Full text of "De Philippi Melanchthonis ortu, totivs vitae curriculo et morte : implicata rerum memorabilium temporis illius hominumque mentione atque indicio, cum expositionis serie cohaerentium"

See other formats

^dk^x-^ 


\ 


f«5l^ 


h- 


P  H  I 


D  E 

L  I 


P  P  I 


MELANCHTHONIS 

O  R  T  V  ,     T  O  TI  V  S     VI- 

TAE     CVRRICVLO     ET 
M  O  R  T  E  , 

IMPLICATA     REILVM     MEMO- 

R  A  B  1  L  I  V  M     T  E  M  P  O  R  .:  S     1  L  L  I  V  S     H  O  - 

minumque  mentione  atque  indicio,  cura 

cxpolitionis  ferie  cohjE- 

rentium^: 

NARRATIO     DILIGENS 

£T       ACCVRATA 

loachimi  Camerarii 

PABEPERG. 


•.      ^ 


'I 


L     I    P     S     I    AE 

CVM      PRIVILEGIO. 


T   R    0    OE    M    I    V   M 

ad  Jliufirtf,  ^rtncipem  ac  T>om.  2). 

^hHippum  Landgrafium  Haf- 

fi(Zy  T^rinctpem  Catto- 

rUTTU  ^c. 

SAEPE  ET   <iJMrLrrM  ECjEXTNT 
mecam  amtct  njiuente  adhuc  ^ 
hene  "valcnte  ^htlippo  (*yKtlanch- 
thoncy^vty  quiz  de  tUtiis  genere  ^^^vita^, 
fiudtjS:,a^tonthtis  comperta  haheremy 
literis  mandare  inciperem,  q^uI- 
ta  autem  mihi  nota  ejfe  arhitrahan- 
tur  ,quem  t^  celeriter  in  eius  fami- 
Itaritatem  peruenijfcy:,  cum  tlie  pri- 
mum  fefe  tn  ha^s  rcgtones  contultffety 
^  coniun£itfitrne  cum  ipfo  vixtffc^ 
ficirent.    Difputahant  pertinere  ^  me 
narrantepottfitmum  cognofci  illa^  ad 
celehritatem  nece^ttudtnis mfir^ :>^ 
huncfiru6ium  capere  ^trunc^  confian- 
ttfimi  in  "vera  amicitia  nifm ,  honc" 
(tA    2        fiifitmum 


T   7^0    OE  M  I  V  M, 

fitpmHmJimul  atque  iucundifftmum 
"Vtderi.  Sdpe  litera^s  mthi  ah  eo  nQn 

aitter  quam  ji^atrisnomine  injcriptas  \ 

legerant,  S^pc^vtderantquamaman  \ 
ter  iffeme  coram  CQmple^eretury  0 

de  me  abfente  fermones  honortfic^.  m-  \ 

primu  mentionis  audiuerant.  ^jfi^  \ 
hm  omnthn^  mottj  ^  me  nGfir-s.  ami" 

citi^  hanc  operam  darC)  ^  aliorunu  \ 

cupidttatt  conciltare  tfiam.  nottciam  , 

izqptum^  ejfe  exifiimahant.     Ego  vero,  \ 
qui  ^  gauderem  opinione  de  nofira 

conipinctione  alionvm  fingpdart:>  ^  ) 

mihi  huius  coptam  gratularer :,  non  . 

nolui  quidem  hanc  defiriptionem  ag-  \ 

gredi  ^  ifcud  opufiulu?n  ahfiolucre  y  \ 
Sed nefcio  quopatto  fcmper  interue- 

nit  altqutd quo  hic  conattis  impedtre-  \ 

tur:>  donec  dterni  Dei  "voluntate  e  me  \ 

dio  fiuhlatus  eft^  ^  ivigrauit  ex  hac  \ 
^itaThtltppm  (^^elanchthon  curru 

inzen^  ' 

o 


"P  T^O  OE  Al  I  r  Al 

ingcnte  lu^u  ^maximo  dolorehonO"^ 
ru?n  07nmumo^ occajlonemmihi  eri- 
fmt  non  modo  gratificandi  amicisy 
fed  eiufimodi  ettam  expofttiontseden^ 
d^:y  qu^  ah  ipfo  leda  i^  plenior  ^  e- 
mendatior  de  eius  admonitionih^ 
diutdgari  pojfet .  Cum  vero  pofr  ca- 
fum  morttstliius  whementer  <vrgere- 
mur:>njt  tand.em^  huim fcriptionis  la-^ 
borem  fufiperemm  y  iniecit  moram^ 
partim  animi  in  recente  moerore  per^ 
turhatio  yparttm^  vt  njerum  fatear^ 
aliiZ  complures  opt.  ^  doctif,  viro^ 
rum  hoc  argumento  prolat^  lucuhra- 
tiones:>inter  qua^,  cumnecj^  opm  ejfe 
iara  putarem  (ludio  inhacparte  no- 
flro^  (^  illis  legendu  fpe  acquiefce- 
remjjchetiores  reddita  fuerunt  cogi- 
tationes  animi  mei^  incitatioq^  prtfli^  > 
na  refedtt.  ftaque  annototoverten^ 
te  res  eafutt  dtlata.  Sed  cum  ^  ami 
(tA    3  cifihij-- 


"n^  o  OE  M  1  r  M. 
ci  fihpjcerent  ofpctj  confiderationems 
^  me  recordatto  coJHetudmisfuamj?i 
m^  nojlr,^  indtes  quafl  tnterpellarety 
fenfl  rurfum  paptlati^n  inftigari  mc 
tS  impelitad  hanc  oferam.fl  fofjemy 
nauandam^  ^  tempore  negleiio,  quo 
adfy-uendum  nohis  com/muniter  tfta 
elahorarentur :,  nunc  quafi  exequia- 
rum  h^c  ^  funeris  iufta  non  perfol- 
uere  amico  :,ne  impetatis  crimenfuh- 
iretywritm fum.  ^taque^  officio 
meo  ^  amicorum  ^voluntati  fiudui 
tandem fatisfieriy^vt  expungaturno- 
men  :>  ne  qutd  deheam  ^  fecundum^ 
^lautUTfu.  Neque  altorum  iam  edi^ 
taprularafcriptamea  propoftto  de- 
terrere  par  ejfe  duxiyacpotttis  njeluti 
calcarhoc  adhthitum  mthifuit.  Qj^od 
enim  illt  fectffent  vt  teHarentur  af- 
fe^ionem  erga  mortuum  fuam  ^  id 
mc  nonfacere  indtgnum  iudtcaham. 

^luam 


"P  %  O  OE  M  I  V  M. 

G^jiamuis  autem  eadem  a  me  refer- 
rentur  qu^z  illi  commemoramjfent  j, 
?2on  tamen  metui  ne  quis  hoc  repre- 
henderet ,  ac  potim  cum  aliud  quajl 
jiluTTu  animaduerteretur :,  diuerfn, 
orationis  "varietMem  dele^tione 
non  cartturam  ejfe  [peraui.  T)eniqm 
quizaltj  tradidijfent:,  ea  meo  quafl  te- 
fitmonw  conjirmari  ^  ^S  qu^  reticuif- 
fent  y  diligentia  nofira  explicari  neu- 
tiquam  alienum  vifum  eH.  Vemt 
autem  mihi  in  mentem  ^  hoc  proce^ 
mio  tua?ru  :>  iliufiripme  Trinceps 
Thilippeyclementiam  compellare:>^ 
tuiz  pietati  ^  ^virtutK^  ^  in  rerunu 
grauipmarum  atque  diffcillima- 
rum  tra^tione yforti  y  excelfo ^  ma- 
gno  animo  veluti  dedicare  hizc  com- 
poflta  a  me  de  Thilippo  oyHelanch^ 
thonc^ :  Glui  ^  nomen  haheres  cum 
tllo  commun^:,^  wuum  cUmetif^imo 
c^    4         fauore 


T   Ts^O    OE  M  I  F  M. 

fauore  ejjes  complexusy  ^  multorum, 
qu£  in  iflofcripto  vd  enarrantur  ^vel 
tndicantur  tefds  ^  explicator  ejft^ 
pojfes.  Scio  etiafn  tliufirtfim/z  clemen- 
tiiz  tU(Z  iudtcio  atque  fententia  fpe 
commendatum  celihratumc^  fingula- 
rem  inmodum  Thilippi  /rudiur/u  tn 
cognofenda :,  ^  ajferendafortitudt- 
nemy  ^  lahores  propaganda  ccelefis 
^eritatis  ^  opt.  dijctplmarum  do- 
^rina:>^  tuenda  "Vtraq^Jolicit^  pro- 
hitatis  integritatemo  dtltgentiamyaf- 
fiduitatem  ,fidem,  ^  mortuo  fami^ 
liaris  defidertj  doloris^  acerhi  trihu- 
tum  ejfe  honorem.  Statuente  illufirtf 
fima  confideratione  tua:,non  ad fu^ 
tantum  patrt^  vttlitatem  ^  decus 
fuiffe  natum  Thtlippum  ^tM^elanch^ 
thonem:>fed  adGermaniiz  eximiuiru 
ornamentum  produBum^  "vniuerfA. 
J\demora^ur  aliorum  altjs  locisglori- 

ofa 


"?   "K    O    OE    M  I  V  M, 

ofa^^rocreatio  :>  Germania  autem  no- 
firam(^  ea  illMf]:ripm^  domm  ^ala- 
ttn^  "Vicin^  terrts  tuis  ^  coniunct^ 
etiam  ajjinita^is  njinculo.Bretta  ^vrbs 
alumno  Thilippo  o^elanchthone  ad 
omnium  hominum  memoriam  com- 
■  mendata  celebrabitur:,  ^  quaflm  ni- 
tidtfitmo  auro  maximarum  laudum 
altarum  ^  huim  'velutt  gemmiz  puU 
cerrima  fpecies  enitebit:  famaortm 
^  ihcunabulorum  ipftm.  Sane  in 
hoc  etiam  genere  ^  tfio  loco^quo  Thi- 
lippm  (^yKelanchthon  futtjlia:,quem- 
admodum-  Toetafictt  de  Empedocle 
^  Stcilia: 

Etfi  magna  modis  multls  miranda  videtHT 
Gentlht44  hmnanis  regio ,  vijenda^  fertur 
Rehm ofimahonis  multa  munita  "virum  vi : 
^JSlUtamen  hoc  hahuiffe  viro  pr^clarius  in  fe 
liecfancium  magis  ^  mlrum  carum^  videtur. 

^tc^  mthieH  perfuafum  tUujlrtfi 

marricUmentiamtuamiudictj  fince^ 

^     j  ri^ 


"?  T^O   OE  M  I  V  M, 

ri  ^  jententi^  incorrupt^  grauitzitCi 
conferuarc  htmgnitatu  conftanti^.fa- 
uore?n  erga  communcm  ciuem^:,  neque 
pati^t  honadeeo  exifiimatio  lahefa" 
ctetur,^  tueri  famam  ahfmtis  hutm^ 
quem  prajentem  ahs  tua  tllufirtftma 
?nanfuetudine  ^  maxi?nifiert:>^ cU 
mcnttf  afftcttone  dtligi:,  esr  ?nultis 
atque  clarijf.f^nts  declaratum,  Ac^ 
cidit  aute  huic  td  cmod  ferpaucisy<vt 
non  quiefceret  inutdia,^  odtumpoft 
?nQrte?n  ipftt^<Sy  ac  potim  vt  magis 
tum  qua?n  friHS  ilioviuente  pafcere- 
tury  carpens  atq^  arrodens  optt??2t  ^ 
innocenttf.  deq^  o?nnthm  fuhltce  pri^ 
uatimq^  hene  meritt  fancttfimum  no- 
ynen:,  O  in  hoclacerando  auram  popu 
larc/n  coUigens  ^^  applaHfim  'vulgi 
qudrens:,  nimirum  auitantum  ^  ta" 
lem  "virum  infe^tari  non  duhttaffent^ 
vt  ipf  aliquid fuifje  perhtheantur.  Jn 

medio 


"P  rR^O   OE   M  1  r  Af. 

rnedioautem  efthmHspicMli  mirifica 
^anlta^s  in  ajfeiiundo  ^cienti^  pro- 
priam  quandam  tf  pecnliarem  fa- 
mam^  quam  ita  demum  quidam  con- 
fecuturos  fe  Iperant^  fialiorum  fym- 
plicem  ^  planam  doctrinayn  detor- 
quendo  ^inuoluendo  peruerterint^. 
Deprehenditur  hoc  fieri  in  ommhtds 
TjSj  quiZ  ingenij  facultate  ^  ftudtjin- 
duftria  exponi  Jolent  j>  ^fque  adeo  "vt 
nihil  lamfrefine  contentione  ^  iur- 
gijs  atque  certaminihw  di^utetur 
autenarretur,  Accedit f^mma  mhu- 
manitasy^vel  vt  verius  dtcam  imma^ 
nitas:>  couiciorum  ^  malediSiorum:, 
^  perttnacium  inaltercando  rixa- 
rumo  qu£  nifi  ^jfnrpentur:,  nec^  auto- 
ritatem  hahere  quicquammci^  confr 
uari  Ithertntem  plerique  exijfimant. 
Gluiddica  de  impudentia  ac [mitia 
mjolenti^  ?  §lm  leuif^.  fzpc  de  rehm 

capi-^ 


T   2^  O    GE  M  I  r  M, 

capitales  inimicitias  excercet  ^prd-- 
Ita  ciet  cruenta:,  cum  pietatis  ^  hu- 
manitatu  lenitas  atc\ue  njerccundta 
de  writate  quoque  ^  in  caufds  gra- 
uif^mis  fcueritatem  illa  quidem:,  ^t 
decet:,adhibeat:>jed  remoueat  iracun^ 
diiz  atque  odtj  tmportunitatem,  ^ji^ 
intuensnon  fojfum  non  admod.um  tt- 
?vere:>  ne  magna  calamita.s  honejlis  ^ 
liberalthHs Jludtjs  impendeat :,  euafu-- 
ra  ad  religiojQ  etiam  petMis  detri- 
mentu.  J\QjifortaJfe:>idqt4odmul'- 
to  trtflitis  est:>  ijla  quafi  murmura 
anteced.unt  tetnpeffatem  extrem^z  bar 
hari^oqua  inter  njerbortim  fententia- 
rumc^^  dviftdia^  excitati^  etiani  bello- 
rumprdtjs^ ^vna  cum  rehpMsJcs quo- 
que  bona  penittis  extinguatur  atque 
intereat.  Sedde  hocfat.quod^ter^ 
no  Deo  ^vifumfuertt^^cuim  mijericor^ 
dtam  imfloremHS y^vt propttm nobis 

reprt" 


"P   T^  O   OE    M   I   r  M, 

re^rimat  tr^  luftifim/z  tmfetu?n  y  fS 
dementer  parcat  "vemamqpie  det  t^.m 
fltdticiiZ  -peccatis  c^uam  improbitatis 
deiidis.  AdThtlippum  autem  ct^e- 
lanchthonem  quod  attinet ,  haudfiio 
an^veltmprimtsgloriofajithuic  ma- 
leuolorum  contumeliofa  Ghtrecta4:io, 
quiJi  hocprofe(^G  efficit  ^  ^vt  ^  perfon.^ 
Thd.  (tPKelan.  reprehendentiumy  6^ 
resqu^  notantur^  ^  tradntionis  fu- 
tilitas  atqueperuerjltasfcurriliscf^  au 
daciaatq^  impudentia:,eum:>  quem  op- 
preffum^  cupiunt:,  altim  extoUant  y  ^ 
cuim  nom.en  infamare  conantur:,  ilii'- 
m  hoc  reddant  admirabilim  atque  il 
lujtrim.  !hQon  aliter  quam  de  nociis 
tenehris  ^  caligine:>  diei  lucem  atque 
fplendorem  emmere  ^  magis  consji 
ci  cernimm.  Totuerunt  Socratem  ca 
lumnia  accujationis  Ud.ere  ^  popff^ 
laris  leuitatis  iudicio  condemnare , 

dAnj- 


"P  \0   OE  M  I  r  M. 

^nytm>(:^!Melitm  ^  Ljcon.fedfa-' 
pientt^  "Virtutuq^  exifitmationenu 
tuntum  aheft^vt  diminuerint  :>  "Vt  au^ 
iki  hdcad  accujatormn  dedecm  ^ 
ignominiam  redundarit  jemfiter- 
namj.  j\Qihil  trde  aggrejfum  eft 
ignauum  odjum  ^  cum  formidine 
coriiunda  muidia  ^  necj^  omnino  fru^ 
crc  machinartcy^valmt  in  Thilippum 
Qyl4^Janchthonem  "viuente^n,  J^unc 
exultat  i?7/portuna  temerit^ts  ^  ex- 
currit  ^ani(^ima  ia£tatio  huim  ^ 
illim,  qui:>  "vt  Gr^corum  ^vulgm  He^ 
ctoris  interpBi  corpm  fortiter  con- 
jixcrunt:>quemadmodum  cecinit  tCo^ 
777 erm,  telu  fuis :  Sic  mortui  Thilip- 
pi  q3^l  lanchthonu  nomen  i^nomintjs 
^J  pj^ohris  appetunt^,  6  quibns  ^vnm 
CiZtcrts  ferocior  gloriofo  ^voto  optat 
adhucfAperftitem  ejfe  Thil^^ldan. 
"vttn  eo  fctltcet  ^tm  ingemj  ^  do- 


"2"   7{    O    OE    M  I  y   M, 

cfrin^copiam  experiri  liccat.e^dthic 
fi^tiltum  iftt  nugo/tori  fuum  ojlendat 
reuer^m  :,profetio  ipfi  ^  gregalih'M 
at(^ue  focijs  ad  pedes  Jrattm  animtts 
delahatur:>et  infuga  pcr  aperta  cituti^ 
i^tria,  quamuis  lata  domm  arcia  ofiia  fiant, 
quemadmodum  ait  apud  eundera 
^oetam  adhuc  tgnotm  procis  %jlyffs. 
oAlteK  turhulent^  ifltm  ^  (edttiof^ 
caterud  ^  ipfefigmfer  deltcatmfcur 
ra^  tnnquam  Therftes  flu dtofht  ha^ 
het  laceffere  maledt£tis  fummos  ^ 
maximos  ^iros^  §lui  nejcto  quos  fu- 
nefios  capiti  qutdem  ili.e  fuo  cantm 
effutirefertur:,fc  effundens  furiofas 
*verhoru?n  [furcorum  nugaS:,  vt  ali^ 
quos  dtcatur  reperire  qut  ipfum  au- 
diant:,  ^  "voce  eim  etiam  permulce'- 
antur  y  quamui^  hoc  detertm  non 
Ille  fimt)  quo  mordetur  gallina  maritOy 

Tum  quidecum  tmmatun  et  ahfoni 

modi 


"?   %^0   OE  M  I  r  J/. 

modi  ah  intorto  gutture  cUdmtur. 
(tAdtunxit  Jehts  pietMis  ^loHmani- 
tMis  omnis mamft^mhojtis  transfu- 
gamidam^^quitalia  iamfcripta  edi- 
dit:>  qualiafinon  dico  prolarefcd  om- 
ninoferre  pGjfimtprornidgari^  lUi  ip- 
fyCjuihus  rmpudensos  tfiud  ttvrpif^i- 
mc  affcntatur.fane  mtror.  Ht  in- 
ter  fe  dijcordantes^in  oppugnando  tu- 
mtn  nomine  ^  conueUenda  opinione 
docfrtn^  Thilip.zPl^l^clan.iam  conspi- 
rant^  :>  ^  hanc  quaf  in  medio  pof- 
tumpalmamhahen/t^:>njt  confidenttf 
ftme  ^  infolentifitme  inuehantur  tn 

'Vtrt,pieta4^e,'vtrtutt^:>fapienttahu^ 
mantt<^e:,  integrttateffide  pr^ftan- 
ttfitmi  famam :,  ^  eit4s  y  qui  de  ipfis 
non  modo  opttmeesl  ?neritmy  fedfine 
cuttu  hentgnitMe  atque  bemficentia 
ipfis  ohjcuris  ^  tgjioti^  deittefcen" 
dum,  O  famAicis  atquenudis  ejuri- 

endum 


"P   \0   GE  M  I  r  M. 

endum^  algendumfmjfet.  Vermi 
etfi  indigmtas  facinorum  tjlorum 
tuntn  eft^^^vt  apotentta  quoquepaat- 
que  religiofa  ^  defalute  patri^Joli-- 
cita  y  animaduertenda  fit  jfutilitas 
tamen  ineptiarum  tam  friuola  efty 
<vt:,quodquidem  adT?hilippum  (^A^e 
lanchthonem  a4^tinet:>  ifiufmodi  dcdf^o^ 
Aoxi^  contemnend^  fmpUciter  neque 
omnino  curand^  ejfe  ^ideantur.  JSfif 
putamus  erudtttJ^imi^iriTheophra 
Jti  caufa  mouert  aliquem  debutjfcy 
qmd  contra  tUum  meretricula  qu^^ 
dam  Leontiumy  ^ot  accepmm^  nefcto 
quid  Ithri  fcripfjfet  ^  emtfjfet. 
J\(^m  'virm  tftud  maledicenti^  ne- 
fart^  non  nocetprofe(^oThilippo  Aie- 
lanchthoniy  cum  fthi  autores  huim 
ipfts  y  non  illi  ^foedtf^tmas  notas  tnu^ 
rant  ignomini^z  ^  infamiA,  quas  nul" 
la  "vnquam  dtes  eluere  poterttj  quizcy 

2  hAre-- 


"P   '\0   OE  M  I  r  M. 

hArehunt  in  ipforum  memoria:,Jiqua 
forte  ad  -pofterttatem  propagabi- 
tur:,  perpetuo.  §}ji^os  vei  debit^  ^ 
Jalutari  in  poenitendo  perturba^ioniy 
wl  'vltricibHs  fceleru?n  po^nu  relin- 
quentes  ^  ita  pergamm  ^  id  aga- 
mm  quod  inftituimm  y  Et  tu^  qui- 
dem  jUuflripme  T!^rinceps  CUmen- 
tij^ma  petMi  ^  fapientu  y  njt  ffe- 
ro  inprimU:,  Jed  ^  aUjs  com^pluri" 
btis  gratam  acceptamque  futurarru 
narrMionem  ^  quaji  hiftoriam.  ex- 
ponamus:,  commemorantes  ea  y  qu/z 
de  ^htlippi  o^elancbthonis  ^  pa- 
tria :>parenttbt^s  ,  o;enere  ^  educMio- 
nc:,  vtta^  m,ortbHSy  mortc^  :,parttnu 
ipjt  nos  prdfentes  cognouimt^^par-^ 
tim  explorat^imm  ^  ^  certo  wroque 
indtcio  compertmtis .  Gluibpts  Ji 
quddam  a^ergerentur  curru  nego- 
ttorum  tum  prjonarum  menttones 

huc 


T   2^  O    OE  M  I  r  M, 

huc  ■pertinentes  ^  ^vd  non  abhorren^ 

tes  certe  ah  infiituto  opujculo^  neque 

hoc  repr^henfum  y  ac  -pottm  fenten- 

tia  honorum  ^  non  inhumano-- 

rum  omnium  frohatum 

irijfumusarhi-' 

trati. 


B   2  Thilip^ 


PHILIPPVS     MELANCHTHON     N  A-     el/^^yCO^ 
tus  eft  in  oppido  nomine  Bretta^qua  par  /V/^/^ 
te  territorium  Palatinatus  Rheni  attingit  fo  /-^0^^ 
nes  agri  Vuirtenbergenfis,  folem  Orientem  /^m  -    ^/ 
verfus,fitCRillaciteraproficifcentibusexIta  "py///^ 

liaCjalliacpmlocaLiermania^jquaequoniam  ^*^  4^' 
ad  oceanum  fita  funt  quafi  decliuia,  appella^s  ^^V^*V  . 
ri  folent  Inferiora*  Non  eft  oppidum  illud 
vel  ambitu  amplum  vel  extruclionibus  ma* 
gnificum,  vel  exquifitis  operibus  munitum, 
fedfituperamoenum,  8^pro  captu  Germa* 
norum  fatis  bene  at^  fplendide  aedificatum, 
8£  tam  firmum  vt  bello  Bauarico  grauem 
Ducis  Vuirtenbergenfis  oppugnationem  fu 
ftinuerit,  &  virtute  praefidij  defenfum  fit^ne* 
que in  poteftatem  hoftium  venerit»  Quinet* 
iam  eo  tumultuquo  plebs  ruftica  atc]p  vrba* 
na  aduerfus  dominos  fuos  arma  coepit,  cum 
feditiofi  fcirent, vndic^  multa  in  oppidum  il* 
lud  deportata  conuedacp  effe ,  potiendi  ipfo 
cupiditate  nihil  non  conati  aggrefsiqp  funt» 
Sed  etiam  tunc ,  tametfi  ingens  multitudo 
oppugnantium  neque  propinqua  auxilij  fpes 
vlla  efiet ,  cum  fumma  incolarum  laude  bC 
oppidum  Principi  bi  bona  dominis  fuere 
conferuata*  Ciuium  opes  funt  mediocres, 
&:  quae  parantur  cum  agricultura  tum  rebus 
negoctjscp  inter  fe  aut  cum  vicinis  contra« 
hendis,non  commercijs  externis  bC  ingen*s 
B     3  tibus 


1  VlTAPHILlPPt 

tibus  lucns  qukftibusc^  fingularibus  facierit^ 
dis*  Incolae  incredibili  humanitate  pr^diti, 
&:moribas  ingenijfq?  funt  politisac  bonis* 
Migrauerat  eo  pater  Philippi  Georgius  du== 
(fla  vxore  3  laudati  6^honorati  illic  virilo*' 
Iiannis  Reuteri,  qui  bi  pr^fecmr^  oppidi 
munere  aliquotannis  funcluseft^filia  Bar=s 
bara*  Fuitautem  Georgij  pater  Nicolaus, 
qui  Eytelbergae  fub  arce  domicilium  habuit, 
^  Qmxis  ad  vicinum  facellum  ibidem  monu^ 
mentum  fepulcri  nunc  etiam  vifitur.  Ipfe 
Gcorgius  5c  probitate ,  integritate ,  tacitur* 
nitatec]^  6c  fide,  etiamprudentia  atque  foler^ 
tia,  S^Tquod  admirabih  artifiVio  opera  armo^» 
rum  elaborare  fciret,  quibus  bi  defenderen^ 
turcontra  vim  adueriariorum  inconflic^u, 
bC  inftruerentur  ad  hos  percellendum  fter^ 
nendumc^  qui  manum  fiue  inaciecumho=s 
ftibus,  feu  in  ludis  equeftribus ,  cum  fuis 
(  qu^  exercitationes  tum  in  aulis  Principum 
ftudiofifsime  frequentabantur  )  conferere 
vellenr :  Harum  igitur  artium  ille  peritus, 
8^  ijs  virtutibus  quas  commemorauimus  or^^ 
natus,  ix\  noticiam  peruenit  maximorum  bC 
potentifsimorum  Principum,i]sc]^  carus  fuit, 
in  quibus  nominaflTe  fatis  fit  bC  Regem  opti^ 
mum  Zi  bellatorem  Inuic^ifsimum  Diuum 
Maximilianum  Imperatoris  Friderichi  fili* 
um,  Quem  Georgius  aliqu^ndo  cv?m  glorf^ 

ofo 


M  E  L  A  N  C  H  T  II  O  N  I  S.  -, 

ofo  prouocatore  Italo  cui  nomen  Ctaudfo 
Bataro ,  certamhie  fmgulari  congreffurum 
ita  inftruxit ,  dc  fic  arma  ipfius  machinando 
parauit^vtforcifiimo  ViroMaximiliano  vi< 
cT:oria  certafacileetiam  dC  ceierit^r  contin* 
geret\  Glaudius  enim  non  d^u  repugnans, 
cum,  quanto  omnibus  rebus  efiet  inferior 
fentiens  ad  pedes  Maximiliani  fe  abieciOet, 
ita  iti  poteitatem  eius  fetradidit.  Sed  paulo 
poft  orto  perniciofo  bello  interPalatinos  dC 
Bauaros  cognatos  Principes^cum  Georgius 
patri^  iux  Principi  Philippo  operam  offici*» 
umcp  quod  debelDat ,  fideliter  pra^ftaret,  in* 
primis  machinarum  tormentorumcp  ratione 
adminiftrandajmiffus  cum  quibufdam  Mon 
hemium ,  in  morbum  incidit  infanabilem, 
Etfi  Princepsin  curando  eo  fummum  ftu* 
dium  dihgentiamcp  adhibuit ,  credebaturc]^ 
puteo,  vndc  aqua  ad  cotidianos  vfushauriss 
cnda  fuerat,  veneno  infec^o  ,  malum  hoc  iU 
lis  accidiffe.  Sane  qai  cum  eo  aduenerant 
intra  vertentem  annum  omnes  mortui  fuere, 
Georgij  vita  remedijs  5^  exquifita  curatione 
ad  annum  quartum  produda.  Decefsitc]^ 
tandem  cZ  ille  cum  ante  dies  xi.  focerum 
amififfet,  dC  ipfe  totum  quadriennium  vixif^ 
fet  perimbecilhs.  Caeteram  autem  vitam.  flne 
querela  omnium,  S^cumlaudeplurimorum, 
inprimisrdigionis  amans,&:  profana  omnia 

B  4         m^ 


^  VITAPHILIPPI 

dida  ac  fa<fla  fugiens,  &C  neque  ferio  neque 
ioco  verbis  rebuscj  defignans  quicquam, 
quod  vel  minimam  impietatis  fpeciem  habe-^ 
ret,  aut  propter  leuitatem  eflTet  vituperan* 
dum,  vel  etiama  grauitate  veritatecp  recede* 
ret*  Ante  omnia  falfitatem  mendaciac^p  dC 
fraudes  auerfatus  fuit ,  multa  etiam  pietatis 
ftudio  dC  amore  obferuans ,  quse  indicanda 
nonputauimus,  quod  aliquorum  opinione 
fuperftitiofa  videri  polTent.  Tunc  Philip* 
pus  habuit  annosxi.  quem  fufceptum  ex 
filiacum  fratre  vno  Georgio  minoreannis 
non  prorfus  quatuor ,  dC  fororibus  tribus, 
auus  voluerat  tam  ipfum  quam  fratrcm  apud 
fe  educari.  Mater  vidua  manfit  annis  totis 
xii.poftea  cum  Phihppum  duxifie  vxo* 
rem  audijftet^non  fine  quadam  off^enfiuncula 
nupfit  iterum ,  viro  honeftifsimo  ciui  Bret=s 
tano»  Foemina  fuit  illa  valde  prudens  atque 
pia,  quam  dC  nos  vidimus  in  patriam  profi=: 
cifcentis  Philippi  comites  amio  Chrifti, 
M.D.xxilli.  dC  eam,  quam  diximus,  ef^ 
fe  perfpeximus*  Cum  in  ludum  publicum 
mitterentur  pueri  illi  fratres  vna  cum  auun^s 
culo  S^  ipfo  puerojcoepit  tumluesfoeda  paf* 
fim  hbmines  in  Germania  primum  inuadere, 
&C  miferum  in  modum  non  folum  excruci:* 
ando  fed  mutilando  dC  membra  depafcendo 
affligerej  qusim  Hifpamcam  nonnuUij  pleri^! 

que 


MELANCHTHONIS.  5 

qiie  Gallicam  noniinabant»  Quo  malo  cum 
Magiftrum  ludi  auus  puerorum  laborare  re^ 
fciuiffet^contagionem  metuens^nepotes  cum 
filio  domi  apud  fe  retinendos  duxit^vbima^ 
tura  ^tate  iuuenis  opera  primis  literarum 
dementis  curauit  erudiendos.  Nomen  illius 
fuit  lohannes  Hungarusquem  grauem  an^ 
nis  vidimus  Phorca^,  dC  audiuimus  praeclare 
concionantem  defilio  Dei  Dominonoftro 
lefu  Chriftoj&^puram  Euangelij  dodrinam 
explicamem  PrincipibuS  8C  populo  frequen* 
ti,  virum  optimum  atqueintegerrimum*  E* 
minuit  autem  ftatim  in  Philippo  prxftantia 
ingenij ,  quod  dC  celeriter  perciperet  atque 
comprehenderet  quae  tradebantur,  dC  RddU 
ter  meminiflfet ,  8C  liquido  exponere  illa  fci^ 
ret*     Vtcp  fit  in  generofis  animis ,  in  puerili 
tum  etiam  aetate  aBmodum  quiefcere  non  po 
terat,  fed  quserebat  vbicp  ahquem  cumquo 
deauditis  difputaret*  Ea  erant  nimirum  prac 
cepta  artis  Grammaticae  8C  initia  fermonis 
latini,  Itaque  8C  circuire  8C  veftigare  adue* 
nas  fcholafticos  qui  tum  peregrinari  confue* 
uerant,  8C  maxime  gaudere  fi  qui  adultiores 
ofFerrentur,  quos  faepe  animaduerfum  fuit 
cum  multorum  admiratione  8C  pudore  eo* 
rum  a  puero  Philippo  mirifiVe  exagitari  Jta* 
que  omnes  de  indole  tali  bonam  fpem  con* 
ceperunt ,  8^  paulo  poft  mortuo  tam  auo 

B     f  quam 


^  V    I    T   A     P    H    I   L   I   P    P   I    - 

quam  patre,  paucorum  vt  diximus  dierum 
imeruallo,  matris  propinquorumc^  confili* 
um  ac  voluntas  in  itudijs  pijs  &  honeftis  edu 
candi  fihiim  inil:itutum  aui  perfecutaeft* 
Quanquam  autem  docihtas  in  PhiHppo  tan* 
ta,  quanta  m  nullo  akero  oftenderetur,  dC  fi* 
niul  acris  animi  &  mentis  fagacis  prasclarifss 
fimafigna  perlpicue  cernerentur,  2C  visin^ 
genfj  ingens  tunc  adeo  appareret ,  nihilo  ta^s 
men  minus  fijmma  elucere  ftiauitas ,  qua 
omnium  facile  fauorem  iibi  ille  concihabat, 
&C  declarabatur  futurum,  vt  vehementior 
natura  ipfius  non  ad  aufteram.  neque  triftem 
feueritatem  deferretur,fed  ad  grauitatem  lc^ 
nitate  comitateq^  coditam  euaderet:  id  quod 
euentus  comprobauit*  Nam  feruentior  in^ 
citatiorct;  in  eo  animus  immitis  aut  f^uus  no 
fuit,  cumq;  efiet  ad  iracundiam  pronior ,  ni^ 
hil  tamcn  fecit  vnquam  commotus  quod  in^ 
fi'gnem  haberet  deformitatem,  aut  dmnino 
magnopere  culpandum  efiet,  Pronuncia^s 
tio  nonnihil  balbutiens  non  mod-o  tanquam 
praua  colloquentibus  molefta  8l  iniucunda 
non fuit,  fedpuerilem  loquacitatcm  vifa  et== 
iam  cftdecere»  Qiiodvitium  tamenproce^ 
dente  ^tate  attentione  dC  cura  fic  emendauit, 
vt  vix  tenuifsima  illius  veftigia ,  verba  prx^ 
fertim  eo  accurate  faciente ,  apparerent  at(^ 
deprehenderentur.  Ilhs  icmporibvjs  literass 

rwm 


?,I_E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  J^.  -j 

rumludusPhorcenfiscelebrari  praz  c^teris, 
cufus  Magifter  effet  Georgius  Similerus 
patria  Bimpinenlis,  quihabebatur  8^  erat, 
pro  iHius  a^tatis  captu ,  dodus  bi  eruditus  in^ 
primis»  lamenim  plurimisin  locis  melius 
quam  dudum  pueritia  inftitui ,  &  dod:rina 
in  fchojis  vftirpari  politior,  qucd  &bono* 
rum  autorum  fcripta  in  manus  fumerentur, 
&  elementa  quoque  lingu^  Grasca^  alicubi 
proponerentur  ad  dift-endum^cum  feniorum 
admirationemaxima  ZC  ardentifsima  ciipi^ 
ditate  iuniorum,  cuius  vtriufque  tum  noii 
tam  iudicium  quam  nouitas  caufa  fuit.  Si^ 
milerus,  qui  poftea  ex  primario  Grammati^ 
co  eximius  lunTconfultus  fasfius  eft ,  initio 
hanc  dodrinam  non  vulgandam  aliquanti* 
fper  arbitrabatur*  Itaque  Graecarum  literz^ 
rum  fcholam  explicabat  aliquot  difcipulis 
fuis  priaatim,quibus  dabat  hanc  operam  pe* 
culiarem,  vt  quos  fummopere  diligeret*  In 
omnibus  autcm  Philippus  Melanchthon  ita 
proficere  8C-  eas  facere  progrefsiones ,  &C  ita 
fe  erga  omnes  communicatione  eorum,  quac 
ipfe  percepifTet  dC  teneret ,  gerere ,  vt  nema 
non  eum  dC  laudaret  &  amaret*  Habebat  fo^ 
ciosftudt)  fratrem  Georgium  £^Iohannem 
aiiunculum,  quorum  Georgiusinhoccurfu 
non  permanfit,  dC  in  patria  pr^cipuos  hono*: 
res  ciwitatis  fu^  confecutus  eft  dc  gefsit 


>;  VITAPHILIPPI^ 

Qvrac,cum  harc  fcribere  inftituiffemus,  ipfius 
maxime  coiifilio  opccp  m'tebatur-5  fungentis 
annismuicis  prsefeclurse  munere  :  lohannes 
Spirenfi  colkgio  ad  S.Crucem  prefuit^quem 
ibi&nos  ahquando  vidimus,  virumdigni^ 
tare  8l  humanitate  excellentem*  Viuebant 
hi  apud  fororem  lohannis  ReuchUni,  quod 
quadam  cognationis  necefsitudine  famih'^ 
illx  coniungerentur*  Eueniebatcp  faepe  vt 
Reuchlinuspatriam  dC  fuos  viferet ,  qui  in 
gubernatione  terrse  Vuirtenbergenfis  tum 
vna  cum  aliis  paucis  autoritatem  fummam 
atque  grauifsim.am  obtinebat»  Solebatigi* 
tur  inpuerorum  ftudia  ille  inquirere ,  &:  de 
ijs,  quas  iciret  tradi  eis  in  ludo  ,  percontari» 
LongeautemPhiHppo  omnibus  refponfio* 
nibus  prxcellente,  ReucWinus  indolem  pue 
ri  exofculatus,  &I  fpe  fingulari  de  illo  conce^ 
ptav,  hbellosquofdam  ei  donauit,  inter  quos 
plenior  prasceptorum  Grammaticse  Grcecsc 
traclatus  5C  liber  fuit ,  comprehendens  inter^ 
pretationem  Latinam  pr^cipuorum  Gra^co:^ 
rum  vocabulorum ,  qu^  opera  Lexica  vo* 
cantur*  Hac  copia  inftrumenti  auclus  Phf* 
hppus,  ipfe  fefe  indies  magis  magiscp  incita^ 
re,£c'  vtriufque  fermonis  Grascilatinic^  vbe=s 
riorem  compararefacultatem.  neque  icribe=s 
re  tantum  aliquid  foluta  oratione,  fed  tenta* 
reetiam  verfuum  compofitionem»  Etobla* 

tis 


MELANCHTHONIS.  g 

tis  aliquando  fadfs  a  fe  quibufdam  Reuch* 
linOj  per  iocum  donatus  ab  hoc  fuit  pileolo 
puniceo ,  quo  infigni ,  vt  fert  confuetudo, 
Reuchhnus  fuerat  decoratus,  cum  titulus  ei 
Dodoris  decerneretur,  •  Phihppus  vero  le=* 
tus  dono,  5^  veluti  generofus  equus  ornata 
gaudens,  prioribus  femper  ahquid  adijcere, 
bC  cognitionem  partam  cumulare*  Tunc  bC 
aequahbus  fuis  fcriptum  quoddam  ludicrum 
Reuchhni  inftar  Como^diae  ilhs  diebus  cdu 
tum  5  edifcendum  diftribuit ,  bC  fuas  cuique 
partes  afsignauit,  vt  coram  Reuchhno  ad  fe 
reuerfo  fabula  ea  ageretur*  Quod  etiamfa^ 
(flum  eft  cum  fumma  ipfius  voluptate  atque 
iceticia»  Qj,iando  &C  Philippi  nomen ,  quod 
haberet  ille  familiae  fignificans  folum  nigrum 
germanico  fono,  in  graccum  Melanchthonis 
mutauit^ficut  ipfea  fumo  deminutum  fuum, 
itaabHermoIaoBarbaro  aliquando  in  Ita= 
iia  conuerfum,  Capnionis  elTe  voluerat. 
Hunc  conatum  mutandi  nomina  familia* 
rum,  memini  audire  docflos  dC  praeftantes  di^ 
gnitate  viros,  qui  reprehenderent,  quod  ifio 
pacfio  familiarum  noticia  quafi  obteri  vide^ 
retur*  Sed  funt  omnino  quaedam  ita  afpera 
^  veluti  horrida,  vt  lingua  Gracca  latinaue 
expriminequepofsintncque  debeant,  Qu^ 
fi  literis  quibufdam  vel  adieciis  vel  detra(fiis 
quafi  dolare ,  vt  leuiora  fi'ant ,  aliquis  velit, 

quem* 


10  VITAPHILIPPt 

qaemadmodum  de  barbaris  omhibus  fere 
fecerunt  vetereSj  nihilo  ille  minus  appellati* 
onem  obfcuram  dC  fuis  ignotam  hoc  modo 
redditurus  fit,  quod  a  rhutatione  illa  interpre 
tationis  nihil  iam  difFcret,  Sedde  his  nunc 
difputare  ahenum  fuerit*  Phorc^(quam 
latinis  verbis  contracns  Portam  Hercinias 
cffe  eruditi  volunt  )  Phihppus  peneannis 
duobus  manfit^Et  inde  ad  pleniorem  ingenij 
cultum  Sc  quafi  mercatum  do<flrinae  vberio^a 
rem  cura  matris  ac  propinquorum  milTus  eft 
Eytelbergam  in  patriam  auitam.vbi  dC  fedes 
Principum  dC  celebrisAcademia  effet  Jn  quai 
docftifsimorum  virorum  in  omni  orenere  du 
fjiplinarum  copia  florente ,  Phihppus  iam 
2:tate  ephebus  ftatim  eam  de  fe  opinionem 
commouit^vt  ahjs  quoque  docendisidoneus 
haberetur*  Ibiq^  tum  ille  dC  exercendi  ftilum 
fcribendi<^rationcmXuo  exemplo  fufcitare, 
dC  ftudio  induftriac^  admirabih'  cum  fibi  fa^s 
uorem  caritatemcp  omnium  ordinum  atque 
hominumconciharejtum  animos  asquahum 
ad  bonas  hteras  artesq^  maiore  afsiduitate  8^ 
dihgentia  colendas.  impellere.  Vixit  Phi=« 
lippus  Ey  telbergse  apud  clarifsimum  illo  Io=: 
<:o  &C  tempore  virumD*  Pallantem ,  cuius 
fapientiam  virtutemcp  dC  excellentem  huma 
nitatem  atquebeneficentiam,  cirm  perquam 
honorifica  mentione  eius  ^  quoticfcunc^  haec 

incu 


M  E  L  A  N  C  H  T  K  O  N  I  S.  i , 

incidiffet,  verbofe  folebat  prasdicare ,  ^  ita 
vt  facile  appareret ,  memoria  ipfum  confue-* 
tudinis  iftius  admodum  delecfiari*  Huius 
viri  prudentifsimi  confilijs  aula  multis  annis 
feliciter  vfa,&  ope  Academia  fuftentata^or* 
nata  ,  auda  eft»  Qui  obfjt  mortem  Anno 
Chrifti  M.D.xii.xvi.  Calend*  Sextil.  fe* 
pukus  Eytelberg^  in  vrbis  primario  templo 
cum  elogijs  epitaphiorum  vtriufque  linguae 
verfibusperfcriptorum,  ex  quibus  latinum 
diftichum  hoc  inferendumputauimus : 
Cor:{Uio  pllc/is,  Lirgtis  Yenm,  ore  diferto 
JDocior  erat  Pall^s,  h.ic  tumtil.:tm  htuno . 

Dedit  PhilippusMelanchthon  ibidem  illis 
temporibus  operam  inftituendis  duobusfi«= 
!i]s  Comitis  Ludouici  Leonifteni]  generofac 
profapiar  dC  indolis  pueris,  &'  famihariter  v^ 
fus  eiit  Petro  Sturmio  Argentoratenfi  lacobt 
fratre  nobilitate  generis,  virtute  3l  fapientia 
clari  religiofaeqa  pietatis  amantifsimi ,  Bim^ 
phelingi ,  quemadmodum  accepimus  difci* 
pulo*  Eytelbergae  etiam  Philippus  quafi  tU 
rocinium  quoddam  depofuit  fcholafticum 
dC  Bacularius  eft  faclus.  Quo  nomine  hono* 
rum  in  Academijs  initia  appellantur ,  natus 
annos  ferme  xiiii.  Cum  autem  animi  in 
difcendo  impetus  &  honefta  ambitio  infti:- 
garet  eum,  qui  modo  excefsiffct  ex  Ephebis, 
vt  altius  honoribus  fcholafticis  afcenden^ 

dum 


12  VITAPHILIPPI 

diim  putaret ,  5C  ad  maiorem  digmtatis  gra^^ 
diim  contendendum ,  petendumc^  Magiftrt 
titulum,  aduerfata  tum  voluntati  ipfius  fen^! 
tentia  fuit  prsecipuorum  quorundam  ,  quod 
aetati  {{ti  tribuendum  tantum  effe  negarent* 
Quo  impedimento  curfui  cogitato  moraqp 
illata  ofFenfus,  dC  quod  tentationes  febriles 
crebro  fentiret ,  locum  SC  propofito  fuo  8C 
valetudini  aduerfum  relinquere  ftatuit*  Eai 
tempeftate  Tubingenfis  Academiac  in  Wuir^ 
tempergenfi  regione  (  quam  Charitinorum 
vetere  nomine  fuifle  coniedura  eft  )  fama  fie 
ri  indies  maior  atque  melior*  Qu^  optimi  6^ 
illuftrifsimi  Principis  Eberhardi  cognomen^ 
to  probi  SC  Barbati,  paterna  curapraeclarif^ 
fime  fundata  dC  colle^is  viris  docflrina  varia 
praeftantifsimis ,  condita  fuerat  ante  annos 
triginta  fex.  De  hoc  Principe ,  cum  eam  rem 
ageret  dC  Academiam  Tubingx  collocare 
vellet,  accepimus  id  quod  dC  memorabife  dC 
non  abhorrens  ab  hac  narratione,  duximus 
referendum,  Eft  fane  Academise  inftitutio 
res  magna  S^  magnifacienda ,  fed  fuperio* 
rum  tamen  temporum  de  his  exiftimatio 
multo  optima  &:  prseclarifsima  fuit*  Inter^s 
rogatusigiturtuma  quodam  externo  Prin* 
ceps  Eberhardus,  cuius  opera  ineo  quod 
perfici  volebat  vti  cogeretur :  Quidnam  re^s 
gionis  &  mxvc  haberet  i  quod  tanto  orna^ 

mento 


MELANCHTHONIS.  15 

mento  dignum  efTe  iudicaret  :  refpondiffe 
fertur :  C^tera  omma  efle  mediocria*,  vel  et^ 
iam  infra  mediocritatem ,  vno  autem  com^s 
modo  atcp  fruClu  fuae  regionis  fe  merito  glo*: 
riarij  Quiod,  in  quamcuncj  partem  illius  fo^ 
lusforteipfedelatus,  fi  acquiefcere  liberet, 
tuto  &  cum  omni  fecuritate  in  cuiufuis  ex 
fuis,  qui  obuiam  fadus  efiet,  finum  dcpone^ 
re  caput  5C  fomnum  capere  poifet*  Idem  au^ 
diui  aliquando  eundem  dixiffe  in  Principum 
quodamconfeffu^cum  alius  alia  fua^  terrac 
bona  extolleret  narrando»  Erant  Tubinga^ 
tunc  Theologij  vt  illis  temporibus,  exi^ 
mij.  Erant  lurifconfulri  quorum  nunc  ct^ 
iam  nomina  illuftria  &C  opera  laudabilia  ia 
ore  &  manibus  funt  eorum ,  qui  hxc  ftudia 
tradant*  Humaniorum  autem  ftudiorum 
&:  Philofophi^  profeftbres  eos  femper  ha* 
buiffc  Tubingam  conftat,  quorum  eruditio- 
ncm  5C  fcientiam  totam  Germaniam  excos 
luiffcfcimus.  Ex  quibus  tunc ,  cum  eo  Phi* 
lippusvenit,  viuentes  dc  operam  nauantes 
docendo,  lohannem  Stofelerum  £^  Francii^ 
cum  Stadianum ,  quem  S^  coluit  &C  dilexit 
Philippusinprimis ,  8C  Henricum  Bebelium, 
quem  mortuum  verfibus  Epitaphijs  Gra^cis 
Philippus  ornauit,  Et  lohannem  Brafsica* 
num  nominaife  in  prxfentia  fatis  habuimus. 
Cum  autem  natura  atc]p  voluntas  Philippum 

C  ad  com^s 


j  ^  V    t  T   A      P    II    I    L   I   P   P   t 

ad  commercium  cum  mufis ,  id  eft  bonfs  lU 
tens&Terudita  doclrina,  incitaret ,  tanta  ta 
men  fuit  in  eo  vis  ingeni]  SC  ardor  difcendi, 
vt  nullarum  rerum  cognitionem  non  attin^ 
gendam  atcp  comprehedcndam  putaret.  Ita^ 
que  5C  Theologos  dC  luriiconfultos  dd  Me^ 
dicos  audire,  dC  hbros  om.nium  profeisio* 
num  illarum  infpicere,  2^  vndicp  quandam 
fcientia^  quafl  poffefsionem  occupare,S<^  non 
tam  laudem  venari,  quam  vlum  fibi  fru:= 
clumc^  cognitionis  acquircre*  Ad  Theolo* 
gix  tamen  fiudium  maxime  propenfa  effe 
cupiditas  illius,  quod  rchgiofa?  pietatis  amo^ 
re  flagraret,  fententia  hac  connrmata  in  pue^ 
ro  paterna  maternacp  educatione  atcj  difci^ 
phna»  Theologix  tum  materia  non  facra^ 
literae  &C  fcripturae  diivnd^  erant,fed  qua^dam 
obfcur^  5C  fpinorae  intricatacq^  qu^ftiones» 
Qtiarum  nugatoria  fubtiiitate  exercebantur 
&C  defatigabantur  ingenia.  Phihppus  aa^ 
tem  Melanchthon  fac^lus  bonarum  artium 
Magifter  &C  primus,  declaratis  tum  fimul 
XI  renunciatus ,  cum  illo  etiam  in  genere  te* 
nui  dC  afpero  nulli  non  mcdo  qui  pari  ^tate 
eflet^fed  exprouec^ioribusquoqueatcpadeo 
fenefcentibus,  cederet,veritatem  tamcn  qug* 
rere  &  amplec^i  inprimis,  fi^Tpolitiori  doclri* 
nae  operam  dare  *  Animaduertebatur  li^ 
brum  habere  in  manibus  in  templo  &C  inter 

opera^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S'.  15 

operationem  facrorum,  Cum  grandior quf^ 
bufdamilic  videreturijs^quibus  preces  de^ 
fcrfptcecontinentur  5  quicp  more  in  templis 
vfurpantur,  maleuoli  quidam  rumufculos 
fiDarferunt ,  legere  Philippum  nefcio  quae 
Lcripta  tempori  &I0C0  illi  non  conuenien*= 
tia*  At  ipfe  na<fius  fuerat  facrorum  biblio* 
rumcodicemjtrac^tabiliforma  chartis  minu* 
tioribus  paulo  ante  primum  a  lohannc  Fro* 
benio  Bafika^  impreiliim,  quibus  legenHis 
quam  tunc  adeo  ccrpit ,  eam  conftantifsime 
dare  operam  in  tota  fua  vita  perfeuerauit,  8C 
talem  librum  ad  omnes  conuentus  publicos 
poftea  detulit,  fecumc^  femper  habiiit*Cum.= 
que  affcriberentur  ab  eo  in  chartis  pafsim 
vtiles  8C  prarclaras  fententix  veterum ,  qu^  ei 
illorum  fcripta  legenti  potifsimum  arrifif^ 
{ent  &C  nonnullis  in  locis  explicationes  qu^* 
dam,  quibus  contigerat  libros  iftos  videre, 
ab  his  copia  ipforum  maxfma  cupiditate  ex* 
petebatur*  Itacpcum  efict  Philippus  natus: 
ra  hberalifsimus  dC  ad  gratificandum  cun* 
<fiis  quibus  poffet  rebusprocliuis,  fa^pe  abla* 
tos  iftos  fuos  &C  donatos  aliquibus  libros 
comparatis  alijs  mutauit.  Sed  h^c  poftea  acss 
ciderunt.  Ilhs  temporibus  vir  prudentia  dC 
luris  pubhci  fcientia  celebris  colligere  cepe* 
rat  hiftorias  5C  exponere  tempora  rerum  me^ 
morabilium  geftarum  ab  origine  prima  mun 

C     X  dij  ei 


j^  V    I   T    A       P    H    I    L    r    P    P    I 

di,  ei  nomenfecerant  Naucleri ,  quod  in  fa^ 
miliaenomine  Germanici  naut^  ligrnificatio 
effet,  qiii  fant  verg^*  Librum  autem  hunc 
cxprimcndum  fufccperat  Thomas  Anshel^ 
mus,qui  Typographicam  oiticinam  habe^ 
bat  Tubing^-^.  A  quo  perfec^tum  fuit ,  vt  5C 
illius  Ccripti  Sl  ah'orum  ,  qu^a  fe  cdcrcntur, 
curam  rcfpedumcp  Philippus  fufcipcretjquo 
prodirent  correCliora*  Is  tunc  &,'  inhoc  ope* 
reNaucleripartim  difponendo  ,  partim  au:s 
gendo,  parrim  etiam  rctexcndo  id  prarftitit, 
vt  le^tio  lihii  iftius a  plurimis  expetcretur  SC 
fruclu  vokiptateq3  non  careret*  lifdem  fer* 
me  annis,  quibus  Phihp*  Melanch*Tubingae 
manfit,  numero  vi.  luc^tus  eft  lohannes 
Capnion  cum  monachis  ,  a  quibus  propter 
fententiam  didam  de  hbris  Hebraicis  ara* 
uifsime  vexabatur*  Ea  erat  famiha  Domi^ 
nici ,  dC  Colonicnfes  quidam  Theologorum 
titulo  fuperbientes,  qui  in  Capnionem  fe  pla 
ne  hoftihter  inferebant»  lud/cium  fiebat  Ro* 
mae,  dC  Capnio  cum  caufam  facile  defende*! 
ret,aduerfariorum  tamen  opibus  S^^potcn^ 
tia  admodum  premebatur :  tametfi  ilh  neque 
patroni  viri  fummi  deeftcnt,  dC  ftudia  omnis; 
um,  qui  amabant  aut  fahem  videri  vol  ebant 
amare  eruditam  doc^rinam  ,  praeftarentur 
tam  prohxe  vel  eff^ufe  etiam,  vt  alacritate 
€um  ifta off^enfum fuifte  conftet»     QiTi  ipfe 

vir 


M  E  L  A  Is  C  H  T  H  O  N  I  S  .  ^j 

vir  optimus,  quamuis  cuperct  innoccntiam 
fiiam  tutam  efie ,  Sl  iatelligi  quam  atrox  fibi 
ficrct  iaiuiia,  [ic  tamen  optabat  vim a  fe  de^ 
pclli  ne  iardcrcntur  vlli,  vtcp  inimici  non 
vcl  maxime  mcritis  conuicijs  fed  veritatis 
fimplicc  oratione  refutarcntur.  Ingrata  et* 
iam  eratprudcntixS^T  grauitati  iliius  rcncC* 
centis,  iuueniiisleuitatis  cxultatio,  5C  lianc 
non  tam  fac^^o  quam  exemplo  nocere  poffe 
perfpiciebat*  Scd  niliilominus,  qui ,  cum 
maximc  fauercnt  dC  quam  optime  cupcrent 
Capnioni,  multo  pciiis  oderant  importuni^ 
tatem  eorum,  quos  Capnionis  euerfionem 
prartendere  animaduertcretur ,  opprefsioni 
nafcentis  dofirina^  eruditae  vniucrfa:  (hanc 
enim  quod  ipfi  penitus  ignorarent  mctucntes 
exiftimationi  fu^,  exoriri  dC  conualefcere 
iniquifsimisanimis  patiebantur  SC  ^gerrime 
fcrebant)  His  igitur  infefti  illi  flrudiofi  poif:= 
tioris  doclrin^^caufam  Capnionis  fuam  du^ 
cere,  8(rillius  aduerfarios  omni  gencre  fcri* 
ptorum  infamare,  tam  deridentes  &C  eluden*» 
tes  futilitatem  quam  infcifiantes  SC  increpans^ 
tes  improbitatem*  Inter  quos  princeps  , 
Vlrichus  gente  Huttenus^patria  Francus^or 
dine  eques ,  ingeriio  acerrimo  SC  animo  con^^ 
fidentifsimo,  literis  perquam  eruditus ,  &C  \U 
tigantes  monachos  cum  Capnione  varie  ex^ 
agitauit,  bC  illam  faclionem  tum  quidem  ve^ 

C    3  hemen* 


iS  V    I    T    A     P    H  I    L    I   P   P    I 

hementirsimis  fcriptis ,  fed  aliquanto  poft 
armis  quon^  expcditis,adortus  ell,  Huius  eft 
carmen  triumphale  viClorix  Rcuchlini  cum 
pic^ura  etiam  in  ilhus  confpirationis  gregem 
contumeiiofa,vbi  vnco  trahituj  quidani,qui 
cum  lud^us  ahquando  fuiiTet,  fuam  operam 
in  Capnione  lardendo  arquc  euertendo,cons= 
dud-am  illam  quidem  magna,  vt  credebatur, 
pecunia  ,  dediflet.  Sed  de  Capnione  extat 
narratio  Phihppi  Melanchthonis,  quamcu^ 
rauit  quodam  in  conuentu  fcholaitico  Wuit^ 
tebergse,  vt  folebat,  recitandam*  Vnde  fi 
quis  de  Capnione  plura  cognofcere  cupit, 
petereea  poterit*  Nam  mihi  hoc  fcriptum 
€tfi  non  ahenis ,  verbofis  tamen  &C  longis 
huiufmodi  expofitionibus  complere  non  h':^ 
buit*  Capnioni  igitur  tum  rebus  dC  dubijs 
&valde  difFicihbus  ac  moleftis ,  afsidue  8^ 
fidehter  pr^fto  fuit  Phihppus  Melanchthon 
defcribendo  potifsimum  ea  quibus  defenfio 
caufas  continebatur^fi^  qo^  ad  iudicium  mit=: 
tenda  erantj&f  quicquid  omnino  ad  Capnio^s 
m's  innocentiam  declarandam&  conferuan^ 
dam  falutem  dignitatemcp  (  qu^  petebatur 
vtracp  )pertineret,omnibmiodis  adiuuando* 
Nec]p  Philippus  ad  Capnionem  modo  Stug:s 
gardiam^vbi  hic  habitabat^crebro  accedere, 
fedCapnio  quocjipfe  fa^pe  venire  Tubin^ 
gam  ad  Philippum,  dC  cum  eo  in  fcholaftico 

contu^ 


M  E  L  A  N  C  H  7-   II  O  NM  ?,.  |  g 

contubernio  vcrfari  atq^  pafci,  dC  iucxxndiCsu 
me  poft  alios  neceffarios  &  ad  fe  pcrtinentes 
fermones,  de  communibus  ftudrjs  &  liberali 
inftitiuione  confabulari.  Etfi  enim  Capnio 
non  fuit  Jiteris  elegantioribus  penitus  excuL 
tus,  dC  dcc^tifsimum  tamen  virum&  liberali*: 
um  difcipiinarum  cupidifsimum  fuiffe  euni 
conlrat.  Hebraicar  autcm  lingux  peritifsi* 
mum.Cuius  prorfus  fenem  doc^lrinam  ipfum 
profiteri  necp  puduit  nec]^piguit,H^c  tempo 
ra  intuenti  &.'  negocia  confideranti  vis  mihi 
qusedam  inuida  fatorum  ob  oculos  verfata 
cftj  id  eft,  Qiiid  eucniat  diuiniiudici)  fenten^^^ 
tia  iam  lata,  de  rebus  hominibusq^  in  hac  vi^ 
ca*  Tunc  enim  &iilas  pr^cipitcs  ferrijSc  ho^ 
rum  omnes  rationes  cunclacp  confiha  con^ 
turbari,  &C  conuertere  in  contrarium.hcet  vi 
dere,  Q^io  autem  progreffa  fuerit  quorun^: 
dam  infoleniici  atcp  importunitas  pr^tenden 
tium  fanditatem  atque  obferuationem  reh^ 
gionis,  neminem  fugit ,  cum  tamen  re  iam* 
pridem  penitus  amiffa,  fpecies  quoque  eua* 
nefceret,  vel  etiam  mutata  ab  illa  grauitate 
&r  feueritate  cum  maiore  indies  deformi=: 
tate  &C  contaminacior  appareret.  Cumau=j 
tem  deberent  r\ ,  quorum  tunc  res  ageba^ 
tur  maxime ,  &C  pericula  impendentia  pro^ 
uidendo  cauere,  &C  caufas  illorum  attenden^ 
do  auertere ,  Tanta  fuit  ca^citas  ^  vt  dC  has 

C    4  ruendo 


20  VITAPHILIPPI 

ruendo  fmpellerent,  dC  illa  vltro  commoue^ 
rent  atque  accerferent.  Non  enim  ipfi  vitia 
fua,  qua!  necp  occulta  amplius  cffem  necp  o^ 
mnino  tegi  poflfent  y  corrigcre  conati,  fed  de 
his  dimicare  etiam,  dC  prauitatem  turpitudi^ 
necumularc  non  funtveriti.  Habebant  au* 
tem  perfuafum  tantas  effe  vires  eamq^  poten* 
tiam  fuani,  vt  euerti  aut  percelli  labefaCia* 
ricp  nulla  imprefsione  nuIlo(^  impetu  pof: 
fent»  In  quo  opinio  eos  fua  adeo  eft  fruftra^s 
ta,  vt  leuifsima  aggrefsione  illa  tanta  moles 
ftatim  fic  concuffa  Gt:,  vt  poftea  non  magno^ 
pere  alijs  machinis  ad  conuellendum  opus 
effet,  fed  ipfa ,  cum  femel  ruere  cepiffet ,  per 
fe  prolaberetur  atque  concideret*  Quid 
enim  magis  contemtum  &  nihili  haberi ,  ex« 
oriente  bonarum  literarum  dC  artium  ftudio, 
dC  liberalium  ingeniorum  facultate  r  -Qj.iam 
parum  in  iftis  momenti  dC  ponderis  plerifcp 
vifum  c*  Nedum  metuerent  aliqui  ab  his  de^ 
trimentum  aut  damnum  confirmatae  barba- 
riae»  Neglec^a  igitur  vel  potius  defpeda  par« 
ua  5^  puerilia  ha^c ,  in  elatione  animorum  5<C 
fuperbia  immenfa,  ruinis,  qua^  8C  facfias  funt 
8^  nunc  etiam  impendent  occafionem  dede^ 
runt.  Quae  illi ,  cum  dC  cupide  admittere  5^ 
libenterexcipere,  &ftudiofeamplecli  opor^ 
tuiiret,  repudiarunt  infolenterjfi^  abiecerunt 
faftidiofe,  dC  contumelijs  omnibus  infec^ati 

fu€* 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  I  S  .  21 

fuerunt.  Nuncigiturmeritasposnas  dant 
non  frultici^e  fed  vefani^  fu^,  6^,  fi  perrexe^ 
rint  vrgerepropofitum,  exitio  fuo  pernici* 
em  Reipub.  videntur  effe  implicaturi»  De 
quibusquem  hon  docent  ea,  quae  acciditfe 
conftatjisnon  moueretur  mea  certe  difpu* 
tatione.  Hisigituromifsis  inftitutam  ex=s 
pofitionemprofequemur*  Eranttum  ftudia 
Philofophia^,  qua  Theologia  inuoluebatur, 
fcifla  induas  praecipue  partes*  Qiiarum  vna 
veluti  Platonicam  de  Idacis  feuformis  ab* 
ftracfiis  feparatisq^  ab  ijs,  quorum  moles  cor* 
porum  fenfibus  fubijceretur,  fententiam  tue* 
batur^Hascde  eo  quod  generahs  cogitatio 
comprehendit,  vt  Hominem ,  Animantem, 
pulcritudinem,  etiam  fpondam  atq3  menfu^^ 
lam,  quianatura&Tres  fingularis  conftitui* 
tur,  Realesifti  funt  nominati*  Altera  pars 
Ariftotelem  magis  fequens ,  fpeciem  iftam 
de  tjs,  quae  fuam  naturam  ipfa  haberent,  vni*« 
uerfiscolligidocens,  8C  concipi  intelhgen^ 
do  notionem  hanc  ex  fingulis  quibufdam 
exiftentem  atq3  contraclam ,  neque  naturas 
effehasper  fe  ipfas  priores  fingulis ,  neque 
re  fed  nomine  tantum  confiftere :  Nomina 
les  appellati  fuere  dC  moderni,  Habuitcp 
vtrumcpquafi  agmen  fuos  dudores  dC  au« 
tores  quorum  feclam  fequi  placuerat,  Atcp 
non  folum  contentiones  &:iurgia  inter  dif^ 

C     f  fenti* 


22  VITA      PHILIPPI 

fentientcs,  fed  dimicationes  etiam  ac  pugnee 
commiflarfucnint  jinterdum  concertarioni^ 
bus  non  rantam  pertinacibus  verborum,  fed 
manuum  quocp  violentis*  Hsec  difsidia  S^ 
Tubingenfem  Academiam  inuaferant ,  con^ 
tubernio  bonarum  artium  &  Philofophi^ 
ftudijsdeftinato^induo  quafi  caftella  diui* 
fo^exquibusdeopinione  (ua  fac^iiones  ill^ 
acerrime  prxhantes,  inimicitias  graues.exer* 
cebant.  Phihppus  qui  certam  docendi  diffe* 
rendiq^  rationemprobarcr^Sc  Ariftotchca  in 
hoc  genere  primas  tenere  intcirigcret,magni 
ficas  dC  fplendidas  Sl  amplas  alteras  difputa^* 
tiones non amabat*  Quamuis  autem in ver^ 
borum  contentionibus  fuam  fententiam  ita 
aflereret^vt  aduerfantes  facilerefelleretjd  ta 
men  eximia  humanitate  8C  parataomnibus, 
qui  vti  vellent,  opera  perfecit,  vt  fua  autori^ 
tateintcr  fec^tas  illas  odia  reftinguerentur,  &C 
quamuis  iludia  difcreparent,  voluntatum  tz^ 
men  mianeret  coniuncflio*  Alijs  etiam  officijs 
plurimis  conrubernium  interdum  rebus  dif^s 
ficihbus  fulciuit  >  dC  fuficntauit  confiho 
opecp  fua*  Nam  curatio  in  eo,  confuetudi* 
ne  AcademicC  eius  quoque  fuit ,  qui  SC  opti* 
marum  artium  difciplinarumcp  elTet  Magi* 
fter ,  S^  pubhca^  doclrin^  munus  gereret* 
Poftquam  annos  fex  confecit  Tubingae  di« 
fcendo  £<:  docendo  cum  magna  laude  omni* 

um. 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  1  S.  j  ^ 

um,  conuentus  fuit  ordiiium  Impcnj  Roma* 
ni  Auguftse  Vmdelicoriim,quem  egit  Maxi* 
milianus  Imperator  poftremum, Anno  Chri* 
fii  r.i.D.xviii.  Nam  proxime  fecuri  anni 
initio  ex  hac  ille  vita  migrauit*  Ad  hunc 
conuentum  venit  &C  Dux  Saxonum  Frideri=s 
chus  vnus  ex  Septemuiris^penes  quos  eft  de^ 
iigendi  Imperatorem  Rom.poteftas.  Accef^ 
fit  £<:  Martinus  Lutherus  ,  qui  ineptias  8C  Iu«» 
dibria  in  dodrina  Ecclefialiica  cum  exitiofa 
impietate  coniunc^a  notaftet  &  reprehendiff- 
f€t,de  quceftu  quodam  redimendi  veniam  fa* 
(florum  faciendorumcp5&hanc  mortuis  qixo^ 
que  concihandijquas  vocarunt  indulgentias» 
Nonenim  tolerabile  quibufdam  videbatur, 
aufum  elfe  hberam  ahquem  vocem  emittere, 
&  quas  egiftent  tj ,  in  quorum  manu  arbitri^ 
um  efleftatuebatur  rerum  diuinarum  dChu^ 
manarum  omnium ,  improbare*  Voluerat 
autemDux  Friderichus  fedemefte  Acade^^ 
mi^  (fieenim  vfitatum  eft  nominari  congre* 
gationes  profitentium  docT:rinam  Sirftudium 
optimarum  difciphnarum  atque  artium  )  in 
opptdoad  fluuium  Albim  fito  ^  cui  nomen 
acolore  albo  Vuiteberga ,  etfinon  ignoro 
a  Vuittechindo  quofdam  nomen  illud  de^s 
ducere ,  quod  fuit  fortifsimi  5C  potemifsimi 
Principis  in  ea  gente ,  8C  qui  diutifsime  vim 
dC  arma  Francorum  oppugnante  Saxonas 

Carolo 


ZA  VITA      PHILIPPl 

Carolo  Magno ,  fuftinuit.   Oppidum  hoc 
caput  cft  rcgionfseius,  quani  propriam  dC 
pcculiarem.  pofsidet  gerens  perfonam  Se^ 
ptemuiri  in  Saxonia  creandis  Imperatoribus 
Romanis.  Atq^  fundata  Academia  confir* 
matacp  autoritate  antc  annos  circitcrxvi. 
Princeps  Fridcrichus  nullam  curam  tunc  no 
fafccpft,  qua  audior  ornatiorcp  illa  fieret» 
Itaqiie  iama  Philippi  Melanchthonis  nomen 
celcbrante  ad  fpfum  quoque  dclata  ,  agi  iuf^ 
fit  cum  Capnfone  de  conducenda  opera  do* 
Clrinac  Phihppi  5^  fuae  Academfa^  reccnti  ad* 
iungcnda.  Etdeeadcm  rehtcrasad  Capni^ 
oncm  dihgenter  fcrfptasmftit^fn  qufbus  fn^* 
teralia  honorffiVam  mentioncm*  fccft  depa^* 
treMelanchthonfs  tanquam  famfharf ter  no^ 
to*     Fuft  fgftur  Capnio  autorPhfhppo,  vt. 
condftfone,  qu^  ofterebatur  ,  vteretur :  A^ 
nf  maducrtcns  hanc  priorf  s  loci  mutatf  onem, 
exfftfmatfonem  ipfius  mchorem  efTe  reddf* 
turam.  Extat  fnter  aha ,  Capnfonfs  cpfftola 
de  hac  fpfa  mfgratfone   5C  itfnere  ffto  ad 
Philippum  nuper  a  me  edfta.     Ita  fgftur  flle 
Tubfnga  dffccdens  fn  Saxonfam ,  multfs  fbf 
cum  defiderfum  tum  memorfam  pr^clarani 
fuf  rclfq^uft^cx  quoruni  numero  Sfmflerus 
tcftfmonfo  fplcndfdo  ornafle  eum  perhfbe* 
tur,  in  quo  &C  hoc  eflet :  Non  fntellfgf  ncque 
<cftimari  ac  perpendi  quaritum  Academfae 

dccus 


M  E  L  A  N  C    H  T  H  O  N  r  S.  2  ^ 

decus  8C  commodum  dccederet,  Tranfijc 
eques  eo  itmcrc  Norinbergamjvbi  cum  prc=^ 
ftantiTsimo  dignitate  5C  fapientia  viro  atque 
etiam  do<firina  pcrculto  inprimis  VuilibaU 
do  Pircamcro  noticiam  amicitiam(^  iunxit. 
Tranfijt  &:  Lipllam  ihiq^  vidit  primum  Pe^ 
trum  MofelianumRichardi  Croci  docendis 
literis  Grarcis  fucceOorem  ,  quorum  vterq^ 
deinde  aherum  miriuce  dilexit  &  coluit. 
Peruenittuminamicitiam  ipfius  &:  Andre* 
as  Francus  Camicianus  iuuenis  illis  tempo^ 
ribus  do<f^rinaE  eruditione  celebris ,  qui  di=: 
gnitatem  poftea  dC  honores  pr^cipuos  eft 
confecutus*  Solebat  narrare  Philippus  quid 
accidiiTet  Lipfi^  in  conuiuio  >  quo  hofpitcm 
eum  Coilegium  primarium  Academias  illius 
honoris  caufa  acceperar»  Cum  enim  cibi 
crebro  inferrentur,  &.'  quoties  hi  apponeren* 
tur,  vnus  quirpiam  meditata  oratione  ad  ip* 
fiiin  verbcrum  aliquid  faceret ,  animaduer^ 
fa  re  Philippus,  poftquam  fcmel  atcp  itcruni 
reipondiflet ,  tandcm ,  obfecro  vos ,  inquit, 
viri  Clarifsimi  patiamini  me  auditis  orati^ 
onibcs  cun(ftis  ita  denicp  femel  refpondere* 
Namreimprouifa  non  accefsiad  toties  di^ 
cendum  neceftaria  varietate  inftrudiis*  Atcp 
itaaiebat  tum  pompam  eam  fuperuacaneae 
compellationis  deinde  adhiberi  defijfieXum 
Vuitebersam  venifTet, celeriter  confecutus 

eft 


i  ^  V    I   T    A      P    H   r    L  I   P    P   I 

eft  fauorem  5c  admiranonem  omm'um ,  5C 
Academia  illa  mirabiliter  coepit  tiinc  cekbra 
ti  &C  freqaentari*  Vera  autem  ratione  &C  tra^ 
Clationeilluftri  docT^rina^  omnibus  muneri^ 
bus  fungebatur :  Et  Grsecas  literas  quariim 
cognitionem  paulo  ante  Ricardus  Crocus 
Lipfi^  profitendo  plurimorum  ftudia  con^ 
citauerat ,  qui  iam  reuerfus  in  patriam  ,  hoc 
opus  docfirinae  reliquerat  inchoatum :  Has 
igitur  Philippus  Melanch.  cum  exquifitius 
docendo  tum  certius  tradendo ,  tum  etiam 
fcripta  veterum  autorum  huiuslinguse  vbe^ 
rius  enarrando,  dC  fingularem  expedatio^ 
nem  de  fe  concitauit,  QC  vndic^p  allexit  audi^ 
tores  atcp  difcipulos ,  cum  haberet  annos  in.^ 
tegrosxxi.  £{.  ageret  xxii.  Vfusego  fum 
Crocopra^ceptore  Lipfiaepuer,  pene  tricn^ 
niOj  eitpmcjfiqua  facultasmihi  harum  lite^^ 
rarumcontigit,  tam  initiumquam  progref= 
fum  referre  acceptum  debere  co nfiteor.  In 
Grammatica  fane  docf^rina,  quod  eft  eruditi^ 
onis  omnis  in  quocunc^  fermone  fundamcn* 
tum,  Crocus  excellebat.  Ad  quod  autem  vi^ 
tae  genus  fi^Tquae  ftudia  poftea  fecontulerit 
noneft  mihicompertum.  Quamuis  autem 
Petrus  Mofellanus  Lipfise  &  ipfe  excitaret 
plurimorum  ftudia  &C  erudit^  docftrina?  fama 
fuumnomen  &:Lipficam  Academiam  illus: 
ftraret :  Fuit  tamen  Philippi  opera  multo  in 

docen^» 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  27 

doceiido  fpeciofior,  qui  a  pnma  puentia  na^ 
turse  &f  voluntatis  inftindu  bonarum  Iitera^ 
rum  ?<!^  artium  ftudia  fecutus,  nihil  tum  et^ 
iamaliud  curarct  aut  fpec^tarct,  quam  iflius 
curriculi  laudcm  3  in  inftituti  atcp  propofiti 
incredibili  conftantia*  Vndc  eum  non  fpes 
maiorisdignitatis,  non  opulentiar  cupiditas, 
non  deniq)  cuiufdam  mediocris  faltem^quod 
plurimis  eft  moleftum^exiftimationis  defidc:^ 
riiim  dimouit,fed  in  eo  fpacio  quod  femel  in 
greiTus  fuerat,  perpetuo  fine  vlla  declinatio* 
neperfeuerauir*  Etfi  autem  Illuftrifsimi  &: 
vcre  optinii  Principis  Friderichi  voluntate 
SC  iuflii,  accerfiti  erant  dC  venerant  Vuitten* 
bergam  in  omni  generedo<ftrin^  excelientes 
viri,nondum  tamennecp  ordine  necp  elegan* 
tia  optimarum  fiterarum  dC  artium  pulcritu^ 
do  confpiciebatur,  &C  cogitationum  folerti^ 
explicationis  officiebat  obfcuritas,  cui  quafi 
c?Aigini  ihi  lumen  a  Philippo  primum  eft  illa^ 
tum.&^  fapientiaj  quidam  horror  eruditae  do^ 
<ftrirx^  velutiferenitate  depuIfus^Hoc  omni=: 
bus  accidit  volentibus  dC  laetis*  Neque  quif^ 
quam  metuit,  vt  talibus  temporibus  pleruncp 
fit,nequiddefuisvel  laudibus  vel  vtilitati^* 
bus  decederetalterius  gloria  atque  commo=^ 
dis.  Philippus  autem  cum  astate  dC  digni^ 
tate  fuperiores  ftudiofe  obferuaret  dC  cole* 
ret,  aequalibus  omnia  ofFicia  in  familiaritatis 

fuauif* 


i<5  VITAPHILIPPT 

faauiTsimo  vfu  pra^ftaret ,  cxtcros  varijs  be^» 
nefici]s,docendocp&:multiplice  alia  opera, 
fubleuandocg  quibus  rebus  poffet,  fibi  ad^ 
iungeret,  non  modo  neminem  maleuolum 
aut  inuidum ,  fed  amantes  dC  cupidos  con^» 
fuetudinisfu^SvT  admirantes  fe  atque  venes: 
rantes  pro  cuiufcp  conditione^habuitjexper* 
tuscp  eft  vniuerlbs»  Mirabili  tum  incre* 
mento  augefcebat  fama  Martini  Lutheri ,  dC 
f atali  conuerfione,  id  eft ,  decreta  iuftifsimo 
iudicio  diuino ,  mutari  incipiebat  admini^ 
ftratio  rei  Ecclefiaftica; ,  qua:  vndique  iam 
labafceret  dC  tanquam  vetus  ruinofumcj 
cedificium  demolitione  faltem  partium  ali* 
quarum  inftauranda  eflet*  Hoc  cum  fieri 
iftamcp  curam  fufcipi  ab  eis  quorum  propria 
eflet^boni  dC  pij  ardentifsimis  votis  optarent, 
&prudentes5nififi'eret5quid  timendum  ef=» 
fet  pr^dicerent  dC  monerent :  Tantum  ab=i 
fuit  vt  refpec^us  ad  tam  neceffariam  rem  cx^ 
citaretur,  dC  incuria  illius  excuteretur,  vt 
contra,  quafi  metueretur  ne  cafus  non  accele 
raret^temeritas  arroganti^  &raudaciefuror5 
&C  defpiciens  omnes  alios  fuperbia  quoruns 
dam,  ca^co  quodam  impetu  vtcun^^  adhuc 
ftantia,  dum  vitiofa  farcire  &Itegere  conan*: 
tur,  partim  conuellifie,  partim  labefacf^afie 
8C  corrupifie  videatur,  ita  vt  quid  nunc  reR^ 
ci  emendaricj  re(fie  pofsit  non  appareat ,  dC 

quem* 


MBLANCHTHONIS.  29 

quemadmodutn  fabula  de  cribro  narrat  fa« 
tuum  dixiiTe,  conftuui  nequeat^qua  parte 
res  illx  obftruantur  quaque  relinquantur 
patentes.  Cumulatis  enim  &exaggeratis 
doclxinx  erroribus  &C  acflionum  facinoria» 
bus  indignis  profefsione  falutis  £^  vitae  aeter^ 
nx  dC  cozkftium  rerum  ftudio ,  dC  religio* 
ne  fincera  confuilone  fuperftitionis  conta* 
niinata ,  denique  dC  enarratione  dodrina?, 
&:vita  atque  moribus,  omnium  pene  fen^:: 
tentia  atque  confefsione  corredionem  po*» 
ftulantibus ,  non  modo  negleda  ab  ijs ,  quos: 
rum  maxime  intererat  conferuari,  illa  omnia 
fuerunt ,  fed  demonftrantes  etiam  laboran* 
tium  quafi  membrorum  medicinam ,  inhu» 
mamfsime  reiedi ,  S>C  adiumenta  omnia  re*» 
mediorum  pertinacifsime  repudiata*  Cum 
interea  plurimi  non  iti  aedificando  fed  de« 
ftruendo  perquam  ftrenue  occuparentur. 
Intueatur  enim  nunc  aliquis  res  8C  negotia 
ifta,  &raequoanimopcrfpiciat ,  nonpropen* 
dente  iudicio  in  hanc  autillam  partem:  In* 
ueniet  profedo  miferiae  SC  calamitatis  pra^:» 
fentis  fimul  &C  impendentis  5  non  efle  auto:^ 
les  eos  ,  qui  inclamantur  contumeliofe  a 
quibufdam ,  fed  illos  ipfos ,  qui  iftos  accu«« 
fant  5  eofque  fe  ftatumcp  fuum  euerfum  vel* 
le,  infimulant»  Quid  enim  non  modo  qua^ 
fi  delitefcentcm  in  otio  dC  quiete ,  religiof^ 

D  €tiam 


©  V    I  T   A     P    H   l    L   I   P 


5 

ctiam  pietatis  fenfu  timidum  Martinum 
Lurerum  excitarit  ,  fed  poftea  quoque 
ftimulando  inftigarit ,  &r  iritando  prouOi* 
cauerit  ,  non  eft  profec^o  ignotum  neque 
dubium*  Circumfcrebat  &  proponebat 
quidam  audacia  ingente  &  facundia  po^: 
pulari  prasditus,  eas  mcrces  ,  quarum  men* 
tionis  nunc  iftud  veaalitiorum  genus  pu^ 
QQt.  Indulgentias  appcllaras  eife  fupra 
oftendimus*  Pertinebat  negotium  primum 
ad  maieftatem  ^terni  Dei ,  dC  attingebatur 
impieveritas  cozlcftis ,  deinde  Reipublicac 
detrimenta  erant  manifefta .  Neque  ap^ 
parebat,  qui,  non  tam  malitix  dC  fraudum, 
quam  rapinarum  &C  pr^d^  8C  atrocif  ima^ 
rum  iniuriarum  finis  fperandus  effet.  Ibi 
tum  Martinus  Luterus  ,  qui  Theologiam 
publice  doceret  Vuittenbcrgae  ,  de  ijs  re^ 
bus  quaerere  &C  qua^dam  ad  difpurandum 
proponere*  Id  ftudium  eaque  confidera* 
tio  omnium  approbatione  digna,cum  ma* 
io rem  attenrionem  Sl  tam  ardui  negotij 
animaduerfionem  commouere  deberet ,  hoc 
modo  effecit  ,  vt  aduerfario  prorfus  con*; 
temro,  non  modo  abfurda  &  falfa  non  e* 
niendarentur,  fed  addira  noua  vanirate  dC 
commentis  aHjs  inanioribus  reddercntur 
magis  euidentia  ♦  Phihppus  autcm  Me^ 
lanchthonquicerneret  eite  in  Martino  Lu^ 

tcro 


MELANCHTHONI5.  •! 

tcro  naturac  bonitatem ,   8C   ingenij  exceU 
kntetn  vim,  &r  virtutcm  atque  fapientiam 
maiorem  quam  in  vllo  cognouerat,  venera* 
ri  ipfum  atque  diligerc  pras  omnibus*     Lu^^ 
terus  Philippi   vicilsim  probitatcm  ,    do* 
clrinara ,  cruditionem  ,  fidem  ,  candorem  , 
animumparatum  ad  rufcipiendos  ferendofi' 
que  labores ,  ftudium  diligentiamcp  maxis: 
mam    quanendi    cognofcendique     verita:* 
tem,  dC  induftriam  explicandi  fingularem, 
cam   deniquc  facultatem   fcientiae  dC   elo* 
quentiac,  qua^  aetatis  illius  dC  noftrae  gen*: 
tis  rationem  dC  modum  longe  fuperaret  : 
Hasc  igitur  omnia  animaduerfa  in  Philip^ 
po  intuens   Martinus  Lutcrus  non  modo 
eum  vicifsim  dihgebat,  fed  dignitate  dC  an=! 
nis  fuperior  non  dubitabat  neque  vereba^ 
tur  colere,  habere  in  numero   amicorum, 
atque  etiam  ex  omnibus  amicum  praecipu* 
um  atque  intimum ,  cum  eo  communicare 
fuas ,   cognofccre  ftudioie  ipfius  rationes 
atque  fententias,  perconcfiari  fibenter,  dC 
cnterrogationibus    ehcere  quo    ipfe   fieret 
dodion       Itaque  inter  hos   tahs  necefsi* 
tudo  dC  tantus  famiharitaiis  vfus   contra^ 
clus  confiVmatufque  fuit ,   quo  veriorem 
arcfiioremque  vix  reperias  •       Admodum 
autem  &C   fcelerate  errant  ,   qui  in  huius 
fxculi  deformitatem  atque   peruerfitatem 

D    ;:.  SCpxxif 


^4  VITAPHILtPPi 

&;pra^rentes  arrumnas  defigentes  oculos ,  dd 
illorum  hominum  confilijs  &a(flionibus  ma* 
le  fentiunt ,  dC  eas  iudicant  vitia  dC  prauita* 
tem  confecutafcp  calamitates  contemplan^ 
do*  Nihil  in  mente  tum  vlh'  erat  neque  vo^ 
luntatis  aha  incitatio^  nifi  rehgionis  pietas  8C 
pura  do(flrina  in  omni  genere  difciphnarum 
vt  reftitueretur,  vnicufquehic  ftudij  ardor, 
vt  certa  SC  vera  SC  reda  comprehendi  tradi^ 
que  poffent*  A  qua  cura  operac^  refutari  dC 
reprehendi  neceffe  fcihcet  erat,  dubia ,  falfa j 
praua,  qu^  plurima  vndique  Occurrcbant  in 
trac^atione  dodrince  vniuerf^*  Fieri  au:=» 
tem  omnino  nequit  5  quin  monendo  dC  do^ 
cendo,  dum  errores  notantur ,  minus  etiam 
clementer  dicatur  interdum  ahquid ,  vt  qui 
fordidaloca  expurgant  folum  inquinatum 
no  polTunt  non  attingere  8C  fcalpere  verren* 
do.Accidit  autem  tumid^quodin  fabula, 
qua  narratur,  quendam  nein  facinore  de:^ 
prehenfus  manifefto  opprimeretur  ^  iuflum 
fuiflfe  fibi  profpicere  &C£ug3,  confulere ,  de^ 
monftratumc^  locum ,  qua  euadere  conce^* 
deretur,  vbi  nimirum  in  area  puteum  vidifii 
fet,  nam  ibi  maceriam  concidifle  vt  fugas  ex^ 
ituspateret*  At  iftecum  ad  locum  venifl^et 
BC  non  reperiflfet  puteum,  fed  ruinas  quafii 
dam  veteris  putei ,  recurrit  8C  expoftulat 
cum  monitoribifSjacnegat  putcum  efleea 

loco, 


MELANCHTHONIS.  ^^ 

locOj  fed  ruinas  putei\  Quid  tua  c'  inquiunt 
illi,  non  enim  vt  biberes  fed  vt  fugeres  fua* 
fimus*  Reperifti  ne  autcm  demonftratam 
maceriamc^Reperi  inquitille,  At  vos  non 
debuiftis  putei  fed  ruinarum  veteris  putei 
facere  mentionem ,  Non  enim  ifte  iam  pu** 
teus  eft,  fed  aliquando  fuit.  Tu  vero  ,  in* 
quiunt  illi ,  tibi  profpice  8^  macerise  ruinas 
quxrito,  nondifputato  de  putei  ruinisjfiti* 
bi  tua  falus  curae  eft*  At  vos ,  inquit  ille  ,  ta«> 
menmale  monftraftis,  Non  nos  quidem, 
inquiuat  hi,  nialemonftrauimus ,  fed  tu  ma^ 
le  tibi  confulis  rixando  alieno  tempore* 
Dumcp  non  definit  ifte  nugator  altercari^adss 
ueniunt  qui  comprehendere  eum  volebant, 
&:correptum  inter  litigandum  ad  fupplici* 
um  trahunt.  Quid  mollius  dici  potuiftet, 
quamcontraimpudentifsimas  conciones  de 
Indulgentijs  dicebavar  c"  Haec  admonitio 
nonmodo  nihilprofuii,  fednouae  tum  ab^^ 
furditates  prolatae  fuerunu  Dumqpvnaau:* 
dacia  trudit  alteram  ,  eo  tandem  res  euafit 
vt  gloriofus  Eccius  in  arenam  iftam  defcen* 
deret,  qui  primo  aduentu ,  vt  de  nWlite  Plau*» 
tino  parafitus  praedicat ,  diflPlaret  vno  fpiritu 
aduerfantes  difputationes,  Congreffai  ifii 
atque  certamini  deftinatus  fuit  locus  Lipfia, 
vbi  quafi  committerentur  duo  athletg  Caro* 
loftadius  8C  Ecciusj  eodemcp  placuit  venire 

D    3  Mar« 


^  ^  VltA     PHILIPPI 

Ma^tinum  quoque  Luterum,  quem  efi:  fe^ 
cutus  Philippus  Melanchthon,  S^  operam 
fubfidiariamm  eo  praeho  nauauit ,  admira^ 
bilem  omnibus  5  Eccio  ingratam  8C  nocen^ 
tem,  Sed  de  his  negotfjs  nunc  non  eft  te* 
xenda  narratio ,  dC  fentio  me  fuiffe  in  hac 
mentione  verbofiorem  quam  effe  debuerim, 
cum  huc  modo  contenderit  expofitio ,  vt 
comitatus  ille  commemoraretur  focictatis 
fidehTsimae,  non  deferente  eo  tempore  Marf. 
Luterum  Philippo  Melanchthone  ,  cum 
cupiditateipfius,  tum  vero  inprimis  lludio 
veritatis*  Hoc  tempus  occafion^m  dedit 
noticiae  noftr^,  qu^  coniundione  necefsitu* 
dinisdeinde  eximi^  auc^a  am/citi^  peperit 
memorabih's  vfum,  quem,  vt  fpero ,  pofteri* 
tasnonignoraturaefl^Nam  cum  famapro^ 
mulgatae  difputationis  l  ipRcx  multi  excita* 
tieo  proficifcerentur  5  contulit  feeodemex 
Academia  Erphorcfiana,  vbi  tunc  ego  dege^^ 
bam,  Adamus  Craphthus,  quem  Cratonem 
nominabamu5*  Hic  quod  inter  nos  totius 
vitac  5^  ftud/orum  omnium  effet  dulcifsima 
commun/cas,  alrjs  fermonibus,  quoshaberet 
faepe  cum  Phih  MeL  in  cuius  quandam  pene 
familiaritatemiuuenis  ille  optimarum  artium 
ftudiofifsimus  fe  infinualfet,  vltro  mei  nomi^ 
nis  dC  ftudij  fecerat  mentionem,  S^  hortando 
cfFecerat,  vt  aliquid  illc;  ad  me  fcubcrct*  Attu: 

lit<5 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  5^ 

litcpAdamus  mihi  compofitos  exaratoscp  a 
PhiL  Mclan.  in  charta  parua  verfus  gra^cos 
quatuor  quorum  vliimo  hoc  compellabar  : 

Rcliquorum  nonmeminL  Etdum  tefti* 
monio  cius,  qui  m  tam  praeclara  efTet  ^y.i^i-^ 
matione,mihiplacens,oftento  chartam  iftam 
omnibus,  ita  m(cio  quomodo  ibi  illa  mihi 
cuolauit,  fecundum  Plautum,vt  fucritamifi 
fa.  Siueautem  commode  vel  etiam  prolixe 
loqvicndo  de  me  Adamus  beneuolentiam 
mihi  lum  Pliilippi  Melanchthonis  concilia* 
uit,  fcu  opinione  &C  fpe  bona  deme,  &Cvt 
redderet  alacriorem  ia  ftudiorum  liberalium 
curfu,  feu  ctiam  naturae  quadam  inclinatio* 
ne  ille  compkxus  me  talia  fcripfitiHoc  certe 
eft  effec^um  ,  vt  Phiiippus  currcntem  me, 
quemadmodum  d{citur,incitar-t,ftimuIoscp 
admoueritpungeni^sdiu  nocluq^  animum, 
neque  finentes  cupidiratem  pra?clarifsimi, 
quemadmodum  arbitrabir  ,  fludij  optima* 
rum  difciplinarum  &.'artiumlanf7uefcere.Ex 
eo  tempore  videndi  ipfum  o|>^ortunitatem 
femper  quaefiui*  Qiiam  tandei>  nac^us  fui 
poft  triennium  metu  peftilentia^  Sc  motibus 
quibufdam  temerarijs  fchola  Erphc^rdiana 
difsipata  5  cum  veniftetad  me  Pabepeigam 
iw  patriam  Georgius  Pa^tus  Vorchemlus 
optimus  ^  doclifsimus  bC  grauifsimus  vu 
D     4  .  ( quem 


^^  VITAPHILIPPr 

(quem  Magiftrum  &I  hofpitem  mihi  dele^ 
geram  Erphordise  )  dC  inde  me  fecum,  pro-s 
bata  re  meis  parentibus ,  ad  vifendam  Wniu 
tenbergenfem  Academiam ,  q[ua2  tanta  om«« 
nium  commendatione  celebrareturjabduxifi: 
Cct.  Sed  de  me  &C  coniuncftione  cum  Phihp^s 
po  Melanchthone  mea  fatis,vel  etiam, vt  ^h* 
quis  fortedicat^nimium*  Reuerfus  Lipfia 
non  depugnato  fed  incospto  prasho  (  fuit 
cm'm  ifta  difputatio  veluti  clafsicum  eius  bel^ 
!i  quod  dudum  commotum  fieri  tunc  magis 
acerbum  atq^  peftiferum  co^pit ,  cuius  quifi^ 
nis  tandem  futurus  fit,  nondum  hqu^t )  Phisi 
lippus  Melanchthon  Vuittenberg-am  maio* 
re  contentione  animi  ia  Theologicam  difci* 
pltnam  incubuit,  cum  tamen  nihilominus 
coleret  liberales  dC  ingenuas  -rtes  8C  has  om^ 
nibus  modis  augeret  dC  ortaret.  Neque  diu 
poft  defponfa  ei  virgo  f^it  honeftifsima  ve* 
teris&:  praecipuae  fariili^inea  vrbe^quam 
duxit vxorem  agecs annum x x 1 1 ii.  cumcp 
ca  vixit  in  ma^imonio  caftifsimo  annos 
XX XV II. 2^  vtiiufque fexus  liberos  fufcepit 
quaternos,  ^hos  duos&^  totidem  filias»  De^s 
fijtautemparere  illa  anno  coniugij  duodcss 
cfmo*  Ftiit  Foeminaha^c  religiofifsima  8C  vi^ 
ri  aiTfcintifsima ,  materfamilias  afsidua  atque 
diVgens  inprimis ,  hberalis  5C  benefica  m 
omnes,  pauperum  ita  ftudiofa ,  vt  dC  dando 

fine 


MELANCHTHONIS.  ^7 

fine  diTcrimine,  &C  deprecando  pro  illis ,  dC 

conciliando  quibus  aliquid  pofTet  commos» 

di  5  non  modo  fuarum  rerum  facultatumcp 

muius  rationem  habere,  fed  interpcllatione 

dC  compellatione  pro  his  ad  alios  vti  foleret 

nonnunquam  intempeftiua*     Summa  vitae 

morumcp  integritate,  incp  perpetua  cura  re^s 

ligiofa^  pietatis  honeftatiscp5&  vic^us  dC  cuU 

tus  negligens,  nec^  hoc  Philippus  Melanch*: 

thon  offendebatur  ,  qui  nullis  deliciarum 

blanditrjs  caperetur  ,  &C  voluptatum  omnes 

illecebras  fugeret*  Non  durus  ille  quidem 

neque  afper  aut  inhumanus,  fed  nimis  etiam 

inrerdum  facilis  atque  indulgens ,  qui  ne  fo^ 

dalitia  quidem  hilariora  vitaret,  atque  etiam 

congrefluum  talium  eflet  autor^quicp  conni* 

ueret  ad  fuorum  familiarium  nimiam  ali< 

quando  laeticiam»     Cum  quidem  ab  ipfo  ni:* 

hil  fieret  aut  diceretur  perperam  S^  praue^fcd 

pracfentia  dC  fgpeinftituto  eius  caueretur^ne 

ieuitas  iuuenilium  cupiditatum  in  turpitudi- 

nem  aliquam  erumperet,  cum  ludis  etiam  fe^ 

ria  mifcerentur.    Qiiod  fiebat  in  conuiuijs 

potifsimum  ,  qua^  more  Germanico  Rege 

fodalitij  creato ,  apparari  folent*  Tum  enim 

hoc  feraabatur  vt  nunquam  confiderent  ad 

epulas  nifiprius  fcriptis  prolatis  dC  recitatis, 

quae  componi  oportebat  ab  illis  fodalibus 

oratione  foluta  dC  verfibus.  Itaque  vt  vide* 

D     j"  ripofi 


::  3      .  V   I   T    A     P    H    t   L    I   1'  r»    ! 

riporsitnonnihil  feuerions  difciplinae  deii« 
deratum  elTe,  id  tamenpraeftabatur,  vt  vere*» 
cundias  pudorifc^p  nulli  congreflus  eorum , 
qui  bonos  ,  vel  non  faltem  nihili  prorfus  &C 
futiles  perhiberife  vellent ,  eflent  expertes* 
Sed  rcdeat  orario  ad  domefticam  Phihppi 
Melanchthonis  vitam*  Cum  S^  ip(e  nullis 
cogitationibus  5(^  curis  vacarer,nifi  faluta* 
ribus  Rcipub.Si  priuatim  tam  laudem  quam 
vtiiitatem  atFerentibus  ,  magis  quidem  alijs 
quam  fibi,  &  talem  haberethuius  viid^  foci* 
am,facium  eft  non  modo  vt  augendae  rei  fa^ 
mihari  nulla  opera  ab  ipfis  daretur  ,  fcd  vt 
ctiam  ea  copia,  quas  fatis  abundans  non  tam 
quaerebatur  quam  affluebat ,  efFunderetur 
promifcua  benignitate  ,  necp  parceretur  vel 
pccunix  vcl  penui ,  quin  petentibus  quic^ 
quid  in  manu  effet  fine  recufatione  tnbuere^ 
tun  Videres  igitur  in  aedibus  ilhs ,  perpe^s 
tuoaccedentes  &  introeuntes  &C  difceden^ 
tes  atque  exeuntes  ahquos,  In  quibus  tur^ 
ba  verfaretur  omnis  aetatis  ,  fexus  ,  conditi^ 
onis  atqueadeo  gentis*  Exportabaturq3&^ 
auferebatur  non  indies  fed  horis  finc^uh^s  5C 
pene  momentisahquid.  Nam  ea  domus  di^* 
fcipUn^i  erat ,  vt  nihil  cuiquam  negaretur* 
yeniebant  autem  ad  Phihppum  Melanch^ 
thonem  plurimi,  qui  literas  ad  aliquos  pete** 
rent^qui  fcriptum  fuusn  quodpiam  vt  emen*5 

darc^ 


MELANCKTHONr<;.  ^  ^^ 

daretirr  orarent,  qui  teftimoni]  publici  diplo^ 
ma  confici  vellenr,     Alij  qui  aliqua  de  re  fua 
dC  oblato  negotfo  confilium,  vt  fibi  daretur 
rogarent.  Alij  quod  accidifiet  publicc  prfua* 
timue  refpc(ftum  fpfius  dC  confidcrationem 
8C  opem  requirens  narrantes*    Alij  querelas 
varfas  deferentes.  Midtf  etfam  ftfpem  plane 
exfgentes  ,  quam  velutf  deberf  fibf  ab  f llius 
tmmenfa  benfgnftate  ftatuerenr^Qua  fn  par^ 
te  nonnulloruni  augerf  confiVmaric^,  impu< 
dentiam,  &  crant  quf  tunc  aegre  ferrent ,  dC 
Philippf  Melanch.  facfhtatem  fmprobarenr.. 
Interea  alfj  ad  confugcm,  authberos  deucni^s 
re,  SC  fibf  fufsq^  quo  adfuuarentur  dC  fuble* 
uarentur  quaerere,     Quorum  nemo  non  ah^ 
quomunere  afFecfius  aut  trfftfs  abfre  vifus* 
Ipfe  Phihppus  accefsfonfs  ad  fortunas  qua 
fiieret  df tf br  confihum  coepit  nunquam,  qufn 
etfam  oblata  emolumenta  ahquotfesrefpu^s 
ft  5  dC  quas  plurfmf  expetere  atque  arrfpere 
dequequfbus  dfgladfarf  non  definerent ,  ea 
cum  eiTent  in  poteftate  fpfius  plane  abfecft* 
Quaecumfta  quemadmodum  expofuf^ad*» 
mfnfftrarentur,  non  potufffet  fe  &C  fuos  flle 
alere  atque    fuftentare  ,   nffi  diufna  quafl 
VfrgulanecefiarfaSx^plura  etfam  quamab* 
fumerentur  ,  ef  vndfque  affatfm    fuppetf:* 
ufffent»       In  qufbus  modfce  retfnendfs  fi 
pauliilum  attemionis  voluiffet   adhibere  , 

potu^ 


^o  VITAPHILIPPI 

potuifTet  locupletiorem  haereditatem  fuis  re^ 
jjnquere*  Erat  autem  in  familia  ipfiusvnus, 
qui  ad  eum  initio  ftatim  venerat  lohannes 
Sueuicae  gentiSjCommendatus  a  Hieronymo 
Pamgertnero ,  qui  illo  famulo  vfus  fuiflTet, 
quem,  expertus  fidem  S^  probitatem  eius  &! 
amorem  erga  dominum  mirabilem ,  Philipt^ 
pus  valde  carum  habuit.  Hic  curabat  domi 
ipfius  omnia ,  emendo  ,  condendo ,  cuftodi^ 
endo,  promendo  5  denique  res  rationefque 
domefticas  trac^ando  vniucrfas:  Cuiusvis: 
gilantia,  afsiduitate  ,  circumfpeclione,  dili^ 
gentia  non  etiam  nulla  prudentia  ,  dC  multa- 
incommodaauertebanturinilla  familia,  dC 
quantumpoterat,  tantum  adiumenti  afferes: 
batur,  non  modo  ad  fuftentandara  eam ,  vt 
quotidianis  fumtibus  impendia  fufficerent, 
fed  ad  copiola  aliqua  in  pofterum  munien* 
dam.    Hic  confenuit  apud  Philippum  mor** 
tuusinxdibusipfius,  Anno  c  H  R  i  s  t  r 
M. D. L I II.  relic^o  exemplo  famuli  8C  minU 
ftri  eiufmodi,  vt  nomen  eius  maiore  cum  lau 
de  memoretur,  qui  feruili  conditione  fuiffet, 
quam  multorum  potentia  SC  diuitifs  Sc  ho* 
noribus  excellentum.     Quia  autem  mentfo 
eft  fada  Philippi  Melanchthonis,  cuiufdam, 
dicendum  enim  verum  eft ,  negligenti;^  m 
fuis  retinendis  5C  feruandis ,  non  putaui  re*! 
ticcndumj  quod  aliquando  facfiiimeft,  de 

quo 


MELANCHTHONIS.  ^j 

quo  dC  ipfius  procliuitas  in  largiendo ,  6C 
quorundam  in  auferendo  proteruitas  poterif 
certius  cognofci*  Donabantur  ei  multa  au* 
rea  &C  argentea  nomifmata  antiqua*  Hsec  fe*» 
re  auferebat  qui  primus ,  vbi  ille  accepiffet, 
aduenerat,  dC  nobis  nonnulla  cum  daret,  fo* 
lebat  dicere ,  nifi  ego  fumerem ,  relidurum 
me  effe  alijs,  Quodam  tanien  tempore  de^ 
narios  coplufculos  congefTerat,  qui  maxime 
fignis  o^  fcriptura  dC  imaginibus  placuiflTent, 
eosexterno  cuidam^quem  nominare  nunc 
effet  inhumanum,  cum  oftendiffet ,  animad=s 
uertit  contemplatione  eorum  ipfum  valde 
deledari*  lubet  igitur  fumat  vnum  aut  alte* 
rum^quos  pr^  caeteris  cupiat.  Atille^ego 
vero  vniuerfosinquit  cupio*  Non  negabat 
Philippus  fe  impudente  poftulatione  fuiffe 
offenfum,  fed  dediffe  nihilominus  illos,  &C 
fati^ffe  fe  dicebat  cupiditatem  inuerecundt. 
fpecT;atoris ,  eorum ,  quibus  alterum  etiam 
gaudere  S^  capi ,  par  fuiffet  eum  cogitare*. 
Hsec  igitur  non  aliquot  annorum  fed  omnU 
umquibus  8C  celebs  8C  coniunx  dC  viduus 
vixit,  vita  hacin  parte  iHius  fuit.  Mirifica 
autem  erat  taciturnitas  dC  difsimulatio  bene* 
ficiorum  in  largiendo*  Saepec^numero  p^ 
cuniaexhaufta,  pocula  fua  ipfe  folus  clan^ 
culum  detulit  ad  aliquem  mcrcatorem ,  nihil 
curans  iuftumne  precium  anminus  €o  per^ 

folue^ 


42  VITAPHILIPPI 

roluerctur,    .  Qua  domefticx  witx  rationc 
expofitajquiahiuc  loco  conuenire  hsecpu*' 
tauimus,  pergamus  ordine  enarrarerehqua* 
Difputationeilla  Lipfica  fimta ,  cccpit  non 
itadiu  poft  pefi:ilentia^  malum  oppido  efie 
xnfefi:um*  Ita:^  tum  dilapfus  coetus  fchola* 
fiicorumfuit,  cum  Mart*  Luteri  Phihppic]^ 
Melanchthonis  nomine  phirimi  inuitati  vt 
Vuittenbergam  peterent,  feciiTent,  vtad* 
modumfrequehs  Academia  illaefiet*  Inter 
qaos  adolefcentes  duo  fuerunt  mei  Lipfiae 
condifcipuh'  ambo ,  aker  etiam  contubernais 
hsSebaldus  Munftererus&Cafpar  Cruci* 
ger,  quorum  vtercp  virtute  fua  SC  dih'gentia 
ftudrj  pr^cipuos  honores  inilla  Academia 
gefsit^fi^I  interuallo  fane  muhorum  annorum 
mortuus  dolorem  amicis  &C  defiderium  fui 
omnibus  maximum  rehquit*     Secutum  eft 
tempus  quo  conCientu  indicflo  Berbatomagi 
in  Vangionibus  Carohis  Qj,iint.  Caefar  fide 
pubhca  accerfitum  caufam  dicere  iuCsit  Mar» 
Luterum,  qui  tanquam  impi^  defedionis  a 
rehgionis  fanditate  8>C  feditiofus  a  Pontificc 
Romanovel  ilhus  potius  affentatoribus  5<^ 
aftechs ,  accufabatur.  Is  cum  irer  ilhid  in^ 
greifus  elfet^Philippus  Melanch.ita  Vuittcn 
bergx  remanfitjVt  omnem  curam  laboremcj 
rei  fcholaftica!  fuftineret.     Accidebat  au=! 
tem  tum  quodfimihbus  temporibus  femper 

foletj 


M  E  L  A  N  C   K  T  H  O  NM  S  .  ^  ^ 

folet,  vt  vitijs  detec^is  S^apparennbas^cum, 
qui  maximedeberent  medicinam  facere,  ne* 
gligerent  atque  etiam  plurimi  iritarent  ma* 
la,  Sl  quemadmodum  dicitur,  eflent  vngues 
in  vlceribus  5  mulxa  iufciperentur  6c  fierent 
cum  audader  tum.  inordinate  ,  nonnulla  cu 
iam  turbulente,  Et  Vuittenbcrgae  vario* 
rum  geherum  diuerfarumcp  nationum  iam 
magnacopia  confluxcrat.  Etilla  omnino 
32tate  fatalis  rerum  conuerfionis,  prouene* 
rant  hominesqui  mouerent  &C  concitar^nt 
&  nouarcnt  aliquid  indics.  Qj^iorum  procli* 
uitate  credibile  efi: ,  permittente  Deo ,  abu« 
fumeffeeum  fpiritum,  qui  Diabolus  appel^ 
latur,  quia  diuinis  opcribus  obtreclare  dC 
difsipareatque  eucrtere  qux  pofsit ,  perpe* 
tuo  conatur,  tam  vi  manifefta  quam  occultis 
machinationibus.  Non  enim  audacia  &  fa^: 
cinora  illa  quorundam  (  de  quibus  dici  ali* 
quid  neque  alienum  ab  inftituto  ,  5^  cogitari 
nunc  quocj  vtile  elfe  exiftimo  )  human^  ma« 
litiar  videntur  fuiife.  Neque  res  tamen  noua 
nequmnaudita  prius  ifta  tunc  oblata  eft* 
Nam  niftoriae  fimilia  atque  eadem  plane  nar* 
rant,  quibusaltjs  remporibus  animis  homi* 
num  in.  errorem  SC  fraudem  induclis,  vita 
perturbata  fuerit.  Nonhabeoautem  pro  cer 
co  dicere,  vbi  locorum  dC  quibus  maxime 
autoribus  feda  ifia  furiofa ,  de  qua  deinceps 

dicftu* 


4^  V   I    T    A      P    H   I    L    I    P   P   t 

diclarus  fum,  exdrta  fit.  Sed  vnus  vagaba* 
tur  pafsim ,  cuius  nomen  Germanicum  has^ 
bet  Ciconisefignificationem,  Is  ex  plebeimcs 
perita  &fimplice  plurimos  deceptos  falfitate 
opinionis  perniciofaj  compkbat.  Erat  au^ 
tem  facile  dC  in  promtu  infedari  eos ,  qui  m 
•Ecclefiaftica  re  prsefidebant ,  aut  munere 
quopiam  fungebantur,  in  quos  nihil  tam  con 
tumeliofe  dici  poflet,  quod  non  fac^orum 
ilhus  generis  improbitate  confirmaretur*Pri* 
mum  igitur  eam  congregationem,  quae  a  ta=9 
libus  gubernaretur  8^  adminiftraretur,  Ec* 
clefiam  efie  Chrifl:i  negare ,  &C  dicere  ex  illa 
difcedendo  hanc  infl:itui  oportere.  Et  qui^ 
bus  hoc  perfuaderetur  &C  placeret^eos  denuo 
baptifmo  initiandos  efle.  Vnde  Anabapti* 
ftarum  fecfid.  illa  nomen  inuenit*  Sed  non  in^ 
fiftebatur  hoc  loco ,  progrediebaturcp  vani^ 
tas  doclrinae  ad  ftatum  Reipub.  vniuerfas 
mutandum*  Nihil  enim  recle  dC  debito  mo* 
do  fieri  gericg  vfpiam  perhibebant ,  quod 
(umma  rerum  efl!et  penes  malos,  dC  a  rcligio* 
fa  pietate  ftudiocg  honeftatis  fi^  virtutV  alie« 
nos^qui  fuis  cupiditatibus  priuatim  ferui:* 
rent  non  commodis  publicis5&  omnia  ad  vo 
luptatem  referrent,  in  dominatione  fuperba 
acinfolente.  Atcp  decreuifle  Deum  extin^s 
guere  iftud  genus  &C  fufficere  alterum  inno=s 
centiaiufticiacfSC  fancSitate  pr^ditum.  Ad 

cuitjs 


MELANCHTHONIS.  45 

cuius  exordiumat9  incrementa  ,  docebant 
neceffariam  effe  curam  &diligeniiam  in  pros» 
creanda  fobole*  Et  ideo  ncminem  ducere 
vxorem  debere,  ex  qua  non  fciret  fe  liberos 
pios  8c  gratos  aeterno  Deo  dC  ad  communio:» 
nem  regni  coeleftis  eleC^ioSjfufcepturum  efle. 
Idaurem  nonaliter  quam  ipfo  Dco  patefa^ 
ciente  fciri  poife*  Et  iac^abatur  pr^cipuum 
donum  Dei  in  illis  coetibus  ,  prxdi(^ionis 
euentuumfuturorum,  &arcanorum  indicij, 
cuius  eximiae  fi^  falutaris  rei  in  vcritate  no^ 
men  eft  gr^ecum  Prophetia*  Comperturn 
autem  eft  multfs  horum  per  quietem  fomni 
mirabiha  vifa,  &  fpecies  quafdam  vigilan^ 
tibus  etiam  ahquibus  ,  fed  paucis ,  oblatas 
efte.  Cognitum  etiam  eft  fuifle  in  coetu 
iHo  foeminas  vaticinantes»  Ciconia  ifte  fe 
imperitumhterarumefte  penitus  fimulabat, 
vel  erat  etiam  fortaffe ,  pra^dicans  fibi  diui^ 
nitus  fcienriam  falutarem  contingere.  Efle 
tamenftudebant  hiin  numero  fuo  hteratos 
ahquos*  Sed  &  i(ii  ipfi  fe  magiftros  do(flo^ 
refu^  homines  habuilTe  habereue  afFirma* 
bantnullos,  &Icopiam  fcienti^  fibi  diuini* 
tus  conferri  vniuerfa?.  In  quibus  vnus  erat 
Marcusnomine  praecipuus^qui  fibi  a  Deo 
hocefledatum  tribuiumcp  eximium  gloria** 
batur,  vt  ipfe  interpretando  8C  exphcando 
fcripta  facrarum  literarum  excelleret :  Hic 

