€ éL
íi>
^:^
%
%
■4.
A'*r
essssasewoaaaj
The
Robert E. Gross
Collection
A Memorial to the Founder
of the
i
Business Administration Library
l¿ntver4¿¿ii M^oMíot^üa
Los Angeles
^¿^¿2^
h
{ d^vi
jo^n'KJs .
MARIANAE
Hiípani,
E SOCIE. lESV,
DE P o N'D E RI'BV S ET
menjuris.
B
Amo
»5í'5CJ
CVM PRilVILEGIO.
ToUtr» *^pítdThmam Cupnaniam.
r
*gh nít difcátirffido U mevellicat 'Vngut^
fr^^4s muljóglorm maiormt}
TaíTa
( J
TaíTa.
o Mifutlde Ondítrca caualaefcrindiícde
X/ Cam ara ¿efn Mdgeíía d doy fe, que los fe-
1l ñores del Confe]o de fedimienroy fuj^lica-
chn Je I padre Juan de Mariana de ¡a Qompama de
lefus^rafTarífnVn liíro Intitíílado ,De po?iderwus
Ó^menfurisyque conhcenciay bríuilego de fu Ma ~
ge Bad fe imprimióla tres mrs elpliegio en fapeU
yaldicho Vrecioy no mas mandaron que fe venda:
y que antes que fe Venda ningún Itír o ,fe imprima
efla taifa en la primera hoja de cada Volumen.X pa-
ra que delto confie de pe dimiento del dicho padre
luán de M ar i ana jy mandamiento de losfenores del
Qonfe]o dilaprefente en Madriea 3 o días de I mes
de Enero de milly quini^tosy nouetay nueue anos*
Miguel de Ondarí^a
gauala.
Errata cañigata.
A fus
89. coru
ver
corum tractacionem ,1. earu. ibidem .3.Reg.
.11.1.3. Reg,5.ver.ii. 91 . fignificat .Quidá.l. fig-
mficat,quidá. iio.íextarios.-Toletanos./.l. Texta
rios Toíctari05^-7-^.
C X Summa
Summa Regij priuilegij.
HíLIPPI .II. Hifpanix ^ Indiarum
Recris Catholicipriuilegiocaurumcft,
nc quishunclibrumdcPonderibus Se
menfuris proximis decem annis jiiifideau-
óloris volúntate imprim3t,aut alibi impref-
fum in vniíicríís Caftell(^ regnis vendat. Qui
fecus fcceriCa ei prcstcr librorum publicatio-
nem mul6ta pecuniaria indicitur.Vtlexipíís
regijs litrcris plenius intelligitur Madriti
concefsis die vigeíimo fextolunij , anno mil-
leíimoquingentcfimo nonagefimooéiauo.
GEN-
( )
Cenfura huías llbri regia au-
¿loricatcfadaab Antonio Co;2arruuia Scho
laílico Tolecano , 6c regio aiirca
Confiliario.
DE Pondcribüs & incnfuris, &olim^
&c hoc fxculododHrsimi viricum cu-
ra pertradlarunt . quippeea dirpiita-
tioadincelligendo?tum facros^CLim propha-
nos fcriptores vtilifsima cíkidc ornni antiqui
tatccognorcendaj& vitxcommunis víibus,
mutuoquecomnicrcio ciuium inceripfos,&:
cumexternism.ixime neceíraria.In eo ar^u-
mentó íoanncs Mariana nouocoDatu, mas-
naque diligenria ira verfatur , vcexplicata
commodiusomnia,&exploraíiüranobisqui
dem vrdeantur: ac nofiriü hominibus , quo-
rum cxternisfcripcoribús nulla cura fuir,ma-
gisaccoinmodacardignurquelibcr, quiin ma
nushominum vcniaCjCüiaudloriratis &c lau-
dis au¿loris nomen vbique gcntium, haud
dubium conciliabic,quancum crit (nis.
jinporjíHs Qouarr urnas,
r 3 Facul-
)
Facultas imprimendi.
Go Ludotiicus Gufmamus Societatis
iefíi Promncialts inpromncia Toleta
na,pote(late mihi fa£iaa Retserendo
admodumpatre Claudio ^c^uamua PrA-
pofito generalhfaciiltatem concedo y 'Vt ira-
Bdtus de pondcnhm ^ menfuris apatre
loanne Mariana compofitus^^ eiufdem fo
cietatis gramum^doíiorumque hominum m
díCío approbatus typis mandetur, In cjuo-
rumfidtm has lí iteras manu tíoflra (uhfcrip
(as>^ figillonoílro munitas dedimmT a^
\abncA. 1 j^^iMaíj. 1598.
LudouicusGuzman!^
3?»^ Lcftori
( :
Leólori.
HBíraicoschardBeresy ^nlíus fondera &
menfuras e'msgcntis exj^rímercmus , con-
fiare non licuit , ne ^ ñecos qtd^ idem form^
congru^ntis.Sicfnnc resnoBra^ Qmtus quifque
eas elegantias curatf Scdpqtiis tamsn hu.nc libe /-
lum recudere liírarius aliquando "poluerit , eum vr
fjuic macula medeatur exoratum^t reB^e Ú^ exor-
iine faciat monitumvolumus , pro Hehrdicts lit ce-
ras Latinas ful ñhut as ^quíi maxirne c'ogruere V/-
fríyfafunt,7ro a/pirattione Qheth , Qh,pro Caph^
afpirMiene difficillima ^iim, Cf) ^fro Qoüh, Q,
K^pro Saech^S, haud^C. Qdtera ¿juiafacilia mittt
mus, haudignari tamé nonfatis ijslítteris Hehrai
Cíülingua infolent es fonos exprimí. Quidfaceremf
Troximaredderefatishahui. id re lacere nolelpa-
mus,1>l6tisnumerorumantiqms '\>p non f (mus , ne
difputationiperfe difficili^maiores ex eo tenehras
ojfuThdertmHs.
^mm$i
'iw
>;^
A D G A R S I
LOAYSAM ARCHrE"á|S
copum Toletanum.
AudoYis pr^fatio. Cap. i .
^g O N D E R A Et menfiiras
^fc filis í¡nguIamomenti^,te auf-
^ pice&: adiutorc.Prxfül exi-
míe, examinare pergo rarduu
opus,impedicamciifputatio-
nem atque rpinofam. Quid
enimdifficilius,quám in vecerifpatio, mul-
torumacmagnorum virorum veíligijs trita
via,nouas femitas imprimeren Quid magis
impedicum^quam varias &: multas fcripto-
rum fentencia« mente compíed:!;, -arque me-
moria,explicare oratione.''Pra:fertim,cum ex
magno numero vecerum ^ atq; rccécium au •
ótorúvixduos inuenias inter feconfentlen
tes. vetuftis errática, nouis audoritaremdare,
quantus labor? lam calculandi , numerifq;
A fingula
(
Defonderthm
)
finf7^aIaperreqaendi(quodneceírceíl} quan-
carnoleília, quantaqae attentione opus eñ^
nelapfuscoanngacíhogtauiorlaborexiftit,
quoci non vniusgeacismcnf utas & pondera
explicaturi fumus^quod ipfümeíTec difficile,
fed nobilium máxime & anciqnifsimarum
Hebrakí£5GrecíE,&R.omanx.HebraiC(^q'ji-
dem;,quoniamdiuinrsiibrisexpIicandis, quo
ruíii prima cura erat, no parumiuuabit,quid
ludsorumTaíentum eíTec^ quid Mina , quid
Siclus e xploratum habereiprgtcrea quid Co-
rus,Ephi^Gomor,Bathus,HinjSacum,Ca-
bus,ac alias noffe id genus voces Hebraicas:
qoibus ign oratis^hallucineturfxpe Thcolo-
crusjneceíie erit. Gra:caautem &c Romana
adijcienda p utabam, quod in his linguis paf-
(ím diuini libri legantur , Orareis fepc & Ro-
manís menfuris fubftituris pro Hebraicis, Si
mulcognofccndisprophanisaudoribus ar-
que ecclefiafticij aüquidiucis noftra opera
aírerripoffecogitabam.Rurfus cum noftris
Hirpanicis confcrenda vetera , & comparan-
da íunt , quo cunda melius intelligantur.
Nam omnium gcntium menfuras &¿ ponde-
ra, feu vecera feu recencia explicare velle^in-
finicilaboris eílet& immeníí: ñeque modus
ñeque:
ñeque finís difputandi effec , ac nc inagnuiW
quidemoperseprecium. Sedad Hebraica ca- i
men,Grxc3,8¿ Romana vecera fere aliarufl
gétium reuocari poíTunt: ab Hifpanicis Ga!
lica, Itálica , Germánica parum difcrepant.
Simulconfufio ex mulcitudine Se varieratc
ánobisprocuranda erat. Ecquoniam muki
faepenodi incidunc implexi , proficeor qux
exploracafunc, poíicurumme pro certis;in
alijs,fiquaevcrifimiliafunt, auccx coniedlu-
ris,autaliorum auóloricacc^eorum píriculo
dixero,íatishabeam. fides taritum auólores
appellec. In Hifpanicis menfuris Se ponderi
bus,quoniam prolocisfepé 6crcgionibus va
riafunc, Toleraría prgtuliípropter cius vr-
bis principatum , &: quoniam in ea hoc
quidquid eíl opercecudebamus, (ludio fpe-
que noílros hos conatus erudicis viris &c
raodcratis probandi, promifcux turba: nul-
nullacura , corumprxfertim quiftudia vti-
litatc metíuntur 5c lucro , mao;num fa.
pientise nomen barba tenus de paüio ve-
lantes , quorum eíl magnus numeras : ne
corum quidem, qui inepta femel perfua-
fíone occupati dimooeri fe ab ea non pa^
tiuntur, eoq; pra^iudicio diuerfa reprobare^
Al acre-
/ 4 Depondenhus )
1 ac rcijCcreconfueuerunt.A quibus,vc noftra
patiencer leganc a^K audiant, momcntaque
íingulaargumentorum expendantattentej íi
impetrabinüs,fortafsis efficiemus_,vt labore
noilroprofeciíTefe, & lucis aliquid intátis
tenebrisallatüconfíceancur. Siquisobfcuré
muirá dici accuíibic , is coníiderec , qiix nu-
mcrornm racione expIicátLir,attécioneopus
habere-.nofque íxpe mulca rcpetijffe ftuden-
cesperfpicuitatijcuiusmaiorratio eíl habita,
qUcioracioaisíliyli.faftidioíienimingenijeft,
in hisdifputationibus fermonis eiegantiam
requirere,atqae delicatiin re feria volupta-
tem captare. In tuo quidem nomine, huma-
niísime Antiftes,hoc qiiidquidefl: operis,fo-
ras d.ireconf¡liumfuit,nonpatrocin¡jcaufa5
id enim vulgare 5¿ fuperuacaneumifed vt ob
feruantic^ noilr.^ , & íynceri amoris á primis
annisfalcepti,accedentequextate tuisbene
ficijs,noíhirqueobfequi]sconfirmati,moni-
meatúaliq'Jodextaret.iVíaiorisqüoqueeric,
quol tanto viro dicatur.ná & viiiaquamuis
d^nivalde pretiofavidentur^fitcmplis&ce-
leílibus fiiit oblata : vitrii in Pontificio anu-
lo rcuiíidum pro adamateaccipiatur^provc-
ropfeudofinaragdLis. Maior fulgor próxima
quse-
quaeque illuftrabit ctiam minuta. Simul di-
ligentiamexcitabocoiudicc ipfa operis nun
cupacione vlcro deledlo , vnde prouocare ad
aliosnon liceat.Supremuní enim (ux caufa:
arbitrumfaciú ,qui elcgitea prgfertiiTi digni
tace,prudentia,crndícione .ílc ex víura qux-
(lusmaltiplex exiftet.De tuislaudibus & me
ritispauca dicere iiidecorumimulca, impor-
tuna narratio. Iraqae de nobilicate 5 mode-
ília, fapiencix íludijs , fuauifsimis moribus,
alijrqueanimi &corporis dotibus5quas na-
tura certé vis maior concefsit benigna ma-
nu jfilcntiumerir. lUud non pra^cermittam
fxpeverum: quemque fortuna: Tuce eíTe fa-
brüm^fuirqueíingulos mofibiisfinaijraróab
Índole, raroab ingenio rerum eticntus dif-
crepare.Nosineptirerüxííimatores alienas
fslicitatis^infelicicatifqüecaurasrcilicefperf"
crutamur. Hocfané initio tüi Pontificatns
Toletani^quod Deo gntum ,rcip. vniueríce
faKjtareforefperamus , dirput.uiniiem hanc
de ponderibus &menfnris,qurc poPt nofuos
Annalesderebus Hifpani?: non ira pridem
euulgatoSjfortehisdiebus erat in manibus,
craíTo quamuis fiIo,tennic]ue contextü,q!iafi
primicias mitcimiis,& indicaturám earum
A 3 lücu-
( 6
De ponderihus
)
lucübrationum^qua: fuperioritemporeiri-
fticutaide varijs Philofophix & Theologi^
partibuSjhaólenus in vnibradelituerunt, ma-
ioradacuri pares modo votis & voluncati vi-
res con tingant.
De afj'e^fartihtis ems» (^ap^Zs
V AEDAM Fundamenta
ponenda funt , quibus mo-
les vniuerfadifpucationisin-
cumbac. Acprimúm deaffe
& partibus eius dicendum
eíl : deíndc de pede, fexta-
rio , Se vncia Romanis , quoniam ad hsec
pleraque aliamenfurarum ¿ponderum no-
mina reuocanda funt arque ex illis examinan
da.Romani vecercs quoduisferme tocum af-
fis nomine lumcuparunt ¡ arque iii duode-
cim partes diuiferunt, quasvncias librse ad
inílar dixere. Eius confuctudinis origo Se
occafio fuit, quoniam primis vrbis Roma-
na temporibus nummisvcebanttirxreis qui
dem^ fingülis ramen libree pondere ,'rudibus
primuní Se informibus , fignatis deinde ,
quod accidit fexto demum Romanorum
Rege.
Rege.Seruiüsenim Rcx priniusapud Roma-
nos fignauic a^s , ¿^ quidem noca pecudis,
vnde & pecunia di€l:aefí:j& quoniam ea vi-
ce pecüdiim in commercijsvtebantur , vti
Plutarchus ait in vita Publicolx. Sic B\S>^
quafixs, diótus eíl teíle Varrone . oc cum
librainduodtcim vncias diuidcretur a Ro
manis , faótum eíl: vt As etiam diuidcre-
tur in eafdem, quodmaníícimrainuto quam
uis pondere aísis , redaóloque primúm ad
duas vncias temporeprimibelli Punici:,qui
afses fextantarij didli funt, vti Plinius ait
libr.33. cap. 3. Dcinde etiam confequcnti -
bus temporibus ad vnciam arque íemun-
ciam xris redacfbo aíre,maní]í tamen vctus
confuetudo vt eius partes dicerentur vn-
■cise. Et quidem initio priílinus valor afsi
maníít. Deinde (vtfit) valdc eíl: imminu-
tus , quando Plinius libr.15. cnp.i. Ap-
pio Claudio, & Lucio IunioGoíl.duodena:.;,
inquit olei libras afle ven debantur,qu o dpoíi
imminutum aíTemnunquam contigiffe pu-
to, vt tanta olei vilitas eííet. Ab xre adalia
traduóla voee h^reditareni c^perunt afsis
nomine fígniíícare, Quod in iureconfulro-
:ruiTi librispafsim occurrit hisredem ex aíle
vocan-
( § Defonderibm )
vocaíuiüai , cui integra obuenic hxroditzs
nulioaliocum eo harredejh^eredem ex trien-
te , aut exvncia cui tertia parshxredítatis,
aLitdiiodecim3(idcnim viiciaeft)ceftnmen-
to legatiir.ííciügerum tcvrx Columella af-
íi<? nomine intelligensjib.^.cap.i. in duode-
cim vnciaspartitLir,vnciamqüeipiam infici-
licüm,fextulam , fcripulüm , & íeinifcripu-
liim, non fecus ,acfide ponderibus ageret.
Pr^tereapedem Architeóti menforerque cu
fedecimdigitoscontineat,in duodecim vn-
cias, hocell , polüces diuiferunt.continet
enin'ipollexdigitumvnumexcommunibüs
cum tríente. Inde BcíTales laterculos dixit
Vitruuius lib 7. cap i. qui vnciarum oóto,
íiucpo!licumeíTent.íicquatuordigitos,íiue
palmu m,vt efl: in editione vulgata.i.para. 4*.
ver.5.illisverbis.Porróvaftitaseius habebat
menrürampalmi(loquiturdemaria:neo)idé
interprcs.3. reg.y. ver.Kí. tres vncia? di-
xit. Grofsicu do au temía teris tria m vnciarum
erat.vtrumque reólcjCum palmus^ideftqua
cnordigiti,tribuspollicibus,íiue tribus vn-
cijs pcdis xquales lint. Demam íextariusaf-
fnetia nomine íignificatur a vetcribus,&:cú
daodecim cyathos caperet^cyathi ipfi vncix
fexta-
( (S menjuris. 5> )
fextarij vocabantur . ficin Martiali cálices
fexcances,hoccft,duorum cyatborum^qua-
drantes trium , tricntes quatuor , dsunces
vndccim cyachorum cálices legimus. Pro-
cer ba:caísis nomine íignifer ,dies,bora, vfu
ra ccntefima intelliguntur , multaque alia
fuarumparciumcompararione. Sunc autem
afsis partes^vncia nimirum duodécima pars.
Sextans hoccftvnci? du^. Quadrans, ideft
trcsvncisE. Vnde Teruntiusá tribus vncijs
dedu(5bavoce,quartapars afsis fiuc quadrás
dicitur. Quarrin ítalisá quadrantefadus vi-
dctunolimq; centum quadrantes pro fpor-
culalococoeníEredbsedabátur^mcrcesfaliita-
tionum^Bud^usdeaíTeJib.^. MartialisiDat
Baiana mihi quadrantes fportula centum.
Triens, hocen, quatuor rnciae, tertia afsis
pars.Qujncunx, quinqué vncia?. Semisfex
vnciíeafbis dimidium. Septunx fcptemvn-
ci^. Bes dúo tricntes afsis, id eftodo vnci^.
Dodrans,tres quadrantes afsis. id eft,noucm
vnci^.Dcxtans decé vncise. Deunx vndecim
vncix.Sut &:vncia2 partes, nimirum femucia
pars afsis vigefima quarta , ficilicus quarta
vncÍ2epars,afsisquadragcfímaod:aua , duel-
la tcrtia pars vncise , íextula fcxta vnciíe pars
B afsis
( 10 De ponderihm )
afsis feptuageíínia fecunda. Sed &c multipli-
pl icaco aííe alia nomina ponderum conlta-
ba nc.dicíturcnim abaíTe,trefsis,quadrafsis,
noiaufsisjdecüfsisjcentufsisprotribusyqua-
caor,nouem, decem, ^¿centümafsibus. vel
alio modo ab affe aíTarium dicitur eadem af-
fis íígniíicatione &c pondere, vel vt alij vo-
lunc dimidium afsis aíTarium dicitur . Et
cum libra fcu as pondo etiam diceretur,ab ca
vocefadtusdupondius continet dúos aíTes.
Sefliertius gen ere mafculino dúos aíTes cum
dimldio, dt¿tusquaíifemifl:ertius,ficaic Vo^
iuíius Metianusde aíTe^addicque in legibus
düoJecim tabularum dúos pedes & femis
vocaripedem feftercium, fie locumlegito,
Seílertius autem nummus erat ex argento,
quemad modum maiores nionetíe. Praete-
rea nummus abfolute poficus feftercius idem
c(l Bud^us de aírelibr.3. Quinariusfeu Vi-
doriatus , quinqué afsium valore ^ dena-
riijsdecem, vnde &: nomina manarunt. Erat
& libella vnius quidcm afsis valore fed ex
argento : namaíl"esfemperexa:re cudcban-
tur, valebantque finguli quantum quatuor
aoílri marauedini ,quos latine líeeat qua-
drantes , aut teruntios dicere • Marci .iz.
ver.
(^ (^ menfuris. ii /
^"'■" — "" " ^w^— — ^— ■ '■ -■■■ ■ -Mili ■ I i— ím^wm— ^p— i»w»— i»^» ■■■i.Tfc
ver. 42. vidua oíFerc minuta duO;, cjiíod eíl^
quadrans,nempe illaminuta valebant quan-
tum oólauaparsafsisvti blanca noftra : di-
cebanturque minuta non vt minuta Gra:co-
rum medicorum , qux funt pondera mi-
nimaomnium ,fedquoniamminor illamo-
nctanon fignabatur. Porro Denarius vale-
bat quantum quadraginta quadrantes. Se-
ftertius genere mafculino quantum decem:
fed fi feílertium dicas neutro genere miJ-
Ic feftertios intelligere debes, hoc eñ , de-
cem millia quadrantes ^ nimirum quan-
tum viginti quinqué aurei numminoftra-
tes , quos coronas feu coronatos dicimus,
íinguli valore quadringcntorum quadran-
tum feu marauedinorum , quo valore hoc
quidem temporc aeflimantur . Nam fí fe-
llertium cum ducatis noftratibus velimus
comparare , quorum finguli continent
maraucdinos .375. fcílertium vnum con -
tinebit ducatos viginti rex,prí:eterea mara-
ucdinos.250. prsecife. Quo loco oportet ex-
plicare formam numerandi qua veteres
Romani vtebantur, tum alijs rebus nume-
rahdis , tum prxfercim pecuniíe quam.uis
fummam ad feftercia ferc referentes , Se
IlL .L -BJILI.»»!! III»! ■ III" "*"
iiuwainimi l| t-.
( II De pondenbus )
quemadmodiimGrxci nonvitradeccmillia
progrediebantur, hoceft myriadaifed cius
niuneri repccicione maiores fu ramas cxpli-
cabanc , ve cum ccntutn myriades dicunt,
nempedecies cQntum millia,autmillc mil-
\i^.XiÁtcc</^ccx^^^i^^^- qua eriam loqucndi for-
ma vtebancur Grxci:ita Romani non viera
ccncum millia procedcbSc. Sed éius numcri
repetitionc maiores fummas nümerabanc,
vti Budasus doccc Iibr.4. dcaíle ex Plinio,
Iib.33. cap. 10. Ergo auc perfeílertios nume-
rabant,qui abfoluta ecíam appellatione num
mi erant, aut per feftertia aut per alia, vt
aureos^paíTus, pedes , de quibus ómnibus di-
cendnm eíl.Per feílerrios cjuidem dicentes.
quadragincafefterrijautnummi, nepequa-
dringenciquadrantesjquantumaureusnum-
mus.Quadringcntifeílertijaucnummi,quan
tumdccéaurei. Cum admille fef'lertios per
ueniebatur, reliólo feftertio mafculini gene-
risrraníibaturcompendijcaufa ad feftertiü
neutro e^cncrCjQUod millefeflcrtioscontine
bac.QnomadocLim numerabant , rurfusid
düphciterfacrehantiauc per nomina, ve fi di-
cas decem feftertia , nimirum aurci noftra-
tes.iso.autccntum feftertia, Iioceft quantu
aurei
V
( (^ menfuris. 13 )
[ aurci noftrates.2500. Lampridius de Hclioga
balo, Nuncjuam,ait , minuscentum H-S cce-
nauitjhoccíl argcnti libris triginca. Icgendú
pro trígincatrecétis: crecen tx en im libra: ar-
gcnti vaIentquacumaurei.2 500.Sicquadrin
genca feílertia , nimirum quantum dcccm au
reorummillia, qui crac cenfus cqucíhis fub
lulioCa^fare.quemadmodumea íumma du-
plicata erat cenfus fenatorius . Erant &:
mille feflertia quantum mille millia feíler-
tij,vigintiquinauemi!Iianoftrorum aureo-
rum.Licct&: pcraduerbia dicerebiscétum,
tercentum feftcrtiajauc biscentena , quacer-
ccntena,decics centena feftertia hoc cíl mil-
le. Supra mille feílertianon ampliusnomini
bus,fedaduerbijs vrebantur Romanij íum-
ma feftertiorum ccntuplicaca hoc modo di-
eentes;deciesfeílertium,ideft, decies centü
fcftcrtiafi'je mille feftercia jVtroq; enim mo-
dolatínedicas , íemperc]uc aduerbia iunóla
fefiertijscenturiamíubincclledam fccumaf-
ferunciperindécnimcft decies reftercium,ac
fidicasdeciescencenafeílertia: &quod am-
pliuseíl ipfavox fcftercium aliquando non
exprímitur,idemqucíTgnificare folec decies
abfolutc pofitum aut ccnties quod decies
B 5 ccn-
( 14 De ponderthus )
I centena fellercia, céneles centena feñertia.
I Ergo decies feílertium continet quantum
viginti quinqué milliaaureorum.atque ex eo
caítiganda eíl epiílola Plinij ad Caluiííum lib.
quinto 5 &: pro íedeciesfeflertium,nimiruna
3uadra ginta aureorum millibus, legendum,
ecies feftertium : cum quadringenta mil -
Iia(qu^decem aureorum milliavalcnc)idem
dicat paulo aniplius tertiam partem fuperio-
rioris fammxeíTe. Verúm ad alia pergamus
Duodecies feñertiumjioc eíl duodecies cen
tenafefl;ertia,hoceftfcílertia millc ducenta,
quantum triginta millia aureorum. qui erat
ccnfusfenatoriusfubAuguílo. Vicies feíler-
tium dúo millia fcílertiaaurei quinquagin-
millia, quanti íeílimata eíl área domus Ci-
ceronis ad Atticum Iibr.4. Septuagies feílcr-
tio apud Tacitumlib.20. cfficit cen tum fep*
tuaginta quinq; millia aureorum. Centics fe-
ílertiú,hoc eíl,centiescentum feílertia,quan
ti eftimatus eíl vnio Cleopatra^^audorcPli
niolib.;>.capitc.3y.nempeaureisnoílratibus
lyoooo. Quadringenties feílertium, hoc eíl
quadringenticscentenafeílertiaquantiapud
eundem libr.p. cap.35.fuit ornatus Lollia^.
Sexccntics feílertium libr.15. ^ .20. Tacitij
áureo-
( ^ menjuris, 15 )
aureorummilliocum dimidio. Tumlibr.5.
ciufdem Taciti difpoíito per menfas mil-
liesfeftertio, hoceft duobus miUionibusau-
reorum cum dimidio. Séneca termillies
feítertium quadriennio qu^filTe ferebatur
apud Tacitum libr. i3,&de oracoribus ait
Eprium Marcellum feu Crifpium Vibium
Í)ofsidcre tantundcm ,nempe feprem mil-
ipncs cum dimidio . Vitellius Imperator
vtiidemTacitus aitlib.iS.paucifsimismen»
fibusintcruerciíTecrediturnouies millies fe-
ftertium, nimirum viginti quatuor millio-
nescum dimidio. Vicies fepties millies fe-
ílcrtium, quantum pecunia Tiberiuscorra-
íít Se rcliquic, vci Sueconius ait in Caligu-
la capite.37. hoc eíl fexcenties feptuagics
quinquics centena millia aureorum , vel
vt noñromoreloquamurmülionesfexagin-
tafeptcm & remiílem,ingcns fumma&vix
fidem fadura , príefertim cúm idcmSueto-
niusaffirmet^tum locoeo ,tumin vitaNe-
ronis cap. 30. ingentes eas opes a Tiberio re«
liótas brcui fpatio atque adeo non teto ver-
tente an no confumptas a Calo Caligula d<.
efFufasfuiíTc. PlutarchusinvitaPompeipoil:
vidunt Mithridatem aic tributa Romana
ere-
( i^ De ponderiííis )
'creuiíleadoduagies quinquics decics cen-
tena millia,(nimirum decics centena millia,
feu decics feftcrtiam/eu viginti quinqué au
reorum millia debent o<íiuagíes quinquies
fumi)iitios aurcorum milIioneSjCcntum prse
tereaSí vig'nti quinqué miHia áureos. Au
guftus apud Suetonium morienslcgauit po-
pulo Romano quadringentics, tríbubus tri-
ties quinquies fcílertium . ne;npc populo le
gauit decics ccntcnaaureorúmillíamjllioné
vnum,tribubus o£toginta fcptemmillia &
quingentos áureos, ccrtécuiquG tribuí cen-
tcnafeítertia áureos. 2500. erantenim tribus
35. Plinius lib.u. cap.18. millies centena mil
lia feftcrtium ómnibus annis India &: Seres,
pcninfulaque illa imperio noílro adimunt,
ncmpeproptcrvnioncs6¿ aliaqux ornandis ¿^
mulieribus indc aduehcbantur. Si locus non
eftcorruptus, credo pcrinde effe millies cen-
tena millia,ac íi diceret tántum millies. nam
aducrbía fecum centena aíFerunt & fcftertia
fingula mille fcftertios valebant. vndc mille-
nariumnamerum infc includunt. Alioqui
fummaillaadduo milIia quingentos aureo-
rum míUiones cxcrefcerct : quantú pccuniae
iatoto Romano imperio non crac. Itainhis
modis
( (^menfíiris, \y )
modisnumerandiperaduerbia, ecntum íiue
centena fubintelligi debenc , qux vox com-
pendijcaufadefideratur, Qu^od non tancum
contingic cúm pecunia: Tummam per fcíkr-
tia vt monftratum ell:,fed eciam cúm auc can
dem alio modo , autalia quaecuncjuc nu-
mcramus.Vt fidicasdeciesmilliaaureorum,
perinde eft ac fi dicas decies centena miüia
aureorum,centicsmilIiapafsuui"n,ideílccn-
ticsccntenamillia.alioquipernominadicen
dum eíTer^decem millia aureorum , aut cen-
tummilliapaírüü^fiidtantunifignificarevc-
limus.ficcjuoddíximusproxime,fepruagies
quinquies centena millia aureorum , eadem
íignificatione dicipotuit feptuagies fepties
quinquies millia aureorum. ¿<:in Piinio fa;-
pe millia p;ííruum auc fladia cadem racione
dcbent intelligi. vti idem BudíEus explicar.
1.4.vticumaitPlin,lib.2.cap.io8.latitudo au
cemcerr^á meridiano ficu ad fepccntrionem
dimidiofereminorcolligicur, quinquies qua
ter müliarexaginca duo,(íic Budcus & Her-
molaus legerunc) intelligi deber ve perindt
íít,ac fi dicercc : quinquagies quatercentens
fcxagintaduomilIia,vtiMaríÍ3nus dercea
dem agcns explicat^hodieque in Plinij codi-
C cibus
Depondertbus \
cib US ea leótio eft, foriaíle exMarciano Aimp-
ca.Qj¿^quidcmfunnmaperindevaletací¡di
cas^ noué iiiílliones fepiíngenta quadraginta
o£to inillia pafluum : qui palTuum niimerus
efhcic, milliariüm nouem milhafeptingen.
taquadragintaoólomiüia. Atquecum mul-
tisexemplisiiluílrarih^c obferuatio pofsit,
paiica attigiffc fatis habuirvnde coUigitur il-
ludApoc.*>. ver, i(?. & numerus equeftns
exercit^ vicies milliesdcnamillia aJí ^t/^íá/tí
/*v5;cíAt» ex Gr^ca forma loquendi didlum
Fuiílc^cum ex Romana veteri dici ab inter-
prete potuiflec^bis milliescéccnamillia. lam
enimdiólumcft Grecos decem millibus rc-
plicatis maiores fummas eíFerrc, Reñíanos
vetcresccntum millibus. Ad extrcmúfcirc
oporter^ccntumserisautmillea^riSjCentuaut
mílle aíl'es fignificare invcterum librisiadijci
tur aliqüandoaerisgrauisproptcr aíTeslibrx
pondere percuíTos^qui graues ^eorum , qui
portea percufsifunc imminuto pondere, có-
parationedicebanrur. Aliquandoctiam vox
aeris fupprimirur, vt Liuius Iib.35?. dixit;Se-
natus Fuluio quantum vellet impenderé^
(fupple in ludís) permifit , dum nc fum-
mam o^ingentorum millium cxcedcrec.
ncmpc
(
(^menfuris.
^9 )
' ncmpe odoginta millia affe s^cjui efficiunc ad
noílram rationem áureos odio miile.acccpe-
rataucemáciuitatibus ad eos ludos^vcibi-
dem dícitur,centum auri pondo. qui valebát
áureos noftros.i^ó^oo. Addo 6c a Boecio de
Arichmeticanumerum cubum á radice vo-
cari . Sic .8. binionem .27, tcrnioncm .64.
quaternionem vocac.qua analogía quis con-
ccndatmille millia non omnino barbare di-
cí poíTc millionem,vti contendic NcbriíTcn-
íísrepecitione.8. tametfi millc cius numcri
radixquadracaeft,noncubica:inquoiIlcerra
üit vir alioqui erudicus diligencia máxima.
^e 'i>ncia ¿5* libra Romanis. Cap, 5 .
^NCIAE, Et libran ponde-
raá Romanis Gr^ci accepe-
runc^quemadmodum & no-
mina ipía. Granel enim mina
vtebancur, & drachma.mina
centum drachmascontincc,
cú libra Romana eflcc tantú drachm.aru nona I
gintafexjvnciarü duodecim. drachmaodla^
uaparsvnciíEeratno tantüincíiitcris merci-
monijs,rcdetiámedicorüvfu.ííccnim Diof.
C 2 de men
( 10 Dipondertbus )
demeníu. &:ponder. cap.i. aic: vncia habec
drachiiias odlo^fcripulos. 24.0001 quoconfen
ticGaleri.lib.íT.ílecompoíitionemedicamen
torumíecundum genera. Erantprxterea vn
cix &: libras non modo ponderales fed etiam
menfuralestum RomanistüGra;cis:quodin
ternoshodieetiá vfurpatur, prícfertiminter
médicos. Id conftat ex C0Iumc.Iib.12.cap. 21.
cum de muíH conditura a^ens duabus vn-
cijsinijci mandar femunciamíalisbené ple-
nam: 6^ ex Galeno lib. 6^. de compoíic. medí-
ca^per genera cap.i8.his verbis: Ego fane olei
libram Romx vocatam^quam per incifuris
diftincSla cornua meciuntur,ponderaui quan
deque difcere cupíens quantum grauitacis
pondas contineret : inuenl duodecim olei
ménfurales, decemvncijs ponderum sequa-
les. De menfuralibus rncia^^ libra hoc loco^
nondirpuramus^feddeponderalibus, quas
HebrsetSjGrGecis&Romanisveteribusvnias-
ponderisfuiíTemagis crcditurá dodlis viris
quia conrrarium non probatur,quám fit cer-
co argumento fírmum .Sed 6¿ conieólur^
fuppetunc, ñeque valid^, ñeque prorfus reij-
ciende.Grxcos, quas a Romanis acccpcrant
,codem pondere retinuiílc, verifimile eíTe:
Siclum
Siclum Hebraicum femuncis pondere non
vulgaris fed Attiex vifum^quam vnciam pa -
tanc minoren! aliquanto vulgari noltra cíTe,
íequalemRoman^ vetcri. Qirantum auteni
Romana fcu Atticavnciaminor íic noftrano
conuenic inter auólores : qutdain vcterem
Romanam vnciam libramqueconucnire pu-
tant^pareíqueeíTeponderibus rncdicis^qui-
busmedicamcntisconficicndis vulgo vti c6
fueuerunt:qu2E haud dubium minera func
parre quincadscima alij^communibiispon-
deribusJcavnciamedicorumdrachm as fep-
tem &c fcmilTem conciner ,Jibra vndecim
vncias&drachmascommunes duns. Alij pu
tant Romanam libram vnciamque vecerem
minores eíTenoftris parte amplius vigeíima:
ficvt antiqualibra Romanacontineac vncias
vndecim noílrasjcripnlüsdeccjnofiramojor
íitRomanafcripülisquatuordccim.vnciaan
tiqtiafeptemdrachmascontfncat,rcripulnm
vnügranavjg;intí,minornoftravncia vulga-
ri fcripulovno^granis qtjatuor. Sed qü(^ tata
aírcuerarionedicücur,neícioan confirmari fa
tis pofsint.náex poderc dcnariorú Romano
ru leucargumentú ducitür.cú vfü &antiqui
tace ííncdetrici^neque ciufdcmponderis íem
C 3 per
( LL Deponderibus |
per fuerinL3Pliniusenimlib.33.cap.p.fcptcm
denarios vacían tr ibuit , nimirum libríE.84.
quod fequicurCelfüs lib.5.cap.i7. atGalen.
dccopoíic. medicam. fccundú genera, lib.5.
cap. (í.odo denarios vnciíetribuit,ná feptem
vncias&: femifsé fexaginta denarios eíTeait.
neq; Plin. íibicóílac cülib.2i.cap.34.denariú
dicat drachmx pon dcrc eíTe.Quód íí nouo ar
gumento,quo alij vtiintur^vetcra pondera
afferas qux pafsim inueniuntur librae , femif-
fis,quadratis, fexcanitis c lapide aut ex xre no
ftris minora: refpondebo , ñeque ipfa paria
inueniri , vtipfimetqui inuenerunt,confi-
tencLir: ñeque mirum cft diucurnitate ccm-
porisaucdetritaeíTeautimmínutarubigine,
vtccrti nihil ex ijs conftícui pofsic. Accrc-
dam pociusveteraponderacumnoftris vuU
«raribus conuenire,qucmadmodum cum Ro
manisGr3eca,&: Hebraica confentirc dant,
magisqinadiucrfum probari n6poteíl,quá
cerco aliquo argumento, na &: vulgares áRo
manis ficuc a&^GraícisRomana funt accepta,
neq; eft verifimile omnes hodie naciones fere
in eadem pondera confpiraíTe^niíí ca á Roma
nis antiquis imperij temporibns accepiíTcnt.
