  sal  van  syne 
«wiegh  beginnen ,  —  Het  Haegse  Hof  draaght  moedt  op  dit  gesegent 
«Hooft."  —  Naar  O.  Flinck  door  C,  van  DaUn,  1650.  Het  adres  van 
Clemedl  (sic)  de  Jonghe.  gr.  fol.  2  bl.  boven  elk.,  te  zamen  hg.  66  dm., 
br.  46  dm.  —  Dezelfde  pi.  met  het  oude  adres  van  C,  Lanekertt  kwam 
in  den  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff.  1860.  N».  596  voor. 
Deze  zeer  fraage  gravure  is  in  1649  vervaardigd  voor  de  geboorte  van  den 
zoon  der  zuster  van  Willem  II,  (Louise,  Keurvorstiu  van  Brandenburg). 
Op  die  pi.  heeft  het  kind  in  de  wieg  eene  kroon  op,  welke  hier  is  weg- 
genomen; op  de  plaats  van  het  Binnenhof  vertoont  lich  het  kasteel  te 
Cleve;  het  Pmissische  wapen  is  later  in  h.  Nederl.,  en  1649  in  1650  ver- 
anderd; het  4reg.  vers  luidt  daar:  Soo  wordt  de  Keurprint,  enz.,  voorts 
een  Lat.  opdragt  v.  O,  Flinck  en~ adres  van  C,  Danekertt,  Die  eerste 
staat  is  zeer  zeldzaam  en  kwam  voor  in  d.  Atlas  v.  Voorst.  1858. 
No.  494.  Verkocht  voor  ƒ  10 — 

)12  Geboorte  van  Willem  III.  Afbeelding  van  de  kraamkamer;  de  Prinses 
te  bed,  enz.  —  Klein  plaa^e,  waarschijnlgk  eene  der  zgplaatjes  van  de 
afbeelding  der  begrafenis  der  Prinses  Royaal,  (door  22.  dê  Eooghé). 
kl.  br.  4o. 

)ld  (1651.  18  Jan.  —  22  Aug.)  Zinneprent  op  de  Groote  Vergadering.  (Wa- 
genaar XII.  151  enz.  Aitzema  III.  497,  enz.  602).  --  In  het  midden  een 
altaar,  waarop  eenige  pglen  liggen,  die  door  2  krggslieden  zaamgebonden 
worden;  ter  weerszgde  staan  en  zitten  de  maagden  der  zeven  Vereenigde 
Provintiëo,  Groningen,  Friesland,  Overgssel,  Gelderland,  Utrecht,  Holland 
en  Zeeland,  en  Zutphen;  in  den  Hemel  vele  Engelen,  het  woord  FfM^  uit- 
blazende. Onder  de  voorstelling  een  4reg.  vers:  De  grootste  Macht  is  de 
Eendracht,  —  enz.  Van  ond.  een  56reg.  vers  van  /.  de  Bondi,  beginn.: 
»Wech  Oorlogh,  slim  gedrocht,"  enz.  Met  adres  v.  R.  v.  d.  Hoeyen  in 
„de  Kalverstraat,  in  de  3  Roosen  Hoeyen.  1651".  gr.  fol.  De  pi.  br.  36 
dm.,  hg.  27  dm.,  met  het  vers  47  dm.  Niet  fraai  gegrav.,  doch  uer 
zeldzaam, 

)14  Als  voren  (op  de  Groote  Vergad.)  Door  F,  M.  Met  gedrukt  vers:  «Blg- 
schap»  over  d'Eenigheid  der  Zeven  Vrge  Nederlanden.*'  Amst.  bg  F.  v, 
d.  Enden,  gr.  fol.  Zie  Catal.  Munniks  v,  Cleeff.  N».  697.  Verkocht  voor 
ƒ8. —  aan  den  Heer  J.  P.  v.  d.  Keilen. 

)17  (5  Maart)  Zware  Dgkbrenk  hg  Amsterdam.  ( Wagenaar»  Amsterdam  I.S81, 


288  Dgkbrenk  bg  Amsterdam.  in,& 


Aitiema  II.  662.)  —  Oroote  pUat  in  4  tfdeel.  BoTttOftu  de  afMA|! 
fan:  «Den  doorgebrooken  Dyck  bQ  JaaphAnnee.**  —  in  het  ven 
Diemen,  links  DureierJam  en  Baerdorp;  daaronder  eenedeigel^kiifWdL 
Tan:  «Den  doorgebr.  Dyck  bg  Hoatewael,"  nog  lager  8  kleueieafWL 
naait  elkander,  links:  «Het  doorbreeeken  t.  d.  Dgek  bg  Hotteead^ 
«Sondach  6  Maert  1651."  (yersehillende  Tan  de  plaat  8018)  —  n^ 
«Aid as  Tertoonden  hem  't  gadt  aan  Jaaphannes."  Met  gegnT.  littBBn 
der  lett.  A — L.  en  adres  t.  X.  SpÜMout,  boeekreie.  in  de  Cahenfck 
Amst.  Zeer  fraai  geëUi  door  J2.  RoffAma»,  br.  fol.  Hg.  48{^  br.Sl|ii. 
Hooffit  gêldzaam  ên  ueer  fraai  Es,  Vermeld  in  den  Catal.  Ay»^II*.l7l 
Verkocht  in  Teiliog  Mnnnieks  t.  Cleeff  N*.  699  toot  /'M. 

8018  «Vertoninge  ende  na  't  loTen  Afgebeelt,  het  doorbreeeken  tib  de  81.  At 
«thonis  dgck  bayten  Amsterdam,  Teroorsaeokt  door  de  hooge  wat»fiB* 
«met  een  stereken  noord-westen  wind,  op  den  6  MartU  1651....  ter 
«weieken  het  waeter....  selfs  de  dgck  Tan  de  Diemermeer  doorbnkmk 
«soo  dat  't  water  oTer  St.  Anthonismart,  warmostraet  en  nienwedgdc  befT. 
Met  uitlegging  der  letters  A— C.  Fraai  gegraT.  plaat,  naar  W,  SeUÜÊki, 
door  P.  Nolpe.  br.  fol.  Hg.  41,  br.  61  dm.  ZeMtamm,  —  Behoort «i» 
sehgolgk  bg  N<^.  2020,  waarren  de  uitlegging  met  D.  begint»  en  sik 
door  Nolpe  gegraT.  is. 

8019  Als  Toren,  Tcrkleind.  Door  B.  Picari.  br.  fol.  Uit:  Le  Cleie,  GeaehiedsB». 

8020  Hetselfde;  geheel  andere,  teer  nitToerige  en  fraage  Toorstelling  op8Wra 
elkander  geplaatste  breede  platen;  boTen  de  boTonste  afbeelding  defcilh' 
ring  der  letters  D  tot  S;  onderaan  links  op  de  onderate  plait  de  lettm 
T  tot  Z»  —  (Waarsehgnlgk  behoort  dese  plaat,  ofschoon  in  8  decIeD,bq ie 
Toorgaande  Tan  Nolpe  naar  Sehellinckx,  wgl  daarop  de  letten  A«-C.  Tosh 
komen.)  De  boTcnste  plaat  naar  /.  Colim,  de  onderate  naar  J. 
door  F.  Nolpe,  br.  fol.  ledere  plaat  br.  61  dm.,  hg.  19(  dm.,  te 
hg.  40  dm.  Zeer  zeldzaam.  —  Ik  heb  Tan  dexe  pi.  een  paar  £z.  gesm 
waarop  de  boTcnaan  behoorende  pi.  onderaan  gedrukt  was  en  omgekeefi. 

2021  (t6IS8.)  Zinnebeeldige  prent  Toor  Leopold  Willem,  aartshertog  Tan  Ooi- 
tenrgk  en  Gouverneur  der  ZuideL  Nederl.  na  de  OTcrwinning  bg  6reT^ 
lingen  en  den  strgd  in  Frankrgk.  (Aitiema  III.  766.)  —  In  h.  middca 
zgn  borstb.,  links,  in  een  oTaal  Tan  lauweren,  staande  op  een  Toetstik 
met  lat.  opschrift;  links  de  tgd,  regts  de  Wetenschap  en  Tele  linnebeeUi 
fig.  —  Deze  zinneprent  is  bg  gelegenheid  der  defensie  Tan  mathea. 
Theses  in  het  Coll.  der  Jesuiten  te  LeuTen,  door  Theod.  d'Imerselle, 
Graaf  t.  Bouchoor,  gegrav.  naar  A,  v.  Diepenbeke  door  üT.  Lmmtotn,  «• 
2  bl.  gr.  br.  fol.  — -  Deze  pi.  heb  ik  Ttoeger  gehad. 

2022  (Mei.)  Zinneprent  op  het  howelgk  te  Kleef  van  Graaf  Willem  Fiederik 
Tan  Nassau  met  Albertina  Agnes,  dochter  Tan  Frederik  Hendrik.  (Wi^ 
naar  XII.  181.  Aitzema  UI.  660.)  —  Op  den  Toorgrond  etaat  regts  ds 
Prinses,  links  de  Graaf,  die  door  Mercurius  naar  zgne  bruid  geleid  wordt 
en  haar  de  hand  aanbiedt,  op  den  achtergrond  het  slot  te  Kleef,  enz.; 
onder  de  voorstelling  een  83reg.  Latgnsch  gedicht:  «Epithalaminm  ia 
«nuptias,"  etc.  door  de  kweekelingen  Tan  het  R.  Kath.  CoUegie  te  Turn- 
hout; ter  weerszgden  Tan  het  vers  2  zinnebeeldige  vrouwenbeelden  enTe^ 
dere  ornamenten.  Naar  P.  Quellinus,  door  S,  a  BoUwert,  gr.  fol.  Hg. 
67   dm.,   br.  46  dm.  Zeldzaam. 

2028  (O  JbbQ.)  Plundering  Tan  het  huis  Tan  Burgemeester  Landsbergen  te  Mid- 


MIS.  Brand  van  het  Stadhuis  te  Amsterdam.  289 

a  delbarg.    (Aitzema  m.  609).   Naar  /.  Buys  door  R.  Vinielet.  12o,  Uit: 

(Fokke),  Geschied,  der  NederL 
b  Dezelfde  pi.;  proefdruk  ?66r  alle  letter. 
2024  (7   Jalli*)   Brand   van    het   Oude   Stadhnie    te   Amsterdam.    (Wagenaar, 
Amsterdam,  1. 588.  Kok,  Amsteld.  Jaarboeken,  II.  889.)  —  Af  beelding  Tan 
het  Oude  Stadhuis  vóór  den  brand  met  den  (later  afgebroken)  spitsen  to- 
ren.    Met   1    r^.    bovenschrift  in    label.    Zonder  naam  f.  grav.,  (door 
C,  J,    yitscher.)  kl.  fol.  Hg.  25,  br.  16|  dm.  Fraaije  plaaL 
2026  Hetzelfde,    doch    grooter    en    zonder    den    toren,   en  met  een  plat  dak. 
a  Prentteekening  naar  de  origineele  teekening  door  P.  Saenredam,  den  15 
tot    20   Juljj    1641  gemaakt,  (aanwezig  in  de  collectie  van  D.  Versteegh,) 
door   Jnih.    van  den   Bosch,  Uitgegeven  te  Amsterdam  bg  W.  Gmyter. 
gr.  fol.  Hg.  89,  br.  49  dm. 

In   den   Atlas  v.   Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden,  is  eene  andere 
kopie   der   teekening  van  P.  Saenredam  door  A*  O,  p.  Sckoone,  1840, 
op  gelgke  grootte. 
ö  Dezelfde  plaat,  zeer  fraage  proefdruk,  v66r  het  onderschrift. 
e  Dezelfde   plaat;  allereerste  ettdruk,  v6ör  de  kleuren  en  YÖör  het  onder- 
schrift. 

Hierbg :  O.  v  •  Enst  Koning,  geschiedkundige  herinneringen  van  den  Brand 
V.  h.  Oude  Stadhuis  te  Amst.,  in  den  nacht  v.  d.  6n  op  d.  7n  Jnlg 
1662.  Amst.  1852.  15  bl.  8^^.,  waarin  het  feit  uitvoerig  wordt  be- 
schreven, zonder  bgvoeging  van  iets  nieuws. 

2026  Hetzelfde,  als  voren,  doch  met  de  hoekhuizen  der  toen  bestaande  straat 
tusschen  dit  Stadhuis  en  de  Nieuwe  Kerk.  Prentteekening  naar  de  origi- 
neele teekening  van  W,  Sekellinck  (in  het  kabinet  van  D.  C.  de  Oroot 
Jamin)  door  A,  van  den  Boeeh,  Uitgegeven  te  Amst.  bg  A.  y.  d.  Bosch 
en  W.  Orujter.  gr.  fol.     Hg.  88,  br.  48  dm.  Pendant  der  vorige  plaat 

2027  Brand  van  het  Amsterdamsche  Stadhuis.  —  Voorstelling  van  het  Stad- 
huis en  der  2  naastgelegen  huizen  in  lichte  laage  vlam,  terwgl  men  met 
blusschen  herig  is ;  op  den  voorgrond  de  Dam  met  eene  menigte  volks.  — 
Fraage  geëtste  plaat  door  /.  de  Baen,  br.  fol.  Hg.  27,  br.  84  dm. 
Zeer  fraai  exemplaar,  met  eene  bijna  2  dm .  breede  rand ,  zoo  als  zelden  voor- 
komt, daar  de  meeste  ezempl.  dezer  plaat  tot  den  rand  toe  afgesneden  zgn» 
In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nijenhuis  te  Legden  is  een  Ex.  v. 
deze  plaat,  met  opschrift:  «Af beeld.  v.  h.  Oude  Stadhoys  te  Amst." 
waarbg  een  12regelig  vers :  „Wanneer  de  gouden  zon",  enz.,  en  nog  een  paar 
regels:  »Dus  schond  de  brand  mgu  pruik,"  met  adres  v.  C.  v.  Wilden- 
berg,  vooraan  in  de  Calverstraet,  in  h.  Keyserswapen.  Hg.  14^,  br.  84 
dm.  Dit  vers  was  ook  bg  het  £x.  in  den  Atlas  v.  Dr.  Munniks  v. 
Cleeff,  No.  611,  doch  heb  ik  nooit  gezien. 

2028  Hetzelfde,  eenigzins  anders;  het  Stadhuis  in  brand,  links  de  straat  vol 
menschen,  regts  eenige  huizen;  op  den  voorgrond  de  Dam  met  vele  men- 
schen  herig  met  blusschen.  —  Met  curs.  onderschrift:  „Het  ouwe  Stat- 
huis  tot  Amst.  verbrandt  d.  7en  Juli  op  Sondagh  smorg.  begost  half  8 
uren."  Oeëtst  naar  en  door  JS.  Zeeman,  (iuvent.  et  fecit  et  exc)  op  dee 
oude  Heeregraft,  After  dee  geesondee  broeder,  br.  fol.  Hg.  86} ,  br. 
51  dm.  Eoogtt  zeldzaam.  Zie  Atlas  v.  Dr.  Munnicks  v.  Cleeff,  1860. 
No.  610,  waaruit  het  Ex.  voor  /HO.—  verkocht  werd. 

2029  Hetzelfde  doch  anders,  voomamelgk  om  de  oude  en  nieawe  manier  van 

87 


290  Bnuid  ym  hei  Stedhnis  te  Amsterdun.  NU 

blnuchen  ter  Torgdqlriiig  laiiBchoiwelök  toot  to  itriko.  —  Op  ten» 
grond  het  Damrak,  waar  de  onde  braadeamera  wordaa  — gewwd,  |mH 
en  f  erder  uitgedeeld;  links  de  aanToer  der  alaagea»  «as.  ter  Uataokn^  ngkii 
nieuwe  (toen  nitgeronden)  tlangbraadspaitea ,  os.;  op  dm  mfclwyiÜ 
Stadhuis,  andere  haiien  in  brand  en  de  Waag;  Taa  ond.  aaaedng.U 
en  Fransche  uitlegging.  Fraai  gegrav.  (naar  den  nitvimdsr  «•  aekiyeJa 
9.  <ifr  Heide,  door  J.  Mulderr)  br.  fel.  Hg.  85,  br.45  dm.  — DMfiü 
is  N^*.  8  in  het  fraage  werk  Tan  t.  d.  Heide,  BeachrpTOig  daralaighni^ 
spuiten.  Amst.  1690.  fol.  dat  op  het  jaar  1678»  18  Jan.  al 
worden.  —  In  de  2e  nitgare,  Tan  17S5,  is  deie  afbeelding 
één  duim  ferkleind  en  in  de  plaats  een  Ireg.  HoU.  ope^iifl  gsetoH. 

2080  Hetzelfde,  nagenoeg  als  het  ?oorgaande  N<*.,  wat  de  moerstalKig  te 
plaats  l>etreft,  doch  zonder  iets  van  h.  brandUntaekeii.  Afbetldiagèff 
uitgebrande  mine  ?.  h.  Stadhuis;  regts  de  Waag^  liaks  de  Vis^BSÜ, 
op  den  Toorgrond  het  water;  hei  plein  toI  gewoel  ven  jofathw.  — 
Fr&age  teekening  in  zwart  krgt  door  /.  BeereUrmiê»,  wasun^Qolgk  epè 
plaats  zelf  e  geschetst,  br.  fol.  Hg.  26,  br.  60  dm.  Niet  ia  plaat  gikngt. 

2031  Hetzelfde,  eenigzins  kleinere  doeh  nitfoeriger  afbeeldiag^  «ei  de  f «briifc 
huizen  ter  regterz\jde.  OeëUt  door  en  met  adres  t.  Jm^  CMoes.— Oiiec 
de  plaat  een  HoU.  en  Franseh  14reg.  sonnet  wdml  B.  L,  IhHwmi.  gr.  M. 
De  pi.  hg.  26,  met  het  vers  41  dm.,  br.  88  dm.  £Ep«ye^  mUmm. 
Behal?e  dit  Ex.  heb  ik  alleen  in  den  Atlas  t.  Mr,  J.  T.  Bodel  Ngaekiii 
te  Leiden  nog  een  Ezempl.  aangetroffen. 

2082  Afbeelding  fan  de  mine  van  het  aljgebrande  Stadhuie»  aooder  de  ïijgh 
legen  huizen.  —  Oelgktgdige  schets,  Uekemimg  in  zwart  krgt,  sonder  usa, 
(door  Th,  Wijek  of  dergelgk  groot  teek'enaar  fan  dien  tgd.)  fol.  Hg.  SS, 
br.  86  dm.  Niet  in  plaat  gebragt. 

2088  Het  nieuwe  Stadhuis  te  Amsterdam,  waarran  de  eente  ateen  gelegd  werd 
28  Nof.  1648  en  dat  den  29  Jnl^  1666  door  de  eerste  nttiag  fan  de 
Magistraat  ingewijd  werd.  Gebouwd  folgens  de  plannen  fan  en  door Jaeok 
fan  Campen  en  Dn.  Stalpaert.  —  Oelgktqdige  fraage  teeJtemimf  in  roet, 
door  /.  vam  der  Ulft;  fóór  de  vele,  later  aangebragte  Teranderi^ea  ia 
den  bouw.  br.  fol.  H.  41,  br.  78  dm. 

2083^(10  Jany.)  «Ond-Diemens  buert"  foor  den  brand  f.  11  JanQ  1612.  — 
Plaat  met  gedrukt  f  era  f.  C.  K,  kl.  fol.  Zie  Catal.  Mannieka  ▼.  Cleeff. 
1860.  N».  618. 

2084  Spotprent  op  de  binnenlandsob e  twisten  in  Holland,  die  de  pogingen  tot  fc^ 
zoeniog  met  Engeland  f er^jdelden.  —  «Engels-Kniper.**  Bof enaehrift  ▼.  eea 
fers  fan  8  fierregelige  coupletten  f  au  /.  de  Mol,  begian.i  |,Wat  wil  dese 
„kuiper  maken."  onder  eene  plaat,  die  twee  mannen  foorttelt,  Waig  een  fst 
ineen  te  kuipen,  waarop  het  wapen  fan  den  HoU .  Leeuw  is  algebeeld;  naait 
het  vat  zit  de  HoU.  Leeuw,  die  de  hoepels  er  weder  afbreekt.-—  FVaai  plaa^ 
zonder  naam  f.  grafeur.  Onder  het  fers  het  adres  fan  /.  Beui,  Krol  ts 
Middelburg.  1662.  De  pi.  hg.  10  dm.,  met  fers  26  dm.,  br.  18  dm. 
kl.  fol.  —  Vroeger,  in  1626  zgn  reeds  2  deigelgke  platen  onder  het 
zinnebeeld  van  een'  kniper  uitgegeven;  zie  N®.  1446  en  1446. 

2085  (22  Aag.)  Begin  van  den  eenten  Oorlog  met  Engeland. (Wageaaar  XII. 205 
a  en  verv.,  Aitzema  III.  725  enz.)  —  Spotprenten  op  de  Engelache  Repu- 
bliek. —  ,'tWonderlik   Verkeer-spel ,    b\j  gelegentheydt  gepaat  op  d'Ea* 
•galaoke  en  Naderi.  Oorloge;  Begonnen  op  dan22Ang.  lOftS,**  Opaohiift 


KSL  Spotprenten  op  Engeland.  291 

boTen  een  beUngrgk  Ters  van  8  leeregelige  eonpletten,  beginn.:  ^Aan- 
«schoawen  van  dit  xinnebeeld/'  enz.  en  geteekend:  Liefde  verwiiU,  ondtr 
eene  spotprent  met  vele  inschriften  bg  de  personen,  Cromwell  in  trot- 
sche,  uitdagende  bonding  ▼oorstellende,  aan  een  tafel  voor  een  triktrak* 
bord  zittende,  en  spelende  met  den  verlegen  Hollandschen  Matroos,  die 
▼oor  de  tafel  staat  en  zich  achter  het  oor  krabt;  om  de  tafel  zitten  of  staan 
de  Franschman,  Spanjaard,  Schot,  Ier;  achter  de  tafel  sluipt  dm  bloet- 
hotU  Fairfax,  Bovenaan  regts  een  kaarlje  van  Engeland,  links  van  Hol- 
land; onder  de  kaart  ?•  Holland  eenige  gekken  elkander  uitdagende,  waar 
boven:  Oeikên  te  hoop,  waarover  in  het  slot  v.  h.  vers  staat:  ^IcLtiwtte- 
^werk  V.  een  pampiere  prent,  —  toont  ons  de  schets  v.  'tal  te  sehaadlik 
.wreecken";  deze  afbeelding  is  dus  waarsehgnlgk  de  kop/ eener  gelgktüdige, 
mij  onbekende  plaat.  — De  woorden  in  het  laatste  oonplet  van  het  vers: 
,Och,  of  men  't  spel,  eer  't  halsen  kost,  liet  steeken !"  en  andere  woorden 
toonen  aan,  dat  deze  plaat  kort  na  het  uitbreken  van  den  oorlog  verschenen 
is.  Fraaije  spotprent,  zonder  naam  v.  grav.  Hg.  24,  met  vers  43i  dm., 
br.  80  dm.  fol.  Zeer  zeldsaam. 
b  Dezelfde  pi.  vroegere  afdruk  vó^r  de  inscriptiën  onder  de  personen.  — 
In  CaUl.  Atlas  v.  Voorst.  1868.  N^.  519. 

2086  Spotprent  op  Engeland.  —  „Uytbeeldinge  van  de  Hoogmoedige  Repnbijk 
»van  Engelandt,  mitsgaders  een  Prognostie.  v.  Nostradamns . . . .  noo- 
„pende  den  Oorlog  tusschen  Engelandt  en  HoUandt".  Opschrift  boven  een 
64reg.ver8,  beginn.:  «Ziet  aan  dit  wonder  zinnebeelt,"  waarna  een  6reg. 
Fransch  en  dergelgk  Holl .  versje  volgt  en  de  uitlegging  der  figuren  op  de 
plaaty  (alles  te  zameli  in  4  kol.)  —  De  plaat  stelt  Cromwell  staande 
voor,  gekroond  met  de  8  dubbele  kroon  door  een  griffioen  of  roofirogel ;  hg 
heeft  den  Franschman  onder  èen  linkerarm  geperst  en  haalt  met  de  regter- 
hand  de  ingewanden  uit  het  Igf  van  den  Hollander,  die  op  de  tafel  ligt; 
in  het  verschiet  vier  kleinere  afbeeldingen  (6— K)  waarvan  I  eene  ver- 
kleinde spotprent  (Gevecht  van  den  Leeuw  met  den  Engelsehman),  K  het 
verbranden  der  Engelsche  vloot,  enz.  voorstelt.  —  Zonder  naam  v.  grav.  maar 
waarschgnlgk  door  C»  van  de  Pat,  wiens  naam  onder  de  uitlegging  der  fig. 
voorkomt.  De  pi.  hg.  21,  met  vers  89  dm.,  br.  25  dm.  fol.  ZeUUaam, 
Tan  deze  plaat  bestaat  een  betere  druk,  doch  zonder  naam  van  de  Pat 
onder  de  nitlegging,  en  met  eenig  verschil  in  het  opschrift. 

2087  Spotprent  op  Engeland.  —  „Leeuw  en  Honden  geveght."  Opschrift  boven 
een  vers  van  10  zesregelige  coupletten  beginn.:  „Den  Speelman  heeft  soo 
„lang  gespeelt"  enz.  onder  eene  afsonderlgke  plaat  voorstellende  den 
Leeuw  (Holland),  die  door  den  Spanjaard  die  op  een  bas  speelt  en  den 
Engelsehman  die  hem  in  't  oor  kittelt,  in  slaap  gesast  is,  dooh  intns- 
schen  door  twee  Doggen  (de  Engelsehman)  aangebast  wordt,  wier  staarten  de 
Holl.  matroos  met  een  gloegend  gzer  afbrandt.— Achter  deze  voorstelling 
twee  andere  dergelgke  in  afieonderlgke  vakken,  en  daarnaast  een  zeeslag . — 
Zonder  naam  v.  grav.  fol.  De  pi.  hg.  22,  met  vers  86  dm.,  br.  29dm. 

2088  Spotprent  op  Engeland.  -—„De  dappere  Leeuw."  Opschrift  boven  «en vers 
van  7  vierreg.  eonpletten,  geteekend:  Kaakje  over  't  hooft,  enz.,  beginn .: 
„Hoe  is  den  Spanjaard  dus  bedroogenl  —  Hg  meende  dat  zgn  loos 
„geqneel  —  den  Leenw  al  had  tot  slaap  bewoogen;  «—  Maar  jnist  be- 
„speart  hg  't  tegendeel"  —  doelende  alzoo  op  de  voorg.  plaat.  Dit  vers 
is  onder  eene  plaat  die  den  Holl.  Leenw  voorstelt,  sioh  verwwende te^^ea 


292  Spo^[Hreiiteii  op  Bngéland.  M 

doggen  die  hem  bespringen;  regie  hikt  een  Holl.  matnMM  den  lig.  ii| 
de  staart  af,  welke  Yoorstelling  later  meemuden  heriuMld  is.  Ink 
naam  y.  graf.  kl.  fol.  Hg.  i6|,  met  rere  81  dm.»  br.  21  Ib.- 
Anderen  honden  deie  pi .  Toor  eene  spotprent  op  CroaiweU»  wa  mth 
zeeslagen  Tan  1658. 

Op  andere  Ex.  deser  plaat  is  het  ?ers  onderteekend:  Ji  9.  Jlwniffy,(ii 
lateren    Lnth.  Psalmbergmer  J.  y.  Dnisberg  Tan  1680  of  daaromtiesl). 
2089  Spotprent  op  Engeland.  —  «Het  loos  bedrog  ▼.  BngeUnd.**  De  UoOmèét 
Leenw   ligt  in   eene  groote   honten    wieg ,    in  slnap  geeoel  (gelijk  sp  k 
beide  voorgaande  platen)  door  Rein^'e  de  Vos,  die  op  aea  flnilje  Unit; 
om  de  wieg  yele  personen  die  OYer  den  Leenw  ttnen  te  ooiiinltesrea,tB- 
wyl     een'    hnnner   i^ne .  beurs  ontftitseld   wordt.     Idnke    at    eea  «f 
(Cromwell),  met   paanwenveeren  versierd  op  den  troon;  ▼erder  of  wAtÜ 
de   aap   een  zak  met  geld  nit  op  veehtende  en  vermoorde  penenen,  nfi 
pakt  de  Leenw  den  aap  aan  en  mishandelt  hem . — Hierliy  oengedraktTOi 
met  bovenstaand  opschrift:  Eet  loot  bedrog  tut,  (wtlk  wtn  een  mgn  Sz.  ss^ 
breekt.)  Zonder  naam  v.  grav.  Hg.  26,br.  80dm.,br.  fol.  ZeerfkaaieLn 
alle  randen  en  Mêldzaam,  —  Is  in  den  Catal.  Mnnnieke  t.  dmM^V^.M, 
beschreven  als  spotprent  op  de  Navigatie-acte  v.  1661 ,  weDce  meeetag  ft 
niet  deel,  wyl  in  dit  vers  de  oorlog  voorgesteld  wordt  reede  begonnen  te  igs. 

2040  Spotprent  op  Engeland.  —  »Voorspookkend  Zinnebeeld,  op  den  Sta»>^is 
yEngelsche  en  Nederlanders."  Opschrift  boven  een  72reg.  Terklerendven, 
beginn.:  »De  Staatzncht  trok  'et  koorkleed  aan"  ens.;  boven  het  voi 
eene  plaat,  voorstellende  de  List  (Cromwell)  liggende  op  een  nd»  kroonea 
enz .  uitspuwende,  welk  rad  door  den  Holl.  leenw  wordt  rondgednaid ;  tarvjl 
een  Engelschman  Cromwell  hg  een'  staart  vasthoudt  wordt  hem  door  esa 
Holl.  matroos  de  broek  a^^troopt ,  zoodat  Cr.  eene  menigte  geroofde  sehepes 
ontlast;  verderop  een  zeeslag.  Bovenaan  links  de  vergeeAohe  onderlöi- 
delingen  der  Holl.  gezanten  met  de  Engelschen;  regts  eene  vloot  ia 
zee.  Zonder  naam  v.  graveur.  Hg.  25,  met  vers  40  dm.»  br.  80  da. 
Zetr  eeldzaam, 

2041  Spotprent  op  Engeland  en  Cromwell.  —  «Dogg*  en  Leeawendana.**  Op- 
schrift boven  een  vers  van  16  vierregelige  coupletten,  genommerd  A— P., 
beginnende:  «Houdt  op  verwoede,  .weest  te  vreen",  onder  eene  plaat, 
welke  Cromwell  met  8  dubbele  kroon  op,  in  een' circus  voorstelt  tegenover 
den  Uollandschen  Leeuw,  beide  dansende;  Cromwell  houdt  eenige  petse- 
nen geketend  achter  zich;  de  leeuw  is  van  6  personen  verteld.  In  het 
midden  eene  deur  waardoor  men  het  gevecht  van  Jonge  Kees  (sie  N*.  8060) 
ziet;  daarboven  8  voorstellingen  nsast  elkander;  l:de  leeuw  tegen  den  Is- 
gelschman  vechtende,  terwQl  de  matroos  de  staart  van  den  Engelsohen  dog 
afhakt  (dus  eene  kopy  der  pi .  2088.)  —  2 :  Karel  H,  die  den  soepter  ven  een 
knielenden   Schot P   ontvangt,  doelende  op  zgne  krooning  in  Schotland  ia 

'  1651,  enz.  —  Zeer  fraai  geiUte  plaat,  zonder  naam  v.  graveur,  welligt  door 
D.  Stoop  f  van  wien  ook  de  N<^.  2048  pi.  is.  De  pi.  hg.  28  dm.,  met  veis 
87  dm.,  br.  29  dm.  fol.  ZeUUaam  ên  fraai,  Onafgesneden  Ex. 

2042  Als  voren.  „Kraehteloose  Staatsncht,  levendig  vertoont  in  de  tegenwoor- 
i,dige  regeringe  v.  't  verherde  Engeland."  —  Cromwell  ten  troon  gezeten. 
Meetter  Pieter,  eerst  Pred.  nu  Colonel  te  Londen,  blsast  hem  in  'toor; 
vóör  hem  knielende  vrouwen  voor  hare  mannen  biddende.  —  Van  ond. 
een  vers  in  8  zes  r^.  strophen  met  bovenstaand  opschrift  fbl.  Hg.  86, 


ICSS.  Spotprenten  op  Engeland.  298 

met  Ters   38,   br.   29   dm.  —  In  den  AÜm  ▼.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  te  . 
Rotterdam. 

3043  AU  voren.  ->  «Den  Engelsschen  Koortdansser."  Cromwell  Toorgesteld  als 
koorddanser  in  het  portaal  van  een  huis;  onder  het  koord  staan  2  nar- 
ren en  Oeneraal  Pairfax;  links  eenige  mannen  naar  het  dansen  liende; 
meer  achterwaarts  2  apen,  waarvan  een  de  Panselyke  kroon  draagt.  Op 
den  achtergrond  een  ander  portaal  met  het  wapen  der  Vereenigde  Pro- 
vinciën, de  Prins  van  Oranje  vergezeld  door  Pallas  en  een'  Hollander 
die  een  olgftak  in  de  hand  heeft;  daarbg  de  Hollandsche  leenw  die  de 
trappeiy  van  het  portaal  af  klimt,  enis.  —  Onder  de  pi.  een  a&onderl^k 
vers  met  bovenstaand  opschrift:  dén  Engeltehen  KoorUdansser,  voorts  vers 
en  uitlegging,  beginn.:  «Hier  sweeft  de  Staat-zucht  in  haar  top,  enz.  — 
Zonder  naam  v.  grav.  (doch  zeker  door  D,  Stoop)  en  een  der  zeldxaamsU 
en  fraaiste  platen  van  hem.  -—  De  pi.  hg.  30,  br.  24  dm.  kwam  met 
vers  voor  in  mijnen  Catal.  v.  Historieplaten,  Mei  1869.  N®.  381,  ver- 
kocht voor  /  93. —  ook  in  dien  v.  Mannicks  v.  Cleeff  1860.  No.  637, 
verkocht  voor  ƒ  35.— 

2014  Ah  voren.  —  „Den  afgrijssel^kken  Start-man;  gepast  op  d.  tegenwoord. 
„staat  V.  Engeland ,"  In  het  midden  Cromwell  met  een  zeer  langen  dik- 
ken staart,  met  geldstukken  bezet;  een  Zeeuw  en  Hollander  trachten  hem 
den  staart  af  te  snijden;  regis  biedt  Fairfax  hem  de  3  kroonen  vanBng. 
Schotl.  en  lerl.  aan,  enz.  Met  uitvoerige  zamenspraak  in  verzen  in  6 
kol.  gr.  fol.  Hg.  26,  met  vers  48  dm.,  br.  36  dm.  Zeldzaam,  — -  Inden 
Atlas  V.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2045  Zinneprent  op  Engeland.  —  „Het  tooneel  der  Engelsche  ellende."  — 
a  Links  staat  Karel  II  geharnast,  vöör  hem  een  Ier  (met  de  lier),  die  zgne 
knieën  als  blgk  van  trouw  omvat  en  een  Schot,  (met  den  distel),  die  hem 
een  pistool  met  opschrift:  getergte  wraak  aanbiedt;  daarachter  een  7  hoof- 
dige draak  {tchuim  v,  *t  Lagerhait)  die  op  hem  spuwt.  In  het  verschiet 
de  onthoofding  v.  Karel  I,  waarboven  vele  stralen  van  gramschap  nitden 
hemel  schieten.  Met  bovenstaand  onderschrift  en  vers  in  3  kol.  v. /.  Soet, 
gedicht  tijdens  Karels  ballingschap.  Met  adres  v.  Euych  AUaereU.  br.  fol. 
Hg.  34,  met  vers  45  dm.,  br.  43  dm. —  In  den  Atlas  v.  d.  Heef  A.v. 
Stolk  te  Rotterdam  ook  vermeld  op  1649  bg  den  dood  v.  Karel  I.  —  Inden 
Catal.  Munnicks  v.  Cleeff  N®.  608  beschreven  als:  Zinneprent  op  de  po- 
gingen der  Schotten  om  Karel  U  te  doen  besluiten  door  een  oorlog  met 
Engeland  zgne  regten  op  den  troon  te  doen  gelden. 
6  Dezelfde  pi.  als:  „Tooneel  d.  Engelse  Ellenden,"  doch  veelzins  veranderd; 
in  het  verschiet  regts  de  krooning  v.  Karel  II  te  Stone  in  Schotland  d. 
IraJan.  1651.— De  hemel,  vroeger  donker,  is  nu  licht.  Onderaan  in  8 
kol.  een  „Kunstig  vertoog  en  bondig  Verhaal  v. ...  de  krooning v.  Z.  Mig. 
„Karolus  II,  koning  v.  Schotl.  Tri.  en  Engel,  binnen  Stoone  IJan .  1651. 
„Amst.  H.  Allardt,  in  de  Kalverstr.,  in  de  Wereldkaart  bg  h.  Stadhujs. 
gr.  fol.  Hg.  33,  met  Verhaal  50,  br.  43  dm.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer 
A.  V.  Stolk  te  Rotterdam. 

M>46  Spotprent?  op  dezen?  oorlog  —  „1652.  't  Is  al  verwart  garen".  —  Onder- 
derschrift  van  eene  plaat,  die  een  man  nit  den  minderen  stand,  staande, 
voorstelt,  die  in  de  eene  hand  een  weefspoel,  in  de  andere  een  klos  garen 
heeft,  dat  de  dnivel,  die  achter  hem  staat,  verwart.  Naast  den  man  zit 
eene  vrouw  met  eene  garenspoel.   Door  P.  Qmw^,  met  adres  van  C  /. 


894  OoTeofai  tbb  Joage  Keet. 

Fiêêekér.  Gen*.  N*.  i9.  Uit  Mae  Serie,  gr.  49.  H^.   21.  Ir.  l^  4b. 

i047  U  Afbeeldingen  der  leealagen  in  den  eersten  Engeleeben  oorlog  vooffmDo. 
(Wagenur  XII.  217— S41.)  AUen  mei  enie.  bofoaeelififteB eo  mitli|p^ 
Neer  /.  BêêruêrëUu,  met  adree  tm  J.  MaatKmi.  br.  4».  Allea  lig.  U^,  k 
17  dm.  br.  4*.  Uit  een  werk  over  deien  oorlog.  Deae  pinten  lÉitta  è 
folgende  leeilegen  roer: 

1M8.  S9  Mei.      Tromp  tegen  BUke. 

.      28  Jnlq.     12  Conrooitekepen  tegen  Blake. 

.      M  Ang.      De  Rnjter  t^gen  Aikev. 

.        7  8epl.      ▼.  Gelen  t^gen  Boddek^. 

.        8  Oet.       De  Witt  en  de  Bnyter  t^gea  BUkit  m  Aém. 

.      10  Dee.      Tromp  tegen  BUke. 
1668.  28  Febr.     Tromp  tegen  Bleke. 

.        1  Meert.  Tromp  tegen  Bleke. 

„        2  Meert.  Tromp  tegen  Bleke. 

«      14  Meert.  ▼.  Gelen  tegen  Appelton. 

,       12  Jong.    Tromp  tegen  Monk. 

»      18  Jang.    Tromp  tegee  Bleke  en  Monk. 

«        8  Ang.      Tromp  tegen  Monk. 

«       10  Aag.      Tromp  tegen  Monk. 

2048  Vier  pleten  van  de  Tolgende  seeelegen  in  deien  oorlog;  nllcm  met  1  legd 
enre.  iniclirift  boven  in  de  pleet  en  korte  Holl.  wtieggiag  ondenm  é 
bofeneen  regte.  Zonder  neem  ▼.  grevenr.  4«  oblong.  ledere  pi.  hg.  17, 
br.  26  i 27  dm.  Uit   den   Holl.    Meienrint   r,  1658.  58. 

1662.  26  Ang.  De  Rnyter  en  Askae  Toor  PlejiÉoidca* 
„       10  Dec.    Tromp  tegen  Biake  op  de  Singele. 

1658.   14  Maert.  van  Galen  tegen  Appelton  voor  LtTomo. 
«       10  Aog.      Tromp  en  Blake  voor  ScbeTeningon . 

2049  (24  JanQ,  enz.)  Drie  pamphletten :  lo.  «SchrgTent  nyt  Rotterdam  over  te 
«wreeden  handel  der  Engelschen ,  tegen  de  Hollanden  gepleegd*  door  ?■ 
J.  V.  B.  24  Jnng  1652.  1  bl.  kl.  fol.  —  2o.  «Lgste  t.  de  Sd^pet^.  ! 
«Oorloge  onder  .. ..  M.  H.  Tromp  op  4  Ang.  1652  onder  Hitlend  pc^  I 
«•ent  geweest  en  door  groote  storm  ▼.  d.  ander  gereeekt"  Amet.  Gük* 
Joosten  (Saeghman)  1652.  4  bl.  4«.  —  8o.  «Namen  van  de  S^epee  i» 
«vermist  waren."  1652.  ^0  Ang.)  1  bl.  fol. 

2050  (f  Aag.)  «Seheepsgevecht,  tasseken  een  Engelschen  en  HoUendeekee  Tts- 
«scher,  Gheschiedt  op  den  Oen  Ang.  1662."  fiovenaehrilt  vnneenveikfll 
van  een  Vlielander  visscher ,  Jonge  Kees ,  die  met  njne  8  edi^dingee  ee 
Rngelsck  vissobers-vaartaig  met  evenveel  manschappen  op  knnne  nitdi^ 
aanviel,  vermeesterde  en  te  Amst.  opbragt.  Op  dit  verhaal  volgt  een  24icg 
lofdiehtt  «Manhafte  en  brave  Prins"  eni.  en  nitlegging  vna  A,  B»  C,  !)• 
Boven  het  verhaal  de  afbeelding  van  het  feit;  bovenin  linke  het  poHi^ 
V.  Jonge  Kees,  regts  tgne  vereering  door  de  Staten  van  HoUnnd.  Het 
adres?  van  H,  JL  (Bugo  Mlardtrj  geëntrelaceerd .  kl.  fol.  Do  pi.  kc. 
14,  met  verbaal  83  dm.,  br.  10  dm. 

2051  Hetzelfde.  Nagenoeg  evenzoo,  doch  veel  grooter  voorgesteld;  op  denvs» 
grond  het  Engelsche  vaartuig  waarvan  de  manschappen  door  de  HoUaidai 
overweldigd  worden;  daarnaast  het  Holl.  schip;  in  het  vern^let  regti  L 
links  2  sohepen;  bovenaan  regts  het  portret  van  Jonge  Kees  in  olgftat 
Zonder  eenig  onderichrift.  GeëUt  door  ZimëM  (R.Noome).  fir.  fol.  Hg. 


HU»  Zeeslag  voor  Dover.  295 

18,  lir.  27  dm.  UoogU  KêidMum,  Frtai  Exempl.  uit  d«  CoUMÜea  Dmm» 
mil  en  Fgrstoik, 

Beie  plaat  wordt  bg  sommigen  betchreTen  ale:  BmtmU  de   wiëiehis.hk 
een'  der  laatste  Konsteatalogassen  Toor  66  Thaler  aangeboden.. 

62  Portret  van  Jonge  Keei,  in  lauwerkrans;  achter  hem  het  geleftrde  gevecht ; 
▼an  ond.  een  4reg.  vers:  »Met  Hont,  Steen  en  Mee/'  ens.  Zonder  naam 
V.  grav.  kl.  8o.  Uit  een  gelgktgdig  boekje. 

58  (26  Ang.)  «Zeeslag  tnsschen....  M.  de  Rniter  en..,.  6.  Askne  by 
«PleTmojden."  (Wagenaar  XII.  221.)  Bovenschrift  in  lahel  van  eene 
daidelgke  en  uitvoerige  afbeelding  van  den  seealag;  op  den  voorgrond 
regts  de  Ruiter  slaags  met  Askne.  Van  ond.  uitlegging  door  D.  Sioopet^ 
daal.  br.  fol.  Uit:   Brandt,  Leven  van  de  Ruiter.  1687.  foL 

63*Hetselfde ,  geheel  als  voren,  zeer  verkleind  met  uitlegging  onder  de  pi. 
Door  2>.  Vr^dag,  br.  4o.  Uit:  Braadi,  de  Rniter.  1786.  8«. 

64  Hetzelfde ;  op  den  voorgrond  regts  is  het  heldhaftig  feit  van  den  Frieeehea 
kapitein  Donwe  Aukes  op  het  schip  de  Sirmtwopel  a%ebeold»  die  in  het 
midden  der  vganden  geraakt,  twee  schepen  naast  lich  in  den  grond  sehiet; 
links  ziet  men  de  Ruiter  in  gevecht.  Fraage  lithogr.  naar  en  door 
P.  /.  Schotel,  Br.  fol.  Met  a£Eonderlgke  uitvoerige  beschrgving  van  het 
gevecht,  door  J.  G.  de  Jonge.  Uit:  Neerl.  Heldendaden  ter  aee. 

56  (10  Dec.)  «Zeegeveght  tnsschen  den  Adm.  Tromp  en  Blaak  op  den  lODee. 
«1662  voorgevallen . "  voor  Dover  (Wagenaar  XII .  222 . ).  — -  Bovenschrift  van 
eene  uitvoerige  beschrgving  in  2  koL  (waarsehgnlgk  uit  een  brief  van  het  schip 
van  Tromp.)  Boven  de  beschrgving  de  uitvoerige  afbeelding  via  het  ge- 
vecht bg  Dover,  op  den  voorgrond  het  schip  v.  Tromp  in  gevecht  met  da 
schepen  van  kap.  Battgn  en  Achson.  Zonder  naam  v.  grav.  Met  adres  v. 
/.  Eondius,  aen  't  opgaen  van  de  Beurs  (te  Amsterdam.)  gr*  fid.  De 
pi.  hg.  17  dm.,  met  beschr.  45  dm.,  br.  27  dm. 

66  Hetzelfde.  Zeeslag  bg  Dover.  -—•Op  den  voorgrond  het  gevecht  vm  eea  gedeelte 
der  vloot ;  bovenaan  de  kust  van  Engelandt,  regts  Dover  ^  links  Capel,  Gedeelte 
van  eene  grootere  plaat.  ^  In  het  £z.  van  den  Heer  A.  v.  Stolk  ia 
hieronder  eene  beschrgving  v.  d.  zeeslag  in  cursive  letters;  in  h.  mid- 
den een  kaartje  van  de  Hoofden.  Zonder  eenig  adres.  br.  fol.  Hg.  80, 
met  beschr.  43,  br.  47  dm. 

57  Hetselfde.  Zeeslag  bij  Dover,  doch  anders;  op  den  voorgrond  het  Admiraalschip 
van  Tromp  in  gevecht  met  de  beide  andere  Eogelschen,  en  tevens  het  planten 
van  de  Holl.  vlag  door  een  HoU.  matrooe  op  het  schip  van  Battgn ,  midp 
den  onder  het  gevecht.  Naar  H,  VeUewinkel,  door  P*  FWf^  br.  fol. 
Hierbg  eene  uitlegging  in  8o.  Behoort  tot  de  4  platen  bg  SÊi§eHertê  Oer» 
rils.  Heldendaden  ter  zee. 

58  Hetzelfde,  zeeslag  bg  Dover;  op  den  voorgrond  de  schepen  van  Tromp 
en  Evertsen  in  gevecht  met  die  van  Batten  en  Hookstoa.  Fnage  lithogr. 
naar  en  door  P.  /.  SehoieL  br.  fol.  Met  uitvoerige  besehrgviagvan J.C. 
de  Jonge.  kl.  fol.  Uit:  Schotel,  Neerl.  Heldendaden  ter  we. 

69  (16  Dec)  «Nieuwe  ongewoon  Wonderlgkke  Staartsterreop'iRccifiaBrazil. 
«Geaen  op  d.  16  December  anno  1662»  vertoonden  afgebeelt door N.  N." 
(een  aldaar  nog  gevestigd  Nederlander.)  Van  onderen  eene  andere  beeehrg* 
ving  in  4  regels:  „Dagelgks  gezien  van  16 tot 21  Dec."  t' Amet.  Ao.  1668. 
Hoog  18^  dm.,  br.  19|  dm.,  fol.  In  den  Atlss  v.  Mr.  J.  T.  Bodel 
Ngenhuis  te  Leiden. 


296  Zeeslagen  in  dezen  Oorlog. 

8060  (24   ifc)  »Afbêeldüig  «a  StMoe  des  Niattwen  Oag«wo<m-WnUii| 

Stiert^Sterre,  Hoe  denlve  tot  Regenipnrg..  •  •  geaen  it  14,  IS,  lik 
«IMS.**  — Hoedeielre....tot  Anwtordam gcaaa  i%**  ent.  Bt0dqrafiB| 
8   kol.   onder  eene  afbeelding  tib  de  SimtrUiêrrm  in  8  kiene  eeéar  é\ 
«ader  steende  efdeelingea  en  1  grootere  deamMei .    Zomen  naaa  t.  pa 
Amtt.  1658.  De  pi.  hg.  19,  met  betehr.  45  dB.,'1ir.  2S  dm. 

8061  (16ISS.  1 4  Jaa.)  •E/gentlieke  afbeeldinge  der  Drie  Sonnea ,  deweidn  mét 
«nen  i^d,  A^.  1668  den  14  Jan.  alhier  binnen  Le^ea»  eade  op  4m Tan 
«Tan  de  Academie  waergenomen  door  Sam.  Car.  Kachel  yaa  Holfcutrii ' 
Optchrift  der  beechr\JTing  met  19  £xempelea  vaa  8  Zoaaea  Yaa  llttv 
1698,  door  B,  H,;  daarboren  de  fraaaye  afbealdiag  vaa  dit  hoMh» 
■chgneel ;  in  het  Terachiet  den  Haag,  Delft  en  Rottardaat*  Met  S  nf. 
Lat.  ondenehrift  op  de  pi.  .Ttfra  diÜMêatio  FmrkMi^  ale.  ffmiti. 
Zonder  naam  t.  graT.  De  pi .  hg.  18,  met  betehr.  58  dm . ,  Vr.  89  dm.  Itlémm. 

3068  (28  Pebr.  1 ,  2  laart)  .Afbeeldinge  Tan  de  grawal^ka  Z^mümk,  fea;^ 
.Tallen  tntiehen  den  Sd.  Heer  M.  Harpertien  Tromp  aa  Rob.  Blaeek.'- 
(Wagenaar  XII.  888,  84,  85.)  Eenregelig  boTeneehiül  t.  aaaa  aitteaip 
(doch  teer  slechte  en  afgesleten)  afbeelding  Tan  eeo  laaelag,  bg  iVsrW 
(Portland) ;  op  den  Toorgrond  het  schip  Brdderodë  (dat  vaa  TVomp?)  ii 
gcTeoht  met  de  Bosekrans  (dat  Tan  fiUkeP)  BoTca  ia  de  Indbt  8  psrtnk^ 
ten,  ieder  in  een  lauwerkrans,  in  het  midden  Tnm^,  r^gta  jyiealr,  iib 
Fem,  Bgsonder  slechte  plaat  tonder  naam  T.  graT. ,  met  a«irae  tbb  7.  ir 
Wm.  Br.  fol.  Hg.  48,  br.  54  dm.  XeUatum.  Uiarbg  bahooft  eens  W 
sohryTing  blgkens  de  enkele  N».  en  cgfort  op  de  plaat. 

8068  Driedaagsche  teeslag  bg  Portland  en  BcTetier.  8  lithogr.  naar  aa  dkwr  ?.  Jl 

Sckotel,  Br.  fol.  Met  8  nitToerige  beechrgTingen  door  J,C  dê  Jaagê.  M. 

a  88  Fébr.  De  pi.  stelt  het  moorddadig  goTecht  der  achtarhoada  onder  kt 

bcTel  van  Tromp  Toor. 
b  1  Maart.  De  terngtogt  der  Nederl.  Vloot;  in  het  midden  hetbgnare4i^ 
loos  geschoten  schip  Tan  de  Rniter,  tich  Terdedigende. 

8064  (14  Maart.)  Zeeslag  bg  LiTomo  en  oferwinning  door  Jan  yaa  Galea  be» 
haald.  (Wagenaar.  XII.  237.)  Op  den  TOorgrond  regts  het  aehipiffjreci 
Tan  C.  Tromp,  in  gcTccht  met  het  door  hem  geënterde  schip  dSr 
links  dst  Tan  J.  t.  Gslen  naast  het  wrak  t.  h.  admiraalachip 
turm.  Lithogr.  naar  en  door  P.  /.  Schotel,  Br.  fol.  Met  baeahrgT.  deor 
J.  C»  de  Jonge.  fol. 

8065  .Verhaal  Tan  de  notable  Tictorie,  Tcrkregen  Tan  de  Hollantecha  Vloot  oft 
.Armade  oTer  de  Engelsche,  in  't  gesicht  Tan  de  haTen  Tan  Livorao.  — 
Zeer  groTe,  maar  ook  aeer  teldzamê  plaat.  Met  aitToerigen  tekat.  Hoog, 
met  den  tekst,  52|  dm.,  breed  88  dm.  br.  fol.  In  den  Atlaa  ▼.  Mr.es 
J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  leiden. 

2066  Hettelfde,  doch  anders  en  teer  klein.  Met  Ireg .  kap.  insehrifi boraa im èe 
pi.  br.  18o.  •»  Hierbg  eene  uitvoerige  beschrgTiog  in  HS.  t.  Bargem. 
H.  Bontemantel,  Tsn  de  begrafenis  Tan  t.  Galen  te  Amsterdam,  die  9  ds* 
gen  na  deien  slag ,  door  het  afMtten  Tan  het  eene  doorschoten  beea  orerieed. 

8067  Spotprent  op  Appleton,  Admiraal  Tan  de  Engelsche  Tloot  TOor  liTorao; 
op  den  Toorgrond  C,  AppeUon  in  bedelaarsgewaad ,  op  den  aehtergroad  eea 
schip  dat  geplunderd  wordt;  Tcrderop  eenige  eohepen^  waarboTen:  Jtm  t. 
Ooien,  Door  P.  (fffuut.)  No.  10  uit  eene  Serie  t.  10  plaatjas  door 
(iuatt  en  Saery,  kl.  8».^  Hg.  14  dm.,  br.  9|  dm. 


Jtn.  Spotprenten  op  Cromwell.  297 

^  9068  (30  April.)  Spotprent  op  Cromwell's  ontbinding  t.  h«  Lange  Parlement. 

r.  (Wagenaar   XU.  259.)  —  „'t  Kroonznchtig  Voortpook  ▼.  d.  Eng.  Gewel- 

L  «denaar   01.    Cromwell;    levendig  vertoont  in  London  in  't  verbannen  d. 

L  „Parlem."  —  Opschrift   boven   de   (hier   ontSrekende)  uitlegging  v.  eene 

plaat  in  3  naast  elkander  staande  vakken  afgedeeld;  links  Cromwell 
met  Koningskroon,  Soepter,  en  daarachter  Wiihal  met  de  onthoof- 
ding  van   Karel   I;   in   het  midden  5  kleine  en  onderaan  4  nog  kleinere 

,  voorstellingen   alt  het  leven  van  Cr.,  van  zgne  opkomst  tot  lijne  krooning 

als  Koning;  ieder  met  een  2  regelig  versje;  regts  Themis,  die  het  hoofd 
van  Karel  I  in  eene  schaal  tegen  xijne  insignien  (de  wereldbol,  enz.)  weegt. 
De  beide  groote  voorstellingen,  ieder  met  een  4  reg.  vers;  links:  «Ik 
«wist  het  blinde  graanw  van  't  Holxiek  Engeland"  en  regts:  «Het  Listige 
«bedrog,  't  Geweld  met  bloed  bespat"  enz.  —  Slechte  plaat  zonder  naam 
V.  gravenr,  doch  met  adres  v.  Bomb.  v,  d,  Hoeyen.  Hg.  40,  br.  46  dm. 
br.  fol.  Zeer  uldzaam,  —  De  beschrgving  dezer  plaat  was  bQ  het  Ex. 
in  den  Atlas  Mnnnioks  v.  Cleeff.  1860.  N^  685.  verkocht  voor  ƒ24.— 

2069  «Waerachtige  Afbeelding  hoe  het  moordadigh  en  geimmagim.  Parlement  door 
«last  van  01.  Cromwel....  geschejden  is."  —  De  plaat  stelt  de  zaal  van 
het  Parlement  voor,  waar  nog  eenige  leden  blgven  zitten,  doch  de  meestea 
heen  gaan;  op  den  voorgrond  links:  Cromwell,  Lam(htti)  Ouffper iCromw, 
zegt:  Begane  you  roguet ;  regts  4  eerwaardige  mannen  (waarsdujjnlgk 
portretten)  die  vertrekken,  voorafgegaan  door  een  uil  met  eene  kaars, 
met  onderschrift:  Thit  ie  an  Oule,  Op  den  regier  mnor  van  het  hnis 
staat:  «7Aw  House  ie  io  letti  —  DU  Huye  it  te  Huer."  gf,  tol.  Zeer  Meld- 
zaam,  —  Kwam  ook  voor  in  Catal.  Mnnnicks  v.  Cleeff.  1860.  N^«  68S, 
verkocht  voor  ƒ26.— 

2070  Hetzelfde.  —  «Vernietigen  v.  h.  Eng.  Parlem.  door  Cromwel."  — 
Cromwell  slaat  met  een  scepter  een  ton  met  geld  aan  stukken.  —  Zinne- 
prent  met  vers.  fol.  Zeer  zeldeaam,  —  Zie  Catal.  Atlas  v.  Voorst. 
1858.  NO.  622. 

2071  »De  gehoonde  vrgheid  door  Cromwels  afkeer  v.  de  Nederl.  Vrede." 
Zinneprent  met  gedrukt  vers  en  verklar.  fol.  Zeldeaam,  —  Zie  Catal. 
Munnicks  v.  Cleeff.  1860.  N®.  623.  verkocht  voor  ƒ  17.^ 

2072  (10  JonU-)  «The  Mnses  Welcom  to  the  rojal  Princes  Mary  and  the  hopefnll 
„Prince  Willism  Herrj,  at  thejr...  Entrie  in  Breda."  —  Bovenaan  eene 
pi.  waarop  regts  de  Prinses  en  haar  zoontje,  begeleid  door  de  Vrede 
enz.;  links  de  Muzen;  op  den  voorgrond  Apollo;  in  het  verschiet  de  groote 
kerk  van  Breda.  OeeUt  door  A,  Santvoort ;  daaronder  een  gedrukt  Eng. 
vers  in  6  vierreg.  coupletten,  van  /.  van  Vliet.  fol.  hg.  lij,  met 
vers  84  dm.,  18  dm.  Zeer  teldzaam,  —  In  de  verzameling  van  den  heer 
D.  Franken  te  Amst. 

2073  (12,  13  JanU.)  Zeeslag  bg  Nieuwpoort  tusschen  de  Eng.  en  Nederl.  Vloot. 
(Wagenaar  XII .  288) .  —  Afbeelding  van  den  zeeslag  op  den  ISden  Jung ; 
links  het  schip  van  Tromp ,  het  Vice-sdmiraalschip  ter  zgde  en  andere  vgan- 
delgke  schepen  rondom  zich  hebbende,  op  het  oogenblik  dat  Tromp  een  deel 
van  zgn  dek  door  kruid  in  de  lucht  laat  springen.  Lithogr.  naaren  door  P. 
/.  Schotel,  Br.  fol.  Met  uitvoerige  beschrgving  door  Jfr. /.  C  £^ /(Mr^tf.  foL 

2074  (O  Aag.)  Zeeslag  voor  Katwgk.  (Wagenaar  XU.  240.)  —  Zeer  uitvoerige 
en  belangrgke  afbeelding,  voorzeker  naar  eigen  aanschouwing  vervaardigd; 
op   8  aaneensluitende    bladen   in    O.    I.    inkt   en  zwart   krgt  geteekend 

88 


298  Zeeslag  Yoor  Katwgk.  Itt 

door  W.  9,  d.  Velde,  met  talrgke  eigenhaadtge  aaataekeilBgei  bq  ^  i^ 
geboeide  tchepen.  —  Beginnende  regtt ,  op  het  Ie  (of  regtedtt)  \M, 
liet  men  onder  meerderen,  de  na?o]gende  schepen:  de  Soü,  imm,  éeét 
gendê  Haam  (het  schip*  ▼.  Witte  Com.  de  With)  ms  hrmmd geaioktmt.iihm 
der  van  Sekoonevelt;  —  daamiast:  de  brander  de  /artmim,  Oommmke 
Schoonevelt;  —  «Gapt.  Schaff  sinckt  hier  met  het  eehip:  tHajs  ?.K» 
„san,  —  »het  schip  Tan  Tromp,  die 's  morgens  rro^  dootbl^ffdaanMi 
de  Reioluiion,  Tan  Monk;  Schont  by  nacht  de  Trede.  eni.  Óp  hetSeUii 
de  Schepen :  Hoiiandia,  Si.  Pvtms  en  Paului,  de  nomrie  Aremi,  /«.ifaitfi, 
de  Rateiratu  v,  Jo,  de  Haee ,  het  Fregat  Ooremm  onder  .▼.  Net,  ds  Kim. 
Jan  Evertê,  de  witte  Engel,  de  Herder,  d!f  Viê-edm,  Pt,  FtaHe,  eas.  Opk( 
8e  (linksche)  blad,  Jonae  i»  de  Wahisek,  de  Beo  Leem  pmm  N,  BoOai, 
de  Rayter,  en  tosschen  de  2  voorgaande  namen  de  aanteekening;  »of 
„in  een  gloeienden  oven  sagh",  eindel^'k:Mfwvt«dl(welligt:  neeadmr.i 
blasnwe  rlagP?)  —  Fraage  en  belangrijke  teekernn^:  hoewel  aonder  aaaii 
dese  stellig  van  W,  v,  d.  Velde  en  als  van  hem  erkend.  (Zie  andere  d» 
geljjke  teekeningen  van  denzelfden  op  de  jaren  1666,  66.)  Hg.  SS 
dm.,  de  8  bl.  aaneen  br.  227}  dm.,  br.  fol.  ündek. 

2075  Hetselfde,  —  Hevig  gevecht  van  het  schip  van  Tromp,  Breierode,wA 
het  schip  van  Monk;  verderop  links  het  schip  de  PeUtmam,  —  Bgnader 
nitvoerige  en  sé^r  fraage  teekening  opperkament  door  P/!m(/)  16M,  (gsksd 
in  de  manier  van  dergel^ke  teekeningen  van  W,  fMtn  de  VMe)^  br.  fol. 
Hg.  28,  br.  42  dm.  —  De  teekening,  vooral  der  sterena  Tan  beidssete' 
pen,  is  zéö  uitvoerig  dat  daaruit  den  geheelen  bonw  ia  na  te  gaan. 

2076  Hetzelfde.  Een  zeeslag,  vol  gewoel,  in  twee  bladen,  zonder  titel,  dodi  sp 
den  achtergrond  de  kast  van  Holland  van  den  Helder  af  tot  S^eveai^cs 
toe.  Het  schip  de  Br  ederode  v.  Tromp  op  den  voorgrond.  Aan  den  Gi* 
kerhoek,  op  een  drgvende  ton,  het  adres:  A,  Venoer  ineemi,  S.  Setrf 
feeit,  —  Is  waarschgnlijk  dezelfde  plaat  als  die  v*  Doins  (fifo.  180S),  veni- 
derd  voor  deze  gelegenheid.  Hoog  41,  br. ,  de  2  bl.  aan  elkander,  105  dn. 
Zonder  beschrgv.  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  N^enhnis  te  Leidei. 

2077  Hetselfde.  —  Uitvoerige  afbeelding  van  het  gevecht;  bovenaan  links  hd 
portret  v.  Tromp,  regts  dat  van  den  Eng.  Adm.  Penn,  beide  in  medailloB; 
op  de  pi.  links  het  schip  van  Tromp  in  gevecht  met  dat  van  Penn  fkj, 
verderop  regis  dat  van  Monk  fbj,  meer  regts  dat  van  de  With  fyj,  —  Zeer 
fraaije  grav.  zonder  naam  v.  grav.  fP,  NolpeJ  br.  fol.  Met  afiK>Bd.  aiV 
legging  in  8  kol.  met  opschrift:  „  Af  beelding  v.  de  groote  Victorie,.... 
«begonnen  den  8  Aog.  «geëind.  11  Ang."  Amst.  wed.  P.iVb^,  indeSt. 
Nicolaesstraet,  1658.  De  pi.  hg.  40  dm.,  met  aitl.  54  dm.,  br.  53 dm.— 
Deze  pi .  is  dezelfde  met  eenige  veranderingen  als  eene  afbeelding  t. 
de  overwinning  door  de  Venetiaaosche  Vloot  op  de  Tnrksche  Armada  in 
de  haven  v.  Fochie  in  Asie,  d.  12  Mei  1640  behaald  (in  den  Atlas  v. 
d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam,  en  inonafgemaakten^ro^^^rsu^bgda 
Heer  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden.)  [Zie  over  dat  feit:  Nani,  Hist. 
de  Venise  I.  879.  Vondel,  door  v.  Lennep,  afl.  52  bg  Vondel's  gedicht 
hierover].  De  daarop  afgebeelde  galegen  zgn  hier  in  gewone  schepen  ve^ 
anderd;  de  portretten  v.  Jac.  Riva,  Venet.  Adm.,  en  v.  h.  Opperhoofd 
der  Tnrksche  schepen  zgn  hier  in  die  v.  Pen  en  Blaie  veranderd .  •—  Met 
nitvoerige  beschr.  in  4  kol.  en  adres  v.  P.  Nolpe  te  Amst.   1649. 

S078  Hetzelfde,  «Praelinm  navale  inter  Belgos  et   Anglos,  A».  1658."  Boven- 


MSS.  Platen  ter  eere  van  M.  H.  Tromp.  299 

schrift  ter  weêrszgde  t.  h.  portret  Tan  M.  H.  Tromp  ia  laawer- 
kranten  met  engelen,  bo?en  de  afbeelding  van  desen  zeeslag.  Op  den 
voorgrond  het  Eng.  schip  de  Pellicaen  zinkende;  verderop  links 
het  schip  Breierodê  van  Tromp  in  hevig  gevecht  met  dat  van  Monk; 
voorts  de  geheele  vloot  in  gevecht,  in  het  verschiet  de  HoUandsehe  kost 
van  Sehevelitigen  tot  den  Helder*  Met  1  reg.  ondersehrift:  »Laeste 
zee-slach  des  Manh.  Ridders  M.  H.  Tromp,  en...  Ao.  165S."  Voorts 
uitlegging  der  N^.  a — r  en  1—18;  in  het  midden  een  ISreg.  vers:  «Der 
Britten  trotse  vloot,  enz."  Zonder  naam  v.  grav.  met  adres  v.  C.  J,  Vie- 
tcher,  Br,  fol.  Hg.  41,  br.  62  dm.  Zeldzaam, 

2079  Hetzelfde.  —  «Ware  afbeeldinge  van  den  filoedigen  zeeslag  tassen d'Hol- 
«lants  en  Engelse,  geschiet  tassen  den  8  en  lOAng.  16|S3."  Bovenschrift 
ter  weerszijde  van  een'  zwevenden  Engel  met  bazain,  van  eene  afbeelding 
van  den  zeeslag;  links  het  schip  van  Tromp  in  gevecht  met  twee  andere 
schepen ,  meer  regts  twee  Engelsche  schepen  in  brand ;  in  het  verschiet 
de  Holl.  kast  van  Schevelinge  tot  Texel,  over  de  dainen  *e  Qraieenhage 
en  Leyden.  Bovenaan  links  Tromp  als  Elias,  op  een  varigen  wagen  ten 
hemel  varende.  Onderaan  de  uitlegging  der  letters  ^  tot  Z  en  a  tot  /• 
Zonder  naam  v.  grav.,  doch  met  adres  v.  Com,  DanekerU  te  Jmeterdam, 
Ér.  fol.  Hg.  86,  br.  50  dm. 

2080  Hetzelfde;  doch  geheel  anders.  Links  het  Eng.  schip  de  Triomf,  dat  in 
brand  geraakt  en  hevig  beschoten  is;  regts  het  zinkende  schip  van  Gom. 
Evertsen,  die  met  zgn  volk  door  de  Engelschen  geborgen  wordt.  Fraaqe 
lithogr.  naar  en  door  P.  /.  Schotel.  Br.  fol.  Met  uitvoerige  beschrgv.  in 
folio  door  Mr,  J,  (7.  de  Jonge» 

2081  Zege  wagen  ter  eere  van  M.  H.  Tromp,  in  het  laatste  gevecht  gesneu- 
veld. Geheel  als  de  zege  wagen  voor  Piet  Heyn ,  N<^.  1608,  doch  zeer  verkleind 
en  zonder  de  2  zinnebeeldige  vrouwen .  Tromp  zit  met  een'  drietand  in  de  eene 
handen  een  scheepsroer  in  den  anderen  arm,  op  een  zegewageo,  die  door 
2  zeepaarden  getrokken '  en  door  Tritons  verzeld ,  over  de  golven  rydt.  In 
de  lucht  de  Faam  met  bazuin  en  opschrift:  Eer  e»  lof  tij  TroMp ,  enz.  -^ 
Met  16reg.  vers  van  E,  F,  Waterlooa:  «Zo  klimt  dien  groeten  Tromp 
«op  Holl.  zegewagen,'*  enz^  Naar  P.  Holeteyn,  door  C,  van  Dalen.  VL^X 
adres  van  Wouter  MuUer,  «goutsmit  te  Amst.,  bij  wien  het  wezen  van 
«Tro^p  salr.  soo  in  print  als  op  Ooude  en  silv.  penn.  en  gevesten  van 
«degens  te  becomen  sgn."  br.  fol.  Hg.  S6|,  br.  44  dm.  Zeer  f  raat  en 
zeldzaam, 

8082  Hetzelfde,  meer  verkleind :  op  den  achtergrond  eene  menigte  schepen.  Met 
4reg.  vers  van  Vondel:  «Zoo  hielt  de  Zeevooght,"  enz.  Met  adres  vau 
/.  Hondiut.  kl.  br.  4^.  Hierbg  een  penning  uit  v.  Loon;  2  lofdichten 
V.   Vondel  en  een    v.  J.  de  Decker. 

2083  Tromp  als  Elias  op  een  vurigen  wagen  ten  hemel  rgdende,  nagenoeg  aU 
op  N^.  2079,  doch  veel  grooter;  voor  hem  uit  vliegt  de  dood  met 
eene  zeis ;  onder  den  wt&gen  de  zee.  Door  Z,  M,  (Zeemam)  en  M.  Mos^jn;  met 
adres  v.  L.  Lodewijcisg,  —  Onder  de  pi.  een  40  reg.  vers  v.  Csp.  de 
Carpentier:  «Ziet  hier  den  groeten  Tromp  ten  Hemel  opgeheven,"  met 
opschrift:  «Den  Vyerigen  Triumphwagen  v.  d.  Vroomen  M.  H.  Tromp," 
eoz.  Met  adres  v.  L.  Lodewycket.  «Boekbinder  en  Kunstverkooper  in 
sde  Heerenstraat  in  't  Kunstboek."  1654.  fol.  De  pi.  hg.  19,  met  v«r| 
88.,  br.  29  dm.  Zeer  uldxaam. 


800  Het  Malle  Schip  van  Botterdmm.  IA 

2084  Gnfteeken  voor  M.  H.  Tromp  in  de  Oude  kerk  te  Delft ,  wunp  Tm| 
geharnast,  liggende  is  afgebeeld.  Onderaan  een  Sreg.  Ten  ▼.  /.  t.  T» 
dei.  Gebeeldhouwd  door  R.  Virhmitt,  naar  /.  r.  Cmmfem,  gegrir .  èf 
C,  V,  Dalem  Junr.  gr.  fol.  Hg.  68,  br.  48  dm. 

9086  (14  Oct)  «Bese  keten  is  wonderbaerl^k  wt  de  leekt  geraUee."  —  0^ 
ichrift  onder  eene  afbeelding  t.  desen  keten,  waamaaat»  lliik%  Wtgpp 
in  de  lacht  ?an  eene  Tronw  die  deten  keten  om  den  hala  had.  éoém 
sterk  door  eene  ster  beeehenen  wordt  dat  de  keten  liaar  afratt,  geljkki 
(volgens  het  daaronder  staande  Terkaal)  genen  is  op  14  Oei  deer  Csl 
Karelss.  plaatdmkker  in  de  Tuindwarsstraat,  knecht  raa  Jan  Jaasi.  (ia 
kaartendmkker  Janssonins)  in  de  Paskaart  op  het  Water;  de  keta  ■ 
spoedig  gebroken  en  bg  het  mnr  gehouden  Teramolten,  (waanekjrijk 
is  het  een  meteoorsteen  geweest)  maar  in  ign  geheel  afgebeeld  doer  ia 
schrgver  Tan  het  verhaal,  (waarsehgnlgk  Critp,  wm  «Cr  Fmsu)  die  swgr 
stukken  van  dien  Gom .  Karels  gekregen  heeft.  Zonder  naam  t.  gnr.  (C 
p,  d,  Püuef)  met  diens  adres:  Amst.  hoek  van  de  Lgnbaanaitecf , IISI 
De   pi.  hg.  16 >  dm.,  met  het  verhaal  86  dm.,  br.  88  dm.  fol.  1^ «Ut. 

8086  «Perfecte  afbeeldinge  van  't  wonderlgcke  Schip,  gemaakt  tot  Rottcria 
«1668.''  (Aitzema,  III.  887.)  —  Afbeelding  van  de  kiel  vaoeeaiehipi» 
der  roer,  doch  in  het  midden  met  een  liggend  scheprad  of  eehroe^  (die  bedekt  ii 
door  een  daarover  vastgehecht  blaa^'e),  met  welk  schip  de  aitvinder  ünismt 
i^in  ses  weecken  naer  Oost-Indiën  te  vaaren,  en  op  een  dadi  naar  Tiai(k> 
«rgck  heen  en  weer."  Onder  het  schip  eene  6reg.  verklaring,  bofta  sa 
de  uitlegging  der  No.  1—0.  Naar  A.  /.  Frud,  Met  adree  van  JP.  ^  iH 
.in  de  Calverstraet  in  de  8  Crabben."  br.  fol.  Hg.  88*  dnu,  hr.  40  dn. 
Zeldtamê  en  origineele  plaat.  —  Eerste  poging  om  een  schroefboot  te  rnaln? 

8087  Hetselfde  schip  met  bovenschrift:  «Perfekte  afb."  eni., titel alaN«. 8081. 
daarboven  's  mans  portret:  Du/on,  oud  48  jaren.  Adres :  J,  Rgfms^t 
te  Dordrecht.  Met  eene  inlichting  van  18  regels;  hoog  27|.  br.  84 da. 
Over  hem,  die  ook  yft\D*Est<m  genoemd  wordt,  lie  men  Aitiema.  lU.  8S7. 
In  den  Atlas  van  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 

8038  Hetzelfde  schip ,  doch  juist  andersom ,  met  bovenschrift :  i»Ware  en  corecte 
„Afteekening,  naer  't  leeven  gedaen  van  'twonderl.  schip  ens.  Het  ii 
„gheinventeert  door  Mathesios  Ie  sieur  de  Lisiom."  Met  adres  Amst.  bq 
M,  V,  Bueteeom,  konstkoper  in  de  Kalverstraet  over  de  Keyserskroon,"  das^ 
onder  eene  verklaring  en  toelichting.  Hoog  80,  br.  40  dm.,  br.  fol. 
In  den  Atlas  van  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 

8089  Hetselfde  schip  met  opschrift:  «Afteekening  v.  't  wonderl.  achip  dat  tot 
«Rotterdam  gemaeckt  is,  om  groot  wonder  te  verrichten,  gtinventeeit 
«door  Ie  Sr.  de  Lieson,"  fol.  —  In  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff,  1860.  N*.  647. 
Met  het  volg.  No.  verkocht  voor  ƒ  18.— 

8090  Hetzelfde,  kleiner;  daaronder  het  schip  in  de  zee  varende ;  daarbg  Tritons.  — 
Onder  de  plaat  eene  beschrgv.  in  het  HoU.  en  Pransch,  met  adrea  v.  Se»' 
drik  Jantz,  Vietcher,  op  de  Keizersgracht  bg  de  Princestraat.  1658,  fol. 
Hg.  17,  met  bescbrijv.  86,  br.  88  dm.  Zeer  zeldzaam^  In  den  Atlas  v. 
d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

8091  Hetzelfde  schip  j  eenigzins  andere  copie,  met  opschrift  dat  het  door  den 
Heer  van  Son  te  Rotterdam  gemaakt  is;  daaronder  8  afbeeldingen  vaa 
enkele  gedeelten  van  een  schip  door  E,  Stevin  uitgedacht  Zonder  eenig 
opschrift;  gen^:  Pag.  18.  br.  fol.  Uiti  vaa  £yk«  Holl.  Scheepsbouw.  1768, 


51 


92 

a«ZL.:.    :.- 

♦  ux.     ...... 

lrt'T!L'ï.' 

Ufïi'Sii'.      :, 

i:.             :; 

m 

:m  k  .ï 

---      -."W 

iis  sr- 

:?6 

iA^ 

'Hï5   — 

«L'.»ï.     - 

PT*»       • 

■■                ■-4    « 

'.»£«a     . 

tC:     r_ 

o     •      :«i- 


r 
«r  .1 


*  ir 


tL.1 


ir- 


t  — 


II- 


!cn 
lier 


il»  - 


r-ï 


802  Zinneprenten  op  den  Vrede  te  Westr-Mïniitor. 


Ego  «r  bögeyo«gd,  de  naam  fin  Jae,  Oorloge,  dia  wwm  r.  d.  fiava 
Sekiüewuuu  ign  weggeveegd ,  het  boTenschrift  weggelatoB  ea  m  alkiil 
het  dnidelgk  dat  het  eene  oude  plaat  is,  Toor  eene  laten  galifialai  j»  | 
broikt.  —  Met  eea  a&onderl\jk  60  reg.  wen  wmu  J.  Zoet ,  iMt  «fKU 
«*t  Oexeegende  StaatMchip  der  Vrge  Vereen.  Neederl.^  TerbeeUL  èiBrih 
.en  BataT.  Orelog  en  Vrede"  beginn.:  «Het  pimaliyek  SteafeMhif ,"  ■. 
Met  adres  t.  S.  AlUurdt,  in  de  KalTentraat  in  de  Wereldkaait,  kR 
Hg.  48  dm.,  met  ?ers  60  dm.,  br.  61  dm.    Zeer  Meldammm, 

5100  Zinneprent  op   deien   Vrede.  —  «De  leegepralende  Neederlaadaa  waèér 
a  .den."  —  Deselfde  plaat  als  N».  1152   (op  den  alag  by  Nieawpooi^  ^mt 

/.  Saeuredtm,   doch   na   Teelmldig  veranderd  Toor  deie   gelqgoÜMÜ- 
Een    leestrand ,  met  segewagen  door  Vietorut  beataard  en  door  de  Hil. 
liOeaw  getrokken,    waarin    Tromp  staande  en  de  Roiter  nlteiide;  aekto 
hen    de   Vrede  met  Vrgheidshoed,  7  vlaggen  eui.;  Beest  den  wi^m 
optogt   T.    krggslieden,    Tergeseld   van  FifiUmiia  en  CMMorrfie,  ev.,  h 
het  Terschiet   de   zee,  een  schip,  ?reagdeTaren ,  ens.     Voorta  Xonwifrii 
(waar  Ascoe  een  tgd  lang  gevangen  sat).  ^  Met  boyenateaiid  opaehxift,  es 
onderaan  een  16reg.  Holl.  vers  v.  J,  Zoei,  tereerev.  de  Roiter,  Troap, 
ens.  en  een  16reg.  Fransoh  vers.  —  Aan  de  onde  vormen  in  deo  oflo^ 
der  krggslieden ,  eni.  is  de  oude  plaat  te  herkennen ,   weerop  later  dé  w 
gewagen  en  andere  personen  gegraveerd  ign.    Met  adres  t.  JJ.  JJkriL 
Hg.  41,  br.  55  dm.  br.  fol. 
è  Deselfde  plaat,   doch   nog  later   en  slechter   afdmk,    met   heti,  vers  et 
adres,  doch  in  het  bovenschrift  dat  v.  &  Focken  bggeroegd. 

5101  2inneprent  op  d .  Vrede  te  Westminster.  Met  gedrukte :  «Afkondiging  t. 
d.  Vrede."  Amst.  F,  v.  Bemeeom.  fol.  ~  Zie  Cetel.  Mnnnieks  f. 
CleefE.  1860.  No.  652. 

2102  (•  JodQ.)  Overdragt  van  de  koninkl.  waardigheid  van  den  troon  m 
Zweden,  door  Koning  Christiaan  aan  prins  Karel  Gnstaaf,  6  Jnng  1654, 
te  Upsal.  Eene  opgepropte  saai;  van  onder  een  Latijnsch  vers  van  Joh. 
Bergenhielm  en  toelichtingen.  Door  WiUem  Swidde.  PI.  1  nit:  PniFendoci^ 
De  rebos  a  Car.  Oost.  gestis  comment.  Norimb.  1696. —  W.  Swiddeim 
een  geboren  Nederlander.  Hg.  20^,  br.  87|  dm.  fol.  In  den  Atlas  v.  Mr. 
J.  T.  Bodel  Ngenhois  te  Leiden. 

2103  (12  Ang.)  yVerklaringe  van  de  Eolipsis  voorgevallen  in  't  jaar  1664,  dea 
9I2  Ang.  N.  S."  Opschrift  van  eene  bggeloovige  meditatie  (in  2  kol.) 
onder  de  fraage  afbeelding  van  de  sonsverdnistering;  de  zon  met  een 
menschen-aangesigt  staat  verduisterd  aan  den  hemel;  regts  een  huit, 
daarbg  vele  mannen  die  er  naar  sien;  links  wgst  een  oud  man  aan  eene 
vrouw  de  Eclips  in  een  groot  bekken  met  water.  Naast  de  plaat,  links, 
eene  astronomische  uitlegging  van  dese  Eclips;  regts  de  voorseggibg  van 
eene  andere,  tegen  26  Jannarg  1656  en  latere  in  1661,  66,  84;  daar- 
onder een  64reg.  vers  op  «dese  Sonsverdnist."  —  Zonder  eenigen  naam  of 
adres.  De  pi.  hg.  21,  met  Verklar.  44  dm«,  br.  21  dm.,  met  beschr. 
81  dm.  fol. 

2104  «Van  den  grooten  Eclips"  ens.  —  Plaat  op  hetselfde  onderwerp.  —  In 
den  Atlas  Munnicks  van  Cleeff.  1860.  N^  655. 

2105  (12   Od.)   «Delft  van   binnen,  na  de  verwoesting  door  't  springen  v.  d. 
a  kroidtooren   in    1654."   (Wagenaar  XII,   484.,  Holl.  Mercurius,  1654. 

bl.    185.)    Naar   een  origin.   achilderg   door  v,   d.  Poel  (op  do  plaats 


IS4j  55.      Brand  te  Delft  en  andere  gebeurtenissen.  303 

sel?e  gemaakt  en  nn  (1754)  bcrostende  bg  N.  rwüBremm),  dnor  8,  Fóiitê, 
br.  4». 

è  Dezelfde  pi.,  afdruk  in  rood. 

c  Dezelfde  pi.,  etadruk  v6ör  alle  letter. 
106  (12  Oet.)  Hetzelfde.  Copie  naar  dezelfde  echilderQ  Tan  ▼.  d.  Poel,  doch 
nog  al  yerachilleDd  van  de  voorgaande  plaat.  Teeienimp  in  klenren  door 
H.  de  Winter,  1758.  br.  4».  Hg.  17,  br.  27  dm.  Hierbg  de  HoU.  hia- 
toriscbe  coarant,  15  Febr.  1742,  waarin  een  oitToerig  rerkaal  van  dese 
ramp,  hij  gelegenheid  dat  d.  8  Febr.  1742,  weder  eene  kmitmakerg  in 
de  nabgheid  der  stad  gesprongen  was. 

07  Rnïne  van  den  Doelen  te  Delft,  verwoest  door  het  springen  van  den 
krnidtoren.  -—  Fraage  teekenitig  in  sepia,  (van  1700  .of  daaromtrent),  br. 
40.  Hg.  18,  br.  24  dm. 

08  Hetzelfde,  als  voren,  zeer  verkleind;  in  ov.  Door  R,  FinieUt*  br*  12^. 
Vignet  in  proefdrok  op  den  titel  v.  een  8®  boek,  omstreeks  1800  uit- 
gegeven. 

09  De  haiskerk  van  den  keizerl.  gezant  te  'sHage  stort  onder  de  gods- 
dienstoefening in*  —  (Door  /.  Luijkenf)  br.  4<^.  Plaa^'e  nit;  €k»ttfried, 
Histor.  Krongk. 

10  Zware  storm,  A®.  1654.  —  Klein  plaatje,  gen®.  44.  12®. 

11  yOodmoet  versoent."  Bovenschrift  van  eene  linneprent  op  de  pest,  die 
in  de  laatste  helft  van  dit  jaar  in  Holland  gewoed  heeft.  (HoU.  Meronr. 
1655,  bl.  147.)  —  Koning  David  geknield  voor  den  engel  Oods  die  hem 
de  straf  Gods  aanzegt;  achter  hem  eenige  menschen  aan  de  pest  gestor- 
ven. Volgens  n  Sam.  24:  v.  16;  daaronder  4  Lat  verzen:  Et  juvat  et 
placat  Frincepe,  Oad  plaatje  der  16e  eeaw,  met  bovenschrift:  Clemeniia 
memor.  Onder  de  plaat  eene  uitbreiding  over  David  en  eene  Igst  der 
dooden  die  wekelijks  te  Amsterdam  stierven,  nl.  van  8  Jnlg  tot  25  Deo. 
18,296  en  te  Legden  van  1^  Jan.  tot  20  Nov.  18,088.  »  Met  adres  v.  /•  P. 
Schabaelje  te  Amst,  in  de  Langestraat.  Het  geheel  met  gefig.  rand  om- 
geven, fol.  Hg.  11  dm.,  met  opschrift  81  dm.  br.  14  dm.     Zelduum, 

12  (16^.)  Afbeelding  van  het  Nieuwe  Stadhuis  te  Amsterdam,  met  den 
(ontworpen,  geftindeerden,  doch  nooit  gebouwden)  toren  der  Nieuwe  Kerk, 
en  gezigt  op  den  Dam  en  Waag.  Met  8reg.  vers  van  J,  Heibloeqi  Hier 
toont  de  st^d  op  't  schoonst,  enz.  Met  adres  van  O,   Valk,  br.  fol. 

13  Oprigting  V.  h.  Diaconie  Weeshujs  voor  de  Oereform.  Nederd.  Weeskin- 
deren te  Amsterdam.  —  In  het  midden  de  afbeelding  v.  het  Oude 
Diaconie- Weeshais)  daar  boven  opschrift:  Mlnzegeninge,"  enz.  Onder  de 
pi.  de  namen  der  2  Gecommitteerden  van  1655,  66,  57»  en  lager  een 
groot  vers  in  2  kol.  v.  F.  H.  Met  adres  v.  M.  Doomick,  1672.  fol. 
Hg.  8  dm.,  met  vers  55,  br.  14  dm.,  met  vers  41  dm.  Zeer  eekUuum» 

14  Afbeelding  der  verschrikkelijke  vervolging  en  sfgrgsselgke  wreedheden 
door  de  Regering  in  Piemont,  op  aanstoken  en  met  medehnlp  der  Jesniten, 
dftQ  vrofflen  Waldenzen  van  1655  tot  1668  aldaar  aangedaan.  (Wagenaar 
XII,  430.  HoU.  Mercurius,  1655.  bl.  88  en  1668  bl.  26—80).  —  In  het 
midden  der  plaat  zit  Religio  weeuende,  v<S6r  haar  de  verminkte  Igken 
van  2  kinderen,  daar  boven  de  Raad  der  Inquisitie,  die  het  gruwelstuk 
beraamt,  en  aan  weerszijden  8  afbeeldingen  der  Ie  Tervolging,  gono. 
1—6;  daaronder  op  eene  afzonderlijke  plaat  8  afbeeldingen  naast  elkan- 
der  (A— C)   der  vervolging  in  1668.  —  Onder  de  pl.  in  4  kol.t  «Kort 


804        Haarlemsche  Conrani  —  Kwakers  VeTgadfliiiig. 


^Verhtel  t.   d.  Slendigea  toettant  ▼.  d.  ValleTea  t. 

«▼.    1666  tot  1668**   ens..    s^'nde  een  fen  van  S^  kolom,  en 

haal   T.    1|   kolom.  Zooder  eenigen  naam  of  adiM.  gr.  iolL  Bg,  II  é^| 

met  beeohr.  54  dm.,  br.  86  dm.  ZMmum, 

8111  ^Oroawelgke  wreede  moord  aan  de  Waldeniea  in  Piomoat  daorlmbl 
«tog  Tan  Savoje  9"  wgl  ig  den  Boomschen  godadiflast  met  wiUin  mü^  I 
len.   Met  nitvoerige  beschrgring,    15   afbeeld,  en  knar^  op  1  hl.  m 
gedrukte  besehrgy.  Met  adrea:  Amat  /.  Honémi.  gr.  fol. 
Was  in  den  Atlas  Tan  ▼.  Voorst;  Terkoeht  Toor  f  6w— 

8116  (1656.  8  Jan.)  Herdruk  met  deielfde  onde  letters  rmii  het  la  N*.  dvB» 
lemsehe  Courant,  toen  genoemd:  «Weeokelgke  Cönrmiite  Tan  Xirops*  4^ 
«dmckt  tot  Haerlem  Toor  Abr.  Gastelejrn,  ten  hnjae  vaa  iga  fièi 
«Vine.  Caat,  op  de  Marekt  in  de  Dmckerg,  8  Jan.  1656»"  wasilqü 
belangrgke  Toorwoord  van  A.  Castelegn,  meldende  dat  bq  nosgvqa 
berigten  aan  Jan  Tan  Hilten,  Coarantier,  gaf,  maar  na  baalotaa  wsièi 
Toor  zich  te  laten  drukken.  — -  Oese  herdruk  is  den  8en  Jaa.  1856  èMi 
de  Heeren  Joh.  Ensohedé  en  Zn.  gemaakt,  toen  da  Ooaraat  iOO  jaa 
onafgebroken  bestaan  had,  en  alxoo  de  alleroudste  vaa  alle 
Couranten  wm. 

2117  Spotprent  op  den  toestand  in  Engeland.  Cromwell  lit  op 
monster;  TÓör  hem  Keiier  Ferdinand  111  en  Philippna  IV,  die 
•taan;  achter  Cromwell  allen  die  bcTreesd  Toor  heaii  aga»  door  kflBii 
ketenen  geslagen  en  die  weder  door  den  Boose  aangehitst  wotdea.  Vm 
boTen  een  4regelig  Tors:  SAH  hoe  erami  Matrmim  (Mmamriu),  em 
Tan  onder;  de  Siaeten  v.  HoU,  êerUeken  voor  't  Crom  gem^M^  eas.  Hg. 
15,  br.  20  dm.  Uit:  «Kort  beworp  Tan  de  drj  tegheawoord.  aeaMn- 
«kensweerd.  wonderheden  des  wereldts.  Ohemaeokt  ia  HoUandt»  ghsdr. 
•tot  Cenlen "  Met  approb.  Col.  10  Febr.  1656.,  pag.  8.  IMaÊm, 

2118  Als  Toren,  anders.  —  Regts,  Cromwell  met  Masmin  (Maarin)  geb- 
tend  door  den  Boose;  links,  koningin  Cbristina  Tan  Zweden»  met  hur 
gCTolg.  Zg  geeft  al  het  aardsohe,  kroon,  aardkloot  en  aceptar,  aas 
Christus  die  op  de  wolken  komt,  en  die  tegen  beide  partgen  Zgne  woor 
den  uitspreekt;  daaronder,  de  opstanding.  Uit  hetzelfde  werk>  als  de  Torige 
plaat.  bl.  35.  br.  4®.  Hoog  15,  br.  20  dm.  Zeldzaam, 

21 19  vQuaakers  Tergadering.  —  The  Quakers  meeting.  —  Fronti  nnlla  fides." 
Onderschriften  Tan  eene  plaat  op  1  regel,  die  eenebgeenkomatvoorateltTtt 
mannen  en  Trouwen  uit  den  minderen  stand ,  die  in  eene  schuur  of  a^B^ 
Igke  woning  met  aandacht  zitten  of  staan  te  luisteren  naar  eene  Trouw  die 
in  geestrerToering  predikt,  staande  op  eene  omgekeerde  ton  met  eenea 
spits  ioeloopenden  hoed  op  het  hoofd.  BoTenaan  regts ,  ziet  men  een  pssr 
katten  die  miaauwen  en  daar  onder  een  hond  die  een  der  Trouwen  be- 
Tuilt.  Onder  het  opschrift  een  12reg.  Tcrs:  »Wech  Quaakster,  deeae  Poit 
»is  u  niet  aanbcTolen,  enz.;"  daar  naast  een  lOreg.  Eng.  Ters:  «Womaa 
»in  public  speaks  not,  etc."  en  2  Lat.  Tcrsregels.  Naar  JS^d.  Heemskarè  {f  f) 
te  Londen  (?)  door  en  met  adrea  t.  Car.  AUard  te  Amsterdam,  br.  fol. 
Hg.  41,  br.  50  dm.  —  Zeldzame  plaat  Wgl  de  Kwakers  omstreeh 
dezen  tgd  in  Holland  bekend  werden  en  de  plaat  ook  t.  dien  t^d  is, 
is  deze  plaat  hier  geplaatst.  Op  den  titel  t.  een  Belgisch  pamflet :  .Den 
„nieuwen  specnlatiTen  Tour  k  la  mode  speel waghen,"  gedrukt  in  1657, 
«bnytan  Amsterdam"  (Antwerpen)  worden  ze   genoemd:  aNienwe  Gheest- 


-f  - 


|#S#f  Zinneprenten  op  den  Noordschen  Oorlog.  305 

dreyv.  Quakers.  ->  Car.  Aliard  was  echter  boekverk.  te  ADist.  ua  1700; 
dus  is  deze  plaat  vroeger  zeker  met  een  ander  adres  verschenen. 
è  Deselfde  plaat,  later,  veel  meer  afgesleten  en  slecht  opgegraveerdc  drak.  Zon- 
der naam  van  Heemskerk  en  A/lard,  doch  met  adres  van  O,  Valk, 
(omstreeks  1720.) 
8120  (Mei.)  Zinneprent  op  den  Noordschen  oorlog.  (Wagenaar  XIL  43G, 
enz.)  „Den  Leeuw,  Beer,  Oliphant,  Tgger,  en  Ad'laers  Strgdt  "  Opschrift 
onder  eeno  zinneprent,  een  beer  (Zweden)  voorstellende,  die  een'  olifiuit 
(Denemarken)  overmand  heeft,  en  door  een'  leeuw,  (Nederland)  die  eene  sleu- 
tel (van  de  Sont?)  op  z^de  hangen  heeft,  wordt  aangevallen ;  intusschen  laat 
de  9 Meester  van  het  Spel"  (Engeland  ?)  sgne  doggen  op  den  leeuw  los.  Van 
onderen  regts  in  eene  afzonderlgke  afbeelding  een  zeeslag  in  de  nabgheid 
van  een  fort  dat  rondom  door  water  omgt^tJï  \%{N\jborgoiKron€niurgr^  — 
Ouder  de  plaat  en  het  opschrift  een  102reg.  vers  op  deze  voorstelling. 
Het  geheel  is  in  do  manier  der  zinneprenten  van  1630  en  daannntrtat, 
en  het  schgnt  eene  oude  plaat  te  egn  (welligt  op  de  hulp  der  Zweden 
aan  Duitschland  verleend),  toepasselgk  gemaakt  op  deze  gelegenheid. 
Zonder  eenigen  naam  of  adres.  fol.  Hg.  20  dm.,  met  vers  38  dm.,  br. 
24  dm.  Zeldgaam, 

2121  Zinneprent  op  den  Noordschen  oorlog.  — -  «Het  Schontonneel  v.  h.  seer 
„grottweliok  en  wonderlyck  Adelaars  gevecht."  Twee  adelaars  sgn  in  een 
woedend  gevecht;  Tele  andere  dieren,  waaronder  de  Holl.  leeuw,  trach- 
ten hen  te  scheiden;  bovenaan  vele: toeschouwers.  Zond.  nm..  v»,,grav.; 
V.  oud.  een  vers  in  4  kol.  met  bovenst,  opschrift,  fol.  Hg.  21«  met  vers 
47  dm.,  br.  28  dm .  —  In  den  Atlas  v .  d .  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2122  Zinneprent  op  den  Noordschen  oorlog?  —  ,.De  Hooge  Vierschaer  v. 
„Themis,  Oodin  der  Gercchtijcheydt.'*  De  Leeuw  beschuldigt  voor  de 
Vierschaar  den  Beer  Bruin  over  het  geweld  den  edelen  Olifant  aangedaan, 
die  geknield  ligt  voor  Themis;  regts  v.  hem  3  gekroonde  i^delaars,  (inks 
de  beer  en  andere  dieren,  allen  voor  den  troon.  In  het  verschiet  4  voor* 
stellingen  v .  kometen,  zons-  en  maansverduisteringen,  enz.  Met  ouderschr.: 
„Ut  cum  igne,  sic  cum  principe,  namque  solent  longae  regibus  esse 
„manus."  Van  ond.  een  vers  in  4  kol.  met  bovenst,  opschrift.  Zond.  nm. 
V.    grav.    Hg.    20,    met    vers    40,    br.  27  dm. 

2123  Zinneprent  op  den  Noordschen  oorlog.  —  Twee  mannen  (een  Zweed  en 
een  Deen)  spelen  op  een  verkeerbord  dat  op  een  tafel,  met  een  opschrift : 
Alea  belli  staat;  daarachter  een  standaard  met  vrgheidshoed ,  waarnaast: 
Awea  liberUu;  op  den  voorgrond  een  (HoUandiche  P)  boer  di^e  volle  geld- 
zakken in  eene  kist  uitstort;  in  het  verschiet  Krohneuburg,  de  Zweedsche 
schepen:  S.  K,  Orïoch  S,  in  de  Sontj  links  Sleenèurff, '^  Onétr  de  plaat 
een  uitvoerige  zamenspraak  (in  4  kol.)  van  een'  Deen,  Zweed  en  and. 
in  gebroken  Hollandsch,  waarin  tot  twee-malen  toe  gesproken  wordt 
van  F.  P.  M.,  die  den  Deen  helpea  xal.  ^  Ook  deze  plaat,  in  ordon- 
nantie en  gravure,  alsmede  de  vorm  en  druk  van  het  vers,  herinnert  sterk 
aan  eene  plaat  van  1631  op  de  Zweden  in  Duitschland.  Zoader  eenigen 
naam  of  adres,  fol .  Hg .  26  dm.,  met  vers  38  dm.,  br.  85  dm.  Zefr.teklsaam, 

2124  Zinneprent  op  den  Noordschen  oorlog.  »Den  grooten  Zweedaobon  kul^ 
„per."  Opschrift  onder  een  plaalje,  nagenoeg  als  No.  2027  moar  juist 
omgekeerd,  dat  een  man  voorstelt  (do  Zweedsche  koning)  een  vat  kui- 
pende, waarop  het  schild  van  den  Hollandschen  leeuw  staat  j  naast  het  vat, 

89 


806  Venohillende  gebevrteniaseii.  lW|ft 

regis,  tUtt  een  edelman;  linkt  liet  nen  door  eea  geopeode  pooit « 
geTeeht.  Onder  het  optehrift  een  116reg.  wen  io  8  koL,  ▼•■  Ja»  iaé. 
begion.:  «Den  grooten  Deekken  wn  't  TeraBftnrde  Kvippengild'' «i 
waarin  Cromwell  kerig  aangerallen  wordt  en  Karel  0«ntiinf  van  Iwafa 
wegens  den  ongelakkigen  oiUlag  van  t^ne  poging  oai  rhimiBsiiii  ii 
Prnissen  ie  vermeestereD,  bespot  wordt.  fol.  Hg.  10  dm.»  ■ftvnH 
dm.,  br.  16  dm.,  met  vers  80  dm. 
8186  (1657.  Maart.)  Oillls  ran  der  Nisse  te  Ooea  doonekoteo,  ^j  geliinkél 

«  van  het  süUen  eens  oproers  over  de  yerkienng  Tan  Ifnatmwiifais  (Wi» 
naar  XII.  400.)  —  Afbeelding  ran  het  oproer  op  atraat.  Naar  /•  Af, 
door  R,  FimJteiet,  U;  Uit  (Fokke),  Geaehied .  IX.  19». —  ladeoAtisif. 
Mr.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden  bemst  eene  geteekeade  nfbaeldiigèr 
Graftombe  voor  O.  ▼.  d.  Nisse  te  Waarder  in  2.  Berelnad  opgecigt. 

è  Deselfde  plaat;  proefdruk  Toor  alle  letter. 

8186  ()•    April.)   «Vertoon   van   t  verbranden   van   de  Spneawho  aeèifoa  a 

ft.Cms."(Holl.    MenAirins.  VIII.  85.)  —  Opeehrift  bovra  da  afbasyiig 

van  den   ha?en;   op  den  voorgrond  de  Engelsehe  sehapaa  op  aeaa  r$;  ii 

het  verschiet  een  Spaansch  galjoen  In  brand.  Deae  plaat  ia  waaiashqalgk 

eeoe  oude  gravure,  van  1687  of  88,  (nl.  van  de  Zllviervloot  of  Cap.  lts.) 
do.oh  nn  voor  dete  gelegenheid  gebmikt,  want  ia  woorden  8,  Graa  qs 
blqkbaar  later  gegraveerd  in  plaats  van  anderea.  ea  ondetmaa,  rq;Cs,  ii 
een  driehoelge  met  eene  caekê  bedekt.  Zonder  naam  Tan  graT.  —  Oate 
de  pl.i  .Waeraeht.  Verhaal  hoe  dat  den  Sngh.  Gta.  Blaoek  da  SUvcfs 
„Spaensche  vloodt  in  de  Canarisohe  Eyltnden  geweeekea,  aldaar  beaproa- 
»gen,  den  Sp.  Adm.  ia  de  Grondt  ghesehoten,  ende  allo  d'aadara  tot  17 
«schepen  ghepland.  ende  verbrandt  heeft.  80  April  1667-  Qolraaal.  i^t 
»h.  Eagelseh.  'sGrav."  1  bl.  fol.  De  pi.  hg.  17i,  met  Verbaal  87  dm., 
br.  86(  dm.  Zeldzaam, 

8187  (Mei.)  «VertooDing^  van  een  gedeelte  v .  Over-Yssel,  als  t  Carapen,  Zwol  sa 
«Hasselt,  etc."  Opschrift  onder  eene  kaart  van  deie  atreek,  bovea  eea 
Verdrag  tnsschen  dese  steden  over  de  verpachting  der  middelen  van  Hs»> 
selt«  den  20en  Mei  1657  te  Hasselt  aangegaan,  gr.  fol.  De  plaat  hg. 82, 
met  Verdrag  46  dm.,  br.  38  dm. 

8188  (I6tf8.)  «Afbeelding  vsn  een  seer  vreemt  Misschepsel,  onlange  gevonden  ia 
«het  Ejlant  Madagascar  ende  gebracht  in  Vranokr\jk,  alwaar  het  teg^nwoo^ 
«dig  noch  in  't  leven  is."  Bovenschrift  van  eene  plaat,  een'  maa  voo^ 
stellende,  met  vervaarlgk  langen  en  gebogen  hala  en  anavelbek«  een 
boog  in  de  eene,  en  eene  lange  pql  in  de  andere  hand  hoodende;  op 
den  achtergrond  de  stad  Namteê  en  La  rimere  de  Loire.  Onder  de  pi. 
een  HoUandsoh,  Fransch  en  Dnitsch  verhaal  in  8  kol.,  meldende  dat  dit 
monster  thans  te  Nantes  is,  eeve  voor  allen  oiiverstaaabare  taai  spreekt» 
het  teeken  des  kmises  geleerd  heeft  en  men  het  na  4  maanden  wil 
doopen,  soo  er  eenige  voortgang  van  kennis  is.  «Uytgebeelt  na  de  Copje 
«in  Vrankr^k  gedmkt.  Amst.  voor  Zach.  Webber  op  Cingel,  hoeekv.de 
«Httjssitten  steeg  in  de  Uebr.  BqbeL  1658.**  Depl.  hg.  19,metopsolirifl, 
eni.  85  dm.,  br.  15  dm.  kl.  fol. 

8189  (1  Jan.)  «Afteeeken.  ende  Beschnjv.  v.  't  Fort  Mardjck."  Plan  v.  hetfort, 
met  dit  opschrift;  ter  weerszgde  een  HoU.  verhaal  der  belegering^  eindi- 
gende mei  1658,  1  Jan.  «Men  aohryft  n/i  Dnjnkerken,  de  Engelsen, 
«waarbg    ooek  eenige   Franse,  sgn  tot  Mardyek  te  samen  sterok  1500  i 


ItSS.  Zeeslag  in  de  Sont  807 

«1600  man;  het  sch^nt  den  aenslag  of  beleger,  op  Maerdjck  Dooh  wit 
«Qjtgestelt  wort.  Wat  voorts  passeert  sal  ül.  adyiseren."  Amst  Bg  A.  B. 
op  't  Water  in  de  Vaerighe  Colom.  br.  fol.  Hg.  80 ,  br.  80,  met  beechr. 
40  dm.  Zie  Catai.  Mnnuicks  ▼.  Cleeff.  1860.  N».  179.  Na  in  den  Atlas 
▼.  d.   Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

180  Spotprent  op  Masarin  bg  het  roislnkken  van  een  aanslag  op  Ostende, 
door  den  Maarschalk  d'Anmont  (Wagenaar  XII.  471.)  —  Ben  krrnpele 
bode  brengt  hinkende  een'  brief,  waarin  de  overgave  der  stad  (die  men 
(links)  in  de  verte  xiet)  gemeld  wordt,  aan  Maxarin,  die  (ter  regtengde) 
op  een  stoel  rit,  met  ezelsooren  aan  het  hoofd;  vöör  hem  staat  i^n 
raadsman  Spintelet ,  en  achter  op  ign  stoel  rit  een  aap  die  hem  nitUcht. 
Hierbij  een  a^nd.  vers  in  2  kol.:  Diaiogui  mm  Otiende,  —  ghedr.  te 
Lejden  bg  Pr.  J.  Bismans.  16Ö8,  Zonder  naam  v.  grav.,  doeh  onder 
Mas.  staat  het  woord:  ieyd,  welligt  een  overblgfsel  van  een  vroeger  adres. 
De  pi.  hg.  18,  met  vers  34  dm»,  br.  28  dm.  Zeer  Meldtamm,  —  Waar- 
schgolgk  is  het  van  dexe  plaat,  dat  eene  Dnitsche  kopj  of  latere  dmk 
bestaat,  met  Dnitsch  onderschrift;  „Der  hinekender  Bodt,  welke  met 
Dultsche  en  Holl.  verzen,  als  spotprent  op  de  Hollanders  bg  den  oor- 
log met  Zweden,  voorkomt  in  Catal.  Mnnnicks  v.  Cleeff.  1860.  N®. 678. 

181  «Lord  Richard  Cromwell,  Schildknaap  en  Knyper."  -»  Zinneprent  op 
rijne  onbekwaamheid  tot  regeren.  Met  Holl.  en  Fransche  venen.  fol. 
Zeldzaam,  —  In  Catal.  Atlas  v.  Voorst,  verkocht  ƒ  7.— 

182  (8  Ndf.  of  onde  stgl  20  Oct)  «Bloedig  see-gevecht;  tvsschen  den 
ȣ.  Hr.  Admiii.  Obdam  en  den  Rx.  Adm.  Wrangel."  (Wagenaar  XII. 
468.)— •  Uitvoerige  afbeelding  op  4  bl.  van  dezen  seealag;  de  2  bovenste 
bl.  (slechts  20  dm.  hg.),  hebben  bovenstaand  opschrift:  ter  linkeng 
daarvan  het  wapen  v.  Obdam  P,  regts  dat  v. Wrangel  P:  daaronder  de  ge« 
heele  Zweedsche  en  Deensche  kost;  Oroonenborg  en  Eltenor  (regts),  SI- 
eenborgh  (links),  daartnsschen  de  Sont  (als  op  N®.  2184).  De  beide 
onderste  bladen  vertoonen  den  seeslag;  regts  het  schip  van  Obdam  (l) 
in  gevecht  met  dat  van  Wrangel  (a),  daarnaast  dat  van  den  Vice-Adm. 
de  With,  hetwelk  zinkt;  op  het  linker  blad  bovenaan  alle  transportsche- 
pen.  Onder  de  platen  eene  doorloopende  uitlegging  der  N®,  op  de  plaat,  en 

«Lgste  van  de  manhaft.  Capit.  ende  Schepen endeMemoriael  van 

«de  Dooden  ende  Oeqnetsten,  8  Nov .  1658,"  enz.  Met  adres  ▼.  Hugo 
Mlard,  in  de  Kalverst.  in  de  Werelteaert  1650.  Zonder  naam  v.  grav. 
De  4  bl.  te  zamen  hg.  50,  met  J^  64  dm.,  br.  08  dm.  br.  fol.  Zeer 
fraaie  en  zeldzame  plaat, 

188  Hetzelfde,  als  voren,  doch  verkl.  op  een  blad;  bovenaan  regts  het  por- 
tret V.  Wassenaar,  links  dat  v.  Wrangel;  in  het  verschiet  de  kast  v .  Dene- 
marken. Met  bovenschrift  tnsschen  de  portr.t  «Ware  afbeeld,  v.  d. 
bloedigen  zeeslag,"  enz.  Onderaan  nitlegg.  d.  letl.  A— X.  Met  adres  v. 
H,  JUardt,  br.  fol.  Hg.  86,  br.  60  dm.  —  Deze  pi.  is  dezelfde  als 
N<^.  2079,  doch  met  eenige  verandering.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A. 
V.  Stolk  te  Rotterdam. 

•184  Hetzelfde,  doch  anders.  «Praelinm  navale  inter  Belgis  et  Snecos, 
«A^,  1658."  Ter  wederzgde  van  dit  opschrift,  links  het  portret  in  med. 
van  «Jacob,  Baron  van  Wassenaer,  Heere  tot  Obdam,"  regts  dat  van 
«Car.  Gust.  Wrangel,  Rycx  Adm.  in  Sweden,"  daaronder  de  Dnitsche 
en   Zweed«che  kasten,   regts   Oronenbwrgh^   links  Eltinghbmrgk ^  daartas- 


;808  Zeeslag  in  de  Sont.  ■ 

tehen  Den  Oreêcmdi;  Itger  de  toeslag;  op  den  yoorgrend  ia  hd  BitiB 
het  rinkeiide  schip  Bredere  Tan  den  Adm.  de  Witli»  linln  het  idif  t 
EendracJU  Tftn  Watteuaer  io  gcTecht  met  de  Vietorim  vu  Wnifi 
Daaronder  de  uitlegging;  der  No.  en  letten  op  de  plaat,  met  Sicg.  » 
achrifi.  —  Zonder  naam  v.  grtr.,  met  adres  Tan  C  /.  f^oeAr.  k. 
fol.  Hg.  40,  br.  52  dm.  ZeUtamu.  —  In  den  Atlaa  ▼.  Mr.  Bodcl!^» 
hnia  te  Leiden  is  een  Ex.  deter  plaat  met  adres  r.    Clewuudi  de  Jmfk 

S185  Hetzelfde,  geheel  alt  Toren;  naauwkearige  doeh  aeer  sleelite  eoficii 
Toorgaande  plaat.  Met  hetxelfde  op-  en  onderschrift^  doek  ia  het  BÜia 
het  portret  van  Wassenaar ,  regts  dat  ran  den  Adm.  Pieter  Floriaoa» 
links  dat  Tan  Wrangel.  Met  adres  van  F,  de  WiU.  hr.  fol.  Bg.  40,  k. 
61  dm. 

2186  Hetzelfde,  anders  en  geheel  omgekeerd,  met  borenaehrift:  Eet  Sk§ku 
de  Sondt,  en  ter  wederzgde  nitl^;ging  der  No.;  in  het  renehiet  de  fat- 
ten, links  Kronenburg,  regts  Elsinghbnrg;  geheel  op  den  ToorgTBad  ka 
eiland  Ween  in  de  Sont.  In  het  midden  de  schepen  Tan  Wasseaaar  et 
Wrangel  in  gevecht,  regts  dat  van  Pieter  Florisi.,  linka  het  nakmlt 
schip  van  de  With.  br.  4^.  Uit  de  Holl.  Mercnrins  r.  1658. 

2137  Hetzelfde.  —  «Pugna  navalis  in  ipsis  fancibus  fireti  Oeecjnnd,  Snedos  iiter 
«et  Belgas  commissa."  Zond.  naam  ▼.  grav.  fW,  SwiddeJ,  nït  S.PtleB- 
dorf.  De  rebus  a  Car.  Gust.  gestis  comment.  Norimb.  1606.  N*.  76.  U 
blad,  hoog  20,  breed  66  dm.  br.  fol.  —  In  den  Atlas  t.  Mr.  J.  T.Bsdd 
N\jenhnis  te  Leiden. 

2188  Hetzelfde ,  geheel  anders.  Afbeelding  Tan  den  zeeslag  zonder  de  kastci; 
op  den  Toorgrond  regts,  de  aanval  Tan  10  schepen  op  dat  Tan  Wasseaaar, 
nadat  het  Zweedsch  admiraalschip  geweken  is;  links  het  geTeeht  vaa  ét 
With  met  den  Zweedschen  Vice-Admiraal.  Fraaije  lithogr.  naar  en  door  P.J' 
Schotel,  br.  fol.  Met  uitvoerige  beschrijving  door  Mr.  J.  Cde  Jomge,  fol. 

2189  Zinneprent  op  deze  overwinning.  Zegewagen  van  Wassenaar,  die  op  eeae 
van  tritons  omstuwde  en  door  zeepaarden  getrokken  zegekar  zit  en  over 
de  golven  rijdt;  bovenin  de  faam  z^nen  roem  uitblazende  en  boven  iqi 
hoofd  3  engelen  met  eenen  lauwerkrans.  Vr\je  navolging  t.  de  sinne* 
prent  op  Tromp,  N*.  2081.  Met  16reg.  vers  van  £r.  de  Oroot,  «Het 
nimmer  zatte  lot."  enz.  Fraaije  gravure  zonder  naam,  met  adres  vaa 
Lod.  Lodficyckx ,  Boekbinder  en  Printverk.  in  de  Heerenstraat  ia  't 
Kunstboek,  br.  Ï<A,  Hg.  25  dm.,  br.  81  dm. 

2140  {WSè.)  Acht  platen  met  18  afbeeld,  uit  A.  Paliugh,  Momaengesicht  der 
tooverjj  afgerukt.  Amst.   1659.  8<^.  Fraai  g«tgrav. 

2141  Gezigt  van  Coppen-Aapen ;  links  het  Deensche  wapen,  regts  dat  der  stad. 
Afbeelding  van  de  geheelo  stad  op  het  eiland,  met  HoUandsche  opschrif- 
ten boven  de  grootste  kerken  en  de  beurs.  Zonder  naam  y.  graveur, 
met  adres  v.  Ramb,  p.  d,  Iloeye,  br.  foL  Hg.  88,  br.  52  dm.  Deze 
plaat  is  zeker  b\j  de  volgende  gelegenheid  gegraveerd  en  uitgegeven. 

2143  (19  Febf.)  De  hulp  der  HoUandsche  krjjgs-  en  zeemagt  doet  de  belege- 
ring van  Koppeohagen  door  de  Zweden ,  opbreken.  (Wagenaar  XII.  4S0.)  — 
Kaart  van  het  eiland  Seeland,  waarop  Koppenhagen  ligt  en  plan  der 
stad;  in  het  versehiet  de  zee.  Met  opschrift  onderaan  regts:  «Nieuwe 
»ende  Paerfeckte  Caert  van  de  Fortificatie  ende  Staedt  Coppenhaven  ende 
«het  stormen  der  Sweeden  op  de  selven,  geschiedt  den  19,  20,  21  Febr. 
«des  Nachts,  A^  1659."  Met  adres  v.  ffit^o  AUerdt,  gr.  fol.  Met  afzond. 


tfSt.  De  staatsiewagens  to  Amsterd.  —  Zinnepr.  op  Willem  m.  809 

„Cort  verhtel  t.  't  gepass.  Toor  Copp.  gedur.  de  belegering,  en 
i,aen  wat  oorden  hij  deselve  tuueben  10  en  11  Febr.  s*  nachts  be- 
„stormt  heeft,  aeogct.  door  de  Ingeaieon  y,  d.  Coning  t.  Benemar- 
„ken/'  in  4  kol.  Nae  de  copy  gedruckt  te  Copp.,  1659.*'  Yoortt  een 
42reg.  vers  mn  Vondel:  Triomf  van  Kojppenh,,  beginn.:  De  Noordscbe 
Nimrod,  onverzaet,  enz.  en  daarnaast:  ^Lgste  Tan  de  Doeden  enGeqnets- 
»ten  aen  de  Sweetsche  z\jde."  De  pi.  hg.  48,  met  het  Vers  en  Verhael 78 
dm.,  br.  48  dm. 
148  (14  IHel.)  Invallen  der  LelTilnis  te  Amsterdam.  (Kok ,  Amsteld .  Jaarboeken , 
XI.  856.)  Klein  plaatje.  24*.  —  Hetx.  plaatje,  proefdruk  Toor  alle  letter. 

144  (Aüg.)  „De  16  Staatcy wagens,  die  troor  hare  Doorlncht.  Mevr.  de  Keor- 
a  I, Vorstin   t.    Brandenburg   en    Mevrouw   haar  moeder....,  met  de  TOor- 

„treffel.  Personaadjen  der  Vorstel.  Hnyzen  v.  Orange,  Anhalt  en Nassan, 
,op  de  Markt  vertoont  z^n,  en  door  de  Stadt  reden,  toen'd'Ed...  HH. 
„Bargermeest.    v.    Amsterdam  hare    Vorstel.  Doorlacht,  op  't  Raadhuis 
„vergaste.   Door   Jan  Vos."  (Aitzema  IX.  471.)  —  Opschrift  in  2  regels; 
16    kleine    afbeeldingen   in  houtsnede  (in  4  boven  elkander  staande  reek- 
sen)   der  wagens,    elk   met   hunne   namen;   onder  iedere  afbeelding  een 
2regelige    uitlegging    en    een  2reg.    (curs^f  gedrukt)  versje  van  Jan  Vos. 
Met  adres  v.  Mich.  de  Groot,  op  de  Nieuwendjjck  te  Am&t.  1660.  1  bl. 
br.    fol.  Hg.  28,  br.  88  dm.    Zeer  zeldzaam.  Tweemaal  in  veiling  roor 
ƒ  16. —  verkocht. 
b  Dezelfde  houtsnede,  vroegere  druk;  het  2regelig  bovenschrift  in  Dnitsehe 
letters   gedrukt.   Met   adres   v.    Jf.    de    Qroot,  zonder  het  jaartal.    Z&er 
zeldzaam. 

145  (4   Nev.)   Zinneprent   op    de  ontvangst  v.  Willem  lil  te  Legden  door  de 
^       Burgemeesters.    (Aitzema   IV.  470.)  —  De  Prins,   als  kleine  knaap  door 

Hercules  tot  Pallas  geleid  die  hem  ontvangt;  naast  hen  een  steigerend 
paard;  links  een  schip  in  eene  hooge  zee,  regts  het  Haagsche  Prinselgke 
hof.  Onderaan  regts  een  afgehouwen  tronk,  met:  Florescal,  Znd.  nm.  v. 
grav.  J,  Zoet  Amsterd.  inv.  et  exc.  Slecht  gegrav.  pi.  —  Onder  de  pi. 
een  groot  vers  in  9  zesreg.  strophen  v.  J.  Zoet.  gr.  fol.  Hg.  28,  met 
vers  76,  br.  88  dm.  Sooptt  zeldzaam.  Catal .  de  Visser ,  1867.  80  Jan.  N^».  141 . 
In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

146  Hetzelfde.  Zinneprent  op  de  komst  van  Willem  III  aan  de  Leidsche  Hoo- 
geschool.  —  Een  strijdros  door  den  Tgd  bg  de  tengels  gehouden ;  Mercu- 
rius  en  Minerva  helpen  den  jongen  Prins  het  paard  te  bestggen.  Naar 
A,  V.  d.  Venne,  (door  C  Fütekerf)  Met  vers  v.  /.  Zoel.  Zeer  gr.  fol. 
Zeer  zeldzaam.  In  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff.  N*.  699.  verkocht  voor  ƒ  8,—. 

147  »Het  bezigtigen  der  groote  kroon"  door  de  Republiek  der  Nederl.  aan 
den  Czaar  van  Moscovien  ten  geschenke  gezonden,  en  op  het  stadhuis  te 
Amsterdam  door  duizenden  bezigtigd.  (Kok,  Amsterd.  Jaarb.  II,  858.) 
Klein  plaatje.  24^  —  Hetz.  plaatje,  proefdruk  voor  alle  letter. 

148  (23    Nev.)    «De    stad  Ngborg   verovert  door de  Ruiter,  en  't  slaan 

„der  Zweeden  door  de  Deenen  en  ders.  Bondgenooten ."  Kaart  van  het 
deel  van  Punen  en  plan  der  stad  en  haven,  met  de  HoU.  vloot  op  den 
voorgrond.  Door  D.  Stoopendaal.  br.  fol.  Uit  Brandt,  Leven  van  van  de 
Ruiter.  1687.  fol. 

149  Hetzelfde,  verkleind.  Door  2>.  Vrijdag,  br.  4<>.  Uit  Brandt,  de  Ruiter. 
Dord.  1885.  5  dln.  8o. 


810  Nooxdiolie  oorlog.  IWjl 


2150  Het   fojagan  dtr  Zwed«a  door  leKeepsTolk  nit   omift  iithin;  ii  Wk  »| 
•ohiet  Nykmr$h.  —  Door  C  FmdHraggêt  (in  dt  mmnicr  t.  J. 
40.  Uit  T.  d.  BoMh,  Zedielden    1676. 

2161  (1%    Nof.)    Nederlaag   der    Zweden   op   Fonen    door    kvlp  der  Mi 
▼loot.  (Wagenaar  XII.  460.)  —  Kaart  ran  e»  deel  vaa  Aam»  ifmL 
waarop  borenaan  rcgte  Ifimborgh  ligt,   dat  door  de  EUiU.  vImI  eeivè 
Bniter  beachoten   wordt;   hooger   op  de  BêU ;  oBderaan  rqgta  ia  m^| 
londerlgke   cartoache  eene  afbeelding  Tan :  «Het  laadea  der  Deeaa  ^k 
«Hollanden,  op   't   EyL   Vonen"  met  8reg.  oaderaehrift:  »P«1  AIM 
«T.  de  Yeldtalagh   op  Panen,   door  de  Deeaeeke  en  Geall.  Tokfame 
.HoU.    icheepaTloot,   met   h.  innemen  der  itadt  Nieabofji^  ep  gnutt 
«ongenae,   d.    26   No?.    1659."   Met  adres  t.  H.  MUrA.  HMq* 
afxond.    SOreg.    vers   Tan  J.   t.    Vondel,    Triomf  cmor  JVomb,  kpm-: 
,0   Koppenhagen,   steek   de  krninen,"  eni.,  waarnaast  de  ^Lgttsnalt 
i,Daoden   en   gevauge   Sweedsehe   Oflieieren   op   Fanea,  dea  SS  Ner.k 
«komen."  br.  fol.  De  pi.  hg.  48,  met  ?ers  64  dnu,  br.  40  dak  —  Biolï 
een  nitroerig  vers :  Gekraakte  Neeten  y.  d.  nitgebaaaea  ö«bear  ajt  FiMt 
1  bl.  fol.     Voorts   een   ander   vers   ▼.    J.  Westerbaen:  Z^kenagip^ 
ferovering  t.  Fnnen,  waarin  over  den  hoogmoed  eo  val  ▼.  Kaïel  OsÉaf 
gespot  wordt.  1  blad  fol. 

2152  (22  Dee.)  «Afbeeldinge  Tan  de  Stercke  Vestinge  geaaemt  ket  Hooft,  aUsi 
«Kaart  Tan  door  die  Tan  Dantsig,  A^  1659."  (en  Toroverd  %%  Dee.1661). 
belegert  het  land  aan  de  Weicbsel,  waarin  de  Testing  kêt  Hoofli  ondsms 
regts  een  kaarde  Tan  het  land  rondom  Dantiig,  waanaii  ksl  HssÉ 
ten  znidoosten  ligt.  Met  adres  t.  N,  VisteAer,  kl.  br,  64.  Hg.  S5, 
br.  S4  dm. 

2158  (1060.  23  Fehr.)  Zinneprent  op  den  dood  Tan  Karel  Goataaf,  koiiii 
Tan  Zweden.  (Wagenaar  XII.  482  en  Holl.  Merenrins ,  XI.  1660.  U.  17.)- 
*t  Radi  Mw  Avoniueren,  Opschrift  boven  een  rad  of  modailloa  waaria  h 
dood  T.  koning  Karel  Gnstaaf  op  het  CtmigUyeke  SUr/èeU  is  a^ebeeU: 
daarb\j  de  koningin,  kroonprins  en  de  rgksraden;  om  het  aed.  ket  o» 
schrift:  »0p  't  hooft  waer  dat  geen  haer  en  is  —  Daer  sjn  Fortaia  hair 
i,gaeTen  mis."  —  Rondom  het  rad  of  med.  zgn  7  nitstekende  aitbanken  wss^ 
op  sooTele  personen,  die,  beginnende  onderaan  links  en  eindigende  regCi, 
de  opkomst,  Toortgang,  en  einde  der  fortnin  Toorstellen ,  nl.:  (Tredt,  Tos^ 
spoed,  Temietiging  door  oorlog);  onder  het  rad  ligt  een  man;  ter  weerssqie 
de  vertegenwoordigers  Tan  10  Terschiilende  Tolken  met  hnnne  wapeai; 
boTcnaan  links  de  zalTing  t.  d.  herdersknaap  DaTid  tot  koning ;  regts  het 
lot  T.  een  gevangen  koning.  Onder  de  afbeelding  een  84reg.  Ten,  be- 
ginn. :  „Hier  hebt  gij  's  werelts  staet,  hier  hebt  't  aerdig  radt/'  ens,  ea 
opschrift:  »Du8  draeyt,  dus  gaet  des  werelts  staet."  Zonder  naam  Taa 
grav.  met  adres  t.  S,  AUert,  Onder  de  pi.  een  afsonderlgk  Tera  t.  /. 
Bara,  met  opschrift:  Batai  onutia  fatum,  en  beginn.:  «De  blixem  die  ia 
«Tele  delen,"  ens.  De  pi.  hg.  89  dm.,  br.  50  dm.  br.  fol. 
Van  dexe  plaat  bestaat  eene  vroegere  uitgave  Tan  1658,  als  praalbed  Taa 
d.  overleden  Kardinaal  Mazarin  en  waarop  h.  ophangen  aan  de  galg  t.  h. 
Igk  V.  01.  Cromwell  (overl.  18  Sept.  1658)  afgebeeld  is.  Met  ge- 
drukt Ters  T.  /.  Zoei.  (Zie  CaUl.  Mnnnicks  t.  Gleeff  1860,  N».  489.) 
Ook  is  eene  Terkleinde  en  eenigsins  Tcranderde  naTolging  Tan  deze  plaat 
gegeven   bq   gelegenheid   t.    h.    oTerlgden    ▼.   d.  Jansenist.  Pastoor  ea 


Beis  door  en  vertrek  van  Karel  II  uit  Holland.         811 

Yicari*   Apost.    t.    HoU.,  Oer.  Potcamp,  in  Dee.  1705  te  Legden,  met 
onderschrift:  't  Roowue  rad  vtm  Avoniuer,  kl.  fol. 

154  Zinneprent  op  betxelfde.  (Dood  ▼.  K.  6.  ▼.  Zi».)*  Onderaan  de  pi.  het 
praalbed.  Met  adree  ▼.  R.  v,  d,  Soeye,  en  gedrukte  Holl.  enFranache 
Tenen  v.  /.  Bara,  fol.  —  In  Catal.  Monnieki  Tan  Cleefl.  N*.  693. 

156  (7Mel«)  Moord  t.  den  commandeur  Langendgek  en  B.  fierbier,  op  't  fort 
Nassan  in  Guyana,  door  O.  Keije  en  Ad,  BAenamtu,  die  aldaar  eeoe  kolo- 
nie trachten  te  Tettigen.  (Zie  Holl.  Mercur.  1661.  bl.  88,  88.)  Hg.  IH,  br. 
14  dm.  4P,  Behoort  bg  een  pamflet  ?an  8  bl.  Tenen  oTer  dien  moord. 
Balth.  Gerbier,  van  Middelburg  geboortig,  was  Troeger  idiilder  en  agent 
Tan  den  Eng.  koning  Karel  I  te  Brussel;  later,  na  'skonings  dood,  in 
Gnyana  geTestigd.  Zie  v,  Bappard,  Albnms,  bl.  106  en  Immermei,  Sohil- 
ders.   Zie   oTer  O.   Keye:   G,   M,   Aeher,  ISssay   on  the  books  on  mw- 

NVTHSBLAND. 

1156  (25  Mei  tot  2  JanlJ.)  Reis  door,  en  Tertrek  uit  Holland,  Tan  Karel  II 
naar  Engeland,  (nadat  hg  lang  te  Breda  gewoond  had),  waar  hg  door 
behulp  Tan  Monk  op  den  troon  zyns  Taden  hersteld  werd.  (Wagenaar 
XIII.  9,  10.)  —  Serie  Tan  6  ongenommerde  platen,  ook  roorkomende 
in  het  werk:  «Verheel  Tan  de  Reys  t.  Carel  II,  Coning  t.  Gr.  Brit  in 
«HoUandt  t.  25  Mey  tot  2  Jung  1660.  'sHage.  A.  Vlaek.  1660.'*  fol. 
Met  portret  t.  Karel  II. 