E  gemis 


^/;  V    I  T    A      P    K    i    L   I   P    P    I 

gentisqu^  putatur  incolere  eam  regionem 
quam  vctercs  Narifcorum  appcllarinr,  ciuis, 
aliquando  fuerat  difcipulus  fchol^  Vuit* 
tembcrgenfis*  Scd  ftudia  deferuerat ,  fiue 
antea ,  feu  pofreaquam  ia  iilam  focietatem 
perueniffet»  Nam  £c  hoc  erat  in  legibus 
iftorum :  Ne  quis  in  ocio  hberali  bonis  arri^ 
bus  £C  hteris  operam  darct  :Neu  ahunde  fci* 
entiae  cognitionifq^  facultarem  qusereret, 
quamab  aeterni  Dei  benignitate,  cui  adiu^: 
mentis  humanis  nihil  ciTet  opus*  Namcur 
colereaut  vencrarisViiquis  vellet  Deumr  Si 
non  dignaretur  co  beneficio  quod  datum 
eflTet  patribus  5f  fanc^tis  virisprifco  faeculo* 
Quin etiam  par commcrcium  colloquiumcg 
eflea  Deo  flagitandum,£\,'  vrgentibus  tribui* 
H^ecfeda  abfente  in  Vangionibus,  6^  po=: 
ftea  nefcio  vbi ,  Martino  Lutero  pene  an* 
nototo  longe  lateq^  eft  peruagata.  Cico^ 
nia  inrerdum  venire  Vuittcmber^am^fed  ibt 
minus  libcre  &.'aperre  verfari/  C^reri  alijs 
inlocis  ferere  fallaces  fermoncs  quibusani^ 
mi  imperit^  mulrirudinis  peruerrebanrur. 
Sed  grari  hi  eranr  plurimis  fpem  licenris  re^s 
rum  omnium  dC  fimul  cuiufdam  reani  oCtcni: 
dentes.  Quod  fibi  Ciconiam  policeri  cre* 
debatur,  a  cjuo  auditum  efl^et,  vifum  fe  vidci^ 
re  aliquando  dormicntcm  aduolafle  Gabric:» 
lem  angelum,  dC  poftquam  aftitifiet  pro*: 

pter 


MELANCKTHONIS.  ^y 

ptcr  fe  cum  alia  commemoraire ,  qux  profe^ 
renda  nondum  putaret,  tum  hoc  dixifle : 
Tu  collocabere  i'n  folio  meo»  Idcp  inter:* 
pretatumCiconiam  ,  promiflTum  fibi  princi* 
patum  effe  regni  noui  &:paulo  poft  exori* 
turi.  H^c  initia  funt  cladis  dC  calamitatis 
quse  peruafit  Germaniam,  ferpente  malo 
paulatim  dC  procedendo  acquirente  vires , 
nemine  ad  cohibendum  auertendumue  ve* 
ras  rationes  ineunte ,  aut  capiente  falubria 
confiha ,  donec  tanquam  amnes  eo  plenio* 
res,  quo  longius  a  fontibus  feruntur  ,  ilh  co* 
natusS^:  taha  incepta  in  manifeftos  feditio* 
num  tumuUus  dC  perfidam  vim  confluxes: 
runt,  motuum  popularium,  dC  ad  extremum 
in  occupationem  vrbis  Monafterienfis ,  dC 
regninefari]  deteftandum  nomen*  Quae  cau* 
fx  fuerunt,  vt  Germania  fcelere  5C  immani^ 
taterapinarum&  cedium  foedifsime  lacera:* 
retur,  &pafsim  vaftaretur  ferro  dC  igni ,  de 
quibus  6^  ahorum  narrationes  extant  dC  hoc 
!oco  plura  commemoranda  non  funt*  Ci* 
conia ,  qui  vt  diclum  eft  vagaretur ,  neque 
vfpiam  fere  diu  confifteret ,  quae  concepe*: 
rat  animo  ea  ftrenue  exequebatur,  Siue  hu*» 
ius  autem  mandato  feu  fponte  fua  Marcus, 
cuius  fupra  mentio  eft  farta ,  Vuittembergae 
ahquantifper  manfit,  quem&nos  ibi  vidi* 
mus  &I  cum  €0  fumus  fkpe  collocutu     Ke^ 

E     z  ^  ceperat 


48  VITAPHILIPPI 

ceperat  aiitcm  eumad  fe  Philippiis  Melanch 
thon,  vel  innata  fibi  bonitate,  cum  hominfs 
eum  mifcrtum  effet  5  vel  vt  certius  cognof* 
ceret  quid  iftud  genus  doceret*  Cenlebat 
enim  neque  admittendum  neque  rcrjcien- 
dumquicquam  temere^&Tquod  parum  ah'* 
cuiexploratumeffet*  Itaque  hic  hofpitem 
quidem  habebat  Phihppum  ,  fcd  nihilomis: 
nusad  ahos  ventitabat,  dC  non  paucos  in 
fuamfententiamperducebat.  Ql^^orumca* 
put  fuit  Martinus  Ccllarius ,  qui  liris  perti^* 
nacifsime  diu  f^ne  adharfit  dC  caufam  hanc 
segit  atque  defendit.  Cumc^  anno  xxv. 
in  Prufsi^m  veniffet ,  in  liberam  cuftodiam 
Principis  iuffu  datus,muka  fcYip[it  de  do* 
(^rina  illa*  Poltca  animaducrtens  labafcere 
partes  &  fpem  fe  fruftrari,  Bafileam  fe  con^ 
tulit,  vbi  duda  vxore  quiete  dcinceps  vixit. 
Hic  Sueuic^  gentis  cum  Philippo  Melanch^ 
thone  Tubing^  vfum  quendam  habuerat , 
cumq3£cipfe  poft  difcefsionem  illius  Vuits» 
tembcrgam  tandem  veniffet,  a  Philippo  Mess 
lanchthone  humanifsime  acceptus  dC  tracla^a 
tus  amantifsime  eft*  Nondum  probabat 
ille  fcholaftic^  prioris  dodrina?  mutatam 
rationem^deqjeacum  Phihppo  fxpe  difpu^» 
tando  pugnabat.  Cum  autem  dC  ingenio 
effet  minime  hebete ,  &  ftudij  diligentia  per* 
cultus ,  tradidit  ei  Philippus  Melanchthon 

difci* 


MELANCHTHONIS.  4^ 

diTcipulos  inftituendos,  habuitq^  ille  fcho* 
iam  priuatam ,  frcquentem  dC  fruduofam, 
Hunc  ieitur  Marcus  amicum  &C  focium  dC 
adiutorem  &  comitem  atque  eriam  ducem 
nacfius,  itatum  propemodum  femeftre  fub* 
(litit  Vuittemberg^»  Vbi  fiebant  omnia  in* 
dies  difffciliora^lcuitate&petulantia  cupi^ 
ditatis  rerum  nouarum*  lamq^  non  mufsi* 
tabatur  fed  fremendo  ferebatur  palam^non 
quafi  pedetentim  ad  tollenda  viria  qu^  in 
operationes  facrorum  irrepfiffent,  progre*" 
diendum^fed  irruendum  dC  demchendum 
flatim  quicquid  perperam  introduc^um  v^ 
furpatumcp  eftet.  Ac  duorum  potifsim.um 
deligebaturrepentina  mutatio  :  Ritus  adi^ 
onisinperagendaEuchariftia,  &:  coliocata* 
rum  in  templis  imaginum  fimulacrorumcp 
amotio»  Quae  non  modo  conuelli  exter^ 
minaricp,fed  publice per  cbntumeliam ,  pro=» 
ptcr  venerationis  impietatem,  exportari  dC 
concidi  aut  comburi  volebant*  Necp  care* 
batfac^io  ifta  patrocinio  quorundam  auto* 
ritate  prasditorum^in  quibus  5C  Andreas  Cz^ 
roloftadius  nominabatun  Philippus  Me^ 
lanchthon  tunc  quocp  fouebat  apudfe  Mar=s 
cumjquamuis  perfpicue  cognouiffet ,  inaniai 
eflTe  omnia  qnx  afferret ,  &C  diffentanea  inter 
fe,  &plera<^  nugatoriajnonnulla  etiam  eiufi» 
modi,  vt  non  effe  fana  neq^  integra  eum  men* 

E     3  tede^s 


50  VlTAPHrLIPPl 

te  deprehenderetur*     Ex  quibus  vnum  hoc 
duxi  exponendum.   Quodam  tempore  fcri^ 
bentenefcio  quid  PhihppOjMarcus,  quifor* 
te  aduerfus  illum  afTediffet ,  infilentio  dC  co^ 
gitationibus  fenfim  ibi  confopiri ,  dC  demit* 
tere  caput  in  menfulam  ,  ad  quam  fedebant, 
SC  obdormifcere.     Poft  non  multum  tem^» 
poris  experre<f^us  erigere  fe  dC  intueri  Phi* 
lippum  dC  interrogare  fubito  :  quaenam  effet 
exiftimatio  eius  de  lohanne  Chryfoftomo, 
cumv^Phihppus  commoderefpondiffet ,  fe 
fentire  deillopr^clare  ,  quamuis  verbofita* 
tem  ipfius  interdum  non  probaret :     Tum 
Marcus,  modo^inquit,  vidi  illum  fpecie  tri* 
fti  in  purgatorio*     Ad  haec  Philippus  pri* 
mumridere^mox  difcedere  deplorans  per* 
turbationem  tantam  in  illo ,  qui  purgatorij 
faceret  mentionem  eam,  quam  ipforum  aliae 
difputationes  mirifice  refellerent*  Sedcum 
Philippus  ponderererum  &C  negotiorum  dif 
ficultate  fuperaretur,  neque  ijs  quae  fibi  im* 
poni  indies  grauiora  fentiebat  par  effet ,  dC 
impendentium  periculorum  magnitudinem 
perfpiceret :  crebris  fuis  aliorumque  literis 
permouit  Luterum ,  vt  Vuittembergam  re« 
diret*     Etille  (qui  paulo  ante  clam  paucis 
diebus  ibi  fuiffet )  tunc  palam  eft  reuerfas, 
necp  indicata  re  Principi,  necp  quoquamper*» 
mittente,  animo  excelfo  dC  confidente.     Et 

nifi 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  t  S.  5  i 

nifi  hoc  facere  maturalTet,  rcs  Vuittember^ 
gcnfis  non  modo  grauirer  afflicla  atc^  vcxa* 
ta,  rcdperdita  5C  fundirus  diruta  fuiflct.  Re^ 
ucrfioeius  incidit  in  Nonarum  Martij  dies> 
Anni  Chrirri  m.  d.  x  x  i  i.  quibus  diebus  con* 
ciones  eo  ha^bcnte  omnia  conquiefcebant ,  8C 
audientcs,  cum  fingularem  facultatem  expli=» 
candi  fufceptas  res ,  tum  dicendi  vim  ,  tum 
ctiamvirtutem  atque  fortitudinem  admira* 
bantur  cc  reuerebantur  autoritatcm.    Inter* 
rogatus  tunc  vnus  ex  Marci  famiharibus^cc* 
quid  Doc^torcm  cffe  Luterum  egregiiim  iu* 
dicaret  c'  Imo  inqoit  angeh'  non  hominis  vo=» 
cem  mihi  audijffe  videor.     Sed  Marcusijs 
diebus  aberat,  cumnefcio  quo  quarumue  re* 
rum  caufa  difcefsiffet*     Mox  tamcn  hic  fe 
Vuittenbergam  ad  fuum^quem  ibi  habebat, 
gregem  recepit.  Qui  rurfum ad  ipfum  con* 
flucre  dC  opiniones  hauftas  imer  feconfir* 
m^re,  &:Marcoad  retinendas  &  defendent:^ 
iias  easanimos  hortando  addcrc,  Inq3  om* 
nibus  maxime  8^  ardentifsime  M*  Cellarius 
cuius  paulo  ante  meminimus.  Placuit  igitur 
Martinum  Luterum  accedi  £C  ei  fummam 
dodrinx  exponi.  Aegre  Luterum  hoc  con^: 
cefsiffe  rcfciui*  Sed  tandem  certo  die  dC  hot* 
ra  fecit  poteftatem  Marco  ad  fe  venicndi^fo^ 
lo  Philippo    Melanchthone  fibi   adhibito  , 
cum  Marcus  Cellarium  S^  alterum  qucn* 

E     4  dam 


j2         viTA    PHiLrppr 

dam  cx  fuis  adduxiffet,  Aadiuit  Luterus 
placide  narrantem  Marcum  fua»  Cum  di* 
cendi  fiaem  fcciJfTet,  nihil  contra  illa  adeo 
abfurda  dC  futilia  diflerendum  ratus  Luterus 
hocmodo  monuit:  viderent  quid  agerent* 
Nihil  eorumquae  commemoraffent  facrisH* 
teris  niti,  commentacp  effe  cogitationum  cu^s 
riofarum^aut  etiatii  fallacis  dC  fraudulenti 
fpiritus  deliras  &  pernicioias  fubie<ftiones» 
Ibi  Cellarius  dC  vocc  &  geltibus  vefanis, 
cum8<rfoIum  pcdibus  &  propolitam  men* 
fulam  manibus  feriret ,  exclamare  &C  indU 
gnari,  aufum  effe  Luterum  fufpicari  tale  ali*: 
quid  de  diuino  homine*  At  Marcus  paulo 
fedatior,  vt  fcias  inquit ,  Lutere ,  me  fpiritu 
Deipraeditum  eife  ,  ego  ,  quid  in  animo  tuo 
conceperis,  fum  indicaturus,idq^  eft  :  Te 
incipere  inclinari  a4  hee  vt  meamdocflrinam 
verameffe  credas»  Cum  Luterus,  vt  ipfe 
poftea  dixit ,  iftam  dedita  opera  fententiam 
cogitando  eflet  complexus :  Increpet  te  De^ 
U3  Satana»  Poft  ha^c  plus  verborum  facien* 
dum  Luterus  non  putauit,  &  minantes  glori 
antescpeosdimifit^Ac  nefcioquid  pollicen* 
ces  de  mirabihbus  effed:ionibus,quibus  pro^ 
baturi  fua  effent,  cum  hoc  modo  dixiffet :  Is 
Deusquem  ego  veneror  S^colo  facile  ve* 
ftra  numina,  nequid  tale  efficiatur,  coherces! 
t)it,  Eo  die  oppido  illi  excefferunt,  &:  Chem* 

bergo 


MELANCHTHONIS.  ^^ 

fccrgo  diTrante  pafs*  ampliusmiiibus  quincp 
literas  plenas  maledic^is  dC  execrationibus 
ad  Luterum  miferunt ,  de  quibus  longiorem 
cfTe  narrationem  hanc  meam  non  decet*  De 
Ciconia  autem  dC  Marco  ipfo  quid  facftum 
fit,  dC  quid  ipfi  amplius  conati ,  quicp  exitus 
vitde:  eorum  fuerint,  nonhabeo  compertum, 
deq^  eis  narrata  atque  prodita  fcio  neque 
temporibus  neque  perfonis  confentanea.  Ec 
inexponendis  his  fui  prohxior ,  quod  iftis 
rebus  dC  negotijs  omnibus  Phihppi  Melan» 
labores,  curac ,  opera,  confihum  ,  fides ,  im* 
phcarentur»  Pofc  harc  res  fatis  tranquill^ 
toto  biennio  fuerunt^MartinoLutero^quem 
non  definerent  aduerfarij  cum  manifefto  de^» 
decore  fuo  6^  caufa^quam  agebant  detrimen 
to ,  laceffere  fcriptis  leuifsimis  atque  etiam 
ineptifsimis  ,  magno  animo  8C  fumma  con* 
tentione  afterente  fua  dC  aduerfariorum  fcri^ 
pta  confutante*  Scholafticam  autem  docflri^ 
nam  publice  priuatimcp  afsiduo  exercebat 
Philippus  Melanchthon,  optimarum  artium 
ftudia  conformando  dC  expoliendo,  ordiens 
ab  horumquafipueritia  &C  progrediens  ad  vl 
timam  veluti  a^tatem  ( id  quod  annis  aliquot 
perfecit)  vtinitium  cum  fine  denicp  coniun* 
geretur  8C  coiret^S^  omnis  ifta  trac^atio  orbe 
vno  comprehenfa  abfolueretur ,  cuius  gra?^ 
CUm  nomcn  efle  placuit  iyKvycXoTrca^eicty.   At< 

E     f  que 


54  VITA      PHILIPPI 

queidem  facraram  etiam  literarum  diuerfas 
interpretationcs  explicationescp  conficiebat 
&  elaborabat.  Cum  intcrea  ab  occupaticm':= 
bus  aliorum  negotiorum  S^  opera  ,  quac  da* 
batur  omnibus  vti  volentibus ,  nihil  ci  quie* 
tisautocij  vel  adcorporis  valetudinifcp  cu* 
ram,  vel  aliam  vitds:  fuauitatem  &[  recrean* 
dum  animum  relinqueretur ,  nequeabipfo 
vfurparetur^pr^ter  vnam  vo]uptatcm,quam 
ex  confuetudine  d^  familiaribus  colloqufjs 
amicorum  percipiefaat ,  qua  quoties  licebat 
libenter  fruebatur,  Qj,iod  autem  tum  facere 
cepit,  vt  fcruirct  voluntati  atq^  etiam  cupidi^» 
tati  quorumuis  5l  obfequium  fuum  inprom 
tu  cun(ftis  ciTe  vellct,  ab  eo  omni  poftea  tem* 
pore  non  vohm  recedere*  De  quo  quidcm 
S^memini  diuerfa  iudicia  diuerforum  audi* 
re,  &inteiligo  in  vtramj^  partem  difputari 
poiTe,  Idq5  indicabo  vbi  prius  dehabitu  cor* 
poris  ipfius  &:  valetudine  6l  natura  atque  in« 
genio  ac  moribus,  quam  hoc  loco  apte  inferi 
poffe  exiftimaui  ,  narrationem  abfoluero. 
Fuit  ftatura  Phihppus  breuiore ,  non  tamen 
breuitate  notabih ,  cum  a  communi  virihum 
corporinTi  modo  illa  non  procul  abeifet* 
Membrorum  compofitio  plane  elegans  , 
frons  explicata  dC  ardua,  iniignis  vena  quas^ 
dam  ampliore  in  illa  eminente ,  capillus  rari* 
or,  collumproccrumj  iugula  infigniter  con** 

caua  , 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S  .  55 

caua,  oculi  pulcri  8C  acies  horum  mirabiliter 
clara  ,  pedus  fatis  amplum ,"  ventcr  &  ilia 
aftricliora*  Omniumautem  partium  corpo* 
ris  dC  integra  atque  vera  fua  figura  &C  con^ 
oruens  erat  foliditas,  Senfus  omnesacres, 
in  corporenulla  mole  carnium  grauato,  &I 
eiufmodi  vt  facile  illud  quidempropter  fub*> 
tilitatem  afficeretur,  fed  laboris  tq^ien  effet 
patientifsimum,  nequefacile  defatigaretur* 
Atque  narrabat  ipfe  quoties  adolefcens  Tu* 
binga  Stuggardiam  ad  Capnionem  veniiTet, 
id  quod  fa^pe  facere  confueuiffet ,  &C  illa  vina 
bibiffet  pleniora ,  artuum  dolores  feftatirn 
cospiffe  inuadere ,  dC  ideo  ftuduifle  citius  re* 
uerti  Tubingam»  Vnafuit  eimoleftainfo^ 
mma*  Nam  accidebat  nonnunquam  vt  to* 
tamnocfiem  vigilaret,  quo  incommodo  cum 
propter  debilitatem  qu^  confequebatur  > 
tum  obftrepentes,  vtfit,cogitationes  iniu* 
cundas  grauifsime  affligebatur*  Sed  hoc 
malum  depulit  diligentia  in  vic^u,  praefertim 
cumaetateprocedentevinis  vteretur  plenio^ 
ribus  &C  alrjs  generibus  potus ,  quib*  fomnus 
conciliari  folet»  Ad  quem  fe  dabat  ftatim 
poftco2nam,Sd  furgebat  moxautnonlon* 
go  interuallo  poft  mediam  noclem*  Om^ 
nesc^p  fcriptiones  8C  commentationes  caete^ 
raecp  res  vel  faltem  praccipu^  matutina  opera 
ab  eo  perficiebantur*     Requirebatur  autem 

ab  eo 


5(5  VITA      PHILIPPI 

ab  eo  quies  fomni  nodurna  placida*  Quzn* 
tiim  igitur  potierat,  cauere,  ne  qua  re  per* 
turbaretur  animo  iturus  cubitum  :  8C  eam 
ob  cauffam  literarum  vefpere  allatarum  le* 
clionem  in  pofterum  diem  plerumcj  differre, 
earum^prxfertim,  quas  principes  aut  ciuita^s 
tes  mififfent,quibus  rem feriam  atque  ma* 
gnam  agi  fufpicaretur.      Atque   fenefcens 
poft  meridiem  interdum ,  non  ille  quidem  iti 
lectoy  fed  fupra  fcamnum  alicubi  recumbens 
S^fomnum  capiens  confpeclus  eft.     Cum 
autem  eiufmodi  potuq^i^quem  diximus,  pro^* 
deffe  ei  increbuiffet,  vndic^p  ad  ipfum  bem^ 
gnitate  principum  ciuitatumc]^  dC  amicorum 
aliorum  ftudio  ille  mittendus  curabatunCo^a 
ftat  fuiffe  admonitum  primis  ftatim  annis  ad 
uentus  fui,  Philippum  ab  illuftrifsimo  Prin^ 
cipe  Fridericho,  fubijciente,  vt  videtur,  hoc 
optimo  dC  dod^ifsimo  humanifsimoc]p  viro 
Georgio  Spalatino ,  quo  Princeps  peculiari 
facerdote  vtebatur,  vt  haberet  rationem  ipfe 
fui  in  conferuanda  valetudine  ,  neu  vini 
vfum  intermitteret.    Valde  autem  delecla- 
batur  copiola  quadam  boni  &r  egregij  po* 
tus^nontam  fua  ille  quidem.quam  hofpi^: 
tum  5  quos  £C  inuitabat  humxanifsime  SC  M^ 
bentifsime  accipicbat,  bC  aliorum  quoque 
quibushunc  impertiebat,  gratia.     Nemini 
9.utem  omnium  in  toto  oppido  cella  ipfius 

claufa 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^  ^ 

daufa  erat,  S^  quicquid  ea  condebatur  id  pe^ 
tenti  promi  in  hac  domo  mo^  erat*  Atten^^ 
tione  igitur  ille  S^  diligentia  affequebatur,  vt 
talis  corporis  firmitas  perpetuis  laboribus 
fufficeret  dC  inter  continuos  illos  duraret. 
Cum  S^  a  medicinis  magnopere  abhorreretj 
neque.vllam  exquifitam  curam  corporis  ad* 
hiberet,  ac  potius  in  hac  re  dC  parte  cffet  nc* 
gligentifsimus ,  vel  is  etiam  qui  propofito 
deftinato  omitteretatqueadeo  fugeret  om* 
nia,  qu^  corpori  curando  apta  funt :  Vnde 
facflum  eft,  vt  tandem^balnea  etiam  prorfus 
vitauerit,  quas  aliquando  cum  amicis  ingre^ 
di  confueuiffet»  Atcp  in  tali  corpore ,  quale 
eft  defignatione  quadam  a  nobis  effidum, 
Animus  erat ,  quem  SC  illud  caperet ,  dC  qui 
idoneum  iftud  quafi  domicilium  haberet* 
Humor,  quem  flauae  bilis  nomine  appellant, 
abundantior ,  materiam  praebebat  aff^ec^ios» 
nibus  animi  vehemendoribus.  Grauiter 
ergo  commouebatur ,  eratcp  in  eo  impetus 
hic  repentinus,  quitamen  fedabatur  celeris^ 
ter»  Reipub»  dC  amicorum  negotijs  ex  ani^ 
mo  afficiebatur.,  &C  hx  curae  interdum  fic  ex^ 
cruciabant  animumipfius,  vt  morbus  con=* 
traheretur*  Sed  naturae  vi ,  bilis  deijciendo^ 
expellebatur ,  cocjp  alleuariille  fe  fentiebat. 
Ingenio  fuit  liberali,  comi,  admodum  bene^ 
fieo  di  faumamfsimo^  ad  gratifieandum  fem* 


5  8  V    I    T    A       P    H   t    L    t    P   P   t 

perparatus.  Etiam  minimis  inrebus  ofFi* 
cijfcppra^ftandisnon  modo  fatisfacicbat  ex* 
pecfiarioni  omnium^fed  hanc  fuperabat  quo^s 
que.  Qjjinetiam  fua  interdum  merita  ali]s 
eum  tribuiffe  &  afcripfifle  cognitum  eft» 
Non  ille  confulto  alterum  quemuis  vel  aper* 
te  maledic^is  l^dere ,  vel  oblique  'infamare, 
aut  nigros  fales ,  vt  dicitur ,  afpergere ,  no^ 
tamue  6c  ignominiam  vlli  inurere,  Nullum 
etiam  ferc  diclum  aut  fadum  alicuius  tam 
duriter  vnquam  accepit,  vt  ab  illius  bene* 
uolentia  familiaritatecp  £C  vfu  refugeret. 
NuIIas  in  eo  maleuolentiae  aut  fufpicionum 
iatebrv^*  Nulla?  semulationis  quafi  infidix. 
Nihil  fubdolum,  fimulatum ,  tedum ,  fallax, 
contrac^  fincera,  flmplicia,  aperta,  vera  om^ 
nia,  oratio  libera,faepe  etiani  fine  circumfpe^ 
<ftione  8C  confideratione  coram  quibus  illa 
habcretur,  Exceptaop  effe  quaedam  dicfla  ip* 
llusS^ad  quofdam  inuidiofe  delata  notum 
€ft.  Qiiod  cum  ipfe  fciret,  nullam  tamen 
cautionem  huic  parti  adhibebat,  ne  ab  ami^ 
cis  quidem  dC  beneuolis  admonitus*  Ea* 
dem  in  fcribendo  libertas  erat,  Qj,rinetiam 
libros  fcriptacp  fua  omnia  ,  &  literas  qu^  afs^ 
ferebantur  cotidie  plurim^  a  diuerfis  dC  dif* 
fimilibus  conditione ,  loco  ,  fortuna ,  relin* 
quere  omnium  oculis,  &C  manibus  expofitas, 
€x  quibus  fubtradum  plurimum  effe  con^ 

ftat. 


M  £  L  A  N  C   Ii  T  H  O  N  I  S  .  j  p 

ftat*  Et  ipfe  hoc  animaduertens ,  hortanti* 
bus  fiiis  etiam,  vt  cuftodiret  fua  ,  pr^fertim 
cum  alrjs  hoc  vt  facerent  afsidue  praeciperet, 
neque  pericula  tantum  fed  malum  pr^^fens 
fepe  demonftTantibus,  adduci  nunquam  po* 
tuit  vt  effe  ahter  inciperet  dC  fententiam  con^ 
fuetudinemq3  hac  in  parte  fuam  mutaret,  V^o 
luntati  ahorum  promtifsime  infcruiebat  atcp 
adeo  cupiditatibus  indulgebat ,  cum  erga  fe 
eflet  durifsimus  &C  immitifsimus.  Qu^  non 
fiebant  iudicio  fed  naturas  manfuetudine  SkT 
bonitatc.  Se(^  intehigebat  ipfe  hoc  agendo 
peccare,cum  fciret&  teftaretur  quam  per* 
niciofares  effet  impunitas  8C  hcentia  ,  neque 
eam  coherceri  amphus  poflTe  fxpe  deplora* 
ret*  Pueros  paruulos  nimio  pene  amore 
complec^iebatur ,  &f  naturse  affedio  ha?c  in 
ipfo  infignis  &C  pene  intemperata  fuit ,  pru=s 
dentia  in  ahjs  fumma  dC  confideratio  quid 
deceret*  Nihil  rufticum  aut  agrefte,  feftiua 
&:  venufta  plurima*  locis  deledabatur ,  vel 
tempeftiuospotius,  vtinter  epulas  £\Cpere^ 
grinationes  5  minime  triftis  atque  horridus 
natura,  non  vitabat*  Vtebatur  autem  ijs 
ridicuhs^quas  fine  contumeha  ac  probro  rrior 
dentia  laederent  neminem ,  8C  fales  haberent 
nonineruditos*  Ambiguis  libenter  dC  fua-a 
uiter  ludere  cum  pueris  maxime  S^  adolef.* 
centibus  folebat,  hoc  ipfo  etiam  exercens  in* 

telli^ 


^O  VITAPHILIPPT 

telligcntiam  illorumad  feriasfallaciascon^ 
fidcrandas  &  explicandas ,  tjfqp  enarrandis 
inaenia  corum  acucns,^^  alios  confideratio^ 
ne  horum  fatigari  cernens  Sl  explicando  in^ 
terdum  faliit^iftam  hilaritatis  occafionem  ha* 
bebat.  Hiftorias  quoque  &C  narratiun*: 
culas  vfiles  SC  memorabiles  crebro  expone* 
bat»  Moribus  omnino  placidifsimis  &  manc* 
fuetifbimis  fuit»  ComitasineoS^  affabilitas 
prorfus  fuauis»  Si  quando  etiam  vehemen^ 
tius  perturbabatur,  vt  veluti  de  poteftate  vU 
deretur  exire,  fedabatur  ea  cito  quafi  tempe* 
ftas,  &  redire  ftatim  ille  ad  ingenium,ferrec]^ 
vt  antea  qxxxcuncj^  ei  imponebantur  onera, 
dC  exequi  quod  mandabaturjSCcfticere  quod 
petebatur.  Idq^  in  fe  vel  vitium  vel  vitt] 
quiddam  fimile  ipfe  agnofccbat,  Ac  poft^* 
quam  deferbuerat  ardor  ille^iocans  de  fe  me=! 
am  rcferebat  interdum  narratiunculam  dC 
rythmos  noftrates,  quibus  perhiberetur  quit* 
dam  percutere  &  confodere,  &:  efle  tamen 
vim  iliam  faeuitia^  lentam  atquemitem.  Ita* 
que  vt  iracundia?  commotio  in  co  erat  8l  fu*: 
bita  &  acris,fl[cncmoiIIo  cognitus  eft  pla* 
cabilior,  quiq^  modcrari  fibi  dC  temperare 
atfcCl-ionibus  fciret  melius*  Animus  ipfius 
in  nullosinuidia,  odio,  maleuolentia  fuffii'*» 
fus,  ad  omnesautem  apertus  atque  fimplex 
admirabilem  in  modum*     Inter  docendum 

intcr* 


M  E  L  A  N  C  H  T   H  O  N  I  S.  ^i 

interrogare  aliquos  fere  folebat  defjs  quac 
tradabantur*  Idcp  faciebat  admodum  fcite 
Scappofite^quod  praecepta  artium  liquido 
teneret,  &  meminifTet  exquifite*  Fuitcp  in 
eo  valde  bona  memoria  non  rerum  modo  dC 
fententiarum  fed  verborum  quocp  oL  oratio^» 
nis.  Quac  igitur  legendo  comprehenderat, 
€a  h^erebant  in  animo  ipfius.  Et,  fi  quid  for* 
te  commentatus  perfcripferat ,  paruo  nego* 
tio  idem  verbis  propemodum  eifdem  QC  c2l^ 
dem  ferie  horum  line  fcripto  pofl:ea  pronun^ 
ciabat»  Ita(^  difputando  in  refponfionibus 
ad  obiecfta  aduerfariorum  plurimum  vales: 
bat,  dC  erat  ilhs  metuendus.  Id  quod  non  fe* 
mel  5  inftitutis  de  rehgione  dodorum  viro* 
rum  diflentientium  partium  colloquijs ,  co^ 
gnitum  eft*  Si  res  feria  ageretur  ftudio  ha* 
bebat  hoc  in  primis  ne  eftet  dubia  oratio  8C 
fententia  incerta.  Neque  peius  quicquam 
oderat  quamin  argumentando  verfutias  8C 
fallacias  conclufionum ,  quae  o-^cpiV^ctlct ,  8C 
quamtotamnon  facultatem,  fecundum  Ari* 
ftotelem,  fed  voluntatisincitationem  (ro(pi<rL- 
x^' appellarunt.  Etfermoigitur  planusat^ 
purus  8C  id  quod  volebat  intelligi  ( Intelligi 
autem  volebat  concepta  animo  vera  dC  dcfi^ 
nitaaccerta)  fignificansin  ftudio  ipfi  erat, 
SC  cogitationes  contortas  argutijs  implican* 
tibus  irafcebatur  j  ita  fa^pe  grauiter ,  vtfto*^ 

F  macha* 


^i  V    I   T   A     P    H   I    L    I    P    P   I 

macharetur ,  &C  obiurgando  ipfcperuerfita* 
tem  callidorum ,  5C  veteratorum  increparet 
acerbius.  Ea  autem  erat  acrimonia  illius 
vt  celeriter  deprehenderet  talia ,  nec]p  fcre 
eum  quicquam  falleret  in  hoc  genere*  Vfq^ 
adeo  autem  abhorrebat  a  dubijs  &C  incertis 
fermonibus,  vtambiguas  figuras  orationis 
in  rebus  ferijs  quamuis  vfitatas  ferret  ini:^ 
quius.  Ac  memini  aliquando  inter  epulas 
cum  vinum  appofitum  ipfi  valde  probare* 
tur,  iubere  illud  ex  conuiuis  vnum  guftare 
SC  dicere  quid  videretur*  Qui  cum  refpon* 
diflet  confueta  airi^^diTtOdg  forma  :  Efie  illud 
haud  malum,pene  cum  indignatione  Philip* 
Melanch*  Bonum ,  inquit,  vinum  fic  laudari 
non  debet,  quod  fimplicem  bC  propriam 
commendationem  vfurpandam  cenfuifl^et^ 
Hoc  etfi  vulgarius  atqueleuius,  moris  ta^ 
men  in  illo  huius  indicium  illuftre  non  pu* 
taui  praetermittendum.  Vfque  adeo  vero 
indiferta,  confufa,  vaga,  indefinita,  inexpli* 
catac]^  auerfabatur,  vt  quoties  cum  aliqui^ 
bus  de  tempore  efl!et  conlhtuendum,  femper 
momentum  horae  iuberet  nominari»  Etijs 
fuccenfebat  qui  intra  aliquas  horas  duas  aut 
circiter  conueniendum  agendumue  quippi* 
am  efl^e  dicerent*  Similiter  in  mandatis  dan* 
dis  exponendifc]^  negotfjs  maximopere  enis: 
t.cbaturjVt  de  qua  re  ageretur,ea  res  plane  bC 


MELANCHTHONIS.  ^^ 

cxprefTe  demonftraretur,  Itac]^  non  folebat 
ciirare  iubcndum  fignificandumue  aliquid, 
quod  ipfe  coram  narrare,  indicare^mandare, 
pofler,  fed  hoc  munus  excquebatur  ipCe.Co^ 
girandi&  omniadiligenrifsime  expcndendi 
in  eo  cura  penc  crat  infinira.  Iraq^j  in  fua 
inquirere  ipfcfcmpcr  Sc  retcxendo  ftudcre 
fieri  mcliora.  Qj-iod  fi  in  vno  frudiorum  ge^ 
ncre  ci  pcrfcucrare  incp  illo  ociofc  verfari 
concclliim  fuifier,  haud  fcio  an  ea  opera  effi^* 
ccre  2^  cdere  potuifiet,  qua^  omnium  alio* 
rum  claborariones  long^e  vincercnt*  Nunc 
hocfiebatvtnihil  vacui  temporis  ipfirelin* 
querctur  prorfus,  fed  Stijs  continuo  occu^ 
paretur  qu;:e  fupra  indicaui,  S^nouo  quo* 
dam  mirifiVo  labore  infuper  defatigarctun 
Coeperant  enim  pleriqj  ipfius  5c  aliorum  ce* 
lebritate  moti  expcterc  ,  vt  manu  eorum  ah'^ 
qiiid  in  fuis  libcllis  perfcribcretur ,  quod 
ofiencarcpoficnr.  Arqj  ahqui  ?A  tales  fcris» 
ptaras  cartas  conglutinatas  &  libellos  pecu* 
liares  circumfcrre,  cui  rei  incrcdibile  efl:, 
quantum  temporis  opera^cp  tribuerit ,  cum 
quahs  res  efiet  animaduertcret  f^Tnegando 
tamen  neminem  vcllet  offcndcre.  lam  quic** 
quid  tunc  ab  ahjs  Vuittenbergae  librorum 
confiViebaturinomni  genere  doc^rin^^eo* 
rum  nihil  fine  hoc  quafi  Thefeo  ,  vt  dicitur, 
vel  non ipfo  planc  magifl:ro  dC  autore  elabo* 

F    z  raba< 


S  ^  V    I   T    A     P    H    I    L    r   P    P    I 

rabatar»  Qu^  vero  in  dodrina  publica  du 
cebantur,  quar  recicanda  forte  erant  fblenni* 
bus  in  conuentibus,  quae  proponen^ae  ali^ 
quarum  rerum  fignificationeSjab  hoc  vno 
fcribebantur*  Atqp  vifx  funt  chartse  cumha^ 
midis  adhuc  hteris  rehqua^  afFerri  ijs ,  qui 
iam  pronunciare  compofita  ab  eo  priora  coe* 
piiTent*  Qiiid  dicam  dc  proosmijs  C  quibus 
fi  ab  hoc  fcriberentur,  quod  commendari 
omnes  dC  vendibiha  fieri  opufculafua  fci^ 
rent,  expetebant  h^c  plurimi ,  cum  interea 
8C  externis  daretur  opera  ahqua  ipfius,  con* 
fcribendis  i)s ,  quibus  ilh'  docendo  ,  concio^ 
nando,  difputando  vterentur*  Sed  hosla:= 
bores&:  iftas  occupationes  tantas^quabat 
vel  etiam  fuperabat  vnus :  Literas  quibus  ali 
qui  commendarentur  dC  teftimonia  perfcri^ 
bendi,  qu^  non  modo  patiebaturfacile  sbs 
fefe  impetrari ,  feddabat  etiam  perquam  li^ 
beraliter  dC  prolixe.  Nam  &C  facultates  ipfi^ 
us  5C  oper^e  quibufcunque  dari  illae  pofient, 
in  promtu  cundis,  neque  fuum  ei  quicquam 
tam  proprium  erat,  quam  communia  omnia 
omnibus*  Atque  eft  facilitas  ifta,  8C  hxc  ea 
res ,  quam  fupra  notauimus  dC  reprehendi 
poffe  fumus  confefsi.  Cum  quidem  reprt* 
hendiinterdum  audiuerimus,  Dci^eaquos: 
niam  dubium  non  eft  venire  in  mentem  vni* 
cuicj^  quid  culpantes  dix^ifte  dC  nunc  dicere 

credi^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  S.  (^ 5 

credibile  fit,  mihi  filendum  efle  duxi*  Sed  wU 
tuperatione  tamen  liberare  eum ,  vt  opinor, 
poteft,  immenfa  bonitas  humanitafcp  natu* 
rx  dC  nullum  fibi  fuiscp  profpiciendi  dC  con=« 
fulendi  ftudium ,  &  feruiendi  ahorum  com* 
modis  more  etiam  confirmatum  propofi:* 
tum,  dC  benefaciendi  geftiens  voluntas :  Ac 
fortaffe  etiam  flagitatores  partim  molefti  im* 
probitate ,  partim  afsiduitate  acres ,  quos  iU 
lum  quoquo  modo  abfoluere  atque  dimitte^s 
re  voluiffe ,  mirandum  noneft:In  quoani* 
mus  fcilicet  illis  explendus  fuit*  Itac^  pauci 
quod  optauiflent  no-n  fuere  confecuti.  De 
nullo  autem  fcribebat  quicquam  non  admo* 
dum  honorifice  dC  exquifitis  verbis  atcp  fen^ 
tentijs»  Ac  fi  caufa  magna  eflet^cur  hoc  fa* 
cerenolletjnihil  fcribebat  potius,  fcimusc]^ 
pecunias  faepe  eum  aliquibus  dediflTe,  vt  illi 
difcederent  neque  inftarent  hteraspetere ,  SC 
itz  quafi  redemiflTe  ab  eis  interpellationes. 
Qu^  cunda  quamuis  in  vitio  eife  videantur: 
ita  tamen  S^ipfafuerunt  indicanda^Vt  enim 
in  facie  formofa  nseuum ,  referre  expreflfa  iU 
lius  imago  debet :  Sic  narratio  de  magnis  5^ 
prseftantibus  fapientia  atque  virtute  viris  laa» 
beci?lam  quoque  aliquam ,  fi  forte  afsit ,  re^ ' 
praefentans  non  facere  hoc  perperam  cxlHi^ 
manda  eft*  Philippum  omnino  Melanchs^ 
thonem  mira  afficiebat  folicitudo  de  euentu 

F    3  rerum. 


6  6  VITAPHILIPPI 

rerum,negotiorumcp  quorumille  particepj 

effet  fadus,&r  tum  maxf me  cum  acciderat,v£ 

aliquid  ipfe  cenferet  aut  fuaderet ,  vf^  adeo 

cauendum  effe  bono  viro  fratuebat ,  ne  cuU 

pam  admitteret ,  neue  per  errorem  quocp  aut 

imprudentiam  cauflam  mali  daret»     Incp  his 

aliquando  angorisperturbatio  tanra  fuit,  vt 

illi  pene  fuccumberet.     Cum  cxteris  rebus 

&  maxime  priuatis  atque  fuis,  animum  fatis 

bonum  haberet,  vel  etiam  magnum  atcp  ex* 

celfum,  qui  ScT  iniurias  patienter  ferret  atque 

adeocontemneret,  bCin  periculis  adcundis 

minime  effet  timidus.  Verccundia  in  eo  tan* 

ta  fuitad  vltimum  vii^  diem,quantam  haud 

fciOj  an  quiin  altero  cognouerit ,  reperiatur 

nemo.  Sed  interea  nihil  omnino  quod  inho* 

neftum  non  effet  neque  turpe  ,  quamuis  par^ 

uum  atque  humile ,  facere  eum  pudere  aut 

pigere.     Itacp  ea  ipfum  trac^are,  agere,  exe* 

quimulti  viderunt,  quaeinfimi  etiam  famuH 

inuiti  S^  grauate   adminiftrare  cernuntur, 

Valetudo  cuminitio  effet  minus  bona  viuen 

tis  fub  alieno  ccelo  bi  inufitata  ratione  cibi 

fi^potus  vtentis,  8^  corpus  valde  attenuare* 

tur,  2<rperuigiIationibus  debilitaretur,queni 

admodum  diximus,  temperantia  tamen  mo* 

deratocpfimul  bC  accurato  vicluillam  cor* 

roborauit ,  vt  ftabili  &  firma  vtererur ,  necp 

niorboshaberet  vllos  infeftos ,  pra^terquam 

calcu^ 


MELANCHTHONIS.  ^7 

calcdorum  a  ftillicidio  veficce ,  quemadmo:^ 
dumPlinius  locutus  eft  (  ha^c  grsecis  cft  A/* 
3-:ty^;^  2<^  KikU^i^  vi(p^i1iKYi )  quorum  fgpeacer* 
rimos  fenfit  cruciatus.  Non  multis  annis 
ante  mortem  etiam  oculorum  epiphoris  atc^ 
lippitudineconfiicftatuseft,  dC  cum  fpirandi 
vix  fcmper  patuifient  ^nefcio  quade  caufla 
nares  tandem  obftrudae  fuerunt  ♦  id  quod 
grauifsime  moleftifsimecp  tuht,  Humoris 
etiam  ad  lumbos  vapores  &[  flatus  (  qui  gra* 
uis  intcrdum  a^gritudinis  cauffam  dant  tam 
corpori  quam  animo,  (yudB-ri  hgc  \:zs-oxo\>Ss,i^^ 
aa.  vocarunt )  tentabant  eum  nonnunquam, 
vndedoloris  nonnihil  capiebat*  Potus  ei 
necefl^arius  erat^  gratus  dC  bonus,  Efca  quat= 
libet  fine  faftidio  vefcebatun  Sed  cibos  pre^s 
ciofos  &C  opipare  conditos  &C  dehcias  epu* 
larum  prorfus  oderat*  Pifciculos  minutos 
probabat  in  cibo  maxime,  &C  olera  atque 
pulticulasomnis  generis  expetebat,  carnes 
non  item»  Et  adolefcens  in  contubernio 
Tubingas(  vbiperpetua  confuetudine  hor* 
dei  iufcula  cibum  communiter  capientibus 
apponuntur  )  farpe  cum  iufculo  alterius  (iias 
carnes  commutauit,  vt  ipfe  iufculum  du* 
plex  alter  carnes  duplices  haberet*  A  ^H^cu 
bus  omnino  non  abhorrebat  vefcebatur^ 
libenter  ouis*  Sed  haec  recentia  illos  feruen* 
tes  afferri  cenfebat  oportere»     Itaque  in  au* 

F    -j.  lis  v^ 


6S  VITAPHILIPPI 

lisvtrumcpefre  cibum  ingratum  folebat  df^ 
cere,  quod  neqp  recentia  oua,  S^piTcesfcre 
tepidi  apponerentur,  qaos  locans  nequefri^ 
gidosneque  cahdos  edi  debere  aiebat.  Ma«* 
gnificos  apparatus  conuiuiorum  deteftaba* 
tur  5  neque  dubitabat  libere  reprehendere  SC 
obiurgarecosquiinftruxiiTent.  Ac  recor* 
dor  eum  me  pr^fente  aliquando  quodam  in 
conuiuio  omnium  rerum  copia  abundante, 
cum  hofpes ,  quemadmodum  mos  eft  no* 
ftrorumhom.inum,  hortaretur  eos  qui  adc* 
rant  dC  Phihppum  inprimis  ,  vt  qu^  potuif* 
fent  acquiri ,  ijs  contenti  effe  Sl  vefci  hilari* 
ter  vellent ,  fe  ^uidem  pro  fuis  facultatibus 
operam  dediffe  vt  quam  optime  acciperen* 
tur  5  fed  videre  fe  £^  fateri  parum  effeciffe, 
quia  nihil  quod  magnopere  beJIum  effet,  ap:«: 
poneretur,  dC  quae  huiufmodi  alia  tunc  com=i 
memorari  folent  vfitata  difsimulatione  :  Ibi 
igitur  recordor  non  fine  indign^ione  eum 
fermonem  Philippum  interpellaffe  8C  gra^ 
uiter  monuiffe  re  manifefta  tali  oratione  non 
effe  vtendum ,  atque  adeo  metuendum  ne  ea 
ipfa  ab  a^terno  Deo  animaduerteremr ,  cui 
potius  gratiae  agend;^  effent^cum  fuppedi^* 
cante  largiter  tam  multa ,  tum  benigne  con:* 
cedente  non  modo  vfum  verum  etiam  abu* 
fumillorum*  Sed  pergamus  ad  reliqua»  Ve^ 
ftitus  eum  retinebat  modum  quo  initio  fue:» 

rat 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  <^p 

rat  vfus*  JTunicam  femper  geftabat^tam  dotf 
mi  quam  prodiens  foras,  vt  tecfium  vndique 
corpus  elfet*  Interior  veftis  confuetudine 
horum  temporum  linea  duplex  fere  indue* 
batur,  dC  fuper  eam  lanea  altera»  Qj.Tam  ve* 
ftem  exeuntes  in  publicum  nunc  variam  ge^ 
ftant,  eius  honeftam  (peciem  demiif^  ad  pe* 
des  cum  manicis  nunquam  mutauit*  Nec^ 
paffus  eft  perfuaderi  fibi  vt  externis  vlhs  fe* 
ricis  aut  fimilibus  vteretur*  Pelles  tamen 
non  refpuit  aquilonares  illas  ,  quod  effent 
ad  calefaciendum  corpus  efficaciores»  De 
balba  voce  Philippi  diclum  iam  eft  aliquid, 
cuiufmodi  dC  Ariftotelis  fuifle  accepimus, 
quam  tamen  Philippi  ingrauefcens  pauhis» 
lum  astas  ita  emendauerat,  vt  nihil  audiretur 
quodoffenderetquenquam.  Sed  &fuuenfs 
incedens  aliquando  alterum  humerum  de* 
torquere  npnnihil  folebat*  Horum  vtrum«* 
que  qui  imitari  vellent  reperiebantur,  quem* 
admodum  S^  alios  geftu^,  vt  manuum,  quas 
inter  loquendum  mouebat,  dC  fuperciho* 
rum  qu^  fuftollebat*  Sed  imitati  tamen 
complures  funt  meliora  atc^  potiora.  His 
cxpofitisdeftudijs  ipfius  S^qua^  huc  perti* 
nent  nunc  etiam  quaedam  addamus.  Cum 
inomnium  liberalium  ftudiorum  genere  fla* 
grantifsima  effet  cupiditas  Philippi  Melanch 
thonis ;  nihil  tamen  habuit  prius  aut  anti* 

F     f  quius 


^o  VITA      PHILIPPI 

quius  pietate  religiofa  ,  quam  fanc^iTsime 
femper  coluit,  £^  cui  omnes  quafi  neruosin* 
genrj  fm  inrentos  effe  voluit»  Itacp  in  eis 
potirbimum  omnibus  viribus  elaborauit;, 
quibus  dodrina  Ecclefi^  lefu  Chrifti  expli^* 
cari,  conftitui ,  illuftrari ,  amplificari  pofiet* 
Incpeam  partem  quam  operam  dederit,8£ 
quid  incumbendo  cffecerit ,  cum  fit  euidens 
neque  quifquam  fere  nefciat,  noftra  expo* 
fitionenon  eft  opus,  pr^fertim  quamlon* 
gius  excurrere  neceffe  effet ,  quam  inftituti 
fcripti  ratio  &:modus  pati  ferrecp  videatur* 
Etprocedens  tamennarratio  fuaillam  ferie 
attinget  dC  affumet*  Cum  autem  requiri  ad 
eam  docT:rinam  Hebraicas  inprimis  linguas 
cognitionem  conftaret,  quam  adolefcens 
difcerenon  negligenter  inceperatjhoc  con^ 
fecutus  eftcontinuatione  ftudi]  illius,  vt  fci:= 
cntiam  huius  adipifceretur  haud  vulgarem, 
ac  potius  nullorum  facultate,  qui  hac  ex* 
cellere  putarentur  ,  admodum  inferiorem. 
multumcp  dC  faepe  collocutus  eft  de  eius  lina 
guae  difficili  5C  obfcura  tradlatione  atque 
noticia  ,  cum  Bernhardo  Ziglero^qui  La* 
terenfis  a  nobis  nominabatur ,  &C  ad  eam  do< 
cendam  Lipfiam  tandem  fuit  accerfitus^S^ 
apud  fe  cum  Crucigero,  quos  ambos  de  na« 
tura  &L  veritate  illius  diligentifsimecogitare 
SC  recftifsime  iudicare  per/pcxerat.     Ama*! 

bat 


M  £  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  yi 

batautem  &  magnifaciebat  Ziglermn  non 
tantum  propter  iftam  cognitionem  &  do* 
rtrinam  ,  fed  quod  de  omnibus  rebus.  confltj 
dcratio  illius  eirer  accurata  8^  fagax  ,  Inge* 
niumautern  perquam  liberale  &  ,  vt  ita  di* 
cam,  candidum  ,  &  conftantia  fumma  atque 
fidescerra,  Ca^tera  ftudia  dC  conftiruebat 
atqueordinabat ,  S^  ipfe  finc  intermifsione 
exercebat*  Cumc^  Vuittenbergx  exerci-s 
tationes  fcribendi  dicendicp  diu  fane  iani 
eftent  pene  nullac ,  hoc  autore  coeptas  fant 
materix  rerum  vtilium  fcribi  dC  publice  de* 
clamari*  Cum  ipfe  fuo  exemplo  praeiret 
ca^teris*  Nam  tum  pronunciauit  orationem 
de  legibus,  qua?  poftea  edita  fuit.  Non  cef* 
fabat  autem  vrgere  dC  fua  dC  aliorum  opera, 
afsiduitatem  do^nnx  publicas  ,  Et  crebro 
veniebat  ipfe  in  ea  loca  8C  ad  illas  horas,  qui«* 
bus  ahqui  docebantj&T  apud  difcipulos  afsi^ 
dens  audiebat  profitentes,  Quo  fiebat  vt  8C 
hi  magis  ^nzcnti:,  8^exiftimatio  ipforumme*» 
lior  effet  &C  difcipulorum  retineretur  fre:» 
quentia.  Quia  vero  fciebat  omnem  hxx^ 
manae  fcientiae  veritatem  mathematicis  di* 
fciphnis  contineri^neque  fine  his  aut  doc^ri* 
nam  certam ,  aut  ftabilem  cognitionem  efte 
vllam,  quibufcunquemodis  poterat  ad  has 
colendas  ftudia  iuuentutis  inuitabat  8C  alh.« 
cicbat»     laquo  nonparum  negotij  ei  exhi^ 

bcba^ 


^2  VITAPHILIPPI 

bebatur ,  propter  ftudiorum  iftius  tracfiatus 

minus  elegantesS^  quafi  blandos  :  Cum  ita 

adhuc  traderentur  omnia ,  vt  qui  non  quafi 

aptus  &C  natus  ad  haec  per  fe  effet  ipfe  ,  hor*» 

rore  illo  exphcationis  detcrreretur,nedum 

audiendo  profenbres  artium  illarum,  aut  edf 

ta  fcripta  legendo  m^gnopere  proficeret*  Vt 

igitur  fidera  fpec^antibus  nota  fierentjS^  to* 

taifta  dodrina  clarior  eflet&T  quafi  venu* 

ftior,  inftituit  vt  Phnrjhber  (ecundus  enar** 

raretur,  &  ad  illud  fcriptum  apphcarentur 

ea,  qudt  aftronomicam  icientiam  perficiunt. 

Quac  eflenemo  fere  nefcit ,  primum  cozli  vel 

potius  mundi  quandam  diftindam  defcri* 

ptionem ,  deinde  omnium  orbium  &!  ftellas* 

rum  conuerfiones  S^  motus  demonftran^em 

rationem»     Quo  nomine,  &rquia  integerris: 

mum  dC  optimum  hunc  virum  cognouerat, 

valde  dilexit  Cafparem  Bornerum ,  cumc^ 

€0  celeriter  necefsitudine ,  poftquam  in  has 

regionesvenerat,  coniunflus  fuit*     Nemo 

autemBornero  anteilla  tempora  exquifitius 

aut  induftria  maiore  fitus ,  loca ,  figuras,  or^: 

tusobitusqp  fiderum  fignorumcp  coeleftium 

obferuauerat^neque  huius  contemplatioms 

iter  planius  oftenderat,     Fuit  hic  omnino 

vir  egregius  dC  multis  magnis  verifque  vivis 

tutibus  ornatus ,  qui  pijs  &C  ingenuis  ftudijs 

fundandis  tuendifque  fortunas  vitam^  fu^* 

am 


MELANCHTHONIS.  y^ 

am  ini6endiL  De  Phihppo  autem  Melanch^ 
thoneT^uod  hxc  meniio  requirat,  fortaffe 
rehquum  fit  vt  indicetur  facultas  orarionis 
£){.  quo  in  genere  eruditas  do<ftvinx  pr^ftitii^ 
fe  cseteris  ille  videatur*  Sed  hoc  cum  mani* 
feftum  perfpicuumc^  fit,  quod  eius  fcripta  dC 
cxtent  dC  fint  in  manibus  omnium ,  me  dif^ 
ferere  edet  fuperuacaneum*  Apparet  des 
fuiffe  ilh  non  quidem  ingenium ,  non  copi* 
am  dC  vim  fapienti^  &C  doc^rina?,  non  litera^ 
rum  fingularem  eruditionem ,  fed  inchoata 
perficiendi  atcp  elimandi  tempus  ztc^  oci^ 
um.  Etfinatura  aquadam  granditate  2.h^ 
horrens ,  iudicium  voluntatemcp  ipfius  con<i 
uertit  ad  curam  potius  verfandi  inquodam 
caftigato  S^  puro  atque  fano  genere  oratios. 
nis,  quam  in  fublimi  dC  vehemente  8C  cuius 
compofitio  operofa  eflet,  elaborandi*  Om^ 
nino  autem  fubtilis  dC  argata  concinnitas 
£<  proprie  difertecp  eloquendi  omnia  ftudi=s 
um  conueniebat  difputationibus  docflrinaei 
dC  fcholafticae  veluti  vmbrse*  Non  ille  ina* 
nibus  verbis  quafi  perftrepere*  Non  a  re 
propofita  fermonem  abducere ,  non  alienab 
intexere*  Sed  velutiintra  fuas  ripas  flumen 
orationis  cohercere»  Haec  cft  in  exponen^* 
do  perfpicua ,  in  narrando  dC  ornata  fatis  &C 
copiofa,  in  argumentando  acuta  neque  ta* 
tnen  moUis  aut  eneruata  ^  verumetiam  non 

decla* 


74      '         VITA      PHILIPPI 

declamatona  qufdem  illa  abundantia,  fed 
luculenta  breuitate  fortis  &C  animora  ,  eofqp 
aculeos  defigens ,  qui  penetrando  vulnerent 
non  pungant  tantuni  perftringendo,  Nihil 
autem  eft  in  hac  fucatum,  nihil  ina^quale,  ni^ 
hil  ineptum,  nullum  aucupium  varietatis 
quafi  in  pi(5lura  colorum  ,  nullus  tumor  ,  de* 
nique  fimplicia  funt  &C  recla  omnia.  Vt  fi 
dchorum  temporum  5C  noftrorum  homi*= 
num  puerili  adhuc  veteris  pra^ftantiae  irnU 
tatione  tam  gloriofe  loqui  hceat ,  non  dubi^ 
tem  ,  Atticum  perhibere  Philippum  Me« 
lanchthonem»  Id  quodeffet  euidentius  &C 
clarius,  i^i  mediocre  faliem  ocium  ad  fuorum 
illi  limam  8C  expolitionem  conceftum  fuif^ 
fet,  qua^pl^racpomnia  nonedita  fed  effufa, 
non  compofita  fed  feftinanter  in  cartas  con* 
iecla,  non  emiffa  fed  cxpulfa  ftmt ,  non  pro^ 
dierunt  fed  euolarunt,  vrgente  fcihcet  ne^ 
cefsitate  5^  re  poftulante*  Verum  ne  fic 
quidem  languent  aut  diffoluta  ,  ieiuna ,  tri* 
ta,  vulgaria  funt ,  fed  cum  aftrida  aptis  coni 
uerfionibus  j  tum  membris  integris  conti* 
nuata»  Vtque  fortaffe  fplendor  tanquam 
folis  autauri  in  illis  non  eluceat  ,nitor  ta^ 
men  profe<fto  oftendit  fe  tanquam  fideris 
autgemmaj.  Etvt  non  quafi  aurea  corona 
confpiciantur  heec  redimita ,  pulcerrimos 
tamen  in  eis  elegantiac  dC  munditias  flofcucs 

los 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  I  S  .         ^  y  5 

los  Iicet  cernere*  Vnum  eft  in  fcriptis  Ph{* 
lippi  adinirabile,  quo  haud  fcio  an  noftra 
cetatc  aiiiis  illi  iure  conferri  pofsit  nemo : 
Sententia:  in  oratione  non  modo  crebrae  SC 
exquifit?e,  fedadeo  opportuna^ ,  Siaptefuo 
quaeq^  loco  collocatx*  In  rjs  autem  qu:^  cx 
vcteribus  aflumi  dC  quibus  expofitio  pleni^ 
or&^ornatior  8CilIuftriorreddi  folet^quas 
Gr^ci  ci7r£:'Jcx^^f  vocant,  vicitnonmodo 
Phihppus  ftudium  8C  induftriam  ahorum, 
fed  hac  folertia  caeteram  facultatem  fuam 
ipfe  fuperauit*  Qj^iid  dicam  de  exemplis 
commemoratis  S^enarratis ,  dC  adhaec  rjs  de 
quibus  ageretur  accommodatis  c'  In  quo  ge* 
nere  plurima  funt  in  medio  opera  atque  mo* 
numenta  ftudij  dC  induftrise  ipfius*  Qiiid 
de  exquifitis  dC  fubiedis  rationibus  atquc 
caufisc'  Inquibusquod  eft  confiderationis 
dC  omnino  felicitatis  cuiufdam  fingularis, 
hoc  pra^ftabat ,  vt  afferrentur  dC  pertinentia 
adpropofitumatquerem  de  qua  agebatur, 
dC  illuftrantia  explicando  dodrinam  intti* 
tutam»  Cum  ftudium  iftud ,  dum  colhgit 
faepe  vndiqj  omnia,  non  folum  corripere  fu^ 
peruacua,  fed  aliena  quoque  attexere  fole^ 
at,  adeo  vt  aliquando  plane  ineptum  depre* 
hendatur.  Hoc  autem  prudentia^  erat ,  ne 
quid  admifceret  abhorrens  aut  etiam  abfur« 
dum  aut  certe  fuperfluens  5  in  quo  abcrraret 

dC  va«» 


^^  VITAPHILIPPI 

&:  vagaretur  expofitio  ,  ne  dum  contrarium 
aut  diffentaneum  aliquid  irrepere  pateretur* 
In  quo  vel  indiligentia  vel  fiducia  &  erga  fe 
fauore,  reperiuntur  eruditorum  quoqj  ali^ 
quorumfcriptaiuftse  reprehenfionis  crimen 
non  efFugere*  In  originibus  nominum  fcru^ 
tandis^incp  capiendis  coniec^uris  obfcuro^s 
rum&I  incertorum  5  non  modo  mirifice  lO^ 
lers  £<:gnauus  ,  fed  etiam  felix  fortunatuscg 
crat*  Nec]^  vetuftis  nominibus  interpre^i 
tandisS^adeaquaehis  figmficarentur  attri^ 
buendis  ,  cuiufquam  opera  noftro  f^culo 
cognita  eft  praeclarior  atque  melior  ,  Quo 
ftudio  ad  certam  rerum  bC  fiVmam  Qo^p\x.io^ 
nem  atcp  fcientiam  vix  aliud  eftepofsit  efFis:' 
cacius*  Vel  fine  illo  hsec  potius  flucT:uat  fem* 
per  &llabafcit*  Inijsde  quibus  confultaress 
ttir,  aut  etiam  deliberatis  fcribendo  expliis 
candis  ZC  componendis^nemo  attentam  cau^ 
tionem  illius  &  dilucidam  expofitionem  vin 
cere  immo  afljequi  potuit*  Qj,iam  autem  res 
operacjiftadifFiciIis&  magni  momenti  fit, 
norunt  illi  qui  in  manibus  eam  habuerunt  fi^ 
funtexperti*  Vidicognouicp  ego  eum  \x\ 
tahbus  operibus  non  modo  fententiarum 
pondera  examinantem  ,  fed  verba  fingulai 
quafi  aurifi'cis  ftatera  perpendentem,  Cum 
vero  natura  efl^et  Philippus  Melanchthon  is, 
qui  veftigando  fcrutando^  aliquid  no  facilc 

falle^ 


MELANCHTHONIS.  77 

falkfeturjtum  efus  animum  praefagijfTe  mul« 
ta  SC  pratdiVia  ab  ed  quae  cuenerunt  fcimus, 
dC  vifa  fomniorum  euidentia  atque  certa  ple* 
rumc]^perquietem  illi  oblata(quod  genus 
hominum  Ariftoteles  dCS-vovei^cvf  vocat )  ne«i 
que  ferc  diuinando  hac  in  parte  efle  decep< 
tum-  Tentabant  idem  imitando ,  ficut  ca^te^* 
ra  5  ali]  quoque ,  8^  audires  pafsim  percon^ 
(ftantes  de  fomnijs  dC  hatc  recitantes  atquc 
conijcientes  &Cvhicj^  fomniantes  plurimos, 
neque  perfonis  neque  Vebus  fimilibus.  Sed 
haec  apponi  poterunt  ad  fuperiorem  mcn« 
tionem  imitationis  praepofterae ,  cum  certe 
cxemplumilliusmulticum  laude  &C  frucfiu 
fint  fecuti.  Quod  autem  hic  vniuerfae  rc« 
rum  naturae  confiderationc  dC  inquifitione 
caufarum,  quibus  illac  continentur ,  cxerccri 
iuuentutis  ftudia  ad  religiofae  pietatis  dC  cu« 
fufcuncp  muneris  adminiftrationcm  fun<flio* 
nemcp  valdc  prodefle  fcirct:  primum  tra- 
c^ando  Phyfica  erudite,  voluntatescommo* 
uit  dC  animos  cxcitauit  difcipulorum ,  dC 
multisilla  iucunda  vt  cffent  perfccit,  dedu* 
cendo  cogitationcs  ad  Mcdicinae  artis  cam 
partem^quac  ftirpcs  tra<3at ,  &  caetcras  rcs, 
quarum  cxplorata  noticia  in  faciendo  ar« 
tcm^non  modo  voluptatcm  fcd  vtilitatem 
affert  prsecipuam ,  vel  ctiam  ad  fpcm  lauda* 
bilium  opcfumincurando^ncccfsitatem  ha^ 

G  Uu 


^©  VITAPHILIPPI  i 

bet*      Dcinde  ad  eam  quae  eft  Ptolem^o 
pars  Aftronomiac  feu  Aftrologiae  ,  praeui*    i 
dens  futura  &C  occulta  apenens^de  cozli  qua* 
dam  infpeda  facie  &C  animaduerfo  habicu    ; 
(nunc  Aftrologiam  proprie  plerique  .vo^   \ 
cant)   Ad  hanc  igitur  fiue  experienti^  feu 
artis    rationem    plurimos  commendatione    I 
fua  perduxit»      Non  enim  ignorabat  fore,  j 
vt  liberaliquadam  curiofitate  animi  adole^:    ' 
fcentum  facile  caperentur ,  dC  ita  ab  alijs  oc^    \ 
cuparionibus  abftracli  in  fpacio  ftudiorum    ' 
vtilium  dC  bonorum  retinerentur»     Quin* 
etfem  per  iocum  folebat  manus  aduerfas  ali^   ; 
quorum  intueri,  dC  de  lineis  ibi  apparentibus 
indicare  id ,  quod  a  quibufque  expcti ,  aut 
quo  deledari  illos  fciret*     Neque  idco  ta*  j 
men  Chiromantices  fuperftitiofam  diuina* 
tionem  confirmabat ,  aut  leuitati  ineptijfque   i 
iftis  dabat  operam,  vel  alrjs  eas  commcnda*   j 
bat  3  cum  conftet  acerrimum  fuifle  eum  ini^    ' 
micum,  omniumquibusfalfitatis  nugarum* 
uealiquid  implicaretur ,  vel  quorum  omni* 
no  fundamenta  non  niterentur  euidente  ve* 
ritate  &rcertisrationibusftabiIirentur.    Di*   ' 
ligenter  autem  dC  accurate  rem  diftinguebat, 
necj  patiebatur  hominum  Itulticiam  dC  va« 
nitatem  cum  vera  intelligentia  &  rec^o  vfu   j 
confundi*     Qiiamobremcumnatura*  con^ 
fideratione  dC  perueftigatione  coniuncfia  a 

pra^ftis 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  5.  -7^ 

pracftigijs  5C  falfitate  fuperftitiofa  vaticina* 
tionuni  longifsime  feparabat*  Et  quemads: 
modum  illorum  ftudium  collaudabat ,  ita 
hanc  impiam  optim^  &C  prxclanTsimac  rei 
corruptelam  vehementer  deteftabatur*  At* 
que  requirebat  in  veteribas  quibufdam  dC 
prudentiam  &  moderationem ,  qui  temere 
ac  intemperanter  cum  Aftf  ologia  infedati  ef 
fentjtum  vniuerfas  mathematicas  difciplinas 
reddidiffent  inuifas*  De  quo  quamuis  cuni 
fa^pemultumcp  verba  grauiter  faceret,tum 
fcriberet  Uiculente,  &C  exiftebant  tunc  tamen 
ahqui^qui  ilh'  tanquam  autori  approbatoricp 
fuperftitiofi  ftudij  obtreclarent,  totamcjoc* 
cupationemhuius  difciphnac  malamacper* 
niciofam  effe  affererent :  SC  nunc  etiam  hbe* 
riusaquibufdam  hocnominemortuo  male* 
dicitur*  Sed  cum  manifefta  fit  falfitascri* 
minis  iftius,  dC  maleuolorum  euidens  im^ 
probitas ,  noftram  defenfionem  attexi  nihil 
attinet*  Refelht  enimhos  non  modo  res 
ipfa,  fed  ipforum  etiam  odij  immanis  fcele^» 
rata  acerbitas.  Ipfe  fane  Philippus,  qui  de 
his^quemadmodum  paulo  ante  indicauimus, 
dixiffet  fcripfiffetcp,quibushoc  ftudium  &^ 
fadum  eius  ad  omnes  bonos  vel  non  fahem 
tnfignite  malos,  facile  defenderetur ,  nun* 
quam  voluit  cum  vllo  contendere  necp  dimi^ 
care*     Id  quod  etiam  fecit  in  ahjs  omnibus» 

G    X  Con< 


go  VITAPHILIPPI 

Contcntus  veritatc  dodrinae  fuse,  &C  non 
ignorans  rixando  dC  litigando  non  explicari 
quicquamjfed  omnia  magis  dubia  5C  incerta 
fien\     Ita(^  non  ille  reprehendentibus  5C  in^ 
terdum  accufantibos  fepeetiam  infolenter 
calumniando  infedantibus,  refpondercjnon 
de  fuis,  qu^  notarentur,  apologias  edere, 
non  etiam  pro  fua  fama  propugnare,  fed  in^ 
iuria  accepta  tacere  &C  patientia  frangere 
vim  aduerfariorum»     Interea  tamen  fua  at^ 
tente  confiderare  SC  infpicere  8C  limando 
reddere  meliora*  Quae  opera  dC  vtilior  Rei^ 
pub.  dC  ipfi  honeftior  fuit ,  quam  fi  digladis* 
ando  certamina  auxiffet  j  &C  quibufdam  ma^ 
teriam  hanc  celebritatis  expetentibus,  in  ea 
nancifcenda    adiutor    fuiffet,      Itaque    dC 
Philippi  Melanchthonis  fcripta  in  quae  plane 
hoftiles  imprefsiones  aliqui  feceruntj&nunc 
in  manibus  &C  pofthac  futura  funt ,  cum  ple* 
racf  h^c  oppugnantium  iam  euanuerint ,  8Cj 
fi  quid  adhuc  in  huius  fa^culi  leuitate  quafi 
innatat-  id  breui  interiturum  fit  vna  cam'  aua* 
torum  nominibus ,  demerfum  in  caliginem 
dC  tenebras  fempiternas»    Neque  rerum  ido 
ftatu,  3^  conditione  tali  temporum,  8C  ijs  in^ 
genijsftudijfcp  hominum,  dC  adeo  confufis, 
perturbatiSjdifficilibus  negoti)s(  quod  haud 
fere  cerneret  quaeri  veritatem ,  fed  dimicarc 
de  fuis  plerofque  opimonibus  tama  pertina- 

cia. 


MELANCHTHONIS.  §i 

ciajVtin  adueiTantesnon  aliter  quamferac 
befti^  vefano  impetu  inueherentur  )  facien* 
dum  fibiPhilippus  Melanchthonputauit,  vt 
decertando  dC  contendendo  eas  horas  ab^ 
fumeretjquse  forte  falutarium  adionum&T 
pr^clarse  doClrinae  occupaticnibus ,  quibus 
nihil  prius  ei  neque  potius  erat^fiTperfuiflTent, 
cum  praefertim  nihil  proficeretur  hoc  labore 
ad  eos  qui  non  difputare ,  argumentari ,  dif* 
ferere  nouiflfent ,  neque  omnino  vellent  aut 
poflent  pati  feCc  reprehendi  aut  admonerf, 
fedmaledidis  S^  contumeltjs  pra^liantes  vte^ 
rentur,  dC  itarefutarent  contra  fuas  rationes 
adduc^ia,  quibus  aducrf^ri  idem  eifet  ac 
caluum  nutando  frontem ,  fecundum  pro* 
iierbium  Gra^corum ,  inferre  arieti  >  dC  via* 
torem  fcrutari  vefparum  cauernas*  Qua« 
propter  finebac  vociferari  impune  quoslibet, 
gc  ipfe  quiefcere  SC  tacere,  dC  dicere  fibi  quo* 
queinea  parte  decretum  efle  facerCjquod 
filiola  aliquando  fuafe  fac!^uram  efledixifis 
fet»  Cum  enim  haec  abfuiflfet  quondam  do* 
mo  diutius ,  S^  ipfe  eam  interrogafl^et :  quid 
matri  refpondere  vellet  ,  quae  eflfet  gra* 
uiter  increpatura  moram  illam  :  Tum  me* 
moraflTehanc  fimplice  pueriliqp  fententia  aie^ 
bat,  velle  fe  refponderc  NihiL  Atc^  ipfe 
tnfedantum  fe  iniurias  filentio  pcrferre,  fibi 
quocf  vidert  optimum  ccnfebatjfiue  de  odio 

G    3  male# 


^2  VITAPHILIPPI 

tnakiTolentiacp  corum  propna  illae  cxidc^ 
rent ,  feu  aliorum  arbitrio  ac  voluntati  in^ 
fcruirent*  Qit^  ipre  quidem  ad  dijudican* 
dum  relinquens  Dco  ^tcrno ,  cuius  oculis 
paterent  omnia  ,  non  deflnebat  &f  vocc  fua 
infcholapra2fentes,&  fcriptis  abfemesdo:» 
cere  5C  falutari  cognitione  inftrucre»  Imas 
pendebatc^  his  quafi  fumtus  laborum  5C  dc^ 
fatigationum  &C  infinitarum  moleftiarum, 
neque  valetudinem  adeo  fuam  necp  vitam 
ipfam  maiori  curae  habebat,  quam  publicam 
vtilitatem  SC  priuata  plurimorum  commo* 
da*  Quemadmodum  enim  quidam  fcri* 
pfit :  Lufciniac  fuauifsimos  cantus  magna 
homines  voluptate  afFicere ,  ipfi  auiculse  ni^s 
hil  prodeffe,  ita  labores,  vigiliac ,  occupatio*» 
nes,  opera  huius  viri,  ad  aliorum  vfum  com^s 
moditatem(p  pertinebant ,  ipfi  nihil  afferess 
bant  emolumenti,  nec^^  frudus  quicquam  ex 
ijs  ille  captebat,  praeter  ftudij  induftriaecj  ho* 
neftifsimam  voluptatem .  Cumcj^  audiret 
interdum  aliquos  cupidos  certaminum  vfur 
parc  pr^tendendo  voluntati  inciutk  ad  ri:=: 
3cas  fententiam  iac^atam  in  fcholis  etiam  lu* 
rifconfultorum  :  Crudelem  efle  eum  qui  ne* 
gligeret  famam  fuam ,  ridens  qua^rere  fole^ 
bat :  Quemnam  conueniret  exiftimari  eum 
qui  ipfe  Ixderet  c'  Non  enim  certe  ifto  pacfio 
defendi  illam ,  ad  eos  faltcm  qui  veritatis 

aman 


M  E  L  A  N  C  H  T  H   O  N  t  S.  ^^ 

amantcseffent,  &C  fcipicntid.  virtutcc^  praedi* 
ti.  Qj,iia  aiitcm  de  Philippi  Melanchtho* 
nis  fcriptis  mentio  fada  eft ,  non  fuerit  for* 
tarfe  ahenum  monere^nonnihil  horum  dC  vi=* 
ucnte  eo,  cum  magis  non  prohiberet ,  quant 
iuberct  aut  permitteret ,  cumcp  etiam  ple^ 
rumcp  ignoraret,&r  poft  mortem  ipfius^quae* 
dam  prodijfle  necp  fpecie  illuftria  neque  rc 
cximiij,  edita  nimirum  non  tam  ad  nominis 
ipfius  famam,  quam  puerih's  inftitutionis 
vf  am,&:  fortafie  ahjs  quoque  de  caufis*  In 
hisfunt  expiicationes  quaedam  dC  interprc- 
tationes  fcriptorum  veterum ,  accommoda^ 
t^  ad  captum  auditorum  8C  ex  tempore  mul^ 
tanon  tam  dic^ata  quam  effufa  &  quomo- 
docuncp  excepta,  cum  pr^fertim  varijs  &C 
diuerforum  negotiorum  neceffarijs  tra<fta* 
tionibus  occupato  ocfj  temporiscp  tantum 
nunquam  concederetur ,  quantum  require^ 
retur  non  ad  elaborandum  modo ,  fed  cogi* 
tandum  quoque ,  vt  eiufmodi  quippiam  ef* 
ficeretur  ,  quod  perfeclionis  infignem  Iau« 
dem  haberet,  Quapropter  de  tahbus  libel^ 
lis  non  ab  ipfo,  fed  ab  altjs  diuulgatis,  de  in** 
genio  ,  doc^rina ,  eruditione ,  facultate  Phfs. 
lippi  Melanchthonis  iudicium  neutiquam 
fieri  conuenit,  Seddeijs  qui  etiam  dicla  8C 
fermones  cotidianos  atque  familiares  ipfius 
collegerunt ,  dC  aufi  funt  cum  fuis  commeru 

G     4  tatiOii 


8^  VITAPHILIPPI 

tationibus  dmulgarequid  dicam  c"  Ifti  vero 
neque  ftudio  neque  iudicio  neque  oranina 
confideratione  aliqua  congerentes ,  quae  ne 
audijflent  ipfi  quidem ,  fed  ex  alijs  fortuito 
cognouiffent,  ftolida  fua  temeritate  Cefc  qui^» 
dem  infamarunt  inprimis,  fed  S<I,Philippi 
Melanchthonis  nomini  maculac  aliquid 
afperferunt ,  8C  multorum  bonorum  viro* 
rumfutilem  atque  nugatoriam ,  vel  indeco* 
ram  quoque  S^  indignam  mentionem  incul* 
cantes,  indignationem  illa  offenfione  concU 
tarunt*  Verum  in  huius  faeculi  impudente 
licentia ,  hoc  fcilicet  ad  alia  innumerabilia 
mala  apponendumj&^  dandum  eft  infulfsc 
hominum  vanitati ,  dC  exiftimationis  feu  lu^* 
celli  quoque  aucapio^cum  permittanturfi^ 
antcf  impunealia  cum  flagitiofiora  tum  fce* 
leratiora*  Sed  diximus  fcilicet  de  his  plura 
quam  necefte  fuifle  videatur,  Quod  reftat 
igituradid  exequendum  procedat  narratio* 
Exponemus  autem  reliqua  annorum  feric 
quosviuendo  confecit  Philippus  Melanch* 
thon,  dC  quid  memorabile  eiin  fingulis  acci* 
derif,  5^  quibuspratcipuis  magnarum  rerum 
tracflationibusadhibitus,  denique  quod  cur^ 
riculum  vitac  ipfius  fuerit  vniuerfum.  Qui^ 
bus  R  quid  forte  admifcebitur  quod  exilius 
&  leuius  alicui  videatur,  veniadabitur  mihi 
qui  fieripoteft ,  vt  propter  mirificum  fummt 

amo* 


MELANCHTHONIS:  gy 

amoris  fenfum  erga  Philippum  Melanch* 
thonem ,  quacdam  aeftimem  carius  quam  me^ 
reantur*  Quod  fi  inter  ahquos  noftris  tem* 
poribus  veras  amicitiae  conftans  atquefirma 
fuit  coniundiOj  S^  inter  nos  eam  fuiffe  fpero 
plurimis  cfie  notum  vel  certe  perfuafum» 
Dihgere  ille  me  coepit  anteqnam  vidiflet* 
Confpedum  tantaamoris  affeclione  eft  com 
plexusjVt  excitaribeneuolentia  illadiuini^ 
tus  videretur*  Neque  enim  a  me  quicquam 
quod  eius  fauorem  mereretur  profecflumjne- 
quemeiillcindigens,  neque  vtilitatis  expe* 
(ftatio  vUa  fuit*  Nifi  fortaflTc  ex  fimihtudi^ 
neftudiorum  voluntatumcf  cxardefcerepo* 
tuit  amor  iftcjquifamiharitatis  8C  cotidianae 
confuetudinis  vfu  crefcens^ad  perfec?lionem 
verae  amicitiac  pf ogreflTus  eft ,  vel  certe  ima^ 
ginem  quandam  atque  fimulacrum  expreG» 
fit*  Accefl[it  par  propemodum  aetasquod 
triennio  tantum  integro  me  cffet  ille  maior» 
Vt  caritas  beneuolentiacj  noftra  fpacium 
ferme  aequale  ad  decurrendum  ingredi  vide* 
retur*  Et  Philippus  Melanchthon ,  quan* 
quamnupcr  8(rReipub*  5C  fuis  &  mihi  ere* 
ptus  eft^non  tamen  memoria  fancflifsimaene* 
cefsitudinis  fimul  etiam  fublata  eft,  ne<^  h^c 
reliquo  vitae  meae  tempore  extinguetur  ,  dC 
viuet  etiam  in  pofterit^te  grata  femper.  Pie* 
tas  enim  illi«3  dC  humanitas ,  virtus  ?  fapien* 

G    5"  tia. 


^5  VlTAPHtLIPPt 

lia  5  liberalitas ,  conftamia ,  fides ,  dodrina, 
amoris  caiifa  fuit,  Quae  tantx  laudes  mor* 
tux  profcclo  non  funt  necp  morientur  vn^ 
quam.  Necp  folum  mihi  inoculis  funt^qui 
dC  certius  intuendo  5C  frucndo  vberius ,  pe« 
nitus  eas  perfpexi ,  fed  ab  alijs  quoque  com^ 
pluribus  dC  nunc  cum  admiratione  pcrpen* 
duntur ,  8^  pofteris  notx  celebrcsc^  funt  fu*» 
tura?,  Ex  quibus  ,  qui  rec^o  confilio  dC  fpe 
honefta  6^  laudabili  voluntate  fufcipere  ag*» 
gredicp  in  ftudijs  prcfertim  maiora  voluerif  j 
erit  nemOjqui  non  ipfius  cupide  5C  adiumen«s 
tis  operum  vti,  S^  exemplum  ad  fequendum 
proponere  fibi  velit*  Mea  quidem  nulla 
dulcior  efl^cogitatio,  ea,qua  familfaritatis 
confuetudo  &  necefsftudinis  noiirx  vfusre^ 
minifcendo  quafi'  repra^fentatur ,  cumcp  hoc 
bono  non  inuenio  alterum  quod  debeam 
comparare,  in  quo  mihi  de  maximis  rebus 
conrenCiO:,  incp  eodem  confihum  auxihumcp 
difficili  tempore  rerum  priuatarum ,  5C  con^ 
fo]2itio  faepe  doloris ,  gratifsimacp  interdum 
8C  plena  oblec^ationis  quies  fuit.  Nemo 
vnquam  fenfit  cum  efle  a  me  offenfum ,  cum 
laboris  5C  molefiri^  caufias  ei  aliquando  me 
dedille,  ipfe  nunc  quocp  aegre  feram*  Ab  eo 
nihil  vnquam  contrarium  mihi,  aut  quo  vel 
minima  trifl:itia  afFicerer ,  dic^um  faclumue 
cii.  Necp  efl:  in  hac  fortuna  conditionecp 

noftra 


MELANCHTHONfS.  Sy 

noftra  alijs  de  rebiis  dicendum,  fed  domi 
tamen  &C  foris  fic  vna  luimus ,  vt  confilio* 
rumrerumcp  omnium  internos  eflTet  focie* 
tas.  Studia  certe  eadem  communiacp  pror*= 
fus  fuiffe  &  Ixtor,  £C  gloriari  non  verear ,  dC 
indolorenon  poifum  non  iucundifsimc  re^ 
cordari*  Quae  cum  omnia  in  animo  miht 
fint  dC  verfentur  ante  oculos  nonnihil  lenitur 
defideriumamifsi  tanti  amici,praefertim  cum 
ille  fuo  omnino  tempore  decefferit.  Cumc]^ 
deeonarratio  inftituta  fit,  finihilquod  co* 
gnitionem  meam  non  effugiflet^filentio  prac*: 
tereundum  arbitrer,  vel  ignofci  ftudio  meo 
poffe ,  vel  diligentix  etiam  gratiam  haberi 
oportere  exiftimo*  Et  vt  aliquid  mihi  me* 
morabile  alteri  paruum  8^  contemnendum 
efle  videatur,  excufare  me ,  quemadmodum 
opinor,  poterit  omnibusinfituserrordeijs, 
quas  fingulari  quadam  dC  eximia  cupiditate 
adamauerunt.  Etfi  autem  lucluofa  SC  acer«* 
ba  mors  Philippi  Melanchthonis  omnibus 
fuit  non  fuis  modo  fed  etiam  extraneis ,  bo* 
nis  faltem  aut  non  certe  improbis ,  in  ea  ta* 
men  tempora  eafcj  res  haec  incidit ,  vt  ei  non 
tam  longiorem  vitam  ademifle  arternus  De^ 
us,  quam  maturum  finem  largitus  effe  videa** 
tur*  Superauit annum  l x  1 1 1.  quem  modo 
perpauci  attingunt*  Diftrac^a  omnis  vita 
illius  fuit  ingentibus  laboribus  £Ccuris  per^ 

petuisj 


^g  VITAPHILIPPI 

petuis,  SC  grauifsimis  Reipub*  priuatifc^  ne^ 
gotfjs&expertibus  omnis  remifsionis  fola* 
ttjs»  Obijt  mortem  placide  5C  omnino  feli* 
citer:,  fuauifsime  acquiefcens  obdormifcen:* 
do  in  eius  veneratione^quem  femper  religio* 
fifsime  coluerat,  filij  Dei  Domini  noftri  lefu 
Chrifti  5  8C  fpe  immortalitatis  dC  vit?s.  acter* 
nae :  Et  hoc  ipfo  exitu  e  vita  beatus,  SC  quod 
declinans  pr^fentem  miferiam  impendentia 
non  modo  pericula  fed  mala  migrando  hinc 
vitauit*  Non  cognofcit  iam  in  terris  indies 
orientes  nouasperniciofarum  rixarum  tur* 
bas,  8C  inexphcabihum  quaeftionum  con< 
trouerftas ,  &rmaiorum  difsidiorum  caufas, 
nonambitioneanimos  plurimorum&T  inui* 
di^  odijcp  flammis  incenfos,  non  fcelera  au* 
daciae  ruentis  atq^  prascipitis  ad  interitum* 
Non  videt  prefens  ea  (iifcipi  8>C  geri^quorum 
exitiis  anxie  folicitum  animum  ipfius  faepif* 
fime  habuiffent.  Non  audit  aut  legit  indicia 
6C  fignificationes  confiliorum  aclionumc^ 
vel  abfurdarum  atque  peruerfarum,  vel  et^ 
iam  cxitialium  ac  peftilentum»  Non  fpe^ 
(fiator  eft  eius  furoris ,  cuius  impetum  ipfe 
femper  valde  metuit ,  vt  animorum  acerbi^ 
tatcpalam  erumpente,  etiam  coniuncfli  an^ 
tea  ftudijs  atque  doc^rina  difsilirent,  8C  fe 
mutuo  gladijs  fuis  pene  in  oculis  aduerfa* 
riorum  conddercnt*    Atquc  abitu  omnino 

fuo 


MELANCHTHONIS.  j^ 

fao  hoc  confecutus  eft ,  vt  non  amplms,  hu« 
lus  aut  ilhus  nomen  tanquam  Pelopidarum, 
necp  rumores  nefariorum  conatuum  dC  au* 
daciae  infinitx  exaudiat»  Non  adhibitus 
cftadilla,  quac  cumnon  poffet  fimphcis  ve« 
ritatis  affertione  defendere,  varias  muhiph* 
cescp  ahorum  excogitationes ,  quibus  inter* 
polarentur ,  bC  tortuofa  qu^dam  veluti  era- 
blemata  ferre  &C  admittere  fuiflet  ei  uiftat* 
mortis*  Denicp  effugit  ahas  ahorum  cri^- 
minationesjvtab  his  nimium  facihs  autle# 
nis  aut  timidus,  ab  ilhs  plus  ^quo  pertinax^ 
durus ,  confidens  perhiberetun  Quin  et* 
iam  ahqui ,  quod  ille  profecflo  inprimis  do* 
lenter  tuliffet,  veteratorcm  ^um  fi^altjs  hor* 
ribilis  ignominiae  nominibus  impudentifsi* 
me  mentientes ,  non  dubitatunt  appellare* 
Nemo  iam  obftrepit  auribus  ipfius  cxpro* 
brando  dicfla  fcriptaue  partim  infidiofe  ex« 
cepta  5  partim  deprauata  atque  palam  cor^ 
rupta  5  neque  fufpicionum  malicia  pra^fen:» 
tem  onerat*  Atcp  haec  omnia  opportunita* 
te  ipfi  optatae  mortis  ille  effugit ,  vt  ftatuen* 
dum  hoc  fit  5  non  aliter  quam  propitij  Dei 
benignifsimo  confilio  ortusfuerit  bC  his  tem 
poribus  nobifcp  donatus  Philippus  Melanch 
thon  5  effe  eundem  bonitate  bC  fauore  erga 
ipfumdiuinofublatum,  bC  ademtum  ei  vna 
cam  vita  fenfvim  metum^  calamitatum  ea« 

rum, 


po  VITAPHILIPPI 

rani,quse  ftatim  mortuo  illo  affligere  reli^ 
giofe  pietatis  optimarumc]p  difdplinarum 
&  artium  ftudia  atque  dodrinam  grauius 
atcp  turbulentius  ceperunt*  De  qua  quid 
deinceps  futurum  fit  vel  ominis  caufa^vei  ne 
feniles  defperationes  inculcaffe  &:materiam 
cuiufdam  quafi  declamationls  videar  quac:* 
fiuiffe^plura  non  dicam  commendans  noftrae 
a^tatis  falutem  &r  profperitatem  cuftodi  ^c^ 
neris  humani  Filio  Dei ,  Deo  aeterno  dC  ci 
permittens  castera.  Atcp  ita  vt  me  fadu:« 
rum  iam  dixi ,  vitx  curfum  ,  quem  in  terris 
confecit  PhilippusMelanchthon  ferie  anno* 
rum  perfequar  enarrando*  Anno  Chriftt 
lefu  M.D.xxiiii.  proficifci  illi  in  patriam 
placuit»  In  quo  tamen  ipfo  etiam  non  tam 
fuas  cupiditati  quam  arbitrio  amicorum  mo* 
rem  gefsit .  Comitem  habuit  eo  iunere 
Vilhelmum  Cefenum  ,  cuius  familiaritate 
iucundifsime  vtehatur ,  dC  quem  proptcr  in* 
genij  bonitatem ,  prudentiam  in  iudicando, 
doclrinam,  multarum  rerum  cognitionem 
atque  experientiam  5C  magni  faciebat  &C  vaU 
de  diligebat.  Sequebantur  Philippum  duo 
adolefcentes  Francifcus  Burcardus  Vina* 
rienfis  dC  lohannes  Silberbornerus  Berbe^ 
tomagenfis,  quorum  vterque  poftea  digni^s 
tate  8C  honoribus  longifsime  procefsit*  Bur:« 
cardus  enim  IUuftrifsimis  Principibus  patriac 

fuag 


M    P    T    ^    >7   O    II   X   II    O    M    T    s  .  e  j 

fux  gratiTsimas  dC  prasclanTsimas  operas  dc^ 
dit ,  &:  rebus  difficilibus  atque  duris  prasfti* 
tit  fidem  dC  nauauit  ftudium,  Silfacrbornes! 
rus  cumlurirconfultiperfonam  cgregie  tuc:» 
retur^aducrfa  valctudine  quafi  apud  fe  cft 
detcntus,  qui  fi  corpore  valuiflet ,  honoruni 
laudircp  tantum  aflcqui  potuiflet  quantum 
coUibuiflrctanimo  fijo.  Sed  artuum  crucias* 
tus,  quibus  crebro  affligebatur,  longius  eum 
progredi  pafsi  non  fijnt*  His  &C  ipfc  mc 
tunc  adiunxijfijmufcp  vedi  equis  o  mnes,  eo 
quifq3  qucm  potuit  nancifci.  Et  venf.mus  Lip 
fiam^Quo  dic obrjt  mortem  Petrus  Mofella* 
nus,  qui  corporc  fucrat  pcrimbccillo  &  par* 
uo,  cumingcnio&eruditione  doc^riiva^  cx* 
cclleret,Ad  eum  moricntemaccefsimusPhi:* 
lippus  5C  ego,  SC  hoc  ludu  trifti  accrboqa  fu« 
mus  affedi,  illeamico  eximio  ,  cgo  C2crifsi=s 
mo  preceptorc  dcinccps  cariturus.Erat  Nef: 
feno  veniendum  ccrtis  de  caufis  Francofor* 
tum  ad  Menum.  Illuc  igitur  primum  fumus 
profefli,  &acceptitra(flaticp  publice  priua* 
timcj5  officiofe  8C  benigne»  Cum  autent 
lioc  itinereplacuiffet  tranfire  regionem  eam, 
cui  nomen  fagi  Buchononiam  feccrunt,  mau 
fimus  vnam  nocflem  Fulda^ ,  vbi  tum  Crotus 
Rubianus  S^  Adamus  Crato  degebant.  Qmi 
aduentu  noftro  affec^imagno  gaudio  omnta 
liumanitatisSChofpitalitatis  officia  prolixe 

nobis 


nobfs  prseftiterunt*  Ibi  etiam  certi  aliquid 
primum  cognouimus  de  morte  Vlrichi  Hut*  1 
tcnU  qi^cm  vt  viuum  magnifacere  8C  admira*  j 
rf  propter  doflrin^  eruditionem  dC  praeftantf 
tiamingenrjjfic  ab  illius  natura  vehemente 
8;^  es^celio  animo  dC  voluntate  ad  nouas  res 
propcnfajquamconruetudo  etiam  quorun^ 
dam  immoderatorium  incitarat>nonnihiI  tu 
mere  Philippum  Melanchthonem  licuit  ani^ 
maduertere*  InterceiTerat  Hutteno  cum 
Croto  Rubiano  fingularis  vfiis  a  primaada 
lefcentia,  quo  autore  vel  certe  adiutore  relisi 
quit  ille  contubernium  Fuldanum ,  in  quod 
pene  puer  magis  difciplinac  quam  religionis 
caulTa  datus  eflet,  &C  Coloniam  Agrippinam 
ad  optimarum  artium  5^  literarum  ftudia 
percolenda  profedus  eft*  Poftea  venit  in 
Itali^m  vnde  eum  reuertentem  in  patria  mea 
primum  vidi  anno  Chrifti,  vt  meminifle  vi* 
deor,  M.  D.  X v  1 1.  Celebrabat  aatem  fama 
noneruditionemmodoillius,  fed  fortitudi^s 
nem  quoque ,  gloriofi  facinoris  praedicatio* 
ne :  Quod  Gallicae  gentis  quatuor  Viterbif, 
quo  forte  tunc  Roma  ille  excurriflet  (  cum 
eodem  diuertifleta  Rege  Gallorum  legatus 
quidam  adPontificem  Leonem  contendens) 
orta  rixa  ac  certamine,  profligaflet  dimican* 
do,  vulneratus  quidem  8C  ipfe  defertuscj  i 
focio  itiacris  illius ,  qucmadmodum  eum  au^ 

diui 


M  E  L  A  N  C  H  T   H  O  N  I  S.  gj 

dini  Fuldg  narrantem  anno  Chrifti  m.d.  x  i  x. 
fecutus  conferentem  fe  Erphordia  in  patri^: 
am  Adamum  Cratonem  fummum  noftrum. 
Vbi  iterum  tunc  Huttenum  vidi  dC  cum  eo 
aliquot  dies  famihariter  fum  verfatus,  dece^ 
dente  ex  aula  Moguntina  in  qua  circiter  bi« 
ennium  manferat*  Adiunxit  deinde  fe  Fran* 
ciCco  Siccingenfi ,  cum  quidem  &C  antea  im* 
plicatus  fuiffet  motui  belhco  ,  quem  fecerat 
in  agro  Vuirtenbergenfi  Huttenica  gens  in*: 
terfedo  populari  ibi  quodam  fuo,  dC  rei  mi^ 
htaris  ftudium  pras  feferret,  dC  repra^fentan^ 
te  fe  imagine  armata  maxime  deledaretur* 
Tandem  hic  poftremo  grauis  querelas  fcri:^ 
pto  contra  D^Erafmum  Roterodamum  edi^: 
to,  quod  ille  parum  fane  molli  fpongia  abs* 
tergere  ftuduit,  non  procul  ab  vrbe  Tigmi^ 
na  morbis  confecflus ,  quibus  frequentibus 
dC  acribus  laborauerat,  mortem  obijt,  annos 
natus  XXX  VI.  Fuit  nobilitate  dC  laude  gc^ 
neris  antiqui  inprimis  clarus ,  do(5lrinae  eru* 
ditae  princeps,  impatientifsimus  iniuriarum, 
libertatis  immodice  cupidus  ,  non  prorfus 
alienus  a  faeuitia ,  quae  etiam  vultusacerbita* 
te8<!-minus  clemente  interdum  oratione  in== 
dicabatur.  Sed  neque  opum  abundantia  ne^^ 
quecorporis ,  inquo  admodum  pufiUo  ztcj^ 
debili  inerat  animus  ingens  ac  ferox,  viribus 
pollens ;  vt  dc  eo  mihi  fepe  in  mentem  vene^s 

H  tit 


p^  VlTAt^HlLlfPt 

rit  verfuum  quibus  perhibetur :  fi  rcfpondid 
fent  vires  atcp  potentia  Demoflhenis  propo* 
fito  &  folertiae,  nunquam  fuiffe  futurum ,  vt 
in  Grarcia  fumma  rerum  potiretur  Macedo* 
Nam  fi  confiha  dC  conatus  Hutteni  non  de* 
feciflent  quafi  nerui  copiarum  atque  poten^ 
tiXy  iam  tum  mutatio  omnium  rerum  exti* 
tiflet,^^:  quafi  orbis  ft:atus  pubhci  fuiflet  con^ 
uerfus*  Et  dolore  autem  tum  Phihppi  Me* 
lanchthonis  ac  nofi:ro  dC  deploratione  quocp 
Croti  quafi  iufl:a  facla  funt  Hutteno*  Decp 
eo  in  itinere  verfus  a  nobis  compofiti ,  5C  re^ 
futati  quidam  mortuum  lacerantes.  In  qui^ 
bus  cum  Lufcinius  quifpiam  nominaretur, 
vulturem  hunc  potius  efl^e  Epigrammate 
quodam  Melanchthonis  dicebatur.  Veni* 
mus  autem  Fulda  die  tertio  Francofurtum^ 
vbi  reperimus  Ludouicum  Carinum ,  cuius 
tum  fuauitate  Phihppum  Melanchthonem 
admodum  deleclari  animaduerti  potuit . 
Poftquam  in  patriam  venit  vnacp  nos  om* 
nesj  eas  aedes  petiuimus ,  quas  incolebat  vi^ 
tricus  ipfius*  Ihicj^  diuertimus  apud  matrem 
Philippi*  Sed  ego  comitibus  adolefcentibus 
duobus,  quos  fiipra  nominaui  incenfus  cu* 
piditatevidendi  Erafmum  Roterodamnm, 
perrexi  Bafileam*  Et  inde  reuerfus  cum  di* 
fcedente  Philippo  Melanchthone  (  cuius 
aduentus  quemadmodum  fuis  fuerat  laetifs. 

dCiu^ 


MELANCHTHONIS.  py. 

&;  lucundifsima  confuetudo ,  ita  abfcefsid 
trifte  defiderium  reliquit ,  matri  praefertim 
dC  fratri  Georgio  )  eo  itinere  Eytelpergam 
veni»  Vbi  Hermannum  Bufchium  widu 
mus ,  qui  Philippum  iuuenem  fenex  aman« 
tifsimecumquadam  reuerentia  compkxus, 
nobis  adolefcentibus  fe  ita  quocp  dedit,  vt 
facile  intelhgi  poifet ,  affedionem  beneuos» 
lenti^  dC  amoris  erga  nos  ipfius  efle  fingula^s 
rem.  Academia  etiam  Eytelpergenfis  ftu^ 
dium  erga  Phihppum  Melanchthonem  fu«« 
um  ofFiciofifsime  &benignifsime  declarauit* 
Reuertentibus  nobis  non  longe  Franco* 
furto  obuiam  fa(ftus  eft  Illuftrifs*  Princeps 
Hefibrum  PhilippuSjadmodum  adhuc  iuue^s 
nis^profiVifcens  ad  ludos  indidos  Eytelpers» 
g^,vbi  PrincipesGermanig  conuenturos  efle 
aiebant  x  1 1 1.  £<:  affuturum  quocp  vel  potius 
iam  adefle  Cardinalem  Campegium*  Is  quen 
dam  ex  fuis  ,  qui  nomen  fibi  Naufeas  impo^s 
fuerat,  Germanico  fignificationisilliusin  la^s 
tinummutato  (patriamenim  habuit  hic  in 
montana  regionePabepergenfi  ad  Menum) 
Eumigitur  illead  Philippum  Melanchtho* 
nem  miferat ,  vt  cum  ipfo ,  quafi  fua  fponte 
accefsiffetjde  controuerffjs  ortis  colloquere^ 
tur,  dC  fententiam  voluntatemc^  ipfius  €x« 
ploraret*  Vtcj  etiam  policeretur  prolixe:  Si 
Philippus  defertis  partibus  ad  fe  tranfire  vcU 

H    z  kt. 


p  5  V   I    T    A     P    H    I    L    r    P  P    I 

let*  Eum  Piiilippus  cum  fimplice  dC  hreui 
refponfo  dimiferat :  Ea  quae  ftatueret  SC  ki^ 
ret  effe  vera ,  nullius  mortalis  refpedu  aut 
gratia  necp  fpe  emolumenti  aut  ambitione 
amplecfli  fe  &C  defendere ,  neqp  ab  ijs  qui  illa 
docendo  protuliflent  &:nunc  aiferendo  con* 
jfirmarent ,  vnquam  feparaturum  fuas  ratio^ 
nes.  Quod  autem  adhuc  feciflet ,  vt  do^ 
drinampuram  dC  finceram  diligentia  ftudif 
fui  preftaret  fine  obtredationibus  dC  pugnis, 
in.  eo  fe  efl^e  perfeueraturum*  Hortari  om^: 
iies  qui  in  hoc  generc  communi  tranquilhta* 
ti  &C  faluti  confultum  vellent ,  vt  ad  fananda 
vulnera,  quac  amplius  tegi  non  pofl^ent,  con* 
filia  atque  operas  conferrent,  dC  quorundam  • 
furiofam  audaciam  coherceriftuderent,  qui 
exulcerata  veluti  infeftis  vnguibus  lacerare 
non  defifterent.  Hoc  nifi  facerent,  dC  ruere 
fi  mallent ,  videndum  eis  ne  prolabendo  ipfi 
primi  prascipitarentur.  Itaque  tum  Naufea 
difsimulatis  omnibus  abierat»  Sed  Princeps 
HeflTorum  cum  in  Philippum  Melanchtho:* 
nem ,  vt  dixi ,  incidifl^et ,  de  aliquorum  for* 
tafl^eindicio,  quifcirent  eumin  patriafuifle, 
fufpicatus  illaceum  reuerti,&  animaduer^: 
tens  equitatum  noftrum  cffc  minime  eque* 
ftrem,  idcp  quod  res  erat  arbitratus ,  ad  Phi* 
lippum  Melanchthonem  aduehitur ,  dC  nun^ 
quidipfefit  Melanchthon,  interrogat :  Ille 


MELANCHTHO^IS.  py 

fe  enfe  refpondit ,  S^honoris  caufa  de  equo 
defcenfurusiubetura  Principe  in  equo  per^^ 
manere,  dC  conuerfo  itinere  fecum  perno;^ 
c^are,  cupcre  enim  fe  de  quibufdam  cum  eo 
loqui,  habere  autem  bonum  animum  neque 
quicquammetuere*  Phihppus  dC  a  Princi* 
pe  nihil  fibi  fe  timere,  refpondit,  &:  eum  eife, 
dequo  quid  fiat,  non  muhum  referre  videa^s 
tur*  At  enim,  inquit,  arridens ,  fi  tamen  te 
adducam  dC  tradam  Campegio,  haud  ilh'  in* 
gratum  me  facflurum  crediderim.  Ita  Phi*: 
hppus  tum  propter  Principem  pergens  ad 
quaedam  fortuita  interrogata ,  refpondit  &r, 
breuiter  neque  exphcate*  Non  enim  ahter 
tum  poterat,  Principis  etiam  animus  non^ 
dum  magnopere  res  illas  curare ,  atque  elTe 
altjs  cogttationibus  intentus  videbatur»  Sed 
cumPhihppus  enixe  peteret ,  vt  fibi  fuum 
iter  exequi  cum  bona  Principis  gratia  con*= 
cederetur ,  impetrauit  tandem  ne  abducere* 
turlongiusjcacp  conditione  Princeps  illum 
dimifit,vt  de  quaeftionibus  quas  audijflet  mo 
ueri,  reuerfus  domum  ahquid  dihgenter  con 
fcriptum  curaret  quamprimum  ad  fe  perfe^ 
rendum*  Percondatus  etiam  eft  de  coms^ 
meatUjK  iufsit  iter  fieri  per  loca  fuse  potefta^ 
ti  fubiedajS^mandatadeditdevfitatadedu* 
(^ione  in  fuo  territorio»  Exquo  poftea  per 
iocumnefcio  qua  fementia  Princeps  ille  di* 

H    3  fcipu^ 


pg  V    I    T    A     P    H    I    L    I    P    P    I 

fcipuliis  Philippi  fuit  a  quibufdam  appclla^ 
tu5.  Rcucrfo  Nuirrcnbcrgam  Philippo  IS^c^ 
lanchthonc  nobifcp  cum  ipfo  ,  inuirus  cft 
accrbifsimus  dolor,  ex  triftifsimo  cafu  mor^ 
tis  Vilhclmi  Ncfcni.qui  lintre  pifcatoria  tra* 
icc^turus  Albim,  id  quod  f^pe  ab  co  rccrcan* 
di  animum  graria  faclum  fucrat ,  cum  impc^ 
gilTcc  illam  latcnri  fub  aquis  arboris  trunco, 
de  improuifo  vacillante  inflexaq5  in  latus 
lintrc,  excidit  5:  in  amne  c(t  fufFocatus ,  cum 
quidem  eo  dic  poft  prandium  paululum  con^ 
fopitus,  talcm  fpecicm  pcr  fomnum  oblaram 
vidilTet,  ottcndentis  lintris  £c  fluctuantis  SC 
prolabcntis  fui  ipfius  in  fluuium,  Id  ipfe, 
aduentanti  tum  Philippo  ,  qui  crebro  acce* 
dere  eum  folcret,  narrauit ,  deridens  cum  io^ 
cis  fomniorum  vanitatcm.  Recordati  dC 
nos  fuimus,  quid  in  itinere  accidiflet*  Eft 
oppidum  HclTorum  Tra^fi ,  vbi  cum  perno^ 
(^alTemus,  mane  exeuntes  petiuimus  prxtcr^ 
fluentem  amnem  aquationis  caufa.  Dumcp 
ibi  Philippus  Nefenufq3  &reg05  cxterispro* 
ueclis  donec  equi  biberent  moramur ,  con^t 
rpicit  Nefenustrescoruos  inproximo  collc 
£C  ore  dC  alis  fonos  geftufcp  edentes  fmgula* 
res  5  quaiicg  tripudia  facienres*  Qua^rit  igi:» 
tur  ex  Philippo,  quidportendi  augurio  illo 
exifrimet :  Quid  enim,  inquit  Philippus,  ali*: 
udjquamyni  ex  tribws  nobi^  propinquam 

mortcm. 