Pr^ECerea cam racionem facillimam fore co-
1 g*'»^^--
i
(^menfuris.
i }
gitabam pondera &: menfuras inter fe com-
paran di,(ivnciamdemusnondiuerííponde-
risantiquistemporibus 3z noñris fuilícTa-
metfidiuerfametiam racioné Gonfedabimur
ponderibus&menfuris dinerfarum gétium
cxceauandis , prseíertim eorum, qui vetera
pondera Romanorum noftris mediéis pa-
ria eíTecontcndunt^nc laborcm &: molefliam
calculandi & numerorum minucias fubter-
fugiíTenosa liquisiurcaccufarepoísit. Pras-
fertim cüm vulgaria mcdicorum pondera
cum antiquis&cumalijs ponderibus vul^a-
ribus comparare copftituerini. Arque de vn-
cia & libraRomana ha6lenus:ad íextarium
progrediamur.
£xiUl
Defextario Romano* C^P'4*
EXTARIÍ Nonvnumpon-
dus,nequevnamenfüra fuit,
fedmuhiplex: náprxter vul-
gare AzÚDrisquadrantc, qué
in hac diputaricne fextarium
Tcletanüm vocabimuí? , erat
Hcbrai^usrextarfus^Atticüsatq.RomaniisJ
Seddcalijsalio lococópioíius explicabitur.!
nLincí
' " I — — 1— »«» .. III I « I I I ■ m I I ■ |/*
( 14 De ponderibus )
|nuncclcfextarioRomanodicendumeíl,q'jo
í niam ex eo cognicio aliarum otnniummcn-
íurarum pendec , cárn Hcbraicus fexta-
rius duas tercias Romani continear, vti poft-
moJüdemonftrabitur apertc, Atticustres
quarcaseiufdem.&firecipitur vnciasRoma
n%s veccres pares noftris communibus effe,
Toletanus fe xcaríuscjuatuor omnino quin-
tas Romani fexrarij concinebic.Pr^cerea am-
pliara Romana capíc fcxrarios Romanos,
qjadragintaoflo^vrnavigintiqíiaCLiorfexca
r!os,modiusIcaliciJsfextariosfedecim.Sicex
CDf7nicionerexcarij Romani aüarum menfii-
raruíTi cognicio pendec, &:cumea cltimpU-
cata. Facillima ratio inueíligandi quantum
caperec is fextariuSjCx pondere fumenda eft
eius,in vino aut aqua.parum enim hi dúo li-^
quoresdifcrepant.nam oleum nonapartelc-
uius eft aqua, decemque vnci^ aqux nouem
vncijsin oleo refpondent.mcl autem femif-^
fe grauius eft aqua. Sic viginti vncijs in aqua
triginta in melle rcfpondent.Hoc eft, íí vas
aqua replctu m pcndct vncias viginti^ideai re
pletum oleopendcbitvnciasdccem 5¿:o£lo,
ídem replícu melle pendebit vncias triginta.
Ergo de fextarij Romani pondere au ¿lores
non
( (^ menfuns, 2^ )
non conueniunt. Hcfichius vncias viginti\
quatuorilii tribuit,quod fequirur Budxus,
6^ eiusaudoricate alij recentiorcs . Ifídorus
huicfententixfauet cutn libr.iíT.cap.iy. Hc-
minainquit^appendit librain vnam , qux ge-
rainataíextariumfacit.&rurfus modio attri
buit rextarios viginti dúos , libras quatuor 6¿:
quadraginta. Nonpauci decem8¿ o¿lo vn-
cias fexcarium Roma;num penderé in aqua
afíirmant,quod dixic Galen.de pender. &
mcnníícenimait:alijdicuntfextarium habc
re podus libree &remirs¡s.&:rurrus,Trybliú,
(quod efl; dimidium fextarij)habec vncias no
líem.Verumhoc in oleo intelligi fequentia
declarant,ficut&: Diofc. de poder, ¿men-
fur. tribuensfexcarioaquae vncias dccem &
odo vitiatus e;i, vt Grxci códices declarant
non de aqua fed de oleo agerc , ñeque aqux
pondus á viniíeiungere , quod latini códices
quídam corrupté habent. Pcritiores tamcn
fcxtariumRomanum in aqua auc vino pen-
deré vncias viginti malunt. Hermolaus Bar
barus,LeonardusPorcius,alij omncspermo
titumaliorumantiquorumaudoritate,tum
Fannij,cümaic.Namlibra!,vcmemorát,bef-
fcmfextariusaddit; Seu puros pedas laticcs,
D feu
(^ z6 De porjdertbus )
leu donaLyc^í. Addunt femiíTem libr^ laben-i
cisoliui , Seiibramí]; feruntrnellisrupereíTei
bilibri. Vides fextario inaquaauc vinocribui
pondas vnciarurn vigintij in oleo. i8. in me-
lle triginta. Qjjod fcquitur etiam libellus
G lleno actributus de pond.& mcnf.Ha^c no
bis fententiacjuíE media eíl, duabusalijsprse
ferendavidebacur:pr2efertim cum antiquo-
rum did:a facile explican pofsinc.nempe qui
fextariovnciasvigintiquatuordederunr, ij-
demenfuralibuslocuti funt, vti ex Galeno
attulimuslib. ^.decompofic. medica. per ge
nera.c. 8. duodecimvnciasmenfurales decc
vnciarumpondus hahere.quodabcoinoleo
didújOribaíiusex Adamantijfentétiadixit:
fextarium Italicum vini quidem mcnfura vn
cias viginci quatuor pondere jlibram noftrá
acvncias odohabere. Qui verodecem &
oCío vncias fextario dederunt , autinoleo
explicandifunt, aucnonde fextario Roma-
no locütifunt ,redde fextario Attico(í¡c
nos interpretabamur) qui vncias quidem
menfurales.iS. continec, nimirum pondus
vnciarum oinnino.iy. fie enim Galenus ait
eodem opere libr.5. cap.ó". Atticam Hemi-
nam nouc ItaUcas vncias conficere : additq^
pen-
( (¿ menfuYis zj )
pendunt enim.i?.ItaliC(^ vncix, cjuab jncorni
businfedis meciuntur, feptem vacias pon-
derales 5^ femiílemtqaod de oleo etiam diólu
placee adviniimaucaquamtraduci. Qj¿o lo»
co aperte perfpicicur erraíle quicüq; íextario
Attico dát pondusvnciarum ododecim ,Ko
mano vnciasvigincjmenfurales non pódera
lcs,quodfacit Georgi. Agrícola lib.i.erraffe
alies qui fextariú Romanum Toletano pare
faciunt,cumhuiuspondus in vino aut aqua
círevnciarummodóíedecim minime dubiü
fit.Quodli Romanas vnciasvetcres pares co
munibus noftris eíTe recipitur,fextarius Ro-
manus comparabiturcum noílro proporcio-
ne fexquiquarta^feuquodidéefl-^ToIetanus,
quatuor quintas Romanifextarij cocinebic.
Si autem vcteres vncias malumus mediéis
vncijs noftrse a^catis pares eíTe. viginti vn-
cÍ2e veteres ex noilris communibus conti-
nebunt vncias. i8.-|- . hoc eft vncias odlode-
cim odauas feu drachmasfex : quíefaciunt
adarames noílros duodecirn. Comparabitur
que hac racione rextarius Rcmanus cum
Toletano proportione qu^ cíl .75. ad .<r4,
vt conPcat vtriufque fextarij vncijs in fuas
quarcas parces diuifís . nempe proportio
D 2 cric
( ^8
De pondenhas
)
cricferme fefquifexta. Qnx omnia intelli-
gencia comprehendenda & memarix com-
mendanda putabam, magnam enim luccm
vniuerfe difputacioni afferre poterunt. Vi-
truuius lib 7. cap.S.fextarium argenti viui
pondo ait eíle viginti quinquc.Nos fado pe-
riculo inuenimus ponderare libras viginti
tres,vncias decem , od:auas íeu drachmas fep
tcm . fortafsis ar^cncum viuum iilud non
erac vfcjuequaque dcfecatum :fed ex qiio cer
te perfpicirur^ncque Romana pondera rni-
noraefle noílris,neq; fextarium Romanum
contincre vncias ponderales oótodecim, Ion
ge enim ratio Vicruuij á noñro experimento
aberraíTet.
T)epede Romnnom Cap fl
ENSVRA Pedís Romani
íí certa racione eíTec explora-
f ta, magna nos moleftiaGsete-
ris conftituendis liberaílec;
ac prxfercim quantus cíTec
fextarius Romanus definiré
inproptueííet: arque ex eo quid de vncia Se
ponderibusRomanisfentiendum eíTet, vna
opera
( ^ menfuns, ^9 )
^opera conílitueretur. Pendit enimfextarius
Rotnanus viginti vncias Romanas prxciíc,
idcmquccftamphoras Romanae pars omni-
noquadragefimaodlaua.Amphoraauté Ro-
mana pcdis Romanimenfuram quoquo ver-
fus babee , vndc S¿ á forma quadratoq; pede,
quadranialdicicur. Sic cnimFeftusaii:: Qua-
drancalvocabát antiquiíquamcx Grarcoam-
pboramdicunc^quodvas pedís quadracioólo
&c quadraginta capic fextarios. ídem Fanni us
alijqueomnes traduntquaííremminimédu-
biam.ííc ex pede Romano iüftoconfeíSa am
pbora,defexcarij menfura&: pondere iudica
refacilccrac, eadiuifainoólo &r quadraginta
íEquas partes. Video tamen de pede Romano
difceptationem cíTe, ñeque inter fe eruditos
conuenire . Tres enim pedis formas mciifu-
rafque afFerunt, minimam^mediocrenij má-
xima ita inter fe comparatas,vt máxima mc-
diocrem fuperet ferme ficilicojid eíl parre pe
dis mediocris quadrageííma odlaua , pes me-
diocris mínimum fuperet fextula plus mi-
nus,hoceft, parte pcdis minorisfeptuagefi-
ma quinta. Sic pcsmaximus mínimum fupc-
rat duclla, hoc eíl minimi parte trigeíiina
fexta.Maximum pedem pro vero , fuperiori
D 5 fa:cu—
( }o De pondenbm )
í fecmlo crudici habcbant.& Philander in Vi-
rruuium lib.3.cap.3. ex columna Porphire-
tica dcprehendiíie fe Romae aic. meminit
eius columnce etiam Marlianus de antiqui*
tatibus vrbis Roma^. mediocrem Leonar-
dus Poitius primos pro vero tradidic ex mar-
mórea baíTe fepulcri CN, CoíTutij fculpto-
ris,qu^cúminhortis Angelí Colotij Romx
eíTec, Colocianuspes vulgo vocatur. qug Ccn
tentia& menfura magno eruditorum plaufu
fuperioribus annis celebrara eft^minimum pe
detnP^cus inuexic de pond.&: menf.libr.i.
ex tribus pedibus seréis , quos fe Rom^evi-
diífe affirmac , fumpta occafíonc nouandi.
Verum nos cum fextarium fciamus, quod &c
illefateturlib. 3. vigintivncías penderé invi-
no autaqua,íiue aequalesnoílris vncijs fint,
filie minores parte quintadecima, vti fupe-
riuselldi(5tüm,:amphoram exilio pede Ro-
mano fextarios. 48. eius ponderis non cape-
re manifefté deprehcndimus.Congius.S.pars
eft amphor^ Romanas capiens fex omnino
Romanos fextarios , fitque ex femiíTe pedís
Romani quoquo verfus. Fallís ergo duobus
congijs altero ad menfuram femipedis Go-
lotiani, altero ad femipedis Porphiretici mo-
dum
( ^ menfwis. 31 )
'dum,Congium priorcm espere animaduer- 1
ti fepcemfextarios Toléranos, (finguli pcn-j
duntvnciasfcdecim) qui efficiuntaddicatan
turo parte .52. vnius Tolctanifextarij , ÍI:x
Romanos vnciarum decem <5¿ od:o,dr3ch-
marumrcuodlauariimfexjquod eíl iuftum
fexcarijRomaniponduSjfivncie vetcresfunt
pares noftris mediéis. Congij o£lo , quos
capit amphora , quorum finguli continent
feptem Toléranos fextarios & partem pr^-
terea.32.( quíc vix poteft ob exiguitacem ob-
feruari ) efficient fcxcarios Toléranos .yó".
&.-^.quifubdud;a racione efficiuntfextarios
Romanos .48. quorum finguli viginti vn-
cias medicas contineanc , communes vn-
cias.i8.-|-. feuquodidem eft vncias odode-
cim,o¿lauasfeu drachmas fex.Congius al-
ter 8¿: maí or capiebat feptem Tolctanos fex-
tarios & fcmiflem . fie ve amphora fexagin-
ta fextarios Toléranos caoerec . nimirum
quadragintaoóbo Romanos fingulos vncia-
rum communium viginti. Namvcfexta-
rius Romanus huiuspóderiscomparacur cu
Toletano proportione íexquiquarca^itanu-
merus.íío.excedít numerum .48.eadempro
portionc , quocirca minimi pedís Romani
effigiem
( 3^ De ponderihm )
effigiem eiuscxcludimus,quafinochipedis,j
certcpoilerioristemporis, cum Congius ex
eius femiíTe fadus fex fextarios Romauos
prioris auc poftcrioris ponderis nó capiat, nc
araphoraquidem ex integro pede faóta qua-
draginta odio fextarios id genus. mirorquc
Pxcum diuerfLimfeobferuaflefaóla ampho-
raex fuo pede affirmarc. Sed nimirum in lu-
brica obferuationc decipi facile fuit, 5¿ fuis
opinionibus femel fufceptis faucc animus. Et
nc quis accufct menfuras pcdum in charra ex
preffas minores quam in typis eíTcjpropterea
quod charra humore extendirur , ariditate
contrahitur : is fciat ncidquidem in noílri«
obferuacionibusfuiírepr^termifluniifedtriLÍ
pedúmodüvtrypis seréis refponderent,&:ip
íís prototypis ex lapide,auc ex serc madcfaóba
chartafumpfiffe^ea mcnfuraquam hoc lo-
co exprimam,vt íludioforum conatus hac
etiara parteiiiuencur.fípriusaddidero,nobis
ex tribus pedibus máximum legitimum vi-
deri: qui expeditifsimam rationcm praebct
pondera & menfuras comparandi ínter fe,
credamqueduosalios minores iuílocíTe. Sed
ex pede Colotiano atquc amphora ad cam
mcnfuramcxtru6bafa61:umputo,vt¡rccentio
rcsj
( (^ menfuns, jj )
resin cam fententianí abierinr(cuius vefti-
gium in paulo antiquioribus non inuenio)
vncias Romanas veteres minores noílris com
munibuseíTe.
Tres femipe des ^orminos non eaiemmenfkrd diij-
cimus y "Porfhireticum , Qoíotianum , c^ f<jíti\
quorum ex f arte v«^ ¿¡udtuor di^iti , ex alee -
ra tres follices dejt^nantur, Q>nti^
net enim pes dígitos fedecim^
follices, feu mauisy Vncias
duodecim,
)(0(
E Scmi-
( 34
Si
í
De pondenbtis
)
•^Tl
^
^R aUfi^
^
•S
Í2
^
u^
l«ll
(
^ menfurts.
30
Depondenítis Hcbraicts. Qap^ 6*
íE Vncia^fextario&rpcdeRo
manis, quid ícncienduní fie
hadlenus cxpHcuimus :nunc
ad alia pondera & mcnfuras
progrediendum eíl. Ec ve bo-
nos antiquitati habcatur^fi-
mulquoniam de diuinislibris pr^ecipua cu-
ra eratjin fingulis gencribus,Hebraicis pon-
dcribus & menfuris explicatisad Grísea &
Romana procedemus. Atqiie in fingulis ea
dicemjSjqux nobisquideinvcrifimiliamaxi
meeíle videbuntur,niagnoruaique virorum
fide 6*: auóloricate fundara.
D^Talento Helpraico,
ALENTViVÍ Qupd primum ^i máxi-
mum apudonines nariones pondus pro-
ciild'jbio eft, ab Hebrxis KilCar vocacur,
id cíl torca feu maíTa , qucd rudi ponde-
recirec , ñeque pcrcuíFa a!iqua imagine,
magis pondjSjai.it nummorun\ fjmni a. Pen
debat mmas quinau iorinta , drachmasduo-
de-cim millia,q'iod certa ratione c^ibgitur
E 1 exodi
T
( j6 De pondenbiis )
cxoJi cap 38. ver. 25, vbi Hcebraice Grccceq;
ex hominibus fexceacisrribus miílibus quin
gentis qiiinqüagiaEa , cúmfíriguli foluiíTenc
per capica diínidium (¡clum , hoc eíl dra-
cbinas duas , redafla fucrunt centum Ta-
lenta argenci , prxrerea íícli.iyyf. fie ex fcK-
centis miUibiis hominum centum Talenta
redadla funt, ex minori numero hominibus
3550. ficlorum numjeru,s.i775. acq^adeofin-
pula hominum fex mil!ia,cum quilibetdimi
díum ficlum dedifTet, ralentum obtulerunt.
Ergotalencum Hebraicum drachmas pende
bacduodecím milliaprxciíe. Hoc eíl fidra-
chmx illce pares naílris cranc,vci verifimilius
iudicamus,Talenrum quidemauri Hebrai-
cúconcinebatqaanrúaureinoftratcs .12750.
pcndunc ; cum ex odio vncijsaurifeu beíTe
librx(marcL]m nosdicimus) 6% aureicudan
rur.C^odfiTalcntumargenci erat,pende-
batquantuargentei nummi noílrates 11^62,
&:femis>qnraexo£to vncijs argenci, fígnan-
tur argente! nummi íT 7- Epiphanius talentú
facít librarum i^y libram duodecim vncia-
run>,q:)ccfrca drachmas pédcbit duodecim
millia. Dronyfiíis ecFam Halicar.Ub.^.duo
milliaiaílcs fije libras efhcere ait fedeckn ta-
lenta
'lenca seris . Sic ciiilibecTalenco racione íiib- j
dudladuodecim míllia drachmn: proueniéc.
Ncq; dlírencir VicruniusGum lib. lo cap. 21.
Talenris quacuor .480. pondo cribuic jhoc
eft^cuiq-libras cenrú vjgincirminas mallédi-
xiíTcc: na. 120. mina! libras efficiunr 115. quas
apudquardí gences Suidas nic Talencumco
tinerc.'To tíkwtqv ttcc^k tIo-h/ í)i& Aí't^ «^.j-xt. Ideo-
Heííchiusaic Takncurn apudquoídam mi-
na^. 12. pcndere.Vidcsnon ex facrislicccris
modo probariTalcncum anciquiísimú duo-
d'ecim miüiadiacbmas ccncinere , fed eciam
eodempondercextareapudalioslcripcores.
Verum ijsqua:di'5la funt ingens Talencorü
numcrusopponi poceftparsim occurrens in
librisfacris .1. Paral. 22. ver. i4.aLiri calcnca
centummillia,argenci millemiüia Talenco-
rumrelinquerefe Dauidin chefauris templo
edificando aic.&: cap. 25?. ver. 4. cria millia l'a
lentorumde auro Ophir, & feptem millia
Talencorum argenci probacifsimi dcauran-
do templo fe rehnquerc aic. Qijx fumma: íi
ad áureos nofiros referancur^immcfum cref-
cent, vixvt credipofsic, aene vix quidem,
vt ex rantulorecrno Dauid tantiim auri 6¿
argenci per totamvitam coiíegerit. Quare
H 3 i)!ac(;C
( 3 8 De ponderibm )
placer qiiod Eüpo!emu.?jCLinidecempli Hie-
rofolyaiicani llraólura & expenfis in ca fa-
¿lis agens atidic : Talentuní aucem dico,
q'iod hciaiii appelhnc.afferc Eiifebias lib.i?.
de prsrparacionc Euangelica capite .4, Sic
funMnafadarcxpenfa^quadragiesfexies cen-
ceña miÜia 5 qjx iiiíampca templo exuruen
do, ídem Eupolemus aiCj de fíclis intelliga-
tar. qua* aihiloniinus perueniec ad drach -
mas auri .18400000. nimirum quantum au -
reí noítratcs .i5>32i?5?po. nempe milüones
amplius decem &nouem. Non difcrepat
ab hoc Talento draclimarum quatuor Ho-
merusjcum lliados.25. inducic Achillemin
funere Patrocli ínter alia fjnebria pra:mia
feruam cum trípode , equam prícgnan-
tem , lebecein , quarto loco proponentem
dúo auri Talenta t¿ A rtTccp^w fi/íKt </^(/í x^Morh»
-rtíhctvTci.QMoÁ Suidas exponens ait Talen-
ti vocc ab Homero numerum quendam ííg-
nííicaricertépccunije, esiguunique admo-
dum. Vides Talenta apud Hebreos gemi-
na hauddubium fuiíTe , alterum drachma-
rum .T20O0. alterum drachmarum quatuor
tantointerfeinteruallodifcrepantia. Etqui
dem de quo Talento agatur in quibuídam
locis.
— — — ^-^-^— ^— ^— . I*
( ^ menfurts 35^ )
lüCfs líatuere facile eft , vci locis modóci -
tatis , alijs locis difficili mu m prorfus eit ,
arduaque res .Vt verifsime Budísus dixe-
rk libr.4. de aíle^ xdimacioneni opulcntix
Hebraicas fieri non poíTe obTalenci vane-
raccm. Quiscnim diuineccuiusgcncrrsTa-
Icnta aiiií Cfntum viginti fucrinc^qux Re-
gina Saba dedic Salomoni .3. reg. 10 . Si
enim fíelos dixeris totidem , exigua íum -
ma , pondufque aurierir, donum intfr Re-
ges cxile : í¡ Talenta primi generis ex -
crefcec fumma ad áureos .1530000. nimi-
rum millionem vnuiu cum diinidio , fu-
pra fidem cantum auii allatum ab ca Re-
gina fuilTe. Sed nimirum qnidam mul-
ta alia Talentorum crenera Hebrxis vííta-
ta eíTe prasdicanc : quod vellem idóneo ar-
gumento confirmarent. Ac primum Ta-
lentum fanduarij &r Talentum congre-
gationis faciunt , certe LyraExod. 38. ex
fentententia Rabbi Selomo y vt Talentum
fandbuarij fít de quo didum efl: drachmarum:
iiooQ.Talenium congrcgacionís fit drach-
marum. (TOO o. fe mis alcctius . Qjjam di-
ftinólionem ámulcis reprobaram viJemus,
eamqjííprobarenos vellcmus/ortaísis Ta-
len-
( ^o DepondeYíhm )
lentúpociüscógregationis vocaremus quod
contjnet.i?-ooo. drachmas; Talentum fan -
cfbüari) creciéremos. 24000. drachmas pende-
re propter auóloricacern loíephi ; qui cum
libr.14. Anticj. cap.u.rranse tribuar duas li-
bras & reniiíTeín^nempe (icios rexaginca: idé
lib.5. cao.y.as^ens de cádelabro áureo aic; Cá
delabrú quod vniusTalcnti erac,mi ñas cencú
penderé, nimirum drachmas. 14. millia. Affe
runc aíi) Talentum quod numifmaticum vo
canc,&auro pocifsimumdepucaricredunt,
mille drachmarú pódere , qualia.iio.auri Ta
lécaáRcguia Saba Salomoni donodacafuif
feaffirmanr.nimiruquoniam lofephus vigin
ti rhodo Talenta dcdiíTe .aic^ cerce íingula
drachmanim.<^ooo. ex quanto pondere aiúc
Talentum congregacionis fu ílTe, ira ve fexta
ci'JsTalenti pars talentum etiam diceretur,
3.reg.io.ver.io.q.Jcmadmodú apud AEgy-
tiosdrachmaeratoboli pondere , nempccú
obolusiurtxdrachmx pars fexta eílet. Ad-
duntTalentidecimam Talentum vocari, no
alioargamentoquamquód lib i. Paral. cap.
21. ver. 4. cúm a Oauide relióla dicáturcenrú
milliaauriTalenta,argentimiIIc millia, lo-
fephus iib.7. cap.tr, eius fumrax decimam
fcri-
( (^menfuris, 41 )
fcribicdecem milliaauriTalentaargenti cen
tum rnillia. fed quid hoc íít nifi diuínare, &:
fubterfugiaquxrerelocisfcriptorum conci-
liandis. Porro cum natura in fe iafinítam par
tiendi prajbcac facultatcm, in quot partes Ta
lentum partiri pofsumus, tot licebic gene-
ra Talentorumexcogitare,prxfertim íilocis
fcriptorum difcrepantibus commcntum pof
íitvelari, cumin promptu potius fit exifti-
marc lofephi numero^ multis locis eíTc vi-
tiatos:quod facile fuit, cúm non per literas,
fed per notas fcribcrentur . Alioqui quo-
modo cxplicabunt , quod codcm libr. ca-
pite. 8. íegitur Abfalonis cxfaricm ducen-
tos fíelos pendere^eoíqueíiclos quinqué mi-
nas feu pondo faceré. nifí forte de minis Ro-
manisintelligaturaut A!exandrinis,quas vi-
gintivnciarum efle fingulaslibellis de pon-
aer.& menfur. Galen.& Diofcor. affirmatu
reliquere. Relinquatur ergo Hebraica Ta-
lenta gemina manifcfte fuiíTe , magnum
drachmarum duodecimmillium, mínimum
drachmarum quatuor .ínter harc an alia fue-
rint Talenta,&: credi poffe , &: cerra id ratio-
ne autauóloritate non poíFeprobari.
DeMi
( 4 2 'T^eponderibus )
1 De J^Cina Heíraica.
E Minos Hebraic!^ poniere au<5l:orcs va-
rianc ^ ñeque í^ícile eíl opinionem opi-
nioni pra:Ferie : maiori tamen audloricate
& nuíTiero Minx Hebraicse dant ííclos fcxa-
ginta . qinbiis Ezcch- verba fauent capite.
45. ver.u. dicencis. Porro viginti íicli,&
viginci qfJinc|Líe ficli, &qaindccini íiclimi-
naiT) faciunc. Sic mina concinebic drach-
masd íceruas& quadraginta^ vncias trigin-
ra, libras duas &: íemíílem, vti lofcphusaf
íiraiaclib.i4.cap.u.VnLis Lyraadcap.Ex'od.
38. ex fcncenria ílabbi Selomo minse dac í¡-
cios modo viginti quinqué, Talento ( quod
cencenariurn vocac ) congregationis qui-
dem minas C?xaginra, ncmpe íex millia dra
ehmas, fanduarij autcm minas centum &:
>;iprinti , íummamquedrachinarum duplica-i
cam. Qj¿od ciim fentiunc, Ezechielem expli'
c ínc loco cicaco , non minee tantúm pon -
düs inrfs-rum explicuiíTe/edetiameinspar-
ees, quacuor quintas íichs viginti,tresautem
íiclisqnindccim.Conucnitcum hacfenren-
til Poüux ^naavapiidomnes gentes affir^
ma-,Talcntiimquidem m"nas ícxaginta pen-
deré .Minamaucem drachmas centu m Mi-
nas/
({ (^ menfwis, A 45 )
lias &: drachmas pro gentium varíetate va-
rio eíTe pondere .Nos tamen lofephi íenren-
tiamfequeniurmagis vtappareccum Ezech.
verbis conueniencem ; auc foitaísis primis
temporibus mina Hebraica íiclorum fexa-
ginta fuit drachmarum .240. conícquen-
cibus drachmarum centiim exemplo natio-
numaliatum. Sed & minores ouafdam mi-
ñas quaídam hiiíTe confiteri oportec^cum
3. rcg. 10. ver. 17. legamus; trecentce mina^
vnampelcam veíliebant. Quisenim tam fir-
mo eflet corpcre, vt clypeum trecentarum
librar u m, auc. 750. íííoíephumin mina: pon-
dere fequimur, brachio íuftcncAret. Saá ni-
mirum locus hic vitiatiis eíl, cúmHebrai-
ce, Grarcé , & Caldaice trestantum minas
le^amus vnam peitam vefcijle. aut cum.i. Pa
ralipomen.íí. ver. 16^. Icgamus treccnra quo-
que fcüta crecencorum aiircoruní , pro au-
reis , inlibris P<eg. incerpres minas íubiÜ-
tuit : cúm potiusrrtcenti ai:rci drachm.ales
faciant minas tres iuxta Lyrx fentcntiam lí-
elos.15. minxcribuencis. Verumquo pa¿>o
I. Machab:^orum .14. ver. 2 4. Simón mic-
tit Romaní clypeum aureumminarum m.il
le, nií¡min.-emulco minores eranr, fcrtafsis
F 2 ílcli
( 44 Depondertbns j ))
ficii íingüla:(vc de Talento dfximtis) aut dra^
climx pondere, quod vt conieóturanicicur
probabiii , ica velleni argumento aliquo
poílet coDiíimari.
Dejiclo,
CÍCLVS Haud dubiúpédit drachmasqua
tutor, íicenim Hiero, ait adcap. 4.Ezrech.
Siclusaucé, id eíl^ílater habet drachmasqua
cuor: o¿lo autera drachmse lacrnamvnciam
faciunc. Erat ergo íicli pondus femuncix.fed
& fictos minores dimidio fuiíleperíuadcripa
teí1:,quod vbi.i.Rcg. 14 vcr.2<rx2efarieraAb
falonisdicitürj>endcre ficlos ducentos pon-
dere regio feíi publico jfepniaginta interpre
tes centum fíelos poíui^runt.nimirüm quod
ficlam ponderis publici ísmiíiem eíTeexifti-
maruntficlimaioris. Hinc nata eíl mültorú
opinio , ficlum dupliceni eílejpublicumfeu
con^regationis diiarum draclimarum , alte-
rum fanduarij drachmaruin quatuor . &
qíiidem de minori ficlolocutus eil Epipha-
niuscuin dixir.Sicluseñquartaparsvncixdt
midium ftateris. Dchoc íiclointelligi debct
líber. I. Machab. cap. 10.ver.42.vbi Demetri
US Rex remitiere fe ait luda^is quinq;milliafi
ctorúrCLim íoí^phus lib. 13. cap. j. proquinq*^
millibus
( (^ menfuris. 45 )
millíbusficlorLi , poíueric decem milliadra-
cbmas. Tales íicli quinq; milliafüerunr^qüos
pendebac Goliath thorax.i. Reg. 17. ver. 6,
alioqui maius pondus, quaní quo portando
vires vniLishominiseíTenc. Qnod cum infre
quétiori vfii fucrii: fíckis minor didrachmus,
faclum eíljVti didrachminamitieproPxiifcue
vterq;íiclus a íeptuaginta intcrpretibus in-
celligacur.cerreExodjo.d^Leuit.vlt.pro íiclo
quatiiordrachmarum diJrdchmii ipium po-
luerunr. HaQc i\c\i diitincl:ioiiem>(junm ad
alia fere pondera &: mcnfuraseius aucfcores
exrendunt_, rcijciuntalij rccencioresquaíÍGÓ
mentum íudsorurn , nuHa ccrcé laiione fuá
datum. Ea tanienqoxdida fu ntj&r inpofte^
rüaddencur^quidfenuendúíTtdcciarabunt.
De juréis Hehraicis.
(^VMin Diüinis Hbris aurcorum, aur argé
teoru firmentio 5 quodfeiecótingit hac
formaloquendi, decem nut viginri aiutrigin
taauriargentivc, pleriío^aut ómnibus locis
ficli vccernTubaudíendam viri erudici exiíli
marut , quodnoñereciam intcrpres fccntus
eft. Gen. certe24.ver.22.quod Hcbraice dici
tunduasarmillasdecé aun pódüsearQjipfe di
xit pondo íiclorum decem . Gene, tamen
F 3 cap.
C 4
De ponderihus
)
ícap. 37. ver. iS.pro viginti argenti quibus
vendicuseft íofeph, noíter interpres vigin-
ri argéteisdixir, ciidicercpotuJíTet viginciar
géciiicÍis,vciCha!daic^poí¡túeíl:.ítc.3.rcg.io
ver.iiJ.edLicebaturqiiaarigaex AEgypcoiex
centisargeíKÍ,quodrepeticur.i,Paral.i ver.
ly.incerpres tamen priorilocofexcentisargé
ti ficlisdixitjpoíleriori, fexcencis argentéis
eadcm fisriiificatione, ídem obferuo lud. 8.
ver. 26". &: 1. reg. 18, ver. 10, infimiliforma lo
quendi íicli vocern in noflra editione eíle ex-
preTsá. Tales crcdimus trigiiitaargéteosfuif-
fequos ludas accepit a ludáis proditionispre
tium.Qui enimíínaulosdecemdenarios va-
luiíTe aíhrmant, eaq; fumma ludam compé
Hire voluilFe vnguenti eíFufi xílimationcm, I
acure magis quam vereloqauntur. Atque
qux hadenus diótafunt cum vera íint ,cer
te verifiínilia admodum : adijciunc quí-
dam pondera , & monetas áureas mino-
res dimidio apudHebrxos quidem argentéis
fuiííc.ííc íiclum aareum fan^luarij duarum
drachmarum , publicum vnius modo dra-
chm."£ füiííe. quarationecum 3. reg. 10. ver.
17. HcbraiceGr^ceqjííngulispeltisindLixiíTe
Salomonem dicaturtresauri minas . 2. Pa-
rali
( ^men¡UíYts. 47 )
'rali. i?, ven i^. trecentis aureis íingula fcuta
teóbafuiíTe dicicur. nimirum cuiHrnmaccn-
cucn drachmaspendac, aurei illi íinguli vnius
cancum drachnia:póderefücrunt.Ncq-enim
commodiorem racionem concilíandi inue-
nias,nonetiani fiminam feceris ficlorumie
xaginta , quodioíephum fencire diximus.
Ni forcé placee magis , fufcepco cas minas cé-
tum cancum drachinarumfuiíTc, confíreri eo
loco, dimídium íícli aurei publici vocariab
foluce aureum , neopus fit toe comminifci
diílindlioncs , íiclofq; áureos af firmare , ab
argéceis ficlis pondere difcrepare. quodnó
video cerco aliquo ergumento confirmari.