1  (25  Hef.)  Komst  Tan  den  koning  op  reis  uit  Breda,  te  Delft.  Op  den  toot* 
«  grond  regts  de  scbepen  en  sloepen,  wasrmede  de  koning  en  gCTolg  Icomt» 

alsmede  de  begroeting  door  de  magistraat;  in  het  Tcrsdiiet  Delft;  in  de 
lueht  de  Engelsche  en  Hollsndsche  wapenschilden  door  engelen  gedragen 
en  eene  groote  label  sonder  opschrift;  boTcn  de  plaat,  in  het  midden :P(tiy. 
85.  Naar  A,  mm  Venne,  door  Dn,  Pküippe.  Hg.  80,  br.  89  dm. 
h  Dexelfde  plaat,  latere  druk  met  2reg.  boTenschrift:  «Afbeeld.  Tan  de 
«Komste  Tsn  de  Koningh  Tan  Engel.  Tan  Breda  tot  Delft,"  Tan  end.  een 
44reg.  Ten  Tan  J.  Wetierbaeni  «De  Koningh,  nae  dat  hg  trock  Tan  Breda 
«Tan  daen,"  ens.  Hg.  met  Ters  42  dm.  Afconderl .  uitgaTC.  Zeer  Meldeaam, 

2  (25  Mei.)  Intogt  t.  d.  koning  te  's  Hage,  en  togt  langs  den  VgTerberg.  ^- 
a  In  het  midden  het  later  zoo  beruchte  Groene  Zoo^e.  In  de  lacht  de  wa- 
pens  Tan  Engeland,  Holland  en  den  Haag  en    de  teekening  Tan  den  Die- 
renriem.   Naar  «/.  Tfoorenjvliei ,  door  P.  PhiÜppe»  BoTcnaan  gen*.:  Ftig, 
84.  Hg.  80,  br.  89  dm. 

b  Dezelfde  pJaat,  latere  druk,  met  Pag,  84,  Tan  onderen  een  42reg.  Bngelseh 
Ten  Tan  W,  Lower,  met  opschrift:  ^A  poeiical  Deeeripiumof  He  Bmiéh 
püut  Court  en  beginn.:  «Behold  a  Royal  Prospect." 

8  (80  Mei.)  Gastmaal  te  *sHage  in  het  Prins  Manritshuis,  gegCTen  door  de 
Staten  Tan  Holland.  —  Karel  II  gezeten  in  eene  rgk  Tersierde  sial,  onder 
een  troonhemel,  tusschen  zgne  tante,  de  Koningin  Tan  Bohème  (Elisabeth 
Tan  Engeland)  en  zgne  zuster  de  Prine.  Boy.  (Maria  t.  Bngel.);  tersgde 
Tan  deze  haar  zoon,  de  jonge  Prins  Tan  Oranje.  Naar  /.  Tfooreujeliei , 
door  P.  Fhüippe,  br.  fol.  Hg.  40,  br.  49  dm. 

4  (i   JiibQ.)   Aanspraak    Tan  Karel  II  in  de  Staten-Generaal ,  allen  staande; 
«  aan   de   muur  de   portretten   der  4   Stadhouders.    FraaQe  grar;    naar  /. 

Tooretnetiet ,  door  T,  Maiham,  br.  fol.  Hg.  86,  br.  46  dm. 
i  Deielfde  plaat,,  fraage  proefdruk  vóór  de  namen. 

5  (I  Jiny.)  Aanspraak  van  Karel  II  in  de  Tcrgadering  der  Staten  fin  Hol» 


312  Vertrek  Tan  Karel  II  naar  Engeland. 

«  Und,  allen  littende;  de  koning  en  zgn  gerolg  ntMuide;  ter  weemgdcr.: 
koning  sUan  Graaf  Willem  Frederik  en  Prins  Jan  MaariU.  br.  M.  at 
85^,  br.  40  dm. 

6  Deielfdc  plaat,  opgcgraveerd  en  veranderd;  de  6  stoelen  der  BaaUsen 
op  de  regtcriyde  der  plaat,  in  eene  gesloten  litlmDk  Teraaderd: kma 
de  munr  het  Ilollandichc  wapen  bggc?oegd,  de  voeten  van  dci  hn 
(op  de  vorige  plaat  zigtbaar)  nn  door  de  tafel  bedekt:  het  gdaitE 
vele  personen  wat  veranderd.  Zoowel  plaat  a  alt  dsonder  naamr.jTir.- 
Op  een  £x.  van  den  Heer  Mr.  J.  T.  Bodel  Nyenhaia  atant;  (7.  ü  Ai 
inv.  A,  vtUÊ  ZiflpêU  fecit. 

6  (2  JanUO    Vertrek   van    Karel   II  van  Scheveningen.  Bcgta  da  daiicte 

•  het  strand  met  vele  kanonnen,  links  de  vloot,  in  de  lacht  het  «ipnia 
Engeland   en    3    kroonen    door   engelen   gedragen;  en  eene  banderol  ai 
optchrift:  Qmo  fa»  et  fata  no»  nocant.  Naar  A.v,  Venme^  è.wxK F, 
1660.  Hg.  30,  br.  30  dm.  br.  fol. 

b  Hetzelfde,  origineele  teekeming  in  rood  en  zwart  krijt,  door  A,  mm  Tm 
voor  de  voorgaande  plaat,  en  dns  omgekeerd.  Jkchter  op  de  tsekoJi 
is  door  V.  Venne  geschreven:  » Afbeelding  v.  h.  vertrek,  eni.  bq  n^ 
«selver  dasdanigh  gesien  en  accoort  bevonden."  Met  zgn*  naam  op  det» 
kening.  •—  Zeer  fraai. 

Uitmuntende  en  unieke  serie  dezer  6  platen;  nn  te  lamen  II  U.k.fcl 
2157  rie^ge    maaltyd    aan    Karel    II    door  de  SUten  v.  Holland  aaagebsdo. 
(Niet  in    bovengenoemd  Verkoel  voorkomende.)  br.  foL  —  lo  CataLMn- 
nieks  v.  CleefT.  N».  682. 

2168  Vertrek    Tan    Karel    II    van    Sdieveningen    naar    EngeUnd.    Ditvecrir 
m  voorstelling;    links  het  strand    met    de    kerk    van    Sek^velimgêm  en  kk 

groote  menigte  menschen;  regta«  op  en  b\j  het  atraad  eene  meniïfe 
slorpen ,  waaronder  erne  met  3  groote  kroonen  van  loof  vcraierd ;  in  ^ 
verschiet  een  deel  der  vloot,  t  Bovenaan  eene  banderol  met  Lat.  i^ 
schrift:  ^Caroli  II  Bfgis  Magni  Brit,  ex  JIoll,  m  Am^L  ^iscas9us,  difi 
Junii  1660,"  en  in  het  midden  een  portret  van  Karel  II  in  med.,metL»t- 
omschrifi.  -^  Met  IIoll.  en  EngeUch  onderschrift  en  uitlegging  der 
N^.  1>-10  op  de  plaat,  naast  elkander.  Fraage  gravure,  naar  en  door 
P.  H,  Schut.  Met  adres  van  N,  Viuckfr,  br.  fol.  Hg.  42,  br.  52.  dm. 
h  Dezelfde  plaat,  uitmuntende  épreuve  eTartiste  vóór  de  lueht,  opachrifl,  por 
tret,  enz.  Het  woord  Schevelingen  en  de  naam  v.  graveur  en  uitleen 
er  keurig  net  ingeschreven.  —  üuiek  £x. 

2169  Hetzelfde,  geheel  anders.  Kcgts  de  duinen  en  het  strand;  linka  de  w 
en  de  vloot.  Met  Ireg.  bovenschrift:  «Uyttocht  v.  S.  M^.  r.  Groot- 
„Brit.  V.  de  HoU.  kust  te  Schevel.  nae  Eng."  en  Engelsch,  Latgnxh 
en    HoU.    onderschrift  en  uitlegging  der  N®.  1-^12  op  de  plant.  —  Zftr 

fraaijê  grav.    zonder  naam,  met  adres  v.  Dameker  DamckerU,    in  de  Csi- 
verstraet  in  de  Danckbaerheyt.  br.  fol.  Hg.  38,  br.  50  dm.  Zeldsmmm. 

2160  „Vertrek  van  zijn  Maj.  v.  Groot-Brit.  v.  de  Holl.  coat."  8reg.  boveo- 
schrift  op  eene  voorstelling  zeer  afwgkcnde  van  de  voorgaande  platen; 
links  een  gedeelte  der  duinen,  op  den  voorgrond  het  strand,  met  veel 
menschen  verder  op  het  strand.  -^  Hieronder  een  Holl.  en  FraaKh 
verhaal  en  uitlegging  der  letters  A-^I  op  de  plaat.  Zonder  eenigen  naam  of 
adres.  fol.  Hg.  20,  met  beschr.  31  dm.  br.  30  dm..  Slecht  Kzemplaar. 

2161  «De  Croon  v.  Carel  de  II."  —  Eene  groote  kroon  met  vele  aangezigtes 


M»  Intogi  van  Willem  m,  enz.  in  Amsterdam.  S18 

rondom;  ▼.  binnen  eene  genealogie  van  Karel  II  met  fiunilie,  eindigende 
met  Willem  III.  Maria  Marg,  v.  Akerlaken  inT.  —  Ter  weerszode  vele  Holl . 
Tenen  en  een  op  de  inkomst  v.  Karel  II  (te  Londen?)  op  zijn  geboor- 
tedag 29  Mei  1660.  (Onde  stiijlP)  gr.  br.  fol.  Hg.  5S ,  br.  42,  met 
verzen  71  dm.  Zeer  xekUaam,  In  den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  te 
Rotterdam. 

62  „Tbe  most  Magnifieent  Riding  of  Charles  II  to  the  Parliament."  —  Boor 
R,  Oaywoodf  met  adres  ▼.  C  v.  Wildenbereh,  met  Eng.  en  Holl.  verklaring,  br  Jol. 
Zaer  zeldzaam.  —  In  Catal.  Munnicks  v.Cleeff.  No.  688.  Verkocht  voor  f  $2. — 

S3  Krooning  v.  Karel  II.  Met  gedrukte  beschrgv.  Amst.  bg  O.  J.  Lam. 
fol.   —  In  Cf  lal.  Mnnnicks  v.  Cleeff.  N^.  702. 

B4  Herstelling  v.  Karel  II,  koning  v.  Engeland.  —  Door  J.  Swelinei,  Met 
gedrnkt  vers  v.  /.  Bara,  Met  adres:  Amsterdam  by  F.  v.  Bensekom. 
gr.  fol.  In  CaUl.  Mnnnicks  v.  Cleeff.  N».  680. 

66  Hetzelfde,  anders;  dezelfde  plaat  als  N^.  2006,  doch  veranderd.  Met 
verzen  v.  H,  Stam  en  adres  v.  H,  AUardt,  br.  fol.  —  In  Catal.  Mnn- 
nicks V.  Cleeff.  N«.  681. 

66  ^Ëxecatie  aen  verscheyde  Persoenen,  die  geseten  hebben  over  den  dood 
.V.  Carel  I."  —  Met  gedrukte  beschrgving.  fol.  —  In  Catal.  Munnicks 
V.  Cleeff.  NO.  690.  Verkocht  voor  ƒ  10.— 

67  Hetzelfde  met  2  voorstellingen  en  beschrgving.  fol.  •—  In  Catal.  Mnnnicka 
V.  Cleeff.  N«.  691.  Verkocht  voor/  11.— 

68  (JoniJ.)  Hawelgk  v.  Lodewijk  XIV  met  Maria  Theresia,  Infante  v .  Spanje.  — 
Bovenaan  4  voorstellingen  in  med.  Met  Fransche  en  Holl.  verzen  en 
adres  v.  jS.  v.  d,  Boeye,  br.  fol.  —  In  Catal.  Mnnnicks  v.  Cleeff. 
1860.  NO.  679.  Verkocht  voor  ƒ  14.— 

69  (3  JonQ.)  .Be  Vreede  v.  Sweden,  Deenmarcken  en  Poolen."  (Wagenaar. 
XII,  482.)  -^  Zinneprent  met  portretten  der  8  vorsten  in  med.  en  ge- 
drukte Artffckelen't  ter  zgde  een  vers  v.  P.  p.  Broeek,  gr.  fol.  «-  In 
Catal.  Munnicks  v.  Cleeff.  1860.  NO.  694.  Verkocht  voor  /  9.— 

70  (15  Joa(j.)  Bezoek  aan  Amsterdam  van  Maria  van  Engeland,  weduwe  van 
Willem  II,  vergezeld  van  haren  zoon  Willem  UI;  Amalia  van  Solms 
en  hare  dochters ,  de  kearvorstin  van  Brandenburg  en  de  gravin  v .  Anhalt  met 
echtgenoot.  (Aitzema,  IV.  638.  Kok,  Amsterd.  Jaarb.  U.  857.)  —  Inh»> 
ling  der  hooge  personagien  te  Amsterdam,  door  jonge  burgers,  allen  te 
paard.  —  Serie  van  7  platen,  dezelfde  waarop  1688  iu  de  intogt  van  Maria 
de  Med.  afgebeeld  is,  doch  nu  veranderd  en  met  het  volgende  4reg.  op- 
schrift op  pi.  4;  «Afbeeldinghe  op  wat  wgse  haere  Hoogh.  Maria  Stnart, 
„Princesse   Royael,    en  haren  Soon,  zgne  Hoogh.  Wilhelm  v.  Nassou  de 

^lil    Prince   V.    Or.    op    't  versoeck   van    de Burgerm.  v.  Amst. 

„door  de  Amsteld.  Ridderschap  derselver  Stede  zgn  ingeleyt  den  16en 
«Somerm.  1660,"  en  daaronder  de  namen  van  alle  personen  die  dezen 
optogt  uitmaakten.  Be  origin.  platen  zgn  voor  dezen  intogt  iets  verkort 
en  leer  veranderd,  voornamelQk  in  de  kleeding,  zoodat  deze  voor  de 
eoetuum-verandering  in  die  22  jaren  zeer  merkwaardig  zgn.  —  Zonder 
eenigen  naam  van  grav.  (Naar  /.  Marteen  de  Jonge  door  P.  Nolpet)  — 
Baar  de  7  platen  dezer  beide  intogten  zeer  dikwgls  verwisseld,  en  de 
niet  bgeenbehooreade  tot  ^nen  intogt  gemaakt  worden,  laten  wg  hier  de 
k«Bnerken  der  verschillende  uitgaven  volgen« 

« 

40 


814 


Intogt  YBii  Willem  HIi  em.  ia  AmstSKdaa. 


1658. 

1.  Haarlemmerpoort»  ophailbnig,  een 
open  hek,  3  trompetten,  1  tooi^ 
r^der. 

DeM  pi.  1—6  xÜQ  aUen  47  k  49 
dm.,  br. ;  pi.  6  en  7  te  amen 
68  dm. 

8.  Sen  voorryder,  2  jongens  te  Toet, 
1  Toorr^der  met  karwate  in  de 
hand;  twee  pelotons  Tan  8  rniten, 
tn  de  Ie  van  het  8e  peloton. 


8.  De  £  ruiters  fan  het  8e  peloton, 
daarachter  4  pelotons ,  ieder  van  8 
miters,  in  het  midden  een  miter  op 
den  mg  gezien,  met  gebordnarden 
kraag  en  rok ,  róór  hem  een  stei- 
gerend paard  en  ruiter. 

4.  Een  voorrgder  met  klein  vaandel 
en  4  pelotons  ?an  3  miters. 


6.  De  plaat  bijna  gelijk  aan  N<^.  3; 
8  pelotons  van  3  ruiters,  in  het 
midden  een  ruiter  op  den  rug  ge- 
tien ,  met  gebord .  rok  en  kraag ;  aan 
het  einde  het  eerste  paard  vsn  de 
staatsiekoeti,  waarop  de  voorrijder 
blootshoofds. 

6  •  De  staatsiekoets  waarin  3  dames,  daar- 
achter eeni;$e  ruiters  blootshoofds, 
aan  h.  einde  eenige  toeschouwers 
en  het  begin  van  een  grooten  wa« 
gen.  —  Dese  laatste  afdeeling  is  in 
de  meeste  Ex.  van  dexe  optogt  een 
afsonderlijk  blad. 


In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel 
een  plaatje  londer  naam  r.  grav., 
slechts  l\  dm.,  br.  67^  dm. 


leeo. 

1.  De  poort  in  yng,  hitkkè 
bel  loo  groot,  éém  rutartsiri 
trompetters,  ackter  hen  gMia 
rgdsr;  op  den  ■rMergwad  èn 
haalbmg  ea  er  ia  eee  ki»  % 
f  oegd.  De  plaat  87  dm.  k.,  è 
10  dm.  verkort. 

8.  De  eerste  raiter  «qg.  isedtf le|l 
met  den  miter,  die  de  kanShkd 
en  hier  A  geteekend  ia^bsgiit;  vóï 
hem  het  einde  vsa  ket  kqgmi|i 
hnia.  Asn  het  begin  fsd 
den  en  sleckU  S8  dm.  br 

8.  Deu  pL  is  neer  wsiaq^ 
derd;  eenige  onkerkenhüt  pn 
nen  op  den  sektergrosd  kqgmv 
het  bordnursel  ven  kmg  ea  n 
hg  den  miter  weggenoaus.  b 
47  dm. 

4.  Weinig  Tersnderd.  De  TsaaMlr 
ger  nn  geteekend  B.  Bovnfii 
het  hienroor  Yennelde  ^%.n 
schrift  ea  de  aamea  derroitmi 
bggeroegd.  br.  47  dm. 

6.  Bgna  niet  vemoderd,  doek  b 
borduursel  vso  krssg  en  v 
van  den  miter  op  den  ng  geó 
weggenomen,  en  eenige  psnoa 
er  bggevoegd.  br.  40  dm. 


6.  Deze  plaat  zeer  veranderd ;  e 
jongeling  (Willem  UI)  is  er 
de  koeU  bggevoegd;  de  nite 
daarachter  veel  Terminderd  < 
vervangen  door  Dr.  Tnlp  (C)  « 
een  steigerend  paard  en  eeaigei 
deren,  allen  met  «edekten  hoofde.  • 

7 .  Het  slot  der  6e  pi.  is  kier  een  a&o 
derlgk    blad   (dns    7)  ;    6  ea  7 
zaïnen    br.  68  dm. 

Het  geheel  te  samen  lang  2 
70  dm.,  dns  28  dm.  korter  dan 
Ie  uitgave,  daar  de  Ie  plaat  a 
het  begin  en  einde,  de  8e  pi.  s 
het  begin  afjgeaneden  ia. 
Ngenhuis  te  Leiden  is  van  deseioto 
met  adres  v.  Cieinendt  de  Jammie,  h 


\êH^       Amersfoortsclie  Steentrekking.  —  A.  Hambroek.        815 

'—  (24  Jüiy.)  „De  Kerkelgke  LijksUtie  y,  d.  seer  devoten  Bom.  Joh.  (of 
„Abrahftm)  t.  de  Velde,  ondersoecker  det  schaU  der  Uytrechtse  kerekeL 
«goederen/*  enz.  —  Deze  spotprent  wordt  somt  (welligt  met  vtgt)  op  de 
afzetting  der  Ds.  A.  v.  d.  Velde  en  J.  Teelinck  te  Dtrecht  toegepast 
(Zie  Holl.  Mercur.  1660.  bl.  117—122),  doch  heb  ik  geplaatst  op  14 
Junij  1677,  (Zie  aldaar)  volgens  eene  gel^ktydige,  meermalen  gecopiëerde 
uitlegging  in  HS.  van  deze  plaat. 

~-  „Broedermoort  of  Verckensstr^'t  b\j  Alfen."  — •  Deze  plaat,  die  in  vele 
Atlassen  op  1660,  61  of  62  staat,  heb  ik  aan  bet  einde  van  1676  ftie 
aldaarj  geplaatst,  waar  ze  ro^os  inziens  eerder  behoort,  ook  wyl  de 
gravure  stellig  later  dan  van  1660  is,  ofschoon  jaar  en  juiste  uitlegging 
mg  duister  zijn. 

171  (l)rc.)  Verschijning  van  een  ^«m/ aan  het  keurvorstel^k  hof  van  Brandenburg 
te  Berlijn ;  onderaan  het  verhaal  hiervan  in  't  Hollandsch,  Fransch  en  Hoogd. 
Deze  geest  kwam  in  de  gedaante  eener  vrouw,  die  leed  aankondigde  en 
die  aan  eene  persoon  die  haar  uit  de  Raadsvergadering  wilde  verwijde- 
ren, een  slag  in  het  aangezigt  gaf,  vervolgens  in  een  aangrenzend  vertrek 
(dat  mede  in  de  plaat  voorgesteld  wordt)  de  handen  smeekend  ten  hemel 
heft  en  zich  plotseling  verwgdert.  Een  half  blad  folio  en  een  half  blad  tekst. 
Er  volgde  (zoo  luidt  het  daarin)  een  zwaar  onweder,  dat  eene  hoofd- 
kerk aldaar  treffende,  deze  deed  afbranden.  —  Waarschgnlijk  in  Neder- 
land, door  M,  NtUalii  gegrav.  fol.—  Zie  Atlas  Munnicks  v.  Cleeff,  1860. 
NO.  695. 

172  (1661.  7  Jany.)  «Amersfoortsche  Feestelgke  Groote  Steentrecking"  van  JS^. 
Meijtter  (geëntrelaceerd).  Onderschrift  van  eene  uitvoerige  phantastische 
voorstelling  V.  h. brengen  vaneenen  overgrooten  keisteen  uit  de  omstreken 
van  Amersfoort  naar  de  stad,  op  eene  slede  door  menschen  getrokken  (ten 
gevolge  eener  weddingschap  om  SOOO  61.  door  Jookh.  Meijster  aange- 
gaan.) —  Ter  zgde  van  de  slede  gaan  Hercules  en  Minerva  met  Bacchus  in 
hun  midden;  op  de  kei  staat  een  trompetter,  ter  z\jde  vele  aanzienlgke 
Heeren  en  Vrouwen.  Onder  het  opschrift  een  4reg.  Lat.  en  HolK  vers 
en  Lat.  opdragt  aan  de  Magistraat  van  Amersfoort  door  den  gravenrS.v. 
Lamsveerde,   br.  fol.  Hg.  56 ,  br.  68  dm.  Zeer  zeldzaam  en  fraai. 

178  Hetzelfde,  doch  veel  kleinere  en  geheel  andere,  ware  voorstelling. 
De  kei  ligt  op  een  rolwagen  en  wordt  door  tal  van  mannen  getrok- 
ken; in  het  verschiet  de  stad.  Bovenaan  eene  kleine  afbeelding  van  de 
kei,  op  de  markt  op  eene  estrade  liggende.  Onder  de  pi.:  de  «"Waer- 
„acht.  beschrgv.  v.  d.  afkomste  v.  d.  steen  der  steenen,"  enz.  met 
,Kort  verhael  v.  d.  Key-treckingh.*^  Voorts  2  verzen  op  Meyster,  en: 
«tJne  courte  et  Briefve  descript,  dn  transport  d'un  gros  caillou,  etc." fol. 
te  zamen  in  8  kol.  De  pi.  hg.  12  dm.,  met  tekst  34  dm.,  br.  16  dm. 
Hoogtt  zeldzaam. 

174  Hetzelfde.  —  „Palladium  Amisfurtense  tot  leer  en  afkeer  van  'swerelts 
«Tdele  io-gekeyde  blindheyt.  —  Afbeelding  v.  de  kei  in  houtsnede  met 
gedrukte  verzen,  fol.  Hoogst  zeldzaam.  —  In  Catal.  Munnicks  v.  CleeC 
N».  706.  Verkocht  met  de  beide  voorgaande  platen  voor  /  65.— 

175  (5  JalQ.)  De  Geref.  Predikant  Ant.  Hambroek  (of  Hantbroeck)  van 
Schipluy,  met  zijne  4  collega's:  Am.  Vineemius,  Pt.  Muts  van  Amst., 
Leon.  van  Kampen  en  de  Zieketrooster  op  Formosa,  gemarteld  en  ge- 
dood op  last  f.   d.  Chineeschen  seeroover  CoxiDga.  (Bgro^giel  op  Wa^e- 


816  A.  Hambroek.  —  ZeemcMMte. 

naar  XIÜ,  75.  «a  Verwaarloost  Formota.)  —  AfheeMing « 6 1 
boTenaan   4  portr.   in   med.   met  oBMekrifkea ;  daaronder  da 
T.    Hambroek»   daarnaast   de  kmisiging   v.    d.    Ziakatrooatar.  s]kiit| 
Bgbelsche   onderschriften.   Onder  de  pi.:  «Kort  veriiaal,  ia  BqB|iÉk| 
»op    wat  manieren  de  tronwe  Herders  en  Leeraara* .  ••  op  Fi 
ajammerlyck  z|jn  gemartelt»  enx.  (in  8  kol.)  oa  daaroadar  de 
der  letters   A — F.  op  de  pi.  Door  (?)  en  met  adraa  ▼.   Ot.  dSr  Ataè 
Nienwe  Lelystraat  (te  Amsterdam.)  fol.  De  pi.  kg.   18  dflk,  met  Wl 
88  dm.,  br.  26  dm.    Zmt  teldtaoM, 
2178  Hetxelfde,  anders.  Afbeelding  in  17  compartimenten;  ia  hal  middea;  lUfti 
Zelandia,  enz.,  daaronder  het  gevecht  b^j  Baxemhoy;  bovaoaaa  de  perlMfei 
Tan   Ant.    Hantbroek   en    de    8  and.  predikanten ;  daar  tawrhra  (aüia 
in)  Hambroek   van   den   gonTemenr  Coyet   de   OTargava  ▼•  h.  foftn» 
gende;   ter   weerszijde   en   v.    ond.  de  martelingea  door  da  Ckincmate* 
dreven;    in    het  midden  onderaan   een  kaar^'e  van:  Mêt  JSf 
Onder  de  pi.  een:  „Korten  Bondigh  Verhael,  Tan  *tgena  op.. .Fe 
«mitsgad.    op   het  by -gelegen  Eylandt  Tyawan  en  *t  Foit  Baolaadii      ■ 
«ToorgeTallen/*   enz.,   in  8  kol.  met  verklaring  d.  Ictt.  Ap— K.  iadcfL 
br.   fol.     De  pi.  hg.  28,  met  Verhaal  47  dm.,  br.  84  das. 

2177  Afscheid  van  Hambroek  Tan  z\jne  dochters  in  het  fort  Zalandia,  fta  lai 
a  hg  Tertrekt  om  door  Cozinga  gedood  te  worden.   —  Hedandai^B^  foa^ 

stelling  (door  J.  Smietr)  br.  12^ 
b  Hetzelfde,  origin.  ieekening  in  O.  I.  inkt  Toor  de  pL 

2178  Hetzelfde,  geheel  anders;  Hambroek  wordt  Toorafgegaan  door  H  Cbinw 
de  bezetting  t.  h.    fort  stsat   op   den   achtergrond.   lathograÉe  aaar  h 
schilderg  Tan  /.   W.  Pienenum,  door  H,  J.  B^ker,  Uitgare  t.  Sottmtép 
te  's  Hage  (omstreeks  1840.)  breed  4^ 

2179  Hetzelfde,  geheel  anders ;  Hambroek  staat  bniten  het  fort;  syne  Ikisi  |^ 
kleede  dochters  naast  hem;  de  beTelhebbér  t.  h.  fort,  Cojet,  vdór  hm» 
Lithogr.  naar  /.  /.  Eeckhout,  door  F,  B,  Waandert.  gr.  fol.  Mtf 
afzond,  beschrijving  in  fol. 

2180  (24   Aag.)    „Waerachtigh  Terhael  t.  d.  schrickel.  Moordt biua 

„Uytrecht  aen  de  Dienst-maegt  t.  de  Domheer  Ggsb.  Renner  door  Ai|. 
„Vos,  Backer  aldaer  en  syn  soon  Pieter  Vos,  op  d.  24  Aog.  1661,' 
Verhaal  in  2  kol.,  onder  eene  plaat  in  O  afdeel.;  boTcnaan  de  portretles 
T.  Tader,  moeder  en  zoon,  ieder  in  een  medaillon,  daaronder  de  moard,— 
de  executie ,  —  de  2  mannen  op  het  rad.  —  Fraage  graT. ,  sonder  nssa 
of  adres.  fol.  De  pi.  hg.  18  dm.,  met  beschr.  87  dm.,  br.  25  dn. 
Zeldzaam. 

2)81  (12  Ne?.)  Afbeelding  Tan  een  Zee-Monster,  (een  Loligo),  daamsad 
links,  hetzelfde?  Tcrkort,  als  eene  zeester,  d.  12  Nov.  1661  tossdm 
ScheveliDgen  en  Katwgk  gevangen;  lang  omstreeks  vierdehal f  Toet,  mt 
8  lauge  voeten  als  een  star.  Door  geleerde  Doctoren  opgenomen  en  gs- 
balsemd  en  nooit  te  voren  gezien.  •—  Fraai  gegrav.  plaat  sonder  eenigea 
naam;  daaronder  eene  uitlegging  Tan  10  regels.  De  pi.  hg.  18,  met 
beschr.  24  dm.,  br.  21  dm.  br.  4fi,  Zeer  teldzaam, 

2182  Hetzelfde,  doch  geheel  andere  afbeelding,  met  onderstaande  beidtfV' 
ving:  „Een  wonderlgck  Zee  Monster  te  sien  gevangen  tnsschen  Sche- 
„veningen  en  Katwgk  in  zee,  omtrent  8^  voet  lang,  met  8  lange 
^takken    (als    een    leeiter)    aan   de  kop  en   2   armen,   lang    omtrent 


De  StaalmeesterB.  —  Varia.  817 

«S  Toet,  om  aan  te  vatten."  Gebalsemd  door  /.  v.  Home  te  te  Le\j- 
den.  Het  spek  ▼.  den  visch  kon  niet  smelten.  „Te  sien  roet  con- 
„sent  ▼.  d.  Schouth  de8er(P?),  stad  op  de  Eyrmerkt  neffens  h.  ge- 
«schildert  Hnys,  voor  een  klein  geld."  —  BeschrgT.  onder  de  afbeel* 
ding  ▼.  dezen  zeester  of  Loligo?;  in  't  Terschiet  Sekevêlingen,  fol.  De 
pi.  bg.  16,  met  bescbr.  86  dm.,  br.  28  dm.  Eoogsi  Mêiduum, 
Dit  is  zeker  eene  onde  kermisprent  of  aanplakbiljet  voor  elke  stad  of  dorp 
waar  het  dier  vertoond  werd.     In  het  Archief  v.  h.  Minist.  v.  Oorlog. 

183  Monstmm  natam  in  Drenthia.  Met  de  pen  geteekend.  Vermeld  in : 
.Schouwburg  d.  Nederl.  1759.  bl.  289." 

184  De  Staalmeesters,  nl.  de  5  Regenten  of  Overlieden  van  het  voormalige 
Staalhof  in  de  Staalstraat  te  Amsterdam,  in  het  zwart  gekleed,  met 
breede  hoeden  op,  zitten  aan  eene  tafel  met  een  zwaar  Smirnaasch  tapijt 
bedekt;  een  gildeknecht  achter  hen.  Fraa\je  voorstelling,  hier  opgeno- 
men voor  de  kleediog  van  dien  tgd.  —  Naar  de  schilder^  van  Rem' 
brandt,  1661  (het  eigendom  der  stad  Amsterdam,  op  het  Trippenhnis), 
geteekend  en  gegrav.  door  ff.  W,  Couwenberg,  1846,  afgemaakt  door 
/.  W,  Kaiter.  gr.  br.  fol.  Hg.  47,  br.  67  dm.  Afdrnk  der  plaat,  gelgk 
die  was  bij  het  overladen  van  Couwenberg  in  Maart  1846.  Geteekend:  P. 
L,  Dubaurcq.  Uniek  Ex. 

185  Hetzelfde,  iets  verkleind;  zwarte  knnst,  door  22.  jSoawto»,  nitgeg.  te  Londen 
hiiR,  Sayer.  i774.  br.  fol.  Hg.  46,  br.  62  dm.  Troef  druk  v6ór  alle  letter. 

186  Zinneprent  op  den  minnehaodel  en  de  daaruit  gevolgde  procedure  van  de  ont- 
eerde Mejnfvr.  Eliz.  Lestevenon  tegen  den  Heer  Gabr.  Lalande.  —  Themis 
fit  op  een  gestoelte  te  vierschaar;  onder  haar  een  afbeelding  van  den  minne- 
handel;  vóór  haar  liggen  beide  partgen  ter  weêrszgde  geknield;  voorts  vele 
omstanders,  In  het  midden  een  2reg.  inschrift:  «Qnot  eampo  floret, 
„Tot  sunt  in  amore  dolores."  —  Onder  de  pi.  een  lang  pleitgeding  van 
Venus  en  Cupido  en  der  advocaten  in  deze  ^aak,  met  bovenschrift: 
Tribunal  injurie  et  Amorit,  —  Fraage  pi.  zonder  eenigen  naam  of  jaar. 
fol.  De  pi.  hg.  18  dm.,  met  vers  50  dm.,  br.  20  dm.  Zeldtaam. 

Over  deze  zaak  bestaat  een  vrg  zeldzaam  boekje:  De  soete  vryagie  van 
Gabr.  de  Lalande;  of  d'afgcvalleo  roos  van  Juffr.  £1.  TEstevenon,  waarin 
alle  pamfletten  over  haar  verschenen  herdrukt  zgn.  Zie  Jïele,  Bibl. 
V.  Pamphl.  4949—4955  en  Meulman,  Gat.  v.  Pamfl.  8860—8881. 

187  (16651.)  Afbeelding  (in  proftl)  van  Algiers,  met  de  Hollandscbo  vloot 
onder  M.A.de  Ruiter  voor  de  stad,  bg  gelegenheid  der  onderhandelingen 
over  eene  vrede  die  16  Nov.  1662  gesloten  werd.  (Wagenaar  XIII.  SI.) -^ 
Plaat  (door  D,  Stoopendaal f)  uit:  Brandt,  Leven  v.  de  Ruiter,  1687. 
bl.  255.  br.  fol. 

188  «Bedrgf  en  moorderye  der  Geestdrgvers  oft  der  gewaande  Monarchisten 
i,te  Londen."  —  Plaat  met  9  voorstellingen  en  de  portretten  van  7.  Venner 
en  Oinmn,  —  Met  gedrukt  vers  en  verhaal,  fol.  Zeldgaam,  ^InCatal. 
Mnnnicks  v.  Cleeff.  1860.  N».  708.  Verkocht  voor  ƒ9.— 

189  (19  Od.)  Moord,  begraving  en  opgraven  van  het  kind  van  Abr,  Boedgn, 
.  gewesen   stads   secret,    te    Muiden,  en  zgn  dienstmaagd  en  bgzit  Klauje 

Jans,  door  henzelven  volbragt.  —  Afbeelding  van  de  moord  in  de 
kraamkamer,  daaronder  de  verworging  op  het  schavot  van  do  moeder 
(Boedgn  ontvlngt  zgnde,)  d.  18  Jan.  1663.  Onder  de  plaat  het  ,Kort 
Yerbael  van    de  groawel.  Hoort,"  «m.  in  2  kol.  —  Fna^  pi.  (door 


818  Zumeprenten  op  Willam  m.  ■ 

Jf.  NdiaUêf)  Zonder  eenigen  ntam  of  adres.  fbl.  Hg.  16.  atC  f «U 
87  dm.,  br.  33  dm.  Zeer  teübuum, 

8190  (IMS.  Jai.)  Zinneprent  ter  eere  v.  d.  Priai  ▼.  Orm^e,  WükmlILo 
Be  jonge  Prins  r^dt  in  een'  open  wagen  getrokken  door  t  panda « 
Tlengelt  en  bestnnrd  door  ReKgio;  naast  hem  rgdtagDGooTeneardeh 
T.  Be?erweerd,  aehter  hem  de  Admiralen  Obdam  en  Tromp,  Frimlfti 
en  Jan  Manrits  t.  Nassan,  enz.;  de  Maagden  der  ProTinetCn  koaah 
Prins  te  gemoet.  Onder  de  pi.:  «Prineeiyke  Calender  na  d.  nai 
Stgl  op  't  jaar  1663/'  (welk  ondersehrift  hier  ontbreekt.)  Yooifs  mi 
zonderlek  vers  Tan  6  Tierregelige  conpletten,  beginn . :  .Siet  kier  dtkaj» 
«Sprayt  op  Vaders  legenwagen,"  enz.,  tevens  met  nitleggi^  d«  Mta 
A — O  op  de  pi.  Met  adres:  .Amst.  voor  Criêpffm  de  Pm»^  A*.  W 
Tan  wien  dus  ook  waarschgnlgk  deze  fraage  plaat  ii,  welke  in  de  sri» 
nantie  geheel  met  die  uit  de  jaren  1600  tot  16S5  overeenkomt,  k.  li. 
De  pi.  hg.  16  dm.,  br.  44  dm. 

Het  jaar  1668  is  op  enkele  exempl.  in  1666  Teranderd  en  de  plast  iIm 
tot  eene  zinneprent  op  de  aanneming  t.  Willem  IH  tot  Kind  f»  k 
Staat  gemaakt,  te  meer  daar  er  in  1663  geene,  wèl  in  Ang.  lOSteof 
beTorderiog  v.  d.  Prins  plaaU  had  (Wagenaar,  XIII.  37);  doek  U 
jaar  v.h.  adres,  de  afbeelding  der  HH.  ▼.  Bererweerd  en  Opdimof  è 
pi.,  terwgl  de  eerste  juist  bg  die  aanneming  tot  Kind  vmn  Staat  ia  IIR 
Terwgderd  werd  en  de  andere  in  1665  sneuvelde ,  en  de  woorden  T»k.fei: 
«Soo  leeft  een  soon  weerom,  nu  twalef  jaren  stgf  pleiten  aaer  fesrè 
plaaUtng  in  dit  jaar.  In  den  Atlas  ▼.  d.  Heer  Bodel  te  Ledden  Wi^ 
eehter  een  Ex.  waarop  het  jaar  1664  twee  malen  dnidelgk  Tootkemt. 

91fl  (8  Jan.)  «Afbeelding  t.  de  Oost.  Ind.  Cnst  v.  Malnbare ,  kei  i» 
„OTeren  der  Nederlanders  v.  Cochin,  de  Hooft-Stadt  aldaer  Beacto 
„h.  gener.  verhael  der  Inwoonders  en  Vrachten,  r.  die  Gewesta.' 
(Wagenaar,  XUI.  74.)  —  Afbeelding  è  vol  éToUeau  Tan  de  kutv. 
Coromandel  en  Malabaar  met  de .  tp rschillende  steden  daarop  gekni; 
regts  Ceylon;  op  den  ▼oergrond  de  Hollandsche  vloot  onder  R.T.Goeai 
boTenaan  een  inschrift:  «Verovering  v.  Conchin  op  de  Coat  Tan  Indiês.' 
Onder  de  pi.  een  rerhaal  in  2  kol.  met  bovenstaand  opaekrifl.  ft 
plaat  door  P.  v.  d.  Voorde,  met  adres  onder  den  tekst:  Amaterdam.  It, 
Jreniiz,  1668.  fol.  De  pi.  hg.  17,  met  bcschr.  48  dm.,  br.  S7dB.- 
In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhois  is  eene  afbeelding  Taa  èt 
stad  Cochin  tgdens  deze  verovering,  hg.  28,  br.  86  dm. 

8198  (1664.)  Zinneprent,  in  sommige  catalogi  genoemd :  Oordeet  Crode  owrdetf 
reld,  —  Bovenaan:  Democritas  en  Heraclitas  sprekende,  ran  fSt  alle»* 
rischd  voorstellingen  omringd.  Voorts:  »6elgk  het  was  in  de  dagen  Tan  Noe, 
«zoo  zal  't  ook  zgn  in  de  toekomst  des  Zoons  des  menschen,  door  vel» 
«bande  voorteekenen  des  hemels."  Rondom  eene  menigte  allegoria, 
voorstellingen  uit  Noachs  tgden ,  en  met  allerlei  hemelteekenen  Toortdi^ 
rende  tot  1663,  waarom  men  deze  plaat  (van  Cr.  v,  d,  Faeee)  op  ditjsir 
brengt.  Tnsschen  de  88  plaatjes  in  staan  eene  menigte  conpletSes. 
slaande  op  het  einde  der  wereld  ,  wat  ook  voorspeld  werd  in  het  i» 
tgds  te  Amst.  verschenen  mystisch  geschrift:  Lux  e  ienebrts.  iB&5 ,  4a.— 
Hoog  ö8,  br.  37  dm.  —  Dit  is  de  cenige  verklaring  die  ik  voor 
't  plaatsen  van  dit  blad  te  dezer  plaatse  weet  aan  te  voeren.  In  den  Atlai 
y.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden. 


iS4»  Verschillende  gebeurtenissein.  819 

108  (1664.)  Zinneprent  op  de  Toordeelen  die  de  Turken  behitlden  door  de 
ooeenighedeQ  der  Christen  volken.  (Wagenear  XIII.  60.)  —  Eene  groote 
plaat  in  het  midden,  omgeven  door  12  kleinere  afbeeldingen;  de  groote 
plaat  stelt  een  barbierswinkel  voor,  waarin  een  man  (een  Hollander)  door 
Polichinel  geschoren  wordt,  terwgl  eenander  (een  Spanjaard?)  met  ongeduld 
wacht,  en  de  Tark  achter  hem  zign  zwaard  slgpt.  Met  Sregé  vers :  «Terwgl 
«de  Kristnen  zich  vast  scheeren  om  den  baard,"  enz.  De  12  kleinere  voor- 
stellingen, ieder  van  ond.  met  een  2reg.  verqe,  stellen  op  yerachillende 
wijze  het  wegloopen  of  weinig  zorg  dragen  van  den  wachthond  voor. 
Zonder  naam  v.  grav.  met  adres:  te  Amsterdam  bg  Jkund  v.  Weul, 
op  den  Dam.  br.  fol.  Hg.  40  dm.,  br.  52  dm.  —  Behoort  deze  plaat 
hier?  Voor  eene  zinneprent  op  h.  beleg  v.  Weenen  ia  de  plaat  te  ond; 
ze  behoort  ongeveer  in  het  midden  der  17e  eeuw  te  hnia,  In  1664  ver- 
scheen een  pamflet  hierop?  betrekkelgk?  «Paraenesis  ad  Gbrittiaaot  ad 
„opprimendos  Turcas.  Leyd.  1664.  11  pag.  4**." 
b  Dezelfde  plaat,  veel  latere  afdruk  met  adres  van  Bomb,  pan  de»  Hoeye, 

194  (17  Htart.)  J.  D.  van  Mortaigne,  een  Zweed  vmn  geboorte,  tcbaakt 
jnfvr.  Cath.  d'Orliens  te  'sHage,  voert  haar  in  een  rgtoig  naar  Kuilea- 
burg,  en  wordt  door  den  graaf  v.  Kuilenburg,  Hendrik  Walrad  v.  Wal- 
deck beschermd  en  niet  uitgeleverd.  (Wagenaar,  Bgvoegtel  op  dl.  Xm. 
bl.  73—80.  Holl.  Merc.  1664.  bl.  81.)  —  Afbeelding  y.  h.ontvoeren 
in  een  rgtuig  (door  C.  Dader  of  /.  Luyienf)  4fl,  Van  acht.  bedrukt. 
Uit:  Gottfried,  Chrongk. 

195  De  Straatweg  van  'sHage  naar  Scheveningen  gemaakt.  —  „Caerte  t.  de 
«straetwegh  soo  die  gemaeckt  is  v.  d.  Hage  tot  aen  't  zeestraog."  Op- 
schrift in  kapitale  letters  boven  eene  kaart  v.  d.  straatweg  in  4  boven 
elkander  staande  reeksen,  met  aanwgzing  v.  d.  hoogen  vloed  van  5 
Dec .  1 663,  om  te  toonen  dat  zelfs  die  geen  gevaar  voor  den  Haag  opleverde. 
Gemeten  door  den  landmeter  /.  v.  Svieien,  gegrav.  door  F.  de  WH,  Met 
6  reg.  Lat.  vers  v.  C.  Huygens.  8  aaneensluit,  bl.,  te  zamen  lang 
1,51,  hg.  42  dm.  —  Hierbij  eene  verdediging  en  opdragt  van  J.  v.  Swie- 
ten;  de  namen  der  Domeinraden,  Bnrgem.  en  Schepenen  v.  's  Hage«  S 
Holl.  en  een  (ander)  Lat.  vers  v.  C.  Huvgens.  Met  adres  v.  J.Ramme- 
zeyn,  te  's  Hage,  onder  de  Uiieboomen  over  de  Nieuwe  Haag.  —  In  h. 
Archief  v.  h.  Minist.  v.  Oorlog. 

196  «Afbeeldiuge  en  Beschrgv.  v.  de  8  aenmerckenswaerd .  wonderen  in  d, 
„J.  1664  t' Amsterdam  in  en  daer  omtrent  voorgevallen ."  (Wagenaar 
XIII.  138.  Holl.  Mercur.  1664.  bl.  109.)  —  Opschrift  boven  3  kleine  af- 
beeld, naast  elkander  op  een  breed  plaatje,  «van  de  Pestilentie,  —  van  de 
«Comeet  —  van  het  scheuren  der  Boomen."  Onder  de  plaat  era  lang 
verhaal  v.  ieder  dezer  gebeurtenissen,  met  4  versjes  over  het  eerste.  De 
plaat  is  uitgegeven  vóór  21  Jan.  1665  daar  deze  datum  als  aanetaande 
vermeld  wordt.  Zonder  eenig  adres.  De  pi.  hg.  8  dm.,  met  bovensehrift 
en  verhaal  46  dm.,  br.  29  dm.  fol.  —  Onder  de  pi.  eene  abond.  op- 
gave, dat  in  1664  in  Ams!;.  24418  menschen  gestorven  zgn. 

Een  ander  Ex.,  slechtere  druk,  dat  ik  ergens  gezien  heb,  had  het  adres 
van  Mr.  Doornik  te  Amst.  op  den  Vggendam. 

1197  ,'t  Dorp  Jisp  verbrand."  ^  Kleine  plaat.  24*. 

1198  (24,  31  Oet)  Willem  Frederik  v.  Nassau,  Stadhooder  van  Friesland 
kwetst   ach    zei  ven    bg   ongeluk  den   24  Oot.  en  sterft  eene  W9ék  later. 


880  Ongeluk  van  Pnns  Jan  MMuitg  te  'Fnaktlka. 

(Wigenaar     XUI.     98    aa    Bijfoeei.    Xm.    4S.    HoU.    Mm.  m 

171.)  —  Afbeelding  t.  d.  Print  in  de  kimer  amI  kflt  Mmk 
(Door  J.  Imykem  of  C.  Deckerr)  V.  oeht.  bsdnikft.  41».  IBt  M/W 
Ckrooyk. 

SIM  (U  Dm.  0.  8.or  leeiS.  •  Jm.)  Begnfenis  tui  Priu  WOIm  IMifti. 
Nattin  te  Leenwtrden»  den  t5Dee.  O.  S.  (6Jui.  1665  folgMi  Htfl.XB 
166^,  bl.  15)  in  de  JACobgnerlcerk  VrgriTin        TTitrnnrijpe  iftiiWi^  m  I 
geheelen  ttoet  in  25  aaneenbehoorende  bl.  Op  hei  Ie  lüed  luka  qip 
tret   in  med.»  met  onderachrift:  Olorim  partndi;  daaroiider  en  goiftf 
Leeuwarden.  Op   bl.   2   begint   een   nitfoerig  boTeaeckiift  ïb  gieili  U. 
lettert:  »Roow-Staetelijcke  Lyck-pracht ,"  enz.  op  nlle  Matoi  ietiktywè 
Met  de  wapent  van  al  zgue  Heerlgkkeden  en  de  nnmea  vaa  alke  éiki 
Igk    ▼enelden.   Door   M.  NO0  en  C,  Appmt,  25  bl.  gea.  1—15.  k.  ü 
ieder   bg.   20(    dm. ,  br.  50  dm. »  dut  te  zamea  IS^  el.  Mttr  aridam 
Onafgetncden    Kx.    met   alle    randen,    waaraan    kei    laalale  Uad  (oMnf 
naam   v.   graveur)    ontbreekt,   dat  in   bet  £z.  ▼.  d.  Haer  ▲.  ▼.  Steftb 
Rotterd.  aanwezig  it. 

2200  (1065. 6 Jta)  •Afbeeldinge  t.  b.  groot  ongelnok  ea  gelocktwdDEgtat 
a  »it  aen  zgn  Vorttel.  Doorl:  Print  Joban  Monrita  ▼.  Naaoaa,  koaoiiat 
»de  Begraifenitte  ▼.  d.  overl.  Print  Willem  t.  Naaaon,  Ooavara.  ?.  f Dii. 
«alwaar  de  Valbmgb  binnen  Franicker  inbreek,  en  ign  TontaL  DetiLii 
»'t  Water  riel  met  5  Sdelliedea  ea  tet  Paarden.  Getehiai  d.  6  Jaa.  liST- 
(Wagenaar   XIII.  99.  Aitzema  V.  406  en  HoU.  Merenriaa  1665,  U.  I&; 
Uitertt  zeldzaam,   afionderlgk,   doorloopend    boTeaeehrift  vaa  da  friiji 
teria   Tan    8    platen,    waarop   dit   ongeluk   it   afbeeld;    allea 
merd.  •-  De  Ie  pi.  (linkt)  ttelt  het  breken  der  bnig  by  ket 
bet  ia  bet  water  Tallen  Tan  den  Print,   zgn  paard  ea  5  igaar Talgaü^a 
▼oor ;    op    de    middelste   pi.    is   de  eindelijke  redding  Tan  dea  Priat  (& 
het   langst  duurde)  afgebeeld;  op  do  laatste  (rcgts)  boe  de  Priat^  attne* 
Igkt  gered,  op  straat  op  de  knie  valt  en  God  dankt,    te  middea  der  ka 
omgevende   volktmenigte.    —  Onder  de  platen  eeu  afronderl^k  bggevoqi 
{uiterst  zeldzaam)    20reg.   vert  van  5  kol.,  van  Jm,  e.  d,  J)om ,  begiu.: 
«De    Veltheer   v.    d.    Staet,  enz.";  daaroaatt:  «Dit  tyn  de  namaa  vat  è 
«Personen  die  met  syne  Doorl.   in  't  water  hebben  gelegen :    al.  de  Trj- 
«heeren  v.  Schwartseoburgh ,  Ritmeetter  en  Colonel,  M^.  Kiagnta,  Lieoi. 
«Eekering  en  de  Heer  Lyckleroa,  alle  schadeloos  gebleven.**  —  Zeer  frulji 
grav.,   zonder  naam  v.  grav.;    op  de  8e  pi.  bet  adrea  t.  £f.  ABmtdt.  p» 
fol.  ledere  pi.  bg.  47  ^  48  dm.,  br.  37  k  38  dm.;  te  xamea  br.  117 da. 
Uierbg  een  afzonderlgk  gr.  fol.  blad  (hg.  53  dm.,  br.  39  daa.),  waarop  de  t 
gegraTeerde    bovenstukken    voor    elk    der   voorgaande  afbeeldingen,  botes 
elkander  afgedrukt  z\jq;    ieder  bovenstuk  is  een  oblong   beeldwerk  mei  6 
Lat.  en  4  HoU.  verzen;  boven  de  HoU.  verzen  staan  deie  Lat.  i^ieokriflei: 
PI.    1    (de  val)  Voivitur  ta  eapKt;  pi.  2  (de  redding)  Sol  ta  ^fmmno;  pL 
8    (de  dank)   Ereptut  ab  undü,  —  In  bet  midden  van  het  <^aehrill  vooc 
de   2e   pi.    it   aen  wit  open  vak  waarin  men  nog  de  sporea  vaa  eaa  iit- 
gewitcbt   HoUaadtek   optobrift  of  Tert  ziet,   doch  welk  vak  aa  bmC  eeat 
8   hoekige   lyn    omgeven    it,    waarop  het  4*   portret  v.  d.  Priaa  (bontk 
links,   in   lauwerkrans    met  wapen  en  2  reg.  ondertehrift:  Jhrimeifmt  «f, 
enz.)    wat  juitt  daarin  patt,  geplakt  (niet  gegraveerd)  ia. 
Daia   afdrak  vaa   de   8   platen    en    boTeatcbriften    it   miadar   ftaai  du 


Tweede  oorlog  met  Engeland.  821 

het  voIgeDcle  ezempl.;   èe   8   fratije  platen  z\jo  niet  leer  zeldzaam,   doch 
het    gedrukte   opschrift,    vers   in   boekdmk,  en  het  geplaatdrnkte  boven- 
schrift heb  ik  bij  geen  ander  dan  bij  dit  Ez.  ontmoet 
b  Dezelfde  platen,  fraaijere  afdrnk,  met  adres  van  E,  AUardt  op  ket  8t  blad; 
hierbij    de    gegrav.   bovenschriften;    het  8-hoekige  veld  op  blad  2  is  nog 
open,  doch  zonder  het  portret.  —  VUerti  uldzaam, 
e  Dezelfde    platen,   latere   drnkken,    met    adres    r.  JJ«    Foeken  (omatreekt 
1690)  op  de  eerste  pi.;    de    andere   zonder    adres.    In   den    Atlaa   v.  d. 
Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 
d  Dezelfde  platen,  latere  doch  nog  fraaye  druk  met  adrea  v.  Andr,  $n  Ei, 
de  Leth  (omstreeks  1780  te  Amsterdam),  op  ieder  der  8  platen. 
Deze  platen  zgn  gegrav.  naar  P.   Wouwerman  en  steeds  in  hooge  waarde 
gebonden.    Verkocht    in   anotie    Jf.    Oudaan    (1766)    voor   ƒ60,-—.    — 
Deze  serie  van   3  afdrukken,  is  eene  der  êêidzaamite  en  fraaiste  uit  deze 
geheele  Verzameling. 

tOl  „Nienwe-Jaersgalm  aen  de  Staten  r.  HoU.  en  W.  Vriesl.  opgeofferd  door 
„de  gezamentlgke  Tamboergnen  v.  HED.  Gnarden  op  h.  jaar  1665.** 
Door  E.  Mevneeker,  —  In  MS.  Catal.  v.  e.  eztra  verzam.  portr.  (1700  f) 
bl.70.  Hoogst  zeldzame  Nieawjaarsprent  —  In  het  Supplement  op  deien  Besehr. 
Catalogus  znllen  twee  Nienwjaarsprenten  v.  1574  en  1590  voorkomen. 

102  (24  Jan.)  «AfEeeldinge  Hoedanigh  de  Hollandtsche  Boota-gesellen  door 
i»d'£ogel8che  Rovers  uyt  de  Koopvaerdg-schepen  genomen,  geptondert 
„en  gevanckelgk  weg  gevoert  zijn."  —  Opschrift  boven  een  plaatje 
waarop  „260  Gevtwgen  BooUgeseüen  na  Winsetter  gêbrotJU"  afbeeld  ia; 
daaronder  in  2  kol.:  „Extract  nyt  een  Brief  v.  Portsmnyden  in  Aig.  d. 
„24  Jan.  1665,"  en  een  vers  in  8  vierreg.  conpi.  v.  P.  T.  #.  d.  Eojf: 
„Vergeten  Weldaedt  of  Eogelandts  Ondaokbaerheydt.**  Zonder  naam  of 
adrea.  fol.  De  pi.  hg.  5  dm.,  met  opsohr.  en  Extract  87  dm.,  br.  14 
dm.,  met  tekst  29  dm.  Zeer  zeldzaam, 

t03  (14  Klaart.)  2e  Oorlog  met  Engeland.  —  „Sinnebeelt  voor  den  Veiatandi- 
„gen  over  d.  oorlog  gerezen  tussehen....  Engeland  en  de  Vereen.  Ne- 
„derlanden."  Plaat  roet  gedrukte  Holl.  en  Fransche  verzen,  fo].  Zie 
Atlas  Munnioks  v.  Cleeff.  1860.  N^.  727. 

04  (14  IHiurt.  19  Sept^  «Een  Christeigek  (9ebeth  om  in  yder  Huye-geain  gelesen 
„ofte  Gebeden  te  worden  in  desen  tijt,  sanghs  wijse  gestelt....  passende 

„op  desen   tegen  woord,    oorlogh tussehen  onae  E.  Heeren  Staten  v. 

„Nederl.,  d.  Con.  v.  Engel,  ende  de  Bisschop  y.  Munster."  Door  D.J. 
S.  K(an7ewielen  ?^  (De  oorlog  werd  den  19  Sept.  door  den  Bisschop  ver- 
klaard.) Het  gedicht  in  3  kol.  »'s  Morgens-,  's  Middacbs»  's  Avonts-oefening  ,** 
ieder  v.  7  (dus  21)  achtreg.  coupletten,  daaronder  14  versregels  en: 
„Amst.  gedr.  voor  Jan  Cornelis,  door  J.  S.  Kanyewielen.  Boven  het  vers 
3  veel  oudere,  teer  slechte  houtsneden,  een  zeeslag,  eenige  muuten  en 
2  gevechten  voorstellende.  Eoogtt  zeldzaam.  De  hontan.  hg.  tO  dm.; 
het  geheel  60  dm.,  br.  40  dm.  gr.  fol. 

105  Spotprent  op  de  Engelse  hen  en  Munsterschen  in  dezen  oorlog. —-Ben  man 
(de  Bisschop)  ligt  op  een  draagend  rad,  braakt  kroonen  en  myters;  een 
ander  (een  Engelschman)  die  hem  vasthoadt,  laat  nit  zgn  aehterste' geheele 
vlooten  yliegen;  dezen  wordt  door  een'  Hollander  met  een  haak  de 
broek  a%estroopt.  —  Onder  de  pi.  een  vers  t.  J.  Soet  in  8  kol.  met 
opschrift:  „De  bedroegen  hoop  aen  de  vredeliev.  Hollanders."  Met  adrea 

41 


822  Onneprenten  op  den  2»  Eng.  en  UumifeofBclien  oodog.  M| 

T«   F,  V,  Bêuieeom,  te  Amtt  op  de  Nieawo  Braak,  ia  de  DriAoefaM 
1605.   Hg.    25,   met   vert   52   dm.,   br.  82  dm.  —  In  6n  küui.i 
Heer  A.  ▼.  Stolk  te  Ro«terdam. 
280S  Spotprent   op    den    Bisschop  t.  Munster,  met  oadenehrift:  JSpicfdk 
«wairbeidt,  aan  Chriit.  Bemh.    t.    Gaaien,   BUschop    r.  Mnmtii'Hi 
dood  op  zjjn  paard  gezeten  jaagt  een'  gekroondeo  miter  met  dcfcinè 
hand,    op   de   vlagt ,    nl.  den  Bistehop  (wiens  figaar  Tael  gd^o^U 
rel  I  Tan  Engel.);  op  den  achtergrond  derplaat  eeae  stad,  waarboven  gfgrmai 
is:    Munster,    —    Oude   plaat;   onderaan  links    de   naam   ▼.  B,  Boé» 
eum  privii,,  in  h.  midden  het  adres  t.  R.  9,  tL  Boef9^  Met  M  ii|.iB 
in  2  kol.  ▼.  Jan  Zix  (Siz?),  beginn. :  „Door  Geld-  en  Staatn^t"flB. 
Onder  dit  vers  behoort  nog  het  (hier  afgesneden)  adrea:  ABiat,geMti 
deKalvcrstraat,  1665.  De  plaat  hg.  26,  met  Ters  51  dm.,  br.  SSda.^.U. 
Deze   plaat   is    later   gebruikt  alt  spotprent  op  J.  de  Witt,  mei  co  m 
van  Deugd  batwl  rutt, 

2207  Spotprent  op  denzelfden.  —  Een  man  half  gebmniaat»  met  bdn  «f  a 
degen  in  de  n gterhand ,  voor  dé*  andere  helft  met  een  toga  i*«M-^  e 
een  boek  in  de  linkerhand,  een  bisschopsmntê  op  den  grond.  MeCfanaia 
open    wrfjrboord    voor   onderschrift.   Ondrr   de   pi.  .Op  d*AfbeeIdiig  fa 

.  »van  Barent  v.  Galen,  Bisschop  v.  Monster,"  en  20regel.  ipotiei: 
«Kerkmijneerder,  enz."  kl.  fol.  De  pi.  hg.  12,  met  rera  28  dn^k 
9  dm.  — •  Komt  even  zoo  voor  op  den  titel  r.  een  pamflet:  Dei  kn 
rechtschen  Bisschop,  enz.  1665.  8  bi.  4^  {TiêU,  B.  t.  P.  5S17.)- 
In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A,  v.  Stolk  te  Rotterdam,  ia  een  andeiednkf. 
dero  pi.  met  onderschrift:  .De  Bisschop  v.  Westphalen",  dat  tefwsai 
chronograph  of  acrostichon  van  het  bekende  getal  660  maakt,  en  ookiri 
op  het  jaar  1666  zal  zinspelen. 

2208  »De  Geest  v.  Baren^je  v.  Galen ,  anders  Bisschop  v .  Munster,  enz., Sm. 
opschrift  boven  de  afbeelding  v.  d.  Bisschop,  half  als  de  Dood  met  w- 
•en,  half  in  Bisschopskleeding,  naast  hem  een  Monnik  met  een  gevfer 
op  schouder,  enz.  Onder  de  pi.:  «Gedruckt  ie...  1665.  — .  Titel  v.  m 
pamdct  V.  11.  bl.  40.  {Tiele^  B.  v.  P.  5316.) 

NB.  De  vele  andere  platen  op  den  Bisschop  v.  Munster,  die  in  enkele  Cik» 
logussen  (bv.  in  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff,  N».  728,  782,  784.)  if 
dit  jaar  voorkomen ,  behooren  mijns  erachtens  op  1672  bg  den  2ea  sa" 
log  tegen  den  Bisschop,  en  zijn  daarbg  geplaatst.  —  Ze  z;gn: 

De  Roover  op  een  wolf. 

Afbeelding  v.  't  Hart  v.  Barentje  v.  Galen. 

De  Munstersche  Moezelmpn. 

»Siet  hier  een  Bisschopsdieust." 

De  Bisschop  op  de  Bagjjn. 

Begrafenis   en  Testament  v.  d.   Vrede. 

2209  (7    Mei.)    «Ordre   en   toestel   v.    d.    Eed   v.  getrouwighejt, dea 

a  „de  Steden  en  lugesetenen  v.  h.  Vorstendom   Orange,  aen  tyn  Hooghcjt 

«Prinee  Wilhem  Henrick  v.  Nassau,  haren  Souverain,  present  den  Heat 
»v.  Zuyiichem,  en  h.  ganttche  Parlement,  't  samen  aittende  op  ecs 
«Tooneel  gerecht  tegens  d.  overouden  en  wonderbaerl.  maer  y.  k 
«Roorosehe  schonplaetse ,  wanneer  ten   selven    stonde    een    Croone  bovoi 

«'t   voors.    Tooneel  quam  te  staen  in  de  locht schijnende  een  voo^ 

«bode   te  wesen   v.    een   gelnckig  sncces  over  deselve  actie.  Geaehiet  toC 


Inhuldiging  van  WiUem  m  te  Orange.  828 

«Orange  d.  7*<t  May  1665."  4reg.  boventchrifl  t.  de  afbeelding  der 
estrade  (vóór  den  hoogen  munr  van  het  Rom.  amphitheater  opgerigt,)  waarop 
Gonst.  Ruygens,  's  Prinsen  Afgevaardigde,  en  de  Gedeputeerden  v.  Orange; 
voorde  estrade  eene  menigte  volks;  boven  de  mnur  het  InchtverschyDtel. — 
Onder  de  pi.  de  aandniding  der  personen  en  2  verzen  v.  J.  Vos :  Op  éPIn- 
hulding ,  en:  Op  *t  verschijnen  v,  de  zonnekroon.  —  Zeer  fraage  pi.  naar 
P.  Fott,  geëtst  door  «7.  de  Viucher,  gr.  fol.  Hg.  48  dm.,  met  opschrift 
en  vers  65  dm.,  br.  86  dm. 
b  Dezelfde  plaat ,  zeer  fraage  vroegere  afdruk,  vöór  het  boven- en  onderschrift 

Opschrift,  uitlegging  en  vers  zgn  hier  afzonderlek  bggevoegd. 
e  Dezelfde   pi.,    latere    druk   met   4   reg.    Fransch  bovenschrift,  «Ordre  et 
«appareil   du  Serment  de  Fidelité  preste  pas  les  Villes...  de  Ia  Prinoip. 
„d'Orange  2l...  Ouillaume  Henri  de  Nassau...  presentie  Sgnr.  de  ZmyU' 
„cAem  et  la  cour  de  Parlement,  assis...    sur  un  théatre  place  contre  Tan- 
„cien  et  merveilleux  pan  de  muraille,  comme  au  même  instant,  nne  con- 
„ronne  parut  au  dessus  -du  dit  Theatre. . . .  semblant  un  augnre  d'heurenx 
„succes,  etc."  en   onder   de   pi.    eene  Fransche  aanduiding  der  personen 
A— R.  fol.  Hg.  met  op-  en  onderschr.  49  dm.,  br.  86  dm. 
ft£10  Hetzelfde,    doch  eenigzins   anders,     gevolgd   naar   een    plaatje    uit  Gott- 
fried's   Kronijk.  Op  deze    afbeelding  is  de  geheele  muur  weggelaten.  Met 
1   reg.   onderschrift,  waarbij    dit  voorval    in    1688   gesteld   wordt.    Door 
J,  Luyhen,  ki.  br.  4<).  Van  acht.  onbedrukt, 
fóll  Kaart    v.  h.    Prinsdom    Orange    en   afbeelding  v.  het  amphitheater,  de 
groote   muur    en   andere  oudheden    in   de  stad  Orange;  te  zamen  14  pi. 
kl.    en   groot   fulio.    Uit:    de   Ia   Pise,  Tableau  de  l'hist.  d.  Princes  et 
Principauté  d'Orange.  1639.  fol, 
8812  Kaart    van    het    Prinsdom    Orange   en    Graafschap  Venaissin.  Door  Jaeq. 
a  de  Cheeze,  Orangois,  1627,  met  Fransche  opdragt  aan  Frederik  Hendrik, 
door  J.  de  Ch.     Met  adres  v.    O,  J,  Caesiue  (Bleau).  Van    acht.  bedrukt 
met   Holi   beschrijving,    br.  fol.  Uit  Bleau,  Tooneel  des  Aardrgcks.  1642. 
Fraai  geil,  —  Deze  kaart  is  waarschgnlijk  vervaardigd  bg  de  inhuldiging 
van  Frederik  Hendrik  v.  Oranje. 
6  Geheel  ais  voren,  naauwkearige  copie.    Met  Latgnsche  opdragt  aan  Fre- 
derik  Hendrik,  door   Jod.    en  H.    Hondius*    Gegrav.    door  So,  Sym.vam 
Hamersveldi.  Van  acht.  bedrukt  met  Duitsche  beschrgving.  br.  fol.    Uit: 
Mercator,  Atlas.  £d.  4a.  1633.  Fraai  gekl. 
S818  Vier  pi.  van  zeegevechten  in  dezen  oorlog.br.  fol.  Allen  hg.  30,  br.  87dm. 
a  (IC65.  13  Jnnij .)  Slag  bij  Lestoffe.  Bovenaan  gen<^.  610.  Zonder  naam  v.  graf. 

b  ( 10  Aug.)  Aanval  der  Engelschen  bg  Bergen  in  Noorwegen.    Gen*. 

676.  Door  A,  Bloem, 
e  (1666.    18    Aug.)    Brandstichting   op   Terschelling.     Door    Q,   BouttoU, 

(Op  de  plaat  staat  1670  in  plaaU  v.   1666.) 
d  (1667.    19   Jung.)   Neêrlaag    der    Engelsche   vloot    voor    Chattam    (hier 
JSaitan  genoemd.)    Door  A,  Blom,  {tic\) 

In   den  Catalogus  mgner  veiling  van  Historieplaten,  1869.  24  Mei,    kwa- 
men onder  de  N<*.  354  en  864  uit  dezelfde  serie  nog  voor: 
#  (1666.   11  Jung.)  Vierdaagsche  zeeslag.  Zonder  naamP 
ƒ  (— -  Sept.)  (Aug.?)  Zeeslag  voor  Schooneveld.  Zonder  naamP 
g  (1667.   19  Jung.)  Zeeslag  voor  Scapeia.  Door  A.  Bloem. 
A  (1688.)  Vertrek  v.  Willem  III  naar  Engeland.  Door  A.  Bloem^ 


824  Zeealag  Toor  Leitoff».  II 

In   den    Atlas   r.    d.    Heer   A.  f.  Skolk  te  BotterdAin  voniikMgii{ 
deselfde  terie: 
t  (1667.    19    JuDÜ.)   Kaart   r.  Chaitam»  door  O.  BomiUiê.  In  t  ifleeb 

gea,  doch  hg.  32,  br.  42  dm. 

Dexe  platen  sgn  allen  uet  Italiaanache  op-  of  ondenebriften.  tAMHi 

leker   in   een    mg  onbekend   (welligt  in  België)  godrokt  Italiaauch  hl 

Sfl4  (13   JonU.)    Zeegevecht   voor    Lettoffe    tosachen   de  Sngelacllen  et  m 
onder  Watsenaer  v.  Obdam,  wiena  achip  met  500  man  id  deliektfiitf. 
Kortenaar,  Stellingwerf  en  J.   Bankert  anenTelen,    de  naderas  vligkta 
de   Kngelschen   onder  den  Hertog  van  York  behalen   cene  Toikoti  9t 
winning,  (Wagenaar  XIII.  146,  ens.  Holl.  Mercnrioa,  166S,U.  67— 7Tg- 
Afbeelding  v.  d.  zeealag;  op  den  voorgrond  het   aehip  ▼.  Obdam  Uï 
de    lucht   vliegt,  bovenaan  links  de  Engelsche  Tloot,  regie  TeieL  Oifa 
de   pi.:  1    regel:    .W'are    Afbeeld,   v.    de  Zeo«lagh"   eo  lager  ia  S  kiL 
de    ^Waeracht.    Beschrgv.    v.    de  Zeeslagh....     op    IS,    14,   II  J«( 
»1665,  tuascheu"  eni.,  met  nitlegging  der  letters  A — R  en  m — t  opde|fa^ 
Zonder   adres    of  naam    t.  grav.  foL  l>e  pi.  hg.  2A  dm.,   act  Ml 
61  dm.  br.  84  dm.  Zêïdtam, 

£816  Hetselfde;  anders.  Op  den  voorgrond  het  schip  van  Waaaenaar  ia^M 
vliegende,  enx.  Hierbg  behoort  eene  nitlegging  Taa  de  letten  A-O. 
welke  aan  dit  £x.  ontbreekt.  Slechte  gravnre  tonder  naam  vaa  grav.  k. 
fol.  Hg.  84,  br.  S4  dm.  In  de  Verzameling  van  Kr.  J.  T.  Bodell^ 
hnla  te  Leiden. 

8816«Dexelfde  xeeslagi  andere  voorstelling;  op  den  voorgrond  hel  b^t. 
Obdam  in  de  lucht  apringende.  Door  H.  FaMruff^,  br.  4^.  €it: 
Leven  en  Daden  der  Zeehelden.  1676.  4^. 

8816  Dezelfde  zeeslag,  andere  voorstelling,  doch  ook  hier  ket  in  de  hdl 
springen  v.  h.  schip  v.  Obdam,  op  den  voorgrond  regis;  ter  Unkengk 
het  £ng.  Admiraaltchip,  wat  daarmede  in  gevecht  waa ;  geheel  links  seaiit 
groote  £ngelsche  schepen.  Lithogr.  naar  eu  door  P.  /.  S^uid,  k. 
fol.  Met  uitvoerige  bcschrgviog  v.   Mr.  J.  C.  de  Jonge. 

8217  „Lgtte  v.  d.  Schepeu  d.  22  en  23  May  1665  en  d.  11  Jnag  ijt 
.Tetscl  geseylt,  mittg.  deg.  welcke  in  de  slach  v.  13  Jan^  iga  g«U6 
„ven,  eni."  —  Uitvoerige  Igst  in  8  kol.,  met  dit  bovenschrift  ca  adns: 
'sHage.  Hiil.  v.  Wouw.  1665.  br.  fol. 

8218  Zinneprent  op  de  binnenlandtche  ontrouw  en  verraad,  en  op  de  Tgandeljk- 
heden  der  Engeltchen,  waarschgnlgk  na  den  slag  bg  Lestoife  nitgegeven.* 
Jdaat'Wekker,  —  DitciU  JuttUiam  UonUi."  Hierboven  de  af  beeldig 
V.  een  zeegevecht;  lioks  op  het  strand  staat  Themis  (oiet  geblinddoekt 
met  zwaard  en  weegschaal.  Slecht  plaatje  zonder  naam.  —  Onder  hd 
opschrift  de  fraage  lierzang  v.  J.  v.  Vondel:  «Wat  baten  Magaigiea 
„zwanger,  enz."  (Vondel  door  v.  Lennep,  I.  416.)  in  1658  gedicht,  ca 
hier  herdrukt,  waaraan  eene  uitvoerige  beschouwing  (in  2  kol .  proia)  toegt* 
voegd  wordt  over  het  nadeel  dat  binnenlandsche  flaanwheid  en  Terraad, 
(vooral  in  den  Haag),  aan  het  algemeen  belang  doet.  Onderaan  is  gedrukt: 
„Lootsmans  Bgvoeghsel  ,'*  over  den  trots  van  Frankrgk.  —  Nergens  b 
een  jaar  van  uitgave  duidelijk  aangegeven,  doch  het  gedurig  vermeldea 
van  den  Noordschen  oorlog  als  de  laatste,  en  andere  bgsonderheden  doea 
dit  blad  hier  plaatsen.  De  pi.  hg.  11,  met  vers  en  toelicht.  64  dm., 
br.  17»  met  toelichU  88  dm.  fol.  ZeUttuum. 


I  M.  Zeegevecht  voor  Bergen.  —  Vierdaagsclie  zeeslag.   325 

19  (10  iag.)  De  Engeltche  oorlogschepen,  die  de  groote  Hollandfche 
koopvaardgvloot ,  welke  iu  de  neutrale  haven  van  Bergen  in  Noorwe- 
gen was  binnengeloopen ,  wilde  bemagtigen,  worden  door  het  kloek  be- 
leid V.  de  Ruyter  en  Pt.  de  Bitter  veijaagd  en  verslagen.  (Wagenasr 
Xlll.  157  en  Holl.  Mercarios,  1665.  bl.  106—109.)  —  Afbeelding  van 
de  stad  Bergen,  rondom  de  haven  gebouwd,  met  de  vloot  der  Hollanders. 
Daaronder  het  gevecht  v.  d.  Leeuw  (Holland)  met  de  Engelsehe  doggen ; 
daarbij  een  Olifant  en  de  Vos  Reinaert  (Denemarken  en  Zweden  P).  Door 
JVur.  Stoh,  Onder  de  pi.  in  2  kol.  het  «Verhael  v.  h.  Scheep-gevecht 
«voor  Bergen  in  Noorw.  10  Aug.  1666;"  aan  h.  einde  een  dSreg. 
Holl.  vers.  fol.   De  pi.  hg.   17  dm.,  met   VerhaH  36  dm.,  br.  96  dm. 

BO  »De  stad  Bergen  in  Noorwegen"  met  de  2  vlooten.  Met  uitlegging  van 
A — E.  Naar  en  door  C,  Decker,  br.  fol.  Hg.  SO,  br.  30  dm.  -*  In 
de  Verzameling  van  Mr.  J.  T.  Bodel  Nijenhuis  te  Leiden. 

l\  Hetielfde,  geheel  anders;  de  haven  v.  Bergen  met  de  Holl.  en  Eng. 
vlooten;  regts  de  Holl.,  links  de  Engelsehe  vloot,  met  elkander  in  ge- 
vecht, dooh  op  h.  einde.  Met  afeonderlgke  uitvoerige  beschrqving  van 
Mr.  J.  0.  de  Jonge.   fol.  Lithogr.  naar  en  door  F,  J.   Schotel,  br.  fol. 

1%  Oezigt  van  de  Stad  Bergon  in  Noorwegen;  geheel  als  N^^.  2220, 
(welke  welligt  naar  deze  pi.  verkleind  is),  doch  veel  grooter  en  londer 
de  Holl.  vloot.  Met  Duitsche  uitlegging  der  lett.  A— X.  en  opschrift 
bovenaan:  Berga  Noorwegiae,  Door  Hier»  Seholaeut,  br.  fol.  Onderaan 
in  h.  midden  het  adres  ^.  F,  de  Wit,  te  Amst.  br«  fol.  hg.  88^,  br. 
47  dm.  Waarschgnlgk  uit  een  Dnitsch  boek. 

23  (1G66.  Maart.)  „Europa  strijdende,  1666.  Vertonende  den  tegenwoord •  Staat 
„van  Holl.  welvaren."  —  Zinneprent  in  3  boven  elkander  staande  reeksen 
op  den  toenmaligen  tijd.  De  Britsche  stier  tracht  de  omheining  van  Hol- 
lands tuin  door  te  breken,  waartegen  de  leeuw  zich  verzet.  Daaronder 
zit  Europa  op  een  troon,  waarvoor  de  Ruyter,  Tromp,  de  Fransche  Adm. 
Beaufort  en  and.  staan;  bovenaan  neemt  de  Bisschop  v.  Keulen  den 
vredetak  aan,  die  de  Keurvorst  v.  Brandenburg  hem  aanbiedt.  (De  vrede 
met  den  Bisschop  werd  in  April  1666  gesloten.)  —  Geestelooze  en  slecht 
gegrav.  zinneprent,  voorlooper  van  dergelgke,  eene  eenw  later  gemaakt. 
Onder  de  pi.  het  bovenstaand  opschrift  en  een  kreupel  vers  en  proza- 
uitlegging  in  8  kol.  Zonder  eenigen  naam  of  adres.  fol.  De  pi.  hg.  17 
dm.,  met  vers  40  dm.,  br.  16^  dm.  Zeldzaam, 

24  (1  JuniJ.)  «Lyste  v.  de  schepen  composerende  deVlote...  d.  Vereen.  Ne- 
„derl.,  soo  als  deselve  1  Juuj  en  volg.  dagen,  A®.  1666,  z|jn  in  zee  geloo* 
„pen."  Met  onderschrift:  „Na  de  copye  't  Enchuysen  bg  E.  v.  d.  Hoof, 
„in  de  Oude  Westerstraet  in  de  Bont  Drnoker.  1666."  fol.  —  „Verhaal 
„V.  *s  Lands  vloot...  •  in  3  Esquadrons  zeil  gegaan  v.  Oostende  en 
„Nienpoort,  Vrgdag  9  Julg,  tegen w.  ligg.  voor  Duins."  Rott.  J.  Nae- 
ranus.  fol. 

25  (1666. 11, 12,  13, 14  JunIJ.)  Vierdaagsohe  zeeslag  tnsschen  de  Engelsehe  en 
Nederl.  vlooten  onder  de  Admir.  Monk  en  de  Ruyter,  tnsschen  Duinker- 
ken en  het  Noorder  Voorland  in  het  Kanaal.  (Wagenaar  XIII.  205 ,  enz ,  Holl. 
Mercnrius,  1 666.  b] .  77 — 92.)  —  Zeer  uitvoerige  en  belangrijke  afbeelding  van 
de  gevechten  der  4  dagen,  waarschijnlgk  naar  schetsen  tgdens  het  gevecht 
genomen,  geteekend  door  W,  van  de  Velde  in  O.  I.  inkt  en  zwart  krgt^ 
op  8  aansenbehoorende  bladen,   met  enkele  aanduidingen  der  schepen  in 


326  Vierdaagsehe  seeslag. 


HS. ,  en  met  vele  verbeteringen  liter  op  de  plast  gggbkL  Op  k 
Ie  blad  linki»  net  men  naar  de  regtengde:  ket  eckip  ▼.  ém  Lt.  ik 
Jan  Eperis;  het  achip  dê  Zeem,  de  Adm.  de  WuU:  op  t  SehUii 
Bul  V.  Jmm  mm  Kmmpen,  dê  Wilde  op  de  Vrede ,  de  Beer  Tfmf.% 
bet  8e  blad  vele  groote  Rngelseke  schepen  in  brmnd,  doek  woÊèawÊkt 
ding.  —  Dese  Toortroffelgke  teekening  ia  da  firmaiate  en  kraeht^k 
4  groote  stukken  van  W,  p.  d.  Feide  in  deae  Tersaaeling  aaiii 
(sie  N«.  2068,  69,  en  7  Jnng  1672).  Zonder  naua,  doek  oatvffelB 
▼an   sgne  hand.    De  8  bl.  ign  te  samen  188  dm.  br.  en  4S  da.  kf 

2226  Hetzelfde  f  anders.  Vereenigde  Toorstelling  op  1  hlmd  vaa  de  gndu 
d«r  4  dagen;  links  in  het  midden  der  pU  wordt  onder  de  letten i—lè 
positie  der  schepen  bg  het  aangaan  v.  d.  slag  en  de  onderga^  ^H 
schepen  v.  d.  Vice  /idmir.  Berkeley,  en  van  de  Seten wolden»  caLipia 
eersten  dag  afgebeeld;  meer  regts,  in  het  midden  der  pi.  oadcriihK- 
N^Z,  de  actie  r.  d.  2en  dag,  vooral  het  te  hulp  komea  r. k 
Rajter  aan  Tromp  en  andere  omsingelde  schepen ;  onderaaa  liifa  f 
de  N®.  1 — 8  de  actie  op  d.  8en  dag  aan,  nl.:  het  rerhraadfaf. t 
schip  V.  Atkne  op  last  v.  do  Rujter;  tenrgl  r^gta  onder  de  N*.  4-9 
de  4e  dag,  en  vooral  de  gemeeoschappelgke  aanval  op  den  vgaadiin» 
gesteld.  lu  het  verschiet  de  geheele  Vlaamsche  kast  raa  SlaistitCi' 
lais;  onderaan  rcgts  Dover  en  Sandwich.  Naar  M.  Cometme,  doer  i.r. 
Zyhelt.  br.  fol.  Met  afzonderl.  beschrgv.  en  nitlegg.  in  4  kol.  Mtf 
schrift:  «Pertin.  Afbeeld,  v.  d.  Victor.  Vierdaegheche  Zeeslagk,  aa' 
Zonder  naam.  br.  fol.  Hg.  34  dm.,  met  beschrgv.  42  dm.,  kr.  44la 
Zeldtaam, 

2227  Hetxelfde    anders.  Vereenigde  voorstelling  der  4  dagen;  ia   ket  vcndi^ 
c  regts     Harwitt,     links    Noord-Voof landt.    Boven    ia    de    pi.    de  Wi* 

beelden  vsn  de  Raiter  en  Tromp  in  lanwerkranaen  ea  daar  tviseka 
op  eene  label  een  2reg.  opschrift:  »Qaatridnnm  inter  Belgaa  et  Ai* 
„glos  navtle  proelium  inceptam  11,  fiuitom  14  die  Junii,"  es  S 
reg.  HoU.  ondertchrifl  wVierdachsche  Zeeslach",  met  uitloging  kt 
N<^.  1 — 46.  In  het  midden  het  schip  van  de  Rniter,  daar  aaast  bt 
sinkende  schip  van  de  blaauwe  vlag;  onderaan  links  de  schepen  vanSmn 
{Oouda)  en  Ascne ;  regts  het  schip  de  Bul  enz. ,  zwaar  besekotea.  Gsek 
gravure,  zonder  naam,  met  adres  v.  Nic.  Vistcher.  br.  fol.  Hg.  41,  br.  SLèa 
h  Deselfde  pi . ,  latere  druk  met  adres  van  /  Otiene,  — •  In  de  CoUeetis  r. 
d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2228  Dezelfde  seeslag,  anders.  Vereenigde  voorstelling  der  4  dagea,  net  h^ 
zelfde  bovenschrift  en  portretten  dor  vorige  plaat.  De  vooratellingfasin 
slag  is  echter  meer  gelijkende  op  N®.  2231.  Op  den  voorgrond  lisb 
het  schip  v.  de  Ruiter,  meer  links  dat  v.  Ascue  in  brand;  op  in 
voorgrond  rcgts  een  Engelsch  schip  door  den  Adm.de  Liefde  ia  deagrsil 
geschoten,  verder  op  dat  v.  Prins  Robbert  al  vlugtende  gezonkmi;  ii  k. 
verschiet  regts  JlanaUe,  links  Noord- Fooriamdt.  Deze  pi.  heeft  dessttk 
borstbeelden  v.  de  Ruiter  en  Tromp,  en  voorts  dezelfde  opsckriftss: 
^Quairiduum"  en  „Vierdachsche  Zeeslach,"  voorts  dez.  uitlegging  M*.  1— 4i 
als  der  vorige  plaat,  welke  echter  natnurlgk  hierop  niet  past.  A%ealstes 
plaat  zonder  naam  v.  grav.  Met  adres  7.  F.  de  JFidl,  onder  k.  adm 
gen».:  18.  br.  fol.  Hg.  41  dm.,  br.   62  dm.  Zeldzaam, 

De  naam  van    F,  de  Wit  was  steeds  bekend  als  nitgever  van  sleekte  « 


Mf.  Yierdaagsche  zeeslag.  327 

afgedrakte  platen,  doch  nimmer  is  mg  dit  foorgekomen  de  afbeelding 
eener  zeeslag  te  geven,  roet  eene  daarop  niet  passende  uitlegging. 

E29  Dezelfde  zeeslag,  met  aanwgzing  door  de  lett.  A — Z  van  alle  vgandelgke 
schepen  in  de  4  dagen  genomen ,  verbrand  en  gezonken ;  met  de  portret- 
ten Tan  de  Rayter  en  Ascne  bovenaan  in  lanwerkrana  en  daar  tnsschen 
op  label  een  2reg.  opschrift:  «Zeeslach  tassen  H.  M.  O.  en  d.  Kon. 
„V.    Gr.    Brit.    br.    fol.    —   Hierbg:    Verheel  v.  't  gepass.  in  de  zee- 

„slag opgestelt  volgens  last....  d.  St.  Gener.,  d.  24  Jnng  1666 

,,bij   d.    Raetpens.    de   Witt,    Vrijbergen Gedepnt.  tegenw.  inde 

«Wielingen na   een   cnrieas  examen  v.  Hooftoffie.  enz.,  in  8  kol., 

waaronder  eene  lijst  v.  d.  schepen  der  Nederl.  en  Eng.  vlooi,  en  uit- 
legging der  lett.  A — Z  op  de  pi.  Amst.  J.  Venckel  in  de  Beursstraet, 
in  de  Histoiyschrgver.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  25  dm.,  br.  84  dm.  Zeld- 
zoom, 

)80  Vierdaagsche  zeeslag;  regts  het  Eskader  van  de  Rniter,  links  Tromp; 
in  het  midden  zinkende  Engelsche  schepen.  Met  2reg.  boven-  en  2reg, 
onderschrift.     Door  T,  Doetburgh,  br.  fol. 

S81  „Schets  V.  'de  Vierdaagsche  Zeeslag  tnsschen  de  Engelsche  en  Hol- 
„landsche  Vloten,  11  Junij  1666.  — -  Fraaije  ieekening  in  O.  I.  inkt. 
Zonder  naam  (waarsohijnlgk  door  W,  v,  d.  Velde.)  Hg.  19,  br.  24  dm. 
br.  fol. 

282  (11  JunU.)  «Afbeeld,  v.  de  scheepsstrgd . . . .  op  11  Jnng  1666"  tnsschen 
„capt.  Swart  en  een  Engelsman  v.  46  stuckeu,  weicke  t.  cap.  Sw..,. 
„is  verovert  en  opgebragt."  Kort  verhaal  onder  eene  afbeelding  v.  h. 
gevecht.  Znd.  nm.  v.  grav.,  en  uitgever,  kl.  fol.  Hg.  18,  met  vers 
29  dm.,  br.  13^  dm.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk   te  Rotterdim. 

583  Hetzelfde  (de  Ie  dag)  anders.  —  Op  de  pi.  wordt  het  nemen  v.  h. 
schip  Swiftsure  v.  d.  Vice-Adm.  Berkeley,  van  de  Sevenwolden  (in  het 
vorige  jaar  op  de  onzen  veroverd)  en  van  de  Royal  George  afjgebeeld.  Fraage 
lithogr.  naar  en  door  P,  J,  Schotel,  br.  fol.  Met  uitvoerige  beechrijving 
door  Mr.  J.  C.  de  Jonge. 

584  (13  JanIJ.)  Afbeelding  v.  h.  geheele  gevecht  op  d.  18eu  Jnng.  Met 
1  reg.  bovenschrift:  «Zeeslag  tassen  d'Engelse  en  Neerlanden  «....11, 
„12,  13,  14  Juni,"  en  daaronder  de  portretten  v.  de  Rniter,  Monk  en 
Tromp,  ieder  in  med.  met  lauwerkrans  en  daar  tnsschen  de  uitlegging 
der  28  N^.  op  de  plaat.  Op  den  voorgrond  regts  het  schip:  The  Royal 
Prince,  door  G.  Askue  gevoerd,  door  Tromp  beschoten  en  later  verbrand ; 
in  het  verschiet ,  links ,  de  hulp  die  Prins  Robbert  d.  18en  aan  de  Engel- 
schen  komt  brengen,  na  te  vergeefsch  de  Fransche  vloot  opgewacht  te 
hebben.  Fraaije  grav.,  zonder  n&am.  Van  oud.  gemt.:  foJ.  152.  br.  fol. 
Hg.  29  dm.,  br.  41  dm.  Schijnt  te  behooren  in:  „Kort  en  Bondigh 
Verheel  v.  d.  Engelse  Oorlogh.  1667."  4<>.  hoewel  ik  de  plaat  in  geen 
der  8  voor  mg  liggende  Ex.  gevonden  heb.  —  Deze  plaat  it  later  zonder 
opschrift  en  portretten  gebruikt  voor  den  slag  hg  Solebay,  7  Jnng  1672, 
en  later  weer  met  andere  portretten  voor  die  van  Schooneveld,  14  Jung 
1678.  —  Deze  en  de  volgende  plaat  stellen  de  Se  dag  voor,  niettegen- 
staande het  bovenschrift. 

285  Dezelfde  zeeslag;  andere  afbeelding  v.  d.  8en  dag;  in  het  midden  der 
plaat  honden  de  schepen  van  J.  Sweers  (nl.  Gouda)  en  v.  Evertaen  dat 
V.  Askue  ingesloten  en  verbranden  het,  regts  het  schip  fan  de  Ruiter  in 


828  Yierdaagsche  leedmg  en  Süneprenten  daarop. 

gerecht;  in  h.  renchiet  de  Eogeleche  tcbepes  nur  HmnriU  (rq 
kende.  Hokt:  the  North  f(tr  Umi»  üei  1  reg.  oart.  boveaeekrift: , 
«dinge  ▼.  de  rictor.  Zee-Sltch  der  Geao.  ProT. . . .  d.  11»  11,  1 
»Jaoy  1666."  Van  ond.  de  uitlegging  der  letten  A — K.  en  1-9 
plait,  en  daar  tasschen  een  4reg.  yera:  »Op  dn  HoUandiehe  k 
.▼ictory."  Znd.  nm.  ▼.  graf.  (welligt  door  È.  Zeirmmn),  md  a 
Amst.  bg  Dancter  Dauekertê.  br.  fol.  Hg.  41  dm.,  br.  SI  da 
geldutme  en  zeer  fraage  plaat. 

2286  Derelfdo  zeeslag;  wederom  anders.  Vooraan  lioks  het  neliip  t.  ie  1 
▼erder  op  Aakue  ingesloten  door  Tromp  en  Tin  Net?;  regis  kd 
▼ao  Corn.  Evertsen ;  in  het  midden  de  hnip  door  Prins  Bobbcit 
bragt.     Met   opschrift   bovenaan    links   op   eene    Tlag:    ^Vietnris 

«teemaght hebben  bevochten  omtrent  Noori* Voorluit ,  d.  11 

14  Jaojj. '  Met  nitleggiug  onder  de  afbeeld,  der  lett.  A— 6  en 
Fraai  geeUt,  zonder  naam  (door  Bêerêttrmiem  f)  br.  fiiL  H|^  SJ 
br.  45  dm.  Zeer  telizttum, 

2287  Dezelfde  zeeslag,  geheel  andera.  Op  den  roorgrood  het  tdlip  v. 
in  brand  en  verlaten ,  daarbg  het  schip  van  C.  ETrrtaea ;  links  \ 
de  Ruiter;  verder  links  de  schepen  van  Prins  Robbert  ea  dee  A 
Liefde  in  gevecht,  en  in  bet  verschiet  links  dat  t.  d.  Seboet  kq 
Slachonwer  ia  brand.  Bovenaan  de  portretten  van  de  Raiter  en  ' 
ieder  in  een  lauwerkrans,  in  het  midden  lager  een  kleiner  v.  A 
med.,  en  daarboven  eene  uitvoerige  inscriptie t  «Waerre  Afbeeldingi 
en  uitlegging  der  letters  « — b  op  de  pi.  Zonder  eenigpen  naam  i 
br.  fol.  Hg.  43  dm.,  br.  52(  dm.  Zeldtaam, 

2238  (14  JaalJ.)  Zeeslag  op  den  4rn  dag.  Afbeelding  t.  d  laatstee  vi 
den  en  beslissenden  aanval  van  de  Rnyter  en  de  gebeele  HolL  s 
den  vgand.  Fraage  lithogr.  naar  en  door  P.  /.  SeAoM,  br.  fol.  3 
voerige  beschrgving  JWr,  J,  C.  de  Jonge. 

2239  «Het  ten  anker  komen  voor  Goeree  v.  een  gedeelte  der  Nederl.  v 
„d.  4daag8chcn  zeeslag  en  h.  opbrengen  der  veroverde  schepen."  1 
in  h.  midden  de  veroverde  Engelsche  schepen  Swiftsnre  en  Sevee^ 
Naar  de  schilderij  v.  XT.  r.  d.  Velde,  op  het  Museum  te  Amatod 
teek.  door  II,  Vetietcinkel ,  gegrav.  door  W,  Niemw^of.  br.  i 
beschrgv.  in  8^  Uit  Engelberts  Oerrits,  Gedenkstuk  v.  NeerL  H 
ter  Zee,  II. 

2240  Moedwil  te  Brussel  gepleegd  aan  de  piktonnen,  door  den  Nederl. 
gebrand  ter  viering  v.  d.  4daag8chen  zeeslag.  Zonder  naam  (door  l* 
br.  40.  V.  acht.  bedrukt.  Uit  Gottfrieds  Krongk. 

2241  »De  zeegepralende  Nederlandse  Zeo-Helden."  Een  reg.  opaehrift  bov 
a  plaat,   die   de  Ruiter  (zittende)  en  C.  Tromp  (staande)  in  een  seg 

vooretelt,  getrokken  door  den  Leeuw  en  Concordia  en  goToen 
rigUaniia;  in  het  verschiet  Loeveateyn,  waar  de  Eng.  Adnuraal 
gevangen  zit;  en  een  HoUandsch  schip  vreugdevuren  brandende,  met  ee 
kleiner  schip  boven  op  de  mast.  V.  ond.  een  16reg.  vera  v«  •/".  JB»r<.*  , 
t^men  Sesar  ooU"  enz.  en  een  16reg.  Fransch  ven.  Sleohte  afdml 
veel  veranderde  onde  plaat,  door  /.  Saenredam,  met  diena  ai 
adres  v.  Ilugo  MiardL  br.  fol.  Hg.  34,  met  opschrift  en  Tera  4 
Dcse  plaat  is  dezelfde  als  N».  1152,  uitgegeven  ter  verboer lykii 
den  slag  van  Nienwpoori  en  na  op  den  Adaafsohan  Moolag  to^ 
venaderd. 


IMC.  Brandstichting  en  loterg  op  Vlieland  en  Terschelling.    329 

6  Dezelfde  pi.,  latere  afdruk  met  bggeyoegd  adres  van  E,  Toeken  en  veran- 
dering van  Sezar  in  Cezar» 

2^2  aSinnebeeld  voor  gaeawe  geesten ,"  enz.  —  Zinneprent  op  de  overwinnin- 
gen der  Hollanders  in  den  oorlog  met  Engel.  Met  gedrnkt  vers.  kl.  fol. 
In  Atlas  Mnnnicks  van  Cleefif.  No.  745. 

2248  (4,  5  Aug.)  Zeeslag  voor  Schooneveld  in  het  Kanaal,  tusschen  de 
Ruiter  met  Tromp  en  Monk  met  Spragge,  ten  nadeele  der  Nederlanders. 
(Wagenaar  XIU,  211—214  en  HoU.  Mercnrius.  1666,  113—120.)  -^ 
Afbeelding  v.  h.  aantasten  v.  een  groot  Engelsch  scbip  door  een*  Engel- 
scben  brander,  die  op  h..  schip  van  de  Raiter  afgezonden,  door  dezen  af- 
geweerd wordt.  Fraaie  lithogr.  naar  en  door  P.  /.  Schotel,  br.  fol.  Met 
nitvoerige  beschrijving  door  Mr.  J.  C.  de  Jonge. 

S244  (10  Aug.)  «Sinnebeelt,  op  d' Engelse  Brandt^tichters ,  waarin  aangewesen 
«wordt  haar  grouwelijke  Tyrannye  gepleegt  in  't  Ylie,  en  aan  de  inwoondert 
«op  't  Eyland  ter  Schelling,  als  meede  de  straffe  Godts  in  't  verbranden 
«der  StadtLondon."  (12—16  Sept.)  (HolL  Mercnrius,  1666.  bl.  121—123.)  — 
Zinneprent  io  4  sfdeelingen;  onderaan  eene  groote  afbeelding  v.  het  in 
brand  steken  der  HoU.  koopvaardgschepen  in  't  Vlie  door  de  Engelschen ; 
daarboven  links  de  belooning  door  den  Koning  v.  Engel,  daarvoor  gege- 
ven; regts  de  brand  v.  London,  in  het  midden  Karel  II  op  zijn  troon, 
in  het  verschiet  de  vrede.  Met  bovenstaand  4reg.  onderschr.  en  een  lang 
vers  in  8  kol.  van  P.  de  la  Croix.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  26,  met  vers  68, 
br.  41  dm. 

2245  (20  Aag.)  «Brand  Stigting  der  Eogelse  op  't  Eyland  West-Ter-Schel- 
«ling."  (Wagenaar  XIU,  215.  Holl.  Mercnrius  1666.  121—123.)  — 
Plaat  in  2  afdeeliogen;  de  bovenste  vertoont  het  dorp  op  West-Terschel- 
ling  in  welstand  met  de  aankomende  Engelschen  onder  kapit.  Holmes, 
geleid  door  L.  Heemskerk,  vroeger  Holl.  kapit,  doch  wegens  pligtverzoim 
gebannen ;  daaronder  het  bovenstaande  eenregelig  opschrift;  op  de  onderste 
afbeelding  staan  ruim  350  hnizen  in  h.  dorp  in  brand;  links  het  redden 
der.  goederen.  —  Fraage  pi.  zonder  naam.  br.  fol.  Hg.  43  dm.,  br.  66 
dm.  —  Boogei  zeldzaam, 

In  den  Catalogus  Munnicks  v.  Cleeff,  N®.  748  is  deze  pi.  beschreven  als 
met  de  initialen  U,  MfayerJ,  welke  ik  niet  op  dit  zéér  fraaijeEx.  vind. 

2246  Afbeelding  van  de  prijzen  der  Loterg  voor  de  noodlijdenden  op  Terschelling 
opgerigt;  in  10  afdeelingen,  nl.  2  rgen  van  3  afdeel .  boven  elkander ,  daar 
tusschen  eene  afbeelding  van  eene  groote  en  eene  kleine  ketting  met 
medaillon,  waar  naast  2  geldzakken;  onderaan  2  afdeelingen  ter  breedte 
der  geheele  plaat,  boven  elkander,  de  onderste  zgu  zilveren?  lepels.  -— 
Zonder  éénig  opschrift,  aanduiding,  naam  (door  J.  Qtfo^^^/V of  jaar.br. fol. 
Hg.  86  dm.,  br.  56  dm.  — Hierbg  in  HS.2  versjes  op  deze  loterg,  uit 
D.  Schelte,  Rgmwerken.  bl.  038.  4<>.    ÜUertl  zeldzaam. 

Niet  alleen  is  deze  plaat,  maar  de  geheele  loterg  onbekend  geweest  aan 
Mr.  G.  A.  Fokker,  die  in  zgne:  Oeechiedenie  der  Loieryen  in  Neder- 
land.  1862.  zegt,  bl.  99:  «dat  de  loterij  te  Yere  in  1662  de  laaUte  der 
«liefdadige  loterijen  in  Nederland  was."  —  In  deze  eeuw  zgn  ze  echter  met 
meer  kracht  dan  ooit  vroeger  op  nieuw  hier  te  lande  in  zwang  geraakt! 

2247  (12—10  Sept.)  «Afbeelding,  en  kort-bondige  Beschrgv.  v.  d.  ver- 
«schrikkel.  Brandt  d.  Stadt  London  op  12 — 16  Sept.  1666.— Ponrtraictet 
«Description  f  etc.  —  A  troe  Pourtraict  with  brief  Deacr."  oni.  (^age- 

42 


380  Brand  van  Londen. 

Daar.  XUL  288.  HoU.  Mercvrins.  16M,  149 — 166.)  —  Afbedfiagi.  èr 
in  brand  staande  City  van  London;  met  de  groote  bnig  orcr  ^  mir 
naar  Southwark;  bovenaan  links  bet  Engelsohe  wapen ,  regU  dal  ▼.  Loühl 
Onder  de  pi.  eene  bescbrjjving  ▼.  d.  brand  in  4  kolommen  ii  k.  BiS.. 
Fransch  en  Ëog.  met  boTenataande  opscbriften  en  adres:  Jf.  WOL  Loené, 
op  d.  V^gendam.  br.  fol.  De  pL  bg.  30  dm.,  mei  betebr.  50  èÊ., 
br.  25   dm. 

2248  «Platte  Grondt  der  Stadt  London  met  de  aenwgtinglie  hoe  dieaMniè 
c  ,is.'*  —  1  reg.  opschrift  bof  en  een  plan  t.  London ,  waarop  met  éffa 

aangewezen  is  tot  hoever  alles  yernield  en  afgebrand  is »  al  m  kt 
westeinde  van  Holbom  langs  Templebar  tot  aan  de  riTier  tes  nUa, 
en  ten  oosten  tot  Bishopgate  street  en  den  Tower.  BoTenasa  rctti  m 
passer  v.  eene  halve  mgl  en  ter  wedersgde  de  Kng.  aitleggiag  der  110  9. 
op  de  plaat.  liet  onderste  deel  der  plaat  (nl.  onder  Sontbwark)  ii  gt* 
heel  ledig  en  onbewerkt.  Met  adres  v.  F,  de  Wit,  te  Amsterdaa,  ii  éi 
Calverstraet  bg  den  Dam  in  de  Witte  Pascaert,  en  besehrfiviof  is  k. 
Holl.  en  Fransch  in  4  kol.  (een  ander  en  nitroeriger  Terlissl  das  ii  i 
vorige  No.)  br.  fol.  De  pi.  hg.  89  dm.,  met  beschr.  50  dm.»  br.  53 ds. 

h  Dezelfde  plaat,  met  hetzelfde  Holl.  en  Fransche  verhaal ;  op  de  ledige 
plaats,  onder  Southwark,  is  hetzelfde  Eng.  verhaal  geplakt,  dit  op 
N®.  2249  voorkomt  (afzonderlgk  op  eene  strook  gednürt,)  met  bom- 
schrift:  »A.  truc  Ponrtraict  with  a  brief  Descript.  of  tbat  deplonUt 
„Fire  of  London ,  etc."  Op  deze  plaat  zgn  de  stippen »  ter  aanwösiog  vml 
de  uitgestrektheid  v.  d.  brand,  gekleurd.  Zetr  seldztutag, 

e  Dezelfde  plaat ,  doch  veranderd.  Ter  weersrijde  van  de  uitlegging  der 
130  NO.  ziju  5  eugeltjes  aangebragt;  de  plaat  is  veel  meer  bewerkt;  feet 
open  vak  van  South wnrk  is  bedrukt  met  eene  afbeelding  van  „'/  Brvtdiai 
„London ,"  voorts  onder  de  pi.  hetzelfde  Holl.  en  Fransche  verhaal  v.  d. 
braad  als  op  a.  Met  adres  v.  F.  d^  Wit*  —  Voorts  is  over  bet  ged«It« 
V.  h.  plan,  dat  het  verbrande  gedeelte  voorstelt,  het  „Nieuw  Modei  (m 
„de  afgebrande  Sfadt  London  te  herbouwen^*  vastgehecht. 
Deze  platen  ziju  zeker  de  eenigzius  vergrootte  copiëo  v«  h.  plan  van  kei 
verbraodu  Loudoa  door /r.  Ilo/lar,  16()6,  getiteld:  „A.  Oeneral  map  of  the 
«wholc  citty  ofLoudon,  with  'Vl-cstminster,. . .  by  which  maj  be  compated 
„the  proportion  of  that  which  is  burnt,  with  the  other  parts  standing." 
br.  fol.  Hg.  27i,  br.  85  dm.,  (Parthey,  IloUar.  N».  10045)  welk  fraai 
gegrav.  plan  berust  ia  de  Verzameling  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  N^enknis 
te  lx: i den. 

2249  „Platte  Grondt  der  Verbrande  Stadt  London."  Opschrift  bovenaan  regts  f. 
ecu  plan  waarop  het  verbrande  gedeelte  wit  gelaten  is;  onder  de  Theemi, 
op  de  plaats  vau  Southwark  eeue  afbeelding:  LondonM  bramii;  bovenaao 
links:  «Nieuw  modcll  om....  L.  te  herbouwen."  —  Onder  de  pi.  eeo 
Holl.,  Fransch  en  EngeUch  verhaal  in  6  kol.  (anders  dan  van  een  der 
voorgaande  pi.)  v.  d.  brand.  Uet  adres  v.  M,  W,  Doomidt,  1666.  br.  fol. 
Hg.  30,  met  verhaal  50  dm.,  br.  55  dm. 

2250  Geheel  als  voren,  doch  verkleind ;  met  hetzelfde  opschrift,  plaatje,  nienw  model, 
en  dezelfde  Holl.  beschrijving  als  op  de  voorg.  plaat,  in  8  kol.  Met  op- 
schrift: MAfbecldingh  v.  de  Stadt  London,  enz,"  met  adres:  Amsterdam. 
Je.  Venckel,  in  de  Benrssteeg,  in  de  Historyschrgver.  1667.  fol.  De  pi.  hg. 
21  dm.,  met  beschr.  89  dm.,  br.  29  dm. 


fy  7.  Overwinning  bg  Ohattam  en  Bochester.  881 

g^..  Afbeeldiag  van  London  in  brand,  met  bovenschrift:  ^LotuUm**,  In  bloem- 
,»  nnd.  Door  P.  H,  Schut,  met  adres  ▼.  N,   FUteher,  br.  4®. 
^>  Deselfde  pi.,  latere  druk  met  adres  v.  JsL  DanekerU. 
^  (10     Oct.)    Henrj    de    Fleary,    de    Cnlan,    Heer    van   Baat,    wegens 
I     misdadige  handeling  met  Engeland  tot  bevordering  van  den  Prins,  te  's  Hago 
j     ter   dood  gebragt.  (Wagenaar,  XIII,  221.)    Door  J.  LfnykenJ,  4».  Hg. 
19,    br.    13^   dm.    Afdruk    op  folio  papier.  Waarschgnlgk  gebruikt  in 
Gottfried,  Krongk. 
)8  De   Fiskaal    Kievit   verdacht   van  medepligtigheid  aan  den  Prinsgezinden 
handel  van  Buat  met  Engeland,  op  de  Gevangenpoort  te  *s  Hage  gebragt . 
Door  FinkeUt.  12o.  Proefdruk  vóór  alle  letter .  Uit  (Fokke),  Gesch.  d.Nederl.lS». 
S4  (1667 .   Maart. )  Aanteekening  in  24  kreupele  rymregels  over  de  harde  vorst 
a  in   Maart   1667,    voor    Amsterdam.    —   Afdruk    op  l  bl.  4o.  met  een 

groot  wapen  der  stad  daarboven. 
b  Dezelfde    aanteekening,    latere    druk   in  8<^.,  waaronder  nog  2  regels  in 

cursgf  zijn  bijgevoegd. 
S6  (19^23  JunUO  «Ware  Af-beeldinge,  van  't genereux  exploit,  uytgevoert 
A  „door  'sLandts  Oorlogs- Vloot,  op  de  Kiviere  van  Chattam  of  Rochester, 
.den  19-23  Janij  1667."  (Wagenaar,  XIII,  260-62.  HoU.  Mercurias 
1667.  79—89.)  —  Opschrift  van  de  verklaring  eener  pi.  in  2  afdeelin- 
gen  boven  elkander,  ieder  met  een  inschrift;  de  bovenste  heeft:  „Afteec- 
„kening  v.  de  veroverde  Scheepen  en  Forten  door  des  Lands  Vloot  op  de 
«rivier  van  Chattam."  —  De  onderste:  ,.Het  Ejland  Scapeia  of  Quinen- 
„burg."  Op  de  bovenste  plaat  is,  links,  de  keten  over  de  rivier  a%ebeeld ; 
de  brander  Sint  Anna  die  haar  stuk  zeilde  en  het  schip  van  v.  Brakel ; 
regts  het  verbranden  der  andere  schepen;  op  de  onderste  pi.  ziet  men 
links  het  fort  Sheerness'en  magazijn;  daaronder  het  pionderen  der  Igken 
van  eenige  Engelschen,  regts  de  kolonel  Dolman  de  troepen  aanvoerende. 
Door  {R.  de  Uooghe;)  de  letters  U,  de  H,  staan  onderaan  in  het  opschrift 
der  bovenste  afbeelding  der  pi.  —  Met  verhaal  v.  h.  feit  in  8  kol.,  en 
uitlegging  der  N^.  1 — 24  en  1 — 16  en  adres:  Amsterdam,  /.  Meur». 
1667.  br.  fol.  Hg.  39  dm.,  met  verhaal  41  dm  ,  br.  42  dm.  Zeer 
zeldzaam.  Ie  Staat. —  Zie  over  het  doorbreken  of  overzeilen  der  ketting,  de 
belangr^ke  mededeeling  v.  d.  Heer  P.  A,  Leupe,  in:  De  Navorscher. 
1869.  bl.  161. 
6  Dezelfde  plaat,  latere  druk,  eonigzins  veranderd.  Op  de  bovenste  plaat  is 
het  portret  v.  d.  Admiraal  van  Gent  in  de  plaats  gesteld  van  het  op- 
schrift; op  de  onderste  is  onderaan  links,  in  plaats  v.  het  plunderen 
der  Igken,  een  gevecht  voorgesteld  (eene  verkleinde  copie  van  datzelfde 
gedeelte  der  volgende  plaat) .  Zonder  naam  v .  grav .  —  Met  hetzelfde  ver- 
haal en  uitlegging,  doch  in  4  kol.  met  eenige  aanvulling  in  de  3e 
kolom.  —  Voorts  zgn  ter  weerszgde  der  pi.,  3  kleinere  afbeeldingen  bo- 
ven elkander  (dus  6)  bijgevoegd  (die  ter  regterzijde,  met  de  uitlegging 
dezer  plaatjes  op  een  afzonderlek  blad,)  welke  voorstellen:  1.  Het  door- 
breken V.  den  keten.  2.  Het  inzeilen  in  het  fort.  3.  Het  pionderen  v. 
h.  fort.  4.  Het  peilen  der  gronden.  5.  De  versperringen  der  rivier. 
6.  Het  bergen  v.  den  buit.—  Met  adres:  Amsterdam  bg  F,  de  Wit,  De 
plaat  is  met  de  uitlegg.  hg.  49  dm.,  met  de  zgstnkken  nu  br.  67  dm. 
Deze  staat  der  plaat  komt  gewoonlijk  voor.  Zie  de  copgen  dezer 
6  plaa^es  op  N<>.   2274:  Zinnebeeld  op  de  Kuiter,  na  deien  seeslag. 


332  Oyerwinning  bg  ChatAam  en  BoelieBier. 

226C  Hetzelfde,  doch  geheel  andere  ToorttelliDg,  ook  in  8  attaeliiga,  bal 
a  elkander.    De  bovenste  met  intehrift:  «AfbeeldiDgli  ruideStadtci 
«van   Rocheiter,   Chattam»  ens./'  vertoont  liakt  het  geheel  tib  ^ite 
onder   de   Raiter,   in  het  midden  het  Terhnuidea  der  Engdfehe  ick|a 
enz.    De    onderste    afbeelding  met  opschrift :    «Het   Ejiaait  Shtfnal 
«'t  Fort  Shirenasse    verovert  ende  geplondert  10,    20  Jua^,"  wtsnÉi 
het  midden  het  fort,  links  het  gevecht,  dat  op  de  vorige  plaat  vatiot 
is  herhaald,  regts   het    landen  van  de  booten  mei  mairoaeB.  11  et  sÜ» 
ging  der  N».  1—42  en  o— o.    Naar  W.  SeheUimkê^  door  il.  ie Saii 
met  adres  van  N.    Futeher.  br.  fol.  Hg.  41  dm.»  br.   52  dm. 
è  Dez.  plaat,  fraai  gektenrd  in  den  t^d  ètr  oitgaTe. 
e  Dez.  plaat,  latere  drnk  zonder  adres. 

2257  Geheel  als  voren,  naaawkenrige  doch  jnist  omgekeerde  eopic  ii  ThÜ^ 
land  vervaardigd.  Mei  dezelfde  HoU.  uitlegging  ak  op  de  ongisé 
plaat;  daaronder  en  ter  linkerzyde  de  Dnittehe  Tertaling  gegnmi 
Zonder  eenigen  naam  v.  grav.  en  nitgever.  br.  fol.  Hoog  en  hnd  é 
de  origin.  plaat.  —  Hierbij  de  Dnitsche  uitlegging  nog  eens  ia  bockM: 
welke  waarschijnlijk  onder  eene  andere  nitgave  deaer  plaat  heeft  wIOêê. 
Zeer  seldtaam. 

2268  Hetzelfde,  doch  verkleinde  copie  der  bovenste  pi.,  nl.  der  AfbeeldiigvB 
de  Rivier  v.  Rochester  enz.  Met  bovenschrift  in  label ,  en  BitlegiBg  èr 
NO.  1—86.  Door  L.  Stoapendaai,  br.  fol.  üit:  Brandt,  Leren  t.  d.  Rato. 

2259  Hetzelfde  anders ;  nl.  het  exploit  op  ChUtam,  en  verbranden  van 
Door  //.  L.  Padtbntgge^.hf,  4fi,  üit:  Leven  en  Daden  der  Zeeheldea 

2260  Kapitein  v.   Brakel   zeilt  over  den  keten  in  den  slag   bg    Ckattam.  Nat 
a  J.  Bttyt,  door  R.   FiMke/et*  B9.  Uit:  Wagenaar,  verkort. 

b  Dezelfde  pi. ,  proefdruk  vóór  alle  letter. 

e  Hetzelfde;  teekening  in  O.  inkt  voor  de  voorg.  plaat. 

2261  Hetzelfde   anders,    met    onderschrift:    «De   beroemde   OTenrinoing  op  k 
a  .Rivieren  van  London  en  Rochetter."  Afbeelding  v.  h.  geveebt;  linkikfi 

het  kolossale  schip  The  Royal  Charles,  meer  regts  een  paar  brandoide ei 
zinkende  Engelscbe  schepen;  op  den  voorgrond  regts  de  Roiter  en  C.  de  Wiü 
staande  in  eene  roeiboot ,  links  J.  van  Brakel  in  eene  boot  en  eea  ptstoot 
op  een'  der  vijanden  lossende.  Onder  de  afbeelding  een  wapenaehild.  Hsk 
eene  teekening  v.  D,  Jdttigendijk,  1782,  gegrav.  doorif.  de SeUHM Vt'ï^ 
terdam.  —  Hierbij  een  klein  8o.  plaatje  met  de  aanduiding  der  4  boofilpa' 
sonon  op  de  pi.  br.  fol.  Hg.  48  dm.,  br.  69  dm. 

b  Dezelfde  plaat,  proefdruk  met  2reg.  geëtst  onderschrift  (op  de  voi^ 
pi.  5  regels  onderschrift.) 

e  Dezelfde  plaat;  onafgemaakte^  op  vele  plaatsen  nog  onbegonnen  etCdxit 
Vóór  eenig  onderschrift.   Uniek  Ex, 

2262  Het  veroveren  van  den  Royal  Charirs,  een  schip  van  110  stnkken,  kt 
grootste  der  Engelsche  zecmsgt;  met  de  Hollandsche  vlag  die  bnvea  ^ 
Engelscbe  van  den  achtersteven  uitsteekt.  Fraaie  lithogr.  naar  ea  dov 
P.  /.  Schotel,  br.  fol.  Met  uitvoerige  beschrüving  door  Mr.  J.  C.  de  Joage- 

2263  Afbeelding  van  het  schip, de  Royal  Charles,  het  grootste  achip  der  b- 
gelsche  vloot,  in  deze  onderneming  veroverd  en  naar  Hellevoetilais  ep- 
gebragt,  aldaar  tot  1673  bewaard  en  toen  gesloopt.  De  romp  v.  t 
schip  in  zijne  volle  lengte,  de  achtersteven  links,  zeer  naauwkenrig  alg^ 
beeld.  Zeer  fraage  teekening  in  O.  T.  inkt  en  roodkr^t  zonder  naan»  (doek 


17*  Overwinning  bg  Chattam  en  Bochester.  333 

op   de    keengde   de   naam    van    A,   Storek,    1672.    br.  4®.  Hg.  17  dm. 
br.  28  dm. 

64  Hetzelfde,  doch  van  de  andere  zijde  gezien;  de  achtersteven  regts.  Teeke- 
ning  in  zwart  kr^t,  omstreeks  1670  gemaakt.  «Zonder  naam,  doch  zeer 
waarschijiilgk   door    W.   v.   d.    Velde.    br.   fol.  Hg.  28  dm.,  br,  61  dm. 

^  Van  denzelfden  W,  v,  de  Velde  zgn  in  het  Masenm  Boymans  te  Rotter- 
dam eene  menigte  teekeningen,  zoowel  van  dit  schip  als  van  andere  zee- 
slagen, in  dezen  en  andere  oorlogen. 

65  Het  Koninkigk  wapen  op  den  spiegel  v.  d.  achtersteven  van  hetzelfde 
schip ,  waarop  ecne  onde  inscriptie  over  het  schip.  Lithographie  (door 
Mieling)  naar  de  teekening  van  den  Kolonel  Q.  M.  R.  Verhaell, 
naar  het  origineel  than^  bewaard  in  de  Modelkaroer  der  Marine  te 
'sHage.  —  Komt  voor  in  de  Jonge,  Zcewezen.  2e  drnk.  br.  4^  Hg.  16 
br.  22  dm. 

6C  Afbeelding  v.  d.  achtersteven  v.  een  zeer  groot  Engelsch  schip,  veel 
gelijkende  op  den  Royal  Charles,  hebbende  onder  het  Engelsche  wapen 
een  staand  vrouwenbeeld .  Schetsteekening  in  O.  I.  inkt,  door  W.  van 
de  Velde.  br.  fol.   Hg.   SI  dm.  br.  52^  dm. 

67  Voorsteven  v.  een  groot  Engelsch?  schip,  met  een'  grooten  Leenwenkop. 
Schetsteekening  in  zwart  krijt  door  W,  van  de  Velde,  br.  fol.  Hg.  22 
br.   31   dm. 

68  De  Spiegel  v.  h.  schip  van  M.  A.  de  Rnyter:  de  zeven  Provinciën.  — 
Zeer  fraage  en  groote  teekening  door  W.  van  de  Velde,  br.  fol.  In  de 
collectie  van  Mr.  J.  T.  Bodel  Nijenhuis,  te  Leijden.  Het  origineele  stnk, 
de  Spiegel,  schijnt  niet   meer  te  bestaan. 

69  „Afbeeldinge    v.  de  Reviere  van  London."  —  „ Afbeeld,  hoedan.   de  heer 
a  „A.   de   Rnyter   de   engelse   scheepen    in    de  have  v.  Ch.  vernielt  heeft.'^ 

Opschriften  v.  2  naast  elkander  staande  kaarten  van  ongelgke  grootte 
van  de  gedeelten  der  Rivier,  daaronder:  «Kort  ....  Verhael  v.  al  het- 
„geen  op  de  Rivier  van  London,  enz.  voorgevallen  is,  enz."  in  S  kol. 
«met  adres  v.  M.  Doomict  te  Amst.  1667.  De  kaarten  fraai  gegrav.,  doch 
zonder  naam.  br.  fol.  Hg.  23  dm.,  met  verhaal  86  dm.,  br.  41  dm. 
6  Deze  kaart,  geklenrd  in  den  tijd  der  uitgave. 

70  Kaart    v.    d.    mond  v.    d.  Theems;    bovenaan  links  het  eiland  Sckepey ; 
a  regts    een   afzonderlgk    kaartje    v.  de  Rivier  v,  Londen,  Onder  de  kaart: 

«Oprechte  copy  v.  d.  Missive  v...  t.  Gent"  en  een  vers  v.  J.  Anto- 
nides:  «de  Teems  in  branf,"  in  .  6  kol.  Met  adres  v.  B,  Aüard  te 
Amst.,  in  de  Kalverstraat,  in  de  Wereldkaart  1667*  br.  fol.  Hg.  84  dm., 
met  vers  45  dm.,  br.  47  dm. 
b  Dezelfde  kaart,  doch  met  b^vocging  in  de  opene  raimte,  regts,  van  d. 
brand  op  h .  eiland  Scapeia ,  links  Mars  de  wapenen  op  het  altaar  van 
den  Vrede  neerleggende;  v.  ond.  allegor.  voorstellingen,  nl.  de  Rnyter  op 
eene  zeekoets  vergezeld  door  Tritons,  enz.,  over  de  zee  radende.  (Door 
K.  de  Hooghe?)  Zonder  de  Missive  en  vers.    br.   fol.  Fraai  gekleurd. 

71  Groote  kaart  v.  de  Rivier  v,  Chetham  of  Roehetier;  in  het  midden  links 
het  fort  V.  Skirenasse,  daaronder  de  aankomende  Holl.  schepen;  boven- 
aan regts  het  dorp  Rochester  met  de  verbrande  Eng.  schepen ,  en  onderaan 
de  Rivier  v,  Londen,  en:  «Korte  Aenw^singe  v.  't  gene  nytgevoert  is 
«door  een  gedeelte  v.  'sLandts  oorlogs  vloot,"  enz.  Fraai  geëut  door 
M,    Comam,  met    adres   v.    Jst.    DanekerU.    br.    fol.    Hg.    4S  dm.» 


834  OTerwinniiig  hg  Chsttam  en  Rochester^ 

br.    51  dm.  Frami  en  geldMMom,  —  Het  Ss.  t.  don  pUat  U  ia 
▼  .    d.    Heer  A.  ▼.  Stolk  is  aao  de  linkenüde  5   dm.  breedar,« 
onden&D    eea    uityoerig  verhaal  (kg.  18  dm.)   t.  den  iogt  in  S  kiL 
adres  fan  Fi.  Arentiz.  in  de  Bearsstraat  te  Anut. 

2272  |,Afbeeldinge    r.    de    Rivieren  ▼.  London  en  Roeheater."    Opaekrift  M 
eene    nitvoerige  landkaart  ▼.  de  Theems  en   de  gedeelten  der 
pen    Etsex    en    Kent ;   daaronder   een    verhaal  der   ondememing  ia  S 
lommen    met   opschrift:    «Kaerte   v.    d.    Rivieren    t.    Londen  ci  fai 
«of  Chetham/'  enz.  Met  adres  v.  N.    Viueher,  fol.  De  kaart  kg.  ttk 
met  verhaal  41  dm.,  br.  29  dm. 

2273  Hetzelfde,  nagenoeg  als  voren,  doch  grooter,  met  opachrifi:  JMm 
«Afbeeld,  v.  de  Rivier  v.  J.onden,"  enz.  met  een  afxonderlqk  ksu^ 
links,  V.  een:  ^Gedeelte  v.  de  Rivier  v.  Rochester."  Anut.  bg/. f 
WU.  Daaronder  een  uitvoerig  lloli.  verhaal,  en  lager  hets.  Terkaaiiil 
Fraosch,  elk  in  4  kol.;  met  adres  van  J.  Venckel  te  AmaterdaBiss 
Beursstraat,  in  de  Historieschrgver.  1667.  gr.  fol.  Hg.  26  da.,  H 
h.  verhaal  60  dm.,  br.  48  dm. 

2274  (10  JooU')  «l^oQ  triomfeerenden  zeeheld  Miehiel  Adr.  de  Rayter,  L  Ü^ 
«mirael  Generael  van  Hollandt,  etc."  £enregelig  bovenachrift  v.  eeas teqt 
en  uitvoerige  zinueprent  ter  eere  van  de  Ruyter,  die  ToorgcateM  voii 
zittende  op  een  open  zegekar,  als  eene  groote  schelp,  welke  door  Ï9t 
paarden  verzeld  van  tritons ,  enz.  over  de  zep  gevoerd  wordt.  —  J^aétt 
ven  naast  elkander  een  weinig  veranderde  copiëa  der  afbeeldisgea  w 
Seapeia  en  Chattam  (zie  N®.  2256a);  daaronder  linka  copiën  der  kkiv 
platen  1—4  (2  naast,  2  boven  elkander)  en  regts  5.  6,  welke  hierkofti. 
N°.  2255  b  beschreven  zijn. 

De  copiën  der  kleinere  plaatjes  zgn  nsgenoeg  even  groot  ala  de  ocipsff* 
len ;  van  de  *i  groote  afbeeldingen  zijn  de  copiën  echter  slechts  85  es  SS 
dm.  br.  en  12}  hg.,  terwijl  die  op  NO.  2258 ,  42  dm.  br.  en  25  din.bic 
zgn.  Zonder  naam  v.  grav. ,  met  adres  v.  Jtt.  Lanckerts  te  Amsterdsmii 
de  Calverstraat,  in  de  Daitckers.  br.  fol.  Ug.  48.^  dm. ,  br.  78  ^ 
Uoogtt  teldzaam.  Van  deze  plaat  heb  ik  nooit  een  ander  Ex.  oatiwMt 
Het  is  de  oude  zinneprent  voor  Piet  Ueyn  (N^.  1598) «  Toor  de  RoUff 
veelzins  veranderd.  —  Z;e  ook  N^.  2202. 

2276  Zinneprent  op  de  aanvoerders  van  deze  onderneming.  —  De  Raiter  ea  W. 
J.  van  Gent  (kniestukken)  staan  nsast  eikander,  ieder  met  eene  eoBBSS- 
dostuf  in  de  hand  (links  de  K. ,  regts  van  Gent);  vóór  hen  zit  Victori», 
in  de  reglcrhand  den  Mcrcuriusslaf,  in  de  linkerhtnd  een  olgftak  hos- 
dende.  —  O.iafgemaakts  plaat  zonder  ééiiigen  naam,  vers,  initiaal  of  jsir, 
doch  hoogst  waarschijnlijk  ter  eere  van  deze  onderneming  gemsskL 
De  plaat  tchijnt  een  deel  cener  grootere  voorstelling  te  zgn,  doch  dav 
ze  rondom  door  eene  flaauwe  lijn  omgeven  is,  zal  ze  wel  aCzonderlp 
gegraveerd  zgo.  fol.  Hg.  33 ,  br.  26  dm.  —  Dit  £x.  is  het  éénig^  U 
ik  ooit  zag. 

2276  Zinneprent  ter  eere  van  C.  de  Witt ,  's  lands  gevolmogtigde  op  de  vk»t 
bg  de  expeditie  tegen  Rochester  en  Chattam.  Op  den  voorgrond,  liab, 
zit  C.  de  Witt  ten  voeten  uit,  in  harnas  met  eene  tunica  om;  naast  hfls 
Victoria,  die  de  hoorn  des  overvloeds  uitstort;  regts  de  Theema  en  hst 
furt  Sheerness  in  brand,  daarboven  de  Faam,  zgn  roem  nitblazeade. 
Ia  broeden  bloemrand,  bovenaan  het  wapen  v.  Dordrecht  onderaan  dat  t. 


Overwinn.  bij  Chattam  en  Bochester.  —  Vrede  te  Breda.     335 

de  Witt.  Naar  de  schilderij  (welke  in  1670  door  de  stad  Dordrecht 
op  de  justitiekamer  aldaar  gehangen  werd,  waarover  de  Engelschen  zich 
in  1672  nog  heklaagden.)  Zonder  naam  v.  grav.  (enkele  gedeelten  door 
R.  de  Hooghe?)  br.  fol.  Hg.  48,  br.  69  dm.  ^  Weinig  voorkomend,  — 
Hieronder  in  HS.  de  vertaling  v.  h.  Latijnsche  opschrift,  dat  in  Jong 
1670    in    vergalde  letteren  in  de   Igst  v.  deze   schilder^  geplaatst  werd. 

77  Als  voren  (zinneprent  voor  de  Witt)  zeer  verkleind,  naar  de  origin.  schets 
a  door  5.  fokke,  br.  40.  Uit  Wagenaar  XIII.  478. 

b  Dezelfde  pi.,  afdrnk  in  blaanw. 

c  Dezelfde  pL,  proefdruk  vóór  alle  letter. 

78  Afbeelding   v.    den    Gonden    Kop    met   deksel,  aan  C.  de  Witt  vereerd, 
a  wegens   de  overwinning   op    Chattam.  Door  /.  Myling,  naar  de  teekening 

v.  A,  Sehouman,  naar  het  origineel  bg  de  Familie  berastende.  8^.  Uit: 
Wagenaar  XIV,  Bijvoegs.?  of  een  dergelgk  werk. 
b  Hetzelfde;  de  origincele  teekening  in  kleuren,  vertoonende  den  kop  in 
natunrlgke  grootte,  door  A.  Sehouman.  Hg.  80,  br.  28  dm.,  gr.  4^. 
Deze  gonden  kop  heeft  in  1869  nog  geprijkt  op  de  Tentoonstelling  van 
Nederl.  Wapenen,  krijgsattribaten ,  enz.  nit  den  voortgd,  in  ArtietAmi- 
citiae  te  Amsterdam  gehouden  en  behoorde  toen  aan  Mr.  H.  G.  J.  Hoog 
te  Leiden. 

