Full text of "De Orphei Epimenidis Pherecydis theogoniis quaestiones critica"

See other formats

Google 



This is a digitai copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a project 

to make the world's books discoverablc online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subjcct 

to copyright or whose legai copyright terni has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the originai volume will appear in this file - a reminder of this book's long journcy from the 

publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with librarìes to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-C ommercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commerci al purposes. 

+ Refrain fivm automated querying Do noi send aulomated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogX'S "watermark" you see on each file is essential for informingpcoplcabout this project and helping them lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legai Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legai. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countiies. Whether a book is stili in copyright varies from country to country, and we cani offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps rcaders 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full icxi of this book on the web 

at |http: //books. google .com/l 



^ol^ 



ó~^ 




l^acbarli College i/ibrars 



CONSTANTIUS FUND. 

ibliahed by Professor E. A. Sophoclrs of Har^fSr 

JnlverslEr for " the purchise of Gr«k ind Latin 

books (the ancient claBsici) or of Arsblc 

books, or of booka iUustnitiDE or ex. 

Arabie books." (Wlll, 
daied iSSo.) 

leceived b JVtnJ-. ] K^ l . 



i 



t 

► * 



I 



nv' 






o 



DE 



ORPHEI EPIMENIDIS PHERECYDIS 



THEO&ONIIS QUAESTIONES CRITICAE 



SCRIPSIT 



OTTO KBRN. 



:^BEROLI]Sri 

LIBRARIA NICOLAI (R. STRICKER) 

MDCCCLXXXVin. 



^ 



o l ^ .6' Z^ 



.^^ 




^R0 Co, , 

' ' ' A- 



NOV 6 1891 





/ 



ERNESTO CURTIUS 



HERMANNO DIELS 



CAROLO ROBERT 



PIETATIS ERGO. 



CAPUT PRIMUM. 

DE THEOGONIIS ORPHICIS. 

LoBECKTUS, vir immortalis memoriae, postquam in 
Aglaophami sui parte altera theogoniae Orphicae dispersas 
reliquias coUegit disposuit emendavit, paucos invenit, qui 
vel probata defenderent vel incohata perficerent. Immo 
plerique in Zoégae^) opinione acquiescere maluerunt, qui 
Orphicorum theogoniam rhapsodicam (r^r av ratg (psQOfiépaig 
^aipo)diaig ""OQcfixatg S-eoXoyiav Damasc. de prim. princ. 
p. 380 K.), quam ille saeculo a. Chr. sexto notam fiiisse censet, 
in Christianorum saecula detrudebat. Inter eos qui Lobeckii 
rationes hac aetate acerrime refutare studebant, eminet et 
acuminis et doctrinae laude Paulus Sohustebus (de veteris 
Orphicae theogoniae indole atque origine diss. Lips. 1869), 
qui plurimorum nunc assensum tulisse videtur. Cum hoc 
igitur viro imprimis res erit nubi, qui Lobeckii immerito 
spretam sententiam iam vindicare et contra obtrectatorum 
commenta stabilire in me receperìm, ut tandem aliquando 
apertum fiat, quam recto de rhapsodiarum indole et aetate 
Ì8 iudicaverit, qui fragmentorum immensam molem primus 
collegit ac digessit^). Priusquam autem causas a Schustero 



*) Georg Zoègas Abhandhmgen, Herausgegében und mit Zusàtzm 
hegleitet von F. G. Welcker Gottìngae 1817 p. 211 ss. 

*) lypothetae hunc libeUum tradituro ecce mihi adfertur O. Gruppii 
liber: Die griech, Cfdte tmd Mythen in ihren Beziehungen zu den orien- 
tàlischen Bdigionen I Mfìleitung lipsiae 1887, cuius estrema pars agit 
de theogoniìs Orphicìs. Quare in adnotationibus tantum afierre possnm, 
qua« GruppiuB in hac quaestione seu profecìsse seu minus recte sta- 
tuisse ^etur. Ih eo autem vehementer cmn eo consentio, quod Eha- 
psodianmi theogoniam iam sexto a. Chr. saeculo extitìsse iudicat. 

1 



— 2 — 

contra Lobeckium prolatas accurate examinabimus atque 
eruere conabimur, quo fere tempore Rhapsodiarum theogonia 
confecta sit, e re erit demonstrare, quae fuerit huius theogoniae 
indoles ac progressus. Nam fragmenta in Aglaophaino mira 
cum soUertia collecta non tam dilucide disposita sunt, ut 
facile rationem eius qui hoc Carmen condidit perspicere 
possimus. Itaque hic non omnia fragmenta congeram, sed 
ea tantum aflferftm,quae ad theogoniae summam intellegendam 
necessaria sunt, atque cum ea quae a Schustero contra 
Lobeckium prolata sunt imprimis ad priores theogoniae 
partes pertineant, de exordio potissimum Rhapsodiarum 
accurate dicemus. De ceteris mox alio loco me fusius 
acturum esse spero. Summo autem iure a Lobeckio omnes 
theogoniae Orphicae versus qui apud Neoplatonicos in- 
veniuntur Rhapsodiarum carmini a Damascio lecto adscriptos 
esse omnes consentiunt, cf. Schusterum p. 2, Gruppium p. 635. 



Initium capiunt Rhapsodiae a Chrono, tempore ilio in- 
finito, sine quo nulla res quae creata est cogitari poteste). 
Locus longe gravissimus invenitur apud Damascium 1. 1. «r 
fièv Toivvv Tate (pegofiépatc ravraic qaipcodiaig ^Ogcpixatg ^ 
(Marc.) ^sokoyia diq (Cod. Oxon.fol. 165 Bentleii sec. Koppium, 
de Marc.) Tig itTctv ij neql tò votjtóv, ^v xaì ol (pMfSocpoi 
ói€Q(AfiV€vov(fiPj apri iiìv Ti^g (Aiàg tmp oXcov dgx^g 'vop xQ^^^^ 
vid^évzeg .... Lob. 483, Abel fr. 48. 50^). Hunc autem deum 



3) Proci, in Fiat. Parmen. VII 230 p. 953 Stallbaum j^^óroir ài vnò 
"Ogtfécjs ovo/ÀCtì^éTai xarà cTj} Tiva d-ccv/Licc<niji/ àuakoyiav, yépéaéi$ yàq o 
d-èokòyog tÌov àytvvijtoìv /uv<nixàg naqadovg xcct to ahiov T^g ixqMvanag 
TÙv d'iitav (d-ivivT) xqóvov av/Lifiohxììg (ov6/Liacèy ' onov yàg yéviatg^ ixéì 
xat xQÓyog cf. eundem in Plat. Crat. 71 Boisson., in lim. 86 B p. 202 
Schn., cf. Lobeckium Agi. 470 Abelu Orphica (Lips. 1885) fr. 50. SimiUa 
de Homeri Saturno Heracl. Alleg. Hom. p. 86 s. Mehler. 

*) Ut fere omnes Neoplatonicorum libri hodie neglectì ac libra- 
riorum vitiis pbruti iacent, sic Damascii Quaestìones de primis princ. 



— 3 — 

principem Xqóvov non KQÓPoy dici iamdudum a Zoéga 
{Abhdlg, 229) intellectum est, ita ut omnes loci ad Bhapso- 
dianim initium pertinentes ubi in codicibus Kqóvog legitur 
corrigendi sint velut Dam. 147 K. (fr. 53 Ab.), cf. Lobeckium 
Agi. 470. 475. 4825). 

Pergit Damascius àvxì dt roìv dvoXv àqxaXv aìxhéqa xaì 
xdoc Tix>évT€Q: Gravior autem hic Simplicii locus est in 
Aristot. Phys. p. 528, 13 Diels: JriXoX de (Xaog 'Ha^ódov) 
4)V idqav àXXà Tfjy aTisiQoeid^ xaì nsTtXfid-vtSiJbévriv tùùp -d-stav 
ahiaPj ^i^ ^Oqqisvg x^o/^a TteXmqtov €xdX€(f€. (astcc yàg Tijr 
^iay Tfoy ndvtfav àQx^y^ ì^^ ^Oqtpsvq Xqóvov àvv^vst dog ^éxqov 
ovdav r^c fivS'tTC^g^) tùùp d^sóiv yepéùscogj ald-équ xaì tò tcs- 
XfjùQiov xd(ffAcc TtQOsXd'atv (pfjatj tÒv iièv r^g Ttegarostdovc 
jiQOÓóov T(ùv d-sdóp aiTto^j tÒ ós t^^ (XTC€iQO€^dovg. xaì kéyei 

7¥€QÌ aVtOV ' 

ovóé Tt nsìQaq'^) vn^v^ ov Ttvd-fAT^p ovóé rtg §óqì^. 



{ànogitti' xaì Xvaug tiìqI ttàv nQmtav dQj((oy) a Koppio anno 1826 tam 
prave editae sunt, ut in dìes vehementius atque ardentiiis nova editìo 
:ab Aemilìo Heitzio praeparata desideretur. Cf. Carol. Odofir. Mùllerum 
Gott. Gel. Anz, 1829 p. 397. Quod nonnullis locis ego codicis arche- 
typi (Marc. 246) lectìones praebere possum, hoc velim referant iì qui 
hanc commentationem legent ad HEiTzn benevolentdam insignem, cui 
hoc loco etiam publice summas agere gratias mihi liceat. De duobus 
Damascii codicibus bibliothecae Marcianae confer praeter Heitzium in 
•commentationibus Argentoratensibus in honorem Eduardi Zelleri 1884 
p. 12 ss. A. Jordan Herm. XTV 262 ss., Euelle Natice du codex Mar- 
ciami 2é6 coni, le traiti du phUosophe Damascius Mélanges Graux 
547 ss. — Heitzio quoque debentur nova quaedam Orphicorum frag- 
menta quae ex Damascii libro inedito in cod. Marc. 246 servato ex- 
«erpsit et ut primus ederem benigne concessit c£ Euelle Bévue ar- 
<Mòl. Nauv. Sène I (1860) p. 180 ss., 250 ss., 307 ss., Ili (1861) p. 488. 

') Cf. Proci in Crat. 64 Boisson. (Agi. 470): 'Ayakaytl yccg aht^ 
{t^ fÀia, T(òy ndyiioy ahi^ o K^óuog) fióyov, lag xaì ^OQ(févg rijv n^iÓTìjy 
jiàvTtav fchiay Xqoyoy xakiì h(À(ayvfÀ<iìg Gj(€dòy t^ KQÓyq} (Abel fr. 50). 

•) Portasse /uvmx^g cf. Proci, m Parm. VII 230 p. 953 StaUb. 
•(cf. adnot. 3) : ytyéniig yàq o S-fokóyog rtòy àyfyy^Tfoy fxv ax^xàg 
TtttQadovg. 

') néÌQfcg Proci, in Parm. VI 101 .p. 874 Stallb. — m^ag idem in 
Thn. 117 D p. 276 Schn. 

1* 



I 

~ 4 — 

Cf. Proci, in Tim. 117 C p. 276 Schn. Lob. 472, Abel 
fr. 52 8). 

Quo autem modo Chaos et Aether cum primo ilio in- 
finito Tempore coniuncta fiierint, ex bis locis intellegi neqnit; 
nam cave ne nimis tribuas Simplicii verbis fi età yoQ Trjt^ 
^iaìf TbùP ndvtiop àQX'h^ .... aìd-éqa xaì zò neXcoQtoy xccafia 
nQOéld-sìp. Seanper enim id student Neoplatonici, ut ante 
principiorum dyadem unum principium extare demonstrent. 
Cuius erroris sive fraudis exempla tria exhibebo. Pherecydi» 
Syrii theogoniae exordium extat apud Laertium Diogeneni 
I 119 Zac fièà^ xal Xqóvoc i^accif àel xaì XO-opiti (cf. caput 
tertium). Damascius autem quamvis agnoscat aeternam 
huius triadis naturam, tamen Eudemi verbis (OeQsxvdfjg ó^ 
ó ^lìQiog Zdyta (Jhèy sììfai àsì xaì Xqóvop xaì Xd-oviriv [Eu- 
demi fragmenta a Spengelio iterum edita p. 170 fr. CXVII] 
p. 384 E.), suam addit hanc interpretationem: xàg tgétc TCQunac 
aQxàg, T^y fiiap (fruii nqò tóùv óvoty, xaì rag dvo fiszà Tfjy 
fiiccp. Alterum exemplum invenitur apud eundem p. 384 K. 
(Eudem. p. 172 fr. CXVII Sp.), ubi de Magis disserit. Ubi 
denique ante duo principia unum deesse illis videtur velut 
in theogonia Epimenidea, addit Damascius p. 383 K. (Eudemi 
fr. p. 170): dfiXovótt fStyfi Tifnjtfayza TfjP ^iav nqò rcoy óvoty. 

Ex illis igitur locis ubi Chronum ante Aethera et Chaos 
ortum esse Neoplatonici testantur nihil lucramur. Plus 
autem lucis afferre videtur alius Damaseli locus p. 381 ubi 
legitur oizog yàg ^p ó TroXvrifiijrog èv èxsivji (se. in Rhapso- 
diis cf. Schusterum p. 83 adn, 1) Xqóvog àyiJQaog ^) xal 
Al&éqog xaì Xdovg naviJQ. Quae si recto a Neoplatonica 
relata sunt, prò certo statui potest in Bhapsodiis Aethera et 
Chaos a Chrono progeneratos esse, sicut adhuc omnes viri 



®) Cf. Hesiodi theog. v. 386 s. de Sty^ ac Pallantàs stirpe: 
T(àv ovx Itìr' ànày€vd-€ Jiòg dó/uog, ovdé rig ^(fQrj 
ovà* odog, onnp fÀvj xtit^oig S'iòg ijys/Lioyfvp. 
•) Fonnae vulgatae àyiQarog (e. g. apud Koppium et AbeUuni) 
Lobeckius 485 adn. poeticam formam àytjQttog praefert, quam con- 
iecturam cum eod. Marcìani lectione prorsus consentire me docuit 
Heitzius. 



— 5 — 

docti Damascium secuti censuerunt. Attamen summa cautiò 
necessaria est; nam maiora etiam eis quae modo dixi a 
Neoplatonicis peccantur. Suum enim in usum theologorum 
antiquissimoram versus levissime ita interpretantur, ut res 
seiunctas contrahant, coniunctas distrahant. Quae res ut 
illustretur tria iterum exempla afferam, quia theologorum 
veterum doctrinas non prius accurate enucleari posse credo, 
qiiam Neoplatonicorum, qui soli fere illa servarunt, rationes 
penitus perspexerimus^®). 

Apud Dam. p. 383 K. (Eudem. fr. CXVII p. 170 Sp.) de 
Acusilai cosmogonia haec leguntur ex Eudemo excerpta: 
yixovaiXao(; óè xdoc fièp vnoTi&sa&ai fio* óoxet tÌjì^ TTQMTtjp 
<xQX'>ji^, Cric TTccvtij àyv(a(Si;ov , rag de avo fAsrd TTjt^ fiiav, ^Egsjiog 
(iiv TTiv àqqsva^ tfjp de x^r^Xstav Nvxraj TavtfiP fièv avvi (om. 
Spengelius) ànsigiag, ixeiyfjy de àyrl néqarog' ex Si tovvchv 
ipfjal (Atx^évrcùv ald-éqa ysvétS&ai xoà ^'Egiova xal Mtjtip^ ràg^ 
TQétg Tavtag vofjTàg imotSTdasig , Tt/v fièv àxqav aì-d-éqa noiuìv, 
Tfjp de fiéa^v "E^ùora xaià tÌjv (pvtSixr^v ((pvrtxijp Speng.) 
fi€(fórfita Tov SQùdTog, rriv de TQitrjy MriTtv xar avròv ìjdfj 
ròv TtoXvTifirjTov vovv, Cum his vehementer discrepare quae 
ex eiusdem theogonia apud schol. Theocr. id. XIII, 1 (cf. 
schol. Ap. Rhod. Ili 26 p. 450, 33 Keil.) de Amoris paren- 
tibus leguntur omnes agnoscunt (Sturzius, Acusilai fragmenta 
XXIX p. 222): àfKpi^dXXovfrt xivog viòv TÒy^EQùùva <;f^^ w- 
lU^éiv) . 'Haiodog fiiv ex Xdovg xal /lyg^^) ^tfKaMfjg ^Aqstùg 
xal 'AfpQodiTfjg, ^Axovcilaog Nvxròg xal Aì&éqog ^antpu* 
^AifQodivfjg (^ r^g) xal Ovqavov; cf. Wilamowitzii Antigonum 
Carystium p. 70. 

Ut Neoplatonici omnia triadibus contineri putant i^), 
ita in eis quae Damascius de Acusilai cosmogonia refert 



*®) Trìadum rationem quam Damascius secutus videtur esse, fusius 
exposuit Gruppius p. 634. 

*0 Facile perspicìmus Crantoris errorem vel eius qui hunc catalogum 
confecit, cf. Wilamowitzii Antigonum p. 70. 

") Hoc imprimis cadit in Procium (Zellerì Hist. phiL gr. HI 2', 
787 ss.) et Damascium (c£. eundem 1. L 837 ss.). 



_ 6 — 

buius rei luculentum invenitur exemplum. Habes enim illie 
Amorem Noctis et Aetberis filium, de qua prosapia non est 
quod dubitemus. Damascius yero duas bine triadas efficit, 
cum Aetbera Amoris patrem per triadem cum filio arte 
coniungit et Amorem duas in personas distrabit; nam veri- 
simillimum est M^np non esse deam illam Hesiodeam, quae 
lovis coniux multo post progeneratur, sed Amorem ipsum, 
quem Orpbicorum Rbapsodiae Pbanetem aut Metin autEri- 
capaeum dicunt (cf. infra). Nibil autem dubii reHnqui facile 
tibi persuadebis, si ea contuleris, quae de boc Rbapsodiarum 
deo Damascius p. 380 docet slg Jè (Marc.) tìjp rgiv/jy COq- 
(pixàg QaifjMÓiag TcXetì^) ròv Mìjnv eie povv (Marc.) TÒv^Hqi- 
xanaXov aie óvt^afnVj top ^dvfjTa avròv «e naréga^^). 

Similiter idem p. 382 (fr. 48 Ab. cf. fr. 36), ut triadem. 
suam efficiat, ovum in duas partes distrabit, triadis autem 
tertium membrum Pbanetem esse statuit. 

Tertium exemplum quo Neoplatonicos paulo liberius 
tbeogoniarum argimienta tractasse demonstratur bunc Her- 
miae locum (comm. in Plat. Pbaedr. p. 144 Ast. fr. 60 Abel.) 
eligo, ubi de tbeogoniae Orpbicae tribus Noctibus disserit: 
tfji^ fihv TtQtaxfiP iiavTsvsiv fpfjalyj o idtt t^c èTCtarijfific, tìjì^ 
óè iiéfSfiP aìdoiav xakst^ o èfSzi (StatpQodvvTig^ ttiv óè rqirriì^ 
à7T0TÌxT€iy (ffidi Tìji^ dMaioftvpfiP, De Nvxtòg rofjétf*^ alios 
quoque Neoplatonicos loqui video velut Procium in comm. 
ad Plat. Crat. p. 52 Boisson. (Lob. 534), sed baec mitto, quia 
nec gravia sunt ncque arcessita a Scbustero, qui uno ilio 
Hermiae loco p. 22 incaute nititur. At obsecro quid ille 
sibi vult? Ternas noctes discemit, quarum prima iiavrevovacc 
Pbanetis dei primigenii filia est. Et altera aìdoia nonne 
piane eiusdem est stirpis, itemque tertia? Quis enim Scbustero 
credat, qui tertiam Noctem naturalem vult esse, quam diem 
cottidie excipere videmus? Immo sapienter dicit Lobeckius 
503: 'de temis Noctibus quod dicit vanum sine dubio 
commentum est.' Nam ad alia nos ducit Proclus qui in Tim. 



*') Hoc quoque loco (cf. adn. 9) Lobeckii emendationes p. 485 
codicìs Marcianì lectìonibus egregie comprobantur. 



— 7 — 

96 BC p. 226 Schn. (fr. 126 Ab.) de No fio) dicit: Kaì top 
Nófiop avrò) (dt^fiiovQyia i. e. .^U) (fvyxad'idgvtùPj Agneq xaì 
""OqipsvQ ' xarà yàg tccg vnox^ijxag r^g Nvxròg xaì nag* ìxelvov 
TTaQfÓQOP notétxai top Nófiop' eri de tt^p Jixtjp okniP ònadòp 
ccVToiì Tid-iiJbéPog (UXccTCùp) ìp Nófwig, Agneq xaì ò d-eolóyog. 
Vides igitur Nófwp cum Nocte in theogonia Orphica con- 
iunctum fuisse. Platonis autem ipsius testimonio nondion 
abutor, cui posterior datus est locus. Sufficiunt autem iam 
ea quae attuli ad Hermìae nugas detegendas; satis est eius 
verba repetere de tertia Nocte: tìjp óè tqìttjp ànorixTsiv 
(fjjaì TTjp óixaio(fvpijP ac considerare, quid de NófiM et Jixij 
Orpheus secundum Procium dixerit. Apud hunc enim tertia 
Nox eadem est ac duae quae antecedunt, atque Nófiog et Jixrj 
non Noctis liberi sunt sed ndqedqot et ònadoi. Omnia igitiir 
apud Hermiam confusa sunt ita ut totam argumentationem 
quae hoc Hermiae loco nititur pervèrsam esse in pro- 
patulo sit. 

Haec sufficiunt ad illustrandam Neoplatonicorum ratio- 
nem, infra alia exempla addemus. Maxime autem in bis 
rebus Damascius peccat qui omnia quae de theologis anti- 
quissimis apud Eudemum invenerat suum in usum sive con- 
trahit sive dirimit. 

Quae cum ita sint, multa suadent ut eis quae de Chao 
et Aethere a Chrono progeneratis apud Neoplatonicos le- 
guntur caute utamur. Offendimur enim imprimis in eo quod 
Chronus Chaos et Aethera progenerat, ut ex eis ovum 
mundanum de quo mox fusius dicemus efficiat. Cur poeta 
Orphicus duo illa principia Chroni stirpem esse voluerit haud 
intell^tur. Cur Chronus non statim ovum generat? Porro 
nulla extat theogonia, in qua Chaos, si proprie dicitur, non 
ab omnium rerum initio positum sit. Ac monendum est 
Meinekium F. C. G. I 318 de Antiphanis theogonia i*) quae 



") Irenaeus e. Haeret II 14 (19): 'Multo veri similius et gratius 
de universorum genesi dixit unuB de veteribus comicis Antìphanes in 
Theogonia. Ule enim de Nocte et Silentio Chaos emissum dicit, 
dehìnc de Chao et Nocte Cupìdmem et ex hoc lumen, dehinc reliquam 



— 8 — 

dicitur rectissime adnotare: *Enimvero tif.inittam, graecae 
Cosmogoniae auctores Ghaos omnium rerum principium por 
suisse . . . .' Nonne omiiia multo clariora sunt, si a mui^i 
initio Chronus et Chaos et Aether erant? Adde quod simi- 
liter in omnibus fere theogoniis, de quibus certiora statui 
possunt, omnium rerum initium describitur. Velut ex tribus 
yel quattuor principiis mundus fit ih theogoniis Hesiodi Epi- 
menidis Pherecydis Acusilai. At ne quis Orphei Argonauti- 
corum versibus 1 2 ss. ea quae dixi refellere conetur, versus 
ipsos examinare necesse est. Prius cecinerat Orpheus 
àgxccioiy fièi^ nq&Ta x^ovg àfiéyaQTOP ^Apccyxtjpj 
xaì Xqópoi^j eoe sXóxsvasv ànsiqsaioic vnò xóknoic 
Aìd'éqa xat ÓKfV^ nequanéa ^^) xvdqòv "Eqaìra 
NvxTÒg àeiynJTfjg na^éqa xXmóVy òv qa Odytjra 
ònXÓTsqoi xakéoi^ai ^qoroi' jrqoÒTog yàq èipd^d-ifi. 
Chaos igitur et Chronus principia sunt. Aether et 
Amor a Chrono progenerantur. Rhapsodias autem a poeta 
qui Argonautica conscripsit respici elucet atque etiam clarius 
elucebit, si quae de Nocte Phanetis filia exponam perlegeris. 
Sed paulo liberius antiqua illa theogonia Argonautica utuntur, 
nam desideras ovum quod a Chrono fit. Centra si quis ex 
his versibus Aethera in rhapsodiis quoque Chroni filium esse 
concludat, quid tandem de Chao fit, quod omnium rerum 
initium posuit Argonauticorum auctor? At ne ullus haereat 
scrupulus, praeter Michaelem Ephes. in Aristot. Met. XIV 301 
(fr. 85 Ab.), qui nqmTOhf im>ìv inquit xat' ^Oqtpéa tò Xdog, 
audi Ioannem Malelam Chron. IV p. 73. 74 (Suidas s. v. 
'Oqtpeifg Cedrenus I 57 et 84) fr. 52 Abel: xaì dllovg di 
TioXlovg Ttsqì tovtov sine (Siixovg ò avròg ^Oqtpevg. stfqaas' 



secundum eum primam deonim genesin.' Ea autem quae Meinekius 
1. 1. de huius loci consensu eum Aristophanìs Avium versibus 693 ss. 
exposuìt probarì nequeunt. 

^') TTéQKonéu codd. nvQGionéa G. Hermannus nvq^mnéa AbeKus, 
cf. Diodor. I 11, 3 Ev/noknog /uiv iv roìg Bc(xxixoìg inéci (fijaip ' 
àoTQO'fcc^ Jióvvaov iv uxxìvìggì nvqianov, At adiectivum mq^atmig 
Phanetis figurae valde convenire ex eis apparebit quae infira afferemus, 
quamquam hoc uno loco extat. 



— 9 — 

óè (og ex tùìv TtQoetQrjfiéycùv tSTixfx^v 7tOifjT$xdòv il^é&sTO ' xaì 
ovx èvsóéx^TO iprdl^a^ rò nlijd'og rcoy azlxoiv iv rfi avyyQafffj 
ravTji. eaxi óè aneq i^éd'sro 'Ogy«'^ ravra^ ori i^ àQXÌjg 
àvsdtix^fj t^M Xqópoì ò Aì^q vnò rov xheov dfjfMOVQyfid-sìg 
xat èin:€vd^€V xàxsXx^ev tov Aì^éqog ^y Xdog^ xaì Nv^ Co<p€Qà 
ndvta xazstxs xaì èxalimre za vnò tÒv ald-équ, (Sij(iaiy(tìiV 
Tfjp Nvxra nqùursveiv ^ fiQfjxcùg sp tj} avrov ixd'é(Sei àxard- 
Xfimóv Tiì^a xaì ndpxuip iné^Tccrov étt^a$ xai TtqoysvédTeQOV 
óè xaì dfiinovqyòv àndvTOùV xaì rov AÌO'éqog avrov xaì r^g 
Nvxròg xaì ndrffjg ri^g vnò ròp aìS-éga oiK^fjg xaì xaXvnro- 
fiéyfjg xriasoag, rijt^ de yi^p €Ìnev vnò rov (fxóvovg àóqarov 
oviSap, Schusterus p. 93 haec non ex Rhapsodììs sed ex Hella- 
nici theogonia (Dam. p. 381 cf. infra) sumpta esse censet, 
cui ut respondeam res postulai. Dicit enim verba ipsa et 
quae apud Suidam sequuntur hoc demonstrare. Prorsus 
aliter de hac re indico. Ut silentio praetermittam, quod 
alias Byzantini aevi scriptores haud dubie Rhapsodias se- 
quuntur, hoc loco, ubi Timothei chronographi quodam libro 
se usum esse Cedrenus dicit (Agi. 581), Christianorum dog- 
matum vestigia extare iamdudum animadversum est (Zoégae 
Ahhdlg, 227 ss. Schoemanni op. ac. II 14 adn. 20). Religionem 
Mosaicam sapiunt verba quae supra attuli. Sed multo 
clarius doctrina Orphica elucet. Ex eo autem qui Schusteri 
i-ationes laudat duas res quaero: ubinam in Hellanici theo- 
gonia extat Nox ad quam apud Byzantinos omnia referuntur, 
ubinam contra in Byzantinorum memoria i^dùnq quod Hellanico 
erat «? àqx^g? At graviora illa: non primus vidi (cf. Agi. 474) 
verbis xaì ivrevd'tv xàxtìO'ev rov Aì^éqog ^p Xdog signi- 
ficari illum versum 

xaì fiéya x^^M'^ nsXtiìqiov sp&a xaì spO-a, 
quem in Orphei rhapsodiis lectum esse in propatulo est 
(Syrian. in Aristot. Met. A p. 859 b 37 ed. Usener., fr. 52 Ab.). 
Quamobrem hoc quidem loco cum Abelio consentio, qui hos 
Byzantinorum locos theogoniae rhapsodicae adscripsit. Quo- 
niam haec ita illustrata sunt ut nihil dubii remaneat, iam 
accurate ea consideranda sunt quae de Aethere et Chao 
apud Malelam leguntur. Hoc enim ex loco elucet Aethera 



— 10 — 

et Chaos non a Chrono progeneratos esse; quae autem By- 
zantini dìcunt de deo summo a quo omnia creata sìnt^ 
pertinent ad Christianorum deum, de quo iam Orpheum 
dixisse isti facile sibi pèrsuaserunt. Hoc si ex Malelae loco 
demis ut par est, restat illud, quod ex Neoplatonicorum 
locis iam coniecimus, Chronum Aethera Chaos simul omnia 
rerum principia esse. 

Ad hanc autem theogoniae rhapsodicae partem spectare 
Prodi locum in Parm. VII 168 p. 914 StaJIb. àdiaxqiTtav 
Ticcy^cùp òvTùiìv xazà tìxotósaaav òfilx^fjp iprjalv ò d-soXóyoc 
recte Lobeckius p. 474 statuit atque idem centra Cousinum 
qui ex Orph. Argonaut. v. 521 haec derivata esse statuerat 
salse monuit de Dolioniis qui èv d'snsaav Mipvjjtxt xarà axo- 
TÓsaaaì^ ò^ii/ilriv: 'hi nondum nati erant ilio Theogoniae 
tempore.' 

Nunc autem videamus quid de ovo mundano a Chrono 
facto Orphici statuerint. Extat apud Damascium 147 K. 
(fr. 53 Abel) Rhapsodiarum versus 

ù)€oy aqyiKfsoVy 
quo confirmantur quae Proclus in Tim. 130 C p. 307 Schn. 
dicit ^^ de tò mòp ixeXifo tov if ccìO'éQOC syyovop xal tov 
XccovCj 0)1^ ó jU/iV xard rò néqag Idqvrai tmp POfjTMp, vò ó^ 
xazà TÒ ànetqov; cetera vide apud Lobeckium 474 ss., qui 
omnia quae huc pertinent accurate coUegit ac disposuit^^). 
De hoc igitur ovo mundano, ex quo statim Phanes prorumpit, 
a viris doctis multum disputatum est et diversissimarum 
gentium mythologiae arcessitae sunt, ut explicari possit, 
unde Orphici hanc de ovo mundano doctrinam sumpserint; 
sed aurea sunt G. Zoégae (Abhdlg. 231) verba qui alias 
quidem ad Aegyptiorum religionem ac mythologiam con- 
fagere non dubitavit: Ich loeiss ùbrigens^ dass ùber dieses 
Et viel geschrieben worden ist, auch in den neuesten Zeiien, 
was ich nicht Gehgenheit gehabt habe zu lesen und zu unter- 



") Cur Abelius Clementis Eomani locos in Hellanici theogoniam 
relegaverit, non intellegitur, cf. Lobeckium 1. L 



— 11 — 

suchen; ich weiss, dass man diese Allegorien vom àussersten 
Morgenland und bis von dem Eis Sibiriens und Kamtschatkas^ 
her hot woUen kommen lassen, wie denn ein Atodegeist, der 
neuerlich sich vieler bemàchtigt hai, die eich berufen glaubten, 
neues Licht ùber das Griechische Altertum auszubreiten, alle» 
von den Làndem jenseit des Indus und Oxus herruft, ohne 
zu erschrecken vor dem Unternehmen, diinkle Sachen mitteht 
andrer ihrer Natur nach fur uns weit dunklerer zu erlduterrir 
und Theorien, die nach unsrer Kunde seit 20 und 30 Jahr- 
hunderten vorhanden sind, aus andem herzideiten, deren Dasein 
Uber ein Jahrtausend hinaus man auf keine Art beweisen kann^ 
Der so einfache Gedanke, das Et als Sinnbild der Erzeugung 
und Belebung zu betrachten, und davon in den auf den ersten 
Ursprung der Dinge gehenden Mythen Oebrauch zu macheny. 
ist vielen Vólkern gemein gewesen, ohne dass man darum. 
glaubeìi mUssie, dass das eine ihn von dem andem empfangen 
hàtte, Lobeckius quoque (p. 476) optiino iure rationes eorum 
sprevit in quos Zoéga illis verbis acriter invectus est. Sed 
eis quae uterque de hac re disseruit quaedam addenda sunt. 
Nam e re erit fabulas Graecas enumerare, in quibus ovum 
similiter introducitur^''). 

Primum philosophos videamus, e quibus unus certe 
Orphicorum doctrinam secutus esse videtur. Empedoclem 
dico de quo Aetius Plac. II 31, 4 Doxogr. 363 b A^E^TrsóoxXijc 
Tov vìpovg Tov cenò z^g y^c (^h) t:òv ovqccvópy fjric ètnìv ày' 
fflMav ccpciTaaig, nXtiova sìpat t'^p xarà tò n^dxog diddiadv^ 
xarà tovTO tov oigapov liàXXov àvanémaiiévov dice tò om 
TtaQanXfjaicog ròr xó(ffwp xstad-ai^ Confert Dielesius in in- 
dice nominum p. 677 Aet. II 2, 1 (Doxogr. 329 a 3) cf. huius. 
loci adnotationem. Adde ea quae ex Epicuri nsqì (pvascoc 
libro XII scholion Epicuri ep. I 74 (Useneri Epicurea p. 127 
fr. 82) servavit: rovg xóafiovg ovrs «? àì^ceyxfjg Set vofii^siv 



*^) Gruppius p. 658 adn. 54 ubi de ove accuratiora quaedam ex- 
ponit, confert omnium fere gentium £a,bulas, sed Graecas ne uno 
quidem verbo tangit. At se alio loco fusius de hac re acturum esse 
ipse poUicetur. 



— 12 — 

If/a (fx^ficcTK^fiòp ixoPTag] àXXà xai diatpÓQOvg avtovg i^ tfj 
ifi Ilegì {(picéùnq) avtóg (pfjaiv' ovg fiip yàg (SipatQosidsìg, xaì 
<aoeid€tg aXXovg, xaì àkXoiodxfniovag éréQOvg' ov fiéi^roi 
Ttcép (JXW^ sx€ip. ovdè ^Ma tìvai ànoxQid-évra ano rov ansi- 
^ov. Cf. Epiphan. adv. haeres. I 8 Doxogr. 589, 13. 

De ovo autem cosmogonico quod in theogonia Epime- 
nidea invenitur infra loquar, item de Aristophanis vnrjvsiiim 
om (Av. 695). 

Disseram potius de quattuor fabulis in quibus ovum 
^apparet. Prima narratur ap. schol. D. B 783: (paaì riiv F^p 
dyavaxTOvdav ini tm q>óvM tcoi^ riyàvTOùP dia^aXslv Jia rf^ 
^Hqtf ' Tfjt^ óè ngòg Kqóvov ànsXx^ov(Sav s^sinstv ' top óè 
dovvai avTfi óvo oìdj tm ìditó /^^ote^ror d-oqtiì xaì xeXsvaapva 
xaxà yr^g ànod-écd-ai , à(f &v àpaóod-^cfSTat óaificopj ó ano- 
<STri(S(M)V Jia T^c dqx^^ ' ^ ^^j ^^^ ^Ix^P ògy^g, ÌO^sto avrà 
ino rò ^Aqi^v TÌjg KiXixiag. àvaàoS-évTog de rov Tvqxavog 
^Hqa diaXkayeìaa ^/li tò nàv èx(paivsi ' ó óè xeqavvmdag 
AlTpfjv TÒ oQog (òpofji^aasy^^). 

Multo autem notiores Molionidarum et Dioscurorum 
fabulae sunt, qui unde originem traxerint multi testantur 
^criptorum loci. De Molionidis extant hi Ibyci versus fr. 16 
JBergk (cf. Mayerum Giganten und Titanen 142 adn. 204): 

Tovg T€ Xévxinnovg xógovg 
xéxva MoXiovag xTapev^ 
dXixag ìaondXovg, spiyviovg, 
dfKfOTégovg yeyacùzag èp ùìsm 
aQyvqsM .... 
Gvum a Olirono factum in Orphei rhapsodiis àqyv(f€OP 
<iici addi potest cf. supra p. 10. 

Molionidarum autem fabulam is secutus esse videtur, 
qui Dioscuros ex Ledae ovo ortos esse primus ceoinit. Nàm 
^ntiquior fabula est quae Helenam ex Ledae ovo natam esse 
perhibet cf Prelleri Myth. gr. II » 92 s., Kockii F. C. A. I 47, 
Mayerum 1. 1. 142 s. Spectat ad Ledae ovum, de quo iam 



*^) Preller- Roberti Myth. gr. I** 64 adn. 3; desidero hunc locum 
in M. Mayeri libro Giganten und Titanen, 



— 13 — 

Cypria dixisse videntur, Sapphus fr. 56 (cf. R. Kekuléum 
gr. Vasengem. i. Bonn p. 10, Wilamowitzii Commentar. Gramm. 
I (ind. hib. Gryph. ] 879/80) p. 4 s. 

(palai dìj nova Ai^dav 
òp' vaxip^tvov nótafAOP nsnvxddiisvov mov 

Quarta fabula invenitur in schol. vet. Lycophr. v. 211 Kinkel 
p. 85, 26, ubi nagà Asa^ioig ó Jióvvaog ^EvóqxtQ ^? !^ov 
Yévvàad'ai traditur; cf. Mayerum 1. 1. 142 adn. 203. 

