Skip to main content

Full text of "De sacra poesi Hebraeorum : praelectiones academiae Oxonii habitae"

See other formats 


Digitized  by  the  Internet  Archive 
in  2014 


https://archive.org/details/desacrapoesihebrOOIowt 


DE    SACRA    POESI  HEBRiEORUM 


PR^LECTIONES  ACADEMICiE 
OXONII  HABIT^E 
A    ROBERTO    LOWTH    A.  M. 
COLLEGII    NOVI   NUPER  SOCIO, 
ET    POETICjE    PUBLICO  PR^ELECTORE. 

SUB  JICITUR 
METRICiE  HARIANjE  BREVIS  CONFUTATIO: 

E  T 

ORATIO  CREWIANA. 
O  X  O  N  I  I 

E    TYPOGRAPHEO  CLARENDONIANO. 

M  DCC  LIII. 


Imprimatur, 

J.    B  R  0  W  N  E, 

Vice-Can.  OXON. 

m.  i.  1753. 


HONORATISSIMO  VIRO 

HENRICO  LEGGE, 

REI     NAVALIS     BRITANNiCJE  THESAURARIO, 
REGI.E    MAJESTATI    A    SECRETIORIBUS  CONSILIIS, 

ROBERTUS  LOWTH, 
QUOD    SE    AB    INEUNTE    jETATE    PERPETUA  AMI- 

citia  complexus  f  u  e  r i  t  j  domi  forisque,  in 
otio,  in  negotio,  i  n  optimarum  literarum 
studiis,  comitem,  participem,  socium,  ad- 
hibuerit;  jucundissimaque  consuetudine, 
singulari  caritate,  maximis  beneficiis,  de- 

VINXERIT  j 

SUAS     HASCE  PR^ELECTIONES, 
I  N     S  U  M  M  I     A  M  O  R  I  S 
A  N  I  M I QU  E     G  R  A  T I  S  S  I  M  I     TESTIMONIU  M, 
LUBENS,     MERITO,     DAT,     DICAT,  DEDICAT. 


ORATIO  INAUGURALIS; 

S  I  V  E 

PRILECTIO     P  R  I  M  A: 
DE    POETICiE    FINE    ET  UTILITATE. 


Occasionem  hanc,  ultro  jam,  quanquam  paulo  maturius, 
fe  praebentem,  libenter  tamen  ampledtor,  Academici,  qua 
vobis  teftari  pofiim  me  ad  fufcipiendum  hoc  quicquid  eft, 
five  impofiti  oneris,  five  muneris  delati,  fi  nihil  aliud,  ftu- 
dium  faltem  et  induftriam,  et  promptiflimam  voluntatem  attulifle.  Et- 
enim  defiderari  in  me  ingenii  celeritatem  et  facultatem  orationis  facile 
patior ;  asgre  ferrem  vel  minus  diligens  haberi  in  eo  officio  exercendo, 
quod  au&oritate  veftra  mihi  demandatum  eflet,  vel  parum  gratus  in 
accipiendo  beneficio,  quod  quantumcunque  eft,  cum  a  Vobis  in  me 
confertur,  eft  certe  magnum.  Nam  hujufmodi  beneficia  hoc  modo 
recte  aeftimari  arbitror,  fi  cum  ipfius  muneris,  tum  illorum  qui  id  con- 
ferunt,  tum  etiam  ejus  in  quem  confertur,  habeatur  ratio.  Cum  igitur 
reputo  eam  mihi  provinciam  adminiftrandam  dari,  quam  Viri  ingenio 
et  doctrina  ornatiflimi  antehac  illuftrarunt  j  cum  Vos  refpicio  quorum 
ex  favore  vel  ampliflimis  dignitas  accederetj  cum  denique  meipfum 
cogito,  qui  publicam  aliquam  veftrae  voluntatis  fignificationem  prome- 
reri  pofle  nunquam  fperaverim  j  profefto  hoc  quicquid  eft  officii  adeo 
mihi  honorificum  contigifle  exiftimo,  ut  nulla  me  unquam  obfervantiae 

A  afliduitate 


2 


DE  POETIC^ 


PRJEL.  I. 


affiduitate  aut  laboris  diligentia  parem  vobis  relaturum  gratiam  putem. 
Hanc  certe  officii  mei  partem,  utcunque  exiliter,  lubentiffime  tamen  et 
nunc  exequor,  et  in  pofterum  exequi  ftudebo :  nihil  enim  animo  vere 
grato  poteft  effe  jucundius,  quam  vel  referre  gratiam,  vel  etiam  habe- 
re ;  nec  tam  oneri  mihi  erit,  quam  ftimulo,  beneficii  memoria.  Cae- 
tera  autem  fane  me  haud  mediocriter  follicitum  et  commotum  habent, 
hasc  vehementer  perturbat  cogitatio ;  id  mihi  munus  fufcipiendum  effe, 
quod  ftudio  veftro  et  frequentia  femper  ornaviftis  ;  eam  materiam  trac- 
tandam,  quam  cum  auribus  veftris  et  hujufce  Academias  luce  dignam 
judicaviftis,  tum  pro  fua  dignitate  ornatam  audiftis :  quod  li  in  pofte- 
rum  negledtui  et  folitudini  relinquatur,  vereor  ut  diffimulare  poffim,  id 
meo,  non  ipfius  difciplinse  aut  inftitutionis  vitio  obtigiffe. 

Verum  enimvero,  utcunque  noftri  conatus  ceciderint,  ecquid  magis 
ipfarum  literarum  interfuit,  vel  hujus  Academiae  inftitutis  erat  accom- 
modatius,  quam  ut  ea  tandem  Ars  inter  casteras  hic  locum  haberet,  cu- 
jus  opera  et  auxilio  reliquae  omnes  femper  libentiffime  uterentur  ?  qua 
ut  nulla  antiquior,  ita  nulla  jucundior ;  cum  homini  quodammodo  in- 
lita  fit  et  ingenita,  fecumque  afferat  gratiffimam  natura?  ipfius  commen- 
dationem :  quae  apud  rudes,  doftos,  remiffos,  graves,  gratiam,  amo- 
rem,  admirationem,  femper  confecuta  eft.  Quid  porro  vel  homine  in- 
genuo  vel  erudito  dignius,  quam  ut  in  ea  Arte,  cujus  recondita  quae- 
dam  eft  venuftas,  fentiat,  quid  rectum  fit,  quid  fecus,  quid  conveniat, 
quid  deceat,  et  in  quo  pofitum  fit  id,  quod  pulchrum  eft  et  decorum  ; 
quae  denique  a  vulgari  fcnfu  funt  remotiora,  ea  ut  perfpiciat  et  intelli- 
gat  ?  Neque  vero  exiftimandum  eft,  eum  qui  in  hac  elegantiarum  fub- 
tilitate  explicanda  judicium  fuum  aliquando  exercitatum  habuit  et  ex- 
cultum,  non  inde  aliquid  adjumenti  aut  acuminis  ad  feveriores  etiam 
literas  illuftrandas  allaturum.  Atque  hoc  quidem  vel  maxime  in  ani- 
mo  habuiffe  arbitror  Virum  ornatiffimum, 1  cujus  munificentiae  debetur 
quod  in  caeterarum  Scientiarum  chorum  hic  loci  jamdudum  recepta  ftt 
Poetica.    Hic  enim  cum  ipfe  animum  fuum  non  modo  utiliffimarum 

i  Inftituta  crat  Leftio  Poetica  ab  henrico  birkhead  l.  t.  d.  Collegii  omnium 

AKIMARUM   Olifll  SOCIO. 

rerum 


t 


pral.i.  FINE  ET  UTILITATE.  3 

rerum  cognitione  optimifque  difciplinis  inftruxiffet,  fed  et  artibus  ele- 
gantiflimis  omnique  literarum  humanitate  ornaviffet ;  atque  in  iis  etiam 
i^dibus  inftitutus  effet,  in  quibus  maxime  femper  viguerunt,  et  etiam- 
num  vigent,  graviflimarum  rerum  et  fanctiffimarum  ftudia,  omni  poli- 
tioris  doclxinae  fuavitate  condita  et  commendata ;  vidit  profecto  et  ex- 
pertus  eft,  quam  vim  haberet  ad  illam  feveriorem  eruditionem  vel  ad- 
juvandam  vel  illuftrandam  harum  elegantiarum  ratio ;  quam  arcla  in- 
ter  Philofophiam  et  Poefim  cognatio  intercederet. 

Admonet  me  igitur,  Academici,  cum  ipfius  Auttoris  confilium,  qui 
hanc  nobis  difciplinae  rationem  inftituit,  tum  hujufcemodi  orationis  con- 
fuetudo,  ut  quae  de  Poeticae  Fine  et  Utilitate  veriffime  dici  pofte  exifti- 
mo,  quanquam  vobis  notiflima,  paucis  exponam. 

Poeticae  itaque  propofitum  aut  duplex,  aut  ex  duobus  alterum,  vul- 
go  ftatuitur ;  nimirum  aut  Prodeffe,  aut  Delectare,  aut  etiam  Utrum- 
que.  Mallem  equidem  Utilitatem  folummodo,  quali  ultimum  ejus  fi- 
nem,  ftatuiffent ;  Delectationem  vero,  quafi  rationem  et  viam,  per  quam 
ad  iftum  finem  unice  perveniret :  ita  ut  judicaretur  ProdefTe  Delectan- 
do.  Hoc  enim  maxime  videtur  interefTe  inter  Philofophum  et  Poetam, 
quod  cum  utriufque  idem  lit  confilium,  alia  tamen  alii  id  quod  velit 
confequendi  fit  ratio.  Uterque  Docentis  perfonam  fuftinet ;  quam  qui- 
dem  alter  ita  optime  tueri  cenfetur,  fi  clare  doceat,  fi  fubtiliter,  fi  enu- 
cleate ;  alter,  fi  jucunde,  ornate,  fuaviter,  eleganter.  Ille  ab  Affecti- 
bus  ad  Rationem  unice  provocat ;  hic  ita  Rationem  appellat,  ut  Affec- 
tus  etiam  in  fuas  partes  ftudeat  pertrahere.  Ille  ad  Virtutem  et  Verita- 
tem  proxima  et  compendiaria  femita  utitur ;  hic  per  itinerum  flexiones 
quafdam  et  diverticula,  fed  amceniore  via,  eodem  ducit.  Illius  denique 
eft  utramque  ita  exponere  et  nudare,  ut  neceffario  eas  agnofcamus ;  hu- 
jus  ita  eafdem  ornare  et  veftire,  ut  amemus  ultro  et  amplectamur. 

Poeticam  igitur  eo  praecipue  utilem  effe  ftatuo,  quod  fit  jucunda :  et 
dabunt  mihi  veniam,  ut  fpero,  Philofophi,  homini  fortaffe  fuis,  ut  fit, 
nimium  tribuenti,  fi  addidero,  tanto  nonnunquam  utiliora  effe  Poetae 
quam  Philofophi  fcripta,  quanto  jucundiora.  Nam,  ut  exemplis  qui- 
bufdam  in  hac  parte  notiflimis  utar,  quis  eft,  qui  exiftimet  dodtiores 

A  2  Romanos, 


4  DEPOETICjE  prjel.i. 

Romanos,  cum  difciplinae  Epicureae  impenfe  dediti  effent,  non  magis 
in  deliciis,  in  manibus  etiam,  et  in  quotidiano  ufu,  habuiffe  Lucretii 
luculentiffimum  poema,  quam  aut  Catium,  aut  Amafanium,  aut  Epi- 
curi  demum  ipfius  commentarios  ?  Quis  credat  vel  rudiores  etiam  ho- 
mines  aut  dodtiffimi  Varronis,  aut  ( ut  prifcum  illum  Catonem  omit- 
tam )  Columellae  fatis  elegantis  auctoris,  fcripta  de  Rebus  Rufticis  pari 
diligentia  et  ftudio  evolviffe,  ac  Virgilii  pulcherrimum  et  abfolutiffi- 
mum  opus  ?  praefertim  qui  graviffimos  fcriptores  auctoritatis  pondere 
sequaret,  »  cum  incredibili  carminis  fuavitate  elegantiffimis  longe  ante- 
celleret.  Contra  vero  fl  Manilius,  quem  fcriptoribus  qui  fub  Augufto 
floruerunt,  et  vere  quidem,  fi  ipfl  credendum  eft,  annumerant,  fi  is 
pulcherrimum  de  Aftrorum  Scientia  argumentum  adeo  exiliter  et  inor- 
nate  verfibus  tractet,  ut  Julius  Firmicus,  fequioris  aevi  fcriptor,  rem 
eandem  foluta  oratione  explicans  haud  multo  minorem  legentibus  affe- 
rat  delectationem  j  nae  illum,  etfi  Philofopho  et  Aftronomo  fuas  laudes 
concederem,  Poetam  tamen  omnino  effe  negarem.  Quid  enim  quaefo 
eft  Poeta  expers  fuavitatis,  expers  gratiae,  omnibus  illecebris,  omni  vo- 
luptatis  inftrumento  deftitutus  ?  vel  quis  reliquus  eft  utilitati  vel  docu- 
mento  locus,  ex  eo  fcriptore  hauriendis,  quem  ne  legere  quidem  quif- 
quam  omnino  fuftineat  ?  Quod  itaque  ftudeat  Poefis  laetiori  quadam 
amaenitate  orationem  fuam  perfundere, 

"  Et  quafi  Mufaeo  dulci  contingere  melle, 
hoc  plane  ejus  eft  confilium,  haec  ratio,  ut  talibus  condimentis  doctrinae 
fuae  gratiam  conciliet :  quod  etiam  medicis  ufu  venit,  qui  medicamentis 
infuavioribus  lenimenta  quaedam  excogitant, 

i  Elevat  Virgilii  audtoritatem  in  Georgicis  seneca:  "  Virgilius  nofter,  qui  non  quid  ve- 
"riflime,  fed  quid  decentiflime  diceretur,  afpexk ;  nec  agricolas  docere  voluit,  fed  legentes  de- 
"leflare."  epist.  lxxxvi.  Verum  longe  aliter  de  eo  opere  fentire  videtur  columella, 
harum  rerum  multo  magis  idoneus  aeftimator ;  Georgica  perpetuo  citat,  cum  reprehenfione  ne 
femel  quidem,  faepifljme  multa  cum  laudc :  "  Haec  autem  confequemur,  fi  veriflimo  Vati  velut 
"oraculo  crediderimus,  dicenti,  Ventoi  et  varium. — "  Lib.  1.4.  "  Utamurque  faspius  audo- 
"  ritate  divini  carminis. — "  Lib.  vn.  3.  Qua  autem  in  re  fola  Virgilium  reprehendit  Seneca, 
de  tempore  fationis  Milii,  in  ea,  qui  videre  velit,  quam  imperite  Philofophus  Poetam  calumnie- 
tur,  adeat  columell,  11.  9.  p li n.  h.  n.  xviii.  7.  pallad.  111.  3. 

«Ut 


prjbl.i.  FINE  ET  UTILITATE.  5 

"  Ut  puerorum  aetas  improvida  ludificetur 

"  Labrorum  tenus,  interea  perpotet  amarum 

"  Abfinthi  laticem,  deceptaque  non  capiatur ; 
prout  eleganter  illuftrat  Lucretius  non  fui  magis  ipfius,  quam  univerfze 
Poeticae  inftitutum. 

Hoc  autem  fi  patet  in  iis  fcriptoribus,  qui  fe  Docere  &  ProdefTe  pa- 
lam  profitentur,  ut  qui  delectent  magis  ii  melius  et  efficacius  praeci- 
piant,  idem  multo  etiam  apparebit  manifeftius,  in  iis,  qui  diffimulato 
monendi  confilio  delectationis  lenocinium  unice  oftentant ;  qui  cum  de 
rebus  agant  graviffimis,  omnemque  vitae  rationem,  omnes  virtutum  at- 
que  officiorum  locos  tractent,  depofita  tamen  magifterii  feveritate,  om- 
nia  fimul  elegantiarum  ornamenta  et  jucunditatis  illecebras  adhibent : 
qui  hominum  actiones,  mores,  ftudia,  affectus,  quafi  tabula  depictos 
oculis  fubjiciunt ;  et  imitatione  et  fabula,  numerorum  dulcedine  et  ima- 
ginum  gratia  et  varietate,  lectoris  animum  capiunt,  et  ad  omnem  ho- 
neftatem  vel  infcium  vel  etiam  invitum  deducunt  ?  Quid  enim  aliud 
agit  Poefis  Epica  ?  quid  nobis  ufu  venit  Homerum  legentibus  ?  Quis 
eft  tam  iners,  tam  inhumanus,  quem  non  incredibili  voluptate  perfun- 
dat,  quem  non  moveat  et  percellat,  fuoque  veluti  afflatum  inftinctu  fe- 
cum  abripiat  divinum  illud  ingenium  ?  Quis  tam  excors,  qui  non  videat 
atque  animadvertat,  non  percipiat  etiam,  atque  in  animo  infcribi  fibi  et 
quafi  inuri  fentiat,  vitae  morumque  pulcherrima  documenta  ?  Poffis  a 
Philofophia  frigida  virtutis  praecepta  petere  j  poffis  in  Hiftoria  exfaa- 
guia  ac  demortua  quaedam  morum  exempla  infpicere :  vivas  hic  Virtu- 
tis  voces  audimus,  vivam  effigiem  cernimus.  Praecepta  non  rationi  fo- 
lum  commendat  Poefis,  fed  infundit  et  admifcet  affectibus  :  exempla 
non  oftendit  modo,  fed  mentibus  imprimit ;  ceram  fuo  calore  emolliens 
fimul,  et  fingenti  facilem  et  fequacem  reddens.  Illud  itaque  veriffimum 
ac  juftiffimum  fane  prasconium  Poetae  tribuit  Horatius ; 

"  Qui  quid  fit  pulchrum,  quid  turpe,  quid  utile,  quid  non, 

"  Pienius  ac  melius  Chryfippo  &  Crantore  dicit : 
Plenius,  qui  non  partitionum  ac  definitionum  formulas  jejune  explicetj. 
fed  morum  atque  affectuum  humanorum  imaginema  vitaeque  commu- 

nii 


6 


DE  POETIC.E 


PRJEL.  I. 


nis  et  civilis  univerfam  rationem,  tot  tamque  variis  in  omni  genere  ex- 
emplis  tam  accurate  perfecteque  exprimat,  ut  qui  ex  Philofophorum 
fcholis  ad  illius  acroamata  fe  conferat,  fentiat  fefe  ex  implicatiflimis  an- 
guftiis  in  ampliflimi  cujufdam  et  florentifiimi  campi  fpatia  delatum : 
Melius,  qui  non  monitis  folum  et  praeceptionibus  et  nudis  fententiis  do- 
ceat,  fed  fuavitate  carminis,  pulchritudine  imaginum,  fabulae  artificio, 
veritate  imitationis,  lectoris  animum  alliciat,  penetret,  delectet,  percel- 
lat,  ad  omnem  virtutis  habitum  formet,  atque  ipfius  honefH  fpiritu 
quodam  imbuat. 

Quod  fi  ab  Epopceia  ad  Tragcediam  tranfeamus,  cui  primas  tribuit 
Ariftoteles 1  propter  imitationem  veram  et  praecipue  efficacem,  adhuc 
faeilius  obtinebimus,  Poefin  Philofophiae  utilitate  antecedere,  eo  quod 
jucunditate  praeftet.  Quid  enimvero  aliud  eft  Tragcedia  quam  Philofo- 
phia  in  fcenam  producta,  quae  fua  funt  et  propria  retinens,  nec  de  gra- 
vitate  quicquam  remittens,  fed  alienis  infuper  aucta  atque  ornata  adju- 
mentis  ?  Quem  enim  Moralis  difciplinas  locum  intactum  aut  inorna- 
tum  reliquerunt  Tragcediae  Graecae  fcriptores  ?  Quod  vitae  officium, 
qu32  pars  politici  muneris,  quae  ratio  temperatioque  perturbationum, 
quae  virtutum  commendatio,  quam  non  illi  varie,  copiofe,  erudite  trac- 
taverunt  ?  Quid  iEfchylus,  non  Poeta  modo,  fed  et  Pythagoreus  ? 
quid  Sophocles,  quid  Euripides,  uterque  fapientiae  laude  clarus  j  hic 
quidem  Anaxagorae  et  Socratis  auditor,  et  apud  fuos  Philofophi  Sce- 
nici  cognomento  notus  ?  Adeo  in  his  viris  acceflio  quaedam  Philofo- 
phiae  erat  Poetica  facultas :  neque  fane  quifquam  adhuc  Poefin  ad  fafti- 
gium  fuum  ac  culmen  evexit,  nifi  qui  prius  in  intima  Philofophia  artis 
fuae  fundamenta  jecerit. 

Quod  fi  quis  objiciat,  nonnullos  in  hoc  ipfo  Poefeos  genere  excel- 
luiflfe,  qui  nunquam  habiti  funt  Philofophi,  ac  ne  literis  quidem  praeter 
c3eteros  imbuti ;  fciat  is,  me  rem  ipfam  quaerere,  non  de  vulgari  opi- 
nione,  aut  de  verbo  laborare :  qui  autem  tantum  ingenio  confecutus  eft, 
ut  naturas  hominum,  vimque  omnem  humanitatis,  caufafque  eas,  qui- 


i  p  o  e  t.  cap.  ult. 


bus 


prjel.i.  FINE   ET  UTILITATE.  7 

bus  aut  incitatur  mentis  impetus  aut  retunditur,  penitus  perfpedtas  ha- 
beat,  ejufque  omnes  motus  oratione  non  modo  explicet,  fed  emngat 
planeque  oculis  fubjiciat ;  fed  excitet,  regat,  commoveat,  moderetur ; 
eum,  etfi  difciplinarum  inftrumento  minus  adjutum,  eximie  tamen  efTe 
Philofophum  arbitrari.  Quo  in  genere  affedtum  Zelotypiae,  ejufque 
caufas,  adjuncta,  progremones,  effectus,  in  una  Shakefpeari  noftri  fa- 
bula,  copiofius,  fubtilius,  accuratius  etiam  veriufque  pertractari  exiftu- 
mo,  quam  ab  omnibus  omnium  Philofophorum  fcholis  in  fimili  argu- 
mento  eft  unquam  difputatum. 

Quod  fi  autem  Tragcedia  fit  ipfa  <p<Aoc-o<p&)7z«uj,  et  ad  omnem  fapien- 
tias  vim  ac  gravitatem  fua  quaedam  ornamenta  adjiciat,  et  proprias  ve- 
nuftates  conciliet,  carminis  dulcedinem,  fabulae  condimentum,  imita- 
tionis  evidentiam,  actionis  veritatem  ;  utrum  dicemus,  Philofophiam 
Poefi  utilitate  victam  concedere,  an  potius  maximo  ejus .  beneficio  ob- 
ftrictam  teneri,  cujus  opera  et  commendatione  ad  propofitum  utilitatis 
finem  confequendum  fummo  cum  fructu  fuo  utatur  ? 

Si  vero  tanta  fit  Imitationis  et  Fabulae  vis,  major  videri  poflit  ipfius 
Veritatis  auetoritas  5  adeoque  Hiftoria  demum  potius  quam  Poefi  ma- 
giftra  ac  duce  utendum.  Quod  tamen  multo  aliter  fe  habet :  etenim 
nimium  anguftis  finibus  continetur  Fliftoria,  nimium  feveras  habet  ope- 
ris  fui  leges.  Res  geftas  tradit,  eventorum  veftigiis  infiftit ;  quod  con- 
tigit,  non  quod  contigiffe  potuit  aut  oportuit,  narrandum  3  nec  quo  do- 
cumenti  opportunitas,  vel  probabilitatis  ratio  vocat,  fed  quo  facti  necef- 
fitas  cogit,  eundum.  Hiftoria  res  et  perfonas  certas  et  conftitutas  trac- 
tat,  infinitas  et  univerfales  Poefis  :  altera  rerum  caufas  incertis  conjectu- 
ris  confectatur ;  altera  evidenter  certeque  demonftrat :  altera  fortuito  e- 
lucentem  Veritatis  imaginem  captat ;  altera  fimplicem  ejus  formam  in- 
tuetur  :  illa  praefcriptum  iter  certa  via  conficit;  haec  liberis  naturas  fpa- 
tiis  fruitur  :  illa  demum  argumento  fuo  infervit ;  haec  dominatur.  Quo- 
circa  Ariftoteles  1  Poefln  Hiftoria  et  gravius  quiddam  et  Philofophiae 
propius  efle  affirmat :  nec  aliter  fenfit  Ariftotele  non  minor  Baconus 

I  Kaf  4>IAOS04>£2TEPON  x«/  earn^cuoTt^v  IIOIHSIS  ff»v.    A  R  I  s  T.  POHI. 

cap.  9. 

nofter. 


8  DEPOETIC./E  prjel.  i. 

nofter.  Et  res  ipfa,  &  fumma  Viri  aucloritas,  poftulat,  ut  fententiam 
ejus  ipfius  verbis  integram  vobis  exponam :  i  "  Cum  mundus  fenfibilis 
"  (inquit  ille)  fit  anima  rationali  dignitate  inferior,  videtur  Poefis  haec 
"  humanae  naturas  largiri,  quae  Hiftoria  denegat  j  atque  animo  umbris 
"  rerum  utcunque  fatisfacere,  cum  folida  haberi  non  poflint.  Si  quis  e- 
"  nim  rem  acutius  introfpiciat,  firmum  ex  Poefi  fumitur  argumentum, 
<c  magnitudinem  rerum  magis  illuflrem,  ordinem  magis  perfectum,  et 
<£  varietatem  magis  pulchram,  animae  humanae  complacere,  quam  in 
<c  natura  ipfa  poft  lapfum  reperire  ullo  modo  poflit.  Quapropter  cum 
<c  res  geftae  et  eventus,  qui  verae  Hiftoriae  fubjiciuntur,  non  fint  ejus  am- 
<c  plitudinis  in  qua  anima  humana  fibi  fatisfaciat,  praefto  eft  Poefis,  quae 
<c  facta  magis  heroica  confingat.  Cum  Hiftoria  vera  fuccefiiis  rerum 
<{  minime  pro  meritis  virtutum  et  fcelerum  narret,  corrigit  eam  Poefis, 
<cet  exitus  et  fortunas  fecundum  merita  et  ex  lege  Nemefeos  exhibet. 
"  Cum  Hiftoria  vera  obvia  rerum  fatietate  et  fimilitudine  animae  huma- 
"  nae  faftidio  fit,  reficit  eam  Poefis,  inexpectata  et  varia  et  vicifiitudi- 
<c  num  plena  canens.  Adeo  ut  Poefis  ifta  non  folum  ad  dele&ationem, 
<c  fed  etiam  ad  animi  magnitudinem  et  ad  mores,  conferat.  Quare  et 
"  merito  etiam  divinitatis  cujufpiam  particeps  videri  poflit,  quia  ani- 
"  mum  erigit  et  in  fublime  rapit  j  rerum  fimulachra  ad  animi  defideria 
"  accommodando,  non  animum  rebus  (quod  Ratio  facit  et  Hiftoria) 
"  fubmittendo." 

Nec  tamen  ea  fpiritus  elatio  et  quafi  participatio  divinitatis,  neque  ea 
profecto  in  moribus  conformandis  utilitas,  ita  eft  propria  Epopceiae,  (de 
qua  folummodo  ifthic  agit  Vir  Magnus)  ut  caeterae  omnes  Poeticae  fpe- 
cies  harum  virtutum  expertes  efle  cenfendae  fint :  adfunt  aliae  nonnullae, 
quae  in  hujus  laudis  focietatem  cupiunt  venire.    Inftat  imprimis  Ode, 

"  Ingentes  animos  angufto  in  pectore  verfans ; 
quae  etfi  csetera  inferior,  vi  tamen,  impetu,  ardore,  gravitate  etiam  in- 
terdum  et  feveritate,  nulli  profecto  cedit.    Alia  quidem  alii  agendi  eft 
ratio;  par  fortafle  eflfectus.    Epopceia  lentius,  cautius,  conlideratius, 

I    D£   AUCM.    SCIEKT.     Lib.  ll.IJ. 

ideoque 


N 


pJuel.i.  FINE   E  T  UTILITATE.  9 

ideoque  forfan  et  certius,  finem  fuum  confequitur  j  fenfim  fefe  infinuat, 
penetrat,  movet,  deleclat,  nunc  impetum  faciens,  nunc  deinde  rece- 
dens ;  et  per  jucundas  rerum  ambages  lectorem  circumducens,  animo 
lenem  quandam  vim  adhibet,  et  cum  pondere  fuo,  tum  potiffimum 
mora  imprimitur  :  Ode  contra  ferit  continuo  et  percellit,  ipfamque  af- 
fectuum  arcem  protinus  expugnat.  Altera  flammae  fimilis,  quae  vento 
adjuta  undequaque  paulatim  ferpit,  et  cuncta  demum  incendio  corripit : 
altera  inftar  fulminis,  quod  fubito  erumpit, 

"  magnamque  cadens,  magnamque  revertens 
"  Dat  ftragem  late,  fparfofque  recolligit  ignes. 
Quam  autem  vim  habeat  hoc  genus  Poefeos  in  vita  civili  tuenda,  et 
in  formandis  moribus  j  praecipue  autem  in  generofa  illa  animi  ac  fen- 
fuum  elatione,  qua  maxime  virtus  continetur,  excitanda  atque  alenda 
quantum  valeat,  intelligemus,  fi  Grascorum  monumenta  revocemus  in 
memoriam.  Ut  Pindari  carmina  fpectemus,  quae  etfi  neutiquam  in  hcc 
genere  prima,  tamen  nefcio  quomodo  prope  fola  jam  fuperfunt :  quem 
Graeco  homini  faepe  ea  canenti,  paflim  cantitata  audienti,  nam  hujuf- 
modi  omnia  non  folum  doctis  et  delicatioribus  jucunda  erant,  fed  ufu 
populi  quotidiano  trita  et  pervulgata ;  quem,  inquam,  fenfum  fuifle 
credamus  ?  An  cum  Deos  fuos,  cum  Heroas,  cum  majores  in  Deo- 
rum  numerum  relatos,  cum  loca,  regiones,  urbes,  et  cujufque  populi 
primordia,  tantis  honoribus  tantaque  gloria  celebrari  toties  fentiret,  non 
flagrafle  ejus  peftus  laudis  ftudio,  virorum  excellentium  aemulatione, 
amore  patriae  etiam  immodico  fortafle,  fed  nec  inhonefto  nec  inutilij 
adeoque  ut  fit,  utque  fieri  expedit,  ea  animi  elatione  dicam,  an  fuper- 
bia  atque  infolentia  inflatum  fuiffe,  ut  prae  fe  fuifque  barbaros  omnes 
nihili  putaret,  fummeque  defpiceret  ?  Quid  quod  Ludis  Sacris,  quibus 
non  minimum  Graecorum  virtus  bellica  fuftentabatur,  1  ex  poetarum 
carminibus  haud  exigua  acceflit  dignitas  et  pretium :  neque  amplio- 
rem  victoriae  mercedem  certantibus  oftendebat  Corona  Olympica,  quam 

1  Confule  Viri  Dottiflimi  cilberti  west  Differtationem  de  ludis  Olympicis.  Sedt. 

XVII. 


B 


Pindari 


io  DE   POETICiE  ,  pral.i. 

Pindari  aut  Stefichori  Encomium  ?  Utinam  profe&o  Stefichorum  non 
invidiflet  nobis  vetuftas,  cujus  gravitatem  et  magnificentiam  omnes  prae- 
dicant  j  quem  prae  caeteris  laudat  Dionyfius,  i  quod  et  argumenta  fu- 
meret  grandia  imprimis  et  fplendida,  et  in  iis  tractandis  mores  et  perfo- 
narum  dignitatem  egregie  fervaret.  Alcaeo  autem  praecipue  tb  tuv  tatoXi- 
tikuv  -zr&cypctTav  vfyj?  idem  tribuit :  2  at  cui  viro  ?  quam  ftrenuo  civi  ? 
quam  animofo  reipublicae  et  legum  propugnatori  ?  quam  acri  tyranno- 
rum  infectatori  et  vindici  ?  qui  gladium  fuum  pariter  et  lyram  Patriae 
et  Libertati  confecraverat  j  cujus  minaces  Camcenae  per  ora  populi  vo- 
litantes  et  praefenti  et  perpetuo  erant,  non  modo  fuae  civitati,  fed  et 
univerfae  Graeciae,  contra  malorum  civium  conatus  praefidio.  Equidem 
tam  vehemens  tamque  animofum  Poefeos  genus,  a  tali  ingenio  tracla- 
tum,  permultum  habuifle  momenti  necefle  eft,  in  hominum  mentibus 
cum  ad  omnem  honeftatem  erigendis,  tum  a  fcelere  abfterrendis ;  ma- 
xime  vero  in  fovendo  et  fuftentando  illo  vigore  animi,  atque  generofa 
cJrioovi,  quae  Libertatis  et  alumna  eft  eadem  et  cuftos.  Num  verendum 
erat  ne  quis  tyrannidem  Pififtratidarum  Athenis  inftaurare  auderet,  ubi 
in  omnibus  conviviis,  et  aeque  ab  infima  plebe  in  compitis,  quotidie 
cantitaretur  ~z.koXi.gv  illud  Calliftrati  nefcio  cujus,  fed  ingeniofi  certe  poe- 
tae,  et  valde  boni  civis  ?  3 

1  diob.  halicar.  Tom.  II.  pag.  123.  edit.  Hudfon. 

2  Ibid. 

3  athen;eus.  lib.  xv.  ZjtfAiov  hoc  nonnulli  Alcaeo  tribuerunt :  quod  temporum  ratio 
non  fert.  Floruit  enim  Alcarns  annis  circitcr  octoginta  ante  Hipparchi  necem.  Sed  et  Aucloris 
nomen  ab  intcritu  vindicavit  hesychius:  A^/asShs  pix(&'-  to  «ttj  A^A»  ■aoivfrv  axoXiot  v7n 
Kx?isi9^.T>s  strus  tXtpt.  Erat  autem  hoc  2><$>nov  Athenis  ita  celcbrc,  ut  in  omnibus  conviviis 
cantari  iolitum  effct.    aristophanes,  AXAPN.  977. 

OvStircT  lyj)  isotepsi  oi^cf.J^  vTooh^cpiXf, 

OvSt  7rwg  1(491  ■ooTt  toi  A^fAQ&iai  ctatTtq, 

2w»(9t7B:xA<v«;,   071  7iw£o<no;  xvr,j>  t$v. 
**  Nunquam  apud  mc  Harmodium  canet : "  hoc  eft,  nunquam  apud  me  conviva  erit.  Ubi 
SCHOLIASTES:   ev  tou<;  t<uv  zroT&iv  tnwohi;  yhii  ti  [*tX®^  A^fAsSiH  jytAs^ov"   *  >)  oi^yti,  <l><A7KTf 
Ayngfn,  «71  sra  t<9-v))x(«.   Item  ibid.  1092.  inter  cxtera  in  apparatu  ccenx  numerantur, 

OgyvrQAah;,  tu  <pi\TU&'  Ae/4£ohv,  ^cf.Xotfi 
iluc  ctiam  allufum  AYZJZT.  633. 


PR^EL.  I. 


FINE  ET  UTILITATE. 


ii 


Ei/  [tvpTX  x,Xu,th  -n  fytyog  (po^jjra, 
SltTTnp  ApfJt,o£iog  k  Ae/<py&Tuv, 

OTi   TOV  TVD&VVOV  KTWHtIuJ, 

linvofjtes  t  A&lw&s  i7roiYimTluJ. 

<blXlU,&'  ApflOoh'  XTl   -5Hf  Ti$VY\KO,g, 

Nr^oTiig  o\  tv  fA,a,Ka,poov  cri  <pa,m  hvci^, 

IVO,   7Tlp   *7ArOOU)HY\S  AfcXdjg, 

TvSetSlw  Ti  <pa<nv  AiopviSta,. 

Ev  fjt,v(>Ti£  KXcth  to  htyog  (po(>Yi<rct). 

naxrip  Apfjcohog  K  A(>i<pyetT<uv, 

Ot'  aS-Iujcuyi$  iV  &V(TICUS 

Avtya,  Tvpa,vvov  \7r7ntpxw  mcuvitIuj. 
A«  o~(poov  KXiog  losmij  ko,t  cuom, 

$iXTtx,$y  Ap/xoohi  k  Apifoy&Tov, 

Or<  tov  ivpa,vvov  ktvmtov, 

loDVopXg  t  A&lwa,g  t7ro»]ottTov. 
Quod  fi  poft  Idus  illas  Martias  e  Tyrannodtonis  quifpiam  tale  aliquod 
carmen  plebi  tradidiffet,  inque  Suburram,  et  fori  circulos,  et  in  ora 
vulgi  intuliiTet,  actum  profecto  fuiffet  de  partibus  deque  dominatione 
Caefarum  :  plus  mehercule  valuilfet  unum  AppoJi*  fJuiXog,  quam  Cicero- 
nis  Philippicae  omnes. 

Kaf  <pof>>im  ro  %t$o%  tt  Xonnv  iv  (ivgrit  kXxo%, 

A^3qa.7U   T   iV    Ttlf   07TXol?   i%KS  Ag/lftyHTOVI. 

Liquet  autem  ex  ipfo  ZtyXiu,  conjuratos,  cum  Hipparchum  adorirentur,  pugiones  fuos  abdi- 
duTe  in  illis  myrti  ramis,  quos,  opinor,  folenne  erat  geftari  ab  omnibus  qui  Sacrificio  Panathe- 
naico  interefient :  quod  etiam  diferte  teftatur  Ariftophanis  Scholiaftes  ad  locum  proxime  citatum, 
xtoi  (Ag^Ao;  x-<*i  Ag/.fiy«T«i)  x%t  y,V£7tvuv  vJKxoiiv  tu  %itpri  ocvxonrxmnits  tov  tv^vvov  y.Xntx- 
A«v.  Hinc  fortafle  dudlus  eft  mos,  ut  qui  in  convivio  S»yA<e»  aliquod  cantaret,  femper  manu  fe- 
neret  myrti  ramum,  (vide  plutarch.  i.  Symp.  $>uaft.  1 .)  quod  in  hoc  "ZxsXnf  ex  re  initium 
habuifle  videtur.  Caeterum  1.h$\iov  hoc  celeberrimum  in  verficulos  fuos  diftinxi ;  metroque  con- 
fului,  legendo,  Tetrafticho  zdo,  pro  xtv,  ntt  cum  Scholiafte  Ariftophanis,  (funt  qui  leguat 
*7J  isa;)  pro  A%x<djs,  A%X4js  ;  et  omittendo  otiofum  epithetum  tov  i&Xtv  ante  &iopr.hx.  Por- 
ro  autem  fuaferunt  rationes  Grammaticae  legendum,  Tetrafticho  4-to,  As*fsy«?-«>  pro  A^ys- 
ruv ;  et  KTctvirtv,  iwmmTov,  pro  xTcutirlw,  i7rooi<m7iu/, 

B  2  Sunt 


12  DEPOETICiE  prjel.  i. 

Sunt  et  aliae  Poefeos  fpecies,  quae  quanquam  nobifcum  comiter  ple- 
rumque  et  familiariter  verfantur,  graviorem  tamen  perfonam  nonnun- 
quam  induunt.  Talis  eft  Elegia  j  non  hanc  levem  dico  et  amatoriam, 
fed  antiquam  illam,  fapientem,  fandlam,  feveram ;  ducem  vita?,  ma- 
giftram  morum,  civitatum  adminiftratricem,  virtutis  antiftitem.  Ne 
plures  Au&ores  nominem,  quorum  nullae  jam  fuperfunt  reliquiae  de 
quibus  judicare  poffimus,  ecce  vobis  Solon,  vir  fanctiffimus,  legum  la- 
tor  fapientiffimus,  poeta  optimus :  qui  fi  quid  in  reip.  adminiftratione 
ardui  objiceretur,  ad  poeticam  facultatem  femper  confugiebat.  i  Num 
vindicandae  funt  leges  fuae,  caftiganda  civium  vel  licentia  vel  fegnities, 
concitandi  eorum  animi  et  ad  libertatis  deliderium  erigendi  ?  Continuo 
carmen  aliquod  populo  impingitur,  acre,  feverum,  fervidum,  et  in  illa 
gravitate  cenforia  tamen  elegans : 

Ek  vitpiXvig  'zs-iXnuj  p^ovog  [dpos  v\h  %c^XaX^5, 

BpovTTj       zk  Xct,U7r$r\$  ytyvnsu  A&poTtyc:' 
Avfyav  cfy  tK  piyKhw  ■aroA*?  oTXviuj'  «$■  h  fjuovcvpx^ 

AvjfJLOS  ciifyetY\   $XX0OTwlw  iTTiCi. 

Notum  eft  Athenienfes  Salamina  ex  hoftibus  receptam  Solonis  carmini- 
bus  unice  debuifte,  etiam  invito  atque  ingratiis :  cum  multis  cladibus 
acceptis  in  fummam  defperationem  incidiftent,  adeo  ut  capitale  eftet,  fi 
quis  de  bello  inftaurando  deque  vindicanda  infula  ferret  j  tantam  pro- 
fecto  vim  habuit  Carmen  illud,  \op,iv  «?  i^tXct^iva,  —  quafi  a  vaticinante 
fub  furoris  fpecie  pronuntiatum,  ut  populus  veluti  aliquo  numinis  affla- 
tu  inftinctus,  ad  arma  concurreret,  bellum  flagitaret,  aciem  pofceret, 
ct  impetu  facto,  caeiis  hoftibus,  vi&oriam  exoptatiffimam  reportaret. 
Habemus  etiam  aliquas  Tyrtaei  illius  reliquias,  qui 
"  mares  animos  in  martia  bella 
e<  Verfibus  exacuit ; 
omnes  de  bellica  fortitudine,  de  amore  patriae,  de  immortali  gloria  vi- 
rorum  in  acie  ftrenue  occumbentium  j  quae  timidis  ctiam  audaciam  ad- 
dere  poflent :  quibus  ipfis  hortationibus  Lacedaemonios,  debilitatos  jam- 

i  Vide  plutarch.  et  diog,  laert.  in  solone. 

dudum 


prjel.1.  FINE  ET  UTILITATE.  13 

dudum  et  fractos  animo,  ad  certam  fpem  vidtoriae  erexit.  Nota  res  eft, 
multorumque  au&orum  teftimonio  celebrata :  quod  ni  ita  effet,  non- 
nullis  ifthaec  omnia  fabulofa  forfan  haberi  poffent ;  mihi  quidem  viden- 
tur  non  magis  hiftoriae  fide,  quam  rei  ipfius  ratione  comprobari.  Non- 
ne  enim  credibile  eft  fummo  animi  ardore,  fumma  firmitate  atque  per- 
tinacia  virtutis,  ab  iis  hominibus  fuiffe  dimicatum,  qui  in  acie  ftantes, 
gradientes,  manum  jam  cum  hofte  conferentes,  perpetuo  canebant  ad 
tibiam  iftiufmodi  carmina : 

QvflCO  •2cr8<   TY\S$i   fjC0C%U(JCi%t.,    KCtf   'ZFipt  •ZFCUC^CtiV 

<dVY\OKUfJCiV,    ypV%COV   fJCY\KiTl  tyeihfJDjJOt, 
£1    ViOt'    CC?&.CC   fCCC^iC&i    TTCCp   CC>is.Y\Koi<Tt  fJCiVOVTiS, 

Mv\h  (pvyqs  cuc^pas  ccp%iTi,  fjcv\h  cpoQa. 
AiKoc  tis  iv  O^Qctg  fjaviTOd  Troav  ccfctpoTiqoin 

'ZTqpixfiete  ixt  yqs,  %«Ac$-  o$avi  ^axav. 
AiZinpvi  o\'  ivt  %etpi  Tivac&iTOi)  cQpifjcov  tyxfis, 

KivetTCO  ch  /Xotyov  Jetvov  VTTip  Ki(pccXv\s' 
Kcy  ttoc^cc  Ttup  7roh  S^ets,  koc)  i7T  ccaxnc%s  ocom^'  ipetons, 

Ev       /\o<pov  re  Xo(pu,  koc\  Kvvdcv  Kvviv\, 

Kdj  CftpVCV  qipvcf  TS-iTmMfjDpOS  ccvfyt  fMJC%i£ru, 

H  fytptOS  KCt)7n]V,   Y\  c^opv  fccCKpov  iXuv. 
OVC^iTTOTi   KhiOS   ic3~/\0V   OCTTCiKvmf  ,    H^'  OVOfJC  CUITH, 

A/ytC,  V7T0  yv\s  7np  tuv,  ytyviToq  oc%cvcltos, 

OVTlV  CCqtqdjOVnt,,    fAiVOVTUTi,  fJCCCpVCCfjCiVOVTZ 

Ty\s  'Z&ipi  Kctf  ■zrou^uv,  Sxpos  Ap-/\s  cKi<rv[. 
Leviores  Poeticae  fpecies  ne  omnino  praetermittamus,  iis  profecto  fa- 
tis  fuperque  tribuiffe  multis  videbimur,  fi  illarum  utilitatem  in  ipfa 
quem  afferunt  delectatione  pofitam  ftatuamus.  Verum  ne  hanc  quidem 
contemnendam  fortaffe  judicabitis,  Academici,  fi  cogitetis  hos  lufus, 
hanc  ipfam  levitatem,  praebere  vobis  ubi  refpiret  animus  operofa  verita- 
tis  indagatione  defeffus ;  unde  ingenia  a  vehementi  contentione  relaxen- 
tur,  attrita  reparentur,  debilitata  reficiantur,  et  vel  ipfa  ftudiorum  vi- 
ciffitudine  et  varietate  recreentur.  Qua  quidem  in  re  uti  poflitis  gravif- 
fimorum  virorum  exemplo  atque  auctoritate ;  inter  Graecos,  Solonis, 

PlatoniSi 


H  DE    POETICiE  prjel,  i. 

