De rhetoricae usu Sophocleo [microform], commentatio in annalibus gymnasii Curiensis aliquando incohata, ad finem nunc adducta

MASTER NEGATIVE
NO. 95-61509-ó6

MICROFILMED 1993
COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES/NEW YORK

| as part of the | |
"Foundations of Western Civilization Preservation Project

Funded by the
NATIONAL ENDOWMENT FOR THE HUMANITIES

Reproductions may not be made without permission from
Columbia University Library

COPYRIGHT STATEMENT

The copyright law of the United States - Title 17, United
States Code - concerns the making of photocopies or

other reproductions of copyrighted material.

Under certain conditions specified in the law, libraries and

archives are authorized to furnish a photocopy or other
reproduction. One of these specified conditions is that the

photocopy or other reproduction is not to be "used for any
purpose other than private study, scholarship, or
research." If a user makes a request for, or later uses, a
photocopy or reproduction for purposes in excess of "fair
use," that user may be liable for copyright infringement.

This institution reserves the right to refuse to accept a
copy order if, in its judgement, fulfillment of the order

would involve violation of the copyright law.

AUTHOR:

LECHNEH, MAXIMILIAN

ITTTLE:

DE RHETORICAE USU
SOPHOCLFEO...

PLACE:

X. BEROLINI

BE DATE:

1877

Master Negative ἢ

COLUMBIA UNIVERSITY LIBRARIES
PRESERVATION DEPARTMENT

BIBLIOGRAPHIC MICROFORM TARGET

Original Material as Filmed - Existing Bibliographic Record

1
B
Lechner, Maximilian, |

De rhetoricae usu Sophocleo;commentatio in annali-|
bus gymnasii Curiensis aliquando incohata,ad finem |
nunc adducta,soripsit Maximilianus biis: |
Berolini, prostat apud S, Calvary ejusque P. |
1877.

45 p. 26 cm,

TECHNICAL MICROFORM DATA

FILM SIZE: P REDUCTION . RATIO:
IMAGE PLACEMENT: 18. IIb

DATE FILMED: ι 42 INITIALS

FILMED BY: RESEARCH PUBLICATIONS, INC WOODBRIDGE. e

d image M gement
HIIM STANDRRDS
E T

IMAGE,

IED

BY RBPPL

Association for Information an
MBQNUFACTURED TO

Centimeter

v

E

AT

ET
LOC
v Ju

zat

ΤΥ
syl) D à

τὸν dfe M d ere e
Ὁ s rie ved ΟΣ ad Ἔν μεν τε

NIAADISON AVENUE.

NEW YORK.

DE

RHETORICAE USU SOPHOCLEO.

COMMENTATIO
IN ANNALIBUS GYMNASII CURIENSIS ALIQUANDO INCOHATA,
AD FINEM NUNC ADDUCTA.

SCRIPSIT

MAXIMILIANUS LECHNER,

GYMNASII ONOLDINI PROFHBSSOR,

|
MDCOCLXX VIL |

BEROLINI

PROSTAT APUD S. CALVARY EJUSQUE SOCIUM
| [

N. W. FRIEDRICHS-STR. 101. j
|

De rhetorieae usu f$ophocleo.
Í

Poetarum Germaniae princeps ille Goethius in sermonibus, quos 1. P. Ecker-
mannus exposuit nobis habitos ab illo secum extremis aetatis annis, cum multa de litteris
graecis prudenter disputavit tum Sophoclem non solum natura et ingenio, verum etiam
studio et doctrina summum fuisse tragicum poetam praeclare docuit, Nam eum incidissent
in eum sermonem, dixissetque Eekermannus , Sophoclei Creontis causam justam quodam-
modo videri nobis audientibus illum, scite Goethius: ,Das ists eben, worin Sophokles
ein Meister ist und worin überhaupt das Leben des Dramatischen besteht. | Seine Charak-
tere. besitzen. alle eine solche Hedegabe und wissen die Motive ihrer Handlungsweise so
überzeugend darzulegen, dass der Zuhórer fast immer auf der Seite dessen ist, der zuletzt
gesprochen hat. Man sieht. er hat in. seiner Jugend eine sehr tüchtige rhetorische Bil-
dung genossen, wodurch er denn geübt worden, alle in einer Sache liegenden Gründe
und Scheingründe aufzusuchen.* Ed. tert. t. III. p. 89. Investigemus hunc igitur rheto-
ricae usum Sophocleum atque accuratius totum locum explicemus ; ita facillime et quanta
dicendi vi ae varietate Aeschylum ille superaverit e£ quantum abhorruerit a nimio rhetoricae
studio Euripideo apparebit.

Ae videtur omne hoe quaestionis genus continere illa pars, in qua inventio posita
est; ergo instituto veterum, quo etiam in commentatione de arte Aeschyli rhetorica scripta
usus sum, ex ea capiamus initium. Et quoniam probasse illie mihi videor, ab Aeschylo,
quo longius progrederetur in arte tragica, eo magis ad disceptationes et judiciorum simi-
litudinem aceommodatas esse fabulas, dicendum est, quanto sollertius eandem viam

tenuerit Sophocles.

Quod quo facilius perspiciatur, non modo, quantum potero, eas persequar tragoe-
dias, quae integrae manserunt, sed etiam quae videantur ejusmodi partes infuisse in
deperditis fabulis exponam. Ut autem a viro ordiar apud poetas eloquentiae laude vel
maxime conspieuo, primus veniat in medium Ulixes, quem in compluribus Sophoclis

1*

118321

4

fabulis controversiam cum altero quodam habuisse traditum est, Etenim si de Sevriis

recte conjieit Welekerus, Ulixem fecit Sophocles impugnantem consilium Achillis, qui
profieisei recusaret ad bellum Atridarum causa suscipiendum. Eosdem in Achivorum
Concilio sive Convivis, quae erat satyrica fabula, disceptantes inter se prodiisse, cum
Achilles ab Agamemnone offensus domum reverti paravisset, ex iis patet, quae Plutarchus
affert Mor. p. 14. À: Ὁ παρὰ ZogoxAsi τὸν ᾿Αχιλλέα παροξύνων Ὀδυσσεὺς οὔ φησιν
ὀργίζεσθαι di «0 δεῖπνον, αλλά φησιν"

Ἤδη τὰ Τροίας εἰσορῶν ἑδώλια

δέδοικας.
xci πρὸς ταῦτα πάλιν τοῦ ᾿Αχιλλέως διαγανακτοῦντος καὶ ἀποπλεῖν λέγοντος"

Ἐγῴῷδ᾽ ὃ φεύγεις" οὐ τὸ μὴ κλύειν κακῶς,

εἰλλ᾽ ἐγγὺς Ἕχτωρ ἐστί" ϑυμαίνειν καλόν"
qua de actione Welckerus Tragg. graec. L p. lll: .ίοςε Verhandlung zwischen dem
zürnenden Achilleus und dem Odysseus war für Sophokles eine der schónsten Aufgaben
der Redekunst und der Charakterzeichnung. Erat etiam in Palamede Ulixes inductus,
qui proditionis aceusaret Palamedem, ut ab homine versuto et callido victus capitis ille
damnaretur, qua ex causa ab Aeschylo quoque et Euripide tractata materiam declama-
tionum traxisse rhetores signo est illa quae exstat Παλαμήδους ἀπολογία Gorgiae ἃ
nonnullis haud scio an immerito adseripta. Sed Ulixis, de quo satis est dictum, similis
est Minos; is enim in Camieiis vocavit in Cocali regis judicium Daedalum, qui, cum litem
orasset, judicis sententia condemnatus est (v. Weleker. p. 433 sq.) Cumque illae cogno-
scantur contentiones quasi forenses, recte videtur ad ejusmodi certamen Welekerus revo-
eare "Triptolemi argumentum, de quo p. 303: ,,Der Kern der Handlang lag in der Streüt-
verhandlung zwischen Kepheus und Triptolemos."

Veniamus ad eas, quae sunt in manibus, tragoedias, quarum nulli nisi Trachiniis
deest illa disceptandi ratio. Ac prineipio Oedipus Rex cernatur, qua in fabula profecto
magnam habet vim ipsius regis Creontisque altercatio. Jam Electrae videtis et Clytaem-
nestrae plurimum valere disceptationem; ad hane enim egregie exornatam tota causa
referenda est. In ceteris vero tragoediis quanta elucet ars, cum poeta binos opposuit
singulis primarum partium hominibus, Antigonam et Haemonem Creonti, Menelaum et
Agamemnonem in Aiacis fabula Teucro, Neoptolemum et Ulixem Philoectetae, Creontem
et Polynicem Oedipodi in Colono morituro! Duplex igitur exsistit in his contentio, de qua
bene Eckermannus illo, quem dixi, loco: ,.Zwei solcher gegenwirkenden F'guren waren
nóthig, um den Gegenstand von allen Seiten zur Sprache zu bringen und um auch für
das Stück selbst die gehórige Fülle und FHiórperlichkeit zu gewinnen" t, |I p. 91.
Illud tamen quantam declarat ejusdem poetae continentiam, quod ex ipsis rebus contro-
versiae facile naseuntur! Multum sane ex ea parte differt noster ab Euripide, cujus
intolerandam licentiam Frid. Blassius in libro ,.Die Attische Beredsamkeit von Gorgias
bis zu Lysias* p. 41. significat his: ,,Die Hedekámpfe, welche Euripides so háufig und

τ
manchmal ohne alle poetische Nothwendigkeit veranstaltet , tragen ein ganz anderes Ge-
práge: ste werden um ihrer selbst willen, wenn nicht überhaupt herbeigezogen , 50 doch
ausgeführt.// Quod si Sophoclem videmus, ut ab immoderato hoc disceptationum sceni-
earum studio se continuit, ita auxisse atque amplificasse illud genus ad tragoedias varms
sermonibus explendas aptiusque exornandas, admirabilem agnoscimus poetae solleriiam.
Quid dicam de ipsa disputandi subtilitate? quae nisi viget 1n controversiis, exiliores
sunt ac minutae. Quamobrem Sophocles, ut praestaret Aeschylo, eam facultatem disse-
rendi, quam rhetoricis exercitationibus sibi comparaverat, hue hosce Tradebant enim
rhetorici, qui vocantur, illius aetatis magistri disserendi dialectice praecepta, dicendique
ab iisdem de,singulis rebus in utramque partem exercitatio instituebatur. Ad omnem
igitur causam quemadmodum conveniret inventionem rerum aecommodare doctus ille per-
sonas in fabulis sie fecit loquentes, ut quidquid ex utraque parte dici posset expromerent.
Eademque ratione non ad Aeschyli morem tenuiter disserendi, sed ad copiam rhetorum,
ut uberius diei posset, contentiones conformavit. Etsi enim apud ipsum Aeschylum jam
disceptantur causae, breviter tamen adstrictis argumentis induxit ille personas ad singulas
res separatim singula respondentes (cf. Dlass. p. 41.) At vero Sophocles fuse lateque
dicendi genus persecutus compositas quasdam orationes et artificio distinctas instituit.
Quod quidem non ita multum pertinet ad Oedipodis regis Creontisque altercationem,
quam ad Aeschyli modum maximam partem ille direxit. Quamquam Creontis ἴῃ crime
propulsando est satis accurata oratio vv. 584 — 615 *); namque ita orimen defendit, ut
primum imperite atque absurde illatum illud vv. 584—600, deinde fictum esse ac falsum
vv. 601— 615 doceat. V.Schneidewin. et Nauck. in v. 583. Francisc. Ritter. ed. Lips. a.
1870. p. 119. ubi diligenter explanantur sententiae. Atque indieat ejus eloquentiam ipse
Oedipus, cum dicit v. 545: Aéye«v G) δεινός. | .3 |
Sed jam audiatur Electra acerrima matris asperae adversaria; nihil tam subtile quam
illus argumentandi ratio, nihil tam politum, nihil, quod ad judice genus propius aoce-
dat, ut quasi causidieum quendam ingenio prudentiaque acutissimum et oratione maxime
limatum loqui putemus. Quonam igitur modo maleficii convineat matrem et suam peirie-
que infelieissimi dicat causam, videamus. Quare, quoniam ad matris respondet orationem,
ipsius Clytaemnestrae explicanda est ante depulsio criminum, quo magis quanta git illa
dicendi in utramque partem ars intelligi possit. Atque exorditur illa graviter invehens in
Electram 516 — 520:
'dveuué£vg μέν, ὡς ἔοικας, αὐ στρέφει"
οὐ γὰρ πάρεστ᾽ Αἴγισϑος, ὅς σ᾽ ἐπεῖχ᾽ ἀεὶ
μή τοι ϑυραίαν γ᾽ οὖσαν αἰσχύνειν φίλους"

N x ^ ν᾿ 5v 2 ,
νῦν δ᾽ ὡς ἀἄπεστ᾽ ἐκεῖνος, οὐδὲν ἐντρέπει

ἐμοῦ γε.

: . . E οἷ ἢ Tanolz1 alii«e ine "PTa3ns
*) Brunckianos cum Dindorfio, Schneidewino, Naueckio, aliis teneo versus.

6

Duo sunt autem, quae crimini sibi ab Electra dari scit, unum, quod Agamemnonem
occiderit, alterum, quod insolenter affieiat illam contumelia. Quod, quia levius est,
ealide in priore orationis parte collocat et ita redarguit, ut vacare se culpa confirmet,
quoniam Eleetrae maledieta maledictis oppugnare coacta sit, 520 — 524:
καίτοι πολλὰ πρὸς πολλούς ue δὴ

ἐξεῖπας, ὡς τραχεῖα καὶ πέρα δίκης

ἄρχω, καϑυβρίζουσα καὶ σὲ καὶ τὰ σά.

ἐγὼ δ᾽ ὕβριν μὲν οὐχ ἔχω, χαχῶς δέ σε

λέγω κακῶς κλύουσα πρὸς σέϑεν ϑαμά.
Ad majoris facinoris crimen spectat altera pars. Nec vero Agamemnonem ἃ se esse
oecisum negat, sed jure occisum dicit, quippe qui mactata Iphigenia filia nefarium scelus
commiserit. Adseripta ibi in Schol. leguntur: ἴδιον ῥητορικῆς τόλμης (al scr. τέχνης)
τὸ μὴ ἀρνεῖσϑαι μὲν, πιϑανὴν δὲ τῶν δεδραμένων ἐπεισφέρειν αἰτίαν. Illud est igitur
defensionis genus, quod ἀντέγκλημα dicitur a rhetoribus graecis, translatio vel relatio
eriminis a romanis. De quo Hermogenes (Walz. Rhet. graec. t. III. p. 13. Spengel. t. II.
p. 139 sq.): γένεται dviéyxAgue, ὅταν ὁμολογῶν 0 φεύγων πεποιηκέναι τι ὡς ἀδίκημα ἀντ-
ἐγχαλῇ τῷ πεπογϑόιι ὡς ἀξίῳ παϑεῖν ἃ πέπονθεν" Quintil. VIL, 4, 8: ,,ἀντέγκλημα dicitur,
quia omnis nostra defensio constat ejus aecusatione, qui vindieatur;* Cornif. Rhet. ad
Her. I, 15, 25: ,ex translatione criminis causa constat, cum fecisse nos non negamus,
sed aliorum peecatis eoaetos fecisse dicimus''; Cic. de inv. I, 11, 15: ,relatio criminis est,
cum ideo jure factum dieitur, quod aliquis ante injuria lacessierit^, Cf, Rich. Volkmanni
librum ..H'ermagoras* 8. 96. p. 221 sqq. Kayser. in Cornif. p. 233. . Et sunt haee Clytaem-
nestrae verba 525 — 533:

πατὴρ γάρ, οὐδὲν ἄλλο, coi πρόσχημ᾽ ἀεὶ

ὡς ἐξ ἐμοῦ τέϑνηκεν. ἐξ ἐμοῦ; καλῶς

ἔξοιδα τῶνδ᾽ ἄρνησις οὐχ ἔνεστί μοι

ἡ γὰρ Δίκη viv ss, οὐχ ἐγὼ μόνη"

ἢ χρῆν σ᾽ ἀρήγειν, εἰ φρονοῦσ᾽ ἐτύγχανες.