79  C.  de  Witt  ten  voeten  uit  als  voren,  doch  als  standbeeld,  in  kuras,  met 
mantel  en  kommandostaf;  achter  hem  de  in  brand  staande  Eogelsche 
vloot  bij  Chattam.  Zinneprent.—  De  schilderij  van  Chattam  te  Dordrecht 
door  het  graauw  vernield.  —  2  pi.  zonder  naam,  (door  /.  Luyken,)  kl. 
br.    Afi,  Afzonderl.    afdrukken   uit  Oottfried,  Kronijk. 

BO  „Overtogt  uit  Engeland  en  intrede  te  Breda  der  Engelsche  Ambassadeurs, 
„in  7  platen."  —  De  Engelsche  Ambassadeurs  v.  Breda,  gaan  scheep 
te  ter  Heide  naar  Zeeland.  —  Beide  aldus  vermeld  in:  Schonwboig  der 
Nederl.  1759.  bl.  91  en  109. 

Ik  vermoed  dat  deze  platen  gedeelten  waren  van  de  groote  plaat,  N^.S284 
over  den  Vrede  van  Breda,  in  9  voorstellingen  verdeeld,  althans  heb  ik 
hierover  nooit  afzonderlijke  platen  gezien  of  ergens  elders  vermeld  gevonden 
en  betwijfel  zeer  of  ze  bestaan. 

81  (31  JulU«)  Sluiten  van  den  vrede  te  Breda  tnsschen  Engeland  en  Nederl. 
a  (Wagenaar,  XHI,  263—268.  HoU.  Mercurius.  1667.  bl.  96  en  volg.)  — Zeer 
fraage  afbeelding  in  10  afdeelingen  (A— I)  op  éón  blad.  In  het  midden  de 
grootste  afbeelding,  H,  nl.  van  de  zaal  met  de  afgevaardigden,  staande  rondom 
een  tafel  en  bezweerende  den  vrede  (de  voorstelling  zeer  gelijk  aan  die  van 
6.  Terburg  op  de  schilderij  van  den  vrede  te  Munster) ;  boven  de  algevaar- 
digden vertoont  zich  in  eene  lichte  wolk  het  beeld  des  vredes  met  palm- 
tak, enz.;  boven  dese  afbeeld,  (gemt.  H.)  een  3reg. opschrift:  «D'Eeuwige 
»ged enk-teekene  v.  de  Eng.  en  Nederl.  Oorlog  en  Vroede,  gesloten  tot 
„Breda,  31  Julij,  en  geratificeert  24  Aug.  1667."  —  Onder  deze  afbeel- 
ding  die  der  „Victori  en  Vrengde^Vuren ,  gehouden  7  Sept.,  ent."  té  Breda, 
get.  K. ;  links  en  regts  4  (dus  8)  kleinere  afbeeldingen  van  de  zeeslagen 
in  dezen  oorlog,  brand  v.  Londen,  togt  naar  Chattam  en  Publfeatie  v. 
de  vrede,  boven  elke  Ireg.  uitlegging,  gem^.  A — 6,  I.  —  Fraai  gegrav. 
plaat  zonder  eenigen  naam  (door  A,  Blootelingt)  Met  afitonderl.  uitvoe- 
rige uitlegging  van  alle  voorstellingen,  met  opschrift:  „Beowige  gedenek- 
steekenen  v.  d.  Eng.  en  Ned.  Oorlog  en  Vreede."  Amst:  lf«  DborUMi^, op 


386  Vrede  ie  Breda. 

den  Vygendam.    ittü.   in  4  kol.  De  gehMla  pi.  hg.  At^  dik.  wk 
legg.  63}  dm.,  br.  53  dm.  br.  fol.  Frmmife  pkuU  im mUmmaUmimtfim 
h  Dexelfde  beiohrgving,  Ut«re  dink»  ook  mei  adree  ▼.   Jf.  Hwrw'rf;  k 
hoewel   dese  verklaring   ook   in  Dnitaehe  lettert   gedmkt  b,  «•  ii' 
Ie  regel  v.  h.  opaekrifl  der  verkUring  in  Lntqnaeke  letten;  inktuf 
in   Dnittehe   ktnktert ;    bovendien    ontbreekt   in    d«Mn  druk  em  Ub 
verheel  over  den  oorlog,  dat  in  hei  vorig  Kz.,  TÖör  d«  «itieggingifent- 
Wfjl   de   plaat  bg   deie   verklaring  ontbreekt»  kan  ik  niet  Mggarfè 
ook  in  ieta  van  den  vorigen  dmk  afw\jkt. 
e  Afwnderlyke  afdmk  v.  de  groote  afbeelding  (het  benraeren  v.dJnk 
met   het   bovenschrift;   onderaan   rcgta  gemt.x   f*.      S49.  —  fieko«ti 
.Kort  en   Bondigh  Verheel  v.  d.  Oorlog."  UitgaTa  w.  M.   W.  Lmm. 
te  Amit.  1667.  —  Zie  eene  andere  nitgave  t.  daaa   pUet  iraerketelSa 
boek  n*.  2288. 

8288  Naauwkeorige  en  fraaie  kopg  der  voorgaande  plaat»  doeh  de  8  kkè 
afbeeldingen  iets  minder  hoog,  met  cursieve  opeehiiftaB  omder  denivtm 
met  een  doorloopend  opschrift  boven  de  geheele  plaat:  .Eeowige  gela^ 
«teek.  V.  de  Eng.  en  Nederl.  oorlog  en  vroede."  Zonder  naam  v.  gm 
Hierbg  deselfde  uitlegging  als  bg  2281  b,  doch  geheel  in  Latgaacheisllff 
met  adres  v.  F,  de  WU.  Hg.  37  dm.,  met  nitlegg.  55  da»,  hr.Si  ia 
br.  fol. 

8888  Zeer  veranderde  copiën  der  voorgaande  afbeeldingen  H  en  K,  hier  satf 
elkander  op  eene  plaat  vereenigd;  die  van  K  is  joiet  omgaheefd  caw 
verkort.  Boven  de  beide  voorstellingen  de  geopende  hemel  nut  èê  b 
gelscho  en  Hollandsche  Maagden  die  elkander  de  hand  reiken »  rsgti  fé 
sinnebeeldige  personen,  links  8  engelen  met  eea  bandelier  waarop:  A> 
una  triumpkii  innum,  potior.  Beide  afbeeldingen  ign  amaller,  doek  k» 
ger  dan  de  origineele .  Met  vele  letters  en  N*.  in  de  pi. ,  die  eeae  (Uv 
niet  aanwexige)  beschrijviDg  aanduiden.  Zonder  naam  Tan  grav.  Yai  osi- 
regts  gtvfi,  fol.  249.  —  Behoort  welligt  in  de  uitgave  ran  het  «Kort  a 
„Bondigh  Verhael  v.  d.  Oorlogh/'  in  1667  te  's  Hage  hg  Jacoè  Beajmk 
verschenen.  Hg.  28  dm,  br.  35  dra.  br.  fol.    Hoogst  geüUamm. 

2284  Hetzelfde  (nl.  het  bezweren  v.   den  vrede,  enz.)  in  9  afbeeldingen  genere 
c  A — I.  —  Eene  groote  in  het  midden,  2  zeer  breede,  onder-  en  boveattii 
en  6  breed  12®.  pi.,  8  ter  regter-  en  3  ter  linkerzgde,  te  samen  op  1  br.  feL 
blad,    met   2    reg.  opschrift   boven  de  middelste  afbeelding^  nl.  vaa  ktf 
sluiten   van  den  vrede:  «Vreedehandelingh  tot  Breda  op  den  81  Jnlx,ea^ 
ageratificeert  24  Aog.  1667"  en  daaronder  verklaring  der  pi.;  voofts 2 rcgdi 
uitlegging  onder  ieder  der  kleine  plaatjes.  De  groote  afbeelding  ii  fjéitd 
in    den    g^est    van   het   sluiten   van  den  vrede  te  Munster  door  IMvf', 
A  en  I  (de  onderste  en  bovenste  pi.)    stellen  de  aankomet  en  het  vertrek 
der   Engelsche    ambassadeurs    van  Breda  voor,  D  het  kanteel  Tan  Brtii, 
G ,  E— H  de  festiviteiten  bij  die  gelegenheid.  Fraai  ffeetsi  door  R.  dé  Hoofltu 
Met  adres  van  N,  Vistcker  (onderaan  im  de  afbeelding  I.)  br.  foL  Hg.4lk 
br.  54  dm. 
è  Dezelfde    pi.,  latere  doch  fraage  afdruk  met  adres  van  /.  OiUuM  te  Ae* 
sterdam  {circa  1760),  onder  de  afbeelding  I.;  zonder  adres  van  N.  Fiadir. 
e  Dezelfde   pi.;  proefdruk  vóór  alle  letter,  vóör  de  op-  en  ondersehriftes; 
doch    met    de    uitlegging    der    bovenste   afbeelding    en    den    naam  vii 
N,    FisteMer  in   keurig   handschrift ;   onder   dien   naam    van  i^,  Fimeiff 


167*  Sluiten  van  den  vrede  te  Breda.  837 

staat  geschreven:  «mijn  naam  met  een  klein  lettertje/' (waarsohgnlgk 7an 
de  hand  van  N.  Visscher  zei  ven.)  De  naam  y.  B,  de  Hooghe  is  onderaan 
in  de  groote  afbeelding  gegraveerd.  —  VnUk  Ex, 
t86  Hetzelfde,  geheel  in  denzelfden  geest,  doch  ten  eenemale  verschillend ;  in ^et 

a  midden  eene  groote  afbeelding  van  het  sluiten  des  vredes  (grooter  dan 
de  voorgaande),  daarboven  eene  breede  voorstelling  van  de  intrede  der 
Engelsche  ambassadeurs  (smaller  dan  de  voorgaande),  ter  regter-  en  linker- 
zijde 4  (dus  8)  kleinere  afbeeldingen  der  feesten  ^  ieder  met  2  reg.  Uoll. 
uitlegging.  Met  hetzelfde  Holl.  onderschrift  dat  op  de  vorige  pi.  boven- 
aan staat:  «Vreedehandeliugh ,  enz.,"  en  daaronder  1  reg.  cursgf  Engelsch 
opschrift  en  4  reg.  Eng.  uitlegging  der  afbeeldingen,  gemi. :  A'K«  Zon- 
der naam  v.  graveur,  doch  ontwijfelbaar  door  Bom,  de  Hooghe,  of  uitzgne 
school.  Hg.  39^,  br.  55  dm.  br.  fol.  —  Onder  het  Ex.  van  deze  pi.  in 
de  collectie  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rott.,  is  eene  breedvoerige  beschrg- 
ving  (hg.  20  dm.)  v.  d.  vredehandel  te  Breda  in  4  kol.  met  adres  ▼. 
N,  VUscher  te  Amst. 

b  Dezelfde  pi.,  latere  en  veel  slechtere  druk,  met  adres  van  /.  Ottent  te 
Amsterdam. 

88  Hetzelfde,  versmalde  en  slechte  kopij  der  groote  voorgaande  afbeelding; 
ter  weerszijde  3  (dus  6)  kleinere  plaatjes  van  de  verschillende  zeegevech* 
ten  in  dezen  oorlog  voorgevallen,  onderaan  4  pi.  naast  elkander  van  4e 
feesten  bij  den  vrede  en  van  het  verbranden  der  schepen  bg  Rochèster. 
Met  1  reg.  bovenschrift :  «D'eeuwige  gedenck-teeckenen  v.  de  Engelsche  en 
«Neederl.  Oorlogh  en  Vreede"  en  dezelfde  2  reg.  Holl.,  1  reg.  curs. 
Eng.  onderschrift  en  4  reg.  Eng.  uitlegging  der  afbeeldingen  A^K. 
Slechte  grav.  Zonder  naam  met  adres  v.  J,Cralinge,  br.  fol.  Hg.  40^  dm., 
hr.  50  dm.  Zeer  zeldzaam, 

89  (24   Aag.)   «Publicatie   v.    d.    Vrede   tusschen  Engelant   ende   de    Ver- 
a  „eenigde  Nederlanden."    —   Afdruk    van    de    ratificatie  v.  d.  vrede,  d. 

14/24  Aug.  te  Breda  gepubliceerd,  in  het  HoüandecA;  40  regels  met 
4  reg.  bovenschrift;  van  ond.  de  zegels  en  eigene  handteekeningen  der 
2  Eng.  ambassadeurs:  Th,  EoUie  en  H.  Coveniry  en  der  5  Holl.  afge- 
vaardigden Bipperda,  Bevemingk,  en  and.,  1  folio  blad  in  plano.  Hoogii 
zeldzaam,  —  Een  dergelgk  Exemplaar  met  onderteekeningen  en  zegels 
(welligt  ditzelfde  Ex.)  wordt  ook  vermeld  in  den:  «Schouwburg  der  Ne- 
derl.  Amst.  1759.  bl.  91." 

Wgl  ik  van  dit  stuk,  dat  mg  steeds  uniek  voorkwam,  nog  eens  op  de 
auctie  van  de  Bibliotheek  v.  Prof.  Tijdeman  een  dergelgk  Ex.  met  zegels 
en  onderteekeningen  heb  gezien,  dacht  ik  dat  zegels  en  cachetten  gefacsi- 
mileerd  of  met  een'  stempel  op  deze  hladen  gedrukt  waren,  doch  de 
verschillen  in  de  handteekeningen  en  de  plaatsing  der  zegels  doen  duide- 
Igk  zien  dat  ze  werkelijk  eigenhandig  geschreven  en  gezegeld  zgn. 
b  Hetzelfde,  in  het  EngeUch,  met  4  reg.  Eng.  bovenschrift:  «Publication 
«of  the  Peace  between  England  a.  the  United  Netherlands."—- Afdruk  v. 
de  ratificatie  in  h.  Engelsch,  43  regels  met  4  reg.  bovenschrift,  met 
dezelfde  2  en  5  zegels  en  eigenhand,  onderteekeningen.  1  folio  blad  in  plano. 
uiterst  zeldzaam, 

90  Zinneprent  op  den  Vrede.  —  «Vreedegezandt,  Bootschappende  de  Ratifi- 
«catie  der  Engelsche  en  Nederl.  Vreede,  uytgewisselt  te  Breda ,  24  Ooghst- 
«maendt  1667."  Boven  dit  6reg.  opschrift  eene  zinneprent;  op  den  voor- 

48 


888  Vereohillffluda  gebenrtenisMB.        ltC7j  S 


grond  de  Vrede  die  Hirt  geboiden  liotdt,  leglB  d«  Xufd  der  7  N 

op  eene  TettiogBiaar  ttmmnde,  links  Aikne  nit  «yae  gemagenii 
komende,   op   den   tchtergrond   Neptvniu  o?er  eene  soe  met  lekfa^i 
dende.   Van   ond.    een   nitfoerig  vert   im   S  kol.,    door  Q,  e.  Üij 
(den  iclulder).  Met   adree   van   Jf.   F.  IhtruUk   U    ^rrrttr 
De   pi.    tonder  naam   ?•    gra?enr.   gr.    fol.  kg.  2t  dB.,mcliak| 
dm.,  br.  41  dm.  ZeUUësm. 

StOl  Zinnebeeldt  op  het  Vrede?erbondt .  Hoi  godrmkt  vers.  Amt.H.  8mb 
br.  fol.  —  Zie  Catal.  Mnnnicki  ▼.  ClceiL  1860,  N«.  760. 

9S09  Oêteeieadê  afbeelding  ?.  een'  penning  dien  de  RegeriBg  vae  AbMi 
op  den  Vrede  te  Breda  heeft  laten  slaan ;  de  Bntaefacbe  Leciv  u 
een  kanon  tasschen  de  pooten,  en  omsehrift :  Sic  Jma  eoibni,  ifi 
Mmmmr  ei  ntuUu*  Fraaye  te^kenimg  in  O.  I.  inkt.  A%ebecli  ^  *' 
Loon,  II  bl.  554.  —  Hierbg  een  berigt  ▼«&  de  kaad  t.  d«  Fb 
ningknndige  A.  Schoenaker,  dat  dese  pennieg  eerst  d.  tl  JiQ  itf 
gereed  was  en  de  gonden  Exempl.  toen  aan  de  regerende  HH.  Kp 
meesters  en  Raden  ?.  Amsterdam  is  nitgedeeld  geworden. 

2S08  «Brnyloft-Trompet  b\j  gelegenheid  ▼.  h.  Hnwelgk  ▼•  Com.  Tranif.'- 
Oedmkte  Tenen  met  het  portret  ?an  Tromp  in  koatenede.  Amstnèn, 
e.  StiekUr.  br.  fol.  —  Zie:  Catol.  Mnnnieks  ▼.  Cleeff.  1860.  N*. TB. 

9804  (1668.)  .Victoriën  der  Nederl.  Geoct.  O.  (Sie!  niet:  O.  Ind^  Coüp.  • 
»het  Koninkr\jek  van  Macasser  door  den  Ed.  HeerC.  Speelman. '*0fsek3 
op  eene  label  boten  eene  afbeelding  k  ?ol  d'oisean  ▼.  k.  land  raa  Ikr 
casser,  met  de  voornaamste  gevechten  in  1666,  67  en  68  aldaar  gdsfoi 
Boven  in  de  plaat  links  het  portret  ?.  Speelman,  rcgta  dat  v.  Bi^ 
Palacea,  koning  der  Bougies,  daartasschen  de  afbeelding  ▼.  tgetedin. 
Onder  de  plaat  eene  korte  beschrgving  (in  4  kol.)  ▼..d.  oorlog ,  ■< 
8  reg.  opschrift,  een  6reg.  vers  van  Vondel,  een  ander  4r^.  ven  o 
opdrsgt  van  R,  dt  Jlooghe,  Fraai  gectst  door  R,  de  Hooghê.  br.  iii- 
Hg.  40,  met  verhaal  51  dm.,  br.  65  dm. 

2295  „Het  oordeel  Godts  over  de  werelt.  Van  J.  R(otheP)  1668.  — Aldsif» 
meld  in  den  Catalogas  mgner  aactie  v.  Historieprenten  (van  J.  H.  Aaokl 
te  Apeldoorn.)  Mei  1848.  bl.  7.  N».  103.  Waarschljnlyk  titel  Tan  een  pamkl. 

2296  (O  Oct.)  Eereprent  voor  Franc,  de  Moara,  Markgraaf  t.  Castel-Boèip 
by  gelegenheid  van  zyn  vertrek  als  Goav.  Gen.  der  Spaanache  Nedot 
ait  Antwerpen.  (Holl.  Merc.  1668.  bl.  163.)  —  de  Monra  stasak, 
gekroond  door  Pallas  en  Mercorias;  bovenaan  de  portretten  ▼.  Chr.  et 
Eman.  de  Moura.  Met  Lat.  in-  en  onderschrift  naar  B,  QmeBimm  dsor 
üT.    QuellimuM,  gr.  fol.  —  Zie  Catal.  Mnnnieks  ?.  Cleeff.   1860.    N*.  7Si 

2297  (1689.)  Profil  v.  Amsterdam  en  der  bolwerken  aan  de  landagde  ▼.  d.  Amitd, 
in  16C9  gemaakt.  Links  de  Utrechtsche,  regts  de  Mniderpoort;  boveaan 
links  het  onde  zegel  (een  koggeschip  zonder  roer),  regts  ket  wapen  der 
stad.  Met  24  reg.  gegraveerd  vers  op  de  uitbreiding  en  keerlgkkeid  der 
stad,  door  C,  F,  „Aan  't  schipnjck  Ykant  plagt,"  enz.  Fraa^a  graviR 
door  P.  Rodingh,   1669.   br.   fol.  Hg.  41,  br.  64  dm. 

2298  Gevecht  tasschen  de  Boeren  en  Soldaten  om  en  in  Bmsael,  ten  gevdgi 
van  den  moord  door  een  Spaansche  soldaat  op  een'  boer  gepleegd  (door 
/.  Luyken,)  br.  4<^.  Uit  Gottfricd,  Kronijk.  Van    acht.  onbedri^t. 

2299  Uitvoerige  afbeelding  van  de  voorzgdc  van  een,  en  de  achterzijde  van  eet 
ander  kanon,  grootste  soort,  elk  lang  12    R^nl.  voeten,  ket  eene  7990, 


M«  Kanon  van  Bennings.  889 

het  andere  8000  pond  zwaar,  met  talrijke  linnebeelden  Tenierd,  door  den 
gesehatgieter  Alb,  Benningt  te  Lubeck  in  1660  gegoten  en  aan  de  Sta- 
ten Gener .  der  Nederlanden  geschonken ,  tot  dank  roor  de  prompte  toI- 
doening  z\jner  leverantiën;  z^ode  deze  3  kanonnen  de  laattton  der  157 
stukken  geschat  die  alleen  te  Hamburg  en  Lnbeok  gedurende  den  afgo* 
loopen  oorlog  gegoten  zgn,  terwijl  er  vele  dnizenden  stokken  yan  allerlei 
grootte  óf  gekocht,  óf  in  18  fabrieken  te  gelgk  Tervaardigd  werden. 
(Door  die  gereede  betaling  was  ook  de  prgs  Yan  het  metaal  sooieer  ge* 
daatd,  dat  de  100  ponden  te  Amsterdam  slechts  66  gl .  19  at.  enlO^penn. 
kostten.)  — >  Deze  kanonnen  dragen  onderaan  den  naam  t.  Alh,  Bmuiingt 
te  Lubeck  1669,  daarboven  het  HoU.  wapenschild  met  den  leeuw,  en 
omschrift:  VigikUe  Deo  con/idéntes,  voorts  vele  zinnebeelden,  in  het  midden 
de  uitvoerige  afbeelding  van  een'  zeeslag;  hooger  de  namen  en  wapent 
van  Joh.  Eleman  en  O.  Hasselaer,  Directenren  van  het  kr^gswezen 
(rei  armament.  praefecti)  en  eindelgk  eenige  zinnebeelden  en  lofwerk.— 
Boven  de  afbeelding  der  kanonnen  een  groot  veld  met  zinnebeelden  van 
den  oorlog;  het  tioll.  wapenschild  waaromheen  Mart,  Bellona  en  Nep- 
tunus,  en  2  reg.  gegrav.  Lat.  inschrift.  Onder  de  plaat  een  6reg.  nit- 
Toerig  Lat.  gegrav.  verhaal  over  die  kanonnen,  waaruit  alle  bovenstaande 
b^zonderheden  genomen  z|jn.  —  üiimunUnde  tn  téér  gêldumê  grwnn,  naar 
de  teekening  van  Adr.  e.  de  Velde,  door  A.  Blootelingh,  1671.  br.  (bl. 
Hg.  69^  dm.,  br.  75  dm. 

Deze  kostbare  stukken  werden  steeds  te  Delft  bewaard,  en  z^n omstreeks 
1810  door  de  Franschen  naar  Parqs  weggevoerd,  en  na  1815  op  gezag 
van  deze  gegraveerde  plaat,  wel  als  bew^s  van  eigendom  tenig  geëischt, 
doch  ze  waren  reeds  in  1814  door  de  Geallieerden  mede  genomen;  é^n 
der  twee  stukken  prgkt  nu  te  Berl\jn,  het  andere  te  Weenen.  —  Zie 
eene  kleinere  afbeelding  dezer  kanonnen  en  mededeeling  dezer  laatste  bg- 
zonderheden,  in:  jP.  A,  F,  Delprai,  Geschied,  d.  Nederl.  Artillerie  in 
de  17e  eeuw.  Breda.  1861,  en  de  mededeeling  v.  d.  Heer  Cv.  Maanen, 
in  De  Navorscher  XVI.  1866.  blz.  202—304. 

In  den :  Sdiouwburg  d.  Nederl.  1759,  bl.  107,  zyn  deze  kanonnen  vermeld 
als  te  Delft   gegoten,  en  de  plaat  als  in  2  bladen  bestaande,  opgegeven. 

00  (1670.)  Spotprent  op  den  Paus,  met  bovenschrift :  Oorganeum  eaput .  Dezelfde 
plaat  als  beschreven  is  onder  N*.  440,  als  copie  eener  andere  plaat  van 
1580,  welk  jaar  in  het  bovenschrift  der  klok  hier  is  veranderd  in  1670, 
bij  gelegenheid  der  verkiezing  van  Clemens  X  in  dit  jaar.  Met  hetzelfde 
8reg.  vers,  en  daaronder:  »Na  de  Copge  gedrukt  tot  Romen.*'  Hg.  met 
vers  32  dm.,  br.  24  dm. 

01  (1670.  23  Sept.)  .Beschryving  der  nieuwlyks  uitgevonden  en  geoctrojeerde 
„Slaug-brand-Bpuiten  en  haare  wgze  van  Inrand-blossen ,  tegenwoordig  bin- 
«nen  Amsterdam  in  gebruik  zynde,  behelz.  w^ders  aanwijzing  van  'tver- 
^schil  tusschen  hare  uitwerking,  en  die  van  d*oude  Blns-gereedschappen 
»en  Spuiten,  zo  uil  de  werktuigen  zelve,  als  tot  de  blussing  der  Bran- 
dden, welke  binnen  deze  Stad,  onder  't  gebrnSk  van  beyde,  zijn  voerge- 
„ vallen.  Door  derzelver  loventenr  Jan  m«  der  Heide  en  lan  van  der 
«Heide   de   Jonge,    Generaal    Brandmeester   v.    Amsterdam,  l)   Amat.   J. 

1}  Het  bl^kt   uit  dezen  titel  in  verband  met  dien  van  K».  29  en  30 
(blz.  343),   dat    de   onde  jan  v.  d.  heidx  en  t\ja  bree4«r  mo.  v.  D* 


340  Van  der  Heide»  SlangbnuidspiiiteiL 

«RienwerUi. ,  Stadiclnikker  en  boekrerkooper  ia  de  BeoTMtrast ,  ia  1 
«lainboek.  1690.  foL  Titel,  Voorrede,  Prinl.  4  bLBeMÜurgTins. SOU. 
pi.    gen».    1^19,    (pi.  5  it  ongea*. ;  7   it    gen*.   6;  U  ia  go*.  U- 
waarran   7    met   Holl .    eo    Franaebe  onderachriften    en  gegrafeoi 
N*.    46,  t,  13,  14^,  16,  18,  19,  26,  geëtat)  door  den  nitrinds  én 
Deoendeii  achilder  /a»  r.  d»  Ueidê. 

Uetxelfde  werk,  2e  drak.  Gedrukt  Toor  de  Srfgwinnmea  faa  Jai 
der  Reide»,  (De  naam  Tan  ▼•  d.  Heide  ia  in  de  Ie  dmk  aoadvt:! 
dexen  en  op  N<>.  29  en  30  met  e.)  Amat.  1785.  Mek  25  platea,  ^' 
dezelfde  alt  de  vorige  en  6  kleinere,  halfrela  platen  er  bggereegL-^ 
tektt  it  een  woordelgke  nadruk  ?.  de  Torige  nitgnve,  Termetrdaéii 
1  bl.  Naberigi  en  1  bl.  Uitlegging  der  6  bevoegde  pi.;  da  19  ;tü 
ign  goed  genommerd. 

Ik  wentchte  dit  werk  op  den  datom  t.  IS  Jaa.  1673  (lie  pi.  7]« 
plaatten,  wgl  toen  deze  alang-braadtpniten  toot  liet  eent  met  ditaün» 
tende  gevolg  gewerkt  bebben,  Hat  tedert  geeneonde  epnitenmeergME 
zgn;  w^jl  de  betcbrgving  ecbter  verloren  aoodé  gnan  onder  al  ie  |a 
ten  van  bet  belangrgke  jaar  1673,  beb  ik  hel  hier  gepbatit,  vy 
de  brand  v.  25  Oct.  1670  hierin  op  pi.  6  afgebeeld  ia.  Ook  K 
V.  d.  Heide  op  bL  13  (onderaan)  dat  een  brand  die  den  25en Sefi.  iCïd 
nitbarttte  en  8  dagen  dnnrde,  waarbg  de  onde  brandapniten  nieti  litti^ 
ten,  bem  het  eertt  naar  een  beter  blntchmiddel  hadden  doen  omiMi. 
Dewgl  dit  Exemplaar  omoergetijkel^  it  wegena  volledigheid  enda4odpi 
teekenimgen,  16  proefdrnkken ,  i  kleinere  etten  en  de  46  bgplatfla,  w» 
van  vele  eéér  zeldzaam,  zgn  alle  platen  hier  uitvoerig  beaehrevea. 


Portret  v.  J.  v.  d.  Heide  (geb.  te  Oorkum.  1637.  ob.  te  Amat.  28  Sf. 
1712.)  aet,  24.  Kniestak  regtt,  zittende,  een  blad  papier  in  de  regtes 
een  passer  in  do  liukerband  houdende.  Teekening  in  O.  I.  inkt.  Zonk 
naam  (door  T,  E.  JeJgertma  f)  Hg.  19,  br.  16  dm.  fol.  —  Nooit  in  plaat  gebnsL 

Ie  pi.  Afbeelding   van    de    oude  en  nieuwe  Brandtpoiten.  fbl.    Hg.  36  dfti 
a  br.  24  dm. 

h  Dez.  plaat,  fraage  proef  dmk  vóór  alle  letter  en  vóór  de  letten  in  de  pbit 
c  Dezelfde    vooritelling.     Uitmuntende     teekening    met     de    pen    ea  n^ 

O.    I.    inkt   voor   de  voorgaande  plaat.  (Door  •/.  v.  der  Meida.)  Uit  kt 

Kabinet    Fento/k, 
2epL   Afbeelding    van   het   vertchil    der   voordeelen   der   oude   en   aievet 
a  brandspuiten,    vooral  wat   het  bereiken  der  brandende  gebonwea  bfticft' 

br.  fol.  Hg.  36,  br.  46  dm. 
b  Dezelfde  plaat,    latere  afdruk  uit  de  2«   uitg.,  met  1  reg.    bofenicknlt: 

I, Afbeelding   v.    *t  vertcbir*  enz.,   wat    in  de  voorstelling  g^raveerd  iii 

die  daardoor  minder  boog  it. 
8e  pi.  a  (IGtfU.  7  JnliJ.)  Brand  van  het  Oude  Stadhuis,  br.  fol.  Hg.  86,  br.  46  ds* 
b  Dez.  pi.,  latere  afdruk  uit  de  2«  uitgave,  met  1  reg.  enra.  borenachrift: 

•Afbeelding  v.  d.  Brandt,"  enz.  wat  in  de  voorstelling  gegraveerd  it,  die 

daardoor  een  duim  korter  it. 


HiiDE,   de   uitvindere    dezer  tpuiten   waren,   en   de  jonge  T.  D.  hum 
daaraan  geen  deel  had. 


Van  der  Heide,  Slangbrandspoiteit  S41 

e  Dezelfde    plaat,   firaage  proefdruk   tóór   alle    letter   en   TÓdr  de  letten 

op  de  pi.  ^ 

4«pl.  (I(US6.  5  Dec.)  Brand  op  de  Oude  Schans,  fol.    Hg.  86,  br.  SS  dm. 
b  Dezelfde   voorttelling,    veel   kleiner  en  fraai  geëtst  door  (t/.  v.  d.  Heide») 

Zonder  eenigen  naam*  kl.  4^.  üg.  20^,  br.  15  dm.  VUerti  Meldsaam, 
6epl.  a  (1669.  20  Dec«)  Brand  op  de  Lauriergracht.   Hg.  36,  br.  83  dm. 

In  den  len  dmk  ongen^. 
b  Dezelfde  pi.  fraa^'e  proefdruk  vóór  alle  letter.  Met  aanduidingen  foor  den 

grar.  op  de  plaat. 
e  Dezelfde   voorstelling,   veel   kleiner   en  fraai   gegraveerd.  Zonder  eenigen 

naam.  Bovenaan  links   een   opengebleven  vak  voor  een  insehrift.  kl.  4*. 

Hg.  19,  br.   13  dm.  Znd.  nm.  v.  grav.,  door?   Uüertt  ulds, 
6e  pi.   (1670.   23    Oct.)    Brand  van  6  hoizen  op  het  Nienwe  Eiland,  (door 

J.  p.  d.  Heide.)  fol.  Hg.  35,  br.  23  dm. 
7e pi.    (1075.    12   Jan.)   Brand   in   de   Admiraliteits   lijnbanen,    br.    fol. 

Hg.    33.    br.   43   dm.   In   den  len  dmk  gen<>.  6.  (dns  in   die   nitgave 

twee  platen  N<>.  6.) 
8e  pi.    a  (1679.    27  Juiy.)    Brand  op  de  Elandsgracht,  br.  (bl.  Sg.  32, 

br.  42  dm. 
b  Deselfde  pi.,  uitmuntende  proefdruk  vóór  alle  letter,  vóór  vele  verande- 
ringen en  hartseeringen . 
9e  pi.    (1680.    4  JunUO    Brand    van   8    1^'nbanen.    br.    fol.    Hg.  86, 
a  br.  33  dm. 

b  Dez.  pi.,  firaage  proefdruk  yóót  vele  hartseeringen  en  vóór  alle  etter. 
10e  pi.  Raïoe   der   3   Ignbanen,   den   4den  Jun\j    1680   verbrand,  br.  fol. 
a  Hg.  24,  br.  34  dm. 

b  Dez.  pi.,  fraage  proefdruk  vóór  alle  letter  en  vele  hartseeringen. 
c  Dez.  voorstelling,  uitmuntende  ieekening  voor  de  plaat;  (door  /.mM  der 

Heide,)  Uit  het  Kabinet  Verttolk. 
11e  pi.  (1682.  2  Jan.)  Brand  van  2  huizen  in  de  Nieuwstraat, 2  Jan .  1688. 

a  fol.  Hg.  81.  br.  17  dm. 
12e  pi.    (1682.  18  April.)  Ruïne  van  de  verbrandde  Zeeperg.  fol.  Hg.  88, 
a  br.   19  dm. 

b  Dez.   pi.  proefdruk  vóór  de  letters  in  het  onderdeel  der  pi. 
c  Dez.  pi.  proefdruk  vóór  alle  letter. 
13e  pi.    (1682.    25   Dec)    Brand  in  de  Ooudsbloemsstraat.  (Door  /.  v.  d. 
a  Heide,)  kl.  fol.  Hg.  80,  br.  22  dm. 
b  Dez.  pi.,  coiUreȎpreuve , 
14e  pi .  a  (1683.  .26  April.)  Brand  op  de  Heerengraoht  bg  de  Hartenstraat,  fol. 

Hg.   34,  br.  23  dm.  In  den  Ie  druk  gen*.:  13,  zoodat  n<>.  14  ontbreekt. 
b  Dez.  pi.,  fraage  proefdruk  vóór  alle  letter. 
c  Dezelfde    voorstelling,   veel  verkleind.    (Door  /.  v,  d.  Heide)  gr.  4*. 

Hg.  21,   br.   14  dm.   üUertt  mMmuuu, 
15e  pi.  (1683.    17   Dee.)   Brand    v.    eene  terpentgnolie-bnnderg .  kl.  fol. 

Hg.  25,  br.  21  dm. 
16e  pi.  (1684. 12  Jan.)  Brand  op  de  Leidschegracht.  (Door/.  9.  d.  Heide.) 

Hg.  85,  br.  25  dm. 
l7e  pi.  Ruïne  van  het  voorgaande  verbrandde  huis.  1684.  18  Jan.  fol.  Hg.  86, 
a  br.  25  dm. 
b  Dez.  pi.,  eontre-épreuve , 


t49  Vftn  dor  Heid»,  8laBghgMidg|mïiML 


e  Dw.    pL,  proêfénUc  vóór  de  letter,  doek  met  den  Bsaa  X  JMvv 

g^nTeor  op  den  steen  onderaan  linkt. 
d  Dez.  pi.,  met  denselfden  naafli  t.    MwUér,  doch  vddr  de  ]edkr«« 
toawen,  die  op  de  afdrukken  a,  è,  e  voorkomen  en  kiCT  met  iMlfaji 
s^n  aaagegeren.  ümiêk, 
€  Bei.    Toontelling,  fraa^  ttêkimmf   in  O.   I.  inkt  voor  de  veotfni 
pi.,  doch  londer   de   menichen  op  bmg  en  stmnl,   die  ^  de  pbiCw 
komen.  (Door  «7.  e.  d.  Htidê,)  Uit  het  Kabinet   Vertiolk. 
18«  pi.  (I6B4.  20JilQ.)  Brand  in  de  Bloeditraat.  (Door  J.  ».i<.12M.)k 

Hg.  S6.  br.  %%  dm. 
lOt  pi.    (1000.    14  Hel.)   Brand  van  een  aehip.     (Door  «T.  e.  ê.  Bék 
a  br.  fol.  Hg.  88.  br.  Si    dm. 

h  Dei.  pi.,  eenigzint  verkleind,  metHoll.  opachr.  br.  4*.  Hg.  19, br. 29 ia 
SmppUmentpUUgn  der  ^  uitgave  van  i73S. 
M«  pi.  a  (1689.  15  April.)  Brand  op  Vlooqenboig.  foL   Hg.  Si,  br.  ttb. 

I  Dei.  pi.,  proêfdnJt  vóór  de  letter. 
21«  pi.   (1609.    5   Hel.)   Brand   van   eenen  oHemoIen  kg  Wormer.  br.  U. 
a  Hg.  19.  br.  23  dm. 
h  Dei.  pi.,  proefdruk  vöór  de  letter. 
Van  deien  brand  vermeldt  de  Schoawbnrg  d.  Noderl.  €789.  U.  159.  w 
afbeelding  güM  door  X.  Sekenu, 
8S«  pi.   Het  Sladhaia  (Paleis)  te   Amsterdam  vin  aekteren,  met  de  procm 
a  in   1672   en    78    door   de    v.  d.  Heyden's  met  de  bmndiput  gun—. 

kl.  fol.  Hg.  25,  br.  12  dm. 
h  Dei.  pi.,  proefdruk  vöör  alle  letter. 

e  Des.    pi.,   met  een  berigt  over  die  proeven,  a£wndorlgk  gegrav.  op  m 
plaa^e  boven  de  afbeelding. 
88t  pi.  Het  binnenplein  van  de    Benrs  te  Amsterdam,  met  de  proeven  'pat 
a  Igks  aldaar  met  de  spuiten  genomen,  kl.  fol.  Hg.  t5,  br.    18  dm. 
h  Des.  pl.f  proefdruk  vó^  de  letter. 

c  Des.  pi.,  met  berigt,  op  een  afzonderlgk  plaatje  boven  do  nfbeddisf. 
24«  pi.  De  Westertoren  te  Amsterdam  en  proeven  daarop  genomen,  ki.  U. 
a  Hg.  25^,  br.   12  dm. 
b  Des.  pi.,  proefdruk  vóór  alle  letter. 

e  Dei.  pi.,  met  gegrav.  berigt  op  een  afxond.  plaatje^  boven  de  af beeldisg. 
S6e  pi.  De  toren  van  Onse  Lieve  Vrouwe  Kerk  te  Antwerpen,  en  de  proeres 
daarop  met  de  brandspuiten  genomen,  fol.  Hg.  81,  br.  18  dm. 


BIJPKENTEN. 

26  Ruïne  van  een  uitgebrand  huis  op  den  hoek  eener  grmcbt.  Eenigiins  g^ 
Igkende  op  pU  17,  doch  eene  andere  voorstelling  die  niet  in  het  wok 
van  V.  d.  Heide  gevonden  wordt.  Fraai  gegraveerd  (door  /.  w^d,  Meidé^t 
gelgk  de  verkleinde  platen  van  N<>.  4  en  U.  —  Deie  Spiaten  en  N«.  Sr  sqs 
fraai  uitgevoerd;  se  sgn  alle  londer  op-  of  onderaehrift,  en  ket  ia  mq  onbc* 
kend  waartoe  ie  behooren.  Ik  heb  ie  nooit  anders  dan  b\)  bsq  «uigetrafti; 
op  een  deser  platen  is  reeds  door  eene  secr  oude  hand  geschreven :  £s^rs, 
Ar^m  roÊtr.  —  Op  eene  auctie  in  1867  Dec.  b^  O.  D.  Bom  te  Amstsr 
dam,  s\jn  de  koperen  platen  deier  4  afbeeldingen  en  van  een  pnnr  der 
volgende  bgprenten  verkocht,  b\j  de  kantoorboeken  en  verdere  bwckddcn 


7t.  Van  der  Heide,  SlangbrandspiuteiL  848 

der  firma:  Erven  Arend  Aimenum,  tot  nu  onltngi  lerenmeieri  der  ttadft- 
brandspaiten,  en  io  dezen  opvolgers  der  van  der  Heidens. 

27  Verschillende  studiën  van  7  manspersonen,  werkende  aan  de  luraodspnit, 
op  de  platen  van  hot  boek  van  r.  d.  Heyden  of  op  de  volgende  bgpren» 
ten  verkleind  voorkomende.  Fraai  met  potlood  geteekond.  Zonder  naam 
(door  «/.  van  der  Beiden.)  1  bl.  br.  fol.  Hg.  19,  br.  SO  dm.  Uit  de  col- 
lectie F.  de  Kat. 

28  „Afbeelding  v.  h.  gebrayck  der  op  nienw  gepractiseerde  honte  Brandspuy- 
«ten  met  koper  binnewerck,  seer  dienstigh...  om  met  weynigh  volek  en 
«moeyten  Brand  te  blussen,  enz.  —  Representation  de  Tnsage  des  Eseli»* 
«soires  k  feu,'*  etc.  —  Afbeelding  in  4  afdeelingen  (2  naast,  9  boven 
elkander)  a.  van  een  schip,  b,  van  2  brandspuiten,  c.  v.  eene  kerk  in  brand, 
d.  V.  een  molen  in  brand.  —  Zeer  fraai  geëtst  éoor  M.Cowums,  1667.  br.  fol. 
Onder  deze  pi.  bovenstaand  opschrift  met  de  uitlegging  in  het  HolUndseh 
en  Franscb  en  lager  een  vers:  „Op  het  Konststuck  der  brandspnyten ," 
in  4  kol.:  „Geen  straffer  strgdt  en  twist,"  enz.  gr.  fol.  De  pi.  hg.iSdm., 
met  uitlegg.  70  dm.,  br.  53  dm.  ViterH  zeldzaam»  Ik  heb  van  deie  plaat 
slechts  nog  éénmaal  een  Exempl.  aangetroffen. 

Deze  plaat  werd  gemaakt  om  eene  nieuwe  soort  brandspuiten  aan  te  beve- 
len, welke  voor  de  Gecommitteerde  der  Staten  Gener.  voor  het  verkregen 
van  een  Octrooi  geprobeerd  is,  doch  geen  gevolg  scheut  gehad  te  hebben. 
De  plaat  was  te  bekomen  bij  Jac,  Qnaci  postmeester  te  Rotterdam,  b^ 
M.  Coman»  te  Amsterdam,  op  de  hoek  van  de  Bloemstraat,  in  de  Gouden 
Zon  en  bg  OiUet  Comane,  op  het  Droogbak  te  Amsterdam. 
Dit   was    een    voorlooper  van  de  spuiten  van  v.  d.  Heide. 

29  „Bericht,  wegene  de  nieuw-geïnventeerde  en  geoctroy eerde  Slangbrandspni- 
„ten,  uitgevonden  door  Jan  en  Nic  van  der  Heiden.  Amst.  gedrukt  voor 
„de  autheurs  bg  Jan  Rienwertsz.  Boekverkooper  en  Ordin.  drukker  der 
„stad".  1677.  Titel,  Plaat  en  bl.  3—14.  fol.  Van  de  hoogele  zeldzaamheid. 
De  plaat  is  die  welke  hierna  volgt.  Dit  boek  behelst  voomamelgk  eene 
vergelijking  der  kosten  van  de  oude  en  nieuwe  brandspuiten. 

30  „Afbeeldinghe   van   de  nieu  .geïnveuteerde   en   geootroyeerde  ^langbrand- 
a  „spnyten,   vertoon,  desz.  figuur  en  manier  van  gebruick.  Nieuwelyek  uyt- 

„gevonden  bg  Jan  van  der  Heyde,  inventenr  en  opzichter  van  de  stadts- 
„lantaarens  tot  Amsterdam  en  Nic.  van  der  Heyde,  gener.  opsiender  der 
„schutsluyzen  en  wateren  derz.  stede  en  geadmitt.  landtmeeter."  Op- 
schrift boven  in  eene  plaat,  Vaarop  een  plein  met  een  groot  gebouw  in 
brand,  (het  ZeeregtP  aan  de  Buitenkant)  en  eene  kerk  (Ondesgds K^^l P) 
en  toren  (Montalbaans P  —  doch  dan  verkeerd  geteekend)  is  erebeeld, 
welke  brand  men  bezig  is  met  slangbrandspniten  te  blnsschen.  Daaronder 
uitlegging  der  letters  A — M  en  ter  weerszijden  2  (dus  4)  kleine  afbeeldingen. 
Naar  Jan  van  der  Heyde,  door  Stoopendaal,  —  Daaronder  in  2  kol.  de 
beschrg vingen  van:  „De  nieuw  geïnvent.  slangbrandspniten"  en  2  Holl. 
verzen  van  J.  v.  Petersom  en  A.  Leeuw.  „Aan  de  konstrgke  Gebroeders 
„Joannes  en  Nic.  v.  d.  Heiden."  Jan  v.  d.  Heiden  (#»«) geeft  daarin  tgne 
woonplaats  op:  te  Haarlem  op  de  Reguliersgracht;  Nic.  v.  d.  Heyde  in 
de  Nieuwe  Teertuinen,  in  de  Roode  Galei  te  Amst.  gr.  fel.  Hg.  36, met 
beschr.   58  dm.,  br.   45  dm. 

De  beschrgving  is  niet,  en  behoort  ook  niet  onder  het  £x.  in  lut  boek 
in  J677  uitgegeven.  Ie  Staat. 


S44  Van  der  Heide,  Slaagbnuidspiiiten.  M 

i  Daselfde  pl«,  ifdrnk  op  perimmeni,  wmém  heêékt^rmg,  eo  wmnmk 
onderste  afbeeldingen  taju  afgemeden. 

e  Deselfde  pi.,  leer  Teranderd;  op  den  Toorgrond  regta  eeno  opaepi 
waaruit  eene  brandspoit  water  pompt;  in  het  midden  weri^ea  aan  de  ai^ 
en  verder  op  Tele  menechen,  die  niet  op  de  Torigeiga,  ens.  Defna 
bg  spait  A,  B,  C,  E.  F  f^n  geëtst  door  t.  J^.  9.  d.  Etiéth 
een  bggeToegd  Fransch  opschrift:  i,Destein  dea  pompea  k  bejux"! 
ea  Fransehe  gegrav.  uitlegging  der  lettert  A — M.  ToortBBCtiiie 
betohrgmg  der  brandspuiten,  in  het  Holl.  en  F^nnaeh  in  4  kol. 
elkander,  zonder  Tenen.  2e  Staat. 

d  Dezelfde  pL,  veranderd  en  opgesneden,  met  Holl.  en  Frana^  opsdnSi 
uitlegging;   andere   en   latere   drok;    de  8e  kolom  heeft  hier 
regel;  de  vorige  pi.  t  regels. 

Van  deie  plaat  heb  ik  nog  een'  lateren  enslechteren  dmkgeiieB,  keskt 
aan  het  begin  der  uitle^ng,  die  daar  in  7  regela  doorliep,  a  kk 
slechts  6  regels  inneemt. 

0  Dezelfde  pi.;  veranderde  fraage  afdruk,  doch  wSór  de  betehrqviig 

81  «Afbeelding    der   Geoetroj.    Slangbrandspniten .    Nieawelgk  ujtgeiwfa 
«  „door  Jan  0.    d.  Heide  en  Jam  r.  d.  Heide,  de  Jon^t  geaenale  Bmi* 

^meester  ▼.  Amsterdam.*'  Gegrav.  6  reg.  Holl.  en  Fraofeh  ondsncfai 
eener  afbeelding  van  een  groot  plein,  waarop  linka  eene  keik;  dssiuit 
een  huis  (met  St.  Joris  eo  den  draak  boven  op  den  gevel)  ia  bnï 
voorts  tal  van  brandspuiten  om  te  blnsschen.  Door  J,  Mulder.  -*  Oiè» 
aan  dezelfde  gedrukte  beschrgving  in  het  Holl.  en  Franaeh,  alssfit 
voorg.  plaat.  gr.  fol.  Hg.  32,  met  beschr.  57,  br.   48  dm. 

b  Dezelfde  pl^^t,  met  breede  randen  en  afzonderlgke  beschrgving.  lito 
druk  van  beide ;  de  beschrgving  heeft  hier  in  de  laatate  kolom  sur  4 
letters,  in  de  vorige  eene  heele  regel. 

e  Dezelfde  plaat,  fraaije  proefdruk  YÓót  alle  letter  en  w66r  het  Hou.  Q 
Fr.  gegraveerde  onderschrift. 

82  .Afbeelding  v.  deu  Dam,  h.  Stadhuis,  de  Nieuwe  Kerek,  de  Waag  et k 
„Oude-Kerckstoorrn  v.  Amsterdam,"  met  het  beproeven  der  Brandspwtn,  I 
door  J.  V.  d.  Heyde  en  Jan  v.  d.  Heyde  de  jonge,  Gener.  Brandflteeiten  I 
V*  Amst.  Fraaije  afbeelding  v.  d.  Pam,  waarboven  in  het  midden,  een 
kerk  en  een  schip  in  brand ,  ter  weerszgde  de  beide  igden  van  een  bftii- 
penning.  Met  5  reg.  gegrav.  onderschrift.  Naar  /.  v,  d,  Heidem,  kn 
J,  vam  Vianen,  br.  fol.  Hg.  53,  br.  67  dm.  Zeldzaam, 

88  «View  of  the  Stadhouse  and  the  Engioes  for  extinguishing  fire  at  AlBltE^ 

«dam."  —  Gezigt    van    deu    Dam    langs   het   Damrak   en   de   haiiet  te 

Warmoesstraat.  Naar  P.  van  Ryne»  Londen.  April.  175i.  br.  fol.  Hg.  ^ 

br.  40  dm. 

84  «Afbeelding  der  klgne  Geoetroj.   Slang-  Brand-  en   Tuinapoitjea....  ttf 

a  «bewaring  v.  landhuizen."     Uitgevonden  en  te  bekomen  bg  .J.  v.  d.  E 

en   J.   V.  d.  H.  de  Jonge"  enz.  —  Afbeelding    van  een  in    brand  stut' 

buitenverblgf  waarvan  de  vlam  geblnscht  wordt;  bovenaan  2  vakken,  eft 

met   een    opgeborgen    brandspuit.     Met   gegrav.   Holl.  en  Franaeh  ottde^ 

schrift ,  waaronder :   «Berigt  en  Instructie"  in  2  kol.  Geëtat»  zonder  naae 

(door  /.  V,  d,  Heyde),  fol.  Hg.  23  dm.  met  Berigt  29  dm.,  br.  26  dm. 

b  Dezelfde  plaat,  met  het  Berigt  in  het  Fransch:  «Avis  et  inatmetion ,"  etc 

e  Dezelfde  plaat;  met  verandering  gem.  G.    aan  de  spuit  links.  Teel  laten 


I 


M7tt  y.  d.  Heide,  Slaagbrandspoiton.  845 

en  slechtere  drnk  met:  «Berigf  te  kennen  aan  den  laatsten  regel  2e  kol. 
die  hier  begint:  heeflt  in  de  vorigt:  te  tekiJkken» 

if  JLfisonderlijke,  doch  il  echte  afdrok  der  Tcranderde  plaat. 

86  «The  new  sacking  worme  Engine,  For  the  speedjr  and  eaay  qnenching 
«firet  and  draining  Ponda.  Approved  gracioasly  bjr  their  Mijesties,  who 
„have  granted  Letters  patent  for  the  sole  nse  making  and  rending  to 
j^Joh»  Lofiing  of  London,  merchant.  —  Machina  noTa  exnctorla  vermi  for- 
»mit  Flammis  restingnendis  aptisaima."  etc.  —  Afbeelding  van  een  groot 
paleii  en  eene  groote  znil ,  waarop  de  werking  der  brandspuiten  geprobeerd 
wordt,  met  bovenstaande  opschriften;  ran  ond.  Engelscho  en  Latijjnache 
uitlegging  der  letters  A— 6.  —  Met  afzonderlgke  nitvoerige  besehrgving 
in  beide  talen  en  9  paragraphen  in  2  kol.  gedrnkt.  Met  adres  t.  d. 
uitvinder  in  Qneenstreet  te  London  of  zgn  agent  W,  OriJUk  in  Charing 
Cross.  —  Zeer  fraai  gegrav.  naar  ffaiteveldi,  door  /.  Kip  fonder  eenigen 
datum  (omstreeks  1690  of  1700P)  gr.  fol.  Hg.  iO  dm.,  met  beschr.  61  dm. 
br.,  47  dm.  üitertt  zeldzaam  en  zeer  frdau 

Ik  vermoed  dat  dit  eene  navofging  geweest  is  van  v.  d.  Hdde't  Brand- 
spuiten, onder  de  regering  van  Willem  en  Maria  (want  er  staat:  their  Mig.) 
te  Londen  opgekomen ,  en  waartegen  de  verklaring  (N*.  47)  gerigt  sal  xgn. 
86  Afbeelding  van  eene  brandspuit  met  toebehooren ,  gelgk  die  ten  allen  tgde 

a  gereed  moet  staan;  met  bovenschrift:  «Bericht  rakende  't  gebmyek  der 
»Slang-Brand-spuiten /'  en  ouder  de  pi.  uitlegging  der  fig.  (3 — Q.  Naast 
de  plaat:  «Instructie  v.  't  gebrnyck." ent.  Haarlem ,  Marger.  vanBaacken, 
Stadtdrukster  op  de  markt  in  de  Bljre  druk.  1692.  br.  fol.  De  pL  hg. 
14,  br.  20  dm.,  met  Bericht  en  Instructie.  Hg.  35,  br.  41  dm. 

b  Dezelfde  plaat,  met  hetz.  «Berigt"  en  «Instructie."  Met  adres  van S. van 
der  Heyden. 

c  Dezelfde  plaat,  afzonderlijke  druk,  zonder  Berigt  en  Instr. 

d  Hetzelfde  Berichi  en  Inttructie*    Afzonderlijke  drnk.  6  bladz.  kl.  4^. 
37  Andere  afbeelding  van  eene  brandspuit  gelgk    die    ten  allen  t\jde  gereed 
moet  staan,  waarboven:  «Ordre  op 't  gebruyck"  en  waarnaast:  «Instructie," 
enz.  Amst.  bg  J.  Rieuwertsz.  1684.  br.  fol. 

88  Eenigzins  andere   afbeelding-  van  de  Brandspuit  gelgk  die  ten  allen  tgde 
a  gereed  moet  staan,  doch  nu  op  wielen.    Met  «Berigt"  en  «Instructie''. 

Met  adres  v.  Jan  en  Samuel  v.  der  Heyden.  br.  foL 
•   b  Dezelfde  plaat,  met  Berigt  en  Instr.  en  adres  v.  Erve  Arend  Almennm, 

Gener.  Brandmeester  v.  Amsterdam,  br.  fol. 
e  Dezelfde  pi.,  eenigzins  veranderd,  met  Berigt  en  Instr.  en  adres  W.  en 

Arend  Almenum,  Gener.  Brandmeesters  v.  Amsterdam. 
d  Dezelfde  veranderde  pi,,  a&onderlgke  afgesleten  afdruk,  br.  4^. 

89  Proefdrukken  van  eene  kleine  plaat  van  ééne  brandspuit  ep  van  6  brand- 
spuiten op  wielen,  allen  eenigzins  verschillend  van  elkander  en  van  de 
vorige  afbeeldingen,  kl.  br.  4fi,  Hg.  18,  br.  20  dm.  en  kleiner»  Alle  zon- 
der naam  op  de  pi. 

40  Eene  brandspuit  en  een  slangpomp  op  wielen,  naast  elkander,  mét  bo- 
venschr.:  «Berigt  raakende"  enz.,  van  ond.  uitlegging;  regts  de  Instructie, 

met  adres  v.  de  Erve  Arend  Almenum,  en  een  bggelegd  «Berigt" over 

den  Slangpomp,  met  adres  v.  A.  K.  Vermunt,  firma  Erve  Ar.  Almenum. 
{circa  1830?) 

41  «Berigt  Rakende  't  Gebruik  der  dubbelde  zaygpompen."  8reg.  opschrift  bo- 

44 


846  T.  cL  Hflida,  SkagbnuKtapiiiteii.  in^ll 

«  Ten  de  afbeelding  ?tn  eene  nugpomp ,  met  uitlegging  ia  8  koL  Xetièn 
Wed.  P.  en  W.  Almennm.  foL  De  pi.  hg.  It,  met  bceckr.  16  dm..  k.Kè 

b  De  helffc  dier  saigpomp.  Frma^  têêtêuimg  in  O.  L  inkt.  br.  4*.  %  £ 
br.  16  dm. 

42  .lottructie   rakende  't  Onderkond  en  Conaenr.   der    8lnagbiMihpJi'| 
a  1  bl.  foL  Met  adres  ?.  J.  ▼.  d.  Hejde  en  J.  ▼•  d.  Hejde  Jnnr. 
è  Hetzelfde  met  adres  ▼.  J.  en  S.  ▼.  d.  fleyde. 

43  «Instrnctie  rakende  't  Onderhoud  d.  SI.  fir.  Spniteii  op  Sdatpa 
naast:  »Instnietie."  Met  adres  Srre  Ar.  Aimenam.   1  bL  br.  feL 

44  «Instrutien  nopens  h.  onderhoud  der  kleine  Slaagbnad-  of  Tmin^iiteai"llL| 
«  fol.  Met  adres  ▼.  J.  en  S.  v.  d.  Heyde.  4®. 
è  Hetselfde,  met  adres  ▼.  Erre  Arend  Almennm.  kl.  toL 
c  Hetselfde,  met  adres  y*  W.  en  A.  Almennm.  kl.  lol. 

Ab  «Initrnctie  ?an  't  gebruyck  der  Brand- Water-Baeken."  waarbo«na  étA 
ding  der  bakken,  en  waamaut:  «Instnetie  roor  de  Dieuan*"  sn.  Ai«| 
J.  ▼.  Ravestejn,  1673.  br.  fol. 

46  «Prgs  der  geoctroj.  Brandspuiten.  Met  adrea  Tan  J.  t.  d.  Hijèsnlj 
«  T.  d .  H.  Jr.,  in  de  Koestraat  kL  8*. 

In  de  Koestraat  (Noordt^de)  b^j  do  Nieuwmarkt  te  Anuterdnm  is  tol  Uil  1 

het  kantoor  geble?en  der  opvolgers  Tan  t.  d.  Heiden,  al.  de Tffsehfflai | 

leden  Tan  de  familie  Almennm. 
i  Hetselfde,  eenigzins  Teranderd»  met. andere  preien,  en  ediet  t.  SLT.i| 

Heyde,  in  de  Koestraat,  kl.  8*. 
c  Hetxelfdo,  Tcranderd,  met  andere  preien,  bg  de  Irre  Arend 

40.  UoMtUcAri/t. 

47  Verklaringen  in  1689   en    1697   Toor   Burgemeestera    en 
Amsterdam  afgelegd  door  «Heeren  Raben  en  Jae.  t.  d.  Hellingk"  (bq  iM 
woorde  in   plaats   v.  eed,   das  Doopsgesinden),  dei  het  opzuigen  nski 
water  door  de  Slangbrandspuiten ,  geene  nienwe  of  latere  inTentïe  m » 
deren  is,  maar  te  gelijk  met  de  geheele  uitvinding  der  slangen  door  de  Tuie 
Heyden's  is  gemaakt;  met  verdere  verdediging  hunner  inventie.  — DeMW* 
klaringen  in  4  kol.  naast  elkander  met  ruimte  bovenaan  in  de  beidseü- 
delste  kol.,  (gelgk  op  de  platen  80  en  81),  behoort  wesüraekgnlqk  mk 
eene  afbeelding  der  brandspuiten,  het  begin  sehgnt  kier  eckter  teoa^ 
ken,    want   de   eerste  woordeu   zjjn:   «Dat  sulx   allea   reeds   in  dis  tqi 
«zoodanig  gepasseert   is"  enz.   Het  schgnt  mg  toe  dat  dit  gerigt  is  H^ 
de   inventie  van  Lofiing  te  London  (zie  pi.  85)  die  ie  Ten  ▼.  d.  Hqfk 
zal  overgenomen  hebben   en   later  het  origineel  voor  navolging  vaa  bi 
zgne   zal    verklaard    hebben.  —  Het   Naberigt   in   den  2en  druk  tu  ^ 
folioboek    der    v.    d.    Heydens  spreekt  ook  van  dergelgke  beweriBgea.* 
VUertt  zeldzaam  stuk  wat  ik  nooit  elders  ontmoet  heb. 

48  Beschrgving  van  eene  brandspuit,  genaamd  i9ra»d!ibuHy.  oitgeTondea  dar 
Kocnraat  Koenraatsz.,  Mr.  Tinnegieter  ia  Haarlem.  7  b).  kl.  4*.  Bmi- 
tchrift  V.  1650  of  daaromtrent. 

49  De  kantoorboeken  der  firma  Almenum  later  Vermunt ^  oTer  de  Bnad^ 
een  van  1750  tot  1840,  waarbg  zeer  vele  Requesten  en  Verklaring 
over  de  verdiensten  der  oude  inventie  tegenover  de  nienwe  spniteas  doe 
J.  II.  Onder  de  Wijngaart  Canzius  te  Delft  omstreeks  1806  ailgef» 
deu  —  en  vele  andere  papieren. 


iiSfl  ZiBBeprenten  ter  eere  Tan  Willem  IH  847 

2802  (1671.  Dee.)  Den  HolUndsehen  Verre-kyker.  -—  Zinnepreot  op  den  toe- 
sttnd  des  Unds  in  dezen  tijd,  en  titelprent  ran  een  pamflet:  «Den  HoU. 
«Verre-kgker,  verhalende  den  tegenw.  toestant  ▼.  ont  lieve  Vaderland; 
„en  waerschonw.  aen  alle  goede  ingesetenen  om  haar  door  geen  gereynsde 
„Vrindschappen  te  laten  mislejden,  enz.  Door  B.  J.R.  utrecht.  1671,"  40 
hl.  4*.  geschreven  vdór  het  uitbreken  ▼.  den  oorlog  en  terugziende  op  de 
Triple  alliantie  7. 1668.  —  Bovenaan  een  label  in  blanco;  onderaan  links  een 
Hollander  met  een  lange  verrek^ker  naar  den  berg  aan  de  overzgde  ziende, 
en  zgne  hand  op  een  wereldbol  leggende,  achter  hem  Merenrins.  Znd.  naam 
V.  grav.  (door  Rom,  de  Hoogke  of  een'  zyner  leerlingen.)  4^.  Met  het 
pamflet   (Tiele,  Biblioth.  v.  Pamfl.  N».  5771  en  5888.) 

2308  (1679.)  Zinneprent  op  de  ondankbaarheid  van  Engeland,  hg  het  naderen  van 
den  3en  Engelschen  oorlog .  —  De  Ootmoed  (Nederl.  Maagd) ,  mttende  op 
een*  Olifknt  (bet  beeld  der  nederigheid),  vertreedt  eene  vronw  (lingeland) 
met  paaawenveeren  versierd,  die  de  wereldbol  voor  een  hoofdkussen 
heeft;  vóór  baar  hakt  een  HoU.  matroos  aan  de  Engelsche  doggen  de 
staarten  af  (navolging  der  plaat  N*.  3038  van  1652.);  bovenaan  regts 
valt  Faëton  (Engeland)  door  zijn'  overmoed  uit  de  lucht;  bovenaan  links 
verslaat  de  Boer  (Holland)  de  verkleumde,  maar  aan  sgn  vnur  ver- 
warmde slang  (Karel  II);  daarnaast  een  Jezuït  naar  den  voorgrond  ziende. 
Met  onderschrift;  «AlgemeeDe  Verklaringe  van  dit  Sinnebeeldt"  en  uit- 
legging in  2  kol .  waarin  gezegd  wordt  dat  de  Engelschen  in  de  laatste  26 
jaren  zeer  hoogmoedig  en  wreed  zgn,  beginnende  met  den  burgeroorlog 
en  den  moord  hnnskonings.  Zonder  naam  of  adres .  fol.  De  pi.  hg.  20  dm., 
roet  Verkl.  39  dm.,  br.  26  dm.  Deze  plaat  is  in  1673  verkleind  geco- 
piëerd  in:  W;  Stobbe,  Further  justific.  of  the  present  war  against  the 
Unit.  Stotes.  1678.  4».  Zie  N«.  2828. 

2304  „Orangien  Wonderspiegel,  vertoon.  Willem  Hendrick  de  III,  Prince  v. 
„Or.,  eerst  versmaet,  gehoont,  Gedruckt,  daer  na  Geacht,  geëert,  verho- 
even, door  Godts  genaede  tot  onse  herstelling  en  welvaren."  —  In  het 
midden  het  portret  v.  d.  Prins,  kniestuk,  v.  voren  en  regts,  geharnast, 
met  hermelgnen  mantel  om,  naast  hem  een  helm;  met  bovenstaand  Breg. 
ondersehrift.  Ter  weerszgden  v.  het  portret  5  (dos  10)  zeer  kleine  voor- 
stellingen uit  den  8en  Engelsehen  oorlog,  van  1672  tot  74,  een  gebloem- 
deo  rand  om  portret  en  afbeeldingen  en  daarboven  het  opschrift:  „Tot 
„hiertoe  heeft  de  Heer  ons  geholpen."  Boven,  onder  eu  ter  weerszgdo 
van  dit  middenstuk  16  br.  12<'  plaatjes,  ieder  met  uitlegging,  uit  het 
leven  van  den  Prins  van  zgne  geboorte  tot  1672.  Oeëtst  door  Bom,  de 
Hoogke  te  Amsterdam,  br.  fol.  Hg.  46,  br.  56  dm. 
Van  deze  plaat  heb  ik  in  ragnen  Catalogus  ▼.  Portretten,  1888,  onder  N*. 
216  een  Ez.  vermeld,  waaronder  eene  uitvoerige  levensbeschrljviog  was  met 
opschrift:  «Leven  en  bedrgf  v.  d.  P.  v.  O.  tot  1674."  BghetEz.  dezer 
plaat  in  de  eolteetie  v.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  te  Rotterdam  Is  zulk  een  on- 
derschrift;  „Leten  en  bedrgf  tot  1675,  doch  zonder  leven. —  Van  deze  plaat 
kwam  een  Bz.  met  adres:  Comei  voor  in  den  Atlas  van  Voorst.  1858.  N*. 
628.  —  Deie  plaat  is  een  pendant  van :  „Witten  wonderspiegel,'^zie  N<>.  2390. 

280fr  Zinnoprenl  ter  eere  van   Prins   Willem   III,  dezelfde  die  In  1624  voor 

a  Mauriu   gegraveerd    (rie   N^.    1545)  en  in   1628  voor  Fredêrik  Hendrik 

(lie  N*.  1600)  veranderd  is,  na  eohter  aan  alle  zgden  verkneden  ea  Ter- 

kieind.    De  j^ts  t.  h.  Wttbeeid  vim  Fredêrik  Qeiidrik  it  hier  dbor 


348  Zinneprenten  ter  eere  van  Prins  Willem  IH 


■ 


dat   V.    Willem  III  ingenomen;  het   boTentehrifts  Zilfrwi  Btijim 
sUndaarden  met  de  wapent,  de  namen  der  4  orerwinningen,  afaaiid 
▼era  van  Lam.  Ileiiuimê,  en  de  namen  Ttn  taekennnr    en  gn?.  iji^ 
weggesneden;  het  wapen  ii  dat  ▼.  Fred.  H.  gebleTen»  doelioeieniv 
de  4  gebonden  personen  ter  weersigden  weggetlepen  en  indieplübpf 
▼eerd  de  naam  en  waardigheden  Tan:  Stedboader  en  Ada^  Cifit Ge- 
Willem   III,  waaronder  een  8reg.  Holl.  fere :  «On^je  pneU'iite 
ens. ;    lager    het    adres   ▼.  Jtt.  DmnekêrU  in  de  KalTUttraet.    Dr 
is   nn   slechts   hg.    52,    br.   40   dm.    (vroeger    lig.   72,  br.  44  èi.}-l 
Slechte  afdrnk  dor  fraage  onde  plaat 
b  Dezelfde  pi.,  betere  afdrnk,  vóór  bet  ingraveeren  der  venei»  « 
nog  wit  gelaten.    Met  afionderlgken  afdruk  der   Tenea  en  adres  ii  \d 
drak  hierbg.     Hoogtt  zelduum. 

2306  Zinneprent   op    de   verheffing    van   den   Prine  tot  Kapit.  Gencnsl  if  fe 
«  Stadhouder.  —  «Sinnebeeld,  ter  eeren  v.  Sgn  Doorlackft.  Hoegb.  VAn 

i»de  III,  Prins  v.  Oraeigen,  etc.'  <— De  Nederlandeche  Maagd  ligt  if  ■ 
open  rustbcd,  van  bof  en  door  een  Hemelseb  licht  beatranld,  wasnabs 
de  woorden  ^Jehovae$  tiraei,  gemeewt  mffu  kwmel,*'    Ter  rcgtengde  mk 
Maagd   staat   een    harer   xusters    (de    Provincie  Zeeland  P),  ter  üakB^i 
een   ^Haegsche  doctor*'    (de  teer  gelgkende  afbeelding    raa    Gonst.  Bi|- 
gons) ,    die    haar    wgxen  op  het  portret  van  Prine  Willem  III,  dit  iK 
een  page  wordt  aaogebragt  en  door  den  Nederl .  leeaw  ait  aanbaakeiQba 
gelikt  wordt.    Achter  het  portret  de  Maagden  der  6  oTerige  Pronidé 
links  lit  de  Godsdienst,   weenende  over   bet  ledebederf  ia  Nederfaad.  - 
Onder  de   pi.    bovenstaand   Sreg.    opscbrift   en  een    nitvoerig    ven  va 
Jf.   SCmiUUgange .^ tj  in   S   kol.,    beginnende:    ȣen     Vr^ater  dosr  la 
„dienst  der  Minnaers  hoog  gesteigerd"  eni.  vanieer  PiinegesindeaiiksL 
Zouder   naam    v.    grav.  Hg.  20  dm.,  met  vers  43  dm.»  br.  27  dn.  bi. 
b  Deselfde    plaat ,    doch    met   onderschrift :    «Sinnebeeld     tot    's  Vaderiiy» 
«Welvacrt"    en    deze    belaugrgke   verandeiing,  dat    in    de  plaati  na  bi 
portret   van    den    Prins   ccne  andere  schilderij  in  de  Igat  ataat»  Daad^ 
cene    slaug   op    de    staart   staande   en    omgeven  door  7  opataaade  pgiSi 
oanduidcndc  de  Voorzigtigheid  en  Eendragt.   Het  vera  ia  geheel  veraatel 
en    eene    navolging  in  Staatsgczinden  geest  van  bet  vorige;  alle  toespeb' 
gen    op   den    Prins   en  zgne  verheffing  zgu  veranderd  in  vermaaiagn  Ut 
eendragt;  de  3  aanteckeningen  over  de  Prinsen  van  Oranje  aan  bet  eiiii 
van    het   voorgaande    vers    zgn  hier  weggelaten.  Onderteekend :  Jf.  tei^ 
gang.  Zonder  adres  of  jaar.  Zeldzaam  en  belangrijk, 

2307  Nagenoeg  als  2306  a  met  opschrift:  «Sinnebeold  deaea  tydta**  ea  Tfd* 
zins  veranderd;  bet  portret  van  Prins  Willem  III  in  de  lyet,  waarasat 
zgnc  wapens,  wordt  aan  do  zieke  vrouw  getoond;  ter  linken\ide  vaa  ket 
bed  staan  2  Staatslieden  die  haar  een  Oraigeappel  aanbieden ,  in  plaats  m 
C.  liuygens  op  de  voorgaande  plaat.  Het  vers  is  bgna  betselfde  ali  op  SSOIs 
doch  de  woorden:  «Een  Ilaegsche  doctor"  ign  veranderd  in:  «Hetwgici 
„Staatsbestierd",  enz.  de  aanteekeningen  over  den  Print  sgn  bier  weer  sis 
het  cindo  gedrukt.  Met  adres  v.  JU.  DancierU  in  de  Kalventraat  Di 
plaat  is  in  de  manier  van  of  door  R,  de  Roogke,  Hg.  20  dm.,  met  Ten  4S 
dm.,  br.  27  dm.  fol. 

2308  Zinneprent   op  Nederland's  bcvrgding  van  Frankrgks  aanval  door  de  vu^ 
«  beffiug  van  Willem  III.  —  De  fabel  v.  ApoUo  en  Daftie—  en  r.  Neptaais 


02i  Zinneprenten  op  de  bevr^diiig  des  laads  door  den  Prins.    849 

r 

en  Koronit.  —  Een  groot  opengeslagen  boek  witrop  de  afbeelding  dezer  ht 
beien ,  door  Ovidins  in  zgne  Metamorphoien,  I.  fab.  10  en  II.  fab.  8  rerteld. 
Daftie  en  Koronit  verbeelden  Nederland  ontvlngt  aan  zgno  belagers  (de 
Fransche  en  Engelscbe  Koningen)  en  gered  door  Jnpiter  en  Pallas  (Wil- 
lem III.)  Onder  deze  afbeeldingen  een  4  reg.  vers.  «Batavie  aangerand," 
enz.  en  onderaan  regts  en  links  de  beide  fabelen  in  4  atrophen,  waartnt- 
scben  eene  allegor.  fignnr.  Fraai  geëtst  naar  en  door  G.  Lairette,  gr.  fol. 
Hg.  69,  br.  46  dm. 

i  Deselfde  plaat,  latere  drnk ;  over  den  tekst  der  beide  fabelen  ia  een  vierkant 
blaadje  geplakt,  waarop  de  letters  W.  H.  geëntrelaceerd,  waarboven  eene  kroon 
en  onderaan  2  olgftakken  voorkomen.  — >  Is  dese  verandering  welligt  ge» 
sehied  toen  Willem  III  Koning  van  Engeland  geworden  isP 

e  Dezelfde  plaat  zeer  fraaije  proefdruk  vóór  den  tekst  der  venen  onder  hei 
opengeslagen  boek  en  vóór  de  14  versregels  der  fabelen.  Zéér  Meldfttm, 

09  Spotprent  op  Hollands  ongelnk  en  armoede  door  dezen  oorlog  en  verlos- 
sing door  den  Prins.  —  »£en  naehtgesiobt,  waarin  vertoond  word  den 
„geparsten  Koe."  Eene  koe  ligt  in  eene  pers  die  door  S  witte  geesten 
als  sirenen  met  ossenkoppen  wordt  digtgedraaid;  nit  haren  bek.  aars, 
ngers  en  zjjden  stroomt  van  alle  kanten  geld ,  dat  door  de  omstaande 
Franschen  opgevangen  en  in  zakken  gedaan  wordt.  Op  den  voorgrond 
een  arme  Holl.  koopman  en  een  boer  die  hem  moed  inspreekt.  Regti 
komt  een  Leenw  met  een  oraigetak  aanloopen.  Boven  de  plaat  het  bo- 
venstaand 8  reg.  opschrift;  onder  de  pi.  een  40  regeUg  vers  in  2  kol.« 
beginn. :  „Staat  hier  een  weinig  stil ,  enz."  Zond.  naam  v.  grav.  of  jaar. 
fol.  Hg.  16  dm.,  met  vers  87  dm.,  br.  20  dm. 

10  Zinneprent  op  hetzelfde.  —  »De  worstelende  Maagd  tot  Bescherming  van 
„hare  Vrgheyt."  De  Nederl.  Maagd  staat  in  den  Holl.  tnin  en  hondt 
met  moeite  den  Standaard  vast  waarop  de  vrgheidshoed  staat,  die 
door  vele  krggslieden  en  een  vliegenden  haan  dreigt  'omver  getrokken  te 
worden.  Een  Engel  uit  den  Hemel  blaast  den  haan  (Frankrgk)  met  een : 
viva  Oramge  en  een  pgl  weg;  bg  den  standaard  der  Maagd  is  een  pilaar 
waaraan  de  Leenw  is  vastgebonden,  die  de  vganden  wil  aanvallen  dooh 
door  den  strik  weerhouden  wordt.  Onder  de  plaat  een  40  reg.  vers  in  2 
kol.  begin.:  »Siet  hier  d'onnosle  Maagt,  van  yder  schier  verlaten,"  enz.; 
voorts  een  4  reg.  ver^'e:  ȣen  Haan  die  vloog  omhoog,"  enz.  Zonder 
naam  v.  grav.  of  dichter,  fol.  Hg.  18  dm.,  met  vers  37  dm.,  br.  22  dm. 

11  Zinneprent  op  de  poging  tot  hersiel  des  vredea  in  het  land  door  de  TCP* 
heffing  van  den  Prins.  — •  »De  Staende  Maagd  Bereyd  tot  Vroede."  De  Holl. 
Maagd  ontvangt  het  brandende  hart  van  den  Prins ;  regts  vingten  de 
oproerige  bargers;  in  de  lucht  roept  een  Engel:  Moêck  Tfvdltf,  een  ander: 
ik  doê  m^  beti.  Onder  de  plaat  een  80  reg.  vers  in  2  kol.,  begintt.1 
»Ik  ging  lest  eenmaal  uyt,  enz.."  en  daaronder  een  2  reg.  venje:  Het 
Haengekraj.  ^  Zonder  naam  v.  grav.  foL  De  pi.  hg.  16  met  vers  87 
dm.  br.  22  dm.  Zeldzaam, 

12  Zinneprent  op  de  verdrukking  van  Nederland  en  de  verlossing  door  den 
Prins.  —  De  Hollandsche  Maagd  ligt  ter  aarde;  Frankryk  en  Ingeland 
willen  haar  een  net  over  het  hoofd  werpen  en  binden;  links  teeedt  dt 
Prins  als  haar  verlosser  op;  op  den  achtergrond  het  Staatsgebonw ,  met 
opechrift:  SüUtu,  waarvan  HUitia,  JmtUim,  enz.  dn*  pilaren  zgn.  Zonder 
naam  v.  gray.  kl.  fol.  Hg.  24  dm# ,  br.  19  dm. 


850  VeriMffiBg  mi  dn  Prins.  I 

ftSlS  ZinaepraBt  op  de  tweedngt  in  NedwlancL  —  De  NeèwL  1faiglft^| 
met  aitgetogen  xwurd  en   tehild  tegen  een  Tyand  Biet  leliën  (hafa^i 
die  door  eene  breede  kloof  Tan  katr  geeeheiden  ie ;  8  ▼nonwen  (PImhé 
liggen  gaketend   op  den  grond.  Met  IS  reg.  Tert:    «De  Biitet  mjTm 
in  Hb.  hieronder.  Door  of  els  /.  HmtMwijm,   br.  13*.  Hg.il,  W.llè 

UI14  »De  68  Oealeeht  Wapenen  Yin  de  Print  vu  OneigeD,  ete.  endelfs 
»der  7    Vereen.    Nederlanden    OMt  hare   Sledes ,    eas.**  Amit   G.  \k 
Bovenaan    de    Nederl.  Maagd,  de  Faam,  Themie,  eei.    ea   !■>  mm 
vele  linnebeelden.    (Naar  O»  dê  Lairmtêt  door    JK.  de  JSfocylrf)  1  ül' 
gr.  fol.  Froat  gMeurd, 

9S16  (19  Jftft.)  ȣxtraet  Schrgvens  nyt  'e  Oravenh .  nopende  S.  Hoo|^.  de  Frm< 
.Or.,  die  op  d.  19  Jan.  167d  it  verkooreii  tot  Gepit.  Ilee.  effffid. 
,en  W.  Vr."  1  bl.  gr.  fol. 

2S16  (2S  Fehr.)  Print  Willem  III  verkoren  tot  Kapitein  Gener.  orer  de  iijJiMik' 
a  Nederl.,  legt  den  eed  van  getrouwheid  af.  (Wegeneer  XIII»  4ML  M 
Mercurins,    1672.    bl.    IS,    14.)    ^   De   Prine    etaet  voor  eeet  tyd e 
xweert  den  eed;  om  de  tafel  de  leden  der  Staten  Gener.,  een  Wt  oiiik 
Griffier   Fagel,  alle   staande;    aehter  den  Prine  ter  weemqden  2  gtM 
houwde   inilen ,   waarop    de  bontheelden  zgner  voorrsdere ;  voorti  ia  k 
verMhiet   links  de   feestmaaltgd ,   regte   de  mnaiekenten  ee  de  wi^jui 
ren.    Geëtst   door   R.  dê   HoogKe,    Hieronder    de    beeehr^ng,  iiit! 
eerete  kol.  met  opschrift  i  «Benwigh  Oedenekteeken  Hoedanigh  ^  Hsa|L 
iptot   Cap.    Gen.  Gemaeekt    is....    en    desi.    Eedt  ▼.  getrwnr.  4^ 
«heeft",   -^  in  de  8e  kolom:  „Memorj  v.  d.  toeetel  t.  S.  H.  TkM« 
.spgs,"  enz.;  daaronder:  «Verklaringe   v.  deie    Pignnr,**    nl.    vaa  te 
plaat.  Amst  If.  Ihamiei,  1678.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  87  da.,  aetkHk 
51  dra.,  br.  82  dm.  Vraage  plaat 
b  Dexelfde  pi.,  andere  afdrak  van  de  uitlegging,  nl.  in  de  Se  kolem  iihfi 
opsohrift   in  den    vorigen  druk  S  regels,  in  dese  8  regels ,  en  kicritk 
yVerklar.  d.   plaat"  weggelaten. 

231?  Hetzelfde,  als   voren,   doch  eenigiins  veranderd  en   rerkleind;  de  pflim 
achter  den    Prins  sgn  weggelaten  en  bovenaan  een  8reg.    oaraqf  insekiï 

geplaatst:  »Sgn  Kon.  Hoogh wert  Cap.  Gen.  gemaeekt;"  Ier  wem* 

zgde  eene  afbeelding  van  den  raaaltgd  en  der  vreugdevuren.  8ond«iam 
V.  grav.  (doch  door  R,  ds  Eooghe).  br.  fol.  Hg.  18  dm. ,  br.  SOte. 
Zeer  fraaije  druk.    Uit  een  gelgktgdig  boek. 

8818  Hetzelfde,  nagenoeg  als  voren;  zonder  de  pilaren  en  den  meeKöd  envieif 

varen.  Met  2reg.  insehrift  bovenaan:  „Zijn  Hoogh wort  Chf.  Gca 

.gemaakt  25  Vebr."  In  den  trant  v.  R,  de  Hooghe  (door  C  Ihek&T) 
br.  40.  Hg.  17,   br.  26  dm. 

2819  M Pertinent  Verheel  Hoedanigh  sgn  Hoogh.  Capit.  Ooa.  te  Laede,  et 
».idm .  Gen .  ter  Zee  gemaeekt  is ,  enz ... .  deez .  Eed  v .  getroev.  s%b- 
yleyt  heeft."  Verheel  in  2  kol.  waarboven  eene  breede  hontanede,  éei 
Prins  te  paard,  2  krggslieden  en  een  trommelslager  vooretellende.  Aaut. 
Jf.  Doamick,  op  de  Middeldam.  De  pi.  hg.  8  dm.,  met  Verk.  86dB« 
br.  26  dm.  ki:  fol. 

8820  «Het  heerlgck  Festin,  Gegeven  door  S^n  Hoogh.  Wilheiniiie  de  Derée. 
vPrins  V.  Or.,  Cap.  Gen.  en  Admiraal  ter  Zee,  den  eersten  Maerll  672.' 
ireg.  opsohrift  boven  eene  uitvoerige  afbeelding  van  dit  feeetmeel  in  de 
gewone  vergaderplaau  van  H.  Ho.  Mog.  door  den  Prins  g^eve»;  (Heil. 


n.  Yeriiefifiiig  van  WiUam  m. -- Oorlog  met  Eiigdaairii,  enz^    851 

Meroarius.  167^*  bl.  14.)  daaronder  eene  mtroerige  besobrgring  in  2  kol* 
met  adres:  .Amst.  F.  Palm,  acbter  't  Stadtbays."  foi.  De  pi.  bg. 
18  dm.,  met  opscbrift  en  besebr.  44  dm.,  br.  S7  dm.  Zêidtaam» 

tl  (IMiirt)Zinneprent  op  de  Terldeting  Tan  den  Prins  ▼anOranje  tot  Kapit. 
Generaal  en  Admiraal;  — -  met  bovenscbrift:  «Oranje,  Nederlands  Veld t- en 
i»Zee-Heer."  —  Willem  IlI  staat  op  eene  zegekar,  getrokken  door  4  paar- 
den, die  de  Tweedragt  vertreden,  ens.  De  wagen  wordt  bestunrd  door 
den  Nederl.  Leenw  en  omringd  door  de  Maagden  der  Nederl.  ProTinciën. 
Boven  de  plaat  6  versregels,  onder  de  pi.  bet  vervolg  in  2  kol.,  en 
daaronder  een  gediobt  op:  «Oranjes  Heerlgck  Festin  aan  de  Leeden  vaa 
„Staat"  door  B.  B.  (Baltes  Boekbolt,)  Boekverk.  te  Amsterdam,  in 
*t  midden  van  de  Niesel.  1672,  wiens  adres  er  onder  staat.  De  plaat  is 
door  of  in  de  manier  van  R,  de  Rooghe,  Hg.  10  dm.,  met  vers 87  dm., 
br.  16  dm.  kl.  fol. 

)%  »In  Celeberr.  Convivium  Praepotent.  HoU.  Ordinibos  a  Celsist.  Pr. 
«Auriaoo  ex  bib.  Kal.  Mart.  1673.  Epigramma,  —  Op  de  Heerl. 
«Maeltgdt  aen  de....  Staten  v.  Holl."  enz.  Met  2  HoU.  venen,  get. : 
Bomane,  gr.  fol. 

23  Zinneprent  Theairum,  of  Tragedie  ^  geepeen  «•  *t  jaar  1672,  opkelEoiL 
Treurtonneel.  -^  de  Lambre  fc.  Een  opmerkelgk  f^aai  geëtst  blad.  Aanval 
op  en  verdediging  van  Nederland ,  dat  als  vesting  rondom  een  kerkgebouw 
is  opgebouwd.  Met  4  kolommen  toeliobting^.  6r.  fol.,  boog  met  tekst, 
58  dm.,  br.  42  dm.  —  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  NQenbnit  te 
Leiden. 

24  (7  April.)  Pablicatie  in  Engeland  van  den  oorlog,  en  vertrek  v.  d.  Am- 
bassadenr  Meerman.  (Door  £.  <^i/(M^A^.)  Met  8  reg.  ondsrtobr.  br.  ^, 
Is  bet  onderste  gedeelte  eener  groote  plaat  over  den  vrede  d.  19  Febr. 
1674  met  Engeland  gesloten.   (Zie  op  1674.) 

25  (14  April.)  VerscbijniDg  van  een*  Engel  aan  eene  wednwe  Grietje  Klaas  te 
Zaandam  aan  't  Kattegat,  en  verzekering  van  den  Engel  dat  God  Nederland  wel 
zon  bewaren.  —  Gezigt  van  de  versehgning  in  bare  kamer,  terwgl  zg 
des  avonds  te  bed  ligt.  Onder  de  pi.  een  12reg.  vers  in  3  kol.,  voorta 
opscbrift:  «De  genade  Gods  over  HoUandt"  en  verbaal  der  verscb^ning; 
daaronder  een  vers  in  4  kol.  Alles,  plaat,  verzen  en  verbaal ,  door  /• 
Luiken.  Met  adres  v.  P.  5m»^,  Konstverkooper  in  de  Molensteeg. 
1678.  Hg.  S2  dm.,  met  besebr.  39  dm.,  br.  29  dm.  fol.  Eoogel 
zeldzame  plaat. 

26  Hetzelfde,   doob   zeer  verkleind,  met  alle  voorgaande  verzen  en  verbaal. 

Met   bovenscbrift :    »Een    waardige    Boode in   't  jaar  1672."   Met 

adres  v.  J.  Hartig,  Boekverk.  te  Amsterdam,  op  b.  Cingel,  1747, toen 
bet  land  in  gelgksoortig  gevaar  verkeerde.  De  pi.  bg.  9,  br.  8  dm., met 
beaebr.  bg.  35  dm.,  br.  28  dm.  fol. 

27  Zes  portretten  in  med .  der  krggvoerende  vorsten  en  boofdpersonen  in  dezen 
8en  Engelscben  oorlog;  alle  borstbeelden,  die  omgekeerd,  dieren,  ens.  voor- 
stellen; ieder  portret  met  een  2reg.  Holl.  versje;  de  voorgegestelden  en 
banne  caricaturen  zyn :  Prins  van  Oranje  s=  (of:  gelgk  aan)  Mars;  do  Koning 
van  Frankrgk  =  Leenw;  Koning  van  Engeland  ^Tgger;  Bissebop  vna 
Keulen  =s  Ezel,  Bissebop  van  Mnnster  =  Varken;  de  Gebroeders  de 
Witt  =  Wolf  en  Vos.  Znd.  nm.  v.  grav.  (door  of  als  R.  de  Moo^kê,) 
kl.  4fi.  ledere  pi.  hg.  11,  br.  11  dm.  Zelden  compleet;  wMÊoam  m^frae»^ 


852         Zianepfenten  orer  den  3*>  Kngeliicihen,  Oosk^ 

SaSS  2  pUten  ait:   .W.    Stobbe,  Juiüeation  of  Üm  pnMnt  wv 
.Ua.  ProT.  1678."  4».  —  en  6  pi.  ait:  .W.  Stobbe,  futbs 
»tion.  1673"  4».  —  De  Ie   pi.  stelt  8  medaillM  Toor«  U  iSlIliii 
Unde  gesligen  tot  (Unk  toot  de  knip  door    Koningia  **^"^*^^ 
de  Ie  een  Holl.  spotprent  op  de  SogeUebn  doggea.  Mei  n%«M 
ten  (lie  N*.  S036)  en  de  woorden:  IkwiHis  Amgüt  imirmmi,  MeMrét- 
De    Ie   der   andere  5  pi.,  (gen*.  A— S)  stelt  H.   t.  Beventsgkttlj 
▼.  Nienpoort  foor,  boogst  ondenUnig  eene  petitie  aan  den  Sif. 
eretaris  Tbnrioe  aanbiedende;  de  2e  (B)  is  de  oopie  der  Holl. 
N^  2308;  C  en  D  12  Eqgelscbe  mnnten,  bew^aen  t.  dei 
op  de  beerscbappg  der  lee;  S  is  de  oopie  der  plataa  yeb  de  Birldiyl 
der  Engelscben   door  de  Hollanders  op  Amboinn  ia  16SS.  —  4^«1 
49.  Zeer  teldzaam, 

2829  ,Vrankr\jks   Staat-zacbt,  Tronwioosbeid    en    Wreedheid.'*   Titelphit*] 
dit  bovenscbrift  ?an  een  werkje  aldns  getiteld  en  in  167S  in  4*. 
'  oen.    —   Lodew^k  XIV  te  paard,  beeft  de  wereldbol  een  ign  vnaip] 
regen,  seggeode:    Qita  ferro,  put /ramde;  —  achter  hea    al  ds 
▼an   den  oorlog,   gevangenen,  een  veldslag,  brandende  steden,  eis. In| 
der  naam  v.  grav.  (docb  door  /.  Lufèem,)  4*. 

2880  Begin  v.  d.    oorlog  tegen  Nederland  door  FTaokrgk.  —  «Franse  ▼» 

ipwaantbeyt,    in   b.  sinnebeeld  met  sqn  bgsprenk Ams,  mi  im 

^iiam."  —  10  reg.  opschrift  boven  een  plaa^e,  Tertoonen^  ét  mit,k 
de  wolken  uit  zee  optrekt  en  door  t^ne  stralen  weer  Temietigt;  eiMMh 
een  lireg.  Frantcb  vers  v.  d.  Abbé  O.  F.  de  Brinarille  (metflstt.iv 
taling):  Op  de  toernstingdesVeldtocbU,  v.  1672.  Hetndree:  Ftei^CLè 
Sercjr,  dans  la  grande  Salie  da  Palais.  Onder  b.  ndree  s  PiMMlsn.  U.ü 
Het  pliatje  bg.  7,  br.  13  dm.,  met  vers  bg.  30,  br.  19 da.  IMhb. 

2881  Als  voren,  naaawkearige  docb  omgekeerde  kopjr  der  pimnt,  met  bsbdli 
Franscbe  vers  en  eenigzins  andere  vertaling ;  zonder  het  iOreg.  Wf» 
scbrift.  —  Hiernaast  eene  parodie  op  de  voorgaande  plaat,  met  Wi» 
scbrift:  EvexU  ei  diteutiet,  vertoonende  bet  alziend  oog;  links  een stMsii 
Oranjeboom  met  vracbteu ,  daarnaast  de  Prins  staande  i  —  rqgti  ■■ 
gekaakte  lelie,  waarnaast  Lodewgk  XIV  in  droefheid  sittende;  v.  osL 
een  Holl .  en  Franscb  vers ,  zgnde  een  antwoord  op  het  rooigaanda,  «l 
opschrift:  «Christ.  sinnebeelt  voor  Sgn  Koninkl.  Hoogh.  d.  Pntei  f • 
»0.,  op  de  aanit.  velttocbt  v.  1674".  Metadrest  Amst.  H.  Sweerts.  1674 
Hg.  30,  br.  42  dm.  br.   fol.  Zeldxaam, 

2882  Als  voren;  slechte  kopj  der  Ie  pi.:  Evexi  seddieeuümm^wmÊTtméetmk 
eene  andere  vertaling  v.  h.  vers  v.  Brianville;  zonder  bet  origineel;  —dtf 
naast  eene  andere  parodie  op  de  Ie  pi.,  nl.  een  breed  medaillon  wsari 
de  zon  over  een  bergachtig  landschap  opgaande,  met  borenaehrift:  Qsi 
orieiu  vidit  tuperöos,  oecidens  Jaeeni ;  ter  weerszgde  de  HoÜ.  leeuw.  Oêii 
de  pi.:  «Bericht  v.  d.  Hemel  aan  d.  Koning  op  d.  toeetelT.  d.  Toldtod 
»v.  1672",  zgnde  een  antwoord  op  bet  vorige  vers.  Hg.  SO,  br.  41  di 
br.  fol.  Op  de  plaat  is  met  eene  onde  hand,  waarschgnlgk  ale  datus  ^ 
uitgave  geschreven:  1672.  2  Febr. 

2888  «Roskam  voor  de  4  Amsterdamsche  politiserende  Med.  Doctoren  •"  — & 

neprent.  fol.  In  Atlas  van  Voorst,  1858.  N».  630. 
2884  j,De   groote  vissen  eten  de  clejuea."  —  Zinneprent  op  deren?  tgd.  1 

Atlas  Amesboff  (Mei   1843)   bl.   7 .  N».  5.  —  Kan  dit  denllde  plaat  i 


lên.       Spotprenten  op  den  Bisschop  van  Monster,  enz.         853 

eene   narolging  zijn  van  N^  1364:  De  g;roote  Tisch  van  Holland  (op  01- 
denbarneveld)  ? 

885  (30  Hei.)  Oorlog  met  den  Bisschop  ▼.  Manster.  (Wagenaar  XIY.  27.) 
Spotprent  op  den  Bisschop.  -^  „De  Mnnstersche  Moezelman  of  optocht 
ader  Papekinderen."  Een  armoedig  huisgezin  op  reis;  de  man  met  een 
bisschopsmnts ,  enz.  bespeelt  een  doedelzak;  de  vronw  draagt  een  kind,  een 
jongetje  loopt  met  een  nil  op  den  schonder,  enz.  —  Fraai  gegrav.  ond 
plaatje  ▼.  1620  of  daaromstreeks;  daarboven  het  bovenstaand  opschrift, 
ter  zijde  en  ▼.  ond.  een  uitvoerig  vers.  Zonder  uitgever  of  jaar.  fol.  Hg.  17, 
met  vers  89  dm.,  br.  14,  met  vers  80  dm.  In  den  Atlas  ▼.  d.  Heer  A. 
T.  Stolk  te  Rotterdam. 

886  Spotprent  als  voren.  —  Een  groote  Duivel  doet  z^n  gevoeg  op  eenige 
onder  hem  staande  soldaten,  terwijl  hg  een  mensch  opvreet  en  een  tent, 
waaronder  een  man,  met  de  andere  hand  neemt.  Slechte  prent,  —  waar- 
onder: „Ben  Ambassad.  v.  Lucifer  in  de  werelt  gesonden  tot  een  krggs- 
„transformatie".  Vers  in  2  kol.  kl.  fol.  Hg.  19,  met  vers  29  dm. ,  br.  12 
dm.  Zeldzaam  doch  slecht,  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rott. 

387  Spotprent  als  voren .  —  „De  Bisschop  op  de  Bagyn."  Eene  Bagjnemon  ligt 
op  de  knieën  j  op  haar  rug  zit  de  Bisschop;  regts  een  varkenstrog  waarbg 
de  Bisschop  staat ;  links  de  Bisschop  als  blindeman  door  een  hond  geleid , 
enz.  en  onderaan  een  28  reg.  vers  met  bovenst,  opschrift.  Hg.  18,  met 
vers  21,  br.  19  dm.  en  8  rcg.  conelune.  In  den  Atlas  v.  ^.  Heer  A.  t. 
Stolk  te  Rotterdam. 

838  Als  voren.  —  „D'afbeeldingh  v.  't  hart  v.  Beerenhart  v.  Galen."  •—  In 
Catel.  Ameshoff  (Mei  1843.)  bl.  8. 

339  Als  voren.  —  „De  Roover  op  een  wolf."  —  „De  Avereohtschen  Bia- 
„schop."  —  „Siet  hier  een  Bisschops  dienst."  —  In  Atlas  Mnnnicks  v. 
Cleeff.  1860.  N».  783,  734. 

Zie  8  andere  Spolpenten  (houtsneden)  op  den  Bisschop  v.  M.  op  1674. Maart. 

340  „Platte  Grond  van  Delft...  hoe  men  dese  stad  sonde  hebbeu  kannen  for- 
tificeeren"  br.  fol.  In  Atlas  Munnicks  v.  Cleeff.   1860.  N^.  804. 

841  (7  JuulJ.)  Zeeslag  voor  Soulsbaj  door  de  Ruyter  tegen  den  Hertog  t. 
York  en  Admiraal  Monfegue  met  twijfelachtigen  uitslag  geleverd.  (Wage- 
naar XIV  23—26.  Huil.  Mercurius.  1672.  bl.  53—58.)  —  Zeer  uitvoe- 
rige en  belangrijke  voorstelling  van  het  midden  v.  h.  gtvecht  op  2 
aaneenbehoorende  bladen  met  vele  aanduidingen  in  HS.  en  verbeteringen 
op  de  teekening  geplakt.  —  Op  het  Ie  (linksche)  blad  ziet  men  (v.  Rnks 
naar  regts)  de  schepen  van  Sr.  John  Kemkorn,  lager  dat  van  Sr,  John 
Kentlowf,  hooger  op  die  van  Schram,  Vlugh,  Jot,  Jordaem,  de  Heer  van 
Gent,  lager  dat  van  ^tf  Had» ,  Vice-AdmiraalAsreers;  daarbg  (op  het  2e  blad) 
het  schip  v.  d.  Graaf  v.  Sandwich  in  brand,  voorts  dat  van  v.  Brakel; 
lager  die  v.  Sr,  John  Barman  en  Spragge,  hooger  Jan  v.  Net,  Schout 
bij  nacht,  „de  ficieri^*  de  Adm.  de  Ruyter  en  v.  Gent,  de  Hertog  v. 
York  op  den  St,  Michiel,  de  Chambrige,  daarnaast  de  Resolmiie,  Jan  de 
Liefde,  Vie-adm.  v.  de  Ruyter,  eindelgk  de  Vte-Adm,  v.  Nes  en  de 
Kaiarijne.  —  Zeer  fraaijè  scheisteekening  in  O.  I.  inkt  en  zwart  krgc, 
zonder  naam,  doch  ontwijfelbaar  door  W,  van  de  Velde,  op  2  aaneen- 
behoorende bl.  te  zamen,  hg.  36  dm.;  br.  132  dm.  br.  fol. 

342  Dezelfde  zeeslag,  op  het  einde.  —  Uitvoerige  en  belangrgke  voorstelling 
op    het   einde    v.    het   gevecht,   eenigzins   ^   vol  tPaiaam,  met  talrgke 

45 


Wté  Ztedig  VDOr  SoUb^r* 


•aadiiBgn  il  HS.»  wunehQidiik  wv  mMma  l«èMWIi 
gtvftakt.  OBderaiB  links;  m»  éê  ftU*  tjjb  jmeÊis  «b  nglii 
»MMi  MTWNfMa^  êÊ90iu/*   4t  lefcopM  #f  IMmI»  i»^.. .  ffHÜra  ft 

WÊ.  Op  dM  ten  groid  d»  lefcqpM  vw  Tlagk.  ém  BiMi,  vnQii 
d«  liftta»  ^f  Bnyter,  dt  MitUtl,  vu  Mw  m  BuakMl,  m  ki 
o^  dn  MhtfffroMd :  ^  iêêuwm  êciêptm  m^  wai  im  mttfê  wmm 
^  mkUnU  V.  ê9  fimMckê  moék  mtd  m  «e^  wtmtmdt^  ~  ér 
F»^dm^  Ugert  dif  nyiMl  ^rtat;  fcioyct  ^  WMfgrjfmê^  mx  JTm 
d^  SMMdmif  (t^ip  T.  S.  lfratt«M.  Gmf  t.  «Mdwioh»  4Mr  i 
kd  Tfirnidd.)  —  Zeer  frtaöe  Uêkenimi  im  O.  L  Ui  m  swvI  ki$ 
dMT  BMm»  doeh  saktriyk  vta  r.  mm  ^  FUdk.  %r.  flod.  Hf.  ^ 
kr.  79i  dm. 

tkm  4  kipitak  teekMiigta  vta  melegea  tifM  d«  Sagilnhn,  i 
«w  IM8.  9  Aif.,  li«.  S074;  vm  1666  11^14  JwQ.  M«.  ttU 
ktide  koTCBtUaade»  bekoore«  tot  de  litvoericrt*  ea  fcile^ijjlile 
teekenivgem  fw  r.  v.  if.  VMt.  U  #1  oattnéke  IStt  ttAlfa 
de  k«Mtfemmelieg  vaa  eeae»  Paeteor  voqr  ƒ  90.— '  verfcMkfe,  ] 
ket  kedt  gekomen  ven  den  Beren  Yecetolk  vnn  Boelen  voor  /700. 
diene  dood  overgegeen  een  iqne  meier  de  Beroneeee  vma  Frileaè 
Nov.  1807  door  nQ  eengekoekt. 

tS48  Twee  dergelijke  kepHele  fidwiefw  ven  den  eleg  kgMM^.  Jnat 
in  de  eolleetie  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nyenknia  te  Le&den.  —  Do  eenle 
de  teekenear  boveneen  tebreef:  «dit  it  'leelve  gecielit  oa  geeeU 
(.gemerkt  F.,  doek  gettelt  op  kooger  orieont  ne  Koniage  ea  Dm 
«lieveo  en  ordre,  beqntem  tot  de  tepgtten ,  dog  ellet  ojt  de  tee 
«gen  neer  leven  getrocken."  Sn  vin  onder:  «de  eetje  Tnn  t  gevi 
«twee  noren  na  den  noen."  Hoog  86),  br.  48  dm.  br.  lol. 
De  tweede,  weerop  ter  selfder  pleetee  eteet:  «dit  ie  *teelvo  geeic 
«merkt  V.V.,  doek  gettelt  op  kooger  oritoet  [na]  Koning  en  Dneki 
«ende  alles  njt  de  tejckeningen  getroeken."  In  ven  onder  i  «de  nc 
«t  geveokt,  ten  4  en  tot  6  nut  omtrent  dnereode  ne  don  ooen/ 
36,  breed  48  dm. —  (Zonden  deie  beide  ontwerpen  nit de  twee  vooi 
teekeningen  of  nit  die  welke  nn  op  ket  Mnaenm  Beymniu  bemei 
trokken  zgnP) 

Zeer  leker  door  WiUem  m»  4ê  Fêlde,  den  Onden,  voor  en  in  Si 
gemaakt,   maar  jniat   daarom   nooit   b\j  ona  in  plaat  gebngt.  Zg 
tronweni  door  den  Heer  Bodel  gevonden  in  den  boedel  van  den  ove 
vroeger  ie  Kogel  and  lick  lang  opgekonden  kebkenden  Leidickea  Hoog] 
Dr.  J.  A,  Btmmêt,  en  daarnit  gekoekt  in  April  1828.. 
Ze  kebben  waartckgnlgk  gediend  voor  groote  tapgten,  altknae  voor 
•okildergen,  op  Hampton  Conrt-palace  te  JUonden.  Zie  lemMne»^  Lev^ 
HoU.  Sckildert,  III.  161,  en  Mr.  J.C.  de  Jonge»  Geeek.  v.  h.  Ned. 
zen,  Ie  dmk.  Dl.  III.  bis.  1.  —  De  nitalag  van  tgeveekt  wme  eer 
deele  van  ona,  en  daarom  det  te  meer  een  voorwerp  om  door  den 
minnenden  vgaod  begeerd  te  worden.  —  ümiei,  nimmer  nitgegevc 

2844  Dexelfde   leealag,   anders.   «Afbeelding   en   kort  verknal  v.  d.   da 
«leeslagk,   door   de   Sckeepsvloot  d.    NederL  onder  t  gesegb  v. 
«Witt. ...    en   't  gebiedt  v. . .  •  de  Rnjter. . . .  moediglgk  bevoek 
«riptorieiuelgk  verkregen  7  Juni***  Op  den  vpfrgrgnd  nsU»  ket  eel 


356  Fransche  YeroYeringen  in  Nedarland. 

Ignen   der  betette  itreken.  —  Dese  ktart  ii  later  bq  dea  vrede  nt 
wederom  nitgegeren,  doch  met  afbeelding  Tan  de  Vreogderamk*!! 
in    plaats   Tan   de  plannen  der  27  Teatingen.     Met  adres  t.  Jf. 
br.  fol.  Hg.  42,  br.  55  dm. 
8351  «Nienwe....    Lantcaert    t.   d.    17   Nederl.    ProT.    beaeT.   de 

«Landen,"  enz.  Arott.  M.Doomiek,  Mei boTeneehrift :  »Aftee^iea.Ll 
«den   waer   det    Keyiers,   Koninght,  Keonrorst  en   Biaaebopt  le^i 
«door    en    ingetrocken."    br.  foL  Ug.  41,  br.  54  dm.  —  HeCLMi 
later  adrei  van  Corel  MUwdt, 
8862  «Nienwe  Perfecte  Caert  vertoon,  de  seekoit  t.  Oost  YrieaL  af  titl 
a  «de  Grace,  voorts  de  17  Nederl.  Prov.,  met  een  groot  deel  t.  ?i 
«heel  Mansterlant  en  Dnytal.  tot  Francfort.  Hierin  ia  ooek  mttSl 
«afgetrocken   wat  plaetsen  1672  an  d.  Kon.   t.   Vr.   OTergcgaei  qi,< 
«wat  Plaetsen  de  Nederl.  noch  behonden  hebben."*  BoTea  dekautl 
afbeeldingen  der  xeeslagen,  23  Maart  1672.   (nl.    «Engelse  saifii«|i 
«Smimase    vloot   voor  datse  de  oorlog  verklaard  hadden,"*)  7  Josq  IC] 
7   en    14   Jnng  en  21  Aug.   1678.  Amst.  M.  Doarmick.  br.  foL  B|.4l[ 
br.   66  dm.  —  Onder  het  £x.  t.  deze  plast  in  de  collectie  t.  d.  m\ 
A.    T.   Stolk  te  Rotterdam,  is  een  Terhaal  t.  dezen  oorlog  in  1672,^.1 
in  5  koL  met  opschrift:  «Memoriën  en  Gedenkteek.  t.  d.  Fraasea,  bh] 
«Kenlse  en  Manst.  oorlog."  met  adres    v.  M,  Doormü  te  Ajut 
h  Dezelfde  pi.,  latere  drnk  bg  C,  Aüardt,  Amst.  op  d.   Dam  iadcCB^j 
winkel.  Zonder  beschrjjv. 
8858  «Naenwkearige  Afbeeldinge  van  alle  de  Posten   en  Vaatigkeden,  Bg  4*1 
«weerendc   Oorlogh  gemaeckt,    in  Holland,  Utrecht  en  gedeelte  vis  €<^ 
«derlandt."  Door  /.  v.  Loon,  Amst.  P.  Sohenk  en  G.  Yalk.  br.  liBLBi>l 
41,  br.  63  dm.  —  De  adressen  van  Pr*  Schmek  en  Oer^  FaftsgsrtE&| 
van  latercn  t\jd,  omstreeks  1720. 
2364  Dezelfde  kaart,  verkleind,  met  opschrift:   «Naanwkeorige  kaart  v.  BoQ-i 
«Utrecht    en    een  gedeelte  van  Gelderland.  Benevens  derzelver  PosUs  e 
«Vastighcden,    welke   gemaakt  zijn  sedert  h.  jaar  1672.'"  kl.  br.  fU.  Hf. 
29,  br.  37  dm. 
2366  Kaartje   van    Holland,    Utrecht  en  een  deel  van  Gelderland,  waarop  dotf 
kleuren  aangewezen  is  hoever  de  Franschen  in  1672  doordrongen  en  welk 
deel   door  innndatiën  tegen  hen  beveiligd  was.   Geschetst  door  W.  BiUtf- 
dgk  en  voorkomende  in  zgae  Geschiedenis  des  Vaderl.  IX.  kl.  br.  4*. 
2856  (10  JunUO  Overgave  van  £mmerik  aan  de  Franschen  onder  den  Prini  t. 
Condé,  zonder  eenigcn  tegenstand.  (Wagenaar  XIV.  27.)  Boven  de  plaat  ktf 
plan  der  stad;  v.  ond.  Fransch  opschrift.  (Door  5.  Ie  Ciere.)  gr.  fol.  Hg. 
43.  br.  33  dm. 
2867  vLe  Rhin  pass^  k  la  nage  par  les  Francais  \  la  vae  de  Tarmee  de  HoUaodc" 
Naar  F,  r.  d,  Meule».  Door  C.  Simonneau,  —  Overgave  v.  Rees,  Sckes- 
kensohans    en   Doesbarg.  Door  S,  Ie  Ciere,  gr.  fol.  —  3  bl.  ieder  act 
Fransch  en    Lat\jnsch    onderschrift;   hg.  62    dm.,    br.  94  dm.    Alle  is 
den  Atlas  van  Mr.  J.  T.  Bodel  N\jenhuis  te  Leiden. 
8868  (11  Jany.)  Afbeelding  van  het  Tolhuis  aan  den  Rgn  bg  Arnhem,  waarde 
Prins  van  Condé  met  het  Fransche  leger  over  de  rivier  trekt.  (Wsgenasr 
XIV.    30.)   Ooder    deze   afbeelding  het  plan  v.  Arnhem  en  ter  regter-  ea 
linkerzgde    de   plans  van  8  (dus  6)  plaatsen  door  de  Franschen   ingeso- 
nea.  br.  4».  UitP?  Ontroerd  Nederl?? 


fS.  utrecht  door  de  Fraasohen  ingenomen.  857 

9  (1679.  14  tot  24  JuoU.)  Bezetting  der  vesting  Hentden  door  de  Am- 
•terdamsche  schatters  onder  bevel  ▼.  d.  Kap.  Jac.  de  Oraef  ?an  Am- 
sterdam,  gedurende  10  dagen  en  d.  26  Jnn^j  in  volle  marach  langs  den 
Overtoom  in  Amst.  teruggekeerd .  —  Profil  v.  Hensden,  deselfde  plaat 
als  NO.  1526,  door  T.  MaiAam,  met  verandering  v.  h.  jaar  1625 
in  167:2;  boven  de  plaat  6  vierregel.  versjes  op  Hensden,  en  onder 
de  pi.  de  Monsterrol  v.  d.  Kapitein  de  Graef.  De  plaat  met  op-  en 
onderscbr.  na  hoog  52  dm.,  vroeger  26  dm.  Hoogtt  geUbaam  doch  nn 
leer  afgedrukt.—  In  de  collectie  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

)0  Jan  de  Witt  door  J.  de  Graaff  aangevallen  en  gewond,  (Wagenaar  XIV.  68.) 

a  Naar  J,  'Bu^t,  door  R,    VinkeUt.  S^, 

b  Dezelde  pi.,  proefdruk  vóór  alle  letter. 

e  Hetzelfde.  Origin.  teekening  voor  de  voorg.  pi.  door  J.  Bugt,  %^, 

51  (21  JanUO  Het  huis  van  Burgemeester  Langewagen  te  Hoorn  geplnnderd , 
door  het  Prinsgezinde  graanw.  (Wagenaar  XIV.  66.)  •— Met  2  reg.  inachrift 
boven  in  de  plaat.  Zonder  naam.  (Door  H,  L,  Padtbrugge,)  br.  4fi,  Uit 
een  folio  boek. 

62  (23  Jany.)  «d'Heeren  v.  Utrecht  presenteren  des  Stadts  Sleutels  aend.  Kon. 
d.  «Vrankr.,  waerop  de  Koning  persoonlijk  binnen  Utrecht  intrekt,  SJnlq 
«1672."  (Wagenaar  XIV.  35—41.)  2  reg.  opschrift  bovenaan  links  in  eene 
voorstelling  v.  des  Konings  tent  ter  regterz^jde,  waaruit  de  Koning  treedt; 
vóór  hem  de  Magistraat  v.  Utrecht  geknield;  in  het  verschiet  de  stad.  Zonder 
naam  v.  grav.  (doch  zeker  door  of  uit  de  school  van  J2(?m.  <^iJ(9o^A«.)  Met 
l  reg.  onderschrift  en  10  reg.  vers  in  H.S.  van  Burgemeester  H.  Bonteman- 
tel te  Amsterdam;  het  onderschrift  is:  »de  HH.  Wellant,  Bergerstyn  en 
„V.  d.  Voorde  d.  10/20  Jung  gecommitt.  aen  de  Kon."  Het  vers  begint: 
,,De  stadt  v.  Amst.  ruckt  ujt  op  schuyt  en  waegen/'  enz.  br.  fol.  De 
pi.  hg.  16,  met  vers  30  dm.,  br.  25  dm.  —  l>tw  pi.  is  omgekeerd 
later  toegepast  op  den  Prins  v.  Oraige;  zie  N^.  2305. 

63  Hetzelfde,  anders;  daaronder  de  intogt  des  Konings  in  Utrecht.  1  bl. 
br.  40.,  bovenaan  genO.  f.  20.  —  Eene  andere,  iets  grootere  pi.  de  pro- 
cessie der  Franschen  in  Utrecht  voorstellende.  1  bl.  br.  4o.  —  Beide 
uit:  Journaal  of  dagel.  verhaal  van  de  handelingen  der  Franschen  in 
Utrecht  en  Woerden.  Amst.  1674.  80. 

64  (3  JuliJ.)  «Uytrechts  Veranderingen,  voorgevallen  in  de  jaren  1672,  78, 
„74.  Amst.  H,  Stoeerts  op  d.  Dsm."  Serie  van  5  pi.,  gen».  I— V ,  waar- 
van de  eerste  bovenaan  dit  opschrift  heeft;  en  bovendien  iedere  pi.  een 
afzonderlek  inschrift,  nl.: 

I.  Den  Dom  gegeesselt  en  gewgt. 
n.  De  Processie  te  Uytrecht. 

III.  't  Verloste  Utrecht. 

IV.  Het  afdanken  der  regeer.  Heeren. 
V.  Inhaling  v.  8.  Hoogh.  t'  Utrecht. 

Allen  door  J,  v.  d,  Aveele  {o{  J,  Nav,;  iVop^/lr,)  de  laatste zonderzynen 
naam.  br.  40.  Hg.  16  ^  20  dm.,  br.  22  iL  26  dm. 
b  Dezelfde  platen,  latere  uitgave  bg  A,  Schoonebeek  te  Amst.,  ongenom- 
merd;  de  Ie  pi.  met  de  letters  B.  D.  H.  {Bom,  de  Hooghé)  in  plaats 
van  dien  v .  Aveele ,  de  4e  pi ,  zonder  opschrift  en  met  andere  verzen 
bovenaan, 


358  AftrdeBbaxg  slait  de  ViaoBeheii  af, 

S805  Afbeelding  der  Dorpen   en  Kttteelen   in  de  Proriaeie  ülney,èii 
Fnniefaen  in  1672  ?enroeft.  —  18  pitten  sonder  geBUBeaQfai  firi,i 
ook  ongenommerd ;  ieder  bUd  met  den  nnaa  der  plnntn  boten  ti  i|i 
Ubel.   Allen  fiUt  door  /.  Sorjou*  De  met  ^  getaekeade  pL  iji 
lynen  ntam.   br.   4*.   ledere  pi.  br.  %6  dm.»  lig.   IS  dm.  XnUi 
?indt   men    vrg  algemeen ;   bqeen  fqn  te  w6ét  saldaam ;  kot  ii  Éj 
kend  of  er  nog  meerdere  cgn.  —  De  18  tlj^beelda  pittttiiu  igi: 
Abeonde.  Orermeer. 

Hnit  ▼.  d.  Heer  ▼.  d.  Broek.  *  Scbtnt  nnn  Jntphant. 

HnitKroonwgck  ?.d.  Hr.  Ptnw.  Slot  te  BrenknleB. 

Hais  te  Nieawenrode.  Slot  te  Jnnnreldt. 

*  Hais  ▼.  d.  Heer  ▼.  d.  Weert.  Slot  te  KroonmbBrgk* 

Niekterecht.  (Hierbg  eene  proef-  *  Vreetw^k  naa  de  yttrt. 

dmk  y66t  het  intchrift.  WtTorreea. 

8866  Het  slot  Kroonenbnrg,  tusecken  Loeten  en  Nieaweralain  nta  di  leit, 
gesticht  omtrent  1128,  verwoest  in  1678.  —  Firaage  afbeelfi^Vtl 
reg.    onderschrift,    br.    12*.    Uit  Rtdemtker,  Oadkedea? 

8867  (29  JnnU.)  «AenftI  ofte  storm  der  Frtnse  op  Aerdeabor^.*  (Wifav 
XIV.  117.  Holl.  Mercar.  1678.  bl.  93.)  OpsehrifI  bovea  iaaeaepMie 
geheelen  atnvtl  op  de  bnitenwerken  voontellende.  Ge6tet  anareniiaC. 
Deeèer,  br.  fol.  Gen*.  SSi.  Uit:  ?.  d.  Bosek,  Tooneel  d.   Ooriegi? 

8868  HeUelfde,  in  8  tfbeeldiogen  op  1  bltd:  .AenTal"  —  .Hel  ASémk 
«Frtnschen."  Zonder  natm  ?.  grar.  {C,  Deeterf)  kr.  4*.  Bg.  Ui 
br.  80  dm.  Uiti  ?.  d.  fioseh,  Tooneel  des  Oorloge? 

Eene    slechte   copie»   joist  omgekeerd,  wtarop  de  bmggea  nta  dengit' 
igde  der  plaat  voorkomen  (op  deie  plttt  links),  ttttt  ia :  .Hel  onfaeaèi 
«Nederlandt  door  de  wapenen  des  Konings.  Amst.  Doornik.  1674.  4*. 
2869  Hulp    door   de  vroawen  en  kinderen  verleend  b\j  de  beatorming  ra  Aa* 
denbarg,   volgens   het  verhaal  in  Holl.  Mercorina,    1672.   bl.  98.  Ika 
/.  C,  Bendorp  f  r  120.  Uit:  Nederl.  Mozen-Almtntk,   18... 
2370  »'s  Prinsen  koets  te  Aardrecht  (Dordrecht?)  door  eenige  Bargen  ttagckt- 
e  „den."    (Wagenaar   XIV.  78.  Holl.  Mercorins,  1672.    bl.   90.)  Dit  g^ 
schiedde  buiten   Dordrecht.  Naar  /.  Buyt,  door  R,    FimJbêlet.  8*.  Ot: 
Kok,  Vad.  Woordenboek  Xle.   dl. 
b  Dezelfde  pi.,  proefdruk  vóór  de  letter. 
2871  (30  JanU.)  »Corn.  de  Witt  wordt  gedwongen  de  acte  te  leekanenemto 
a  «Prins  v.  Oranje  tot  de  Stadhonderlgke  waardigheid  te  TerkafTea.**  (W»> 
genaar,    XIV.    75.    Holl.    Mercurias,    1672.    bl.  90.)  Naar  /.    J^. 
door  B,.    Finkeles.  80.  Uit:  Kok,  Vad.  Woordenboek.  Xlle.   dL 
b  Dezelfde  pi.,  proefdruk  vóór  de  letter. 

e  Hetzelfde;  ieekening  in  O.  I.  inkt  voor  de  voorg.  pi.  Door/,  ifajft.  8*. 

2372  (1??  Joiy.)  „Tamalt  tot  Middelburg."  (Wagenaar  XIV.  218.  HoU.  Meiear. 

1672.   114.)  Gezigt  op  de  Groote  Markt  te  Middelburg;  regta   ket  Riad- 

huis,  links  de  woning  van  Burgem.  v.  d.  Brande,  die  door  de  oproerigc 

boeren  uit   zgn    huis   gehaald    wordt.    Zonder   naam    v.  grtv.   kr.  fol. 

Hg.  26,  br.  83  dm.  Uit  PP 

2378  Hetzelfde.     De    8    platen  met  uit:    Beronicii,   Georgantomtckit    of  Boe- 

a  ren-   en  Overheidsstrgd ;   gedicht  op  deze  gebeurtenis.    Titelprent:  Ben^ 

nicius  op  Pamassus   gekroond  door  Apollo.    Voorts:  Opruqing  dar  boe* 

ren  •*  Togt  naar  de  poort  te  Middelburg  —   Vlugt  v.  den  Yttndrig.  — 


ft.  Oproer  td  lli4clelbarg|  9nz.  869 

Miahandeling  ▼.  Bar^.  v.  d.  Brande.  •*  Geldaitdeeling  door  Od^k  — 
Smeekschrift  der  boeren.  Door  jS.  Fokkê.  8<^. 
b  Dezelfde  platen.  Proefdruk  ^66t  alle  letter. 

r4  4  Platen  oit  een  ander  werlg'e  orer  deselfde  gebeurtenis,  op  de  titelprent 
a  genoemd:    »De  Historie    der  plnnderinge."  De  titelprent  stelt  het  open- 
breken   der   Noordpoort    voor;   pi.    2:  A.anTal  op  het  hnit  ▼.  d.  Biug»- 
meeiter.   pi.  8  en  4:  MishandeliBg  van  w,  d.  Brande.  — >  Zonder  naam 
▼  .  grar.   (door  C.  Luyken,)  kl.  8^.  A^esleten  en  opgewerkte  afdrukken 
der  volgende  pi.  sonder  verxen. 
b  Dezelfde   platen,    1  en  2,  ieder  met  2  reg.  vert:  ^kU  't  driettig  onfar- 
yitand"  en:  «Een  kleine  hoop."  Door  C,   Lmyien,  ^\ 
76  (2—9  JnliJ.)   Overgave  van  N\jmegcn  aan  de  Fransehen,  onder  Tnrenne, 
na   een   beleg  van  8    dagen.   (Wagenaar   XIV.   92.)  Boven  de  plaat  het 
plan   der   stad.    Door  S.  Ie  Clere.  gr.  fol. 

76  (4  Julij.)  Plundering  van  het  huis  van  den  Baljuw  v.  firederode,  Ase.  v. 
Süpestein  te  Haarlem.  (Wagenaar  XI V .  199.)  ^  Klein  plaatje  uit  de  Staatk. 
Hiit.  V.  HoUand,   1798.  bl.   175.  Proefdruk  v6ór  alle  Utter.  br.  120. 

77  (10  JolU.)   »De   Prins   van  Oranje doet  den  Eed  als  Stadhouder." 

(Wagenaar  XIV.  88.  Holl.  Mercurius,  1672.  bl.  92.)  Navolging  der  pi. 
NO.  2316a.  Door  B.  PiearL  br.  fol.  Uit  Ie  Clere. 

78  Hetzelfde  kleiner,  met  2  reg.  bovenschrift:  »Zgn  Hoogh....  wort  Stad- 
„honder  gemaakt."  Door  of  in  de  manier  van  12.  de  Hooghe,  br.  fol. 
Dezelfde  plaat  als  NO.  23^1 8 ,  alleen  met  verandering  van  het  opsehrift. 

79  Als  voren ,  doch  veranderd ;  met  1  reg.  curs*  onderschrift.  Door  of  alt 
R,  de  Hooghe,  br.  4». 

80  (10  Joiy.)  Burgemeester  Hasselaar  te  Amsterdam  de  ronde  doende^  door  een' 
schildwacht  bg  misvatting  doodgeschoten.  (Kok,  Amst.  Jaarb.  II.  882.) 
Naar  7.  Buys,  door  R.    Vinkeles.  120.  Uit  (Fokke)  Oesoh.  v.  Amst 

81  (12  Aag.)  Willem  UI  in  den  Raad  van  Amsterdam  ontvangen.  (Wagenaar 
a  XIV.  208.)  Naar  /.  Buys,  door  R.    Fimkeies.  120.  uit  (Fokke)  Geschied. 

V.  Amst. 
b  Dez.  pl.y  proefdruk  vóór  alle  letter. 

32  (12  Joiy— 17  Aag.)  Beleg  van  Groningen  door  de  Bisschoppen  van  Keoltn 
en  Munster,  en  ontzet  door  Babenhanpt.  (Wagenaar  XIV.  130»  181.  Holl. 
Mercur.  1672.  bl.  123 — 132.)  •—  «Keulse  en  Mnnsterse  Belegeringe,  an- 
«gevangen  9  Julg,  geëindigt  16,  17Aug.  1672.  M .  Spiimeker.**  Opschrift 
onder  eene  geëtste  kaart  v.  dit  beleg;  bovenaan  een  gedeelte  der  uiterste 
wallen  der  stad,  van  de  Heerpoort  tot  de  Steentil;  daaronder  deKeulsehe 
en  Munstersche  belegeringswerken.  Onderaan  eenige  geëtste  letters,  als: 
A.  V.  /.,  elders  J.  S.  P.  — •  Het  geheel  goed  geëtst  (door  M,  Sfimne» 
ker?)  fol.  Hg.  S6,  br.  36  dm.  —  Deze  kaart  heb  ik  alleen  aangetroffen 
in  h.  Archief  v.  h.  Minist.  v.  Oorlog.  VeldsL  706. 

83  Hetzelfde  anders.  —  Profil  der  stad ,  op  den  voorgrond  het  vgandelgke  leger 

a  en    het  bombarderen   der  stad;  daarboven  een   uitvoerig  plan  der  stad  en 

belegeringswerken.  Door  "Rom.  de  Hooghe,  1673,  de  naam  oodertan  links, 

bgna   onzigtbaar.  Onder  de  pi. :  «Oprecht  verhaal  hoed.  de  ftadt  Gronin* 

»gen grouw.  aangetast,  maar  door  de  dapp.  moedigh.  dess.  Bor- 

«gereu   en    Krggsmacht,    onder Babenhanbt   ontzet   ia,  op  d.   17 

»Aug.    1672,  gaande   van    9   Julg    tot    17    Aug."    In  4  kol.    Amsterd. 
M.JkwnUk.  1672.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  31,  met  beschr.54dn».,j^r.40dm. 


860  Groningen  door  Babenhaapt  ontiet 

è  Detelfde   plaat,   met  dei.   beaoliryTiiig,    eenignaa   aaden.  ?aW:| 

kol.,  londer  jaar  aehter  het  adrea. 
2884  Hetaelfde,   naar   het  voorg.»   doch   met  meer  b^werir  op  deo 

Door  J,  Harrewijn.  1684.  Onderaan  de  nitl^Q^g  der  N*.  f— Sl.ki 

Hg.  31  dm.,  br.  37  dm. 
2886  AU   Toren,   eenigzins  Terkleind;  met  nitlegging  der  N*.  1^18 

regta.  Zonder   naam   ▼.  graT.   (door  C  Decker  f  of  Smrrem^f)  k.' 

Hg.  18,  br.  80  dm.  —  Sene  slechte,  omgekeerde  eopie,  tonder 

komt  Toor  in:  Het  ontroerde  Nederland!.  1674.*' 

2886  „Het  beleg  van  Groningen  door  d.  Bisschop  t.   Mnnater  in  A^.  tT.I 
a  Op   den    voorgrond    de    belegeringswerken    en   het  vgandel^ke 

in  het  Teraehiet  de  stad.    Naar   het  origineel  Tnn  Bmeé   geleek., 
P.   Ootierkuiê  1815,  in  aqoatinta  gegra?.  door  HooghamÊT   en 
door  P.  Feteru;  opgedragen  aan  6.  W,  Baron  yan  Imhoff,  Goivcn. 
Gron.  br.  fol.  Hg.  35,  br.  45  dm. 
h  Hetselfde;  nitroerige  origineele  teekening  in  O.    I.  inkt  van  B.  ?. -^| 
terAuis,  naar  het  origineel  van  Budt. 

2887  Twee  voorvallen  bg  het  beleg  van  Groningen.  —  Sen  monnik  door  de kfr] 
gerden  doodgeschoten.  —  Een  kind  in  de  wieg  ongekwetat  èsorci 
bom  in  der  ouderen  bedstee  geworpen.  —  Znd.  nm.  t.  gnv.  br.  é'Ti 
Gottfried,  Krongk.  Van  acht.  bedrukt. 

2888  M^ictorien  van  S.  Exc.  Rabenhaupt  in  Groningen  en  de  Omlaadaiil 
„Jaer  1672  en  73."  —  Boren  aan  de  plaat  het  profil  en  bombaitei 
van  Groningen,  daaronder  bovenstaand  2reg.  opachrift,  lager  een  fit»! 
rig  plan  en  afbeelding  der  verovering  van  CoeTorden,  en  daaroBte«^ 
der:  »t  Verlaten  v.  de  Beleg,  en  't  njtvallen  (t.  Gron. )** Ter weongis 
van  h.  plan  v.  Coevorden  de  plannen  der  Oade,  Bonner,  en  NkiR 
Schans.  Onder  de  pi.  de:  „Pertin.  Beschrijv.  v.  de  Yietorien  v-  S.  tC 
„Rab."  In  4  kol.  Zonder  naam  v.  grav.,  doch  zeker  door  R.  de  Efo^ 
Met  adres  van  II.  Stoeertt,  Boek-  en  Prentverk.  (te  A.mat.)  op  deaDa 
in  d.  Wack.  Hondt.  1673.  gr.  fol.  Be  pi.  bg.  41^,  met  beschr.  60  te. 
br.  50  dm. 