Quid igitur sibi velit Orphicorum ovum, ex fabuli» 
Graecis accurate discimus nec necesse est confdgere ad 
Indos vel Aegyptios. Prorumpit autem ex ovo in theogonia 
Orphica Phanes qui IJQOùTÓyopog appellatur *quod ante ipsum 
nihil sit genitum, sed ab ipso sint cuncta generata' Lactant. 
Inst. I 5 (fr. 57 Abel), qui etiam versum afifert 

UgùOTÓyùPog Oaé&iJùv neQifAijxsog ald-éqog v\óg 
quem cum eis quae Proclus in Tim. 132 B p. 311 Schn, 
dicit conoinere Lobeckius 480 scite monuit. Sed addi potest 
aìd^éqog vlòv deum illum primigenium ideo dictum esse, quia, 
ovum unde Phanes nascitur est alxhéqog syyovop xaì vou 
Xdovg Proci Tim. 130 G p. 307 Schn. fr. 53 Abel cf. supra. 
p. 10. Cum de variis huius dei nominibus (ITQCùTÓyoPog 
""HqixanaXog Oaé&cap Odyfjg^Egcùg M^ug Lob. p. 480 ss.) multa 
a viris doctis disputata sint, nolo hac in re longus esse; 
sed monendum est Zoégam Abhdlg, p. 211 ss. hanc rem minus^ 
feliciter tractasse, cum Phanetis et Ericapaei nomina ex 
Aegyptiorum sermone deriyata esse censuerit. Cf. de Phanete 
Schoemannum op. ac. Il p. 11, de Ericapaeo ea quae H. Die- 
lesium secutus infra exponam. Sed etiam ea quae de 
IlqoùToyóvoì p. 223 ftise exposuit Zoéga probare nequeo. Ne 
ipse quidem IlQfùTÓyovov solum prò adiectivo ab Orphici» 
positum esse dixisset, si cognovisset versum qui extat in 
Hermiae comm. ad Plat. Phaedrum p. 141 Ast (fr. 59 Abel): 

llQCùTÓyoPÓy y€ fjbsy ovTtg igédqaxsv òifO'aXfiotaiy. 
De Protogono non aliter iudicandum est ac de Protogenia 
Deucalionìs filia quae satis nota est (cf. Preller-Roberti Myth. 
gr. I * 86 adn. 3) ; atque conferri potest etiam Erechthei filia 



— u — 

Protogenia Phanodem. fr. 3 cf. Preller-Robertum L 1. 201 
^n. 1, Fridericum Hillerum de Gaertringen De Graecorum 
fabulis ad Thraces pertinentibus quaestiones criticae Berol. 
1886 p. 23. 

Plura autem dicenda sunt de versibus illis Hermiae: 

nqtóTÓyovóv ys iikV ovrig icéÓQccxsy òtpd'aXiJbotaiv ^ 
sì fiij Ni)^ Uq^ iiovpfi • Toì d'aXXoi artavreg 
d-aviiaCop ìcad-oqtavTsq ìp aìd-sQi (féyyog àeXmop. 
Totop ànéavik^s XQoog àd-avaTOio OccPfjTog. 

Duo ultimi versus conclamatissimi sunt et apud veteres 
et apud nostri aevi mythoiogos; veterum testimonia invenies 
:apud Abelium fr. 58. 59. Unum addo cuius copiam mihi 
fecit Heitzius. In Damascii cod. Marc. f. 220 ^ leguntur haec : 
€Ti> de tÒ xdXXiatóP ètSTi T<ap voov[iépcop rò ttqcotop naqà- 
<J«^^/a xai neqiéxov nccpra oaa votjTà ^o)a ' voijtÒp ccqa i(Svlp 
TÒ Trqcorop naqdòsiyiia xal tÒ TtQooTOp Tfj voijcsei (SVfifievgop' 
óiò xaì eìdog ì^ófj xaì xdXXiaxop tcop voovfxépcopj ovx on 
TTQCOTOPj àXV OTi (JbdXiffTa èx(pavsg xal diiX^ov èvaqyéaTctTa 
xaì TOP OdptjTa ainòp èpdsixpviievop ^toÌop aTtéctiX^s XQOÒg 
ud-apdroio Odpfjvog' (prjaìp ^Oqtpsvg^^). 

De versibus igitur apud Hermiam servatis Lobeckius 
ita profitetur: *Quinam Phanetem admirari potuerint, cum 
tidhuc nihil esset, bine non apparet, sed tamen intellegi 
potest.' At quomodo hoc intellegi possit, Lobeckius non 
addidit ncque egerunt de hac re qui post hunc de theogonia 
Orphica scripserunt. Cogitari potest de Chrono et de Aethere 
of. Proci, theol. Ili 20, 161 in Tim. 132 AB p. 311 Scbn. 
303 B p. 735 Schn. Noctem quidem quam Phanetis filiam 
ab Orphicis factam esse mox videbimus Phanetis nascentis 
spectatricem esse piane absurdum est. Si fragmenta quibus 
Nox Phanetis filia dicitur ex eadem theogonia desumpta 



*") /^óroff Marc., xQ<*óg autem scribendum esse in propatulo est cf. 
versus ab Hermia citatos. Pro ànàariX^s Hermiae codices habent 
<mécTQ(inTfj sed ànéanXfis legendum esse Proclus et Damascius (fr. 58 
Abel) testantur et commendatur haec lectio Arìstophanis quodam 
versu quem infra afferemus. 



15 



sunt ex qua versus Henniae, una patet via qua rei miraculum 
explìcetur. linde de nascente Phanete in his versibus agi 
constat? Nonne omnia recte se habent, 3) Pbanetem postea in 
deorum conspectum venisse statuis quam Nox filia iam adulta 
est? Multi dei ac deae iam orti erant cum Phanes apparuit 
qui usque ad illud tempus in antro moratus sola cum Nocte 
oommercium babuerat. Quae res quoniam neque a Lobeckio 
neque ab aliis perspecta est omnes locos quibus boc probatur 
coi^eram»»). Proci, in Tim. 291 C p. 706 Schn. (Abel ir. 72) 
ecioi [itv ovv (paGiv, OTt rà? fity àvdh)yop roìg avo jìam- 
Xerap)- if oèQafùi xuttxXéXoine ^j^re?»', (PttJ'J/r» ^yat xai Nvxtì- 
ótl yÒQ ai'Tov? èv vntqziqrf ra^fi TTOtelf xai if ztìic iyxo- 
<t[Uoic, ótOTt ó^ xai 7CQÒ TOv xóa/iov rwc vofQWP ^yavfTai 
^«(ijc iv nò àÓVTù) ÓtatCQi'lag lÓQVfiéfot, xaO-d q^^atv 
'Opytrg TTfgi (add. Dielesius) aèrov tov 0dì'ijto?, v^f xqvfpiov 
airwv To^iv xai àvéxipaVTOV sxétfoc^^) aóVTor ànoxaXmy. 
Cf. eimdem I. 1. D. t^ Nvxtt tjj nacav hi t&v àtfav^v 
naqayoiiafl fwijf /wt« tov 0(iy^Tog. Idem in Parm. IV 235 
p. 755 Stallb. xal yÙQ i^iilv ayì/iaaid iait xaì vtcÌq t^v ìjitt- 
régav ÌÓ^vrat PÓijatv, èf Ttfi «(ìt'rw xexQVfii^éPce tov na- 
rpòg xaì we ip^atv ò 9-ióXoyo-;, ftópji yvwQtfia t^ 7tQogtx(óg 
fitta ravra và^ei tmt llnÀiv. De Phanetis antro estat versus 
à Proclo Tim. 95 D p. 224 Scbij. ^-^jjs: 

tavTtt nat^q .Twfjjir^ x^rà^Wmni^eWitJs;. ,. 
Cf, LobeckiumSlOadji. <_LuiPhérecyflis^pii/(rxorf^j(i-(( ìiviQa 
confort ex Porpb. deantr.iijjnph, 0:3^^. ttó^ft^ ijldoApionam 
ap. Clem. Rom. Hom, VI 4 p. e,T2, ("fr. 3Pr^eì):-'->;«; ottm 
HeydXti óvfdiiBt aèrov uir nQOFJ.^Xr 'fai tic '!>rci'Tjrog(,Sc\icit\i.e\ìaB, 
ipavéftog codd.) rò /ittc xu'ros t^v àqftoviav Xaftfiayft xcà 
i^v StaxóoitT^Gtv Icxtij BtvTÒg óè iSpie^ fji' àxfftagtiag ovQavov 
TiQOxaS-i^etat xaì if ÙTCO^Qijtotg tòv Sjceiqoì/ nsQiXàiiTiEi 
ntiùva et M^elam Ghron. IV p. 74 de Orphei Metide Phanete 



'°) B«c1iuB quam alii sed parum accurate liane rem tractavit 
Gnippiua p. 647. 

") ixHvos cum neglegentiaquadatiiBd'Ofvtv; refertur, niu scriba^ 
(xiivotg. Nam audi nqè tov xòaftov rmv vot^ày Stàv. 



— 16 — 

Ericapaeo haec dicentem: eìmày èv tij avrov ix&éaei lavra? 

xai Sy x^àrog tov fwfov ^eov ov oèÓfìg òpà ^grirog óunu- 
fitùìg ovàfic ÓvfaTat yyàyat iàirtv ^ ifvatv . . . Crravissimus 
autem hic est Henuiaelocus p. 144 Ast (Abel fr. 89) ITqòc d^ 
zovno iÌTTcv, OH yeyv^fiaTa iati ravra t^s iVtwiòe [lirovva 
iy aèt^ ■ «ffr» di xal ovQavòg vnfQOVfieiviog , xal Taìna ndvra 
[lévei èy t^ Nvxri ■ 

"H óè ndXiV PaXàv ts xaì OvQavòy svqvv èVfxre 
dél^éy t' i^ àipayiàv <paysQOvg, oì %' dai ysyé&X^y, 
ci. eundem p. 141. Lobeck. 502 ss. 

Quo autem modo Phanes Noctem progeneraverit nesci- 
mus, sed versus servatus est quo de patria cum ^a conubìo 
dicitur Proci, in Plat. Tim. 137 B p. 324 Schn. ò Sé ye 0ay^g 
ftóvog te TiqósKft xaì ò avrò; àyvfii'ttTixi &^i.vg xal yfvétiaq, 
TiaQctyet rag Nvxiag, xaì t^ iiéfft) avysaziv ò jtkti^p ■ 'aòròg" 
yàg 'irfi natóòg àiptilsro xov^ioy ap-&-og'^^) Abel fr. 73 Lob.493 
qui etiam versum quendam attulit quo Phanes amore captus 
s^ificari videtur cf. Proci. Tim. 137 B p. 324 Schn. (fr. 73 
Ab.) 291 D p. 706 Schn. 293 C p. 711 Schn. Adde etiam 
Ai^onaut. v. 14 ss. 

xaì jjjjjrjjiJ^M I I 'li xvÓQÒv 'Equtza, 

Multo aiitep»' ^rTul4irì'>r'^|t<:ÉflUHB^unt eì versus quibus 
Phanetis aiitmuviTdeui'um^Biffi^n se complexi potentia 
celebratili' ^^oJi,.49fi. Plianes mundi conditor est. Lo- 
quantui' ipsa ìVa'imenta: Proci, in Tim. 335 B p. 814 Schn. 



") Cf. eundem IV p. 75. 76 {Abel fr. 76) ; erravit LobeckiUB cum 
hunc Malelae lociun de Aethere Chrono CSiao intellegendum esse 
ceneuit. 

") Abtig % yùff Geanerufl c£ Lob. 493 adn., aliorum coniecturas 
vide in Sclmeideri adnotatìone ad Proci, in Tim. p. 324 xovQtfioy codd., 
xoBQiov HennannuB et Schneiderus. 

**) Herm&nnì comecturam via &leam esse ex locia quos supra 
attuli elucet. 



— 17 — 

mqntq yàq oÌtÒi; 6 gicevfìg TtSy óhùv ^(itovQyòg ròv av(t- 
navia xósfioy xaXSuaiop xai uqkSioì' fts Svvafuv ÙTié- 
ff^yeVj ovtto d^ fiovXttat xaì tovg óevréQovg ò^itiovQyovg 
xdXkuna Kcù àgtora tÒ ^V7i%òv àtaxv^egvài' ^àof, xttklog 
liiv avToTg ànò rUv vorjzmv inaxeifvtay, àya&oeióovg óvvd- 
[i£ùi( ànonXiiqmv avzovg xaì povl^astiig, otav xai avrò? è'xiov 
jòv ÓXov èdtjfuov^Yf}fSf xóa/ioy. Cf. eundem PI, Tim. 93 E 
p, 219 SciiQ. et Lactantium Instit. I 6 p. 28 'Hunc ait esse 
omnium deorum parentem, quorum causa caelum condiderìt 
lìbérisque prospexerìt, ut haberent habitaculum sedemqoe 
communem emtaey à&avdTotg óóftov afp&tTov.' Porro fr. 77. 
78. 79. 81 Abeliì. Plura desideranti patflnt Aglaophami 
borrea. Afferò denique, quem iam p. 15 citavi, versum 
eiusdem opinionis testem: 

rama nat^q noi^rfs xatà ojriog ^e(jostó£g. 
In antro igitur mundi pater moratur, ibi creat omnes res, 
ibi Nox filìa patri aubit. Ut Phanes nar^q dicitur ita Nox 
fit it^T^Q 9-emy (Syriaa. in Aristot. Met N 935 a 27 ed. Usener); 
ad ho8 omnia qua© orta sunt referuntur. Generantur a 
Nocte poBtquam Pbaneti nupaìt Terra ac Coelum Herm. in 
PI. Pbaedr. 141. 144 cf. p. 16. 

Cam totam Rhapsodiamm theogoniam fragmentis illu- 
strare neo posaiin nec velini, (lejIZf'**.i; (juidem acciiratius 
agendum est, quia is qui eiud cifàòfAs iWftioia.iifrspicere 
Tult diligentissime in hanc figurua ùM|iliiw^ debAi Ita^b^ 
de Nocte fere omnia. t<istimoniai éoO^eÉ^ atqtie nilij.eìtiB tìs 
prorsus intellegatur ea quoc|ue |iirìWniiiiiiii iniTij ìii n i( ijii i 
in tbeogoniae parte postoriore de ea dicL'nbiT.' .,'.:. , 

Post Phanetem Noctis incipere regnimi Syrianù? in 
Aristot Metapb. N 935 a 25 ed. Usener testis est, apud quem 
hic quoque versus de ea I^tur 

Oxi^TivQoy èxitvis' èv jieptriv ÒQiTigcTièg 'H^ixaiiatov, 
eidem dat pater 

ftavToitvviiv oì ààxty èx^iy àt/jsvàéce nàvt^ 
Herm. p. 140 Abel fr. 88. Multa Noctis ei^ deoa beneficia 
ab Orphicis commemorautur. Ab ea nutritur Satumus quo 



— 18 — 

spectat Damascìus p. 187 K, (fr. 98 Abel), qui servavit versum 
Orphicum 

ex ndfTMV Óè Kqóvof Nv^ hqttftv ^d' àritKXXfv, 
cf. Proci, in Crat. p, 97 ubi legitur versus 

At cum in eo sit, ut novus mundi rex exiatat, dea summa 
et aetate longe maxima Satumimi deserìt, ut lupiter omnium 
rerum imperium accìpiat; qui deus omnia in se complecti 
dicitur. Nox cui vaticinandi artem a Fbanete datam esse 
modo diximus lovi baec vaticinatur 

àS'at'ccTap ^aatX^a &tmf néfineof as yiféaifai 
fr. 113 Abel cf. fr. 85, Gonsentit cum bis Porpbyrius de 
antro nympb. e. 16 p. 92 Hercher fr, 114 Abel, Lobeck. 516, 
Preller-Robertl * 56 adn. 3, Nox scelerum a Saturno (fr, 
114 Ab.) perpetratorum ultrix et vindex est, ab ea adiutus 
Saturni filius fit 

Zévg (iaatXevCj Zevg àgxò? ànavTiàv àqx^xéQavvoc. 
Videa qui locus Noeti in Rhapsodiarum theogonia tributus 
sit. Multa bis addi possunt de xe^ffrj/gfw (fr, 117 Ab.) et 
de v7co!f^xaig t^c iViureo? {fr. 121 Ab.), unde luculenter 
apparet Noctem in mundo constituendo et regendo (cf. Proci. 
Tim. 267 D p. 654 Schn. Lob. 519) lovi adesse, cui rei hae 
quoque lovis pLeci?s tcstiniojiio sunt: 

Proci, '^-^SE^M.Sciin. (fr. 117. 118 Ab.), 

' ^lita Or^iji^Tiig aatem" a«tatem Noctem a nullo theo- 
logo in tSm'exiinlb ìoto pi.nit.'im esse facile tibi persuadebis, 
=;i iiitiì]li:^i,TÌ.5 quHntinii disti.l; Orphei Nox a Nocte Hesiodea. 
Apud Hesiodum enim Nox nondum tfewj- (iritijQ &cta est. 
Illic omnes honores in eam conferuntur, hic [léXaivce v. 20 et 
123 dfOfps^^ 107 igf^evv^ 213 òXó^ 224 etc. est, hic Ald-éqn 
et 'HiiéQicr generat 124, hic cum Chao coniunctissima est 123, 
partus horribiles ei attribuuntur, de quibus optime uuper 
disseruit A. Meyerus De compositione theogoniae Hesiodeae 
Berol. 1887 p. 3 ss,, denique legimus 744 s. Rz. 



— 19 — 

NvxTÒg ó' iqs^evv^g oìxia dei va 

^(^Tfjxsp V€q)éXric xsxaXvfifiéya xvavèjidi, 

Yides igitur ei in theogonia Hesiodea ut ita dicam vim 

-elementarem inesse, neque quidquam cum Orphicorum 

<iea commune habere, nisi nomen; nam observandum est 

in Orphicorum fragmentis, quorum multa extant de Nocte, 

nihil de &b^ dvofpeqy iisXaivri èqs^svvfi dici. De versibus 

vautem qui de ""Extópji agunt infra fìisius agam. Ex vetere 

igitur et consueta Noctis figura nova derivata est; per 

Orphicos mater deorum facta est, quamquam nonnulla 

principia ei praecedere notum est. Orphicos sequuntur 

Epimenides (cf. infra) et Acusilaus (cf. p. 5), hunc autem 

Antagoras vel Crantor qui illam ^aaiXaiag nomine omavit, 

•cf. Wilamowitzii Antigonum 'p. 69 s., Kalkmanni Pausaniam 

periegetam 207 s., supra p. 5. 



Hic subsistimus; nam de posteriore theogoniae rhapso- 
-dicae parte agere a nostro proposito alienum est. Disputa- 
turum enim me dixi de Schusteri sententia, qui ut Rhapsodias 
in Christianorum saecula ablegaret, ea imprimis causa ad- 
-ductus est quod quaecunque in fragmentis Noctem ante- 
cedant ita conglutinata ac consuta sint ut carmini anti- 
quissimo nullo modo possint vindicari. 

Velut *hiatum quendam qui sit inter Phanetem et 
Noctem a fragmentorum auctore descriptos haud facilem 
superatu' detexisse sibi videtur p. 21. Intellegis de Lobeckii 
sententia actum esse, si Schusterus re vera probavit quae- 
ounque Noctem in Rhapsodiis antecedant, posterioris temporis 
signa prae se forre hiatusque vestigia aperta esse. Sic 
-autem ratiocinatur: *Quicunque a quovis carminis theogonici 
scriptore poposcerit, ut possit prima ab origine mundi 

ad sua perpetuum deducere tempora Carmen 
aut certe, si magis libet, ad novissimam deorum prolem, eum 
miraturum esse existimo, quonam Consilio Orpheus, postquam 
-ex Chrono Chaos Aetheremque, ex bis ovum Mundanum, ex eo 

2* 



— 20 — 

denique praeclarum Phauetem prodeuntem fecisset, hunc vix: 
rerum potìtum Noeti regnum tradentem finxerit.' Clamat: 
^Nonne is regressus potius quam progressus habendus est?' 
Viam ac rationem a Schustero initam probare nequeo. Quam- 
quam rem mìram esse concedo tamen summae audaciae eum 
accusandum esse censeo qui illum mundi ortum a theogonisu 
antiquissima alienum esse profiteatur. Vehementer enim 
dubito num ii recto faciant qui omnes omnino res mirabile^ 
ex Orphicorum carminibus et my^teriis tollero studeant^^). 
Huic autem loco quam adhibuit iste rationem prorsus per- 
versam esse docet Pherecydis Pentemychus (cf. caput ter- 
tium), docent omnes theologi qui rò aQiarop prò rerum 
principio ponimt secundum Aristot. Met. N 4, 1091 b 4. 
Porro quid veri inest Schusteri dubitationi, si ea recto se 
'habent quae p. 17 ss. exposui, si Orphicorum Nox prorsua 
diversa est ab Hesiodea, quae tenebras significat, unde 
ortam esse stirpem haud absimilem praeclare demonstravit 
A. Meyerus 1. L? 

Sed alteram quoque dubitationem Nox Schustero peperit 
p. 22, quia tres existunt noctes, si Nox Phanetis filia est: 
,prima quae cum Chaote (I) coniuncta est vel ab eo non 
diversa est, altera de qua nunc loquimur, tertia naturaUs- 
quae nostrorum cuique dierum succediti Nititur autem 
haec sententia Hermiae scilicet gravissimi auctoris ilio loca 
de quo p. 6 s. fuse egimus ita ut nihil iam adderò ne- 
cesse sit. 

Quod vero tertio loco in Rhapsodiarum exordio vituperata 
id iam supra p. 14 s. ita exposui ut universum illius offensionis» 
fundamentum corruat. Postremo p. 23 miratur Phanetem 
quamquam mundi conditor omniumque deorum pater prae- 
dicetur tamen solum unam Noctem progeneravisse. Mirum 
in modum errat Schusterus, quippe qui obliviscatur ex Phanete 
et Nocte Coelum Terram ceteram deorum prolem oriundos 
esse. Pro multis afferò hic unum Procli testimonium in 



'") De bis rebuB rectifisime iudicavit Freudenthalius in libello de 
Xenophaais theologìa nuper edito p. 13 ss. 



— 21 — 

« 

Tim. 291 D p. 706 Schn. (Abel fr. 73) top de xqut^qu top 
^oìoyóvop Tfj Nmctì Tji n&dav ix tmp àtpav&p naqayovdji 
l^fùfiv fi€Tà Tov OdvriTog (f. supfa p. 16 8.). Quae cum ita sint 
Schusteri dubitationes vanas esse concedes. 

lam venio ad Phanétem, cuius cataposìn in theogonia 
Tetere nullo modo ferri posse Schustems peculiari capite p. 27 
dicere ausus est, postquam iam Zoega, quem de Orphicis 
minus egregie meritum esse quam de Homero putaverim, 
«imilia de deo ilio primigenio disseruit. Non longus essem 
liac in re, nisi Ebuabdum Zellebum summum virum Schusteri 
rationes haud improbabiles duxisse scirem. Exeundum autem 
^st ex bis Lobeckii yerbis quae impugnat indefessus Rhapso- 
diarum calumniator: 'si de Orphicaé doctrinae summa omnia 
detraxeris quae Platonici de suo affinxerunt, relinquitur illa 
rerum omnium in deo comprehensio, duplici processu et 
Tecessu perfecta per Phanetem et lovem.' Quod quominus 
-concederent viri docti qui post Lobeckium de hac re scri- 
pserunt ea maxime causa prohibiti sunt, quod de Phanetis 
cataposi in sexti saeculi cannine nihil dici potuisse sibi per- 
suaserunt. Sed primum ipsum antestor Schusterum, qui 
propter pantheismum quidem, quo imbuta videatur fabula 
de Phanetis cataposi, dubitandum esse negavit (p. 44) 2^) 
nec mihi persuasit contraria Zellerus I * 88. Laudo illud 
quoque, quod eorum commenta, qui Phanetem ex Asia vel 
Aegypto recentioribus temporibus inventum esse Schusterus 
sobrio iudicio reiecit. Nam ofiFensi sunt fere omnes viri 
docti Phanetis nomine Ericapaei quod ex linguis Aegyptiacis 
Tel Semiticis derivare non dubitaverunt; cf. Schusterum p. 97 
ax5 praeterea Zoégae Ahhdlg, 261 Lob. 479 Goettlingium De 
Ericapaeo lenae 1862 Zellerum I * 85 Gruppium p. 658 
adn. 53. Rem simpliciore ratione expedisse mihi videtur 
Heemanntjs Dielesius, quem memini in lectionibus decere 



^*) Sed idem quod dolendum est p. 88 sibi parum constans con- 
stitit Giudeo me in his rebus totum consentire cum Freudenthalio, 
qui in libello, cuius iam supra mentionem feci, theogoniae Orphicae 
vestigia in Xenophanis doctrìna p. 29 detexit c£ infra. 



— 22 — 

Phanetem ob eam rem ^HqivianaXov ab Orphicis dictum esse^ 
quia ab love mane devoratus sit, ita ut ""Hqiysvtiag^Hqiyóvfig^ 
^Hqiyóvov (Fickii gr. Personennamen p. 34) ^HQiipavidoc (poetriae- 
ap. Clearchum, Athen. XIV p. 619c) nomina sint formata 
similiter. Explicatio simplicissima est, convenit cum Orphi- 
corum de Phanete fabulis, convenit etiam cum etymologiae 
legibus. Quare egregie falsus est quicunque dei primi- 
genii originem ex oriente duxit Phanetis nomine tantum 
appellativo commotus. 

Sed bis velitibus fiigatis nunc pugnandum est cum ipso- 
Schustero, quo nemo acrius in Lobeekii de Phanetis sen- 
tentiam incursavit. Qui cum argumentis quibus Zoéga Zellerus. 
alii adducti sunt ut Phanetis cataposin convenire cum theo- 
goniae antiquissimae indole atque aetate negarent parum 
fidat, ipse nova et graviora repperisse sibi videtur, quibus- 
Phanetis antiquitatem funditus evelleret. Studet enim de- 
monstrare rhapsodicae theogoniae auctorem theogonia Hiero- 
nymi usum esse et Phanetem ex hac in illam irrepsisse^ 
.Concedo praeter ea quae ex theogonia quae dicitur Hiero- 
nymi tradita sunt ante Theonem Smymaeum nihil de Pha- 
nete apud scriptores veteres inveniri, concedo apud Diodorum 
111®'') Phanetem Solem significari posse sed contendo ea 
quae de theogonia Hieronymi a Schustero exposita sunt 
falsa esse. Etenim si recto a Schustero demonstratum est^ 
Rhapsodias rem omnium gravissimam ex Hieronymi theogonia 
transtulisse, cadat necesse est Lobeekii sententia, quam prò- 
posuit de Ehapsodiarum antiquitate. At nos contrarium 
probaturi sumus theogoniae Hieronymianae fabricatorenx. 
usum esse Ehapsodiis. 

Testes eius sunt Damascius et Athenagoras, quorum 
quantus consensus sit recto ac docte Schusterus p. 31 ss. 
centra Lobeckium p. 493 exposuit. Alii scriptorum loci ab 
Abelio buie theogoniae fr. 37 ss. adscripti bue non faciunt,. 



èv nxtiytacinvQian^tv . *OQ(févs (fé' ^Tov^éxa /uiv xccXéova *PiÌi^t€( tt xai 
Jiòvvcov (Abel fr. 168). 






— 23 — 

quod probare possum. Sed cum causas suae rationìs Abelius 
non ìndixerit et maior eius editio Orphicorum mox sit pro- 
ditura, nunc contra eum pugnare nolo. 

Proficiscendum est ex eis quae Athenagoras refert; nam 
Damascìum p. 381 E. minoris etiam hic auctoritatis esse in 
propatulo est cf. Schusterum p. 82. 

Sunt autem Athenagorae verba haec Supplic. prò Chri- 
stianis p. 84 Otto: ^Hr yosQ vócoq ccqxìj xar' avròv (^Oqtpéa) 
rote oXotc, ano ót rov vóaroc ìkvc xaTéarìj, ix óè éxarégcov 
éyeyrijx^fj ^«oi' àgccxcor nQOCTreffVxvlav Sxmv xeffaX^p Xéovrog^ 
olà fiéaov ót ttVTCùv d'eoi) nqóaùanov^ oyofia 'HgaxX^c xaì 
XqÓì'oc. OvTog ó 'HgaxXijc èyévyijasy vnsQfiéysx^ec Aòv, o 
avfiTiXfjQOVfièyoy vttÒ piac rov yeysvvTixÓTOC ix TTagaTQi^^c ic 
évo €QQ(iyfj • tò fièy ovv xara xoQtfcpfjy avrov ovqavòc stvai 
ètfXéfSxhly TÒ de xaTFvex^èp yf^ • JIqo^XO'S óè xaì S'fòc Fij 
àia awiMxroQ ' Ovqavòc óè F^ fiixd-sìg yevvq x^fjXsiag fjtr 
KhaO-dù Adxeaiv ''ATqonov, apdqag óè 'ExaróyxeiQag Kóttvv^ 
ròyi^Vy Bqidqecùv xaì KvxXùnnag BQÓvtfjy xaì ^xeqónriv xaì 
^'Aqyov ^®). 

Desideras optimo iure in bis verbis Phanetem deum 
primigenium, de quo Damascius quamquam Pbanetis nomen 
non attulit diserte dicit. Nonne ex Atbenagorae verbis de 
Phanete p. 96, 10 ovrog ydq è(niv ò ex rov o)ov nqoxvd'€Ìg 
iam uno saltem verbo de deo quodam ex ovo prorumpente 
dietimi esse elucet? Schusterus autem ad haec Athenagorae 
v^rba adnotat p. 32 adn. 6: 'Scilicet ille deus, Athenagoras 
inquit, quem supra, cum de ovo Herculis agerem, omisi, quia 
tum id tantum mihi erat demonstrandum omnes deos ex 
materia ortos haberi. Quod cum de Hercule primo omnium 
deo putavissem, sponte apparerò putavi, idem de Phanete 
eius filio valere.' Mira mehercle opinio quam silentio prae- 
terire satius est 2^). Nullo modo opinor excusari vel expli- 



'*) De Cyclopum atque Hecatoncheirìum ordine cf. Mayerum 
Giganten u. Titanen p. 229. 

'•) Ncque alitar de Marani opinione, de qua vide Ottonem p. 96 
adn. 27, si scire libet, iudicandum est. 



- 24 - 

cari potest, quomodo Athenagoras, cuìus verbis p. 96, 10 
eum iam antea de Phanete dixisse ìndicatirr, hoc loco 
Phanetem silentio praeterire potuerit. Sed cave hoc Athena- 
gorae vìtio trìbuas; nam ut textus Supplicatìonis multis 
lods gravissime corruptus est, ut post Ottonem multa 
in codicibus falso tradita facile corrigi possint, ita hoc 
quoque loco Phanes omissus est, praesertim cum a Zoéga 
p. 84, 16 post 8X(ùv xsfpalfjì^ kéovcog ex Damascio ì6cà àXkfjy 
TavQov optimo iure additum esse constet, quae coniectura 
insequenti plurali dia fiéaov óè avzcoy flagitatur. Locum 
quo Phanetis signifìcatio excidit invenisse mihi videor. Dico 
autem hunc: jiQO^i.S'e óè xal x^sòg ily àia acifiaTOC. Dicit 
Athenagoras sive Hieronymus, quem sequitur, Herculem (seu 
Chronum) ingens ovum genuisse cuius, cum vi genitoris in 
duas partes divulsum esset, superius dimidium caelum, in- 
ferius terra appellatum esset. Sequuntur tum illa verba 
7tQo^l&€ de xaì x^€Òc r^ old (fd^avog quae multum praebent 
suspitionis. Nam audi ex ovo, cuius altera pars terra est, 
deam Terram prorupisse. Quam rem sane miram àc porten- 
tosam esse Schusterus etsi sensit, tamen explicare studet 
p. 32 adn. 1: *Ceterum verba TtQo^Xxì-e óè xal &6Òc F^ óià 
cfiifiavog sic intellego, ut verba premam xai d-sóg. Non solum 
terra naturalis {y'q) sed etiam dea Terra ovx «J a^z^? fi^iap, 
sed sicut nos ex corpore quodam ortae sunt' ^^). At opinor 
theologum Orphicum, si eam sententiam exprimere voluisset, 
quam Schusterus profert, ad eandem rem confugisse ad quam 
Pherecydes Syrius, qui Orphicorum doctrina imbutus est; 
nam legas velim Pentemychi exordium Zàg (lèy xal Xqóvoq 
{[aav àsl xaì X&ovifi' X&oviji óè ovovia èyéveto Iti, ìttsió^ 
avrfj Zac yijp yéQag óióot cf. Dielesium ArcMv filr die Ge- 
schichte der Pfdlosopfue I p. 12 ss. et ea quae in capite tertio 
exponam. Sed alia quoque me causa prohibet quominus 
putem Athenagorae verba sana esse. Nam qua grammatices 
ratione dia adiiazog explicari possit haud intellego. Quae 
cum ita se habeant, age conferamus Damascii ex theogonia 



^°) Similia antea iam Schoemannus op. ac. Il 12 arìolatuB erat. 



— 25 ~ 

Hieronymiana excerpta, unde Zoéga iam unum Athenagorae 
locum correxit. Neque hic spes nos fallii. Phanetem in- 
venimus quem apud Athenagoram desideramus. Nam post- 
quam de ovo dixit pergit Dàmascìus p. 382 E. : xaì tqìvop 
ini Tovtoig -d-sòp àadfiaTOV^ méqvyac ènì rwv cificdv sxovra 
XQ^f^cig, oc iv iitv ratg Xayóai nqognsfpvìcviag sìx^ ravqmv 
xsfpaXdg, ini óè r^g x€(paX^g dqdxovra neXdiqwv navTodanaXg 
fioQ(f>atg ^fiQifùv ìvdakXóiisvov. Unde elucet apud Athena- 
goram in verbis ngo^Xd-s dt xaì xheò g Fìj ó t à (Toi fiar o e 
latere x^eòg àffcifiarog ^^). Medela autem carent verba FHJI 
quae felicioribus manibus emendanda tradimus ^^). Sed utut 
haec corrigis, tenemus x)^sòp àaaifiarop neque e manibus 
omittemus. Acouratius autem hanc rem tractavi, quia por- 
tentosa illa r^ ex Athenagorae verbis sublata de multis 
rebus aliud iudicandum est atque adhuc viris doctis placuit, 
multaeque coniecturae nunc ad irritum cadunt. lamiam 
perspicuum est Schoemannum (op. ac. II 14) egregie falsum 
esse, cum contenderit theogoniam Hieronymianam Phanetem 
deum primigenium prorsus ignorare. Nam non solum 
Damascius de eo dixit sed etiam Athenagoras collatis inter 
se duobus illis locis. 

Iam omnia ita comparata sunt ut utraque theogonia 
— dico Hieronymianam et Rhapsodias — inter se conferri 
possit. V^ideamus singula. Incipit Hieronymi theogonia, 
postquam ab aqua ac limò omnia derivavit, a Chrono; quem 
prorsus diversum esse a Phanete, qui ex ovo a Chrono facto 



'^) Contra Lobeckium 486 qui ótaiófxcaog apud Damascium scribere 
voluit monendum est Phanetem non duobus corporibns praeditum sed 
multiformem esse, nec salus petenda est ex Orph. hymn. VI v. ì Abel: 

IlQiOToyóvov xukéto ói'fv^y /uàya^f ccì&éQÓnkayxroyf 
Zoegae Abhdlg. 249. 

'') At quod temptavìmus in adnotatione quidem commemorare 
nobis liceati Desideramus adiectivum vel substantivum ^€Òy àcwf^ceroy 
aperte signìfìcans. Forsitan latet in rHjl rarius Phanetis nomen 
M^Ti,g cf. fr. yI Abel M^Ttg yccQ ccv xul ovróg i<niy, wf (f^0i ' *Kat M^Ttg 
TiQWTog ytyhùDQ xaì 'E^iag TTokvTéQn^g'. Dielesius autem Damascii 
verbis nré^vyag ini rm' t^/Àiau fj^toy collatis praefert nTtjuòg. ■ 



— 26 — 

proruinpit,recteSchusterus centra Lobeckium monet. Audimus 
p. 381 K. Tfiì^ óè Tqixi^p ^QX''!^ fiera rag avo ysyt^fjd-ijyai fièv 
ex TOVTOnì^, vóaTog (ffjfn xaì y^c^ ÓQccxoPTa óè sfpai xsipakàc 
èiovxa 7TQ0C7i€(pvxviac TavQOV xaì Xéovroc, iy fiéaoì ót x^sov 
Tiqótsmnop y e^eip óè xaì ènì T(àv Afioìv msqd, oypOfidaO'ai rff 
Xqópoy àyriQaov xaì 'HqaxX^a tòv avTÓv. Sic Hieronymus. 
In Rhapsodiis nihil de hac mira Ghroni figura legis, ita ut 
hoc quandam suspitionem movere possit. Similiter autem 
ac Chronum theogonia Hieronymi Phanetem describit Dam. 
p. 382 K. xaì tqìtov ini rovroig v^sòc accófiaroc nvéQvyag 
erri tùw wfMOP è'xcoy x^iWc^ oc iy fibv ralg Xayóai ngog- 
7€e(fvxiìiag eìxs ravQcoy x8(faXdg, ènì ót r^c xscpaX^g dqdxovxa 
ntkwqiov napTodanaìg fiOQcpatg ^tjQimy ìvdakXóiisvov, Cf. 
Athenagorae verba illa nQo^lx/'€ óè xaì x^eòg f yfjdi' àawfiavog 
et ea quae ex eiusdem scriptoris eodem libro Abelius Ir. 41 
de Phanete attulit. Similia sunt quae de Phanete ex Rhapso- 
diis nota sunt. En habes locorum gravissimorum conspectum: 
Proci, in Tim. 130 F p. 308 Schn. fr. 62 Ab. - ibid. 130 B 
p. 307 Schn. fr. 63 Ab. — Hermias Plat. Phaedr. p. 137 Ast 
— Proci. Tim. 267 C p. 653 Schn. fr. 119 Abel; cf. supra 
p. 13. 