ἐπεὶ πατὴρ σός. οὗτος ὃν ϑρηνεῖς ἀεί,

τὴν σὴν ὅμαιμον μοῦνος Ἑλλήνων ἔτλη

ϑῦσαι ϑεοῖσιν, οὐκ ἴσον χαμῶὼν ἐμοὶ

λύπης, ὅτ᾽ ἔσπειρ᾽, ὥσπερ ἡ τίχτουσ᾽ ἐγώ.
Sed auget eam partem ita, ut quae possint opponi refutet; turpem enim probat exeusa-
tionem esse et minime acciplendam, si quis Agamemnonem illud aut Graecorum aut
Menelai causa fecisse contendat. Itaque illa utitur disserendi ratione, quam dv ϑυποφορὰν
vocant Graeci, Pertraetavit eam Hermogenes de invent. III, 4. (Walz. t. III. p. 108. sqq.
Spengel t. II. p. 207. sqq.); breviter eandem complexus est Rufus (Walz. t. III. p. 459.
Spengel t. L p. 469.): ἡ ἀνθυποφορὰ ἤτοι τὸ ὑπενεγκεῖν τὸν λόγον, ᾧ χρῆται 0 dvrídi-
xoc. Ace dividitur illa Clytaemnestrae ὠγθυποφορά ipsa in duas partes. Quarum una

1

,diees : Graecorum causa Iphigeniam Agamemno immolavit; respondebo : at non erat illis
in meam filiam potestas** 534 — 536:

εἶεν, δίδαξον δή us, τοῦ χάριν τίνων

ἔϑυσεν αὐτήν; πότερον ᾿“ργείων ἐρεῖς:

αλλ οὐ μετῆν αὐτοῖσι τήν γ᾽ ἐμὴν χτανγεῖν.
Altera pars: ,at Menelai causa immolavit eam; quid? Menelai nonne erant liberi,
quos mactari potius oportebat?** 537 — 548:

εἰλλ᾽ ἀντ᾽ ἀδελφοῦ δῆτα Μενέλεω κτανὼν

τἄμ᾽, οὐχ ἔμελλεν τῶνδέ μοι δώσειν δίκην ;

πότερον ἔἐχείνω παῖδες οὐχ ἦσαν διπλοῖ:

ofc τῆσδε μᾶλλον εἰχὸς ἦν ϑνήσκειν πατρὸς

καὶ μητρὸς ὄντας, ἧς ὃ πλοῦς ὅδ᾽ ἦν χάριν.

j τῶν ἐμῶν “Ἧιδης τιν᾽ ἵμερον τέχνων

τῶν ἐχείνης ἔσχε δαίσασϑαι πλέον:
τῷ πανώλει πατρὶ τῶν μὲν ἐξ ἐμοῦ

παίδων πόϑος παρεῖτο, MevéAso δ᾽ ἐνῆν:

οὐ ταῦτ᾽ ἀβούλου χαὶ κακοῦ γνώμην πατρός:

δοχῶ μέν, εἰ xci σῆς δίχα γνώμης λέγω.

φαίη δ᾽ ἂν ἡ ϑανοῦσά γ᾽, εἰ φωνὴν λάβοι.
De sententiarum ornamentis, quibus totus hie locus variatur, infra dicendum est. Restat
peroratio, qua nee poenitere se faeti et justum suum fuisse consilium (sie enim expli-
canda sunt verba) graviter confinmat 549 — 551:

ἐγαὶ μὲν ovv οὐχ εἰμὶ τοῖς πεπραγμένοις

δύσθϑυμος" εἰ δὲ σοὶ δοχῶ φρονεῖν κακῶς

γνώμην δικαίαν σχοῦσα, τοὺς πέλας wVéys.
Cum dicit τοὺς πέλας, ipsa se designat; quod qui viderunt, non debebant illa γνώμην
δικαίαν σχοῦσα ad Electram referre.

Atque haee quidem Clytaemnestra. Electrae autem quae sequitur oratio ita est
inverso apte partium ordine conformata, ut prior pars in nece Agamemnoni illata verse-
tur, posterior ad indignitates contumeliasque, quas dieit illa perferri a se et fratre, per-
tineat. Exordii loco sunt vv. 552 — 555. Pars prior duobus interpositis Clytaemnestrae
versibus a propositione, quid sit dictura, proficiscitur 558 — 562:

ef. 526. Καὶ δὴ λέγω σοι. τεατέρα φὴς χτεῖναι" τίς ὧν
τούτου λόγος γένοιτ᾽ ἂν αἰσχίων ἔτι,
εἴτ᾽ οὖν δικαίως εἴτε μή; δείξω ἢ δέ σοι,
cf. 528. ὡς οὐ δέκη y ἔκτεινας, ἀλλά o ἔσπασεν
EE

^ “- T ^ - t. ἢ
πειϑωῶὼ καχοῦ πρὸς ἀνδρό ἡ τὰ νῦν ξύνει.

" λέξω libri; δείξω Morstadtius, quem sequitur Nauckius.

8

Haee est igitur ejus partis descriptio, ut duo probentur, unum: injuste ÁAgamemnonem
oceidisti^, alterum: ,libidine adducta occidisti^, Atque injuste a Clytaemnestra occisum
esse maritum, duplici confirmatur ratione; altera est, quae remotione criminis compara-
tur, altera, quam affert accusationis firmamentum. Ergo remotionem criminis prius con-
sderemus. Μετάστασις ea dicebatur ab Hermagoreis; v. Quintil. VII, 4, 14. cf. Her-
mogen. Walz. t. III. p. 15. Spengel. t. II. p. 140. Volkmann. libr. ,,Hermagoras* p. 224.
Et audias Cornif. Rhet. ad Her. 1, 15, 25: ,ex remotione criminis causa constat, cum ἃ
nobis non erimen, sed culpam ipsam amovemus et vel in hominem transferimus vel in
rem quampiam conferimus". Electra igitur: ad Graecorum exercitum juvandum, qui non
poterat nisi maetata Iphigenia difficultate exsolvi, invitus et coaetus Agamemno filiam
immolavit; quae persequitur vv. 563 — 516:

ἐροῦ δὲ τὴν κυναγὸν ᾿ἄρτεμιν» τένος

ποινὰς τὰ πολλὰ πνεύματ᾽ ἔσχ᾽ ἐν AA:

ἢ ἐγὼ φράσω" κείνης γὰρ οὐ ϑέμις μαϑεῖν.

πατήρ ποϑ᾽ οὑμός. ὡς ἐγὼ κλύω, θεᾶς

παίζων κατ᾽ ἄλσος εξεκίνησεν ποδοῖν

στιχτὸν κεράστην ἔλαφον, οὗ κατὰ σφαγὰς

ἐχκομπάσας ἔπος τι τυγχάνει βαλών.

xx τοῦδε μηνίσασα iro κύρη

χατεῖχ᾽ ᾿Αχαιούς, ὡς πατὴρ ἀντίσταϑμον

τοῦ ϑηρὸς ἐχϑύσειε τὴν αὐτοῦ κόρην.

ὧδ᾽ jv τὰ κείνης ϑύματ᾽ οὐ γὰρ ἣν λύσις

ἄλλη σιρατῷ πρὸς Orxov οὐδ᾽ ἐς Ἴλιον.

ἀνθ᾽ ὧν βιασϑεὶς πολλὰ κἀντιβὰς μύλις

ἔϑυσεν αὐτήν, οὐχὶ Μενέλεω χάριν.
Ubi eum Dianae iram expiandam fuisse docet, illud perspieuum est, summo artificio
minui atque obtegi Agamemnonis delictum, quo ipse ejus iram excitaverat, cum cervum
deae sacrum occidit et in ea re se jactavit. V. Dindorf. de verbo παίζων v. 561: ,Hoc
addit ut casu potius et animi causa quam consilio factum esse videatur ut cervum occi-
derit Agamemnon*. QG. Wolff. in v. 568: ,,JWie ein guter Anwalt. deutet Elektra. nur leicht
an, dass 48. ein der Góttin geheiligtes Thier tüdtete*. Schneidewin. et Nauck. in v. 568 sq.:
Elektra mag nicht ausdrücklich sagen, 45. habe den Hirsch im heiligen Haine erlegt,
sondern làsst die óqayaí nur nebenbei einfliessen. Ebenso mildert sie das Prahlen durch
ἔπος τι τυγχάνει βαλών ..(α widerfuhr es ihm, dass er irgend ein Wort fallen liess. *
Accedit, quod prudenter omittitur v. 511 Calchas, ubi Schneidewin. et Nauck. adnotave-
runt: ,. Elektra übergeht, dass Kalchas auf zdágamemnons Befragen das Mittel, den Zorn
der Artemis zu besánftigen, angab. Denn sonst hàtte Rlyt. vielleicht an der Einsicht
des μάντις Zuveifel erhoben oder behauptet, Agam. habe ihm nicht folgen sollen. Αἱ
Nauckio nee παέζων nec ποδοῖν v. 567 aptum videri miror.

9

Altera ratio ducitur ab accusationis firmamento (Cornif. Rhet. ad Her. I, 16, 26),
quod xQ:vóptvov cum Hermagoreis vel judicationem dieit Quintilian. III, 11, 4 et
exemplis illustrat (cf. Cic. de inv. I, 13, 18), interpretatur Volkmann. in libro ,,Herma-
goras* p. 26: ,,die Hritik des vom Angeschuldigten vorgebrachten Vertheidigungsgrundes*.
Haee igitur Electrae judicatio : num Agamemnonem, etiamsi eulpam occisae Menelai causa
filiae commiserit, idcirco oportuit ab uxore occidi? In schol. ibi leguntur: πεϑανῶς
χατασκευάζει, ὅτι εἰ νομοϑετεῖς ἄλλον dyv. ἄλλου ἀναιρεῖσθαι, κατὰ σαυτῆς vouodeteic.
Ita enim loquitur vv. 517 — ὅ89:

εἰ δ᾽ οὖν, ἐρῶ γὰρ καὶ τὸ σόν, κεῖνον ϑέλων
ἐπωφελῆσαι ταῦτ᾽ ἔδρα, τούτου θανεῖν

χρῆν αὐτὸν εἵνεκ᾽ ἐκ σέϑεν ; ποίῳ γόμω:

ὅρα τιϑεῖσα τόνδε τὸν νόμον βροτοῖς

μὴ πῆμα σαυτῇ καὶ μετάγνοιαν τίϑης.

εἰ γὰρ χτενοῦμεν ἄλλον ἀντ᾽ ἄλλου, σύ τοι
πρώτη ϑάώνοις ἄν, εἰ δίκης γε τυγχάνοις.

Deinceps, ut proposuerat, libidine adduetam ad scelestum facinus esse Clytaemnestram
ostendit; cf. quae schol. habent: αὕτη ἀπόδειξις, oU διὰ τὴν ϑυγατέρα, ἀλλὰ διὰ τὸν
μοιχὸν πεφονεῦσϑαι τὸν ᾿Τγαμέμνονα, τὸ καὶ μέχρι τοῦ νῦν αὐτῷ συνεῖναι καὶ συνοικεῖν.
Quare vv. 584 — 594:

ἀλλ᾽ εἰσόρα μὴ σκῆψιν οὐκ οὖσαν τίϑης.
εἰ γὰρ θέλεις. δίδαξον, dv9^ ὅτου τὰ νῦν
αἴσχιστα πάντων ἔργα δρῶσα τυγχάνεις "
ἥτις ξυνεύδεις τῷ παλαμναίῳ, ue) οὐ
πατέρα τὸν ἀμὸν πρόσϑεν ἐξαπώλεσας,
χαὶ παιδοποιεῖς, τοὺς δὲ πρόσϑεν εὐσεβεῖς
χὰξ εὐσεβῶν βλαστόντας ἐχβαλοῦσ᾽ ἔχεις.
πῶς ταῦτ᾽ ἐπαινέσαιμ᾽ ἄν; ἢ καὶ ταῦτ᾽ ἐρεῖς
ὡς τῆς ϑυγατρὸς ἀντίποινα λαμβάνεις:
αἰσχρῶς, ἐών περ καὶ λέγης" οὐ γὰρ καλὸν
ἐχϑροῖς γαμεῖσϑαι τῆς ϑυγατρὸς εἵνεκα.

Quoniam igitur de nece patri illata dixit, indignitates contumeliasque, is enim erat
alter locus, perstringit vv. 595 —602; quibus a matre crudelissima et ipsam se affici 597 — 600
et Orestem esse affectum, ut exsulet misere, 601 sq. docet.

Acerbe perorat 603 — 609.

Nec praetermittenda est ea Electrae oratio, qua sororem Chrysothemim objurgat
vv. 241— 368. Pietate in patrem carere illam dicit et ita rem tractat: aut imprudentia
delinquis aut improbitate, cum non adjuvas me ulturum patrem 345 — 351; namque erras,
si in miserias incidere me eo studio putas 352— 356, improbe facis, si neglecta pietate
saluti tuae studes.

o9

d

10

Age nune illa consideremus, quae ex eodem genere sunt in Antigona. Ut enim
omittam quod continetur vv. 450—496 ipsius virginis Creontisque diverbium sententiarum
gravitate magis quam rhetorica arte insigne, Creon et Haemon filius magna disserendi
faeultate inter se disceptantes inducuntur. Quae est igitur vv. 689 — 680 Creontis oratio?
En habetis descriptionem:

L Tu ne indigneris Antigonam mitti ad mortem, prohibeat te
ἃ. pietas,
B. prudentia.
]L Ego supplicio illam affieiam, quoniam oportet me
À. meum tueri imperium,
B. saluti prospicere civium.
Atque explicetur accuratius illa, qua Creon ad suum imperium et salutem civium speetat,
altera pars. Quam cum perturbatam a librariis censeret Seidlerus, immutavit versuum
quorundam ordinem. Et secuti sunt eam rationem, qua correxisse locum et sibi et aliis
ille videretur, Erfurdtius, Schaeferus, G. Hermannus, Gaisfordius, Hartungius, Nauckius.
Equidem tantum absum ab illa sententia, ut non modo nihil arbitrer esse commutandum,
sed ipsam artem rhetoricam cerni in ea continuatione, quam video retentam a Dindorfio,
Wundero, Sehneidewino, Bergkio, Wolffio, judicem. —Creon igitur cohortatus filium quid
sui sit consilii proponit vv. 655 — 658:
ἐπεὶ γὰρ αὐτὴν εἰλον ἐμφανῶς ἐγὼ
πόλεως ἀὠπιστήσασαν £x πάσης μόνην,
UevÓZ y ἐμαυτὸν οὐ καταστήσω πόλει,
ἀλλὰ κεεν ὦ.
Est autem illius consilii ratio duplex; nam et suum tueri imperium regem oportet et
saluti prospicere civium. Ac tuetur imperium, eum posthabita ipsa generis propinquitate
contumaciam vindieat. Oceupat enim ante Creon, quae videat opponi ab Haemone vel
aliis, qui Antigonam sororis filiam ad mortem mitti ab illo par esse negent, et ubi refu-
tavit haee, eulpam delicti pertraetat. Explanavit locum Heldius in commentatione ed.
Baruthi a. 1849. .Ueber den Charakter Kreons in der Antigone des Sophokles p. 11.
ubi scripsit: ,,Z4uf^ dass aber dem Sohne nicht zu schwer werde, dem Vater Gehorsam zu
leisten, damit àie Erkenntniss der Pflicht leichter den Sieg davon trage über die Neigung
des Herzens, muss der Sohn erfahren, wie der Vater als Éiónig von der Nothwendigkeit
gezwungen set, 80 zu handeln. wie er beschlossen habe,... wie er dadurch, dass Zntti-
gone seine Blutsverwandte sei, den Lauf seiner Gerechtigkeit nicht dürfe aufhalten lassen...
Ungehorsam aber gegen die Gesetze und Trotz gegen die Obrigheit dürfe nimmermehr
geduldet werden." Cf. quae Sehneidewinus habet in ed. prima: ..Nachdem Fíreon wider-
legt hat,.. Antigone sei als nahe Verwandte der Schonung werth, geh! er nun auf den
eigentlichen Grund der Strafe ein, die Auflehnung gegen die Obrigkeit. und deren
Gebote. Itaque vv. 658—661:

11

ταῦτ᾽ ἐφυμνείτω io

ξυναιμον" εἰ γὰρ δὴ τά γ᾽ ἐγγενῆ φύσει

ἄχοσμα ϑρέψω,, κάρτα τοὺς ἔξω γένους.