Platonis,  Ariftotelis ;  inter  Romanos,  Scipionis  et  Laelii,  Julii  et  Au- 
gufti  Caefarum,  M.  Varronis,  M.  Bruti  j  qui  maximis  negotiis  ftudiif- 
que  feveriflimis  hanc  poeticae  facultatis  fuavitatem  et  hilaritatem  crebro 
ac  libenter  afperferunt.  Equidem  praeclare  nobis  confuluifle  videtur  na- 
tura,  quae  cum  nos  ad  veri  cognitionem  longe  a  nobis  remotam,  nec 
line  magnis  laboribus  aflequendam,  vehementer  impelleret,  haec  nobis 
invenit  et  paravit  oble&amenta,  ut  haberet  mens  noftra,  quo  defatigata 
identidem  confugeret ;  ubi  conquiefceret,  omnemque  illum  languorem 
et  moleftiam  deponeret. 

Nec  vero  illud  quoque  in  his  ftudiis  praetereundum  eft,  Academici, 
quod  ut  veftrorum  laborum  folatia  quaedam  ibi  repofita  habetis,  ita  ex 
eifdem  multa  literarum  ornamenta  depromere  poflitis.  Primum  equi- 
dem  eft,  res  ipfas  earumque  rationes  clare  animo  concipere  et  cogitatio- 
ne  complecti  j  tum  huic  proximum,  animi  fenfus  non  modo  dilucide, 
fed  et  ornate,  oratione  explicare.  In  hoc  enim  omnes  aliquantulum  de- 
licati  fumus,  ut  nuda  et  jejuna  etiam  graviflimarum  rerum  expofitione 
parum  fimus  contenti :  aflumenda  funt  artis  aliqua  condimenta,  quae 
faftidium  illud  vincant ;  adhibendus  flos  quidam  orationis,  aliqua  fen- 
tentiarum  lumina ;  etiam  aurium  voluptati  modis  quibufdam  et  nume- 
ris  confulendum.  Quibus  omnibus  quanquam  Poetae  longe  aliter  ac 
caeteri  fcriptores  utuntur,  nihilominus  qui  in  eorum  fcriptis  et  legendis 
et  imitandis  aliquid  temporis  et  operae  collocaverit,  id  ei  ufu  venturum 
arbitror,  ut  fentiat,  hac  quafi  palaeftra  excoli  et  formari  fibi  ingenium, 
vires  animi  et  celeritatem  augeri,  orationem  etiam  fuam  hac  confuetu- 
dine  atque  commercio  fimilem  quendam  habitum  et  colorem  afliimere. 
Cujufmodi  quiddam  iis  accidere  videmus,  qui  filtationi  aliquando  ope- 
ram  dederunt ;  nam  etfi  geftum  et  incefliim  ad  certos  motus  minime 
componant,  fubeft  tamen  aliquid  ex  hac  exercitatione,  unde  eos  non  id 
agentes  decor  ille  furtim  profequitur.  Neque  vero  incredibile  eft,  ad 
fummam  oratoriae  eloquentiae  laudem  perficiendam  nonnihil  ex  poetica 
facultate  adjumenti  attulifle  tum  C.  Caefarem,  tum  M.  Tullium ;  i  al- 


i  "  Ne  carminc  cjuidem  ludcre  contrarium  fuerit:  —  ideoque  mihi  vidctur  M.  Tullius  tan- 


prjel.i.  FINE  ET  UTILITATE.  15 

terum  Romanorum  difertiflimum,  alterum  eloquentiflimum ;  utrum- 
que  et  legendis  carminibus  deditum,  et  in  fcribendis  exercitatum.  Hoc 
in  Platonis  fcriptis  ita  apparet,  ut  non  modo  de  re  ipfa  male  ac  perverfe 
judicavifle,  fed  et  hominis  ingrati  crimen  in  fe  admififle  videatur,  cum 
Poefin  ex  commentitia  fua  civitate  ejecerit,  cui  ipfe  ingenii  fui  nitorem 
et  cultum  deberet,  cujus  ex  fontibus  dulcem  illam  orationis  ubertatem 
et  rlumen  eloquentiae  derivafiet. 

Sed  ut  ad  majora  illa  redeamus;  hoc  certe  praecipue  inter  caeteras 
difciplinas  eminet  Poetica,  quod  excelfum  quiddam  ac  pcene  divinum 
fapiat ;  quod  animum  non  modo  defefTum  recreet,  turbatum  leniat,  op- 
prefllim  erigat ;  fed  ad  pulchra,  decora,  ardua  evehat  atque  accendat ; 
nec  tantum  optima  vitae  praecepta  ita  tradat,  ut  reddat  etiam  jucundifll- 
ma,  fed  ipfum  etiam  Honeftum  menti  quodammodo  inferat  atque  in- 
fundat.  Praeterea  cum  ea  laudis  ac  gloriae  cupiditas  animis  noftris  inna- 
ta  fit,  quae  nos  ad  praeclara  et  excelfa  acerrime  ftimulet,  id  fedulo  agit 
Poefis,  ut  hoc  naturae  confilium  plene  exequatur,  ut  hos  virtutum  ig- 
niculos  foveat  nutriatque.  Cumque  id  imprimis  fui  muneris  efle  fem- 
per  duxit,  ut  res  bene,  praeclare,  fortiterque  geftas  celebraret  j  ut  egre- 
gia  maximorum  virorum  exempla  pofteris  traderet,  eorumque  immor- 
talem  memoriam  fuis  confecraret  monumentis :  hae  certe  Poefi  deben- 
tur  gratiae,  quod  non  folum  animum  ad  virtutem  praeceptis  informet, 
exemplis  dirigat,  et  vi  quadam  infita  atque  fua  concitet  atque  incendat> 
verum  etiam  quod  ipfi  virtuti  ampliflimam  et  jucundiflimam  fuorum 
laborum  mercedem  perfolvat. 

Verum  de  Poetica  adhuc  levius  omnino  et  humilius,  quam  ejus  dig- 
nitas  poftulat,  exiftimabimus,  nifi  eo  demum  convertamus  animos,  un- 
de  ejus  magnitudo  maxime  elucet  j  nifi  eam  in  facris  verfantem,  et  Re- 
ligioni  miniftrantem  contemplemur.  Hoc  primum  ei  negotium  datum 
eft  j  hoc  ita  feliciter  exequitur,  ut  in  caeteris  rebus  impofitam  quandam 
perfonam  gerere  videatur,  hic  folummodo  fuam ;  alibi  enim  ad  artis 

"tum  intuliffe  eloquentiae  lum«n,  quod  in  hos  quoque  ftudiorum  feceffus  excurrit."  quintil. 
Lib.  x.  5. 

fubfidia 


16  DEPOETICiE  prml.  i. 

fubfidia  femper  confugere,  hic  propria  vi  niti,  aut  potius  fpiritu  vere 
divino  fuftentari.  Quid  enim  habet  univerfa  Poefis,  quid  concipere  po- 
teft  mens  humana  grandius,  excellius,  ardentius ;  quid  etiam  venuftius 
et  elegantius,  quam  quae  in  facris  Hebraeorum  Vatum  fcriptis  occurrunt  ? 
qui  magnitudinem  rerum  fere  ineffabilem  verborum  pondere  et  carmi- 
nis  majeftate  exaequant ;  quorum  cum  nonnulli  vel  ipfis  Graecorum 
poetarum  fabulis  funt  antiquiores,  ita  omnes  tantum  eos  fublimitate 
exfuperant,  quantum  vetuftate  antiquiffimi  antecedunt.  Quod  ii  ipfius 
Poefeos  ultima  origo  quaeratur,  ad  Religionem  omnino  videtur  referen- 
da.  Nam  cum  fit  facultas  a  natura  profecta,  praeceptis  et  legibus  non 
nifi  fero  conformata,  non  aetatis  alicujus  aut  gentis  propria,  fed  univerfi 
humani  generis ;  vehementioribus  humanae  mentis  Affectibus  neceffa- 
rio  tribuenda  eft  :  quorum  ea  eft  natura,  ut  fefe  efferant  vocibus  elatis, 
ardentibus,  maximeque  a  vulgari  fermonis  ufu  abhorrentibus  j  nec  mi- 
nus  aequabilem  illum  continuae  locutionis  tenorem  impetu  fuo  dirum- 
punt  et  diftinguunt  intervallis ;  fententias  acres,  incitatas,  vibrantes,  cre- 
bris  veluti  ictibus  contorquent ;  et  orationem  pro  motu  et  habitu  ani- 
mi  varie  intercidunt,  et  quodammodo  modulantur.  Hoc  in  Admiratio- 
ne  et  Gaudio  vel  maxime  locum  habet  j  et  quid  erat  quod  hominis  jam 
tum  creati  mentem,  opinionum  vanitate  nondum  depravatam,  adeo  ve- 
hementer  potuit  percellere,  ac,  quas  tum  ei  plane  obverfata  eft,  Dei 
Optimi  Maximi  bonitas,  fapientia  et  magnitudo?  quid  verifimilius, 
quam  primum  inconditi  carminis  conatum  in  Creatoris  laudes  ipfo  ex- 
ardefcentis  animi  impetu  erupiffe  ?  Id  certe  minime  dubium  eft,  eif- 
dem  in  facris  enutritam  fuiffe  Poeticam,  in  quibus  nata  videtur :  obire 
templa,  adeffe  altaribus,  prima  ei  et  propria  quasdam  occupatio  fuit: 
et  cum  religiones  in  variis  gentibus  atque  astatibus  diverfiffimae  obtinue- 
rint,  in  hoc  tamen  omnes  confenfiffe  accepimus,  ut  hymnis  et  carmini- 
bus  celebrarentur. 1  Hujufce  originis  non  obfcura  indicia  etiamnum  prae 

I  Antiquiflimum  fecundum  platonem  Muficas  five  Poefeos  genus  erant  ^a&i  ^tm' 
6v6/>&  Js  v/Atei  fpnKxxuvT6.  d  E  l  E  c.  Lib.  iii.  Rem  ipfam  eleganter  illuftrat  suexonius; 
in  Nominis  etymologia  infelicior,  ut  accidit  nonnunquam  veteribus  Grammaticis.  "  Cum  pri- 
"mum  homincs  exuta  feritate  rationem  vitae  habere  cjcpiflcnt,  fequc  ac  Dcos  fuos  nofle,  cul- 

"tum 


prjel.1.  FINE  ET  UTIL ITATE.  17 

fe  fert  Poefis,  eo  quod  facram  et  caeleftem  materiam  veluti  parentem 
fuam  et  educatricem  ardentiffimo  affectu  femper  amplectatur  j  huc  vel- 
uti  ad  germanam  patriam  amat  recurrere,  ibique  et  lubentiffime  verfe- 
tur,  et  maxime  vigeat. 

Verum  ifthaec  attigiffe  folummodo  et  quafi  praelibafle  jam  fufficiat, 
plenius  forfan  aliquando  difcutienda.  Quod  autem  fit  in  pofterum  in- 
ftituti  mei  confilium,  quae  propofitae  materiae  forma,  veniam  mihi  ut 
fpero  facile  concedetis,  Academici,  fi  nondum  aulim  in  medium  pro- 
ferre.  Effet  fane  hominis  et  veftrum  de  fe  judicium  parum  reverentis, 
et  fuo  plurimum  tribuentis,  quae  apud  animum  fuum  paululum  agitata 
haberet,  nec  fatis  ad  liquidum  cogitatione  perducta,  coram  vobis  proti- 
nus  efFutire.  Ego  vero  fic  mecum  ftatuo,  nihil  huc  fubitum,  nihil  nifi 
mea  qualicunque  induftria  elaboratum  afferri  oportere  5  id  mjhi  fedulo 
enitendum,  ut  ingenium,  eruditionem,  copiam,  caeteraque  quae  mihi 
fentio  deeffe  omnia,  ea  quantum  poffim  cura,  diligentia,  labore  com- 
penfem.  Haec  fi  praeftem,  altera  illa  ut  mihi  remittatis  et  condonetis 
rogo,  Academici ;  ut  quem  ftudio  veflro  et  favore  ornaviftis,  eundem 
porro  humanitate  et  indulgentia  profequamini. 

"  tum  modicum  ac  fermonem  neceflarium  commenti  fibi,  utriufque  magnificentiam  ad  religio- 
"nem  Deorum  fuorum  excogitaverunt.  Igitur  ut  templa  illis  domibus  pulchriora,  et  ilmulachra 
"corporibus  ampliora  faciebant:  ita  eloquio  etiam  quafi  auguftiore  honorandos  putaverunt,  lau- 
"defque  eorum  et  verbis  illuftrioribus  et  jucundioribus  numeris  extulerunt.  Id  genus,  quia  for- 
"ma  qusedam  efEceretur,  quae  zroit-mt  dicitur,  Poema  vocitatum  eft,  ejufque  fiflores  Poetse." 
Ex  opere  deperdito  de  p o e t i  s  citatum  ab  isidoro,  Orig.  Lib.  vm.  cap.  7. 


DE    SACRA    P0E6I  HEBRiEORUM. 


PRiELECTIO  SECUNDA: 
ARGUMENTI  PROPOSITIO  ET  DISTRIBUTIO. 


^"""I  ocrates,  ut  apud  Platonem  1  legimus,  cum  faspius  per  in- 
fomnium  effet  admonitus,  ut  Muficae  operam  daret,  officio  quafi 
divinitus  fibi  delato  fatisfaciendum  ratus,  primo  quidem  carmen 
in  Apollinis  laudes  compofuit,  ac  poftea  aliquas  fumpfit  fabellas 
./Efopi  verfibus  illuftrandas  :  id,  credo,  fecum  reputans,  primitias  Poe- 
tica?,  quam  ille  praecipuam  quandam  Muficae  partem  *  effe  exiftimabat, 
Diis  immortalibus  confecrari  debere ;  nec  fibi,  homini  in  his  ftudiis  mi- 
nime  exercitato,  nifi  ea  fe  religione  prius  exfolviffet,  ad  leviorem  mate- 
riam  fuoque  forfan  ingenio  accommodatiorem  licere  defcendere.  Se- 
quar,  Academici,  gravimmi  Philofophi  audtoritatem  j  et  cum  hoc  mi- 
hi  ab  Academia  munus  demandatum  eft,  ut  Poeticae  naturam  et  ratio- 
nem  vobis  exponam,  id  ex  ea  potiflimum  parte  ingrediar,  unde  ille  ad 
ejufdem  Artis  ftudium  et  exercitationem  accedendum  fibi  putavit.  Sta- 
tui  enim  in  primis  quaedam  de  Sacra  Poeii  difterere,  ea  nimirum  quae  a 
veteribus  Hebraeis  exculta  eft,  et  in  rebus  vere  divinis  unice  occupata ; 
ut  fi  materiae  arduae  ac  difficili  parum  fatisfecero,  ad  minora  faltem 
quaft  aufpicato  poflim  tranfire.  Ego  vero  hoc  negotium  ea  mente  fuf- 
cipio,  ut  non  folum  pro  ratione  officii  diligenter,  fed  et  pro  mandantis 

I   I  N    P  H  JE  D  O  N  e  fub  init. 

r  e  p.  Lib.  ii. 

C  2  amplkudine 


DE  SACRA  POESI  pr/el.  ii. 


amplitudine  honorifice  exequendum  exiftimem;  nec  mihi  videndum 
modo  efie,  quid  hujufce  inftituti  propofitum  et  ftudiofae  juventutis  uti- 
litas,  fed  et  quid  hujus  Academiae  dignitas  requirat.  Quandoquidem 
autem  ipfa  etiam  Academia,  cum  hanc  nobis  difciplinam  decreto  fuo 
confirmaret,  Poeticae  ftudium  eo  praecipue  nomine  commendavit,  "  quod 
"  ad  feverioris  literaturae,  tam  Sacrae  quam  Humanae,  incrementum  con- 
"ducatji"  nihil  fane  occurrebat,  quod  tractari  poffet,  vel  utilius,  vel 
ad  hujus  inftitutionis  Confilium,  et  Academiae  noftrae  mentem,  etiam 
accommodatius,  quam  ea  Poeticae  fpecies,  quae  cum  Sacrarum  litera- 
rum  magnam  partem  conficit,  tum  caeteris  omnibus  et  rerum  dignitate 
et  magnificentia  fpiritus  longe  antecellit. 

Enimvero  quid  eft  cur  Homeri,  Pindari,  Horatii  fcriptis  celebrandis 
omnique  laude  cumulandis  toties  immoramur,  Mofem  interea,  Davi- 
dem,  Ifaiam,  filentio  praeterimus  ?  An  rem  ipfam  cenfebimus  ab  his 
fcholis  abborrere  ?  in  quibus  tamen  hae  literae  femper  primas  obtinue- 
runt :  an  ab  hoc  florentiffimorum  juvenum  ccetu  alienam  effe  ?  quo- 
rum  tamen  plurimi  his  ipfis  ftudiis  operam  fuam  et  labores  confecrave- 
runt.  An  id  tandem  ftatuendum  eft,  eorum  quidem  hominum  fcripta, 
qui  tantum  modo  efFecerunt,  quantum  ingenio  et  facultate  confequi  po- 
tuerunt,  ratione  et  via  tractari  oportere,  et  ad  artis  praefcriptum  et  nor- 
mam  exigi :  quae  vero  altiorem  habent  originem,  et  Divini  Spiritus  af- 
flatui  vere  tribuuntur,  eorum  vim  quidem  et  venuftatem  fuo  lumine 
quodammodo  elucere ;  fed  nec  doctrinae  inftitutis  conftare,  neque  Artis 
finibus  circumfcribi  pofTe  ?  VerifTimum  quidem  eft,  Poefin  facram,  11 
ejus  originem  fpeclamus,  humanam  et  artem  et  naturam  longe  fupera- 
re :  nihilo  tamen  minus,  fi  ejus  fublimitatem  caeterafque  virtutes  recte 
aeftimare  velimus,  hoc  eft,  quantum  in  concitandis  animi  humani  af- 
fectibus  valeat,  intelligere ;  ad  utramque  eft  recurrendum :  videndum 
enim,  quaenam  fint  iftae  mentis  afFectiones,  et  quibus  potiffimum  mo- 
dis  excitandaj.  Praeterea  cum,  ut  in  caeteris  difciplinis,  ita  in  Poetica, 
Ars  omnis  fit  cognitio  quaedam  ex  natura  deprompta,  rerum  obferva- 

I    STATUTUM    D£    LECTURA  POSTICA. 

tione 


prjel.  ii.  HEBRiEORUM.  21 

tione  percepta,  ufu  confirmata  j  cum  in  iis  homines  docti  deprehende- 
rent,  quid  decorum  efTet,  quid  conveniens,  et  ad  inftituti  operis  finem 
confequendum  recte  comparatum ;  eaque  fparfim  notata,  lateque  diflfu- 
fa,  ratione  quadam  inter  fe  conftringerent,  et  ad  certum  ordinem  cer- 
tafque  leges  revocarent :  patet  Artem  ex  ingeniorum  excellentium  mo- 
numentis  fuam  originem  ducere,  non  excelluiffe  ingenia  eo  quod  artis 
fubfidiis  effent  inftrudla ,  recteque  adhiberi  ejus  praecepta  in  illuftrandis 
etiam  illorum  fcriptis,  qui  ea  vel  nefcirent,  vel  non  attenderent.  Cum- 
que  Poefeos  Sacrae  confilium  fit,  mentem  humanam  ad  omnem  verse 
virtutis  et  pietatis  habitum  formare,  et  vehementiores  animi  affedtus  ita 
concitare,  ut  eos  ad  proprium  finem  ufumque  legitimum  dirigere  pof- 
fit ;  fi  quis  inftrumenta  illa,  et  quafi  machinas,  quibus  inftitutum  fuum 
abfolvit,  perfpexerit,  is  profecto  haud  exiguum  ipfi  Arti  fubfidium  eft 
collaturus.  Quamvis  igitur  ad  occultos  hujufce  veluti  Nili  csleftis  fon- 
tes  haud  fas  fit  penetrare,  licebit  tamen  fandfi  fluminis  curfum  et  flexio- 
nes  fequi,  aquarum  audlus  et  receflus  notare,  ac  rivos  etiam  quofdam 
tanquam  in  fubjacentes  campos  deducere. 

Primum  certe  in  hac  difciplina  locum  merito  fibi  vendicant  Sacra 
Poemata,  cum  ex  iis  et  ipfius  Artis  origo  repetenda  eft,  et  ejufdem  dig- 
nitas  veriflime  aeftimanda.  Caeterarum  artium  initia,  utcunque  rudia  et 
imperfecta,  et  circa  res  tenues  et  minutas  occupata,  juvat  tamen  ple- 
rumque  eruere  et  contemplari :  hic  Poefin  in  ipfis  primordiis  intueri  li- 
cet,  non  humano  ingenio  excogitatam,  fed  e  ccelo  delapfam ;  non  par- 
vis  incrementis  paulatim  crefcentem,  fed  ab  ipfo  ortu  plenam  quandam 
habentem  et  decoris  et  roboris  maturitatem ;  non  nugis  ancillantem  et 
vanitati  fua  praebentem  lenocinia,  fed  divinse  veritatis  miniftram,  inter 
Deum  atque  homines  quandam  internuntiam.  Hoc  enim  primum  et 
praecipuum  habet  munus,  ut  et  hominum  vota  aclionefque  gratiarum 
Deo  commendet,  ejufque  laudes  celebret,  utque  ex  altera  parte  homi- 
nibus  divinorum  confiliorum  myfteria  patefaciat,  et  praenuntiet  futura  : 
quod  quidem  officium  Poefis  imprimis  fibi  honorificum  et  illuftre  ducit 
contigifle.  Illud  enimvero  haud  perfundlorie  attendi  velim,  quod  ex 
univerfa  facrorum  voluminum  ferie  conftare  arbitror ;  eventuum  futu- 

rorum 


22  DESACRAPOESI  prjbl.  n. 

rorum  fignificationes  femper  fere  verfu  et  numeris  enuntiari;  et  ejuf- 
dem  fuifle  Spiritus  rerum  praefenfionem  fuo  inflatu  impertire,  iifque 
magnificos  poefeos  fenfus  et  carminis  ornatum  inducere ;  ut  cum  rebus 
ipfis  longe  humanos  conceptus  fuperantibus  quaedam  etiam  eloquii  divi- 
nitas  confentiret.  Quid  autem  eft  ex  iis  omnibus,  quae  in  honorem 
Poeticae  fautores  ejus  ftudiofiflimi  vel  ediderunt  unquam,  vel  concepe- 
runt,  vel  etiam  finxerunt,  quod  non  infra  hanc  laudem,  infraque  ejus 
merita  reique  veritatem  confiftat  ?  Quid  ex  omnibus,  quas  in  eandem 
acerrimi  ejus  obtrectatores  unquam  conjecerunt,  opprobriis,  quod  non 
Hebraese  Poefeos  exemplo  penitus  refutetur  atque  obruatur  ?  Definant 
itaque  ex  quorundam  hominum  vitio,  qui  rebus  optimis  peflime  abu- 
tuntur,  honeftiflimae  facultati  invidiam  conflare :  definant  eam  artem, 
ut  in  fe  levem  futilemque  contemnere,  ut  profanam  atque  etiam  im- 
piam  criminari,  quam  in  fandtifiimos  ufus  Dei  ipfius  munere  homini- 
bus  conceflam  fuilfe  videmus,  Deique  ipfius  auctoritate  atque  exemplo 
auguftiflimis  minifteriis  confecratam. 

Utrum  Poefin  fuam  Graeci  ex  naturae  primum  fontibus  ipfi  haufe- 
rint,  an  aliunde  ex  remotiore  aliqua  origine  derivatam  acceperint,  nec 
magni  momenti  videtur,  nec  exitum  habitura  difputatio  :  hoc  certe  con- 
ftat,  eam  femper  apud  Graecos  invaluifle  de  Poeticae  natura  et  origine 
opinionem,  quae,  fi  ipforum  tantum  Poefin  fpectamus,  eflet  vaniflima  j 
cum  Hebraeorum  vero  Poefi  re  et  veritate  congrueret.  Etenim  Poefin 
fanctum  et  caelefte  quiddam  exiftimabant,  neque  artis  aut  facultatis  efle 
humanae,  fed  divini  omnino  muneris  :  apud  eos  itaque  fancti  habiti  Va- 
tes  et  deorum  interpretes,  ut  quibus  confuetudo  et  commercium  quod- 
dam  cum  coelo  intercederet ;  caeremoniae,  et  religiones,  deorumque  lau- 
des  carminibus  celebratae ;  et  quod  habet  eorum  Poefis  antiquiflimum, 
oracula  femper  verfibus  edita,  quo  et  auguftiora  et  credibiliora  populo 
viderentur ;  quippe  qui  exiftimabat,  aeque  divini  cujufdam  inftinftus 
efle,  res  et  praefentire,  et  verfibus  protinus  exprimere.  Retinuifle  ita- 
que  videntur  confignatam  quondam  in  animis  hominum  antiquse  et  ve- 
rae  Poeticae  notionem  aliquam  et  formam,  pofteaquam  rem  ipfam  ami- 
fiflent  j  cum  vaniflimis  commentis  fefe  invicem  corrupiflent  Religio  et 
Poefis.  Cum 


vrjel.  ii.  HEBRiEORUM.  23 

Cum  igitur  unicas  primaevae  et  germanae  Poefeos  reliquias  nobis  Sa- 
cri  Codices  fervarunt,  ipfa  vetuftate  venerandas,  divinitate  etiam  adoran- 
das,  de  iis  mihi  in  primis  quaerendum  exiftimavi ;  quantum  nimirum 
patitur  hujufce  difciplinas  ratio  :  ut  meminerim  me,  non  Theologiae 
ftudiofis  divinae  veritatis  oracula  exponere,  fed  juventuti  in  politiori  doc- 
trina  et  literarum  elegantiis  exercitatae  commendare  lectiflima  Poemata. 
Debuit  fortafle  me  ab  hoc  incepto  omnino  dehortari  rei  ipfius  difficul- 
tas ;  verum  hanc,  ut  fpero,  apud  vos,  Academici,  excufationem  habe- 
bit  meum  audacius  forfan  confilium,  ut  me  exiftimetis  eam  potifiimum 
materiam  tractandam  fufcepifle,  quam  maxime  et  per  fe  egregiam  et 
huic  inftituto  accommodatam  judicarem  ;  atque  id  faltem  vidifle,  quid 
hoc  loco  dignum  elTet,  fi  parum  confiderate  expenderim,  quid  meae  vi- 
res  poflent  fuftinere. 

Eam  autem  in  hac  difquifitione  viam  infiftam,  quam  ultro  videtur 
oftendere  rei  ipfius  ratio.  Tria  enim  funt  in  omni  poemate  praecipue 
advertenda :  primum  quidem  res  ipfa,  ejufque  traclandae  ratio ;  quae 
difpofitio,  quis  ordo,  quae  pro  vario  poematis  genere  totius  forma  :  tum 
elocutio  five  ftylus  •  in  quo  continentur  fenfus  elati  atque  ardentes,  fen- 
tentiarum  lumina,  figurarum  atque  imaginum  pulchritudo  et  varietas, 
verborum  denique  vis,  pondus,  elegantia :  poftremo  carminis  fuavitas, 
numerique,  non  folum  ad  aurium  deleclationem  cornpofiti,  fed  ad  res 
ipfas  exprimendas,  omnemque  animi  motum  concitandum  efHcaces. 
Videndum  itaque  quid  in  harum  partium  fingulis  praeftari  poflit,  et 
quoufque  in  Hebraica  Poefi  difcutienda  et  tuto  et  cum  fructu  aliquo 
verfari  liceat. 

Quod  ad  Verfuum  rationem  attinet,  ut  de  pofleriore  prius  dicam ; 
vereor  ne  is  locus  pcene  fit  omittendus,  cum  pateat  non  modo  ex  irritis 
docliflimorum  virorum  conatibus,  fed  ex  rei  ipfius  natura,  omnem  fere, 
carminis  Hebraici  cognitionem  intercidifle :  nifi  forte  operae  pretium  fit 
hac  in  parte  certa,  fi  quae  funt,  ab  incertis  conjecturis  fecernere,  et  hoc 
ipfum  oftendere,  quantillum  id  fit,  quod  fciamus.  Et  profecto,  quan- 
quam  abjicienda  quidem  fuerit  omnis  de  Metrorum  ratione  difquifitio, 
cum  tamen  aliqua  appareant  carminis  vefligia,  erunt  fortafle  nonnulla 

quse- 


24  DE   SACRA  POESI  &c.  prjel.  n. 

quae  de  univerfa  ejus  natura  breviter  primo  animadverti  poterunt,  et 
prout  occafio  fert,  particulatim  etiam  poftea  notari. 

Verum  fatis  uberem  difquifitioni  noftrae  materiam  prasbebit  ea  pars 
quae  de  Stylo  Hebraeae  Poefeos  agit ;  qui  cum  praecipuas  habet  virtutes, 
quae  in  Poetica  funt  communes  ac  veluti  publici  juris,  tum  multas  pof- 
lidet  tanquam  proprias  et  fuas. 

In  altera  illa  parte,  quae  natura  et  dignitate  prior  ultimo  reftabit  trac- 
tanda,  diligenter  ut  in  re  perquam  difficili  erit  verfandum,  et  caute  fi- 
mul,  ut  femper,  infiftendum ;  ne  fi  in  fpatiis  Poeticis  nimis  licenter  va- 
gamur,  in  Theologiae  facraria  imprudentes  irruamus  ;  quod  ne  unquam 
temere  fiat  fedulo  mihi  cavendum  ftatui.  Hujus  vero  loci  erit,  Poema- 
ta  Hebraea  in  certas  clafles  fecundum  varias  eorum  Species,  quantum 
commode  fieri  poterit,  diftribuere ;  quid  in  fingulis  maxime  adverten- 
dum  fit  videre ;  fortafle  etiam  cum  Grascis  ac  Latinis  comparare,  fi  quae 
ejufdem  generis  efle  videantur. 


PARS  PRIMA, 

SIVE     DE     METRIS  HEBRiEIS: 
PRiELECTIO  TERTIA, 
POESIN    HEBR/EAM    METRICAM  ESSE. 


"T"ngredienti  mihi  propofitam  de  Sacra  Hebraeorum  Poeli  dif- 
■  putationem  in  ipfo  aditu  occurrit  difficilis  ac  perobfcura  quaeftio 
^  de  Natura  Carminis  Hebraici  j  quam  fane  libenter  defugiflem,  fi 
per  inftituti  rationem  licuifiet.  Sed  cum  omni  Poeli  haec  fit  vel- 
uti  propria  quaedam  lex  et  necefTaria  conditio  conftituta,  a  qua  fi  difce- 
dat,  non  folum  praecipuam  elegantiam  defiderabit  et  fuavitatem,  fed  ne 
nomen  quidem  fuum  obtinebit ;  nimirum  ut  fit  numeris  adftricr.a,  atque 
aliquo  conftet  metrorum  genere :  idcirco  qui  Poefin  Hebraicam  trac- 
tat,  ei  hujufce  difquifitionis  quaedam  impofita  eft  neceflitas,  ut  oftendat 
faltem  ifthsec  Hebraeorum  fcripta,  fiquidem  Poemata  funt,  efle  Metri- 
ca ;  utque  porro  inquirat,  numquid  certi  de  hujufce  carminis  ratione 
definiri  pofiit.  Hunc  itaque  locum  ita  aggredior,  non  ut  rem  ipfam 
multum  illuftraturum  me  fperem,  fed  ut  quaeram  potius  quatenus  om- 
nino  pofiit  illuftrari ;  atque  id  ipfum  breviter  cauteque,  ut  qui  hujus 
argumenti,  veluti  freti  cujufdam  doftorum  naufragiis  infamis,  extre- 
mam  tantum  oram  aufim  legere. 

Ac  primum  quidem  Hebraeorum  fcripta  quaedam  non  modo  fpiritu 
poetico  animata  effe,  fed  numeris  etiam  et  metro  aliquo  adftridta,  quan- 
quam  in  contrariam  fententiam  abierint  eruditorum.  nonnulli,  fatis  ta- 

D  men 


26  .    DESACRAPOESI  prjel.  iii. 

men  clare  opinor  conftabit,  fi  ea  vel  paulo  attentius  advertimus.  Nam 
ubique  fere  apparent  eae  faltem  reliquiae  et  quafi  veftigia  carminis,  quae 
vix  potuiffent  in  ulla  alia  lingua  fupereffe,  cujus,  ita  ut  nunc  Hebraeae, 
fonus  ac  pronuntiatio  propter  varios  cafus,  quos  tanta  fert  vetuftas,  pe- 
nitus  obfolevilfet. 

Erat  apud  Hebraeos  Vates  in  ufu  carminis  quoddam  genus  memoriaj 
praecipue  juvandae  caufa,  ut  videtur,  inventum,  quo  res  aut  fententias, 
aliquantum  dimpatas  plerumque,  nec  fatis  ipfa  naturae  et  difpofitionis 
neceffitate  inter  fe  connexas,  ita  exprimerent,  ut  finguli  vel  verfus  vel 
ftrophae  literis  primoribus  Alphabeti  ordinem  repraefentarent.  Cujus  rei 
multa  etiamnum  inter  facra  Poemata  exempla  extant.  *  Hic  itaque 
prodeunt,  ac  veluti  ultro  fefe  nobis  offerunt  verficuli  certis  quibufdam 
notis  fignati,  fuifque  limitibus  circumfcripti ;  quod  in  membris  tantum 
orationis  omnino  folutae  fieri  unquam  potuifle  plane  incredibile  eft : 
praefertim,  fi  hos  ipfos  verfus  animadvertimus,  interque  fe  comparamus, 
aequalibus  plerumque  fpatiorum  intervallis  decurrentes,  atque  ita  veluti 
in  quadrum  redadlos,  ut  faepe  vocibus  voces  adnumeratas,  ac  poene  fyl- 
labis  fyllabae  pares  refpondeant.  Quae  cum  ita  fe  habeant,  quamvis  au- 
rium  judicio  in  hac  re  vix  uti  licet,  ipfo  tamen  prope  afpectu  agnofce- 
mus,  omnia  non  modo  numeris  poeticis  effe  diftincta,  fed  etiam  accu- 
ratam  aliquam  in  iis  dimetiendis  adhibitam  fuifle  diligentiam. 

Habet  etiam  aliud  Poefis  Hebraea  quod  metricae  orationis  omnino  eft 
proprium.  Iis  enim  folummodo  fcriptoribus,  qui  certa  quadam  nume- 
rorum  ac  pedum  moderatione  funt  adftricti,  ea  licentia  conceditur,  ut 
vocibus  utantur  a  communi  loquendi  ufu  ac  lege  difcedentibus,  et  a  lin- 
guae  analogia  paulum  detortis ;  utque  eas  nonnunquam  vel  detractis  qui- 
bufdam  fyllabis  diininuant,  vel  adjectis  augeant.  Qusc  res  eam  vim  ha- 
bet,  non  tam  ut  in  promptu  fint  quaedam  numerorum  complementa, 
quam  ut  fonorum  varietas  fatietati  occurrat,  utque  univerfae  elocutioni 
proprius  quidam  color  inducatur,  et  fua  conftet  tanquam  a  plebe  fe- 
mota  dignitas.   Hujufmodi  igitur  artificio  aliquo  pro  vario  cujuique  lin- 

i  p  s.  xxv.  xxxiv.  xxxvii.  cxi.  cxii.  cxix.  cxlv.  p  r  o  v.  xxxi,  a  Commatc  deci- 
mo  ad  finem.    jeremi^  threni  per  totum  excepto  ultimo  Capitc. 

guae 


prjel.  iii.  HEBR^ORUM.  27 

guae  ingenio  femper  utitur  PoelTs.  Cernitur  autem  id  duobus  potifli- 
mum :  primo  Gloflarum,  iive  peregrini  fermonis,  ufu  3  tum  vocum  re- 
ceptarum  Anomaliis  quibufdam,  five  formis  infolentioribus.  1  Notum 
efl  quantum  in  hoc  genere  fibi  permiferunt  Poetas  Graeci  j  quorum  lin- 
gua  pras  caeteris  omnibus,  propter  Dialectorum,  quae  in  diverfis  Grae- 
ciae  Rebufpublicis  obtinuerunt,  varietatem  et  copiam,  hujufmodi  licen- 
tiis  erat  maxime  opportuna.  Secundum  illos  nulli  fortaffe  eas  liberius 
admiferunt  quam  Hebraei ;  qui  cum  Gloffis,  tum  vocum  Anomaliis, 
maxime  autem  Particulis  *  quibufdam  orationi  metricae  propriis,  et  in 

1  Vidc  ARISTOT.    POET.   Cap.  12. 

2  Particulae  Poeticae,  quas  fere  Paragogicas  vocant  Grammatici: 

1  Nominibus  additum  :  n  u  m.  xxiv.  3.  p  s.  cxiv.  8.  civ.  1 1,  20.  1  s  a  i.  lvi.  9,  bis. 
z  e  p  h.  11.  14.  quanquam  in  his  locis  hoviflimis  fieri  poteft,  ut  1  loco  fuo  motum  fuerit,  et  pro 
lrvn  legendum  fit  nvn  ;  quod  amiciffime  fubmonuit  Vir  harum  literarum  peritiffimus,  cujus 
conjeftune  favent  lxx  Interpretes. 

'  additum  Nominibus,  Adveibiis,  Praepofitionibus,  in  Poeticis  paffim :  item  Participiis  Be- 
non.  Sing.  Mafc.  et  Fcem.  gen.  xlix.ii.  ps.  ci.  5.  p  r  o  v.  xxvm.  16.  jer.  xxn.  23. 
xlix.  16.  li.  13.  e  z  e  c  h .  xxvii.  3.  hoc  autem  Maforetae  aliquoties  perperam  expunxerunt. 

De  '  addito  Verbis  fecundae  Perf.  Fcem.  Sing.  Praet.  mendum  fit  necne  nonnihil  dubito :  Ma- 
foretse  certe  femper  expungendum  cenfuerunt.  Vide  j  e  r.  xiii.  21.  xxn.  23.  xxxi.  21.  et 
e  z  E  c  h.  xvi,  ubi  decies  reperitur.  Non  eft  verifimile  in  uno  Capite  eodem  modo  toties  po- 
tuiffe  errari.  Poteft  etiam  efle  Glofla  Syriaca,  quae  lud.  cappelli  fententia  eft ;  c  r  i  t. 
s  a  c  r.  Lib.  iii.  Cap.  xm.  8.  Quanquam  eft  4ocus  ubi  eadem  forma  eftertur  eadem  Perf. 
Mafculina:  'D1DN  'D  "  Quoniam  dixifti"  —  p  s.  lxxxix.  3.  ita  fane  acceperunt  Veteres  In- 
terpretes  omnes  praeter  Paraphraftem  Chaldaeum ;  et  recle  quidem,  fi  aut  fententiae,  aut  locorum 
parallelorum  habenda  eft  ratio.  Verum  hoc  mendum  potius  efle  exiftimo,  quanquam  Maforetse 
non  notarunt. 

1D  pro  Q,  vel  C3n,  in  Poeticis  paffim ;  p  s.  it.  3,  4,  5,  quinquies:  nonnunquam  fingulariter 
pro  \.  vide  1  s  a  i.  xliv.  15.  liii.  8.  j  o  b.  xx.  23.  xxn.  2.  xxvu.  23.  p  s.  xi.  7.  Et 
Paragogicum  fspe.  fimplex  videtur  omnino  Poeticum,  (quod  occurrit  nehem.  ix.ll. 
fumptum  eft  ex  Cantico  Mofis  exod,  xv.  5.)  cum  Affixis  non  item. 

Harum  Particularum,  quas  Poeticas  voco,  occurrunt  in  fcriptis  Profaicis  exempla,  fingularum 
fingula,  in  fequentibus  locis,  ac  nefcio  an  alias  ulla  :  1,  c  e  n.  i.  24.  fed  abeft  litera  Paragogica 
in  Codice  Samaritano.  ',  gen.  xxxi.  39,  bis :  fed  deeft  item  in  Codice  Samaritano :  quan- 
quam  hoc  poteft  etiam  efle  Pronomen  Affixum.  1D  denique  exod.  xxiii.  31.  fed  pro  1DDl^"|J 
Codex  Samaritanus  habet  D>n*ii'")J ;  ita  etiam  legerunt  lxx.  intt.  vulgat.  chald.  &c. 
et  huic  ledioni  favet  loci  fententia. 

Huc  forte  referri  poflunt  fl  et  |  Paragogica,  et  IV  Relativum,  quae  in  Poeticis  frequentius  quam 
alibi  occurrunt. 

D  %  Hoec 


28  DE   SACRA  POESI  prjel.  m. 

fine  vocum  identidem  additis,  ftylum  diftinxerunt,  et  Dialedtum  quan- 
dam  Poeticam  fibi  confecerunt. 

Hoc  igitur  opinor  fatis  tuto  affirmare  poffumus,  Poefin  Hebraeam 
Metricam  effe.  Ipforum  porro  verfuum  proprietatem  unam  aut  alte- 
ram  liceat  adnotare,  quas  uti  quivis  deprehendat  in  iis  carminibus,  quo- 
rum  verficuli  per  literas  initiales  certo  definiuntur,  ita  ad  reliqua  inde 
transferri  conjedtura  faltem  poffunt.  Primum  quidem,  verfus  eainter 
fe  diffimiles  effe,  quod  alii  aliis  multo  funt  produdtiores  -}  breviflimos 
fex  aut  feptem  fere  fyllabis  conftare ;  longiffimos  ad  bis  totidem  circiter 
excurrere ;  ita  tamen  ut  unum  atque  idem  poema  verficulis  ( ut  pluri- 
mum )  non  valde  inter  fe  imparibus  continuetur ;  ibi  denique  fere  inci- 
dere  verficulorum  claufulas,  ubi  difKnguuntur  fententiarum  membra. 

Quod  autem  ad  veros  horum  verfuum  numeros,  ad  rhythmum  et 
modulationem  attinet,  id  omne  et  penitus  ignotum  effe,  et  nulla  un- 
quam  arte  aut  indufhia  humana  invefligari  poffe,  ex  ipfa  rei  natura  fa- 

Haec  funt  plerarumque  fi  non  omnium  Anomaliarum  exempla,  quibus  praecipue  conftat  Dia- 
lefhis  Poetica.  Quam  libere  autem  iis  utantur  Sacri  Vates,  ut  melius  appareat,  apponam  ea- 
rundem  fpecimen,  quod  ex  uno  loco  colleftum,  nimirum  ex  Cantico  Mofis  e  x  o  d.  xv,  exhi- 
bet  Abarbanel :  "  Vides,  inquit,  in  ifto  Cantico  menfurae  caufa  quandoque  contrahi  voces,  quan- 
"doque  extendi  et  protrahi  per  additionem  quarundam  literarum,  ad  juftam  faciendam  menfu- 
"  ram  et  modulationcm  ;  prout  aliquando  etiam  una  et  altera  hujus  rei  caufa  deikit.  Literae  quae 
"in  praefenti  Cantico  funt  fuperadditae  funt  iftae  :  duo  Vau  et  Jod  in  voce  1DVD3»,  fufTecifiet  e- 
"nim  QDD  :  Jod  item  in  »TT*0 :  Vau  in  lD^DNn  :  Vau  in  lDi£»~lin  :  Vau  in  1DPD  :  Vau  in 
"lDyVsn:  Vau  in  lDfriN' :  Thau  in  nnD'N :"  (fane  mihi  videtur  haec  nominum  forma  efle 
omnino  Poetica ;  multa  ejus  exempla  profcrt  glassius  phil.  sacr.  pag.  269,  cx  libris 
autem  Poeticis  et  Prophcticis  omnia:)  "  Vau  in  lDNOn  :  Vau  in  lDj'Dn.  Deficientes  funt  Jod 
"  in  n»  niD?l  l  fic  in  iDN^Dn  pro  QHD  X*?Dn  :  Vau  in  nVm  pro  in^m  :  fic  etiam  deficit 
"vox  llb  in  verfu  ]J>3D  QttW  1J1D3.  Non  enim  cxiftimandum  Principem  Prophetarum  er- 
"  raffe  circa  accuratam  litcrarum  rationem,  et  ordincm  fcriptionis  illarum  :  vcrum  Carminis  ra- 
"  tio  ct  melodiae  neccflitas  fic  poftularunt."  a  b  a  r  b.  in  Mantijfa  Difertationum  ad  Libr.  cosri 
a  buxtorfio  cdit.  basil.  1660.  pag.  412.  Quibus  exemplis  addeie  potuiflet  ex  eodcm 
Cantico,  1D  Paragogicum  in  1DD  bis,  3  Epenthcticum  in  in:DD~UV,  Paragogicum  in  ptt"V. 