Hoc igitur constat in duabus theogoniis Phanetis figuram 
.simillime descriptam esse atque iam intellectum est quem 
ad finem Phanetis effigies tam mirifice sit expressa, nam 
rectissima sunt Zelleri I * 85 verba: er enthàlt die Keime 
cdler Gòtter in sich und aus diesem Grunde, wie es scheint, 
icird er als mann-weiblich bezeichnet, nnd zugleich mit ver- 
schiedenen Tierkópfen und anderen derartigen Attributen aus- 
gestattet Ncque aliter intellexit Phanetem Proclus Tim. 
267 C. p. 653 Schn. (Lob. 519): dio dij xaì 'OQ(f€vg (Odptiva 
ròv d-€Òv nqogìfjyóqsDasv «e èxifaivopza rag rofjTdg kvddag, 
xaì i^omv avTM fWQcpdg dpéS-fjxeyj wc iy avruì xijg nQiótfjg 
ahiag tcov rofjrcdy ^oicop èxipavtiatig xaì ióéag nokiìsideìg, wg 
tùoy yoijTùùy ìóeódv ngcituìg nsqiXfinTixM. Sed quaero cur 
eisdem fere attributis, ut dicunt archaeologi, praeditus 
Chronus in Hieronymi theogonia describatur. NuUam invenis 
causam. Chronus enim non semina omnium posteriorum 



~ 27 — 

fetuum in se continet, sed ex ovo, quod ex aethere ac chao 
facit, omnia prodeunt, Chronus igitur niliil gignit. Hoc 
igitur Maximiliano Mayero {Giganten und Titanen p. 235) 
prorsus contraria ponenti magis quam probanti obvertendum 
est 33). Qnicunque autem de Hieronymi theogonia ea quae 
apud Damascium et Athenagoram inveniuntur perlegerit, 
eum vehementer miraturum esse existimo, quod Chronus et 
Phanes pari modo descripti sunt, cuius rei etiam hoc ex 
Damascio addo documentum. Qui postquam de Chrono 
dixit, ita pergit p, 381 K.: avvatvat ót avro) rijì^ ^AvctY^i^v, 
(fvciv ovaaVy Tfjr avTfj)^ xaì ^Adqdarei^av daéiiccrop óicùQyvia)- 
liévTlv èv naVTÌ t«5 xoV/i^cr) rmp nsqdxtJùv avvov i(pamoiiépfiv» 
lavvfiP oìfiai' kéyscd-ai rijy Tqixriv àqx'^^ xarà tì/ì^ ovalay 
èCTùiàav nXijp oti àqasvóO'fiXvv avTfjy irnsattiaaTO nqòc svdsi^iv 
ifig ndvTOìv yeypfjrix^g ahiag. Vox dqaepóvhjXvg pertinere 
videtur ad Chronum et Adrasteam, e quibus efficitur Ij rqiTfj 
àqifi. Hoc ex Damascio concludi posse concedo. Tamen 
hoc quoque loco quaedam a Damascio confusa esse haud 
negaverim. Nam ex eis quae de Rhapsodiis continuo refe- 
runtur elucet solum Chronum esse xqixTiv àqyijiiv (aliter 
Gruppius p. 634); lege enim Dam. 381 K. xaì vno'kan^dvfd 
T^y iy rate qaipoìóiaig d-eoXoyiay àipttaav rag évo nquìtag 
àqxdg (isrà r^g fjddg nqò toìp dvotv r^c r^ (iiY'n Ttaqadod-tiaTig 
ano T^c Tqivjjg fisrd rag évo ravtfjg spanjaaax^at^ r^y dqx^y^ 
ù)g Trqùirfjg qfjróy ri ixoviSfjg xaì avfifistqoy nqòg àyO-quìnony 
axodg. ovrog yàq f^y ó 7toi.VTÌfji/ijTog sy èxeiyji Xqóyog dyfjqaog 
xaì Aìx}èqog xaì Xdovg nazfjq. Atque ut credam in Damascii 
fonte Chronum dqtfsyó&fjXvy dictum esse, ea praeterea causa 
adducor, quod Phanetem hac significatione non caruisse 
versus docet: 

d'ijXvg xaì ysyévoaq xqarsqòg x^sòg ^HqixanaXog 



'') Doleo Mayerum causas cut Phanetem demum ex Chroni figura 
derivatum esse statuerit prorsus reticuisse. Grato autem animo acci- 
pìamus quae de Typhonis Hesiodei similitudine cum Orphicorimi ilio 
numine Mayerus 1. 1. monuit, quibus illa augentur quae de Orphicorum 
studiis Hesiodeis Schoemannus op. ac. H 17 ss. exposuit. 



— 28 — 

(Proci. Plat. Tim. 130 F p. 308 Schn. fr. 62 Abel). Tum etiam 
maior utriusque dei similitudo existit. Quae cum ita se 
habeant, quem ad finem perducti simus, vides; dubitari enim 
nequit quin ea, quae de Chrono in theogonia Hieronymiana 
-dicuntur, imitatorem redoleant, cum non inteUegatur, cur 
Chronus tam varie ac mirifice omatus sit? Sed simplicior 
Ohroni descriptio in Rhapsodiis est, fiéyag TtoXvrlfi^Tog 
àyiJQaog dicitur, nihil amplius; atque Herculis nomen piane 
omittunt Neoplatonici, cum Rhapsodiarum versus afferunt 
Lob. 490. Simpliciorem autem fabulam antiquioreiù esse per 
^e patet. 

Sed etiam alia nos adducunt ut theogoniam Hiero- 
nymianam Rhapsodiis esse recentiorem statuamus. Quare 
iUius exordium accurate examinemus! Cum Rhapsodias a 
Chrono ipso ad quem omnium rerum principium referunt 
incipere supra viderimus, theogonia Hieronymiana aquam ex 
quo limus consistit principium statuit. Si Damaselo credimus, 
iam initio de terra erat dictum. Sed hoc quoque loco Da- 
mascium fontem non integrum esse suspicor, quem si se- 
<iuimur intellegi nequit, qua ratione Hieronymus ilio ovo 
usus sit, cum et ex Damaselo et paulo clarius ex Athena- 
gorae verbis eluceat, sub ovi specie mundimi qui ex caelo 
-et terra consistat intellegendum esse. Si iam ex limo terra 
<5oaluit, quam ob rem illud ovum introducitur? Nam non 
«olum ut Phanes ex ovo erumpat sed imprimis ut mundi 
•elementa fiant ovum a Phanete fit. Ex ipso autem Damaselo 
^emonstrari posse conunentidam esse primigeniam dyadem 
H. Dielesius me monet. 'Nam Damascius dicit vXtj i^ 
^g in a y fi ij yijj neoplatonice terrae concretae anteponens 
abstractam materiam atque inde artificiosius primam monada 
•elicit: ergo Athenagorae forma sola integra est.' 

In theogonia Hieronymiana (dfisXet xaì xavà ravruiv 
Dam.) gignit Chronus Aethera Chaos Erebos ovum. Scio 
Damaseli verba longe aliter explicari a nonnullis viris doctis, 
sed de his rebus recte iudicavit Schusterus p. 82, praeterquam 
<luod egregie falsus est, cum vestigium alterius Chroni partus 
{Aìd-égog Xdovg ^Eqé^ovg^ nam de ovo nulla relinquitur 



— 29 — 

dubitatio) in Athenagora remansisse professus est. Sed iam 
cetera examinemus argomenta, quae centra Khapsodiaram 
fidem protulit Schusterus. Cuius errores priusqaam per- 
sequar, de versu difficili, qui iam Lobeckium offenderai, 
panca monere liceat. Nam Schusterì error non solum ipsi 
nocuit, sed etiam Abelium in erroris societatem traxit. In- 
veniuntur enim ap. Athenagoram 1. 1. p. 96 Otto de monstro 
quodam portentoso hi versus: 

ay óè Odpfjg alXfjv yevs^y Tsxytoffaro ósiyijy 
vffóvog i^ IsQ^g TiqogidsXp (fo^sqianòv sx^àvccv^ 
^g Xcctzai^ fjbèy ano XQaròg naXóv T€ ngóacoTtop 
^1/ igidetv, rà óè Xomà iiéqfi (fO^SQoTo ÓQccxopTog 
' aèx^pog i^ ccxqoik 

Hi tantum versus, quos unus Athenagoras posterorum 
memoriae tradidit, de horrìdo ilio Phanetis partu dicunt. 
Statim exoritur quaestio, quidnam sit hoc monstrum in- 
auditum. Audiamus responsum viri de Orphicis ante omne& 
meriti. Intdlegit LobecMus Noctem Phanetis filiam; de 
prima autem Phanetis prole, quam secuta est haec alXfj, 
nihil habet compertum^). Ego vero nunquam mihi per- 
suadere potui, iure in his versibus Noctem intellegi ac censea 
Schustero accuratissime inquirendum Aiisse, utrum alius Pha- 
netis partus intellegi possit ac Nox necne, priusquam con- 
fugeret ad coniectandi remedium. Primum meminerimus^ 
quomodo Noctem Phanetis filiam descripserint vates Orphicì, 
cf. supra p. 17 ss. Videmus iUic descriptam deam augustam 
et ipsa aetate reverendam. Potestne, obsecro te, in illius 
monstri figura haec dea agnosci? Num serpentem illum 



•*) Plauserunt Lobeddo Zellerus I * 85 et Fuggerus Eros p. 22; 
multo autem inconsideratius Schusterus p. 83 sic argumentatur : 
'Lobeckius ipse se nesdre concedit, quem antea partum Phanes ediderìt. 
Quid igitur, si ilio versu non de Phanetis prole, sed de Chroni quadam 
progenie post Phanetem edita sermonem esse sumamus?' Oon^ectura 
ergo vezat versus traditos et abit in ineptias de quibus posthac vide- 
bimus. 



- 30 — 

portentosum Satumum rqétpeiv r^ó* àxiTaXlsiv (fr. 114 Ab.) 
credis? Num sxtdva illa horribilis dici potest (fr. 118) 

Mata x^siàv vTtdtfj Nv^ agifiQOTog? 
Praeterea cum permulti extent Orphicorum versus de Nocte, 
nullus invenitur quo ei serpentis species tribuatur. Nonne 
hoc permirum esset, si re vera illa ix^dva esset Nox Pha- 
netis filia? 

Noli mihi respondere etiam patrem Noctis, qui in capite 
óqdxoPTa ttsXoìqiov (fr, 36) habet, simillimum esse illi ix^ópfi. 
Nam aliter prorsus de Phanetis figura a Damaselo accura- 
tissime descripta iudicandum esse iam p. 26 s. Procium et 
Zellerum secutus monui. Novam de èxidvji opinionem pro- 
ferre audeo. Scribo''JS'x*rf^ai' cum Eschenbachio Epigenes 98 
et intellego non serpentem, sed figuram mythologicam de 
qua testimonia tibi afferam ^s). ^{"Exi^óva cognomen nunùnis 
cuiusdam sane monstrosi est, facile refellitur coniectura 
quaedam H. van Herwerdeni qui in Hermae V 140 prò ano 
xQaròg (v. 3) temptat naQd-syixfjgj quia verba desiderat, quibus 
appareat ixiór^g caput fuisse mulieris. Hesiodus autem 
primus ^'Exidvav in poesin theologicam seu tbeogonicam in- 
duxisse videtur. Leguntur enim in theogonia vss. 295 ss. Rz. 
^ d' €X€k' àXXo néXiaqoy, àfi'^x^^^^j ^^^^ ioixóg 
x)^pi^votg àvd-Qùtmoig ovó* àd-ai^droKSt xhsotcfi 
anifi spi yXatfvqoì xheirjp xqaxsqóipqov* ^Exidvav^ 
7lH>tav fièv vvfi^fjp éXixùintda xaXXmdqjiov^ 
riiAiiSv ó' aire néXcùqop oiftv dsivóv rs fiéyar t€ 
noixiXop àfAfjftrijp l^ad-étig ino xsvd-stSi yairjg 

ij ó' sQvf €Ìv ^Aqiiiotaiv imo x^óva Xvygi^ "Exiópa, 
àd'dvaTog vviKpri xal dyìjqaog ^(iDcra ndvxa. 
Vide quomodo cum Hesiodo consentiat vates Orphicus: 

nqogid^tv (po^gcùnòv ^Ex^ÓPaVj 
f^g xa^i^a* f^^P ànò XQazógj xaXòp óè nqóftoonop 
ijp igióstpj rd óè Xomd fisQfj (pofisQoto dgdxopTog 
avxépog i^ àxQOV. 



'") Zoéga quoque recte de hac re iudicavisse videtur Ahhdlg. 254. 



— 31 — 

""EXidtffjg patrem apud hunc Phanetem esse fragmentum 
ipsum docet. Inde oritur quaestio, quinam parentes eius 
apud Hesiodum intellegendi sint. Nam illud ^ ós (v. 295) 
et ad Kijiù) et ad KaXhQQÓfj referri potest cf. de hoc Hesiodi 
loco difficillimo Meyerum De comp. theog. Hesiod. p. 16 ss. 
Recte autem statuit Schoemannus in theogoniae Hesiodeae 
interpretatione (1868) p. 161, cum Phorcynis et Cetus filiam 
Echidnam illam esse censet, cf. Flachium in cosmogon. Hesio- 
dea (1874) p. 84 et L. de Sybel in Roscheri lexico mytho- 
logico 8. V. 1212 s. — Fulcitur Schoemanni sententia quam 
maxime hoc Pherecydis Lerii fragmento (apud Sturzium 
p. 89 fr. IX): OsQsxvdfjg èv ósvtsqm Tt)(p(!ivoq xaì ^Exióvfjg 
r^c 0ÓQxvpóg g)fjai ròv àsròv top imnsiKpd'évTa llQOfj/ij&sT, 
Omnes scriptores, a quibus ""Exiàyfjg mentdo fit, in hunc 
locum congerere non e re est. Unius Epimenidis testimo- 
nium proferre mihi liceat: Pausan. Vili 18, 2: ""Enifji'splóìjg ót 
ó Kg^g elpai' fièp xal oitog d'vyctTéqa *£ìx€avov ttjp ^rvya 
è7voifj(T€j avvoixsXv de avvijp ov IlàXXavTi^ àkXà ex IIsiqavTog 
"Exidvav TexsXVy ogttg dij ó Hsiqag itfri; cf. infra. De Epi- 
menidis aetate in capite secundo videbimus ; eum Orphicorum 
doctrinam secutum esse fragmenta docent. Duo igitur habemus 
testimonia ""Exidrfjg monstri: antecedit Orphicis Hesiodus, 
succedit Epimenides. Echidnam autem apud Orphicos Pha- 
netis filiam fiiisse vix mirum tibi videbitur esse, si apud 
L. de Sybel 1. 1. didiceris quam variae sint huius monstri 
genealogiae. In eo omnes consentiunt poetae, qui de ""Exidvri 
agunt, quod chthonicam vim ei inesse indicant. Quam rem 
significat serpentis forma. Similes figurae mythologicae sunt 
Typhon (Mayeri Giganten und Titanen p. 274 ss.) et Ophio- 
neus (cf. infra). 

Tandem redeamus ad Orphicorum fragmentum ipsum, 
nam nondum omnia absoluta sunt. Phanes igitur generat 
post Noctem Echidnam. Obversatur vati Orphico locus ille 
Hesiodeus, quam rem et monstri descriptio et primus versus 
àp di Odvfjg aXXfjy yevsijp Tsxviaaaro . . . significant. Hesiodus 
enim: ij d' hsx* aXXo néXùHQOV, Difificultates autem maximas 
interpretibus fecit versus primi primum verbum quod unus 



— 32 — 

G. Hermannus retinuit sicut in codicibus legitur. Quod 
suadet horum versuum epicorum sìmìlìtudo, Hom. U^' 812 ar 
d' ccQcc Tvóelófjg coqto XQarsQÒg JiogM^diig, 882 ay ó' àqa 
Miqqtovfig nsléxeag óéxa ndvtaq àsiqsVy j9 416 àp d* ccQa 
TtjXéfiaxog vfjòg ^cctv\ ^qx€ ó' "^Ad'ffVf^.^ ApoUon. Rhod. Arg. 
I 494 àp óè xaì ""OQtfsvg Xai^ àpatrxófisvog ni&aQip nsiqaCsv 
aoió^g. Ergo sive àp — TsxpcicaTo 'sursum edere' sive 4terum 
edere' interpretaris, nulla coniectura^^) opus est, praesertiin 
si meam sequeris opinionem de 'E^W^'j. Vidimus igitur, 
quid de "^Exiópri iudìcandum sii, ac perspeximus Schusterum 
sine ulla causa statuisse vestigium alterius Ghroni partus 
(Aì&éQog Xàovg ""Eqè^ovg) in Athenagorae oratione reman- 
sisse. 

Sed ut revertamur ad ea unde orti sumus, videamus 
de aqua quam in theogonia Hieronymiana ante Ghronum 
Aethera Chaos ovum comprehendimus. Quid enim faciamus 
cum hoc rerum principio? Prorsus nescimus; nam permira 
est explicatio Schusteri p. 84: Trimum erat Aqua et Limus, 
deinde Tempus et Modus spatia potissimum finiens, porro 
Aether madidus et Chaos magis ex aridis elementis con- 
stans'. Quomodo differunt vó(aq xal Uvg et Chaos magis ex 
aridis elementis constans inter se? Immo si vóoììq et IXvg 
iam per se extant, nonne illud Xàog regressum merum 
significat? Hic quoque vestigia detegere mihi videor, quibus 
demonstretur theogoniae Hieronymianae auctorem Rhapsodias 
secutum esse; nam in his omnia clara et aperta, in illa 



'*) Proponit Schusterus p. 83 (cf. p. 32 adn. 5) prò a^ de ^àytjg: 
aòv de 'PàvìjT , . . Nonne Lobeckii verbis cautis: 'de prima Phanetis 
prole, quam secuta est haec àlhj, nihìl compertum habemus' plaudere 
mayis quam Chroni fingere partnm ìnauditum? Nam fdttilia sunt 
quae Sdiusterus de Chroni partu dissermt. Hoc praeterea tenendum 
est a Chrono Phanetem non gigni sed ab eo ovum fieri ex quo erumpit 
deus ille prìmigenius. Porro Schusterus p. 83 "E^efiog cum Nocte con- 
fìmdit: aliud autem "E^sfiog aliud Noctem esse significat Hesiodi versus : 

ix Xdfos d^^E^ffióg Té /uéXaivd t€ Nv^ iyéuovro, 
Praeterea omnia quae contra Lobeckium exposui cadunt in Schusteri 
sententiam. 



j 



— 33 — 

omnia undique corrasa et conglutinata. Velut ipsum illud 
initium ex philosophis sumpsit Hieronymus. De Zenone 
quidem audimus ap. schol. ÀpoUon. Rhod. I 498 p. 329, 31 
Keil. : xaì Zt^ptav óè tò naq' ^Ha^òdo) xàog vócùq eìyai (pfjaiyj 
ov aupiCàvovTo^ IXvv yivsad'ai, ìig Ttfjyyvfiépìjg fj yij atsqeiipi,- 
ovrai' cf. Haclìii Glossen und Scholien zur Hesiodeischen 
Theogonie p. 37. At iam antiquissimis philosophiae tem- 
poribus hanc doctrìnam pemotuisse docent Xenophanes 
(ffippolyt. I 14 Doxogr. 566, 1 Zellerus I * 498) Democritus 
(Aetius Plac. Ili 13, 4 Doxogr. 378, 16 cf. Plac. 1 4, 4 Doxogr. 
290, 26 Zellerum I * 799) Anaxagoras (Hippolyt. I 9, 2 
Doxogr. 563, 18 cf. Schaubachii Anaxagorae fragm. p. 131 ss.) 
alii. Sed etiam Adrastea movet suspitionem; nam quam 
supervacua sit baec Chroni coniux, ex eis elucet quae de 
Chroni partu leguntur. Omnia Chronus facit solus, nihil 
gignit cum Adrastea, de qua in Rhapsodiarum fragmentis 
nihil audimus, nam non eadem est Adrastea Melissi filia 
Abel fr. 109. 110. Ili cf. infra. Coniectari igitur potest 
Adrasteam aliunde ab Hieronymo arcessitam esse, ac fontem 
mihi indicavit Hesbcamnus Dielesius. Si enim cum Damaseli 
verbis avPsTyai óè amia t^v ^Avàyxfiv, (pvaty ovaav^ rrip 
avryp xaVAdqàoTsiav , àacifiarop ótctìQyvtcùiAévi^r iv navvl 
x(Z xócffio) tóìp nsQccTCùp a VTO V ig)a7VT0iJtépfjy contuleriB 
Plat. Rep. X 616 e: ix óè tcop axgoìp rsTa^iévov ^Avayxfjg 
àxqaxropy rf*' ov Trdcfag Ì7t^aTQS(f€a&at rag nsQKpoQcig, nibil 
tibi haerebit dubii quin Platonis celeberrìmum hunc lociun 
respiciat theogoniae Hieronymianae fabricator. Sin vero 
Platoni Orphica ante oculos obversata esse credas, idem 
effidas, quod yolumus, imitatorem antiqui carminis Orphici 
esse Hieronymum. 

Si igitur recto exposui Rhapsodias a theogoniae Hiero- 
nymianae auctore ad Carmen theogonicum pangendum 
adhibitas esse, devecti sumus ad opinionem a Schusteri sen- 
tentia prorsus diversam qui Phanetis cataposin ex theogonia 
demum Hieronymiana in Rhapsodias transmigrasse p. 33 
coniecit, postquam iam Schoemannus op. ac. Il 16 similia 
suspicatus est. Ut autem demonstrem qualibus causis 

3 



— 34 — 

Schusterus usus sit unam profero. Legimus apud eum p. i)0 
adn. 1 : ' Stoici lovem roifg (fTrsQficcvixovg lóyovg continere 
dixerunt (cf. Bitter - PreUeri Hist. phil. [3 ed. Gothae 1864] 
N. 480 p. 443), Orpheus Hellanici autem canit 

M^rir anéQfia (pèQOPxa x^saw TtXvTÒv, 6p re Occyfjrcc xiX. 
Agi. p. 481. Haec enim ex Hellanici theogonia in Rhapso- 
dias traducta èsse, mihi persuasum est'. Panca respondenda 
sunt. Primum nescio qua causa Schusterus adductus sit ut 
in Hellanici theogonia lectum esse crederet hunc versum, 
quem ex Rhapsodiis desumptum esse Proclus et Damascius 
multis locis testantur cf. fr. 61 Abel. Tum si constaret in 
Rhapsodiis et in Hellanici theogonia hunc versum infìiisse, 
facillime etiam contrarium concludi posse intellegis; Stoicae 
autem doctrinae nihil his versibus inest, nisi forte stoicissant 
Aeschylus Choeph. 503 xaì fii^ '^a^eiiffrig airégficc Ilskontdiip 
róde Euripides Bacch. 35 ncct^ tó xì-riXv aitégfioc Kadiiiiooy, 
Anaxagoras anéQiiuza nàpTùop XQW^^^^ Schaubach. fr. 3 
p. 85 Plato Legg. IX 853 e. àvx)-Q(anoi rs xaì àvO-qiMìTKùv 
anég ficcai yofiod-sTOVfisy ^'^), 

De aliis causis quibus probatur Hieronymi theogoniam 
posterioris temporis fetum esse accuratius disserere nolui 
quia inter omnes viros doctos constat eam aetatis Alexan- 
drinae signa prae se ferro. Quare satius duco te ad Zellerum 
mittere, qui etiam de Hellanici et Hieronymi nominibus ac 
personÌ5 accurate egit*®). Cecidit igitur opinor ad irritum 
unum et gravissimum e Schusteri argumentis quibus Phanetis 
cataposin in Rhapsodiis infuisse negare studuit; manifestum 
est et hoc quidem demonstrasse mihi videor Schusterum 
nullo modo evicisse Phanetem ex theogonia Hieronymiana 
in Rhapsodias transmigrasse. Immo contrarium verum est 



'') ConsentÌQ igitur hac in re prorsus eum Gruppio p. 652 qui in 
adnotatione 41 egregie has Schusteri ariolationes explosit. 

'*) De Damascii verbis 17 xcctcc tòv "^liQutvvfÀov (féQofÀtytj xaì *EkXti^ 
vtxotf (se. d^iokoyUc) cf. Gruppium p. 633. Quae autem idem vir do- 
ctissimus p. 657 centra Zelleri argumentationem protulit probari mihi 
nullo modo possunt. 



— 35 — 

«t extra omnem dubitationis aleam positum, Rhapsodiis 
tisum esse Hieronymum. Cuius theogomam quoniam post 
medium a. Chr. saeculum secundum conflatam esse satis con- 
stat, ante hoc certe tempus Phanetis fabulam et cum ea 
Ehapsodias extitisse apparet. 

At multo latius progredì licet. Lobeckius enim Pha- 
netis xaTanófTecog iam in Orphei libro a Platone lecto men- 
tionem factam esse contendit aliosque scriptorum locos, 
quibus Phanetis fabulam notam esse dicit, addit. Hic autem 
Platonis locus gravissimus est Legg. IV 715 E: ò iihv dij d'sig, 
€og7t€Q xal ó TtaXatòg Xòyog, àqx'^^ ^^ ^^^ TsXsvrijy xal fAsaa 
TiùV opvtap ànuh^Tfav 8X<àV, evO-sicf nsqaitfs^ xazà qì'òai^v nsqi- 
TTOQSVÓfist^og ' TU) ó' cceì ^vréTiéTai óixfj tììp ànoXstnoiiévfov. 
Toìf d'éiov vófAov TifAùùQÓg. Ad haec verba confer scholiastam 
«.p. Bekk. Ili 2, 451 ap. Herm. 379 Abel fr. 33 Lob. 530: 
d-eòy iaìp tòv ófjfAiOVQyÒP aatpcog^ nctXaiòv dt Xóyov Xéyn rót^ 
^OqtfiTiòv og iariv ovtog ' 

Zsvg àqx^'ì, Zsvg fiéatsa, Jiòg d* ix nàpxa TérvxTccij 
Zsvg TTvO'fiiji^ ycclijg re xaì ovqavov àavsQÒspTog, 

-xaì àqxfj l*'iv ovrog dig TtoiìjTixÓP aXxtoVy tsXsi^t^ óè còg 'r€A*;tf(i>', 
fiéaaa óè log i^ ìaov nàa^ naqdv^ xar nàvra óiafpóqcog aètov 
jAstèx'a- H^ versus theogoniae Orphicae longe conclamatissimi 
sunt; cohaerent enim in Pseudo-Aristotelis libello de mundo 
p. 401 a 27 sq. cum quibusdam versibus, quibus Phanetis 
xavànofSiv significari verisimillimum est: 

nàpiag ydq xqvipag avd-ig tpàog ig TioXvyi^d-èg 
€^ Uq^g xqaóifjg àpevéyxazo (Jbéqfisqa ^é^cop. 

Atque re vera et hos duos versus et illum 

Zsvg aqfffjp yépero^ Zsvg àfA^qotog btiXsto vvfjbg)tj 

ftd Phanetis cataposin referunt multi, quorum conspectum 
up. Lob. 529 ss. invenies. Quaeritur igitur, utrum cum 
Tersu ilio a Platone Aristoxeno Pseudo-Demosthene aliis 
lecto tam arte hi qui ad Phanetem spectant cohaereant, ut 
^ppareat eos quoque in carmino quod Plato teneret infìiisse, 
an causae graves extent quae hanc rem cogitari posse prae- 
fracte vetent. Non abnuit Schusterus p. 37 inter tot versus 

3* 



— 36 — 

a Pseudo-Aristotele Apuleio Clemente Alexandrino Porj^yria 
Stobaeo asservatos nonnullos latere qui iam a vetere Orpheo 
proeusi sint; recte contendit versus 

ndi/vag yótq xqvipag nvO-ig (fóog sg TioXvyi^ì^èg 
€^ l€Q^g XQadtfjg àpsvéyxavo (léQfieQa ^él^fap . . . 

quandam antiquitatis speciem praebere (cf. Hesiod. theog. 
V. 157, 460, 487, 495, 886—900, 924). Sed omnia in con- 
ieetura incertissima posita sunt, quae Schusterus de loco,, 
quo versus illi Orphici primum lecti sint, exposuit. Nam 
nulla causa ab eo prolata est, unde eluceat hos versus a 
theogoniae Hieronymianae auctore demum factos tum in 
Rhapsodias irrepsisse. Ne ego quidem negaverim, eum^ 
qui hos versus fecerit, Hesiodi illum locum de Metidis caia- 
posi imitatum esse, sed cur hoc omnium theologorum longe 
celeberrimo iam saeculo septimo vel sexto alium quendam 
theologum usum esse negemus? Nonne theogoniae Hesio- 
deae vestigia apud omnes theologos usque ad remotissima 
Graecorum tempora extant? Ex hac igitur imitatione nihil 
de theogoniae rhapsodicae auctore vel aetate concludi potest. 
Nee firmius alterum Schusteri argumentum est; nihil enim 
ex ea re lucramur, quod versus illi, qui satis aperte Phanetis 
cataposin significant, ab aliis paulo aliter afferuntur. Ao 
postquam Lobeckius p. 527 ss. de discidio scriptorum hos 
versus afferentium egregie ut solet egit, nihil antiquius habeo 
quam ut te mittam ad Aglaophamum. Quare in hanc disser- 
tationis Schusterianaè partem accuratius inquirere nolo, quia 
me taedet res tractare quas nulli a Schustero probatas esse 
arbitror. 

Illos autem versus quibus lovis omnia in se com- 
plectentis potentia celebratur apud veteres conclamatissimos 
fiiisse ex locis a Lobeckio p. 530 ss. collectis elucet, quorum 
plerosque cur novissimus Orphicorum editor neglexerit haud 
perspicio. Si eos apud tot et tam diversi generis scriptores 
allatos invenis, vix est cur mireris, quod ab aliis alio modo 
laudantur et per tam multa saecula propagati diversum in 
modum mutati sunt. Ncque inauditum ncque incredibile est 



— 37 — 

a posterioribus scriptoribus novos additos esse, id quod cadere 
videtur in versiis ab Eusebio et Stobaeo allatos, contra ei, 
quorum mentio apud Procium fit, nihil offensionis praebere 
videntur ita ut iis nullo modo impediamur quominus theo- 
goniam iì^ qaiptùdiaig (psQOfiéiffjp Platone antiquiorem putemus. 
Eorum autem locorum, qui illos Orphicorum versus de lovis 
potentia spectant, longe gravissimi duo sunt, e quibus unus 
invenitur in Pseudo-Demosthenis oratione prima in Aristo- 
gitonem I § 8: fiovXoifiijt^ ó' àv^ « ài/dgeg ^Ad^vaXoi^ nqò 
Tov 7i€QÌ Tcii/ ióiùùp ifiè Tc3r TOVTOvì Xsysipj (fnovóóufat^tag 
ifjàg i^éTMai età ^qaxéfav eìg otsriìf aì(SxvpriP xal àdo^iav 
TtQO^X^ irjjr nóliì^ óyfiodiq nàh^ta rà roiavra d-fiqia, (ap fiéffog 
xaì reXsvzaìog xaì Trqònòg ianv ovvog. xal rà fièi/ àXXa 

ìà(S(ù • àXX' €Ìg ree? ixxXfjrfiag § 11 nàpTa rà rotavra 

sO'ij TtaqtdóvTccg vfiag rr^fifQOP ÒQd-cog óft óixaaai, ti^p rà di- 
xata àyaniàaap Evpofii/ay tvsqì TiXsiacov noifi(fafiépotyg, ^ 
7€WSag xaì nóXsig xaì x^Q^^ ^^^^^^j ^^ì ^^^ àTtccQaiTfjrap xaì 
(fffAPi^p ^ixfjìf, ijp ó rag àytcardcceg iifitp TfXetàg xavaóai^ag 
^Oqtfsvg naqd top tov Jiòg xkqópop iprjaì xad^iJifépfjp nàpTa 

td tùìp àp&qdnoip i(foqdp De huius orationis auctore 

magnam inter viros doctos controversiam ortam esse video 
nec cum Henrico Weilio {Revue de philologie VI 1 ss.) post 
H. Lipsii operam (Studia Lipsiensia VI p. 319 ss.) eam De- 
mostheni abiudicandam nego. Sed eam multo ante Neopla- 
lK)nicorum tempora a rhetore quodam factam esse Dionysii 
Halicamassensis iudicio(deveterum testimoniis conferStierium 
De scriptore prioris adversus Aristogitonem orationis quae 
Demosthenis esse fertur. Diss. Halensis 1884) confirmatur, 
neque ut eam ultra aetatem Alexandrinorum relegemus ulla 
est causa. Eisdem fere temporibus quibus haec oratio scripta 
est Archytae fragmenta quae feruntur confecta esse videntur, 
€ quibus unum (ap. lamblich. Protr. e. IV 160 Lob. 530) 
ó x^sòg ccqxd ts xaì réXog xaì ftécfop ictvì 7t6cpt(ap tmp xard 
óixap TTfqatPOfiéPùìP huc facit. Utroque enim loco reducimur 
axl Platonis Legum locum imde egressi sumus. Nam luce 
clarius est Pseudo-Demosthenem et Archytam eosdem versus 
respicere ac Platonem. Quos ex Orphei theogonia sumptos 



— 38 — 

esse et scholiasta cxiius verba p. 35 attuli et Proclus (TheoL 
Plat. VI 8, 363 Lob. 530) testantur: léysi ò ^eolóyog 

Zsvg OQX'^ Zsvq fjbéaaa Jiòg d' ix nwra nétpvxe 

xav (jboi óoxél xaì ò JTkdtcùp €Ìg anaaai^ t^p ^EkkfiPixrii^ xhso- 
koyiccp àno^Xénoav xaì ótaipeqóvzùac sic t'^ì^ ^Opy^x/J^^ iivaza- 
ycùyiap àì^emstv <àg àga ó nakatòc Xóyog tòì^ x^sót^ ipfitstv 
ciqx'^l^ xai iiéda xaì TéAévrrJj^ àndvTMV sx^iv — — xaì Jixriv 
è'xsiP onadóp. At Orphei versus quos Proclus et scholiasta. 
dìcunt in Rhapsodiarum fragmentis quae supersunt re vera 
inveniuntur fr. 125. 126 Abel, Proci. Theol. Plat. VI 8, 363: 
ò óè Oq(f€vg xaì óiaqqrióriP eìg top twi^ oXùhv àvanéiinsi df^- 
fj'iovQyÓP (tijp Jixfi^). ìjàfi yàq avxùì fiaaiXsvovTi xaì dia- 
xoa(jb6ip OQxofJbéi'M TÒ nàv l^nsad'ai (pi^at t^p oXfjt^ Jixriv ' 

T(ò de Jixfi nokvnoi'Voc iipdnsTO nàaiv àgcoyóg, 

cf. quae de hoc versu infra exponam, praeterea Proci. Plat^ 
Ale. Ili p. 70, Tim. 310 D p. 753 Schn., quem locum verbo 
tenus afferre mihi liceat, quia inde intellegitur etiam Proclum 
Orphei locum cum iUo Platonis contulisse: r^p óè dlxi^v 
avi^xaTTét rotg iyxofffiioig x^€oTg, éixÓTwg, goT* fitt^ ydq ònaóòc 
Tov Jiòg, tóg (ffjaip 6 ts ''Oqtfevg, ora^ Xéyji ^tm de Jixff 
Tcokvnoivog (codd. noXvnóvog) ècféinsTo' (codd. è^pénsro), xaì 
ò ""Ad-riPalog %éPog (PI. Legg. IV 716 A) ^tm àsì avpénsto Jixri\ 
mwidQVfjbépi] di ToXg iyxocffiioig x^sotg xaì avyxarsvt^vpovda 
TÒ nàp xaT a^iap, Lob. 532 s. (cf. etiam 532 adnot. f.). 
Nófiog quoque occurrit et apud Platonem (tov d-siov póiwv 
TificùQÓg) et in Orphicorum fragmentis Proci. Plat. Tim. II 
96 BC p. 226 Schn. Lob. p. 533; cf. Chr. Petersenum in Actia 
conv. philolog. Hannov. 1864 p. 126. His cum locis Schoel- 
lius in Procli commentario in Plat. Rempublicam p. 96, 27 
confert hunc Procli 1. 1. locum: top óf ó^ Nófwp tovtop &c& 
d-sòp iiystad-ai avpoxéa tcop ts slfiagfispcop PÓfJbcoPj ovg ó èv 
l\fiai(a (p. 46 e) druiiovqyòg syyqàtpsi Taìg ipvxatg^ xaì Tùùy 
slg Tiaaap ti^p tov xó(f[M>v noXi^Tsiap dtaTsiPÓPTcopj ^xovaafisp' 
nokXaxig tcop ts &soXóycùP avròp s^vfJbPovpTCùp xaì tov /TXa- 
T^pog sp TS FoQyief xaì sp Nófwig cf. Lob. 514. 



— 39 — 

lam videamus quid Abelius Schusteri rationem secutus 
de horum locorum consensu statuerit. Dicit p. 157 adn. 1: 
'Versus quos Plato respicit (Zevg oqxV ®*^-) ^^ctor theogoniae 
rhapsodicae recepit' — scilicet ex *antiquissìma theogonia' 
quam Schusterus finxit. Concederem, si ab illis viris doctis 
probatum esset, Rhapsodias posterioris temporis fetum esse, 
et si planum factum esset ante Rhapsodias aliam Orphei 
theogoniam extitisse, cuius vestigia a Schustero detecta nulla 
sunt (cf. infra de Eudemi quae fertur theogonia). Habemus 
versus Orphei ipsos apud Procium, quid cunctamur eos veteri 
Rhapsodiarum theogoniae adscribere, quid fdgimus ad con- 
iecturas non solum supervacuas sed etiam falsas? Nam 
meliore opinor iure quam Schusterus suam de Rhapsodiis 
sententiam publice professus est, contendo in eis Orphicorum 
fragmentis quae certissima coniectura ad theogoniam rij^^ èi^ 
rate ^aipoìdiaig (ffQOfj^ét^fj^ referuntur nuUum extare versum, 
qui in theogonia a Platone lecta inesse non potuerit. Quam- 
quam post Platonis tempora interpolatorem quondam hic 
illic forsitan quaedam inseruisse haud negaverim (cf. p. 37) ; 
nullum enim opus Graecorum vel Romanorum nobis sino 
interpolationibus traditum esse nomo ignorat. Argumenta 
autem e silentio petita, quibus Schusterus aliique usi sunt, 
hac in re nihil valent. Nam quod ab Aristotele - ut hoc 
utar — fere nunquam horum theologorum versus aflferuntur, 
nemo mirabitur qui in mente habebit illius superbe dictum: 

(7X071811^ Met. B 4, 1000 a 18. Nec minus hoc cadere videtur 
in Aristotelis praeceptorem, cf Rep. II p. 364 et ea quae 
ex Theaeteto 180 CD recto conclusit Krischeus Forschnngen 
I 35 adn. 1 ^9). 

De Zagreo autem quae exposuit Schusterus a Susemihlió 
in Fleckeiseni annali CIX (1874) p. 672 felicissime refutata 
sunt ita ut in re aperta longus esse Jiolim. Causae enim 
quibus in antiquissima theogonia Orphica Zagrei mentionem 



*®) De Apollonio Rhodio ac Nigidio Schusterus p. 41 recte indicasse 
videtur; prorsus aliter iudicat Zoéga 1.1. 216. Cf. Gruppium p. 656. 