De Cherdhfenoholo Hí'hrdlco,
r^HERA Siclipars eíl vigeíína jdrachmce
parsomnino quinca. Ezech.4^. ver. 12. Si
cl' viginti Gherashabctnoílcrincerpresobo
lú f.-^rc reddiCjCamecíiobolusGrxcispars.^.
drachmx eíl:, fie Glieráobolum concincc, &
5. eiusparcem prsccife. Chaldceus pro Cjherdh
vercicJ^^í'^tóq'.íam penderé dicu 11 c fcdccim
hordei grana, cum obolus duodecim critici
grana pendat.acq;adeo^¿fr^/;curn obolfi co
tineaCj&quintáeius parce pender grana crici
ciquacuordecim cum dimidiofcre rpóduící;
(48 De ponderihus )
Meghk Chaldaici atquc ^herah Hebraica
idcm erif.quód hordei grana leuiora funt tri
ticigranis.5.circiterparte.Eratecia«iin Ara
bia xnonztiQeJítah nomine eiufdcmponde^
ris c\}m(¡lierkh:wiLi¿Q. cumea voce ouisfígni
ficccLir,noí]:er inccrpres Gene.35. ver.i5>. pro
centum Qeftckh y c^mouslüooh Gm\t agruma
Síchimicis,porüic centum agnos. Tum lob
vlcim.cap.vcr.ir. vbidícitur,amicosíob de~
diíTe lili ííngulos Qefitah vniim ,dixic ipfe
ouem vnam:CLim Hebríei potiusvcroquelo-
comonctameavoce ílgnificaricredant, qua:
ouis nomine vocabatur,quód ouis imagine
effct pcrcLJÍTa: vti de anciquis Romanorum
monetisfüperiüs di6lum eíl:qu^ pofteriori
tempore adulterata^pondereque imminuto
Cherkh par fuerit, antiquifsimis temporibus
áurea magniqucponderis.Alioqui quid opis
fübleuandelobiinopicT viricopioíicontulif-
fent oue vnadatain tsnca praífertim pecoris
copia? Erac etiam Darchemon Efdra:.i. ca-
pice vcr.¿r5>.drachm^ pondere nummus: pu-
toque eodem pondere fuiíTe Efdrx cap. 8.
vcr.27.Adarchon:nam&: vocum fimilitudo
cí!:^& vtroque loco nofter interpres folidum
pofuit. Erat denique Zus eodem drachmx
pon-(
( ^menfaris. 49 )
pondere in libris tantúm Rabbinorum , vt
Elias afFercinThifbi,&:hoc loco miíluiii fa
cÍiHUS cnm multis alijs ponderum , moncra
rum & menfurarum nominibus Rabbinis vil
catis quamuis. cum fatis oneris faftinca mus
explicandis ijs ínter Hcbraica,q'ja: in diuinis
libris reperiütur. Ergo vcba:cpondcraintcr
ipfacotnparemuspriusquamadaliaprogrc-
diamur.
. ; Talencum Hebraicum jmgnum continet
minas.50. fíelos. 3000^ drachmas .iiooo.obo
los Hebraicos fiuc Gheras.íoooo. grana hor
dei.p^oooo.
Mina antiqua continet fíelos .(To. dracft-
mas.z40.oboios Hebraicos.iioo.grana hor-
dei.i^ioo,
Siclns continet drachmas .4. óbolos Hc-
braicos.io.granahordci.jio.
Drachma continet otólos Hebraicos .y.
obolus Hcbraicns fíiie Ghera grana hordei,
líí. tritÍGÍ.i4.$¿Cemiíremferc.
G De
'I') i
50
^DepO'-'iderihHs
)
m P.AECA Pondera Hebr^i
i cis íuccedentj propter anti-
quitacem cius gcntis &: ho-
,^^ 1 1 V bilicatem in omni parte phi-
^¿'I^S lolophia: . adiungentur au-
^^^■'■^■^"^ceni quxdam numifinatum
'¡genera apud eamgencem vfitata.Infercatur-
qiievetera Grxcorüm medicbrum pondera
íuis locis^ne fe parata tradationc fit opus, fed
fub vnumconrpeóburaomniaGraecorum po
idera proponantur. Libram & vnciani,q4joniá
a Romanis acceperunt Grxci pondere non
mutato, ea hoc loco oniittere &: inter Ro-
manaDonderapcnere confiliumfuit.
De Talento,
\yf V LT A Talencorum genera Graecis&
! T vicinisgentibusfüerunt,qu(jcxPalluce
pleraq;CÍnsaudoritateponentur,exalij$ au
doribusalia,immutatotamen ordineá mi-
noribusad maioraTaleta progrediendúerit.
Ac primuSyrium Talenru Pollux ait,drach-
mas Árticas continere .1500. nempe quantü
aurei noílraces .1593 -4-Atticiim Talentum
pcndit drachmas omnino.^000. népe áureos
noftrosJ
( (^ menfurts. 5 \ )
'nofl:ros.<í375. quod Talentum á cjuiburdam
Euboicum etiam vocabatur,ícu Talenium
Atcicú minus: &: crac Euboea Acticce proxi-
ma,eiufc¡; ponderibus 6¿: menfuris vccbacur.
nosabfolutaappellarione Talcntúhoc Arti-
cum vocabimus.TalencúBabylonicúdrach-
rnarúerat.yooo.ncpe pondas aeqiíans áureo
rum noílrorú .7436''^ .Príeterca crat Euboi
cum Talentú minarú .8o.drachmarú.8ooo.
quancüm aurci noftri . 8yoo. hoc Talentum
magnumá Virg.p. AEneidos vocari putanc.
cüdixitiEt trípodas geminos auriduo mag-
na Talcnta.quód ícqiiuntur Prifcian. depon
der.6¿ Seruiíjs adeum Vir^il. locumtbencin
quiésaddicmagnarniTalentú poteíl & bre-
ücaliqnid 6¿ magnü íignificare.Vocatur ccia
Talentum Acticum maiusminoriscompara
tíooe eiüsquod pendcbac drachma?. 6000.
qnomodo Liuiíiscúipfomrccnnciliacur . ná
cúlib.37.dixiírec,cú Antiochofoedusca lege
faóbújVt Taléta Enboici. 15000. certis péíioni
buspédersc,quod&: Appianusdixif. in Syria
co: Liuius qiafiíui oblitus lib.38. quoloro
refertfoeJerisIeges á ícnatu Romano com-
probatas,ea Taléta Atcica dixic. Verúm cum
addiderit illa verba , íalencttm ne minus
\^ G 2. pondo
( 5^ De fonderihus \\
pondo odloginta Romanis ponderibus pen-
daCjdc Eüboico Talenro,fiue maiori Attico
agere manifeílumeft. Sedvnde tamcnnoua
difnculcasnafciciir. nam íí odloginta pondo
Romanis ponderibus id Talenium pende-
bac , hoc cft libras Romanas oóloginca. cum
libra Romana penáac drachmas .^G, Mina
Ártica femunciaminorjfietvt TalentumEu
boicum pendat drachmastanrum. 76^80. nifi
forte cas minucias Liuiusperfcqui aoluic^ta-
mecGnonignoraretlibram Romanam mina
Atrica minorem cíTe . Vcrouis modo conftat
Talentum AEgyptium'pondaaóloginta ca-
perc, vci Varronis verbis Plinius ait libr.33.
cap.3. cjuem de minaAttica librave Roma-
na Icciicum poíTuraus incerprecari. Dcnique
Tal en tara AEgyneum erar maius cxteris,,,
pendens nimirunT drachmas.ioooo. áureos
noftrates .106^27. qux omnia intelligenda
fiint^vcPo!liixipfcaic,íiquisCjpputacionem
aJdrachm^s Acticasfaciar^concinere videli
cct hcec omnia Talenta eum numerumdra-
chmarumquemdiximus.alioquilTcjaodque
adruccgecisminora pódera referatiir.-rquod-
uis eorumminas fexaginta,mina quxiibet cé
tum dracbmas concinebat. Sed ec min^ &
dracb-j
\^ (^ menfnrjs, .;5J )
drachmse comparabantur cum alijs aliariim
gentiura ea proporcione quaipíainter íeTa-
Icnta, ita vt íicut Babylonicüm Talentum
Atcicú fupcrabat propcrtionc íexquilexta,
ita mi£ia&: drachrna Babylonica Árticas mi
ñas & dtacbraas : quod magaopcre coníi-
derandum elt. Pra:terea idcm Poilux aflír-
rnatTalciitumfex: drachmarum, non folum
apud A thcnicnfe.s , fed &: apud Siculos in
vlu füiííe^nimrrumHebrxor'jm imirarione
apud qu os fiel us,vt diólLiriieft/ralenti etiam
nomine vocabatur.Nos omifsis alijs Talento
rum genei^ibuá de Attica priori agernus pen-
dente minas fcxaginra,dracíiaTas\^aoo.,qu o
niam maiori fama celebracur , Deqao Fan-
niiis dixit : Cecropium fuperefi port harc
dixiíTe Taíentum . Sexa^inta minas feu vis
fcx milliadrachmas : Qtiorf fummum do-
dis perhibetur pondas Achenis. Titus Li-
uius libro trigefimo qi?arco in Achaiare-
demprosfuifleait mille ducentor Romanos
ccncumTaJentis, ciim quingenos denarios
incapitadedülent .fie fubduda racione Ta-
lenta fingula fex niilíia denarios concine -
bant.
De Satina ártica
G3 Mina
^ 5*4 Depmderibus )
'"^/f' I'N A' CapiD dracKmcís cencum libram
K^omasiv^ai femuncia fuperans .Romana
cnim libra vnciascontinec duodecim^drach-
masnonagincifex. Erat auceoí Achenis dú-
plex mina,íilreramiaor drachmarumfcptua
5Jinca¿juiaquc,deq;iaFannius: Mnam voci-
cant, nGílrii^ue mmam dixere priores. Qtn-
CLim hxluncdrachiTiGe. Qj¿od íl decerpferis
illisQj^ujor, efíícies hancnoítram denique
libram. AtticaqLixfiec, íiquartam dempfe-
ris hinc,Mna. Errácquihis vcrfibusde libra
Accica agí pjcant. Altera Athenis mina ma
ior.ioo. drachmascapiebac.quod ex ijs omni
buscolligicurqiücunq^TalécúAtcicú minas
fexa^intajdrachmas Accicasfex millia pede
re di^xeriint, dances videliccc fíngulis minis
drachma^cencú.Sicqiia proporcione duoTa
léta Accica maius & minus incer fe compara
cur,népe íefqüicercia: eadé \\x duac minse in-
cer te habenc.Erancpr^tereaaliarmina^,quod
ex Galeii. & Diofcor. de menfur. 6¿ ponder.
colligicur,nempe medica: quam Gal. Acci-
cam ^¿AEi^ypciam dicic vncíarum.i^.drach-
marum.uS.mina Icalica vnciarum odode-
,cim,driKhmarum.i44.prxcereaminavncia-
rum viginci^qua Galen. Romanam Diofcor.
Alexan-
Alexandrinam diicit dracbnianim .i(ío. De
qualofcphuslib.j. cáp,8.incc!ligatur,cum
comam Abfaíonis ducenros dúos pende-
reaic,hoc eliminas quinqué. Vcrum hxma-
iores minie mediéis tantumodo invfuerant:
du^fuperioresinvfu Athenieníiúcommuni.
Pendepac Attica minamaior quantum aurei
noUri centum &: fex addito infuper qua-
drante^L''2iiii.:iic:
^ u}o¿ .::iíi<..r s- Ve drachm¿t, u.it.ü-
r)RÁCHMA (Quae & oa«,' Grxcísdici-
turideftpondus)o6lauapars vncia^eft.Et
¡quidenf Attica cum Romana- cono eniebac
fex óbolos continens; Aegineadochma, vt
jPolliix aic , obolosdecem continebat, craf-
jfadrachma ex eo pondere dida.Nimirum
qua proportione AegincumTalentum cum
Áttico comparabatar , cadeni proportio
cratinterduas illas draGÍimasvtriuíq; gentis.
Porro Gr^^corum nummi ad drachmse pon-
das cudebantur ..Primum enim fratererat
quatüor draclimarum, quot íicluscontinet
apudHeb.rxos. Sic fepé in noftra edicione
vulgatapro eofubflituicur,vr.i.Rcg,5).ver.8.
Ecce^inquitjiíiuenta cfl in manti meaquarta
pars.ftatcris* kt Hebraico quarta parsíícli.
Li'->íinC{ ¿¿Match.
( j6 De ponderííus )
& Mac.17. cumpublicani accLifaíTenc, quód
Chriitasnó folucret didrachma ver.17. iu-
bcc Perro (laceré ia ore piféis i nuécú pro fe &
illofolui.nimirúdiiodidrachmajhoc eft,qua
tuordrachmaspendcbac.QjJo pondere Dari
ci(dc quibus Xcnophon lib.i, de expeditio-
nc Cyrí)percutiebantüT, quamuis ex «uro,
naní Acheais ftatercs a'irei didrachmi trant,
ve Polluxairlibr.4.hisverbis:Aiircusautcm
ftaccr duas drachmas Atcicas .habuit. Sed cú
ídem Pollux afhrmct , aurcumílatcrcm mi-
nam valcrc,5r inijsquar appendunturex eo,
pondustninx ftatercaí dici: colligit Budncuj
jib.f. de aííefuiíre ftatercs áureos. 8. drachma
ru•^^ , nempc vt vnciaauri düodecim argend
vncijs &c femis, q'jod eratpondus minx va-^
Iorc;equaretur,auriadargétumproportionc
duodecüpla. Suidas Daricum aíFerc valere
quantum AtticusaureuSj arque argenti dra-
chmas viginti valorecxxquarc; Sic<]ainquc
Daricos minam argenti valere. Quibus ex
verbis fufpicabat, Pollucis loGumeíTccafti-^
gandum, inco<juod aureura ftaterem niíná
valere habet.Thucydideslibrooótauo Tafo á
Laconibuscaptaaic-jCapciuos omnes TríTa- ^
pherni datos precio iníín^üla^capita ftaccris;
Darici.
( (^ menfurts. S7 )
Danc¡.Erát& nunimiCiílophori qui.y^oo.
EuboicúTalcnrumimpIcrentauóloicFcfto.
atqueaJeo í¡ vcrafant qLi2cdiximüs,ampIius
quam drachmse pondus ling.jlí concincbant,
acfcrequantum denarius Roinanus.Tamctíí
quodinFefto íequicür,eam farnínam drna-
rios .4000. efficere diíficulcacem patitur.
nam fi id verum eft,p4rum amplius quaní fe-
midrachmsepondusíínguli Ciftophori pcn-
pebant. Sed locusillc plañe vitiatus cft, vt
reftitui non pofsic.DrachmaAttica argén ti
pauló amplius noilro argénteo nunimo, au-
riautemaureum noflrum pendebat, &par-
tcm aurei fcxtamdecimamprecifé.
VtOholo.
Q BOLVS Griscis fcxta pars drachmíeeft.
tarnetíi vti Clcopatra ait ,apud AEgyp-
tios oboli pondere drachma'*rat, fextanimi-
rum pars Attic.^ drachrace.Drachma Hcbrai
cain quinqué obolosfcu Gbcras diuidtba-
tur. fie Gheracontinebat obolum Atticí-m
&:q5iintameius partem. Denarius etiam di-
üidebaturinfex partes. fedcum vncia pon
duíJ feptem denariorum eíTet, denarius conti
nebatdrachmam&r feptimam cius partem,
atqucadeo maior óbolo Atticofextadenarij
H erati
(58 De ponderibus )
^erat ,vri Ceirusaic!ib.5.de íimplicium. mixtu
ra loquens^nimirum obolum concincl>ac&:
feprimam oboli parceai.Atquc híccfunx Ac-
cica pondera communia.
D^ alijsmedicormn non^eril/Uf (jnecis,
\/f ^^^^^ Pharmaq^Gpníicícndis^tempc-
randífque potionibus, proprijs vcuntur
poad:íribus: vnciamque&drachmam in mi-
nora pondejradiuidünc,qu:e in vniim locum
colligendaputabam. Ac prímumgráma ,oc-
CLirric tertiapars drachmse latinis Icripulum.
Vocaturauceni gramaiaquód vncia fcripula
Viginci quatuor babear, quoc funt Grxcx íi-
tierícvti Fannius aic .Sequicur obolus fcri^
puh femiSjfexca drachma: pars. quo ponde-
re vtunrur etiamedici Grceci.Ceratió aucfi
liq'.ia obüli pars tertiaeíl,drachmg pars odia
uijecima. Chalcus feu.Treolusqüarcaoboli
drachmx parsyjgeííiiii quartaJca quota.fcri
p'jlum pars «eftvVncij!, Chilcus drachma: efl:..
Sitariurnfeu grauum dímidium Cbalci .Sic
dracb-a^acontinet grana. 48. Demú leptum
ertjhoccft minutum^Chalciparsfeptima. Er
go ficarium minuta tria&femiílcm concia
\ nec.
(
£5* menfuris.
S9 )
nct. Supereíl explicare quories maior a pon-
dera minora contineant.
MinaActicamaiordrachmas.ioo.fcripula
feugrammat3.30o. óbolos. íToo. Ceraciafeu
fíliquas. 1800. Cháleos feu xreülos .3(^00.
íítaria.yioo. fcptafeu min 11:3,25200.
Drachmaconcinetgfamfriaca.3. óbolos. <;.
ceratia.iíí. cháleos. 3íí. íiraria.72. Iept3.252.
Gramma óbolos. 2, ceracia .6, cháleos. 12.
fitaria.24. lepta.84.
Obol^ccrai:ia.3.chaleos.í>'.íicaria.u.lepta.42.
Ceracium cháleos .2. Iíraria.4.1epta.i4.
Chalcuí? íicaria.2. íepta.7.
Sitariüín lepra, y, \- 5c leptum minimum
Grxcorumpondus.
Pondera Romafta» Ci^j?*S^
ALE k T;I:^Vocem &
vfum Romani pcnifus ig-
noraninc primis temporil
bus meque priiís acceperuiu
^^ quam eorum arma in Grx-¡
"•^ ciam stquc Afiam penetra-
runt. lilis gencibus fübditistum multa ip-
il deder une Jure 6c icgibus commutatis,
H 2 tum I
( ^o De Ponderibus )
i tura quxdam ab illis mutuo acceperunt: prse
fcrcim exeo tempere mulca: voces Grxc^in
lacia^amiinguam commigrarunt:&cumGr^
cisipíilibram & vnciamdcdilTent,quas antea
ignorabant. Talento &: drachma quac pro-
pria Grecorum erant^víi ab eo tempere funt.
Máximum enim pondus veterum Romano-
rum libra erar, cacjue multiplicata quarcum-
quc pondera maiora explicabant. Sed crat
centum pondiumapudCatonem dereruíli-
cacap.15. qui¢enariusvocabatur refpó
dcns in numero librarum noflro Qu^intali,
Grsecoqtic raicnto.&: verifimile cíl: Roma-
nos habuille maíTas. 100.50. aut. 25. librarum
língulas.
De lííra Romana,
[ IBRA Romana vncias duodecim conti-
ucbat * quafigniíícanda quatuor nomint-
busvtí poíTumus. libra enim^as, &fúlidus vo
caiur, autlorc Metiano, tum etiam pondo.
Partes qulJem libraí qiia: eílent, & qune earú
nomina capite.i. ejcplicatumeít, nimirum
cxdcrnquíeafsis. llludhoclocoaddimus,cx
his quatuor libri^nominibuSjpondoquidétá
':üngnificaripondüs> nonauté númi genus,
cjuamuis ex ca vocedupondium dcduólum
dúos
( (^ menfurts ^i )
dúos aíles fignificare diximus. As &: folidus
fere non in lignificatione ponderis, fed num-
miaccipiútur.hocdifcriminetquodas^reus
erat,valebatque decimaul denarij parté/oli-
dusargcnteuscraCjVcletiáaureus. Siargen-
teusdenaríomaÍGr,valebatenÍLiiaírcsdLiode
cim^fiaurcuseodépoücfe, valore iridédcna
riotúduodecim,qu3e fere erat analogía auri
adarcrétú. Solidas recenti memoria a^rcus fe
refadüseft veteri moneca feníina adultera-
ta. Sempcr tamcn recinuit vt duodecimdc
narioloscótinerer. Libra: vox frequérinspro
pondere, aliquandp ctiam in íignificationc
niimmi vfurpatur.C.dc appellar.l. omnes,
&:.C.demodomu!(fharum.L!l1uítrestYbili-
braaurimulótari crimina qiixdarn iubcntur.
quacminuscratquám aurívncia,vc ex eifde
locis perfpicitur. & Budxus libr.3, de affe có
ijcitlibramanrihislocis6¿ íímilibuseíTc au-
reura?vGinanürrÍ3nuoduarumdrachmarum
frcquenter vtebantur dúos áureos noflrcs
pcndentem, 6¿:a!iquid amplius. Sed quemad
modúprimis temporibusañesmaiores erar
fingulilibríe pondere, quo tamc pondere im- j
minuto valor tamenantiquiísS: DCtrrfn íliá
fít.-ita in folido 6¿: libra contigiíTe arbitror
'h 3 pn-
( 6l De ponderibm )
hptimis temporibus malores mulco fuiíTe^atOj
adeo vaciar úargéci autauri duodecim.qiiod
nomina. indicant cum libres a Uíe con íl;ac:vn-
ciJ5 duodecim^turnTolidiquodintegrumpó
dusíígni{ícar,proprcrnumeruin diiodenariu
qui perfedifsimuseit^nempc geniinatus fe-
narius coníHs ex ómnibus íuis parcibus ali-
quotis. Sed video ramen foIidos( íic noílra
coaiedtura ell: )cofdem progreíTu cemporis
imaiinucos eo ampliusquod minor copia ar
genti dr aurierat 5 & imminuto tamen pon-
dere rerentis norninibus priftinum valorem
maníííTe, ve folidus argcnteusduodecimaf-
fes valereCjaure' duodecim denarios. Qu od
vulgo hodie retinetur vcfolidus^ícre^ quáuis
ferme facías contineat denarios duodecim
vbicunquefolidorumeílvfus.In quo amara
uedino difFert,qui decemtantüm denarios
valebac, vcifuo loco explicabicur. Sicfexta
parte folidiis .xrcus maraucdinum xreum,
argéceusfolidus maraucdinum argenteum,
aureusaureumfuperaredebuit.C^terumro
lidos áureos Romxinuenio duarum drach-
marum infrequentí vílifüiíTe tempore Ale-
xandriSeucri:í¡cque folidi aurei de quibus
in Icgibus eius temporis fie mcntio intelli-
gantur/
(. i^menfuris 6 y )
- _ . — ^ ' — •" <
I gancur.luftjniani teporefolidiaurei Tcx vn^
ciaiTi efficiebant ;vncle & Textulares vocaxi
funt.Etexlibraaurifignabancur fepiuaginca
dúo. vtconftac exrlcgequotiefcunquc.G* de
fufcep. Praspoíit. &: Arcarijslibr.io. tit.70.
Erat & drachmae pondere iolidus aureus.
Prserertimin diuinis libris pro drachma He-
braica folidus ponitur latine : Efdra^ libro
primo capiceo6lauo,&: libro fecundo eapite
feptima,6ií.-i.Paral.i5?.
' DewciaTComana,
p* ST Ergovnciapars libra:. 12. cuius etiam
' partes Tunt íemijncia,duella(rertia vncia^
r»ars)í¡cilicusquarta, Ítem fex tula, quas hoc
bcorepeterenon eftneceíle.Sed devnciata
men Romana an cum noílra vnciaconuc-
niat pondere, pafsim dubitatur: cgo in rupc-
rioriícntentia vnciamvctercm Rom<5ná mi
norcmnoftranon eíl^ amplios confírmabar
vifis duobus argentéis nummis vncialibus,
altero Claudij Neronis, alccro Hadriani í¡-
ue antiquosjfiue ad antiquorura exéplar con
flatosrquos íingulos vnciam noílram con ti
nere &: aliquid amplius coníídcraui. nimirú
Claudij dcnari^ fíue fepruplex, fiue oduplex
vnciamnoñram duobus Icripuiis^Hadriani
( (34 De ponderibus )
vnocancumfcripulofuperabac. Prsetcreaau-
rcumvnum FaJÍlinx Auguftse nadui fum
fatisclcgantcm. ex altera parte forman) cius
& nomen, ex altera foeminam m rhrono fc-
dentemmanumqueporrigentctn habetcum
hac infcnptione , Saluti Auguílx , qui au-
rcusíícilicijm, hoceftduasdrachmas noftras
lurtifsimépendit. Tantundem aurcus alter
Veípafiani appendcbatjq'.iem poftca elcgan-
tifsimum íum n,icl;us,ex vna parte Veípa-
fiínj íicies & nomen, ex altera Martis llan-
r!seFli:;ies his aJicdis verbis. Vítor Mars.
Tcrtiusitem & quartusNeronisCefaris Au
gníti cx|-rcíra fácie,&: ex altera parte falutis
t ífigie,du<js drachmas pcndcbant minus d«o
I Lisgrams, nonamplius , hoc eft parte fep-
ruageíimi ouinta,vfn nimirum & tempore
dtrtrici alinuancum. &: cóftat eos áureos Ro-
minos didrachmosfüiffe, vci Biidxüs affert
libr.j. deaíTeJdcmqueex Plinio colli^i vide
tur lib.33.cap.3. quantumuislocus plañe íít
deprauacu!?,vix vt intelligi , reílituivé poP-it.
Sed & pro moneta vnciam auri extare in legi
bus RonanisconílatjScrccenti memoria in
Sicilia &: Ncapoli vfurpatur valore circiter
dtiorumaureofumnoílrorüm ¿¿femifsis.ta
mecfi
( (^menfuris, 6^ )
^- — ■ ,
metfiiamnonnummusalicjuis eft^feJ num-¡
morum fumina. Nam libra loan. 12, Accepic
libram vn^ucnti , 6c ,19* Fercns mixtiíram
mirrh2e&: aloes quafi libras cencum, pondiis
eíl non moncte o;enüs haud diibium.
De DfnarioO*eiujpar.rwus.
V/fEDICI Roinaní prarfcriim pofterio-
ris temporisGr2ecismf.d!Corüm pcudc-
ribus vcebaritur. Vnde medendi racione hau-
ferantnominibustancum commucatis^ncm-
pe vncia, drachma, fcripujo , óbolo, íibqua,
aereólo, grano, minuto,dequibusiamcid:um
eft.Propria& antiqua pondera Romanorum
medicorum hnscerát: Vnciamprimuur diui-
dcbanc in fcpté dcnarios.nam dt narius mo-
nctaerat &: mediéis eciam pondcris nomen.
ficdenariusdrachmam Atticam pendcbat de
fcpcimam drachma: infuper partcm . Q^a^
cúm fine vera & explorara, non ignoro carné
Prifcianú tribus dcnarijs dracHmas cjuatuor
dediíTe^Cleopatram cúm denariiim ítalicum
fecidec drachmae vnius^in vcterinarijs dena-
rio daré fcripuIos.4.hoc cft tribus denarijs
drachmascjuacuor.Sedhis tamenomiÜis^De
narius in iVx parces diüidebatur , quoslicec
óbolos Romanos vocarc, fingidos oboliAtti-
I ci pon
— — — ~ ^
( 66 De pondenbm )
ci pódere &feptimaobo!i parte. Celfusenim
Íib.5.cap.i7. Sed 6c antea, inquit, fciri voló
in vnciapondusdenariorü eíle feptemivnius
deinde denarij podusdiuidiamein fex par-
tes y id eíl fex vncias: vt idé vncia Denarij ha-
beam quod Gr;Kci habent in eo quem obolu
appeÜant . id adnoftra pondera rclatü paulo
polldíniidiofcrípulofacit. Plin. fepe dena-
riúpro dracíimaponit:aclib.ii.cap.vIr. dra-
chmam Attica denarij pondere effeait.Tdéq;
Cleopatraafíirmat, denariúltalicú drachmx
pondus habere.Verum vbipropriededena-
rio agitlib.33. cap.i?. iuftum effe ait ex libra
fignari denarios.84.nepe ex vncia fepte.hinc
lib.i2.cap.i4.exvarijsled:ionibusveracolli-
gitur^nimirúdenarios.ii^.effe tertiam parte
minx. PríEterea]ib.2i>.cap.5.&:IocisaIijsde-
nariu infexagefimas diuidit,qu2E grana dici
poíTunc.nam &medici vulgo fuamdrachniá
granisfexaginta ííniüt,atq;adeo denarius in
fex óbolos feu vncias cu Celfo,obolusin de-
cé grana diuidatur. Diuidituretiá denarius á
Mccia. in dúos vidoriatos. Pédebac denarius
quatü argentcus noíler & fexta eius pars,qua
drantcs quadragintavaloreex^quásjfeu nía
rauedinos.Verum quoties maiora pondera
mino-
(
^ menfuns.
^7 )
minora con tincan c explicandum.
Libra continct vncias .u. denarios. 84.
vi<5loriatosa(S8. óbolos Romanos. 504. gra-
na.5040.
Vnciacontinet denarios. 7. vióboriatos.i 4.
óbolos. 42. grana. 42.0.
Denari^ vióloriacos.i. óbolos.^, gran a, Vo.
Vi¿loriatus óbolos. 3. grana. 30,
Obolus grana .10.
GranumfeLifcxagefimadcnarij pondusRo
manis medicis omnium minimum,
Vulgara pondera quihus Toletani
«^ N Ordine noílrorum pon-
derum primum á magnitu-
dinc locum obtinet Quintal
Talento Gradeo aut Roma-
centenario refpondens non
eodé prorfus pódcre cotin ec
enim arrobas quatuor , libras centüjfingulas
vnciarú íedecim^maiores Romanistriente.
Vnde taménoméhuius poderis deflaxerit,
quo no Hifpania tatú vtitur, fed Gallia &: pie
raq; aliae prouincise^á multis dubitatur. Sunt,
I 1 qiii
( 68 Deponderibíís )
quiavoce Hebraica,/(^íX^r,id cít Tal enrodé^
ducanc , pr.xíertim cuai Grascé ^^yx^^g fcri-
bacjr ,vc ex lofepho conítaclib.3. ancicjuic.
cap.y.Nüs íi voce'Ti,Q£;/rfr,q'ja Kabini vrun
Cür,vti Elias aííert in Thirbi,ineaJeai íigni-
ficacione Talenci^Hebraicarn prorfus purare
miis,abea cum voccm Italicam, Cántaro,
tuní noil-a:T> Qjjjacal fluxilTe non dübita
réaffir n^re: cuai Hebraica lingaaomnium
íiraiiciqaifsimí, ab cae]; in alia*- linguas mul-
tae voces deriuarinc. Verum cútn ea vox in
facris iibris non cxtec, vbi Hebraijalingua
íincera confcruatur^Ói íudset facpe agenti-
buSjintcrquas babicác^mukasvocesin fuam
lingaam transfcrrc confucuerinr.credam po
ci'oiiiaeseas voces á Cétvfnarioflüxifferqüa
voce lacirii poíleriori cemporcpraercrcim co
pondcrealiquacx parce miicatoccrpcrürTa
lencüm ílgnificare ,vtifuperius eíl demon-
ftracum. Ec íííJoruslib.i<>.cap 24.de Talen-
toa^ens, Cenccnari , inquic, nvimcri nomé
eft,eoq ?ód cenen m librart^m pónderis fie:
G'joJ pon liíspropccrperfeóbioncm centena
rij numeri inílicüerunt Romani.
i iSeq ntiir Arroba que continet libras vigin
tiq'iiiiq-,,q úatalis qviaJfis. Libra noftra Cede
cim
( (^ menfuris. 6^ )
cim vnciarúeftjMarcuspóderis vnciarúod-o
eil, femisnoftrx libree, bes Romanx. Vnci.i
pars fextadecima librx noftr*^, Marci oda-
ua : ccntinerque adaramcs ledecim , fin -
gulas íemidrachmx pondere. Vulgo cnim
drachma non vtimurjfcdprüca ramen duss
adarames,od:auádicimus:ficiuquatuor ada
rames vocamusqtjarram,ccrtevncix. Ñeque
plora vulgo pondera func incer mercarorcs
&c dardanarios. Aurificcs ramen & medici
alia ponderum nomina habenc: ñeque ea-
dem prorfus rationein ponderum racione
progrediuntuiíeddiuería, quam iamexpli
camus.
A VRTFICES Marcú,hoce(l:,,vnciaso6lo
auriquidem díuiduncin Caílellanos quin
3uaginta:quodgcnusponderis & nummi c(i
rachma maioris arque denario Romano.
Caítellanusin oólo Tomincsdiuiditur. To
min induodccim grana. Argcnti aucc Mar-
cum diuidunt in vnciasodo.Vnciáin rocidé
oótauasfiuc drachmas. Odiauiín graua.7^.
Sic Marc'jsargenrr auriqueeundem grano
raai numerumconcrnenc.
Unlgéirta medie orumpmd^ra,
I 3 Medici
( JO De pondenbtis )
\/í E D I C I Vulgo \x\ Hifpania ac prsefer-
ciiY» Tolcti tum alijs ponderum nomini-
bus vtuntur, cu eorupoaera minora furic c5
niünibusj6<: aurifica parce communium.i 6.
fie vnciacominunisconcinecadaramesfeu fe
midrachmas feclecinri.vncia medica adaramcs
concinec quindecim prvxcifé: eademque ra-
cione in libra eft procedendum. Draclima
medica mulco minor odbaua communi eft,
propcerea qiiod cum vncia communis, qux
maior medica eftjdiuidacur in oólodrach-
masfeu od:auas,vncia medica in nouemdra-
chmaj diuiditur. Granú carné medicümaius
eft aurificü grano^propcerea quod drachma
medicain grana fexaginca diuiditur, odaua
aurificLim in.75. Ergo libra medica duodecim
minores vncias habetmempe ex communi-
bus vncias vndecim & quartam. vncia conti-
necdrachmas noué^drachmafcripulos eres,
fcripulus grana medica viginci,fingi)Ia maio
ris ponderis qaam grana aurificum,qu^ vul-
go grana Marci vocanciir. Sed vtinfticuimus
quocies maiora pondera minora concineanc
explicandum eft.
Qujncal cocinee Arrobas. 4. libras. lOo. Mar
eos. 100. vncias. Kíoo.Caftellanos.ioooo. odia
uaSi
uas.uSoo. tomines. 80000. grana, ^'ó'oooo.
Arroba continet libras.2.5. marcos. 50. vn-
cias,40o. caftellanos. 2500. tomines. 10000.
grana. 140000.
Libra Marcos. 2. vncias.i<j. caftellanos. 100.
oólauas.uS-. tomines. 800. grana. 5?6^oo.
Marcus vncias.8. caftellanos .50. oótauas
64., tomines. 400. grana. 4 800.
Vncia caftellanos .(í.-yodauas.8. Tom.i-
nes. 50. grana. doo.
Caftellanus tomines. 8. grana.*? ^.
Oóbauagrana continet. 75.
Medica pondera fie maiora cum minori-
ribus comparancur Ínter ipfa. Libra medica
fcontinct vncias medicas.u.dracbmas .108.
cripulos, 313. grana. 6"4 So.
Vnciadrachmas.531.fcripuros.27.grana.540
Drachma fcripulos.3. grana. <ío.
Scripulus grana. 10. Eftaurem granum fe-
xagefima drachma medicxpars, mínimum
Ínter pondera medica.
Pondera medica cu cum ccmmunibus copa
rabuntur,cúm alia pondera 6¿menfuras ope-
re feparato ínter fe & cumalijs comparabi-
mus,ijstabulis quas faceré adornamus.
Demen-
( 72-
"Deponderihm
')
D2 menfurts ^iAridorum Hcbraicis^
ímm:_^ ^ E Ponderibus ea hadenus
|j didlaíunc, quae éxe quidéfo
7^W.¿ Lj revidcbantur nobis. Núcad
CSS^/ 1 menfuras orario transferen-
^ da cít, arque quoinftituimus
"* ordíne&: via.,variacorum ge-
nera cxplicanda func, tum Aridorum,turii
líquidorum , Hebraica primum deinde alia.
Inquo niííanimus fallic^nó paucaleftor in
ucníec fcicu dignajparumqae ab alijs coníide
rata. > ,'« ^
^orusfe!^ Qhomer.