2889  Spotprent  op  den  Bisschop  v .  Manster  na  het  Yerlies  Tan  het  vieeie 
genomen  Groningen.  —  »De  Rodomontade  van  Bentkop  Beereikiit 
»met  syn  Lgfknecht  Hans  Jurgen."  4  reg.  bovenschrift  met  eeo  6r: 
aVers:  .Doen  Grunges  dapperheyd  ,'*  enz.,  boven  eene  pinnt  den  Bissdtf 
voorstellende,  die  op  een  varken  wegrijdt;  daarachter  dezelfde  in  het  do! 
huis  een  pgp  rockende;  in  het  verschiet  zgne  vlagtende  troepen.  Ob^ 
de  pi.  een  60reg.  Holl.  spotvers  in  2  kol.  fol.  De  pi.  hg.  13  dm.,  m 
opschrift  en  vers  39  dm.,  br.  19  dm. 

In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rolt.,  is  van  deze  pi.  eeneoa 
gekeerde  en  iets  verkleinde  copg,  met  ander  vers  in  S  kol.  begiea 
«Dus  praalt  de  Bisschop  op  een  swijn,"  en  2  reg.  boTenschr.:  JSt 
„d'Ridder  Don  Quichot,"  enz. 
8890  (20  Aug)  «Witten  Wonder  Spiegel,  vcrtoonende  Jan  de  Witt.  Com.  de  WHt 
„Eerst  opgeklommen  tot  de  Hoogste  trappen  van  Eer  en  aensien  -—  daen 
«tot  de  laegste  vemederinge  afgeworpen."  (Wagenaar  XIV.  155 — 179.)- 
In  het  midden  der  plaat  de  portretten  ter  halver  Igve  van  J.  en  C.  t 
Witt,  tnsschen  hen  eene  estrade  waarop  een  vuur  brandt,  nit  hetwe 
een    feniks   opstijgt,  met  opschrift:   Amitsam  quaerimms  imvidi;  onder* 


ICIli  Moord  der  gebroeddrs  de  Witt  S61 

portretten  bovenstaandea  6  reg.  titel «  en  dit  alles  met  een' gefignreerden 
rand  omgeven;  daarboven  het  opschrift:  »De  Heer  heeft  gegeven «  de 
„Heer  heeft  genomen."  Boven,  onder  en  ter  weerszode  16  kleinere  voor- 
stellingen met  3  reg.  onderschriften  nit  het  leven  der  de  Witten,  van  de 
gevangenneming  huns  vaders  in  1650  af,  tot  aan  hnnnen  dood.  Fraage 
plaat  geëist  door  Bom,  de  Hooghe,  pendant  van  eene  dergelijke  over  den 
Prins.  N^^.  2301,  Met  afzonderlgke  beschrijving  v.  h.  einde  hnns  levens, 
in  3  kol.  met  opschrift:  „Op*  en  ondergangh  der  Heeren  C.  en  J.  de 
i^Witt.  ToUufUur  in  allum"  en  adres :  Amst.  bg  Bomeyn  dé  Hooghe,  in 
de  Kalverstraet.  1675.  Hg.  48,  met  beschrgv.  70  dm.,  br.  56  dm.  br.  fol. 
b  Dez.  pi.,  latere  drnk  met  adres  '9.  J.  de  Ram  te  Amst.  In  den  AtUa 
V.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2891  Moord  der  de  Witten.  Plaat  met  gedmkt  Latgnsch  en  HoU.  vers  en 
Fransche  beschrijving.  Chez  F.  BouitaU  en  Anvers.  fol.  In  Atlas  Mnn* 
nicks  V.  Clecff.  No.  790. 

2892  Acht  voorstellingen  nit  het  leven  der  de  Witten,  gemerkt  I— VlU,  ieder 
a  met   een  gegraveerd  2  of  4  regelig  versje.  Door  O,  BouitaU,  aqtui  forti. 

Fraai  gegraveerd,  br.  12^  ledere  pi.  hg.  10,  br.  12  dm. 
b  Dezelfde  voorstellingen ,  in  slechte ,  en  soms  omgekeerde  copieen,  ieder  met 
bovenschrift:  Ie  (en  volg.)   Vertooningh,  v.    ond.    met   andere   verzen  in 
boekdmk.  Zonder  naam   v.   grav.  (welligt  door  O.  Bomttatê,  wgl  op  pl. 
5  van  deze  en  de  voorgaande  serie  de  letters  O.  B.  op   den  bil  van  een 
paard    staan.)   br.  12^.  Van  acht.  bedmkt  met  gedeelten  van:  de  Bloedig* 
Haag? 
E893  (10  Aog.)  Com.    de   Witt   op  de  pgnbank  gelegd.  (Wagenaar  XIV.  153.) 
a  (Door  fi.    Vinieletf)  br.  12».    Proefdruk  voor  alle  Ir. 
b  Hetzelfde;    origineele    teekening   voor   de    voorg.  plaat.    (Door  J.  Buy$t) 
br.  120. 
^394  Sententie   van   het   Hof  van    Holland   over  C.  de  Witt.  (Wagenaar  XIT. 

155.)  's  Orav.  J.  Scheltns.  1672.  plano.  Origin.  nitgave. 
2395  (20  Aag.)  Jan  de  Witt  te  vergeefs  door  zgne  dochters  aangemaand  zijnen 
broeder  op  de  Voorpoort  niet  te  bezoeken.  Naar  en  door  R,   Finieles,  8®. 
2896  Afbeelding  der  kamer  op  de  Gevangenpoort  te  'sHage,  (die  tot  gevangenis 
V.  C.  de   Witt    strekte,    en   waar   hg   met   zgn  broeder  J.  de  Witt  door 
het  graanw    werd   aangevallen;  zoo  als   die  zich  in  1844    bevond.    Regta 
de   schoorsteen,    lioks   de  denr,    daarnaast,   meer  links  het  raam.   Op  de 
plaats   zelve   in    kleuren    geteekend    door   J.  L,  Cornet,  kunstschilder  te 
Legden,   br.   fol.   Met   een   brief  v.   d.  Schilder  zelven.  Hg.  36,  br.  35} 
dm.  fol. 
3897  De  gebroeders  J.  en  C.  de  Witt  in  hnnne  kamer  boven  op  de  Yoorpoor^ 
a  aangevallen.  Naar  en  door  S,  Fokte,  1755.  br.  49,  Uit:  Wagenaar  XIV. 
b  Dezelfde  plaat,  proefdruk  v6ör  alle  letter. 
c  Hetzelfde,  origin.  teekening  in  O.  L  lukt,  voor  de  voorg.  plaat. 
2398  Aanval  op  de  gebroeders  de  Witt  bij  het  uittreden  nit  de  gevangenis  (Wa- 
genaar   XIV.  170—179.  Holl.  Mercurins.  189—140.)  Met  groote  afbeel- 
ding van  het  Oranjevaandel.  Uitvoerige  doch  niet  f^aage  teekening  in  O.  I. 
inkt  zonder  naam  (omstreeks  1780  vervaardigd.  Door  /.  Stolker?)  fol.  Hg. 
87  dm.,  br.  81  dm. 
2809  Hetzelfde  anders.    Titelplaat  voor  het  Treurspel:  de  Bcoedermoori  van  C 
en  J.  de  Witt.  Door  8.  Fokke.  1744  80. 

46 


862  Moord  der  gelnroedera  de  Witfc.  %     ' 

2400  Moord  der  gebroeders  dé  Witi.  —  Vreetselgke  dodi  waanehqilqk] 
▼oorstelling  dezer  sltgiiag.  Op  den  Toorgrond  Talt  J.  de  Witt,  Hf! 
kamerjapon ,  op  den  grond ;  het  bloed  stroomt  nU  eeae  gspsidi 
de  bortt;  een  man  wil  hem  ds  neus  afsngden,  een  mnder  staat  art  i^ 
heTen   mes  achter  hem ;  een  w|jf  zet  hare  tanden  in  sgn  ani;  adÉnl 
teel  gewoel ;  regis ,  eenigzins  verder  hangt  een  Ifjk  (dat  Taa  C.  ét 
met  opgesneden   l^jf  aan   de  galg.    Zonder  ^nfg  op-  of  ondcfsekri.* 
Zwarte   knnst  door  „U  wutiirê  tmx  mnern  erifisét^*  S^Uilc  owa  hsa 
om   de  2  orer   elkander  liggende   ankers,   io    den    linkerhoek 
br.  fol.  Hg.  ^\,  br.  36  dm.   VUntt  geUzMum.     In  geen  der  snli 
Atlassen  foorgekoroen,  en  2  malen  nit  Doitsehland  hier  iagevoni 
het  ook  eene  Dnitsche  plaat  ran  Zoitf.  soa  Sü^m  sgn? 

8401  Als  Toren.  XJitroerige  voorstelling  op  4   platen    (9  naaat,  i  bsfsi 
a  der);  de    Ie   pi.   vertoont   den  aanval  op  de  gebroedera  nit  de  U 
komende;  de  2e  pi.  de  moord,  iets  verder  op  het  Groene  aoodje,  ii' 
verschiet   het   Buitenhof;    de  8e  het  slepen  der  l^kea  naar  hst 
de  4e  de   Igken   aan   de  wip   en  de  gmwelen  daaraan  bediefci.  lakl 
naam  v.  grav.,  doch  zonder  tw^fel  door  R,  de  Hoo§k€,  Yaa  •oai.  tm  *| 
voerig  Holl.  en  Fraosch  verhaal  en  oitlegging  der  pi.  in  4  koL  gr.  ftL% 
32  dm.,  met  beschr.  53  dm.,  br.  40  dm. 
h  Dezelfde  pi.,  latere  afdruk,  alleen  met  Holl.  beaehryving  en  iiillm'H  1 

wjjder  gedrukt;  ook  in  4  kol. 
c  Dezelfde  pi.,  nog  latere  afdruk;  de  pi.  opgegraveerd  en  op  de  Se  pL 
aan  de  naam  v.  R.  de  Hooghe,  1672.  Zonder  beschrgving.  ^  EBsi^ai 
24regeligi  Duhbelsimnig  rijm  (over  de  Witt)  in  ond  HS.en  indrak,  bï.Al 
Beginn. :  Een  wissen  ondergang  van  't  lant" 

De  plaat  2403  is  eigenlgk  eene  samenvoeging  van  deie  4  pi.  opéétW 
of  deze  4  eene  uitbreiding  van  die  plaat;  beide  agn  in  1672gegnnai 
en  uitgegeven;  welke  de  origineele  is,  valt  moegelgk  te  zeggen. 

2402  Ah  voren,  origineele  ieekening  met  de  pen  van  de  Ie  der  bovesstssiè 
platen.  Door  R,  de  Hoopke,  br.  40.  Hg.  15^,  br.  19^  dm.  Zeer  frmm,  Hio^ 
een  gedrukt  vers  van  7  achtregelige  conpl.  «Het  groote  witte  moort4M> 
neel."  fol. 

2403  Als  voren ;  de  4  voorgaande  platen  in  ééne  voorstelling  te  lamea  gehngt 
a  Links  de  aanval,  regts   hunne    lijken,  op  den  achtergrond  regts  de  nir 

handeling,  in  het  midden  de  Igken  aan  de  galg,  bovenaan  haane  pontrEt- 
ten  in  med.  Geëtst  door  R,  de  Hooghe,  1672.  Van  ond.  het  Bitfooig 
verhaal  der  moord  in  het  Hollandich  en  Fransch,  in  4  kol.  en  oitlMgiif 
der  plaat.  De  pi.  hg.  32,  met  verhaal  54  dm.,  br.  43  dm. 

h  Dezelfde  pi.,  andere  wijdere  druk  van  den  Hollandschen  tekst ,  ook  ii 
4  kol.  verdeeld;  de  Fransche  tekst  is  bg  deze  uitgave  niet  gedrukt. 

e  Dezelfde  pL,  latere  druk,  met  bg  voeging  op  de  plaat  van  het  adres  f* 
Carel  Aüard  te  Amsterdam.  Ook  alleen  met  Hollandsch«^Q  tekit. 

2404  Geheel  als  voren ,  namelijk  op  1  pi.,  doch  verkleind ;  links  de  aanval,  rfgti 
a  de  Igken,  achteraan  de  mishandeling.    Met  bovenschrift:  i,I>e  Jt^mpyAliy 

«Doodt  van  C.  en  J.  de  Wit."  Zonder  naam  v.  grav. ,  doch  zeker  doer 
R,  de  Hooghe.  br.  40.  Hg.  18  dm.,  br.  29^  dm.  Zeer  fraa^je  gravure  en  afdnk. 
b  Naauwkcnr.  copie  v.  d.  voorg.  pi.,  doch  iets  grooter,  met  boveaachrift: 
»De  Ongelu^ckige  Doodt  v.  C.  en  J.  de  Wit."  Hg.  23 ,  br.  33  dB. 
br.  40. 


.Uk  Moord  der  gebroeders  de  Witt  383 

96  Hetxelfde,   anders.    Op  den   voorgrond   het  doorschieten  tib  C.  de  Wit, 
op   den    achtergrond   J.  de  Wit  met  een  geweerkolf  doodgeslagen.  Met  8 
^       teg.  onderschrift:  „Het  ombrengen  ?.  C.  en  J.  de  Wit."  Door   /.    Lttf' 
^        ken,  40.  Afdruk  op  gr.  fol.  papier. 

<06  De  moord,  mishandeling  en  de  Igken  aan  de  galg.  —  Links  Jan  de  Wit 
op  den  grond;  regts  x|jn  lijk,  achteraan  de  galg;   ter  weerssyde  in  de  bo- 
venste  hoeken    der    plaat  de  portretten  der  gebroeders  in  med.,  ieder  op 
een   afzonderlek    veld.    Zonder   naam.    Slechte    plaat.    br.    4^.  £[g.  15, 
\         br.  24}  dm. 
'407  Als   voren,  doch   eenigzins  veranderd    en   zonder   de  portretten,  br.  4*. 

Hg.  14,  br.  17}  dm. 
408  Arbeelding  der  wreedheden  aan  de  Igken  van  J.  en  C.  de  Witt  bedreven. 
a  Zeer   vergrootte    copie  der  4e  plaat  van  J2.  de  Hooghe,  N*.   2401.  Door 
B,  Picari,  1728.  br.  fol.  Hg.  26,  br.  35  dm.  Bovenaan  gemt.Tom.UI. 
pag.  430.  Met  Holl.  onderschrift.    Uit:  Ie  Clerc,  Hist.  d.  Prov.  Un. 
b  Dezelfde  pi.,  met  Holl.  onderschrift.   Afdmk  v66r  het  N<^. 
e  Dezelfde  pL;  met  Fransch  onderschrift,  zonder  het  N<^. 
d  Dezelfde  pi. ;  protfdruk  vóór  den  naam  v.  grav.  en  N<>. 
€  Dezelfde  pi.,  allereerste,  onafgemaakte  ettdmk,  vóór  eenigen  naam. 
f  Hetzelfde,   zeer   fraage   origineele  teekening  in  rood  krgt  en  O.  I.  inkt 

voor  de  plaat.  br.  fol. 
g  Hetzelfde^  dergelgke  teekening  in  rood  krgt,  doch  alle  voorwerpen  grooter 
in    dezelfde   rnimte,  zoodat   de  voorstelling  tot  aan  den  bovenrand  reikt. 
Waarschgnlijk    de    origineele,  doch  verworpen  vergrooting  der  4*  pi.  van 
NO.  2401.   Uniek. 
^409  Hetzelfde,  geheel  anders.    Een  mim  gezigt  op  de  Plaats,  van  de  Oevan- 
a  gen-  (of  yoor)poort,  tot  aan  het  Groene  Zoodje  en  gezigt  op   den  Vgver- 
berg .    Regts    de  moord ,   in  het  midden  het  slepen  der  Igken ;  links  hel 
hangen   aan    de  galg,   in   de   lacht    2   oogevaars.  — -  Fraai  geeUU  plaat 
zonder    eenigen    naam,  doch  zeker  niet  door  R,  de  Booghe.  Met  onder- 
schrift:   „Spiegel  van   Stoet  en  Recht  der  Borgere"  waaronder  in  8  koU 
een   uitvoerig   verhaal  van  de  moord  en  een  40reg.  vers :  „Dns  wert  Ver- 
„raderg  gestraft,"  enz.    Zonder  naam  of  adres.  gr.  fol.  De  pi. hg.  21  dm., 
met  Verhaal  48  dm.,  br.  30}  dm.,  met  Verh.  34  dm. 
b  Dezelfde  plaat  met  hetzelfde  onderschrift;  doch  het  woord  Borgen  veran- 
derd in  Burgert,  en  bgvoeging  onder  het  vers  in  de  3e  kolom,  van  eene 
bgzonderkeid  door  verschillende  personen  opgemerkt,  dat  eenige  dagen  te 
voren  2   ooijevaars  gedurig  van  de  Staten-Kamer  naar  het  schavot  en  van 
daar   naar    het    huis    van  J.  de  Wit  gevlogen  zgo;  daaronder  een  8reg* 
versje:  „'t  Verraet  moet  zijn  gestraft,"  enz. 
MIO  Als  voren,  doch  eenigzins  veranderd,  met  veel  meer  personen,  toesohoa- 
wers    en  moordenaars    op   de  Plaats.  Zonder    naam  v.  grav.  met  .adres: 
A,    r.    Boom  exc.  Van  ond.  hetzelfde  opschrift,  verhaal  en  40reg<  vatp«r 
8411  Als   voren,    doch   veel    veranderd;   vooraan    links  het  wapenbord  der  de 
Witten  door  3   personen  gedragen.  Zonder  eenigen  naam.  Van  9&d.  ktlfi* 
opschrift,  verhaal  en  vers. 
2412  Als  voren,  doch  zeer  veranderde  copie;    de  Igken  hangende  aan  de  galg; 
a  regts   de   Gevangenpoort;   daarboven    de    beide    oogevaars.  Slechte,  plaat 
zonder  naam  van  graveur.  Met  onderschrift:  ^Spiegel  wm  Stoei  vertoond 
yin    Meester  Jan  en  Corn.  de  Wit,"  voorts  hetz.  40reg.  ven  ep*,i  lager 


SM  Moord  der  gebiooden  da  WitL 


eM  8reg.  ten:  «Dit*!  loon  tm  Jta  en  £ee«."  foL  D»  pi.  kf.l^i 

Ten  40  dm.»  br.  25  dm. 
b  Daielfde  plaat,   mtt   Aêti.  ondenekrifl»    doeh    Jiier:   .Con.  et  Jii 

„Wit,"  voorts  de  40  en  8reg.  veneB. 
t418  Geheel  als  voren,  doch  eenigxist  verkleimd;  link*  iMt  mea  mair  II 
a  (op  de  vorige  plaat  i  boomenX   regta  u  aleeliU  ket  roonte  ded  mi 

paard  dat  op  de  vorige  pi.  geheel  is  aljgebeeld.  Zonder  •aMsv.gmr»-! 

Mf .  ODderschrift  en  het  40  reg.  vera.  fol.  Hg.  f  9,  met  rera  SSd&,klii 
b  Dezelfde  plaat,  andere  druk  met  onderachrift:  ^Spi^êêi  r,  SümC  n\ 

40  reg.  vers. 
t414  Weinig  veranderde  copie  der  plaat   2409,   dook  bovenaan  rsgli  a 

de  portretten  in  medaillon  van  C.  en  J.  de  Wil;  onderaan  ea 

verhaal  der  moord  in  8  kol.;  lager  2  echimpvemn  op  Jan,cati|^i 

de  Wit,  en  daartnsschen  de  „Aenwgsiage  der  figoeren."  Soadcr  um\\ 

grav.  of  adres.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  24  dm.^  met  beaekr.  50  dm.,k.iSca| 

8416  Hetielfde,  anders.    Op  dea  voorgrond  wordt  een  der  lyken  ait  èi  tej 
poort   gesleept;   op   den   achtergrond   hangt  keft  andere  Igkasa^pi 
Zeer  grove   en   slechte  houtsnede.    Onderaan  i    »Waeimckt«  Vcriwdi.t 
ySchromeU  doot  v.  J.  de  Wit,  eaa.**  ignde  een  Oran^atiaek  YeUipidt 
van  16  aehtreg.  coupletten,  begina.:  »Hoe  dr^  ket  rat  v.  avoatHe.*e 
daarna:    «Samenspraeck   tnsschen  de  HoU.  Maegkt,  ende  de  PRmf.(it1 
«raeekende  desen  tüdt"  een  dergelgkVolksgedickt  v.  11  eonpL,Na4eCif  1 
»te  Amst  bu  P.  Pti.  de  Liat,  ia  t  KladenteeKJe."  br.  fol.  VUsgmlttl 
van  die  dagen.  Uniek, 

8410  Uitvoerige   voorstelling  van   de   mishandeling  der  Igken  op  ket 

aan  de  galg  hangende.  —  Zeer  fhuige  tehéMêskênim^  in  Ol  I.  iab  ki ' 
K,  de  Hoogke,  gr.  fol.  Hg.  40  dm.,  br.  29}  dm.    üi^i  im  pUsi  fén^ 

8417  Andere  uitvoerige  voorstelling  der  vreeuelgk  miavormde  Iqken,  hsapiii 
aan  de  galg,  en  bij  toortslicht  door  2  mannen  bezien.  Achter  het  ick  < 
vot  de  booroen  vac  den  Vijverberg  en  eenige  peraonen.  Van  ond.  ia  bock* 
druk  een  8reg.  vers:  »Soo  kroont  haar  't  los  geval,"  ens.  —  Zecr/my' 
en  uiterst  zeldzame  geëtste  plaat,  zonder  eenigea  naam,  adres  ^  jtfi 
doch  door  R.  Ro^hmam.  fol.  De  pi.  hg.  28,  met  vers  37  dm.,  br.  23  dn.- 
Van  deze  plaat,  die  vroeger  geacht  werd  uniei  te  zgn  ea  ƒ  60» —  i  ƒ  100,^ 
en  meer  verkocht  is,  ken  ik,  behalve  dezen  afdruk,  4  EzempU  dodislsda 
een  dier  £z.,  dat  in  den  atlas  van  Mr.  J.  T.  Bodel  N^enkoii  teLada. 
heeft  het  vers  er  onder,  gelijk  in  dit  Ex.  Myn  Ex.  heeffc  bniten  de  pb< 
aan   alle  zijden  eene  marge  van  20  tot  28  Ned.  streep.  ÜUmumiemde  ë/énL 

8418  Nagenoeg  als  voren,  doch  de  Igken  veel  grooter  tn  sleckte  door  één  po* 
soon  bezien.  Van  ond.  een  8reg.  vers  d.  C.  v.  6.  gegrav.  „Hier  hangt  ktf 
voverschot,*'  enz.  Naar  en  door  C  Huybertê,  fol.  Ug.  31  dm.,  br.  25èB. 
Zeideaam, 

8419  Geheel  als  voren,  zeer  verkleind,  met  i  reg.  gegrav.  onderaekr.  br.  i'* 
6et.  bovenaan  regts:  Pag.  40. 

8480  Afbeelding  der  misvormde  lijken  hangende  aan  de  galg;  ter  weerazqdei 
de  portretten  van  J.  en  C.  de  Wit  in  lauwerkrans.  — >  Goed  gegrat. 
plaat  waaronder:  »Af beeld,  en  Verhaal  van  'taohriklik  omkoaaea  «si 
„Mr.  J.  de  Wit.  en  sjjn  broeder  C.  de  W."  in  2  kol.  Zonder  adro. 
tol.  De  pi.  hg.  14,  met  verhaal  39  dm.,  br.  27  dm.  —  Dit  portret?. 
C.   de-  Wit  ia  in  haraaa,  en  verschilt  veel  van  de  andere  portretten. 


1%  Moord  der  gebroeders  de  Witte  86S 

• 

II  Afbeelding    fan    het   Buitenhof  te   'sHa^cey   waarboren  in   da  lacht   2 

a  tehitterende  sterren,  ter  weerssüde  de  portretten  der  gebroeders  de  Wit. 
Onder  de  plaat  3  aohlreg.  venen  ter  eere  der^  gebroeders,  naast  elkander; 
lager  2  grootere  en  onderaan  1  vers  ter  hunner  eere.  fol.  De  plaat 
hg.  15,  met  vers  44  dm.,  br.  27  dm.  —  Hierbg  op  een  folio  blad 
de  afdrnk  van  2  der  bovenste  verzen,  getiteld:  «Mazimos  ille  armis.  — 
Maximns  ille  toga. 
b  Latere  druk,  alleen  te  onderscheiden  door  de  letters  M.  ia:  Maximus  ille 
toga,  onder  het  portret  van  J.  de  W.,  welke  M  in  de  vorige  druk 
met  eene  krul  is,  hier  zonder  die. 

22  Zinneprent  op  den  dood  der  de  Witten.  -—  «O'^jdele  vlucht  vertoont  in  «de 
„schielikke  Dood  van  Kom.  en  Jan  de  Wit."  Opschrift  boves^en  eOreg.  vers  in 
2  kol.,  beginn.:  «Het  lust  mij,"  enz.  geteek,:  Leugd  haart  rutt.  Onder  eene 
oude,  goed  gegraveerde  plaat  (vroeger  bg  H,  Bondiut  uitgegeven)  ver- 
toonende  den  Dood  op  een  paard  gezeten,  een  pistool  losbrandende  op  een  ge- 
kroonden  ruiter  (Karel  I?),  die  glings  te  paard  wegvlngt;  op  den  ach- 
tergrond een  stad  met  bovenschrift:  Munster  (in  Westphalen)  en  onder- 
schrift: Hls  vergeef sch  gevlugt.  Zonder  naam  v.  grav.  —  Oude  plaat  van 
1649?  of  vroeger,  in  1665  op  nieuw  voor  den  Bissohop  van  Manster  ge- 
bruikt. Zie  NO.  2206.  Op  dezen  afdruk  is  de  naam  v.  Hondimê  echter 
uitgeslepen.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  25  dm.,  met  vers  50  dm.,  br.  80  doL 
Zeer  zeldzaam^ 

IZ  Zinneprent  op  hunnen  dood.  —  De  tgd,  het  eeuwig  Edict  vertrappende, 
zit  met  de  zeis  in  den  arm,  nadenkende  aaa  eene  tafel,  waarvsa  'ctt 
portrettender  de  Witten  afhangen  en  waarop  VondeFt  Fakmedn  alsook 
Fiutarekuê  Levens  der  doari,  Grieken  en  Bomeinen,  opengeslagen  ligt  en 
een  misvormd,  doch  gelauwerd  doodshoofd  staat.  Fraage  zinneprent 
(door  R,  de  Hooghe  t)  fol.  Hg.  33  dm.,  br.  25  dm. 

24  Spotprent  op  de  Gebr.  de  Witt*  — -  ^De  vast-gekuypte  Loevesteyneohe  Tta 
«aen  duygen,  door  den  schrickelgcken  Berghval  van  haer  twee  Princen." 
£ea  toren  v.  Babel,  waaromheen  veel  gewoel.  Met  2  reg.  vers  op 
hunne  heerschzucht.  Snavelenburg*   1672.  4^.  Titel  v.  een  pamflet. 

25  Spotprent  op  de  Witt.  —  «Ondersoeckt  de  Geesten,  of  e»  van  den  Dnjvel 
«sgn  of  niet."  Opschrift  boven  eene  plaat,  waarop  twee  vliegende  monsters 
(Jan  en  C.  de  Witt,  N^  1  en  8)  die  een  mombakkes  en  een  OMUitsfttje  van 
geveinsdheid  in  de  hand  houden,  neerdalen  op  een  veld,  waar  de  Prins 
in  den  HoU.  tuin  staat,  en  op  den  voorgrond  regts  ea  links  de  overla- 
den en  het  volk  met  allerlei  twisten,  maaltgden,  enz.  den  tgd  doorbren- 
gen. Ter  zijde  v.  h.  opschrift  de  figuur  van  Jacob  de  Graaf  (die  den 
moordaanslag  op  J.  de  Witt  deed)  als  verheerlgkte  engel  (N*.  0).  Naar 
en  door  Jacob  de  PAmbre,  br.  fol.  Hg.  25,  br.  32  dm.  —  Hieriiq  een 
pamflet  van  16  hl.  4^  met  fraai  gegrav.  titelplaat:  „Het  ondersoeck  der 
Geesten  door  Jacob  de  L'ambre."  De  titelplaat  vertoont  een  herder  die  de 
bokken  van  het  water  in  eene  fontein  afweert  en  de  schapen  (de  Prinsge- 
zinden) drinken  laat.  Het  pamflet  behelst  eene  uitlegging  de  folio  plaat, 
en  is  blgkens  de  voorrede  van  lateren  tgd  dan  1672;  ook  staat  er  op 
den  titel,  roet  eene  oude  hand  geschreven:  1675.  15  7ebr.,  waanehgnlgk 
de  tgd  der  uitgave. 

26  Als  voren.  „Reeskon ter  tusschen  2  Armiaen  en  3  CalTinistnoverlielpttnt 
«van  haer  „edele  heere  de  Witten  en  de  prinsgesinde  tot  Amtterdim."  — 


Sd6  VerscbiUende  voorralleiu 

Zeer  tleohte  platt,  nafolgiBg  Tuit  «VUioen  t.  de  tö^on  te  uwn' 
het  jear   1676)    wurtehgnl^k  gemaikt    in  1758  ?  bg  dea  itrQi  mi 
Witi,  ntar  aavleidiDg  taii  het  oordeel  Tan  Wagenaar,  sgne  Talol.  bj 
Dl .    XIV.    OTer  de  de  Witten;   deie  plaat  wordt  echter  meeetil  9f 
geateld. 

2427  Kleinere  platen  ter   eere   of  ter  heeohimping  der  gebroed«t  de  n-l 
Titel  Tan:  DoUe    blijdMckap.     8«.   —   Medaillea     op    de   gehr.  4c  n{ 
a  Hnn    portret    en  Tere:    Op   de   heldenbeelden.  —  Andere  wl. )' 
moord   en    fert:    Op    de    beettelgke   woede.  gr.  4*.  Afrond.  afinL«| 
b  Deselfde  medaillei;  afdruk  uit  een  8*  boek.  ^-  e  DeaeUde  ■ed.a« 
len  met  bovenechr.:  Afbeeld.  ▼.  de  nienwe  med.  gr.  4*.  —  tf VqfBii 
medailleo   ter    hnnner   eere.    — >   #  Hnnne  portretten    byeea,    nfrhr 
twee    wolven    ? ormende.  —  ƒ  De  wapens  Tan  de  Witt  ▼cmieU.  fii*.  -' 
g  Sen  fol.  blad  met  i  Tetxen  t.  W.  Tichelaer:  f.  Op  doTalT.  K.nl. 
de    Wit.    —  8.  Op  het  Teisetten  t.  de  Magietraet.    —  i.  J.  ielJI 
als  zwaan  het  land  tegen  den  Engelsehen  hond  rerdedigende.  Naar  de  al^ 
derg  van  •/.  Astel^*  op  'tRgks  Museum  te  Ameterdam  door  X.  HsUa 
8*.  Titelplaat  voor:  Loosjes,  J.  de  Witt. 

2428  Hunne  portretten  met  dergelgke  renen  ter  hnnner  Terbeerlgking.  s  Sfe 
gebroeders  ter  baker  Igve,  ran  boven  en  t.  ond.  met  een  4reg.  &ffW 
vers  T.  H.  C.  kl.  fol.  —  h  Hunne  borstbeelden  in  med.  net» 
derschr.  „llerre  v.  Hekendorp."  ens.,  een  Latgnacb  en  Diritei  wi, 
en  bovenaan:  «Cenotapbion ,  etc."  I  bl.  fol. 

2429  (23  Aug.)  Gelgktgdige  afdruk  v.  h.  oproerig  Prinageiind  BiQet»  d.iMa 
Ang.  te  Amsterdam  aangeplakt  en  door  Wagenaar,  XIV.  910.  veneUt 
eindigende  met  bet  Ters :  «Oranje  wort  groot  —  De  Witten  ign  dsst.' 
eni.    Met   opschrift:    «Het    aengeplackt    Biljet  luydt  ala   ▼olght'*  kL  bl 

XJitertt  seldzaam, 

2480  (Sept.)  »Uyt-tocht  van  't  Uuys  te  Wedde"  Tan  de  Biaeehop^.  Munster ■ 
de  belegering  van  Groningen.  (Wagenaar  XIV.  131.)  Regta  eeaig  voetTsi 
met  lansen,  die  2  boerenwagens  met  goed  beladen  Toor  lich  heesè^ 
ven.  Vaa  ond.  een  plat-duitsch  vers  v.  iO  vgfregeligpe  conpl.  met  of 
schrift:  «Krachtlooze  Hartstcrcking,  galachtig  uitgebraakt  door  Chr.  B» 
»renh.  v.  Gaaien...  Op  H  overgaan  v.  't  Huys  te  Wedde."  —  Zoate 
adres,  plaats  of  jaar.  kl.  fol.  De  pi.  hg.  16  dm.,  met  ven  57  da. 
br.  20  dm.  Zfer  eeldsaam, 

2481  (6  Oct.)  Opschudding  voor  het  huis  van  den  Admir.  de  Rniter.  (Wsg^ 
naar  XIV.  !2I2.)  Door  S.  Fokke,  1783.  br.  120.  Uit  een  Almanal^ tsb 
1783  of  uit.    —  Dex.  pi.,  proefdruk  voor  alle  letter. 

2432  Hetzelfde??  doch  welligt  verkeerd  afgebeeld,  althans  niet  gelgkeade  of 
h.  huis  van  de  Ruyter;  met  bovenschrift:  MTumnlt  der  Rnyters  en  lis* 
«trosen.'  Zonder  naam  v.  grav.  br.  it^.  Pendant  T.  N<>.  2361.  Het 
huis  V.  Langewagen  te  Hoorn  geplunderd.  Uit  heti.  boek  of  krongk. 

2488  (8  Nfv.)  Amnestie  afgekondigd  door  de  Staten  van  Holland  en  W.  Vries- 
land over  alle  ongeregeldheden  en  tumulten  ter  zake  van  de  Terandena* 
gen  in  de  Regering  van  diverse  plaatsen  voorgevallen.  Deze  amnestie 
was  reeds  d.  27  Sept.  geteekend.  —  Origin.  druk  te  'a  Hage  bg  J. 
Scheltus.   1672.  Plano. 

2484  (16  Dee.)  Vruchteloos  beleg  van  Charleroy  door  den  Prins  t.  Ora^e. 
(Wagenaar,  XIV,  228.)  —  Situatie  plan  der  vesting  en  der  verdedigingswe^ 


n%    Fransche  wreedheid  te  Bodegrave  en  Zwammerdam.     867 

^        ken  met  de  omstreken  en  positiën  der  belegera«rt.  BoveoMn  in  hetmid- 

r  den  Charleroi,  onderaan  links  het  gehucht  Qamignon,  Fraaie  teekenin^ 
in  klearen  nit  dien  tgd.  br.  fol.  Hg.  46,  br.  43  dm. 

r485  (28—30  Dec)  „Spiegel  der  France  Tyrannye  gepleecht  op  de  EoUantsohe 
a  „Dorpen."  (Wagenaar,  XIV,  234—236.)  HoU.  Merc.   t672.  bl.119.  Op- 

r         schrift   door    Mars    en  een  draak  met  leliën  bekleed  vastgehonden,  boven 

I  eene    afbeelding    van  h.  dorp  Zwammerdam  in  brand  met  de  neergelaten 

ophaalbrug;  op  den  voorgrond  de  wreedheden  der  Franschen,  leer  over- 
dreven voorgesteld.  In  een  8-hoekigen  rand  met  doornen.  •—  Van  ond.  het- 
zelfde opschrift  en  een  verhaal  der  wreedheden  en  plundering,  in  4  kol. 
De  pi.  zeer  fraai  geëtst  door£.  ^  Hooghe,  1673.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  30, 
met  verhaal  52,. br.  41  dm. 
b  Dezelfde  pi.,  latere  afdruk,  met  onderschrift:  »De  Franse  wreetheyt  tot 
„Bodegrave  en  Swammerdam"  en  uitvoerig  vers  t.  O,  Bidloo  in  3  koL 
gr.  fol. 

2436  Geheel  als  voren ;   fraaie  copie  der  voorgaande  pi . ,  een  weinig  verkleind. 
a  Met    1    reg.    ondcrschr.:    „De   France   wreedheid,"  enz.  Door  B,  Fieart, 

1727.  br.  fol.  Hg.  27,  br.  35  dm. 
b  Dez.  pi.,  veel  latere  en  slechtere  afdruk,  met  Holl.  onderschrift,  boven- 
aan gen<^.:  Tom.  III,  pag.  446.  Uit:  Le  Clerc. 
e  Dez.  pi.,  vroegere  afdruk,  met  Fransch  onderschrift;  „Cruautez  de  Tarmee 

„Fran9,**  enz. 
d  Dez.  pi.,  frhzxjt  proe/dmk  róór  alle  letter. 

24S7  Geheel  als  voren ;  doch  verkleind  en  omgekeerd ;  de  neergelaten  brug  is  hier 
a  regts,    op    de  vorige  pi.  links.     Met  1    reg.  inschrift    boven   in   de    pi.: 

„Franse  Tiranny op  de  Holl.  Dorpen.'*   1  bl.  br.  4®.  Hg.16,  br. 

27  dm.  Uit: 
b  Als   voren,  nog  meer  verkleind;  met  opschrift:   Tirannye  tot  Bodegr,  en 
geno.  332.   br.  8». 

2438  Hetzelfde.  Zeer  uitvoerige  voorstelling  op  8  pi.,  onderaan  gen*,  i— 8; 
(pi.  1  en  8  in  2  boven  elkander  staande  afbeeldingen  verdeeld.)  Op  deze 
platen  zijn  verschrikkelijice  wreedheden  afgebeeld,  veel  erger  zelfs  dan  in 
de  overdreven  verhalen  van  „A.  de  Wiequefort,  Advis  fidelle  touchantce 
„qui  s'est  passé...  \  Bodegrave  et  Swammerdam.  1678.  4®.  waarin  deze 
fraai  gegrav.  platen  behooreu.  Zonder  naam  v.  grav.  br.  40.  Ieder  der  8 
platen,  hg.   18  k  19,  br.  29  iL  30  dm. 

Deze  platen-serie  is  geenszins  zeldzaam,  doch  zelden  vindt  men  krachtige 
en  nog  minder  egale,  afdrukken,  gel^'k  deze  vooral  z^n. 
Wijl  de  copiën  dezer  pi.  niet  genommerd  z|jn,  wordt  hier  de  beschrgving 
van  iedere  plaat  gegeven. 

1  Bovenaan:    Een   man    danst   op  den  buik  van  een  naakt  man.  -*  Onder- 
aan links  een  galg;  regts  2  dorpskerken  bg  elkander. 

2  Smeekbeden  der  burgers  aan   d.  Franschen  bevelhebber. 

3  Een  schoorsteen  en   een  bedstede  waarin  menschen  zgn  opgehangen. 

4  Links  het   dorp  in  brand;  regts  mishandeling  v.  mannen  en  vrouwen. 

5  Een  huis  in  brand ,  waar  op  de  bovenkamer  eene  vrouw  mishandeld  wordt. 

6  Links    een    schip ,    in  het  midden   een  kind  op  eene  Uns  gestoken ,  regts 
eene  naakte  vrouw  geschoffeerd. 

7  Een    huis    geplunderd,    eene    vrouw  en  kind  mishandeld,  in  het  midden 
huisraad  verbrand. 


868 


Veroyeriiig  tu  Ooerorden. 


8  Bofentant  Een  naakte  man,  Troaw   en  kind  aan  elkander  gehnfaj 
de  staarten  van  koegen  ▼oortgetleept  Onderaan:  Twee  adepowti 
tenden  en  haisraad  aangerallen  en  Termeetterd. 

24l$9  Dexelfde   Toorstellingen.    Zeer  getrouwe    en  firaaye  eopiöa  deer  Ai 
Hooghe,  allen  ongenommerd.  in  deieifde  grootta  t.    deorigineda,l)ri| 
S,  8,  4,  B,  7  ign  wket,  de  and.  tonder  igneii  naam.  br.  4*.  Smi 
behooren  welligt  in  «Getronw  ferhaal  der  wreedliedea ,"  m.  8*. 

8440  Deielfde  voorstellingen,  doeh  xeer  Terkleiod   en  op  4   plaiea 

gen.  Op  plaat  1  staat  bofenaan  Villa,  onderaan  Ia,  op  t  TI,  at  Ul 
op  4  III.  De  2  laatste  pi.  bovenaan  regts  gen*.  83,  86.  k.  4*. k| 
13  dm.,  br.  18  dm.  Uit:  een  dergelgk  werlga  kieniTcr. 

2441  Geheel  als    voren,  de  laatste  plaat  der  vorige  serie,  nl.  4;Tiee|«in: 
eene andere,  of  5e  pi.,  waarop  pi.  ¥  verkleind  ia  af^beeld;  hékt%\ 
late  en  slechte  afdrukken.   Van  onderen  de  woorden:  ^in   Wooém,  Ni| 
44"  en  47.  br.  4». 

8442  De  plaat  Ia  der  vorige  serie,  of  I  van  N*.  t4S8.  met  boveBSckrifi:Ai| 
«Bodegrave  en  Swammerdaro  **  br.  4*. 

2443  Tafereel  der  wreedheden  door  de  Franschen  te  Bodegraren  bedictai,  ri.al 
man  op  een  stoel  vastgebonden,  met  een  koperen    tromBel  ep  httM 
waarop  soldaten  met  trommelstokken  slaan.  (Door  P.    yetijmf)  8*.  tnA 
druk  vóór  alle  letter.  Uit  een  histor.  boek  der  19e  eenw« 

2444  Gezigt  bij   Bodegraven   aan   de  rivier,  met  eenige  echepen^ca  seU». 
het  kwartier  van  den  Prins  aldaar,  den  Sden    September  t67S,  fsonfe^l 
lende.  Teekening  in  kleuren,  br.  4*.  Hg.  15,  br.  20  dm. 

2445  (30   Dec.)    «De   verovering  van  Coeverden  met  CaateeL**  (WagemarlÏÏ. 
«  239.  Holl.  Mercarins.  1672.  hl.  222.  Opschrift  op  eene  label  bevea  'tkk 

afbeelding  vrn  het  bestormen  der  wallen ;  verderop  de  geheele  stad.  Oèï 
de  pi.  uitlegging  der  N».  1—10  op  de  plaat;  lager  het  Verbaal  tok' 
storming,  enz.  in  2  kolommen  met  adres  van  M,  Doarmidt  te  Amt 
1673.  De  plaat  zonder  naam  v.  grav.,  doch  waarschgnigk  door  Mom.é 
Hooghe.  De  pi.  hg.  17,  met  vers  42  dm,  br.  28  dm.  fol. 
h  Dezelfde  plaat;  latere  en  slechtere  afdruk;  aan  de  linkengde  is  de  pbtf 
eene  halve  duim  ingekort.  Zonder  uitlegging  der  N<^.  onder  de  pi;  ié. 
lager  het  Varhaal  der  voorgaande  pi.  in  1  kolom;  daarnaast  eeievür» 
rige  lijst  der  ammunitie  en  der  Munstersche  gevangenen  in  Koevoria 
gevonden,  in  3  kol.  Met  adres  v.  M,  Doorniei  te  Amat.  1673.  Den 
afdruk  is  zéér  zeldzaam;  de  vorige  is  meer  algemeen. 

2446  Hetzelfde,  geheel  als  voren,  met  uitlegging  der  N*.  bovea  ia  de  ;l. 
Fraaije  grav.  zonder  naam.  Breed  en  hoog  als  voren. 

2447  Hetzelfde;  de  vesting  en  aanval  geheel  als  voren,  doch  iets  gnoter; 
de  voorgrond  geheel  anders.  Naar  en  door  C.  Leeier,  Boreaaaa  op  ea 
afzonderiyk  veld  de  uitlegging  der  12  N».  br.  fol..  Hg.  28,  br.  35  da. 

2448  Hetzelfde,  geheel,  anders.  Plan  der  vesting  en  aanwyzing  ran  den  sa- 
val.  Bovenaan  regts :  „Afbeeld,  v.  d.  stercke  vesting  en  citadelle v.  Coe 
voorden,  31  Dec.  enz.'*  Onder  de  pi.  een  ander  verhaal  der  ▼eroveriBC, 
in  2  kol.  Met  adres  v.  C.  Allardt  op  den  Dam,  in  de  Kaarteawinkd 
(te  Amsi)  De  pi.  hg.  20,  met  verhaal  88  dm.,  br.  29  dm.    Ibl. 

2149  Hetzelfde,  anders.  Een  klein  plan  der  vesting,  h  val  iPoisemm,  met  d( 
aanvallen  op  3  punten.  Bovenaan  de  naam:  Coepordeni  reata  kei  ntsi: 
334.  kl.  br,  40. 


Mtt,  73.  Coevorden  op  don  Bisschop  van  Manster  hemonfiiL       8G9 

1M50  Hetzelfde.  Plan  der  Tetting,  in  een  med.;  ondertan  eene  schaal  ▼.  60 
Roeden.  Onder  de  pi.  een  ander  verhaal  dan  de  beide  Torige  der  be- 
storming en  verovering.  Met  adres  v.  Jtt.  Daneiers  in  de  Kalverstraat 
(te  Amsterdam)  fol.  De  pi.  hg.  18,  met  verh.  44  dm.,  br.  18  dm. 

8451  Afbeelding  van  de  vesting  Coevorden  i  vol  d'oiseau,  op  den  voorgrond 
eenige  mannen.  Naar  /.  Peeiers,  geëtst  door  O.  BoutüUs.  Onderaan 
eene  korte  beschrijving  in  het  Hollandsch  en  Fransch.  br.  4*.  Uit  eone 
verzameling  v.  stadsgezigten  in  1684  te  Antwerpen  uitgegeven. 

2452  »0p  de  gelack.  Veroveringh  v.  Coevord.  31  Dec.  1672/*  20  reg.  vers 
V.  /.  Wijbrants;  met  adres  ▼.  C,  Aliardi  (te  Amst.)  1  blad.  gr.  fol. 
Men  ziet  dat  ook  op  N^'.  2448  de  81«,  niet  80  Dec.  als  datum  is  aangegeven. 

2458  Hetzelfde,  anders.  Een  grooter  plan  der  vesting  en  aanwgzing  v.  d. 
aanval;  regts  en  links  4  plannen  van  andere  veroverde  vestingen.  Met 
Duitsche  uitlegging  en  inschrift:  »Erobning  der  Vasten  Siatt  Coevorden, 
etc."  br.  fol.  Uit  een  Dnitsch  werk  van  dien  tgd  (Valckenier,  Yenrirr- 
tes  Europa??  fol.  3  Thle.) 

2454  Afbeelding  v.  d.  beker  en  pokaal  door  den  Raad  v.  State  aan  M.  v.  d. 
Thienen,  schoolmeester  en  ingenieur  te  Coevorden  en  N.  Buiter  vereerd 
na  de  verovering  van  Koevorden.  Teekening  in  O.  I.  inkt  door  O, 
Frijling,  2  bl.  gr.  fol.  —  In  Atlas  Munnicks  v.  Cleeff.  N*.  789. 

2455  (1675.)  .Nederlands  verquikking  of  d'ontwaekte  leeuw  van  de  6  eerste  maan- 
dden des  jaers  1673.'*  De  Holl.  leeuw  verweert  zich  tegen  den  Engelschen 
dog,  die  de  afsluiting  wil  doorbreken,  waarachter  de  Nederl.  maagd  zit, 
wie  de  Prins  ter  hulpe  komt.  Onderaan  een  gezigt  op  Maastricht.  — 
Met  bovenstaand  opschrift  op  label;  gegrav.  titel  van  een  pamflet  door 
M.  S(mallegange.)  (Catal.  Pamphl.  ▼.  Meulman.  N^.  5047.) 

2456  .De  rechte  Weegschaal.'*  Onderschrift  v.  eene  plaat  een  weegschaal  voor- 
stellende, door  eene  hand  uit  de  wolken  vastgehouden;  de  regterzgde 
waarin  de  Bjjbel,  Vrijheidshoed ,  enz.  (zinnebeelden  van  Nederland)  is 
het  zwaarst,  en  de  linkerzgde,  met  de  scepters  en  kroonen  van  Engel, 
en  Frankr^k,  het  ligtste.  Op  den  achtergrond  een  ondergaande  zon  en 
het  woord :  OceidU  op  label.  — '  Van  onderen  een  uitvoerig  vers  in  1 7 
vierreg.  conpl.  op  de  ^'delheid  der  pogingen  om  Holland  onder  te  bren- 
gen. Amst.  H,  Sweerts,  1678.  kl.  fol.  De  pi.  hg.  14,  met  vers  39 
dm.,  br.  20  dm. 

2457  (2  Febr.)  Sententiën  over  A.  v.  der  Minne  te  Delfl  en  Pt.  Theunisse 
te  Usselmonde,  wegens  oproerige  gezegden  den  29  Deo.  en  21  Jan.,  en 
daarom  veroordeeld,  de  een  ter  dood  met  het  zwaard,  de  ander  tot  gees- 
seling  en  verbanning,  's  Orav.  J.  Scheltus.  1673.  gr.  fol.  Origineel  aan- 
plakbiljet. 

2458  De  Ruiter  en  C.  Tromp  verzoenen  zich  met  elkander  door  bemiddeling  en 
in  bgzgn  van  Willem  UI  (Brandt,  de  Ruiter,  fol.  bl.  772.)  NaarJ.  Sieyn 
door  /.  P.  Latiffe.  8*.  Uit  Brandt,  leven  t.  de  Ruiter.  Dord.  1825.  8*. — 
Moderne  afbeelding.  —  Van  deze  gebeurtenis,  heeft  de  heer  /.  L,  Car- 
net  te  Leijden  eene  schilder^  vervaardigd,  voor  de  Historische  Gallerg 
V.  d.  Heer  J.  de  Vos  te  Amsterdam,  en  eene  teekening,  die  in  den  At- 
las V.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nijenhnis  te  Leijden  berust. 

2459  Schenkkan  met  vers,  ter  eero  van  C.  Tromp,  ten  tijde  dat  hij,  door  de 
Ruiter  zoo  hy  meende  verongelgkt,  zich  aan  'sLands  dienst  onttrok- 
ken  had.    Het  vers   v.  36  reg.  begint:  «doen  Tromp  de  vloot  ▼#  britte- 

47 


870     Drie  Zeadagoi  tegen  de  Engélaolieiii  en  PnuwdiWi    ■ 


«lant**  eni.,  ei  Tutooftt  tootmb  kal  Ingelagfce 
.Langk  Leeft  Onaie."  TÊikimmg  U  Uewm  door  X.  Jt.  S.  Witm^ 
hêtk.  1837.  gr.  8«.  Hiennder  cea  gedrakt  i9«  UMdye(miteeii*ltaHM 
weirop  hei  ven  ii  i^ednikt  en  geaetd  wordt  dat:  »dcM  beker  kmn 
.(wie?  P.  G.  WitMü  Geytbeekit)  «ta  2.  M^.  daa  Kouag  iegi^iki 
„ca  thau  ia  het  Kebiaet  t.  ISeldaeailmdmi  beroat.** 

8460  (13  Mei.)  „Eea  BeUagh-Liedt  t.  BatgeK  YHaak.  Boaekkoader  ia  èeM 
»▼.  Leeningh  op  h.  Stadthajre  tot  Aauterdaai  vaa  wcgaaajmgrDOlifiaq 
»die  hg,  eldter  in  gepleegt»  waerover  al  eya  goodarea  aga  varkech^  a^ 
»op  d.  13  Mei  1618  met  dea  ewaerde  ia  gqaatie.  aa  k.  Hek,  kywa' 
Kleioe  ileekte  koatenede  ▼.  k.  Stadkaie  la  Aaut.  en  afbaaldiag  tie  éa 
onihoofdiag;  ▼.  oad.  eea  ▼en  ▼.  4  aektiagBliga  aoaplallaa  BetlMi- 
•taaad  opichrift*  kl.  foL  De  pi.  kg,  \%,  BMt  Ten  S4  da.»  br.  1Sii> 
^er  telimmm . 

8461  (1  teC  8  Jaay.)  «Jonraael  of  eekeia  baeèkiyT.  t.  1  gaaa  ia  "blak 
i»Tloot  Tooi^YalleD  ia,  icdert  d.  1  Jaag  tot  daa  Oit—  ditg,  kart. Wiaik 
„gebeele  leealag,  eni."  Verkeal  ia  t  kol.,  waarbovaa  eaaa  anr  ibdk 
oude  houtiaede  Tao  eenea  leeaUg.  Met  adraa  to  AMi^-^mi^p  iji* 
Jmvóss,  Hg.  II .  met  Terkaal  88  dm.»  br.  86  dau  kr.  ftiL  Mttr  adtea 
Verkocht  11  Mei  1848.  ƒ  4,5a 

8468  (7, 14  JoaU,  21  Aag.)  .Pertia.  Afbeeldiagea  Naakaar.  Baaekiyr.T.dBSfiefr 
«rieote  Zeealagea  Tan  t  jaar  1618 ,  Toorger.  taieekea  do  NadarL,  bg.  ca  ft» 
yioheYlooten,  waerinonte  Heldeadadea  ea  tiekaadaliak  iliuihtua  dti  i'gmfci 

«aeveos   de  weden.   Adm.  ea  Oen Tertooat  wordea."  (If^atf 

XIV.  «87,  291.  HoU.  Mercnrina,  81—91,  185—150.)  —  Da  plaii  «hi 
•telt  de  3e  xeetlag,  21  Augoftas,  bg  Kgkdnia  roor;  onderaaa  Uab  qi 
boven    elkander  2    kleine    afbeeldiegeD,   gen*.   A.    en  B«,  vaa  de  Bob- 
gen    f.    7    en    14  Jnng,    nl.  van  ScbooneTeld,  —  boTeaaaa  ia  het  aü- 
dcu    de   portretten    in  med.  van  AVillem  III,  de  Rniter  en  Tromp;  ditf- 
ondcr   eene   afhangende  trophee  ?an    medaillont   met    de  aamea  der  R- 
sneuvelde   Holl.   vlootvoogden;  regta   de  portretten    der   beide  Fruick: 
link*  dor  beide  EngeUche  Admiraals,  ieder  omgeven  met  12  medailloiii 
waarop  de  afbeeldingen  en  namen  van  22  groote  schepen  in  deae  3isedi' 
gen    door   hen    verloren.  —  Onderaan  op  de  plaat,  regte:  de  daiaea  ▼* 
Kgkiluin,  verder  op  de  Ruyter  in  gevecht  met  Prins  Robbert,  alwgket^ 
en    het    schip  Sint  Jaeob    in  bnnd  gestoken;   in  het  midden  T^ompii 
pcvevht    met  den    Adm.    Spngge,   die  op  een  ander  eckip  wil  ovogsii, 
doch    ,'op   den    voorgrond)  verdrinkt;  links  eenigc  Engelaehe  eekepca  üt 
i>pra|cge    te    hulp  komen.  —  Met  afzond,  beschrgving  in  4  kol.,  met  W 
venstaaud    opschrift   en  adres   bij  Uier,  SweerU,  boek-  en  preatverkoopv 
op  den  Dam  in  den  Wackeren  Ilondt.  1673.  ^  Fraai  gegraT.  plaat  meder 
naam;   de    portretten   en   medaillons  waarschynlgk    door   12.   éê  Motfif- 
br.  fol.  Hg.  42,  met  beschr.  64  dm.,  br.  51  dm.  Zeldzamm, 

£463  „Noderlantse  Zeetriomphen.  1673."  Opschrift  op  eene  label  boven  de  aJ* 
beelding  van  de  3  leeslagen  in  3  (niet  afgescheiden)  reekeen  boren  elkander. 
Regts  de  4  portr.  der  zeehelden:  Tromp,  de  Rnjter,  Bankert  en  v.  N« 
met  opochrift:  „Helden-strijt  voor  de  Vrgheyt  dea  Vaderl.**  linka  de  ^ 
portretten  der  Icgerhoofden :  Willem  III,  Rabenhanpt,  Prina  Jan  Maaritii 
Wurtz:  de  Graven  v.  Waldeck  en  Hoorn,  ieder  in  med.  Dit  aUea  ia— ^ 
de   bovenste   helft    van   het  blad  nit;  de  ondente  wordt  ingeaooMa  door 


7S.     Drie  Zeeslagen  tegen  de  Engelschen  en  Franschen.      871 

eene  landkaart  v.  Nederl.,  Frankrglc  tot  Pargf  en  Dnitscbl.  tot  Kenlen. 
Met  adres  t.  M,  Doomick  op  d.  Middeldam.  br.  fol.  Hg.  4S,  br.  55 
dm.  —  Eene  vroegere  nitgare  7.  deze  kaart  is  n*.  2850;  eene  latere 
beeft  bovenaan  in  plaats  van  de  zeeslagen,  de  vrengdefuren  over  de  vrede 
▼an  1674,  (Zie  N».  2534  op  19  Febr.  1674.) 

64  yAfbeeldinge  ▼.  de  twee  bloedige  zeeslagen,  gebonden  op  d.  7  en  14 
«Jao^j  1673  tussen  d*Maght.  Zeevlooten  ▼.  Vrankr.  en  Eng.  tegen  die 
«r .  de  Vereen .  Nederl  .'*  —  (De  8e  zeeslag  in  b.  volg.  N^)  Opscbrift  op  eene 
label  boven  eene  afbeelding  van  den  éérsten  zeeslag;  op  den  voorgrond 
regts  bet  scbip  van  de  Ruiter  slaags  met  den  Graaf  d'Estrees;  verderop 
Tromp  in  gevecbt  met  een  Franseb  scbip ;  links  bet  scbip  van  Prins  Robbert. 
Fraaije  grav.  zonder  naam.  Met  afzonderl.  bescbrijving  in  4  kol.  met  op- 
scbrift: H  Af  beeld.  v.  b.  victorieus  slaen  der  Nederl.  tegen  de  zeemacbten 
^der  Kon.  v.  Fr.  en  v.  Eng.,  eerst  den  7,  daema  d.  14  Jnn\)  1673" 
en  uitlegging  der  letters  a— t».  Met  adres  van  Jt,  Janstonitu  p.  Woei' 
herge,  (te  Amst.)  op  't  Water  in  de  ^Pascaert.**  br.  fol.  Hg.  29,  met 
bescbr.  49  dm.,  br.  47  dm.  Hoogst  zeldeaam, 

05  Pendant  der  vorige  pi.  —  » Afbeeld,  v.  de  Derde  zegepralende  zeeslag  op  de  7r. 
„en  Eng.  vlooten  bevocbten  d.  21  Aug.  1673".  Opscbrift  op  label  boven 
eene  afbeelding  v.  dezen  slag;  regts  bet  schip  v.  Sweers  in  gevecbt  met 
den  Vice-adm.  v.  de  Blaauwe  Vlag;  meer  linksen  verderop  de  Ruyter 
slaags  met  Prins  Robbert,  verder  links  descbepenv.  Tromp  en  Spragge. -^ 
Oude,  afgesleten,  docb  weder  opgegrav.  plaat,  zonder  naam;  waaronder 
eene  uitlegging  in  4  kul.  met  opscbrift:  «Ware  afbeeld,  en  oprecbt  ver- 
«bael  V.  de  derde  zegenr.  Overw.*'  enz.  Met  adres  v.  Jok.  Jofutonius 
V,  Waetberge  (te  Amsterdam)  1673.  en  berigt:  .Pe  liefbebb.  konnen 
»de  2  eerste  zeeslagen  mede  bekomen.**  (Is  bet  vorige  n*.)  gr.  fol.  Hg. 
30,  met  bescbr.  53  dm.  br.  40  dm.  Zeer  sddzamê  docb  zeer  leelfjke  pi. 
Het  Ex .  in  den  Atlas  v .  Mr.  J .  T.  Bodél  Njjenbois  te  Lejden  'is  zeer 
fraai  van  druk. —  Deze  beide  zeldzame  bladen  heb  ik  nooit  elders  bgeen  gezien. 

66  Afbeelding  der  3  zeeslagen,  van  7  en  14  Jung  en  2  Aug.  op  3  platen,  ieder 
met  1  regel  bovenschrift  in  gewone  Romeïnsche  letters.  Zonder  naaAiir. 
grav.  br.  40.    ledere  pi.  hg.  16  dm.,  br.  26  dm.  üit:  Ontroerd  Nederl.  ? 

67  (7, 14  Jnntj.)  «Pertin.  Afbeelding  en  nau-keur.  Bescbrgv.  r.  detweefVirieuse 

«Zeeslagen,  op  d.  7  en  14  Jun\j  1673 voorgevallen.  Naer  't  leven 

«afgebeelt  door  een  curieus  liefhebber,  die  beyde  zeeslagen  hi  eeh  advys- 
^'acht  b^gewoont  en  't  anghstigb  vluchten  der  iSng.  en  Frainchen  gesien 
«heeft.** — De  plaat  zelve  heet  den  1»  zeeslag,  7  Junq,V(^r  te «tiellen,  docb 
is  dezelfde  als  W,  2482,  y.  21  Aug.,  met  eenige  kleine  en  de  volgende  groo- 
tere veranderingen:  onderaan  is  ze  2)  dm.  verkort;  de  afbeeldhigen  der 
2  zeeslagen  onderaan  zgn  in  een  paar  schepen  Veranderd;  bovenaan  staat 
(in  plaats  der  afbeeldingen  van  de  Engelsche  en  Pt.  Admir.  in  niëd&illons, 
en  der  schepen ,)  nu  eene  kaart  van  de  ligging  der  vloten  bg  déi&  2»  slag  en 
V.  b.  eiland  Scapeia  (in  1667);  van  de  tropbée  van  medaatloM  ^er  ge- 
sneovelde  belden ,  zijn  de  2  onderste,  'in  den  3«  slag  gevallen,  af|g;ièkidïften.  — 
Met  uitvoerige  beschrijving  in  4  kol.,  roet  bovenstaan^-  opschrift 'èn  bet- 
zelfde adres  v.  If.  Stöeertt,  br.  fol.  Hg.  40  dm.,  met  bescbh  te  dm., 
br.  51  dm.  Zeer  teJdsaam, 

■68  Hetzelfde.  «Afbeelding  v .  de  twee  zeeslagen  door  de  Vereende  Nederl .  Vie- 
«  «torieuslgck  bevochten  tegen  de  twee  machtige  Scheeps- Vlooten  ^'enz .  • . .  Ter 


jftë         Verovering  van  Maastricht  en  IHeawe  Schans.  878 

i.      gelijke  tegen  3  April  1675,  wegens  de  ontraiming  ▼.  Oelderland,  Ureeht 
I      en  Overytsel.)  —  Origia.  aanBohry?ingHbrie?en.  kl.  fol. 
^74  (27—30  Jnny.)  Inneming  van  Maastricht  door  de  Franschen.  (Wagenaar 
:      XIV.    267,    319.  Holi.  Mercor.  1673,  105-118.)  —  S  platen  waarvan 
[       de  eene  de  inneming  van  het  hoornwerk  róór  de  stad,  de  andere  het  ne- 
men der  stad  zelve  vertoont.  ledere  afbeelding  in  eenen  gefignreerden  rand 
mat   vele   xinnebeelden    en    uitvoerig  Fransoh  onderschrift.  De  eerste  pi. 
door  iSi.  iê  CUre,  de  andere  door  i).  Marot»  fol. 
i75  Hetselfde,   doch   alleen    de  overgave  der  stad;  geheel  anders,  als  voren. 
Met  1  reg.  bovenschrift.    Zonder  naam  v.  grav.  br.   40.  Uit:  ??  (heti. 
boek  als  de  8  leeslagen.  S466.) 

76  Plan  der  vesting  Maastricht,  geheel  omsingeld  door  Fransche  troepen  met 
Engelsche  hnlpbenden  onder  den  Hertog  van  Monmonth;  —  met  talloose 
aanwgzingen  in  het  Engelsch  van  de  positie  der  regimenten,  enz.  —  Op 
de  plaats  zelve  en  in  dien  tgd  geteekend  op  perkament  door  den  Eng.  Inge- 
nienr  /.  ScoiL  gr.  br.  fol.  Hg.  67,  br.  71  dm.  In  den  Atlas  van  Mr. 
J.  T.  Bodel  Nijenhnis,  te  Leiden. 

77  (12  of  21,  22  JalU. Nieuwe  stijl.)  «Pertin.  Afbeeld,  en  Beschrgv.  v.  de 
.Victor.  Verovering  v.  de  Nieawe  of  Lang-Acker-Schans."  Opschrift  van 
eene  beechrüving  in  3  kol .  onder  eene  afbeelding  v .  dit  feit  van  C.  Ra- 
benhaupt.  (Wagenaar  XIV.  285,  dielS  Jolg  aangeeft.  HoU.  Mercor.  1673. 
bl.  116.)  Bovenaan  het  portret  v  .Rabenhaapt  in  med., omgeven  door  vaandels. 
Zonder  naam  v.  grav.  Met  adres  v.  H,  Sweeri  te  Amsterdam,  fol.  Do 
pi.  hg.  23,  met  beschr.  40  dm.,  br.  24  dm. 

78  Hetzelfde  verkleind  met  1  reg.  bovenschr.  op  label.  Van  boven  en  ter 
weerszode  7  plannen  van  deze  en  andere  sterkten  in  dezen  tgd  aan  de 
Franschen  ontweldigd.  br.  4».   Uit??  (hetz.   boek  als  2466.^ 

79  Hetzelfde,  anders.  Het  plan  der  vesting,  met  een  deel  v.  d.  Dollard 
links;  regts  een  deel  v.  d.  aanval,  en  daarbovan  een  5reg.  opschrift: 
«Pertin.  Afbeeld,  v.  de  vermaerde  N.  of  Lang  Acker  Schans,  enz."  Van 
ond.  eene  beschrgv.  in  2  kol.  Met  adres  v.  C,  AUardt  te  Amst.  gr. 
fol.  Hg.  20  dm.,  met  beschr.  38  dm.,  br.  28  dm. 

80  Hetzelfde,  anders.  Plan  der  vesting  en  v.  h.  Hois  Lieroort,  ieder  in 
medaillon.  Zonder  naam  v.  grav.  V.  ond.:  Scala  v.  60  roeden,  br.  4®. 
Hg.  19,  br.  35  dm.  Pendant  v.  h.  plan  v.  Koev orden,  bg  J.  Dano- 
kerU.  NO.  2450. 

81  Hetzelfde,  «^^eerachtigh  Relaes  v.  'tgepass.  gednnr.  de  blpcqoade  en. ..  be- 
leg V.  de  «Nieuwe  Schans...  ondpr  de  cnnduyte  v.  Rabenhaupt. ..  d.  12 
nJolg  met  de  verover,  geeyndight.'*  Opschrift  v.  eene  uitvoerige  beschrgving 
in  2  kol.  ouder  2  oude  houtsneden  naast  elkander,  die  niet  voor 'deze 'ge- 
beurtenis passen.  Zonder  eenig  adres,  (bg  J,  Danckerts??)  fpl.  Hg*.  9  dm., 
met  beschr.  35  dm.  ,  br.  25  dm. 

82  (21  Aug.)  «Curieusc  Afbeeld,  en.  Beschrgv.  v.  de  derde  zéè-sl^h« 
«die  de  Vereen.  Nederl.  vistor,  bevochten  hebben,  tegen  dé Xon.  v.  Eng. 
»en  Vr.  op  d.  21  Aug.  1673. "  Opschrift  v.  eene  bcsch'rniri'ng  in '3  kol. 
V.  d.  zeeslag  daarboven  a%cbceld,  met  opschrift  op  label:  «Zee-Victorie 
«V.  de  onsen  op  de  Eng.  en  ï'ranse  Vlooten."  —  Regis  het  schip  van 
Tromp,  in  gevecht  roet  Spragge,  enz.;. links  de  Ruyter  die  Prins  Robbert 
doet  wijken  en  diens  Viceadm.  reddeloos  schiet.  —  Goede  en  eigen- 
aardige gravure    zuuder  naam.  Met  adres  v.  ü.  SweesU  te  Amst  op  den 


374  Zeeslag  van  Kgkdiiin. 


■i 


Dam    in   de  Wackemi  Hondt,  onder  de  besehr.  br.  fbl.  Hg.tt|Ki 
ichr.  55  dm.  ,  br.  41  dm.  Zeer  ielétztimm, 
2488  .Heticlfde,  anderi.  .Proefiitack  der  onde  BatmT-IereD,  toot  de  Mii 
«getoont ,   op  d.   il    Ang.    1673   in   't    bereekten  ea  ^0^*8^  ^ ' 
«macht,  geeonjang.    Kon.    ZeeW.   ▼.  Vr.  en  Eng.**  Opaekrift  tb  rsi 
tchr^ring  in  4  kol.  r.  d.  zeeslag  daarboTen  afgebeeld.    In  het  ■ 
schepen  ▼.   de   Rsjter   en   de    Liefde   slaaga    met    Prina  Robbert  ai 
Vieeadm.,  regts  Tromp  in  gerecht  met  Spragge  en  diena  Viecda,! 
de   schepen    van   Bankert  en  d*Estreea,  die  Wngt.   Boren  dei  dic; 
midden    h.  portret    ▼.   Willrm  III,  links  de  Kujttr,  regta  Tm^i 
tussohen  de  kaart  ran  de  Holl.  kost.  AUea  in  gebloemden  raal; 
naam  ▼.  grav.  doch  leker  door  R.  de  Hoopke.  Met  ndrca  ▼.  /.  Ak] 
te  Amst.,  .plactsngder  op  de  Haerl.  Straet  (oaseben  de  Eenhoomfaii 
.Bronwersstraat  in:  Rotterdam/*  onder  de  beachi-yT.   gr.  fel.  De  pi.  kg. Sf 
met  besehr.  53  dm.,  br.  41  dm.  Zeer  frmai,   -^  Deie  plaat  li  hteriiti>| 
voor   de    lecslag    v.  Bevetier    gebroikt,    doch   met  eeitige  Tezaatai»] 
(Zie  op  1G90.) 

2484  Hetzelfde,  anders.  .Verhael  v.  de  roemr\jcke  Vict.  voor  de  icrioaj 
„ter  zee  bevochten  door  de  vloot  d.  Vereen.  Nederl.**  ens.  OpsekiiS 
eene  beschr\jving  in  8  kol.  v.  deie  zeeslag  daarboTen  afgebeeld.  a*| 
NO.  en  letters  aangeduid,  doch  waarvan  de  verklaring  oiet  gednit»l 
Bovenden  zeeslag  links  het  portret  van  de  Rniter;  regt«Timnp;iBk.v 
den  Prins  Robbert  co  d'Estrees.  Grove  gravnre  londer  pL  of  adm.c 
fol.  Ug.  i4  dm.,  met  besehr.  46  dm.,  br.  37  dm. 

2485  ITctzelfdc,  anders.  Uitvoerige  voorstelling  van  deien  leealag.  Uabèl 
Ruiter  in  gevecht  met  Prins  Robbert,  in  het  midden  de  schepen  vu  Ul 
do  Kuiter  en  van  Nes;  regts  Tromp  in  gevecht  met  Sprag|:e.  Y.  ovi.i] 
bovenaan  de  uitlegging  der  125  N».  op  de  plaat.  Door  Stoopeadêil,^- 
fol.   Hg.  27,  br.  50  dm.  Uit  Brandt,  Leven  v.  de  Auiter. 

2480  lletxelfde,  als  voren,  doeh  vcrkl.;  met  uitlegging  der  N^.  Door  C  Br» 
teer.  br.  4**.  Uit  den  Ho.  herdruk  van  Brandt  in  de  vorige  eenw. 

2487  Hetzelfde.  .Victoricus  Zeegevecht  der  Nederl .  tegen  de  Franse  es  Itf- 
„Vloot  31  Aug.  1673."  Opschrift  boven  eene  kleinere  af  beelding  ▼.  fci 
Zeeslag;  bovenaan  de  uitlegg.  der  lett.  a— y.  Zonder  naam  v.  grar.  k 
fol.  Hg.  20,  br.  28  dm. 

2488  Hetzelfde.  „Vrccseljjk  gevecht  tnaschen  d'Admiraalen  Tromp  en  Spnt' 
Opschrift  boven  eene  afbceldiug  van  dezen  Zeeslag;  v,  ond.  uitleggiack 
m^,  1 — 20.  Zonder  naam.  br.  4°.  Bovenaan  regts  gen^.   446. 

S489  Afbeelding  in  slechte  houtsnede  van  dezen  zeeslag,  waaronder:  .Verfaa 
aV.  de  Zec-slagh  voorgev.  op  d.  21  Aug.  1673"  z^ndc  2  anonyne  ki» 
ven.  1  biad  kl.  fol.  Hg.  8,  met  Verhaal,  27  dm.  br.  13  dm.  lo^ 
eelihaam, 

2490  .Nederlandsche  Zeetriomf  ter  eeren  der  dappere  Helden  Miehael  dcRaSe 
„en  Korn.  Tromp,  Overwinnaars  v.  de  Fransche  en  Eng.  leemaehtea.' 
Opschrift  V.  een  60  regel,  gedicht  v.  J,  AtUoHtdee,  onder  eene  fraij 
zinneprent  vertooncnde  het  borstbeeld  van  de  Ruiter  op  rroen  legewagca 
door  zeepaarden  en  tritons  over  de  xce  gevoerd,  daarnaast  regta  het  bed 
van  Tromp  op  een  dergelijken  dorh  kleineren  wagen,  door  de  Anuterd 
Stedemaagd  gevoerd;  bovenaan  de  2  portretten  van  v.  NeaP  en  Bankert 
op  den  at-htergrond  de  zccdlag  v.  21  Aug.;  onderaan  in  3  afdeelingea  J 


I.  Zeegevechten  door  )L  Zeeman.  875 

eerste  seeslag  ▼.  167S,  die  v.  7  Janij  en  Tan  14  Jany;  ter  weerttyden 
wapens.  Fraajje  plaat  door  C,  Beeker.  gr.  fol.  Hg.  34  dm.,  met  Ters 
54  dm.  br.  40  dm.  ^aai, 

^\  Zinneprent  op  den  slag  bg  Kgkdain  teet  2  reg.  bo?ensohrift  „Hier  port 
^den  Konterman,  Matroos  met  hem  te  springe/'  enz.  Sen  Engelschman 
op  de  koord  (Konterman)  wordt  door  een  HoU.  Matroos  Toortgesohopt, 
een  Engelsche  dog  hangt  aan  zgn  staart;  een  ander  bidt  om  ge- 
nade; links  Terscheart  de  Holl.  eenige  doggen;  daarboTen  een  Holl. 
Matroos  die  een  vaandel  met  opschrift  Fietoary  draagten  eenige  doggen 
aan  een  leiband  heeft.  —  V.  ond.  een  92  reg.  vers  in  2  kol.  beginn.: 
«Konterman  won  leere  dansen."  o?er  de  nederlaag  ▼,  Prins  Robbert  door 
Tromp.  Zonder  eenigen  naam  of  jaar  of  adres.  kl.  fol.  De  pi.  hg.  10, 
met  bovenschrift  en  vers  29  dm.,  br.  16  dm.  Zeldsatm. 

)%  sNienwe  Seheeps  fiatalien  int  licht  gebracht  door  Reinier  Zêeuutn.  «Oedrnekt 
i»bg  dement  de  Jonghe  tot  Amsterdam.  -*  Nonvelles  inventions  de  Oom- 
.bats  Navaeles  fet  par  B.  Z.'*  —  Fraage  serie  van  6  pi.  (1  —  6,  er  be- 
hooren  nog  hg  No.  7.  8.)  van  scheepsgevechten,  tonder  eenig  jaartal. 
Waarschgnlgk  stellen  ze  geene  wezenlgk  gebeurde  en  slechts  veronder* 
fteldo  zeeslagen  voor,  althans  ik  heb  er  niet  één  bepaalden  zeeslag  in  kun- 
nen herkennen.  Wgl  deze  plaatjes  gevechten  met  de  Sngelschen  voorstel- 
len, en  er  (volgens  den  Catalogas  v.  N.  Marcns,  1770.  N^.  2295  en  daarna 
volgens  Bartsch  en  Nagler)  8  plaatjes  van  Zeeman  van  de  zeeslagen  van 
7,  14  Jnnij,  21  Ang.  1673  bestaan,  (die  BarUek  en  Ftf^e/ echter  nooit 
gezien  hebben,  en  mg  daarom  twgfelacl^tig  voorkomen)  plaats  ik  deze, 
zonder  jaartal ,  ook  in  die  periode .  Daar  deze  6  bladen  zelden  voorkomen, 
volge  hier  de  beschrgving.  ledere  pi.  hg.  17,  br.  25^  dm.  br.  4^.  (Zie 
Weigel ,  Sapplem.  p.  256. 

1  Titel  als  hierboven;  met  kanonnen  en  vaten;  de  Holl.  titel  op  den  bo- 
dem van  een  vat;  de  Fransche  titel  op  een  vaandel  aan  een  trompet  door 
een*  matroos  geblazen. 

2  Op  den  voorgrond  links  een  groot  Engelsch  schip,  welks  2  masten  afge- 
schoten zijn;  daarnaast  1  Hollandsch  en  2  Engelsche  schepen;  regts  in 
het  verschiet  een  groot  Hollandsch  en  een  Eng.  schip. 

8  Een   hevig  zeegevecht;  vooraan  links  2  groote  Eng.  en  een  Holl.  sehip, 
regts   vooraan    een   groot   HpUandsch  schip  in  gevecht  met  een  Engelsch- 
man,  en   zeer  vele  andere  schepen;  op  den  voorgrond  regts  de  mast  van^ 
een  zinkend  vaartuig. 

4  Twee  groote  Holl.  en  Eng.  schepen  in  gevecht,  vooraan  links ;  daarnaast  een 
groot  Holl.  schip  zinkende;  op  den  voorgrond  links  de  mast  van  een  zinkend 
Huil.  schip;  regts  een  bootje  volzeilen,opd  en  achtergrond  een  scherp  gevecht, 

5  Drie  groote  Engelsche  schepen  in  brand  en  geheel  ontredderd,  zoodat  het 
volk  van  2  schepen  er  af  springt;  vooraan  links,  in  het  midden  en  regts 
2  zinkende  Engelsche  schepen  en  in  het  verschiet  de  Engelsche  vloot  in 
brand.  (Kan  dit  Chattam  voorstellen?) 

6  De  romp  van  een  zwaar  beschoten  groot  Engelsch  schip  vooraan  links; 
daarnaast  een  Holl.  vaartuig;  regts  2  Eng.  en  Holl .  schepen  in  gevecht  eil 
2  in  brand.  Op  alle  platen  staat  op  een  zeil  de  naam  van  Zeeme», 

•93  (22    Aog.)    .Den    ommegank    der   Roomschgesinden ,    gehouden   binnen 

a  .Uytrechl,  d.  22  Ang.  1673,  zgnde  H.  Sacramentsdagh  na  den  Nienwen 

«Stijl."  5reg.  opschrift  boven  dezelfde  afbeelding   van   de  processie,  als 


876  Herovering  van  Naarden. 

N*.  2S65.  8«   pi.  Onder  de   pi.    eetie   nitroerig*  hee<ilii|jïin  k 
eettie  in  8  koL,  met  adres:  Amtt  J.  C.  ten  Hoorn,  Boekrerk. «w^ 
HeereD  Logen.  1673.  gr.  fol.  De  pi.  kg.  15,  met  lModu>.44dM.k 
è  Andere   dnik    ▼.    de  beeehryring  der  proceeeie,  in  9  koL,  miv 
aan    het  alot:  .Omkeringe  der  Walneehfeeisen'*  nl.  «kr  atkinyw 
het  Proteatantismns  die  voor  het  hoia  Tan    WmMê  in  deLquaskt 
hebben.   HierboTen   behoort   aeker   een  afdmk  rmn  de  plaat  èa 
e  Andere  sitgaTe  ?.  eene  bgna  gelgkinidende  beaekryring  met 
»Kort  ▼erhael   ▼.   de   Procetaie  of  Ommegnngh    Oekondea  tol  ü*' 
blad  folio.  <»-  Htvt  8  atnkken  komen  lëér  weinig  toot, 

MM  .Leewen  wraak  teegen  de  Aapen  aan  de  Ifnliebenn  te  ütreehi"- 
prent  op  het  Teijagen  der  Franaehen  nit  Utreekt.  Met  HoU.  «a 
▼erun.  fol.  Zter  têUêMm,  —  Dere  plaat  kek  ik  nergena  ge&earf 
gevonden  dan  in  den  Catalogns  t.  d.  Atlaa  Mnnnieln  t.  CleeC  Ik 

8496  (12  Sept.)  Beleg  en  Terorering  ?an  Naarden  door  den  Prina  via 
a  (Wagenaar  XIV.    S73,    273.  HoU.   Meienr.  1673.   170 — 3.)  Gnek 
op   don   aehtergrond   het   profil  der  stad;  op  den  rooigrond  hit  kfsf 
d.    Print,   in  het  midden   Z,  Hoogh.  ataande,  voor  hem  de 
▼an    Naarden   knielende.    Met   3  reg.  HoU.  en  Fmneek  beftwehnlt 
daaronder   een   6reg.    HoU.    Tere   door   IfiitrJ  Bf^mrtJ  e.   W/éap^} 
Fraai  geeUt  door  Bom,  de  Booghe.  Met  adrea  t.  Jf .  Doonmk  Ulal 
br.  fol.  Hg.  4S  dm.,  br.  54  dm. 
h  Deielfda  plaat,  f^aai  gekleurd  in  den  tgd  der  nitgnve. 

8490  Hetielfde,  geheel  ala  Toren  doeh  verkleind;  metS  reg.  inackrift 

en  vele   HoU.    insohriften   op   de  pi.  Goede  gnr.  sonder;   naam  il  i 
school  ▼.  Bom.  de  Hooghe,  br.  4^  Uit  PP 

2497  Hetxelfde,  copy  der  vorige  plaat,  met  bofenaehrift  op  Inbel:  JM^ 
veroverd.  12  Sept.*'  Zonder  naam.  br.  4«.  Uit  PP 

2498  Hetxelfde,  als  voren,  doch  grooter  en  de  Uokengde  r.  de  Torigt  pbv 
{MarketenUrt  en  Soldaiem  levem,)  weggelaten.  Met  1  reg.  Dnita^  oair 
schrift:  «Belagerang  und  Ubergabe,"  enz.  Door  /.  LmyJken.  br.  fol.U 
en  slechte  afdruk .  Hiervan  bestaan  aeker  andere  vroegere  nfdmkkea  i^ 
HoU.  en  Fr.  onderschrift.  ^ 

8499  Hetielfde,  nagenoeg  alt  voren,  nl.  de  achtergrond  of  het  profil  deri^ 
de  voorgrond  is  geheel  verttchillend,  nl.  een  legerkamp  vraamit  ^  i^ 
beschoten  wordt.  Met  bovenschrift  en  oitleggiog  der  N^.  1 — tiefè 
plaat.  Door  /.  Uarrewijm  1684.  br.  fol.  Hg.  28,  br.  87  dm. 

8600  Hetselfde,  geheel  anders.  Een  uitvoerig  plan  der  stad;  borenanndeZtü» 
see ,  regtt  de  aanrukkende  troepen ,  op  den  voorgrond  het  Prinaelöki  Icc^* 
met  opschrift:  «De  Belegeringh  van  Naerden.*'  en  door  een'  geblooiki 
rand  omgeven.  Door  R.  de  Ilooghe,  —  Onder  de  pi.  eene  nitveoip 
betchrgving  v.  h.  beleg  en  der  overgave  met  3  reg.  boTenachrift:  »Af 
.beelding  en  pert.  Verh.  v.  h.  Beleg,  en  innemen  d.  St.  Naeièm' 
enz.  Met  adret  v.  M.  Doornik  te  Amtt.  1673.  gr.  fol.  Hg.  32  tet 
roet  betchr.  54  dm.,  br.  42  dm. 

8501  Hetzelfde,  andert,  met  1  reg.  curtijf  bovenschrift,  br.  4^. 

2502  Hetzelfde,  andert,   met  1  reg.  bovenschrift:   „Het  overgaen  t.  Naeria' 
welligt  gedeelte  eener  groote  pinat.  kl.  4^ 

8608  Hetzelfde,    geheel  andera.    2  oude  slechte  houtsneden,   die  toot  eene  f» 
heel   andere  gebeurtenis  gediend  hebben ,  daaronder :   »Joiimntl  of  di^ 


Hl»        Doorbraak  bg  Koevordeny  enz.  877 

«register,  wegeos  h.  gepMseerde  in  h.  Beleg,  endo  overgaen  d. 
»St.  Naerden/*  enz.  in  2  kol.;  met  adres:  Amst.  h^  H.  dê  la  Noir  in 
de  St.  Anna-straat  in  den  Bgbel.  kl.  fol.  De  houtsnede  hg.  11,  met 
Journ.  34  dm.,  br.  16,  met  Journ.  26  dm. 
M  (1  Oet.)  y  Af  beelding,  hoedanigh  d.  D\jck,  door  Ordre  ▼.  d.  Bisschop  ▼. 
.Munster,  boven  't  Hnys  te  Laer,  tot  bij  Gramsbergen,  door  de  rivier  de 
„Vecht. . .  geleyt,  om. . .  Coevorden  door  *t  ophouden  ▼.  dat  water  te  doen 

^  „verdrincken ,  is  doorgebrooken  en  waardoor  over  de  600  Soldaten  en  Boeren 
pVerdroncken  zijn .  Desen  d^ck  was  meer  als  2|  (nur  ?)  gaens  lang,"  enz .  ( Wa- 
genaar  XIV.  285,  Holl.  Mercur.  1673  bl.  S02).  Opschrift  op  een  breed  veld 
boven  eene  fraaije  afbeelding  van  dezen  doorbraak;  in  het  verschiet  Koe- 
vorden;  in  het  midden  en  op  den  voorgrond  do  schroomelijke  verwoesting 
door  het  water  aaogerigt.  Zeer  fraai  en  levendig  afgebeeld.  Geëtst  door 
R,  de  Hooghe,  Ter  linkerzijde  v.  h.  opschrift  de  uitlegging  der  11  N*. 
op  de  pi.;  regts  een  6reg.  Holl.  versdoor  if.  Stf/yni,  een  der  eerste  Holl. 
predikanten  in  Nieuw  Amsterdam,  (nu  Nieuw-York)  in  Noord-Amerika . 
Met  adres  ▼.  M.  Doomiek  te  Ajnst.  br.  fol.  Hg.  37  dm.,  br.  48dm.  — 
Hierbij  in  HS.  een  vers  van  H.  Selgns  in  het  album  ▼.  den  Amsterdam- 
schen  Rector  J.  Heiblocq,  kort  voor  zgn  fiertrek  naar  Nieuw  Nederland. 
Over  E,  Selijns  als  dichter  heeft  de  Heer  H.C.  Murphy,  in  1858  Oezant 
der  Vereenigde  Staten  te  'sHage  een  zeer  belangrgk  boek  geschreven: 
Anthology  of  New-Netherland .  Brooklgn.  1865.  206  pp.  wat  slechts  in 
125  Ez.  voor  de  Bradfordclub  te  New-York  gedrukt  is,  en  in  de  Biblio- 
theek der  Leidsche  Maatschappij  ▼.  Letterk.  berust.  —  Dit  gedicht  aan 
J.  Heiblocq  komt  daarin  niet  voor. 

b  Dezelfde   plaat,    uitmuntende  proefdruk  vóór  alle  letter  en  vóór  de  ver- 
zen. Hoogtt  Meldzaam  ivelligt  Uniek, 

05  Hetzelfde,  geheel  als  voren,  zeer  verkleind,  met  1  reg.  boTenschrift. 
„Het  doorbreecken,"  enz.  op  label.  Fraaije  grav.  br.  4®.  Uit?? 

05* Hetzelfde,  als  voren,  met  opschrift:  „(Coevorden  ontset."  kl.  br.  4®. 

06  (13  Nov.)  „De  Verovering  v.    Bon,  Brueil ,  Rijnbach,  Duyts,  Zons;  etc. 
a  «door   d.    Prince  v.  0^.  enz."  (Holl.  Merc.  (1673.  bl.  232  enz.)  6reg. 

onderschrift  v.  eene  (zeer  onjuiste)  voorstelling  è  vol  d'oiseau  v.  d.  R\jn, 
Bonn,  in  het  verschiet  Rijnbach,  Keulen  en  Breul,  en  bovenaan  2  por- 
tretten in  med.,  links  Willem  UI,  regts  Montecuculi.  —  Onder  h.  op- 
schrift eene  beschrgving  in  3  kol.  en  uitlegging  der  lett.  A — Z.  Met  adres 
V.  H,  Sweertt.  1673.  De  pi.  hg.  27,  met  beschr.  52  dm.,  br.  39  dm. 
b  Dezelfde  plaat,  fraai  gekleurd  in  den  tijd  der  uitgave. 

07  Verovering  van  Bonn.  In  het  verschiet  over  de  rivier,  Bonn;  op  den 
voorgrond  regts  de  Prins  en  andere  veldoversten.  Met  opschrift:  »de 
«Verov.  V.  Bon."  Znd.  naam.  br.  4P. 

07* Hetzelfde,  geheel  als  voren,  eenigzins  verkleind;  met  1  r^.  eurs.  boven- 
schrift, br.  4®. 

08  Hetzelfde,  andere  en  betere  voorstelling,  van  de  overzijde  v.  d.  RQn  af ; 
op  den  voorgrond  het  ophangen  v.  eenige  misdadigers  doordcFranschen. 
Met  uitvoerige  beschrijv.  d.  N®.  1—28.  Hg.  23,  br.  56  dm.  br,  fol. 
In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.   Bodel  Nijenhuis  te  Leijden. 

09  (23  Nov.)  »6edenckteeckenen  van  de  Franse  vlucht  uyt  Uytrecht."  Opschrift 
op  eene  label  boveu  in  eene  afbeelding  v.  het  vertrek  der  Franschen  na 
een   verbluf  v.    16  maanden   te  Utrecht,  medevoerende  eenige  gqzelaars 

48 


378       Utrecht  herwonneiL  —  Zmneprent  op  WOlein  IIL 


▼oor  de  brandtchattiBg ;  in  hot  Tenekiet  de  itad  ,  oip  dei 
ggsel&an.  —  Zonder  naam  ▼.  griT..  doek  londer  tw^fel  deirtfi 
•chool  w,  B.  de  Eoogkê,  Onder  de  pL  een  Terhaal  in  tkoL.tf 
ichrift:  «Gedenkteyken,  afbeeld,  koed.  de  Sudt  Uylreekt. . .  fri* 
.eoz."  Met  adres  f.  M.  Doonük  X»  kmM%.  i673.  ibl.  Be  pL  tt 
met  uitl.  43  dm.,  br.  26  dm. 

2510  „De  R.  Kerkbeelden  te  Utrecht  Terbrtnd."  —  Gesigt  op  de  }ifi,i 
a  stadhaU;    in  het  Tertchiet  de  Dom  met  HoU.   ving.  Het  boffut. 
ondertchr.  kl.   br.  4f*,  Zonder  naam  ▼.  grav.  (door   JF.  J^t§tmt- 
de  aerie  ▼.  4  pi.  waartoe  ook  de  Waatenaan  kooi  bekoort.  II*.  36, 
de  N®.  258  en  460.  ^  Hierbg  een  pamflet:  «Aaa  de  Vetkepm  ■ 
Mgeesselaera  t.  Utrecht.  7  bl.  4*. 
b  Dezelfde  pi.,  afdrak  tonder  het  ondera^r.  in  br.  fol. 

2611  «Zeker  en  waeraeht.  Verhael  wegens  't  Tertreck  der  Fnaeen  fan 
Met  adres  ▼.  Jom  Jêmu,  te  Amst.  i  blaa^e  kl.   foL 

2512  «Uytrecht   herstelt."  —  £ene   groote  tinnebeeldige  Tooratalliig;  ^ 
a  voorgrond  in  het  midden  staat  de  maagd  der  ProT.  Utreekt  vaa  alk 

den  beroofd,  vragende  om  door  de  Oeneraliteit,    (een  gehanait  ■■ 
helm,    naast   haar)  weer  aangenomen  te  worden;  regte  komt  de  Phil 
Or.  op  eene  met  xinnebeelden  versierden  wagen  aanrgden»  roadesii^Bl 
vele  Romeinsche  zinnebeelden.  Onderaan  eene  nitroerige    utlcggiaiaf! 
dragt  aan  A.  de  Wieqnefort  Zeer  fraai  geötst  door  Bom,    éé  Aflfkli 
fol.    Hg     41 ,  br.  52  dm.  —  Hierbg  een  pamflet:  .Poetiseke  gek^' 
»op   allerh.    Zeegenboogen ,    .  ..Haysen....  binnen  Utr.  op  d' i 
«v.  W.   H.  III.   1673.  40.  20  bl. 
h  Deselfde   plaat,   uiimuniemdê  ^oefdruk  v6<Sr  alle  letter.   UmiK.  —  !■ 
plaat  is  ia  het  volgende  jaar  (veranderd)  gebruikt  ala   nnnepreat  vo«ft 
opdragt  van  Gelder  en  Zutphen  aan  den  Prins. 

2513  Zinneprent  ter  ecrc  van  Willem  III,  na  den  scgenrgken  Teldtogtv.  K^ 
De  Nederlandschc  Maagd  omringd  door  de  7  Maagden  der  ProvisoB} 
zit,  roet  den  liakerarm  op  ccn  altaar:  TranquilUtas  leunende,  oadcr* 
troonhemel,  met  opschrift:  ^WiihelMO  Jlntrico,..,  oè  fu§atot  Mai 
^rtfiHpubl.  retiit,**  Daarboven  4  med.  met  de  afbeeld,  v.  Naarden,  Bon. 
Kijnbach,  enz.;  hooger  zgn  portret  in  med.,  Inger  Ueroulea  met qi 
kuods;  een  krggsman  met  schild:  Pro  patria  jntgno ,  enz.;  ondeiiiae> 
Rom.  triomftogt;  aan  weerszijde  het  naamcgfer  W.  H.  geöntrelac  esL  ü 
op  N^  2308  b.  Fraai  geëtst  naar  en  door  O.  Lairesse,  gr.  fol.  Hg.CI> 
br.  46  dm. 

2514  „Eenige   spotprinten   der  Franccn  tegen  de  Hollandera.  Bg  kaar  vjtff' 
„ven  in  't  jaar  1673.  Doch  na  verrgkt  met  de  antwoorden  der  Nedoltf' 
„dcrs    op    dezelve."  —  ^Diverses    Figures   satyriques   qae  lea  Franc.  9^ 
„faictes  contrc  les  IIoll.  en  Tan  1673  suivant  la  copie  imprimée  4  Ftf*> 
„Avec  Ia  reponse  d*lIoIl.  aux  Franc."  —  Dit  oblong  4^  prentwerkje  bcitii 
uit    12    pi.,    nl.    I — VI,    zgnde   de  copiën  van  Franache  apotpreatmif 
Ilollaod    en    A^F,  zgnde  de  IIoU.   antwoorden;  de  bovenataande  titdii 
op    de  keerzgde  van  pi.  I  gedrukt.  Alle  platen  hebben  de  Franseke  ff0^ 
verzen  met  Iloll.  vertaling,  eu  de  Holl.   antwoorden  in  rgm  met  Fraaac^ 
overzetting.  —  Wijl  deze  pbtcn  zeer  zeldzaam  zijn  en  vooral  zelden  bq«s 
voorkomen,    volgen   hier  de  opschrifteu  van  pi.  1—6  en  de  eerste  rcgek 
van  A— F. 


1 


1 


té.  Fransche  Spotprenten  op  de  Hollanders,  met  antwoorden.    870 

t.  Ongeneesl.  sieckte.  ==  Le  mal  A.  .De doggen bQten hier maleaoder." 

incnrable.  1678.  (Deze  pi.  heeft  ook  2  njjpren^es.) 

[.  HollaaUTreartoneel.  =  Veatra-      '      B.  , Het  Oodlik  Recht/' enz. 
giqae  d'HoII.  (Deze  plaat  is  on- 
genommerd ;  breeder  dan  de  an- 
deren en  heeft  $  z^prentjes. 

r.  Ziekte  door  dancengene8en.= Ma-  C.  ,^Hoitel  de  fons  incnrables/' 

ladie  gnerie  par  Ia  dance.  1678. 

f.  France Drnckpers.ssPresse Fran-  D.  «Maat  Zeen,   zeer  fiz  ter  kaap/* 

9oi8se  en  HoU.  en  1672  et  78. 

r.  De  moedige  Batavieren,  ss  Le  £.  »Den  Booscop  had  een  knyl." 

Yaillans  Bataviers. 

I.   Franschman    —  Hollander.  =  F.  .Zo  ras  d*Oranje  Vorst/'  enz. 

Le  Fran9ois.  L'Hollandois. 
ledere  pi.  hg.  17  dm.,  br.  15  ^  17  dra.»  doch  II  en  A,  B,  C  br.  20 
è  'iQ  dm.  Zonder  naam  v.  gra?.  (door  /.  Harrewijnf)  Zeidzame  eoWeciit , 
In  den  Catalognt  ▼.  Voorst  (N®.  637)  kwamen  Tan  deze  platen  omge- 
keerde copiën  (of  de  origineclen  P)  voor. 
b  „Figures  satyriqnes  des  Fran9ai8  contre  les  Hollandois."  —  De  origineelen 
der  eerste  6  platen,  zijnde  dezelfde  voorstellingen  als  hierboven,  1—6 
beschreven;  doch  iedere  pi.  heeft  bovenaan  eene  uitvoerige  Fransche,  en 
onderaan  eene  dergelijke  Holland,  gegraveerde  uitlegging  in  schrijfletters. 
Le  Foitre  delin.  h  Paris.  Plaat  1—4,  met  uitlegg.  ieder  hg.  18  ^  22. 
br.  13  2l  14  dm.,  pi.  5  en  6  hg.  14,  br.  17  dm.  Zeer  geldzaam,  — 
Berusten  in  den  Atlas  v.  d.  Heer  v.  Stolk  te  Rotterdam.  Hiervan  zgn 
bij  m|j  aanwezig  de  onderste  gedeelten  van  pi .  2 .  —  De  Heer  Bodel  Nijen- 
huis  te  Lejjden  meldt  mg  dat  deze  platen  in  z^n  £z.  13  dm*  hg.,  17 
dm.   br.  zijn.  Hoogst  zeldzaam, 

IB  (1674.)  ,Princelijke  Almanack  van  1674.'*  —  Zinneprent  ter  eere  v.  Wil- 

a  lem  III  en  den  zegenrgken  veldtogt  van  1673.  —  De  Prins  staat  in  veldheers- 
kostuum met  commandostaf  in  de  uitgestrekte  hand  op  éene  estrade;  naast 
hem  Hendrik  Casimir  v.  Vriesland;  achter  beiden  zit  de  Nederlandsche  maagd. 
Naast  de  estrade  staan,  regts:  de  Rajter,  C.  Tromp  en  Bankert,  liuks: 
Prins  Jan  Maurits,  Wirtz,  v.  Hoorne,  en  8  andere  kr\jgsbevelhebbers.  Ter 
zijde  V.  d.  Prins  8  standaarden,  waarop  in  5  med.  en  5  breede  schilden, 
10  wapenfeiten  v.  h.  jaar  1678  afgebeeld  zijn,  en  eveoioo  op  den  voor- 
grond in  2  med.  en  2  ovalen  de  overwinning  v.  Naarden,  Bonn,  Rijn- 
bach  en  Lesnich.  Lager  een  groot  breed  veld,  waarop  geplakt  is:  .Prin- 
«celijcke  Almanak  v.  1674,"  daarnaast  een  smal  strookje  met  de  verkla- 
ring der  20  personen  en  voorstellingen  op  deze  pi.,  waarvan  N®.  20  is: 
«Het  innemen  v.  Nieuw  Nederland."  Onderaan  een  ISreg.  vers:  «Aao  zgn 
«Hoogheit:  O  Vorst  v.  Keizers  en  v,  Koninkl.  Bloede,"  enz.  waaronder: 
Oö  rem  rettitutam.  Door  Rom.  de  Hooghe;  met  adres  v.  H,  en  2>.  Boom 
te  Amsterdam,  gr.  foi.  Hg.  69,  br.  47  dm.  Frsiaije  afdruk  vóór  de  N^. 
b  Dezelfde  pi.,  uitmuntende  proefdruk  voor  alle  N^.,  Almanack,  enz. 
e  Dezelfde  pi.,  met  de  N®,  in  de  pi.,  en  v.  ond.:  »Met  privilegie  voor  15 
„jaren"  in  het  witte  veld  voor  den  Almanak  staat  geschreven:  «Praaltoo- 
»neei  der  Nederl.  Zee-  en  Landhelden  van  d.  jare  1674."  —  Op  een  Ex. 
in  den  Atlas  Munnicks  v.  Cleeff,  N^  822  was  geschreven:  Ne^landa 
licldcntoonccl  in    1673. 


880  S.  de  Hooge,  Zinnepraiiteii  over  dan  oodog.         Mi 

d  I>ei.   pi.  m«t   Dnittch  inschrift :  «Oranieni  Ehrentempel*'  in  plaili  f.  i 
Almanak.   In  de  collectie  ▼.  d.  Heer  A.  ▼.  Siolk  te  Rotterdam. 

2516  Zinneprent  ter  eere  van  Willem  UL  —  Deielfde  pUat  jdt  N».  1MT. 
.  Victorie waeghen  ▼.  d.  Pr.  v.  Or."  doch  aeer  Teranderd.  In  d«  plaatiéer 
Spanjaarden  aan  de  regterzyde  der  pi.,  staat  nn  een  Toetatok  met  4  ir 
beeld.  ?an  Coevorden,  Naarden,  enz.;  Fred.  Hendrik  ia  Teranderd  in  Wil- 
lem III,  het  ondenchrift  in  het  midden  it  vervangen  door  de  boftei  t. 
Willem  I,  Maurita,  Fred.  H.  en  Willem  III;  in  het  bovenachrilt  sya  de 
laatste  woorden :  Ortofé  9.  Nauam,  nn;  êm  Noêêou,  (veel  grooter  dan  vrocfer) 
eni.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2617  De  Batavier  op  het  zwgn.  —  Spotprent  op  de  Franachen,  ¥o]gena  Catal. 
Atlas  van  Voorst.  N^.  656;  ik  geloof  echter  dat  het  eene  apotprent  op 
den  Bisschop  van  Mnnster  was,  en  wel  N*.  2536.  2e  pi. 

8618  »R.  de  Hooge,  Schoubnrgh  d.  Nederl.  veranderingen,  Geopent  in  6  too- 

a  «neelen,    waer   op    de   wiaselbenrten  des  Vereen.  Staeta  door  de  FraojcB 

«Oorlog  gebrouwen,  in  Histor.  Sinnebeelden  vertoont  en  beschreven  igs. 

«Amtt.    1674.  bg  d.  Antenr.  kl.  iol.    Oegrav.  ea  gedrukte  Titel,  6  pi. 

(1 — 6)  en  bl.   1 — 36  uitlegging. 

Titel,  onderaan:  «R.  de  Hooghe.  Schouwburg  v.  Mederl.  Verand." daa^ 
boven  de  Schilderkunst  de  gebeurtenissen  afbeeldende,  naaai  haar  de  his- 
torische waarheid  en  Mercurius. 

1  Tafereel  v.  d.  Vrede  v66r  den  laatsten  oorlog.  In  den  hemel  de 
Godin  des  Vredes;  op  aarde:  Europa  (xittende),  links  Asia  ataande  bg  een 
kemel,  regts  America  ziltende  en  vóór  haar  Africa;  links  en  regts  het 
sluiten  en  vieren  der  Triple  alliantie,  onder  eerepoorten  van  loof. 

2  Het  verderf  en  de  twisten  door  de  Geestelgke  en  wereldscke  hoogmoed 
veroorzaakt.  In  het  midden  staat  de  Roomsche  Geestelgkheid ,  in  een 
hoorn  geld  aanbiedende  aan  de  i  bisschoppen  v.  Keulen,  Muaster,  enz. 
(één  als  soldaat  gekleed);  regts  de  trotschheid  v.  Lodcwgk  XIV  met  meer 
kroonen  dsn  hij  dragen  kan,  alles  voor  zich  vertredende. 

3  Komst  v.  Lodewgk  XIV  roet  zyn  broeder  en  gevolg;  deProvinc.  Utrecht, 
Gelderland  en  Overguel  vallen  hem  te  voet,  alle  anderen  vlagden;  in  het 
midden  een  tempel  met  5  kol.:  MilUia,  religio,  etc.  waarboven  de  Ne- 
derl. Maagd,  achter  baar  de  inscriptiën  der  i  nog  behouden  Provinciën; 
Obdurando  —  Solo ,  Saloque ,  wiuris  ligneii  en  :  Aere  wuutuque, 

4  Toonecl  der  ellende  v.  Nederland.  De  oorlog  zit  op  Cerbema,  die  een' 
haijiband  met  de  woorden:  Del^nda  CarihoffO  om  heeft;  daarvóór  de  gm* 
welen  v.  fiodef^raven  eu  Zwammerdam;  regts  sluit  Brandenburg  (onze  weife- 
lende Bondgenoot)  een  verdrag  met  Frankrgk ,  links  de  Roomsche  eeredienst 

5  Komüt  V.  ^Yillcm  III,  regts  op  de  plaat;  daar  tegenover  komen  de  Ruiter, 
Tromp,  V.  Nes  on  and.;  in  het  midden  op  den  achtergrond  de  HoU.  tuin 
wederom  gesloten  en  door  het  volk  verbeterd  en  gedigt;  daarin  een 
tempel  roet  omschrift:  Commune  relig.  refugium, 

6  Engeland  geeft  de  hand  van  trouw  aan  de  geharnaste  Nederl.  Maagd; 
daarachter  wordt  Frankrijk  door  de  wraak  en  barmhartigheid  veijaagd ,  uit 
den  hemel  daalt  een  glaus  van  zegen  op  de  nu  weer  verbondene  staten  neder. 
— •  Wgl  deze  platen,  allen  door  R,  de  Hooghe  gegraveerd,  weinig  bijeen 
voorkomen  en  geenerlei  uitlegging,  naam,  jaar  ot'  N®.  dragen,  zgn  deze 
zoo  uitvoerig  beschreven.  Titel  hg.  22,  br.  14  dm.  Ieder  der  6  pi.  is 
hg.  22  dm.,  br.  3i  dm. 


M74.       Zinneprenten  op  de  nederlagen  der  Franschen.  881 

6  Dezelfde  platen,  uer  fraaife  afzonderl^ke  afdrukken,  ongeTonwra. 
ZekUaam, 

2519  (1  Jan.)  «Balans  Tan  Affaires  van  StaetenOorloghin'tChristenrüok".  — 
Zinnepreot  op  den  wisselvalligen  en  Teranderdeu  staat  des  oorloge  met 
Frankr^k  in  het  begin  Tan  1674  na  den  hierop  vermelden  dood  des  Ko- 
DiQgs  ?an  Polen  (10  No?.  1678)  en  vóór  de  gevangenneming  van  Fnrstem- 
berg  (19  Febr.  1674)  en  het  sluiten  van  vrede  met  Keulen  en  Munster 
(22  April  1674).  In  het  midden  hangt  eene  groote  balans ;  aan  de  zwaarste 
zijde  (links)  staat  de  Prins ;  regts  zoeken  eenige  mpnniken  de  andere  lehaal 
naar  beneden  te  trekken;  daarachter  een  bolwerk  met  allerlei  voorstellin- 
gen. Door  B,  de  Hooghe,  Onder  de  pi.  het  bovenstaand  Sreg.  opschrift 
en  uitvoerige  uitlegging  der  52  N^  op  de  plaat.  gr.  foL.Hg.  2T«  met 
beschr.  51  dm.,  br.  41  dm. 

2620  Hetzelfde,  doch  omgekeerd  en  verkleind;  met  opschrift:  «Balans  v.  Oor- 
«logh"  en  dezelfde  doch  verkorte  beschrgving.  kl.  fol.  Hg,  9,  met  beschr. 
25  dm.,  br.  13  dm.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2521  «Mislukte  Papenkrggh  en  de  Fransche  Verhuystgdt,  ujtgespeelt  op  de 
«Roomsche  Heylige  dagen  —  van  Kersnacht  tot  Meydach."  Sreg.  inschrift 
iu  het  midden  van  4  afbeeldingen  (2  naast,  2  boven  elkander).  Zinno- 
prent  op  het  begin  en  einde  van  dezen  oorlog.  De  Ie  pi.  (bovenaan  links) 
verheelt  het  beginnen  v.  d.  oorlog  door  Lonvois  en  Furstenberg,  enz.;  daar- 
naast de  groote  «chipbrug  over  den  Rgn  door  de  Franschen  gebouwd  en 
beladen;  onderaan  links:  Willem  III,  die  op  Asch-Woensdag  aan  de  Fran- 
schen het  teeken  van  boete  geeft,  nl.  door  hen  te  veijagen ;  op  den  achter- 
grond de  moord  der  de  Witten;  regts:  de  ellendige  vlugt  der  Franschen. ~ 
Van  ond.  uitlegging  in  3  kol.  en  hetzelfde  opschrift  als  op  de  pi.  Zonder 
eenigen  naam  of  adres.  (Door  R,  de  Eoogke).  De  pi.  hg.  84 dm.,  met 
beschr.  52  dm.,  br.  45  dm.   Komt  zelden  oompleet  en  in  goeden  staat  voor. 

2522  (11  Jan.)  «4  Figueren  getrocken  uyt  de  oratie  v.  Prof.  L.  Wolsogen  (te 
«Amst.)  over  zgn  droum  en  de  uitlegging  van  des.,  gedaen  in  de  Uooge- 
«8choole  fsicj  te  Amst.  11  Jan.  1674."  I.  De  Leeuw,  in  een  net  ver- 
ward, wordt  door  een'  haan  en  varken  (Frankrgk  en  Munster)  aangevallen . 
II .  Een  staande  Leeuw  reikt  aan  Willem  III  een  zwaard  met  lauweren  om- 
kransd.  IU.  De  Leeuw  met  4  pglen  (of  provinciën)  in  de  hand,  liet 
om  naar  den  haan,  die  de  veroverde  steden,  (ook  Bonn)  van  zich  geeft. 
IV.  De  Leeuw  bespringt  den  ezel;  de  adelaar  (Oostenrgk)  valt  het  varken 
(Munster)  aan;  in  het  verschiet  Keulen.  Onder  iedere  pi.  een  Sreg.  vers  in 
2  kol.  De  4  pi.  zonder  naam  v.  grav.  ^C.  D^clffr Z*^  onderaan  gen^^.  1 — 4. 
ledere  pi.  hg.  15,  br.  20  dm.  De  4  platen  worden  zelden  bgeen  gevonden. 

2523  (2  Febr.)  Zinneprent  op  het  Erfstadhouderschap  den  Prins  v.  Oranje  aan- 
geboden. (Wagenaar  XIV.  312—315.)  «Anticurius  v.  Loevesteyn,  in  wien 
«na  *t  leven  afgeschildert  zgn  de  qualiteyten,  van  't  Edict  met  sgn  fae^ 
«tio nisten."  Een  zeer  groot  man  zit  op  den  weffAffenomen SUultJkotuierutoel 
en  is  bevracht  met  de  titels  van  allerlei  patriotsche  pamfletten  door  de  partg 
van  de  Witt  uitgegeven;  achter  dezen  Xiodewgk  XIV,  die  door  aanwgzing 
op  eene  landkaart  van  het  te  veroveren  gedeelte  van  Holland  hem  tracht  te 
winnen;  enz.  Onder  de  pi.  eene  verklaring  in  8  kol.  met  bovenstaand 
Sreg.  opschrift.  Znd.  naam  v.  grav.  (door  of  uit  de  school  van  B,  de 
Hooghe,)  Hg.  25  dm.  met  bcBchr.  51  dm.,  br,  36  dm.  gr.  fol.  —  De 
volgende  plaat  is  een  pendant  van  deze. 


S82  ¥^lem  van  Ftmtemberg  genuigen.  M 

f6M  (2  Febr.)  Zinneprent  tls  Toren.  »De  doodt  timi  het  Eeuwig  Sdiet,  toos' 

«  «taeekt  door  't  Erf-Stadthoodertchap  tui  8\ja  Hooghejt  en  89a  manseiöcb 
«SoceetMan,  rastgesteU  den  9  Febr.  1674."  Optehriftder  bMchrqnBj^ia! 
kol.  ▼an  eene  pi.  met  oDdenehrift:  »De  dootT. k.  Eewigh Sdiet,  gebora 
^den  5  Aog.  A*.  1667''enboTen8chrift:  «WertüB.  ter  BegFaffsais  g^eda 
,met  Anticnrias  ^an  Loe?eiteyn,  ....lieek  geworden  op  den  dagT. IC1- 
«piteyoichap  Oenerael,  Terergert  op  die  Tan  t  Stmthoodereeliapy  keeft|^ 
«legen  tonder  spreken  sedert  den  doot  ▼.  de  Heeren  de  Wit,**  eni.   Hk 
Senwig  Edict  ligt  in  een  bonwrallig  hnis  te  bed,    wmarom  rele  penoao, 
als:   Seclnsie,   la   Conrt    interest,  enx.  staan  of  sitten;  regta  rertoont  de 
Trgheid  het  portret  ▼.  d.  Prins,  ens.    Znd.  nm.  t.  grav.  (doorofals£.if 
Hoofhê,)  Hg.  24,  met  beschr.  53,  br.  35  dm.  gr.  fol. 

b  Dez.  pi.,  andere  druk  ▼.  dezelfde  besehryTing ;  de  laatete  i9  regels  ver* 
schillen  ;  iu  deze  druk  begint  de  laatste  regel  ttaem,  teeidte,  «v.  in  it 
▼orige:  op  ie  staem,  weleke,  eng. 

2586  (16  Febr.)  De  Prins  Willem  ▼.  Fnrstemberg,  Bisschop  rmn  Mets,  wordt 
op  de  Vredehandeling  te  Kenlen  tnsschen  de  onzen,  Frankrgk,  Kenleoes 
Manster,  op  last  van  den  Dnitsehen  Keizer  opgeligt  en  naar  Bonn  geroerd. 
(Wagenaar  XVI.  303).  Afbeelding  ran  den  aan?aldes  aTonds  na  5  ore; 
daarboven  eene  voorstelling  van  eene  ton  die  aan  duigen  spat»  met  Telerlei 
omstanders,  politieke  omschriften,  enz.  Met  onderschrift:  De  kuyp  ae» 
dmygen,  —  Praatje  graT.  zonder  naam  (doch  door  R,  de  Hoogke.)  Met 
aftonderl.  uitvoerige  uitlegging  in  S  kol.:  «De  kujp  sten  dujgen  door 
«'t  vervoeren  v.  d.  Prins  Willem  v.  Furstemberg,"  ens.  De  pl.hg.i5, 
met  beschr.  54  dm.,  br.  84  dm.  gr.  fol.  —  In  d.  Catal.  Atlas t.  Voorst 
N^  654  wordt  van  deze  plaat  een  latere  uitgave  (ook  verschilJend?) 
vermeld . 

8526  Oeheel  als  voren,  doch  zonder  de  voorstelling  van  de  ton  in  duigen  ea 
sonder  dat  onderschrift,  doch  met  2reg.  bovenschrift  op  label:  .'t  Wegh- 
«voeren  v.  Prins  Willem  v.  Furstemberg."  Fraaie  grav.  sonder  naam. 
br.  fol.   Hg.  «25,  br.  84  (dm.  Zie  ook  No.  S538.) 

2587  Geheel  als  voren;  doch  verkleind,  met  hetzelfde  2reg.  bovenschrift.  Zon- 
der eenigcn  naam.  Hg.  18,  br.  29  dm.,  br.  4«.  Uit  een  gr.  AP,  bock 
in  2  kol.  gedrnkt.   Zeer  fraaie  afdruk. 

2528  «Den  Fransehen  Algemist."  Zinneprent  op  de  pogingen  van  eene  Franiche 
partg  en  Furstemberg,  Bisschop  van  Straatsburg,  om  den  begonnen  Vrede- 
handel te  Keulen  tusschen  Frankrijk ,  Munster  en  Kenlen  met  ons  te  verede- 
len; op  de  voortdurende  oorlogen  door  Frankrijk  aangestookt  en  op  hunne 
verliezen  in  dezen  krijg.  —Een  groot  fornuis:  het  Keufee  lamd  wordt  ge- 
stookt en  het  vocht  door  retorten  naar  eene  poort  geleid  met  opschrift: 
Pax  intrantibue  waaruit  een  Bisschop  treedt;  daaronder  3  ToorstelliDgen 
van  den  Bisschop  v.  Straatsburg. .  Met  uitvoerige  verklaring  in  3  kol. 
Zonder  naam  v.  grav.  (door  of  als  Bom,  de  Hooghé).  Hg.  25,  met 
beschr.  54  dm.,  bn  35  dm.  gr.  fol.  —  Hiervan  is  eene  verkleinde  en 
omgekeerde  kopij,  met  denzelfden  tekst  (hg.  12  met  beschr.  23,  br.  15 
dra.)  in  den  Atlas  van  den  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2529  Zinneprent   op    de  pogingen  der  Frauschen  om  den  Vredehandel  van  £o- 
a  geland   met    Nederland    te    keeren.    —   Be   koning  van  Ecgeland  zit  te 

paard,    de    Fransche    koning  loopt  hem  met  geldzakken  beladen  achterna 
en  tracht  hem  daardoor  van  den  vrede  af  te  houden.  Onderaan  een  12reg. 


If  74  Vrede  met  Engeland.  888 

▼enje  in   2   kol.:   «Lonys  loopt  Karel  achter  da,"  eos.  Zonder  ntam  t. 
grav.  (door  /.  Harrewijn  r^  br.  4^.  Hg.  20,  br.   26  dm. 
a  Dezelfde   plaat,   latere    afdmk    met   b^voeging,   onderaan  links:  .Na  de 
«copye   te   London    gedrnkt."  —  Deze    plaat  is  in  1688  voor  Jacobna  II 
gebmikt  (Zie  op  1688.) 

2530  (19  Febr.)  «Mercnrint-Print  van  't  begin  desea  oorlogs  tot  den  vrede 
»met  ons  en  d.  koninck  van  Eogelandt.*'  (Wagenaar  XIV,  299  —  8040 
Opschrift  in  het  midden  van  eene  plaat,  boven  eene  afbeelding  Tan 
de  eedsflegging  ah  Stadhouder  door  Willem  III  en  het  sluiten  det  vredes 
te  Londen  tnsschen  Engeland  en  dexen  staat;  aan  ieder  der  4  hoeken  een 
medaillon  met  de  zeeslagen  van  1672  en  78,  voorts  2  groote  en  2  kleine 
afbeeldingen  van  gebeurtenissen  in  dezen  oorlog  boven  en  onder-,  en  2  ter 
weerszijde  van  de  middelste  plaat ;  alle  met  bovenschriften  in  oursgf.  Zon- 
der naam  v.  grav.  (door  of  9\»R.  de Eoo(fh€.)  Hg.  88,  br.  60  dm.  br.  fol. 

2531  «Wonderlüke  veranderin|;en  in  de  Vereende  Nederlanden  A^.  1678  tot 
,.den  vrede  met  d.  Koning  v.  Engeland  in  't  jaar  1674."  Bovenschrift 
van  eene  plaat  met  6  groote  en  9  kleinere  afbeeldingen  van  de  gebenrte* 
nissen  in  dezen  oorlog;  onderaan  de  Spaansche  gezant,  gevolmagtigde 
van  Holland,  geknield  voor  en  vrede  sluitende  met  den  Koning  van  En- 
geland, daarboven  de  8  zeeslagen;  onderaan  links  de  triomftogt  van  den 
Prins  van  Oranje  en  regts:  de  Triomf  e  der  zeehelden,  In  het  midden  dit 
5reg.  opschrift:  «Vertooning  der  Vreemde  en  onverwachte  Geschledenii- 
„sen....  in  1678  met  de  vreede....  19  Febr.  1674."  AmsL  U.  BooT' 
niet,  gr.  fol.  Onderaan  gemerkt  8;  de  pi.  2584:  Haegsche  vnyren,  14/III* 
is  NO.  2  en  N^^.  2463  is  N^.  1  derer  uer  zeldzame  serie  van  8  platen, 
welke  in  de  Catal.  Munnicks  v.  Cleeff.  N®.  810  ook  bgeen  voorkwamen 
doch  anders  steeds  afgescheiden  gevonden  worden,  wat  hier  om  de  tgdi- 
orde  ook  gedaan  is.  Zonder  naam  v,  grav.  door  of  als  R,  de  HoogMe» 
Hg.  42,  met  beschr.  61  dm.,  br.  55  dm.  —  Hierbg  behoort  eene  uit- 
voerige beschrgv.  in  5  kol.  met  opschrift:  «Alle  de  voern.  geschiede- 
«nissen  sedert  het  begin  v.  d.  oorlog  tot  d.  vrede  met  Eng."  welke  bg 
het  Ezempl.  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rott.  is. 

2532  «Vreede  Handel  tnsschen  Engelandt  en  ons."  Inschrift  in  het  midden 
van  eene  plaat  met  eene  groote  afbeelding  in  het  midden  van  de  vreugde- 
vuren over  den  gesloten  vrede,  den  14  Maart  te  's  Hage  afgestoken,  met 
2  kleinere  afbeeldingen  onder  en  boven  en  2^  ter  weerazgden  van  de  voor- 
vallen in  dezen  oorlog;  alle  met  cursieve  op-  of  onderschriften.  Door 22. 
de  Hooghe.  br.  fol.  Hg.  47,  br.  56  dm.  Fraai  en  zeldzaam» 

2533  «Vrede  tnsschen  Engelant  en  de  Vereen.  Nederlanden,  opgereeht  en  ge- 
«tekent  tot  Londen,  enz."  Opschrift  boven  in  eene  zinnebeldige  plaat,  die 
regts  de  Hollandsche  vloot  en  h.  Hof  v.  Holland,  links  de  Engelsche 
vloot  en  Whiteball,  opden  voorgrond  de  Oranjemaagd  die  den  Fransohen 
krggsgod  geknield  en  geboeid  houdt,  enz.  voorstelt.  Zonder  naam  v.  gi^T. 
Onder  de  pi .  een  Verhaal  des  Oorlogs  en  Publicatie  v.  d .  Vrede  in  8  kol  • 
en  daaronder  eene  verklaring  van  deze  Vredeplaat.  Met  adres  v.  M,  DooT' 
niek,  gr.  fol.  Hg.  22  dm.,  met  beschr.  56  dm.  br.  41  dm.  Draa^pUai, 

2534  Afbeelding  der  Ilaegse  vreugdevuren  over  den  gesloten  vrede;  daaronder 
eene  landkaart  van  Nederland  tot  Pargs  en  Bonn,  met  bovenschrift: 
«D'  XVII  Provinc.  met  de  aangrens,  landen  en  steden  daer  beneffens  in  2 
«andere  platen  vertoont  wort,  'tgeen  in  de  Vereen.  Nederl.  A<^.  1672,73 


884  8poiq[>renten  op  dmi  Biaechop  Tan  Mimster.         Ml 

.tot  d'  Trede  1674  Toorgerallen  i«:"  —  Deia  plmai  is  desdfie  ib  S*. 
S463,  doch  de  daar  afi^boelde  zeetUgen  sgn  hier  in  de  Trevfdenra 
▼eranderd.  Boor  /.  Soricms.  Met  adrea  t.  Jf.  Doomiet  te  Aaafc.  Bg. 
42,  br.  55,  br.  fol.  De  eerate  der  beide  andere  pUten  in  het  opMiiil 
bedoeld  N».  S463,  de  Se  ia  N*.  S5S1.  In  den  Atlmt  t.  Ameehoff.  (IUd 
1848)  kwam  van  een  dexer  platen  een  proefdnk  roer. 

8585  Zinaeprent  over  den  Trede  met  £ngeland.  —  ^Vereen.  Nederi.  BanckVio- 
«heyt  aen  Carolna  II,  Con.  t.  Hiap.,  OTer  h.  tracteeren  t.  hitoa 
i^Trede  met  Carolna  II...  t.  Gr.  Brit.  en  de  berateUinge  t.  hnn  ferle- 
,.ren  Tr^beyt."  — -  2reg.  opschrift  boren  Karel  II  t.  Spanje  ten  tnoi 
fittende  met  sgne  gemalin?  (of  BelgiaP)  en  wien  een  huldigend  opadinft: 
Carolo  II  meduUori  knielend  wordt  aangeboden.  Daaronder  de  .Trinmpk- 
i^entreeT.  d.  Prioa  t.  Or.  in....  Grave;"  lager  eene:  «Almanaek  poir 
»ran.-..  1675,"  linka  het  portret  t.  Willem  III,  regte sgn wapenaehiU. 
Belgische  graTure  zonder  naam,  met  adrea:  Oip.  Hmherti  JbUwerput. 
gr.  fol.  Hoogtt  zeldzaam,  In  den  Atlaa  t.  Mr.  J.  T.  Bodel  N^^Aknii 
te  Leiden. 

2586  Drie   Spotprenten   op   de   Franachen   en   Kenlachen    na  odmu  Trede  net 
Engeland ,  en   Torbond  met  Spanje  en  Duitschland ;  da  S  eersten  elk  net 
een  6regelig  Ters  onderaan;  de  laatate  met  een  12reg.  Ters  boTenaan.  Zon- 
der naam  t.  graT.  (als  S.  de  Hoo^ke)  ongenommerd.  br.  4*.    ledere  pi. 
hg.  15,  br.  24  dm. 
1.  De   Haan   (Frankr^k)    Tlngt,   door  den   Arend   (OoatenrQk)  aaBgeraUen; 
de  Spanjaard  en  BataTier  willen  den  gCTelden  haan  in  een  ketel  braden. 
8.  De   BataTier   Talt   het   iwgn  (Keulen  en  Mnnster)    aan  wat  de  gewonaea 
plaateen   (CocTorden,   Nienweachana,   eni.)   weer  nitapnwt,  de  Dnitacher 
plukt  den  Haan,  enz.  (Dit  ia  waarscbgnlgk  het  IP.  2517.) 
8.  De    Hollandsche   Lceaw  en  de  Engelsche  watergoden  Teijagen  den  Haan, 
a  die  in  de  lucht    vliegt,  en   al   zgne  veeren  (de  gewonnen  plaateen)  we« 
Terliest.  Met  12  reg.  vers   «Het  Engels,   Schots  enTerschgediert,"  enz. 
Onderaan  links  in  een  ovaal:   Vrede, 
b  Dez .  pi . ,  proefdruk  vó6r  alle  Ir.,  en  v66r  vele  later  gemaakte  Teranderingea. 

2687  (Haart.)  „Discours  v.  d.  Bisschop  v.  Munster,  of  schritiniatige  Vergelijck 
„V.  desen  tegen  woord.  Oorlog."  Afbeelding  van  eenen  droom  dien  de 
Bisschop  V.  Munster  zoude  gehad  hebben,  hem  zelven  onder  de  gedaante 
Tan  Eva  voorstellende,  als  vruchten  etende  van  den  Terboden  boom  (nl  het 
nemen  der  steden  op  het  Hollandsche  gebied)  en  Adam  (den  KenrTorstv. 
Keulen)  Terlokkende  hetzelfde  te  doen  aangezet  door  den  tweekoppigeo 
alang  in  den  boora  (nl.  den  Bisschop  v.  Straatsburg  en  Prins  Willem  v. 
Furatenberg,)  waarop  God  (de  Duitsche  Keizer)  een  Engel  (Spanje)  ver- 
wekt, die  met  een'  anderen  Engel  (den  Prins  t.  Oranje)  den  DniTel  uit 
het  Paradgs  (Duitschland)  verdrijft.  —  Zinnebeeldige  plaat  zonder  naam 
(door  of  als  R,  de  Hooghe),  Met  bovenstaand  5reg.  opachrift  en  uitleg* 
ging  in  2  kol.  Znd,  adrea  of  jaar.  fol.  De  pi.  hg.  19,  met  nitlegg.  42 
dm.«  br.  25  dm. 

2588  Spotprent  op  den  Bisschop  van  Munster  na  den  Trede  met  Engeland  en  het 
gevangennemen  van  Prins  Willem  t.  Furstenberg.    »De   Biaachop  raaende 
,nyt  den  droom  ontwaeckt  door  de  optocht  van  den  Heer  Rabenhooft  spreekt 
,sittende    in    *t  Dulle  Oeckenhnys:"  2  reg.    onderschrift  Tan  eene  afbeel- 
ding Tan  den  Bif^srhop,  ziende  uit  het  raam  Tan  een  Gekkenhnia.  en  een 


1.1 


t34ï  Spotprenten  op  den  Bisschop  van  Munster.  885 

HoU.  eavaÜBr  die  hem  een  Oranjeappel  aanbiedt,  bespuwende;  Unks  een 
monnik  (zgn  Iqf  knecht),  2  gekken  en  een  gekke  Trouw  op  een  atokpaardje . 
Onder  de  pi.  eene  uitvoerige  dwaze  samenspraak  in  8 kd •  beginn . t  «Tea, 
«brengt  nMJu  Bneefal."  Fol.  Hg.   t4  dm.,  met  ?era  41  dm.,  br.  17  dm. 

39  Vergrootte  kopg  üer  voorgaande  plaat;  regte  een  boom;  de  kardioaal  met 
breeden  hoed  op,  op  den  voorgrond  een  dwerg,  eni.  Met  heticlfde  doch 
eenigfins  veranderd  vers;  plaat  en  vers  nu,  (ook  blgkens  het  ondersehrift) 
op  W.  V.  Furstenberg  toegepast.  «Den  Cardiuaal  v.  Fursteüberg  ontwaakt 
»nyt  den  droom  door  de  optogt  der  gezamentlgke  Geallieerde,  spreekt, 
klittende  tol  Bon  In  h.  Dolhuyige,'*  Hg;  14^,  met  vers  41  dm.,  br.  28 
dm.  fol. 