— 40 — 

nondum factam esse Schusterus demonstrare studuìt nullae 
sunt; nam nulla obstat res quominus in theogonia a Platone 
lecta iam Za^ei fabulam conunemoratam esse arbitremur, 
quamquam vehementer dubito num Euthyphronis locus no- 
tissimus p. 6 B (xaì «V* ys tovt(ùv x^av[iaaicÌT€^j w JSaixQaTeg, 
a ol noXXoì ovx Xaattip) de Saturni exsectione et Zagrei 
interfectione intellegi possit sicut Lobeckius p. 602 vult. 
Gf. Schusterum p. 14. Gravissimus autem de Zagreo locus 
extat apud Pausaniam Vili 37, 5 (ci. Kalkmanni Pausaniam 
periegetam p. 236), unde elucet Onomacritum de Bacchi 
caede cecimsse. Eodem tempore quo Onomacritus vixit 
Alcmaeonìdem esse scriptam verisimile est ex qua servatus 
est versus ITórt^ta rij Zayqev ts x^eoìi^ navvnéqtats nàvTWV 
Kinkel Ir. 3; cf. de Zagreo praeter Lobeckium p. 601 ss. im- 
primis Wilamowitzium in Homericis p. 214. 



Iam vero Schusteri calumniis profiigatis liberiore animo 
tertiam Luius commentationis partem adgrediamur, ubi Pla- 
tonis Aristophanis aliorum locos eos examinabimus quìbus 
band dubiis verbi» theogoniae Orphicae mentio fit vel eam 
significari certissima concludimus coniectura. Nullum autem 
extare Platonis locum qui cum eis quae ex Rhapsodiis tradita 
sunt dissentiat planum fiet. Immo nonnulli sunt qui tam 
accurate Rhapsodiarum versus quosdam respicere videntur, 
ut Schusterus conicere coactus sit nonnuUos versus ex theogonia 
antiquissima a Platone lecta in Rhapsodias translatos esse. 

Primus Cratyli locus est de quo Schusterus p. 5 dixit. 
Sunt autem verba p. 402 B (Abel fr. 32) "iìgnsq av "Of^/rj^c 

XLtì 'Hnioóog, léyei Sé nov ytaì ^OQifsvg, òri 

^Slxéa^òg TTQwiog xalXiQQOog ^q'§€ ydfjoto, 
vg ^cc xaaiy^i^tfi^ ó/JOiJiijroQa TijO-if^ onviev. 

Quos versus ut cum Lobeckio Rhapsodiarum theogoniae 
attribuendos esse negaret Schusterus, duobus imprimis 



— 4:1 — 

causìs adductus est. Susptcionem maxìmam ìllud ei movit, 
quod nec Proclua, cui theogoniae rhapsodicae plurima 
fragmenta debemus nec ceteri Neoplatonici illos versus un- 
quam afferunt. At primo respiciendum est nonnullos Neo- 
platonicorum libros ineditos in bibliothecis hodie asservari, 
ita ut facile liber quidam in lucem protrahi possit, quo 
Proclus vel alius Neoplatonicus illorum versuum mentionem 
&ciat *^). Tum Proclus in commentario in Cratylum Orphei 
versua a Platone allatos in theogonia, quae ipsi nota erat, 
lectos esse silentio ipso probasse videtur. Quid enim inter- 
preti de Orphei versibus dicendum erat, quos Plato ipse 
iam laudaverat? Illud igitur argumentum ex silentio solum 
petitum leve est. Iam videamus alterum, quod ut refellamus 
pluribus verbis opus est. Schusterus enim Timaei quendam 
locum in discrimen vocat quem a Lobeckio levius strictum 
esse profitetur. Plato autem 1. 1. p. 40 D ss. (fr. 31 Abel) 
dicit: TtfQÌ db Tùìì^ cckkùùp daiiióifoìv fiTist^ xcù y^uìpai rr^y 
y€i^f<T$p fiéi^op ^ xaO-' fiiiàz, TTSifScéoi^ de rotg fÌQtjxóffi^ éfi- 
nqoftO'Sp, èxyó^oig fi^v O-foit^ ovrnv, eoe èrparrai^, aarpuig óé nov 
rovc ys avroìt^ ngoyót^ovc fìdó'ttt^ • — ovtmc ovt^ xav' ixsii^ovg 
ijliìv il yéi^fffic neq) tovtùìp tu)^ O-euìì^ éxérùì xaì XfyérfO'U). 
r^c Tf xaì OvQocvov TtaXóhC ^Sìxsayóg rs xaì Ttjd'vg èyet^én^'^i^, 
covroìi^ d- (UÓQXvg KQÓi^og Tf xaì *Péa xaì Oftoi fiera Tovrow, 
ex (J- Kqói^ov xaì 'Péag Zfvg "Hga re xaì nàì^ttg oaovg iafASP 
àdthpovg Àeyofif^^ovg avruiy, èri rf rovrù)^ àlXovg èxyóvovg. 
Primum quaeritur quinam sint illi auctores deorum filli 
{yhftMìif èyyóvoig, r^bun' nataii^ 40 E). A Platone quidem 
theogoniam quandam respici - cuius vestigia apud Homerum 
vix invenies — verba scriptoris ipsa demonstrant. Vehementer 



*") Quam multi Procli libri temporum iniqnitate deperierint notiim 
est cf. I. A. Fabricium Procli phìlosophi vita scriptore Marino Neo- 
politano. Hamburgi 1700 p. 107 ss., Zellerum III, 2", 780 adn. 1, 
Bemaysium DicUoge des Aristoteles p. 151 s. Maxime autem dolenduni 
est libros ad Orpheum pertinentes interiisse ^Ogréiog d^èokoyiccr et JSvfi- 
fftùviup OQfféutg IIvd-fcyÓQov xul nkàttavog, Cf. R. Schoellium in 'Procli 
commentariorum in Eempublicam partes ineditae ' p. 5 adn. 4. 



— 42 — 

autem dubito an Schusterus iure dixerit de Hesiodo *ne 
imprimis quidem' cogitandum esse. Nam quae ex Timaei 
loci consensu cum Reipublicae II 364 E, ubi Movffatoc xaì 
""Oqffevg J^eXr^ì^tjc re xaì Movauw syyot^oi commemorantur 
conclusit ea mihi nullo modo probari possunt. Concedendum 
est mire concinere duos Platonis locos, hic èy/o^ot ^fX^^tjg 
Tf xaì Movawi^ iUic x^etài^ sxyovoi; sed paulo levius inde 
argumentatur Schusterus p. 7: 'Orphei igitur Theogoniam 
non Hesiodi Plato in Timaeo videtur secutus esse'. Cur 
enim Orpheus Musaeo praeferendus sit, non intellego; nam 
quae de Orpheo concedis ea in Musaeum quoque cadere 
aequum est. At demonstrari potest de Musaeo quidem ilio 
Timaei loco nihil agi. Cuius ex theogonia hoc de Triptolemo 
heroe ilio Eleusinio extat testimonium ap. Paus. I 14, 3 
fr. 11 Kink. : tnri de aóstai Movaaiov jU/òV, sì óif Movfraiov 
xaì Tccvra, TqtTrtóXsiiOì^ natda ^S2x€aPov xaì Fìjg ff/'ori. Quae 
verba si conferas cum Timaei ilio loco nuUam rationem 
vides stare, qua duo hi loci inter se coniungi possint; 
nam Terram alterum conubium inire cum suo ipsius filio 
Oceano unde gignatur Triptolemus cogitari vix potest. Quid 
ergo inde discimus? Cur de Musaeo dixi? Ea me movit 
causa, ut tibi ostendam Platonis verba de ixyót^oic d'eòi i^ sic 
premi non posse, ut Schusterus voluit. Musaeus ex O-^mv 
èxyót^MV numero excludendus est. Potest inter eos Orpheus 
esse, at de hoc uno cogitari non debet, cum plurative dicantur 
è'xyo^^oi O'f-Jw, quam rem Schusterus p. 7 neglexit. 

Nolo longus esse in hac re, quia quae Timaei ilio loco 
leguntur mera coniectura ad Orpheum referuntur, quam 
falsam esse Cratyli loco ex mea quidem sententia ita docemur 
ut nihil restet dubii. Nam duo hi Platonis loci nullo modo 
coniungi possunt. Sed ne iniuste in Schusterum invehi 
videar, paucis exponamus qua ratione idem usus sit ut illos 
inter se coniungeret *i). Equidem locum Cratyli cum Timaei 
consentire nego, cum illic Oceanus et Tethys primi omnium 



**) Schusteri sententiam Gruppius p. 615 sequitur, sed novas causas 
non addìt. 



— 43 — 

deorum nuptias fecisse dicantur, hic autem idem de Coelo 
et Terra narretnr, quorum ex coniugio ilH orti esse finguntur. 
Conclusit autem Lobeckius ex Cratyli loco Oceanum primum 
inter fratres Tethyn in matrimonium duxisse. Quod si con- 
ceditur, omnis inter utrumque locum consensus toUitur. 
Schusterus autem cum hoc vidisset, probare studuit Oceanum 
primum cum muliere consuetudinem habuisse illis versibus 
non concludendum esse, sed primum . iustum et auspicatum 
matrimonium iniisse, postquam iam antea Coelus cum Terra 
et aliis deabus concubuerit. Gaudeo me in hac re con- 
sentire cum Gisekio Phìlologischer Anzeiger V (1873) p. 22 
et Susemihlio 1. 1. 673 qui has Schusteri rationes ut acute 
excogitatas ita incredibiles esse profitentur. Schusterus enim 
ex theogonia rhapsodica unum affert locum, quo simile 
conubium detexisse sibi visus est. Cogitat de Phanete Noctis 
patre, de quo ille extat versus apud Procium in Plat. Tim. 1B7 B 
p. 323 Schn. : 'avrig* yàq 'kìfi natóòg àiptiltro xovqìop àt^^oc'. 
Utinam Schusterus ne confugisset ad Prodi interpretationem 
huius conubii sane ineptissimam! Nam quotusquisque est 
qui veterem theologum duo conubii genera discrevisse putet? 
Neoplatonicorum autem opinionibus temere fidem habendam 
non esse saepe dixi. 

Nullam igitur video rationem qua Orphei versus in 
Cratylo asservatus cum Timaei ilio loco coniungi possit at- 
que monco ne Gisekium quidem quidquam attulisse ad diffi- 
cultatem de qua egi tollendam. Quodsi Phanes cum filia Nocté 
— id quod extra ullam dubitationem positum est cf. p. 16 — 
conubium init et aliud invenitur fragmentum, quo de tt^wtw 
ydfuo agitur, quem non eundum esse atque illum apparet, 
sola Lobeckii relinquitur ratio: hic tiqùìtcc yàfiog de fratrum 
conubio intellegendus est. 

Profligata Schusteri sententia de Timaei loco quem 
coniectura incertissima ad Orpheum referri perspeximus, 
videamus quid de i^fwj/ sxyó^^oig iudicandum sit. Novosne 
vAéw*' ixyóvovq quaeramus? Omniane theologorum fragmenta 
perlustranda sunt, quia fere omnes theologi ^«oV hyovoi 
esse dicuntur? Consideremus hanc rem agi de Platone, 



— 44 — 

meminerimus quam libere Plato in fabulis componendis 
aliorum inventis usua sii. Non recte pressit Schusterus illa 
verba, praesertim cum neminem fiigere possit in illa Timaei 
theogonia ras referri, quas in nulla alia tibi occurrere certum 
ait. Obversatur potius Fiatoni totum theogoniarum genus, 
neque de certa quadam theogonia accurate refert. Ex Or- 
phicorum igitur fragmentis hunc Platonis locum expungendum 
esse censeo. 

At revertamur ad CratyU locum. Nihil vetat Orphei 
ìllum versum Rhapsodiis (cf. fr. 95) adscribere, quem re vera 
ex iis sumptum esse veri simile reddit Gregorius or. XXXI 
<3. 16 (Patrol. Gr. ed. Migne tom. XXXVI p. 149 ss.) o* r« naq* 
*EXk'qpidv a€(iófi€P0i' xhsoi T€ xaì daiiioveg, cric avioì Xéyovcsw, 
ovdè^ fjfiùì^ déoprat xaTfjyÓQOìPj alla to^Q (Siptài^ avrcip àXi- 
axovtak x^éokdyotg^ cog iitp efATtaxhétg — — — xaì ov nqòg 
dllijXovg iiÓPOVy àXXà xaì nqòg rcè^ nqtihag aìiiag àpvkO-évùng 
sxopieg' ovgdrjxaì ""ilxsavovg xaì Tfj&vag xaì Od^^ijiag, 
xaì ovx olóa ovgrivag oPoiidCovat * xaì TsXsvvaXÓP rt^a d-sòt^ 
liKSÓisxi^ov dm q)iXaQxiatf, nd^rag xaTanii^ovva Tovg àXXovg 
i^ ànXfifSdag, %pa yé^fjFat TraVrcor a^rfpai^ t€ O'smp te navijQ, 
dvgpvxóig its^'iofiéi^cjùp xaì €(ji,ov(A6if(ay. 

Tum in censum venit Legum locus de quo p. 35 ss. 
fìisius dixi. Extat autem alter quoque Legum locus quem 
in Orphei theogoniam quadrare iamdudum intellectum est 
VII p. 796 B ovó' ocra iy roìg x^Q^^^ èacii^ ai (jiifAi^fAttia 
nqog^xopta fiifAelff^at, naqsTéoh^, xaxà i»>èì/ tòv rónoi^ roVcJ* 
KovQ^Tù)^ spónXia naiyi^ia . . . . cf. Lobeckium p. 541. Plura 
de hoc Platonis loco disserere necessarium non est', quia vel 
Schusterus ipse profitetur p. 26: *Verum quod attinet ad 
Minervae non ortum, sed educationem recens liber propterea 
mihi antiquae descriptionis colores magis videtur conserva- 
Tisse, quod iam veterem poetam Curetes cum Atheniensium 
KÓQji xaì óéanoiyfj coniunxisse cum Proculo ex Platonis 
Legibus colligere licet'. Incertiore autem ratione ad theo- 
goniam Orphicam referuntur quae de XtyoiAévifi nalai^ Tita- 
vixii (fvaét (Legg. Ili 701 C) concluduntur atque opinionem 
s, Schustero p. 26 adn. 4 prolatam eis praeferre malim quae 



— 45 — 

in textu poBuit. Idem cadìt in PoKtici locum p. 269—272 
cf. Schusterùm p. 26. 

Largiora autem haurimus ex Phaedri (p. 246 G) quodam 
loco a Schustero p. 26 allato, de quo cf. Wilamowitzium in 
Gaedii Demetrii Scepsii fragmentis (diss. inaug. Gryphis- 
waldensis 1880 fr. 18 p. 24). Quae enim hoc loco de Adrastea 
dicuntur,- conferenda sunt cum eis quae de "^Adqaaxeiq^ ix 
MeXiaaov xcd ^AfiakS-eiag ovtsji TtsqisxTixfl xal tov Nófwv iu 
Rliapsodiis canuntur, cf. Lobéckium p. 514 ss., Gaedium L'I., 
Schusterùm p. 66 adn. 4, Abelium £r. 109. 110. Hanc autem 
Adrasteam Noctis ministram quae valde differt a óicoQyvKo- 
ftépfì illa cum Ghrono iuncta, deam vere Orphicam esse 
fragmenta docent. Cf. Fiat. Rep. V 451 A TtQogxvi^iò de 
^Aóqdavfiav, co rÀatfxcop, x^Q^^ ^^ (JbéXXcù Xéy€$p et Pseudo- 
Demosthenem e. Aristogit. § 37 xcd ""Adqdatsmp fiti^ atf&QcoTtog 
ùùp èyui nqocxiwiMì quo loco ea confirmari arbitror quae p. 37 
monui. Aeschylum quoque a quo theologorum veterum 
opiniones vehementer respectas esse notum est (cf. infra 
quae de Aeschyli studiis Pherecydeis exponam), hanc Orphi- 
corum deam in mente habuisse dicentem in Prometheo 
V. 935 

(A nqocxvvovptfc t^v ^AÓQCctfTfiap aoffoì 

prò certo habeo, nam fere idem quod de Euripidiae Helenae 
versibus 513 s. 

Xóyog ydq itrcip ovx ifwCj <so(fi(àp d' snog, 
dtipr^g àà^dyxijg ovàti^ ìa^veip nXéov 

sagaciter Wilamowitzius in Homericis p. 224 adn. 22 monuit, 
cadit in illum Aeschyli versum cf. Prometheum v. 105. Quae 
idem vir illustrissimus de ""Avàyxji eodem loco exposuit^ 
egregie disputata sunt praeterquam quod Hieronymi theo- 
goniam ab Euripide ac Platone respectam esse Mso con- 
iecit; de Euripidis studiis Orphicis cf. etiam comment. 
granmi. II p. 6. Plurimos autem ad Adrasteam pertinentes 
locos coUegit Gaedius 1. 1. ita ut qui in hanc deam accuratius 
inquirere velit apud eum fere omnia quae huc spectant in- 
veniat. Quorum ex numero unum hic afifero, quia satis 



— 46 — 

aperte ad Orphei theogoniam rhapsodicaiu attinet. Dico 
hoc Rhesi scholium (v. 342): ìó^xmc t^v ""AÓQaateiav /fióz 
fffjai naTóce àkk(ùp TQOtfòv tov ^lòc qxxaxó^cùt^. e<STi dì- xal 
iv ry JlaQiavf^ (Kagiff) ^AóqatSitiag nsdiov vnò ^Adqd(Si:ov 
TOV (del. Wilam.) (iaa$Xéùùg, àcp' ov xaì ò óaificùv. àlkot ót 
MeXiaaétag iaìv tov KQfjTÓg, àd€X{pfiv Kvpoaovqac, Jiòq TQOtfóp. 
KaXXifAaxoc' ^<ft ó' èxoiiiiffev ^AóqdtScsia Xìxì^m ènì XQvaém' 
(hymn. in lovem v. 47). Altera lovis ministra ""Ardyxfj ab Or- 
phicis dieta est cf. fr. 109. 110, tertia Eidti quarta EtfjiaQ- 
IJbéPfi cf. ibidem. Necessitatem autem etiam 0f jiur appellatam 
«sse Proclus in comment. in Plat. Rempubl. p. 120, 20 Sch. 
(cf. eundem p. 50, 36) testis est. Antimachus (Harpocration 
s. ^AÓQccrSTHa cf. Gaedium 1. 1.) Adrasteam eandem esse deam 
ac Nemesin dicit. 

Sed revertamur ad Platonem. Restat enim ut dicam 
de Philebi loco p. 66 C D '"Exrjì ó' «V yspsa, (f,fiaìp "Oqiftvq, 
^ xatanavTSarf xó(f(JiOP àoió^c'' cctòq xtpdvpfvet xaì ó ^(AérfQog 
Àóyog iv èxTji xaransnaviJbévog eìvai xqÌ(S€i. Merito sprevit 
Scliusterus p. 14 Lobeckii rationem versum in cannine Or- 
phico aliter atque in Platonis Philebo lectum esse statuentis; 
in eo quoque consentio cum Schustero, quod versum ex 
theogonia Orphei nomine inscripta non ex alio quodam ob- 
scuro Orphicorum libro velut ex Catabasi sumptum esse 
credit. Sed me nullo modo concedere posse eum lectum 
esse in theogonia Schusteriana apertum est*^). Immo ex 
Rhapsodiis eum petiisse Platonem duabus causis ut credam 
adducor. Primum nitor hoc Syriani testimonio in Arist. 
Met. p. 935 a 28 ed. Usener. (quae antecedunt praetereo, 
locum gravissimum exhibeo): top óè Jia ov ttqmtop àXXà 
TiéfiTiTOP ^a(SiXéa aafpwg opofid^ovifip ol TtQÒg avTÒv naqà Tr^g 
NvxTÒg doxhbPTsg XQV^M'^^ ' 

àd-avuTiav fiaffiXija x^€(jip nsiiTtTOV <f€ (Lobeckius, t€ 

codd.) yepéffd-at, 

*^) Idem cadit in sententiam a Bergkìo lit. gr. I 394 adn. 230 prò- 
latam; nam quid de Timaei iUo loco ad quem Orphei versum in 
Philebo asservatum refert statuendtun sit supra fìisius demonstravìmus 
cf. p. 41 ss. Schusteri sententiam probat Gruppius p. 623. 



— 47 ~ 

Conferenda autem sunt cum alia testimonia ab Abelio fr. 85 
aliata tum maxime Prodi Tim. 291 A p. 705 Schn.: Tiyeg 
oiV al ''OQrpiTeaì nagadórtstg , èneiór^TiéQ sìg Tccthag ài^acfsqeiv 
oiófifS-a XQV^^^ ^^^ '*^^'* Tifiaiov nsQÌ &€(i)V ótóaffxaXiay ; 
d'éòìP pafttXéag naqaóédùìxsv ^OQtftvg xarà top xèXsiov ccQit^fiòi^ 
Tùìv 6X(ov TtQoetfvtjxóvag ^dvrjta, Niìxtcc, Ovqapòv, Kqópov, 

Jia, ^wi'V(toy xceì fiszà romov txrog ó ^lópvrrog, En 

habemus txrfjp ysvéàp. In Baceho celebrando Orphicae 
Musae iure subsistere iubentur; nam Bacchum deum vere 
Orphicum esse in vulgus notum est et testantur scriptorum 
loci a Lobeckio collecti. Qui deus tanto in honore in cir- 
culis Orphicis fuit, ut arcanas caerimonias, ut videtur, ad 
eimi potissimum referrent, peculiare de Bacchicis Carmen 
conscriberent (fr. 3 Abel, Hillerus Herm. XXI 365), ipsum 
denique Orphea Bacchanalia invenisse asseverarent (ApoUod. 
bibl. I 3, 2, 3) *8). 

Forsitan autem Schusteri quandam ratiocinationem se- 
cutus mireris quod hic versus a Platone allatus a nullo 
Neoplatonico sit commemoratus; sed quam incerta sint 
talia argumenta, egregio nunc tibi exemplo demonstrare 
possum, cum Heitzii insigni benevolentia factum sit, ut 
primus edam hunc Damascii locum cod. Marc. f. 371 ^ : hi 
óè TiéfJbnTOP ol xhaoXóyoi zovg iv tmòs tm xóffgjioì x^sovg ix- 
(pait^Ofiépovg, àXXà [jbii ano tuìp arco anqùip ànoQQéovrag ij 
psonégovg ^ yéqovzag «e èninat^ eìgfiyovvrat initì^ (xaì fisrfvaì 
TOVTùùì^ al ^Oqifixal d-soXoyiai xaì al ndrqioi xaO-' éxdaiovg) 

Denique fusius dicerem de Sophistae loco conclama- 
tissimo p. 242 D rò óè naq* r^^Xv ^EXfattxòP SB'Vogy ano Ssvo- 



*^) Quae de Bacche in Bhapsodiis celebrato Gruppius p. 637 ss. 
accurate exposuit haud improbabilìa sunt ac summa quaestìonis certe 
recte ab eo tractata est, quamquam de singulis dubitari potest 

**) Extrema verba in Heitzii apographo ita leguntur: figtjyovyrca 
ilfxiv. xal fXèOTttì lovTCJV ai 'Ogtfixal d^éokoyiat xal al naiQioi xa'^ 
txdmovg ^XTp d' iv yfvt^ r^ okt* ^fiòv, Distinxit ac ^eóv prò d-foày 
emendavit Dielesius; quamquam conexus nubi ignotus forsitan alia 
suadeat. 



— 48 — 

(pd^ovc T€ xaì su 7rQÓ(Tx^€P àgiccfievoy, dìC ipòc o^toc r«;' 
TtdvTMìp icaXoxìiiih^iàp ovTCd óte^égxfTai rotg (ivd'Oic ' ^fddfg ót; 
xaì JSixsXixai t^vsq v<tt€qop MovfTa$ xtX., nisi de eo nuper 
Freudenthalius acutissiiae dìsseruisset cui ex animi sen- 
tentia adstipulor. Recte enim ad Orphicos rettulit Platonis 
verba xaì èu nqócd-sv aQ^dfisyop sicut iam antea Lobeckius 
p. 613, cui unus Brandisius I 63 adn. assensus est, idem 
suspicatus erat *^). Quae autem Schusterus p. 20 (cf. 16) 
centra Lobeckium monuit, refellere non est necesse. Nam 
vestigia philosophorum qui Eleatarum doctrinae praeluserunt 
certe inveniuntur cf. infra. Forsitan etiam de Musaeo cogi- 
tandum est, si memineritis Protagorae verborum ap. Fiat. 
Protagor. 316 D: iy(ò àè rr^v <TO(p$<mx'^p féxvfiv (pijfji'ì fuèv 
etìfat, naXamv, tovq de fietaxstQi^Ofiét^ovg avt'^y tùìp TiaXaioiv 
àì^óqoip, (po^ovfiépovg tò ijiaxO-tc avv^g, 7rQÓ(fx^M'^ noutad'aì 
xaì nqoxaXvnvsad'aiy rovg fikp noiiiaiv otov "OfM^QÓr te xaì 
*H(SÌodov xaì ^ifMaridfjy, tovg de ai reXstdg ts xaì XQV^f^f^^ 

diag^ Tovg dfiipi ts ^OQtpéa xal MovaaXov 

Platonis locis *^) qui theogoniam Orphicam spectare 
videntur perlustratis unum Aristophanis locum tractare mihi 
liceat, de quo quamquam permulti viri docti iam accuratius 
quaesiverunt, nonnulla rectius statuere mihi videor. Est 
autem pulchra illa Avium cosmogonia 692 ss., quam Orphicae 
speciem prae se forre nemo potest negare*'). At incon- 

^') Ea quoque quae Zellerus, qui optimo iure opinionem Cousini 
(frgm, Philos. 6e édit, Parisiis 1865 p. 7) Pythagoram arcessentìs im- 
pugnaTÌt, I ^ 486 adn. 1 Karstenium secutus exposuit, vix ita com- 
parata esse mihi videntur ut Platonis locum recte explicatum esse 
ei concedamus. 

**) Nonnulli addì possunt cf. Emesti Grafii Ad aureae aetatis 
&,bulam symbola in Studiis Idps. Vili p. 14, Schusteri Heraclitmn 
p. 175 adn. 1, Haeberlini Carmina figurata Graeca 1886 p. 36 adn. 4. 

*^ Aristophanes dicit vs. 690 ss. 

tv àxovaavtég naura naq fifÀoiv oQd-aig ns^l TÌjy (jKJuia^mv, 
*fvciy oìtaviàv yévéaiv r* d^iiàv noTa/naiy r'EQéfiovg re Xdovg ts 
èidófffg ogO-àig Ugodixa) naQ' f/nov xlauv ttntjTf tÒ lomòv. 
De Prodici studiis cosmogonicis cf. praeter Welckeri notissimam de 
Prodico commentationem Kockiimi ad Aristophanis lociun. De Pro- 
dico xaia^ÙGnag tg "Ak^ov auctore cf. WOamowitzium in Homerìcis 
p. 222 8. 



— 49 — 

sideratum esse existimo theogoniae Aristophaneae argumen- 
tum totum ex Orphei cannine deducere; nam verisimile est 
scholìastam haud inepte profiteri zavva ovx àvayxatov ànsv- 
d'V^HP TTQÒg za ^Haióóov ^ nqóg Ttva àXXov Tivòg ysvsaXóyov 
cf. Schusterum p. 41 adn. 1, quamquam non refragabor, si 
Acusilai quoque cosmc^ooiam a poeta comico respectam esse 
opineris. Mirum enim in modum versus 

Xdog ^y xal Nv^ ^Eqsfióc ts fiéXav nqoÌTOV xaì Tdq- 

xaqog svQvg • 

y^ d* ove* àiiQ ove* ovqavòg ì^p * ^Egifiovc 3' èv 

dnelgoat xóXjrotc 

rlxT£^ 7tQ(iÌTt<fT0P VTtifpéfitoy Nv^ fj fjbsXavónTSQOC àóp, 

i^ ov 7t€QiT€XXofAéya$g cùQa$g sfilaffrsp ^E^g ò no- 

S'strég 

consentiunt cum eis quae de Acusilai cosmogonia apud 
Damascium et Theocriti scholiastam tradita sunt cf. p. 5 s. 
At tenendum est Aristophanem ut poetam paulo liberius 
tales res tractare ut Zoéga (Abhdlg, 238) Arìstophanis locum 
ad poesin theogonicam accuratius cognoscendam adhìbendimi 
esse optrmo iure negavisse videatur, quamquam causas eius 
minime probo. Illud tamen ex nonnullis Arìstophanis verbis 
certissime concludi potest eandem Orphei theogoniam ab 
Arìstophane atque a Neoplatonicorum turba lectam esse. 
Cuius rei argumentom gravissimum praebet Gupidinis figura. 
Quod utrimque aMficoy vocatur, nolo comparare, quia Ari- 
stophani nitent aureae alae, Orphico ipsum corpus, neque 
quod alatum uterque fingit deum (cf. Proci. Tim. 130 F 
p. 308 Schn. fr. 62 Abel), multum probat. Sed Orphici v. 

XQvastaig TtTCQvysaci' (poqsvfispog svd-a xal svd-a 

haud dubie exemplo fiiit comici v. 697 

^EQbag ò Tiod-eivóg^ 
axiX^ùtiv rcùToy msqvyoiv xqvaaXv, eìxdg àvsiidx^i 

dli^cug 

qua in re ipoqsviAevog iVó^a xal ivd^ respondet quodammodo 
iUius €Ìx(àg àì^Bimxeai divaig. Porro ovum unde Cupido 
exsilit a Nocte fit Arìstophanis versu 694 ^EQéfiovg ó' ir 

4 



— 50 — 

àntÌQO(Si xóXjtoiCj cui conferenda sunt Argonautica quae 
Orphei dicuntur v. 13 Abel 

xoù Xqóvoì^, Mg èXóx^vrssi^ ànetQsaiotg imo xóknoig 

(cf. Zoègam 1. 1. 229). Nam Argonauticorum auctorem Rhapso- 
dias secutum esse iam diu observaverunt viri docti cf. supra 
p. 8 s. 

Conferendus est etiam hymnorum Orphicorum sextus 
(de quo cf. Zoégam 1. 1. 223 s. 234) sicut Kockius ad Aristo- 
phanìs locum recte monet. Sin autem idem vir doctissimus 
Aristophaneum (v. 696) TzsqiTaXloiiévaig uyqmg confert cum 
Iliadis B versu 551 et Sophoclis Oedipi Tyranni versu 156, 
quibus multa exempla facile addi possunt, forsitan non a re 
est monere duos extare Orphicae theogoniae versus, ubi 
inveniuntur et neqmXoiiépaig utqaig (fr. 101 Abel) et neqi- 
isXXoiiévov d' i^iavTOv wqatg (fr. 140 Abel). 

Platonis autem et Aristophanis locis nonnuUos aliorimi 
scriptorum addamus qui ad Rhapsodias spectare videntur. 
Ac philosophi potissimum arcessendi sunt. Gravissima esse 
videntur ea quae in Orphicorum fragmentis de animarum 
migratione ac palingenesia inveniuntur. Longus essem in 
hac re exponenda, nisi nuperrime Eduabdi Lubbbebti 
doctissima De Pindaro dogmatis de migratione animarum 
cultore (Ind. lect. Bonn. 1887/88) commentatio edita esset. 
Doctrinae Orphicae vestigia in Pindari carminibus feliciter 
ab iUo detecta sunt velut in pulcherrimis illis versibus qui 
extant in Platonis Menone p. 81 B ohi óè 0€Q(Se(pói^a noivàv 
Tcalaiov nàifO^fog dé^evcci .... Orphicorum fragm. 22o Abel 
(Simplicius ad Aristot. de caelo I 1 ed. Karsten p. 168) 
èvósO-r^pai di imo lov rò xav' aS£a^ nàaiv dcfOQi^o^vog Ótj- 
fbiovQyov x^sov sp Tw Tfig slgjbaQfiéyfjg xal z^g yepécsoùg tqoxo), 
ovnsq àóvvaxop aTiaXlay^pcci^ xarà ròv ^Oqtpéay fi'^ tovc 
^€Ovg èxtiuoxK llsùìftd^si^oi^, otg ènéia^sp ò Zevg 'xvxlov 
i' ccÀ.Xvftat' xal ài^aipv'^ai xaxoTTjvog' rag àv inquini h^ag 
{pvyidg cf. «Luebbertum p. 7. Ncque improbabilia sunt quae 
idem vir doctus in commentationis extrema parte profitetur: 
^haec fere stimma efficitur: Pindaruin in universum quidem 



— 51 — 

Orphicorum de migratione aniiuarum piacila ex animi sen-> 
tentia probasse et amplexum esse, sed in singulis quibusdam 
gravìssimis subtilissimae materìae partibus libero iudicio 
usum atque vel Fiatoni praeludentem ab amicorum sententia 
discessisse'. Sed iam ante Pindarum extiterunt qui Orphi- 
<;oruin dogma de animarum migratione secati sunt. Pytha- 
goreos dico de quibus praeter Zellerum I * 418 ss. nunc 
Luebberti idem libellus adeundus est p. 13 ss. Audi enim 
versus (Proci, in Plat. Remp. ed. Schoell p. 116 Abel fr. 
222. 223): 

ol ó' avTOÌ TTarégsg ts xat vléec èv iisydQOKSiv 
€Vxo(ffioi t' aXoxoi xat fnjTégeg ^óè d-vyarqsQ 
yCyvovv' àklr^lcap (jbSTagjbsifiafj^épficri ysvéd-Xatq 

0VP8X* àfisirpofiévfj i/JVXfj xarà xifxla xqóvoi>o 
àvS-qiJùTiov ^ùioKTt iisTsqx^^^^ àXXód'ev aXXotg ' 
àXXoT€ fiép ^' Innog, tóts yiv8rat (àfKpixsQcog povg 

suppl. Usener) , 
àXXoT€ óè nqó^axov^ tÓts d' oqv€ov aìvòv ìdéaO-ai, 
àXXoTS d* ai xvi'eóv ts dégjiag (pcoì^ij rs ^aqeìa, 
xcù ipvxQoói^ òifiijùìf ignei yèvog sv x^ovl óirj, 

Nulla autem est causa, cur hunc locum cum AbeUo Orphei 
Aióov xaTa^dftsi adscribamus. Nihil enim certi de hoc 
Carmine statui potest atque e fragmentis ab Abelio fr. 
154 — 158 collectis (cf. Wilamowitzium in Homericis p. 221 
adn. 14) ne unum quidem probabiliter buie carmini attribuì 
potest. Cur autem negemus illos versus a Proclo allatos ex 
theogonia Orphica fiuxisse? Semper enim respiciendum est 
omnium Orphei carminum longe conclamatissimam fiiisse 
theogoniam ad quam omnia fere fragmenta quae in Neo- 
platonicorum libris inveniuntur pertinent cf. Gruppium 
p. 635 ss. 

De Xenophane iam pluribus locis dixi ac post Freuden- 
thalii commentationem panca habeo quae addam cf. supra 
p. 47 s. Sed unum praetermittere nolo. Fulcitur enim ni 
f aUor Freudenthalii opinio de Xenophane Orphicorum ut ita 



— 62 — 

dicam discipulo his Orphei versibus qui inv^nntur ap. 
lustìn. Cohort. e. 15 (fr. 7 Abel, Lobeck. 440. 460): 

Etg Zfvg, flg '^W^c, sic "Hhoc, eTg Jiópi^rrog, 

etg d-sòg ey nàvreadt' tì (fot óixcc vavt' d/OQ€V(a;^^y 

Confer Xenophanis versus celeberrimos: 

€tg O-sòg sy ts xhot(r$ uaì àp^ùÌ7toiffi [léyKfroc, 
ovT€ déiiag xhvfjZdXókV ifkoUog ovt€ vóijfia. 

Cum Orphicorum religio tum maxime popularis faota esset^ 
Heraclitus quoque (mnòg dt ^Avdiig noù Jióvvaog, otsoì fiai- 
vovxai X4XÌ Ifjyaiiopzm ir, 127) ut imaginem suae doctnnae 
contraria copulantis eiusdem Bacchi apud superos et infero» 
duplicem formam videtur commemorasse Orphid illius versua 
quattuor deos in suam dyadem contrahens cf. Bergkii 
Hist. lit. gr. II 82, adn. 27, Teichmuelleri Aeue Studien zar 
Geschichte der Begriffe I 72^^). Sed etiam a Parmenide 
Xenophanis discipulo Rhapsodias lectas esse elucet ex yersu 9 
Stein: 

rwv ÓF ^éixri Ttokimotvog sx^i xXfjZóag àfioifiovg 

quem expressum esse ex theogoniae Orphicae versu 

Tw óè JliCìi noXvnoivog èiptinero Ttacfip aQCoyóg 

(c£ p. 38) vidit Dielesius. 

Ut autem etiam saeculi quinti cuiusdam philosophi 
mentionem faciam a quo Rhapsodiae respectae esse videntur 



*^ Attrìbuuntur v^sus ap. lustmum asservati vulgo Orphei testa- 
mento. Sed cum lustinus aUor/oD dicat et Orphei versus qui paulo 
ante apud eum leguntur certe ex testamento sumpti dnt alium Orphei 
librum arcessere necessarìum est; nullus autem invenitur cui hi duo 
versus aptiores sint quam theogoniae; nam post Phanetis cataposin 
cum lupiter omnes res in se continuerit dicti videntur esse. lustiniun 
autem non solum testamento usum esse sed etiam aliis Orphei car- 
minibus testatur fr, 170 Abel. — Cf. etiam Wissowam De Macrobii 
SatumaL fontibus capita tria Vratislaviae 1880 p. 39. 

*^ Nunc addenda est Gruppii accurata disputatio p. 649 ss.^ 
£. Pflddererì librum sciens praetermitto cf. Dielesium Archiv f. Gesch, 
d. Phil 1 (1887) p. 105 ss. 