MELANCHTHONIS.  pp 

mortem*  Hoc  dicffo  fcnfi  grauiterpercuti 
animum  meum  &  me  vehementer  perturba* 
ri,  cum  Nefenus  iocoCe  eludens  illud,  ita  hi:* 
laris  pergeret»  Atcp  tum  quidem  veritus  fui 
interrogare  Phihppum,  quid  in  mentem  ve* 
niffetei  vt  de  ofcinibus  iftud  interpretaress 
tur*  Sed  poftea  narrauitfe  exiftimafte ,  qui 
tam  imbecilli  eflet  corpore&valetudinema 
la,  non  poffe  effe  vitam  fuam  diuturnam,  Et 
eo  fane  itinere  interdum  non  modo  grauiter 
fed  periculofe  etiam  infomnia  &peruigila* 
tionibus  fuerat  confli(5latus»  Neque  hacc  eo 
commemorantar,  quafi  aut  obferuationi  fu* 
perftitiofa^  volatus  geftufc]p  auium  ahquida 
me  tribuatur  5  aut  Phihp*  Melanchthon  ta^ 
ies  diuinationes  vnquam  curarii ,  fed  vt  in* 
tclhgatur  mirabihter  interdum  qua^dam  ac* 
cidere,  quae  neque  deridenda  fint^Sc  poft 
euentum  varias  cogitationes  commouere  fo* 
leant»  Scripfit  de  morte  Nefeni  Epicedium 
optimus&I  dodifsimus  vir  lacobus  MicyU 
lus,  &  extantcum  noftratum  ahorumEpi^ 
taphia.  Auxit  triftitiam  hanc  nuncius  cru^* 
dehfsv  hoc  anno  interfecfli  viri  grauis  atque 
conftantis,  SC  do<ftrina  egregie  inftrudli^ma*» 
gnanimi  quoque,fed  dC  fapientis  dC  perquam 
modefti  Henrici  SupphanienfiSjqui  in  Diet« 
maria  (  quo  accerfitus  venerat  ad  coeleftem 
veritatem  demonftrandam  populo  iUi  &:con 
H    4  cionan« 


loo  VITA      PHILIPPI 

cionandum  de  Euangelio  lefu  Chrifti )  in^ 
opinato  compr^henfus  dC  excruciatus  im:* 
maniter  horribih  fupphcio  necatus  eiret,  De 
cuius  mortis  autoribus  dC  architedis  hoc  re^ 
periebatur,  vt  fraude  8^  mahtia  vicini  f^Lcer^ 
dotij  eam  oblatam  effe  optimo  &C  fancftifsic^ 
mo  viro  dubitaret  nemo*  Valde  hunc  Phi* 
hppus  Melanchthon  dilexerat  &!^  fuerat  ah'^ 
quando  Vuittenbergac  carus  vniuerfis ,  dC 
celebrauit  eundem  Phihppus  mentionibus 
honorificis ,  quas  inferuit  fcriptis  fuis*  Poft 
Nefeni  hunc  cafum  placuit  mihipauhfper  fe:^ 
cedere,  8C  tunc  ad  Clarifsimum  virum  Ge^ 
orgium  Sturciadem  fummum  amicum  me 
contuh,  qui  in  patria  forte  erat  Annaebergae^ 
Et  Vuittenberga  reuerfus  non  diu  ilhc  man^s 
fi,  reuocatus  in  meam  patriam»  Quo  profe^ 
clus  fum  circiter  idus  Oc^obris*  Inrerea  An^s 
dreas  Caroloftadiusnonnihil  vel  ipfededit 
turbarum ,  vel  non  cauit  certe  neque  proui*s 
dit  ne  quid  daretun  Et  tum  quidem  Vuit* 
tenbergam  rehquit ,  ita  vt  fimultatem  cum 
Vuittenbergenfibus  fibi  efle  fateretur ,  &C 
nondubitaret  aliquanotare  &  r epraehende* 
re^qujeibi  docerentur*  Dec]^ijs  etiamedita 
(criptaquasdamfuerc,  Pracfe  ferebattamen 
ftudium  de  ilhs  ipfis  cum  Lutero  S^  alijs  dift 
ferendi,  dC  fux  quasdam  rationes  fi  explica* 
rentur  dC  adimerentnr  dubitationes,  fe  liben** 

ter 


MELANCHTHONIS.  jor 

terinipforum  fententiam  concefllirum ,  ?<: 
denuo  cum  eis  coniun(flurum  effe.  Sed  Ii:^c 
dum  mouentur,  &  incipiuntur  acfiiones ,  dC 
obtinetur  vt  tuto  Caroloftadio  quos  velit 
conuenire  liceat,  interuenit  calamitas  fediti^ 
onis  plebei^*  Poft  quam  tamen  dC  ipfam  im* 
petratum  fuit  ab  Illuftrifsirrto  Principe  lo^ 
harine ,  qui  fratri  Fridericho  fucceflerat ,  vt 
in  Saxonicis  regionibus  domicilium  habere 
Caroloftadio  liceret*  C^ui  aliquantifper  an* 
tequam  in  Heluetiam  abiretjpriuatus  vixit 
Chembergi.  Ita  iam  progrediens  expofitio 
noftra  ad  annum  ChriftiM.D.xxv.perues: 
nit^quiquafi  inundatione  quadam  feditio^ 
num  fatalis  fuit  toti  Germaniae,  cum  quidem 
de  fiderum  fuperioris  anni  congreflu,  aftro* 
logi  plerique  eluuies  aquarum  prgdixiflent, 
Sedhacfuerunt  fanguinis,  &  horribilium  fa* 
cinorum,  de  quibus  modo  fcribendum  non 
eft*  Harum  rerum  fcelerata  confilia  dC  adi^ 
ones  nefariae  quibus  angoribus  confecerint 
animumPhilippijqua  affecerint  folicitudi^ 
ne,  quantopere  excruciando  afflixerint, ver* 
bis  exprimi  nequit ,  S^  de  literis  ipfius  ad 
amicos  miflTis  dC  alijs  fcriptis  perfpici  poteft» 
Euenit  autem  vix  fedatis  illis  tam  turbulen* 
tis&^periculofis  motibus ,  vt  Martinus  Lus* 
terus  vxorem  duceret,  paulo  etiam  ante 
mortuo  Fridericho  Principe  Septemuiro 
H    f  crejmdis 


102  VITA     PHILIPPI 

creandis  Imperatonbus  Romanis.  Ex  quo 
fa(fto  maximum  dolorem  corpit  Philippus, 
non  quod  illud  damnaret,  fed  quod  occafios: 
nem  dari  cerneret  inimicis  &  maleuolis^quos 
habebat  Luterus  &I  numero  complures,  &C 
opibuspotentiaqp  pra^ftantes,  acerbiusinfe* 
c^^andi  dC  hberius  maledicendi  ipfi,cum  prae^ 
fertim,  quicunc^  hoc  facere  voluiflfent,  adiu^ 
uari  atcp  infl:rui  tempore  animaduerteret ,  iti 
quo  plurimum  ad  omnium  rerum  momenta 
fitum  efle  conftat*  Verum  cum  dc  Luterum 
ipfum  ijfdem  cogitationibus  nonnihil  con=: 
turbari  intellexifiet,  non  modo  fuum  eft  do^ 
lorem  moderatus,  fed  illum  quoc^  confolans: 
do  erexit,  &  triftitiam  moleftiafcp  eius  hila* 
ritate  colloquiorum  leuauit,  &C  ad  priftinam 
cum  alacritatem  reduxit*  Eo  anno  profi*: 
cifcens  cum  nobilitate  generis,  pietate,  yir** 
tute,  fapientia  praeftantifs*  virolacobo  Fu* 
-^&io  ordinis  equeftris  inFranconia,  cui  Pruf^ 
fiam  videre  placuerat ,  quod  poft  oppreftbs 
feditiofos  magna  eifet  vhiC^  confufio  rerum, 
8C  quorundam  ferox  infolentia,  dC  nihil  vipi 
am  amantem  patri^  S^  ftudiofum  veritatis  dC 
alienum  ab  inhumanitate  obleclare  poffet : 
Tunc  igitur  Vuitenbergam  veni,  8(!^reuer« 
tentes  cognouimus  interea  allatas  literas  fu* 
iflTe  fcriptas  ad  Philip*  Melanchthonem  a  fe* 
natu  vrbis  Noricae ,  quibus  accerfebatur  ad 

deli* 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  I  S.  ,  q  ^ 

deliberationem  de  ludo  literarum  apud  fe  in^ 
ftituendo*  Norimbergse  tumPrincipcs  fena* 
tus  erant  Cafpar  Nucelius  dC  Hieronymus 
Ebnerus,  8C  Laflarus  Spengelerus  nomine 
quidem  fcriba  fenatorius ,  fed  reuera  confis^ 
liorum  omniunifere  autor  ac  gubernator  Jn 
Nucelio  vigebat  animus  altus  atcp  magnus, 
8C  it2t  prudens,  vt  neminem  audiuerim  y  cum 
fermonibus  interfuerim  de  eo  plurimorum, 
qui  iniilo  genere  ciuilis  rationis  ac  faculta^s 
tis  quenquam  praeftantiorem  illo  cognouilTe 
diceret»  Qii^  fecum  ipfe  deliberando  e  Re*» 
pub*  efle  ft^tuiffct ,  ab  i]s  nullius  odio  aut 
amoreabduci  fepatiebatur*  Nonobtineret 
aliquid  &  vinceretur  aduerfantum  numero, 
at  ipfe  difsimulare  ftudium  8C  propofitum 
fuum,  dC  facere  quod  omnes  cuiufcunque 
artis  non  vulgariter  periti  feruant,  vt  perma^ 
nente  eadem  defui  operis  abfolutione  fen* 
tentia^nonfacilemutent  efFiciendi  illud  in^ 
ftitutum  modum,  necp  defiftant  ab  €xperien=s 
di  conatu*  Ita(^  cum  iam  Nucelius  aliquid 
abieciflfe  aut  reliquiffe  exiftimaretur,  compes: 
ri  alio  tempore  occafionem  eum  nac^um  ex 
improuifo  de  eodem  referendo  perf€,ciire,  vt 
approbareturdecernendo*  In  Ebnero  in^ 
gentj  maior  erat  manfuetudo  &  placidior 
quietiorcp  mentis  habitus»  Innocentise  cura 
rummaecbouaeconfciemiac  cuftodia»     Vt 

horunf 


10  4  V   I   T  A    P   H   I   L   I   P    P   I 

horum  duum  quafi  copulationem  cuiitati  illi 
adfelicem  ftatumDeus  largitus  effe  viden* 
pofsit,  tempcramento  quodam  optimarum 
quidem  naturarum,  fed  quarum  tamen  vtra^ 
quealiquidhaberet  alterius  difsimile  8C  fu^ 
um  5  adminiftrationem  Reipub,  fortunans. 
Spengelerus  autem  S^  vfu  rerum,  &:  quadam 
etiam  inchoata  docfirina  excellebat^  explo* 
ratac^&T  perfpe(^a  multis  difficilibus  SCzy^ 
duisnegotijs  fide  at(y  induftria,  cum  inex^ 
tindlo  ardore  afferendi  defendendicp  vera  &: 
reda  tam  ad  Deum  quam  homines*     Itaque 
nihil  erat  ei  antiquius  religionis  fincerae  dC 
puras  inftauratione.  Quodautem  intellige* 
ret  &!^perpenderet  animo  fuo,  quantum  eftet 
fitum  ad  fpem  omnis  profperitatis  rerum  di* 
uinarum  dC  humanarum  &C  falutarium  in  hac 
vita  adionum ,  in  puerili  inftitutione ,  hor^ 
tator  dC  inftigator  fuit  fenatui,  vt  peritos  ali* 
quos  bonarum  artium  S^  literarum  reperi^ 
rent^qui  operam  darent  fuam  ciuitati  in  pue* 
ritia  erudienda,  quibufque  congregatis  cxi^ 
mius  quidam    apud   fe  ludus  aperiretur» 
Cumqp  illi  duo  quorum  virtutem  dC  fapien* 
tiam  veluti  adumbrando  paulo  ante  indi^ 
cauimus,  fentirent  idem ,  non  magno  negos» 
tio  efFedum  fuit ,  vt  Philippo  Melanchtho* 
nipublice  fcriberetur,  8C  de  eius  fententia 
atcp  iudicio  totam  rcm  conftituendi  caufa, 

ads 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  5.  j  q  5 

aduentus  ipfius  peterecur*  Qui  cum  recu^ 
fandum  iter  iftud  non  putaret,  dC  poteftat* 
temfaciendi  impetrafteta  fuo  Principe ,  ita 
eft  illud  liuius  anni  autumno  ingrefliis,  &C 
nosfumusvna  profecfii ,  eo(^  itinere  Pabe* 
pergx  apudmeum  patrem  habui  hofpitem 
Phihppum  Melanchthonem  cum  in  illo  co== 
mitatu  effet  egregius  generofae  ftirpis  8C  men 
tis  iuuenis  Melchior  Fronfpergius,  Norim^:: 
bergae  autem  hoc  acflum  eft,  vt  proximo  an* 
no  rediret  illuc  Philippus  Melanchthon  &C 
adduceret  Eobanum  HeflTum ,  cum  iam  con* 
ueniftet  vt  Micaelus  Rotingus  dC  ego  ibi* 
demillo  tempore  adeftemus*  Fuitcj^  anno 
Chrifti  M.  D.  XXVI.  nobis  magiftris  inchoas^ 
ta  publica  dodrina  bonarum  literarum  atcg 
artium  in  ea  vrbe ,  adiunduf<^  mox  nobis 
lohannesSchonerus  Mathematicus»  Labos: 
rabat  Phflippus  vt  focium  haberemus  opes: 
rarum  fcholafticarum  do<fiifsimum  virum 
Sigemundum  Gelenium  gente  Bohemum, 
Qjji  ante  annos  aliquot  ex  Italia  ,  vbi  patri* 
moni]  totius  pecuniam  in  neceflarios  {iixdio^ 
rum  fumtus  impendifl^et ,  reuerfus  aliquan* 
tifper  vixerat  apud  Philippum  gratifsimus 
huic  hofpes  6^  nobis  fodalis  iucundifsimus* 
Sed  nefcio  quas  res  illum  Bafileae ,  quo  tunc 
ad  Frobenianos  fe  contulerat ,  detinuerit , 
vbi  S^  ad  fenedutem  vxore  du(fia  peruenit, 

dCin 


lo6  VITA       PHILIPPI 

SC  in  litcris  bonis  opcram  nauauit ,  vir  hone^ 
fto  loco  natus ,  SC  vtriufcp  lingu^  peritifsi* 
mus,  8C  valde  ingeniofus  5C  mirabiliter  dili* 
gens*  Hocipfo  anno  dC  curarum  nonnihil 
&:moIeftiae  ahquid  ex  me  percepit  Phihppus 
Melanchthon ,  cuius  fohcitudines  de  amicis 
eirent  ingentes ,  pra^fertim  ijs  in  rebus  quas: 
rum  velminimaex  parte  autor  ipfe  extiti(i 
fet.  Fuerat  decreta  legatio  ad  Carolum  v. 
Imp.  Rom*  Qui  in  Hifpania  illo  tempore 
coniugio  operam  dabat ,  cum  duxiffet  Lufi^ 
tani^  Regis  Emanueh'  fiham*  Ad  hanc  le* 
gationem  obeundam  quatuor  delegerant, 
inter  quos  pra^cipuus  erat  Generofus  dC  No* 
bihs  Comes  Albertus  Mansfeldenfis ,  apud 
quem  cum  facfla  ahquando  de  me  a  Phihppo 
mentio  fuiiTet,  8C  ille  fecum  aliquem  efle  velr^ 
let,  qui  loquendi  fcribendicp  latine  vfum 
quendamhaberet,  conditio  mihi  vnaprofi* 
cifcendi  ita  lata  fuit»  Quam  cum  iuuenis 
£etate  SC  animo  mores  externorum  cognos: 
fcendi  cupido  minime  repudiandam  puta* 
rem,  obftiteremihi  quxdam  ad  quas  expedi* 
enda  confilio  opecp  illius  indigebam.  Itaquc 
nonnihillaboris  mea  caufa  tunc  Philippus 
fufcepitj&Cprocedente,  vt  credebatur,  iti^ 
nere  folicitudine  de  me  affeclus  fuit  maxi* 
ma»  Sed  cum  ventum  fuiifet  Eslingam ,  vbi 
proceres  Imperij  congregati  dare  mandata 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  NM  S .  107 

S^^abfoluer^Iegationem  debebant,  conuer^ 
fa  res  fuit^S»^  vifum  il!o  itinere  ad  id  deflina* 
tis  fuperfedendum,  ne<^  Caefarem  tunc  mif^ 
fislegatis  interpellandum,  &!"  quac  fignificari 
placuifiet,  literis  exponenda  effe.  Reuerfi 
igitur  Norimbergam  fub  huius  anni  exitum 
nonnihiljquemadmodum  exiftimabatur^pei^ 
riculi  vitauimus,  dC  anxietate  fua  Philippus 
eft  liberatus»  Sed  fequens  propter  noftras 
^rumnas  grauius  illum  afflixit,  prsefertim 
gaudentem  indicio  literarum,  quibus  cera* 
tiorem  eum  feceram  de  confilijs  acfiionibusc]^ 
coniugrj  mei*  Hanc  enim  laeticiam  triftifsi* 
mus  cafus  calamitatis  a  fratre  meo  acceptae 
contaminauit.  De  quo ,  rebus  illis  iamdu=s 
dum  compofitis,  S^quia  renouare  ingentem 
dolorem  &C  faeuifsima  vulnera  quafi  refrica« 
re  non  lubet ,  plura  dicenda  non  funt*  De 
Philippo  Melanchthone  hoc  praedicare  des 
beo  5  necp  laboris  vllius  defatigatione  retar^ 
datum,  necp  formidine  vllorum  deterritum, 
necp  metuentem  flagitationum  oflFenfiones, 
8<:hosiIIofcp  appellando  5  8^  itinenbus  fcfc 
defatigando,  S^confuIendo^S^  deprecando, 
facile  declarafl^e  quanti  nos  faceret ,  dC  quid 
in  amicitia  fi'eri  oporteret  fuo  exemplo  de** 
monftrafle.  Sed  &:  hsec  omittantur ,  ne  exe* 
qui  dC  texere  narrationes  de  me  non  de  illo 
videar.  Non  diu  ante  finem  hwius  anni  pa* 

trcni 


Io8  V    I  T   A     P    H   I    L   I   P    p   1 

trem  ego  amifi  meum,  Annos  natum  L  x  x  x  i. 
magis  aduerforum  mole  quam  morbo  op^ 
preffum,  quilu(fius  Philippo  Melanchthoni 
mecum  communis  fuit»  Eftc]^  ille  me  tunc 
confolatus  amantifsime  fcripta  epiftola* 
Qua^,  fi  videbitur,  dC  res  feret ,  vna  cum  alijs 
aliquando  proferetur  in  lucem*  Annus  Chri* 
ftiM.D.xxvin.  pene  obruft  Phihppum 
confultationibus  dC  curis  de  maximis  nego* 
tijs  5C  rebus  difficihmis  atcp  grauifsimis  6^ 
prxfente  difcrimine  pleniflTimis.  Quae  tem=: 
peftas  vt  fubito  extiterat ,  fic  ftatim  abijt* 
Sparfa  enim  fama  8C  delato  indicio  confpi^ 
rationis  cuiufdam  ad  eos  vel  cohercendos, 
vel  in  ordinem  redigendos ,  qui  aufi  fuiffent 
ritus  priftinos  rehgionis  noftr^  immutando 
veluti  feceffionem  quandam  facere ,  Princi^: 
pum  quorundam  animi  iracundia  &C  dolore 
exarferunt*  Sed  Illuftrifsimus  atcp  Prseftan^ 
tifsimus  pietate,  virtute,  fapientia^  &:opti^ 
mus  Princeps  lohannes  Ernefti  Filius ,  Fri* 
derichi  frater  ,  lohannis  Friderichi  Pater 
(  quae  ex  hac  domo  prasclarifsima  nomina 
noftra  aetate  pulcerrimis  laudibus  dC  fummo 
fplendore  effloruerunt  )  Dux  Saxonum , 
vnus  ex  Septemuiris  Imperi]  Romani ,  cle* 
mentia  atcj  manfaetudine  operac]^  8^  ftudio 
fuo  iam  exorientis  belli  exitiale  incendium 
jreftinxit,  dC  Germaniam  perkulo,  omnes 

metu 


xM  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  109 

metu  liberauit ,  cum  fe  eum  pra^beret  cuius 
virtutem  f<^integritatem  S^  abftinentiam  ini^ 
mici  quoq5  admirarentur  &  laudarent*  Sed 
ifta  a  ncbis  enarranda  hoc  loco  non  funt* 
Eodcm  anno  5C  laboriofa^  S^  inuidiofae  res 
occupatumtenuerunt  Philippum  Melanch:^ 
thonem*  Qj.iod  enim  mulia  inordinate  SC 
perpcram  in  adminiftrationerei  Ecclefiafti^ 
C2C  fierent^infpici  iuffit  Illuftrifs*  Princcps 
Dux  Saxonias  lohannes  ftatum  Ecclefiarum 
ditfonis  fuar.  Huic  negotio  &:  exnobihtate 
quidam  primarij,  £C  cum  alijs  Philippus  Me^ 
ianchthonprarfedusfuit*  Plurima  ibicom* 
pcrta  funt ,  ad  qu^  re/pecfJu  maturo  opus, 
miilta  deprsehcnfa  vitia,  quorum  emendatio 
neceifaria  effet*  Necp  breuiter  dici  poteft, 
quantum  bom'  illa  infpecfiionis  opera  dih':^ 
gentiaq^  efFedum  fuerit,  cum  8^^^^^^^^  ali:= 
quot  annorum  corrigerentur  &C  fulcirentui: 
rvAn^  multis  in  locis  labefac^atarum  Eccle* 
fiarum,  &:profpicereturin  pofterum  inco:* 
lumitati  illarum*  Complexus  tunc  eftPhi* 
lippusdocT^rinasfummamperfpicuabreuita* 
tc,  dC  compendio  memorabili ,  vt  certo  fci* 
rent  docentes  in  Ecclefrjs  regionum  illarum, 
quid  fequi  dcberent,Neu  diuerfa  5C  diffenta^s 
nea  traderentur»  Qj,ii  libellus  maxime  &^ 
vtilis  per  fe,  &C  tempore  neceftarius,  non  ca^: 
ruit  obtredatoribus  varijs ,  quorum  aliqui 

I  requi* 


iio  V  r  T  A   p  H  i  L  r  p  p  t 

requircrent  neruos  3C  vim  contentionum , 
alij  dicerent  prodi  caufam,  rurfumcp  liberta* 
tem  eripi  &  adduci  in  fcruitutem  homines* 
Nam  autore  dC  monitore  Philippo  aliquid 
tunc  dedifciplina  &  vita  nonnihil  dilToluta 
conftitutum ,  8C  eo  hbello  cum  fidehfsimi^ 
pr^ceptionibus  Sc  falutari  doc^rina  perlcri- 
ptum  fuerat .  In  quo  fi  aduerfarrj  tan* 
tum  erraffent  ferri  poterat,  fed  coniunclos  in 
caulTa^non  tam  iniquos  ccrte  iudices ,  neque 
ccnforesimmitcs  clTe  oportuit»  Verum  le* 
uitas  plerorumcp  tahbus  temporibus  perfpi^ 
cirur,  cognofciturqp  quaminpaucis  dCHn^ 
dium  veritatis  vigeat ,  dC  fententia  certa  fit 
atcp  firma*  Fhihppum  quidem  labafcere, 
qui  eadcmplacide  exponcret ,  qua^  ab  ahjs 
vehementius  difputarentur ,  rati  aduerfarfj 
argerunt  cum  eo  vt  ad  fe  tranfiret ,  dC  condi^* 
tiones  tulerunt  defedionis,  vt  putarunt^haud 
refpucndas^cum  interea  apud  quofdam  fuo^ 
rumquocp  ipfc  oneraretur  fufpicionibus  & 
inuidia  odiocp  prcmeretur,  8<r  hanc  merces: 
dem  acciperet  ftudij,  diligentiac,  laborum, 
fidei  fuae,  Annus  proximus  Chrifti, 
M.D.xxix.  quo  matrem  quocp  amifit  mi^s 
grantem  ex  hac  vitaj&T  ipfe  mirifice  exercuit 
Philippum  Mclanchthonem  propter  acfiio* 
ncs  conucntus  Spirenfis ,  quo  cum  Illuftrifs* 
PrincipeDuceSaxonumlohanne  ille  vene* 

rat* 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  nt 

rat»  Erant  resmuItiphcibusS^  varijsmodis 
exulceratac  dC  vndique  magis  impendebant 
malorum  incrementa,  quam  rubleuationis 
aut  profperitatis  fpes  oftendebatur*  Et  tan* 
tis  in  miferijs  Reipub»  controuerfijscp  ortis 
ijs,  quae  capitalia  odia  ordinum  cum  iam  ex* 
citauiffent  tum  adhuc  alerent  ^nontamhoc 
alienatis  inimicifcp  animis  difsidentes  agere 
videbantur ,  vt  explicatis  dubijs  SC  quafi  de* 
cidendo  occafione  difcordiarum  remota ,  ita 
diuulfae  feparataecj  partes  benigna  pacificac]^ 
compofitione  rurfum  iungerentur,  quam 
veluti  dedita  opera  iritare  fefe  mutuo ,  8C 
odio  quietis  difsidia  vetera  confirmare,  5C 
his  alia  addere,  fuamcp  vrgere  perniciem, 
perindeacfiimpendens  exitium  auerti  nol* 
lent*  Cumautemhis  fimilia  alijsetiam  fa* 
talibus  temporibus ,  orbiscj  terrarum  locis 
acciderint  5  fortaffe  liceat  confolatione  hac, 
quamuis  infirma  &C  mifera  vti  :  Haud  tibi 
foli,  dC  ferenda  fint  illa  patienter*  Vtinam 
pra^teritis  omifsis^quamuis  grauia  dC  intoles» 
rabilia  ea  quibufdam  effe  videantur  ^nonpu* 
deat  aduerfis  doceri ,  dC  libeat  cauere  proui^ 
dcre(^  5  ne  priores  difficultates ,  vt  lenifsime 
dicam^nouisalijs  cumulentur»  Quod  adiu*» 
uante  Filio  Deipacis  fincerae  largitore ,  eflet 
inprocliui,  fi  illius  voluntati  feruirent  ftu* 
dia  hominum,  SC  non  indulgeret  quif^  ani* 

I    z  mo  fuo^ 


JJ2  V  r  T  A    p  K  I  L  r  p  p  I 

mo  fuo»  Necp  me  fugit ,  a  nonnullis  Philippi 
Melanchtlionis  anxias  fohcitar  mentis  curas 
fccpe  edercpr^henias  &  plane  v^itiiperatas, 
tanquam  nimias&immodicas  &timiditate 
quadam  defperata  neq^  Deo  ceterno  gratas 
dC  hominibus  odiofas  ac  contrarias  ,  qua^o^ 
fufceptis  int^rdum  rebus  vtihbus  ofticercnt» 
Atillenecj^ignauo  metir,  necp  dcfperatione 
cuipanda  quorundam  vehcmentiam  non 
probabat^fed  ipfe  erat  attentior  atcp  circum^ 
fpcdior  veramcp  confiderationem  adhibc:* 
bat,  SC  ne  temeritatis  iuftum  crimen  vllo  in* 
cepto  fubiretur,  pra^ftandum  effeiudicabat* 
Necp  negabat  fe  intucntcm  pra^tcrita  &  con:^ 
templantem  pra^fentia^non  parum  intcrdum 
vereri  quid  denicp  futurum  effct ,  dC  ea  cura 
folicitudinecp  angi  animum  fuum  fatebatur. 
Qiiod  quibus  vfu  non  venirct,  cos  non  tam 
fortes  quamnimis  audaces  vel  nullo  fenfu 
etiamhumanitatis  pra^ditos  videri  pcire  ar^ 
bitrabatur*  Vtautemfabula  narratquen^s 
damquic^cus  effet  per  ponticulum  angu* 
ftum  fine  trepidatione  tranfijffe ,  cum  alfj  vi* 
dentes  £<lpericulum  intelligentes  idem  face* 
re  non  poffent,  fic  profecT-o  prudentis  animi 
cogitatio  femper  iti  cautione  timida  efl:,cum 
nimia  fiducia  alrj  quamplurimi  admodum 
faepe  infolentes  ferocefcp  effe  videantur»  Ac 
memini  me  aliquando  perturbatum  Me^s 

lanch* 


M  U  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S  .  1 1  j 

lanchthoncm  hortari,  vtillas  curas  depone^: 
ret ,  Sl  reqccret ,  recundiim  pra^ccptum  Da=s 
uidicum  ,  inDeum  anernum»  At  ille  fi,  in^ 
quit,nihil  curarem  ,  nunquam  implorarem 
Deum»  Cum  autcm  curas  finiat  rehgiofa 
pietas  prccibus,  nimirum  expers  eire  earum 
penitusillancquit*  Et  curisigitur  ad  preces 
impclior^fc  precibus  curas  depello*  Dili^ 
gentia  fane  dC  circumrpcclio  ,  cura ,  attentio 
Phihppi  Melanchthonisnon  probabatur  ^* 
que  omnibus^cum  reperirentur  qui  advo* 
luntatem  fendxmcp  ahorum  iudicia  fermos: 
nescp  fuos  perfacileinchnarent ,  dC  ideo  gra* 
ti  accepticp  cfTem  ijs  quibus  anTcntiebantur 
vel  etiam  aflTentabantur  ^  Phihppus  vero 
qui  in  cupiditatebenefaciendiquamplurimis 
&C  commodis  aliorum  feruiendi ,  ad  res  fuf^ 
cipiendas  promtus  paratufcp  efTct,  confulen^ 
do  autem  agendocp  cum  perquam  folicitus 
tum  propter  fummam  fidelitatcm  nimis  et* 
lam  anxius  de  euentu ,  nonnunquam  liber 
quoc^tammonendo  quam  repraehendendo 
cauerc  non  poterat  quin  aliquos  offenderct, 
non  etiam  nullos  a  fe  plane  alienaret>  Non 
debuhhocloco  omittere,  quod  compcrtum 
haberem,qui  dC  ipfe  tum  falutadi  Phihppum 
Melanchthon*  gratiaSpiram  venilTem,ac^ 
cidiffe  optimo  SC  clegantifsimo  atcp  doClif* 
fimo  viro  Simoni  Grynaeo*  Tametfimenon 

I     3  fugiat 


XI4  VITA      PHILIPPI 

fugiat  &rab  ipfo  Melanchthone  efTe  eam  nar^ 
rationem  infertam  libro  cuidam  ipfius,  bC 
fciam de hac  re  quofdam  ita  locutos  vt  fida, 
quofdam  vt  nugatoria»  Mihi  quidem  mini« 
me  fuperftitiofo,  S)C  ei  tamen ,  qui  nunc  et^* 
iam  numinis  diuini  vim  &C  efFicacitatem  in 
terrisahquando  cerni  non  dubitem,  haud  vi 
detur  illa  extenuanda  nedum  deridenda* 
Quae  (zi^Q  ad  hunc  modum  habet*  Ey telper* 
gae  Grynaeus  tunc ,  vbi  duc^a  vxore  confe* 
derat ,  opt.  difciphnarum  5C  artium  dodri* 
nam  profitebatur ,  cum  autem  ca^teris  in  par* 
tibusphilofophi^nonfacile  ei  parem  repe^ 
rires,  tum  mathematicarum  fcientiarum  erat 
peritifsimus»  Vifum  fuerat  huic  quoc]p  Spi* 
ram  vicinam  venire ,  vt  cum  Philippo  Mes» 
lanchthone  paulifper  verfaretur*  Ibidem 
aderat  5C  Faber  Conftantienfis  qui  magna 
vehementia  refiftebat  puriori  Ecclefiafticae 
dortrinae  5C  in  hac  vitiorum  emendationi* 
Erat  quaedam  Gryna^o  cum  hoc  necefsitudo 
antiqua,  qua  fretus  accedit  hominem  bC  cum 
eo  primum  alijs  de  rebus  familiariter  collo* 
quitur ,  deinde  dC  fermones  infert  de  i)s  quas 
erant  in  manibus*  Monet  hortaturcp  ne  ve- 
ritatishoftis  eflepergat^fteufefenon  modo 
cum  eam  oppugnantibus  coniungat  fedhis 
ctiam  autorem  ducemc]p  praebeat»  Difputat 
cum  ipfo  libere  5  confidentius  quocp  aliquid 

dicit. 


MELANCHTHONIS.  ;j:^ 

dicit*  Faber  qui  valdeoffenderctur  oratio* 
netalijdiTsimulare  tamen  omnia,  8C  lubere 
reuerti  ad  fe  Gryna^um,  vt  accuratius  de 
tantonegotio  difputarent.  Narrat  amicis 
hoc  Grynaeus,  qui  diiTuadent  rcditum  ad  Fa* 
brum  8C  rem  periculo  non  carere  oftendunt. 
Erat  Philippus  vna  cum  fuo  grege  colloca* 
tusin  hofpitio  domunculae  facerdotis  cuiuf^ 
dam  fenis ,  nequaquam  mah'  hominis,  Ibi 
Gryn^us  Sc  ipfe  fere  femper  effe  confueue^ 
rat*  Venit  eodem  forte  Grynaco  abfentc 
quidam  eo  habitu  fpeciec^  eiufmodi,  qux 
dignitatem  prx  fe  ferret  fingularem,  quae^ 
ritcpexPhilippo  vbi  Grynaeus  fit.  Modo, 
inquit  Philippus ,  ille  abtjt*  Vellem  adeffet, 
inquit  hic,  8C  fcire  fe  indicat  parari  ipfi  infi^ 
dias  5  in  quas  incidere  nollet  virum  bonum 
8^  dodum,  fic  enim  pr^dicari*  Ita  ille,  quif» 
quis  fuit,  nam  cognofci  id  non  potuit ,  dif^ 
cefsit,  Reuertitur  paulo  pofi:  Grynaeus, 
Quem  Phihppus  iubet  redire  Eytelpcrgam 
ftatim  necp  diutius  Spirae  commorari ,  ac  mi^ 
ranti  quas  effet  feftinationis  tantae  caufa,nar=s 
rat  omnia  in  via ,  cum  deduceret  ipfe  eum 
ad  Rhenum ,  quo  loco  Illuftrifs»  Princeps 
Elecfior  Ludouicus  Palatinus  peculiarem 
traiedum  inftituerat.  Et  non  diu  poft  affuk 
armata  quasdam  manus  ad  compraehendenta 
dum  Grynae^um  miffa.  Necp  quifquam  alitei: 

I     ^  fufpi^ 


Ij^  V  I   T   A     P    H  I   L   I  P  P   I 

fufpicari  potuit  quam  a  Fabro  ortum  id  5C 
tantum  periculum  Gryn^o  creatum  fuiffe* 
Natus  hic  in  iugis  montium  vicinis  Vuitten:* 
bergico  agro,  Vienn^  ad  Danubium  bona* 
rum  artium  ftudfjs  operam  dederat*   Cunicp 
Eytelperg^  annis  aliquot  fubftitifiet  contu* 
lit  fe  poftea  Bafileam ,  ibiq^  multis  egregiae 
dodrina^  operibus  editis,  mortuus  eftanno 
lefu  ChriftiiM.D.XLi.  Commigrationis  aus: 
tem  ilhus  non  minima  cauffa  fuerat,  cupidis: 
tas  vtendi  confuetudine  lohannis  Oecolam* 
padij,  Quem  doclrina  excellentem. coeleftis 
dC  dctcrnx  veritatis ,  id  eft ,  facrarum  hterats 
rum  ftudiofiffimum,  fimulq^  integritate  vitae 
atcp  morum  honeftate  8C  fuauitate  ingenij 
venerandum  ac  amabilem  cognouiftet*  Sed 
"redeat  ab  hac  digrefsiuncula  ad  inftitutum 
narratio  noftra,     Dum  ilU  qui  debuerant 
rebus  laborantibus  fuccurrere  potifsimum 
dC  remedia  adhibere,  vel  omnino  facere  me^ 
dicinam  negligunt^vel  ita  facere  aggrediun* 
tur,  vt  malum  indies  redderetur  infanabihus 
ar  afperius,  Non  modo  nonfedata  fuerunt 
iam  commora,  fed  indies  quafi  tentationes 
nouorum  morborum  acceflerunt»  Etmetu 
iniuriarum  atque  violentiae  inceperunt  tunc 
fibialiquantodiligentius  profpicere  illi,  qui 
vt  defertores  veteris  religionis  accufabantur 
QC  damnabantur*    lu(^  capita,  vt  aiunt,  illi 

con== 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  S.  ny 

conferre  BC  de  conumciione  ac  focderibiis 
ad  ncccdciriam  defcnfionem  colloqui*  Fer^ 
uebant  in  Heluetia  ea  tempeftate  contentio* 
nes,  &!;ciaitas  Argentoratenfis  ,  ritus  quof== 
dam  iadiciodC  perfuafione  fua  impios,  ab^* 
rogauerat ,  frcmentibus  ijs  5  quibus  mutatio 
illa  detrimento  futuraeffet.  Atque  Spirenfi 
conuentu  cum  vrgerentur  decreta  priora 
valde  dura  6(IIeniora  ar>tiquarentur,coniun=« 
(fti  Principes  quidanV  refragari  manifefto 
nondubitarunt,'teftantespublice  talibus  dc^ 
cretisquse  fraudi  efle  pofient  progreifi oni:^ 
bus  dodrinas  veritatis  coeleftis,  fe  non  affen* 
tiri  necpijs  tenerivelle*  Horum  primusfuit 
opt.  5C  excellentifs*  pietatec]^  Illuftrifs»  Prin^ 
ceps  lohannes  Dux  Saxonum.  Adhxfes: 
runt(]^eisciuitates  potifsimum  duaeNorim^ 
berga  atc]p  Reutlinga»  Et  fuit  ifta  origo  atc^ 
caufa  nominis  8C  coetus  eorum  qui  funt  ap:^ 
pellati  proteftantes.  Solenni  autem  luris 
publiciobferuationeres  illa  acfla  &^  fcripto 
cxpofita,8^  poftea  mifsis  ad  Imperatorem 
Rom*  Carolum  v.Iegatis,  fubieclifsima  fi^ 
gnificatione  indicata  eft*  Qui  legati  illum  m 
Italia  conuenerunt  per^geruntcj  apud  ipfum 
mandata,  aduentantem  adlmperatoris  titu*: 
lum  coronationis  augufto  ritu  adipifcen* 
dum&  obtinendum  a  Pontince  Romano» 
Sane  rediens  mecum  in  memoriam  earam  re^ 

I     5"  rum 


XI 8  VITAPHILIPPI 

rum  quse  illis  temporibus  geftse  fuerunt,  non 
poflum  non  vehementer  fuccenfere  quibuf^ 
dam,qui  ignari  omnium  quaedam  tunc  dida 
atque  etiam  foripta  Philippi  Melanchthonis 
nunc  contra  ipfum  colhgunt  atque  profe* 
runt^Quo  tamen  nihil  fere  ahud  confequun* 
tur^quam  vt  inhumani  velpotius  impij  odi) 
fui  nefariam  acerbitatem  patefaciant.  Vt  in 
mari  procellis  ventorum  commoto  fludus 
multiplicantur,  fic  inceptiones  inufitatorum 
augefcebant,  Et  de  dogmatibus  difputatio< 
tiesquorundam  erant  alicubi  horridiores^&^ 
confilia  animofa  atque  fefl:inata  adionefcp 
praecipites*  Neque  quod  Medicipr^^cipiunt, 
cauebatur ,  ne  indigefi:a  adhuc  atque  cruda 
agitarentur  impellendo.  Quas  animaduer* 
tens  8C  perpendens  Philippus  Melanchthon 
non  poterat  non  pietatis  prudentis  atteniio=» 
ne  metuere,  quorfum  illa  euafura  efl^ent*  Itatf 
que  fiquid  fufcipi  moueriq^  cognouifl^et  tur< 
bulente  aut  faltem  audader,  valde  perturba*: 
batur,  autoribufcp  irafci  8C  aduerfari  illis 
folebat.     Non  rem  interdum  improbans , 
fed  intempeftiuam  aut  praepofteram  ratioss 
nem  repraehendens ,  eorum  prxfertim  qui 
alacritate  quadam  nimia  delinquerent,^  ex* 
ultandolaberentur^S^^  viam  nondum  tritam 
ingrediendo  nonnufquam  aberrarent*  Cum 
ipfe  non  modo  veritatis  fed  fimplicis  huius 

&:pu* 


MELANCHTHONIS.  np 

SC  pmx  QfTct  amator^S^  qincquid  abhorreret 
a  dodrinae  dircda  dC  plana  veluti  via ,  rece=s 
deretcp  a  proprietate  difertae  &  perfpfcux 
tam  expofitionis  quani  explicationis,  id  ma* 
gnopere  fugeret*  Fontem  autem  dodrinag 
integrae  &  lincerae  in  Ecclefia ,  vnde  ea  hau* 
riretur  vniuerfa,  praeter  facras  hteras  nullum 
aperiendumadmittendumqpcum  S^fciret  &C 
inprimis  defenderet,  Doclrinam  nihilomi^ 
nus  quafi  deduci ,  vt  liquido  flumine  8C  fine 
ambagibus  manaret ,  per  confentientem  an* 
tiquitatispia^  atc^  religiofae  explanationerrv 
tanquam  alueum  debere  ftatuebat,  Cum 
igitur  intempeftiuac  vel  etiam  importunac 
nouitatis  quafi  eruptiones,  quae  nouorum 
quoque  certaminum  dC  diftracflionum  maio:* 
rum  caufas  eflent ,  neutiquam  illi  placerent, 
tum  foederibus  deuindas  coniundiones  S^ 
armorum  communitatem  implicariin  nego*» 
tium  religionis  &C  fpecie  mirificum,  dC  reipfa 
periculofum  efleintelligens,  curis  grauifsi^* 
mis  dC  maxima  folicitudine  afficiebatur  de 
taliumconliliorumatque  ac^ionum  euentu* 
Nonautem  temporibus^perfonis,  occafio* 
nibus,  ipfiscp  adeanegotijs  atque  rebus  per* 
fpecfiis,  diftinc!lis,  exploratis,  omnia  qu^  di* 
cuntur  confufa  atque  obfcura  efle  necefle 
eft*  Qualia  funt  partim  obtrec^antia  bonis 
$C  mal€dica,partim  fcurrilia  atcg  nugatoria, 

partim 


12  o  VITAPHILIPPI 

partim  etiam  caliimnijs  dC  mcndacijs  refer^ 
ta  fcripta  quorundam,  qua^his  temporibus 
euohnt  tanquam  moncdula^  aut  fhrrni  dC 
magno  numcro  SC  ftridore  ingrato ,  & ,  fi 
quid  adhuc  reliquum  eft  boni,  illud  carpen^s 
do  pcrimuntjSL  omnem  fpem  frucfluoforum 
traclatuum  pra^cidunt*     Qj-iinifirepriman^ 
tur  aut  fugentur ,  quid  futurum  tandem  efte 
cxiftimandum  fit ,  non  hbet  dicere,  itacp  hoc 
ipfum  rehnquo  vnicuicp  cogitandum,  dxl  ad 
pertexendam  narrationemredeo*     Hocet* 
lam  anno  Illuftrifs»  PrincepsPhihppusLand 
grafiusHafti^pio  confih^o  cxi^ftudio  lauda^s 
bihperfecit,  vtMarpurgi  conuenirent  pri^ 
marfj  docffores  Ecclefiarum  Saxonicarum  dC 
Helueticarum  2^  fuarum*  In  quorum  nume^^ 
ro  Phfhppus  quocp  Melanchthon  fuit*  Et  eft 
inillo  congreftijde  capitibuspr^cipuis  do* 
d:rinx  Ecclefiafticae  traclatum^ac  de  pla^* 
rifcpquidem  planeconfenfum,  denullo  au:* 
tem  runc  fane  iracunde  litigatum^aut  in  con^ 
trouerfia  alienatis   odio  animis   difceflum» 
Cclebrauit  nominatim  compellando  eos  qui 
tunc   conuenerunt    elegante    cpigrammate 
Euricius  Cordus  poftea  intcr   ah'a  edito^ 
Erant  autem  omnino  ante  oculos  SvTintcr  ma 
nus  muIt^SCmagnar  difficultates  illo  tem* 
pore,  S^OTumnofa  Rcfpub»  &C  Ecclefiaafr 
fiicfia.    Nam  £<:  bcUorum  vndi^  furor  in^ 

flamma^ 


M  E  L  A  N  C  Ii  T  H  O  N   r  S.  i  ,  j 

flammabatLir,  &C  de  Religfonc  crefccfcant 
difcordi^,  &^muItaIoca  famee  peflilcntiacp 
erant  infcfta*  Qiia:  de  aliorum  narrationi* 
bus  potcf unt  ab  ijs,  qui  pcr  aztatem  non  mc^ 
minerunt,  cognofci*  Cum  autcm  Turci^: 
cusexercitus  ,  quiad  oppugnationem  vfq^ 
vrbis  Auftriac^  Viennce  proceficrat ,  virtu*: 
tc  p ra^ fidij,  cui  pra^feclus  effct  IliuftnfHinus 
&  fortifsimus  Princeps  Philippus  Rupcrti 
F*  Philippi  ncpos,  Palatinus ,  de  conatu  6C 
fpe  potiend^  vrbis  dcpulfus  ,  in  qua  capien* 
da  omnes  vires  opesq^  fuas  fuerat  expertus  : 
Hicigitur  cumfccde  vaitata  Pannonia  dii^ 
cefsiiret,  vt  nihil  amplius  co  quidem  tcm^: 
pore  efTet  Germani^  ab  illo  periculi :  Et  iam 
antea  tentatis  omnibus  £>C  fortuna  vndicp 
aduerfante  ,  Francifcus  Rex  Gallorum 
quamuis  duris  conditionibus  pacem  cum 
Imperatorc  Carolo  feciiTct  &  inter  hos  po^ 
tentifsimos  Chriftiani  nominis  Principes  rc:* 
conciliata  gratia  videretur:  Ita  igitur  tan« 
dem  primuminltaliam  ad  Pofttificem  Ross 
manum  veniendum  S^inde  in  Germaniam 
progrediendumCaroIus  rtztuit ,  fi  quo  mo* 
do  pr^fens  quod  operaeprecium  effet  effice- 
re,  dC  laboranti  Reipublicae  conturbata^cp 
Ecclefiae  opcm  fcrrc  poffct*  In  qua  parte  dC 
confilia  ipfius  recla  dC  veras  rationes  fuifie 
muha  vel  plurima  potius  funt  argumentov 

Seci 


Ili  VITA      PHILIPPt 

Sed  obftitit  mmirum  Caroli  egregio  propo* 
(iw  &C  cximidc:  voluntati ,  impediuitcj^  pro* 
grefsionem  ad  falutem  dC  dignitatem  Reip* 
in  fatalis  mutationis  articulo ,  cum  homi* 
num  pertinacia  dC  effrenata  fa^culi  licentia, 
tum  tantae  iampridem  fadar  labes ,  dC  res  vf^ 
queadeo  vel  conuulfa^  vel  certe  inclinatae, 
vt  tanquam  ruinofum  aedificium  farciendo 
tegendo<^ inftaurari  non  poflent^fed  fiue  ne* 
gleclas  concidereillas,  feu  demoliendo  dC 
cxtruendo  denuo  reftitui  in  priftinum  locum 
oporteret.  In  quo  quidem  quanto  mora 
fit  diuturnior,  tanto  vel  grauior  &C  horribi* 
lior  ruina ,  vel  demohtio  dC  re^dificatio  la* 
boriofior  atque  moleftior  eft  futura.  Ve« 
rum  illa  tum  fpe  eo(^  animo  in  Germaniam 
venire  voluiffe  Carolum  Imp^cur  dubitare 
aliquis  velit,  cauftam  non  reperio»  Indi* 
(^us  igitur  conuentus  fuitqui  ageretur  Au» 
guft^  Vindelicorum  anno  Chrifti  m.  d.  x x x. 
Quo  tandem  Carolus  accefsit  Idib.  lunrj, 
cum  illic  ordines  Impertj  iamdudum  praefto 
eiTenu  incp  i)s  primus  Illuftrifs.  8C  opt.  Prin* 
ceps  lohannes  Dux  Saxonum  8C  Septemuir, 
qui  3^  ante  dC  modo  honoris  caufa  nomina* 
tus,  fimiliter  vt  deinceps  nominetur ,  narra* 
tionis  feries  dC  res  feret*  In  huius  comitatu 
inter  Theologos  fuit  Philippus  Melanch* 
thon.     A(Sa  res  fic  eft ,  vt  plerique  fufpica<i 

rentur, 


MELANCHTHONIS.  12^ 

fentur ,  promiflTa  quaedam  Pontifici  Roma* 
no  vt  fierent ,  operam  dari»  Itac^  vehemens» 
ter  obiurgatis  illis  5  qui  tanquam  defertores 
veteris  religionis  pene  feditionis  infimula* 
bantur^&T  varia  aggrefsione  eorum  animis 
tentatis,  Qiiod  inter  hos  etiam  ipfos  quacci 
dam  adhuc  controuerfa  efiTent^iufsi  funt  om* 
nes  fcriptis  fententiam  fuam  demonftrare* 
Tuminformata  quaedam  fumma  fuit  dodri* 
nae  vniuerfx  quam  profitebantur  &C  feque* 
bantur  Ecclefia^  Saxonicae  8^  cum  his  con* 
cordantes*     De  qua  poft  dihgentifsimam 
confiderationem  compofitum  eft  fcriptum 
compra^hendens  capitibus  ahquot  expofi'^ 
tam  &  explicatam  dodrinam  illam  vniuer* 
fam^operaftudiocp&^cura  atcpimmenfo  la* 
bore  Phihppi  Melanchthonis*  Quo  fcripto 
contentionibus  difputationum  agitata?  quae^s 
ftiones  varia!,cumordine  difpofitae  tumaf* 
fertione  fimpUce  &r  aperta  illuftratae  defini* 
taecp  funt,  Vt  ab  hoC  tempore  certa  dC  exph*^ 
cata  ratio  dodrinae  cosleftis  veritatis  vno 
fcripto  expofita  coeperit  extare*  Quia  autem 
de  hac  confentientibus  Principibus  S^  illo* 
rum  confortibus  fuo  nomine  commemorart 
placuerat^quidS^verumefie  perfuafum  ha* 
berent ,  8^  in  quibus  tuendis  defendendifc|| 
perfeuerandum  effe  ftatuerent,  Confefsionis 
titulo  fcriptumilludCaroloImperatori  fuit 

oblas 


y  2  4  V    1    T   A     P    H  I   L   I  P    P    I 

cblatum.  Maluerat hoc  Philippus  ncn  Prin^ 
cipum  dC  eis  adiandorum  nomine  edi ,  fed 
docentium,  qui  Theologi  vocantur*  Nam 
&C  magis  decere  iftos  taha  diirerere,  dC  auto^ 
ritatem  illam  potentiae  quafi  hberam  refer^ 
uari,  vtihus  eiTe  iudicabat*  Sed  obtineri  id 
non  potuit^quod  aClionem  illam  fplendidio* 
rem  fore  fubfcriptis  iftis  nominibus  cyAftU 
maretur,  8C  alijs  quoque  de  caufis,  vt  hoc  Rc^ 
ret,  videretur  mehus  ♦  Propofitae  autem 
fucrant  complures  defcriptiones ,  qua^dam 
etiam  admodum  verbof^*  Nam  quiincaufa 
hac  coniungebantur,  i)  iufferant  fuos  quique 
Theologos  ahquid  confcribere.  Quae  legen=! 
da cognofcendac^  erant  Phihppo.  Qui  non 
illc  quidem  de  eorum,  quae  afferebantur,  ve^ 
ritate  ambigebat,  neque  incerta  niuhoc^  mi* 
nus  falfa  defendiputabat :  Sed  quanquam  &C 
facrarum  hterarum  autoritate  dC  confenfu 
religiofae  pietatis  ab  initio  eaniti  fciret^ne 
agendo  tamen  optima  caufa  in  tanta  rerum 
pcrturbatfone  8^  hominum  tam  infolentia 
quam  ferocia  at(^  etiam  arrogantia ,  lardere*^ 
tur,  neu  qua  in  parte  neghgentia  aut  confi== 
dentia  peccaretur ,  fohcite  SC  anxie  metues= 
bat.  Cumcp  onus  totum  ipfi  impofitum  ef^ 
fct  5C  ab  eo  fuftineretur,cura1audatifsima  af 
ficiebatur,  nequid  committeretur,  quo  S^ 
fua  ad  Deum  confcientia  vwlnerari,  dC  bona 

ad  ho- 


MELANCHTHONIS.  125 

ad  homines  violari  exiftimatio,  8^  Reipub* 
licx  pernicies  incitari  videretur,  Ipfe  ego 
inter  talescogitationes  nonmodo  fufpiran^ 
tem  fed  profundentem  lacrimas  confpexij&C 
pietatis  atque  prudentia^  cum  iuftifsimas 
querelas,  tum  grauifsimos  fapientifsimofcg 
fermones  illius  audiui*  Haec  quibufdam  fc^ 
curioribus  difplicebant ,  &C  Martino  Lutero 
indicata  inflatius,  quandam  epiftolam  ex* 
prefferunt^qua  increpari  timiditatem  Philip* 
pi,  vt  iadabant  jillenon  dubitaret*  Eamc]^ 
ad  inuidiam  ipfius  circumtulerunt,  cum  ma« 
gislaudationem  illa  quam  vituperationem 
Philippi  contineat»  Sed  nefcio  quo  pacflo 
buius  viri  dida  &C  facfla  omnia  perpetuo, 
quafi  fignum  quoddam ,  propofita  fuerunt, 
adquod  dirigeret  veluti  fagittas  calumnia* 
rum  &C  obtreiSationumleuitatisimprobitas* 
In  arduis  autem  &C  non  carentibus  praefente 
difcriminenegotijs  circumfpecfiionem  atque 
etiam  timorem ,  qui  culpat ,  Ei  nimirum  im« 
probatur  pra^ceptum  veteris  poetae  Graeci 
cenfentis :  deliberationes  faepe  efle  repeten* 
das,  Iubentis(^  confultare  bis  &C  ter  perpen* 
dentes  eajquae  in  mcntem  ipfis  venerint^fub* 
iec^a  memorabilis  fententi^  verifsima  ratio* 
ne :  Quod  damnorum  efle  maximorum  au« 
tores  foleant  pr^cipites ,  dC qui  impetu  quo* 
dam  vehementiae  efFerantur*     Dequo  nos 

K    •  quidem 


115  V    E   T  A     P    H   r   L   I   P   p   I 

qiudem  quafi  dimicare  difputando  non  vo* 
lumus.    Atque  vtinam  fcftinatione  proter* 
uitatis  noftra  quoque  ^tate  non  confirmata 
aliquoties  effet  prascepti  illius  contemti  aut 
refutati  admonitio,  vel  non  faltem  deinceps 
accepto  detrimento  ,  quamprxclara  h^c  dC 
falutaris  {it,  intelligatur.     Non  grauabatur 
Philippus  quofcunqueaccedere  &:derebus 
illis  tantis  quid  fentirent  cognofcere.  Non 
etiam  verebatur  cum  aduerfarrjs  colloqui. 
Qlia?,  cum  fierent  ab  eo  optimo  aninio  ,  ne^ 
que  nocerent  cauf^  ac  potius  valde  prodef^ 
fent,non  tamen  efFugerunt  criminationes  eu 
lam  amicorum,  parum  recle  de  his  exiftiman 
tium,  vel  ardore  quodam  cupiditatum  fua^ 
rum,  vel  minus  perfpecu^  rei  indiligente  con 
lideratione.    Qiiinetiam  fi  qua  ad  aliquos 
Philippus  Melanchthon  fchpfiffet  liberius 
minufcp  acerbe  SC  accufarorie  de  ijs  negotifs, 
qu^tum  difceptabantur,  ea  conquiri  atque 
proferri  ad  inuidiam  illius.     Ac  fuere  cir* 
cumlatae  litera?  ad  Legatum  Venetum  fcri:^ 
ptx,  qu^  in  Senatu  Venetijs  nec  non  Romse 
recirat:^  fuilTe  dicerentur.    Sed  omnia  ifta 
fortirer   contemfit  Philippus  Melanchthon 
acquiefcens  in  recla  bonaq^  confcientia  ,  8C 
nequaquam  infledens  confilia  adioncfc^p  fu* 
as  ad  aliorum  fententiam  ac  voluntatem,  fed 
ad  veritatem  folam  conftantifsime  dirisens. 

Vnum 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S  .  127 

Vnum  erat  quod  pene  omnibus  reclaman* 
tibus  ille  non  intermittcbat  fuadcre  ,  non 
modo  aftipulatore  fed  etiam  autore  ipfo  Lu* 
tero*  Nimirum  Epifcopi  fi  concedcrent  lU 
bertatem  8C  vfum  purae  dodrinae  cccleftis 
veritatis^fccundum  expofitionem  confefsio^: 
nis  edita^ ,  ne  recufaretur  atque  denegaretur 
reftitutio  ordinari^  poteftatis  feu  admini* 
ftrationis  fua^  quibufcp  dioeccfis.  Quod  qm* 
dem  quale  eflct,  cum  csecOjVt  dicitur  ,  appa:» 
rere  debcret ,  tamen  varie  dC  mirabiliter  €X^ 
agitatum  fuit^Audiui  ipfe  quofdam  aliquan^s 
do,  quos  &:morte  fublatos ,  &:  tali  in  men* 
tione  non  putaui  nominandos ,  fed  eos  au* 
diui  cummeilli  nonprouidiffent,  dehocip* 
(b  capite  potifsimum  accufantes  Philippum 
inhumanifsime,  cum  vnus  ex  iUis  diceret :  fi 
effet  ingente  pecunia  condudus  a  Roma* 
nenfifaclione,  vt  ipforum  ftatum  tueretur, 
fenonvidere  qua  mehore  aha  ipfifcp  vtilio* 
re  ratione  cauflam  ,  quam  ifta  ,  agere  pofiet» 
Neque  Phihppum  fuae  partis  fed  aduerfario^s 
rum  patronum  habendum  efie,  8C  quidem 
prascipuum  atque  fingularem*  His  fine  ve* 
recundia  proferebantur  etiam  fi^  atrociora 
8^  magis  contumehofa  qu^dam  ,  quorum 
magnopere  poftea  pocnituit  dC  puduit  ple* 
rofque.  Phihppus  autem  Melanchihon  dC 
coram  interdum  hac  de  lenitate  remifsionecg 

K     X  appels 


J28  VITAPHILIPPI 

appeilari^S^quid  de  eo  homines  loquerentur 
certior  fieri  literis.  Verum  nihilominus  per* 
manere  in  fententia ,  &  tenere  curfum  bene 
inftitutum ,  neque  mutare   curationis  mo* 
dum,  tanquammedicus  peritus  ,  dum  con:* 
ftaret  ratio  ilhus,  quamuis  non  efFiceretur 
ftatim  quod  ahqui  optarent  dC  cuperent*    j 
Neque  ipfe  laborare   denugis  quibufdam,    i 
nequeferuire  voluntati  fibi  aliquid  quaerens:    ' 
tiumaut  etiam  affentariad  arbitriumcp  eo*    | 
rum  fcik  dC  nutum  accommodare*  Sed  vrge*:    ! 
re  neceffaria  &C  ea,  quibus  -«^terni  Dei  vene^s    ' 
ratio  inftauraretur,  ad  falutem  omnium  mor    ■ 
talium  5  dC  relinquere  cunc^a  quibus  turbass   \ 
rum  aut  belli  caufa  dari  videretur*  Atqp  ipfis 
aduerfariorum  capitibus  eum  tunc  confef^    | 
fionem  extorfiife  conftat :  Veram  effe  fcn^ 
tentiam,  quod  eft  fundamentum  do(flrinae    ^ 
Chriftianorum  vniuerik  :  Quod  niillo  alio 
humano  opere,  nullo  merito ,  nullo  denique    j 
paclo  acquiratur  dC  contingat  reconciliatio 
gratiac  cum  Deo  alienatis  8C  fpes  certa  falu* 
tis  ac  vitae  aeternac ,  nifi  fide  tantum  qu?^  ha=s    l 
beaturfilio  Deipatris  2cterniXoya)(rujucuJi^jy 
£C  qua   credentes  freti  fint  atque  nitantur.     j 
Exortus  eft  paulo  poft  ex  turba  illa  quae  vel     i 
per  contumaciam  nollet ,  vel propter  obfru^ 
ritatem  caliginis  errorum  non  poffet  afpice^ 
re  lucem  eminentem  clarifsimae  veritaris, 

qui^    ; 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  129 

quidam  qui  fe  nommaret  Cochla^um,  de  pa* 
trix  appellatione ,  in  qua  eft  Cochlea^  figm^ 
ficatio  quales  graduum  inaedificijs  funt.  WU 
cus  autem  ille  cft  in  arenis  Noricis*  Qui 
quod  cuperet  videri  eruditus ,  acftiones  vt 
ipfe  fcilicet  exiftimauit,  accufationis  grauis 
6c  rei  capitahs  inftituit  atcp  perfcripfit  ad 
In\peratorem  Carokim,  quibus  ridicule  Phi« 
lippic^rumtitulumfecit*  Eas  &  mafitia  im* 
probitatis  5C  ineptiarum  leuitate  refertas, 
non  puto  alo  altjs  negotijs  tantum  vacui  tem 
poris  Imperatori,  vel  etiam  inocio  quoque 
eam  voluntatem  fuifle  ,  vt  legeret  S^  nugis 
iftis  operam  daret,  quae  fane  iam  inrer  tales 
deh'rationes  plurimas  prorfus  euanuerunt, 
neque  vfpiam  fere  comparent»  Sed  in  his  ta* 
men  cum  aha  atrociter  obijciuntur  Phihppo 
tanquam  autori  Confefsionis ,  tum  ad  Pon^ 
tificis  Romani  Legatum  acceflio  8C  fermo* 
nes  cum  eo  habiti  humiles&  abiedi»  Atq^ 
nuper  adeo  aUer  quidam  ,  qui  nefcio  cuius 
hnguae  formaecp  nomine  Staphylumfe  vo^ 
cat,  GrcEcum  enim  illud  eflfenon  vult^Et 
aPhihppo  Melanchthone  inprimisadiutus, 
ad  honorefop  Sc  commoda  produdus,  vt  ali] 
complures,  qui  parem  gratiammeritisipfius 
retulerunt  5  cum  in  Prufsia  quo  a  Phihppo 
Melanchthone  commendatus  Illuftrifs,Prin 
cipi  Alberto  venerat ,  tantam  dignitatem 

K    3  tantascp 


1^0  VITA       PHILIPPI 

tantascp  opes  non  adipiTceretur ,  quantas  ih 
lucconrcndens  fpe  fibi  defponderat,  Prin* 
cipeni  fimul  cum  reliquit,  fimul  a  cauflTa  de^ 
fciuic  3  cum  Philippo  Melan*  quoque  fimuU 
tatemquanda  exercens  ofFenfionis  priuatae, 
quam  nunc  indicare  non  eft  vifum.     Hic 
igitur,  vt  ab  autore  confefsionis  illius  Phi* 
lippo  Melanch.  tanquam  fonte ,  multos  dC- 
varios  riuos  manafie   fe<ftarum  perni^iofa* 
rum  in  Ecclefia  perhibet  mirifiVo  quodam 
8C  ioculatorio  illo  quidem  fcripco  ,  fed  ita 
impuro  acporius  fpurco,  itaque  calumnijs 
dC  mendacijs  conflato  ,  vt  quamuis  necp  do=^ 
lere  contra  feiftiufmodi,  neque  pro  fe  edi 
gauderequifquamdebeat  aut  pofsit,  rabfes 
tameniftaanimaduerfione  feuera  dignaefte 
videatur.  Qjjod  quidem  totum  tale  eft,  vt 
non  pertineat  prorfus  ad  Phihppum  Melan. 
iSlam   fubfcriprio  confefsionis  huius  nunc 
etiam  in  mcdio  eft  eorum,  qui  autores  ipfius 
dici  habericp  voluerunt*      Eorumc^p  aliqui 
ipfi  adhac  fuperftites ,  &C  ca^tercrum  fuccef^ 
fores  atque  pofteritas ,  ilKus  autoritatis  per* 
fcriprionem  agnofcunt  &:  tuentur,  Itacpipfi' 
tantum  in  componendo  ftudium  induftri* 
amcp,  S^  exarando  operam  ac  manum  Phi^ 
lippi  Melanchthonis  adhibuerunt  dC  vfur** 
parunt ,  Rem  ipfam  dC  negotium  proprium 
cffe  dC  fuo  ipforum  periculo  fufcipi  geri^ 

voluc:» 


M  B  L  A  N  C  H  T   H  O  N  r  S.  i  ^  I 

voluerunt.  Qui  profeclo  accufantur^non 

Philippus  Melanchthon,  repraehenOone  dC 

infedatione  fcriptumiftud  culpantium,   Et 

hi  fortaffe  ahquando  temeritatem  petulanti^ 

iftius  refutari  cohercericp  ftudebunt.  Deijs 

vero  qu^  velm.inus  cautc  vel  parum  forti* 

ter  argiiTe  Philippus  Melanchthon  a  fuis  SC 

aduerfarijs  didus  eft ,  concedatur  fane  er* 

raffe  eum*  Fuit  enim  certe  homo*  Horni* 

nem  autem  natum  labi  atque  peccare,  na< 

turaripfiusnecefsitate  contineri  demonftra* 

tur*  Neque  mihi  propofitum  eft  laudatio* 

nem  hoc  hbello  Philippi  Melanchthonis  8^ 

tanquam  Encomium  pertexere,  neque  ego 

illum  cuius  pietatem  5  virtutem  ,  doclrinam 

eruditionem  fufpicio ,  facio  tamen ,  vt  dc 

adolefcente  Comicus  feruulus  ait ,  Deum* 

Sint  fane  &1  hoc  in  genere  qusedam  peccata 

ipfius:  Et  vt  promifcua  gratificatione  dC  me* 

ritiserga  dignos  atqueindignos  &:facilita3« 

te,  lenitate ,  manfuetudine,  humanitate  fua 

dehquerit,  fic  nimia  quoque  fuerit  8C  infini^ 

ta  confideratio,  folicitudo  ,  circumfpecftio, 

nietus  illius :  Minus  tamen  ha^c  omnia  Rei* 

publica^  damni  dediiTe ,  immo  plus  vtilitatis 

attuhfle  deprxhendetur ,  quam  aliorum  au^ 

dacem  confidentiam  dC  animi  vehementis 

fubitos  impetus  8C  orationis  hbertatem*  Vt 

t^ccam  copiam  effufam  atcp  profluentcm 

K    4  tam 


152  VI  TA      PHILIPPI 

tam  temef e  cogitatorum ,  quam  male  dC  in* 
decore  cum  plurimorum  exitiofa  ofFenfione 
pronunciatorum,  vel  etiam  efFutiendo  pro« 
latorum.  De  his  igitur  fatis,  Philippi  Me* 
lanchthonis  illo  tempore  ftudium  dihgen** 
tia(]p  &:fides ,  feruijt£^  tributa  eft  exphcati* 
oni  difertse  dC  fimphci  ac  planae  asternac  coe* 
leftisc]p  veritatis.  Et  quoniam  non  funt  illa 
comraenta  noua  turbulentas  vanitatis ,  fed 
relata  in  expofitionem  ordinatam  atque  di^ 
ftindam&l  praefentibus  temponbus  ac  re* 
bus  accommodatam,  prophecarum  apofto^ 
lorumcgj&quiillorum  veftigia  fecuti  funt 
docendo  in  Ecclefia  Chrifti,  oracula  atquc 
confentientis  pcrpetuo  fanae&:  integrxdo^ 
^rinasteftimonia  :  Manebit  profertohuius 
fcripti diuinum  opus,donec  in  terris  colli* 
getur  coetus  Chriftianus^quod  vfcpad  ex^ 
tremumdiemmundi  futurum  effereligiofa 
pietas  nouit»  Prolatum  (uitdC  recitatum 
coram  Imp*  Carolo  refponfum  quoddam, 
quo  refelleretur  aflfertio  confefsionis  illius* 
Cuius  exemplum  vt  communicaretur  i]s, 
quorum  fententiam  confutare  conaretur, 
quantumuis  fupplice  Ducis  ipfius  Saxonum 
lohanms  Princ»  EleCl»  S^  confentientum  pe* 
titione,  impetrari  non  potuit.  Attentione 
tamen  quorundam  difigentum  ,  pra^cipuis 
tam  capiiibus  quam  argumcmis  exceptis  ac 

notaiis. 


M  E  L  A  N  C  H  T  K  O  N  I  S.  j^^ 

notatfs^confefsionis  poftea  Apologiam  Phf* 
hppusipfc  fcnpfit^cum  cxplicans  quardam 
copioflus ,  tum  aduerfarios  pertinaciter  in^ 
folentes  vehementius  vrgens*  Qj,ia^  cum  de^ 
iiide  ederentur  frequentius,  operam  dedit 
Phihppus  vt  ahcubi  expofitio  effet  diluci^ 
dior  &  plenior*  Nam  prasclare  dicitur:  Mul:» 
tadiemmoncre,  &C  pofterioribuscogitatio^ 
nibus  priores  fieri  meKores»  Nihil  tamen 
ahter  faclum,  neque  vllum  mutatum  do^ 
gma,  neque  momenta  rerum  conuerfa  funt* 
De  quo  ne  deeftet  materia  fcilicet  ferendi  ri^ 
xas,  quidam  quaeipfisnon  tam  in  mentem, 
qua  deficerentur ,  quam  animum ,  qui  quief»* 
cerenonpoiret,  &:buccam,  vt  dicitur^venes: 
runt^aufi  fuerunt  efferre  atcj  euomere^Quo:» 
rum  futilitas  dC  quafi  fordes ,  tant^  funt ,  vt 
prxterire  eas  auerfando  S<^vitare  declinando 
omnes  puras  dodrinae  amantes  debeant^Sed 
reducatur  narratio  paululum  ad  fuperiora, 
quo  certius  cognofcatur  quid  illo  tempore 
acftum  fit,cuius  nunc  quo^  temporis  mentio 
fepe  fieri  folet ,  SC  quo  negotium  rehgionis 
crebro  tradatumnititur  fere  vniuerfum,  dC 
quia  Phihppi  Melanchthonis  dihgentia^,ftu^ 
dio,  operse  ,  quam  tunc  rebus  communibus 
nauauit,  a  nonnuUis  per  calumnias  mahtiofe 
cftobtredatum»  Placuerat  quemadmodum 
oftenfum  cft,  cognofci  pr^fente  Carolo  Im* 

K    f  pera* 


i:4  VITAPHlLIPPI 

pcrat.  controuerfiam  de  Religione.  Librum 
igiturobtukrunt,  qui  proteftantesnomina^ 
bantur ,  compra^hendentem  fummam  do^ 
clrin^  Ecclefiafticae  apud  feCe. ,  de  quo  fijpra 
diximus*  Huic  aduerrarij  refponderunt  ver< 
bofo  fcvipto.  Eius  cum  fruftra  peteretur  edi^ 
tio ,  dC  nullo  modo  obtineri  poffet  exem^ 
plum,res  eo  vergere  videbatur,  vtinfedis 
omnibus  difcederetiu:  vtrincp.Ciiiod  quia  dC 
turpe&non  experspericuli  creditum,  con^ 
filium  captum  eft  deliberationis  detotone* 
gotio  pcr  paucos.  Tunc  igiturex  vtraque 
parte  lecii  fuere  feptem  viri^eiscp  illa  eft  con^^ 
fultatio  commiflli.  Poftquam  inchoata  con^. 
fideratio  fuit  eorum  ,  qu^e  proteftantcs  afte^^ 
rerent,  fatis  bene  res  initio  procedere*  Nihil 
aducrfarij  quoqj  tanquam  a  capiribusChri^ 
ftiana!  iidei  abhorensnotare.  Fidei  efficaci^ 
tatem  luftici:^  tribui:  Remifsionis  peccato^ 
rum  5C  vitx  ^tern^e  nullum  effe  meritum  hu^ 
manorum  operum :  Implorationem  fando* 
rumhominum,  qui  mortemin  terris  obijf^ 
fent  feu  Inuocationem  ,  fcripturse  facr^  necp 
pra^ceptum  habere  neque  teftimonium:Qii^ 
Mifia  vocatur  eam  non  perhibendam  efle 
facrincium  pro  viuis  5C  mortuis :  Itemcp  alia 
qua^dam  his  fimilia  nequaquam  damnare. 
Progrediente  autemconfideratione,  feptem 
capita  potifsimum   defcripta    propofitacg 

funt. 


MELANCHTHONIS.  j^^ 

funt^de  quibus  fi  fieri  pofTet,  partes  concor^ 
darent.  Ha^c  fuere  ea  quae  ijs  verbis  ,  quibus 
propofita  eiTe  cognouimus  putaui  recenfen^ 
da.  I*  De  vtracpipecie.  z*  De  Mifia.  3. 
De  coniugio  iacerdotum.  4.  De  votis 
Monachorum.  f .  De  poteftate  dC  lu* 
rifdidione  Ecclefiaftica  fiue  Epifcoporum. 
6*  De  bonis  Monafteriorum*  v*  De 
Confefsione.  In  his  aqua,  vt  dicitur,  h^fit^ 
Cumcpnulla  fpes  confenfionis  ofrenderetur, 
quamuis  conditiones  ferret ,  vt  fua  opinio 
crat,  commodas^pars  vtraque^Tentatis  om- 
nibus^tandem^quod  inter  paucos  citius  re^ 
Cliufcj  conueniripofle  crederetur,  numeruiri 
dehberantium  placuit  minui ,  Et  pro  fepteni 
tres  in  confihum  illud  adhiberi*  In  quo  cas^s 
teris  fuoram  remotis  Philippus  Melancht* 
thon  remanfit.  Infidiofe  hoc  inftitutum  ab 
aduerfarijs  fufpicabantur  multi,  Quibus  cu^ 
piditas  pacis  in  PhiIippo,S^  animus  placidus 
a  contentionibufcp  alienus  non  eftet  igno* 
tus»  Itac^  callide  ij  folum  Philippum  retineri 
ftuduiffe  exiftimabantur ,  quo  facilius  reti^ 
nerentur  ea,  quas  nolebant  amittere.  Sane 
tumPhilippus  Melanchthon  intammagna 
periculofoc^  negotio  folus  relicfiusjde  omni^ 
bus  non  modo  cogitare  accuratius,  fed  qug^ 
rere  etiam  difputarc<^  liberius^nec  non  argu 
nicnta  afferre,  cur  hoc  aut  illud  aduerfarrjs 

flagi:* 


^-^(S  VITA      PHILIPPI 

flagftantibus  concedi  deberet ,  quo  magis 
diiterendo  veritas  Sc  eluceret  dC  confirmare*» 
nir»  Hoc  ert  interpretatione  maleaoloriTm 
in  eam  partem  detortum^vt  dePhilippo  Mc^ 
lanchthone  cum  opinio  conciperetur ,  tum 
-(pargeretur  fama  ea ,  quam  paulo  ante  indi^ 
fcauimus,  innocentifsimo  illo  prorfus,  id 
quodexitusdeclarauit*  Sed  cumnulhsma* 
chinis  effici  poffet  vt  res  componeretur ,  ita 
tandemfuitdifceffumvt  potuit,  nonvt  fuit 
expetitum*  Atc^ha^c  fuerunt  iftius  fere  an* 
ni  negotia  8>C  res  quibus  interfuit  dC  prasfuit 
Philippas  Melanchthon*  Annus  autem 
Chrifti  M.D.xxxi.  cuidam  de  Rege  Ferdi* 
nando,  quem  defignari  Caefarem  Imperator 
Carolus  voluerat  ,  controuerfia^ ,  confiha 
adionefcp  adiunxit  foederum ,  inter  eos,  qui 
propter  difsidium  in  do(?lrina  Ecclefiaftica 
aduerfarios  multos  fehabere  cernerentjS^ 
tam  ab  infidijs  quam  violentia  opprefsionem 
formidare  cogerentur.  Dequibus  relatum 
quidem  fuit  ad  Theologos  quoqj :  Sed  pra^^ 
cipua  occupatio  in  his  Philippi  Melanchrho:» 
nis  nulla.  Cuius  omne  ftudium  omnifq^  cu:* 
ra  tribueretur  doc^rinae  laboribus,  Qj^iod 
tamen&ipfede  iftis  rebusvel  cognofceret 
Vel  etiam  interroga^retur  ab  aliquibus,  fi'ebat 
vt  magnis  dC  grauibus  interdum  curis  per^ 
turbaretar  ,  praefertim  cum  edito  decreto 

Augu* 


MELANCHTHONIS.  jj^ 

Auguftano  5C  verbis  afperiore  dC  fententijs 
pene  minace,  furpenfi  multorum  animi  ef^ 
fcnty  SC  expedatio  ,  fpes,  cupiditasj  metus 
mifcerentur*  Accidit  autem  vt  quali  paci^s 
ficatoriam  quandam  perfonam  quidam  fu^ 
am  interponcrent ,  &C  in  hoc  folicite  incum^i 
berent ,  vt  reperiretur  via  vel  ad  certam  pa*l 
cem  vel  faltem  ad  firmas  aliquas  inducias^vt 
in  Germania  quantulocunque  fane  tempore 
effet  tranquiilitas*  Adquas  adionesanimus 
voluntafcp  Imperatoris  Caroli  ideo  erat 
propenfior,  Quod  compertum  ille  habebat 
expeditaeffe  armaTurcica  8C  magnos  ex^ 
ercitus  contradosjquipergentes  iam  Pan^: 
noniae  appropinquarent  ,  ipfo  gentis  illius 
Imperatore ,  quem  Magnum  Turcam  vo- 
cant,  copias  adducente*  Accedebant  motus 
in  Heluetia  qui  8^  fpfi  quorfum  euafuri  ef^ 
fent  omnes  de  Repub*  folicitos  magnopere 
vcrericogebant.  In  quibus  Philippi  Me^ 
lanchthonis  anxietas  ,  dicendum  enim  ve^ 
rum  eft^maxima  erat  dC  cognofcebatur.  Sed 
dC  turb^e  in  Heluetia  celeriter  poft  vnum  aut 
alterum  confliclum  5  fedata^  fuerunt*  Et  in^ 
duciae  anno  Chrifti  m.  D.xxxii.  prseclarse 
facfiae  in  vrbe  Norimberga ,  dC  auxilrjs  com^ 
munibus  Imperator  Carolus  adiutus  ,  appa^ 
ratus  magnitudine  &fama  nominis  fiiipo=s 
lemifsimum  hoftem  auertit.    Quem  recipi^ 

^nterrt 


l-^g  VITA      PHILIPPI 

cntcmfe  Imperatornon  modo  fortis&fqui 
nulloterrorecommoueretur,  fed  prouidus 
criam  atcp  fapiens  perfequendum  ,  eo  pra^* 
fertim  anni  tempore  non  putauit,  Magnam 
ctiam  triftitiam  attulit  Philippo  dC  animum 
ipfiusvehementer  afflixitllluflrifsimi  atque 
Optimi  SC  Pr^ftantifsimi  Priilcipis  lohannis 
DacisSaxonia!  mors,  quam  ille  anno  hoc 
obijt  fenex,  placide  5C  omnino  feliciter ,  mi^ 
grans  ex  hac  calamitofa  atque  caduca  vita 
in  ^ternam  ac  beatamjdibus  Augufti*  Sed 
hunc  ludum  nou^  etiam  curar  auxerunt* 
Cum  enim  Imperator  Carolus ,  inducias  de 
quibus  diximusjfieri  paffus  effet,  ad  id  vfque 
tempus  quo  Oecumenica  Synodus  congre^ 
garetur,  quod  Semeftre  fore  oflenderant, 
profeclusinltaham  ea  de  re  cum  Clemente 
Pontifice  Romano  ita  ^udiofe  &:  feuere 
quoque^gerat,  vtPontifex  quamuis  puta* 
retur  nuUo  modo  rcm  procedcre  velle ,  mits 
teret  ramen  legatos  declarantes  fuam  de  fyn* 
odo  fententiam  &  promtam  voluntatem. 
Quorum  vnus  ad  Illuftrifsimum  Principem 
lohannem  Friderichum  qui  patri  lohannl 
fuccefteratjVinariam  fedem  domusilliusin 
Duringia  ,  venit,  Sufcept^  deinde  fuerunt 
deliberationes  &Theologorum  quoque  ex* 
quifita  fententia*  Philippus  fane  Melanch=2 
thon  fimulari  a  Pontificijs  omniaj  dC  hoc  agf, 

vt 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  S.  j^p 

vt  conditionibiis  intolerabihbus  ferendis  de=» 
tcrrerent  a  voluntarc  vemendi  ad  Synodum 
ordines  illos  autores  fcripti  Auguftani ,  non 
habebat  exploratum  nccj^y  perfuafum.  Ita(]p 
flmplice  animo  dC  vera  coniideratione  id  cen 
fuir,  quo  illis  plus  pene-co.ncedebatur  quam 
peterent*  Nam  neque  indici  a  Pontifice  Ro* 
mano  Synodi  conuentum  improbabat ,  necp 
€um  in  illa  praefidem  recufabat.  Qj.iod  ve« 
ro  poftulabatur :  Vt  iam  tum  fe  ftare  decre^ 
tis  Synodi  velle  promitterent  vniuerfi ,  id 
nullomodoadmittebat.  Quod  &:  accufati* 
ones  dC  defenfiones  5C  fententias  liberas 
oportere  efTe  diceret*  De  euentu  autem  an=s 
tequam  difceptatio  dC  cognitio  inciperetur, 
pacifci ,  pr^pofterum  effe ,  neque  fieri  hoc 
oportere.  Necp  omnino  formam  eam  iudi* 
crj  efle ,  obligatis  iim  partibus  ad  proban^ 
dum  id,quod  quale  futurum  effet  ignorare* 
tur.Neopa  fponfionibus  forenfibus  &ciui* 
hbus  compromifsis  exemplum  fiae  euidentc 
&perniciofo  errore  transferri  ad  has  dijudi* 
cationes.  In  qua  fententia  femper  perman- 
fit*  Cum  eflTent  qui  neque  vt  indiceret  Ponti* 
fex  Synodurn,  neqp  vt  in  ea  praefideret  con^ 
cedendumelTearbitrarentur.  Nam  &C  iixdi* 
candi  iure  conceffb ,  potentiam  principa^* 
tus  illius  5  quas  tantopere  oppugnaretur  ftaa 
bilirij  SCpr^fidcndi  dignitatc  pracrogari  au* 

torita« 


I40  V   I    T    A       P    H   I    L   1   P   ?   I 

toritati  illius.  Sed  neq^  hasc  PhilippuTn  Me^ 
lanchthonem  fugiebant,  dCrcs  h  ad  legiti^ 
niam  cognitionem  &  incorruptum  iudici^ 
um,  vcl  qualemcuncp  eriam  non  fimulatam 
arcj  ficiam  difceptationem  deduceretur^pro* 
fpiciebat,  neceffe  effe,vt  antequam  vllae  acli:* 
oncs  inciperentur  ,nedum  fententiahsdiri^ 
meretur,  talia  explicarentur  atq5  definiren^ 
tur.  Scd  res  de  Synodo  tum  faciiis  fuit, 
Qjjam  cogi  Pontifcx  nollet,  Imperator  Ca^ 
rolusnon  poffet  cogere»  Itaq;  ifle  quoque 
annas  inrer  confulrationes  non  nimis  con* 
tentiofasabijt*  His  etiam  tribusannis  con^ 
tiriuis  confpecfti  Cometae  fuerunt,  De  qui^: 
bus  multa  ad  amicos  Philippus  fcripfit ,  fuas 
cam  eisrationes  communicans  &f  explorans 
fcntcnrias  ipforum»  Cum  autem  anno 
Chrifli  M.  D.xxxi.  Cometes  ex  eorum  ge^s 
nere,  qui  Pogoni^  vocantur,  apparuiffet  in 
plaga  folis  occidentis ,  confpecftus  eft  vel 
idcm  vel  alter  fimilis  ei  proximo  anno  mane 
in  orientis  folis  parte,  Et  annoxxx  II I.  tota 
nocl:e  vnus  fulfit  ad  ftellas  propinquas  Sep* 
tentrionibus*  Quoloco  cerni  defijt,  Hic  an* 
nus  peftilcs  fuit  vrbi  Norimbergg,et  eodem, 
quodEobanus  Heffus  Erphordiam  ferece^ 
piffct,  fchola  Norica,quam  vt  fuum  opus  Ia« 
bcfaCl:ari  nollet ,  nonnihil  exercuit  animum 
PhtJippi  Melanchthonis^Etfi  magis  nos  foli^ 

citum 


1 

i 


xM  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  i  ^  ^ 

citum  eum  habebamus,  quibus  illuc  fe  con=s 
ferendf  ipfe  autor  &C  fuafor  fuiflet^Excercu* 
erunt  dC  aliac  qu^dam  curae  miftae  luftifs.  in^ 
dignatione  :  Quod  literae  nefcio  quas  prola* 
tas  fparf^cp  dicerentur,  quibusturbas  exci:^ 
tatum  iri  ingentes  8^  perniciofas  intelliges* 
bat.  Nequeille  tamautoribus  earumirafce* 
batur  3  quam  diuulgantibus  talia  temer,e  SC 
incaute*  Negotia  etiam  Britanica  confide* 
rationes  ipfius  tunc  cocperunt  commouere^ 
Rex  enim  Infulac  illius ,  cum  quo  nupta  eflet 
Carolilmperatoris  matertera ,  dealtero  con 
lugio  confilia  inibat^fiue  tunc  confuetudinis 
iftius  fatietas  fieri  ccepit,  feu  ali^  eum  caufac 
ad  diuortium  hoc  impulerunt»  Quod  inui^s 
to  &:  refragante  PontifiVe  Romano  facfium 
cum  damnaretur ,  vfque  adeo  iritauit  ani^s 
mum  Regis,  vt  ftatim  Romani  PontifiVis 
quafi  iugum ,  fub  quo  ad  id  vfque  tempus 
fuerat  Britania  fingularem  in  modum  pref* 
fa ,  repelleret  5^  penitus  excuteret»  Hocc^ 
ipfo  ad  coniuncflionem  vel  refpecflum  faltem 
adigebatur  eorum ,  qui  Pontifi'cis  Romani 
potentiam  dominationemc^  oppugnabant, 
quamuis  aliquando  fe  illis  oppofuiflet,  edito 
libro  prasferente  nomen  fuum.Quod  fa(flum 
adeo  gratumacceptumcjPontifiVifuerat,  vt 
Regi  titulus  nouus  d^cernereturjDefenforis 
fidei.  Mittebantur  igitur  &C  legati  dC  ,litera^. 


1^2  V   I   T   A      P    H   I   L    r   P  P   I 

dC  Philippo  negotia  illa  fignificabatur,  quem 
minime  fiigiebat  forc  vt  ipfe  inprimiscon* 
fuleretur,  dC.  magnitudincm  rei  periculacj 
contcmplans  animo ,  magnopere  tum  adeo 
folicitabatur  •  Accedebant  rumores,  qui 
fpargebantur  de  conatibus  Landgraftj  Phi* 
hppi  reftituelidi  in  ditionem  terra^  fu^  YU 
richum  Ducem  Vuirtepergenfem  ereptam 
ei  ante  annos  c  v .  Sed  hanc  proxime  fequens 
aimus  tunc  inchoatam  mohtionem  abfoluit, 
Redudufq^  Dux  Vuirrcpergenfis  &C  poftea 
derecuperatione  illa  belloc^  toto  tranfaclum 
fuit,  ct'ipfe  Phihppus  benigne  inuitatus  vt 
Tubingam  veniret*  Sed  negotia  duCmodi  in 
manibus  habebantur  illo  temporeimpendes: 
recp  videbantur ,  vt  Illuftrifs*  Princeps ,  cui 
operafidescp  Philippi  addi(f?a  erat^eum  di- 
mittendum  nullo  modo  putaret.  Accefsit 
tamenilluc  deinde  cum  ego  iam  ibi  ftudia 
bonarum  artium  docendo  excolerem  ,  dC  in 
Academia  ordinanda ,  qu2e  fic  fatis  pertur* 
bata  erat ,  adiumento  nobis  fuit ,  hofpes  no* 
ftervnopene  menfe*  Hoc  etiam  tempore 
Landgrafius  qui  animaduerteret  atcp  perpen 
deret  quantum  mali  detrimenticp  daretur  do 
c^rin^  veritatis  difsidio  Helueticarum  dC 
Saxonicarum  Ecclefiarum,  SC  litem  illam 
cernensheriindiesmaiorem,  multacp  a  qui* 
bufdaai  admodum  horride  Sc  infolenter,a 

qui^ 


MELANCHTHONI5.  i^j 

qinbufdam  vehementer  &C  immoderataquas 
dam  libertate  cum  dici  tum  fcribi ,  operam 
ftudrj  pietate  dC  fide  pleni  dedit ,  vt  apud  fe 
conuenirent  vtrincp  vnus ,  &C  breiTiter  atque 
diferte  compraehenfam  fua^  partis  fententiam 
exponerent.  Idcp  negotium  Phihppo  afuis 
datum  fuit ,  qui  ipforum  fententi^  ad  Land^* 
grafium  eflTet  nuncius.  Nec^  quicquam  tunc 
praeterea  acflum  eft*  Interea  de  coniugio  du* 
da  iam  altera  vxore  8C  priore  repudiata,  fo^ 
iicitusRex  Britani^  vndiq?  colhgebatfuf:» 
fragia,  quibusillud  contra  fententiam  dam:» 
nantium  5  inprimis  Romani  Pontificis,  ap* 
probaretur*  Et  quia  fperabatur  hoc  faclu:^ 
rosfacile&^  hbenterSaxonicos  dominatio* 
nis  pontificiae  inimicos ,  remittebatur  indies 
ahquid  de  feuitia,  quam  ad  illud  vfc^  tempus 
pariter  cum  Galha,  crudehter  excercuerant 
in  eos,  qui  Saxonicarum  Ecclefiarum  exem*: 
plo,  non  aifentirentur  PontificicC  doc^rinae* 
Et  Phihppus  Melanchthon  literis  numi)fc^ 
fiebatcertior^aduentum  fubmin  Britanni* 
am  magnopere  expeti,  dC  futurum  vt  ab  ipfo 
Rege  accerferetur,  Orabantc^  amici,  ne  re« 
cufaret,  neue  grauaretur  illlud  iter  fufcipere* 
A  quo  fane  animus  ipfius  neutiquam  abhor* 
rebat»  Rex  autem  Britani^,  vt  matrimoni^s 
um  nouum  legitimo  modo  dC  iure  bono  vi* 
deretur  contrac^um ,  nihil  non  experiri,  dC 

L    X  refra* 


14  4  V  I   T   A    P   H  r   L   I  P  P  i 

refragentes  omnes  odifle,  SCh^nc  maxim^ 
ob  caufam  ad  eos ,  quos  ante  fuerat  mfecla^: 
tus,  inclinare  credebatur*  Cuius  voluntati 
repugnans  inter  alios  Thomas  Morus  wit 
doftrina  atc]^  dignitate  praeftans ,  &C  quipr^* 
fentis  ftatus  mutationem  fieri  nollet ,  dC  cui 
nouitas  coniugij  difpliceret ,  fupplicio  vltiis 
mo  affedus  eft.  Rex  autem  Gallise ,  qui  in 
Italia  bellum  gerere  dC  occupare  Mediola^: 
num  cuperet,  focietatem  Principum  Germa*» 
norum  expetebat.  Cumc^  conueniflent  fce^: 
derisfaciendiiterumgratia  aliquod,  eodem 
Legatus  Gallicus  accefsit.  Non  autem  po* 
tuit  verecunde  peti  coniuncfiio  fine  excufa* 
tfone  crudelitatis  fuppliciorum ,  quibusplus: 
rimi  in  Gallia  per  fummos  cruciatus  fuerant 
necati:  Itaque  tunc  8C  in  feditiofos  quofdam 
fuas  gentis  animaduertiffe  Regem  didum 
eft,  dC  petitum  vt  de  Religione  diligenter  re 
deliberata  fic  confentiretur,  ne  afterendis  de=: 
fendendifcp  non  neceftarifs  aut  etiam  fuper=» 
uacaneis  dubijfue ,  Refpub;  dC  Ecclefia  am* 
plius  turbaretur*  Petitum  etiam  fuit  vt  miti* 
terentur  ex  Germania  aliqui  viri  docfli  dC  ho^ 
ni,  qui  de  dogmatibus  fententiam  fiiae  partis 
exponerent.  Fuerat  autem  quorundam  ftu^ 
dio  efFecSum,  vt  Rex  non  alienus  a  Philippo 
Melanchthone,  videretur^cuiSLaccurata  ex^ 
plicatio  rerum ,  quas  traclandas  illc  fufcepif* 

fet. 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  145 

fetj&f  ab  aduerfartjs  fine  acerbitate  diflenfio, 
valde  placeret*  Itacp  non  modo  amici  infti* 
tere  literis  fuis, vt  in  Galliam  ad^Regem  pro* 
ficifceretur  5  fed  hoc  etiam  obtinuerunt  vt 
ipfc  Rex  mifsis  literis  ad  Philippum  clemen* 
tifsime  eum  inuitarct  ad  congreflTum  fuum* 
Eo  anno  peftilentias  metu  Vuittenbergenfis 
fchola  difsipata  fuerat,  dC  Phihppus  Me* 
lanchthon  cum  plerifque  Magiftris  doc^ri^s 
nx  concefferat  in  oppidum  Duringiac  Ihe^ 
nam*  In  GalHa  autem  Regis  animus  per* 
turbatusira  indignationec^  nullummodum 
feruareneq^e  facere  finem  fuppliciorum.  Et 
arrepti  primum  indicati  conuidi(^  tanquam 
conatuum  feditioforum,  quod  vno  tempore 
pafsim  libelli  quidam  Parifijs  clanculum 
propofiti  SC  ad  Regi  quoque  tonclauis  iz^ 
nuam  affixi  fuiffent :  Huius  igitur  facinoris 
confcij  ftatim  complures  compraehenfi  dC 
fubieclis  ignibus  torrendo  excruciati  ita  de^ 
mum  viui  combufti  funt^Sed  indicibus  praj* 
mio  propofito  dC  conceffa  deferendi  accu* 
fandicplicentiaquibuslibet,  plurimietiam  il:* 
lius  audaciac  nequaquam  participes,  rei  hdHi 
8C  crimine  defec^ionis  ab  Ecclefia^quod  Luss 
teranifmi  nomine  inferebatur,  damnati  8^ 
cremati  fuerunt.  Erant  8C  pietate  dC  do< 
ffinnx  literarumc^  eruditione  in  illo  Regno, 
dignitate  etiam  &  honoribus  praeftantes  qut 

L     3  dam. 


l^^6  V    I    T    A      P    H    I   L    r    P    P  I 

dam  viriy  quibas  crudelitasifta  immams  ad* 
modum  difplicebat  &C  ingentem  afferebat  do 
lorem.  Et  hi'  Germanos  celebres  eruditionis 
nomine  in  Gallia,  beneuolentia  fauorec^ 
complec^entes  tuebantur  at<^  protegebant, 
nec^  patiebantur  eos  ab  ifta  violentig  feritate 
attingi*  Inter  quos  excellebat  benignitatis 
&omnino  virtutis  fapientiaec^  famadomus 
Langaea  &!!  in  hacPrinceps  Vilhelmus  Bel^ 
laius,  qui  Galham  fu^  fapientiae,  fortitu^ 
dinis,  integritatis,  fidei  ope  moriens  deftitu-^ 
it  grauifsime  laborantem  &^  in  faeuifsimo 
bello  dC  afperrima  fortuna  ilhus,  Anno  Chri 
fti  M.  D.  xLiri.  Germanorum  autem  ,  de 
quibus  egregia  ingenijjdodrinae^virtutis^fa* 
pientiae ,  pietatis  eflet  exiftimatio ,  princeps 
habebatur  lohannes  Sturmius*  Per  occafio* 
nem  igitur  ilhs  de  negotijs  inter  ipfos  verba 
fieri^S^  confiha  rationef<^  iniri  ac  quaeri^qui^ 
bus  tam  grauiter  laborantibus  rebus  fubue^ 
niri  poffet*  Perfedumcp  eft  dihgentia  5C  ftu* 
dio  horum,  vt  apud  ipfum  Regem  mentio 
fieret  dodrinae  Saxonic^,  &:Phih'ppi  qu^^ 
dam  fcripta  coram  eo  legerentur ,  quorum 
dilucida  expofitione  dC  difputationibus  pla* 
cidis  Regis  voluntas  adclementiam  conuer* 
fa  ferebaturjconfiderantis,  &C  quoufque  effet 
fuperftitio  progreffa  dC  quibus  in  tenebris 
iacuiffct  obfcurata  veritas  co^leftis,  dC  quam 

tetri 


M  E  L  A  N  C   II  T  II  O  N  I  S.  j  ^  y 

tetri  errores  doctrinam  difciplinairK^  Ecc]e== 
liae  occupafTent»  Vcrentis  etiam  fortaflTe ,  ne 
animaduerfionis  iracundia  infontcs  cum 
fontibus  corriperet»  Hoc  cum  Philippo  Me< 
lanchthoni  effet  fignificatum,amicis  fuaden^» 
tibusatque  hortantibusliteras  fcriptasmitse 
tit  ad  Epifcopum  Parifienfem  lohannem 
Bellaium.  Qj.iibus  monet  &orat:  Animos 
Principum  in  Galhx  regno  mitigari  ftudeat, 
autorc]p  Rt ,  vt  ratio  ineatur  ,  qua  fanari  Ec:»» 
clefia  pofsit ,  quam  indies  magis  magifq^  la* 
cerari  appareat*  Abufus  quofdam  efle  re^ 
praehenfos,  dC  nunc  multos  pios  atque  do* 
cf^os  veritatem  qu^rere  8C  docftrinae  genus 
purum,  non  praua  cupiditate  ahqua  fed  ftu^ 
dio  rehgionis*  Atcp  efl^e  ortas  conn'ouerfi'as 
de  maximis  rebus  quae  nuUa  armorum  vi  aut 
fupph'ciorum  metu  opprimi  pofl^e  videansj 
tur*  Nonpatrocinari  fe  turbulentis  &  fe* 
ditiofis  5  neque  i]s  qui  improbitate  &  mahtia 
veritatem  fimphcis  doc^rinas  corrumpant, 
quosfanaticos  folebat  vocare*  Verum  ho*' 
rum  etia  furori  fic  maxime  refifti  poflx,  fi  ex^ 
tet  certum  docfirina^  genus^quo  ambigentum 
animi  confirmati  nitantur*  Oftendit  quanai 
tum  momenti  fit  in  GaUias  florentifsimo  re- 
gno,  ad  omniumbonorumanimostam  eri^ 
gendos  quam  deijciendos*  In  eo  fi  exeni«3 
plum  iftud  ftatuatur ,  vt  non  mado  fanatici 

L     4  bCk^ 


l^g  VITA     PHILIPPI 

8C  feditiofi  coherceantur ,  fed  nulla  prorfus 
admittatur  emendatio  Ecclefiaftica^  dodris^ 
nx  S^errorum  corrediOjfic^  praefentia  Eccle 
fia^  vitia  fumma  vi  defendantur ,  futurum  efi: 
fe  vt  vhicj^  gentium  magna  de  fpe  boni  pi)Cj^ 
decidant*  Addit:  Efle  eas  preces  &  vota 
ifta^vt  in  periculo  communi  fuccurratur 
Ecclefiae  fimul  atque  Reipublicae  non  vnius 
nationis  ac  gentis  y  fed  omnium  in  toto  orbe 
terrarum  religiofae  pietatis  dC  tranquillitatis 
publicae  cupidorum.  Multum  profuiffe  con* 
ftat  hasjiteras ,  5^  lenitam  effe  Regis  iram, 
8C  de  fuppliciorum  feuitia  nonnihil  remiii 
fum,  Inculcatum  autem  fuerat  Regi  in 
Germania  turbarum ,  motuum ,  feditionum 
caedium,  vaftitatis,  denique  malorum  omni^ 
um  cauflam  fuifle  mutationem  dodrinae  Ec< 
clefiafticae,  &:faIfo  pleraque  coram  eonar^* 
rata»  Quamuis  igitur  minime  ignoraret  ac 
potius  perfpicue  videret,  quidin  doclrina  8C 
ritibus  vfitatis  non  modo  vitiorum  fed  om=s 
nino  fcelerum  ha^reret ,  Tamen  a  nouitate 
fimilia  incommoda  velparempotius  infeli=« 
citatem  metuere  exiftimabatur ,  dC  eofdem 
euentus ,  quos  perfuafum  hadenus  habuif* 
fet  de  innouata  dodrina  Ecclefiaftica  extU 
tiffe.  Sed  fiue  hoc  feu  aliud  fuit ,  quo  Rex 
Galliae  tunc  ad  clementiam  fe  inclinauit,  5C 
^o  adduci  paflus  eft, vt  dc  rebus  tantis  cogi^ 

tandum 


MELANCHTHONIS.  149 

tandum  diligentius  certiufcp  cognofcendum 
arbitraretur ,  Primum  m  Germaniam  mift 
fus  altjs  etiam  de  caufis  Barnabas  quidam 
Vora^us,  amicorum  literas  fcriptasPhilippo 
attulit,  &r  cum  eo  locutus  eft  deprofedione 
ad  Regem,  Policitufcp  non  modo  literas  re^ 
gias  quibus  accerferetur,  fed  cum  obfides 
etiam,  qui  darentur,  dum  abeffet ,  tum  pr^e* 
fidia  quibus  deduceretur  dC  reduceretur ,  vt 
vndicp  periculi  metus  effetamotus*  Vrge^ 
bant  rem  amici,  qui  perfuadere  conarentur, 
in  congreflTu  colloquiocp  cum  Rege  Me* 
lanchthonis ,  non  Galliae  folum  fed  pene  or* 
bis  terrarum  fortunam  eflTe  pofitam,  Si  iU 
lumpraefentem  vidiiTent,  fimul  falutem  fu^ 
am  cum  aliorum  omnium  coniunc^am  afFir* 
mare  fe  confpecfturos.  Si  in  illis  fluc^ibus  dC 
feuifsimis  tempeftatibus  audtjlTent  aduen* 
tantem,  iam  portum  8C  tutifsimam  ftatio* 
nem  fibi  oftenfum  iri.  Quod  fi  negligeret 
aut  etiam  contemneret  poftulata  Regis^fore 
vt  omnis  fpes,  qua  fuftentati  in  maximispe^ 
riculis  dC  Prxfenti  difcrimine  fuiffent,  debi^ 
litata  infringeretur ,  dC  fimul  aegre  aliquan^ 
tulumfopitiignes  rurfum  fufcitarentur ,  dC 
fuppliciorum  immanitas  recrudefceret*  Au 
que  eum  cogitare ,  aequum  effe  cenfebant, 
noniam  a  fe  tantum  rogari ,  fed  ab  omnibus 
hominibus,  Non  ab  rjs ,  qui  grauifsima  fup* 

L     5-  plicia 


,^o  V    I   T    A      P    K   I    L    I   P    P    r 

plidaperpefsifint,  neqae  qui  eadem  pertiV 
tnefcant  pra^rentiam  eius  exoptari ,  fed  ad^ 
uocari  ipfum  Dei  Chriftiqp  lefu  voce,  Re*: 
moueret  igitur  ex  oculis  Cefarea  8C  regia  no 
mina*  ESon  refpiceret  populorum  coniundi^ 
onemaut  alienationemjfuneftasflammas  in* 
tueretur  SC  fumantes  rogos  ,  in  quibus  inno^ 
centifsimorum  hominum  corpora  confla* 
graflenrjS^feplurimorum  pericuhs  quibus 
immineret  idem  exitus^moueri  fineret*  Haec 
6C  his  fimiha  cum  Phihppo  SC  fcriberentur 
&C  nunciarentur ,  8C  multiphce  ille  cura  8C 
variaconfiderationeafFiciebatur  atque  pers: 
turbabatur*  DifFicile  enim  erat  conftitue^* 
re^quid  in  tanta  ac  tah  re  fieri  oporteret* Vel 
ea  potius  quse  ofterebantur  inexphcabiles 
habebant  quaeftiones  SC  difputationes  infi* 
nitas*  Non  eum  re(pe<flus  ad  fe  aut  fuos>non 
longinquitas  loci ,  non  periculorum  metus 
morabatur,  quamuis  hasc  ab  ipfius  amantif^ 
fimis  pr^fentia  demonftrarentur ,  ex  quibus 
quidam  infidias  vitae  eius  ftrui  fufpicaban* 
tur,  dC  eum  literis  grauifsime  fcriptis ,  vt  ca* 
ueret  admonebant*  Verum  cum  nihil  cffet 
prius  illi  neque  antiquius  gloria  Fili)  Dei 
Domini  noftrilefu  Chrifti,  totpiorum  bo^ 
norumcp  falute  &C  incolumitate,  tranquilli* 
tate  Ecclefiae  tantisprocellis  infeft^,  hac  vna 
curaexcruciabatwrSc'in€o  adhaerebant  co^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  j  ^  i 

gitationcs  vniuerfe,Q_iiod  dubitaret  de  con 
lilio  fiirceptf  ncgott],&  quae  acSiones  futur^ 
huius  elTcnt^non  poflct  decernere ,  dC  de  cxi^ 
tu  felice  plane  defperaret*  Necp  ille  quid  fibi 
conduceret  omnino  laborabat ,  fednequid 
in  tanta  re  iirjprudenter  faflum ,  turbarum 
mala  afperiora  redderet  prouidens ,  mirifice 
folicitabatur  animo  fuo,  Vcniebat  ei  in 
mentem  varias  efle  opiniones  diuerforum  in 
Gallia,  dC  ea  erat  expertus ,  qua^  caufam  da« 
rent  circumfpeA'onis  ztq^  formidinis*  Au^ 
diebat  tanquam  feditiofos  effe  eos  damnatos 
de  quibus  tam  crudeliter  fupplicia  fumfil^ 
fent  5  Pr^terea  cum  intellexiffet  Galloshoc 
agere  vt  qusedam  difcrepantium  capitum  in 
Ecclefiaftica  doclrina  controuerfiae  tolle* 
rentur,  hoc  maxime  timebat ,  ne  minuta  ali^ 
qua  SC  quas  fua  fponte  iam  e  manibus  elabe* 
rentur,  concedentes  ^retinere  vellent  ea  ,  in 
quibus  potifsimum  falfitas  impietatis  refide* 
ret»  Quod  videbat  neque  fieri  debere,  &  fi 
tentaretur,  phis  fecuturum  mali  quam  boni* 
Cumcp  elTet  de  Regis  voluntate  exiftimatio 
ipfiuspr^clara^tam  multis  tantopere  illam 
praedicantibus  5  Quid  ipfe  tamcn  Rex ,  vt 
maxime  vellet  atque  cuperet ,  pofiet  efFicere 
non  finecaufa  dubitabat*  Itacprefcribens 
amicis  hortabatur  eos  ,  darent  operam  vt 
Rex  curaret  maturandamSynodum  &:pcr 

quofs» 


^52  VITAPHILIPPI 

quofcunqiieliceret  adhocimpelli  ftuderent 
animumipfius*  Tum  enim  communiter  in* 
eundx  rationis.  occafionem  omncs  habitU'* 
ros,  qua  Ecclefia^  afflicfi^  ferretur  auxilium* 
Ca^tera  confilia  fibi  fignificabat  videri  inuti* 
lia,  quae  periculofa  ellent  omnia*  Haecad 
amicos  perfcribens  ipfis  vt  in  re  pra^fente 
deliberationem  totam  permittebat.  Quod 
non  tergiuerfandi  ifta  caufa  commemora^* 
rentur ,  fed  vt  ipfi  ftatuerent  quibus  nota 
Gallia  efiet ,  quid  expediret.  Cum  in  om^ 
iiem  euentum  fauorem  atque  gratiam  poten* 
tifsimi  Regis ,  caufac  conciliari  pofie  opta* 
ret*  Quod  fperabatfore,  veris  6C  commodis 
fermonibus*  Non  enim  ignorabatquanto 
odio  vbiq5  haec  laboraret ,  excitato  aduerfa* 
riorum  fidis  criminibus  ,  Itaque  fi  ipfi  in  eo 
perfeuerarent,  vtexiftimarent  fuom  aduen* 
tum  profuturum  8^  Gallia^  dC  Ecclefiae  vni* 
uerfse ,  policebatur  fe  paratum  promtumcp 
fore  ad  fufcipiendum  iter  iftud ,  relatis  qui=i 
demprius  omnibusad  Illuftrifsimum  Prin:* 
cipem^quihaberet  conduc^am  operam  fu* 
am*Itacp  omnia  fidei  prudentiasc]^  ipforum 
comxmittere*  Cum  autem  Vora^us  &:ftu:* 
diofiusde  Philippo  ad  Regem  reuerfuslo^s 
qui,  Et  prolixius  promittere ,  &C  (i  accerfere^ 
tur  policeri  aduentumipfiusnondubitaflet, 
(ta  a  Rege  literae  funt  miflk,  Quibus  collau^ 

dato 


M  E  L  A  N  C  H  T  II   O  NM  S.  j^  ^ 

dato  ftudio  ipfius,  quod  Rex  ab  eo  adhiberi 
inteliexiffet  in  fedandis  altercationibus  in^' 
uedis  in  Ecclefiafticam  dodrinamjquoniam 
ipfe  fe  laborem  itineris  non  grauatim  fufire^s 
pturum  eflTe  ofliendifTet,  quo  ad  Regemfe 
conferret,  coramcp  illo  de  concordia  do<ftri=s 
narum  cum  felecftis  aliquot  Gallicae  nationis 
viris  docflis  difiereret :  ita  petebatur  vtlite^ 
ris  regijs  tanquam  fidei  publice  obfidibus 
fretus,  quamprimum  adueniret,  neque  fe  ab^^ 
duci  vllius  perfuaiione  fineret^a  tam  pio  fanta 
(Ttoc^  inflituto.  Nullam  enim  rem  vnquam 
maiore  Regem  cura  j  fl:udio  >  folicitudine 
animi  complertendam  duxiffejquam  vtla^ 
cerat^  diflrenfionibus  Ecclefice  detrimenta 
farcirentur,  SC  pulcerrima  politiaillius  in^ 
fl;auraretur»  Deniqp  affirmabatur  modis 
omnibus  aduentum  Philippi  futurum  efi^e 
Regi  gratifsimum,  His  literis  acceptis  om^ 
nino  erat  animus  Philippo  in  Gailiam profi':* 
cifci ,  neque  expe<flationem  dC  fpem  de  fe 
conceptam  amicorumfruflrrari,  NequeopC:* 
ram  fuam  quae  nauari  poflfe  crederetur ,  fubi» 
trahere  affliclae  Ecclefia^*  Sed  vt  veniani 
hanc  ei  IIL  Princcps  ipfius  daret ,  5C  potefl:as: 
tem  cum  bona  gratia  in  Galliam  fe^  illo  tem* 
pore  3  conferendi  faceret ,  impetrari  nonpots 
tuit*  Cum  alia  autem  obftare  vifa  funt  tunl 
fton  minimo  impedimiemo  fuitjbellum  quod 

Rex 


1^4  VITA      PHILIPPI 

Rex  Gallig  aduerfijs  Imperatorem  Carolam 
non  meditari  aut  rnohri,  fed  iam  mouere  bC 
gcrere  ferebatur*  Cognitum  quoque  eft 
maleuolorum  quorundam  obtrecflatione 
Opt*  bC  PraeftantiC  Principis  animum  ad 
quandam  h^fitationem  fuiire  perdu(5tum ,  vt 
noanihil  Phihppo  diffideret*  Itacp  denegans 
t<.  plane  pr^cidens  petenti  Phihppo  copiam 
fibi  clementifs*  fieri  iw  Galham  veniendi ,  \u 
teras  mifit  ad  eum  verbofe  bC  feuere  fcriptas» 
In  quibus  hoc  potifsimum  mouit  Phihppum 
dC  a  confiho  itineris  Galhci  deterruit ,  quod 
oftendebatur  verendum  efle ,  ne  ifta  profe* 
cf^ione  non  modo  nihil  fruduofe  perficeres: 
tur,  fednedetrimenia  maiora  acciperentur, 
&C  cauf^  darentur ,  quibus  de  caufis  pubhca 
Germanixquiesturbaretur  5  Neue  adeo  ip* 
liusPrincipisqua^dam  negotia  redderentur 
difficihora*  Hoc  omnino  pericuhim  in  fe 
recfpereiilenoluit»  Itacp  cum  magno  dolore 
multorum  i>on  etiam  nullorum  reprarhen* 
fionecum  Vora^OjquemadmodumRex  vo^ 
luerat,  non  eft  profec^us*  Et  ei  literas  dedit 
abeunti,  Quibus  inprimis  Regi  gratulaba* 
tur  cupiditatem  fanand^  Ecclefi^ ,  non  vio^ 
lentis  remedijs  fed  vera  ratione  &C  Regc 
Chriftianifsimo^quo  ipfe  titulo  ornaretur^di 
gna.  Qui  in  difTenfionibus  illisitaftuderet 
vtriufque  partis  impetus  moderari  vt  expli* 

cata 


MELANCHTHONIS.  j^j 

cata  dodrina  Chriftiana  atcj  perpurgata ,  fi* 
mul  gloriae  Chrifti,  &rdignitati  Ecclefiaftid 
ordinis  S^  tranquilhtati  pubhcae  confulerea 
tur»  Orabatcp  vt  non  defifteret  Rex  in  hanc 
curam  cogitationem(j  incumbere^necp  afpe=» 
rioribus  fcriptis  aut  iudicfjs  quorundam  fi=s 
neret  fe  adduci^vt  etiam  res  bonas  dC  Eccle* 
iiaj  vtiles  deleri  pateretur»  Se  quidem  literis 
Ivegtjs  acceptis  quantum  potuiffet  conatum 
efte atc^  contendilfe ,  vt  ftatim  ad  Regem  ac^ 
curreret«Qj,iod  flbinihil  elfet  optatius^quam 
vt  pro  fua  tenuitate  ahquid  opj(s  afFerre  pof^ 
fet  Ecclefi.^5  quodcg  in  optimam  fpem  venif* 
fet,  Poftquam  cognouilfet  eam  effe  pietatem 
ac  moderationem  Regis  vt  in  commune  glo 
riac  Chrifti  confultumcuperet.  Nullo  vero 
fe  modo  potuiiTe  tunc  iter  ingredi ,  propter 
maximas  difficultates  ,  quibus  adhuc  effet 
implicatus»  Qj^iaspoflfet  Rex  cognofcere 
ex  Voraeo  cui  elfent  notae*  QLLiamuis  autem 
moram  quandam  illaeiafferrent ,  tamen  non 
effe  animum  fuum  ab  illa  profe^ftione  auer* 
fum*  Qiiod  &ipfum  planius  dC  copioflas 
expofiturum  Voraeum  elTe  confideret*  Atcp 
ita  Voraeus  dimiffus  Regem  inuenit  in  belU 
Italici  apparatu,  cui  poftea  ifta  res  cura^  non 
fuit.  Eftcpdeindeetiam  atrocius  fupplicio^ 
rum  facuitia  vexatum  regnum  Galh^*  Itacp 
vtfitj  alijdc  tota  re  aliter  fcniire  5C  loqui. 

Q^i* 


1^5  VITAPHILIPPI 

Quidam  credere  fi  Philippus  adueniflet, 
Mulra  Regi  indicari  demonltraric]^  potuiiTc, 
quorum  ignorantia  caufam  daret ,  vt  SC  ipfe 
iubcretiratus  abhorrentia  ab  ingenij  ipfius 
natur^cp  bonitate ,  &!!  ad  ea  quse  gererentur 
inhumanius,  conniueret :  Plurimum  habitu* 
ram  momenti  exiftimationem  de  Phihppo 
fingularem  >  futuram  fiberam  de  magnis  SC 
paruis  difputationem:  Neque  ofrenfuram 
Regem  in  aflerenda  veritate  fibertatem  ora*: 
tionis,  ac  confi:antiam  potius  eum  magnope^^ 
re  deledaturamfuiffe  :  Qui  iam  inciperet  in^ 
telhgere  afiquid.  Nifi  enim  ita  efiet ,  negle* 
(^urum  fuiffe,  vt  antea  rem  totam,S<r  iracun* 
di^fu:eindulgentem  vindicaturum  ofFenfi'^: 
ones.  Pkirimum  fitum  in  eo  vt  audiatur  in^ 
terrogatio  ,  dC  refponfio  ftatim  fubfjciatur. 
Valde  autem  cauendum  fuifle ,  ne  Rex  cui 
propemodum  certo  promifflis  efiet  aduentus 
Phihppiex  illafruftratione,  vel  opinionem 
conciperetleuitatis,  vel  fufpicionem  hauriii 
ret  diifidentiae  ,  atque  ita  de  integro  dC  i 
caufiaalienior,  &C  in  aduerfantes  fententias 
fuae  afperior  immitiorcj  redderetun  Ali]  in^s 
certo  dubioc^  euentu  in  tam  magna  grauicp 
re  periculum  faciendum  fuifle  in  Rege  illo 
caufae  conciliando ,  dC  fecretum  a  c^teris 
^um  ipfo  colloquium  inftituendum  nullo 
modocenfebant*  Erant  etiamqui  Phihppo 

foli. 