ἐν τοῖς γὰρ οἰχείοισιν ὅστις ἔστ᾽ ὠνὴρ

χρηστός, φανεῖται κἀν πόλει δίκαιος ὧν.

ὅστις δ᾽ ὑπερβὰς ἢ νόμους βίέαζεται

ἢ τοὐπιτάσσειν τοῖς χρατύνουσιν νοεῖ,

οὐχ ἔστ᾽ ἐπαίνου τοῦτον ἐξ ἐμοῦ τυχεῖν.

εἰλλ ὃν πόλις στήσειε, τοῦδε χρὴ κλύειν

xci σμικρὰ xci δίκαια καὶ τἀναντία.
Et rectissime de his Matthiaeus, cujus verba Dindorfius affert: 9118 procedit ratiocinatio
Creontis: ne quis mihi generis propinquitatem objiciat, quasi ideireo Antigonae parcere
debeam, quod mihi genere propinqua sit. Immo qui in suos severus est, quum delique-
runt, is bonus et justus est. Deliquit vero Antigona: nam edictis regis non paruit, quod
deinde ad totum genus refertur, quum proprie de Antigona valeat. Ita vv. 661. 662 non
nisi ad diluendum id, quod pro Antigona diei possit, valent; vera causa, cur Antigona
supplicio afficienda sit, continetur vv. 663 sqq. ad universum genus relatis iis, quae pro-
prie ad Antigonam pertinebant." Quod autem designatur Antigona vv. 663 sqq., arti-
fieiose poeta instituit, ne exacerbare Creon videatur Haemonis animum aperte illam per-
stringens; v. Schneidewinum: ,,überall ist er dabei beflissen, Hàmons móglichst zu schonen."
Adde admirabilem εὐφημισμὸν quo supplicium respicit 665: οὐχ ἔστ᾽ ἐπαίνου τοῦτον εξ
ἐμοῦ τυχεῖν ; ubi Sehneidewinus: .um nicht durch Wiederholung der Todesstrafe Hàmon
τὰ reizen.^. In idem orationis genus cadit praeclarum illud τἀναντία, quo quae habet in
animo x«i μεγάλα καὶ ἄδικα tecte pronuntiat.

Sequitur, ut doceat ille, prospicere se civibus, cum non impunitam ferat contuma-
ciam; obsequio enim confirmato contineri salutem publicam, dissolvi effrenata licentia.
Quae sunt in vv. 668 — 676:

xci τοῦτον ἂν τὸν ἄνδρα ϑαρσοίην ἐγὼ

χαλῶς μὲν ἄρχειν, εὖ δ᾽ ἂν ἄρχεσϑαι ϑέλειν,
δορός τ᾽ ἂν ἐν χειμῶνι προστεταγμένον

μένειν δίκαιον κἀγαϑὸν παραστάτην.

ἀναρχίας δὲ μεῖζον οὐχ ἔστιν κακόν.

αὕτη πόλεις ὄλλυσιν, ἥδ᾽ ἀναστάτους

oixovc τίϑησιν, ἥδε σὺν μάχη δορὸς

τροπτὰς καταρρήγνυσι" τῶν δ᾽ ὀρϑουμένων 615

^ ' , 2 € ,
σώζει τὰ πολλὰ σώμαϑ'᾽ ἡ πειϑαρχία.

Bene explanavit illa Heldius eo, quem dixi, loco: .eine ausführlichere Schilderung , wie

Gehorsam im. Frieden. wie im. Firiege des Bürgers erste Pflicht und die Bedingung eller

Wohlfahrt, Ungehorsam gegen die Oberen dagegen die Quelle alles Unheils seit, Cf. WoMf.

12

Quid'ergo? in tanta argumentationis perspicuitate inverti a Seidlero versuum 663 — 667 et
66S — 611 ordinem oportebat? A quibus ineipit v. 668 τοῦτον τὸν ἄνδρα recte in Schol.
explicantur: τὸν τῷ βασιλεῖ πειϑύμενον, quae probari posse ipse G. Hermannus, quam-
quam agit cum Seidlero, profitetur. Quare miror Erfurdtii illa: ,Perverso ordine haec
vulgo leguntur, ut quem verbis τοῦτον τὸν ἄνδρα designari putes, multum quaerendo
reperias neminem." In illis autem, quae habet v. 669 a Wolffio ejectus: χαλῶς μὲν
ἄρχειν, εὐ δ᾽ ἂν ἄρχεσϑαι ϑέλειν,, alterum utrum, quod prius exspectamus, secundo loco
positum est, ut imperii spe conciliet sibi Creon filii animum. Sententia est eadem fere,
quae legitur in Cic. Leg. III, 2, 5: ,Qui bene imperat paruerit aliquando necesse est, et qui
modeste paret videtur qui aliquando imperet dignus esse. Itaque oportet et eum, qui
paret, sperare, se aliquo tempore imperaturum, et illum, qui imperat, cogitare brevi tem-
pore sibi esse parendum*. Ad ἄρχειν pertinere ἄν, non pertinere ϑέλεεν, vix est, quod
moneam; cf. Schneidewin. et Nauck.
Concludit eopiose Creon vv. 617 — 680:

οὕτως ὠμυντέ ἐστὶ τοῖς κοσμουμένοις,

χοὔτοι γυναικὸς οὐδαμῶς ἡσσητέα.

χρεῖσσον γάρ, εἴπερ δεῖ, πρὸς ἀνδρὸς ἐκπεσεῖν,

χοὺχ dv γυναικῶν ἥσσονες καλοίμεϑ᾽ ἄν.

Cui Haemon respondet. Quo autem artificio usum. hune Sophocles induxerit, Aristo-

teles exponit Rhet. III, 17. fin., ubi illa: εἰς τὸ Joc, ἐπειδὴ ἔνια περὶ αὐτοῦ λέγειν ἢ
ἐπίφϑονον ἢ μακρολογίαν ἢ ἀντιλογίαν ἔχει, καὶ περὶ ἄλλου ἢ λοιδορίαν ῆ ἀγροικίαν,
ἕτερον χρὴ λέγοντα ποιεῖν; . . ὡς Σοφοκλῆς τὸν Αἵμονα ὑπὲρ τῆς ᾿Αντιγόνης (λέγοντα) πρὸς
τὸν πατέρα ὡς λεγόντων ἑτέρων. ΟἿ, schol. in v. 696: διὰ τούτων ὑπεραπολογεῖταν τῆς

χόρης ὑπερευπρεπῶς τῆ πόλει περιϑεὶς τὸν λόγον ᾿ egregie enim ex ore populi ille pro virgme:

ἥτις τὸν αὑτῆς αὐτάδελφον ἐν φοναῖς
πεπτῶτ᾽ ἄϑαπτον μήϑ᾽ ὑπ᾽ ὠμηστῶν κυνῶν
sac ὀλέσϑαι ug)" ὑπ᾽ οἰωνῶν τιγός,

οὐχ ἦδε χουσῆς ἀξία τιμῆς λαχεῖν:

Quae Blass. dicit p. 41: ..Βεὶ Soph. streiten,. in der Antigone líreon und Hàmon in làn-
geren Reden miteinander ; aber sie bringen namentlich allgemeine Sátze Mut Dn vor^, non
declarant artem Sophoclis minus perfectam. Immo artificiose illa Sophocles, ubi res postu-
lavit, adhibuit. Audias igitur Heldium: .(Hàmon) deutet an, welche Gefahr aus solcher
Stimmung des Volks dem Vater drohe, und zwar mit der Schonung und Zurückhaltung,
welche dem. Sohne ziemt, nicht sowohl in ausdrücklicher Bezeichnung, als unter den Bi-
dern des Baumes, welcher entweder den Fiuthen des Winterstromes widerstrebend mit der
Wurzel ausgerissen werde oder nachgebend sich seine Aeste rette, des Schiffers, der, Kn
er nie nachgebend die Segel einziehe, bald im. Schiff bruch. untergehen werde. ^. Cf. Schnei-
dewin. et Nauck. in v. 107: ,Háàmon mildert seine Mahnungen durch Anführung allge-

meiner Denksprüche.*:

13

Eece Philocteta areu fraudatus Ulixe auctore a Neoptolemo, posteaquam ex rupe

se praecipitaturus comprehensus est jussu Ulixis, compellat illum vv. 1004 — 1044.
Orsus igitur ab exclamatione:

οὐ χεῖρες, οἷα πάσχετ᾽ ἐν χρείᾳ φίλης

γευρᾶς, ὑπ᾽ ἀνδρὸς τοῦδε συνϑηρώμεναι,
primum vv. 1006 — 1018 injurias ab Ulixe sibi illatas exponit. Deinde vv. 1019 — 1028,
ut est accusatoris, in invidiam adducit adversarium, cum ejus vitae jucunditatem, mise-
ram suam condieionem profert, in odium, eum insolentiam objurgat, in eontemptionem,
cum insimulat eum subterfugere voluisse militiam, ad quam ipse volens profectus fidei
fruetus a ducibus non laetos, sed magna acerbitate permixtos tulerit:

ὄλοιο᾽ καί σοι πολλάκις τόδ᾽ ηὐξάμην.

ἀλλ᾽ οὐ γὰρ οὐδὲν ϑεοὶ νέμουσιν ἡδύ μοι.

σὺ μὲν γέγηθας ζῶν, ἐγὼ δ᾽ ἀλγύνομαι

τοῦτ᾽ αὖϑ' ὅτι ζῶ σὺν κακοῖς πολλοῖς τάλας.

γελώμενος πρὸς σοῦ γε καὶ τῶν ᾿ΑΤτρέως

διπλῶν στρατηγῶν, οἷς σὺ ταῦϑ' ὑπηρετεῖς.

καίτοι σὺ μὲν κλοπῇ ve κανάγκη ζυγεὶς

ἔπλεις ἅμ᾽ αὐτοῖς, ἐμὲ δὲ τὸν πανάϑλιον,

ἑχόντα πλεύσανϑ᾽ ἑπτὼ ναυσὶ ναυβάτην,

ἄτιμον ἔβαλον, ὡς σὺ φής, κεῖνοι δὲ σέ.
Ex quibus perspieuum est, poetam exornasse rem inventione rhetoriea et causam Philoc-
tetae ad similitudinem generis judieialis traetasse. lllustrat optime totum locum, tametsi
Sophocli eum suo more abrogat, Sehoellius in praefatione hujus tragoediae de Graecis
conversae p. 58 sqq. ae recte demonstrat, eum Ulixem in Atridas, Atridas in Ulixem
culpam transferre Philocteta significet, injuriam fateri utrosque dici, qua ratione continea-
tur eausidicorum quaedam ars. Postremo vy. 1029 — 1059 miserandus ille Poeantis filius
Ulixem et Atridas nisi necessitate coactos non adduci, ut ipsum antea ejectum arcessant,
eaque ex necessitate videri poenas nasci sceleri eorum a deis constitutas magna cum
animi commotione contendit. Quocirca orationem concludens vv. 1040 — 1044 implorat et
obtestatur deos, ut velint illos uleisei:

ἀλλ ὦ πατρώα γῆ Jsoí τ᾽ ἐπόινμιοι,

τίσασϑε, εἰσασϑ᾽ ἀλλὰ τῷ χρόνῳ ποτὲ

ξύμπαντας αὐτούς, εἴ τι κἄμ᾽ οἰκτείρετε"

ὡς ζῶ μὲν οἰκτρῶς, εἰ δ᾽ ἴδοιμ᾽ ὀλωλότας

τούτους, δοκοῖμ᾽ ἂν τῆς νόσου πεφευγέναι.
Hane orationem sane ῥητορικῶς conformatam ex argumento facile proficisci apparet.
Itaque Goethius in illo, quem supra commemoravi, sermone: ..Solche Gewaltthátigkeiten
gaben Znlass zu trefflichen Wechselreden, .. wesshalb denn solche Situationen vom Dich-

ter, dem es um Wirkung auf sein Publikum zu thun war. gerne herbeigeführt wurden,

14

Et sequitur Ulixis responsio vv. 1047 — 1062, Priorem ejus partem , quae in defen-
sione versatur vv. 1047 — 1051, bene enarravit C. 'Thirlwall, cujus verba e Britannicis
expressa leguntur in Philol. t. VI. p. 274 sq.: (Odysseus) bewahrt .. seine Fassung, als
Philoktet ihn mit wildesten Schmàhreden | üibe: hàuft, und antwortet im. Bewusstsein seiner
RHechtschaffenheit darauf. ...JEr kónne sie leicht widerlesgen , wenn diess eine Zeit zum
Streiten wáre: aber er will sich auf eine Vertheidigung Leschrünken: wo das óffentliche
Wohl solche Mittel verlange, zógere er nicht sie anzuwenden: mit dieser "Ausnahme kann
er sich rühmen, dass Niemand ihn an Gerechtigkeit und Frómmigkeit | übertreffe.*

Altera parte vv. 1052 — 1062 Ulixes, ut minis fallacibus terreat adversarium, Philoctetae

m

auxilio negat egere Graecos, cum arcu illius sint potiti, quo aut Teueer aut ipse possit
ad expugnandam "Trojam uti: ideo fore ait, ut honos, quem ille recuset, sibi obtingat.
V. Schneidewin. et Nauck. praef. p. 11.

Quae Neoptolemi exstat in eadem fabula vv. 1914 — 1347 oratio ad conciliandum
Philoctetae animum composita, eam ita ad rhetorum normam poeta insütuit, ut exordio
a persona adversarii vv. 1314 — 1323 ducto tractationis partes diligenter duas distingueret:

1324 ὅμως δὲ λέξω: Ζῆνα δ᾽ ὅρχιον καλῶ;
καὶ ταῦτ᾽ ἐπίστω καὶ γράφου φρενῶν ἔσω.
1336 ὡς δ᾽ οἰδα ταῦτα τῆδ᾽ ἔχοντ᾽ ἐγω φράσω.
Docet enim Neoptolemus illum, fatum ei esse et convalescere ex morbo et expugnare
secum Trojam, si ad exercitum illuc profectus sit, additque Heleni vatis Trojani divi-
natione ea sciri. Qui reprehendebant aut in suspieionem vocabant alteram partem, quia de
Heleno antea jam homo ab Ulixe subornatus nauclerum simulans explicasset, non per-
spexerunt, ipsius eonformationis rhetorieae eausa Sophoclem illa adjunxisse, ut plena esset
atque perfecta Neoptolemi argumentatio. Conclusionem efficit ἀναχεφαλαίωσις 13495 —1347:
ταῦτ᾽ οὖν ἐπεὶ κάτοισϑα,, συγχώρει DéAloy
χαλὴ γὰρ ἡ ἐπίχτησις, Ἑλλήνων ἕνα
χριϑένε᾽ ἄριστον τοῦτο μὲν παιωνίας
ἐς χεῖρας ἐλϑεῖν, eive τὴν πολύστογνον
Τροίαν ἑλόντα “λέος ὑπέρτατον λαβεῖν.