êC  Spotprent  op  den  Bisschop  v.  Munster  na  den  vrede  met  Engeland  en  de 
gevangenneming  v.  Furstenberg.  «Droom:  Op  een  Yiotorj-naeht,  van  de 
«Bisschop  van  Munster  in  't  Laiarus-Huys".  •—  De  Kssohop  nt  in  een 
kindergekkenstoel  met  rinkels;  Hnki  een  eael;  achter  hem  de  Prins  van 
Fnrstemberg  met  geweld  geschooren;  daarnaast  de  wapenschilden  v.  Enge- 
land en  Holland  vereenigd,  een  kreupel  vers  van  27  leereg.  eoupletten, 
beginn.:  «Op  een  nacht,  op  een  nacht."  Zonder  naam  v.  grav.  fol.  De 
pi.  hg.  16,  met  vers  86dm.,  br.  24 dm. —-In den Cata).  Atlas  v.  Voorst 
is,  Tü^.  eSS,  een'  vroegeren  druk  van  deze  plaat  vermeld  met  andere 
inscriptiën  en  opschrift:  «Wie  tot  qua  raadt"  eni. 

41  Zinneprenten  over  den  oorlog  met  den  Bissohop  van  Munster  P  —  ofpU- 
ten  uit  het  volksleven?  —  Drie  zeer  grove,  waarschynl^jk'  zeer  oude 
kouUnêdfn,  allen  varkens  voorstellende  die  in  plaats  van  de  luge  of 
vermoorde  Westphaalsche  vrouwen  spinnen.  —  De  platen  behooren  vol- 
gens de  voorstellingen  bqeen,  zijn  echter  ongenummerd.  Qlgkens  dn 
wormgaten  in  de  houtblokkeu  en  de  gebroken  randen  om  de  vooratellin- 
gen  zjjn  se  van  veel  vroegeren  tgd,  doch  door  de  bygevoegde  verzen  is 
de  eerste  althans  op  dezen  tyd  toegepast.  Op  iedere  plaat  is  door 
eene  oude  hand  het  jaar  1674  en  de  datum  4/3  (4  Maart  of  3  April) 
geschreven. 

1  Regts  eene  groote   zeug,   links  2  biggen,  alle  opstaande  tegen  een  spin- 
«  newiel.  Met  2reg.  bovensehrift :  «De  groote  sterfte  onder  de  Westj^aelse 

«Wgven  en  hoe  dat  de  Verekens  moeten  spinnen,  om  voor  de  mannen  de 
«kost  te  winnen.*'  Lager  regts  een  llreg.  vers:  «De  Jfo^  spreekt:  Lieve 

«Biggen W^  moeten  als  een  w^f  spinnen, wQl  dat  Barent  (de 

Bisschop  ('hr.  Bemhard  v.  Oalen)  «ons  doet  grqpeu, Nu  de   doot 

«Westphalen  scheut,  Ëu  veel  Vrous  in  d'aerde  sent,  ....Barent  moet  nu 
«geit  fineren.  Daer  hg  mee  squ  Volck  betaalt,"  Links  een  ander  6  en  8reg* 
vers.  Zonder  adres*  Hg.  85,  br.  34  dm.  fol. 
b  Deselfde  plaat,  met  hetxelfde  bovensehrift,  doch  in  éën  regel;  zonder  de 
3  verzen  ter  weerszijden,  dooh  daarentegen  bovenaan  twee  groote  rond- 
gaande labellen,  waarin  (geheel  op  de  manier  van  de  houtsneden  der  15e 
en  begin  der  16e  eeuw)  een  plat-duitsch  inschrift:  O  mmT  (moeder)  d!fHM 
aUo  make  dat  wy  de  eott  opt  sirat,  eni.  Waarschynlijk  de  eerste  ol  vroe- 
gere staat  dier  plaat. 

2  Vijf  groote  eu  kleinere  varkens  bezig  met  spinnen,  haspelen,  enz.  v. 
vlas;  regts  eene  slapende  vrouw.  Met  1  reg.  bovensehrift;  «Die  mei 
«gemaok  sgn  kost  wil  winnen,  —  Die  set  sgn  Vareken  aen  hettpimen." 
en   onderaan  een  20reg.  vers  in  3  koU  »Nn  illea  in  de  wenld  gai*  ver- 

V4 


386  Yoncbilleiide  gebenrieniasen. 

«keert,**  eai.»  gedicht  over  de  loiheid.  Met  adrat:  «Aout.  bqJ.Boun 
«boekverk.   in  de  Pgltteegh ,  ia  de  Lelye  onder  da  Boonea  tsn."  Ht 
^6,  br.  S5  dm.  br.  fol. 
I7t7av/  Mêldsmmm,    Ik    heb   fan  geea  dexer  platen  ooit  een  aader  £l  » 

sim  of  ergeoi  Termeld  gebonden.  Zie  het  Tolg.   N*. 

2548  Spotprent  op  den  Bieeohop  ?an  ManeterPP  »-  Eea  geroete  koon  nr: 
aan  de  wyde  openiag  een  jonker  Talt,  die  aan  het  mondeCak  er  net  u: 
kan  geraken;  een  ond  man  staat  er  waanohawend  bg,  en  eea  joa^  ck 
met  een  narrekap  laeht  om  deiea  gevangen  jonker.  Met  STierreg.,  3» 
reg.  en  l  aehtregelig  rers  op  de  plaat*— Orore  AomUmétU»  teAmitcrdii 
bg  Mich.  de  Groot,  (die  fan  1660  tot  1680  leefde)  nitgegerta:  folfea 
eene  oode  aaateekening  op  de  plaat:  1674,  94  Maart.  br.  fel.  flg  !T, 
br.  3S  dm.  üiiergt  teidiaam, 
Dcie  plaat  is  eene  navolging  vaa  eene  fraai  gegrareerde  oade  groetoc 
op  Oldenbameveld ,  omitreeks  1618  uitgekomen  <Zie  N*.  f  385)  ;  ^f»^*''»* 
hoorn  liet  men  op  de  plaat  vaa  de  neerlaag  der  Spaigaardea  ophetShak 
in  1631.  (Zie  N*.  1671.)  In  België,  vooral  in  Antwerpen,  sehgat  te 
voorttelling  van  Signoorken  (een  jongman  die  een  dwaaa  atnk  bcikut.i 
algemeen  te  ign.  —  Wegens  den  datom  ion  ik  dese  plaat  op  dca  BiMckif 
V.  M.  of  op  W.  V.  Fnrstenberg  dniden,  die  lich  beiden  in  eene  mk 
staken  waarnit  ze  fich  niet  redden  konden. 

2S48  v22  .4pril.)  .Verkondinge  van  den  vrede,  d.22  April  t674gealoteabinaei 
.Cenlen  tnstchen  de  HH.  St.  Gen  der  V.  N.,  en  den  Heer  BissebopTie 
wBlunster.  'sGraveth.  1674."Oorspronkelgke  druk.  fol.  In  den  Atlas  f. 
Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden. 

2544  (23  Ifl.)  Plan  van  het  fort  Navagne  in  Limbui|;,  belegerd  door  d*» 
Maarschalk  van  Bellefonds  van  17  tot  S3  Mei  toen  het  aan  Coadé  onf- 
giD^.    Zonder    naam    v.    grav.  br.  fol.  Hg.  36,  br.   50  dm. 

2545  »Hct  aengeboode  Stedebouderschap  van  't  Landschap  van  Utrecht,  aco 
^%ji\  Coninckl.  Iloogh.  de  Prince  v.  Oraoge,"  enz.  (Wagenaar  XIV.  3:^.) 
Omgekeerde  en  iets  veranderde  copie  der  pi.  236^  (Lodewgk  XIV  Toor 
Utrecht);  links  treedt  de  Prins  uit  eene  tent;  Dijkveld  biedt  hem  geknield 
de  sleuf  fis  eener  stad  aan;  daarachter  paardenfolk  en  het  wapen  v.  Oraaje 
met  Oranjestandaard.  Onder  de  pi.  bovenstaand  4reg.  opschrift  en  ilreg. 
vers  in  *i  kol.  Znd.  naam  v.  grafenr.  (/.  p.  d.  Aveeie  .^  kl.  fol.  De 
pi.    hg.    18   dm,  met  vers  87  dm.,  br.  S5  dm.  — >  Deze  pi.   ie  in  Sept. 

'  168K    op   nienw    gebruikt   voor  de:    Ootmoedige  opdragt  d.    Protestanten 

in  £nK«!l.  aan  Willem  III. 

2546  (4  Juiy.)    Verovering  der  eilanden  Bel  Isle  en door  den  Admiraal 

C.  Trump.  Door  2>.  Sloopendaai,  br.  A^,  Uit  Leven  v.  C.  Tromp. 

2547  (23  Juiy.)  ȣenige  wonderl.,  doch  waeracht.  gesichten,  gesien  ind.Laode 

«V.    Kuyck,  in  1G64,  7i  en  74,  nevens  de  Beleg.  v.   Grave  door 

«Rabeohaupt,  tusschen  d.  23  en  24  Julg  1674*"  Gezigt  op  Grave  aan  de 
oferzijde,  met  een  brug  over  de  rivier,  waaronder  bovenstaand  4reg.  op- 
schrift en  beschrgv.  in  i  kol.  fol.  Hg.  11,  met  beschr.  38,  br.  13  dm. 
Deze  plaat  is  eene  verkleinde  kupy  van  N^.  1473,  Se  pi.,  nl.  Profil  der 
vesting  Grave  in   IU22. 

2544)  (1  .4ug-)  Zware  storm  in  Amsterdam,  die  veel  schade  aanrigt.  lio.  Klein 
prentje.  —  Ueza  storm  woedde  ook  te  Utrecht  en  verwoestte  aldaar  een 
deel   der    Domkerk,    van    welk  voorval  teekeningen  en  etsen  door  den  te 


104  Slag  bg  Senef.  387 

jk  Utrecht  woontohtigeii   tchilder  H.  SafUevm  bestaan ,  en  eenigen  in  den 

k  Atlas  ▼.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden  bemsten. 

2649  (11,  12  Aag.)  »Seer  fariense  Attaque  Terandert  in  een  Bataille  tnssehen 

■^t  »de   legers   der  Geallieerden  en  Fransen"  —  bg  Seneffe.  (Wagenaar  XI?. 

8S0— 2.    HoU.    Mereurins.    bl.    150-^162.)  üitfoerige  afbeelding  ▼.  d. 

fÊ  veldslag;   op   den    voorgrond   de  Ora?en  ▼.  Waldeck  en  t.  Solms  in  het 

■  midden  ▼.  h.  gewoel;  links  de  toren  ?an  Senef;  in  het  midden  en  regts 

it  het  gevecht   en    de   temgtogt  der  Franschea.  Door  Bom,  de  Hooghe,  br. 

'7  fol.    Met  afitonderlgke:  .Beschrgvinge  v.  de  Fariense  Attacqne  d.  Frans- 

1  »Mn»'*  ons.  in  8  kol.  met  nitlegg.  gr.   fol.  Hg.  80,  met  besehr.  55  dm., 

f  br.  44  dm. 

8650  Als  voren,  eenigrins  veranderd  en  verkleind.   Met  bovenschrift:  «Batalien 
a  »bg  Senef,"  onderaan  uitlegging.    Door  /.  Earréwifm,  1684.  br.  föl.  Hg. 

28.  br.  36  dm. 
b  Deselfde  plaat,  fraai  gekleurd  in  onden  tgd. 
8551  Nagenoeg  als  voren,  sonder  het  dorp  Seneffe  links.  Bovenaan    het  portret 
V.    Willem   lU   in    lauwerkrans.   Door   C.    Decker,    br.  fol.  Hinronder: 
„Nankeur.  Afbeeld,  d.  Victor.  Battailje.tusschen"  ens.  km9t.  M ,  Sweerii, 
Boek-  en    Prentverk.   op  den  Dam.  1674.  Hg.  26,  met  besehr.  54  dm., 
br.  84  dm. 
2552  Geheel  als  No.  2550,  doch  verkleind,  met  bovenschrift  en  ter  weerssgde 

uitlegging  der  N^.  1—17  en  A— ^.  br.  4». 
2558  «Vertooningh  v.  de  Victor.  Batalie  becomen  door  Keyserse,  Hispaen.  en 
»Holl.  Troupen  teghen  h.  Fransche  leger  op  den  12  Aug.  1674."  HoU. 
en  Fransch  opschrift  boven  eene  geheel  andere  afbeelding  v.  h.  geveeht; 
bovenaan  regts:  Niueliet,  liuks:  Soni^  in  het  midden  de  rivier:  Pieton, 
Geëist  door  Q.  Boutlait  te  Antwerpen,  met  zgo  adres  te  Antw.  in  de 
Borsestraat  bg  de  Borse.  br.  fol.  Hg.  25 ,  br.  85  dm.- 
2554  »Bstallie  voorgevallen  tusschen  het  France  leeger  onder. . .  Condé,"  ens. 
Geheel  andere  voorstelling;  regts  het  dorp  Mariomont ,  links  (^üurUroy, 
en  duidelgke  voorstelliag  der  slagorde.  Met  bovensiaand  2reg.  eurs.  op- 
schrift. Zonder  naam  v.  grav.  Hierbg  de  beschrgving  in  8  kol.  en  uit- 
legging der  N<>.  1—12  en  A— P.  br.  fol.  Hg.  28,  met  besehr.  48  dm. 
br.  88  dm.  \ 

8555  «Bataven  bg  Senef  voorgevallen,'*  enz.  Andere  voorstelling,  sonder  naam 
V.  grav.  (J,  Luyken?)  br.  4o. 

2556  «Bataille  de  Seneff  dans  Ie  Brab.  Holl.  sur  les  frontières  dn  Hainaut, 
»gagné  par  1.  Troupes  Franc,  anz  ordres  dn  Pm  de  Condé,  sur  eelles 
„d.  Confederés  auz  ordres  dn  Pe«  d'Orange."  Siinatiekaart  van  h. 
gevecht  met  aanduiding  van  de  positiën  der  legers  en  uitlegging.  Zonder 
naam  v.  grav.  Gei.  bovenaan  regts:  Page  107.  en  links:  N*.  19  bis.  gr. 
fol.  Hg.  48,  br.  65  dm. 

Hierbg  een  pamphlet:  «Het  gevecht  bg  Senef  of  het  verslaen  v.  deArrie- 
«regutfde  v.  Spanje,  in  Hollandt  door  den  Prins  v.  Condé.  NadeCopg 
«V.  Pargs.  1674.'*  16  bl.  4<^.  waarin  de  Fransohen  sich  de  overwinning 
toeschrgven. 

2557  „L'Estandart  Rnyal  blanc  de  France,  dict:  Ie  Soleil,  pris  en  la  fSunense 
„journée  de  Senef,  et  presenté  par  Ie  Dac  de  Villahermosa,  General  de 
.la  Crl«  de  sa  Msj.  è  nostre  Dame  dn  Pilier,  dans  TËglise  des  Carmet 
(ydéchaussez   de  Bruxelles  en  Sept.  1674."    7reg.  opschrift  bovea  de  af<* 


888  Beleg  en  VeroTering  vna  Graye. 

beeldiig  dier  ttaadAard,  M«l  intokrift:  NU  oèttmèU 

Ureg.  Fnnseh  Ten,  Epigr.   en  ChioBieoa,  eo  a4ree  ▼.   PkU»  fimf^ 

te  BratMl.  kl.  fol. 

8118  Drie<erlei  gelglcigdige  teheteeB  ven  het  terreia  van  den  slag  ▼•  SaeC  wA 

•O.  I.  inkt;  één  een  dubbel  bl.  folio;  twee,  ieder  1  bl.  folio.  Corfca 

geteekend  door  eene  onbekende  band.  —  Dei»  agn  door  Prof.  J.  Boaéi 

gebruikt  bg  den  kerdmk  v.  ign  werk:  Neerlande  heldendadea  te  bid.- 

Ia  den  Atlas  t.  Ifr.  J.  T.  Bedel  Ngeabnii  te  Leiden. 

MM  (25  Jaig  tet  28  M.)   .Belegk  en  oreigeea  der  atereke  atadt  Gtan  km 

«Sgn  K.  H.   Wilkem  Hendrik....  met  de  Atlaoqnea,  Appioebei^ Gm» 

,?allatiën,  Ujttocbt,  eni."  — (Wagenaar  XIY.  88S,  4.  Hou .  JCemr. li 

«64,  178,199,  SOI.)  Uitfoerige  en fraaQe Tooratellirg  op  ééna  graoii|i. 

▼oortt  6  kleinere  afbeeldingen  van  ferMbillende  afnetingen ,  te  aaaei  ^«a 

even  groote  plaat  afgedrukt,  doch  die,  afgesneden,  mei  de  nitteggiagm 

groot  tablean    formen,  namelqkt  in  h.  midden  de  groote  pi.»  daarWra: 

«Attacqne;  —  Alarm,  —  Dabble  ajtfali"  onderaan:  ipUTtfto^t,* aavtli 

groote   pi.,  links:    «Hoenderbeek ;"  lager:  .Register    ▼.  de  atadt*;  regU: 

»GolUtc^o;*'    lagen    Verklariag";  onder  h.  geheel  x  «Daghiegiater."  Met 

boTenstaand   opschrift   op  de  groote  plaat,  (gemt.  boTeaaan  regte:  5)  fr 

in    het  midden   de  vesting  en  ver  uitgestrekte  belegeringawerken ,  epen 

▼oergrond  links  den  Prins  voorstelt.    De  kleinere  platen,  (alleB  gsa*.  W 

veoaan  links,)  zgn  op  de  onversneden  plaat:  1.  (in  bet  midden,  fiaks)^!- 

«taeqne  der  Fransen  bg  Mooek.**  8.  (bovenaan,  links)  «AUarm  ia*tl>tfp 

Vellep.'*  8.  (regts)  .Dnbble  nytval  ^der  Fransen  over  de  Maes."  (4,5,< 

sgn  niet  gedrukt).  7.  (in  het  midden)  «Ataoque  van  Hoanderbeek  *;  8.(ai' 

deraaa,  zeer  breed)  .Uyttoeht  van  «de  Fransen  njt  de  Ormaf.**  9.riBkt 

midden,   regtr)   «Attacque   van  Golt^steyn.**  Hierbg  een  breed  folio  blai 

uitlegging   der    N<>.    op    de  groote  en  6  kleine  pi.,  in  2  kol.,  die  echter 

met  de  groote  plaat  (5)  niet  geheel  overeenkomt,  waarschynlgk  door  fot- 

ten   in    de    N^  op  de  pi.    Zonder  naam  v.  grav.  (doch  aeker  door  Bm. 

de  Uooghe)  br.  fol.  Ieder  der  2  pi.  is  hg.  48^,  br.  54dm.,  deaitlegg. 

hg.  45,  br.  35  dm.  •—  Bg  het  Ex.  in  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk 

te   Rott.,   is   eene  andere  besobrgv.  in  folio  op  1  bl.   in  2  kol.  met  «p* 

schrift:  «Daghregister  v.  al  h.  gepasseerde  in  de  stad  Grave^ena.  Amit. 

R,    de   Hooge,   in  de  Kalverstr.  1674.  Hg.  49  dm.  Het  blad  met  de  6 

kleine  afbeeldingen  is  veel  zeldzamer  dan  het  andere. 

8560  Hetzelfde;  de  groote  plaat  met  Orave  seer  verkleind;  met  1  reg.  ops^iift: 

«Belegh  en  overgaen  d.  8t.  Orave." 
8661  Hetzelfde,  geheel  anders  met  1  reg.  opschrift:  »De  stereke  Stadt  Grsre 
•verovert  door  S.  Kon.  H.  de  H.  Prinee  v.  Or.  d.  28  Oct.  A<>.  1674.^ 
links  het  portret  v.  d.  Prins,  regts  Rabenhanpt.  ^*  Bovenaan  de  vesting 
(veel  grooter  dan  op  de  vorige  pi.)  in  het  midden,  regts,  de  Prins  es 
Rabenhaupt  staande;  onderaan  seer  levendige  voorstelling  van:  de  FroMte 
uytocfU  en :  Marketeniert  en  Soidaetêm  leven ,  (geheel  als  op  NO.2493  en  i498 
Naarden,)  in  het  midden  de  uitlegging.  Zonder  naam  v.  grav.  (doch  zeker 
door  Rom.  de  Hooghe,)  Met  adres  v.  M.  2>oar»k*A  te  Amsterdam .  Hie^ 
onder  beschrgving  in  5  kol.  met  1  reg.  opschrift:  » De  stereke  Stadt  Gnve, 
enz.  gr.  fol.  Hg.  42,  met  beschr.  59  dm.,  br.  53  dm. 
8668  Hetzelfde,  geheel  anders.  Met  opschrift:  «de  belegeringe  van  de  Graef." 
Bovenaan   de   vesting,  links  een  klein  kaartje  van  het  omliggende   land, 


■ 

VIL  Beleg  en  Verovering  van  Grave.  880 

in   het   midden   regki  het  legerkamp,  links  een  knie  ea  pairdenfolk.  

Met  betohryving  in  8  kol.  ea  optchrift:  »'t  Veroferen  der  Stereke  Stadt 
„Graef/*  enz.  met  adres :  Amst.  M.  Doomick.  Zonder  naam  t.  grsT. 
(üarrewjii?)  gr.  fol.  Hg.  80,  met  besohr.  51  dm.  br.  89. dm. 
S68  Hetzelfde,  anders ,  met  opschrift i  «Belegeringh  der  stadt  Graef /'  regts  en 
links  uitlegging  der  N®.  1 — ^S3.  In  het  midden  de  vesting  (doek  hier  aan 
de  overztjde  der  rifier,  op  de  vorige  anders.)  Door  C,  Dêeker.  1884. 
br.  fol.  Ug.  S8.  br.  87  dm. 

564  Hetzelfde,  doeh  anders.  —  Gesigt  op  de  vesting  Orave  aan  de  on- 
derste, —  der  stad  aan  de  bovenzode  der  Maas,  met  het  omliggende 
land.  Bovenin  eene  kleine  afbeelding  v.  h.  bombardeeren  der  stad;  links 
het  portret  v.  d.  Prins,  regts  dat  v.  Babenhanpt,  beide  in  krans  van 
eikenloof.  Naar  en  door  C,  Decktr.  —  Met  besehrgving:  «Pertin,  Af- 
«beeld,  in  wat  forme  S.  Koninkl.  H...  d.  Prinoe  v.  Or.  Grave  heeft 
„doen  belegeren,  's  nachts  tussohen  24  en  25  Jnlg  en  aan  d'  ander  zgde 
,op   d.    27    d<»."    Met  verklaring  der  N^.  1—24.  Amst.  H,  SweerU  op 

'    d.  Dam.  1674.  gr.  fol.    De  pi.  hg.  26,  met  besohr.  55  dm . ,  br.  85dm. 

i  Dezelfde  plaat,  doch  eenigzins  vennderd.  Bovenaan  is  in  plaats  v.  h. 
bombardement,  het  uittrekken  nit  Grave  (a— fi)  a^ebeeld,  wat  de  dubbele 
breedte  van  vroeger  inneemt;  onderaan  regts  staat  hier  de  Prins  bg  een 
parlementair;  op  de  vorige  plnai,  tenten,  enz.  Met  onderschrift:  „Het 
„Bestormen,  Belegeren,  Innemen  en  U^recken  d....  Stadt  Grave,"  enz. 
in  8  kol.  Met  adres  v.  M,  SweerU.  fol. 
Beide  in  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden. 

565  Hetzelfde,  geheel  anders;  bovenaan  het  uitvoerig  plan  en  een  profil  der 
vesting,  links  en  regts  de  portretten  van  den  Prins  en  Rabenhanpt  in 
olgf kransen;  lager  een  groot  plan  der  vesting  met  It*  a— s.  en  werken 
der  belegeraars,  gen<^.  1 — ^24.  br.  fol.  Zonder  naam  v.  grav.  fBam.  de 
Uoogket)  Hierbg  een  „Daghregister  van  't  gepass.  in  de  Beleger,  v.  de 
„Grave"  enz.  en  uitlegging,  in  8  kol.  met  adres  v.  i2.  ditf  if.  fol.  De 
pi.  hg.  25,  net  beschr.  84  dm.,  br.  85  dm. 

»66  Plan  der  vesting  en  der  belegeringswerken .  Met  Fransch  opschrift  en  uit- 
legging. Zonder  naam  v.  grav.  (omstreeks  1770).  Uit  denselfden  Atlas 
als  NO.  2556.  br.  fol.  Hg.  42,  br.  51  dm. 

W  Afbeelding  van  de  ruiae  der  Groote  kerk  te  Grave  4  maanden  n^t  het 
beleg.  Teekening  in  kleuren,  gemaakt  den  2en  Maart  1675 door  V»  KhU, 
Br.  4*.  Hg.  19,  br.  24  dm. 

(68  (14  Nev.)  „Den  grooten  Afj^dt  van  Nederlandt"  Het  standbeeld  van  Ne- 
booadnezar ,  staande  op  den  Vgverberg  te  's  Hage,  waarom  vele  menschen 
knielen ;  in  het  verschiet  het  Prinsenhof  te  's  Hage.  Vinnige  spotprent  op 
Willem  III.  4<>.  Behoort  bg  een  pamflet  T.  J.  Bothe ,  geteekend :  14  Nov« 
1674,  waarin  reeds  v.  h.  huwelgk  v.  d.  Prins  met  de  doohter  v .  Jacobus 
V.  Engeland  gesproken  wordt. 

Wè  Zinneprent  op  den  zegenrgken  veldtogt  v.  1674  en  den  vrede  v.  19Febr. 
m  1674.  — >  Willem  Hl  als  Romeinsch  krggsman,  gekleed  met  helm  en  hami», 
in  den  linkerarm  een  schild,  waarop  de  wolkkolom  der  Israëlieten  met 
onderschrift:  ^Reficit,  ducitque  labantet**  Op  den  achtergrond  de  tempel 
des  vredes  met  insehrift:  Pax  opiima  remm  en  omschrift:  „P^r  una 
^irumphU  infum.  poiior,  Regts  v.  d.  Prins  eene  kaart  v.  h.  beleg  T, 
Grave,   enz.,  onderaan   een   veld  voor  een  opschrift,  of:  AimoMëek  voor 


890  Vendbillendt  gebeurteniaaeii.  .  Ki 

1^5;  regto   ea   linki   f   (doi   te  naen  4)  madaiUttM  ▼•  d*  fiUihgT. 
SiBUkeim,  8«ief,   StnaUburg  ea   Arriera-BMi,   eiis.     Zosiv  wêêm  r.  | 
griT.    Doot  liam.    de  Hoo^Ae.  gr.   fol.    Hg.  ttS.  br.  47  dm.  —  Zor 
(rsage  proefênk  woor  d,  ktUr, 
è  DeteUde  pUit,  letterdnik  met  optehrilt :  ^Primegi.  Mmmm.  m.  1675."  im- 
oader :  «U/tleggingk  t.  't  SinnebMldt"  en  idret  t.  JS*.  tn  D*  J^ob  te  ▲■& 

3670  (Itf7tt.)  Nederland,  de  stean  ea  het  toerlugttoord  der  ▼«rrolgdea  oa  ks 
geloof.  Eene  plaat  met  8  afbeeldingen  in  medaillonn  eo  ém  beide  i^dea  ra 
2  g^enkpenningen.    In  ket  midden  een  groot  med*  met  bel  münki  k 
Kngelaehe  Browniaten  in  i6i0  nit  DeilthaTen  naar  Aserika»  BadatttiiM 
in  Leiden  en  elden  gewoond  hadden;  links  de  STnngoge  ia  t675  te  in- 
sterdam   gebonird  door  de  nit  Spanje  en  Portugal  Terdrerea  Joden;  regti 
ket  Wale   Weeaknis  te  Amsterdam,    waar  in  1788  de  Terdrerea  WsUu- 
lan   een    toevlngtsoord   vonden ;   bofenaan    de   peaning  in  1688  door  k 
Protestanten  geslagen  ter  kerinnering  aan  de  liefilergke  oaimagst  kes  h» 
bereid;   onderaan   de  penning  geslagen  ter  herdenking  van  de  knip  door 
Nederland  aan  de  verdreven  Protestantsche  Saltsbnrgers  in  1788  verkeii 
Naar    F.  Bim§,  door  /.   F.  C.  BêdMe:  br.  4*.  Hierbg  een  nitvoenfe 
beschrgv.  4  bl.  4«.  Uit:  QueMiêdeuii  der  Ckrittêi.   Kerk  im  Nederl. 

^71  (29  Jaa.  tot  \l  Pckr.)  »Het  hertogdom  Gelder  en  Oraefiscbap  Za^en  op* 
«gedragen  aen  Sgn  K.  H.  Wilhem  Hendriok....  Prinee  ▼.  Qr.  geneiess6 
,,lÜek  door  Hem  afgeslagen."  (Wagenaar  XIV.  846,  847,  868.)  —  Zinn^rcst 
op  dexe  opdragt  (dexelfde  als:  Dytreeht  herstelt,  N*.  251 S,  doek  vens- 
derd;  de  Prins  staat  naast  de  NederL  maagd;  op  de  legekar  staat  Vi^ 
toria  met  de  gewonnen  steden ,  daarnaast  de  Hertogskroon ;  ia  den  kead 
de  borstbeelden  syner  voorvaderen ,  ent.  Onder  dese  vooratelliag  (op  de 
plaats  van  het  vroegere  onderschrift)  8  kleinere  afbeeldingen  naast  elho* 
der ,  gemt.  1 ,  2 ,  8 .  al.  van  dexen  opdragt  d .  28  Jan. ,  van  de  zittiog  ▼. 
d.  Raad.v.  State  hierover  den  10  Febr.  en  het  weigerend  antwoord  aia 
de  afgezanten  d.  il  Febr.  (nienwe  stgl)  1675.  Door  R,  de  Hooghe.  1675. 
br.  fol.  Met  uitvoerige  uitlegging  en  adres  v.  i2.  d^  i7.  in  de  XalTcr- 
straat  Hg.  41 ,  met  beschr.  62,  br.  52  dm. 

8678  (27  Jaiy.)  Veldsisg  by  Rosentach,  in  de  nabgheid  van  Straatsboxg, 
waarin  Tnrenne  sneuvelt.  (HoU.  Mercur.  1675,  142 — 145.)  met  opschrift 
in  het  midden:  «Generale  ordere  v.  de  bloed,  batallie  tosschen  de  twee 
«Legers  v.  de  Keyser  en  de  Franoe."  en  hooger:  «Waert  afbeeld,  v.  de 
«Eerste  aeuval  v.  d.  jongen  Hartoch  v.  Lotter."  eni.  ^-  Deze  plaat  ii 
dexelfde  als  N®.  2554,  waarin  het  bovenste  en  onderste  gedeelte  veranderd 
is.  Zonder  naam.  —  Hieronder  beschrijv.  en  nitlegg.  in  8  kol.  met  op* 
schrift:  «Afbeeld,  v.  de  ordre  d.  Reyz.  en  Franse  Legers  omtrent  Bglh 
en  Sasbach,  enz.  Amst.  M.  Doornik.  1675.  fol.  Hg.  28,  met  beschr.  45, 
br.  38  dm. 

2578  Hetzelfde,  gehtel  anders,  met  1  reg.  Dnitsch  onderschrift:  «Feldslacht  d. 
«Keyserlichen."  enz.  Door  /.  Luyken.  br.  fol.  Uit  een  Duitsch  folio  werk. 

2674  (4  lag.)  Gevecht  tusschen  Tnrenne  en  Montecaculi  bg  Aschaffenburg.  — 
Een  hevig  ruitergevecht,  waar  op  den  voorgrond  een  ruiter  op  een  stei- 
gerend paard  aan  een  ander  het  pistool  op  de  borst  zet,  enz.  Bovenaan 
regts  en  links  de  portr.  in  m^^der  beide  bevelhebbers.  Onder  de  pi. 
een  2reg.  HoU.  en  Fransch  ^^^^^ÉMaehen :  4  AmffueU  Fraage  grtr. 
door  F,  Nolpe  met  zgn  adreii>'  |  ^jp-  afMad«||||^|>aghregister" 


n^C.  Lgkstatie  y.  Amalia  v.  Solms,  enz.  391 

in    4   kol.  met  adres  bg  H,  Aiiard.    — >   Dit  is   de   oude  pliat  fan  het 
gevecht   by    Lens    (N^.    1965.)   ?oor   dese   gelegenheid   gebruikt ,  met  de 
portretten  in  med.  bovenaan  vermeerderd. 
75  Gezigten   in  het  kampement  v.  h.  leger  in  Henegouwen.    (Wagenaar  XIV. 
872,  ens.)  —  Negen  leekeningen  in  O.  I.  inkt,  (3  bg  fiinche,  3  bg  Hall, 

1  bg  Limacle,  3  bg  Limbeek)  in  Jnlg  en  Oct.  »in  het  leger  geteekend 
,door  /.  dê  Orave*'  br.  4».  Ieder  blad  hg.  15.  br.  SO  dm. 

r6  Zeven  afbeeldingen  van  het  kampement  van  het  leger  van  den  Prins  voor 
Leaven.  «Volgens  eigen  opname  geteekend  in  O.  I.  inkt  door  /•  deBraoe, 
br.  4<^.  Hg.  18 ,  br.  19  dm.  — Dit  en  het  voorgaande  N^  ign  geno- 
men uit  eene  collectie  van  800  teekeningen  van  J,  de  QrmM  ovet  Lim- 
burg en  Brabant. 

^7  «SUendenklaoht  v.  h.  Bedroefde  Nederlandt.  Sedert  het  jaer  1612  tot  den 
„AUerhe/ligen  Vloet  v.  1675."  In  het  midden  de  Nederl.  Maagd  half 
naakt  handenwringende  op  de  knieën,  achter  haar  eene  vreesselgke  storm ; 
met  onderschrift :  Helpt  ous  Eeere  ,wuU  wij  vergaen.  Bovenaan  2  afbeel- 
dingen van  de  doorbraken  aan  den  Helder  en  bg  Hoorn ;  links  de  Fransche 
tir&nng  te  Bodegraven  en  het  oproer  t«  Middelburg,  alles  in  1612  voor- 
gevallen; regts  de  dwarrelstorm '  van  1  Aug.  1674  (Zie  N<^.  2548)  en  de 
hoop  op  vrede ;  onderaan  de  doorgebroken  dgken  bg  Haarlem  en  Muiderberg, 

2  Nov.  1675. —  Fraage  gravure  tonder  naam  (Door  qI%\m  Bom.de Eoo§he,) 
Met  bovenstaand  opschrift,  beschrgviog  in  2  kol.  en  sgn  adres.  fol.  Hg. 
28  dm.,  met  besohrgving  55  dm.,  br.  35  dm. 

78  (21  Dec)  «Lgkstatie  van  Haere  Hooghe^t  (Amab'a  van  Solms,  Weduwe  van 
«Frederik  Hendrik)  de  Prine.  Douairiere  v.  Oranien  begraven  tot  Delft, 
,d.  21en  Dec.  1675  savonts  ten  8  uren."  (Wagenaar  XIV.  877.  Holl. 
Mercnr.  1675.  bl.  179,  252.)  Afbeelding  op  2  bladen.  Het  !•  heeft  boven- 
aan 8  kleine  afbeeldingen;  in  het  midden:  Eet  bedt  voh  parade;  links t 
Eet  lijdt  uytgedragen,  regts:  Eei  lijek  ter  aerde  beeteU;  daaronder: 
lAjkttatie  v.  E,  Eoogh.  en  lager  de  togt  met  flambouwen  uit  den  Haag 
naar  Delft..  Op  het  2e  bl.  (met  bovenstaand  2reg.  opschrift)  de  geheele 
stoet  (met  alle  aanduidingen  boven  de  enkele  groepen)  op  de  markt  te 
Delft  voor  de  kerk.  Zonder  naam  v.  Bom,,  de  Eoogke,  doch  londcr  twg- 
fel  V.  hem.  2  bl.  gr.  fol.,  het  Ie  bl.  bg.  46  dm  ,  br.  55  dm.,  het 
2e  bl .  hg .  43 ,  br.  58  dm.  Zeer  fraai* 

79  (1076.)  „Vorstelijck  Taferee!"  waarboven  een  .Almanak  volgens  den  ouden 
„en  nieuwen  stgl  v.  1676,"  waaronder  (op  een  ander  blad)  j^BalMce  v. 
»d.  Franse  Oorlog."  Groote  en  fraage  xinneprent  in  2  bladen  op  dt 
overwinningen  in  1675.  Op  het  eerste  blad  staan  bovenaan  alle  (15) 
toen  oorlogvoerende  vorsten  en  voornaamste  bevelhebbers  op  ^ne  rg; 
(regts  Willem  lU,)  dsarboven  in  het  midden  de  Keizer;  regts  op  eene 
znil  het  beeld  van  Joannes  III  v.  Polen;  links  (in  den  hemel)  Amalia, 
V.  Solms,  Torenne,  Rabenhaupt,  allen  in  1675  gestorven;  in  het  mid- 
den der  plaat  boven  het  opsclirift  8  cirkels  waarin  een  dubbele  Almanak 
voor  1676.  —  Op  het  onderste  blad  bovenaan  het  beeld  van  Lodew^^ 
XIV,  lager  het  opschrift:  Balauee,  eni. ;  daaronder  voontellingen  uit  den 
oorlog;  onderaan  links  de  lijken  van  Turenne  en  Vaudrun,  aan  weerasgden 
vele  sinnebeelden.  —  .Opgedragen  aan  de  Regering  van  Amsterdam  door 
»haer  Onderdaen  Bom.  de  Eooge.'*  2  bl.  te  samen   hg.  96,  br.  58  dm. 

VUmunUnde  druk. 


392  Saenyeleii  nui  de  Rayter.  M 

2560  (1676.)  .Princeiyke  Almanac  voor  1676."  Groota  liBneprait  of  de  orcrvli- 
ningra  in  1675.  Bo^enun  8med.  metportrettea,  nl«:  t.  Willcain.r^  : 
de  Hertog  t.  Looebnrg,  de  Bisichop  ▼.  Manster»  links  de  Koning  ▼.  Dnea^   .- 
de  Kearrortt  v.  Brnndenb.,  lager  poiir.  ▼.  d.  Hertog  t.  Villa  Hermo»,  M»  ;- 
teeacali  en  d.  Markgr.  ▼.  Baden ;  daaronder  Tvrenne  doodgeeehoten;  Cre^ 
geslagen;    linka   Bingen    door  Willem  III  ^eroTerd.     Daaronder  eea  op« 
rak  Toor  een  Almanak,  lager  een  proftl  ▼.  Mesaina.  (I>oor  R,  éêEoojèe, 
londfir   naam.    Met  adres  ▼.  H,  en  D.  Boom  te  Amat.  gr.  foL  Hg.  0, 
br.  M  dm.     In  den  Atlas  ▼.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  ta  Rottafdam. 

2681  (8   Jaa.)   .Afbeelding   v.   de  sware  leeslag b(i    Palerma  tasKke 

»de  Nederl.  en  fransche  Woten  op  d.  8  Jaa.  1676."  (Wagenaar  IH 
812.  HoU.  Merear.  1676.  bl.  80—84.)  4reg.  opschrift  (regU  de  wspeu 
▼.  Frankr^k,  links  ▼.  Nederl.  en  Spaige)  boven  een  e  uitvoerige  pUa 
ran  dezen  leeslag;  vooraan  regis  het  sekip  van  de  Raitar  ia  gevecht  bci 
dat  van  den  Manvis  d'Hnmières,  in  het  versokiet  ragta  Sidlie,  üab 
Stromboli.  Zonder  naam  v.  grav.  Onder  de  pi.:  «Verkaal  v.  de  bl» 
«dige  teeslagh  tnsschen  de  Vloot  v.  onsen  Staet  oader  de  Raytn  ra 
.de  Frantebe  Zeemacht  onder  d.  Adm.  du  Qnesne**  in  4  kol.  metsdm 
V.  J.  Bobijn  te  Amst.  in  de  Nieuwebrngsteeg  in  de  Stanman.  far.  M. 
De  pi.  hg.  80,  met  baehr.  44  dm.»  br.  47  dm. 

2S88  Hetzelfde,  geheel  anders  en  kleiner.  Zonder  eenigen  naam  of  letter.  Vu 
ond.  een  uitvoerig  verhaal  in  S  kol.  met  opschrift:  «Bloedige  sccslsgk, 
.voorgevallen  taitchen  de  Fransse  en  Nederl.  bg  Messina.  8 Jaa.  16T&' 
Met  adres  v.  M,  Loornick  te  Amst  fol.  De  pi.  kg.  i6,  met  betckr. 
46  dm.,  br.  ti6  dm. 

2688  Hetzelfde  nsgenofg  als  voren.  Met  bovenschrift  op  label  en  uitlegging  f. 
ond.  Door  D.   Sioopemdaai,  br.  fol.  Uit:  Brandt,  de  Ruiter.   976. 

2584  (22  .4prll.)  Zveslag  bij  Sicilië  in  het  gezigt  van  de  Etna,  tU5sche&  de 
Rniter  en  Duquesn**,  waarbij  de  Ruiter  snenvi-it.  (Wagenaar  XIV.  893,  o94. 
Holl.  Mercurius  IG7Ü.  95—97.)  Op  den  voorgrond  liuks  lie  Nederl.  eo 
Spaansche  vlutcii,  regtt  de  Fransche;  op  den  achtergrond  rcgts  Sicilië n 
de  berg  Etna.  Met  Duitsch  onderschrift:  ^Seeslacht  zwischen  d.  Nicdcri. 
„Hispan.  u.  Franz.  Hotte...  in  welcher  der  Adm.  de  Ruiter  gcblieben." 
Door  /.  Lttyken.  br.  fol.  lig.  27  dm.,  br.  84  dm.  Zeiduuum. 

2585  Hetzelfde  geheel  anders,  met  veel  meer  schepen;  in  het  verschiet  regti 
de  Etna.  Met  Holl.  ondersehrift  en  niUegg.  d.  46  N».  br.  4».  Uit: 
Brandt,  de  Kuiter,  in  8<>. 

8586  Kwetsen  van  den  Admiraal  M.  \.  de  Rniter,  in  den  zeeslag  van  ^2  April, 
M  (waardoor  hij  den  !i9sten  April  1c  Syracuse  is  overleden.  (Wagenaar  XIV. 
894.   Holl.  Mercurius,  1676.   bl.  98.)  Gezigt  op  het  dek  van  het  schip, 
waar   de  Ruiter  ondersteund  door  veel  scheepsvolk  gewond  ligt.    Naar  .V. 
Pieneman  door  /.    r.  Kaiter.  (1845.)  br.  fol.  Hg.  36,  br.  45   um. 
b  Dez.   pi.,  fraaije  afdruk  op  CAin.  pap. 
e  Dez.  pi. ,  proefdruk  voor  alle  letter. 
2587  <.4pr||.)    Begrafenis    te    Amsterdam    v.    d.    Veldmaarschalk  P.  Wirtz,  te 
Hamburg  in  05-jarigen  ouderdom  overleden.  ^Wagenaar  XIV.  395.   Holl. 
Mere.   1676.  bl.  60.)  UitToerigo^|Mlding  v.  d.  optogt,  bovenaan  de  Oude 
Kerk  waarin  hy  begraven  i« ;  ^        ^IP^  zinnebeelden ,  zyn  portret  en 
Lat.  grafschrift.    Tf^z\%  de  W  ^^'  8aar  fnujja  plaat  door  Rom, 

de  Eooyhe,   br.  fol.  Hg.  44 


f  TC  Beleg  van  Philipsborg,  Maastricht,  enz.  898 

588  (Mei— 17  Scpt.)  .Captam  Philip»bargam.  1676  9/tl."  fieleg  ea  inname 
van  Philipsbarg.  (Wagenaar  XIV.  399.  Holl.  Merenr.  1676.  bl.  42—66, 
llO,  163,  181.)  Zeer  uitvoerige  afbeelding  op  i  aaneensluitende  bladen 
naaat  elkander,  met  Latgnsch  opschrift  en  uitlegging.  Op  het  linksche 
blad  (met  bovenstaand  opaclirirt)  de  vesting  en  het  kasteel,  in  het  midden 
onderaan  de  belegeraars ;  op  het  regtscbe  blad  bovenaan :  Noiulae  obiidiomt 
of  uitlegging;  voorts  de  uiterste  voorposten  der  vesting  en  de  Ryn;  on- 
deraan de  hoofden  der  belegering:  Karei  v.  Lotharingen,  Hendrik  v.  Bap 
den-Durlach ,  enz.  —  Zeer  fraaye  pi.  door  Rom,  de  Hoogke  te  Amst. 
br.  foL  De  pi.  hg.  54  dm.,  bgeen  br.  87  dm. 

589  «Belegeringh  v.  de  stercke  Stadt  en  Vestingh  Philipsburgh  ''  Plan  der 
vesting  aan  den  Ryn  bg  Heidelberg.  Ter  weersxgde  v.  h.  plan  de  uitleg- 
ging der  N(^.  en  onder  de  pi.  eene  beschrgving  v.  h.  beleg  door  de 
Keixerlgken.  fol.  D«  pi.  hg.   19,  met  besckr.  40  dm.,  br.  23  dm. 

690  (11  JualJ.)  «Verbeelding  v.  h.  Jaegen,  Attacqneren  en  Slaen  der  Sweetse 
«Vloot  door  de  K.  Deense  en  UoU.  zeemachten  d.  11  Juni  1676." 
(Wagenaar  XIV.  4U0.  Uoll.  Merc.  1676.  116—119.)  —  Afbeelding  in  3 
boveuelkander  staande  en  aaneenbehoorende  (?)  reeksen ;  op  de  bovenste  is 
het  joegen  afgebeeld,  op  de  middelste  een  deel  v.  h.  gevecht  en  h. 
Zweedsche  AdmiraaUchip  in  brand;  onderaan  het  verdere  gevecht,  waarin 
de  schepen  van  C.  Tromp  en  N.Jnel  dat  van  den  Adm.v.de  &eele  Vlag, 
in  brand  schieten.  Fraaije  grav.  zonder  eenigen  naam.  (Door  R,  de 
Jlooghe  f)  br.  fol.   Hg.  48,  br.  70  dm.  Eooget  teldtaam, 

591  C.  Tromp  wordt  na  den  voorgaanden  zeeslag  door  den  Koning  v.  Dene- 
marken tot  Ridder  geslagen.  (Wagenaar  XIV.  400.)  Afbeelding  met  1  reg, 
onderschr.  door  J,  L(uyken,)  4^. 

592  (11  JuIU  tot  29  Aug.)  «Pertin.  afbeeld,  v.  de  tegenwoord.  beleger,  v. .. . 
«Maatricht  ODdernoracn  op  d.  7  Jnlg  1676  door  S.  H.  d.  Prince  v.  Oranje." 
(Wagenaar  XIV.  396,  7.  Holl.  Merenr.  61,  79,  155— 162.)  doch  d.  29  Aug. 
opgebroken.  Plan  der  vesting  aan  de  Maas,  met  Wijk  en  het  omlig^nde 
land.  Bovenaan  de  portretten  van  Willem  Hl  en  d.  Graaf  van  Hom. 
Met  bovenst,  onderachrift  en  uitlegging  der  43  N<^»  Amst.  bg  II,SiioeerU, 
gr.  fol.  Hg.  27  met  beschr.  46,  br.  35  dm. 

593  Hetzelfde,  anders.  «Profil  v.  de  werken  van-  en  naer  Maestricht  en 
„Wiiok,  beleegert  door....  d.  Pr.  v.  Or.  Piattegront,  minen  en  contrv 
«minen."  —  Nette  afbeelding  der  stad  M.  met  beschrgv.  Amst  Jao. 
Bloemendal  op  d.  Dam.  1676.  Zonder  naam  v.  grav.  (C,  Decker FJ  11%, 
met  beschr.  44  dm.,  br.  32  dm.  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel 
Ngenhuis  te  Leiden. 

594  (13— IG  Oct.)  «Het  Ooddelück  wonder.  Geschiet  tot  Amsterdam  in  1676 
«tusschen  d.  13en  en  16eu  Oct.  aen  Jetke  Klaes,  (Huysvrouw  v.  Rinko 
«Abbis,  Vlotschujrtvoerder) . .  •  out  49  jaren."  enz.  —  De  vronw  zit  dea 
nachts  met  gevouwen  handen  overeind  in  haar  bedstede,  dankende  voor 
de  belofte  van  plotselinge  genezing  van  hare  beenen,  die  sedert  14  jaren  lam 
waren;  in  de  kamer  staat  een  Ebgel,  als  een  knaap  van  10  jaren.  Onder 
de  afbeelding  een  I2reg.  Uoll.  vers  gegrav. :  «£en  bode  brengt  nitGodes 
„kracht,"  enz.  Ouder  de  pi.  het  bovenstaand  7reg. opschrift,  voorts  nitvoerig 
verhaal  in  2  kol.  en  vers  door  J ,  Lugke»,  De  plaat  ia  zonder  naam  doch 
hoogst  waarschgnlgk  ook  door  Luikem,  Amst.  by  /.  Roi^m,  1677.  fol. 
De  pi.  hg.  23  dm.,  met  beschr.  38  dm.»  br.  29  dn^  Mogfgi  u^kkeum, 

■  50 


894        FriBMl|k»  AhnaiMdL  —  Karhalfltai  Spotpvettln.     1B| 

I  DoMlfle  plaat,  laten  dnK;  of  koogii  MWwfcMnige  laofQ?  Ikm  CA» 

lur»  met  ketaelMe  ferhaa] ,  adiea  en  kat  Jaar  f 619u 
tf  DeielMe  plaat,  latere  drak,  ook  vet  maaarT.  UKaitgr  •■  BügriMl  «i» 
aekrift:   .The  Difine  Hiriele^  ea  lagali^o  oitfaggiBg,  waiikKwmi 
LÊÊfètm;  met  Eag.  adrea  v.  JMjpia,  aaaier  Junial. 
Dm  plaat  keeft  veel  orereeakomit  mat  dia  dar  vavaèkQai^g  aai  Go^i 
Xlaaa  ia  167S  (ne  K«.  iStB). 

SWft  «Sekootoaecl  der  Toorrallea  A*.  %VtS  mot  da  PHaadgka  IfamaHl^ 
a  M^jaar  1677.**  Opeckrift  boYon-  ea  vaa  dea  KalaBdar,  aaiar  aaNn» 
praat  ter  eara  t.  Willem  UI»  wieaa  koratboald  te  laaaoikiaai  dtak 
Nadert  Maagd  en  aadera  ffaaeboeldige  peraoaaa  op  eaaa  aotradi  n'"'^ 
wordt,  die  met  IS  afbeeldiogea  taa  gafiaartaiiiaoaa  yagaiaid  ii;daWw[Mfc 
iat  Midddèmrg,  de  oaderate  Wói^tui  mUÊti,  Bovoa  aa  aaaatèaaAlaad 
da  boratbeelden  vaa  4  g^xooade  koofdea  ia  mad. ;  omdar  daa  AlMaikk 
plaaaea  vaa  5  Noordaeke  atadaa.  Door  ea  bmI  adraa  ▼«  Jbak  dr  A^k 
leiT.  gr.  fol.  Hg.  69,  kr.  41  dm. 
I  Deulfde  plaat,  loader  de  Almaaak,  doek  met  bal  npockn Ift  er  Wim. 

tl96  (1—11  iec.)  «De  Booie  Geeat  vaa  Seelaada  laagdaariga  Kmokat^yya  t 
sOmi  dagk  oTtgeroeyt.*'  Ziaaepreat  op  de  maatrogaiaa  daar  WiOoa  ID 
genoBiea,  ter  demi^og  Taa  da  karkelQke  twiitea  ta  Mlddalkaig,  taada 
da  VoetiaDeDeoC<Mec|jaBeB.(WageaaarXIV.i4S--5IJEIoIl.  Men;ICI6Jtl- 
tVk)  Ia  eeae  groote  kerk  ataat  Ckrittoa  op  dea  vooigmad,  daa  Afal» 
lea  befeleade  de  opraerige  Doaüaeea  ait  de  keric  la  TarwOdarmi,  aiaif 
Da.  Groen ,  Tilenai,  Koelmaa  ea  aad.  wegrlogtea ,  an  valoa  die  ia  k^ 
geitoelte  blgfeB  fitten,  reranderen  in  naektmlea.  Ter liakerxgde ea ael. 
met  onderschrift:  Ikbeiiaie  nperba,  regta  een  deigelgk  met:  OmmitÊ 
Imdibrio.  Zonder  naam  t.  grev.  (ali  Deeier.)  Met  afiïoiiderl^ke  aiüe;> 
ging  in  3  kol.  der  21  No.  van  de  pi.,  (fraarin  alle  peraoaea  met  mat 
genoemd  worden)  met  borenst.  opschrift,  br.  fbl.  Hg.  4^,  aiet  aitkg. 
5S  dm.,  br.  47  dm.  Zie  N'o.  2618. 

2597  »DnyTels-Batalje."  —  Afbeelding  t.  een'  schaapherder,  die  een  Tskleté- 
den  ËDgel  in  eene  knil  werpt,  terwijl  een  hbnd  een  Torkleeddenlngelof 
de  vlagt  jaagt.  —  Hieronder  een  plat-dnitsch  vers  in  2  kol.,  met  of- 
schrift:  .Duvels  Batalje  geholden  tnsschen  eenen  sekaepheerder,  eenCi^ 
«lischen  Davel  en  eenen  Paapsen  Engel.  Voorgevallen  baten  Isenborg  ^ 
«Halverstadt,"  in  welk  vers  de  mislukte  kincht  verhaald  wordt  ruL  èt 
verkleedding  van  d.  Gardiaan  eens  kloosters  als  Engel,  die  door  ees' 
schaapherder  ontmaskerd  wordt.  —  Fraaye  gravure  zonder  naam,  met  gt 
fingeerd  adres:  «Gedrukt  tot  Yseuborgh  bg  Mart.  Glorianna  in  den  Mos- 
«nikendruck.  A*.  1676."  fol.  Hg.  i7(  dm.,  met  vera  88,  br.  2t  dm. — 
Het  vers  begint:  Gloria  in  ei  eaeterit,  en  heeft  in  taal  en  inbond  ?eel 
overeenkomst  met  die  onder  de  beide  volgende  platen:  «Viaioen  van  ^e 
«t^den  der  eeuwen"  en  «Broedermoort  bg  Alfen."  In  den  Atlaa  v.  d. 
Heer  J.  H.  Ameshoff,  Mei  1843,  (door  mg  zonder  naam  verkoekt,)  kvia 
hiervan  een  Ex.  voor  met  het  jaar  1677  en  daarbg  de  aanteekening  dst 
deze  plaat  op  de  kerkelijke  geschillen  te  Middelborg  (zie  kot  vorige  N*^ 
zou  slaan  —  wat  ik  echter  niet  geloof.  In  den  Catal.  Mnanika  t.  Clerff 
N*.  857  is  bg  deze  plaat  aangeteekend :  Spotprent  op  Ds.  t.  d.  Wayea, 
D.  Gravius  en  J.  do  Mej  (te  Middelburg.)  •—  Hoogat  waaraokqnlgk  ziet 
deze   plaat  op  de  twisten  in  de  Lntkersche  kerk  te  Amaterdam  ofor  dei 


I7C«  Eerkelgke  Spotprenten.  395 

Doivel,   en  de  prediking  hierover  door  Ds.   V.  Vitscher  in  Nor.  1677. 
(Zie  Dom.  Nieawenbais,  Geschied,  d.  Lath.  te  Amst.  bl.  112.) 
Deze  plaat  is  io  1693  op  nieaw  uitgegeven  met  een  ander  vers  op  Ds.  B. 
Bekker  en  zgn  werk:  »De  betooverde  wereld.  1691." 

>98  Spotprent  op  J.  Rothe  en  andere  geestdr^jvers.  .Visioen  van  de  tyden 
»der  eenwen  Oeopenbaert  aan  de  Propheten  en  Propheten  kinders  Jan 
«Rothe,  Calman  en  Someren,  de  Raat  en  de  andere  strgders  onder  de 
«Geesteljjcken  Standaert  te  Boxtekoe  bj]  Sinte  Reynnyt."  4reg.  opschrift 
▼.  eene  plaat,  een'  tuin  voorstellende,  waarin  regts  Jan  Rothe  sich  onder 
een  grooten  pompoen  verschuilt,  terwijl  hij  een  visioen  ziet,  nl.  een  bok, 
die  over  eene  schutting  kgkt,  waarboven  een  kalf  oprijst;  een  ander  der 
propheten  rijdt  op  den  tuinhond ;  een  derde ,  die  het  boek  der  prophe- 
ten in  de  hand  houdt,  wordt  door  den  vierden  propheet  aangevallen; 
links  komt  de  knecht  allen  wegjagen.  —  Onder  de  pi.  bovenstaand  op- 
schrift en  eene  uitvoerige  zamenspraak  (in  2  kol . )  der  propheten  over  de 
geestelijke  monarchy,  (waarscbgnlijk  doelende  op  de  veel  opiiensbarende 
preek  in  1674  over  de  v^fde  monarchie  gehouden,  door  den  vorigen  me- 
dicus E.  V.  Someren,  l&teren  aanhanger  van  •/.  Rothe),  daarbg  Culman 
(A.  Q.  Kuhlmann?  schrgver  van  de :  KuklpsaUer,  Amst.  1682,  en  waar- 
schgnlgk  niet  de  HoU.  mysticus  J.  Koelman,  die  in  1674  om  zijne  gevoe- 
lens gebannen  werd,)  die  in  plat-Duitsch  zgn  voornemen  te  kennen  geeft, 
een  boek  tegen  den  Prins  en  de  Heeren  Staten  nit  te  geven;  de  Bmai 
zal  wel  de  in  dezen  tijd  bekende  mysticus  A.  de  Baadt  zijn.  Hoogleeraar 
te  Harderwijk  en  navolger  van  Böhme .  —  Het  gesprek  wordt  lang  na  den 
dood  van  J.  de  Labadie  {ob,  Febr.  1674)  en  waarschijnlgk  ook  na  dion 
van  Antoin.  Bourignon  {pb,  1680)  gehouden,  en  heeft  veel  overeenkomst 
met  dat  onder  de  pi. :  Duyvels-Batalje.  —  fol .  De  pi.  hg.  17,  met  vers  40 
dm.,  br.  25  dm.  Zonder  eenigen  naam  of  adres. -—>  Eene  navolging  van  deze 
plaat  is  NO.  2426  «l^cskonter  over  de  de  Witten ,"  waarschijnlgk  omstreeks 
1758  uitgegeven.  —  Wgl  Rothe  op  het  einde  van  1676  tot  1691  gevangen  gezet 
werd  om  zgne  vele  blaauwboekjes  tegen  dep  Prins  en  andere  mystiek  e  ge- 
schriften (zie  Wagenaar  XIV.  420  en  Uoll.  Mercurius.  1676.  bl.  217,1677 
bl.  93)  heb  ik  deze  plaat  hier  geplaatst,  en  niet  na  1691,  daar  Rothe  be- 
lofte gegeven  had  niet  meer  te  schrgven  en  de  meeste  zgner  boelges  van 
1672  t-ot  1676  zgn;  anders  zou  de  gravure  der  plaat  mg  eerder  aan  het 
laatst  der  17e  eeuw  doen  denken.  —  Daar  de  kerkelgke  Spotprenten  weinig 
in  getal,  zeldzaam  en  zéér  belangrgk  zijn  voor  den  inwendigen  toestand 
der  kerk,  heb  ik  mg  voor  de  juiste  uitlegging  en  naauwkeurige  tgdsbepa- 
ling  van  deze,  de  vorige  en  volgende  plaat  zéér  vele  moeite  gegeven,  (meer 
nog  dan  voor  andere  platen,)  doob  vruchteloos.   Zie  ook  N<^.  2646 tot 49. 

599  «Broeder-moort  of  Verckeos-strgt,  voorgevallen  in  't  eerste  jaer  van  de 
„nieuwe  Geestelijcke  Tribulatie.  —  De  't  samenspreeckers  zgn:  Sen 
„Domine,  een  Frater,  een  Collega,  een  Advocaat,  eenSteeboo,  een  Pach- 
wter,  een  Swijnhoeder,  en  de  Kyckers".  -—  4reg.  opschrift  onder  eene 
pi.  met  titel  op  label:  Broederwioort  bij  .<i[/>«,  vertoonende  een  huis  waarin 
eene  menigte  Varkens,  door  de  vernielde  schutting  ingebroken,  door  een' 
Advocaat,  Collega  en  Frater  met  hooivorken ,  enz.  bestreden  en  ep  de 
vlngt  gedreven  worden,  terwgl  de  Domine  onder  de  voet  raakt  Op  den 
achtergrond  een  groot  Beerenhuis  en  links  een  veld,  dorpskerktoren  (Al- 
phen aan  den  Rgn)  enz.  — -  Onder  het  bovenstaand  opsohrift  eene  god|;e- 


896  Begrafenit  ▼»»  H.  A.  de  Boyter.  HA 

leerée  temeoipnak  op  rgm  io  9  kol.,  waarin  bel  driakea  op  i»  fomè- 
heid  Tao  Voetint  en  Manaiiu  vermeld  ea  de  ondergang  èm  Cocaquo. 
Deiteartea   en   WiUich  geimiaekt  wordt.  Naar  het  alot  w.  h.  ▼«•  ti  m 

deelen ,  scbgnen  plaat  ea  wtn  betrakkiag  te  hebben  op  eea  baracp  te  I- 
phen,  waarroor  veel  gekaipt  waa.  —  Volgena  het  bierm  geveegde  pok 
over  dese  afbeelding,  getiteld:  „Missive  aea  eea  aeher  Heer  NN....  «^ 
«gens  een  vertierden  Verkensstryd  op  eea  dorp  b^  Alphen,"  10  U.  (*. 
tonder  datum,  is  dit  gevecht  met  de  varkeas  werkelyk  gebeerd ,  dode 
taak  was  allesins  onschnldig  ea  natanrlyk;  erigneefater,  gelqkditpaafe 
tegt,  vele  spotprenten  en  blaanwboekjes,  toowel  Latgnache  alt  HeUsaéick. 
over  uitgegeven,  doch  alles  is  teer  verkeerdel^k  en  overdreven  voorgoteü 
Welke  de  jniste  betcekenis  der  plaat  is ,  weet  ik  niet ,  doch  mA  la 
Rothe,  op  wien  sommigen  te  toepassen,  heeft  ae  nieta  gemeens,  fel.  - 
Hg.  16,  met  vers  86  dm.,  br.  24  dm.  Zonder  eenigen  naamofadrei- 
Dete  plaat  komt  ia  den  Catalogus  Mnnnieks  t.  Cleeff  op  1660  nm, 
met  aanteekening  dat  te  op  Ds.  J.  Horstinsen  A.  van  Hogendök  doeh; - 
in  Catalogus  (Ameshoff,)  Mei  1843  op  het  jaar  1661  ala  spotpreat  op  Cw- 
ecjns  en  Voetios;  in  den  Catalogus  v.  Voorst  op  t684;  —  w^  kt 
vers  echter  op  deten  t^d  (1676)  k4n  doelen,  en  de  plaat  in  gravare,  or 
donnantie ,  enz.  als  ook  in  het  plat>Doitsch  vers ,  veel  overeeakNstt  heeft 
met  de  3  vorig^n,  heb  ik  die  hier  geplaatst. 

8600  (1677.  5  Febr.)   .Eiecutie  v.  Kap.  Bont  op  h.  AdmiraliteiUhof  Ie  Aa- 
m  sterdam,    wegens    ongeoorloofd  vertrek  van  de  vloot  vau  fiiaekes  in  W. 
ladië.    (Holl.    Merc.  1677.  U.  88.  Kok,  Amst.  Jaarb.)   ilodera  plaalje 
door  B.  dê  Bmkk«r.  (1770P)  br.  4*.  Uit? 
h  Detelfde  plaat,  proefdruk  voor  alle  letter. 

9601  (Frbr.  laart.)  «Afbeelding  der  heete  reseontre  te  Water  ea  te  Lut 
„op  het  Ëy landt  Tabago,  tnsscben  d.  Fransen  Adm.  d'Batree  en  d.  Coa- 
„mandenr  Binkes"  (Wagenaar.  XIV.  444.  Holl.  Merc.  1677.  bl.  77- 
88.)  Op  den  voorgrond  het  eiland  Tabago  en  gevecht  der  Hollanden  ei 
Frantchen ,  op  den  achtergrond  Je  zee  met  het  gevecht  der  beide  vloo- 
ten  op  d.  3  Maart.  Van  onderen  regts  een  kaartje  v.  *t  EfUndi  Tabagi, 
links  de  baai  met  schepen,  in  het  midden  8  profilen  v.  b.  fort,  Zondtf 
naam  v.  gray.  (doch  zeker  door  Rom.  de  Ilooghe.)  Onder  de  pi.  oitlff» 
ging  in  8  kol.  met  bovenstaand  opschrift  en  opdragt  aan  de  Adminü* 
teit  te  Amst.  door  Rom.  de  Hooghe.  De  pi.  hg.  41  dm.,  met  beschr. 
61  dm.,  br.  50  dm. 

Van  deze  plaat  schijnt  nog  eene  andere  staat  te  bestaan ,  tonder  de  kaartia 
V.  eiland  en  baai.  —  Tabago  in  Maart  voor  ons  behouden,  hebben  w^  ia 
Nov.  1677  verloreo.  Zie  Wagenaar  XIV.  444.  Holl.  Merc.  263,  4. 

2602  (18  Haart.)  „De  maniere  v.  de  Lijkstasy  v.  d.  doorlucht.  Mich.  de  Raj- 
„ter,"  enz.  (Holl.  Mercur.  1677.  bl.  96— 9S.)  Gezigt  op  deu  Dam ,  met  den 
gehcclen  lijkstoet  zeer  uitvoerig  afgebeeld ;  bovenaan  links  het  Stadhuis 
en  de  Nieuwe  Kerk.  Met  de  namen  der  personen  op  de  plaat.  Onde^ 
aan    links    in    eene   cartouche:   „Namen  der  manhafte  Zec-Capiteynen  aea 

„het   lyck.    Schey,   Tol,...  enz begraven  18  Maart    1677."  Zonder 

naam  v.  grav.  (door  R%  de  IIoogAe  of  J.  v.  AveeU.)  br.  fol.  Hg.  40  dmt 
br.  46  dm. 

Op    dit   £x.   is   met   eene   gelijktgdige   hand   aangeteekend :    «Deie    per- 
utoon,  (die  geharnast  voor  het  lijk  ging)  „gebuurt  om  dit  harnaa  te  dra- 


n*       ZinnepT^nien  op  de  Bajter.  —  Slag  bg  MontrOassel.        397 

«gen ,  is  door  dien  last  woseer  Yennoeyt  dat  hg  weinige  daagen  hierna 
„is  gestonreo." 

103  Geheel  alt  voren,  naanwkearige  kopj,  doeh  met  ?ele  veranderingen.  Het 
inschrift  bovenaan:  »De  maniere"  enz.  ontbreekt,  in  plaats  van  de  na» 
men  zgn  er  No.  op  de  plaat,  het  ronwpaard  is  anders;  in  plaats  van  de 
Namen  der  Capit,  is  hier  een  plaatje  met  het  fregat  wat  de  eeresalvo's 
na  de  begrafenis  afvnnrde.  Qeèiti  door  •/.  *.  d.  Aveéle.  —  Met  afieon- 
derlgke  uitlegging  der  47  N<>.  op  de  pi.  in  4  kol.  en  adres  v.  /.  i2o- 
aj».  br.  fol.  Hg.  40,  met  uitlegging  61^  dm.,  br.  46  dm.  Zeir 
zeldzaam. 

504  Hetzelfde  verkleind.  Stadhuis  en  Kerk  veel  grooter.  Met  bovenschrift  op 
label,  V.  ond.  uitlegging  der  46  N^.  gegrav.  Door  StoopendaaL  br.  fol. 
Uit:  firandt.  Leven  v.  de  Rniter. 

605  Hetrelfde,  geheel  als  voren;  verkl.;  met  Ireg.  onderschritt,  gegrav.  en 
uitlegg.  d.  46  N».  in  boekdruk.  Door  /.  Luyken.  br.  fol.  Hg.  17  dm. 
met  beschr.  28  dm.,  br.  31  dm. 

606  Graftombe  ter  eere  van  de  Ruiter  in  de  Nieuwe  Kerk  te  Amsterdam  op* 
gerigt.  Door  /.  Mulder,  fol.  Uit:  Brandt,  de  Ruiter.  —  Uierbij  een  vers 
V.  D.  Lingelbach  op  de  Uitvaart  v.  de  Ruiter.  1677.  Amst.  W.  v.  Beau- 
mout,  in  de  Kal  verstraat  in  de  Witte  boekpers.  Plano  en  3  calligraphische 
verzen:  ^Op  het  Borstbeeld  van  de  Ruiter,  eni.  4<*. 

607  Zinoeprent  ter  eere  van  de  Ruiter.  —  Op  den  voorgrond  ligt  de  held ,  ge- 
a  hamast  en  gewond;  om  hem  4  zinnebeeldige  Vrouwen,  waarvan  eene  een 

med.  met  den  zeeslag  waarin  hg  gesneuveld  is,  vertoont.  Aan  weersigde 
der  plaat  tropheën  met  7  zeeslagen  door  hem  gewonnen,  enz.  Onderaan 
een  Latgnsch  inschrift  door  Bom,  de  Hooghe,  door  wien  de  plaat  leer 
fraai  geétst  is.  gr.  fol.  Hg.  53,  br.  42  dm. 
b  Dezelfde  plaat,  latere,  doch  fraage  druk.  Naast  de  pi.  een  even  groot 
folio  blad  in  boekdruk,  bevattende  ia  2  kol.:  „Het  leven  en  bedrgfv... 
M.  de  Ruyter,"  eo:  „Uylegginge  yticj  v.  de  Print"  door  I2(nii.  deHooghe, 
net  opdragt  aan  de  Admiraliteit  v.  Amst.  Dit  blad  hg.  56.  br.  39  dm. 
Zeer  zeldzaam, 

608  Zegewagen  v.  M.  A.  de  Ruiter.  Met  vers  s,  J.  de  Oroot  en  adres  v. 
Lod,  Lodew^ckt.  br.  fol.  —  Dezelfde  plaat  als  de  Zegen  wagen  voor 
Wassenaar  v.  Obdam  (N<>.  2139)  met  eeaige  veranderingen,  br.  fol.  — In 
Catal.  Atlas  Munnicks  v.  Cleeff.  N».  861. 

609  Afbeelding  van  2  pistolen  aan  de  Ruiter  vereerd.  In  Üatal.  Munnicks 
V.  Cleeff.  NO.  861. 

610  Praalbeeld  ter  eere  v.  M.  A.  de  Ruiter,  met  al  desz.  leetriumphen. 
Door  /.  V,    Vianen,  gr.  fol.  In:  „Schouwburg d .  Nederl."  1759. bl. 298. 

611  (11  ipril.)  Slag  bg  Mont-Cassel  tusschen  den  Broeder  van  Lodewgk  XIV 
en  den  Prins  v.  Oranje;  door  de  onzen  verloren.  (Wagenaar  XIV.  440. 
Holl.  Merc.  1677.  bl.  30—46.)  Afbeelding  van  den  slag  in  de  vlakte, 
in  het  verschiet  de  duinen-  Bovenaan  de  positiëo  der  legers,  alles  met 
een  breeden  gefigureerden  rand  omgeven ,  met  Fransch  onderschrift.  Door 
S.  Ie  Clere,  fol.  Hg.  44,  br.  37  dm.  Uit  het  werk:  Campagnes  et 
Victoires  de  Louis  XIV. 

612  Hetzelfde;  uitvoerige  afbeelding  van  de  positiën  der  beide  legers ;  het  mid- 
den V.  h.  gevecht.  Groote  pi.  in  1^  blad,  door  S,  ledere,  br.  fol.  Hg. 
61,  br.  74  dm.  In  den  Atlas  v.   d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 


898        Spotprent  op  Ds.  A.  ▼.  d.  Velda  te  Middalbiizg.     KE, 


8618  HeUelfde.  De  tltg  in  de  Tlikta;  in  het  fendiic*  de  stad,  ragtièid 

Met  Franseh  en  Lat.  ondenchr.  Naar  f,  9.  d,  MemUuéMirR 

gr.  fol.  Hg.  62,  br.  68  dm.  —  Bestaat  de»  plaat  aiei  «il  8  hUa? 

8614  Hetzelfde;  titnatie  kaart  Tan  den  Teldtlag.  Met  Fraaaek  opoeknft  a  é 
legging  der  lett.  A-»H.  Zonder  naam  t.  grav.  met  adJret  t.  F.h 
rieite,  br.   fol. 

8616  (19  April.)  Inneming  t.  b.  onwinbaar  geaebte  Kanteel  van  KaBcr^in 
Lodewgk  XIV  18  dagen  na  OTergare  der  atad.  (Wageaaar  UT.  O^ 
Holl.  Merc.  1677.  bl.  13—16,  49.)  Ia  bet  Teraehiet  links  KaMiqk.B 
bet  midden  en  regta  bet  kasteel  in  brand';  op  den  Toorgroad  Uibhftb 
ninkl.  kamp  en  de  bofstoet.  Met  Franscb  en  Lat.  onderachrift  Nav/.f. 
d,  MeuUn  door  R,  BoMmari.  gr.  br.  fol.  li/jt  blad.   Hg.  53,  br.  dSia. 

8616  Hetxelfde,  met  1  reg.  enrs.  onderscbrift:  «Afbeelding  ▼.  Kameryk» 
i,als  bet  in  1677  door  Lodewgk  XIV  werd  ingenonaen."  Zondernaan. B» 
▼enaan  gen<>. :  Poff,  6.  br.  4®. 

2617  (April.  Mei')  »Den  Comeetstar,  sieb  Tertoneode  aan  Nederl.  ia  167?, 
iflaatst  V.  April  en  Toorts  in  Bloeymaent  des  morgens  t.  8  auct  ta 
„aen  den  dageraat  in  't  N.  O.  als  bier  ?erbeelt  staat."  Afbeeldiag  ia 
de  Komeet  waarna  rele  menseben  aan  eéb  water  ataande,  siea.  Dasr» 
der  een  14reg.  vers  in  S  kol.  en  brief  uit  Wismar  ▼.  6  Mei  ofer  k 
Comeet.  Alles  door  /.  Imyken.  4fi.  Het  plaa^e  ia  hg.  9«  br.  8  én., 
bet  gebeel  bg.   19,  br.  18  dm.     üitertt  uldtaam. 

8618  (14  JobQ.)   »De   Kerkeiüke    LgcksUtie   t.   d.  seer  devoten  Bom.  Jo^. 
e  (AbrabamP)  »t.  de  Velde,  Ondersoecker  des  Scbats  der  Ujtreebtse Kerekd. 
«Goederen    en   Inquisiteur   o?er  de  Ketters  ▼.  de  nieuwe  secte."  —  Spst> 
prent  op  de  Kerkel.  twisten  in  1676  tot  77  in  Zeeland.  (Zie  N«.  4596.)- 
(Wgl  Ds.  A.  ▼.  d.  Velde  bggenaamd  werd:  Dan  Juan,  ia  hg  hier  Job.  t.IT. 
genoemd.)  Ëene  lange  begrafenisstoet  ran  4  rgen  maunen  met  ateile  of  eteb- 
ooren,  trekt  met  bet  Igk  van  Ds .  A .  van  der  Velde  (N® .  26,  in  Jnn\j  ovafe* 
den)  uit  bet  Huis  v.  Onrust  (N®.  35  boven  aan  de  pi.   waar  eep  nsikt! 
voet   bofen  in  den  gevel  stast,)  over  hei  elendlge  kerckhof  ^  langs  eesi? 
grafxerkeu  met  toepasselgke  opschriften  naar  de  kerk  van  de  Oeestel.  Op- 
permogendbeid  (ouderaan  regts)  met  opsehrift:  Rierarchia  j^edantum ;  eenige 
wgveu    voeren    den    stoet  aan;  in  bet  middeu  een  vaandel  met  opschrift: 
Hei  beroep  pan  Troyen  (op  de  beroeping  van  Ds.  Troyon  te  Middelburg.)— 
Geestige   Spotprent  zonder  naam  (door  Rom,  de  Hoogher)  met  a&ofiderl. 
uitlegging   in   4  kol.    en   bovenstaand    opschrift,  br.  fol.   Hg.  41,  set 
nitl.    53   dm.,    br.    51    dm.  —  Hierbg    in   Handschrift   eene  uitvoeriie 
HoUandsche    uitlegging   met   Italiaansch    opschrift:    «Pompa    fnnebre  dd 
„troppo    Devoto    Abrab.    del    Prado,  perscrutat.  del  Aerario  delli  Baosi 
„eccles.  Ultragett.  etc.  il  14  Giugno  1677"  met  vermelding  van  velees- 
rieuse  bgzonderheden.  (Deze  uitlegging  met  Ital.  opschrift  en  datum  heb  ik 
meer  gezien  en  is  toen  ter  tgd  dikwgls  afgeschreven.)  Voorts  copie  vao  V. 
Request  v.  Ds.   A.  v.   d.  Velde  aan  Prins  Willem  lil  om  na  zgne  verbsn* 
ning  uit  Utrecht  wederom  te  mogen  prediken ,  en  het  verlof  daartoe  v.  18 
Mei  1675. -o  Men  heeft  deze  plaat  ook  toepasselgk  geacht  op  de  uitzetting  t. 
Ds.  A.  van  der  Veldee^.  Teelinck  uit  Utrecht  24  Julg  1660,  (Zie  HolL 
Merc.  1660.  bl.  llT||^*^N(^tnröór:  N^.  8tl^ifl|^isker  Terkeerdelgk. 
£cne  uitvoerige  veif  ^|pa  plaat  ^vtT^  ^VF*  ^^*^^^^»  ^^ 

kei.    en  wereldi.     ^'  WMi  8a  df    ^  XjM?;  Dl.  E. 


177.  Hnwelgk  van  Willem  HL  399 

BooHên  te  Middelburg  heeft  in  het:  Kerkhistor.  Archief  Tan  Prof.  Kisten 
Moll.  1864  IV.  bl.  289  tot  338  eene  belangr^ke  geschiedenis  gegeven  t. 
dezen  geheelen  kerkelgken  twist  tnsschen  de  partij  van  den  heftigen ,  dog- 
matiseerenden  en  Priosgexinden  Voetiaamchen  Predikant  A.  v,  d.  Velde 
en  die  t.  den  gematigden,  geleerden  Coceejaantehen  Predikant  W.  Mowuna 
en  anderen  te  Middelburg,  met  aanw^'zing  der  vele  pamfletten  hieroTer 
in  1676  verschenen.  Zie  ook:  Lantsheer,  Zelandia  illustrata.  bl.  153. 
è  Dezelfde  voorstelliDg  doch  omgekeerd;  de  kerk  der  geesteL  oppermog.  is 
hier  onderaan  links  en  de  geheele  stoet  gaat  dus  in  andere  orde.  —  Zon» 
der  gedrnkte  uitlegging. 

619  (11',  12  Joiy.)  .Naaukeur.  afbeeldinge  en  beschrüv.  v.  h.  Zeegevecht 
„tnsschen  de  machtige  Vlooten  v.  S.  K.  Maj.  v.  Benemarcken  en  Sweden 
»waer  inne  de  eerste  een  bjsond.  gloriense  victorie  bevochten  heeft." 
(Wagenaar  XIV.  443  HoU.  Merc.  1677.  bl.  164—171.)  Op  den  voor- 
grond regts  het  schip  van  den  Beenscben  Admiraal  Niels  Juël,  omsin- 
geld door  6  vijandelijike  schepen;  hooger  op  in  het  midden  de  Holl. 
schepen  van  Tyloos,  Uiterwgk,  enz.,  vooraan  regts  een  groot  Zweedseh 
schip  in  brand.  Boven  in  de  pi.  de  5  portretten  van  Karel  XI  v.  Zwe- 
den, Christiaan  V  v.  Denem.,  Niels  Juël,  Wrangel  en  C.  Tromp.  — 
Oude,  afgesleten  en  opgegrav.  plaat  met  adres  v.  C.  Aliart,  —  Met  nit- 
legg.  in  4  kol.  en  bovenstaand  opschrift,  br.  fol.  Hg.  80  dm.,  met  nitl. 
43  dm.,  br.  50  dm. 

Deze   plaat  is   dezelfde   als   N®.   2468,  doch    eenige  portretten  zgn  nit- 
geslepen,  en  de  afdruk  is  b^zonder  slecht. 

520  (14  N«v.)  «Afbeelding  v.  h.  Houwelyk  v.  S.  H.  d.  Prince  v.  Oranje  met 
«Princes  Maria  v.  Jorck,  sgnde  de  Geboortedagh  v.  S.  H.  d.  Prinee  v. 
„Or."  (Wagenaar  XIV.  465—6.  Holl.  Merc.  bl.  213—220).  —  Onder- 
'  schrift  V .  eene  afbeelding  v.  Whitehall  met  de  huwelyksplegtigheid ;  in  hei 
midden  het  bruidspaar,  regts  de  schoonouders  v.  Z.  H.,  links  Karel  II 
en  gemalin ;  boven  in  de  pi.  de  portretten  der  ouders  v .  Z .  H .  in  med . 
Slechte  gravure  met  adres  v.  C   AUardt,  br.   fol.  Hg.  43,  br.  53  dm. 

621  Zinneprent  op  dit  huwelijk.  —  Het  geheel  der  plaat  stelt  een  tempel 
voor ,  rondom  versierd  met  de  borstbeelden  der  bevriende  magten  en  groote 
schilderden  der  overwinningen  v.  Willem  III.  De  Prins  als  Romeiosch 
krijgsman  gekleed  en  zijne  bruid  (in  moderne  kleeding)  reiken  elkander 
de  hand  voor  een  brandend  altaar,  aan  den  voet  van  eene  zuil  met  de  buste 
V.  Hercules.  Op  de  voorzijde  v.  het  altaar  de  voorstelling  van  de  plaat: 
„Vette  Koe  v.  Farao,  enz.  (Zie  op  1684,  N<^.  2664.)  Zeven  koegen  zich  door 
eendragt  verdedigende  tegen  de  wolven,  met  opschrift:  „Obtervamus  ne 
iervutmus.  Hieronder  een  I6reg.  Lat.  vers  v.  Rom,  de  Eooghe;  lager  een 
groot  wit  veld ,  waarop  waarschgnlgk  een  Almanak  van  1678  behoort.  On- 
deraan eene  uitvoerige  voorstelling  der  huwelgksplegtigheid  in  het  paleii  te 
Londen.  Fraage  plaat  door  Bom.  de  Hooghe,  gr.  fol.  Hg.  67,  br.  47  dm. 

622  Zinneprent  op  hetzelfde.  —  Het  bruidspaar  staat  met  zaamgevoegde 
handen  voor  een  altaar,  waarop  2  engelen  de  hnwelgksfakkels  ontsteken; 
bovenaan  in  h.  midden  het  alziend  oog,  links  het  wapen  van  Oraige» 
regts  V.  Engeland.  Door  P.  Smiih  te  Amst.  in  de  Molensteeg.  Onderaan 
een  20reg.  vers  in  2  kol.  Door  een'  gefigur.  rand  omgeven,  fol.  Hg. 
52,  br.  43  dm.  Slechte,  doch  xêer  zeldzame  pi.,  uitmunt,  afdruk.  Ia  den 
Atlas  V.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Botierdam. 


400  VeroTenng  van  Oant  —  Slag  1^  Si.  DmóB.       IB 


2688  Twee    aaoeprenteB    op  dit  hiwelgk.  Naar  O.   Lmanam  dow  J«  liyÉl 
4*.  Uit:  Rotgaai,  WiUem  UI.  Boek  I,  IV. 

2684  (27  Hef.)  GeeMeling  Tan  H.  Verkoeff,  eea  der  moordaMut  dcrèBl^ 
ten,  geweien  liWersmid  te  't  Hage»  lantat  herbergier  tt  Voorkii,. 
wegens  xgoe  Tee-dielttalien,  ens.  te  Legden  ondergnaa.  <—  Sloki 
▼erkeerde  afbeelding  t.  de  moord  der  de  Wütee,  wneromkeen  eea 
rerhaal  orer  de  geetaeling  Tan  Verhoeff ,  igne  Balsdeden ,  weJTerdiiaèet 
ens.  — (Hieibg  in  IIS.  ditaelfde  Terkaal  in  het  HolUadeek ntkeriwaï 
mg  onbekende  plaat  afgeachreTen.)  Zonder  naam  of  ndree;  in  DvIkUié 
Tenraardigd.  fol.  Be  pi.  hg.  18,  br.  U,  rsf%  verbnnl  hg.  89.  br.  SOh 

2686  (1678.  •  Hatrt.)  Beleg  Tan  Gent  door  LodewiQk  XIY,  welkeatalèilii 
Maart  aan  hem  oTergaat  (\?agenaar  ZIV.  478.)  In  het  Tenehiil  h  ex 
met  hare  Tettingwerken  in  alle  nitgebreidheid ,  op  dea  Toorgroad  k  \k 
ning  en  igne  legerhoofden«  Zonder  eenigen  naam  of  oitleggiaf.  (Door  C 
hêcker.)  br.  fol.  Hg.  22.  br.  82  dm 

2626  Heizelfde;  de  stad  beschoten,  regts  de  Koning,  ens.  JUnotJ.  /«yuba.kl'. 

2627  Zinoeprent  op  de  TeroTering  Tan  Gent  —  «L'Eapagnol  aaas  Gui* 
Koning  Lodewgk  XIV  beeft  op  de  pont  t.  sgne  degen  een  hin^rhi 
(Gant)  waarnaar  een  Spanjaard,  Toor  hem,  met  een  lanUara  m^  U. 
nm.  T.  graT.  GraT.  an  trait.  Hg.  28,  br.  17^  dm.  In  deo  Atlas  t.  Mr.  JT- 

•     Bodel  Ngenhois  te  Legden. 

2628  (2§  Maart)  Het  Fransche  leg^r  Toor  Iperen  in  Vlaaadefen ,  èt  i 
26  Maart  aan  de  Franschen  oTergaat.  (Wagenaar  XIY.  472.  Hflü. 
Merc.  1678.  bl.  48—64.)  UitToerige  afbeelding  op  8  aaDeenbehoondt 
bladen;  zonder  eenig  onderschrift  (hier  afgesneden P)  of  naam.  Of  ki 
middenste  blad  in  het  Terschiet  de  stad ;  op  het  Unlnehe  eeaig  psaH» 
Tolk  bg  een  bladerloozen  boom;  op  het  regtsche  eenig  paardeaTolk  ii«a 
storm  wegrgdende,  eeo  hnis  waarToor  soldaten  bg  een  wachtTaor  1^ 
eo  eeoige  ontbladerde  boomen.  Zeer  fraage  graTure.  (Naar  ^.  mm  ^  JTa* 
len  ?  door  Bonnari  ?)  —  Teel  gelijkende  op  de  plaat  Tan  Kamergk.  V. 
2615.    gr.   fol.  Hg.  47  dm.,  de  3  bl.  aaneen  br.    131  dm.  ZeUsmsm. 

2629  (14  Aug.)  Veldslag  van  Si.  Denis  bg  Bergen  in  Henegouwen,  tasaeki 
d.  Prins  t.  Oranje  en  den  Hertog  van  Luxemburg,  met  onzekeren  v> 
slag.  (Wagenaar  XIV.  493—4.  Holl.  Merc.  166—184.)  UibvoerigesM- 
ding  op  2  bladen;  het  regtsche  blad  stelt  den  Teldslag  Toor ;  —  in  het  re 
schiet  Bergen ,  in  het  midden  de  Teldslag,  onderaao  regta  de  Hertog  na 
VilUhermosa  en  de  Prins  t.  Oranje.  Het  linksche  blad  stelt  denPriasT. 
Or.  zeer  uitvoerig  Toor,  ten  Toeten  uit,  regts,  op  een  steigerend  paard etf 
4  zgner  Generaals;  op  den  achtergrond  een  deel  t.  den  Teldalag.  Zeerfruijt 
plaat  door  Rom,  d€  üoogke,  br.  fol.  Hg.  56  dm.,  de  2  bl.  bgeen  br. 
84  dm.  Het  linksche  blad  wordt  dikwgls  afzooderlgk  gevonden  als  portitc 
Tsn  Willem  IIL 

b  l>tt,  plaat,  de  beide  bladen  fraai  gekleurd. 

2630  Hetzelfde  geheel  als  Toren,  zeer  Terkleind.  De  2  bladen  op  één  te  zaawi 
gebragt.  Met  1  reg.  curs.  Duitsch  opschrift:  0Feldschlacht,"ete.  (Do« 
J.  Luyken,)  br.   fol.   Uit? 

2631  Hetzelfde,  doch  alleen  de  Teldslag,  Terkleind,  doch  grooter  dan  de  toot 
gaande  plaat.  Met  1  reg.  Holl.  opschrift  en  onderaan  uitlegging  Tan  13 
N^  Fraage  graT.  zonder  naam  (doch  zeker  door  J.  Lmykeu,)  br.  fol. 
Hg.  80,  br.  37  dra. 


m,  Vrtde  Tan  Ngmegen.  éOl 

\Z2  Hetselfde ,  »lt  Tortn ,  meer  Terkleind  met  hefei.  optohrift  en  mtlegging. 
Boyentan  gem. :  Eertta  deel.  bl.  346.  br.  4fi, 

(88  (10  Ang.)  Sioiten  van  den  vrede  taMchen  HoUtnd  en  Fnmknijk  te  Ng- 
megen,  ten  hoice  van  den  Franschen  Gezant,  det  avondi  tasfoben  11  en 
12  aren.  (Wagenaar.  XIV.  490—3.  Holl.  Mere.  157-^165.)  Zaal  in  bet 
bniê  van  den  Franseben  Oeiant;  de  Heeren  StraatniMi  en  Colbert  leun 
de  vredeavoorwaarden,  waarna  d'Estrades  en  tal  van  tndeii  personen 
luisteren.  Met  1  reg.  uitlegging  der  ogfers  l-^«  Boor  J,  Luyken, 
br.  fol.  Hg.  80,  br.  85  dm.  Fraaije  plaat. 

184  Kleinen  afbeelding  der  vergadenaal,  gednrendo  de  berfadaUgingen ;  met 
Franscbe  uitlegging  ter  wederzgde  der  personen,  vv*  Qo^e  Fnmsobe  gra- 
vure londer  naam;  (welligt  gedeelte  eener  grootere  plaat P)  br«  4fi, 

(35  Het  sluiten  v.  4.  vrede  in  1678.  -^  Zeer  grove  navolging  ia  houUnede 
der  plaat  v.  Suffiérkoef  van  den  vrade  van  Mnnater;  daarboven  5  malen 
het  woord:  Vrede,  ons.  Met  4  reg.  bovenscbr.  «Waor^cht.  Vrede  en 
»Vreagde-gfiiaD|;b  over  de  gesloton  Vrede,  binnen  Ngm.«  'snacbts  12 
»nren  tusschen  10  en  11  Aug.  1678."—  Onder  de  plaat  bel  Vrengdelied 
in  8  kol.s  alles  in  Doitscbe  letter.  Mei  adres  v./.  $<»aA^#r  in  4e  Kalverstr* 
1678.  br.  fol  Hg.  83,  br.  88.  Eoogtt  uldttaam.  In  4e«  Aflae  ?»d.Heer 
A.  V.  Stolk  te  Rotterdam. 

(36  Zinnepnent  op  den  gesloten  vrede  en  andere  voorvallen  ia  1078.  «Mi  In  bet 
midden  eene  kleine  afbeelding  v.  b.  slaiten  des  yredes  teNijmegeii;  daar- 
boven Lodewgk  XIV  met  scepter,  regts  de  Prins  van  Oranje  on  Karel  II  v. 
Spanje,  links  de  Koning  v.  Zweden?  ens.;  bovenaan  bet  borstbeeld  v.  d. 
Keixer  en  die  v.  6  Doitscbe  vorsten  in  med*;  nog  booger  de  inscriptie  x 
^NeoHoio  Archiduoe,  paaaiis  GaUis,  ^Mfukh  ^uêci$"  ete.  Onderaan  oen  open 
vak  voer  een  kalead«  en  eenige  HoU*  inacriptiën^  Door  £^  de  Sooghe,  gr. 
fol.  Hg.  66,  br.  47  dm.  In  de  coUeotie  ▼.  d.  Heer  A,  v.  Stolk  te  Rott. 

W  Zinneprent  ais  voren.  «-  In  t  midden  het  eloiten  v.  den  v^rede  pet  sin- 
nebeeiden  in  de  rredeaaal  Bovenaan  de  ontvangst  der  Gesenten  met  4 
compartimenten,  «üytgcgeven  te  Axnst.  bg  Front  Cardi$  in  de  {«egdsche 
„Straet."  -^  Zeer  slechte  grav.  Hg.  40^,  br.  48^.  Zn  den  Atlna  v.  Mr. 
J.  T.  Bodel  Ngenknis  te  Legden. 

{88  (2#  Sept)  Ratificatie  v.  d.  Viede.  —  «Tafereel  v.  de  vrede  toyisoben  de 
„Koning  van  Spangiëu  en  de  HH.  Staten  Gen.  d.  Nederl.  n>ot  de  Koningh 
»v.  Vranekrgck  gesloten  tot  Nimwegen  20  Sept.  1078.**  -^  Zinneprent  op 
dexen  Vrade.  In  bet  midden  eene  snil  met  be^  beeld  des  Vfodes  en  de 
portretten  ven  8  Vorste  in  med.  en  opschrift:  «Anno  167iB  Bello  qnin- 
«qneoni  finito  inter  Hisp.  et  Belgsyi  cum  Gallis  pax  Neomagi  signata  20 
«Ang.,  padéficatkme  aseeHe  22  Sept."  I4nk>  Neptnnns  op  de  vxge  zee, 
regts  de  kmdbeow  en  het  smeden  ean  iwaarden  tot  ploeggsers,  eei.  Zon- 
der nnam.  Met  afisond.  uitlegging  in  8  kol*  «et  bovenstaand  ondeEscibrift|,  — 
«Gemaaekt  en  njrtgeg.  bg  Jt4m.  dt  Eaogiê  in  d.  Wekk.»  hon^  te  Apiat." 
gr.  foL.  De  pi.  bg«  47,  met  nitl^  70  dm.,  br.  55  dm. 

W  Zinneprent  op  hetselldd.  De  tempel  van  Janus  bftlf  geopend*  wordt  door 
de  V,rede  gesjpten;  de  Vredegod  verslant  een  gevleugeld  ponAter,  4en  Oor- 
log, met  eene  kcods.  Naar  O,  Zair^tee,  swarte  jknnst  door  4'  filofiieliug. 
Zonder  ^mdemdirift.  fol.  Hg.  ^7 ,  br.  36  dm. 

MO  Zinneprent  op  hetx.  .Tafereel,  ofte  een  korte  Vertoomiqgh  f.  onsdierbaer 
«en  langb   eopgefocbte  Wmkflm^"  De  HoiyMtoke  mpiUBd  ^  in  den 

61 


402  Verschillende  platen.  —  hutioL  Kerktiwisien.     Ifll^l 

Holl.  tuin  Teilig  onder  eeaen  OnigebooM,  met  ón  YrgkeiiipMrciBÉ 
in  de  huid  en  een  Bgbel  nintt  kmr;  ter  waen^jde  eea  4Rg.  tbi.s 
T.  ond.  een  groot  gedieht  in  S  koL  t.  2>.  v.  d,  Zgy.  Delft. C.S«» 
fltejn.  1678.  gr.  fol.  De  pi.  kg.  28,  met  opaehrüt  ea  vcne8da,k 
i9,  met  Ten  44  dm. 

8641  Zinneprent  op  hetielfde.  De  Tmekt  dee  peyn.**  Zie  Casal.  HiataÓBfBam 
(Ametkoff),  17  Mei  1845.  bL9;  N«.  105.  —  Zon  dit  éeatUèt  piatfi? 
nb:  ,De  Craekt  des  Pep"  (eene  onde  pUnt  ▼.  JP.  BmlUmi^  wA  admi 
/.  Gmlle,  Ter&nderd  toot  1648.  (Zie  N«.  1S7I  en  1957)  en  nn  «te 
roor  1678?  Met  adret  t.  J.  FeHen^  te  Antw.  «-  YcnBeM  in  Citifafi 
V.  CleeiL  N«.  881. 

2642  Begin  Tin  een  nienw  tqdperk.  ^Saken  Tan  Staat  ea  oorlof  ia  et  • 
.trent  de  Vereen.  NederL  Tan  A».  1678  tot  i687.**  —  Da  dear  mk 
tempel  det  oorlogt  geopend,  waamit  Mara  woedende  te  Tooiaekqa  tnef , 
regta,  links  en  t.  ond.  12  kleine  afbeddingea  Tmm  gereekten,  ol- 
'Rtelplaat  Tan  k.  2e  dl,  t.  SylTini,  Verrolg  op  AitaBsn,  Sika  % 
Staat  folio. 

264S  (1679.)  Plan  t.  Ckarleroj,  aan  de  Spai^jaarden  ternggegerea.  Met  f  if 
Prantek  ondertekrift.  gr.  4*. 

2644  (1G80.)  Zinneprent  op  de  gebenrtenlsten  ink.  jaar  f  6S0.  —  Onderma  fiiii 
een  medaillon  met  den  kalender  en  londagtletter  Toor  de  jaren  1S79  tt 
1688  en  daarbg:  »Anno  interealari  MDCLXXX;"  lager  een  14reg.  Lilva; 
kooger  eene  opdragt  aan  de  Amaterd.  Bnrgemeestera  en  dnnrkoren  km 
wapens.  —  Het  gekeel  is  eene  groote  koog  t.  een  gebonw ;  in  ket  itadan 
de  openstaande  tempel  t.  Janns,  waarop  de  alag  ▼.  Cockim  (in  PoM: 
daarb\j  de  legenTierende  Dnitseke  Keiier  (of  de  Poolseke  Koning)  ia  traaf 
rondgedragen,  op  den  Toorgrond  Willem  III  en  Hendrik  Casimir  (ofè 
Keonrorst  t.  Brandenborg,)  waar  tosscken  de  Nederl.  Mnagd;  de  4  bonk- 
beelden  t.  Karel  II  t.  Spanje  en  Karel  XI  Tan  Zweden  en  bonne  wit 
wen  (beiden  in  dit  jaar  gehawd.)  Linka  de  geblinddoekte  Tkemis  die  da 
Vrede  ombelat.  Door  R,  éU  Hooghe,  gr.  fol.  Hg.  65,  br.   48. 

Het  Ex.  T.  deze  plaat  in  de  collectie  t.  d.  Heer  A.  t.  Stolk  te  Botts^ 
dam  beeft  in  plaats  t.  den  kalender  ensondagsletter,  een  »PrinceI.-ÜB» 
^nak  Toor  b.  jaar  1680**  en  geene  opdragt  nocb  wapens  der  Bnrgem.  f. 
Amsterdam. 

2645  Zinneprent  op  bet  jaar  1680.  ^Le  Bunquet  de  Upaix,^  Opachnft  boren  è 
Toorstelling  t.  4  Heeren,  die  in  eene  tninkamer  aan  tafel  zitten  en  kui- 
ken. De  tafel  beeft  Toorop  een  .Almanacb  ponr  Tan  1680.**  Ondeiaai 
eene  samenspraak  tnsscben  den  Pranscbman ,  Daitscber,  Holl.  en  £&• 
gelscbman,  ieder  t.  2  Franacbe  dichtregela.  „Paria,  ebes  J.  Moncorad, 
.Rae  St  Jacq."  br.  fol.  Hg.  69,  br.  61  dm.  Zeer  fraaie  plaat.  ZeerttU- 
tmtum  —  In  den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  t.  Stolk  te  Rotterdam. 

2646  (Febr.)  »De  triomfeerende  Vreedekoets,  of  de  ondankb.triomfeerder."  Eese 
kar  waarop  Vrede  ataat  en  een  Toerman  met  lauweren  omkransd ,  zit,  rjjdt 
naar  eene  kerk  waar  gepreekt  wordt  en  de  wagen  statelgk  wordt  ontTai- 
gen,  —  V.  ond.  een  Ters  ran  6  rierreg.  strophen,  over  bet  kerkregt, 
ent.  kl.    fol.  —  Zie  onder  N».  2649^ 

2647  »De  regie  VredekoeU  der  DoaJiHHl^  »et  de  gebroken  Vnlliakar  der 
«Colleri  en  Vossianen.**  Grofy»  ^^hpenaan  in  eene  zeer  verwarde 
spo^rant  gegraToerd.   —  Op^  1  ^0    ^"SÊf^^^lÊt  ^^  8^1raipt< 


M— 81.         Luthersche  Eerktwisten.  Staartster.  403 

• 

watrop  de  dairel  een  deksel  doet,  met:  Sommarit  verhaal,  Eiecli.  18 « 
y.  1—4;  daarnaast  2  tafels  met  instrumenten  en  doodshoofden;  daar- 
bg  eene  dame  door  een  ander  teruggehouden;  in  het  midden  rgdt  eene 
vuilniskar  die  breekt;  bovenaan  links  de  hel,  regts  eene  weegschaal. 
Znd.  nm.  t.  gra?.  br.  fol.  —  Zie  onder  N».  2649. 

18  »De  gekujpte  Edicktkamer,  nuTolmaeckt,  — Door  Heers  dorst,  onrechten 
i^yalse  raet."  Opschrift  op  label  boven  eene  afbeelding  t.  eene  rergadering 
T.  Raadsheeren  in  eene  open  kamer,  alle  met  spotschriften  bg  hunne  per- 
sonen ;  regts  een  ton  die  gekuipt  wordt.  —  Slechte  grar.  zonder  naam. 
Hg.  11 ,  br.  17  dm.  Zie  onder  N».  2649.  —  N».  2646,  2647  en  2648  in 
den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

19  .De  sleutel  ▼.  de  geknypte  kmywagen,  of  *t  besworen  edict.  Op  h. 
„spreekwoord:  Door  waanwgze  Eygewaan  geprikkelt,**  enz.  —  Een  krui- 
wagen waarop  een  Predikant  ligt,  zeggende:  *k  ben  dankbaar ^  en  die  over 
een  man  heenrijdt;  ecnige  geestelgke  Heeren  trekken  den  wagen  naareene 
kerk,  enz.  Met  4  reg.  gegrav.  vers  en  bovenst,  opschrift.  Onder  de  pi. 
een  uitvoerig  vers  en  5  kol .  en :  „Het  beklagh  over  de  krujwagen ,"  br. 
4*.  Hg.  30  br.  18  dm. 

Deze  zeldzame  platen,  N^  2646  tot  2649  hebben  waarschgnlijk  alle  betrek* 
king  op  het  beroep  v.  d .  Lutherschen  Predikant  P.  Wetlingh  te  Amsterdam 
(waarover  Dom.  Nieuwenhnis  in  zgoe:  Geschied,  d.  Lnth.  Kerk  te  Am- 
sterdam, bl.  131  spreekt)  en  wat  tot  vele  twisten  in  de  gemeente  en  de 
uitgave  van  vele  pamfletten  aanleiding  gaf.  Naar  de  gravure  te  oordeelen 
zijn  enkele  platen  echter  van  lateren  datum. 

50  (22  Mei.)  Zeer  groot  doodmaal  gehouden  bij  de  begrafenis  t.  Oerrit 
Dirksz.  den  Uyl,  herbergier  te  Sloten,  22  Mei  1680.  Klein  plaatje.  8*. 
Met  „Korte  Notitie"  uit:  Koddige  opschriften  dl.  4P? 

51  (24  Jul[J.)  Springen  v.  d.  kruidtoren  te  Heusden.  (HoU.  Mero.  1680, bL 
161.)  Klein  plaatje.  120. 

52  (Dec.)  Groote  staartster,  gezien  op  een  veld  buiten  de  Geesterpoort  te 
Alkmaar  des  nachts  bg  maanlicht;  deze  staartster  zoude  de  grootste  sgn 
die  ooit  verschenen  was;  hare  staart  werd  berekend  80  millioenen  mglen 
lang  te  zgn;  zij  kwam  zoo  nabg  de  zon  dat  ze  2000  maal  heeter  dan 
gloegend  ijzer  was;  haar  kringtgd  is  575  jaar.  Werd  ook  in  Januarg  ge- 
zien. (HoU.  Mercur.  1680.  bl.  215.)  —  Fraaije  teekening  in  zwart  krijt 
en  kleuren,  door  Doomer,  leerling  v.  Rembrandt,  geb.  te  *s Bosch.  1650. 
br.  fol.  Bg.  27,  br.  41  dm.  Niet  im  plooi  gebragt, 

SS  Dezelfde  staartster,  afgebeeld  22  Dec.  te  4|  'sav.  in  Beverwgk;  men 
zegt  dat  de  staart  60  graden  groot  is;  vertoont  zich  in  het  Z.  W.  tussche|i 
Velzen  en  Wijk  op  Zee,  en  ging  onder  in  h.  Westen.  Teekening  in  zwart 
krgt  en  kleuren.  Zonder  naam.  fol.  Hg.  81,  br.  21  dm. 

54  Hetzelfde.  Klein  gegrav.  Holl.  plaatje.  Uit  een'  Almanak.  120. 

55  Hetzelfde.  Astronom.  voorstelling  van  de  Komeet  met  de  Sterrebeelden. 
Met  1  reg.  Duitsch  bovenschrift,  br.  fol. 

56  Hetzelfde,  kleiner,  met  bovenschrift:  Locos  cometae  ann.  1680  et  81. 
Bovenaan  get. /.  215.  4».  Uit:  Holl.  Merc.  1680.  bl.  215. 

57  (1681.  22  Jon^.)  Zegenspreking  over  het  volk  te  Antwerpen,  door 
M.  T.  Aviano,  Kapucgner  monnik,  49  jaren  oud,  op  het  kasteelplein  te 
Antwerpen,  aan  vele  duizende  menschen  waarbg  vele  kreupelen  eensklaps- 
genazen.   —   Op   den  voorgrond  de  mensoheanusaa;  Terder  de  morea  ?• 


k.  iBMitil  «I  M  tMTw^s  ^liniMM  Ngti  ImI  Wnik  «^  Aftethai 
QiUilu  «I  M  gsMil  éom  9.  BmdUlÊ  (te  Aatv.)  Mit  lA.ii. 
fnmk  M  IteL  Mia«MkrUI.  W.  ft^  Hg.  4S ,  W.  §7  4a. 

tlii  Fwtrtt  V.  M.  V.  AviiM»  Mf.  49.  CapseyMrs  ngte,  tniHtei, 
gckBMM  Toor  ••■  tltnrs  lir  «Mmqda  e»  ▼•  hof«B  «arii^ « t 
kMM  yUa^  M  V.  Md.  Ml  litfMrigt  EMl.  bewhiqf,  lyM  ■■fa 
Dow  ft.  ImUmMoÊM.  W.  fbL  Hg.  U»  br.  41  ia. 

tlii  <l«ai.  St  Ju.)  .Wat«noM  ia  IMl.-*  (WagMMr  XT.  IttLBriLl» 
lüi.)  I^tt.  (Door  J.  Iiytwj  W.  «•.  Uit:  GattftML,  Knp  ■ 
•okU  ortoirakt 

tüO  HotnlMo.  Cloia  pUa^o.  t4».  Ffmfit.  o.  4.  t. 

Mil  .Ui  Vorloilo  SUfoa  (Oit  Algton)  Maakaa  4o  lÏBigMiurtwi  i 

«iiM  op  k.  Stoikmit  ?oor  kaar  Twiooriogko.**  ^  »P^«ooMio  fjk  l»1| 
•i.  (lit  Algion)  «orioito  SUvta.  *  t  pi.  4oor  A  Z^iw.  Ir.  #.- 
BtkoorI  ioat  ploot  op  dit  joor? 

üü  (7  tcL)  Sm  WolviMk  (of  groolo  ViafiNli)  geraagoa  kQ  8t.  ÈmM 
(üliBd  Tkolon)  togoooyof  BnÜBino  (op  DohoUttd)  door  Akr.  JaMf 
OtloB»  Sokipper  y.  Nicow  Vonemeor  os  tqn  toom  vbk  iB  jnr.  — i|k 
tM.  gr.  kr.  4*.  gom*,  t— 6»  Mor  imI  mm  4  N|g.  v«n  ib  1  kri 
♦iomoade  kot  rioi»  ootoroa  oo  oa^jdoB  v.  d.  viook.  Do 
gcgMY.  door  A.  4ê  Biêit.  KIko  pi.  kg.  li.  kr.  S9  4m. 
Dooo  plotoB  i«o  iolo  forkloiod  on  alookt  gooppteoid  U  mm 
fai  4^  door  P.  P.  f.  5.  vu  k.  toi^jm  v.  i.  TJook,  la  IMS 
M0«  01  plaiU,  (wiarookgnigk  in  Zodond)  «itg^ovra»  m 
in  I6i4  lo  Ugden  oon*  kerdmk  it  voro^enen,  78  U. é\  MotMg 
pUloi.  Bg  do  lo  nitgiTc  Tin  dio  betckr^Ting  it  voomnB  mm 
prent  met  i  wolnttcken  en  oektonan  do  of  boelding  t«  ma  wtinnhiw 
der  goTofgd. 

t663  (I68S.  U  ^OT.)  Willem  III  in  de  Vroedoekap  te  Amotatdam  om  te 
te  bewegen  kern  in  de  werving  v.  16000  aan  te  onderotenMn.  Dm 
A.    ImMm.    ti«.    Uit    (Fokke)   Goack.    d.    Nedorl.    JF^^tfénk  m 

Mi4  (1084.  Jm.)  »AnBo  1684  (il  Jan.  tot  S4  Febr.)  ign  do  üMiOg.  (m 
»aleedro  en  (t6)  paarden  van  do  Yrioacko  kost  op  SnkbuMn  (nmr  ktf 
Vlie)  .gekomen."  —  \  bladi.  4». 

tüi  «Afbeeldinge  t.  d.  aoldtamon Antworpacbeii  yagaack  in...  10* 

«genaempt  tU  foirt  w.  9mr^^  omdat  k.  vaekM  Mdo  Vi8*»ck  ^  d.  »• 
»von  t\)t  tgn  gcbmj^t  geweott,  toodat  karotten,  wi^eao  Mdo  wAuf^ 
»dt  rirtere  dentelTen  tyt  kebben  getravatert,**  ou.  «*  Oooigi  v.  k 
Sckoldt  Toor  Aatwerpeo,  met  toIo  montekon»  w^om  en  jn^m  nek 
een  teileod  tckip,  linkt  Antwerpen.  Bovn  in  de  pi.  S  gMigten  op  ^^ 
werpen  en  daartntteben  een  5reg.  Franack  optekrift.  —  UitvMngi  did 
alockto  plaat  met  adrot  t.  A.  Bommi§n  to  Antwotpea.  kr  fal  He. 
89,  br.  46  dm.  ZeUMmm, 

Mii  (4  Jnn^O  Jnixembnfg  belegerd  door  don  Hertog  do  Graq^,  y*— ^«*t 
verdedigd  door  den  Prias  do  Ckimaj,  wordt  aan  do  Fmnackon  ovonifB' 
ren,  (Wagenaar  XV.  84.  M9.  i34.  HoU.  Men.  1684.  «01.  1.) - 
Ooaigt  op  de  ttad  gedarendo  ket  bombardoaMnt.  Door  C.  Aeètr.  Ir.l". 
2onder  aitieggiag  der  No.  op  de  plaat,  wolbo  tMrknal  ui  No.  7iSSr. 
B\ino  fiibüotk.  v.  Pami. 


B4y  5.    Ontvangst  der  rervolgde  FmiBche  Protestanten.         405 

S(7  Lnxembarg  door  den  MjMnektlk  de  Creqni  gebombardeerd.  (Wagenair 
a  XV.  232.)  UitToerig  plan  der  Teatiiig  en  buitenwerken;  mei  Fnnioke  in- 
scriptiën  en  onderschrift,  en  Lat.  boTenschrift.  Door  Bom.  de  Roogke. 
—  De  naam  ttaat  in  't  Latgnsche  opschrift,  br.  fol.  Hg.  48,  br.  58  dm. 
h  Dezelfde  pi.,  fraai  geklenrd  in  dien  tgd. 
SB  Zioneprent  op  de  pogingen  Tan  d'Avanz  om  Amsterdam  tegen  den  Prins 
op  te  zetten. (Wagenaar  XV.  288,  enz.)  .Vette  koe  v.  Farao  Og  moet  weeten,  — 
«Dat  Gg  van  de  magere  knnt  worden  gegeten."  7  Koejen  (de  7  Prorin- 
ciën)  staan  in  eene  kring  om  den  wolf  af  te  weren;  eene  echter  (Amster- 
dam) door  den  Vos  (d^Avanx)  orerreed,  steekt  de  hoornen  op  tegen  haren 
toeloopenden  herder  (Willem  III.);  in  het  rerschiet  Amsterdam.  —  Onder 
de  plaat  borenstaand  opschrift  en  de  naam  ▼.  d.  gra?enr :  Marlais»  Onderaan : 
»de  Fabel  ^aa  de  Koegen,  de  Herder  en  de  Wolf,"  in  S  kol.  Met  adres: 
„te  Amst.  Toor  Coppen  Heerschops  in  de  Spiegel  Toor  de  Raesheeren." 
fol.  De  pi.  hg.  17,  met  Fabel  87  dm .,  br.  26  dm.  Zie  N».  2621  en  op  1690. 
WelligC  kan  deze  plaat  ook  op  de  geschillen  ▼.  Amst.  met  Willem  III 
in  1690  zinspelen,  doch  de  plaatsing  op  1684  acht  ik  de  aannemelgkste. ^ 

69  Jaarlgksche  ommegang  op  de  Meir-plaats  te  Antwerpen,  met  het  kolos- 
sale beeld  Tan  den  Antwerpschen  rens.  Uitroerige  en  fraage  ieekenin§  in 
O.  I.  inkt.  Zonder  naam«  br.  fol.  Hg.  27,  br.  41  dm. 

70  Hetzelfde,  met  het  schip,  den  walvisch,  wagen,  olifant,  rens,  ens.  Met 
Holl.  op-  en  onderschrift.  Door  /.  Luykem.  br.  fol.  Hg.  17.  br.  82 
dm.  Bovenaan  get.:/.  42. 

71  Eerepoorten  en  illnminatiën ,  opgerigt  door  Magistraat,  Oeettelgken  en 
Bnnrtschappen  bg  het  Ie  honderdjarige  jobelfeest  der  verlossing  raa  Ant- 
werpen van  Holland,  door  Parma.  2  pl.br.  fol.,  1  smal  hg. fol,  10 pi.  in 
49  en  Portret  ▼.Alex.Farnese.  Allen  door  (?.^&K/to^.  —  Uit:  F.  deSmidt, 
Jnbile  vrenght  binnen  Antw.,  over  de  herstell.  d.  geloofi.  Autw.  1685.  4^. 

72  (1(^5.  8  Oct)  Herroeping  door  Lodewgk  XIV.  t.  h.  Edict  t.  Nan- 
tes,  waarbg  aan  de  Protestanten  vrgheid  van  godsdienst  in  Frankrgk  was 
toegestaan.  (Wagenaar  XV.  315—7.  Holl.  Merc.  1685.  bl.  204.  ens.)  Zaal 
waar  de  koning  met  het  Parlement  vergaderd  is  en  de  herroeping  voorge- 
lezen wordt.  Door  /.  Luiken,  br.  fol.  Uit:  Benoit,  Oeeohied.  d.  Kerk. 

78  «Tiranniën  tegen  de  Gereformeerden  in  Vrankrgk."  12  kleine  afbeeldin- 
gen gen^:  A— M,  der  onmenschelgke  vervolging  en  grnwelen  aan  de 
Protestanten  in  Frankrgk  op  bevel  van  Lodewgk  XIV,  en  op  aanstoken 
der  Jezoïten  gepleegd;  dese  afbeeld,  sgn  gerangschikt  rondom  eene  groo- 
tere plaat  (gemt.  N.)  met  bovenstaand  opschrift;  die  plaat  stelt  de  on- 
derstenning  voor,  door  den  Prins  v.  Or.  en  de  Staten  aan  de  Protestan- 
ten verleend;  onder  de  brog  waarop  de  Prins  staat,  het  jaar  1686.  Met 
a&onderlgke  Holl .  en  Fransche  besdir.  in  4  kol.  met  opschrift  t  «Verklaa- 
«ringe  v.  de  bovenst,  groawel.  vervolg,  tegen  de  Geref .  in  1685  en  86," 
alsmede  een  vers  in  4  kol.  v.  Jok,  Harberding:  „Verklaar,  r.  dese 
„bovenst.  Prent,  over  de  Vervolg,  begonnen  in  1685  en  nog  gednr. 
„1699."  Zonder  naam  v.  grav.  (doch  door  of  als  Bom,  ie  Eooghê,)  br. 
fol.  Hg.  41,  met  beschr.  en  vers  53,  br.  51  ckn.  —  Zeer  fraaie  en 
uer  telden  compleet  en  in  goeden  staat. 

74  „Tafereel  der  vervolginge  tegen  de  Gereformeerde  in  Vrankrüok."  It 
kleine  «fbeeldingea  (geheel  verschillend  van  N».  2673)  van  de  wreedhe- 
den nam  de  Protestanten  bedreviea;  iedere  af  hseldiag  net  HoU,  tn  Fr. 


te  ^kHagOL 


afbnMiag  ia  k.  s^ 
HoU. 


êet  Gcrefom.  es » 
.  M.  Hg.  43,  k.2 


itf      var    js 

tt     ««iM     ttKM     bMA 


UT 


1  eM«itith( 

êm  Putaa 

geaeUkt.  Kara 

.)  Md  &fl.9 

AllM  ▼.  ÜLi  l 

K.    Cfttt.  Godaüeutfefai 

TrwiMpke  4*  hitËca 

:    VMtt»    €    ifkcüoiB 


.   € . 


fel< 


.  it  cta  Ai 


▼  .  s. 


i 


1^ 


i^fs>:i 


Mi}ïf 


-    ^  -  ^        -     r_        .     :^       rr .    .    .  _    -w    e v        » 


AJ^-;*-?    f» Ai-.    *Asr    fi    xiAr    T.    M*r^^   :<  't  3^re.  ±   'K.   c-  ii-  • 
s».»vu    hc     !s  .  Jr    ?♦  iiu  N.;:  t**.  T;.:fi:af*i*. 

,H»»t.    Ar«<    ir»    KN-at«<:*    «crj    Ie»  x;mef,~ 


.^gCTTtC   -I  • 


9ê,  87.  Wandelrid  yan  ITillem  m.  407 

terij  in  't  geweer  Toor  de  huizen  ▼.  d.  Vijverberg,  regU;  linki  liet  Mm- 
ritshois  en  het  Water  met  de  fioigerq,  optrekkende  midden  door  do  ker^ 
mistenten.  Met  8  reg.  gegrar.  seer  foatief  Franach  ondersehrüt  en  HolL 
en  Fr.  uitlegging.  Boor  2>.  Marot,  »k  la  Haye  dan  Ie  henlstraat  an  cabi- 
^net  de  fleur;  ce  vend  ausi  k  Amst.  chè  /.  Oole,  dan  Ie  Vgselstraat  pret 
^le  Prinse  Graft".)  br.  fol.  Hg.  65,  br.  te  lamen  93  dm.^- Zeer  fraaye 
en  zeldzame  pi .  Uitmnntend  Ex .  met  alle  randen.  Schoon  op  de  plaat 
geen  jaar  staat,  wordt  die  meestal  op  1686  geplaatst. 

)4  Wandelrid  van  Prins  Willem  III  en  Gemalin  buiten  's  Hage  vergezeld 
door  een  groot  gevolg.  Door  Jo,  Kip,  inventor  ei  teulpior  met  adres  v. 
Joehem  Bortneester  (te  Amsterdam.)  (De  namen  van  graveur  en  uitgever 
staan  op  een  der  onderste  bijbladen,  boven  het  vers.)  6  bl.br. fol.  Ieder 
blad  hg.  38,  br.  55  dm.  Hoogit  seldutam. 

Deze  platen  door  den  Heer  C.  Kramm  in  zgn  werk  over  de  Hollandsche 
schilders,  bl.  825,  op  den  naam  Van  C,  Decker  \Mêc)xwrtn,  eektfnen  slechts 
eene  rijtoer  van  Willem  III  en  Gemalin,  in  eene  koets  gezeten,  met  6 
paarden  bespannen,  met  talr^'k  gevolg,  voor  te  stellen,  doch  ign  in  wer- 
Igkheid  eene  voorstelling  van  de  buitenzede  van  *sHage;  want  boven  de 
3  bovenste  platen  (la,  ia,  3a.)  behooren  nog  3  (hier  ontbrekende)  halve 
bladen  met  opschrift:  „Nopa  delineatio  Eagete  ComiHt**,  en  onder  de  pi. 
\h,  *tb,  Zb,  een  Lat.  en  HoU.  vers  v.  P.  Verhoek  aan  de  4  Bnrgemees- 
ters  op  de  pi.  2a  genoemd  op  5  (mQ  ook  ontbrekende)  kleine  blaadjes .— 
Ik  heb  deze  6  platen  nooit  in  een'  anderen  Catalogus  genoteerd  gezien, 
dan  in  dien  (zeer  teldsawunj  v.  d.  «Atlas  v.  M.  Brouerins  v.  20  Febr. 
1743  bij  S.  Schouten"  (in  ééne  koop  voor  /5000.—  aan  W.  Niddc,  in 
82  dl.  verkocht  »te  Amst.  Henskes)  -»  welligt  ook,  omdat  te  geheel 
compleet,  steeds  als  gezigt  op  's  Hage  beschouwd  zullen  z^a.  Daar  ie  eehter 
seer  zelden  voorkomen  volge  hier  de  beschrgving: 

I.  De  lucht  met  de  wolken. 

f.  Lucht  en  de  zware  takken  van  hooge  boomen;  bovenaan  een  gordgn;  in 
het  midden  het  jaar  1686,  daaronder  de  wapens  en  namen  der  Burge- 
meesters: F.  Doublet,  J.  Dedel,  J.  v.  Byemont,  en  v.  den  schepen  A.  Rosa. 

%,  De  takken  van  hooge  boomen  en  lucht. 

3.  De  koets  met  6  paarden  waarin  de  Prins  en  Prinses,  waarachter  gevolg, 
op  een  weg  buiten  den  Haag;  in  het  verschiet  de  stad  en  4  torens. 

b,  In  het  verschiet  het  vervolg  van  den  Haag,  met  8  torens,  vooraan  gevolg 
V.  d.  Prins;  op  den  voorgrond  eene  weide  met  8  koebeesten. 

b .  In  het  verschiet  een  deel  van  's  Hage ;  vooraan  eene  weide  met  2  iware 
boomstammen,  waarbg  10  geiten  en  bokken. 

De  Heer  Kramm  meent  dat  deze  wandelrid  zoo  uitvoerig  afgebeeld  ia,  om 
de  Fransche  aanslagen  op  het  leven  van  Willem  III  (zie  Wagenaar  XV. 
341)  welke  in  1686  openbaar  werden,  te  trotseeren.  Ik  betwgfel  dit  echter 
zeer,  en  geloof  dat  de  geheele  plaat  eenvoudig  een  gezigt  op  'a  Hage  moet 
voorstellen,  wat  ten  overvloede  met  de  afbeelding  van  die  optogt  zal  versierd 
zqn  om  de  voorstelling  aantrekkelgker  te  maken.  —  In  den  Atlas  v. 
Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leiden  berusten  van  deie  gravure  2  geheel 
eompleete  Ex.,  nl.  van  de  6  groote  bladen  met  de  3  halve  bovenbladen 
en  5  blaadjes  voor  het  vers. 

SS  „Koning^pel-Courant   op   't  jaer   1687."   —   32   kleine   ongenommerde 

p  .plaa^ea  over  de  gebeurtenissen  in  dit  jaar,  voomamelük  over  die  in  het 


Mdw  «m  OmImi.  il  4  mkatm 

miMw.   Vraagt  flu^f«,   loii« 

gthtal  aU  4s«  mMhhw  plaaljtt 

M  MM»  ook  Ie  tMoi  imt  ^ 

itW.  kl.  m.)  OÊém  i»  plm  aeMjiU 

mètnÊM  tteatt  (Mot  Pkifikgie?)  Toor  IS  Jam.    U.  M.  Hg4i.k 

80.  —  Hot  lioüplau  doMT  flMl  !■  tei  iitlM  ▼•  a.  Hmt  A.  r.M 

lo  Boitarita»  koeft  Biol  io  woovtai   .Voor  i5  jann.*  iook  «lok 

OMt  JU».  ^  Bojyég  Im.  /•  lkiy«M  «io« 

t6M  (1687.  %1  Jm.)  .GorfoMkwortigi  MimnlMft  dw  BmbüQ  «.  MAi, 
a»^jMado  4al  tT  Joa.  ka»Mi  gwotia  Uwm  ▼•  8.  »i*Mlriitt  kBÉïL 
.Bnadt  ttoot^  ooi.  htiwmim  dbk  kol  io  ilnelHi  ▼.  mb  voDi  lifié 
vRmb  wat.  Hoon  ▼«goafl  knuo  oaaooalkiTdt.'*  — •  Uitowt^i  rfWfe| 
T.  é.  lora»  ookqMB  te  aaaa,  kkuaekao»  ou.  Slaakte  plaat 
kr.  M.  Hg.  19.  kr.  t8  te.  kr.  4*.  J^  atAteaaa. 
Ia  tel  lilas  v.  d.  Ha«  A.  t.  Stolk  la  BottoMaB  Sa  ▼.  teifU* 
8i.  waaroai»  in  aloda  v.  k.  gagrar.  oateaekr.  aas  graal  i«i  k  U 
ank  ia  4  kol.  ttaal.  Waavaak^alqk  latiia  teik.  Hg.  44  i 

M8?  Meakolaoka  MaaaUaiaakwa.  —  ^Bclaai  t.   d.  Pa^auaiaia 
ipkabkaaéo  foor  4.   partioat.   BaadI  v.  Okoal^  nwankf  ^ 
«aakara  t.    Maokalaa   aa  ëlflar.   atoiM."  «—  «Opaaa  Hriawata 
«te  Paapottata  ovar  kal   klaaaakaa  t.  4.  knadt  dar  «aUa 
•^aaekiadl  tl  laa.  1887»"  aai.  flpatfnal  op  kat  Tat%a 
ia   de  plaats  toot  kraakiiaBigaa  ia  Balgïa.   —  Soa  uaa  ca  asa  if 
toonea  eana  sekUderq  ▼.  d.  Meehalschea  bnad  aan  dea  Pnaid^t 
Hof,    dia   ia    eoae  groota  gekskap   rit;  aan  de  maar  agn  da 
van  IS  Belgische  stedea."  —  Met  boTenstaand  opaehrift  ea:  Opaa 
TSD ,   Relses  t  .  Proces  on  Sententie ,  eni .  in  rgm  om  de  plaat  kaï; 
oad.  oene  regel:  „Okednwkt  kiaaea  Gheel",  eas.  waarin  oen 
▼.    1687,    De  pi.  kg.  i6«  br.  19  dm.,  met  Tors  koog  3C,  kr.  SI 

8688  (§   Hel.)    Dorgerdam   (een  dorp  ia  Noord-Hollaad  aaa  kat  T, 
Amsterdam   door  een   swaien  braad  bgna  gekoel  v«rwoeal»  (Holl 
1687.  bl.  171).  Bovenaan  op  label  de  naam  r,  k.   dorp  oa  dsi 
kot   wapen  ▼.  Holland  (een  leenw)  en  dat  der  plaata  (oaa  eead  W 
regis  aaa  moloa,  links  eoa  schip;  verderop  kei  gehaalo  dorp  ia 
Goede   graTurs   sonder  naam.    Onderaan  regis:  Cmm   "-frTly— .  (i\ 
br.  fol.  Hg.  25,  br.  51  te.  £éér  mMwêum, 

8689  Kaaepfani  op  de  geboorta(P)  van  Johaa  WiUeaa  Friao(Pf)    Ia 
Ngt  oen  kiad  dat  9  slangen  doodwriagt  (als  Hevealea.)   Saao  viaav 
derlaad)   tit  bg  de  wieg;   oene  andere  vroaw  met  een  Oraajeappd 
4o  wieg;  4a  HoUandseke  Lseaw  verdedigt  hel  kind  legea  da  slaago- 
k.   middsB  met  groola  letters:  Jtm  o.   Fmmm»  te^ate-  H  fieU.  Hg 
kr.  46  dm.  ^—  Kaa  dit  sien  op  de  geboorte  v.  Prina  Joan  Wilisa 
^ab.  14  Aag.  1687  Ie  Desaaa)  van  wiea  Willem  lU  veel  werk 
(daa  moot  de  plaat  aekisr  van  latsren  tqd  ign.)  In  dea  ▲tte  v.  lU^ 
Bodel  Nüenhois  te  Leiden. 

«fHoiasoapa  te  lesakes,  ür^  par  Ie  P.  Bobiael,  ete.**  Saaaptwt 
aarbaaaing  aaa  da  laraUsa  ml  Hadmlaad  ia  1887.  (Waganav  XV 


B8.  Togt  van  Willem  in  naar  Engeland.  409 

Linki  een  Paleis  wair  uit  een  raam  hunne  sententie  gelesen  wordt «  op  den 
voorgrond  het  volk  daarna  luisterende  en  de  Jezniten  in  geestelgke  en  bnr- 
gerlgke  kleeding ,  met  allerlei  fraage  beloften  biddende  te  mogen  blgven ; 
regts  3  hnnner  professiehnizen  met  een  groot  kruis  gemerkt.  —  Zonder 
naam  v.  grav.  (3ouitaU?J  met  bovenstaand  onderschrift,  Fransche  en 
Holl.  uitlegging  in  2  kol.  en  adres:  ^Breslau  chez  P.  Bamboche.  Six 
«sols."  fol.  Be  pi.  hg.  17,  metverkl.  40dm.,  br.S6dm.  Is  waarschgn- 
Igk  eene  Belgische  plaat. 
91  (1688.  30  Oct)  «Philipsbnrg  door  de  Franschen  belegerd  in  1688."  *) 
Wagenaar,  XY.  477)  Kleine  plaat  tonder  naam,  br.  4^ 


1688.  JUNU  TOT  1600. 

N^  2692  tot  2777  zijn  de  platen  over  de  geheele  geschiedenis 
der  Engelscbe  omwenteling  van  Junij  1688  tot  1690. 