De  Glofiis  autem,  fivc  dc  vocibus  pcregrinis,  qua;  in  Hebrxorum  Poefi  occurrunt,  in  hac 
lingure  Hcbrneae  vetuftate  atque  anguftiis,  vicinarumque  Dialcdlorum  quae  una  vigebant  poene 
ruina,  haud  licet  nimis  fidenter  pronunciare  :  cum  fieri  poflit,  ut  quae  pro  Chaldaicis  (puta)  vulgo 
habentur,  fuerint  fortaffe  utrique  lingua:  communes ;  contra,  ex  iis  quae  rarius  ufurpantur,  qua- 
rumque  origo  ignoratur,  aliquae  a  vicinis  Dialeftis  fucrint  mutuatae.  Cum  vcro  fint  voces  non- 
nullx,  quae  fa-pius  occurrunt  in  eorum  monumentis  Poeticis,  ncc  alibi,  nifi  apud  Chaldxos;  de 

his 


prjel.iii.  HEBR^EORUM.  29 

tis  apparet.  Manifeftum  eft  antiquam  et  veram  Hebraica  pronuntiandi 
rationem  omnino  effe  ignotam.  Quae  enim  de  hac  re  praecepta  excogi- 
taverunt  recentiores  Judaei,  multis  poft  feculis  quam  majorum  fuorum 
lingua  in  defuetudinem  abiiffet,  eis  aucloritatem  ac  fidem  jamdudum 
derogaverunt  eruditi :  quod  fi  revera  ex  horum  hominum  decretis  con- 
formanda  fit  pronuntiatio,  fatendum  jam  erit,  non  modo,  id  quod  ex- 
perti  fentimus,  Hebraeorum  carmina  nihil  reliqui  habere,  fed  nihil  e- 
tiam  unquam  habuiffe,  harmoniae  ac  poeticae  fuavitatis.  Sed  nec  iis 
tum  integrum  erat  obfoletae  linguae  fonos  jamdiu  elapfos  revocare,  et 
veras  pronuntiandi  leges  inftaurare ;  nec  cuiquam  jam  mortalium  fas 
eft  fperare,  fe  vel  minimum  in  re  tam  tenui,  et  ab  noftris  fenfibus  om- 
nino  remota,  tamque  funditus  deperdita,  conjectura  coflfecuturum.  E- 
quidem  linguarum  omnium  hac  in  parte  fubtiliffima  quasdam  eft  ratio : 
poftquam  obfoleyerunt,  literis  quidem  confignatae  vocem  aliquam  reti- 
nent,  fed,  ut  ore  alieno  prolatam,  abfonam  eam  omnino  ac  barbaram : 
abeft  illa  vitalis  gratia,  defloruit  nativa  fuavitas,  evanuit  primaevae  ve- 

his  probabiliter  judicare  poflumus,  eas  vel  a  vicinis  Dialeftis  adfcitas  fuiffe  in  Hebrasam,  vel  fal- 
tem  poftquam  in  vulgari  fermone  penitus  obfoleviffent,  in  ufum  revocatas  :  cujufmodi  funt,  quae 
fequuntur.  ~Q  fillus,  tOI£'p  veritas,  blDp  occidit,  NJitf  crevit,  JIIW  laudavit,  *|pf  erexit,  piy 
(quod  Hebraice  effertur  pljf)  arftavit :  &c.  Ecce  autem  Mofes  ipfe  in  exordio  fupremse  Bcne- 
didtionis,  d  e  u  t.  xxxiii.  nonne  Chaldaifmum  fajpius  adniiflt  ? 

ttrrp  mmo  rtnw 

10^  m 

eroy  inrr 

quid  nm  ?  quod  iterum  etiam  occurrit  v.  2 1 .  quid  H2n  ?  et  forma  et  notione  Chaldaicum  : 
quid  m  ?  vocabulum  in  vulgarem  Hebraeorum  fermonem  vix  receptum  nifl  pofl  captivitatem 
Babylonicam  ;  praefertim  cum  fermo  Hebraeus  abundaret  fynonymis  quibus  Dei  legem  exprime- 
re  potuiffet.  Porro  forma  Chaldaica  eleganter  utitur  isaias,  de  Babylone  loquens,  in  voce 
nnmD,  quod  Hebraice  effet  nmiD,  Cap.  xiv.  4.  nec  minus  appoflte  in  eodem  argumento 
Pfaltes  adhibet  vocem  V)'V?in  p  s.  cxxxvn.  3.  quod  eft  Chaldaicum  pro  wbbvi',  ut  accepit 
ipfe  Paraphraftes  Chaldaeus,  qui  reddit  per  vocem  fynonymam  N2tD ;  nec  fani  quidquam  huc 
afferunt  caeteri  Interpretes.  In  Anomaliis  item  quibufdam  Grammaticis  Gloffarum  exempla  quae- 
dam  certo  deprehenduntur  :  qualia  funt  fequentia,  Syriaca  vel  Chaidaica :  O  pro  "[,  p  s.  cxvi, 
ter;  cm,  quater  occurrens ;  item  cant.  11.13.  J  E  R.  xi.  5.  Ttt  pro  V,  ps.  cxvi.  12.  p 
Terminatio  Plur.  Nom.  Mafc.  pro  C,  j  o  e.  iv.  2   xxiv.  1%.  xxxi.  10.  et  alibi  faepe;  item 

PROV.  XXXl.3.   THRLN.IV.  3.   ISAI.XLV.IO.   EZECH.XXVI.l8.  MlCH.III.il. 

nuftatis 


30  DE   SACRA  POESI  prjel.  m. 

nuftatis  color.  Graeca  proculdubio  et  Latina  multum  jam  priftinse  ac 
patriae  dulcedinis  amiferunt,  et  prout  nunc  efferuntur,  fonum  edunt, 
apud  diverfos  populos  diverfum,  fed  ubique  barbarum,  quemque  olim 
Atticae  et  Romanae  aures  nullo  modo  ferre  potuifTent.  Sed  in  his  ma- 
net  utcunque  rhythmus,  fui  utrifque  numeri,  fui  pedes  conftant :  He- 
braei  vero  fermonis  longe  deterior  eft  conditio,  qui  fuis  vocalibus  defti- 
tutus  per  annos  fupra  bis  mille  mutus  omnino  et,  ut  ita  dicam,  elinguis 
jacuit.  Itaque  ne  numerus  quidem  fyllabarum,  quibus  fingulae  ejus  vo- 
ces  conftant,  plerumque  certo  definiri  poteft ;  ac  multo  minus  earum 
Tempora,  five,  ut  vocant,  Quantitas,  unquam  inveftigari.  Cum  vero 
in  omni  lingua  metrorum  ratio  omnis  ab  his  duobus  neceffario  pendet, 
Syllabarum  dico  et  Numero  et  Quantitate,  quorum  in  Hebraea  cogni- 
tionem  intercidifTe,  nec  revocari  poffe,  ipfa  rei  natura  clare  indicat  5  pro- 
fecto  qui  Metricam  Hebraeam  veram  illam  et  genuinam  inftaurare  co- 
natur,  is  aedificium  extruit,  cui  fundamentum  in  quo  nitatur  plane  de- 
eft.  Illorum  quidem  nonnullis,  qui  in  hoc  negotio  ftudium  fuum  at- 
que  operam  pofuerunt,  ea  forfan  laus  debetur  j  ut  judicentur,  Poefin 
Hebraeam,  dure  antea  et  barbare  fonantem,  aliquanto  jam  molliorem  et 
humaniorem  effeciffe,  et  aliquos  faltem  numeros  ei  utendos  dediffe,  cum 
veros  ac  fuos  quos  ei  reftituerent  invenire  non  poffent.  Ut  majus  ali- 
quod  iis  tribuamus,  nec  rei  ratio  patitur,  nec  argumenta,  quibus  con- 
jecturas  fuas  munire  aggrefli  funt,  evincunt. 1  Id  potius  fuadere  viden- 
tur  eorum  omnes  conatus,  ut  definamus  tandem  quaerere,  quod  viri  in- 
genio  et  doctrina  inftrudtiflimi  fruftra  quaefiverunt  j  ut  quod  videmus 
periiffe,  perditum  ducamus. 

Verum  quanquam  de  verfuum  fingulorum  numeris  nihil  certo  defi- 
nin  poflit,  eft  tamen  aliud  pluribus  fimul  fumptis  animadvertendum, 
quod  ad  carminis  artificium  pertinet.  Habet  Hebrseorum  Poefis,  quod 
fupra  attigi,  peculiarem  quandam  fibique  accommodatam  fententiarum 
conformationem  3  cujus  ea  ratio  eft,  ut  plena  comprehenfio  in  fuas  par- 
tes  fere  aequaliter  diftribuatur,  utque  integra  ejus  membra  integros  ver- 

I    Vide  METRIC^E    H  A  t  I  A  K  £    BREVEM  CONFUTATIONEM. 

ftis 


prjel.iix.  HEBRtEORUM.  3I 

fus  conficiant.  Itaque  ut  poemata  in  periodos  plerumque  aequales  quafi 
fua  fponte  fe  difpertiunt,  ita  periodi  ipfae  per  fe  dividuntur  in  fuos  ver- 
ficulos ;  multo  frequentius  quidem  binos,  fed  faepe  etiam  plures.  Hoc 
in  iis  maxime  locis  cernitur,  qui  apud  Hebraeos  vates  ubique  fere  oc- 
currunt,  ubi  rem  unam  multis  modis  verfant,  et  in  eadem  fententia 
commorantur ;  ubi  idem  faepius  diverfis  verbis  exprimunt,  aut  diverfa 
eadem  verborum  forma  includunt ;  cum  paria  paribus  referuntur,  ad- 
verfis  opponuntur  contraria :  quae  cum  efficiant  plerumque,  ut  apte  et 
numerofe  cadat  etiam  foluta  oratio,  vix  dubitari  poteft,  quin  eadem 
praecipuam  quandam  hifce  numeris  venuftatem  et  gratiam  conciliave- 
rint.  In  hoc  igitur,  quod  in  horum  poematum  longe  maxima  parte  ob- 
tinet,  fi  non  legem  aliquam,  at  certe  generalem  quandam  indolem  et 
charactera  Hebraeorum  poefeos  deprendimus :  adeoque  apud  eos  ipfum 
Carminis  vocabulum  "TlDTft  1  eam  vim  habet,  ut  defignet  orationem,  pe- 
culiari  quodam  modo  in  breves,  crebras,  certifque  intervallis  demenfas, 
fententias  intercifam. 

Graecae  pariter  ac  Latinae  poefeos  hac  in  parte  contraria  eft  ratio  j  il- 
lic  diligenter  vitatur,  quod  hic  ftudiofe  quaeritur :  utrumque  ex  lingua- 
rum  natura  atque  ingenio.  Nam  Graeca  lingua  omnium  maxime,  et 
proxime  illam  Latina,  multiplex  eft,  numerofa,  volubilis,  magnam  ha- 
bens  pedum  et  metrorum  varietatem ;  quorum  tam  certae  funt  impref- 
fiones,  tamque  notabiles  i&us,  ut  fi  vel  verfus  particulam  aliquam  man- 

1  *TD!,  "incidit,  fecuit,  putavit,  amputavit;"  fuperflua  nimirum  et  luxuriantia  ex  arbori- 
bus:  hincmiOt,  "palmes,  furculus;"  niDfD,  "  falx  vinitoris."  Item,  "  cecinit,  modulatus 
"eft:"  et  notat  modulationes  artificiofas  certis  numeris  et  casfuris  incifas.  fignificat  "voce 

"cantare;"  pj  "inftrumenta  pulfare:"  ~iD?  "pfallere  vel  voce  vel  inftrumento:"  fic  -ytff 
fWXO  ")1D?D,  (vid.  ps.  lxvii.  i.)  opinor  denotare  "  Cantionem,  Mctricam,  chordis  focian- 
"dam  :"  ita  ut  mD?D  metrum,  vel  numeros,  five  quem  Grrcci  ^fy^v  vocant,  fignificet.  Poteft 
etiam  ad  priorem  radicis  notionem  propius  referri,  ut  denotet  Carmen  in  breves  fententias  ccn- 
cifum,  et  ab  omni  verborum  luxurie  refe&um,  quae  Hebrseorum  praecipue  carminum  eft  ratia. 
Profa  oratio  eft  nmbty,  foluta  et  libera,  fme  lege  temere  diffufaj  quafi  Arbor  fylveftris  in  ramos 
et  frondes  undequaque  hixurians :  Metrica  oratio  eft  miD?,  pracifa  undique  et  amputata,  fen- 
tentiis,  veluti  palmitibus,  in  certum  ordinem  et  formam  diftributis ;  quafi  Vitis,  quam  vinitcr 
lu.xuriantem  falce  compefcit,  fingitque  putando. 


cam. 


32  DESACRAPOESI  prjel.  m. 

cam  et  imperfectam  recites,  vel  plures  iimul  verficulos  uno  fpiritu  de- 
volvas,  numeri  nihilominus  clare  percipiantur :  adeoque  in  his  univern* 
carminis  varietati  line  metrorum  fingulorum  injuria  ac  difpendio,  pene 
ut  libet,  licebit  confulere.  In  Hebraea  vero  lingua  contraria  effe  his  om- 
nia  videntur :  nam  univerfa  ejus  conformatio  omnium  maxime  eft  fim- 
plex ;  primae  vocum  formae  uniufmodi  funt  et  inter  fe  fere  fimiles ;  ea- 
rumque  nec  multae  nec  admodum  diverfae  flexiones :  ex  quibus  fatis  in- 
telligitur,  ejus  etiam  numeros  nec  varios  nec  multiformes  fuifle ;  fed 
potius  fimplices,  temperatos,  graves,  non  tam  ad  mobilitatem,  quam 
ad  dignitatem  et  pondus  compolitos :  ut  forfan  neceffe  habuerint  verfi- 
culorum  fpatia  fententiarum  refpirationibus  diftinguere,  ne  implicata  et 
permixta  inter  fe  carmina  penitus  obruerentur. 

Duo  hic  occurrunt  adnotanda,  quae  ex  jam  dicfbis  quafi  confectaria 
quaedam  enafcuntur.  Primo  quidem,  Poema  ex  Hebraea  in  aliam  lin- 
guam  converfum,  et  oratione  foluta  ad  verbum  expreffum,  cum  fen- 
tentiarum  formae  eaedem  permaneant,  multum  adhuc,  etiam  quod  ad 
numeros  attinet,  priftinae  dignitatis  retinebit,  et  adumbratam  quandam 
carminis  imaginem.  Hoc  itaque  in  vemacula  facrorum  poematum  in- 
terpretatione  cernitur,  ubi  plerumque 

<c  Invenias  etiam  disjecti  membra  poetae  : 
quod  in  Graecis  aut  Latinis  eodem  modo  converlis  longe  aliter  eveni- 
ret.  1  Alterum  eft,  quod  poema  Hebraeum  Graecis  aut  Latinis  verfibus 
redditum,  fententiarum  formis  ad  pcregrini  fermonis  indolem  jam  ac- 
commodatis,  id  eft,  confufis  perditifque,  nativi  ornatus  et  propriae  ve- 
nuftatis  non  exiguam  faciet  jacturam.  Nam  in  exprimendis  alia  lin- 
gua  egregiorum  poetarum  operibus,  multum  in  eo  pofitum  eft,  ut  non 
tantum  iidem  fint  intimi  fenfus,  par  in  fenfibus  explicandis  vis  et  ve- 

i  "  Neque  tamen  (i.  e.  quanquam  Carmina  Sacra  non  habent  modos  certarum  fyllabarum  et 
pedum,  quae  eft  hujus  Magiftri  fcntentia:)  "diffitemur  illa  habere  proculdubio  menfuras  alias 
**  quse  dependent  a  rebus  ipfis.  —  Nunquid  vides,  fi  quxdam  illorum  transferas  in  aliam  lin- 
"guam,  quod  retineant  menfuram  fuam  fi  non  totam  faltcm  aliqua  ex  parte  ?  quod  non  poffu- 
"  mus  facere  in  illis  carminibus  quorum  mcnfuratio  conftat  ccrto  fyllabarum  numero  ct  quantita- 
"  te.  '   r.  azarias,  in  Mantijf.  Dijfert.  ad  Libr.  c  o  s  R  i,  pag.  420. 


nuftas, 


prjel.  iii.  HEBR^ORUM.  33 

nuftas,  fed  ut  quantum  fieri  poteft  externa  etiam  oris  lineamenta  effin- 
gantur,  ut  fuus  cuique  color  atque  habitus,  fuus  etiam  motus  et  in- 
ceffus  tribuatur,  Qui  itaque  facros  Vates  Graeco  vel  Latino  carmine 
exprimere,  adeoque  eorum  veluti  perfonam  fuftinere  conati  funt,  fieri 
non  potuit  quin  toto  genere  et  forma,  fi  non  inferiores,  multum  certe 
ab  iis  difiimiles  eflent :  an  ex  altera  parte  ad  eorum  vim,  majeftatem, 
fpiritum  propius  acceflerint,  non  efl  hujus  loci  quserere. 


E 


PARS  SECUNDA, 


SIVE    DE    STYLO  PARABOLICO. 
PRiELECTIO  QJJARTA: 
STYLI  PARABOLICI  ORIGO,  USUS,  CHARACTERES; 
AC    DE    SENTENTIOSO  GENERE. 


Sequitur,  ut  de  Stylo  Poefeos  Hebraeae  dicendum  fit :  quo  in- 
telligi  velim  non  nudam  folum  Vatum  Sacrorum  didlionem,  fed 
fenfus  etiam,  et  rationem  cogitandi ,  unde  tanquam  ex  fonte  ne- 
ceffario  derivetur,  fuumque  quendam  faporem  ducat  oratio.  II- 
lud  quidem  in  promptu  eft  notare,  eam  effe  cum  omnis  Poefeos>  tum 
imprimis  Hebrsese  indolem,  ut  a  vulgari  fermonis  ufu  maxime  abhor- 
reat,  utque  verborum  non  folum  delectu,  fed  et  conftrudtione,  pro- 
prium  quoddam  et  exquilitius  dicendi  genus  affeftet.  Id  ex  eo  fatis  in- 
telligitur  quod  ufu  venit  literas  Hebraeas  difcenti  j  ut  qui  in  Hiftoricis 
jam  probe  fuerit  verfatus,  idem  tamen  in  Poeticis  fefe  plane  hofpitem 
fentiat.  Verum  locutiones  Vatibus  proprias,  audaciffimas  Ellipfes,  prae- 
cipites  temporum,  generum,  perfonarum  immutationes,  atque  ejufmo- 
di  caetera,  nili  aliter  aliquando  occafio  fuadeat,  Grammaticis  relinquam 
tractanda  5  feu  potius,  quandoquidem  illi,  quantum  video,  nullum  in- 
ter  didionem  Poeticam  et  merum  fermonem  difcrimen  agnofcunt,  ufu 
ac  diligenti  leclione  obfervanda.    Nec  minus  effet  proclive  per  omnes 

illas 


pr^l.  iv.         DE  SACRA  POESI  &c.  35 

jllas  Troporum  et  Figurarum  formulas  decurrere,  quas  dicendi  magiftri 
ambitiofe,  ne  dicam  inutiliter,  congelferunt :  quis  enim  eft,  qui  non 
videt  horum  omnium  exempla,  non  modo  Sacram  Poefin,  fed  omnem 
fere  cujufcunque  fit  generis  orationem  abunde  praebere  ?  Iis  itaque  ute- 
mur  parcius,  quantum  neceffe  erit,  non  quantum  licebit.  Quaerimus 
enim,  non  quae  fit  in  univerfum  Styli  Poetici  ratio,  fed  quaenam  Poe- 
feos  Hebraeac  in  hac  parte  peculiares  notae  et  characteres.  Videamus 
itaque  annon  ipfae  Hebraeorum  literce  ejufmodi  fpeciem  aliquam  ac  for- 
mam  nobis  oftendant,  in  quam  rem  de  qua  agitur  univerfam  includere, 
adeoque  uno  fub  confpectu  ponere  poffimus ;  quaque  etiam  in  fuas  par- 
tes  diftributa,  difquiiitioni  noftrae  certum  quoddam  ac  definitum  curri- 
culum  defignetur. 

Carmen  Hebraeis  vocatur  HDfD,  hoc  eft,  ut  prius  obfervatum,  ora- 
tio  brevis,  concifa,  certis  membrorum  intervallis  et  caefuris  demenfa : 
ea  Verfus  et  Numerorum  propria  eft  appellatio.  Idem  ratione  Dictio- 
nis  et  Senfuum  StTD  1  dicitur,  quod  ipfum  elfe  arbitror  Styli  Poetici 

i  NUM.xxi.27.  xxin  et  xxiv  faepius.  Mic.11.4.  iSAi.xiv.4.  PS.XLix.5.  lxx- 
viii.  2.   JOB.  XXVII.  1.  xxix.  1. 

"  aflimulavit,  comparavit,  parabolice  loquutus  eft ;  proverbia,  fententias  graves  et  acu- 
"tas,  orationem  comparationibus  et  figuris  ornatam,  edidit: "  item  "dominatus  eft,  eminuit, 
"  antecelluit,  habuit  audtoritatem ;"  delegatam  fortafle  et  vicariam  primo  et  reftri&iore  fenfu, 
unde  demum  laxius  de  quovis  dominio  ufurpatum  :  Abrahami  certe  fervus  fenior,  quem  familis 
fuas  prasfecerat,  dicitur  lb  ^32  ^DP!  gen.  xxiv.  2.   Erat  nimirum  Procurator  Domini 

vices  gerens,  ipfumque  au&oritate  delegata  reprasfentans ;  unde  elucet  inter  duas  hujus  Radicis 
notiones  aliqua  cognatio,  in  eo  pofita,  quod  tam  imago  Parabolica,  quam  Procurator  deputatus, 
alterias  cujufdam  vice  fungatur.  b'\VD  itaque  eft  oratio  elata  et  gravis,  magna  vi  et  auctoritate 
pollens,  comparationibus,  imaginibus,  figuris,  multum  ornata ;  qualis  eft  Pfalmorum,  Prophe- 
tarum,  et  Jobi  ftylus :  eft  dictio,  quse  fub  una  imagine  atque  exemplo  alia  quam  plurima  inclu- 
dit,  et  ad  caetera  omnia  ejufdem  generis  facile  transferri  poteft ;  quae  Proverbiorum  plerumque 
eft  ratio  :  eft  denique  qujevis  Sententia  five  Axioma  fcite  graviterque  didlum,  paucis  concinna- 
tum,  et  ad  yuupm  formam  compofitum,  uti  ex  1.  sam.  xxiv.  18.  et  multis  exemplis  Parabo- 
larum  Salomonis  conftat. 

Cum  Vii'D  faepe  conjungitur  nTn,  denotatque  "  Di&um  aliquod  fcitum,  acutum,  obfcurum 
quale  ut  vel  edatur  vel  inteiligatur,  multo  ingenii  acumine  opus  eft.   Eft  a  **irr,  "problema,  ae- 
"nigma,  vel  fcitum  aliquod  dictum  proponere ;"  quod  convenit  cum  *nn,  "acuere,  acutum 
dTe." 


vocabulum. 


36  DESACRAPOESI  prml.  iv. 

vocabulum.  Parabolam  vocant  plerique  interpretes ;  verbo  aliqua  ex 
parte  non  incommodo,  fed  quod  totum  Hebraeae  vocis  ambitum  mini- 
me  complectitur ;  cujus  fl  vim  atque  ufum  inveftigemus,  ea  invenie- 
mus  Tria  potiflimum  fignincari ;  Sententiofum,  Figuratum,  et  Sublime 
dicendi  genus.  Ad  has  itaque  tanquam  partes  fuo  generi  fubjectas  or- 
•dine  referenda  erunt  quaecunque  de  Hebraeorum  Stylo  Parabolico  five 
Poetico  occurrent  animadvertenda :  cuius  diftributionis  ratio  melius  for- 
fan  intelligetur,  fi  prius  de  hujufce  Styli  origine  ufuque  primaevo  brevi- 
ter  quaeflverimus. 

Didtionis  Poeticae  primus  ac  praecipuus  fons  eft  vehemens  mentis  af- 
fectus.  Quid  enim  eft  aliud  ille  Poetarum  proprius  furor,  quem  Grae- 
ci  divino  afflatui  tribuentes  tvB-amtta-^ov  vocant,  quam  oratio  ex  ipfo  na- 
turae  habitu  deprompta,  animique  motu  aliquo  vehementer  concitati  ve- 
ram  atque  expreffam  imaginem  exhibens  ?  cum  mentis  quafi  ultimos 
receffus  ac  penetralia  aperiunt,  intimofque  oftendunt  fenfus  turbide  con- 
fluentes,  nec  fuo  ordine  difpofltos,  nec  fuis  inter  fe  vinculis  connexos  ? 
hinc  fubitae  exclamationes,  interrogationes  crebrae,  rerum  etiam  inani- 
marum  compellationes  ;  cum  qui  valde  ipfi  commoventur,  iis  univerfa 
rerum  natura  eodem  affici  motu  debere  videatur.  Omnes  autem  animi 
motus  non  modo  fuum  orationis  genus»  fed  et  fuum  quendam  habent  a 
natura  fonum  vocis  et  geftum  corporis :  atque  ex  his  afFectibus  quidam 
nudo  fermone  parum  contenti  cantum  ei  et  faltationem  adhibent ;  qui- 
bus  forfan,  flquidem  iis  cum  Poetica  arcta  erat  antiquitus  neceflitudo, 
verba  debemus  certis  intervallis  accuratius  demenfa,  numerorum  tan- 
dem  et  pedum  juftam  moderationem ;  ut  cum  vocis  corporifque  motu 
ac  rhythmo  orationis  modulatio  confentiret. 

Poeticam,  hoc  modo,  ut  videtur,  rudi  quodam  initio  ab  natura  fu- 
fam,  mature  excepit  ars,  atque  ad  deleftationem  et  utilitatem  tranftu- 
lit.  Nam  quemadmodum  ex  Affectibus  mentis  fuam  originem  duxe- 
rat,  numerofque  etiam  fibi  adfciverat,  ita  ad  omnem  animi  motum  con- 
citandum,  feque  ei  penitus  infigendum  egregie  erat  comparata;  cum 
rerum  omnium  imagines  in  animo  eminenter  expreflas  fignaret  et  effin- 
geret,  fenfus  percelleret,  delectaret  aures,  efiiceretque,  ut  mens  attente 

fingula 


prjel.iv.  HEBRiEORUM.  37 

fingula  perciperet,  nec  percepta  facile  elabi  pateretur.  Si  quod  igitur 
erat,  quod  expediret  vulgo  cognofci  percipique,  memorias  hominum 
mandari,  atque  omnium  fermone  paffim  celebrari ;  id  viri  ob  hanc  ip- 
fam  rem  primum  habiti  dictique  Sapientes, 1  jucundiore  ftylo  ornatum 
dabant,  variis  fplendidifque  orationis  coloribus  illuminabant,  fententiis 
brevibus,  argutis,  numerofis,  concludebant.  Ha3  itaque  erant  Poeticae 
partes,  grandia,  pulchra,  honefta  fignare  et  depingere ;  praecepta  ad  re- 
ligionem  et  virtutem  fpectantia  commendare ;  res  praeclare  graviterque 
didtas  geftafque,  Dei  opera,  benefacla,  laudes,  memoriam  praeteritorum, 
futurorum  praedictiones,  pofteris  tradere.  In  quibus  omnibus  fingula- 
rem  habuit  a  principio  utilitatem,  cum  priufquam  ulla  vocum  ilgna  ef- 
fent  inventa,  aut  faltem  vulgo  recepta,  videatur  percrebuilfe,  et  idem 
prope  minifterium  rudi  Scientiae  diu  praeftitiffe  quod  literae  poftea  ex- 
plebarlt :  fiquidem  praeconis  cujufdam  publici  munus  in  fe  fufcepit,  cu- 
jus  voce  clariffima  quaedam  rerum  monumenta  per  diverfas  aetates  gen- 
tefque  tuto  tranfmitterentur. 

Hanc  fuilfe  apud  exteras  nationes  Poeticae  originem,  hunc  ufum, 
auctorum  teftimonio  abunde  liquet.    Conftat  Graecos  per  multas  aetates 

i  A  sjrachide  Viris  illuftribus  et  Sapientibus  fuperiorum  aetatum  adnumerantur  Vates 
five  Poets : 

XoQat  iv  Xoy^is  zrono^etoc,  cwraiv, 
"ExZpTisims  (tiXii  f/.xcnx.uv, 

AwyXfdpei  vm  iv  ypytp^.  ECCLUS.  XLIV.  5. 
Vide  etiam  annon  quatuor  illi,  quorum  Sapientia  tantopere  celebrabatur,  i.  reg.  iv.  31.  >fo 
^nD  didli,  fint  iilii  cbori,  i.  e.  Mufici  five  Poetae:  erant  enim  (non  filii  Maholis,  ut  Interpretes 
reddunt,  nomen  appellativum  pro  proprio  fumentes,  fed)  filii  Zerachi,  ut  liquet  ex  i.para- 
l  1  p.  11.  6.  Apud  Graecos  etiam  Poetas  Sapientes  et  Sophiftaa  antiquitus  appellabantur  :  a  n  a- 
c  r  e  o  N  ; 

Toh^gas  tft  k  AcpgodiTU 
Tlxpy.  tuv  "Zo<poiv  j(9<.AeiTWf. 
iioc  eft,  ttw^  to>v  zrotnToiv.    Item  pindarus; 

-^— —  fJtiXiTUV    oh  HoQlTOUS 

Ato;  ixg.ti  rsrf3rZtt.Th.0v  tnZiLofBjJoi.         I  S  T  H.  V.  36. 
ad  quem  locum  Scholiaftes  :  <n<pisz*g  piv  y.cq  oicpni  itepv  tx;  inwTovi.  "  Poetse  et  priores  multo 
"fuerunt  [Philofophis,]  et  ante  natum  Philofophise  nomen  pro  Sapientibus  habebantur,"  inquit 

LACTANTIUS,  Lib.  V.  5. 

nulla 


33  DESACRAPOESI  prjel.  iv. 

nulla  alia  habuilTe  literarum  monumenta  practerquam  Poetica :  primus 
enim,  qui  opcrae  pretium  elfe  duxit  profam  orationem  in  vulgus  edere, 
Pherecydes  erat  infula  Syro  oriundus,  Cyri  regis  aetate,  aliquot  poft 
Homerum  et  Heliodum  faeculis :  aliquanto  ferius  Hiftoriam  condere 
inftituit  Cadmus  Mileiius.  i  Ipfae  Leges  metricae  erant,  et  ad  modos 
quofdam  mulicos  compotitae :  tales  erant  Charondae  leges,  quae  Athenis 
inter  pocula  canebantur  :  -  tales,  quas  pueris  ingenuis  cum  concentu 
quodam  et  melodia  perdifcendas  tradebant  Cretenfes,  3  ut  ex  mufica  vo- 
luptatem  caperent,  eafque  memoriae  facilius  mandarent.  Hinc  fiebat, 
ut  appellarentur  Nopoi  carmina  quaedam,  feu  cantionis  quoddam  genus 
in  conviviis  ufitatum  :  quod  notat  Ariftoteles,  4  aitque  eundem  legcs 
fuas  canendi  morem  apud  Agathyrfos  fua  etiam  aetate  adhuc  viguiffe. 
Etiam  Turdetani,  Hifpaniae  populus,  leges  metrice  conditas  habebant, 
li  Straboni  5  credendum.  Germanos  autem  nullum  aliud  habuilTe  me- 
moriae  et  annalium  genus,  praeterquam  carmina  quibus  majores  fuos  et 
heroas  celebrabant,  teftatur  Tacitus.  6  Nimirum  id  unum  praeceptionis 

1  strabo.  ceogr.  Lib.  i.  plin.  h  i  s  t.  n  a  t.  Lib.  v  1 1 .  5  6.  et  v.  29.  Hanc  rem, 
quam  perperam  intellexerunt  dodTi  quidam  Viri,  bene  expreflit  Ifidorus :  "  Sciendum,  inquit, 
"  tam  apud  Graecos,  quam  Latinos,  longe  antiquiorem  curam  carminum  fuifle,  quam  profas. 
M  Omnia  enim  prius  verfibus  condebantur  :  profae  autem  ftudium  fero  viguit.  Primus  apud  Gra;- 
"cos  Pherecydes  Syrius  foluta  oratione  fcripfit ;  apud  Romanos  autem  Appius  Csecus  adverfus 
"  Pyrrhum  folutam  orationem  primus  exercuit."   isidor.  hispal.  orig.  Lib.  i.  27. 

2  Hcc-vto  o\  Ajwn<rt  xcu  01  Xx^avo^is  vcfj&t  -ttv.^  otvov,  u;  E^f/.i7T7re;  <pr,<r.v.  ATHEN£l)S  Lib.  XIV. 
3.  vid.  bentlei  1  Dijfert.  in  Pbalarim  pag.  373. 

3  ^elian.  va  r.  h  i  s  t.  Lib.  11.  39. 

4  Aix  71  vofngi  kxXhito\  ts;  «JWojv  ;  >j  «71  ■uyiv  STnjWo&a/  yoy.ft.noi.ru  r.ibt  tis;  ve/jov;,  tT«!  fjt.r,  £7n- 
Xx%vtcu'  ucartg  tv  Aya^voaDi;  tTi  fiujtcct  ;    P  R  0  B  L.  Seft.  ig.  Quacft.  28. 

5  ceo  cr.  Lib.  iii. 

6  de  mor.  germ.  cap.  1.  —  His  de  primaevo  Poetica:  ufu  teftimoniis  adjungam  infignem 
Plutarchi  locum,  qui  pleraque  quae  huc  pertinent  fummatim  complecYitur :  AfjsiZ^  ¥*■»  tetxt  ve- 
y.i<r fjg.T<&  jj  rn  Xoytt  xcu  OcxtfA$v  u.iv  cWTts  to  o-twrpjt;  tsi  xctf  yvug/ifnsv,  XTkluj  tv  xfitsoi;  ^evet; 
t%uu  \Xfj.°cwevT&1.  H»  Xv  OTt  Xeyts  vefjwrfjg.cnv  tjguvro  fXtT%et;  xctf  u.'.\t<rt  xcu  uicu;,  ■jro.cruv  fjttv  if*- 
e/ioui  xcu  Qt\o<ro<picu/,  zscui  ch  ■7rt&(&',  u;  X7r\u;  tnretv,  xcu  ■a-oc/.yfjg.,  atu.venoy.;  (fuvvt;  ohofijjov,  h; 
zrct>niK.lc/j  x.ccf  uso-.xlt/j  xj$vn;'  et  yoco^  /n$vov  vuu  e\i^$i  fJi$\i;  tTniitset,  tOTt  eh  ■a-cwTi;  r,xoeuvTe,  kcu  t- 
Xcufpv  u.iouj\jei;,  x^ctcu  Tt,  e^vi%\opi  Tt,  xcf.ru  Utvchc^ov.  AXbx  v7To  th;  <zsr&;  ■zretmtxnv  t7nTti^tioT>P,o; , 
et  zr\H<&t  2*1$  Xvoof,;  y.cu  uo\;  tvtsJlTHv,  tmiiortTtxCovTo,  TmoixiXcfjevTe,  fjtvjet;  xcu  ■mtfoiu.tcu;  fztgxi- 
vov'   iti  ch  vu,vfs;,  Jtuv  tvgx,;,  zrcucwoti  tv  it,it%ei;  fmmsjTO  xctf  fxtXtTtv,  01  ft.ii  ch'  tvfview,  et  eh 


pr^l.  iv.  HEBR^EORUM.  39 

genus  populorum  rudium  et  indoclorum,  quibus  aut  nulla  omnino  aut 
minime  pervagata  erat  literarum  cognitio,  utilitati  accommodatum  erat, 
quod  aures  animofque  capturum,  et  memoriae  firmiter  inhaefurum  ef- 
fet  j  quod  non  tradendum  effet  manibus,  fed  mentibus  infundendum. 

Eodem  modo  apud  Hebraeos  etiam  fe  rem  habuifle,  ufumque  Poeti- 
cae  cum  valde  antiquum,  tum  mature  fuiffe  communem  et  pervaga- 
tum,  ut  ex  rei  natura  verifimile  eft,  ita  clare  etiam  apparet  ex  reliquiis 
et  veftigiis  quibufdam  dictionis  poeticae,  quae  in  fcriptis  Mofaicis  extant. 
Primum  quod  ibi  occurrit  hujus  rei  exemplum  remotiffimas  atque  inti- 
mas  eft  vetuftatis,  Lamechi  ad  Uxores  effatum,  eo  quidem  obfcuriili- 
mum,  quod,  qua  occafione  efTet  editum,  omnino  reticetur ;  caetera  au- 
tem,  aptam  verborum  conftructionem,  concinnam  totius  periodi  in  tria 
difticha  diftributionem,  fententias  in  fingulis  diftichis  binas  parallelas, 
alteramque  alteri  quafi  recinentes ;  ifthaec,  inquam,  fi  fpe&etis,  agnof- 
cetis,  credo,  primaevi  carminis  clariftimum  fpecimen  :  * 

»Sip  nSvi  rrwf 
♦ysr&S  *nrfn  p 

Vp  Dp»  D»nvnty  o 
:  rtocn  D*yne»  yfr\ 

"  Hadah  et  Sillah,  audite  vocem  meam  ; 

"  Uxores  Lamechi,  aufcultate  eloquium  meum : 

"  Quod  virum  occidi  in  vulnus  meum, 

"  Et  puerum  in  livorem  meum  : 

"  Quia  feptempliciter  vindicabitur  Cain, 

"  Et  Lamech  feptuagefies  fepties. 

num^Hcui.    Otixisv  xh  p.ctvnx.bj  x$c-p!s  Kcof  %ti&me  td>%v{  o  8ch  cfxr,\a>jM  ifyvfe  Tifiafyw  (Xk- 

rm  T%  T&iTzefo;,  et?Zs.x  iTrriytTri,  uct-)i\o)i  v/hbuv  iv.<;  arow^-J  ctczrei^ofdpo;  Cpuo-et;,  cuito;  Ti  <peunKCioti 
ivlohc^is,  kcu  ouuiXu^iAS/.  to  o-oZot^av  y.cu  \oy.ov,  u;  ctg/wflov  xctf  JiuiftxLoffyiov.  PLU.TARCH.  Comment. 
Cur  nunc  Pytbia  non  reddat  oracula  carmine.  fub  fin. 

1  gen.  iv.  23,  24.  Cum  plane  nefciam  quae  fit  hujus  loci  fententia,  contentus  fum  fubjun- 
xiffe  Verfionem  Interlinearem  santis  pagnini. 

Alterum 


4^  DE  SACRA  POESI  prjel.  iv. 

Alterum  eft,  idque  haud  dubium,  nolo  enim  conjecturis  indulgere, 
Noachi  Chamum  execrantis,  fratribufque  ejus,  Shemo  pracipue,  prof- 
pera  et  magna  praefagientis,  caelefti  fpiritu  inftinctae  preces :  tribus  item 
verficulorum  paribus  expreffie,  unoque  infuper  verficulo  cum  indigna- 
tione  repetito  definentes :  i 

jwa  Thfr 
ivnuh  rrn*  Dnny  w 

t  wi  w  \vp  *n*i 
n&b  arrhti  ns* 

:  ioS  -ny  ^js  »m 

"  Maledi&us  Chanaan ! 

"  Servus  fervorum  erit  fratribus  fuis. 

"  Benedictus  Jehova  Deus  Shemi ! 

"  Et  fit  Chanaan  fervus  illis. 

"  Dilatet  Deus  Japhetum, 

"  Et  habitet  in  tentoriis  Shemi  j 

"  Et  fit  Chanaan  fervus  illis. 
Atque  ejufdem  omnino  funt  generis  Ifaaci  et  Jacobi  Patriarcharum  pof- 
teris  fuis  divinitus  editas  Benedictiones.  Quae  cum  tanti  eflent  momen- 
ti,  ut  in  iis  pofitae  fuerint,  non  modo  Ifraeliticae  gentis,  fed  et  humani 
etiam  generis  fortunas,  credibile  prorfus  eft,  ifthaec  omnia  et  prius  apud 
Hebraeos  fuiffe  pervulgata,  eademque  fcriptorem  divinum  fumma  fide 
et  religione,  quemadmodum  a  majoribus  accepiflet,  literis  mandavifle, 
nec  facratiflimis  oraculis  peregrinum  quemvis  ornatum,  aut  fucatos  ul- 
los  Poeticae  colores,  voluifle  inducere. 

Quod  conftabit  etiam  certius,  li  alia  quaedam  carmina  generis  pau- 
lum  diverfi  adverterimus,  quae  adhibet  idem  Hiftoricus  tanquam  vulgo 
nota  paflimque  celebrata,  quibufque  veluti  teftimoniis  utitur  ad  facien- 
dum  rebus  ab  fe  narratis  fidem.    Primum  enim  Ifraelitarum  in  Amo- 

I   C  E  N.  IX.  Z5,  —  17- 


raeos 


prjel.  iv.  HEBRiEORUM.  41 

racos  incurfum  narrans,  quo  certius  hujufce  populi  fines  notaret,  et  vic- 
torias  de  Moabitis  haud  ita  pridem  reportatas  exponeret,  duas  citat  Poe- 
matum  quorundam  particulas  ;  alteram  1  ex  Libro  Bellorum  Jehovae, 
alteram  2  ex  dicTfeis  rcov  EpbtPUD,  "  eorum  qui  Parabolis  utuntur,"  hoc 
eft,  ut  ex  re  ipfa  apparet,  ex  Amorsorum  Carmine  quodam  tmvtKioo, 
defumptam.  Quibus  fi  addamus,  quae  proxime  fequuntur,  Balaami 
Aramaei  Vaticinationes,  Stylo  item  Parabolico  enuntiatas ;  hoc  cft,  fi 
compofitionem  fpectamus  lecliffimam,  fententias  numerofas  et  paral- 
lelas,  didionis  fenfuumque  fublimitatem,  carmine  longe  elegantiffimo 
editas:  ex  his  omnibus  colljgere  licebit,  genus  hoc  Poeticae,  cui  pror- 
fus  concinit  quicquid  jam  reftat  Hebraici  carminis,  nec  Mofem  habuif- 
fe  audtorem  primum,  nec  proprium  fuiffe  Hebraeae  gentis ;  fed  eam, 
tanquam  primitias  quafdam  humani  ingenii,  ab  iplis  mundi  primordiis 
ad  fe  delatam  Hebraeos  accepilfe,  et  cum  caeteris  orientis  populis  com- 
muni  ftudio  coluiffe,  cuftodem  memoriae,  magiftram  vitae,  teftem  ante- 
actorum,  futurorum  praenuntiam. 

De  Poeticae  itaque  hac  in  parte  utilitate  eadem  per  omnes  Hebraeae 
nationis  aetates  invaluit  opinio.  Ea  maxima  femper  fcientiae  atque  eru- 
ditionis  laus  habebatur,  verfari  in  dictis  prudentium,  veterum  Parabolas 
atque  iEnigmata  callere.  3  Quorum  nominum  utrovis  aeque  notare  vi- 
dentur  duo  Carminum  genera ;  quae  quanquam  ex  aliqua  parte  mul- 
tum  inter  fe  diftarent,  aliqua  tamen  haberent  communia.  Alterum  vo- 

1  N  U  M.  XXI.  14,  15. 

2  Ibid.  27,  —  30.  Confer  j  e  R.  XLvm.  45,  46.  Oi  Amy^nsa/,  lxx.  Intt.  "  ^Enigmatif- 
"  t<e  autem  qui  funt  ( inquit  aucustinus)  ideo  non  apparet,  quia  non  funt  in  confuetudine 
"  literatura;  noftra;  (fc.  Latinae ;)  nec  in  ipfis  divinis  fcripturis  (nimirum  apud  lxx.  Intt.)  fere 
"alio  loco  reperitur  hoc  nomen :  fed  quia  videntur  quafi  Canticum  dicere  quo  cecinerunt  bel- 
"  lum  inter  Amorraeos  et  Moabitas  geftum,  in  quo  Seor  Rex  Amorrasorum  Moabitas  fuperavit, 
"non  incredibiliter  putantur  ifti  iEnigmatiftas  fic  tunc  appellati,  quos  Poetas  nos  appellamus, 
"eo  quod  Poetarum  fit  confuetudo  atque  licentia  mifcere  carminibus  fuis  senigmata  fabularum, 
"  quibus  aliquid  fignificare  intelligantur  :  non  enim  aliter  eflent  aenigmata,  nifi  illic  efiet  Tropi- 
"ca  locutio,  qua  difcufia  perveniretur  ad  intelleftum  qui  in  asnigmate  latitarat."  c^ju  je  s  t. 
xlv.   1  n   n  u  M. 

3  Vide  p  r  0  v.  1.  6.  s  apient.  vm.8.  ECCLUs.1.25.  vi.  35.  xvni.  ig.  xxxix. 
I,  3- 

F  co 


42  DE  SACRA  POESI  prjel.  iv. 

co  Didacticum,  verfibus  eleganter  et  acute  concinnatis  praecepta  inclu- 
dens,  et  comparationibus  five  apertis  live  occultis  faepe  illuftratum ; 
quales  erant  Sapientium  yvu^  atque  Adagia :  alterum  erat  vere  Poe- 
ticum,  omnibus  grandioris  ftyli  coloribus  ornatum,  elatione  fenfuum 
magnificum,  incitatiffimis  affedtuum  motibus  animatum,  figuris  et  ima- 
ginibus  varium ;  qualia  funt  caetera  fere  Vatum  monumenta.  Erat  u- 
trumque  breve  plerumque  et  fubobfcurum ;  utrumque  femper  nume- 
rolis  conftabat  fententiis :  quam  praecipue  ob  caufam  videntur  didtio- 
nem  Poeticam,  et  Proverbialem,  five  Didacticam,  uno  atque  eodem 
nomine  defignaffe :  atque  his  duobus  generibus  omnis  rerum  humana- 
rum  et  divinarum  cognitio  contineri  exiftimabatur. 

Sententiofum  itaque  dicendi  genus  primum  ftatuo  Hebraeorum  ftyli 
Poetici  Chara&era,  ut  qui  omnium  maxime  eft  infignis,  et  latiffime 
patet.  Nam  etfi  fpeciem  tantum  illam  Didacticam  quali  jure  naturae 
pofTediffe  videatur,  in  reliquas  tamen  immigravit,  et  univerfam  He- 
braeorum  Poefin  occupavit.  Plurima  quidem  funt  in  facris  Carminibus 
et  egregie  Figurata,  et  fupra  modum  Sublimia ;  at  fententiofe  conclu- 
fa  funt  plane  omnia.  Sunt  etiam  nonnulla,  neque  ea  fane  inelegantia 
Poemata,  quae  nihil  fere  aliud  habent  poeticum  praeter  numeros,  atque 
eam,  ex  qua  ipfa  numerorum  fuavitas  magna  ex  parte  conftat,  fenten- 
tiarum  concinnitatem :  hoc  in  Pfalmis  fere  omnibus  Didaclicis  cerni- 
tur ;  hoc  in  aliis  nonnullis,  in  quibus  Hiftorica  plane  eft  res,  ordo,  dic- 
tio,  conceptus,  conformatio  fententiarum  Poetica.  Ea  profedto  eft  nu- 
merorum  cum  fententiarum  conformatione  conjunclio  et  neceffitas,  ut 
ubicunque  harum,  quod  nonnunquam  fit,  paulo  obfcurior  et  minus 
ordinata  fit  diftributio,  ibi  etiam  de  verficulorum  divifione,  quae  una 
pars  ex  univerfa  Metricae  Hebr3eaj  ratione  haud  prorfus  obfolevit,  vix 
ullus  reiinquatur  conjecturae  locus.  Ideoque  neceffe  habui,  cum  de 
Carminis  artificio  differerem,  pleraque  etiam  quae  ad  hunc  locum  per- 
tinerent,  prius  annotare. 