At repugnat magna disputandi subtilitate Philocteta vv. 1348 — 1372. Neque enim
illud solum proponit, nova, si ad Troiam pervenerit, sibi ab Atridis atque Ulixe mala
fore pertimescenda, sed ostendit etiam vv. 1562 — 1366, ne Neoptolemum quidem decere
pro ilis dimieare, qui probrum ei ademptis patris mortui armis intulerint:

xci σοῦ Ó ἔγωγε ϑαυμάσας ἔχω τόδε.

χρῆν γάρ Gs μήτ᾽ αὐτόν zt0v ἐς Γροίαν μολεῖν

Cac τ᾽ ἀπείργειν. οἵ γέ σου καϑύβροισαν
μας U (δ 0 Υ Φ y/€* ) i do ! ᾿ ) *

πατρὸς γέρας συλῶντες. εἰταὰ τοῖσδε GU
- | 5e , : Ἢ » " ? : " FU. s '00 3
εἰ ξυμμαχήσων. xcu ἀναγκάζεις τόδε:

Manaverunt haee profecto ex rhetorum fontibus; cf. quae Sehoellius habet p. 61 sq.

Duae restant tragoediae, 1n quibus disserendi facultas a rhetoricis exercitationibus
profecta vel maxime viget, ÁlaX « edipus Jolone : Atque in Áiace quidem prodeunt
Teucrum oppugnantes Menelaus et Agamemno, contra quos obtinere jus fratris suumque

ile summa ope adnititur. ^ Aiax enim, postquam reseii, quae fecisset per insaniam,

|
gladio incubuit; quem, quoniam in vita deliquerit, inhumatum projici jubent Atridae.
Haec igitur Schneidewinus in praef. p. 58. ed. VI: .,Da aber die eigentliche Entscheidung
in der Hand des Oberfeldherrn las. so lüàsst der Dichter zuerst den von Teukros leichter
zu entwaf]nenden Gegner auftreten und mit ihm den Prozess in erster Instanz verhan-
deln. Der Hader zwischen beiden, derb wie bei àhnlichen ZAuftrüitten in der Ilias, mag
nach unserem Gefühl leicht zu gedehnt scheinen: abgesehen daovon, dass der Dichter
damit dem Geschmacke seiner an. Prozessreden | gewohnten Zeit genossen ent gegenkam,
erreicht er damit, dass durch allseitige Beleuchtung die wahre und bleibende Grósse des
Aias zur Anerkennung gebracht wird." Et strictim, quid esset suae voluntatis, 1047 sq.
prolocutus Menelaus:

οὗτος, σὲ φωνῶ τόνδε τὸν νεχρὸν χεροῖν

μὴ
paucis interpositis versibus alternis copiosam subjungit argumentationem:

- ᾽ς“ ww m, 2e ce 4!
OUyXOMAGELP , αλλ ἐὰν σῶς ἔχει,

Sepeliri illum veto, quia
L Graecis insidias paravit,
II. Atridarum imperium recusavit.
Cf. schol. in v. 1055: πρῶτον κεφάλαιον, ὅτι ἐπίβουλος gv τῶν Ἑλλήνων" δεύτερον
ἀπειϑής. Prioris partis summam ut vv. 1055 sq. continent:
ὅστις στρατῷ ξύμπαντι βουλεύσας φόνον
νύχτωρ ἐπεστράτευσεν, ὡς ἕλοι δόρει,
069 sq., quos ut suspectos notare non debuisse Nauckium arbitror, posterioris:
οὐ γὰρ ἔσϑ᾽ ὅπου
λόγων ἀκοῦσαι ζῶν ποτ᾽ ἠϑέλησ᾽ ἐμῶν.
PBtenim, quamvis de Agamemnonis imperio mentio sit facienda, se tamen dicit dominum
Menelaus, de quo bene Doederlinus in libro ..Heden und Aufsátze* t. I. p. 346: , Mene-
laum.. insolentiorem tanto (poeta) fecit, quanto jure, potestate, dignitate inferior erat
fratre, tanquam auctoritatis suae debilitatem arrogantia sanare vellet. Accedit, quod
Teucer nulam Menelai vocem nisi ilam et v. 1105 ipsam enuntiati formam respi-
cit; Quamobrem miror quae seripsit Nauckius: ,Besser wére es offenbar, wenn 1069 f.
fehlten*. | Et quoniam Aiacis licentiam perstringit Menelaus, eam partem ita perpolit, ut non
minus in viro domi militiaeque modestiam atque continenüam quam virtutem desiderari
doceat. Idcirco graviter repetit vv. 1089 sq. perorando interdictum:
καί σοι προφωνῶ τόνδε μὴ ϑάπτειν, ὅπως

^ , ᾿ ωΩ : | MEZ E : N /
"m τόνδε ϑάπτων αὐτὸς εἰς ταφὰς πέσης.

16

Teucer contra orationis suae principio vv. 1092 — 1096 castigat adversarium, quod

impie nefarieque dixerit :

Οὐχ ἄν nov, ἄνδρες, ἄνδρα ϑαυμάσαιμ᾽ ἔτι,

ὃς μηδὲν ὧν γοναῖσιν εἰϑ᾽ ἁμαρτάνει,

09? οἱ δοκοῦντες εὐγενεῖς πεφυκέναι

τοιαῦϑ᾽ ἁμαρτάνουσιν ἐν λόγοις ἔπη.
Nee vero studet refutare quae erimini dedit Menelaus Aiaci, sed disputationem omnem
confert ad illud probandum, non fuisse Menelai in eum imperium nee Menelai causa
esse ad bellum eum profectum; nequaquam igitur, quominus eum sepeliat, se deterreri.
Quapropter in schol. haec leguntur: τὸν περὶ τῆς ἐπιβουλῆς λόγον ἀποφεύγειν ὡς δυσανά-
τρεπτον" ἐνδιατρίβει δὲ τῷ ὅτι οὐ πάντων εἰσὶν ἄρχοντες (rectius ἐστὶν ἄρχων) et antea:
ἐντεῦϑεν δὲ τὴν πρόφασιν τῆς ἀντιλογίας λήψεται ó Τεῦκρος, ὅτι οὐκ εἰσὶν αὐτῷ βασι-
λεῖς οἱ ᾿4τρεῖδαι, quae et ipsa ad Menelaum solum erant referenda. Αὸ perorat Teucer
vv. 1115 — 1118:

πρὸς ταῦτα πλείους δεῦρο χήρυχας λαβὼν

xci τὸν στρατηγὸν ἧκε τοῦ δὲ σοῦ ψόφου

οὐκ ἂν στραφείην, ἔστ᾽ ἂν ἧς οἷός περ εἰ.
Sequuntur versus alterni, quibus intorquentur inter illos gravissimae contumeliae.

Altera est Agamemnonis Teucrique disceptatio. Cantato enim à choro carmine

Teucer denuo procedens illa pronuntiat :

xci μὴν ἰδὼν ἔσπευσα τὸν στρατηλάτην

᾿᾿γαμέμνον᾽ ἡμῖν δεῦρο τόνδ᾽ ὁρμώμενον"

δῆλος δέ μοὐστὶ σκαιὸν ἐχλύσων στύμα.
Itaque vv. 1226 — 1263 oratio Agamemnonis auditur. Qua aperte ecalumniatur ille, cum
quae de Menelao Teucer dixerat ut dicta de se quoque affert verbisque auget; quam-

quam temperari hane rationem, quoniam Agamemno non audiverat ipse Teucri verba,
sed renuntiata sibi illa acceperat , haud ignoro. Simul Hesionam Teucri matrem bar-

e gentis fuisse captivam recordatus contumeliose servam eum appellat. Namque sic

bara
2

loquitur vv. 1226 — 1235:
M VÀ! ^ . ^ δ 3 5 22-43 ,
σὲ δὴ và δεινὰ ῥήματ᾽ ἀγγέλλουσί μοι
η-ἤΞ ω9 € - 7 40 5 ^ M Ls
τλῆναι xc? ἡμῶν ὠδ᾽ ἀνοιμωκτὶ χανεῖν
í m )
σέ τοι, τὸν ἐκ τῆς αἰχμαλωτίδος λέγω,
ἢ που τραφεὶς ἂν μητρὸς εὐγενοῦς ἄπο
^ 4 x [4 ,
ὑψήλ᾽ ἐχόμπεις xc ἄκρων ὠδοιπόρεις,
«o» γ ον » e 5 , e
δι᾽ οὐδὲν ὧν τοῦ μηδὲν ἀντέστης ὕπερ,
χοὔτε στρατηγοὺς οὔτε ναυάρχους μολεῖν
- - » - ,
ἡμᾶς ᾿Αχαιῶν οὔτε σοῦ δεωμύ c 0
2017 ME » ς ΄ » »
ἀλλ αὐτὸς ἄρχων, ὡς Ov quc, Αἴας ἔπλει.
— - 5 ^ x ,
ταῦτ᾽ οὐχ ἀκούειν μεγάλα πρὸς δούλων xoxa ;

17

Ea igitur arte usus est Sophocles, quam à Tisia et Gorgia adhibitam esse Plato dieit
in Phaedr. p. 207 A: oi τά τε σμικρὰ μεγάλα καὶ τὰ μεγάλα σμικρὰ φαίνεσθαι ποιοῦσι
διὰ δώμην λόγου.

Deinceps vv. 1236 — 1258 argumenta inde petit Agamemno, quod Aiax imperio suo
fuerit subjectus et aequiescere in eo, quod judieibus plaeuit de armis Achillis, debuerit.
Quocirea ita disserit, principum esse tueri judicia, ulcisci eontumaeiam ; nee merito expro-
brari a Teucro impietatem Atridis. Recte de his Schoellius p. 91 in v. 1245: ,,Diess ist
der Vorwurf, welchen Agamemnon dem Teukros mit Recht und ín sehr treffender Fas-
sung macht ... Sophokles will des Menelaos und hier des Agamemnon Versicherung über
das Waffenpreisgericht als wahr aufgefasst, die Voraussetzung des /ias, es hàütten die
Atriden durch heimliche Rünke den Odysseus begünstigt, als ein Wahnbild seines gekrünk-
ten Ehrgeizes . und die gleiche Vorstellung und Aussage des "leukros als einen Irrthum
und eine Ungerechtigke angesehen wissen, wozu ihn die Liebe und Treue für den Bruder
hinreisst. Was Agamemnon über des ias Pflichtverháltniss zu. ihm als Feldherrn und
zu den Preisrichtern sagt. ist.. im Hecht und in der Situation begründet." Itemque
Doederlinus eo, quem supra dixi, loco p. 343 sq: ,Lex est cum universae artis tragicae
tum praesertim in Sophocleis fabulis conspieua, ut nec boni vitiis et eulpa careant, nec
bonorum adversarii sine jure quodam agant.— Atridae Aiaci adversantes jus et obse-
quium erga leges et magistratus tuentur adversus Aiacis contumaciam et immodestiam."
Quare non assentior Schneidewino illa, quae praef. p. 49. Wexium secutus de armorum
judieio disputat, sed quae Doederlinus habet p. 347. comprobo: ,corruptus judicum men-
tes auctoritate et insusurrationibus Atridarum suspicabatur Aiax; nihil gravius, ac ne hoe
quidem, praeterquam ex Aiacis suspicione, delictum fuerat ab Atridis."

At aliter Atrides in peroratione. Nam cum Athenis non lieeret servis causam
agere apud judices, sed domini solerent pro iis litem orare, de qua re v. Meieri et
Schoemanni libr. ,.DerZttische. Prozess" p. 557 sq., Sophocles juris Attici ratione tra-
dueta ad heroum aetatem illi judicanti Teucrum ut supra servum versus tribuit acerbissi-
mos 1259 — 1263:

οὐ σωφρονήσεις ; oU μαϑὼν ὃς εἰ φύσιν,
ἄλλον τιν᾽ ἄξεις ἄνδρα δεῦρ᾽ ἐλεύϑερον,
ὅστις πρὸς ἡμᾶς ἀντὶ σοῦ λέξει τὰ σά:

σοῦ γὰρ λέγοντος οὐχέτ᾽ dv μάϑοιμ᾽ ἐγώ"
τὴν βάρβαρον γὰρ γλῶσσαν οὐκ ἐπαΐω.

Jam vero Teucrum, ut orationis flumine diluerentur adversarii calumniae,
uberius disputantem et fusius Sophocles fecit. Reete Scehneidewinus in praef. p. 59:
.Teukros weicht in seiner Gegenrede (1266 — 1315) der Hauptsache. worauf J/ga-
memnon fusst, der Nothwendigkeit | der Subordination, wieder klug aus, da er hier
entschieden. im Nachtheil ist, Er. beschrànkt sich. vielmehr. auf; nachdrückliche Wider-
legung der persónlichen Angriffe auf ias Tapferkeit | und seine eigene ZAbkunft.*

3

13

Ac videtur haec esse orationis descriptio:
Exordium: Oblivione obseuratae mortui laudes.
I. Aiax optime de Graecis meruit, quoniam
A. naves ex incendii perieulo servavit,
B. cum Hectore ultro depugnavit.
II. Contumelia mihi temere imposita, quoniam
A. barbaro genere et ipse eoque scelerato natus est Agamemno,
B. regia stirpe parentes mei generati.
Peroratio: Armis tuebor mortui dignitatem.

Transit igitur, posteaquam res ab Aiace gestas proposuit, ad se ipsum Teucer

ignominiae memor, qua ab Agamemnone est affectus:
ὅδ᾽ ἦν ὃ πράσσων ταῦτα. σὺν δ᾽ £y) παρών,
ὃ δοῦλος. οὐκ τῆς βαρβάρου μητρὸς γεγώς.
δύστηνε, ποῖ βλέπων nov αὐτὰ καὶ ϑροεῖς:
οὐκ οἶσϑα, σοῦ πατρὸς μὲν ὃς προύφυ πατήρ,
ἀρχαῖον ὄντα Πέλοπα βάρβαρον Φρύγα:
᾿Ατρέα δ᾽, ὃς αὖ σ᾽ ἔσπειρε, δυσσεβέστατον,
προϑέντ᾽ ἀδελφῷ δεῖπνον οἰκείων τέκνων :
αὐτὸς δὲ μητρὸς ἐξέφυς Κρήσσης, ἐφ᾽ ἦ
λαβὼν ἐπακτὸν ἄνδρ᾽ ὃ φιτύσας πατὴρ
ἐφῆκεν ἐλλοῖς ἰχϑύσιν διαφϑορών.
τοιοῦτος ὧν τοιῷδ᾽ ὀνειδίζεις σποράν:

Adscripsi hune locum, proptera quod detrahi de oratione Nauckius vult vv. 1291 — 1298
ut Sophocle indignos. Quod si quaeritur, num carere iis perpetuitas possit sermonis,
v. 1290 respiciendus est, qui recte in schol. sie explicatur: εἰς ποίαν εὐγένειαν σὴν
ἀφορῶν ταῦτα λέγεις: Quid est enim, quod nune audire desideremus, nisi illud , Aga-
memnoni nihil esse causae, cur sua stirpe glorietur? Quod quidem Teucer ita persequi-

tur, ut avum illius barbarum fuisse, patrem sceleratum, probro contaminatam matrem
* ^ ^ «e γ᾽ - Ξ
τως καὶ αὐτὸς và ὅμοια ἐξεῦρεν

,

. B ^ * ὦ 5
ostendat. Itaque verissime in schol. haec seripta: &íxo
ἐν δὲ εἰπὼν ^4yeuéuvor μυρία ἤκουσεν. Cum v. 1295 sq. conferri debent quae Aeschy-

lus Agam. 1558 sqq. Aegisthum fecit loquentem: τοῦδε δύσϑεος πατὴρ resi .. πατρὶ
τὠμῷ .. παρέσχε δαῖτα παιδείων χρεῶν. Matris autem designatur amor libidinosus, prop-
ter quem dejiei illam in mare parens Catreus voluerit. Cumque sit cognitus Agamemno
malo genere natus, collectione et transitione v. 1298. commode locus concluditur; Tone,
quid dixerit, commonet et ad reliqua, quibus, ut schol. verbis utar, ἀνασκευάζειν τὰ
εἰρημένα περὶ δυσγενείας αὐτοῦ. auditorem deducit:

τοιοῦτος ὧν τοιῷδ᾽ ὀνειδίζεις σπορᾶν:

ὃς ἐκ πατρὸς μέν εἰμι Τελαμῶνος γεγώς...