TN TE R Hebraicas aridorumfcd5¿ líqui-
dorum menfuras omnium máxima Corus
eft. Cocinee cnim decem Ephi nihilominus.
coridem Bachos , vti Ezcch.cap.45. Icgímus
ver. II. Lphi & Bathus^qualis &: vnius men-
furas erunr : vt capiat decimam parcem Cori
Bathus,&: decimam parcem Cori Ephi.Sunc
ergo Ephi &:Bathus menfuras pares, hoctan
tum difcrepances, quodEphi menfura Ari-
dorumcft, Bathusliquidorum, vtraá; Cori
decima
m " '»
' ^ (^ merífuris, jj )
/decima, acquccumKx'C minimé dubia fine,
tumnoncílpromptum certa racione deííg-
nareqiiátumCoruscapcret. Audorcsdifcre
pant inrehac máxime, neq-racilepronucics
quse ííc prcTferédafententia.lofeph. lib.i j. an
tiq. cap.u.Corus ait capit mcdimnos Atci-
cosdecé.Qu^odfimedimnuSjVtifüolocode-
móítrabitLir , continec modios Itálicos fex,
capietCorusmodios.íío.Modiusautcmquá
tú dúo noftrates celemines capit circiter,
quodfuoctiá loco explicandum erit.Corus
ergoiuxtalofephiquidéfcntcntiácelemincs
continebic.iio.nimirü Faneca;). decé. Epliíq;
cócinebit medimnij vnü,celeminesnépe.i2.
Qi¿od cu mihi aliquando placLicrit^re meiius
confiderata, certa ratione con Aituo Corum
continere íjuinque modo medimnos Atti-
cos,hoceft, modiostriginta.Sic Hiero, con
ftancerfcntit E2ech.4y.adillud,ftateraiufl:a,
Sic Leuit.27.ver.1r Jfai.y.ver.io.pro Coro in
noftraeditione pofuittriginta modios: & c6
mentarijsadeú locúlfaixidéfequitur: aquo
rccedédumtemercnó putaba.Fauet Epiph.
cu Corum ait continere modios,3o. additq^
eíTeCameli onus.conílatautem Camelis du-
plo maius onusquá afino imponi,pra:fcrtim
K cumi
^ 74 "De pender ib ¿is )
cuniIetech,cjuo(idimidiüell:.Gori<5¿moüíos
i5.capcre air,affinTiec eíIe,quan£Linn hmenis
leuare & afino poccílimponere.quis autem
modios.jo.quac'Jiriqjlacerúíirmicate leuare
pofsit celemines nempe.¿ío.circicerrná quod
Di-odor. lib.5.cap. II. quordáin Arabia came-
los cffeait füpradecsm medimnos portátes:
id Guaíi pccuüare refere, dignu ñique miracu
lo.Epiphan.de dommunicanieli onere locu-
túinterprecabamur.Adhi^cfiGoru.S'nioclios
c6cinerer.<ío.c6tinerec Ephi.íí.BachurLÍ- Ephi
arqaalis caperetfexcarjosRoaianos.5>íj. cíinr
modi'js capiatfextarios.iíí.eírecq^Bath^dua
bus amphorisRomanissqualistq'jüdquicó
cedat ha6cenii5 nulluinueni : neipfcquidem
lofcph.Hxcmeafentétiaeft.fonafsiscriacu
ficlus & Cístera pondera cíTent &: publica &
fanduarij,atá;ha:cillis duplo maiora eílent:
fie de mcnfjris iudícandü erit ^ lofephüq; de
Coro fan-fluarij locutu eíTe^de publico Hier.
interpretarilíccCj&iuuat.Náquodidé lofe.
Iib.3. extremo Coros. 70. fariña efficereaic,
medimnos Sicü!os.3i. Atticos.41. quidfibi
ineo velit nóaíTequor^&rlocuvitiatumputa
bam,hallucinandicerteoccafioBud3eólib.5.
de affe &: alijs. E^hi.
: Expli-
( i^ menfuris, 7j j
EXPLICATA Cori magnitudinc deple^
risq;alijsmcruris fticiicrefacileeft.ac pr^fer
cim Ephi, qui cft décima cori pars,capiet mo
diostres, hoceíl, ftx exnoílris quos celemi-
nes vocamus,fexcarios Romanos .48, pr^Eci-
fé .Sicífaix.y. ver.io. vbi Hcbraicé legimus:
CorusfemencisfacietEphi^incerpreslacinus
dixic,trigincamodij faciéc medios tres. Hisca
me qux verifsimé dicútur,primLi Epiplianij
au6loricasopponitur,de¡nde Hefych.Epiph.
enitti ch^nix inquic & Hyphe cade menfura
func,nimiruHyphcpro Ephi dixic.Hefych.
auté Epíiin aic meníura Egyptia quatuor chx
nicü.capit autecha^oix aucduos fextarios vt
plcriq-exiftimác, auc quatuor, vtFan.affiir-
matúreliquic. dcquarepoftmodüdicédum
eric. Verum Hefychius de Ephi AEgypcio lo
cutus eft>nosdeHebraico:mucantur autem
menfLir^& pondera pro locorum varietate.
Epiphan.autemdealiamcnfuralocLitus eft^
qiiam Hiphen dixic^aut de Ephi Samaritano
rum.vndeípfc gemís ducebat:ne quem ho
rum audorum verba moueanc . Ne noftri
quidé interprctis cum Leuit.i5>. vcr.3(r. pro
Ephi modium reddidic iüis verbis: modius
iuftus & fextarius iuftus erit vobis.
K 2 Satum
/ Y6 ^Deponderibus ^)
Satum.,
TE R TI A ParsEphi Cori trigeíimafatum
cíl, capkns nirairummodium Italicú vnum
qijod tametfi ex facris litteris probari non
pofsir,ex Chalclarco Paraphfaftccolltgitur,
quiíTiLikis locJs pro Ephimcnfura tria fata
fübíHtuic. Thelath.ceain. Certe Leuit.5.ver.ir:.
&.<í.ver.20.Nume.5.ver.i^.Rhuth.2 ver.iy.
ífai.^.ver.io. Septuagincaetiam proEphi Sx
pe Tfia /Afe7^«. Id cíl, tres men furas ad idem
refpicientes, nimirLim exod iG.v^t.^c, IfaJíe
^Jver.io.Eíleciam comaiunis fententu Hcr
brxorqm,fex Cabos vnum fatum efíicere^
jconstinet aiuem Cabus íextarios Hebrakos
I quatuor,qui(extarij cunr Romanis coparan-
i L u r , V t p oííc a ni o n:ilr ab i mu s , p r op o r t i o nc í e x
'quia!cera.íic.Z4.rexcarij Hebraicí, nimirum
(ex cabi-contin-ebunr quantum fcxtarij Ro-
m an i i íí . q^i e fíí c i u n t pr xc i fe m o d i u m I ta¡ i-
cum. Video taméHicronyínum adillaverba
.Mact h. c.i3.ver.33..qU'ed acccpcü m uVitt abf-
condic in^farin^ fatis tribfLis,,aííÍrmare fatum
mo d i u m' c u m di m i di o co n t i n e re : i n q u o I o fe
phum cercé fecutus eíl Iib.5). antiq.cap.i.
cum in Cofi mag;nitndine abeo dillentíat.
líídor.lib.i^.c.Kí^tametfiaüud eciam factrm
ponit
{ ^menfuris^ 77 )
|Doiiicquaíi modij meníura, fccuxusrarnen lo
ie.p h , á H i ero. í^ tú di x i t ge n 11 .« c ft m c n fu r 2e
iuxcamoré pro^iincix Palcüina: vnu&dimi
dium modiÚGapiens.HLre íi placee fcntcntia,
' diccndum erU ,racumlemiílcni Ephi eílcmu
Iiercnic[ue illamtria facafarina:^hoecíl:, mo-
d.ipsquacuorcúdimidiocx noíiris.í^.íubegír
le:cúmiüxtaprioremfentcntrá tres modios
t á c ü fe X q; e x n o Íl r i s , h o c e íl: , E p h i me íu r a íu
bcgcrit.lílud obferuareGonuenicnoílrum in
terpretcrtuíi-i^. ver. r^.. pro decima parte Ephi
pofuiire decimain partem íati. tura.j.reg.iS^
ver.32..pro íaro Hebraico rcddidiílc m.ctrerá.
cúm camen meírcramaior íin ratOjíarú Ephi
mi ñus femis cius aiic trieiis , vti ex ijs que di-
€ta fu n c maiii fell um c U2 d i r .
Gomor Cjhomer»
G O M O R Proculdubio Jecímapars eft
Ephi .fie enim dicitur Exodi .iíí.vtT.3^. Go-
mor aucem dccimapars cíl Ephi. Gum ergo
Ephi ccntineat tresmodios liahcos ,e!( no-
íírisfex,fícvtnoílri modij dímidium &rdeci
ma eiufdemoJij cótinear , boc eft, fcxrarios
nofl:ro.s.íí.prxcife,cü modius nofrer fiueCele-
min conr inear. 10. fextarios Toléranos-. EFfi-.
GiuntaiKemfexnoftri fextarij^^Vatiior P.o-,
K 3 manos
( 78 De ponderibus |
inanos,&: quatuor quintas eiufdeiTi fcxcarij,
cum fextarius Romanus noftrú íuperec pro-
porcione íerquiqíiarta. líídorus libr.iíT.cap.
i^.fcxtariusqainquicscooiplicatus Qmnaré
feu Gamorfacic.KobcrtusSenalislofcphum
aic AíTironi j íioccíV, Gomor, vtmox dice-
mus tribuers Cotylas.y. ipfe incerprctacur
fcxcarios: qui íi Hcbraici finc,faciunt fere
quinq; PvOmanos.SicGomor crac cibus diur-
nas hominis a Dco ipfo deíignacus Exodi
ló^. ver.16^. vbi manna Gomor coíligi parfin-
p-alacapiraprxcipitur. lofcplius vbique pro
Goirsorponic Aíiaronem^prxferciinlib.j.an
ciquit,cap.io.vbiLcuic.5.&:.ó'.num.5.pra:ci
picar Qílerri fariña: decima pareé Ephi^népe
Gomor,iple vercic Aííaronem,nimirum ávo
es Hebraica, ^¿/c^r¿;?.ideft decima. quavoce
íii menfurx etiam íignificatione facrx Hetera:
vtúrur exod,iíí. &r.ip.Vndefortafsis Aílariú
Lacinis &:as manauit,nimirú decima dena-
rijjvcifupsrius didumeíl.
mínima ínter Hebraicas menfura árido
ru rn,íi camen aridorum & no etiam liquido-
rü,cabuseíl:dequamétioexcat.4.reg.í;.ver
z5.cotiaecfexcarios,quataor,lofephiquidé
fen-
^( 0" menf¿ms. y^ j
Icatéciarqui libr.í?.antiq,iP.i.pro quarca parte
Cabifícrcoris^reddiclic íVxcariú^ Roijianüan
Hcbraicü^qui log dícicar^noii cxpiicatihaud
leLii difcriininc cu rexcarius IVcnian^^ fefqui-
altera proportione cóparetur cú Hebxaico,
cu ^rfcmiíse capíes, quodfüperius did:úco-
, pioíiLis deinde explicabitu;:; Q£od'í¡ Cabum
fextarios.4.Hebraieos,quod magisputo, có
ciñere recipitur^ fiec vt cabus capia t daos fex
tariosRoimanos & dodrátc iextafij.népe tres
quartaSjboceftjtres noílros íexcarios cum
críente circicer.Cqnuenk Hebraris Cabo có
cineri cibi quancü iudi^^i yni hoaiini fic-fa-
C'is: addiratque Cabuníi-fr;iimeí,iíi:íeri in cü-
bitisdecemqáoqüév<;rfus : qiiodpii-C'Ocon'
uenirein tres nolcrps íexcarios CLitriente^ni-
mirumefHcientesmodij noíiri Tcletaniíeu
Celeminitriécéiuílifsime. Nec DiuradeHe
; b rá i c i s men fu r i s ar id o r u ai . ad Gr ¿? cá& ti a n í e a
mus^fi priüsfueíicexpfiícatü , quoríes n-ñno-
;ref hxmenfureiívrríaiüribas;Contincantur.
Coruscontinec epíii .10. faca .30. o-ombr
roo. cabos. 180.
Ephi concinec faca. 3.gomor .:iQ. cabos .18.
' Sacum Gomor.3.-|- Cabo5.(f,.^^iití:o¿jf?j i
, .Gomorcontinet cabos. i>,ri'|'j ¿icn ,o-i^^^ 1 '
Cabus I
■ ' — ' ■ ■ ■ ■ •■-'. .-.^
( 5'
De ponderibus
y
>Gabus mínima aridorum m en fura con ci-^
nensquacijor loghim fcu fexrarioSi de (jua
mcflfürain liquidis dic€níJiim cíl. ;
Grjíc^z menfuTA Aridorum* Qap^
II
\
NTER Grarcas aridorum
mcfuras primum íibi locum
Cypfele vendicar/íex nihilo-
minuscontinensMedimnos,
maior Coro Hebraico, nimi-
rum parre eiusquinca. de qua
Afifíophanesin Pace,ac meam,inc]uir,inie-
dolapidefex mcdimnós capientem Cypfe-
iem fre2;eriint. Suidas de eadem Grxceair,
■K.'j-^í^H^iííJ^ipív^'íl iíiJ^iíivTíS X!^¡i<rct. Gypfele fex
medimiiorum fex medimnoscapiens.
Medimnus ^cticus.
\A E D I M N VS Arcicusfenosmodios
f talicos capic .fie enim Suidas ait :me-
dimnus menruraeíl aridorum 5 vt tricici vel
Hordei^mecümnusigiturméíuraeftfexmo-
diorú. Corneliusnepos ia Attici vita affir-
mac Atticú Achenienres vniuerfos frumcn-
ro donaíTe,ica vt fingulis fex modij tritici( fie
Icgico, non feptemjdarentur.qui modius me
fursc
[fursemcdimnus Athenis appellatur. Cic. li-
bro.y. inVcrrem AgriLeontini dccumaran-
no tercio vcnerunc tritici medimna triginta
fcx, hoc eft, tritici modij .M(í. Ñeque temeré
medimnum Atticutn dixi,Siculus enim mc-
dimnus Attico maior erat quarta Attici par»
te. nam lofeph. lib.3. antiquic. extremo Sicu
los medimnos .31- &: Atticos. 41. pro eodem
accipit. Dixi etiam modiura Italicum , quo-
niam modius Siculus 6¿ Cyprius maior erat,
vticxEpiphanioconftat: & quinqué modij
I Siculimedimnum Atticumcxplebant. Sed
quod Epiphanlus medimnumi abfolute ait
aecem modios continerc , in eo aut vitia-
calecSbio cíl^auc de alijs mcnfuris ípfe locutus.
Ergomedimnusfexmodios Itálicos conti«
net,duodecim Toléranos. ídem comparatus
cum menfuris liquidorum capiet duas am-
phoras Romanas , Chasnices quadraginta
o6bo,fextarios Romanos non agintafex.
HemieBum,
TN Mulcaspartesraedimnusá Polluce di-
uiditur^quae&ipfeméfursefunr. Eli: enim
Tf*rlv: tertia pars medimni contincnscb*e-
nices fedecim. eíl txr^'s fextapars/ nimirum
odo chacnices . eft aM| nimirum odaua
L pars
( 82- Depondenbm )
I pars mediínni chíunicum fex. Eíl dcaiqíie
1 Heniieclrum quaíi Semifexrum dixeris,hdc
eft, duodécima pars medinini Chsenicesha-
bens qtiacuorvE Gale.etiam aicde pon4;í.&.
menf. Verum quoniam h.^ m enfurte ad chse
nicem reuocancur, eius magnicudo íigilla-
tim explicandaeíl. línsfi.si!
F)E Ch^nicismagnitiidine noncad^m om
hiú rcncétia eft.Pollux Cotylas tres illi dar,
hoc eíl, fefquirextarium. fíe enimlib.4. ait;
Cotyleeft terda pars chxnicis.Alij conteii-^
duntcha::nicem düosfextariQs^R:pm^nosca-.
pere:Gui fencentice PoUux ipfóprQximirs ;v*cl-
bis fauet^c'^iw ait mcdtmn um cont incrjc Ar ^
nicesquadíagítU'aodlo. cóftataLicem nn>edrnii
núcaperefcxtai'ios nonsginta fcx. Piidri íen
ccticcfauenc C!eop.& Diofcor.vterqjenim, ,
cha^aix ait haber Cocylas, Árticas trés,poíTe-
r ior i .taimen fentcn tiaí Galen. fauet Scipíede
pondcr.&menfur. dicensjchxnixfextarios,
du os. V trirm que Parí w'm's í m probatcum fé jc-
taripsqnaruorchxnicidácidefextaríorcnim
ageas addic: Qn i qUátcr 'áirumptus fioGia--
io nomine chxrñx. Goíiiicniíint ramea om^
ncs cha'nicemeiTe diUrnumcibam vñius ho
, minisj
■ "»''■ " ' " ' " — -^^
( ^ men(mis» 8^^^ )
minis. Vnde fupcrchxnicemnefedeas,vGrc
riproucrbio dicitar aduerfuscos, quiin dic
viuuncnullacura futuri. Inhac varicratein-
clinabat animus , vt Fannij íentcntiam íccjue
rer: daremquequacuorrexcarios Atticosch^
nici, quiefficiunctres omnino Romanos, ci-
bumvni homini indiem vnúrufficicntem^nc
que audebam tamen recedere a Galcni fenté
tia,quoniámultorumcacommuniseft,pr2e-
fcrtimcúaiGonucniaccumijs qua^ demenfii
risfuperioribusdidla fuñt. Ñeque vcrum eíl,
ñeque nollriingenij erudicorum placita paf-
fim cóuellcre.6¿forcarsis chcnix dúplex fuit,
Acticaduorufextariorü^cómunisfextariorü
quatuor,quod Alciaco placuit ex parte de pó
der. 6¿ ^enf. liberü tamé iudiciü ledori relin
quatur ex ijs qux dida func , & ex aliorum
ledlione. Ezech. quidem .45. ver.TO. vbi le-
gimusHebraicetEphi iuftum, 6¿: Bathus iu-
ftuserit vobis, Septuaginta pro Batho chse-
niccmpofuerunt, Gum Bathus mulco maior
chxnice fír. Sed 6¿ Epiphanius ephi, & chae-
nicem pares menfuras facit. Chcenicique dat
dúos fextarios & aliquantulum amplius.Re
liquumcft, has Grecas aridorum menfuras'
Ínter ipfas comparare.
L 1 Cyp-
•>*
( 84 Deponderihíis )
Cypfelc continec medimnos.(í. hcmieda
48.chí£niccs.i5)2..
MedimnM1emie6lacontinet.12.ch2enices.48
Chxnix mínima eft ínter Grsecas arido-
rummenfuracontincns,vt pleriquefentiunt
fextarios Romanos dúos, ponderis in vino
autaquavnciarumRomanarum.40.
AVCAS Aridorúméfurasintcr la
tinos obfcruamus ,ncpcGr^cisípíí
méfurarünominibus vtebatur,aiic
méfuras liquidorú ad árida mcnfu
rádacóucrtebant. Ergoprimümedimnus ocr
currit^quá vocea latínisGraecividenturácce
piíTc, auátoreEpiph.Sednihilo difcrepat ab-
Atticonimírumcotínés modios Itálicos fex.
M o di US.
CE XTA Parsmedimnimodiuscftconti-'
nens AtticasChxniccsoólo.vti éx Pollu-
cis ratione ex Suida &: Calen, de pond. con-
ílat,nímirum fextarios Romanos fedecim,
quantum dúo modíj Toletani , quos celemi-
nes dicimus.quatuorcnim modijapudRoma
nosolimtum feruistummilitibusinmenfem
dabantur, vticx Donato 6c Polybio infclli-
gitur^nimirumoítomodij frumcnti nollra-
tes
( ^menfuris» 85 )
tes vni homini mcnftruam annonam pr^béc,
ijs pracfertim quiplurimum vcfcútur pane.
Epiphaniusmodij vocem abHcbr^eis inuen-
tamaiCj&continere fexcarios viginciduos.
quodabco lumpfic Midorus libr.i^í. cap. 25.
quódíí.24.dixiflcnt poceramusdcHebraicis
fcxtarijs didlum interprctari, quiRamanis
tercia panefunt minores. Hieronymus invi-
ta Hilarionis, Maríítam qucmdam ait, quin
dccimfriimentimodios diu longcque por-
taílc;&hanc habuiíTc palmam íortituainis
fuá:, íi afinos vinccret. Nimirú triginta cele-
mines tricici,pra:fcrtim longo itincre non
quicunquc afinus portee aut vix.PHn. Iib.18.
cap. 7. aitmodiúlcuirsimi criticinó excede
re vicenas libras. Nos Toletanum triticum
non grauifsimum ad examen vocantes inuc-
nimusjduoseius celemines, nem pe modium
ítalicum ponderare prcecife libras Romanas
decem &nouemcum femiíTe. Aerísauccm
ficcitati&quoniam tricicumilludpurgacum
plañe i^^on crat^cribucndum fuípicabamur,
quód vicenas librasnon cxcederec. Deinde
grauifsimí tritici dúos celemines viginti&
vnam libras Romanas,hoc eíl duodecim vn-
ciarum fingulas^ponderare deprehcndimus:
L 3 quocl
1^ . ■ ' ' ' > ■ ■ •
( 8 <í Ds fonderibas )
quád^ponfáüs Baeotici rritici tiíbdio Pliniüs'
dac.Neque vero omittendum eft , locum Pli^
nij eoácm capitc eíTe viciacum, vbi de Pánico
agen % , h ú 1 1 ii m y i n q ii i t , ge n ü s f r u tn^ n t i po n -
derofius éít , au c qiiod coquendo magis ctef-
cat > fexaginca p«(>ndo éiniódio réduturic. te
géiídiM-n proculdabid^'trígiiita pondo. Qüj
enimcrediporsit cúmé modi6*critici pailís
viginci pondo proueniantjtriplicacüide pañi
co reduci? Icaque e duobus celémihis pa*:
nice^fáriní€,'ideftj modioex'pertiíumulvix
triginoa libras Romanas panisreduci. ídem
íib.ij.c.i.ex oleárü modio exprimí ait libras
oi^i nó amplias fcx.Sic ex vno celcmine ex-^
pi4menturí^jmmum.3^.vncÍ2E:>exfaneca»27:
libra: naflrates,hoccíl:atnpruisaIiquáto<juá
Arroba^, que pendic libias noñratés viginti
qainq- prarcife.QuGeracioin oleas fereconuc
nic óptimas & pr^sftantifsimasj vti ex earum
faíieeáolei Arrobaexprimacurplus minus.
í^' ' ' V ' ''Demenjum.
W X H?$éolIigitar deménfum api^d Te-f
rentium ín Phormione , menfuram eíTe
modioru quacuorteílc Donato:quaetiá vo-
Géqiíidamabücunrarad figníficandum diuf !:
ni cibiyqux feruis dabatur, menfaram,népe
^^-' . ;. 1 modij,
.>
rí
x(^,menfuns.
87 )
Tnvodii IcalíGiodauam'paueai iioftri modijj
quadrantccirciterjhoceí]:,rcx,taíios.i.PvOm.
Sic qnad Hcbr.xls'gíí)mor auc c^üus crar,Grx;
cisch^nix.mrairLira nienfLuadiurniclbiviii
hommindeniputantvoce-deniéíl apud Lati
nosÍJgpificari;. tametií non omnipo pares ex
md{ifu'r^íta^nc,>fcdproregÍQnibus,a;l;i<^U5iitUi
lumv iobtíe difcr ^pabánü: vú er* ¡jf qu:s dida-
ívim p:erí|)ioi>p©t;é-í]:. Sií;;^ry::- kj/ü /--¿iu^j;?; i
Mcdimusfex^m^iéfL<^AíU^?fe^
^.diurna. 4:^v- ..^ [/^ .-■^■]:.: '■•■>; ;.ín- -^ i ;n
á»:ktoSiü5jCQatÍA^t Je.iiicnía.i7<^
■:■■ iipléh$firx orMoríi^^tlitdn^i \Ciipih 3 • ; >
?^^frj^éi^.:Q STR AE Etiam menfura!
I^^'^^N explicandx funt.qnibus aii-
i^^vvH;S»v vil <ik>\mmimM^:ymzo:^Qhú
~^\ oñiy iQg;pix f4.nc€as du bdií cim ,
i^f
>^$«wíS^H«f«N3iiWfMM
fieu niedimnos.Aci:icí>stQti:dcm, modios no
:flr9S^i44. qiíos C;€lemÍR?5 ■diciraus , Itálicos
íey Rom^no^y^jEeres .7)L:,tavkD-íEíij?ulG:€Írcite
Succcdit faneca m,ecíiií3Lri 9: AuicopafK^.nio
\\,^\-'\\ diorum
— 11^
(88 De ponderihm \
I diorum tralicorum Tolecanos modios duo-
i dccimcapicns. .:; :-ví:^.^.-. . . j -i.^rji,:.,.. .
Sequicur modius nofterfeu celemín, cluf-
que partes fcmodius,&: modij quadran? .
Concinet autcm ex liquidis modius nollcr
fextarios Tolecanos omnino dcccm, femó-
diusq;uinquc,quadrans modij continet dúos
fextarios noftros & femiíTem. Sic ídem mo-
dius Romanos fextarios odocontinec^fcmo-
dius quatuor , quadrás noílri modij dúos Ro
manos fextarios capic, Quacomnia compa-
ratione modij Romani veteris duplicanda
func : cum modius Romanus íiue Icalicus
dúos modios noftros contineat , íí vera func
qu^de pede Romano fuperius ánobisfunc
difputata. Ergo.
Cahíz continet fanecas .iz. modios Tolc-
tanos.í44.
i Faneca continet modios .12. quadrantcs
modij. 48. o:>ij
Modius diuidirurin quadrantes quatuor.
Quadrans modij minima menfura arido-
rum Toletanis eft.Nifi quis velit mcfuras af-
ierre quibus cuminos menfurant alíaquc id
genus,ad nullam certam rationem reuoca-
tas varias inconftantefqu^i ^
Hehrál
\
c
g5* menfHTts^
89 )
Hehraicaliqi^idommenfHrji. Cap, 14..
ENSVRAB Liquidorum
maiod diligencia examinan-
yfi darfuntrquoniam ex illis fe-
rc dereliquis mcnfuris & p6
deribus ftatuendum eílj&: in
eorum tra¿bacionc aud:ores
máxime hallucinantur ,quaseíre exploratas
conueniebatin prímis, neturbatis fontibus
3U2eexillís'm3nancvicioraeírenc.Corusqui-
em^quasméfuraincer Hebraicas iiquidis &:
aridisferoiebat^nam viginti coros olei legi-
miis.j, Reg.ver.ii.) quantum caperet,fupc-
ríus eíl expíicatum. Nunc de rcliquis dicen-
dumeft. ■>
gA.THVS Badas etiam vocaturteíleHie-
ron. ad Ezech, ca'p. 45. & ferá coniienit ca
pere eum fexcarios .yi.'Sic loícphiis libr.8.
cap. i. Badiis , iaquic ,potcfl capere fex carios
duos& íepcuaginca, &cüm loícphoconfen
tiens Epipban. Bathimiaic continere fexca
rios.71. cum reptiaacTinta , 6c iioílcrincerpres
lib.i. Paral.cap.4.vcr.5.protermiilcBathis,
M vteft
( t)o De fonderibíis ^ *)
vtePc iiiHcbr.iicOj ter mille mctrecas pofue-
rjiu. Ec cotiftac merretam capere fextarios
71. ab hÍ9 recentiores fcripcorcs quaíi rcm mí
nim? Jubiamreceperunc : ñeque coníidcra-
rinn camen quancaid difticulcate irnpedítú
eírec.naíTiCLiaiEiech.45.ver.n.dicacur:cphÍ5
5¿ BacKus íEq'jaIia6<: vnius mcnfurae erunt,
confentaneum crac quancum ephi dabatur
tanciindem Batbotribuere. ephiaucem iux-
t a opinión cmíofcph i coro dantisdecemme-
dimnos AtcicoSjContinec fex modios itáli-
cos, fextarios Romanos nonaginta fex : at vt
nobis viderurj^c vci fuperiu? eít explieatum, '
continec modios tres, fextarios ItalkQsqiía-
dragintaoólo, Qiiiergo ,auc qiia viapoíTu-
mJsB.athocribuere fcxta,rio,9.7i? Sed nimi-
rumin fextarij voce ambiguitatc íabor^tur.
Negrare enim non poíTumusBathiim capere
modo fexcarios Romanos quadraginta odio,
quantum amphora Romana. Sed i] tamenfex
tarij cú Hebraicis comparad proportione fcf
quiaiccra,vti paulo ppíldicetür,efficiunt fex
cariosHebr.xos.72. qui Hcbraiceloghinnun
ciipantur. qux racio conciliandi explicandi-
quc difScuIcacem verifsima cft,&: multis príe
cerealocisaccomodaca.aucccrte dúplex Ba-
thus
( ^ 7nen[uris» 5^1 )
chuserat minorxqLialis ephij^Sc maior pro-
porcione fefquialccra cu m minore compara-
tus,namcum.3. Rcg.7. ver. 26". marexneum
dicatur continere dúo millia Bathos.z.Para-
lip.4.vcr.5.diciturcótincrctermillc Bachos
Hebraice; cjuod noíler incerpres be fepcua-
ginca dixere cria miÜia merretas. Addúc cjui
dam Bachi decimarn dici Bathum^Iofcpno
cum diuiníslibrisconciliando.cúenim.2. Pa
lip.i.vcr.io. Salomó poIiicicuseíTec Hiram vi
ginci millia coros cricici , hordeicocidé,prgcc
rea viginci millia Bachos vini , ^ cocidé olei,
pro cjuo noíter incerpres dixic vini viginci
millia mecrccaSjoleiquoque faca viginci miU
Iia:lofephJib.8.cap.2. dcdiíTeaic annuosbis
millc coroíí critici,&cocidé olci Bados-Scd ni
mirúinaudicamcfurarum genera comminif
ci oporcebic ómnibus audtorü locis concilian
dis,6¿'lofe. vchiimanus fallipocuic auc eius
libri viciari,ne nos plus facisca cura folicicet.
Eftcciaminfacrislicccris vox Saüs Pfalm.
odiogcíímo , vbi legimus : Ecce menfura-
biles pofuifti dies meos , &: lfai.40. quam
quoniam a Satos deducicur , quce vox tria
fígnificu. Qviidam exiílimarunc Bachi ccr-
ciam eciam íígnifícare, íexcarios Romanos
M 1 fe de- 5;
(^ c^z De pondertbm )
fcdecim, Hebraicos viginti quatuor. Egoin
Rabbino quodaai ad eum Pfalnii locum in
ueni Sdlis tria guslecim^id eft,tres vrceos eíTc.
Nonergoquód fie tercia Bathi ,icanuncupa-
tar: fed qaia tres vrceos concinet,vtilIe qui
dea\ aic. qua tamenmenfurafinguli vrceief-
fenc^ncnexplicat»
Nin,
í-TlN DiiosChoas Atticoscapit. Siclofe-
pb US lib.j.anciq. cap. lo.quoa Hiero. cum
excofumpfiíTec ad Ezech.cap.4. defuoad
dídit,quos(ruppleChoas) nos fextarios pof-
fumus appcllare. malulíTenicongios diceret,
nam Fannius de fextario agens aíc, Qm qua-
teraíIlirnpcusíícGraíonaaiiaecb^nixiAdde
dúos cbus fie vulgo, qui eft congius idem.
Confentiunc Galen. Cleopacra éc Diofcor.
choam Atticum concinere fextarios fex^co-
tylasdaodecinn.QuodfiHin Hebraicú duas
choas capicfexcariosdüodeciíiicfficiet^ni-
mirumqiiod HebrxialijsveTbis eadem fen-
tencia dicunt, continere duodecim Logbin.
VeruíTi ij fextarij cflent Romani an Hebrai-
cinon faciíeconftituipoteft. iptecrcdiderim
potius Hebraicos eíTe. Ñeque enim Hcbraci
Ronianis fextarijs vtebancur, fed fuis quos
logbin
"Ni ... _ --
loghin vócabantr Porro duodecim fexcarij
Hebraicío6to Romanas ex xquát. Nofterin
terpres voccm Hebraicam M»?aIiquando re-
liquitinta(fbamExo.25?. ver. 40.6¿.3o.ver.24.
quod cxemplo fcptuaginta interpretumfe-
cic,nampQÍÍ;eriori loco vbrin Biblijs Regijs
Grascclegituroleum ex oliuis iv^Iegendum
cíl fciV vteftiii Romanis biblijs fepcuagínra
ccrpretum recens inlucemeditis. Leuic.ta-
men.15?. ver.3<í. vbfpro Hrn Hebraico fcp-
tuaginta xív dixerant,noíter interpres fcx-
tarrumpoluit. Epiph. Hin magnum fexta-
r i o r ú eíle o 61o d ec t m a i t, fa n 61 ii m fe x ta r 1 o r ú
nouem . In qiio quid fie fecütus,diuinarenec
Eoffum,ncc iuuat: illud fi concedatur fatrs
abeam,Hin capcre duodecim fextarios He
braícoíf,.Romanoso6lo.Qn^i duosChoas feu
congioscontfnere putarunt , ij íexcarrorum
numcrum rcfpexerenon modum.
pjAC Vocc HebraÍGüs fextarius fígnifi-
catur minor ¡atino pro portionefefquial-
tera.quocirca Hier, Leuit.14. ver, 10, &.11.
prologfcxtarium reddidic,fepcu?.ginta co-
tylam, quordímidium cil fextarij.Nímirum
€um pr^ecife ñeque fextarius eílec ñeque Co
M 5 ryl^^
( c?4 De pondertbíis )
tyla per menfararum vicinanim voces eius
m-nfurx inoiimiexplicaruncEllenim vul-
garsjraincer Hebrxos, Logcapcrc quantum
fcx oua non anferuaiaVC quidaní finxit. Quid
enhn ai iiiuíicacireuocarentffcd gallinácea.
Ve commuaisíS^ recepta fenrétiacít.Probaui
musaiitein experiméto gallinae ouum aqü;^
autvinicaperc pondas vnciarum duarum&
duarudrichmarúfere. acq;adeo fex oua pc^e
cipux magnitudinis pondas vnciarum tre-
dccim &c tertia: infíjper partís vncix , quse
dueliadicitur L^tinís^continebunt^ideíljfcx
tarium Hebraicum. nouem autcmoua eiuf-
dem magaicuJinis pondus iuftifsimum efh-
cienc vnciarum viginti,quod pondus fexta-
rij Komanicírefupcriuscllexplicatum.Vc»
rumquotiesmaiorcsmenfurac minores con-
tineant ,etiamhocloco ponendum eft.
Bathus continec Hinfex, loghinduos&:
feptuaginta,oua.452.
Hincontinecloghin.il. oua. 72.
Logcontinct oua.íT.
Ouum mínima Ínter Hebracos liquidorum
menfijra pondere in aqua vnciarú.i. &dra-
chmirum.i.fcre.Sed ^ Hebra:i medíci pro-
priamérurarü nomina h aben t:^¿-¿^r¿¿j qu^
vor
(
^ menfuris.
9S )
voxfcutellamfignjficat, vtunturad fígnificá
dáacecabulúo^tauafcxtarij parte. Ec Vulga
taniiiTi.7, ver.55>.pro ea voce Hebraica ace
tabulú reddidic.^4:^/;, id eft, vola ad fignifica
dum Cochlear^id cnim íígnificat etiá num.7.
ver.78.
Cr&CAlic^uidoYummenfurA, C^p.i$.