MELANCHTHONIS.  i^y 

foli,  commfttendam  talem  acflionem  potuiHs 
fe  tuto  negarent*  Experiebaturcp  iniquita*: 
tem  ille  fortunae  fatalem,  vtminus  re(5ie  iu* 
dfcaretura  nonnullis  deconfilio  hocipfius. 
Necj^  deerant  qui  omnia  in  partem  deterios* 
rem  interpretarentur*  Inqua  veluti  palae* 
ftra  miferiae  totam  vitam  illius  ludatam  effe 
fcimus*  Sed  prudentes  dC  callidi  aliud  adum 
quaefitumcp  exiftimabant,  cum  inipfo  bellt 
quod  aduerfum  Caefarem  Carolum  gerere* 
tur  apparatu  maximo,  fufceptas  inftitutafc^ 
tales  tradationes  cernerent ,  &  plaericp  inui* 
diam  inPrfncipem  cui  feruiretPhilippi  ope« 
ra^deriuare  vel  minima  ex  parte  oportere  no 
putabant*  Sic  igitur  illa  profecfiio  tunc  re^ 
preflapoftea  euanuit,  dC  funt  in  Republica 
g<:EccIefi'a  ea  fecuta,  quae ,  nifi  quatenus  ad 
PhiLMelanch.aut  temporum  negotiorumc]^ 
quae  hac  narraiione  continuanda  putauimus, 
feriem  proprie  pertinent ,  a  me  iam  non  ex* 
ponentur.  Sane  Philippus  Melanch*  inui^ 
tus  retentus  eft»  Et  aliquantiiper  remanendi 
in  Saxonia  animum  habuit  ha^fitantem*  Ami 
ciq^  eius  non  fine  cura  fuere ,  ne  quid  ei  tri:= 
ftius  accideret.  Verum  ifta  quafi  vulnera 
clementifsima  humanitate  Illuftrifs*  dC  Opt. 
Principisipfius  8C  celeriter  8<^  facile  fuerunt 
fanata.  Non  duxi  filentio  prastereundum, 
quo  horum  negotiorum  dC  cfifFicuItatem  dC 

M  fortafle 


X^S  V    I    T    A     P    H    I    L   I    P    P    1 

fortafle  pencula  fignificata  effe  credi  pofTe 
"videatur.  ISamquo  tempore  propter  pefti^^  j 
kntiae  contagionem  Vuirtenberga  pleriqp  [ 
fchohHici  tam  Magiftri  quam  difcipuli  vr^  ' 
bem  relinquere  decreuerant,  paucis  ante  ho^  3 
rumdifceffum  diebus  flamma  de  co^lo  deci^  j 
dit  ante  aedes  Philippi  Melanchthonis  &  teni  j 
plitec^ium  vifa  eft  lambere.  Cum  quidem  j 
aliasetiam  fignificationes  notafle  eum  con^  ] 
ftet,  quibus  ab  earum  rerum  qua;:  fecutae  fue=:  : 
runt,  moleftia  curifcp  &:  periculis  quoq^  pre*  i 
monitum  fe  fuiffe  intellexcrit  &C  recordando  . 
faepe  commemorarit,  At<^  iftx  fere  de  Gal*  i 
hco  itinere  cur^  molefti^ec^  tunc  exhibir^  j 
Philippo  fuere»  Nihilo  autem  minus  ambire 
vifuseft  deinde  Rex  GaHia:  focietatem  Sa*  j 
xonicorum,  SC  cum  ipfius  quocp  legatis  de 
capitibus  controuerfis  Ecclefiaiticae  doclri^ 
n:s  eft  difputatum.Sed  Britanici  magis  afsi^  ' 
dui  fuerunt  in  hac  parre  5C  cum  Phihppo  in*  ; 
primisliberecollocuti»  Inter  quos  Nicolai  ■ 
Keti  dC  ei'uditio  dC  humaniras  ab  ipfo  lau^  - 
dabatur.  Ab  his  etiam  eft  vel  commodita*  ' 
te  verborum  perfuafum  Philippo ,  vel  pre*  ' 
cando  expreflum, vt  Regi  Britanise  quafi  di-  I 
cacumepifiola  pr.Tpofita  hbrumex  fuis  v*  | 
numpeculiari  compellatione  mitteret.  Re*  | 
dierunt  mox  anno  Chrifti  m.  d.  xxxvi,  \ 
Vuittenbergam  Magiftri  do(firinae  publiccc 

dCdi. 


M  B  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  i^^ 

^  difcipuli,  quos  difcefsifle  metu  peftilentig 
diximus.  Et  Philippus  hypochondriacis  do* 
loribus  elt  conflid^atus^quos  vfu  herba^  cha« 
mxlcontis  miti^^auit^S^  fcimus  efFicacitatem 
ilhus  remedij  eum  pr^dicaffe,  Dum  autem 
cum  Britanicis  legatis  acritcr  de  capitibus 
doctrin^  Ecclcfiaftic^  difputatur,  &^  eo  res 
dedudiur  vt  dc  plarrifqa  conueniat ,  decp  du 
iTortio  tantuni  difTcnfio  rehqua  eft ,  id  acci^ 
dit  de  coniuge  altera  a  Rege  du(fta ,  quod 
omnium  animos  valde  perturbauit,  dC  legati 
circirer  menfem  lunium  Vuittenberga  difs^ 
cciTcrunt,  dC  fohcitudine  Britanici  itineris 
Phihppumhberarunt*  Nam  h?^c  ilhs  flagi# 
tantibus  vna  cum  altjs  fuerat  ei  deftinata* 
Sunt  tamen  ah'^  tunc  dehberationes  adio** 
nefcp  inftitutae  atque  fufceptae  Theologico* 
rum  colloquiorum,  quorum  euentus  cum 
fohcitum  habuiflTet  inprimis  Phihppum,  ipfi* 
iis  moderatione  dC  dihgentia  eff^eclum  eft, 
vt  ille  fatis  eflet  felix.  Atcp  ita  quod  diu  con« 
ceptumanimo  iterhabuerat  tandcm  qH  in* 
greflus,  vt&  in  patriam  &:  Tubingam  ad 
nos  venirct  ♦  Vbi ,  quemadmodum  di<flum 
eft,  habuimus  eum  ahquantifper  gratifsi* 
mum  &  iucundifsimum  hofpitcm ,  dC  auto* 
rem  confihorum  ordinandi  res  fcholafticas 
&:dodrinam  pubhcam  conftituendi  in  illa 
Academia.  Eftcf  eum  Illuftrifs,  Princeps 
M    z  Vlrichus 


I^o  V    1   T   A     P    H    I    L    I   P    x^    r 

Vlrichus  clementiTsime  complexus*  Decp 
cius  fententia  accerfendum  curauu  lohan* 
nem  Brentium  e  fahnis  Sueutcis  ,  cuius  an^s 
nua  opera  Ecclefla  &C  fchola  falutari  dC  bona 
vfa  efl*  Habuit  comitemeo  itinere  Clarifsi* 
mum  virum  Philofophi^  dC  inprimis  Medi:^ 
cinse  artis  profefsione  lacobum  Milichium, 
cuius  ingeniumrec^^um  ,  fincerum  iudicium, 
in  confilijs  prudentiam  ac  fidem ,  animum 
firmum^voluntatem  perpetuam  atc^  conftan 
tem  in  optimarum  artium  difciplinarumcp 
ftudijs  colendis,  8^  tuendisamicitifs,  perfpe* 
(flam  maximi  faciebat,  vt  par  erat,  Philippus 
MelanchthonjScT  Milichium  diligebatinpri* 
mis.  Hic  Friburgum  Brifgoicum  patriam 
habuit,  natus  loco  perquam  honefto,Cumc]^ 
confediffet  Vuittenberg^ ,  quemadmodum 
&alfj  externi  complures^poilmultorum  an^ 
norum  acfiam  ibi  vitam  fumma  cum  laude  8C 
praecipua plurimorum  vtilitate,  anno  Chii^ 
fti  M.  D.  L 1 X.  maximo  omnium  luc^u  mortu^ 
us  eft  5  agens  annum  ^tatis  l  i  x.  Ha?c  excuf^ 
fiOjCuiusS^  valetudo  &:cupiditas  videndt 
amicos  cauffa  fuiflfet ,  varios  rumufculos 
commouit ,  vel  i  maleuolentia  inuidiae  5C 
odif  5  veltemeraria  leuitate  vanitatis  ortos. 
Aliqui  hteris  difsipauerant ,  ita  difceftiire 
Philippum  Vuittenberga  5  vt  difsidentema 
Lutero  &C  reliquis ,  neque  reuerfurum  illuc. 

Ali) 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S  .  i  5  i 

Alij  quamuis  rediret^coniunc^ionem  firmam 
non  fore  augurabantur  ,  quod  nimis  philo:^ 
fophica  eflTet  dodrina  Phihppi  de  adionibus 
virtutis  dC  officfjs,  Haec  ventilabantur  ab 
imperitis  bonarum  artium ,  &C  quibufdam 
qui  in  fola  vehementia  &C  abhorrente  ab  hu* 
manitate  ac  moderatione  genere  tam  docen* 
di  quam  viuendi  fpem  exiftimationis  ah* 
cuius  collocabant*  Sed  Phihppus  Melanch* 
thon  curfum  tanquam  nauigij  diredum  te* 
nuit,  vt  ftudia  optimarum  difcipHnarum  dC 
artium  excolerf!t  quibufcunque  modis  SC  ra* 
tionibus  poffet ,  vtcj^  veritatis  cocleftis  do* 
cftrinam  fimplicem  docendo  traderet^S^  eam 
fpinofis  fuperiorum  temporum  difputatios: 
nibus  expurgatam,  propria  &pura  oratione 
explicaret.  Quodagentem  Sdhuiusgeneris 
pulcefrima  &praeclarifsima  opera  elaboran*' 
tem,  cum  rehgiof^  pietatis  8C  honeftatis 
amantes  omnes ,  tum  Luterus  ipfe,  non  mo* 
do  dihgere  fed  fufpicere  ctiam  ac  colere* 
Neque  fine  eius  confiho  quicquam  inftituere 
quod  momenti  ahquid  haberet  8C  ad  cuncla 
informanda,  componenda,  exphcanda  opes: 
raipfius  vti.  Quafe  nonpofte  carere  inge* 
nue  fatebantur,  dC  gratisanimis  agnofce^ 
bant  maxima  merita  ipfius ,  neque  inhumac» 
nifsimo  dC  perniciofQ  iftojqui  paulo  poft 
frequentari  coepit,  more  5  in  quo  viribus  ipfi 

M    3  deficec? 


1^2  VITA      PHILIPPI 

deficerentur  5  eo  excellere  alios  segre  fere^ 
bant,  necp  metuebant  ne  alterius  fplendor 
exiftimationem  eorum  deminueret^Qj^iorum 
iadicio  8C  fua  ante  omnia  conicicnria  con^* 
tentus  Philippus ,  vfquc  adeo  nihil  curabar 
ca^terorum  maledicos  fermones,  vtpenitus 
contemneret ,  in  quo  &:  conftantifsime  per* 
feuerauit*Eo  anno  orbis  folis  &  lun^  obfcu* 
ratusfuit,  &Cdc  fcahs  lapfus  Phihppixs  eam 
partem  dorfi',  quac  nominatur  os  facrum, 
grauiter  afliixit ,  dC  aliquot  diebus  pertuht 
magnos  cruciatus.  Scd  nihilpoftca  fenfit  ex 
€0  cafuincommodiaut  msh'.     Hoc  eodem 
Chrifti  anno  obtjt  mortein  D*  Erafmus  Ro« 
terodamus^tatis  (ux  LXX.  Bafileae,  quo  fe 
Friburgo  receperat*    Hunc  toto  vitae  fuae 
tempore  coluit  atque  veneratus  eft  Phihp* 
pus  Melanchthon ,  neque  de  eo  praedicari  a 
me  quicquam  vel  necelfe  eft  vel  etiam  decet, 
omnibus  vbicp  locorum  atcp  gentium  noto 
ac  cplebri ,  £C  cuius  fcriptorum  monumenta 
pafsim  extant  habenturcp  in  manibus,  cuiuf* 
que  totum  curriculum  in  fpacio  do^firinx 
liberalis  dC  piorum  ftudiorum  dcfudauit  8^ 
claborauit  ad  vtilitatem  publicam  omnium, 
quibus  docftrinse  &r  veritas  S^  eruditio  cordi 
cft*     His  temporibus  Academiac    Tubin* 
genfi  nonnihil  difficultatis  allatum  eft  cuiuf^» 
dam  offenfione,  cwius  effctmunus,  Romani 

Pontifi^ 


M  E  L  A  N  C  M   r   H  O  N  I  5.  i^^ 

Pontfficis  autontate  faciendf  colkgijs  profi* 
tenrium  facultatem  optimarum  artium  dC 
difciplinarum ,  poteftatem ,  vt  meritis  con« 
ferrent  honores  &  decernerent  titulos  digni=« 
tatum  fcholafticarum»  Hoc  enim  facere  ille 
pertinaciter  recufabat,  dC  oppido  exceiferat, 
neque  patiebatur  fe  mitigari,  quamuis  ad 
€um  praecipui  ex  Academia  mifsi  dC  egiffent 
negotium  cum  reuerentia  perfone  ipfius  dc^ 
bita  humanifsime,  dC  nihil  proficientes  tefta* 
ti  de  lure  Academi^ita  difcefsiffent.  prae?= 
tendebaturautem  in  negando  mutatfefta*' 
tus  Ecclefiaftici  5^  fcholaftici,  qucm  ,  nifi 
Romani  Pontificis  permifsione  &C  venia, 
approbare  adiuuareqa  fibi  nequaquam  h'ce*= 
ret*  Habet  nomen  munus  iftud  cancellari], 
&C  eft  Tubingse  mandatum  praepofito  admi* 

fiiftrationi  jllo  in  oppido  Ecclefiae ,  benigni* 
atePontificis  Romani  fingulari*  Inconful* 
tationem  igitur  res  venire  8C  non  refponde* 
re  idem  cuncfli ,  placuitcp  tunc  fententiamac 
confilium  Philippi  Melanchthonis  exquire* 
re,Ad  quem  literae  publicas  datae  fuerunt» 
Iscumaliorum  quoque  iudicia  exploraftet, 
fuum  plane  &^  perfpicue  explicuit  fcripto  ad 
Academiam,  cum  aliorum  etiam  literis  mifs 
fo.  Cuius  fcripti  fummam  {i  demonflrafis 
fem  5  neque  ab  inftituta  hoc  narratione  ab^ 
horrens  vifum  iri^  neque  cognitionem  infru^ 
M    ^  (ftuofam 


I<^4  V   r   T    A      P    K   I   L   I   P  p   r 

duofam  habiturum  efTe  duxi*  AfFirmatur 
autem  illo  tanquam  minime  dubium  :  Eccle^ 
fiam  Dei  habentem  fcholas  8C  conuentus  feu 
collegia  docentium&  dircentium^poffe  8^ 
debere  teftimoma  dareauditoribus.  Tefta* 
ri  id  confuetudinem  hterarum  pubhcarum, 
quasFormatas  vocarent,  dC  ahquas  Syno* 
dos  decreuiflfe ,  ne  flne  his  reciperentur  vUi 
facerdotes*  Dcum  autem  ipfum  velle  (re^ 
quentioribusEccIeftjs  adiunc^as  elTe  fcholas 
literarum  dC  doc^rina^,  qu^e  Ecclefig  necefla^s 
ria  eft,  ficut  fuerint  olim  fcholas  Alexandrig, 
Antiochi^,  Ccefareae ,  vnde  mitterentur  huc 
6C illuc  doc^ores  cum  teftimontjs»  Quapro^ 
pter  poflenunc  quoque  Ecclefiam  habentem 
adiundam  piam  fcholam  dare  teftimonia, 
hoc  eft  renunciare  Do(ftores  Theologia^. 
Hxc ,  inquit ,  fententia  de  Theologis  non 
dubia ,  Necj  hic  difputandumeft,  depriuileL 
gi]s  aut  iure  annulorum  aureorum*  Nam  hi 
cum  mittantur  ad  Euangelij  praeconium,  fcU 
re  debent  fibi  crucem  8>C  aerumnas  perpetien* 
das,  non  opes  SC  voluptates  quaerendas  efie. 
Et  promotiones  tales  Theologicae  fuerunt 
Patrum ,  Prophetarum  8C  Apoftolorum  tem 
poribus,  dC  poftea  florentibus  Ecclefijs  Ale* 
xandria^ ,  Antiochiae ,  Cajfareac ,  longe  ante* 
quam  Romani  Imperatorcs  aut  Pontifices 
ahquid  f^nxerunt  de  Academijs*  De  reliquis 

tribus 


M  E  L  A  N  C   K  T  H  O  N  I  S,  j  ^  ^ 

tribus  ordinibus  profiteiitium  aliardm  arti^^ 
um  facultatcm ,  refponfio  ipfius  hxc  fere 
complecftebatur  :  fcire  fe  quas  eflTent  nunc 
opiniones  vfitat^ ,  nec  effe  eum  qui  cuperet 
mutari  pr^fentes  politias^nec  cumijs,qui 
iftam  politia!  formam  defenderent,  rixari 
velle.  Confuetudinem  efle  annorum  fortaffe 
trecentorum ,  confirmari  ftatum  fcholarum 
publicarum  autoritatq  pontifida  dC  impe* 
ratoria,  &  ferri  pnuilegia,  Fauere  fe  mori^ 
bus  pr^fentibus  honeftis ,  fed  arbitrari  ne 
Parifienfem  quidem  Academiam  initio  Pon* 
tifiVum  ImperatorumcpRom*  decretisfun^ 
datam  eife ,  dC  quaeri  pofle  hac  in  parte  6C  de 
Bononienfi  &rdePifana.  Atque  fe  effe  ea  in 
fententia  dC  ita  ftatuere  :  Vnamquamcp 
Rempub.  5C  eum  penes  quem  fumma  rerum 
eft,  poffe  conftituere  collegium  docentium 
5C  difcentium  vtiha  ac  bona»  Immo  hoc 
facere  eos  debere,  quorum  fortunae  dC  opes 
magnac  funt*  Et  hoc ,  inquit ,  collegium  op^ 
timo  iure  poteft  dare  teftimoniumauditori^ 
bus*  Neque  funt  gradus  dignitatis  fcholafti* 
cae  aliud,  nifi  ifta  teftimonia  :  Quod  fi  forte 
difputetur  delege  generali ,  eam  iam  aitla* 
tam  effe :  Vt  approbati  a  fuis  collegrjs  excer^ 
ceant  artes.  Quemadmodum  Imperatoris 
Valentiniani  pulcerrimalex  teftetur,  codice 
de  Profeflbribus*  Sed  ex  lurifconfs,  dC  Me* 

M     f  dicis 


1 
l65  V    r   T   A      P    H    I    L   I   P  P   I 

dids  fortaffe  liac  communi  collegij  autorira^ 
te  contenti  effe  aliqui  non  volent^N^quc  ego      ] 
cum  his  rixari,  inquit,  velim  :  in  Philofophi* 
cis  tamen  caeteris  ftudijs  conferuari  poffent      | 
gradus  decernendis  titulis,  fi  tamen  adeffent 
omnium  artium  profeffores  8d  Magiftri*  Ri* 
diculum  enim  fortaffefit ,  ibi  creare  Magi^      i 
ftros  artium  hberahum,  vbi  ne  tradantur 
quidem  praecipu^  artes.  Certe  fcholam  Au     : 
ticam  conftat  dediffe  teftimonia  diu  quoque 
ante  quam  ab  Imperatoribus  fanciendo  hoc     \ 
confirmaretur,  His  ingenue  Sl  libere ,  more     ' 
fuo  5  addidit*    Cauffam  quoque  confiderari     ' 
oportere,  qua  de  cauffa  iam  tales  confirma*     ' 
tiones  denegentur*  Non  velle  enim  ahquos 
propagari  veram  atque  puram  Euangehj     , 
Chrifti  lefu  do<firinam ,  qu^  neceffaria  fit 
Ecclefe,  &:ideo  certis  perfonis&C  congre^j 
gationibus  illos  effe  inimicos*  Qui  iftam  ta*    ' 
men  doclrinam  amplexi  funt ,  Principes  viri  .  | 
&C  ciuitates ,  facere  debent  officium  fuum  8C    \ 
conftituere  collegia  honefta  docentium  dif* 
centiumcp  bonas  literas  &C  artes.     Poffe  au^    ^ 
^tem  collegia  teftimonia  dare ,  iam  oftenfum 
eft,  dC  dari  ipfa  par  eft  ,  vel  vt  eruditi  S>C  do^    \ 
cti  emineant ,  vel  ne  imperiti  per  audaciam    J 
alijs  imponant ,  &C  ita  cum  adolefcentia  per*    ] 
peram  inftituendo  corrumpatur ,  tum  do*    j 
gmata  falfa  ferantur ,  dC  tam  Ecclefiae  quam    : 

Reip* 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  T  S.  i<^y 

Rcipub.quies  £^  tranquillitas  turbetur.Cum 
luliaiius  5  inquit  5  ediCto  prohiberet  admitti 
Chnltianoruni  hberos  in  fcholas  publicas, 
Chriftiani  prcprias  fcholas  dc  peculiares  di^ 
fcentium  ccetus  habere  inftitucrunt.  Nec  eft 
dicendum,  non  licuifTe  tunc  Chriftianis  dare 
teftimonia  auditoribus  fuis*  Immo  crefcens^ 
tibus  tunc  fcholis  &C  ftudijs  Chriftianorum 
plures  homines  doc^rinam  Euangelt]  admi* 
ferunt  inuitati  honeftis  ftudtjs  8C  difciplina 
Chriftianorum*  Eftcp  credibile  libentius  mi* 
filfe  multos  in  fcholas  Chriftianorum  hbcros 
fuos^vbi  eftemores  honeftiores  6^integrio=s 
rem  vitam  cernerent*  H^c  fere  funt ,  qiiae 
Phih'ppus  Melanchthon  a  Tubingenfibus 
confultus  tunc  refpondit*  Sed  res  ifta  ,  qua---- 
damveluti  luris  via  expeditafuit,  vt  Can* 
cellario^qui  ad  pra^ftandum  officium  8l  fun** 
gendum  munere  fuo  legitime  requifitus ,  in 
defugiendo  &recufando  perfeueraret,  alius 
autoritate  ordinaria  fufficeretur,  ne  diutius 
huius  quafi  principatus  curatione  Academia 
deftitueretur»  Annus  Chrifti  m.  d.  x  x  x  v  i  i. 
deliberationes  de  Synodo  renouauit  8C  attu^ 
lit  curas  maximas  Philippo.  Placuerat  enim 
Principibus  conuenire  ad  audiendum  Lega* 
tum  Imperatoris  Caroli ,  qui  dicebatur  ha* 
bere  mandata  de  Synodo  potifsimum,in  op* 
pido  fito  in  Snibus  Dunngia:  dC  Hafsix, 
^  quam 


l6S  V    I   T    A       P    H    I   L   I    P    P    I 

qaam  Chalddem  &C  Vulcaniam  Philippus 
folebat  appellare,  propter  crebras  ofRcinas 
ccris  dC  ferri*  Euocati  funt  aliunde  quoque 
TheoIogi&:  addudi  Vuittenberga  Marti^^ 
nus  Luterus  SC  Philippus  Melanchthon. 
Graues  cauf^  perhibebantur  fuifTe ,  vtThe^ 
ologi  conuocarentur*  Nam  dC  de  docftrinac 
capitibus  accuratius  fententias  conferri,  dC 
manifeftius  confentiri  tandem  oportere  exi* 
ftimabatur.  Decerni  etiam  5^  ftatui  debe^ 
re^firesad  Synodi  cognitionem  deducere* 
tur  5  Quae  capita  docflrina^  Ecclefiaftica:  itz 
retinenda  defendendacp  eflTent ,  vt  aflertio  iU 
lorum  omnibus  rebus  humanis ,  tranquilli* 
taticp  Reipub.  dC  fortunis  ac  vitas  in  terris 
prxponcrctiir.  Item^^  fi  vera  ratione  5C  via 
in  Synodo  procederetur ,  Quid  ad  inftau^* 
randam  in  Ecclefia  concordiam,  dC  pacis 
communis  caufa ,  Pontifici  Romano&Ec* 
clefiafticg  potenti^  videretur  eflfe  conceden^ 
dum.Sa^pe  autemboni  S^T quibus  cordi  erat 
religio ,  SC  amantes  patrise ,  quefti  haud  obs: 
fcure  fuerant :  tantas  illas  res ,  non  tam  foli^ 
citeS^  diligenter  agi  quam  magnitudo  ea^ 
rum  poftuIaret^Sed  ifta  tunc  confilio  optimo 
&:maxime  laudabili  fufceptajpartim  inter 
agendum  adha^ferunt  ^^  partim  admodum 
lentas  habuerunt  progrefsiones*Neque  enim 
Pontifici  de  Synodo  q^uicquam  concedere, 

nec^ 


^l  E  L  A  N  C  H  T  H  O  iN  I  S.  j  ^^ 

ftcque  de  dodrina, exquifite  diflerere con* 
fultum  plurimis  viTum*  Et  non  parum  im=» 
peditas  trac^ationes  illa^  fuerunt ,  grauiperi^: 
culofocp  morbo  Luteri,  de  cuius  vita  cum 
pene  defperaretur,  improbantibus  dC  ad=* 
uerfantibus  plaerifc]^  omnibus,  iufsitfeillinc 
auehi  Lutcrus*  Qiiod  Clarifsimus  vir  Ge^* 
orgius  Sturciades  Erphordia  accerfitus  ,  vt 
ipfemihipofl:ea  narrauit,  cumnon  omnino 
improbaret ,  fe  illi  itineris  comitem  adiun^ 
xit^Etnode  qu^  difcefllis  diem  efl:fecutai 
mehus  habere  Luterus  cocpit*  Itacj  illo  con^ 
uentu  neque  accurate  de  dodrina  difputa«s 
tumefl:,  EtLegato  Imperatoris  refponfurrt 
datum^quo  tah's  Synodus,  tahratione  in* 
dida  recufabatur*  lufsi  autem  Theologf 
funt  ahquid  componerede  Pontificis  Ros» 
mani  poteflrate*  Quod  a  Phihppo  perfcri^ 
ptumfuit.  jSimul  etiam  recognofci  placuk 
capita  Augufi:ance  Confefsionis  S>C  explo* 
rari  de  illis  fententias  omnium  5^  audiri  : 
Num  quis  quid  requireret ,  aut  aliquid  im*» 
probans  diflentiret.  Cum  praeclara  efl^et 
confenfio  de  vniuerfis ,  ita  ille  efl:  conuentus 
folutus*  Petitum  tunc  fuit  a  fenatu  vrbis 
Augufl:a2  vt  Philippus  ad  fe  accederet ,  fed 
hocmultis  grauibufcpde  caufis  efi:  denega* 
tum*  Dum  autem  bellis  occupantur  Reges, 
interea  a  confultationibus  Synodicis  nonni^ 

hil  oci^ 


I-70  VtTA      PHILlPPt^ 

hil  ocij  fuit ,  Philippum  vero  calumniarum 
&C  obrre<f^ationum  improbitas  non  deOne* 
batcxagitare*  Qj,Ta  etiam  Principis  contra 
eum  indignationem  penc  commotam  fuifle 
accepimus,  inftigantibus  eum  quibufdam  dC 
indoctis  dC  leuibus  hominibus ;  quibus  fem* 
per  patuerunt  magis  fores  8C  aures  poten^ 
tum  quam  grauibus  SC  bene  inftitutis.Quod 
Sc  antiquitas   animaduertit  ita   fe  habcre, 
Qug  veteribus  heroibus  loue  genitis  Liberot 
£C  Herculi ,  in  numerum  etiam  fuperftitione 
fua  relatis  Deorum,  adiunxit   comitatum 
ndiculum,  Silenorum  SC  Saryrorum  Dio* 
nyfiacam  turbam,  dC  Cercopum  fodalitatem 
Herculanam.    Neque  quicquam  repraehen^ 
fioni  in  Philippo  autculp^  expofitum  erat, 
quam  fuga  akcrcationum  dC  rixarum ,  ftu^j 
diumc^  &:  cura  tranquiihtatis  8>C  quietis.Qui 
nifi  de  neccflarijs  non  putaret  contenden* 
dum,  Pofl^e  aarem  arbitraretur  conniueri  ad 
nonnulla,  multa  ferri  debere»     Cum  interea 
non  cefl^aret  operam  dare  &  anniti ,  vt  do* 
(ftrina  elTet  perfpicua  ,  5l  ambigua  exphca* 
rentar,SL  confufa  difponerentur,  &  mira^^ 
biha  qua^dam  ad  communem  intelhgentfam 
proprietate  expofitionis  fimphcis  ac  planae 
reuocarentur.  Id  quibusdifphcebat,!]  mo* 
do  hoc  modo  illud,  quod  notarent  arripere, 
&C  muidiofc  deferre  ad  aHos,  vt  fepe  Phihp* 

pus^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  jyj^ 

pus  5  prmrquam  ammaduertiflet ,  odio  one^* 

raretur,  &:  interdum  vocaretur  m  penculum 

quoc^.  Intcr  alia  Sc  hoc  crimen  rufimendum 

cifuitj  QiJ-odliter^  adipfum  ex  Italia  rnit- 

terentur  ab  ijs  quos  caufac  etTe  inimicos  con* 

fraret,  Q^iod  fu/piciorum  effe  ilri  volebant 

SvT  cauflam  afferre  dubitandi  de  voluntate  dC 

fide  Philippi.     Miferat  autem  paulo  ante  li^ 

teras  ei  Jacobus  Sadoletus ,  cuipoft  Petrum 

Bcmbum  tribuebatur  rapientias  &  eruditio* 

nis  laus  pra!cipua/      H^c  epiftola  fcripta 

eleganter  SC  forma  fermonis  latini  exquifita, 

a  Fhilippo  oftendebatur  omnibus,  tantum 

aberat,  vt  occulte  aliquid  dC  aftute  ab  ipfo 

fieret.  Atque  cogitabat  refpondere  diligen=: 

ter  dC  accurate,  5C  eadem^vt  dicitur ,  menfu* 

ra  aliquid  illi  vicifsim  emetiri.  Sed  occupa* 

tus  negotijs  &  curis  oppreffus  infimtis  facec= 

rehocintermifit.  Atquehaud  fcio  an  etiam 

penitus  omiferit.   Verum  criminationes  ill^ 

accufatorum  dC  futilitate  5C  manifefta  pra* 

uitate ,  facile  euanuerunt ,  adeo  vt  qui  illas 

admiferant,  eos  mox  puderet  procliuitatis 

iftius.  Epiftolaslacobi  Sadoleti,  cuius  men^* 

tio  fada  eft,  putaui  hoc  loco  exemplum  in* 

rerendum.Quod&rverbiseleganter  dC  fen^ 

tentfjs  praeclare  effe  illa  fcriptamihi  videre^: 

tur*  Atque  ifto  ftudui  quafi  emblemate  no^ 

ftram  narrationcm  reddi  fpecftatiorem,  cum 

alijs 


j^^  VITAPHILIPPI 

alrjs  aliorum  fcriptis  5  quibus  plenfor  &i  or^ 
natior  fieri  haec  potuiGTet,  certo  confilio  va:< 
riandam  eam  elTe  non  duxerim.  Epifl:olac 
autem  ifti  infcriptae  nominatim  Philippo 
Melanch»  afcripta  erant  hec :  Amantifsimus 
tuilacobus  Sadoletus  Cardinalis  Carpentos 
racflenfis*  CARpentoracli  cum  eflem^quo 
in  loco  fl:atutumhabere  mecredens  domici^ 
liumperpetuum  vit^  fortunarumcp  mearum 
omnium^repente  tamen  inde  decedere5&!! 
Romam  redire  iufiii  Pontificis  Maximi  fum 
coac^ius  :Sed  cum  ibi  efiem  ,  accidebat  mihi 
ferme  quotidie,  vt  aliquid  nancifcerer  de 
fcriptis  tuis ,  quae  ego  SC  propter  excellens 
ingenium  tuum  ,  dC  propter  elegantiam 
ftili  atqp  orationis  libentifsime  legere  folc^ 
bam,  Idcumfa^pius  faceremmagna<^in  le^ 
gendo  delecflatione  afFicerer ,  fenfi  paulatim 
mihiincendi  animumad  quandambeneuo^ 
lentiam  nominis  tui ,  vfque  eo  quidem  ,  vt 
miro  quodam  fl:udio  tecum  ineundae  amici^s 
tiac  tenerer*  Etfi  enim  nonnulla  erat  inter 
nos  opinionum  diflenfio,  ea  tamen  animotf 
rum.difsidium  apud  ingenue  eruditos  minu 
me  faciebat*  lamc]^  erat  mihi  deliberatum 
fcribere  ad  te ,  primascp  aperire  amicitias  fo* 
res  5  cum  fubito  vt  dicere  coeperam,  ad  vr« 
bem  accerfituSj&T  per  caufam  appropinquan 
tisconcilrj  earumcp  rcrum  tradandarum  8(f 

conful^ 


MELANCKTHONIS.  jy^ 

confultandaram ,  quas  mox  in  confilio  agi 
oporteret,e  mea  Ecclefia,  vbi  decennio  man* 
feram ,  euocatus ,  Pontificis  huius  optimi  dC 
prudentifsimi  iudicio  tacito,  infi:ius  atcp  im« 
prudens  in  amplifsimum  ordinemS^R»  E« 
Cardinalium  cooptatus  fum*  Haec  res  efFe«s 
cit ,  vtmeas  voluntati  in  dandis  ad  te  literis 
obfequerer  tardius.  Non  enim  dici  potefi:, 
vt  ex illa  prifijina,  pacata  atque  felice  vita,  ii\ 
hanc  tumultuofam  &!!  plenam  fl:repitus  tra« 
duc^us  fum,  qua^  folicitudines ,  quam  multae 
SC  graues  curae,  ea^demcp  permolefl:ae  me  ex^ 
ceperint*  Quod  quidem  mihi  necei^c  fuit 
accidere*  Hanc  enim  ego  vitam  &  prius 
iudicio  fugeram  5C  alteram  illam  item  iudi* 
cio  fueram  perfecutus*  Quarum  nunc  vtrac^ 
cum  mihi  contra  animi  fententiam  ceciderit, 
nec  l^tari  pofl^um  habere  me  quod  noluif* 
fem,  S^necefiariodoleo  amifilTe  quoddili* 
gebam.  Sed  quoniam  Deo  parendum  efl:  de 
nobis  fic  fi:atuenti ,  dabimus  nos  operam, 
quantum  per  eius  auxihum  opemc^licebit, 
vt  honorem  hunc  rede  integrecp  adminiflre- 
mus»  Quod  autem  nofi:rae  infi:itutaE  efl:  fcri* 
ptionis,non  efl:  paflTus  meus^mi  Philippe, 
inte  animus  diutius  hocame  ofFiciumdif» 
ferri ,  quin  vt  primum  e  turba  &  moleftif s 
animus  emergcre  coeperat,  literasadte  da« 
rem,  dC  pignus  meaepropenfae  inte  volunta* 

N  tisa: 


jj^  V   I   T   A      P    H   r   L   I   P  P   I 

tis  &  iauitamentumin  me  tuae*  Si  id  quod 
co-o  in  te  amando  meas  exiftimationi  de  tuis 
eximijs  virtutibus  tribuo,  tu  humanitati  tue> 
vtmc  pari  beneuolentia  complectaris ,  cffe 
dandumduxeris*  Qj^iod  quidem  te  rogo  vti 
facias,  neque  me  fnicnicm  familiaritatis  tuac 
deferas.  Non  enim  ego  is  fum ,  qui  vt  quiTcp 
a  nobis  opiaione  diffentit ,  ftatim  eumodio 
habeam.  Arrogantis  eft  hoc&Telati  animi, 
non  manfueti  &:  comis,  quasme  potius  ad 
partes  natura  mea  vocat.  Sed  faueo  inge=* 
nrjs  ,  virtutes  hominum  colo  ,  ftudia  htera^: 
rumdihgo.  Inquibustu  vt  dodrinas  8^in* 
genij,  i^ic  amoris  mei  non  mediocrespartes 
pofsides  5  Nec  dubitoquin  tueadem  mente 
dC  vohintate  fis  praeditus*  Ifto  enim  animo, 
qui  tam  hberahter  artibus  ingenuis  expoh'^ 
tus  fit ,  nihil  agrefte  necp  afperum  ineffe  po* 
teft*  Qj,io  etiam  maiorcm  mihi  fpem  virtus 
tua  facit ,  meas  hoc  apud  te  ponderis  hteras 
habituras,vt  qui  locorum  fpacijs  difiuncli 
fumus,animis  tamen  SC  beneuolentia  con^ 
iungamur.  Qj^iod  egomaxime  aueo  expe* 
tocp,  tibicpprorfusperfuafum  cupio,  in  nu* 
mero  eorum ,  qui  te  dihgunt  dC  florentem 
cupiunt ,  quorum  magna  eft  profecto  ,  pro 
tui  nominis  celebritate,  multitudo  ,  me  prin* 
cipem  locum  appctere  ,  nihdc]^  vehementius 
cupere,  quam  dari  inilii  iocum  probandi  ti* 

bi  reip;. 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  1  S»  ij^ 

bi  reipfa  6^  declarandi  amoris  erga  te  mei* 
In  quo  tu  fi  anfam  mihi  aliquam  occafio* 
nemue  meae  explendae  huiufce  cupiditatis 
pr^bueris^magnomeabs  te  beneficio  afFe* 
clumarbitrabon  Omnia  quidem  qua^  tibi 
grata  effe  fenfero,  tanto  ftudio  ac  diligentia 
exequar  5  vtnec  fide  quifquam  exequi  ma^* 
iorenecbencuolentiapofsit.  Sicut  &;  mea 
natura  officij  inprimis  colens,  g^  fufceptus 
iam  erga  te  amor,  &:  perpetuum  meum  erga 
docftos  viros  ftudium  poftulat.  Vale  mi 
Dodifsime  Melanchthon,  &C  nos  tui  aman* 
tifsimos  diiige.  Romas  xv.  Calend*  lulij, 
?,i.  D.  XXXV  1 1.  VixitSadoIetus  annistotis 
Lxx.  Pofthancmiftam  epiftolamx.  Fuerat 
autem  is,  qui  vna  cum  Petro  Bembo  primus 
confiderauerat  attentius  6<^accuratius  vfur^ 
parat  non  modo  elegantisS^  fpeciofe,  fed 
difert^  atque  dilucida^  S^  illuftris  orationis 
rationem  5C  compofitionem.  Qjja:  non  fo^* 
lum  cuiufcp  lingua^  proprijs  5C  fignifiVanti:* 
bus  verbis  apta,  fed  fententijs  quoc^p  non 
vulgaribus  nequeleuibus  concinna  efl^e  de* 
bet,  fimul  vt  prudenter  cogitata,  quae  expo» 
nuntur ,  fimul  vt  eorum  qui  audiunt  aut  Ie« 
guntjintelligentia?,  8C  ad  penetrandum  in 
animos  ipforum  operam  datam^efle  appare* 
at.  Ad  quae  cum  fingulorum  verborum  ele- 
iliOy  tumiundorumcompraehenfio  requiri* 

N    z  turta* 


iy5  VITA      PHILIPPT 

tur  talis ,  vt  SC  conceptorum  animo  quafi 

membra  eloquendo  diftinguantur^S^:  totum 

veluti  corpus   illorumconucniente  ambitu 

exprimatur*  Atque  hoc  ftudio  multorum      i 

pafsim  animi  ad  imitationemScfimiles  cona* 

tus  excitati  inuitaticp,  dC  bonarum  literarum 

at(^artium  excercitationes  frequentarima* 

gna  afsiduitate  cepta^  funt.     Cumq^  dC  Phi^ 

h*ppo  Melanchthone  idem  probaretur,  dC  ef» 

fe  pra^clara  res  ifta  percolendacp  modis  om:* 

nibus  videretur,  eftetq^  ipfe  minime  duroaut 

fuftico  agrefticp  ingcnio  ,  ab  eruditis  &:do« 

^is&C  humanitatepraeditis  beneuolentia  S^ 

fauore  eum  effe  comprarhenfum,  non  eft  mi^ 

randum,  cum  momenti  plurimum  ad  amici^ 

tias  coniugandas  afferre  nemofere  ignoret 

voluntatum  ftudiorumcp  fimilitudinem.Sed 

afufpicionumprauitatetuta  eflTe,  calumnia^ 

rumcj  morfus  vitare  integritas  atqa  inncjceil* 

tfanunquampotuit.  Vt  tunc  acciderit  Phi* 

hppoMelanchthoni  quod  anteaalijs,  quos 

arroderenondubitauit  odij  inuidia^cp  male^ 

uolentia  ztcj^  improbitas,  dC  pofthac  quoque 

bonis&!!  quietis  placidifcp  hominibusidcm 

pericuIumeademc^eftfortunafubeunda.De 

quo  fatis  vel  nimio  etiam  plus ,  quam  argu^» 

mentum  poftularet,  non  aheno  tamen,  vt 

opinor,  loco  neque  intempeftiue  cum  difpu^ 

tatum  fit,  redcamus  ad  rem*  Inter  illa  igitur 

quag 


M  TI  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  1^7 

qiiae  commemorauimus  &C  de  iftis  literis, 
cum  alij  rumores  difsipati  fuerunt,tum  fama 
fparfa  non  bene  cum  fuis  Philippo  conueni* 
re,  Principescp  quidam  pertrahere  eum  in  fu« 
as  Acadcmias  {iixdioCc  conatifunt.  Sedipfc 
apropofito  pubhcae  vtihtati  confulendi  S£ 
feruiendi  ahorum  non  fuis  commodis  fcCc 
nihil  omnium  deducere  paffus  eft,  Confpe* 
(^us  eft  SC  hoc  anno  cometes  in  plaga  aqui* 
lonarijdequo  eruditas  epiftolas  Phihppus 
ad  amicos,  quos  fciebat  ftudio  philofophico 
deledari,  mifit»  Eodem  anno  in  Britaniam 
quidam  Saxonici  profe(fli  fuerunt ,  Qui  dc 
capitibus  doclnnx  Ecclefiafticae  exponerent 
docT^is  Britanias  fententiam  fuam  dC  ah'as  eu 
iamfortafle  resagerent.  Cumqj  difputatio:* 
nes  effent  initio  commodae ,  poftea  digreftis 
Saxonicis,  contraria  decreta  propofita  funt, 
cumtamen  duceret  Rex  defponfamfibi  fo* 
rorem  Ducis  Chuenfis,  quam  paulo  poft  re^* 
pudiauit*  Ferebatur  autem  rurfumexpeti 
aduentus  Phihppi  a  Britanis,  dC  fignifica*» 
bant  quidam,  nulla  ahare  ad  moderationem 
dC  asquitatem  fledi  pofie  animum  Regis,  nifi 
(i  legatio  mitteretur  ^  quae  non  mediocrem 
haberet  fplendorem,  S^  Philippus  vna  adue* 
niret. Sed  ifta in  vnumaut  alterum  annum 
cxcurrerunt ,  Quibus  commota  negotia  di*« 
uerfa  tam  facra  quam  prophana  exagitarunt 

N    3  vehc« 


lyS  VITA       PHtLIPPl 

vehementerPIiilippumMcIanchthonem.Ro 
manenfes  nefcio  quid,  quafi  emendationjs  dC 
correcflionis  vitiorum  in  ftatu  fuo  meditav: 
rentur,  confcribere*  Quod  etfi  nequaquam 
diuulgari  placuerat,  dC  in  manustamen  mul^ 
torum  peruenit ,  dC  fermonibus  fcriptifcp  at* 
que  adeo  picfturarum  contumelijs  eft  vexa^ 
tum:  Cum  S^  notarenturfnillo  fcripto  ea, 
quaemanifeftamhaberent  turpitudinem  (  vt 
nontam,  fi  remouerentur,  laus  fperanda, 
quam  ,  effe  tam  longo  tempore  lata  impune 
atque  licenter  vfurpata  ,  nefari]  fceleris  cri^:^ 
men  fuftinendum  videretur)  2<I  nugatoria 
quaedam  inculcarentur,  qualeerat  de  quo*: 
dam  fcholaftico  libello  Erafmi  Roterodami 
cxcutiendo  de  puerorum  manibus.  Prin« 
cipum  autem  quorundam  conuentus  de  Re^s 
publica  agebatur  in  vrbe  Saxonica  Bruno* 
fuiga,  in  quo  non  temere  a  nonnullis  metue^ 
batur,  ne  quorundam  priuatis  cupiditatibus 
S^emolumentis  prxtenderetur  publicarum 
commoditatum  dC  vtilitatum  refpedus*  In 
Gallia  autem  animaduerfionum  (aeuitia  non 
definebat  corripere  eos,  qui  vel  tranfuers 
fum,  vt  dicitur,vnguem  a  priftinis  qualibuf* 
cxxncj^  obferuationibus  difcedere ,  dC  in  do* 
c^irinam  Ecclefia?  quamuis  optimo  &rpietatis 
religiofa^  cupidifs.  animo  inquirere  aude* 
rent*     Carolus  etiam  Imperator  dC  Gallo:- 

rum 


M  E  L  A  N  C   II  '1   H  O  NM  S  .  j  y  ^ 

rumRex  Frandfcus  pacificatoriam  pcrfo* 
nam  agente  Papa  Paulo ,  plane  in  gratiam 
fecuni  redijflTe  credebantun  Nec^  ccflabat 
Pontifex  Romanus  Synodicum  congrcfrum 
indicendo  vrgere,  lam  8C  belli  Turcici  fpar* 
fafama,  plurimorum  animis  timorem  inie* 
cerat.  InSaxonia  autem  &caufar  daban* 
tur  indies  nou^  perniciofarum  turbarum,Et 
odia  vetera  aliqui  non  patiebantur  fedari, 
qui  ijdem  quietis  &C  oci]  inimici  haud  fcio 
quo  confilio  quaue  fententia  atque  fpe  ,  ar* 
mis  decertando  quam  difceptando  verbis 
dirimi  controuerfias  malebant.  Inter  qu^e 
dodrinae  Ecclefiafticas  labes  quoque  inferri 
coepit,  quorundam  vel  curiofis  vel  ambitio* 
fis  difputationibus ,  qui  in  illa  pra^ceptiones 
&C  iufla  legum  proponi  atq^  explicari ,  non 
folum  non  necefiarium  ,  fed  plane  fuperua* 
caneum  atque  alienum  eflTe  contenderent* 
Sufpicabantur  nonnuHi ,  in  Philippum  Me* 
lanchthonem  ifta  potifsimum  fi:rui  &  intor* 
queri*  Sedeadem  vtveritatem  cozIefl:is  do* 
(Srinae  conuellentia ,  Martinus  Luterus  &C 
oratione  dC  fcriptis  repra^hendendo  vehe»» 
mentifsime  oppugnauit ,  dC  grauifsime  con^ 
futauit,  dC  autores  eo  adaegit ,  vt  incepti  val^ 
de  eos  poeniteret ,  vtcf^  errorem  confitendo, . 
ipfi  priorem  fententiam  fuam  fine  difsimula*5 
tion^  improbarcnt*  Quo  temporc ,  vt  alijs 

N    4  omnita 


j^O  V    I    T  A     P    H    I    L    I    P    P   I 

omnibus,  non  tam  priuatim  aduerfando  re* 
fragandoue  vlli,  quam  publice  vera  ac  recfta 
atc^certa  afferendo  ,  Etfacere  ofticium  fu^ 
um  Philippus  Melanchthon,  neque  de  curri* 
culo  fuo  vfpiam  defleclere.  Anno  autem 
lefu  Chrifti  M.D.xxxviir.  Qi^io  guberna* 
tio  Academix,  femeftri  aeftiuo,  vt  mos  con* 
fuetudocp  fert,  commitfa  fuit  Phihppo,  qui^ 
dam  hbellum  edidit  Vuittenbergae  epigram 
matum,  Inquibus  quod  putarentur  elTe  qui=»- 
busfama  ahquorum  la^deretur^iritati  prae«s 
cipuiquidam  cenfuerunt  autorem  compra^^ 
hendendum*  Sed  is  fuga  falutem  qua^fiuit. 
Tuncigitur  rarfum  facli  inuidia  in  PhHip^ 
pum  detorqueri^Ahqui  ab  ipfo  admonitum, 
Ahqui  ope  neceflfariorum  Phihppi  adiutum 
cuaiifle  aiebant.  Hxc  omnia  alijs  quibuf* 
dam  criminibus  cumulabantur,  quorum  erat 
caput^quod  non  arbitrio  ah'eno  certos  quofs* 
dam  homines  odifl^et^&r  afpergeret  conui^s 
crjs,  veletiamafuis  ornari  pateretun  Sane 
illa  5  de  quibus  tumultuatum  adeo  fuit  >  epi* 
grammataad  nullius  manifeftam  contume* 
liam,  vel  certe  atrocem  iniuriamincorrupte 
8^  fimpliciter  iudicantibus  vffa  funt  pertinc:* 
re*Etqux  notabanturea  carebant  tamfce* 
lerumquam  flagitiorum  turpitudfne.Autor 
tamen  elapfus  impudentifsime  mentiendo 
famfoeda  atque  impurapoftea  fcripta  emf:- 

fit, 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  j  J5 1 

fit,  vt  neque  pnorum  veniam  dandam  ei ,  8C 
quicquid  accidiffet ,  id  lenius ,  quam  nefaria 
ipfius  vefania  mereretur,  omnes  boni  ftatue^ 
rent»  Eodemhocanno  SC  mea  cupiditate 
impulfus  dC  alijs  qaocj^  de  caufsis ,  qua?  indi:* 
candac  modo  non  funt,  profedus  ego  fui 
Vuittenbergam  ,  vt  Philippum  Melancht* 
thonem  potifsimum  conuenirem*  Qj^io  in 
itinere  accidit ,  vt  pedis  malum ,  quod  mihi 
iamdiu  non  folum  moleftum  fed  infeftum 
quoquefuiflret5&:  tunc  videretur  fatis  bene 
efte  fitum,  cum  ve<ftatione  iritatum,  tum  er* 
rore  quodam  curae  recrudefceret,  vt  metu 
maiorum  cruciatuum,  feftinantius  Vuitten^ 
berga  difcedere  cogerer ,  quam  ftatueram  ac 
volebam*  Sum  tamen  paucis  ilhs  diebus, 
quibus  ibi  manfi^Phihppi  Melanchthonis  dC 
fijauifsima  confuetudine  vfus ,  8c  ipfiusva^! 
rijs  de  rebus  accurata  oratione  cum  delecfla^ 
tus  tum  inftrudus*  Reuertensadmeos  ha* 
bui  comitem  Philippo  Melanchthoni  carif* 
fimum  luuenem  Mattheum  Friderichum, 
gente  Francum  patria  Vurcepurgenfem , 
quem  Irenasum  nos  appellabamus,  Atcj  is 
paulo  poft  Tubingam  ad  nos  venit ,  dC  Lip^ 
iix  deinde  nobifcum  familiariter  eft  verfa* 
tus,  cum  luris  publici  8C  Legum  cognitioni 
operam  dandam  5C  ciuilem  prudentiam  per* 
fequendam  ftatuiflet.     Non  videor  vidiffe 

N     f  quen* 


l82  VTTA      PHILIPPI 

quenquam  pari  aetate  vel  ingenio  acriore 
illuftriorcq}  pra^ditum,  vel  ftudio  fiagranti* 
ori  deditum^vel  in  quo  maior  effet  induftria 
cogitandis,  elaborandis,  agendis  ijs  rcbus, 
quibus  animum  intendiiret»  Mcmoria  au*» 
temea  erat^quac  admirabili  facilitate  com* 
prsehenderet  dC  fumma  fide  retinerct  quid^ 
uis*  Cum  mentisautem  tanta  vi  coniungc* 
batur  voluntas  recla,  &C  animus  auerfans 
falfa  fucataq^  omnia  &C  vera  atcp  fimplicia 
adamans.  Vt  hoc  erepto  ,  non  patria  mo=» 
do  terra  ,  fed  exterse  quoque  nationes  noa 
leue  damnum  feciiTe  videantur.  Mortem 
autem  obtjt  Anno  Chrifti  lefu  M.  D.  Li.imi» 
prouifa  atq^  fubita  ruina  Spirae  (  quo  excer* 
cendi  artificij  fui  gratia  fe  contulerat ,  quod 
tbi  tum  folennis  confeflus  efTet  Imperatorrj 
tudici] )  cum  clamoribus  quibufdam  exci* 
tatus  trcpide  ad  feneftram  proiecflam ,  qua* 
les  funt  veteres  in  illius  vrbis  aedificijs  ,  ac^ 
curriiTet,  &rprofpiciendo  cupidius  6c  incon*: 
fideratius  ,  pondere  fuo  antiqua  tabulata 
quardam  deprefaftet*  Cum  his  enim  illo 
praecipitato,ita  grauiter  afflidum  caput  fuit> 
vtfine  facultate  loquendi  poft  paucos  dies 
vitam  amitteret,  omnium,  quibusnotus  {ue^ 
rat,incredibi!i  dolore,  deplorantium  dC  eius 
viccm,  Si:  fadam  talis  amici,nece(fari],  foda*; 
iii  iaduram»At<^  ita  fere  decurrit  iftc  annus* 


♦     ^tELANCHTHONIS.  ig^ 

Seqiiens  vero  m.  d.  x  x  x  i  x.rurrum  delibera* 
tiones  perquam  folicitas,  S^  valde  arduas  at* 
tulit  de  Repiib.Cumc^  placuifiet,  vt  ordincs 
coniunc^i  in  confefbione  ea ,  qu^  fupra  qua^ 
lis  effet  oftendimus ,  religionis  conuenirent 
Francofurti  ad  Menum,  eodem  proficifcen^ 
tem  Principem  fuum  iuffus  eft  fequi  Sl  Phi^ 
lippus  Melanchthon ,  idc^  iter  ingreffus  eft 
pridieCalend,Februart],  Qtiod  autem  in:* 
certum  omnino  eflet,  quid  de  pace  impe* 
trari  obtineric^  poffet ,  6^  multi  timerent  co^^ 
natus  wiohndx  &C  iniufta^  opprefsionis  ,  iufi* 
fus  tum  fuit  Phihppus,  de  legitima  dC  con* 
ceflTaneqp  contraria  voluntatx  diuina!  defen* 
fione,  fcriptum.  componere.Cuius  illein  tres 
partes  diuifi ,  filuulam ,  vt  ipfe  appellabat, 
tuncinftituit.  De  compofitione  folicitum 
fuit  ftudium  Philippi»  Animaduertens  ta* 
men  quorundam  non  folum  callida  fed  frau=« 
dulenta  efte  confilia ,  cum  illis  certare  verbis 
deftitit*  Atq^fuit  tumquidem  res  in  fummo 
difcrimine*  Qj.io  tempore  in  morbum  inopi^ 
natum  Princeps  Hafsiae  incidit.Sed  poft  lon* 
gas  difficilesc^  &C  odiofas  contentiones,  in< 
ducias  SC  pacem  fecerunt*  Reuerfum  do* 
mum  Philippum  curas  laborefcp  alix  excepe^ 
runt,  Quod  Illuftrifsimo  Principe  Georgio 
Saxoniae  Ducc  mortuo ,  dC  totius  regionis 
gubernationc  ad  fratrem  ipfius  Henrichura 

dcuo# 


l^^  VITAPHILIPl^I^ 

deuoluto,  De  conftituendis  Ecclefijs  &C  A^ 

cademia  ad  Marrinum  Luterum  &  Philip:* 

pum  referretur^S^f  priorem  ftatum  Dux  Heii 

richus  mutari  quamprimum  cuperet,  Suc* 

ceffio  ifta  inexpedata  ahquando  &C  prorfus 

infperata,  a  quodam  tamen  vaticinante  ante 

muUosannos  pra?di<fia  fuit*  Qj,ii  in  Phryfia 

bellum  gerentibus  fratribus  Georgio  ScHen 

richo^Henrichum  vniuerf^  regionum  Mifni 

carum  ditionis  futurum  Dominum  effe  af* 

firmarat,  non  fine  indignatione  Henrichi, 

quem  iniquoanimo  illam  pra^dicfiionem  tu- 

lilTe  conftat*      Grauifsimum  etiam  vulnus 

inflidurn  eft  eo  tempore  Philippo ,  cum  fe 

nbfente  S^  in  vicinam  Marchiam  profe<fio, 

mortuuseftet  vnacum  coniuge  vxorisPhi^ 

hppi  forore,  Optimus  8C  Clarifsimus  vir 

Sebald  us  Munftererus  lurifconrmalo  a  pue^s 

ris  Noricis  praecipu^e  familiae  ipfi  comment» 

datis,  illato  in acdes  eius^cum  incautius  foris 

illi  verfantes  contagione  peftilentias  infecfii 

domurn  redijflent*     Hunc  Sebaldum,  cuius 

antea  quocp  mentio  fada  eft ,  habui  in  pueri* 

tia  condifcipulum  ego  Lipfia^,  dC  poftea  con 

ftantifs.  8C  fidelifs*  amicum,  In  quopr^ter 

dbcflrinam  probitas  dC  religiofa  pietas  fuit 

admirabilis*  Et  ipfa  mors  quae  eripuit  afR* 

nes,  orbofcpliberoshorum  illi  curandosre* 

liquit,  &C  genus  mortis  miferabile,  ingentem 

dolo4 


M  E  L  A  N  C  K  T  H  O  N  r  S.  ig  ^ 

doloremattulitPhilippo  Melanch*  IncphoG 
veterum  etiam  aerumnarum  rufcitata  memo^s 
ria  nouorum  cruciatuum  quibus  laceraretur 
animus  eius ,  cauffa  fuit*  Itacp  tum  &C  tritti^ 
tia  SC  folicitudine  &C  varijs  magnifq^  labori^ 
bus  fic  afflidus  eft ,  vt  de  vita  quoc^  nonnihil 
cffet  periculi*  Confiha  de  Academia  Lipfi^ 
caoccafionem  obtulerunt  Phihppo  ,  vtco^ 
gitationem  fufciperet ,  me  ilhic ,  vbi  puer 
difcipulus  fuiffem  opt*  literarum  atc]p  arti=* 
um,  ad  docendum  eas  reducendi ,  cum  ex  c6 
tcmpore  quo  alter  alteri  notus  efle  ccepitjCx* 
petereconfuetudinis  noftra^  vfumnunquamt 
deftitiffet.Sed  peftilentia  qux  hoc  anno  Lip^* 
fix  fuit,  rem  diftulit»  Itac^  anno  demurrt 
XLi.denud  accerfitusab  Illuftrifsimo  Prin* 
cipe  Mauricio,  qui  patri  Henricho  fuccefte* 
rat,  Lipfiam  me  contuli,  &ita  deinde  pro^i 
prer  vicinitatem  iucundior  veluticp  vberior 
fruclus^a  nobis  percipimiitu^  necefsitudi^ 
nis.  Dccretum  fueratyt  Hagenoas  ad  Rhe*» 
num  conuenirent  Theologi ,  decp  contro:^ 
uerfis  capitibus  Ecclefiaftic^  doc^rin^  pla=» 
cide  dC  amanter  colloquerentur.  Eo  profi* 
cifcens  Philippus  quoq^  Melanchthon  in  grat 
uifsimum  morbum  incidit,remanfitcp  Vina^ 
rid^^  vbiclementifsima  Principis  benigtiitatc 
dC  diligentia  amicorum,  euocatoetiam  Er# 
phordia  Georgio  Sturciade  medico ,  querri 

ilk 


Ig/^  V    I   T    A       P    H   I    L   I   P    P    I 

illediligebat  &!  magnifaciebat ,  id  in  curan:^ 
doftudiam  8C  ea  induflria  adhibita  efl-,vt 
vira  illias  Dei  aeterni  propitio  fauorecon:* 
fcruaretur*  Accurrit  tunc  ad  illum  Marti* 
nus  Luterus,  S^decumbenti  omne  officium 
pra^fliitit,  eiimq^  iacentem  in  grauifsimis  per* 
turbationibus  erexit  cum  confolando  tum 
admonendo,  tum  ctiam  interdum  leniter  ob* 
iurgando»  Morfus  autem  erat  illedoloris, 
cuius  cruciatus  ita  eum  proftrauerat.  Qiii  iti 
ijs  folis  3  quibus  culpam  aliquam  fuam  ineffe. 
credebat,  fuftinere  tenerrima!  confcientiae 
quamuis  paruas  labeculas  non  pofiet^cum 
effetc^tcris  cafibus  animo  patientifsimo  at^* 
quefortifsimo.  De  quibus  negotijs  &:rebus 
narratio  copiofa  alienior  videri  poffet*  In 
quibus  tamen  fi  quod  peccatum  fuit ,  pecca* 
tum  illud  vcl  ignorantis  vel  mclius  fperantis 
Philippi  fuiffe  certum  eft.  Recuperata  vale* 
tudine  in  Vangionas  ad  aliquotiesiarm  dila* 
tum  colloquium  venit»  Hoc  anno  poft  na« 
tum  Chriiium  M.  d.  xl.  incendium  ortum 
Tubine^  foedam  ftragrem  dedit»  Ea  enim 
fubitavi  flammarum  inter  procellas  vento=s 
rum  plures  quam  Lxxii.  domus  celeriter 
conflagrarunt.  Ac  quamuis  vndicp  accurre* 
retur  ad  opem  ferendam,  dC  in  reftinguendo 
opera  ftrenua  daretur,  vix  tamen  ignis  faeui* 
tiapotuicopprimi*  Neq3  potuiffet  omnino, 

nifi 


I 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  S.  jg^ 

mfi  ventus  ex  improuifo  fcfe  m  contrariam 
parrcm  ad  ea  quae  lam  deflagrauerant,  con* 
uerrilTer»  Sufpiciones  erant ,  non  forruita 
iiegligentia  illud  excitatum  fuifl^e,  quod  alijs 
compluribus  in  locis  damna  tunc  fimilia  da^ 
ta  a  condudis  pecunia ,  nunciarentur*  Sed 
certo  depra^henfum  eft  ,  in  quodam  fiiabulo 
lumine  rcliclo  ftramenta  ignem  concepifl^e  , 
&  inde  nocic  profunda  in  vicinas  hunc  aedes 
faris  Icnte  quafi  procedentem  ita  creuifl^e ,  vc 
ferum  cifct  auxilium*  Hic  cafus  animum 
Philippi  in  recordatione  vit^  iuuenilis  Tu« 
bingas  in  ftudijs  acflas  cum  omnium  beneuo« 
lenria  arcp  amore  ,  dC  ipfe  maximo  dolore  af* 
fecir»  Colloquium  aurcm  illud  tergtuer* 
fantibus  aduerfarfjs  in  annum  x  l  l  eft  exrra^ 
clum.  Aff^uitibidemLegatusRomani  Pon* 
tificis»  Hiccum  orationehabita  ad  tempus 
&  rem  pr^fentem  accommodata ,  acfliones 
illas  elfet  exorfus ,  Philippus  refpondere  ei 
cupiens,  a  Granuelano,  qui  Imperatoris  Ca* 
roii  loco  praefidebat,  prohibitus  fuit  hoc  fa« 
cere,  metuente  ne  vehementius  aliquid  initio 
ille  diceret^quod  impedimento  eflet  progreft 
fionibus,  dequibus  bona  fpes  adhuc  erat* 
CumcpPhilippus  hoc  animaduerfo  ,  femo* 
deratereiponfurum  efle  dixifl^et ,  poftulauit 
Granuelanus  ab  ei>  perquam  benigne ,  vt  eo 
tum  labore  fuperfederet.  Et  fcio,  inquit ,  re 

poflTe 


x38  V   I    T    A     P    H    I   L    I    P    P  l 

pofTe  tibi  moderan,quando  visJta  breuc 
dC  minus  elaboratum  ab  altero  quodam  re« 
fponfum  datum ,  in  eruditorum  quorundam 
di<fla  incurrit.  Etfi  autem  aderat  Eccius, 
quifulcirequafifedem  Pontificiam  putaba* 
tur,&r  cauflk  tamen  bonitaSjS!:  rerum  de 
quibus  agebatur  veritas ,  &C  Philippi  etiam 
\Melanclithonis  doclrina,  facile  tutata  eft 
partemillam,  &  aduerfarij  tum  non  parum 
perculfi,  colloquium  inftitutum  non  ilh'  qui^ 
dem  recufare ,  id  quod  honefte  facere  non 
poterant,  fed  clanculum  impedire,  8>C  difpu^ 
tationes  defugere*  Et  modo  moram  qua^rere 
congrefsibus ,  modo  nouasconditiones  fer^ 
re:  Tandemcpeo  deuenire^vt  confcriptaa 
fe  capiia  poftularent  publice  recitari,  &C  om^» 
nes  vt  ea  approbarent  illifc]^  fubfcriberent 
autoritate  pr^fidis  adduci,Non  poterant  his 
affentiriSaxonici*  Atcpabalijs  quocpcom* 
pluribus  fimplex  SC  euidens  difertacp  pr^ci:* 
puarum  controuerfiarum  explicatio,  praefe* 
rebatur  tortuofis  &C  obfcura  varietate  impli^» 
catis  iftorum  formulis^Qiio  offenfis  nonnuU 
lis  nouac  artes  tentatae  fuerunt,  8C  inftitutum 
vt  finguliaccerferentur  dC  audirentur  coram 
ijs,  quibus  gubernatio  colloqui]  illiuscom* 
miffa  fuerat»  Eftcp  acflum  primum  cum  Hen* 
richo  Theologo  lIIuftrifs»Princip*Friderichi 
Palatim ,  kn^  illo  quidem  necp  eximi^  do« 

cfirin^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  i  8p 

Ctnnx  laude  celebri,  fed  viro  opt.  8l  in  veri* 
tatis  exploratae  atq?  certa^  profefsione  defen* 
fionecp  acerriino  dC  conilantifsimo.  Poft 
hunc  exiftimabantur  audituri  Alexandrum 
Alefium  Theologum  Illuftrifs.  Principis  lo* 
achimi  Marchionis.  Qiii  quidem  SC  paratus 
erar&cupidus  conflidus»  Sedhuic  obftitit 
iuflTum  pracfidis,  qui  cV:  Alcfium  adpugnam 
inftrudum  fciret,8t  talem  adminifirationem 
reiviciofam  elTe  animaduerteret*  NamSa^ 
xonici  cumq^  his  coniundi,  cernentes  quaeri 
fjorum  diilrac^ionem ,  8c  concipi ab  aduer* 
farijs  fpem  forc  eos  feparatos  timidiores^epits 
ftolam  a  Phihppo  compontam  illis  dCin  con* 
fihum  aduocatis*miferant.  Ea  teftati  feex 
animo  piam  concordiam  expetere ,  8C  bono 
ftudio  profiteri  id  dodrinae  genus  in  quo 
verfarentur,  (  quem  iudicarent  eife  conlensi 
fum  catholicae  Ecclefi^  Chriftijeumcj  illu* 
ftrari  S>C  patefieri  oportere  )  fignificarunt 
non  aliqua  fe  cupidirate,non  petulantiajnon 
morofitate,  difsidia  alere,  qui  tanta  pericula 
lot  ^rumnas ,  tam  dira  odia  fuftinerent :  Et 
orare  fe  cum  reuerentia  ,  fcripfere ,  vt  fe  illi 
interpellari  boni  confulerent ,  ab  rjs  qui  pro* 
ptercommunem  Ecclefi^  Chriftinecefsita* 
tem  adueniflfent.  Poft  ha^c  oftenderunt^aua  ♦ 
dire  ideo  diff^erri  colloquium^vt  noua  capita 
cxcudantur  ipfis  deinde  proponenda  5  qtii* 

O  bus 


ipo  V    r   T   A      P    H    I    L   I    P   P   t 

bus  coganturaSrentin*  Et  hac  ratione  ad 
concordiam  rem  adduci  poflTe,  fortalTe  ali^ 
quos  arbitrari.  Quos  d>C  falli  certum  fit ,  &C 
difcrepare  ha^c  a  Decreto  Haganoenfi.  Se 
aduemffe  vt  doclrinam  placide  conferrent 
cum  aduerfarijs,  non  vt  acciperent  leges  ca== 
pitum  flexiloquorum  dC  inRdiofc  fcripto*» 
rum,quibus  non  tollercntur  fed  magis  infla^ 
marentur  difsidia.Eo  accedere  &rillud5quod 
iniquum  fit ,  non  audita  vtracp  parte  ire  ii\ 
fuffragia.  Fortaffe  argumentis  auditis  ^tc^ 
perfpecftis ,  ex  vtraq?  aliquos  parte  mutatu^ 
ros  fententias ,  quas  adhuc  retinerent*  Itacp 
graue  effe  praeiudicium  fuffragia  pra^ripere, 
Recufaffe  fe  fynodum  Pontinciamj  quod 
iniquum  fit  aduerfarios  &C  hoftes  effe  iuditf 
ces.  At  in  fynodo  minus  fuiffe  periculi  fu* 
turum,  quam  fi  iam  aducrfarij  velint  necefsi* 
tatem  imponere  affentiendi  capitibus  fuis* 
Conuentum  enim  fynodi  habiturum  plures 
doclos  bC  moderatos  ,  &  externarum  natio* 
num  homines ,  minufcp  indulgentes  zffe^i^ 
bus  animorum  fuorum ,  fortaffe  6C  hoc  tum 
futurum  fuiffe,  vt  &C  attente  audirentur  ipfi'> 
dC  res  erudite  difputarentur. Atcp  perhiberi  a 
quibufdam  fapientibus  dici,  ne  effe  quidem 
opus  difputatione,  quod  iWx  fint  non  rerum 
fed  verborum  controuerfiae ,  quas  profit  ob*: 
ruere  potius quam  agitando  excitare.Cumcp 

res  fit 


M  A  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ipi 

r€S  fit  eadcm ,  horridiora  qu^dam  verba  le* 
niri  poffe,  Quo  iudicio  vtramc^  partem  gra« 
uiter  ledi.Si  enim  vcrborum  tantum  fint  dif^ 
fidia,  interrogarunt  illa  in  epiftola  Saxonici 
&:  focij  ipforum,  cur  fuse  dodrinae  alTentien* 
tcs  interficercntur  ■:  cur  tot  mortales ,  totascp 
adeo  gentes  deletas  aliqui  vellentc  Pcrinde 
eflfe  hoc,  ac  fi  Sarmata  velit  interficere  Ger* 
manum,  proptereaquodlinguaalia  fit.  Ni« 
niis  fe  graues  po^nas  dare  inlciti^,  fi  ideo 
pledantur,  quod  non  fatis  facundi  aduerfa^ 
ri]s  videantur.  Se  etiam  fceleratos  haben* 
doSjfiEccIefiae  S^Reipublic^  tranquillita* 
tem  turbent,  non  neceflarijs  rixis  verborum* 
Sane  fi  quando  exarferunt  ciuiles  diflenfio* 
nes,  in  ea  quoque  parte,  quae  iuftam  caufam 
tuetur ,  minus  interdum  moderate  certari. 
Ideo  non  eflTe  fortafle  nullas  in  vtriufcp  partis 
difputationibus  rixas  verborum.  Sed  eas  fa^ 
cile  pofli  tolli»  Et  vbicuncp  res  conuenit, 
non  reprachendere  fe  verba ,  quibus  dC  ipfi' 
faspe  tjfdem  fine  cauillatione  vtantur,  quam* 
uis  fentiant  proprietatem  fermonis  in  do* 
drina  Ecclefiaftica  feruandam  efle*  Nonigit* 
tur  litem  de  genere  fermonis ,  fed  rerum  ma« 
gnas  elfe  controuerfias :  De  vero  Dei  culta 
&  veneratione,  De  vera  Inuocatione»  Eas 
non  efle  eludendas  hac  fpecie,  quod  fint  ver* 
borum  certamina»  Nifi  aliqui  fortafle  omm':» 
O     X  um  r€« 


ip2  V    I    T    A       P    H    I    L    I    P    P    I 

um  religionum  dffsidia  verborum  effe  cer^ 
tamina  putent,  aqua  philofophia  Chriftia* 
nos  prorfus  abhorreredecear.  Sevnamves: 
ram  Rehgionem  eiTe  pLatuerejqiix  certo  ver* 
boDeitradita  confenfus  fit  Catholicse  Ec« 
clefise  Chrifl:i,  in  qua  regnet  Fihus  Dei ,  SC 
implorantes  fe  audiat  dC  impertiat  faiutem 
atcpvitam  a^ternam.  Qiiapropicr  orare  fcy 
ne  capitum  nouorum  prreiudicijs  onerentur, 
neue  rebus  nondum  difceptatis  fuffragia 
praeripiantur ,  fed  vt  inftituatur  fecundum 
decretum  Haganoenfe  collocutio.  Ineafe 
operam  daturos ,  vt  omnes  honefti  viri  iri:» 
telhgant,  quod  non  abhorreant  a  moderatis 
confilijs»  Vere  enim  pofTe  afFirm^ri ,  fic  efie 
fe  affec^os, vt  morte  etiam  fua  piam  Ecclefi'^ 
concordiam  redimere  cupiant*  Vtrum  vero 
aduerfarrj  hanc  quserant,  anpotius  praua* 
rum  fuperftitionum  conftrmationem  ,  iudi« 
candum  fe  rehnquere  bonis  d<l  veritatis 
amantibus.  Neque  fucofas  compofitiones 
refl:ituturas  effc  tranquilhtatem,  Qiiod  fide 
rebus  ipfis  integre  planeqj  difpurari  placeat, 
cur  non  fecum  porius  agere  uclint  quam 
cumalijs^  Nam  fe  fperare  fuas  explicaiio^ 
nes  pijs  mentibus  fatisfac^uras  efle ,  &  omni:» 
no  exiftimare,  Inuictifs^imi  Imperaroris  Ca* 
rolieamefl^e  virtutem,  vt  veritatem  patefie^ 
rij  dC  confuli  faluti  Rcipub»  veUt  rationibus 

opti^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  NM  S.  ip  j 

optimis*  Ideo  orare  fe ,  vt  petitio  illa  fua  ia 
bo'iampartem  accipiatur,  eamcp  proficifci 
noa  ab  impudentia  fed  pio  ftiidio  iudicetur. 
Q^iod  fi  pergant  aducrfarij  pra^ripcre  fuffrat* 
gia ,  quale  fit  futurum  iudicium  bonorum 
vbiq3  de  conuentu  illo  ,  non  effe  obfcurum» 
Qiiorum  fpem  6^  expecfiationem  falli  non 
debere,ncque  fibi  imponi  necefsitatem  iu* 
ftarum  querelarum*  Sccp  confiderefuturum 
vt  autoritate  pra^fidentum  interpofita^ad  ve^ 
ritatem  patefaciendamftudia  conuertantur, 
dC  aliquando  vno  peclore  dC  vna  voce  om^ 
nes  Ecclefiaftici  costus  Deum  celebrent*  His 
literis  redditis  ab  incepto  illo  audiendi  ado* 
riendi  fingulos ,  autores  fuaforescp  eius  de< 
ftiterunt,  rurfumcp  policeri  facultatem  con^ 
greffuurn  publicorjjm,  cum  prius  contendif* 
fent  vtpauci  quidam  vtrinq^  deligerentur, 
&:rationem  qugrerent  qua  inueniretur  aliqua 
controuerfiarum  moderatio*  A  quo  confilio 
Saxomcorum  cumc]p  eisconiuncfJorum  quf:* 
bufdam  non  abhorrentibus,  vel  quia  timore 
quodam  afficiebantur  ,  vel  quia  pr^fidiob^* 
fequendum  effe  ftatuebant ,  Philippus  ,  qut 
publicae  quietis  gratia  nihil  non  quod  recfla 
confcientia  poffet,  faciendum  tolerandumcp 
duceret,  quidpericuli  tamenillainre  effet, 
libere  dem.onftrauit*  Seq^  exiftimare  otten^ 
dit,  ideo  prcponi  anguftius  illud  colloqui^ 

O     3  um  5  vt 


I  p  A  V  I  T  A  p  H  r  L  I  p  rM 
um3Vtdubia!a]iquae&:  fucofe  confirmano-.- 
nes  fententiarum  mueniantur.  Cumcp  lam 
cum  talium  ac^ionum  magnopere  eiTet  per* 
tefum,  &ludibri]s  aduerfariorum  prouoca* 
retur ,  vehementius  tum  etiam  locutus  eft. 
Negauitcp  fe  talium  aclionum  participem, 
multominus  adminiftrum  eftevelle:  Non 
dicere  fententiam^non  fcribere  quicquam  in 
hocgenere,  non  etiam  R  quid  conftitueretur 
approbare.  Non,  fi  exercitus  hoftium ,  qui 
ad  portas  elTct,  metu  terreretur*  Docftri*^ 
nam  neceffariam  in  Ecclefia  illuftrem  8C  cla^ 
ram  effe  debere,  eius  luci  vt  cahgo  prgftigia^ 
fum  ofFundatur  ,  fe  autorem  adiutoremcp 
nunquam  futurum.  Ita  ad  congreffum  pub:= 
licse  difputationis  res  eft  redud:a.  Ibic^  tum 
rurfum  poftulatum  ,  nediffentientes  fuas  vsl^ 
tiones  pronunciando  exphcarent,  fed  vt  tra=: 
derentperfcriptas.  Hanc  occafionem  ahqui 
abrumpendi  colloqui]  cenfebant  non  effe 
amittendam,  Quorum  in  Phihppum  abfen^: 
tem  ( is  enim  e  confiho  difcefferat  hortatus, 
vt  quid  optimum  effet  dihgenter  confidera* 
rcnt)  minus  etiam  clementem  orationem  fu:» 
iffe  cognouimus^Sed  pluribus  vifum  eft,  hac 
etiam  in  parte  prefidibus  effe  gratificandum* 
Conuenit  igitur  vt  fcripta  offerrentur.  Idcj^ 
cum  faciendum  effet,  mutarc  rurfum  autores 
hwius  confilij  fentennam  fuamj  dC  moram 

inq* 


M  E  L  A  N  C  I-I  T  H  O  N  I  ?,.  i  9  ^ 

mrjcere,  8C  tandem  ad  diTputationem  verbo* 
rumrelabi*  Itacpeaftaiim  has  quafivelita* 
tiones  fecuta  crt.  Ccrtatum  fuit  de  naturse 
vitio  &r  prauitate  &C  Eccio  fuo  more  iaclata 
iampridem  enarranti ,   non  Rne  maledidis 
contumeliofis  in  eos ,  qui  ifta  aliter  difteres: 
rent,  cum  tamen  aliter  eum  priuatim  de  qug^s 
ftione  illa  locutum  effe  conftaret ,  Philippus 
Melanchthon  poftero  die  refpondit ,  &  fuae 
partis  fententiam  veram  expofuit  plane  dC 
diferte5&  a  conuicijs  quidem  abftinuit,  non^ 
nihil  tanien  fahs  in  Eccianis  ineptijs  deriden 
dis  afperfit*      Poft  paucas  congrefsiones, 
rurfus  diffuadente  Phihppo,  obtinuerunt  vt 
duoad  Pracfidem  accederent,  qui  decapite 
difputatione  agitato  ,  formulam  congruen* 
tem  perfcriberent  ♦      Protuht  tum  Eccius 
quandam  fuam.Sed  poftea  auocatus  Gran* 
uelanus  ab  Imperatore  Carolo  ,  qui  venerat 
ilhs  diebus  Spiram ,  tota  res  ita  rehda  2^  ad 
conuentum ,  qui  Ratisbonae  mox  ageretur, 
reie<fta  eft*  Hoc  quafi  praeludium  magna  fo^ 
hcitudine  affecit  Phihppum ,  nec^  paffum  eft 
bene  fperare  de  vlhs  tafibus  congrefsibus. 
Neque  ille  aduerfariorum  dodrinam,  non 
potentum  vim  metuebat^minimecp  omnium 
caufas  diffidebat :  Sed  aftutiae  fraudes  dC  lat» 
queos  in  concinnandis  dC  colorandis  difcre^ 
pantibus  fententijs,  &C  falfitate  quafi  iUum^* 

O    4  nanda 


ip5  VITA     PHILIPPI 

nanda  infufcandacp  veritate  pertimefcebat. 
In  iTtis  auteni  aclionibus  quanruniuis  paruas 
&:^  lcues  offenfiones  mirifice  excruciareani* 
mum  ipfius  folcbant.  Neaj  praefasiia  ifta  fu^ 
cruntinania.rsamproxnniis  annusnonnio* 
do  fucata  &  tcnebricoia  illa  negotia  retulir, 
fed  eorundcm  priores  difficultatcs  auxit.no** 
uis  inuolucris  &  intcgumentis  additis,  De 
quibus  aliquid  luo  a  nobis  loco  dicetur.  At* 
que  Granuelanus  tuni  ita  difcefsit,  vt  SC  bo* 
na  exiftimatio  eius  de  Philippo  Mclanchtho* 
ne  videretur  ellc,  &C  ipfe  pr^  fe  ferret  volun^ 
tatem  atc^  frudium,  quibufcunq^  modis  pof* 
fet  perficiendi,  vt  Germania  pacem  haberet, 
policens  fe  ad  manfuetudinem  flec^iere  Impe* 
ratorem  velle,  Sihortariad  conferuandam 
tranquillitatem,  dC  iudicij  publici  nimiam 
feueritatem  cohercendam ,  Denicp  pia  SC  fa^» 
lutaria  fua  confilia  omnia  futura  effe  pro* 
feffus  eCt.  Anno  Chrifti  m.  d.xli.  ^git 
conuentum  Imperator  Carolus  Ratibonx 
ad  Danubium  ,  quw^  Regenoburgaafluuio 
vicino  appellatur ,  atq3  Ptolemxo  effe  exiiti^ 
matur  Artobriga,coIonia  Tiberij.  Ad  quem 
cum  acliones  de  docftrina  Ecclefiaftica  fupe^ 
rioris  temporis  effent  prorogat^ ,  ita  eo  et* 
iamiuffus  eftproficifci  Philippus  Melanchs» 
thon,  Qui  illo  itinere  in  finibus  territorij  Pa« 
latinorum,  cum  vecftoris  culpaeffedum  quo 

ipfe 


M  E  L  A  N  C  H  T  H   O  N  I  5;.  ip  ^ 

ipfe  dC  ali]  vehebantur ,  euerfum  fuiiTet ,  ma^ 
num  dextram  itaafflixit,  vtmmquam  inre* 
gervfus  lilius  reftitutus  fit»  Vellaxata,  vel 
certe  quaffatisofsfculis  detorta  fuerat  com^ 
miffura  cum  cubito.  Itacp&:  curatiom's  tum 
dC  poftea  debilitatis  ea  parte  incommoda 
moleftiafq)  perferre  eft  coadus.  Protule^ 
runtibi  librum,  nefcio  quorum  opera  con* 
flatum^de  quo  perfuafum  Imperatori  fue=* 
rat ,  eo  ipfo  vtriufcp  partis  errores  quos  dif^ 
fidentibus  altercationes  attuliffent,  poffe  cor 
tigi.  Poftulabatur  igitur  vt  ille  probatus 
reciperetur.  Id  quod  neutra  pars  facere  vo^ 
luit,  cum  Saxonici  illum  quidem  non  peni* 
tus  reijcerent,  fed  cenferent  emendari  opor^ 
tere ,  inc^  eo  operam  fuam  policerentur : 
Aduerfarij  autem  horum  ,  totum  librum  re^ 
pudiarent  dC  damnarent*  Vt  infehce  admo^ 
dum  fidere  natum  hunc  hbrum  exiftimari 
debeat  :  Qjji  recens  veluti,  in  pueritia  fua 
omnibus  inuifus  SC  clanculum  educatus  po=s 
ftea  adultior  cauffa  maximarum  calamita^ 
tum  fuerit,  quando  Interim  dumSynodus 
cogeretur,  eodem  ferme ,  fed  accuratius  ve^ 
ftito,  vtferebatur  prolato  ,  quidfleri  ferua* 
ricpplaceret,  definitumfuit»  Atcp  erat  Rati* 
bonenfis  expofitio  tah's ,  qu^  nifi  difceptan* 
do  dC  concertando  diffidentiasahenationefcp 
animorum  corroborata^  effent ,  ferriadmir^ 

O     j-  ticp 


T^S  VITA     PHI.LIPPT 

ticpreclepofire  plunmis  videbatur*  Sedacu- 
noresmulta  notabant ,  partim  occulta  falfi* 
tate  inferta  5  partim  callide  5C  mfidiofe  per^ 
(cripta*  De  quibus  pacis  QC  tranquillitatis 
amantifsimumPhilippum  curg  angebant  die 
nocftuc^,  vt  fomnia  etiam  qu^dam,  quorum 
vifisper  quietem  territus  effet,  diuulgaret. 
Sed  tunc  quidem  magis  aduerfarijs  quam 
Saxonicis  reclamantibus  de  libro  multipli* 
cibus  5C  varijs  notis  interpolato  nihil  confti^ 
tutumfuit^SL  dimiflTus  conuentus  fat  bonis 
conditionibus,Imperatore  Caroload  cala^ 
mitofi  exitus  bellum  Africanum  feilmante^ 
Multorum  etiam  fummorum  virorum  nun* 
ciata  5  inrercp  eos  praecipuorum  amicorum 
funera,  maximum  lucflum  dC  grauifsimos  do 
lores  attuIeruntPhilippo  Melanchthoni  in^ 
primis  Simonis  Grynaei  dC  Eobani  Hefsi, 
quorum  ille  Bafileae  vt  fupra  dicfium  eft ,  hic 
de  quo  noftra  extat  peculiaris  narratio  Mar^ 
purgi  mortem  obtjt,  fcuitid^  peftilentiae  con^- 
tinua  annis  pcne  tribus  vaftante  regiones  ad 
Rhenum&:  Harciniam*  Qiiibus  &  Argen* 
tina  cum  alios  pr^ftantes  pietate  5^  docftrina 
viros  tum  Bolgangum  Capitonem  dC  laco^ 
bumBederotum  amifit*  FuiflTe  eo  tempore 
cognouimus  Philippi  Melanchthonis  ani:^ 
mam  iterum  inuitatione  Gallica  tentatum, 
cumtj  eo  acftum ,  vt  intcrmiflTam  ahquando 

profc* 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  <;.  ,  ^  ^ 

profe(5iionem  tiinc  fufcipcret  atcp  perficeret, 
?ed  negotium  iftud  necp  tradando  accurate 
geftum  eft ,  dC  inter  imtia  ftatim  euanuit.  In 
Britania  autem  Rex  diuortijs  coniugijrc]^  lu^* 
dere,  SC  pro  arbitrio  ftio  edere  decreta ,  dC 
quofcuncp  ea  improbantes  crudeliter  tollere 
c  medio  ,  fiue  Pontificis  Romani ,  feu  Saxotf 
nicas  Ecclefias  docflrinam  amplecfterentur. 
Id  enim  modo  obtineri  omnium  affenfione 
ftudebat ,  quod  ipfe  in  animum  induxifiet, 
SC  fibi  paffus  fuiflet  arridere*  Qu^  &C  ipfa 
cum  eorum  refpec^u ,  qui  atrocibus  fuppii:^ 
cijs  interimebantur ,  tum  priorum  ac^ionuni 
memoria ,  animum  Philigpi  vehementer ,  dC 
dolore  &C  interdum  indignatione  commo- 
ucnti^.  affligebant*  Sunt  autem  deinceps  ea 
negotia  fecuta ,  quac  perpaucis  animaduer* 
tentibus ,  cum  a  plerifcp  parua  5C  futilia  du* 
ccrentur,  a  multis  nihil  prorfus  curarentur, 
caulfas  vel  dederunt  vel  cumularunt  atroci^ 
um  turbarum  S^  calamitoforumeuentuum, 
De  quibus  fi  Philippi  Melanchthonis  fermo* 
nes  periculum  praeuidentis,  dC  ea  confilia 
quae  capiebantur  quorfum  euafura  eflent 
metuentis ,  iam  recenferem  ,  vereor  ne  non 
deeifent,  qui  fingi  ifta  fufpicarentur^idquod 
impune  facere  liceret,  dC  eifet  in  procliui  re* 
t)Us  geftis  &C  confecftis*  Ne  igitur  in  his  mo:« 
ramfaciamus,  perftringenturea&fbreuiter 

indicas' 


5^o  VITAPKILIPPI 

indicabiintur ,  quibus  ipfe  partim  non  repu* 
gnans  fmplicatas  eft ,  partim  volens  interfus 
it  5  partim  euam  cum  magna  vtilitate  &  fru^ 
cta  pra^fuit*     Hoc  autem  vere  commemo* 
rare  poffiim,  Nihil  poftea  accidiffe^quod  ille 
non  timuerit  dC  pr^dixerit,  cum  quxdam 
fafcipi  SC  talf  ratione  adminiftrari  minime 
probaret^Fucrat  Rei  NauburgenfisinDus» 
ringia  dC  cura  Ecclefiaftic^  eo  loci  guber^s 
nationiscommiffa  Illuftrifsim^  famili^Pa* 
latinorum  Principi  Ernefto   Philippi  F.  Is 
mortuus  eft  hoc  anno  ,  in  quem  narratio  no:* 
ftra  iam  excurrit ,  lefti   Chrifti  M.  D.  x  L  U . 
Et  fuffragijs  coUegt]  illius  ftirrogatus  ipfi, 
luIiusgentePflugius,  qu2s  eft  Mifnicaeno* 
bilitatis  primaria*  Hoc  effe  faclum  non  con* 
fulto  neque  affentiente  fe  ,  lohannes  Fride* 
richus  Princeps  Elecftor   grauifsime  queri 
neq3  aclionem  eam  ratam  effe  pati.  Caufas 
etiam  exponere  quafdam ,  cur   antiftitem 
Nauburgi  pr^fidere  lulium  ,  fibi  tolerabile 
non  videretur*  Atcp  mirabantur  nonnulli , 
luliumingenioexcellente  doclrinaqj  htera^ 
rum  inftru(ftum  &C  percultum  opt.  difcipli^ 
narum  artiumq^  ftudijs,  ijs  etiamabadolef* 
centiarebus  gcrendis  excercitatum  ,  vtnon 
vulgarem  prudentiamadeptus  effe  credere* 
tur :  Hunc  igitur  talem  virum  dC  tam  dubtjs 
febus  difficilibufcp  dC  turbulentis  negotijs 

cupijffc 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^  o  t 

tupijffe  implican,  ne  temporibiis  quiderrt 
confideratis,  quibusparendum  eiTe  fapienij 
tes  pr^cipere  &  necefsitatis  vim  tribuere 
non  ignoraret ,  erant  quibus  inirum  videba* 
tar^quicp  non  pofTentquid  rei  efiet ,  decer^s 
nere*  Sed  ipfe  &C  fcripto  quodam  edito  con* 
filij  fni  rationes  reddi  ftuduit ,  &ali] ,  vt  fit, 
tuncaiia  cum  fufpicari ,  tum  afFirmare  ,  pro 
eo  aicp  fadum  iftud  probabant  aut  improbat 
ban: ,  Et  de  lulio  bcne  aut  male  exiftima^ 
bai:t.  Atcp  tunc  lulius  folij  Nauburgenfis 
pclTefsionem  adipifci  non  potuit^cum  ius 
iliiim  nihilominus  proprietatemi^  efte  doce^ 
re  conaretur  dC  dignitatem  nominis  retine* 
ret*  Poftea  tamen  S^  illo ,  rerum  ftatu  iri 
his  regionibu5  aho ,  poft  infehcis  belh  exi* 
tum,  eftpotitus^Poftquam  autem  Princeps 
Elecfior  decreuit  fe  non  efle  paffurum  illo 
loco  pra^fidere  lulium ,  dC  rei  Nauburgenfi 
iufsir  alterum  pr^fiVi^voIuit  Philippum  Me* 
lanchrhonem  adeffe  eotempore,  quo  in  fe^ 
dem  Nauburgenfem  ab  Elecfiore  Principe 
defignatus  folenni  collocatione  imponere* 
tur*  Intercedebat  Philippo  cumlulio  fingu^ 
laris  vfus,  &C  literac  vtriufque  fcriptacp  edita 
Philippi  5  quanri  vterqp  alterum  faceret ,  te^ 
ftabantur,  8i:^conftabat  fumma  benignitat^ 
alulio  Phihppum  compra?hendi.  Necp  con* 
Ira  dignitatem  dC  amplitudinem  lulij  quic« 

quarrt 


1 

,0  2  V    t    T    A     P    H    I    L    1    P    P    I 

qaam  a  Philippo  eft  fadum ,  Qui  ideo  fine 
recufatione  fufcepit  iter  illad ,  vt  Ecclefiafti^s 
cre  ac  Scholafticse  adminiftrationis  diho-en^s 
tius  conftituenda^  vel  autor  vel  adiutor  efler* 
Neque  enim  de  caeteris  quae  ad  gubernatio* 
nem  terrarum  aut  bellorum  motus ,  aut  orss    : 
dinandi  ftatum  Reipubhcae  fpectarent,  ad 
hunc  magnopere  iam  folebat  referri,  Itacp     | 
€Q  erat  non  quidem  fohcitudo  de  eueniis  iU 
lius  leuior,  fed  dolor,  Q  quid  forte  accidiftet     . 
grauius,  minus  acerbus  ,  Quod  fe  culpa  om*     | 
ni  carere ,  dC  iftiufmodi  neque  confiliorum     j 
necp  ac^ionum  focium  efie  fciret*     Etfi  in^ 
terdum  mandebantur  ei  operas  qua^dam  fcri* 
ptionum  5  vteo  bello  quod  hoc  anno  inter 
apparatus  armorum ,  qua?  contra  Turcicam     j 
in  Pannonia  vim  expedirentur  ,  aduerfus 
Henrichum  BrunofuicenfemDucem  fufce*     ' 
ptum  geftumqj  eft*    Quam  fic  dedit,  vt  8^     ^ 
vera  inprimis  &l  ad  fpem  tranquillitatis  ac 
quietis  accommodata  perfcriberentur*  Sed 
horum  narratio  apropofito  noftro  aliena  eft, 
Vt  autem  explorata  turpitudo  &C  manife» 
ftum  dedecus  neque  adiumentis  vllis  quafi 
fulciendum  ,  neque  ope  confiliocj^  tuendum 
eftjfic  quae  prudentcs  efl"e  interdum  eiufino* 
di,  vtomnium  repraehenfionem  non  pofsint 
efFugere,  &  aliqua  ex  parte  labafcere  vident, 
€a  non  dubitant  ftudio  induftriacj^  fua  fuften 

tare. 


M  £  L  A  K  C  H  T  H  O  N  r  S.  ^q^ 

tare,  ne  grauiores  ruin^  at<^  labes  fiant.Nort 
illi  quidem  committentes  quod  malum  fit  &C 
inhoneftum  fpe  euentus  laudabilisacboni, 
fed  hac  ipfa  modcratione  dC  efFugientes  vitu 
iimS^in  pr^fentia  rebus  afflicftis  confulen* 
tes*  Namquirebusdubijs&perturbatis  ni* 
mis  fortes  funt,  ij  interdum  laborantibus  ea 
remcdia  adhibent,in  quibus  medicinaplus 
nocct  quam  prodeft ,  curantes ,  contra  pro* 
uerbium,  malum  malo*  Hxc  negotia  €x^ 
cepcrunt  alia  quibus  Philippus  Melanch* 
thon  2^  excercitus  dC  defatigatus  fuit*  Nam 
qua^  folicitado  dC  anxietas  de  Repub*  ^nU 
mum  ipfius  tunc  excruciarit  Imperatore  Ca* 
rolo  ad  bellum  in  Germanise  regione  Cli^ 
uenfi  excitatum  aduentante ,  de  eo  nunc  ni« 
hildicam,  &:ad  communes  curas  intalibus 
propter  amorem  erga  patriam  fane  mollis  dC 
teneri ,  dC  in  confideratione  diligente  futu^ 
rorumcp  prouidentiaflufluantisanimi  ipfius 
referendo  apponam*  Proprie  autem  obIa=: 
taeiS^ab  ipfo  fufcepta  vt  antea,  deinceps 
perfequar.  Gubernabat  ea  tempeftate  rem 
ColonienfemS^  commiflTam  habebat  Eccle* 
fiae  illius  cuftodiam  Archiepifcopus  Her* 
mannus  Septemuir  creandis  Imperatoribus 
Romanis,  annis  grauis,  amans  veritatis, 
&:cupidus  remEccIefiafticam  in.  meliorem 
formam  redigendi,  quam  non  modo  ipfe  in^ 

telli* 


204  VITAPHILIPPI 

telligcrct  ita  effe  deprauatam  atcp  corrup* 

tam,  vt  iine  emendatione  diutius  ftare  non 

pofTct^fed  videret  eos  quocp,  quinecpDei 

metu  nec^  hominum  refpec^tu  magnopere  tan 

gerentur  5  non  audere  tamen  negare ,  pluri^s 

mis  8C  maxim.is  vicijs  laborare  cum  deformi:^ 

tatefcada  fvTminime  occulta*  Atq3  erat  ille 

hoc  iampridem  facere  conatus,  8d  aliqiiid  in 

eogenere  inchoarat,  fed  prasclarum  &:  falu* 

tare  opus  abfolutum  nonfuit*  Habebatini^ 

tio  5C  fuaforem  &C  adiutorem  prarcipuum  ex 

collcgio  facerdotum  vnum  Gropperumnots 

mine,  aquo  pofirea  non  modo  perfide  defer^ 

tus,  fed  hoftiliter  etiam  oppugnatus  eft,  Hic 

optimus  &C  Religiofifsimus  Princcps  ab  lU 

lufrrifsimo  Principe  lohanne  Fridericho  Sa^ 

xonum  Duce  impetrauerat ,  vt  Philippum 

Melanchthonem  ad  fe  proficifci  pateretur. 

Nami  pr^clarifs.  &C  maxime  vtili  illius  opera 

fc  vfurum  inijs  qu^  parabat,arbitrabatur* 

Qiiseeum  opinio  vt  non  fefellit,  ficconccs: 

pta  fpes  aliquantulum  fruftrata  eft,  Qjiod 

non  accidit  vel  negligentia  ipfius  vel  Philip* 

pi  Melanchthonis  culpa ,  fed  importunitate 

&::odio  quorundam  oppugnantum  noui  ope 

ris  veluti  Itruduram,    A  quibus  diuina  8C 

humana  commota  fuerunt ,  &C  effeclum  vt 

non  modo  Pontifex  Romanus  fua  fpontc 

procliuis  ad  irruendum  in  Colomenfem  fan:« 

difsimum 


M  E  L  A.N  C  H  T  H  O  N  I  S.  20^ 

tifsfmum  EpiTcopum,incitatus  vibraret  qua 
ii  fulmen  cxecrationis  vfitatae ,  fed  Impera* 
tor  quocp  Carolus  vt  diu  multumc^  vrgendo 
impulfus,  contra  Principem  ,  in  quem  more 
maiorum  d^.  lure  publico,  fine  folennis  iudi^ 
cij  legitima  cognitione  vindicari  nullo  pacfto 
liceret ,  iracundi;^  dC  feuitix  fententiam  tan^ 
dem.  pronunciarct.  Verum  ha^c  aliquanto 
poft  ac5ta,necp  mea  narratione  exponenda 
funt.  Sed  Philippus  Melanchrhon  anno 
Chrifti  M.D.XLI  II.  deducente  pietate  dC 
virtute  atcp  eruditione  doclrinae  pr^ftante 
viro  Petro  Medmano  mandato  Archiepifco 
pi  Menfe  Apr|Ii  iter  ingrefius,  ad  Principem 
venit  Bonnam,  vbi  ille  tum  commorans  ifta 
remagebat,  &!!redi]tad  fuos  menfeAugus» 
fto  maxim^cp  Isetiti^  aduentus  ipfius  fuit 
vniuerfis ,  fed  fcholafticis  potifsimum  ,  qui 
obuiam  illi  proccflere  fecuti  pra^ceptores  plg 
rofcp  dc  Magiftrosfuos*  Quid  autem  dC 
confuluerit  Sc  i^gerit  apud  Principem  Phis: 
lippusMelanchthondeeo  &r  ipfius  &:alio^ 
rum  fcripta  extant ,  qu^  eius  teftantur  dili* 
gentiam  dC  folertiam  SC  fidem ,  in  cuncftis 
quibus  trac^andis  adhibitusfuit.  Vtminus 
clementiufcp  tunc  repugnatum  fuiffe  5  iam 
nonnullos  optare,  exiftimari  pofle  videatur» 
Ab  Archiepifcopo  accerfitus  fuerat  Argen* 
torato  Bucerusjcuiusnomen  erat  inuifum 

P  inprimis. 


^o6  VITA      PlilLIPPt 

mprimis,  cum  nccp  in  illius  vita  vll^  turpitU:^ 
dinis  maculas  haercrcnt ,  neq?  in  docflrina  cr* 
rorum  vitia  dcprachcndcrentur  ,  &C  ipfc  nccp 
pcricula  nccp  molcftiam  laborcmcp  fcrre,  qui 
pro  tranquilhtatc  Deo  a[!tcrno  grata ,  8^  ho^ 
minum  focictati  profutura  fufciperetur  ,  rc^ 
cufarct*  Annus  proximus  fcecundus  fuit 
caufsis  malorumSd  magnum  moerorem  zu 
tulitPhilippo  Melanchthoni  nunciata  mors 
patri^  ipfius  Illuftrifs»  dC  fortiis*  Principis 
Ludouici  Palatini,  Qj-io  viucnte ,  nemo  ad:s 
modum  timuit ,  ne  crumperent  in  publicam 
cladcm  dC  pcrniciem  bellorum,  multorum 
animis  odia  fimultatcfc^  inclufas,  qux  veluti 
antcccdcntia  tcmpcftates  fa:uas  &C  horribiles 
murmura  iamdudum  exaudicbantur*  Non 
diu  admodum  ante  huius  Principis  mortem 
mihi  fcribcns  Philippus  Mclanchthon  fe  per 
quictcm  vifum  effc  fignihcabat  viderc ,  ab 
illo  fc  accerfi,  id<^in  cam  partemintcrpreta^^ 
batur,  quod  tum  8l  curis  conficeretur ,  necp 
fiVma  valetudine  vtcrctur ,  fe  ab  illo  Princi* 
pe  mortuo  cx  hac  vita  euocari*  Verum  pra!* 
fagium  hoc  obitus  Ludouici  fuit ,  qui  cft  aU 
tero  anno  fubfccutus.  Philippus  autcm  vi^» 
xit  non  fibi  fed  alijs  benignitate  Dei  diutius. 
Alterum  grauifsimum  vulnus  animo  Philip* 
pi  infiixit  accrbifsimus  cafus  Hicronymi 
Pamgertneri  Norimbergenfis,  viri  fapientia, 

virtutc. 


MELANCHTHONIS.  207 

virtute,  dodrina  literarum ,  eruditione,  hu* 
manitate  excellentis ,  &C  maximi  religionis 
purae  &: pietatis  amatoris.  Quem  dC  adolef^ 
cens  ipfe  adolefcentem  cognouerat  ^  cum<^ 
€0  familiarifsime  in  communibus  ftudijs 
Vuittenbergae  vixerat,  dC  progrelfum  ad  am 
plifsimos  honoresin  patriaipfius  colereper* 
feuerarat,  cum  quidem  ab  ipfo  cum  reueren* 
tia  Pra^ceptori  debita  diligeretur*  Oprimum 
hunc  &C  integerrimum  atc^  fummum  virum 
in  itinere  reuertentem  domum  a  conuentu 
Spirenfi  ,  quo  mi(fus  a  fua  ciuitate  fuerat, 
quidam  tunc ,  qui  fe  hoftes  reliquijs  fo^deris 
Sueuici  profitebantur,  compr^henfum ,  incp 
diuerfis  latebris ,  vt  necefte  fuit ,  abditum  fi^ 
diu  vexatum  tandem  pecunia  accepta  dimi* 
ferunt,  Atqp  exiftimabatur  alteri  iftasfuifiTe 
infidias  pofitas^fed  rebus  inftrudis  ac  para* 
tiS)  cum  Pamgertnerus  in  illas  incidiifetjprgs 
da  oblata  arripienda  fuit*  Declarauit  Phi* 
lippusMelanchthon  dolorem  quem  ex  amici 
fortuna  aduerfa  capiebat ,  non  modo  fer=» 
monibus  8c  literis  fuis,  fed  ftudio  quo<^  &C 
opera,  cum  perficiendo  vt  familia  Pamgert* 
neri  confolationibus  eorum  fubleuaretur, 
quorum  autoritate  eam  moueri,  dC  vnde  bo* 
nam  fpem  oftendi  fciebat^tum  qua^rendo  oc« 
cafionesetiamquafdam  liberandi  captiuum 
8C  ijs  a  quibus  detinebatur  placandis,  Princu 

P     X  pum 


2o8  V    I    T   A     P    H   I    L   I   P    P   I 

pum  qaorundam  fauore  clementiaq^  SC  cur^ 
adhibita,  &1  notorum  ex  equeflri  ordine  ho=s 
minum  adiuncfio  ftudio^Sed  hberatio  illa  mi^ 
rabihter  impedita  dC  res  dilata  fuit^NonnuI*: 
lacp  capto  laudabilia  atq^  gloriofa  ipfi  nocu* 
erunt,  de  quibus  narratio  verbofa  neq^  huic 
argumento  congruit,ne<^ame  eftperfequen 
da»  Cum  diuturno  tamen  dolore  SC  ingen:* 
te  trifticia  fuorum  grauifs*  afflic^us  non  fine 
vitx  propter  morbos  periculo  ^  patrias  reftic^ 
tutus  eft  dC  redijt  domum  Pamgertnerus,  Ix* 
tici^,  omnibus  bonis  exuItantibuSjS^^  ad  con* 
fpedumreuertentis  effufa  ciuitate  vniuerfa» 
Furor  quidem  ifte  Martius  dC  vis  graftato*! 
rum,  quin  crimen  fubeat  fceleris  Sl  impieta*: 
tiSjVereorvt  defendi  nequeat ,  led  &:  vfurs^ 
patur  tamenillemore,  &:inhoc  muridofu^ 
um  fcilicet  malumcuicp^quo  animo  eftfe^ 
rendum.  Philippus  autem  alijs  etiam  tunc 
aduerfis ,  dC  malis  familiaribus  atrociter  ve^ 
xatus  eft*  Quorum  commemorationi  etfi 
multa  obftabant  animo  med ,  prorfus  tamen 
de  his  reticendum  effenon  duxi.  Filiam  ma^s 
ximam  natu  Annam  amantifsimam  fui  in^ 
credibili  caritate  dihgebat.  Erant  autem 
vehementes  admodum  incitationes  huius  in 
illo  viro  affeclionis ,  adeo  vt  aliquibus  hac 
immoderatas  8C  cum  indulgentia  nimia  cons: 
iundiae  vidercntur;  Sed  in  filia  omnino  na^ 

^ura^ 


MELANCHTHONIS.  20p 

tura  optima  &C  praeclarum  ingenium ,  pieta=* 
tiT(^&  omnis  honeftatis  decus^non  immento 
illam  patri  magnopere  commendabant,  ma* 
tris  pr^efertim  partu  difFicili  in  lucem  edi=s 
tam  5  dC  in  quam  amoris  paterni  vis  fe  pri:«: 
mum  quafi  efFuderat ,  accedente  etiam  for^ 
taffe  aliqua  occultiore  naturae  conciliatione. 
Eratpuer  gentis  Marchicae ,  qui  tum  certis" 
de  caufis  clanculum  Vittenbergae  in  jftudtjs 
hterarum  educabatur ,  inq^  aedibus  Phihppi 
Melaftchthonis  degebat ,  patria  Brandepur^ 
penfis ,  Georgius  nomine*  Hic  difcendi  ar^: 
dore  flagraba j ,  dC  in  eo  impetus  quidam  di* 
uinus  manifejfto  apparebat,  efferens  fe  ad  fa« 
pienti^  virtutifcppr^ftantiam,  quahs  in  om* 
nibus  qui  vllain  parte  dC  quocun^  genere 
virtutis  fingularemlaudem  S^  egregiam  fa* 
mam  confecuti  funt^fuiffe  animaduertitur 
&C  cffe  confucuit*  Hinc  enim  exiftitimmen^ 
fa  cupiditas  impellens  atc^p  inftigans  animum 
^d  ea  fufcipienda  dC  agenda^quibus,  quae  alis: 
quis  appetiuit,  ea  feefte  adepturum  (perat* 
Inter  quos  conatus  neque  labor  fugitur,  nc^ 
que  cura  alia  admittitur ,  necp  cogitationi 
adioniue  alteri  locus  relinquitur.  Incp  hoc 
modo  opera  datur ,  vt  in  quod  incumben^s 
dum  fibi  aliquis  duxit ,  in  eo  laude  excellenti 
tes  ipfenonmodo  affequatur  verumetiam 
antecedat.  Itacp  dies  nocflefcp  fumma  con* 

P    3  tentio 


2!o  V    I    T    A      P    H    I    L    r    P  P    I 

tentione  enitftur ,  vt  ad  partam  ftudio  dili* 
genti'^  fug  facultatem^maiorem  aliquam  co* 
piam  addere  5C  acquifita  bona  augere  pofsit. 
Vidi  ego  hunc  Georgium ,  qui'  poftea  Sabi* 
m'  nomine  celebris  fuit ,  valde  tenera  adhuc 
setate ,  lacrimas  profundentem  ad  leclionem 
boni  dC  elegantis  carminis*  Audiui  triftes 
querelas  eius,  deplorantis  fuam  infehcitatem 
in  fcribendo,  cum  non  folum  per  ^tatem  ni^ 
hil  quod  perfeclum  effet  ipfe  elaborare ,  fed 
ne  intelligere  quidem  rationem  perficiendi 
elaborandiqa  adhuc  valeret,  Huic  fane  iuue^ 
nipuellam  fiham  fuam  defponderat  Philip^ 
pus^duxitcp  eam  ille  anno  Chr.  M.  D.  x x  x  v  l. 
Cumc^non  modo  fcicnti^.  literarum  bona« 
rumcp  artium  excellere ,  fcd  dignitate  quoq3 
praeftare  cuperet,  &difFicultatis  &  moleftiae 
in  ido  curfu  nonnihil  ei  fuit  exhibitum*  Atcp 
de  caeteris  prastermitti  re(fle  poteft  narratio* 
Hoc  autem  anno ,  in  quo  expofitio  noftra 
occupatur ,  oftenfa  fpemelioris  dC  fplendi* 
dioris  condirionis  in  Prufsia,  haud  fcio  quo 
pacfio  inter  focerum  ac  generum  non  quidem 
odium  aut  fimultas,  fed  alienatio  tamen  quae 
dam  QC  prope  difsidium  ortum  fuit*  Narra:* 
tionem  autem  talium  ideo  nequaquam  omit^ 
tendam  duco  5  non  modone  quid  pra^terea^ 
turquod  expofitionis  fidcs  requirere  videa^ 
tur,  fed  vt  huiufmodi  quafi  vulneribus  infpe 

«is. 


M  E  L  A  N  C  K    r  H   O  N  l  ^.  ^  i  ( 

cflis  5  quam  mifera  intcrdiim  vita  fit  magno* 
^  rum  virorum  intelligatur ,  cum  ad  onera 
Reipublicac  pondus  etiam  domeftici  doloris 
adijcitur,     Fons  autem  erat  omnium,  quod 
Sabinus  focero  nimia  cupiditateilluftris  for* 
tunac  videbatur  ardere.  Illeautemnon  tan^: 
tum  adiuuari  &  quafi  promoueri  fe  ab  ipfo, 
quantum  optabat  £<rpo(re  arbitrabatur^^^gre 
ferebat»  Scholafticx  vita^  genus  amabatPhi 
lippus,  &C  illa  humilitate  delec^abatur.  At 
Sabinus  eminere  &  confpici  volebat  amph'^ 
tudine  etiam  honorum ,  dC  opulentia,  Itaqae 
magnaille  (peflare  ,  nec^  nominis  celebrita^ 
te,  quam  redis  ftudrjs  fibi  comparauerat  efte 
contentus ,  Hoc  agere  vt  vulgi  ocuh  in  fe 
conuerterentur,  S^ipfeinReipub.  quocplu^ 
ce  verfaretur*     Exeo  fiebatvt  voiumates 
horumahquantulum  difiungerentur.  Qj.iod 
vbi  accidit ,  quamuis  non  inituichidc  etiam 
fufcipiantur,  amicitiam  tamendebilitari  va^ 
rtjs  fufpicionum   ofFenfionumcp  cauftis  nc:* 
ceflfe  eft.  Etfi  autem  Phihppo  Melanchthoni 
nemo  inueniebatur  ad   eleuanda  ferendacp 
ea,  quibus  interdum  grauifsime  la*debatur, 
fortior  atcp  patientior  ,  tantum  aberat  vt  ab 
ipfo  vlhus  veluti  fecefsionis  occafio  daretur, 
tamen  in  hac  quafi  vehtatione  multa  vehe* 
menter  pupugerunt  animum  ipfius ,  praefer^ 
timcum  nonnihil  triftitiaevel  etiamacerbitf 

P    4  tatis 


212  VITA     PHILIPPI 

tatis  ad  filiam  pertineret ,  quam,  vt  diximus, 
maximo  amore  complcdebatur ,  Qiiamcp 
tam  procul  deinceps  abfuturam,  S^  cum  ma^: 
ritoiritato  difcefliiram  efie,  valde  dolenter 
ferebat*  Aliqui  etiam  huic  aut  illi  affentan* 
do  pene  efFecerant,  vt  diftrac^io  adiurgia  ac 
contumelias  euaderet*  Sediftatamen  veluti 
tempeftas  fic  abijt ,  vt  moderatione  tol<!ran^ 
tiac^  &robfequio  Philippi  facile  leniretur  Sa^ 
binus  ,  5^  coniundio  beneuolentiae  mutuas 
inter  ipfos  conferuaretur ,  dC  in  coniugij  vfu 
nihil  infuaue  fequeretur ,  pr^fertim  cum  2^ 
rei  atc^  dignitatis  accefsione  augeretur  Sabi=* 
nus*Apud  quem  Philippi  filia  poftea^nulla 
re  dirumpenteiucundse  confuetudinis  amo:* 
rifcp  mutui  vincjjla^annis  quatuor  in.  Prufsia 
vixit.  Decefsitenimanno  Ch»  m.d.xlvi  r. 
apud  montem  Regium  Prufsiaenii. CaL 
Martrj ,  qua  nocfle  per  quietem  patri  fpecies 
mortuae  filiae  oblata  eft ,  eocp  fomnio  fignifi'* 
catum  efte  cafumiftum&T  ipfe  exiftimauitj&^ 
euentusfacit ,  vt  credibilefit,  Eiufque  mor* 
tem  nunciatam  magis  molliter  tulit  pater 
amantifs*  illius ,  quam  plericp  efte  laturum 
crediderant,  vel  rationequafi  in  girumex* 
ultantes  animimotusreducente,  vel  diutur^* 
nitatc  temporis  ad  toleranda  omnia  fac^us 
robuftior*  Priuata  h;^c  incommoda  folid^ 
tudinc  Reipub*  cumulabantur.     Nam  &: 

bellum 


I 


M  E  L  A  N  C  'rl  T  JI  O  N  I  S  .  213 

fcellumpenculorum  interlmperaton  Caro=: 
lum^Regemcp  Gallia^  FranciTcum  vtriufcp 
fumma  contentione  impendebat  ac  moue== 
batur,  8C  ac^iones  de  Brunfuicenfibus  nego^ 
ti)s  inftituebantur  eiufmodi ,  vt  his  femina 
certaminum  tumultuumcp  nouorum  iaci  wu 
derentur.  Verum  dC  res  tandem ,  Carolo 
in  Gallicum  agrum  progreflfo  longius,  com^ 
pofita  eft,  fivT  pax  inter  Reges  fac^la  ,  dC  con* 
tcntio  illa  Principum  intra  verborum  male^ 
dic^a&^  criminationes  tunc  quidem  confti=s 
tit»  Sed  Philippus  Melanchthon  alrjs  quafl 
in  portii,  id  eft  apud  fuos ,  procellis  iadarus 
ita  fuit  vtpene  euerteretur^vel  oppreflus  vel 
pulfusiniquitate  dCodio  nonnullorum,  qui 
contra  ipfum  Martini  Luteri  animum  incita 
uerant  atrocitate  accufationum,  quarum  cz^ 
put  erat  moderatio  8C  lenitas ,  quibus  ab  illo 
aduerfarios  fubleuari  dicebatur*  Atc^alijs 
temporibus  concedendo  dC  molliendo  qux* 
dam ,  cauflas  eum  nocuifl^e  praedicabatur  > 
Tunc  autem  renouabantur ,  cum  quadam 
non  modo  vehementia  fedplane  feuitia,  dif» 
putationes  de  facratifsima  in  Ecclefia  Chri*s 
fti  ac^ione  ccxnae  myfticse,  quae  eft  communi 
catio  corporis  dC  fanguinis  Domini  noftn* 
lefuChrifti.  De  eaquorundam  qui  Martis» 
no  Lutero  ita  fe  dabant  >  vt  dodrinam  illius 
vniuerfam  non  modo  cupide  amplecleren* 

P     f  tur. 