19

Ergo quidquid ex utraque parte dici potest, binis, ut fieri in judicio solebat, oratio-
nibus in scena expromitur. Qua certatione delectatos esse Athenienses, Gust. Wolffius
in Aiac. ed. II. p. 129 sqq. commemorat his: .,F'ir die Zthener, deren unersáttliche Freude
an Prozessen Ziristophanes mit so. lebhaften Farben schildert, hatte der lange Streit nichts
Ermiüdendes; ja, wir. wissen aus Libanios,.. dass gerade das Ende des Stückes den Alten
besonders gefiel. "4AwGic μὲν πόλεως ἐν δράματι, sagt er, (nàmlich des Phrynichos
Eroberung von Milet) ϑρηνοῦντα τὸν δῆμον ἔδειξεν, Aiac δὲ ἀφαιρούμενος παρὰ Xogo-
κλεῖ ταφῆς ταὐτὰ ποιεῖ.“

Sunt autem, qui hanc alteram ejus tragoediae partem negent esse ἃ Sophocle serip-
tam. Ac Bergkius primum in ephemeridibus, quae inscribebantur ,.Ha//. al/gem. Li.
Zeitung a. 1849. nr. 196. pag. 1085. protulit illa: ,,Der letzte Theil dieses Dramas rührt
sichtlich von anderer Hand her: der Μίαν war ursprünglich Theil einer Trilogie: indem
man ihn spáter allein zur Aufführung brachte und ihn so aus dem natürlichen Ziusam-
menhange herausriss, wurde eine Umarbeitung wenigstens des Schlusses nóthig , und nur
in dieser Gestalt ist uns der Aiax erhalten.^ Idemque in commentatione de vita Sopho-
elis una cum tragoediis a. 1858. edita p. XXXV: ,Etiam forma externa sub examen
vocanda est: et haec quidem ita comparata est in extrema Aiacis parte, ut haec Sophocle
prorsus indigna censenda sint... Erat autem germana Sophoclis fabula, ut Aeschyleae
pleraeque, exigua, itaque cum per lophontem seorsim esset postero tempore docenda,
is tragoediam amplificavit ad eum modum, qui tune valebat; adjecit autem ille non solum
extremam fabulae partem, sed alia quoque vel addidisse vel detraxisse censendus est.*
Nec vero Ott. Ribbeckium praetereundum arbitror; is enim in libello ,.,SopAokles und seine
Tragódien, quem a. 1869. emisit, haee disseruit p. 19: ,,Von der Wéürme und Hohe!
all dieser Scenen stechen nachher die langen, frostigen Streitreden. um die Bestattung
des Todten dermassen ab, dass ich mich nicht entschliessen kann, diesen Schluss in seiner
Jetzigen. Gestalt für Sophokleisch zu halten. | Bei einer wiederholten Zufführung des
Stückes nach dem Tode des Dichters mag ihm dieselbe gegeben sein, die dem Geschmack
des Euripideischen Stils und der Neigung rhetorisch erzogener Schauspieler zu Prunk-
reden und Wortgefechten durchaus entspricht."

Haee quamquam inventa suntacute, tamen haud seio an non possint probari. Nam
quod ajunt, latius poetam se fundere et magis in morem Euripideum incumbere quam
Sophocle dignum sit, an est cuiquam exploratum, adeo per omnem aetatem ab illo
genere hune se continuisse, ut nunquam ferretur aequalium judicio nec vellet experiri,
quam Euripidea illa ratio se deceret? Goethii ea quidem, a quibus exorsus sum, verba
subsequitur illud: ,.JDocA verleitete. ihn. diese seine grosse Fàhigkeit auch zu | Fehlern,
indem er mitunter in den Fall kam, zu weit zu gehen. 5 Scripsit igitur breviter aperteque
de altera Aiacis parte Bernhardy in Litt. graec. hist. den. ed. t. II, 2. p. 333: ..Dieser
zweite Theil hat einen eristischen Ton und bringt den Gang des Dramas zum Stillstand,
er hüàuft die grcllen persónlichen Züge nach Zrt des Zttischen Prozesses und (st ein

20

Vorlàufer jener scenwchen Streithündel, welche durch Euripides oder unter Eünflüssen
der Ochlokratie sich in die dramatische Kunst eindrángten. Sed dubito an ipsum Euri-
pidis exemplum dicam valuisse ad conformandam illam partem. Etenim cum "Trachinia-
rum prologus, Hercules in Philocteta ad expediendum nodum areessitus videantur
artem Euripideam aemulari, ab ejusdem poetae imitatione profectas esse Atridarum
Teuerique disceptationes suspicari licet. Occurrit illud: ,adolescens Aiacem Sophocles
composuit, id quod declarant et numeri et elocutio. Num igitur impediebatur, quo-
minus aetate provectus retractaret opus et quaedam adjungeret? Nec enim poetas
quidquid pangunt eadem aetate et aggredi arbitror et persequi. Goethium quidem scimus
multa quae exstant ejus ingenii monumenta litteris mandata adolescentem incohasse,
absolvisse senem.

Quid vero? quae in Oedipo Coloneo sunt orationes, nonne videmus eas prope acce-
dere ad generis Euripidei similitudinem? — Senex ille miserrimus ex Atticae finibus egredi,
quippe qui religione contactus sit, ab incolis loci Colonei jussus orationis, qua purgare
se nititur, exordium ab laudibus Athenarum, cum criminari videtur civitatem , capit
vv, 258 — 262:

τί δῆτα δόξης ἢ ví κληδόνος καλῆς

μάτην ῥεούσης ὠφέλημα γίγνεται,

εἰ τάς γ᾽ ᾿Αϑήνας φασὶ ϑεοσεβεστάτας

εἶναι, μόνας δὲ τὸν κακούμενον ξένον

σῴζειν οἵας τε καὶ μόνας ἀρκεῖν ἔχειν ;
Et sequitur locus, quo quae crimini sibi fiant passum se esse potius quam fecisse pro-
bare studet adhibita a poeta disserendi ratione sane Euripidea vv. 268 — 274:

κἄμοιγε ποῦ ταῦτ᾽ ἐστίν ; οἵτινες βάϑρων

ἐχ τῶνδε μ᾽ ἐξάραντες εἰτ᾽ ἐλαύνετε,

ὄνομα μόνον δείσαντες" οὐ γὰρ δὴ τό γε

σῶμ᾽ οὐδὲ τάργα viu, ἐπεὶ τά γ᾽ ἔργα μου

πεπονϑότ᾽ ἐστὶ μᾶλλον ἢ δεδραχότα,

εἴ σοι τὰ μητρὸς καὶ πατρὸς χρείη λέγειν,

cy εἵνεκ᾽ ἐκφοβεῖ με΄ τοῦτ᾽ ἐγὼ καλῶς

ἔξοιδα. καίτοι πῶς ἐγὼ κακὸς φύσιν:

ὅστις παϑῶὼν μὲν ἀντέδρων, oV. εἰ φρονῶν

ἔπρασσον, οὐδ᾽ ἂν ὠδ᾽ ἐγιγνόμην κακός"

νῦν δ᾽ οὐδὲν εἰδὼς ἱκόμην ἵν᾽ ἱκόμην,

Üq' ov δ᾽ ἔπασχον, εἰδότων ἀπωλλύμην.
Quibus expositis obsecrat vv. 215 — 291 cives, ne, cum pie colere deos sibi videantur,
violatis impie deorum religionibus nefarium scelus committant cum summo Athenarum
dedecore, precaturque, ut supplicem se tueantur ac servent, qui sanctus et religiosus

venerit afferens prosperam civitati salutem.

21

Graviter autem et probe ab eo rem esse traetatam, plane atque aperte illi vv. 292

8qq. pronuntiant:

ταρβεῖν μέν, ὠ γεραιέ, τἀνϑυμήματα

πολλή ἐστ᾽ ἀνάγκη τἀπὸ σοῦ" λόγοισι γὰρ

οὐκ ὠνόμασται βραχέσι; τοὺς δὲ τῆσδε γῆς

ἄνακτας ἀρκεῖ ταῦτά μοι διειδέναι.
Enarratur enim βραχέσι recte in schol. vocabulo εὐτελέσεν. ut λόγοισιν οὐ βραχέσι sit
verbis non levibus.*

Cum igitur qui civitatis imperium obtinet Theseus domicilium ae sedem Oedipodi
praebuit et in fidem publieam eum aceepit, Creon profectus Thebis procedit eundemque,
ut redeat illuc secum, adducere conatur. Sed quoniam timidos videt suo satellitumque
adventu ae suspiciosos cives faetos, anteaquam ipsum alloquatur senem, eoneiliare sibi
illos comitate sermonis studet. Quos ubi blande appellavit

ἄνδρες χϑονὸς τῆσδ᾽ εὐγενεῖς οἰκήτορες.
ne metuant monet sese neve objurgent, qui venerit non vi quidquam acturus, sed seni
misero, ut revertatur in patriam, persuasurus ((28 — 739). Tum demum ad Oedipum
conversus oratione benigna animum ejus ad benevolentiam allieere atque clementer
rogando delenire studet (140 — 760).

Quae ita repudiat ile, ut exorsus a compellatione acerba simulationem ejus et
inanem ostentationem fictumque sermonem castiget vv. 761—799 oratione bipertita, cujus
haee est summa:

I. Quem retinuisti olim invitum, insolenter postea ejecisti, eum reducere nune
contendis.
II. Tua causa istud, non mea moliris.
Quapropter his concludit:
ἀλλ᾽ οιἰδὰ y&Q σε ταῦτα μὴ πείϑων, ἴϑε'"
ἡμᾶς δ᾽ ἔα ζῆν ἐν) δ᾽" οὐ γὰρ ἂν κακῶς
οὐδ᾽ ὠὸ᾽ ἔχοντες ζῶμεν. εἰ τερποίμεϑα.

Αὐ vero Creon abreptis Oedipodis filiabus ipsum abstrahere Thebas instituit, cum
Theseus rex a suis arcessitus reprimit ejus impetum. Nam peditum equitumque manu
persequi eos, qui abripuerant virgines, jussa retenturum se Creontem, nisi reddidisset
illas, declarat et haec 911 sq. addit:

ἐπεὶ δέδρακας ovv ἐμοῦ καταξίως
οὔϑ᾽ ὧν πέφυκας αὐτὸς οὔτε σῆς χϑονός.
Quae adeo displieuerunt Nauckio, ut substituenda duceret
ἐπεὶ δέδραχας οὔτε σοῦ καταξίως
οὔϑ᾽ ὧν πέφυχας υἱὸς οὔτε σῆς q9ovoc.
Sie enim ille: Ες wéàre sinnlos, zu fordern, dass ἤνοοπ sich des Theseus wirdig zeigte,

und die folgenden Worte ov9^ ὧν πέφυκας οὔτε Gjc χϑονός lehren deutlich, dass auch

22

das erste der drei Glieder sich auf Fíreon beziehen muss. Darum habe ich οὔτε σοῦ
χαταξίως geschrieben. Fehlerhaft ist αὐτός 919, wofür ich υἱός vermuthe.5 Cul quidem
ita est Meinekius assensus, ut recipiendum οὔτε cov censeret ac scribendum οὔϑ᾽ ov
nígvxag ἀστός. Nula autem videntur emendatione indigere quae Buphaouise scripsit,
quandoquidem, id quod monuerat Schneidewinus, regem fecit poeta indicantem ipsas
orationis partes. Etenim quae commiserit Creon abhorrere ἃ sua Atheniensium-
que dignitate Theseus priore parte ostendit vv. 913 — 918:

ὅστις Óíxav ἀσκοῦσαν εἰσελϑὼν πόλιν

χἄνευ νόμου χραίνουσαν οὐδέν, εἰτ᾽ ἀφεὶς

τὰ τῆσδε τῆς γῆς κύρι᾽, ὠδ᾽ ἐπεισπεσὼν

ἄγεις ϑ᾽ ἃ χρήζεις καὶ παρίστασαι βίᾳ"

καί μοι πόλιν κένανδρον ἢ δούλην τινὰ

ἔδοξας εἶναι χἄμ᾽ ἴσον τῷ μηδενί.
Ubi in schol adscripta illa: παραφύλαττε, ὡς δεινοποιεῖ τὰ τοῦ Κρέοντος ὁ Θησεὺς
τῇ καλουμένη αὐξητιχῆ κεφαλαιώσει καὶ συνάπτει πολλὰ κεφάλαια. Jam altera parte
vv. 919—931 patriae urbi infamiam illum afferre docet. Propositum supra susceptumque
consilium graviter denuo vv. 932 — 936 profitetur epilogo.

Sequitur vv. 939— 959 Creontis oratio vel maxime insignis arte rhetorica, Itaque,
cum Theseus dixerit 917 sq. πόλιν xévavógov ἢ δούλην τινὰ ἔδοξας εἶναι, adauget alte-
rum ille, alterum callide commutat, ut hoc exsistat principium:

ἐγὼ oiv ἄνανδρον τήνδε τὴν πόλιν νέμων ἢ);
ὦ τέκνον Αἰγέως, οὔτ᾽ ἄβουλον, ὡς σὺ φής,
τοὔργον τόδ᾽ ἐξέπραξα, γιγνώσχων δ᾽ ὅτι
οὐδείς ποτ᾽ αὐτοὺς τῶν ἐμῶν ἂν ἐμπέσοι
ζῆλος ξυναίμων, ocv ἐμοῦ τρέφειν βίᾳ.
Et quoniam erimen dissolvere nequit, Oedipum aceusat. In sehol. igitur — τὴν
ῥητορείαν παραφύλαξον, εἰ τῶν μὲν χατηγορηϑέντων αὐτοῦ ovy ἅψεται, cin δέ τινὰ
ἐνθυμήματα καὶ πάνυ εὔλογα ἐξευρίσκων ἀντερεῖ. Namque haec profert: Feci illud,
[L quia hominem sacrum Athenis commorari nefas;
I[. quia diras ille mihi meaeque stirpi est impreeatus. "e

Quae perficit hane controversiam oratio, non Thesei est, sed Oedipodis; de qua in
schol illa: τὴν ὑστάτην ὑποφορὰν πρὸς τὸν Κρέοντα μηκέτι ὑπὸ τοῦ Θησέως λέγεσϑαι,
ἀλλ ὑπὸ τοῦ Οἰδίποδος" ἡ δὲ αἰτία πρόδηλος" καὶ ἅμα παραφύλαττε, εἰ καὶ οὕτω
πιϑανῶς ποιεῖται τὰς ἐπιχειρήσεις" τῷ γὰρ ὄντι ὁ Οἰδίπους, εἴ τις ἀχριβῶς ἐξετάζοι,
ἄδικος μὲν οὐκ ἔστιν, ἀτυχὴς δὲ καὶ περιγεαϑής. lta fit, ut prior orationis pars conti-
neatur illa ratione, quam συγγνώμην graeci rhetores vocabant, purgationem romani;
v. Cie. de inv. II, 31, 94: ,Purgatio est, per quam ejus, qui aecusatur, non factum

" λέγων vel λέγω (quod Spengelium sceutus revocavit Meinekius) libri ; γέμων Schneidewino auct. Nauck.