^^ ^^:MPLICITA Dirputaciode
-^-r^* ^^g pondcribus & menfuris eft:
^1 mu lea fxpc repcrcreneccire
eft;,mulcaprgí:ermictere.quis
^ enim omniacolligac, quxin
vcteribusícriptoribus &:re-
ccntibus innúmera extant? fxpcctiam cog-
nicio prxcedcntium cum poílcrioribus cíl:
implicara, vti in prncfcnti accidic. Explican-
dis enim menfuris Grxcis opus eft intel-
ligerc, quoddcindecxplicatuii fumus^am-
phoram Romanam caperc vrnas diias , mo-
dios tresjfextarios Romanos omiiino odio
dcquadraginca.
r^ APIT Amphora Actica choas. .12. fcxta
.: :ncsfcptu3gintaduos,Romrinos an Atti-
cosnóexplicát aLiólorest&poíiemuscrcdere
Arti-j
( ^S Deponderibus )
Atcicospocius eire,v£meníuramaior^ mi-
noreiutdeai gcncris cirenc. Sic credic Ro-
befC'js Senalis. Sed Fanniusreííftic amphorac
Acticartribuens vrnas tres. Accica pra:cerca
díccnda ejl amphora nóbis, feuCadus: Hác
facics noílr.^ íi adieceris vrnain. Concinec-
autem vrna fcxcarios Romanos viginti qua-
tüor,tresvrnxfexcariosfeptuagintadüos-Po
rro ex verbis Fan. perfpicitur Attica ampho
ram 6^ Cadum candem menfuram eíTe ( &:íi
PolluxCadumamphor^íkalicíE paré facían.)
Eílcciam alio nomine Ceramium :ííc cnim
HefychiuiaiciCaduseft ceramium. Eadcm
etlain menfurametrctaeft. nam fere quibus
locis Dioicor. metretam dixic, Plinius cadü
vertir. PríecereaNicandrlincerpres, Cleopa-
tra, Epiphanius mecrctasdantChoasduoJe-
cim jfextarios.yi. Quod fi fextarij Roma-
ai ííiit,amphora Atticafeu mctreta continc-
bit fextarios Atticos.p<>.nimiriimcum qui-
bus Romini comparantur proportione fef-
quitertia: (¡fextatij Hebraiciíinceffici¿t.ío8.
nihilominus. Qu^od con ferré poteritad in~
telligendumea,qu(? variéaudiores de mctre
ta afhrmant. Quod veroDáof€or.libr.5..aic.
Eli autem mecreca Choes.j:o. placel Alciati
fentcn-
^ ^ menfuris, ^j )
fcntcntia,numerum eíTe vitiatum^quod faci-
Icpocuitcontingerein notis Grascis nume-
rorum <^. j8 poíl iotapoíitum eradi.Ex ijsin
telligitur quaméfura hydriseillxícx erantca
pientes íingülx mecretas binas vel ternas,
Ioan.2. vcx,6. Nimirim merreta tres vrnas
rapiCjícKtarios Romanos íepcuaginra dúos.
A RT AB A, Grxca mcnfuranoneratfed
barbara, decatamen hoc loco dicendum
cft, quoniam áquibufdam creditur mecretse
cílepar, d^deeainfacris litteris & earnmex-
planatoribus mentio extat. Quam fuifie tri-
pliccm coUigit Philanderin epitome Gcor»
gfj Agricolac deponder, Sí menfur, Nempe
máxima crat capax medimni & cha:nicum
trium:&diccbatur Períica , quoniam caí er-
fe vtebantur. Altera Medica crat, McdoTJim
nempcpropria,mcdimno Attico par. Tcr-
tia mínima AEgyptia erat.de qua hoc loco
agimus, quoniam frcquensde c.^ menriiveft,
atquedecius m.-^gnitudinc au<fiores variánt
trifariam diuifi. Fannius Arcaba: AFgyptiíE
tres modfos &r tricntem dat bis verbis: Eft
ctiim tcrric^quas adueña Nilüs inundar. Ar-
caba, cuifuperat modij pars terti?. pofl tres. {
[ " ; N N^tvi
( 5>8 ^Deponderibus )
Namque decem modijs(íic lego prometía mo
dijs ) explebicur Arcaba triplex . Siciuxta
Faiinij fententiam hxc nienfura contincbic
Texcaiios Romanos quinquagintatres cum
tríente. Epipbanius ex multa diligcnciainue
niíTeait Artabam AEgyptiam eíle fextario-
riimduoruni6<:feptuaginta:facitqiieeáme-
trctx^qualem. Alij Artabx AEgypcice tri-
buunt modios quinqué, nimirumfextarios
oCtoginta.ccrte Gal.de pond.&menf. quod
fccuti funt.Scptoaginta intcrpretcslfa.5.vcr.
lo.cú pro coro^id cíl triginta modijs fex Arca
baspofuerunt,nimirum íingulis,Artabis da
tes modios quinqué feu fextariosodoginta.
Ná quod Hier. eo loco, Artaba inquic , rnéfu
ra z\Egyptia eft^faciésmodios.io.ineoquid
fibivclit intelIígerenonpofsu.Sedcerteom-
nes.íT. artabasvoluiteos modios facerctquod
verüeíl, í¡ Artabx denturcú Fan.modijtres
cu tríente. Id me NebriíTeníis admonuít rcpc
úi.C, Neq; vero diifla aliorum au¿lorum con
ciiiafeliceat,niíiex varietatefextarij.'VtFan.
locucus fit deRomanis, Epiphan. de Atti-
ciSjSeptuagintaintcrpretes de Hebraicis.ná
fi numero .S3."V^^^^^^ tertiamcius partem,
hoc eíl.iy.^cfíicicntur fextarij.yi.-^-fi vero
cidem
( ^ menfuYis* c^q) )
/cidem numero femiíTem adclas,nimirum.2(í.
-icuadent.80. fcxtarij prarciré. Porro ex .^o,
fextarijsjquosin alicjuoaudlore aliquis inue
nicfaciiefuit .^.modiosdicerc. cúmnon in-
tclligerec quantum fínguli ex ijs fexrarijs
capcrenc, aut fiquaaliacommodior ratio his
audoribus conciliandis poteíl cxcogicari^ea
noftraepraeferatur.
V/f ETRETA Continet amphorcos dúos.
Sic fe Clcop. in Georgicis inueniíTc fcri-
bit.amphorearcxtariorúcíIc.5(>,metretáfex
tariorum.yz.íicNicandriintcrpres Ampho-
reus,inquit,capit fcxtariosfex & trigínt2,me
tretesduos &:íeptuaginta. De bac menfura
locucus cíl Ariltophanes in Pluto cúm dixic:
Oí<y? ef/:ííj)5j>«$ «v» ¿¿fcAwi^cfOíírfctf/ií .idcrt^ampho
ras auccm feu amphoi ei vmí nigri ata; odo-
raci(fupp!e pleni fünt)& Herodot. lib.i. me-
minie crateris á CTctTo mifsi Delphos , quem
ccpiíleair amplioreosíexcenros. Qimd vero
Clcop. cundcm amphoreúdixit cótinere co
tyla5qiiadr;ígintao¿í:o, de alio genere cotyla
rülocutuscíl: ,nepcearG quse tres quadrátes
fextarij c5tinehant,& Georgirx vocabátur,
ve ipfamec Clcop. aic: quemadmodü &: aliud
N 2 genus
( loo De ponderibus )
gcnuscocyicEinueaio, quxicKt^ ijduos cric
tes concincbat , tres duQS íextarios impU-
bant. Vndcvarijlaquendi modi intcr ícrip-
tores. qiiad coníiderandam cíl , ne ledlóri
conf^ííoncniparianr.
p L E R í QY E Oames Iiuic rncnfur^ fex-
tarios.<>.tribLiüc,certéClcopa.&Diofc.tu
ctiámGalen. chus^incjuit,ideft,congius fex
tarios fex. ciim quibus coafenciens Fannius
de fextario agens ait: Qwi quater aíTumpcus
ficGraionomine chxnix.Addeduoschus fie
vulgo,quieíl:congiusidem. Verumhosfex-
tarios crediderim non Atticos eíTe fcd Ro-
manos, propte rea quodmecrctamquasconti
net choas duodecim, díximiis fextarios Ro-
manos Ceptuaginta dúos capere. Itaque chus
:fi ad fextarios Actieosreferatur , oóto cótinc
bit. quod video GalcnumetiamdixiíTe de ííg;
nis&:nocisponder. &menfur,cap.2. feu qui
cumqueciusIibeliifuicaiKflor. Siccnim ait:
Chus habet Ch^nicas dúos, fextarios odo.fi
verodeHebr3tcisfcxtarrjsagatur>nouéfi:x-
Itartoscontmebic. Clcopacrafané cúmdixif-
fcc» cbus haber corylas Atcicas duodeeím,
íextarios fex > chaEnicas q^uatuor : addidic
fein
( (^ menfuns, loi )
i'einGeormcischoaminueniíieíexcanorum
nouetn, cotylarQ duodecim.Noítcr tamcn iii
tcrpresLeLiic.i<?.vcr.3<í. cúm íepcuaginra in-
terpretes pro Hinchíkmrcddícliíset^iprefcx
tarium fubftituit: & Hiero, ad Ezech. cap. 4.
Hin dixitcotinereduoschoas Árticos, quos
nosfextaciospofí'uinusappellarc. In que for
rafsisPlinium eftfecutusquilib.14.de Neóla
rite vino agens,vbi in Dioícor.legerat vncias
quinqué eiusradicisinchoas quinqué mulli
addcndas: ipfe vertir in fextarios fcx . niíi for-
te in Diofcor. choam legit ,nó choas quinq^ .
Vnus Suidas aliamrarionemfecurus vidccur
cum díx it: xáo^ c/^t¡ís7íyXovs ^ <f^i)o |W«i x<^<^^ "^ U*
hoceft,choosdüoruaifext3riorü:chus enim
cíuoíextarij, choeusautemfex. Itaque iuxta
eius fententiá differut chus & choeus. Chus
habetfextariosduos,choeusrex.Gcor2Íusta
mcn Agrico. contendir libr.i. de ponderib.
SuidseverbaeíTecorrüprajIegcndümqjjChíE
nix dúo fextarij , cboeus fextari] fex. Deniq';
quoJlofephuslib.3.antiquit.cap,i:O.Hin di-
xiccontinercduosehoas Atticos^népefexta
rios feu loghin duodeci m;, ad nümcrumfcx
tariorum debetreferri, non ad menfurarum^
^qualitatem: cura ex ijsqua^-dida funt, con
N3 ftetj
( ici De pondenhus )
ílexHín concinere düodecim fcxcarios He-
biaícos, dúos taincnchoas tondem quidem
íextarioscapere icd Romanos, quimaiores
Hebraicis funnacqucadeocumilíis propor-
cione rcTc]uialccracomparancur. .i'>ii¿";
Sexcdrius ^cticus \ ^ -/ i b n i H
CEXTARIVS Acc!Cuss¿^cGí.Tce voca*
tur voce a iatinis accepra, tninor carne ícx-
carioRomano,vtí Gal. aiclib.i.decópof.me-
dicam.pergcnera.c.ió'.in hxc verba. C^terú
iexcarij(hoc cít|fcs:f )RomaniHerámeminif-
fepuco.N.lmapüd Athcnienfcs ñeque men-
ftira ñeque nomcn hoc erar. Nunc ex quo
Romani imperare orbi coeperuac,nomen fex
carijapud OinneSjquiGrsecalinguavtuncur,
naciones cxiític : ipfavero méfüraRoman^
nsqualis nóeft, quippc alij aliamfexcarij men
fura vfurpanc. Apud Romanos fexcarius li-
bram vnam &í feíniííemj&fexcáeiusparcem
peder, ve fimulomnesiundl^ vncix fine vigin
ci.ha^ciíle. Quancasvero fie Accicus Texca-
riíjs ñeque Galen. coloco declarac,neque eft
facile cerca racione ílacuere. Qjndam Accico
fexcario vncias danc oótodecim Suidx auóto
ricacedicencistVíedimnCimodioriJ fex, ve fie
menfura xeílas feu fexcarios dúos &c fepcua-
gincaj
(
^ menfíirisA
103. )
gintacapiensjid eft, libras, 108, quiUus verbis
fígnificaturxeílem fefquilibram Rornananí
penderé drachniay.144. Alij Ártico íextario
vocias.is,dant> certeFann. Qxibapho, qui
cftoílaua piarsíextarjj^drachuiaso^uiíidccim
dat y Cyatno , qui eílpars duodecima,c3racb-
mas dccé. Sic enimaic:Bi$ quinq; hunc (nepc
Cyathum)faciúntdracbmíefi appenderé te
tes : Oxibaphus fiet fí quinqué addantur ad il
las. Qucd cum ipíe paulo poft fextario aqiia:
dec pódus vnciarú.io.nc (íbi repugnare vidca
tur prius diftumdc partibus fcxtarij Attici
I accipiendurn, deindede Romano fextario lo
qui ercdendus eft. ídem fecura Qleopacra
fextario tribuir drachmascen tu rn &: Yisinti,
nimirumyncias quindecim. hxc illorum fen
rcntia fuit.Etquidcm cum Fannio Suidam
conciliare facile eft, (1 Suidam de vncijs men-
.furalibusinterpretemur, Fannium &C!eo-
patram deponderalibus» vtraraucenimolim
fuiíTc ñeque pares prorfus, fuperius explica
vtumeft. Galcnusfanélibr.j.&.íí. decompo-
fit. medican!, per genera cotylem nouem , ik
cotylemduodecim vnciarum fuiíTe ait.Er-
gpficut in priori cptyleloqui dieúc de vncijs
meníuralibMs,ita in poñcriori dicendum eíl,
arque
( I04 De^ondeTíbus )
aique ádca cocyk itálica non décérAvrMíías
m-^nfur-ilescapit ( vtGeorgius AgncofáCfe-
didit libr.i.&.2.) fed duodccimrfextarius vi-
ginci quacüor cerce menfurales. Nam qaód
cocylem ideal áirpro libra mcnfüfali fúmi,
coníifbuní cupiditate fufccpram opínionem
defendéndi credebamiis.Scd rurfus rcc^ntio
res Fannium,cúmfextario daré videcur vn^
ciisquíndetim, nempcOxybapho tribuens
drachmas cotidenij in óleo locutun^ ínterpre
tancur,quod nona parceaqualeuiuseft.ita ve
noiiern oleivnci^ mole fine pares decc áquse.
Cüi interpretacioni Galen.faucclib.^.decom
pof.mcdic.per genera. c.íj.cumait: Acticadn
Heminam nouem Itálicas vncias cónficeré,
quxpendunt feptern vncias 6*: femiff^ñi. lo-;
quiturauccminoieo, vtilocus ipfe dcciarát.
Icajue fextario Attico olci quidem vncias
quindecim póderalcs dant, vini autem, q¿fo-
niamolcononapartegrauiuseíl, vnciláf&dc
cim,drachmas quinqué, fcripuldm viíai Sic
Georgij Agricolíe ratio proced!t,&: corií qui
buseiüsfencentia placüit. Nos fane Gálcnu
ei fcncenciíE & rationi fjuerc non negamus.
Sed quoniam FanrVius & Clcopatraabíolatc
func locuci,dc aqu^porius atic vino > <juaí íá
com-i
•■ —^
( ^ menfurts. 105 )
Icommuni vfufutit,eoruindi¿ba accípiendaj
pütabamus.prxfcTtimcüniquodGalen.alio
loco dixicolci vncias mcnfurales ai. cfficc-
rcdeccm ponderales, ídem ex Adamitij fcn
tcntiainvinivncijs dixcricOribafius,vtifu-
periuscílá nobisalUcú. Placee ergofcxrariú
Atcicum vini auc aquae penderé vncias quin-
dccimnonamplius.Plin.pr'ofed:ólibai.cap.
vltim. profcíTusfcdc Grxcorum pondernm
& mcnfuranim nominibus agere , Cyatbus,
aic, pendetpcrfcdrachmasdeccmrcum Ace
tabuli menfura dicitur, fígnificat heminíc
quartá partem /id eft-, drachmas quindecim.
In quibus vcrbÍsvox5prndet, vt intelligatur
de drachraispondetalibus , eft confideranda:
íímulquc reáe.colligijficyathuspendet dra-
chmas decem, fextaTÍú penderé vncias quin-
decim, quoniam continet duodecim cya-
thos, atque adeo d racimas cent um & vicrln-
ti,quxfaciunt vncias quindccim. quodin vi
no autaqua communibusliquoribus abfolu
tcaPliniopoficumfuífiatut.
^VNT EtalixmenfuraeGraccis, prxfcrtim
Athcmsíquxquoniamadfextarium refe-
runtur,brcuipert:tjrrend^ funr, Cotylcíiue
O Tri
( iq6 ^Deponderibíis )
Tribliiimfextarij diaiidium. Quarcarius feu '
hcaiicotyliümquarcafcxcarijpars.Oxibaphü
fiuc oxibaphuslVíc¡uicyathuso6lauarextarij.
Cy achiis fextarij (i jodecima,capic entm fcxta
riuscyathos.u.quae vnc le etiarn fextarij vo-
cancor.Chocaremicyachus. Myílruracyachi
qtjadás.Chemccyathivjuinca. CocUearpar
uürTi,cyathipai$ decima. Atqiiein hoc nu-
mero c>?lligiaius tuní menfuras communes
Athenienf¡um,cum cas,quibus eorum me-
dici oÍíqi vtebantur. De mcafuris Gcorgicis
& veterinariorum nihildícimus confuííone
vitanda. Ex Georgio AgricoU lib.i. qui vo-
lee petar licct ,Clcopatra &: alijs. Nunc mcn-
furseallatx inter fe comparandaj funt maio-
rescum minoribus.
Aaiphora Attica fcu metrctacontinetar-
tal>aai.i.&-^.fcre,amphoreos.2.choas.i2.fex
tarios Romanos. 71- Atcicos.5><^. cotylas At-
ticas(dc his enim loqiiimur) ii?2. quartarios
384.. oxibapha .7¿r8. cyathos . 1152 . choncas
2304.niyílra.4^oS.chemes.57<íO. cochlea-
ria.11526.
Arfaba irrcgulans cft &: barbara, ñeque par
tes eius prxcilé afsigaantur^numcrorum mi-
nutijs vicandis. íedtamcn continet ampho-
reos
( (3^ menfuriSn 107 \
reos.i.ifcre,choas.i?.fcre,fextarios Romanos
y3.|-.Atticos.7i.circicercocyIas.i4 2.remico-
tyIas.i84.oxibapha.5(í8. cyachos.Syi. cochas
1704. royftra .3408. chemcs .4270. cochlca-
ria.8yio.
Amphorcus choas.<í. fexrarios Romanos
3<r. Atcicos.48.coty!as.i?^. Temicotylas. 15^2.
oxibapha .584. cyathos .57<í. conchas .iiyi.
myflra,2304.chemes.i88o.cochIeana.y7íro.
Chus fextarios Romanos fex, A rcicosodto,
cotylas fcdecim^fcmicotylas. 32.oxibapha.i74-
cyathcs.5?(í. conchas .15^2. chcmcs.480. co-
chlearia,;?ío.
Scxtarius Atticus cotylas duas^femicoty-
lasquatuor^oxibapha o6bo , cyathos dacde-
cim,conchas.24.chcmes fexaginta, cochlea-
riaccntum& viginti.
Cotylafemicotylas. 2. oxibapha. 4. cyathos
<?. cochas duodccim,myílra. 24, chemcs. 30.
cochlearia.(ío.
Oxibaphumcyathumvnum &-i~conchas
tres,myftra.í5'. chemcs. 7. bí\ cochiearia .15.
Cyathus conchas. 2. myíka cjuatuor , che-
mes.5. Cochiearia. 10.
Coch3rayitra.2.chernes.2.|-cochlearia.y.
Myftrumcasmcs.i.-^cochIe<!ria.i.4-.
O 2 Che-
( io8
Depondertbas
)
Chsaiecochicaria .i.Cochlearminimall
qu i cío r u 111 111 c n fu r a.
^3>
A X I M A ínter Romanas
menfurras liq^uidorum Cu-
Icuscíl viginctamphorasRo
manas capkns. Fanniust; Eft
^ ampliora noílris , Culeus
Hac nnlla cfl: maior mcafura licjuaris^ Capit
crgpcongios .r<ío. fextarios Romanos. 5><ro.
Toléranos aucemfextarios Gapit.1200. Sed &
h a G fx p^ V o c c V t u nr ur ve re res n o n i n fi g n i fi -
cationcmenfiirse^jfecl magni cuiufJam vafis.
quomodo in culeum infucrc dicimus. Erat
autcmfotmavtris, nimirumcx corio bubu-
loiaiioqui viginti amphoras noncapercc:fin
eulifq-plauiiris íiii^uliculcivehi folicierát,
vtivctere>lculptur^ niarmoru mdiciolunc.
^m^rjora Tíomana,
A MP HORA Romana Quadrantaletiam
vocatv>r. amphoraquidemquod vtraq«ie
ex parteanfam haberet adcommodiracemlc
uandijQuaírantatautem quod ex pede: Ro-
mano
marno irr quadrum fada conftarct , vtiFan-
nius,&: Feílus Pomjjcius aiync. Capic fcxta-
rios Romanos qaadraginraiaclo,vtí prxrcr
hos diios au¿!ores tuní Gafen. his verbis do-
cct: Amphora Itálica haber cheas^oólo . tum
VoluíinsMetianursdeaíTchis verbis:Quadrá
tal ,quod mine pleri que amphoraní vocanc,
habetvrnasduas^modios trcs,fcmodiosfex,
congios odo , fexMEios quadraginta ocio,
heminas.pó^. q^uartarios.ii?i.cy;athos.5 -jG.
Urna..
VTRNA erat vas„qiíiapFíe:rertim morcüorú
ciñeres eondebanturformaoblonga , at-
que incuí'pidem imain pa.rte deíinv^bar,gcmi
na fuperiusanfa- Sed ec pro menfura accepta
Romanx amphor^ femiíTem cantinebat At-
ticae trientem, nempc fextario^s viginti qua-
tuorj^congiosquatuor^nimirum cpjantú fcf-
quimodiusarrdorum. Fannfus:HuÍas ( fcili-
cct amfioríe } dimidiam fertvrna^ vt &:ipfa
mcdimniJ^' *7 ^r 'f¿^*^;r^'
Cangms.
(^ CT AV A Pars amphorse Romana? con-
giuscftcapicnsfoxtariosfcx^Güvacqualis
crat chns Attrciis.Formatur autem congius
exdimidio pede Romano omni ex parte qu^
I O 3; drato:
( 1 1 o De Pondertbm )
vkato,capicqae Tcxtarios Toletanos fepcem I
camdiíniaio.vti experimento comprobaui-
nius fació coagio ad menfuram pedís Roma
nié cribus maximi , vci fuperiusdidum cft.
Acongio tricógiusdiduserc TorquatusMe
dio!at)cníísá cribus congijs epocis vno impe
t'jjinfpeclante Tiberio miraculi gratia , Pli-
niuslib.iíf.cap ii.TumCiccronisíilium Bi-
concium íímilide caufa díctum mcmorant.
Plin.lib iS.cap.y. optimifrumenti modium
ait in fubaólu cogium aqua^ capere. Nos pro
bauimus experimento dúos celemines opti-
mxfarinXjhoc efl: modium, fubigi duabus
azumbrisfereaqux.Continet crgo congius
fexcarios J- .Toletanos.y.hoccft^duasazum
bres minus fcxtarij femiíTe.
Sextariíis 'Románus.
p X His colligicur quátus eíTet fextarius Ro
manus,nimirum quarta parte maiorfex
tarioToletano. Nácumaquac fextarius To-
letanus pcndat vncias fedecim/extarius Ro-
manus pender vncias viglnti , nimirum pro-
porcione fefquiquarta cúnoilro fcxtariocó-
paratus,cú Attico,quera diximus penderé in
aqua vncias quindccim , proportione fcfqui
tcrtia,cú Hebraico proportione íefquialtera;
quem
( ^ rnenfmis» ni )
quem quantum fex oua capcre didum cft,
aquae pondu? vncias tredccim 5¿ trientcm.
QJjxquoriiam fuperius pluribusfunc expli-
cara, hoc loco repecenda non func.
^ii^ menfüYA Tío manas liquido rum .
T-lEMINA Latinis idcmcíl quodcotyla
Gra:cis,nimirum fextarij dimidium. ca-
metfiex Athenasolibr.iy. colligitnr, veteres
Gradeos heminaetiamin íígnificatione coty-
laevfosfüiíle.Quartarius pars.4.rextarij. Ace
tabulum odaua fextarij pars , fcfquicyachi
menfura.Cyathusvncia fextarij Jioc eft;,eius
pars.ii.Cochlear fiue lígula cyathiquadrás,
fextarij pars.48.cum inGrc-ecis menfurisco
chicar fie pars cyathi decima . Ligulg in
aqua autvino ponduseíí drachmarum.3.fcri
pulivnius:fiuenoftromorcdíxcris , oólaua-
rumtrium ,granorum aurifícum.zj. tátum.
Nunc adijciamus quotics maiores menfurx
inminoribuscontincantur.
Culcus continet amphüras.2o. vrnas.40.
congios.iííO. fcxtarros .5?<íO. heminas .i5?20.
quartarios. 3840. acetabula, 7(^80. cyathos
u^zo. Iigulas.4^080.
Amphora vrnas.i.congios.S. fextarios.48
Hemlnas .i? <í. quartarios .ii?i. acetabula. 384.
cya-^
(
I IZ
De poncknbHs
)
cyathos. 5 yó". lígulas. 2304»
Vrnacongios.4. rextarios,i4,heminas.48.
quarcarios .p6, acetabula .i5^i.cyachos .188.
lígalas. 1151.
Congiutjfextarios .6". hcminas.ii. quarta-
rlos .14. acetábala .48. cyachos .71. ligu-
ías.288.
Sexcatiuslieminas .1. quarcarios, 4. aceta-
bula. 8. cyathos. 11. lígulas. 48.
Hemina qnartarios .2. aeccabula ^4. t:ya-
thos.6^.1iguias.24.
Qiiarcarius ccecabula .2. cyachos .j.ligu -
las duodecim.
Acetabulum cyathos.i. -a- lígulas. (í.
Cyathus lígulas. 4. Lígula minima Rotna»
nis erar mcnfura liquidorum.
ToletanA menfuTA liquiJoru. Cap. 17.
OLETANAE Menfureli
quidorumpaucoc funt, acfe-
rcadquinqucmenruraruno-
mina reuocantur.ln quo na-
meromodiusfiucmt)iusma-
^^ xima omnium mcnfura voca
tur. Concitict arrobas feu amphoras Tole-
tanas
- • — ' - • ' ■ '"• ■" *' — - , j-, — ..—■...——-■ - .^. .. »^^ . -
ranas fecfedm ; aítrolDa adteiTi tá pie a2u mbr esT
(feu congios Tolctanos dicere malis) o<5bo,
fext arios Toletanos^nimirum congij Toicu
ni cjuá¿Fatit6$.^2.<:j^ííiefficiünt Romanos fex
tartos vigiV>ti:^uátpor i pónderein aqua auc
yiiT<)-llbrfrtímnóftrarüm.^ív*Rorrtanarú
|C u m béííe >hoc eft,' vn c i a ru 'i 5 11 . m\ m u r & d i
midiá arroba , qiv^ r^fpóndet Romanórum
vrn2e,minortamenilla:continec eriim qua-
tuor congios Toletan<>s jfcxtarios íedecim^
áquamauívinum pondere librarum noftra-
rum totidem, Scquitüt Azúbre octauapars
árrobaí ;capics fextarios Toletanos quatuor.
Romanos tres &: quíntam fextarij Romani.
parccíürin áquaaut vMo pender libras qua-
tuor ToIetafíaSyhoc éíl vnciás fcx;?giíitá <jua
tuor. Mínima meníuracft fextarius Tolcta-
n US azumbris quarta pars , arrobx.í 1. pender
inaquaauc vino vndasfédeciiiiimitior fex ta
rio Rowiano vndjsqúátüor.His menfutis in
Italia quidem vUgáíf efptodbnt follietaféxtki
rionoftroparfcFe.íp^endet cnim in \^rio aut'
aqua vncias Romanas vulgares fédectm. Me-
dias conílat ex follietis duab^íí. Bócaliscon-
ftans Cíe fallietis^qibátirb^i^fe^ftr^-ai'ünibH re
pondensiCóhgrtdlac'ónft^físbócálibasfqtia-
j-&i'p:í'> P tuor
"■ ^iijii».^»— ~»».«^ — ..»>-
(. 114 Depondetibtis )
■ ' ■ '
tüor. dux verócongiteilac naftrarii arrobam
circicerfaciunt.ín Galliaalijs nominibus pa
resmcnfuraefunc, prxíertinTParifíjs. Ciapi-
nafexcarionoftrorcfpQndct,Roman2^fQllic
tse. Pinta duas ciopinas capit* Qi¿artaiius ca-
pí tci opinas quatuor.Sex tariusciopi ñas Tcí-
dccim. Duoíextarijnaftrac arrob^ refpon-
dent,naiTic]uiuisrextariusin Galliacjuatuor
noílrasazumbrescircicercontiQet» ,'¿:av
C Vpcrioribus mcníuris vino alijlqucliquotí
bus meciendis vulgo vtitnur. Qlcurn pon^
dercvenditur,emiturq;, quemadmodúanti*:
quis téporibus fcimus fuilTe fadlitatum incer
Romanos.ytiexPlinioconftat,lib.i8. cap.3.
Succ. in Casfarc.c. 38, 1.íí ex toto.ff.de legát.i.
Sedex pondere tamcn propriamenfura olei
fada eft,Pani!la vulgo aidla i podcrc quatuor
vnciarü,qu?vix poceft cumfuperioribusmé
furis comparar!. Sed fextarium Romaiium
quatuor panillas olei &:dimidiafaciunt. Sexta
riúautéToietanum implen ttrc5 panilla, &
tres panilla? quadrantcs.íic panillx.ji. efficiét
fextario^.io.nempe dius azumbres & fcmif-
íem>p3ni)I^.U4*GfficÍHitrextariosTí>leranos
quadr^ginta ^ t>$nipe arrobaní mcnfur^Icm
\ q &qua-
( (^ menfurís. 115 }
& quadrantemiMel étiam vulgo pondere ve
ditur , fednulla ex pondere propria ¿ccaua
menfuramellis.
MenfúrdméiicoYum.
pHarmacis conficiendis peculiares mcnfur^
funt,quasvncias vulgo vocant,neq; pares
Ínter fe, nam vnciam tripticemhabent. Olei
vncia máxima cíl trium . aqua fublimata
menfurandamcdiocri vncia vtuntur. míni-
ma fyrupis. quae ñeque ínter fe compararifa
cílc poíTuntjneque cum íliperioribus. Sed il-
lud veré dici potell, quamuis harum vnciarú
fiíuftafit,vncÍ2epondusefficere, noncommu
nis fedmedicorum:itavt vncia aquse íitmi-
nor vncia olei nona parte, atcumfyrupivn-
cia,proporttonecireitercomparatur fubfef-
quialcera, quomodo aqua cú melle: nifi quod
fynipialiquid aquae mifcetur,&:faccarum ex
quoconficitur,mellcaliquantocfl;leuius.Sic
ícxtariusToletanus^quemdiximusinaquacf
ficerevnciascommunes.i(>.cx ijsvncijs medi
cisjcapiet.iy. &grana aurificum .37. —" P^^c-
cifé:qu2egranapauIoampIiusmcdicorú vul-
gari femidrachma funtttotidemq; vncia s fex
tarius capiet ex ijs^quibus aqua fublimata me
furatur. Olei vncias capiec quindecim ^^-
P 2 ferei
( \\G De ponderihpís )
. .... J.}i. '\ 'Uti- ■ ■- üu miiii , i.i^in»! ■mil ».
Icuius ell}CapiCi2^í.h¿nivt^:e;ípótJn^^
probaiiiaius.Qponiodó harvji]GÍ;€^ ineníura-
íes medicorucn>p.c>ÍIiinc Siidehcnt cum men-i
furis alijscornmunibus liquidorum, &cum
pond^rib^s í:pmpararí, ac(]ü,qii|^rí^ baqcrar:
iioneiTí basinenfu rascornpa^abimgs. ^'
^ Mlodius feu m.oi US ca^pií^ arrobasi.jKí.azura-
bres ..u& :feix,£ar(ÍQs, Xolpca|X:9iS?J5.st.i panillas.
Arrobaeoncinct aztimbres»S^.fexcariosTo
Ictanos. 52-- Papillas. 85. ferc^: oq r-J :
Azumbre capicfextarÍQ5.XQ}¿tanQS.4> Pa-
nillas.14.= í..;:;íii;10jibt^íJí ioi iiíi
Sextarius capit paninaSv3.^v'nGV^ meji-
cas olei-.i5.^|- aq'u^: .lyy-^íLnciiieí/jff "pi vn-
ciascatTcinecij. [- ^
Panilla Capit vncias medicas olei.5:.-^aqua2
ferme.4.íyrupiferme.(r. ; f:ru
Vnc i a m ini ma o m n iu m in tcr n os mcnfu ra
liq.aorunieíl pondere: vncias vnius..
(
(^ merifuris.
'7 )
Heíraiu ¡nferímÜaru^ m efuvA., Cap* 1 8 .
O N Purauiíhancdifputatio
nemfore abfolutam omni ex
parte &: pcrfe¿]:am,nií¡ de in -
teruallorummenfuriseadice
re, quse in diuinislittcris paí-
íim occurrunt,& quxabalijs
ícriptoribus animsduerfa funt. Ergo quo
Goepimus ordineprogrediamur eatenus , ve
primum deHebraicrs mcnfuris dicamus, led
áminombusitiGlioantes, corra quamin alijs
partibus eftfa^bum.In quo numero mini
mamen fura Ezbagh, hoG eít, digicus fucric,
quem vulgo HebríEÍ tan látumefle affirmár,
quáfunt lata fcxliordei grana qua parte eral-
íiCsima funt.. Quod íi digirus Romanus qua-
tuorhordéi grana non fupcrac^vti affertPhi-
lander ir^ Vitruuium lib.f. cap.io. 3¿ ellab
ómnibus- recepta fcntcnria , fiet vt digitus
Hcbraicus cum dígito Romano comparetur
proporcione fefquialtera ^contim ns quantñ
fefquidíeirusRomanu?. Ex hac mtnfüra cú
ornnesaliaroriantur ,c5cedendum item erit,
palmumiHcbralGum^pedem ,cubirum codé
I P 5^ modo
( ii8 Depondenhus )
modo parique mcnfura palmum, pcclem&
cubicumRomanumfuperare. Sed quoniam
fex grana hordci experimento probauimus
polliccmeffiGercfeuvnciam peáis Romani,
qui pollcx digicum & trientcm alterius digi-
cicontinec,veriusarbicror digicum Hebraí-
cum proporcione fefquicercia cóparari cum
Romano , quod de alijs menfuris paricer in-
cclligatur.