Hujus  autem  rei  ( ut  breviffime  jam  expediam  quod  ex  omni  prope 
facrorum  Poematum  pagina  haud  obfcure  elucet)  ifthaec  fere  eft  ratio. 
Pleraque  Hebraei  Vates  breviter  primo  ac  fimpliciter  enuntiant,  nullis 

adjunctis 


trjel.  iv.  HEBRIORUM.  43 

adjunctis  illuftrata,  nullis,  quibus  rariffime  omnino  utuntur,  exornata 
Epithetis :  accerfunt  poftea  ac  fubjiciunt  ornamenta ;  idem  iterant  va- 
riant,  augent  ;  unaque  addita,  vel  pluribus  etiam  fententiis,  paribus  pa- 
riterque  conftructis,  rem  vel  eandem,  vel  fimilem,  vel  contrariam,  ea- 
dem  forma  includunt.  His  faltem  tribus  omnium  frequentiflime  utun- 
tur  ornandi  formulis  ;  unius  rei  multiplicatione,  plurium  congerie,  et 
oppofitione  diverfarum  :  fententias  binas  fere  ordinatim  difponunt,  aptas 
et  aequalibus  decurrentes  intervallis,  in  quibus  res  plerumque  rebus,  ver- 
bis  verba,  invicem  refpondent.  Hae  figurae  ipfae  variantur  pluribus  -mo- 
dis ;  admiratione,  comparatione,  inficiatione,  caeterifque  hujufmodi ;  fed 
praecipue  interrogatione,  unde  faspe  fingularis  orationi  vis  et  elatio  accedit. 

Sua  cujufque  linguae  eft  indoles  et  ingenium,  ex  quo  pendet  univerfa 
carminis  ratio,  et  magna  ex  parte  etiam  ftyli  poetici  color.  In  Hebraea 
crebra  feu  potius  perpetua  fententiarum  lumina,  claufulaeque  debitis  in- 
tervallis  accurate  cadentes,  ad  verfus  diftinguendos  neceflarias  videntur: 
ut  quod  in  alia  quavis  lingua  modum  forfan  omnino  excederet,  hic  fine 
difpendio  carminis  non  poflit  deefTe.  Hoc  igitur  primum  et  prascipuum 
habet  in  Poefi  Hebrasa  Sententiofum  dicendi  genus,  ut  orationem  folu- 
tam  et  diffluentem  coerceat,  numerifque  diftinguat;  quod  eft  ejus  rei 
confequens :  "  Formae  enim  quaedam  funt  orationis,  (uti  notavit  1  Cice- 
"  ro )  in  quibus  ea  concinnitas  ineft,  ut  fequatur  numerus  neceflario. 
"  Nam  cum  aut  par  pari  refertur,  aut  contrarium  contrario  opponitur, 
u  aut  quae  ftmiliter  cadunt  verba  verbis  comparantur ;  quicquid  ita  con- 
tc  cluditur,  plerumque  fit  ut  numerofe  cadat."  Habet  vero  et  in  caeteris 
magnam  vim,  et  multas  in  fe  continet  eafque  infignes  virtutes.  Nam  ut 
faepe  ex  hoc  fonte  eximiam  elegantiam  dulcedinem  et  nitorem  ducunt 
facra  poemata,  ita  in  multis  eidem  fuam  debent  fublimitatem  et  pondus  : 
crebrae  fibique  inftantes  fententiae  vel  maxime  concifam,  gravem,  et  in- 
citatam  faciunt  orationem ;  nervis  eam  quibufdam  intendit  ipfa  brevitas, 
contraclamque  in  arcliffimum  fpatium  acrius  contorquet. 

Horum  omnium,  quae  dixi,  abunde  fuppetent  exempla  ex  iis  ipfis  quae 
alias  ob  caufas  pofthac  adducentur :  et  erit  fortafie  cum  fufiorem  ordina- 
tioremque  de  hac  ipfa  re  difquifitionem  inftituti  noftri  ratio  poftulabit.  f 

1  orator,    2  Vide  infra  pr.«l.  xix.  F  2 


PRiELECTIO     QJJ  I  N  T  A: 


DE     GENERE  FIGURATO; 
E  J  U  S  QJJ  E  PARTITIO. 


-v^ r^lectione  proxima  fententiam  meam  propofui,  Acade- 
■  ^F  mici,  Stylum  Poeticum  eo  apud  Hebraeos  vocabulo  appellari, 
p  _  cujus  notio,  quam  ex  vi  fua  atque  ufu  non  unam  nec  plane 
fimplicem  haberet,  in  tres  partes  commode  fatis  diftribui  poffe 
videbatur  j  ita  ut  in  ea  contineri  cenferentur  Sententiofum,  Figuratum, 
et  Sublime  dicendi  genus.  Ac  de  Sententiofo  quidem  genere,  quaenam 
efTet  ejus  origo,  quae  ratio,  quis  in  Hebraea  Poefi  effectus,  breviter  tum, 
quae  occurrebant,  adnotabam.  De  Genere  Figurato  jam  didturus,  vi- 
deo  mihi  poene  infinitam  rerum  materiam  fubjici,  et  immenfum  quen- 
dam  campum  patere  j  in  quo  ne  latius  evagetur,  aut  etiam  incerte  fluc- 
tuet  difquifitio  noftra,  itineris  hujufce  aditus  exitufque,  locorum  ordo, 
viarum  flexiones  et  compendia,  diligenter  mihi  in  antecefTum  funt  in- 
quirenda.  Atque  ut  melius  etiam  intelligantur  quae  in  hac  parte  dicen- 
da  erunt,  ab  ufu  communi  paulum  fortaffe  abhorrentia,  non  incommo- 
dum  erit  prius  confilii  mei  rationes,  quibus  principiis,  quo  ordine  et 
modo,  quem  in  finem,  Figuras  Poefeos  Hebraeae  tractaturus  fum,  quan- 
tum  poffum  plane  et  aperte,  eoque  paulo  fufius,  exponere. 

Vox  StPD  fignificatione  ufitatiffima  notat  fimilitudinem ;  et  eatenus 
dictionem  Figuratam  proprie  denotat,  quatenus  ratio  et  natura  Figura- 
rum  ponitur  in  Vocum,  vel  Idearum  potius  five  Imaginum,  inter  fe  fi- 
milium  mutatione  :  quae  in  nonnullis  Figuris,  quales  etiam  a  Rhetori- 
bus  conftituuntur,  locum  habet.  Hanc  itaque  notionem  dictionis  Fi- 
guratae,  ex  ipforum  Hebraeorum  literis  ac  fenfu  depromptam,  in  expli- 
canda  eorum  Poefi  unice  fequendam  duxi :  atque  eo  quidem  libentius, 

quod 


prjel.v.  DE   SACRA   POESI  &c.  45 

quod  difputationem  hanc  eo  modo  arctioribus  terminis  pofiim  definire. 
Miflis  itaque  Graxorum  Rhetorum  formulis,  quas  conftituerunt  prope 
innumerabiles,  ut  quibus  nomina  fingere  femper  erat  promptiffimum ; 
ac  neglectis  etiam  primariis  eorum  partitionibus,  quibus  Tropos  a  Fi- 
guris  fecernunt,  Figuras  deinde  alias  tehw,  alias  QgLvoia,?  ftatuunt ;  (in 
quo  quidem  poffem  me  tueri  exemplo  C.  Artorii  Proculi,  qui  cum  aliis 
nonnullis  auctoribus  Tropo  Figurae  nomen  impofuit,  uti  nos  docet 
Quin&ilianus  3  1  aut  ipfius  Quinttiliani  auctoritate  faltem  excufare,  qui 
utrumque  et  eundem  ufum  et  multa  habere  inter  fe  communia  agnof- 
cit:)  his  autem,  utcunque  fuo  in  loco  nec  veritate  nec  ufu  carent,  mif- 
iis,  cum  mihi  fit  propofitum  non  Graecorum  fed  Hebraeorum  fenfa  ex- 
plicare,  per  Dictionem  Figuratam  eam  intelligo,  qua  una  plurefve  Vo- 
ces  vel  Imagines  in  aliarum  locum  transferuntur,  aut  etiam  aliis  illuf- 
trandis  inferviunt,  ex  aliqua  quam  cum  iis  habent  Similitudine.  Ea  Si- 
militudo  fi  innuitur  tantum,  idque  una  atque  altera  modo  voce,  fit  Me- 
taphora ;  fi  oratione  continuata,  dicitur  Allegoria  :  fi  aperte  exprimitur, 
collatis  inter  fe  utrifque  Imaginibus,  fit  Comparatio  :  fundatur  etiam  in 
ejufmodi  Similitudine  Profopopceia,  cum  vel  rebus  fictis  aut  fenfu  ca- 
rentibus  datur  actus  et  Perfona,  (quae  fpecies  quaedam  eft  audacioris 
Metaphorae,)  vel  cum  verae  Perfonae  probabilis  Oratio  tribuitur. 

De  his  itaque  Figuris  eo  quo  dixi  ordine  difleram  :  non  quafi  aut 
hoc  fit  unicum  Figurarum  genus,  quod  ab  Hebraeis  Vatibus  ufurpatur  j 
aut  hae  folae  fint  ejus  generis  Figurae :  fed  primum  quod  hae  maxime 
cadunt  fub  notionem  Parabolicae  Dkftionis ;  tum  quod  harum  ufus  in 
Sacra  Poefi  fit  et  frequentiflimus  et  longe  pulcherrimus,  ita  ut  nufquam 
fere  alias  vis  earum  ac  virtus  aeque  appareat.  Nec  vero  fatis  erit  eas  ita 
illuftrare,  ut  fingularum  exempla  quaedam  folummodo  expromantur ; 
quafi  res  quaereremus  ignotas  aut  reconditas,  ac  non  in  promptu  pofitas 
paflimque  occurrentes :  ulterius  fi  fieri  poteft  progrediendum  ;  quaeren- 
dus  praecipue  fi  qui  fit  earum  ufus  Hebraeis  proprius ;  perfcrutandae  pe- 
culiares  atque  interiores  elegantiae :  ad  quas  ni  fallor  facilior  plerumque 

I  Vide  quiNCTU,  Lib.  ix.  I. 


aditus 


46  D  E  SACRA  POESI  pr^l.  v. 

aditus  concedetur,  fi  eam  viam  conftanter  perfequamur,  quam  rei  ip- 
fius  ratio  hac  in  parte  palam  oftendit  atque  aperit. 

Etenim  Dictionis  Figuratae,  in  eum  quem  modo  expofui  fenfum  ac- 
ceptae,  id  confilium  eft,  ea  vis,  ut  Imaginibus  aliunde  tranflatis  res  vel 
evidentius  ac  clarius,  vel  grandius  etiam  atque  elatius  exprimantur: 
cum  igitur  quod  illuftrandae  vel  augendae  alterius  rei  gratia  aflumitur, 
id  ipfum  oporteat  efle  quam  maxime  notum  et  manifeftum  vel  etiam 
infigne  et  magnificum,  earum  potiflimum  rerum  in  hunc  finem  necefle 
eft  adducantur  Imagines,  quae  et  ipfi  Scriptori,  et  iis  pariter  quos  in 
fcribendo  quafi  alloquitur,  in  oculis  atque  animo  plurimum  verfentur, 
aut  maximi  femper  vifae  funt  ponderis  ac  dignitatis.  Quod  fi  aliae 
Scriptori,  aliae  Lectori  res  in  communi  vita  plurimum  occurrant,  adeo- 
que  aliae  animo  obverfentur  Imagines,  fieri  non  poteft  quin  multa  quae 
alter  clare  atque  eleganter  illuftravit,  feliciter  etiam  ac  magnifice  ampli- 
ficavit,  alteri  nihilominus  obfcura  fortafle  vel  humilia,  vel  dure  infolen- 
terque  dicta  videantur.  Atque  hoc  eo  magis  par  eft  accidere,  quo  lon- 
gius  alter  ab  altero  disjuntti  funt  atque  difcrepant,  tempore,  loco,  mo- 
ribus,  rebus  facris  ac  profanis,  vitae  denique  publicae  ac  privatae  inftitu- 
tis  et  confuetudine.  Igitur  in  omni  genere  fcriptorum  id  aliqua  ex  par- 
te  legentibus  ufu  veniet  j  in  Poeticis  maxime,  in  quibus  omnia  diftin- 
guuntuir  et  illuminantur  fumma  Imaginum  copia  et  varietate ;  ac  in 
Poetarum  fcriptis  tum  praecipue,  fi  peregrini  funt,  fi  veteres ;  ex  pere- 
grinis  autem  maxime  Orientalium,  ut  qui  a  nobis  ingenio  et  moribus 
longiflime  diftant  j  atque  ex  Orientalibus  maxime  Hebraeorum,  ut  quos 
habemus  multo  omnium  qui  extant  vetuftiflimos.  Horum  itaque  Poe- 
mata  legentibus  ex  omnibus  quas  dixi  caufis  incommoda  ac  diflkultates 
obveniunt ;  officit  eorum  claritati  cum  multis  modis  ipfa  antiquitas, 
tum  ufus  vivendi,  loquendi,  fentiendi,  ab  noftra  confuetudine  omnino 
abhorrens  j  ita  ut  maximum  periculum  fit,  ne  veluti  iniquo  in  loco  po- 
fiti  omnia  perperam  fpedtemus,  ne  noftro  ut  fit  modulo  aliena  metien- 
tes  male  aeftimemus. 

Ab  hoc  errore  femper  cavendum,  et  incommoda  ifta  quantum  licet 
diligentia  compenfanda  funt :  nec  modo  perdifcendus  eorum  fermo, 

mores, 


PRjEL.  v.  HEBRiEORUM.  47 

mores,  ritus,  difciplinae ;  fed  intimi  etiam  fenfus  perveftigandi,  cogita- 
tionum  modi  nexufque  eruendi ;  eorum  oculis,  ut  ita  dicam,  cernenda 
funt  omnia,  eorum  opinionibus  aeftimanda  :  id  denique  enitendum,  ut 
Hebraea,  quantum  fieri  poteft,  tanquam  Hebraei  legamus.  Idem  pro- 
pemodum  hic  nobis  faciendum  eft,  quod  Aftronomi  folent  in  ea  fuae 
difciplinae  parte  quam  vocant  Comparativam  :  qui  ut  clariorem  in  ani- 
mo  forment  imaginem  et  totius  mundi  et  fingularum  ejus  partium,  fin- 
gunt  fefe  Univerfum  obire  et  perluftrare,  de  alio  Planeta  in  alium  mi- 
grare,  et  uniufcujufque  paulifper  incolas  fieri ;  atque  ita  clare  contem- 
plantur  et  accurate  aeftimant,  quid  quifque  fibi  habet  proprium  cum  ex 
loco,  celeritate,  et  fatellitio  fuo,  tum  ex  confpectu  caeterorum;  quale 
et  quam  diverfum  cuique  Mundi  fpectaculum  pro  diverfo  cujufque  fitu 
exhibetur.  Similiter  is  quoque  qui  Poematum  Hebraeorum  proprias  et 
interiores  elegantias  percipere  velit,  ita  fe  comparet  oportet,  ut  fefe  pu- 
tet  eodem  in  loco  pofitum,  quo  ii  quorum  caufa  ea  fcripta  funt,  aut 
qui  ipfi  fcripferunt ;  ut  cogitet,  non  quas  rerum  Imagines  fuo  protinus 
animo  jam  offerrent  certae  quaedam  voces,  fed  quaenam  Hebraeo  iis 
temporibus  in  ea  regione  conftituto  eafdem  dicenti  aut  audienti  obver- 
fari  debuifTent.  Quoad  id  poterit  confequi,  eatenus  vim  earum  ac  ve- 
nuftatem  intelliget :  id  quidem  in  multis  perquam  difficile  erit,  in  non- 
nullis  nullo  modo  fieri  poterit;  in  omnibus  tamen  unice  erit  fpectan- 
dum,  ac  praecipue  in  iis  locis  qui  maxime  Figuris  exornantur. 

Etenim  in  Metaphora,  (ut  de  ea  dicam  quae  ad  caeteras  fere  quas 
dixi  Figuras  referri  etiam  poffiint,  cum  omnes  communem  habeant  na- 
turam,)  duo  praecipue  fpectanda  funt,  ex  quibus  pendet  ejus  vis  omnis 
atque  elegantia :  primum  quidem  ea  Similitudo,  propter  quam  Imagi- 
nes  invicem  commutantur,  quaeque  unicum  Parabolicae  diclionis  funda- 
mentum  efl ;  quse  fortafle  fatis  apparebit  ex  vulgari  et  crafia  rerum  ip- 
farum  cognitione :  deinde  Imaginis  in  alterius  locum  tranflata?  vel  ve- 
nuftas  vel  dignitas ;  cujus  rei  fubtilior  quasdam  efi:  ratio  :  nafcitur  enim 
faepe  opinio  decoris  et  dignitatis,  non  tam  ex  ipfis  rebus  quibus  inefie 
exiftimantur,  quam  ex  animo  aeftimantis,  aut  ex  tenui  aliqua  et  recon- 
dita  cognatione  qua  res  alias  attingunt,  Itaque  nonnunquam  fit,  ut  ex- 

ternae 


/r8  D  E  SACRA  POESI  pr^l.  v. 

ternae  rerum  fpecies  et  crafTa  quaedam  lineamenta  fatis  etiamnum  appa- 
reant,  cum  tamen  priftinus  nitor  et  flos  ille  elegantiae  vetuftate  penitus 
evanuit. 

Non  igitur  inutile  fortaffe  erit,  ita  de  Metaphoris  Sacrae  Poefeos  dif- 
ferere,  ut  fimul  latiorem  ineamus  difquilitionem  de  Imaginibus  Poeti- 
cis,  quatenus  Metaphorarum  copiam  praebent  j  in  eum  finem,  ut  hu- 
jus  Figurae  ufum  apud  Hebraeos  Vates  non  modo  in  fe  elegantiffimum 
plerumque  effe  videamus,  fed  faepiffime  etiam  peculiarem  habere  ele- 
gantiam,  modo  cogitemus,  quid  habuerit  momenti  apud  Hebraeorum 
animos,  quem  cum  eorum  rebus,  fenfubus,  opinionibus,  nexum  et  ne- 
ceffitudinem ;  ut  quae  in  fe  pulchra  funt  eo  modo  fpeclata  multo  vi- 
deantur  pulchriora,  utque  quae  videri  folent  dura,  deformia,  humilia, 
eorum  contra  gratia,  honeftas,  fublimitas  appareat. 

Omnis  natura,  immenfa  haec  rerum  univerfitas,  humanae  mentis  con- 
templationi  offertur  atque  objicitur;  fuppetitque  infinitam  notionum  va- 
rietatem,  confufam  quandam  materiem  atque  fylvam,  unde  Imagines, 
veluti  quaedam  Poetica  fupellex,  colliguntur,  et  delectu  habito,  prout 
ufus  fert,  expromuntur.  Animus  hominis  eft  illud  Platonis  i  Specu- 
lum,  quod  cum  pro  libitu  undequaque  circumfert,  protinus  folem  a- 
lium  efficit,  alias  ftellas,  terram,  plantas,  animalia,  atque  etiam  feip- 
fum.  In  hac  fui  ipfius  umbra  atque  imagine,  quam  converfo  in  fe  ani- 
mi  fui  fpeculo  homo  intuetur,  aliorum  etiam  hominum  animos  quo- 
dammodo  infpicit :  nam  ex  eo  quod  ipfe  in  fe  fentit  quodque  intus  per- 
cipit,  de  aliis  facit  conjecturam,  atque  alienos  mores,  affectus,  concep- 
tus,  ex  fuis  deprendit  et  exfcribit.  Ex  hac  autem  Imaginum  copia, 
quam  mens  humana  ex  univerfa  undique  natura  atque  ex  fe  ipfa  fuifque 
motibus  atque  operationibus  colligit,  fubtiliores,  et  ut  par  eft  minus 
clarae  et  eminentes  funt  hae,  quae  ratione  atque  argumentatione  conqui- 
runtur ;  evidentiores  plerumque  et  magis  expreffae  illae  alterae,  quae  fen- 
fuum  impulfu  perpetuo  ingeruntur ;  ex  his  autem  maxime  omnium 
certae  et  illuftres,  quas  oculorum  fenfu  acerrimo  percipimus.    Hinc  eft 

I  Vidc  d  £  r  e  p.  Lib.  x.  fub  init. 

quod 


prjel.  v.  HEBRiEORUM.  49 

quod  omnis  Poefis  plurimum  verfatur  in  iis  Imaginibus  transferendis, 
quae  per  fenfus,  maximeque  per  vifum,  animo  imprimuntur ;  ut  obfcu- 
ra  manifefKoribus,  fubtilia  craflioribus  notis  defignet  j  quantoque  eft  ip- 
fa  fincerior  atque  iimplicior,  tanto  libentius  eas  confectatur,  quae  funt 
ex  eo  genere  maxime  clarae,  maxime  pervulgatae,  atque  omnibus  expo- 
fitae :  quarum  tanta  eft  copia,  ut  cum  plurimum  ad  evidentiam,  tum 
non  minus  ad  varietatem  et  ornatum  conferunt. 

Equidem  infinitae  plane  funt  numero  rerum  externarum  Imagines, 
-  quibus  quafi  luminibus  ornatur  et  diftinguitur  dictio  Poetica :  ut  autem 
in  immenfa  materia  aliquem  fequamur  ordinem,  neque  vagemur  incer- 
te,  conftituere  poffumus  Quatuor  earum  veluti  fontes,  ad  quos  fatis 
commode  omnes  referri  poffunt.  Itaque  defumuntur  Imagines  Poeti- 
cae,  Primo,  ex  Rebus  Naturalibus ;  Secundo  ex  Moribus,  Artificiis,  re- 
bufque  in  Communi  Vita  occurrentibus ;  Tertio  ex  Rebus  Sacris  j  Pof- 
tremo  ex  Rebus  Geftis  quae  in  Hiftoria  Sacra  maxime  funt  infignes. 
Ex  horum  locorum  fingulis  paucula  delibanda  funt,  et  exemplis  illuf- 
tranda ;  quae  etfi  de  Metaphoris  potiflimum  fumentur,  intelligantur  ta- 
men  ad  reliquas  Figuras  prius  memoratas  aliqua  ex  parte  pertinere  :  de 
quibus  poftea  relinquetur  dicendi  locus,  in  quo  non  folum  fpectanda? 
erunt  Imagines  ipfe,  fed  eas  etiam  fubftituendi  et  adornandi  rationes 
formaeque  diverfa*. 


G 


PRjELECTIO  SEXTA: 


DE     IMAGINIBUS  POETICISj 


EX     REBUS  NATURALIBUS. 


E 


locutionis  Poeticae,  ut  optime  ftatuit  Ariftoteles,  i  in  eo 
"  pofita  eft  Virtus,  ut  iit  perfpicua,  nec  tamen  humilis.  Dic- 
"  tionem  maxime  perfpicuam  faciunt  ufitata  ac  propria,  fed 
"  et  humilem  :  grandem  quidem  reddunt  peregrina  et  arcef- 
"  fita,  fed  faepe  etiam  obfcuram."  Ex  iis  quae  vocat  peregrina,  praeci- 
pua  vis  eft  Metaphorae  ;  fed  "  ut  modicus  et  opportunus  ejus  ufus  illuf- 
"  trat  orationem,  ita  frequens  obfcurat,  continuus  etiam  in  aenigma  ex- 
"  it."  2  Si  ad  haec  fummi  Philofophi  et  Critici  praecepta  revocanda  fint 
et  exigenda  Hebraeorum  Poemata,  id  certe  facile  concedetur,  tranflatio- 
num  fplendore  et  copia  abunde  eos  orationis  fublimitati  confuluiffe ;  an 
in  earum  ufu  tenuerint  modum  dubitari  magis  poterit.  Nam,  in  car- 
minibus  faltem,  quae  grandius  quiddam  fpirant  et  ad  majeftatis  fpeciem 
compofita  funt,  ubique  dominatur  perpetua  fere  ac  fibi  inftans  Meta- 
phora,  faepe  audacter  illata,  faepe  etiam  cum  periculo  irruens ;  et  quae 
licentius  occupavit,  iis  immoderate  nonnunquam  et  infolenter  utitur. 
Amant  hoc  Orientales ;  et  multa  quae  noftrae  aures,  nimium  forfan  in 
his  rebus  religiofae,  ferre  non  poftunt,  eorum  audaciae  concedenda  funt. 
Yerum  fi  Sacra  Poemata  hac  in  parte  intueamur,  fimulque  cogitemus, 
fieri  non  potuiffe,  quin  iis  magna  obfcuritas  ex  eo  induceretur,  quod 
nonnunquam  res  ipfae  unde  transferuntur  Imagines  obruantur  oblivio-* 
ne ;  cujus  rei,  ut  alias,  ita  praecipue  in  Cantico  Salomonis  multa  viden- 
tur  effe  exempla ;  erit,  credo,  quod  miremur,  in  tanta  vetuftate,  tan- 


1  P  O  E  T.  Cap.  22. 

2  qju  INCTIL.  VIII.  6. 


taque 


pr^l.vi.         DE  SACRA  POESI  &c.  51 

taque  tranflationum  copia  et  libertate,  tam  puram  plerumque  et  inte- 
gram  etiamnum  elucere  orationis  et  fenfuum  perfpicuitatem.  Hujus  rei 
ut  caufae  appareant,  et  Styli  etiam  Parabolici  indoles  magis  innotefcat, 
aliqua  adnotabimus  de  ufu  Metaphorarum  apud  Hebraeos  Vates,  quae 
eos  attentius  paulo  legentibus  obvia,  ut  opinor,  erunt,  et  de  univerfo 
faltem  genere  pro  veris  et  fatis  exploratis  haberi  poflunt. 

Ac  primum  quidem  Hebraei  Vates  in  dictione  Figurata  utuntur  ple- 
rumque  Imaginibus  de  medio  fumptis,  deque  rebus  maxime  notis,  com- 
munibus,  et  pervulgatis ;  qua  ex  re  vel  maxime  pendet  ftyli  perfpicui- 
tas.  Nam  ea  plerumque  de  caufa  tranflationibus  utimur,  ut  res  tacita 
quadam  comparatione  illuflxentur ;  quod  fi  pro  notis  parum  nota  ad- 
fcifcimus,  fi  occultis  aperta  demonftramus,  obfcurior  certe  non  clarior 
fiet  oratio.  Hoc  itaque  ne  fiat,  cavendum  cft,  non  modo  ne  nimis  du- 
re,  ne  nimis  frequenter  et  confufe  utamur  Metaphoris,  fed  etiam  ne  ob- 
fcura,  ne  parum  obvia  longiufque  petita  arceflamus.  Ex  his  omnibus 
caufis,  nec  minimum  ex  ultima,  oritur  inter  Latinos  Perfii  obfcuritas. 
Nifi  infignis  eflet  in  hac  parte  Sacrorum  Vatum  accuratio,  vix  fane 
quidquam  in  eorum  carminibus  jam  intelligeremus. 

Deinde  vero  Hebraei  non  modo  notiflimas  adfcifcunt  Imagines,  fed  et 
in  earundem  ufu  et  accommodatione  ad  res  alias  certam  fere  rationem 
et  viam  fervant,  et  receptam  quandam  confuetudinis  normam  fequun- 
tur.  Equidem  Stylus  Parabolicus  pro  novo  quodam  et  peculiari  fermo- 
nis  genere  haberi  poteft,  in  quo  per  comparationes  vel  occultas  vel  a- 
pertas,  ex  iis  rebus  fumptas,  quae  in  fenfum  cadunt,  rerum  moralium, 
civilium,  divinarumque  notiones  fignantur  et  exprimuntur.  Ut  in  fer- 
mone  communi  et  proprio  certae  voces  certas  res  notant,  ita  fere  in  Pa- 
rabolico  certae  Imagines  Naturales  certas  aliquas  notiones  magis  abftru- 
fas  et  reconditas  illuftrant.  Quod  quidem  non  omnino  abfolute  intelli- 
gendum  eft,  fed  eoufque,  ut  vere  dici  poflit,  Vates  Hebraeos  in  eadem 
materia  exornanda  iifdem  Imaginibus  multo  faltem  conflantius  uti, 
quam  caeteri  poetae  folent :  cujus  item  rei  magna  vis  eft  in  confervando 
ftyli  nitore  et  perfpicuitate. 

G  2  Poftremo, 


C2  DE    SACRA   POESI  PRML.  VI. 

Poftremo,  iis  potiffimum  Imaginibus  Hebraei  audacius  et  licentius 
utuntur,  in  quibus  id  facilius  admitti  poffit,  eo  quod  et  res  ipfae  unde 
fumuntur  maxime  funt  obviae  et  familiares,  et  Figurata  earum  poteftas 
ufu  conftanti  rata  et  definita.  Hoc  ut  orationem  apertam  et  dilucidam 
prasftat  in  iis  etiam  locis  ubi  maximum  eft  obfcuritatis  periculum,  ita 
Sacris  Vatibus  facilem  plerumque  et  paratam  defenfionem  praebebit,  fi- 
quando  ut  duri,  nimii,  tumidique  reprehendantur. 

Ut  quae  nude  hac~tenus  notavi  exemplis  illuftrentur  et  confirmentur, 
perpendamus  Metaphoras  aliquas  ex  rebus  primum  Naturalibus  defum- 
ptas,  maximeque  ufitatas ;  ita  ut  quae  in  una  atque  altera  animadverfa 
fuerint,  in  permultas  poffint  transferri. 

Imago  Lucis  et  Tenebrarum  ad  exprimendas  res  Profperas  et  Adver- 
fas  tranflata  communi  omnium  linguarum  ufu  frequentatur,  quemad- 
modum  omnium  hominum  communis  eft  rerum  ipfarum  fenfus  et  per- 
ceptio.  Verum  his  Metaphoris  Hebraei  frequentius  quam  caeteri  omnes 
et  conftantius  utunturj  ufque  adeo  quidem,  ut  raro  fe  iis  abftineant, 
ubicunque  loci  argumentum  poftulat  aut  etiam  patitur.  Haberi  itaque 
poffunt,  in  eo  locutionum  genere,  quarum  in  Stylo  Parabolico  maxime 
nota  et  rata  eft  fignificatio;  cum  Imagines  exhibeant  notiffimas  et  maxi- 
me  familiares,  fiatque  tranflatio  ex  agnita  et  conceffa  rerum  inter  fe  fi- 
militudine,  quae  et  natura  percipitur,  et  fermonis  ufu  conftanti  com- 
probatur.  In  Imaginibus  tam  notis  tamque  frequentatis  apud  Hebraeos 
facile  conceditur  audaciae  venia.  Iifdem  utuntur  Latini,  fed  rarius,  id- 
eoque  et  cautius : 

i  "  Lucem  redde  tuae,  Dux  bone,  patriae  : 
"  Inftar  veris  enim  vultus  ubi  tuus 
"  Affulfit  populo,  gratior  it  dies, 
"  Et  Soles  melius  nitent. 
Vix  quidquam  habent  elegantius,  aut  in  fimili  materia  etiam  liberius, 
feveriores  Mufae  Latinae.    Hebraei  vero,  ut  in  argumento  longe  fubli- 
miore  et  in  Imagine  notiffima,  efferunt  fe  atque  exultant  licentius,  et 


l   H  0  R.  IV.  5. 


audacias 


prjel.vi.  HEBRilORUM.  53 

audaciae  poeticae  frenos  omnes  laxant.  Exhibent  nimirum,  non  veris, 
non  aurorae,  non  caliginofae  noctis  imaginem,  fed  folem  et  Sydera  quaH 
nova  Creatione  aucto  in  immenfum  fplendore  exfurgentia,  aut  in  anti- 
quum  Chaos  et  primaevas  tenebras  iterum  demerfa.  Promittitne  Vates 
renovatum  populo  fuo  Dei  favorem,  et  omnimodae  felicitatis  inftaura- 
tionem  ?  quam  magnificis  id  coloribus  depingit,  quos  nulla  interpreta- 
tio  exprimere,  fed  nec  ulla  omnino  obfcurare  poteft !  > 

nann  Tnta  riisbn  tin  rrm 
DTiyniy  rw  nonn  "ini 

"  Erit  Lux  Lunae  inftar  Solis  meridiani ; 
"  Erunt  Solares  radii  feptemplices." 
Sed  nec  hoc  fatis :  » 

dov  tikS  ^o^n  w  *b  mv  xh 

dW  tinS  mrv  *]S  rwu 
nmNsnS  yrk#\ 

*)DN»  -jmn 
dSiv  irwb     n*n*  mn;  »3 

"  Non  diurna  Solis  luce  uteris  amplius  j 
M  Neque  ad  illuftrandam  noctem  Luna  tibi  illucebit : 
"  Sed  erit  tibi  Jehova  aeterna  Lux ; 
"  Et  gloria  tibi  erit  Deus  tuus. 
"  Non  occidet  amplius  Sol  tuus, 
"  Nec  Luna  tua  fefe  retrahet j 
"  Nam  Jehova  erit  tibi  aeterna  Lux, 
"  Et  dies  mceroris  tui  definent." 
Quod  idem  alio  in  loco  mirifice  variavit :  3 

p-nnn  m,y\  nzzbn  msm 
nwny  phpp  "fta  o 

I  I  s.  xxx.  26. 
a  1  s.  lx.  19,  20. 
3  1  s.  xxiv.  23. 


54  DE  SACRA  POESI  piuel.  vi; 

"  Et  pudebit  Lunam,  et  erubefcet  Sol  meridianus  j 
"  Cum  regnat  Jehova  Exercituum, 
"  In  monte  Zione  et  in  Hierofolymis, 
"  Et  coram  fenioribus  fuis  gloriofe." 
Contra  fuperbo  ^Egypti  Regi  cladem  minatus  ; » 

&n*n33  n^  *frnpm 
ud3k  pjra 

Y^y  DinpN  Dwa  nwa 
rm  »rw  dkj  -pna     T«n  *nnai 

"  Cum  extinguam  te,  obtegam  ccelos, 

"  Et  ftellas  eorum  atrabo ; 

"  Solem  nube  involvam, 

"  Nec  fplendorem  fuum  emittet  Luna : 

"  Omnia  coeli  lumina  fupra  te  obfcurabo, 

"  Terramque  tuam  tenebris  operiam ;  edicit  Dominus  Jehova." 
Periculofa  funt  haec  et  'm^nroK^^fja. ;  fed  notae  funt  Imagines,  fre- 
quens  earum  ufus,  certa  fignificatio ;  ideoque  perfpicua,  clara,  vereque 
magnifica. 

Porro,  aliae  funt  Imagines  ex  rebus  Naturalibus  defumptae,  qu33  etfi 
Hebraeis  cum  caeteris  hominibus  aliqua  ex  parte  fint  communes,  illis 
.  tamen,  ex  fitu  puta  regionis  aut  natura  foli,  multo  magis  funt  notae  et 
familiares.  Nulla  in  Sacris  carminibus  frequentior  occurrit  Metaphora, 
quam  ea,  qua  graves  fubitoque  ingruentes  Calamitates  fub  imagine  ex- 
undantium  Aquarum  exprimuntur.  Hanc  maxime  familiarem  habuiffe 
videntur  Hebraei,  utpote  ex  proprio  fuae  regionis  habitu  et  natura  de- 
promptam.  Obverfabatur  iis  ante  oculos  Jordanes 2  ripas  fuas  quotan- 
nis  inundans,  cum  Libani  montiumque  vicinorum  nives  ineunte  aeftate 


I    E  2  E  K.  XXXII.  7,  8. 

x  Vide  josh.  111.15.  i.paralip.  xii.  15.  ecclus.  xxiv.26. 

liquefactae 


prjel.vi.  HEBRyEORUM.  55 

liquefactae  effufis  fubito  torrentibus  aquas  fluminis  augerent.  Erat  prae- 
terea  tota  Palaeftinae  regio,  1  non  multis  quidem  perennibus  fluviis  irri- 
gua,  fed  ut  maxima  ex  parte  montuofa,  ita  torrentibus  crebris  per  an- 
guftas  valles  poft  ftatas  pluviarum  tempeftates  praecipitantibus  obnoxia : 
ex  qua  re  Mofes  2  ipfe  terram  hanc  Ifraelitis  jam  eam  invafuris  com- 
mendabat,  ut  qui  nihil  hujufmodi  in  ^Egypto  prius,  aut  nuper  in  Ara- 
bicis  Defertis  experti  effent.  Haec  itaque  Imago,  omnibus  quidem  poe- 
tis  nota  et  ufurpata,  Hebraeis  vero  praecipue  familiaris  et  quafi  domefti- 
ca  cenferi  debet  j  adeoque  eam  et  crebrius  et  liberius  adducunt.  Ipfam 
profecto  naturae  faciem,  qualis  tum  ei  praefens  obverfabatur,  expreflifle 
videtur  Vates,  et  in  fe  fuafque  fortunas  tranftulifTe,  cum  ex  terra  Jorda- 
nica,  montibufque  ad  ortum  fluminis  fitis,  ardentiflimos  doloris  fui  aef- 
tus  eo  verborum  impetu  et  audacia  effundit :  3 

y*iffl  ^ph  tmp  cnnn  htt  Qinn 

tc  Abyflus  abyfTum  inclamat,  circumfonantibus  tuis  Cataradtis ; 

M  Fludtus  tui  omnes  undaeque  me  obruerunt." 
Subit  hoc  in  loco  animadvertere,  Metaphoram  hanc,  caeteris  quidem 
Scriptoribus  facris  ubicunque  occafio  ferat  adeo  frequentatam,  Aucto- 
rem  tamen  Jobi  per  totum  poema,  in  quo  eam  faepiflime  locum  habi- 
turam  quivis  ex  argumento  facile  conjiceret,  femel  tantum  atque  ite- 
rum,  4  nec  nifi  leviter,  attigifle.  Alia  nimirum  naturae  facies  nobiliffi- 
mi  hujus  poematis  Auctori,  quicunque  is  fuerit,  obverfabatur,  fi,  ut 
multis  eruditis  placuit,  in  aliqua  Arabiae  parte  fcriptum  eflet :  quae  fen- 
tentia  ut  verifimilior  videatur,  facit  etiam  infignis  ea  Comparatio,  5  qua 
Jobus  Amicos  fuos  cum  perfido  Torrente  confert,  quae  ex  fiticulofis 
Arabiae  locis  manifefto  petita  eft,  pluribufque  imaginibus  ejus  regionis 
propriis  exornata. 

1  Vide  sandys.  itin.  Lib.  iii.  fub  initio. 

2  D  E  U  T.  VIII.  7.     XI.   10,  II. 

3  p  s.  xlii.  8. 

4  Vide  job.  xxn.  II.   xxvii.  20. 

5  J  0  B.  VI.  I  5,    20. 


Aliae- 


56  DE  SACRA  POESI  prjel.  vi. 

Alias  denique  funt  Imagines  Poeticae,  ex  rebus  item  Naturalibus  de- 
fumptas,  Hebrasorum  omnino  proprias.  Inter  montes  Palaeftina?,  ma- 
xime  notabiles,  adeoque  facris  carminibus  celebratiflimi  funt  duo,  Li- 
banus  et  Carmelus.  Alter  tum  fua  altitudine,  tum  Cedrorum  in  fum- 
mis  ejus  verticibus  confurgentium  proceritate,  magnitudine,  et  copia, 
inflgnis ;  veram  et  eminentem  quandam  prae  fe  ferens  roboris  et  majef- 
tatis  effigiem  :  alter  opimus  et  ferax,  vitibus,  oleis,  et  arboribus  omnis 
generis  frugiferis  confitus,  et  cum  foli  ubertate  tum  cultura  florentifli- 
mus  j  eximiamque  exhibens  fertilitatis  fpeciem  et  exquifltioris  cujufdam 
pulchritudinis  et  gratiae.  Horum  quod  fit  in  forma  et  afpeclu  inter  fe 
difcrimen  accurate  definit  Salomo,  cum  dignitatem  virilem  Libano,  1 
Carmelo  muliebrem  venuflatem  comparat.  Ex  utroque  exfurgit  diver- 
fa  quaedam  at  generalis  Imago,  quam  varie  ufurpant  Hebraei  Vates,  id 
per  Metaphoram  exprimentes,  in  quo  cautiores  aperta  comparatione  u- 
terentur.  Libanus  itaque  audaci  tranflatione  ponitur  pro  univerfo  po- 
puli  Hebraei  aut  Eccleflae ftatu ;  pro  3  Hierofolymis ;  pro  Templo  4 
Hierofolymitano ;  pro  Rege  etiam  Aflyrio  5  ejufque  Exercitu ;  pro  eo 
denique  quod  in  re  aliqua  eximie  eft  6  fuperbum,  auguftum,  et  fubli- 
me :  atque  eodem  modo  quodcunque  in  fe  habet  egregiam  fertilitatem, 
opulentiam,  aut  decorem,  illud  Carmelus  7  dicitur.  Similiter  per  Ro- 
buftos  Bafanis,  Arietes,  Juvencas,  Tauros ; 8  per  Feram  Arundineti,  9 

1  CAST:  V.  !J.     VII.  5. 

2  I  S.  XXXIII.  9.     XXXV.  2. 

3  1  s.  xxxvn.  24.   j  e  r.  xxii.  6,  23. 

4  Z  E  C  H.  XI.  I. 

5  is.  x.  34. 

6  1  s.  11.  1  3.  vid.  e  z  e  k.  xxxi.  per  torurru 

7  Vide  fupra  citata,  et  i  s.  x.  18.    m  i  c.  vii.  14.    j  e  r.  iv.  26. 

8  PS.  XXII.  13.     EZEK.  XXXIX.  l8.     AMOS.  IV.  I. 

g  ps.  lxviii.  30.  HJp  nTT  Fera  Arundinis,  eft  Periphrafis  Leonis,  eaque  minime  obfcura 
fi  ejus  rationem  attendimus.  Leones  in  Arundinetis  maxime  luftra  habere  folent.  "  Inter  Arun- 
"dineta  Mcfopotamiae  fluminum  et  frute&a  Leones  vagantur  innumcri."  ammian.  mar- 
cell.  Lib.  xvni.  cap.  7.  Id  adeo  familiarc  erat  Arabibus,  ut  peculiare  habeant  vocabulum 
pro  Leonis  luftro  cum  in  Arundineto  cubat.  bochart.  hieroz.  par.  1.  lib.  3.  cap.  2. 
Erat  autem  Jordanes  praecipue  infcftus  Leonibus,  qui  in  denfis  riparum  Arundinibus  latitabant. 
E»  t«wj  th  Jagfutv  iAnQt*h<n  xcij  xyjvAofpopei;  gorw?,  u>{  t»  «x®^,  nif  t^fBfX  rn  Tnrufigv  y^S  ^tt^>i 

TftM 


* 


prjel.  vi.  HEBRiEORUM.  57 

iive  Leonem  Jordanis  j  adumbrantur  gentium  Tyranni  infolentes,  cru- 
deles,  efferi.  In  his  caeterifque  ejufmodi  Imaginibus  quanquam  id  au- 
dent  Vates  Sacri,  quod  Latinis  Graecifque  minime  conceditur,  nemo  ta- 
men  unquam  aut  elegantiam  aut  perfpicuitatem  defiderabit ;  praefertim 
qui  meminerit,  eas  Hebraeis  notiflimas,  ac,  ut  ita  dicam,  populares,  et 
veluti  indigenas,  fuifle. 

Id  denique  hoc  in  loco  generatim  adnotandum  eft :  Poefin  omnem, 
ac  praecipue  Hebraicam,  ornamenta  fua  longe  plurima  ex  rerum  Natu- 
ralium  Imaginibus  depromere ;  has  ut  quifque  in  animo  fuo  format  at- 
que  exprimit  ex  eo  quod  cuique  in  fenfus  incurrit,  fieri  non  poteft, 
quin  pro  locorum  diverfitate  aliae  fint  aliis  magis  familiares,  ahae  etiam 
propriae ;  et  quae  maxime  videntur  communes  tenuem  faepe  aliquam  et 
latentiorem  habeant  cum  proxima  fua  origine  et  natali  folo  neceflitudi- 
nem :  imprimis  itaque  tenendus  eft,  quantum  fieri  poteft,  rerum  in 
quibus  verfatur  auctor  fitus  habitufque,  percipienda  regionis  Hiftoria 
Naturalis,  et  Poematis  cujufque  veluti  fcena  ob  oculos  ponenda.  Huc 
nifi  perpetuo  animos  attendamus,  vix  tuto  licebit  de  fenfuum  decore  et 
venuftate  judicare :  fugient  nos  interdum  vel  apertiflima,  reconditae  cer- 
te  et  interiores  elegantiae  plurimae  latebunt. 

tivx  ^z&yytQav-nq,  £»  «/;  (tiyx  ti  >(y.XXf*m  ^fftHSf1  txft/i&ui  mtyvW  u  TUTcif  Xiovrm  tyvXtt  Hujun 
WToixeiv.  johan.  phocas.  De/cript.  Loc.  Sancl.  cap.  13.  vide  etiam  maundrell. 
iti  n.  hieronymus  itidem  ad  hxc  verba  Zecharias  xi.  3.  Vox  rugitus  Leonum,  quoniam 
vaftata  eft  fuperbia  Jordanis :  "  Jordani,  inquit,  fluvio,  qui  maximus  in  Judasa  eft,  juxta  quem 
"  morantur  Leones,  fremitum  junxit  Leonum,  propter  ardorem  fitis,  et  ob  deferti  viciniam,  et 
"latitudinem  vaftae  folitudinis,  et  Arundineta  et  Care&a."  Hinc  apud  Jeremiam  iv.  7.  Leo 
dicitur  exire  1D3DD  "ex  luftro  fuo  perplexo,"  et  xlix.  19.  "afcendere  inundante  Jordane." 
Itaque  hoc  in  loco  (ps.  lxviii.  30.)  Fera  Amndinis,  ccetus  Robuftorum,  et  Juvenci,  funt 
Leones,  Tauri,  Pecudefque  lafcivientes,  five  Tyranni  feroces  infolentefque  :  de  quibus,  conti- 
nuata  tranflatione,  addit  Pfaltes  ^DD  DD~lDD,  hoc  eft,  pro  fe  quifque  de  induftria  (ea  eft 

vis  numeri  fingularis  Diftributivi  et  formse  Hithpael)  conculcantes  et  turbantes  rivos  argenteos, 
perdentes  nimirum  et  vaftantes  vicinorum  Judaeorum  bona.  Haec  ipfa  Imago  apud  Ezekielem 
ufurpatur  cap.  xxxii.  2.  iterumque  cap.  xxxiv.  18,  19.  in  quibus  locis  ter  ponitur  in  eo  fen- 
fu  verbum  i£'D") :  vid.  etiam  d  a  n.  vii.  19.  verum  an  p"i  de  motu  fluminis  dicatur,  ut  apud 
Latinos  currere,  (virg.  georg.  i.         ita  ut      rivum  fignificet,  non  aeque  conftat. 