29

ipsum, sed voluntas defenditur. Ea habet partes tres, imprudentiam, casum, necessitu-
dinem." AÀc probat Oedipus, quae sibi vitio Creon vertat, ea se invitum necessitate divi-
nitus immissa fecisse, qui imprudens occiderit patrem, imprudens duxerit matrem uxorem.
Sed quid plura? jam enim quibus propositum ipse persequitur audias verba:
À. ἐπεὶ δίδαξον, ei τι ϑέσφατον πατρὶ

χρησμοῖσιν ἱκνεῖϑ᾽, ὥστε πρὸς παίδων ϑανγεῖν,

πῶς ἂν δικαίως τοῦτ᾽ ὀνειδίζοις ἐμοί;

ὃς οὔτε βλάστας πω γενεϑλίους πατρός,

οὐ μητρὸς &uyov , ἀλλ᾽ ἀγέννητος τότ᾽ ἡ.

εἰ δ᾽ «v φανεὶς δύστηνος, ὡς ἐγὼ ἐφάνην,

εἰς χεῖρας ἦλθον πατρὶ xci κατέκτανον,

μηδὲν ξυνιεὶς ὧν ἔδρων εἰς οὖς τ᾽ ἔδρων,

πῶς ἂν τό y! «xov πρᾶγμ᾽ ἂν εἰκότως ψέγοις :

μητρὸς δὲ τλήμων οὐχ ἐπαισχύνει γάμους

οὔσης ὁμαίμου σῆς w ἀναγκάζων λέγειν,

οἵους ἐρῶ τάχ᾽" οὐ γὰρ οὖν σιγήσομαι,

σοῦ γ᾽ εἰς τόδ᾽ ἐξελϑόντος ἀνόσιον στόμα.

ἔτιχτε γάρ μ᾽ ἔτιχτεν, ὦμοι μοι χαχῶν,

οὐχ εἰδότ᾽ οὐχ εἰδυῖα, καὶ τεκοῦσά μὲ

αὑτῆς ὄνειδος παῖδας ἐξέφυσέ μοι.

ἀλλ᾽ ἕν γὰρ ovv ἔξοιδα, σὲ μὲν ἑκόντ᾽ ἐμὲ

κείνην τε ταῦτα δυσστομεῖν" ἐγω δέ viv

ἄχων ἔγημα φϑέγγομαΐ τ᾽ ἄχων τάδε.
Altera parte vv. 988 — 1009 impudentiam atque audaciam exprobrat Creonti, quippe
qui seni fortuna potius quam culpa calamitoso calumnietur, Atheniensium sanctitatem ac
religionem non vereatur. Eumenidum imploratione vv. 1010 — 1013 continetur conclusio:

ἀνϑ'᾽ ov £yo νῦν τάσδε τὰς Jedc ἐμοὶ

καλῶν ἱκνοῦμαι καὶ κατασχήπτω Aic,

ἐλϑεῖν ἀρωγοὺς ξυμμάχους, ἵν᾽ ἐχμάϑης

οἵων ὑπ᾽ ἀνδρῶν ἥδε φρουρεῖται πόλις.

Polynieis restat Oedipodisque contentio. llle enim, ab Eteocle fratre regno spolia-
tus ac Thebis expulsus, bello parato venit Athenas reconciliandi patris causa, quem ut
praebeat se comitem obtestatur, quia fratrum ei, eui pater se applieaverit, vietoriam fore
oraculo sit editum. Oedipus autem, etsi reeusat primum, ne illum audiat, Antigonae
tamen ae Thesei monitu aures el dat. Tum vero ille vv. 1254— 1279 oratione, qua vult
movere patris misericordiam, sollerter viam sibi munire studet, Ergo in schol haee:
παραφυλάττετε πάλιν τὴν τέχνην τῆς ῥητορείας αὐτοῦ. ὅτι οὐκ εὐϑέως ἐπὶ τὴν ὑπόϑε-
σιν ἑαυτοῦ ἀπαντᾷ, ἀλλὰ προχατασχευάζει và ὅλα εἰς εὔνοιαν. — Et audiatis inprimis

vv. 1207 —1210: :

21

ἀλλ᾽ ἔσιι γὰρ xai Ζηνὶ σύνϑαχος ϑρόνων

^ 4 - x ,
αἰδὼς £m ἔργοις πᾶσι, καὶ πρὸς σοί, πάτερ,

παρασταϑήτω" τῶν γὰρ ἡμαρτημένων
ἄκη μὲν ἔστι, προσφορὰ δ᾽ οὐκ ἔστ᾽ ἔτει"
ubi Meinekius: ,occurrit his verbis sollicitudini, qua premi posse Oedipum suspicatur, ne
nova mala a filio sibi aecedant,*
Deinde id quoque videmus, magnam ab ipso poeta haberi orationum vim. Est
enim apad eum Antigona, quoniam reticere placet Oedipodi, haec dicens fratri 1280— 1285:
λέγ᾽, ταλαίπωρ᾽, αὐτὸς ὧν χρείᾳ πάρει"
τὰ πολλὰ γάρ τοι ῥήματ᾽ ἢ τέρψαντά τι
ἢ δυσχεράναντ᾽ ἢ κατοικτίσαντά πῶς
παρέσχε φωνὴν τοῖς ἀφωνήτοις τινά.
Quare legitur Polynieis vv. 1284 — 1345 copiosa oratio, quam ita describimus:
Exordium: Apollinis gratiam, Atheniensium meorumque fidem imploro 1284— 1290.
I. Narratio 1291 — 15307.
II. Preces | 1308 — 1345.
Jam vero summa verborum gravitate senex loquitur, eujus sunt illa:
Exordium: Thesei respectu motus tibi respondeo 1348 — 1553.
I. Miserum me expulisti 1354 — 1369.
IL. Poenas mihi disque immortalibus morte una cum fratre dependes 1870— 1588.

*

Exsecratione dira perorat 1389 — 1590.

Quod si controversias subornatas a Sophocle videmus inventione perpolita atque ad
omne causae genus accommodata, quid est cur dubitemus dicere, artificiosa eloquentia,
quam rhetoriei profitebantur doctores, usum esse illum in scena? Quamobrem quoniam
nonnunquam in ejus tragoediis inveniuntur loci Euripidis similes, Schoellius non scriptos
a Sophocle illos, sed additos post ab aliis judicavit. Velut in commentatione, quae legi-
tur Philol. t. XXVI. a. 1867. in p. 985 —445 et 514—005 ..Die Ueberarbeitung | des
Sophokleischen Oedipus auf Kolonos* habet p. 579 sq. haee: ..JWie dieser Schein einer
anerkennungswürdigen hechtfertigung απ der Gesinnungsentfaltung | des. Oedipus sich
durch seinen Widerspruch mit. dem Grundmotiv und dem Zusgang der Handlung dem
Uebherarbeiter zuetgnet , so verrüth sich dieser auch in der P'orm der V ertheidigungs-
reden. Sie ist nicht die dramatische,. die sich aus Charakter und. Situation mit dem. Aus-
druck der innern. Wahrheit und des. gegenwürtigen Conflictes bewegt, sondern ist für
das Behagen an rhetorischer Parade und. advokatischer Beredungskunst mit jener Nach-
ahmung der AManier des Euripides gebildet, die auch in den stórenden Ziuthaten der. andern
Sophokleischen Dramen ganz àhnlich betroffen wird .. δὸ in dem Prozess gegen Hreon
vor TÁAeseus, wo.. eine Vertheidigungsthese, die ganz Euripideisch ist, disputatorisch
ausgeführt wird." Proinde quasi quae placuerunt Euripidi, ea Sophocles aeque
persequi non potuerit. Pertinent huc quae supra p. 19 sq. de genere illo disserui.

In Oedipode autem Coloneo aliquoties deprehendi rationem Euripideam, haud sane mira-
beris, si conscriptam esse reputaveris fabulam illam a Sophoele sene. Erat enim tune
Euripidis ars accepta jam popularibus, quo fiebat, ut ne Sophocles quidem totam eam
repudiaret; de cujus commutata quodammodo consuetudine sie apud Sehneidewinum et
Nauckium in tom. I. sext. ed. p. 16: ,Ja auch von Euripides hat er selbst gelernt, wie
denn manche seiner spáteren Dramen an dialektischer Spitzrednerei und. sprachlicher
Glütte etwas vom Euripideischen Charakter verspüren lassen*. Itemque est apud Bergkium
in commentatione de vita Sophoclis p. XXXVIII: , Verum etiam Euripides, qui solus tunc
aemulus erat Sophocle dignus, valuit ad forinandam Sophoclis poesin ducendumque colo-
rem. Euripidis enim potissimum exemplo eum jam ante, tamen maxime hae aetate
adductus videtur Sophocles, ut remitteret magis etiam de gravitate et sublimjore sono
propiusque accederet ad oratorium genus, a quo grande Aeschyli ingenium abhorrebat*.
Atque hoe etiam animadvertendum est, illud dieendi genus, quod judicia desidezabant,
quo sollertius exeolebatur atque expoliebatur artificio, eo magis irrepsisse in scenicas
controversias. Fieri igitur non potuit, quin Aiacis, quam tragoediam aetate provectus
absolvisse Sophocles mihi videtur, earumque, quas grandis natu scripsit, Philoetetae et
Oedipodis Colonei, orationes quaedam magis redolerent rhetorieam illam forensem.

Sed ne quis eum tam vehementer quam Euripidem amplexum esse novam artem putet,
qui eonverterit animum ad Euripideas fabulas, facilime quantum intersit inter utrumque
poetam judieabit. Atque illud quidem perspieuum est, nunquam a Sophocle ita rem esse
tractatam, ut quasi ipsam actionem institueret forensem, id quod in Phoenissis, Troadi-
bus, Heraclidis, Hecuba, Oreste fecisse Euripidem docui in comm. de Eurip. rhetorum
discipulo p. 5 sqq. Jam ea dicendi facultate et copia, quam rhetorum disciplina pracbe-
bat, modiee ae scienter utebatur Sophocles, intemperate atque imprudenter saepe Euripi-
des. Bene ergo Car. Odofr. Muellerus in litt. graec. hist. t. II p. 156: ..Euripides hat
anstreitig zuerst auf der. Bühne die Macht dargethan, welche eine strómende, in. schónem
Satzbau und. wohlklingendem Falle den Hórer mit. sich. foriziehende Hede auf das Publi
cum hervorbringt: er hat selbst auf den Sophokles dadurch zurückgewirkt, | Zdber er hat
sich unlàugbar auch dieser Leichtigkeit der. Hede zu sehr überlassen. und seine Personen
sind. oft eben so geschwützig wie beredt: der gespannte Leser. vermisst oft jene stürkere
Nahrung von Gedanken und Gefühlen. welche die ungleich feiner ausgebildete. schwieri-
gere, aber zugleich ausdrucksvollere Sprache des Sophokles gewáührt*, Atque hoe idem
Bergkius declarat in comm, de vita Soph. p. XXXVIII: ,sedulo eurat (Sophocles), ut
personae et in agendo etinloquendo servent dignitatem neque incidant in forensem illam
loquacitatem, qua Euripides gaudet*. Magnum etiam et admirabile videtur, quod propria
fabularum ille et inhaerentia in earum nervis exprompsit, cum abundaret Euripides communi-
bus locis et admisceret saepe disputationes eas ancipites, in quibus de universo genere in
utramque partem eopiose disseritur. Velut in Sophoclis Aiace Menelaus et Teucer, qui dis-

ceptantes indueuntur inter se, illa loquuntur vv. 1120—1123 a sagittarii contemptione profecta:
4

26

Menelaus.

ὁ τοξότης ἔοιχεν OU σμικρὸν φρονεῖν.
Teucer.

ov γὰρ βάναυσον τὴν τέχνην ἐχτησάμην.

Menelaus.
μέγ᾽ ἄν τι χομπάσειας, &G7téO. εἰ λάβοις.

Teucer.
κἂν ψιλὸς ἀρκέσαιμιε σοί γ᾽ ὡπλισμένῳ.
Quibus ea comparate, quae in Euripidis Hercule furente Lycus vv. 159 — 164 profert,
cum Herculis laudibus obtrectat, et vv. 188—205 Amphitruo illi repugnans:

Lycus.
ὃς οὐποτ᾽ ἀσπίδ᾽ ἔσχε πρὸς λαιᾷ χερὶ
οὐδ᾽ ἠλϑε λόγχης ἐγγύς. ἀλλὰ τόξ᾽ ἔχων,
χάχιστον ὅπλον, τῆ φυγῆ πρόχειρος ἦν.
ανδροὺὸς ὁ᾽ ἔλεγχος οὐχὶ τύξ᾽ εὐιϊνυχίας,
ἀλλ᾽ ὃς μένων βλέπει τε χαντιδέρκεται

δορὸς ταχεῖαν &Aoxa τάξιν ἐμβεβώς.

Amphitruo.

τὸ πάνσοφον δ᾽ εὕρημα. τοξήρη σάγην,

μέμφει" κλύων νῦν τάπ᾽ ἐμοῦ σοφὸς γενοῦ.

ἀνὴρ ὁπλίτης δοῦλός ἐστε τῶν ὅπλων

xcv τοῖσι συνεαχϑεῖσιν 0UGL μὴ ἀγαϑοῖς

αὐτὸς τέϑγνηκε δειλίᾳ τῆ τῶν πέλας,

ϑραύσας τε λόγχην οὐχ ἔχει τῷ σώματι

ϑάνατον dutvot, μέαν ἔχων ἀλκὴν uóvov

ὅσοι δὲ τύξοις χεῖρ᾽ ἐχουσιν εὐστοχον.

ν μὲν τὸ λώστον, μυρίους οἰστοὺς ἀφεὶς

ἄλλοις τὸ σῶμα ῥύεται μὴ κατϑανεῖν,

ἑκὰς Ó' ἀφεστῶς πολεμίους ἀμύνεται

τυφλοῖς ὁρῶντας οὐτάσας τοξεύμασι,

τὸ σῶμά T οὐ ὀέδωσι τοῖς ἐναντίοις,

ἐν εὐφυλάκτῳ ὁ᾽ ἐστί τοῦτο ὁ᾽ ἐν μάχη

σοφὸν μάλιστα, ὁρῶντα πολεμίους κακῶς

σώζειν τὸ σῶμα, μὴ x τύχης ὠὡρμισμένους.

ἀύγοι μὲν oiós τοῖσε σοῖς ἐναντίαν

γνώμην ἔχουσι τῶν χαϑεστώτων πέρι.
Audire legentes haec nobis videmur ipsum Protagoram, a quo scriptas fuisse et paratas
rerum illustrium disputationes, qui postea communes appellarentur loci, Cicero ait Brut.

27

12, 46; cf. quos de Protagora attuli seriptorum graecorum locos in comm. de Eur. rhet.
discip. p. 4. Atque ut hi, quos adscripsi, versus continentur genere declamatorio, sic
Eur. Suppl. 414— 456 civitatis popularis, in qua non penes unum est omnium summa
rerum, vituperationem profert in medium praeco, Theseus laudem; quales singularum
rerum laudes vituperationesque Cicero illie ait conseripsisse Gorgiam (ef. Foss de Gorgia
Leont. comment. ed. Hal. Sax. a. 1828, p. 43 sqq.). Eademque in fabula Theseum fecit
Euripides reminiscentem controversiae de vitae humanae condicione cum aliis habitae
quaeque ipse ad illorum sententias disputaverit exponentem. [Ita enim vv. 195 sqq. rex:

ἄλλοισε δὴ ᾿πόνησ᾽ ἀμιλληϑεὶς λόγῳ

τοιῶδ᾽. ἔλεξε y&Q τις ὡς τὰὼ χείρονα

πλείω βροτοῖσίν ἐστι τῶν ἀμεινόνων"

ἐγὼ δὲ τούτοις ἀντίαν γνώμην ἔχω,

πλείω v6 χρηστὰ τῶν κακῶν εἰναι βροτοῖς"
quae qui subsequitur loeus de bonis generi humano deorum cura impertitis et ipse revo-
candus videtur ad declamationes. Prodicum quidem ex Platonis Axiocho intelligimus,
cum apud Calliam Hipponiei filium deeclamaret, in contrariam partem disseruisse de mise-
ris, in quibus versaretur hominum vita, et quae leguntur ibi ipsa ferme Prodiei verba in
p. 729 C sqq. (v. Hummel. quaest. de Prodico sophista ed. Lugd. Bat. a. 1847. p. 40 $44.)
opposuerit apte quispiam loco illi Euripideo. Fuit igitur alienus ab eo genere Sophocles,
qui non avocare disceptationes scenicas a propriis personis atque temporibus
ad quaestiones infinitas, sed versari in re constituta, in certis definitisque
causis soleret.