Tdlmus Tcfhach.
r)E Digico vcmenfíira eft^nullamcntioin
facrisliccerisexcac^fedin libris cancúmo-
doRabbinorum, arque inMifna propria de
menfuris &:ponder,difpucacione.Nam infa
cris lictcris mínima inhoc genere menfura
palmus eíl, qui Hcbraicc Toph^cf? vocacur,
nollro palmo rcfpondcns, nifi quod maior
eñillo,fi vera fue quse de digico diximus:atq;
adeo cóílansquatuordigicis Hcbraicis,quin
que Romanis & trience.Sic noíler incerprcs
palmum fereproeavoce reddidic exod.37,
ver.i2.Ezech.40.ver.5.cu.i.Paralip.4. vcr.j.
vbidemari ^neo feu labro magno agit,&
camen j.Reg.y.ver.K?. vbideeiufdem labri
crafsitudine agicur , pro palmo tres vncias
fubílicuic.Nimirum quacuor digiti,quibus
palmus ;
■■■■i""!" I
( (^menfuris, 115? )
' -■ ' ■ ' '■ , . - ■ ■ , ^
palmus conflatapudcjuamqucgcntem,trcs
vncix , id eft ,polliccs fui cuiufque pcdis
func,certe ex latina loquendi confuctudinc
fíe vocari nihií prohibet,
^Palmus maior ^ereth,
>\rVLGARI Coníuctudine palmum dici-
musinternallumab extremo pollice vfcj;
adextremumaüricularem,nem pe quantum
tres palmi minores fea digiti.ii. tametfi lati-
nis palmi vox inca fígniíícatione pon vfurpe
lur.SedHebrseis tamen -.2'ír^r¿vocatur pal-
mus maior digitonimduodecinu de quamé
fura freqiientcr memincre facra-litteríc.nam
cxod.18. ver.Kj;, vbi rationale palmi menfura
ficri mádacur,hic palmus non fuperior intel -
ligéduseíl.quemadmodum.i. Rcg.iy. ver.5.
vbidiciturGoliath füiíTeakitudinisfexcubi
torum&r palmi. eodé modo ífaia: .40. ver. u.
quismenfus cü, pugillo,aquas & cxios pal-
mo ponderauit, de hoc palmo accipiatur. At
veroapud Ezcch.c.40.ver.5. in manuvirica
hmus.C cubitorum&: palmi, &.c.43.vcr.i3.
iltícautémenfursealtarisin cubito verifsimo
qui habebac cubitú & palmurpalmi vox ijs lo
Gis non propalmomaiorifed minorifumi de
bct*vtcólhc exleclionc HcbraicaCotra quod
p.->fte.j
( lio Depondenbus )
^poíleriorilocofequicur. Vfc]uead Ubiúeius
in circuicupali-nus vnuSídemaiorj palmo fu-
mi debct. quod miror virpsalioqui dorios &:
diligentes non coníiJerafTe.
fes faghaml
DEDEM In íignificatione menfurar in diuV^
nislibrisfiiminoninueniorac ne ex libris
qiiidem Rabbinorum coHigi pro cerco poten
qumtus eíTecpcsHebra^is, quoproculdubio
mctiendis aréis & fpacijs víos ejQTe quemad -
modum alias gentes minimcdubium eft. In
Ezech, tantum .cap.4r. vcr.íT. vbi nos legi-
mus'.latera autemlacusad lacus bis triginta
o,
trium, Hebraicelegicur,&: lacera latusad la-
rus trigintatrium Paghamin.quavoceKim-
hi pedes fignifícari interpretatur , in co non
omnino male.nam quod addic pcdem conti-
nere quátum dúo minores pálmi^ineo quid
fecutus fit aíTequí non poíTum^quando apud
onincs gentes menfurapedis ex naturalis pe-
dís longitudine fumitur ,proximcque adil-
lam accedit, & cum digitis comparatus digi-
tos fedccim continet.
Cuíirtis^mdfK
pRcqucntifsimainfacrisIitcerís cubiti me
tio eíl Gen.<j. cap. conílruenda arca, in
taber-i
■••i^i^^— »«i5»ii»"
( ^ menfurts. iii )
í tabcrnaculi ftro£fcaca,atque ccmpli Hieroío-
limicani.Ec QmÁcmznm^mkh freíjuentius
in Hebraica íingua vocetur , Ezec hiclis ta -
men,4i.vcr.8. J^f/7<í¿eciam nuncupatur^ id
eíl, axilla á medio pcótore ad cubitumi qua-
cuorenim cubitis vina conftat,ftaturaque lio
minis. Prseterealudic.j.ver.KT. ^iwd-ídin-
turcubituSíquolocodegladij Aiod langltu
dineagitur,quemad occidcndum Egloncm
rcgem comparauit. Nofter longitudinc pal-
mas manus dixit ,70. pro Gomed ^.t^Uí^hs
dixcrunc,nempepalmum maiorem feu dígi-
tos duodccim,int€Jligemes. Addunt dupli-
cem cubicumHcbrxis fuiffe ,JegáIe maiorí,
ncmpc fcx palm orum digitoTum viginr i qua
tuor.Prxtcreacübitum commiuiem palmo-
rum quínque,digitorum vig!nci,qual es fuiffe
ledli Og regís Bafan longi cubitos nouem, la-
tí cubitos quatuor. quoniam additurcos cu-
bitos fuiffe ad menfurara cubiti virilis ma-
nus Deutcr.j.ver.n.neitipe cubiti commu-
nis, quantaeft longitudoá cubito ad extre-
mos dígitos, quinqué cuiufque paimomm,
digitor4im viginti non ampliüs.Porro ex hac
diftindbiotie quídam expiicant Ezech.locú
cap.40.Yer.5.navbi.noslegimusV&:inmanu
,cíi::-í.h-^ Q_ viri(
( íjLL DepondeTíbm \)
vii'í calamus fex cubicorum &palmo,Hebrai
ce les;iturad verba, & inmanu yiri calamus
fex cubiDarum m cubica 6^ palmo. Qi^oia-
dicacur non palmum vnura rexcubitisadie-
dumjfedquemuis éfexcubitis cubito & pal
mo cortare. nimiruvt fignificaret cubitos fex
calamr no comunes &: vulgares eíTe digitoru
viginci/ed legales íiuefanóluarij digitorum
viginti quatuor^quacuseíl fefquipes Hebrai
cus.Alioquicüha^méfuraicú Romanis elus
generis proportiane fefqaitcrtiacóparétur,
cubitus Hebraicus maior,quantü dúo pedes
R^omani^feu dígitas. 32. cótinet nihilomin^
Calamus Qamb,
(^Oncinet calamus Hebraicus "cubitos fex
legales 5 dígitos Hebraicas feu poüices
i44.Quod fieditioné noftramfequimur,pal
mus feu digitiquacuorei numero adijciátur,
proptereaquodcalamúqué vidit Ezech.in
manu viri.c.40.ver. ^.fuiíTeaitfex cubitarü
& palmi.Qui certc palmus no digitorum 11.
fuit,vt quidá putauit,fed quatuor^cu Hebrai
ce voxTopach fie no ^ereth : &: Septuaginta
PííAííiST^reddiderunt^quieft palmus digitoru
quatuor.Verumquod de cubito diximusdu
plicemfuifle^idemín calamoaccipiédum co
' V gitabam^i
|^tabam,calamumIegaleavfexcubicorúIcga|
riiiinfuiíre,calamüvulgareni tocídemquidéj,
fedniinorumcubicorum &vulgarium.
"PdjfusJugerHmj milUare,
pAíTus Hebraicc^^^¿<i¿/vocacur. 2. reg. 6r.
ver.13.fcd qua: ea mcfurafíc & quíta,ii ó ex
plicatur.Gr^cispaírusfcxpedumeft, quinq;
Latinis.Ex ijs gétibus quatus Hebrxis paffiís
«íTetjConijcere facilius eílquá certa racione
pronuciarCiEíl&iaígcrum Hebraic é Cerned
i.= Rcgum., 14.. íi\(^^CD.i4.'Qmn & ^erath^ pj:o
milliarilegicur. Gen. 35. ver. 16, &:.2.rcg.ifv^
vcrvi5^.conílans,vtHcbra;irentium,rniÍíecu
bitisatqjadco latino milliari .multo minuSij
J-TA(5tenus exmcnfura:funt€xpiicat^,qusc
in diuinis Iibris rcpcriútur.in librisRabbi
norümultxalia^menfiir^occurrúc.^//^ di-
gitusminimus.Or^ longitud© palm^ a carpo
fcuiuníluraaddigitornm radico paulp am-
plias quadigití. 4, »$^<^///calaír5US.^»?i¿ftatu
rahominis,i?/^j'menfurafeptuaginra cálamo
rumcít,cubitorum. 420. í¡ fequimur caía-
mum fex non amplius cubitos continere.
Tarfih milliare magnum eíl , conftans
quatuor minoribus milliaribus, vti Elias
Q_ ^ in
^ 1 14 Depandefibus )j
inThiíl3Íau<í^oreft. Máioüesfíipercíl nieiifu
ras in hoc genere cuiii n^inoFibus compara-
re^noníoaiiics tamcn fed praecipuas , quarin
facris libris cxtant^, &:• quarum Ibngjtudo
c6^nitá.erati> ^'^o^ iu^-^^^v^». u*ii¿ ío;.)l- ..: lüh A< i
■ Milliáxc c:0nt^nerca1aTnDsxt<?¿|^^
: íooo.pedbs Hebraicos.'! 5 00. palmos niaiores
20oo;.palmos minx>res^^ooo^digitos feu polli
ees. 24000.
Galam«scic>ntincrcubicbs4¿t^^edés.5>vpal«
mí^s maioresdiíodbGiqaijgalrniJt&iminor^es <3<>*
dÍgirosa-4,4:..-'^^ .7Dv.^?.mn .in-í]:--! i'^í ;[í?rr:
Cubituspedes.r.-|-parmo5niaiorcs . 2. pal-
mos minores. <?. dígitos, li^iái i Ór>b& :p:£2Í3Íd
Pes palmos^ maiores^ .1. —¡palmos mino-
resv4;.dígitos.i^.> 'jhsx^ ¿uíjüj^A Ij
Palmus maior minoren paliiios; tres ¿dí-
gitos duodecim. • - - - - ^ . *
Palmus maior digitcJs^quitiior^ Digiíüi'S-
menCura minima eft : tamecíí quantum fex
granaí hord.4i con ciñere j,fupcrius;di¿^^
^ msnfu'^ts.
^M )
CrACAtnteniallbrum menfur^, Capjc^,
s— ji E Crc^cis imeruallbrum men
h furispauca quxdaní dicenda
^* funtex Herodoco in-Euter-
pe j.ex Poüijce, He(yGhio &.
Suida col le ¿tama gi 9 , quam
longo &rmonecx<plicaca,auc
vcterum ceftiiiionijs (ígillatim confirmara.
Ergo álniinoribüs írinchoemus,Dadyliis, id
eíl,,digttusprinium occurric Palefte7ri^A«is«.
éíl palmus niinor digiti quatuor ^ cubiti pars
fexta,vt Hieroi"!. aifeirad Ezech. cap.40..vbi
&:illucl addicad'obfcru ación eminfigne^áqui
bufdám diftindríonis caufa húcpalmum abfo
lutc^maioremde quo diximus^diccmufque
rurfuSj.vocaripalmam. ficlud.5. ver.i^. vbi
proHebraico Goaicd Sepruaginta pofuerut
's.TTt^etiMV'^ nempepalmum maiorem , Latinus
interpreslongicudínc palmas eorum auólori
tatem: fecxj rus dixir.L tonar. A retín US hoc fe-
cutus.5.Pblhcap..5.pro.2«^fl6 v^vtfíH oxníxiJiCtiii, La
tinevertit,.corpu5duaruínpalmarum..quod
fecifle criam- obferuo libr.y. cap.4. credbck
iGazaiulocis no paucis. Porro palmus^mir.or
\ 0^5 Grcccc
( 11(5 Deponderibns })
Grxcc eciam Dochmc,Dadylodochme,Do
roiic]; vocatur,vti Pollux ait lib.z.ne nomiíaú
mulcitudo fallac.Plin.Iib.35.c.i4. genera eo-
rum(Iacerum)cria.Didoron,quovtimur,ló-
gumpedelacum femipedc(ííclegico)aItcrütc
cradoron^terti ü pentadoron.Gr^eci eniman
tiquidoron palmum vocabant:& ideo dora
muñera, quiamanu darentur.
Lichas digitidecem, longitud© interpolli-
cem&indícemextcnfos,quod vulgo xemc
dicitur.
Orchodoron o§U(/^<tí¿9^ digiti vndec¡m,longi
cudo palmee hominis á carpo feu iuncStura ad
fummum dígitum médium Pollux lib.2.
Spichame 27r<9«/<¿ maior palmus digiti. u.
quam voce Sepcuaginta fubftituuut ferc pro
¿^m^Hebraico,ccrte Ezech. 45. ver.13.vbi
noslcgimus. Sí definitio eiusvfq;adlabium
eiusin circuitu palmus vnus iGrxch '^Trl^ctpM
vti Sí locis alijs obfcruamus. Philander in
lib. 3. Vitru. cap. i. afHrmat pro an^(ti4
Plinium vertiíTe palmum libr. 21, capic.
7. & Grxcos alterum pro altero vfurpa-
re TTctKcttsfjjj pro 2:t<9«/*» Se écontrario pari
libértate.
Pcs palmorum quatuor cíl digitorum.i<>
ma«i
( (¿ menfmu, izj )
^maiorpede Romano fcmunGia,minor He-
braico quadrante circiter.
Pygraedigitio¿lodecim,nempeacuruatu
rabrachijaddigitorúradÍGes:autpotiuscubi
timenfura,digiciscamencontra(5bis.Efl 6¿ Py
gon dígitoru víginti cubitus , Pygme maiorj
necjuc iuíliis tamen , longitudes curuatura
ad dígitos complicatos,neque contraóbos ta-
menprorfus^fcuadmediam iun¿luran'¡ digi
tiniedij,.&^ vocari poteíl Palmipes, nerape
ex pede & palmo.
Cubkus Pix^c^qui cftcubitus integeracur
natura vfque ad fu m mos digito-s , nenipe fef-
quipedislongitudo ,digiti.24.NáquodSui
dasaffirmat. n«x^i^cubitum duorum pedum
eíTe^pcdemdigitorumfcdecim^incoqnidíít
fecutus ignoro rnififortafsis ad Hebraieum,
auc Hebraico parcm alien tus gentis cubitum
refpexit.
Orgyia paíTus, pedes fcx , cubiti.4. Alij vl-
naminterprecantur^quantumvtraqueexten
diturraanu*, Seruius Écloga .5. Quíe ■aAíta»;
ctiaGrsecis dicituntametfi Polluxí7AfcV«|; cu-
bitum cíTe vult : nimirum Tr^yjjn : ne va/Í3e
opiniones conturbent.
Plethron PAt^fív fcxta ell íladijpars pedes
centum
{ iig Deponderibt^s )
centum.Suidas,Plei:hron,inquic,ñadijfexta
pars,quod eíl cubi£orum.<í8. cocum enim fta
dium quadringentos , aut omni ex parte ha-
bens pedes criginta o¿bo. Quod poftrcmo di-
¿lum noafarisinccIIiuQ. I
Scadiiim Orgyias fea paíTuscentumliabet:,
cúbicos qiiadringcntos,pcdesfcxcentos^ He
rodotus in Euterpe non multo ante fineni.
Cécum autem iuíii pailas ftadiam vnum fex-:
plethrorum.PaíTusinquam mcnfur^ fexpe ;
dum fiue quatuor cubitorum. Pedes autem
quatuorpalmorum,cubiti vero fex palmorú.
DiauIuslladiaduQ,
Hippicon íladia quatuor.
Milliare íladia o£lo continct , Grxce miA«;
dicitur: tametíiGríccamenfuranoneft , íed
á Romanis cúalijsimmutatoimpcrjo fump-
ta.continet pedes quidem Gr2ecos.5400.Ro-
manos autem fex mili i a.
Dolicbos AMíX*»^ íladia duodecim , fe fqui- ]
milliare. Suidas Dolichos,ait,eíl íladia .24.'
quod í¡ verum eíl , ñeque numerus eíl vitia-.
tus,tria railliaria Dolichos efficict.
Eíleciamapud Herodotumin EutcrpePa
rafauga criginta íladiorum^ & fchoenosjt^íi'flí
ideíl,funiculus continens íladia fexaginca,
cius
( £5* menfuYts. ii^ )
eiuí verba funt. Eccnim qui modicumtcfrx '
pofsidcnc,mctiuntur illampafsibus : qui mi-
nus inopes cerrse funt' fnetiunturftadijs: qui
multum poísidcnc parafaxigis^xjui pluí imú
fchoenis. Coílanc autcm parafango cricenis,
frhocni fexagctiisíladijs. HaEcHerodorusde
^gy pro loquens. Piin. lib.ii. cap.i 4. Scboe-
ñus , ale , patet Eratottciiis lationc ftadia
qua Iragínca, hoc cíl, paílus quinqué miliia.
Áliqui.triginta dúo ftadia finguJis fchcrnis
dcdcrc.Qua ratione mirifice cum Leuca Hif-
panieníi conucnit. Malotes nuncrncnfuras
cumminorituscomparabimus.
Schoenus continetparafan^as.i.. dolicTios
j.milliaria .7.-7. hippica .15. diaulos.30, fta-
dia.^o. plethra .3<ío. orgyias .^000. cubitos
240oo.pcdes.3(rooo. palmos. 48000. paleílcs
feu palmos minores. i4400o.digitos-57^coo.
.Parafanga dolichos ^i.-J-.miliiaria tria.;:^,
hippica.y. -{.<liaulos.15.ftadia.30.plethra.180.
orgyias .3000. cubitos.iiooo.pedes .18000.
fpithainas. 24000. paleftas .yiooo. dígitos
288000,
Dolichos milliare.i.|-.liippicp .3. diaulos
^.ftadia.12. plethra.72. orgyias .1200. cubitos
480. pedes .7200* íjpithamas .i><>oo. pale-
R ftas
( I JO ^Deponderibm )
ftas. 18800. dígitos. 115200.
Milliare hippica.i. diaulos.4. ftadia.8. ple-
chra.48. paíTus .1000. eubicos.4000. pedes
(íooo.fpithamas .8000. paleftas. 14000. dígi-
tos.í>¿rooo.
Hippicon diaulos .i.íladia quacuor. pie-
thra .24. paíTus .400. cubitos . icToo. pedes
1400. fpichamas .5200. palcílas .í?doo. dígi-
tos.38400.
Diaulus ftadia,r.pIcthr3.i2.paírus.2ao. cu-
bitos. 800. pedes. 1200. fpithamas .lííoo.pa
ledas. 4800. digitos.i5>2oo.
Stadium plcthra .íí. paíFus .roo. cubiros
400. pedes*. (íoo. Spitnamas .800. palciUs
1400. dígitos. *><íoo.
Plethron paíTus .i<>.-|-. cubitos. (íó^.*-.pcdes
ccntum, fpithamas .133.7 p^Ifft^s .400. dí-
gitos 1^00.
Or^yia,hoccft, paíTüs fcu vina cubttos.4-
pedes ícx/pichamas 0(íl:o.palcftas.24.digitos
non^ginta fcx. . ;
Cubitüs pedcm vnum -^ . fpithamas .2. pa-
lefta-' .6. dio:icos.24.
Pcsfpich2Tias.^.y.paIeftascjyatuor,aigi-
to<»fcdecím. -''\^r 'v)^r? iTí.^i ■ ^' ^
Spithama palefl:as.3. dígitos duodecim.
Palc.
. 5--— .. ^
i
0* menfurís.
i?i )
^ — ' " ■•»
Paleftes dígitos .4. Orthodoron cll intcr- 1
roiíTum, quoniam cum alijs mcnfuris vix po-
tcftcompararUcontinensdigicos.ii.Sicpyg-
mc,lychas & pygó comparata (¡mili de cau-
fanon funt, ^ quoniara minus nobiles men-
íurxjfitnul ad prolixitatem vitandam.
Eomanainterualloru méfurjt* Cap.io.
ENSVR^ Romanxintcr
ualloTumfcre rcípondétGr^
cis : fed & ex propria difpu -
tationccxplicádse funt,ac ad
pcdcm fere reu ocáda^. Rede
_„__^^^S enimColumelIalibr.5.cap.i.
modus,inquit,omni$ arca: pedali mcnfura
comprebenditur,qui digitorumeft.Kí. pes
mulciplicütus in zétüs 6c paíTus , & climata
&c iugera &: ftadia , centuriafquc , mox etiam
inroaiorafpatia procedía Quod de aréis di-
¿lumadlongicudinespotcft traduci,omnes
longitudinum menfuras ad pcdem reuoca-
ri,hoc tantúm difcriminc ^quodinhispcdc
fimplici ,iníllispedequadratovtimur. Ve-
rum |cüra de pede Romano inter auólorcs no
couuíniat, in c^tcris menfuris ,quíc ab illo
R 2 pen-l
( 1 5 L De Ponderibm )
pcndent, aiic ad illüín referirntür , ílmili fa-
troné difcrepenc ncfcífc eíi:&:n.os fuperius
quise tribus qui circumferütitr proRornanis
peciib US, verusac legitimus etlec^íi non- cerca
probabili falcerii racione ccnílicuimus..
E ft ergo mini nía inenfura ínter Romanas
dig!ti!S pedís par^ fextadecima. Seddigiciis
rotundus eilatque quadracus iñ hoc diíFer'en
ccsiquod rocündüsminor cribas quarrisdeci
mis ibis qüadráco digico eft.Süccedic FolltXf
vnciapedi.sboceft,parsdüode£Íma.Vnciales
lictcK^ apudH!ero.profogo in lob,erantpo!íl
c i s míi<y m en di n é, íí c u t be íl al e s íi t c e r ^ v o c a n -
; cüTjqux dua5 tercias' pedís íogicudine séquac..
Quatüor digitr paínritm faciunCi.duode;cfni
pátaiurn maiorem qu art tum v tcíqii e digi cus
pollex Se in'mkr\us quarn máxime extendu-
tur. Hunc palmum fxpe Plinius dódranrem;
ni m ir uní pedís vncias i5?. vocac.fib./. cap. 5.
i Pygma:os ai c ternas fpiíhaniaslógitudineha
buiíTchoc efl:,tcrnos dodrantesialiqírandoj,
V t i e X P Kr! 1 nd co addu x i m u s , pal m ü nt. Qu á
NTocé alijñegantin eafignificatione áLatinis
au¿loribus víurparr. Sed ex quacuor tamen ;
pa! m is mi norib us,digicis fedecim pes cóííat.
ledell pes fimplex &í pes quadratus^quo me-
timur
timur arcas, autpotius ve Iu!i. Frontinus de j
menfuris:Pes triplex eft,porrcdus fcmipe-
des duo^nimiram ipfa longhud'o pcdis. con-
tradus nimirum remipes quadratus jn cuins
ambkir func remrpedes quatuor. Porro pcs
quadratus, in cuius anibitLi- o¿lo fcmipcdcs
func,nihrlomíniis,CubicusítfqiiipeSjpa!mo-
rumTex,digitorum vigintí quatucr. Rcóte
Vitriiuius libr.j. cap.i. cubitumque jinquiCj
animaduerterunt ex fex palmiseonftare,digi
tis.24. Eft 6¿: CLibitus rcgiiií? Grsecis tamen^
trtumampIiusdigícorumyCxHerodott>lib.í.
,&Cübicus^gyptius feugeometricus com-
,muniurncubitarniTifex.Aug.Iib.r5^.dc ciuir«
cap, vkirn:. cales cubitos fuííl'e ait arcx qu.i
Noe extruxit,Orig.eciaaud:orkace, Alioqui
genera anfmantm omnia quí poílet caperc,
GreíTusduorumpedum & fecnrfsis^Paííus
á pafsibus^ fíue diduólis pcdibüs, quinqué pe
dcshabeCj vciColumcíia attlib.5.cap.i.ma-
ioriquelpngitudineeft vJnavno pede ex Vi-
truuio Iib.3.cap.r.nimirum quantum vtra-
queextendicurmanu? ,vti Seruius aic Éclo-
ga.3» Suctonius tornen vlnim vnum cubi-
tumcffe tancuinodo vulrrin quode vlnaGra:
caauóloresctia difcreparediximus, Percicaj
: ": Rj fcu
( 154 De pondertÍHS }
feu dcccmpcda pcdam decem, vci nomcn
deciarac.
Stadium paíTiiscótinecii^. pedes. (jiy.qu^
func Plin. verba lib.i.c. ij-Qüód cúm ftadiú
Grxcum paíTus. roo. pedes. ¿roo. effíciatprxci
fe, ex eocoUigicur primo paíTumGra^cú fex
pedum cíle^deinde pede Grascum Romano
maioremfemunciaeíTe, hoceft,parte.24. na
fcxcencíc fcaiiinci^ efíiciunt pedes viginti
qüinque,quibusnumeruspcdumftadij Ro-
maniGra:cumnumeriimfuperac,cumlongi
tudo vcriufquc íladij fie eadem.
Mílliariij feu milliarc ex odbo íladijs, pafsi-
bus mille cóftac,pcdibus.fooo. Atqjhsec mil
liaría lapides a Romanis vocanturivtcum d?-
cimusadtertium ab vrbe lapide procefííTe:
quonianí columnis lapidéis milliria diílin-
guerc confucuerant, inftituto,quód primus
CaiusGracchuscxcogitauit: vticx Plutar-
choineius vita colligitur.
Adus minimus iatitudinc pedes. 4.1ongi-
tiidine pedes .110. compleditur.Climaquo
qiio verfus pcddeft .(ío.Porcaapud Colum.
lóí^itüdinc habet pedes. no. latitudine.50.
Ex, 4. porciscóftansaóbusquadracusvndiq;
fínicur pedibus.íio.Hoc duplicatum facit iu
gerum
( i^menfuris, 135 )
gerum,&:abeoquod erar iunclum n ornen I
iugeri vfurpauit , quícfüt ipHi verba Colum.
lib.5.c.i.Sieiugerumpedes.24o.longum,la-
tum pedes centumvigiiui, pedes quadracos
continebic víginti oóto millia oólingentos.
Qm addit lib.i.c.p.iugei um agri pingáis pie
rumque modios critici quAcuor,mediocris
3üinquepofl:ulare (memento quacuor mo-
ios cfficere celemines odo medimni befíc)
Ídem próximo, c.iugerum agri non amplius
quatuor fexcatijs naporum feminis aicíe-
rendum eíTe. Vndc facilc conijcere ¡icet, quá
ta iugeri menfuraeíí'ec.Plinius iib.i8. eap. 5.
lugerum , ait, vocabatiir , quod vno rugo
boum in dic cxarari pofsic, Errancergo qai
iugcrum quoquouerfus ducentos & qaa-
draginta pedes patcre volunc. Stc enim
non geminurn acStum contincret , fcd
quadruplicacum , pcdesque qjadratos,
57(íoo.
Centuria continet centum iugera : qua?
poílmodum duplicara nomen ramea cen-
turias rctinuic, vci Varro ait de re rultíca
libro .1. capite .12. fíe centuria fímplcx pe-
des qiiadracos concincbic. 11^^0000 hoc
ell , íi Latiné dicas , centies quindcc'cs
centén 3 i
( j}6 Depmderihm )
cenceña viginti raillia, Saítus continet qua*--
cuor.centariasconiandas ,nimirum fímpli-
ccs,vtííncin vtramquepartem binse cencu-
rise^vcide Varro loc<5CÍcatoait, Ñeque plura
de Rt)manis m^nfuris intcrualloru. cantum
quod(uperefl:,& vcinfticuimus maiores cotn \
minoribüscomparabimus. Sedh^ mcnfurx
dupli<:csí¡nt,aliíE quibus longitudinem &: la
dcudincmméfuraruiHjboceft, füperficicm,
vtiugerum ,clicna. Alise quibus longitudinc
tancuin,id eíl,lineam.quemadraodum linea
& fuperficiesdíueríi generis funi,ita vtr^-i
que nierrfurce compararan non poíTunt^fed
alcerucra^cuijs q'jxfui generis funt.Primura
ergomenfurselatitudinum Se longícudinum
hoc modo poíTanc&debcnt comparan.
Salcuse5cmetcécurias.4.iugera.40o.a(Stus
í^uadratos .800. climata .3100. á6bus mini-
nios.5>6^ooo.pedesquadratos,4¿>oSoooo,
Céturiaiugera .100. aí^lus quadratos.200.
climata. 800. adus mínimos .24.000. pedes
quadratos.11520000.
Iugerlladusquadraros.2. climata.8. z&us
mínimos. íí o. pedes quadracos. 28800.
Adus quadratüs climata. 4. adus tniniV
mos.jo. pedes quadratos ,1440o.
clima:
( (^ menfaris, 137 )
. Cliinaaíbusmiamíós.y.-^ .pedes quadra-
iQií.1600,
Aólus minimus pedes 480.
Rurrus abaüo principio int^rmenfu ras lo
gitudíhis tantuQi hoc modo cftproceden-
MiHiircco'ntmetfta<Í!¿.t.pafras.iooo.cu-
bitos.3334.|.pedes.50oo.doc3rantes.¿r(í(J8.y.
palmos-jLOooo.poÍljces.(7oooo.di^lto<?.8oooo.
StadiLÍpaflus.ii»j^cublto«,4i<5^,y-,pedcs.<r25.
dodrante^i .S33.iy' P^ln^os'^ *:2fOO* dígitos
Tooo.Oi,{]o ?ííí-i!>:h?;r?flnnf;Tíjlr"^rr ir"
f PaíTuscubícos.j. J. pedes* 5^.dodrantes.<?.^.
palmos 10. digítos'8o,:nni;j , oíaa rDibo5r>ih
Gubiicuspcdes.i.J-.dodrantes. 2. palmos iS".
d í g i t os X 4:^ i i U £ fC: i V -^ i^> O í j b í /^ C 3 í ;:] 1 D O íl f í i
Pcsdodrancesi.^.paImos4. dígitos i<r.
Dodrans palmos. 3. digitos.u. Palmus di-
gÍtOS.4. j' ■'•-{ '^'''' '•»-?^íi^-^'' ^>'--p c :(: >:- i'^.:J>^
Í.1Í y^/^Ai«^ interuallotum menfmA. ■
« i ) 1 1 ¿ib n Lf o 3] ?í] ni, n 7 l ^. ¿i .^ i
T^/^.
Deparíderihus
)
ENSVRyEinrcrualloruiviil-
go víicatx Ínter nos_, ílue ici
inercimonijs, fiué dimetien-
dis agris aut arcis, fiae in reli-
quo vicíE vüi ,, omnesfere ad
virgam mcrcatorum ( gemjs
id iiienfurí^ éft H'ifpanis nocaeí){íüc-vlñath re
üocaníur:atquceKÍliapetidcb€c],qtiant?fitit
menfurx alie. Sed ve quo coepimus ordinc
pro2redianvür,ámin'0ríbasaámaióireSidi*ai*
cima gn 1 1 nao e x p mc mituz ^ nr ntvu mv - a k ^ i . :. i í
Mínima mcnfuranoílrisdigituseíljVtiom
nibusalijs rdc-qaauenuá quartídc Roiúano
dígito dici puto, tancumípatiumcontfnerc
qiiancam quatuor hordcj grana: minoTenim
Romano dígito eft duodécima circfcer Tole
tani parte. H^braicufque digitus máior Tole
taño eft p r op ort ion e a ai pl i u s fe fq u i c e r c i a .
Qüodexijs, qu2edícentur de pedc,mclius
intclligetac . Ñeque cnim alicer digitus
^cum iigfto i..qgam( í^gmf ^;^«^cxMiÍJ)ara-
tur.
T ' ;V
Pollexa noUris pulgatíá'dicicur^pedifque
parsduodecima cíl.
Sunt .4.digin quantú manas fecundü laci-
jcudiuc exteiiditur palmus latiniSjVt didú,mi
noF^
( (^menftiris, 135) )
'ñor camen illo^vcidedigito diólum cíl.
Si .4. digitis imponas 6¿ protendas pollice
nouamcfuraexiítec digicorú.íT.Cotus vulgo
didusjncq; vUivecerúrefpodensjOÓlauatan
tumcftvirgsenoftrar/emismaiorispalmi.
Sequíturmenfuraaliadigitorum od:o,quá
tum pollex indexque extenduntur^fcxta vir-
g^fcu vln^pars,pedis Toletanifemis ;vnde
& xemc vulgo dicicur á fcmis,fic ipfe cogita-
ban! . aut forcafsis á cheme dicitur menfura
Graeca, qu^ficut pars quinta eft Cyachi^ita
noílrum Xemc virgas quinta íit : iuxta quam
rationcmnon odo, fea decéferc dígito rum
cric, vtilychas Graecorum.
Palmus digitorij cft.ii.qucmadmodú alijs
nationibusjvirgaj noftrsE quarta.
Pes Icgalis Toletanís tcrtia virga: pracciíc
eft,minor Romano vnciavna.Continec auté
dígitos fcdccim. fíe pes Hebraicus Toleranu
c6tincbit,8r ampliustricntCjGrarcus Toleta-
núcontinebitj&odauamfermeToletani.
Cubitus fcfqüipes eft,boceft, virgx feu vi-
nx Toletan^ femis, digitorum quatuor 6í vi
gintí,Virgafsii vina trium pedum menfura
elljpalmorLÍnoftroru.4.digitorü.48'a!iarum
méfurarum fons^ad qucm examinari debcnt.
I Si PaíTus
( 'i4b DeporjdenbiiS )
paliüs pedes quinqué y raraque ea mcnfura |
vtii-nür. Status pediiiTi íex^ guanta IioiiMnis
ílacuraexiftic. :::'^:^:
Cana al>í calis aceeptapalmoruiu.ro.Rcftis
pahi>atúmaioru.3 5 . oótingécxreftesleuGáfa
ciunt. Porra redu¿lispalmisadpcdes,reftes
8oo.Goncinccpcdes.T5>¿30.JiinaÍTÜ40oo.par-
íusferc. Sed leuca dúplex efb legalis quin-
qué milüü nepe cocinens paílus .5000. pedes
250oo.Leucacomunis&v(itacavnius menfu
ra: no eílfcdvariXjproregionu varié tace. Co
rcntiunttamen3uáores,quaíuorfere Itálica
millraefficere. Illefonfus de viris illuílnbus;
in Afturio Complutum Toleto diñare; ak
ferme fexagtnra paíTuum millibus : 6¿ fáné
quindecim hodie leuca: numerantur^-oa^t'i í
Sunt Scagrorum menforibuspropriae men
furae.Stadalís ab Itálico Staiolomanauit. Sed
llaiolus Rom.i: quinqué pa!morum& dodrá
tiseft^nimirum dígitos continens.<íi?. Stada:-
lisvndecim pcdum eíl: Tolctanis nihilomi-
nus.Fanecaterrxí¡cdida,quodfanecafrumé
ti feratur, fi hordet fladales quadracos conti-
nct quadiiagencos^íitriticifexcentos.niedia
ftadaies continetquingentos
Arancrata,qua msníura vincas metiri fole-
must
■*■
( (¿' menfar/s* 141 )
mus, apiiJq'iorJaai numero viriurn definí-^
tur, Tolecanis íbdales Gontiiiet quadringcn-
tosirefpondccque Aranciara^ faneca!, íiuclati
noiugero, maioT i!locamcn:n¡3rn Aranciaca
fa n c c at|; h o rd c i v nd i q-, finí c u r p e d i b u 9 . 22 o .
ftadalibus viginti^cócinens pedes qnadratos
48400. Sed pedciTiToleraauní memento mi
íi or e m eíTe Ro m an o . I ta qu e c on c i n e b i t fan c-
canollracirciter iugerum 6¿:femiíiein.Etm-
tiemotamenirragri Toletanrfanec^, íi irFÍ8;u
US íit , quinqué naporum feminis íextarios
noílrosferi, népcquatuor R^omanos. Quod
cantundé in iogerofereretur^id bonitatiagri
Italicr tribuebam.. Nam quo pinguior £;leba
eft,p!us feminis eius capit vfque adeo , vt in-
cenui folo;,néque irrigue jdiiiiidrumtantum
cius menfura feminis feratur. Contra inMur
cianiagn faneca inuenioferi feptem noftros
fextarioseius feminis cum dimidio, cerré fex
Romanos fextaros.Quneobferuatio cúPli-
nij rationemrrifícé couenit. Iib.18. cap. 13. &
cumCotumella dicente rn iugeroferinapa-
rumfsminisrextarios quatuor.
Poílremo loco lugadaeft, con tinensquin-
qUíiginca fanecas térras: refpondetque cen-
turia fimplici Latinorum , quáuisminor illa.
S 5 Acfe-
( a^z Deponderibus )
acferequancumagri parboum colic vnoan-
no.necplüradehis menfuris Tolecanis.ma-
iorcs caiitíim menfuras cum minoribuscom
parabimus.
LeucacocinetCannas.2833.pí}atus.ii<íír.-^.
paílus. 5 ooo.virgas. 8533. y. cubitos. i(í<?<r(í..^.
pedes. 2^000. palmos .58335.-^^ xemes .57500.
cocoS'73333ypolIices-3ioooo.digicos.4<>oooo
Cannaftacus.i.^.paíTus.i.i.. virgas duas.i-.
cubitos quinquc,pedes.7. 4-. palmos decem,
xemes quindecim, cotos. 20. pollices .5>o, di-
gitos.uo.
Scatuspaírus.i.y.virgas.2. cubitos. 4. pe-
des, 6^, palmos. 8. xemes .12. cocos. iíí. pollices
72.digicos.5><^.