H 


PRiELECTIO  SEPTIMA: 


DE    IMAGINIBUS    EX    COMMUNI  VITA. 


Qu  a  s  tres  caufas  proxime  expofui,  quibus  apud  Hebraeos  Va- 
tes  in  figurata  dictione  confervaretur  cum  fumma  fublimita- 
te  conjuncta  perfpicuitas  j  (primo  quod  uterentur  plerumque 
'  Imaginibus  de  medio  fumptis,  deque  rebus  maxime  notis  et 
pervulgatis;  tum  quod  in  earundem  accommodatione  certam  fere  ra- 
tionem  et  viam,  feu  analogiam  quandam  fervarentj  quod  denique  iis 
potiffimum  licentius  uterentur,  quae  maxime  eiTent  familiares  et  notim- 
mae  fignificationis :)  earum  veritatem  ulterius  confirmatum  iri  arbitror, 
fi  eas  etiam  Metaphoras  paulum  advertamus,  quae  ex  Artificiis,  Mori- 
bus,  Vitaque  Communi  defumuntur;  quem  alterum  ftatueram  veluti 
fontem  unde  poeticae  Imagines  derivari  folent.  Ac  fuflicient  hac  ln  par- 
te  quaedam  de  univerfo  genere  breviter  notata,  et  exemplum  unum  at- 
que  alterum  ex  innumeris  decerptum. 

Tota  Communis  Vitae  ratio  apud  vetuftiores  Hebrasos  admodum  fim- 
plex  conftanfque  fuit :  non  erat  ea  ftudiorum  conditionum  artium  quaef- 
tuumque  diverfitas,  quae  apud  alios  populos  poftmodum  obtinuit,  qui 
fefe  quafi  haud  paulo  humaniores  jactaverunt,  ac  merito  quidem,  fi  pro 
humanitate  habendus  eft  luxus,  levitas,  et  fuperbia.  Una  omnibus  li- 
bertas,  una  generis  nobilitas  ab  antiquiflima  ftirpe  deducl:a :  nulli  ina- 
nes  tituli,  aut  falfa  gloriae  infignia ;  vix  ulli  honorum  et  dignitatis  gra- 
dus,  nifi  ut  cuique  ex  virtute,  prudentia,  provecia  aetate,  aut  bene  gef- 
ta  republica  accefiere.  Legibus  et  facris  ab  caeteris  hominibus  divifi, 
nec  admodum  mercaturae  dediti,  fatis  habuerunt  eas  artes  colere,  qu^e 
ad  vitae  ufum  fimplicem  et  incultum,  feu  incorruptum  potius,  necella- 
riae  eflent.  Itaque  praecipua  erat  omnibus  occupatio  in  colendis  terris  et 
curando  pecorej  agricolarum  et  paftorum  ferme  natio  erant.  Praedia 

in 


prjel.vii.         DE  SACRA  POESI  5cc.  59 

in  familias  principio  fortiti,  quae  i  pretio  addicerc,  ita  ut  omnino  alie- 
narentur,  fas  non  erat,  pofteris  fuis  poffidenda  fuoque  labore  colenda 
tradebant ;  quos  ex  fuo  quifque  agro  fru&us  percipiebat,  eae  cujufque 
erant  divitiae.  Nemo  vel  ampliffimus  indecorum  aut  fe  indignum  pu- 
tabat  etiam  infimis  ruftici  operis  negotiis  vacare.  Igitur  in  Sacra  Hifto- 
ria  *  faepe  legimus,  Duces,  Reges,  Prophetas,  ad  fandta  et  augufta  mu- 
nera  obeunda  ab  aratro  et  ftabulis  acceffiffe. 

Itaque  non  mirum  eft  fi  Hebraei  fcriptores  multi  fint  in  deducendis 
Metaphoris  ex  his  potiffimum  artibus,  in  quibus  fere  nutriti  et  educati 
funt ;  fi  quae  animis  oculifque  eorum  maxime  obverfarentur,  ea  deriva- 
rent  in  Poefin :  praefertim  quae  fuppeditarent  tam  variam  lautamque  re- 
rum  fupelle6tilem,  unde  depromi  poffet  quicquid  in  imaginibus  non 
modo  venuftum  eft  atque  elegans,  fed  grande  etiam  et  magnificum. 
Quod  Ci  cui  male  delicato  fordere  nonnunquam  videantur  hujufmodi  re- 
rum  fpecies,  quafi  fcilicet  oleant  plebeculam  et  ftercus ;  id  fuae  tribuat 
infcitiae,  qui  ex  fui  fenfus  modulo  antiqua  aeftimet  j  non  Sacris  Vatibus 
vitio  vertat,  qui  hifce  imaginibus  non  modo  fuam  prasftant  dignitatem, 
fed  perfaepe  etiam  ipfa  tranflationis  vi  atque  audacia  incredibilem  indu- 
cunt  elegantiam  et  ornatum. 

Longum  effet  fingulatim  percenfere,  quibus  illi  verborum  lumini- 
bus,  ex  re  una  levi  humilique,  ut  quibufdam  videri  poffit,  ex  Area  ni- 
mirum  et  Tritura  petitis,  rebus  tamen  maximis  fplendorem,  graviffi- 
mis  pondus  addiderunt :  cum  "  Jehova  ira  incenfus  impios  proterit, 
"  conculcat,  profligat ;  3  cum  populos  Ifraeli  veluti  dentato  tribulo  fub- 
"jicit  frangendos,  aut  aeratis  ejus  ungulis  comminuendos ;  4  hoftefque 
"  fuos,  palea  montana  leviores,  difflat  fpiritu,  et  indignationis  turbine 
"  difpergit."  s 

1  l  e  v.  xxv.  13,  —  16,  et  23,  24.  confer  1.  r  e  g.  xxi.  3. 

2  Vide  j  u  d.  111.  31.  vi.  11.    1 .  s  a  m.  ix.  3.  xi.  5.   1.  s  a  m.  vii.  8.    p  s.  lxxviii. 

72,73.     I.  R  E  G.  XIX.  I9,  ZO.     AMOS.  I.  I.    VII.  14,15. 

3  HAB,  III.  12.     JOEL.  III.  I4.     JER.  LI.  33.     1S.  XXI.IO, 

4  MICAH.  IV.  I3. 

5  p  s.  lxxxiii.  13,  15.  1  s.  xvii.  13. 

H  2  rorr 


60  DE   SACRA   POESI  PRJEL.  VII. 

maS  Yn&i?  rtin 
:  nvfi»i)  Svn  enn  p-in 
p-rm  Dnn  ttnn 
:D»t?n  mya:n 
DNfcyn  nm  Ditn 
:DnK  v^n  myoi 

"  Ecce  feci  Te  Traham  j 

"  Tribulum  novum,  inftructum  dentibus  : 

"  Triturabis  montes  atque  comminues, 

"  Et  colles  pro  paleis  habebis : 

"  Ventilabis  eos,  ventufque  auferet, 

"  Et  turbo  eos  diflipabit.  i 
Quibus  in  locis  notandum  eft  primum,  hujus  metaphorae  rationem 
et  legem  a  variis  facrorum  poematum  Auctoribus  conftanter  et  religiofe 
fervari  j  unde  ei  audacius  quidem,  fed  intra  fuos  limites,  exultanti  fua 
conftat  et  verecundia  et  perfpicuitas :  fiquidem  unice  eam  ufurpant  ad 
amplificandam  improborum  hoftiumque  ftragem  et  difperfionem.  Ad 
hoc  promptam  facilemque  huic  audaciae  defenfionem  praebebit  vel  ipfa 
vis  Imaginis  ad  rem  exprimendam  accommodatiflima,  li  receptum  a- 
pud  Hebraeos  triturandi  modum  cogitemus.  Id  fiebat  in  loco  fublimi, 
ventis  obnoxio  j  inacto  fpicis  vel  jumentorum  grege,  vel  tribulo  gravi- 
bus  tabulis  conftructo,  et  lapidibus  vel  ferro  fubtus  afperato,  vel  plof- 
tello  rotis  five  axibus  ferreis  et  dentatis,  quod  Varro  1  Pcenicum  vocat, 
utpote  a  Pcenis  Italiae  illatum  de  Phoenicia  Palaeftinae  proximaj  unde 
etiam,  praeterquam  quod  per  omnia  conveniunt  defcriptiones,  conftat 
Hebraeorum  ac  Romanorum  in  hac  re  ufum  fimilem  et  plane  eundem 
fuifte :  nec  tamen  hi  quidquam  unquam,  quod  fciam,  ad  Poefeos  fuae 
ornatum  inde  mutuantur.  Non  autem  praetermittendum  eft,  Imaginem 
hanc  fuifle  Hebraeis,  fupra  quam  a  nobis  facile  concipi  poteft,  obviam 
et  familiarem  j  cujus  rei  fatis  indicio  eft  Araunae  Jebufaei  Area,  3  fub 

1  I  S  A  I.  XLI.  15,  l6. 

2  DE    RE    RUST.  I.  56. 

3  2.  P  A  R  A  L  I  F.  111.  I. 

dio, 


prjel.vii.  HEBRiEORUM.  61 

dio,  ut  caeterae  omnes,  in  ipfis  Hierofolymis,  et  in  editiflima  urbis  par- 
te  fita,  eo  ipfo  in  loco  in  quo  poftea  Templum  a  Salomone  conditum 
eft. 

Homero,  cui  vehementer  placuit  omnis  agreftis  vitas  imago,  adeo  de- 
cora  fignificanfque  vifa  eft  haec  ipfa  de  qua  agimus,  ut  femel  iterumque 
ex  Area  petierit  Comparationem  j  (nam  Tranflationis  periculum  vel  ip- 
fe  hic  reformidavit)  unam  quidem  atque  alteram  i  ad  illuftrandam  rem 
leviculam  contra  quam  folent  Hebrasi ;  tertiam  autem  vere  magnificam, 
qua  Achiliem  fuum  exornat :  hanc,  fiquidem  accedat  ad  effigiem  ali- 
quam  Hebraeae  fublimitatis,  libet  recitare  : 1 

£1$  (PC  ore  rig  T^dJn\  ftoctg  aptrtveiz  evovfz,eTd)7rng, 

T^/Qi^ouj  x,£/  XdjKov  tvTpoxaAa)  ev  ocKodv\, 

VlfA,tya,    Ti    \V7ti  tyeVOVTO   QoOOV   V7T0   'ZTOCG-  tpi[AVKCt)V 
£lg  V7T  A^^og  {ti?0(,jvft,ii  p,Ct>vv%eg  ITntOi 

LTeiQov  0f4,a  veKvag  re  kol\  ctam^ctg.  — 
Quae  Comparatio  inter  pulcherrimas  et  grandiflimas  merito  quidem 
numeranda,  multum  tamen  abeft  ab  Hebraeorum  fublimitate  atque  au- 
dacia.  Hebraeus  contuliflet  potius  ipfum  Heroa  cum  Tribulo,  non  E- 
quos  ejus  cum  Bobus  ploftello  junctis ;  quod  eft  paulo  nimis  appofitum, 
et  plus  asquo  congruens.  3  Verum  illam  licentiam  Grascorum  poefi  non 
dederat  confuetudo  j  non  occupaverat  hunc  locum  ea  Imago,  ficuti  a- 
pud  Hebrasos,  neque  ejus  quaii  dominium  ufucapione  acquifiverat. 

Religio  eft  hoc  in  loco  fiientio  tranfire  egregiam  et  fupra  modum 
magnificam  Ultionis  Divinae  imaginem  ductam  a  Torculari,  faepiufque 
a  facris  Vatibus  ufurpatam ;  fed  quam  nulla  alia  poefis  aufa  eft  vel  at- 
tigifle.  Quibus  autem  Latini  fermonis  coloribus  ea  exprimere  poflii- 
mus,  quae  nifi  fuis  digne  exhiberi  omnino  nequeunt  ?  quibus  lineamen- 
tis  vel  tenuem  umbram  ejus  defcriptionis  effingere,  qua  Ifaias  depinxit 
Mefliam  Vindicem  ?  4  — 

1  Vide  i  l  i  a  d.  v.  499.  et  xm.  588. 

2  I  L  A  D.  XX.  495. 

3  Hoc  mox  fufius  exponetur  p  r  jb  l.  zii. 

4  Vide  1  s  a  1.  lxiii.  1,  —  3. 

—  IHe 


62  DE  SACRA  POESI  prjbl.vii. 

—  Ille  Patris  vires  indutus  et  iram, 
Dira  rubens  graditur,  per  ftragem  et  frafra  potentum 
Agmina,  prona  folo ;  proftratifque  hoftibus  ultor 
Infultat ;  ceu  praela  novo  fpumantia  mufto 
Exercens,  falit  attritas  calcator  in  uvas, 
Congeftamque  ftruem  fubigit :  caede  atra  recenti 
Crura  madent,  rorantque  infperfae  fanguine  veftes. 
Porro,  innumera  plane  funt  quae  in  hanc  rem  adduci  poflunt  ex  Mo- 
ribus  Vitaeque  confuetudine  tranflata.   De  his  etiam  id  generatim  adno- 
tandum  eft,  receptam  apud  Hebraeos  vivendi  rationem,  fimplicem,  con- 
ftantem,  gravem,  naturaeque  convenientem  efficere,  ut  Vates  Sacri  mul- 
to  minus  habeant  vel  obfcuri,  vel  humilis  ac  demilli,  in  hujus  generis 
metaphoris,  quam  quifquam  fperare  potuerit,  qui  reputat,  vel  quanto 
a  nobis  rerum  et  temporum  intervallo  disjunc~ti  funt,  quantumque  in 
tranflationibus  audent ;  vel  quantum  in  rebus  communibus  et  vulgari- 
bus  transferendis  verfantur.    Eam  profecto  Sacrorum  Vatum  prae  caete- 
ris  omnibus  veram  efle  laudem  exiftimo,  metaphoris  audacibus  cum 
fumma  perfpicuitate  uti,  et  vulgaribus  cum  fumma  dignitate  et  fplen- 
dore.    Non  verebor  vobis  in  hoc  genere  proponere  exemplum,  quo 
nihil  concipi  poteft  fummiflius  et  contemptius,  nihil  planius  et  inorna- 
tius  exprimi ;  quod  tamen  ipfa  Imaginis  congruentia  atque  accommo- 
dationis  proprietate  eam  vim  habet,  ut  non  dubitem  eminentem  fubli- 
mitatis  notam  ei  apponere.    Minatur  Deus  Hierofolymae  ultimum  ex- 
cidium :  1 

nnSvn  dk  nna»  "nwta 
rris  Sv  ifim  nriD 

"  Et  detergam  Hierofolymam, 
<c  Ut  deterferit  quifpiam  pateram  ; 
"  Detergit  eam,  et  pronam  in  faciem  vertit. 
\^erum  multa  hujufmodi  neceffe  eft  humilia  et  obfcura  nobis  falfo  vi- 


I  2.  r  e  g.  xxi.  13.  Vatis  alicujus  rcfponfum  ab  Hiftorico  traditum. 


1 

deri, 


pr;bl.vii.  IIEBRjEORUM.  63 

deri,  qui  vita  moribufque  tam  diverfis  utimur :  fed  in  his  nec  temere 
reprehendendum,  nec  cito  defperandum  j  verfandus  potius  in  omnem 
partem  animus,  fi  forte  erui  poflit  fenfuum  atque  imaginum  nexus,  a 
rebus  abftrufis  noftramque  aciem  facilc  fugientibus  tenui  perfaepe  filo 
pendens :  mos  nonnunquam  obfoletus  opportune  notatus,  fuoque  loco 
admotus,  multis  fimul  aliis  fuam  lucem  et  dignitatem  reftituet.  An 
hoc  praecipue  praeftet  quod  jam  proferam  exemplum,  non  aufim  qui- 
dem  dicere j  oftendet  forfan  Hebraeorum  in  formandis  Imaginibus  Poe- 
ticis  ufum,  et  in  applicandis  accurationem  et  conftantiam. 

Poetis  fere  omnibus  id  faepenumero  ufu  venit,  ut  vel  occafione  in- 
dudti,  vel  neceflitate  prope  coadti,  in  eum  locum  incidant,  in  quo  mul- 
to  cum  ornatu  et  amplificatione,  utpote  in  re  gravi  magnaque,  defcri- 
bendi  funt  Inferi,  five  Vita  Fun&orum  Status  j  hoc  eft,  id  clare  expli- 
candum,  quod  quale  fit,  nemini  mortalium  concefTum  eft  omnino  men- 
te  percipere,  aut  conjectura  confequi.  Itaque  Graeci,  prompto  fertili- 
que  ingenio,  et  ad  fabulas  adornandas  nati,  pulchram  nacti  occafior.em, 
Inferos  plane  poeticos  ac  fuos  commenti  funt j  eo  quidem  monftrorum 
apparatu  inftructos,  ut  nemo  vel  e  populo  tam  excors  eflet,  cui  non  ri- 
fum  moverent  tot  deliramenta.  Quid  vero  Vates  Hebraei  ?  quibus  non 
eadem  fingendi  licentia,  et,  quanquam  perfuafiflimum  erat  animos  non 
interire  et  corpora  etiam  in  vitam  efle  reditura,  eadem  tamen  de  prae- 
fenti  mortuorum  ftatu  et  conditione  ignoratio  ?  Nimirum  idem  hoc  in 
loco  fecifie  videntur  quod  in  caeteris  omnibus :  nam  quae  palam  et  in 
aperto  efTent  vulgoque  conftarent  de  mortuis,  hoc  eft,  de  mortuorum 
cadaveribus,  ex  iis  Generalem  quandam  Imaginem  confecerunt,  quam 
in  defcribendo  vita  fun<ftorum  ftatu  unice  et  conftanter  ufurpant ;  quam- 
que,  fi  modo  fas  fit,  appellare  poflumus  Hebrasorum  Infernum  Poeti- 
cum.  ^IKt^  ipfi  vocant  j  Graeci  ccfrlw  j  Latini  Infernum,  five  etiam  Se- 
pulchrum ;  neque  fane  aliunde  fumpta  eft  Hebraeis  tota  haec  Imago, 
quam  de  more^rituque  Sepuiturae  apud  ipfos  recepti  j  qui  ejufmodi  erat, 
ut  materiem  praeberet  ornatui  poetico  fatis  accommodatam.  Hebraeo- 
rum  enim  Sepulchra,  faltem  honeftiora,  quasque  familiis  principibus 

patria 


64  D E  S  ACRA  POESI  prjel.  vn. 

patria  erant  ac  gentilitia,  Speluncas  *  erant  amplae,  fub  terram,  ex  nati- 
va  rupe,  arte  manuque  excavatae ;  laqueare  teftudinato ;  quaedam  tam 
fpatiofae,  ut  columnis  fufFulcirentur :  ad  latera  circumquaque  excide- 
bantur  cellae  recipiendis  Sarcophagis ;  ii  Sculptili  opere  apte  ornati  erant, 
fingulique  fingulis  cellis  condebantur:  nullam  omnino  lucem  admitte- 
bat  Specus,  quippe  anguflo  aditu,  quique  advoluto  faxo  obftruebatur. 
Multa  hujufmodi  Conditoria  etiamnum  in  Judaea  vifuntur ;  duo  *  prae 
caeteris  magnifica,  quae  Regum  habentur  Sepulchra,  alterum  in  ipfis 
Hierofolymis  cellas  habens  viginti  quatuor ;  alterum  bis  totidem  conti- 
nens,  in  urbis  pomoerio. 

Quod  li  eos  locos  omnes  excutimus  quibus  Sacri  Vates  Inferos  orna- 
tu  poetico  defcribunt,  liquido  nifi  valde  fallor  apparebit,  eos  mentem 
in  hujufmodi  Sepulchrorum  imagine  per  omnia  intentam  et  defixam 
habuilfe.  Quae  in  fenfus  incurrebant,  et  oculis  obverfabantur  eorum 
omnium  effigiem  exprimebant  oratione :  nullam  ibi  Animorum  Im- 
mortalium  defcriptionem,  aut  explicate  admodum  fadtam  mentionem 
reperiemus ;  non  eo  quod  permanere  poft  mortem  animos  non  crede- 

1  Vide  cen.  xxm.  2.  reg.  xiu.  21.  isai.  xxii.  16.  2.  paralip.  xvi.  14. 
josh.  x.  27.    t  h  r  E  n.  1 11.  5  3.    johan.  xi.  38.   et  Evangeliftas  de  Chrifti  Sepulchro. 

2  Horum  Sepulchrorum  defcriptionem  exhibent,  serlio  Architettura  Lib.  III.  villal- 
t  a  N  du  s  Apparat.  Urbis  m.  16.   m  a  u  n  d  r  e  l  l.  Itin.  pag.  76. 

Jofephus  faepius  mentionem  facit  Sepulchri  Davidis.  Sepulchrum  ipfum  vocat  rutpo»  vel  /*nj- 
;  cameras,  in  quarum  plures  faepe  diftribuebatur,  (ut  in  duas  illud  Abrahami  g  e  n.  xxiii. 
9.  ideo  vocatum  nbDDDH  myD)  ctxvs  rns  iv  t*>  ftwf&n  ;  cellas,  B-v>&s-  antio^.  vii.  15. 
xvi.  7.  bell.  r.  2.  Memorantur  a  Strabone  Lib.  xvn.  Regum  ^gyptiorum  conditoria, 
n  an-tjXcuots  XxTefAtiruj  <sfe<  ■ntTu.^.^TU.  Vifuntur  adhuc  Neapoli  Cryptae  Sepulchrales, 
quas  Catacumbas  vocant,  opus  quo  nihil  extat  ufquam  in  eo  genere  grandius  aut  admirabilius. 
Mihi  quidem  videtur  efle  monumentum  ultimae  antiquitatis,  quod  alios  in  ufus  primo  deftina- 
tum,  aevo  demum  Chriftiano  condendis  cadaveribus  inferviit.  Eft  enim  ejufdem  plane  generis 
cum  caeteris  operibus  fubterraneis  ejus  regionis,  quorum  quidem  multa  crebris  terrae  motibus  de- 
leta  funt,  multa  tamen  plane  ftupenda  hodie  fuperfunt ;  Cumis,  Mifeni,  Baiis,  ad  Averni  La- 
cum,  et  in  Monte  Paufilypi.  Non  dubito  quin  hxc  omnia  haud  paulo  prxceflerint  Homeri  tem- 
pora,  qui  in  his  regionibus  locat  Cimmerios  illos  in  tenebris  habitantes,  Odyfl".  ix.  fub  initio ; 
uti  et  Ephorus,  apud  Strabonem  Lib.  v,  eofque  ait,  t»  ng.myctcis  oikims  *s  ^Xa^  A^ytX- 

A<*«,  Kaf  2*1$.  rivai  o£wy/na.Ta>  7m£  «eM>)A»j  <j>oit«»  :  quae  non  efle  ex  omni  parte  fabulofa  haec  ipfa 
monumenta  fubterranea  jam  palam  teftantur.  Argilla  autem  vocabantur  hae  Speluncae  ex  natura 
foli  in  quo  hujufmodi  caverna;  frequentius  opinor  fodiebantur.    A^ytitsQf,  n  «r^nvn)  yi,  »  Xdims- 


prjbl.vii.  HEBRiEORUM,  65 

rent,  quod  doclis  quibufdam  placuit  ;  fed  quod  nec  ullam  haberent  fa- 
tis  claram  eorum  notionem  et  intelligentiam,  unde  ubi  et  quales  effent 
explicarent,  neque  eam  adepti  effent  fermonis  et  argumentationis  fubti- 
litatem,  ut  de  rebus  abftrufis  et  a  fenfu  omnino  remotis  probabiliter 
dicere,  et  eruditam  difputationem  fuae  ignorantiae  praetendere  poflent. 
Qualis  itaque  ab  animis  a  corpore  fejundtis  vita  viveretur,  quis  eorum 
locus,  forma,  conditio,  Hebraei  juxta  cum  caeteris  mortalibus  in  fum- 
ma  ignoratione  verfabantur.    Neque  eos  hac  in  parte  vel  minimum  fa- 
cri  Codices  adjuvere ;  haud  quia  hanc  iis  cognitionem  invideret  Divina 
Revelatio,  fed  quia  humanae  mentis  conditio  eam  omnino  non  recipiat : 
quae  cum  res  a  corpore  et  materia  remotas  contemplatur,  propriarum 
notionum  inopia  cogitur  ad  improprias  confugere,  et  corporeis  incorpo- 
rea  quadantenus  adumbrare.    Cum  itaque  viderent  corpora  vita  functa 
in  terram  cadere,  eoque  modo  quo  didlum  eft  fepulchro  condi,  per- 
crebuit  apud  Hebraeos,  ut  apud  caeteros  etiam,  opinio  quaedam  popula- 
ris,  fub  terra  reliquam  vitam  agi  mortuorum  j  quam  ut  adfcifcerent 
Vates  Sacri  etiam  necefle  erat,  fi  modo  de  hac  re  omnino  loqui  et  in- 
telligi  vellent. 

Atque  hinc  plane  eft  quod  mortui  toties  dicuntur  "  defcendere  1  in 

y&(&.  h  e  s  y  c  h.  unde  collis  in  hac  regione  Leucogaeus  didtus,  inter  Puteolos  et  Neapolim  ; 
plin.  n.  h. xviii. xi.  quanquam  hae  omnes,  quas  dixi,  Speluncae  ex  folida  funt  tophi  rupe,  unde 
temporum  injuriae  refiftere  potuerunt.  Hinc  Argiletum,  vici  nomen  Romae,  ex  hujufmodi  Ar- 
gillis  quibufdam  fumptum,  quale  erat  haud  ita  longe  ab  eo  vico  Caci  Specus ;  quanquam  aliter 
Virgilius ;  fed  vide  Varronem  de  l  i  n  g.  lat.  lib.  iv.  Caeterum  ex  his  Speluncis  Cim- 
meriis  Campanias  Homerum  primo,  deinde  Virgilium  Inferorum  fuorum  Imaginem  duxifle  ma- 
nifeftum  eft :  et  Virgilio,  cum  Caci  Speluncam  ab  Hercule  efFradlam  defcriberet,  protinus  ob- 
verfabarur  Inferni  patefafti  Imago  : 

"  At  fpecus,  et  Caci  detedla  apparuit  ingens 

"  Regia,  et  umbrofas  penitus  patuere  cavernas : 

"Non  fecus,  ac  fi  qua  penitus  vi  terra  dehifcens 

"  Infernas  referet  fedes,  et  regna  recludat 

"  Pallida,  Dis  invifa,  fuperque  immane  barathrum 

"  Cernatur,  trepidentque  immuTo  lumine  Manes. 

JE  N.  VIII.  24I. 

1  nnitf,  item  TQ,  five  j  o  b.  xxxiii.  18.  p  s.  xxviii.  i.  et  palhra.  DTinn  ^IK, 

vel  nvnnn  pK,  ezbk.  xxxi.  14.  xxxn.  18.  et  p  s.  paffim.  btKW  Hy^',  1  s  a  1.  xxx- 

I  VIII. 


66  DESACRAPOESI  pr^l.  vn. 

"  Foveam,  .in  Inferiora  terra?,  ad  Portas  lethi,  ad  Saxa,  ad  Latera,  ad 
"  Repagula  Cavernas :  haufit  eos  1  avidis  Faucibus  Sepulchrum,  atque 
"  Os  iis  occludit ;  decumbunt  2  in  Barathro,  in  loca  vafta,  in  voragi- 
"  nem,  tenebrafque  profundiffimas  demerfi ;  in  terram  caliginis,  et  um- 
tc  bram  mortis,  immanem,  tetram,  carentem  ordine ;  et  ubi  pro  luce 
"  veluti  diradiatur  Caligo." 

Germanam  hanc  Inferorum  Imaginem  retinuerunt  inter  tot  fua  com- 
menta  Poetae  exteri :  appofite  admodum  et  prasclare  vetus  Poeta  Tra- 
gicus  3  altam  Acheruntis  viam  ait  elTe 

cc  Per  fpeluncas  faxis  ftructas  afperis,  pendentibus, 
cc  Maximis,  ubi  rigida  conftat  crafla  caligo  infenim. 
Quam  grandis  autem  et  magnifica  ab  Hebrseis  Vatibus  ex  hoc  rerum 
apparatu  ornatur  Scena,  in  quam  Heroes  et  Tyranni  defuncli  prodeunt ! 
Ponite  vobis  ob  oculos  Cavernam  Sepulchralem,  ingentem,  vaftam,  ca- 
liginofam  :  ibi  decumbunt  4  in  fuo  quifque  pulvinari  5  Gentium  Reges, 
armis  juxta  pofitis,  fubjeclx)  cujufque  vertici  gladio,  6  circumjacentibuf- 
que  fuorum  farcophagis.  7  Ecce  vero  inducitur  Rex  Babylonius !  foliis 
omnes  protinus  defurgunt,  obviam  procedunt,  et  venientem  excipiunt : 
"  Tene  ergo  ad  Nos  deductum  confpicimus  ?  Te  noftri  fimilem  ?  Te 
cc  fuccifum  et  cafium  viribus,  O  Gentium  Debellator  ?"  —  Sed  manum 

vin.  lo.  DID  '"IJNT,  j  o  B.  xxxvm.  17.  p  s.  ix.  14.  "112  >33K,  i  s  a  i.  xiv.  19.  TO")» 
")1D,  isai.  xiv.  15.   ezek.  xxxii.  23.    VlNti»  'T2,  J  0  B.  XVI 1.  16. 

1  b)HW  >D,  p s.  cxli.  7.    "IND,  'D,  p  s.  lxix.  16.  et  vide  i  s  a  i.  v.  14. 

2  nVlifD,   P  S.  LXIX.  l6.     LXXXVIII.  7.     nOID,    JOB.  Ul.  14.    ISAI.LIX.  10.  EZEK. 

xxvi.  20. 

^dn  idd  nriDj/  pn 

bDH  1DD  j/DDl 

J  0  B.  X,  21,  22. 

3  Apud  ciceronem  Tujc.  2>u<ejl .  I. 

4  ISAI.  XIV.  9,  l8.    EZEK.  XXXII.  I9,  21,  &C. 

5  33li'D  isai.  lvii.  2.  e  z  e  k.  xxxn.  15.  Ita  appellatur  n  9'»]*')»  Cella  quae  farcopha- 
gum  recipit. 

6  ezek.  xxxii.  27.  vide  i.maccab.  xiii.  29. 

7  ezek.  xxxii.  22,  23,  24. 

abftineo : 


prjel.  vii.  HEBR/EORUM.  67 

abftineo:  ifthaec  enim,  non  dico  mei,  fed  ne  humani  quidem  ingenii 
efie  arbitror  pro  dignitate  exponere.  Libentius  meliufque  ipfi  videbitis, 
Academici,  in  Ifraelitarum  Carmine  Triumphali,  '  quod  Babylonii  Re- 
gis  funeri  praecinuit,  omnium  qui  unquam  fuerunt  Poetarum  elegantia 
et  fublimitate  longe  princeps,  Ifaias.  Eandem  etiam  Scenam  cum  eo- 
dem  adjundtorum  apparatu  egregie  inftruxit  Ezekiel, 1  in  ultimo  Vati- 
cjnio  de  Occafu  Pharaonis ;  infigni  illius  $swwws  exemplo,  qua:  hujus 
Vatis  propria  merito  habetur. 

1  I  S  A  I.  XIV.  4,    27. 

2  E  Z  E  K.  XXXII,  l8,    32. 


I  2 


PRiELECTIO  OCTAVA: 


DE    IMAGINIBUS    EX    REBUS  SACRIS. 


De  Imaginibus  Poeticis,  quae  Hebraeis  Vatibus  maxime  fre- 
quentantur,  eo  praecipue  confilio,  Academici,  inftituta  no- 
bis  eft  difputatio,  ut  facilius  ab  ifto  errore  cavere  poflemus, 
qui  eorum  fcripta  tanto  rerum  temporumque  intervallo  le- 
gentibus  folet  illudere  ;  cum  quae  apud  ipfos  Hebraeos  vel  maxime  clara 
vereque  magninca  erant,  ea  jam  nobis  vel  obfcura  vel  etiam  fordida 
nonnunquam  videantur.  Quod  fi  in  Rerum  Naturalium  et  Communis 
Vitae  Imaginibus,  (de  quibus  proxime  difierui,)  ea  adhibenda  erat  cau- 
tio,  in  eis  profecto  quae  a  Rebus  Sacris  defumuntur,  multo  etiam  ma- 
gis  erit  neceflaria :  nam  quae  ab  univerfae  Naturae  fpecie,  vel  Communis 
Vitae  confuetudine,  Hebraei  depromferunt,  eorum  etfi  multa  effent  ipfis 
propria,  pleraque  tamen  fibi  juxta  cum  caeteris  hominibus  familiaria 
habuerunt ;  quae  vero  ex  patriis  Religionibus  ac  Caeremoniis  tranftule- 
runt,  ea  plane  fua  erant,  quorum  nec  ufus,  neque  etiam  cognitio  mul- 
tum  cum  reliquis  mortalibus  communicaretur.  Quam  ob  caufam  cum 
hic  locus,  quem  jam  trac"lamus,  multa  et  magna  prae  caeteris  hujufmo- 
di  incommoda  et  offenfiones  habere  videatur,  erit  ut  opinor  operae  pre- 
tium  eum  diligenter  excutere ;  ut  Poefi  Hebraeae  fua  jam  aliquantum 
in  ea  parte  conftet  majeftas,  qua  olim  vel  maxime  videtur  eminuifle. 

Latiflime  patebat  Hebraeorum  Religio  j  ea  continebatur  non  tantum 
Dei  cultus,  fed  reip.  etiam  adminiftratio,  fanctiones  legum,  judicio- 
rum  confuetudines,  ac  omnis  fere  vitae  civilis  et  quotidianae  ratio.  Vix 
quidquam  apud  eos  profanum,  et  ab  Sacris  omnino  remotum :  quae 
caeteris  hominibus  minimo  in  honore  et  aeftimatione  feruntur,  apud  eos 
divinis  legibus  erant  fancita,  arctiflimamque  habebant  cum  rebus  gra- 
viftimis  et  facratimmis  caeremoniis  neceftitudinem.    Haec  funt  in  caufa, 

primum 


prjbl.viii.        DESACRAPOESI&cc.  69 

primum  quod  in  Poefi  Hebraea  plurimae  occurrunt  a  Rebus  Sacris  tra- 
ductae  Metaphorae ;  deinde  quod  in  earum  multis  diligenti  opus  erit  ob- 
fervatione,  ne  is  ipfe,  quem  cum  Sacris  habent,  nexus  et  conjundtio 
penitus  lateat.  Id  fi  fiat,  fi  quae  divina  funt  pro  communibus  habea- 
mus,  fi  fancta  et  augufta  in  vulgaribus  fordidifque  numeremus ;  incre- 
dibile  eft,  quantum  de  verborum  pondere  deque  fenfuum  vi  et  majefta- 
te  detrahetur.  Etenim  nihil  in  rerum  natura  aeque  comparatum  eft  ad 
fublimitatem,  ac  conceptus  ex  Adyto  deprompti ;  ita  animum  huma- 
num  fubita  percellit  admiratio,  cum  ei  obverfatur  augufta  Religionis  fpe- 
cies ;  ita  nos  in  his  rebus 

 «  quaedam  divina  Voluptas 

"  Percipit,  atque  Horror. 
Accedit  itaque,  Hebraeae  Poefeos  majeftatem  ex  eo  etiam  plurimum 
jam  imminui,  non  modo  quod  faepe  nos  fugiat  Imaginum  cum  Sacris 
connexio,  fed  quod  cum  ea  vel  maxime  apparet,  apud  nos  tamen  vix 
ullam  partem  obtineat  ejus  vis  atque  impetus,  quo  Hebraeorum  animos 
penitus  invafit  perculitque.  Univerfa  rituum  Hebraicorum  comprehen- 
fio  grandis  quaedam  eft  et  multiplex  Allegoria,  cujus  ad  meditationem 
et  obfervantiam  omnis  diligentia,  omnis  animorum  attentio  iis,  quibus 
ea  Sacra  colebantur,  dies  noctefque  erat  dirigenda.  In  eo  itaque  opere 
et  ftudio  boni  omnes  et  cordati  mentem  habebant  defixam ;  hoc  erat 
eorum  negotium,  hoc  otium ;  in  his  omnes  eorum  fpes  opefque  erant 
fitae  5  in  his  omnes  curae  cogitationefque  evigilabant,  fummaque  cum 
fanctitate  et  reverentia  verfabantur.  Magna  praeterea  his  rebus  acceffit 
dignitas  ex  ipfo  facrorum  fplendore  et  magnificentia ;  cujus  incredibilis 
vis  erat  apud  eorum  animos,  quorum  oculis  perpetuo  obverfarentur :  in 
his  inerat  tanta  majeftatis  fpecies,  praefertim  poft  extructum  Salomonis 
Templum,  quantam,  etli  omnem  eorum  rationem  in  ipforum  monu- 
mentis  accuratiffime  defcriptam  habemus,  minime  tamen  poffumus  co- 
gitando  confequi.  Quae  itaque  in  hac  parte  Hebraei  Vates  apud  fuos 
praecipue  vim  habere  fummeque  pollere  experti  funt,  ea  faspe  apud  nos 
jacent  fordentque  j  cum  quae  illi  maximi  faciebant  quibufque  unice  ftu- 
debant,  ex  eis  nos  multa  vel  parum  aeftimamus,  vel  minus  intelligimus. 

Horum 


70  DESACRAPOESI  pr^l.  vnr. 

Homm  quae  dixi  exempla  quaedam  fubnectam,  vel  locos  potius  quof- 
dam,  unde  bona  exemplorum  copia  peti  poffit. 

Plurimum  occupantur  Hebraeorum  Leges  in  rebus  mundis  immun- 
difque  difcriminandis ;  in  rebus  turpibus,  pollutis,  nefaftis  amovendis 
expiandifque ;  quibus  caeremoniis,  quafi  involucris  et  velis  quibufdam, 
fenfus  graviffimos  fandtiffimofque  obtendi,  eo  ipfo  fatis  liqueret,  fi  non 
aliunde  effet  aperte  et  explicate  traditum.  In  his  locum  habent  morbi 
quidam,  atque  infirmitates  corporis,  habitufque  etiam  in  fe  quidem  pla- 
ne  a,^ta,<popoi :  haec  occurrenti  fortaffe  levia  videntur,  exploranti  magna 
apparent.  Quapropter  minime  eft  mirandum  Vates  Sacros  hafce  Ima- 
gines  in  exponendis  rebus  graviffimis  adhibere ;  cum  vel  «  mentis  hu- 
manae  depravatae  penitus  et  contaminatae  labem  denudant,  vel  2  corrup- 
tos  fuorum  mores  exprobrant,  vel  3  Virginis  Sionis  filiae  fpoliatae  ac  nu- 
datae  miferam,  abjectam,  et  contemptiffimam  fortem  lamentantur ;  quae 
ft  in  fe  fpectantur,  plane  deformes  atque  odiofae  habendae  funt ;  fi  ad 
veram  originem  et  ad  fua  Sacra  referuntur,  nec  pondere  carebunt,  ne- 
que  etiam  dignitate.  Ex  hoc  videntur  effe  genere,  vel  hujus  faltem  ge- 
neris  analogiam  fervare,  ea  quae  Vates  Regius,  qui  in  divinis  carmini- 
bus  Perfonam  fua  ipfius  longe  auguftiorem  plerumque  fuftinet,  mife- 
riarum  affectuumque  ardentiffimorum  pleniffima  effundit ;  cum  4  om- 
nibus  fe  plagis  peftibufque  profligatum  et  confectum  queritur,  graviffi- 
moque  peccatorum  onere  penitus  depreffum,  cui  humana  natura  om- 
nino  fit  impar  ferendo.  Quibus  in  locis,  quaefiverunt  nonnulli,  He- 
braeae  Poefeos  genium  vix  fatis  attente  perpendentes,  quonam  Morbi  ge- 
nere  Vates  tum  laboraret ;  haud  minus  abfurde,  ut  mihi  quidem  vide- 
tur,  ac  li  quaeftionem  intuliffent  de  ejus  Fluminis  fitu  et  nomine,  in 
quo  idem  effet  fubmerfus,  cum  magnis  aquarum  fluctibus  fc  obrutum 
diceret. 

Porro  ut  multa  funt  in  hoc  genere,  in  quibus  Vates  Saci  i  fimili  de- 

1  1  5.  LXIV.  6. 

2  I  S.    I.  5,  6,  l6.     E  Z  E  K.  XXXVI.  I  7. 

3  T  H  R  E  N.   1  .  8,  g,  I  7.    et  I  1  .  2. 

4  Vid.  ps.  xxxvni. 

fenfionc 


huel.viii.  HEBRiEORUM.  71 

fenfione  egere  videntur,  ita  funt  fortafle  plura,  quae  etfi  in  fe  fatis  pul- 
chra  funt  et  elegantia,  multo  tamen  elatiora  apparebunt,  fi  ex  iis  facris 
unde  duxerunt  originem  illuftrantur,  et  tanquam  tabulas  bene  pictae  in 
bono  lumine  collocantur.  Quam  in  rem  exempla  abunde  depromi  pof- 
funt  ex  uno  loco,  ex  pretiofa  nimirum  et  magnifica  Veftium  Sacerdo- 
talium  fupellectile.  Hebraeorum  Sacerdotum,  ac  praefertim  Pontificis 
Maximi,  folennibus  veftimentis  induti,  is  erat  ornatus,  ea  magnificen- 
tia,  ita  ad  decorem  et  gloriam,  1  ut  Mofes  loquitur,  compofita  fpecies, 
ut  apud  eos,  quorum  in  animis  curn  tanto  fplendore  conjunfta  erat 
San&itatis  opinio,  nihil  omnino  auguftius  cogitari  potuerit.  Hac  itaque 
Imagine  utuntur  Hebraei  in  lignanda  notione  eximii  decoris,  aut  perfec- 
ta  fupremae  majeftatis  forma  exprimenda.  Hanc  ipfam  egregie  impri- 
mis  exhibuit,  et  clariflime  illuminavit  elegantiflimus  Ifaias :  *  Ecclefiae 
inftauratae  exultationem  et  gloriam  fuo  more,  hoc  eft  magnificentifti- 
me,  defcribens,  inducit  eam  Salutis  Veftibus  ornatam,  et  Juftitiae  in- 
dutam  Chlamyde ;  cum  Sponfo  deinde  ad  nuptias  ornato  confert,  cui 
comparationi  incredibilem  majeftatem  intulit,  una  voce  \ny,  metapho- 
ra  ex  Sacerdotis  infignibus  aperte  petita,  quam  lingua  Latina  nullo  mo- 
do  exprimi  aut  adumbrari  poffe  arbitror.  Enimvero  nihii  aliud  fanclius 
et  auguftius  cogitatione  adfequi  potuerunt  Vates  Sacri,  quo  immenfam 
Dei  ipfius  majeftatem,  quantum  humano  conceptui  fas  erat,  digne  ex- 
primerent  inducunt  itaque  Jehovam  "  indutum  gloria,  3  magnificen- 
"  tia  veftitum,  accinctum  4  robore vocibus  utentes  in  Sacerdotum  or- 
natu  et  miniflerio  folennibus. 

Atque  haec  quidem  fatis  forfan  in  aperto  et  propatulo  efie  videantur : 
funt  autem  in  hoc  genere,  ni  fallor,  multa  quorum  magis  recondita  eft 
elegantia.  In  Hymno  perfectiflimo,  quo  cum  Numinis  ubique  praefen- 
tis  Immenfitas,  tum  divini  Opificis  in  humano  corpore  fabricando  ad- 
mirabilis  folertia  celebratur,  utitur  Vates  infigni  Metaphora  ducta,  ex 
fubtilifiimo  Operis  Phrygionici  artificio : 

1  E  X  O  D.  XXVIII.  2. 

2  I  S  A  I.  LXI.  IO. 

3  P  S.  XCIII.  I 

4  P  S.  LXV.  7. 


72 


DE   SACRA  POESI 


PRJEL.  VIII. 


V"i»  nvnnna  ♦nopi 

"  Cum  formatus  effem  in  occulto, 

"  Acupi&us  effem  in  penetralibus  terrae.  i 
Hanc  qui  animadvertit,  (vix  autem  is  omnino  videbit,  qui  tantum  con- 
fulit  Verfiones,)  limulque  cogitat  mirificam  humani  corporis  compofi- 
tionem ;  venarum,  arteriarum,  fibrarum,  membranarum  variam  im- 
plicationem,  totiufque  fabricae  "  non  enarrabile  Textum  j"  is  aptiflimae 
quidem  tranflationis  pulchritudinem  et  venuftatem  continuo  intelliget : 
ejufdem  vero  vim  omnem  et  dignitatem  parum  aflequetur,  nifi  id  quo- 
que  attendat,  Acupingendi  artificium  apud  Hebraeos  dicatum  Sanctua- 
rio,  ufumque  hujus  Operis  proprium  et  fingularem  ex  legis  divinae  prae- 
fcripto  adhibitum  fuifle  » in  quadam  Veftis  Sacerdotalis  parte,  et  in  por- 
tarum  Tabernaculi  aulaeis ;  ita  ut  exiftimetur  Vates  divini  Artificis  fo- 
lertiam  cum  eo  praecipue  humanae  artis  fpecimine  contulilfe,  cujus  eflet 
fumma  ex  Religione  dignitas,  tamque  exquifita  operis  elegantia,  3  ut 
illud  facrae  etiam  Literae  divino  inftinctui  tribuere  videantur. 