Et quoniam Euripidis est facta mentio, Orestes apud illum cum Tyndareo contro-
versiam habet, quam qui legit perspicere potest eam disputandi rationem, a qua tantum
Sophocles, quantum ab Aeschyli exilitate, abhorruit. Apud Aeschylum enim singulis
ferme versibus alternis Furiae et Orestes inter se concertant, neque causam aliter nisi
adstricte Apollo agit, qui patronus exsistit Oresti ac religionum interpres; et duo sunt,
quibus illum deus tuetur, unum, quod ipse Juppiter summa ratione adductus jusserit se
denuntiare Oresti, ut patris uleiscendi causa supplicium de matre sumeret, alterum, quod
mater, ut quae non procreet liberos, sed concipiat, non sit sanguine sicut pater cum iis
conjuncta. Quod si eadem tractata a Sophocle exstaret materia, quae brevius angustius-
que Aeschylus conclusit, dilatata legerentur justa eloquentia, quam suppeditabant exer-
citationes oratoriae, ac deprehenderes quae in utramque partem ad probandam argumen-
tationem valent exprompta. Quaenam vero Euripidea illa est disceptatio? ^ Debuisse
Orestem Tvndareus declarat lite ac judicio persequi patris caedem; odio sibi filiam sce-
leratam Clytaemnestram esse nec probari Helenam, at leges ac jura labefactari prohi.
bendum Orestemque, a quo ipsi dii matris poenas repetant, capitis damnandum. Ad ea
Orestes ita primum disserit, ut afferat quod apud Aeschylum de patre liberorum procrea-
tore maíri anteponendo propositum ab Apolline esse dixi; deinde Clvtaemfestrae adul-

28

terium perstringit totique Graeciae se consuluisse, cum exemplo supplicii ab oceultis
amoribus et maritorum caede mulieres deterruerit, inepte contendit, Jam illud quidem
commode affirmat, se exsecratum patri trucidato ac detestabilem fuisse futurum, nisi
vindieata neee expiasset ejus manes, id quod fluxit ex Aesch. Choeph. v. 918. Herm;
at eo magis offendimur, cum a Tyndareo, qui genuerit improbam filiam, perditum esse
se ait, quoniam matris scelere patre orbatus percutere illam eoaetus sit. Nihil vero frigi-
dius, quam quod Ulixis conjugem, quia non fuerit adultera, non esse necatam a Tele-
macho addit! Tum ad extremum putide dicit Apollinem, cui obseeutus matricidium ipse
commiserit, impium ac sceleratum esse judicandum et supplicio afficiendum. Loeo com-
muni de diversa eorum, qui duxerunt uxores, fortuna continetur peroratio.

Sed eece in manibus causa, quam tres illi poetae tragici illustraverunt in scena.
Eleetrae apud Sophoclem audivimus matrisque altercationem; quae quamquam videtur
esse profecta ab Aesch. Choeph. vv. 892—918, quibus de eadem re eum filio Clytaem-
nestra disceptat, longissime tamen ab Aeschylea contentione angusta atque concisa ille
recessit. Cum igitur et ipse Euripides scripserit Electram fabulam, si quae fecit is vv.
1011 — 1096 Clytaemnestram et filiam disserentes comparaveris eum orationibus supra
p. 5— 9 explicatis, penitus quid intersit inter hune et Sophoclem perspieies. Et Clytaem-
nestra quidem ignoscendum Agamemnoni fuisse exponit, si, patriam ut servaret vel suos,
immolavisset Iphigeniam; at vero tam taetrum facinus admisisse eum propterea, quod
Helenam non potuerit Menelaus retinere in officio. Neque tamen se, quamvis graviter
offensam, ulturam fuisse maritum, nisi Cassandram is pellieem domum duxisset, quod
Aeschylus leviter et occulte signifieavit v. 006:

GÀÀ εἴφ᾽ ὁμοίως xci πατρὸς τοῦ σοῦ μάτας,
Sophocles verbo omnino nullo tetigit Sequitur porro ineptissimus loeus, quo flagitiosum
suum A»gisthi amorem defendere illa nititur, eum strictim dixerit apud. Aeschylum v. 908:

ἄλγος γυναιξὶν ἀνδρὸς εἴργεσϑαι, τέκνον.
Denique in postremis mactatae Iphigeniae rursus memor absurde interrogat, si Menelaus
furtim esset abreptus, num liberandi ejus causa fas sibi futurum fuerit mactare Orestem.
(Quae posteaquam finem loquendi fecit his:

λέγ᾽, εἴ τι χρήζεις, καντίϑες παρρησί::

ὅπως τέϑνηχε σὸς πατὴρ οὐχ ἐνδίκως,
quibuseum conferas Sophocleum illud γνώμην δικαίαν σχοῦσα, de quo supra p. 7. comme-
moravi, Eleetra, sieut apud ipsum Sophoclem, ostendit Clytaemnestram praetexta Iphi-
veniae caede ÀAgamemnoni necem libidinis explendae gratia intulisse, at exorsa ab utrius-
que sororis, Helenae ac Clytaemnestrae, insipientia et proloeuta haee a Sophoele petita:

σὺ δ᾽ ἄνδρ᾽ ἄριοτον Ἑλλάδος διώλεσας

σχῆιννεν προτείνουσ᾽, ὡς ὑπὲρ τέκνου πόσιν

ἔχτεινας
petulantiam matris atque audaciam satis multis versibus minutius et paene ridicule persequitur.

29

Deinceps ad liberos quae spectant injuriose ab illa tractatos e Sophoclis tragoedia sunt
expressa, itemque extrema oratio, qua minitatur matri Electra:
εἰ δ᾽ ἀμεέιμνεται

φόνον δικάζων φόνος, αἀποχτενῶ σ᾽ εγοὶ

χαὶ παῖς Ὀρέστης σιατρὶ τεμωρούμεγοι"

εἰ γὰρ δίκαι ἐχεῖνα,, καὶ τάδ᾽ ἔνδικα.
manavit a Sophoceleis his versibus:

εἰ γὰρ κτενοῦμεν ἄλλον ὠνε ἄλλου, σύ τοι

πρώτῃ ϑάγοις ἄν, εἰ δίκης ye τυγχάνοις,
quos supra p. 9. enarratos proposui. Quocirca intelligi necesse est, Euripidem cum
saepe alias tum in illa controversia, nisi imitabatur ibi Sophoclem, in jejunam provehi
coneertationem verborum.

Sophocles igitur, etiamsi in Philocteta, Aiace, Oedipode Coloneo sequebatur non-
nunquam rationem quandam Euripideam, nunquam certe ita rhetorica utebatur arte, ut
tam longe discederet ab eloquentia sincera, Audiendus hie Solgerus, qui, cum Sophoclis
tragoedias versas in sermonem nostrum a. 1808. ederet, in praef. t. L p. XLIIL sq.
scripsit haec: ..Beim Euripides schweifen solche Gesprüche in. künstliche Sophistik aus,
welche entweder. mit. scheinbaren Philosophemen spielt. oder ihre letzte Zuflucht zur. Rüh-
rung des Gegners nimmt. | Jenes bringt das der Runst so sehr. zuwider. laufende Abstrakte
und Ünbestimmte, dieses einen Ueberfluss geschmückter und oberflüchlicher Worte. zum
Vorschein. Beim Sophokles wird immer der. Sache selbst gemáss und auf den Verstand
oder besonnenen Willen des Gegners hin, kurz im vollesten Sinne praktisch gesprochen."
Quamquam apparet, aliquot ipsius Euripidis fabulas, ut Medeam, utlphigeniam Tauricam,
Sophoecleae arti esse propinquas nec semper illum prolabi ad nimium rhetorieae usum.
Est autem, id quod a Solgero monemur, apud Aristotelem, ubi de elementis tragoediae
disserit, sic in libri de poet. cap. 6: τὸ λέγειν δύνασϑαι τὰ ἐνόντα καὶ τὼ ἁρμόττοντα.

« . Ὁ T ^ : Pa ^ € - - » ) ΄ c b Ν 5 ^ Ἵ - ,
ὁπὲρ τῆς πολιτικῆς χαὶ ῥητοριχῆς ξργον &£OTiV. οἱ μὲν y&Q ἀρχαῖοι πολιτικῶς ἐποίουν

λέγοντας, οἱ δὲ νῦν ῥητοριχῶς ..die Befühigung. das Gegebene und Passende τὴ sagen.
wes Sache der politischen und rhetorischen Schulung ist, wie denn. die Personen bei den
alten. Tragikern wie. politisch-, bei den neuern wie rhetorisch- geschulte Leute reden?
Maur. Sehmidt. Et videtar utrumque nobilissimus ille philosophorum veterum tribuisse
Sophoeli, ut et prudentia civili et arte rhetorica eruditus quae inessent in causis quaeque
convenirent eis expromere posset, cum nihil ante nisi civilis prudentia vigeret in scena,
post autem in poetarum eorum, qui Euripidem sequebantur, tragoediis ac maximam par-
tem jam in Euripideis prodirent homines ita loquentes, tamquam ipsi rhetoricis studiis
essent perpoliti.

Simul est illud ante oculos, ab ea ratione nimis rhetorica, qua argumentorum dis-
positionem Euripides apertam et perspieuam consulto reddebat, afuisse Sophoclem, nisi
pauci spectantur loci, qui duobus exceptis Philoctetae insunt et Oedipodi Coloneo:

90

O. C. 1285 πρῶτον uiv αὐτὸν τὸν ϑεὸν ποιούμενος
comyov.
O. R. 584 σχέιμαι δὲ τοῦτο πρῶτον.
Phil. 1336 ὡς δ᾽ οἰδα ταῦτα τῆδ᾽ ἔχοντ᾽ ἐγὼ φράσω cf. Eur. Heracl. 205 sq.
Phil. 1324 ὅμως δὲ λέξω cf. Eur. Med. 501.
Phil. 1315 ὧν δέ cov τυχεῖν ἑφίεμαι
ἄκουσον cf. Eur. Hec. 272 sq.
O. C. 1808 εἴεν" τί. δῆτα νῦν ἀφιγμένος κυρῶ; cf. Eur. Iph. A. 1184.
El. 534 εἶεν, δίδαξον δή us, τοῦ χάριν τένων
ἔϑυσεν αὐτήν:
ubi 6. Wolffus Suidae illud adscripsit: εἰεν, συγκατάϑεσις μὲν τῶν εἰρημένων, συναφὴ

δὲ πρὸς τὰ μέλλοντα.

Quoniam autem rhetorum jam nimia videbatur illo tempore vis et auctoritas, Sopho-
cles in duabus fabulis exacta aetate conseriptis eam respexit. Sie enim Phil. 96 sqq.
ait in persona Ulixis, qui Neoptolemum alloquitur:

ἐσϑλοῦ πατρὸς παῖ, καὐτὸς ὧν νέος ποτὲ
γλῶσσαν μὲν ἀργόν, χεῖρα δ᾽ εἶχον ἐργάτεν'
vvv Ó εἰς ἔλεγχον ἐξιὼν ὁρῶ βροτοῖς

^ ^ - « » , € ,
τὴν γλῶσσαν, οὐχὶ τἄργα, πάνϑ᾽ ἡγουμένην.

Notata ibi in schol. haee: διαβάλλει τοὺς καϑ' ἑαυτὸν ῥήτορας ὃ ποιητὴς ὡς διὰ γλώσσης
πώντα κατορϑοῦντας. Atque Oed. Col. 761 sq. senem illum, cum Creontem is compellat,
his fecit poeta usum:

ὠ πάντα τολμῶν καἀπὸ παντὸς ἂν φέρων

λόγου δικαίου μηχάνημα ποικίλον,
eundemque postea 806 sq. ita Creonti respondentem :

γλώσση σὺ δεινός" ἄνδρα δ᾽ οὐδέν᾽ 910. ἐγὼ

δίκαιον, ὅστις ἐξ ἅπαντος εὐ λέγει"
quibus verbis notari ae vituperari rhetores quosdam facile intelligitur. Conferenda cum
his ea, quae in comm. de Eur. rhet. disc. p. 17. ex Euripidis fabulis collegi.

Satis mihi ostendisse videor, Sophoclis qualis esset rhetorica inventio ; restat, ut doceam,
elocutionem, qua utitur ille, artibus rhetorieis aliqua ex parte contineri, Id igitur
primum, si placet, videamus, quatenus Aeschylo praeeunte dicendi genus aecommodave-
rit ad hominum ordines quosdam et mores. Respieiantur hie nuntii, qui prodeunt in Ant.
1155 et 1978, O R. 924 et 1123, ΑἹ. 719, Ὁ. C. 1579, custos in Ant. 223, nutrix
in Trach. 899, nauclerus in Phil. 542, quibus poeta sermonem dedit quotidianae locutioni
nonnunquam finithnum. Nuntiaturos se quaedam profitentur late et abundanter illi, ut

91

Ai. 719.

Nuntius: «&vóosc φίλοι. τὸ πρῶτον ἀγγεῖλαι ϑέλω v. Schneidewin.
- E 0 Υγ

Ànt. 238 — 215.

Custos: φράσαι ϑέλω σοι πρῶτα τἀμαυτοῦ" τὸ γὰρ
πρᾶγμ᾽ οὔτ᾽ ἔδρασ᾽ οὔτ᾽ εἰδον ὅστις ἣν ὃ δρῶν
οὐδ᾽ ἂν δικαίως ἐς κακὸν πέσοιμέ τι.

Creon: εὐ γε στοχάζει κἀποφράγνυσαι xvxAo
τὸ πρᾶγμα" δηλοῖς δ᾽ ὥς τε σημανῶν véov.

Custos: τω δεινὰ γάρ τοι προστίϑησ᾽ ὄκνον πολύν.

Creon: οὐκ ovv ἐρεῖς ποτ᾽, εἰτ᾽ ἀπαλλαχϑεὶς ἄπει;

Custos: — x«i δὴ λέγω σοι.

Phil. 603 sq.
Nauclerus: ἐγώ σὲ τοῦτ᾽, ἴσως γὰρ ovx cx5xocc,
παν ἐχδιδάξω.
O. R. 932—937.
Jocasta: αλλὰ φράζ᾽ ὅτου
χρήζων ἀφῖξαι yo τι σημῆναι ϑέλων.
Nuntius: ἀγαϑὰ δόμοις τε καὶ πόσει τῷ GO , γύναι.
Jocasta: τῶ ποῖα ταῦτα; παρὰ τίνος δ᾽ ἀφιγμένος:
Nuntius: £x τῆς Κορίνϑου" τὸ δ᾽ ἔπος οὐξερῶ τάχα
ἥδοιο μέν, πῶς δ᾽ οὐχ ἄν; ἀσχάλλοις δ᾽ ἴσως" v. Schneidewin.
Cf. Aristot. Rhet. III, 14: οἱ δοῦλοι οὐ τὰ ἐρωτώμενα λέγουσιν, ἀλλὰ τὰ κύκλῳ, καὶ
προοιμιάζονται.