Het  overgroot  aantal  der  nu  volgende  platen  over  de  geschiedenis  der 
omwenteling  in  Eng^eland  en  de  troonsbeklimming  van  Willem  en  Maria 
z^'n  aldas  gerangsehikt : 

N®.  2692  tot  2699  de  seriön  over  de  geheele  geschiedenis  der  omwenteling 

en  hare  gevolgen. 
„    2700  tot  2746  de  voorafgaande  gebeurtenissen  en  de  overtogt  naar,  en 

komst  in  Engeland  v.  den  Prins  en  Prinses  van  Oraige. 
«    2747  tot  2753  de  platen  over  Jacobns  II. 

»  2758  tot  2777  de  spotenzinneprenten  over  deze  en  latere  gebeurtenissen. 
{^2  Serie  van  18  ongenomm.  platen,  zonder  titel,  over  de  Engelsche  geschie- 
denis  en  V.  Willem  m,  van  1688  tot  zgne  intrede  in'sHage,  5Febr.i69l. 
Gegrav.  door  J.  v.  de  Aveele  ^  J,  Luyken  ta  Huffo  JJlard,  en  wtle  tonder 
eenigen  naam.  Met  adres  van  Car.  AUard  te  Amst.  —Zonder  titel.  kl. 
br.  fol.;  alle  in  gebloemden  rand  met  i  of  2  reg.  ours.  onderschrift; 
iedere  pi.  hg.  25,  br.  30  dm.  •—  Bg  deze  collectie  behoort  welligt  een 
titel;  enkele  platen  komen  dikwijls  voor;  bgeen  heb  ik  ze  nooit  elders 
aangetroffen.  De  platen  zgn  de  volgende: 
(1688.  20  JunQ.)  De  Prins  v.  Walles  geboren  en  vertoond. 

»        25  Juny.  De  7  Bisschoppen  naar  den  Tour  gebragt.  Znd.  adres. 
n       11  Nev.    Vertrek  v.  d.  Prins  v.  Or.  nit  Holland.  (Door  v,  de  Aoeele,) 
n       15    n        Aankomst  w  Z.  K.  H.  in  Engeland. 
1689.  28  Jan.    Intrede  v.  Z.  K.  H.  ia  Londen.  Door  E.  Aüard. 
(   »      — '    — )    Lotgevallen  v.  Kon.  Jacobus.  (in  4  afbeeld,  op  1  pK) 
(  §  Jan.)    Kon.  Jacob  wordt  te  Versailles  ontvangen. 

„     20   Febr.    Vertrek  v.  de  Prinses  v.  Or.  nit  Holland. 
»     22      »         Aankomst  v.  H.  K.  H.  in  Engel.  Door  J>  v.  d.  Avede. 
(  )    Zitting  V.  d.  Koning  in  h.  Laagerhnis. 

(  )    Haare  Mij.  gaan  in  de  Kon.  Barge  naar  Westminster. 

(  )    Haare  Majest.  leggen  de  Krooningseed  af. 

»        21  April.  Ceremoniën  in  de  Krooning. 
(    •  )    De  Kon.  Osmpvechter  doet  de  gewoonl.  uitdaging. 

1690.  11  Joig.    Overwinning  door  h.  slaan  v.  Jacobns  H.  Door  H.Aliard. 
(    ».  )  Kon.  Jacobus  vlucht  uyt  Ierland.  Door  denzelfden. 

fA  1691.  S  Febr.  Intreede  v.  Kon.  Willem  UI  in  's  Grav.  4  pi.  (Intogt 
L  ioor  J.  Luyken,)  —  Eerepoort  op  het  Bnitenhof.  Door  /.  v.  d.  JbeeU, 
■^  62 


•pèegn* 

MM  «l^MMnl  Itowrè  «»èv  ét  i%mm^  w.  Jaootaa  II  mm  BtnMèm^ 

<&     l   4«    U.   ««   $   fi.    kr.  4*.  iMT  él.    m.    Zosder  Baaar.pu 

k  ï%  Mtfs  *J^Bi7^  iiirfcnW>*  fihtal  VÈêmn,  bmI  S  rag.  oadcnérB* 
j      :.««èM       «•.    -  lil  ^:  .Fksti^.  vwr  ém  bMUBg"  fóórèSt 

ÜM  «SbicnMM»   wb>i<—   «■   itjbiii  knHiUt    door   &    H.  4e  Ptast 
.Orw^.*.  \»c  M.  t^HMMk.  !«»•«*  ^•^I>«  iS  pi.  die  iB  £tkié^ 
Vivctm    7^    a    «•.    4  m   Ir.  «O   iMiit    Mui  ▼.  grmT. ,  alknai 
»  5.  5a..ipwMiir  «KMèL  D»  4  pL  uu  hr.   4«  i^m  tmt  hït? 


èmnrt    JK    TrÏMit  m   ««td.  vMrrmUea.     i«    dL   --  Iv^ 

«^^4<mcira«!«t   <ft^M.    ét  Uunim  f  «Uut  oMt  k.  Hij^b  t  ffti 

«:::  m  >!«««  m  l^ca^r  «ss.  :lt  dL  •-  ÜABebccld.  titelpL 

,4m{  iHC  V)wiirt>  Miivntèndn  m  pL  A — ^T.  rm  A^T,  ia  laie 

t>>ur  5*    JStÉurt    ««  Jl,  :^-!iMw4«èJ  «H  adro  r.  A.  SekooM 

«v«»e   t»  ^  ^»u*»i  mi  fctènikt  1^,   ém   o^cTo«we«;  nk  Wh 
«c^AK-  M  ^»Lk  V    'i4C  ««i  Wrrtnaa  ^S^  tlf4iMtdL«.  ia  1  4r.  1^  ^ 


1 


HivHh»  j^m  »r-i»»jrïc*  ^  ^  ««r%  ««w  dt  iura  IWl   tol  9S,b{. n-Q 

V  4'    II.K    vir-»    T     A.  Se^Mméèmiè^  Pf.  ï    Titel  ?\    en   X  ootènka.' 
>  •vi'-N   VK'  ^^x^*^  «r^   ^.  *«^r  «a   TeMtcct   ia  Ferlaad,    ■:«!  afrs" 

i    >  <•  lt'^ .  V    .\»<    1  i».'  7:  •  1 — W  >:  !:«•  &uv«iif .  ?f».  4 g^  ]  \^  l*  'J  r 

i'i:^*   .*.  vi-,v»    i-i    A>i- .    f     V   Nna  UI  T.  l«0— «4.**  Ajast.  'j.  tea  Ext 

'i.ti,    4*.    ~    ?c:c-  ->.  -    4»  «  V.   4*. 
t^r   V  sti^  »    ^*      t:  •■ :  1  T-wM»!.  1  ?l  B«i <?  af b«eld .  ia  e  kol.  ,3  bcmii 

^•^.li        w  rr  •?.     Tis.-:   !   :*sr.   Koi^.  <a  Eac.  OBtiersebrift:  I.Ovcnr 

VI  t     *-i   «v^^-jv'-vi  1'.  *,  ljia«it9dC  :3  Ekaoat&>!ioai.    X  Geboorte  t  : 
*'u     ■**•!:*.     •    v''»'»i-c«  :a  Lootica.    5^  De  T  Bisdch.   in  d.   Tc»^ 

^  >vr»i    -tf»  t^*.^:*. —  ''.•.:aft'  ixx-n  ▼.  «r»r.  kï.   fcL  Hr.   4S.  br.  *•  3 

i'.'Vi>     '». -v    .\,"  »  ct-v^v"   ••^•i  ;3   4  lad^rt  pi . 'S  boTvo ,  i  =**»:  elkaai«.  I'i^' 

■»1      ïnf^    i    f?^*   *■'.-•.,.   <i:Ti*rfcar.    I.  Vertrek  axir   Ca<.    i.  f  mJ^ 

>'t^       ï.  ^iw^^a;!:    ckT»>?3a    a  b.   Hit»  ifr  Gv*!B-Mate.    4.   iLr^gaj:;- 

\>  >^:aï  t  ti<wr.    IVcc    ^  '    Sp-vy^-^ju».  bf.   f>l.   He.  37,  hr.  ^ 

icii    \..4»  V     i.  H««fc  1.   T.   :s^!k  te  R«)t;eniua. 

;MW   a'^**c*t»c*      ftw»^!    «a    b<Id«QiAj<fa  ▼.  S.    M»j.  t.   Groot-Brit.  ia  fc? 

-la-i.  S:J^cl.  «a  \*riai.     e».  Door  J,   r.    fMtm^rm^  l<59«?.   Met 

/.    r«t;«r*M.   br.  4*.  6  o6^a«.  pL  ied*r  ïu.   15,  kr.    19  iai. 

l     V.»-.  w%»rboT<f«  Willeot  III  »  paani:  mcü:    Tü-feTiir»  ^*^i»y 

■  V ■*.••- 'Cf»  Tv*  Vra>.  ?.  VeroTvnijf  r.   Boa.  3.  OaJerwerptac  i-r  Sciof» 

4  «4*«B  i<r  fraa^tt  lerra.  5.  Rescoatre  r.  Atkloa.  6.  laaemca  r.  Car.i3£^< 

'£v9    i«M    c>»Bok«c.*    Ik   tv^^*fel  er  aan    vi^'1  er  t.   |<T3  fi«c&ts  I  n  - 

1  Huaa  *  «n  vaa  <ie  overtoict  aaar  En^Iand  fecae.  Bckooren  weü;^  ^  «^^ 

.i— >  il<»ö;i  2#  i«B|''  Geboorte  vaa  dca  Phas  vaa  Wales.  —  cWa^cmaar  1' 


Togt  Tan  Willem  UI  naar  Engeland.  411 

^  (JinQO  «Moedwil  Toor  het  huis  t.  d.  SngeUchen  Goasar'  (te  Amster- 
dam) om  de  geboorte  van  den  Prins  t.  Wales?  d.  20  Jnn^.  (Wagenaar 
XV.  4U.)  Klein  plaatje.  240.  —  Hetz.  Proefdruk  v.  d.  /.  —  Hetzelfde, 
ieekenitig  Toor  de  pi.  Boor  S.  Fokke. 

H  (Sept.)  «Ootmoedige  opdragt  t.  de  Memorie  t.  de  Sng.  Protestanten, 
^aan  Haare  Hoogheden,  d.  H.  Prince  en  Mevr.  de  Princ.  y.  Oranje." 
(Wagenaar  XV.  452.)  Dezelfde  plaat  als  N».  2362  en  2545  Tan  1673  en 
Ïf4x  «Het  aengeboden  Stadhouderschap,"  doch  yeranderd  en  opgegrareerd . 
De  Prins  en  Prinses  uit  een  huis  tredende,  naar  eene  menigte  Tolks  dat 
ben  begroet;  regts  een  oranjeboom,  in  het  verschiet  de  vloot.  Onder  de 
pi.  bovenst.  2reg.  opschrift;  uitlegging  der  No.  l — 12  op  de  pi.  en  een 
nitvoerig  vers  hierop  in  2  kol.:   «Uit  d*aIJerhoogste  nood,"  enz.  fol. 

S%  Zinneprent  op  de  aangeboden  intrekking  der  penale  wetten  door  Jaco- 
bns  II.  —  «De  geveynsde  Betuyging  v.  Jacobus  Stnwaart  gewesen  Koningh 
„T.  Engel.,  aan  zgn  Hoogh.  den  H.  Prince  v.  Or.  in  h.  presenteren  der 
^Charters  en  Penaele  wetten."  Eenigzins  veranderde  kopy  der  plaat  N®.. 
2529  van  1674 :  (Lonys  loopt  Karel  achterna)  doch  Karel  II  te  paard  is  hier 
Willem  lU  te  paard;  daarachter  is  een  Raadsheer  en  een  krijgsman  bqge- 
Yoegd;  regts  Jacobus  zgne  intrekking  aanbiedende.  Onderaan  links:  «Na 
«de  copie  te  Londen  gedrukt.''  Met  bovenstaand  onderschrift  en  16  reg. 
▼ers.  fol.  De  pi.  hg.  20,  met  vers  35  dm.,  br.  26  dm. 

)8  De  Oranje-Leeuw  geeft  aan  Koning  of  Prins  Willem  III  het  iwaard;  ach- 
teraan de  zee,  en  eene  vertrekkende  vloot.  Van  onder  8  versreg.:  «Neftr- 
«lants  fiere  en  vr^e  leeuw,"  enz.  Eene  nabootsing  van  de  plaat  oit:  Vale- 
rius,  ' gedenekklank  N®.  583,  met  verand.  van  Willem  I  in  Willem  III. 
Hoog  14,  br.  19  dm.  br.  40. 

M  (Nev.)  «Ofscheid  (tielj  v.  Z.  K.  D.  H.  d.  Prins  v.  Oranje gedaen  aan 
«zgn  K.  Gemalin  g?.ende  na  Engeland  tot  hulp  v.  d.  Protestanten."  (Wa- 
genaar XV.  474.)  In  h.  midden  de  Prins  en  Prinses  naast  elkander  gaande ; 
regts  2  Edellieden,  links  3  Staatsdames.  Zwarte  kunst  door  /.  Qole»  br. 
fol.  Hg.  25,  br.  35  dm.  Zeer  zeldzaam, 

}5  Zinnebeeld  op  den  overtogt  v.  Prins  Willem  en  zgne  Gemalin  naar  En- 
geland. —  De  HoUaodsche  Hercules  vertreedt  een  driehoofdig  monster; 
daarnaast  een  Eenhoorn  die  een  slang,  om  een  rozenstruik  gewikkeld, 
met  zgnen  hoorn  doorsteekt.  Fraai  gegrav.  Zonder  naam  v.  grav.  ^(7. 
Decker  ?)  -»  Met  2  verzen  op  den  Prins  en  Prinses  door/).  BfoekhoÜfJ 
beginn.:  «Veel  heyls  op  deese  tocht,"  Amst.  A,  D,  Oostaen,  1689.  fol. 
Hg.  18,  met  vers  43  dm.,  br.  25  dm. 

06  «Oraiges  overtogt  naar  Engeland;  of  beschrgv.  v.  Rom.  de  Hooge's  Prin- 
«ten,  vertoonende  de  aanmerkel.  zaken  v.  de  overtogt  v.  Z.  H.  totdesz. 
„Krooning  toe ;  met  bijschriften ,  Verklar.  en  Med .  vercierd  door  L.  Smids. 
«Amst.  C7.  AUard,  bg  wien  alle  deze  Prenten  nevens  dit  werlge  te  be- 
«komen  zgn  1689.''  kl.  8».  Titelpl.,  Titel.  Voorrede  en  87  bl.  Zeldsaam. 
De  10  pi.  hierin  beschreven  zgn  in  deze  Beschrgving  de  volg.  N^.: 
I.  2722.  IIL  IV.  2713  (I  en  2)  V.  2771.  VL2720.  IX.  2739.  X.  2733. 
(II.  Veranderingen  in  Engel,  onder  Jao.  II  :  l»-8,  A— E.)  en  VII,  VIII. 
Vertrek  en  aankomst  d.  Princes,  20,  22.  Febr.,  heb  ik  nooit  ontmoet.) 

07  (U   Nev.)    «Gesichte   v.    d.    Vloot   v.  S.  D.  H.  de  H.  Prince  v.  Oranje 
•  ^tot  Hellevoetslugs."  Ligging  der  vloot  met  de  aankomst  der  Amsterdam* 

iche    vloot;    op    den    voorgrond    de    beide    havenhoofden «    met    het 


412  'Togfe  Taa  ^Vmiem  m  naar  Bngeland.  Ml      I 

liden  dtr  lehepen,  links  h«t  jagt  det  Piinteft.  Naar  e»  door  D.  ÏÏH 
br.  fol.  Hg.  37,  br.  56  dm. 
è  Deiclfde  ▼oortielliog,  docb  juist  andertom  en  met  kleine  vaKkZft 
Fraage  origineele  teekening  mat  O,  I.  inkt  (door  2>.  Mmroi.)  br.  iiL- 
Dese  Toorsteiling  is  zeer  kenbaar  door  de  beide  palnaboomea  aan  dckiè 
einden  der  plaat  en  der  teekening  aangebragt. 

2708  Uetielfde,  anders.  «Zeetoebt  nyt  HelleToetslnys  door  8.  K.H «1 

yde  berstelling   t.    de  grontwetten   en  waere  Godsdienst  in  Eng.  4.ü| 
yNoT.  1688."  Opscbrift  waartnsscben  Tele  zinnebeelden  met  b.  On 
pen   boTen    eene   nÜToerige  voorstelling  ran  de   nitseilende  Tloot;8ffa| 
Toorgrond  Helle?,  met  de  toescboawers.  Door  R.  de  Hoofke»  Mek  siti» 
rige  Terklaring  in  4  kol.  en  adres  t.  ToMgena,,  „Boek-,  Prent  oiKseiti» 
ykoper  op  Rapenburg  regt  o?er  de  Akad.  boeek  v.  d.   KlocksUcgk.''(i' 
Leijden.)    De  pi.  hg.  49,  met  bescbrgr.  74  dm.»  br,  58  dm.  ikttV 
druk  zonder  de  N®.  op  de  plaat  is  zéér  geïdxaamm 
h  Deselfde   pi.,   latere   druk  met  dezelfde  bescbryTing  en  met  bggcfoefk 
N*.   op  de  pi.,  welke  echter  niet  in  de  beschrgving  sgn  aangegeres. 

8700  Hetzelfde,  anders.  Met  HoU.  en  Fr.  borensehrift  op  label:  .WaareafWfi- 
yding  ▼.  de  Rang  en  Ordre  die  de  Nederl.  Hulpvloot. . ..  gebondahafi 

yin  't  Zeylen  na  Engeland nyt  Heil »  in  zee  geloopen.  —  VeritxUt 

„represeotation ,"  enz.  In  bet  midden  van  de  opsehriften  het  wapesT. 
Oraige.  UitToerige  Toorstelling  ▼.  de  ligging  der  Tloot  in  YoUe  lee,  i» 
der  bgtoeging  van  eenig  strand  of  persoon.  Door  /.  v.  d,  Jbedewi 
adres  t.  C,  JJUrd,  op  d.  Dam.  Met  UoU.  en  Engelsehe  uitlcgg.  U 
N*.  op  de  pL  gr.  br.  fol.  Hg.  51  dm.,  met  uitl.  77  dm.,  br.  60  1a. 

2710  Hetzelfde,    anders.    Met   boYenschrifl:   «Ordre   t.  de  Scheepsrloot 

«uyt  Helle?,  na  Eng.  gezeylt.*'  Zeer  nette  afbeelding  Tan  de  jniite  % 
ging  der  schepen  in  8  regte,  gelgke  eskaders  met  voor-  en  achteriioede 
en  vleugels.  Bovenaan  de  kust  van  Engeland  flaauwelgk  geteekend.  Os^ 
de  pi.  uitlegg.  der  N<^.  en  lett.  op  de  pi.;  ter  weerszijden  2  versea  t. 
L,  Bake  en  A,  du  Mouiin^  Met  adres:  Amst.  bg  A,  2).  Oooan, 
Door  B,  Sloopendaal»  br.  fol.  Hg.  39,  met  opschr.  en  uitl.  53  da. 
br.  58  dm. 

2711  Hetzelfde,  anders;  doch  nagenoeg  als  voren.  Afbeelding  der  vloot  ia  3 
ngte ,  gelgke  eskaders ,  doch  de  schepen  zeer  klein  geteekend ,  terv$ 
die  der  voor-  en  achterhoede  en  terzyde  veel  grooter  zijn.  Met  ireg. 
opschrift:  .Order  v.  de  Vloot  v.  S.  D.  H."  en  onderschrift,  lisb: 
„Gcteek.  en  geëtst  door  2).  Marot  en  te  bekomen  bg  den  Auteur  is 
„'t  Voorhout  in  de  Heulstraat  te  's  Hage  en  ook  te  Amat.  bg  /.  6dt, 
„in  de  Vgzelstraat  bg  de  Nieuwe  Prinsengracht."  br.  fol.  Hg.  38, 
br.  52  dm. 

2712  Hetzelfde  anders.  Afbeelding  van  de  vloot  in  zee  in  8  achuina  liggeadc 
eskaders,  onderaan  eenige  zinnebeeldige  personen,  in  de  manier  van  Kif 
Hooghe.  Met  opschrift  onderaan  regts:  „Ordre  soo  als  de  vloot....  si 
„Eng.  gezeylt  is,"  enz.  Door  en  met  adres  v.  A.  Schoonebeek  te  Amit 
(1G88)  leerling  van  R.  de  Hooghe,  later  naar  Rusland  vertrokken  en  die 
omstreeks  1700  te  Moskou  verscheiden  platen  gegraveerd  heeft.  br.  fol. 
Hg.  41.  br.   54  dm. 

2713  Hetzelfde.  „Vertrek  v.  S.  K.  H.  na  Engeland.  11  Nov Aenkomst. ... 

a  yin  Engel.  15,  16  Nov.  iyM|^Twee  voorstellingMbofen  elkander 


j 


38.  Togt  van  Willem  III  naar  Engeland.  413 

l^n.  I,  n,  gescheiden  door  eene  breede  Holl.  en  Fransehe  nitlegging 
der  N<^.  in*  de  plaat ,  waartnttchen  het  poKret  t.  den  Prins.  Op  N<^.  1 
ziet  men  de  nitzeilcnde  vloot,  op  den  voorgrond  de  havenhoofden  vol 
volk;  op  N<^.  II  de  haven  v.  Brixham  aan  de  znidknst  van  Engeland 
met  het  kasteel  en  tal  van  troepen,  in  het  midden  de  Prins  te  paard, 
links  de  aankomende  vloot  —  Ben  17  Nov.  naar  h.  leven  geteekend 
door  HekAuiten,  gegrav.  door  R,  de  Booghe,  Met  adres  v.  A.  2).  Oof- 
taan,  br.  fol.  Hg.  45,  br.  S4  dm. 
b  Dezelfde  plaat,  latere  drnk  zonder  naam  v.  Heikuisen,  en  met  adres  v. 
J.  Coveta  en  C,  Mortier  in  plaats  van   Oossaan. 

14  Hetzelfde,  naanwkenrige  copie,  geheel  als  voren,  in  2  afdeelingen,  gen^'. 
I,  II,  doch  in  de  plaats  der  nitlegging  staan  hier  4  ovale  afbeeldingen 
der  lotgevallen  van  Z.  H.  op  den  togt  naar,  en  in  Engeland.  Yan  boven 
en  ter  z\jde  door  eenen  gebloemden  rand  omgeven;  onderaan  de  nitleg- 
ging.    Met  adres  v.  Jtt,  Danckerie,  br.  fol.  Hg.  60,  br.  68  dm. 

15  Hetzelfde,  geheel  als  voren,  in  2  afbeeldingen,  gem.  1,  2,  zonder  de  be» 
a  schry ving  in  het  midden ,  waardoor  das  de  onderste  afbeelding  hooger  en 

de  spits  V.  den  toren  van  Brixham  zigtbaar  is.  Kopg  der  origineele  teeke- 
ning  of  der  voorg.  plaat.  Met  letters  in  de  bovenste,  en  N®.  in  de  on- 
derste pi.  Zonder  nitlegging.  Geëtst  door  J,  v,  d»  AveeU.  Met  afzonder- 
l^ke  nitlegging  in  6  kol.,  met  3  reg.  opschrift:  „Vertrek  v.  S.  K.  H. 
,,na  Engeland,  en  eenkomst  aldaar,'*  enz.  Amst.  /.  Bobifn  in  de  Nienwe 
Brngsteeg.  1689.  fol.  Hg.  50,  met  beschr.  76  hg.,  br.  60  dm.  Zeer 
eeldz€uim, 
6  Dezelfde  pi.,  vroegere,  minder  bewerkte  drnk  vöör  de  Incht  en  v6ör 
den  naam.   uiterst  zeldzaam  en  zeer  fraai, 

16  Hetzelfde  als  het  voorg.  N<^.  in  %  afbeeldingen,  doch  onderaan  het  vertrek 
nit  Hellevoetslnis  en  bovenaan  de  landiog ;  nagenoeg  als  voren  doch  anders. 
Op  den  voorgrond  der  onderste  afbeelding  het  geheele  strand  met  men- 
schen  bezaaid,  ver  in  het  verschiet  de  vloot;  op  de  bovenste  afbeelding 
links  de  toren  van  het  kasteel  v.  Dartmonth,  regts  de  vloot.  Met  1  reg. 
onderschrift  en  nitlegging  der  N<^.  en  letters  op  de  beide  afbeeld.  Fraaie 
grav.  zonder  naam,  met  adres  v.  J.  Tangena,  br.  fol.  Hg.  B8,  br. 
60  dm. 

ri7  „Vertrek  v.  Zqne  Kon.  H.  naar  Eng.  8  Nov.  Door  C,  Luyken,  br.  4<>. 
Bovenaan  regts:  Tweede  deel.  fol.  284.  Uit:  Leven v.  Willem III.  1694 PP 

ri8  S.  H.  vertrek  naar  Eng.  —  S.  H.  komst  in  Engel.  2  pi.  br.  4*.  Gemt. 
fol.  188  en  160.  Uit:  Leven  van  Willem  UI.  1694 PP      ' 

ri9  „Seecker  ende  omstandigh  Verhaal  v.  h.  gepass.  zedert  h.  overgaen  ▼. 
.S.  H.  naer  Eogel.  v.  11  tot  28  Nov.  d».  'sHage.  1688."  Plano. 

r20  (29  Dec.)  «Receptie  v.  S.  K.  H.  d.  H.  Prinoe  v.  Orange  op  z^nintreede 
a  «tot  Londen."  (Holl.  Merc.1688.  bl.  814)  Zeer  uitvoerige  voorstelling  dezer  ba- 
groeting.  In  het  midden  der  plaat  de  Prins  en  gevolg,  de  begroetende  Sn- 
gelschen  te  gemoet  gaande,  rondom  eerewachten  die  schoten  lossen,  in 
het  verschiet  Londen  en  de  St.  Panl's  kerk  (zonder  koepel);  op  den 
voorgrond  toeschonwers ,  enz.  Door  R,  de  Booghe*  Met  bovenstaand 
Holl .  en  Fransch  opschrift  en  afsond .  verklaring  in  h .  Holl .  en  Franseh 
in  4  kol.  Met  adres  v.  A,  D,  Oouaen  te  Amst.  op  d.  Dam,  hoek  v. 
de  Beursstraat.  1689.  gr.  fol.  Hg.  48,  met  beschr.  68  dm.,  br.  64 
dm.  Zeer  fraai* 


414    SOnneprenteii  op  den  togt  t.  Willfloi  m  luuyr  Engd.    Ml 


I  Deielfde  pi.  en  betehrqfiog;  de  Ufttete  ia  uid«r«i  dnik.kcibyriB 
den  naam  t.  OouëMM^  im  dit  £1.  etarmif^  ^  ^^  ▼orige  met  nmèaè 
letten  gedrukt. 

1721  Komit  en  Ontvangit  t.  Z.  H.  te  Londen.  Ia  gebloemdea  riad;  «ènc 
vitlegg.  ▼.  NO.  1—22.  (Door  /.  t  •  é,  JwteU.)  Umi  adiee  ▼.  C.  JM 
br.  foL  In  den  Atlai  t.  d.  Heer  A.  ▼.  Stolk  U  Rotterdam. 

2722  Zinneprent  ter  eere  van  Willem  III  ^)  igne  komat  ia  1higri«j  - 
«  Twee  groote  platen  boven  elkander;  de  boTaaale  stelt  (regta)  WiUnCl 
?oor«  staande  tnascben  den  Maartebalk  t.  SehoBbwg  en  de  laèi^, 
links  Groot  firitannie  littende,  op  hare  aoboot  het  portret  ?,  de  Fna- 
ees  en  in  bare  hand  de  boegen  ▼.  slaTerng  hoadeade;  ig,  en  de  acte 
haar  staande  Adel  en  Bisschoppen  de  hulp  ▼.  d.  komendea  Prins  in» 
pende;  in  h.  midden  de  vloot  die  Z.  H.  overvoert;  —  de  oodcnlefl 
stelt  in  8  med.  (gen<^.  I — VIII)  de  onregtvaardige  daden  ▼•  KoniagJi» 
bns,  het  vertrek «  overtogt  en  komst  v.  d.  Prins  toot;  alle  mei  HoUa 
Engelsche  1  reg.  opschriften ;  onderaan  in  h.  midden  de  s  .Ordre  f.  k 
«vloot  in  't  sejlen";  lager  de  Holl.  en  £ng.  oitlegging  der  N*.  1— Slif 
de  plaat.  Door  B,  de  Booghê,  met  adres  v.  Cmr,  JJUrd  op  dea  Da. 
8   bl.   br.    fol.   te  samen  hoog  100  dm.,  br.  58  da.  Zeer  frmai  auU' 


è  Dei.  pLy   vroegere  afdmk,  alleen  met  Ireg.  HoUandsehe  opechriiUi;e 

vöör   de  Eng.    nitlegging  onderaan.    Over  det  Ordre  v.  de  vleet,  ii  et 

even  breede:  » Vorstelijke  Almanak  op  h.  jaer  1680"  geplakt 
e  Des.   pi.,   doch   alleen   het  onderste   blad   met  alle    medaillons.  Fmöe 

proefdruk  vóör  alle  letter.  Zter  ulduMm^ 
2728  Zinneprent  als  voren.  » Willem. .  •  M.  Britt,  Frano.et  Hib.  Rex.  —  De  Koiiig 

te  paard  op  den  voorgrond,  met  x\jn   leger  Londen?  naderende.   Door/. 

Fiekaart   met    adres    v.   A,    Sckoonebêei    te   Arnst.  Hg.  45»  br.  63  dn. 

In    den   Atlas   v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nüenhuis  te  Leiden.  —  Kan  dit  ook 

eene  plaat  van  den  slag  aan  de  Boyne  xgn?? 

2724  Zinneprent    op  de  komst  v.   d.   Prins  v.  Oranje,  tot  den  troon  van  Es- 
a  geland.   —  In  het  midden  het  portret  v.  Willem  III  in  med.,  wat  door 

eene  zinnebeeldige  vroQw  (Nederland  ?)  met  den  staf  ▼.  koophandel  ii 
hand,  aan  eene  andere  zinnebeeldige  vronw  (Engeland,  die  eene  eceptcr 
in  de  hand  heeft,)  aangeboden  wordt,  naast  haar  de  Holl.  leen w,  es 
leer  vele  andere  zinnebeelden.  Bcgts,  op  den  grond,  de  achilderg  van  eese 
pyramide  waaronder  het  Holl.  en  Zeenwsche  wapen,  *»  Onderaan  ees 
vers  van  /.  Norel  in  6  zesreg .  kolommen.  Zwarte  knnstprent  naar  en  door 
Rom.  de  Jiooghe,  br.  fol.  Hg.  87,  met  vers  40,  br.  61  dm. 
Van  deze  fraa\je  plast,  de  ééoigste  zwarte  knnstpl.  door  R,  de  Soogktf 
is  dit  het  eeni^^st  bekende  £x.,  berustende  in  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  f» 
Stolk  te  Rotterdam. 
6  Dez.  pi.,  Araaije  proefdruk  vó6r  alle  letter  (met  allerlei  etskrabben  op  da 
wrgf boord,  dus  epreuve  d^ariitte.)  Engeland?  heeft  hier  niet  eene  scepter 
maar  een  diploma  in  hare  regter-  en  7  pylen  in  hare  linkerhand.  Met 
oningevulden  wrgfboord.  —  In  den  Atlas  v.  M'.  J.  T.  Bodel  Nyenhniste 
Leiden.  Uniek  Ex, 

2725  Zinneprent  op  de  herstelling  v.  de  ware  Godsdienst  in  Engeland  door  WÜ- 
«  lem  UI. —  De  Prins,  als  Bomeinsch  krggsman,  vergezeld  van  den  Holland- 

schen  leenw,  en  gevolgd  door  sgn  schilddrager  geeft  aan  de  Engelsche  masgd 


Hl  ••    Oyertogt  der  Prinses  y.  Onuye  naar  Engeland.        416 

het  met  7  leg^len  gesloten  Bijbelboek  als  sinnebeeld  t.  de  wire  Ooèsdlensl 
terug,  terwyl  de  Bisschoppen  en  Adellijken  de  hulp  des  Prinsen  inroepen. 
In  den  hemel  troont  de  waarheid,  terw\jl  de  Goddelyke  wraak,  den  wro- 
kenden  bliksem  in  de  hand,  door  het  bazningeschal  Rome  op  de  vlagt 
drijft.  Onderaan  de  Nederl.  en  Engelsche  maagden  xittende,  waartnsschen 
een  basrelief,  Hercules  gekroond  door  de  overwinning  voorstellend.  Boor 
G,  dé  Lairette,  gr.  fol.  Hg.  66,  br.  44  dm.  Op  de  keerzfide  v.  dit  Bx. 
is  de  gedrukte  uitlegging  der  plaat  gehecht;  dete  uitlegging  is  de  ^nige 
die  ik  ooit  van  deze  en  andere  groote  zinnebeeldige  platen  gezien  heb. 
Van  deze  plaat  kwam  in  den  Atlas  Mnnnicks  v.  Cleeff  een  onafgemaakU 
proefdruk  voor. 
b  Dezelfde  pi.  zonder  nitlegging;  onderaan  regts  staat  geschreven:  ff. 
Vttlek,  exe, 

26  Andere  zinneprent  op  het  herstel  v.  de  Oodsdienst  in  Bngeland  door  Wil- 
lem III,  die  als  een  Romeinsoh  krijgsheld,  met  een  schild  (met  het  En- 
gelsche wapen)  waarop  de  ngd  vergeefsch  benkt»  aan  de  ter  aarde  lig- 
gende Godsdienst  de  hand  reikt ,  terwijl  bg  door  Victoria  gekroond  wordt 
en  Engelen  zijne  beeldtenis  ten  Hemel  indragen.  Met  6  reg.  vers.  «Be 
«Godsdienst  gants  verdrukt,"  enz.  Naar  en  door  J.  deLakreuê*  Met  adres 
V.  Hier.  SweerU,  gr.  fol.  Hg.  6t,  br.  45  dm. 

27  «Staat  en  Kerk  geveiligt  door  Willem  Henrik  Prins  v.  Oranje,  toen  Z. 
«K.  H.  h.  Koninkr^'k  v.  Grootbritt.  van  dwingeland^  verloste  en  her- 
«stelde."  Gedicht  v.  l4  sevenreg.  coupletten  v.  J,  NCorelJ;  waarboven 
het  portret  v.  d.  Prins  in  med.  met  2  zinneb.  figuren.  Boor  /.  v,d,J9êeiê 
Amsterdam.  Met  adres  v.  J.  Bobtfn,  Boekverk.  in  de  N.  Bmgsteeg  in 
de  Stuurman,  gr.  fol. 

28  (1689.  20  Febr.)  „Vertrek  v.  H.  H.  Mevrouw  de  Princesse  ▼.  Oranje 
«na  Engeland."  (HoU.  Mero.  1689  bl.  15.)  Uitvoerige  voorstelling  der uitsd- 
lende  vloot;  in  het  verschiet  den  Briel;  op  den  voorgrond  regts  het  Sta- 
tenjagt,  waar  H.'H.  afscheid  neemt  van  de  H.  H.  Gedeputeerden;  daar- 
naast het  Kon.  trausportjagt.  Fraaije  pi.  door  J.  v.  d,  AveeU,  —  Met 
bovenstaand  onderschrift  en  HoU.,  Fransch  en  Engelsche  besohrqving;  ia 
8  kol.  Met  adres  v.  J,  Tangena  te  Legden.  1689.  br.  fol.  Be  pi.  hg. 
86,  met  beschr.  51,  br.  56  dm.  ZelduMm, 

29  (22  Febr.)  «Receptie  v.  H.  K.  M.  de  Princ.  v.Orangië,  als  Koningin  van  Gr. 
«Britanje."  —  Uitvoerige  afbeelding  v.  h.  aan  wal  stappen  en  der  ba- 
groeting  V.  H.  H.  in  Engeland.  Op  den  voorgrond  de  Prinses,  v.  de  ba- 
groetende  Edellieden  de  haodkas  ontvangende,  in  het  verschiet  de  vloot. 
Met  bovenst.  Holl.  en  Fransch  opschrift  en  een  fnroot  Sngelsch  wapen. 
Znd.  nm.  v.  grav.  (doch  door  22.  de  Boogke.)  Met  adres  van  J,  Tat^ 
gena  te  Leiden.  Met  beschrgving  in  het  HolL,  Fr.  en  Eng.  in  8  kol., 
waaronder  hetz.  adres.  gr.  fol.  Hg.  47,  met  nitl.  76  dm.,  br. 68 
dm.  —  In  de  Exemplaren  met  beschrgv.  is  de  naam  w.  E»  d,  H,  ver- 
dwenen door  het  vasthechten  v.  d.  tekst. 

80  (11  April.)  Uitvoerige  en  duidelgke  afbeelding  der  processie  van  Willem 
en  Maria  om  gekroond  te  worden;  in  6  reeksen,  op  8  bladen,  op  ieder 
blad  2  reeksen  boven  elkander.  Boor  R,  de  Boogke  met  adres  van 
P.  Persoy.  br.  fol.  Ieder  blad  hg.  48  dm. ,  br.  69  dm.  Zeer  geldtéum» 
Een  compleet  Ex.  in  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bödel  Ngenhnis  te  Leiden. 


l 


416  Kiooniag  Tan  Willem  en  Mum.  II 

8781  Hetwlfde,  in  8  boveo  eUoBdenUiade  reeksen ,  mei  Bag.  epuhitob 
▼en  iedere  groep.  Biet  Ireg.  ondersokrifti  ^Tke  prooeeding  to  tkeon» 
»tion  of....  Will.  e  Mtry,"  eto.  Door  &m».  Jfoor#.  br.  fbLHg.43,k 
58  dm.  —  Eene  dergelgke  plaat  van  5.  Moore  vmn  de  krooaiag  r.  J» 
boa  II,  1685  23  April,  bemat  in  d.  Atlai  ▼.  JCr.  J.  T.  BodelKgiéQ 
te  Leiden. 

8788  Hetielfde,  ala  voren,  alechta  een  weinig  Termnderd,  met  HoIL  oprhd 
boTen  iedere  groep.  Met  1  reg.  onderaebrift:  .De  pncbdge  wgs  t. 
„praalstatte. . .  I^j  b.  kroonen  t.  Koningen  ▼•Sng.'*  Gent.:  foLttir» 
LuiacinaP  br.  fol. 

8788  «Krooning  ▼.  Willem  III  en  Maria  tot  Koning  en  Kon.  ▼.  Sng.  iaW» 
«mnnatera  abdy.**  Uitvoerige  rooratelling  der  krooningaplegti^eid;  to 
weertxgde  8  kleine  afbeeldingen  van  feeatelqkbeden  by  die  g^UyUf 
en  onder  bet  gebeel  de  Proceaaie  ter  krooning.  Door  M,  de  Bae^  Sfat 
adrea  ▼ .  C,  AUard*  Met  aftond.  Holi.  beaobrgT.  in  4  koL,  met  hk. 
adrea.    gr.    fol.    De  pi.    bg.  49,  met  beacbrqv.  75,  br.  58  dm. 

8784  Hetielfde,  nagenoeg  ala  voren,  docb  andera.  De  krooning  inWeiteiMto 
e  abdg,  waarboven  de  afhalipg  der  kroonsieraden  nit  denTower,  terinoi> 
sqden  8  afbeeldingen  van  feeatel\jkbeden ,  en  onderaan  de  proeemie.  Dw 
B,  de  Hooghe,  naar  HêkChuyten)  naar  bet  leven.  Mei  ndiêa  ▼.  Wel.  t. 
8,  Swmrt  te  *8  Hage,  onder  de  pl.L  —  Met  afiM>nd.  HolL  en  Sag.  te^ 
acbry ving :  »De  maniere  der  proeeaaie."  —  »Tbe  fonn  of  tbe  pioeeelaf 
»to;"  etc.  in  4  kol.  gr.  fol.  De  pi.  bg.  50,  met  beechr.  78 ,  br.S9éB. 
I  Deselfde  plaat  met  deielfde  beaehrgviog,  docb  met  opaekriA:  «Alleèe 
«bgaond.  en  partical.  ceremon."  —  All  tbe  partie.  ceremoniea,'*  etc 

8786  Hetzelfde,  nagenoeg  ala  voren,  docb  andera.  Afbeelding  der  kratai^, 
waarboven  bet  banket  na  de  krooning,  en  ter  weerax^de  8  afbeeldiaga 
van  andere  plegtigheden ;  bovenaan  bnnne  portretten,  linka  Willem,  itgti 
Maria;  onderaan  de  processie  ter  krooning.  Met  cgfera  op  de  plait, 
docb  zonder  uitlegging.  Door  R,  de  Eooghe,  met  adrea  v.  J,  Tommu. 
br.  fol.  Hg.  5t2,  br.  61  dm. 

2736  »De  Proclamatie  v.  h.  kronen  v.  H.  Hoogb.  d.  Prince  v.  Or. 
.met  de  Princ.  Maria  Stnart,'*  enz.  Opschrift  boven  eene  afbeeldiac 
in  h.  midden  v.  h.  blad ,  v.  H.  Mig.  in  Westminster  ten  troon  gezeta, 
omgeven  door  tal  van  Staatsdienaars,  met  opschrift:  Hic  Jiot  ei  frndu^ 
en  daaromheen  11  kleinere  afbeeldingen  v.  h.  gebeurde  aedert  bet  vol- 
trek nit  Holland  tot  de  Vreugdevaren  voor  White-Hall  d.  25  Febr. 
Geëtst  door  /.  r.  d,  Aveele  met  adres  v.  /.  Bobijm.  br.  fol.  Hg.  42, 
br.  55  dm. 

2737  Zinneprent   op    de    Kroning  van  'Willem  en  zgne  Gemalin   ala  Koning  es 
a  Koningin  v.  Gr.  firitt.  —  Hunne  beeldtenissen ,  kniestuk,  linka,  gekroood, 

vóór  hen  eenige  geestelijken  en  edelen  buigende,  in  het  veracbiet  Whit^ 
Hall?  waarboven:  Si*  öonue,  o  felixfue  tuu.  Door  R,  de  Hooghe  met 
adres  v.  C,  AUard.  Onder  de  plaat  twee  24reg.  verzen  v.  Xim^.  Anütr.  Met 
adres  v.   JUard.  gr.  fol.  Hg.  38,  met  verzen  57  dm.,  br.  39  dm. 

6  Dezelfde  pi.,  vroegere  afdruk;  links  het  uitvoerige  geslachtregiater  der 
Koningen  v.  Eng.;  regts  v.  Schotland,  onderaan  der  Prinsen  v.  Oranje. 
Met  adres  v.  C,  AUard, 

c  Dez.  pi.  latere  druk  met  dez.  beschr.  en  adres  7.  Karel  AUard.  ^^Dthmèt 
laatate  platen,  b,  c,  in  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  RoUerdam. 


Kt.   Zinneprenteny  enz.  op  de  Troonsbestgging  T.  Willem  nL    417 

88  Afbeelding  der  zitting  Ytn  het  Lagerhuis,  met  Koning  Willem  op  den 
a  troon.  Bovenaan  in  het  midden  de  ritting  van  het  Hoogerhnit,  en  onder- 
schrift: „Wilhelmi  III  nt  et  Magn.,  Procerumq.  in  Anglia  ooncessnt. 
„Amst.  P.  Rotterdam,"  en  ter  weerszode  de  platte  gronden  Tan  het  Hoo- 
ger-  en  Lagerhuis.  Door  R,  de  Uooge.  Met  afzonderlüke  uitlegging  der 
N^'.  en  letters  op  de  pi.  in  h .  HoU. ,  Fransch  en  Engelsch.  br.  fol.  Be 
pi.  hg.  48,  met  beschr.  72  dm,  br.  66  dm. 

b  Dezelfde  plaat,  vroegere  druk  met  eenigzins  andere  N®.,  b.y.  de  me- 
nigte volks  vooraan,  is  hier  N<*.  19,  op  de  vorige  plaat  2i;  de  naamv. 
22.  de  Hooge  staat  hier  onderaan  regts,  op  de  vorige  pi.  in  het  midden 
der  afbeeldingen,  enz.  Zonder  de  Lat.  opdragt  aan  Willem  III  en  de 
platte  gronden. 

e  Dezelfde  pi.  latere  druk,  eenigzins  veranderd,  met  Koningin  Anna  op  den 
troon,  Lat^jnsche  opdragt  aan  haar,  en  de  platte  gronden  onderaan  in 
andere  voorstellingen  veranderd. 

89  Hetzelfde  geheel  anders;  bovenaan  de  troon  door  Willem  m  ingenomen; 
het  Hoogerhuis  in  4  lange  r\jen  zittende,  en  uitlegging  der  N*.  aan  de 
muur  regts.  Bovenaan  eene  afzonderlijke  afdeeling  waarin  de  portretten 
van  Willem  en  Maria  tusschen  zinnebeeldige  figuren,  ter  weerszode  de 
Faam  met  hunne  wapens.  Zonder  eenigen  naam  (door  P.  v.  d.  Berge?) 
br.  fol.  Hg.  89,  br.  60  dm.  Zeldzaam, 

40  Dezelfde?  plaat  doch  eenigzins  anders,  waarschijnlyk  vro^re  druk.  De 
troon  is  ledig;  de  uitlegging  is  niet  op  den  muur,  het  bovenstuk  met  de 
portretten  ontbreekt  hier.  Onder  het  opschrift:  „Afbeeld,  v.  de  Raads- 
„vergad.  tot  Westmunster,  aangev.  1  Febr.  1689,'  met  vers  van  12 
zesreg.  coupletten  v.  J.  B.  N.,  uitlegging  der  cijfers  en  adres  v.  J.  iZod^ 
te  Amst.  Hg.  28,  met  vers  39  dm.  fol. 

'41  Hetzelfde,  nagenoeg  als  voren,  veel  verkleind;  de  Koning  op  den  troon, 
onderaan  uitlegging  der  N^.  DoorJ.  Oole,    kl.br.  fol.  Hg.  25  br.  35  dm. 

42  Zinneprent  op  de  aanvaarding  van  het  Kijksbewind  van  Groot  Brittanië 
door  Willem  ITI.  —  De  Prins  in  Romeinech  krijgsgewaad ,  wordt  door 
het  Geloof  naar  den  openstaanden  troon  geleid ,  terwijl  de  Britsche  maagd 
hem  den  scepter  aanbiedt,  en  hü  uit  den  hemel  gegekroond  wordt.  Fraage 
zwarte  kunst  door  /.  Br{oedeletr)  met  adres  v.  H,  Toeken,  —  Onder 
de  pi.  een  16reg.  vers  in  4  kol.  v.  J,  Norel»  Met  adres:  Amst.  H,  Focken  inde 
Molsteeg.  br.  fol.  De  pi.  hg.  88 ,  met  vers  88  dm.,  br.  42  dm.  Zeer  uldzaam, 

48  (21  April.)  „Vreugde-vuuren  tot  Londen  en  in  versche\jdene  Steeden  v. 
„Holl.  en  Braband  en  tot  Hamburg,  over  de  Krooning  v.  H.  Maj.  Wil- 
„lem  III  en  Maria.**  —  Groote  plaat  met  10  afbeeldingen  van  verschillende 
grootte ;  in  het  midden  N^.  6 :  Vuurwerk  in  den  Haag^  daarboven  8 ,  ter 
weerszijde  2  en  van  oudere  2  platen.  —  N^  1  en  8  z|jn  de  vuurwerken  te 
Londen,  2  te  Leijden,  4  te  Maastricht,  5  en  10  te  Amsterdam,  6  te 
'sHage,  7  te  Hamburg,  8  te  's  Bosch ,  9  te  Haarlem.  (Door  22.  <^tf  iïoo^Atf  ^ 
Met  afzonderlijke  beschrijving  in  4  koL ,  met  bovenstaand  opschrift  en 
adres:  P.  Rotterdam  op  den  Vijgendam  te  Amsterdam,  gr.  fol.  Hg.  50, 
dm.,  met  bescbr.  73  dm.,  br.  59  dm. 

'44  „Afbeelding  v.  de  konst  en  vreugde  vuuren  voor  de  Kleveniers  doelen 
„aengestoken  op  d.  dag  v.  de  Kroning....  tot  Amst.  21  April  1689." 
Uitvoeriger  voorstelling  van  N^.  10  der  voorgaande  plaat;  regts  het  vuur- 
werk op  2  fchuiten,  daarnaast  de  brug  naar  de  Staalstrait;  in  het  midden 

58 


418  Fbkleii  orer  Jaeobiui  IL  H 

ea   ÜBkft  de  Doelen.  Hei  HoU.  en  Ingnbeh  4  reg.  ondcntkrift.  G«i 
en   met  adcee  Tan   A,  Schoonbek,   br.  fbl.  Hg.  40 ,  br.  5S  da.  tt I 


Vlih  Hetielfde*  Be  Wgtheid  en  de  Vrede  geren  elkalr  de  band  von  ca 
Boil  waarop  het  borttbeeld  Tan  Prina  Willem;  onderana  etaat:  Aêêoó^ 
en  lager  een  6  reg.  HolK  Tcrs:  ^De  W^fêheid  «■  de  Fm,*'  Zad.  blt 
gvey.  (F,  r.  d.  Berge  O  kl.  fol.  Hg.  i5,  br.  17  dm. 

2746  Spotpenniog  op  de  troooabestgging  van  Willeaa  ITI  •  hebbende  w  è 
eene  tgde:  Een  fortt  met  een  menseben-  en  reesenhoofd  (Jaeobesaf^ 
lem  III)  op  den  bal  der  fortoin  stiande  en  ondenelmft:  ^OieenÊtm^h 
dUtUms  tulü.  Keen.  Numero  mom  frefmlebeU.  Zie  Tns  Loon  m.  I3L 
Teekening  van  dien  tgd  op  pergament.  br.  4^ 

2747  »Com7ck  of  Stoarta  NooÜot,  sünde  alle  de  ▼oomnnmete  Rampen  m  (•> 
iflaoken,  die  't  sedert  haar  begin  tot  deaen  tgt  omigekoiBe  aga.  ina 
«Door  C.  LanekerU.*'  (1696P)  Serie  Tan  16  pi.  en  titel  IS«.  leians 
1  reg.  enn.  ondertchr.,  beginn.  t.  Maria  ▼.  Sng.  OTerlgden  ia  19 
tot  den  dood  ▼.  Maria  ▼.  Eng.  1695* 

2748  »Stnarts  Koningliik  Hais,  door  Rampen  yerdmkt  em  rerlinerliikt.  ^Bw, 
i.Regam  deztra  et  sGntnm."  —  In  bet  midden  der  plamt  bet  portnt  te 
halver  Igve  van  Karel  II,  daarnaast  linka  Jacobna  II»  regtt  Heaiift. 
Hertog  V.  Gloucester.  Achter  hen  2  piramides  met  de  boelen  Tan  Karel  I 
en  Gemalin  in  4  kleine  yoorstellingen  A ,  C ,  B »  F  Tnn  bet  waakrle  g»- 
Ink  der  Stnarts;  daaromheen  16  grootere  Tooratellingen  (G — \.)  vm 
de  lotgevallen  t.  Karel  II,  Montrose,  en  iosonderheid  oTer  Monmoatk,  ^ 
wiens  dood  (Jalij  1685.)  deze  plaat  schgnt  samengesteld  te  zgn.  Door  Air. 
Sehoaneheek.  (geheel  in  de  manier  ▼.  Romein  de  Roogko^  Zie  N*.  271!) 
Met  afzonderl.  bcschrijviug  in  4  kol.,  bovenstaand  opschrift  en  adm  t. 
A.  Srkvonebefk,  gr.  fol.  De  pi.  hg.  47,  met  beschr.  70  dm.,  br.  56 di. 

2740  «*t  Leven  eu  bedryf  v.  Jacobns  de  11,  Koning  v.  EngeJant.**  —  In  ke; 
midden  een  klein  portret  v.  d.  Koning  in  mcd.,  aan  weerszijden  eeis 
zinnebeeldige  vrouw ;  dnaromheen  10  kleine  voorstellingen  uit  zijn  lerei 
Met  afzond,  beschrijving  in  4  kol.,  bovenstaand  opschrift  en  adres  v.  /. 
Rohijn  te  Amsterdam,  br.  fol.  De  pi.  hg.  Ü8,  met  beschr.    56,  br.  41  dm. 

2750  Afbeelding  der  slechte  regering  v.  Jacobus  II.  —  In  het  midden  de 
Paus,  daarnaast  een  Jezuit,  beide  met  allerlei  attributen,  en  een  Srfc- 
Holl.  en  EngcUch  vers;  deze  2  afbeeldingen  zijn  omgeven  door  10 
kleinere  voorstellingen  uit  de  regering  v.  Jacobus  II,  ieder  met  2  rtf. 
IIull.  onderschrift.  Door  /.  v.  d.  Aneele,  br.  fol.  Hg.  41  ,  br.  52  ds. 
In  den  Atlas  v.  d.   Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam 

2751  «Herstelling    der   waore    Godsdienst Met  wegvluchten    v.    b.  Hsf 

a  „cndc    familie    v.    K.    Jacob.    II."  In  het  midden  eene  groote  afbeeldinf 

der    ontvangst    van    Koning  Jacobus  te  St.  Gerroain  door  Lodew^k  XIT, 
daaromheen    10    kleinere  afbeeldingen  van  zjjne  twee  ontvlngting:en,   alk 
met  cure.    onderschriften;  bovenaan  het  portret  van  Willem  III  in  med. 
Zouder   naam    v.  grav.  (door  R,  de  Uooqhe  ?)  Met  adres  v.  «/.    Tke^ms 
te    Leijden.    br.  fol.   Hg.  48,  br.   57  dm.  —  Het  Exempl.  dexer  pi.  is 
dcu    Atlas    V.   d.    Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam,  heeft  onderaan  regts: 
i2.  de  Ilooge  fee, 
b  Dezelfde    plaat,    met    uitYoerige  aanteekening  van  alle  data  der  gebeurte- 
nissen op  die  11  plaa^es  afgebeeld. 


M.  fipo^ieateB  op  Jaeobns  IL  419 

S2  «Eigentl.  abbildung  n.  grosse  t.  d.  80,000  Messern,  so  in  ein  franzos. 
ySchiff  xu  London  in  Bec  1688  gefunden  — -  was  man  damit  for  ein 
i^absehen  gehabt  jederman  leioht  mohtmamen  kan."  —  Afbeeldiog  ▼. 
een  groot  slagers  mes.,  met  welke  men  leide  dat  alle  P)roteatanten  in 
Engeland  tonden  vennoord  worden;  —  een  staal  der  opgewondenheid  in 
die  dagen.  br.  fol.  Hg.  12,  br.  45  dmu  Van  deze  plaat  heb  ik  nooit 
een'  Hollandsche  uitgaTe  gezien. 

In  den  Atlas  ▼.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnis  te  Leideü  is  eene  dergelijke  afbeel- 
ding met  opschrift:  »Copia  ebes  Messers  dergleichen  der  Kihdg  in  (too) 
«Engelland  in  Franvkreich  hat  machen  lassen,  davon  dn  gantxes  Sohiff  toU 
i,nach  Engeliand  zu  uberbringen,  es  ist  aber  selbiges  SehifT  dnreh  die  Hollan- 
i,der  abgenommen  nnd  80000  dergleichen  gefonden  worden ,  welche  denen 
i^Catholischen  Engellandem  haben  sollen  ausgetheilet  werden,  nm  in  einer 
„Nacht,  welche  sie  die  Siciliauische  Vesper  titnliren,  alle  Reformirte  Engellan- 
„der  zu  ermorden.**  Afbeeld.  ▼.  h.  mes.  Znd.  nm.  y.  grav.  Hg.  27, br.  39  dm. 

58  Vijf  zinneprenten  in  zwarte  kunst  op  Jacobos  II  eti  den  Prins  raïi  Wales. 
Allen  zonder  naam  y.  grav.  (doch  door  J,  Oole,  misschien  door  C.  Du- 
sari),  op  de  laatste  plaat:  O,  Knetter  pinx.  met  adres  y.  P,  Sekeni,  De 
beide  eerste  platen  zgn  wat  de  onderschriften  betreft,  geheel  met  elkander 
OYcreenkomende;  eyenzoo  de  beide  laatste,  doch  ze  Yormen  naar  het 
schgnt  geene  serie;  ook  zijn  ze  ongenummerd,  en  men  Yindt  ze  steeds  af- 
zonderlijk. Wijl  ze  intusschen  in  onderwerp,  bewerking  en  grootte,  enz. 
zeer  Yeel  overeenkomst  hebben,  zgn  ze  hier  bgeengeplaatst.  Allen  gr.  4®« 
ieder  blad  is  ongeveer  hg.  27,  br.  18  dm. 

1.  Hij  Aoh,  kif  holt,  —  Lodewgk  XIV  op  een  bollenden  ezel,  Écliteï  hem 
Jacobus,  die  er  bezw^mende  afvalt,  daarnaast  Pater  Peters,  (de  biechtvader 
der  Koningin ,)  die,  met  den  Prins  v.  Wales  onder  den  mantel,  op  een 
kreeft  rgdt.  De  Prine  heeft  op  deze  en  de  meeste  volgende  platen  een 
molentje  aan  het  hoofd  of  de  kleeren,  waarmede  bedoeld  Wordt  dat  men 
hem  doorgaans  voor  het  kind  van  een  molenaar  hield.  Met  nitlei|ging  in  een 
7reg.  vers  in  2  kol.  Waarsch^nlgk   kopg  van  N<>.  2756. 

2 .  *t  Hondje  iit  op.  —  De  Fransche  Dauphin  zit  op  een  soort  van  kar  door 
4  kikvorschen  voortgetrokken ,  achter  hem  een  standaard  d(e  boTenaan  een 
bord  heeft  met  de  afbeelding  van  een  hondje,  wat  op  bevel  van  een 
staand  persoon  opzit;  op  den  voorgrond  Willem  III,  die  lacobns  aanraadt 
uit  het  rgk  te  vertrekken;  links  Pater  Petera,  met  de  Ktmingin  en  het 
kind,  op  een  ezel  hollende.  Met  uitlegging  in  een  7reg.  Sm%  in  2  kol.. 
Hg.  26,  br.  19  dm.  WaaiBohgnl^k  kopQ,  en  niet  hel  origtn«el  van 
N<^.  2755,  eene  dei^elgke  voorstelling. 

8.  J)e  VM^hoopige  Pater  Petere,  -—  Pater  Peters  zit  op  een  tMcbhoop,  zich 
de  haren  uit  het  hoofd  trekkende;  een  duivel  zit  met  een  gebroken  blaas- 
balk  nevens  hem ;  een  ander  geeft  hem  een  strop  en  w^st  op  een  beeld 
van  den  opgehangen  Ahithophel  aan  den  muur.  Met  8  reg.  vers  in  2  kol. 
en:  PoemtenUa,  ete.  Zonder  N^  Hg.  26,  br.  19  dm. 

4.  De  Koningin  van  Engeland  wiegt  haar  kind,  wat  op  tafel  staat,  te  ge- 
lykertgd  wordt  zg  door  den  achter  haar  staanden  Jetuït  Peters  omhelsd. 
Met  6  reg.  vers  in  2  kol.  Hg.  25,  br.  18  dm. 

6.  De  Prins  van  Wales  zit  half  naakt  op  een  groot  flnweelen  kussen.  Met 
6  reg.    vers   v.    J.    Norel  in   2  kol.    Naar  &.  EneUer.  Met  adres  van 
P.  SeMemk.  Hg.  25,  br.  18  dm. 
Deze  5  platen  zgn  zeer  zelden  aldus  bgeen  te  vinden. 


420  Spotprenten  op  Jaeobns  ü»  enz. 


Serie  Tan    HolUiidsche  Spotprenten  op  Jaeobos  II»  den  Prini  m  14 
Lodewgk    XIV   en   het   Paosdom,   ten    gantte    rsii  Willem  III,  — i^ 
afxonderlgk   in  Holland  uitgegoven  en  alechts  b^een  behoorende  Iw» 
rykheid  van  onderwerp  en  behandeling ,   door  Terzen ,  onderaehrifia,  é 
maat  en  gravure ;  alle  gegraveerd  in  den  trant  Tan  de  school  vaate 
de   Hoogke   en   Schoomebeek,   doch   tonder  eenigen    naam   van  gmt 
plaata   of  jaar;  elk  blad  met  verachillende  Hollandacbe^  Franidieofh 
gelsche  verzen ;  iedere  plaat  is  ongeveer  hoog  38  dm. ,  met  ven  53  a 
br.    40   dm.  —  Deze   platen  zgn  nergens  beschreven  noch  verklaari.s 
gaarne  beken  ik  dat  hnnne  beteekenis,  vooral  der  bgionderhedeanqm 
tijds    vrjj  duister  is.    De  hier  gegeven  beschrg/ing.  Inzonderheid  der  «- 
schillende   uitgaven   van    eene  plaat ,  is  zoo  Tolledig  mogelgk,  dtufa 
verzameling  gedurende  vele  jaren  met  veel  zorg  nit  allerlei  colleetieib^ 
gebragt  is,  en  zelfs  de  fraage  coUectiën  van  de  Heeren  Mr.  J.T.Bièi 
Ngenhuis  te  Leiden  en  A .  van  Stolk  te  Rotterdam  niets  nienws  saaMa 
De  platen  zgn  in  alphabetische  volgorde  gerangschikt  naar  deondoicki^ 
ten  onder  iedere  plaat  gegraveerd. 


2754  ^Jrlequin  Deodat  et  Pamirge  (Panurge)  Efpoekondriaqmeê,'*  —  Op  ^ 
«  voorgrond  Harlequin  Deodaat  (Lodewgk  XIV)  (wiens  nrine  dooree&Dii^ 
schen  doctor  bezien  wordt)  geharnast  en  gewapend ,  wil  woedea^  h» 
zwaard  trekken ,  doch  wordt  door  den  Meesterknecht  (Willem  IH)  das 
verhinderd.  Regts  de  Koningin  van  Engeland  op  een  ziekbed,  nsast  kir 
Pater  Peters,  op  den  voorgroDd  twee  vrouwen ,  een  eed  van  stilzwjge&ï- 
heid  zweerende,  waai  van  de  eene  een  zak  geld  in  de  hand  hoadt,  e 
de  andere  met  molentjes  versierd  is,  een  kraamkind  met  een  raotcoije  ii 
de  hand  (den  ondergeschoven  Prins  v.  Wales)  op  den  schoot  heeft,  ea. 
Onder  het  bovenstaand  onderschrift  4  gegrav.  versregels:  »Weg  riep  éa 
„Doctor,*'  enz.  GUling  ƒ.  et  exc,  Genevae,  en  een  groot  vers  in  -kol. 
getit.:  „De  Duytse  Doctor  èn  de  vreemde  Paticnten'%  handelende  voor» 
melgk  over  de  snorkerijen  van  Lodew^'k  XIV,  het  ondergeschoven  kiad  o 
het  verlies  van  Bonn.  (dus  uitgegeven  na  Jul\j  1689 ;  zie  N®.  2786.)  gr.  fol 
b  Dezelfde  plaat,    latere  druk  met  hetzelfde  vers  en  eene  vrge  yeftaliag  a 

Fransche  verzen  die  meer  historische  bgzonderheden  aangeeft. 
e  Dezelfde    plaat,    latere  afdruk,  met  hetzelfde  Fransche  vers  en  eene  Tr^c 
vertaling  in  Engelsche  verzen. 

2765  „Arfeqnin  Furieux  et  pantagion  Triumphant*'  Nagenoeg  als  N'^.  2753.  N'.i 
a  „Hondje  sit  op"  (navolging?  van  deze  plaat.)  —  Op  den  voorgrond  rcga 
is  Harlequin  (Lodewijk  XIV)  gereed  het  zwaard  te  trekken;  op  z^neksit 
een  papier:  „Litania  pro  defuncto  Loiolismo.  1688;"  links  Pantagion  (j( 
Dauphin)  zittende  op  een  triomfkar  door  4  padden  getrokken;  meerlisb 
Pater  Poters  vlugtende  met  de  Koningin  en  het  kind}  op  den  achtergrosi 
in  het  midden  Jacobus  II  staande  en  om  hulp  roepende;  regts  Willem  Hl 
te  paard,  aan  de  Protestanten  hulp  belovende.  Onder  de  plai^  een  Holl. 
vers  in  3  kol.  beginn. :  „Wel  Arlequin  1"  waarin  de  beloften  van  den  Prini 


Spotprenten  op  Jaoobos  n,  en2.  421 

Ttn  Oranje  om  de  tiranny  te  xallen  yerdrgTen  en  van  Jaoobos  om  een 
Parlement  za&m  te  roepen,  vermeld  worden,  (dut  in  Bec  1688.) 
h  Geheel  als  voren,  naauwkeurige  copie  doch  minder  goed  bewerkt;  onder 
het  onderschrift  staat  het  gefingeerde  adres :  h  Auvers  che»  C,  C,  BoedaU 
(Bouttats.)  Voorts  een  vers  van  nagenoeg  denselfden  inhoud,  beginnende: 
«Wat  mach  den  Franzen  Xerxes  deeren?"  in  8  kol.  gr.  fol. 

56  Arlequin  sur  rHtfpogryphe  h  la  Croisade  LojoHtte.  Nagenoeg  als  de  navol- 
ging? NO.  2153  N».  1.  ,.Hg  holt,  hg  holt.*'  —  Op  den  voorgrond  sitten  Arlequin 
met  het  schild  van  de  5e  Monarchy,  (Lodewgk  XIV)  en  Panurge  (Jaco- 
bus  II)  onder  éénen  Jezuïtenkap  op  een'  hollenden  muilezel,  Hypogryphe  (1) 
naast  hem  rgdt  Pater  Peters  met  het  molenaarskind  (den  Prins)  op  een 
kreeft;  regts  verdrinkt  de  Kardinaal  Bisschop  van  Straatsburg,  enhoogerop 
zit  de  Dauphin  in  eenen  wagen  door  padden  getrokken.  In  het  verschiet 
Kaap  Fa/f  met  een  opschrift  over  het  einde  van  de  monarchy  der  Lojo- 
listen.  Onder  de  plaat  het  opschrift:  « Armee  van  de  Heylige  Ligue  voor 
der  „Jezuïten  monarchy"  en  een  vers  in  3  kol.,  met  uitlegging  der  15  N^. 
op  de  plaat.  gr.  fol. 

Deze  plaat  is  wegens  de  uitlegging  eene  dnr  belangrijksten  dezer  serie. 

57  Cotutance  (La  b^UeJ  dragonée  par  Arlequin  Deoiat,  —  Arlequin  Deodaat 
a  (Lodewgk  XIV)   staande,   met   Jezuïtenkap  op,  vrgdt  naar  Constance  (de 

Engelsche  Prinses  Anna??),  schoonzuster  van  Willem  III,  waarop  Jaco- 
bus  al  buigende  aankomt  met  een  bakerkind  achter  zich ;  op  den  achter- 
grond boven  eece  deur  een  zeegevecht  bg  Algiers  met  opschrift:  Algeria 
non  Mlegria.  (Van  Algiers  is  ook  sprake  in  het  vers  van  2754;  dit  doelt  op 
de  togt  naar  Algiers,  Mei  1687.)  Onderaan  in  dep  laat  een  gefingeerd  adres : 
Oisling  Qenevae  f,  et  exc,  '—  Met  Holl.  vers  in  2  kol.  beginn.:  «Den 
ouden  Heerschap  Deodaat,"  enz.  gr.  fol.  —  Deze  plaat  is  blgkbaar  over 
het  begin  dezer  troubelen. 
è  Dezelfde  plaat  met  hetz.  Holl.  vers  en  vrije  vertaling  in  het  Fransch; 
te  zamen  in  4  kol. 

58  JSau   irouèle,    Qain   de   Petcheur»  —  Hoe  hooger  d'apen  klimmen  willen, 
a  enz.    —   De   Godsdienst   en   Waarheid    zitten   ten  troon  en  worden  door 

aangeboden   Oranjeappelen  (Willem  III  en  zgn  leger)  verkwikt;  de  Fran- 
sche  Haan,  die  naar  de  Sphinz,  voedster  der  Jezuïten  vlagt,  wordt  door 
de    Doggen    (de   Engelsche    natie)    achterhaald;    in  het  verschiet  het  ver- 
trek   der    Koningin   met    haar    kind   naar  Frankrgk.  Onder  de  plaat  een 
HoUandsch   vers    in    18  vierreg.  coupletten  in  8  kol.;  aan  de  igde  met 
N®.  I— II,  duidende  op  de  N^.  in  de  plaat.  gr.  fol. 
6  Dezelfde   plaat   en    hetzelfde    vers;  in  de  laatste  kolom  zgn  de  N'.  10, 
11  weggelaten.  —  Plaat  over  bet  begin  v.  h.jaar  1689. 
69  VEpiphane  du  Nouveau  Antichritt,  1689.  —  Spotprent  uit  de  eerste  tgden 
a  na  den  val  van  Jacobus,  lang  vóór  zgne  overtogt  naar  Ierland.  In  het  mid- 
den houden  de  Ridder  van  St.  George  en  Arlequin  Deodaat  (Jacobus  II  en 
Lodewgk    XIV)    de   Star  van  Onrust  omhoog,  zaamgesteld  uit  da  Myters 
der   7    Bisschoppen    die  op  bevel  van  Jacobus  gevangen  gezet  zgu;   naast 
hen,  links,  Pater  Peters  op  een  ezel,  hen  moed  insprekende,  op  den  voor- 
grond de  Koningin  met  haar  kind  in  de  wieg;   vooraan  regts,  Willem  UI 
aan   den    Ridder    en    irleqnin  verzekerende  dat  hun  pogen  met  de  Star 
niets   zal   baten.    —    Met   uitvoerig  vers   in  3  kol.  en  2  reg.  uitlegging 
der  letters,  gr.  fol. 
h  Dezelfde  plaat,  latere  afdruk,  zonder  bovenstaand  opachrift. 


t760  rJBbf0pt  JOÊTmée  fo»  U   Uk  iTni   MeumUr,   Op  d«i  ?0ttgnié2ii| 
«  ligt  de  PriBs  met  een  molenlje  in  de  wieg  die  op  aene  tiM  Hut;  jl 
git  de  Ie  (wire)  noeder  met  Pater  Petere»  regte  de  Se  moeder, (Lcc 
toegeeproken  door  Panarge,    den  Ridderlgkea  Prelaat  (Jaebin»  D);  aü 
hem   Arleqain    (Lodewgk   XIV)  en   de  loon  en  twager  (de  I^apb,; 
andere    platen    Pantagion   of  het  Knorfimaii^  genoemd);  linb  Êvka 
die   naar   Pennsylranie  gaan;  (sinipeelende  op  hun  bedrog  ei  de  n 
T.  d.  Kwaker  W.  Penn  naar  Holland;)  in  het  reraehiet eenepoartvtf 
ichrift :    Hei  wordi  hier  nacht,  ^  Spotprent  ait  den  eentei  tgé  u  2 
▼al  ran  Jaeobns.  — >  Met  nitroerig  Tera  in  8  kol.  gr.  fol. 
b  Deielfde   plaat   met  heti.    Holl.    rera    ea   daanumat     de    fcrt^ : 
Franache  venen;  te  xamen  in  4  kol. 

i761  Feite  (La)  des   Trois  Roiê  aux  IttvMlides,  —  Op  den  Toorgnmd  Eibk 
«  poort   yan    bet    H6tel   des   Invalides  te    Pargs ,    waarnit  BeHtapera  è 
Koningin)  treedt,  achter  baar  bet  kind ,  en  Arleqain  (Lodew^  IH)  fï 
momd  aU  haar  Gemaal,  baar  om  den  hals  valt;  regts  Jaeobns io pckti» 
kleeding  met  schelpen ,  en  een  Driekoningen  hoed  op»  die  deb  ai  Fa 
Peters  (die  er  seer  berooid  uitsiet)  beklaagt,  in  het  Tersehiet  eeabsUaë 
narrenslede,   waaruit  de  rniter  (Pantagion)  geworpen  wordt.  —  Spotpis 
op   de   aankomst  van  Jaeobns  te  8t.  Germain  op  6  Jan.  1689,  bec  D» 
koningen  feest.  —  Met  nitvoerig  vers  in  lange  regels,  in  8  kol.»  kctt 
»Ha  Belemperia,  Van  harten  wellekom,"  enz.  gr.  fol. 
è  Geheel   als    voren,   n&auwkenrige   doch    minder    goede    eopie   der  nra 
plaat;   Jaeobns   is   bier  N^.   S,  op  de  vorige  plaat   N*.  4.  Met  betsit 
vers,   doch   veel  verbeterd   en    in   kortere   regels,    in     4  kel.,kgin: 
.Zqt  welkom  Bellemperia,'*  enx.  ^r.  fol. 

8762  Manarchei  fLetJ  Tmbanis.  —  Op  den  voorgrond  regts  zit  Arleqnia  Deestf 
(Lodewgk    XIV)    op  een'  wereldbol;  hem  wordt  door  een*  Holl.  matno 
een    klisteer   gezet;   een  (Roomsch)  lid  v.  b.  Parlement  spoort  Arleqól 
aan  moed   te   honden;  regts  Pamirge  (Jaeobns  II)  op  een'  bollenden  ea- 1 
boom,    waarop   achter  hem   de  Koningin  en  haar  kind  sitten,  die  eri^ 
geworpen    worden ;    in    het   midden   de    vlngtende    Pater   Peters  net  ea 
vaandel    waarop    de    namen  der  vorsten  moordere :  Balthasar  Gerardi,  B^ 
vaillac.  Clement.  Op  den  achtergrond  wordt  Willem  III  tot  Koains  1^ 
geroepen;  verderop  regts  Jaeobns  die  ten  einde  raad  ie.  — -  Met  nitrocni 
vers  in  8  kol.  gr.  fol.  -^  Waarschijnlijk  in  December  1888  nitgegeres. 

8768  Panurge  eeeandé  par  Arlequim  Leodaat  è  la  Croisade  d'Irlande.  1689.- 
Paourge  (Jaeobns  II)  geharnast  en  gereed  in  eene  schuit  te  stappen  ea  stf 
Ierland  te  gaan ,  neemt  afscheid  van  zijne  Gemalin ,  éit  intuaachen  Lo^ 
wijk  XIV  streelt,  die  naast  hem  staat  en  aan  Jacobua  een  rak  met  geU 
geeft;  daarnaast,  links.  Pater  Peters  met  het  kind;  regts  de  Kardiuil- 
Bisschop  van  Straatsburg  in  groote  benaauwdheid  en  weeklagende  teen 
Pantagion  (den  Danphin)  die  achteraan  voor  het:  Ilostei  pour  let  conutta 
royaht  staat.  «—  Met  uitvoerig  vers  io  3  kol.  gr.  fol. 

8764  Pater  Petere  (Hei  Stookhuit  vanj  en  der  JeeuUen  in  JEmffeland  onideH  èov 
Eueebiut  en  Simpliciut.  —  £en  groot  laboratorium,  waarin  Pater  Peten 
allerlei  duivelsbezweeringen  doet,  volgens  een  boek  met  cabbalistiicbB 
fignren,  wat  opengeslagen  op  den  rug  van  een'  duivel  ligt,  tenqjl  eet 
andere  duivel  hem  wat  voorzegt  en  een  derde  hem  kennis  in  de  heneas 
giet;  —  bovenaan  links  de  bloedroode  zon  (Lodewgk  XIV)  en  de  verdoe- 


Spotprenten  op  Jacobns  ü,  enz.  42S 

kerde  maan  (Jacobns):  regts  Tele  Jexniten  beug  met  het  imeden  en  tlg- 
pen  Tan  messen  tot  yorstenmoord.  Onderaan  in  de  plaat:   „Tke   êcientifik 
ttthret  komed  Doctor  y  Faihir  Peter,  etc  k  Londres  cket  Faml  v,  SouenH 
en    onder    de   plaat   een   xeer   groot  vers  in  4  kol.,  met  bovenstaand  op- 
schrift, gr.  fol. 
)6  Fater   Feters   fEet   Luithuye   van)  en   der  Jeiuwyten  en  Mtmniken  ont» 
a  deJkt  door  Etisediut  en  Simpliciue,  -—  Vervolg  op  de  vorige  plaat,  waarna  in 
het   vers  bg  deze  pU  gedurig  verwezen  wordt.  —  R^ts  lit  Pater  Peten 
aao    eeoe   vgkvoorziene    tafel    met   vele   monniken   die  dapper  toetuten, 
voorts    is   het   geheel    omringd    met  gekleede  en  naakte  vrouwen;  in  het 
verschiet  do  vos  op  den  predikstoel  de  biecht  predikende ;  —  het  geheel  al 
de  ondeugden  van  monnikenleven  voorstellende.  Onder  de  plaat:  Sie  Unr 
ad  attra  en  regts :  WilUam  Loggan  fee,  et  Osoniae,  — ^  Met  uitvoerig  vert 
in  4  kol.,  net  bovenstaand  opschrift,  gr*  fol. 
è  Dezelfde  plaat,  juist  omgekeerd.  Pater  Peters  zit  aan  de  linkerzgde,  eni. 
ens.    Met   onderschrift:    Sic    Uur,  enx.  en  links:   W.  Loggan  ƒ.  ei  Oxth 
niae.    Anno    1681.   Deze  plaat  is    fraaier  gegraveerd  en  heeft  geene  N^. 
bg    de   figuren,    gelgk  de  vorige,  noch  eenig  vers,  zoodat  het  mogel^i  ia 
dat  dit  de  origineele  plaat,  de  andere  eene  navolging  is,  en  deze  slechte 
in  het   algemeen    de   ondeugden    van  het  monnikenleven  voorstelt;   want 
het  jaar   1681  kan  onmogelgk  op  Pater  Peters  doelen,  die  toen  nog  een 
onbekend  persoon  was.  —  Deze  plaat  is  later  in   de  breedte   eenigzina  in- 
gekort en  bg  den  vrede  van  Utrecht  in  1718  gebruikt. 
10  Faye   qui    tombe.    Die  eertt  valt,  enz.  —  £en  kermistent  waarin  in  het 
a  midden    een   gespannen    koord    waarop   Lodewgk    XIV   aan  het  einde  zit 
(15),    zgn  zoon  (16)  klimt  achter  hem  de  koord  op;  Jacobns  (17)  valt  er 
af,   ook   zijne  Gemalin  (18)  met  haar  kind;  links  een  HoU.  matroos  (2) 
die   het  geld    ontvangt;    daarnaast  de  opperste  speelman  (3,  Willem  UI.) 
Op    den    achtergrond  de  Algiersche  roover  (22),  die. alle  omstanders  aan* 
moedigt    do    gevallen    koorddansers    op    het   Igf  te   vallen.  — •  Onder  de 
pi.:    „Tronpe    van    Royale   Koordedansers,    onderhouden    bg  het  Hof  v. 
j,Vrankrgk"   en   een  uitvoerig  vers  in  4  kol.  gr.  fol.  De  geest  van  deze 
plaat   is   dezelfde    als  v.    N*'.   2043    Cromwell  als  Koorddanser,  doch  de 
teekening   is   geheel    verschillend.   —   Waartchgnlijk  uit  het  midden  van 
het  jaar  1689. 
b  Dezelfde   plaat,    zonder    vers,    doch   met   uitlegging  der  personen  in  het 
HoUandsch,  Engelsch  en  Franftch,  nu  echter  toegepast  op  den  ougelukkigen 
uitslag   der   onderneming   in   Schotland   van    den  jongen   Pretendent   in 
1745   zoodat   N<>.    15   hier   den    DniUchen    Keizer,   N**.    16   Don  Carlos 
N^.    17  den  Pretendent  en  N®.   18  Spanje  verbeeldt.  Op  de  plaat  is  N^. 
23  gevoegd  bg  een*  toeschouwer  geheel  aan  het  einde,  vroeger  ongenom- 
*  merd   en    nu   aangeduid   als:    de  Oude  Pretendent.   Met  adres  v.  Wed. 
J.  V.  Egmont  te  Amsterdam. 
67  Quaiie  vir,    Talit    Oratio.   —   Koning  Jacobns  II  ligt  te  bed  en  braakt 
zgne  innigste  gedachten  uit,  nl. :  Breuk  van  de  Poenaleiretten.-— Uitroei- 
jing  der  ketterg,  enz.  die  zoo  stinken  dat  zgne  vrienden ,  de  Lord  Migor  en 
Aldermen    van  Londen  zich  afkeeren.  Regts  zit  de  Koningin,  naast  haar 
het  Bedrog ,  wat  tegelijk  met  vele  Quakers ,  het  land  wordt  uitgezet ;  Unki 
zit  de  molenaarsvrouw  met  haar  kind,  (de  Prins)  een  molentje  in  de  hand , 
achter  haar  Pater  Peters,  die  zgn  paspoort  ontvangt;  in  het  versehiet  de 


424  Spotprenten  op  Jacobns  H,  eni. 

HoUtndsche  vloot.  Dete  plaat  riet  dot  op  den  eersten  tijjd  fiaènMir 
gang  Tan  Jacobna  II.  —  Met  nitroerig  ren  In  8  kol.  gr.  fol. 
8768  Baad  wan  Bomen,  {Len  prooien)  —  De  Pens  stmat  voor  eetetéi 
waarop  hostie,  wgwaterbak,  ent.;  naast  kern  M.  d'Aviano  (ney*)E' 
en  de  Doivel;  links  de  Kardinaal-Bisschop  van  Stn«tsburg;  foortil» 
bns,  Lodew^jk  XIV  en  Pere  la  Chrise»  allen  bermndsUgendB  «i 
Protestantisme  nit  te  roeyen ;  op  den  voorgrond  het  Yagevov.  —  k 
der  onderschrift  op  de  plaat ,  doch  met  bovenstaand  opschrift  tu  ees 
voerig  vers  in  8  kol.,  geteekend:  KatioiHom.  gr.  fol.  Aan  des  ntlè 
plaat  eene  onde  aanteekening  in  handschrift:  1688.  Deeember. 

2769  Bad  van   Avontuur,  —  In   het  midden  een  groot  draaQesd  rad,  0>  k 
geest  V.  N<>.  2153:  Het  Badi  v.  Avonturen,)  waarop  boveasas  dcap» 
rende  Keiier  en  Willem  III  staan,  en  waaraan  vele  andere,  alt  Lok*? 
XTV,   de  Snltan  en  andere  sich  vastklemmen;  onder    kei  rad  Uggesl» 
bns  n  met    i^n    xoontje   (met  het  molentje)  l^nreonnel  wil  nehBctiji 
gebroken   svaard  nog  verdedigen.  — •  Met  bovenstaand  ops^rift  Wri  è 
prota   uitlegging  en    een    HoU.    vers,  elk  in  S  kol.    Goed  gegnf. fbi 
(door   P.    Bouttats   de  JodgeP)  met  diens  adres»  Prentverkoper  te  Atf. 
in    d.    Wiegstraat  bg  d.  Meir.  gr.  fol.  —  Daar  Tjrconnel  is  ée  i^ 
ging  als  bgna  verslagen  voorkomt,  zal   deie   plaat  wel  in  1690,  u  h 
slag  aan  de  Boyne  uitgegeven  xgn. 

2770  Stookhuie    (Het  grootej  der  Prineen  deus  Tijde  ^  im  JBatropa,  —  Dae& 
plaat   als  N<*.  2528,  hier  en  daar  slechts  weinig  veranderd.  Op  de  ^ 
van  het  vorige  inschrift:  elen  Fransen  Algewtist  staat  kier:  Laköraloirtèa 
Temps;  het  vroegere  opschrift  van  het  fornnis :  Het  Keulse  laat  iM^a.  U 
Keiserriji,  regts  is  de  poort  met:  Pax  inirantióue  en  de  achtergroad ra» 
derd  in  den  Paus  en  den  Kardinaal-Bisschop;  in  het  verschiet  de  Holl.  vks 
in  Engeland  landeude.  —  In  het  midden  zit  Lodewijk  XIV  bij  eeaii&ó- 
ovcu  (de  Palts)  naast  hero  Jacobus  die  hem  om  hulp  vraagt;  regts  de  P>a, 
die  aan  den  Kardinaal  v.  Furstcnberg  zijn  hoed   ontnemen  wil.    Osd^iiii 
S    kleine  afbeeldingen:  van  de  koets  v.  Lavardin,  (den  Franschen  Gtaxi 
te  Rome,  aanleiding  tot  vele  twisten;) — Pater  Peters  wien  de  duivel  verKliijsJ 
en  Karel  I,  wiens  schira  rondwandelt.   —  Met  uitvoerig  vers  in  2  kola 
buTcnstaand  opschrift,  gr.  fol.   Deze  plaat  is  dus  naJung  1688  uitgegeiea. 
(zie  Wagenaar  XV.  417.) 

2771  V  Vaticaan  in  den  Rouw,  —  De  Roomsche  Kerk?  van  Ensrelandf  lift  ii 
de  gedaante  van  cene  vrouw  op  een  paradebed  waarboven  de  3  wapc- 
schildcn  der  R.  Kath.  Mogendheden  en  daarboven  het  borstbeeld  ns 
Loyola ;  do  Paus  zit  bij  het  bed ;  naast  hem  aan  het  hoofdeinde  9tiA 
de  Engelsche  Koningin;  daartegpuover  zit  Jacobus  II;  achter  het  b«d  ée 
Engelsche  Bisschoppen  en  Prelaten.  V6ór  het  bed  2  kandelaars  met  bni- 
dende  waskaarsen ,  daaronder  3  wapens  van  Groot-Brittannië  en  Ierland.  — 
Met  uitvoerig  vers  in  3  kol.  Plaat  uit  het  einde  van  het  jaar  16S8. 

2772  Flufft  (DeJ  van  *t  Pausdom  uit  Engelant,  —  Op  den  voorjj^rond  regts  A^ 
a  lequin    (Lodewgk  XIV)  op  een  beer  gezeten ;  hij  tracht  te  vergeefsch  b^ 

zwaard  te  trekken  tegen  den  Nedcrl.  Leeuw;  op  zijn  hoed  een  hui, 
wien  zgno  kam  door  een'  adelaar  (den  Keizer)  ontroofd  wordt;  links  njd*> 
Pantagiou  (de  Dauphin)  op  een  wolf;  in  het  midden  rijdt  Jacobus  (ees 
kruis  omhoog  heflfende)  met  zijne  Gemalin  en  Kind  (met  een  molentje)  ia 
een'  wagen  door  Pater  Peters  gevoerd,  lo  het  verschiet  links  een  stel- 
lasdjo,    waarop   de  Enropesche  vorsten  toezien  en  waarbij  alle  Roomsche 


i%  Spotprenten  op  Jacobns  ü,  enz.  425 

beelden  omvergehaald  worden;  regtt  wordt  de  Kardinaal-Bisschop  uit  een 
hois  geworpen.  Met  een  vers  in  2  kol. ,  daarnaast  een  ander  in  4  coa* 
pletten,  voorts  bovenstaand  opschrift,  gr.  fol.  geteekend:  Bonüsime, 
b  Dezelfde  plaat  en  verzen,  doch  het  laatste  vers  geteekend:  Feremos, 
c  Dezelfde  plaat  met  het  eerste  vers  in  3  kol.,  daarnaast  eene  Engelsche 
vertaling  in  verzen  in  2  kol.  en  opschrift:  The  Fliyki  of  the  Fopedom 
out  of  England,  —  Waarschijnlijk  vóór  den  togt  v.  Jacobns  naar  Ierland  nitgeg. 

De  6  volgende  platen  zgn  in  den  geett  der  vorige  platen  van27S4tot72, 
doch  slechter,  en  in  grootte  en  onderschriften  eenigzins  afwgkende. 
7S  «  Wie  boven  zijnen  stoet ,  verwaent  zich  durft  verheffetC*  enz.  In  het  mid- 
den Jacobns,  die  in  het  verschiet  de  Hollandsche  vloot  en  den  nadertredendea 
Prins  van  Oranje  ziet,  en  nu  Lodew^jk  XIV  om  hnip  bg  de  hand  vat,  die 
echter  met  zijn  zwaard  op  den  aan  vallenden  Keizer  wg8t;regts  de  Pairs  van  het 
Ry  k  hulp  beloovende  zoo  hij  de  vorige  Wetten  wil  handhaven;  voorts  Pater  Peters 
met  het  kind.  Met  bovenstaand  4reg.  gegrav.  onderschrift,  en  vers  in  2  kol. 
gr.  fol.  —  Bij  deze  plaat  is  eene  Vitlegginge  der  N^.  op  een  klein  br.  W, 
blaadje  bggevoegd.  In  den  Catalogas  Atlas  v.  Voorst,  N®.  710  bb  is  van 
deze  plaat  nog  een  ander  Ex.  vermeld  met  kleiner  vers ,  eindigende:  Mene, 
Mene,  —  Hg.  38  met  vers  51  dm.,  br.  40  dm. —  Uit  het  einde  van  1688. 

74  Le  maitre  gaigne^tiet,  Slypt  Tonge  sooje  Hft.  ^  è  Langrss  chez  Ton» 
gelet.  —  In  eene  smidse  staat  een  groote  slgpsteen  waaraan  de  een  draait 
en  een  ander  een  tong  slijpt;  op  het  aambeeld  ligt  de  tong  van  Jaoobus, 
die  zwart  en  dik  is  van  het  liegen,  eedbreken,  enz.;  regts  wordt  nit  Lon- 
den eene  heele  mand  met  tongen  aangebragt,  allen  door  eedbrenk  enz.  bedor- 
ven, om  afgeslepen  te  worden.  —  Met  bovenstaand  opschrift  onderde  plaat,  en: 
„Aan  den  Meester  Tonge  Slijper*'  boven  het  uitvoerig  vers  in  3  kol.  kl.  fol. 

75  Ceforgeron  mijn  goede  vrind.  Fait  tortir  de  la  leste  een  kind;  —  Jean 
Bollard  ex,  —  In  eene  smidse  ligt  op  het  aambeeld  de  kop  van  Pater 
Peters,  waarop  3  Hollandsche  Smeden  met  mokers  beuken;  daarnaast  de 
vierkanten  Jezuitenmuts;  op  den  grond  de  reeds  gespleten  hoofden  van  Lo- 
dewgk,  Jacobns  en  zijne  gemalin;  daarbij  hnnne  kroonen.  Met  uitvoerig 
vers  in  3  kol.  en  opschrift:  j,Aan  den  Experten  HolL  Hoofdsmith."  kl. 
fol.  Hg.  36  br.  26  dm.  —  Uit  het  begin  der  troubelen. 

76  Uet  beest  van  Babel  is  aan  het  vluchten;  Le  Godsdienst  heeft  niet  meer 
te  duchten/  -—  Gisting  Genevae  exc,  —  De  Hollandsche  leeuw,  bereden 
door  Willem  III,  verjaagt  het  beest  van  Babel,  de  Roomsche  Godsdienst, 
waarop  Pater  Peters  zit  met  den  Prins  v.  Wales  in  zijnen  arm ;  links 
vlugt  Jacobus  U  uit  White-Hall,  regts  wordt  hg  door  Lodewgk  XIV  ont- 
vangen; in  het  midden  omarmt  Willem  1U  de  bem  begroetende  Lords. — 
Met  uitvoerig  vers  in  2  kol.  zonder  opschrift  Zonder  naam  v.  grav.;  veel 
beter  uitgevoerd  dan  de  beide  vorige  platen,  kl.  fol.  Hg.  22  met  vers 
35  dm.,  br.  27  dm.  —  Uit  het  begin  van  1689. 

77  Wien  tot  qua  Raadt  sijn  oor  en  leendt,  -^  Sich  eyndeliji  van  H  Eeeht  ont- 
vreemi.  —  Eenigzins  veranderde  kopij  der  plaat  N®.  2540  van  1674,  Spot- 
prent op  den  Bisschop  van  Munster,  nu  op  Lodewgk  XIV  toegepast,  die 
in  een  gekkenstoel  met  rinkels  zit;  regts  zgn  zoon  Pantagion  op  de  knieën , 
in  het  verschiet  Jacobus  die  voor  Willem  III  op  een  schip  vlugt,  enz.— 
Met  uitvoerig  vers  in  3  kol.  met  bovenstaand  opschrift,  kl.  fol.  De  pL 
hg.  15  met  vers  35  dm.  br.  24  dm.  — •  Uit  het  begin  van  1689. 

64 


496  GebevtteKÉMMH  in  1689.  I 

9779  SfoMpretttopdeftirdryrlngT.  h.  PMuddttfiiitEagelaBidMrWiDaE-l 
In  de  opeo  ïneht  sttat  een  Ufel  wttr  omheen  6  Raadakeerei gentai^ 
regts  tttat  Willem  III  gekroond,  met  een  stok  dea  Paos  drdgaèa 
mifkflk  en  banbliksem  in  de  hand  heeft,  terwgl  raonniken  de  aooflij 
laiden;  in  het  fenehiet  London,  aehter  Willem  III  een  der  7  Eifcitt 
BiMchoppen  nit  een  yenster  dende;  boven  hem  een  g&na  (Him?)  iBvi 
onderaan  links  en  regis  een  dergel^'ke  donebeeldig  med.  Zonder  tam 
naam.  •—  Hierbg  behoort  blykens  de  N®.  eene  uitlegging  of  t«,  ii 
ontbreekt,  gr.  br.  4^  Hg.  t7,  br.  96  dm. 

9780  Zinneprent  ofer  de  gebeortenitten  in    1689;    in   9    binden.    Het  fiibl 
blad  yertoont  aan  de  linkerzijde  Willem   en   Maiin  gekroond  oadcra' 
troonbemel  zittende,  y66t  hen  BentinckP  ataande,  aan  een  koord  i  k» 
lende  lersche  Generaals  (T/rconnel  ?  en  P)  vasthondende.   Regta  ecae  \m 
Pyramide   op   6  treden   de  Toornaamste  Toorrallen  der  eerrte  6  m 
afbeeldende,   terw|jl  die   der  laatste  6  nuandea  op    de  andere  ktlft  ie 
piramide  op  bet    regter  blad  Termeld  zgn.    Voorta  reg;ta  de  atgmkmk 
Daitsche   Keizer,   het  borstbeeld  Tan  den  in  dit  jaar  oTerleden  Paüli> 
nocentios  XI.  (Beued.  Odescalchi)  op  een  gra&erk,  ens.;  onderaaa  Stus- 
lieden ,    Hollandsche    Matrozen ,   enz.     Naar   /.    p.    Fiém^m  door  Som,  è 
Uoogke,    br.   fol.    Met   adres  ▼.  /.  Tangfna  te  Leiden.  Be  9  blada  kü- 
een  br.  95  dm.  bg.  56  dm.  Zonder  uitlegging  der  N*.  I — lOopdephit 
Zeer  fraai.    In    den   Atlas   Ameshoff  (17  Mei  1845)  kwam  bL  9  !P.S 
voor:    Gcbenrtenissen  in  1689  door  R,  de  Hoogke^    Letierdmk  met  sJ» 
nok   en  proefdruk  voor  de  letter.  —  Welligt  dezelfde  plaat  aU  de»;  n 
in  den  Atlas  van  Mr.  J.  T  Bodel  Ngenhois  te  Leiden. 

2781  Zinneprent  op  de  gebeartenisten  in  1G89  —  in  den  vorm  T.  «Kosiif 
«Spelcounint  v.  1687  (N».  ÜGSn.)  -^  32  kleine  plaatjes,  elk  neiea 
Nederd.  versje»  over  de  voorvallen  in  dat  jaar.  Door  P.  BouUatt  te  Aii' 
werpen ,  met  zijn  adres.  Hg.  35  br.  27  dm.  In  den  Atlas  t.  Mr.  J.  T. 
Bodcl  Nijenhuis  te  Leiden. 

2782  (10U9.  2j  Jan.)  Zinneprent  op  de  geboorte  v.  Maria  Amalin,  dochter ni 
Hendrik  Kasiiuir.  —  Dit  is  dezelfde  plaat  als  die  op  de  geboorte  f.  Wil- 
Icm  111,  (NO.  2011)  doch  het  Oranje  wapen  is  hier  veranderd,  het  kisi 
in  de  wieg  is  hier  een  meisje;  de  namen  v.  Tlink  en  p.  jDo/^xk  nitgewixk 
en  onderaan  een  8reg.  vers  v.  J.  Norel:  j.*8  Lants  raatsstoel  's  Gravenhut- 
enz."  Zeer  zeldzaam.    In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdia. 

2788  (21  April.)  Vuurwerk  der  Fi-ansche  Réfugiés  te  Amsterdam.  —  Aldns  wr- 
meld  in:  Schouwburg  d.  Ncderl.  bl.  194. 

2784  (21  .4prll.)  .Victoriewcrken  door  de  Magistraat  te  's  Boach.  fl  April 
IG89."  —  Aldus  vermeld  in:  Schouwburg  d.  Ncderl.  1759  bl.  82.  l«kch 
lom.  —  Welke  Victoricwcrken  dit  kunnen  zjjn  is  mij  geheel  duister.  Hei 
kan  niet  zijn  wegens  het  beleg  v.  1Gi9  (een  drukfoot  van  1689  voor  1629 
veronderstellende,  wgl  in  dien  Catal.  vele  drukfouten  voorkomen)  iraBt 
het  beleg  begon  eerst  1  Mei.  Ik  heb  nooit  eene  plaat  gezien  iraaropdeK 
aanduiding  paste. 

2785  Zes  platen  van  den  togt  naar,  en  krijgsbedrijven  in  Ierland  van  Koning 
Jacobus;  met  Holl.  en  Engelsche  onderschriften;  onderaan  regts  gea®. 
1 — 6.  (Door  A.  Schoonebeek)  met  adres  v.  /.  Tangena.  gr,  br.  4'.  Htó 
zijn  de  ecnigzins  veranderde  pi.  uit  N°.  2695,  «Engelands  Schoutonneel" 
en  behooren  waarschgnlvjk  in  een  boek,  doch  niet  in:  Yerlnnt  veriost. 


N.  Yeldtogt  in  leriMul  427 

S6  (29  AprU  ttl  ;^  J«HJ)  Belegering  ?»«  Loadeaaeny.  (WAgeniuur  XVI. 
49.  Yerlant  rerlost.  13— S8.  HoU.  Merc.  1689.  bl.  70,  enz.) en  ▼.  Bonn 
(Wagenaar  XVI.  14.  HoU.  Mercarins  1689,  bl.213,  2340  op  1  pi.  boTen 
elkander.  -^  Uitgebreid  geiigt  op  Iiondonderry  met  de  vestingwerken  in 
het  verscbiet,  regta  en  links  de  bergen,  op  den  voorgrpnd  een  geyecht, 
daaronder  uitlegging  der  N®.  enz.  —  Gezigt  op  Bonn  aan  den  Rgn, 
op  verscheiden  plaatsen  in  brand  door  de  bommen,  regts  het  dorp  Wes- 
seling,  links  Godesberg?  op  den  Toorgrond  de  R^jn.  Met  uitlegging 
der  N^'.  1 — 23.  Zonder  naam  ▼.  grav.  (door  Bom,  d$  Boaghe,)  Met 
adres  v.  /.  Tangtna  i»  Leyden.  gr.  fol.  Hg.  48,  br.  57  dra. 
h  Dezelfde  plaat,  fraai  gekleurd  in  dien  tgd. 
DeiA  plaat  is  dikwgls  doorgesneden,  en  de  onderste  afdeeling  (Boon) 
dan  Terkeerdel^k  bg  1673   (zie  bü  Yoorb.  N<^.  2508)  geplaatst. 

87  «Pertinente  afbeelding  van....  Londonderry,  tegenwoordig  belegert  door 
„Jacobtts,  Gewezen  Koning  ▼.  £ng."—- Plan  der  stad  en  y.  h.  omliggende 
land;  links  de  Engelsohe,  regts  de  HoU.  uitlegging.  Met  adres  ▼.  de 
Wed.  9.  S,  Swart  (te  'sHage?)  bez^den  de  Beurs.  Col.  Hg.  44»  br.88« 
met  uitl.  39  dm.  In  den  Atlas  r.  d.  Heer  A.  v,  StoIJE  te  Aotte^dam. 

&8  (20Aag.)  «Afbeeldinge  wegens  de  bloedige  Eenlcontre.. .  tnssenwd.  Prins  t. 
«Waldek  en  de  Marschalk  de  Humieres,  bg....  Walcourtfin...  N^unen." 
(Wagenaar  XVI.  11.)  In  het  midden  op  den  voorgrond  het  dorp  Forge, 
dat  door  de  Franschen  bestormd  en  door  de  onzen  yerdedigd  WQrdt;  in 
het  verschiet  regts  Walconrt.  —  Breede,  doch  lage  plaat,  zonder  naam. 
Onderaan  de  beschrgving  met  bovenstaand  opschrift.  Met  adres  f  • /.  i20^$^ 
te  Amst.  br.  fol.  De  pi.  hg.  14,  met  beschr.  39  dm.  br.  49  dm. 

89  (13—23  Kot.)  Gedicht  o?er  den  korten  doch  harden  winter  ?»n  13  tot 
23  NoT.  1689;  22  regels,  waarboven  het  Amsterdamsche  jfapen. 
80  Plano.  ' 

90  (1690.)  Zinneprent  op  den  oorlog  fan  1690.  -»  ^La  Colation  dep  Puls- 
ysances  de  TËarope,  repjresentée  en  bnvant  du  Thé  qui  eet  Ie  preparatif 
»de  la  Guerre  pour  TAn  1690."  —  In  eene  zeer  greote  kamer  zitteen  voor- 
aan de  Enropesche  mogendheden  om  eene  tafel^  waar  langs  Lodewjjk  XIV 
(vooraan,  links)  en  aan  de  overzgde  WiUemllIde  thee  ronddienen;  voor- 
aan regts  de  Spaanache  lifederl. ,  die  het  vnile  werk  voor  de  partg  moet 
doen;  bg  het  Yuur  zit  de  Paus,  enz.  Door  C,  Btt^^erU,  Onder  ,4e  plaat 
23  Fransche  vierrc^el .  coupletten  met  uitlegging  en  bovenschrift,  gr.  fol. 
De  pi.  hg.  14,  met  vers  43  dm.,  hi,  24  dm^ 

91  Afbeelding  v.  ,De  Rooyer  op  een  wolf,  hekleed  met  aoha^envel,  •— Om- 
ringd T.  geest  en  dood,  —  Kaakt  dapper  in  de  kneL  —  iMet  beschrgV. 
„in  rgm.  —  Aldus  gevonden  op  dit  jaar  doch  zonder  nadere  aanduiding 
»in:  M.  S.  Catal.  y.  eene  Extra  Verzam.  Portr."  ZiU  welligt  N».  2339 
zgnP  Behoort  deze  plaat  ook  bij  het  onderwerp  van  N<^,  2792«  enz.? 

92  (Febr.)  Spotprent  op  de  twisten  tusscben  Amsterdam  en  den  Prins  y. 
a  Oranje  over  de  vermeende  aanmatiging  der  Amsterd.  Magistraat  ter  benoe- 
ming harer  eigen  Schepenen  Yolgens  hare  oude  Priviiegien;  over  den  Graaf 
Y.  Portland,  enz.  (Wagenaar  XVI.  60—96.)  „Nieuw  Licdt  van  de  driedub- 
„belde  kruysvaert  van  de  Ridders  en  Grooten  —  uyt  Uythangborden  ^sproo- 
„ten.**  •—  Srcg.  opschrift  boYen  een  schimp  vers  y.  7  achtregelige  coupletten  op 

■  de  Yermeende  aanmatigingen  der  Mi^istraat  y.  Amsterdam  in  de  benoeming 
▼•  Schepenen^  onder  de  afbeelding  van  een  m^  wiens  hv;i|^  Rit  e^n  trie* 


'   TB   wx~''-r\vae    Si 


Jk     Spotprenten  over  Amsterdam.  —  Zeeslag  bg  Bevesier.      429 

t  orer  de  Troegere  Fnntehgesindlieid  der  «tad.  Met  adres:  Amat.  bq  IfoNf. 
de  Fretne,  geoetr.  Lardondrokker  in  't  Oude  Mannenhaia.  Fraage  gravure  ton- 
der naam.  gr.  fol.  Hg.  31,  met  vers 46 dm.,  br.  34 dm.  Zeer seldzaam, 

6  ^Hollands  hollende  koe.  1690"  —  Zinneprent  op  Willem  Bentinek,  Graaf  van 
Portland  als  gemagtigde  Tan  Willem  III,  over  sqne  Terkraehting  der  Privi- 
legiën van  ▼erschillende  steden,  inzonderheid  ran  Amsterdam.  (Wagenaar 
XVI  60—97)  —  Bentinck,  een  Oravenkroon  op  het  hoofd,  rqdt  op  een 
geblinddoekten  ezel,  achter  hem  eene  poort  met  het  wapen  Tan  's  Hage 
en  opschrift:  H  Slaapt  hier  al;  regts  worden  den  leenw  de  nagels  geknipt 
door  een  Engelschman;  op  den  voorgrond  zitten  Vr^heid  en  Handel 
treurende  bg  een  grafsteen  met  opschrift:  ^Hie  jaeei  Edictum  perpetuum 
1672.  Vi  et  fraude."  en  ter  weerszqde  het  bovenstaand  opschrift.  Met  uit- 
voerig spotvers  in  3  kol.  op  Bentinck  en  zgne  aanhangers.  Naar  Boukké(TJ 
door  O,  Bauttaü,  i690.  gr.  fol.  Hg.  57  br.  40  dm. 

17  ^Oroothans  met  de  Privilegie  soeker."  —  Spotprent  als  de  vorige.  — -  On- 

a  deraan  links  ziet  men  het  hoofd  van  Groothans  (Bentinck)  die  een  nieuw 
Privilegieboek  geeft  aan  Privilegie  soeker,  die  geknield  en  gebukt  voor 
eene  groote  Stadslantaam ,  met  een  juk  om  den  hals  en  met  schellenkap 
genade  smeekt;  daarbg  een  privilegie  met  het  wapen  v.  Amst.  waaraan 
de  muizen  knagen ;  op  den  achtergrond  het  desolate  Kereaf  voor  de  Privi' 
leliën  die  door  aansprekers  ten  grave  gebragt  worden.  Fraaqe  ets  in  den 
geest  van  Harrewijn  of  BoutttUs;  waaronder  een  aardig  en  uitvoerig  vers 
in  3  kol.  met  bovenstaand  opschrift,  fol.  Hg.  17  met  vers  34,  br.  26dm« 
i  Dezelfde  voorstelling,  zeer  naanwkeurige  kopg  der  voorg.  plaat  voor  de 
Keurdichten,  in  1710  verschenen;  bovenaan  links  met  inschrift:  Keurdig- 
ten.  I.  411.  br.  40. 

98  Verkiezing  van  Burgemeesters  te  Amsterdam  in  1690.  Het  bovenstuk  en 
de  z^randen  van  de  Wapenkaart  der  36  Amsterd.  Raden  b^  /.  Bobijn. 
In  de  plaats  der  wapens  staan  hier  4  verzen  v.  /.  Iforel  met  Voor-  en 
Nareden  op  de  Burgemeesters,  fol. 

99  (30   JnnQ.)   Zeeslag  bg  Bevesier.  (Wagenaar  XVI.  110—118.  Holl.  Mere. 
a  1690.  bl.  194 — ^211.)  Slagorde  der  Engelschen  en  Hollanders  tegen  deFranaehe 

vloot;  onderaan  regts  een  klein  kaartje  van  de  kust  van  Engeland  waarbQ 
deze  ongelukkige   slag  voorviel.    Onderaan  de   Hollandsche  en  lager  de 
Engelsche  uitlegging  der  N*.  en  letters  op  de  pL    Met  adres  v.  /.  Bobijn 
te   Amsterdam,  br.  fol.  De  pi.  hg.  13  met  beschr*  30  dm.    br,  39  dm« 
h  Dez.  pi.»  met  Holl.  en  Fransche  uitlegging. 

00  Geheel  als  voren:  doch  links  eene  inscriptie:  ^Oraieê  k  Amst.  par  D.  £• 
^FCeuiUe)  sur  la  copie  gravé  è  Londre  par  J.  B.  En  1690"  onderaan  de 
Fransche  beschrgv.  naatt  de  Holl.  (op  de  vorige  pi.  onder  deie.)  Hg.  10 
met  beschr.  24  dm.  br.  40  dm.  Waarschgnlgk  de  origin.  plaat  voor  de 
voorgaande.  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

01  Hetzelfde.  Dezelfde  plaat  als  N^.  2483  doch  zeer  a%esleten  en  meteenige 
veranderingen,  b.v.  de  portretten  v.  de  Ruiter  en  Tromp  (bovenaan)  ign 
veranderd  in  die  van  Lord  Herbert  en  den  Adm.  Marq.  de  Previlly,  de 
kaart  der  Holl.  kust  is  weggenomen  en  wit  gelaten;  de  N^  op  de  pl.ign 
ook  veranderd.  —  V.  oud.  de  beschrgving  in  4  koL»  met  opschrift:  «Af- 
.beelding  v.  d.  bloedige  Zeebatalje . . . .  in  't  Canaal  10Julgl690."  Met 
adres  v.  /.  Bobijn  in  de  Nienwbmgsteeg  in  de  Stuurman*  gr.  fbL  Hg. 
29,  met  beschr.  66  dm.  br.  41  dm* 


480  Siag  aan  iê  Boyne. 

ttOt  (I  Jil|.)  SUg  ^j  Fkanu.  (WagOBMr  ZVI.  iOS.HAU.  Km.ni 
^LuUto  form  ¥.  de  BaUiile  by  FUnnu,  Tartooaeoda  koe  éitii 
«corpa  ▼.  beUille,   bettaAade   oit  8  baUillooa  (onder  dea  Pnui. 
^9Qn,   SUdboader    ▼•    Vrieal.)  alleea  d   oren  i«iig  koUt  gevackto^     S80 
»de  gekeele   Franaebe   arnaee."  —  Getodcemde  kmart.  br.  tal.  %.^ 
br.    56   daa.    In   b.   Arobief  f.  b.  Miniat.   t.   Oorlog.  TeikLy: 

S80I  (12  Jnl|.)  0?erwiDBiog  Tan  Wiilem   III   ofer  kei  Teraenigie  Inie^ 

Franacbe  leger  by  Drogbeda  aaa  de  riTier  de  Bojae  ia  lerlaai.  (Vvf     2b> 
XVL  112-117.  Holl.  Mercor.  1690.  bl.  Si 9^12^.)  Zeer  finale eai 
rige  ToorateUing  tan  deien  veldslag  op  2  bUdea  Daaat  clkaaden 
tende.    Op   bet   linker  blad  bovenaan  Unka  Brc^beda ;  in  bet  wiikt^     ti 
rivier   de   fioyne,  regta  koning  Willem  III  de  Karnlerie  ia  pcnMi 
voerende;   onderaan  op  den  voorgrond  de  atokken  geacbni;  op  kti 
blad  in  bet   midden   de  Ëng.  en  Holl.  batailloaa,  hoogerop  de 
vyanden;   onderaan  linke  de  Scbilder  D.  Maaa  den  alag  afbeeUcalthl 
Franscb    onderscbrift  en    Franacbe  en  Engeliche   nitlegging  der  V»A 
letten  op  de  plaat.   Naar  bet  leven  geteekeod»  Toor  den  Koaiagpè^l 
derd  en  gcëtst  door  Diri  Maat,   Met  adrea  v.  £»  Cooper  ^.at  tki  1  bl 
vgeona  in  Bedford  Street."  Zeer  gr.  foL  De  beide  bL  br.  105  daLU.S| 
dm.  Zetr  frmai  en  te/dsaau, 

2804  Hetzelfde,    gcbeel   anders,   op   S   aaneensloitende    bladen.  LUb 
a  Willem  III  te   paard,   in  gewone  kleediag  met  lioed  op»  acbterkasl 

Koninklyke    tenl  van  Jacobas  geplunderd,  op  den  acblcrgrond  ïko^\ 
in  bet  midden  de  Hertog  v.  Scbomberg  in  bet  dorp  Derrita  geonnÜ 
daarby    de    Boyne,    verderop   de   gebeele    veldslag;    in    hei   versekktcl 
lersclie  zee.    Boven    in  de  plaat  eene  groote  label  met  liatynache  oflnf  { 
aan    Willem    III    en    Maria,   door   den   graveur    Hom.    de  Boofie.'^ 
Hicrby  afzondcrlyk,  om  onderaan  gevoegd  te  worden,  eene  Holl.  eib 
gelscbe    beschryving   v.    d.  veldslag  en  uitlegging  der   N^'.,  elk  ia  ^^ 
lommen,    met    adres   v.    B.    Beeck   te    's  Hage    op  Cingel;  daamiiK^ 
eene  gravure  van  de  slagorde  der  beide  legers;  onderaan    de    borstbeeUa 
V.    Willem   en    Maria   in  med.;  daarnaast  eene  kaart  v&n   de  Bopf, <i 
voorts  de  woorden :  Trajicit  et  ejicit  (doelende  op  den  overtogt  der  fioni 
en  de  verdryving  v.  Jacobus.)  gr.   br.  ful.   De  2  bl.  bgeen  br.  ii5dfl 
bg.   54  dm.,  met  bescbr.  82  dm.  Zeer  froêi  en  zeer  zelden  eowtfUtL 

h  1^,  pi.,  latere  druk;  de  2  pi.  nu  in  4  veraneden;  met  deanlfitt 
tekst,  docb  met  adres  van:  ^Wed»  B.  Beeek  op  't  Spenj,  bock  r.  if 
ipPooten;"  de  £ng.  tekst  is  ook  een  andere  druk,  kenbaar  aaa  Jiiff" 
en  Prent  in  bet  opschrift,  in  de  vorige  druk  Bebelu  ea  Prsnt.  Zosder 
de  plaat  der  slagorde. 

e  £en  blad  Holl.  uitlegging;  andere  druk;  in  het  opacbrift:    Op  den 

Aug.   1G90  in  plaats   van:  lü/30  Junij    1G90. 

2805  Hetzelfde,  geheel  anders.  —  i  Afbeeldingen  op  ééne  plaat,  de  boveasfe 
de:  Vlugt  van  Jacob  de  II.  —  Fuite  de  Jaquee  II  {'t  Jmiüei  de  es* 
derste:  Orerwinning  v.  Kon,  Willem  UI  11  Julijt  voorstellende.  —  b 
bet  midden  de  veldslag;  liuks  de  torcu  vau  Slayue?  regta  bovenaan  Dd* 
ghcda,  onderaan  de  Bujne  die  doorwaad  wordt.  Met  gegnur.  Holl.  a 
Fcanscbe  uitlegging  der  N^.  onderaan .  Door  R,  de  Uoogke  met  adres  t. 
Car.  AUard.  Met  afzond.  Fransche  en  Holl.  uitlegging  in  4  kol.  ea 
betz.    adres.    1690.    De  pi.  bg.  50.  met  uitlegg.  78  dm.^  br.  60  da. 


ik.     Slag  aan  de  Boyne.  ^  Oemobt  t.  VTillem  UI  dood.        481 

Bmt  Bi.  t»  dflse  platt  ia  den  Atlas  r.  d.  Heer  A.  v.Stolkte  Rotterdam 
liaeft  onder  de  plaat  een  nit^oerig  HoU.  en  Franeeh  verhaal  ia  4  koK 
▼aa  deie  OTerwiaaing;  ook  met  adres  ▼.  O,  AUard, 

B  Hetselfde,  andere.  Op  den  voorgrond  de  Boyne  die  doorwaad  wordt,  in 
het  Tere<^et  Drogheda.  Met  i  reg.  bovep-  en  i  regel  onderschrift.  Zon- 
éer  naam  ▼•  grav.  (HarrtwijnfJ  br.  4®.  Naanwkeorige  kopg  eener  dergelijke 
plaat  in  «Yerlant  verlost.  1690"  welke  2  reg.  onder  en  bovensohrift  heeft. 

i7  Betselfde ^  anders.  De  Prins  de  rivier  doorwadende;  verderop  links  de 
▼eldslag.  Zonder  naam  v.  grav.  Bovenaan  regts  gen*.  318.  br.  4*.  Uit: 
Boll.  Hercnrins.  1690. 

16  Hstielfde,  aaden.  Op  den  voorgrond  een  geveeht;  in  het  midden  de 
•rivier,  die  op  3  plaatsen  door  voet-  en  paardevolk  doorwaad  wordt.  Met 
i  reg.  ondersohrift:  Fauüg$  de  Boytu,  Zonder  naam  v.  grav.  br.  A\ 

19  «The  fortnnate  escape  of  King  William  III."  Het  wonden  aan  deasehon- 
der  vaa  Koning  WiUem  III  in  den  slag  aan  de  Bojne.  Den  Koning,  v. 
ign  paard  gest^en,  wordt  de  sehouder  door  Lord  Coningsbjr  verbonden, 
torwijl  daarnaast  de  Graaf  v.  Portland  (Bentinck)  te  paard  sit.  Naar  A. 
Cooper  door  W.  Qiüer.  gr.  fol.  Hg.  41,  br.  30  dm. 

LO  Willem  UI,  te  paard  gezeten,  voert  sgne  troepen  door  de  rivier  de  Bojne 
tegen  den  vgand  aan.  Naar  B.   Wni.  1779  door  /.  Haü,  1779.  br.  fol. 
Onafgemaakte  etedruk,  Epreuve  ePariieie.  Hg.  48,  br.  63  dm. 

11  Willem  in,  geharnast,  blootshoofds,  door  Bellona  gekroond,  te  paard; 
links,  aehter  hem  eenige  pages ^  waarvan  een  het  Eagelsohe  wapen  op 
een  schild  draagt.  In  het  verschiet,  links,  de  optogt  van  een  leger  naar 
eene  stad  waar  een  toren  in  de  Incht  vliegt.  (CorkP  LoDdonderryP)  — • 
Met  2  reg.  Lat.  onderschrift:  «Wilhelmns  III"  ete.  Zonder  naam  v.  grav. 
Met  adres  J.  Tangena,  br.  fol.  Hg.  49,  br.  58  dm.  Zeldzaam, 

[2  (27  Juig.)  Valsch  gerucht  v.  d.  dood  v.  Willem  III  in  den  slag  aan 
de  Boyne.—  »De  onverwachte  Tyding  nyt  Yerlandt,  aen  den  Koninok  v. 
.Vrancr."  Koning  Lodewgk  siek  te  bed  liggende  wegens  het  verlies  v. 
d.  slag  aan  de  Boyne,  zal  geklisterd  worden,  doch  men  wil  hem  een 
brief  voorlezen  met  de  tijding  v.  d.  dood  v.  Willem  III.  —  Plaat  son« 
der  naam,  daaronder  de  uitlegging  in  2  kol.  kl.  fol.  Hg.  20  met  vers 
87,  br.  30  dm. 

18  »De  belachlgke  Sotheeden  in  Yrankr^jk  wegens  de  gewaande  dood  v.  Kon. 
„Willem  III"  —  De  Prins  ligt  op  een  armzalige  draagbaar  en  wordt  door 
arme  aansprekers,  nl.  Bumet,  SAretotèuty,  Duvelt  en  Portland  naar 
het  graf  gedragen,  daarachter  de  Princes,  Hollanders,  Engelsehen  ens.  In 
het  verschiet  een  galg.  Zonder  naam  doch  ^Copié  tur  foriginal  gravé  è 
^Farii."  Onder  de  pi.  bovenstaand  opschrift  met  HoUandsch  en  Fransch 
verhaal  in  2  kol.  gr.  fol.  Hg.  24  met  beschr.  47,  br.  34  dm. 

14  Hetzelfde,  geheel  als   voren;  andere   kopg   naar  het  Par^sche  origineel, 
doch  sonder  naam  v«  Portland,  en  bovenaan,  regts  en  links,  10  Fransche 
versregels  in  eene    cartouche.  Met  bovenschrift:  „Folies  extravag.  de  Ia  * 
„France  s.  la  mort  imagin.  de  Guill.  Hl"  Onder  de  pL  dezelfde  Holl .  en 
Fr.  uitlegging,  gr.  fol.  Hg.  25  met  vers  45,  br.  34  dm. 

15  Zinneprent  op  hetzelfde.  De  Ptins  r^dt  met  Schomberg  in  een  open  veld  ea 
beide  worden  door  een  bliksemstraal  getroffen;  daarbg  staan  Lodew^jk  XIY 
en  Jaeobtts  U  die  op  dit  gelukkig  voorval  een  glas  ledigen.  Met  een 
Fransch  16  reg.  vers:   „On  dit  que  Ie  Prinee  d'  Or."  Slechte  ets  sondes 


488  Teldtogi  ia  lariaod. 

Biam.  Hg.  tS  br.  83  dm.  Ib  dea  Atht  ▼.  Hr.  Bodel  N^jeikiii  teUk 
S816  Spotprent  op  Lodew^k  XIV  bg  het  renMmen  dbft  de  t^dbfiaè 
dood  ▼ .  Willem  III  raUek  is.  —  .Paatagniel  agoninBt.*'  Lodev^DU 
aeltoogeide  te  bed;  deairoor  op  de  kaieöiip  freeneade,  igee  ■ 
Mad*.  de  Montetpen,  Foataugee  ea  Mmtnteaoa;  aaa  héL  haéké 
Koning  Jeeobni  en  de  Kroonprins;  ia  bet  reraekiet  Willem  m  a  pï 
Onderaan  eene  Terkleinde  kopg  der  pi.  i^La  BM>rt  ianagia.  da  S«fi£> 
»III/'  waar  Willem  op  een  ladder  gedragen  arordt.  Naar  GMmdm't- 
J,  MmrUiê  k  Londret  (fietioTe  namen P)  Oader  de  pi.  ecaULi 
Franscb  gedicht  in  S8  strophen  (Toor  de  S8  N*.  op  de  pi.)  Ml  b» 
lehrift:  «Pantagmel  lieltogende."  gr.  fol.  De  pi»  hg.  S8«MtiaB 
54  dm.f  br.  85  dm. 
2817  (•  Sept)  •Figore  d'nn  Antropophage  qai  a  caté  pria  è  oae  aortklili» 
riek.'*  ■— Af  beelding  Tan  een  rens  met  bnitengewooB  laageahalsmliM 
op  het  hoofd,  met  boog  en  pgl  gewapend,  aaast  heaa  aqa  aooa^,  SJM 
ond,  in  het  Terschiet  eene  stad  (Limerick?  ia  lerlaad.)  Met  banmnai 
opeehrift,  ter  weertzyde  eene  Holl.  en  Fraaaehe  nitleggiag»  meUcafck 
dit  moBSter  door  een  Eegelschen  Oesant  nit  Conatantiaopd  aaarliaii 
gebragt,  en  daar  bQ  den  nitral  der  belegerden  geraagen  ea  aaarlflii 
gebragt  ia.  Goede  grarnre  sonder  naam  (in  den  geeat  vaa  Haigy 
Met  adres:  Amsterdam,  imprim.  de  P,  CUyar.  fel.  De  pi.  I|. li> 
br.  26,  met  bescbr.  35  dm. 
1818  Hetielfde,  doch  leer  Teranderd;  de  rena  ia  hier  een  kameel  mat  lp 
tea  geworden  en  wordt  ala  een  dier  rondgeleid ;  in  het  Terackat  it 
hg,  ia  Trjjen  staat,  Tele  menschen  aan.  Dnitache  gnw,  door  2>.  1- 
Met  onderschrift:  ^Abbildang  des  in  Irrland  ron  Lemmerieh  ge&sns 
,QDd  V.  KoD.  Maj.  Wilhelm  d.  20  Sept.  1690  nach  Londen  gebn^ 
«MenscheDfressers."  Met  O  reg.  Doitsche  verklar.  fol. 

2819  (9  Sept.)  loneming  van  Limerik.  —  Plan  der  atad;  onderaan  Holl.,fv- 
sche  en  Eng.  uitlegging  der  N^.  op  de  pi.  Met  adres:  .a  Loa^' 
.k  Amst.  Chez  lei  Libraires.  1690."  kl.  fol. 

2820  (3  Oct )  Oproer  te  Rotterdam  te^en  den  Baljuw  t.  Zaylen  t.  NgettÜ 
(Wagcnaar  XVI.  Ii4.)  Klein  plaatje.  240. 

2821  Hetzelfde.  —  3  oude  zamengeflanste  houtsneden,  waaronder  een  efii^ 
Terhaal  met  opschrift :  «De  schricklijkc  oproer  die  't  Rotterdam  U  r 
„weest."  In  Catalogus  Munnicks  v.  Clecff.  N®.  932.  Verkocht  r>t 
f  1G.\.  Zeer  zeldzaam  stuk,  doch  zonder  eenige  kunstwaarde  toegeaua^ 

2822  .De  glorieuse  campagne  van  William  de  III,  Koning  v.  Groote  Britat- 
i,nen,  neffens  eeuige  gedeukwaard.  Actiën  y.  de  geall.  en  geconfeder.> 
.1690  voorgevallen."  Groote  afbceMiogcn  in  t  bladen  boTen  elkiote 
met  bovenstaand  opschrift;  daaronder  in  het  midden  de  alag  saa  c 
Boyne,  links  3  medaillons  met  de  overwinningen  van  VTillem  UI  is  \'t 
land  ,  regis  3  med.  met  de  neerlagen  van  Jacobns;  op  het  onderste  Uii 
de  inneming  van  Kingsalc,  daaronder  die  van  Napoli  di  Malvuia,  it£3 
en  links  t  med.  met  andere  overwinningen;  onderaan  4  kleinere  rierbss 
▼oorstellingen.  Bgna  onderaan  een  Fransche  Almanak  voor  1691.  GedB 
door  B,  de  la  Feuille.  gr.  fol.  De  2  bl.  hg.  91  dm.  br.  59  dm.  ^ 
fraai  en  zeldzaam. 

b  Dezelfde  plaat ;  afdruk  zonder  den  Almanak ,  die  op  het  daarroor  bestcsit 
open  vak  geplakt  werd. 


>  •  Bezoek  van  Willem  UI  te  's  Hoge.  488 

-ï  (8  Oet)  ^Innemen  van  Corck.  —  Veroveren  fui  Kinsalem'*  S  Af  beddingen 

K   op  een  bl.  boven  elkander.  Gen.t  245.  40.  Uit:  HoU.  Mercnrins.  1690. 

mé  (I88i.  31  Jin.)  Overtogt  van  Willem  III  naar  Holland.  (Wagenaar  XVI. 

%    137.  138.)  Het  Schip  van  Staat ;  dezelfde  plaat  ah  NM  41 6  door/.  Oor/o^tf 

K    op  den  ataat  des  landt  na  de  Synode  van  1619.  —  De  plaat  is  eenigzint 

■  TCiranderd;  aan  de  groote  mast  is  een  vlag  met  opschrift:  Lièemm  mores 
links  eene  vlag  met  2  leenwen  en  de  wimpel  met  Eng.  en   Holl.    zinne- 

L  beelden;  vooraan,  links,  op  het  schip  zijn 2  personen  (C.  Tromp?)  en  and. 
bggegraveerd ;  in  het  midden  Koning  Willem  III ,  staande ;  onderaan  regts  een 

i  geharnast  en  een  geketend  man.  Zonder  het  vroegere  bovenschrift:  ItUa,  etc. 
en  londer  naam  die  nitgeslepen  is.  —  Hierbij  een  afzonderlgk  vers  in  4 
kol.  door  J,  V.  HerveÜ.  MD,  op:  «Het  sehip  v.  staat,  vertoon,  alle  de 
ipgevaarl^ke  zeetogten  v.  Willem  III  en  voomamel^k  de  gelnkk  •  overkomst 
.nn  laaUt  nit  Eng.  in  Holl.  31  Jan.  1691.  Amst.  C.  AJOmriV  br.fol. 
Hg.  44  dm.,  met  vers  59  dm.,  br.  66  dm.  Zeer  ueldsaam^  Deie  plMt 

'     is  ook  in  1654  gebruikt ;  Zie  NO.  2099. 

M  Hetzelfde ;   de   Prins   staat  in  de  kleine  boot  waarin  h^  nit  het  grootere 

■  Mhip  was  overgegaan,  en  wil  landen;  Unks  de  Holl.  knst,  in  het  verschiet 
een  visschershnls ,  waarin  de  Prins  eenige  aren  doorbragt,  nadat  h^*  20 
nnr  b^  felle  vorst  ea  mist  in  de  open  boot  op  zee  gezwalkt  had.  Fraai 
§e^Ui  plaa^e  zonder  eenigen  naam.  (Door  Lupienf)  gr.  br*  4®.  Onder  de 
pi.  twee  6regel.  verzen  v.  /.  Norel,  1  v.  Rabut^n  een  ander  op  deze  g^ 
beortenissen.  De  pi.  hg.  14  dm.  met  vers  36  dm.,  br.  19  dm, 

B8  Een  boer  in  den  Oranjepolder,  JiUit  genaamd,  de  boot  met  den  Prins  ift  ie« 
lieode,  r\jdt  door  het  water  daarheen.  (Europ.  Merc.  1691.  bl.  lil).  — 
Plaatje  uit  QoUfried  Krongk.  br.  4».  V.  acht.  bedrukt. 

17  (L.  Bidloo)  Komst  v.  Koning  Willem  m  in  Holland.  'sHage.  A.  Iieers. 
1691.  fol.  —  De  17  (ongeno.)  platen  hieruit,  nl.:  1.  Titelplaat  met 
Holl.  opschrift.  2.  Dezelfde  pi.  latere  druk  met  Fransch  opschrift: 
Voyage  de  8.  M.  Britt.  en  Holl.  1692.  8.  Portret  (Buste,  regU)  door 
P.  r.  Chtntt»  4.  Aankomst  op  Honslaarsdgk.  6.  Inhaling  aan  de  West* 
einderbrug.  6.  Intrede  door  de  zegeboog  op  't  (Buiten)Hof  (opgerigt 
door  de  Staten  v.  Holl.)  7.  Zege-  en  Eerepoorten  voor  't  (Buiten)Hof. 
8.  Schildergen  binnen  deze  E<)repoort.  2  bl.  9.  Beelden,  devisen,  sohil* 
dergen,  busten  op  deze  Eerepoort.  10.  Zgschildergen  op  deze  Eerepoort. 
II.  Z.  Maj.  verwelkomd  op  h.  Binnenhof.  12.  Eerepoort  op  de  Plaats, 
(opgerigt  door  de  Magistraat  v.  'sHage.)  13.  Schilderijen  binnen  de  voorg. 
Eerepoort.  14.  Eerepoort  op  de  Markt  (ook  door  de  Magistraat  Y. 's  Haga 
opgerigt.)  15.  Vreugdeteek.  voor  h.  Stadhuis  v.  'sHage.  16.  Dez.pl. 
fraage  proe/drui  vdór  het  boven  en  onderschrift.  17.  Vuurwerk  in  den 
Vgver.  18.  Afbeeld,  der  2  naalden  v.  h.  Vuurwerk .— Alle gegrav.  door 
B.  de  Eooghê,  Commies.  Reg.  Britt.  Beoept.  Harlemi.  gr.  fol.  De  pi. 
i,  2,  3, 13, 15^  17  zgn  gewoon  folio,  de  and.  hebben  de  dubbele  breedte, 
ledere  pi.  heeft  een  Holl.  en  Fransch  op-  of  ondersehrift  om  voor  do 
Holl.  en  Fransohe  uitgave  gebruikt  te  kunnen  worden. 
Al  deze  Eerepoorten  en  beschilderingen  zgn  ook  afgebeeld  ia  het  klein  8'. 
boekje:  ,De  Koninkl.  Triumphe  v.  Willem  UI.  'sOrav.  1691;"  de  be- 
aehrgving  van  alle  Eereboogen,  Opachriflen  enz.  vindt  men  uitvoerig  in: 
Europ.  Merearius.  1691.  bl.  115—131.  4®.  Hierbg  4  pamphl.:  «Kortt 
»Beaehzyv.  v.  d'  Eerepoorten  te  'sGrav.  opgerogt  tot  de  Beceptiev.  Will. 