Unum  praeterea  locum  indicabo,  qui  multa,  ni  fallor,  hujus  rei  in- 
lignia  in  fe  exempla  continet.  Notiflimum  eft  Carmen,  omniumque 
admiratione  celebratum,  quo  Dei  in  univerfo  hoc  mundo  adornando 
confilium  et  fapientia  laudatur ;  Pfalmorum  numeratur  Centefimus  quar- 
tus :  magnificum  eft  in  primis  exordium,  quo  depingitur  Dei  majeftas, 
quatenus  eam  ex  rerum  naturae  admirabili  conftitutione  inveftigare  ani- 
moque  complecti  poffumus.  Quo  in  loco  cum  Imaginibus  tranflatis 
uti  plerumque  necefle  effet,  eas  potiflimum  adhibuit  Vates,  quae  He- 
braeis  auguftiflimae  tantoque  argumento  digniflimae  haberi  poflent :  nam 
omnes,  ut  mihi  quidem  videtur,  ex  Tabernaculo  funt  defumptae.  Lo- 
cus  ipfe  ad  verbum  exprimendus  eft,  breviterque  explicandus. 

Dei  magnitudinem  primo  vocibus  propriis  exponit ;  deinde  tranflatis 
utitur : 

1  p  s.  cxxxix.  15. 

2  E  x  o  d.  xxvni.  39.   xxvi.  36.   xxvii.  16.   Confer  E  z  e  k.  xvi.  io,  13,  18. 

3  Vid.  ezod.  xxxv.  30,  35. 


prjel.  viii.  HEBRjEORUM.  73 

nvzh  Ttiti  Tth 

"  Majeftatem  et  gloriam  induifti : 
n&sh,  vox  in  Sacerdotum  amidtu  folennis. 

nobttO  TIK  HDV 

"  Operiens  fe  lumine  tanquam  veftimento  : 
Delignatur  fub  eadem  notione  manifeftum  divinas  prasfentiae  Symbolum, 
Lux  in  Adyto  confpicua ;  et  ab  hoc  exemplo  fingulari  ad  inefFabilem 
Dei  gloriam  generatim  et  univerfe  exprimendam  Imago  educitur. 

rwno  dw  nou 

"  Extendens  coelos  tanquam  Cortinam : 
nVHS  ipfum  vocabulum  quo  Tabernaculi  Aulaea  illa,  quibus  fuperne 
et  circumquaque  integebatur,  femper  appellantur.  Huc  allufum  efle  vi- 
derunt  Septuaginta  Interpretes,  cum  reddiderint  a<m  fypiv  j 1  unde  Vul- 
gatus,  "  ficut  pellem." 

vnvSv  D*&n  mpfin 

"  Contignans  in  aquis  fua  caenacula : 
Exprimit  Vates  mirabilem  aeris  naturam,  ex  variis  fluxifque  elementis 
in  unam  continuam  ftabilemque  feriem  apte  et  ordinate  conftructam, 
per  metaphoram  petitam  ex  fingulari  Tabernaculi  compage  j  quod  ex 
pluribus  partibus  diverfis,  et  ubi  opus  erat  facile  feparandis,  conftans, 
perpetua  omnium  inter  fe  jun&ura  et  contignatione  continebatur.  Per- 
git  Vates : 

imn  D*ny 
ivn  »b:d  hy  "jbnan 

"  Faciens  nubes  currum  fuum  j 

"  Incedens  fuper  alas  venti : 
Exprefferat  prius  Imaginem  Divinas  Majeftatis,  qualis  in  Adyto  refide» 
bat,  per  involucrum  quoddam  fplendidimmae  Lucis  confpicienda :  ean- 
dem  nunc  defignat  ex  eo  quod  exhibebat  fui  fpectaculo,  quum  una 
cum  Arca  fe  moveret,  nubi  circumfufae  inlidens,  et  fuperne  per  aerem 

1  Confer  exod.  xxvi.  7,  &c.  apud  txx.  intt. 


K 


ve<5ta : 


74  DESACRAPOESI&c.       prjel.  vm. 

ve&a.  Illa  Divinae  praefentiae  Sedes  etiam  ab  Hiftoricis  Sacris  quafi  pro- 
prio  nomine  rDDIDH, 1  hoc  eft,  Currus  vocatur. 

rnrrn  vdnS»  rro 
vrb  wx  vmtr» 

"  Faciens,  ut  venti  fint  Angeli  fui, 

"  Ut  ignis  ardens  fit  fibi  Miniftrorum  loco : 
Defcribuntur  elementa  in  exequendis  Dei  mandatis  prompta  et  expedita, 
quafi  Angeli,  aut  Miniftri  Tabernaculo  defervientes :  ymtPO,  vox  in 
Sacro  Minifterio  ufitatiffima. 

"  Fundavit  terram  fuper  bafes  fuas  : 
Hoc  quoque  ex  eodem  aperte  petitum.    Addit  Vates, 

nvi  dW  toion  hi 

"  Ne  dilabatur  in  aevum  et  feculum : 
hoc  eft,  "  per  tempus  occulto  Dei  confilio  conftitutum."  Ut  erat  ea- 
dem  in  hac  parte  utriufque  conditio,  ita  viciflim  Sanctuarii  ftabilitas  iif- 
dem  paene  verbis  cum  Terrae  firmitate  alibi  2  comparatur. 

Subtilius  haec  forfan  minutiufque  expofui,  Academici,  quam  aut  hu- 
jus  loci  confuetudo,  aut  mei  confilii  ratio  fert :  verum  ita  faciendum  e- 
rat,  ut  quod  vellem  fatis  intelligeretur  j  utque  appareret,  vix  ac  ne  vix 
quidem  fieri  pofTe,  ut  ulla  interpretatio  germanos  Sacrorum  Vatum  fen- 
fus  plane  reprefentet,  tenuemque  eam  quae  plerumque  obtinet  Imagi- 
num  cum  Hebraeorum  rebus  connexionem  ullo  modo  exprimat.  Pen- 
det  hoc  ex  ipfis  vocabulis,  et  perfaepe  ex  confuetudine  quadam  ac  vel- 
uti  familiaritate  quam  certae  voces  cum  certis  rebus  contraxerunt  j  quam- 
que  femper  tegit,  frequenter  difcindit  Interpretatio.  Hoc  itaque  non  eft 
ab  ullius  vel  accuratiflima?  Verfionis  fide  poftulandum  j  multo  minus  de 
Poefi  Sacrorum  Carminum  Interprete,  feu  potius  Imitatrice,  fperandum, 
quanquam  in  ea  multi  non  fine  laude  verfati  funt.  Ipfi  funt  Fontes  ad- 
eundi,  qui  proprium  etiam  ac  fuum  quendam  faporem  habent,  cum 
nullis  inde  dedu&is  rivulis  communicandum. 


1  I.PARALIP.  XXVIIJ.  l8. 

2  P  S.  LXXVIJI.  69. 


PR^LECTIO  NONA: 


DE   IMAGINIBUS   EX   HISTORIA  SACRA. 


Cu  m  quatuor  propofita  effent  Imaginum  genera  qux  in  Poefin 
Hebraeam  per  Metaphoram  inducerentur,  poftremum  jam 
reftat  tractandum  earum,  qux  ex  Rebus  Geftis  in  Sacra  Hif- 
toria  inrlgnioribus  petuntur.  Cujus  generis  ut  aliquantum  a 
fuperioribus  diffimilis  eft  ratio,  ita  de  eo  paulum  diverfa  difquirltionis 
via  utendum.  Nam  quae  de  illis  hactenus  difputata  funt,  eo  fere  fpec- 
tarunt,  ut  rerum,  confuetudinum,  opinionum,  fenfuumque  Hebraico- 
rum  ratione  habita,  ad  intimas  earum  elegantias  faciliorem  nobis  adi- 
tum  parare  pofTemus ;  perpenfifque  adjunctorum  omnium  momentis, 
vim  cujufque  et  pondus  rectius  aeftimare ;  quas  eis  nebulas  offudit  ve- 
tuftas,  quantum  licet,  difpellere;  fuamque  obfcuris  lucem,  faftiditis 
gratiam,  horridis  nitorem,  humilibus  dignitatem  afferere.  In  his  vero, 
de  quibus  nunc  agimus,  nihil  fere  occurret,  quod  aliquam  habeat  ob- 
fcuritatem  aut  offenfionem ;  nihil  quod  admodum  follicita  explicatione, 
aut  omnino  ulla  defenftone  egere  videatur ;  perfpicua,  clara,  atque  fub- 
limia  imprimis  omnia  apparebunt :  fuo  haec  lumine  etiamnum  illuftrat 
Sacra  Hiftoria,  neque  multo  minus  clare  jam  nobis,  quam  iplis  olim 
Hebraeis,  confpicienda  exhibet.  Hoc  quidem  intereft,  quod  Hebraeis 
gentiles  fere  atque  domefticae  erant  harum  rerum  Imagines,  adeoque  in 
permovendis  atque  delectandis  eorum  animis  vim  fuam  eamque  longe 
maximam  obtinuerunt ;  ac  permultum  faDpe  in  eo  erat  momenti,  quod 
locus  ipfe,  quod  eadem  veluti  Scena,  quod  certa  quaedam  veftigia,  at- 
que  expreffa  tot  miraculorum  figna,  iis  ante  oculos  obverfabantur :  con- 
tra  vero  eadem  apud  nos,  quantumvis  celebrata,  fummoque  in  honore 
habita,  ipfa  tamen  locorum  temporumque  longinquitate  multum  jam 
refrixerunt. 

K  2  Harum 


76  DESACRAPOESI  pr^l.  ix. 

Harum  autem  tranflationum  ratio  vel  maxime  digna  eft  obfervatio- 
ne,  atque  eft  quidem  hujufmodi.  In  defcribendis  ornandifque  factis 
geftifque  illuftribus,  rebufque  mirabiliter  eventuris,  folent  Hebraei  Va- 
tes  uti  Imaginibus  rerum  prius  geftarum,  quae  in  fuae  gentis  Hiftoria 
pracipuum  aliquem  locum  habent ;  atque  ita  coloribus  plane  alienis, 
fed  aliquantum  fimilibus,  praeteritis  futura,  antiquis  nova,  notiflimis 
minus  nota,  depingere  atque  illuminare.  Quod  cum  fibi  proprium  ha- 
beant  Sacra  Poemata,  neque  quantum  video  cum  ulla  alia  Poefi  com- 
mune,  uberiore  paulo  exemplorum  copia  partem  hanc  illuftrandam 
duxi:  igitur  communes  quidam  Sacrae  Hiftoriae  loci,  praecipui  faltem 
fi  non  omnes,  fuo  ordine  recenfendi  funt,  unde  hujufmodi  Imagines 
depromuntur;  fimulque  earum  Figurata  Poteftas  notanda,  eaque  ac- 
commodationis  ratio  et  conftantia,  quae  et  in  caeteris  faspe  jam  obferva- 
ta  eft,  et  in  his  clare  elucebit. 

Primum  eft  in  hoc  genere  Chaos  et  Creatio,  unde  ipfa  exordium  du- 
cit  Sacra  Hiftoria.  Ex  his  defumptae  Imagines  conftanter  transferuntur 
ad  infignes  Rerumpublicarum  in  utramque  partem  mutationes,  ad  ever- 
fionem  vel  inftaurationem  regnorum  atque  nationum.  Poefi  Propheti- 
cae  hoc  maxime  familiare  eft,  ac  tum  praecipue  cum  audaciflime  infur- 
git.  Si  regno  Judaeo  inferendum  a  Chaldaeis  excidium  praecinit,  vel  e- 
tiam  hoftibus  Ifraelis  internecionem  minatur,  iifdem  plane  coloribus 
omnia  depingit,  ac  fi  univerfa  rerum  natura  in  priftinum  Chaos  eflet 
dilapfura.  Ita  Jeremias  in  Vilione  illa  fublimi,  et  fane  plufquam  Poe- 
tica,  in  qua  ei  ante  oculos  obverfabatur  Judaeae  impendens  defolatio :  1 

ircu  mn  rom  pt*n  nn  »n*in 
jdtin  ]w  D»OK»n 
dwi  mm  Dnnn  *n>*n 
nSpSpnn  mynm 
D"r«n  ]*n  rom  »n»tn 
trni  Dwn  *\w 
•annn  bonan  rom  »n*an 

I   J  I  R.  IV.  23,  — — —  26. 

"731 


prjel.  ix.  HEBRiEORUM.  77 

:isn  tnn  osoi  mn>  oflo 

"  Afpexi  terram,  ecce  autem  informis  eft  et  vacua ; 
"  Et  ad  coelos,  nec  lucent  amplius ! 
"  Afpexi  montes,  ecce  autem  intremifcunt, 
"  Omnefque  colles  inter  fe  raptim  concutiuntur  ! 
"  Afpexi,  et  ecce  nullus  eft  homo, 
"  Volucrefque  coeli  omnes  evanuerunt ! 
"  Afpexi,  et  ecce  Carmelum  defertum, 
"  Et  omnes  ejus  urbes  dirutas  I 
"  A  vultu  Jehovae,  et  ab  aeftu  irae  ejus  flagrantis. 
Et  in  fimili  argumento  mirifice  Ifaias :  * 

m        lnn  ip  wbv  r\m 

"  Et  extendet  fuper  eam  lineam  Vaftitatis  et  perpendiculum 
"  Vacui. 

Uterque  non  modo  in  animo  habuit  Chaos  Mofaicum,  fed  ipfa  etiam 
divini  Hiftorici  verba  expreffit.  Eadem  haec  multis  aliis  infuper  ad- 
junctis  Prophetae  augent  cumulantque : 1 

mp  mn  ww 

DnJD  15DN  D*SM1 

jnkp  tvvo  mrm 
^hnp  in*  dSpwoi 
pio  dw  upm 

"  Nigrefcent  Sol  et  Luna  j 

"  Retrahentque  fplendorem  fuum  Stellae  : 

"  Et  ex  Sione  rugiet  Jehova, 

"  Et  ex  Hierofolymis  edet  vocem  ; 

"  Et  commovebuntur  coeli  et  tellus. 

1  I  S  A  1.  XXXIV.  1  I. 

2  J  O  E  L.  III.  IJ,  16. 

3  I  S  A  I.  xxxiv.  4. 

bm 


78  DE  SACRA  POESI  piuel.  ix. 

tsjD  rhv 
nixnn  rbmi 

"  Et  contabefcet  omnis  ccelorum  exercitus ; 
cc  Coeli  etiam  ipfi  inftar  fchedulse  convoiventur : 
"  Et  omnis  eorum  exercitus  decidet, 
l{  Sicut  caffa  de  vite  folia, 
<c  Utque  marcida  ex  arbore  fua  ficus. 
Contra  autem  cum  praedicitur  rerum  Ifraeliticarum  inftauratio :  1 

vhi  tsm  D>n  yn 
pm$&  mv 
7«n  ian  d^ni 

pN  ID^T  DW  VDiS 

:  nnK  *dv  p^S  -ienSi 

"  At  Ego  Jehova  fum  Deus  tuus, 

"  Qui  fubito  tranquillat  mare,  cum  fremunt  flu&us  ejus 

"  Nomen  Illi  Jehovae  Exercituum : 

"  Indidi  verba  mea  ori  tuo, 

"  Et  fub  umbra  manus  meae  te  protexi : 

"  Ut  plantem  ccelos,  ut  fundem  terram, 

"  Utque  dicam  Sioni,  Meus  Tu  es  populus. 

a»,Y¥  Dm  ^ 

:  ri*mnn  om 
:  mn»  nnmyi 
:  m»T  Sipi  min 

1  i  s  A  i.  Li.  15,  16.  yjl,  /a^/Vo  tranquillans :  vulgo  redditur,  findens,  dividens,  difrum- 
pens;  cum  in  hoc  loco,  tum  in  parallelis,  jer.  xxxi.  35.  j  0  b.  xxvi.  12.  Sed  hanc  vo- 
cem  nihil  ejufmodi  unquam  fignificare  arbitror  Notat  momer.taneum  quiddam ;  et  ceflationem 
etiam  motus,  five  quietem  fubitam;  ut  cum  volucris  fuper  arbore  Jidit.  Vide  1  s  a  1.  xxxiv. 
14.  Et  re£te  lxx.  1  n  t  t.  loco  jobi  citato  reddiderunt,  wjtTnuiin.  Confule  concor- 
oantias. 

2  1  s  a  1.  li.  3.  «  Nam 


prjel.  ix.  HEBRiEORUM.  79 

"  Nam  folatur  Jehova  Sionem, 

"  Solatur  omnes  ejus  vaftitates : 

"  Et  reddet  deferta  ejus  Edeni  fimiiia, 

"  Et  folitudinem  ejus  ut  Paradifum  Jehovae  : 

"  Et  reperietur  in  ea  Gaudium  j 

"  Gratiarum  a£tio,  et  cantionum  fonitus. 
Priori  ex  duobus  hifce  modo  memoratis  vicina  ac  finitima  eft  Imago 
Diluvii ;  atque  in  iifdem  rebus  exprimendis  fere  locum  habet.  Itaque 
ut  faepe  defcribitur  Terrae  Santtae  vaftatio,  quali  inftauraretur  priftinum 
Chaos,  ita  nonnunquam  idem  eventus  exponitur  petitis  ex  univerfali  il- 
lo  Diluvio  Metaphoris  :  * 

npSim  ptfn  ppm  mm  mn 
:  n  w  fbrti  mz  rrm 
mns:  dyidd  nm-it*  *3 
:  pN  hdio  wn 
pan  nvnnn  nvi 
pN  mhrifiwri  ms 

TDfcO  pK  yun 
i  nmjnm 

"  Ecce  Jehova  evacuat  terram,  eamque  exhaurit  j 
"  Et  invertit  faciem  ejus,  et  difpergit  incolas.  — 
"  Nam  aperiuntur  ex  alto  Cataradtae, 
"  Et  fundamenta  terrae  concutiuntur. 
"  Confringendo  confringit  fe  tellus  j 
"  Difrumpendo  difrumpit  fe  tellus  j 
"  Commovendo  penitus  commovetur  tellus : 
"  Nutando  nutat  tellus,  ficut  ebrius  j 
"  Et  e  loco  fuo  vacillat,  ut  nodturnum  tugurium. 
Grandia  funt  haec,  et  quibus  mens  humana  vix  concipere  poteft  ma- 
jora :  nihil  tamen  eft  in  hoc  genere  fublimius,  quam  quod  ex  Sodomo- 

i  i  s  a  i,  xxiv.  i,  18,  19,  20. 

rum 


8o  D E    SACRA   POESI  PRJEL.  IX. 

rum  excidio,  qui  locus  eft  proximus,  defumitur,  et  ad  exprimendas 
poenas  impiis  divinitus  irrogatas  transfertur.  i 

dtid  dwi  hv 

"  Depluet  fuper  impios  prunas  ardentes ; 

"  Ignem  et  fulphur,  et  ventum  turbinum:  hoc  iis  poculum  ex- 
"  hauriendum  eft. 

*  PTIiTS  Dp:  DV  *3 

:  \yit  nnS  d;stW  njt^ 
nsrS  nnm  "Dfimi 

nnvn  nlJtS  mntt  nmm 
naan  *6  ddvi 
inaw  rrS^  dSiv1? 
nnnn  mnS  mo 

"  Nam  agitur  dies  ultionis  Jehova?  j 

"  Annus  pcenarum  fumendarum  Sionis  Vindici : 

"  Et  vertentur  torrentes  ejus  in  picem, 

"  Et  pulvis  ejus  in  fulphur  j 

"  Et  terra  ejus  in  ardentem  picem  redigetur : 

1  ps.  XI.  6.  OTFD,  prunas  ardentes,  eittyii&f,  uti  reddit  vet.  interp.  apud  chry- 
8  0ST.  in  loc.  Intelligi  videntur  Globi  ignis,  vel  quas  Bolidas  vocat  Plinius  h.  n.  II.  26.  vel 
fimpliciter  Fulmina  :  confer  p  s.  xvm.  13,  14.    josephus,  de  excidio  Sodomorum  0  ^t^> 

ivox.ri7rl&  /8tA«f  «5  t&m  zreXiv.    ANTIQ^I.  II-    PHILode  eodem  :  Kigcaitti  ^Vivrtf  %\  >S(Xvis.     D  E 

v  1  T.  m  0  s.  I  I.  Hoc  certe  multo  melius  congruit  cum  fequentibus  quam  laquci:  et  conftat  A- 
nalogia.  Radix  enim  mD,  quanquam  faepius  fignificat  illaqueare,  aeque  tamen  notat  fufflare,  ex- 
fufflare,  ignem  nimirum.  e  z  e  k,  xxi.  31.  ~\>b]/  fTDN  'm3J/  !£'^0  "  In  igne  iracundiae  meae 
''fuper  te  infufflabo."  De  Ammonitis  loquitur  quafi  in  fornacem  iras  Divinac  injedis :  confer 
Cap.  xxii.  21.  ubi  eaedem  ipfae  occurrunt  voces,  nifi  quod  ufurpatur  verbum  cognatum  et  in 
hoc  fenfu  fynonymum  r?D3  ;  unde  nDD,  Follis  fabrilis:  jer,  vi.  29.  In  eodem  fenfu  occur- 
rit  Verbum  niD,  prov.  xxix.  8.  nnp  1ITD'  |12^>  >5£'3N,  "  Dcrifores  infiammabunt  urbem:" 
ita  lxx.  intt.  symmachus,  syrusj  et  re£te,  ut  liquet  ex  membro  Antitheto  :  D'DDm 
^IN  1D>&",  "Sed  fapientes  avertent  iram."  Ex  hac  notione  radicis  niD  recle  deducitur  rTD, 
Pruna  exfufflata;  et  n>D  (ex  od.  ix.  8.)  Favilla,  quae  flatu  in  ignem.  excitari  poflit. 

2  1  s  a  1.  xxxiv.  8,  9,  10. 

"Noctes 


prjel.  ix.  HEBR^ORUM.  8r 


"  Nodles  diefque  inextincta  ardebit ; 

u  Fumus  ejus  in  aeternum  afcendet : 

"  In  perpetuas  aetates  jacebit  deferta ; 

"  Per  infinita  faecula  nemo  eam  peragrabit. 
Exitus  Ifraelitarum  ex  iEgypto,  ut  multis  magnificifque  defcriptio- 
nibus  praebet  materiam,  ita  in  plures  eventus,  quorum  haud  diffimilis 
eft  ratio,  per  tranflationem  folet  accommodari.  Num  promittit  Deus 
populo  fuo  auxilium,  libertatem,  falutem,  gratiam  ?  ultro  fefe  offert  Va- 
tis  animo  &o2b$,  divifum  mare,  fubmerfi  hoftes,  deferta  tuto  peragrata, 
fontefque  ex  rupibus  erumpentes.  1 

mrv  ro 
Tn  d»3  iman 
i  wfu  dw  D»om 
nnn  b>n  didi  aasi  awn 

l  133  nn^*33  13JH 

ntttwn  rorn 
iiiiann  nvaonpi 
n&nn  ntrv  wi 
:mjnn  wSn  n»tfn  nny 

TV7  -13103  D»BW  *J» 

:nnnj  pDW 

"  Ita  edicit  Jehova  j 

"  Qui  praebet  per  aequor  viam, 

"  Et  per  aquas  validas  femitam : 

"  Qui  educit  currum  et  equum,  exercitum  et  robur  j 

"  Simul  jacebunt,  nunquam  confurgent, 

"  OpprelTi  funt,  ut  ftupa  extindti : 

"  Ne  recolite  priora, 

"  Et  antiqua  ne  conliderate : 

"  Ecce  ego  novum  quiddam  fum  fa&urus,; 


I  I  S  A  I.  XLUI.  l6,        ii  Ifr. 

L 


Jamjam 


82  DE  SACRA  POESI  prjel.  ix. 

tc  Jamjam  orietur ;  nonne  illud  cognofcetis  ? 

"  Prasftabo  etiam  in  folitudine  viam ; 

"  In  deferto  flumina. 
Ecce  vobis  alterum  ejufdem  Poetae  Divini  Vaticinium,  de  liberatione  a 
captivitate  item  Baby lonica  fenfu  primo  etfi  non  praecipuo  accipiendum  j 
cujus  in  exordib  eadem  illa  apertius  inducuntur,  fed  infigni  Profopo- 
paeia,  quaque  nihil  poteft  efte  fublimius :  1 

mrv  vrit  ty  w±>  nijr 
:  d»dW  nm  Dnp  >d»d  »to 
pn  nSSno  nm  nnvnon      nN  NiSn 
rcn  tarmn  »d-d»  nmnon  tt»n  nx  xbn 
i  d»Sinj  nnvS  th  d»  *pds»d  npts»n 

"  Expergifcere,  expergifcere,  indue  robur,  O  lacerte  Jehovas ! 
cc  Expergifcere,  ut  prifcis  diebus,  aetatibus  antiquis ! 
cc  Annon  Tu  Ille  es,  qui  excidifti  Superbum,  vulnerafti  Cro- 
cc  codilum  ? 

"  Annon  Tu  Ille  es,  qui  exfkcafti  pelagus,  aquas  Abyffi  magnae  ? 

fc  Qui  maris  profunda  reddidifti  pervia,  ut  redempti  tranfirent  ? 
Ejufdem  eft  cum  fuperioribus  generis,  is  quem  ex  his  locis  commu- 
nibus  poftremum  afferam,  Dei  in  Montem  Sinam  Defcenfus.  Ubi  de- 
fcribitur  Adventus  Dei  ad  exercendum  judicium,  ad  liberandos  pios,  ad 
excidendos  hoftes,  vel  Potentia  Divina  quocunque  modo  fefe  exhibens ; 
ex  augufto  illo  horribilique  Sinae  apparatu 1  Scena  inftruitur.  His  nihil 
frequentius,  nihil  grandius ;  unum  modo  alterumque  exemplum  vobis 
proponam :  3 

fOpBB  n*>  mn»  ron  »3 
:  pN  TO33  hy  -pm  tn 
vnnn  onnn  iddji 
:  iypDn»  b»jwm 
»:sd  »rd 
:  "rpoa  DUO  D»DD 

1  1  S  A  1.  i.i.  9,  io. 

2  Vide  exod.  xix.  16,  j8.    deut.  iv.  u,  12. 

3  M  J  C  A  H.  I.  3,  4. 

<c  Ecce 


i'R^L.  ix.  HEBRiEORUM. 


83 


"  Ecce  autem  Jehova  e  loco  fuo  prodit  j 

"  Et  defcendit,  et  fuper  terrse  faftigia  graditur. 

"  Et  fubter  illum  liquefcunt  montes, 

"  Et  valles  fefe  difcindunt : 

"  Inftar  ceras  ante  ignem, 

"  Inftar  aquarum  per  declive  praecipitantium. 

1  pNn  i^nm  win-\ 
itn»  Dnn  hdidi 
jiS  mn  o  •rtwwi 

Sdkd  vsd  tswi 
jijdd  rwn  D'Snj 

TWj  D»Dttf  D*1 

jvSn  nnn  ^snn 
*py»i  aah3  aavi 

vmn»no  yino  "|trn  nty» 
:  D*pw      d*d  n^trn  inDD 
my  vay  yjjfl  mJD 
:     6mi  Tia 
mn*  D*Dtyn  on»i 
•tap  |n»  p*Svi 
:     ^mi  td 
Dtf*s*i  vvn  nWi 
:DDn*i  31  D*pmi 

"  Tum  concufta  eft  et  intremuit  tellus j 

*f  Et  fundamenta  montium  commoventur, 

"  Vehementer  conquaffantur  j  nam  ira  illius  exaeftuat. 

<c  Afcendit  fumus  in  ejus  nares ; 

<c  It  e  faucibus  ejus  ignis.edaxj 

"  Exeunt  ab  eo  ardentes  prunae. 


I  p  s.  xviii.  8,  — —  15. 

L  2 


"  Inclinat 


84  DE  SACRA  POESI  prjel.  ix. 

"  Inclinat  ccelos,  et  defcendit ; 

"  Sub  pedibus  ejus  caligo  denfa: 

"  Et  inequitat  Cherubo,  et  volat  j 

'«  Et  fertur  fuper  alis  venti. 

"  Facit  tenebras  penetrale  fuum  circum  undique ; 

"  Tabernaculum  fibi  tenebras  aquarum,  denfa  nubium. 

"  A  fulgore  praefentiae  ejus  nubes  difcutiuntur, 

"  Emicat  grando  prunaeque  candentes. 

*'  Tum  intonat  e  ccelo  Jehova, 

"  Et  Altiflimus  edit  vocem  fuam, 

"  Cum  grandine  prunifque  candentibus  : 

"  Et  telis  fuis  hoftes  diflipat, 

"  Et  crebris  fulguribus  attonitos  agit. 
Haec  quanquam  et  foluta  oratione  et  totidem  fere  verbis  exprefla  red- 
didi,  fatis  tamen  vel  inde  apparere  opinor  Imaginum  ipfarum  vim, 
magnitudinem,  et  fublimitatem  :  quae  in  his  etiam,  in  quibus  ad  aliena 
accommodantur,  grandius  quiddam  habent,  quam  cum  proprie  fuoque 
in  loco,  quantumvis  magnifice,  defcribuntur :  nam  ad  ipfam  Idearum 
magnificentiam  accedit  etiam  in  diverfis  rebus  alicujus  inter  fe  fimilitu- 
dinis  contemplatio,  quae  delectationem  parit,  et  habet  admirationem. 

Obfervandum  autem  eft,  cum  ex  his  Imaginibus  quaedam  eam  inter 
fe  habeant  fimilitudinem,  ut  ad  rem  unam  eandemque  apte  accommo- 
dari  poflint,  faepe  fieri,  ut  earum  plures  ad  augendam  eventus  alicujus 
magnitudinem  in  unum  conferantur,  interque  fe  mifceantur.  Cujus  rei 
exemplum  eft  in  Ode  illa  Davidis  evxtt&AruLy  ob  devittos  hoftes,  modo 
citata.  1  Nam  cum  defcriberetur  Dei  Vindicis  Ira  et  Majeftas  fub  Ima- 
ginibus  ex  Monte  Sina  petitis,  uti  audiftis  modo ;  jam  in  proxime  fe- 
quentibus  Imago  fumitur  a  Divifione  Maris  Rubri  et  fluvii  Jordanis : 1 

D1»  ♦p,s» 

1  Vide  etiam  i  s  a  i.  xxxiv,  per  totum  ;  et  quae  de  eo  loco  infta  dicentnr,  p  ji  x  l.  xx, 

2  p  s.  xviu.  16. 


prjel.  ix.  HEBRiEORUM.  85 

nn  noBOD 

"  Tum  apparebant  alvei  aquarum  ; 

"  Retegebantur  orbis  fundamenta : 

"  Ab  increpatione  tua,  O  Jehova  ; 

"  Ab  halitu  fpiritus  irae  tuae. 
Liquet  vero  ad  Poefin  Propheticam  praecipue  comparatum  efTe  hoc 
tranflationis  genus,  cum  ex  modo  allatis  exemplis,  tum  ex  perfpecta 
rei  ipfius  ratione.  Etenim  Vaticinia  femper  comitatur  aliqua  obfcurir 
tas ;  non  quidem  ea  quae  dictionem  conturbatam  reddat,  et  ftylo  cali- 
ginem  ofFundat ;  fed  quae  in  eo  maxime  pofita  eft,  quod  confulto  pre- 
mitur  aliqua  futuri  pars,  et  tantum  oftenditur  modo,  quantum  recludi 
fas  eft.  Igitur  utcunque  clare  nonnunquam  ipfe  Eventus  fignatur,  mo- 
dus  tamen  atque  adjuncta  quibufdam  involucris  fere  integuntur :  cui  rei 
egregie  inferviunt  Communes  hujufmodi  Imagines ;  quibus  acerrime  in 
animo  imprimi  et  fignari  poffunt  ea  quas  amplificari  oportet,  univerfae 
nimirum  rei  vis,  fplendor,  magnitudo,  atrocitas  ;  fimulque  celari  ea  quae 
celanda  funt,  ordo,  modus,  circumftantiae,  fingulae  denique  ac  minu- 
tiores  eventus  partes.  Nec  minus  inde  apparet,  hoc  genus  Poefi  Profa- 
nae  haud  facile  competere ;  cujus  nimirum  nec  Hiftoria  neque  etiam 
Fabulae  ullam  fatis  dignam  hujufmodi  Imaginum  copiam  praebent,  ne- 
que  tractationem  et  ufum  materiae  ratio  multum  poftulat. 

Eft  quidem  ifthaec  tranflationis  fpecies  Propheticae  rationi  adeo,  uti 
dixi,  accommodata,  ut  Poefin  exteram,  cum  hac  in  parte  verfetur,  non 
omnino  fugerit.  Nam  in  edendis  Vaticiniis  Virgilium  femel  iterumque 
in  hunc  morem  incidiffe  comperimus  :  1 

"  Non  Simois  tibi,  nec  Xanthus,  nec  Dorica  caftra 

"  Defuerint :  alius  Latio  jam  partus  Achilles, 

"  Natus  et  ipfe  Dea. 

"  Alter  erit  tum  Tiphys,  et  altera  quae  vehat  Argo 

« 1  Delectos  Heroas :  erunt  etiam  altera  bella, 

"  Atque  iterum  ad  Trojam  magnus  mittetur  Achilles : 

I   VIRG.   JE  N,  VI,  88.     ECLOG.  IV.  34. 

niii 


86  DE  SACRA  POESI  &c.         pr^el.  ix. 

nifi  hunc  locum  ex  Anni  Magni  completione,  et  doclrina  ctTrojtara^- 
a-ico?  proprie  interpretemur.  Hoc  tamen  intereft,  quod  apud  Vates  ex- 
teros  exemplum  aliquando  aliquod  inveniamus,  quod  ad  hoc  genus  re- 
ferri  poffit,  tranilationis  a  re  aliqua  aut  perfona  ad  aliam  aliquam  rem 
aut  perfonam  fingularem  factae :  non  ut  exinde  generalis  quaedam  et 
communis  Imago  conficiatur,  quse  ad  caetera  omnia  ejufdem  generis, 
five  etiam  ad  notionem  univerfalem  et  infinitam  deiignandam,  quafi  le- 
ge  quadam  conftanter  et  perpetuo  traduci  foleat. 

Haec  autem  omnia  habui  pro  Metaphoris,  cum  ad  Allegoriam  verius 
pleraque  referri  poffent :  verum  nihil  intererat  ad  id  quod  volui  expli- 
candum.  Multa  certe  eorum  quae  hic  protuli  ad  fublimiorem  eam  Sa- 
cras  Allegoriae  fpeciem  pertinent,  quae  in  vera  etiam  minimeque  adum- 
brata  materia  longe  ultra  proximam  primoque  occurrentem  fententiam 
profpicit,  et  vulgaris  argumenti  veluti  cortice  interiorem  et  diviniorem 
fenfum  includit.  Verum  de  ea  mox  erit  dicendum ;  nam  Sacras  Poe- 
feos  Allegoriam  traftaturus,  neceffe  habeo  eam  partem  quantumvis  dif- 
ficilem  et  obfcuram  attingere,  in  qua  maxime  pofita  eft  multorum  ex 
Carminibus  Sacris  fublimitas. 


PRiELECTIO  DECIMA: 
DE  ALLEGORIA. 


a      ltera  pars  tx  ^ywft,  five  Dictionis  Figuratae,  eft  Allegoria, 
f\      aliud  verbis,  aliud  fenfu  oftendens :  cujus  in  Sacra  Poefi  no- 
y    ^   tare  poflumus  Tres  Formas.   Prima  eft  ea,  quas  a  Rhetoribus 
vulgo  traclatur,  Continuatio  Metaphorae.    "  Cum  fluxerunt, 
"  inquit  Cicero,  1  plures  continuas  tranflationes,  alia  plane  fit  oratio. 
*«  Itaque  genus  hoc  Graeci  appellant  ct,?kriyoe/etv ;  nomine  rede,  genere 
««melius  ille  ( Ariflotelem  dicit)  qui  ifla  omnia  Tranflationes  vocat." 
Vix  igitur  operas  pretium  duco  huic  Allegorias  fpeciei  multum  immo- 
rari,  cum  neque  fuperius  a  fimplici  Metaphora  omnino  fejunxerim; 
quae  enim  protuli  Metaphorarum  exempla  pleraque  fortaffe  ex  hoc  funt 
genere :  una  utriufque  efl  ratio,  neque  fane  facile  eflet  fuis  utramque 
limitibus  circumfcribere,  et  ubi  hasc  deflnit,  illa  incipit,  definire. 

Non  autem  alienum  erit  ab  hoc  loco  paucis  notare  peculiarem  ufum 
cognatarum  Figurarum  Metaphoras,  Allegoriae,  et  Comparationis,  in 
quo  fibi  indulgent  Vates  Hebraei,  ac  prascipue  in  Poefl  Prophetica. 
Cum  enim,  quamcunque  materiem  adornandam  fufcipiant,  eam  fum- 
ma  imaginum  copia  et  varietate  illuftrent,  tum  porro  ipfas  imagines 
non  una  ratione  formaque  inter  fe  temperant  et  conciliant.  Simplici 
Tranflatione  raro  contenti,  faepe  in  Allegoriam  excurrunt,  faepe  apertam 
Comparationem  immifcent :  Similitudinem  nonnunquam  fubfequitur 
Allegoria,  nonnunquam  praevenit :  huc  accedit  crebra  Imaginum,  nec 
minus  temporum  et  perfonarum  mutatio  j  perque  omnia  in  verbis  fen- 
fibufque  fua  quaedam  vis  atque  audacia,  nullis  mancipata  Iegibus,  libe- 
rumque  Hebraeae  Poefeos  genium  unice  fpirans. 

I    O  R  A  T  O  R. 


88 


DE  SACRA  POESI 


PR^EL.  X. 


1  rrw  nn» 

"  Juda  eft  Catulus  Leonis : 
Metaphora  haec  protinus  in  Allegoriam  educitur,  cum  perfonae  muta- 
tione : 

nhv  tpDB 

"  Ex  praeda,  mi  Fili,  afcendifti ; 
( in  montana  nimirum  luftra : )  in  proximis  perfona  iterum  mutatur, 
gradatim  augetur  Imago,  et  Comparationi  repetitae  immifcetur  Tranf- 
latio : 

f<  Incurvat  fe,  recumbit,  ut  Leo  ; 

f  <  Et  ut  Leaena  j  quis  eum  excitabit  ? 
Similis  ferme  eft  ratio  infignis  Vaticinii,  quo  Evangelii  recens  editi  co- 
piofiffima  veluti  fcetura  luculenter  praedicitur  j  ubi  aliquam  fane  obfcu- 
ritatem  fecit  Metaphora  Comparationi  admifta,  et  vocis  repetendae  El- 
lipfis : 1 

"  Prae  utero  Aurorae  tibi  ros  prolis  tuae : 
hoc  eft,  "  Prae  rore,  qui  ex  utero  Aurorae  prodit,  ros  tibi  erit  prolis 
w  tuae ;  copioftor  nimirum  et  numerofior."  3    Quo  in  loco  quae  inter- 
pretationum  portenta  peperit  Hebraei  Idiomatis  ignoratio  !  ■ 

1  C  E  N.  XLIX.  9. 

2  T  S.  CX.  3. 

3  Hunc  efle  iftius  loci  fcnfum  nonnulli  ex  recentioribus  Interpretibus  tandem  viderunt;  ne- 
mo  autem,  quod  fciam,  rationem  Conftrudlionis  plane  explicatam  haftenus  dedit.  Conabor  ita- 
que  efficere,  ne  de  loci  graviffimi,  atque,  ut  mihi  videtur,  clariffimi  certiffima  interpretatione 
pofthac  dubitetur.  Praecipua  difficultas  verfatur  in  voce  Dn~)D,  ex  ambiguitate  Particulas  D  et 
EUipfi  vocis  \  quam  penitus  exemptum  iri  exiftimo,  fi  expenfa  fuerint  quae  fequuntur  exem- 
pla,  quorum  plane  eadem  eft  forma  et  ratio.    p  s.  iv.  8. 

obn  nnDjf  nnni 
m  ca^iTm  cdixi  nj/D 

"  Excitafti  gaudium  in  corde  meo, 

"  Prae  tempore  quo  frumentum  ct  muftum  eorum  au&a  funt : 
hoc  eft,  "  Prx  gaudio  ejus  temporis."    i  s  a  i.  x.  10. 


pr^l.  x.  HEBR^ORUM.  89 

Verum  eft  quidem  hujufce  Allegoriag  forma  quasdam  magis  perfecla 
et  legitima,  quam  idcirco  praetermittere  non  licet  j  cum  Metaphora 
continuatur  longius,  cum  univerfum  argumentum,  totumque  orationis 
ambitum  occupat*  Eximium  in  hoc  genere  exemplum  pracbet  notiffi- 
ma  illa  Salomonis  Allegoria,  1  qua  Seneclutis  effigiem  mirifke  adum- 
bravit.  Exprimuntur  ingravefcentis  actatis  incommoda,  animi  debilita- 
tio,  fenfuum  torpor,  corporis  imbecillitas,  imaginibus  variis  a  natura  et 
vita  communi  petitis,  doc~te  fane  et  eleganter,  fed  valde  obfcure :  hoc 
enim  aenigmate  pro  more  Sapientium  Orientalium  lectorum  fuorum  a- 
cumen  explorare  voluit  Salomo.  Itaque  plurimum  exercuit  do&orum 
ingenia ;  quorum  multi  varie  quidem,  fed  erudite  et  acute,  locum  ex- 
plicaverunt. 

Eft  autem  apud  Ifaiam,  cum  Imaginibus  vix  minus  elegans,  tum  for- 
ma  etiam  et  tractandi  ratione,  ut  fimplicior  et  conftantior,  ita  juftior  et 
abfolutior  Allegoria :  2  eam  idcirco  vobis  integram  exhibebo.  Divino- 
rum  judiciorum  coniilia  et  modos  edocet  Propheta :  Deum  in  caftigan- 
dis  improbis  diverfimode,  fed  fumma  cum  fapientia  agere  j  "  judicium, 
"  uti  prius  dixerat,  3  exigere  ad  amuffim,  et  juftitiam  ad  perpendicu- 
"  lum  j"  temporum,  hominum,  rerum,  difcrimina,  omnia  feveritatis  et 

jnotroi  nVtyi-vo  orv^DDi 

"  Quarnvis  fimulachra  corum  prae  Hierofolymis  et  Samaria  : 
hoc  eft,  "Praeftent  fimulachris  Hierofolymorum  et  Samarias."  j  o  b.  xxxv.  2.  bt<0  'p*T2& 
«'  Juftitia  mea  prae  Deo  :"  id  eft,  "  Juftitia  mea  major  eft  quam  jiiftitia  Dei  :*'  (Confer  xxxti. 
1.  et  xl.  8.)  Similiter  Dmt3  idem  eft  ac  CDH")  ^tDD.  Ejufdem  vocis  ^EO  multo  durior  eft  El- 
lipfis,  p  s.  cxxxni.  3.  Roris  autem  Imago  fignificat  fcecunditatem,  multitudinem,  copiam  fce 
cundantem  ;  (confer  mich,  v.  7.)  "  numerofa  tibi  nafcetur  foboles,  et  numerofarn  tibi  fobolem 
"porro  propagabit."  "jnnb',  "  Juventus  tua:"  id  eft,  juvenes  tui ;  Abftraftum  pro  Concre- 
to;  ut  rQ»ty  canities,  pro  homine  cano,  l  e  v.  xix.  32.  Oii?  captivitas,  pro  captivo,  isai. 
xlix.  24.   Atque  ita  accepit  Chaldaetas  Interpres,  "jm^in  p2n\  "  Sedebunt  confi- 

"  denter  profapiae  tuae." 

I  e  c  c  l  e  s.  xii.  z,  6.   De  hoc  loco  confule  prae  caeteris  omnibus  eruditum  Commen- 

tarium  Doftiflimi  Medici  johannis  smixh,  fuperiore  faeculo  editum.  Vidc  etiam  quse  de 
eodem  ingeniofe  nuper  tentavit  Vir  Clariflimus  richardus  mead,  Medicorum  hujus  faeculi 
Princeps,  in  opere  cui  Titulus  medica  sacra. 

z  1  s  a  1.  xxvm.  23,  ————29. 

3  Ibid.  17. 

M  lenitatis 


9o  DESACRAPOESI  fkjel.x. 

lenitatis  momenta,  exquifitiffime  expendere.  Hasc  involvit  Allegoria 
continua,  exemplo  ducto  ab  Agricultura  et  Tritura ;  cujus  Imaginis  ad 
hoc  argumentum  illuftrandum  veluti  confecratae  ufum  et  rationem  ante 
explicavi,  ut  ifthaec  jam  ulterius  exponere  nihil  necelTe  fit. 

j  »mot*  uwi  nnt^n 
ynh  cnnn  fcnrr  ovn 

nnai»  wi  nniv 
H*3fi       dk  i*Sn 
pHff"       nvp  v'sm 
nw  nDn  dbh 
inSa:i  noDDi  myn 
:  inv  vnW  oflPDb  "pon 
nvp  tsnv  vvmn  o 
aov  p3     rfay  isito 
nvp  Dnn*  noon  »a 
1 :  pnv  DnS  toatea 
•)3trn*  entt  n^S  »a 
mSjy  Dom 
:upT  vtinsi 
ntw  mKnv  pwt  dvo  nNT  D; 
JtWtfi  Snjn.iW  «Ssn 

"  Aures  advertite,  atque  audite  vocem  meam ; 

"  Attendite  et  aufcultate  fermoni  meo  : 

"  Num  omni  tempore  arat  arator  ad  ferendum ; 

"  Profcindit  et  offringit  terram  fuam  ? 