Jam gemina quaedam in ipsis narrationibus occurrit ubertas dicendi:
Ai. 757 ὡς ἔφη λέγων" v. G. Wolff.
Ant. 220 ψυχὴ ydg ηὔδα πολλά μοι μυϑουμένη.
Cf. F. G. Sehmidt. de ubertate orationis Sophocleae comment. part. IL ed. Strelitiae
novae a. 1852. p. 16.
O. R. 958 εἰ τοῦτο πρῶτον δεῖ μ᾽ ἀπαγγεῖλαι σαφῶς,
εἰ *) ἰσϑ᾽ ἐχεῖνον ϑανάσιμον βεβηκότα.
Ai. 14] τὸν ἀνδρ᾽ ἐπηύδα Τεῦκρος ἔνδοϑεν στέγης
μὴ ἔξω παρήκειν. πρὶν παρῶν αὐτὸς τύχοι.
Ai. 4 εἰς χεῖρα Τεύχρου δεξιὼν φιλοφρόνως
ϑεὶς εἰπε κἀπέσκηιννε παντοίᾳ τέχγη

* 44 3 M ^ - ,
εἰρξαι κατ᾽ ἦμαρ τοὐμφανὲς τὸ νῦν τόδε.

LÀ - - ? f" * . . . .. .
5) ἐχεῖγον LOJ' Maur, Schmidtius, alia alii; at correctione non opus est.

32

Aceuratissimam autem saepe in narrando adhibent illi diligentiam, velut custos in Ant.
429 sqq., ubi Sehneidewini haee: .der Waehter beschreibt den Hergang der Sache episch
genau, wie Leute aus dem niederen Volke zu thun pflegen, idemque 1283 sqq., nutrix
in Trach. 923 sqq.

Adde hue vocabuli χαλῶς vim singularem e vulgari hominum consuetudine sump-
tam in O. R. v. 1008 ὠ παῖ, καλῶς εἰ δῆλος οὐκ εἰδὼς ví δρᾷς, ubi sic Schneidewinus:
der wichtig thuende Bote redet zutraulich: daher das aus dem gewóhnlichen Leben

genommene καλῶς δῆλος d. h. πάνυ, wie egregie, pulehre bei den Romikern*: cf. schol:

χαλῶς ἀντὶ τοῦ περιφανῶς. Erravisse videtur G. Wolffius, eum illa sie explanavit: εὖ

δῆλος οὐ καλῶς εἰδώς.
Sunt etiam propriae ejus dicendi generis facetiae, quales audiuntur in his:
O. R. 941 (Jocasta: τέ δ᾽; ovy ὁ πρέσβυς Πόλυβος ἐγκρατὴς £c ;)
Nuntius: οὐ δῆτ᾽, ἐπεί γεν ϑάνατος ἐν τάφοις ἔχει"
,mit volksthümlichem Humor gesprochen" Schneidewinus.
O. R. 1017 (Oedipus: πῶς εἰπας;: ov γὰρ Πόλυβος ἐξέφυσέ us ;)
Nuntius: o? μᾶλλον οὐδὲν τοῦδε τἀνδρός, ἀλλ᾽ ἴσον"
,die spitzfindige Wendung charakterisirt den Mann aus dem Volke* G. Wolffius.
Ai. 738 . Nuntius: βραδεῖαν ἡμᾶς dg ὃ τήνδε τὴν ὁδὸν
πέμπων ἔπεμψεν ἢ ἐφάνην ἐγὼ βραδύς;
ubi facetiarum causa positam arbitror vocem βραδεῖαν, quam explieari posse et F. G.
Schmidtius negat et Nauckius {ἀχρεῖον mavult ille scribi, hie μάταιον); nec obsecutus
Nauckio πέμπων mutaverim (proponitur ab eo créAAov ).
Ai. 7929 Nuntius: οὐχ oid« τὴν σὴν πρᾶξιν, Αἴαντος ὁ᾽ ὅτι.
ϑυραῖος εἴπερ ἐστίν, οὐ ϑαρσῶ πέρι.
Ant. 317 Nuntius: ἐν τοῖσιν ὠσὶν ἢ ἐπὶ vi ψυχῆ δάκνει:
Ant, 8285 Custos: 2 δεινόν, c δοκεῖν ys, καὶ ινευδῇ δοκεῖν ;
der Wüchter spielt mit dem doppelsinnigen δοκεῖν Schneidewinus.
Crebris praeterea sententiis uti solent ejusmodi homines; velut nuntius Corinthius,
ubi Oedipum regem de Polybi morte certiorem fecit :
εἰ τοῦτο πρῶτον δεῖ μ᾽ ἀπαγγεῖλαι σαφῶς,
εὐ iGU^ ἐχεῖνον ϑανάσιμον βεβηχότα,
regi ultra quaerenti:
πότερα δόλοισιν ἢ νόσου ξυναλλαγῆ ;
respondet haee v. 961 : σμιχρὰ παλαιὰ σώματ᾽ εὐνάζει ῥοττή"
et nutrix illa in Trachiniis narrationem concludit vv. 9483 sqq. sie:
τοιαῦτα vGVOCÓ ἐστίν OTt εἴ τις δύο
ἢ κἄτι πλείους ἡμέρας λογέζεται,
μάταιός ἐστιν" οὐ γὰρ ἐἔσϑ'᾽ 5 γ᾽ αὔριον.

΄

^ 3 ^ - ,
πρὶν εὐ πάϑη τις τὴν παροῦσαν ἡμέραν.

38

Eadem ratio est sententiarum illarum, quas custos expromit Ant. 388 sq. 437 sqq., cum
Antigonam deprehensam producit ad Creontem quaeque ipse perspexerit renuntiat; eadem
earum, in quibus nuntius commoratur 1156 — 1171, cum ad declarandam Haemonis mortem
in scenam processit.
lllad vero ab Alb. Lindnero animadversum eui non maxime consentaneum videatur
indoetorum atque agrestium hominum moribus? Verba rustici illius, praesertim cum
laetissima se nuntiasse putet, regiam dignitatem tantulum curant, ut bono animo ac
familiarissime ea regis continuent:
O. R. 969 Oed. νόσοις ὁ τλήμων. ὡς &orxev , ἔφϑιτο.
Nunt. xci τῷ ματρῶ ye συμμετρούμεγος χρόνῳ.
O.R.1004 Oed. καὶ μὴν χώριν γ᾽ ἂν ἀξίαν λάβοις ἐμοῦ.
Nunt. xci μὴν μάλιστα τοῦτ᾽ ἀφικόμην, (ὅπως
σοῦ τιρὸς δόμους ἐλϑόντος εὖ πράξαιμέ τι).
Καὶ μήν qua cum familiaritate paene ridieula repetitur!^ Ita Lindnerus in eo libello,
qui Cothurnus Sophocleus inscribitur, ed. Berol. a. 1860. ὃ 23. p. 10,
Recte igitur de universa hae ratione dicendi G. Wolffius in Ant. 223: Die Weit.
làufigkeit, die drastischen Redewendungen, der spitzfindige Humor .. zeichnen den gemei-

nen Mann im Gegensatz zu den Heroen der Tragódie. Prodit ibi eustos ille egregie

ad vitae veritatem quasi adumbratus, in quo genus hoe totum orationis excellit, Quae
enim tanta ad ambages proelivitas, quae tanta sermonis plebeja festivitas, quae tam
manifesta populariter loquendi consuetudo in ullis personis est, ut sit cum custode eo
comparanda? Qui ubi advenit malum nuntium Creonti perlaturus, exorditur ab his:

ἄναξ. ἐρῶ μὲν ovy ὅπως σπουδῆς ὕπο

δύσπνους ἱκάνω κοῦφον ἐξάρας πόδα"

πολλὰς γὰρ ἔσχον φροντίδων ἐπιστάσεις

ὑδοῖς κυκλῶν ἐμαυτὸν εἰς ἀναστροφήν.

ἐυχὴ γὰρ ηὐθα πολλά μοι μυϑουμένη᾽

τάλας. τί χωρεῖς οἱ μολὼν δώσεις Okxmv ;

τλήμων μενεῖς αὐ; κεὶ τάδ᾽ εἴσεται Κρέων

ἄλλου παρ᾽ ἀνδρός, πῶς σὺ δῆτ᾽ οὔκ αἀλγυνγεῖ:;

τοιαῦϑ᾽ ἑλίσσων ἤνυτον σχολῆ βραδύς,

χοὕτως ὑδὸς βραχεῖα γίγνεται μακρά.

τέλος γε μέντοι δεῦρ᾽ ἐνίκησεν μολεῖν,

σοί, κεὶ τὸ μηδὲν ἐξερῶ, φράσω δ᾽ ὅμως"

τῆς ἐλπίδος γὰρ ἔρχομαι δεδραγμένος,

τὸ μὴ παϑεῖν ἂν ἄλλο πλὴν τὸ μόρσιμον.

Alios quoque hominum mores variosque animorum affectus a Sophocle esse oratione

expressos, nemo est qui non intelligat; vide Lindneri $$. 21.— 26. Satis est admonere
Philoctetae, de quo Sehneidewinus in vv. 236 sq. 254. 662 sqq. 927 sqq.

94

Génera αὐδοᾶάπι elocutionis videtis; nune dignitatem considerate, quae oratoriis
éóntinetur dicendi ornamentis. Ac principio pauei cernantur loci, in quibus scholae- Gor-
gianaé vestigia cuipiam videantur inesse; hos dico:

El. 1036 ἀτιμίας μὲν οὔ, προμηϑίας δὲ σοῦ.
Phil. 1009 ἀνάξιον μὲν σοῦ, κατάξιον δ᾽ ἐμοῦ.
Phil. 1049 οὐ ydg τοιούτων δεῖ, τοιοῦτός εἰμ᾽ ἐγώ.
Αἱ. 1088 xci μὴ δοχῶμεν, δρῶντες ἃν ἡδώμεϑα,
οὐχ ὠντιτίσειν αὖὐϑις ἂν λυπώμεϑα.
Erant enim illa ὠντέϑετα οἱ ἰσόχωλα οἱ παρόμοια Gorgiae maxime grata; οἵ, Cic. Or.
50, 167. 52, 175. Car Sehoenborn. de authentia declamationum, quae Gorgiae Leont.
nomine exstant, dissert. ed, Vratislav. a. 1826. p. 20 sq. Nec relinquamus eos locos,
quibus vocabula inter se similia opponuntur:
Trach. 550 ταῦτ᾽ οὖν φοβοῦμαι. μὴ πόσις μὲν Ἡρακλῆς
ἐμὸς καλεῖται, τῆς νεωτέρας δ᾽ εἰν iQ.
Ai.1132 Menel ἐγαὶ γὰρ ἂν ψυέξαιμι δαιμόνων νόμους:
Teucer εἰ τοὺς ϑανόντας οὐκ sc ϑάπτειν παρών.
Menel. τούς γ᾽ αὐτὸς αὑτοῦ πολεμίους" ov ycQ χιιλύν.
Teucer 7 σοὶ γὰρ «Ἵἴας πολέμιος προύστη ποτέ:
non debüit πολεμίους dicere Menelaus, sed ἐχϑρούς.
Ai. 666 τοιγὰρ τὸ λοιπὸν εἰσόμεσϑα μὲν ϑεοῖς
εἴκειν, μαϑησύμεσθϑα δ᾽ ᾿“τρείδας σέβει ν᾿

^ ^ ,t* ἡ Y *
ubi im sehol. haee: ἐπεφϑόνως ἔφρασεν ἐν εἰρωνείᾳ ἀντιστρένμας τὴν Αἀξξιν ἔδει γὰρ

εἰπεῖν Oso) μὲν σέβειν, εἴκειν δὲ ᾿Ατρείδαις““. — Usurpavit etiam illam Sophocles artem,
quam in comm, de arte Aesch. rhet, p. 10. attigi, cum alterius personae singula quae-
piam verba altera persona arripit et cum irrisione vel eontumacia adhibet ad responden-
dum (cf. Volkmann. libr. ,Die Rhetorik. der Griechen und. Rómer* p. 149**; G. Her-
mann. ad Eur. Andr. 576.); en exemplum, quo haud facile quisquam dixerit essc mira-
bilius, O. R. 547 sqq:
Creon.
τοῦν᾽ αὐτὸ νῦν μου πρῶτ᾽ ἄκουσον ὡς ἐρῶ.
Oedipus.
εοῦτ᾽ αὐτὸ μή μοι φράζ᾽, ὅπως οὐχ εἰ xcxóc.
Creon.
εἴ τοι νομίζεις κτῆμα τὴν αὐϑαδίαν
εἰναί τι τοῦ νοῦ χωρίς. οὐκ ὀρϑῶς φρονεῖς.
Oedipus.
εἴ τοι νομίζεις ἄνδρα συγγενῆ xaxaoc
ὁρῶν οὐχ ὑφέξειν τὴν δίκην, οὐκ εὖ φρονεῖς.

Ai. 1142 et 1150; 1159 et 1161; El. 7929 sq.; 795 — 797; 1023 sq. 1456 sq.

99

Quid de universis sententiarum et verborum luminibus loquar? Quibus cum alii
fabularum variantur loci tum orationes artificio a Sophocle compositae, Videmusne, ut
Clytaemnestra in versibus illis p. 7. adscriptis maxime ῥητορικῶς interrogando ac percon-
tando urgeat? Etsi autem omnes tragoediae Sophocleae distinguuntur sermonis ornatu,
immutationes tamen verborum quaedam oratorum maxime propriae et σχήματα illa, quae
Graeci vocabant, haud scio an in Aiace, Philocteta, Oedipode Coloneo potissimum oceur-
rant, ut

dissimulatio (εἰρωνεία) O. C. 992 cf. O. R. 385 (v. Plut. Mor. p. 632 DJ);
veritatis superlatio (ὑπερβολή) O. C. 743 sq. 989;

interrogatio (πύσμα) Ai. 1235 — 1238, O. C. 263;

correctio (ἐπαγνόρϑωσις) Phil. 555;

conduplicatio (ἐπεανάληινμες) Ὁ. C. 982;

contentio (ἀντέϑεσις) Ai. 1052 sqq. 1067sq. 1087s4q. Phil. 10218q. O. C. 782. 873. 985sqq.

Sed de hoc loco plura in aliis, nune hactenus. Non fortuito factum videtur, ut in
eisdem tribus fabulis, quae maxime insignes inventione rhetorica essent, ipsa elocutio
ad oratorium genus propius accederet. Sie enim mihi perspicere videor, poetam, quan-
tum aetate procedebat, tantum studia rhetorum esse aemulatum. Et de Aiace quidem
illud, quod ego supra p. 20. et 25. suspicabar, idem a Lud. Benloewio invenio proposi-
tum in libello de Sophocleae dictionis proprietate ed. Paris. a. 1847. p. 69., ubi sic ille:
,de Αἴδορ ita judicamus, ut.. hanc fabulam non uno tenore, sed per intervalla a Sophocle
conscriptam esse putemus*; Philoctetam autem docuit, cum quintum annum agebat et
octogesimum, Ol. 92, 3; Oedipus Coloneus in argum. 1. ita laudatur: τὸ δρᾶμα τῶν
ϑαυμαστῶν" ὃ καὶ ἤδη γεγηρακῶς ὃ Σοφοκλῆς ἐποίησεν.

Nec vero ceteras ejus tragoedias carere arte rhetorica expositis his intellectum
puto. Quare in eis libris, quibus historia litterarum graecarum narratur, velim scribi, et
Euripidem et Sophoclem rhetoricam sui temporis artem ad tragoedias contulisse, inso-
lentius illum, hune moderatius.

CURLAE REGNITIAN.AE
TYPIS MINTZELIANIS HENR. HOERMANNI.

Avupeod1g 858 :
qq»
,34531$3 NUS

ΩΣ

ros A

pM

v09vS09200

TERTII

ALISH3AINn VI8Wn102

|
eo

6

ι.4.5
oopho

e

IGOS UsSI

.

!
i

e. T h &lor

[

Ω
wW?
J^
op

Lechner

[)