^i^  VITAPHILIPPI 

tur,  fed  eam  etiam  exaggerare  non  necefTa'^ 
ria  interdum  amplificationeftuderent^horum 
igitur  nonnulla  infulfa  5l  propemodum  pro^ 
fana  tam  dicfia  quam  fcripta ,  illi  nonnullifcp 
alijs  pi]s  dC  attente  rem  confiderantibus  non 
probabantur*  Sed  haec  quafi  nubecula  cele^ 
riter  eo  quidem  tempore  depulfa ,  turbaecp 
tftae  facile  fedatae  fuerunt ,  dC  temere  incita* 
tam  iracundiam  quibufdam  reprimentibus, 
SC  Phihppo  Melanchthone  folitammodera* 
tionem  patientiamcp    conftantifsime   vfur^^ 
pante»  Grauiter  etiam  perculfus  tunc  ille  eft 
nunciata  morte  Valerij  Cordi ,  qui  patrem 
habuerat  Euricium ,  virum  ingenio  docflri^ 
naque  excellentem»  Qui  me  cum  Erphordi^ 
am  ftudiorum  caufa  veniflem  humanifsime 
complexus  notumqp  habuit  admodum  fami* 
liariter^  fuorumqp  Epigrammatum  luculen^ 
tis  verfibus  ftudiofe  ornauit*  Eumcp  ego  vU 
cifsim  obferuans  colui,  8C  quibuspotui  offi^ 
cijsillaaetate  conditionec]^  meaadiuui*  Ne^s 
que  erat  minus  in  filio  praeclara  natura ,  5C 
tempora  magis  opportuna  ad  illam  perco* 
lendam  optimarum  literarum  arttumcp  co* 
pia,  SC  occafiones  habuerat  patre  meliores. 
Hic  iam  omnibus  ad  fpem  expec^ationemcp 
de  eo  admirabilem  erecTtis ,  cum  fpec^atae 
eruditionis  atque  fcientiae  opera  edidiffet ,  in 
Italiam  augendae  hberalis  dC  vtilis  cognitio* 

nis 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  215 

nis  gratia  profedus ,  Ronice  febre  laborans 
moritur*  Morbus  autem  contrac^us  puta* 
batur,  nimia  defatigatione  in  locis  calidio* 
ribus,  quod  ipfe  qui  in  artis  medicinse  fiudi* 
um  incubuillet,  non  prata raodo  ac  campos, 
fed  montes  vallefcp  vbic]p  perreptare  herbas, 
radicesftirpescpexploransnon  ceflaret.  Ae^ 
grotauit  eodem  tempore  ibidem  Cornelius 
SittardusColonienfis,quitum  quidem  pe^ 
riculum  euafit,  fed  poftea  Norimbergae  cum 
maximalaude&T  plurimorum  falute  artem 
Medicin^  fac^itans  tabifico  morbo  cons* 
fumtus  interijt  anno  Chrifti  M.  d.l.  Vale* 
rium  autem  vt  notum  carumcp  luxit  Philip^ 
pus,  fed  magis  deplorauit  mortem  ipfius 
propter  erepta  Reipubhcae  commoda  dC  in^ 
terceptos  fruc^us,  qui  potuifie  ab  illo,  fi  con:* 
tigiffet  vita  diuturniorjpercipi  viderentun 
SequensannusChrifti  iM.d.  xlv.  vidit  cru«» 
dehfsima  fuppficia  5;^  feuitiam  immanem  in 
Galhae  regno,  non  tantum  fingulos  ahquos 
corripientem,  fed  in  oppida  populofcp  totos 
graffantem,  iugulando  omnis  statis  ,  fcxus, 
conditionis  mortales  &inflammando  oppi* 
da  atcp  vicos  regionescp  vaftando ,  quod 
ahqui  in  ftudio  veritatis  5C  errorum  manife^ 
ftorum  dechnauone ,  tanquam  hoftcs  nomi* 
nis  Chriftiani  5^  defertores  cathohc^  Eccle^ 
(ix  accufarentur  dC  condemnarentur*  Vidit 

8C  con^ 


215  VITA      PHILIPPI 

§L  conuentum  indidum  in  Vangionibus, 

Qui  fuft  vltimus  (  nam  euafit  hic  in  annum 

proximum  deduclus  Ratisbonam  )  in  quo 

verbis&  coUoquijs  de  contrcuerfis  dodri^ 

n^  capitibus  difceptari  placuit,  Nam  fiue 

infidiofe  8C  callide  ,  feu  fatali  quadam  pro^ 

grefsione,  ita  res  ac^se^eacp  tum  cogitatajde^ 

liberata  fufceptac^  fuerunt,  vnde  tandem 

varfj  multiplicesc]^  conatus  belli  Germanici 

eoeuaferunt,  quo  iamdudum  cupiditates 

plurimorum  impulerant*  Aftuit  ibi  Cardi* 

naiis  Farnefius*  Principes  Gcrmani^  non 

afFuerunt.  Itacp  cum  colloqutj  de  rcligionis 

rebus  mentione ,  conuentus  alter  rurfum  in^ 

diifius,  quiagereturad  DanubiuniRatibo^ 

nx.  Interea  ad  recuperanduni  principatum 

fuum  exul  Brunfuicenfis  tentare  moUiicj^ 

quicquid  poterat  dC  collecfto  tandem  exerci^: 

tu  in  fuo  quondam  territorio  tunc  vidus  ca« 

ptufq^fuit,  duc^antecopias  fo^deris  aduer^s 

farfj  Philippo  Landgrafi^o  Hefibrum.     Hoc 

anno  mortuus  efl;  optimus  dC  integerrimus 

ftpientiaq;  &C  virtute  inprimis  pietate  eximia 

pra^ditus  Georgius  Heltus  patria  Vorhe* 

menfis ,  quod  eft  oppidum  ditionis  Pabe* 

pergicx^meus  pra^ceptor  fic  deme  meritus 

vt  non  minus  gratia^  ei  quam  parentibus  de*i 

beatur*  Qui  neqp  me  aliter  quam  filfj  loco 

toto  quinquennio  ,  quo  difcipulus  ipfius  fui 

habuitj^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  2  I  f 

liabuft,  dC  retmens  illam  cantatis  affec^fo^ 
nem  dilexit  omni  tempore  vitx  fu^.  Vte* 
batiir  lioc  Reuerendifsimiis  8^  genere ,  fd.n^ 
clitate  cmnfcp  ad  Dcum  SC  homines  laude 
Illuftrifsimus  Princeps  Georgius  Anhaldi^i 
nus  5  quae  antiquifsima  8C  pr^clarifsima 
Germanicas  nobilitatis  familia  Afcania  eft  : 
Eiufq5  autoritate  atqj  fidenon  facile  quicss 
quam  aut  prius  aut  potius  ducebat*  Fue^s 
ratautem  cum  Fratrellluftrifsimo  Prihcipe 
loachimo  in  difciplinam  ei  adolefcens  tra« 
ditus  Quo  nom.ine  dC  erga  me  illorurri 
Principum  clemcntifsimumfauorem  exper^ 
tus  fum,  qui  me  etiam  condifcipuli  appella* 
tione  dignarent.  Sedtantumtribuebat  Hel=: 
tusPhilippo  Melanchthoni  a  quo  &ripfe  fin^ 
gularem  inmodum  dihgebatur  dC  magnifie** 
bat  5  vt  faepe  impetraret  copiam  aliquanti^ 
fper  Vuittenbergae  degendi.  Vbf  illum  cer=* 
iicres  cum  libellis  8C  chartfs  ad  loca  doc^trfnae 
public^itare^non  mfnus  afsfdue  &::  relfdf s 
omnibus  quamfnfimae  fortfs  alterumquen* 
quam»  Tantusdurabat  fn  feneetfam  ardor 
dffcendi*  Nonnunquam  de  graufbus  &:  dif:=j 
ficflibus  rebus  qu^rendf  confilijcp  petendi 
ille  cauflTaa  Prfncfpe  eo  mfttebatur,Inquo 
valdelfberalfter  poteftatefacfta  vti  folebar* 
Atqpfs  tumDeffaufas  mortuus  8C  Illuftrffs. 
JPrincipibus  dC  Philippo  Melanchthoni  ia^^ 

gensr 


il8  V    I    T    A      P    H    t   L    t    P   P    t 

gens  defiderium  fui  reliquitXuxeruntcj  eum 

illi  vt  parentem ,  hic  non  fecus  atcp  fratrem, 

6<^  monumentorum  operibusac  fcriptisftus= 

duerunt  celebrari*  Cunc^as  ille  facultates 

fuas  libris  coemendis  impenderat ,  habuit^ 

Bibhothecam  omnis  generis  Hbrorum  re=* 

fertam»  Cuius  a^ftimatae  precium  munifice 

Principes  perfoluerunt  fecundum  volunta* 

tem  8c  fententiam  teftamenti  ipfius*     Non 

poflum  filentio  hoc  loco  pra^terire  quod  me* 

morabile  videtur.Cum  Heltus  a  Prim^  pue* 

ririaeannis  caftifsime  celebs  vixiffet,  confi* 

derans  tameninquam  a^tatcm  incidiffet ,  S^T 

cuiufmodi  vita  morefq^  efient  fa^culi  huius, 

cert^  pecunise  fummae  frudum  annuum  ho^ 

neftse  SC  pauperi  alicui  virgini  dotis  nomine, 

quo  facilius  in  matrimonium  collocaripof^ 

fet  5  dc  fuis  bonis  deftinauit.  Quod  matri:» 

monia  conciliari  ad  confcientiae  purac  con^» 

feruationem,  dC  turpitudinis  multorumcp 

malorum  fugam  plurimum  prodcffeiudica^ 

ret*  Mei  quocp  ego  moeroris  &Iudus  do* 

meftici  focium  eo  anno  Philippum  Melanch» 

habui ,  cum  in  patria  amififlem  carifs»  fra* 

trem  de  tribus  vna  mecum  adhuc  reliquum 

Hieronymum*     Quem  Philippus  quod  coa 

gnouiflet  efle  ingenio  bono&Tacri,  &rmo« 

rum  grauitate,  &C  probitate  vitas ,  multifcp 

pr^cipuis  laudibus  eminere ,  non  mea  tan* 

tum 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  jip 

lum  caufla ,  fed  ipfius  etfam  admiratione  ad^ 
dudus,  carumhabuerat,&:  mortuum  verse 
beneuolentiae  lacrimis  deplorabat ,  cum  me^ 
osquidem  gemitus  confolatione  amantifsi':* 
ma  literarum  fuarum  fedare  conaretur.  Id 
quod&ante  afperis  temporibus  noliris  ille 
ftudioiifs.  fecerat,  quas  cur^  eifuere  maiori, 
quamfipropria  eifent  atqp  fua,  Miferat  ad 
eumnon  diu  ante  quam  moreretur  epifiolam 
accurate  icriptam,  de  filia,  cui  ille,  quod  mi* 
nus  confiderate  &  ignorante  fe  confilium  de 
coniugio  cospiifet,  valde  irafcebatur.  Qu^ 
leuitas  quantopere  parentes  honeftos  dC  fe* 
quentes  laudem  integritatis  offendere  fole* 
ret,  intelligebat  quidem  Philippus,  fedma^ 
lum  iftud  fanari  ignofcendo  ducebat  efTc 
melius.  Qu^  5C  ipfa  epiftola,  vna  cum  alfjs 
ipfius,  fi  videbitur  &:  res  tempufcp  ferer ,  ali^ 
quando  ederun  Etifta^noftrarumenim  re* 
rum  eflet  expofitio ,  inculcanda  non  funt, 
cum  quidem  varietatemhabuerit  tantam  vi^ 
ta  fratris  mei ,  8C  ea  in  vtramc^  partem  illi 
vfu  venerint ,  vt  narrare  indignum  non  efl^e 
videatur.  Qui  &:  diuinitus  ex  periculis  ma». 
ximisereptus,  necp  fecundis  rebus  infolens, 
nec^aduerfismolhs  fuit.  Veritatis  amans, 
integritatis  &:  fidei  fpeifiat^.  De  quo  pro.. 
ftrato  etiam  melior  exiftimatio  bonorum 
fuit^quam  de  tjs  quorum  odio  &:  inuidia  con 

cidc* 


1 
220  VITAPHILIPPI  ; 

ciderat.  Verum  dc  his  fatis*     Rediens  igi:* 
tur  ad  propoiuum  oratio  ea  qua^  reftant  per^:  \ 
fequatur,  Et  ifti  quafi  Emblemati  ignofcatur 
alegentibus,  mentioniq^  tali  impetret  vcnu  [ 
am  fraterni  amoris  affedio  ^  &C  defiderium  \ 
amifsi  huius ,  6c  confanguinea!  necefsitudis:  \ 
nis  recordatio*  Hoc  anno  commiffa  admi* 
niftratione  rei  Merfepurgenfis      Illuftrifs* 
Principi  Augufto  Henrichi  F^Duci  Saxos:  i 
num,  adiungi  ad  gubernationem  ipfms  pla^  '. 
cuit  Illuftrifsimum  Principcm   Gcorgium   \ 
Anhaldinum ,  cui  refpedus  SC  cura  Ecclefix  ; 
regendas  imponeretun  eocp  ille  munere  eft  | 
func^tus  diligentia  dC  fide  maxima,  ad  id  wfq^  i 
tempus ,  quo  adminiftrationis  iftius  onus   \ 
Princ.  Auguftus  depofuit.     Cum  enim  inde   | 
funclionem  muneris  fuipendere  vniuerfam 
non  ignoraret ,  hanc  prouinciam  non  magis   | 
habente  Principe  Augufto,  fuamiquoq^cu^  \ 
rationem  fibi  adimi  dC  fimul  extingui  intelli*   | 
gebat»  Paulo  poft ,  quorumcuncp  fane  opera    ' 
atcp  ftudio,  nam  mihi  ifta  fcrutari  non  eft  vi«:    | 
fum  5  effe<flum  fuit  vt  collegium  Merfpuri 
genfe  omiffa  antiftitis  more  maiorum  ex  fuo 
corporeele<ftione,  poftulandum  ab  externo 
ftatuerent  vtantiftes  Ecclefia^illiuseffe  vel^ 
let^cum  qua  iam  gubernandi  regionemillam 
principatus  rurfum  coha^rebat.     Is  fuit  ex 
eorum  genere  qui  antiftitu;n  aliorum  fuffra* 

gane- 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  C  N  I  S.  2  2  I 

ganei  vocantur ,  vicartj  quidam  certis  ope^ 
rationibus  facrorum  cxequendis*  QuosdC 
ipfos^quod  antiilitum  nomine  cenferi  opor^ 
tcre  exiftimaretur ,  certarum  vrbium  titulis 
ornarijcarumcp  ritu  folenni  antiftites  renun^ 
ciari,  tum  eft  coeptum,  cum  Chriftian^  reli* 
gionis  veritas  ftiperftitionum  varia  fpecie 
commutata  fuit,fiue  errore  feudolo.  Atq^ 
ille  qui  tum  Merfpurgum  accitus  ad  hoc  fas: 
ftigium  dignitatis  dC  opumperuenitjSidoni^ 
us  appellabatur,  natus  in  terra  Feringenfi 
humih'Ioco5&:  educatus  in  ftudijs  Tubingg, 
ibicp8(^Magiftri  liberalium  artium  honorem 
confecutus ,  cum  vixiftet  aliquantifper  m 
contubernio  fundato  ad  alendos  pauperes 
fcholafticos,  quibus.certo  numero  dC  de  do^ 
micilio  &  vicflu  SC  doclrina  profpedum  eft, 
Inde  ad  ludos  literarum  aperiendos  difcefsit 
venitcp  Moguntiacum  ad  Rhenum*  Ex  ma* 
giftroludi  deindcjquod  doc^iorquam  altj 
dC  facundus  effet  inprimis ,  facSus  facerdos 
eft  concionum(]p  in  templis  habendarum  mu 
nuseidatum*  Ethis  gradibus  afcendensex 
illo  quo  diximus  Vicariorum  genere,  ad 
Principatum  Merfpurgenfemprocefsit»  Po* 
ftulationi  iiii  Illuftrifs»  Princeps  Georgius, 
cuius  in  eo  collegio  fpacij  temporis  longi 
praerogatiua  eifet,  in  quod  ipfe  ante  ca^teros 
omnes  cooptatus  fuerat ,  affentiri  magnis  SC 

Q^  grauibus 


aii2  VltAPHlLIPPl 

grauibus  de  caufsis  noluft»  Nonquod  ipfe 
fibi  aliquid  commodi  quaereret,  fed  ne  temes: 
re  committeretur  fumma  rerum  ignoto  ,  8^ 
de  cuius  aAonibus  atcj  fcripiis  editis  fufpi* 
cio  effet,  doc^rinam  Ecclefiafticamperpur* 
gatam  S^  probatam  fibi^illum  non  ampledi, 
Nam  quod  ad  terrae  illius  dominatum  attine* 
ret,  teftabaturlmperatorisMaieftati  fe  fub^ 
iecTtifsima  voluntate  parere,  nec^  recufare, 
iie,  quemhuic  pra^efle  Imperator  voIuiflTet, 
poteftas  ifta  contingeret»  In  qua  fententia 
optimus  Princeps  conftantifsimeperfeueratf 
uit.  Sed  ne(^dehis  rebus  quae  optnioquic]^ 
fcrmones  hominum  fuerint^  nec^  omnina 
temporum  illorum  quafi  curfum  enarrare^S^ 
eo,  vnde  digrefla  eft  expofitio  ,  reuocare  il* 
lam ,  libet»  Princeps  Georgius  8C  fapientia 
dC  animi  magnitudine  excellebat,  fed  religii» 
ofa^  pietatis  dC  veritatis  cceleftis  amor  atcp 
ftudium  erat  in  eo  eximium&admirabile^ 
Cum  igitur  ab  ipfo  petcretur  hoc  adiumen* 
tum,  8c  vtinEccIefia  Merfpurgenfi' antifti* 
tisloco  praefideret,  non  prius  potuit  obtine* 
ti  aflenfio,  quam  confultisijs,  qui  in  Saxonf^ 
cis  regionibus  pra^ftare  cognitione  &C  fcien* 
tiaveritatis  cozleftis,  8(1  virioptimi  integer* 
rimicp  videbantur»  In  quibus  primas  facile 
tenebantMartinus  Luterus  3c  Philippus  Mc 
lanchthon,  Qyorumnonmodo  cohortatio* 

ne  mo» 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  22? 

Hemotus,  fed  fententia  atcp  iudkio  impul* 
fus ,  ferri  fibi  illam  curationem  8^  honorem 
mandari  paflus  eft ,  vt  rem  Ecclefiafticam 
Merfpurgi  gerendam  fufciperet  ,  minime 
tunc  quidem  conftitutam  atcp  ordinatam,  ac 
potius  admodum  confufam  5C  diftortam. 
Quamillius  vigilans  pietas  &religiofa  in* 
duftria,  in  eam  formam  redegit  &C  tali  ratio* 
ne  compofuit,  qua^  firmifsimo  fundamento 
mcens,  nonmodo  dumipfe  praefuitftetit^fed 
necp  poftea  labefac^ata  eft^velnon  auden* 
tibus  vllis  conuellere  pulcerrimiquafi  dtdiR^ 
ci)  ftrucfiuram,  vel  non  reperientibus  quid 
melius  recfliufue  elaboraretur.  Norat  Prin* 
ceps  Georgius  non  folum  facrarum  litera* 
rum  exquifitam  docflrinam,  fed  confuetudi* 
nem  etiam  dC  ritus  Ecclefiae,  tam  definitos  SC 
expreflTos  in  illis  ,  quam  fecundum  has  con^ 
fenfione  Sdeli  introducflos^Nam  a  prima  ado 
lefcentia  inhisftudfjs  verfatusfuerat.  Eratcp- 
eiexploratum  quatenus  afincera  &  pura  fa=: 
crarumliterarum  intelligentia,  doc^irina  Ec« 
clefiaftica  alicubi  recefsiftet ,  5C  quibus  in 
partibus  antiquitatis  religiofa  obferuatio 
deprauata,  mofqpmaiorum  corruptus  effet. 
At  ille  in  omnibus  bonam  efle  confcientiam 
8C  fe  culpa  vacare  cupiebat ,  incp  eo  maxime 
folicita  erat  circumfpec^io  ipfius  dC  diligens 
confideratio.  Itacp  non,  nifi  fuffragfjs  in  vi* 

Q^  z  cinia 


224  VITAPHlLrPPi 

cinia  Ecclefijs  pr^pofitorum  dcfignatio  ilJa 
apprabaretur,  &:  fokimi  conuentuiudiciam 
hoc  fieret,  &f  fententia  ipforumcum  religio^* 
fisadseternum  Deum  precibus  publiceco=: 
gnofceretur ,  vel  nominis  honorcm  admitjs 
tere ,  vel  vfurpare  dignitatem ,  vel  omnino 
quicquam  rei  gerend^  capeffere  voluit^FuCfi 
runt  ea  tum  acla,  qu^  illa  quidem ,  tunc  ab 
ijs,  qui  Romana^  horum  temporuni  Ecclefiae 
pr^fcriptionem  vtmendolam  necpamphus 
ad  veritatis  normam  quadrantem  ,  fequi  fe, 
fcientes  &:inteL^igentes  vitia,  fine  impietatis 
fcelere  poffe  non  arbitranturjmutata  in  vera 
dC  recla  (vt  ipfi  afFirmant  atc^  dcmonftrant) 
non  efie  legitima  perhibentur  ab  omnia  mor^ 
dicus  tenentibus,  quibus  RomaniPontificis 
nomen  dC  autoritaspra^tenditur.  Sed  omnes 
profedo  qui  adefTent  aut  fpedarent  non  aut 
profaniaut  dementesjcum  reipfa  ac^iones 
illas  religiofifsimas  tum  ipecie  effe  pra^rcla^ 
rifsimas,  fi  quod  fentirent  vellent  dicere,  fa* 
teri  cogerentur*  Atcp  putaui  inferendum 
hoc  loco  fcriptum  a  Philippo  Melanchthone 
de  his  compofitum  omnium  in  Ecclefijs  vu 
cinis  praefidentium,  qui  accerfiti  fuerant^no:^ 
mine,  cui  dC  illi ,  vt  fieri  foletatq^  debet  fub* 
fcripfere.  Gratias  agimus  Dco  ^terno 
patriDomini  noftrilefu  Chrifti,  quod  im* 
menfa  bonitate  dC  inftkuit  inde  vfcj  a  condic^ 

tione 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  ^nM  S.  255 

tione  &C  reftitutione  gcneris  humani ,  £^  fer^ 
uat  ommbus  freculis  vfcp  ad  refurrcc^fonem 
mortuorum,  minillenum  Euangclij,  8c  ex* 
citat  fubinde  idoneos  Doclores,ac  mandata 
dedit  Eccleiix  fuae  5  vt  vocet  idoneosmini^ 
ftros,  Sl  promictit  fe  percorum  vocem  da* 
turum  Rcmifsioncm  pcccatorum,  Spiritum 
fanc^um  vitam  dC  iulliciam  aeternam,  dC 
oramus  eum ,  vt  lucem  Euangelrj  fui  nonfi* 
nat  extingui^  fed  nunc  quocp  excitet  pur^  dC 
falutaris  dodrin^e  Euangelrj  propugnatores 
dC  hdeles  cuftodes,  &  colligat  fibi  etia  nunc 
tnhis  regionibus  Ecclefiam,  aquain  omni 
^eternitate  .celebretur*  Cum  autem  ad  hoc 
lAinifi-erium  Euangeltj  Reuerendifs.  &  lU 
luftrifs»  Princcps  Dominus  GeorgiusPrin== 
cepsin  Anhalt,  Comes  Afcani^  &Domi* 
nus  in  Bernburg,  Pr^pofitus Ecclcfi^  Mag^ 
deburgenfis,  rite  dC  pie  vocatus  fuiffct  ad 
funcftionem  muneris  Ecclefiafl:ic!  adiuuan* 
dam in  Epifcopatu  Merfpurgenfi,accerfiti 
funt  veterc  primarumEcclcfi'arummorc,viri 
doc^i  oC  graues,qui  vicinas  Ecclefias  gu* 
bernant  ,  quorum  nomina  infra  afcripta 
funt,  vt  inipfa  Ecclcfia  Mcrfpurgenii ,  ad 
hanc  vocationem  adderctur  publicum  tcfti* 
monium  ordinationis*  Nos  igitur  conuo* 
cati  ,quiacerto  fciebamus  hunc  Illuftrifsi^ 
inumPrincipemGeQrgiumrecSe  intelHgerc 

Cl.  3  &:con* 


22(5  VITA      PHILIPPI 

&:  conftantcr  ampledi  puram  Euangclij  do^ 
rtrinam ,  quam  Ecclefe  harum  regionum 
vna  voce  6c  vno  fpiritu  cum  catholica  Ec^ 
clefiaDei  profitentur ,  &  eximiam  eius  elTe 
virtutem  5^  fanditatem ,  tefl:imonium  no* 
ftrum  de  eo,  ritu  apoftolico  impofitione  ma* 
nuum,  declarauimus ,  &  ei  minifterium  do^ 
cendi  Euangeltj  &r  adminiftrandi  facramen^» 
tacommendauimus.  Cumcp  Paulus  Tito 
pracceperit,  vt  presbyteros  ad  docendas  5C 
gubernandas  Ecclefias  pafsim  conftitueret, 
fciat  hic  ordinatus  voce  Apoftolica  fibiprae^ 
cipi  in  hac  fun<3ione ,  vt  facerdotes  ad  do* 
cendas  bC  regendas  Ecclefias  ordinet ,  QC  eo« 
rum  dodrinam  &C  mores  infpiciat,  dC  memi^ 
nerit  fibi  qiioc^  praccipi  a  Filio  Dei :  Et  td 
conuerfus  confiVma  fratres  tuos»  Et  cum 
filius  Dei  fedeat  ad  dextram  acterm'  Patris, 
vt  fit  efficax  per  hoc  minifterium ,  precamur 
vt  in  tota  gubernationc  regat  bC  adiuuet 
hunc  ordinatum,  ficut  promifit ,  inquiens  : 
Siquis  diMgit  me  fermones  meos  feruabit, 
8^  pater  meus  diliget  eum,  5C  veniemus  ad 
eum  5C  manfionem  apud  eum  faciemus.  Et 
vt  hac  fe  confolatione  fuftentet  ordinatus 
ipfe  hortamur»  Etfi  enim  multa  fi^  magna 
funt  in  gubernatione  pericula ,  nec  vlla  cft 
fapientia  humana  par  tanto  oneri ,  Tamen 
fciat  Deum  vere  adefle ,  QC  in  Ecclcfia  hal»^ 

tarc 


MELANCHTHONIS.  227 

tare  vbi  vox  Euangelij  fonat,  eamcp  defendi 
&:feruariaDeo.  Hac  fiduciafufcipiendi&I 
perferendi  funt  tanti  miniftertj  labores.  Da^ 
tx  die  tertia  Augufti    Anno  xM.  d.  XLV.in 
oppido  Merfpurg*     His  fua  qui<^  nomina 
qui  tum  acciti  prasfentes  erant ,  fubfcripfere, 
6C  eft  res  peracfla  religiofa  cum  pietate  dC 
fpecie  pra^clara*  Qua  indicata,  ea  pergamus 
narrando  perfequi  quibus  poftea  quoqj  Phit* 
lippi  Melanchthonis  implicatas  confidera* 
tiones ,  curas ,  operas ,  ftudium ,  induftriam 
fuilTe  comperimus»  Conuenerat  vt  Ratibo:» 
nae  aliqui  de  ijs  negotijs  atcg  rebcs  collo^* 
querentur  ,   quse  ad  rehgionis  fanc^iitatem 
inftaurandam  pertinerent :  Huic  aCiioni  in* 
terefte,  qui  huiufmodi  ahas  priusmodera* 
tusfuiffetjPhihppum  Melanchthonem  initio 
placuerat^h^teraec^  ad  ipftim  ea  de  re  miffa?, 
paratum  effe  inftruc!iumcp  iufterant,  vt  itcr 
ftatim  vbi  nuncium  ilhus  accepiftet ,  ingre- 
deretur.     Scripferant  amiciquo(^ali}  ahud 
admonendo  fubijcientes*     In  quibus  leuia 
placraqp  erant ,  de  veftibus,  de  commeatu,  &C 
fimiha»  Quaecumilh  cura^  cordicp  non  ad=* 
modum  eftent ,  ahquantulum  indignabatur, 
in  tanto  difcrimine,  fohcitarianimosrefpe^ 
dlu  ad  tam  parua,cum  praefertim  maiora  mi^ 
nus  attente  confiderari  viderentur*    Itaque 
^onftat  tunc  refponfiones  ipfius  ad  quofdam 


228  VITA      PHILIPPI 

fuilTe  ftomachofiores*  Sed  confilium  iftud 
de  Philippo  Melanchrhone  legando  pr^ter 
opinionem  omnium  fubito  mutatum  fuit» 
Ipfo  quidem  haud  a^gre  ferente,  multi  tamen 
necj  tunc  probare  ,  cum  maximum  pericu* 
lum  impenderet  5  remoueri  PhihppumMe^ 
lanchthonem  ,  dC  poftea  euentui  infehciori 
cauffse  ahquid  hoc  dedifle  arbitrari*  Itac^ 
qui  deledi  fuerant  cum  Lipfiam  tranflrent, 
ofFictj  gratia  Phihppus  Melanchthon  eo  vfcp 
profi^cifcentes  cfl:  fecutus*  lam  de  Synodo 
indic^a ,  cuius  locus  Tridentum  defignatus 
eflet,  vari]  rumores  fpargebantur ,  8C  nonni^ 
hil  confultabatur.  Friderichus  etiam  Pala^ 
tinus,  qui  Ludouico  fratri  fuccefl^erat^Qiiod 
indies  magis  intelligeret,  quo  res  Ecclefia* 
fticaeprolapf^  eflfent^necp  poft  longam  ex:= 
pe6:ationem  opem  tam  mifere  afHiCtis  non 
modo  errore  fed  fcerere  Sc  improbitatedo- 
minationis  iniuftas ,  ferri  cerneret,  ceflTanti* 
bus  ijs ,  quorum  officium  erat  morbis  illis 
mederi ,  ipfe  fubuenire  rebus  laborantibus 
in  fu^  ditioni  fubiec^tis  terris  ftatuit.  De 
quo  cum  adPhilippum  Melanchthonem  in^ 
primis  referretur ,  cumc^  non  modo  abfentis 
confilium  peteretur,  fed  literae  etiam  mitte* 
rentur,  quibus  ille  accerfebatur ,  fcriptae  cle*' 
mentifsima  dC  benignitate  dC  humanitate^fie^ 
bat  vt  ad  cogitationes  graues  de  Synodo, 

non 


MELANCHTHONIS.  229 

nonleucs  ittx  accederent.  Atcp  Synodum 
illam  magis  fpecie  quam  reuera  indiclam  dC 
inceptam,  aliadcp  fimulatum  aliud  cogita^: 
tum  fuiffe^cum  alijs  fignis  depr^henfum, 
tum  adminiftratione  negott]  dechratum  eft* 
Reginaldus  quidem  Polus  ftirpis  Regiae 
Britanicus  cxul^in  eorumnuinerumrelatus, 
quos  Cardinales  vocant ,  magna  cura  confia 
liocp  graui  dC  ex  animo  ,  vt  videtur ,  perfcri^ 
pfitjquidfieri  feruaricp  in  talibus  coetibus 
oporteret,  ifcp  libcr  nuper  adeo  eft  editus,  ea 
qu^  iamdudum  non  modo  nutant  fed  piane 
ruunt  fubfternens  atcp  ftatuens  perinde  ac 
certa  5C  firma*  Confultabatur  tamcn,vt 
dixi,  ab  ijs ,  qui  infimulabantur  feditronis  in 
Ecclefia,  tanquamPontificia  Maieftate  ls:fa 
dC  turbata  Repub*  quid  a  fc:,vt  tali  in  re  age^a 
rent ,  ofFicium  videretur  poftulare»  Verum 
tuncquidcmnon  admodumlaboriofk  deli^^ 
berationes  iftas  fuere ,  8l  alijs  ad  Danubium 
mifsis  Philippus  Mclanchthon  in  fua  quafi 
ftatione  remanere  cogebatur,  necp  concedi 
ilhperegrinatio  nedum  migratio*  Quibuf^ 
cuncp  tamen  modis  potuit  inftitutumlauda:^ 
tifsimum  lUuftris*  Principis  patri^  fux  ad^ 
iuuit,  cum  qu^edam  confcribeado  de  forma 
doc^trina^,  tum  mittendo^qui  iihjexcerccndo 
adminiftrandocp  confentaneas  acftiones , 
pra^efient. 

CI.   f  Hoc 


1^0  VITA      PHILIPPI 

HOCloco  mterpofita  de  fcquen- 
tihus  pr^fMione  madam,  dim- 
dere  ^  quaf  interpolare  continua- 
tAnarrationis  feriem  ^vifumeyt.  Vt:, 
foiuisforte  h^c  cognofcendaputafjet, 
^  attentim  legendofuferiorafefen^ 
fjfet  defa/tigari,tanquam  inlongio- 
re  itinere  fiHeret  hic  gradum ,  ^ 
faultsper  acquiefceret.  Cum  prAfer^. 
tim  ea  qu^  refrarent ,  magis  quam 
prtorao  'vduft  in  ftlehris  alicuht  h^-- 
rendi  nccefttatem  expoftiont  tmpO" 
fturaejfnt.  Vt  mthttpf  quoque  oc- 
cafio  qu^renda  fuerit.qua  ,fcutco- 
7ntcifruuliquafi  resftrarem  ^  re-- 
ciperemanhelitum,  quoexpedttim  rc 
liqua  cnarrarentur^  ^eruenit  enim 
iam  expofitionis  contextm  addemon 
jhrationem  rerum  magnarum  CT  mi- 
rahtltumy  ttemque  grauium  ^  ha^ 
hentiummultipltcemmoefitciam  :qiu 

fatim 


MELANCHTHONIS.  23 1 

flanm,fo^(\uam  (tMartinm  Lute- 
rm  ex  hac  'vita  exceftt  jmotA  [ufce^ 
pt^qne  ^ gef]:^  funt  y  turbasque  eas 
dederunt  ^  facinoraedtderunt^qui- 
ht44  dtutna  ^  humana:,  cumpernicie 
maxima  y  lahefa{^tn  ^  conquaffatit 
effe  confat,  (tAtque  audtut  ego  ante 
mortem  (^/[artini  Luteriannisali^ 
quot ,  cum  fermones  hahcrentur  dc 
dtfiidtjs  oh  do£trinam  ^  ritns  eccle- 
fiafticos  fattu  ^  njiros  frudentes  ^ 
autoritate  fingularipr^dit  osftc  lo^ 
quentes  j  vt  ojienderent  fe  :>  ^viuentc 
(^y^^artino  Lutero^  nullam  Ifcm  con- 
fenftonis  atque  pacis  conciperepojfe,  6t 
comperi:,nunciatu  morte  tpftusy  quen- 
dam  "BrttanicA  gentis  dtgnttate  ^ 
hononhtisfr^fantem  dixtJfc^:(LAr- 
bttrari  fefe  illo  tempore  maxime  op- 
portuno  ad  reconcinnandum  ditiul^ 
ia  ^  difipa4:a  componendum^propi- 

ttjl)ei 


232  VITAPHILIPPI 

ttj  Dei  benignitate  ^  e  medio  aUjjJc^ 
eum  y  qui  imfedimento  reconciltandiz 
inter  alienatos  grati^.  futurm  fmjfet. 
Gluantaaute?n  ft  humanarum-  m.en-^ 
ttum  ccecitas  cum  contemplandis  per- 
^tciendisq^  pr^fenttbus  :>  tum  impen" 
denttbm  o  futuru  prmidendis  at- 
que  confderandisyhoc  etiam  cafu  co^ 
gnitum  fiit.  ^jiem  enim  nonpauci 
-pri/varij  viri  obHare  tranqutUtta^i 
ac  quietifolu7n  opino/ti  fuerant^  ^  eo 
ipfo  remotOy  maxi?n£.  demum  tempe- 
fates:,^  eluutes  tanop^am  aggertbt^ 
ruptis  fcediZ  extiterunt^.  ^^^^- 
qua}n  autem  ifta  tempefas  Germa^ 
ni(Z  potifimum  oblata  eft  y  ^  hanc 
inprimts  tUa  calamitas  peruafit:,  non 
dtu  tamen  poFt  incttata  ingentium 
malorum  ^vi  alta  quoque  loca  corre- 
pm  futjfe  fcimm  a  ^  an  non  ad  ali- 
quos  mifcriiz  etiam  detnde  maiores 

perti^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  233 

pertinere  pop-at^  y  haud  jcio  an  ex- 
ploratum  fit  nemim.  Ut  non  dehea4: 
pro  nihtlo  duci  eorum  notatio  atque 
comc^urd^qHifufpicatifuere  :§lmd 
tllo  die:,quo  IVlarttnm  LiUerusmor-^ 
tem  ohijt  y  in  faftis  ajcriheretur  con> 
cordtiZ  nomen:>  eoomen  tendere^o^vt 
concordiarn  interijffe  fgntficari  vi- 
der&tur.  T)e  quofanef:atua4'  quijque 
quod  "volet.  ^j^^  quidem  ijs  tempo- 
rihm:,  in  qu^  tncidit  c^d^artini  Lu- 
teri  ex  hac  vita  migrMto  ^  tra^M 
^  mox  defignatafint  :>  qui  animo  co- 
gitationea^  percurret  ac  compr^hen- 
det,  is  deprahendet  atque  compcriety 
maiores  dtfficultates  ^  inhumanio^ 
resinimicttiaj^  ^  iras  vehementio^ 
res:>  &"  acerhiora  odia  deinde  cum 
prodpjffe:>tum  pergendo  infacrispro- 
f^niscj^  rehmftrages  edjdtffe  eiufinodi^ 
quarum  ^  nunc  detrimenta  deplo- 

rentut 


1 

2^4  VlTAPHtLlPPt 

rentur  j,  ^  quas  fecutur^  etiam  infc^  ! 

iicitates  ammis  -perturbatij^imis  me-  \ 

tuantur.  Cum  fmt  autem  liher^  de  \ 

duhijs  exiftimationes  :>  "vt  alvj  aliud  \ 
arhttrari  concejjum  eBDfc  liceaty  nifi 

fallor.^utare : ^lmd fuperfite adhuc  ; 

Q^artino  Lutero  neque  fujcepta  fu-  ; 

ijfent  neo^gefta  ea^,  quorum  cumfenfu  . 

doloris  nequac^uam  leuis  meminimmy  i 

^  indicia  magis quam  enarrationes  i 

anohis  deinceps  referentur.  Irfuque  \ 

ipfa^  haheo  perfuafum^recordantifn-'  \ 

clite  Trinceps  Thilippe  ^  ^ud  de  mea  \ 

dejcriptionisfuhiedionefuel  alia  qua  -  \ 

cunc^  occafoneyilluftrif. virtuti  fapi-  \ 

entut^  tUiZ  €xcttatura  ejfe  Jenjm  co^  \ 

gita/tionesque  ^  animi  motus  ^art^  \ 

os  atque  diuerfos :  Cui  negotia  actio-  \ 

nescy  omnes  notA  ^  ^  cmm  in  ijfdem  \ 

opera  occupata:,  &"  txcercitatm  la-  \ 
hor^  ^  pericula^verjata fmt^ .  Etft 

autem 


MELANCHTHONI^.  j^J 

autem  interea  ^  iracundu  indi^ 
gnatio,  C^  dolori^  quoque  morfns,  re- 
fetendo^  velutirefi-tcando  nonnuU 
la:,haud abejjc poterit: "Vt  tamen  /?r^- 
jentthm  duris  atque  alferis  rehHS:>Ce'^ 
tundum  6uripide?7Uy 

lucunda  tnjimm  ac  malorum  ohliuid, 

Stc  profeclo  eodem  autort^ , 
Suauis  eUlahorumfr^tentOYum  memoria, 

(tAtque  ahiere  fic  pUraque  y  ^t 
cum  magn^  quidem  iaiiur^  tum  nau 

jiagia  mijerajaiia:,fed  recoUedf^  ta-^ 
men  res  atqtu  recept^  :,  ^  rurfum 

'  Reipuh.  quafl  nauigium  in(iaura^ 
tumftt.  Cum  quidem  neque  ^exa- 
tio  intertm  prorfti^  intermtjfa  cejfaue 
rit:>  neque  procell^  'ventorum  vehe-^ 
mentiorumpenitm fluerintLj.  Nunc 
"vero  td  fctltcet  agendum  eft  ^  tliu^ 

ftriftm^  tUA  excelfitati  ^  cateris  non 
modo  in  cauffa  conitmHis  :,fed  quihn^ 

patri^ 


2^6  VITAPHILIPPI^ 

patru  omnino  ^  Reipdb.  ^vniuerfk 
falm  ^  incolumita^  cur^  eH  :'Vt  re-  : 
ctiferat^  tanquam  ex  desperato  pcne 
?norbojanit7iti  et  retentiz  vit^  tuend^  \ 
d.eturofera:>etcaueaturynedenuo  in-  \ 
ctdatur  in  eundcTTU.   Suntj  autem  \ 
Agrotationes  magis  ^  periculofi  ^  i 
moleft^y  in  quas  leuatm  femel  ali"  ' 
duis  iterum  delabitur,  (^Mefane  dt^  \ 
eara^ione  dtfputare:>qua  quajibona  ^ 
"valetudoReipuhlic^Juftenteturo non  \ 
decet.    Facere  tamen  quin  moneam  \ 
nequeoy  quamuis  audacler  vel  teme^  j 
rc^  ettdm  fadum  forte  videatur :  ! 
Tolfcultum  qmdem  religiof^  picta^  \ 
tis  ^  venerationem  Dei  Merni  ^ 
doStrin^  veritatiscj^  coelefiisfiudiu/ny 
mhil  magis  neque  certim  non  folum 
tenta^ionem  prohibitururyuy  Jed  me- 
tum  quoque  malorum  ademturu7?u 
ejfe  omnium  yquam  confentientiuiTu 

nnimo 


MELANCHTHONIS.  237 

animorum  iUuflri^,ordinis^efinJin^ 
cer^oj^ue  amiciti^  necej^itudtnerruy^ 
mutuA  *voluntatis  ojjcia  ^  in  procu- 
randa  communi  ^vtilitate  ^  ^  cari- 
[  tutepat^ridpr^ponenda  coniun&ioni^ 
'  propmquita4^i  focietatique  humana 
'vmuerf^,  Hac  affectio  ^  iHud 
propofitmn  atque  fiudium  mnpote^ 
rtt  ncnflmul  <vera  propriac^  commo- 
da  fmgulorum  complecti,  %Jnde  et- 
iam  optima  IJ?es  excitnbitur  :>  futu- 
rum  "vt  fcelerat^  audaci^  "violent^ 
aggref^ioms  :>  ^  dijfolutd  ^vit^  tur^ 
pttudo coherceatur :>^ ad  grauita- 
tem  difcipUnA  veteris  mores  reuo- 
centur.  Ter  quam  diligentiam^  in 
genm  humanum  cUmentia  ^  ficut 
per contrariam prauita4:em  iraT>ei 
Aterni  folet  proferri  atque  incita- 
ri.  (tdtque  h^^c  iteru/ru  quafpro- 
locuti  ha^enusy  ita  deinceps  reli" 

5^  quum 


238  VITA       PHILIPPI 

qHt4^m  in  terris  currkulwnu  T^hi^ 
lippi  (^[elanchthGnis  njeluti  per  nji- 
tiZ  tpjim  fpactum  deducendo  perfe- 

quamm\ 

HIS  igitur  temporibus  quae  inchoaretit 
annum  lefu Chrifti  m.  d.  xlvi.  Phihp^ 
pus  Melanchthon  comes  fuit  Martini  Lutert 
in  fuam  patriam  ad  Dominos  ilhus  iter  faci* 
entis.   Vndereuerfis  ipfis  dC  profpera  for* 
tuna  vfis,  cum  iterum  fine  Phihppo  Melanch 
thone  profedus  eodem  eflet  Luterus,  mor* 
tem  illic  X  r  r.  Cal.  Martij  obfjt ,  fibi  quidem 
felicem,  namreligiofa  cum  pietate  &  animo 
magno  ac  firmo  placide  decefsit ,  plurimis 
tamen  dC  potifsimum  Phihppo  Melanchtho* 
ni  perquam  lucfluofam.     Non  potuit  enim 
non  mo^rere   eo  amiffo  ,  cum  quo  annis 
XXVI  r  I.  coniundifsime  vixeratj&quemob 
virtutes  eximias  colens  dilexerat ,  cuique  in 
perpurganda  SC  illufl:randa  doc^rina  Eccle^ 
fiae  fidehs  focius  5C  adiutor  fuerat.  Fac^a  au^ 
tem  eft  fupra  mentio  fingularis  dC  eximiar 
amicitiac  inter  hos  duos.  In  qua  vtercp  fcili^a 
cct  vitia  alterius  cum  noflct,  ita  tolerauit ,  vt 
quamuis  Sc  tempora  ad  diftrac^iones  proclic» 
uia ,  dC  hominum  leuitas  difsidiorum  cupi^a 
^  da  efs 


M  E  L  A  N  C  H  T  11  O  N  I  S.  259 

daeffet ,  caaeretur  tamenne  fimultas  exifte* 
ret  5  ex  qua  alienatio  animorum  nafceretur, 
8C  diuelleretur  vfus  confuetudinis  ac  fami^* 
liaritatis»  Quiautem  virosmagnos  8C  ma* 
gna  laude  praeftantes,  fi  quid  in  eis  viciofum 
notetur,  culpariputat,  isnimis  fplendidedc 
humana  conditione  fentit.  Sohus  enim 
Dei  eft  proprium,  vt  careat  culpa^Hominum 
vero  natura  hoc  non  fert»  Erat  Martini  Lu* 
teri  ingenium  acre  8C  fagax^Erat  animus  in* 
gens  dC  excelfus»  Nunquam  enim  in  timidi* 
tate  dC  focordia,  vel  etiam  fortitudine  dC  fo^ 
lcrtia  raediocri,  ea,  quas  aegit,  fufciperentur* 
Excellentes  autem  homines  ficubi  incur«= 
runt,  non  fieri  id  fine  quafi  fragore  quodam 
poteft*  Sane  lubricum  elfe  hoc  loco  veluti 
iter  expofitionis  video^Nam  apud  quofdam 
Martini  Luteri  nomen  adeo  odiofum  eft ,  vt 
auditum  execrentur ,  contra  nonnulli  in  illi« 
us  dic^is  aut  facfiis  ahquid  argui  omnino  pa* 
ti  nequeunt ,  dC  fi  quis  hoc  facere  audeat, 
eum  ftatim  impietatis  reum  declamitando 
peragunt»  Ego ,  qua^  comperi  &C  vera  efle 
fciOy  eo  commemoranda  duxi ,  necp  inuidi:= 
am  veritus  neq)  gratiam  aucupatus*  Qjii 
quidem  Martini  Luteri  autoritatem  &C  no* 
menitacelebrant,  vt  fupra  conditionem  8C 
modum  generis  humani  non  dubitent  extol* 
lere ,  ijs  vidcadum ,  ne  pr^ftamifsimi  atque 
R    z  fummi 


2^0  VITAPHILIPPt 

fummiviri  bonam  exiftimationem  tribuen- 
do  nimium  diminuere,  &C  Cux  audaciae  ab  iU 
la  excellentia  praefidium  qu^rere  videamur* 
At  itii  infedatores ,  qui  non  modo  omnia 
fcripta  illius  damnarit  vtimpia&TturbuIen* 
ta,  fed  nomen  etiam  auditum  tanquam  omi* 
nis  mali  deteftantur^Nunc  etiam  fi  quid  cor* 
dis  haberent ,  poterant  reminifcendo  confi=i 
derare^quid  acerbitate  odi)dC  contumacia 
peruicatiacp  aduerfandi  &C  clamoribus  vefa^: 
niseffecflum  fit*  Quorum  enim  vulnera  fa« 
nandi  caufa  attredantur ,  eos  clamando  8C 
obnitendo  fibi  ipfis  nocere  conftat.  Pofsitcp 
his  narrari  Aefopica  apud  Ariftophanem  fa^ 
bula : 

\^iefipm  a  coena  redtbat  "vejperiy 
Hunc  alUtrahatimproha  &  petulans  canisy 
o4>  ille  ad  hanc  conuerfti^y  o  canis  caniSy 
Hacfi  reprejfa,  aity  Itngua  tua  mala^ 
Fanes  CGemeres,  cor  tiht  effe  crederem. 
Etiftijfi  quantainopia  laborarent  eorirni^ 
quibusreligiofampietatemabundarenecetfe 
eft,  reuocarent  ad  animum  fuum,  ficp  eis  cu;* 
vx  eftet  5  vt  fibi  ac  alijs  ea  copia  pararetur, 
quam  requirit  vitas  falutifcj  conferuatio,  fa* 
perent  profedo  dC  rebus  communibus  ac 
priuatis  confulerent  rec^ius*  Sed  (  incidit 
enim  aetas  noftra  in  fatalis  cuiufdam  conuer* 
fionisquafiarticulum,  cum  n^.quc  admoni^ 

tioncs 


MELANCHTHONIS.      .         241 

tiones  quicquam  proficiant ,  &C  querelis  ina* 
nibus  dolor  tantum  augeatur  )  orationem 
noftram  ab  inftituta  narratione  recedentem 
non  fmemuG  excutrerp  longius»  Et  de  his 
rebus  filentes ,  vna  cum  casteris  euentus  ^ 
ipfos  fataleSjVt  mulierculac  apud  Aefchy* 
lum  fe  faduras  aiunt,  perferemusv  Marti^ 
nus  Luterus,  quo  tempore  diximus,  mortem 
obtjt,  prsefente  inTrado^  animo  &  conftan^s 
te  in  fanditate  religiofae  pietatis ,  reliquitcp 
QC  fuis  bC  alienis  defiderium  fui  ingens ,  qua* 
uis  aetate  graui  decefsiftet^Nam  annum  om* 
ninoLXiii.  viuendo  eum  confecifie  com* 
pertum  putatur)Qui  lugentes  6^  ita  tunc 
exequias  funeris  cohonefl:andas  curauerunt, 
vt  his  memoria  nominis  ipfius  quam  ftudio* 
fifsime  &C  officiofifsimecelebraretur^SCmass 
gnitudinem  doloris  fui  gemitibus  &C  lacri^ 
mis  teftati  funt*  In  quibus  Philippi  Me=: 
lanchthonisftudiaatcp  officia  eximiae  cari* 
tatia  facile  eminuerunt,  Sunt  autem  eae  res 
ftatim  confecuta^,  quibus  aliquid  quafire* 
medi]  ab  illo  inueniri  potuiffe  credebatur, 
vt  tam  difficili  tempore  eum  decefsiffe  magis 
deplorandum  effe  exiftimaretur*  Cum  enim 
conuentusad  Danubiumiam  agereturj&T 
inchoatae  effent  difputationes  de  controuer^ 
fijs  Ecclefiafticae  doclrinae,  inter  eosquide 
illis  fedate  bC  moderate  colloqui  iufsi  iuc^ 

R    3  rant, 


242  VITAPHILIPPI       . 

rant,  prxpofitis  etiam  vins  dignitate 5^^ fa^ 
pientia  pra?ftantibus  negotio  illijaquibus 
omnia  audiendo  cognofcerentur,  dC  admi=* 
niftrando  ordinarcntur ,  nefcio  quibus  cert* 
taminibus  exortis ,  etiam  perculfls  vana ,  vt 
ferebatur,  formidine  quibufdam ,  cum  effent 
reuocati  Saxonici ,  caeteri  quocp  his  adiundt 
difceflTerunt,  dC  ita  collocutiones  illse  abru* 
ptae  funt,  nonfine  aduerfariorum  criminati^ 
one  &C  indignatione  prxfidum»  Imperator 
autem  inprimis  fadum  hoc  grauiter&:  ini^ 
quo  animo  tuht ,  5C  ad  ca^tera  putatur  cogi* 
tando  retuhiTe ,  qu^  ad  contemtum  fui  &: 
maieftatem  Imperatoris  minuendam  laedcn^ 
damcp  pertinere  arbitraretur  ♦  Inftabant 
huic  qui  Ducem  Brunfuicenfem  conquercs» 
bantur  bello  iniufto  petitum,  dC  paternis 
auitif^  terrarum  poifefsionibus  deiedum, 
intercp  conatus  recuperandi  fua  oppreffum 
captumcp  in  cuftodia  vel  carcerepotius  deti^ 
neri,  Nihil  nequelenitate  poftulationis,  necp 
iuflTorum  feucritate  proficientc*  Huc  acce* 
debat  demohtio  caftelH  munitifsimi,quod  vi 
cinum  vrbi  Brunonifuici  tum  demum  inter 
acfliones  liberandi  ducem  placuerat  dirui : 
Et  non  paruus  cumulus ,  lulfj  de  Ecclefiafti^ 
co  foho  Nauburgenfis  Ecclefiae  depulfio* 
Ad  indic^um  quocj^  conuentum  non  venirc 
ijPrincipes>quorumfufpiciofa  erat  volun- 

tas 


MELANCHTHONIS.  245 

tas    in  refragando   fententiae  Impcratoris. 
Quibus  omnibus  iritatus  ille  induxiffe  puta* 
tur  tandem in  animum  SC  conftituifle  fecum, 
bello  decernere  &C  autoritatem  Imperij  fui 
armis  defendere ,  ad  quae  fumenda  nullius 
tnftigatio  hadenus  eum  adducere  potuiffet» 
Qui  autem  ,  ifta  occafione  arrepta ,  Impera* 
toris  iracundiam  auxifte  credantur ,  &C  auxi* 
f  lijs  ad  bellum  policendis  incitafte  Volunta^ 
tem,  dC  dubitantem  confirmaflle,  5C  cundan* 
tem  impulifl^e  (  cum  5^  occultius  omnia  fa* 
(^a  fint  necp  diuulgari  ifta  conueniat ,  vel  et* 
iammultisde  caufsisoporteat)  non  profe*» 
retur  expofitione  noftra  parcente  hominum 
perfonis ,  dC  refugiente  confihorum  ac^io« 
numcj  illarum  indignam  &C  inamcxnam  men 
tionem,    Res  quoque  illa  tota  quomodo 
commota,  fufcepta ,  gefta  fit ,  a  me  nbn  dif* 
feretur,  hoc  prarfertim  loco  ad  enarrandum 
minus  idoneo  ,  atcp  adeo  alieniorci     Ad 
Philippum  quidem  Melanchthonem  quae  du 
rante  adhuc  colloquio  agebantur ,  relata  fu^s 
iflecertum  eft,  de  caeteris  ali]  in  confilium 
adhibiti  fuere.      Afflixit  tamen  ifta  clades 
hunc  grauifsime,  cum  dolore  Reipublicae, 
tum  plurimorum  mifericordia  ,  quorum  fa* 
lutem  8C  fortunas  in  periculum  vocari  ifta 
horribili  rerum  perturbationecernebat.  lu^ 
dictj  quoque  ille  &C  fententiac  contentione 
R    -j  quadam 


2^4  VITAPHILIPPI 

quadam  mirificc  angi*  Negledam  em'm  efle 
veram  8^  debitam  commumum  malorum 
curationem  non  erat obfcufum.  Quam mul 
ta  fraudulente  dC  violente  tentata  defigna- 
tacp  eflent  recordabatur*  Neq^  eos^quibus 
Imperator  tantopere  irafcebatur,  nonhabe* 
re  cauflas  non  tam  aduerfandi  ipfi  quam  re^ 
cufandi  quaedam  pr^  fe  ferentia  maieftatis 
cius  imperium,  arbitrabatur*  Tum  animo 
voluere  crudelitatem  feuitias  in  excrucian^» 
dis  necandifcg  plurimis  innocentifsimis  dC 
optimis  ex  omni  aetate  fexixcj^  8C  conditione 
hominibus,  Qiiipartim  condemnati  fupph'* 
cijs  atrocifsimis  affecfti,  partim  odioimmam 
aduerfariorum  pafsiminterfecli  efl^ent ,  nul« 
lius  deh'<fii  rei ,  nifi  quod  non  omnia ,  quac 
huius  faeculi  approbatione  gererentur,  vtnr^ 
parc,  quaecp  affirmarentur  vulgo^tjs  aflTentiri 
ipfi  vellentjac  quaedam  etiam  reprashendere 
8C  culpare  auderent.  Recens  etiam  tunc 
facfnuspatratum,  animosplxrorumqp  cxuU 
cerauerat,  quod  fuperans  immanitatem  com 
munium  fcelerum  animaduerfionem  meri* 
tam  effugiflTe  intolerabile  videbatur*  Omni^ 
um  enim  vna  voce  ferebatur ,  Hifpanum 
quendam  famiha  Diafsium&T  nefariodolo 
ob  diffenfionem  de  Religione  fratrem  germa 
num  obtruncandum  curaffe  ,  fe  aftante  ocu* 
lof(^  fcelcrato  fpedaculo  fatiamcjS^  dili^ 

gentia 


MELANCHTHONIS.  245 

gentia  eorum ,  qui  fugientem  infecuti  fue^ 
rant,  depraehenfum  captumcp ,  nihilo  minus 
cuafiffe  nec^  tam  impi;xca?dis  pocnas  dediOe* 
lam  fententia  Romani  Pontificis  excludens 
Archiepifcopum  Colonienfem  communio* 
ne  Ecclefiaftica ,  dC  fundione  muneris  pri^ 
uans  3  quo  tenderet  non  erant  conieclurac 
dubi^»  Hacc  &^  alia  animo  confiderationecp 
Philippi  quafi  ludantia  &rtriftitia  euentus, 
quemcunc]^  exitum  res  habuiffet,  nullam  vi* 
ro  optimo  SC  Reipub*  amantifsimo  decpEc^ 
clefia  jjiaxime  folicito  quietem  concede=: 
bant*  Bellum  autem  procedere  videbat , 
neq^  apparere  auertendi  illius  rationem  vU 
lam,  pra^fertim  ,  qui  pacificando  dC  feduli  8C 
fortunatifaepefuerant^emediofublatisduos! 
bus  Illuftrifs*  Principibus  Alberto  Mogun:^ 
tino  &^  LudouicoPalatino*  Namquicquid 
hic  aut ille  vociferetur,  hi  profecfio  ranquam 
aggeres ,  ne  bellorum  veluti  amnes  Germa^ 
niam  inundarent,  obftiterunt*  Ita  vndic^ 
confilio  opec^  Rempub*  ad  tranquillitatem 
retinendam  deftitui ,  perfpicue  cernebatur. 
Etfi  autem  talibus  temporibus  Sc  rebus  ma* 
gis  quomodo  ferantur  quae:  acciderint  cogi^ 
tandum  eft ,  quam  indulgendum  mocrori , 
fieri  tamennequit^quin  boni  SC  prudentes 
cum  cauffis  tum  trifticia  euentorum  magno* 
pere  perturbentur*  Nec^  enim  ferri  funt  vt 

R    f  non 


24^  VITA      PHILIPPI 

non  moueantur  priuatis  &C  publicis  miferijs , 
dC  quo  attentius  omnia  intuentur  5C  animad* 
uertunt  certius,  eo  perturbari  illos  vehemen 
tius  necefTe  efi.  Non  modo  autem  quanta 
pericula  ab  externa  potentia  imminerent  pru 
dentium  confideratione  perpendebatur ,  fed 
in  ipfo  apparatu  belli  maximi ,  qua:  vel  age* 
bantur  vel  negligebantur ,  ea  complures  ve* 
reri  cogebant,quid  tandem  futurum  elTet.  In 
quibus  non  erat  leuifsimum  inter  Saxonicos 
Principes  gentiles  gratia  paulo  ante  fic  re^^ 
conciliata,  vt  verbis  quidem  illimutuam  be* 
neuolentiam  declararent  ,  confenfio  autem 
animorum  firma  non  eflet ,  &:  ofFenfionum 
memoria  caufikcj  fufpicionum  relinqueren^ 
tur*   Eos  tum  initio  ftatim  non  quidem  ma^ 
nifefte  diftrahi  tanquam  hoftes ,  fed  neuti* 
quam  vt  focios  coniungi  apparebat.  Nunci^ 
ataautem  funthocanno  &alia3  quorum  tan 
ta  eflet  foeditas  tantufcp  horfor,  vt  eis  rerum 
omnium   turpis  atcp  terribilis   confufio   ac 
peruerfio  portendi  videretun  Vt  Andreani 
in  Scotia  Cardinalis  iugulati  interitus*  Vt 
Mechlinrj  miierabilis,  pulueribus  tormento^ 
rum  iclu  fulminis  incenfis  vaftatio.     Nam 
quae  rumorib.  vulgabantur  oftenta  atcp  mon 
ftra,  eahac  narratione  recenfenda  non  pu* 
taui.  Edidit  libellum  paulo  ante  hacc  tem^ 
pora  PhilippusMelanchthon,quo  fanehaud 

fcio 


MELANCHTHONIS.  j^y 

fcio  an  nulf us  extet  alius  ipfius  tam  fimplice 
libertate  orationis  compofitus*  In  eo  de 
Ecclefise  difputatur  autoritate  dC  libris,quos 
fcripfiffent  doclores  in  Ecclefia,  quafi  cen* 
foriae  not^  apponi  videntur*  Id  quod  ab 
altjs  aliter  acceptum  effe  fcio.Necp  ego  nunc 
de  i)s  dicam ,  qui ,  quoties  minus  clementer 
attinguntur  eorum  vlcera ,  vociferantur  atcp 
clamant  immoderate  :  Cum  quidem  medi^ 
cin^  leniori  ipfi  locum  iam  non  effe  intelliis 
gant,S€  fecandi  vrendicp  tamen  cruciatus 
reformident»  Hos  igitur  talibus  difputatio* 
nibus  SC  ifto  libello  offenfos  fuiffe  mirant: 
dumnoneft*  Verumego  ex  altjs  quoq^  in 
quibus  eflent  necp  a  cauffa  alieni,  dC  erga  Phi:! 
lippum  Melanchthonem  aff^e<fli  haud  male, 
audiui,  cum  de  eo  libello  fic  loquerentur ,  vt 
illum  aperte  reprsehenderent ,  tanquam  au* 
daciusfacientem  iudicium^  nimis  fidenter 
pronunciantem  de  tjs  rebus ,  quarum  homi^ 
nis  priuati  dC  vnius  ,  quamuis  fapientis  atcp 
docfli ,  cognitio  non  effet»  Ac  memini  ab 
vno  prae  caeteris  notatum ,  tanquam  prope* 
modum  temere  ibi  pofitum  :  Veterum  quof» 
dam  ahqua  minus  diferte  expofuiffe,  cum 
fcntirent  commodius  :  Quafi  ilh  accufaren* 
tur  vt  infantes  atcp  indoc^i*  Verum  enim^s 
uero,  neque  Phihppus  Melanchthon  magis 
fententiamferrepronunciarec^  illa  tanquam 

tudepc 


2  48  V    I    T    A      P    H    I   L    I    P   P    I 

iadex  videtur  ^quam-indicarepotius  quafi 
monitor  &C  hortator ,  vt  in  omnium  libris  le^ 
gendis ,  quorum  humana  autoritas  eft ,  me^ 
minerit  aliquis  fibi  verfandum  circumipede 
8C  attente*  Quod  ad  elocutionem  vero  atti^ 
net,  Id  tale  fcihcet  eft ,  vt  fiftudium  bene  &C 
proprieloquendi  perpetuo  tanquam  caftae 
virginis  pudicitia  cuftodiretur,  nihil  opus 
effet  iftiufmodi  admonitione,  Nunc  for^ 
mam  fermonis  toties  mutatamjSLdiuerfis  los? 
cis  temporibufcp  tam  diuer  fum  vfum  iUius  vi 
demus,  vt  fit  omnino  quid  a  legetibus  quicp 
fcriptores  intelligi  voluerint,  confideratio 
necefiTaria*  Vt  autem  vita  morescp  alij  aliam 
orationem  exprimunt,  ficetiam  orationis 
mutatio  vitae  morumcp  aff^ert  conuerfionem* 
De  quibuSjelTet  enim  cum  longum  tum  alie^ 
num^res  in  pr^fentia  explicanda  non  eft^ 
Eft  autem  hoc  expec^^andum  plane  vniuerfis, 
qui  proponi  fui  cuiufcunc^  modi  operis  quip 
piam  in  Publicum  voluerint ,  vt  non  eadem 
omnium  de  illo  fententia  feratur,  cum  ex 
conuiuis  ad  vnas  epulas  inuitatis,  tres  fal- 
tem  dtjfermre  Poeta  affirmet : 
Pofcentcs  uario  multum  diuerfa palato  : 
Vt  qui  fortunam  hac  in  parte  fubire  nolint, 
8C  nimis  illius  quafi  rotam  pertimefcant,  eos 
optimum  atcp  confultifsimum  fit,  nihilpro^ 
ferre  necj  edere ,  ac,  fi  quiefcerc  omnino  ne* 

queant^ 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  t  S.  249 

queant,  quin  aliquod  artis  fux^qix^m  didice^ 
re,  opus  elaborent,  continere  domiiftud,  8C 
fecundum  pra^ceptum  veteris  tibzcinis :  fibi 
canere  &C  Mufis*  Idquod  mihiquoc^  fcri^ 
benti  ifta  ante  oculos  incp  animo  fuit^quf 
cernerem  quanto  cum  periculo,  vt  commu^j 
nis  omnium  fieret  lecfiio  ,  hanc  narrationem 
emiffurusefiem,  Itacp  f^pius  in  hoc  defcri^ 
ptionis  labore  manus  fublata  eft ,  8^  de  ope* 
retandemabfoluto  confilium  edendiadhx= 
fit»  Venit  autem  mihi  in  mentem  eius  ins: 
primis  ,  quod  grauifsimus  autor  Plato  fcri^ 
pfit :  Qui  arcana  natur^,  SC  ea  quae  fola  ani** 
mi  intelligentia  compraehendi  poffunt  ( ipfe 
j^oyjTcc  vocat  )  nequaquam  mandanda  literis 
fcriptifcp  peruulganda  cenfet ,  fed  memoria 
cogitationecp  retinenda  ,  dC  contemplando 
apud  fe  femper  dC  difputando  cum  ijs  qui 
ftudio  eodem  teneantur ,  agitanda  efie*  Au 
que  ego  non  femel  &C  de  his  fimiliter  cogita^ 
ui,vel  toto  hoc  fcriptionis  labore  fuperfede^ 
re  recfiifsimum ,  vel  certe  nonnulla  ,  quae  in 
noftro  fcripto  enarrantur,  reticuiGTe  me  &C 
prefsiffe  filentio,  melius  efte ,  vt  S^nuIIum  iii 
difcrimen  veniremus,  8C  cum  ijs  tantum, 
quos  conftaret  veritatem,  religionem ,  pie* 
tatem ,  virtutem  ,  docfirinam  fapientiae  ,  in=: 
genuas  artes,eruditionem  literarum  diiigere 
6c  magnifacercj  h^c  diftererentur ,  dC  recor^ 

dand(3 


250  VITA      PHtLIPPl 

dando  quafi  ventilarentur»  Sed  vicit  cupidi< 
tas  mea  proferendi  in  medium  atcp  lucem 
omnia,  cum  praefertim  indies ,  eorum  famis: 
liariumnumerus,  quibufcum  iftiufmodi  fer* 
mones  haberi  commode  poflent,  minuere* 
tur,  &C  bona  vel  non  mala  faltem  fpes  efiet, 
compluribus  non  modo  iucundam  fed  vtis» 
lem  quocj  fore  le(fiionem  fcripti  iftius»  Et 
ideo  propter  aliorum  vel  leuitatem  vel  etiam 
improbitatem ,  hos  aut  voluptate  aut  frudu 
cognitionis  huius  fraudandos  efte  non  puta* 
uimus*  Atqs  vt  verum  fatear ,  confirmato 
animo  contra  repra^henfores  dC  maleuolos, 
opinionem  mihi  valde  arridentem  libenter 
amplexus  fum,  vt  arbitrarer  mihicp  perfua* 
derem  :  Bonis  omnibus  communicatione 
horum  mc  rem  gratam  fac^urum  efte ,  vt<p 
abillisbonae^xiftimationis  de  me  &  ftudijs 
meis  quafi  pracmium ,  videretur  neutiquam 
cfle  defperandum»  Cum  quidem  tam  hebes 
noneflTet  acies  mentis  meae,  quin  pra^uidecs 
rem,  pro  fuaquencp  aflrec^ione  &  fententia, 
hxc  aut  illa  probaturum  improbaturumuc 
eflTe,  nec^  defore,  qui  de  alrjs  aliquid  criminis 
inferrent,  de  alrjs  fufpiciones  concipiendo 
me  accufationibus  occultis  verberarent» 
Qiiae  cunc^a  permittens  Deo  a^terno ,  dihV 
genter  dC  fideliter  expofitionem  iftam  per* 
(criptam  confidenter  ne^  periculum  perti* 

mefcens 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  $.  ^^j 

mefccns  vllum  edidiy  profuturam  ,  vt  exifti^ 
mabam,  vel  poftcris,  fi  ad  hos,  ita  Deo  ^ter* 
no  volente,  perueniflet.  His  annis  ex  Fran^ 
conicis  ordinibus  nobilitatis  antiqu^  &:  val* 
de  celebris  generoftrs  Comes  Berthamenfis 
Michaelus  Georgtj  F*  Michaeli  N.vna  cum 
auunculo  fuo,  famili^  Limpergicas  &  ipfius 
perantiquae  &C  nobilis  generofo  Barone 
Chriftophoro,  Vuittenbergam  venit ,  8C  in* 
de  huc  ad  nos  fefc  contulit,  Quorum  no:» 
minavt  huicnarrationi  infererem  (  cum  dC 
Illuftdfs*  Principum  dC  eorum  qui  Generofi 
Comites,  dC,  nefcio  vnde,Baronesappellan^ 
tur ,  max.  numerus  tum  Vuittenbergx  lon* 
giore  aut  breuiore  tempore  degendum  pu* 
tarit)  ea  me  moueruntquacmox  dicentur. 
Sane  Comitumlmperatoriorum  effe  eam  di^ 
gnitatem  dubium  non  eft.  Nomencp  iftud 
Graeci  quoque  retinuerunt.  Barones  autem 
fufpicari  fortaffe  liceat,  appellatos  olim  fuifi 
fe  eos,  qui  apud  Imperatores  5C  Reges  pr^ 
caeterisliberaliter&beneinftituti  pari  qua^^ 
dam  exiftimatione  dC  honore  cenferentur> 
ob  virtutis  ftudia  atcp  acliones*  Cuiufmodi 
in  regno  olim  Perfico  fuilTe  eos  accepimus 
qui  o/bcoriuoi  8C  oiu.otoi  appellarentur»  Nifi  alte^ 
rius  fortelingu^  iftud  nomen  eft*  Germanis: 
cusquidemhosfermoingenuos  feu  liberos 
Dominos  vocat.  Sed  de  hoc  vnufquifcp  licet 

com^ 


252  VITAPHILIPPI 

comminifcatur  atque  teneat  quod  libuerit* 
Comitis  fane  Michaeli  SC  Baronis  Chrifto^ 
phoriinpueritia  adhuc  valde  tcnerzdCpru 
mis  annis,  ea  indoles  animaduertebatur^qua 
nulla  efle  poffet  melion  Modeftia  erat  fam^ 
ma.  Ad  Deum  &C  homines  pietatis  ftudium, 
nonita  vt  ab  inftitutione  in  caeteris  pueris 
inrerdam  eminet ,  fed  fuapteincitatione  ad^* 
mirabiie.  Veneratio  &C  caritas  prxftan* 
tum  fapientia  virtuteqp  8C  docftrina  virorum 
fingularis ,  inprimis  eius  quo  Magiftro  vte^s 
bantur ,  cuius  nutus  etiam  obferuabant ,  5C 
quemimmitiorem  quoque  ac  durioremnon 
modo  non  auerfari  illijid  quod  fieriplerumis 
que  fcimus,  necp ab  eius  vfu  confuetudinecp 
refugere  ,  fed  cum  requirere  abfentem  ,  tum 
prarfentem  habere  in  oculis ,  atque  colere 
nonfecus  acpatrem*  Quod  certifsimumfi^ 
gnum  notabatur  naturas  in  ipfis  optim^ ,  5C 
animi  humani  atcj^  manfueti.  Itaq^  cmnes 
pra^claram  de  eis  fpem  concipere  :  Forc  vt 
vna  cum  a^tate  virtutis  fn  illis  eximia  pulcri^ 
tudo  5  S^  fplendor  ingens  confpiceretur  S^ 
eluceret*  Nemo  non  illos  admirari  at(^Iau« 
darc  5  ac  de  eis  omnes  vno  ore  omnia  bona 
dicere,  gaudere  afpedu  ipforum ,  conuicfiu 
Istari»  Ingenium  autem  in  Berthamenfi 
Comiteerat  fuauius&Tad  ftudia  literarum 
atque  ingenuas  artesvidebatur  effe  aptius. 

Vteba 


ME'LANCHTHONIS.  j^^ 

Vtebaturapudnos  hfcdoclore  Dialeclfces 
dC  excercitationum  dicendi ,  injftituto  Ma« 
giftri  fui  5  lohanne  Cratone  Vratislauienfi, 
luuene  &C  ingeniofo  dC  do(flo  atcp  erudito» 
Qui  pdftea  in  Itahamprofedus,  cum  Medi:* 
cinae  arti  perdifcend^  operam  daret ,  hoc 
confecutus  eft,  vt  i  pra:fiantibus  ea  facultate 
viris  5C  ProfefiToribus  artis  praecipuis  non 
modo  fauorem  &r  caritatem,  fed  admiratio* 
nem  quoque  &C  laudcm  adipifcerctur»  Inpri* 
mis  Montarji  dihgentem  afsiduumcp  audi* 
torem  ati^  difcipulum  fe  praebuit*  Cuius  ce* 
leberrimum  nomcn  edendis  didatispraecla* 
ris  iih'us5  reddidit  ipfe  illuftrius.  Sed  dodri* 
na  virtute^  eius  indics  magis  eminente^cum 
ab  ali]s  multis  expeteretur  coniundio  &C 
vfus  huius  5  primum  fjae  patriae  inferuien* 
dum  eife  honeftifsima  fententia  cenfuit»  Vn* 
de  poftea  abfrradus  alio,  dignitate  5C  hono*» 
ribus  audus  amplificatusc^  eft*  Habuit  au«: 
tem  gloria ,  vt  fit ,  comitem  inuidiam ,  qua^: 
fecundum  Poetam  fumma  petit ,  perhibe* 
turcp  caeca,  quod  obtreclando  virtuti,  8^  cor 
rumpendo  honores  atcp  prsemia  ipfius ,  fibi 
illa  quidem  aliquid  commoditatis  quaerat, 
fed  plaerumc^  peius  noceat  quam  alijs*  Eft 
cnim  ea  haec  beftia ,  quas  feipfam  arrodendo 
confumit ,  fuppliciumq^ ,  Vt  ait  Poeta,  fuum 
cft»     Vctum  de  Cratone  SC  mult^s  alias  ob 

S  cauflas 


^^4  VITA      PHILiPPl 

cauffas,  8C  quod  dc  noftratibus  hominibiis^ 
qui  adhuc  viuerent,  ftatuerim  mcas  prsedica* 
tiones  minus  efFufas  atcp  verbofas  cflTe  debe^^ 
re,  plura  modo  dicenda  non  putaui,  cum 
plurima  commemorari  potuiffent,  quibus 
merita  laude  celebrarentur ,  cum  ah'^  virtu^ 
tes  ipfius  5  tum  experientia ,  ftudium ,  indu* 
ftria,  dC  eruditae  dodrina!  copia.  Vt  igitur 
pauhfperad  Berthamenfis  Comitis  mentio* 
nem  redeam*  Huius  quoc^  gratia  Philip* 
pus  Melanchthon  interdum  huc  ad  nos  vc^ 
niebat:  Erat  enim  eiiis  erga  illum  affedio 
amoris  praecipua ,  fi<  expedatio  fumma  fu^ 
tura^  gubernationis ,  quar  ia  ipfum  vnicum 
ha^redcm  illuftris  generis  dC  nominis  vna 
cum  poffefsione  terrac  Berthamenfis,  incum* 
bebat.  Qj,iapropter  immatura  mors  ipfius 
(quam  obijtconiunx  quidemille,  fed  necp 
rehcla  fobole  quac  ipfi  fuccederet,  dC  ^tate 
adhuc  admodum  iuuenih  )  a  nobis  omnibus 
deplorata  eft ,  dC  funt  ei  iufta  farta  doloris 
acerbijReipublica^  potifsimum  refpecflu,  cui 
illud  praefidium  vel  certe  fubfidium  tam  difs 
fiVilibus  rebus  8^  dubio  ftatu  ,  de  improuifo 
effet  ereptum.  Verum  iam  poft  hanc  quoque 
digrefsionem ,  reducatur  tandem  ad  inftitu^ 
tumargumentum  oratio,  8C  prioribus  reli^ 
qua  adiungantun  Bellum  igitur  illud ,  de 
quo  verba  facere  coeperamus  calamitofum 

dC  iiu 


MELANCHTHONI5.  255 

5C  infelix,  inftar  tempeftatis  maximo  impetu 
coortum  mcitari ,  &C  fcriptis  quibufdam  edi-» 
tis  odia  alienationefcp  fieri  maiores.Qiiimos 
ncquaquam  bonus  iam  vfu  erat  cofirmatus* 
Namvbialiqui  fe  iniuria  lacefsitos  arbitra* 
bantur,  mox  prodibant  libelJi  &C  incep* 
tum  cauflamcp  defenfitantes ,  dC  aliorum  au< 
daciam  atcp  vim  accufantes^quibus  non  mo» 
do  probra  contumeliofe ,  fed  ihfedationes 
quocp  minaciter  ingerebantur»  Idcj^  quod 
cxemplo  fieret ,  iure  iamfieri  putabatur^S^ 
'  hoc  modo  caueri  fu^  quifcp  exiftimationi 
^bonx&honeftati  nominis  cenfebat,  Ego 
I  vero  ex  viro  noftrae  actatis  prudente  dC  ver* 
fato  in  grauifsimarum  rerum  tracfiatibus ,  id 
audiuicommemorantepatris  fui  fermones, 
quod  fcriptum  eft  eadem  prorfus  fententia 
in.  Plutarchi  Timoleonte ,  hoc  ferme  modo : 
Pla^ricp  eo  funt  ingenio  vt  maledic^is  graui« 
us  quam  malefac^is  offendantun  Iniquiore 
enim  animo  contumeham  ferunt  quam  dam 
na.  SecJ  manu  defendereinbello  concedi* 
tur,  vt  neceffarium ,  conuiciorum  autem  pe* 
tulantia  de  fuperuacanea  &C  nimia  improbi* 
tate  &odio  exiftere  putatur»  Sed,  quod  pa« 
ce  dicatur  patriae ,  haud  fcio  an  non  cum  hac 
in  parte  tum  alijs  plurimis ,  externi  mores 
inuecfii  conftantiam  &C  grauitatem  veterem 
gentis  diffbluta  vita  dC  corruptis  monbus, 

S     z         '    quafi 


25(5  VITAPHILIPPI 

quafl  eneruarint*  Nam  cum  fuas  virtutes 
minus  iam  admirarentur ,  propriac]^  bona 
tuerentur  noftri  homines  negligentius ,  pla* 
ceretcp  eisfucata  magisquamnaturalis  fpe^ 
cies  5  non  dubitarunt  f^fc  alieno  nitore  quafi 
oblinere ,  vitiaqp  fua  tanquam  morbum ,  in* 
dulgendo  cupiditatibus,  fouere ,  donec  fani^ 
tatem  pene^  perdiderunt ,  dC  ab  integritate 
praeftantiac^  maiorum  fuorurri  prorius  re^ 
cellerunt.  Non  modo  cladibus  fane  ingen* 
tibus,  fed  impetus  feuitia  quadam ,  &:  trifti=i 
tia  adminiftrationis ,  denicp  rebus  modifcp 
omnibusbellum  hochorribilefuit.  Dequo 
poftea  cogitantibus  nonnullis  fcio  in  mensi 
temveniffeS^  fuiffe  in  ore  verfum  oraculi, 
cuius  fenten^a  eft  :  Plorare  viclos ,  perire 
vicflores.  Difsipatis  copijs  qux  contra  Carosi 
lum  Imperatorem  Rom*  fuerant  contradae 
&C  educ^ae  in  expeditionem,qua^dam  illarum 
pars  in  has  regiones  retrada  nouum  bellum 
inchoauit,  quam  veluti  incendi)  flammam 
inopinatam ,  qui  reftinguere  noluerunt  cum 
poflent,  aut  furorem  illius  alucnmt  etiam^ijs 
quas  gratia  debeatur  a  nobis  dici  non  eft 
opus.  Non  defuere  fane  Principes  aliquot, 
incp  rjs  Princ,  Elec^.  loachimus  Marchio 
Brandepurgicus ,  qui  pacificationi  ftudiofc 
operam  darent.  Hanc  etfi  primum  odio  dC 
iracundia  flagramibus  animis  fimpliciter  re^s 

fpuerunr , 


MELANCHTHONIS.  257 

fpuerunt,  Poftea  tameii  eo  peruentum  afsi* 
duitate  eft ,  vt  non  multum  abeflet ,  quin  re^* 
conciliata  gratia  inter  difsidentes ,  efFicere^s 
tur,  ne  tam  lacrimabiles  cafus  6^  euentus  in* 
digni  fequerentur ,  neue  eo  res  euaderet,  vt 
nullus  iam  locus  cffet  vel  colilio  vel  auxilfo» 
Hefbiaci  quoquelegati  ftatim  initio  tcnta* 
runr  poffetne  intercedendo  belli  impetus 
auerti ,  g^  cum  laborantibus  retus  fuccurri 
tum  nvAiSjqixx  impenderc  non  eflet  dubium, 
miferi]sq>  futuris  occurri.  Memini  com* 
municatis  \\is  cum  Philippo  Melanchthone 
SC  quibufdam  fcriptis,  quibus  conditiones 
quaedam  pacificstionis  quafiinformarentur, 
ei  oftenfis,  petitumefle ,  vt  fuam  fententiam 
QC  ipfe  indicaret :  Bamcp  refpondiffe :  Ca^* 
put  fibi  videri  omnium ,  vt  Imperator  place^ 
tur*  Ad  quam  fpem  ante  cunda  neceflTarium 
effe  fe  arbitrari ,  vtPrincipes  aduerfarij  Cdc* 
fari  fiant  fupph'ces*  Tunc ,  inquit ,  petetur 
fcihcet  5  vt  foedus  inter  ipfos  U  ciuitates 
i(^um  diffoluatur.  Hoc  aliqui  donec  potc^ 
runt  fortaffe  impedient*  Sperarc  quidem  fe 
aiebat,  deprecatione  aliquorum  Principum 
a  Ca^fare  pacem  impetrari  poffe,  fi  debita  re^ 
uerentia  omnium  res  agatur*  Erat  in  con^» 
ditionibus  quarum  paulo  ante  mentionem 
fecimus :  Ne  dodrina  contraria  &C-  explofa 
deinceps  damnaretur  aut  exagitaretur ,  antc 
S    3  cogniti^ 


258  VlTAPHrLtI>PI 

cognitionem  legiamam.    Ad  hoc  obligari 
necg  debere  neq^  ommno  poflfe  cenfebat  vl* 
los.  At  fi  expreffe  poneretur :  Nullos  Princi* 
pesautordines  turbare  velle  ditiones  Epif*^ 
coporum,  aut  aliquid  eis  adimere,  aut  nouo 
onere  onerare,  credo  inquit,  ita  Cf  farem  pla 
catum  iri.  Erat  S^  hoc  in  iUis  conditionibu^: 
Difcerni  caufas  profanas  &:  dodrinse  vcri* 
tatem  oportere  :  Id  fapienter  &re(^e  cogitaa 
tumpoiitumcpeiredicebat.  Nam  inroncin* 
ne  qu^dam  permifta  efle  multos  prrhibere, 
fi^jfi  profana  exphcarentur  atc^compone* 
rentur ,  vt  vcrbi  caufla  cum  Puce  BrunfuiV 
cenficontrouerfia,  fperaref^^hoc  plurimum 
momenti  ad  mitigandum  Caefaris  animum 
habiturum.  Sed  hxc  tanc  fruftra  fufcepta 
&C  tentata  funt.     Oppugnata  eft  Lipfia  dC 
defenfa  aduerfus  vim  tormentorum ,  cuius 
neminem  audiui  qui  fimilem  ad  vrbem  wU 
lam  adhibitam  cognouifle  fe  diceret.     Prx* 
fidio  autem  Vuittenbergac  impofito,  iam 
plaericp  ordinis  fcholaftici ,  tanquam  parum 
opportuni  incolae  illo  temporc,  abfcefferant, 
crrabantcp  pafsim  in  Saxonicis  fere  regioni^ 
bus,  aliquibus  perbenigne  eos  recipientibus, 
cum  nonnullis  parum  gratus  eifet  aduentus 
iliorum.     Paulo  poft ,  nam  proximo  anno 
Chrifti  M.  D.  xLVii.  ha^c  funt  gefta,  8C 
Rochlicij  dciccfio  pracfidiojcui  Albertus  Ca* 

fimiri 


MELANCHTHONIS.  25^ 

fimiri  F*  Marchio  Brandepurgicus  praeerat, 
ipfocp  capto,  Imperator  inuitus ,  vt  perhibe» 
batur  5  accefsit  cum  exercitu  ahero ,  8C  lo* 
hannes  Friderichus  vel  minus  cautus  nimif^ 
que  fecurus  in  tam  arduis  negotijs  atc^p  rebus, 
vel  aliorum  confihjs  rationibuscpinducfius, 
vel  quocuncp  tandem  pacflo ,  celeritate  S^  vi* 
gilantia  &C  feruore  quodam  aduerfariorum, 
Muroergi,  quod  eft  oppidum  ad  Albim  flu* 
uium,  vkra  quem  traduc^is  fuis  ilhc  caftra 
locauerax,  oppreflTus  vi(fiufcp,&:  ipfefufo, 
profligato,cacfo  exercitu,  fortifsime  dimi* 
cans,  necp  a  (ui's  recedens,  vulnerecp  aduerfo 
grauiter  fauciu^  ,  ita  captus  in  poteftatem 
Caroh  Imperatorii  venit*  Auditumeft  po* 
ftea  ImperatorisFerd^nandi,  qui  tunc  in  ex* 
crcitu,  &:  deinde  fratris  Caroh  v.  fucceflbr 
fuit  5  honeftifsimum  teftii>onium  virtutis  &! 
conftantiae  Principis  huius,  intercp  aha  S^ 
hoc :  Si  omnes,  quos  fecumilK  tunc  habuit 
tamfortiter  atcp  ipfe  dimicare,^  fuftinere 
animo  pracfente  hoftilem  imprefsonem ,  dC 
vimrcpellere  voluiftent,  vixfuturun  fuifle, 
vt  eo  ille  die  fuperaretur  at($  caperetui  Fuit 
€0  die  quo  praehum  iftud  commiflum  eft ,  &I 
ante  illum  pene  tribus,  foh's  tetra  facies ,  in* 
pedientelumen  &C  eminentiamradiorum  deu 
fo  rubore,qui  8C  in  tedis  aedificiorum  &  pa* 
rietibus  cum  omnium  mtvientum  ftupore 

S    ^  quodam 


26o  VITAPHILIPPI 

qaodafn  relucebar.  Ego  qui  tum  dC  ipfe  vt 
mei  gregis  pl^ricp  cum  familia  vagabar,  illo 
tempore  Vuurcepurgi  eram,quo  me  poft 
peregrinationem    longam  dC  iniucundam 
contuleram  ad  prasftantifs,  dignitate,  virtu* 
te  dC  fapientia  Danielum  Stibarum,  mei 
amantifsimun ,  cuius  dC  tunc  &  alijs  tempo:^ 
ribus  meis  nobili  viro  dignam  fidem,S<:  e>ga . 
mebenignitatem  fumexpertus^S^  rebuscas^^' 
tcdSjdCin  hofpitio  domefticocp  vfti^pfius, 
cuius  tum  frudum  cepi  quamdiu  rrihi,  non 
illi  libuit.  Nam  mirifice  me  retifiere  difce=s 
dentem  nitebatun  InhacmepLionefuilon^ 
gior,  (  cum  5^^  D.Stibari  mentas  laudes  alibi 
cxtollere  dC  coniundioncnamicitiaenoftrae 
non  ignorari  ftuduerim)  quod  noftrum  or* 
dinem&:  genus  fch^iafticumaquibufdam, 
qui  ftantes  coluifl^nt ,  iacens  dC  proiecSum 
non  admodum^uifle  fubleuatum  compere:^ 
rim*  Scd  ita  R^n  folere  fcimus ,  vt  dihgan^s 
tur  felicesr^^'^^^^'  deferantun     Ego  igitur 
tum  non  jptima  valetudine  vtente  D,  Sti^ 
baro  in  -'ubiculo  ipfius  prima  noc^e  eandem 
fpeci^Ti  quafi  tincSam  fanguine  confpexilu^ 
naj5i)f9  qui  aderant  demonftraui,  vname* 
ciTm  admirantibus  colorem  illum  in  luna, 
^uae  quadrati  in  circulo  lateris  fpacio  pene  4 
fole  abeflet,  globo  propemodum  dimidiato, 
quandoilla  infigniter  colorari  nonconfue^ 

uiu 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  261 

vit.  H^c  minus  apta  huic  argumento  viden, 
vt  opinor  non  debcnt*     Cum  enim  mftituta 
fit  de  Philippo  Melanchthone  narratio,  quid 
temporibus  ipfius  acciderit ,  quod  dC  ab  illo 
confideraretur  notareturc]^  inprimis  ,  £<!^eum 
afFiceret  atc^  excerceret,  indicandum  cfTe 
fumarbitratus*  Quibus  narrationibus  fi  in* 
feruiffem  interdum  ahquid  de  me,  neque  hoc 
"^ahenum  aut  abfurdum  vifum  iri  fperaui, 
Cum  haud  fcio  an  nihil  ahud  ei  curae  cordiqj 
vnquam^exquo  internosamicitia^  vfus  ce^ 
pit,  difcedenti  ilh'  quidem  a  domeflica  necef* 
fitudine ,  ^que  fuerit,  atc]p  ego  S^  res  me^*  In 
quo  tameneum  feruaflenos  modurhintelli^ 
gi  confido  5  vt  attingendo  omnia  haec  per^ 
ftringerentur,non  differerentur  explanando* 
Philippus  Melanchthon  in  hac  quafi  tempe* 
ftate    tedum     fubijt    oppidi    Zerbeftani, 
quod  eft  ditionis  Afcaniae*  Cuius  Illuftrifsi* 
mae  domus  clementifsimam  benignitatem, 
quae  S^ipfatum  indifcrimen  nonmediocre 
veniebat ,  perpetuo  ille  fenfit,  Atcp  fcimus 
non  minori  cura^  fuifle  Principibus  illis  falu^ 
temincoIumitatemc^^Philippi,  quam  fuae  di* 
gnitatis  fortunarumqp  conferuationem.Cum 
tn  Saxonia  debellatum ,  dC  res  ill^  ex  Impe* 
ratoris  Caroli  fententia  atcp  voluntate,  iteni:* 
que  Bohemica  negotia  pro  Regis  Ferdinan* 
di  arbitrio  compofita  perfedacj  eflent ,  Phi* 

S     5"  hppus 


^,5  2  V    I    T    A     P    H    t   L   I    P    P   I 

lippus  Landgrafius  iti  Hafsia ,  fumma  cupr^ 
ditate  vkic^  ftabilis  dC  certae  pacis,  autoribus 
potifsimum  Princ*  EleCl:.   Brandepurgenfi 
dC  Duce  Mauricio  genere  fuo^  iele  &l  ipfum 
deditione  faifta  Imperatoris  fidei  permifit  &C 
ad  Imperandum  accerfitus ,  in  vrbem  Saxo^ 
nicarum  Salinarum  ^  ibidem ,  (  quod  ncque 
ipfetum  metuebat,  neque  quifquam  fuerat 
fufpicatus  ex  ijs ,  qui  pro  illo  deprecati  per* 
fuaferant  ipfi^vt  clementiam  potius  Impe* 
ratoris  femel,  quamiterum  vim  &  arma  ex^ 
periri  vellet,  quic^  fane  cunclantem  eum  in 
tales  anguftias  deduxerant  )  in  cuftodiam 
datus  &C  duriter  habitus  parumq^  liberaliter 
humanitercptraclatuseft.  Qiidz  ficinftituta, 
conformata  ,  ac^a  eife ,  credibile  eft  poftea 
aliquos  poenituiffe  ,  qui  vel  fuafere  ,  vel  ad- 
miniftrarunt,  vel  etiam  gefterunt.    Verum 
dehis&alijs^qua^tunc  bello  confedo  con=s 
fulta  faclaqa  fuerunt,  ne  vel  indicij  caufla,  fi* 
cutdealijsjverbafaciendoeftemlongior^per 
mihimuliaobftiterunt,  fed  omnium  maxi:* 
me  dolor  dC  mocfticia  animi  in  recordatione 
eorum ,  qu^  cum  non  poflTem  in  veritatis 
commemoratione,  ordine  dC  recle  efie  facla 
perhibere^ne  criminando  tamen  exagitarem, 
aut  quamins  leniter  repr^henderem  ,  pudo* 
rismci  eife  ccnfui:,  dC,  quid  adeo  vel  iucundi 
vel  fruduofihabitura2  cffent  narrationes  iftac 

non 


MBLANCHTHONMS.  26X 

non  fane  videbam*  In  hoc  motu  ferebarur 
ranquam  nauis  procellis  ventorum  optimus 
vir  Philippus  Melanchthon  SC  ea  audiebat, 
cognofcebat,  cernebat  habebat(j  etiam  in 
manibus^quibus  grauifsimac  curae  maximgq^ 
anxietates  &  dolores  fummi  cum  ingentibus 
laboribus  ipfi  imponebantur ,  adeunti  inter* 
ca  &  vita:  pericula,  dC  facultates  confumen* 
ti,quodfinevllaparfimonia  S^f  pene  ratione 
tribueret  &:largiretur  5  quicquid  habebat  ac 
corradere  potuiflTet,  egentibus  alijs.  Ita  ille 
SC  in  naufragtjs  rei  familiaris  dC  difRcuItati* 
bus  comitatus ,  dC  vario  muliiplicecp  metu 
non  tam  de  fe  8C  fuis  quam  alienis  ,  qui  fe  ad 
cum  applicuerant ,  tanquam  fluc^ibus  maris 
ia<fiabatur.  Confedo  bello  in  Mifnia  Im* 
perator  Carolus  per  Salinas  Saxonicas  8C 
Pabepergam  iter  faciens  cum  omnibus  co« 
pijs  Norimbergam  peruenit*  Atcf  illac  cum 
traduceretur  vi<fiar  exercitus  tota  vrbs  argcp 
8C  foci  5  vtc^  dicitur ,  diuina  ac  humana  in 
poteftate  Caroli  fuere.  Quofdam  fane  ex 
ordine  Ecclefiaftico  metu  tum  valde  debili* 
tatos  fuilfe  conftat ,  qui  belli  tempore  liberi* 
us  fe  locutos,8^  fcribendo  hterascp  mittendo 
fmffc  incautiores  non  ignorarent.  It  etiam 
fermonibus  quorundam  magis  exterreban* 
rur,  a  quibus  8C  pericula  augeri  verbis,  8C 
admonitionis  folicitudine  animis  perculfis 

trcpida* 


564  VITA      PHILIPPI 

trepidatio  formidocp  maior  incuti»  Erat  tum 
illa  iii  vrbe  habendis  ad  populum  conciom'*» 
bus  celebris  Vitus  Theodoricus  ciuis  ibi* 
dem»     Hic  a  primis  adolefcentiae  annis  ma* 
gnam  partem  ^tatis  Vuittenberg^  in  fi:udi|s 
pijs  ac  liberahbus  abfumferat,  perfeccratcp 
dihgentia,  obferuantia  atcp  induftria  fua ,  vt 
prascipui  in  illa  Academia ,  dC  Ecclefiaftic^ 
fcholafticaecp  fei  capita,  cum  expeterent  V:* 
fum  familiaritatis  ipfiusjtum  valde  eum  diU'*: 
gerent*     In  patriam  autem  reuerfus  &C  vxo* 
rem  duxit ,  &C  concionum  mandato  niunere 
fic  fundus  eft ,  vt  ad  ipfum  audiendum  con^ 
curfusfierent  mukitudinis  tanta^^qaantam 
omnino  templum,  vbi  verba  facere  folebat, 
caperet»  Affligere  eum  morbus  celeriter  ce^ 
pit  5  in  quo  acerrimos  cruciatus  artuum  per*» 
peifus  eft,  Cum(^  recuperandas  fanitatiscu^ 
piditate  variam  opem  d  medicina  peteret ,  &f 
tandem-aquas  natura  fua  cahdas  placuiftet 
experiri,  ita  paulo  poftmortem  obijt*  Sed 
illo  temporeaeger,  pedibus  adeo  eneruatis  vt 
ingredi  non  poffetj  fibi  quoque  ne  quid  acci^ 
deret  grauius  ,  magnopere  timebat*  Confir=s 
matus  tamen  5^  ipfe  a  fe ,  &^  amicorum  ora« 
tione  5  quamdiu  in  illa  vrbe  Imperator  mzn^ 
fit,  neque  confpecflum  deinde  vitauit  vlhus, 
neque  aditu  quenquam  prohibuit,  dC  fuit 
animo  pra^fente  atqj  magnO*  Sed  ab  Impe*: 

ratore 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  26$ 

ratore  Carolo  erga  neminem  vllius  ordiniSj 
loci,  generis  mortalemjconfultum  facT:umue 
eft  quicquam  5  quod  non  modo  manifeftae 
acerbitatis  dolorem,  fedquerelae  etiamoc* 
cultae  deplorationem  haberet*  Qii^muis,  vt 
ferebatur  5  non  deeftentjqui  Imperatorem, 
vehementer  inftigando ,  conarentur  eo  im* 
pellere  ,  vt  illa  occafione  vtens  exemplum 
cderet  in  ciuitate  pra^cipua  fuft^  ir^  £{.  con* 
gruemis  tempori  feueritatis»  Inquo  qui:* 
dem  compertum  eft ,  non  tam  exiftimatiom 
&C  rationibus  Imperatoris  profpedum  con^ 
fulrum<^  aliquos  voluiffe ,  quam  fuum  emo^ 
lumentum  commoditatescp  priuatas  qu^fi^s 
uiffc.  Verum  Imperator ,  quemadmodum 
diximas,  neque  ipfe  quicquam  ^gft  aut  fta* 
tuit  triftius  in  quenquam ,  nec^  a  fuorum  ali^ 
quo  IxdU  aut  damno,  iniuria,  moleftia  affici 
vllum  paffuseft,  dCitd.  tranfijt,  vtnemo  ne 
fufpicari  quidem  poffetjVoIuntatcm  effeipfi'=» 
us  ab  illa  ciuitate  alieniorem*  Ego  tunc, 
cum  i  Stibaro  difcefsiffem,  confederam  No* 
rimberga^*  Qux  ciuitas  dC erga me  perquam 
benignam  liberalemcj  fe  prarbuit,  ik  obtulit 
hofpitij  copiam  Philippo  Melanch*  munifi^ 
ce*  Sed  hic  tandem  dC  ipfe  redeundum  fibi 
Vuittenbergam  ftatuit ,  8C  vt  eodem  fe  reci* 
perent^alijsquoq^non  leuibus  caufsis  mcs« 
tus  fuafor  hortatorc]^fuit»  Etfi  enim  Illuftrif* 

Princi* 


1 
^(5  5  V   I    T   A     P   H   t   L  I   P   P   t  < 

Prindpes  Duces  Saxonias  mandato  patm,    j 
qui  Imperatorem  fequf  cogebatur^in  Durins»    ! 
gia  congregabant  difsipatas  &!  vagas  Mu* 
fas,  &C  fedem  his  lenam  ad  Salam  amnem    | 
oppidumdefignauerant,  8C  Philippus  Me^    ; 
lanchthon  lamentabilem  cafum    Principis    [ 
pietate  eximia  crgaDeumScT  patriam  pr^^    \ 
diti,  vtcp  generis  fplendore  fic  omnis  virtu=    \ 
tis  claritate  IUuftrifsimi  largis  lacrimis  de*:    i 
plorabat ,  necp  venerari  ceffabat  animo  fuo    i 
profligatum,  cui  florenti  feruiendo  fumma    | 
diligentia  ac  fide  pr^fto  fuiflet :  Qj-iid  tamen    • 
non  fibi  fed  alijs  complurftius  eflet  profutUs»   \ 
rum,  dC  resatqp  tempora  ,  ipforumc]^  adeo    ' 
Principum  rationes  ferrent ,  omnibus  mo*   ] 
mentis  fuis  ponderans  quaficp  examinans, 
fuo  fibi  loco  tanquam  in  turbine  tempcfia^ 
tis,  fecundum  vetus  noftrae  gentis  verbum, 
permanendum  confiftendumque  efl^e  duxit. 
Verum  illuc  5C  timc  SC  poftea  eruditione 
docflrina?  dC  ingenio  optimarumcp  difcipli* 
narum  5C  artium  fcientia  pra^ftantes  viri  fe 
contulerunt*  Inquibus  celebritate  nominis 
excellens  fuit  lohannes  Stigelius  liberali  co^ 
gnitione  5C  virtute  atcp  fapicntia  dC  facultatc 
carminum  non  facile  alteri  vlli  fua?  setatis  ce* 
dcns,  Vir  animo  excelfo  pr^^editus ,  SC  patriac 
fuorumcp  in  ea  Principum  ita  amans  atquc 
ftudiofui>,  vt  illuftre  exemplum  ipfius  in  hac 

parte 


MELANCHTHONIS.  2^7 

parte  pietatis  eximi^  propom  pofle  videa* 
tiir*  Confluxeruiit  tamen  eodem  8C  alij, 
qui  vt  temponbusillis  admifsi ,  fic  aliquanto 
poft  multo  libentius  dimifsi  fucrunt.  Qiio« 
rum  infolentia  atq3  peruerfitas  bonis  &.'  pro^ 
bis&!vti1em  operam  dantibus  multum  ne« 
gorijfccit  5  Sumalitia  nonnihil  creauit  peri^ 
culi,  £>C  cum  animos  quorundam  mccftitia 
5c  angoribus,  tum  fortunas  ac  corpora  dam« 
nis  5C  cruciatibus  afflixit*  Neque  abhorret  a 
vero  indignationis  dolorifqueperturbatio» 
nem  qucm  aliquot  annis  ceperat  lohannes 
Stigeliusexneceflaria  magis  quamexpetita 
coniunc^ione  nonnullorum,  perculfo  ei  de** 
bilitatocp  celerioris  mortis  cauflam  dedifle, 
quemcumadhuc  in  his  confcribendis  occu^ 
paremur  lugebamus,  virum  dC  amicum  fum* 
mum  ,  8C  plurimorum  fcriptis  epitaphijs 
alijsq^  mentionibus  lugubribus  dolcnter  de* 
ploratum*  Eodem  tempore  exclufus  du* 
dum  Ecclefi^  communione  decreto  Pontifi* 
cis  Romani  Reucrendifsima  canicie  innu*' 
merabilibufc]^  laudum  nominibus  IIlufl:rifsi* 
mus  Princeps  Hermannus  Archiepifcopus 
Colonienfis,  etiam  gubernatione  terrarum 
priuabatur  mandato  Imperatoris  Caroh\ 
Qiii  ne  belli  aut  cladis  alicuius  repugnando 
nouam  tempefl:atem  cxcitaret,  cefsit  volens, 
dC  eorum,  quibus  ^ternse  falutis  dC  witx  co* 

pfam 


258  VITA      PHILIPPI 

piam  ftuduiflet  conciliarf,  corpora  fortUtf 
nascp  cruentis  gladijs  8l  fajuitiae  immani  ho* 
ftium  obijci  noluit.  Quam  moderationem 
atoue  pietatcm  etfi  laude  dignifsimam  ipfii^ 
adeo  ad  reliquae  vit^  optandam  quietem  op^ 
portunifsimam  effe  Philippus  Melanchthon 
videbat ,  non  poterat  tamen  diflblutione  eo* 
rum,  qiiorum  inftituendorum  ipfe  focius, 
atq^  particeps  fuilTet,  non  vehementer  per^s 
turbari,  Augebatur  a^gritudo  triftitia  nun^s 
tiorjum  de  amicis ,  quorum  aliqui  eiecfti  fedi^ 
bus  fuis  5^  dignitate  fortunifqp  fpoliati  exu* 
iabant,a!iquicapti  in  cuftodia  tormentifc]^ 
detinebantur*  Quorum  pr^cipui  indicaban* 
tur  lohannes  Brentius,  quiconcionibusfa^ 
cris  praefuerat  in  Salinis  Sueuicis ,  quiq^  Tu* 
bingae  Erhardus  Schneppius  ,  &C  Vlmas 
Frechthus ,  8C  Chembergi ,  oppidum  hoc  eft 
vicinumVuittenberg^^pr^pofitusEccIefiac 
venerabilis  fenex  ,  Philippocj  fingulari  ne* 
ccfsitudinis  dC  familiaritatis  vfu  deuiricflus* 
lam  Mauricius  Dux  Saxon*  periculo  libera* 
tus,  atcp  modo  dignitate  feptemuiratus  au^» 
(^us,  dereftituendis  Academijsambabus,  £^ 
recolligendis  ijs  qui  difceflerant,  dC  reparan^ 
doocio  ftudijs  5  fedulo  diligentercji  cogitaa 
rat  dC  a^gerat ,  fueratcg  Lipfiam  accerfitus 
Philippus  Melanchthon  vbi  ad  neceffarias 
deliberationes  ordfnes  terrae  fubiecflae  Ducis 

Mauricij 


MELANCHTHONI5.  ^6^ 

Mauricij  poteftati  conuenerant.  Necp'illc 
Vuitrenbergam  fibi  decefsione  fua  rclinquen 
dam,  acmultorumpotius  rationibus  atque 
vtilitatibus  confulendum ,  quam  fibi  peculi*s 
ari  refpec^u  videndum  efie  duxit.Cuius  con« 
filij  atcp  fententia^  a  plurimis  improbatae  zu 
que  repraehenfae:  nunquam  eum  poenituit» 
Necp  illa  prudenter  cogitata  cafus  vllus, 
quod  interdumfi'eri  folet,  dcinde  quafiinfus 
fcando  contaminauit.  Ficri  autem  aliter 
nonpotuit,quam vt  fciffa  ftudiahominum 
rebus  ita  ,  quemadmodum  flriclim  indicaui* 
mus ,  gefiis  diuiderentur ,  dC  voluntates  ef* 
fentdiuerf^.  Atc^  inuidiof^  omninoa(flio* 
nes  qu^dam  erant,  eaecp  ab  aemulis,  vt  fi't ,  a* 
cerbis  criminationibus  infamabantur^ijs  po< 
tifsimum  quibusnecp  exploratae  illx  eflenr, 
SC  qui  in  eam  partem  vnum  vituperando,laii 
dando  alterum  cupide  prolaberentur ,  itx 
quam  propendens  aircc^io  impellebat*lam* 
que  Imperatore  Carolo  difceptationes  dc 
Religione  eo  deducere  contendente  ,  quo 
fnultis  annis  dC  magno  labore  conatus  efiet, 
g^Augufias  Vindelicorum  iufsis  adefie  Prin 
cipibus  dC  ordinibus  Imperi),  cum  ante  con« 
uentum  fe  Vlma?  ac^urum  edixifiet :  Augu* 
ftae  igitur  Imperatore  Carolo  pofi:uIante ,  vt 
vniuerfi  Synodi  decretis  fe  obtemperaturos 
cfle  promittercntj  makuolorum  fermoni* 

T  bu» 


^^o  V  I  T  A    P   H   I  L  1  P  P   I 

bus  fpargebatur,  a  Ducc  Mauricio  hanc 
promirsionem  commoditate  orationis  obtiss 
nuiTTe  Imperatorem,  cuius  fauorem ,  vel  ma* 
xime  liberandi  foceri  ille  caufla^retinere  weU 
let*  Idopadumeffein  priuatiscollocutionis 
bus*  Eift  autem  genus  quoddam  hominum 
fane  leue ,  qui  de  maxime  occultis  atcp  ab* 
ftrufis  audacifsime  pronunciare  dC  affirmare 
non  dubitant» 

Hifmulamfe  fcire  omma,;7cc  quicquamfciunt, 
^md  cjutfj^  m  animo  h/bct  aut  hjhiturm  eft  fci- 
id  quod  in  aurem  rex  regi^-d  dixerit  (unt^ 

Sciunt,  vt  ait  Senex  Plautinus : 

^a,  neg^futura  ne^  facLt  fimt  tamen  ijfciunt, 
Falforl  an  vero  laudenty  culpenty  quem  velint, 
2\o^nflocciftciunt,  dum  illud  quod  libeat,fiant. 