— 53 — 

agmen claudat Anaxagoras. Videtur hie primus lunam 
habere montes campos antra et ab homimbus incoli opinatus 
«sse, Plato Apolog. p. 26 D, Aetii Plae. U 25, 9 (356 » 7 ^ 16) 
II 30, 2 (361 » 12 1> 14) Hippol. philos. 8, 10 (562, 27), Schau- 
bachii Anaxagorae fragm. 161 ss., Zellerus I * 902 s. Dielesii 
prolegg. ad Doxogr. 26. 165. Secutua est Democritus, cf. 
JZellerum I * 800 adn. 4. Sed ante utrumque similia Rhapso- 
diamm auctor professus est: 

Mijaaro ó' aXXrjp yaìav ànsiq^TOV, ^p ts (SsXrjvriv 
àd-dvavoi xXìj^ov(^ip^ èm^xd-óvio^ Sé ts fnjpfjp * 
^ nóìX ovqs' €X€tj noìX a(Sxeay noXXà fiéXad'Qa. 

Proci. Tim. 154 A p. 363 Schn. fr. 81 AbeL Cf. quoque Aetii 
Plac. n 13, 15 (343 » 10^ 13) ^o). ffis comparationibus etsi 
nonnulla addi posse non ignoro, tamen hoc iam effeetum 
«sse puto, ut Rhapsodias sexto saeculo exeunte non solùm 
<;ompositas, sed etiam per omnes Graeciae regiones sparsas 
«redamus. Totam autem rem de qua egi multo clariorem 
foro credo si quis post Schoemanni operam (De poesi theo- 
genica Graecorum op. ac. II 1 ss.) theogonieae poesia historiam 
enarrare ausus erit. Quam ad rem tractandam nec doetrinam 
neque ingenium mibi suf&cere scio. Sehoemannum autem 
qui de Hesiodo quìdem singulariter meritus est illa in 
disputatone piane erravisse prò eerto habeo. 



Restat ut de duabus aliis Orphei theogoniis, quas Zellerus 
ac Scbusterus bac multo antiquiores ducunt mantiaae loco 
panca addam. Rea autem breviter stringi poteat. Summa 
auctoritas Eudemi theogoniae quae fertur a yiris doctia 
tribuitur quam aolam Platoni et Aristoteli notam fìiisse 
Scbusterus probare studet. Uiius extat locus quo verbis 
band ambiguis baec signi&catur apud Damascium p. 382 K. 
(fr. 30 Abel, Eudemi fr. CXVII p. 169 Spengel); nam alii, 



*) Cf. GnqypiiHn p. 652. 



— 54 — 

quos ad eam viri docti ex coniectura rettulerunt, huc non 
feciunt praeter unum Aristotelis. Legimus enim Damasc. 1. L 
^ óè naqà tm nsqmaTrjTixm Evóijfitù dt^aysyQccfifiéi^fj (àg rov 
^OQcpéùog ov(fa 'd'soXoyia nàv rò vorivòv itftciTrfjffsp^ cog naprci- 
nadiv aQQfjrov xat àyvfùCTOV àvd-qoinoì (corr. Dielesius, tqótiot 
codd.) xarà dtèl^odóp ts xaì àjiayYsXiav» ano ót t^c NvxTÒg 
ènoirjaaTO t^v cìqx^^j àif Ijg xaì [ó om. Marc] "OfJbfjQog, sì 
liti (fvì^sxfj nsnoifixa^ tÌjv ysvsaXoyiav y laiTifSiv .... Tenendum 
igitur est ex Eudemi tlieogonia niliìl notum esse nìsì Noctem. 
Atqui de Nocte Platonis de Orpheo loci nihil tradunt. Quo- 
modo igitur hunc Eudemiae formae testem afferro poterant^ 
quem Rhapsodiarum leetione imbutum esse supra evicimus? 
Incertissima coniectura etiam Ioannis Lydi locus de mens. 
II 7 p. 18, 11 Bekk. (Orphic. fr. 145 Ab.) ad theogoniam 
Eudemiam relatus est: xaì zqstg TiQùorai xav' ""OQtpéa i^s^Xd- 
(STri(Sav aQxaiy vv^ xat y^ xaì ovqavóg * -d-stav óè i:mv èv 
y€P€(f€i xqia yét^fj, ovQaui^ov èTtiysiov xaì tò fisza^v zovrcat^^ 
Postquam Lobeckius caute ut solet p. 494 professus est: 
'Sed quae Lydua refert de Mens. p. 19 magis illis consona, 
quae Eudemus excerpsit', alii Eudemi theogoniae vestigia 
apud Lydum extare prò certo statuerunt. Ea autem quae 
Schusterus p. 16 ss. ad Lobeckii opinionem probandam attulit, 
non ita comparata sunt, ut omnem dubitationem prorsus 
tollant. Qui cum ex Eudemo Lydum illam de Orpheo sen- 
tentiam hausisse statim concedit, id unum studet, ut hunc 
cum iis, quae de Orphei carminibus apud Platonem traduntur^ 
consentire demonstret. Utinam prius exposuisset Lydi locum 
revera pertinere ad Eudemi theogoniam Orphicam! Quid, 
si tibi demonstrare possum, Lobeckium non recto utrumque 
locum coniunxisse? Nonne tum omnia Schusteri commenta, 
corruent? 

Ut ea, quae ex Lydo modo attuli, cum illis Damascii 
verbis coniungeret, demonstrare studuit Schusterus apud 
Lydum quoque a Nocte sola initium fieri. Contendit enim 
p. 17 theogoniarum auctores fere semper per dyadas primas. 
genealogias deducere et ab uno tantum principio ceteros deos 
derivare. Quod dicit *fere semper', stupeo. Damascium etdm 



— 55 — 

hac ratione multorum theologomm doctrinas tractasse haud 
negaverim cf. supra p. 4 ss. At non Neoplatonicorum somnia 
sed theologorum veterum ipsa fragmenta adeunda sunt. 
Epimenidis duo principia in adnotatione Schusterus ipse 
affert, quem solum duo ab initio principia posuisse putat. 
At tria dementa ab initio posita saepius occurrunt in theo- 
logorum fragmentis, quam rem duobus exemplis probabo. 
De Onomacrito legimus ap. Sext. Emp. Pyrrh. Hypot. Ili 
§ 30 p. 135 ss.: ""O^ofjbdxgtToc óè èv rotg "^Ogrfixotg ttvq xaì 
vÓMQ xaì yr^t^ cf. Kinkelii F. E. Gr. Onomocr. fr. 1, qui omisit 
Galen. Hist. phil. e. 18 Dox. 610, 15. Pherecydis Syrii Pente- 
mychi exordium integrum habemus: Zac fitp xal JC^oVoc 
ij(fay àsì xal Xx^opifj cf. supra p. 4. Cum igitur Epimenides 
ex duobus principiis, Pherecydes et Onomacritus ex tribus 
initium faciant, cur non illa quae apud Lydum xar' ^Ogcpéa 
extant, integra esse censeamus? Ab uno autem principio 
Eudemum orsum esse Damascio credendum est, quia hic 
quidem locus ex Eudemo sincerius excerptus et a Platonici 
philosophumenis liber esse videtur. Et consentit cum hoc 
excerpto Aristot. Metaph. ^6 p. 1071 ^ 25 «e Xéyoimy ol 
&80XÓY01 ol sx vvxTÒQ YsvvoìVTeg, Apud Lydum autem illud 
nqdtìTai .... e^^^Xd(Siri(lav àgxcii, vv^ xal y^ xal ovQctvóg 
urguendum est nec conferri potest cum Hesiodi illis versibus 
116 ss.: 

'Hxot iièv TTQOìTidTa Xdoc Yév€x\ avtccQ sneiia 
Fai' evQvdcegvoQ, ndì^Tiav èdog àdifaXtg ai si 
. . Tdqxaqa z' ^SQÓsì^Ta fivxM x^ovòg svQVodtlijg 
^ó' ^Eqog, og xdlXi^arog iy àd-at^droia^ d-soXat xzX. 

Lydi igitur verba ad theogoniam Eudemi nihil prorsus 
faciunt. Quo autem ex libro Lydus Orphei illa tria dementa 
sumpserit, dicere nequeo, sed veri haud dissimile est eundem 
Orphei librum fiiisse unde multa de numeris Lydus excerpsit 
fr. 144. 147. 148. 151 ed. Abdianae, quae ad hymnum quon- 
dam Pythagoricum pertinere Lobeckius 714 s. non sine 
causa coniecit. 



— 56 — 

Unus relinquitur Aristotelis iUe locus qui cum eia quae 
apud Eudemum Damascius invenerat consentire videtur ^^). 
Omnes fere theologos praeter Pherecydem, de quo cogitari 
posse Aristoteles ipse vetat, viri docti attulerunt. Audis de 
Hesiodo Orphicis Epimenide Acusilao. Eligendi copia am- 
plissima tibi datur. Elige. At ego via lubrica ire nolo, post- 
quam Lobeckius (p. 488 adn. f) Brandisius 1. 1. 65 H. Bo- 
nitzius in commentario ad Arist. Met. ^ 6 p. 1071 b 27 iam 
diu viam rectam detexerunt. Satis est BoNirzn verba hic 
repetere: *Sed veri simillimum videtur, hoc loco perinde ac 
A 3 983 b 27 Aristotelem non certos quosdam poetas cogi- 
tasse, séd universe locutum èsse de omnibus, quicunque ex 
indefinito quodam et materiae vel potentiae simili principio 
rerum universitatem repetendam putarunt\ 

Ubinam igitur extant theogoniae Eudemiae certa vestigia 
apud PL ' Duem vel Aristotelem vel alium scriptorem Graecum? 
Si a Schustero nihil certis argumentis, permulta falsis ab 



»') De Aristot. Met. N 4 1091 b 4 o* dì TKHfjral oi «e/aio* TavTp 
òfÀoiiogy fi ^ctatkèvnv xccl uq)^èi>v ifaalv oh rovg nQojTovgj oiov vv:*Tce xcà 
òhqavòv 7 /f^o$- ^ ihxtavòi^j àkXà tov Jia in adnotàtione Baltem quaedam 
dicenda sunt. Schusterus p. 19 verbis illis Lydi confisus vòxta xal 
oÒQttvóy pertinere ad Eudemi theogoniam opinatur; putat enim ab 
Aristotele tertium principium x^óycc aut yìjt^ neglectmn esse. At 
causam cut hoc loco Stagirita de tertio ilio principio nihil egerit, per- 
spicere nequeo. Nam nihil facit ad rem ille Met. A 4 984 1> 27 locus 
a Schustero p. 19 adn. 2 allatus, quem idem vir doctus recte inter- 
pretatus est. Ncque Eduardo Zellero, qui I * 79 adn. 6 verbis yvxra 
xaì ovQttvòv non unam theogoniam significari sed illud xal eandem 
vim, quam verbum quod sequitur § habere censet, si ego eius opinionem 
recte intellexi, assentiri possum. Nam equidem exempla unde eluceret 
x(d 5 5^555 esse invenire non potuL Eectissime autem de Aristo- 
telis loco Brandisius I 69 iudicavit : denn die àlten Dichter, welche nicht 
die Nacht und den Himmel, oder das Chaos oder den Okeanos, sondem 
den Zeì48 zugkich herrschen und Princip sem lassen aoUen, werden in 
den varangehenden Worten mit neuern Theologen (Platomkem) zusammen- 
gestèllt. Sed qui theologus a Nocte et Cacio orsus sit nescimus c£ 
Syrianum p. 935 a 18 ed. Us. oòdi ruvra xcerà tò dhj9-ig UnoQtjrni ttìqì 
Ttày (htokóyu}^ . . . Quae res ei haud mira esse videbitur qui quam 
male theologorum Graecorum doctrinae ad nos pervenerint perspexerit. 



— 57 — 

eo conclusa sunt, actum est de theogoniae Eudemiae auctori- 
tate et unum extat testimonium apud Damascium: ano dì 
%7iq vv9tròg inoi^ffaro tijy cÌQXijy» Unus Aristotelìs locus 
Met. ^ 6 1071 b 27, ubi 61 ix vvxròg yevvùìVTeq commemo- 
rantur, mirum in modum cum Eudemi verbis concinit, ita 
ut non praepostere agere mihi videar, si discipulum ex ilio 
magistri loco illam de Nocte notitiam habuisse conicio, cui 
coniecturae magna ex parte ea conveniunt quae de Eudemi 
studiis Aristotelicis egregie disputavit Zellerus in Gomment. 
acad. Berolin. 1877 p. 155 ss. Coniecisse igitur magis ""OQtfécog 
d^soyoviav ex vvxvòg ysvviUaav quam accurate in Aristotelis 
locum Eudemum inquisivisse verisimillimum est. Quam facile 
autem accidere potuerit, ut Eudemus Aristotelis locum ad 
Orpheum referret, clarimi tibi fiet, si perlustraveris quae de 
Nocte dea summa ex Rhapsodiis dìscimus cf. p. 17 ss. Addi 
autem potest Malelam ubi de Bhapsodiis dicit verba^ii^cere: 
xaì Nv^ ^o<p€Q(x ndvTa xarst^e xaì ixdXvms rd vnò top 
ald-éqay (ffjfiaipcùp (se. ^OQcfsvg) Tfjv vvxxa 7iQ(àT€vsiv Abel 
fr. 52 cf. p. 9. Quae si perlegeris num audacter et leviter 
conclusum est Eudemum perfacile ex eadem theogonia ad 
illam de Nocte opinionem pervenisse? Nonne facillime 
Eudemus illum Aristotelis locum de Nocte ad Orpheum re- 
ferre potuit, si Byzantinos ad eandem de Nocte opinionem 
sola ex theogonia rhapsodica pervenisse scimus, si e. g. 
meminerimus Damascium (fr. 98. 99) dicere: xaì t'^v Nvxra, 
càc nQùiTfjV ovaiav xaì rqotpòv ndptfav dia rovro ài^vfipovfjhspfiy 
aifTÒv fidh(fTa tÒì^ Kqóvoì^ neTtoifjxs Tqétpovdav'i 

Sed etiam altera illa quae praeter Rhapsodias fertur 
theogonia dubitationem maximam movet. Dico ApoUonii 
theogoniam Orphicam in Argonauticis I 494 ss. : 

av di xaì ^Oqffevg 
495 Xatfj àpacxóiisvog xld-aqiv nsiqà^sv àoió^g. 
7l8idsv ó' wg yata xaì ovqavòg fide d-dXaaaay 
TÒ TiQÌv èn àXlijloKfi fiifl (SvvaqriQÓTa fi0Q(pf( 
V€Ìx€og i^ òXooto diéxqid-sv àutfìg Ìxa(fta ' 
^Ó' ùòg ifinsóop aUv iv aì&éqt réx^iaq s^oviSiP 



— 58 — 

500 àatqa (fsXfjt^aifj xs xal ^sXioio xéXsv&oi * 

ovQsa -d-' ù)g àif€T€iX€y xaì cog noTafwt xeXàóopTsg 
avrji(Siv yvfKpfjfn^ xaì kqnszà navr' iyévovxo. 

Quos ad versus scholiasta p. 329 K. adnotat: ^EfinsdoxX^c 
(frjdiv OTt avyxsxviiéviap àndi^TfOP tò nQÓrsqov vsTxog xaì 
(fiXÓTrjg TiaQanafKfd'éyTa Trjp di^xqidiv inoiriaavTO, %(àqìg óè 
TOVTUìv ovdbìf dvvarai ysvédd'ai ' « inaiai , dog slxóg, xaì 
^AnoXXtóviog. Quamquam scholiastam recte de horum ver- 
suum fonte iudicavisse puto, tamen nonnulla addenda sunt, 
quod, quatenus scio, sententiam scholiastae viri docti nun- 
quam amplexi sunt; nam neque a Zollerò neque ab H. Steinio 
Empedoclis fragmentorum editore eos respectos esse video; 
addo quod Abelius in Orphicis fr. 35 scholiastae verborum 
ne mentionem quidem facit^^^. 

Scholiastam autem versu 498 ad sententiam suam per- 
ductum esse verisimile est. Conferendus est Empedoclis ille 
versus 175 Stein: 

Toiv óè avi^eqxofiét^ùoy i^ «ir/aro^ iaraio NsXxog, 

praeter eum v. 79 St. : 

NstxÓQ t' ovXóiisvov óixcc Ttììv àvdXavTOV ànd^rij. 

Nec desideratur apud ApoUonium alterum Empedoclis 
principium, dico OiXÓTfjTa^ cf. enim cum Apollonii versu 

497 TÓ nqìv in* àXX'^Xoiai fii^ avraqfjqóra iioqipf^ 

hos Empedoclis versus editionis Steinianae: 

V. 67 s. 

àXXoTs iièv 0iXÓTfjTi' avvsqxélJ^fv' aìg tv ànavruy^ 
àXXoTS ó' av dix ^xaara (foqsviisva Nsixsog ex^aiy 

V. 116 

àXXoTs fjbsp 0i>XÓTfjTi avvsqxófiev' elg sva xócfioy 

V. 134 

(Sipatqov iriv 



^^) Bectius iudicat Gruppius p. 640 qui Lini quoque cosmogoniam 
(Mullachii F. Ph. Gr. I p. 156 s.) iure affert. 



— 59 — 

V. 173 

evd-' ijàfi TdÓ€ ndvTa avvéqxsrai tv iióvov eìpa^ 

V. 242 

Kvnqiàog èv nccXccfjbrjatp ore ^vfi ttqcùt' èfpvovxa 

adde v. 190, 213, 241. 

Difficile autem est intellegere, cur Apollonius non de 
quattuor sed tantum de tribus elementis dixerit, neque a me 
hoc satis explicari posse libenter fateor. Sed comparent 
certe tria dementa. Nam Empedocles ipse, qui quam varie 
dementa sua significaverit omnes sciunt, eisdem significa- 
tionibus, quibus Apollonius, nonnullis locis utitur. Nam de 
yaìa legimus vss. 78, 333 St. aliis locis, de duobus reliquia 
V. 187 St. 

^XéxTcoQ T€ xd-dìf T€ xal ovQayòg ^rffc d-dXaaaa, 

Repetam tibi Orphicos illos Apollonii versus: 

yata xaì ovqavòq ^óè d-dXaaaa 
tÒ nqìv in' àXXiqXoi(Si fii^ (fvpaQfjQÓza fiOQ(f^, 
vaixsog i^ òXooTo diéxqi&sv àfitpìg txaaia. 

Quis est, qui Empedoclis verba prope ipsa bis versibus con- 
tineri neget? 

Cave autem ne ea quae apud Apollonium sequuntur 
Empedocli attribuas, sunt enim versus: 

fio* dog sfiTisdoy aìèv ìp aìd-sQi réxfiaQ sxovdtv 
oaTqa asXfjraifj rs xal risXioio xéXsod'Oi. 
ovQsa d-' ég àt^éreiXsj xal (hg notafiol xeXdóoì^rsg 
avT^ffiy vvfMprjt^i xal kqnsTd ndpT' iyévovTO. 

Immo Hesiodei theog. versus 108 ss. obversati esse videntur: 

sXiiaTS ó' cag xà ngcova x^sol xal yata yévovTO^ 
xal novafiol xal nÓPTog dnelQtTog, olófiari d-vtaVy 
àdTQa T€ XafjbntTÓcùyra xal ovqapòg svqvg vns^BVy 

quos secutus esse videtur Parmenides vs. 129 ss.: 

Xéysiv ncùg yata xal tjXiog ^óè (fsXijtffi 
alv^iJQ T€ ^vpòg ydXa t' ovqwiov xal oXvfinog 
iaxcc^og ^d' dacQuav d'iqiwv iiévog a)Qfjifj3ijaav 
yiyysdd-ai. 



— 60 — 

r Ex eis autem quae supra attuli sequitur Apollonium 

in theogonìae Orphìcae prima parte Empedoclem imitatum 
esse, quem Alexandrinis notum faisse consentaneum est cf. 
Zellerum I ^ 745 adn. 6. Quibus causis ef&citur, primam 
certe partem Apollonii theogoniae Orphicae non ex Orphi- 
conim quodam cannine, sed ex Empedoclis ilio Carmine 
nsQÌ (pvcrscogj cuius fragmenta plurima inveniuntur apud 
scriptores veteres, haustam esse. 

Veteres autem de Gigantibus fabulas Empedocles certe 
respexit, Parmenidem fortasse secutus. Quam ad rem non 
iniuria illud in Aetii Plac. V 21, 1 (Doxogr. 440 a 8) a Zollerò 
relatum esse mini quidem videtur: ""Efjbnsóoxlìjg .... rovg 3s 
vvv àvd-Qùinovq rotg nqoùToig (fVfi^alXoinévovg ^QSipoip ènéxsiv 
Tcé^iv. Videsne, quo tendam? Velim ApoUonii versus qui 
sequuntur, nunc accuratius contempleris : 

ijsiÓSP Ó' dog TTQCÓTOP ^OtfiùìV EvQVyÓfAfJ T€ 

^iìxeavòg VKfósvTog sjflv xQccrog OvXvfAnow ' 
505 <ag ts ^ijj xaì xsqaìv o fièp KqóvM sXxa&s Tifjhfjg, 
^ óè 'Péjj, 6Tt€(Sov d' ivi xtffiaffip 'SìxsavoXo ' 
ot óè zécog (laxdqsaai x^sotg Ttr^aip ava(S(Sov, 
òcpQa Zsvg m xovQog^ Svi (fQsói viJTria sìàcog 
Jixratov V(Xk€(Sxsv imo dnéog^ ol óé fitp ovttùì 
510 Ffjyspésg Kvxlcaneg sxaQTvvavto xsqavvM 

^QOPTfj rs (fTSQOTT^ T€ ' xà yuQ Jà xvdog ondasi. 

De Ophione Saturno love Titanibus apud Empedoclem 
certe nihil legebatur. Similia autem olim in Empedoclis 
carmino extitisse concludi potest ex ilio Aetii loco. Cui 
vero poetae Apollonius debet, quae versibus, quos modo 
attulimus, expressit? Multas coniecturas fecerunt viri docti, 
qui aut Pherecydis Syrii aut Orphicorum doctrinae discipulum 
Apollonium esse suspicati sunt. Sed neutrum probo. A 
Zoéga in Abhdlg, 244 et PreQero, qui in Museo Rhenano 
IV 386 minus caute quam ille de Pherecydis et Apollonii 
locis diiudicavit, Pherecydes arcessitus est. Sed qui dili- 
gentius in huius theologi Pentemychon inqoisiverit, facile 
intelleget ea, quae apud Apollonium de Ophione Saturno 



— 61 — 

love l^imus, a tota Pherecydis doctrina omnino abhorrere; 
iam loannes Gonradus in dissertatione De Pherecydis aetate 
et cosmologia p. 21 de hac quidem re recto iudicavisse mihi 
videtur. Confer Zellerum I * 76 adn. 2 et ea quae ipso in 
capite tertio exponam. Alii in quibus sunt Zellerus I * 81 
Schusterus p. 5 adn. 3, -p. 41 Maxim. Mayenis Giganten-und 
Titanen p. 234 Apollonium theogoniam Orphei respicere 
censuerunt. Sed nulla adest causa. Nam quod Orpheum 
Apollonius haec canentem £acit, Orphei carmen quoddam 
hic latore minime colligendxun est, Velim in mentem re- 
vocaveris, quae modo de Empedocle disserui. Sed cui theo- 
logo Ophionan illum debeat Apollonius dicere nequeo, et 
de Ophione Schneidewinum in Philologo III 2 p. 252 God. 
Hermannum in Actis soc. Lips. 1849 p. 4 Mayerum 1. L 
p. 235, de Pherecydis Ophìoneo cf. infra. 



CAPUT ALTERUM. 

DE EPIMENIDIS THEOGONIA. 

Eorum in usum qui hanc de Epimenidis theogonia 
disputationem legent gdcut postea in capite tertio, quod agit 
de Pherecyde, ipsa fragmenta praemittere mihi liceat, ut ea 
<][uae proferam facilius possint examinari. 



Laertius Diogenes 1111 snoi^c^s de Kovqtjtodp xal Koqv- 
fidpTùov yévsdiv xal d-eoyoviav^ ènìj nsvtaxiqxiXia. Ejnkelius 
F. E. Gr. p. 232, 3. 

I (8 Kink.) 

Damascius n. %. p. 383 K. (Eudemi fr. CXVII p. 170, 11 
Spengelii ed. alt.: Tòv de ""Emiisvidriv avo nqdrag àqxàg 
vnoO'èad'aij ^Aèqa xaì Nvxva^ drjXovÓTi (Siyji Tifir^aupra tÌjv 
^i(xv TTQÒ Tcop óvolpj «? «^ Y8vvrid'ì^vai Tdqtaqov of/nai^ t^p 
TqÌTfiP àqxriP^ òog riva /iixr^*' sx roiv óvotv avYxqad'st(Sav , i^ 
oìv dvo Tivàg rijì^ votjt^p fisaÓTfjra ovtcù xaXéaavTa^ dióxi 
in aiitpoiì diatevpst tó ts dxqov xal tó néqag, cùp iitx^évTfov 
€ÌXlijloig oìòv ysvéad-ai tovto ixsXvo tò votitòv ^mov dog 
'àXtjd'iag i^ ov ndXiv àXXiiv ysvsàv TtqoeX&sty, Philodem. 
TVfqì sva&^eiag 47 a 2 ss. p. 19 Gomp. iv de rotg [slg 'Ett*] 
lisvidrjv (scil. àvatf'Sqoiiévoig) \èl^ àéqog^ xal vvxròg [ra 
Tidvta a\vaTìiì^ai .... 



— 63 — 

Cf. loci Damasciani paraphrasin Schoemanni op. ac. II 21. 
— Duentzerus fr. 7 — avyxqiO^btaav Spengelius | dvo ante 
Tivàg om. idem | post ysvéa&ai distinguebat Fridericus Spiro 
amicus I Philod. àvatpsQoiibévoig suppl. Kinkelius, celerà omnia 
Gomperzius. Pro rà ndvTu forsitan supplendum est TagragoPy 
cf. Damasc. i^ my ysvvifid'fivaL Tagragot^, 



II (9 K.) 

Tzetzes ad Lycophr. Alex. 406: Kai ^Emiisviàrig ex Kgópov, 
<hg *H(SiodoQ, xavTaq (rag "^Egi^yvcig) (fijal yspéad-ai Xéycov 

4)VTùùC • 

FijfiaTO d' Evovviiriv xhaXsgiiv Kgóvog dyxv- 

XófiijTig • 
ix Tov xaXXixofiog yévsro x^t^Cfi^ ^AipgodiTrj 
Motgai t' àd-àvaToi xaì ^Egivvsg aloXódmgoi, 

Duos ultimos versus habet etiam schol. ad Soph. Oed. 
Col. V. 42. — Duentzerus fr. 1 — Evovviiriv libri: Evyofiiijv 
Tel Evgvyófifjv Duentzerus Supplem. (1841) p. 32 Schoem. 
op. ac. II 22 I d-al^gòv codd. | àyxvlofi^Tig codd. : ayxvXofijjriig 
edd., Duentz. Suppl. 32 | aìoXóòuiìgot codd. cf. Hesychium s. v. 
aìoXódcùgov: aìoXóósigot Heynius Observ. ad Apollod. I 1, 4 
p. 6 *quae quaquaversus lustrant et indagant scelera, ut 
ulciscantur' : aìoXóiiogifo^ Heinrichius Epimenides aus Kreta 
p. 131 coUato Orph. hymn. LXIX v. 8. 



Ili (10 K.) 

Pausanias Vili 18, 2: ^ETiifisvidfjg óè ó Kg^g tìpai ^èv 
^aì ovTog x^'vyazéga ^S2xsayov rfjt^ ^xvya ènoirifSe, fSwoixi-Xv 
òi avrijt/ ov UdXXayri, dXXd ix UeigaPtog *'Exi>dvav Tsxftv, 
ogvig dii ó IJsigag i&fL 

De Peirante cf. Usenerum in Museo Rhenano XXIII 
p. 346. — Duentzer. fr. 2. 




— 64 — 

IV (16 K.) 

Philodemus n€QÌ tèaefieiag 61 ^, 1 p. 46 Qomp. 

xa 

Jióg 
svnqo 
xovdiXa 
5 fisvid 
noXÌAH T 

Tv(f(ji)V 
Tog Jióg 
10 atk€^ov e 

xad-iff 

Huius fragmenti primam partem Dielesius coUatìs 
Aeschyli Promethei versibus 370 ss. ita supplevit: 

xoc\oi T^ ^amXeiff] 
Jiócy \iÀg AìiT}(;vlog\ 
iy ITQo[p>fid^€t xcà l^- 
xo^ciìjBL\og xat "^Eni- 
5 fibspló^g xcà alloi] 

10 ^aiXsiov Qomp. recte supplevit. 
Cf. M. Mayeri Giganten und Titanen p. 136 adn. 188. 

V (13 K.) 

"^Aelian. de nat. anim. XU 7 p. 296, 25 ss. Herch. Kat 
fiévTOi' xaì tòv N€gjL€atop XéopToc Tijg (SéXiqvi^g ixnsasXv tpctat " 
XéyBi yovv xaì rà ""Enigiepldov snij 

xaì yàq iyd yévog eìfiì 2€lijviig ^vxófiaOj 
^ ÓBkVÒp fpqil^aa' dnetretcaTo ^iJQa Xéovra 
iv Ncfiéfij àpdyov(f* avvop ó*à Tìcórp^av^H^i^p, 



- 65 — 

Duentzer. fr. 12. — x^r^Qa Xeóvra codd.: xhovqoléovxa 
olim Meinekius, sed cf. Anali. Alexandr. p. 85 'èt^ r frisala 
àyova' y èv vs^iaia avTÒv vel èv vsfiatay ay, codd.' Einkelius; 
Hercherus autem in mutationum praeter codices factarum 
indice nihil adnotat: ig Neiisatav ayova' Gesnerus: ér Nffiéa 
àvdyovd' Bentleius resp. ad Boyl. op. phil. ed. Lips. p. 335 
*ne litera (quidem) mutata': èp Ns^eq, àyayova' Schoemannus 
op. ac. II 22 adn. 53. 



VI (12 K.) 

Schol. Theocr. id. I 3 cod. Ambros. 222 ed. Ziegl.: *Eni- 
fisridTjg di èv rote non^iiaaiv avzov Jiòg xaì KaXXiaTOvc 
nàva xaì ^yigxdda didviiovQ. 

Cf. schol. Theocr. id. I 123 tòv de nàva ol fjbty ITfjvs- 
XÓTTìjc xaì ^Odvaaéoìg ^ ^Eq^iov, àXXoi de ^^lòg xaì KaXXidrovg, 
txeqoi óè Aìd^éqog xaì Oìvìjidog . . . , schol. ad Rhesum v. 36, 
Eudociam p. 536, 11 Flach. — Cf. Muenzelii quaestion. 
mythogr. p. 11 ss. — Duentzer. fr. 6 Mueller. F. H. Gr. 
IV 405 fr. 7 — aifTov (ap. Zieglerum legitur: noiiqiJbam\y 
avToiì]) delendum, cf. Muenzelium p. 11 adn. 2 | ""AQxdda 
codd.: ^Aqxddiov Ahrensius cf Muenzelium 1. 1. adn. 3. 



VII (14 K.) 

Philodem. n^qì eiae^eiag 92, 24 ss. p. 43 G. Kaì rag 
Aqnviag rd fji^[Xa (fjvXdvTsiv ^Axo\v(iiX^aog , ''ETiifieviÓTjg óè 
xaì TovTo xaì rag avvdg sìvai ratg 'E^nsqiaiv, Adde eundem 
46^ 17 ss. p. 18 G. 

xaciv e 

IJbsvtdfi 

vov xat y 

yetvat n 

nam in eis quae his antecedunt de Harpyiis dictum esse 
videtur cf. Gomperzii adnotationem. Temptat Dielesius: 

5 



— 66 — 

xatStv ^Eni>-^ 

vov xaì y[^g yevvijfia-^ 



Vili (17 K.) 

Schol. ad ApoUon. Rhod. IV 57 p. 487, 4 Keil.: 'Em- 
fi€viófjg óè aifTÒP (se. ^Epdvfiicova) naqà d-soìg àiazQi^oPTa 
€Qaad'ijpai (pfjifi TÌjg 'Mgag^ dióneQ Jiòg laksnr^vavxog ahij- 
(Sadd-ai dia navTÒg xaS'Svàsiv. 

Cf. schol. Ambros. ad Tlieocr. Ili 49 ""Epàviiitav naqà 
Totg O-soìg òiaTQÌ§(av ^Qaa&fj "Hqag ' èip' o) xaXenrivag ó Zsvg 
iTtoifjae dice navxòg xccS-svàéiv àd'dì^aTOV. — Duentz, fr. 5 
Mueller. fr. 3. 



Cum de Epimenidis Cretensis vita et aetate multi libri 
libellique scripti sint et de tempore quo vixerit notissimus 
ille vates virorum doctorum opiniones huc illuc discedant, 
<le theogonia autem quae Epimenidis nomine fertur perpauca 
disputata sint, non mihi videor acta agere, cum in hoc 
dissertationis capite in hanc theogoniam accurate inquirere 
mihi proposui. Qui de rebus mythologicis agunt Epimenidis 
non multum rationis habent quippe qui opinentur theogoniam 
cuius fi^gmenta circumferuntur 'serioribus aevi fetibus' ad- 
numerandam esse ^^), Vel apud eos qui libris peculiaribus 
Epimenidis vitam describere conati sunt — Heinrichium dico, 
Schultessium,Baroneum^*) — ad theogoniam percognoscendam 
nihil unde fructus carpi possit invenitur. Quare summam 
merentur gratiam, qui nostra aetate de indole atque aetate 
iiheogoniae Epimenideae docte et accurate egerunt, Eduabdus 
HiLLEBUs (in Museo Rhenano XXXIII p. 525 ss.) et Cabolus 
RoBEBTUS (in Eratosthen. catasterism. editione p. 241 ss.). 
Quibus si quae ego enucleasse mihi videor non piane 
<iisplicuerint, magnopere gaudebo, quamquam nonnuUis in 
rebus me piane cum iis dissentire scio. Ncque ea quae de 
Epimenidis aetate ac vita a veteribus referuntur prorsus 
negligam; nam theogoniae natali certis finibus circumscripto 



*3) C. Muellerus F. H. Gr. IV 404 cuius verba exscripsit C. Schultessius 
De Epimenide Crete diss. GottÌDg. Bonnae 1877 p. 58. 

^) Heinrichius Epimenides aus Krfiay ZusammenstèUung aits Bruch- 
Muàcen Lipsiae 1801. Schultess. cf. adn. 53. Baroneus Epimenide di 
Creta Neapolì 1880 (liber levisaìme scriptus). Addo Hoeckium Kreta 
III 246 cf. Schultessium L L 15 sqq. 

5* 



— 68 — 

de Epimenidis quoque aetate haud scio an certiora quam 
adhuc licuit statui possint. 

Ad theogoniae Epimenideae tempora definienda summL 
momenti ea sunt quae de principio omnium- rerum ab Epi- 
menide posito Damascius refert. Hoc Eudemi doctrinae- 
deberi, quamquam hic Peripatetici nomen a Damascio allatura 
non est, inde concluditur quod Eudemo se usum esse Neo-^ 
platonicus septies in hac libri parte indicat et verba top òt 
^ETn^spiófjp ..... ad praecedentia xccrà rrjp Evóìjfiov larogiai' 
aperte pertinent. Damascii autem verba haec sunt pEudemf 
fr. CXVII p. 170, 11 Sp.] (fr. I): Top óè 'Emfiepiófjp óra 
TTQohag àqxàg rnoO-étsO-ai , ""Aéqa xaì Nvxrcc, dtjkoPÓri (Siy^ 
TilJìjaapra ttjp iiiàp ttqo toìp óvoÌp, iì mp ysppfjKl^pai Tdo- 
raQOP oì/jiat ttjp TQirrjp àgxfjp, wc ripa [jixt^p ex toìp dvoiy 
avyxQad-eXaap , €'§ ù)p avo rime ttjp poijrtjp fjsfróffjra ovroj 
xaké(Sapra^ óióri èn àfjbrfco óiaTeipei ró re ccxqop xaì io 
TiéQag, (jop fitxO'épTcop àlki^koig owp yepéaO^ai rovro ixtlpo ró 
poi]tòp ^(oop mg dkfjd^oìg, i^ ov ndXiP aXXtjp yi-pf-àp TVQoeXd^iÌP. 
Haec ex opere quodam theogonico quod Epimenidis nomine- 
ferebatur sumpta esse in propatulo est. Duo igitur principia 
statuit Epimenides Aera et Noctem ex quibus Tartarus- 
ortus est. Sed impedita, sunt ea quae sequuntur de duobu^ 
principiis accuratius non significatis nisi quod ró re dxgop 
xaì ró ntQag dicuntur. Certi nihil de bis elementis adhuc 
statuerunt viri docti. Aera autem et Noctem bis verbis 
obscuris significatos esse iure negavit Brandisius I 84 adn. b. 
Sed forsitan hoc quoque loco Neoplatonici dumtaxat ratia 
omnia ad triadas referentis agnoscenda est. Nam ncque 
Epimenidem de duobus principiis nomine carentibusdisseruisse 
neque Eudemum nomina reticuisse veri simile est. Quam- 
obrem haud scio an Damascii verbis hic nimium tribuerint 
viri docti. Memineris velim Neoplatonicorum de ovo mundano 
sententiae Damasc. p. 382 K fr. 48 Ab. (cf. fr. 36): ró owr, 
ìj óvàg ro)p èp avro) (f>va€ù)y dggepog xaì xhriXsiag xaì imp èp 
litato TiaPToicap aneQiidvùìp ró nX^O-og xrL Cf. quae supra 
p. 6 monui. Hoc loco theogonia Orphica ipsa Damascio 
materiam praebuit r^g pofjrijg [ifaór^rog explicandae, in Epi- 



— 69 — 

menidis autem verbis interpretandis ij fjisaóvìjg Neoplatonico 
ipsi fingenda erat id quod mehercle minime abhorret a 
Neoplatonicorum ratione de qua in capite primo fuse egi. 
Quare recte de hoc Damascii loco Schoemannus op. ac. II 21 
iudicavit cum vertit: 'Is (se. Epimenides) principia statuisse 
dicitur Aerem et Noctem, ex quibus Tartarum ortum: bis 
tribus inter se mixtis ovum extitisse, ex coque aliam deinceps 
rerum generationem exortam'. 

lam omnia eo deducta sunt, ut Epimenidis de omnium 
rerum ortu doctrinam paulo clarius perspiciamus. Ab Aere 
igitur incipit Epimenidis theogonia. Quam rem iam Bran- 
«disio I 84 suspicionem quandam movisse arbitror scribenti 
Nach Epimenides war aus Lvft, die wahrscheinlich hier dem 
Aether gleich gilt^ nnd Nacht der Tartaros. Sed nullo exemplo 
<5omprobatur iam antiquos illos philosophos Aera prò Aethere 
posuisse, quamquam Aetheris elementum Aeri substitutum 
esse ab Empedocle (Zellerus I * 686 not. 1) concedendum 
est ^^). Primus enim Diogenes Apolloniata aiO^égcc dégcc 
ófjiix^^ confudisse videtur cf. Dielesium in Actis conv. philo- 
logorum Stetinensis 1880 p. 108. Miraris igitur cur ab 
Epimenide ^^ì/q prò principio habitus sit, cuius apud poetas 
theogonicos frustra exempla quaeris. Inde coniectura hunc 
locum temptandi facile occasionem capias. Scribis allega 
quem a theologis principium factum esse e. g. Philodemus 
TtfQÌ evat^tiac 137 p. 61, 9 ss. Gomp. dicit et omnia sana 
esse tibi videntur. Sed cave praepropere agas; nam haud 
5CÌo an hic quoque locus sit explicandi non coniciendi. 
Philosophos veteres adi. Anaximenis doctrina ante oculos 
tibi versatur. Hic statim consiste. Nihil miri nihil absurdi 
nihil mendi in Damascii verbis inesse tibi videbitur, si tecum 
reputaveris quanta auctoritas Anaximenis doctrinae de Aere 
omnium rerum principio tributa sit, si ea perlegeris quae 
de Thaletis schola philosopha disputavit nuper Dielesius in 



") Lactantio Inst. 15 p. 18 Bip. ^Cleanthes et Anaximenes aethera 
dicunt esse summum deum' fìdem habendam non esse iure adnotavit 
;5elleru8 I * 222 adn. 2. 