Paílus virgas .i.f . cubitos .3.^ .pedes quin-
que,paImos.(>.|".xemesdecé,cotos.T3,-|-pol-
lices.íTo.digitos.So.
Virgacubitos.2.pedes. 3. palmos. 4. xemes
^,cotos. 8. pollices. 3ó'.digicos. 48.
Cubitus pedes.!. \. palmos. 2. xemes ^3» co-
tos.4. polIices.i¿r.digítos.24.
Pes palmos .i.j xemes .2. cotos. 2. |-. polli-
ces.u.digitos.iíT.
Palmus xemes.r*í-.cotos.2. pollices .p. dí-
gitos.12.
Xemc
(
^ menfmts* s\ 143 )
Xemecotos.i.-Í^. poIlices.í>.digitos.8.
Cotus poUicesquatuor,.^ dígitos. í>.
Pollex dígitos .i.-j.
Menfur^agrórum. Tugada cótinet fanecas
50.SÍ hordci Hádales. 20000. pedes quadratos
1410000. Si autém tritici íl:aaales.5oooo. pe-
des quadratos.3i2<í^¿rd.
Faneca terrsefihordeiftadales .400. pedes
qiiadratos. 48400.fi tritici íladales .(íoo. pe-
des quadratos. 71(^00.
Stádalis pedumeft quidcm.ii. ex omni p^r
te:quard pedes quadratos ccntinebit.m.Pes
(juadratuscnünimaméfura. dímedédís agri-s.
^emomús noñraühus* C^^.lz.
lOCKU c.'íí;Í3q ik^rV.
E Monetis Hebraicis , Gtís-
cis,8¿ RomaniSí cúm de pon-
deribus agerenius, qii^noíTe
opLiseraCjdiólafunc. Demo^
netisnoftratibiis paulo plura
extremo opere adijcere vi-
fum eft,ac fere ex Antonio Nebrífseníí in re
petítioníb.-&: Did.Couar.difputat. de numif
mat.quodad re prxfenté fpdat ,.fúma eapita
delibandafunt.^Qij(jdirputado impedirá ím
primisj:
( 144 De ponderibus )
primiseílproptertcmporum&numcrorum
miximaní varietatcm in Hifpania, vixvtcx-
plicari pofsit .cencandum eít tamen, nehac
parce vniaerfa difputatio defedla videatur.
Acprinium moncta Vellonis Hífpaiiis vul-
godicitur,qiia: ex xvz íígnacur.Sed 5¿ argén-
tea., cui admixta írat quarta aut quinta pars
^ris,eodem nomine cenfebatur:qua!esTar-|
gi^craat,parcntum setace quatuor quadran-
ciim valor^(marauedinoshoc opere quadran
CCS vocamu«f)qiixdam noué , aliac viginti qua
drantibus scftimabantur: quibus antiquatis
in earumIocüfucceííereQ¿artilli, quosLati
néícftcrrios di xeris, valore tamenquadranCLÍ
tüm 8.4- ^'iseqiJ arta pars argcnteieft. Ineo
genere marancdinifuncxametfi primis tépo
Hbus R.egum Legionis,fed &Gocthoriini cé
porc ex auroíígnabantur,Caftellani,de qiio
mox dic^mus, valore & pondere. Qüare in le
8;ibusParttcaru, &:inForoiudícúfepc obfer
uamus pro folidoin legibus luftiniani poílco,
fubftitui marauedinum aureum. (Solidus
luftiniani c¿pore,quopondereeíret,fuperius
eftdicl:a.)(íc monéese aurea:Gotthorum,qu^
pafsim repcriuntur ex auro nó probo ponde
rcfcripdi eSígranorú aliquot,Trcmiíres(eius
vocis
( ^ menfurts.X 145 )
^vocisvfusctiá eft inGotchorumiceibus)eO''
rum marauedinorumeranc, noc eít, tertiam
pártcm continentes. Fuere etiam in víu mará
ucdini 3rgentci:<}Uod nomen Blanc^c , id cft,
candidaE: declarar, quo hoc ctiam tcmpore,
quamuis adultcrato eo genere atquc í^reo fa-
Óo, maraucdini femiííem vocamus. Cuius
valor pro variecare temporum , & vtplus aut
minusíérismifcebatur,variusexcitir.Tempo
re Alfoní¡decimi,vt patet ex legibus ftyli ab
co Rege proniulgatis , fuit marauedinus, qui
valebac quantum marauedini hodierni íe -
xagintaaut trigiiitafcxjVt fentiunt alíj.tamet
fi hunc marauedinum aureum vocant,fortaf
íísquoniam pars exigida aliquaauri mifccba-
tur: ego ex argento plümna ex parte íigna-
tos puro, quod valor indicar. Erant marauedi
ni Boní di<Si, valeres íínguli quáruoi decem
é noílrÍ5,aut quanttini lex jVtalij iudicanr.
QaaaEftiuiatione Alfofí cognon;éio Sap'cLis
temporen93rauedinuscudcbatur,vtconíl-2r
ex Icge ñyli.n4. fex eius remporis xquaíTe
vnum cprioribus pondere , dequo .I.i. tir.5.
lib.y.fori. Ql^em eríá á quibufdí'm video au
reuTTi marauedinum vocari. Sed &: marauedi
nusVetus in F^egum legibus pafsim ex tar re
¡cnifi T cen-
— — ^
( 1^6 De ponderibtís )¡
- - ' ^
centioristempor¡s,valcns noftrum & femif-
fem. Arque hoc ttiplici valore maraucdini
in paulo anciquioribüslegibus 6¿ Regumdi-
plomatisseftimanturáiudicibuslitibuscBÍlH
mandis , atque in muldtarum modo. Etfi
muauedinus auri,quem diximus fexaginta e
noftris valere, video criginta fex tantunn in li-
tibus sílimari.Nam &(! valor mulcisalijs mo
disvariauiCjütibustamen finiendisratio ali-
qua&seítimatio excogitandafuicminor quá
tumuis vera &: antiqua:quod in íegibus etiam
Imperatorum fadum obferuamus. Non ig-
noramos, camen ex hiílorijs Regúnoftrorü:,
Aifonfi vndecimi regnoodlo vncias argcnti
neftimatas marauedinis .115. nimirura fínguli
ij mirauedini qiiindecim e noftris valore
a^quabant. Sed & Henrici fecundí xtatcar-
genteus numraus, quem rcgalcm dicimus,
cribus marauedinis pendebatur. Caftelk-
nus marauedinis triginca.Nimirum marauc-,
diño valor is circiccrredierat,quem Alfon-''
fidecimixtate habuit. Rurfus cúm loannis
primi temporibas odio vncix argenti feu Mar
cus valeret miraueJinos.z^o. ficvt maraue
dini valor cíTetodofcrc noftrorum marauc-
dinorum. At Henrici tercij regno raarauc-
dino
( ^ menfí4rís. 147 ^
dinaimminutodimidiarurfus parce, Mal cus
argentixftimatusfüitmaraucdinis quingen-
tis.&quodpcrinde eft,aliquando Caftclía-
nuscetiCLim viginti maraucdinispcrmucaba-
tur.Enimucromarauedinus ad valorcm no-
ftrorura maraucdinorumquatuoreratrcda-
¿bus, Sub loanne fecundoj argenti Marcas va
lorefuitraaraucdinorum.iooo.regnoq; am-
plius Henrico quarto rege pertúrbalo, ad ma
ra'uedinos.zooo.atque euam.250o.Marci va-
lorperucníc.Quatamcnadukcrandilicentia
ex parte caíligata Ferdinandi Catholici Icge,
qux in hunc diem feriiatur , argenti Marcus
asftimatur.iiyS.quandoargentei.^Ty. cudun
tur ex vno Marco argenti valentes fínguli
marauedinos trigintaquatuor.Pr^tcrea lege
eiufdeRegií»c.x Marco fcu 06I0 vncijs ceris,
quibus argcncei vnius & femifsis pondere ar-
gcntuiTi mifcebatur , marauedini cudeban-
tur.5><í Noftra xtarc ex codcmxris pondere
cuduntur marauedini centum &decem,ad-
piixtpargt:uieivnius pondere non atnplius.
fcdargííiitíMárco priíUnusvalor manet ma-
rauedjdoruai.z?7SFLÍtaiJtem ómnibus ma
rau€yliaiscümmune, pixírrciínmaraucdinis
iíir;íí3*>üíioc ' Ti argentéis
- ■Tí' -f.-
(148 De pondertbus ][
argentéis atquc ocrcis, vtíínguli díuideren-
curinduas blancas, valerenc ícx coronatos,
decem dcnarios,fcxagintameagias,argumcn
t o maioris valoris marauedini quam hodier-
ni: imo vccontinerctdecemdenarios,exiiia.
ranedino áureo relidum fufpicor.Hocquidé
tempore marauedinus non vnus nummus-
eft^fed duae blancas id noméhabent. Demde
marauedini bonitate feafim imtninuta, tan-
taque argenti atquc auri copia anniucrfarijs
nauigationibus aduedla, non modo monct^
inferiores, fed & ipíí marauedini fcrmé cua-
ngerunt . ac iam cuduntur monetx raaiorcs
fermctantum duplicato , aut quadruplicatcu
marauedinerum valore &: pandare. Quemad
modum atiazmoneta^ sereae euanucruntaiijs
temporibus víítatx.nimírumCrucia£Í duoru
coronatarum valore, Blancus valens quantü
noíler maraucdinus^decem ilenarios, dcindc
imminuco valore adfex dcnarios.Agnus Dci
valuit primum quantum noíler maraucdí-
nus>deinde ad coranatu eft imminutus. Fuit
&:blanCc^dimidium.quaromnesmoneta?an-
tiquataífunt.Etquidemcantx varietatiscau-
í'am inuenicbam inopiam asrarij extrtiíTe. na
\ ea fuppléda Reges fxpc pondus & bonítatem
1 mone-|
I (^menfuris, 149 )
monetse minuerunc valore anticjuo retento.
quodi:niqiJ'umcíl,nequeni(¡ afpcrrimis rei-
pub.temparibus víurpandum : pra^fertim cú
commerciaimpediantur moneta adultcrata,
ñeque diuturnarelpiratio íit fed breuifsima
nouae pecunia valore^cum pondere autboni
late breuiet rara inxminuto. Qij^od ómnibus
temporibuS',& apudomüesgentes contigi f-
fe obferuamus; AtquehíEcdc nf\onetis xreis
fint Ad:a.>. • • .-n.. ^ ■ .\ i. ^ '.■ ■ i ■' r-^ ■:,. .
Argentcus qurreg-aíi^vulgadieituryponde
re ferm^e dtaenmar^á multo tem pare immu-
tatus non eft.nam Ifeetaliqua'ndk) tres mará-
;juedinos vrateret^nó eius valor,fcdmaraaedÍ
ni valor &c bonitas mutabatu r. Niinc quidem
!cge áfFcrdinando Rege Gatholico lata an-
;no,r4P7.exo6lovncijy argén ti nempe Mar-
co,, cui mi fe e tur duodeeima pars ícris, íignan
tur argentei ¿5:7. Ducatus fortarsrsaliquando
ex auro fu-ic, nunc numniorum fummam vul
:g6tantumí¡gnificar,.vn<iccim arícenteos ar-
que maraucdtntimvn a m, qui efficimnt mata
ucdinos.37y. Ad áureas monetas veniamus.
Etquidé de marauedinis aureis quid Tentic
du m eíFet expíicuimus. Sed pra'ter illós recé
tí memoria ex auirocudebant u r mxDuet ae ^qu ^
.'r: ' T3 Caftel-i
(150 De pondenbus \
jCaltelianivulgóaicuniürexoólo vncijs au^
r-i; quinquaginca íingqJi pondere draehm^
ácque oboii pr.i:ciplia¿pnirace. Sed ijs hodtéj
pere confumpci? nomen tetinetuí:^ sftimá-^
tío niarauedinoruminííngulos.4So,quod 6í
duplis aureis anciquis accidíc j qux pares
¡Gaílellanís erajic, pondere ¿ftimationeque-y
lafgumeto quad qtiiadíTupremDsludices'reg-
|ai'pr,ouoeátpecunÍ2e periculo dcpofitse a'pud
ifequeílru, í\ mala caufa fuerit, pro milJe quin
gentísduplis, qu^ muida Icgceíl conítituta,
totidem CaftellaDos vi6li pendunt. Reccn-
tiori memoria legeEerdinandi Regis Gacho-
lici ex oílo vncijs auri cudebantur .6^5. aurei
íingulidrachmxfcrcpondereexceHenti bo-*
nitacc. nam cúfumma bonicas aurí non vieran
viginci quacuor charaóberes procedac^ illrnú
mi ex auroeranccharaderum. 25. -^vnde au-
rei cxcellencesdíd;t func^ííñguli vndeGimar-
genceorum círciccrarílimacione anciqua, ma
taucdinorum.37j.Exeo genere non pauci irt
ueni'jncur,pr¿e fertim duplo pondere, vndc6¿
duplonesvulgo dicuncur emuncurquemaío
risjvci merciumgenus. Sicfercin vfu com-
muni aurei rcIi(5lifunc,quos coronas vulgus
vpí^^í^Jege Oroli quinti Impecacoris ílgnaci
í-bi-;:"* ' '; cxauri
^ í ,^menfuYÍs» 3^^ )
■« -^— ^ I II ' .. » I II . I 11-^1^ II I ■ ' - ^ü^-m - 4.1. — - * '~«<
tcsauricfaaráderprn.if.vncijsodOvfiuCfMar
cofexaginca'o6lo nihilominus.qüoruníi aefti-
matiofuperioribus apnis in íingulos erat ma*-
;^auedinprurp.350. Hoc tcpipoí? IjCgc P hilip-i
pifecttndiRegis Hifpañi arite paucos annos
lata, ci^eii ere a3ínaaranedii5os*40Q. Atq^ prop-!
ter magnam copia^ip, auri.^cn ílmplices cu- i
cluntutrnodo,fcddupl'ice$,quadrüplic€Sjma-
iprique pondere. Cuín his aurcis 6¿ argén-
tcis y ^tquc jnarauedinÍ5í Hebraica > Gr«ca,;
&I\am^aá eonférendafurtc numirmata,
Gum;antiq.uisinanislaboteíret&: grauís.
n
Vetas añnan/t taxíitío. Caf^iL^i
X Ea pecunia; variet-ate^fed
& mi ñor i copia argén ti fa-
ólum eftjVC íuperioribus tcm ;
porrbus precia refum multó ^
m i ri Q r a q uaní v)q 0j:o fu i (Te '
yi;dca^tur,qupd in hijlorij^l
noftratibus niaxinie pbíV^iauimus rerui^
geftarumin Hifpania j, ame ducentos circi-
^^r^^^°^ f^^^'Cam hprdci^J-ic^ lejl, ^ ri\Qdios
lyiT?, Ac iTcrói^^ in fLWTinjta^í:gritajt^ apnona::
:)niTj adma-;
(, 2í jíL 'Dej/onderiíns _^ <|
a d fii i r¿ u e di ñ os' t riginc á cr c u i íTé ^ cíi i {it-fe ñh\l
aliarum rerumprefia refpondcbatñt'prbpo^^^^^
tionequadam. Verumvcmeliüs bót intelií*-;
gíicür , opáttspt'fftwm ^3L¿tututii' biJfáUt , Gj
loatinis primí Cáftelte R^gis kge'rtV adícrUit
rpl^cam Éra.i40d^.hbc effi;%íiiió CcHftíJijfc^j
qaa rcf um ntulcarum pineda taxáñtuítqu-am.' ;
qiieex amici fchedis defümptá ex Hifpánica
Latinara fccimus in hícc verba . Nos loanncs
Rexi cúm n o b¡ fcu m cffcn t Tau n( SaVábiis ve
tcribus in Vaccseis fük)Filiu!5 noíUr, frátréí,
Eatruiquc,tüm multi anEÍftices,proc^feSjnó'
ilefqiie regni noílri^pro iure &: debito accep
tx poccítatis', iüftiti^que-cuitu , fin« qua in-
digaieíTeaiusimperio^publicíe vtilítatis ftu- ]
dio hanc coñftitütionem fecimus in hú^cttí)
dum. Prsecipiraus, vttntici faneca quinde-
cim marauedinis vcndatur^fecalis quacuor,
hordei dccem,aüen2E o€lb,au^ mí^noris,:vt in
tcr partes conüencrit; Víni veteris rextarios ;
quatuoTjniarauediilif tribus vendcreroncc- ;
ditufjnouiduobus & femiíTe.fi maiori ¿opia
per vrna? aat amphoras védacür, ex vniuerfa
fiíní ma^ parte qi>afta dccimadetrada. Veflisi
Gaiiicá; feíf piattkt MKz vcnidiúvmitslü^ \
nisftxágiñtáj^BtlpúlvLüt Anglíci qüinqi)a' I
r -í, ginta
(
^ menfuYis,
M5 )
ginta. Ñeque fas ficmercatcri veltc m air»h-'
cío extendere, alioqui publicetur ,&:illius
amifsionc muidetur. Purpura: Ga ndaucníis
vlnacencum marauedinis, Hipreti íís .no.ea
tamen lege , vt pulucrc purpura in fc<5la fie,
craíTaque. Ñeque quifquamBruirelis, Mom-
pcUerto,Londino , Valen ciaque veftemla-
ncatnfeu pannuminiiehat,nií¡ nobiiem fcc-
minam duóburus, aut ex Regis voluncate.
A menfeNoucmbii víqucadMartium diur-
nacoperscmerces viro quidcm tres maraue-
diniveteres funto , focminse autem nouem
denarij vfuales ,fiabortu folis ad occafum
fuerint operan*. A Martio vfque ad Nouem-
bremvirodenturquacüormaraucdini vctc-
rcscumfemiíTejfaíminícduomarauedinidi-
midiodemenfo addito adeius voluntatcrn.
Aratorismerces diurna ííntdecem rnaraudi
ni vctcres & dimidiatum demenfum . V inde-
miarum tempore homini &iumcnto maio
ri feptem marauedini dencunquod fi viccum
accepcr¡t,tres nonampliusaccipiat, modo
ante folis ortum femel,deinde poft occafum
folis onusdomumporraucrir. Fámulo aler-
ces annuafint centum marauedini vetercs,
famulxfiíuuiorfic^quinquaginra^feni qua-
V dragin-
(^ 154 De ponderíbus ||
Ir igiíica additiSjqux dari minucise confueue
ru ac. Spicasin-rn elle vxorcs arstonim &. m ef
foru'-Ti necoUioranr.non iu uenisidoneusdiur
aolabori:f£nes:cancum,pueri,&:paup€res id
taciac. Caled mai ores e caprina pellc (ganara
ucdinís vendantur, minores trit)us.qup4 fi
arietincepe!ksfuerim,eiuspretij,5,dimidium
daré 5¿ accip^Tefas fie. Quod fifoleae geminae
fuerint,addatürquod conuenerit inter par-
ces. Pro ephippjjs cqui ex caprini&^pellibus
centünimarauediniaenrur,promuIacfcllavi
ginti marauedini, adiedlo vno maraucdino
profrarno. Parpellium caprinaruiixccntum
marauedinis vendatur raodo probataeprseftá
tcfque fint : alioq^uitriginra maraucdini pre-
tiurn Cn, quod fi vicia deprauaías fiicrinx , eas
venderé neminiliceaD, Qm gl adiós poliunt,
terguntque,pro enfGpoliciidocres maraue-
dinos /proculrro madlatorio maraucdinum
vnum accipianc, pro hafta^ferro dúos rnara-
ucdinos,pro lorica Tcx marauedinos auteo
ítiinus, fi Ínter partes conuenerit. Verte fuU
gari fülcienda pellibus, tres maraiiedini den-
tur. Pro veftepcllicea nobiliunisviginti ma-
rauedini denEUí", pro cornal uni non amplias
duodecim. Aunfices Biirgenfqs Toletani,
Lcgio^
w ■ ^^ . .
( C5* menfnris. 155 )
LegioncnfeSjSegobienfefqueargenti Talen f
tum opere fimplicifaciát pro quindccini ma
rauedinisifiaddicamaior elegancia fuerit, vi
ginti marauedinos accipianc. Quj ingenua
condicione non fie, argenci faóli viera cria Ta
lenta no habcat ( Taléci voce hac legc Marcú
íígnificafipnco.)ScucadupIicia.2o.maraucdi
nis vendancur: fi addlcapiólura infignis fuc-
r¡t,viginri quinqué maraucdini prccium fie,
fiaurata,origtnta.Clypeusé corio ex Argio-
naquidemfeuAurigia,viginci quinqué mará
uedinis vendatur.qui aliunds funt , quinde-
cim.neque eo vtancur,aut domi habeantjni-
fiquiingenuacoaditionefucrint. Veceiina-
rijiumentiscalccandís ferro, proquaque Co-
lea tribus maraucdinis concenci fine, fi é Can
cabria folex fu erinc : alioquiduomarauedini
pretíum íjc. Molx frumentaria pro faneca
ccicici djo mirauedini dencur. Siprasfeólus
molíE á'Jicui faeminaí ex ijs, qua! ad nielen- ,
durn venerinciniuíiam fcc^rit, morceple-
(flacur.Dardancirij item leporen) cribus tan-
cummarauedinis, cuniculum duobus ven-
dác,gallin3mv^u;ituor, anferem fex,porce!
lumodo, palumbim tribus, perdiccmquin-i
que maraucdinis. Ñeque ea comparare .
V 2 fas
(^ 15^ Depondenbm y
fas4K fabro aiic artíficijprseterquam inpafcha
te aücii'ipciaruai íolennitacc. Mille tcgulac
(;o.marauedinis,mille laceres, y f. den tu r.Gip
íiiripjlücrem concuíí faneca, hoccll,mo dij
íex,maraiiedínis.6'. calcisfancca.5. marau e-
diniscaxatur.vtruq-^mcfutaBurgéfivédatur.
Bouisad Anarnnütrici .loo.marauedtnipre
tiúeíl:o,alioru.i8o.CapitaIeq;ficbou;é,Vaccái
iuuencú extra fines rcgni educere. In maeel-'
lo ariecinarií carniú libra duobus marauedi-
nis vendatur:quod fi aliquisflatu carnes gra
uioresfccerrr, poenaíitijs publicatis Ipolia-
I i. Tax aciones quarcuniq; in hacconfticutio-
ne continétur, in cornercíj^ feruari emendo
vendcndoí]; mandamos. Qj^^cúq; hic oiiiif-
fafünc, volumiis á fenacu & magillracu per
vrbes&roppida deíignari víg; ad méfem la
nuariamproximú. Hace ergo caílicutio cft,
quinos Rcx íoannes facimus, cu nobjfcum
omnes proceres & nobilesregni noftri efsét.
Cámunis a'Jte confenfiís , omnium noftrú
arg'jmeiKürubfcripcioneserút, qiiibushaEC
lex approbatur. Vries ex hac lege,quátopere
rerú precia minata íintab antiquoCuiusn'iU
cationis dúplex caafa exticic. pecumar olim
probitas^rnaiorq- valor , vii próxima capite
diduin
(C
(^ menfuris.
157 >
— — ' " m
muíco
didum cft. Pr^terea argenti auriqu
minpt copiacjuaa^noftraactate.
{^Pondera (^ menfur^ in tanfUó fcma-
■^jÉ E Méruris&: ponütleribus ca
pl had:enuscliélafunt,quxno-
,..j\ I '^^^ quidcm fcitu digna fore
videbantur.Abfolutadirpu-
racio cil:,multisquamuisim-
plicira difficultaiibus : ac il-
lad tanxiim fupereftjíingula genera pondera
& mcnfiiraTuinceripra d^Qxx noñris vulgari-i
I bus comparare. Iliud boc loco fiadicccro finé
faciádifputádi: (t)iííe antiquisrcporibus ob-
fcruatú,vtmcrura:& póderapubücé feruaré
tur,nepoflintáquoqiiipopu¡3riú vitiariw;Vii
debatcn¡m,fifecus fierer,cóiTiercij fidé incer
homines conílare no po(rc,magnaó- rerú per
tur b a t ion é fore, fi i n íí n g u I is d'o ni i b u s a u c o p
pidis varia eílenr. quodfutaru prouidcbant,
niGmagna diIig5tJa,magna(];Caucioncpubli
ceadhibita.ícaq-iirracratjfsimis rcplis eafer
u;}remosfiiir.quod Fan.cxplicaí iHisvcrbi?,
A'mphorafitcubuSjquam ne violare liceret,
V 3 Sacra ue>
I 158 Deponderihus \
íSacraiicre louiTarpeio in monte Qu_i rites. \
RomxeriatncongiusxreusviíicurinBiblio-,
checa &: domeílica fupellecbilc Alexandríi
Cardinalis Farneííj curtí infcriptione^quse in-
dicat in Capitolio facratum fuiíTe Vcfpaíiani
imperio , & pondo decem fuiíTe . Nimirum
fextarij (¡nguli aquam aut vinum pondere v=i-
ginti vnciarum capiebant/vti luperius diítu
cíbfextarij fex,hocefl:congius, libras decem
Romanas cfficiebant. Porioeius congij inf-
criprionem Pa^tus lib.3. de pender. & mcnf.
affert; formam modumquc adcalcem operis
vrceiadiníhr, ima atque fuprema part« an-
guftioriímedialatiorlAdhsecIuftinianilmp
iex extat,quíe lex vltima eftauthent. de colla-
tíon. collat.5?.vbi menfuras& pondera in fa-
cratifsimacuiufque ciuitatisecclcííacuftodij
ri mandat. Nimirum nihil fecurius antiqui
iudicabant,quamcui fpeciesíeligionis prac-
tendebaturrcumcíTethominibusperfualum,
violanda reli^ione iram numinum vcl ma-
ximeconcitari. Ex hocinftitutoiiiuenioqui
explicar, ficlum fanóluarij ííuc pondus fan-
(ftuarij in libris facris fíepe dici , nonquod
maiuseíTec publico ( vtiudaei vulgo, fcd&::
peritiores perruadent)fcdquoniam pondera
eius
( ^ ^ mcnfiíYtSm ^S9%
ciusgentis iuílifsima & menfúrse , íieuc in
alijs gentibus in templo feruarc fufceptum
fuit.6¿fortafsis vtrumque verum fuit, ini-
tio pondera legitima in- templo fcruata ,ne
adulteran poffent : & nihilominus proce-
dente tenaíporcdimidiominora apud popu^
lum effc faxíla. Deqqare libcriim iudicium
cuiquc relinquatur. lUud addam Valentt-
nianum Auguílumlege cauiíTe id tantüm,
vt per Angulas Romani imperij ciuícates
pondera 6¿m en fu rx publice collocarentur,
'quofides publica conftaret. QiJ^^lexefl: Go-
dicis libr.io. de Suíceptoiibus 6¿ Arcarijs ,
in hxc verba. Medios a:ncos vel lapídeos
Gum fextarijs atque ponderibus, per ni anfio-
nes íingulafqye ciuicait^s iufsimus colloca-
ri,vt vnufquifquc tributariiis fub oeulís con-
ftitutisrerumomnium modijs,fciatquidde-
beat fufceptoribusdarerita vt fiquisfufcep^
torum y conditor^um modiorum , fextario-
rumquc, veletiam ponderum normam pu-
tauentexcedendam,poenamfe fciac compc-
tentcni eíTe fubiturum-Qux autem hace eílet
paenaáValcntinianoconftitutaexplicat Sui
das di¿tione m<w<sí//< : vbi quód- duodecim
Imodios^ ftumenti amplias numifmate , vt
\ crat
( 1 6o Defonderihus )
'craccaxatum,mcrcatorquidem vendidiíTet,
manus illi pr2ec¡faefl:,acque reigeftx argu-
meto manus in hórreo publico depi<5bas fuif-
fc^vbi xneus modius precepto eius Impera-
toris feruábacor(nimirum Conílantinopo-
Ii)c}Uo locó deiiidc columna excabat viólorl^
monimcmum de Scythis duce Manaim , an-
íiquistemporrfcuí partx. Vides quanta dili-
gencia olimadhibereturpoderibus&menfu
ri$ corifsruandi^^quod inftitutum noftro tem
porencgligividemus magna ex parte: vt mi-
rumnoticíit ctiam in hoc genere tancam per-
iCurfoacionem effe, ve non invicinis vrbi-
bus & oppidis menfur^ aliíe fine &
pondera , fed etiam intra ean«
j-r>oo!ib: ídemvrbemfepevaricnt,
multismodiscora-
mutata.
: ■- f,-lii A./ t L di 4O3O i'j I U i 36w- .
;i. ;j i.'j t.jh\-
"m
ifnwn feíj
i iíi í J
(^minfmts.
¡4$
+
•^ ^M¡3s eAG^ e\¡^ e^^s
íTAB VLAE DVAE
éc viginti, quibus antiqua po-
' deraSc meníurac ínter ipfa
& cum Toletams co-
parantur.
Abulas^quas toto ope-
re fumuspolliciti, ex-
tremo adiügere vifum
eft ; vnaq; opera fidem
noftram liberare, alio»-
rumq; iludía iuuare.Si
quistamen tantj puta-
bit^numerorumininutijs&inolcñiade-
uoratis,ad hf c animum 8c cogitationcm
applicare tantifperiquod non fine fruftu
contingat, nifinoítranos opiniofallit.
X
Nobis
102 Deponderibus \
Nobisfané maioris^quám facilé credi pof |
íít, hsec poÜTemaponderum & menfu- i
rarum comparatio conftitit.Ita eñ inge- j
niumicum difficultatibus luffcariiuuat.
An quae alijs potius eíTent procl¡uia,no- ¡
bisproptertarditatemvidétur ardua. Ea ¡
venoróc modeftior interpretatio; For-
tafsis etiam,vt funt hominiim ingenia va |
ria,frufl;ra & inaniter tcmpus & operam
in re ludrica pofitaom aliquis accufabit. A
quo impetrare certé sequú eft , ne ex fuo
modulo aliorum ortinium ingenia Se ftu
diametiatur.Det potius alienae innbeciU
l¡tati,&: imperitise veniam facilis^vt fuis
occupationib^haudmaiorisfortaffemo
metía ñeque magis feri)s> aliqíiando impe
tret. Atqite concedat vt rudioribus ingc
ni)s,neque numcrandi peritis^hac quali-
cumque opera confulatur.
^
Tabula prima. 1 63
seprtif.
Marauedim. Aure'tnofirates.Argetitei.
I
10
'
■ 2
20 .
5
30
Maran
4
40
I
6'
5 r
.50 ,
I
16
~ff' ' -
60 ,
, ■ ..
I
26
7
: 70
2
2
8
80 ,. :
■ 2
I 2
9
90 ;,
r-'O'^
2
22
lo
loo
2
32
: ?Ío .
, >200 ^
5
30
C^lO,.^
m3O0 c.
t:-r ; i-
8
28
'40| X
;v,400 c:
(.c.:í ■
r.cíl
2;^.
. >o' <
.. 500 ,;.JCC ,Íf 1
H
24
6o
600 1
I-T.
i?^
22
: 70
700
i-^:
20
20
80
800
2
23
1 18
5)0
900
2t
26
16
I 00
looo
2-f 1 29
14
200
1 2000
y
, 5^1
: 28
5 00
3000
74- i
-.8j8,
! cB
400
4000
10
117
22
5 00
5000
12-f
147
2
600
6000
1 5
176
16
700
7000
174-
205
30
800 .
8000
20
235
10
9Ó0
iOOp
5)000 v
100 OO'
V-224-
264
294
24
4
.:'V,-)»V^' X¿
144-
SeflertU,
Tabula fecunda
•
^tím. Mtraued^
^r¿etet, Marctn,
I
25 lOOOO
29^
' 6
2
$0 2 00
00
588
12
3
7^
3 0000
882
I 8
4
loo
40000
liy6
24
5
I2J
5 0000
J470
JO
6
150
^0000
17^5
2
7
>7Í
70000
2059
8
8
200
80000
2353
14
9
22 J
90000
2^47
20
ib
" 250
lOOOOO
2941
2^
20
5^00
200000
5883
18
1 ^^
790
500000
2Szs
10
i 40
looo
400000
117^7
2
50
1250
500000
14708
28
f 70
i 750
•,: ~ j Upd
90
b,2S 0
^
"'-^'
I 00
2500
200
5000
3 00
7500
400
lOOOO
5 00
! 12^00
600
I50ÓO
800
200Ó0
900
22500
looo
25000
Wfm miüejejierúcino broceditur psr nomina '.ñeque reSle di-
xerisyDiio miillia,4ut tria milÍia.feflerti(t,fed per adnerbiapro'
cedí tur, yti próxima tabula indicabit*
.TahU íerttia. jóí \
1
•■^■
Seflerticu
^ttm. sAr^en. May,
Dxies fexterÚH,
lOOO
2 JOCÓ
25^4117
"22
Vniscies*
IIOO
27500
"^1 /
323529
Düodedes.
II20
30000
352941
6
Tredecies.
I 300
32500
382552
32
Decies^ quxter.
1400
35000
411764.
24
Qujndsaes,
1500
37500
'
Sedéeles.
i6qo
40000
Djcies ^fepties.
1700
42500
Vides.
2000
50000
Trecies,
3000
7 5000
Q^tirxo-efies.
4000
I 00000
Q^s:j^ígeí¡es.
5000
12 5000
Sexxriss.
ó'ooo
I 50000
Septmo-eis.
70QO
I 75000
O^itío-ies.
8 000
200000
9 000
2 1 5000
Ce mies.
lOOüO
250000
Trscentles.
50000
750000
Q^tercie^tles.
40000
I 000000
Q^?q-ü.Ycent¡es.
50000
12 50000
Sept!e/ce*ines.
70000
I 750000
.
Ozí: fleaties.
80000
2000000
MilLes.
lOOOOO
2 500000
B.'fndües.
200000
5000000
Termdiies.
300000
7500000 i,
:
E)chís licet duplicare
fionificcsfelUrria U i
aducrbijs componcrc
vn im l'efterties.decies
aducrbia.R.e(!>(
oo.acp<irjratio
n->'Pi;ij,udica
& diio.
; dícas, cenrie-, vicies & femel, vt
ne.cctics vi ; Íes & bis. Licet <S¿ cu
s,decles & vnum, hoc cft n.illc &
X j 1
I
MK>4i#4ÍHi^a««iriMMM
i66
Tabula marta.
T alema Mojis Drachm<t
tempore, Romanx.
tAnrei
^vgentei.
I
12000
i275'o^
12562
2
24000
25^00
25125
3
3(íooo
382^0
37687-
4
48000
51000
50250
5
60000
63750
628 12
6
72000
76500
•■75475
7
S4000
89250
98037-
8
96000
102000
100600
5
108000
1 1 4750
I 2 3162-
lO
120000
127500
1357^5
20
240000
255000
• 271450
30
360000
3 82500
407175
40
480000
510000
542900
50
600000
657500
. 678 6z5
70
840000
892500
950075
80
5>6oooo
I02G000
1085800
SO
1080000
I I 47500
■132 1525
I 00
1200000
1275000
1457250
120
1440000
I 530000
1728700
lOOOOO
1200000000
I275OOÓOOO
12 56250000
ioooooo
12000000000
12750000000
I 2562500000
Inaureis ^ arp-ente'is numrms non'\íilorcm hoc locojedtiondus con-
jidsramtis.Ex dYachmis')/ncias (^ iihras co/^/ficere fdcilc ejl.Simul co-
jidera libro. 3 . Re^. cap.l o . ^ i.Pardl.ii.quctñtümJummie ijs locis
poJ¡t^ o-efcum,fi ea talenta ^aria Mojuicis f nerum ^
-MiW— sai-^i
Tabula quinta.
Minee He~ Sidi,
braic<e.
comums.
^me'u
19200
2 I 600
24000
48000
240000
510'
1020
1275
1530
2040
225)^
2550
5 100
7650
10200
12750
15300
1 78 50
20400
229 50
2 5 500
5 1 000
255 000
16 pr
251 T
502 -f
753-T
IÜ05
125^-T
1758 -I-
20 ÍO
2261 -I.
2512 ±-
5025
7537-f
I o o 50
12 562 ^
15075
17587-f
20 ICO
22612 ±.