Atcp  i]fdem,ibidem  dicitur,NihiI  efie  ftuU 
tius  necp  ftolidius,  necp  mendaciloquius  necp 
argutum  magis*  Atqui  necp  tunc  necp  vlhs  in 
tracflationibus  alijs  compertum  eft ,  necp  pla* 
num  fieri  poteft:  Ducem  Mauricium  vel  po=» 
licendo  vel  approbando  vel  aftenriendo  in^ 
tegritatem  finceras  Religionis  labcfacflafle. 
Hinctamen  cum  ad  Philippum  tum  alios, 
qui  ab  illo  non  difcedebant,  aut  ei  non  male* 
dicebant,  inuidia  manare,  ijcp  quafi  cauflam 
proderent  fe(^  retexerent ,  6c  a  veritatis  af* 
fertione  deficerent ,  plane  impietatis  accu» 
fari*  Id  quod  illo  quidem  tempore  bC  rccen^ 

tibus 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S  .  271 

tibasbelliftragibus  timidius  occultiufcp ,  a^ 
liquanto  autem  poft  audacius  magifcp  im« 
pudenterefte  fadum  fcimus»  Atc]pprimum 
quidem  hsec  difceptationum  de  Religione, 
cuius  paulo  ante  meminimus,  difficultas  ex* 
pedita  fuit  ab  rjs,  qui  in  Synodo  congregatt 
decreta  facere  ceperant»  Nam  tanto  bello 
occupato  Imperatore  Carolo ,  quod  ad  de* 
fendendam&tuendamSynodum  gcri  pr^* 
dfcabatur,  Tridento  Bononiam  fubito  eft 
difceflum.  Qiiam  migrationem  Imperator 
iniquifsimo  animotulit,  8C  interpretans  Syn* 
odi  diflblutionem ,  autoribus  adiutoribuscp 
huius  vehementifsime  fuccenfuit.  Mifitcp 
ea  de  re  Legatos  ad  Pontificem  Paulum ,  dC 
adeosqui  Bononiam  fe  contulerant ,  Nam 
Tridenti  reftiterant  aliqui  inprimis  Germa* 
m\  Sedea  refponfa  data  funt,  quas  dC  Impe* 
ratoris  expedationem  fruftrarentur ,  8C  vn* 
de  liquido  perfpiceretur ,  pontifiVijs  qualef* 
cuncpSynodi  aAones  procedere  5  2Ltcp  con* 
fiirmari,  in  animo  fuiife  nunquam*  Cum 
Philippus  Melanch*  fe  Vuittenbergenfem 
Academiam  non  deferturum  efte  ftatuiftet, 
rurfum  coepta  eft  ibidocfirina  publicainftau 
rari  5C  frequentari»  Lipfiae  autem  etfi  refti* 
tutio  omniummagis  inprocliui  erat,  defide* 
rabatur  tamen  opera  diligentiae  abfentium 
adhuc  quorundam,  mortuo  prasfertim^cuius 

T    z  antea 


2^2  VITA     PHILIPPt 

antea  quoque  a  me  mentio  fa(fla  eft,  Cafpar ^ 
Bornero  Theologo»  Qui  cum  pracfentifsi* 
mo  fortifsimocp  animo  toto  oppugnationis 
temporein  vrberemanens  fcholafticasa^des 
pro  virih' fua  tueri ,  S<:pubh'cam  priuatamcp 
ahquorum  fuppelledilem  conferuare  anni* 
teretur ,  defatigatus  nodurnis  diurnifc^  la^ 
boribusj  &C  contagione  l^fus  (  nam  lues  in« 
uaferat  promifcuum  vulgus  quod  fub  vrbe 
tugurijs  exuftis  aduentante  exercitu  oppu« 
gnaturo  vrbem ,  in  fpaciofis  locis  dC  fere  va* 
<:uis  aedium  illarum  raptim  confederat )  SC 
vigilijs,  &:  viclus  cultufcp  negligentia,  atquc 
potifsimum  mo^rore  dC  indignatione  debili* 
tatusinmorbum  acquiefcenteiam  aliquan* 
tulum  animo,  8C  metu  periculi  depulfo,  inci^^ 
dit,  quo  confecftus  obijt  mortem  cum  bono* 
rumomnium  deploratione  S^ingente  moe* 
rore,  Anno  Chrifti  m.d.xl v  ii.  i  ii  Non. 
Maij  annis  nondum  grauis  neque  effoetus  ^^ 
tate*Necp  ego  hoc  viro  cognoui  nec]p  extitii^ 
fe  vfpiam  alterum  exiftimo  j  dignitaris  vtili« 
tatumcp  fuarum  minus  ftudiofum ,  dum  rem 
fcholafticampubliceftabiliret,  augeret,  am« 
plificaret ,  ornaret*  Itacp  illius  memoriam 
nulladies  delebit,  quamdiit  literae  eruditac 
loquentur^quibus  non  modo  huius  viri  do* 
cSrinajquac  fuit  eximiainomnigenere  diCci* 
plinarum ,  fed  integritas ,  ^mor  vcritatis ,  fi« 


MELANCHTHON  I  S.  275 

des,  virtus,  fapientia  celebrabitur*  Vetus  8C 
fingularis  cum  hoc  necefsitudo  fuerat  Phi* 
lippi  Melanchthonis  qui  tunc  non  modo  lu* 
gebat  amici  praecipui  mortem,  fed  requirens 
rebus  dubijs  fi^negotijs  impeditis  velducem 
peritifs*  vel  comitem  gratifs.  confihorum 
acflicnumcp  omnium ,  focietatem  coniuncfii* 
onemcp  fibitahs  illo  tempore  viri  ereptam 
effe  in  maximae  triftitiae  fenfu  querebatur. 
Interea  Carolo  Imperatore  omnib.virib.antf 
nitente  vt  Synodus  inchoata  Tridentini  ibi* 
dem  perficeretur^&I  Pontifice  atq^  tjs  qui  Bo« 
noniam  tranfierant  refragantibus,  procp  fua 
autoritate  &C  iure ,  refpondendo  poftulatis 
Imperatorijs  acriterpropugnantibus  :Impe* 
rator  reputans  neque  fe  dignum ,  inter* 
mittiillarum  rerum  tracfiationem  ,  quarum 
maxime  cauflTa  tam  periculofum  dC  graue 
bellum  fufcepifle  ipfum  gefsilTec^p  aflereba* 
tur,  necp  fuis  muhiphcibus  promifsis  de  cori 
trouerfiarum  Ecclefiafticarum  cognitionc 
confentaneum  efie,  relinqui  tunc  quocjp^  cum 
nemo  voluntatiipfiusaduerfari  pofietjincer* 
ta,  dubia,  litigiofa  omnia,  pontifiVijs  tam  ma 
nifefte  tergiuerfantibusjcum  quibufdam  de^ 
liberatare,  confiliumcepit,  excerpendi  qux^ 
dam  ex  i]s  fcriptis^quae  fuperioribus  annis  ad 
concordiam  diffentientium  de  religione  fue* 
rant  non  tan\  ahfoluta  at^  comprobata  qu5 
T    3  inftiiuta 


iy^  VITA      PHILIPPI 

inftitiita&^propofita*  Atcp  ita  rurfum  Iiber 
paucorum  quorundam  clandeftina  &C  tene^ 
bricofa  opera  congeftus,  dC^  vt  vetere  verbo 
vtar,  confutus  fuit,  quo  prasfcribebatur , 
quid  interim ,  dum  decreta  Synodi  prodi* 
rent,  fieri  feruariqp  oporteret,  ab  fjs  quidem, 
qui  in  doclrina  Eccleuae  8C  ritibus  vfitatis 
aliquid  innouaflent,  Vnde  liber  illequafi 
tituli  nomine  eft  vocatus  Interim.  Et  dc^ 
dit  facetis  multa  falfe  dicendi  occafionem. 
Cumquidemneutri  parti  placeret,  &C  vtric^ 
etfi  non  eodem  modo  atcj^  propofito^eum  re* 
pudiarent»  Suntcppofteamulto  maiores  SC 
deformiores  difsipationes  atc]p  etiam  ruinx 
confecutse.  Conuenerat  autem  &C  eo  confilio 
prolatus  fuerat  ifte  liber,  vti  ne  a  Pontificias 
quidem  partes  fequcntibus  improbaretur, 
vtcp  adeo  Pontifex  ipfe  vel  concedendo  in* 
dulgendoc}?,  vel  difsimulando  8>C  conniuen:? 
do  illum  admitteret.  Atcp  mirabantur  plg* 
ric^p  5  a  quibus  vera  confideratione  res  per^s 
pendebatur,  Carolo  Imperatori  perfuaderi 
potuilTe  5  vt  in  eam  fententiam  rationemcp 
incumbendumputaret^Quam  pro  fagacifsi* 
mi  animiprudentia^&T  diuturna  experientia, 
quod  fimilia  negotia  quo  euafiflent  non  igno 
rarcpoffet,  videre  intelligereqg  deberet,  necg 
re  ipfa  confiftere  ac  valere,  nec^  temporibus 
copgruere,  magisc]^  ac  <;ims  noijas  conten** 

tiones 


MELANCHTHONIS.  275 

tiones  atque  pugnas  commoturam  •,  quam 
certamina  atque  rixas  priores  fedaturam  ef« 
fe.  Sed  occaecantur  mniirum  animi  maximo* 
rum  quocp  8^   fapientifs.  virorum ,  quando 
infringi  fuam  vim  fata  non  volunt.Sane  con 
ftat  vrgendo  minime  clementerjac  admo* 
dum  porius  imperiofe,  iuffa  de  recipiendo  li* 
bro  illo  dC  prsefcripta  in  eo  exequendo  ad 
omnes  ordines  delata^SL  tanquam  de  his  con 
fenfiffent  vniuerfi ,  neque  recufationem  neq^ 
preces ,  deni^^  nihil  quod  contradiceretur, 
admiflum  efle*   Neque  defuere  qui  infidiofc 
ctiam  qusedam  tentata  fadacp  fuille  perhibe* 
renon  dubitarent»     Tum  quidam  &  i)  po^* 
tifsimum  quos  fupra  nominaui  dC  c^teri^qui 
i)s  nollent  aflTcntiri ,  quas  eife  contraria  veri* 
tati  haberent  perfuafum ,  afflidi  arcp  vexa* 
ti  fuere,  cum  &C  aduerfus  Phihppum  Me* 
lanchthonem  Caroh'  Imperatoris  ira  iam  ef* 
fet  fufcitata,  cui  tunc  fuccenfendi  vehemen^ 
tius  5  ille  ettam  ftimulus  fuiffe  credebatur, 
quod  tales  compofitiones  ipfi  difphcere ,  ad 
Imperatorem  odiofe  deferri ,  cum  inimica 
tam  de  practeritis  quam  prasfentibus  oratio* 
ne,  animaduerteretur*  Atcptunc  eorum,  qui 
Phihppum  Melanchthonem  oderant,  ma*s 
chinationibus  vita  eius  eft  petita ,  eademcp 
protec^a  ab  amantibus  illum ,  dC  quibus  viri 
innocentia  at^  probitas  nota  erat*  Neqqc 

T    4  defuer^ 


27,5  VITA    PHILIPPI 

defuere  qui  fufpicarentur  talia  diuulgari  per* 
terrendi  Philippum  Melanchthonem  caulfa, 
ne  confiiijs  adionibuscp  recentis  concih'atio*s 
nis  reclamando  ofFiceret ,  Sed  dC  ille  in  pra^* 
fente  difcrimine,  dC  mcolumitas  ipfius  rebus 
communibus  tunc  conferuata  fuit.  Hoc  an* 
no  ad  grauifs,PhiIippi  Melanchthonis  curas 
derebuscommunibus&freidomefticelapes, 
8^  ingentem  triftitiam  propter  Eeclefiac  vul:» 
nera,nouus  dolor  accefsit  nunciata  morte  fi'- 
lic  Anna^^quam  SC  carifsimam  patri  S>C  a  ma* 
rito  Georgio  Sabino  in  Prufsiam  abducl:am 
fuifie  accerfito  a  Principe  Alberto  ,  fupra  di* 
ximus«Eum  tamen  cafum  tulit  ille  moderate, 
vt  antea  quoque  indicauimus,  5l  magis  tole^s 
ranter  quam  amici  laturum  cffe  fperare  potu 
€rant,qui  fcirent  quanta  amoris  paterni  erga 
illam  fuifiet  afFe<fiio.  Sed  meditatione  euen 
tus  &quodam  prioribus  a^gritudinibus  velu* 
ti  concoquendis  vfu ,  hebetiorem  tunc  fen* 
fum  habuifle  eum  credibile  eftjcum  quafi  oc^ 
calluiffet  animus  dolendo^metuendo^perpeti 
cndo.  Veri  quoque  fimile  eft,  publica  ma^^ 
!a  immenfa  &C  multiplicia  5l  varia  ,  quibufc^ 
tunc  laborabatur ,  dC  quorum  timebatur  ac* 
cefsio,morfus priuatorum retudifie.  Quem^ 
admoduminmorbis,  quiintenfimagis  funt> 
1]  non  patiuntur  plane  fentiri  remifstores ,  S^ 
hos  quafi  obfcurant»     Non  facile  autem 

pofiunt 


MELANCHTHONIS.  277 

ponTant  fcribendo  explicari  illaquae  bono^ 
rum  tunc  neque  leuium  &  parriae  inprimis 
amantum  animos  dC  dolore  prgfente  dC  metu 
in  pofterum  excruciarint  ac  folicitauerint, 
non  folum  illa  numero  infinita  &C  magnitUi» 
dineimmcnfa  S^Tpondere  intolerabilia,fed 
varietatequoque  dC  difsimilitudine  Sc  mu^ 
tabilitate  formidanda  atque  terribilia*  Bde^ 
bantur  externorum  hominum  fcripta ,  dC 
pidurac  diuulgabantur  quibus  Germanicac 
nationi  in  calamitate  infultabatur ,  dC ,  tan* 
quamex  dolore  vicfla^  triumphus  ageretur, 
captiuas  iHius  vincula  catenaecp  oftentabantf 
tur.  Quae  fane  multorum  animos  acriter 
pungebant*  Alij  de  dignitate  fortunifcp 
fuis  minus  anxij,  hoc  orabant  obfecrabantcp 
tantum,  neimperio  humano  oboedire  SC  ter* 
renam  laudem  quaerere  cogerentur  faucia: 
confcientia  fua  ,  &C  a^terni  Dci  iufsis  ediclifs 
que  aduerfando  ,  dC  coeleftis  gloria^  fpem  Ia« 
befadando»  Sed  qui  induxerant  Carolum 
in  eam  rationem ,  quam  fecuturum  fe  e(re 
iam  demonftrauerat,  ijdem  annitebantur,  ne 
inde  recedendo ,  aut  aliquibus  indulgendo, 
non  tam  inconftans  quam  timidus  habere* 
tur^idquod  ifto  tempore  rerumc]p  ftatu  mi^ 
nime  conduceret,  vel  maxime  poiius  nocere 
poftet*  Qtra^  neque  temporibus  opportune, 
nequerebus  ipfisapte,neque  omnino  vera 

T     f  ratione 


57S  VTTA     PHILI?PI 

ratione  geri,Sc:  intelligebant  i],quorum  iudi=' 
cia  amore  odioue  erga  aliquos  non  depraua* 
banrur,  dC  iuftifsimis  querelis  PhilippusMe* 
lanchthon  deplorabat  ,   cuius  fermones  in 
triftitia  atque  indignarione  vehementiores 
delati  ad  Caefarianos,  fi<^ab  inimicisinuidio* 
fe  8l  obcre(flatorie  expofiti,  nonnihil  crea< 
runt  5  quemadmodum  paulo  ante  fignifica* 
tum  eft,periculi  ipfi,  non  modo  ahenato  fed 
etiam  iritato  Imperatore,  SC  plane  infefto,vt 
cui  inculcaretur  confilijs  adionibuscp  ipfius 
impedimento  eire  Philippum  Melanchtho*: 
nem  pra?  ca^teris ,  quod  plurimi  illius  autori* 
tate  moti  &C   exemplo  confirmati ,  refiftere 
tam  atque  repugnare  auderent.     Etfi  autem 
hic,  cum ,  quid  inftitueretur ,  cerneret ,  non 
difsimulabat  metum  fuum,  quod  exitum  ta* 
lium  inceptorum  nullum  videret,  ac  ne  pro* 
grefsiones  quidem  faciles,  vel  non  potius 
admodum  difFiciles  S^  vbicp  incurfuras  pro^» 
fpiceret,  atque  eos  a  quibus  talia  nafci  pro* 
ferri(^  credebat ,  non  dubitabat  aperte  re« 
pra^hendereS^accufare:   In  eo  tamen  con* 
ftantifsime  perfeuerauit ,  vt  puram  fince^ 
ramq^  dodrinam  retinens ,  in  parum  necef-» 
farijs  6^  externis  quibufdamritib.non  impia* 
rum  obferuationum,  moderationem,  nequa** 
quam,  id  quod  quidam  faciebant,damnaret» 
ged  d€  hispaulopoft  plura  dicenda  erunt. 

Iftu^ 


MELANCHTHONIS.  ^'•j  ^ 

f  ftud  modo  breuiter  indicandum  putaui,con 
tra  Imperatoris  Caroli  fnhumanis  quorun^s 
dam  &  iniquis  fermonibus  inftigati  mandata 
nonmodo  feuera  fed  plane  faeua  ,  vt  Philip^ 
Melanch.  fibi  traderetur ,  defenfum ,  prote* 
cfiumjconferuatum  tum  fuifte  eum  ftudfj  di* 
ligentiaecf  patrocinio  atcp  praefidio  illuftrif=i 
fimi  cum  a!i]s  laudibus  tum  pietate  bC  virtutc 
Principis  Maurictj,  rebus  omnibus  dubi]s  &! 
admodum  difficilibus*  Qj.iod  quale  {ii  nc^ 
quaquam  intelligi  perfpicicp  poteft  ab  ijsjqui 
quafi  fluduantes  alienos  in  mari  de  terra  fpe* 
c^ant  ociofi,  fine  fenfu  periculi  bi  proprtj 
^xitij  metu.Quin  tamen  ifta  in  Philippo  Me* 
lanchthone  tuendo  D*  Mauricij  conftantia 
gloriam  cumulet  illuftrifsimi  nominis  ipfius, 
nemo  profeclo  nifi  furiofe  inodio  6^  inuidia 
improbus  inficiari  poterit*  De  his  igitur  ha* 
cSenus»  Non  autem  omittendum  putaui,  id 
quod  in  Italfa  tunc  accidit»  Naminoppida 
quodam  ditionis  Venetas ,  quidam ,  quod 
contra  confcientiam  ad  negandum  quaedam 
prius  a{rerta,S<r  retraclandum  confi'tendo  di^ 
fputata  de  dogmatibus  EccIefiafticis,cogi  fe 
paflfus  eflet,  adeo  perturbatus  fuit ,  vt  ex  do* 
loreanimi  corporis  morbo  contra(fio,ita  per 
cxtremam  defperationem ,  nulfius  confola* 
tionem  admittens ,  interiret»  Huius  cafus 
narrationes  diuulgabanturj  S^  qua  oratione^ 

qui 


28o  VITA      PHILIPPI 

qui  afFuiffent ,  conati  eflent  mederi  afflido, 
&:  prolapfum  erigere ,  explicabatun  QLiiam 
quidem  commodiorem  magifcj  appofitam 
haberi  potuiflTe  Philippus  Melanchthon  cen* 
febat^demonftrantem  dC  vrgentem  inprimis 
hanc  fententiam  :  venilTe  fihum  Dei  in  hunc 
mundum ,  vt  peccatoribus  falutis  autor  lar«« 
gitor(^exifteret  ^SCe^s^  qu^  cum  hac  con^s 
gruere  viderentur*  Sed  ille  tunc  ita  decefsit, 
fane  miferabihter ,  vt  traditur.  Anno 
M.D.XLViii  interaha  turbulente 2<r  auda^» 
rter  tentata  atcp  gefta^vrbs  Conftantia  (  qua 
habuifleprifcis  temporibus  nomen  quidam 
putant  Nantuatum,  quidam  Harudum, 
quidam  etiam  Vitodurae  perhibent )  fita  ad 
lacum  per  quem  fluuiusRhenus  amoeno  tra* 
rtu  quafi  fpatiando  manans  deinde  fuo  aU 
ueo  defertur ,  aggrefsione  occulta  Hifpani* 
carum  copiarum  pene  capta  fuit ,  fecuriorc 
tunc  ciuitate  inter  tradatus  pacis ,  de  qua  le^ 
gatum  tunc  ad  Imperatorem  abfuiflTe  acces» 
pimus  5  vna  cum  alijs  quibufdam  primarijs 
viris,  Thomam  Blarerum»  Hunc  habuit  Phi 
hppus  Melanchthon  inprimis  famiharem  eo 
tempore,  quo  ego  Vuittenbcrgam  veni^. 
Erat  autem  ille  in  fua  ciuitate  pra^cipuo  loco 
natus,  2C  generis  fplendorem  auxeratboni^ 
tas  ingenij  virtutifcp  ac  fapientix  dC  inprimis 
rchgiofse  pietatis  ftudium»  Ea  vero  grauitas 

eCcoA 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  S.  2^t 

S^conftantia  emmebat  in  adolefcente  quoc^i 
Vt  a  pla^rif^  tum  adeo  ille  obferuaretur,  cunl 
humanitas  quidem  ipfius  dC  amabiles  mores 
t*ncredibilem  commendationem  haberent  ad 
omnes*  Hic ,  etfi  non  fuccefferant  infidiae 
facfiae  patriae5&  oppugnationis  etiam  vi  pro* 
pulfata  a  ciuibus  fortifsime  dimicantibus,  re 
uerfus  domum,  quod  fleri  tamenftatuspritf 
orismutationem  animaduerteret ,  necp  pof^* 
fent  pauci  refifter^  multorum  vel  formidini 
Vel  etiam  cupiditatijitaipfe  in  agros  fuos 
concefsit,  &C  alijs  adminiftrationempubhco* 
rum  deinceps  munerum  in  patria  fua  reh'^ 
quit ,  quod  veritatis  aeternae  ac  coeleftis  pro^^ 
fefsionem  hberarn  retineri  pluris  faceret^ 
quam  amphfsimorum  honorum  fundionesi. 
paratas  voleritifefe  &rationes  fiiastempo:* 
ribus  accommodare,  quibus  feruire  pru*« 
dentiahumana  inprimis  conCueuit.  Eodent 
hoc  anno  in  complurib*  conuentibusjqui  in* 
dicebantur  de  capitib»  libri  Caefariani ,  Phi^ 
iippus  Melanch.  vehementer  eft  iacfiatusi 
Qu^  res  tradationesqj  ab  alijs  fun;  vere  &C 
accurate  expofita?,  Interq^tales  collocutio* 
nes  y  difputationes ,  confultationes  annus  hic 
effluxit*  Venitea  tempeftate  in  Belgicum 
Imperator  Carolus^ad  quem  ex  Hifpania 
Rex  Phihppus  filiusillius  accefsit  ad  folen:* 
fiemillarum  regionum  poflefsionem  traden^ 


i%2  V   r  T  A     P    H   I   L  I   P   P   t 

te  patre  accitus.  Eumcp  tunc  dC  locutum 
qucedam  pra^clar e ,  dC  in  confpedu  omnium 
amantifsime  filiumefle  complexum  accepi* 
mus,  cum  quidem  filius  exquifite  efiet  humi*» 
li  geftiu  veneratus  patrem.  Decretum  au« 
tem  x^ugufiranum  in.  Germania  turbas  da* 
bat,  Qiiod  vt  Imperator  ratum  efie  volebat, 
ita  indies  magis  conniuereeum  animaduer* 
tebatur  in  quibufdam  non  prorfiis  illud  ex* 
equentibus,  modo  non  detraheretur  aliquid 
de  ipfius  maieftate,  necp  contemrii  imperium 
videretur*  Verfabantur  etiam  in  Germania 
Legati  Pontificij  tres,  cum  mandatis  concc:» 
dendi  autoritatePontifi'cis  quasdam ,  de  qui^s 
bufdam  tranfigendi ,  quse  cum  iamdudum 
vfurparentur  8^  re(fie  fieri  ftatuerentur ,  non 
multum  curare  plaeriqj  quid  ab  his  permitte^s 
retur  prohibereturue,  Sed  cum  metus  Im« 
peratoris  tum  cupiditas  public^  tranquilli* 
tatis^tum  vero  ofFicrj  cura,  in  morem  ge^ 
rendo  aut  recufando  aliquid  multum  habere 
inomenti*  In  Gallia  tunc  nominatim  Phi* 
!ippi  Melanchthonisnomenpronunciari  au< 
ditum,  inter  eorum  quibus  nota  inurebatur 
grauifsimi  criminis ,  quod  rem  Ecclefi5fti:a 
cam  turbarent*  Et  funt  fupplicia  atrocia 
fumta  de  compluribus,  tanquam  defertori* 
bus  Religionis  publicx ,  Qi.ii  Luterani  ad 
vulgus  execranda  appellatione  nominaban* 

tur» 


Ki  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  i  S.  i  g  j 

tltr*    Fuiffecp  magis  probrofum  8C  turpe^^ 
atcp  adeo  permciofum  alicui  ac  capitale  ,  fic 
vocari,  compertum  eft,  quam  parricidant 
autpr^donem*  Cum  neque  res  ncc^caufla 
exploraretur  aut  cognofceretur ,  fed  fufFice^ 
ret  ad  condemnationem  nominis  infamia. 
Necp  minoris  faeuitiae  animaduernones  m 
Belgio  huius  generis  animaduertebantur* 
In  Germania  autem  fieri  difcordiae  indies 
maiores,  cum  audacius  reclarhantibus ,  fi 
qua  difplicerent ,  plurimis  fuis  cupiditatibus 
indulgendo  effrenatis  tum  diffidentia  Sc  ali* 
enatione  augefcente  Principum  quidem  ma* 
xime,  fed  dC  aliorum ,  vt  quicp  huc  aut  illuc 
animisinclinabantur.    Magdeburgum  vrbs 
eftadfluuium  Albim  fupra  Oceanum ,  quae 
aliquot  annorum  operibus  munita ,  quan* 
tumuis  magnam  vim  oppugnationis  facik 
fuftinere  polTe  credebatur.  Eius  ciues  Caro* 
li  Imperatoris  edic^o  hoftes  appellati  fuere^ 
vt  effet  ciuitas  in  extremo  difcrimine»  Sed  ea 
tum  S^  defenfionem  edere,  5C  de  implacabili 
Imperatoris  ira  conqueri ,  dC  quofdam  fibt 
propter  conftantiam  in  fanditate  Religio* 
nip  imfenfos  accufare*  Etnullumeffe  pecca* 
rum  delicflumcp  fuum ,  necp  aliam  oppugna* 
tioniscauffam  affirmare,  quam  quod  puram 
doclrinam  veritatis  cocleftis  retineri ,  nequ^ 
cara  corruptelis  vllis  deformarij  aut  callidi» 

tattf 


2S4  VITAPHILIPPI 

tate  inflecfti  ftuderent*  Equidem  quanquam 
decontrouerfijs  Ecclefiaftids  quid  fentirern, 
nunquam  Vel  difsimulando  texi ,  vel  negans» 
do  iiificiatus  fum,  dC  cum  quibus  me  coniun* 
^  dum  intelligi  vellem,  aperte  tuli  femper  : 
Non  tamen  etiam  mihi  neceffe  effc  cxiftima^j 
ui,  necf  nunc  exiftimo,  vel  aliqua  fingulatim 
difputare  fubtilius  atc^  limatius,  velinhos 
accufatorie  inuehi ,  illorum  quafi  patrocini^ 
um  fufcipere ,  fed  qu^  iudicarem  vera ,  ea 
profeflus  acertaminibus  S<^  rixis ,  quae  comt« 
moueri  partium  ftudijs  folent ,  abftinere ,  &C 
mea^perfon^  conuenientius ,  2<:  ad  futuros 
cafus  prouidentius  effe  femper  credidi.  Necp 
hsec  oftentatio  prudentiae  dC  quafi  fagacita*» 
tis  exiftimanda  eft ,  qua  necp  pr^ditum  mc 
efle  fateor,  &C  cuius  calhditatem  in  diuinis 
negocijs  cumfutilem  tumperniciofamquo* 
que  efle  fcimus,  fed  tenuitatis  noftrae  confef* 
fio  5  &C  veras  atcp  fimplicis  expofitionis  con* 
firmatio  haberi  debet»  Migrauerat  feceden* 
do  Magdepurgum  Illyricae  gentis  homojqui 
fibi  Flacij  nomen  impofuerat*  Fuifle  enim 
familiare  aliud  ferebatur.  Hic  adolefcens  ad 
optimum  S^doc^ifsimum  virum  Matthiam 
Garbicium  aliquando  fe  contulerat ,  quem 
ab  integritate  dC  memoria  beneficiorum  iti 
fe  externum  collatorum  ,  inprimis  laudarc 
poflTum»  Nec]^  ego  hanc  laudem  paruam ,  ac 

potius 


MELANCHTHONIS.  285 

potiusin  maximisduco  hocpraefertim  tam 
ingrato  fgculo^Erat  idem  honeftatis  vita^  ftu 
dioRk.  bC  ad  hanc  docendo  affuefaciendoc]^ 
adolefcentiam  non  maiore  cura  atcp  feueri» 
tateinftitui  ^  adduci  segreferebat ,  cum  in« 
telhgeret,  quam  difciphnae  cuftodia  &C  Deo 
gratares&inhac  vita  vtihseffet.  Harcfen^s 
tentia  verifsima  atcp  praeclarifsima  non  ca« 
ruit  obtreflatione  quorundam ,  quafi  fuper«s 
ftitioneimphcaretur.  Quid  enim  diiputan* 
do  probaretur,magis  iam  fpe(flabatur,quam 
quahs  degeretur  vita  ,  bC  hbertatis  obhtera* 
ta  docflrinafic  reuocabatur,  vtad  hcentiac 
infinitae  vfurpationem  eff^erretur.  Eft  autem 
profe(fl:o  difputatio  omnis  tum  demum  egre*» 
gia  atc^  illuftris  ,  ea  praefertim  qua^  de  Reh'*» 
gione,  pietate,  officio ,  virtutehabetur,  cum 
nonmodo  verbis  ahquid  fcite  concluditur, 
fed  adionibus  confentaneis  etiam  exprimis: 
tur.  Qiiis  enimnonhabeat  pro  nugatore  SC 
fui  ipfius  deriforc  eum  ^  qui ,  quae  oratione 
conftituat^ea  euertat  viuendoc^Sed  redeat 
ad  Garbicium  narratio*  Ad  hunc  igitur  pro* 
fitentem  doc^rinam  Gra^carum  hterarum  in 
AcademiaTubingenfi,  popularem  fjumfe 
tunc  Flacius  contulit,  cum  eodem  ante  bien* 
nium  bC  ego  veniffem.  Vfuscp  eft  hofpitio 
Garbicij  pro  facultatibus  ipfius  non  illibera* 
h ,  SC  expertus  meam  quocp  bC  ahorum  be* 

Y  neuolen»* 


^.g^  V    I    T    A     P    H   I    L   I   P    P   I 

neuolennam  ac  ftudium.  Inde  difcedeiis 
Vuittenbergam,  eft  profcdus*  Eumc^  hu^ 
manitate  alfquanto  maiore  complexus  eft 
Philippus  Melanchthon  quod  a  nobis  adue* 
niflet*  Ita^  omnibusrebuseumadiuuit  au« 
gensf^L  ornanshominem,  fuisetiamfaculta* 
tibus  fuftentans.  Id  quod  ab  ipfo  in  promtu 
erat  cunclis.  Non  folum  enim  docebat  difi* 
ccre  volentes  vniuerfos ,  fed  pafcebat  etiam 
efurientes,  dC  nudos  veftiebat,  bonitate  qua^ 
dam  natur^  benefaciendi  cupida  fine  difcri** 
mine  omnibus.  Flacius  qui  mediocrem  fer* 
monis  Graeci  fcientiam  teneret ,  in  cognof^ 
cendam  linguamHebraicam  tunc  totus  in^ 
rcubuit*  Magiftri  ibi  bonarum  artium  titu^* 
lum  atqp  infignia  affecutus  eft  &data  ei  vxor, 
&C  pubhcae  do<flrina£  munus  afsignatum.Hic 
fiue  ingenrj  turbulenti  ferocia  S^  ambitione, 
feu  malitia  inferuiente  voluntati  alienas : 
nam  de  homine  fimulatore  miriiico  ,  in  quo 
nihil  fimplex  &C  apertum  cognofceretur,  va^ 
rix  fufpiciones  fuere :  Scd  quacuni^  fane  re 
aut  fpe  impellente,  tunc  Flacius  fcifcitari  cu* 
riofequid  ageretur  &  eflet  in  manibus,  dC 
clanculum  fcripta  ficlis  nominibus  fpargere, 
notantia  omniaqu^  carerent  audacia  aduer* 
fandi  quietis  confilijs.  Hanc  enim  aiebant 
efle  &C  veritatis  defertionem  &C  corroboraa 
tionem  falficatis.  Quae  erat illis  temporibus 

e^ifto 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  2  g  ^ 

dCiffiO  rerum  ftatu  admodum  plaufibilis  &r 
grata  vulgo  oratio*  Sed  initio  aftute  tegere 
Flacius  ea  quas  am'mo  agitabat,  dC  alienatio* 
nem  ztcj^  odium  difsimulare.  RehVia  eodem 
tempore  ftatione  fua  ad  Danubium ,  venit 
Vuittenbergam  Nicolaus  Gallus ,  fugiens 
pcriculum  imminens  in  illarum  regionum 
ciuitatibus  i]s,  qui  reclamarent  Auguft^  dc^ 
crctis.  Cumquo  Flacius  ftatimfamiliarifsi* 
me  fe  coniunxit,  &C  difcedentem  fic ,  vt  nihil 
prx  feferret  inimicitiarum  aut  fimultatum, 
paulopoftclandcftino  abitu  fecutus  eft»  Ec 
confederunt  ambo  Magdepurgi,  exitiofas 
peruicaciae  adiutores  6^  incitatores  ftrenui  dC 
vehementes*  De  huius  vrbis  confilijs  acfli* 
onibufcp  etiam  fortuna  5  nihil  modo  dicam. 
Qiias  obfidionem  excitato  bello  tamdiu  tu* 
lit,  quam  diu  illa  in  penuria  ad  extremum  re* 
rum  neceffariarum  pene  omnium  SC  fummis 
difficultatibus  fuftineri  potuit*  Sed  qui  bello 
huic  gerendo  fuerant  pr^fedi ,  ijs  fi  Magde* 
purgici  maturius  fidem  habere  voluiflent, 
futurum  fuifle  exiftimatur ,  vt  citius  ijs  malis 
liberarentur,  quibus  tandem  frarti ,  deditios* 
nem  facere  funt  coadi*  In  regionibus  Mif« 
nicis  res  erant  per  fe  illae  quidem  tolerabiles, 
vel  fatis  etiam  bonse,fi  non  calumniarum  in^ 
fec^atione  vexarentur*  Ipfe  quide  Philippus 
cx  illis  perturbationibus  dC  quafi  tempefta* 

V     X  tibus 


^gg  V    I   T    A     P    H    I    L   I    P    P    r 

tibus  tantum  doloris  cocpit  quantum  alius 
nemo*  Sed  cum  aliorum  vel  improbitate  vel 
leuitatecauffam  occafionemcj  eis  datam  efle, 
dC  culpa  fe  vacare  fciret ,  faciundum  fibi  fta=: 
tuit  idem,  quod  medici  fideles  folent,  qui  dC 
mifericordia  a^grotantum  afFiciuntur^S^lmor 
bum,  fi  pofsint ,  fanant ,  fi nequeant,  non  ta* 
men  augent ,  S^  nec^  ope  fua  deftituunt  de^a 
pofitos,  nec^non  neceiTaria  acerbitate  afflits 
gunt*  Nam  qui  temere  remedia  adhibentj 
quibusvita  interemta  tolliturmorbus,  illis 
ea  gratia  debetur  fcilicet  quaeficcarfjs*  Con* 
fiderabat  Philippus  Melanchthon  conuerfio^ 
nem  vna  cum  rebus  mutatis  animorum»  Vit* 
debat  quam  multa  contra  opinionem  omni* 
um  accidifl^ent^S^  pofle  alia  accidere  fimiliter 
intelligebat*  Erat  hoc  igitur  rertifsimum 
8C  tutifsimum :  Salua  &  integra  S<:  incorru* 
pta  dodrina  cocleftis  veritatis ,  cui  labem  in* 
uri  aut  aipergi  maculam  ferendum  non  eflet, 
decasteris  quae  temporibus&I  locis  diuerfa 
femperfuiflJe  conftaret,  ita  conueniri,  vt  vel 
mutatis  vel  nouatis  ahquibus  tranquillitati 
confuleretur*  Etfl  in  eo  ipfo  falli  aliquos 
eum  non  fugiebat  prouidentem  vna  parte 
pacaris  rebus ,  nihilominus  alijs  turbas  exci* 
tatum  iri.  In  his  igitur  quafi'  procellis  dC 
ifta  tempeftate^non  currendum  huc  illuc  pu* 
tauit,  nccj^  excedendumijslocis^iil  quibus 

fin^ 


M  E  L   A  N  C  H  T  H  O  N   I  S.  ^Sp 

(ine  impietate  ad  Deum  dC  culpa  ad  homi* 
nes  non  improbos  ne^  iniquos^confiftere  li^ 
cerer,  dC  tranfeundum  eo,  vbi  necp  extra  pe* 
riculum  &C  maximis  itidem  in  curis  mole* 
Itijfcpatcp  angoribusfuturuseiTet*  Homi^» 
numautem  praefidia  vel  vrbium  munimen^ 
ta  5  quibus  protegeretur  quserere ,  clamori* 
bufcp  importunis  tumultuari,  8C  quafi  tribu^ 
nitio  furore  maledicfiifcp  vefanis  inquosli^ 
bet  debaccari  omnino  noluit*  Quodcp  fem* 
per  fecerat,  vt  frena  laxari  cupiditatibus  ho* 
minum  dC  auram  popularem  atcp  plaufus  ca^s 
ptari  oportere  non  cenferet ,  id  multo  magis 
tunc  prasftandum  effeftatuit,  necp  vt  deali^ 
qao  veluti  editiore  loco  ad  arma  infeliciter 
paulo  ante  fumta  aliquos  denuo  vocaret,  vel 
fe  decere  ,  vel  placere  Deo ,  vel  ad  vllam 
fpem  bonam  conducere  eft  arbitratus*  Itacp 
inhocimmotus  peviiitit:,  quicquid  Flaciana 
fadio  diceret  acmoliretur*  InFIacio  perfe*: 
cfla  cognitio  lingug  Germanicg  nunquam  fu^ 
it,  fiC:,  loquendi  fcribendicp  diferte  vt  fax:ul*» 
tatem  adipifceretur*  Sed  libelli  ipfius  no* 
men  prseferentes  pafsim  prodibant,  quos 
pro  fuis  ille  agnofcebat*  Erat  autem  eadem 
cantilena  omnium^de  ijs  qui  apud  Principem 
Mauricium  illis  temporibus  remanerent  dC 
Eccleftjs  fcholifcp  conferuandis  nauarem 
pperam  j  In  quibufdam  etiam  conniuentes 

Y     3  dun\ 


2po  VITA      PHILIPPI 

dum  difieda  recolligerentur  dC  ordinaren* 
tur  confufa ,  dC  res  eflent  in  regionibus  illis 
mediocri  in  ftatu  tranquillae*  Cum  autem 
quaereretur  de  i]s,que  quafi  indifFerentia  Ter* 
uari  aut  omitti  impium  efie  non  videretur, 
Philippus  Melanchthon  edito  fcriptolucu^ 
lenta  hoc  breuitate  exphcauit,  &  definiendo 
folerter  8^  exemphs  illuftrando*  Sed  nihil 
proficiebatur  ad  eos,  qui  neq^  audire  qux  di* 
cebantur,  necp  ad  eaquas  demonftrabantur, 
afpicerevolebant^  Qui  S^  verbofitateindi* 
ferta,^  nominummirabih'  ignotacp  fpecie 
fucum  faciebant  dC  imponebantmuhitudini 
imperitaejlnteremiftas  &  Adiaphoriftas  eos 
per  ignominiam  appellantes ,  a  quibus  fecef^ 
ferant*  Qjjorum  omnia  dicfla  8C  fada  in  de* 
teriorem  partem  interpretando  rapiebant, 
pronunciantes  etiam  audacifsime  de  cogita* 
tis»  Petebatur  tunc  conuicijs  impudentibus 
non  Phihppus  modo  &C  alij^fed  Reuerendifs* 
etiam  &CllIuftrifs,  Princeps  Georgius  Princ» 
AnhaldinuSjCui  ne  mortuo  quidem  fcelerata 
petulantia  pcpercit*  Nec  non  improbifsi* 
morum  partim  mendacia ,  partim  fimulatio 
cuiufdam  ardoris  in  veritate  aflTerenda ,  pars» 
tim  etiam  alia ,  quae  talium  temporum  mife* 
rijscompraehenduntur,  tantum  efFicere  po* 
tuerunt,  vt  docfli  &C  pi)  nonnulli  inqp  his  no* 
biles  at^  Principcs  viri ,  aliquid  ab  eis  dici 

initio 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  2  p  I 

initio  crederent  &C  ipforum  fauerent  conatn 
bus*  Sed  tum  capita  huius  fa<f}ionis  Flacius 
&rGallusMagdepurgi  declamitabant  dC  \i* 
bellos  atcp  picfturas  diuulgabant  contume* 
liofas  in  perfonas  &  rationes  eorum  ,  qui  ip* 
forum  temerariam  vel   certe  pra^pofteram 
vehementiam  improbabant,  &  abhorrebant 
a  tujrbulenta  peruerfitate»     Inde  cum  vrbs 
defendi  amplius  non  poffet,  digrefsi ,  in  alijs 
deinde  locis  tanquam  turbo  vaftitatem  5C 
ftrages  dederunt ,  admiflo  Flacio  lena!  qui 
Theologiam  doceret ,  &L  reuerfo  Gallo  in 
priorem  nidum  ad  Danubium*     Cum  his 
quafi  confpirauerant  2c  alij  contra  Philip* 
pum  Melanchthonem  fi^  eos ,  qui  in  Acade^ 
mijs  &C  Ecclefi]s  Mifnicis  docebant,  Aliquo:* 
ties  autem  iubente  S::  volente  Principe  Mau^? 
ricio  conuentus  diuerfis  locis  ?ii\i  funt*     In 
quibus  illi  clamatores  corrumpi  do<flrinam 
puramatq^  finceram  odiofifsimis  criminati* 
onibus  difleminabant ,  adeo  vt  non  paucis 
vbicp  fufpeda  redderentur  omnia ,  quae  tum 
in  Mifnicis  regionibus  fufcipiebantur  8^  fie*^ 
bant*  In  quibus  tantis  tempeftatibus  pericui* 
lofe  iadari  Philipp^as  Melanchthon  bC  ad  du^ 
rifsimos  ofFenfionum  fcopulos  allidi ,  cum 
nihilominus  curfum  dire^lum  ad  veritatem 
seternam  teneret,  nec]p  immutaret  velificatios- 
nem  quantumuis  reflantibus  ventis  5  in  diui^ 

V    4  nacguti. 


2P2  VITA      PHILIPPI 

nx  gubernationis  certa  fiducia»  Verfute  au« 
tem  cauillari  idi  noui  Magiftri  pene  fyllabas 
in  omnibus  quac  a  Mifnicis  proferebantur. 
Ne(^  pudebat  falfa  dC  ficla  ingerere  &:  fe* 
cundum  ha^c  perfricfia  fronte  pronunciare, 
SC  optima  fcripta  vituperare,  dC  homines  in* 
nocentifsimos  condemnare»  Cum  ipfi  ni* 
hil  vtihtatis  in  commune  docendo  afFerrent, 
omne  ftudium  in  maledicendo ,  obtredtan* 
do,  infedando^criminando  ponentes»  Dicat 
cnim^  qui  poteft  ^quid  nam  obfcuri  ab  his 
illuftratum,  quid  ambigui definitum,  Quod 
dubium  amotum,  denicp  quod  lumen  do=: 
cflrinac  Ecclefiafticae  illatum  fit  ^  At  liquet 
turbas  ab  his  perniciofas  effe  datas ,  datas 
caufias  occafionefc]^  difienfionum  dC  aliena^ 
tionum,  data  damna  inimicitiarum,  affecfios 
triftitia  bonos  ,  conciliata  gaudia  malis, 
ereptum  vfum  frucfiumcp  fuauitatis  8C  cari* 
tatis  mutuae ,  impeditos  congrefiiis  faluta* 
res,  quibus  veritatis  coeleftis  doclrina  8^ 
confirmaretur  dC  Illuftraretur.  Haec  facere 
fe  illi  tanquam  ardore  quodam  mentis  reli*» 
giofa^  aiebant.  Cum  interes  diftraherent  dC 
violarent  nefarie  focietacem  fraterna^  con^ 
iuncfiionis ,  8C  a  ciuibus  recederent ,  non  fu* 
gerent  hoftes,  Vificp  mihi  hi  idem  facere 
funt,  ac  fi  quis  exquifite  confedas  fubdu:^ 
ciafc]p  ab  aliquo  rationcs  rcijccre  dC  confun* 

dere 


MELANCHTHONIS.  jp^ 

dere  audeat ,  vt  ipfe  edat  8C  fubijciat  nouas* 
Nam  quida^gere  aliud  c"  quam  quod  diTpo* 
fita  SC  collocata  apte  dC  fplendidejdiligentia 
atcp  ftudio  inprimis  Philippi  Melanchthonis 
conuellere  difsiparecp  funt  aggrefsi.Sed  car* 
tx  iftorum  volaticae  ac  (curriles  dC  euanuere 
magna  iamex  parte,&^  penitus  ahquando 
cuanefcent ,  manentibus  ac  manfuris  graui* 
bus  ati^  fo  hd^  doc^rinac  refertts  fcriptisPhit» 
lippi  MelanchthoniSjdumftudiumnon  in^ 
tercidet  cognofcendi  dC  fequendi  incorru* 
ptam  veritatem»  Proponebantur  in  Mif^ 
nia  capita  hbri  Auguftani,decp  illis  iubeban* 
turTheologi  fententias  dicere»  Non  enim 
Princ»  Mauricius  fine  exceptione  aflenfus 
fuerat  decreto ,  quo  liber  ille  quafi  omnium 
ordinum  iudicio  approbabatur,  fed  promif^ 
fa  Imperatoris  de  Rehgione  vrgens,  dC  quid 
ipfe  fuis  elTet  pohcituscommemorans,often 
derat  fibi  necefsitatem  imponi ,  vt  ad  fuos  ea 
de  re  referret*  Id  non  neghgi  vt  conftaret, 
diuulgata  capita  quaedam  fuerant ,  de  qui^ 
bus  quaefitum  Lipfiae  fuerat ,  perfcripta  illa 
quidem  moderatione  ea ,  vt  a  conftantia  in 
veritatiscoeleftis  fincera  docflrina  ne  tranf^ 
uerfum  quidem,  vt  dicitur,  vnguem  recede* 
retur^fed  quibus  tamen  tempus  rerumcp  mu* 
tatio  obtrecT:andi  daret  occafionem.  Quam 
improbitas  maleuolorum  dC  turbulentorum 

V     5*  tunc 


i  9  4  V    I  T    A     P    K   I    L  I    P   P   I 

tunc  cupide  arripuit ,  6C  ca  prolixe  vfa  eft. 
Anno  autcm  Chrifti  M.  D.  XLV.  prius  oms^ 
nino  quam  fomniare  aliquis    pofTet    Au^ 
guilani  libri  compofitioncm  dC  cditionem, 
volcnte  Principe  Mauricio  R*  &C  IUuftrif* 
fimus  Princeps  Georgius  Princeps  AnhaU 
dinus    conuocauerat     Lipfiam    pr^cipuos 
Theologos  &C  Mifnicarum  Ecclefiarum  prc^ 
fides,  eos  fere,  quibus  cura  illarum  commifla 
cffet  viuetite  adhuc  Princ.  Henricho  Princ. 
Mauricij  patre ,  aetate  plerofcf?  fenes ,  fpe^ 
clats:  dignitatis  dC  vitx  honeftate  celebres 
omnes,  vbi  de  communi  concordantecp  om=: 
nium  fcntentia ,  adminiftrationis  ordo  de^ 
fcriptus,  dC  T3.tio  tam  doclrin^  quam  rituum 
informata  fuit*  In  quo   libro  omnia  ea  ad 
eundum  modum  continebantur ,  quo  tunc 
capita  illa^de  quibus  diximus,  promulga* 
runt.  Atcp  licet  ex  his  etiam  perfpicerequan 
tum  fit  fitum  in  temporibus»      Tunc  enim 
certe  cum  ifta  traclata  dC  confcripta  funt, 
fiederentur,  nemo  repr^henderet,  aclaudass 
rent  potius  omnes*  lam  vero  prolata  eadem 
tam  contumeliofe  refpuerunt  iiii:,  quiipfi'  fo^ 
li  fulcire  Ecclefiam  dC  huius  ruinas  prohiberc 
fe,  credi  poftulabann     Etfi  tragoediae  ift^ 
quas  cxcitarunt,  commenta  tantum  fufpits 
cionum  ,  dC  falf^  conieduras  argumenta ,  8C 
fuae  accrbitatis  odijcj  interpretationem  dC 

temposi 


MELANCHTHONIS.  2p^ 

temporis  occafionem  continebanr.  Quae  ad 
vulgus  imperitum  momenti  habebant  pluri* 
mum*  Diligentiores  autem  celeriter,  quo< 
nam  tenderent,  deprachenderunt.  Phihppus 
Melanchthon  quo  ifta  fuadente  non  infti* 
tuebantur,  quiq^  pr^  fe  ferret  potius  ab  oni« 
nibus  tahbus  illo  tempore  confilrjs  aclioni* 
bufcp  voluntatemalienam,  Non  tamenftus: 
diumoperx  fuarrebus  communibus  voluit 
denegare*  Atcp  veritatem  doc^rin^  rehgio* 
nifcj  finceram  iategritatem  retinere  conftan^ 
tifsime  perfcucrauit ,  De  ca^teris  non  exifti^ 
mauit  vel  opus  xiffc ,  vel  omnino  expedire  vt 
dimicaretur*Ner;ue  ego  ab  illis  diftentio,  qui 
de  ifto  libro  decretum  maximorum  malo* 
rum  cauflam  fuiffe  cenfent.  Et  hinc  enim 
quse  incommoda  diftrac^ionum  extiterint, 
patet,&quiddenicpfuturum  fii  magnopere 
metuendum  eft*  At  enim  quorum  haec  cuU 
pa  fit,  reperiendum,  dCeos  infecfiandos  ar* 
bitror^nonfuriofolatratu  dC  indignis  cont* 
uictjs  appetendos  quoslibet*  Sed  cum  aman* 
tibus  rixas  dC  qui  pafcuntur  contentionibus, 
fruftra  difputatur ,  praefertim  ad  omnia  tan* 
quam  clipeum  Religionis  fandifsimum  no* 
men  obijcientibus*  Horum  itaq^  tanquam 
rabiofi  canis  impetum,  quoad  conceditur, 
declinando  vitantes,  conficere  curriculum 
illos  fuum  finamusj  dC  attexamus  reliqua* 

Eadem 


265  V    I    T  A      P    H   I    L   I   P    P   I 

^adem  tempeftate  cum  nefcio  quo  pado  dc 
laudabilium  piarumcp  a(ftionum  ,  quae  ope« 
rumbonorumnomenhabentinEcclefiaftico 
fermone,  necefsitate ,  renouatse  eftent  difpu^* 
tationes,  quidam  tumultuofifsime  refellere 
nondubitarunt  &  veras  necp  ambiguasaut 
incommodas  de  illa  fententias ,  cum  pluri* 
morum  grauifs.  ofFenfione»  Idcp  crimen  fta* 
tim  in  Philippum  Melanchthonem  quocp 
tanquam  telum  intendi ,  dC  iam  illius  altjs 
quoque  in  partibus  fcripta  lacerari  atcp  car* 
pijinc^  primis  refutari  tradita  de  hominis 
voluntate,  de  conuerfione  ad  Deum  mentis 
humanae,  De  Euangelij  proprietate  dC  natu^ 
ra  5  eocp  res  progredi ,  vt  confultatum  fit  in 
iftorum  conuenticulis  deprohibenda  lec^io* 
ne  certorumlibrorumPhihppi  Melanchtho^ 
nis.  Sedhuic  conatui  prudentiapietatisob* 
{iitit  8C  eum  reprefsit,  Vt  autem  apud  Ho«? 
merum  Ageleos  monens  procos ,  ne  temerc  ' 
quafi'  efFundant  fimul  iacula  omnia,  fed  con=s 
ijciantaliquot  certo  numero  ac  ordine  pe* 
tentes  Vlyflem, 

luppiter  afptrctmhis  ( inqtiit  Jfifortefauorem 
Vt  mjtris  mambus  cadat  intcrfe^m  Flyjfes, 
Et  noflrum  vicirix  fjM  CMartem  fama  fequatury 
^amj^  aliasy  vno  hoc  occifoj  nil  moror  omnes : 
Sic  varijs  diuerfifc]^  calumniarum  obtrec^ats 
ttpnumcpquafi.  yenenatis  fagittisnomen&: 

cxifii^ 


MELANCHTHONIS.  297 

cxiftimatio  bona  Philippi  Melaiichthonis 
propofita  erat  vna  ad  configendum,  quod 
ipilus  autoritate  veluti  confoiTa  atcj  extin^ 
(fta  5  caeteros  omnes  non  admodum  formi^ 
dandoseffe  ducerent^  Sed  haud  fcio  anali^ 
quanto  patientius  tulerit  iniurias  iftas  Phi* 
lippus  Melanchthonj  quam  oportuerit ,  at^ 
tolerando  quam  repugnando  fuerit  fortior. 
Verum  de  hoc  ipfo  fortaffe  pofteaplura  di^ 
cemus  flio  loco*      Venerat  Norimbergam 
€x  Bauaris  ante  multos  faneannos  Andreas 
qui  familise  fuae  nomen  pene  ridiculum  mu^ 
tauerat  in  Oftandri ,  vnde  fonus  non  longif* 
fime  recederet»  Is ,  quod  Hebraicarum  lite* 
rarum  cognitibnem  profiteretur ,  in  Augu* 
ftiniano  cenobio  docflrin^  fuae  primum  mer^ 
cedes  quafdam  accipiebat ,  carus  ob  ingenij 
acrimoniam  dC  ftudium  induftriamcp  erudi^ 
tis,  pr^cipue  Bihbaldo  Pircamero  dignita* 
tehonoribufcpS^  fapientia  docfJrinac^  Prac* 
ftanti  viro ,  quds  tamen  deinde  rufticitate 
morum  dC  prasfracfia  animi  elatione  ab  ft 
plserofc^  alienauit.     Commendatus  autem 
primoribus  ciuitatis  facundia  fua  potifsK 
mum  5  concionibus  in  xde  Laurentiana  hza 
bendiseftpraefecflus*  Confecutus  fuerat  au* 
toritatem  primis  contentionibus  de  religid* 
ne  5  cum  monachis  iam  corruentes  fuperfti*» 
tiones  retin^re  cupientibus  vehementer  re^ 

ftitiftet^j 


2o8  VI   TA     PHtLiPPT 

ftitiffet ,  5C  coram  Anuftite  Pabcpergenfi  de 
illis  controuerfijs  copiofc  cum  plurimorum 
admiratione  dC  applaufu  difputaifet»  lam 
autem  promulgatione  libri  Auguftani  vel 
rogatione  potius  illa  in  Germania  pafsim 
motus  periculofos  mifcente ,  arripuit  occa* 
fionem  relinquendi  eam  vrbem  ^in  qua  di* 
gnitatem  dC  aliquid  facultatum  fuerat  ades» 
ptus,  contulitcp  fcfe  in  Prufsiam ,  vbi  S^  ipfi* 
usa^jdacia  SC  quorundam  aduerfantum  illi 
importunitate  5  eae  contentiones  funt  cxci^ 
tat^,  qu^  totam  fcre  Germaniam  peruafe* 
runt,  ingcntiumcj  odiorum  ,  turbarum  ,  iur* 
giorum  fuerunt  cauffk.  Cum  5C  nouitate 
difputationum  Ofiandricarum  animaduers» 
fiones  atcp  notationes  plane  cenforias  alio* 
rum  excitarentur,  SC  in  refragando  quifque 
maxime  fortis  atcp  acer  videri  cuperet*  Ofi* 
andrumfane^quiingenio  naturac^  efiet  ex^ 
cellente,  &do^rinavaria  ac  multiplice ,  dC 
facultate  pr^clara  in  pronunciando  qu^  co^ 
gitaftet  praeditus  atc]p  inftruc^us,  Non  cauifie 
apparet  ne  oppugnando  alios ,  dC  fufpec^am 
formam  dodrinae  callide  introducendo , 
nouas  quafi  fecures  impingeret  Rei  Eccless 
fiaftic^.  Eft(^  ab  hoc  Philippus  Melanch^ 
thon  &C  ipfe  fpurcifsimi  fcripti  atrocibus 
contumelfjsappetitus*  Necp  pofluminani* 
mum  inducere  vt  credam  ipfum  autorem 

tam 


MnLANCHTHONlS.  ^p^ 

tam  vecordem  fuifiTe,  quin  ilhus  eum  quotp 
recognofcentem  forte  pudueritv     Tulit  et^: 
iam  hoc  aequifsimo  animo  Philippus  Me^ 
lanchthon ,  dC  in  fimpHce ,  vera ,  puracp  do* 
c^rina  excercenda  perrexit,  qux  ipfa  cfTet 
refponfio  grauifsima  &firmifsima  defenfio 
ad  omnia,  Atque  ego  fcio  Phihppum  Me:« 
lanchthonem  tam  inhumaniter  acceptum  ab 
Ofiandro,pofl;ea  tamen  faepe  honorifice  eius 
meminiffe ,  recordantem  veteris  confuetu* 
dinisnecefsitudinemjcamc]^  ilh'  laudemtri^ 
buifle  quami  deberi  fatebatur>  fcientiae  multa 
rum  cognitione  dignarum  rerum  prseclarae» 
Atcp  nos  in  hac  narratione  ftuduimus,  id 
quodante  oculos  verfaretur ,  nec]^  dubium 
aut  controuerfum  eflet ,  de  quocuncg  nomi* 
natini  aliquid  recenfuimus ,  commemorans» 
do  exponi :  Qiiae  funt  nimirum  vel  dicfia  ali^ 
cuius  vel  facfta,  vel  his,  vt  ita  loquar  cogna» 
taatcpinha^rentia.     Non  enim  is  ego  fum 
qui  de  aliorum  confilijs  S^  propofito  atque 
fententia  pronunciare  foleam.    Haec  enim 
occulta  fuht,  quae   fufpicando   detorqueri 
maleuolentias  eft  5C  odi) ,  extollere  vero  'dU 
tius  ab  integritateahenum.     In  quo  vtro:« 
que,  priore  tamen  magis,  fibi  licentia  feculi 
huius  nimium  indulget.  Enimuero  vbi  di:- 
^um  facftumue  dC  manifeftum  neque  ambi^ 
guum  extat,  Ucet,  vel  oportet ,  vi  opinor ,  id 

deco 


5  00  V    I    T    A     P    H    I    L   I    P    P    I 

de  eo  commemorari ,  quod  congruft  verita* 
ti,Sed  alia  funt  aliorum  cum  ingenia  tum  vo 
Uintates,  tum  ftudia  quoc^*  Prauitatem  fane 
vel  procreatione  infitam  vel  vfu  contradam 
tolli  emendando ,  non  corroborari  excer:» 
cendo  conuenit,  cui  quid  praetendi  pofsit 
qu^rercv,  extremaeft  peruerfitas*  Scripfitcp 
hoc  prarclare  luftinus  Martyr ,  Naturam  vU 
uendo  fequi  efie  eius ,  qui  nondum  peruene* 
rit  ad  Fidem,  At  aemulationemlnuidise,  lon* 
ge  adhuca  veritate  abhorrentis  ac  remoti. 
Quapropterne  quis  feipfum  decipiat ,  necp 
fpecie  fimulationec]p  fallatur*  Nam  reperi^ 
untur  qui  iracundise  in  reprsehendendo  dC 
infec^iando  quoslibet  audaciam,  atc]^  etiam 
conuiciorum  acerbitatem  fcripturse  facrac 
dC  fanclorum  hominum  autoritate  exem^ 
plifcp  defendant*  Qiiorum  fi'  vires  cupidita* 
ti  refponderent ,  iamdudum  iacerent  demif^ 
fi  orco  aduerfarij*  Quantum  tamen  inipfis 
eft  dC  damnando  dC  fupplicia  decernendo5&! 
malediclis  infuper  ingerendis  fatisfaciunt 
acerbitati  fuse»  Quantum  enim  vidit  xtas 
noftra  fcriptorum ,  quantum  dic^orum  au^s 
diuit  de  fufpicionibus  &C  opinionum  conie^ 
cfiuris  c*  Quoties  concurrentes  aliqui  clan:» 
deftinis  operis,  modo  doc^rinasnec^pnecefia^ 
rios  necp  opportunos  tracflatus,  modo  di*: 
fputationes   fuperuacaneas    dC    verborum 

magis 


MELANCHTHONIS.  ^oi 

magis  ftrepitu  quam  rerum  pondere  m'ten* 
tesatc^pfultasjmodo  etiam  faeuas&  contu* 
meliofas  in  alios  accufationes  inftituerunt, 
compofuerunt,  ediderunt  c"  Quibus  nihil  nis: 
fipra^liorum  &  belli  cauflTse  darentur*  Cum 
autoresinter  quafdam  veluti  fcenicas  exul^ 
tationes  perfonis  prodirent  alienis  tanquam 
veteres  heroescum  cothurnisatque  fceptro , 
vehemenriam  dC  libertatem  orationis  iadan* 
tes  5  dC  volentes  effe  fuperiores  vbic^ ,  idcp 
vakre  tantum  quod  ipfi  ftatuiffent ,  dC  affe* 
c1:ando  oris  liberi  copiam  fucum  facientes 
iniperitis,  fpeciecp  ifta  libertatis  grauifsime 
fauciantes  bonam  aliorum  cxiftimationem, 
8C  quietis  diuinum  donum  perturbantes. 
Huiufmodi  autemhominumprofecflo  animi 
contentio  &C  propofitum  fententiae  periculi 
plenumeft,  dumcp  cedere  nunquam  volunt, 
fed  vic^oreseffe  alierum  omniumjfit  fere, 
vteavic^oria  potiantur  ,  quae  eft  triftifs.  8C 
prouerbio  Gra^corum  Cadmea  perhibetun 
Atcp  iftainhacnarratione  reticenda,  &rta* 
!ia  vttia  filentio,  quin  notarentur,  pra^tereun 
danonfuerunt.  Vtautem  ad  rem  redea* 
mus  5  Multas  amaras  tunc  quafi  potiones  vt 
dicitur,  haufit  Philippus  Melanchthon  dC 
co^coxit  tacendo  atcg  tolerando*  De  quibus 
omnia  funt  inmedio  ,  necp  fufpicando  a no* 
bis  fingitur  j  aut  argumentando  cxquiritur 

X  fere 


502  VITA      PHlLlPPt 

fere  quicquam.  lam  vero  ne  mortuo  qui* 
dem  parcitur  fed  difTentientum  quocp,  vt  di« 
ximus^proteruitas  in  illo  infamando  info* 
lentiatp  concordat*  Si  inuidia  impellente, 
quanta  fit  generis  iftius  improbitas  ex  eo  ap* 
paret,  quod  nouam  ac  inufitatam  illud  viam 
ingreditur,  cumlnuidia  tanquam  ignisma^ 
teria  deficiente,  extingui  6C  delabi  in  cineres 
obliuionis  poft  alicuius  mortem  foleat»  Sin 
odio  incit^ntc  :  cum  oderint  eum  quem  boni 
omnes  amarunt  viuum ,  &:  mortuum  fingu* 
laris  beneuolentiac  mcmoria  cohoneftant, 
quales  ipfi  perhiberi  pofsint,  fi  faperent ,  po* 
terant  cogitare.  Sed  nominis  fcilicct  ahqui 
celebritate  offenduntur ,  dC  ea  opprefia  fore 
vt  ipfi  emineant,  confidunt,  Ita  fane  fe  res 
habet,  vt  omnibus  tempon^bus  vera  atcp  fo:* 
hda  virtus  rara ,  nunc  rarifsima  fit ,  cumcn 
perpauci  fua  virtute  excellere  dd  quafi'  in  al=: 
tiorem  locum  peruenire  vafeant ,  pla^riqp  al* 
terum  criminando  fi^  contumeharum  infi=: 
di]s  appetendo  ,  aut  etiam  impudenter  infe* 
(flando  ,  vt  confpiciantur ,  afcendere  nitun* 
tur,  Hoc  quale  fit  patet*  Non  certe  pr^:^ 
ftantiam  8C  amphtudinem  promittens ,  fed 
afferens  fceleris  amenti^c^pignominiam  ,  vt 
illud  agentes  &  ftuhiria?  &:prauitatis  coar* 
gui  pofle  videantur.  Sed  quod  aggreffb  hoc 
expofitionis   opus  inuito  necefsitas  impo*» 

fuiX 


MHLANCHTHONIS.  30; 

fiut  vt  non  omitterem ,  in  eo  nccj^  longior 
necp  diligentior  fum  futurus.  Vt  igitur  ad 
Ofiandri  mentionem  reducatur  oratio  ,  Fuit 
is  dC  ingenio  acri  pr^ditus  SC  haud  vulgan' 
dodrina  inftrudusjfed  animo  SC  elato  5^ 
admodum  confidente  8C  moribus  nequa* 
quam  moderatis  atc^  fuauibus»  H^c  na^ 
turae  interdum  vitia  educatione  liberali  &C 
difciplinas  diligentia  corriguntur,  Qua^  Ofi^ 
andro  defuiffe  conftat.Sed  confecflo  ille  cur=: 
riculo  vitx  fua^  in  Prufsia  mortUus,  &  fplen^ 
didofunere  elatus  atcp  honoriftce  eft  fepuU 
tus ,  Anno  Chrifti  m.  d.  l  1 1.  x  v  i.  CaK  v  1 1. 
br.  apud  Regiummontem»  Redeundum 
autem  eft  ad  fuperiora  tempora  ,  vt  narratio 
ordine  procedat,Quae  quidem  perquam  tur* 
bulenta  fuerunt  &C  non  modo  curis  dC  anxie^^ 
tatibus  animi,  fed  corporis  quocp  laboribus 
atcp  defatigatione  Phihppum  Melanchtho^ 
nem  grauiter  afflixerunt.  Anno  lefu  Chri^ 
fti  M.D  XLix.  incipiente  mortuus  eft  cum 
ingente  Philippi  Melanchthonis  dolore  &C 
triftifsimo  defiderio  amici  carifsimi ,  Cafpar 
Cruciger  diuturno  languore  conflicflatus  S^ 
grauifsimis,  ob  eaquse  tum  gerebantur,  per* 
turbatiombus  debilitatus*  Ita  autem  obijt 
mortem,  vt  ardentifs.  precibus  opem  diui«» 
nam  fibi  8C  propter  religiofa^  pietatis  ftudi«» 
um  periclitantibus  cunflis  imploraret ,  dC 

X     z  vitam 


^,  o  4  V   I    T    A     P    H    I   L    r  P    P    I 

vitam  fuam  traderet  in  manas  lefu  Chnfti 
autoris  falutisvnici  5  cui  feruierant  fideliter 
ftudiaipfiuSjS^rquem  fandifsime  coluerat. 
Hunc  condifcipulum  non  multum  ^tate  in^ 
feriorem  habui  in  puenli  inftitutionc  Lipfig, 
cumvno&l'  Pra^ceptore  atc]^  Magiftro  Ge*: 
orgio  Helto ,  &  Dodore  hterarum  Gr^ca* 
rum  familiariter  vteremur  Ricardo  Crcco 
Britanno.  Erat  autem  in  eo  puero  tarfta  fta* 
rim  ingeni]  vis ,  vt  quae  c^teri  aos  magno  la^ 
borevix  perdifcebamus ,  ea  ille  ficceleriter 
coprehederet  animo,  vt  ludere  &  iocari  vide 
retur^nobisadmodum  ferio  omnes^vt  aiunt, 
neruos  contendentibus.     Perpetuam  autem 
confuetudinem  hancferuabat^vt  in  difsimu*: 
lando  fcientiam,  qu^  erat  in  eo  multiplex 
variarum  rerum ,  perfeuerarer*  Nihil  in  co 
oftentationem  habebat,  nulla  gloria?  aut  no« 
minis  pra^ftantiaeue  cupiditas  animaduerte* 
batur.  Studij  labores  fufcipiebantur  perfc== 
rebanturcp  incredibiles ,  fed  tam  bcculte  dC 
quafi  furtim^vt  famiharifsimi  etiam  de  ijs  ce^: 
larentur.  Morum  vita^cp  maxima  erat  in  illo 
honeftasat^probitas,  &:  in  quotidiano  qui^ 
dem  conuidu  fuauitas  perquam  amabilis, 
erga^  omnesfumma  humanitas,  In  negotfjs 
autem  gerendis  ^fides  SC  grauitas  fpedata. 
Inloquendo  admodum  parcus*  Ad  omnes 
vero  iuuandum  confilio  opecp  promtifsi* 

inus. 


MELANCHTHONIS.  505 

mus.  Cogitationes  ipfiiis  fapientes,  oratio 
circumfpeCla  ,  infignis  taciturnitas  ,  Fides 
certa.  Quibus  eximiam  autoritatem  ille 
confequebatur,  dC  dignitate  excellebat.  Ne^* 
que  inueniebat  facile  apud  fealium  Philip* 
pus  Mclanchthon  cui  fua  confiha  confiden* 
tius  crederet ,  aut  cum  quo  hberius  commus: 
nicaret  fententiam  rationefqp  fuas ,  aut  cuius 
iudicio  plus  tribueret^quam  Cafparem  Cru* 
cigerum.  Qj,iem  cum  tanti  feciffet  &f  tara 
vchementer  dilexifiet ,  morte  ipfius  non  po^ 
tuitnon  in  luc^u  moerorecp  ingente  verfari, 
capr.^fertim  quacante  tempus  iWi  accidiife 
videri  poffet*  Excefsit  enim  c  vita  hac  con^ 
fecflo  anno  ^tatis  fu^  quadragefimo  quinto» 
lam  dC  obfidio  vrbis  MagdepurgenfismuU 
tarum  variarumcp  difficuitatum  caufas  da* 
bat,  Et  Imperatoris  Caroh'  in  exequendis  ijs 
qux  ordinando  edicendoc]^  inftituerat ,  ftu^ 
dium  paulo  ante  remifsius  vifum,  rurfum 
inicndi  ,  necp  de  feueritate  demonftrata 
mukum  remitti.  Nonpaucis' igitur  inlocis 
rchgionis  cauffa  aut  tumultus  excitabantur, 
aut  mutationes  fiebantnon  periculofae  mo^* 
do  5  fed  perniciofa^  etiam.  Et  pubhcatae  iam 
erant  hoc  tempore  Anni  m.  d.l  i.  hter^ 
quibus  Synodus  Oecumenica  a  Pontifice 
Romauo  luhoiir.qui  ante  legatas  praefe= 
derat  in  Tridentina&  Bononienfi ,  rurfum 

X    3  indicc*» 


^o6  VITAPHILIPPI 

indicebatur  ,  &C  Tridentum  denuo  omnes 
qui  adelTe  deberent  dC  a  Pontifice  Paulo  i  1 1. 
vocati  prius  fuiflfent,  fe  conferre  lubebantun 
Hoc  Imperator  Carolus ,  a^gre  &C  vehemen^ 
ter  vrgendo  Pontificem,  tandem  obtinuerat« 
Pr^finiebatur  autem  dies  Calend.  Maij  con^s 
uentui,  8<r  exordio  ac^ionum,  quibus  Pau- 
lina  illa  Synodus  continuaretur*  Carolum 
Imperatorem  magnopere  ftudere  rem  ad  le* 
gitimam  cognitionem  deduci  apparebat, 
quam  fciret  Synodi  Oecumenicae  eflTepro* 
priam.  Sed  ita  &C  fuerant  ante  Synodi  in* 
didae,  S^e^  literae  de  hac  fcribebantur,  vt 
nondeeflTent  quifufpicarentur,  aPontifiVijs 
nihilpeius  metui,  quam  ne  procederent  in^ 
ftituta  negotia*  Ipfum  etiam  Imperatorem 
tales  literas  non  probaflTe  exiftimabatur*  Sed 
funt  illx  recitatae  in  confeflu  Principum  Aui= 
guftae,  vbi  tum  conuentus  ordinum  Imperij 
agebatur»  Qui ita  folutus  eft,  vt  Imperator, 
ad  Synodum  celebrandam  &C  frequentan* 
dam,  cTundos  accurate  &C  vehementer  hor^ 
taretur  &:admoneret5  feqp  propius  accefliits 
rum  dC  propugnatorem  omnium  defenfo* 
remcp  acflionum  fore  poIiceretur.Non  etiam 
intermittebat  vrgere  vniuerfos ,  vt  ea ,  de 
quibus  Interim  feruandis  ,  dum  Synodus 
Oecumenica  aliud  decerneret,  libereditus 
fuerat ,  epcequcrcntur  perficicndo^   Et  ideo 

cum 


M  B  L  A  N  C  K  T  H  O  N  I  S.  ^»07 

cumaltjs  locis  magnopere  rrepidatum  fuit, 
tum  Argentoratum  vane  &   multiplicitcr 
vexatum*  Eftcp  mortuus  in  Britania  Mar^* 
tinus  Bucerus ,  cum  quo  Philippo  Melanch* 
thoni  magnus  fuerat    famiharitatis  vfus, 
Itacpmorteeiusnon  paruum  dolorem  eum 
accepiffe  intelhgebatur*     Non  putaui  ahe^s 
num  hoc  loco  de  Bucero  pauca  vltra  fupe:= 
riorem  mentionem  commemorare,  cuius  no 
men  apud  quofdam  mirifice  inuidiofum  fu* 
ide  conftat ,  cum  ilhus  neque  ftudium  pra* 
uum  necp  opera^  peruerfas ,  multo  minus  ims: 
probitas  aut  mahtia  depra^henfa  fit.  Patriam 
hic  habuit  Vueiffenpurgum  oppidum  ad 
Rhenum  fitum,     In  pueritia  autem  id  quod 
mukis  accidit ,  hteris  &  aha  docflrjna  fic  fuic 
inftitutus,  vt  fi'nis  proponereturin  re  Eccle* 
fiaftica  muneris   ahcuius  funcT:io*  ,  Vnde 
poftea  fac^um  eft^vt  fe  daret  in  famiham  feu 
1    fo dahtatem  Dominicanam,  fpe  ,  vt  videtur, 
|t    vitae  mehoris  atcp  fanc^ioris*    Verum  offien=« 
fus,  vt  altj  quoque  5  fuperftitionum  impieta^: 
te  (  qua^  iam  ne  fpecie  quidem  ahqua  tcli^ 
giofae  pietatis  occultarentur ,  fed  cum  do* 
cfirina^  faffitate,  tum  rituum  pene  iocularium 
vfurpatione  manifefto   depraehenderentur, 
quos  vulgo  etiam  deridere  placric^  incipe=* 
rent ,  accedente  pra^fertim  vitas  atcp  morum 
diffolutione  )  deferuit  illam  congregatio* 

X    ij.  nem  3 


3  o  8  V   I    1    A  ^  P    H    I   L    I    P    p  I 

nem ,  dC  euoluit  fe  erronbus  quibus  temerc 
fuerat  implicatus.  Verfatus  demde  fuit  alu 
quantiTper  apud  FranciTcum  Siccingenfem, 
qui  in  graui  motu  fufcepti  belli  difficilis, 
quodpericulofam  feditionem  excitaturum 
effe  nobilitatis  concurfu  multi  metuebant, 
in  fua  arce  Landeftallo  oppreflus  mortem 
obijt  Anno  Chrifti  m.d.x x  i  i  r.    Poftea  Ar^ 
gentoratum  Bucerus  fe  contulit.  Vbi  ftudio 
8C  diligentia  magna  concionando  populum 
docuit,  S^multa  opera  fcribendo  edidit.qu^ 
comperio  dodis  dC  veritatem  amantibus 
praeclara  8C  vtilia  videri.  Inprimis  operam 
dedit  vt  controuerfix ,  quac  tunc  qu^dam 
Ecclefiarum  confentientum  pacem  tranquil^ 
litatemcp  turbabant,  dirimerentur  dC  refti^ 
tueretur  concordia.      In  quo  nihil  laboris 
aut  defatigationis  recufauit,  vel  nonpotius 
cupidifsime  fufcepit  atque  pertulit.  Qiiod 
crederetur  autem  effe  ingenio  placido  acmi^ 
ti,  adhibitus  deinde  quocp  fuitad  confilia 
adiones^  eonfenfionum ,  dC  tollendorum 
difsidiorum*  In  quibus  tradatibus  modera^ 
tione  fua  cauit^nenimis  offenderentur  ad^ 
uerfarrj ,  neue  omnem  concordi^  fpem  abij^  - 
cerent.  Itacp  opinione  deeo  fatisbona  ac* 
cerfitusfuit  Auguftam,cum  liberille  con^ 
cinnaretur  fententiam  Imperatoris  pronun^:» 
cians,  De  ijs  qua^ Jnterim  dum  Synodus  co^ 

gerc^ 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  I  5.  2  op 

geretiir,  fieri  feruzric^  oporteret ,  de  quo  fu^ 
pra  dicT:um  eft^Sed  friiftratus  eft  expecflatio:* 
nem  plaerorumcp  5C  conceptam  opimonem 
fefellit  5  improbando  aperte  fcriptum  illud, 
dC  demonftrando  infidias  atque  corruptelas» 
Quod  igitur  tum  Imperatoris  poteftate  tam 
late  patente^vt  aliorum  quorumuis  ditioni 
fubieda  loca  complederetur,  neque  Argen^ 
torati  neque  vfpiam  in  Germania  tutus  vU 
dcreturfore,  itaaccerfitus  perquam  hono* 
rifice  in  Britaniam  fe  contulit ,  vbi ,  vt  dixi^ 
mus,  obijt  hoc  anno  mortem»  Orto  autem 
bello  Parmenfi ,  Synodo  ,  quam  Imperator 
Carolusnonmodo  procederefed  maturari 
maximopere  cupiebat,  impedimenti  non^s 
nihil  dC  morae  illatum  fuit*  Quo  tempore 
obfidione  Parmam  dC  Mirandulam  Casfats 
reanse  Pontificixcg  copiae  cinxerunt.  Sed 
Imperator  nihilominus  rem  apud  omnes  vr^ 
gere,mifsifcpliteris  initarevt  ad  Synodum 
vndicp  conueniretur ,  dC  metum  periculi,  ne 
qui  illum  praetendere  iure  poftent  modis  om« 
nibus  adimere,  ac  tuto  cunclos  SC  venturos 
ad  Synodum,  5C  ibi  futuros  indec^^  deceffui: 
ros  elTe  policeri,  denicp  fecuritatem  quocuns: 
que  padio  poflfet  addere*  Magnopere  fues: 
rant  omnes  conturbati  rebus  atcp  negotrjs 
poft  vic^oriam  Imperatoris  Saxonicam  fuf^ 
ceptis  atcjp  geftis*  Et  quoniam  conuentus 

X     7  aliquan 


3TO  VITAPHILIPPI 

ahquando  de  religione  conftituenda  acfios 
abijs,qm'  defedionfs  ab  Ecclefia  Romana 
infimulabantur  ,  Imperator  in  eam  partem 
imerpretatus  fuerat,vt  ad  Reipub.  ftatum 
conuellendum  pertinere  fufpicaretur :  Non 
pauci  abhorrebant  illo  tempore  a  necefTarijs 
etiam  congreffibusjn  quibus  communi  ean* 
dem  dodrinam  religionemcp  profitentium 
ac  colentium  fententia  ftatueretur,  de  Impe^ 
ratoris  poftulatis,  dC  Synodicis  adionibus. 
Princepsautcm  Mauriciusmandata  tuncde* 
dit  Phihppo  Melanchthoni.vt  fcriptum  com 
poneret , quod  ea  ,  quaei  Synodo  exponerefi^ 
tur,fiquos  illuc  mitti  placuiftet,  comprse* 
henderet.  Hoccumille  abfoluiftet,  conuo* 
cati  Lipfi.-e  Theologi  &:pr:^cipui  vndicp  Ec- 
clefiarum  pr^fides,  iubenturaudire  recitati^ 
dnemfcripti,  8Cde  eo  dicere  quid  fentirent. 
Vniuerfis  id  approbantibus,  necpvllofere 
quicquam  requirente  aut  repraehendcnte ,  v^ 
nus  tamen  aut  alter  aliquid  notare  in  aclio^ 
nibus  fuperioris  temporis ,  SC  culpare  qug^ 
dam  vt  fafcepta  geftaq^  timidius*  Sed  necp 
horum  fermones  confenfionem  turbarunt,2<: 
ipfi  etiam  commoditate  &  manfuetudine 
aliorum,  veritatifcp  inprimis  demonftratio*' 
ne,  quod  falfis  temere  fidem  habuifl^ent,  faci* 
le  funt  placa ti.  Qiianquam  autem  8C  fim:- 
plex  erat  iftius  fcripti  expofitiOjneque  vlfius 

nomi* 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^n 

nominatim  criminationem  complecflebatur, 
corum  tantum  de  quibus  controuerfia!  iam 
dudum  erant  explicationem  continens ,  non 
viTum  tamen  efr  cum  alrjs  ipfum  communi^ 
care,  nonnullis  Principibus  viris  8^  ciuitati^: 
bushocmagnopere  cxpetentibus*  Etadue^ 
nere  ea  de  re  Legati  quidamTheologi  Vuir* 
tenbergenfes  dC  Argentoratenfes,  Et  attule^ 
runt  librum  ad  eundem  vfum  confcriptum  a 
lohanne  BrentiOjQvTi  apud  Vuirtenbergen^ 
femDucemllluftrifsimum  Principem  Chri^ 
ftophorum  Vlrichi  F.poftquam  ex  Sueuicis 
Salinis  difceiTerat,  erat  in  fingulari  precio  5^ 
cxiftimatione ,  in  maximo  honorc ,  quaouis 
occultius  aliquanto^habitus,  cum  Hifpanica 
praefidia  adhuc  detinerent  pra^cipua  in  illis 
terris  loca  ,  quae  hoc  anno  tandem  fuerunt 
eduda,  reftituta  libera  Principi  fuorum  pof== 
fefsione^poft  ingentia  damna  data  regioni 
Vuirtenbergenfi,  nonmodo  direptione  h< 
cultatum  6C  detrimentis  fortunarum ,  fed 
morum  fimplicis  Sx^  proba?  gentis  corrupte* 
la;  S^  integrioris  witx  diftblutione*  Quam 
cladem  vaftitate  agrorum  &  pecuniarum  ra* 
pinis  bom  omnes  grauiorem  fccdioremcp 
duxerunt*  Cum  lohanne  Brentio  antiqua 
necefsitudo  intercedebat  PhilippoMelanch* 
thoni  5  dC  hunc  Princeps  Vuirtenbergenfis 
paulo  poft  eximio  fauorc  complexus  dC  di= 

gnitate 


:;i2  VITA      PHILIPPI 

gni tate  &r  opibus   auxit,  Sed  id  fcnptum 

quod  a  PhilippoMelanchthone  compoiitum 

fuiffe  diximus,  congregatis  in  Synodo  ofFe* 

rendum,  cumijsjqui  illarum  rerum  cauffa 

inMifniam  venerant,  tandem  communicass 

tum,&  poftea  conuentu  Vuittenberga^  aclo 

ab  alfjs  compluribus  coram  quibus  recita* 

tum  fuerat,  approbatum^&^  tandem  editione 

quoque  repetitae   Confefsionis  Auguftan^ 

titulo,  diuulgatum  eft»     Interea  aurem  dum 

ha?ccura  atcp  folicitudo  excercet  Philippum 

Melanchthonem  oritur  aliud  malum,  &  ex^ 

citatur  tempeftas,  quae  mirifice  perculit  om* 

nium  bonorum  animos ,  &  eripuit  fpem  fe^ 

licis  eaentus ,  quod  ad  trac^atus  quidem  de 

Religionepertineret,  vniuerfum*     Cundis 

enim  fperantibus  fore,  vt  congregatis  iam 

ijs^qui  de  controuerftfs  Ecclefiafticis  cogno^s 

fcercnt ,  res  eftent  vbicp  interea  quietiores, 

cum  prasfertim  exiftimarentur  in  illa  Syno=s 

do  affuturi  cauflamcp  diduri^ij  quidefeclio* 

nis  infimulabantur :  Et ,  hi  quo  tutius  veni^ 

re  ad  Synodum  ibicp  liberius  verfari ,  dC  om^ 

ni  metu  ademto  negotium  gerere  poffent, 

D*  Mauricius  perfecerat ,  vt  non  modo  Im* 

peratorio  diplomate  ea  fides  daretur,  fed 

autoritate  etiam  Synodica  confirmaretur  : 

Hac  igitur  in  (pe  atcp  expecfiatione  homi* 

num  5  noui  teiroris  dC  magnarum  perturba^ 

tionum 


M  £  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^^  i  ^ 

tionum  occaflo  dataeft^Nam  definprouiTo 
Augufe  decem  curantes  docentcscjinEc* 
cleila,  cum  quibufdam  in  ludis  literarum 
Magiftris  ,  coram  Antonio  Granuelano 
Prarfuic  Atrebatenfi  maxime  apud  Caro* 
lum  autoritatis,  iufti  fuerunt  apparere  Js  fibi 
adiun<5tis  pr^cipuis  Imperatoris  confiliarijs, 
iniprorum  docftrinam  inquirerc,  dC  vehemen 
teoratione  eos  increpare ,  &!^  ne  acontume=s 
Ifjs  quidem  abftinere,  denic]p  inhumanifsime 
dC  durifsime  acceptos  ita  dimifit^vt  tyranni*: 
co  ediclo  vrbe  eijceret,  Eandem  acerbita^ 
tern  &C  aliae  ciuitates  Sueuias  tunc  expertae 
fuerunt.  Quod  facluni  tam  fseuum  fermo^ 
nes  querelafcpvarias  commouit,^^!  animos 
bonorum  moefticia  compleuit,  In  quibus 
Phihppi  Melanchthonis  cogitationes  erant 
inprimis  triftes ,  dC  oratio  audiebatur  cum 
fcuera,  tum  miferiam  infelicitatemqjiioflras 
artatis  deplorans.  Commemorabantur  au:^ 
tem  tum  a  nonnullis  ea  incommoda  atc^  matf 
la,  qu^ahos  pra^ftantes  ingenio  8C  vfu  ma« 
ximarum  rerum  confiderare  oportuifte  ex* 
iftimabatur  :  Eos  prsefertim  qui  potuiftent 
auertere  ,  cum  ipfis  nihil  nifi  inmoerore  &C 
anxietate  lacrimae  concederehtur.H^c  erant 
iftiufmodi  fere :  Difienfiones  de  Rehgione 
nonefie  fimilesaliarum,  ac  talespotius,  quitf 
bus  potentia  moderari ,  quasue  cohercere  ac 

reprune* 


314  VtTA      PHILIPPI 

reprimere  vis  vlla  nequeat*  Sed  effe  dehis 
cognirione  dC  ludicio  opus ,  propterea  quod 
animi  impediantur  metu,  ne  quid  impietatis 
concipiant.  Quod  fi  ita  afFe(flos  cogere  vc^ 
liSy  apudfortioresnihilfisprofedurus.  Vi* 
tam  enim  hi  amittent  potius ,  quam  mutcnt 
fentenriam.  Immo  hanc  ahqui  laudemaffe^ 
(ftabunt,  vt  in  confefsione  veritatis  afflidt 
cfledicantur*  Ahosreddideris  improbos  ac 
malos,  qui  iam  dicerefacerec^  non  dubitent 
quiduis,  quicp  commutare  dominos  per  oc*= 
cafionem  hbenter  vehnt,  denic]^  infidi  hf 
erunt  dC  leues*  Si  enim  in  rebus  humanis, 
cum  id  proditur ,  quod  verum  rec^umcp  efl"e 
ahquis  decreuir,ex  eo  vitio  proditiones  ami^ 
citiarum  5^  Rerumpubhcarum  nafci  com^s 
peritur:  QjLiia  perfuafione  veritatis  diuinac 
metu  aut  fpe  depelhtur^S^  de  ilhs  rebus  con*: 
tra  animi  fententiam  iam  loqui  fufirinetjcum* 
ne  quis  vlh'  mortahum  fidelem  fore  putabit  c* 
Dicet  ahquis ,  redire  hcs  in  viam  ,  necp  eam 
efl^e  veritatis  defertionem^fed  erroris  Jd  tum 
demum  fortafie  dici  pofict ,  fi  rcbus  diiputa* 
tis  dC  exphcatis,  fublataq?  dubiratione^abens 
fent  min^,  terrores,  violentia ,  iliecebrx  ob^ 
fequrj ,  SC  fpcs  emolumentorum,  Itaque  de 
quodam  Arian^  fecfia?  lepimus,  quod  ,  cum 
intellexiflet  vnum  orihodoxum  ex  amicis 
pr^ecipuis  ^  amplec^ti  illam  doflrinam ,  fibi 

grati;s 


MELANCHTHONIS.  ^j^ 

gratificamem,  indignatus  animo  lufferit  ca^ 
put  ipfius  ceruicibus  abfcindi,  cum  quidem 
increpans  eum  dixiffet  :  Teneego  pofthac 
mihi  fidelem  fore  confidam  c'  qui  hominis 
cauifa  fidem  fregifti  5  datam  Deo^Sed  con^ 
tra  Imperatoris  decretahoc  autilludcomo 
miffum  omiffumueeffe  aiunt*  lis  fcihcet  int 
rebus ,  de  quibus  femper  hoc  in  promtu  eft : 
Magis  Deo  quam  hominibus»  Conftanti* 
nus  Magnus  cum  de  rehgione  orta  contro^ 
uerfia  ftatu^e  ipfius  a  concitata  multitudine 
euerf^fuiffent ,  qu^ftionem  ea  de  re  haberi 
noUiit ,  ne  rehgionis  negotia  cum  profanis 
permifcuiffe  perhiberetur*  Qiiae  vota  quam 
longo  tempore  fuerunt  bonorum  etiamfic 
fatis  bonorum ,  vt  de  rehgione  fufcipi  fieriq^ 
cogmtionem  potius  priufc^  ftuderent ,  ij  qut 
deberent  ac  poffent,  quam  aliquid  edicendo 
conftitueretur ,  quod  necp  duraturum  ,  SC  in 
ahorum  dicla  ,  in  aUorum  manifeftas  repra^* 
henfiones  recIamationesc]p  incurfurum  effet,. 
Quam multi funt  anni ,  quibus  expetitur,  vt 
neceffaria  maxime  omnium,  legitima  cogni* 
tiode  controuerfijs  Ecclefiafticis  c^H^c  res 
cum  tandem  magno  labore  perfeda  putare* 
tur,&I  cognitioilla  effet  inchoata, tahbus 
acflionibus  eam  interturbari  nonoportuiffe 
pla^ricpcenfebant*  Nonhi  quidem  difputan* 
tes  quomodo  negotium  illud  cognitionis  in« 

ftitutum 


^i5  V    I   T   A     P    H    I  L    I   ?   P    I 

ftitutiTtn  effet ,  aut  quid  eo  quxri  videretur, 
fed  hoc  perpendentes  :  fi  illi,  qui  nollent  dC 
negarent  pofTe  ea  probare  dC  admitterej  quas 
diilerendo  notaflTent  dC  eflent  infeclati ,  Illi 
xgiturjfi  cogerctur  dubia  dC  incerta  iam  am« 
plecli,aut  ti  renitentes  exterminarentur^que* 
nam  Synodus  illa  futura  effet ,  ad  quam  vel 
non  intcgrum  venire  iam  quafi  deiedis  de 
iirre  difceptandi,  aut  venire  eifet  neceflTe  de* 
bilitatosatq^  fraclos ,  cum  libcras  tantarum 
rerum  tradationespromitterentur,  S^pluris: 
mi  eflfe  tales  iudicarent  forecp  fperauifl^ent^ 
Dolebat  quibufdam ,  non  faltem  refpe(flum 
fuiflfe  quendam  habitummaleuolorum^Non 
enim  pofllmt  certe  omnium  voces  c^  ora  in^ 
terminando  occludi.  Qiiid  igitur  maleuoli 
tum  dicere  pofl^ent  non  cogitatum ,  necp  cir* 
cumfpeclius  res  iitas  fuifl^e  geftasjmolefte  fe* 
rebant  aliqui.  Q^iod  negari  nonpofl^et ,  dif^ 
fentaneum  eife ,  in  ipfo  articulo  oftenfa!  co« 
gnitionis  talia  facla  fieri ,  quibus  iudicij  om« 
nis  libertas  adimi  videretur*  Cum  tamdiu 
aliquos  tulerint,  quaedam  difsimularint,  &r, 
vt  pater  adolefcentisjquemadmodum  ex  ne:= 
fcio  qua  fabula  vetere  adducitur ,  Comici, 
qiramuis  ille  oleret  vnguentajtamen  odorart 
fe  negat :  Sic  iHi  quanquam  efl^ent  in  confpe:* 
clu,  quse  improbarent^tamen  oculos  auerte* 
rinti  nunc  vbi  dies  venit ,  quo  decernatur  de 

rjs  ipfis 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^ij 

fjs  ipfis  dC  rebus  dC  honiinibus ,  iRi  lubentur 
pra^iudicare  id  damnando  ,  quod  dijudicari 
debeat,  aut  fi  nolint  extorres  profugere  co* 
guntun  Quid  hoc  fit  aliud  c*  quam  quod 
apud  Poetam  de  fimih'  peruerfiiate  dicitur : 
Pacem  ordre  manUy  frxtenderefuffthus  arma, 
Id efi:  oftendere hberam cognitionem,  biivi* 
terim  alhgare  animos  atc^  deuincire  vellejVt 
facere  neceflTefit,  quicquid  imperetur,  fiue 
probent  ahqui  feuimprobent,  nuhis  argu* 
mentisadduc^i,  aut  inrefragando  perfeue* 
rantes  exulent ,  vel  grauiores  etiam  poenas 
perfoluant*  Atque  {cio  fuifie  quofdam  fut» 
fpicatos  de  fententia  Caroh'  i^o  pacflo  rem 
adminiftratam  non  efl^e,  Et  demiratos  vnde 
extitifl^ent  h^cconfiha*  Optaflfecj  vt  vulne* 
ri  i^ixi  remedium  inueniretur ,  ne  mala  malis 
exaggerarentur,  Videbant  enim  fore,  vt 
tunc  multi  terrerentur ,  afficerentur  varie, 
grauiter  perturbarentur,  denicj  ingentem 
ifta  paritura  efl^e  confufionem*  Atcp  compc« 
rifuafifl^equofdam,  quinon  modo  iufticiae 
fed  vtilitatis  quoq3  refpeclu  mouerentur^mu 
tandum  decretum  illud  &c  reuocandos  ex^ 
pulfos  5  &:  inftitutae  cognitioni  curfum  libets 
rum  relinquendum  efl^e^Sed  vicerunt  ^QiMczi 
fata  feculi  noftri ,  bi  fecuta  mala  cum  initia 
atcp  cauflas ,  tum  incrementa  impulfionefc^ 
habereoportuit^Et  in  pertinacia  tunc  obtem 

Y  peratum 


5iS  VITAPHILIPPI 

peratum  eft  iracundiae,  qxxx  cum  nihil  confi^ 
derando  profpiciar,  exitus  habere  folet  eiuf* 
modi,  vt  fi  quem  fadi  fui  ahquando  poem':s 
tcat  5  non  mir um  effe  videatur*  Atcj  expo^: 
nunturameeaadhuc,  qu^  mediocriter  pru* 
dentishominis  ac  fani  rationibus  comprse^s 
hendi  colhgicp  poPfunt,  cum  in  iftiufmodi 
negotijs  nihil  prius  nec^  antiquius  fibi  efle 
pati  debeat  quifquam,  veritatis  coeleftis ,  cus» 
ius  doclor  &  exphcator  eft  Spiritus  fan(flus, 
perlpicientia ,  qua  rchcfta  aut  neghgentius 
exquifita,  cultum  8^  venerationem  Dei  xtet^ 
ni,  dC  pietatem  rchgiofam  labare  8C  concid&s 
re  neceflTe  eft.Sedlonge  fane  digrefsi,  redea:» 
mus  ad  noftra^  narrationis  feriem»  Et  hacc 
ad  iftum  modum  Auguft^  acla  foh'citum  ha 
bebant  Phihppum  Melanchthonem  5C  cre* 
bras  mulriphcium  quarundam  etiam  mirifi^ 
carum  hteravum  eo  maxime  tempore  ei  in^ 
tcrpellationes  obftrcpebant  ,  Et  qui  eijcie^: 
bantur  confihum  ab  ipfo  opemcji  inprimis 
pctebant,  dC  ad  eius  fidem  mifericordiamcg 
confugiebant,  &:  confultationes  deSynodo, 
qu:s  inter  Reipubhcac  graues  motus  renoua=» 
bantur,  curas  maximas  afFerebant,Et  ea  cer* 
nebantur  quafi  conferi  vel  ad  herbam  etiam 
perduci ,  quorum  qui  fruc^us  futuri  cH^ent, 
nemo  bonus  fine  anxietate  fingulari  cogita* 
re  poftct.  Nam  quod  dC  Galhci  regis  qui  Im=» 

peratoris 


MELAKCHTHONIS.  ^j^ 

peratoris  hoftis  vel  certe  immicus  ellet ,  am* 
musita  alienaretura  Pontifice  Romano  ,  vt 
in  Synodo  contra  rationem  illam  8^  inftitu* 
tas  adiones  teftatam  effe  vellet  fententiam 
fuam^nec  non  mutu^  inter  Carolum  &  hunc 
rcgem  criminationes  ,  qu^  diuulgabantur, 
Etrecepta  occupatacp  vrbs  Magdepurgica 
a  Duce  Mauricio,  S^  ,  Imperatorem  ,  qui  ad 
Oenipontem  defiderct,  fruftra  interpcllari 
de  Landgrafij  Hberatione,  cuius  promiffas 
fponfor  appellaretur  generD*  Mauricius  : 
Hacc  omnia  inquam  attentos ,  formidine  fu« 
turorum  carere  non  patiebantur*  Et  Phi^ 
Iippus  Melanchthon  iam  tertius  ad  Syno*' 
dum  Legatus  cum  hteris  Principis  Mauricfj 
in  viam  fe  dederat.  Earum  fiterarum  tahs 
€rat  fententia,  qu^  fubtjciebatur  pr^fcriptae 
faluti  8C  compellationi  honorifiV^ ,  qua  Re* 
uerendifs.  Domini&:  Reuerendipatresille 
conuentus  nominabatur:Cum  C^farea  Ma^* 
ieftas  clementifsime  voluilTct,  vt  ex  Ec« 
clefijs  fubiecflis  diiioni  fuap,  ahqui  ad  Syno* 
dum  mitterentur^noluifle  D.Mauricium  de* 
cfie  voluntatiiUius^cum  praefertim  optaret 
&ipfe  veruatem  illuftrari  ad  gloriam  Dei 
aetcrni^&conftitui  piam  ac  perpetuam  in  Ec* 
clefrjs  totius  orbis  terrarum  concordiam. 
Qux  duae  res  maxime  effent  expetend^  om« 
nibusmortalibus,  praecipuc  vero  ijs ,  quibus 
Y    z  guber^ 


^  2  o  V    I   T   A      P    H    I    L   I    P   P   I 

gubernatio  aliorum  diuinitus  fit  commenda* 
ta»  Tum  deinde  indicabatur ,  qui  mitteren* 
tur  ad  Synodum,  ij  quidem  illi ,  quorum  ho* 
neftatem  vitae  dC  pacis  publicaecp  concordi^ 
ftudium  5  Princeps  ipfe  praedicarx  inteliige* 
ret»  Addebatur  petitio  :  vt  hi  exponcntes 
publice,  quid  de  omnibus  controuerfijs  do* 
cerent  communi  fententia  Ecclefias  in  regiotf 
ne  fua ,  audirentur.  Et  lignificabatur:  EfiTe 
ipfis  mandata  data,  vt  pie  placidec^ScT  finc 
priuatisafFedibus  recitarent  dC  declararent 
dodrinam,  quam  efleexifl:imarent  vniuerfac 
Ecclefiae  neceflariam.  Conclufio  literarum 
compleiflebatur  Sc^admonitionem  humanifs^ 
8C  vota  plenifs,  pietatis  :  Scire  eos ,  qui  con* 
ueniflent,  pro  fua  excellentefapienria ,  ipfo* 
rum  confcflTus  Deum  iudicem  intueri5&:  Ecss 
clefiam  vniuerfam  tam  cocleftem  quam  ter* 
renam,  ab  his  poflrulare  8^  expetere,  pris: 
mum  vt  gloria  filij  Dei  vere  illuftretur56c  fa* 
nentur  confcienrise  fauciae ,  dC  vera  his  inuo* 
catio  monftretur ,  deinde  vt  talis  concordia 
conftituatur  ?  qua  non  ftabiliantur  vetcres 
abufus*  Nec]p  enim  Deogratam^neqa  diu* 
turnam  tranquillitatem  fine  vcritate  eite  pof^ 
fe*  Ncgandum  autem  non  efle  omninojmas: 
nifeftos  errores  quofdam&non  leuiavitia 
inEccIcfiam  irrepfiflTe ,  quae  difsidijs  horum 
temporum  dederint  occafionem*  De  qui:^ 

bus 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  I  S.  3  2  I 

btrstantis  rebus,  8(rau.direeos  Ecclefiarum 
querelas,£^  remedia  falutaria  qua^rere,  fapi* 
entix  effe  ipforum*  Atcp  orare  fe  Filium  Dei 
Domiiiumiiortrumlefum  Chriftum^vt  vul* 
neribus  Ecclefia:  veteribus  8^recentibus  me* 
deaturfpfe.  ficutSamaritanum  illumaitfau* 
ciovfatori  opemtuliffe*  Qtia  imaginecum 
fcfe  exprimeret ,  oftendit  fcilicet  afFici  fe  ca* 
lamitatibusnoftris ,  dC  velle  nobis  opitulari. 
His  literis  ia  vrbe  Illuftrifs.  aulae  Drefda  da^s 
tis  5  dies  afcriptus  erat  Iduum  lanuarif ,  anni 
lefu  Chrifli  M.D.  Lii.Et  nomen  Mauricij 
cum  praecipuis  tituhs  fubfcriptum,  Hac 
Epiftola  accepta  Philippus  Melanchthon 
cum  comitibus  iter  eft  ingreflTus*  Didum 
autem  eisfuerat  vt  Auguftae;  Vindclicorum 
fubfifterent,  donec  vel  ab  ipfo  Principevel 
Legatisab  hocadSynodum  hteras  accepif^ 
fent,  quibus  fignificareturj  quid  facere  debe* 
rent*  Tota  res  erat  magis  comparata  ad  ziu 
orum  arbitrium^quam  de  confih*o  dC  fenten* 
tia  Phihppi  Melanchthonis  inftituta.  Sed 
nihilo  tamenminus  ille  ,  fine  recufatione ,  vt 
confueuerat  femper  obtemperare  iufsisco* 
rum  quibus  feruiebat  opera  ipfius,  quoad 
quidembonaementis  confcientia  pateretur, 
fictunc  paruitS^muneri  legationis  iniufs  vt 
praceiTet  facile  paffiis  obtineri  8^  cum  comi* 
tibus  iter  ingreflus  fuit*     Venerunt  igitur 

Y    3  illi 


322  VITA      PHILIPPI 

illi  Norimbergam  vbi  pro  fingulari  erga  Ph/ 
lip*  Melanch,  amore ,  dC  ftudio  purioris  do^ 
(flrinae  ,  accepti  habiticp  fuerunt  humanifsi^ 
me  dC  benignifsime»  Pubhce  eis  cedes  afsi* 
gnatae ,  procurata^  res  neceflarias ,  &  omnia 
fummae  beneuolentiae  pr^ftita  ofFicia,  Dum 
in  vrbe  illa  commorantur  ,  5C  ociofc  expe^ 
^ant,  quidnam  porro  deinde  agereiubean* 
tur,  interea  rumores  difsipantur  de  expedi* 
tione  belli  aduerfus  Imperatorcm^S^D^Mau 
ricij  Gallicis  confultationibus*  'De  qui^ 
bus  maximis  &C  admirabihbuscum  inceptis 
tum  eftec^ionibus ,  nec^  argumentum  hoc 
fert  vtcnarratio  inftituatur ,  necp  mihi  libet 
has  res  exponendo  inculcare*  D.  Mauricius 
SC  conftantiac  diuturnitatc,  6^  excelft  animi 
robore,  dC  confiliorumprudentia  ,  8C  rcrum 
geftarum  amplitudine,  tum  declarauitnon 
efteprorfus  oppreftamnecp  captam  Germa^: 
niam,ex  qua  fcriptis  pidluriCcj^  editis  externi 
quidam  triumphos  iamdudumagerent.Necp 
vicit  ille  quidem  tum  Imperatorem  inui^ 
(flum,  fed  hoc  tamen  armatus  obtinuit,quod 
inermi  fupplicando  diumultumc]^  hacflenus 
fuerat  denegatum*  Memini  in  harum  re* 
rummotu  quid  alij  fperarint,  alij  metuerint. 
Atcpaudiuiquendamfeftiuam,cumiambel* 
lum  fieret ,  quodam  in  ccEtu  folicitis  admoss 
dum  ijs  ex  Mauricianis ,  quibus  tota  res  erat 

explo^ 


M  E  t   A  N  C  H  T   H  O  N  I  S.  ^  2  :?  ' 

exploratior,  SCqui  omnia  perpendeb^fit  di^ 
ligentius  cogitando,  per  iocum  iubere  eos 
clle  bono  animo  ,  nam  a  Carolo  vinci  Mau^ 
ricium  nonpofTe*  Qsi^rente  vno,  Quid  cA 
fet  cur  tam  audacfler  hocipfe  afFirmaret ,  re* 
fpondit  iftc,  veteris  diainationis  effeeamfi^ 
duciam,  qua  pra^dicla   fuiife  perhiberetur 
Achilh  vicfloria  fuperaturo  He(fiorem*  Nam 
vt  Achilhs  nomen  numeris ,  qui  hterarum 
notis  indicarentur,  plenius  effetquam  He^ 
cloris»  Sic  Mauricij  ftatim  initio  nomen  Ca^ 
roh  nomine  effe  numerofius*  Sed  harc  tum 
ioco  dic^a  famifiariter ,  cum  eo  exitu  qui  no=: 
tus  eft  omnibus  congruerunt*      Phihppus 
autem  Melanchthon  qui  Auguftampergere 
certis  de  caufsis  noluifiet ,  &  fatis  ,  vt  puta^ 
bat,  diuexpedafletNorimbergehteras,  qui* 
bus  quid  deinceps  agendum  eifet,  oftendere^ 
tur,  necp  tah'  tempore ,  &C  a  difputatione  ver*» 
borumnegotijsad  armorumvim  traduc^is, 
apud  externos  defidendum  diutius  exiftimais 
r  et,  dimiftus  ab  illa  ciuitate  perquam  amati* 
terS^pubhco  munere  veClurs!  equeftris  in* 
ftrudus^inhasregiones  Sxf  adfuos  tandem 
eft  reuerfus*      Non  defuerunt  qui  deplora=: 
rent  euentus  iftius  infehcitatem,  qua  impedit* 
tx  effent  de  maximis  &C  maxime  neceffarrjs 
rebus,  nonfortuitae  quaedam  neque  extraor^ 
dinariae,  quales  faepe  habitac  fuerant  >  fed  k* 

Y     ^  gitimx 


^24  VITA      PHILIPPI 

gitimae  atq^  exquifita^  cognitiones.  Ani^* 
maduertebatur  enim  5^  exiftere  indies  maio* 
res  voluntatum  alienationes ,  dC  difsidia  cre* 
fcere,  S^perturbarimentespias,  denicpprae* 
parari  in  diftraclione  extremaReipub*  in* 
teritum»  Etfi  autem  ferebatur ,  aduentum 
corum,  qui  iamdudum,  quafi  hoftes  iudicati 
cflent,  ad  Synodum  ideo  tantum  expedari, 
vtjVelfimpliciterparerentatt^fubijcerentur 
autoritatiSynodicaCjnei]^  ad  illius  decreta 
omnino  hifcere,  vtdiciturjnedum  refponde* 
re  quicquamauderent ,  vel  audirent  vltimac 
condemnationis  triftifsimam  pronunciari 
fententiam ,  omnium  tamen  rerum  negotio* 
rumcp  exituincerto,  erant,qui  non  malam 
fpem  conciperentac  fouerent :  Si  Phihppus 
Melanchthon  Tridentum  accefsiflet ,  futu^s 
rum  fuiffe,  vt,  audita  enarratione ,  dodrinae 
quidem  inprimis ,  fed  praeterea  quocp  caufs 
farumex  quibus  tantactamqp  infahabihum 
malorumdifficuhatesorta^effent^muhorum 
animi  ad  confiderationem  falutarem  &C  vera 
tudicia  conuerterentur^qui  in  ignoratione  re 
rum  omnium  prgoccupati  inftitutione  pueri 
!i  Sx^fermonib^maleuolorum^non  poffent  vel 
dedodrina  velde  profeffbribus  ilhus  bene 
commodecp  fetltire»  Et  erat  Phihppus  Me*» 
lanchata  animatus^vt  necpitineris  longi  eum 
taedcret,  necp  laborem  vUum  aut  periculum 

ipfe 


MELANCHTHONIS.  ^2J 

ipfe  vxtandum  fugiendutnc]^  cenferet ,  duaits 
modo  operarftudrjcg  aliquid  nauaretur  Rei 
Ecclefiafticas  tam  conturbat^  S<:afflidac,Sed 
iftafcilicet  ad  hunc  modum  geri  oportuir, 
tie^  facculi  noftri  improbitas  remedia  tam 
grauis  &^  mortiferi  morbi  admifit»  Dequa 
miferia  quamuis  multa  dici  polTent,  cum 
fruftra  tamen  a  nobis  dicerentur,  tum  incul=s 
canda  non  fuerunt»  Perfequamur  igitur 
reliqua*  D,  Mauricius  rjs  rebus  confec^is  Sc 
ca  confecutus ,  propter  quas  expedita  arma 
fuiffent,  pacem  fieri  facile  libentercp  eft  paf=» 
fus*  Atcp  fuere  qui  inter  trac^atum  compos: 
{idonis  fiCpacis  tentarent&!:  molirentur  di^ 
fturbationem  bene  praeclarecp  inftitutorum, 
8C  ac^ionum  falutarium  euerflonem ,  folici^ 
tando  animum  D.  Mauricfj  ad  copiarum 
ipfius,  dum  ill^  interea  ociofse  efient,  turbu^ 
lentum  vfum*  Sed  cum  D.  Maurici]  virtus 
rc(flicp  &C  honefti  propofiti  firmitas ,  tum  eo^ 
rum^quos  eotempore  fecumhabuit  fidele 
ftudium  libere  aduerfando  reftitit  poftula^* 
tionibus  iniuftis  atque  perniciofis.  Impo* 
fuitautemD*  Mauricius  totinegotio  eum 
finem ,  quo  fama  ipfius  non  modo  modera* 
tionis  fed  pietatis  quocp  celebraretur,  abdu* 
(^is  coprjs  fuis  in  Pannoniam  &C  fuo  aduentu 
territis  reprefsifcp  hoftibus ,  qui  8d  occupa^» 
rant  iam  quaedam  opportuna  loca  dC  pro*» 
Y     f  greflfu* 


526  VITA     PHILIPPI 

grefliifi  vlterius  ingentemc^  cladem  vide^ 
bantur  toti  Pannoniac  allaturi.  Eft  autem 
in  iftis  confultarionibus  D.  Mauricius  cum 
aliorum  prudentia  ac  fide  prasftantium  viro:* 
rum  vfus  opera ,  tum ,  vt  antea  faepe  ,  Chri* 
ftophori  inprimis  Carolouicij  ex  nobilitate 
Mifnica  equeftris  ordinis  pr^cipui,  &  a  pue^^ 
ro  opt.  difciplinis  ac  artibus  praiclare  infti^ 
turi  5C  egregie  exculti,  &  in  Retpub.  max. 
grauifsimifcg  negotijs  cum  fumma  laude  ver 
fati.  Cuius  ipHus  quocj  retinentis  at^  vr--^ 
gcntis  ftudium  bonarum  literarum  ac  hu^ 
manitatis  inter  Reipub,  curas  conftantifsi^ 
me,  pri^dicari  poffetcopiofein  protegendo 
capuc  Philippi  Melanchthonis,  8C  ab  hoc  pe* 
ricula,  qu^  ei ,  vt  fupra  indicatum  eft ,  crea*: 
fcantur^propulfando,  incredibilis  non  modo 
diligentia  fcd  folertia  quocp  dC  neceftaria 
tunc  calliditas^pr^ftantis  tcmpore  difficili 
amiciti^  vcr^  officium,  &:  perfoluentis  be=. 
neuolentia^meritx  memoria  animi  grati  de^ 
bitum.  Sed  tunc  pax  eCt  facla.  Id  quod 
gratumacceptumc^  cundis^quorum  auxilio 
in  eo  bello  D.Mauricius  erat  vfus,  non  fuit. 
Itacj,  ipfofuas  copias  in  Pannoniam  abdu* 
cente  aduerfus  Turcicos  exercitus ,  recefsit 
ab  illo  Albertus  Marchio  Brandepurgenfis, 
&:pervaftitatem  eorum  locorum,  qua  iter 
erat,  tranfijtin  caftra  Gallica,  qux  aduerfus 

Impe^s 


MELANCHTHONIS.  ^^j 

Imperatorem  Carolum  oppugnationem  Me 
tcnfem  in  manibus  habenccm  mouebantur. 
Annus  agcbarur  tunc  lefu  ChriTti  m.  d.  l  i  i. 
Cuius  primo  die  CalcndJanuarij  mortuus 
cfi:  Lipfix  Bernhardus  Ziglerus ,  de  quo  fu* 
pra  quoq^  mcntfonem  fccimus,  Theologus, 
€X  nobilitate  Mifnica  ingcnio  dodrinacp  ex^ 
cellens,Hebraicarumcp  iitcrarum  fcientia  ea 
inftru(flus,  vtiniftius  linguaecognitione  fa^» 
cilecun(fli  in  his  regionibus  primas  ei  con* 
cedcrcnt*  Qj.ianquam  auiem  vitam  tem* 
peftiua  hilaritate  conditam,  more  gentis  no* 
ftr^  cum  lasticia  colere  non  dubitabat ,  crat 
in  eo  tamen  cum  in  vultu  trifiis  quxdam  fe* 
ueritas,  tumin  verbislibertasjtum  etiam  vo^ 
cis  afperitas ,  vt  durus  bC  acerbus  aliquibus 
videretur.  Fida ,  fimulata ,  commenticia , 
oftentationem  vanitatemcp  omnem  mirifice 
oderat,  &leuitatem  atc]^  mobilitatem  vehe*: 
menter  auerfabatur.  Idem  fupra  modum  of= 
fictj  memor  incp  eo  exequendo  diligens.  Vf* 
que  adeo  autem  cupidus  benefaciendi  alijs  ZC 
fubleuandi  egeftatem  tenuium,  vt  &r  fuas 
nequaquam  copiofas  facultates  in  aliorum 
commoda  impenderet,ncc^  puderet  eum  vn^ 
dicp^quod  pauperibustribuerctur  corrogarc 
ctiam  mendicando.  A  Philippo  hic  Me* 
lanchthone  non  raro  impetrabat,  vt  opcras 
ille  docftrinae  fuae  inftrueret  ^  ZC  eam  ob  rem 

nonnun» 


^28  VITAPHILIPPI 

nonnunquam  fe  Vuittenbergam  confere^  i 
bat*  Necg  non  facere  interdum,  vt  fores  con 

clauis  obfideret ,  in  quo  fedentem  aliquid  ' 

euni  confcnbere  fciebat ,  quod  fibi  tradere^  \ 
turjneqpadmittereaduentantum  quenquam, 

ne  inftituta  opera  interpellando  impediren:^  i 
tur*     Obftabat  autem  efFedionibus  dodri* 
n^^quod  nullum  manuum  vfum  haberet, 

quarum  dextram  cafu  de  xdihcio  extrui  coe*  \ 

ptoin  terrampuer  adhuc  delatus  fregerat,  j 

&r  geftabat  de  curatione  mala  eneruatam  at*  • 

queinutilem.  Itacp  cogitandi  quocp  incita*  [ 
tio  minus  erat  ad  elaborandum  opus  ali* 
-^^  quod  dodrin^  acrfs  atqj  vehemens,  £C  men* 

tis  vis  quafi  languefcebat.S^pe  poftea  dC iu*  ' 
cundam  confuetudinem  ipfius  Philippus  Me 

lanchthon  &^accuratam  confiderationem  at^  ! 

que  folertiam  in  multis  facrse  fcriptur^  locis  : 

interpretandis  requifiait ,  SC  mortuum  cre^s  ; 

bris  oremitibus  defiderare  fe  teftatus  eft.  Sed  i 

de  hoc  &r  fupra ,  quemadmodum  diximus,  \ 

eft  mentio  facSajnecj  plura  nunc  commemots  ; 

randaduximus*  Pergat  igitur  inftituta  nar<  ; 

ratio  5  8C  ea  quae  reftant  exequatur*  Huius  j 

anni  hellicas  clades  in  alijs  locis ,  excepit  | 

in  Saxonicis  dC  Mifnicis  terris  peftilentiac  ] 

malum ,  Quo  8C  Vuittenbergenfes  &C  hip^  ^ 

fenfes  conQ^reo^ationes  fcholafticae  diftblutas  \ 
fuerunt,  alijs  alfo  fe  conferentibus,  quaihuis 

initio  , 


i 


MELANCHTHONIS.  529 

initio  Dorgam  Vuittenbergenfcs  complu* 
res,  cumcp  eis  Philippus  Melanchthon  cons! 
cefsiiTent*  Ego  cum  famiha  mea  primum 
Ncoftadium  ad  Orilam  me  contuleram ,  vbi 
cum  hiematurum  me  efTe  confiituiffem  ^  res 
ita  tulit,  vt  in  patriam  pergens  proficifcerer* 
Intereaimprouifa  acpotius  incredibilispl^* 
rifq^^tametfi  quidam  dC  pr^renfifTent  fivTprae* 
dixilTentj  reconciliatio  inter  Imperatorem 
Carolum  &^Marchionem  Albertum  accidit, 
cuius  fuit  quafi  fostus.bellum Franconicum» 
Nam  cum  fuperiore  anno  Marchio  Albertus 
ciuitate  Norimbergenfl  grauiter  afflida  ,  5C 
ipfa  vrbe  oppugnatajPrsefuIes  duos  vicinos 
in  fuas  conditiones  perduxiifet  rationibus  ^" 
non  admodum  aequis^quod  Pabepergenfi 
bus  agri  fui  eriperenturjd  Vuurcepurgenfi  in 
gens  pecunise  fumma  extorqueretur ,  cumcp 
Imperator  edido  fuo  omnia  ea  effe  irrita  iuft 
fiflTet  tanquam  cum  hojftelmperfj  contrac^a 
negotia,  rurfumferebantur  eadem  illa  pada 
conuenta  autoritate  eiufdem  Imperatoris 
confirmata ,  5C  foluta  obfidione  Metenfij 
MarchioAlbertus  parare  fe  ad  occupandum 
denuo  recuperata  ab  Epifcopo  Pabepergen^^ 
fi  5  dC  auferendam  a  Vuurcepurgenfi  fum* 
mam  pecuniae  quam  poftulauerat ,  6^  pras  fe 
ferre  fuum  fe  ius  armis  perfecuturum  efie , 
quibus  cum  inftrudior  effetjnimirum  caufla 

quocp 


5^0  V    r   T   A      P    H    t    L   I    P    P   t 

quoqjfe  potiorenifore  exiftimabat.  Vnde  1 
fequens  annus  m.d.  L  ii  i.  bcllum  attulitfa?:»  ' 
uum  atcp  crudele.  Qiio  &:  patria  mea  Pabe*  I 
perga  in  poteftatem  Marchionis  Alberti  tra«8  | 
dita  dC  atrociter  vexata  fuit^arcis  caftello  vi^ 
cino  Aldepurgo  dedito  ,  SC  ipfo  ftatim  8C  a  , 
Marchione  inflammato ,  inexpugnabih'  ah'*  j 
quando  credito ,  dC  capto  ohm  tandem  cuth  ' 
Dominus  eius,  qui  5C  ipfe  nomen  habuit  AU  ! 
berti ,  a  Prxfule  Moguntino  proditus  fuiffet  ; 
fraudulente,&  traditus  in  poteftatem  Ludo=!  l 
uici  Imperatoris  I  r  L  Sed  ifris  nunc  SC  his  fi'« 
mihbus  narrationibus  inftituta  expofitio  n5  ; 
eftinterrumpenda.  Et  ahos  tunc  amicos  2<I  • 
interhosmenonparuas  curas  artulifte  Phi^s  ] 
lippoMelanchthonicognitumeft*  Cumad    | 
mctum  periculaq^  peftilenti^?  bellorum  quo^ 
que  calamitas  adiungeretun    Ipfe  quidem  ' 
admentionem  hiis  morborum  tunc  pafsim  j 
vagantis  dicere  fere  folebat :  Se  non  eami  pe* 
ftem  pertimefcere ,  fed  alias ,  quae  &C  infeftas  ' 
cftent  Reipub*  SC pcrniciem  interitumq^  com  [ 
anunem   minari  viderentur*       Significabat  \ 
autemcumdic^orumtum  fadorum  audaci*  \ 
am  impudentem ,  quam  augeri  &:  conualefi   \ 
cere  vbicp  in  maxima  omnium  rerum  licentia 
cerneret,  atq^^fimul  alienationes  Principum 
potentumcp  dC  occulta  odia,  dC  facincrum 
nefariorum  defenfionem  approbationemcp, 

SC  era. 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^  ^  I 

5^  erga  hos  aut  illos  ftudia  commota  non 
rei  negotiorumcpaeftimatione ,  fed  inclinati* 
one  &  procliuitate  voluntatum  ad  perfonas* 
Inquibusquamuis  toleranda  aliqua  aut  ne^ 
gligenda  viderentur ,  exempli  tamen  dC  imi^ 
tatioms  periculum  magnopere  e(retpertime:= 
fcendum^  Commifsisautem  duobus  acer* 
rimfs  bellatoribus  D*  Saxon.  Mauricio  5C 
Alberto  Marchione  Brandepurgenfi  ,  dC 
Mauricio  vicftore  5  dum  ipfe  ingentis  animt 
nimia  alacritate  inuehitur  in  hoftes ,  fortuito 
i(flu  machin^  vulnerato,  &poft  dies  trcs  in 
caftris  mortuo ,  procul  ctiam  tunc  abfente 
fratre  Augufto  in  Danfa  apud  Regem  Soce* 
rum,  rurfumjufpenfi  omnes  expe^atione  fu 
turorum  dC  anxi]  fuere.  Atcp  eft  intelleClum, 
verifsimumeffequod  veterum  quidam  fcri* 
pfit :  Qui  in  exercitu  dux  fit ,  eius  confilia 
animic^  conrentionem  longe  potiorem  efle 
viribus  effedionibuscp  corporis*  Nccp  tan* 
tum  boni  ab  vllo  copiarum  duclore  for tifsi^ 
me  dimicando  8C  profligando  hoftes  manu 
propria  conciliari ,  quantum  damni  malic^ 
deturmorteipfius*  Sedadhunc  cafum  ma* 
gnitudine  animi  dC  generofi  impetus  vehe* 
mentia,  dC  non  viuendi  fed  vincendi  cupidi* 
tate  ardentis  Principis  Maurici],  fata  fcilicet 
abufa  funti  Atcp  erat  in  Duce  Mauricio  anis 
mofa  virtus  mprimiSjnecj  ilk  wiCo  hofte  mo* 

ueri 


5^2  y  I  T  A    p  H  r  L  I  ?  p  I 

iieri  periculo  quod  metum  incuteret  aut  ha*    j 
beretcautionem^fed  cogitatione  cupidita*    \ 
tecp  inuehendi  dC  gerendi  rem  quafi  calca*    | 
ribus  inftigari ,  vt  tanquam  generofus  catu*    \ 
lustemere  etiam  ahquando  excurreret,  S^    i 
peteret  aduerfarios  cum  ferocius  tum  incon*   ' 
fideratius.Et ideo  in Pannonia  quodam  tem^a   j 
pore  in  maximum  capitis  difcrimen  vcnit. 
Etmilitans  quondaminlmperatorisCaroIi 
caftris  bello  Gallico,  cum  vrbs  qu^^dam  op*   \ 
pugnante  Carolo  ftrenue  tormentis  globos 
illosferreos  eijcientibus  defenderetur ,  nec^ 
D»  Mauricius  tamenproueheretur  circum^i 
fpedius  aut  timidius^confpeclus  eft  Imperat* 
tor  Carolus  accedens  dC  eum  feducens,quod 
dicerct:Non  fcireomnes,  quo  pacfto  inter 
volitantes  illos  globos  decurrendum  verfan^ 
dumcpfit^Ego  anteduosfere  menfesquam 
proelium  iftud  committeretur ,  Lipfiam  re^ 
dieram  5  cum  Aegram  tranfijlTem,  vbi  tunc 
Legati  Caefaris  Ferdinandi  dC   multorum 
Principum ,  nonnullarumcp  ciuitatum  con^ 
fultabant  de  motibus  bellorum ,  quibus  tota 
fere  Germania  flagrabat.    Noii  abftinebant 
autem  vrbani  in  illis  tantis  aerumnis  ioco, 
cumdicercnt:  Nonboni  ominis  locum  ad 
deliberationes  eas  fuiffedelec^um.  Saneita 
^gre  res  procefsit ,  vt  inter  non  diuturnas 
trac^ationes  euanefcerent  omnia;Cum  Mara 

chio 


MELANCHTHONIS.  3^5 

chio  Albertus  interea  in  Franconia  fuo  fe  lu 
do  obledaret^&excitaret  maiora  indies  bel* 
lorum  incendia  ,  qua^  tandem  in  Saxonicas 
regiones  peruaferunt ,  cum  eo  inprimis  cxi« 
tiofo  euentu  quo  D,Mauricius  excefsit  e  vi< 
ta^S^Iquo  multis  prasftantifs*  viris  interfe«s 
c^iSjita  Marchionis  Alberti  fradae  vires  fue^ 
runt,  vt  nunquam  poftea  quantumuis  fuble^ 
uatus  erigere  fefe  dC  denuo  confirmare  po* 
tuerit,  Hoc  anno  perquam  cafus  Philippo 
Melanchthoni  mathematicus  docftifs*  Eraf* 
mus  Reinoldus  eft  mortuus*  Et  in  Britania 
decefsit  Rex  Eduardus  adolefcentulus  optiit 
tnx  dC  prseclarifsimas ,  vt  ferebatur  5  indolis 
atc^  fpei*  Decp  eius  interitu  vari],&^  quomnts 
dam  non  admodum  clasmentes  fermones  au«» 
diti.  Deftauiac  autemmigrauitexhac  vita 
terrena  Illuftrifsimus  Princeps  Anhaldinus 
GeorgiUs^cum  ego  menfe  lulio  in  Franconi- 
am  me  recepiffem*  Principis  iftius  monu* 
menturri  verfibus  ornauit  PhilippusMelam 
quem  viuus  ille  &C  fuorum  confiliorum  au* 
torem  &C  acfiionum  adiutorem  fidelifsimum 
atcp  diligentifsimum  habuerat.  Fuit  autem 
Georgius  Princeps  is^inquo  excelfitas  gene« 
ris  atcp  conditionis  cum  fingulari  humanita* 
te  coniungeretur^cumcj  fapientia  ztq^dos 
cftrina  excelleret,  tanta  tamen  erat  in  eo  mo* 
deftia,  vt  paraas  etiam  res  non  facik  exequc* 
Z  retut. 