— 70 — 

Commentationibus philos. in honorem E. Zelleri editis p. 241 8&. 
Apolloniam unde Diogenes oriundus erat in Creta sitam esse^ 
meministi ^^). Hunc autem Anaximenis doctrinam amplexum 
esse inter omnes constat. Nonne species certe veri inest 
coniecturae Cretensis theogoniam post Anaximenis librum 
editum conscriptam esse? Ad ea quae Epimenides de Aere 
exposuit forsitan Anaximenes ipse ansam praebuit. Extant 
enim doxographorum loci e quibus eluceat ab Anaximene^ 
aera deum pronuntiatum esse et ex aere ceteros deos genitos. 
Velut Hippolyt. philos. 7, 1 Dox. 560, 13 ss. ^Apahiiéptig ós 
xaì avTÒg oSr MiXi^aiog, vìòg ó' EvQvavqdtov àéga ccttsiqov 
6(pfj Tfjy ccQXfji^ éfvai, èi ov rà yivófieva xaì rà yeyop&va xaì 
rà è(SÓii€Va xaì O-sovg xal d-eXa yiì^€(Tx^ai, rà d^ koi>nà ex 
tÒìp tovTmv ànoyÓPiMìv, Aetius I 7, 13 Dox. 302 b 5, Cic. de 
deorum natura X 26 Dòx. 531 a 17 (cf. Philodem. n. s. 3 de 
p. 65 Gomp. — Dox. 531 b 2), Aug. Civ. D. VIE 2 Zelleru^ 
I * 229 sed cf. eundem I * 222. Similiter Diogenes quoque 
Apolloniata Philod. tt. f. I 6 b (Doxogr. 536 b 2 ss.): Jio[yé]i^7ic 
Ì7iai[i^tt] TOP "OfjbfjQoy^ (hg (ov) fiVx^ixìcog] akV àXiid-oK [i^JttP^ 
r[ov] d-eiov ómX6[y]iiévov. top àéqa yàq avtòp Jia poiiH^sip- 
(f^aipj ènetdri ttccp stampai top Jia kéysi (cf. Dielesium in 
Actis conv. Stetinensis p. 107 adn. 37) et Pseudohippocrat. 
7i€QÌ (fvaMp VI p. 94 Littré omog de (scil. ó àijQ) fisyicfiog 
€p volai Ttaaif tùìp nccprcap dvpdfTrijg iarip (cf. Dielesium: 
in Mus. Rhen. XLII 13 ss., E. Maassium in Hermae voi. XXII 
567, Weygoldtium in Archiv /. Gesch. d. FL I 161 ss.). 

Portasse autem ea quae ex Democriti quodam libro 
hausit Clem. Alex. Protr. p. 59 Pott. (cf. Dielesium in Actis 
conv. Stetinensis 108): ovx àneixÓToag 6 JrjiwxqiTog twp Xoyimp' 



*•) Steph. Byz. s. v. p. 106, 14 Meinek. Cf. Zellerum I * 236 adn. I 
qui tamen propter dialectum lonicam qua Dìogenem usum esse frag- 
menta docent Stephani testimonium addubìtavìt. At Zellero contradi- 
cendum est lonum scholae philosophae Diogenem fìiisse addictum ae 
dialectum lonicam ab omnibus huius aetatis phìlosophìs adhibitam 
esse cf. BergMum Hist lit. gr. n 395. Accuratiora quaedam de Diogeni» 
' dialecto profert Panzerbieterus Diog. fr. p. 30 s. 



— 71 — 

ày&QCÌ7T(ay òkiyovg (pfjaìv dvatsipavrag tcìq xstqac spravd'a ov 
pvp ^éga xaXéofJbsy ot "EXXijvsg, ndvra Jia fjbvd'stad'ai non 
solum pertinent ad Diogenem, sed etiam ad Anaximenem et 
Epimenidem , audi enim twì^ koyioup àyd'qumuìp òXiyovg, 
Verisimillimum igitur est Epimenidis theogoniam post 
Anaximenis librum divulgatum conscriptam esse, id est non 
ante saeculi sexti finem. 

Sed alterum quoque principium unde Epimenides orsus 
est deducit nos in idem tempus. Cum Aere enim Nox 
coniuncta est quae ante Orphicorum aetatem a nullo theologo 
in tam eximio loco posita est. De bis cf. supra p. 17 ss. 
Ergo ex hoc principio certissime concludi potest Orphicorum 
cosmologiam theogoniae Epimenideae notam fuisse; atque 
etiam alia praesto sunt. Nam Epimenidem quoque ovum 
mundanum introduxisse Damascius 1. 1. refert; en habes 
iterum doctrinam Orphicam. Qui autem deus ex ovo in hac 
theogonia proruperit nescio. Si Orphicorum vestigia accurate 
pressit Epimenides, eum Phanetem ex ovo prosilientem 
finxisse verisimile est. Sed rem incertam esse concedo. Ex 
theogonia Orphica fortasse etiam "Exidpu (Paus. Vili 18, 2 
cf. supra p. 31) sumpta est, sed genealogia certe mutata est 
nec negari potest Hesiodum quoque Epimenidi ""Exiàyfjg intro- 
ducendae ansam praebere potuisse. 

Restat autem unum principium quod ab Epimenide in 
omnium rerum initio positum est. Tartarum dico quem 
ab Aere et Nocte procreatum esse Damascius refert. In 
mundo creando Tartaro ab Orphicis nullae partes attributae 
esse videntur, fragmenta quibus Tartari mentio fit spectant 
ad hominum scelestorum poenas aa cruciatus ^^). Hoc igitur 
principium Epimenides vix ab Orphicis mutuatus est, sed ab 
Hesiodo c£ theogoniae versum 119 



") Proci, comm. InEemp. Plat ed. Schoell p. 117, 24 (Abel fr. 154 
cf. fr. 97). NuUam esse causam, cur hos locos ex theogoniae fragmentis 
expungamus p. 51 dixi. Nec negligendum est Pherecydem Syrium in 
Pentemycho (fr. VI) id est in theogonia similia de Tartaro dicere. 



— 72 — 

cf. Preller-Roberti Myth. gr. I 39 adn. 2. In eo omnes fere 
theologi theogonicae poesis signiferum sequuntur, quod Tar- 
taro in mundo deisque creandis parvam tantum partem 
attribuunt. Unus Musaeus omnium rerum principium ad 
Tartarum refert fr. 6 Kink. Philod. n. s. p. 61, 15 Gomp. sv 
óè rote [àva\(p€QOfiévotg sic [M6\vftaXov yé/gamat lTdQT]aQor 
TtQbnov [Trjp N^VTCza xaì .... cf. Philod. ibid. v. 5 ifA iabv 
[rifrìjr €x Nvxtòc xaì Taglrccgov] léyerai [rd 7i\dpva, Itaque 
quispiam coniciat Epimenidem in Tartaro commemorando 
Musaei theogoniam secutum esse, praesertim cum ad Musaeum 
spectet fr. V, de quo vide infra. At haec res discerni 
nequit. 

Fuerunt autem qui Aristophanis locum illum de Avium 
cosmogonia (cf. supra p. 48 ss.) ad Epimenidem referre 
mallent. Quamquam res ab I. H. Vossio (ep. myth. II 15) 
olim prolata perversa est, tamen eam viri docti silentio non 
praeterierunt, nam Schusterus p. 41 adn. l postquam attulit 
scholiastae illa verba: ravva ovx àì^ayxaXov dnsvO'Vpeiv 
TTQÒg rà *H(fwóov ^ ngóg uva àXXov ripòg ysveaXóyov pergit: 
'Ceterum etiam de Epimenide cogitari posset cf. Damascium 
p. 383'. At ne cogitari quidem posse de Epimenide dico. 
Nam etiamsi poetas iam sexto saeculo Xdog idem atque 
aera esse dixisse libenter concedimus (cf. Dielesium in Actis 
conv. Stetinensis 108 adn. 38), versus Aristophaneos ad Epi- 
menidem referre vetainur poetae comici versibus 694 

yr^ ovo arjq ovo ovqavog riv 

et vss. 700 

TiQÓtsQOP ó* OVX riv yévog àO-avdibìv , ngìv 'Eoojg 

^vpéfjii'^sr anavia ' 

^v(jbfjLiypvfjiépù)y ó* èiéqoìP évégoig yévei' ovqarùg 

(iìxéapóg t€ 

xaì yri navioìp t€ O-smp [j^axagiop yépog àipO-nov. 

Quae enim hic de terra ac caelo dicuntur eadem etiam in 
aera cadere ex v^rsu 694 elucet. Quibus si Epimenidis 
theogoniam Aristophanes significare voluisset, ineptus fuisset 



— 73 — 

et absurdus. Demonstravimus igitur Aristophanem ad theo- 
goniae Epimenideae exordium intellegendum arcessendum 
non esse ac Philodemo excepto p. 19, 2 Gomp. ii^ óè rotg 
[eie ^EnijfAsMfjì^ [èS dégog] xaì vDXTÓg [id ndi^ta a]v(Sf^^aiy 
unum Damascii testimonium coniectura certissima ad eam 
refertur. Complectentibus nobis quae supra exposuimus ita 
res se habere videtur ut post Anaximenis Orphicorumque 
tempora theogonia Epimenidea composita esse videatur. 
Potest igitur iam saeculo sexto exeunte conscripta esse. 

His autem peractis altera nec minus gravis quaestio 
oritur. Extantne alia fragmenta, quibus theogoniam Epi- 
menideam saeculo sexto adscribere vetamur? Ut hoc iure 
posse negari demonstrem singula perlustranda sunt. 

Ordiamur a fragmentis metricis. Certissima coniectura 
(cf. Hillerum p. 526) ad Epimenidis theogoniam referri possunt 
hi versus (fr. II): 

rr^fjaio d* Evovviifi^^ xJ-ctXfq^i^ Kqóvog ayxvXófifjiig' 

MoÌQui T* dO^dyaroi xaì ^Eqivvig aìoXóóoìQoi, 

Hac in re enarranda Epimenides multum discrepat et ab 
Hesiodo et ab Orphicis, ex omnibus poetis unus Venerem 
a Saturno generatam esse dixisse videtur nec minus cum 
aliorum poetarum carminibus dissentiunt quae de Moeris 
Furiisque Saturni filiabus dicuntur. Quod autem Venus 
Moerarum soror ab Epimenide dieta est non est cur miremur, 
nam plures extant loci unde Venerem cum Moeris coniunctam 
fuisse elucet velutPaus. I 19, 2 cf. Vossium ep. myth. 11286 
Schoemannum op. ac. II 22 imprimis Robertum in Prelleri 
Myth. gr. I * p. 350 adn. 1, 358 adn. 2. Ac monendum est 
et Spartae et Athenis Venerem una cum Moeris cultam esse 
(cf. Robertum 1. 1.), quibus in urbibus Epimenidem Cretensem 
moratum esse constat. Gravissimus autem esse videtur hic 
Pausaniae locus III 12, 11 in Spartae descriptione: nqòg óè 
iji 2^xiddi otxoóófjfjijd san nsQKpeQsg, sv ót avro) ^/lòg xaì 
^^(fQodiiJjg àya/fiaia ènixXfidi^^OkviiTTiuìv ' tovt'o ^Enifisridìjt^ 
xaraffxsvdaai Xéyovaiv, ovx òfioXoyovi^Teg Td sg avròp ^^Qyfioig, 



\ 

I 

\ 



— 74 — 

oTiov fiTjóè TioXefi^ffai (paat tiqóc K^coalovg. Hoc igitur statui 
potest ea quae de Epimenidis vita tradita sunt, valde con- 
sentire cum iUis de Venere Moerarum sorore versibus. Sed 
de Saturni coniuge nonnulla monenda sunt; nam iure viri 
docti voce EvoyvfjLfj offensi esse videntur, quia a verbo òt^ofia 
sola forma Evoìì^vfAfj derivari potest cf. Fickii gr. Personen- 
namen p. 141. Forsitan metri causa — sed rem prorsu» 
incertam esse scio — Evoì^t)fiìj ab Epimenide posita est; 
nam idem Sophoclis scholiasta cui praeter Tzetzem uni 
versus Epimenideos debemus adiungit etiam plura de Furiis 
(cf. M. Wellmannum De Istro Callimachio p. 15) quibus 
docemur Istrum in Atthidis libro quarto Furiarum matrem 
Eicùì^i'fjLìjif nominasse eodemque spectat scholium in Aeschin. 
I 188: Ol de ^AqsonaylTai, rqéìg ttov rov fAìji^óg ijfJbéQac zac 
dixac èdlycoL^ov rete cpovixdc, éxdftTfj rwr O^smi^ fjbiap ijfisQay 
ànovéiiovifg, iji^ di tcc neii^nóiisva avTctìg Ìfqcì nónava xal 
ydXa «r àyysm xeQa^>ixoìg. (pccaì fjbévxov avràg ol iièv (Soph. 
Oed. Col. V. 40) F^g tìi^ai xal ^xóiovg xal EvoìrvfAi^g, rji^ xal 
rift^ òi^o^d^ary^ai. KXi]t^^^^ai di Evfj^evidag èn ^Ogét^TOV, 
nqÓTFQOP ""Eqipvag xaXovfji>s^^ag. Atque afferri potest Em^viAog 
ò r^g xal Ovqavov cuius memoria extat apud Stephanum 
Byz. s. V. Eimpiìiista nóhg Kaqiag cf. Ioannem Geffckenium 
De Stephano Byzantio capita duo. Diss. Gott. 1886 p. 51. 
At cum in Epimenidis versibus de Evot^i'fAìjg nomine dubitari 
possit lubrica coniectandi via ire nolo atque rem in dubio 
relinquere malim. 

Sequuntur tres ab Aeliano de nat. anim. XII 7 p. 296, 25 ss. 
Herch. traditi versus (fr. V.) in quos Hillerus p. 527 adn. 1 
paulo acrius invectus est cum piane absurdum ludibrium 
appellavit: 

xal ydq sycà yét^og sìpì 2ìfA^yViyc ijvxóiimo, 
^' òsivòv (pgi^aa' dneatiaaTO d-riqa Xéopxa 
«V Nf^fAsrj, àt^dyova' aviài^ dia nórviai^ "Hqtjì^. 

NuUus enim scrupulus haeret in bis versibus, cum tibi 
persuaseris ab Epimenide Musaci personam loquentem induci 
qui quidem Lunae filium recto se nuncupabat. Quod mihi 






— 75 — 

demonstravit Caeolus Robertus. Cf. Plat. Rep. II 364 E 
^iti}.(ov óè òi^adop naQsxoprai Movffaiov xaì ^OQ(f éo)g 2?^ Aiy^iyc 
Té xaì Mov(S(àV iyyóvMP^ cSc (patst^, Kinkelii F. E. Gr. p. 219 
ubi deest Proci, in Plat. Tim. 326 C p. 792 Schn. (cf. lahn- 
Usenerum ad Plat. Symposium p. 190 B). Multum autem ad- 
iuvare videntur Roberti coniecturam Orphicorum versus 
nonnulli quibus Musaeus accurate significatur fr. 4 Abel 
(lustin. Cohort. e. 15 p. 50, 5 Otto): 

0d^fy^ofJbcci ok d^éfjbtg èaii, d^vqag ó* im&sad^e ^é^ijloi 
JldpTsc ófAùog, 2v ó' axovSf (pasacpóqov sxyovs M'^vrig 
MovaaX* • s^fQSM yccQ àXfid-écc. 

cf. Argonaut. 1191 Ab. Foersteri Rauh nnd R'ùckkehr der 
Persephone p. 41. 

Nonnulla autem de leone Nemaeo addenda sunt, quia 
forsitan quispiam dicat fabulam quam theogonia Epimenidea 
sequitur sapere Alexandrinorum poesin. De hac fabula egit 
Meinekius in Analectis Alexandrinis p. 85, cum Euphorionis 
fr. XLVII egregie emendavit et interpretatus est. Gravissimum 
autem Anaxagorae testimonium est ap. schol. ApoU. Rhod, 
I 498 TiyV de (Sskriurjp ' ^At^aìccyóqag x^Q^^ nkavstap èno- 
(fcciì^si «5 ìig (Schaubachius, Meinekius: èp fi codd.) óoìctX & 
Nt^ealog Xécoi^ Tttnxcùxévai cf. Schaubachium p. 161. Nulla 
est res cur scholiastae verbis diffidamus. Immo non mira- 
bimur Anaxagoram theogoniam Epimenideam secutum esse 
cum ea quae de Luna refert ex Orphicorum cosmogonia eum 
mutuatum esse intellexerimus cf. supra p. 53. 

Venis ad fr. VI in quo olim Ahrensius Epimenidis versum 
ipsum invenisse sibi visus est. De quo postquam R. Muen- 
zelius in Quaestionibus mythographis p. 11 fuse egit atque 
locis huc pertinentibus ApoUodori Atheniensis frustula acu- 
tissime detexit panca monenda sunt. AflFertur ab ApoUodoro 
Epimenidis de Panis ortu testimonium quo Pan et Arca» 
filii lovis ac Callistus dicuntur. Comprehendimus igitur ut 
in fr. V hic quoque fabulam in Peloponneso ortam, ac nulla 
est causa cur ex Epimenidis theogonia hanc genealogiam 
Jsùmptam esse negemus. 



"7 




76 



De fr. ni autem quamquam iam p. 71 dixi, uberiora 
monenda sunt, quia ex E. Rohdii sententia {Griech, Roman 
261 adn.) Suidae verbis s. ^Enifjbsplófjc: ov Xóyog Mg è'^ioi ^ 
ipvx'^ ònódop ì^d-sXs xcciQÓt^j xaì ndXiv sìgjiet sv tm aaìfjtccri, 
atque Epimenidis de Styge loco coUatis Epimenidis quoque 
xaiccfiaaiy ig *'Aidov extitisse concludi potest. Sed coniectura 
in incerto posita est id quod Rohdium ipsum minime fiigit. 
Nulla enim est causa cur novum Epimenidis opus fingamus 
atque ea quae a Pausania commemorantur theogoniae Epi- 
menideae abiudicemus. Immo figurae mythologicae quae hoc 
Epimenidis loco comparent multo magis carmini cuidam 
theogonico quam iearafìdrfH aptae sunt: fere omnes ex Hesiodi 
theogonia notae sunt v. 383 s. 

— ri) 5 d' è'zsx* ^Hìceavov O-vyciTfjQ UdXXaPTi fiiyslda 
Zl^Xop xaì Nixri^ xaXUtSifVQOV sv ^fydgoKfi. 

Quibus versibus coUatis ea confirmantur quae p. 71 monui. 
Addi potest Pherecydem Syrium in Pentemycho similia de 
Aethalidae anima professum esse fr. IX cf. infra. 

Ad hanc theogoniae partem pertinet etiam fr. IV (Philo- 
demi n. sva. p. 46 Gomp.); Typhon enim cum Echidna con- 
iunctissimus est cf. Schoemannum Hes, Theog. (1868) p. 161 
Preller-Robertum I * 65. 

Philodemo {n. «. p. 43 Gomp. fr. VII) debemus hanc 
quoque Epimenidis sententiam de Harpyiis atque Hesperidis 
rag 'AgTiviag rà fAÌj[Xa (p]vXdvT€iv 'Axo[v(5iX\aog,^E7H^€VÌdfig 
às xaì TOVTO xaì làg avràg eì^ai Tale ^Eansqiaiv, quibus 
verbis nihil habeo quod addam praeterquam quod monendum 
est similiter Orphicos varia deorum numina confiidisse. Cf. 
Proci, in Plat. Cratyl. p. J)6 Boisson. "Or* tÌjp JijfjLfjTQak^ 
^Oqtfevg iikV ir^p avTrjif kèycav rij 'Pècx tìk^ai Xéysi^ ori' àvuìO-ep 
fjièy fjbsjd Kqói^ov ov(Su à^sxcfoir'^Tog *Péa ètni^ nqo^dXkovda 
óè xaì àTToysvvòtìiSa ròi^ Ma ^jjfjir^rfjQ. k^yst ydq **P€Ìfj^^ rò 
nqìv sovfiav ènei Móg mlero fJ^^i^fjQ' yeyoi^épai Jr^iAfiiQav 
Abel fr. 106 cf. Lob. p. 537. 1225, PreUeri Dmieter und Per- 
sephone p. 49 ss. Mannhardtii Mythologische Forschungen 
p. 241 et ea quae in parte tertia disseram. 



— 77 — 

Huc pertinere videtur etiamPhilodemi locus tt. «.p. 18, 1 Ts. 
(fr. VII), nam v. 7 de Harpyiis dicitur cf. Dielesii supplementa. 

Certiore autem ratione theogoniae Epimenideae attribuì 
possunt ea quae ap. schol. ad Apoll. Rhod. IV 57 (p. 487,4 K.) 
fr. Vin leguntur: 'ETttfAsvidfjc de aviòp (se. ròi^ 'EpóvfiiMra) 
Ttagà x^€otc dtarqi^opTa igaod-^t^ai (pijift r^^ "Hqac, dióni-q 
JiÒQ ;faAé7riyVai^roc ahijcfacfS'ai dia napzòg xad-svósiv. En 
habemus iterum fabulam Peloponnesiacam I Speetat autem 
Epimenides eam Endyinionis fabulam de qua omnium primus 
Hesiodus in Eoeis (schol. ad. Ap. Rh. 1. 1. fr. 167 Rz.) egisse 
videtur. Multo autem differt haec fabula a Carica qua 
Endymion a Luna adamatus perhibetur, nec dubitari potest 
quin fabula de lunone ab Endymione amata antiquior sit 
quam ea quae ad antrum Latmicum pertinet ; nam posteriore 
demum tempore Lunam in fabulam Eleam irrepsisse facile 
cognosces, si testimonia a L. de Sybel in Roscheri lexico 
mythologico 1246 ss. collecta ac disposita perlustraveris. 
Atque scite monet me C. Robertus ne Platonem quidem 
fabulae Caricae mentionem facere in Phaedone p. 72. 

Priusquam autem progrediamur ad sententiam nostram 
de theogoniae Epimenideae aetate stabiliendam, duo tractemus 
fragmenta quae sane dubia sunt nec theogoniae fragmentis 
adnumerari debent. Dico primum fr. 11 Kinkelii de quo 
fusius agerem, nisi Bergkius Hist. Lit. gr. II 77 adn. 8 recte 
de eo dixisset cf. Hillerum p. 527 adn. 1. Hoc enim unum ex 
Lydi loco de mens. IV 13 oì óè neqì 'ETrifisvióìjP àqqspa xoù 
O^iqksiai^ efivd-svaay tovc ^^lOffxovQOvg, ròt^ /aòV aliava oìcnf-q 
liovdSa, Tfji^ de (fiftrtv mc dvdda xa^taavrec ' ix ydq fiordàoc 
xal óvdàoc ó ndc ^oìoyopixóg xaì ipvxoyopixóg èl^epkdartirrev 
àotx^fjóg colligendum est tovc tvsqì 'Enifjisyidfjy i. e. Neo- 
platonicos sive Neopythagoreos abusos aliquo Epimenidis 
loco de Dioscuris egisse. 

Quo autem modo ille de Epimenide locus ap. schol. ad 
Clem. Alex. Protr. II § 26 ^s) (fr. 15 K.) ohog (se. 'EmiAspidrig) 



. , '®) Cleinentis ipsius verba sunt: oì^ti*^ à/uékéi' xni 'Em/uiyidìjg o 
BriiXaiòg "YiÌQ€'j}g xal 'Ay(udéi€tg 'Ad-fjyj^aiu {cynaTi^aag fioì/Ltovg. 

f 




— 78 — 

Tcaì v^Qiv Tcaì àvaióstav itnéXa^ti^ sìvat^ &€Ovg, xaì v^ùìg 
xaì ^ùìfjtovg avratQ ìdqvaaro in theogoniae fragmenta irrepserit, 
dicere non possem, nisi Einkelius verba iméhxfitv èì^'ai x>fovg 
litteris diductìs imprimi sapienter iuBsisset. Res ridicala 
«st et vix digna quae refellatur. Quis enim inde concluda! 
Epimenidem in theogonia de *'V(èq€i xaì ^^i^aióéiqc dixisse? 
Omnia plana claraque sunt, si Epimenidis illas lustrationes 
respicias, quas in Solone e. 12 Plutarchus commemorai. A vate 
Gretensi arcem et Areopagnm expiatos esse vetus fabula est 
€t notissima sunt quae de Contumeliae et Impudentiae (c£ 
tamen Kaibelium ap. Wellmannum De Istro p. 17 adn. 19 a) 
lapidibus in Areopago positis Pausanias I 28, 5 tradit. lam 
Theophrastum, quo Istrum usum esse non fiJso coniecit 
Wellmannus p. 17, de Epimenidis lustrationibus dixisse schol. 
Clementis ilio loco ac Cicerone de Legg. II 11, 28 collatis 
<3oncludi potest ex Zenobio IV 36 p. 94 Scbn. Geòg jJ ""Avui- 
Ó€ia ' GtóifQaaiog èp tm Jltqì v6(Mav "Y^geuìg xaì ^Avatòtiag 
naqà rolg ^Ad^vaioig éìk^ai (Ècofiovg. Huc spectat etiam 
Aeschyli schol. Prom. v. 12 quod apud Wellmannum desidero: 
^i^ TTaQaxoQf^y^fiart aito) tìóùìXonoi^d'staa Bla. naqà ^AS^fj- 
yaiotg Aìdùìg T$d'iji^òg ^AÒ^vàg, TólfAijg ts xaì "^Apaidslag 
TffAé^fj naqà avTotg. 

Examinatis fragmentis, quae a Kinkelio theogoniae 
Epimenideae adscripta sunt, restat, ut de eis loquar, quae 
«X Epimenide hauserunt Pseuderatosthenes ac Diodorus. 
Cum eis enim quae Diodorus de rebus Creticis V 64 — 80 
narrat, optime conspirant quae in Pseuderatosthenis catast. 
XXVII p. 148, V p. 66 ss. Rob. leguntur. Praeclare evicit 
Robertus p. 241 ss. Epimenidis theologi nomen adscriptum 
fuisse operi illi, unde Diodorus et Pseuderatosthenes res 
Creticas hauserint; KQijnxà autem Epimenidis idem esse 
Carmen ac theogoniam, quae Cretensis celeberrimi vatis 
sacerdotisque nomine ferebatur, concedere nequeo. Nam 
primo pugnant, quae Pseuderatosthenes de Capricorno 
Aegipanis ac Caprae filio refert, cum fragmento VI (cf. 
p. 75), quod ut theogoniae fragmentis adscribamus si 
quam maxime fabula Peloponnesiaca. Tum Diodoro 



79 



quissimorum poetarum auctoritatem afferenti diffidere cogimur, 
postquam Erici Bethii egregiae quaestiones Diodoreae mytho- 
graphae (Diss. Gottingensis 1887) editae sunt. Denique ea 
nec spemi nec refelli possunt quae de Epimenidis Creticis 
monuit Mayerus Giganten und Titanen p. 228 adn. 1 76. Itaque 
KQfjTixd idem esse opus ac theogoniam, de qua hic sola 
agitur, negandum est. 

Theogoniam igitur Epimenideam, ut comprehendamus 
quae exposuimus, saeculo sexto confectam esse verisimillimum 
est, neque ullum extat fragmentum quo hoc statuere vetemur. 
Sed oceurrent mihi, qui huio carmini gravissimum periculum 
imminere contendant ex Laertio 1111. Qui cùm Epimenidis 
librorum catalogum ex Lobonis falsarti famosi auctoritate 
recenseat ibique d^eoyoviav ponat, sunt qui simul cum Lobone 
etiam titulos illos cadere arbitrentur (cf. Hillerum 1. 1. 
Robertum Eratosth. catast. fr. p. 251), Sed ut post Billeri 
egregiam operam Lobonis fidem ego nequaquam tueri nolo 
ita fieri tamen posse concedo, ut veris titulis immixtis ille 
suis commentis fidem faceret. Atque adnotavit mihi benigne 
H. Dielesius: 'Praeterea Laertius is est scriptor, si modo 
scriptoris nomen in miserrimum cadit compilatorem (cf. 
Useneri Epicurea p. XXXII ss.), qui excerpta sua alienis 
fercire soleat. Et mihi quidem haec ènoifitss óè KovQr^rcùy 
xaì Koqv^dìfTfàv yévéatv xcà x^foyopiccp è'nfj nsvxcexKSyiiXicc sic 
profecta esse a Lobone haud facile credam. Dicendum erat 
^soyoi^iap xai Kovqi^tmp xaì KoQv^dvTwv yépsaip, quamquam 
vel sic non intellegitur, cur eiusdem generis argumentum in 
duos libros disiectum sit, et si duo revera finxit carmina 
Lobon, cur stichorum numerum ut in proximis non separavit? 
Accedit numerus D versuum duobus carminibus vix sufficiens. 
Ergo quod in Solonis catalogo (Laert. I 61) factum esse 
vidit Hillerus (1. 1. p. 523), idem in Epimenidis usu venire 
mihi credibile: figmentis Lobonianis inserta sunt a Laertio 
Alexandrinae eruditionis vera specimina. Ut igitur Curetum 
et Corybantum generatio et Argonautica Loboni libenter 
reddimus, ita theologiam mordicus tenemus'. Quam Epimenidi 



— 80 — 

adscriptam multis saeculis ante Lobonem extitisse fragmenta 
dare docent. 

lamiam videamus quoraodo se habeant, quae de Epi- 
raenidis aetate ac vita tradita sunt. De hac re nuperrime 
a viris doctis tam multa in diversas partes acta sunt, ut vix 
auderem rem accuratissime agitatam denuo tractare, nisi via 
nova nec trita progredi conarer. Si ea quae de Epimenidis 
theogonia enucleavi recta sunt, ad irritum cadit eorum 
virorum doctorum sententia, qui hanc theogoniam a Solonis 
aequali conscriptam esse ariolati sunt. At nuper postquam 
B. Nieseus in Comm. hist. in honorem A. Schaeferi p. 12 ss. 
unquam vixisse Epimenidem praefracte negavit, causae gra- 
vissimae prolatae sunt, cur Epimenidem decem annis ante 
bella cum Persis gesta vixisse cum Platone prò certo habendum 
sit. Nolo longus esse in re a Geobgio Loeschckio (De 
Pausaniae descriptione arcis Athenarum quaestiones Dorpati 
1883 p. 23 ss.) felicissime perfecta; sed scio multos esse qui 
illius argumentationem quam vehementissime impugnent ^^). 
Quare buie viro doctissimo gratum facere mihi videor, si 
auxilium prorsus aliunde petam. Vides enim quae de theo- 
gonia exposui valde consentire cum eis quae Loeschckius 
egregie disseruit de vatis Cretensis aetate. Nititur autem 
eius opinio Platonis testimonio sane gravissimo (Legg. I 642 D) 
quod quantum distet a narratione Plutarcliea neminem fugit. 
Sed ut acute ac docte ita frustra Platonis errorem quem 
statuunt viri docti explicare conati sunt. Zellerus autem 
{[ber die Anachronismen in den platonischen Gespràchen in 
Comment. acad. Berol. 1873 p. 95 ss.) iure quidem professus 
talem errorem Platoni vindicari non licere parum recte ad 
Philippum Opuntium confugit a quo hunc locum in Platonis 
leges insertum esse opinatur. Sed iam Schultessius p. 7 viri 
summi opinionem impugnavit nec video qua via error quo 
Platonem liberare volunt Philippe possit vindicari; ex ilio 
Symposii loco a Zellero 1. 1. allato etiam contraria res con- 



**) Probat Loeschckii sententiam praeter Busoltium Hist. gr. I 
p. 509 C. Eobertus in Prelleri Myth. gr. I * p. 146 adn. 1. 



— 81 — 

ciudi potest, sicuti iam Lobeckius p. 315 Dìotimam Socratis 
magistram Epimenidem aemulatam esse suspicatus est. Qui 
autem novissimus de hoc Legum loco disputavit E. Praetorius 
(De Legibus Platonicis a Philippe Opuntio retractatis Bonnae 
1884 p. 15 ss.), arripuit sibi Zelleri opinionem ut post Ivonis 
Brunsii operam (De Legum Platonicarum compositione quae- 
stiones selectae Bonnae 1877, Platos Gesetze vor und nach 
ihrer Herausgabe durch Philippus von Opus Vimariae 1880) 
denuodemonstraretLegesPlatonicas a Philippe esse retractatas. 
Sed is quoque nullo modo explicare potuit, qua re Philippus 
ad hunc gravissimum errorem perductus sit, atque hoc im- 
primis monendum est, ut in Platonis dialogis iam multi 
anachronismi detecti sunt ita ne unum quidem merito 
Philippe assignatum esse; quamobrem audacissimus habendus 
est, qui erroris quem Platoni adscribere cunctatur propenso 
animo incusaf Philippum. Praetorii totam rationem accuratius 
examinandi hic locus non est. Miror quam maxime quod 
ei liOeschckii disputatio quam p. 17 commemorat, minime 
persuaserit, nam nulla causa — ncque a Bentleio opusc. ed. 
Lips. 1781 p. 182 (falso per typothetae errorem legitur 172) 
ncque a Zollerò ncque a Bergkio Fùnf Abhaadlungen zur 
Geschickte der griechischen Philosophie und Astronomie p. 76 
adn. 2 ncque ab Emesto Curtio Hist. gr. I ^ p. 669 — prolata 
est unde Platonem errasse eluceat, multac autem sunt quibus 
huius testimonium comprobatur; de cis cum Loeschckius 
acutissime egerìt te ad eius commentationem ipsam mitto. 
Pugnant etiam minime quae de Xenophane L. D. IX 18 
legimus (cf. Dielesium in Comm. philos. in honorem Zelleri 
p. 253 adn. 1), quod centra Flachium gr. Lyr. II 414 adn. 4 
monco, nam ""Emiievidov etiamtum vivi xad'dipaaO^ai potèrat 
Xenephanes quem ne Pythagorae quidem acquali pepercisse 
notum est (L. D. 1. 1. cf. Wachsmuthii SiUographorum rell. 
p. 61). Ncque mihi persuasit Hillerus Deutsche Literatur- 
zeitung 1886 p. 474, cum dissentiens cum Wachsmuthio 
1. 1. p. 60 Epimenidis theogoniam a Xenophane in 'Sillis' per- 
strictam esse negavit, quia Cretensis nomen in hexametris. 
non potuerit aflférri ; sed cur poetae Celophonio alia Epimenidis 

6 



82 



significatione velut KQfjnxòg ìj7T€Q07T€Vii^g uti non licuerit 
haud intellegitur; praeterea cf. quae de senariis per saturam 
hexametris immixtis exposuit Wilamowitzius Comm. gramm. 
II p. 7. Porro si Platonem et Loeschckium sequimur, ne 
illa quidem testimonia unde consuetudinem Epimenidis cum 
Pythagora fiiisse audimus prorsus cum Hoeckio Kreta III 253 
reiicienda sunt ^®). Id certe ex eis cum aliqua probabilitate 
colligi potest utrumque virum sapientem eodem tempore 
vixisse. Atque cum haec ita sint, Ernesto Cubtio L 1. 
assentiri nequeo profitenti: IJas Schweigen von Herodot und 
Thukydides nicht beweisend, Immo si Herodotus V 71 et 
Thucydides 1 126 Epimenidis nullam faciunt mentionem certo 
concludi potest eius personam quinto saeculo cum scelere 
Cylonio nondum coniunctam fuisse ac scite monet Ioannes 
Geffckenius amicus ITiucydidis verbis tu dyog èkavi^eiv x^c 
xHov probari belli Peloponnesii initio nondum percrebuisse 
famam qua Epimenides scelus expiasse narretur. 

Qua autem via Hermippus ^i) sive eius auctor qui totam 
de Solonis aetate narrationem primus fabulis ornavit eo 
deductus sit, ut Epimenidem cum Atheniensium longe sapien- 
tissimo viro artissime coniungeret, dicere nequeo, sed res 
non incredibilis est, si tecum reputaveris quam variis ac 
diversis fabulis Solonis figura a veteribus ornata sit, quam 
arte Graecorum sapientissimus quisque cum Solone coniungi 
soleat, atque si memineris iam Platonis temporibus Epimenidis 
quoque personam fabulosis narratiunculis paene obrutam 
esse; expergiscitur ex tam longo somno Epimenides, ut 
fabulosos illos annos computans facile aliquis audere potuerit 
profiteri Epimenidem iam Solonis fuisse socium. 



®") Vel in Pythagoreonim numero Epimenides a posteris habitus 
est cf. F. Beckmanni quaestionum de Pythagoreormn rell. partem 
priorem Berolini 1844 p. 9. 

®^) Septem sapientium numero Epimenides iam a Leandro Milesio 
adscriptus est. Cf. Schultessium p. 6 *qua re non dubium est, quin 
huuc Thaletis et Solonis aequalem esse crediderit'. Attamen de hac 
re dubitari potest. 