55 


484  Bezoek  Tan  ITillem  m  te  's  Hage.  I 

èt  ITi;  met  alle  DerQteii  tii  Inter.  in  Lat.  en  rertal.  'sGiu.  I.Ü« 
werf.  40.  t±  h\,  —  Hetielfde,  andere  dmk.  Amet.  Jac.  Bobgi.  tfS 
16  bl.  —  De  Pablyke  Intrede  ▼.  William  de  III,  ben.  Baè^L 
Eerepoorten,  ....en  verbaal  ▼.  d.  Vnyrwerken  en  alle  de  lUnaiB 
ens.  'sGraT.  M.  Uytwerf.  46  bl.  —  Pertinent  Verkael  ▼.  étaa» 
Vnyrwerken  'tav.  naer  de  Intrede  ?.  Will.  III.  aengeat.  'iGm.! 
Uytwerf.  8  bl.  4«. 

28S8  Komst  w.  d.  Print  te  '•Hage.  —  Oerigt  op  het  Binnenbof ,  «t « 
m  menigte  volki  infanterie;  de  stoet  f.  d.  Prins  rydt  dooreea'pi* 
Mgeboog  naar  de  Stadhonderspoort .  Ter  weerszode  medailles;  Wras 
ign  portret  in  med.,  enz.  op  3  afionderlgke  plaatjes.  V.  oud.  ca  1^ 
▼oerig  wen  in  S  kol.  ▼.  D.  Smidi.  Amst.  A.  Sehoonebeek.  \Slli.^ 
è  Deselfde  plaat,  latere  dmk  xonder  de  medailles  ter  «gde  en  bet  IwiuUri 
met  28  reg.  vers  ▼.  J.  Brmndt.  Met  adres:  Amst.   J.  Roètfm,  fol. 

1880  (S  Pebr.  .IV  Inhaling  ▼.  x^'n  Koniokl.  Maj.  Willem  Hl  binacB'iG»' 
Uitvoerig  gezigt  ▼.  d.  optogt  op  bet  Binnenhof  door  de  3  Euibipi 
links  de  Vgverberg.  Met  bovenstaand  3reg.  opschrift  en  v.  oai.  vtk 
ging  in  cnrs.  Door  J.  LuUfn,  br.  fol.  Bovenaan  gei.:  Fol.  tS.  B;- 
31,  br.  29  dm. 

S880  lietielfde,  anders.  De  geheele  stoet  in  6  r\jen  boven  elkander  ■• 
eensluitende;  bovenaan  een  gesigt  op  den  Haag.  Met  treg.  oséenck- 
«d'Inhaling  v.  8.  Kon.  M^."  enz.  Door  M»  Koek,  gr.  fsl.  & 
48,  br.  57  dm.  Hierb^  behoort  eene  uitlegging  der  N*.i— 14,  ep^^ 

i881  Hetzelfde,  anders.  •»  Zeer  uitvoerige  voorstelling  ▼.  de  Eerebooghgè 
Oe?angenpoort;  links  de  Yiijverberg;  bovenaan  het  Engelsebe  vifS- 
Fraai  ffcëtet  door  J.  v,  Vianen,  br.  fol.  Hg.  48,  br.  55  dm.  Hi^ 
afzond,  een  vers  in  4  kol.  v.  i7.  Borrebach  op  de  Inhaling.  'i6f¥ 
B.  Beek.  lGi)l.  br.  fol.  In  den  Atlos  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  ?w> 
terdam . 

2882  ,De  Zcegeboogh  ter  Eeren  v.  Z.  Maj.  v.  Gr.  Brit.  opgereckt  tï! 
„*t  Hof  V.  HoIIant,  staande  op  de  zijde.'*  Door  «S.  Vennrkool^  atlc*  ' 
„inv.**  —  Dezelfde  eereboog  v.  voren  gezien.  Gegrav.  door  Sioo^-^ 
2  bl.   br.  fol.   \\^,  37  dm.,  br.   48  dm. 

2883  Dezelfde  eereboog  veel  kltnner,  v.  voren  gezien  met  de  beide  zijdes  ri 
Buitenhof.  Fraaije  ierkrnimj  in  kleuren,  (door  D.  v.  Caü,  dezeh'de  i' 
zoovele  teekeniflgen  van  Amsterdam  gemaakt  heeft.)  br.  fol.  Hg  ^. 
br.   38  dra. 

2834  DezelMo  Eerepoort,  grootcr,  en  die  op  de  Plaats.  — -  Fraage  UetftiM^ 
(door  J.  van  (ür  Ulf't.)  br.  fol.  leder  hg.  il,  br.  27^  dm.  Dit  liJQ - 
origineelen  voor  N».  2832  en  pi.   12  v.  N».  2827. 

2836  Drie  platen  over  de  Intrede  alle  kl.  br.40.,  doch  v.  verschill.  grootte,  nl.:  J^-v^ 
«Ecrepoort  aan  de  Loosduynse  Brug."  Door^.  Sckoonebeek,  Ouderaaoü^ 
gem.  17.  Deze  plaat  is  deeenigc  afbeelding  van  die  Eerepoort.  — Intrede  dooi  ^^ 
eereboog  op  het  Buitenhof.  Zonder  naam.  —  Vuurwerk  door  L,  Seiff* 

3836  Zinneprent  op  de  komst  v.  Willem  Hl  te  's  Hage.  *a  Gravenhage  ze^^ 
vierende,  staat  in  h.  midden  onder  h.  wapen  v.  Oranje,  waarbof^ 
de  spreuk:  Jê  mainiUndrai,  Door  R.  de  Uoogke,  1689.  4^.  Hg.  1^' 
br.   12  dm.  In  den  Atlas  v.   Mr.  J.   T.  Bodel  Nijcuhuia  te  Leiden. 

2837  (17  Klaart.)  «Heerschouw  ?.  Koning  Wiljam  bij  Arnhem.  —  Lustrai^J 
«exerc.   ad  Arenacum."   Gezigt  v.  eene  menigte  paardenvolk  op  een  ï^^ 


«&^  .     .BesK)ek  yan  Willem  UI  in  Gelderland,  enz.  435 

«rTeUehtig  terrein;  in  het  Terecbiet  Arnhem,  de  l^meegtche  bergen,  enz. 

I  Met  6  reg.  Lat.  ven  ▼.  Hoogstraten  en  6reg.  HoU.  vera  ?.  Halma.  Door 

i  Smekienburg.  br.  fol.  Hg.  46,  br.  59  dm. 
^  Deaelfde  plaat,  fraai  gekleurd  in  den  tyd  der  nitga^e. 
%%  (18   Maart.)   »Aenkomtt  ▼.   S.  Kon.  Maj.  v.  Gr.  Brit.  op  Dieren.  — 
^  i^Ad^entas  Magni  Oail.  III....  in  Dieram."  (Earop.  Mero.  1691  a.bl. 
188.)  Gezigt  van  het  Slot,  op  den  voorgrond  de  atoet  des  Koninga.  Fraai 

I  geiM  zonder  naam.   (£.  de  Èooghef)  met  adres  ▼.  P.  Schenk,  br.  fol. 
,.    Hg.  49,  br.  59  dm. 

fi  Zeegetrinmfen   ▼     S.    Maj.    (Willem   lU)  in  68  pi.  verbeeld  (in  1691.) 

\     Aldus  vermeld  in:  Schonwbnrg  d.  Nederl.  1759.  bl.  117. 

iO  »De    16    Qaartieren    v.  S.  Doorl.  Maj.  William  III,"  enz.  Van  vaders 

en   V.    moederszijde.  Ter  weerszode  8  wspens,  in  het  midden  bovenaan, 

dat  V.  Willem  III,  onderaan  dat  v.  Keizer  Adolf.   Leiden.  J.    Tangene. 

1691.  fol. 

II  (28?  Maart.)    »Dood   v.  H.  W.  Baron  v.  Aylva,**  door  een  val  v.  h. 
m  paard  voor  Lenven.  (Earop.  Mere.  1691  a  bl.  188.)  '^wuJ.Bugi,  door 

B.    Vinkelee.  80. 
h  Dez.  pi. ;  proefdruk  y66t  alle  Ir. 
IS  (I    April.)   «Slag   bg   Bergen   in  Henegouwen*'  waarbg  de  belegerden  do 

overwinning  behaalden.  (Wagenaar  XVI.  144.  Europ.  Merc.  1691  6.  bl. 

8—80.)    Op    den   voorgrond   de   slag,    in    het  verschiet  de  stad.   Fraage 

grav.  zonder  naam  (door  Luykent)  br.  fol.  Hg.  80,  br.  86  dm. 
48  (8  April.)  Bergen  overgegeven  aan  Koning  Lodewgk  XIV.  (Wagenaar  XVL 

145.)    Op   den  voorgrond  de  belegeringswerken ;  in  het  verschiet  de  stad 

die  gebombardeerd  wordt.  Door  5.  Ie  Clerc,  br.  4®» 

44  (29  Mei.)  Zinnepreut  op  den  dood  van  Tromp .  Dezelfde  plaat  die  later  voor 
den  slag  van  La  Hogue  gediend  heeft,  (zie  No.  2861}  doch  daarvoor  zeer  veran- 
derd is.  Onderaan  (waar  op  den  lateren  druk  een  kaartje  staat)  een  groot  Bo- 
meinsch  lijkfeest;  daarboven  Tromp  staande,  als  Neptunus;  achter  hem,  regta, 
Bellona  en  verder  een  schip;  links  in  de  Inchtde  Faam  weenende,  die  een 
kroon  van  Starren  van  het  hoofd  v.  Tromp  neemt .  Ter  weerszgde  2  pyra- 
mieden  met  16  kleine  afbeeldingen  van  zeeslagen,  zonder  namen  (later  zgn 
hierin  gevoegd  de  namen  van  Fransche  schepen,  in  den  slag  v.  la  Hogue 
genomen.)  Op  de  pyramide  links  het  wapen  v.  Tromp ;  regts  zijn  naam  in 
geëntrelac.  letters.  Fraaije  plaat  geëtst  door  /.  v,  Vianea,  br.  fol.  Hg. 
47,  br.  56)  dm. 

45  (6  JunQ.)  Lgkstatie  v.  d.  Admiraal  Gom.  Tromp,  overleden  29  Mei 
te  Amsterdam  des  av.  te  9  nren,  en  den  6«b  Jong  te  Delft  begraven. 
(Earop.  Merc.  1691  b,  bl.  121.  175.)  Door  /.  Lugken,  br.  4».  Uit 
zgn:  Leven,  bl.  496.  waarvan  de  titelplaat,  door  /.  Lugken,  4*.  hierbij 
gevoegd  ii  met  zgn  wapen. 

46  (19 — 29  Jong.)  » 't  Opbreken  der  belegering  v.  Coni  in  Piemont  door  de 
,»Fraoschen  belegert,  en  ontset»  door  Prins  Engenius  v.  Sav."  (Europ. 
Mero.  1691^.  bl.  137-^140.)  Op  den  voorgrond  het  leger,  verder  op 
Coni  gedeeltelijk  op  een'  berg  gelegen.  Door  EucJUenbmrg .  br.  fol.  Gemi.i 
Tom.  I  NO.  6.  Uitt  Dumont,  heldendaden  v.  Prins  Eugenius. 

47  (I  Jniy.)  »Het  Yerse  Athlone,  stormenderhandt  ingenomen....  door  d. 
»Gen.  V.  Ginckel,"  enz.  Op  den  achtergrond  de  vesting;  daarachter  eenig 
hoog  gebergte;   op   den   voorgrond   een  gevecht;   onderaan   de  Holl.  en 


486  ntiL  OTor  Bekkmr»  BeiooT. Wttreld.  ZeeBLbglAHiigiB.H||     W 


Fruiiohe  nitleggiBg  der  N*.  ta  letten  en  «dree  ▼.  /.  ftyite: 
1^91.    br.  fol.   De  pi.  hg.  S3,  met  uitiegg.   41  dm.  br.  S6èL 
plaat  it  deielfde  ala  de  bo?enste  afbeelding  op  N^.  S786le:  Ium 
Londonderry,   alleen  is  hier  de  vlakke  ftcktergroad  ia  eea  koiga 
veranderd. 

2848  (1    Aag.)  Afbeelding  v.  d.  Oerens  Pemaane  Spiaoene.  C.  B.  P.iJ 
tuin  V.  d.  Academie  te  Legden  gebloeid  voor  de  eente  maal  1  iig. 
Znd.  am.  doch  seker  bg  /.  Tampenm  aldaar,  kl.   fol.  Hg.  30,  k1 

2840  (19  Sept.)  Nadeelig  gevecht  bg  Lenze  in  Henegoawea  digt  bq  AtL 

genaar  XVI.  148.  149.  Eorop.  Mere.  1691  e.   173— 188.)  Ftmlil|      ^ 
taille.    Met   7   reg.    Frantch  opschrift  boyeaaaa  linka.  br.  4*.  Tli 
verrameling. 

2850  Eenige  plaatjes  over  B..Bekker,  wiens  werk:  de  BetoorerdeweicUJ 
te  Amsterdam  verscheen;  nl.:  1.  Titelplaat  t.  de  Samenkomst v. C.Sel 
ver  en  B.  Bekker,  uit:  Berichten  v.  h.  Rgk  d.  doodea.  S.  FntldJi| 
Eiet  zig  zelven.  3.  Titelplaat  v.  Paling,  OndeckiDg  t.  Tkiverj,  sblH 

2861  Spotprent    op   Balth.    Bekker.  «  Btkker   door  daiTda  t.  d.  fnfiü 
afgeworpen  en  ter  kerke  nitgereden.  (Door  J2.  de  Hoogkê).  «laOÉll 
Munnicks  v.  Cleeff.  N^  044. 

2862  (6   Hel.)    Spotprent  op  de  voorgenomen  laading  t.  Jaoobas  ia 
(Enrop.  Mercorins.  1692  6.  811.)  »Le  doctenr  ekaiitable.  —  BededMnfl 
Jiefde."    Links   staat   Koning  Jacobas  aan  een  pilaar  geleand,  khfBR 
over   zgae   kreuk  of  Umdimg  (beide  in  het  Franech:  éeweeuiê)  en  mk 
de  Kwaker  Wm.  Penn  een  brenkband  aanbiedt.  Met  boveiutaaBdopM;{ 
T.  ond.  2  vgfreg.  versjes  in  het  Holl.  en  Franech.  kl.  fol. 

2868  «Relatie  v.  de  Koninkl.  onderneming  van  Jaeoboe  ü.  —  Plaat  wt  f 
dmkte  Holl.  en  Fransehe  besohrgving.  —  In  Catal.  HojmidDi  v.  Ckd 
NO.  952. 

2854  (20  Mei.)  Zeeslag  bg  Kaap  la  Hogae,  in  het  Kanaal  taaachea  deüe^ 
en  EngeUcbe  vlooten  tegen  de  Fransehe  vloot,  die  daarbg  gesisgeae 
vernield  werd.  (Wagenaar  XVI.  162 — 176.  Earop.  Mere.  1692^.^ 
174 — 196.)  —  Afbeelding  v.  den  zeeslag  in  2  pi.  boveii  elkaadtf;  deW 
venste  met  opschrift:  „Slaan  der  Fransen  nji  *t  Canaal  29  Mei  ea  f^^- 
„dagen**;  de  andere  met  onderschr. :  „Ruïneeren  der  Fransen  oorlogsck' 
„pen  te  la  Hogue."  Fraage  plaat  door  R,  dé  hoogê,  — •  Met  afsos^tf- 
Igk:  „Verhael  v.  h.  slaen,  verjagen  en  vernielen  d.  Franae  vloot  oaie 
„Mr.  de  Tourville  door  de  Gecombin.  Eng.  en  Neerl.  Ylooten  os^tf 
„Myl.  Rnssel  en  d.  Hr.  Almonde.  Admir. ,  d.  29,  30,  81  M cy  a 
„1,  2,  8  Jang  1692,"  in  4  kol.  met  uitlegg.  d.  N*>.  en  lett.  op  ^ 
pi.  en  adres  v.  A.  2>.  Oouaan  en  P.  Rotterdam  te  Ajnaterdam. gr.  k- 
fol.  Hg.  40  dm.,  met  nitl.  63  dm.,  br»  57  dm. 

2865  Hetzelfde,  anders.  —  Met  opschrift:  „Waare  afbeeld,  t.  de  vietor. 
„zeesUgh  door  de  Eng.  en  Holl.  op  de  Francen  bevogten  29  May  et 
„volg.  dagen."  Door  J,  v,  d,  Aveele.  Met  adres  v.  Car,  AUmrd.  hr.fcL 
Hieronder:  „Pertinent  verhaal  t.  d.  groote  victorie  d.  29  May  door 
„de....  zeemachten,  gecommand.  door.  .  Rnssel  en  Almonde  bevock* 
„ten,"  enz.  Met  nitlegg.  Hg.  87,  met  nitl.  66  dm.,  br.  89  da. 

2856  Hetzelfde   anders ;   met   opschrift :    „De   Franse   Vloot    verdelgt   door  4i 

a  „Vereen.    Eng.    en   SUatse    Vlooten,....  tnsschen  Feeamp  en  Barfleor," 

enz.  —  Onderaan  een  vers  in  8  kol.:  „Viciory,  brave  BataTierca9*'coi. 


KL  Zeedag  bg  Kaap  la  Hogoe.  487 

met   opiohr. :  «Op  de  Aldergedenkw.  leetlag  taiseii  de  Adm.  Bimel  en 

i^Alemonde,"   enz.    Fnai  geéUt.  Zonder  naam  en  zonder  adree.  Hg.  80» 

met  yen  64  dm. ,  br.  41  dm. 
i  Dezelfde  plaat,  vroegere?  afdrnk   met  doidelgker  en  grooter  letten  in 

de  pi.;  in  de  Torige  U  b,v.  Ir.  B  zeer  klein  en  omgekeerd,  hier  grooter 

en  regt.  Zonder  vers. 
e  Dez.  plaat  als  b,  fraai  gekleurd  waaronder  een  andere  drnk  ▼.  heti.  ren 

als  a,   doch   vermeerderd   met  eene  4e  kolom,  waarin  de  uitlegging  der 

Jfo,  op  de  pi.  Met  adres  v.  de  Wed.  /.   TMt^ena  te  Leiden. 

57  Hetzelfde,  anders,  zonder  opschrift.  Bovenaan  in  h.  midden  een  kaarde 
van  het  Kanaal  met  de  kusten  van  Normandië  en  Engeland.  Goede  grav. 
zonder  naam.  — -  Onder  de  pi.  in  8  kol.:  „Korte  Besehrgv.  v.  de  seer 
ygedenkwaard.  Overw.  ter  Zee.*'  —  «Brieve  Relation,"  enz.  en  daar  tus- 
schen  een  groot  HoU.  en  klein  Fransch  vers.  Amst.  P.  SeJüni,  gr.  fol. 
De  pi.  hg   29  dm.,  met  uitl.  66  dm.,  br.  40  dm. 

58  Hetzelfde,  anders.  —  Afbeelding  v.  h.  gevecht  en  v.  het  oogenblik  dat 
Tourviile  uit  de  eene  boot  in  de  andere  willende  stappen,  door  een'  Sn- 
gelschmaU  vastgehouden  wordt  wien  hg  de  hand  afbouwt.  In  de  onder- 
staande beschrgving  wordt  de  overwinning  aan  Tourviile  toegeschreven. 
Naar  B.   Weet  door  E.  Vaytard,  kl.  fol. 

50  Hetzelfde,  geheel  als  voren,  verkleind.  Met  andere  besehrgv.  Franaehe 
grav.  door  Mi  F,  br.  4®. 

BO  «Het  verbranden  der  Fransche  oorlogschepentelaHogue."  — Op  den  voor- 
grond ,  regts,  de  kapitale  Fransche  schepen :  U  SoUU  Boyal  en  rAdwnrable 
(op  strand  geloopen)  in  brand,  links  eenige  schepen  vurende;  het  geheel 
door  de  maan  verlicht.  Lithogr.  door  P.  J»  Schotel,  br.  foi.  Met  hgge- 
voegde  uitvoerige  beschrgving  door  M'.  J.  C.  de  Jonge.  foL 

61  Zinneprent  op  den  Slag  bg  la  Hogue.  —  Onderaan  een  kaar^  v.  aen  deal 
V.  Bretagne,  Normandië  en  het  Kanaal  (anders  dan  de  kaart  op  N<^.  9857.)  ter 
weerszgde  een  Stroomgod  en  een  Triton;  daarboven  2  kleine  afbeeldingen 
der  zeegevechten  bg  la  Hogue  en  Fecamp  met  klein  4  reg.  versje:  »De 
«Franse  vloot  gestrant,**  enz.;  links  eene  zeenimf  met  scheepskroon,  regts, 
bovenaan  de  Faam  die  een  med.  met  lauwerkQms  waarin  de  borstbeelden 
V.  Willem  en  Maria  omhoog  houdt.  Ter  weerszgde  v.  h.  geheel  eene  py- 
ramide,  ieder  met  8  kleine  afbeeldingpen  v.  gevechten  en  namen  v.  schepen 
in  dezen  slag  veroverd.  Zonder  naam  v.  grav.  (doch  door  J,  v.  Vitmen,) 
[Deselfde  plaat  als  No.  2844,  doch  zeer  veranderd]  gr.  fol.  Hg.  47,  br.  56  dm« 

62  Spotprent  op  deze  nederlaag  der  Franscheo,  met  ondenchr.:  «Desolaten 
«  «Inventaris  van  de  Franse  Wracken.*'  Jacobus  II  komt  als  Fransche  Cou- 
rier op  een  ezel  aanrennen;  links  Lodewgk  XIV  wien  Tourviile P  de  hand 
kust;  op  den  voorgrond  het  naambord  en  zinnebeeld  v.  h.  schip i  leSoleii 
BoytU,  regts  het  compas  van  Ie  Conquerami,  Bovenaan  de  Igst  der  ver- 
brande en  in  den  grond  geboorde  schepen.  —  Met  uitvoerig  epotvers  in 
S  kol.  Oeëtst  in  de  manier  van  Bom.  de  Hooghe  doch  minder  fimai.  gr. 
fol.  Hg.  27,  met  vers  59  dm.  br.  35  dm. 

I  Hetzelfde  spotvers,  v.   acht.    bedrukt  met  eene  Fransche  betekryving  ▼• 

h.  Loo  in  2  kol. 

68  Spotprent  op  hetzelfde.  »  «Le  Crieurde  Versaille.  — Deoauroeper  v.Ver^ 

„aallles."  —  Een  omroeper,  (Lodewgk  JIV)  de  par  1$  JKcy  wien  de  lange 

IQst  der  verbrande  schepen  uit  den  zak  hangt,  gaat  net  atne  tohal rond. 


488      Spotprenten  orer  den  Zeeelag  bg   Emap  la  Hoga&  ■      11 

wtroepende  wat  ter  tinker  ea  ragtuRyde  t.  sgn  hoofd  ttaikj  JCscl 
^pouiTOBt  fufe  reitnr,  eni.  —  Hoort  ingae  Heerea,  koort.'oL; 
deo  achtergrond  de  71001  in  brand.  Met  8  reg.  ven:  .Pir  ccfacz! 
«•on,**  eni.  Sleehte  plaat»  in  de  maDier  t.  v.  d.  Berfê.  kl.  U.  I  2 
SMé  Hetielfde,  nagenoeg  ala  foren,  met  boTeoiehrift :  .France  Qhr 
«Criear  Franc."  De  omroeper  heeft  een  bril  op,  ea  eea  kottibK 
been;  hg  hondt  de  Igtt  der  Terloren  tchepen  in  de  haad.  MahÉu 
Frantehe  vers  en  HoU.  Tertaling  op  rgm.  kl.    fol. 

2865  Hetielfde.  •>  «Canaiije  't  Canael  nyt.  Den  S9,  30,  SI  Xpi 
«in  Jnn\j  1692."  In  het  midden  staat  een  matrooe  met  ea  a 
in  de  linker-  en  een  beiem  in  de  regterhand,  wien  eea  Fmèa 
knielende  ign  degen  aanbiedt;  daarachter,  lioke,  een  Engeltiua,^ 
een  Jacobiet  met  een  bgl  te  ▼^rtlaan;  regts  in  het  ▼efêehict  ^bc 
de  brandende  vloot.  Ligt  geettte  plaat  londer  naam;  onderaan  «aBiL 
spotvers  in  2  kol.  met  bovenitaand  opschrift,   gr.  fol. 

2866  Geheel   als  voren,   doch  omgekeerd;   regta  de  knielende  Fiansekaa,fl 
a  de   Engelschman  den  Jacobiet  bedreigende;  links  de  lee  ea  sckef(t;it 

het  bovenstaand  opschrift  onder  im  de  plaat.  Toorts:  „Be  EacriKks 
»Holl .  Baanvcgers  v.  h .  Canaal  geveegd  bg  la  Hogae  en  Kaap  Barlar.' 
Met  hetz.  IIoll.  vers  en  nagenoeg  hetielfde  in  het  Fransch;  te  anax 
4  kol .  Zonder  naam  v.  grav. ,  dichter  of  nitgerer.  gr.  fol . 

h  Dezelfde  pUat,  latere  en  veel  slechter  afdruk,  van  ond.  een  dnav» 
kort,  zoodat  de  woorden  „De  Eng.  en  Holl.  Baaovegera'*  hier  vtralt 
zgn.  V.  ond.  het  HoU.  vers  in  2  kol.,  en  bovenaan  ter  weerszgée  eat 
Fransche  profetie  van  deze  nederlaag,  met  uitlegging,  fol.  ZeerUte^ 

e  Dez.  pi.,  met  vers,  zonder  de  Fransche  profetie.  Gelgktydige  disk. fl 
den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

2867  Spotprent  op  Jacobas  II  na  het  verlies  v.  den  slag  bij  la  Hogne,  eaopi? 
a  voornemen    in  een  klooster  te  gaan.  —  „De  Laaste  Afsceydts  Droicki- 

«Koninck  Jacobus  bg  het  verlies  v.  de  zeeslag  met  de  Koninck  v.  Tnsd* 
„rgck  na  het  Clooster."  Opschrift  boven  in  de  plaat  op  een  label  linaii 
op  2  bezems.  (Zie  de  beide  voorgaande  pi.)  Koning  Jacobas  staande,  aet  knai 
op  het  hoofd  en  beker  in  de  hand,  en  een'  Jezuït,  die  door  een' verrek^ 
ker  ziet;  tusschen  hen  beiden  dansen  3  apen;  links  trekt  de  Fransche hsa 
een    kar  waarin  een  monnik,  de  haan  wordt  door  een  Engelschen  dof  a 
den  Holl .  leeuw  aangevallen ;  op  den  achtergrond  klimt  de  jonge  Engelx^ 
Prins  zgns  vaders  molen  op.  Met  vele  Latijnsche  inschriflen.  —  Onder ^ 
pi.  een  Holl.  spotvers  van  15  vijfreg.  coupletten  in  3  kol .,  metopsehrift: 
«Wert  UE.  ter  Uytvaert  na  het  Klooster  gebeden  met  Jacobas  Hartozk  f • 
«York,    gcwesen    Koninck   v.    Engeland,"  enz.     Zonder  eenigen  naam  o»' 
adres.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  31  met  vers  55  dm.   br.  38  dm.   Zeidsoêm. 
b  Dezelfde  plaat,  zeer  fraage  proefdruk  vóór  alle  letter  en  alle  inscriptieBi 
Uiterst  zeldzaam, 

Eene   andere   spotprent   op    den    slag  bg  la  Hogue,  getiteld :    De  zon  ia 
den  Evenaar,  handelt  ook  over  Namen;  zie  N^.  !2876. 

2868  (2  JudQ.)  «Forten,  barricades  en  batterijen  tot  decksel  der  Franee  sche^ 
«pen  gevlucht  in  St.  Malo."  —  Gezigt  v.  St.  Malo  in  het  midden,  regti 
de  Fransche  vloot  beschermd  door  eenen  keten  dwars  over  de  haven  f» 
spannen,  links  de  open  zee.  Met  adres  v.  P,  Fertoy  over  *t  Hamburger 
Postkantoor  te  Amsterdam.  «-  Onder  do  pi.  eene  Holl.  en  Fransche  be* 


Mm.  IMiSM: 


▼.    H«IL  CB  W.  FnoLSJe; 
«fWeid.  fel.  Plaao. 


*«%-  Plakk.  é.  Sc  ?.  Hd.  i»  i 


«jv-n.    rWr  i   7.  —  CMcr  4c  pi.  en  aecr  cmpd  ;cM:a 
.i^    *.    »*-o«.  »•  ?*^  >Ma  Tv.M&ftf  geree     vaana  de  tRvip  P^- 

*.*    Ix.^iivLf    r:>j.-t^L£-i    crii:£e:^K   ep  i«  pla»x  cc^nr.  p.  t.  l- 

1*.     IX     jï,     a::  rtn  S:   Ia.  bc.  ï.^  Is. 

>  r*f«_'if  ïAtr .  ^-f.-**  irLÏ.  I.-I^£e^  es  lA'^iKhc  op«c^ftes  austkiT'?'- 

ÏSSnJ  .r«s  r.x%n.»É3L*;j   r.xTrri^tt  i.  *.  J»cr  lo*i.  met  de  3Ierrscct  llacki 

.:»    ":  .'*i-  •r»>.*    '   —   r  ijiirtr:  ;p  &.:  ;2Ar,  ia  *  br.   fcj.  b:*Ki>^^ 

s.iui:.-.  r»ï   MTctic*  tja:  j^ei;  ctz  rrecf    xli  cafi-bw^Idl^  tt;:*  ■>" 

..^*    ^f    .1...^....      t*.    u....   i...tri*.».  r&4#t  t»fi  e*a  *'%r in%'  - 
j^^-..  .rf.    lx    t     IL  Liti  ciT  izitziH  j.ki:  -•CT-ia.;^*;^   oascLT.f:   i* 

1     i.    ijr*,-^*rix  r.  rr»ipi:z;   •-   t.  3.   »U^  bj  S*.*<£ieri«,  ia  i  s^- 
\t«  Li.'^Lf  i?r  if.if  bl*iii  .lieriii.    G«:*t  door  -/l  r.    Ttcv*.  : 

*»^j  jt,"*rt  ■  ,-p  irt  '2o«if::  liii  ;*  de  ci-*rwiri.ax  afcebetii  :- 
W:  kr-afr:^t-  .f^per  op  c«  Türkca  b:;  SaleLkemea  b<-ha^d  ■  op  ii'  - 
c«»ï*  k»£  i  ket  Miiiea  ie  cT*rw  asing  op  de  Itren  ea  dea  »-iï  ^ 
Acr.jB;  re^Ci  ea  lisk*  3  (du  6;  ms^i^Iloas  me:  Toorstciliafra  t.  ei? 
%'VYr«jei:j(fn  ia  dit  jaar  cp  de  FrasKhcD  bekaaid;  alles  "xces  fic£^ 
«■d«v.<^tr..'bFa.    ^j>»arr)    ea    met    adres   ▼.   Dmm.  de  im,  FemHiê,  er.  "^ 


tk  Veldslagen  bg  Landen  en  Neenrinden.  441 

i    De  beide  pi.  te  samen  hg.  90  dm,,  br.  59  dm.  Op  het  onderste  blsd  is 

i     de   ▼oontelling    1^  dm.  smaller;  het  koper  eehter  e?en  breed.  Zeer  uld- 

I     mtm,  —  In  den  Atlas  ? .  Mr.  J.  T.  Bodel  Nüenhnis  te  Iieiden. 

S6  ,»Af beeld.  v.  de  liniën  of  retrenchementen  (in  1693  en 93) door. . . .  Lonis 
9XIV  doen  maken  ▼.  de  Riv.  de  Lisse  (bg  Menen)  tot. . . .  Rgssel. . ..  ea 
i^waar  de  linien  door  d.  Hertog  ▼•  Wirtemberg  18  Jnlg  1693  sgn  gefor- 
i^eeert"  ens.  Door  C.  Detèordee,  Amst.  N.  Visscher.  gr  fol.  Eene  lange 
strook  (br.  112  dm.  hg.  18 dm.)  uit 3 aaneengevoegde blad ( o  bestaande  — 
Hierbg  behoort  eene  HoU.  en  Fransehe  verklaring,  die  bg  het  lA,  is,  in 
den  Atlas  t.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

tO  i»Les  Campemens  dee  Armees  da  Roy  de  Franee  et  des  alli^  anz  Pays 
.Bas»  depnis  Tannée  1690  jnsq.  present.  Par  Ie  Sr.  Vanltrier  è  Paris 
»1698.*'  ELaart  ▼.  Vlaanderen  en  Brabant  met  de  aanwgiing  der  positien; 
onderaan  eene  uitvoerige  Igst  der  besette  pnnten  in  1690, 1,9, 8.  Or*  br. 
fbl.  In  den  Atlas  ▼.  d.  Heer  A.  Stolk  te  Rotterdam. 

17  (1695.  1  Jan.)  Rheinfels  bg  St.  Goar  aan  den  Rgn,  door  de  Fransehen 
belegerd  en  1^  Jan.  verlaten.  (Enrop.  Mero.  1693 «^  186—190.)  Situatie^ 
plan  T.  h.  kasteel;  regts  St.  Ooar,  daarboven  de  Rgn;  hooger  op  de 
J4B/1.  Met  5  reg.  HoU.  en  Franseh  opsehrift,  en  adres  ▼.  Ommm  en 
Mortier  te  Amst  gr.  br.  40. 

B8  2inneprent  op  Mnstapha  Ooglut,  afgezant  r.  d.  Sultan  tot  het  bemagtigen 
T.  Rheinfels  volgens  het  aoeoord  tussohen  Lodewgk  XIV  en  den  Sultan  ge- 
gesloten,  d.  16  Sept.  1693.  Met  vele  tersen.  fol.  Hg.  81,  br.  19  dm. 
In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Iieiden. 

89  (27  Jan||.)  vGeveeht  tussehen  de  Kapit.  Ph.  Sohrgver  en  J.  v.  d.  Poel 
(bg  Kaap  St.  Vinoent  op  de  sohepen :  Zeeland  en  Medenèlü)  |,en  een  deel 
»d.  Fransehe  vloot  onder  Tonrville."  (Wagenaar  XVI.  S48— S50.  Europ. 
Merc.  1693  b.  bl.  30—48.)  Lithogr.  door  P.  /.  SeAoiei,  met  uitvoer, 
besehr.  v.  J.  C.  de  Jonge.  fol. 

90  (29  JttJQ.)  Oewonnen  veldslag  bg  Landen  in  België.  (Wagenaar  XVL  244. 5.) 
Afbeelding  v.  d.  veldslag;  regts»  op  den  tweeden  grond,  Willem  III  het 
Fransehe  leger  doende  wgken;  vooraan  links  de  Hertog  v.  Berwiok  ge- 
vangen genomen;  daarboven  het  dorp.  Landen,  meer  regts  Leuven,  St. 
Tmyen,  ens.  Met  7  reg.  opsehrift:  «Bloedige  Bataille....  bg  Landen 
»d.  29  Jnlg.**  Zonder  naam  v.  grav.  met  adres  v.  C.  Jünré  te  Amste]^ 
dam.  —  Met  af^onderl.  besohrgving  in  4  kol.  gr.  fol. 

91  Hetzelfde.  Sitoatieplan  der  legers  v66r  den  slag.  Onderaan  de  rivier  de 
Oeete;  hooger  op  het  HoU.  leger;  bovenaan  Landen.  -*  Met  afironderL: 
«Pertinente  Afbeeld,  en  Relaes  v.  de  Batai^e  op  29  Julg.»..  tot  Lan- 
dden voorgev."  'sOrav.  M.  Uytwerf.  1698.  gr.  feU 

192  (29  JnlU*)  Verloren  veldslag  bg  Neerwinden  digt  bg  Landen.  (Wage- 
naar XVI.  245,  6 .)  Op  den  voorgrond  in  het  midden  het  dorp  Neerwin- 
den  met  het  gevecht;  hooger  op  WUlem  III  te  paard  met  den  degen  in 
^  de  hand;  regts  het  riviertje  de  Oeete.  Zonder  naam»  met  adres  1  Amst. 
bg  /.  Wk  R.  Met  besohrgving:  «Bstalje  voorgev.  29  Julg . . .  bg 't  dorp 
«Neerwinden,"  enz.  in  4 kol.  kl.  br.  fol.  —  Hierbg :  «Ordre  de  bataille."  br.  4fi. 

i98  (11  Oei)  Charleroi  door  de  Franschen  genomen.  (Wsgenaar  XVL  247. 
Bnrop.  Mere.  1693  b.  285-— 295.)  Sitnatieplan  der  vesting  met  8reg.  op- 
sehrift :  «Plsn  de  Oharleroy ....  Ie  Marechal  de  Lnzembonrg  la  prit  ponr 
Ie  Boj  en  1998.  Amst.  «(3ovens  en  Mortier,"  br.  fol.  -«•  Hierbg  oen  plan 
V  66 


442         Oorlog  in  Frankrgk.  —  Lotorg  van  Grootebmk. 


T.  Charl.,  met  11  rag.  Holl  ondenehrift  en  geiöklgdige  tack. 
▼.  F.  Mortier,  kL  fol. 

S8M  Hetnlfde,   eenignns   andert.   Met   heti.    opeehrift    boveamngfei 
rag.  en  ODdenan:  A  Paria,  ekei  Bailliea.  1708.  br.  foL 

8896  »Da7?eU  Bataye."  — -  Inaekrift  Imtch  eene  afbeeMiag  t.  en 

schaapherder  die  een'  man,  ala  Dairel  TeiUeed,  ifrantelt;  fiita 
«Paapsche  Bngel**  die  door  den  herdershond  wordt  aehte^aaU.  - 
een  vert  in  platdnitseh  in  S  kol.:  «DuTeU  BnU^e geholden  taadat 
«Sehaepherder,  een  Cathol.  DttTel  en  een  Pupnea  Sngd.  GcinÉ 
«Taenhorg  bg  M.  Olorianna  in  d.  Monniekendroek .  1693."* 

op  de  twisten  orer  den  dnirel  in  de  Lnihereehe  Gomeeate  te 

Deselfde  plaat   en   Ters   als   N^.    i597,  wanrraa  alleen  het  javiai' 
1698  Teranderd  is. 

8896  (1094.  2f  JiiQ.)  .Nette  afbeeldinge  r.  k.  gerogi  taaeehen  h.__ 
,Holl.  Oorlogschepen  onder  d.  Sehont  hg  Nacht  Hiddede  VriMctTlka 
,8en  onder  Cap.  Jan  Bart  in  de  Noordiee,  synde  de  gcdnrige  foak 
«nerens  de  namen  d.  Cap.  in  14  pi.  aaanwkeurfg  aangewetm.  IM. 
,A.  Sehoonebeek.**  14  bL  en  gegra?.  titel.  kl.  br^  49.  (WagmaXfl 
865.  Enrop.  Mera.  1694  4.  56—59  [51]).  Deie  plaa^'ee  vindt  am» 
in  een  boekje  tonder  tekst  vereenigd. 

8897  (22,  23,  JolQ.)  »'t  Rnineeren  ran  Dieppe  door   de  Geallieade.*  (f* 
a  naar  XVL  864,  5.  Enrop.  Merc,  1694  h,  89—93.)  Oeëtst  door  P.i.i 

Berge,  —  Met  Holl.  en  Fransehe  beschr.  in  8  kol.  .Afbeeld.  f.lW 
«bard....  ▼.  Dieppe,"  ens.  Met  adres  ▼.  P.  w.  d.  Serge  Jr,,^k 
•Regnliersgraft,  het  Se  hays  ▼.  de  Amstelkerkstnmt.  1694."  U.  '&L 
I  Deselfde  pi.,  latera  dmk,  opgegrateerd.  Onderaan  links  u  ee&e  «Ét 
ging  der  leU.  A— E,  en  bovenaan  rcgto:  lol.  88  hygeroegd.  br.  1» 
Uit  een  boek. 

8898  «Carte  representant  la  disposition  dans  laqnelle  TArmee  nsfsk  fc 
.Anglois  est  venn  bombarder  Dieppe."  Boyenaan  de  Tloot  in  4  i^ 
boven  elk.,  onderaan  de  stad.  Teckening  door  Joeg,  Bmream,  br.  fel 
In  h.   Archief  v.  h.  Minist.  ▼.  Oorlog,  Veldsl.   N».  45. 

2899  (25  4ul(|.)  ,Ha?re  de  Grace  Gebombard.  en  Geruineert  door  de  Eijels 
,cn  Hollanders."  (Europ.  Merc.  1694  h.  bl.  93 — 94.)  Geêtst  doorJP.i 
d.  Berge,  br.  4». 

2900  (27  Sept.)  «Bombardeering  van  Calais."  (Enrop.  Merc.  f  694  4. 166.) He 
bovenst,  opschrift  zonder  naam.  gr.  br.  4<^. 

2901  «Conpe  de  la  machine  infernale  des  Anglois  au  bombardement  de  Si. 
,Malo  en  1693,  de  Dieppen  et  de  Danquerqne  en  1694.'*  Door  if«^ait 
Met  uitlcgg.  1—9.  Gomt.  V.  pi.  21.  —  Men  de  over  den  bonw  dear 
machineschepen :  P.  Kuypers,  Leven  v.  d.  logenienr  Meeatera.  bl    M 

2902  (20   Aug.)    Brand    te    Grootebroek,    in    N.  Holland  by    Enkhniien,  a 
a  „Loterye  van    11  slnyvers  den  inlcgh"  na  den  1»  Aug.  1695.  —  Fm» 

afbeelding   v.    h.    dorp  Grooiebroek  in  brand.  Znd.  nm.;  geëtst  (door/ 

Luyken.)    Onder    de  pi.  de  opwekking  ter  lotery  en  de  Comdiiiêk;  l^; 

Bede   in    10    vicrregel.  conpletteu  van  A,  Tegulaer,  gr.  fol.   De  pi.  hi. 

26  dm.,  met  de  Loterijex  57  dm.,  br.  53  dm.  Zeldtaam  en  teer  tred, 
4  Dezeifdo  pi . ;  afzonderlijke  afdruk  met  8  dm .  brceden  rand ,  zonder  de  LoUtk» 
e  Dezelfde    pi.,  proefdruk   vóór    alle    Ir.,  nl.  vóór  het  opschrift:  Orode- 

Broek,  ZUt  fraai,  nagenoeg  Vniek,  Met  den  tekst  der 


ikll^S.  Loterg  V.  Qrootebroeky  ena.  —^ Sterven  v.  Koningin  Maria.  448 

i||08  «Iiotterg  ?.  Oroofctenbroek,  vertoonnende  met  wat  Trengd  de  eonsidertbele 
m  ^Prqten  tnys  gebroght  worden."  —  Een  man  brengt  een  firaaqen  water- 
lij ketel  met  een*  verzegelden  brief  aan  eene  vrouw ,  die  met  haar  soontje 
|{  Terbaaid  in  de  deur  ?an  haar  huis  staat;  daarvóór  een  man  die  met 
^  kracht  de  trompet  blaast  Fraafje  xw.  kst.  naar  en  door  C.  JDusari, 
I  '  Met  adres  v.  /.  Oole.  gr.  4^.  Hg.  25,  br.  19^  dm.  Zeldzaam'tn  fraai. 
;,  è  Pexelfde  pi.»  nitmantende  proe/dntJt  vóór  aile  letter.  Op  deie  proef  sgn 
^         op  den  ketel  vele  figuren  die  op  den  lateren  dmk  reeds  nitgewiaeht  sgn. 

Zeer  Meidsaam  en  fraai, 
804  «Reglementen  voor  de  Koningl.  Oeltlotterg."  —  Eene  groote  saai  waarin 
eene  tafel ,  rondom   welke  vele  spelers  zitten,   ieder  met  een  bakje  met 
geldP  voor  lich;  op  den  tafel  staat  het  lotergtpel,  namelgk  82  af beeldin* 
gen  van  steden,  ieder  een  N®.,  1—82  dragende;  aan  het  begin  een  eiken- 
boom, waarin   de  dobbelsteen  of  bal  met  82  kanten  geworpen  wordt,  die 
tan   den   voet  van  den  boom  er  uitkomt  en  bovenaan  het  gewonnen  M®. 
lanwgst.  (Dit   spel   werd  door  het  Hof  v.  Karèl  II  uitgevonden  en  daar 
gespeeld   ter   herinneriog  aan   den   eikenboom,  waarin  hg  op  sgne  vlugt 
na   den   slag   van  Worchester  (in  1651)  verborgen   is  geweest.)  Oegrav. 
plaat,  zonder  eenig  perspectief  geteekend;  zonder  naam.   Onder  de  pi  .het 
Reglement  en   de   combinatiën  v.    h.    spel,  in  het  Hollandsch,  Fransch 
I        en  Engelsch,  in. 8  kol.  «Dese  Koninckl.  Oeltlotterg  werd  tegenwoordigh 
„[P   welk  jaarP]   gehouden   te   Amst.  in  de  Gouden  Kroon,  Nienwendgk 
i^bg   het   Stadhuyse,   enz.   —   alwaar   men  begint  te  spelen  's  av.  tt  6 
i^nren    ende   eontinuëert  tot^^lO."  gr.  fol.    De  pi.  hg.  28,  met  beschr. 
00   dm.   br.    27   dm.    Hoogst  zeldtaam,  —  De  juiste  tgd  dezer  plaat  ia 
mij  onbekend,  doch  ze  behoort  tusschen  de  jaren  1689  en  1696,  daar  in 
den  aanhef  gezegd  wordt,  dat  H.  H«  tegenwoordige  Msj.  Koning  Willem 
en  Maria  verlof  tot  dit  spel  gegeven  hebben. 
1905  (1695.  7  Jao.)  Dood  en  Igkstatie  der  Koningin  v.  Engeland,  Prinses  v. 
Oranje,   Maria  v.    Engeland,   Gemalin   v.    Prins   Willem   m,   aan  de 
kinderpokken  in  den  ouderdom  van  88  jaar.  (Wagenaar  XVL  277,  8.f— 
Europ.  Mero.  1695  a.   48—65.)   —  De  hierna  beschreven  platen  vindt 
men  veelal  bg,  of  behooren  in  de  zeldzame  Latgnsche  oratie  t.    J,    Orth 
ierus,   Funeralia  Mariae  Reginae.  fol.  en  zgn  alle  door  Bqu,  de  Hooghe 
gegraveerd  en  met  adres  van  F,  FertOff  te  Amsterdam  uitgegeven.  — -  Ze  zgn: 
1  .Titelprent:  Funeralia  Mariae  Reginae,  ~>  Zinneprent;  links  staat  Willem  III 
als  Romeinsch  veldheer,  een  fakkel  in  de  hand  waarmede  hg  eenelgktro- 
phee  in  brand  heeft  gestoken;  regts  een  redenaar  op  een  gestoelte.  Met  10 
reg.  Lat.  vers  t  .  Bom ,  de  Boogke,  fol .  Hierbg :  ExpUe»  iabulae  majoris,  fol. 
S. Sterven  der  Koningin.  —  8.  Bed  v.  Parade.  —  4.  Roupoort  v.  Withal« 
5. Graflegging   v.    H.    Maj.  -*  Plan  v.  h.  Choor   v.    Westmnnster-Abdg. 

Plaat  2->5  ieder  hg.  24  dm. ,  br.  29  dm.  br.  fol. 
6. Het  Igk  op  het  praalbed,  links  zit  de  Koning  weenende;  vele  Edelen 
komen  hem  hunne  deelneming  betuigen.  —  Naar  de  origineele  teakeniig 
▼  .  h.  Hof  geëUt.  gr.  fol.  Hg.  48,  br.  59  dm. 
7.Iigkplegtigheid  in  de  Abdg  ▼.  Westmunster.  —  Gezigt  in  de  Kerk, 
opgepropt  vol  van  menschen;  op  den  voorgrond  in  het  midden  de  Lgk- 
kist  gedragen  onder  eenen  troonhemel;  verder  8  Dames  aan  tafel  iitteni« 
onder  een*  groeten  troonhemel  met  h.  Engelsohe  wapen,  bovenaan  eene 
7reg  Lat.  dedicatie  aan  Algernon,  Graaf  v.  Sssez.  Pendant  der  vorige  plaat, 


4M  lAsliftM^ui  Kmuhu  Marim. 


t.f.irLgkiCitit  écr   KodigiB    ia    •    kH«»    ■iliniiiiii  iiiÉi  ' 

rtekt  U  4«  imtre^  im  WcstaiiBSIcr.  —  S.  Sea  trooBkeBd,aL-t: 
Hco»  ▼.  k.  HoC  —  4.  RykabamicwB  ca  nmwpMii.  —  S.Ijbs 
eu.  —  «.  PrUm  Awm  u  Wkito-HaU,  cu.  —  lader  IUif.i 
W.  SS  4b. 

Bq  Aot  10  pbtaB  WHMvn  S  U.  gr.  M.  mb  «w  4^  MriÉ- 
.TcrkUiiage  iv  ggfti  gitill».  —  BèuMwwm  4cr  KouigB.  ]!•.  U.k 
.vu  Pmic  X*.  1—10.  Ro«w.poort  vaa  «Wkhal.  N*.  1— lO.lift 
.Tsiit.  N«.  1^78.  Ia  t  Ckmar  «aa  W«st»aBfllOT  AUfiL  9*.  U 
.Pka  vma  Woteuitor  AUije.  M.  1 — 19.  Graieggiig  wm  Wm% 
.N«.  1—9."  ^  Zt*r  ttiéwmt  Serie. 
tMi  Sicnaa,  Pirrftbrf  m  L«kilmtra  dw  Koaii^  ▼.  ITigiliii,  A"* 
P.  V.  d,  Btrfe.  S  U.  Vr  ftl  I  ^TrrboültiaRt  Ju  ihiilaiy' 
hakB  4«  Kauw  set  f  GcertelQkm.  Oaéer  ó»  pi.  cea  vcnf.Lliü 
m  11  VMcrcfr.  coapL;  vtMrU  Ma  kleiacr  TVuueè  ren  t.  9.  L^ 
De  pi.  kf.  17,  ■«!  f«i  38  da.»  Iir.  25  am.  —  t.  Bditv.l*^ 
Op  étm  «aorgTMé  S  tckrcüca^  Stutwliai— ,  br.  fel.  %.  H.kfi* 
8.   Lgkiteti*  ia  4  Wru  elk.  ttaaade  nakaea.    ZomèK  co^  ^fMi 

wt.  kr.  fal.  Hg.  19,  kr.  &1  dm.   rrf/nt— . Bea«  fvili.  b|^' 

LökiUtic   op    1   U.    kr.    49  ia  a«  eallwsCie  ▼.  é.  Hmt  A.  f.ft^> 


nor  Ziaacpreat  Ier  cere  vaa  Koaiiifia  Maria.  —  £«■  Capido,  aHMtaf^ 
pglca  gckrokea  i«a,  tUart  weeaeade  op  eeae  atrook  paaien  ifê^F 
met  epÉckrift:  .Paitora  »  ■#  «ortf.*  Achter  ke»  eMM  teakX? 
irkhft:  .Drpotitaa  Kc^aae  Muiae,  axori»  Gaill.  IIL**  Mtt  miaoi 
In  ob;tam  Screa.  ViairiM,  Angl.  Reg.  Naar  ^.  KmelUr,  iw.  ks.  ^ 
i.  >«i;i.  fol.  Hg.  36.  br.  ^dm.  —  VMdeze  plaac  kercst  cca  fT*^ 
TOOT    aiie    letter  in  dea   Atlas  t.  Mr.  J.  T.   Bodel  N^akais  a  I^ 

fOOS  Geheel  &U  Toren  doch  iet*  kleiner ;  de  strook  papier  keeft  voor  tsfKsi 
Virth4  in  msirs  ,  met  onder«chnA:  Mariae  R«g.  Sarropkacai.  Zv.  0 
door  F.  S^Jk^n^i  te  Aaist.  kl.   fol.  Hg.   25,  br.   18  dm.^ 

8909  .(13  JuiQ.)  PUn  do  Campd.  Alliés...  Ie  30  Jnia  i  VroBt«r|TH.ME3t 
.celui  da   13  Juiilet  a  Arsele  Ie  retraachement  et..  .    retraite  ven  ^  I 
.14  Juiilet  1695."  kaart  t.  een  deel  v.  Braband,  waardoor  de  n«:- 
Lr«  «trooait.  Met  Frantcke  aitlegging.  Met  idret  t.    A*.    Fiud^^^ 
sterdam,  gr.  fbl.  Naar  O,   EUiger  door  O,  va»  {yoernva. 

i  Deselfde  plaat,  fraai  ftkUmrd  in  den  t^d  der  uitgaTe. 

8910  .Afbeeldiag  v.  de  Stad,  Kasteel  en  Citad.  t.  Casale,"  aa  MfiJE: 
klokkeereas  ea  13  digea  belegs  door  den  Hertog  t.  SaroTe  ea  w^t 
allieerden  iagenonea.  (Eorop.  Merc.  1695  k,  18—24.)  Sitaaticpki i^ 
vesting  met  dit  opschrift ;  onder  het  plan  de  aitleggiag ,  ea  Capkiic: 
Met  adres  v.  N.   FiucJUr  te  Amst.  fol. 

8911  (li,  U  JalQ.)  .BoBbardering  v.  St.  Malo  door  de  Geallieerdca"  ^ 
op  de  stad  in  vlammen,  met  dit  opschrift;  onderaan  een  klein  plait.i^ 
Malo  en  h*  :bggelegen  Grandval.  Geetst  door  P.  r.  d,  Ser^.  Met  &^ 
en  ïr    be»chr\jving  in  8  kol.    fol. 

8818  (f  Aag.)  .Plaa  ea  Proil  v .  Dajnkerken  met  sga  Sterktens  oi  iqi  Z^ 
sCasteeka ,  gebk>eqBeert  te  vrater  en  te  land  door  S.  K.  Mi^.  ▼.&* 
•Hhilagae    ta   geboiabardeert   door   de  Eag.  en  HoU.   Zeeaiagtn  ea: 


Mm         Aaoval  op  Duinkerken,  Brussel  en  Hamen.  445 

«d.  Bag.  Adni.  Berkeley  en  de  HoU.  Adm.  Aleinoiide.*'«-»Plaii  derrei- 
Üng,  dearonder  profll;  ten  weerstüde  de  aitleggtng  der  lettert  en  N®. 
op  de  pi.;  onderaan  besclu^T.  en  verhaal  in  4  kol.  met  bovenstaand  op- 
schrift. «Naar  de  antent.  teeken.  v.  d.  Ingen.  v.  8.  Kon.  Msj.,  Pamer 
i^nitgeg.  door  F.  Penoy  op  den  Dam  over  t  Hamborger  Postkantoor  te 
«Amst.  gr.  foL  Hg.  88,  met  beschr.  49,  br.  88,  met  nitL  84  dm.  In 
den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  8tolk  te  Rotterdam. 

8  «Attacqne  ter  Zee  en  te  Lande  voor  Dnynkerken  met  de  posten  daer  rond- 
»om  gevat"  Inschrift  in  een  lauwerkrans  in  het  midden  v.  S  boven 
elkander  staande  afbeeldingen}  de  bovenste  stelt  Duinkerken  en  kei 
omligg.  land  voor;  de  onderste  plaat  Duinkerken  links,  daarvoor  en 
regts  de  gebeele  vloot  van  Willem  III.  Fraaye  eU  londer  eenigen  naam 
(dooh  leker  door  Bom»  dê  Eooghe.)  br.  fol.  Hg.  40, br.  55 dm.  Hêo§té 
têklMaam,  In  den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

L4  (13,  14,  19  Aug.)  Brussel  gebombardeerd  door  den  Fransehen  Maarschalk 
de  Villeroy,  uit  weerwraak  van  het  vernielen  van  Dieppe,  Havre  en 
Calais,  en  vrees  voor  den  overgang  van  Namen  aan  Koning  Willem  en  de 
Geallieerden.  (Wagenaar  XVI.  290.  Enrop.  Merenr.  4695  i.  i50— 164.) 
«Persp^ives  des  mines  de  U  ville  de  Bruxelles,  designees  au  naturel 
i^par  A.  Coppent,"  i%  ongen<^.  pi.,  met  bovenst,  titel  op  eene  kolom  op 
de  Is  pi.  Naar  A,  Oappens,  door  B,  mm  Or^.  br.  fol.  Onafgesneden. 
Hg.  19,  br.  26  dm.  ~>  ,Van  deze  platen  bestaan kopgen  door  P.  Schenk, 
allen  met  Sreg.  Latgnseh  en  Nederd.  ondersohr.  Hg.  16,  br.  19)  èm., 
welke  in  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  N\jenhuis  te  Leiden  berusten. 

IS  .Vues  et  ruines  de  la  tour  de  St.  Nicolai  k  Bruxelles.  —  Comme  aussi 
»les  mines  de  la  Tour  du  miroïr  st  maison  des  orfbvres.  Dessinees  au 
.naturel  par  Au^,  Coppen*,  Oravées  par  /.  £.  Krt^.  Bruz.  ehei  Ic 
«graveur."  8  ff.  Hg.  19,  br.  25  dm.— In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bo- 
del Ngenhuis  te  Leiden. 

ie  Heteetfde.  «-  «'t  Oebombavdeert  en  tbrandent  Brasselen.'^  189S.  Plat- 
tegrond der  stad,  met  twee  cartons  van  brandende  gebouwen  en  van  „eene . 
«bom  schiteoden  mortier,  met  eene  beschryvinghe  der  fransche  moet- 
«wil  —  in  t  bombard,  der  stadt  Brusselen ."  O,  Bouttmtê,  in  de  Pmymstraal 
bq  de  Borse  tot  Antwerp.  Met  den  tekst  hg.  59,  br.  49  dm.  -—In  den 
Attes  van  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngeohuis  te  Leiden. 

17  (8  JolU— 5  Sept)  Namen  door  Prins  Willem  III  ingenomen  na  eeneieer 
m  bekwame  belegering.    (Wagenaar  XVI.  282—298.  Mere.  1696  b.  118— 

144,  191—215.  —  «Osrte  partionliere  des  mouvem.  fisits  et  des  pöstea 
«oooupei  par  les  Armess  des  Alies  comm.  par  Ie  Roj  de  la  Gr.  Brei.  el 
«eelles  de  Franee  comm.  par  Ie  Mar.  de  Villeroy.  pendant  Ie  siège  de 
Namur."  1695.  —  Kaart  v.  een  deel  der  provincie  Namen  en  Henegou- 
wen; bovenaan  regts  eenige  Bêwmrqmet,  Amst.  if.  Wi$Kher,  gr.  br.  fol. 
h  Decelfde  kaart,  fraai  gekleurd  in  den  tgd  der  uitgave. 

18  «Plan  du  Siège  de  la  ville  et  du  Chateau  de  Namur."  Groot  bovensehrift 
in  vele  ornamenten  v.  een  uitvoerig  plan  v.  h.  beleg,  opgenomen 
door  de  Strackwit» ,  geteek.  door  O.  Biliger ,  gegrav.  door  G,  e.  Ooth 
iM».  Op  4  gr.  fol.  bl.  waarbg  2^  blad  met  bovenschrift  en  alleriet 
ornamenten,  en  Fransche  uitlegging  der  N<>.  in  4  kol.  Met  adres  v.  JRT. 
Viêêeker  te  Amst.  iSeer  gr.  fol.  Ieder  bl.  hg.  49,  br.  60  dm.  —  Aan 
h.  Archief  V.  h.  Minist.  v,  Oorlog.  Veldslagen.  N^^.  81. 


446  Bel^  en  Terovering  nui  Namen. 


t019  «Plttte-gnma  ▼.  de  Stad  en  *t  Kestael  ▼.  Nanea,  bcI  fja  k^lmk 
m  «Betterqen»  Approehee»  Uniëii.  enx.**  Sieg.  opeekrift  honm  eeiat» 
pUo  ▼.  Namen,  met  kuteel,  rivier»  eas.  •■  daaroader  eeae:  JRat 
«▼.  de  Stad  en  Kafteel  t.  Namen."  Ter  waarsxöde  ▼.  k.  plaa:J[a 
.Besckr\JT.  ▼.  de  Testing  y.  Namen  •**  Met  adree  ▼.  N.  FiudirklM 
br.  fol.  Hg.  36  dm.  br.  i8  dm.  met  Beaelir.  48  dm. 
b  Deielfde  platte  grond  met  vele  liniën  vaa  aaaval  vermeerderd;  actèdl 
beschrijving  eenigtins  veranderd»  en  bgvoegüig  der  wcMirdea:  Jkmi^ 
JU.  M.  WUl.  III  belegerd."  Met  heti.  edrca.  br.  foL 

toto  AU  voren,  doch  eenigtins  anders  en  iete  klainer;  bovcaaanregliMiUB 
geiigt  V.  Namen,  onderaan  nitlegging  der  t3  N^.  nf  hetplaa.  Mdda 
Paris    b^  de  Fer.  kl.  br.  fol. 

tOtl  «Plan  de  la  vUIe  et  dn  Chasteau  de  Némor»  ete.  dedié  an  PrineeGd 
JII,  Roi  ete.  par  N,  Fitseker.  Gravé  par  2>.  Sioopemdmal.  Oifa^i 
vrg  groot  portret  in  medaillon.  6  bladen  ieder  hg.  48,  br.  59  ia.  I 
den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nyenhnis  te  Iieiden. 

tttt  Oesigt  op  de  stad  en  citadel  v.  Namea ;  op  den  voorgrond  ds  fraé 
legertenten.  Opgedragen  aan  d.  Graaf  v.  Athlone  door  Oemgi,  Aode, 
Doyen  de  Tacademie  des  Peintres  et  scnlptenra  A  Aavera.  Met  otk^n 
in  het  Fransch  en  Engelsch.  Door  B.  Fiemrt,  fol.  t  bl.  ts  i 
hg.  51,  br.  156  dm.  —  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  NQesbiï 
Leiden . 

tttt  »De  stad  Namen  met  alle  de  nieuwe  sterktens  eoo  ala  het  keede  a  U» 
i4^  door  d.  Kon.  Willjam  de  III. **  Uitvoerig  plaa  der  bdegeri^iae 
ken  om  de  stad;  ket  plan  der  stad  lelve  in  blanco.  Met  bovenst,  in 
opschrift  en  bovenaan  regts:  „Plan  de  la  ville  et  Chasteau  de  Nse»i>' 
enz.  Amst.  P.  Mortier,  gr.  br.  fol. 
b  Dezelfde  plaat,  vroegere  uitgave  met  adres  v.  N,    Vincker.  In  des  Aüs 

V.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nijenhuis  te  Leiden. 
c  Hetzelfde    plan;   onderaan   regts   is   een  gezigt  op  de  stad  en  k.  kifSi 

bijgevoegd . 
d  Hetzelfde  plan  met  gezigt  op  de  stad;  gekleurd. 

2924  Als  voren,  doch  verkleind;  met  3  rcg.  Holl.   en  Franeeh  bovensAnfta 
een  klein  gezigt  op  Namen  en  kasteel,  ondersan  re^.   kl .   br.  fol. 

2925  „La  ville  de  Namur  av.  s.  chatean  et  autres  fortific.   De  sterke  Soè^ 

.Namur,"  enz.  2  reg.  opschrift  v.  een  situatieplan  der  stad  zonder  bé- 
geringswerken.  Onderaan  links  een  gezigt  op  de  stad  en  kasteel.  Z«a^ 
eenig  jaar  doch  in  1692  of  95  uitgegeven,  br.  fol. 

2926  «Plan  des  lignes  et  campements  des  armées  des  AUiez  comm.  pir'ii 
,Roy  de  Gr.  Bret.  davant  la  ville  et  chatcau  de  Namor.  1695."  S^ 
tuatieplan  der  omstreken  v.  Namen  en  der  belegeringswerken  tot  op  i^- 
versten  afstand.  Onderaan  de  Fransche  uitlegging.  Met  adree  v.  if.  ^i^ 
icher  te  Amst.  gr.  br.  fol. 

h  Hetzelfde  plan,  fraai  gekleurd. 

e  Hetzelfde    plan,   latere  druk,   met  adres  v.  P.  Mortier.  Iq  den  Aths  t. 
Mr.  J.  T.   Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 

2927  »De  liniën  om  de  stad  en  Kasteel  v.  Namen,  Belegert  door  d.  Kes. 
»Will.  in.  —  Plan  des  lignes  de  rarmee  du  Roy  Guill.**  ena.  Der^i^ 
situatieplan  als  voren ,  der  omstreken  v.  Namen  met  de  verste  belegerisi** 
werken.  Amst.  P.  Mortier,  br.  fol. 


Beleg  en  yeroYering  van  Kamem  447 

der  Stid ,  Castael  en  Ftorten  t.  Namen*"  Opeehrift  op  label 
mit?oerige  Toorstelling  der  belegeriogtwerkeB  t.  h.  Kasteel; 
fltad;  met  geogt  op  de  Maat  en  h.  land  aan  de  oTeziqde.  br.  4fi. 
k?A4  Muiort  eene  uitlegging  der  letters  A-*Z  op  de  plaat. 

de  Namenr.  Par  de  R07  Goiljaum/'  —  Het  bescbieten  en  bombar- 
der Stad  en  y.  h.  Kasteel,  links  de  Maas,  regts  op  den  voorgrond 
III    te  paard   in    Rom.   veldheerskostnnm.    Met   uitlegging  der 
^fj,  1—16.  gr.  br.  4<». 

^^^^  eilsf  of  Namnr  witb  tbe  Castle  a.  otber  Fortifie."  Sitnatieplan  der 
e>  2f*t^f  kasteel  en  belegeringswerken  in  1095.  Door  /.  Batirê,  br.  fol. 
i^^ili  Bapin,  bist.   of  England. 

Nnaawkenrig  Verbaal  y.  betgeen  eiken  dag  ToorgeYallen  ia  in  en  omtrent 

^^«U  Beleg.  ▼.    de  Stad   en  't  Kasteel  v.  Namen,  door  Z.  K.  M.  ▼.  Gr. 

^Britt.  ▼.    b.    begin   tot  b.  overgaan  der  Stad."  Verbaal  in  4  kol.  met 

aflns  bQ    Car,  Miard  te  Amst.  br.  fol.  Beboort  waarseb^nlgk  bg  eene 

fknt  V.  dat  beleg. 

ipBt  Btadt  gewonnen,  terwgl  t  Kasteel  sicb  noob  verweert.  —  TJrbe  eapta 
'«ÉWB  arx  adbne  oblnetatnr."   Geiigt  v.  b.  Kasteel  op  een  berg;  regts  de 
■lad  aan   den   voet  v.  d.   berg;  op  den  voorgrond  veel  paardenvolk.  Met 
^    bovraataand  onderschrift  en  6  reg.  Lat.  vers  door  2).  ffao^iraU»  en  O  reg. 
Holt.  vers  v.  F,  Halma,  Door  HneAienber^.hT ,  fol.  Hg.  46,  br.^67dm. 
^  Bei.  plaat,  fraai  gekleurd  in  den  tgd  der  nitgave. 
I  (4  Ang.)   «Bigde  intreede  na  de  overwinninge  der  stadt.  —  Introitna  yi 
*m  ^urbem   expngn."   Op   den    voorgrond  veel  paardenvolk,  in  h.  versebiet 
linka  de  stad,  die  nog  gebombardeerd  wordt.  Onder  de  pi.  bovenst,  op- 
•ebrift  en  een  6  reg.  Lat.  vers  v.  /).  HoogitraUn  en  een  6  reg.  Holl. 
▼en  V.    J*.  Hahna,  br.  fol.  -—  Deze  en  de  vorige  plaat  nit:  Dnmont, 
Veldslagen. 
i  Des.  plaat,  fraai  geklenrd  in  den  tgd  der  nitgave. 

14  i^Namnrcnm,   arx   castr.    invia,    mnnitissima,    victa,    ezpngnata, 

Onilielmi  IJl  anspic.  Kal.  Ang....  repr.  CXX  mill.  bost.  1696.**  — 
Opschrift  (met  opdragt  aan  Ant.  Heinsins)  boven  de  afbeelding  v.  h. 
Kasteel  v.  Namen  op  een  berg,  in  h.  midden  der  plaat;  regts  aan  den 
voet  V.  d.  berg  de  stad  en  de  Maas;  links  en  in  bet  versebiet  de 
uitgestrekte  belegeringswerken;  in  het  verschiet  Gemblonrs  en  Sombref. 
Overal  siet  men  brand  en  bombardeering.  Door  JUrm.  de  Booghe^  met 
adres  v.  P.  Pertoy,  —  Met  afzonderl.  beschrgving  der  .Overwinning  v. 
ipNamen,  sgn  Gasteel,  nieuwe  Forten  en  Liniën  in  *t  aansien  der  Franscbe 
•Legers  sterk  118000  man  door  Willem  de  III"  in  4  kol.  —  Zeer  gr.  fol. 
De  pi.  hg.  51  met  beachr.  71  dm.,  br.  61  dm.  Fraai  geklenrd  in  den 
tgd  der  nitgave.  Zeer  zeldzaam, 
b  Dezelfde  plaat,  ongekleurd,  zonder  de  beschrgving. 
e  Dezelfde  plaat,  zeer  fraage  druk  met  later  adree  bg  O,  Valk  op  den 
Dam;  zonder  beschrijving.  •• 
)85  yAttaeqne  v.  *t  Gasteel  en  forten  v.  Namen  na  de  Stads  eapitnlatie." 
Gezigt  V.  de  stad,  b.  kuteel  en  de  rivier;  op  den  voorgrond  eenige  be- 
velhebbers. Met  bovenst,  gegrav.  opschrift  en  korte  nitlegg.  onderaan. 
Naar  d.  Ingen.  Feanmer  (Pamer?)  door  F,  Fenoy  te  Amst.  kl.  br.  fol. 
Hg.  18,  met  nitl.  28,  br.  28  dm.  In  b.  Arebief  v.  b.  Minist.  v.  Oor- 
log. Veldsl.  N<>.  532. 


448     Beleg  en  OTerwianing  nui  N«iiMn>  —  SSaneprentai. 


MM  Zvnm  taaksiüngn  «b  t  gaÉstkmidd  kMvtea  ¥•  h*  Wkg  ▼. 

door  Tkêod,  of  Dtri  JféM«,  de  TWÜBgirerkeB  ea  SAmvilki  t. 

ponten  voorstellende.  —  Bemeten  in  het  Kabinet  T.  M'. 

Sterkenbnrg  te  Utreeht. 
S9S7  (28  Sept)  «Vrengdetekenea  Oepleegt  op    des    Deakdeg mpiil 

ipTeroTerea  ▼.•..  Nemen.'*  Afbeelding  ▼•  li.   Tanrwerk  teliHip.qÉl 

4  pyremiden  waertniaehen  een  optttende  Leeatr,  danrborcn  e«| 

W  en  de  Feem.  Onder  de  pi.  de  beeckrgTing  ▼.  de  ▼nnnrerknliAa-l 

'sRtge,  ens.  in  %  kol.  met  dit  opeebrift.    Zonder  nmnm  ▼.  gn?.  (IS*' 

MM  dim  Berge,  met  priTil.  der  Hu.  Staten.)  fdl.  Hg.  17,  met  Ml 

27,  br.  26  dm. 
toss  «Vrengde  over  't  ianeemen  v.  Namen. "Illaaiinaliöa  en  Tnnmk.—  OÉ 

plealje.  t4".  —  Hetielfde,  origia.  <Ml»SMy  voor  de    pi. 
S9S9  Vgf  platen   op  of  bg  de  TeroTeriag  raa  Namea,    allen  in  iw.  bt.  I)« 

a  Duwt.    Met  adree  t.  /.   OoU,  gr.  4*.  Hg.  S5^  br.  18  dm. 
1  Victoria  vieirit.    £en  ond  man  maakt  een  TanrpQl  aan  eene  itm|  rm, 

aaaat   hem,  liaka,   een  jongen   met   eeae  toorts.  Met  8  reg.  iwif.L 

Bogaert:  .Als  de  Taorpgl  knst  de  wolkea,"— Ia  den  Catal.Miniebi. 

Cleeff,   N*.    9i7   komt  dese    plaat   met   dit    ▼era,    doeh  met  of*'^- 

Victoria  pMica  toot. 
8  Frocul  itê  frofami.  —  Seae  marketentster  mei  eene  heoivork  ia  de  ■■ 
«  en  een    plaatje :    Ortu^   te   *i  imrt  in  de  andere    kand ,  loopt  jikbi 

weg;    ia    h.    versehiet  het  ia  braad    staande   Namen.    Mei   6  itg.  t. 

A.   B(ogaert).  «De  tegea  is  oas.  Oranje  is  meester,  Namea  vrg.* 
i  Deselfde  pi.,  latere.  Teel  sleehtera  a£dmk  met  ander  4  reg.  Tent  «Omp 

.in  't  hart,"  eni. 
S  ttVrolijke  Tryn,  Sea  vroawspersooa  loopt  jaicbend  met  een  kis^:  H^ 

voM  Cineete  Tec  in  de  eene,   en  eene    trekpot  in  de  andere  baad.  Met 4 

rcg.    vers  ▼.    A.    B(ogaert)    .Dat  heb  ik   onse  Piet    daar   geestig  t^ 


.nomen." 


4  ^Qelijk  v,  aart,  it   wel  gepaart •**'■-•  Een  dronken  man  en  Troaw  loopa 
zingende  weg;  achter  hen  de  lee.   Zonder  Ters. 

5  ^Ooft'Indicnvaareler ,**  Een  dronken  matroos,  een  pgp  in  de  mond,  ^ji 
muts  in  de  eene,  de  flesch  in  de  andere  hand,  een  schip  in  't  Tenckict. 
Met  4  reg.  Tera  ?.  A.  B(ogaert).  .Wie  won  na  leTea  jaar,"  enz. 
Deze  platen  zgn  vooral  bg  elkander  teer  teldzaam,  soma  worden  r 
vermeld  alt  eene  serie  van  6  pi.,  doch  dan  tal  men  er  (naar  ik  Te^ 
moed)  de  plaat  van  Dutari  over  de  Loterg  v.  Orootebroek  bgvoegea,  of- 
schoon die  volstrekt  niet  toe  behoort.  —  De  platen  worden  gemeenigk 
bgeengf  nomen,  als  toepasselgk  op  Namen,  terwgl  het  veeleer  voorstellingei 
nit  h.  Volksleven  zgn,  uitgegeven  ten  tgde  der  vreugde  over  bel  bemag' 
tigen  dier  stad. 

29  0(^^"8-)  Spotprent  op  Lodewgk  XIV  bij  de  verovering  v.  Namen.  —  .6e- 
.graaffenisse  v.  d.  algemecDe  Monarchie  v.  Lodewgk  XIV  door  b.  afster* 
.ven  V.  d.  Maarschalk  v.  Lnxembarg  en  door  h.  veroveren  y.  CasaI  ea 
.Namen.  — •  L'Ëaterrement  de  la  Monarchie  nnivers.  de  Louis  XIV  par," 
ete.  De  Maarschalk  v.  Luxemburg  ligt  op  een  lijkbaar;  op  agne  borst eea 
wereldkloot  (de  algemeene  Monarchie)  aan  de  xgden  8  medaillons  met  de 
plans  V.  Nsmen  en  Casale;  de  maarschalken  Villeroi,  Catinat,  Bonfflers, 
enz.  drngen  het  Igk;  in  h.   verschiet  regts  de  slag  v.  Fleorus,  links  die 


ft»      Lotergen.  —  Aansprekers-Oproer  te  Amsterdam.        449 

▼•  Landen  en  h.  Kerkhof  t.  St.  Denit.  Slecht  gegriT.  plaat  londer 
naam,  met  adres:  Paris  chez  Pierre  Dupr^.  —  Onder  de  pi.  bo?enst. 
Fransch  en  HoU.  opschrift  en  eene  samenspraak  in  beide  talen  tusschen 
de  dragende  personen  en  gefingeeerd  adres:  Pargs  bq  Pieter  Dichtebq. 
gr.  fol.  Hg.  18,  met  Ters  48,  br.  89  dm. 

il  «Verbeeldinghe  ▼.  een  gedeelte  Tan  de  Loterqe  opgericht  1895  door  H.  ▼. 
«Soest  op  de  Borse  te  Antwerpen,  met  oetroj  v.  S.  M.  t.  Spanien, 
«behels,  vele  Rariteyten  ▼.  Hnyssiraden  ,  Jnweelen  enSilv.  Serrieien , . . . 

«Schribaneo, Spigels,"  ens.  —  Afbeelding  der  saai  waarin  alles  te 

sien  is;  op  den  ?oorgrond  Fortnna  hare  gaven  nitdeelende;  met  bofen- 
staand  onderschrift.  Door  O,  BouUait,  br.  4*.  Hg.  19,  br.  87  dm. 

ftS  «Loterqe  verleent  d.  15/25  Deo.  1695,  ▼.  8.  Eze.  Frederik  Wilhelm, 
«Orave  t.  Limb.  Stimm,  Lnyt.  Adm«  t.  Vrieslant,  tot  voordeel  v.  de 
«armen,  ens.  ▼.  sqne  stad  Borkelo ;  snllen  nytgetrocken  worden  in  Ang. 
«1696  in  de  kerk  tot  Abconde;  met  consent  d.  HH  •  Oedsp.  v.  Utrecht." — 
Conditien  en  prijzen  deser  Lot^y.  1  bl.  4*. 

48  (1696.  30,  31  Jan.)  «Oproer  te  Amsterdam."  —  Titelplaat  ▼.  h.  werkje 
in  1703  bq  W,  Lamneii  nitgegeven  over  dit  oproer,  wegens  de  nienwe 
kenr  op  het  begraven,  en  daarom  het  Aansprekers-oproer  genoemd. 
(Wagenaar  XVI.  306— 3U.  Europ.  Mero.  1696  «.  103^182.)  —  Op- 
loop  V.  h.  gpraauw  voor  het  Stadhnis?  —  Plundering  v.  h.  huis  t. 
Bni^m.  Boreel.  —  Uiteendrqven  der  oproerigen.  —  Te  samen  4  pi. 
80.  Door  X.  Scherm,  —  Hierbq  twee  pamphletten  N».  9488  en  9484  Bibl. 
V.  Pamphl.  over  dit  oproer.  24  en  16  bl.  4fi, 

44  Hetselfde;  het  oproer  op  den  Dam  bg  avond,  links  het  Stadhnis,  voor- 
aan de  scbntterQ  by  toortslieht.  Zonder  naam.  br.  4<^.  Hg.  10,  br.  14  dm. 

45  Hetzelfde^  doch  stellig  geheel  verkeerde  voorstelling.  Een  open  plein 
met  lage  (geene  Amsterdamsche)  huizen  ter  weerssgde,  die  geplunderd 
worden ;  in  het  verschiet  een  galg  en  rad  waaraan  vele  mensehen  hangen. 
Met  bovenschrift  op  label:  «Vorstell.  d.  gef&hrl.  Auffmhrs  weieher  d. 
«29/31  Jan.  1696  in  Ambsterdam  nnder  den  gemeinen  pobel  entstan- 
«den.**  Oravare  uit  dien  tijd.  br.  fol.  Hg.  16,  br.  28 dm.  — -  Onmoge- 
l^ke  voorstelling. 

46  «Plunderingv. 't  Huisv.  d.Kapit.  Manen  Spaaroog.— Klein  plaatje.  24*.— 
Hets.  Proefdruk.  —  Hetz.  T»€kê»ing, 

47  «Moedwil  aan  *t  Huis  v.  (Is.  da)  Pinto.**  op  de  St.  Anthonies  Breestraat 
over  de  Zandstraat.  Klein  plaatje.  24<^.    —   Heti.  Teekeninp» 

48  «Afbeelding  d.  Gedenkpenningen  door  d'Overheid  v.  Amsterdam  aan  haara 
«Burgers  uitgedeeld."  (voor  het  stillen  van  nit  oproer.)  Door  P,  v.  d. 
Berge.  4».  Gen*».  Fol.  810. 

49  Executie  aan  de  oproermakers .  —  Een  man  nit  het  volk  staat  sehreen* 
wende,  met  een  mes  in  de  linkerhand,  op  een  soort  van  stellaadje;  daar- 
achter de  Waag  op  den  Dam;  nit  een  venster  hangen  6  oproermakers 
aan  de  strop;  meer  links  het  Galgeveld,  waar  7  mannen  aan  de  galg 
hangen.  V.  ond.  een  breede  wrqf boord  voor  ecnig  opschrift  Zonder 
naam  v.  grav.,  doch  door  P.  v.  d.  Berge,  kl.  fol.  Hg.  27,  br.  17  dm. 

50  «Declaratie  v.  schade  geleden  door  Burgem.  W.  Boreel  ƒ  7800  (aan  2 
schildergen  v.  Netscher  en  de  Musscher  en  veel  Japansch  porselein;  — 
vergoed  nit  stadskas  met/ 28750.)  —  Declaratie  t.  schade  door  Mrt. 
Spaaroog,  Kapit.  v.  een  Gomp.  soldaten  81  Jan.  1696  ƒ 9888.  —  (aaa 

57 


450  Loterg.  —  Belag  tbh  BmsaeL 

•childeniieB  der  HolL  tehool  [met  afiwnderlgke  wmardeeriai:;]  fapdij 
•UdskM   met  /S0,000.)   —   Sie   Wegenaar,  AmBterd.  8*.  YLtt. 
5  bl.  in  HS.  kl.  fol. 

2951  (Hd.)  «Verbeelding  op  wet...  wyee  de  Loterge  tot  Ameterdaavai»! 
«trokken.  A*.  1696  in  liej."*  —  Eene  open  eetrade  met  S  beaa/s 
de  Niêtm  en  Wmitm,  regtt  de  N*.;  durtaeeehea  sit  een  wecyipie 
de  N^.  trekt  en  ie  mo  S  Heeren  eehterhem  geeft»  die  ie  ngtmksl 
Uten  nitroepen,  of  met  een  trompet  bekend  maken.  Met  befcMt. » 
Bchrift;  v.  ond.  een  6reg.  vers.  Door  P.  v.  d.  BeT§e  te  Amit.  iiiiik| 
verttreat  in  de  Groene  Berg.  br.  4*.  Hg.  17,  br.  26  dm. 

2952  «Afbeelding  v.  h.  trekken  der  Holl.  Lotery  op  de  sul  ?.  1  EUkl 
«'sHage.**  —  De  Groote  Zaïl  ▼.  h.  Binnen  hof «  waarin  etendiarda  lap' 
en  boekenkasten  ataan;  op  eene  open  eitrade  etaan  regta  en  liakiipia 
ronde  boasen;  uit  elk  Tan  deie  trekt  een  wee^agen  eenN*..datk$aic 
naatt  hem  fittende  Heeren  overgeeft;  in  desaal  Tele  wandelende MMkOi 
Onderaan  een  vert  ▼.  IL  Eênmeèo,  met  opeehrüt :  JU  pUt  cm  Merétf, 
waarboven  een  Tiascher,  Fortona,  ens.  iqa  afgebeeld,  ens.  Zoader  ma 
▼.  grav.  Uit:  de  Riemer,  beaehrÜT.  ▼.  *s  Hage.  gr.  fol.  Hg.  41  ,hr.  ttk. 

8958  Trekken    ▼.    d.    Holl.    Lotery  op  de  nal  by  M.  BUmk.  In  Sckoavi.1 
Nederl.  1759.  bL  113. 

2954  (11  Juig.)  «Naauwkenr.  Afbeeld,  en  beaehr.  t.  h.  glandR^,  metèe.... 
«leekotten,  alsmede  h.  bombard,  t....  St.  Martin,  Olone,  eax.  ast 
i,nitpl anderen  en  verbranden  v.  verseh.  dorpen  door  de  Sng.  ea  BoL 
«vloot  11  Jolg  1696."  —  Opaehrift boven  eene  Holl.  en  Franache bes^. 
onder  eene  kaart  ▼.  Ré,  een  deel  v.  Poitou,  ens.  met  eea  plaa^  v.  k. 
bombard.  ▼.  Olone.  Met  adres  v.  (7.  AUmrd  te  Amet.  gr.  fol.  Hg.  SI. 
met  'beschr.  78,  br.  59  dm.  In  h.  Archief  ▼.  h.  Miniat.  v.  C^dif. 
Veldsl.  NO.  531. 

2965  (Aug.)  «Plan  de  la  ville  de  Brnsselles,  avec  la  aitnation,  ItM  retranckeneu 
«et  campemeos  des  arroées  des  alliez  soos  Ie  command .  de  Sa  Maj.  Bri- 
«tann.  au  mois  d*Aout  1697."  —  Plan  v.  Brusael  met  omgelegen  dom, 
en  situatie  v.  h.  Holl.  Eng.  Begersche  leger,  bovenaan  Anderlecht  n 
Bcrchem,  links  eene  nitvocrige  Igst  der  1i6  regimenten  die  roor  Bnuiel 
geweest  zgn;  onderaan  eene  dedicatie  aan  Maxim.  Emannel»  Hertoef. 
Beijercn.  Fraaije  grav.  door  /.  Uarretcijn,  {dUcip.  Rom.  de  Hoogke) 
2  gr.  fol.  bl.  te  zamen  hg.  79,  br.  97  dm.  Fraai  gekleurd.  —  £en  oo^ 
klcurd  Ex.  is  aan  h.  Ministerie  v.  Oorlog.  Archiefv.de  Genie.  Veldsl.  W 

8955  «Als  voren,  doch  verkl.  —  Plan  de  la  ville  de  Bruaaellea  et  de  aca  enviroaik 
«avec  1.  camp.  d.  armees  d.  alliez,  lenrs  retranch.  etc.  ponr  prevenir 
«les  insultes."  —  Door  J.  Harreicijn.  br.  fol.  Hg.  35  br.  4i  dm. 
Aan  h.  Archief  v.  h.  Minist.  v.  Oorlog.  Veldsl.  N*.  56. 

2957  «Lc  Theatre  de  la  guerre  dsns  les  Pays-Baa,  oa  representation  dea  Princip. 
«Villes  en  Flnndres,  Hainaut,  Brabant,  etc.  avec  leora  Fortificatioas; 
«partical.  celles  soas  la  domination  du  Roy  Tres  Chret.  dont  les  Plaai 
«ont  ésté  levez  par  Mons.  de  Vanban.  Receailli  par  (N.)  de  Fer.  Geogr.  da 
«Roy.  Paris.  1696."  1'  ?ol.  kl.  folio  obl.  —  Titel,  Franache  Igst  der 
25  plannen  v.  Belg.  en  Fransche  grensvestingen. — Of  hiervan  een  2e  deel 
bestaat  is  mg  onbekend,  doch  betwijfel  ik. 

2958  (1697.  20  Sept.)  Vrede  te  Rgswjjk  bjj  's  Hage  gesloten  door  Nederland  en 
Engeland,  met  Frankrgk.  (Wagenaar  XVI.  3i0— 332,  341—367,  381-411 


Vrede  te  Bgewglc.  451 

Biurop.  Mere.  1697  b.  S\,  155,  3f0.)  ^Lgsta  t;  de  Ntmen  der  Ambee- 
i^sadeurs,  OeTolmacht.  tot  de  generale  Vrede  tot  Rijjswgk,  mitêgeders 
„hatr  Levenjen  en  woonplaataeii."  Delft  bg  D.  Hoogstnuit.  1667.  (sicl 
in  plaats  ▼.  1697.)  1  bl.  in  4  kol.  met  bofenst.  opechrifl.  Plano. 
i9  12  platen  van  bet  Hnis  te  Rgaw^k  en  der  vertrekken  Toor  de  vredehande- 
ling.  Allen  met  Fr.  en  UoU.  onderachrift,  door  /.  w,  FianêM,  met  adrea 
▼an  AMHa  Beek  te  'sHage.  kl.  br.  fel.  ledere  pi.  hg.  31,  br.  36  dm. 
De  platen  sgn  ongenommerd,  doch  met  deze  onderschriften:  • 
1.  Weg   naar  het  Koninkl.  Hnis        8.  Kamer  der  Ambassad.T«Frankrqk. 

bg  Rgswgk. 
3.  Gezigt  ▼.  h.  Hnis  (▼.  voren)  9.  3e  Kamer  der    »        »        » 

3.  y      9    .      «  aandeOosts.      10.  Kamer  der  Ambassad.  T.  d.  Keizer 

en  Keufforsten, 

4.  »      s    .      «  van  achteren.      11.  Kamer  der   Oevolmagt.    t.    alle 

Uooge  Geallieerden. 

5.  Kamer  y.  d.  Mediatear.  13.  Kamer  in  welke  de  vrede  tnsschen 

6.  Kabinet  v.  d.  Mediatenr.  Engeland ,  Spanje^  Nederland  met 

7.  Groote  saai  der  conferentie  tot  Frankrgk  geteekend  Is. 
d.  algem.  Vrede,  20  Sept. 

60  Dezelfde  platen  als  voren,  doch  verkleind  en  met  eenige  verandering.  Bq 
deze  reeks  zgn  nog  de  4  •  volgende  gevoegd  waarvan  ik  geene  grootere 
heb  aangetroffen,  nL: 

Gezigt  V.  't  inkomen  v.  d.  Haag. 
«      V.  't  Hnis  te  Bgswgk  v.  de  zgda  daar  de  Geallieerden  inkwamen, 
.      V.  de  3  Brnggen  voor  het  h.  Hnis  te  Rqswgk. 
9      V.  h.  Hnis  te  Egswgk  naar  den  tnin  te  zien. 

Te  zamen   16  St.  kl.  br.  4».   Door  J,  v.  Vumen  met  adres  v.  A.  Beek. 

61  s't  Koninkl.  Hays  te  Rgswgck  alwaer  wegens  de  Generale  Vreede  gehandelt 
.wert.  —  Maison  Ro/ale  a  Rgswgek,"  etc.  -.-  Plattegrond  der  tuinen; 
gezigt  V.  h.  Kasteel,  enz.  Zonder  naam  v.  grav.  doch  Aoot  Flor»  h  Bereken^ 
rode.  Oude  plaat  nit  den  t\jd  v.  Prederik  Hendrik,  nn  opgegnveerd  en 
met  een  nieuw  opschrift  voorzien.  Met  adres  v.  F,  de  Wit  te  Amster- 
dam, gr.  br.  fol.  hg.  47  dm«  br.  60  dm.  ' 

t%  «Maison  Bojrale  de  Bgswgck  on  l'on  tient  les  conferences  ponr  la  paix." -* 
Gezigt  V.  h.  geheele  huis  v.  voren;  daaronder  een  opstand  v.  h.  Huis 
naar  de  zg  van  Delft;  lager  de  grondteekening  voor  de  l«  en  2«  verdie- 
ping. Met  fransche  opschriften  en  opdragt  door  J»  A,  Biefketler,  met 
adres:  's  Hage,  Wed.  v.  Lin.  (In  deze  opdragt  wordt  het  huis  Nieuwburg 
genoemd.)  br.  fol.  \{  blad.  Hg.  53  br.  73  dm.  Zeer  Meldeaam, 

66  «Maison  Royale  de  Rijswgk  ou  l'on  a  teuu  les  confer.  de  la  paix  generale. 
«Het  Koninkl.  Huis  te  Rgswgk."  enz.  —  Gezigt  è  vol  d'oiteau  van  het 
Huis  en  der  tuinen  v .  Rgswgk ;  in  het  verschiet  Delft.  Door «/.  v.  Viaiuen. 
br.  fol.  Hg.  42  br.  50  dm. 

64  Hetzelfde,  als  voren  doch  eenigzins  anders;  roet  bovensohrift:  «Maizon  {eiè!) 
«Royale  de  Rgswgk,"  etc.  Zonder  naam  v.  grav.  met  adres  v.^.  v.  Room, 
br.  fol.  Hg.  41  br.  60  dm. 

66  Hetzelfde,  als  voren,  doch  iets  kleiner;  in  de  lucht  vliegt  de  vrede  met 
een'  palmtak  en  opschrift :  Venii  peue  aur,  coel.  Met  onderschr.  «Aankomst 
«  der  Ambassadeurs  op  't  Huis  Nieubuig  tot  Rgswgk."  Door  F,  Sehenk. 
br.  foL  Hg.  89  br.  47  dm. 


452  VrengdebetooB  otut  dm  Vrede  ▼.  Bgswgk. 


8966  Httaelfte,  Teel  kleieer;  geiigi  v.    k.  hnie  ea  der  taiMs  ciMtf.| 
«  br.  4*.  Uit  Wagenur  ViderL  HUt  XVI. 
è  Des.  pUet»  efdrak  in  rood, 
2961  1,'t  HnjTS  te  Rgtwgck."  —  Linki  een  gesigt  op  het  kmis;  rcfiti  pbn| 

euz.  Met  een  blocmrtnd  ongeven.  (Door  C  Decktrf^  br.  4^.  Gci'.l 
8968  (ê  Nei.)  Vreugde? oren  te  Amaterdain  op  den  algememen  Dukdig  v 

den  gesloten  Vrede.  —  Teéktwimg  met  iwart  kryt  op  blaaaw  pf kr  ■■ 

natm,    wurtehgnlgk   door  A,   BaéfmMHr.    br.  üol.  flg.  96,  k.Un| 

Ommiêffoeweu» 
29G9  Vuurwerk  Toor  den  vrede  v.   RyBwgk.   In  het  midden  de  letten Vlj 

^William   ELti)  geentreUeeerd ,  regte  ea  linke  een  tempel  Bd  mi  èk. 

Door   L.   ScJkerm.    Van   boren   regte  gen*.  Fol.  368  br.  4*.  Tit:  Un^ 

Merc.   1607. 

9970  Vuurwerk.  —  Vrengdeinren.  —  9  plae^  door  J.   Fatke.  19*. 

9971  (7  Ne?.)   Optogt  der  burgers  v.  h.  dorp  Jiep  (in  Noord-Hollaid  hc Pr 
BMrende)  ter  eere  v.  d.  Vrede-  te  Rgswgk.  —  Op  den  ToorgroBd  k» 
togt  der   Burgers,  Weeqes,  en  infuiterie,  ia  5  r^jea    borcaelbndff,  ({ 
den   achtergrond  het   dorp;   regts   de  kerk»  het  Raadhnie  en  de  Tafi. 
bo?enaan  eeue  plattegrond  t  .  b.  dorp.  Zonder  naam  y.  grav.  (X.  SflbrnJ 
liet  adres  v.  Ctur.  AUard,  —  Met  afsonderL:  «Beechrgr.  ▼.  b.  ?Ri|k 
^tooneel,  opgerecht  en  rertoond  tot  Jisp,  op  Donderdag   7  Nov.  oma 
.gesloote  Vreede  tot  Rgswyk,  —  door  J.  A.  Tbymaa  tot  Jiep.**  Oidfna 
4   Tersjes  ?.    Maerten    Heynderiku   ?an    Embdea.     Zeer   gr.   fel  Be  |h. 
hg.  49  dm.  met  besehr.  14  dm.»  br.  58  dm.  Zeer  M^idsméUÊt. 

9972  „Nieu    Vreugde-lied   ende   Vredesaag,    behels,    de    blgdschap  der  Ln^ 

,.0?.   h.   slnyte  v.   een  generale  Vrede, daer  elk  evea  betig  ii  a 

i^pcktonne   te   bereydde, ook  ▼.  Tersohejde  • . .   Peraoaea  ali  bef 

»liede  bg  duyteode  Tan  geit  is  te  grabbel  geworpe.  Oeslotea  tot  Rj)i*f 
«90  Sepi.  1G97."  —  £eQe  seer  oude  houttnede,  op  den  voorgrond  een' *i- 
gen  voorste lleo de»  wasrin  eeoige  personen  gaan ,  die  nit  eene  schuit  kosa: 
achter  Leo  eeuig  foetfolk.  Daarobder  bofeostaand  opschrift  van  eeskrea- 
pel  vers,  met  DuiUche  letter  in  3  kol.  gedrukt.  «Gedrakt  bg  Fns» 
„Ilrjlnol,  na  de  copg  in  *s  Hage."  kl.  fol.  Zeer  teideaam,\ 

2978  »Zee-  en  Land-triomf  over  de  Vreede,  gesloten  totKgswgkd.  90,91  Sept. 
,.1097/'— .  Dezelfde  plaat,  (doch  veranderd)  die  vroeger  gebruikt  ii  ter eett 
v.d.  zeeslag  by  Kykduin,  ^lAug.1678  (sie  N».  2490.)  Het  borstbeeld  ra 
Willem  III,  omstuwd  door  vaandels  en  veneld  van  de  godsdienst  ee  is* 
dcre  deugden,  op  ceue  tegenkoets  door  Zeegodinnen  over  de  wateren  g^ 
voerd;  daarachter  eene  dergeljjke  wagen  met  een  borstbedld»  in  de  lacht 
de  borstbeelden  der  2  Mediatcurs.  Onder  deze  vooratelling,  8  kleineie, 
in  het  midden  het  sluiten  v.  den  vrede,  enz.  Door  C.  Decker,  Met  nn 
van  T.  A(rends?)  en  uitlegging  in  8  kol.,  en  adres:  te  Amsterdam  ^ 
J,    Robijn,  gr.   fol.  De  pi.  hg.  84,  met  fers  58  dm.,  br.  40  dm. 

2974  Vrede  te  Rijswyk.  —  .Gedcnktek.  v.  de  eeuw.  vreede  toaschen  alle 
»de  hooge  geallieerde  en  de  Franichen...  geslooten  op  *thuia  te  Rgswgk 
.90  Sept.  1097."  —  Bovenaan  2  gesisten  v.  h.  huis  te  Rgawgk,  nasit 
elkander;  lager  in  het  midden  eene  zinneprent  (de  Vrede  geeft  den  Meics* 
rius-suf  aan  eene  gekroonde  vrouw)  ter  weerszijde  en  v.  oud.  8  kleinere 
plaatjes  v.  de  verschillende  vergaderkamers,  het  teekenen  der  afzonderlgke 
verdragen    en   vuurwerken.  Op  de  zinneprent  behoort  in  het  midden  een 


VL  Zinnepratiten  over  den  Vrede  y.  Bgswgk.  45S 

ren.  Door  L.  Sekerm  met  idres  v.  Car,  AJUard,  Met  tfrond.  TerU»- 
ring  der  «Verbeeld,  d.  Oedenk  Teekenen  ▼.  de  fieawige  Vreede.*'  ens. 
in  het  Holl.  en  Franach  in  4  kol.  1698.  gr.  fol.  De  pi.  hg.  61,  met 
betchr.  76,  br.  55  dm. 

76  Zinneprent  op  den  vrede  vin  Rjjswgk.  •—  «Theatmm  pacis  Bitvieannm, 
^hS  1697'"  Mercnrios  fliegt  uit  den  hemel  met  een  blad  in  de  hand: 
VenU  ptuf  Murea  eoeio,  achter  hem  S  zuilen  met  opschriften,  daarnaast 
de  verwoestingen  door  den  Turk;  op  den  voorgrond  de  vrede  en  zinne- 
beeldige fignren,  op  den  achtergrond  de  open  zee  en  koophandel.  Qeëtst 
naar  en  door  F,  p,  d.  Berge  te  Amst.  br.  fol.   Hg.  48,  br.  56  dm. 

70  Hetzelfde.  —  In  het  midden  eene  breede  zuil,  waarnaast  palmen  en  an- 
dere boomen;  aan  de  kolom  hangen  de  portretten  in  medaillons  der  oor^ 
logvoerende  Vorsten;  op  den  voorgrond  vele  zinnebeelden;  op  den  achter- 
grond: regts  de  landbouw,  links  de  vrge  zee,  waarop  Neptanns  met 
zijn  vvagen  r^jdt.  Met  opschrift  op  de  kolom  t  «Anno  1697.  Bello  qnin- 
«quenni  finito....  paz  Rysvic...  ratific.  asserta.  2S  Sept."  Onder  de 
plaat  een  kreupel  vers  in  4  kol.  van  S.  Dannet,  —  De  plaat  is  zeer 
afgesleten  en  schgnt  m\j  toe  eene  oude,  hiervoor  vermaakte  prent  te  zgn* 
Zonder  naam  of  adres.  br.  fol.  Hg.  47,  met  vers  53,  br.  55  dm. 

77  Zinneprent  op  hetzelfde.  —  Koning  Willem  III,  wiens  titels  op  een  lint 
in  de  lucht  zweven ,  ziet  op  de  wisheid  en  den*  vrede  die  zich  zamen  vei^ 
binden»  Met  6  reg.  vers.  Naar  en  door  P.  v,  d.  Berge,  fol.  Hg. 
S6,  br.  17  dm.  —In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  BodelNgenbuis  te  Leiden. 

78  Zinneprent  op  d.  B^jsw^kschen   vrede.    Teekêmng   in   bistre  aangeboden 

aan   Monseign.  Ra s?  Gezant  v.   Lu  beek  bg  dien  vrede,  door  den 

ontwerper  Tkeod.  e.  d.  SeAuer,  Met  uitvoer,  uitlegg.  fol.  Hg.  30, 
br.  SO  dm.  Siet  in  pUuU  gekragi,  In  den  Atlas  van  Mr.  J«  T.  Bodel 
Ngenbnis  te  Leiden. 

79  Zinneprent  op  den  vrede  P  v.  1697??  — •  Willem  III  wordt  door  Hercules, 
die  een  gebroken  suil  in  den  arm  en  een  leeuwenhuid  over  h.  hoofd 
heeft,  naar  een  tempel  geleid,  waarop:  Olor,  Natsa9,  (over  andere  uitge- 
wischte  letters  heen)  staat;  regts  de  Muzen  een  lied  aanheffende  en  Pega- 
sus.  — >  Op  den  voorgrond  een  liggende  ezel,  3  Faunen,  eene  rgk  ver- 
sierde vrouw,  enz.  Naar  en  door  /•  p.  Fianen.  fol.  Hg.  65,  br.  47  dm. 
Zeer   uldsaam*   In   den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Nyenhuis  te  Leiden. 

80  Zinneprent  op  hetzelfde.  —  «La  paix  retablie  dans  rfiorope,  etc.  — « 
«Peaee  restored  in  Europe  by  William  UI."  Zwarte  kunst  door  P.  »• 
Sowur,  Met  Engelsoh  onderschrift  en  Fransche  verzen.  Hg.  40,  br.  56  dnu 
br.  fol.  *-  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 

81  Zinneprent  op  hetzelfde.  •»  De  vrede  als  kind  naakt  in  de  wieg  lig- 
gende met  een  palmtak  in  de  hand;  ia  het  verschiet  het  huia  te  Rgs- 
wgk.  —  Dezelfde  plaat  als  N».  2011  op  de  geboorte  v.  Willem  III 
met  veranderingen.  Zonder  verzen  doch  met  afitonderlgke :  Aenwijsmge 
der  bêeiden  1—13  op  I  bl.  kl.  8^.  Zonder  naam  v.-grav.  {fi.  9.  Dalen,) 
gr.  fol,  —-In  de  verzameling  v.  d.  Heer  D.  Franken  te  Amsterdam.  — 
Deze  plaat  is  alzoo  hier  voor  de  4e  en  laatste  maal  gebruikt,  ol. :  in 
1649  voor  den  Keurprins  v.  Brandenburg,  in  1650  voor  Willem  Hl,  in 
1689  voor  Prinses  Maria  Amelia  en  nu;  zie  de  N*.  2011  en  S78S. 

82  ^Colonne  ^rigée  en  merooire  de  la  patz  &  Rgswgk  20  Sept.  1697." 
Door  y.  Bemme,  gr,  8®.  Deze  naald  werd  opgerigt  waar  vroeger  het  huis 


454  Peter  de  Orooie  nui  RmtliKl  ia  Amstaduo. 


Nirabvg  ftoad.  —  SeM  udere  «fbeeUiag  kicrvia  ioor  Jbm  C.H 
W9r,  benut  im  dei  AUm  ▼.  Mr.  J.  T.  Bodel  NqMkui  te  Leiè& 

IMt  (Ah.)  .P«tflr  de  Groott  op  dt  waf  t.  a«  O.  I.  Mute.  ti  Ak' 
«  Peter  litteode  aU  timnenDan  op  eenig  kout,  1  Bargemewttn  ooi: 
bq  hem.^  «Peter  de  Oroote  met  Bugenewter  N.  Witeea" ia diw bv 
eeae  kaart  beataderende.  —  8  pi .  baide  door  J»  E,  Mwnm,  p.  ^ 
Fr^fdnütktn  voor  oiU  ir.  ait:  Sebeltoma»  Ptoter  de  Gioala  ia  Bdtat 
I.  1S5.  II.  809. 
A  De  !•  pi.  ia  letUrdnik;  de  8*  pi.  Hêdrmk  boC  oaingervlde  kMt 

8884  (28  Aig.)  .Afbeeldiag  ▼.  t  pragtig  Konit  morgeboatr» ts  b 

»Toor  't  groot  Moekovis  getaattebap  door  bevel  der....  BaigoawL.- 
«V.  Amiterdam  Tertooat  bg  de  KolTeniera  doele  d.  89  Aag.  ItT* 
(Wagenaar  XVI. 878.  Eorop.  Meie.  1697.  A827.>  Gesigt  t.  h.gebtivii^ 
water  taueben  den  Doelen  en  de  naaitliggeade  brug,  liAkabetgeDgtflipïa 
Doelen ,  in  bet  vencbiet  de  Nienwnnarkt.  Zeer  fraai  geetat  naar  a  be 
J.  Momcèéron,  Met  adres  ran  P.  v.  d.  Borf€^  ffn/ifwew  m  sm  fni 
gr.  br.  foL  Hg.  37  br.  46  dm. 

8886  Afbeelding  t.  b.  afsteken  ▼.  b.  morwerk  ter  eere  t.  h.  Maakor.  Goifr 
scbap;  regts  de  brug,  links  de  Doelen  met  rele  Terlickte  kaaMA  laMS 
naam  ▼.  grav.  Met  adres  v.  C,  AJttmrd.  Onder  de  pL:  ,BesckiJT.  r.  l 
yPragtig  Tuorwerk  /'  ent.  in  bet  UoU.  en  Pranaek  naaat  elkaodcr,  t.  ei 
bet  adres  ▼.  C.  AUwrd  te  Amst.  op  den  Daai.  IbL  De  pi*  br.  87  k 
bg.  80;  met  besebr.  45  dm. 

888A  Afbeelding  ▼.  b.  «Waterrermaak  door  ordw  d.  Magiatnet  ▼.  AmL  « 
«eere  ▼.  b.  Groot  Mnskor.  Getantsebap,  aangeateld  op  d.  !*■  Scpt'  - 
Gezigt  V.  d.  scbcepsstrgd  op  bet  IJ,  op  den  Toorgrond  ?de  üfis 
booten,  in  b.  verichiet  de  AdmiraliteiU  Werf.  Zonder  naam  ▼.  pv.^ 
adres  t.  C.  Allard,  —  V.  ond. :  «Beschryving  v.  h.  Waterrennuk"  Ri- 
in  2  kol.  en  adres  t.  C  Allard,  fol.  De  pi.  br.  27  dm.  bg.  80  de.  as 
Beschr*  43  dm. 

8987  wHet  huisje  Tan  Csaar  Peter  te  Zaandam"  gelijk  bet  waa  ten  t\jde  Tan  d«  bo 
ning  door  den  Csaar  in  1697;  in  2  afdeelingen,  eene  grootere  en  ceoc  ^' 
nere.  —  Hetzelfde  van  binnen;  met  den  marmersteen  voor  den  schoor^i^: 
Pelro  Magno  Aleiander.  io  1814  door  Keizer  Al  exander  er  in  geplaatst—  Bei^ 
door  /.  h.  Marcut,  gr.  8<^.  Uit  Scheltema,  Alexander  I  inUoUaad.Ul^ 

4  Dezelfde  platen;  Proefdrukken  Toor  alle  letter. 

8988  Als  Toren;  doch  grooter,  gestoffeerd  met  eenige  peraonen.  AqnatiaU  rai- 
der eenigen  naam  (door  A,  Luis  f)  omstreeks  1813.   gr.  br.  4*. 

8989  Hetzelfde,  doch  slechts  de  kleinere  afdeeling  t.  h.  huisje,  met  h.  ateenen  oakc^- 
scl,  omstreeks  18i0  op  last  Tan  Koningin  Anna  Pawloima  er  bg  aancebnr.> 
Naar  E.  Maaskamp  door  W,  r.  Senus,  met  adres  t.  £,  Maaskmmp  te  Lmsi:*-^ 
dam.  br.  4^  Gekleurd, —  Zie    t.  Geuns.  Beschr^T.  van  Zaandam,  bl.  f ^ 

8990  (1697?)  Het  Seminarie  en  Gymnasium  te  Lingen  (in  HannoTer)  door  ^^ 
lem  UI  opgerigt.  —  „Guil .  Henr .  D .  G .  Lingae  snae*  etc.  6  reg.  Lat.  botfa 
schrift  waartusschen  het  profil  portret  t.  Willem  III  in  med.;  daaronder bf 
groote  gebouw  t.  h.  Seminarie ;  daarroor  eene  omheinde  apeel-  en  m: 
delplaats;  daar  buiten  eene  Koninkl.  koets  met  4  paarden «  eenige  sti 
denten,  enz;  op  den  Toorgrond  bet  wapen  der  stad  en  vele  zinnebeeUic 
figuren;  voorts  een  8  reg.  Lat.  vers;  Anspieiü  ui  Breda  tuiê^  etc.  (tCc^ 
door  Bjom,  de  Uooghe,  br.  fol.  Hg.  51  br.  59  dm. 


Ml  Platen  uit  het  Volksleven  omstreeks  1700.  455 

n  (1998.  20  Jiig.)  Afbeelding  ▼.  de  «Manefiecke  Caroue  ▼.  S.  Maj.  ▼. 
«Groot  Brit.  gemsekt  in  de  HaeghdeSO  Jnl^j  1698.*'  — Oeëxeenteerd  nade 
ipteekening  y.  D.  Marot,  Archit.  ▼•  d.  Koning,  en  geëtat  door  deni.  an- 
«tenr."  6  ongen*'.  pi.  -—  Sene  groote  plaat  atelt  het  geheele  bovenstuk  der 
koets  voor,  4  kleinere  pi.  de  paneelen,  eene  andere  de  fittingen.  De 
groote  plaat  hg.  22,  br.  25  dm.,  de  5  kleinere  hg.  36  ktè,  br.  19  dm. 
Zeer  zeldzaam.  —  Een  compleet  £z.  ia  in  den  Atlas  y.  d.  Heer  A.  ▼. 
Stolk  te  Rotterdam;  b\j  m\j  eenige  bladen. 

12  «Angnstgnen  Ommeganck"  te  Gend.  Fraaye  Toorstelling  in  8  rqen  boven 
elkander  van  eene  plegtige  optogt  te  Gent  in  1698.  Naar  eene  ieekening 
in  de  versameling  Goetghebner  (thans  b^j  den  Heer  R  van  der  Haeghen.) 
Gegrav.  door  C.  Ongkena,  gr.  br.  4^. 

98  (1700.)  Zinneprent  op  den  Noordsehen  oorlog.  (Wagenaar  XVIL  41 .)  Mei 
besehrgving.  —  In:  Catalogus  (Ameshoff)  17  Mei  1845.  bl.  9.  N*.  118. 

Platen  uit  het  Volksleven  op  het  einde  der  17*  eeuw. 

94  Zinneprent  op  de  yerschillende  standen  in  de  maatschappg.  —  «Interest 
m  »des  Werelts.  —  Tlnterést  dn  monde.'*  —  Eene  voorstelling  v.  de  maat- 
schappelgke  belangen  v.  d.  Priester,  Soldaat,  Burger  en  Advocaat,  ieder 
met  1  of  2  zinnebeeldige  figuren  veneld;  met  bovenstaand  opschrift  en 
iO  vierreg.  Holl.  en  Fransche  versjes  onderaan.  Door  J,  ffarrewipt, 
Antwerpiae.  1687.  br.  fol.  Hg.  36,  br.  49  dm.  In  den  Atlas  v.  Mr.J.  T. 
Bodel  Ngenhuis  te  Leiden. 
b  Dezelfde?  plaat;  door  P.  BouttaU  de  jonge  met  sgn  adres  te  Antw.  in 
de  Wiegstraat  b\j  de  Meir.  Van  gelgke  hoogte  en  breedte  ak  voren.  Ia 
den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

96  Kleeding  der  Nederlandsche  mannen  en  vrouwen  gedurende  de  17e  eeuw. 
PI.  30—36  uit:  Hofd^k,  het  Nederl.  volk.  Gelithogr.  door  Emrik  en 
Binger,  gr.  8*. 

90  Spotprent  uit  het  volksleven.  „Leven  en  bedrijf  v.  d.  Roemkluchtige  Sol- 
,.daet,  opgedragen  aen  de  Haert-bemiDuaers , . . . .  en  de  onverwinn.  Strq- 
«ders  bij  kan  en  glas,  daer  men  wel  stort  maer  geen  bloet  vergiet."  — 
Opschrift  van  een  laf  spotvers  op  een  dronken  en  snorkenden  soldaat  uit 
den  laatsten  oorlog;  waarboven  een  goed  geëtste  afbeelding  v.  d.  dronken 
soldaat  die  met  een  ketel  en  schnimspaan  gewapend,  door  ééo'  jongen  met 
een  blaas  met  erwten  op  de  vlugt  gejaagd  wordt.  Door  8,  F,S,o(S.P,P, 
fol.  Het  plaatje  hg.  9  met  vers  41  dm.,  br.  16  dm.  Zeker  omtrent 
1700  of  iets  later  uitgegefen.  —  Een  andere  druk  v.  dit  plaatje  is  in 
den  Atlas  v.  d.  Heer  A.  v.  Stolk  te  Rotterdam. 

97  Dergeljjke  plaat.  —  „De  vermeerde  Ryser  versint  sigh  selfo  op  te  dagen  't  uyt- 
„muntent  Kermiswerck  van  Jan  Klaphoudt  en  Ju&on  Grieve  Kalsee,"  enz . 
zijnde  een  zeer  lange,  onbegrgpel^'ke,  vuile  volksdeun,  in  4  kol.,  waarbo- 
ven een  geëtst  plaa^'e:  een  half -dronken  kerel  met  een  tak  in  de  linker- 
arm, de  hoed  in  de  regterhand,  in  *t  verschiet  een  landschap  met  een 
burgt  en  hooge  heuvelen.  Geëtst  door  J7.  Pohe,  „Gedrukt  in  't  Land 
„V.  Kasand."  (waarschljnlgk  te  Middelburg.). gr.  fol.  Het  plaa^e  hg.  9, 
met  vers  48  dm.,  br.  met  vers  35  dm.  Zeer  teldsaam, 

98  Dergelgke  plaat.  „Nieuwejaars-gift  aan  de  manhafte  Sohuttenj  van  Neder- 
„land."  —  Vers  in  3  kol.  zonder  naam  onder  de  uitvoerige  afbeelding 
van   een   wachthuis   waarin  alle  rangen  van  overheid  der  schnttery  vwta- 


456  Flalen  over  hei  VoUcaleTOii  omstreeks  1700. 


genvroordigd  zjjn.    Op  den  voorgrond  een  Taandrig  met  igi  oiWii 
del,   waarin  de  tpreok:   Fi^iiaU  Deo  couftdemieM;  regis  f  troBBcU^I 
links  de  kapitein  fittende.    Nergens  komt  een  stedelgk  vapeaiwik 
der   naam   ▼.   grav.   (doch   door  A,  SeJkoombedk  of  •/,  Harrtwfii  ^  M 
pi.    hg.    27  met  vers  46  dm.,  br.  35  dm.  Zeer  teldztum,  ~  Oifan{ 
tekst  is  met  eene  oude  hand  geschreren :   1694»    wat  xeer  wel  ktji 
uitgave  kan  aanduiden,  doch  als  voorsteliiog  t.  de  xeden  destöii|faa| 
ik    die    op    1700.  •»  Nienw-jaarswenteheo    mee    eene   prent  te  vb 
is    in    Holland   een  wbêx  oud  gebruik;  aoo  betii  ik  onder  de  plstn,»! 
gekocht  na  de  uitgave  v.  h.  !•  stnk  deier  Besehrgvin^  eene  Kiw 
prent  en    Wensch   der  Provoosten  van  Antwerpen  in  1580  aan  daii» 
hertog    Matlhias    door  H,   Wierix  en  eene  van  de  boden  vaa  Dtnètn' 
de   Overheid   ïn    1584,   (de   laatste   met  eigenhandige  ondertcebsii  ■ 
Burgemeesters)  geheel  in  den  tegenwoordigen  vorm,  nl.:  een  half  vel  «ki^ 
pier,    bufenaan    een   grofe  houtsnede,  v.  onderen  een  vers;  beide  mè 
uiterste  gtldxaamkeid. 
£999  Oproepingsbriefje   voor   de   schutterij    te  Amsterdam  om  de  wiekt  ti  In- 
trekken. —    Dit  briefje   is    v.    iO   Mei  1(>98  Toor  Thomas  WaddisfiB. 
onder   Kapt.  J.  Coymans  en  bestaat  uit  eene  tter   grove,    aieekt  pga. 
plaat    waarop  regts  Mars  met  de  pijlen  is  erebeeld ,  die  door  eea'  kr^- 
man   weggedrai^eo    wordt,  in  het  midden  de  oproeping  met  nials  «■  x 
te  fulleu.  kl.  br.  4».  Ug.  12,  br.  20  dm. 

8000  Spotprent  op  de  Amsterdamsche  Schutterg??  —  In  de  hoofdwacht,  oiderktt 
voormalige  Stadhuis ,  thans  Paleis ,  wordt  een  Kater  door  eeaige  ^a 
bionengebragt.  Met  8  reg.  vers:  «Een  kater  was  gewoon",  enz.  Nurll 
Teniert  duor  L.  Schenk,  Hg.  43  br.  53  dm.  — ZieCaUl.  Knhn.l8ft.ü 
31  N».  (iiS  en  Navorscher  XVI.  806.  XVI.  19.  —  fir  besttsa  Mk 
exeojpl.  roet  het  adres  v.  M,  Pool  te  Amsterdam.  ^  In  d^n  Atlas  f. M. 
J.  T.  Bodcl  Nijenbuis  te  Leijdcn.  —  Ik  herinner  m^  zeer  goed  laar^ 
leden  eeo  dcrj^elijk  plaatwerk  van  8  of  1i  dergelgke  platen  waarop  ca 
kater  en  apen  de  hoofdpersoaea  waren,  gehad  of  gezien  te  hebben,  to«dti 
ik  verinucd  dat  deze  plaat  eene  uit  die  Serie  is. 

8001  £en  trommelslager.  — Een  Savoyaard  met  een  marmot.   —  S  fraaie  t<ek^ 
ningcn  met  de  pcu  door  C,  JDusart.  ^*^.  Uit  de  collectie  Leembrngft%. 

8002  „Den  Rootntchen  Schilder  Bent,"  —  Inscbrift  op  een  gordijn  op  een  der  3  erwte 
ongeno.  platen  de  inwijding  v.  een'  nieuwen  kunstbroeder  in  den  Romeinschei 
srhilderbeut  voorstellende.  — ■  De  eerste  pi.,  met  bovenstaand  ioschnf», 
stelt  een  geïniprovisecrden  tempel  voor,  waarin  een  schilder,  als  Heideott^ 
priester  verkleed,  den  ingebragten  nieuweling  begroet  j  TÖur  hem  zit  ea 
naakte  Bacchus  op  een  wijnvat;  daarbij  vele  omstanders  in  allerlei  dwate 
houdingen.  Met  4  reg.  Lat.  en  IVansche  en  8  reg.  HoU.  vers:  .^ie  kia 
„v.  lagcben  zich  onthouwen  —  en  deze  schildersbent  aanschouwen,  eoL**  — 
De  ^e  pi.  stelt  de  knielende  aanneming  v.  h.  diploma  of  inhuldigiog^ 
brief  en  in  het  verschiet  regts,  een  drinkgelag  voor;  —  met  4  Lat.  ea 
Fr.  en  8  reg.  Holl.  vers:  »De  Inhuldings-brief  der  kun9tgcnooten,"eni. — 
De  3e  pi.  stelt  het  weelderige  of  ruwe  gastmaal  der  bentgenooten ,  op  kos- 
ten V.  d.  ingewijde  voor;links  eene  rnwe  vechtpartg.  Met  4  en  8  Lat. 
Fr.  en  Holl.  verzen:  „Hier  is  de  Bent  als  uytgelaaten,"  enz.  —  Allen  door 
M,  Pool ,  |,na  de  principalen  schilderijen  te  Rome  geschildert."  De  2e  pi. 
is  naar  Ü.   W,  Aeseanius ;  aan  de  ie  en  3e  pi.  ontbreken  juist  de  voorste 


■L    YoöAteüUngen  uit  het  Volksla^n  omstreöks  1700.       M7 

hoelget  waarop  de   namen  der  tohilders  geetaan  kebban;  oo)[  ontbreekt 
een  klein  hoelge  v.  k.  Fransche  vere  op  de  ie  pi.  Met  adr^  ▼,  Jf .  Poo/ te 

•  Amiterdam  in  de  Nieuwen  Lelyttraat  in  St.  Jacob.  3  gr.  en  br.  fol.  pi. 
De  4e  pi.  kg.  63,  br.  50  dm.,  de  beide  andere  ieder  kg.  48,  br.  54  dm. 
Aur  neidtmmê  snite;  dit  is  ket  eenige  Ex.  dat  ik  ooit  genen  beb. 

A  HeUelfde;  zeer  verkleinde  en  omgekeerde  kopg  der  !•  plaat»  nl.  der 
ontfMgst  ▼.  d.  nieuwen  Bentbroede^;  de  Priester  staat  op  de  vorige 
plaat  op  de  linker-,  kier  op  de  regten\jde,  ens.  Met  J4  reg.  verst 
»De  Boomsoke  sekilderbent,  de  wareld  door  venBaard,"  en».  (Door?) 
en  met  adres  v.  Jf.  FimI  te  Amsterdam  op  de  Leidsckegrafl  k\j  de  Hee- 
rengrmlt.  kl.  fol.  Zeidêuam. 

M  Ban  geleerde  in  sijn  boekvertrek  eene  pgp  rookende;  aobter  kern  een 
tekilder  rookende.  — -  Onderaan  eene  aitvoerige  samenspraak  in  rgm 
tnsscken  beiden,  voorDamelijk  over  ket  rooken  kandelende;  alles  gegra- 
veerd ib  onraieve  letters»  Zonder  naam.  kl.  fol.  Hg.  99»  br.  t^  dm.  — 
In  den  Atlas  vv  ^Ir.  J.  T.  Bodel  Ngenkois  te  Jjeiden. 

H  »StudentepnatJe  Over  de  Lof  v.    d.  Tabak.**  —  Uitvoerige  samenspraak 

!...  op  rgm   in  4  kol.    tnsscken  Jok.  Likkebroer  en  Kom.  Slempins.  -— 

.  Ben  gegrav.  medaillon,  waarin-  9  stodenlen  eene  p^p. rookende.  Sonder 
naam  v.  gtrnv.,  met  gefingeerd  adrea.  kl.  fol.  Hg.  11,  met  vers  35 dm., 
br.  80  dm.  Bekoort  welligt  in  d.  18e  eenw.  In  den  AUasv.  Mr.  J.  T. 
Bodel  Nijenknis  te  Leiden. 

06  «Een  stndent  in  sijn  kamer."  —  Beo  man  met  koed  op,  lesende  in 
sign  bódcvertrek;  oenige  pgpen  liggen  op  tafel.  Met  een  HoU.  en  Lat. 
8  reg.  vers  en  adres  v.  /.  Tan^ema  (te  Leiden.)  -—De  plaat  is  zeker 
onder  dan  1690,  enz.  toen  Tmm^ena  uitgever  was;  zoo  bij  voorbestaande 
boeken  met  de  voorsnede  naar  voren  in  de  kast,  geiyk  in  de  15e  en 
begin  der  16e  «enw  gebruikelijk  was;  ook  is  de  gravure  beter  dan  uit 
den  tijd  v.  Tan^eHo,  kl.  fol.  Hg.  31,  br.  21  dm.  In  den  .Atlas  v. 
Mr.  J.  T.  Bodel  Nyenbuis  te  Leiden. 

iyi  «Samenspraak  tnsscken  twee  Lioktmissen,  op  kaar  koperenrTraoet.**  *^ 
Ben  jonker  naast  wie  sgne  licktekooi  zit »  speelt  met  een  ander  die  een 
degen  op  sq^e  keeft  om  geld;  —  daaronder  een  44reg.  vers  ia  9  kol. 
met  bovenstaand  opsekrift.  Met  adres  v.  J.  Ilouwens  te  Botlerdam  op  k. 
Vissehersd^ck  in  d.  Koning  v.  Groot-Brie.  —  De  plaat  is  v.  10:20  of  daar- 
omtrent, omstreeks  of  na  1700  herdrukt»  blgkens  ket  adrei.  foL  lig.  20, 
met  vers  35  dm. ,  br.  S6  dm.  In  den  Atlas  v.  Mr.  J«  T.  Bodel  Nijen- 
knis te  Leiden. 

06  Zlnnepfent  of  spotprent  op  eene  MmmUie  BruUofl  l  «Klucht  of  Yernieu- 
a  «wende  gedacktenia  van  de  Purgeerende  Boontiens."  — -  Voorstelling  vao  eene 
groote  kamer  waarin  links  eene  bgna  verlaten  bruiloftstafel  staat  en  vele 
mannen  en  eenige  vrouwen  rondloopen,  die  allen  aan  diarrhée  l^den  en  de 
mannen  kun  gevoeg  op  den  grond  of  in  eene  tobbe  doen.  B^ts  eene  open 
deur,  door  welke  men  aan  de  oversgde  de  Noorderkerk  op  de  Priasen* 
graekt  te  Aqst.  siet;  vooraan  links  siet  men  aan  tafel  een  man  ,  die  tot  eene 
naast  kern  zittende  vrouw  zegt:  «Dat  spulletje  keb  ik  begonnen,"  en  tot 
antwoord  ontvangt:  «Ja  Broeder  maar  't  is  te  grof  gesponnen."  Met  nit* 
voerig  vers  in  4  kol.,  waarin  melding  gemaakt  wordt  van  i^onse  broeder 
«Menno  Simons,  Jan  en  Knipperdol/'  en  eindigt:  ,^Drinkt  een  glaa^en 
«tot  beslojrt  *-*  ter  eeren  van  brnydegom  en  lieve  Brayt,"  In  ket  midden  v. 

58 


4S8        YooTstellingen  uit  het  Volkderen  omstredti  ITOd 

h.  Ten  boTMstMod  opiehrift,  waaronder  het  adres  t.  J.  Itéyiki 
Hg.  81 ,  br.  39  dm.  leer  giUtamm, 

Dese  plaat  wordt   wel  genoemd :  de  MemmUie  BruUofl,  —  b , 
Bu.  wordt  alzoo  genoemd  het  ledigoa  ran  de  aecreetknil,  («^  iÉèi| 
nachts  en    «til    geiehiedt,)    en    door    Harrehomtee   in   i^ 
bofk  der  Nedêrd,    tmml  daarrao  af|^leid  wordt,    dat  hy  de 
alles    stil    en    eenigsins   geheim    pleegt    te    geaehieden.  ~  Ik 
echter   dat  op    boTenstsande   plaat  een   of  ander  wcrkelgk  foon^itl 
geheeld ,   wat   dan   geheard  ton  tqn  in  de  Gemeente  der  frmét  lm 
gezinden,   die   Tergaderden   in  het  gebonw,  genaamd:  kH  Stm^i^ 
het  Doopsgezinde:  Nieuwe  Hofje  op  de  Prinaengracht  b^  de 
oTer  de   Noorderkerk «)  en  dat  dese    b^naam  daanan  oatlceidkn^l 
Uit   het   adres   fan   Rohipi  en   de   graTore    aon    ik  den  pink  tmbè 
1700  stellen. 
h  Dezelfde  plaat,  latere  dmk,  met  adres  ran  J.  Smremm.  f  mr  rff^sr    f- 
overigens  onbekende  naam  fan  BtarêOM  komt  ook  toot  <^  N*.  889S. 

8009  »D' OnTersadelikke  Pleitxak."  —  Het  kantoor  ▼.  een*  adTokast.warm 
▼ronw  op  echtscheiding  aandringt;  naast  haar  twee  mannen  ea  cesete 
die  intreedt.  Onder  de  pi.  eene  Fransohe  tamenapraak  in  4  kol.  gi^ 
Met  adres  ▼.  C,  AUard.  — -  Onder  de  plaat  in  boekdrok  eea  rairJ 
Zoét  met  boTenstaand  opschrift,  gr.  fol.  De  pi.  hg.  85  met  tos 50 fa. 
br.  3i  dm.  fol.  Navolgiog  van  eene  dergelgke  plaat  Tan  A.  Bme,f^ 
graveerd  streeks  1650. 

8010  «Den  geestelgken  krygsman."  —  Een  krggsman  met  het  achïld  vu  Jas 
Christns  treedt  op  s\jne  Terslsgen  Taanden  en  rnkt  tegen  alle  ostagfe 
aan.  Met  bovenst,  onderschrift  en  daaronder  in  boekdmk  een  aitnok 
vers  in  8  kol.  van  7.  LfuiknJ:  .Dit  is  de  rechte  kr^g",  enz.  Metaèa 
V.  y.  BoeHoii  in  de  Gapensieeg  by  de  Beurs  te  Amst.  1689.  fol.  H?. 
t!G»  roet  vers  54,  br.  34  dm.  Ia  den  Atlas  van  den  Heer  A.  v.  S*A 
te  Rotterdam. 