^3  4  VITA      PHILIPPI 

retur  vllas,  nifi  priiis  diligenter  dcliberatas^ 
5C  ad  aliqiios  ,  de  quorum  fapientia  atcp  fide 
bene  exiftimabat  ,  relatas  .  Quem  talcm 
Principem ,  qui  Saxonicarum  rerum  ftatum 
temporis  illius  nouit ,  cogetur  fateri  propiri} 
Dei  clementifsimo  conceflu  atcp  munere  his 
regionibusimpertitum  fuiffe,  cuius  diligen* 
tiagvirtutejpietate^fide^fancftitate  niteretur  fa 
lus  ipfarum.  Sed  de  huius  Principis  Illuftrifi 
fima  excelfitate,  decp  maximis  in  Rempubli^ 
cam  dC  inprimis  Ecclefiafticum  ftatum  atque 
ordinem  meritis  atcp  beneficijs,  quafi  pra^:» 
tereundo  verba  fupra  quocp  fecimus ,  cum 
accuratiorem  copiofioremcp  expofitionem 
ilh  defiderent ,  Decp  eo  2^noftra?  &aliorum 
extent  narrationes  pleniores  atcp  copiofioss 
res*  Mortuus  eft  cum  omnium  ingente  moz^ 
rore  xv.  Calend,  Nouembris.  Et  dolores 
Philippi  Melanchthonis  quos  ifto  cafu  acer^ 
bifs*  acceperat  5  mox  cumulati  fuere  allato 
nuntio  mortis  lacobi  Srurmij  Argentoraten** 
fis*  Cumhocviroex  nobilitate  ciuitatis  il* 
lius,  principe  Senatus,  S:  pra?ftante  fapien^ 
tia,  virtute ,  docftrina  ,  experientia  S^  vfu  re*s 
rum,  facultate  quocp  diferti  fermonis  acco== 
piofipraeclarapr^dito,  fingularis  necefsitu=! 
do  intercelTerat  multis  annis  Philippo  Me=s 
lanchthoni  dC  pla^rifcp  in  confultationibus 
denegoiijs  Religioni^rationcs  fementiasc^ 

fuas 


\\  fiL  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^q^ 

fuas  illi  contulerant»  Antccedebat  autem 
Srurmius  Melanchchonem  a^tate  ,  fermean- 
nis  feptcm,Qj,u  (olebat  admfrari  in  hoc  fum* 
mam  prudentiae  confiderationem  ,  cum  ad- 
mirabih'  robore  excelfi  animi  coniundam, 
quae  diuerfis  temporibus  laus  in  ipfo  emi* 
nens,  vel  nullo  vel  raro  certe  exemplo  ,  con^ 
rpectaeft.  Mutat^  etiam  resin  Britania  dC 
fignificationemoleftiam  exhibebant,  &  cu« 
ras  aff^erebant  cogitarione  Philippo.  Nam 
confobrinaImperatorisCaroliMaria(quam 
folaminter  abortiones  crebras  viuam  pepe< 
rerat  Catarina  mater  dimifta  ab  Henricho 
Rege ,  cum  mox  aham  poft  aham  ille  duxifi 
fct)  Regina  facla ,  qu^  deinde  nupfit  Phi* 
lippo  Caroli  Imperatoris  F*  Hifpaniarum 
Regi,  Ecclefiarum  ftatum,  quem  frater  con« 
fanguineus  ipfius  paulo  ante  confirmatum 
reh'queraj:,prorfus  conuertit,  non  etiam  nul* 
lisantiquatisapatre  Henricho  fancius*  In 
quibus  pra^cipua  fuit  fubtrada  oboedientia 
Pontifici  Romano  5C  vendicata  Regi.  Quas 
omnia  tum  refcifta ,  6^  fub  poteftatem  ditio* 
nemc^Pontificiam  denuo  fubiecftum  regnum 
illud  fuit ,  5l  horribih'  feuitia  crudeiitateq^ 
vexati  funt  aduerfarrj  &  diftentientes  ,  exi* 
Irjfcp  dC  direptionibus  bonorum  afflicli ,  SC 
igneacferro  necati,  necp  pepercit  tum  vlli 
fexui,aetau,generi.,  conditiom  immanitas 
Z     z  arripitii 


^^5  VI   TA      PHILIPP! 

arripicntum  pro  feditiofis  atcp  impijs  qua^J 
cuncp  de  re  non  aflTentientes  rerum  fumma 
potientibusin  cuncflis  quac  eis  forte  placuif*» 
fent*  Cum  autemin  Prufsia  res  eflentad*» 
modum  perturbatac ,  &C  contemidnes  indies 
crefcerent,  &C  difsidia  augerentur ,  iUicp  ve* 
lutiignimateriaab  externorum  quocp  per* 
uerfo  ftudio  praeberetur ,  in  reftinguendo  eo 
incendio  diligentia  atcp  labor  Philippi  Mes» 
lanchthonis  parum  profiVere  potuit.  Atcp 
corripuit  ea  flamma  generum  quocg  ipfius 
Sabinum,  qui  impatiens  quarundam,  vt  ipfe 
putabat ,  iniariarum,  eo  tempore  ex  Prusia 
difcefsit*  Etfi  autem  erat  ea  hominis  virtus 
&  docSrina  8C  experientia  rerum ,  varia^  de^ 
mque  &C  fingulares  ingenrj  dotes ,  vt  a  com*^ 
pluribus  expeteretur  opera  ipfius,  incf^  his  ab 
Augufto  PrincipeEIecl*Saxonum  Duce,  ac< 
fuae  tamen  ille  Patriae  Dominum  cjemcntif*» 
fimabenignitate  acccrfcntem  &:luculentam 
conditionem  ferentem  fefe  coniulit*  Inter 
quae  &C  curarum  nonnihil  dC  plurimum  ne< 
goti]  exhibitum  fuitPhilippo  ,  non  tam  re« 
fpecfiu  fuorum ,  quam  folicitudine  de  Sabi^: 
no  5  qucm  diligcbat  &C  quam  ornatifsimum 
cflecupiebat  5  quamuis  ab  eo  nonleuiter ,  id 
quodfupraperftrinxi,  aliquando  off^enfus* 
Atcp  Prufsiaca  neigotta  iam  implicabant  ali*t 
os  compluresjapud  quos  eaedem  controuer^: 

fiaef 


MELANCHTHONIS.  ^^y 

(ise  difccptabantur  non  modo  vehementer 
fedalicubi  tumultuofe  eiiam*  Accufaban* 
turcp  a  nonullis  Theologi  Vuirtebergenfes, 
quafinecpfatis  attente  &:cautead  quaedam 
interrogata  initio  refpondiffent^&^plus  con* 
cefsiflfent  autori  illarum  turbarum^quam  vi« 
derentur  debuifle*  Edebanturcp  fcripta  a  di* 
uerfis  eiufmpdi ,  quse  non  tam  ad  rem  exph* 
candum^de  qua  Htigabatur,  quam  ahena* 
tiones  animorum  maiores  faciendum  mo* 
menti  aliquid  haberent*  In  Mifnicis  etiam 
regionibus  dehberationes  de  Ecclefijs  fcho« 
lif^  conftituendis  excercebant  Philippum 
Melanchthonem ,  quem  5C  confiliorum  ome 
nium  Illuftrifsima  aula  focium,  &C  confulto* 
rum  adminiftratorem  volebat  efte^Propone* 
bantur  autem  capitade  infpedione  Ecclc* 
fiarum,  de  iudicijs  Ecclefiafticis  ordinandis, 
8C  quibu-fdamad  rem  fcholafticam  pertinen*: 
tibus*  In  quibus  fi  non  omnibus  vndicp,  alits 
quid  tamen  alicubi  operx  nauatum ,  &  non* 
nulla  vtiliter  conformata  aut  correcSa,  quae* 
dam  vtilibus  inftitutis  rationibufcp  fuften* 
tata  eff^  conftat*  Placuit  anno  Chrifti  lefu 
M.  DLiili.  vt  quidam  ,  maxime  propter 
Prufsiacas  rixas ,  conqenirent  Naopurgi  in 
Duringia*  Eo  accefsit  cum  Philippo  Melan* 
optimusvir  8C  docfiifsimus  Theologuslo* 
hannes  Forfterus  Hebraicarum  hter^rtim  in 

Z    3  primi^ 


538  V  I  T  A    p  H  I  L  r  P  P  I 

primis  pentiis,  qui  varia  dC  duriore  aliquan* 
do  fortuna  conflidatus,  tandem  Vuittcn* 
bergae  confcderat,  dodrina  fua  Academi* 
cam  illam  communitatem  augens  atcp  or=« 
nans.  Vbi  &C  mortem  placide  obrjt  anno 
Chrifti  lefu  poft  Millefimum  quingentefi* 
mum  quinquagefimo  fexto*  Acceflferunt 
8^  z\i)  5C  ex  Academia  Lipfenfi  Alexander 
Alefiuspatria  Scotus,  valdecarus  Philippo 
Melanchthoni  rei  Thcologicac  intenigentif^s 
fimus  &!' artifex  excellenscongruentium  di= 
fputationum ,  dC  vir  dignitate  atq5  doclrina 
exquifita  praeftans.  Ex  Hefsiacis  aff^uere 
cum  alij  tum  Adamus  Craftus ,  de  quo  ahbi 
mentio  a  me  fada  eft,  magis  vt  a  me  fieri  po^* 
tuit  honorifica  ,  quam  pietas ,  fapientia  ,  vir^ 
tus  ipfius  mereretur,  Argentorato  autem 
lohannes  Sleidanus  aduenerat,  autor  hbri 
hiftoriarum  paulopoft  editi,  dC  ab  alfjs  irx 
aham  partem  accepti ,  quod  ipfum  poftea 
cura  fohcitudinecp  varia  aflrecifl^e ,  comperi» 
tum  eft^  Vuirtenbergenfes  qui  in  viam  fe 
dedifl^ent,  8^  non  abefl^cnt  longifsime ,  (  Go* 
tham  enim ,  quod  oppidum  Duringiae  eft, 
venifl[c  eos  nunciabatur  )  nefcio  quam  ob 
rem  aut  famam,  non  perrexerunt^nec^p  in  illo 
conuentu  affuerunt»  Perfcripta  funt  qua^* 
dam  tunc  de  communi  fententia  omnium, 
breuiter  illa  quidem,  fed  id ,  de  quo  quacre^ 

batufj 


M  S  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^  ^  ^ 

.batiir,  plane  8C  lucuknte  explicantia,  5C  quac 
non  paucorum  dubitationes  fuftulerunt^ 
Atcp  ita  fere  annus  ifte  abijt ,  inter  difputatits 
ones  de  doc^rina  dC  bellorum  caufsis,atcp 
tradatx  conuentibus  acf^is  rationes  fuere 
componendires  Sc^  fcdandi  commota*  Sed 
fruftra  pla^rac^  omnia  fufcepta  atcp  tentara. 
Itac^  folennisImperijRomani  conuentus  in« 
dicTius  SC  frequentes<:onuenire  iufsi  funt  or^ 
dines  Augullam  Vindelicorum,  Et  in  Ger=s 
mania  turbulenti  liomines  pafsim  Ecclefia* 
rum  ftatus  turbare,  &  ruere  Marchio  Alber^s 
tus,  donec  SC  ipfe  prorfus  concidit,  &  cauH» 
fam  dedit ,  vt  in  Franconia  vrbs  Imperf)  ad 
JMcenum  vetus ,  quam  occupatam  praefidio 
copiarum  fuarum  tenuerat,  miferabiliter  in* 
flammaretur,  Multa  prodigia  nunciata  tunc 
fuere*  Vifum  in  Silefia  ardere  coelum,  alicu^ 
bi  confpecfla  fpecies  excercituum  quafiqui 
commiffuri  pra^lium  eftent.  Teterrimum 
autem^quod  multis  in  locis  fanguinepIuilTe 
conftaret*  InFranconia  apparuiffe  narra* 
batur  viri  fpecies  cruorem  effiindentisin  fo* 
lem,  5C  prope  hunc  confpecfJam  effe  aquilam 
conantem  altius  euolare^itemcp  virum  aftan^ 
temequo,NonIonge  autema  Vuittenberga 
fol  cruentus  diuidi  vifus  eft,  S<rpartes  dilabi, 
8^  excercitus  confligentes ,  8C  quafi  in  exceU 
fomonte  ceruus*    Quibus  animaduerteba- 

Z    ^  turvaU 


^40  VITA     PHILIPPI 

tarvalde  commodenPhilippum  Melanch* 
thonem,  fed  ex  omnibus  vno  maximccuius 
fimile  necp  audijffe  fe  necj  legiffe  aiebat,  cum 
pro  certo  dC  explorato  haberetur,  in  oppido 
Durihgiaccui  Nebracnomen,  fobolemmu* 
liebris  fexusmodo  natam  interijfre  flamma 
necatam^qusc  erupiffet  ex  ytero  materno* 
Multst  quoque  templa  de  coelo  tada  pafsim 
cflTe  affirmabatur»  Nonputaui  omittendam 
mentionem  externorum  quocg  hominum, 
cum  quibusTinguIaris  vfus  aliquis  Sc  eximia 
familiaritas  Philippo  Melanchthoni  inter* 
cefsiffet*  Voco  autem  externos  eos,  qui 
Germaniam  noftram  patriamnon  habent. 
Fuit  igitur  perquam  carus  illi  gentis  Pannos: 
nicae  adolefcens  nobili  admodum  genere  na« 
tus  e  familia  laxitia ,  quem  mortuum  Vuit^ 
tenbergae  ita  luxit  Philippus  Melanchthon 
vt  guantopere  eum  dilexiffet,  8C  quam  trifti 
deuderio  afficeretur  amifsi ,  plane  liquidocp 
perfpiceretur*  ^MuItum  etiam  dC  perquam 
familiariter  vfus  eft  Sigemundo  Geloo  ,  qui 
poftea  in  fua  patria  admodum  honoratus 
praecipuis  muneribus  fundus  eft*  Ex  Italia 
adueniens  Laelius  Mariani  Socini  celeberri* 
mi  lurifconfulti  F*  fe,  &;  patriam ,  8C  floren:^ 
j^m  opibus  dC  dignitate  domum ,  8^  fpem 
amplifsimg  fortung  folius  Philippi  Melanch* 
thonis  videndi  gratia  reliquiffe,  pra^  fe  fere^s 

bat* 


MELANCHTHONIS.  ^^I 

bat.  Animaduertebatur  huncardere  ftudio 
cognofcendi  ijs  de  rebus,quae  tunc  difcepta« 
banturjcerti  firmicp  aliquid.  Eumc]p  nuncfas: 
batur  poftea  adhuc  iuuenem  ingenio  flimmo 
8C  dbdrina  praeclara  excellentem  mortem 
cbfjfle  in  Heluetijs^  Ex  Hifpania  habuit 
Phihppus  Melanchthon  fecum  virum  gra^s 
uem  admodum  conftantemc]^  &C  fortem  in 
i)s  afferendis  defendendifcp,  qux  vera  atque 
rec^a  efle  difcendo  comperiffet.  Eum  nomi 
nabant  Francifcum  Dryandrum.  Sedfamitf 
lias  5  vt  ferebant,  apud  fuos  inprimis  nobilis 
appellatio  alia  erat  vocc  gentili,  quam  Grac* 
cum  illud  nomen  quodammodo  interpreta* 
retur.  De  Anglis  fupra  aliquid  dic^um  eft. 
Gallicae  autem  nationisHubertus  Langue^! 
tus  Heduus,  (  Burgundi  nunc  nominantur  ) 
multis  annis  vixit  verfatufcp  tft  apud  Philips* 
pum  Melanchthonem  cum  Vuittenbergam 
veniffet  anno  Chrifti  m.  d.  x  L  i  x.  Nec^  ab 
ipfo  difcefsit  nifi  interdum  per  interualla 
quaedam  peregrinationum ,  quibus  mirifice 
delecfiabatur  5  donec  Philippi  Melanchtho* 
nis  vitainterrisdurauit»  Vthorumconfuetf 
tudo  annum  attingat  xii.  Erat  autem  Phi^^ 
lippo  grata  atc]p  iucunda  multarum  magna== 
rumcp  rerum,  quas  ille  tenebat ,  commemo* 
ratio  5  &C  oratio  de  Regibus  Principibusc^ 
gubernationumjSc^alijs  fapientia,  virtute, 
Z     f  docflri* 


*  4  "»  V    I  T   A     P.  H  t   L  I   P   P   l 

do(5irina  praeftantibus  viris  horum  tcmpo^ 
rum.  Neop  ego  audiui  vllum  alterum ,  qut 
tam  prudenter  dC  certo  ,  Sc  plane  ,  dilucide, 
diferte  exponcret,quicquid  narrare  indituiC* 
i^et.  Nonille  in  hominum  nominibus  falli,  - 
non  indicijstemporum  errare,nonconfun« 
dere  rerum  negotiorum(^  feriem.Erat  autem 
in  eo  fingularis  fagacitas  ia  notandis  naturis 
hominum,  5C  conijciendo,  quo  quifqp  fuopte 
ingenio  deferretur ,  dC  qux  effet  voluntatis 
inclinatio.  Confiliorum  etiam  folertifsimus 
a:fi"imator  5  6c^  euentuum  futurorum  proui* 
fione  admirab/lis.Hunclec^io  hbri  cuiufdam 
in Italia,  vbi  tunc  ipfe  degeret,  a  Philippo 
Melanchthone  compofiti  cupiditate  incen^ 
derat  videndi  autorem  illius  ,  &  ea  ftimulos 
perpetuo  admouens  perpulerat  tandem  ,  vt 
in  Germaniam  veniret  dC  Vuittenbergam  fe 
conferret.      Vbi  more  confuetudinecp  fua 
acccpit  eum  Philippus  Melanchthon  huma*: 
nifsime  ,  S^  perfpeda  virtute  integritatecp 
cius,  fecumefle  libenterpaffus  quoad  vixit, 
Et  obferuantiam  Rdemq^  ipfius  efl:  expertus, 
fummam  beneuolentiam  erga  illum  perpe^s 
tuo  retinens*       Suntq^  faepe  auditi  Cermo^ 
nes   Philippi   Melanchthonis    praedicantes 
accurate  Huberti  probitatem  dC  ftudium  vc^ 
ritatis,  dC  prudentiam,  dC  explicatam  cogni* 
tionem  atcj  fcientiam  earum  rerum,  quarum 

periii 


M,E  LANCHTHONtS.  ^  ^^ 

pcrui  &C  fibi  laudem  dC  alijs  vtilitatem  acqui* 
rere  conciliarecp  confueuerunt*  Hubertus 
vero  eam  grati  animi  fignificationem  hono* 
remq;  Philippo  viuo,  &mortuo  meritorum 
recordationem  ,  pietatcmcj  pra^ftari  femper 
ftuduir,  vtperfpicuedeclarareturanimiipfi* 
us  fingularis  erga  illumafFecfiiOjquem  omni* 
bus  officijs  pra^fentem  coIuiflret3&  cuius  ere* 
ptinomcn  honore  venerationecp  perpetua, 
8C  memoriam  defiderio  ac  lacrimis  profe* 
qucrctur*  Sed  hac^tenus  inifto  indicio  con* 
fuctudinis  cum  externis  hominibus  PhiJippi 
Melanchthonis  moratam  effe  narrationem 
noftram  habeatur  fatis^cum  ahos  innumera* 
bilesvndicp  locorum  ac  gentium  ad  ipfum 
videndum,  compellandum ,  audiendum  ad* 
ueniffe  non  fit  obfcurum  necp  ignoretur* 
Adiungantur  ergo  iam  expofitis  rehqua* 
HocChrifti  anno  m.d.  li  i  ii.  Illuftrifs.  at* 
quc  laudatifs.  Principi  lohanni  Fridericho 
Saxon.  Duci ,  poft  obitum  Illuftrifs.  coniu* 
gisrebus  omnibus  pacatis  placide  mortuo, 
Philippus  Melanchthon  cum  bonis  vniuerfis 
memoria  animi  grati  dC  veri  doloris  luclu 
iufta  fecit,  cuius  fortunam  &C  cafum  faepe  de* 
plorauerat ,  qui  excefsit  e  vita  v .  Non.  Mar< 
ti).  Huius  Principis  virtutem  ,  conftantiam, 
animi  excelfimagnitudinem ,  &:perferendis, 
qux  neceffe  eftet,  patientiam,  fidemcp  ad 

Deum 


:?44  VITAPHILIPPl 

Deam  5C  homines  fufpicientes  admirati  fuc« 
runt&^  pra^dicarunt  hoftes  quocp,  Quodfi 
ifte  laudum  tantus  fplendor  leui forte  macu^ 
la  aliqua  aj^erfusputetur,  ita  fcihcet  intelle* 
cftum  eft,  hominem  eum  fuifte,  quorum  haec 
eft  conditio,  vt  nemo  omnium  penitus  labis 
expersfit»Atcp  vtaliud  alijs  vittj  eft,  fecun* 
dum  Comicum,  fic  accidit  magnis  8<r  forti* 
bus  animis ,  vt  interdum  altius  extollantur 
quam  ^quum  efle  videatur,  Vnde  fit  vt  ea 
fufcipiantur  moueanturcp,  qua^,  nifi  procef* 
fus  habeant  fortunatos  SC  exitus  felices,  om* 
nem  omnium  repraehenfionem  eftugere  ne* 
queant*  Quidam  autem  ita  peruerfi  funt, 
Vtneminem  fatis  laudatumputent,  nifi  fer* 
rnonibus  fuis  aliquem  in,  coelum  ferant ,  dC 
quemadmodum  vetereslocuti  fuerunt,  cum 
Deorum  immortalium  laude  coniungant» 
Neqj  vident  hoc  pado  non  ornari  fed  defor^ 
mari  eum,  quem  celebrareinftituerunt,  cum 
dehomine  verba  facientesnon  hominisef* 
figiemexprimi  ftudeant  &r  perpoliri  oratios: 
nefua.  Sed  dC  de  his  fatisvel  nimium  po^ 
tius.  Anno  lefu  Chrifti  m.  d.l  v.Non. 
Febr.praefente  Auguftac  Vindelicorum  Fer< 
dinando  Rege  dC  Principibus  non  multis, 
propofita  fuere  capita  deliberationum. 
Cumcp  in  mentione  de  re  Ecclefiafticajquod 
Religionis  negotium  appellabatur,  tresra- 

tipnei 


MELANCHTHONIS.  ^^j 

tiones  mSicarentur ,  quibus  laboranti  illi  8d 
dilapfe  confuli  fubueniri(]p  p o iTe  exifti ina* 
retur ,  fuit  vna  ex  his  congrelTus  docfloruiil 
hominum,  qui  rurfum  de  Rchgionis  Tiego* 
tio  colloquerentur,  Itacp  &C  Philippus  Me^ 
lanchthoniulTusfuit  parare  fe,  dC  expedarc 
literas,quibus  quid  agendum  8C  iter  illud 
quando  ingrediendum  eifet,  ei  fignificare* 
tur«  Sed  tum  quidem  moleftia  hac  affedus 
non  eft,  dC  reperta  alia  via  ad  incommoda  ac 
mala  illa  non  tam  fananda  quam  mitiganda j 
SCprocurandumne  latiusfaltem  ferperenti. 
Hoc  quale  fit^conijcere  licetcx  praecepto 
dC  fententia  Peligni  Poetae  de  eo  ,  quod  ipfe 
vocatlmmedicabile  vulnus*  Permifia  ta^ 
men  tunc,  non  paucis  admirantibus^coricef^ 
fac^  fuit  vfurpatio  aliqua  eius  dodrinae ,  cu* 
ius  affenfioni  prius  vltima  fupplicia  SC  gr^Ln 
uifsima^  poenae  conftitutae  fuiffent,  &r  adhuc 
alicubi  eflent^Sane  quid  rxxCcipi  tentaricp  for** 
te  potuiflit,  incertum  eft,  5C  erat  expedatid 
omnium  fere  folicita  atqp  anxia*  Nam  Rom^ 
Pontifex  luliusi  i  i.Auguftam  ablegarat  lo* 
hanneiTi  Hieronynii  F*  Moronum  Cardina* 
!em>  quem  aiebant  dC  prudentia  &C  eloquen* 
tia  efie  inftrucflum ,  dC  vias  noflfe  quibus  fe  iri 
animos  quorumcuncp  infinuansjillorum  vo* 
iuntates  gratiamc]^  fibi  facile  conciliaret^eof* 
^ue  perduceret  in  fcritcntiam  fuam,Et  ijs  ar* 

iihUi^ 


54(^  VlTAPHILrPPt 

tibus  pr^ditum  prse  caeteris,  iftocp  nomine  in 
pra?cipua  effe  eum  exiftimatione.  Idem,cum 
Epifcopus  Mutinenfis  illo  tempore  nomina* 
retur,  legatus  ad  cum  quoc^  conuentum 
quem  Ratibonce  a^git  Carolus  Imperator 
anno  Chrifti  M.  D.  xli.  antequam  ad  bel* 
!um  proficifceretur  Africanum,  exiftimatio* 
que ,  dc  eius  fapientia  virtutecp  &  facundia 
inprimis,  perquampr^eclara  fuit.  Habuithic 
patrem  fuperiore  a^tate  fapientiae  laude  cele* 
brem ,  cuius  confilijs  gubernatam  rem  Me* 
diolanenfcm eftc ferunt.  Deqjeo^quod  ac* 
ccpimushuicnarrationi  fi  inferuiftem ,  necp 
prorfus  hoc  ahenum  vifum  iri ,  necp  ingra* 
tum  lecflori  futurum  efie  fpcraui»  Quibus 
temporibus  intcr  arma  Ca^fariana  atcp  GaU 
lica  Francifcus  Dux  Mcdiolani  tanquam  in 
rnariscommotifa^uifsimis  vndis  iacfiabatur, 
aliquando  poftulatum  ab  ipfo  fuit ,  vt  in  ca» 
ftra  vicinaCa^fariana  fe  conferret»  De  qua 
re  cum  accurate  dehberaretur,  non  putarunt 
confiharrj  faciendum  efte,  vt  ipfe  Dux  illo 
accederet,  manifeftum  ac  pra^fens  pericu* 
!um ,  quemadmodum  conijciebatur ,  aditu- 
rus»  Atque  Principem  confilij  fai  mitti 
illucplacuitHieronymumMoronum.  Cre« 
dcbatur  hic  dc  rjs ,  qu^  ftcri  aut  non  fieri  de* 
berent,  admoneri  voce  quadam ,  qua?,  nemis 
ne  nili  ipfo  exaudientejemittcretur  ex  annu- 

U  cu« 


MELANCHTHONIS.  ^^y 

\i  cuiufdani  conuerfa  ad  aurem  pala,  Con^ 
fueuiffe  igitur  ferebatur,  quoties  deeuentu 
aliquo  certior  Reri  cupcret ,  quafi  de  propo* 
fita  rc  cogitaretjcubito  nitentem  manum  8C 
itaannuli  palam  auri  admouere,  vtdequi* 
bus  qu^rebat  aliquid  cognofceret,  cum<^  id 
ipfum  tunc  quoc^  feciffet ,  fermone  Italico 
pronunciata  audijflfe  ha^c  verba :  Ibis  redibis 
non  eris  captiuus*  Qu^  cum  ipfius  intelli«s 
gentiafic  diftinguerentur,  vt  fignificaretur 
id  quod  optabat,  profedus  fuit  in  caftra,  at* 
que  ibi  captus  dC  duriter  crudeliterq^  trada* 
tus,  Illorum  verborum  aliam  fententiam  fu* 
ifle  &  fe  difiungenda  copulaUe  demum  per*: 
fpexit.  Hunc  Cardinalem  in  non  paruum 
difcrimen  paulo  poft  venifie  dicebatur  poti* 
entererumlulio  1 1 1 1.  Sedtuncille  ,  nuncia* 
ta  morte  Pontificis  Rom  Julij  1 1  i.cum  fefti* 
natione  fumma  Romam ,  relidis  omnibus, 
recurrit*  Atcp  eo  tempore,  quemadmosi 
dum  narrari  coeptum  eft,  liberatus  fuit  Phi* 
lippus  Melanchthon  folicitudine  5C  labore 
fcriptionum  difputationum<p  de  Religionis 
negotio.  Amifimus  hoc  anno  nos  ambo 
vfum  fummi  amici  Danieli  gente  Stiberi^ 
ordine  equitis  Franci,  dignitate  Canonici  in 
coUegio  primari]  templi  Vurcepurg*  Axni^ 
cos  enim  non  dubitabat  ille  nos  appellare,  dC 
cITc  fe  amicum  reipfa  declarare  non  defifte* 

batt 


5  48  VITAPHILIPPt 

bat»  Catn  me  quidem  propter  iocietatem 
honeftorum  ftudiorum,  qua  coniun^fli  a  pri* 
ma  a^tate  fuiffemus^fratris  nomine  dignaret* 
Dehuius  viri  virtute,  animo  conftante  5C 
magnoj  ingenua  orationis  Hbertate ,  benefi* 
centia  in  fuos ,  amore  patrias  ^  Uberahtate  SC 
humanitatc  erga  omnes ,  tota  denicp  vita  di* 
gna  generis  fui  nobihtate  >  SC  ahbi  vera  nar^s 
rauimus ,  5c  nunc  in  his  exponendis  morari 
minus  opportunum  videri  pofsit.      Qiiare 
profequamur  commemorandopropofita,  dC 
id  agamus ,  quod  eft  in  manibus*     His  igi* 
tur  temporibus  in  Angha  ea  patfabantur, 
quibus  dC  Phihppi  Melanchthonis  8C  aho* 
rum  animos  ingente  dolore  afFici  necefte 
eraf.    Crudehfsim^   enim  interficiebantur 
ferro  igniq^  innocentifsimi  SC  fanc^ifsimi  vi* 
rijinquibus  venerandus  Senex  Latimerus 
nominabatur ,  S^  Cantuarienfis  Epifcopus 
Thomas  Crammerus»  Sed  hic  quod  effet  di* 
gra'tate  ac  loco  fummo  atcp  primario^fupph'* 
cium  ahquanto  fumtumeftdeeo  pofterius. 
In  Latimero  fingulari  ohm  Erafmi  Rotero^ 
dami  amicd  ,  8C  rehgiofa^  pietatis  cczlediscj^ 
veritatis  ardentifsimum  ftudium ,  dC  idem 
exquifita  cognitione  optimarum  hterarum 
atque  artium  ,  dC  facuhate  eruditae  dodrinac 
celebris  fuit*  Qj.ii  vbi  cum  focio  criminis 
pulcerrimi  atque  gloriofifsimi  :Quod  Euan* 

gelium 


MELANCHTHONIS.  34^ 

gelium  lefu  Chrifti  Filij  Dei  profitercntur, 
EpiTcopo  tunc  Londinienfi ,  ad  rogum  con* 
ftitilTer,  produ<flum  eodem  de  carcere ,  fere* 
batur^etiam  Crammerum  fuifle ,  vt  mortis 
atrocitate&  horrorefpedaculi  ilhusdetero 
ritus  fententiam  mutaret»  In  qua  cum  nihil* 
ominus  hic  permanerct,  atcpfupphceeiiam 
geftu  oraret ,  cum  fanc^ifsimis  ilhs  viris  vt 
mortem  fibi  communiter  afFerri  decernere* 
tur,  falfi  autores  confilij  huius  fua  opinione, 
iftos  quidem  viuos  comburendos ,  hunc  au* 
tem  in  carcerem  reducendum  curarunt.  Vbi 
primum  in  fqualore  &C  mox  (pe  quadam  bo« 
na  2<^commodis  quorundam  fermonibus  in« 
dudus,  traditur  ahquantulum  vacilIa(Te ,  8^ 
nomen  fuum  fubfcripfiflejnefcio  quibus^ab* 
errantibus  a  fimphce  veritate  co^Ieftis  dot» 
cfirina: ,  quam  ipfe  eftet  profeflus :  Sed  mox 
iUuftri  confefsione  fententiampriftinam  de< 
claralTe,  8C  manum  etiam  deteftatum,  quac  fe 
nefario  operi  miniftram  praebuiflet ,  atcp  ita 
crematusfuifle*  Similis  faeuitia^  in  alios  com 
plures  tam  in  Anglia  quam  Gallia  incitatum 
odium  rabiofe  eft  debaccatum  illo  temporc 
tanta  importunitate ,  vt  prior  calamitas  iam 
fuifle  tolcrabihs  videretur ,  quae  fuifl^et  ma* 
xima  atcp  acerbifsima.  Verum  ha^c  noftra 
commemoratione  enarranda  hocloco  non 
funt,  fithacSenusproducSamcntio  fufficerc 

a  potcrit 


^^0  ViTA     PHILIPPt 

poterit  inftituto  noftro*  Indicatum  autem 
fupraeftjqutd  turbarum  fuerit  commotum 
importuna  quadamnouitatis  vfurpatione  in 
do(flrina  Ecclefiaftica  ab  Andrea  Ofiandro. 
Huius  mortui  etiam  fadio  non  quiefcebat, 
S<f,  vt  verum  fatear,  exulcerari  negotium  vi* 
debatur  importunitate  quorundam  ambitio^ 
fe  magis  quam  neceffario  quafi  ventilantum 
difsidiumillud,  &  non  patientum  flammas 
contentionumextingui,  Exarferuntcp  paG 
fim  certamina  de  illis  rebus  plane  gladiatos: 
ria.  Quae  tanta  extiterunt  Norimberga? ,  vt 
ferri  inciuitate  pacata  diutius  non  poflent* 
Eo  igitur  ventum  eft,  vt  petereturaPhilip* 
po  Melanchthone  iam  non  confihum ,  quod 
anre  dederat,  fed  auxihum  quod  perturbatac 
Ecclefiae  ferret*  Ita ,  impetrata  hac  venia  ab 
Illuftrifs.  Principe  Elecft*  Augufto ,  Norim* 
bergam  illeeftprofed^us ,  adiunclo  fibi  hinc 
Alexandro  Alefio  ,  &  tum  forte  hofpite  la^* 
cobo  Rungo  Pomerano ,  quibus  &  ego  me 
eo  itinere  comitem  praebui»  Atcp  fuit  prae* 
fentibusNorimberg^  praecipuis  inEccIefia 
docentibus  ea  controuerfia  ita  difputata  8C 
fedata ,  vt  ab  hac  deinde  quieta  fuerit  om* 
nino  ciuitas  illa,  complexufcp  eft  dogma 
fcripto  Phihppus  Melanchthon  breui  illo 
quidem  fed  diferto  SC  illuftri  jfine  vllius  re* 
pra^henfione  aut  infedatione  veritatis  fim* 

plicc 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  551 

plice  orationc  expofita,  qua  aflTererentur  pro 
baca,  SLrefutarentur  ea  quse  damnabantur. 
Idquod  optimi  S^  fanflifsimi  veteresquocp 
feciire  animaduertuntur  inNicena  Synodo, 
declarata  fententia  vcra  atcp  rec^a  Ecclefiae 
Catholicae,  dC  refutata  contraria  ,  inculcato 
nullius  aduerfantium  nomine.  Spes  fuerat 
aduenturum  efle  eodem  lohannem  Brenti* 
um/ed  hteris  hic  mifsis  oftendit  cur  accede* 
re  eo  tempore  non  hcuiflTet,  SC  diflTeruit  quae* 
damderebus  illisquas  tracflabantur.  Duo 
qui  qua^rere  difceptarecp  amphus  vellent^ne- 
que  exphcationeprolata  contenti  eflTent^tunc 
difceflTerunt  dimifsi  benigne.  Ca^teri  imer 
jfe  concordantes  tranquiUitati  in  ifta  parte 
ftudiofe  operam  dederunt»  Reuerfum  au* 
tem  mox  domum  Phihppum  Melanchtho* 
nemexceperunt  rurfum  aggrefsiones  quo< 
rundam  de  difputationibus  dC  turbis  Flacia* 
nis.  Sibi  enim  Flacius  iam  non  modo  vulgi 
ll:udia,fed  nonnullorum  magnorum  &C  prin^ 
cipum  virorum  voluntates  aftute  circum* 
uentas  adiunxerat.  Ferebanturcp  leges  Phi* 
lippojquibus  inter  ipfos  gratia  reconciliari 
videreturpoflTe,  &:  tantus  furor  erat  homi* 
nis,  vt  lenifsime  dicam,  improbi ,  vt  accede* 
re  tandem  propius  non  dubitarct,  &  euoca* 
re  ad  colioquium  Philippum»  Hic  vero 
cum  de  e^  re  fcribcbat  refpondens  hteris 
a    X  quorun«i 


^52  VITA      PHILIPPI 

qaorundam,  grauiter  8^  plane ,  tum  illa  tali* 
um  congreffuum  poftulata  pr^cidebat*  Et 
quia  prohibere  quafi  illuuiem  illam  infanias 
non  poterat  5  intra  fuam  ftationem  refiftens, 
SC  faciens,  vt  prius,  ofFicium,  necp  ab  hoc  fi* 
nens  abduci  fcf^:,  iracundia,  odio,  cupidita* 
te,  fpe  5  iniuriafi^  omnes  perferens  dC  con« 
temnens  incitationes  ftolid^  vehementiac^ita 
permittebat  Deo  a^terno  ca^tera.  At  hi  illo 
ipfo  iritabantur ,  dC  libellos  fcriptorum  turs* 
bulentorum  emittebantin  vulguSjS^  arripie* 
bant  ad  lacerandum  plurimos  optimos  dC 
doclrinaatcp  pietate  pr^ftantesviros  ,  qui* 
bus  maledicendo  acerbitati  indulgebant  ani* 
morum  fuorum,S^  odrjs  conceptis  obfcque* 
bantur*  jVera  falfa ,  certa  dubia ,  confenta* 
nea  diflentanea ,  propria  aliena  ,  conuenien* 
tia  abfurda  proferrentur  ia  medium ,  non 
curabatur*  Et  fatis  erat  crimen  aliquod  illa- 
tum  cfle»  Nam  adhxrefcebat  in  hac  parte , 
quam  Philippus  Melanchthon  deferendam 
fibi  non  putarat ,  ftatim  quicquid  elfet  tan* 
quam  telum  accufationfs  &C  culpac  conie*» 
cSum.  Vt  autem  Magi  ignotis  &:  barbaris 
nominibus  fimplices  xnfatuant,  fic  ifii  appel* 
lationibus  mirificis  S^obfcuris  vulgi  animos 
percellebant,&  quafi  inhians  fibi  circumdu*» 
cebant,  Adiaphoriftas ,  Synergiftas,  Maioai 
riftas ,  SC  nefcio  quaealia  vocabula  nuncu^ 

pando 


MELANCHTHONIS.  555 

patido  commimTcendocp  ofFundcntes.  Fie^ 
bat  autem  vt  confufa  negotia  publica  ac  pti* 
uata  5  dC  Ecclefiafticae  ciuilefcp  res^materiam 
darent  infimulandi  inuidiacp  grauandi  eos,  a 
quibus  aliquis  alienior  forteeffet*  EiFlaci*» 
ana  facSio  iaclans  ardorem  quendam  Sc  fla* 
grans  ftudium  rerum  diuinarum,  fi  qui  illam 
vehcmentiam  improbarent  dC  moderatio* 
nem  lenitatemcpaliquam  adhiberent,  ftatim 
defertores  2^  proditores  cauflk  eosefTevo* 
ciferari,  dC  ingerere  conuicia,  8^  difputatio* 
num  conflicfius  pofcere,  8^  veluti  inarena 
cxultare  atc^  prouocare  aduerfariosad  lu« 
c^andum.  Quae  omnia  ad  vulgus  8C  imperii* 
tos  &r  rerum  negotiorumcp  ignaros  erant 
fpeciofa ,  dC  celebritatem  nominis  Flaciani 
augebant*  Atcp  inueniebantur  quidam  qui 
paria  facerent,  dC  veris  contumelijs  iftos  ap< 
peterent  neque  fcicnte ,  &:  fi  refciuiiTet  per* 
quam  grauiter  SC  molefte  ferente  Philippo 
Melanchthone.  Sed  ij  tantum  proficiebant, 
quantum  ad  reftinguendam  flammam  infu* 
fum  oleum*  Ad  vnum  enim  probrum  in 
promtu  ftatim  erant  quae  obijcerentur  de* 
cem.  Diceret  quifpiamfalfadeinanibusru* 
mufculis  collecfta  aut  conficfta  ab  ipfis  fpargi: 
Aliquamilli  fabulam  ccintra  narrarc  &:  elu* 
dere  crimenj&T  fcurrarum  more  impudenter 
inde  noui  vitij  infamiam  detexere*     Quae 

a    3  autem 


^^4  VITA     PHILlPPt 

autem  dicebantur  ac  docebantur  vere  dC  vtu 
liter,ea  perucrtendo  &C  cauillando  detorque* 
re,  &:  conquirere  atcp  venari  vndicjpomnia, 
quibus  de  quietis  5c  pacis  cupidorum,  8C 
paulo  modeftiorum  exiftimatione  aliquid 
det^*aheretur  dC  his inurerentur  maculc*  Ve* 
ccraacnoua,  dicflacp  dC  fac^a,  atcp  fyllabac 
pene  calumniarum  malitia  ad  ignominiam 
arripiebantur  eorum^a  quibus  ifta  caterua 
difceflerat,  cum  docendo  magiftros,benefau 
ciendo  pehe  parentes  haberent  pla^rofcp ,  8C 
propteraetatemcerte  &r  dignitatem  atc^  ex* 
cellentiam  plurimi  ex  his  eos  obferuarc  &C 
colere  deberent»  Quemadmodum  autem 
oUmcum  hiftrionum  ars  cognita  atc^  pro- 
batafuit,pluris  fieri  cepifle  ac^ores  fabula* 
rum  quam  fcriptores  traditur,fic  accidit  tunc 
prauitate  homfnum  dC  vulgi  leuitate,  vt  ifti 
fimul  atc]p  alrj,eorum,  quibus  prasceptoribus 
vR  fuerant ,  dic^a  ac  (cripta  diuerfis  geftibus 
ijf^  partim  ineptis,  partim  torpibus  agerent, 
QCcum  malitiofe  interdum  corrumperent, 
ita  applaudentes  fibi  inuenirent  complures^ 
Quia  autem  diflTerebantur  res  arduae  dC  ma* 
gnae  5  idco  ifta  cohors  tumultuari  S^  vehe* 
mentia  declamitandi  perturbarc  audientum 
animos,&  aflTcntari  hominum  cupiditatibus, 
&rhocpac^o  fadle  rcperire  aflTenticntcs  fec^ 
€15  ^di^ngcntcs»  Grau  erat  plurimis  reprae?* 

hcnfio 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^  j  5 

henfio  ^ncj^  notatio  corum ,  quibus  licentia 
vitae  coherceretur  ^   &C  maior  prohiberetur 
diflblutio,     Libenter  igitur  admittebatur, 
dC  fortes  idi  perhibebantur  tanquam  hber* 
tatis  defenfores,  erantcp  in  precio.  Quid  ve<» 
ro  mehus,  redius,  falutarius  omnium  iftt 
protulerunt,  docuerunt,  enarrarunt  c*  quam 
ij  quos  tam  hoftihter  oppugnabant.     Sed 
€rant  illa  fcihcct  iam  vfitata,  ac  nouitate  de^» 
ledabamur   homines,   quorum    voluntati 
iftud  genus  {pcciofc  inferurjt*      Quemadss 
modum  autem  erga  ciues  pla^rumcp  propter 
vfum  confuetudinis  affecf^io  eft  remifsior,ita 
vulgus  5  quantumuis  bona  8C  vtiha ,  iam  fa* 
miharia  atcp  confueta ,  minus  curare  folet, 
SC  aucupatur  externa  acnoua.At<^ ifto  quafi 
turbine  muka  honefta  confiha  ,  non  paucae 
pra^clarae  acftiones  peruerfae  funt ,  fpes  tran* 
quillae  cuiufdam  quafi  fcrenitatis  debihtata 
atcperepta^pietas  8>C  rehgio  labefadata,  cum 
interea  fulcirentur  fupcrftitionum  dC  erro* 
rum  vitia.     Quod  nunc  coeptum  eft  ab  ijs 
quocp  intelhgi,  qui  iftos  ahquando  vel  foue* 
runt  vel  non  certe  excluferunt*  Cum  enim 
iftafacflio  audacifsime  vel  potias  impuden^s 
tifsime ,  fine  omni  rerum,  perfonarum ,  tem« 
porum  confideratione  effutiret  dC  difsiparet, 
quicquid  non  in  mentem,  quam  haberet  nuk 
lam ,  fed  in  buccam ,  vt  dicitur  3  veniffet ,  In 

a    ^  hoc 


5^5  VITA     PHILIPPI 

hoc  malo  id  merat  bom*,  quod  fiebar,  quem# 
admodum  Tragicus  Poetaait  impt'obis&! 
vams  vfu  vemre:  vtcogitationum  volun* 
tatum^^ 

Certum  at^  verax  tndicium  linguafacerety 
declarans  illa  ac  profitens,  nihil  fe  effe  petu* 
lantius  neque  magis  leue  atcp  futile ,  bC  pro* 
ferens  cum  fcelerate  bi  nefarie  confida  de 
opt*  bC  innocentifs.  ac  publice  priuatimcp 
fcene  meritis  viris ,  5^  ^z{t  antefignanam  du< 
cemcppraebensadReipublicaereliquamquic 
tem  exturbandam^ad  vaftitatem  inferenclam 
Ecclefijs  5  ad  laxandam  multitudinis  promi* 
fcuae  licentiam^ad  totius  denicp  adhuc  confi* 
ftentis  honeftate  quadam  nonnulloc]^  pudo* 
re  vitae  diflToIutionem*  Haud  fane  nefci* 
mus  huic  importunitati  praetendiflTe  iftos  ex* 
cmpla  fancflac  antiquitatis,  quoquidem  non 
minima  ex  parte  eminebat  vel  furor  vel  certe 
ftulticia  ipforumjqui  nullis  confilifs  aut  acli* 
onibus  fimilibus  bC  conferendis  tanquam  Ia< 
trones  authoftes  fubillorum  exemplorum 
quafi'  tecfia  fubirent,  vbi  lateret  impietatis 
iftius  deteftanda  pernicies*  Etfi  autem  ads: 
huc  reperiuntur  hic  aut  illic  nonnulli ,  qui 
pertinaciter  defendantquamuis  perfpicuam 
peruerfitatem  atcp  vefaniam,  bC  fit  tamen  in* 
dies  5  etiam  v\  fatietate  quadam ,  aflfenfio  in* 
firmior,  SCaperiumurplurium  oculi,  &r  con 

trada 


MELANCHTHONIS.  ^^y 

trada  damna  intelliguntur ,  dC  diflenfiones 
indetum  manifeftas  tum  occultac  exiftunt. 
Eft  autcm  profecfto  non  leuifsima  cauffa  mi:« 
ferise  iftius,  fa^culi  noftri  efFrenata  exultatio, 
8C  infinita  licentia ,  8C  fumma  didorum  fa* 
cfiorumcp  impunitas^non  modo  declamitan:* 
diS^  concionandi  pro  eovt  cuicp  libet,  S^ 
fert  impetus  animi  commoti,  fed  proferendi 
quoqp  dC  edendi  mandata  literis  ea ,  quac  v* 
nufquifcp  fomniaflet  aut  vigilans  fingerc 
comminifcicp  potuiflfet.  Sed  inprimis  liberas 
SC  crebrac  tunc  erant  difputationum  dimica^s 
tiones  5^  criminationes  confutationescp  mu»» 
tuse,  6^  iurgiorum  contumelise.  Quicp  altc* 
rum  infecflando  vehementifsime  exagitaret, 
&rineum  inueheretur  acerrimc,  S^profuis 
qualibufcuncp  audacifsime  propugnaret ,  is 
fortifsimus  habebatur  S>C  laudabatur  inpri^ 
mis.  Omnesitacp  librorum  ofFicinaSjaccu* 
fationibus ,  defenfionibus ,  purgationibus , 
infimulationibus  ,  dC  pugnacibus  fa^uifcp 
fcriptis  refertas  cerneres.  Hoc  loco  miht 
venit  in  mentem^quod  Legibus  antiquis  con 
ftitutumfuifte  traditur,vt  alterumin  iudicio 
falfo  dC  temere  accufantes  eam  poenam  fufti* 
nerent ,  quam  luere  oportuiftet  reum  fi  con* 
uinceretur.  Erat  enim  a^quum  valere  idem 
in  eos,  qui  contradicendo  infcite  SC  nugato*» 
fie  &^perperam  refellere  aliquem  conaren^» 

a     f  tur* 


;?  5  8  V    I    T    A      P    H    I    L   I   P    P    I 

tur.  Qina  vero  adio  datur  illa  quiliem  inm* 
dicijs  iniuriarum  :  Ficla  autem  atcp  falfa  cri- 
mina  alicui  inter  altercandum  inferri,  dC  ob- 
tredando  maculas  afpergi,  modo  prartenda^ 
tur  ardor  afTerendae  dC  defendend:^  verfta^ 
tis,  non  modoanimaduerfione  caret/ed  iau* 
dem  etiam  pafsim  inuenit ,  ita  fcilicet  fit ,  vt 
optimos  dC  grauifsimos  viros  leuifsimi  de*: 
terrimicp  infec^ientur  &:  exagitent.  Quanta 
autem  nunc  copia  quoduis  argumentum,fed 
pr^cipue  aliquod  fandae  Reiigionis  caput 
explicantium  5C  de  hac  dimicantium  libro^» 
rum  euolat  c^  In  Aegypto  olim,  quemad^ 
modum  fertur ,  quod  quifcj  in  aliqua  arte 
cxcogitalTet,  id  in  conuentuperitorum  con* 
fideratum  &:di]udfcatum  fic  demum  ,  fi  ap* 
probarum  efiet ,  curabatur  tanquam  verum, 
in  columnis  perfcnbendum ,  qux  in  facris 
quibufdam  locis  feruabantur*  Tales  con* 
uentus  nunc  quocp  agi  erat  optandum  dC  ex^ 
pediret, vt  de  ijs  fcriptis,  qux  proferenda  ali* 
quis  in  lucem  SC  edenda  exiflimafietjdodi  3C 
fapientes  confulerentur,  decf  eorum  fenten^: 
tia  vtilia  ac  bona  publice  reponerentur,  ma* 
la  atque  perniciofa  obliterarentur  delendo* 
In  quo  melius  efiet ,  ne  nomen  qufdem  fcri^ 
ptoris  conferuari,  id  quod  in  Aegypto  quon 
dam  factum  fuiffe  accepimus.  Hoc  fane 
pacfio  obuiam  iretur  cupiditati  immodice 

ambitio* 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  r  S.  ;  f^ 

ambitioforum  SC  gloria?  appetirio  reprime* 
rcrur,  S^  non  complcrcnrur  animi  hominum 
opinionum  mirabilium  abfurdarumc]^  varie^i 
tate*  At  nunc  quonism  5^  fcribcndi  faculss 
tas  concedirur  cundis  ,  dC  iudicandi  poteftas 
datur  cuilibet,  qui  funt  audacifbimi,  ij  vulgo 
in  precio  honorecp  habentur,  &  omnia  vbic^ 
perniciofis  dC  turbulentis  contentionibus 
perfonant..  Verum  apponantur  dC  ifta  aci 
miferiarum  noftri  temporis  aceruum ,  8l  fa* 
tahum  poenarum  grauirarcm*  Inter  hasc  dif^ 
fidia  &  iftas  fecefsiones ,  qui  adhuc  fupere* 
rant  pauci  ilh'  fane  ex  vetere  fodahtate  dC 
quafi  grege  eorum ,  qui  initio  ad  veritaris 
coeleftis  &  optimarum  difciphnarum  docftri 
nam  colendam  feCc  coniunxerant ,  cum  ma«» 
ximo  dolore  recordabantur  pr^tcritorum 
temporum,  &  tantam  mutationem  virae  atcp 
morum  deplorabant.  Meminerant  fua  acta« 
te  inimicitias  etiam  inter  ahquos  manifeftas 
non  fuifte  expertes  humanitatis  dC  modera* 
tionis,  contendentibus  ilhs  non  hoftihter  fcd 
ciuihter :  In  fufcipiendis  autem  gerendifc^ 
rebus  quibufcuncp  communicata  confiha  5C 
collatas  fententias  rationescp  magno  ftudio 
a^opinione  tnntux  beneuolentiae  fingularu 
Qaae  tradere  docendo  alijs ,  qua?  compofita 
fcribendo  edere  ahquis  volebat ,  qua:  negoa» 
tia  conficerc  agendo,  ca  tuncnon  temere  fed 

dehbe* 


560  VITAPHILIPPl 

deliberata  &C  recognita  cum  amicis  ita  ag- 
gredi^fi  videretiirjS:!'  proferrrCjautjfl  non  vi* 
deretur,  r-elinquere  8C  premere*  Hanc  igitur 
faauitatem  illi  fuperioris  tem.poiis  partici* 
pes  adhuc  reliqiii  in  tantam  acerbitarem ,  8C 
vitam  ex  congregabili  atq^  manfucta  ,  tam 
feram  ac  foliuagam  euafifle,  dolebant  8C 
tniferabantur  prolapfionem  a^tatis  fuce,  &f 
nihilla^ti  defuturis  poterant  ominarijacce* 
dente  etiam  fenedutis  difFidentia  atqj  difFi* 
cultate»  Sed  his  temporibus  in  quibusver* 
fatur  ifta  pars  narrationis  noftra?,  &C  dum  ea, 
quac  expofuimusad  hunc  modum  geruntur, 
multi  interea  ex  Boiemia  fucre  edidorum 
f^uitia  ciecfli,  qui  aliquid  dicereaut  facere 
aufl  fuiflent  prioribus  &C  antiquis  obferua* 
tionibus  dC  ritibus  contrarium.  Exula* 
bantc^  complures  coniuges  pracfertim  facer* 
dotesperquam  miferabili  fpecie»  Et  amifit 
PhilippusMelanchthon  amicum  praecipuum 
luftum  Tonam»  Hic  celeberr  Jurifconf.Hen* 
ningo  Goedae  pra^pofito  rei  Ecclefiaftic^ 
Vuittenbergae  fucceirerat  &hoc  anno  Chri^ 
fti  lefu  M.  D.  L  V.  migrauit  ex  hac  vita ,  vir 
dignitate  excellens  dC  praeftans  docfirina , 
cum  Vuittenbergamprorfus  reliquiflet ,  in 
fuperiorum  annorum  bellicis  tumultibuSjS^ 
mutatione  gubernationis.  Etfi  illinc  abeflc 
ceperat  dC  concioncs  habere  antea  quocp  in 

SaUnis 


MELANCHTHONIS.  :^^X 

Salinis  Saxonicis,  Sed  tunchis  rcgionibus 
cxcersir,&:  aliquantifper  m  aula  Ducum  Sa* 
xonias  D.  lohannis  Friderichi  F  F*  commo:» 
ratus ,  pra^fccfius  deinde  EccIcflcT  in  cppido 
EyflTefeldo  ,  ibi  mortem  obijt  habens  annos 
LXiii  AdDanubium  autem  conuentus 
agebatur  anno  Icfu  ChriftiM.D.LVi.Et  de 
Religionis  negotioiam  conuenerat :  vt  det* 
ledi  aliquot  vtriuft^  partis  congregarentur 
in  Vangionibus  Berbetomagi,  dccj^  contro* 
uerfijs  ortisinter  fe  placide  colloquerentur* 
Nominabantur  autemfam  alterinonmagis 
proteftantes,  vt  olim ,  fed  addidi  confefsio* 
ni  Auguftanae ,  Alteri  catholicorum  2^  anti^ 
quas  R  eligionis  nomen  obtinebant,  Accefse* 
runtilluc  cumalij  tumPhilippus  Melanch* 
thonferius  hic  quidem  5  quod  eo  annopro* 
fecflus  in  Cimbricam  Cherfonefum  adRe* 
gem  Danise  affinem  fuumDux  Auguftus, 
iufsiflet  operiri  illum  mandata  fua*  Tandem 
vero  aeftate  AnniM.D.LVii.eft  tamen  iter 
8l  ipfe  ingreffus  deducente  cum,  qui  ab  Au* 
gufto  Principelegabatitr,  generofo  &nobi* 
li  Comite  Ludouico  Neogardienfi\  Ibidem 
affuerunt  &raSaxoniae  DucibusD*  lohan* 
nis  Friderichi  F  F*  mifsi  Theologi  6^  earum 
rerum  de  quibus  differendum  effet periti ,  8C 
fpecflati  homines  cum  bonarum  artium  tum 
ca^terarum  do(flrinarumj6<r  viri  non  vulgari 

auto# 


^Si  VITAPHILlPri 

autontat^  pr^diri\  Sed  a  Flaciana^quae  tunc  ; 
apud  illos  Principes  in  cxiftimarione  pra^cla*!  i 
ra  erat  dC  regnabat,  faclione ,  eas  leges  habe*  i 
bant  htas  pra^fcriptafcp  &C  conftirutas  con*  j 
ditiones,  vtaliena?  fententias  adores  non  au*  ; 
tores  fuae  aduenirent.   De  quibus  rebus  hoc 
primam  optarim,  famam  omnem  pcrpctui  \ 
iilenttjlatebris  occultari  dC^^tcrm  obliuione  ; 
potuiiTe  obrui.  Sed  quoniam  illx  multorum 
fermonibus  dC  quorundam  fcripris  quoquc 
celebratas  funt,  paucahoclocoa  medici,  ad 
iaftitutioperis  rationem  &meam  diligenti*  ; 
am  fidemcp  pertinere  duxi.     Erant  ad  de«  ; 
cretum  colloquium  de  controuerfis  in  do«  1 
c^rinaEcclefiaftica  capitibus,defignati  prse* 
(ides,  primumSpirenfisPr^ful,fedhic  obire  : 
munus  iftud  morbo  impeditus  non  potuit»  \ 
SutFciftus  igitur  fuit  in  locum  eius  lulius  Pra^  ] 
ful  Naopurgenfis  *      At  Merfepurgenfis,  \ 
princeps  erat  fui  gregis.     Hunc  Sidonium  ; 
nominabant,  quod  in  eorumnumero,  qui  ' 
fuffraganei  vocantur ,  Moguntiae  aliquando  i 
titulum    habuiflTet   Epifcopi  Sidonis.     Ita  i 
cnim  ludere  in  maximis  rebus  non  eft  verita,  ■ 
pofteaquam  os  perfricuit  8C  omnem  pudo»  j 
remabiecit,  fuperftitio ,  vt  prarefie  iubere*:  \ 
cur  afiquis  prouincia?,  qua^  vel  nulla  extaret 
omnino,  vel  nullo  paclo  certe  obtineri  ge*  \ 
ricp  polTct.     Adolefcens  ipfe  humili  loco  , 

natus 


MELANCHTHONlS.  ^  <^  ^ 

natus  ex  vicinis  alpibus  Tubingam  ftudio* 
rum  caufa  vcnerat ,  ibi  in  contubernio  pau* 
perum  (  Martinianum  vocant  ab  autore  in* 
ftitutionis)  educatusdum  bonarum  artium 
Magifter  rcnunciaretur,  literas  deinde  do* 
cere  coepit,  S^  Moguntiac  ludum  aperuit ,  8C 
poftea  etiam  ad  Ecclefiafticas  conciones  ha* 
bendas  animum  appulit»  Ad  quas  maxima 
frequentia  cumconcurrcretur ,  itaefteiifta 
curatio  lata,  vt  fententia  atcp  voluntas  arfli» 
us  deuinciretur,  Sc  ipfe  ilatum  illum  fulciret 
ftudiofius,  SC  rnagis  enixe  fuftentaret»  Atcp 
hihc  eft  ad  illud  honorum  faftigium  euecftus, 
rebus  bello  conturbatis ,  &C  difcrepantibus 
iudicijs.  diucrfifc]^  ftudijs  collegrjjproducen* 
te  eum  Imperatoria  Maieftate  ,  cui  ita  com* 
mendatus  fuerat,  vt  illius  opera  nihil  non  ef* 
fici  poffe  crederetur*  Qj.iae  eadem  ferme  eo* 
demmodofupra  a  me  commemorata  cum, 
his  perfcriptis,recordarer,  non  volui  tamen 
delere^nei^  iterum  hoc  locolegi,  alienum 
duxi*  Sane  erat  ingenium  in  homine  acu* 
tum,  induftriahaud  vulgaris,  facundia  et* 
iam  dC  copia  orationis  egregia.  Is  igitur 
tunc  quafi  pdmum  ordinem  duxit  eorum, 
cum  quibus  congredi  deberent  defenfores 
cius  docflrina^,  quae  nomine  confefsionis  Au* 
guftanx  fignificabatur ,  eratcp  veluti  caput 
horum  Philippus  Melanchthon»  Cognitioni 

autcm 


^64  VITA      PHILIPPI 

autemprseeflelocoD»  AuguftiPrin,  Elecft* 
legatus  ipflus  debebat ,  magnitudine  ammi, 
confl:amia ,  virtute ,  fapientia ,  humanitate 
ctiam  excellens,  quodin  adolefcentia  opt* 
literis  praeclare  eflet  infi:itutus ,  is  quem  lu* 
pra  nominauimus,  Ludouicus  Comes  Neo* 
gardienfls»  Habuerat  hic  ahquando  Pr^- 
ceptorem  Friderichum  Sraphylum  ,  Qiiem 
iamdudum  vel  ambitionis  impetus ,  vei  ne^ 
fcio  qae  cupiditatum  quafi  procella  ablaf  um 
inter  aduerfarios  confi:ituerat ,  cuius  antc 
quoq3  facfiamentio  efi:,  hominis,  vt  nihil  di* 
cam  amplius,  defpicati  &  leuis ,  cum  non  ef* 
fet  ab  erudicionis  do<ftrina  prorfusimpara^ 
tus»  Omnino  ex  ipfis  iam  illis ,  qui  antiquac 
reh'gionis  patroni  perhibebantur,  non  plane 
dementes ,  fateri  cogebantur ,  fuas  partes  dC 
docftrinas  dCrituutnSC  viteevitijs  ahquibus 
laborare,  8^  non  immerito  notatos  eflTe  erro* 
res  quofdam*  Atq^  hi  initiofi:atim  petie* 
runt ,  vt  difputationes non  colloquendo  fed 
fcribendo  haberentur*  Idquodfacileimpe* 
trarunt ,  quod  non  minus  fcribendo  quam 
loquendo  fe  valere  confiderent  defenfores 
confefsionisAugufi:anae.  Quicum  praeclass 
refi:arent,  inter  ipfos  optatifsimum  aduer« 
farijs  difsidium  extitit»  Nam  ab  ijs  qui  ac^a 
cefl^erant  cum  Flaciano  confuho  ,  deilhus 
fententia  ante  omniapoftulare :  vt  damnati 

pronun* 


MELANCHTHONIS.  ^^  $ 

pronunciarentur  quidam ,  qui  illis ,  quorum 
paulo  ante  meminimus ,  nominibus  mirificis 
S^  ficflisinfamabantur.  Nifi  enim  hoc  fieret , 
nonfore  inter  ipfos  firmam  confenfionem» 
Nihil  fere  erat  inter  hos  atcg  ca&teros  iftarum 
partium  ,  controuerfi^  aut  litis  de  dogmate. 
Petebatur  itacp  ab  ipfis  amanter^ne  fine  caufi: 
fa  autores  effe  vellent  perniciofi  difsidij. 
Qi,iin  etiam  damnationcs  promittcbantur, 
fed  fuo  loco  &C  rebus  exphcatis*  Diceba* 
tur  ideo  efie  conuentum ,  vt  cauffa  non  con* 
trouerfa  ageretur ,  eam  par  efle  vt  ipli  con* 
corditer  tueantur*  Alia  quocj  commemora* 
bantur,  quibus  pofle  cos  a  propofito  illo  ab« 
duci  fpes  eflet*  Sed  nihil  horum  ipfi  admitte* 
re,  &:  vrgcre  poftulatas  damnationes  fecun* 
dum  pra^fcriptam  formulam.  Ibi  tandem  eis 
diclum  fuit ,  licere  initio  ,  8C  effe  melius,  dif*» 
cedere,  quam  impedire  aCliones  bonas  dC  fa« 
lutares»  Tum  demum  illi  &C  affenfi  funt ,  5C 
promifere  fcCc  vno  ore  &C  animo  defenfuros 
dodrinam  confefsionis  Auguftana?.  Sane 
Philippus  Melanchthon  cupidus  congreffus, 
quicp  nihil  impcdimenti  aut  morae  inferri 
vellet  fufceptis  adionibus,  non  repugnaue^ 
rat  contra  poftulata  damnationum ,  atcj3  has 
adeo  coeperat  agitare*  Sedfocijs  atcp  colkis 
gis  magnopere  reclamantibus,  ab  hoc  confi* 
lio  deftitit»  lam  vero  procedemibus  difpu* 

b  tationi 


^55  VlTAPHILtPPl 

tationibus,cum  res  ageretiir  fcriptis  mutuis^ 
rurfum  nefcio  qua  noua  cauffa  aut  cogitati* 
one  impellente,  requiri  flagitaricf  damnatio^' 
nes  3  vociferationefcp  exiftere,  &  perhiberi 
illis  neglecSis  noa  polTe  coniunflionem  effe 
ftabilem  atq^  certam,  idcp  apud  omnes,etiam 
aduerfarios,  teftantum  clamores  audiri,8^ 
ita  turbari  inchoatac  difputationes*  De  quo 
z\i)  tum  ahter*  Atcp  ita  m.irabihter  omnia 
mifcebantur,  vtnulh'  non  fufpicioni  locus 
effet»  Plxricp  tamen  ad  impotentiam  animi 
dC  vetera  partium  odia  illum  difcefTum  refe* 
rebanr,  quem  placuerat  teftatum  effe  forenfx 
etiam  quadam  cautione.  Eratautem  addi* 
tusTheologis  iftis  quidam  ex  fcribaLudi* 
magifter,  ex  Ludimagiftro  facluslurifconf* 
tanquam  vel  cuftos  vel  emiflTarius^quem  ani^: 
maduerfum  ell,  8C  loquendo  &C  fcribendo 
quafi  flabello  feditionis  Flacianas  confpira* 
tiones  vcntilare  atcp  infuper  conflare ,  &  fu^: 
riae  inftar  volitantem  vbi^  odia  atque  dif» 
cordias  excitare : 

cui  trijiia  hella 
Ir£^  if^fidi^^  &  crimina  noxia  cordh 
Olitlk  nocendiartes  :  fecundum  poetam*  At^ 
querumufculi  de  totare  fparfi  fuerunt  va^ 
rij,  non  etiam  nulli  inanes  dC  falfi»  Verum 
Iioc  cum  alijs  difsidentibus  delecftationi  fuit, 
&C  docSrina^ ,  qu^  Euangelica  perhiberetur, 

obtrecfia* 


MELANCHTHONiS.  ^^-f 

obtredauit,  quod  ifta  darctur  occafio  tam 
execrationibus  ,  quam  ridiculis  quibufdam 
didis  5  tum  accidit  contrariarum  tunc  par* 
tium  defenforibus  peropportunum  ,  qui 
iamdudum  animaduerterent,  certam.en  illud 
iniquius  elTe  comparatum.  Nam  fe  nec^  do^ 
clrina  neq^  vfu  excercitationecp  ijs  ,  quibus 
opponerentur,  pares  efle  fentiebant,  Bonis 
autempietatifqj  religiofac  ex  animo  ftudicfis 
illa  tam  intempeftiua  defe<flio  ingentcm  at* 
tulit  dolorem,  quod  pene  parta  vic^oria  pro 
veritate  fe  pugnare  afFirmantibus  e  manibus 
leripi  videretur.  Sed  vrgebatur  fic  quoque 
progrefsio  inceptae  difputationis  ,  ab  tjs  qut 
remanferant,  At  pracfes  lulius  vir  prudens 
atcp  do(flus ,  quod  pro  altero  pr^fideret , 
oftendit ,  necelle  fe  habere ,  rem  perfcribere 
Regiae  Maieftati,  Dum  mittuntur  autem 
iitera^  dC  refponfum  expe(flatur,  omnia  fuerc 
interimquieta,  5c  profundum  Berbetomagi 
ocium.  Incphac  a(ftionum  dilatione,  accer* 
fitus  Philippus  Melanchthon  ab  Illuftrifsi* 
mo  PrincipePalatino  Princ,  Eled*  Othone 
Henricho  Eytelpergam ,  vt  de  Academias 
conftitutione,  eo  prxfente  deliberaretur ,  eft 
profecftus»  Erat  ibi  lacobus  Micyllus,  cul* 
tor  S^  Antiftes,  vt  ait  Poeta  ,  rectorum  dC  lU 
berahum  ftudiorum.  Quo  adiundo ,  itemcp 
alijs  quoque  do(flxim  &rprudentia  fingulari 

b     X  pr^di* 


^58  VITA      PHILIPPI 

praeditis  viris  adminiftratio  tota  illa  ordina* 
ta,  rationecj  conueniente  ac  laudabili ,  Phi* 
lippi  Melanchthonis  confiho  &  autoritate^ 
conftituta  eft*  Necp  poft  h;^c  MicylUis  in^ 
tegrum  annum  deinde  vixit,  qui  natus  Ar* 
gentorati  cum  ingenio  dC  bono  &C  acri  eiTer, 
Mufisideft  optimis  difciph'nis  atcp  artibus 
fe  totum  addixit,  5C  cum  veterum  fcripta  ex* 
phcando  ,  tum  componendo  noua ,  8C  naua^s 
uit  operam  inprimis  &C  nomen  celebre  eft 
confecutus*  Commihtonem  primum  hunc 
habui  Erphordiae  in  Duringia,  vbi  de  qua^ 
dam  acflione  fcenica  dialogi  Lucianici ,  in 
quo  perfona^  vnius  hoc  nomen  eflet ,  ita  ap* 
pellare  eft  coeptus ,  nccj^  nomen  poftea  et 
mutare  vifuni.  Maximum  damnum  hterae 
ACerudita  doc^lrina  huius  viri  mortefecit.Et 
Phihppus  Melanchthon  nosc^  cxteri  quibus 
notusille  fuerat^quicp  tumapud  ipfumac^ 
cepti  amantifsime  &C  fupra  modum  hilare, 
cummaximaiucunditatefueramus,  fummo 
dolore  fumus  affec^i*  Nam  ego  quocp  illuc 
veneram ,  exoratus  ab  amicis  communibus, 
vt  relicftis  rebus  ,  quas  tunc  plane  neceffarias 
in  manibus  habebamjS^  pofthabitis  negotijs, 
quae  fane  erant  eiufmodi,  vtceleriter  expe* 
diri  mea  referret  plurimum  ,  ad  Philippum 
Melanchthonem  me  quamprimum  confer^ 
rem ,  vt  nuntio  accepto  domeftici  lucSus,  ex 

mca 


I 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  1  ?.  :;  5  p 

mea  praefentiajcuius  confuetudinem  5^  vfum 
€1  iucundifsimumeflTe  fcirent^aliquid  illi  con« 
tingeret  alleuationis.  Nam  cum  difcedens 
filiumvnicum  Philippi  ipfum  quo(^nomen 
habentem  reliquiffet  periculofea^grotantem, 
conualuithicquidem  paulopoft,  fed  vxo* 
rem  Philippi  Melanchthonis  mox  fuftulit 
improuifa  tunc  quidem  mors,  inter  faeuos 
cruciatus  commotarum  in  toto  corporeflu* 
xionum  miriflcarum.  Laborauerat  autem 
&C  illa  grauiter  eo  quo  vir  ipfius  morbo,  cu* 
ius  nomen  Gr^cum  diximus  efle  Xi^ia^riv-y  la* 
tini,  quoniam  tunc  concrefcurit  in  corpore 
quafi  calculi ,  ita  eriam  illum  morbum  ap* 
pellarunr^  Sed  concurrerunt  tunc  aliae  etiam 
difFicuItates,  fortaife  minus  anfmaduerf^. 
Atcp  obijt  illaquidem  diem  fupremum  fuum 
non  aliena  aetate,  quod  annum  fexagefimum 
omnino  tunc  habuerit,  verum  quae  dCpo* 
tuiffet  tamen  per  illam ,  fi  ita  Deo  asterno  vi* 
deretur,  viuere  diutius ,  8<:fui(ret  hoc  marito 
opportunum  atc^  vtile»  Cum  autem  Ey« 
telpergam  ad  ipfum  veniflTem ,  reperi  ibidem 
&:fratremeius  Georgium,  Gener  vero  Ca« 
fpar  Peucerus  fecutus  illum  fuerat  domo  zh^ 
euntem,  neque  ab  ipfius  latere  vfpiam  difce* 
debat»  Meo  aduentu  mirifiVe  eum  gauderc 
cft  intellertum»  Nam  ita  acquieuit  in  com* 
plexu  coUoquio^  tneo  ,  vt  nulla  de  re  publi^ 

b     3  caaut 


^70  VITA      PHILIPPI 

ca  aut  pnuata  quicquamperconc^aretur,  fcd 
tempus  omne  confumeret  confuetis  nobis 
fermonibus*  Indicium  igitur  cafus  dome^s 
ftici  placuit  paulifper  difFerre.  Sed  veriti  ne 
ex  alijs  illehunc  cognofceret,  &C  fuccenferet 
nobis ,  qui  celaffemus ,  ita  poftero  die ,  quid 
eueniflet,  ei  oftendimus»  Non  dedit  fignifi^s 
cationem  vllam  vehementis  perturbationis, 
cum  ingence  dolore  affici  ipfum  nemo  dubic* 
taret»  Atcgnominatim  vxori  mortu^e  vale* 
dicens,  hoc  modo  addidit,  {efe  eam  breui  fe*» 
cuturumefTe,  Etmecum  fedudo  ad  came^^ 
ras  vitium,nam  in  principis  hortos  tunc  for** 
te  concelTeramus  ,  multa  locutus  eft  grauiter 
dC  pietatis  arque  prudentiar  plena  confidera* 
tione,  de  Republica  &  afperitatibus  ac  con^* 
fufionererum  pene  vbicp  omnium,  &C  deplo* 
rauitderjs,  quasfierent,  verifsimas  querelas, 
&C  multorum  triftifsimorum  euentuum  cauf: 
fas  commemorando  ,  qux  etiam  deinceps 
confecuta  funt,  nim/s  vere  nonnulla  pra^di* 
xit.  Atcp  doloribus  ob  Rempub.  omnino 
opprimi,  inqj  eo  minus  fentiri  ipfius  propri^s 
um  quamuis  recentem  atque  acerbum  appa^ 
rebat.  Quibus  tamen  implicatis  trifticiam 
augeri  necelTe  fuit ,  qua  corpore  etiam  lancs 
guefcente  grauifsime  tunc  laborauit  fuo  illo 
fnalo  morbi  fupra  indicati ,  5^  maximis  cru«s 
ciatibus  non  finc  periculo  eft  affedus ,  caU 

culis 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  ^jj 

culis  graridiufculis  in  vrinae  vijs  hxrentibus 
diutius,quod  frac^is  dcbilitatiscp  viribus  mU 
nus  ftrenue  ea  pr::efertim  cctate  eijcerentur* 
Sedad  Berbetomagenfes  acliones  narratio 
reuocanda  eft»     Regis  Ferdinandi  illuc  rc^ 
fponfo  tandem  allato,  quo  iubebatur :  Ante 
omnia^fifieripoffet  jinftaurari  ita  difputa* 
tio  5  vt  tolleretur  omne  vndicp  impedimen* 
tum  illius,  vtcp  in  eorum,  fi  necefleefret ,  qui 
difcefsiflentjlocum  furrogarentur  alij ,  &C  ita 
negotium  continuaretur  :  Id  quod  cum  de*» 
creto  Ratisbonenfi  congruere  videbatur : 
Tunc  igitur  ij,  qui  antiquse  Religionis  cauf* 
fam  defendere  fe  gloriabantur ,  fane  percuU 
fi,  negare  hoc  fibi  faciendum ,  necp  aduerfa^* 
ri]s  difsidentibus  ,    difputationem  produ* 
cendam.     Quid  enimhoc  profecfiurumc^aut 
quac  ratio  omnino  ineuncja  elTe  videaturc* 
cum  ignoretur  ad  quas  fententias  refpicere 
debeant»  Concordarentigiturprius  aduer^ 
farij,  vt  fciripoffet ,  quid  ab  ipfis  conftanter 
rerineretur  &  affereretur.  Atcp  etiam  hi  tunc 
de  damnationibus  quibufdam  ,  imitantes 
eosquidifcefferant,  poftulatior^s  inculca* 
runt*   Sed  fuit  diferte  refponfum*  Totani 
rcmdecreto  Ratibonae  fado ,  S^I  regiis  Utc^ 
ris  effe  explicatam,  SC  Auguftanae  conkfsio^ 
nis  defenfores  praefto  efl^e,  neque  defugcre 
^ut  recuftrevllos  legitimos  congreflqs ,  fcC 

b    4  teftarj 


^y2  VITA      PHILIPPI 

teftari  >  fi  abrumperetur  difputatio ,  fua  id 
culpa  nequaquatn  fieri.  Nonnihil  moleftiac 
folicirudinifcp  tunc  pr^fidi  oblatum  y  fed  aU 
teraillaparte  nuUomodo  profequi  volente 
inftitutas  difputationes ,  ita  tandem  ifte  con* 
uentus  diftblutus  fuit.  Quicp  ibi  remanfe* 
rantex  defenforibus  Auguftanae  confefsio* 
nis,  Prgfidis  quoc]p  teftimonio  laudati  funt. 
Et  ipfi  inter  fe  cum  priore  necefsitudine  con^ 
firmata ,  tum  noua  focietate  init2L ,  domum 
fuam  quifcp  reuerfi  fuerunt.  Friderichus 
deinde  Staphylus,qui  fe  in  aulam  RegisFer* 
dinandi  infinuaflet,  5C  augeret  numerum  eo* 
rum  qui  refellere  deberent  defenfores  Con« 
fefsionis  Auguftanae ,  fcriptum  edidit ,  tam 
futilc  vt  contemni,  tam  vero  improbum  5C 
malum ,  vt  animaduerfionetn  non  effugerc 
debuiflfe  videatur.  Cuiufmodi  dC  alia  illius 
fuere  vniuerfa  quae  poftquam  prodita  cauf^ 
fa  defciuitab  amplec^^entibus  docflrinam  cx* 
pofitam  capitibus  Auguftanas  confefsionis, 
diuulgauit*  At<5  mirabantur  prudentiores 
tantum  licentiae  concedi  leuitatis  furori ,  ne^* 
que  intellig<'>  quac  ftabiliri  iiii  vellent,  ea  ve* 
hementius  eofdem  labefac^lare ,  praefertim 
cum  ^milis  vefaniae  &C  ab  hac  infelicium 
cuetttuum  exempla  effent  in  medio.Quidam 
Auius  etiam  nefcio  quid  tunc  efFutiuit  fcri:» 
bcndo^      Philippus   autem   Melanchthon 

breuiter 


MELANCHTHONIS.  ^y^ 

breuiter  ille  quidem  S^ftridim  ambobus^fed 
grauiter  at<^  luculente  refpondit^Atque  haec 
ferc  funt  tunc  gefta  ,  quibus  Philippus  Me=s 
lanch.&Tinterfuit  8Cprx(mt.  Hoc  eodem 
annopoft  quafdam  coram  principib,  difpu:» 
tationes  cefsit  meleuolenti^  Kodio  Flaciang 
fac^ionis ,  luftusMenius ,  8c  Lipfiam  fe  con^s 
tuU't,  vbi  humaniter  8C  benigne  acceptus 
diutius  anno  integro  vno^Ecclefiafticas  con* 
cioneshabuit ,  cum  audientumfruc^u  dC  ad^* 
miratione  mortuus  placide  1 1 1.  Id,  fextiK 
Anno  Chrifti  m.d.  LViit.  commendatus 
fuerat  Senatui  ilhus  vrbis  a  Philippo  Me*: 
lanchthone ,  neque  ahbi  defuturus  ipfi  locus 
fuifiet  5  fed  Lipfise  contigit  opportunusatcp 
commodus.  Varia  atcp  muUiplex  fuit  huius 
virifortuna.  Qiiicun^^  noftra  a^tate  erudi* 
tionis&T  doclrinac  fama  celebres  fuere^cum 
fjs  vniuerfis  ipfi  noticia  necefsitudocp  dC  v^ 
fus  intercefsit ,  &  hi  illum  carum  habuerunt 
bi  magnifecerunt*  Multis  annis  fidelem  8^ 
vtilem  operam  dedit  in  regionibus  Durin^ 
gicis,&I  tandem  ingrauefcente  a^tate  infolen^ 
tiac  bi  clamoribus  acerbitatis  turbulentae  ex^s 
agitatus,  quietiorem  fedem  quscfiuit ,  8^  in* 
uenit  rehqua^  aetati  fuae  non  longae ,  vt  dixi^* 
mus*  Mortuus  fuerat  ante  hunc  Vuitten* 
bergas  lohannes  Bugenhagius  Pomeranus 
paftor  Ecclefiac iUius,  vir  dignitatc  praeftans 

b     f  &:in 


pn  A  V   I   T   A     P    H   r  L   r  P  P   T 


.  •  / 


&i  in  rebus  maximis  cum  fumma  laude  ver< 
fatus  5  contentus  quidem  ea  conditione  & 
illolocoinquoprimum  fuilTet  conftitutus. 
cum  ad  amplifsimos  honores  potentiamc]^ 
bC  (»pes  eximias  perueniendi  prxclarx  oc-. 
cafiones  ipfi  darentur :  Ad  quas  non  ille  c[uu 
dem  contenderet,  fed  inuitaretur  penecp  at* 
tra^eretur.  Spedatifsima  hic  cum  iide  &' 
afsiduicate  mirabili  ofticio  fuo  annis 
XX  X II 1 1.  fundus  eft,  bC  curatiom  latx  pra:^ 
fuit  ftudiofe  ac  folfcite,  dC  patiens  bC  nequa:* 
quani  fugiens  laborum.  Excefsit  ex  hac  \U 
ta  annos  natus  l xx  1 1 1.  cum  quidem  aliquot 
annis  fuiifet  perquam  imbeciHis ,  fuperiore 
fere  tempore  integris  bC  firmis  viribus  vfus* 
Qiiamuis  autem  immatura  ea  mors  videri 
nonpoffet^ne^setati  ipfius  aliena  ,  necp  dc^ 
cedentf  grauis  accidiflet,  diuturnae  tamen 
vitas  communiter  fn  rerum  praecipuarum  fo* 
cicmc  pera(fixmemoria5&:  vfus  illfus  de^ 
lidmum  magno  dolore  afFecit  Philippum 
Melanchthonem  bC  alios,  moefentes  ob  vc^ 
tcrem  bC  fingularem  amicum  laborumc^  om- 
nium&:curarum  particfpem  amiftum*  Hic 
cum  fenfim  viribus  tam  anfmi  quam  corpo== 
rfs  deficeretur ,  bC  non  morbf  grauf tate  fed 
dfururnae  debflftatfs  langor^  velut  euanefce* 
ret  5  animaduertebatur  quafi  fimulacrum 
prf  orfs  viri  in  omnibus  rebus  agendf  s  alacrfs 

&:prom« 


MELANCHTHONIS.  575 

&  promti'intuentem  Philippum  non  leuiter 
perturbari.  Audita^cp  funt  voces  ipfius  de** 
precantis,  ne  fibi  talis  fenedus  contingeret* 
Id  quod  fecundum  optatum  ipfius  accidit* 
Nam  ne  morbus  quidem  quo  confedus 
obrjt,vel  impediuit  praeclarifsimas  cogita* 
tiones  pietatis  &C  fapientiae  iplius ,  vel  obfti^ 
tk  memorabilibus  dC  eruditis  fermonibus, 
vel  reprimere  potuit  laborum  ,  quibus  con* 
fueuerat,  defatigationes,  vt  deccfferit  non 
admodumde  ftatu  vitae  tradudas  recedens. 
Histemporibus  neqpRefpub.quietafuit ,  S^ 
inEccleflavaricturbatum.  Atq3  rurfum  de 
conflandaSynodo  verba  fieri,  &:quibufdam 
tumultuantibus  fine  fine  ,  &  modo  hoc  mo^ 
do  illud  arripientibus  ad  exagitandum,  iam< 
que  inter  fe,  ijs  qui  aflertores  defenforescp 
ver^&:  fanae  atc^  falutaris  dodrinie  videri 
volcbant,  foededimicantibus,  6^contume* 
liofa  fcripta  edentibus^multorum  animi  gra* 
uiter  perturbari.  Sed  hoc  magna  pars  nihil 
curarc»  QuafiReligioniscaput  eflet,  acer* 
bitasdiffenfionum  ac  contentionum.  Etfi, 
vt  ingenia  atqp  naturac  8^  inftitutio,  fic  confi'* 
lia ,  voluntatesc^  5C  adiones  difsimiles  ani^ 
maduertebantur*  Necp  probabantur  adea 
omnibus  omnia ,  quac  a  fuis  quocp  fiebant* 
Sed  Berbetomagi  ada  valde  repra^hendia 
Fkcianis :  Et  da^i  opera  vt  tjs ,  c^ui  fuarum 

partium 


|y5  VITAPHILIPPl 

partium  enent  ,congregatis  decretade  illis 
tierent,  Alrj  qaoque  ciipidi  tranquillitatis 
atqp  concordi^ ,  iudicare  conuentu  a<5o  par^^ 
tis  vtriufque  laborantibus  rebus  confuli  po  A 
fe^Sed  prudentiores  ftatuebantcontrarium 
de  exemplis  antiquis  dC  recentibus*  Itacp  non 
nihil  quidem  negotij  fadum  laboriicp  &: 
fiiolefti^  inter  tales  confultationes  exhibi^ 
rumfuit  Philippo  Melanchthonf  Sed  vltra 
deliberationes  SC  conatus  atcp  ftudia  tunc 
non  eft  proceffum*  Incidentibus  pr^fertim 
&:alr]sgrauioribus  negotijs,  Nam  dClmpe^ 
rator  Carolus  omne  gubernationis  lus  &C 
Imperi]  maieftatem  tradidit  inmanus  Prin* 
cipum  feptemuirumcreandislmperatoribus 
Rom.  Et  eft  idem  paulo  poft  mortuus  in 
Hifpania,  Confilium  hoc  cepiflTe  eum  cu 
iamante  annosxxx.affirmabatur  ^fed  tunc 
dC  exhauftis  viribus  &  aduerfis  euentis  fra»* 
flus  5  defperatione  quadam  rerum  omnium 
dC  amifsione  nonnullarum  opportunitatum, 
id  executus  eft ,  quod  ratione  quadam  olim 
fe  faclurum  effe  conftituiffet.  Audiui,  cum 
aliqui  ab  ea  fententia  abducere  ipfum  vellent 
Carolum  dixiffe  ,  Impendiffe  fe  quaehabuif=! 
Cct  omnia  QC  quidem  in  fulciendum  tuen- 
dumcp  maxime  Ecclefiafticum  ftatum  :  Pe* 
cuniam,  qua^  quidemreparariidcp  damnum 
farciri  forte  poffet,  fed  amiffam  quocp  effe 

cxiftimati 


.      MELANCHTHONI^.  577 

exiftfmationem  nominis,  8^  valetudinem 
bonam ,  &  fiudia  hominum ,  qu^  recupera^ 
turus  effet  nunquam*  Annis  duobus  ante=j 
ccdentibus  mortem  Philippi  Melanchthonis 
hofpitem  hinc  ad  ipfummifimus  fencm  Cap^ 
padocem  Cajfarienfem ,  qui  habebatliteras 
Patriarch^  Conftantinopolis,  Graece  fcris» 
ptas  ,  quibus  itineris  ipfius  cauffa  indicaba^ 
tur  8C  commendabatur  nominf  Chriftiano* 
Pro  filijs  hic  fuis  numerare  certam  fummam 
pecunia^  debebat ,  qui  interea  in  poteftate 
Turcarum  haberentur»  Non  deprsehende^s 
batur  fraus  vlla  ^  eo  magis  animi  omnium 
mifericordia  ipfius  commouebantur ,  dC  re^ 
nouabatur  memoria  Philippo  MeIanchtho«* 
niBafilij  Epifcopi,  quem  ciuem  huius  fole^ 
bat  appellare.  Venit  poftea  ad  illum  De* 
metrius  quidam  gente  Myfus ,  qui  in  Crdz^ 
corumEccIefia  Conftantinopoli  Diaconus 
fuerat ,  fermonis  Gra^ciperitus,  Isq^  fatis  diit 
in  his  regionibus  commoratus  eft.  Et  Sabini 
duas  filias  elocauit  Philippus ,  S^  nobifcunt 
luxit  obitum  filiae  atcp  neptis  me^,  dC  alijs 
domefticis  incommodis  communiter  dolorc 
eft  afFecflus*Sed  necj  curarum  quies  erat^quas 
afFerebant  dC  conuentus  ofdinum  Imperfj 
qui  Augufts^  habebatur ,  8^  fcripta  qua^dam 
de  Ecclefiaftica  docflrina  fingularia  atcp  mi^ 
rifica ,  nec  non  edida  feuera,  Et  alij  item  ca« 


^78       V  t  t  A   p  H  t  L  t  p  r>  t    • 

fus,  conatus,  molitiones,  qucemultiplices  St 
mirabiles  ha?c  tempora  quafi  inundarunt. 
Anno  Chrifti  lefu  m.d.lx.  menfe  lanuario 
obijt  mortem  valde  fenex  S^  iamdudum  dc^ 
crepitus  Argentorati  Nicolaus  Gerbehus 
vir  optimus  atcp  integerrimus ,  &  hum.ani* 
tate,  fuauitare  morum,  doc^rina,  omni  gene* 
re  fohdae  laudis  excellens»  Hic  lurifcon* 
fukus  diu  dederat  operam  collegio  in  illa 
vrbe  faccrdotum  primario ,  8C  aliquando 
Vienn^  Auftriacae  cum  lohanne  Cufpinia* 
no  &  ilhus  ^tatis  opt»  difciphnarum  at<^  zr* 
tium  fama  celebribas  vixer^  c  famihariter. 
Dequo  accidit  quod  nullo  modo  reticen* 
dum  putaui»  Cum  enim  is  effet  vir  ille, 
quem  diximus,  dl  probitate  innocentiacp  ac 
ftudio  rehgiofac  pietatis  commendaretur  in^s 
primis,  quaeerantlaudesin  ipfo  decora^  dC 
illuftres,8(^  prxdicabantur  ab  omnibus:Qui* 
dam  in  libello  Rhetoricorum  praeceptoruni 
fuoexponens  exemplu-i  acflionis  capiralis, 
hunc  tanquam  Sacrilegij  reum  nommatim 
introduxit,  5C  ab  accufatore  peragi  fecit* 
Quod  fadum  ,  vt  autor  affirmabat,  incon* 
fiderate  &  temere  (  etfi  non  eft  ifta  in  pro» 
feffore  Rhetorices  bella  defenfio  )  8C  opt,  at» 
que  innocentifsimus  vir  Gerbelius  ,  dC  amici 
ipfius  grauirer ,  quemadmodum  par  erat ,  8^ 
perquam  inique  tulerunt»     De^  ea  iniuria 

tam 


MELANCHTtl6NtS.  ^j  ^ 

tamatroce  querelas  fuasadPhihppumMei» 
lanchthonem  detuleruntjcui  ilhus  hbelh  {<zxu 
ptor  notus  eflet ,  bC  fignificarunt ,  fe  confti- 
tuifle,  quibus  modis  pofTent  pro  fama  &  (M* 
gnitate  nominis  Gerbehani  propugnaturos, 
&eam  contumeliam  abipfo  propulfaturos 
vindicaturofcpeffe*  Ea  res  cum  &  Philippo 
Melanchthoni  &^  nobis  omnibus  magnum 
dolorem  afferret,  videreturcp  magnopere 
vel  exempli  cauffa  animaduertenda  ,  SvT  eflec 
tamenautor  libriis^incuius  perfona  etiam 
aliorumrefpedus  vertereturjPhilippi  autem 
Melanchthonis  animus,  vt  femper  ,  fic  tunc 
quoqj  ad  pacem  atcp  concordiam  inclinare* 
tur,  itaab  hoc  eft:  negotium  illud  his  fere 
conditionibus  tranfacfium :  vt  criminis  in^* 
famia  ante  omnia  remoueretur,  &^  nomina 
temeraria,  vt  affirmabatur ,  incuria  falfo  in^ 
culcata  fl:atim  inducerentur ,  bi  ipfe  autor 
peculiari  fcripto  fateretur  iniuriam ,  eamcp  a 
Isefo  deprecaretur*  Efl:  autem  omnibus  no* 
bisfacinusillud  vifum  perquam  indignum 
8^  malum,  fiue  cogitatum  feu  per  impruden^* 
tiamcommifliim*  Qi.i3e  enim,  fi' propofito 
Zi  confilio  faclum  eflet  poena  autori  irro^^ 
garideberet,  confl:abat*  Qiiis  autem  a  tali 
culpafraudemmalam  abefle  pofsit  dicerec' 
Sedinfcribendi  edendi(^  fcripta  infinita  li^ 
centia,  Sc'  leuitate  ambitionis,  Si  famam  do=^ 

rtriaai 


^go  VITAPHILIPP! 

cflrinse  aflrcclantium  infanis  cupiditatibus,  &!! 
hxc  SC  huiufmodi  alia  praua  atcp  peruerfa 
accidere  necefle  efl: ,  Quibus  profe^o  plus 
damni  datur  moribus  dC  vitaejquam  vllarum 
rerum  demonftratione  aut  explicatione  bo« 
nac  vtilitatis  conferatur*  Atcptum  8<:maio=s 
ra  quo<^  &rcastera omnia  fere  fic  gerebantur, 
vt  5l  in  pr^fentia  admodum  turbulenta?  res 
eflent ,  dC  in  pofterum  nihil  fpei  bonae  fcCc 
oftenderet*  SedPhilippus  Melanchthon  ab^ 
ducente  eum  propitio  Deo  &C  eripiente  flams» 
mas  inuidise  odijcp  maioris ,  5^  liberantegrass 
uioribus  malismiferijfcp  velasrumnis  potius, 
cuentusiftos  vitauit ,  Sf  expericulis  labori* 
bufcp  S^  angoribus  ,  denicp  trifticia  aduerfis* 
que  omnibus  euafit  ea  morte ,  quam  illum 
obijflfe  iam  diximus  ,  dC  de  qua  extant  narra^s 
tiones  copiofac  ahorum.  Cuius  diei  anni^: 
uerfariam  memoriam  celebrat  nunc  quocp 
perquam  ftudiofe  Academia  Vuittenber*' 
genfis  XIII.  Calend.  Martij.  Cum  yixitTet 
annos  LXIII.&:  totidem  penc  dies»  Elatus 
eft  cum  funere  fpeciofo  totius  ciuitatis  fre« 
quentia,  ordinis  fcholaftici  inprimis,  &pro* 
fequentibus  exequias  illius  externis  quocp  in. 
quibus  dC  ego  fui*  Monumentum  pofitum 
eft  ad  fepulcrum  in  templo  ad  arcem  ,  opere 
praeclarum  cum  verfibus  epitaphijs  &C  effigie 
ipfius*     Feftinaueram  autem  ego ,  vt  viuen* 

temad<» 