CAPUT TERTIUM. 

DE PHERECYDIS PENTEMYCHO. 

FBAGMEI^TTA. 

Suìdas s. V. 0€Q€xt'dfjc: sazi ót ànavxa a avvéyqaxpsv 
lavta ' ITspTéfivxog f^roi OsoxQartia ^ 6>€oyovia ' stfri' óè O-so- 
2.oyia èv ^i^kioig óéxa^ axovaa O'sijùv yéi^eaiv xal óiaóóxovg. 

Ueyzéfivxog Prellerus AusgewàhUe Aufsàtze p. 351 coli. 
Damasc. n. àgx» 384, 6 K. (Eudemi fiugm. Spengelii ed. altera 
p. 170, 24): 'Enzàiivxog libri: Jéxdiivxog vel èp ^i^Xiotg èmà 
Sturzius Pherecydis fragmenta . ed. II p. 27. | ^ GsoXoyia. 
é'trr* dk Gsoyovia C. Muellerus F. H. Gr. I p. XXXV | sv 
fii(iUoig d' Bergkius Hist. lit. gr. II 425 | ótaóoxóg Prellerus 1.1. 
Bergkius 1. 1. 

Apollon. de pronom. p. 82 C Bekk. xal 0€Q€xvóf^g iv riy 
S'eoXoyicf. 

Laertius Diogenes 1116 tovtóv (ptjai OtónofAJiog tiqoìtov 
TTéQÌ (fvasùog xal ^eUp "EìiXfiai yQccipai. Cf. Dielesium Archiv 
J'ur die Geschichte der Philosophie I (1887) p. 15. 

Post Sturzium qui Pherecydis Atheniensis fragmentorum 
collectioni de Pherecyde utroque et philosopho et historico 
commentationem mirae doctrinae plenam (Pherecyd. fragm. 
<ìoll. em. ili. F. G. Sturz ed. altera Lipsiae 1824) praemisit, 
atque omnia quae usque ad illum annum de utroque scripta 
erant diligenter congessit, egerunt de Pherecydis Pentemycho 
imprìmis hi viri docti: 

6* 



— 84 — 

Brandisius Handb. rf. Gesch. d, Griech-Róm, Philosophie 
Berolini 1835 I 79 ss. 

Prellerus Mus. Rhen. IV (1845) 377 ss. (cf. Erschii et 
Gruberi Encyclopaediam s. v., Ausgewdhlte Aufsàtze aus dem 
Gebiete der klassischen Altertumswissenschaft. Herausgegeben 
von R, Koehler Berolini 1864 p. 350 ss.) 

I. L. lacobius Ueber die Fragmeute des Pherehydes bei 
den Kirchenvàtern Gothae 1850. 

R. Zimmermannus Ueber die Lehre des Pherekydes von 
Syros und ihr Verhàltniss zu aussergriech. Glaubenskreisen in 
Zeitschr.f. Philosophie u. philos. Kritik N. F, t. XXIV (1854) 
p. 160 ss. 

I. Conradus De Pherecydis Syrii aetate atque cosmologia 
Diss. Bonn. 1856. 

Zellerus Hist. phil. Gr. I * 71 ss. 

H. Weilius Kevue de philologie II (1878) p. 84. 

Bergkius Hist. lit. Gr. Il 424 ss. 

Dielesius Zìi Pherekydes von Syros in Archiv /. d. Gesch^ 
d. Philos. 1 (1887) p. 11 ss. 



Maximus Tyrius dissert. X p. 174 Rsk. '^AAà xal toi^ 
^vqìov r^v noiriaiv axónei xal rùi^ Zriva xal Tfjv XO-ot^ijji^ 
xal TOP èv TovTOtg *EQO)Ta xal t^i^ ^Offiovéoag yévedp xal r^i^ 
d^f^mv ficcx't]^ xat tò óévóqoi^ xal tòì^ nénXov, 



Laertius Diogenes I 119 ^MÌ^erai dt rov ^vqiov ró t& 
^ifikiov avvèyqaipsVj oh ij àQX'fj ' Zac iièv xal Xqóvoc 
T^aap àsì xal Xxhoviri' XO-oviri dt o trofia èyévszo F^ , 
èneidii avrij Zac yiji^ yéqac óióol. 

^àc Laertii libri BP^ cf. Dielesium 1.1. p. 12: Zsvc editiones: 
Zr^c Weilius I Kqó^oc Prellerus Conradus | ^(faì^ àsi Dielesius 
H(f àsì B: slaasì P^: osi Damasc. : 8tg àsì P^: sic Stsì vulgo (cf. 
Tiedemanni Griechenlands erste Philosophen p. 173 Sturzium 






— 85 — 

p. 40): saav aìsì Weilius | X&ovi'q Casaubonus Weilius: x^ó^l^ 
B: x^wv nv P vulgo I X&oì^ì óè Reiskius Max. Tyr. p. 174, 
Prellerus Dermter und Persephone p. 186 Cqbetus | ovvoiivc 
■Cobetus I ^àg BP^\ yriv yégag B: yr^ yéqac P^: y^v (sic) yéqag 
TVf enagius cf. Dielesium 1. 1. : ytiv om. vulgo : "^Siy^pop vel ""^ìyfiva 
Burnetius: prò yéqag coni, néqag Friesius Hist. phil. 193, 
Boseus De Aristotel. libr. ord. p. 72. 

Damasc, n. àgx. p. 384 K. (Eudemi fir. CXVII Sp. ed. 11) 
^€Q€xvdi]g ó' ó ^vQiog Zd^za fièp sìvat àeì xal Xqóvov xaì 
Xx^oviav Tccg TQstg nQohag àq-^dg, t^p iiictv (pijfù nqò tùùv 
évoìì^ xaì Tccg avo iisrà tt^v ^liav. tòv ób Xqóvov noi^rsai 
Jbx rov yóvov avzov nvQ xaì nvev^a xaì vÓojq Tfjy tqittI^v 
oì^ai (fvaiv Tov yofjtov • è^ tav iy névve fiv^olg difiQiifiéi^ùùì^ 
noXh^v àXXriP yspsàp tivtnì^vai d'€(aVy Tfjy nsvzéiivxov xakov- 
(lépTlv, ravTÒr dt ìaoag eìnsXv nsvxéxoGiiov. 

Cf. Heitzium Strassburger Abhandlungen zur Philosophie 
in honorem ZeUeri 1884 p. 19. C^yza Marc: fwi^ra Kopp. : 
Z^y T€ C. 0. Muellerus GòU. Gei Anz, 1829, 400. | ^lèvevai 
Marc. I Xd-ópov Kopp. | avtov ego cf. infra: èavrov libri: 
éavTov ante yóyov transp. Mullachius | àlXi^t^ deest ap. 
Koppium I nsvTéiivxov Marc. cf. Koppii adnot.: navTéiivxov 
Monac. : nevzéiiipvxop Koppius (ex Hambg.?) | t^v ante 
Tisviéxoaiiov Kopp. 

Aristot. Metaph. N 4, 1091 ^ 4 o# dt noitiiaì ol aQ^aìoi 
%avcfi ò^oicag, fj (iafTiXstmv xaì aqxsiy (paciv ov Tovg Trqmrovg, 
olov vvxxa xaì ovqavòv ^ X^^^ V wxéarc^v, dlXd ròv Jia. 
Olì [Ai^p àXXù TOVTOig fièy óicc rò iisxa^dXXsiv rovg aQXorvag 
ziav oVTOìv av^^alt^si roiavia Xéyeiv, ènei o% ya lAs^iy^évoi 
■avTVùV [xai] (del. Bonitzius in comm. 586) tm iati fjtvxhéxcoc 
'ànavra kéysiv, oìov 0€Q€xvdìjg xaì tTeqoi Tivsg^ rò yevvì^rsav 
TiQCùToy àgiaroy Ti&éaai .... Probus ad Virg. Bue. p. 20, 30 K. 
^Consentit et Pherecydes, sed diversa adfert elementa : Z^ì^a 
ìnquit xaì Xd-óva xaì KqóvoVy ignem et terram et tempus signi- 
ficans, et esse aethera, qui regat, terram, quae regatur, tempus, 
in quo universa pars moderetur'. Hermias Irris. gentil, philos. 12 
{Doxogr. 654, 7) OsQexvófjg fièy àqx^g dvai Xiyiav Z^va xaì 
XO'Oviriv xaì Kqóvov ' Zi^va (isp tòv aìd-éqa^ Xx^opi^p ót tìjp 



— 86 — 

y^y, Kgóyop ót top xQ^^^^ • ^ ^^^ aì3^Q tó noiovrj ^ ók 
yfj TÒ Trdrfxopj ò ót XQ^^^^ ^^ 9^ '^^ yiyó fisica. ^^Xorvmcr 
Toirvy T(ov ysqóvTOìv tiqòc àlXijXovg. Maxim. Tyr. diss. X 
p. 174 Rsk. cf. supra p. 84. Ioannes Lydus de meiis. p. 150 
Roeth. xat xòv fièy ìnnov nqogéipeqsv ò vnarog tm Jii {ytaì 
yccQ "HXiog avròg Tcarà OsQsxvÓTjy) .... Herod. ti. xa&oX. 
nQogoìó. ló I p. 402, 7 L. (cf. tv. fiot^fjQ. lé^ a II 911, 7 L.) 
Zfjg Ttaqù 0€Q€xvd€i^ xard xivrimv ìdiav, Eustath. ad Odyss. 
p. 1387 cf. Prellerum p. 352. — Paulum diflEerunt a Phere^ 
Cydis verbis ap. Laertium Diogenem asservatis Sext. Emp. 
; Pyrrh. Hyp. r30 p. 126, 9 Bekk. OsQsxvdfjg fièy ydg ò ^vQiog^ 
yriv eÌTte xiiv tvccptcùp stvai> àQx^j^ cf. eundem Ttgòg (pva, 
A 360 p. 461, 24 B. Galen. Hist. phil. 18 (Doxogr. 610, 11) 

0€Q€xvdfjg iikv o^AaavQiog yr^v tìvàt Tuvvfjv spófiias 

Epiphan. adv. Haeres. Ili 7 (Doxogr. 590, 7) 0€Q€xvóijg xal amòg 
yr^y (ffi^i nqò ndvT(ar yeysvi^a&at. Multum aberrant a vero 
schol. Hes. theog. v. 116 (Flachii Glossen undScholien p. 220) 
xal 08Q€xvóijg db ó 2vQog xal Oal^g ò Mili^aiog ciQXfjt^ Tcot^ 
oXmv tò vÓcùq (pa(Av stvat, tò qrjvòv rè ■ tov *Hmódov àvaXa- 
^óvTsg, ÀchìUes Isagog. in Arati Phaenom. (Uranologium 
Petavii p. 125 E) GaX^g óè ó Mili^mog xal 0€Q€xvófjg ó 2vQog 
^QXV^ roV oXcùV TÒ vdcùQ tV/^iO'rwo'tv. S rf^ xaì Xdog xaXet & 
0SQ€Xvdfjgy (òg flxòg, tovvo sxle^afACPog Ttaqà tov 'Htfiódotr 
OVTO) IsyovTog' ijvoi ^hì^ TtqdnaTa Xdog yéy^TO. nagd yd^ 
co /«ro'ì?'»* vnoXafijidt^si rò vómq x«oc o)yofjid(fd'aij Tzètz. ad 
Lyc. Alex. 145 lIoXvxQoviav óè xaì naXaidv ttiv d-dXaaaav 
Xéyst old TÓ TtQOìTOV stvai (Stoi-x^iov xaTa 0€Q6xvófiv xaì 
OaXriP, Favorii!. Venet. 1801 p. 175 s. v. d^t^aiai^ d-dXaaaavt 
old TÓ Ttqùnov «tVat aT0i>X€i0Vj xaTa Osqsxvdriv xaì OaX^. 



II 

Proci. Plat. Tim. 156 A p. 368 Schn. eìxÓTiag dqa (piXiag 
éfUip aÌTiog (Amor) Toìg ófj^i^ovQyijfiaai xaì ófioXoylag. xaì 
ìfrctìC TCQÓg TovTo ànofiXénviìV xaì ó OsQsxvótjg sXf-ysv sìg ^E^oma 
li€Ta^€^Xììad'ai tó^^ Jia, (léXXoyra órj^^ovqystv ^ 6ti> òri rò*' 



87 — 



xó(ffAOP €x ToJr èvawimv avviGTÓig sic ófioXoyiar xal (fikiav 
fiyays xal TavTÓTìjTa 7ià(SiV èvsanstqs xal ivoumv riyv ót oXmv 
dii^xovaav. Cf. Maxim. Tyr. 1. 1. 



Ili 

Celsus ap. Orig. e. Cels. VI p. 303 Spencer, d-etót^ rtycc 
TtóXefioi^ cdyiTTÉaO-ai, Tovg naXawvg, ^HgdxXenot^ fi^t^ Xéyoi^ra 

ùodf 08Q€xvdi]ì^ ót noXXw dQxcciÓTfQO^^ ytvóiji'epoi^ 'Hqa- 

xXsìtoVj livO-OTtOisXv aTQaxeiav argaTiia TraQaraTTOfj^éi^tj^ , xal 
TfJQ fièv ì^Ysiwk^a Kqóvov óióóuai, r^c ètégag ót ^Otfiovéa, 
7iQoxXij(f6ig T€ xal dfJbiXXag aitùìp ìtSvoQiXv avvd^ì^xag it avroìg 
yiyvsa&ai, ìv' Óttótsqoi avriàp sic tòv ^^àyrivòi^ ifjbntrrcafn , lov- 
Toi^g iitv eìk^at vsvixrnJbérovg, rovg 3* èioìaaPTug xal vwi^aapTag 
TovTovg Sx^iv ròv ovQavóv. 

livO-onoiiat^ codd. Spencer. | ànodióók^ai Prellerus | Ifnoqet 
Prellerus | avroìv post òttóisqoi om. vulgo, extat ap. Spenc. 

Cf. Orig. e. Cels. VI p. 304 Sp.' 

Philo Bybl. ap. Euseb. Praep. Ev. 110 p. 51, 28 Dind. 
TtaQa 0oiyixcoì^ ót xal 0€Q€xvófjg Xa^òìV rag d(pVQfJLdg è&eo- 
Xóyfjat ttsqI tov naq* avvo) Xeyofiti^ov ^Ocfio^og ^tov xal rwr 
^Oifiopióòìi^^ ntql (fV avO^ig Xé^ofjtp. Tertullianus de corona 7 
(Mignei Patr. Lat. II 85 p. 105) 'Saturnum Pherecydes ante 
omnes refert coronatum, lovem Diodorus post devictos Titanas 
[hoc munere a ceteris honoratum]\ De Ogeno cf. Hesych. \ 
s. V. '£ìy€vióai Preller. p. 355 cf. fr. IV. — 'S2yfjt^ót^ scribendum 
esse testatur Herodian. cath. pros. Z I 181, 27 L. 



IV 

Clem. Al. strom. VI 2, 9 (III 130 Dind.) fUtQtxvótjg ó 
^VQwg Xéyti: Zàg noiti (pàgog fiéya rt xal xaXòv xal 
èv avTOì noixiXXti y^v xal 'tìyfjyóp xal rd ^iìyrjvov 
óoìfiara. Idem VI 6,53 (III 168 D.) sec. Isidorum Basilidis 
filium xal ydq fiot óoxtt xovg 7rQog7iowi>fjiéi^ovg (piXf)(ro(pttp , 
iva lidd^ùìCi ri ècT^v ri vnónitQog ÓQvg xal rò tn' avv^ 



— 88 — 

ntnoiìcikiispov ifàqoCj ncivra oaa 0€Q€xi)óijg àlXoyoQij(fag 
èx}-f:oXóyri<sev ka^iàv ano r^g tov Xdfi nqotffi'vsiag, Cf. Maxim. 
Tyrium 1. 1. 

'Slyfjyov i^ccfiara Prellerus: ^'^ysvov xaì rà t(ùv -D-em' 
dcófJbaTa Wakefieldus. 



Porphyrius de antr. Nymph. e. 31 p. 77, 11 Nauck. /Tai^- 
raxov Toivvv tov dt^vQOV (fvtffcog ovxog avfJt^^óXoVj 6*xorwc xceì 
tò àvtqov ov iiovóO-vqoVj àXXà avo ax^v ^vqag wcavvcog xoXg 
nqdyfiaaiy i^JlXXayfAs^^ag, xal rag [ibf^ x^eoig te xaì roTg 
ccyaO-otg jiqogrixovaag, rag óè rotg d-VìfToìg xaì (pavXoréQOig, 
' àif' MV xaì nkdtvùv ÓQficófitì^og otds xaì avròg xqaz^qag^ xaì 
dt^zì Twi' diiifi(foqé(ùV ka^^dvet ni^ovg xaì dvo (TrófJi-taj cog 
sifia^ev, TUìv évo nvXcùr, xaì roti 2vqìov ^sqexvdov fjivxovg 
xaì (ióO^QOvg xaì dvzqa xaì S-vqag xaì nvXag Xéyoyrog xaì 
old toviùìp aìvmoiiévov làg rwi^ ipvx^y ysvéiSsig xaì dno- 
ysh^éaeig. 

VI 

Celsus ap. Orig. VI p. 304 Sp. xavia dt zd ^OfiiJQOv snfj 
ovTO) vofjO'évTa xòv 0€Q€xvórji^ (ffjaìp tìqi^xévai tò: Keivrig 
ót r^c iioiqìjg bvsqd-év iaxiv ij Taqraqifi fiotqa' 
(pvXdfSaovat d* aifrrjv x^vyaiéqsg Boqéti) "Aqn vtai ze 
xaì Q>veXXa, hvi^a Zdg (sive Zr^g) ixfidlXei &e(av 
orap Ite i^v^qiafi. 

Dialectum restituì: iioiqag, jioqéovj ^evg codd. 

VII 

Laertius Diogenes I 119 (Oeqsxvófjg) sleyé re oti> oì &€oì 
\ Tiyi^ iqdnéi^av d-vùìqòv xaXovtStv. Suidas S. v. x^vùoqóg. xvqicog 

\ ij Uqd rqdne^a ' eXeys (Peqexvdfjg ori oì x^soì rijy rqànèCav 

I x^vùìqòi^ xaXovai. 



Vili 

Herodian. tt. xaO^. nqogoìd. te I p. 405, 5 L* Td sìg iq ^ovo- 
cvXXafia ex avt^aiqéasoog neqianàvaiy iióvfj óè ^ yij xoivij 



— 89 — 

iSVViqO-ric, tò yàq 'Pìj jy *Péa Xdióv etiti tov 2vqìov xaì ov 
nàaip Iftùìg ij xaì ^Amxoìg yt^totSTÓv, Cf. tt. fioyfjg. A*?, a II 
p. 911, 22L. 

IX 

Schol. Apollon. Rhod. I 645 p. 339 K. Oeqixvófiq dà (pria^v 
OTi ócoQOP sìxe naqà tov ^Egfwv ó Aìd-akidrig tò tì^v ipvx"^^ 
avTOv noTb [a^p èv "Aidov, ttotp óè iv rotg intg rijp y^p 
TÓnotg tìyat. 

Tatian. orat. e. Graec. e. 25 JlvO^ayógag EvtfOQ^oc y^ye- y 
r^a^ai yi^mr xaì tov Q)sQéxvdov óóyfjbarog xXfjQoyófiog èacip. 
Suidas 8. V. 0€Qéxvdfjg xaì tvqùótop top nsqì Ttfi fistéfi- 
(fwxoìcteajg lóyop eìgtjyijaaax^at. Tertullianus De anima e. 28 
(Patrol. Lat. ed Migne tom. II p. 740): 'Quomodo credam non 
mentiri Pythagoram, qui mentitur ut credam? Quomodo 
mihi persuadebit Aethalidem et Euphorbum et Pyrrhum 
piscatorem et Hermotimum se retro ante Pythagoram fuisse, 
ut persuadeat vivos ex mortuis effici, qui iterum se Pytha- 
goram peieravit? .... Sed clypeum Euphorbi olim Delphis 
consecratnm recognovit, et suum dixit, et de signis vulgo 
ignotis probavit. Respice ad hypogeum eius et si capit, 
crede .... Scimus etiam magiae licere explorandis occultis, 
per Catobolicos et Paredros et Pythonicos spiritus. Non 
enim et Pherecydes Pythagorae magister bis forsan artibus 
divinabat, ne dicam somniabat? Quid si idem daemon in 
ilio fuit, qui et in Euphorbo res sanguinis gessit.' Cf. e. 2 
(p. 690 Migne) 31 (p. 744 M.) 34 (p. 751 M.). 

X 

Cicero Tusc. I 16, 38: Quod literis extet, Pherecydes 
Syrius primum dixit animos esse hominum sempiternos, 
antiquus sane. Lactant. Instit. Div. VII 7 p. 79 Fr. : Immor- 
tales esse animas Pherecydes et Plato disputaverunt. Augustin. 
e. Acad. Ili e. 17: Pythagoras autem graeca philosophia non 
contentus, quae tunc aut paene nulla erat, aut certe 
occultissima, post quam commotus Pherecydae cuiusdam 
Syri disputationibus, immortalem esse animum credidit, 



— 90 — 

multos sapientes etiam longe lateque peregrinatus audierat. 
Idem ep. 137 e. 12: .... quis nunc extremus idiota, vel 
quae abiecta muliercula non credit animae immortalitatem 
vitamque post mortem futuram? Quod apud Graecos olim 
;\ primus Pherecydes Assyrius cum disputasset .... Martianus 
Capella de nupt. Philolog. et Mercurii II 142 p. 41 Eyssen- 
hardt. : TuncPhilologia ex aromate praeparato acerraque pro- 
pria Athanasiae primitus supplicavit matrique eius gratiam 
multa litatione persolvit, quod nec Vedium cum uxore con- 
spexerit sicut suadebat Etruria, nec Eumenidas et Chaldaea 
miracula formidarit, nec igne usserit nec lympha subluerit 
nec animae simulacrum Syri cuiusdam dogmate verberarit 

XI 

ApoUon. de pron. p. 82 C Bekk. (p. 65, 15 Schneider) 
xaì 0€Q8)cvdfjg èv rfi OeoXoyicty xal è'rt zffjfjióxQi'Tog sp roìg 
IIsqI àfSTQOVoiiiac xal èv roìg VTiokeiTiofist^oig avt^Tdyfj'fxtTi^ 
Cvi^8xé(Sr8qov x^wrrat t^ èitsv xaì su r^ sfjéo. 

XII 

ApoUon. de pron. p. 118 B. Bekk; (p. 92, 20 Schn.) Al 
nXìjO-Vì^Ttxaì [xaì] xoivoXexrovi^rat xai' evO-itav nqóg rs 
^[(a^vùv xaì ^ATTixoìr^ i^l^^^tg, viitìg, atpeìg, eart TTiacùiaaa^'ai 
xaì TÓ àdtalqeTOV x^g svO-tiag naq' ^'Iùì(Sip ex tùìv 7T6QÌ ^ìjfjbó- 
XQitoVy (Usqsxvdv^v, 'Exaraìop. 

óè post è'azi^ Prellerus: xaì antea inserebat Skrzeczka | 
xaì "/(Wtrir Prellerus. 



\ 






Quo tempore vìxerit Pherecydes Syrius qui Pythagorae 
magister fuisse dicitur (cf. infra) incertum est nec prorsus 
accurate eius aetas hodie definiri potest, cum praesertìm 
iam veterum opiniones de hac re dissentiant. Attamen una 
res buper a Dielesio detecta certa esse videtur: Pentemychon 
post Anaximandri librum ttsqì (fimscog divulgatum conscriptam 
esse fj imóntfQog dgvg (Clem. Alex. VI 6, 53 fr. IV) demon- 
strat cf. Dielesium 1. 1. ^^). Adde sermonis antiquitatem in 
fragmentis conspicuam qua Theopompus adductus videtur 
esse, ut Pherecydem primum Graecorum de natura ac dei» 
librum composuisse profiteretur (L. D. I 116 tovxov TrQooroy 
negl (pvasmg xal x^sìUìv "E^Xfjm /gccipa^ cf. Dielesium 1. 1.). 
Eorum igitur numero qui primi oratione prosa usi sunt 
certe adnumerandus est. Haec etsi in universum cum eis 
consentiunt quae e veterum testimoniis Conradus p. 14 
enucleavit: Tixit igitur cum Thalete et Anaximandro, sed 
fuit natu minor, vixitque idem cum Onomacrito Orphicorum 
principe ac duce, sed hoc ftrit maior', tamen ab hac opinione 
paulum declinabis, si poesis Orphicae vestigia in Pente- 
mycho perspexeris ^^). 

Ac primum de titulo cosmogoniae Pherecydeae quaedam 
praemonere liceat; nam iam hic prò certo statui potest 
Prellerum p. 351 ex Eudemi apud Dam. verbis p. 170 Speng. 

fjiét^ijt^ rectissime coUegisse JIsvtsiivxop non 'ETTrdfjbvxoy ut 
apud Suidam s. v. fDsqsxvdrig legitur verum libri titulum 



•*) De libri Pherecydei obscuritate Heraclitea cf. Sturzium p. 25. 
") Cf Gruppimn 1. 1. p. 654. 



— 92 — 

fuisse. Qui quomodo intellegendus sit infra exponemus; sed 
utrum iani saeculo sexto notus fuerit an posterius ex libri 
argumento invèntus sit diiudicari nequit. Goettlingius autem 
putat &€oloyiay genuinum libri titulum fuisse quo Pherecydis 
Pentemychon significatam esse ex Apollonio de pronom. 
p. 82 C certe elucet. Eri'avit igitur Carolus Muellerus, cum 
F. H. Gr. I p. XXXV apud Suidam s. v. Osgsxvóijg: san ót 
OeoXoyia iv (iifiXloig déxa mutaret in cbr» óè Gfoyopicc sp 
^i^lioig déxa atque liaee verba ad Pherecydis Atheniensis 
theogoniam pertinentia a Snida male adiecta esse censeret: 
nam et O^soXoyia et d^soyoria Pherecydis Uber dici potest 
sicut omnium illius aetatis theologorum libri. Atque quod 
idem Uber x^soxQuaia a Snida dicitur, inde cum Odofredo 
Muellero Lit. gr. I * 391 adn. 1 concludi potest ut apud Or- 
phicos Ceres cum Rhea (Lobeck. 614 cf. infra) in Epimenidis 
theogonia cum Harpyiis Hesperides confunduntur (cf p. 76) 
ita simiha in Pentemycho inveniri nec deest unum exemplum 
quo haec res accurate explicetur cf infra. 

Ad theogoniae argumentum accessuri ordiamur ut par 
est ab Aristotelis testimonio. Non multa sed multum de 
Pherecyde legimus Metaph. N 4 p. 1091 ^ 4: ol óè Ttonjia) 
ci dgxcctot TavTji ófjbotoìgj jj ^amlsvstv xaì àqx^^^ fpudìp ov 
Tovc TTQuÌTOvg, otot^ vvxTu xuì ovQavòu ij x^^ ^ (òxsa^^óy, 
àXXd TÒi^ Jict. ov fiijt^ òkXd TOVTOig iikv ótà rà fisrafidXXetr 
TOi'g OQxoPTag tììv ovtoìp avfi(ìaiì^€i> roiavra XéyeiP, ènaì oì 
ye fiffityfiéyoi aiftcip rc5 fii^ [Avd-ixwg anatra Xéynv , otov 
fbsQ€xvdfig xaì treqoi riysc, tò ysvvritsav ttqoìtoi^ oqkscov 
zid-taat .... 

Pherecydes igitur ab Aristotele in numero habetur eorum 
qui medii sunt inter poetas et philosophos, qui principium 
omnium rerum optimum esse censuerunt. Primus autem 
Conradus p. 18 ss. intellexit, quae vis bis Stagiritae verbis 
attribuenda esset. Optimum illud ad quod omne principium 
referendum est lovem significari nemo ignorat. Non ineptum 
mihi videtur esse Orphicorum aflferre versus longe con- 
clamatissimos: 



93 



Zevg TiQtùTog yévsTOy Ztvg varavog OQxtxéQavrog, 
Zsvg x€(paX^j Zevg fiéffr^Uj Jiòg d' ix ndvrcc rérvxTai, 

cf. supra p. 18. 35 ss. 

Aristotelis autem de Pherecyde testimonium Syrii verba 
ipsa probant ap. L. D. I 119 (fr. I) Zdg^) iièv xal Xqóvoq 
f^aa^ del xal X&oyifj * Xx^ovifi ót oro^Kx iyérsto Iti, ÌtisiÓìj 
avTTi Zàg y^v yéqac óióot cf. Dielesium 1. 1. et infra. Im- 
peditiora autem sunt quae de Pentemychi initio Dam. p. 384 
ex Eudemi quodam libro refert: 0eQ€xvdfjg ó' ó ^vQiog 



r 

**) zàg libromm anctoritate confirmatur cf. Dielesium 1. 1. qui 
hac forma offensus èst haud ìntellegens, quomodo forma Dorica Zàg^ 
in dialecto Ionica iuxta formam zìjg ab Herodiano Probo Hermia V 
(fi*. I) confìrmatam explicari possit. Sed forsitan ea se recte habeant 
quae mecum communicavit P. Kretschmerus sodalis: 'Graeci ex antì- 
quissimìs temporibus duo habebant summi dei nomina, quae non 
radicibus, sed- suffixis inter se difFerebant: Zèvg ex ^Z-tivg et Zai^g 
ex *z-ày-g (cf. lat. lanus, Abl. lane) exortum; quae hoc modo flecte- 
bantur: 

I Zfvg II zàyg Plur. Zàyfg (eliac.) 

Z^y Zàvu (cf cret. Tàva) 

JiFóg Zàyóg 

Jipi Zàyi (cf. lac. Zayi) 

Ex Zriy et zàya compluribus in dialectis novus accusativus Zfiyn 
(cf cret Jrjya, T^ya, TTtjyce; Pind. Z^ya) mixtus est, a quo aliorum 
quoque casuum nova flexio (gen. Zìjyóg, dat. Zt/yl, nom. z^g) pro- 
ficiscebatur. — In ionica autem dialecto cum — ayg in — ag et « in v 
transiret, altera (II) flexio ita mutanda erat: 

Zàg (Pherecyd.) 

Z^yu \ 

Ztjyóg > Homer. 

Zìjyl ) 
Ergo Zcèg apud Pherecydem exspectanda atque postulanda est forma^ 
Zijg — si ab eo scripta est — per analogiam ficta. Alia autem flexio 
quae apud illum scriptorem inveniri videtur: zàg Zàyra (non zàviu!) 
Zàytog Zàvxi exemplo participiorum ut pàg pàvxa. fidyrog ^àyr^ ad- 
ducta est.' — Cf CoUitzium in Bezzenbergeri Beitràge zur Kimde der 
indogermaniachen Sprachen X p. 51 ss. Hinc elucet, utramque formam 
in Pherecyde expHcari posse, at utramque quomodo simul adhibere 
potuerit, nescio. 



N 



I 

I 



94 



ZdvTu fji>h' élhfcti de) xal Xqóvov xaì XO-opiuv, tccc TQtìg 
nqoaag àq^dc, rijr fjiiav (fj'^fiì nqù rmy dvoli^ xcù rdc avo 
fistd TTji^ iiiap. Mirum est quod Sturzius p. 42 sub principio 
ante reliqua orto tempus intellegendum esse eenset. Primum 
enim refellitur haec opinio vel eis quae Aristoteles de 
Phereeyde dicit; nullo enim modo fieri potest ut Chronus 
rò yf^vvr^iSciv ttqmiop d^iarov ab Aristotele dicatur ; nam hic 
deus, de quo infra fusius dicemus, nec ttqmtoc nec yarpi^accg 
neque dqiaioc est. Tum Damascii ipsa verba hane r^c /ufac 
dqx^^ interpretationem non admittunt, si accurate premis 
verba ZdvTa xccì Xqóvop xaì Xd-oviav Tfjt^ iJiiav ttqó tJìv 
óvot^' Tcaì rag évo ^h^xd t^p ^liav, Confirmatur igitur hoc 
Damascii loco testimonium Aristoteleum, largiora autem 
haurimus ex Hermiae quodam loco cuius de Irris. omn. gentil. 
€git Dielesius in Doxogr. 295 qui nonnulla ab Hermia tradita 
maximi esse pretii demonstravit. Hermias autem habet haec 
(Irris. gentil, phil. e. 12 Doxogr. 654, 12, 7): O^QsxiJÓfjg fièr 
àgxdg iìi^a^ Xéywv Zrjva xaì Xx)'0viriv xaì Kqóvov ' Zì^va fjièy 
rò^ aìO-éQUy Xd^oi^irjV óè rrip y^i', Kqói^ov óè top xqópov ' ò 
(isp aì^ijQ TÓ TTOWVPj fj dà yjj rò nda^op, 6 óè XQ^^^^ ^^ 
0) xd yipófjifya. ^ijXoTvma toìvvv toìv ys^ópTiav nqòg dXXi^koiK, 
lovem igitur aethera esse docemur, quod cum lovis natura 
*de qua Conradum secutus dixi' maxime consentit nec dubito 
quin idem vir doctus ex ipsa huius principii appellatione 
Hermiae explicationem profectam esse recte iudicaverit. 
lupiter est vis agens per quam omnia virent ac vigent. 
Quod Ioannes Lydus de mensibus IV p. 150 R. Pherecydis 
lovem solem esse dicit, non pugnat cum hac explicatione. Sed 
Pherecydem ipsum Solem praecipue lovis vim eontinehtem sibi 
finxisse, ut Conrado quidem videtur, negem nec Sophoclis 
fi*. 796 "Hhog ènoixzsiqsU ^is ot^ oo(poì kéyova^ ysifi^rivrìp ^am' 
xaì nazéqa ndi^Kxìv ad Pherecydem spectare putem; nam 
haec sententia abhorret prorsus ab Pherecydis love, cuius 
vim genetricem soli inesse interpretes posteriores censuerunt. 
Si Sophoclis illud certo cuidam philosopho {(to(p(ji) vindicare 
velis, Heracliti facile tibi in mentem veniat cf. Preller- 



95 



Robei-tum I * 38 adn. 3 ^^). Ioannis autem Lydi sententia de 
Pherecydis love unde orta sit cognosces, si studiorum astro- 
nomicorum Pherecydis memineris L. D. I 119 aM^erai de xal 
^XioiQÓTTiOp èr 2SvQqi r^ r^Vw cf. Sturzium p. 32 s. Parum 
autem attribuii Hermiae illi loco Zellerus I * 73 adn. 1, cum 
verba ò fisy aì^ijQ rè noiovt^y ri ót yìj io ndaxop ad Stoicos 
referre non dubitavit, nam nihil ex terminis tov noiovvtoq 
et tov nda^ovioQ colligi potest, quia a posterioribus omnium 
sectarum philosophis adhiberi solent cf. Dielesium in Doxo- 
graphorum indice s. v. noitìp. 

Transgrediamur nunc ad Probum qui ad Virg. Eclog. 
VI 31 p. 20 s. Keil. haec habet: * Consentii et Pherecydes, 
sed diversa adferi dementa: Zìjifa inquit xaì XM^a xaì 
Kqóì^oi^y ignem et ierram et iempus significans, et esse 
aethera, qui regai, ierram, quae regatur, iempus, in quo 
universa pars modereiur'. Quém locum quam non recto alii 
explicuerini Conradus 1. 1. 16 praeclare demonstravit. 

Quartum vero testimonium de Pherecydis love ex fnea 
quidem sententia longe gravissimum exiai in Prodi commen- 
tario ad Piai. Tim. p. 156 A p. 368 Schn. (fr. II): xaì ò 08Qf- 
xvdfjc Skeyei^ iìg ^'EqonTa fJszaliifilr^aO'ai tov Ma, néXXovicc 
Srii.H0vqY€tv , on òrj ròv xóa^ov sx tuìv ivavvicov aiwiaudg 
éìg òfioXoyiav xaì ipMav ìjyays xaì tavróifjTa nà(SiV èvéaneiQt 
xaì tviadiv t^v di* oXoìv óiijxov(fav, Quem locum non ad 



**) Mayerus Giganten und Titanen 73 adn. 49 Saturnum his verbis 
signìficari opinatila, sed quae hic vir doctus de Saturni cum Sole 
necessitudine exposuit nullo modo mihi probari possunt. — Spectat for- 
sitan ad Pherecydem Euripides cum in Chrysippo (fr. 836 N.) dicit: 

Fccìcc fityioTìj xccl Jtòg Aì^rjQ, 

o fÀty ccvd-QùJTHoy xal d-iMv ytuéxMQ, 

5 J" vyQo^òkovg crayòuitg voriag 

ntcQadé^tt/ufytj tìxth, O-yfjrovg 

I)raesertim cum de immortalitate animarum quam Pherecydes primus 
docuisse dicitur (cf. autem Zellerum I * 55 adn. 4 et 5) apud Euripidem 
quaedam sequantur. De Chrono quidem nihil, sed confer Maximum 
Tyrium (diss. X 174 Bsk.) àkkà xal tov JSvqìov r^y noiìja&y oxònét xaì 
tòy Ztiva xnl T^y X&oyltjy xai ròy iy jovrotg "E^vDTa xtL 



— 96 — 

Atheniensis sed ad Syrii theogoniam (cf. Sturzium p. 44 
adn.) spectare e Maximo Tyrio (xaì ròv iy zovro^g '"EQCùva 
[cf. adn. 65]) elucet. Ergo hic quoque philosoplius lovem 
vim genetricem, quae omnia coniunxerit servaverit auxerit 
esse probat. Hic autem Hesiodi commemorandi locus est. 
Nam in theogonia v. 120 ss. legimus: 

^'EqoQy oc xdXhaTog iv àS-avavoiai d-sotai, 
IvatfAsXfjg ndyTOùp re O-suìv Tcd^roiìp t' àì^d-qùincMìV 
óafjiy^ T ^^) €1^ arijx^eaai vóov 3cal ènlipQova jiovXiji^, 

Hunc Hesiodi locum omnes theologi secuti sunt, qui 
postea de Cupidine cosmogonico cecinerunt; sed monendum 
est ea quae ille paulo obscurius de Cupidine dicit ab Orphicis 
longe superata esse; nam didicisti ex eis quae in capite 
primo exposuimus, in eorum theogonia Cupidini summos 
tribui honores atque ut Pherecydem in eis quae de love in 
Cupidinem transformato professus est Orphicos secutum esse 
putem eis maxime adducor, quae post Phanetis cataposin 
in Rhapsodiis legebantur. Pro omnibus hoc afifero Prodi 
testimonium in Alcib. HI p. 88 (Abel fr. 71 cf. 123): «V yàg 
rw ^ù ò ^'Eqcoc iaii ' xaì yàg M^rig è(STi TVQdorog yevérwQ xaì 
'Egùìg nokvTSQTtijgy xaì ò ^'Eqmg nqósiaiv ix tov Jtòg xaì 
(tvpv7té(tTfj TM ^d TiQùÓTOìg BV totc potjTotg ' ixft yccQ ó Zsvg 
ò nayÓTTTijg èaiì xaì à^qòg "Egcog, wc ^OQcpsik (ptjaip. 