"  Nonne  cum  complanavit  ejus  fuperfkiem, 

"  Tum  fpargit  nigellam,  aut  disjicit  cuminum, 

"  Et  rnandat  far  certa  menfura, 

i  plY  &n^]  Haec  cum  praecedentibus  conjunxi,  fublata  diftinftione  Maforetica ;  in  quo  fe- 
quor  lxx.  i  n  tt,  quanquam  illi  quidem  a  fenfu  longe  abierunt :  fufpicor  etiam  1  excidifle  an- 
te  E3nb.  Rationes  meas  fatis  explicabit  Verfio.  EDnb  autcm  pro  Frumento  fujnitur,  ut  Ec- 
clef.  xi.  i.  Cyon  >3D  by  "pnb  nb\V,  "Mitte  panem  tuum  juxta  aquas,"  hoc  eft,  Fac  fe- 
mentem  TritiFi  tui  in  locis  irriguis :  vide  etiam  s  s.  civ.  14. 


prml.x.  HEBRiEORUM.  9r 

"  Et  hordeo  fignatum  eft  et  zeae  fpatium  fuum  ? 

"  Nam  perfecte  eum  inftituit,  Deus  ejus  ipfum  erudit. 

"  Neque  vero  tribulo  trituratur  nigella, 

"  Nec  rota  ploftelli  fuper  cuminum  circumagitur  j 

"  Sed  virga  excutitur  nigella, 

"  Et  cuminum  baculo  ;  far  autem  tritura  exteritur. 

"  Nec  tamen  hoc  perpetuo  perget  triturare ; 

"  Aut  agitabit  rota  ploftelli  fui ; 

"  Neque  ungulis  fuis  femper  exteret. 

"  Etiam  hoc  a  Jehova  Exercituum  provenit : 

"  Mirabilem  fe  praeftat  confilio,  magnificum  fapientia. 
Alterum  genus  eft  Allegoriae,  quod  Parabolam  proprie  et  reftrictiore 
fenfu  appellare  pofliimus  :  Similitudinem  nimirum,  qua  continetur  nar- 
ratio  rei  fictae,  cujus  ad  aliquam  veritatem  accommodatio  vel  apponi- 
tur,  vel  faltem  innuitur.  Hoc  genus  cuvx;  vel  twcAcya?  vocabant  Grae- 
ci  j  Latini  Fabulas  :  in  quo  genere  plurimum  celebrantur  Phrygii  illius 
fapientis  fcripta,  five  quae  in  illius  imitationem  alii  literis  mandaverunt. 
Neque  hunc  docendi  morem  ufurpare  dedignatus  eft  Salvator  nofter; 
dubium,  fapientia  et  gravitate,  an  fuavitate,  elegantia,  et  im^y&tcx,  ma- 
jore.  Cujus  cum  in  hoc  genere  fermones  nuncupantur  Parabolae,  ex 
latiore  fignificatione  in  hunc  fenfum  plerumque  reductum  eft  vocabu^ 
lum.  Hanc  in  Poeli  praecipue  Prophetica  multum  frequentant  Vates 
Sacri,  ac  prae  caeteris  omnibus  Ezekiel.  Quo  de  genere  ut  certius  tu- 
tiufque  judicare  pofiimus,  exponendae  funt  Parabolae  Poeticae  primarias 
aliquae  proprietates ;  fic  enim  facilius  de  fingulis  ftatuemuSj  fi  prins  vi- 
derimus  quae  efie  debeant  omnibus  communia. 

Ea  erit  Parabolae  prima  commendatio,  fi  fiat  ex  Imagine  nota  apta- 
que,  cujufque  aperta  atque  ufu  definita  efi:  fignificatio  :  hoc  enim  pro- 
pe  neceflario  confequetur  Perfpicuitas,  virtus  in  omni  Allegoria  praci- 
pua.  Quod  fi  ad  hanc  normam  Sacrorum  Vatum  Parabolas  exigimus, 
vix  quidquam  advertemus,  quod  in  hac  parte  requiri  poffit.  Ejufmodi 
enim  Imaginibus  plerumque  utuntur,  quarum  in  fua  Poefi  per  Meta- 
phoram  ac  Comparationem  frequens  eft  ufus  et  fimilis  accommodatio. 

M  2  Quid 


92  DE  SACRA  POESI  pr/el.  x. 

Quid  poteft  efle  in  hoc  genere  accuratius  quam  Vinea  1  mendax,  quam 
Vitis 1  inutilis  ignique  tradita,  per  quam  plus  femel  adumbratur  ingra- 
tus  Dei  Populus  ?  Quid  3  Leaenae  Catuli  in  foveam  incidentes,  quibus 
quam  appofite  defignantur  captivi  Judaeae  Principes  ?  Quid  4  Cedrus  il- 
la  Libani  recta,  procera,  florentifiima,  nubibus  inferens  cacumen,  fed 
excifa  tandem  et  derelicfta ;  Regis  ./Egyptii  gloriam  et  occafum  quafi 
tabula  depidtum  exhibens  ?  Unum  praeterea  adjiciam  exemplum,  (vix 
•alitem  ulla  eft  quae  non  merito  hic  adduci  pofifet)  ejus  nimirum,  qua 
Dei  in  populum  fuum  amor,  atque  hujus  contra  in  Deum  pietas,  peti- 
tis  ex  fancto  Conjugii  fcedere  coloribus  exprimitur.  Quam  Imaginem 
binis  Parabolis  multa  cum  libertate  profecutus  eft  5  Ezekiel,  neque  fe-- 
re  quifquam  eft  ex  Vatibus  Sacris,  qui  non  eandem  faepius  attigerit : 
adeo  ut  nullius  fit  notior  vel  ufu  magis  recepta  fignificatio,  neque  cui- 
quam  mirum  videri  debeat,  Salomonem  in  elegantiflimo  fuo  Cantico 
Argumentum  longe  fandtiflimum  iis  potiflimum  lineamentis  defignafie, 
atque  iifdem  coloribus  pinxhTe. 

Nec  vero  fatis  eft  notam  aptamque  effe  Imaginem ;  elegans  etiam,  et 
in  fe  venufta  fit,  oportet ;  cum  fit  Parabplae  Poeticae  finis,  non  modo 
rem  aliquam  propofitam  efficacius  explicare,  fed  et  ornatiorem  inter- 
dum  et  fplendidiorem  efficere.  Quae  a  rebus  Naturalibus  ducuntur  I- 
magines  caeteris  omnibus  in  hoc  genere  praeftant ;  fuam  enim  venufta- 
tem  habebit  omnis  fere  accurate  exprefia  Naturae  effigies.   In  his  itaque 

1  ISAI.T.T,  7. 

2  e  z  e  k.  xv.  et  xix.  10,    14. 

3  EZEK.  XIX.  I,    9. 

4  Ezek.  xxxi.  Multum  debet  haec  Parabola  Meibomio,  qui  primus  exterminavit  JJyrium 
lllum  omnes  cjus  rationes  valde  turbantem.  Nam  non  eft  vertendum  J/J~yrius,  qui  locum 
hic  habere  nullo  modo  poteft ;  fed  refla,  proccra,  eftque  epithetum  Cedri :  ea  eft  enim  hujus 
vocis  notio,  ut  apud  1  s  a  i.  i.  17.  pDn  DlfH,  erigite  oppreffum.  Vid.  m  e  i  b  o  m.  Specim. 
Nov.  Intcrp.  Bill.  11 1.  9.  Eft  autem  1WH,  et  "lli^Nn  fpecies  etiam  Arboris,  fic  difta,  ut  vi- 
detur,  a  redlitudine  et  proceritate ;  eamcjue  Cedri  fpeciem  efle,  ait  kimchi;  (ttti  etiam  red- 
dunt  lxx  1  n  t  t.  1  s  a  1.  lx.  13.)  et  Cedrorum  praeftantiflimam,  talmud.  Itaque  hic  for- 
fan  cum  Cedro  jungitur  quafi  definitivum  attributum,  quo  notatur  Cedri  fpecies  celfiflima  et  pul- 
chcrrima.    Nota  etiam,  lxx.  intt,  recle  reddidifle  DT)3y         per  «f  ptai»  tui  n<pt\»n. 

$  E  z  E  k.  xvi.  et  xxui. 

Ut 


prjel.  x.  HEBRiEORUM.  93 

ut  maxime  verfantur  Sacrorum  Vatum  Parabolae,  ita  eas  plerumque 
commendat  materiae  elegantia.  Si  quae  funt  diverfi  generis,  quaeque 
minus  forfan  honeftae  et  decorae  haberi  poterint,  videndum,  annon  ejuf- 
modi  fint,  quarum  jam  apud  nos  periit  ea  dignitas  et  gratia,  qua  apud 
fuos  minime  caruifTe  cenfendae  funt.  Igitur  fi  cui  minus  placebit  apud 
Ezekielem  Aheni  1  ferventis  fuamque  in  fe  fpumam  verfantis  fpecies, 
meminerit  Vatem  Sacerdotem  hoc  ex  fuis  facris  duxifTe,  minime  veri- 
tum,  ne  id  deforme  aut  humile  unquam  haberi  pofTet,  quod  cum  facro- 
fancto  Templi  minifterio  eflet  conjunctum. 

Pertinet  etiam  vel  plurimum  ad  elegantiam  Parabola?  non  modo  ut 
apta  et  venufta  fit  ipfa  quae  adhibetur  Imago,  fed  ut  omnes  ejus  partes 
quoque  et  adjuncta  perfpicua  fint  et  propofito  conducant.  Minime  qui- 
dem  eft  necefTarium,  ut  in  omni  Parabola  per  omnia  accurate  conftet 
fimilitudinis  ratio  j  hoc  interdum  concinnitatis  cujufdam  nimis  minutse 
potius  efTet :  verum  cum  pleniorem  expofitionem  rei  propofitae  natura 
patitur  vel  etiam  poftulat,  cumque  per  omnia  adjuncta  recte  procedit, 
ultro  occurrens,  non  ex  abdito  eruta,  fimilitudo ;  quin  exinde  praecipua 
1  oriatur  venuftas,  dubitari  non  poteft.  Cujus  generis  perfecta  exempla 
non  defiderabit,  qui  Parabolas  fupra  laudatas  attente  perpenderit :  quo 
etiam  nomine  imprimis  laudanda  eft  notiffima  Nathanis  2  Parabola,  pro- 
faice  quidem  fcripta  5  uti  et  illa  3  Jothami  omnium  antiquiffima,  ad  for- 
mam  poeticam  propius  accedens. 

His  denique  fubjicienda  eft  quafi  lex  quaedam  Parabolae ;  nimirum, 
ut  per  omnia  fibi  conftet  neque  arcefiitis  propria  admifta  habeat.  In 
quo  multum  differt  a  prima  Allegoriae  fpecie ;  quae  a  fimplici  Metapho- 
ra  paulatim  progrediens  non  femper  continue  excludit  proprium.  Pro- 
pofito  in  utroque  genere  exemplo,  et  res  ipfa,  et  hujufce  difcriminis  ra- 
tio,  clarius  apparebit. 

Populum  Ifraeliticum  fub  imagine  Vitis  defcribens,  quifquis  is  fuerit, 
Pfaltes,  4  Metaphoram  prolixe  continuavit,  et  per  plura  adjunfta  feli- 

1  Cap.  xxiv.  3,  &c. 

2  2.  Sam.  xii.  1,  ■  4. 

3  j  u  d.  ix.  7,   15. 

4  p  s.  lxxx.  8, '  17, 

ciflime 


94  DESACRAPOESI  prjel.  x. 

cifllme  deduxit.  Inter  plurimas  autem  elegantias  quibus  abundat  hjec 
Allegoria,  non  minimam  habet  gratiam  ea  verecundia,  qua  cum  in  in- 
greflu  tum  in  exitu  utitur  j  a  propriis  in  tranllata  paulatim  illapfa,  nec 
minus  leniter  ex  tranflatis  in  propria  per  gradus  quofdam  fe  recipiens. 

;  nvom  Dni  trun 

"  Ex  iEgypto  eduxifti  Vitem ; 

"  Ejecifti  Gentes  eamque  plantafti : 

"  Ante  faciem  ejus  praeparafti  locum  — 
Tum  quae  fequuntur  minus  caute  arceflita :  quibus  quum  indulfit  pau- 
lum,  quam  eleganter  recedit ! 

?o      nwav  d\-iSk 

tfrHft  ]SJ  "Tpfll 

■pw  nra  nt^N-  rpm 
nnvoN  p  ban 
nmDD  ewn  nsw 
:  nn«»  i»3fl  n-iyjo 

nS  mo»  dtn  p 

"  Revertere,  O  Deus  Exercituum  j 

"  De  coelo  defpice  et  intuere, 

"  Et  Vitis  hujus  curam  fufcipe : 

"  Et  germinis  quod  tua  plantavit  dextera, 

"  Et  fobolis  quam  tibi  confirmafti. 

"  Igni  comburitur  penitufque  fucciditur  j 

{<  Per  vultus  tui  increpationem  pereunt. 

4<  Sit  manus  tua  fuper  virum  dextrae  tuae, 

"  Super  fobolem  illam  hominis  quam  tibi  confirmafti. 
Videtis,  Academici,  quantum  in  hac  prima  Allegoriae  fpecie  immif- 
cere  liceat  tranflatis  propria,  quantumque  id  quod  licet  deceatj  cum 
hoc  modo  facilior  gratiorque  fit  ab  alteris  ad  altera  deflexio,  flmulque 

oblique 


prjel.x.  HEBRiEORUM.  95 

oblique,  nec  nimis  aperta  explicatione,  lux  jucundius  infertur.  Verum 
plane  aliter  fe  res  habet  cum  eadem  Imago  alterius  generis  Allegorias, 
five  Parabola?,  formam  induit ;  qualem  eam  exornavit  Ifaias.  1  Nullus 
hic  propriis  vel  etiam  ambiguis  locus  j  omnes  verborum  colores  arceffi- 
ti,  omnia  pigmenta  ex  eadem  A>jkuG&>  petita.  Itaque  quas  prior  Ille  pro- 
prie  expremt,  ( "  ejedtionem  dico  gentium,  praeparationem  loci,  tum 
"  exitium  ab  increpatione  Dei,")  ea  apud  hunc  per  tranflationem  fo- 
lummodo  efferuntur :  "  Vineam  fuam  Deus  colleclis  lapidibus  expur- 
"  gat  j  fallenti  autem  fidem  ei  fepem  diruit,  vaftamque  eam  reddit,  e- 
"  dicitque  nubibus  ne  in  eam  demittant  imbres."  Quod  illic  fuam  ha- 
buit  gratiam,  hic  abfurdum  plane  effet  et  incongruum.  Enimvero  alius 
Continuatas  Metaphorae,  alius  Parabolae  plerumque  eft  finis :  illius  eft, 
rem  aliquam  magnificentius  exornare,  clarius  illuminare,  et  eminentius 
exprimere,  ut  vel  primum  oculorum  obtutum  feriat  et  percellat ;  hu- 
jus  autem,  veritatem  ab  afpectu  paulum  retrahere,  idque  quod  in  ea 
perfaepe  eft  nimis  feverum  velare,  ut  clam  fe  infinuet,  et  vim  fuam  quafi 
furtim  obtineat.  Quanquam  eft  quidem  genus  Parabolas,  cui  unice 
propofita  eft  rei  fubjectas  exornatio ;  qualis  eft  infignis  illa  priufque  lau- 
data  apud  Ezekielem  2  Cedrus  Libani  j  qua  nulla  eft,  fi  ipfam  Imagi- 
nem  fpectemus,  aptior  aut  venuftior ;  fi  lineamenta  et  colores,  nulla  e- 
legantior,  nulla  ornatior  in  quam  tamen  Vates  propria  3  quasdam  ad- 
mifit  mediis  tranflatis  permifta ;  an  quod  hujufce  Parabolae  ratio  ita  fe- 
rat,  an  ex  ipfius  fervido  ingenio,  ftyli  accuratioris  leges  minus  inter- 
dum  attendente,  vix  aufim  ftatuere. 

1  Cap.  v,  xf   7. 

2  Cap.  xxxi. 

3  Vid.  v.  IX,  14,  15,  16,  17 


PRiELECTIO  UNDECIMA: 


DE     ALLEGORIA  MYSTICA. 


Tertium  eft  genus  Allegorias,  quod  item  in  Poefi  Prophetica 
multum  obtinet,  cum  iifdem  verbis  duplex  fententia  fubjici- 
turj  iive  cum  una  eademque  oratio,  difpari  fenfu  accepta, 
plures  fimul  eventus,  disjunctos  tempore,  natura  diffimiles, 
defignat.   Senfum  Literalem  et  Myfticum  vocant.  Locus  in  Theologia 
graviffimus,  cum  Sacra  Poetica  arcte  conjunctus,  et  eatenus  nobis,  fed 
breviter,  exponendus. 

In  Hebraeorum  Sacris  Res,  Loca,  Tempora,  Officia,  caeteraque  hu- 
jufmodi,  duplicem  quafi  Perfonam  fuftinent,  unam  Propriam,  alteram 
Allegoricam j  adeoque  in  eorum  fcriptis  ita  tractari  poflunt,  ut  vel  hu- 
jus,  vel  illius  folummodo,  vel  etiam  ut  fimul  utriufque  ratio  habeatur. 
Exempli  gratia ;  de  Davide,  de  Salomone,  de  Hierofolymis,  ita  poteft 
inftitui  fermo,  ut  fimpliciter  intelligantur  vel  Urbs  ipfa  ejufque  Reges, 
vel  ea  quae  in  Sacra  Judaicae  Religionis  Allegoria  per  Urbem  Regefque 
illos  fignificantur ;  vel  etiam  ut  utramque  partem  fimul  refpiciat  et 
complectatur  Scriptoris  animus,  ita  ut  qu3e  alteram  exprimunt  fenfu  a- 
perto,  proprio,  hiftorico  accepta,  alteram  fenfu  recondito,  interiore  ac 
prophetico  adumbrent. 

Ex  his  Judaicae  Religionis  Elementis  hujufce  generis  Allegoriae,  quam 
Myfticam  libet  appellare,  origo  unice  petenda  videtur ;  ex  his  ejufdem 
explicatio  quaerenda.  Quaenam  autem  fit  ejus  ratio,  quae  praecipuae 
proprietates,  ita  fortalfe  commodius  explicabitur,  fi  oftendero,  quas  ha- 
beat  a  proxime  tractatis  duabus  Allegorias  formis  diffimilitudines. 

Primum  hoc  intereft,  quod  in  illis  prioribus  Allegoriae  formis  libe- 
rum  eft  quovis  uti  genere  Imaginum  :  nihil  eft  in  univerfa  rerum  natu- 
ra,  nihil  quod  animus  vel  fenfu  percipit,  vel  cogitatione  comminifcitur, 

quin 


PR/EL.xr.         DE  SACRA  POESI  &c.  97 

quin  per  Continuatam  Metaphoram,  aut  etiam  Parabolam,  ad  res  alias 
illuftrandas  aliquo  modo  accommodari  pofllt.  Contra  vero  Tertium 
hoc  Genus  in  Hebraeorum  folummodo  Sacris  aptam  et  convenientem 
fibi  materiem  invenit ;  neque  locum  habet,  nifi  in  iis,  quae  cum  Judai- 
cis  Religionibus  ardte  conjuncta  funt,  quaeque  iifdem  funt  contraria  at- 
que  ex  adverfo  oppofita.  Nimirum,  Ifraeli,  Sioni,  Hierofolymis,  in 
fenfu  Allegorico  pariter  ac  Proprio  opponitur  Affyrius,  Babylon,  iEgyp- 
tus,  Idumaea :  et  fimiliter  in  caeteris  ejufdem  generis.  Ita  illa  commu- 
nem  habent  cum  caeteris  Figuris  naturam,  et  in  Poetica  funt  publici  ju- 
ris ;  hoc  Fundamentum  habet  in  ipfa  Judaicae  Religionis  natura  pofi- 
tum,  adeoque  in  nullam  omnino  praeterquam  Sacram  Hebraeorum  Poe- 
fin  competit.  Huc  etiam  accedit,  quod  hanc  Allegoriae  rationem  quafi. 
fibi  propriam  vendicat  Spiritus  ille  vere  Divinus,  qui  Poefi  Interprete 
uti  non  dedignatur  :  utpote  enuntiandis  rerum  futurarum  fignificationi- 

O  '        l  o 

bus,  et  facratifiimis  Myfteriis  adumbrandis,  praecipue  accommodatam. 
Ita  ut  fiquidem  poffet  aliquo  modo  in  argumento  vulgari  ac  profano  ad- 
hiberi,  a  proprio  tamen  fine  detorta,  ac  veluti  a  fua  natura  divulfa,  vim 
fuam  atque  elegantiam  plane  defideraret. 

Eft  etiam  illud  difcrimen  vel  praecipuum,  quod  in  illis  alteris  Alle- 
goriae  formis  Imago  Proxima  nullam  habet  per  fe  veritatem ;  ea  folum 
in  Imagine  Remotiore  ineft,  quae  eo  veluti  integumento,  tenui  quidem 
et  pellucente,  obtenditur :  in  hoc  autem  genere  de  quo  nunc  agimus, 
utrique  aeque  competit  veritas,  utraque  fuum  eventum  fortitur ;  quae 
Proxima  offertur  Imago  eft  quidem  Remotioris  alicujus,  non  fucata 
adumbratio,  fed  folida  et  expreffa  quaedam  effigies ;  et  quanquam  alie- 
nam  Perfonam  fuftinet,  non  tamen  deponit  fuam.  Nimirum  in  Meta- 
phora  et  Parabola  Leo,  Aquila,  Cedrus,  in  fe  folum  fpectata  vita  om- 
ni  et  fpiritu  plane  carent ;  fed  quae  de  Davide,  aut  Salomone,  aut  Hie- 
rofolymis,  per  fublimiorem  Allegoriam  eduntur,  ea  five  proprie  fumas, 
five  ex  Analogia  Sacrorum  Hebraeorum  myftice  interpreteris,  utrique 
parti  et  feorfum  et  pariter  fua  conftabit  veritas. 


N 


Tantum 


98  DESACRAPOESI  prjel.xi. 

Tantum  a  fuperioribus  hoc  genus  Allegoriae  differt  Materia,  five  ra- 
tione  Imaginum  quas  inducit :  habet  etiam  in  Tractatione,  ac  modo  in- 
ducendi,  aliquam  differentiam.   Expofui  fupra,  quae  Continuatae  Meta- 
phorae  concederetur  licentia,  cum  tranflatis  propria,  hoc  eft,  Imaginem 
Remotiorem  cum  Proxima,  admifcendi,  cujus  tamen  ufu  penitus  in- 
terdictum  effet  Parabolae.   Verum  Allegoriae  Myfticae  leges  ullas  hac  in 
parte  conftituere  et  perquam  difficile  effet,  et  fortaffe  etiam  temerarium. 
Etenim  plane  diverfe,  atque  alias  alio  modo,  fua  impertit  confilia  Cae- 
leftis  ille  Spiritus,  Vatum  animos,  prout  ipfi  lubet,  inftinctu  fuo  mo- 
vens  incitanfque;  nunc  clariora  rerum  futurarum  indicia  liberius  ac 
prolixius  aperit,  nunc  obfcuras  quafdam  fignificationes  identidem,  ac 
parce  aliquando,  injicit.    Itaque  magna  eft  varietas  in  ufu  ac  tractatio- 
ne  Allegoriae  Myfticae ;  in  modis  quibus  difponuntur  Imagines  inter  fe 
mutuo  congruentes,  quibufque  earum  altera  alteri  fubfternitur.  Inter- 
dum  fic  apparet  atque  eminet  Imago  Proxima,  tantumque  in  vocibus 
et  didlione  dominatur,  ut  aegre  patiatur  interlucere  Remotiorem :  con- 
tra  interdum,  idque  multo  frequentius,  tam  perfpicue  tantoque  verbo- 
rum  fplendore  effulget  Remotior,  ut  Proximam  fuo  lumine  pene  ob- 
ruat  et  extinguat.    Alias  perpetua  et  aequabili  quadam  luce,  et  fatis  a- 
perte,  intento  quidem  oculo,  fefe  confpiciendam  exhibet  Imago  Praeci- 
pua ;  alias  nec  opinantem  praeftringit,  et  fubitis  atque  improvifis  qui- 
bufdam  corufcationibus,  quafi  e  nubibus  fulgur,  erumpit.    Is  certe 
modus  ex  omnibus  quotquot  funt  maximam  habet  elegantiam  et  pul- 
chritudinem,  quam  nos  in  praefenti  difputatione  potiflimum  quaerimus, 
cum  per  totum  poema  geminae  Imagines,  pariter  confpicuae,  ac  quafi 
parallelae  confociantur,  fibi  invicem  aperte  refpondentes,  fefeque  mutuo 
illuftrantes.    Cujus  Virtutis,  cum  fit  in  fe  magna,  et  hujus  etiam  gene- 
ris  propria,  non  verebor,  quanquam  in  materia  fubobfcura,  unum  at- 
que  alterum  exemplum,  quod  nullam  potefl  habere  dubitationem,  vo- 
bis  commendare;  quodque  fimul  univerfam  Allegoriae  Myfticae  natu- 
ram  jam  traditam,  adhuc  clarius,  nili  fallor,  explicabit. 


Pfalmi 


?rml.  xr.  HEBRiEORUM.  99 

Pfalmi  Secundi  Argumentum  eft,  David  fruftra  adverfantibus  inimi- 
cis  Dei  decreto  in  Regno  confirmatus.  Duplex  eft  Perfona  Davidis, 
Propria  et  Allegorica.  Si  Carmen  hoc  perlegentes  primo  in  Propria 
Davidis  Perfona  oculos  defigimus,  fententia  apparet  fatis  et  per  fe  per- 
fpicua,  et  Sacrae  Hiftorize  luce  abunde  illuftrata:  per  totum  quidem 
verbis  ardentior,  figuris  elatior,  et  femel  atque  iterum  ita  exaggerata 
eft  dictio,  ac  fi  confulto  nos  moneret  majus  quiddam  ac  fublimius  in- 
tus  inclufum  latere,  atque  ultro  etiam  in  Argumenti  penetralia  aditum 
aperiret.  Quod  fi  ea  fecuti  indicia  ad  interiorem  jam  partem  animum 
intendimus,  et  ad  Perfonam  Davidis  Allegoricam  eadem  accommoda- 
mus,  major  rerum  ordo  protinus  exfurgit,  nec  modo  fublimior  et  au- 
guftior,  fed  clarior  etiam  emergit  fenfus.  Si  quas  prius  audaciora  vide- 
bantur,  fi  quae  paullo  elatiora  quam  Proximae  Materiae  conditio  ferret  j 
ea  jam  apparent  imprimis  apta,  exprefla,  dilucida,  et  ad  Potioris  Ar- 
gumenti  dignitatem  praeclare  comparata.  Poftquam  hoc  modo  duas 
hafce  Argumenti  partes  feorfum  et  fingulas  attente  perpendimus,  eaf- 
dem  intueamur  tandem  conjunctas.  Hoc  in  fttu  jam  elucebit  elegan- 
tiffimi  Carminis  venuftas  omnis  et  fublimitas :  licebit  perfpicere  dua- 
rum  Imaginum,  et  magnam  inter  fe  diftantiam,  et  perpetuam  tamen 
confpirationem  et  confenfum,  et  quafi  inter  cognatas  oris  ac  lineamento- 
rum  omnium.  miram  fimilitudinem ;  utriufque  analogiam  accurate  fer- 
vari ;  utrique  fuam  veritatem  competere,  ita  ut  quae  ex  altera  exprefla 
eft,  ipfa  tamen  archetypa  videri  poflit ;  dictioni  novam  lucem  pariter 
inferri,  ac  feniibus  elationem  et  pondus  accedere,  dum  ab  humilioribus 
ad  fublimiora,  ab  humanis  ad  divina  facili  gradatione  afcendunt,  donec 
praecipua  argumenti  pars  et  in  clariflimo  lumine  collocetur,  et  fummum 
altitudinis  gradum  obtineat. 

Quae  de  hoc  Pfalmo  hactenus  obfervata  funt,  transferri  poftunt  om- 
nia  in  Pfalmum  etiam  Septuagefimum  Secundum,  qui  in  fimili  Argu- 
mento  eodem  modo  verfatur.  Infcribi  poteft,  Inauguratio  Salomonis. 
Eadem  plane  eft  Allegoriae  ratio  j  Stylus  aliquantum  difpar  pro  ratione 
materias,  cum  in  illo  Vidloriae  fplendor  illuftretur,  in  hoc  Pacis  et  Fe- 
licitatis  placida  exprimatur  effigies :  hic  itaque  lenior  ac  temperatior 

N  2  paulo 


ioo  DE    SACRA   POESI  PRiEL.  XI. 


paulo  adhibetur  elocutio,  fententiis  ornatior,  crebrior  imaginibus,  non 
quidem  illis  audacibus  Perfonarum  fictionibus  frequentata,  fed  laetis  po- 
tius  ac  jucundis  coloribus,  et  ex  rerum  Naturalium  amoenitate  petitis, 
depicta.  Quo  exemplo  intelligi  poteft,  ^Styli  Parabolici  naturam,  eo 
quod  hujufmodi  Imaginum  magnam  varietatem  amat,  hujufce  Allego- 
riae  tractationi  egregie  effe  accommodatam :  ut  enim  hae  Imagines  ad 
rerum  divinarum  feu  fpiritualium  pariter  atque  humanarum  notiones 
fignandas,  fervata  in  utrifque  certa  quadam  analogia,  adhiberi  folent, 
ita  facile  praebent  locum  ifti  ambiguitati,  quae  in  hoc  genere  aliquatenus 
eft  necefTaria  j  ut  quafi  verficolor  et  fimul  tranflucida  fiat  oratio,  in  u- 
tramque  partem  anceps,  in  neutra  obfcura;  utramque  Allegoriae  fen- 
tentiam  fuo  complexu  comprehendens,  et  diftincte  clareque  ad  alteru- 
tram  referenda. 

Verum  de  hoc  genere  non  eft  fas  fperare,  quin  in  nonnullis  magna 
fubfit  obfcuritas,  quae  non  folum  ipfam  rei  naturam  confequitur,  fed  et 
fuam  etiam  habet  utilitatem.  Etenim  Allegoria  Myftica,  eo  ipfo  quod 
fit  aliquantum  obfcura,  ita  congruit  cum  Prophetica  ratione,  ut  pro- 
priam  et  quafi  legitimam  formam  praebere  videatur,  qua  rerum  futura- 
rum  praedidtiones  commodifTime  enuntiari  poflint.  Nimirum  eventus 
fic  defcribit  plane  ut  convenit  Vaticinationibus,  recondite,  involute,  ac 
latenter;  univerfam  eorum  naturam,  et  generales  habitus,  et  extrema 
folummodo  lineamenta  adumbrans  j  ad  fingulas  partes,  et  minuta  re- 
rum  adjuncta,  parce  ac  raro  defcendens.  Quod  fi  nonnunquam  cir- 
cumftantiam  aliquam  notabilem  fignate  exprimat,  i  id  videtur  facere 
duas  ob  caufas ;  primo,  ut,  quod  ejus  rei  fere  confequens  eft,  fubitam 
atque  infignem  quandam  caliginem  Proximae  Imagini  inducendo,  ex- 
citet  Lectorem,  et  ad  Remotiorem  Senfum  inveftigandum  remittat: 
deinde,  ut  appareant  atque  extent  expreffae  atque  eminentes  quaedam 
notae,  quae  poft  eventum  de  fide  oraculi  omnem  dubitationem  tollant, 
ejufque  veritatem  ac  divinitatem  clare  affcrant,  planeque  confirment. 

i  Vidc  ps.  xxii.  16,  17,  18.  et  lxjx.  21. 


Equidem 


PR/EL.  XI. 


HEBRiEORUM. 


IOI 


Equidem  in  Vaticiniis  contra  fit  ac  in  casteris  omnibus  Sacra?  Poefeos 
partibus  j  illa  tum  funt  maxime  obfcura,  cum  primum  funt  edita  \  qua> 
que  aliis  tenebras  inducit,  illis  infert  lucem,  vetuflas.  Adeoque  ifta 
obfcuritas,  quae  in  hoc  genere  ab  initio  infederat,  aliqua  ex  parte  jam 
tollitur :  multa  funt,  quae  explicavit  ipfe  rei  eventus,  certiffimus  oracu- 
lorum  interpres ;  multa,  quibus  Divinus  ille  Spiritus,  ea  quae  primum 
induxerat  involucra,  dignatus  eft  detrahere;  plerifque  aliquam  lucem 
intulit  ejufdem  facratiffimis  Inftitutionibus  clarius  illuftrata  Religionum 
Judaicarum  ratio.  Ita  fit,  ut,  quae  pars  Sacrse  Poefeos  et  lingularem 
quandam  naturam  et  maximam  in  fe  difficultatem  habet,  ad  eam  ta- 
men  cognofcendam  et  perfpiciendam  meliore  jam  conditione  acceda- 
mus,  iis  fubfidiis  et  adminiculis  inflruclii,  quibus  plane  caruerunt  vete- 
res  Hebraei,  quasque  ne  iplis  quidem  Vatibus  Dei  internuntiis  conceffia, 
funt. 


PRiEL.ECTIO  DUODECIMA: 


DE  COMPARATIONE. 


De  Comparatione,  quam  ex  praecipuis  Poefeos  Hebraeae  Figu- 
ris  Tertiam  pofui,  eo  difleram  confilio,  ut  et  univerfa  ejus 
natura,  et  propria  apud  Hebraeos  vis  et  ratio,  aliquatenus  il- 
luflxetur. 

Tres  potiflimum  ob  caufas  utimur  Comparationibus :  etenim  aut  ii- 
luftrandis,  aut  amplificandis  rebus  inferviunt,  aut  ad  varietatem  et  de- 
ledtationem  referuntur. 

Primum  fane  repertae  funt  Comparationes  ad  inferendam  rebus  lu- 
cem,  earumque  imagines  clarius  et  eminentius  exprimendas :  quod  ita 
fiet  maxime,  fi  res,  quae  fimilitudinis  gratia  aliunde  aflumitur,  fit  nota, 
perfpicua,  familiaris,  cumque  ea  re  cui  componitur  accurate  congruat. 
Quo  in  genere  minime  eft  necefle,  ut  fit  excelfa,  grandis,  venufta, 
fplendida :  fatis  eam  commendabit  ipfa  proprietas,  et  fimilitudinis  fpe- 
cies  aperta,  et  in  oculos  incurrens,  et  ad  rem  clare  explicandam  nata. 
Itaque  licuit  Homero  Achivorum  Exercitus  multitudinem,  ardorem, 
aviditatemque  pugnandi,  Comparatione  1  du&a  a  Mufcis  circum  mul- 
ctxa  volitantibus  depingere ;  Virgilio  -  Tyriorum  in  urbe  condenda  va- 
rie  occupatorum  diligentiam  cum  Apum  laboribus  conferre,  fine  ulla 
Epicae  dignitatis  imminutione. 

Cum  multa  funt,  quae  in  hanc  rem  adduci  poflimt  ex  Sacris  Vati- 
bus,  unum  tamen  atque  alterum  tantum  exemplum  proferam,  quibus 
nihil  vel  fenfu,  vel  verbis,  demiflius  et  vulgarius,  nihil  tamen  ad  rem 
exprimendam  fortius  et  fignificantius,  concipi  poteft.  Aflyrioe  Regem 
inducit  Ifaias  de  victoriis  fuis  infolenter  gloriantem :  3 

1  I  L.  II.  469. 

2  JE  N .   I  .  432. 

3  1  s  a  1.  x.  14. 


pRiEL.xii.         DE   SACRA   POESI  &c.  103 

Dwn  b>rb  *v  N.yarn 
mw  p*ra  ^dkdi 

'HSDN        pNH  Sd 

pijd  113  n*n  nSi 

"  Nacta  eft  manus  haec  tanquam  nidum  populorum  copias  : 

"  Et  ut  colliguntur  ova  derelicta, 

«*  Ita  omnes  ego  terras  collegi ; 

"  Neque  erat  qui  alam  motitaret, 

cc  Aut  qui  aperto  ore  pipiret. 
Et  in  argumento  fimili  Nahumus : 1 

DmrD  DV  D*JNT)  "pttJD  ^D 
Sau*  'D       iSflJl  DK 

cc  Omnes  munitiones  tuae  erunt  ut  ficus  praematuris  fru&ibus ; 

cc  Si  concutientur,  cadent  illico  in  os  devorantis. 
Alterius  generis  Comparatio,  cujus  finis  praecipuus  eft  materiae  fubjec- 
tae  amplificatio,  contrariam  plane  rationem  habet ;  etenim  poftulat  im- 
primis  ejus  natura,  ut  Imago  quae  rei  alicujus  augendae  et  tollendae  cau- 
fa  inducitur,  fit  excelfa,  grandis,  venufta,  fplendida,  eamque  ob  cau- 
fam  non  nimium  trita  et  vulgaris ;  neque  vero  necefte  eft  ut  per  omnia 
accurate  conftet  fimilitudinis  ratio.  Ita  Virgilius  mirifice  extulit  A- 
pum  fuarum  labores  ducta  Comparatione  a  Cyclopum  officina  fulmina 
fabricantium ;  iEneae  fui  decorem,  majeftatem,  et  robur  egregie  ex- 
preftit,  nunc  eum  2  Apollini  in  Cynthi  jugis  choros  inftauranti  confe- 
rens,  nunc  3  Atho,  .Eryci,  Appennino,  montibus  exaequans.  Ita  Ho- 
merus,  4  in  quo  eum  fecutus  eft  5  Virgilius,  Heroas  duos  in  bellum  ir- 
ruentes  Marti  filioque  ejus  Terrori,  e  Thracia  ad  Ephyros  Phlegyafque 

1  M  A  H  U  M.  III.  12. 

2  M  N .  IV.  I43. 

3  /£  n.  xn.  701.  Hsec  autem  vide  accurate  et  fcienter  explicata  a  Viro  Doctiffimo  jose- 
pho  spence  in  Opere  erudito  juxta  atque  eleganti  cui  Titulus  polymetis,  pag.  87.  et 
248. 

4  1  l.  xiii.  298. 

5  ^     xu.  331. 

accedentibus^ 


104  DE  SACRA  POESI  prjel.xii, 

accedentibus,  comparat.  Quod  fi  quifquam  queratur,  priora  illa  digni- 
tate  carere,  pofteriora  haec  obfcuritatem  potius  quam  lucem  rebus  in- 
ferre,  cum  res  in  fe  fatis  notse  cum  minus  notis,  vel  cum  valde  etiam 
difcrepantibus,  comparentur ;  reputet  is  modo  fecum,  poetas  in  diverfis 
hifce  Comparationibus  plane  diverfa  habuifTe  confiliaj  illic  evidentiae 
ftuduiffe,  ut  rem  ipfam  mens  clare  conciperet,  totamque  fub  uno  a- 
fpectu  comple&eretur ;  hic  granditati,  ut  intelligeret  ejus  magnitudi- 
nem  vix  concipi  poffe  :  ac  fatebitur  protinus  utrique  Comparationis  ge- 
neri,  fuo  in  loco  fuam  non  deeffe  vel  proprietatem  vel  elegantiam. 

Nihil  habent  Hebrasi  quod  refpondet  fictis  iftiufmodi  fabulis,  in  quas 
perpetuo  fe  recipiunt  poetae  Graeci  et  Latini  ubi  amplificatione  opus  eft  •, 
nec  immerito,  cum  uberem  aptamque  huic  rei  materiem  praeberent,  ita 
vetuftate  aut  religione  confecratae,  ut  dignitate  non  carerent,  ufu  ac  con- 
fuetudine  adeo  pervulgatae,  ut  omnium  cognitioni  facile  paterent.  Ita- 
que  Vates  Sacri  hoc  in  genere  utuntur  Imaginibus  a  natura  plurimum 
ductis  j  ac  tam  eleganter  quidem  tantaque  cum  audacia,  ut  exterorum 
commenta  minime  defideremus.  Ad  exprimendam  rerum  profperarum 
ac  ftatus  florentifiimi  imaginem,  a  palma  i  aut  cedro  Comparatio  peti- 
tur ;  fi  majeftatis  aut  decoris  forma  exornanda  eft,  -  Libanus  ipfe  aut 
Carmelus  ante  oculos  proponitur.  Nonnunquam  a  fuis  Sacris  depro- 
munt  Imaginem,  fancta  et  augufta  quadam  venuftate  fpeclabilem.  U- 
troque  modo  Pfaltes  3  egregie  extulit  jucunditatem  felicitatemque  fra- 
ternae  concordiae ;  quem  locum  eleganter  expreffit  Buchananus : 
Ut  aura  fuavis  Balfami,  quum  funditur 

Aronis  in  facrum  caput, 
Et  imbre  laeto  proluens  barbam  et  finus 

Limbum  pererrat  aureum : 
Ut  Ros,  tenella  gemmulis  argenteis 
Pingens  Sionis  gramina ; 


IVS.XCII.12.     NUM.  XXIV.  6.     HOS£A.  XIV,  J,  6,  7.     A  M  O  S.  U.  9. 

2  Vid.  fupra  citata  p  R /E  l  E  c  t.  vi. 

3  p  s.  cxxxin.  z,  3. 


prjel.xii.  HEBR^ORUM.  105 

Aut  verna  dulci  inebrians  uligine 
Hermonis  intonfi  juga. 
Audiamus  autem  Ifaiam,  quem  ut  in  rebus  explicandis  proprietate,  ita 
in  augendis  fublimitate,  nemo  fuperaverit :  1 

tVDrp  d*d*  monD 
d\dnS  viaen 

i  JWBP  D*VaD  D'D 

D»ai  d\d  jwpd  d^dkS 
pniDD  d:i  n  nvai 
nn       onn  vdd  fpm 

"  O  tumultum  populorum  multorum  ! 
"  Inftar  tumultus  marium  tumultuantur : 
"  O  fremitum  nationum  ! 

"  Inftar  fremitus  aquarum  immanium  confremunt. 

"  Populi  inftar  fremitus  aquarum  multarum  confremunt: 

"  Sed  Illo  increpante  procul  fugientj 

"  Et  agentur,  ut  ftipula  montium  vento  correpta, 

"  Utque  gluma  rotata  turbine. 
Mediam  quandam  inter  duo  haec  priora  naturam  habet  tertium  Com- 
parationis  genus,  cui  folummodo  propofitum  eft,  novas  variafque  ima- 
gines  praecipuae  materiae  admifcendo,  faftidio  occurrere  ac  quaerere  de- 
lectationem.  Nam  neque  ad  humiliora  illa  multum  defcendit,  neque 
horum  altitudinem  unice  fectatur  j  fed  amcena  potius  amat,  florida,  e- 
legantia,  et  in  omni  naturae  varietate  et  copia  verfatur.  In  materia  tam 
late  diffufa  infinitum  plane  effet  omnia  congerere,  quae  particulatim 
animadverti  poffent ;  unum  tantum  in  genere  adnotabo,  quod  etfi  in 
prioribus  duabus  aliquando  locum  habere  poffit,  intelligendum  tamen 
eft  ad  ultimam  hanc  Comparationis  fpeciem  explicandam  praecipue 
pertinere. 

I   I  S  A  I.  XVII.  12,  13. 


o 


DU32 


106  DESACRAPOESI  pjuel.  xii. 

Duae  funt  operationes  plane  inter  fe  contrariae,  quibus  multum  occu- 
patur  mens  humana ;  nimirum  in  rerum  imaginibus  tum  conjungendis 
inter  fe,  tum  diftinguendis.  Nam  in  contemplandis  innumeris  illis  re- 
rum  formis,  quae  ei  obverfantur,  illud  primum  occurrit,  alias  effe  quae 
inter  fe  multum  congruunt,  alias  quam  plurimas  quae  plane  difcrepant. 
Quae  in  univerfa  fua  natura  funt  fimiles  inter  fe,  eas  ita  contemplatur, 
ut  quaerat,  num  in  aliqua  parte  fint  diverfae,  qua  eas  quafi  nota  qua- 
dam  fecernat  et  internofcat ;  contra  quae  funt  in  fumma  diverfae,  de  iis 
quaerit  an  in  adjunctis  aliquid  habeant  commune,  quo  veluti  vinculo 
conneclantur :  illud,  ut  melius  caveat  ab  errore  j  hoc,  ut  cum  mag- 
nam  habeat  in  fe  repofitam  rerum  copiam,  facilius  ea  depromere  poflit, 
quae  opus  funt,  cum  ad  ufum  tum  ad  delectationem :  quorum  alterum 
eft  judicii,  alterum  ingenii.  i  Porro  ut  in  eo  fpe<5tatur  judicii  fubtilitas, 
fi  in  rebus  quoad  fummam  valde  fimilibus  particularis  aliqua  difcrepan- 
tia  clare  demonftretur  ;  ita  ea  eft  ingenii  et  acuminis  laus,  fi  quae  in 
univerfo  genere  multum  difFerunt,  eorum  tamen  in  adjunttis  notabilis 
aliqua  expromatur  fimilitudo.  >  Igitur  in  his  Comparationibus  quae  ad 
ornatum  et  deleftationem  referuntur,  id  vere  ftatui  pofle  videtur,  eas 
fuum  finem  tum  maxime  adfequi,  cum  Imago  inducitur  non  modo  e- 
legans  et  jucunda,  fed  ejufmodi  etiam,  quae  a  re  cui  componitur  toto 
quidem  genere  fit  plane  diverfa  et  diffimilis,  in  uno  autem  vel  pluribus 
adjundtis  cum  eadem  apte  conveniat. 