MELANCHTHONIS.  581 

temadhucVcperirem,  fignificatum  cm*m  fuc« 
rat  rem  cflTe  in  praefente  difcriminc,  cum  ante 
dies  paucos  ab  eo  difcefsiffem ,  non  mala  in 
fpe^illo  ipfum  morbo  non  interiturum«Nam 
SCtuncquinta  tentatio  (  A>i\//<J$- Gra^cis  funt 
dC  ^a.^o\va-{j(,oi)  fperabatur  vel  nulla  vel  mis* 
tior  accefrura,  bC  ipfe  cupidum  me  remanen* 
di  diutius  reuerti  domum  ad  meos  iufierat 
vultu  hilari  &C  laetis  verbis,  quod  diceret, 
proximo  mercatu,  qui  iam  appropinquabat, 
fe  ad  nos  venturum*  Addens  quidem  hoc : 
vel  vna  perpetuo  futuros  aliquando  t^tin 
aeterna  vita»  Sedfeptima  incurfio  morbifi'* 
nem  fecit  vitae  in  terris  ipfius,  idcp  ego  in  iti» 
nere  cognoueram*  Caetera  ab  alijs  fl:udiofc 
commemorata  a  me  omitti  reCle  potuiflc 
exiftimaui»  Febriillum  difcedentemanobis 
Lipfia  ,  tempore  parum  opportuno ,  cepifl!e 
laborare  animaduerfum  efl:»  Quae  neglecfla 
ab  ipfo  3  etiam  ingrauefcens  in  periculofum 
inprimis  genus  putabatur  euafiffe^quod  Me* 
dici  yjfjLiTfircuov  vocant»  Sed ,  vt  aicbam,  hasc 
accurate  8C  copiofe  enarrata  ab  alijs  me  rc« 
petere  nonefl:  neceflTe,  vel  nonetiam  opor* 
tct*  Vt  luxerunt  autem  hunc  mortuum  boni 
vniuerfi ,  fic  nonnulli  petulantes  8C  improbi 
infedati  fuerunt,  controuerfisecp  Ecclefiafl:i« 
cae  caeperc  ficri  atrociores.  Renouantibus 
quibufdam  quicquid  poflent  contentionum 

c  accrbifi 


acerbiTsimariim  Sx^plane  capitahum^&f  coril^^ 
mouentibus  maxima  &C  exitiofa  mala,  qux* 
dam  non  pefsime  etiam  fita,  denicp  molienti* 
bus  omnib*  viribus  diftra(ftionem,qua  quod 
adhuc  vtcuncp  cohasreret  dC  effet  coiundum, 
idpenitusdifcerptum  dilaceraretun  Erupit 
autem  runc  odium  5l  inimica  at<^  plane  hofti 
h's  ahenatio,  eo  diuerticulo  quod  iamdudum 
quaefiuerat,  cum  aggrefsiones  apertae  minus 
fuiflent  efficaces ,  vel  ita  futiles  8C  infirma?, 
vt  primo  conatu  ftatim  languefcerent  S)C 
frangerentur.  Arripueruntcp  nomini  Phi* 
hppi  Melanchthonis  infefti  difputationes 
quafdam,  quae  erant  ad  vulgus  commouen* 
dum  inprimisidone^,  de  facratifsima  acftio* 
ne  in  Ecclefia,qua  inftituto  lefu  Chrifti  con* 
uenitur  ad  communionem  corporis  SC  fan* 
guinis  ipfius ,  participantibus  ijs ,  qui  finc 
controuerfia  funt  in  coziu  Ecclefiaftico  ^vt 
ritu  religiofo  celebretur  conuiuium  domini-» 
cum ,  quemadmodum  veterum  quidam  ap« 
pellauit.  Quae  res  cum  fit  eximia  &C inter  illa 
qua?  arcana  habet  &  peculiaria  congregatio 
Chriftianorum ,  cafta  etiam  oratione  de  ea 
vtendum  eiTe  femper  Philippus  Melanch* 
ftatuit,  8Cnon  potuit  difsimulare  interdum 
doiorem ,  quem  caperet  ex  quorundam  te* 
merarrjs6c  abfurdis  declamationibus,  cum 
praefertim  in  certamen  vcntum  eflet,  dC  acer*» 

rime 


MELANCHTHONI8.  ^^^ 

l-imcpugnaretur  tanquam  praelio  commiflb, 
nonde  veritatedoc^rince,  fed  fuacuiufcp  o* 
pinione  dC  verborum  locutionifcp  praefcri* 
pto  vfu,  Prodierat  quoddam  de  ea  quceftio* 
ne  fcriptum  Philippi  Melanchthonis  quo 
confiho  quaue  occafione  aut  omnino  caufla, 
nonhabeodicere,  fed  prodierat,  tale  qui« 
dem,  vt  hoc,  qui  ex  animo  rehgiofac  pieratis 
ft udiofus  &  vir  bonus  efl^et,  ofFenderctur  ne* 
mo ,  dihgenter  etiam  dC  attente  confideran* 
tcs  multa  vtihter  fubijci  admonericp  animad* 
uerterent :  Non  ita  tamen  quafi  hmatum  ne- 
que  perpohtum,  quemadmodum  in  ifto  ge^ 
nere  funt  ea  qu^  edi  diuulgaric^  ipfe  voluit, 
&^contin€ns  mentiones  dequibufdamhbe* 
riores.  Qtiibus  iritatum  iftud  genus  homi^ 
num  ferox  atcp  intraclatum,  excurrit  immo* 
derate,  SC  eo  eft  prouedum  ,  vt  necp  pietatis 
ad  Deum,  neq^  ofFicij  ad  homines ,  necp  cxU 
ftimationis  propriar  refpecftus  vllus  curaue 
cos  attingeret*  Equidemnon  dubito  quin 
apud  aliquos  ea  vel  fufpicionem  vel  crimen 
fubiturafint,  quse  dehis  negottjsatcp  homi* 
nibus  ad  talem  modum  a  me  exponuntur, 
tam  aff^ecflionis  cuiufdam  priuata^  atc]p  fingu* 
laris,  quam  iudicij  &  fententise  peculiarisac 
fortafle  parum  prudentis*  Verum  enimue* 
ro  ob  huius  illiufue  exiftimationem  de  me  dC 
hac  narrationc  fermones,  cum  dC  initio  8C  in* 

c     z  ter  fcri* 


384  VITA     PHILIPPi 

ter  lcribcndum  cogitarim  atqp  praEmderint 
cuentus  fortunam ,  non  putaui  quicquant 
omnium  omittendum  ,  qua?  8^  vera  efle  fci- 
rem^a^  prodita  arbitrarer  a  bonis  libenter 
ledum  iri ,  8C  nonnihil  quocp  momenti  alla* 
tura  efle ,  ad  curam  diligentiamcg  exciran* 
dam  tracflationis  dC  confiderationis  earum 
rerum,  qiiarum  adhuc  rehquas  tanquam 
morbi  afflicfliones  S^  tabem  metuiflje  femper 
magna  animi  perturbarione  Phihppum  Me* 
lanchthonem  fcimus ,  &C  faepe  audiuimus  di* 
centem :  In hoc  extremum  periculum  8C  fum 
mum  difcrimen  caufl^am  efl!e  venturam.Cum 
autem  iftas  res  &ha^c  negotia  poft  mortem 
Philippi  Melanchthonis  tres  inprimis  exa* 
gitare  dC  illis  infolentia  verborum  ciendis, 
quafi  camerinam,  vt  dicitur ,  commouere 
ceperint^ad  inftitutum  fortafl^e  argumentum 
de  his  dC  contra  illorum  impudentem  per^» 
uerfitatem  aliquid  a  me  difleri ,  pertinere  vi* 
deatur.  Sed  mihi  ne  nomina  quidem  iftorum 
exprimere  fcribendo  libet ,  dC  fupra  prauitas 
malitiacp  eorum  eft  a  me  notata»  Etfi  au^ 
tem  dglendum  eft  occafionem  eam  tandem 
nacfios  efle^quam  diu  quaefiuerunt ,  impro* 
bos  ac  malos,  vt  poftquam  e  medio  abijt  Phi« 
lippus  Melanchthon  &C  in  hunc  ca^teroscp 
declamitare  eis  audacius  hceat,  5C  liberior  fit 
poteftas  quafl  curriculum  furoris  fui  confi* 

ciendt 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  385 

cietidi,  In  clolore  tamen  propter  miferias  no* 
ftras  8^  augefcentes  difsipationes ,  erupifle 
tandem  omnem  acerbitatem  odij  &  maleuo* 
lentiac  impetus,  gaudio  videtur  eflTe  dignum» 
Namne(^qaid  amplius  ifti  tanquam  de  pe«» 
nu  turbulentae  malitiae  proferant,  reftat^necp 
iam  prasterea  habent  quicquam ,  quod  ad 
Philippi  Melanchthonis  autoritatem  dimi* 
nuendam  dC  nomen  infamandum  inculcari 
pofsit.  Petebatur  ante  annos  ille  ahquot  pri^s 
mum  obfcurius,  mox  deindeaperte  accufa*: 
tionibus  dC  repra^henfionibus  quorundam 
quieti  dC  ocio  inimicorum*  Affentari  poten* 
tihus  infimulabatur  5  &rerrores  ftabihre,  dC 
fulcire  manifeftac  impietatis  ruinas*  Quod 
rebusperturbatis  non  effet  autordefertionis 
&C  fugae ,  quodcp  veluti  de  naufragio  tabulas 
colhgi  ftuderet5&  perferenda  arbitraretur 
omnia ,  qu^  bona  confcientia  8C  fine  fcelere 
tolerari  poflent,  necp  noua  vulnera  infligentf 
daefle  cenferet  rebus  communibus»  Dehis 
quas  telas  grauifsimorum  criminum,  5C 
quam  faeuas  accufationes  detexuerit  ingrata 
quorundam  improbitas,  non  eft  fere  cuisi 
quam  ignotum*  Quibusiam  in  vehementiai 
ic  infolentia  euanefcere  incipientibus  ,  Eccc 
altera  ad  vulgus^cuius  fere  arbitrium  fpccfla^ 
tur ,  plaufibilior  cauflTa  offertur ,  dC  huius 
acSorcs  iam  exultant,  dC  vrgent  reum ,  mor* 

c    3  tuuni 


j(S6  VITA      PHILIPPI 

tuum  illum  quidem  8^  fruentem  requiete  fern 
piterna.  Qj,iemq^  tales  clamores  &C  infec^a* 
tianes  non  amplius  attingunt :  Cum  concul* 
care  tamen  immanitas  odij  iacentem  geftiar, 
8Jhuiusnomencupidifsime  arripiat^ad  ip« 
fius  quidem^vt  putant  ignominiam  inprimis, 
cui  infenfi  funt ,  dC  pro  maximis  beneficijs 
eam  referunt  gratiam,  vt  memoriam  eius 
omnibus  probris  alpergere  conentur:  fed 
hoc  tamen  interea  agitur,  ne  vfpiamad  Rei* 
pubhcae  fahitem  8^  digniratcm  confenttatur^ 
vt(^ noua quardam  impedimentaobfjciantur 
concordias  fperat^.  Veritatem  autem  per* 
ueftigari,  5C  futiles  atq^  nugatorias  fabulaSjr 
8^  declamationes  populares  cohiberi,  non: 
eflet  vtile  omnibus.  Quod  muhi,  qui  in  ifta 
confufione  opinionum  &  Uccnti^,  vitg  S::ho* 
minum  leuitate  magni  funt  ac  cofpiciuntur, 
rebus  negotijscp  exphcatis  &^  conftitutis^coa 
temnerentur  8C  laterent.  Quinetiam  non 
paucis  tunc  pericula  impenderent  &C  cauffa 
dicenda  effet  cum  facfiorum  tum  diclorum» 
Turbulenta  igitur  effe  tempora  eis  prodeftj 
vt  captantibus  anguillas ,  fecundum  Grse^s 
cam  Comicum,  aquam  turbrdam.Atcp  vnus 
exiftacohorte,  id  quod  antea  quo<^  indi* 
gnantes  attigimus ,  procurrens  non  modo 
viuos  5  fed  mortuum  etiam  Phihppum  Me* 
lanchthonem  prouocat>  8C  optat  fupereflfe 

cum 


M  E  L  A  N  C   H  T   H  O  N  I  S.  .  g  y 

eum  in  hac  vita ,  vt  fuas  vires  congrediendo 
cum  ipfo  oftcndere  pofsit*     Nos  vero  mul* 
to  magis  dC  verius,  adhuc  viuerc  in  terris ,  fi 
ita  Deo  aeterno  videretur  ,  vellemus  Phihp* 
pum  Melanchthonem  non  tam  explorata  fpe 
facile  iftam  temerariam  audaciam  ab  ipfo  re* 
futatum  iri,  quam  certa  fententiajnon  folum 
multorum  vociferationes  reprimi ,  fed  tran* 
quillitatem  dC  pacem  Reipub*  &C  docflrinac 
celeftis  puram  integritatem  optimarumq^  di* 
fciphnarum  6^  artium  honefta  ftudia  huius 
virirefpeclu,  cura,  diligentia,  induftria,  pie* 
tate^fidejpotuiffe  conferuari*  In  quibus  quae 
labes  fieri  cceptas  fint ,  nimis  eft  euidens  ,  &C 
quid  calamitatis  immineat ,  audacifsima  vel 
potius  impudentifsima  iftorum  fcripta  indi^ 
cio  efiepoffunt*  Nam  fi  hoc  concedatur  dC 
liceat  vefanise :  in  quofuis  arbitrio  fuo  in* 
uehi  5l  quodcunt^  libuerit  ex  ore  i nuerecun* 
do,  conceptum  animo  proteruo  emittere ,  dC 
cartis  temere  illitum  ita  in  vulgus  fpargere, 
vt  aniculae  etiam  legere  SC  cognofcere  pof* 
fint,  ne(^doc^rina  veritatis  cccleftis  fincera 
retinebitur,  &hic  furor  ftatum  adhuc  qua* 
lemcuncp  rerum ,  8C  ftudiorum  piorum  for^ 
tunam  conuellet  ,  contemtumc^  pariet  ho^ 
rum  5  5C  reddet  inuifa  pla^rifcp  tribuentibus 
hanc  culpam  hominum  ipfis  ftudijs.  Ac  often 
tare  fane  videntur  iili  dC  prouocator  ille  glq* 
c    -j.  riofifsimea 


V    I   T   A     P    H    I  L    I   P   P    I  ^^gg 

riofifsime,  eruditiomshteratcecopiam*  Qiia 
cur  aliauis  eis  inuideat  cauflanoneft.  Infe* 
rant  fane  graeca  aliquot  verba,  SC  excerpta 
de  commentariolis  dC  libellis  Grammaticis 
quasdam  agglutinent ,  dC  afFecflent  nitorem 
orationis*  Nemo  vt  admirabitur ,  ita  fortaf^ 
fe  hoc  repr^hendet,Scd  id  pene  eft  horribile, 
quod  Dialeclicam  fubtilitatem  Sl  complexi* 
onum  folertiam  eam  adhibent,  qua  fua  qui* 
dem  opinione,vincunt  atcp  profternunt  vni* 
uerfos.  Eius  tamen  profeclo  facultatis  nifi 
viam  rationemcp  demonftraflet  Phihppus 
Melanchthon  quae  illa  eflet ,  genus  omnino 
iftud  ignoraret*  Etfi  male  didicerunt  hi,fi 
quid  tamen  didicerunt,&:  tanquam  Simij  id  , 
quod  illum  facere  viderunt,  peruerfe  imitan- 
tes ,  doclis  funt  ridiculi ,  cum  grauiores  ad^: 
modumipfis  etiamirafcantur,  quosmaximis 
inrebus  non  pudeat  ineptire  &:proderein* 
fcitiam  fuam,  vel  ludere  etiam  fcientes.Quod 
tamen  haud  fcio  an  non  faciant ,  cum  tanto 
fupercilio  rationes  futiles  atcp  diflentaneas 
colligant  ac  concludant*  Quemadmodum 
autem  Siiniarum(nam  huius  animantis  fimiss 
litudo  i{ii  nationi  inprimis  conuenit )  conan 
tium  geftus  humanos  exprimere,  prauitas 
<minet ,  fi  vna  cum  hominibus  illae  mouean^ 
tur  aut  faltent :  ita  iftorum  futilitas  fit  mani* 
fcft  ior ,  quando  fuas  nugas  docflrinae  appli* 

cant, 


MELANCHTHONIS.  ^S^ 

cant  5  8C  contra  ea ,  quse  funt  ab  alifs  vtilfter 
&C  praeclare  fcripta  ,  fuas  ineptias  proferunt» 
Atcp  videri  pofsit  alicui  nonaliena  etiam  his 
Platonica  fabri  calui  5C  pufilli  imago.  Vt  hic 
enim  pecuniam  nac^us^iamlautus  &!  orna^ 
tus  filiam  Domini  ducit  coniugio  abhorren^ 
te  5  fic  ipfi  temere  irruentes  in  profefsionem 
omnium  praeftantifsimam ,  populari  applau^ 
fuquafi  ditati,  &Cprseceptoris  fui  rapientes 
cruditionis  atcp  do^^rinse  opinionem  ,  infeli* 
ce  5C  praepoftero  vfu  veluti  progignunt  com 
mentavanitatis  atcp  dementia^  ad  fallendum 
dC  turbas  dandum  apta  atc^  nata  ,  dC  accom* 
modata  ad  accelerandam  ruinam  Reipub. 
quafimoereantjnimis  tarde  eam  concidere. 
Itac^p  omnem  moram  acgre  ferunt*  Nihil  pla* 
cet  exquiri  aut  confiderari.Sed  tanquam  equi 
habenis  ruptis  infano  curfu  efferuntur,  qu;^ 
ipfi  arripuerunt  ea  retinentes^&^  impetum  te=« 
merarium  facientes  in  omnes*  Interea  quid 
cui  congruat  atcj  confonet,  non  curant. 
Tanta  fcilicet  acrimonia  tamc]p  excellente  vi 
ingeni]  pracditi ,  vt ,  quamuis  cunc^a  mifce^* 
ant,  confundant,  inuoluant,  perturbent,  ipfl 
tamen  placere  fibi  dC  cseteros  pra^  fe  contem^ 
nere  valeant»  Quod  R  aduerfantes  fibi  nullo 
alio  argumento  refellercpoteftas  detur,  tum 
inpromtu  eft  aut  interrogatio  mirabilis  5C 
infefta ,  nullam  attentionis  dC  diligentias  yc^ 

c     f  fponfioi» 


5  9  o  V  I   T   A      P    H   I   L   l  P  P   I 

fponfionem  admittens ,  aut  petulans  irrifio, 

qua  eludantur  fi  qua  contradicuntur,aut  con 

uicium  nialedicum  aduerfarios  proterens* 

Poftremo  omnibus  alijs  artibus  QC  vinbus 

confumtis  ad  zeli  iac^ationem  Sc  oftentatio*' 

nem  Fidei  deferuntur»  Non  cogitantes  pcr* 

uerfum  aliquem  folere  5C  improbum  zelum 

expertem  ncceflTariae  cognitionis  ,  &  omnem 

Fidei  fandlae  docfirinam  elTe  confentaneam 

oportere  ,  ne  analogia  illius  conturbetur* 

Hanc  filentio  praetereundam  non  putauimus 

vel  malitig  improbitatem  vel  dementiam  fu* 

perbiae,  vel  odrj  etiam  ca?cxtatem*  Quae  cun*     ] 

<fla  modo  non  magis  infidiantur  neq?  frau*     ] 

dem  parant  nomini  Philippi  Melanchthonis     1 

fed  manifeftam  faciunt  imprefsionem ,   dC 

quafi  machinis  admotis  illud  oppugnant* Vt     \ 

Homerica  (ciMcct  de  eo  fama  ad  pofterita*     \ 

tem  relinquatur  Zoylorum  &C  Daphidarum»     * 

Qui  non  ftatuam  pietate  S^  doclrina  prx*     ^! 

ftantifs»  viri,  fed  multo  illuftriora  monumen 

ta  fcriptorum  ipfius^flagellis  nefariorum  con     ' 

uiciorum  verberafle  perhibeantur.     Si  quid     i 

autem  eft  profeclo  vnquam  editum  ,  neqp  ar« 

gumento  concinnum,  necp  verbis  elegans,     I 

neq3  aptum  fententijs,  necj  oratione  compo^»    < 

fitum,  fed  diflblutum  ,  inane ,  vulgare ,  arre^    \ 

ptum^vt  dicitur^e  triuijs^id  prorfus  eft^quod    ? 

rabiesiftorumefFutit.     Tollatenim  aliquis    | 

impor^» 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S>  5  p  i 

fmportunitatem  arrogantiae,  leuitatem  fcur* 
rilem  infec^ationum ,  petulantiac  exultatio* 
nem,  in  fumma  ,  inducaniur  inepta,  friuola, 
proterua  ,  nugatoria  ,  falfa,  futilia ,  partium 
quo<^  iudicio  indecora  &  mala,  perparum  re 
linquetur  atcp  fupererit  in  iRis  infelicibus 
cartis ,  vt  admodum  pauca  aliena  ,  dC  qui  inn 
terdum ,  fecundum  Poetam : 
Purpurer^  lats  quij}lendeat  vnm  dr  altcr 
^ffuitur  fannm^ 

Cur  vero  ,  pugnaces  ifii  inquiunt,  non  refu* 
tanturnoftra  c"  Cur  nemo  refpondere  nobis 
audet  c*  Quia  enim  funt  illa  talia  qualia dixi* 
mus,  bi  qui  fapiunt  cum  infanis  infanire  no^ 
lunt,  necp  exiftimant  ea  tracftanda  effe ,  quo^ 
rum  qualicun<^  contaclu,  inquinari  ipfos 
neceffe  effct,  Maluntcp  expeclare  tempus, 
quo  illa  ,  quafi  araneolarum  telae,  fua  fpontc 
cuanefcant ,  quam  committere,  vt  fua  veluti 
propagatione  diutius  durare  pofsint*  Maxi* 
me  autem  omnium  demiror ,  Quid  in  animo 
y^ni  ex  iftis  fuerit,  cum  Philippum  Melanch^ 
thonem  veteratorem  nominandum  putauit. 
Si  tamen  quid  infanis  in  animo  fit ,  aut  quid 
hi  putent,  aut  omnino  quid  ab  ipfis  fiat ,  mi* 
randum  eft*  Hoc  quidem  nomine  qui  re(fie 
funt  vfi,  ij  fignificare  volucrunt  malitiofam 
improbitatem  &  fraudes  calliditatis  fi<:  per* 
plexas  aftutias,     At  cnim  conftat  omnibus, 

necg 


192  VITA      PHILIPPI 

f\€C^  ifti  qui  critnen  hoc  infert ,  ignotum  eft : 
Fuiffe  Philippum  Melanchthonem  ahenifsi* 
mum  in  tota  vita  fua  ab  omnibus  fraudulen* 
tis  confilfjs  8C  fubdohs  aclionibus  fugientem 
ambigua,  dC  perfpicua  fequentemjnimicum 
fucatis  dC  tedis  8C  confufis  rationibus ,  &C  ei 
quamSophifticenillefoIebat  vocare*  Qiias 
tamen  minus  iam  vfurpatur,  cum  plaeriqp 
non  verfutce  rem  inuoluere  conentur ,  fcd  a« 
perte  falfa  atcp  fida  afferere  non  dubitent. 
QuemadmodumferuusComicusfenontam 
furacem  effe  ait,  quam  antea  fuiffet,  quod 
rapiat  propalam.  Dat  autem  hanc  eis  li* 
centiam  cum  witde  diffolutio ,  tum  migratio 
Philippi  Melanchthonis»  Nonfaciem  enim, 
quemadmodum  de  fe  ait  apud  Homerum 
Achilles : 

CafiMs  ipfius  contraria^  ora  tuentur , 
IMecp  eft  vero  tanta  acrimonia  ingentf  in  i^6 
manipuIo,necp  patientia  laboris  in  difcendo, 
vt  fallaciae  conclufionum  (  quae  funt  Sophifi 
mata  )  callidae  faltem  8L  fpeciem  aliquam  hz* 
bentes  ab  ipfis  vel  expec^andae ,  vel  magno* 
pere  pertimefcendac  effe  videantur*  Cur  ve* 
ro  hi  defatigarentur  cogitando ,  comminif* 
cendo,  fingendo  ,  quid  vel  fententijs  impli^ 
caretur,  vel  exornaretur  verbis^cum  admit** 
tat  leuitas  huius  actatis  mendacia  manifefta, 
§Cinipune  dicatur  atcpfiat,quicquid  audct 

vercs» 


MELANCHTHONIS.  39^' 

Verecundiae  expers  animus*  Sed  redeo  ad 
vereratons  crimen  vanitatis  iocularis»  Ar* 
reptum  hoc  eft  de  illa  qua^ftionejquam  com* 
mouit  non  Philippiprofec^d  Melanchthonis 
attenta  atcp  rehgiofapietasj  fed  importuna 
quorundam  vehementia ,  5C  fuperba  confia 
deritia  ,  dC  audacia  turbulenta  cum  pernicie 
publica  dC  moefticia  bonorum  omnium  in^ 
credibili.De  qua  quidem  nos  difputare  nunc 
non  volumus,  necp  hoc  vlcusintempeftiua 
manu  tangere,  nec^  adeo  rixandi^quae  a  mul* 
tis  quaeritur ,  occafionem  fuppeditare,  Ex 
his  autem  vnus^quem  nefcio  quo  pacflo  vt 
fupra  nomiilaremus  rei  indignitas  exprefsit^ 
cum  turpiter  defciinffeta  caufia  effetcpiarri 
aduerfarius  manifeftus,  qui  cum  infaufta  de* 
tcftandacp  nuperterra  exorta  tanquam  Gi* 
gantea,&:fanc^ifsimumfoIumcp  falutare  lefu 
nomen  infamante  familia  fefe  coniunxerat,^ 
quamuis  vt  in  agris  confitis  fues^multos  fcroi 
bes  toderet ,  dC  pafsim  huc  atcg  illuc  rueret  ^ 
feqj  hi  compluribus  veluti  herbis  falutaris  dC 
purae  docflrina^  euellendis  defatigaret ,  in  v* 
namtamen  maximepartem  incubuit  vehe* 
mentia  iracundiae  fua^ ,  vt  obtrec^ando  Phi^a 
hppi  Melanchthbnis  nomini  caeterorum  om^ 
nium  cupiditatematcp  conatus  vinceretjcunl 
i]s  a  quibus  alijs  in  partibus  diflentiebat,  op- 
|)ugnando  Fhilippi  Melanchthonis  dignita* 


39  4  V  t   T    A    P    n   t  L  I  P  T*   t 

tem  pkratemc^p  5C  dodrinam  concurrens  at* 
queconfpirans  (  odi)  inuidixc^  SC  communi* 
um  fimultatum  acerbitate  eos  alienifsimos 
lanquam  afpides  Ichneumonesi^  &  Croco* 
dilos  contra  naturam  ipforum  conciliante  ) 
vtfancflifs.  manes  fimul  infecflentur  ,  dC  reli* 
giofifsimum  fepulcrum  Philippi  Melanch* 
thonis  perfodiendo  violare  conentur^  Atque 
ifti  cum  interfe  inimicitiasalijsderebus  in« 
gentes  gerere  5C  vehementer  difsidere  vide* 
antur,  fpecie  quidem  differunt,  fedgenere 
prauitatis  extrcm^  fimiles  funt  atque  germa* 
ni.  VtricJ  enim  i)  funt  5  quos  ipforum  de  fc 
praeconia  non  minus  quam  ahorum  dele* 
^^ent  ,velquiiIlaquocpverbofe  facere  con* 
fueuerint,  cum  ab  alijs  aut  non  omnino  ,  aur 
admodum  parce  fiant.  Videri  igitur  alit* 
quidede  apud  certos  homines,quibus  feCe 
venditant,  S^eminere  exiftimatione.cupiunt: 
Verum  necp  res  eacdem  funt,nequei]dem  ho* 
mines  vtriique  contingunt.  Ita  iam  forma 
tantum  diuerfa  eft ,  genus  improbitatis  v* 
num.  Et  congruit  nunc  iftud  maxime ,  quod 
eandem  materiam  artifices  ifti  fumferunt,  de 
qua  criminationes  &C  probra  in  Philippum 
Melanchthonem  mortuum  exculperent ,  il* 
lud  inquam  fcriptum,  cuius  paulo  ante  facfia 
eft  mentio»  Primum  autem  quis  non  videt 
de  illo  litigare  cum  Philippo  Melanchthonc 

neque 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  r  S.  ^95 

Sicqp  integri  fenfus  necp  fang  mentis  eflfe^cum 
iileviuusnon  ediderit*  Tota  enim  res  h^c 
ad  eos  iam  pertinet ,  qui  iftud  diuulgandum 
curauerunt ,  magnis  dC  grauibus  de  caufsis, 
confiliocp  prudente,  &  ratione,  quemadmo* 
dum  nos  crederepar  eft,  vera»  Hi  igitur  ac* 
cufantur  cum  alfjs  quibufdam  hoc  in  negotio 
focijs,  inq3  hos  ifte  improuidus  impetus  fcfc 
iniert*  Sed  quid  eft  tandem  in  quo  fcriptum 
illudtam  male  de  iftis  mirificis  hominibus 
meritum  videri  pofsit  c*  Nifi  quod  cupidifsis» 
me  arrepta  occafio  eft ,  non  tam  infec^andt 
Philip*  Melanchthonem ,  quam  ad  pracftigijs 
quibufdam  illudendum  legentibuSjS^!'  carcan 
das  imperitorum  mentes  iftamq^  offunden* 
dam  caliginem.Quaeflta  eft  inuidia  Philippo 
Melanchthoni  non  ab  eorum ,  qua^  fcripfit 
vinoy  verum  ab  alienae  calumniae  interpreta=: 
tione  vel,  verius  vtdicam  ,  cauillatione*  Et* 
iam  dealijs  viriillius  monumentis  idem  fieri 
comperitur.  Et  cernimus  pene  indies  aliquid 
tanquam  perfonac  nouae  in  fcena  prodire  hu* 
iusnon  librorum  modo  fed  epiftolarum  dC 
dicflorum*  Quae  fiunt  nunc  impune  omnia 
S^  audacfier ,  fublato  eo,  cuius  grauifsimis 
verbis  dC  verorum  fcriptorum  autoritate  fa* 
cile  refutarentur ,  quae  eum  laederent  vniuer* 
fa.  Non  quod  ipfe  pro  fe  aduerfus  aliquos 
didurus  fcripturufue  fuerit  quicquam ,  qui 

nunquam 


^c)6  V   I   T   A     P    H   I    L    I    P    P    I 

nunqaamfuae  famasaut  dignitatis  tam  ftu* 
dioius  fuit,  vtfe  defendendo  &:  a  fe  impe* 
tum  atc^  vim  aliorum  propulfando ,  vene* 
menter  aut  turbulente  diceret  aliquid  aut 
fcriberet,  quemadmodum  in  contentionibus 
fieri  folere  fcimus  :  Sed  rem  euoluendo  bi 
edilTerendo  ,  ambigua  remouendo  ,  propria 
atc]^  certa  ftabiliendo,  falfa  confutando, vera 
afferendo,  futilia  ac  nugatoria  reijciendo ,  id 
perficeret  profeclo  ,  vt  ftolid^  aut  peruerfae 
leuitatis  S^impudentia:  furiofa  temeritas  con 
cideret  atcj  reprimeretur ,  vna  Philippi  Me* 
lanchthonis  plana  bC  fimplice  vel  exphcatio* 
ne  vel  alTertione*  Eft  autemin  his  atten* 
dentibusinprimis  moleftum  atc]^  odiofum  , 
Quod meniio  fit  earum  rerum,  quas  culpan^ 
tes  vel  ijs  non  interfuerunt,  vel  non  curarunt 
adm"»dum  cognofcere ,  vel  demonftratas 
malitiofe  inuoluendo  obfcurant.  Inculcante 
tur  odiofe  nomina  quaedam,  bi  dogmata  ex* 
ponuntur  verbis  illa  quidem  afperius  bC  fen^ 
tentijs  iniquius  ^  bi  his  aduerfatus  Philippus 
Melanchthon  aliquando  fuifTe  bC  reftitiiTc 
fortiter,^  cauffam  poftea  prodidiffe  infimu* 
latur.  Sic  autem  ifta  agitur  Trago^dia ,  vt 
qua^Iibet  diflTenfiones  ftatim  mirifico  quos 
dam  zelo  capitales  fiant ,  quicp  aliquibus 
non  applaudunt  x\  ftatim  hoftes  ab  ipfis  iudi^: 
cantur*  Nonlibenterverbahis  de  rebusfa* 

cio. 


xM  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  5.  :;  9  7 

cio,  fton  quod  vllorum  craninationes  perti* 
mefcam ,  qui  omnes  paulo  moderatiores  ,  8C 
non  flmiliter  petulantes  atcp  ipfi  funt^per 
contumeliam  neutralesaut  transfugasetiam 
appellant ,  fed  ad  alia  refpiciens  5  qua?  nunc 
referri  necelTe  non  eft ,  timidius  ifca  attingo* 
Cum  autem  infultantes  mortuo  Philippo 
Melanchthoni  cum  alijs  colligendis  declas: 
matores,  vt  fibi  videntur ,  fint  acres  dC  vehe* 
mentes ,  tum  in  fcripti  iftius ,  cuius  mentio 
fupra  facla  eft,  crimine  equitant  ferociter, 
omnibus  contumelijs  appetentes  famam  S^ 
nomenoptimi  dC  fandifsimiviri*  Impro* 
baflfe  aiunt  aliquando  eumquasdam*  Illeve* 
ro  femper  imprcbauit  ne<5  neceflarias  SC  mi< 
rificas  quxftiones ,  dC  multo  maxime  difce* 
ptationes  perniciofasj  dC  rixarum  cauftas* 
Cuni  autem  cerncret  a  quibusjquac  resjquam 
alieno  tempore  profcrrentur,  neqp  ita^quem* 
admodum  oporteret,  eas  traclari  exiftima* 
ret,  nunquam  difsimulauit  fibi  inexplicatam 
nouitatem  magnopere  difplicere»  Itacp  ali* 
quorum  promulgatores  fi^  diffeminatores , 
quae  vel  de  induftria  elate  vel  ingeniorum 
afperitate  dici  horride  videbantur ,  nequa* 
quam  collaudauit*  Oppofuitcj  adeo  fuas  et« 
iam  tum  admonitiones  quorundamprocli* 
uitati  ad  inaudita  at(^  noua ,  vt  inconfidera* 
ta  leuitas  coherceretur ,  quod  omnia  vbic^ 

d  pericu* 


^9§  VlTAPHtLlPrM 

periculis  cerneret  eire  plenifsima.  Haec  ciV^ 
cumrpedio  dC  rolicitudines  iftae ,  non  moda 
hac  in  parce  fed  multis  alijs  notata^  8^  reprae* 
henfa^  fuerunt.  Alijs  timorem ,  alijs  pruden^» 
tiae  humanx  rationes  criminantibus ,  non  et« 
iam  nullis  Philofophias  eruditionem  hac  oc« 
cafione  exprobrantibus.  Dequoplura  dici 
nihil  attinet,  cum  praefertim  antea  quocp  non 
nihil  fit  commemoratum»  Vt  autemforti* 
tudo  S^  robur  animi,  dC  fiducia  virium,  dC 
promta  libertasorationis,  fuamlaudem  ha* 
bet,  fic,  quemadmodum  opinor ,  non  eft  vi» 
tuperanda  in  magnis  grauibufcp  rebus  atten* 
tio  5C  cura  8c^  prudentia.  Quod  fi  (  nam  hu^* 
manum  efterrare)  dicf?um  vel  minus  cogi* 
tanter,  vel  nimis  vehementer  corrigendum 
putaflTet  Philippus  MeIanchthon,ideo  ne  tam 
atrociter  fuit  ille  infecflandus  c*  O  miferam 
conditionem  omnium ,  qui  fcribendo  ope*» 
ram  quacunc^  in  docSrina  nauant ,  fi  funt  cv^ 
rata  ftatim  fcelera  exiftimanda,  S^  mutatio 
fententise  habenda  perfidia ,  vbi  igitur  hoc  C 
Difcipulus  eft prioris  pofterior  dies*  Quam 
multa  (sepe  nuntiantur  negligenter^malejfal* 
fo :"  Quoties  fibi  perfuadet  aliquis  id,  in  quo 
decipiturc'  Quantum  etiam  momenti  in  tem* 
porib. eft  fitumc^Quib^qui  mouetur,is  ftatim 
fapientibus  iftis  leuis  eft  atcp  inconftans ,  vel 
f  tia  veterator  dC  verfutus*  Immo  cothurnus 

eft. 


eft^quicgdad  ipforum  pcdisdiftortifsimum 
prauifsimumcp  exemplum  non  quadrat ,  fe* 
cundum  quod  ea  calceamenta  futa  videmus, 
in  quibus  iamdudum  turpifsime ,  qui  illa  in* 
duerunt,  gradientes  claudicant,aut  certe  mi* 
fere  &:  deformiter  oberrant.     lam  fublato 
ftudio  enarrandi  aliquid  planius,  difertius, 
redius,  illuftrius,  non  parum  frudus  decef* 
ferit  de  doc^rinae  tradatione  vniuerfa.  Ho* 
rum  iftud  genus  nihil  intelligit  necp  conOde- 
rat*     Quod  acceptum  eft ,  id  ficut  claudus 
pilam,  quomodo  aiunt ,  retinere ,  dC  in  fen* 
tentia  perfeuerare,  necp  fi  quid  in  ea  abfurdi 
reperiatur  putare  corrigendum ,  necp  eniten* 
dum,  vt  commodxus  aliquid  dicatur  :  Quafi 
hoc  fitdifcedereaveritate  dC  prodere  cauf* 
fam.    Cum  quibus  de  his  ne  difputandum 
quidem  eft  ab  omnis  humanitatis  fenfu  ne* 
dum  prudcntiae  confideratione  alienis.     Eft 
autemillisad  huiufmodi  omnia  ad  imperi* 
tam    multitudinem  perquam  plaufibile  in 
promtu hoc  :  Rationis  ilta  effe  commenta  8^ 
argumenta  fapientiac  humana^.Cum  ipfi  qui* 
dcm  de  praccipuis  8C  maximis  rebus  argu* 
mentari  dC  ratiocinari  inprimis   conentur* 
Minime  illi  quidem  ratione  SC  via  at^  ordi* 
ne,ad  explicandum  tamen  id  quod  volunt  dC 
fuas  maxime  cogitationes  qua^cp  commini*: 
fci  dC  extruere  dC  conglutinare  non  dubitan* 

d    z  tc» 


40  o  V    I    T    A     P    H    I   L    I    ?    1>   I 

tesj  modo  diuidentes  difsipando  ,  modo  de* 
finiendo  magis  ambiguum  reddentes  idde 
quo  agirur ,  modo  compleclendo  diftrahen^ 
tes  &:  foluentes*  necg  enim  diftinguere  hos 
difsimiha,  neq5  diuerfa fcparare ,  necp  notioa 
nes  rerum  certa  defcriptione  demonftrare 
videas,  dC  fumere  vel  falfa  ,  vel  dubia  atoR 
diffentanea  ,  &  inferre  inducerecp  abhorren*= 
tia  5  vt  folum  hoc  eos  moliri  pures  :  Diftur^: 
bare  bene  collocata ,  BC  firma  conuellere ,  dC 
ordinata   confundere ,  denicp  cum   ratione 
quadam  infanire.     Hoc  vero  vitant  atcp  ca^ 
uent^ne  in ipforum  fcriptis  notari  repr^hen* 
dicp  fere  quicquam  pofsit,  quod  nullus  in  his 
tanquam  formofo  corpore  na^uus  confpicia^ 
tur  5  fed  tota  illa  futiha  atcp  diftorta  ac  fccda 
fint*    Verum  reducatur  oratio  ad  propoll=: 
tum,Non  modo  iam  molefta  eft  iftorum  hac 
in  parte  hoftilis  oppugnatio ,  fed  cum  alia 
proferuntur,  tum,  vt  vereor  ^proferentur 
deinceps  illi  ex  ore  forte  elapfa  ,  prolata  fine 
cogitatiorieaccurata,  etiam  furrepta,fuppo« 
fititi2i,  commentitiacpde  quib*  &^  difputariin 
vtramcp  partem ,  S^:  crimina  facile  confingi 
in  Philippum  Melanchthonem  poterunt ,  re^- 
bus,  temporibus  ,  hominum  etiam  volunta* 
tibus  atcf  ftudijs  diuerlis*     Philippus  MeL 
nunquam  fauit  vel  autori  vel  acftori  negotff 
ne(p  ncceflarij  dC  impeditt  at^  turbulenti : 

Nun* 


M  E  L  A  N  C  II  T  H  O  N  I  S.  40  I 

Nixnquatn  probaiiit  aut  adiuuit ,  vel  potius, 
quantum  potuit,  reprefsit  aduerfando  in* 
tcmpeftiuas  vel  etiam  temerarias  excurlio* 
nes,  Fuitq3  ei  cur^  femper  ,  vt  dC  ipfe  confi*^ 
derando  inquirendocp  verum  compr^hen*: 
deret:,  dC  veterum  fententias  proferendo,  ali«s 
orum  quoc^  cogitariones  incitatas  decertan* 
do  a<:  excurrentes  longius  conuerteret ,  dC  ad 
rei  ipfius  contemplationem  diligentiorem 
reuocaret,  ne  fugerent,  vt  dicitur,praeter  ca* 
fam.      Qj^Tantum  profecerit  modo  non  di* 
cam,  cum  palam  fit,  non  paucorum  vagas  dC 
temere  effufas  cogitationes,quafiingirum 
reduflas  fuilfe  moderatione  Philippi  Me^ 
lanchthonis,  &:  hoc  perfec^tmi,  vt  iudicia 
effent  attentiora  dC  feueriora ,  certe  nemo, 
pr^ter  infanosiftos,nocuiffe  hoc  fado  ip^ 
fum  perhibebit.  Eaprofeclo  de  quibusvo^» 
ciferatur  ifta  in  caput  Phihppi  Melanchtho:* 
nis  coniurata  cohors,  tahbus   clamoribus 
non  exphcabuntur.  Qiiorum  funt  tam  in* 
epta  atq^  ridicula  fcripta,  vt  contemni  ab  om 
nibus  fanis  credibile  fit,  fed  eadem   etiam 
adeo  funt  rabiofa  ac  venenata ,  vt  animad^ 
uerfionem  perquam  diUgentem  commouerc 
debeant*  Quam  quidem  tjsjquibusconuenit, 
curx  effe  sequum  eft;  Quantum  fanc  creden* 
dtim  his  fit ,  fi  nondum  vel  i]s  conftitutum 
cftjmqtiorum  illi  fauorem  fe  infin«am,at 

d    3  hinc 


401  VITA     PHILIPPI 

hincpar  fuerit  sftimarc :  Quod  nunc  tam 
exquiiitis  conuictjs  furenter  tnuehantur  in 
eos  a  quibus  &:  benigne  admifsi  &  amanter 
tradati,  8C  multiplicibus  beneficijs  aua  8C 
ornati  fuere,  quofcp  laudibus  aliquando  ma- 
xim.s  extulerunt,  8C  quoruma(ftiones  fingu- 
lan  ftudto  defenderunt ,  cum  eis  fcfe  per  om- 
ma  affentiri  profiterentur.     Poteftne  autem 
abhisconftantem  fibi  voluntatem  pohceri 
aut  eis  fretus  elTe  ahquis,  qui  vel  exiftimatiol 
nishonorumcprpe,  vel  emolumenti  merce- 
de,a  priore  fententia  &:  animi  inchnatione 
illos  defciuiffe,  dC  amicos  cum  inimicis  com. 
mutaftefcietat^  perpendet.  Nam  commu. 
ne  iftud :  Dei  refpedum  S:  veritatis  effe  pre= 
terendum  vniucrfis,  quantum  valere  in  Ieui= 
um  dC  infidehum  fermone  debeat ,  quis  non 
perfpicitr  Adludxos,  ad  Sarracenos,  ad 
quamcun^  fecfiam  tranfirent  iiii,  idem  dice= 
rent.      Specletur  igitur  hoc  potius  ,  qu» 
cautTaeiftiustantaE  mutationis  fuerint,  quid 
hi  fecuti  fint,  in  qux  iam  vnde  defihant. 
Quam  nihil  grauitatis,honeftatjs,religionis, 
nihilhumanitatis  ac  moderationis  confpicia 
tur  in  confilfjs,  dicSis,  fcriptis,  acSionibus  ip^ 
forum^atcphinc  fiat  iudicium ,  quantum  eis 
tnbuendum ,  quid  habendum  fidci ,  quo  di- 
gnitatis  gradu  collocandi  efle  videantur. 
Qyjdautem  coinmifit  aut  deliquit  obfccro 

his 


MBLANCHTHONIS.  405 

liismrebusPhilippusMelanchthon  c'  Nam 
hoc  ad  veritatem  narrationis  iftius  vt  exqui* 
ratur,  pertinet*  De  quorundam  audacia  eft 
locutusminuscla^menter,  Infanas  extruc^i* 
ones  damnauit,  quibus  non  ceflarent  aliqui 
hyperbohs  ahas  hyperbolas  imponere,  id  eft 
mirabiha  dida  mirabihbus  exaggerare ,  dC 
fecundumprouerbium,  arcem  aedificare  ex 
arena*  Vidit  illum  aceruum  dC  hanc  molem 
nonpofTeconfiftere.  Viditita  dechnari  fu* 
mum,  vt  incidereturin  flammam*  Monuit, 
hortatuseftquos  potuit*  Increpando  ctiam 
quofdam  corripuit  farremolh',  vt  aiunt,  bra^ 
chio  obiurgans.  Quod  ficubi  hic  crrafTet,  fi 
lapfus  eflet,  R  dehquiflTet,  Erat  profedo  ifto* 
rum  tueri  illum  mortuum  praefertim ,  pecca* 
tum  culpamcp  quae  in  eum  conferretur,  re^ 
mouere  dC  tegere,  defendere ,  quantum  con^ 
cederetur ,  amicum ,  fautorem ,  beneficum, 
Magiftrum  ,   Pracceptorem ,  quod  nomen 
iftismortetriftiuseft.  At  ipfiquid  faciunt  c' 
rimanturquodnufquam  eft,eruunt  omnia, 
ficla  atcjjfalfa  oftentant.    Tanquam  obfcc* 
nse  aues  ad  fepulcrum  eius  aduolant ,  aut  vt 
canes  cadauera ,  fic  famam  nomencp  lace* 
rant*  Nam  quod  ad  errcres,  quos  confutarc 
idi  fe  profitentur ,  attinct ,  ita  {cCe  res  profc* 
60  habet,  vt  iftae  confutationes  muho  quam 
ca,quaead  cpnfutandum  fumumur,plures 

d    4.  4cnt 


^04  V    I    f   A     P    H   I    L  I    P   P  I 

dent  errandi  occafiones,  pra^terquamquod 
funt  vanirsimac5&:  fiquis  conuicia  ,  probra, 
maledida,  criminationes  eximat ,  nihil  futUf 
rum  illis  fit inanius»  Quinetiam  fi  quid  fortc 
eflfet  in  ijs  ,  quod  dici  putaretur  rede  aut  co*? 
gnitionem  haberet  cum  vtihtate  coniun:» 
dam  5  Non  ab  iftis  tamen  tahbus  oporteret 
audiri.  Ac  potius ,  quemadmodum  quon* 
dam  Spartiatis  vifum  ciTe  accepimus,  vt  vti* 
h'a  at(^  bona  dicerentur,  non  ab  ignauo ,  fus^ 
tih*3  impuro,  quamuis  efiet  audax  dC  loquax , 
ita  fi  quid  notari  in  Phihppi  Melanchthonis 
fcriptis  oportere  exiftimaretur ,  aequum  fue* 
rat,  non  hoc  ab  iftis  fi^eri,  fed  aconftantibus, 
dodis,  pijs,  religiofis 5  amantibus  patriae* 
Quaecuncp  Philippo  Melanch,  explicare 
placuit  5  dC  ad  quas  edifferenda  tempus  ocii^ 
umcp  ei  concefiAim  fuit ,  ea  haud  fcio  an  me^ 
lius,  dilucidius ,  verius ,  fidelius  ,  religiofius 
cxpofitum  iri  a  nullo  noftrae  aetatis  atcp  gen* 
tis  exiftimandum  fit.  Quae  reliquit  inchoata, 
autnoluit,  autnonpotuit  impeditus  nego^^ 
ti]s  5  tandemcp  morte  ereptus  perficere:  De 
fjs  cateruam  iftam  filere  melius  erat ,  neque 
hoe  fibi  fumere ,  vt  illa  deftruere  &C  alia  ne^ 
fcio  quac  exaedificare  auderent»  Verum  de 
hominum  iftorum  improbitate  8C  fcripto^^ 
rum  impudente  vanitate,  ad  id  quod  propo* 
fitum  cll  fatis ,  pro  negotij  magnitudine  pa*^ 

rum 


M  E  L  A  N  C  H   T  H  O  N  1  S.  405 

rum  dixiiiiiTs*  De  caunfa  atc^  re  ipfa  vt  ncc^ 
inftitutum  fuitne^  niihi  foriaffe  congruat 
difputare,  ita  liceat ,  nifi  fallor,  monere  hor^ 
tafi^  omnes  veritatis  coeleftis  patefadae  in* 
terprete  Filio  Dei^terniDeo  aeterno  ama* 
tores ,  &:  fideles  lefu  Chrifto  autori  falutis 
atcp  vit^ ,  honeftos  deni^  dC  bonos :  Ne  te^* 
mere  hac  in  parte  prolabantur  atcp  ruant* 
Tam  amplum,  arduum,  impeditum  nego^ 
tium  non  conficietur  vefanis  clamoribus  ne* 
que  tam  intempeftiuo  ftridore  neque  iftis 
conuiciorum  plauftris.  In  Chriftiana  reli^ 
gione  cum  vniuerfae  virtutis  cultus  necefta^ 
rius  fit ,  decus  quoddam  certe  illius  atcp  puU 
critudo  eminens  temperantiae  modeftirec^, 
non  poterit  necg  debebit  omitti  atc^  negligi* 
Hippocratis  veteris  Medici  hoc  eft :  Reme^ 
dium  efTe  interdum  bonum ,  fl  nullum  adhi^ 
beatur  remedium,  tamad  aures  quam  aha 
multa,  Quod  idem  elegantibus  verfibushis 
Nafo  exprefsit : 

Curandofien  quAdam  maiora  videmus^ 
Vulneray  quA  melim  non  tetigijfefuit. 
Et  vetusverbumftrepitus  nodurnos  vento* 
rum  non  durarc  diu  affirmat,  fecundum 
hanc  Gr^ci  verfus  fententiam : 
^nquam  aquilonem  lux  nocturnum  tertia  vtdit. 
Patiaturpietatis  moderatio  dicereiftosquae 
volunt,  necK  ^gre  ferat  knii\atem  ab  eis  leui^ 

d     f  t^^^s, 


4  0(5  VITAPHILIPPI 

tatis,  &C  cautioncm  timoris  nomme  infaman. 
Non  curetur  ignominiae  falfe  macula,  quar 
iflorum  petulantia  afpergitur  quietis  8C  fa» 
nis.     Non  obftet  mentio  legum  vcterum 
(  nam ,  vt  acuti  videantur  ,  aliqui  eas  tan- 
quam  in  iudicio  quo  reus  peragatur  Philip* 
pus  Mclanchthon  recitant )  fadaabifs,  qui 
fi  fcirent  aut  cogitarent  quid  omnino  lex 
eiret,  non  tam  fecure  omnes  diuinas  atcp  hu^^ 
manas  leges  contemnerent ,  8C  adeo  info* 
lenter  perrumperent.     Cum  ipforum  taha 
fcripta   fint,  vt,  Ci  quod  vnquam  capitale 
prodijt,  &C  quod  in  plurimarum  legum  quafi 
plagas  incideret ,  iftiufmodi  centones  hos 
vidcri  5  nonnullis  eorum  quocp  qui  cauflW, 
qu^  oppugnatur  >  non  fauent,  arbitrer*  Le.* 
gibus  vnus  ex  ifto  grege ,  qui  fe  effe  in  qua« 
dam  fcholaftica  congregationc  vofjLo(pv\oLycct 
gloriatur  ,   Imperatorifs  teneri  Philippum 
Melanchthonem  fcripfit :  De  Mathematicis 
&:malefias,  quodftudia  ille  Mathematum 
magnifecerit  dC  commcndarit*    Huicne  rc* 
fpondendum  quicquam  aliquis  putet  c*  Alter 
Solonis  etiam  antiquam  legcm  recitat :  vt 
orta  fedifioneneutrife  parti  adiungcre ,  ca* 
pitale  fit*     O  hominem  bellum ,  applican* 
tem  &C  interpretantem  Atticam  fapientiam, 
fapientia^  humanae  inimicum»  Quod  fi  Ani^ 
cis  legibus  nugator  ifte  delec^atur ,  cur  opti^ 

tnara 


MELANCHTHONIS.  ^07 

mam  atcp  praeclanfsimam  legem  fceleratc 
violat  c'  Qsra  maledicfla  in  mortuos  omnia 
capite  fanciuntur*  Talibus  igitur  fcriptis 
anopponere  fuorum  aliquid  iam  quifquam 
volet  c*  qui  quidem  fapiet ,  necp  pariter  atquc 
illi  delirabit»  At  clamant  ifii ,  8C  refellatnos 
aliquis,  inquiunt.  Nam  ficut  pracfidentes  pu* 
giles  aut  iritatas  mulierculae  hoc  poftulant, 
iocantes  etiam  infultando  ridiculis ,  &  falfa 
dida  inculcantes  ab  omni  vrbanitate  atque 
adeo  humanitate  natio  ahena.  Decedatur 
potius  eis  tanquam  lutulento  porcorum  gre* 
gi  femita*  Et  concedatur  eis  ifta  gloriaquod 
inuidi  fint.  Sunt  enim  profedo  ijs  armis, 
quibus  ipfi'  decertant,  impudenti^ ,  demen« 
tia^,  clamorum,  coeci  impetus  ruentis  in  om* 
nia  agitatae  ferac  inftar.  Hoc  igitur  reftat, 
abircpaulifper  8^  abfcondere  fe,  dum  tranf* 
cat  furoris  incitatiov  Non  eft  pietatis  religio* 
fcc  cumulare  rixasrixis,  neque  Deo  ajtcrno 
grata  acceptacp  vel  veritatis  talis  tracflatio* 
Non  adiuuant  aut  fubleuant  talia  ,  aut  au* 
gent,mulro  minus  ornant  Ecclefiam  ChriftK 
Itaque  aHa  medicina  qua?renda,  vel  ad  hanc 
faciendam,  prasparatione  opus  eft  :  Nimi* 
rum,  vt  quafi  cauis  quibufdam  includatur  6^ 
fcpiatur  immanis  hominum  feritas.  Nam 
ita ,  quorum  hac  partes  funt ,  ij  tuto  dC  fua 
proponere ,  SC  vim  aliorum  fuftinere ,  &^  or* 

dinc 


^.o8  V   I  T   A     P  H   l    L   1   P   P   1 

dine  atq^  ratione  querere  de  dubijs ,  explica=5 
re  obfcura ,  manifeita  aflferere ,  falfa  refutare 
poterunt»  Qliibus  omnibus  iamdudum  pb* 
ftat  &C  aduerfatur  vulgaris  ifta  importunu 
tas  &f  turbulenta  ambitio,  &impiae  fecefsio*» 
nes,  fic  fpecies  pr^ftigiarum,  quibus  non 
modo  multitudinis  animi ,  fed  quorundam 
etiam  praecipuorum  decepti  fuerc*  Nc  Ifceat 
igitur  nec^  poteftas  Cit  vlli ,  fuam  opinionem 
fuo  arbitrio  diuulgare ,  SC  condemnarc  fen« 
tentiam  alterius*  Non  declamitare  ad  popu* 
!um  temere  concionando,  non  fcriptis  im* 
puris  difTentientum  nomen  atcp  famam  con* 
tumeliofe  infe<Sari ,  ante  cognitionem  con* 
trouerfi^ ,  8C  fua  cuiufcp  fponte  ac  libidine* 
Cui  ignota  autem  eft  huius  fa^culi  licentia 
dicendi  fcribendicp  dC  imperita  plurimorum 
audacia^fixCindoc^a  do(SrinaS(^  incredibilis 
cum  arrogantia  tum  pertinacia  c*  Hoc  quam 
breuiter  nunc  dicitur,  tam  neceflTarium  illud 
quidem  cxiftimandum  eft  ad  fpem  veritatem 
S^inueniendiS^  retinendi^  Sed  fi  iftudobti* 
neri  nequeat»  Et  nifi  ita  adminiftretur  ne* 
gotium  idc^  perficiatur,  vt  dC  fumma  dili* 
gentise  cura  adhibeatUr ,  necplabori  vlli  atqp 
fumtibus  parcatur,  ne<^  refpedus  admitta^s 
turad  commoda  fua  cuiufop,  acfoIiusDei 
arterni  gloria^  feruiatur,melius  fuerit  fcilicet, 
rerum  iftarum  quafi  habenas  relinqui ,  vt  fe^» 

rantur 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  N  I  S.  4  o  p 

rantiir  omnia  Cicut  hadenus  ,  regente  homi^ 
num  nemine.  Studium  oninino  rehgiofast 
pietaris  facile  docebit  vnumquemcp,  quod 
litofRcium  dC  munus  ipfius*  Hoc  autcm 
defcrentes  pr.netermittendo ,  aut  violantcs 
feruiendo  cupiditatibus  prauis,  Quicuncj^ 
tandem  tj  finc  5  horum  peruicacem  impietas 
tem,  breue  longumue  fiat,  non  patietur  De^ 
us  arternus  effe  impunitam ,  cuius  mifericor« 
diae  dC  benignitati  atqp  clementix  immenfe 
permittantur  ca^tera*  Quorum  quidem  a* 
cerbitas  odij  in  mortuum  Phihppum  Me* 
lanchchonem  nunc  incitatur^quam  nihil  noii 
exquirunt  atcp  fcrutantur  quo  la^difama  no* 
mencp  jplius  poflTe  videaturc^Si  ilhimfece^ 
de ,  fi  facnlegio ,  R  perfidia  contaminarfe  vel 
mentiri  auderent ,  quanta  alacritate  dC  Ixti^ 
cia  facerent  c"  Sednonhabent  fcelerati  difci^: 
puli ,  quod  optimi  innocentifsimic^  dC  inte* 
gerrimi  Praeceptoris  vit^  ac  moribus  pro< 
brofum  crimen  inferant,  Et  dodrinaPhilip^ 
pi  Melanchthonis  non  modo  contra  iftorunt 
jiTialcuolentise  imprefsionem ,  fed  aduerfus 
omncm  Cmnium  oppugnationem  fatis  efi: 
munita^feqp  tuetur  ip fa atcf  defendit.  Bont 
quidem  certc  &C  pi)  venerantefc^)  Deum  acter* 
num,  dC  honefi:a  ftudia  amantes  ^  quibus  in< 
uifa  eft  non  modo  fuperftitio  fed  etiam  bar* 
baria,  Qui  amant  veritatem  dC  anendacia 

oderunt 


4Td  VITA      PHILIPi^t 

oderunt  tHiigitur  nihilominus  vel  ftudio*» 
fiusquocp  colcnt  memoriam  &:  celebrabunt 
laudibus  Philippi  Melanchthonis  nomen  : 
Deteftantes ,  tanquam  furiarum  inftindus, 
latratus  iftorum^de  quibus  nunc  potifsimum 
loquimur,  dC  hifsimilesahorum.  Necp  fane 
illiuscaufta  grauiter  moleftecp  ferent  male^ 
dicfta  5  quas  in  ipfum  conijcere  itti  non  cef* 
fant,  fed  hoc  dolebit :  Tantum  hcere  impro* 
bitati  inuidiae  dC  odij  acerbitati ,  vt  praete** 
xenshicautille  veritatis  cccleftis  patrocini* 
um  5  tam  grauia  i^ulncrd.  prohibente  nemine 
infligat  Eccleiia?  Chrifti^adeo  hoftihter  in 
iiomen  Phihppi  Melanchthonis  inuehendo. 
Quemprofe(5io  quorumfuror  ad  infecfian* 
dum  arripit ,  in  eo ,  vt  arietes  cornua  ftatuae 
sere^  inferentes ,  fic  ipfi  fefe  incurrendo  com 
minuunt  atqj  frangunt,  Necpab  hisiamma* 
li  qujppiam  Phihppo  Melanchthoniaccidit, 
fed  ipfiplanc  ftimulum,  quod  dici  folet,  cal* 
cibus  ferium*  Cum  illo  vero  d<C  eft  a<ftum 
Sl  agitur  optime.Omnia  qua^  ad  prapclarifsi* 
mam  exiftimationem  8C  fummam  laudem 
pertincntia  optari  ab  homine  fas  eft ,  ei  con*^ 
tigerunt*  Puer  infanri^  opinionem  atquc 
fpem,  pueritiseadolefcens,  ^dolefcentia^  vir 
fuperauit  admiratione  omnium ,  quam  ip* 
fam  vicit  fenefcentis  a^tatis  quafi  viriditas 
inirabihter  operofa,  neque  induftri»  cxpers 

nequc 


M  E  L  A  N  C  H  T  H  O  iN  I  S.  ^tl 

neq^  fugiens  labons,  dC  nullo  in  muiiere  exe* 
quendo  languida,  dC  in  occupationibus  con- 
fuetis  perfeuerans»  Nunquam  ille  afFecflauit 
titulos  nec^  ambijt  honores^Sx^  fummos  arquc 
amplifsimos  iudicio  confemiente ,  &  vno 
omnium  ore  eft  adeptus.  Qui  confufa atquc 
difiecla  in  docJlrina  tam  caetera  quam  Eccle* 
fiac  collocando  atcp  difponendo  ,  8C  implica* 
ta  quafi  enucleando  5  S^  cxpediendo  haeren* 
tia  ,  dC  confirmando  dubia,  dC  indiferta  ex* 
planando  ,  non  modo  plurima ,  in  quibus 
priores  errauerant,  correxit,  dC  perfecit  vt 
noftra  aetate  eflTet  do(flrina  fpec^ata  atcp  iU 
luftris  5  fed  ea  reliquit  elaborata  opera  ftudij 
SLinduftrig  fugjVtfi  non  auerti  prorfus  ruina 
fincerac  at<]p  purae  do(flrinac ,  vrgentibusno* 
bis  fata  noftra ,  certe  differri  poffe  videatur* 
Fucrit  in  ipfo  "viti)  aliquid»  Qua?dam  nefcie* 
rit»  Lapfus  deceptuscp  alicubi  fit.  Fuit  cnim 
homo ,  dC  folius  Dei  efle  fcimus ,  vt  omni  la* 
be  ignorantise  dC  macula  turpitudinis  careat: 
confirmare  tamenhoc  vt  opinor  hceat ,  inter 
noftros  homines  fanc^itate  religionis ,  inge* 
nrj  cxcellentia  ,  fapientise  virtutifcp  fplendo» 
re,  pictate ,  humani*:ate,  beneficentia ,  omnis 
offictj  munere,  ea  quidem  conditione  qua 
ille  fuit  &  tali  loco,  parem  ei  hac  a^tate  fuiffc 
neminem»  Futurus  ne  aliquis  fit  pofthac,  in^ 
ccrtum  eft.  Cui  vero  non  eft  perfpecfla  atcp 

adco 


412  V   I   T    A      P    H   I  L  I   P   P   I 

adeo  experiendo  cognita  Philippi  Melanch* 
thonis  facihtas  in  moribus ,  bonitas  erga  fu* 
os,coniitas  hbcralitarcpin  omnes  c' Si  quid 
autem  fecit  perperam,  eo  fecifie  profecSo 
perhibere  hceat ,  quod  auxit  ornauitc]^  indi* 
gnifsimos ,  quofcp  etiam  Reipub.  nocituros 
elTe  interdum  fufpicaretur.  Tanta  autem 
eratinipfo  confulendi  fationibus  &  proues^ 
hcndis  commodis  ahorum  dC  benefaciendi 
quamplurimis  cupiditas^vt  neque  petenti=« 
bus  denegare  Cciret  quicquam ,  dC  vltro  de^ 
ferre  quibufuis,  operam^confihum ,  faculta^: 
tes  fuas  impertirec^  foleret*  Iftud  igitur  fit 
peccatum  ipfius ,  quod  aluit  2^  fouit  impros: 
bos,  5^  ferpentes,  fecundumprouerbium,  in 
finu*  Accidit  hocfemper  optimis  atcp  pro^ 
batifsimis.  Quorum  tanta  fcilicet  eft  &C  tam 
abfoluta  ztcj^  fimplex  bonitas  vt  nihil  in  ani:* 
mum  fuum  penetrare  patiantor ,  quod  beni:^ 
ghitatem  impediat  aut  obftet  humanitati» 
Atquetjs  quae  dicfia  funt^hoc  faltem  effifci 
confido  5  vt  omnium  iixdicio  ftatuatur :  Me^^ 
h'us  honeftiufcp  fentiendum  effe,  de  Philippo 
Melanchthone  mortuo ,  quam  inter  viuos 
nunc  quoque  obuerfantibus  inuidis  maleuo^ 
liscp  dC  obtrecSatoribus  ipfius*  Qni  quid  ho« 
minumfint,  non  dicam,  neque  eaminiuriam 
viro  optimo  &C  fanc^ifsimo  faciam ,  vtcum 
iftis  fllum  comparare  voluifle  videar*  Quid 

igitur 


MELANCHTHONIS.  ^x^ 

igitur  eft  c*vt  tahdem  noftra  narratio  conclutf 
datur*  Optimus&::  fanc^ifsimus  virPhiIip« 
pus  Melanchthoncum  ua  vixiffet,  quemad^ 
modum  vere  commemorafle  me ,  etiam  ini^ 
micifateri  cogentur^pie  &  religiofe  morte 
obita  5  tot  commoditatum  autor ,  tot  bono^ 
rum  conciliator,  cuius  omnibus  pietatis  vif*s 
tutifc]p  amatoribus  memoria  veneranda ,  &: 
adpofteritatem  etiam  gloriofior  futura  eft  : 
Hic  igitur  talis  SC  tantus  vir  mortuus  conuf* 
cijslaceratur  SC  ignominijs  impiorum  pro* 
brorum  appetitur*  Quem  dortioresquoque 
dC  fahiores  ex  aduerfarijs ,  cum  vix  diligere 
poifent^propter  conftantiam  tamen  &  fidem 
8<:  admirabiles  virtutes  plurimas  odifiTenon 
vellent.  Quo  quidem  ille  animo ,  confilio, 
propofito,  ftudio  ad  cognitionem  profefsio:» 
nemcp  ac  dodrinam  facrarum  literarum  ac* 
cefferit,fcit  Deussetcrnus,  dC  eft  ingenio  hoc 
ipfum  laboribufcjp  dus5C  operumbonitate, 
omnibus  mortalibusnon  maleuolentia  atcp 
odio  cxcis^declaratum.  Atcj^  idemDeus 
iftorum  quoque  arrodentium  nomen  dC  pro* 
brum  fanditati ,  labemcp  integritati  Philippi 
Melanchthonis  inferre  conantium ,  fiue  in 
calcaria  feu  carbonaria,  vt  dicitur ,  obfcurot* 
rum  opificum,  pedora  voluntatemcp  perfpi* 
cit*  Qux  quidemabeis  prodita  incp  lucem 
prolata  funt,  eiufmodi  fpecimen  dant,  vt 


^14  VM   T  A     P    H   I   L   t   1>   P   1 

quid  cogitent  velintqp  agendo  demonftr^^ 
tur»  Ex  quibus  hocnon  eft  poftremum  : 
Quod,  cum  inter  viuos  inuidia  foleat  vige^s 
re,  mortuos  autem  inimici  quoque  odifTe  de^ 
finant ,  tanta  iftorum  non  inhumanitas  eft, 
fed  immanitas,  vt  in  Phihppum  Melanch*= 
thonem  mortuum  fuos  demumftringant  gla 
dios  8^  tela  intendant,  Qui,  quoad  vixit ,  dC 
negotijs  maximis  grauifsimifcp  Reipub»  &C 
Ecclefiac  Chrifti  eft  adhibitus  propofitajcun* 
(fiis  in  medio  ,  quafi  palma ,  ftudio  falutis  SC 
incolumitatis  publicx  cum  conferuata  veri» 
tate  coniundac ,  vicit  omnes  8C  religione 
pietatis ,  dC  induftria  atque  ftudio  ac  labo* 
rum  defatigatione ,  &  conftantia  atque  fide, 
SC  tempeftiua  moderatione*(  Qiiamuis  hanc 
culpare  aliqui  audeant ,  non  modo  nomini 
Philippi  Melanchthonis  fed  paci  dC  quiett 
inimici. )  Neque  quifquam  eft  repertus ,  qut 
fcei  praeponere  nondubitaret»  Atque  hsec 
funtignota  nemini.  Vtaurem  luclus  fune^ 
ris  Philippi  Melanchthonis  caritatem  bono- 
rum^ita  quorundam  laeticia  odium  etiam  mas^ 
lorum  indicauit.  Quorum  vtrumcp  famam 
cxiftimationemcp  hominum  meliorem  red* 
dere  confueuir»  Vitam  autem  talem ,  qua« 
h's  expofitione  noftra  indicata  eft ,  poft  gra* 
uifsimos  S^  maxime  vtiles  labores,  poft  ope« 
ram  publice  priuatim^f  nauatam,  poft  ftabi^ 

litam 


M^LANCHtHONIS.  415 

litam  illuftratam(^  docflrinam  veritatis  ccz* 
leftis&^  bonarum  artium  ,  poft  fubleuatos, 
adiutos,au(flos5  ornatofcp  innumeros  finc 
difcrimine,  omnis  ocij  quietifcjp  expertem 
ille  placidifsimo  dC  optatifsimo  fine  claufit, 
ea  setate  fua ,  dC  eo  tempore  Reip*  vt  quem* 
admodum  vtens  verbis  Pauli  Apoftoliaie^s 
bat  5  decedere  hinc  dC  migrare  ad  Chriftum 
cupientempermulta  impellerent*  Cum  eo 
igitur  5  vt  diximus ,  optime  pr^clarifsimecp 
cft  acSum»  Noftra  caufla  viuere  ei  licuifte 
diutius,  optandum^S::  ftare quafi  in  acie^non 
modo  aduerfus  manifeftos  hoftcs,  fed  qua* 
Iefcun<:p  tranquillitatis  turbatores ,  qui  glo« 
riofatemeritate  optanteshunc  viuere,  ccn* 
fpedum  omnino  &faciem  ilhusferre  faRU 
nerecp  non  poffent,  fugientefcp  eo  vifo  6C  zr^ 
ma  abfjcerent,  &  alas  demitterentjquantum* 
uis  modo  ferociter  ac  fuperbe  procurrant  at* 
que  euolent*  Non  fane  la^ditur  omnino  Phi« 
lippus  Melanchthon  ab  iftis  tanquam  vipe* 
rarum  fibihs,  aut  hyaenarum  bubonumue  di:s 
risfuneftifc^  cantibus  ac  fonis*  Quoiftalis: 
centia  pertinere  euaderecp  pofsit ,  quorum 
maxime  intereft,  fj  fcilicet  confiderabunt,  SC 
cum  fibi  tum  alijs  in  hoc  periculo  profpici*: 
cnt.  Quoties  exiftet,  quod  alicuius  ambitio* 
ni  impedimento  fit ,  quod  cupiditati  obftet, 
quod  opiniotti  refragetur ,  toties  arripietur 

€     z  occafio 


^I5  V    1    T   A      P    K   r    L    I    P    P    i 

occafio  vel  confrituta  difijciendi,  vel  exul* 
cerata   amplius   lacerandi,  vel  excitato  in^ 
cendio  vires  addendi  fuggerendo  matcfiam. 
Qiiando  igitur  concordabitur  c^quando  de 
vlla  controuerfia  decidetur  :  quod  negoti* 
umaut  qu^  res  tranligetur  vnquamcXos, 
vt  qui  e  longinquo  pra^lium  fpeclant,mo* 
uenturilli  quidemalterius  vtrius  partisfor* 
tuna,  8C  optant ,  fperant ,  metuunt ,  opitulari 
neutris  valent :  Sic  quid  facere  polTumus  ali:« 
udrquam  perturbari  ifta  cernentes  animo, 
tC  precari  veluti  in  Tragocdia  chorus : 
Ft  rcde.U  ynifais  ,  aher.itfo;  tuna  fuperhis^ 
Ideft  vtifraelata  atcpcontumax  bi  infolens 
petulantia  in  viuos  atcp  mortuos,  &turbatf 
trix  in  pra^fentia  quietis ,  6l  fpem  tranquil* 
litatis  5  in  pofterum  prsecidens  ,  &C  incutiens 
metum  feuifsimarum  procellarum  &,'horri^ 
bilium  tempefratum  ,  reprimatur  ac  cohcr* 
ceatur  ab  ijs,  a  quibus  bl  potefr  bC  debet» 
Non  autemnecelTe  eft  exempla  veftigare  e^ 
uentuum ,  quiiftiufmodi  concefTosdifsimiU* 
latofue  conatus  funt  confecutf 
i^/ite  oculos  iraerjj  /'nanii^s  fwnt  ornnia  noHras 
fecundum  poetam*     \^igilent  igitur  5cf  at^: 
tendant  ijquorum  maxime  resagitur,  quo=: 
rumcf  eft  propriumac  peculiare  munus  ,  6C 
praeftandi  ofFicium   patris ,  bC  fibi  qucque 
acfuis  prouidendi»  Nos  caeteri  5  animse  vi^ 

les, 


MELANCHTHONI?.  417 

les,  vt  idem  Poeta  ^it ,  potenmus  filere  con* 
firmati  vtcuncp  ad  ea  ferenda ,  quse  accide»» 
rint.  Abfoluimusidopus  quod  fufcepimus 
ad  elaborandum ,  id  eft  veram  de  Philippo 
Melanchthone  narrationem,&:  ofFicium  per* 
fohiimus  debitum  non  folum  amicitiae  no* 
ftr^,  fed  omnino  meritis  ipfius.  Necj  mefu* 
git  legcntibus  hxc  eorundem  repetitionem 
iniucundam  eire  &:  inde  faftidiumpoflTeexi* 
ftere.  Tota  enim,   vt  ita  vocem,  farrago 
huiushbri,quidaliud  compleclitur c'  quam 
curas,labores,  fohcitudines,  dolores,  denic^ 
miferias  Phihppi  Melanchthonis  Jn  quorum 
expoutione   e^dem  fententiac  ijfdem  faepc 
verbis  iterum  atque  iterum  recenfentur.  Sed 
dabitur  venia  mihi ,  vt  fpero  ,  a  non  iniquis 
lefloribus,  qui  ea  fum  perfecutus  ,  quae  in  re 
ipfaineffe  animaduertiffem  ,  vt  &:  verumin* 
dicium  noftrum ,  &:  fimplex  narratio  tefti* 
monij  loco  haberi  debeat,  In  altjs  fiue  quis 
minus  quam  oportuerit  omittendo ,  feu  in*» 
culcando  plusquam  decuerit ,  effe  diclum, 
feu  notandum  in  verbis  compofitioneue  ah'* 
quid  forte  putauerit ,  etiam  eum  ignofcere 
vehm  non  tam  feftinationi  meae  (  non  parum 
enim  temporis  in  his  confcribendis  abfumfi^ 
mus  )  quam  lapfibus ,  qui  funt  etiam  acutif» 
fimorum ,  fapientifsimorumcp  dC  docflifsi* 
jnorum,     Narrationes  fane  has  verbofiores 

€     3  SCto* 


i|,l8  VITAPHILIPPI 

SC  totam  expofitionem  plem'orem  efFicere, 
adijciendo  commemorataabalijs,  atcpadeo 
noftra  edifferendo  prolixius ,  &  quali  dila:* 
tando,  fuiflet  in  procliui.  Ego  vero  dCin 
meis  feruandum  mihi  modum  putaui,  ne 
euagarentur  illa  longius ,  quam  viderentur 
debere,  SC  qu^  aliunde  peti  facile  poflent ,  ea 
noftris  inferere  nolui ,  quod  efl^e  redius  arbi^ 
trarer,  vnumquemcp  illaperfe  cognofcere, 
aut  recordari  ipfum*  Suntautem  plurima 
&:;ab  ipfo  Philippo  Melanchthone  £{.  ab  alijs 
confcriptade  plajrifcpnegotijs  tra(5i:atibusq> 
&I  difputationibus  religionis  caufl^a  habitis, 
agitatis,  fufceptis ,  quorum  neque  intercidit 
memoria^&T  quae  funt  articulate  edita  in  vuU 
gus  jVt^{i  quis  forte  requirat ,  in  promtu  fit 
aflfumere ,  6^  eis  hxc  noftra  quafi  accumula^ 
re,  FortaflTe  autem  non  breuitatem  aliqui 
in  his  accufabunt ,  fed  mentione  de  quibuf^* 
dam  nimis  verbofa  oflFcndentur»  At  mihi ,  R 
practerire  filentio  qu^dam  voluiflem,  quas 
notari  aut  rcpraehendi  quocp  poflient  tan^* 
quam  alieniora ,  aut  minus  aliquibus  iucun* 
da ,  aut  non  etiam  nullis  odiofa  :  ne  vel  dili^i 
gentia  ftudij ,  vel  cura  veritatis  defiderare^ 
tur ,  verendum  fuit.  Expofui  igitur  ha^c 
fimplice  narratione  8C  quafi  iuratus  verbis 
conceptis,  dC  ex  animi  fententia ,  fic ,  bono^fl 
rum  vt  his  grauatum  iri  confidam  neminem. 

Dc 


M  E  L  A  N  C   H  T  H  O  N  I  S.  ^  l  p 

Dealijs  ncq^  magnopere  folidtus  fum,  8C 
difplicere  noftra  illis  quam  grata  acceptacp 
cfle  malim»  Vtifta  autem  proferrem  atquc 
ederem^  idquod  verecum  Poeta  affirmarc 
poflTum : 

non  glGna  nohis 

Cau(fa,fed  vtilitas  offtciHm^fuit. 

Vt  enim  de  Philippo  Melanchthone  quf  vix 

aho  famiharius  quam  me  effet  vfus,  comme^ 

morare  compertamihi  atqueexplorata  ,  ad 

officium  meum  pertinere^fic  cognitionem 

iftorum  aliquam  legentibusvtilitatem  alh:. 

turam  efle  duxi.  De  quo  tamen  ftatuat  quifs 

que  quod  volet ,  (  5C  eflTe  enim  diuerfa  iudi^ 

cia  diuerforum  fcimus^neque  poftulamus, 

vtcontra  fententiam  animi  fui  de  his 

aliquis  decernat)  Et  euentus,  qui 

Deo  vifus  fuerit ,  QChic  no* 

ftra^  expofitionis  fit» 

nis  efto» 


i 


42  0 

EPITAPHIVM     PHI- 

LIPPI     MELANCHTHONIS. 

INITIO       CONSCRIPTVM, 

LAMINAE     ENIM     AEREaE     SPA- 

CIVM      QJAEDAM     NON     ADMISIT. 

PHILIPPO  MELANCTHONI 
SACRARVM  LITERARVM  SOLERTISS- 
ET  FIDELISS.  EXPLICATORI,  VERITA- 
TIS  COELESTIS  PATRONO  ET  PROPV- 
GNATORI  INPRIMIS  STRENVO,  OPT.  DIS- 
CIPLINARVM  ET  ARTIVM  CVM  INSTAV- 
RATORI  TVM  CONSERVATQRI:  QJI  OM- 
NEM  DOCTRINAM  QJ^  A  S  I  VAGAM  AC 
DISSIPATAM  COLLEGIT  ET  AD  CER- 
TAM  RATIONEM  REVOCAVIT:  VIRQ  PIE- 
TATE,  STVDIO  PVRAE  CASTAEQ^VE  RE- 
LIGIONIS,  SAPIENTIA,  VIRTVTE,  HV- 
MANITATE,  BENIGNITATE  ERGA  OMNES 
PRAESTANTI,  FELICITER  ET  SANCTE 
IN      TERRIS     MORTVO     XII  I.      C  A  L.      MAII, 

C.  V.  AN.  LXin.  M.  II.  D.  II.  H.i.  AcA- 

DEM.    VVITTEBERG.    CVI    ILLE    TOTIS 

ANN.     XLII.    OPERAM     NAVAS- 

SET    H.    M.    P.    C. 


4  2^ 

Vltamfortunas^fua^fiudium^lahbris 
^i^  operAfan5tam  confilij^Jidem     - 
Imfendit  diuina  tuis ,  Ecclefia,  rehm, 

Te^  fius  uaria  iuuit  &  auxit  ope : 
Hac  tn  partefihipofi  mortemfiruBa  CMelanchthofr 

Communi  in  luciu  hufiaVhilippm  hahet^ 
^mtempli forihiis  magni  vicina  Luteri 

E  regionefolum  quod  tegity  offa  videt. 
Brettahunc  vitales  natum  produxit  in  oraSy 

Bretta  Fdlatini  limes  amcentis  agri, 
Fndcpropinqua petens  adijt  honitate  fuorum         " 

Biuerfo  ^Aonidumtempla  facrataloco. 
Ludm  enim  puerum  accepit  rhorcenidos  vrhis, 

Eytelpergiaci  mox  fchola  gjmnaftj. 
BoltrinA  hlnc  fecit  iuuenem  alma  Tuhinga  Magi- 

Eximium-  laudis  gefiit  vhi  ille  decm,      ( firum' 
Inde  trii:mfhator  CMonachorum  Capnio  iufiit 
-    K^ihidoshuncripamvifireSaxonici. 
Tuncnoua  Bux  Eriderichm  vhi  colLegia  LMufis- 

Roma^n  fundans  enfifer  imperij 
Fndi^  conduBisprAfianti  laude parahat 

K^rtis  eb*  ingenij  reddere  clara  viris. 
Hic  d^  coniugium  gentis  fortitus  honefi^, 

Eactif^s  &  esifexm  mox  "^triuf^  pater : 
Et  focio  ipfo  annis  viginti  ocfog^Luteri 

FuittenhergiaCcZ  Resfuit  amplafchold. 
^uamfptem  his  adhuc  prouexitdeinde  guhernans 

Flulfiuagam  vt  vafiumper  mare  nauta  ratem. 
Heu  tempefiates  quas  hic  perpeffus  ^^  ad  quam 

Sauos 


4^' 

S£Uos  hxcfcopulos  acia  carinafuh  ? 
^uantum  exterm  od'ij,c[uantum  inuidid^ftorum^ 

Ingratorum  hominum  qu^  maledicfa  tulit  f 
Jpfe  tamen  quamuis  refantihm  vndi^ventis, 

Btrecfum  eJt,  rctinens  vera,fcutm  iter. 
Fortia  nec  clamor  latrantis  pectora  turh^y 

ISlec  vulgm  jlrepitu  mouit  inanefuoi 
Summa  petit  liuor.  nemo  hunc  fuperare  nifiipfc 

Pofetyfiftudijs  octafuppeterent. 
Iftafuh  ohliquo  norunt  quo^  fole  locatiy 

^ui^  fuh  oppofitoforfitan  axe  iacent. 
Scriptafdilliu^  memorahilia  inter  cr  acfa 

Plunmay  quctfolid^  nomina  laudishahent, 
Vnum  opm  eximium  esi :  Ftdei  confefio  fanctdy 

^^nte  tuos  Cafar  Carole  leB^apedes. 
Extat  enim  illim  afiduo  hac  defcripta  labore 

Vera  reconcinnans  dogmataftarfa  prim. 
Languida  qua  ChriHi  iamdudum  Fcclefia  nitens 

Rurfum  oculos  audet  tollere  Utafuos. 
Concurrant  tnimici  omnes  licet  'vndi^y  hic  vnue 

Confutare  poteft  improha  dicta  liher. 
K^c  tua  nunc  terrisftoret  honafama  Philippey 

ViuitO'  Aternum ^iritm  antc  Deum. 
Corpm  at  exanimum  ttimulo  hoc  requiefcit  humatu 

Condecorant gratA  quem  monumenta  fchoU  : 
^uod  tandem  expletis,fnto  curis^.grauatum 

Sexaginta  anniSy  exuis  atq^  trthm. 
Sic  morho  vtpaucis  nifi  dehilitante  diehm 

UHuneris  ojftciumfeceris  omne  tui. 


t^/^  olim  Athenas  "vcmes  Yeuocatm  in  auras 

ImegeTy  &  mortis  liber  ahinde  metu. 
Sancte  "uir  &  ftlue  pater  optime.  T^s  tuafemper 

Tefoboles  merita  relligione  colet, 
BoctrinsL  nobis  ver^  tu  docfor&  autor, 

Hac,  tua,  clardi,  Ata^  munera  laudis  hahet. 
Salue  itertm  atj^  iterum.Tua  nokimmota  manehit 

Semper  apud  7nemores  gloria^  nomen^  honos. 


JoachimM  Cainerarltu  T^ah-- 
^erg.  (tAm.  S,  S*  F. 


TT^T  OG  RyiTHFS 

Ledoru 

^lgnijicare  tjs:,  qui  ijludfcriptHm^ 
^  qmd  ?nodo  eft  exprejfum  opcra 
mea  ^  cognofcendum  putajjent ,  njijkm 
eH:>  ida^  dejententia  autorisiScire  de-- 
here  pmnes  :  §luod  priuilegij  nosiri 
defenfio  prohibeat  nonmodo  eandem 
huitis  Ubelliyfed  qualemcunque  etiam 
alteram  editioneiri:,  vt  conuerfiin  ali^ 
um  fermonem  :>  inprimis  Ger?nanicu 
ignorante  autore  ^  contra  ^volunta- 
tem  ipfm^  fn  quo  hoc  potiftmmn 
confderatur  y  quod  comperitur  ^uU 
garihus  iftu  interpretnttomhus  ^  ^ 
fcripta  f^penumero  corrumpi^  ^  au- 
toresnon  laudihus fed-  ignominijsce^ 
lehrari.  Cum  autem  fcriptum  tfiud 
accurate  etiarn  elahorari  ^  ^  co7npo- 
ni  oratione  exquifta  autorem  fu- 


dmjfe  non  mdoatifaalcfmt  animad- 
uerfuri  ^  minm  fctlicet  expedita  atc^ 
in^romtufutura  esl  in  alium  fer^ 
monem  tranjlatio.  §luam  tamen :>fl 
'videbitur  ^  tpfc  autor  eiahorandam^ 
Jufcipiet.  Hanc  tgitur  ob  rem  ifa 
quoque  in  parte  heneficio  priuilegtj 
nof:ri  nos  vfuros  ejfe  7neminertnt  <vni 
uerfiy  ^  cum  non  ad.uerfentur  ra- 
tionihm  noflris,  tum  fthietiam  conju- 
lant^.  ^ftfpd  autem  ad  operaru7n 
^fttatam  incuriam  atttnet  ytantum 
fludtj  tn  hac  altera  Ithelli  iftPis  edttio- 
nc  nauatum  ejje  confido  ^  iJt  legentes 
attentionem  refpectm  noftri  nonftnt 
deftderaturi.  Jtaque  non  effe  oppts 
adiecla  aliqua  exprefforum  emenda- 
tione  ppitauimm^  excepto  vno  aut  aU 
tero  in  priore  ctiam  editione  non  a- 
ntmaduerfo  crrato.  Si  qua  tnmen 
prMerea  effugerunt  diligentiam  no- 
firam  y  in  eo  <vemam  nohis  dari  par 

^est. 


eH-^quodpr^fertim  yj7  qua  ea  fmiL>3 
eiufmodi  ejje  conjidam :,  <vt  ah  "vriG^ 
quoque factle  notari  pojfe  vtdeantur. 
C^tera  ^vero  antea  exfofta:,  vt  afcri- 
fta  in  archetypo ,  ne  nunc  qmdenu 
omittenda  effe  duximm.  ^Ijpu  om- 
nia  in  optima^n  partem  acctpi  ^ 
dtUgenti:z  me^  curam  honi  confuii 
opto :,  ^  futuru?7u  hoc  a  honis  ejfc^ 
haheo  perfuafum  ^  neque  quid  c^teri 
factant  curamm. 

Chanzj^*  V.  a  finc  ^.  Inmarginc  afcrftf 
ptum  hoc  erat :  Tetzeh*ana.  fuit  autem  no* 
men  Tetzelij  indulgentiarij  in  his  regionibus 
primarij  ilhs  temporibus* 

Chan  91»  Vbi  fit  mentio  P»  MofelK  afcri^» 
ptum  erat  m  archetypo*  M*  O.  An.  m.  d. 
XX II II.  XIII.  Calen»  Maij. 

Char*  9^^  V*  !<?♦  afcriptum»  Ludi  Sagittf 
tarum. 

Char*io2r*ad  mentionem  de  IacoboFu« 
xio  afcriptum.  De  hoc  viro  k  M'^\iov  cv  txtcl^^ 

Char* 


Char.  lof .  V.  lo*  afcriptum  AI»  Dun  vt 
de  AlbertoquoqueDurero  picfloi^e  mentio 
hoc  loco  facienda  autori  fuifle  Videatur* 

Char.188*  V»  a  fin.  3.  afcr.  Berbetoma* 
genfia* 

Char*  Zf f^  V*  a  fine  4.  L*  haud  fcio 
an  non  folum  hac  in  parte  ,  verum  alijs 
plur. 

Char*  <y^.  V-  a  fine  n,  L.  ad  vrbem 
vnam  adhibitam^ 

Chaf*  Zf 9.  V.  Z*  afcript,   sk^v  iUoyli  yi 

Char»  zr«5,  V.  ^.  afcriptum,  pauhTper 
ctiam  tunc  latuit  toov  'ziroXtKcav  ctyvo^vrm  'oTrotj 

eiyj, 

Char»  xSi*  V*  10.  afcript.  >ici)colf  ro  xe"^- 

Char*  z8^*  V»  a  fine  afcriptum  a.trvy^L 
yi<rov  e^iy  ?)  'TxrovYipiou.  Etj  kTrXcLs"©^  mca  Trfooaroi- 
cov  Txrcv/jPo^  Luu. 

Char*  z^i»  V*  a  fine  iz.  afcriptum*  De 
his  extat  copiofa  enarratio  edita  Vuittent* 
bergac  *  Dorgas  autem  B-o^vSo7roiol$-  yc^cw^ 
yiTfMTi  cuiufdamlDene  procedens  res  im* 
pedita  fuit  ♦  Cogebat  autem  necefsitas 
rem  ad  iftum  modum  tradare  ,  id  quod 
ig;norantes  vehementifsime  tumultuati  tunc 
fuerunt» 

Char*  313»  V*  iz*  afcriptum  «  ^'  ?/  V;ou- 
a-du  AA^Trir  o^itcu  S-iov.  dC  :    Si  te  fecun* 

do  lu*» 


do  lumine  Iifc  ofFendero. 

Char/331*  V,  9.  afcriptum*  Deiftisnc^ 
gotrjs  non  fit  itidem  vt in  Comosdijs ,  omnia 
omnes  vbi  refcifcunt* 

Char»   eadem    V*  a  fin*  10.  afcriptum 

Char*  3f f .  V*  if.  afcriptum  Tg^ctr&jy 
ayo^oL. 

Char.  3^3»  V.  a  fin.  lo»  afcriptum  •zqrgj) 
Tiov  r}jbt,%acc  'sroov  0  Koy@^^ 

f  Placuit 


PLacmt  fuhijcere  exempla  Spifiola-* 
rum  duarum^  y  de  qmbHsfit  men- 
tio  in  hoc  Itbello  ^  'vhi  jententia  iU^- 
rumiummatim  expomtur^  §lmbHS 
alias  ofuajdam  Philippi  o^elanch- 
thonisadmnximm  compleHentesne- 
gotia  non  indigna  cognitu  ^  ^  per-- 
fcriptas  ^erhts  fententijfc^  honis  at^ 
que prMlaris.       Gluam  ipjam 
quoque  operam  nofiranu 
non  improhatum  iri 
confidimm. 

Francif- 


FRANCISCVS     DEI 

GRATIA     FRANCORVM 

Rex,diledo  noflro  Philippo 

Melanchthoni, 

S. 

Srngiilare  tuum  ad  feJandas  eas  ,  qux  in  do(5i:ri- 
aam  Ecclefiafticam  inuedae  funt,  altercationes 
ftadium  inteilexeram  antea  quidem  exCulielmo 
Bwllaio  Langseo  cubiculario  atq^  confiliario  no- 
liro,  quoego  prstcipue  fum  vfus  ad  eam  rem  ad- 
miiiiftro  &  interprete.  Nunc  vero  ex  literis  ad 
cumtuis,&  fermoneredeuntisateBarnabse  Vorei 
Vo{(x  intellexi  etiam,  te  hoc  laboris  perlubenti 
animo  fufcepturum  ,  vti  ad  nos  primo  quoc^  tem- 
porete  conferas,  dec^  vnione  dodrinarum  cum 
feledis  aliquot  noftratibus  Dodloribus  hic  apud 
nos  coram  diflcras,  atcp  rationes  ineas,  quo  refar- 
ciri  pofsit  pulcerrima  illa  Ecclefiaflic^  politias 
harmonia,qua  vnaetiam  quumego  mihi  nihil  vf- 
quamvnquam  miiorecura  ,  lludio,  folicitudine 
animi  amplexandum  effe  duxerim,  committere  no 
lui :  Quin  hunc  Ihtim  Voreum  Foffam  ad  te  di- 
mittcrem ,  cumhisveluti  publicse  fidei  obfidibus 
literis,  obteftarer  etiam  ,  abduci  te  vllius  perfuafi- 
one  vt  ne  finas  ab  hoc  pio,  fandoc^  inflituto.  Ve- 
niesomnino  mihi  gratifsimus,  feu  priuato  tuo, 
feu  publico  veflratium  nomine  adueneris  ,  mec^ 
reipfa  experieris  &  priuatim  Cermania?  veftrse  di- 
gnitatis  &  publica?  in  vniucrfum  quieris  ante  om- 
nia  efTe  (^  atcp  adhnc  femperfuij  fludiofirsimum. 
Vale,ex  oppido  Gnyre  die  28.  menfis  lunij ,  Anno 
dni.  MilIefimo,quin:Tcntefimojtricefimoquinto. 

FranCOyS  Bayard  ffr. 

f    2  Epifl. 


EPISTOLA  AD  lOHAN- 

NEM      BELLAIVM      LANGAEVM 
EDifcopum  Parifieafem,  fcripta  anno 
ChriftiM.  D.XXXV. 

S,     D. 

ETfi  multorum  literis  &  prsedicatione  cognoui 
'e&  redisftudijs  magnoperefauere&cupere 
hcckiix  tranquillitati  vera  ratione confulere ,  ta- 
men  certoconfilio  nihil  adteliterarum  dedi  hade 
nus.  Nunc  autem  in  tanto  communi periculo  non 
foiiusGallia:  iQd  vniuerfce  Eccleliae  totius  orbis  rer- 
rarum  iion  potui  me  coatinere  diutius  quin  apud 
te,  (i  nihil  aliud,  tamen  deplorarem  Ecclefix  cala- 
mitates.  Nam  cum  regnum  Gallicum  longeflo- 
rentifs.  fit,  et  fi  licet  dicere  caput  ChrifHani  orbis, 
magnam  vimhabetexemplum  pracftantifs.  natio- 
nis.  Si  igitur  femel  apud  vos  decretum  fuerit,  non 
foium  fanaticos  fpiritus  aut  feditiofos  cohercere, 
fed  prorfus  nullam  admittere  emendationem  do- 
drinae  Ecclefiafticse ,  &  pr^efentia  vitia  EccJefias 
fumnna  vi  defendere,  magna  de  fpe  boni  viri  vbiqj 
gentium  deijcientur,  qui  quanta  fit  autoritas  Gal- 
\ix  non  ignorant.  Sequentur  enim  exemplum  Gal 
lixcxterx  nationes-  Qua  exrequantum  pericu- 
lum  Ecciefise,  quse  csedes  fecuturs  fint,  quse  dodri- 
nx  difsipatio ,  qua;  confufio  rerum ,  nihil  opus  efl 
apudtevirum  fapientifs.  difputare.  Itac^  tepro- 
pter  gloriam  Chrifli  rogo,  vt,  quod  facis,mitigare 
animos  principum  ftudeas ,  &  hortator  fis ,  vt  ra- 
tionem  ineant,  qua  fanari  Ecclefia  pofsit,non 
magis  magifq^  lacerari.  ludico  &  ipfe  cohcrcen- 
doseffe  &  fanaticos  fpiritus ,  qui  perniciofas  opi- 
niones  habent ,  &  homines  f^ditiofos,  fed  quoni- 

am  ab- 


am  abiifu^  quidam  repraehenfi  funtjmiilti  plj  & 
dodii  viri  quxrunt  purum  dodtinx  genus,non  cu- 
piditace  vlla  fed  fludio  ver^  pietatis.     Ac  pra.Ter- 
tim  Gallica  nario  eximium  habet  pietatis  fludium. 
S^io  fatum  efle  Ecciefi^e,  vt  in  talcs  fxuiant  indodi 
&  impij  ,  ftd  tamen  prudentes  viri  mitigare  hos 
impetus  debenr.  Vides  de  maximis  rebus  exortas 
ede  controuerfias,  quas  vix  poterunt  armis  oppri- 
mi.  Ac  mihi  neq;  ad  tranquillitatem  Ecclefise  nec^ 
ad  antoritatem  corum  qui  praefunt ,  vtilis  videtur 
iniufla  fa^uitia.  Cumcp  maximeflt  oprandum,  vc 
Epifcoporum  autoritas  magna  fit ,  non  alia  ratio- 
ne  id  efPici  poiTe  videtur  ,  quam  fi  dent  operam  vt 
genus  dodrinsE  extet  certum,quod  fanet  ambi- 
gentes  animos.     Itapoterunt  obfifierefanaricis 
fpiritibus,  fiftudiabonorum&  dodorum  retine- 
antipfi.  Inqnam  fententiam  plura  diceremjnifi 
fclrem  tchgcc  omnia,  pro  tuafapicntia,  longe  me- 
lius  perfpicere,quamamediciqueant.     Tantum 
orandum  te  duxi ,  vt  compledare  animo  Ecclefi- 
am  ,quandoquidem  inea  vrbe  gubernas  Ecclefi- 
am,quae  principem  fchcla  habet  totius  Chriftianx 
Reipub.  Necdubito  quinintanto  doftifs.  homi- 
num  coetu  permulti  fint  j  qui  &  opt.  confultum  ve- 
lint  Ecclefia?  Chrifli^&intelligantquib.rationibus 
concordia  recte  conflitui  pofsit.  Horumomnium 
oculi  atq^  animiintenon  folumtacitis  votisin- 
tuentur ,  fed  etiam  lacrimis  petunt ,  vt  autoritate 
tuahorterisprincipes  viros,  neiniuflacrudelitate 
laceretur  Ecclefia,  ne  opprimantur  vera  ftudia  ,  ne 
obruatur  gloria  Chrifti,  ne  difsipentur  Rtfp.  Nec 
vero  tantum.Gallia  hocte  orat,fedetiam  omnes 
boni&  do6ti  in  vniuerfa  Germania,  qui  &  autori- 
tatem  tui  muneris  intclligunt,  &  norunt  tepro- 
pter  excellentem  do(5i:rinam&  pietatem  maxime 

f    3  dignuni 


dignum  efle,  ciii  in  illa  celeberr.  vrbe  EcckCix  gu- 
bernatio  coniniendata  fit.  Ego  quide.n  &  molli- 
re  controuerfias  femper  conarus  fum ,  idemc^  ad- 
hucago,meamcp  fententiamfempercum  Ecclefi^, 
hoccit  dodorum  &:  bonorum  ac  tuifimihum ,  16- 
dicioconiungam.    Vale. 

AD    lOHANNEM    STVR- 

MIVM     MISSA     LVTETIAM 

AnnoChrifti,  M.  D.  XXXV. 

Menf.  April.     S.   D. 

CVm  de  Gallicis  rebus  vfidiq^  ad  mefiterse  mit- 
terentur  multis de  caufsis  mgente  animo do- 
lorem  accepi.  Videbam  enim  quantum  vulnus  ac- 
ciperet  caufiTa  noftra  >  quae  certe  ad  Ecclefiam  per- 
tinet,  prseiudicio  tanti  Regis.  Dolebameum  te- 
meritatehominum  imprudentum  iritatum  efiejCo 
gitabam  fine  modo  grafiaturam  efle  iracundiam, 
pofl:quam  indoftis  femel  oblata  efTet  occafio ,  qua 
cupidifs.  expedarunt.  In  his  curis  mihi  crede ,  mi 
Sturmi  ,  valde  de  tua  falute  etiam  folicitus  fui. 
Quemctfi  fcio  max.abhorrereab  omnibus  abfiir- 
dis  opinionib.  &  feditiofis  confilijs,tamen  in  com- 
muni  odio  nofiirarum  Iiterarum,tibi  quoc^  nonni- 
hil  periculi  eife  verebar.  Itac|3  cum  Bucero  egi ,  da- 
ret  operam  vt  Augufi-am  aut  Tubingam  accerferc- 
ris.  Nunc  autem  hoc  nomine  mirabiliter  me  re- 
crcarunt  litera?  tuse ,  quod  &  declarant  te  faluum 
€fle,&  fpem  quandam  ofienduntfore  mitiorem 
Regis  animum.  Quod  vero  me  grauifs.  oratione 
hortaris  ad  iter,  de  quo  fcribis,fufcipiendum,  nul- 
ia  mihi  vnquam  in  vita  incidit  difficilior  dehbera- 
tlQ'   Ac  nolim  exifl:imes  me  retincri  domefiicis 

vincu- 


vinculis ,  aut  pericula  defugere.  Nulla  mihi  res 
humana  ptoponi  tanta  poteft,cui  non  anteferam 
gloriam  Chrifti,  falutem  tot  piorum,tranquillita- 
tem  EcclefioB-  Sed vna  cura  me  non  tantum  excer- 
cf,t,  (cd  plane  excruciat.  Dubito  enim  an  aliquid 
proficerepofsim.  Hxc  mevel  dubitatio  vel  defpe- 
ratio  deterret,  quam  (i  mihi  eximere  poteftis,liben 
ter  iftuc  ftatim  aduolabo  nccmeterrores  vlli,nec 
vlla  vincula remorabuntur.  Et  quoniam  fcribo  ad 
amicum  &de  re  max-agam  aperte  vt  decet  &  caufa 
poftulat,  teq^  rogo  vtcum  amicis  ipfeetiam  deli- 
bercs  ,  non  quid  mihi  expediat,fed  quid  Gallise, 
quid  Eccleftse  profit.  Hoc  caput  eft  deliberatio- 
nis ;  Exiftimo  magnam^pafsim  varietatem  opinio- 
num  ,  &  multos  effe  fanaticos  fpirirus  quiferunt 
abfurdas  &  perniciofas  opiniones.Nam  hinc  quo- 
que  nuper  expulimus  aduenam  iftinc  quendam,qui 
dediuinitate  Chriftifcelerate  difputabat.  Sunt 
&  alij  feditiofi,  qui  ftolide  tumultuantur,  vbi  nihil 
opus  eft,  vtrofcp  &  ipfeiudico  feuerecohercendos 
efle,  &  facile  eft  de  his  darc  confilium.Sed  funt  alij 
quidam  ,  qui  nec^  impias  opiniones  habent ,  neq^ 
feditiofi  funt,  Cedy  dicam  enim  plane,  qui  modcfte 
probant ,  quse  a  noftris  pie  patefad:a  funr.  lam  (i 
id  agatur ,  vt  etiam  fi  leuiores  quidam  articuli  no- 
bis  donentur ,  tamen  reliqui  grauiores  obruantur 
&  deleantur,  ego  neq^  cauffse  publicse  neq^  Ecclefias 
profuero.  Quid  quod  ea  confilia  non  reddent 
tranquillam  Galliam  ?  fac  me  impetraffe,  vt  nemo 
aftlciaturfupplicio^quiexuit  cucullum.  Quidfiet 
inc^teris  durioribus  articulis  .>  Num  iubeboin- 
terfici  eos,  qui  non  probant  manifcftos  abufus 
T  KiTQo^ytcov ^ziit  cultus  Diuorum  ?  &  hx  res  quantas 
excitent  tragoedicas  non  ignoras.  lam  in  his  vbi 
nihil  impetrauero ,  tamen  pledentur  boni ,  &  ego 

f    4  vidc- 


vldebor  fuffragator  &approbator  talium  Aippli- 
ciorum,dicent  me  commodius  fentire/fuifTe  mc 
contentum  iUo  leuiorum  articulorum  quafi  mu- 
nufculo,  in  reliquis  omnibuscum  ipfis  effe  o/:/^4»- 
(pov.  Quod  fi  quardam  hic  pro  tempore  largiar  j-fd 
prseiudicium  afferent  in  fynodum.  Nam  huiuf- 
modi  multafsepe  iammihi  acciderunt.  Habesar- 
gumentum  mese  deliberationis,  quod  praecipue  me 
deterret  ab  itinere.  lam  cogita  illas  phalangas  mo 
nachorum  &  fcis  quam  (Int  y^i^-^^pavoijCt  quibus  ar- 
tificij»  teneant  fafcinatos  nobilium  animos  ,  fed 
hsecmenon  valde  mouent.  Illud  vnum.,quoddixi, 
deterretme,  quod  vereor  ,  vt  impetrari  ea  pofsint 
qux  ad  gloriam  Chrilti ,  ad tranquillitatem  Eccle- 
fe,  &  -Gallia?  neceffaria  effe  duco.  Ac  plane  venio 
ineam  fententiam:  Regemfi  quidemvelitconfu- 
lere  &  glorise  Chrifti  &  tranquillitati  Ecclcfis, 
fummo  ftudio  adhortadum  effe,  vt  curet  maturari 
fynodum,vbi  communiter  poterit  iniri  ratio  con- 
ftituendse  Ecclefix.  Csetera  confilia  vel  inutilia, 
vel  etiam  periculofa  mihi  videntur.  Haec  ita  fim- 
plici  animo  ad  te  fcribo,non  tergiuerfandi  cauffa, 
fed  vt  vos,quibusGallia  notaeftjCogitetis  :  An 
expediat  me  fufcipereiter.  Quod  fiita  exillima- 
bitis ,  libenter  parebo  confilio'^&  voluntati  veflra?. 
Neceffe  tamen  eritrem  mead  principem  meum 
referre,quem  in  retantanon  defuturum  effe  fpe- 
ro publica^ vtilitati.  Difputabitis  hocquoque,an 
etiamfinon  pofsintobtinerieaquae  volumus,pro- 
fit  iam  meo  congreffu  quafi  pra?moIIiri  animum  ad 
cognitionem  in  fynodo.  Tantum  eftenim  odi- 
um  nominis  noflri  apud  aduerfariosj  vt  nifi  aliqua 
Regum  ftudia  habuerimus,ne  cognitio  quidem  fpe 
randafit.  Sed  totam  rem  tus  fidei&  prudentiae 
commendo. 

Epiflo- 


EPISTOLA     SCRIPT  A 

PRO      OyiBVSDAM      VERSANTI- 

bus  in  periculo  Metenfibus  ciuibus, 
V  quam  compofuitPhilippus 

Melanchthon, 
S.     D. 

ILluftrifsime  Princeps  confanguincedilede.  Etfi 
non  ignoramus ,  apud  exteras  naciones  inter- 
dum  de  nobis  iudicari  duriusj  propterea  quod  ijs, 
qui  Ecclefiafticos  abufus,  pio  ftudio  &  veris  ratio- 
nibus  taxarunt,non  aduerfati  fumus  ;  Tamen  cum 
fciamus  Caritatem  veftram  fingulari  prudentia  & 
grauitate  prseditam  eife,  arbitramur  eam  de  nobis 
quidem  iudiciam  adhuc fufpendere^  donec  hse  con . 
trouer(i3B,aliquando  legitima  ratione  audiantur 
&  cognofcantur,  prasfertim  cum  manifeftum  Cit , 
multos  efife  veteres  morbos  Ecck{iae,de  quibus  ne- 
cefle  eft  tandem  pios  gubernatores  populi  Chriftia 
ni  deliberare.  Verc  enim  hoc  aifirmarc  poffumus, 
nos  ex  animo  femper  optaffe,  vt  piecognitis  re- 
bus,  gloria  Dei  illuftraretur,faluti  hominum  con- 
fulerctur  ,  &  communis  concordia  &  Ecclefise  pax 
conferuarctur.  Nam  cum  hxc  profefsio  nobis 
ingcntiapericula,  labores,  fumtus  affcrat,  non  eft: 
exiftimandum  nos  priuata  cupiditatc ,  huic  nego- 
tiofauerc  noncnim  ob  alias  caufas  abufus  cor- 
rigi  permiftmus ,  nifi  proptcr  gloriamDei  &  Ec- 
clcfiae  falutem.  Quarc  cum  cognitionem  Ecclefiae 
fcmpcr  flagitauerimus,ncquaquam  accufari  poftu- 
mus  tanquam  fciundiabEccIcfia.  Et  omnes  fapi- 
entcs  principcs  vbiqj  oramus ,  ne  quid  de  nobis  fc- 
cus  ftatuant,  finc  cognitionc,  quse decet  Ecclefiam 
Dei.    H«EC  petitio  cum  fit  sequifsima  >  impetret  a 

f    5  Caric. 


Carit.  V.  ne  grauatim  has  noflras  literas  accipiat, 

quas  de  tranquillitate  ciuitatis  Metenfi*»  fcribcn- 

das  efle  duximus.  Cum  en im  nuper  eo  legatos  no- 

ftros  mififlemus  nullius  priuatse  vtilitatis  caufa, 

fedtantum  vt  ciuesad  concordiam  hortaremutr, 

&  viam  oflenderemus  piam  &  ralutarem,intellexi- 

mus  quofdam  inimicos  ijsjquidodrinam  purio- 

rem  expetunt  moliri,vt  ad  fua  odia  adiungant  Ca- 

rir.  V.  &  auxilio  Car.  V.  perterrefaciant  aut  op- 

primant  honeftos  homines  nobiles  &  plebeios>qui 

&funt  tranquilli  &  iideles,inomnibLisciuilibus 

ofFicijs  prseftandis ,  nec  aliud  petunt,  nifi  vt  habe- 

ant  in  aliquibus  Ecclefijs  dodrinam  puram&v- 

fum  facramentorum  fincerum.       Scimus  autem 

Car.  V.  naturse  bonitate  &  voluntate  ab  iniufU 

afperitate  abhorrere.  Sedtamen  calumniofis  de- 

lationibus  ,  inrerdum  optimiacmitifsimi  guber- 

nacores  incenduntur ,  vt  non  fax  moderationi  Ced 

alienis  affedibus  morem  gerant.  Promittuntci- 

ues  Metenfes  pro  quibus  fcribimus  ,  fe  ia  omnibus 

ciuilibus0fFicijsomniaobedienterfaduroseffe,fc 

nullain  re  paci  communidefuturos.  TantumEc- 

clefi.is  fu2.s  rede  conflitui  volunt.  Id  Ci  impedietur 

primumgloria  Deileditur  ,deinde  multa  anima- 

rum  &  ciuitatis  pericula  fequuntur.     Poliquam 

fparfa  efl:  lux  aliqua  Euangelij ,  multos  abufus  iam 

intelligirpopuluSjHosficogitur  obferuare  con- 

tra  confcientiam^  excutitur  cis  vera  inuocatio 

Dei.  Nam  cum  h^ret  metus  in  confcientia  quide- 

poni  non  potefl,  fugit  mens,  non  inuocat  Deum. 

Qjaid  efl  autem  triflius  &  deteflabilius  quam  im- 

pedire  veram  inuocationemDei?  Acciditetiam 

interdum  vtin  taliperturbationeanimorumcon- 

cipiantur>  vel  ab  erronibus  audiantur  falfse  opinio 

nes,  vbi  defunc  boni  concionatores  qui  publice 

doceant. 


doceant.  ^Nocent  autem  prauie  op?nfones  &  ant- 
mabas  &  pacipublicx.Eccontra  vero  pia  &  faluca 
risdodrinaetiam  pacem  ciuitatum  munit.  Con- 
itat  enim  doctrinam  deomnibus  ciuilibus  officijs, 
m  hacipfaluce  Euangelij  magis  illu/lratam  effe, 
quamantea  vnquam.  Etquanquam  optandnmeil: 
omnes  vera  inuocatione  &:pijs  monbus  Deuni 
colere,tamen  hi  quido6lrinam  puriorem  expe- 
tunt ,  non  funt  impedituri  ceremonias  csEterorum 
qui  fecus  fentiunt.   Vicifsim  sequumefl  non  labe- 
fadari  confcientias  horum,  qui  abufus  mtelhgunt 
&  viiarecupiurit.     Rogamusigitur  Carit-V.&a- 
manter  &  dihgenter  ,nefe  incitari  finat  contra 
parterii  ciuitatis ,  qucie  Ecclefias  rede  conRitui  cu- 
pir,nec  adiuuet  eorum  iracundiam,qui  ciuilem  fan 
guinem  haurire  cupnnit.  Nam  h^ccaufla  qualif- 
cunq^  viderur,  certenec  pored  necdebet  promjf- 
cuis  d:  multis  ciuium  cedibus  d'judicari.  Nec  vero 
dubitanus  quin  Carir.  V.  profua  virtute  cigna 
bono  principe,maximedete{ierurciuilemcrudeli- 
tatem,&  velit  vicinam  ciuitacem  tranquillam  eife. 
Sicauim  retineri  tranquillitas  potelhSi  neutra 
pars  alreram  vl  impcdiat.  Haec  mntua  moderatio, 
nuximeq^  ciuilis  multis  Germanise  ciuitatibus  fa- 
lutaristuit.  Tn  quibuspaulatim  veritateclaruisil- 
lucefcente,  &:  diffenfio  mitigata  eft,  &:  fanatx  funt 
voluntares.  Inhislocis  fiviolenta  confilia  initio 
tentataeflent,  omnia  funditus  perijflent.  Semper 
in  ciuiumdiffenfionibus ,  magisfalutariafuerunt 
mitiaconfilia,  quam  violenta.    QiiareCar.V.pro 
fuabonirate&  fapientia  anniratur,  vt  tali  mode- 
rationeconfulatur  faluriciuitarisMetenfis.  Ha?c 
vt  fcrlberemus  ad  Car.  V.  non  priuato  atfedu, fed 
honeRifsimis  &  pubhcis  caufis  addu(5ti  fumus ,  vt 
honefli  &  innocentes  homines  quorummulti  pro- 

pter 


pter  virtutem  &  facultates  ,  patri^  magno  praefi- 
dio  atq3  ornamento  funt,  Et  vero  timore  Dei  mo- 
uentur  ad  quf  rendam  de  Chrifto  faluatore  puram 
dodrinam,  fint  in  tuto-  Tales  principum  bene- 
uolentia  tuendi  funt.  Ideo  rogamus  vt  has  noftfas 
literas  Car.  V.  in  optimam  partem  accipiat-Nofq^ 
noftra  officia  caritari  veftrae  fumma  cum  beneuo- 
lentia  deferimus.  Bene  &  fceliciter  valeac  Car. 
V.     Datum  7.  Nouemb.  1542. 

R  EVERENDIS  S  IMIS 

DOMINIS,     ET    REVERENDIS 

Patribus,C?^rdinaUbus&  Epifcopisin  Syn- 

odo  Tridentina  congrega- 

tis,     S.     D. 

REuerendifsimi  Domini,  &:  Reuerendi  Patres. 
Cum  Csfarea  Maieftas^Dominus  nofter  Clc- 
mentifsimus,  voluerit,  vt  ex  Ecclefijs  noftrx  ditio- 
nis  aliquiad  fvnodum  mitterentur,  noluimus  eius 
yoluntati  dcefte,  prsefertim  cum  &  nos  optemus 
ve  ritatem  illuftrari  propter  gloriam  Dei ,  &  piam 
ac  perpetuam  in  Ecclefijs  totius  orbis  terrarum 
concordiam  conftitui,quaedusE  res  omnibus  ho- 
minibus  maxime  expetendse  funt^prsecipue  vero 
ijs,quibus  Deus  gubernationem  commendauit. 
Mifimus  igitur  ad  Synodum  hos  tres  viros ,  Eraf- 
mum  Sarcerium,  Valentinum  Pacxum,  &  Philip- 
pum  Mclanchthonem ,  quorum  &  mores  honeftos 
effe,&  ftudiumpacis  &  public^  concordiae  prasdi- 
cari  intelligimus.  Hos  vt  benigneaudiatispub- 
lice  exponentes  ,  quid  de  omnibus  controuerfijs 
communi  confenfu  Ecclefios  noftrx  doceant ,  peti- 
mus.  Ipfis  etiam  mandata  dcditnu3^yt]pic>p\2Lci' 

de,^^ 


de,  &  fine  priuatis  afFedibiis  recftent  8c  dedarent 
doftrinamjquam  exiftimant  vniuerfse  EcdeCix  ne- 
ceflariam.  Scitisautem  pro  veftraexcellenti  fa- 
pientia ,  hos  vettros  confefTus  iritueri  Deum  iudi- 
ceni,&  vniuerfam  Eccleliam  in  coelo  &  in  terra  ex- 
petere :  primum  vtgloria  filij  Dci  vere  illurtrctur, 
&  faucise  confcienti^  fanentur,&  vera  eis  inuoca- 
tio  monftretur  :Deinde,  vt  talis  concordia  con- 
ftituatur  3  in  qua  non  ftabiliantur  veteres  abufus. 
Neq^  enim  grata  Deo,nec^  durabilis  effe  tranquil- 
litasfineveritatepoteft.  Negari  autem  nonpo- 
tefli  manifeftos  quofdam  errores  &  non  leuia  vi- 
cia in  Ecclcfiam  irrepfiife ,  qu^  difsidijs  huius  tem- 
poris  occafionem  pra^buerunt. .  De  his  tantis  re- 
bus  Sc  audire  vos  Ecclefiarum  querclas  &  remedia 
falutaria  quserere,  fapfentia  veftra  dignum  eft. 
Oramus  autem  filium  Dei  dominum  nofirumle- 
fumChrilT:um,vtvuIneribus  Ecclefiaeveteribus  Sc 
recentibus  medeatur  ipfe,ficut  Samaritanum  iU 
lumait  faucio  viatoriopem  tuliffe,  qua  imagine 
cum  Ce^c  exprimeretjoltenditfeaflFici  noflris  cala- 
mitatibus,  &  velle  fe  nobis  opitulari.  Bene 
valete.  Daras  Drefdse  Idib.  lan. 
Anno  M.  D.  L  II. 

Mauricius  Dei  Gratia  Dux  Saxoniae^ 
Eledor,  Landgrafius  Turingi^^ 
Marchio  Myfniae ,  &:c. 

L    I    P     S    i    AE 

Excudebat  Erneftus  Voegelin 
Conftantienfls* 
Anno     i^66i 


(
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "De Philippi Melanchthonis ortu, totivs vitae curriculo et morte : implicata rerum memorabilium temporis illius hominumque mentione atque indicio, cum expositionis serie cohaerentium"

See other formats