3011  Het  Nijmeegftche  Raadsel  of  het  gecompliceerde  hnwelgk,  aldaar  in  I6li 
a  of  daaromtrent  gesloten.  —  In  bet  midden  zit  een  ond  man  n«««t  pse 
vrouw ,  aan  wier  knieën  twee  zeer  jonge  kinderen  staan ;  ter  weerszijdes 
S  mannen  die  alle  4  de  genoemde  4  personen  in  den  bloede  beslsas. 
Door  R,  de  Hooghe ;  rogu  onderaan  het  jaar  1698.  Met  4  reg.  Evgnr. 
vers  V.  S.  Syhitts,  br.  fol.  lig.  !27  br.  3G  dm.  Zeldzaam, 
Hierbij  in  oud  handschrift  do  uitlegging  van  de  Schilder^' in  klenren  gelijk 
ze  te  Ngmcgcii  op  het  Raadhnis  hangt,  en  een  afzonderlek  blad :  «UTtlo- 
„ging  over  h.  zeldzaam  huwelijk."  —  in  2  kol.,  ondert.:  5.  Z.  iWiy.  ITfl. 
b  Dezelfde  plaat,  doch  vroegere  afdruk  met  den  naam  t.  R,  de  Roogkt  it^ 
onder  het  jaartal,  zonder  de  gegrav.  (hier  welligt  afgeaneden)  reraea,  doek 
dezelfde  in  boekdruk  met  h.  jaar  1698  en  een  ander  12  reg.  reis  v.  P. 
T.  Torenbnrg,  onder  de  plaat. 

8012  „Kuropa's  molendans  van  de  5  rinnen."  £en  langwerpig  ovaal  waarin  % 
Heeren  en  2  Dames  een  moulm  dansen  en  Cupido  op  de  yiool  speelt. 
Met  Holl.  verzen,  gr.  12». 

8013  Paardenmarkt  of  kermis  bij  Arnhem?  — •  Een  open  veld  met  een  groot 
aantal  ligt  opgeslagen  kermiftkramen ,  en  zeer  vele  paarden  op  eene  r\j  of 
dravende;  op  den  voorgrond  een  man  te  paard,  een  ander  paard  metiieh 
voerende,  daarbg  een  boom  waarin  tusachen  de  bladeren  een  man  zit  die 


^  Dood  van  Eoiung  Willom  HL  4M 

*  «es  doedelxak  betpealt.  Bovenaaii  in  het  midden  der  plaateen  oningevuld 
wapenschild.  Zeer  firaai  geëtste  plaat  in  proefdruk ^  londer  eenigennaam, 

t     doeh  londer  twgfel  door  Bom,  de  Eoogke,  br.  fbl.  Hg.  48,  br.  67  da. 

r      Aer  MeUUaam^  vooral  in  deien  allereersten  staat. 

14  Drinkbekers.  —  Oud  drinkglas,  en  een  genaamd  Spimoia.  N®.  1  en  8 
«it:  Alkemade,  Dischplegtigh.  gr.  8*.  — -  Een  seer  fraage  drinkkan  met 
handvat  en  deksel  en  met  herten  besneden.  Fraage  lithogr.  4fi^ 

U  Ben  Haarlemsehe  klopper  of  vierkant  gewerkt  stnk  kant,  op  de  denr  v. 
h.  hnis  vastgehecht  waar  een  kind  geboren  is.  Zonder  eenigen  naam.  4^, 


16  (1700.)  Frederik  I,  Koning  van  Pmissen  beioekt  Amsterdam.  Door  P. 9. 
d.  Berge.  Met  gedrakt  vers  v.  A»  Aiewün,  In  Catal.  Mnnniks  v«  Cleeif. 
N».  974. 

17  m^Stopus  m  Bitrcpm"  —  Yersameling  van  40  fraai  en  keurig  geHete 
tinnebeeldige  titelplaa^'es,  (ieder  hg.  9,  br.  18  dm.)  voor  40  politieke 
£sbelen,  die  door  Esopus  verteld  worden  over  den  toestand  van  Europa 
bg  het  naderen  v,  h.  overlgden  v.  Karel  II  v.  Spanje,  en  de  daarop 
gevolgde  gebeurtenissen  in  1701  en  1702.  ledere  fabel  is  een  blaadje 
V.  8  blads.  wat  naar  het  sehgnt  wekelgks  uitkwam.  Met  adres:  Amst.  bg 
5i6.  Pehold  op  het  Bokin  in  de  3  kroonen.  1701,  enx.  -^Het  1«  plaalje 
met  bovenst,  in  rood  gedrukten  titel  heeft  alleen  de  letters  B*  d.  S, 
MI9.,  de  andere  geenerlei  aanduiding.  4^. 

18  (1  Ne?.)  ipYerbeelding  der  stervende  Karel  II  v.Spangien."  (Wagenaar  XVn. 
50.  Europ.  Mercnrins  1700.  è.  280).  De  Koning  op  sgn  sterfbed,  bg 
hem  vele  monniken,  een  crucifix,  ens«,  op  den  voorgrond  links  de  Ko- 
ningin weenende  bg  een*  man  met  grooten  bril  op.  Van  oud.  een  8reg. 
HoU.  vers;  links  een  Spaansch  12reg.  en  regts  een  6reg.  Fransch  vers. 
Door  P.  V.  d.  Berge,  fol.  Hg.  80,  br.  20  dm. 

)19  (1701.  16  Sept)  «Jaems  vervallen  Koning  van  Britteland  stervende  tytel- 
«hertog  van  Jork  te  St.  Oermain."  (Wagenaar  XVII.  100.)  —  Jaeobus  II 
op  zgn  doodbed.  Zinneprent  op  den  dood  v.  Jaeobus  II,  met  gedrukte  be- 
sehrgving.  br.  4».  In  Catal.  Mnnniks  v.  Cleeff.  N<>.  968. 

m  (1708.  4  Haart)  »Doodelgke  val  van  Willem  lU."  (Wagenaar  XVII.  105. 
Europ.  Merc.  1702,  a,  213).  «Verbeelding  des  droeve  vals  ter  jagt  v. 
«Wilhelm  III,"  enz.  Op  den  voorgrond  de  Koning  op  den  grond  liggende 
en  opgeholpen  door  een  paar  omstanders.  Met  bovenst,  opschrift  en  dreg. 
vers.  Door  F,  v.  d.  Berge ,  te  Amsterdam  in  de  Kal  verstraat  in  den 
Groenen  fieig.  kl.  fol.  Hg.  28,  br.  19  dm. 

tl  Hetiellde,  eenigsns  anders;  de  Prins  nsgenoeg  onder  het  paard  liggende. 
a  Naar  /.  Buyt  door  B,   Vinkelet,  8o. 
b  Dexelfde  plaat,  proefdruk  v,  olie  Ir, 
e  Hetzelfde;  teeketUng  in  O.  I.  inkt  voor  de  plaat,  door  /.  Buge, 

22  (It  Haart)  Dood  van  Koning  Willem  IIL  (Wagenaar  XVII.  108.  Europ, 
Mere.  1702.  a  216.)  «yerbeelding  der  stervende  Koning  v.  Engeland  Wil- 
«helm  UI."  eux.  De  Koning  in  geborduurd  kleed  op  sgn  Koninklgk  bed , 
omringd  door  de  Groot  Waardigheidbekleeders.  Met  bovenstaand  onder- 
sehrift  en  6  reg.  vers.  Door  P.  9,  d.  Berge.  fol.  Pendant  v.  3020. 

28  Hetzelfde.  —  Als  voren  doch  verkl.,  met  2  reg.  onderschrift  en  adres 
▼•  de  Wed.  A,  Tangena  te  Legden.  —  Onder  de  pi.  een  uitvoerig  verhaal 
in   8   kol,   V.   de   ziekte  en    den  dood  des  Konings,  met  opschrift:  «Af" 


MO       SnnepreniMi  «p  dea  dood  ▼•  Koning  Wilkm  IE 


.Wdd.  éii  fwhatl,"  os.  kt.  feL  H9.  fS,  met  wwn  31  iib.kll 
Ia  den  AtUs  ▼.  d.  Haar  A.  v.  Stolk  te  BottefdBa. 

MM  (2a  ApriJ.)   Begittfeut  vu   WUlm    m.   —    .Wi 

«Igkstatic   ▼.   WUImi   UI,  tem  gntte  bertelfc  op  Send^  U  ifA\ 
De   Igkkoett  mtt  4  purden  baepaeeeo  en  •mig,  uer  Uta  gif% 
S  f^»  K*Ki*v-  ondertekrift;  duroader  borenateend  opukrift  ca  bfti 
■chryving  der  Igkatatia  ia  %  koL  Sleakte  grar.  aoadar  uam.  Mai 
Yftd.  A.  Tumgêma^  met  piiT.  kL  fel.  Hg.   IS,  met  aiÜ.  36,  kUkl 

8025  Uataelfile.  —  Kleiae  af  kaaldiag  ia  •  löen  kovmi  eUnmdm,  tv  i«i#l 
haiien;   bovenuii   linki   WetUainitaivAbdg   waar   hg    begnfm  a  ki| 
F.  9,  4.  B€rg9.  U.  br.  4*.  Hg.  16,  br.  28  dm. 
Het  ia  opmerkalgk  dat  v.   da  bagrafeaia  v.  WiUem  I  eau  »i  l^| 
plaat  io  12  bl.  uitkwam;  tu  die  ▼.  Maorita  twee  verachilkade^ 
eeae  ia  iO.  de  andere  ia  4  U.,  ua  Fredrik  Headrik  eeae  ia  »  Uikj 
eD  2  ia  één  blad;   vu  den  joag-geator?ea  ea  niet  betraatdu  Wükail 
geue;  Tan  xgna  moeder  una  ia  2  bladea,  doeh  vaa  liaran  doorticktipl 
kleiniooo,  dea  magtigttu  en  beioemdatm  Tan  sgn  gaalackt»  geocnlal 
dan  deze  kleine  aietswurdige  afbeelding.  —  Ia  liet  wgl  hg  ia  Si|EU| 
OTcrleden ,  en  hoewel  geacht ,  noch  daar ,  aoch  kier  bcmiad  wai? 

2036  Lükplegitgheden  Tan  Willem  III.  Door  &  4ê  Umf^.  br.  feL  — IiG^' 
talogns  Manaicka  t.  CleeA  N*.  071. 

8027  «Haarlem   in  roaw."  —  De  treorende  Hurlemaclie  maagd  emiiagi  ht 
trenreade   kinderen;   daarboren   het  plan  dar  groote  zul  r.  k. 
waar  eene  Igkrede  gehouden  is.  Het  adres  t.  de   Wed,  A,  lVM^m.Oi- 
der  de  plaat  een  aitToerig  Tera  in  2    kol.,  eindigende  met  2  ng.  er 
sijf.  kl.  fol.  Hg.  16,  br.  10,  met  Tcra  88  dm. 

3028  Zinneprent  op  Willem  III.  Zgae  bnste  op  eea  Toetatak,  met  opsekiift-- 
.Non  sibi  soli  scd  Deo  et  Patriae**;  boven  hem  de  Faam.  MetondendiiS 
en  12  reg.  vers.  Door  P.  t.  d.  Berge  ^  bezijden  de  Kapel  en  de  kod 
Tan  de  Kalverstraat  in  de  Groene  Berg  naast  de  Kejser  Alexandcr.  fol. 
Hg.  28,  br.  17  dm. 

3020  Ziuneprcat  bg  den  dood  v.  Willem  III,  ter  waarsokuwing  t.  Lodev^ 
XIV.  —  £en  krokodil  (Lodewgk)  kruipt  op  den  Toorgrend;  regti  ii  è 
lucht  eene  schilderg.  Met  vers:  »De  weg  is  schuin  ea  amal  het  pai" 
br.  4». 

8030  Zinnebeeldig  praalgraf  voor  Willem  III;  de  Koning  ligt  op  allerlei  oor 
logstuig ;  2  zinnebeeldige  vrouwen ,  Engeland  en  Nederland  beweeaa 
hem.  Naar  L  Marot,  (Door  hem  zelven  ?)  fol.  Hg.  20 ,  br.  20  dm.  Kooit 
uitgevoerd  ontwerp.  In  den  Atlas  v.  Mr.  J.  T.  Bodel  Ngenhnia  te  Latées. 


REGISTER. 


De  opschriften  van  Zinne-  en  Spotprenten  zjjn  cursijf  gedrukt 


A. 


Aalst  ingenomen,  716.  866. 

Aart  Tan  Groningen  'b  heldenfeit,  829. 

AB-boek,  418. 

Aohin  (G^esantBobap  y.)  1189. 

Ada,  (Grayin)  147—149. 

Adolf  T.  Gelder,  801.  808.  810.  820. 

822. 
Adolf  T.  Nieuwen  aar,  908.  926. 
AdriaanaB.(Pieter,)teAlkmaar.640-642. 
JLfheeldkighe  v.  K  Bestant  1267. 

V,  d,  Boomeche  K&rcke,  484. 

V.  d.   Ouden   en  Nieutoen   UjdL 

1878. 
Aitsinger,  M.  Leo  Belg^cuB,  en:  Bel- 

fl^ci  Leonis  Ohorographia.  418. 
Akersloot,  (W.)  162.  6li  720. 
Albertos  t.  Oostenrtik,  1042.  1461. 
Aleid  T.  Poelgeest,  287—240. 
Algiers,  14ia  1419.  1478. 
Almaar,  846.  640—648. 
AUard,?Herm.)  1170.  1172.  U74. 
Alva,  (Hertog.  ▼.)  608.  609.  669.  868. 
AmellsB,  (J.)  1464.  1480.  1481.  1602. 
Amerongen,  (Slag  by)  922. 
Amersfoort  belegerd,  896. 
Amnestia,  1602. 


Amsterdam,  219—226.  289.  290.  294. 

816.  889.  840.  860.  86L  881.  882. 

884-890.  486.  486.   681.  661.  766. 

769.  778—776.  964.  966.  1009—1082. 

1087.  108a  1266.  1286.  1816.  1817. 

1828.  1824.  1478.  160&  1607. 
Andriesschans,  (St.)  1092.  1126.  1126. 
Anen,  (Slag  bQ)  161.  162. 
i  Aig'oa.  (Hertog  t.)  796.  848—862. 
I  AnUchriete    (De    opkomete,    Hoogheydt 
I     desj  486. 
I  Antonii.  (Frano.)  624. 
Antonissoon.  (Oom.)  406. 
Antwerpen.  402.  40é.  476.  477.  497— 

499.   606.  721.  786.   788.   741.   742. 

747.   749.   760.  761.  777.  806.  842. 

849—862.  869-8n.  900—924.  1220. 

1221. 
AH)or  relUgionis,  426. 
Arent.  (Pater)  1802. 
Arkel,  (WUlem  ▼.) 
Arminianen,  1828—1888.  1836. 1861— 

1866. 
Arm\fn*gaen,  (Den  ghestolen)  }499. 
Amnimaen  (Den  teghenwoonigenJlSll, 
Armmiaen,  (WcurrmmMLen)  De,  1866. 
Arminiaansche  BuUeback,  IBSS, 
Anniniaens  Kapproen,  1421. 


11 


ArminianM  SeJumê,  U9S7»  HM. 
Arfmniamseh   Testament,  127a  UOB— 

1882. 
ArminiaeMche  Uvtvaert,  1408. 
Arminiaenfche     Voert    naer 

1864. 
Arnhem  Terraft,  864. 
Arnoud  t.  Gelder,  29&— 800. 
Artillerie,    (Beeohri|Yinghe    Tan) 

'8  HaKe.  1187.  1624. 
Atreoht,  797. 

Angtburg,  (Bijksdag  te)  87a  879. 
Aaftraweel,  (Slag  b^)  460—96. 
ATercamp,  (H.)  1484. 
Axel,  949. 


Boekdmkkerfi,  268—271. 
Boel,  (O,)  86a 

(J.)  860  (c)  14B6. 

Boeüna,  (J.  a)  697. 
Boiflot,  (Karel  t.)  689. 

Bol,  (H.)  ma 

j  Bologna»  (Intogi  in)  8S&  (9)  877. 
'  Bolaweft,  (B.  a.)  220.  1276L 


Bakker,  (Jan  de)  371.  372. 

Baljaw    van   Zuid-Holland  gestraft» 

20a 
Baltena,  (P.)  426.  748. 
Balthasar,  (F.)  1044.  1098. 1127. 1188. 

1186.   1197.   1179.   1204.  1206.  12ia 

1241.  1281. 
Bantbam.  1172. 
Baime  VaUchen  handel,  (Den  NintwenJ 

1868. 
Bameyeld,  829—884. 
Baat,  (P.)  1007.  1184. 
Batavieren,  84 — 47. 
Batenburg,  538.  589. 
Batman,  (J.)  584. 
Bandart,  (W.)  413.  1294. 
BaudouB,  (B)  480. 
Baur,  (J.  W.)  666. 
Beeldstormerij,  479—484. 
Benschop,  (Arent  y.)  201. 
BeooBtenzween   y.  Benease,  (Pt.)  296. 

297. 
Berg,  (J.  E.  J.  v.  d.)  275. 
Bergen,  589—594. 
Bergen,  (J.  yan)  1516. 
Bergen   op  Zoom,  663.  847.  981.  982. 

1465—1470. 
Bergh,  (Graaf  Hcndr.  y.  d.)  1504. 1505. 
BertiuB,  (P.)  1421. 
BeBtiind.   (ISjarig)  1249—1256.  1259— 

1277.  1448. 
Beijling,  (A.)  275—278. 
Biel,  (Hopman)  801. 
Bilhamer,  (J.  J.)  671. 
Blaeshahk,  (De  gouden)  1871. 
Blaeulaken,  (Wl.)  1501. 
Blansaert  (A.  en  J.)  1498. 
Bloedraad,  510—512. 
Bloemaert,  (Abr.)  95. 
(Coru.)  95. 


I  Bombled,  (K.)  4 
I  Bommel,  1092— 1104.  1506. 
BomméUur,  (^fereyn  v.  d.J  1068. 
Bommelarwaard.  9S9.  98a  lOBi 
Bonifaoina,  104—107. 
Bommenede,  711.  712. 
i  Bonn,  967—971. 
•  Bontebal,  (K.  M.)  160a 
I  Bontemantel,  (H.)  1486. 
I  Borcht,  (Pt.  T.  d.)  412  (cL) 
i  Boraelen.  (Frank  Tan)  284—287. 
I  Boa,  (Hier.)  4ia 
.  Boêaohe,  (H.  t.  d.)  126& 
;  Boaaa,  2L  (5)  68a  660—656. 
I  Bouokhorat,  (J.)  162. 
,  Booraae,  te  Antwerpen.  747, 
I  Boxnm,  984. 

Braoman,  TOora.  Daniela^  of)  140L 
'  Braght^     (▼*>^)      Martelaara^iiegéL 

870. 
I  Breautö,  1121—1124. . 

Breda,  70a  701.  884.  990—896.1608- 
!     15ia 

I  Bredenbend,  1278. 
<  Brederode,  (Kaateel  t.)  280. 

i (Hendrik  tO  466. 

: (Walrayen  t.)  809.  1206. 

Bree,  (M.  J.  t.)  677. 
,  Breen,    (A.   de)  Naaaansohe   wapen- 
handel. 1116. 

Breeyoort,  1072—1074.  1288. 


Bremden,  (D.  y.)  1447.  144& 

Breufrhel,  (G.  y.)  1488. 

Brielle  ingenomen,  571 — 574. 

BriU,  (H.  J.)  1470. 

Britten,  (Hoia  te)  86—88. 

Broek  (Huia  te)  1088—1090. 

Brog,  (WUh.)  1186. 

Brouwerahayen.  279.  84L 

Bragman,  (J.)  295.  888. 

Bruining,  (Eng.)  877. 

Brnsael,  230.  28L  717.  717».  737.  764. 
!     765.  811.  812.  1042. 
I  Buia,  (Pauloa)  950. 
I  Banyan,  (J.)  nageyolgd.  490. 

•  Buroh,  (Aam  y.  d.)  311. 

•  Buakruiayerraad.  980. 

i  Buvck,  (Jooat)  487—489. 
Buytenwegh,  (Wl.)  899.  1810. 


III 


r. 


Oadix,  1044—1046. 

Oaiser,  (H.  de)  896. 

Calais,  1043. 

Callot,  (Jaoq.)  1509. 

GalTixms,  (jT)  420,  462. 

Oanaria,  Eiland  1105.  1106. 

CarsTaggio,  (Pol.)  377  (noot). 

Carteleyn,  (yinc.)  te  Haarlem  1288. 

OasteUTo.  (S.)  1^. 

Oater,  (G.  Janssen)  1107. 

OatB,  (J.)  134a 

Ohateaa— Gambresis.  889.  840. 

Ohrisüaan  y.  Bnmswtik,  1469. 1464. 

1520. 
Glaesz,  (Gorn.)  1178.  U83. 
OlaudioB  OiWÜB,  61.  6i 
Oleef,  (Mart.  v.)  452. 
Cleefaehm  Bt  Joris.  1301. 
Olock,  (Nio.)  157. 
Oloppenburgh»  (J.  O.)  1172.  1182. 

(W.  J.)  438. 

Ck>ok,  (Hier.)  859.  412  (b).  417. 
Ooeoke  t.  Aelst,  (Pieter)  408. 
CkMTorden,  1014—1016.  1027.  1028. 
OoUignon,  (F.)  940.  962. 
Ool^n,  (MO  1266. 
ComoeéUa  Yebua,  1286. 
Ckmgregratio  Taurorum,  1846. 
Goninok,  (Abr.  de)  439. 
't  ContpiraUus  CoUigiê,  1482. 
Ocniemiu  (Be)  mundi  etc.  422. 
Goomhert,  (D.  Y.)  369  1032. 
Gomely,  (L.)  1064.  1101.  1164.  117a 
Gompat,  (Jan  v.  d.)  830.  831. 
GoBter,  (H.  AUertss.)  Zie:  Koster, 

(S.)  1316.  1317. 

Gotin,  (P.  d'Argenoourt)  1281. 
Gouranten,  12I&.  1432.  1466. 
Goawensternschendtik,  (Slag  aan  den) 

915. 
Orachi  der  Peys  (Be)  127L 
GrakoQ,  1229. 
Gnerenhert  aie:  Ooomhert. 


Daalhem,  588. 

Daatselaar,  (A.)  1485. 

Damiate,  21  (1).  152—157. 

Daniels,  (Gom.)  1406. 

David  T.  Bonrffondie,  886. 

Deensche  Geeoniedenis,  bl.  69. 

Delft»  187.  391.  881.  898. 

Delftijl,  1002,  1026. 

BeVmeatio  depXoraii  status  Belgii  eto.  54. 


Deventer,  799.  800.  966.  1000.  1001. 

Deventer,  (Jac.  v.)  bl.  60. 

Diest,  826. 

Dilhof,  (J.)  224. 

Dirkssoon,  (Oom.)  660—654. 

Does,  (A.  y.  d.)  409. 

(Pt.  V.  d.)  1105,  1106,  1107. 

Doeteoom,  (J.  Bapt.  of  Bapt.  &)  412  d. 
1102.  1182.  1183.  1202.  1286. 

Doetiohem,  (Jan  v.)  412.421.720.800. 
1044.  1121. 

Doetiohem,  (Luoas  y.)  412. 

Dolendo,  (Barth.)  208.  990.  996. 

Domburg,  (Jan  y.)  298. 

Dood  (de)  564.  bl.  80. 

Doodendans,  412.d. 

Doornik.  322.  842—846. 

Dordreoht.    132.   226.  229.  254  260. 

326.  367.  496.  1387—46. 
,  Droogsloot,  (J.  G.)  780.  1820. 

Druten.  228. 

Daeteoum,    (J.    Bapt.)    sie:    Doeti- 
ohem. 

Duivelandt.  706—710. 

Dnrer,  (A.)  864.  a.  h. 

Dijok,  (Adr.  y.)  1491. 


E. 


BeckhoQt  (J.  J.)  623. 

Bgenberger,  (P.  H.)  69.  160.  282.  288. 

236.  m.  282. 
Egmond,  (AbdQ)  127—129.  168. 

(Graaf  y.)  528.  529.  540-648. 

Bgmond  de  jonge,   (Graaf  y.)  81L 

812. 
Bfl^ond  aan  Zee,  (Loterti  plaat  yoor) 

180a 
Eindhoven,  (Beleg  y.)  874. 
Eleonora  v.  Engeland,  212. 
Elven,  (P.  Tetor  v.)  822. 
Bnü>lóna  hodiemi  rerum  BttvkuinBelg, 

Foeóier.  1174. 
Engelen/  (Slag  bti)  961—968. 
Bngelmunster,  (Slag  bij)  821—828. 
Enkhuizen,  396.  1857. 
Ens,  (G.)  bl.  53.  (Noot.) 
Entes  V.  Mentheda,  (Barthold)  824. 
Episcopins,  (S.)  1315. 
Ernst,    Aartshertog    v.    Oostenrijk. 

1026. 
Espinoy,  (Prinoes  van)  846. 
Evanffelie-verkondigers.  96 — 106. 
Everdingen,  (O.  v.)  1149. 
Evken,  (H.  W.   v.  d.)  te  Naarden. 

602.  m. 


IV 


r. 


Falkenttein,   (Graaf  t.  Don-en)  ta 

Broek.  1068—1080. 
Famese,  (Alex.)  766.  767. 
Feddet,  (P.)  van  Harlingen.  88. 144&. 
Kok,  (GO  1487. 
FiUpa  II.  407.  886.  1087. 
FlearuB,  Slaff  bij,  1464. 
FloriB  V.  175.  180—184 
Fokker,  (G.  A.)  LoterUen.  867.  1008. 

1806. 
Franken,  (Jan)  1880. 
Franquart,  (Jao.)  1461. 
Franaohe  Fnrie.  868—871. 
Frederik  II.  bl.  69. 
Frederik   Tan  Bohemen.  1484—1487. 

1481.  1482.  1484.  1462.  1476.  1477. 
Fredenk  Hendrik.  1467. 
FritinB,   (S.)   1248.  1268.  127a  1289. 

1829. 
Fruijtiers,  (P.)  462. 
Fnentes,  Graaf  ▼.,  1011. 


G. 


Galama.  186.  187. 
Gallait,  (L.)  641. 
Galle,  (C.)  976.  1461. 

(Ph.)  746. 

Geelkerk,  (N.)  aie:  Geilkerok. 
Geertruidenberg.  1018—1028. 
Geestcraniui,  (A.)  1479. 
Geete,  (Slag  aan  de)  549—652. 
Geilkerok,   (N.    v.)    1283.   1295.  1424. 

1429.   1453.   1454.   1465.   1469.  1483. 

1493.  1516.  1519. 
Gelder,  (Stad)  957. 
Gelderland,  1235. 
Gelre,  (Ed.  v.)  232. 
Geluwe,    (A.   v.)    Vlaeni8ohen   boer. 

450. 
Geinblours,  S\ng  bij,  768—772. 
Geiiealixric  dt'  Jium  Ie  Blanr.  442. 
Gend.  723.  724.  753.  783.  865.  880. 
Gerard  v.  Groningen.  462. 
Gerards,  Balth.  883—891.  898. 
Germanen.  38. 

Gerrita,  (Corn.)  1488.  1489.  1600. 
GeHchiedenis    d.    Nederl.    (Verxam.) 

14—23. 
Geuzen.  475. 

.Getuetibril  (Den  grooten)  1476. 
Geuzennap.  472 — 474. 
Gheyn,  ( J.  de)  208.  358. 632. 728.  (101) 

749.  lOlH.  1032.  1056.  1157  (o). 
,  Mnniement  d'armes.  1117. 


GlanibellL  900  (e)  908. 
Gibraltar,  1241—1241. 
CHêr,  (Den  kramcken)  1477. 
GimiffnAniw»  (H.)  844w 
Gior£uii«  (O.)  377.  (noot). 
Godsdienrttwiaten.  i28&  UU 
Gk>etshebiier.  877  (noot). 
Goltalos,    (H.)     687.    «L  747.  Ol 

1068. 
Goryoneum  CtapuL  439.  440. 
Gorkam.  266—267.  586L  587. 
Qtomon,  (A.)  te  Atreoht.  797.  79B. 
Gonde  (de)  21.  (2). 
Goude  (ter)  1085.  1096. 
Chudm  atoek.  1866.  1867. 
Goulartini,  (&)  1846. 
GonTemenr  t.  Zeeland  genfk  fl4 
GrandOmB  aewus  etc  1266. 
Grapheos,  (Cf.)  408.  408. 
Grare.    987.     989—948.    117a  101 

1182-1188.  1472. 
'■  Grarenhage,  878.  874. 
Grevelingen,  Slag  by,  457. 
Grol.  10&.  1069—1071.  1286. 12V. 
Groningen.  726.  819.  1099— IdL 
Groningerland.  1504.  1506. 
Grotina,  (Fr.)  1158. 
Groot,  (H.  de)  976.  99a  1S12.  Itf. 

1436—1444. 

(M.  de)  1885. 

Groote  Pier.  861. 
I  QuJdm  Legende.  1870. 
;  Golik.  1281—1284.  1463. 
,  Gnliksohe  oorlog.  127a  1294—1101 


II. 


Haan  (W.  de)  675.  126a 

Haarlem.  153.  291.  292.  342— 341M6L 

608—633.  720.  779.  1190.  1474. 
Haecht,   (W.   v.)  426.    728.  (noot  fa(| 

101.) 
Hagenau.  Ontset  y.  1461. 
Hagestein.  253. 
Hardenberg.  Slag  bti.  826. 
Haringvissoherij.  179. 
Hasselt.  1474. 
Hattem.  353.  832. 

Hausschild,  (L.)  te  Gonatane,  806. 
Heok,  (Nio.  v.  d.)  20a 
Heemskerk,  (J.  vj  21  (9).  1241-1241 

(Marten  v.  Veen,  of  r.)  859. 

Heiligerlee,  534—537. 
Hellen,  (ECans  t.  d.)  1887.  1406. 
Holling,  (Herm.)  755—760. 
Helmond.  118L 
Hemelvaert  (Romsche), 
Heraugiöre.  990 — 996. 


KnHiBrtogeiiboMh.  814. 9QL  U7a  U71. 

uoo-uoa 

_    Platen   OTer,  róór  en 
de,  869.  419^^162. 


|Bol^,  (W.  J.)  89.  868. 


^,  Fr.  888.  418.  417. 
« ^  (J.  ^.)  877. 

Bdienlohe,  (Graaf  ran)  989.  98a 
^  I  HoUar.  (W.)  974. 
SI  Hon,  (J.  leS  U86. 
^  HondioB,  (H.)  877  (e).  412  (e).   1187. 
r       1198.  1266.  1806.  1416. 
I  -Hooft,  (P.  O.)  1886. 
jl    Hooge,  (Gom.  de)  872.  878. 
I     Hoogesohool  te  Leiden.  696—699. 

Hoogstraten.  Kasteel  t.  1199. 

Hoorn.  806.  1877. 

Hoome,  Graaf  t.,  62a  629. 

Horst,  (N.  V.  d.)  974.  976. 

Hortensias.  (L.)  604. 

Houdt  op  in  tm^fnen  thwyn  701. 

Houtman,  (Oom.)  1087. 

Hnberti,  (A.)  448. 

Hnlst.  1006,  1006.  1047—1060. 

Hnj.  1084—1086. 


I 

■ 
I 
f 
I 


IHra0  Namyias,  1268. 

Idea  Belg.  Ptov,  Omfoed,  1416. 

Inhuldiging.  U&  206—207. 

Inquisitie.  444-^446. 

Inqu/igitum,  (Hiapcm.J  444. 

Intogten.  Sffl6.  262.  268.  402.  408.816. 

968.  1026.  1082.  1042. 
Inwoners,  (Oude)  86 — 48. 
IsaakBen,^!».)  1176. 
Isabella  Olara  Bugenia,  1808. 
Israöls,  (J.)  186. 

Jaooba  t.  BejQeren.  278. 281—286. 28a 
Jaoobsridders,  (St.)  174. 
Jan,  CNiemoen  Si,) 
Jan  T.  Oostenrflk.  787.  789.  740.  76a 

798. 
Janssonius,  (Jo.)  806.  1160. 
Janus  Secundus.  877  (d.) 
Jauregui,  (Jean)  868—866. 
Jelgeriiuis,  (B.)  621. 

Bb.  (J.)  1414. 

Jemmingen.  644—647. 
Joerdaens,  (H.)  1265. 
Jonge,  (J.  O.  de)  21. 
Jongelinff,  (J.)  669.  670. 
Jonker  Fransen  oorlog.  887. 
Junius,  (Joaoh.)  1282. 


KamerQk.  886— 88a  104L 

Kampen.  786. 

Karel  de  Stoute.  808.  814.  817.  8ia 

886. 
Karel  Y,  867—869.  408-412. 
Karel  van  Bgmond.  818. 
Keere,  (Pt.  v.  d.)  1170. 1194. 120L 1487. 
Keilen,  Jr.  (D.  ▼.  d.)  682. 
Keiler,  (G.)  1218. 
Kempenare,  (Peter  de)  482. 
Kenau  Simonsz.  Hasselaar,  618— 62a 
Kenriok  Oambrobrit.  (Ed.)  426. 
Keuze,  (Jan)  866.  36a 
Keyser,  (N.  de)  114a 
Khue  (pU)  om  Nisdffrlandt  96a 
Kimbrisohe  vloed,  81. 
Kittensteyn,  (O.  Tan)  61L  899. 
KlaasEoon,  (Beinier)  1240. 
Knodsenburg,  928.  997.  1008.  1004. 
Koningen  van  Friesland.  89.  90. 
Kortrijk,  817. 

Koster,  (Harm.  All.)  864  (e)  1200. 
Kouseband.  Bidderorde  d.,  1899—1291. 
Kruchtéloose    Donder    v.    d.    Hél8chen 

H(mdt,  483. 
Krimpen  aan  de  Lek.  718. 
E^rijgswesen.  1116.  1117. 


Lairesse,  (G.  de)  6  (a  b). 
Lambert  Öomeli,  sie  Comely. 
Lambert  Meliss.  684— 68a 
Lambert,  (Mooi.)  1280.  1281. 
Lamberts,  (G.)  892. 
Lamsweerde,  (S.  v.)  782. 
Lanoel,  (A.)  1496  (o) 
Lange,  (Sebast.  de)  682. 
Langendtjk,  (D.)  1147. 
Langpitraat,  1619. 

Lanterfaniery  (Die  mei)  ghequèU  fifn.  418. 
Laurens  Ooeter,  268—871. 
Leokerbeetje,  Gr.  1129—1184. 
Ledenberg,  (G.  ▼.)  1400—1404. 
Ledesma   (J.   de)  496.  50L  809.  84a 

86a  877.  904.  907.  909. 9ia  948. 94a 
Leemput,  (Tryn  t.)  788. 
Leeuw,  (Blapende)  Doe  mm  IS0I  ecknef. 

684. 
Leeuw,  (Den  woekeren)  1874. 
Leeuwarden.  816. 
Leicester,  981— 98a  964-96a 
Leiden,  868.  868.  671-698.  698-699. 

1887.  1828.  1478. 
LekdQk,  160a 


Tl 


Lennep,  (J.  Tan)  12.  IA. 

en  C«.,  (Mr.  J.  Tan)  ia 

Leprooien.  1207.  1208. 
LeTon,  (C.)  1846. 
LeynM,  (Joa.)  668. 
Liboriui,  1469.  146a 
Liedekerke,  (Graaf  t.)  747. 
Liefrinok,  (Gom.)  864  (b)  1472. 
Lier,  868. 
Lillo,  669. 

Limboroh,  (Mr.  Fr.  t.)  1817. 
Limburg,  780-782. 
Lingeman,  (L.)  82L 
Lingen,  lOH— 1079.  1226.  1226. 
Loohem,  866.  1286. 
LodewyokE.,  (Hendr.)  87a 
LoeTeitein,    562—667.    1406. 

1489.. 
Lorna.  1491. 

Loterij  kaart.  867.  1009.  180a  1807. 
Lavken,    (J.)   870.   622.    1891.   1882. 

147a 
Lijkstatie,  412.  798.  894.  886.  1017. 

1461.  1528. 
Lijndraijer,  (J.  P.)  1500. 


Heling  (J.  Taa)  872.  1176k 
Meyne,  (D.  de)  864  (e)  429^ 
Middalbnri:,   a08L  666.  661  OLft 

908. 
Miei,  ( J.)  807.  97a 
Milet,  (Maria)  818. 
Mirakelen.  219— 224^  28a  SL 
MSa,  (Spotprent  op  de)  4I8L  4flL 
Mol^n.  (P.  de)  1474. 
Momper,  (Bart.  de)  llia 
UonÜgnj,  (Heer  t.)  66a 
Mookerheide,  66&-«6a  147& 
Moor,  ( Jooe  de)  1196. 
Mart  (DeJ  d  viê,  4S3, 
MoTaert,  (Nio.)  889. 
Mmden,  840. 

Mnlheim  aan  de  Siihr.  1267. 
Maller,  (H.  Janaa.)  lOOa 
Munniohnvaen,  (J.  t.)  5  o.  b. 
Mnains,  (d.)  606—607. 


Maas,  (de)  21  (8) 

Maastricht,  548.  719.  78a  806— 8ia 

Machine  v.  droogmaking.  1460. 

Maecht,  (J.  de)  585.  668.669.694.716. 

Mallery,  (G.  de)  359  (c) 

Mander,  (K.  t.)  2190. 

Manpad,  196. 

Mau8feld,  (Ernst  y.)  1464.  1519. 

Marcus,  (J.  E.)  464. 

Margaretha  y.  Parma.  580. 

Maria  v.  üourgondiö.  820.  321.  826— 

32H 
Marien,  (D.)  1256. 
Marnix,  (Ph.  v.)  657. 
Martyres  GorcomenB.  586. 
Matham.  (J.)  1081.  1190. 
Matthias.  (Aartshertog)  754. 764. 766. 

784.  842. 
Mauricias.  bl.  53  (noot.) 
Maurits,  (Prins)  926.  927.  1479.  1521. 
Maxim  iliaan,  364. 
Meohelen,  367.  595.  596.  820. 
Medemblik,  972. 
Meel  wagens,  1236. 
Meenen,  792. 
Meermin,  246—251. 
Mendoza,  (Admirant)  1091. 
Menno  Simonaz.  393. 
Meteren,  (E.  v.)  4ia 
Meurs.  1065—1067. 


X. 


Naarden,  696— 6D4. 
Namen,  789.  740. 
If<mf%8  eocleÊiae  mUitanUMf  44a 
NedarUmd  (o!)  nu   van  dry 

verloti  «yi,  7^ 
Nehellenniaa-beelden,  49—62. 
Nejen,  (Pater  Jan.)  124a  1217. 
Niealandt,  1207. 
Nieuwpoort»  1185—1154. 
Nolin,  (J.)  686. 
Nolpe,  (P.)  889. 
Noordam,  996. 
Noordhoom,  841. 
Noot.  (Lamb.  a)  1221. 
KoTellaDas,  (Sim.)  bl.  59. 
NayB,  914.  945—948.  1280. 
Nijmegen,  286.   908.    964-96a  1007. 

1008. 
,  (G.  ▼.)  1399. 


Oldenbameveld,     985.      1325.     1396L 
1858—1876.  1878—1399. 

Oldenbameyeld,  (Bein.)  1491 — 1494. 

Oldenzaal,  1075.  107a  1224. 

Olifant,  Egyptische,  462. 

Oltmans,  (J.  F.^  563. 
1  Onoyerwinnelijke  Tloot,  21  (b)  976-960. 
I  Oordam,  1155. 
,  Oorloge,  Jac.  1416. 
\  Oorlogs  Voorspel.  1300. 


vil 


^Kk^l^l■^Mlt,  (Will.  t.)  84a. 

Oogtlndiiohe  Compagnie.  1176. 
^fiOplQgft»  174.  877.  696-699. 
büOpaoomer,  (8.)  1879. 
i$l  CMügien,  (PriDB  t.)  588.  888—899. 
m  OrUm,  (J.  J.)  977  en  noot. 
W  Qrley,  (B.  t^  281. 
bi  Ovtende,  1187.  1128.  1161—1168. 1177. 
k-       1804.  1806. 1209.  1215—1219. 
§.    Oadenaarde.  857—861. 
,!    Oadewator,  708. 

I    Oudheden,  87—52.  110.  106.  186.  146. 
I         190.  248. 

Orerstroominffen,  177.  264.  867.  880. 
k         660. 


Faoieoo.  679. 

Faoificatie  ▼.  Gend.  728. 787. 784. 784». 

Poe»  tnuimphoMtis  deUneatio.  788. 1272. 

PaltiL  142a 

Pannensmit.  968. 

Papenmats.  1429.  1480.  1468.  147& 

Pftrma.  900.  928.  961. 

Pai,  (O.  de)  1267.  1868.  1464. 

FMqnü.  1086.  1066.  1802. 

Pagtorum  AfnbiUo  Parit  Anbiehristum, 

486.  487. 
Patriotten,  Ohy,  thcms  kyek  uyt,  1808. 
Paos.  Spotprenten  op  den,  486— 44L 
PeokioB,  (R)  1447. 
Peril,  (Bob.)  (Genealogie  t.  Earel  Y. 

860. 
PeriBsin.  418.  416. 
Persijn,  (IL  t.)  19L 
Perty,  (W.)  1*98. 
Petn,  (Bern.)  1201. 
Petten,  LoterUplaat  roor,  1807. 
Phüippe,  P.  &&. 
Philippinen.  1129— U81. 
Philipe  T.  Bourgondie,  296. 
PhiHpB  T.  Spanje.  402.  408. 
FhiUpe  WiUem.  682. 
Pioart,  (B.)  6  o.  b.  188&  1891. 
Pieneman,  (N.)  864 
Piramide.  1297. 
Pframide,  Pa^pisUque,  4S7. 
Pirokheimer,  (B.)  864  (d.) 
nrlepont.  Slot  te,  244. 
PUnutra  dUi  jactent  et  equos.  U92. 
Pleoker,  (S.  de)  1500. 
Poivre,  (Pierre  Ie)  413. 
Praae,  Slag  b^,  1481. 
Praatbeeld  voor  den  Vader  des  Vader' 

lande.  1896. 


Praalgraf  Toor  Karel  d.  Stonten.  886. 

Toor  WUlem  I.  886—886. 

PriTilegie,  Groot,  819. 

ProoiB,  Burgem.  te  Utrecht.  272. 

P^ramü  Paeifica,  1870.  1829. 


Qneboren,  (O.  v.)  1186. 
Quentin,  (St.)  Slag  b^,  456. 


Badag^B,  Koning  v.  Warmond.  9S^  96. 
Badbond,  Koning,  gedoopt.  100—108. 
BaeB  T.  Haemstede.  279. 
Beoknm.  Slag  bQ  1279. 
Beder^kerBkamer  te  Haarlem.  1190. 
BeUgiën,  (Tafereel  d,  vereeheydenj  480. 
Bemonstranten.    1814.     1827.     1888. 

1406—1412. 
Bennenberg,  Graaf  t.  818.  819. 
Bequesens.  Don  Louis  de,  ^0. 
BenrenB  (O.  J.  O.)  29. 
Rhoemeche  Kerek,  (De)  482. 
Bipperda,  (W.)  608. 
BochnBsen,  (O.)  89.  819.  866. 
Boffelpodt  (Be  tUxmse),  1422.  1428. 
Boffeljpot  (OalvinischmJ.  148L 
Boermond.  688. 
BoomBohe    kerk.    Platen    over    de, 

480-448.  447. 
Botterdam.  888.  580.  581. 
Bouok  te  Antwerpen.  747  (L) 
Bnhrort.  966.  1227, 
Buiter,  (Herman  de)  562—667. 
Bntjkhaver,  (Nic.)  766—759. 
BotJYen,  (Klaas  van)  842.  844. 
Bymenant.  Slag  bfl,  (787—790.) 
Btjnberck.  962.  987—9^.  1068.  1064. 

1164—1169.  1289. 
Bynsbnrg.  117.  118. 


ft. 


Sacrifiemm  wwvereale.  426. 
Saenredam,  (J.)  1152.  1160.  1174. 
Salinghen,  (A.  t.)  1488. 
Sallieth,  (M.  de)  1147. 
Sandwtjk,  (G.  v.)  17. 
Santa  Maria.  (Biland.)  15L  1107. 
Sapma,  (D.)  1877.  1456. 


Xanten,  1258. 


YMelitein,  186.  858. 
Yierdraad,  (W.  &)  1189. 


jZae/,  sie:  Si/te, 
\  Zeeman.  1466. 
'  Zeeawaob  Beipment,  lUS. 
'  Zegewa^B,  728  (99)  1268. 
ZeUwaeren,  1167— U59. 
,  Zelandla  Ulofltrata.  715. 
Zieriksee,  902.  208.  812.  Hi.  711 
■  ZioDeprenten,    2 — 9.   271.  417.  4£- 
429.    614--688.    588.   584.  627.  £ 
70a   701.   728.    (97—101)  73Sl  7* 
748.   749.    767.    796.   SS&  9S7.  » 
960.   1019.   1162.    U74.  1231 IS^ 
1256.    1269.    1267—1277.  1286.  ISl 
1297—1804.  1318.  1888.  U96.14I4- 
X.  1417.    1442.    1446—1449.  14ai  1£S 

1482.  1486—1487.  1502. 
Zaenredam,  (P.)  611,  720.  Znroher,  (A.  F.)  162.  200. 

Zameniwering   teg.   Maurita,  1479—  .  Zatphen,  6^.  882.  963.  996.  999. 

1602.  Zwanenburg,  (Ia.)  698. 

ZandToort.  1190.  Zwolle,  261.  1478. 


^ 


REGISTER. 


De  Opsohiiften  van  Zinne-  en  Spotprenten  zgn  cursijf  gedrnkt. 


A. 

Aaatpreken-oproer.  2943—2945. 
Aardbering.  2878,  2879. 
Aardenbnrg.  2867—2869. 
Aaxdnckt.  2870. 
Alneade.  2942. 

Adresien    van    Uitgerert,    Gravean, 
Schilden,  eni. 

Allardt  (C.)  2448,  2709,  2722. 

Allardt  (H.)  2045  i.   2099,  2IS2, 
2270  a. 

Ainolisi.  (Jan)  i541,  1543. 

B.  (A.)  2129. 

BaBfkfiii(Marger.van)2301,N^  36. 

BeanoMBi  (W.  ▼•)  2606. 

Beeek  (a)  2804  «. 

BMck  (Wc4.  B.)  2804  d. 

BMk  C^.)  2959. 

Berckeroode(Baltk.  Flor.Y.)*^^* 

Berg9  (P.  T.  d.)  3020,  3028. 

Beise  Jr.  (P.  f.  d.)  2897. 

BMMtom  (F.  Tan)  1928,  2205. 

BeoMeom  (M.  t.)  2088. 

Bloemoida)  (Jae.)  2593. 

Boekholt  (BaltM)  2321. 

Boekholt  (J.)  3010. 

Bonttott  (6.)  2553,  2916. 

Bmittata  (P.)  2769. 


Adressen    van    üitgervrs,    Ormrenrs, 
Schilders,  ens. 
Breeckeveld  (L.)  1751. 
Carelse  (Frans)  2637. 
('asteleün  (Abr.)  2116. 
Comans  (Gilles)  2301,  S^.  28. 
Comans  (M.)  2301,  N».  28. 
Cooper  (E.  2803. 
Danckaert  (Con.)  1605. 
Danckers  (Com.)  1808. 
Baockerts  (Dancker)  2159. 
Danckerts  (Jst.)  2450. 
Doornick  (M.)  2463. 
Ernst  (G.)  1925. 
Focken  (H.)  2742^ 
Fresne  (de)  2795. 
Gde  (J.)  2683,  2711. 
Groot  (Mieh.  de)  2144. 
Hartgers  (Joost)  1927  «. 
Hartig  (J.)  2326. 
Heiden  (Jan  ▼.  d.)  2801^  N».  80  a. 
Heiden  (Nie.  ▼.  d.)  2301,  N».  30  a, 
He/de  (S.  ▼.  d.  2301 ,  46  4. 
Hoeyn  (Fr.  t.  d.)  1638. 
Hóeje  (R.  t.  d.)  1931. 
Hondias  (H.)  1645. 
Hondins  (Jnd.)  1610,  2055. 
Hooghe  (Bomeyn  de)  2890^2638, 
Hoorn  (Abr.  ▼.)  2346. 
Hmt»  (J«  a  tm)  tMü. 


Adretten    tib   UÜgeren,    Oraveut, 
Schilden,  «ni. 
Hoaweoi  (J.)  8007. 
Jftnuonioi.  S085. 
Januoniai  ▼.  WaetlMrge  (Ji .)  i464. 
Langenet  (Barent)  1678. 
Later  (A.  de)  1918. 
Lee  (J.  Tan)  198i. 
Lint  (P.  PU.  de)  t415. 
Lodewgckii  (L.)  3088,  f  189. 
Karot  p.)  «688,  «711. 
Matham  (Adr.)  1828. 
Matthyue  (P.)  «006. 
KoDConet  (J.)  «645. 
Maller  (Woater)  «081. 
Noir  (H.  de  la)  2508 . 
Nolpe  (P.)  1868,  1951. 
Nolpe  (Wed.  P.)  2077. 
Ooeiaeii  (A.  D.)  «7«0. 
Palm  (F.)  «8«0. 
Pas  (Cr.  de)  «175. 
PaMe  (C.  Y.  d.)  «085. 
Persof  (P.)  «868,  «91«. 
Petzold  (Seb.)  8017. 
Pool  (M.)  SOOS. 
Ram  (J.  de)  8488. 
Rammesqjn  (J.)  «195. 
RieuwerUz  (J.)  2301. 
Kobgn  (J.)  2581,  «801. 
Rotterdam  (P.)  «743. 
Sadelaar  (F.)  1927c. 
Savry  (S.)  1803. 
Schabaelje  (J.  P.)  «Hf. 
Schoonebeek  (A.)  «695. 
Sercy  (Ch«  de)  2880. 
Smit  (P.)  «3«5,  «6««. 
Soet  (Hendrik  Jacobsa.)  19«9. 
Spilleboat  (L.)  «017. 
Star  (J.  A.)  19«6. 
Stichter  (J.)  «635. 
Swart  (Wed.  t.  S.  «784,  «787. 
SweerU  (H.)  «888. 
Tangena,  (J.)  «708. 
Timmermani,  (Am.)  17««. 
Yenckel  (J.)  2229,  2250,  ««78. 
Verbiit  (Pt.)  1785. 
Veielaer  (Wed.  ▼.  Joos)  1536. 
Tiiioher  (C.  J.)  1511. 
Yisscber  (Hendrik  Janif.)  «090. 
Waetbeige  (Ji.  Janssonias  y.)«464  . 


AdreMen    rmn    üitgeTen,  Onfcm. 
Schilden,  enx. 
Webber  (Zaeh.)  2188. 
Weeel  (Darid  t.)  8193. 
Widt  (F.  de)  2086.  Zu:  deF&. 
Wildenberg  (C.  t.)  8027. 
Willemai  (Wilem)  19«7  «. 
Wit  (F.  de)  2248  «. 
Wqngaert  (W.  J.)  1607. 


Aemilia,  Admiraalachip .  15551. 

AeManioi  (D.  W.)  8008. 

AfbeMiagê  urn  aOe  sUih»  A:  ir! 
asm  de  FNmee  o^eryegmem.  «3S0. 

Af^odi  Mm  NêderUuuU  (Dem  grosUaj 
«568. 

AficejfêU  Dnmek  v,  Kanimdt  Jêcéu 
n.  8867.  Xiê  ook:  Calabaen. 

Agrim.  8884. 

Aire.  1887,  1888. 

Akerlaken  (Maria  Mmrg.  t.)  8161. 

Albertina  Agaet.  8022, 

AUa  6M.  8188. 

Alfen.  «170,  2597.  2599. 

Algien,  «187,  «66f,  2757,  2766. 

Algemitt  (Tkm  ^iramseJkênJtSX^  2770. 

AHfis  noteetur  AekiUeê.  1868  r. 

Alkmaar.  2652. 

Allard  (Carel)  «408. 

Allardt  (Allard  of:  AUart)  Havcb. 
1968,  1976,  1998^  2045«,  2050, 
«095,  «151,  ««00  «,  2698. 

Almanai  voor  1675:  N*.  2585^  2569a 
— ▼oorl676:  N*  2579,— Toor  1678: 
N».  «6«1.  —  voor  1689:  »•,  2780. 
~  Toor  1691 :  N«.  2822a.  —  toot 
1693:  N'.  «888.— Zie  ookx  Menviui 
Alm,  en:  Primeeiipte   4kmonti, 

Almennm  (Arend)  8801  N*.  8  è. 

Almonde.  8854—8856,  2876,  8911 

Amalia  Tan  Solms.  8170.  8578. 

Amiassademr  v.  Lmei/er.  8886. 

Amboina.  1977. 

AmeUsi  (Jan)  1541,  1548. 

Amersfoort.  8172—8174. 

Ampang  (S.)  1886. 

Amsterdam.  1506,  1507,  1556,  1603. 
1604, 1663, 1664, 1680^1688, 1705, 
1779—1788,    1790,    1798»    1858- 


m 


198. 1926, 1941, 1951— t9Sa, 
1993—2008,  2017— 20S0, 
033,  2060,  2111—2118, 
44,  2147,  2170,  2254,  2297, 
.  46, 2321. 2326, 2838, 2848, 
180,  2381,  2522,  2548,  2597, 
149,  2663,  2668,  2688. 2700, 
2744,  2745,  2792—2798, 
1895,  2943—2945,  2948— 
)68,  2999,  3000,  3016. 
i.  1863  b. 
(St.)  2662. 

1959. 
hiage.  2817,  2818, 
V.  LoêPêtiêyn.  2523,  2524. 
der  THmmpkamte  InhaUmffê» 

(J.)  2490. 

.    1727.  1729,  1872,  1921, 
>65,  2669—2671,  2941. 
C.)  2067. 
.)  2199. 
$3a. 

^eodmi  ei  FawArge  HypoeAoih 
.  2754. 

'urieux  et  paniagion  Trium' 
!755. 

wr  FEfpogrifphe  h  U  Croi- 
olitte.  2756. 
t358,  2837,  3013? 
!3— 1825. 

Fëmdeeiarum.  2685. 
f  of  Arteehau  of  Artioho  wsky 
ïhowkj.  1736,   1755,  1761, 

urg.  2574. 

2053,  2226,  2234. 
.)  2427. 

2745. 

Igie.)  2849. 
.  1680. 
847. 

Heeokeron  v.  Walieo .  1648* 
I  Ommep^anck .  2992. 
36. 
1668. 

T.  d.)  2364,  2545?  2602, 
r5, 2692, 2709,  2715a,  2721, 
28,  273Q,  2750,  2855. 
(H.  T.)  1527. 


ATiino  (M.  T.)  2657,  2658,  2768. 
Ayl?«  (H.  W.BtroB  t.)  Dood  t.  2841. 


Baatwegert  (Dé  EngeUeke  e»  BoUJ 

.  2866. 

BaML  (J.  de)  2027. 

Bal  te  'eHage.  2681. 

BéUanee  p.  d.  TruMee  Oorlog,  2579. 

BêXêmê.  iMHi  JLfairee  9ëm  SUui  en  Oor- 

htgh.  2519. 
Bdlet  QhedanH  piet  grooêj.  1708  «. 
Btdet  (Het  groot  BuroopeeA  kr^gM^). 

1708^; 
DaUeBt  (Pt)  1957,  2641.. 
Balthatar  Carel ,  zoon  van  Koning  Pfai- 

Upa  IV.  1921 . 
Balthazar  t.  Berckenrode.   Zie:  Bere- 

kenrode . 
Bankert.  (A.)  2515. 
Btmguet  (Le)  de  la  paig.  2645. 
Bafbierawinkel.  1981,  2198. 
Barbieri  Winkel  (Den  OrootenJ  1815. 
Barenti  (Willem)  15115  c. 
Barlaeot  (O.)  1790,  1798. 
Bart  (Jan)  2896. 
BaUTia.  1600,  1601. 
BaüUfier  op  kei  gwifn.  (De)  2517. 
Batavier  valt  hei  nofn  ^utn  (DeJ  ^^SQ^ 

N*.  2. 
Beaolien  (S.  de)  1878,  1900,  1919. 
Bedrog  v,  Engeland.  fB^  lootj  2039. 
Beerestraten  (J.)  2030,  2047,  2236. 
Beeet  (Rel)  van  Babd  ie  aan  het  vluek' 

ten.  2776. 
Begraaffeniête  v.  J,  algemeene  Monat^ 

ehie  V.  Lodewüi  XTFy,  ^940. 
Begrafenis.   1720,  2199,   2587,   3024. 

2^:  Lykitatie. 
Beker,  aangeboden.  1849. 
Bekker  (B.)  2850,  2851 . 
Bella.  (S.  de  la)  1824. 
Bellemperia.  2761. 
Bello  gmnguenno  Jlnito.  2976. 
Bemme  (J.)  2982. 
Bennings  (Alb.)  2299. 
Bentinck,   Graaf  Tan  Portland.    (Wil- 
lem) 2796,  2797,  2809. 


nr 


Berckttorode  (Baith.  t.)  1791. 
Bnekearode  (Balt.  Flor.  t.)  1619, 17^ 

1774.  1844,  1850,  1866. 
Berckenroode  (Corn.   Flor.   t.)  1610, 

16S1,  1639. 
Berekenrode  (Flor.  t.)  1600,  2961 . 
Berg  (HMdrik  ▼.  d.)  1639. 
Berge  (P.  t.  d.)  2739 P,  2745?,  1868, 

i899,  2906,  291 1,  2949,  2951,  2978» 

2977,  2984,  3016,  3018,8082,8026 

Ni.  I. 
Bergea  !■  Henegoawea.  2842,  2848. 
Bergea  io  Noorwegea.  2219^2228w 
Bergen  op  SSoom.  1918. 
Beigem  (J.  ▼.)  1520. 
Beronicii,  GeorgaotomaekU .  2378. 
BeoMeom  (F.  v.)  1832,  183S,  1836  if. 

•1968. 
BereUnd  (Znid)  1575^1579,  1685. 
Beterwqk.  2658. 

Befetier.  (Zeetlag  bij)  2799-2801. 
Bing  (V.)  257U. 
Binkea.  2601. 
BuseAop  (Dm   AvêrêcitêektnJ  2207, 

2839. 
Biuehop  op  dê  Bm^  (Ik)  2387 . 
BisêcMop  ratemdê  oaiwmeckt  U  *tJ)mik 

GeekenkH^t  (DeJ  ^2538. 
Biuckop  op  een  «i^.  2389. 
BisMkop  ▼.  Manster.  2389, 2430,  2517. 

2588—2540,  2541?,  2542. 
Biuekop  9.   Weilphalen  (DtJ  2207 . 
Binekopt  dienst  (BiH  hier  eeuj  283& 
Bitter  (Pt.  de)  2219. 
Blaak  (Blake)  2055,  2062. 
BlookhaiBeii.(BlokhQittn.)  1999—2005, 

2008. 
Bloea  {k.)  of  Blom.  2213,  4,  é, 
Bloemendaal  bQ  Haarlem.  1584. 
BioM  (A.  de)  2662. 
Blooteling  (A.)  2281  «,  2299,  2639. 
BUjd€  inkomM  v.  Maria  Mtdieit.  1*393. 
Bodegraven.  24354—8444. 
Bodel  Ngenbuia  (J.  T.)  1844. 
Boelent  (A.)  1951,  1955. 
Bohemen  (Kroonprini  t.)  1608. 
Bok,  bok,  tia  vait.  1880. 
Bol  (F.)  1979. 
BoIUrd  (Jean)  2775. 
Bolswert.  (8.  4)  1787*  202E. 


BoaiBel.   1506. 
Bond.  (Seliont)  1720. 
Hmmmmm.  2772«. 
Bonn.  2506—2508,  2786. 
Bonnart  (B.)  M18,  2615,  2628? 
Bont  (Kap.)  8600. 
Bontemantel  (U.)  2066. 
Booü^êêelifmnm  Wimieater yOrodU  CH^ 

Oêwmigen).   8202. 
Boreel  (W.)  8960. 
Borkelo.  2942. 
Bormeestcr  (Jochem)   1981. 
Boich  (deo)  1605—1687,  1647-lC^ 

1788,  2784. 
Boeek  (Anth.  vna  deo)  2025,  SOM. 
Boaae  (A.)  1886,  1827,  1988,  lOtt. 
Bongard  (R.)  2868. 
Bonkké.  2796. 
Bonrignon  (Antoia.)  2598. 
BouttaU  (F.)  8891 . 
BoQtUU  (6.)  2213  t,    2392 «»  Mll. 
2558,    2657,    2671,    2690?,  tm, 
2797?.  2941,  N».  8. 
BoattaU(P.)  2674,  8769,  8781,  «Mi 
Hoyne.  2723,2808—2810,2812,9811 
Brakel  (J.  Tan)  8842,  8S47. 
Brand.  2024--2O81,  2094, 2247-ittl. 
225l«,  2260,  880U  2888,  290i. 

Brandenborg.  (Hof  t.)  8171. 
Brandknaap.   2801,  N».  48. 

Brandspuiten.  2301. 

Brand  Süfiinf  dar   EmféUê  op  Wtd- 
TÊr-SekilUng ,  8245. 

BradUe.  1717,1721,  1788,  178M7». 
1761,  1762,  1829|  1875,  1966,  2069. 

Breda.  1511—1524, 1765—1777, 19Sa 
2072,  2156,  2280—8898. 

Bremden  p.  t.)  1590^  1647,  1679. 

BriaDTiUe  (O.  F.  de)  8880. 

Br(oedelet)  (J.)  2742. 

Broeder-moort  of  Verekent-air^,  tW. 

Broeder moort  by  JJfeu.   8597,  2699. 

Broockont  (J.  OerriU  t.)  1657, 1718. 
1773. 

Broueriat  ▼.  Nidek.  2684. 

Brouwer  (Anna  C.)  2988. 

Broawer  (C.)  2486. 

Bfownitten.  2570. 

B(rnB)  (F.)  1668. 

Hruntwgek  (Ckriat  v.)  1529. 


1 


1. 8840,8998, 8014 --80 16, 896S, 

i. 

0.  1508. 1560, 1580, 1666, 17U. 
t.  1688. 
2258. 
2386. 

(Jaoq.)  8808,  8008  è, 
J.)  1061,  1078,  8881. 


it.  1608.  Zie  ookt   ViBvitoh, 

'isch . 

.  Oott  VriéiLM  Smrrê  (TfiemwtfJ 

m 

iM  uii    Fbutderetè  ns  Spagnim 

drae9ieh  üfseikeii  vmj  1817. 

2000. 
ït.  1896. 
).  T.)  2888. 
1785—1787. 

(Jfteq.)  1518»  1588. 
ne  dm  AlUeM.  8884. 
1  (J.  f.)  8084. 
r  'tCaiiaêluft.  2865,  8866. 
Ae  Ejlanden.  2186. 
10  (Don)  1878,  1878. 

en  kaemenfeveeJU.  (Be)  1510. 
▼.S.Maj.CWillrmUI.)  8001. 

8010,  8040. 

(Hendrik).  ^515. 
t«drigo.  2206. 
nem  fPvëeri,  p)erj  10]4. 
rom  mijn  foede  vrind,  2775. 
Peraaoat  fpinotat.  2848. 
it.  «677. 
Vf.   2484,   8554,  8648,  880S, 

• 

(U  deefmte  deej  1886. 

I.  8855-8870. 

!•  (L.  A.)  1858. 

S.  Ie)  8856,  2857,  8875,  8474, 

8618,  8843. 
it.  1850. 
r.  (Dn.)  1600. 
(N.)  1870,  8101 . 
en.  8888,  8445—8454. 
i  dee  Fmiêumeee  de  fSurope 
8790. 


Colia  (J.)  9080. 

ColUrt  (Ant.)  1754. 

Colom  (Arn.)  8081. 

CoBuuu  (M.)  8886, 8871, 8801,  N*.  88. 

Comeet.  8106. 

Coni  (ia  Piemont.)  8846. 

CoHeiiimm  keraieum,  1680. 

CkmeUmee  (La  beüej  drofoaêé  pmr  Jr. 

iefmm  Deodei.  8757. 
Cooper  (A.).  8800. 
Coppen-hagen.  8141,  8148. 
Coppene  (A.)  8014^  8015. 
Corek.  8888. 
Coniely  (L.)  1555#. 
Cornet  (J.  L.)  8806. 
Conrt  (U)  2524. 

Coawenbwg  (H.  W.)  1058,  8184. 
Coxinga.  8176. 

Crieur  de  Feremüe  (LeJ  8868. 
CromweU   (O.)   8085,   8086,   8080— 

2044, 2068—2071, 8117, 8118,8184^ 

8158. 
Cromwell  alt  koorddanser.  8766. 
Cremwel  (Koretie  AfieeUmg   w,   de 

SüuUey,  im  'iverkieeen  9.  Of.)  2008. 
CromweU  (Bichard)  2181. 
Croon  van  Corel  de  II  (DeJ  8161. 
Cros  (Sa.)  8186. 
Calenbnrgh  (Jae.)  1700  «• 
Cayp  (A.)  1084. 


Dalen.  1877. 

Dalen  (C.  t.)  102  8«,  8011,  8081, 8084, 

8782,  2081. 
DamTillert.  1778. 
Jkmekbaerhefft  aen  Carohie  Uv,^iep* 

(Vereen.  NederLJ  8685. 
Danckaert  (Com.)  1605. 
Danekerta  de  Bg.  (C.)  1566. 
Dantsig.  8158. 
Daenieto  (Jae.)  1715. 
Deal  (in  Bngeland).  1800. 
DebeOate  euperhoe,  8506. 
Deeker  (C.)  8104,  2880,  2818,  8867, 

2885  P,   8447,   8400,   8588?,   8668, 

8564,   8508  P,    85043,   8596,   8685, 

8666,  8684,  8705  P,  8978. 

59 


VI 


Delft.  2106^8108,  21 6fi  N*.  1«.  2S99, 

2840,  2457,  2678. 
Delprat  (F.  A.  F.)  Octehied.  der  Ne- 

derl.  ArtUlerie.  iiW, 
Denemarkon.  1893— 1895»  2123,2182, 

2151.  2169,  2590,  2531,  2619. 
Denii  ^St.)  2629—2682. 
BMbordet  (C.)  2885. 
Deseartet  (R.)  2599. 
DtêoüUen   luvenUriê  mw   de    Vrmmm 

Wradten.  2862. 
Dêtoimie  têreef  woor  de   PHtriUpèm, 

2797. 
Jkwietiê   Amftii  UUrmmt,  nom  wtordêui, 

2328. 
Biohtebq  (Pieter)  2940. 
Didier  (Fnaaebe  Oennt).  2795. 
Diemra.  2083*. 

Diepenbeke  (Abr.  k)  1962,  2021 . 
Dieppe.  2897,  2898,  2901. 
Dieran.  2888. 

IHs  geuUa  H  gênUura  Deoi.  1863  #. 
Diêcamn  9,   êU   Bistekop  p,  MmmtUr, 

2587. 
JH9inê  Miraef*  (TkêJ  2594  e. 
Dixmuidem.   1983. 
Doetêmr  ekartUóie  (XeJ  2852. 
Doet  (A.  V.  d.)   1728. 
Doeiburgh  (T.)  2230. 
Dopg*  en  Leeuwendanê,   2041. 
Iktmiu  lawientationiê ,    1666. 
Doodmaal.  2650. 

Doomer  (leerling  v.  Rcmbrandt).  2653. 
Dooptgezinden .  3008. 
Dordrecht.   1934.  1992.  2276,  2370. 
DoFMlaar  (Is.)   1976,   1977. 
Drinkbekers.   3014. 
Driokhoorn  (Scbeeps-)  1597. 
Drogheda.  2803—2810. 
Dromedaris.    1718. 
Droom.  2522. 
Droom:  Op  een   Victorf-maeht ,  van  de 

BUtehop  van  Mumier.  2540. 
Droowupoock  ofte  dee  Koninghe  v.  Swe- 

d4n,  eoz.   1730. 
Dufon.   2087. 
Duiokerken.  1586-1588,  1704,1796— 

1798,  1919,  1910,  2912,  2913. 
Doios.   1801—1819. 
Durgerdam.  2688. 


Dutart  (C.)  2758,  2989,  8001. 
Duynea.    (Joh.   t.)  1904. 
DmyveU-Baimiie.   2597,  2895. 
Dyok  bg  Coevurden.   2504. 
Dgkbreak.  2017—2020. 
Dgkveld.  2545. 


Etm  tramUe^  Gaim  da  Feteknr,  VHS^ 

Eelipaia.  2103,  2104. 

l'Eeu  dé  Framea.   3794. 

Edict  ▼.  Naotes.   267Ü. 

Edia  (De  dooM  9mm  kei  Stmmif).  2U4. 

BdiekUmmer  {De  gakmfpUJ  2648. 

EdieUm  perpetuum,  S796. 

Sdmoiida  (Mick.)  1702. 

Seekboat  (6.  ▼.)  2290. 

JSereboog.  2883. 

JSerepoorten.  1868^,  2834,  2835. 

D*  Eeuwige  gedenk-Uduue  v,  dê  f  rek 

tot  Breda,  2281 ,  2288. 
Eeuwigk    Oedauckteeken    Hoe  S.  R. 

Up.  Oen.  &^MM<3*/M.23ie-4SI1 
Eilbracht  (O.  F.)  1860. 
EUendcnklackt    v,     A.    Bédroefdtit 

derlandt  eedert  1672  tot  1675.  257^ 
EUndige  kerckhof,  2618. 
Elliger  (O.)  2909.   2918. 
Emeute  de  matehU.    2051. 
Emmerik.  2dS6. 
Engel.  i594. 
Engeland.    2036—2045.  209S— 2101, 

2H7,    2118,    2I,'V8,    2159,  ttOJ, 

•iiSI.    2^19,    2225—2289,    2«, 

22Ü5,  2303,  2538,  2692—2777. 
Engeland    Beroerd    onder   Jmeokm  ü. 

12093. 
Engelandt  Oodedienet  Jkersteldt,  2694. 
Engelanii  Schouwtoneel,    2695,  2785. 
Engels- Kuiper .  2034. 
Engel/Jet  teklag.  1975. 

EnghelanU  bed  roe/t  SeAotOooneel.  1970. 
Enkhuizen.  i664. 
Enno  Lodewjjk    1836.  No.   i. 
rEpipkanedu  Nouveau  Antickriêt.t'Vi^ 
Ernst  Citimir.   1686—1688. 
Etopus  in  Europa.  8017. 
Eepagnol  deepoHÜlé,   (V)  1870. 


»/ MM  Qmd.  (ü)  t6S7. 

8  (J.)  2020. 

(D')  «087. 

^ervamut  in  nnéiê.  I868«. 

strijdende.  2228. 
e   MUarMêê  paur  Ie  JUt  d^mm 
iier.  2760. 

Med  diêeuüam.  2380,  2882. 
et  diseuiiet.  2881. 
indignum  Ckritti  PkbicuU  hto- 

2882  a. 


an  ApoHo  en  Dafne,—  en  fan 
anus  en  Koronii.  2808 «. 
an  de  Koeqen.  2621 ,  2668. 

de)  2957. 
'JaJ  dei    Troii  Boit  aur  Inpm- 
.  2761. 

(D.  de  la)  2800,  2822,2884. 

&Uyn^uet  des  Fnm^aie  eatUre 
JoUendois,  2514^. 
rheoph.)   1916. 
u  2802,  2940. 
of  the  Popedom  out  of  Sn^ 

2772  c. 
G.)  1954,  2011,  2782. 

Oeeke^.  1756,  1757. 

(H.)  2200  e, 
(S.)  1942,  2105. 
ettra9a§,  de  la  Tnmee  ntr  U 

wutgin.  de  OuiU.  III.  2814. 

V.  '/  NederlÊmdteh  veivaren» 
' . 

M.  2175. 

r  de  ia  Franee,  1827. 
leo  (St.)  de  Campeehe.  1715. 

Omroeper,  Crieur  Frtme.^^^i. 
er.  2200. 
D  (D.)  2981. 
ijk.  2808,  2882. 
\ê  Blaamme  Bekeen,  A<>.  1690. 
>• 

Ie  Pytian.  2678. 
ke  Ferwaantkeyt.  2380. 
k  I  TBD  Prnissen.  8016. 
k  Hendrik.  1546—1558,  1783, 
t-^1925. 


Friso  (Johaa 'Willem)?  9689.< 

Frotne  (J.)  1824. 

Farrtemberg     (Willein     ftn)     2519, 

2521,    2525-2528,    2857—2540, 

2542. 
Furetenberg  ontwaakt  tot   Bon,  (Den 

Cardinaal  v.J  2589. 


Ooien  f  Op  de  afbeeiding  vm  IBarent 

van)  2207.-1^  otA:  BiiadropTaa 

Munster  en:  Weatpkalen). 
Oalen  (Be  Qeett  vmn  Barentje  p.)  2208. 
Ooien  (D'  afheeidingk  9.  Afkort  9an 

Beerenhart  eanj  2388. 
Galen  (Jan  ran)  1978,  2064,  2066. 
Galle  (C.)   1728,  1948. 
Galle  (Joan)  1957,  2641. 
Gaywood  (R.)  2162. 
Gebenrtenisten  in  1689.  2780. 
Gedenkpenning.  2098. 
Oedeniteyifenen  der  wmderi.  geaehie- 

deniuen  in  1672.  2349. 
Geelkerek  (Nie.)  1520,  1532. 
GeestdrQTers.  2188. 
Gelder.  2571. 

Oelijk  V.  aart,  ie  weigepaart.  2939  No.  4. 
Oeneroi    Tetkgs   emit   omnióvt  undis. 

1863  /. 
Gennep.  1839—1848^ 
Gent.   1728,  2625—2627. 
Gent  (J.  W.  Tan)  2255^,2275,  2344. 
Oenut  alto  a  eanguine  Livnm.  1863  d, 
Gerbier.  (B.)  2155. 
GerriU  (Heesel)  1 508,  1 560, 1 58 1 , 1 589. 
Gesiohten.  2547. 

Gerangenpoort  te  '■  Hage.  2396,  2409. 
GeQabeek  (P.  G.  Witsen)?  2459.    ' 
Gezantschap.  1828. 
Oitling.  2754,  2757,  2776. 
Gloriannt  (Mart.)  2597. 
Oiorienee  campagne  vam    WilHam  de 

m.  2822. 
Godesberg.  2786  P 
Oodt  banniere,   Opgereekt  ter  gedaeê- 

tenisse  v.  de  victorie.  1679. 
Goee.  2125,  2881. 
Goetghebuer.  2992. 


I 


Ontf  (Jaeob  de)  9415. 

Graaff  (J.  de)  SS60. 

Onfteekra.  i084. 

Oraftombe.  9606. 

GnndTal.  9911. 

Onve.  9547,  9559—9567. 

Onve  (J.  de)  9575,  9576. 

•t  Orwenkaagich  weUeiomti,  1777.  -^ 

Zi$  'tHtee. 
9ravaluig«B.  1878—1881. 
Grietje  Klaae.  9395. 
Ofoeie  Zoo4ie.  9156  N».  9«,  9409. 
Qrol.  1565—1574. 
Oroniofen.  9389—9389.  9680. 
Groot  (H.  de)  1681,  1901,  1909. 
Groot  (M.  de)  91444. 
Grootebroek  bg  Sikhvinm.  9909, 9903. 
Groote  Vergaderiog.  9013,  9014. 
QrooikêMê  wiêi  de  Frwikpnoéfer,  9797. 
GroMwaredga .  9876. 
Griterat  (J.)  Eaneralii  SCarite  Begi- 

nee.  9905. 
Gantt.  (P.  T.)  1897  N«.  3. 
GutMf  Adolf  T.  Zweden.  1706»  1730. 


Haagse  Kennis  mei  de  Bargery.  9683. 
Haarlem.  9376,  3097. 
Haarlemmermeer  (De)  1597. 
Haarlemtobe  Courant.  9116. 
Haarlemtobe  Klopper.  3015. 
Hsegsohe  ? reogdefnrea .  9534. 
'sHage.    1976,   2109,  9156   N».   9«, 

9156    NO.    3,    9194^    9694,    9681, 

9684,  9897_9836, 9959, 9979, 9991. 

Zie  ooi:  Haagse. 
Hall.  (J.)  9810. 
Hambroek  (Ant.)  9175—9179. 
Uamenreldt  (£t.  Sgm.  Tan)  99194. 
Hmmen  (SpaatueAe,   Fratueke  en  Bol- 

iandseke)  1915. 
Barleqnin  Deodaat.  9754. 
Harrewjjn    (J.)    9313,    9384,    9499, 

9514a?,   9550,   9797,  9806?,  9817, 

9955^  9956,  9998. 


Hartnol  (Frans).  lOM. 
Hasselaar.  1880. 
Hasselt.  9117.  y 

Hatttrdi.  180i  V.  8S. 
Harre  de  Gnoe.  1S99. 
Heemskerk.   (Bgb.)  1119. 
Heemstede.  1865«. 
HeibUeq  (J.)  1111.  1S04. 
Heide  (Jan  ▼.  dar)  ISOI . 
Heido  do  Joago  (Jms  ▼••  èm)  SM. 
Heide  (Nie.  t.  d.)  1801  W.  1. 
Heilo.  1760. 
Hekboisen.  9718,  1784. 
BeUem^etrijt  woor  éê  Frjfkefi  ém  Té- 

ierl.  1468. 
Hcliefoetelays.  HOI— 1710,  9Tli. 
Helpt  mm  Beerm  wemi  w^ 
Helst.  (B.  Tan  dmr)  1981. 
Hendriez  (Ger.)  1797. 
Hennebo  (R.)  1951. 
HenriettaMartmTanEngelaai.  I 

1866. 
Henriefte  CbristUa.    1886  N*.  9. 
Henskes  (W.)  1684. 
Hermanss  (J.)  1687* 
Herrelt  (J.  t.)  9814. 
Hoosden.  1516,  1859,  1651. 
Hejden  (Jac.  ab)  1519. 
Heyden  (Samnel  t.  der)  9301  N*.3lt. 
Bic  fioe  ei  frwetuê,  1736. 
HierareAia  pedMUtam,  1618. 
Hoenderbeek.  9559. 
Hoeye    (Bamb.    t.    d.)    1681,  1651, 

18364,  1919. 
Hoejns  (Fr.)  168i . 
Hofdijk  (W.  J.)  9995. 
Hogne  (La)  9844.  9854—1867,  «71. 

9888. 
HoUende  kollende  koe,   1796. 
HoUar   (W.)  1670,  1707,  1800,  IM 

1991,  1940,  1949a,  1148. 
Holsteyn  (P.)  9081. 
Hond.  1790. 

Honden  (De  HoêUndeekeJ  1917  4. 
Hondbortt  (6.)  1791. 
Hondins   (Hend.)   1555«,   1609,  ISMi 

9499. 
HoDdios  (Jod.)  1537, 1584, 1898, 9047. 
Hondias  (W.)  1788. 
H  Hondje  tU  op,  9753  N».  1, 


^  ot 


•15M. 

27  N».  A. 
den  BMpertêH  MM.) 

S. 

2S55«,  M56«,  t970^, 
i985a,  iS94,  S30S, 
4, 2316^2318,  adS4, 
t379P,  9383,  9390« 
416,  34S3P,  S435C, 
2462,  2483?,  2495, 
509  P,  2512«,  1515, 
1,2523,2524?,  2525, 
2531?,  2532,  2%36?, 
2559,  2561,  2565?, 
K577?,  2578-2580, 
O?,  2595,2601,2602, 
21,2629,2636,2644, 
85,2706,2708,2713. 
a24a,  2729,  2730, 
1737,  2738,  2751?, 
13,  2804,  2805,  2827, 
51,2854,2862,2905, 
»5,  2990,  3011,  3017, 

kmiêi.  2690. 

1948. 
9. 
)5. 

1,  9542,  2635. 
46,  9932. 

2681. 

• 

3—1913. 
9620-*2698. 
inriette  Ctthirina  m 
:  T«  Oost-VrieaUnd . 

418,  9790. 
MftAneveen    (Joan) . 

9909a,  2306«,  2307 . 
.  2753  N*.  1 . 


IdMbiOaa.  1854. 

lerlud.  1855, 1866,9785,9808*9810. 

lerlftBd  Terloft.  9785«. 

li  vUi  JUi  Umie  fnm»  mm  USoi^ 

giek  BHgOtmd.  9068. 
nu  crueem,  hie  iUiemm  tuUi,  9746. 
UJaminatien.  9671. 
Inhaling.   1727—1729,  1868. 
Iniereet  dei  WereUt,  il994«. 
Intogt.  1628,  1790,  2170,  286S. 
Ipereo.  2698. 

Itaakseii  (Itaie).  1888,  1955. 
IsabelU  Clara  SDgenU.  1716. 
lU  ^?.  A.)  1589,  «26. 


equeetrii,  1791. 


JMobat  II.    9750,  2859,  9858,  9867, 

8019. 
Jaeobat  II  Tan  Sehotland.  1868  ƒ. 
Jan  MaoriU.  9468,  9515. 
Jelgersma  (F.  H.)  280 J. 
Jeake  Klaea.  2594. 
Jexnïten.  2690. 

JtUia,  (boer  in  den  Oraigepolder).  9896. 
Jiap.  2197,  2971. 

Joan  Manrita  f.  Nasaaa.  1875^  2200. 
Jode  (P.  de)  1728. 
Joden.  2570. 

Jonge  (Mr.  J.  K.  J.  de).  1628. 
JoBghe  (CiemêBdt  de).  1945. 
Jongman?  (W.)  9510. 
Jnel  (N.)  9590,  9619. 


Kaap  St  Vincent.  9889. 

Kael-ender  p,  de    Onnootele  imderen^ 

dag,  1689.  (FrtMeekeJ,  9793. 
Kalser  (J.  W.)  1952,  9l84,  9586. 
Kalender  voor  1679  tot  1688.  N*.  9644. 
Kamerqk.  2615,  2616. 
Kanon.  2299. 
Kangewielen  (J.  8.)  2204. 
Kardina&l  Infant.    1727—1729,  1750, 

1853. 
Karel  I.  1660, 1698—1972,2166,2167. 
Karel  II.  2156—9165,  3017. 


Kttalkik.  int. 

Kttwyk.  1074  -foeo. 

Keekel  Tan  Holleittein  (Oir.)  «061. 
Kf«  <J«H«)-  <04l,  «050--«0». 
Keisteen.  2111— tt74. 
Kerkelq]»    Spotpreateo.      1586^09, 

«640—49.  «850,  51,  95. 
KetcQ.  «085. 
Keye  (O.)  «155. 
Kejier  (T.  de).  1795  B. 
Kierit.  ««56. 

Kip  (J.)  «101  N».  35,  «684. 
Kittenttepi  (C.)  160«. 
Kleuter  (Hendr.  D.)  1638. 
KlotB  (V.)  «567 . 
Kaeller  (O.)  «753  N«   5,  «907. 
KnorliMiitje.  «760. 
Koek  (M.)  «8S0. 
Kêê  p.  rmrmü  Gij  moH  mretm  (VtH^), 

«6i1,  «668. 
Zo€  (l)t  HoiiénuUekêJ.  1917«. 
Koe  (Nmeki^nieki  wmarim  dm  fejmt- 

tismj.  «809. 
Koelman  (J.)  «598. 
KomeetsUr.  «617. 
Kmtêi'wum  fSur  port  dm) ,  MtUroo» 

Mitf  hem  ie  tprimge,  «491 . 
Koartdmmeer  ('Dem  JSmpefsek^J.  «043. 
Krafft  (J.  L.)  «915. 
Kruinen   tieh    vast   trhferen    om   dem 

baard  (Terwijl  de),  «198. 
Krol  (J.  Bast.),  te  Middelburg.  «084. 
Krooning  ran  Willem  III.  «738. 
*/  KroonzmeAiip   Voonpook  r.  Ot,  Crom- 

weU.  «068. 
Kmywagm  (De  êleuM  v.  de  gekuyple). 

«649. 
Kohlmann  (A.  Q.)  «598. 
Knipper    (Dem   prooien    Xmeedtehen), 

«l«4. 
Knyk.  2547. 

Knyp  oen  duygen  (De).  «5«5. 
Kwaken.  «119,  «760. 
Kükdoin.  «i6«. 


L. 


Labadie  (J.  de).  2598. 
Laegh  (W.  T.  d.)  1779. 


Laeim  Demm  pmrim.  179S.  S. 

Lagerhais.   2788. 

Lairate  (O.)  2808«,  83l4,251l,fl!l, 

«689,  «786. 
Laireaae  (J.  de).  «726. 
Lalande  (Gnbr.)  2186. 
Lambtfto  <6.)  1898. 
L'AMbre  (Jacob  de).  2425. 
LuMweerde  (S.  ▼.)  «172. 
Lande  (W.  ▼.  d.)   1751. 
Landen  (in  België)  2890,  2891. 
Lang-Acker-Sehnna.   2477—8481. 
Langendök  (D.)  «861. 
Langewagen  (te  Hoorn)  2861,  USl 
iMicaeri   •.    el.     17    NedeH.  hm. 

(Nieuwe,... J  2861. 
Lauwert  (N.)  2021. 
Leebair.  (8.)  8096. 
Leeuw  (De  dmpperej.  2038. 
Leeuw,     Beer ^     OUpkmmi,....   diÜ 

(Den)  2120. 
Leemw  en  Homdeu  gevegU.  2087. 
Leenw  (W.  de).    1792. 
Leeuwarden.  2199. 
Leeuwen    WrmeUt   iegem    de   A^n  t 

Vtreeht.  2494. 
Leiden.   1665,  8145»  2846,  2848. 
Leidtche  Hoogescbool.   2146. 
Lens.   1965,   2574. 
Leopold  Willem.  2081. 
Leproienbais .    1979 . 
Lesterenon  (Elis.)  2186. 
Lettoffe.  2214—2216. 
Leth  (Andr.  en  Hk.  de).   2200^. 
Letb  (H.  de).  2679. 
Leuren.   1787,  2841. 
Leute  (in  Henegouwen).   2849. 
Leven  en  bedr^fv.  Jaeobme  de  II.  2749. 
Leven  en  bedrij/ van  WW^m  UI,  SGK 
Liberum  Beigium,    1645,   1599,  230». 
Liedekercke  (Ant.  de).    1828. 
Liedl  van   de  driedubbelde  kru^veeri 

oom   de   Grooiem-^Ugi  myiJkamgbonln 

(Nieuw),  2792. 
Lieroort  (Haia).  2480. 
Ligthart  (J.  Com.)   1721. 
Limerick.  2817—2819. 
Lingen  (in  HaDDorer).    2990. 
Lisson  (de).  2088,  2089. 
Livomo.  2064 — 20fi6. 


ZI 


:  XIV.  SlftS,  881fi. 

in.  1666,  1667,  1669,  1906, 

2241. 

mêcke    Ton   oétt    dnyifen   (De 

kuyptej.  2424. 

(John).  2801  N«.  36. 

WiHiam).  27C5  a.  6. 

I.  C.)  1587,  1593,  1656. 

8188,  2244.2247-2251,2269, 

2273,  2530,  2720. 

srry.     8786,    2787,    2811?, 

).  2862^. 
)  1652. 

van)  2353. 
S246, 2002--2904,  2989  N».  5, 
2942,  2951—2958. 
pi  Karel  achUma.  2529, 2702. 
V.)  2166  N».  2é. 
ichqnMl.  2209,  2210. 
f63,  1764. 

be  Kerk  te  Amit.  2597, 2649. 
)  2988? 

rg.  1708,  2666,  2667,  2940. 
C.)  2874,  2693«,  2717. 
J.)  2109,  2210,  2252,  2279, 
^25.  2329,  2405,  2498,  2573, 
B594,  2605,  2617,  2625,  2630, 
2633,  2659,  2661,  2670,  2672, 

2692,    2693a,    2825  P,  2829, 

2845,  2878,  2902,  3010. 

Toor  Prnii  Willem.   1794. 
lie.  1586->154Ó,  1687,1924, 
1971,  2578,2602—2605,2618, 
2905,  2906. 


'ereydtot  Vreede  (De  StaeudeJ. 

fi  Beicherming  van  hare  Vrij' 

De  wortielendej ,  2310. 

«eken.  2686,  2687. 

.)  2803,  2936. 

it.   1689-1702,  1704,  1784, 

2474—2476,  2592,  2593. 

.   9294. 

eliepeo.  2901. 

ar.  2128. 


Maarteen  de  Jonge  (J.)   1700,  1790, 

1792,  1846,  1911,  2170. 
Maintenon  (Mad.  de).  2882. 
MaUre   amx  aneres  eraiM  (LeJ  2400. 
Maitre  gmignê'peiiet ,  S^jpi  Timgeêoeiê 

tiet,  2774. 
Malabar.  2191. 
Maüewagen  alias  kei  valeie  der  Bioe* 

mieien.   1758. 
Malo  (St.)  2868,  2901,  2911. 
Manteaa  (Pt.)  1709a. 
Marcut  (J.  E.)  2983,  2987. 
Mardi  Orae  de  Coeq,  ^  fAme.  2793. 
Hardgk.   1899,  1900,  2129. 
Maria  t.  Engeland.  2905—2908. 
Maria  t.  Jorck.  2620. 
Maria   Amalia,    dochter  Tan  Hendrik 

Kasimir.  2782. 
Maria  de  Medicit.   1788—1798. 
Marlaia  (J.)  2816. 
Marloit.  2668,  2794. 
Marocco.   1828. 
Marot  (D.)   2474,   2681,  2707,  2711, 

2991,  3080. 
Martinet.  2901. 
Matham  (A.)  1828,  1928^. 
Matham  (Theod.)  1526,  2156  N^.  4a, 
Mauritiopolis .   1657. 
Manrits.   1580—1545. 
M(ayer)  (U.)  2243. 
Mazarin.  2118,  2130,  2153. 
Mcchelen.   2686,  2687. 
Meiicea  koapet,  1798. 
Medische  Doctoren.  2338. 
Meesier  Tonge  Slgper.  2774. 
Meisjesschool .   1 988 . 
Mene,  Mene,  Tekel  üpkareim,  1916. 
Menen.  2885. 
Menniete  Bruiloft.  8008. 
Mcrcurins  (Hollantse).   1980. 
Mercurius-Prini  ean  den  oorlog  tot  den 

vrede  met  JSngelandt.  2580. 
Mes  (voor  de  Protestanten).  2752. 
Menlen    (F.  v.  d.)  2857,  2613,  2615. 

2628? 
Meyuecker  (II.)  2201. 
Meyster  (Et.)  2172—2174. 
Middelburg.  2028,  2872*2374,  2577, 

2595—97,  2618. 
Misschepsel.  2128. 


MoIbbmt  (fdbrf  ▼•  4.  Priit  ▼.  W»- 

ietf)  S7M  N*.  1. 
Molgn  (P.)  1601. 
Momna  (W.)  1618. 
Mmmrtkm  (ïmj  Témimtê.  1761. 
Monk.  1115-1141. 
Iloamoadi  (Hertog  t.)  1476. 
Moattrma.  1168. 
MonU^MMl.  1611—1614. 
MontagM.  1841—1847. 
Moo«k.  1559. 
Mooid.  1180,  1181. 
M0orééuUfk  IVMr#0Mfl.  1178. 
Moor*  (Sam.)  1781 . 
Morgêm-JTêüUr  (Ikm  Ommdti^fekm). 

1880. 
Mony  (de)  1941. 
MorUigne  (J.  D.  ▼.)  1194. 
MMcoTMn.  1147. 

MoekoTieeh  GemUdup.  1984—1986. 
MoeeeleABiM.  1988. 
Moaekeroi  (J.)  1984. 
Moyeert  (Ci.  J.)  1798. 
Mosgi  (M)  1068. 
Moideo.  1189. 

Mulder  (J.)  1801,  N^  17f,  1606. 
Miiuter.    1987—1968»    1105—1108» 

1885—1389,  1411. 
Mutuiersekê  Moewtiwum  (De).  1885. 
Murphy  (H.  C.)  2504. 
MaMun  BoyAint.  1164,  1266,1167, 

1348. 
Thê   Muêêê    Welcom  to  Frmem  Mttrj 

mmd  Princê  Wiüum.  1071. 
MoMcher  (M.  de)  2950 . 
MaiUplie  Goglat.  1888. 
Mnye  t.  Holy.  1795. 
Myling  (J.)  1178«. 


M. 

Nttrdea.  1496-2508. 

Naddfftticld  waarin  dên  f  epêrttén  Koi, 

2809. 
Nichtwecht.   1868. 
NimeQ.    2869—1876,  2914,  2917— 

1940. 
NiMea  (Keiler  Adolf  van)  1868^. 
Naeeea  (Srost  fan)  1618  • 


Naeeoa   (Jaa  v.)   1661.  —  &i:i« 

lUmrili. 
Nanaa  {Rünold  tmi)  1868i. 
^fTffT-ffi^f   HffiéfalktmÊJ .  1646. 
Natalie  (M.)  8171,  1189. 
Naragne  in  Liaibiug.  2644. 
Naviree.  1966. 
Narire  Bojrale.   1666. 
Nêiêrlmdê  warfmtkimg.  (1678JIIU. 
NaierUmdê  FrêdamTm^.  1959. 
NêdêriëoUeAa  ZeHHaa^km.  (1671.) 

1468. 
Nêdêrlamdêcke  Zaairümif  mmé§Mmk 

ea  Dromjp.  2490. 
Neefa  (J.)  1728. 
NeenriadeB.  88M. 
NMÊoio  ArtMémtm,  ^mtmtis  PyKi .  Ml 
Netedier.  1950. 
Nieee  (Gillee  Tan  der)  2116. 
Niels  (Tkeod.)  1619. 
Nieawbarg.  2962. 

Nieaw^aart^.  2908. 

Nieowjaar^feBt.  1874. 

NienwjaafeweBeohea .  2098. 

Nieiwlaad  (Adr.  ¥.)  1646. 

Nie«w  Nederland.   2606»  2615. 

Nienwpoort.  2078. 

Noe  (M.)  2199. 

Nolpe  (P.)  1790,  1862,  1863.  1914, 
1929,  1951,  1965.  1986, 1001,2018, 
2020,  2077,  2170.  2574. 

Noordache  Oorlog.   2120—2114,  2911 

Nootmans  (F.)  1751.  1752. 

Nördliogea.  1726. 

N^jborg.  2148—2151. 

NgmeegMb  Raadael.  8011. 

Ngmegea.  1682,  1705,  2875,  26SS, 
2688. 


Ob  dehêUaioi  Matteê,  rf rwyj 

1649,  1958. 
Oè  rem  rêtiUukaa,  1516. 
Obdaa  (WeeaeBav  ¥•>  MSt. 
Odee«riiÉUIIraad.}  1700. 

>0 


I  de  Phirntmbueo.  1656—1659. 

it  (Huiaken.)  1854. 
it.  (Zinnebeeld).  9308. 

(Bombard,  t.)  S954. 
ganh  der   Roomieigesimdêm,  bi»- 

Vytreekt  (Den),  i493a. 
fper  V.   Vertaülei  (DeJ  2863. 
'toecki  de  Geesten,  2425. 
•trouw  van  Willem  II.  1832—1835. 
uk  te  Franeker.  2200. 
ioa  (C.)  2992. 
oei  pertoent,  2111. 
el  Oode  over  de  wereld.  2192. 
se  (Jac.)  2099,  2824. 
'ndiëmvaarder.  2939.  NO.  5. 
friesland.  1836.  N».  1. 
rhoii.  (H.  P.)  2386. 
\gi  d,  ProteeUmten  fOolmoedigeJ 
5,  2701. 

r  te  Amsterdam.  2943—2945. 
M  der  Batavieren,  1504. 
t.  1792,  1862,  1956,  2971« 
'ten  WonderepUgel.  2304. 
ient  Zeegenkroon,  1891. 
e.  2209  a,  2212. 
e,  Nederlande  VeUU-enZee^Eeer, 
!1. 

e  vort  groot  ->  Le  Witten  gifn 
t.  2429. 

ens  Zegenkramt,   1892. 
ee  overtogt  naar  Engelamd,  3706. 

(R.  T.)  2914. 
IS  (Catk.dO  2194. 
rog.  1964. 
de.  2130. 

[>gt  Tan  Willem  III.  2824. 
rinning.  2803—08. 


r.  (Adr.)  1865«. 

mgge  (C,  U.«  of  H.  Im>  1811, 

4)«  221  Sa,  £259. 

BO.  2581. 

tO. 

r  (impm.)  919;  <405> 

pm.  t7«9.  tw,  «7«4,  n^f. 


Paniagruel  agonisanS,  2816. 
Fantagruel  zieltogende,  2816. 
Paaurge  teeondé  par   Arl,  è  la  Croi' 

tade  d'Irlande.  2768. 
Papenkrijgh  en   Franeche  Ferkufttffdi 

(MièlukteJ  2521. 
Parlement  getche^fden  iê  (Tfaeraektige 

Afh,  hoe  het  moord,)  2069. 
Parlement  door  Cromwel  (Vernietigen 

V.  h,  Eng.J  2070. 
Pas.  (C.  de)  1629,  1678,1830,1892, 

1964,  2036,  2085,  2190. 
Pas  (S.  de)  1545. 
Patas.  1953. 
Paali.   (And.)  1737. 
St.  Paalo  de  Loanda.  1850,  1851. 
Paus.  2300. 
Pausdom.  2779  P 
Pautre  (P.  le)  2874,  2875. 
Pax  iniraniibui.  2770. 
Pax  optima  rerum.  1941. 
Pojr  una  triumphie  inmmeriê  pctior» 

1958,  2283,  2569. 
Page  qui  tombe.  2766. 
Peeters  (J.)  2451,  2641. 
Peleas.  1863  e. 
PeU.  (E.)  1539. 
Penn  (W.)  2760,  2852. 
Penning.  2292. 
Pennsjlranie.  2760. 
Percellet  (Joh.)  1985. 
Perpignao.  1869. 
Persoy.   (P.)  2730,  2905. 
Persgn.  (R.  k)  1833. 
Pett.  2111,  2196. 

Peter  de  Groote.  2981,  2987-2989. 
Peten  (B.)  1786. 
Petere.  *Pater,    2758,   V.   4;  f768, 

«776. 
Petere,  (De  waahoopige  PaterJ  tltA, 

X».  8. 
Pater  PHere.  (UH  Uuthmge  ponj  «788. 
Pater    Petere    (Het    fitooAAme    PonJ 
I       r764. 

Ayf.  (Zfe  eraeht  doe)  iWI,  f$41. 
!  pefe.  (he  wmeht  éte)  f641, 
j  niUpfe  <lhk.)  tiW,  H*.  ia. 

'  Pbfif^ft  t^.)  tntu,  «I»,  wr  »«, 

;   VkÜüffom.  1781,  I78f , 

«O 


xir 


Philip».  (J.  C.)  1901. 
Philipiborg.  t588,  S589,  2691. 
:Ketrt.(B.)  154?,  1554,  iOOS,  1406  o. 

1486  a,  1911. 
Hektert  (P.)  1695 .  1718. 
Piemont  1114,  1115. 
Pieneman.  (N.)  1566. 
Piet  Hejn,  1560,  1561,  1587,  1598, 

1597,  1596,  1081,  1174. 
Pinto  (Ib.  da)  1947. 
PMtner  (Jean)  1689. 
Foeheri  vam  H  Chütênrifet.  fik  voor- 

noiwute)  1814. 
Poel  (J.  T.  d.)  1105,  1889. 
Polen.  1169. 
Polee.  (H.)  1997. 
PamgM  iniroitmt,  1717. 
Pool  (M.)  1564a,  8000,  8001. 
Portiaod.  1068,  1818,  1814. 
Portretten.  1817. 
Portugal.  1819. 
Poetemiert  (A.)  1665. 
Poat.  (F.)  1811,  1875. 
Poet  (P.)  1914,  1109  a. 
Poatwagen  Fraaie.  1794. 
Poteamp  (Oer.)  1158. 
Potter.  (P.)  1861. 
Fraalbed.    1531—1535,  1554,  1913, 

1906. 
Praalbeeld.  1610. 
Praalgraf.  1901,  1901,  8030. 
Prempart.    (J.)    1611  a,    1613,   1614, 

1617,  1618. 
Prestre  (J.)  16M,  1679. 
Previlly  (Adra     Marq.  de)  1801. 
Princelijke     Almanack,     voor    1674: 

NO.  15 15.—  Voor  1676:  N«.258ü.— 

Voor    1677:    N».    2595  a.  •—  Voor 

1680:    NO.    1644.   —    Voor   1692: 

N*.  1884.  —  Zie  ook:  Alnumak  en 

Mereurius  Alm. 
Ptineelifèe  Calender.  1190. 
Print.  (A.  J.)  1086. 
Prifilegien.  2796. 
ProcfiumaUon  of  the  Peace  of  EngUnd 

and  thé  NetkerUmU,  1097. 
Pronti  Uê  profani,  1939  N«.  1. 
ProêfHuck  der  oude  Batavieren,  1488. 
Prophecyen.  1972, 
Protestanten.  lUS,  1856 ,  9675 ,  1676. 


Provine,     met     de     amnfrent.  Mo. 

(DiriI.J  1584. 
Pnblieatie.  1189  a. 
Pnlchrae  pro  Hberiati»  amore.  IMI. 
Purgeerendé  Boomi^eme,  8008. 
Formerende,  (bg)   1971. 


Qaaakers  Terg^adering.  1119. 
Qaacq.  (J.)  1446  ,  1801 .  N«.  «. 
(ittalü  vir,  Taiit   Oraiio,  1767 
Quast.  (P.)  1719,  1775,  1794,1111 

1810,  1986,  2046«  1067. 
(Qaebooren.)  (C.  r.)  1678. 
QaelHnat.  (H.)  2196. 
QaelUnoa.  (P.;  1012. 


Raad  vam  Komêm .  fl>em  groeiem)  Sm 

Raadt.  (A.  de)  1598. 

Rabenhanpt.  1382 — 2385,1388,1177, 

1547. 
Rad  van  Avontuur.   1769. 
Rad  van  Avant uer .    (^i  Roomae)  11  SS 
HRad  van  Avoniueren,  2158,  1769. 
Rademaker  (A.)  2968. 
Raffelspel  om  Sehenckensehanit.fVtré' 

lijck)  1747,   1748. 
Raffel-tpel,  fOeluckick  eynd.)  1750. 
Raphel'tpil.   (MieluekiJ    1749. 
Ratt  prendront  Ie*  ehatz»  fQn^  i») 

1823. 
Ratz  Frang,  devant  Ar  roe.    1825. 
Re.  (Eiland)  2954. 
Reetkonter  ttuschen  1  ArnUniünoi  owr 

de   Witten,  1416,  1598. 
Réfugiés.  (Franschej  2783. 
Regensburg.  1660,  1830,  1060. 
Reid.  (G.  W.)  1830. 
Rembrandt.  1718^1854,  1858, 11S4, 

1651. 
Remonstranten.  1556,  1668—1669. 
Reinold  t.  Gelder.  1863/. 
Regners.  (J.)  1687. 


I 


Bkyabrnk.  15S8. 
2  UyafUdMi.  1788. 
.  BMcMltr.  (J.  A.)  996S. 
^  Biva.  (Jm.)  9077. 
-,Bobbert.   (Priot)  S463,  3468.  3470, 
~       t473,  2483-2466.  3491. 
^  Hoehelle.  1583. 
'  Roebester.  3355—3379. 

Soeroy.  1867. 

fiodenbargh.  (J.  C.  t.)  1G05. 

Bodingh  (P.)  2397. 

BodoMMfUadê  van  Beutkop  BeereMhari. 
9889. 

Boghman  (6.)  2007. 

Bogfaman  (R.)  2017.  2417. 

Romenwail.  1725. 

Booken.  3004—3006. 

Jtooter  op  eeu  wolf,  (Be)  2339.  2791. 

BoMDtach.  3573. 

Bothe  (J.)  3295.  3568,  3598. 

Rotterdam.  3086,  2820,  2821. 

Royal  Charles  (The)  2261-2265. 

Rabena  (F.  P.)  1727,  1789. 

Bnelle  (Sebait.  de  la)  1763,  1764. 

Bnsaell.  8854—2856,  2876. 

Ba^'ter.  (M.  A.  de)  2187,  2219, 
9335->2343,  3355  d,  3274,  3275, 
•2341—2347.  3431,  2458,  2462— 
S472.  8483—3486,  3490,  2515, 
3581— 3586,  3602—3610,  2801. 

Bqnberk.  1709—1713. 

Bgne  (P.  Tan)  3301,  N^  33. 

Sgp  (de)  3094. 

Rqaael.  3885. 

R^'awijk.  3958—3983. 


». 


SMnredam  (J.)  3100.  3241. 
SMBredaai  (P.)  3035. 
Saftlefcn  (H.)  3548. 
Smtot-Martin.  1583. 
Saleokemen.  8884. 
Sallarta.  (A.)  1716. 
Sallieth  (M.  de)  3361. 
Salvador.    (8t.)    1508,   1509.   1560. 
1561. 


V  BtmtinpruiÊk  9.    HÊurfmm  e»  Ohmh 

wêU.  (Bê  èloêdifkéj  1974. 
Santrliet.  1578.  1831. 
SantToort.  (A.)  1908.  1950,  3073. 
Sarragon  (J.)  1630. 
Saa  T.  Oeat.  1883—1893. 
Sautyo  Kluit.  (W.  P.)  1756. 
Savery  (Jac.)  1555  c. 
Savry  (S.)  1619,  1649,  1689,  1779, 

1793,    1803,    1867,    1955.   1958, 

1966,  2067,  2076. 
Scapeia.  2255  a,  2467. 
Sekeept  Batalien  {NüuweJ  3493. 
Scheepsge vecht .  2050,  2051. 
Scheerdertwinekel  (Be  grootej,  1981. 
Schelliagea.  2880. 
Schelliokt  (W.)  2018.  2026.  3356c. 
Schenk.  (L.)  3000. 

Schenk.  (P.)  2857.  2908,  2914.  3965. 
Schcnkenachaaa .   1738—1750. 
Schenkkan.   2i59. 
Scherm.   (L.)    2301,  N«.  214.,  3943, 

2969,  2972,  2974. 
Schevoningeu.  2156  b,  2181.  3195. 
Schilderttbcnt .  1986. 
Schiid^r-Beat  (Ben  BoomtehenJ.  8003, 

3003. 
Schindel.  (6.  v.}  1536. 
Schip  van  de  Ruyter:  de  Seven  Fïro* 

▼iucien.  2268. 
Schip  van  SUat.  2099,  2824. 
Schip  van  Rotterdam  (het  MaUeJ,  3093. 
Son.  (M.  Da)  2092. 
Schip  ('t  Wonderlgcke).  2086—3093. 
Schoemakcr.  (A.)  1998. 
Scholaeoa.  (Ilicr.)  2222. 
Schoole  (Be  corte  leer  e,  ofte  gerefar' 

meerde.)  1987. 
Schoone.  (A.  O.  v.)  2025. 
Schoonebeek.  (A.)  23G43,  2695,  3713, 

2744,  2748,  2785,  2828.  2835,  3896, 

2998. 
Schooceveld.  2243,  2462. 
Schoor,  (C,)  1728. 
Schort.   (Jo.  Jac.)  1742,  1748. 
Schotel    (P.    J.)    2058,    2063,    2263. 

2347,  2860. 
Sehoktonneel   o,   A,  Adelaars  geoeehi. 

2121. 
Schoawburg  te  Anat.  1779. 


tn 


Sduryrer.  (Pk.)  M89. 

Sekaer.  (Theod.  ▼.  d.)  2978. 

Schat  (C.)  t7S8. 

Sekat  (P.  H.)  21 58a,  SS5U. 

Sekottenfeeat  te  Amtt.  i954. 

Sekattenmaaltüd .  1952,  1958. 

Sekattenj.    1506,   1526,   23.^9,  2999, 

8000?? 
8oott.   (J.)  2476. 
Selgnt.  (H.)  2504. 
Seminarie.  2990. 
Seneffe.  2549—2558. 
Seniu.  (W.  r.)  2989. 
Serre.  (P.  de  U)  1788. 
Skeemest.  2i55a. 
Sie  Uur  {fld  ostra),  2765^. 
Sieilianitcke  Vesper.  2752. 
Sicilië.  2584. 

Siei  koe  eromt  Matruin,  2117. 
Signoorken.  1677,  2542. 
Simonneaa.  (C.)  2357. 
Simneheeld  voor  gaeuwe  geetten ,  2242. 

Zie:  Zinneprenten . 
Sinnebeeld  detee  tijdie,  2307. 
Sinneheeld,  ter  eeren  v.   Wilhem  III. 

2806«. 
Sinneheeld  tot  >  Vaderland*  Welvaeri. 

2306^. 
Sinnebeeld   v.    d.    Stoet  r.  Nederlant. 

(WaerachtichJ  1752. 
Sinneèeeldt  op  d*  Engelse  Brondtstiek- 

tere.  2244. 
Slaak.    1670— 1G79. 
Sloehtijto/U  OesluycHe  Forten.  1816. 
Slaven.   2661. 
Sloten.  2650. 
Slnjs.   1580. 
Sluyter.  (D.)  1680. 
S(mallegacge)  (M.)  2306a. 
Smidt    (F.    de)   Jubile  vrcaght  binnen 

Antwerpen.  2671. 
Smith  (J.)  2907. 
iSolaaa.   (Jan)  1852. 
Solebay.  2341—2347,  2468  o.  b. 
Somer  (P.  v.)  2980. 
Someren  (E.  v.)  2r.98. 
Somersct  (Paul  v.)  276i. 
Son  (Van)  2061. 
San  in  den  Evenaar.  2876. 
Sonnen.  (Drie)  2091. 


Soo  sloot  kH  HemMmys.  1960. 

Soo  wordt  de  jonge  Prim,  2011. 

Soo  vordi  de  Kemrpruu,  2011. 

SorioQt  (J.)  2349,  2365,  2534. 

Sotheedem     in.     Vrankrijk  oeer  ü&i 
HL  281 3. P? 

Spoanseke   Wieg.    (De)  1525. 

Spaaroog.  (Marten)  2946,  2930. 

Spoenscke  Cretnekhefdt.  1704. 

Spagniaert.   f  Den  Uroydem)  1871. 

Spavinio.  Hopman    Windèreier.  fCsfi' 
tanj  1819. 

Speelman.  (C.)  2294. 

Spel-Courani  op  1687.  2685,  27SI. 

Spiegel  der   Franee  Tyromnge.  14»i. 

Spiegel  van  Stoet  im  J^eoCitTt 
2412,  2413. 

Spiegel  van  Stoet  en  Reeit  der  Ir 
gers.  2409 — 2411. 

Spiegel  der  waarJkeidt.  2206. 

Spinniker.   (M.)  2382. 

Spotprenten.  1523*,  1524, 1574,101, 
1677,  1678.  1749. 1750, 175*  17M, 
1756—1758,  1814^1819,  18Ö- 
1827,  1830,  1838.  1870,  1871,1915^ 
1916,  2034—2044,  2046,  f08T, 
2068,  2117,  2118,  21704,  230S- 
2207,  2300,  2309,  2328.  iMW 
2339.  2389,  2424-2426.  2SU, 
2517,  2536,  2538—2540,  i54i, 
2568.  2598,  2618,  2687,  i75»- 
2777,  2792—2795,  2797,  2816, 
2851,  2832,  2862—2867.  «ö, 
2940.  2996,   2997,   3000. 

Spotprenten  op  Jacobaa  II.  27S4- 
2777,  2867. 

Spouwdranck  aan  den  verkropten  h- 
chelieu,  1838. 

Spragge.  2462. 

Spreekwoorden .    1 989 . 

Staalmeesters.  2184,  2185. 

Staartslerren.  2059,  2060.  2652—265$. 

Staat  en  Kerk  geveiligt  door  Wiüeo 
V.  Oranje.   2727. 

Staat cy wagen  .  2144. 

Siaateucht  (Krachteloose) ,   2042. 

S  f  aai' Wekker.—  Dtseile  JttstUiam  2218. 

Stadhouder.  2377—2379. 

Stadhouderschap,  {Hetaengeiodem)ri(A. 

Starter.  (J.  J.)  1543. 


•  u  .AlL  11^.^ 


XTO 


il  Süurt-mtm,  (Dêm  •ffTfJÊÊêlSjkmk)  2044. 
«  SMkiroMdlMPrM«r9.{V«ii^tMi.l70S. 
\'  Steenkerken.  i877,  8883. 
;.  Stamije.  (Het)  8008. 
\  8lt¥«Bnraard.  1714. 

Stona.  (&)  2091. 

Siien  wreMeid.  1927^1932. 

Stob.  (Wie.)  2219. 

Stolker.  (J.)  1664,  2398. 

Stoaèkmii  (Bet  grootêj  der  Prineen 
detet  Tjjdt,  2770. 

Stoop.  (D.)  1642,  1662,  1785,1749, 
1873,  2041,  2043. 

Stoopendail.  (B.)  2694,  2710,  2832? 

StoopendMl.  (D.)  2058,  2148,  2187, 
2258,  2801,  NO.  30  a,  2485,  2546, 
2583,  2604,  2698?  2921. 

Stork.  (A.)  2263. 

Stonn.  2110. 

Siumris  Kominglijk  Uuii,  door  Bom- 
pen  perdnkt,  2748. 

SiuvU  NooiM.  2747. 

Stnbbe.  (W.)  Jastification.  2328. 

■      ■■  ...    (~)farÜierJiistiftcitioo.2328. 

SimmoMrt  (De  getegnede  Btimgqing 
9.  Jaeobus.J  2702. 

Soyderkoef.  (J.)  1793  B,  1941,  2685. 

Swuf.  (S.  de]  1918. 

Swirt  (Capt)  2232. 

Swelinck.  (J.)  2164. 

Swidde.  (Willem)  2102,  2137. 

Sghae-DucU .  -^  Zie  U  Botck. 

SylTiai,  Venrolg  op  Ait/ema.  2642. 

Sypeitein.  (Atc.  t.)  2376. 

Sjracnse.  2586. 


Tabago.  2601. 

Tafereel  der  vervolgimge  tegen  de  Ge- 
reformeerde in   fremkrijck.  2674. 

Tafereel  v.  d.  trede,  2688. 

Tafereel  of  Vertoomiugh  r.  ome  Va- 
der  landt.  2640. 

Teelinck  (J.)  21705,  261S. 

Terbarg  (G.)  1941,  22S1.  22S4a. 

TertcheUing.  2245,  2246. 

TAéatre  de  la  gnerre  dans  Ui  Pey^ 
Bm».  2057. 


^UairumpaeieBieeuoMitm»  ^^  1697* 

2975. 
l%eairum,  of  Tragedie  m  1672,  de 

Lamire.  2828. 
Theemt.  2870. 
Thibaalt,  Académie   de  l'épée.  1B48, 

1688. 
Thieoen  (in  Brabant).  1784,  1785. 
Tbienen.  (Adr.  t.)  1752. 
Tbienen.  (M.  ▼.  d.)  2454. 
TbionTille.   1868. 
TbuJden.  (T.  ▼.)  1727. 
Tbnrloe.  2328. 

Tb}mas  tot  Jisp.  (J.  A.)  2971. 
Tbüuen.  (Maarten)  1898. 
Ticbclaer  (W.)  2427^. 
Tiranniên  tegen  de  Gereforwuerden  in 

Vrankrgk.   2678. 
Tooneel  te  Amsterdam.   1779^82. 
I  Tooneel  der  EngeUehe  ellende,  2045. 
T(ocreD)vliet.  (J.)  2156  N».  2a,  2156 
NO.  3,  2156  N*.  U. 
>  Toorrille  (de)  2854, 285S,  2862?,  2389. 
:  Tranen    ooer   de  Doodt  van  Maurite, 

1543. 
j  Trap  des  onderdoms.   1990. 
!  Treurf^ett  der  Calvinisten.   1524. 
!  Trióunal  injurie  et  Amoris,  2186. 
ï  Triomph'tortt  over  de  Neerlaegk  op  h, 
I      Slaeek.  1677. 

I  Trinmpbe   ▼.    Willem  III  (Koninkl.) 
i      2827. 
Tromp.  (C.)  2125—2248,  2208,  2458, 
2459,    2462—2472,    2482—2486, 
2515,  2546.  2690,  2591,  2610,  2844, 
2845. 
Tromp    (M.    H.)    1796,    1798,  1700, 
i      2055,  2^)62,  2078—2084,  2189. 
,  Traupe    tan    UaycUe     Kowdedamert , 
ilMa, 
Tmerlüfdt  over  d.  dood  v.  Manrite,  1544. 
:  Tnizt.lo.   1715. 
:  To!p<(ohaD'irL    175A.17&9. 

Tar«0D<t.  2572,  2574. 
;  Tarken,   2198. 

i  Twee  l'aardf.n^   Dronkmtehtp  en  Uer* 
enekt.  2794. 
Vjdintj  uyi   Y*-! tandt.   2812. 
T;r:or.r,el,    2771,  27HO> 
\  T;Ur  V.  fKk'/ut  fV/nd,   J720. 


Uitt«sL  1100,  inS.  lUS,  1U1, 1S8X, 

HM.  1903,  1011.  ISIt,  MU. 
Dltt.   (J.  f.  i.)  3033,  «34. 
OmAu  «mMu.  1668. 
Omili  Btlgii  Uerogifpi.  1751. 
m  #BM  tfaf,  hc  ntM  prineip:  tlli. 
Utrecht.  17S3,  HBO,  13el,t3()S,3i93, 

U9t,  S50»— 3SI«,  SStS,  SS71. 
Vfthitldinge   mw  i<«  Hotg-otditt  St- 

fthlyi  Mn  EmftUitdl.  «036. 
VftrteUt   rirandtrifut  in   1673,  73, 

74.  N*.  3364. 
{JyftocAl  *><  A  Onia/.   iSsg . 
UftPëtrl  u  i<l  kItXMttr  met  Jaeebui. 

9867. 


Talcrio*.  gedtnekkluek.   2703. 

Vklknibai^.  ISTT. 

TukcM.  !G41. 

FwffJamuif-TVwU.   1(>04. 

't  Ftlicaaa  U  de»  rouK.  S171 . 

Vtaltiier.  !8B6. 

Vi]d«  lAbribim  T.  d.)  SlTOi. 

Velde  (&dr.  r.  d.)  3203. 

Velde  lE.  v.  d.)  1082,  1S9I. 

Telde.  (J.  i.  d.)  1G37,  1700. 

Velde.  (Joh.  (Abrkhim?)  t. d.)  !81S. 

Vdde.  (Mut.  t.  d.)  1T35. 

Velde.  (W.  r.  d.)  ISSSi.  1797.  E0?4, 

SiSS.  2S31,    £239,  2264,  3341— 

SS43. 
VeUep.  35(9. 
Venut.  (O.)  ISOl. 
Veaetie.  lS64a. 
Venlo.  1E62,  leaS-lOBG. 
Veone.  (A.  t.  d.)   1633,   IBIB,  1647, 

1653,   I9i2a,  1923  f,  1883,  3146, 

21Se,  NO.  la.  N».  Gd. 
Venne.  (J.  P.  v.  d)  1G»3. 
VeDnekod.   (S.)  2832. 
Ftremot.  27721. 
Ftriael  v.  d.  Ei^eUe    Oorlogh  (Kort 

f  Bondigk)  2234,  2281c,  22S3, 

BS44,  2472. 
Vwbtwff.  (H.) 


(Abr.)  1(U. 

Verkoek.  (P.)  3684. 
VerhDall.  <Q.  H.  K.)  St6ï. 
Verhnlit.  (R.)  190«,  1084. 
Fertouing  d.    KMrdinmmi  l,fmé.VniL 
VerTe-K(Jker  (Dea  HolludidatWt 
VeraobÜDiog  *ma  een'  EngeL  Uli. 
Veretege.   (J.)   1993. 
Ventnelen.  (J.)   1533. 
FeTUmUngi*  of  tUm  JVaonKJall» 

logX.  154  L 
VartoDUDBeo.  1798,  N*.  »— U,  IW, 

1051,  10GS. 
FerlroottÏHfA      mem     de     ffeffnAli 

MaagJU.  IS4S. 
Ftnoart  gmrtm.   C'  li  miJ  »*«. 
Ver«r.    (A.)    1803.   8078. 
Vettfwinkel.   (H.)  2057,  3233. 
ViiDCn. (J. T.)  SSOl,  N*.  3S, 2610, Ml, 
2e&S.    2780,    2831,  3844.  Ml, 
2883.  20SS.  29G0,  SSBt,  tKt 
FietorU  pnilieM.  2939  .  N*.  I. 
Tictori»  cieirir.  S939  .  N*.  I. 
Fielariieaefien    ■.    d.    Boort.  Prita 

>.  O.   1647,  351G. 
VictarieKcrkcD.  2784. 
Vicrdug«be  iea>]>g.  2E25— 3341. 
Fiertchatr    «.     Tkemit.     f  De    BttfJ 

2122. 
FigUaie  Dm  canJUUntei,  3299. 
Villibeimou .  2567. 
Viiluro;.  2014,  2017,  2940. 
VlakelM.  (R.)  1079. 
VJicb.  1967. 
Pitioi»    BOS    de    tijden    der   eefm. 

2426,  2507,  2508. 
Viucher.   (C.)  3146,? 
V(lMcher)  d.  J.  (C.)  1899. 
ViMoher.  (Cl.  J.)   1B09.   1511.  UIT, 
1518,      1520,      1573,       1670,    liM, 
1585,    tU12n,    1612^,   1656,  Xi'X 
leüO.    ISIO,    182t,   !S36«,  ISUt, 
1840,     1S12,    1846,    1865«,    ISA 
ISaO,  2024,  2134. 
Viiicher.   (Nie,  J.  Cl.   J.)   1536. 
Viiichcr.   (M.)  2152.  3281  <;. 
Viucher.   (Vj,     "     " 
Viiwher . 
Fiêmt  ei' 


^gf,  S200«.       J 


ert.  (Plul.)  2U7. 
.  2244. 

(Rotgert)  2460. 
.  (S.  de)  179S. 
(J.  6.  y.)  1648,  i07t. 
(TyifdêUJ  S4S2. 
HM  Jacoóui  de  IT.  2805. 
(DeJ  vam    't  Pmmêiom  mU  Em- 
i.  2772. 

▼en.  2541 P,  29M— 8018. 
.(J.  ▼.)  1640—1651, 1668, 1677, 
,  2082,  2084,  2151,  2218. 
.  (P.  ▼.  d.)  2101. 
MfUêud  ZimaéèêM,  2040. 
'Jem  9,  h.  jtur  1692.  2888. 
'^  Tafertü.  2579. 
'^  JJtmmmak  op  A.  jtur  1689. 
h. 

Ftti)  1779,  2144,  2209c. 
r.  (C.)  1854. 
eaurriers,  2882. 
'^  SUMPtuM.  2829. 

1987—1964,  2095—2101, 
—2292,2580, 2536  N«.S,  2688— 
.  2958. 

imcken  Emgtkmd  em  de  Neder- 
«.  2538. 

Hk  (De  regU)  2647. 
taekert,  1707. 

fezandl,  de  Baiijieatieder  Emg. 
ie  ie  Breda.  2290. 
Handel  v.  Enffelamdt  en  ons. 

• 

^4>eie  (T)e  iriom/eerendej.  2646. 

f-vnnren  tot  Londen.  2743. 

SToreo.  2350,  2744,  2745,  2968. 

(Hiddc  de)  2896. 

f  7yi>.   2939  N«.  8. 

rom  de  Eoilandsche  Bruid,  1985. 

.  (D.)  2068*. 

l  door  Cromwels  n/keer  vam  de 

rL  Vrede,  (Be  gehoonde)  WIX, 

ik.    2783,  2938,   2969,  2984, 


fMl  (Heiden  vem), 


Walcovt.  27S8. 

WaMenna.  2114,  2115,  2570. 

Walrifck.  2661. 

Waieieeèeeenen  te  VtreeJU.  24981. 

Warfite  (d«)  1768,  1764. 

Wuseaaar  ▼.  Obdam  (Jakob  ▼.)  2188— 

2139,  2214—2216,  2608. 
Watcnnood.  2659. 
Waterrloed.  2680. 
Wedd«.  2430.  • 

WedderelimU  men§,  d.  Pe^.    1986. 
Weegsehmmi.  (Be  reehUJ  2456. 
Weetliafi.  (Dueoiie)  2118. 
Weloa.   1995. 
WeaÜDgh.  (P.)  2649. 
WetseUog.  2796. 
Wefit.  (B.)  2810,  2858. 
Wntcnrqk.  2881. 
Westmintter-Abd^ .  8026 ,  K«.  1 . 
Wettmaniter.  2095—2101,2905,  N«.  7. 
Wettphaalsche  Tronwen.  2541. 
Wexel.   1640—1646. 
Widimui.  (J.)  1909. 
Wicqaefort.   (A.  de)  2512 «. 
Wieqaefort.    (A.    de)    Adnt    fidalle. 

2438. 
Wie  boven  tijden  stoei,  tBervaent,  2773. 
Wien  tot  qua  Baadt  sijn  ooren  leendi, 

2777. 
Wieril.  (H.)  2998. 
Wildcnbereli.  (('.  ▼.)  2162. 
Wiihelmo  Henrico, . .  oh  fugaios  hoitu 

et  rempubl,  restii.  2513. 
WiUekes.  (Jac.)  1508. 
Willem  II.   1993,  2009,  2010. 
Willem  III.  2011,  2012,  2145,  2146, 

2170,    2190,    2304—2821,    2377— 

2379,  2381,  2513, 2530,  2569,  2595, 

2595, 2620-2623,  2629,2668, 2682, 

2684,    2796,    2S03— 2816,    2824— 

2840,  2861,  3020—3080. 
Willem   Frederik   T.    Nama.    1995^ 

2022,  219S,  2199. 
Windhaadel  io  Bloemen.  1756— *1758. 
Winter.  (H.)  1849,  2106. 
Winter.  (Harde)  2789. 
Wirte.  (P.)  2587. 
Witten.  (N.)  2988. 
WiU.    (C.    de)   2261,    2276,    2279, 

2844,  2371. 


Witt.  (Jao  de)  2860. 

Witt.  (6«br.  de)  2390—2428.  2598. 

WiiUn  wondertpiegel,  2804,  2890. 

WiUieh.  (C.)  2599. 

Woedende  wrmeet  vm»    /.   DoretUer, 

1976. 
Wolgttt.  2595. 
Wolzogen  (L.)  2495?  2522. 
Wonder.  2594. 

'/  WonderUk  Verkeer-epel .  2085. 
Wauderi^  veremd,  in  Ned.  A;  1678 

tot  1674.  2581. 
Woont.  (Corn.)  2793. 
Worcheiter.  (Slag  van)  2904. 
Wormer,  bg  Zaaodam.  1956. 
Woatergem.  2909. 
Wonwerman.  (P.)  2200. 
Wrangel.  (Car.  Gast.)  2132—2188. 
Wgck.  (Th.)  2082 


U. 


York.  2341,  2845. 
FJtganck.  3665. 


Zaaudam.   1927a,  2325,  2679. 

Zeegcboogh.   2832. 

Zeehelden .  (De  zeegepralende  Nfederl.J 
2100,  2241. 

Zeelandê  Keretstuypen ,  (Booze  Geest 
vanj  2596. 

Zeeman.  (R.)  1990,  2005,  2028,  2051, 
2088,  2285,  2492. 

Zeemonster.  2181,  2182. 

Zeeslag.  1796—1818,1852, 1898, 1894, 
2047,  2048,  2053—2058,  2062— 
2064,  2078—2080,  2132—2188, 
2214—16,  2841—47,  i2352,  2461  — 
2478,  2482—2489,  2581—2586, 
2799—2801,  2854-2860. 

Zee-victorie  v,  de  onsen  op  de  Eng,  en 
Franse  Flooten.  2482. 

Zegekar.  2274,  2821,  2671. 


Zege  wagen.  1598,  1652, 

1653,20 

83,  2 139,  2490,  2608 

• 

ZÜTerTloot.   1593—1596 

>. 

Zinneprenten.  1510,  154£ 

1,  1543, 

1545, 

1599, 

1629— 

1636.  l 

1655, 

1660, 

1668, 

1679, 

1701, 

1702, 

1704, 

1706, 

1719, 

1730, 

1747, 

174^. 

1759, 

1776,  1777,  1793.  N». 

1832- 

-1836^, 

,     1848 

1S53 

•-A 

1891. 

1892, 

1S96, 

1914, 

1917, 

1935, 

1945, 

1957- 

-1964, 

1968 — 1975, 

2013, 

2014, 

2021, 

2022, 

2096, 

2099- 

-2101, 

2111, 

2124, 

2131, 

2139, 

2145, 

2153, 

2154, 

2169, 

21S6, 

2i92, 

2193. 

2218, 

2223 

2244, 

2274- 

-2277. 

2279, 

2291, 

2302, 

2303, 

2>0J- 

2310- 

-2313, 

2321, 

2323, 

2332, 

2333, 

2334, 

2422, 

2490. 

2491, 

2512, 

2513, 

2516, 

2518- 

-2524, 

2528 

2533, 

2535, 

2537, 

2541, 

2571, 

2579, 

2580, 

2595, 

2607, 

2621  — 

2623. 

2627, 

2641, 

2644, 

264Ó, 

26bS, 

2678, 

2689, 

2C9ü, 

2701- 

2705, 

27i2— 

•27'iG, 

2737, 

2753- 

2777, 

2779— 

2782, 

2796, 

28!5, 

2824 , 

2836, 

2861, 

2S76, 

2S83, 

2SS8, 

2905  K».  l ,  2907  ,  2908 ,  293! 

2973—2981,    2093,    2994, 

3010,  3028—3030. 
ZoH  in  den  Evenaer,  (DrJ  2867 . 
Zutphen.   2571. 

Zaylen  ?an  Nyeveld.    (r.)  2820 
Zwamraerdam .    2433 — 2444. 
Zwarte  kunstplaat  v.  Hom.  de  I 

2724IX. 
Zweden.    1719,    1893—1895, 

2120,    2123,    2124,    2130, 

2142,    2148-2154,    2169, 

2590,  2619,  2641? 
Zwoll.  (H.  V.)  1901. 
Zijlvelt  (A,  ?an)  2156  N».  5^, 


3  2044  038  393  641 


3  2044  038  393  641