Quomodo autem lupiter terram ac mare eflEécerit elucet 
ex Pherecydis fragmento IV: Zàg noisX (fàqog (léya ts xaì 
xaXòv xaì èv avro) noixiXXsi y^p xaì ^Sìyfjpòp xaì rà ^S^yì/poo 
doìficcTa Clem. Alex. VI 2, 9. Spectat huc quoque Clem. VI 6, 53 
(sec. Isidorum Basilidis filium): xaì yccg fjm óoxel rovg ngog- 
Tioiovfiépovg (fiXo(ro(petpj %pa fjiàd'ùiai ri ianp ij vnónzeQog 
óqvg xaì tÒ èn' avrìj TienoixiXfJbépop (fàgog^ napra oaa 0sQf- 
xvdfjg àXXoyoQij(rag èO-eoXóyriaep Xaficòp ano r^c xov Xà^ 



•*) iìàfivatM codd. praeter Vatìcan. 915 (O ap. Bzachium) qui 
habet da/ut^a ré ; dd/uyarcu extat etìam in papyro Achmìm ab Udakico 
Wilckenio nuper edito (Acta acad. Boruss. 1887 p. 812). Sed cum 
Salvinio et God. Hermanno du/uycc ts legendum est, cf. Hippolyt. philos. 
<;. 26 Doxogr. 575, 5. 



— 97 — 

ngoipìiTéiac. Quae verba quinam intellegenda sint in universum 
non consentiunt viri docti cf. Zellerum I * 72 adn. 3 (cf. supra 
p. 91). Sed addo similem textrinam in Orphicorum theogonia 
(Abel fr. 211) a Proserpina fieri cf. Lobeckium 550, qui 
hoc quidem loco paulo acrius in Neoplatonicos invehitur. 
Eodem spectat hic Damascii locus ineditus (cod. Marciani 
f. 349^) nQÒg fièy toìvvv tò nqmTOV èqoviisv oti> toìv d-so- 
lóyoùì^j ot (lèv ano r^g d-siag ÓQfJbcófisyoi' Ttagadóffscùg OQXix'^y 
^aXovdi Tavtf^y xiiP diaxótTfjbfjaiy ' ó óè fiéyag fàfifiXtxog iiYB- 
fjboyixfjP avTìjp àvsvif'qiisX .... fióri dà ol P€ùùT€QOi^ xaì àtpo- 
fjbOKiùTMfiy avtfiv xexXijxaa^yj lafag fièv cenò t^g naq' ^OqcpeX 
xoQM^g vn€QXO(rfilov nsnXonodag òqiJti^&èvTsg, èt^ ri %à iiiii'q- 
fjbara rwi^ vosqoiv ivvtpaivBTai, Neque hoc omittendum est, 
quod ferebatur apud veteres Orphei quoddam Carmen nénXog 
inscriptum cf. Lobeckium 379 ^^). 

lam mittamus lovem ut ad exordium a Laertio Diogene 
servatum regrediamur. Initio praeter lovem esse Xqóvov 
ac Xd-ovirjv dicit. lam Is. Casaubonus in notis ad Diogenis 
locum prò Xqóvop scribendum esse Kqópop censuit. Secutus 
est eum cum Prellero Conradus qui num recte faciant 
vehementer dubito; nam tantum Hermiae verbis Kqóvov di 
TOP xQÓPov tribuere nequeo ut in Diogenis textu Kqóvov 
legendum esse censeam (cf. Overbeckium in Comment. soc. 
Saxon. 1865 p. 69). Imprimis autem me prohibet Orphicorum 
ffle XQÓvog quominus cum Casaubono Prellero Conrado faciam. 
Nam ex Orphicis in theogonia Pherecydea Chronum petitum 
esse concedes, si cum eis quae Damascius de Chrono Phere- 
cydeo profitetur tòv ót Xqóvov not^fXai ix tov yóvov éctvrov 
(leg. avvov id est Io vis cf p. 98) nvQ xaì npfvfia xaì vóoìq 
Orphei versum contuleris qui extat in schol. ApoUon. Rhod. 
m 26 (fr. 67 Abel.) 

avTC^ ^'EqcùTa Xqóvog xaì npsvfiara nccrva réxyùù(f€^^)j 



") Cf. E. Luebberti commentationem de Pindaro supra citatam 
p. 10. 

***) Tiati' héxi'ùJGé liber Laurentianus. Cf. Goebelium De correptione 
Attica quaestiones duae Bonnae 1876 p. 10. 



-- 98 — 

quem versum ab OJofredo Muellero Lit. gr. I * 394 adn. 1 
non recte explicatum esse iam hic Damascii locus satìd 
docet ^^). Cave autem nimis virium Chrono tribueris id quod 
Damascium fecisse viri docti contendunt. Pherecydes enim, 
si Neoplatonicum sequimur, Chronura ex suo semine (ex voi 
yóvov iavrov) ignem ventum aquam fecisse censuit. Si haec 
sine corruptela sunt, omnia, quae de lovis natura statuimus, 
concidunt. Nam Chronum ctQiarov nquìTOP yfypijrrayra nullo 
modo significari posse iam dixi, qui esset, si ex suo semine 
ignem ventum aquam eflfecisset. At Damascii locum si con- 
iectura Ionissima temptare liceat, nulla diffìcultate impediri 
video. Pro ex rov yóuov taxnov ponas ex tov yàà^ox^ avtoVy 
quod grammatices quoque ratione flagitatur; nam Mullachii 
(F.Pli.6r.IlI289)transpositionem ix rov èavrov yóvov ineptam 
esse intellegis. Ergo avTov quod emendavimus lovem signi- 
ficat. Ex semine principis dei per Chronum i. e. temporum 
decursu omnia in lucem eduntur, sic ipsa Pherecydis doctrina 
illustratur et Pentemychi cum Rhapsodiis maior fit consensus. 
Chronus enim in Orphicorum theogonia nihil ipso gignit, 
contexit ovimi ex aethere Chao Èrebo, quod probat versus 
Dam. 147 fr. 53 Abel: 

STieira d' srsv^s (léyac XqÓvoq aìd'éqi dia) 
cùsov àqyv(p€OV. 

Addit autem scile Neoplatonicus xò yàq stsv^s ófjXot tò 
Tsxvfixòp àkk' ov yépvi^fia, Cf. supra p. 10. 27. 33. 

Ergo cum lupiter primus generavisset, Chronus ea quae 
ex love orta sunt ad perfectionem perduxit. Qua causa 
Tertullianum adductum esse arbitror ut de coron. mil. 7 
Saturnum Pherecydeum ante omnes coronatum poneret. 
lamvero a quo Chronus hanc victoriam reportaverit nobis 



•*) Cut Gruppius p. 655 contenderit, si eius sententiam recte in- 
tellexi, Pherecydis Ghronuni ex Hieronymi theogonia petitum esse 
(dagegen schliesst sich das, was uber Chronos gesagt wird, an dieòenige 
Theogonie an, wdche Bamaskios als die nach Hieronymos und HeUamkos 
bezeicJmete), non perspicio. 



— 99 -~ 

quaerendum est. Respondet nobis hic Origenis locus VI 
p. 303 Sp. (fr. Ili): i^f*or rt^ra nólefiop alvirrefsd'at ravg 
naXaiovg, ^Hqci^XeiTOV fitp XéyovTa uìde .... 0eQ€xvófjy dà 
noXkoì àQxtx$ÓT€QOp yivóiisvav 'HgaxX&irov, iivd-onotsXv (nqa- 
Tèiav (fTQarfiqf TtaQaraTTOfiéyfjyj xaì r^g fitv ijyf flava Kqóvov 
óióópai, T^c èvégag óè ^Oipiovéa, nqoxhiqtsstg rs xaì àfjhilkag 
avTOìp l(SvoQ€ty • dvy^r^xag re avroXg yi^fad-ai, *V ònÓT€QOi> 
avTMV eìg top ^S2yfjpòp èiiirétsiaat , toxnovg fièp fFpai rspixfj- 
liévovg, Tovg ó' i^oiaaprccg xaì vixrjdaVTag tovtoìk c/fir tòv 
qÌqupóv, Cf. Maxim. Tyrium 1. 1. xcà t^p ^Ocfiovécùg ysptaiv 
xaì T^p xhsòìv fJidxi^' De Chrono autem non de Saturno 
hic agitur, ex eis enim quae de lovis natura monuimus 
elucet Saturni Pherecydem ne mentionem quidem fecisse, 
quia ante lovem nihil sit ortum; de lovis igitur patre non 
cogitari potest. 

Quamquam ex Origenis loco dubitari 'nequit, quin 
Chronus in pugna quam cum Ophioneo inierat victor extiterit, 
attamen de Ophioneo magna dissensio exorta est. Ut de 
love ipso Pherecydis viri docti ante Conradi egregiam com- 
mentationem opinionem certe falsam habebant, sic Ophionei 
figuram mire interpretati sunt. Omnes illas explicationes 
ut silentio praeteream ratio monet. Quae autem ex Apollonio 
Rhodio Argonaut. I 503 conclusa sunt, ea ne speciem quidem 
veritatis habent cf. p. 60 s. Itaque C. Robertus cum in nova 
editione Myth. gr. Prelleri ea quae ap. Prellerum p. 34 ex- 
tant minime mutaret recto fecisse mihi quidem non videtur; 
confido me eis quae de love Conradum secutus |upra dixi 
demonstravisse, titanomachiae locum in Pherecydis theologia 
non esse. Eandem ob causam reiicienda est Prelleri sen- 
tentia de Pseudo-Eratosth. catasterism. e. 39 (p. 182 Rob.), ubi 
de &VTfiQÌùì legimus: tqvvó iartpj iv w nq(ùTov ol d-eoì ttiv 
iSvvbniKHSiav ed-evTO, ore ènì Kqóvov ó Zevg èanqdrevasv. 
Quae verba si. cum PreUero ad Pherecydem Syrium refers, 
titanomachiae in Pentemycho locus datus est atque omnia 
diluuntur quae de nqonM dqiavù) exposuit Aristoteles. Porro 
monendum est d-vii^qiop non piane idem esse ac O^vmqó^', 

7* 



100 



quem a Pherecyde commemoratum esse Biogenesi 119 et 
Suidas s. y. ^vcogòg testes sunt. 

Quid de Ophioneo Chroni adversario statuendum sit, 
docet Hesiodus poesia theogonicae pater. Legimus apud 
eum V. 820 ss. 

Avràq ènti Tnìji^ag àn ovqavov H^éXaasp Zsvg, 
ònXóraiov réxe natóa Tiìcfiaéa Fata nsXuìQfj 
TaQTÓQOV èp qiXÓTfjTi dia XQ^^^'^l^' ^A(fQOÓÌTfjy xtX, 

Neque aliud de Ophioneo cogitandum esse nomen illius 
monstri probat. Typhoeum enira in sexti saeculi arte iam 
pedibus anguineis praeditum esse vas Chalcidense (Gerhardii 
Auserlesene Vasenb{ld<rlll237) ostendit; nam cumE.Kuhnertus 
in Roscheri lexico mythologico p. 1670 ss. de Gigante nec de 
Typhoeo cogitandum esse statuii egregie lapsus est cf. 
Loeschckium Boreas und Oreithyia am Kypseloskasten Dorpati 
1886 p. 10 adn. 29, Mayerum 1. 1. 275 ss. Quid de Typhoeo 
vel Typhone iudicandum sit, in aperto est ac satis est ea 
perlegere quae de hac mythologiae figura Prellerus ipse 
eiusque commentatores disseruerunt; cf. Mayerum 1.1. 135 ss. 
Nam ex mea quidem sententia dubitari nequit quin Tinpàg 
{Tv(po)6vg Tv(pùìv Tinfdoìi^) a verbo tinpoì derivandum sit 
atque hac mythologiae figura terrae aestus et ignis signi- 
ficentur. Neque alia ac de Homeri Hesiodi Aeschyli Typhone 
de Pherecydis Ophioneo dici possunt, quem terrae partum 
esse serpens qui nomine significatur demonstrat cf. Mayerum 
1. 1. 234 ss. 

Tertium principium a quo Pentemychus orditur Chthonia 
est, nam prò XO'ow i^p scribendum esse Xd^opirj elucet. Quae 
enim de Chthonis et Chthoniae discrimine Conradus acute 
exposuit, ea omnia verborum ordine refeUuntur. Quis mente 
non praeoccupata e verbis Laertii ut antea vulgabantur: Zérc 
IJbbV xaì Xqóvog sìg àet xaì Xx^oòv f^p ' Xd-ovifi ót òvofia 
èyévero y^, èns^dij amji Zsvg yéqag óióoX legere poterit 
interesse aliquid inter Chthonem ac Chthoniam? Quamquam 
Conradus Chthonem cum Chao confundens Sexti Empirici 
(Pyrrh. Hypoth. T 30 p. 126, 9 Bekk. cf. Zellerum I * 75 



- 101 — 

adn. 2) senteiitiam, qui terram materiam primarìam in Phere- 
cydis cosmogonia statuii, aliorum qui Syrium cum Thalete 
aquam principium posuisse dixerunt fàcillime explicari posse 
iure dicit, tiamen hac una causa res quam infirmissima non 
sustentatur. Praeterea post Dielesii commentationem de hoc 
Diogenis loco nullus reliquus est scrupulus. XO^oplfj igitur 
apud Diogenem in utroque loco ponenda est. lam Casaubono 
in mentem venit illius Empedoclis versus (393 Stein) : 

cui adderò liceat Musaci versum a Lobeckio Paralip. 318 
egregie emendatum: 

Avrixu óè Xd'ovific (puìpri mvvTÒv (paro iivd-ov 

qui ap. Kinkelium fr. 1 vehementer corruptus legitur. Atque 
considerandum est nomine XO^ot^lfjg fere semper Cererem 
vocari id quod Conradum p. 27 minime fugit. Cf. Godofr. 
Hermannum ad Eur. Hecub. v. 70, Prelleri iJemeter und Per- 
sephone p. 15 ss., Preller-Plewium I 643 ss., Bursiani Geogr. 
gr. II 97. Cf. etiam IGA. 47. 48, CIG. 1195. Nec dubito 
quin hoc quoque loco de Cerere sit cogitandum. Nam 
regrediamur ad Hesiodi theogoniam in qua v. 912 

Avràq ò J^iirjiqog nohnpÓQli^c ig Xé^og ^kO-ev 

de love dictum est. Cum JijfitjiQog nomine respondent quam 
maxime verba quae sequuntur ap. Diogenem X^opiji óè 
oPOfia iyépsTO F^j ineióri avzfi Zàg yijp yégccg óidot. X&opifj 
igitur y^ nafifi^Téiga facta est. Cf. etiam inscriptionem 
Myconi in insula repertam Bullelin de correspond. liell. VII 398 
(Foucart^: ^/vùoósxccTSt ^ìopv(Sùùì ArjViX èiyìq(fiov vnèq xaqnùìv 
Jà XO^ovlùu riji XO-opitji ósQvd iiéXava èn^tna, Concurrunt 
autem hoc quoque loco nobis Orphici, cf. locos quos Lo- 
beckius 537 collegit, addo Philodemum n. f, 12. 79, 23 ss. 
de Chrysippo, Mannhardtii MylhologiscJie Forschungen p. 241. 
Quid autem yéqag illud sit quod lupiter Chthoniae dat 
non dubium est postquam Dielesius 1. 1. apud Laertium D. 
yf^v ante yéqag scribendum esse docuit, ncque coniecturas a 
viris doctis olim prolatas refellere necesse est. 



— 102 — 

Pauliim subsistainiis , ut quae de Peutemycho adhuc 
statuimus, comprebeudamus. lupìter Cbronus Chthonìa 
omnium renim principia sunt. Ex semine lovis in Cupidinem 
transformati Chronus ignem ventum aquam facit; Ophioneo 
et Ophionidis victis a love corona cingitur. Chthoniae autem 
a love terra datur quamobrem Terra dicitur. 

lamiam ut quae de theogoniae Pherecydeae progressu 
concludi possunt videamus, ad Damascium redeundum est. 
Addit enim eis quae de Chrono dixit : é^ crV (se. nvQÒc xaì 
Ttptvficctog xal vóarog) «r névTS ^v^olg óifiQìjfiéi^ùdy noXXr^^ 
Y€Peàh^ avar^ì^ai O^fmv rrjP nevréiivxov xaXovfiéptjy, Quid sit 
Ij Tisviéiivxog non facile explicari potest ac lubrica via con- 
iectandi patet. Id mihi e locis qui de Tiét^re^vxM agunt 
negandum esse videtur Pherecydem elementis Empedocleis 
praelusisse. Plus e fragmento V concludendum est: xaì tov 
JSvqìov 0SQ€'éCvdov fiv^oùg xaì (iód-goDg xaì civica xaì -O-vqag 
xaì TivXag Xéyopiog xaì óià tovtuìp aipitrofiéi^ov rdg réop 
{pv^òìp yevéasig xaì ànoysvétseig. Cui non in mentem venit 
Cebetis personati tabulae? Nam cum constet Damascium 
multa ex Eudemo sumpsisse quae cum ad Homerum Hesiodum 
.Acusilaum tum ad Pherecydem alios attinent, nonne facile 
conici potest Cebetem illum tlieologorum veterum libros 
inspexisse cum praesertim Pentemycho Celsum etiamtum 
usum esse verisimile sit (cf. Prellerum p. 35 i)? Certiora autem 
quam adhuc hcuit, de quinque fAvxotg statui possunt, si 
theologìae Pherecydeae vestigia in Aeschyli Prometheo dili- 
genter scrutatus eris. Quare de hac fabula quaedam 
moneamus. 

Th. Bergkius in tomo secuudo Historiae litterarum gr., 
quanta auctoritas Pherecydis apud posteros fiierit, primus 
intellexisse mihi quidem videtur. Sed ea quae p. 426 de 
Nonno legimus parum probata esse R. Volkmannus in illius 
operis recensione Zeitschrift fùr das Gymnasialweaen 1885 
p. 157 monuit ncque aliud de necessitudine quadam Phere- 
cydis et Apollonii Rhodii iudicari posse iam dixi. Optimo 
autem iure Aeschyli Prometheus arcessitus est. Attamen 
cautio adhibenda est ne praepropere agas. Nam si recte 



- 103 — 

dieta sunt quae de love exposuimus, Bergkium III 325 parum 
feliciter ìUum Promethei versum (956 s.) 

ovx ix Tùoyd' €y(ò 
dusaoÌK TVQCiVVovg èxnsaóvTac ^a&ófAìji^; 

ad Pherecydis Ophioneum rettulisse apparet. Nec minus falso 
totius theologiae Syrii summam Bergkius in Prometheo in- 
venisse sibi videtur (nam Aescliyli fabula abhorret prorsus 
ab illius doctrina, qui initio omnium rerum summum deum 
ponit), sed nonnulla Aeschylum Syrio debere verisimillimum 
est. Phereoydem autem in theologia sua Promethei men- 
tionem fecisse, ut Bergkio III 327 adn. 136 videtur, ex eis 
quae apud Origen. adv. Cels. VI p. 304 Sp. de Tagragifi 
fioigfì legimus, minime elucet. Mil^i quidem duo tantum 
loci in quibus vestigia theogoniae Pherecydeae extare apparet 
occurrerunt. 

Ex Pherecyde tradita sunt fabulosa illa'.Q;'iy*'oi5 óùifjLccta'^^) 
quae Prellerum in ràfia lu falso mutasse arbitror. Absurda 
autem est sententia a laeobio prolata in libello: Uber die 
Fragniente des Pherekydes bei den Kirchenvàtern (Gothae) 
1850''^). Postquam enim causis futtilibus eorum opinionem 
refellere conatus est qui ^Uyripòp eundem esse atque lQxé«ròv' 
statuunt, Phoemcum libris sacris adhibitis ""^yrivòv Orcum 
esse contendit. Qua explicatione id solum cognoscere 
potes, qua soleat vagari etymologorum libido. Inuno nihil 
verisimilius, nihil certius est eorum sententia qui Ylyìjpò^^ 
eundem esse atque ""^Ixecipòp statuerunt, ita ut Aeschylum 
arcessere non dubitem. Memineris velim Oceani qui antro 
marino relieto Prometheum vinctum adiuturus adest. Maximi 
momenti sunt illi tres versus: 



'®) De Oceano Ogeno Ogyge Preller- Robert I * 31 adn. 2, de verbis 
(hxiàvmg et fhyvyi^og Meinekius Anali. Alex. p. 264 et Wilamowitzius in 
Homerìcis p. 16 s. 

'*) Hune libellum cum in bibliothecis Berolini ac Gottingae frustra 
quaesivissem, mihi ex bibl. Univ. Lips. Maximilianus Heinzeus, cuius 
ego a puerìtia benevolentia usua sum, mìsit. 



104 



V. 133 

'Avvnov yàq à/w x^kv^og dhf{^tp àt^rgov iiv^óv. 

V. 300 

ènoipvfjbóp T€ QSVfjba xaì nexqriqsipfi 
avróxTiT* avzqa. 

V. 395 

MfA€POg Óé TCCP 

(Ttad-fiotc èp oìx€Ìoi<fi xdfiip€i8p yóvv. 

Si liis cum versibus ea conferes quae extant apud Por- 
phyrium 1. 1. (fi\ V): xaì rov 2vqiov 0sq6xvóov [ivxovg xaì 
fiód-QOVC xaì aviqa xaì d-vQag xaì nvXag kéyoprog .... tibi 
perspicua erunt omnia. Et conferendi sunt hi Simmiae versus 
in Amoris Alis 11 s. de Cupidine cosmogonico: 

eìxs óé fioi yata S-aXdaaag re [iir/oì x^kxsog oiqavóg ts 
tÙìp èycò ixpo(T(fi(fd[jbap àyvytov (Sxctmqov €xqi>vov óè 

&€Otg v^éfiKfrag. 

Cf. Haeberlini Carmina figurata Graeca p. 20. 

Secundum quoque Pentemychi recessum ex Aeschylo 
accire non dubito. Audi enim Prom. v. 222 ss. 

ifiatg de ^ovXatg Taqrdqov [iskafifiad'ijg 
xevd-fAùòp xaXv7iT€v tÒv naXaiysvfi Kqóvov 
avTotffi (fVfifidxoi(Sip 

et V. 435 

xeXaiPÒg d' "A'idog v7ro(iqé[i€i f^vxòg ydg. 

Conferenda enim sunt Pherecydis verba ipsa ap. Origenem 
1. 1. (fr. VI): Keipfjg óè Ti^g (wiqfjg svsqd-év èattv ri Taqraqi^ 
fwtqa ' (fvXd(Saov(Si> ó' avrfjp ^vyaréqsg Boqéia "Aqnvtai rs xaì 
OveXXa^ Sv&a Zàg (sive Zìjg) ixfidXksi &euìv orav rig i^vpqlari, 
At quaerendum est quid sit xsipij iioXqa quam si invenerimus 
tertium habebimus [ivxóv. Nec spes nos fallit, nam terrae 
(Chthoniae) fiuxòp esse xsivriv iioXqav l^g svsqd-sv Tdqraqa 
sunt apparebit, si memineris versuum 720 s. Hesiodi theo- 
goniae: 

t6(5(Sov evsqxF vnò yr^g, oaov ovqavóg i(Si' ano yali^g' 
ìaov ydq t* ano y^g ig Tdqxaqov ^sqótt^ia. 



— 105 — 

Cf. Hom. 13. 481 Schoemannum op. ac. II 320 ss. Hesìod. 
Theog. (1868) p. 87, Diltheyum Mus. Rhen. XXVII 409, in 
diario archaeologico XXXI 93, A. Meyerum De comp. theog. 
Hesiod. p. 67 ss. Chr. Schereriim in Roscheri lex. myth. 
p. 1781 8. V. Hades. 

Atque etiam quartnm et quintum Pentemychi recessum 
nos investigaturos esse speramus. Adeamus enim Damascium 
qui 1. 1. praeter aquam ttvq xal nveviia commemorat, unde 
ij TTsPTéfivxog xaXov^iévfi facta sit. Quartus recessus ex igne 
factus lovi (i. e. aìMqi sec. Probum et Hermiam) tribuendus 
est, quae sententia magna ex parte confirmatur ilio Lydi 
loco ubi de Sole dicitur cf. supra p. 94. Atque quintus 
aera comprehendisse videtur; uam posterioris temporis philo- 
sophos TTPsvfia et aéga confudisse scis ac satis est Doxo- 
graphorum indicem s. v. npsvfia inspicere. Occurrunt nobis 
hoc quoque loco Orphici, nam legis ap. Proci. Tim.' 95 D 
p. 224 Schn. de Phanete: 

rama naT^g 7toltj(f€ xard (Snéog ^egoèióèg 

cf. supra p. 15. Forsitan Anaximenis doctrina Pherecydi 
ante oculos obversata est cum proprium aeris recessum 
statuit. Cf. caput II de Epimenidis aere. Ac scite monet 
me Dìelesius illorum theogoniae Orphei versuum, quibus 
potentia lovis omnia in se complexi illustratur, fr. 123 
Ab. V. 9 s. 

iV óè óéfiag (faalXsiop, èv c5 vdds Tiàt^ra xvxXfZtatj 
Ttvq xaì vdùùQ xaì yata xaì uìd-tiq .... 

V. 31 s. 

TTiìfJbccTfj Óè ^àa^g xd^opóg svóod'i ^i^ai 
rdqraqa t' svqcSsvra xaì siS'Xf^'^cc nsiqaxa 

yai^g. 

De (ió&qoig autem xaì at^rqotg xaì d-uqaic xaì nvXaic 
probabilia proferre nequeo, sed quae de Cebetis tabula monui 
his vestigiis apud Aeschylum repertis illustra ri haud nega- 
verim. Ac tiHv i/jvxmp ysvéaeig xaì ànoyspéastg et apud 
Pherecydem et apud Cebetem. 



106 



Sed recleamus ad Aescliylum, uam vestigium theogoniae 
Pherecydeae quod modo deteximus non solmn in Prometheo 
invenìtur. lam Bergkius versus 205 et 210 assumpsit, ut 
Aeschylum Pentemycho usum esse demonstraret. Sed quid 
vestigii in versu 205 sit, me non videre fateor. Reotissime 
autem versus 210 allatus est: 

xaì Fata nokXùìp opoiiaTiav fiOQ(fi^ fiia. 

Facile enim memineris XS'Ovifig — de Chthone supra 
dixi — T^c et 'Pì^c. Nam Rheae a Pherecyde mentionem 
factam esse testatur fragmentum Vili. Neque in hac re 
Orphicorum vestigia Pherecydem pressisse quidquam obstat 
cur arbitremur cf. supra p. 101. 

Denique de fragmento IX panca monenda sunt, quia 
illum scholiastae Apollonii locum, quem vulgo Pherecydis 
Lerii libro attribuunt (cf. Sturzium p. 208), primus Pentemycho 
adscripsi. Meliore enim ratione Syrio vindicandus est, quia 
et cum eis quae fr. X (p. 89) collegi maxime consentii et 
tum ea facile explicantur quae de Pythagora Pherecydis 
Syrii discipulo multae perhibent fabulae (cf. Sturzium p. 7 s., 
Zellerum I * 72 adn. 1). Nam multi extant loci qui Pytha- 
goram ohm sub Aethalidae persona vixisse tradunt cf. praeter 
Zellerum I * 286 adn. 2 Luebberti commentationem supra 
citatam p. 14. Si iam Pherecydes eadem in Pentemycho 
professus est, patet Aethalidae nomen ex Pherecyde in 
fabulam Pythagoream migrasse ac facile expUcatur iUius 
fabulae erigo, qua Pherecydes et Pythagoras artissime inter 
se coniunguntur. 



INDEX CAPITUM. 



I DE THEOGONIIS ORPHICIS i-6l 

De primae partis argumento 1 — 2 

De Rhapsodiarum inìtio, de Neoplatonicoruin triadibus . . 2 — 19 

De Schusteri rationibus 19 — 20 

De Phanete 21—28 

De Hieronymi theogonia Orphica 28 — 35 

Bhapsodias saeculo quarto notas fiiisse 35 — 39 

De Zagrei febula 39—40 

De Platonis Orphicorum memoria 40—48 

De Arìstophanìs Avium cosmogonìa 48 — 50 

De Orphicorum apud Pythagoram Xenophanem alios vestigiis 50 — 53 

De Eudemi theogonia Orphica 53 — 57 

De Apollonii Ehodii theogonia Orphica 57—61 

II DE EPIMENIDIS THEOGONIA 62-82 

Fragmenta 62—66 

De theogoniae Epimenideae exordio 67 — 73 

De ceteris fìragmentis 73—79 

De Epimenìdìs aetate 80—82 

III DE PHERECYDIS PENTEMYCHO 83-106 

Fragmenta 83—90 

De Pherecydis aetate 91 

De Pentemychi tìtulo et exordio 91 — 102 

De Pentemychi indole 102—106 



> 



INDEX LOCORUM. 



Acusilaus fr. XXIX St . 
Aeschylus Promethens 133 

— — 210 

— - 222 

— — 300 
— 395 

— — 435 

— — 935 

— — 956 



p. 5 
104 
106 
104 
104 
104 
104 
45 
103 
11 
60 
40 



Aetius Plac. II 31, 4 . . 
— — V21, 1 . . 
Alcmaeonìs fr. 3 K. . . . 
Anaxagoras 161 ss. Schaub. . . 53. 75 
Apollon. Argon. I 494 ss. . . 57 ss. 99 
Aristophanes Aves 692 ss. . . 48 ss. 72 
Aristoteles Metaph. 984 i> 27 . 56 

— -_ 1000 a 18 . . 39 

— - 10711) 25.. 55 ss. 

— — 10911) 4.. 56.92 
Athénagorafi SuppL 84 0. . . 23 ss. 

— — 96 0. .. 23. 29 

Cebetis tabula .... 102. 105 
demens Alex. Protr. 59 P. . . 70 s. 

Damasdus n. à^x^*^ ^^ ^- • • 2- 6 

— — — 381..4.26S.33 

— — — 382 . . 6. 25 s. 

53 ss. 68 

— - — 383 . . 5 



Damascìus cod. Marc. 246 f. 220 ▼ 

14 

_ _ — 349 V 

97 

_ - — 371 r 

47 

Diodorus 1 11, 3 8 

— V64— 80 .... 78 

Empedocles 67. 79.116.134. 175 St. 58 

— 173. 187. 242 . . 59 
_ 393 101 

Epicurus fr. 82 p. 127 Usen. . 11 
Epimenides fr. I (cf p. 62 s.) 68 ss. 

— - n (cf. 63) . . 73 s. 

— — m (cf. 63) . . 71. 76 





- IV (cf. 64) . 


. 76 




V {cf. 64) . 


. 74 8. 




- VI (cf 65) . . 


75.78 


— 


- Vn (cf. 65) . 


. 76 8. 


— 


- VITI (cf. 66) 


. . 77 


— 


- 11 TCinV. . 


. 77 


— 


— 15Kiiik. . 


. 77 8. 


Euripidea 


Helena 513 . . 


. 45 




fr. 836 N. . . 


. 95 


Gr^oriufi 


or. XX>;T16 . 


. 44 


Heraclitus fr. 127 ... 


. 52 


Hermias 


in PI. Phaedr. 144 


. . 6 


Herodotus V 71 ... . 


. 82 


Hesiodus Eoeae 167 Rz. . 


. 77 







109 






HesioduB 


theog. 108 . . 


. 59 


Orphei fr. 


75 Abel ... 17 


— « 


116 ss. . 


. 55 


— — 


81 — 


. . . 53 


— 


—. 119 fl8. . 


71.96 


— . — 


84 


. . 15.105 


— 


— 123 . . 


32 


— — 


88 


. . . 17 




— 295 88. . 


. 30 




89 - 


. . . 16 


^_ 


— 386 8. . 


4 


— — 


98 - 


. . 18.57 


.i— 


383 8. . 


. 76 


— — 


99 


. . 18.57 


— 


— 720 8. . 


. 104 


— — 


114 — 


. . 18.30 


—. 


— 820 88. . 


. 100 


— — 


117 


. . . 18 


— 


912 . . 


. 101 




118 — 


. . 18.30 


Hippolyt. phil. 7, 1 . . 


. 70 




121 — 


. . 18 








— — 


123 — 


. . . 105 


Ibycus fr. 16 B 


. 12 


— — 


125. 126 — . 


. 38. 52 


JustiniiR Coh. e. 15 . . . 


. 52 


— — 


154. 158 — . 


. . . 51 








— — 


222. 223 - 


. . . 51 


Tiaertius Diogenes I 111 . 


. 79 s. 


— — 


226 


. . . 50 




1116 . 


. 91 


hymn. VI 1 Abel . . 25 




— 1119 . 


. 95 








1X18. 


. 81 


Parmenide8 9 Stein ... 52 


Lydus de 


mens. Il 7 . . 


. 54 




129 flfl. — . 


. . . 59 




— IV 150 . 


94 


Pansanias I 14, 3 . 


. . . 42 








— 


I 19, 2 . 


. . . 73 


Malelafl Chron. IV 73. 74 . . 8. 


158. 57 


— 


m 12, 11 . 


. . 73 


Maxim. I^ 


T. dìfi8. X 174 . . ^ 


H. 95 8. 


— 


Vili 18, 2 . 


. 31. 71 


Mìchaelis 


Ephes. in Ar. Me 


t. XIV 


Pherecydes Lerius fr. IX St. . . 31 


301 . 




8 


Pherecydes Syrius fr. I (cf.p.84) 4 


Miisaeus fr. 1 K. ... 


. 101 




24 ss. 55.91. 93 88. 105 




— 6 K. ... 


72 




— n(cf.p.86)95 




- 11 K. . . . 


. 42 




lll(p.87) 99 
IV (p. 87) 91. 


Onomacr. 


fr. 1 K. . . . 


. 55 




96. 103 


Orphei Argonautica 12ss. . . • 


B.16.50 




— — V (p. 88) 102. 


fr. 


4 Abel . . 


. 75 




104 




7 — -. . 


52 




— - VI (p. 88) 71. 


^_- ...^ 


38 . . 


. 15 


• 


104 




41 — 


29 88. 


— 


VU(p.88)99s. 


— _ 


53 — 


10.98 


— 


Vm (p. 68) 




57 - 


. 13 




106 


i— — 


59 — 


. 13 8. 


— 


— IX (p. 89) 76. 


— — 


62 — 


. 28 




106 


— — . 


65 — 


. 49 


— 


X (p. 89) 106 




67 — 


. 97 


Philodemus n. *«;(r. I 6 b . . 70 




71 - 


. 96 


— 


- — p. 19, 2 . 73 


___ ^.^ 


73 . . 


16 




61, 


5. 15 72 



110 — 



Plato Cratylus 402 B . 

— Euthyphron 6 B 

— Leges 642 D . . 

— - 701 C . . 

— — 715 E . . 

— — 796 B . . 

— Phaedo 72 . . . 

— Phaedms 248 C . 

— Philebus 66 C D 

— Protagoras 316 D 



40 ss. 
. 40 
80 ss. 
. 44 
. 35 
. 44 
. 77 
. 45 
. 46 s. 
. 48 



— Respublica 364 E . . 39. 42. 75 

— — 451A . . 45 

— - 616C . . 33 

— Sophista 242 D . . .47 s. 

— Theaetetus 180 C D . . 39 

— Timaeus 40 D . . 41 ss. 
Proclus in Plat. Crat. 96 . . 76 

— Parm. IV 235 . . 15 

~ Vni68..10 

— — VII230..2S. 

— Remp.96,27Sch.38 

— Theol. Plat. VI 8, 363 . . 38 

— in — Tim.96BC. . 7 

— - — — 130C. . 10. 

13 

— — — — 137B.. 16.43 

— — - — 267 C . . 26 

— — — — 291 A .. 47 

— — — — 291 CD. 15 

— — — — 291 D . . 21 

— — — — 310 D . . 38 

— — - ~ 335 B.. 16 8. 
Pseudo-Archytas ap. Jambl. Protr. 

IV 160 37 

Pseudo-Aristoteles de Mundo 401 a 
27 35 



Pseudo-Demosthenes e. Aristog. I 

§8 88 37 

Pseudo - Demosthenes — I 

§37 45 

Pseudo-Eratosthenes p. 66. 148 Bob. 

78 

— — p. 182 . 99 

Pseudo-Hippocrates tt. (fvcùiy VI p. 

94 Littré 70 



Sappho fr. 56 B 13 

Schol. Aeschin. 1 188 . • . . 74 

— Aeschyl. Prom. 12 . 78 

— ApoUon. Rhod. 1 498 . . 33.58 

— Hom. B 783 ... . 12 

— Ehes. 342 46 

— Theocr. Xmi ... 5 
Simmiae Alae 11 .... 104 
Simplicius in Aristot. Phys. p. 528 D. 

3 
Sophocles fr. 796 .... 94 
StephanusByzantius s.v. EvuìvvfAna 

74 
Suidas 8. V. 'Em/ufyldijg . . 76 

— ^fQ€Xvd»jS . . . 91 8. 

Syrianus in Aristot. Met. A 859 ^ 
37 9 

Syrianus in Aristot. Met. N 935 » 
28 46 



Thucydides 1 126 . 
Xenophanes fr. 1 M. 



Zenobius IV 36 



82 
52 

78 



-*••- 



Typis Kroll. — Berolini, Sebastianstrasse 76. 



3 2044 019 090 075 



The txKTOw» must rebun tfais item oq or befoie 
the last date stamped below. If another user 
places a recali for this item, the borrower wìll 
be notified of the need for an earlier return. 

Non-receipt ofoverdue notices does w^ exen^ 
the borrower fivm overduefines. 



Harvard Ctdl^e \^^deiier Library 
Cambridge, MA 02138 617-495-2413 




nease handle iriflicare. 

ThaDk you f or helpiiig to isesnve 
library coUectioiis at I&mad.
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "De Orphei Epimenidis Pherecydis theogoniis quaestiones critica"

See other formats