25 1 25
50250
251 250
Mlndin/excto-intci fíelos conúnere arbitramur. Qwe ratio "vide^
Limr mdo-is E::^clne!ís yerhis cojenunea. c.45. Qul I^hm bu.'
uth'it fíelos Vmnn qnmcjue councre^is ex t^huU minaz ^túcXj
quomodo ctinojim poderibus (¿7* monctis co^^tretur^ ^i^nofciít.
I m. mmt wm i
■ IHIIJiHI.»l¡P!«i^WtW
I ir» I wfc'iwii II
Talenta
/<f8
Tabulafexta-
Talentct
Drachnt<e»
^fírei. ^Yorentiu
^tticd.
I
2
3
4
5
7
8
6000
12000
18000
24000
30000
36000
42000
48000
12750
1^125
25500
3ÍB75
38250
44625
51000
6281
12562
18843
25125
I
4
»
4
9
lo
54000
60000
57375
63750
20
30
120000
180000
127500
1 9 1250
40
60
70
80
240000
300000
360000
420000
480000
2 55000
318750
3 82500
446250
5 JOOOO
^0
100
540000
600000
573750
637500
200
1000
1200000
6000000
1275000
6375000
2000
,1200000o
12750000
V
T dienta dUrum gcnt'ium noluimus cum noflris fonderihus
dut 7mnei¡s confare. Ex talento ^wco ecm rat'wmm tnjlt-
tue t, fi quis yolticrh cxpeñn.
T' ahula feptima, t€g
c<e motores, qx, minores^
Vrach
T.mce,
I
2
2 T
3
4
4
5
6
5-f
8
7
8
9 -r
10 -r
9
12
lo
i3f
20
26 f
30
40
40
50
53 T
66 -f
^0
80
70
80
93 f
I06 -i.
90
120
loo
300
M3t
400
lOOo
I353T
2
3
4
5
6
7
8
9
10
20
31
41
52
62
72
83
91
104
312
I04I
i I04I I
6.4 (
100
8
200
12
500
16
400
20
5 00
24
600
28
700
32
800
3^
900
40
1000
80
2000
24
3000
64
4000
8
5000
48
6000
88
7000
32
8000
72
5)000
16
lOOOO
48
30000
16
lOOOOO
IsJonfdcllé mina ^ttica cum noflris poder'ibus ^ monetis co'
^dratur-Seduimen wina ^y^ttica maior cotinet lihr<c ncjlrcc 2^
partes ex 3 2. áureos noflros i o C.cum auadrante.Quos nurKeroS
duflicarefdcdeeJl.Funtesmdicafje ft/atis,
T Libree
t'
lyo
T. ahula oElaua,
'' t
Zj>y£mjlríé, VncU. Librit Madict. LibrotRom
, I
I^
iVnck 5 -Ty
IT
2
32
2
10-^
2f
3
48
4
3iV
4
4
64
5
^Á
5-r
5
80
7
^Á
6-f
€
96
8
^1^
8
7
II 2
5>
^^IT
9 +
8
128
I I
4lV
104,
9
144
12
^T^
12
lo
I (So
14
^ÍT
^3^
2o
520
28
57^
25 .\
i
30
480
42
8
40
40
640
56
^°7
n ;-
50
800
71
66 -f
60
9(3 0
8í
4
80
70
I 120
5í5>
^TT
5>3-f
80
1280
ÍÍ3
5^
106-5-
5>o
1440
í^7
12
120
100
1600
142
^íf
, 133-r
200
1000 .
3 200
284 ^ 5 iV
266 ^
idTooo
1422 2rr 1
1333 -r
Z/¿»rrf meiicdhaudfÁcde cttm nojlm coparatur. Sed pars quintd-
decifnJi y-'tcU medica facitferé/emidnichmxm communem.lte
trkns lihrjc Rom.tnt (jiixtHor \ndíxs cuntinet. Píñnde er^o eft
poneré librum i -J- iícfidicxs,Lihr.ím yndm.f^^ encías mfufer
qU(tthor:¡ic 2 -p dnx nimirnlibr^ Rom<xnéiJnnt^<(^ >«c/* 00:0.
Libree
TabnUnona. ip^t
Lihrxmc'
Dr<i(hn!4 tibrteRo- Dmchm<e Rom,
d$c*.
inedict* m<tn<í
^ communcs.
I
108 1 Vnc
'« H -V-
90
2
216
I
10 -f-
180
3
324
2
94
270
4
432
5
9
f^ I
360
5
540
4
8 T
2,
450
6
64 B
5
^ í
540
:7
75<í
7
6 +
630
8
8^4
6
720
9
972
8
5^
810
10
1080 9
4-4- 1 900
20
2\6o
18
9
I 800
30
5240
28
I -T
2700
40
4320
37
6
3600
1 ^^
5400
46
10 i
4500
60
6480
5^
3
5400
70
7560
65
7-r
6300
80
8640
75
7200
90
9720
84
4-|- 8100
lOQ
10800
f 55
5) j 9000
18000
200
11600 \
Ex drdchmis yncias ytrmfqHe o-eneris medicas i^RcmAna^fi
ciesM medicas fer nouem ^artiaris^Romams per 06I0, Vna^
ánodeamytYiHfcjue ^enensfmmodilihYdm efficivM.NcjJrarn
libramfídeam yncice Romance comvUnt\m€4iC^ "^ncKX, 1 7 17
eadem libm nojlra contmentw.
T 2 Vemirlj
1/^2
Ro.nxnl.
Tahiila décima.
Bfxch
)me.
pondm.
I
'^ 1
2 2
f 3
I 14
6
2
2 -f-
2 Tó
2 «f
3
3 f
sM
3 It
4
4r
4?l
4 V
5
5f
5 jí
^ '?
6
6 f
7lí-
7 V^
7
8
^T.
8 inP
10
8
54-
9 ^-
g ^4
9
10 -A
loü
I 0 1+
7
Sí
a
lo
II -J-
II 4
I 2 í +
7
5^
4
20
22 -f
2 2 ^
24 í4
30
54 V
5 í 56
3^ ?
40
45^
47 t^
48 -?*
50
60
57 -f
68l
59 íf
7'fí
60 7?
12
72 14
70
80
85H
8)^
80
5. 4-
5 5-tr
5^7 4-4
90
102 -f
114^
1 0 7 '1
'^9 f.
100
"sfe
121 ^
M?m?mOydenirioruyn pondtisyirljs temporihüs immHtdtum
^fmJ^e.Ver'iJiimi tdmen ^ mfl'ij^lm ir monean ex I- limo ad-
\ ditxim i í,ex >^cA< argenú cadiJolitoí^<^ fio-nirijeptem omni
noycxlibrx Romin.i oShoo-intd qmtHor ,
1
arroba
^i
jrrfúba atjteW " mnarij Argentei.
L4ttrtf¿. " i
^0}idu9* lafív. Rom-itnt-
1
''■ ' ' ' ' ' ' V.
1 2^00 1 2800
33^0
3400
2
L . 5000 '
5^00
^700
5800
3
7)00
8400
I aO)0
I 0200
4
. I 0000
II 2 00
1 3400
13 5oo
5
; 12500
14000
1^750
I 7 000
5
15000
I 5800
2 0 100
2 0400
7
17500
l96'ooo
25450
23 8 00
8
20000
22400
2 (S8oo
2 7 2 00
9
2 2 500
25200
3 0 1)0
3 0-5 00
10
25000
2 8 000
33500
3 40 00
20
50000
5 ^000
(S7000
6% 000
30
7 5000
8 4000
100500
102 000
40
rooooo
1 1 2000
1 3 4aoo
135000
50
12 5000
I 40000
I 5750o
I 70 000
^0
150000
I 58003
201000
2 04000
70
175000
1 9 ó'o 0 0
234500
23 8 000
80
200000
2 24000
258000
272 OQO
90
225000
2 52000
3 0 1500
3 0 5ooo
100
250000
280000
3 3 5 000
3 40000
200
500000 /
5 5oooo [
570000
5 8 0000
LÚjya Tfjíetdn.í ^2ndit')>^cicísp'hcln , drxjhmis cemum Vi-
gmtio6í) , arréateos n%m nos 13 4. íí/z^vaí 13 5. ¿enanos Ro-
minos 1 12. Cx(idU^9s ccnf-im. P<j¡ro irrohx nijlra , ipirtd.
centenarij nojlñ. fi ic qri^iUs, b.trs ¡c^'^tin^t libras no jiras
2). Q^t a'^reí a'ii a-'^^-ítei cH'rn a^it iutninto ^orísn-tur , ex
hac tabnla ¿lo-nofcituY.
Y 3 Modij
174-
Tabula díwdecima.
Modíj
Cdemines. Sextarij Scxtarij
Romam,
¡tontinu Tclitani.
I
2 1 l^ \
20
2
4 32
40
3
6
^8
60
4
8
64
80
5
10
80
100
6
32
S6
I 20
7
J4
112
340
8
16
128
150
^
18
M4
180
30
20
JÍO
200
20
40
320
400
30
60
^80
6cO
40
80 640
800
50
acó 8co
1
1000
60
j 20
960
I2CO
70
1^0
1 1 20 1400
80
160
1280 1600
^0
180
14-íO 1800
300
200
, 16^00 j 2000
Qudttíorfextdrij Toletam conglum Toletcinumftu cc^^t. mhn m
fcicmnt: oCio a:í^.mires c'.m^hoyamftu (irrvhe.m merfura,, StX
rarij Romanl/ex coro-io Remano comincnmr'. ( Bo cty^^ij ccm
tlent aw^hcram Rommcí: qm, cotinet fxtanos Remanes 48.
Sextd-
Vil
T^abiiU terúadecimA.
17 n
Ssxtmns
Romin.
Sextanas
TüleHn,
Sexurtus
^t ti cus.
Sextctrms
Hcbrítíc,
I
^-r 1
^"^ 1
^-r
2
^T '
2 T
3
3
4i
4 ,
4^
4
5
5T
6
5
6
7^
6 T
8
7-V
9
7
8
8^
10
9 T
10 T
10 ^^
12
9
ii-r
12
13-1-
I o
12^
13 T
lí
20
2J
26 T
30
so
37-1-
40 ,
4^
40
50
^3 T
ÍTO
50
62-^
6(ÍT
75
60
75
80
90
70
87^
9] T
1C5
80
100
I 0 () -|-
120
90
112-I-
I 20
135
I 00
1 125
* 133 T
I ÍO
Fey/n-itito ordl/ze e pxtü'p Tohtctms Rommosfdcies yfi pro
y^ij TolctÁno poftms cjtituor qnintct$ Ro/ncíni.ex ^rticiSy fi
pro > 10 Ñxttr ? /í :f/c ? ,"? jff^ns tres q'^rtcts Rjmtni : pry /fs;
¿'^^/c-? >'> 2?? i / íí t:rt¡.í^ ehrism Qjt j da-Aic ¿tro '^it'nero /cxt¿t
r/ w c'Mip,i'nii; 'rzacns inrer i\fjs c>m'^\tr.ijis.Q^ct mmfint
I expijr.tta^t thtdxm t 'm ri proximam a iij si.n.is. Sex t :-
i^iS
T^ahuU qaartadecimak
Sextclrij To-
. Romani, */4ttich HcMcL
letdnl.
I
.2
2 T? 2 T
. 3
2t-
3=7
3V
4
3T
4 TI
4i
5
4
5 15
6
6
41-
6^
7 +
7
54-
7-^
8x
8
6-1-
8*
H
5
I
7 T
í> -ff
10 f
lO
8
10 -rl
12
20
16
24
30
24
32
3«
40
32
42 fr
48
50
40
53-^
60
60
48
64
72
70
ss
74-^
84
80
64
85^
55
90. ,
72 1 96
108
I 00
: 80 ' IO()4|
120
Memento Jextdrium Tuletctnum in Vino aut aqud penderé "V»-
cUsfedecim'.Romcinum'Vnciasyi^inti. ^ttiCHm'\>ncUs quin-
decimyHebraicHm'Vndas i^ ■j-Ji')'eraJunt,quícfu^eYÍus funt
f o fita,
Cori
T^abula decimaquinta. i;rpr
Cori Hí-
ModiRth- Med'tmn'tfeu
Awphora
braici.
mam. faneca*
Romana,
1 I
i
30
S
10
1 2
1
60
10
20
1
i 3
90
15
30
4
12 0
20
40
^
i 50
2$
50
^
180
30
60
7
2 10
3 5
70
8
240
40
80
5)
'270
45
90
I 0
3 00
50-
I 00
20
600
I 00
200
30
900
150 ■
3 00
i 40
I 200
200
400
5 0
1 500
250
500
1 60
I 800
3 00
600
70
2 100
350
700
80
2400
400
800
90
2 700
450
9 00
I 00
3 000
5 00
1000
Ex niedimnis feíifanecU fent modij ¿7» celemines, ft cmlihet
fcinsc^ denturmoatj ft;x,celemwes duodeam. Ex am^hom Ro-
i mAmsfent yrrKtfai ^rrob<e Toletam. Com'iret amohoru Ro-
i rrunct cjimideam coygws Tolemnos fiu a-:^unthrcs. S/cdecem
I ((m^/or<£ /en coms crntimt Arrt^bsts oñod^cam ,a:-uhr€s /ex:
\ ^piJ próxima tabfilaindícabit.
1 Z BAthm.
17 S'
T'abula fextadecíma.
Bathu^,
Metnta, ^rtctba ^E^ptia
f. ^'>;umhre*
2
X -- I
I
10
i>
2
1
I T
lA
30
3
2
2 7o-
45
4
2T
i~fs
60
5
5T
4 ,1-
75
6
4 ^
5 ^
-' ro
5)o
7
4T
^■h
lOj
8
3f
7Ís
120
9
6
87^
135
lo
<íf
^
150
20
i3t
18
300
30
20
27
450
40
2ff^
3^
600
50
35f
4J
750
6-0
40
54
500
70
45 A
^3
1050
80
^5f
72
1200
5>o
So
81
1350
loo
66 f ,
5)0
1500
1
Bdthus ¿7» E^hi emf¿cm moifuY^fantj cdpentes fwguli tres \
modiosjioc eíl^ celemines fexTuntuniem cctpit ^mfhora, Ro^ I
manu: aut connnet yrndmfeu arrobam ToUmnam ^feptem
dXj^rnhres» ^x^mhres ofto in cirroba menfura continentut^i
famm mentemephicafit^nempe modmm'^nuniyfiueceUmi^
nesdms,
Metre.^ .
Metre-
Tahtila dectmafeftima, íyp
Riman (g. hres. Líe,
I
i¿
1^
22
-^
2 -
2
245*
3
45
5
4 i^
4-f
67
-j-
4
5 -
1 ?
6
S)0
5
6 To
7-f
1 12
-j-
6
8TJ
^
135
7
8
10 íTo
10 A
12
J57
180
^
1
22 -T-
9
12 -fe
M-^
202
-j-
JO
I z —
I 5
225
20
27
30
450
30
40 ü
45
^7S
40
54
60
900
112^
50
67II
7 5
I I 25
60
8í
^0
1350
70
í^4i^
I 05:
1575
80
108
120
1800
22Í
90
i^iif
I 35
2C2^
100
155
150
22) 0
281 f
Alí"? rffrfwí njdioremfacimus üm^hoYd Romana. ^rtaha,cfim
ft t men/urd barbara ,iieoré cumalijs menjuris potejt cenefa-
ran.Bathum 0* am^horam Romanamfares frurfusíacmms.
z
^rtabíC.
iSo T" abnU deúmacElauÁ
i ^Yt.t\>íi. M^treí^*
JLith'i.
\A7:;unihr.€s*
I
19
17
1-5-
16-r
2
'¥
2-1-
5;-
3
^>V
34
50 , .
4
-2 .7-
4T
66 i- i
5
,3^?
5-1-
83T
d
4*
6-f .
100
7
4i\
7
7 -7-
I I 6 -T
8
^if
8-f
133 T- ,
9.
<5/f
10
150
lO
7^
Ilf
166 -f
2o
H^
22 T
35 5 T 1
30
2ri
33i
500 ;
40
28^
44 -f
656 4 !
'50
35^
5í-f
835-f 1
^0
42 --
6(i 4-
looo
70
43 *
77 7-
Ii66| ;
80
56^
88 -f
I 333 T
90
63*
100
III f
I 500 1
100
70 íf j
1666 -r ; j
' 1
O utdtm m':fiirJ. (<j* pnierá ah Hifp.mis minora di ¡nidio funt
fu5ía cjuam Romctmí. Ndm am^horcí Toletctna continet ci::^m
brei oSio^Rominít qHiniecimM.')dms Romítntts conimet qtm-
; tum dno modíj Tobtam, qtios celemines dicimHS. Tctntundem
''■in dKíchmiconño-itJémjJemems ad.íramem ydgo diamus.
TahíAU nonadscim^'
íí/ \
?-S (^KfiCWi
Romxmm'y Toleutms,
Hchr4Íe^iS, ,
-■ —
-."VA
„ _, I _í T '
2>
T
I, 24 \ I 17
'.2 4-
2
2 Í4
' 2T7
I is
.3
3
37
; 3f;.
2Ü
'■4
i 4-^;
3lV
2^
5
5¿^
^ .17.'
S-ÍT
6
6A
^W
4t!
7
8
7f
8 i
5i4
I
9
9 é-
10 _L
I7
7;5
10
lolf
^^^
/ '2
20
20 I4
22 JL
17
1 5 r.
30
40
6
3 I 14
ir,
41 ^
3 3/f
44 \i
25 '4
3^-,V .
■50 ■
5 2c2? "^
55^
3SA^ ^
-^0
^2 1+-
.«^/^ ,
46 T?
yo-
go
7 2,Í4 ^'
" 3 24,. .
8 5 -z-^
•^ 17
5 4 1*
62 ;».
90
5,3^11;;^ 1 100 ;°
7 0{|
100
104 -íí- \ .iii_¿i,^
1 1
^ :..í. .. ^
vxú'j exxcli'jrorpis non ejl. Sed cené GrítCH'S Rommumfu^e
ritt ^xrte.iJ^ Roynm.Rjm trnts T Mtd^omiior ejt duoiecimd,
T'det.i^L R?Jí'4Sl:j ytrojte exceff^ di Toletdyi:im i>ede/n,flib-
z 5
nere
l82
Tabula ^igefima
•
Peí Rff-
Tolete' Hebra'f
Gr<t(us,
manus.
ñus. cus»
I
I ~ -^
»4
í5
_ -»
X
2}
2
2 7X
I ♦
I ^
3
5#
2T
22
2 25
4
21
4
4 TI
5
3 ^
5
12
0 11
7
3^
i
4 T-
20
4^
^]5
7
7 8^
5T
6^1
8
8 .'í
6
7 i5
P
5> "¡^í
6-^-
0 15
10
2
1 f
lO
I 0 TI
0
7 "^
5 ir
20
2 I Tz,
15
15 TT
30
32 ~l
22 rr
28 ff
40
45 y
5 ^ /
5817
50
54 ''i
37^
48
60
6r
45
J7i{
70
75 f^
52f
67^
80
85^ .
íío
7^ "n-
90
5^7 f.
75 ]
86^^
3 00
ic8^
9^
200
. 2 1 6 -¡^ 150
I5?2
nere Toletamm , cÍT* /'íí^í^í pr^terea Tolctam 3 7. e ffarti-
bus 2 8 8 < í?2 y«(W ¿"íw/ pedem dniídere nccej^e efl . Nos tamen
eas rmnuthis Viummits, <^ ad muiores numeras retiocMimuSj
tantiiridem j^crmé "Vale^Jtes.
Stadiii
;^n^abuUn;fge¡tma prima, iS¡ \.
Stadia. P.#« Pedes Tajfus
GiACU Gycícu Rom.
Pedes
Rom.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
lO
20
30
40
50
60
70
80
i SP
ibo
100
600
125
62$
200
1200
250
I 2 50
300
1800
3 75
1875:
400
2400
500
2500
500
3000
^2S
31^5
600
3500
7 SO
3750
700
4200
875
43 75
800
4800
I 000
5000
900
5400
1125
5025
1000
6000
I 2 50
6l$Q
2000
I 2000
2500
I 2500
5000
I 8000
3750
I 8 750
4000
24000
5 000
25000
5 000
30000
62$o
3 1250
6000
^6000
7500
37500
7000
42000
8 750
43750
8000
48000
1 0000
50000
5>ooo
54000
1 125 0
5^250
lOOOO
60000
12 500
61S00
Memento,pedem (^ pajpfnt Gneatm Romano mai'>rem epe\
parid ytriu/^pe ¿emisjiadia dique millima.
leuac
(tCcC Á
^84. Tabula 'vigejtma fecunda.
Leuca- Mili' St^d. Pedes Stadia Rejles Pedes Tolet»
1
2
4
5
6
7
8
9
JO
20
ítj-O
50
60
70
80
5)0
100
3
7
10
14
17
21
25
28
3^ I
107 I
M3 I
I75)¡
215
251
287
32-3
i355>
5
2
50
7
I
75
100
6
125
3
5
150
175
200
2
225
7
6
250
500
6
125
5
5
4
3
375
250
500
3
2
2
125
3;.
25? fr
^7Tf
I45T5
I74TJ
232-,V
26 1 -i,
10
2^0-55
58o|f
871^
Ii6iif
1452
1742^-
20324a
2323T5-
2 6 1 3 11
25)04
800
J^OO
2400
5 200
^000
4800
5 6'oo
6400
7200
8000
I ó'ooo
2400Ó
3 2000
40000
48000
!<6ooo
I 64000
' 72000
^ 80000
i5?8oo
35)600
55)400
75)200
5)5)000
J18800
1 3 86co
1 5 8400
I 78200
108000
396000
594000
792000
990000
II 88000
13 86000
15840C0
I 782000
1980000
Pays.2').fl''(dij effcitfedes Romanos. i'^.namf^ddium cominet
pedes Rom.inos.62').lt:i'\hi ¡;ofuimus Jlciák 29 ^^ potmmus
\ dlccre ¡¡\idia 2S>.<& f^(^^s 2')MillidYe fumimus luxtct merfira
pjd'is H'>ma??i.^li''- qi^í Isuca pedes Toletanos continet 19 8 o O.
I atcj:itfcrme ammor eim genens pedum miÜiana, o.m rum fin -
i o-iiitcO'7tineant pedes Toléranos <¡0 00. pajjus mtlie* Jlcjiis
pabilos maiores conúnet trtointa tres,
^ "" Piares
/ Conclufiooperis* ^85)
PLVRES Conficere rábulas non eíl nc-
ceíTe. Qui volee, alias adiungat.Inuc-
tisaddere non cric difficile. Sed ¿chis
conficiendistabulis, vcialio locoeft diólum,
pondera noftra antiquisexxquamus hisindu
6li rationibus. Primúm quoniam ea viafaci-
Uimaerat^ponderaomniainteripíaquamuis
diucrfigeneiis, &nacioniim aliaium, <5¿ men
furas comparandi. Deinde quoniam anciqua
minora noítrisfuiíTc cerco argumenco confir
mari non poceft : ac concra pocius auc maiora
noftriseffe cum racione cú cxperimenco cer
ciorifixum babeo, auc paria prorfus,cerceTo
lecanisvnciam,& drachinam Romanam, vn
de reliquapendenc. Adhsec^vcfaceamur anci
quafüiíreminora,nullafida racione confticui
poteric,quancumfuperencur a noftris . Falli
haud dabiurnpodumus ve homines : ñeque
incanciscenebrisobferuationis lubrica: hallu
cinarimirumeft. Acfacishabeamíiinterdir-
crepances aliorum rencencias,propius carteris
ad vericacem nos acceísifle credecur. Quod í¡
nobisarrogamu?, magna diligccia excuíabic,
qiiamfingulis rebus examinandis adhibui-
mus. Sicomnesquifcribunc prardicanc, cer-
tius aliquid afferre, auc fcribendi arce priores
I Aa ^^P^-^
. — . — . — 1^
( i%6 Conclufo optris. y
fuperare. Video.fcd qai a íufcepcapriusopi-
nione nó dimoucbitur, ei nihílominusex no
Iko laboíe hifque tabulis fruótus conftabit.-fi
eampartem ex numero nienfurarum, ponde
ruiTij monecarüánobis deícripto decraxeric,
quotaipfeánoftrisvetcra pondera fuperari pu
tabit. Exempli gracia, Tabula quarra Talen
cum Hebraicum valere diximus pédereqae
quantum aurei noílrates 127^0. Qui pondera
Hebraicaminoranoftriscrcdet parce oótaua
aucfexca^isdícac decradacius fumma: odila-
ua,Talécum id penderé áureos noftros ui^6.
&dodrancem. Icem cabula oólaualibrasqua
tuor Romanas concinere deíígnam us , vncias
communes48. Quj pondera Romana vecera
noftris minora facicparce quincadecima , is
dicac concinere vncias noftras quadraginca
quacuor, & quacuor vncia: quincas. Ídem iu
dicium erto de menfuris fere aridorum, &:!i-
quorum rquoniam & ipfead ponderareuo-
cantur>atquecx illisexaminaridcbent. Simi
lique raiione procedac jquipondcraRoma-
navcteranoftrisminorafaciec parte vigeííma
aut vigeílima fecunda. Plura ^dijccrc non eft
opus: Ledlorem de hismonuiíTe extremo o-
pereforccommodumexiílimabam, Quolo
co
(
Conclufí'oopenS'
187)
'coHnisdiíputanuicll:o,exorato co, qui hcec I
examinare aggredietur, ncnoílrapriüsdam-
netjquamargiiiTicntürum momcnta íingula
coníiderec. In fuppucarionibus cogitet , nii-
merispcrfeqiicndis ratione, aut dcfcribendis
ftyIofaciIec6t;ngeic!aprum.Cuiüs nosíi mo
nucric , magnatn a nobis habebit gratiam.
NequcCriricosquordam imicaridcbec aliena
damnantes pafsim fineiudicio^nequc aíFe-
rcntestamcn mcliora, quibuscenfu-
ran^ fuam cófirmenc,public i ^
priuaca aliorum iludía
iuuaripofsinc.
a X
A.
**»
i88
iNT>EX.
Bes odo vnciíB.
BeíTaleslitteríE.
2\bra!onis ciEr1ries.pag.4r.
^ A¿lus menfura pag, 134.
Erls centum aut mille
quid. i g.
Amphora Attica .p5. Ro-
mana. 108.
Amphora Rom. capit quin-
dscim azumbres. 177.
Amphoreus. P9*
Aranciata. 140 ■
Argentei qnos ludas acce-
pit. j^6,
Argenti quantum ere^ mo-
netae mifcetur 147,
Argctiviui fextarij pódus.28
Arroba capit azumbres oc-
to. 113,
Arraba triplex. 57.
Afsisíignificatioj&eius par
tes. 6.
Aurei & argentei Hebrai-
ci. 45,
Aurei excellcntcs. 150^
Aurei quotexaurimarco.151
AtireiRomani pódus.(Í3.64
Auriíicum pondera.59.
Azumbre arrobse pars ofta-
ua. 113.
c
9.
132,
B
^athus8¿Ephieiufdem me
furae. 72.178,
Bicongius Cicer.filius. iio.
Cabusmenfüra.. 78»
Cadus menfuraí. ^6.
Cahiz noñcr, 87.
Calamus quem vidit Eze -
chiel. I2Z,
Camelionus.. -73.
Canna. 140.
Caph menfuraHebr.' 95.
Caftellani & Duplse valor
par. i;oi
Celemin modij dimidiú.88,
Centenarium pondus.. «íS.
Centuria centü iugera. . 13 5.
Ceramium. p6.
Chíenix. 82,
Chus congioparr loo.
Ciftophori nurami. 57.
Cochlearmenfura. 106»
Concha femicyathus. 106.
Congius. 109.
Corus Hebraica méfura. 72.
Cotyle íiue triblium. 106,
Cubicus numerus a radicé vo
catur. 1 9,
CubitusHebraicus.121.Geo
- metricus. 133.
Culeus. 108.
Cumínorum menfurae irrc -
guiares. 88.
Cyathus vnciafextarij. 8.106
Cypfele menfura. 80.
D. Da-
INDEX.
1S9 )
D.
J3ac!ixmcnfura. 80.
Darici ftateres.. 56.
Daiiid quantum^uri &argen
tireliquit, 37.
Démenfum. 86.
Denarius de eiiis partes 67.
Ex vncia.argeniiquot dcna-
rij. ' 22.
Diaulusftadiaduo.. 228.
Didrachmumpro íiclo; 45.
Digitus Hebraicus.u7.r0-
tiindus Sr quadratus. 13a.-
Dodrans.p. palmus maior íic
didus. 132.
Dolichos. . 128;
Drachma.. 55,
.- / •
£dcus mcnfura.
EphiBathopar.
8r.
75-
panecamedimno par. 87,
., Faneca terrae. 140;
Fannij leftio caftigata. 98.
Farnclij Cardin. bíbliothe-
"•. 158.
Fauílinx Auguftf aureus. 6^
Fj-ugalitas Hifpanorum.i 5 5.
G.
Qallicae mcnfurae liquido-
rum. 114.
Gladij Aiod longitudo.121
Gomor menfiira. 77.
Grscisnumerádi forma, 18.
GrsECOiú vaiif méfurf.105.
Granum medicum commu-
niaurificú maius ,6p, 70.
H
p^ebraicsB opulentie jftima
tio difficilis. 39.
Hemicotylium: loí).
Hemiedum. 81.
Hemina idé quodcotylc.ui,
Hieron.locus explicatus.^8
Hin capit odo fextarios*5>2.
Hippicó ftadia quatuor. 128
Hifpani mcnfuras quafdam
& pondera dimidio mino
rafecerunt. 180.
Hordci faneca quanti olira
vendebatur. 151.
I
lUefonfus Complutnm To
leto fexsginta millibus di-
ñare ait. 140.
loannisprimi CaílellsE Re-
gislex. 152.
Italicf menfüreHquorú.iJ3.
Italiciagii bonitas. 141.
Tugada 141.
lugerum quantum. 13 J.
K
Aa 3 KiKar
( ^9°
1 N D E X.
l^iKar He b raí ce Talen -
tum. 55. 68.
Kypfeh fcx medímnos ca-
pit. So.
L.
T Ipri 'ij 'ocuscañigatus 15
Lete.h.condirniuiú. 74.
LibeÜaafsis valore, j o.
p ;k,
.i ox^óL M i < ' .1 d i ííc rut. 1 9 .
Exli.. ra aun quot aurei olim
i Romani'S ílgníibátur.6 ; .
Libraloannis.ii.&.lp. pro
pondere fumitur , nó pro
nuinmo. 65.
Libram & vnciam CrjEci ac-
cepere a Romanía. (ío,
Lichas menfura. i2(S.
Lígula- III.
Litterae bcífales & vncia-
les. 131.
Lóg íextarius Hcbr. p 5 .
M
^arauedini volor varius-
14^ . valebat fexaginta
meagias. 14S.
Marcus librje dimidiú. ¿p.
Medi^^a libra non facile cum
noftracomparatur. 168.
Medicorum pondera mino-
ra funt cómunibus. 2I«
Mel aqua & oleo grauius. 24
Menfurx & pondera ^ferua-
banturin templis. 157.
Menfur^í medicorum vulga-
res. II 5»
McnfuraemultóeRomi 111.^
Metrcta. p5.
JMilliaria lapides difta. 1^4.
Mitlarium 12S- 134.
ívlülio an íit voxLatina. i 9-
Minuta qug vidua obtulit
apud Maicum. 1 1.
Mina Hebraica .^:, Atd-
ca. 54.
Modius. g4»
Moius Hifpanus ícu m^
dius. iii.;
Monetae multx in Caftella
antiquatae. 14^'»
Monet« quas ex 2re,qux ex
argento Romg ílgnaban-
tur. I o.
Monete varíe Hebraic2.47.
Myftrú cvathi quadrás.io<í.
'N.
Jsjaporum feminis quátü in
iugeroferatur.135. 141.
Nebnf. repetitioncs. 19 H 5
Neronis numifm* aurc-
um. <Í4*
Noe arcx cubiti. 15 j.
Numcrandi forma vetus. u
Nummas abfolutc politus
quid. lo»
O
Ot>olus Hebraicas. 47»Crc
cus. 57
OgRc
J!
(
ÍNDEX.
15,1 )
Og Regís Bafan l^ídus.iii.
Oki racfursB vulgares. 114.
Oleum nona parte leiiius a-
qua 104*
OrgyiapaíTus. ii7.
Orthodoron menfura. 126.
Oxibaphus íefquicyat. 106*
P
palasíle Graecis palmus mi-
nor. iif.
Palmus dúplex ludaris. 118.
& 1T9.
palmus & palma quidiffc
runt. uf.
Parafanga. ItS.
Parfáh. 12.5.
Paflus Grecui & Román us
differunt» J54.
Pecuniaápecudedida. 7.
Pedes Remaní tres. zp.
Pes Greeus maior Romano,
ftadía paria. 1^^, 183.
PesHcbraicus, izo.
Pesfeltertius, la.
Pes triplex. 15 5.
Plethrú. ii-j,
Plmiy epiftola caílígata. 14.
Plínij ledio caftigata. 66.
&86.& ,2^.
Pondera Romana noflris pa
na. 22.
Pretia rerum minora multó
quam hoc tcmpore. 151,
CL
Qí^g'^erig. menfura Hebrai
ca. 94.
Q^efita'h ouis & moncta .48.
Q^uadrantal amphora Roma
na; 108.
Q^uadrantcs ccntü pro ípor
tula. 9.
Quartarius. 106.
Quatercenties idem quod
millio. 165.
Quatrin Italis vndc dídus.p
Quintal Hifpanis vnde di-
dum. <>p.
R
J^eges Cañellx monctas bo
nitatéraepe minucrüt. i 48
R,crum pretia nu.nc raaiora
quam fuerunt olim. 151.
Reílis menfura quanta. 140.
& 1 84.
Romaniaurei quo pondere
erant. 65. 64.
Romanis nurnerandi for*
ma. 1 8.
5a1is Hebr.mcnfiira. <>i.
Salrus menfura. 15 <^.
Satum quantú capiebar. yí.
Schosnus cumkuca eonue-
nit. IZ9.
Scriptur«,D.locac:xpUc3ta.
t.ii» ^6 42. 43. 4$ -4^.
6i.pl. í 19.' 22
Séneca quatashabuitopes.jj
¡NDEX.
)
& feftertium
10.164
Sextantarij afTes. 7*
Sextarius Hcbraicus. 9^
Atticus. 102. Roma-
nus. 2 3. 11 o.
Sicilicus. 9*
Siclus , & ficlus fanaua-
rij. 44. mH.
Solídusduodecim denarios
Marauedinusdecévaluit.6 z
Spithame Grqcis palmus ma
ior. ' 12S-
Stadium. laS. 154.
T
yalentum Hebraicum. 355
Grsecum. 50.
Taurus vrbs veteribus Sa-
rabis. 15 2»
Toleto Cóplutum fexagin-
tamiHÍ3. 140.
Topach Hebr. palmus mi-
nor. "8.
Torquatus Mediol. tricon -
giusdidus. lio.
TremiíTes . 144.
Triblium íeu cotyle. \o6.
Triteusmenfura. 81.
Trilíci faneca cjuanti oHrn
■ \endebatur. 152.
V.
'Yellonís moneta xrea.144.
Vcfpaíiani numifma au-
reum. 64.
Vlnaquantaerat. 133.
Vnciae, & HbrsE ponderales,
&rnenfurales. 20»
Vncia medica- continet no-'
uem drachmas 70.1 '59,
VnciaRomanapar noíl:rae.(Í3
Vncia triplex medicorú.115.
Voluíij Metiani locus cafti-
gatus. 10.
Vrna. 10^.
X.
^emeHifpanis vnde di-
dum. 139.
Xeftes Gr^cc fextarius. 10.2.
z.
^aghad , Zemed, & Zith
Hebr. menfure. 123.
Zereth palmus maior He-
br. líp-
Zuz moneta Hebr. 48.
finís.
Tolet'i, ApudThomamCuf-
maiiium.Anno.iypp.
m
\.l
n^