Qnid  velim  melius  fortafie  intelligetur  exemplo  propofito.  Eft  apud 
Virgilium  Comparatio  3  Aheni  ebullientis  ex  Homero  defumpta  :  pona- 
mus  fane  in  utroque  poeta  aeque  elegantes  efie  verfus  ipfos  et  rei  de- 
fcriptionem  j  Comparationum  vero,  ut  difpar  eft  ratio,  ita  minime  par 
eft  pulchritudo  et  gratia.  Confert  Homerus  aquas  Xanthi  amnis,  Vul- 
cano  ignem  fuum  immittente,  in  ipfo  alveo  penitus  efFervefcentes  5  Vir- 

1  Vid.    LOCK.    DE    INTELL.    HUMANO.     L  I  B.  II.   C.  II.    §.  2. 

2  T0/5  <4'  ovo^aiv  [ais-ftav  y.yviTW^  tew  ££»i  (USTO^ogjcv*  xctf  tcuj-tIw  f/.r,T  ee».oT£*cu/'  gtXiTnv  y*(> 

<TUjUt^nr    f.C>)o\'  iTTtToXcdOv'    Isfcv  }a(>  ZTOIU    7TZC%HV.     A  R  I  S  T.    R  H  E  T.    III.   IO.       Ao    ch   ftilKQi^eiV , 

><y.9w7rfg  h^htu\  ^OTtgoy,  octto  oikhuv  xcij  jxr,  <$cwl£af  cicv  xctf  fv  <p/Ae<rsip<ac,  to  oftyiov  Kctf  iv  zroXv  Oii- 
X>nn  Jiagnv,  iv<&%x.    Ibid.  c.  II. 

3  /EN.  III.  462.     I  L.  XXJ.  362. 

gilius 


pr/bl.xii.  HEBRyEORUM.  107 

gilius  Turni  animum,  injedta  ei  Aledtus  furiali  taeda,  vehementi  affec- 
tu  concitatum ;  cum  aquis  igne  fuppofito  in  aheno  ebullientibus.  Alter 
componit  inter  fe  res  naturae  plane  fimilis,  feu  potius  ejufdem,  in  ad- 
junctis  tantum  diverfas ;  alter  contra  res  genere  quidem  valde  diverfas, 
in  adjunctis  autem  apte  congruentes :  adeoque  Latini  poetae  Compara- 
tio  nova  eft,  varia,  jucunda,  admirabilis ;  contra  Graeci,  quanquam  for- 
fan  in  ejus  loci  argumento  clarius  explicando  vim  fuam  habeat,  omni 
certe  varietatis  gratia  et  ornatus  fplendore  penitus  caret. 

Idem  illud  quod  jam  dixi  in  caufa  eft,  cur  ex  omnibus  omnium  poe- 
tarum  Comparationibus  nihil  fortafie  reperiri  pomt  asque  ingeniofum, 
aut  pulchrum,  atque  in  fuo  genere  abfolutum,  ac  ejufdem  Virgilii  Com- 
paratio  quae  fequitur  :  1 

"  Quae  Laomedontius  heros 
"  Cun£ta  videns,  magno  curarum  fluctuat  aeftu ; 
"  Atque  animum  nunc  huc  celerem,  nunc  dividit  illuc, 
"  In  partefque  rapit  varias,  perque  omnia  verfat : 
"  Sicut  aquse  tremulum  labris  ubi  lumen  aenis 
"  Sole  repercuflum,  aut  radiantis  imagine  Luna?, 
"  Omnia  pervolitat  late  loca,  jamque  fub  auras 
"  Erigitur,  fummique  ferit  laquearia  tecrti. 
Hanc  fumpfit  ex  Apollonio  Rhodio  :  » 

TlVKVCt,  ch  01  x,pcc<hrj  tpjjzuv  iVTVC&iv'  ijviv. 
HiXix  oni  ti$  re  chftoig  iv i7iK?kt7vcj  ouy\v\ 

Tc%CTCf   i%a,Vl%OU,    TO   C%j  ViOV  *]i  Afi&JTi 

Hg  7te  ev  yctuXca  Ki-xpTouc  *l       w9x  Kctf  iv%. 

SlKety  s-potpctkiyyt  Tivacx-iTcti  cHosaou. 

€lg  c%  Kctf  iv  tp]B-ic<n  Kictp  eteXi^iTo  xxprjs. 
Eft  quidem  illud  viov  ad  rem  exprimendam  prope  neceffarium,  vel  val- 
de  certe  opportunum :  hoc  uno  excepto,  caetera  omnia  Virgilius,  ut 
folet,  multo  reddidit  meliora  raultoque  elegantiora;  quod  autem  ma» 


1  X.  N  I  D.  VIII.  l8. 

2  A  R  G  0  N.  III.  754. 


ximum 


io8  DESACRAPOESI  prjel.xii. 

ximum  eft,  qua  in  parte  ipfa  fimilitudinis  ratio,  et  Comparationis  vel- 
uti  cardo  vertitur,  in  ea  auctorem  fuum  longe  fuperavit. 

Hanc  igitur  quod  attinet  Comparationis  fpeciem,  cujus  finis  eft  or- 
natus  et  varietas,  quasque  in  Poeli  potiffimum  dominatur,  in  eo  fita  eft 
virtus  ejus  praecipua,  ut  inferatur  Imago  toto  genere  diverfa,  in  adjunc- 
tis  apte  conveniens.  Eidem  adjacent  duo  imprimis  vitia,  in  quae  non- 
nunquam  incurritur :  unum,  cum  res  comparantur  inter  fe  nimium 
diffimiles,  idque  maxime  in  adjunctis ;  alterum  nec  levius  fortaffe,  nec 
minus  frequens,  etfi  non  tam  faepe  notatum,  cum  nimis  arcta  cogna- 
tione  et  fimilitudine  in  generali  rerum  inter  fe  collatarum  natura  pec- 
catur.   Illic  abfurda  eft  et  portentofa,  hic  jacet  frigetque  Comparatio. 

Poffet  hic  locus  multis  e  Sacra  Poefi  exemplis  illuftrari :  unum  alte- 
rumque  proferam  ex  Ifaia;  primum  ex  Hiftorica  narratione  conjura- 
tionis  Syrorum  et  Ifraelitarum  in  regnum  Judae :  i  "  Eo  (inquit)  nun- 
"  tio  audito,  commovebatur  cor  regis  et  cor  populi,  ut  commoventur 
«*  fylvae  arbores  vento  increbrefcente."  Alterum  praebebit  exemplum 
Comparatio  poetica,  eaque  plenior  fufiorque  quam  Hebrasorum  con- 
fuetudo  plerumque  fert ;  quaeque  valde  accuratam  etiam  ccvmm^ocnv  ha- 
bet.  Confertur  Divina  Gratia  ejufque  effectus  cum  imbribus  fcecun- 
dantibus  terram,  cujus  Imaginis  in  ea  fignificatione  conftans  eft  u- 
fus :  2 

Dwn  p  aWm 

V"inh  na  mm  dn  »3 

:SdnS  onbi  mh  mr  \rm 
«j»  w       nnn  rvrv  p 
tDpn      y\w  xb 
rasn       nN  r\w  dn  o 
:  vnnW  -\m  nhvrvs 


1  I  S  A  I.  VII.  2. 

2  I  S  A  I.  LV.  IO,  I  I. 


"Nam 


prjel.xii.  HEBRiEORUM.  109 

"  Nam  ficut  dcfcendit  pluvia, 

"  Et  nix  de  ccelo ; 

"  Atque  illuc  non  revertitur, 

"  Donec  irrigaverit  tellurem, 

"  Eamque  fcecundaverit,  et  fecerit  germinare ; 

"  Ut  det  femen  ferenti  et  panem  comedenti : 

"  Tale  erit  Verbum  quod  ex  ore  meo  prodit ; 

"  Non  ad  me  revertetur  irritum, 

"  Quin  efFecerit  quodcunque  volui, 

t{  Et  feliciter  tranfegerit  quod  ei  mandavi. 
Plura  atque  etiam  venufliora  qui  volet,  petat  ex  Cantico  Salomonis,  in 
quo  multa  funt  in  hoc  genere  valde  1  elegantia :  non  tamen  eft  diflimu- 
landum  alia  ibidem  nec  pauciora  efle,  quas  *  ob  vitium  diftimilitudinis 
modo  memoratum  in  graves  reprehenfiones  inciderunt.  Videndum  au- 
tem,  ne  id  noftro  vitio  fiat,  non  Vatis,  cum  res  ipfae  unde  petuntur 
Comparationes  iint  vetuftate  jam  admodum  obfcurse,  vel  etiam  penitus 
ignotae  j  nec  temere  vituperanda  funt  quas  parum  intelligimus. 

Verum  tria  haec  Comparationum  genera,  quae  perfpicuitatis  tantum 
caufa  fecundum  praecipuos  earum  fines  diftribuere  libuit,  non  funt  ita 
inter  fe  diverfa,  quin  fimul  ftare  poflint,  varieque  inter  fe  mifceri.  At- 
que  id  fortafle  ex  omnibus  abfolutiffimum  eft  Comparationis  genus,  in 
quo  trium  permifta  eft  virtus  j  quod  cum  rem  explicat  fimul  et  auget, 
tum  ipfius  Imaginis  diverfitate,  adjun&orum  vero  fimilitudine  et  varie- 
tate,  diftinguit  orationem  5  habetque  evidentiam  et  elationem  quadam 
fuavitate  et  jucunditate  conditam.  Cujus  exemplum  vix  alibi  perfeclius 
inveniri  poteft,  quam  in  eo  Jobi  3  loco,  ubi  is  amicos  malas  fidei  infi- 
mulans,  quod  ea  mifericordiae  et  caritatis  folatia  fibi  in  adverfis  petenti 
denegarent,  quas  in  rebus  ejus  fecundis  minimeque  indigenti  adeo  pro- 
lixe  venditaverant,  confert  eos  cum  Torrentibus,  qui  hibernis  imbribus 
aucti  ac  tumentes  magnam  et  perpetuam  aquarum  copiam  paulifper  of- 


1  Vide  c  a  n  t.  iv.  1,  

2  Vide  c  a  n  t.  vii.  2,  4. 

3  j  0  b.  vi.  1 5,  — —  20. 


5.  quae  pofthac  exponentur  prjel.  xxxi. 


tentant  j 


iio  D  E  SACRA  POESI  pr/el.  xn. 

tentant ;  fed  primo  seftivi  folis  ardore  icti  fubito  exarefcunt,  et  viatores 
per  Arabiae  deferta  errantes  fitique  confectos  perfide  defKtuunt. 

Hactenus  de  Comparationibus  in  genere,  deque  earum  fine  et  mate- 
ria :  reftat  ut  modus  et  forma  fingularis,  qua  eas  Hebraei  plerumque 
adornant,  paucis  indicetur. 

Vates  Hebraei  multo  omnium  frequentiffime  Comparationibus  utun- 
tur  j  fed  copiam  earum  brevitate  compenfant.  In  uno  aliquo  adjunfto 
plerumque  vertitur  Similitudo  j  id  fimpliciter  explicant,  caetera  quae  funt 
a  propofito  aliena,  rarius  inferentes.  Itaque  prope  fingularis  eft  exem- 
pli  haec  quae  fequitur  Comparatio,  cui  praeter  neceflaria  accedit  adjunc- 
torum  au&arium  quoddam  ac  veluti  -m^ycv :  1 

nuu/WD  VJT 

D*wn  noN  nSi 
d3»Sn  mn*  nra 
:  nin»  Dtrn  DsnK  uyib 

"  Erunt  ficut  herba  tectorum, 

cc  Quae  priufquam  efflorefcet  exaruit : 

4  c  Qua  non  implet  manum  fuam  meflbr, 

<c  Neque  finum  fuum  qui  manipulos  colligit : 

cc  Nec  dicunt  tranfeuntes, 

"  Benedi&io  2  Jehovae  vobis  adfit ; 

cc  Benedicimus  vobis  in  nomine  Jehovae. 
Longe,  inquam,  diverfus  eft  plerumque  in  hac  re  Hebraeorum  ufus : 
nonnunquam  una  voce,  faepifBme  una  brevi  fententia  five  enuntiatione, 
integra  abfolvitur  Comparatio.  Hoc  oritur  ex  natura  Styli  fententiofi, 
qui  in  Poefi  Hebraea  perpetuo  dominatur:  ejus,  ut  fupra  expofui,  ea 
ratio  eft,  ut  orationem  folutam  et  profluentem  coerceat  et  conftringat, 
crebramque  preflam  et  acutam  reddat.    Quibus  itaque  in  locis  caeteri 


1  p  s.  cxxix.  6,  —  8.  vide  etiam  p  s.  cxxxm.  3. 

2  Formula  folennis  in  hoc  negotio  ufitata.  vid.  ru  t  h.  II,  4. 


poetae 


PRJEL.  XII. 


HEBRiEORUM. 


1 1 1 


poetae  funt  fere  copiofi,  fufi,  uberes  j  in  iis  Hebraei  funt  potius  breves, 
denfi,  incitati  j  non  aequabili  tracliu  ducentes  orationem,  fed  veluti  ge- 
minatis  ictibus  contorquentes.  Adeoque  Comparationes  etiam  peculiari 
quodam  modo  plerumque  adornant  j  etenim  non  tam  folent  fingulas 
feorfum  per  plura  adjuncta  plene  varieque  deducere,  quam  plures  pa- 
rallelas  aut  cognatas,  unamquamque  breviter  fimpliciterque  enuntiantes, 
fimul  congerere.  Confert  Mofes  vim  caeleftem  divini  Carminis,  quod 
Dei  juflu  pronuntiat,  cum  pluviis  herbas  irrigantibus.  Qujse  poeta  ali- 
quis  e  Graecis  aut  Latinis  in  unam  Comparationem,  paulo  fortafle  la- 
tius  diffufam  et  aliqua  varietate  diftinctam,  conclufiflet,  ille  concidit 
diftribuitque  in  duo  Comparationum  paria.  i 

:»nnoK  Sdd  Srn 

"  Deftillabit,  ut  pluvia,  doctrina  mea  j 
"  Fluet,  ut  ros,  mea  oratio  : 
"  Ut  imbres  tenuiflimi  in  herbas  j 
"  Ut  denfae  guttulae  in  gramina. 
Eadem  forma  utitur  Pfaltes  in  fequentibus :  * 

^jfas  ionw  ♦nt?« 
:nn  trpD 
"iy*  yzn  t^o 
:onn  DnSn  nnnS:n 
•pyDn  DSTin  p 
jD^n^n  "insiDm 

I    D  E  U  T.  XXXII.  2. 

z  p  s.  lxxxiii.  14,  —  16.  Inter  haec  duo  Comparationum  paria  ea  intercedit  cognatio 
connexioque,  ut  efficeretur  una  fimplexque  Comparatio,  nifi  fententiofa  Verfuum  diftributio  rem 
alio  ordine  formaque  difpofuiflet.  In  editis  locis  extruebantur  areae,  ut  tritico  excuflb  jaclato- 
que  ventus  glumam  paleamque  auferret :  has  ita  abiatas  igne  comburebant.  Vide  isai.  v,  24. 
m  a  t  t  h.  iii.  12.  et  hammond.  in  loc,  "iy>  autem  pro  quovis  loco  edito  et  inculto  fumi- 
tur,  ut  liquet  ex  m  1  c.  m.  12. 


«Fac 


ii2  DE  SACRA  POESI  prjbl.xii. 

"  Fac,  Deus  mi,  ut  fint  inftar  glumae  rotatae, 

"  Inftar  ftipulae  correptae  vento  : 

"  Ut  faltum  comburit  ignis, 

"  Ut  montes  incendit  flamma ; 

<c  Sic  Tu  illos  tua  tempeftate  perfequere, 

{<  Tuoque  turbine  confternatos  age. 
Multo  quidem  ufitatiflima  eft  apud  Hebrasos  haec  Comparationis  for- 
ma,  non  tamen  fola :  eft  enim  ubi  Comparationem  latius  explicant j  ac 
tum  fententiarum  diftributioni  aeque  confulunt,  non  ipfam  Imaginem, 
fed  adjundta  geminantes,  et  fingula  binis  fententiis  parallelis  exponen- 
tes :  quod  fecit  Mofes  in  Comparatione  fuperiorem  illam  proxime  fe- 
quente,  qua  Dei  follicitam  de  populo  fuo  curam,  et  paterni  amoris  af- 
fectum,  cum  Aquilae  tyiKo&pytct,  pulcherrime  confert :  i 

wp  vy* 
:  t\rn>  thm 
innp«  i»W3  cnfi» 

"  Ut  Aquila  excitat  identidem  nidum  fuum  j 

t{  Super  pullos  fuos  fefe  motitat : 

<c  Expandit  pennas,  aflumit  eos  j 

"  Geftat  eos  fuper  alam  fuam. 
Et  hac  quoque  in  parte  elegantiflime  Jobus  in  Comparatione  Torrentis 
fupra  laudata,  quam  idcirco  integram  corollarii  loco  adjiciam :  * 

!W  D»Sm  p^fliO 

mp  »:»  Dmpn 

moiu  mr  nyn 
:  DDipao  i»nn 
dstt  nimt*  inflb» 
t  nbtn  mna  hy* 

I    D  E  U  T.  XXXII.  II. 

X    1  0  B .  VI.  Ij,  20. 


VRJEL.  XII. 


HEBRiEORUM. 


"3 


h4»n  nim»  it^nn 
nob  Tip  niD»Sn 
ncn  »a  iko 
j  ^unn  nnv 

cc  Fratres  mei  perfide  egerunt  ficut  torrens, 

cc  Ut  decurfus  torrentium  illico  tranfierunt : 

cc  Qui  turbidi  ruunt  a  glacie ; 

cc  In  quos  refoluta  abfconditur  nix : 

"  Quo  tempore  aeftu  afrlciuntur,  pereunt  j 

cc  Cum  calefcit,  exfcinduntur  e  loco  fuo: 

cc  Declinant  catervae  de  via  fua; 

cc  Afcendunt  in  deferta  et  intereunt : 

tc  Refpectant  eos  catervae  Themaeae ; 

cc  Turmae  Sabasae  fpem  in  eos  intendunt : 

cc  Pudet  illas  fiduciae  fuae ; 

« Perveniunt  illuc,  et  erubefcunt. 


P 


PRjELECTIO    DECIMA  TERTIA: 


DE  PROSOPOPOEIA. 


Ex  iis  Di&ionis  Figuratae  partibus,  quas,  ut  ad  notionem  tx  7B?o 
maxime  accommodatas,  tradtandas  propofui,  ultima  jam  reftat 
Profopopceia.  Ejus  figurae  duo  funt  genera :  unum,  cum  re- 
bus  vel  fictis,  vel  ratione  ac  fenfu  carentibus,  actio  ac  Perfona 
datur ;  alterum,  cum  verae  perfonae  probabilis  Oratio  tribuitur.  Prius 
illud  plane  eft  fpecies  quaedam  metaphorae,  eaque  omnium  longe  au- 
daciflima,  ac  periculo  quidem  proxima.  Opportune  itaque  illata  rec- 
teque  ufurpata  vim  habet  multo  maximam  j  nufquam  autem  majorem 
quam  plerumque  apud  Hebraeos  Vates,  quibus  tamen  nulli  eam  fre- 
quentius  aut  liberius  ufurpant. 

Ac  primum  quidem,  ut  de  Perfonis  fictis  agamus,  hoc  habent  cum 
caeteris  fcriptoribus  commune,  ut  Notionem  generalem  et  abftradtam 
faepe  Perfona  induant,  atque  agentem  et  loquentem  etiam  veluti  in  fce- 
nam  producant :  qua  in  re  ut  cultiflimos  elegantia  et  decore  facile  ex- 
asquant,  ita  graviffimos  fublimitate  longe  antecedunt.  Quid  aptius  at- 
que  venuftius,  quid  grandius  etiam  et  excelfius  fingi  poteft,  quam  ea 
Sapientiae  Perfona,  quae  a  Salomone  toties  inducitur  ?  non  modo  hu- 
manae  vitae  dux,  artium  indagatrix,  honorum,  divitiarum,  veraeque  feli- 
citatis  largitrix,  fed  aeterna,  immortalis,  Creatoris  Omnipotentis  alum- 
na,  et  divinorum  confiliorum  particeps.  i 

:  D^nn         m  ipnn 
Syoo  D»pnts>  i3fD»a 
tDipm  nw  nrvn 

I    P  R  0  V.  VIII.  27,  — — —  3I. 


prjel.xiii.       DE  SACRA  POESI  &c.  115 

ipn  dh  loiea 
vs  rar  xb  d»oi 
:  pK  hdid  lpira 

tTDftt  V?¥K  n^HNT 

dv  dv  witsw  imtn 
bsn  v:dS  npntra 
vrw  ^nnn  npnttfo 
:d-tk      n^  wy&n 

cc  Cum  Jehova  ccelos  ornaret,  Ego  adfui ; 

C£  Cum  fuper  faciem  abyfli  circulum  defcriberet : 

cc  Cum  fuperne  firmaret  asthera ; 

cc  Cum  ftabiliret  abyfli  fontes : 

cc  Cum  mari  decretum  fuum  ederet, 

cc  Ne  aquae  tranfirent  praefcriptum  limitem ; 

cc  Cum  defignaret  telluris  fundamenta  : 

{c  Tum  aderam  Illi  alumna, 

cc  Et  eram  quotidianae  deliciae  j 

"  Coram  Illo  ludebam  jugiter  : 

<c  Ludebam  in  orbe  terrarum  ejus, 

cc  Et  deliciae  meae  cum  filiis  hominum. 
Quid  illa  apud  Pfaltem  divinorum  Attributorum  Profopopceia  ?  jufta 
quidem,  elegans,  fplendida,  fi  ex  proprio  tantum  atque  apertiore  Pfal- 
mi  argumento  interpretemur,  de  reftitutione  populi  Judaei  a  captivitate 
Babylonica :  quod  fi  ad  diviniorem  illum  fenfum  referamus,  qui  fub  ea 
imagine  non  obfcure  adumbratur,  fupra  modum  grandis  atque  excelfa, 
pleniflima  myfterii  et  fublimitatis  :  1 

cc  Mifericordia  et  Veritas  fibi  invicem  occurrunt ; 
cc  Juftitia  et  Pax  fe  mutuo  ofculantur. 
Multae  funt  praeterea  hujufmodi  Imagines  praeclare  formatae,  ipfaque 

I    P  S.  LXXXV.  II. 


fictionis 


n6  DE  SACRA  POESI  prjel.  xm. 

fictionis  audacia  magnam  vim  habentes.  Talis  eft  apud  Habaccucum  1 
Peftis  Jehovam  Vindicem  praecedens :  apud  Jobum  »  Mors  et  Perditio 
de  Sapientia  affirmantes,  Illam  ad  aures  fuas  tantum  fando  perveniife : 
apud  Ifaiam  denique,  ne  plura  proferam,  illa  horrenda  3  Orci  effigies, 
ingluviem  fuam  dilatantis,  atque  os  avidum  in  immenfum  diducentis. 

Eft  etiam  in  hoc  genere  alia  quaedam  claffis  Perfonarum,  in  fe  qui- 
dem  elegantiffima,  quam  item  nobis  commendat,  et  quodammodo  fa- 
miliarem  reddit,  notiffimum  linguae  Hebraeae  idioma,  cui  videtur  debe- 
re  originem  ;  quo  rei  locive  fubje&um,  adjunctum,  accidens,  effectus, 
et  fi  quid  fimile  eft,  ejufdem  Filius  appellatur.  Hinc  apud  Vates  He- 
braeos  Gentes,  Regiones,  Populi,  muliebri  habitu  induti  toties  in  fce- 
nam  prodeunt.  4  "  Defcendit  fedetque  in  pulvere  mollis  illa  et  delicata 
"  Virgo,  illa  gentium  Domina,  Filia  Babylonis." 

5  "  Luget,  fedetque  fola  humi,  Virgo  Sionis  Filia : 
"  Flet  nocte  femper  inquies,  femper  genis  madentibus  j 
"  Manufque  tendit  fupplices,  nec  invenit  folatia. 
Nifi  illuc  rcfpiciamus,  duriora  videri  poffint  "  Filii  6  Arcus,  Filii  7  Pha- 
"  retrae,"  pro  fagittis ;  et  infignis  illa  apud  Jobum  Perfona,  acerbiffi- 
mum  lethi  genus  exhibens,  8  "  Mortis  Primogenitus." 

Nec  minus  eleganter  rebus  Inanimis,  quam  abftractis  notionibus, 
Perfonam  tribuit  dictio  Parabolica.  Vates  Sacri,  jufia  indignatione  con- 
tra  ingratum  Dei  populum  commoti,  9  "  Ccelos  ac  Terram  obteftantur, 
"  totique  rerum  Naturae  filentium  indicunt :  *°  apud  montes  caufam 
"  orant,  et  audiunt  colles  eorum  vocem."  Omnia  apud  illos  vita,  fpi- 
ritu,  afFectibus  animantur. 

1  H  A  B.  III.  J. 

2  J  O  B.  XXVIII.  22. 

3  I  S  A  I.  V.  14. 

4  I  S  A  I.  XLVII.  I,  &C. 

5  T  H  R  E  N.  I,  I,  &C. 

6  J  O  B.  XLI.  I9. 

7  T  H  R  E  N.  III.  I3. 

8  J  0  B.  XVIII.  I  3. 

9  DEUT.  XXXII.  I.     I  S  A  I.  I.  1. 

10  M  I  C.  VI.  1  . 


>rjel.xiii.  HEBR/EORUM.  117 

ikiSdi  D*n  djh» 
:  na  »a#n  Snn 
*p  wriD»  nnm 
iuw  Dnn  nn* 
»3  mn»  ♦is1? 
:  pNn  dd^S  o 

"  Laetentur  Coeli,  et  exultet  Terra, 

"  Et  edicant  per  gentes,  Jehova  regnat. 

"  Fremitum  edat  Mare,  et  quod  eo  continetur  j 

"  Orbis,  et  ejus  incolae  : 

"  Palmas  fuas  complodant  Fluvii  j 

"  Certatim  Montes  in  cantum  prorumpant : 

"  Coram  Jehova,  nam  advenit, 

"  Nam  advenit  judicatum  terram. 

D»nS«  d<d  iitn 2 
t  iWt»  d»d  iwn 
iSip  Dinn  jna 
in*T  Dn 

"  Viderunt  Te  Aquae,  O  Deus ; 

"  Viderunt  Te  Aquae,  dolore  correptae  funt : 

"  Vocem  fuam  edidit  AbyfTus  j 

"  Manus  fuas  fublime  extulit. 
Quod  etiam  audent  feliciter,  quanquam  periculofius,  in  iis  quoque  quae 
in  ordine  et  oeconomia  rerum  Naturalium,  quibus  vitam  et  fenfum 
quendam  facilius  concedimus,  locum  non  habent.    In  quo  admirabilis 
eft  ex  multis  ille  Jeremiae  Dialogifmus :  3  ^ 

*opfrn  t&  hjk  ny  rmh  nh 


I    I.PARAL.  XVI.  31.     PS.  XCVUI.  7,  8.     XCVI,  I  3. 
2PS.  LXXVII.  I7.     HABAC.  III.  IO. 
3   J  E  R.  XLVII.  6,  7. 


n8  DE  SACRA  POESI  prjel.xiii. 

nh  rvts  mrm  ♦Bpun  yk 

!  Dt£>  D*H  t]in  7N1  fl7i>^N  7N 

<c  Eheu  !  O  Enfis  Jehovae,  quoufque  non  quiefces  ? 
(£  Recipe  te  in  vaginam,  fubfifte,  et  file. 
<c  Quomodo  quiefceret,  cum  Jehova  ei  mandata  dederit, 
cc  Ad  Afcalonem  et  ad  oram  maritimam,  illuc  ei  condixit? 
Alterum  eft  genus  Profopopceiae,  cum  verae  perfonae  probabilis  Ora- 
tio  tribuitur.    Ut  prius  illud  novitate,  varietate,  audacia  ad  gratiam  et 
admirationem  comparatum  eftj  ita  hoc  ipfa  veritatis  fpecie  fummam 
habet  evidentiam,  audloritatem,  et  pondus. 

Plane  infinitus  effera,  fi  omnia  vellem  percenfere,  quae  hic  occurrunt 
in  facris  carminibus  notanda :  crebros,  elegantes,  faciles,  acres,  impro- 
vifos,  praecipites  in  perfonam  tranfitus ;  perfonarum  vim,  gravttatem, 
atrocitatem  5  in  primis  Dei  ipfius  orationes  diviniflimas,  tantaque  ma- 
jeftate  digniflimas j  fermones  idoneos  et  perfonae  congruentes  j  ficlionis 
credibilitatem,  imitationis  evidentiam,  ac  rei  ipfius  claram  repraefenta- 
tionem.  Itaque  unum  in  hoc  genere  ultimo  fufficiat  exemplum,  quo 
nullum  ufquam  inveniri  poteft  perfectius,  Matris  Siferae  amKapahma  ex 
nobiliffimo  Deborae  Cantico.  1 

Primo  maternae  follicitudinis,  animique  inter  fpem  metiimque  dubii, 
clariflimam  imaginem  et  geftus  ejus  et  verba  exprimunt : 

nnm  nepm  yhm  ivz 

33#KFl  1V2  tnD'D  DN 

iTmaarrs  *®m  nnN  prm 

•*  Per  feneftram  profpexit,  et  clamavit  j 

"  Mater  Siferae,  per  cancellos  j 

tc  Cur  pudet  currum  ejus  venire  ? 

<c  Cur  morantur  quadrigarum  ejus  inceflus  ? 
Protinus  morae  impatiens  comitum  fuarum  folatia  praevenit,  animo  jam 
elatior,  et  in  muliebrem  levitatem  et  jactantiam  cito  effufa  j 

I    J  U  D.  V.  28,   ■  £0. 

«  quidlibet 


pr/el.xiii.  HEBRiEORUM.  119 

"  quidlibet  impotens 
"  Sperare,  fortunaque  dulci 
"  Ebria : 

nwn  rrnw  m»Dn 
trb  rmDtf  y&n  K»n  *|tt 
SSty  ipSn»  invo»  tfSn 

"  Sapientes  primariae  ejus  fceminae  certatim  ei  refpondentj 

"  Imo  ipfa  libi  fuos  fermones  illico  reddit : 

"  Annon  jam  affequentur,  divident  praedam  ?  — 
Videamus  autem  quam  confoni  funt  perfonae  loquentis  finguli  concep- 
tus,  fingulae  voces.  Non  ftragem  hoftium  recenfet,  non  numerum  cap- 
torum,  non  virtutem  et  fac~ta  victoris ;  fed,  ut  quae 

"  Fcemineo  praedae  et  fpoliorum  arderet  amore, 
ea  potius  omnia,  quae  levem  vanirlimae  mulierculae  animum  capere  pof- 
fent,  ancillas,  aurum,  veftem :  nec  recenfet  modo,  fed  omnia  iterat, 
accumulat,  auget ;  fpolia  ipfa  manibus  fuis  jam  videtur  verfare,  ita  fin- 
gulis  eorum  partibus  contemplandis  haeret  et  immoratur. 

SSir  npSn*  fms&  nSpi 
:  nn:  mT?  p^nam  orn 

nppi  cvnv  bbv 

"  Annon  jam  affequentur,  divident  praedam  ? 

"  Ancillam,  imo  duas  unicuique  ancillas  ? 

"  Praedam  verficolorem  Siferae  ? 

"  Praedam  verficolorem,  acupidtam; 

"  Coloratam,  utrinque  acupictam,  collo  exuvium  ? 
Accedit  ad  cumulandam  hujufce  loci  pulchritudinem,  in  fententiarum 
poetica  conformatione  mira  concinnitas ;  in  diclione  magna  vis,  nitor, 
accuratio  j  in  repetitionibus  fumma  elegantia ;  in  ipfa  repetitionum  re- 

I  brZ'  >"lK1i'^,  "  Spolium  ornandis  cervicibus eft  forma  Conftrudla  pro  Abfoluta.  Vide 
M  1  c.  vi  16.  thren.  iii.  14,  et  66.  quse  eodem  modo  expedienda  funt.  Qui  plura  velit 
adeat  b  u  x  t  o  r  f.  Tbcf.  Grcttn.  11.4.  cjui  tamen  ibidcm  hanc  phralin  aliter  accepit. 

dundantia 


120  DE  SACRA  POESI  pr^l.  xjii. 

dundantia  fumma  brevitas :  poftremo  fpei  muliebris  graviflima  fruftra- 
tio,  per  fubitam  atque  infperatam  illam  Apoftrophen,  • .  ' 

mn»  yyw     ™n>  p 

"  Sic  pereant  omnes  inimici  tui,  O  Jehova !  -  ' 

tacite  infinuata,  eo  ipfo  filentio  plenius  fortiufque  exprimitur,  quam 
ullis  verborum  coloribus  depingi  potuit. 

Verum  qui  hujufce  Figurae  univerfam  vim  et  virtutem,  ac  prasci- 
puum  in  Oda  Hebraea  fplendorem  intelligere  velit,  adeat  is  fcriptorem 
longe  diviniffimum  Ifaiam.  Ibi  inveniet  in  breve  Carmen  conclufa  om- 
nia  Perfonarum  exempla,  omnes  fublimitatis  fontes  derivatos.  Locum 
ipfum  prascipuafque  ejus  virtutes  non  pigebit  brevi  enarratione  indi- 
care.  1 

Vates,  poftquam  Judasis  liberationem  a  dura  illa  fervitute  Babyloni- 
ca  et  reditum  in  patriam  praedixit,  protinus  ipfos  inducit  canentes  Car- 
men  quoddam  Triumphale  in  occafum  Regis  Babylonii,  refertum  fplen- 
didiffimis  imaginibus,  et  perpetuis  Profopopceiis,  iifque  pulcherrimis, 
continuatum.  Carmini  exordium  facit  fubita  Judaeorum  exclamatio, 
gaudium  ipforum  et  admirationem  ob  infperatas  rerum  vices  et  interi- 
tum  Tyranni  exprimens.  Ipfa  Tellus  cum  incolis  fuis  triumphat;  A- 
bietes  et  Cedri  Libani,  quibus  Imaginibus  ftylus  Parabolicus  faepe  ad- 
umbrat  Reges  et  Principes  gentium,  exultant  gaudio,  et  fractam  im- 
maniflimi  hoftis  potentiam  convitiis  infedlantur : 

nn  mvfl  pan  ^  nvpv  nm 
t  vhy  rron  rhr      d^d^  tnd 

"  Quiefcit,  tranquilla  eft  tota  tellus,  erumpunt  in  cantum  : 
"  Etiam  Abietes  laetantur  propter  te,  Cedri  Libani ; 
"  Ex  quo  jacuifti,  non  afcendit  in  nos  vaftator. 
Sequitur  Orci,  five  infernae  regionis,  audaciJTima  Profopopceia :  exci- 
tat  ille  incolas  fuos,  Principum  Manes  et  defunctorum  Regum  Um- 
bras :  protinus  omnes  de  foliis  furgunt,  et  Regi  Babylonio  venienti  ob- 

i  i  s  a  i.  xiv.  4,   27. 

viam 


prjel.xiii.  HEBR/EORUM.  121 

viam  procedunt ;  infultant  ei  et  illudunt,  et  ex  ejus  calamitate  fuse  forti 
quaerunt  folatia : 

nSt^Da  wSn  uioa  nhn  nnN  ay 
ybn  n*»n  "piNJi  ^N&y  Tnn 
1  nvSm  yddoi  hdi  j/y»  "pnnn 

"  Tune  etiam  debilitatus  es,  ut  nos  ?  noftri  fimilis  factus  es  ? 
«  Demifla  eft  ad  Orcum  fuperbia  tua,  ftrepitus  cithararum  tua- 
"  rum  ? 

"  Subter  te  fternitur  vermis,  tegumentum  tuum  lumbricus  ? 
Iterum  Judaeis  fermo  tribuitur :  exclamatione  ad  morem  funebrium  La- 
mentorum  conformata,  quam  fere  rationem  univerfa  hujus  carminis 
conftru&io  fequitur,  infignem  ejus  occafum  pulcherrime  exaggerant : 

*\w  p  bh*n  qwd  rhz)  ytt 
i  ciji  bv  trSin  njnji 

cc  Quomodo  decidifti  de  ccelo,  O  Lucifer,  fili  Aurorae ! 

cc  Deturbatus  es  in  terram,  qui  fubegifti  gentes  ! 
Ipfum  deinde  fingunt  loquentem,  et  infana  potentiae  fuae  jadtatione  fu- 
pra  modum  gloriantem,  unde  mirifice  amplificatur  ruinae  ejus  atrocitas. 
Nec  hoc  fatis  j  nova  protinus  efficitur  Perfona :  inducuntur,  qui  ejec- 
tum  Regis  Babylonii  cadaver  inveniunt  j  attentius  eum  propiufque  con- 
templantur,  ac  vix  demum  agnofcunt : 

nroboD  cjn»  pan  ma  pwn  ntn 
:  D*in  invi  -anD3  S^n  Di? 

"  Hiccine  vir  ille,  qui  tremefecit  terram,  commovit  regna  ? 

"  Qui  orbem  redegit  in  folitudinem,  urbefque  ejus  diruit  ? 
Exprobrant  ei  communem  fepulturae  ufum  ob  faevitiam  et  crudelitatem 
merito  denegatum,  et  nomen  ejus,  ftirpem  et  pofteros  execrantur.  Sce- 
nam  claudit  Dei  ipfius  graviflima  Oratio,  Regi  Babylonio,  pofterifque 
ejus,  urbique  ipfi  perpetuam  excifionem  interminantis,  et  confiliorum 
fuorum  immutabilitatem  folennis  jurisjurandi  facramento  confirman- 
tis. 

Quae  Imagines,  quam  variae,  quam  denfae,  quam  fublimes,  quanta 
vi,  quibus  verbis,  figuris,  fententiis,  elatae,  in  unum  locum  coacervan- 

Q_  tur! 


122 


DE  SACRA  POESI  &c.  prjel.xiii. 


tur !  Judaeos,  Cedros  Libani,  defundtorum  Regum  Umbras,  Regem 
Babylonium,  eofque  qui  in  cadaver  ejus  incidunt,  ipfum  poftremo  Je- 
hovam,  loquentes  audimus,  et  partes  fuas  pene  quafi  in  Dramate  a- 
gentes  intuemur.  Continuatur  Actio  quaedam  perpetua,  feu  potius  di- 
verfarum  actionum  varia  ac  multiplex  feries  contexitur :  virtus  in  Oda 
fublimiori  vel  praecipua,  quaeque,  uno  ex  omnibus  vetuftatis  monumen- 
tis  pulcherrimo  ac  plane  fingulari  exemplo,  in  hoc  Ifaiae  poemate  per- 
fecte  exhibetur.  Crebrae  funt  Perfonae,  nec  tamen  confufaej  audaces* 
nec  tamen  durae :  viget  per  totum  fpiritus  liber,  excelfus,  vereque  di- 
vinus  j  neque  deeft  quidquam  ad  fummam  hujufce  Odae  fublimitatem 
abfoluta  pulchritudine  cumulandam :  cui,  ut  plane  dicam  quod  fentio, 
nihil  habet  Graeca  aut  Romana  poefis  fimile  aut  fecundum. 


PR^LECTIO   DECIMA   QU  A  RTA: 
DE     S  U  B  L  I  M  I  GENEREj 


AC    DE    SUBLIMITATE  DICTIONIS. 


Cu  m  in  Figurato  dicendi  genere  quae  maxime  obfervatu  digna, 
et  ad  notandum  peculiarem  ufum  et  propriam  Hebraeae  Poe- 
feos  indolem  praecipue  idonea  videbantur,  fuperioribus  Prae- 
lectionibus  fatis  fufe  mihi  videor  expofuiffe ;  caeteris  quae  in 
poetica  vel  in  oratione  foluta  fere  communia  funt  omiflis,  tranfeo  ad 
Sublimitatem  Sacrorum  Vatum,  multis  quidem  exemplis,  prout  res  tu- 
lit,  jam  antea  illuftratam,  fuo  nunc  loco  diftindtius  tractandam :  hunc 
enim  ftatui  Tertium  Hebraeorum  Styli  Poetici  Charactera.  Is  contine- 
tur  in  altera  illa  notione  tx  StPD,  qua  Poteftatem  denotat  ac  Principa- 
tum,  quaque  nonnunquam,  cum  de  ftylo  agitur,  id  praecipue  videtur 
fignificare,  quod  eminet  atque  excellit,  quod  pollet  ac  dominatur  in  o- 
ratione.  Ea  fane  vis  huic  voci  fubjicitur  iis  in  locis,  ubi  dicitur  aliquis 
"bwD  nHW>  "extollere  Parabolam  fuam,"  hoc  eft,  Sententiam  gran- 
dem  et  elatam  edere.  Exemplo  fit  nobis  is  ipfe  locus,  ubi  primum  oc- 
currit  ifthaec  loquendi  formula.  Hoc  itaque  modo  Balaamus  Parabo- 
lam  fuam  effert :  i 

pSn       aix  p 
:  Dfp  nnno  atriD  *pD 
npv*  h  mtt  roS 
jHn-u^  nDvr  rtrta 
rap     npK  hd 
:  rw  Dvr  t6  am  noi 

I  N  U  M.  XXIII.  7,    10. 

Q_2  O 


124 


DE  SACRA  POESI 


PRJEL,  XIV. 


u*nK  on*  tptna  o 
nw«  nvajiai 
ii:w*  -mb  cdv  jn 
jntrnn*  Duni 
apy*       hjd  *d 
j/:n  dn  ^ddt 
onp*  niD  »^flj  mDn 
nnecj  *nnn»  *nm 

"  Ex  Aramaea  me  arceffivit  Balacus ; 

"  Rex  Moabitarum  ex  montibus  Orientis : 

"  Veni,  execrare  mihi  Jacobum 

"  Et  veni,  deteftare  Ifraelem. 

"  Quomodo  maledicam,  cui  non  maledixit  Deus  ? 

"  Aut  quomodo  deteftabor,  quem  non  deteftatus  eft  Jehova  ? 

"  Nam  e  vertice  rupium  eum  afpiciam, 

"  Et  ex  collibus  eum  contemplabor ; 

"  En  populum  qui  feorfum  habitabit, 

"  Neque  fefe  gentibus  annumerabit ! 

"  Quis  percenfuit  pulverem  Jacobi  ? 

"  Aut  numerum  vel  quartae  partis  Ifraelis  ? 

"  Moriatur  anima  mea  morte  Juftorum ; 

"  Et  fit  exitus  meus  illius  inftar  ! 
Quanam  igitur  de  caufa  fieri  dicamus,  quod  haec  Vatis  oratio  bti*D  ap- 
pelletur  ?  Eft  quidem  parallelis  Sententiis,  paribufque  membrorum  in- 
tervallis  accuratiftime  demenfa  ;  neque  hujufce  diftributionis  elegantiam 
multum  obruit  aut  obfcuravit  interpretatio :  quod  genus  inter  Prover- 
bia  et  Gnomas,  quae  D*Stt*D  vocantur,  numerari,  ob  eandem  periodo- 
rum  conformationem,  cum  forte  nihil  habeat  adagii  aut  praecepti  fimi- 
le,  fupra  ftatuimus.  Verum  qui  hunc  ipfum  locum,  vel  caeteros  qui 
eadem  inducuntur  loquendi  formula,  attente  confiderabit,  quorum  om- 
nium  eximia  quaedam  eft  vel  figurarum  atque  imaginum  varietas,  vel 
dictionis  ac  fenfuum  elatio,  vel  etiam  utrumque ;  is  facile  fibi  perfuade- 
bit  majus  quiddam  oportere  intelligi,  quam  fententiofae  concinnitatis 

commendationem . 


pr^l.xiv.  HEBRiEORUM.  125 

commendationem.  Quod  eundem  ex  altera  parte  fpectamus,  nihil 
ibi  inveniemus  Figuratum,  in  noftro  quidem  fenfu,  ac  quatenus  id 
denotat :  nihil  plane  fubeft  myfticum,  nihil  allegoricum,  nullae  imagi- 
nes,  nulla  comparatio,  in  verficulis  quatuordecim  una  tantum  meta.- 
phora :  adeoque  ita  non  poteft  accipi,  quafi  oftenderetur  hic  locus  ex 
genere  efTe  Parabolico  proprie  didto.  Reftat  itaque  ut  intelligamus  ea 
voce  hic  praecipue  denotari  egregios  illos  fenfus,  excelfum  fpiritum,  il- 
lud  denique  iv^ytg  jco/  w&xoio&kov,  quo  Vatis  refponfum  animatur.  Quo 
exemplo  exponere  volui  quibus  inductus  rationibus  crederem,  voci 
cum  ex  vi  tum  etiam  ex  ufu  fuo,  fubefTe^notionem  Sublimitatis  j  fty- 
lumque  poeticum  apud  Hebraeos  id  ipfum  fuo  nomine  ac  titulo  profi- 
teri,  quo  aliarum  gentium  poefi  re  et  veritate  longe  antecellit. 

Sublimitatem  autem  hic  intelligo  fenfu  latiffimo  fumptamj  non  eam 
modo  quae  res  grandes  magnifico  imaginum  et  verborum  apparatu  cf- 
fert  j  fed  illam  quaecunque  fit  orationis  vim,  quae  mentem  ferit  et  per- 
cellit,  quae  movet  affectus,  quae  rerum  imagines  clare  et  eminenter  ex- 
primit  j  nihil  penfi  habens,  fimplici  an  ornata,  exquifita  an  vulgari  dic- 
tione  utatur :  in  quo  Longinum  fequor,  graviflimum  in  hoc  argumen- 
to  et  intelligendi  et  dicendi  auctorem. 

Sublimitas  vel  in  Didtione  vel  in  Senfibus  pofita  eft.  Oritur  quidem 
plerumque  ex  utraque  parte  fimul  fumpta,  cum  altera  alteri  auxiiio  eft, 
et  inter  utramque  intercedit  vis  et  ponderis  amica  quaedam  communica-- 
tio  et  focietas :  quod  tamen  non  impedit,  quo  minus  alterutram  feorfum 
commode  fatis  tractare  poflimus.  Primum  itaque  videamus,  quid  hz- 
beat  Dictio  Poetica  apud  Hebraeos,  tum  in  fe  fpectata,  tum  cum  foluta 
oratione  collata,  quo  mereatur  nomen  ex  Sublimitate  impofitum. 

Habet  Poefis,  quacunque  utatur  lingua,  proprium  quoddam  ac  fuum 
didtionis  genus,  acre,  grandiloquum,  fonans,  verbis  amplum  et  exag- 
geratum,  compofitione  exquilitum  factumque,  toto  denique  habitu  et 
colore  a  vulgari  confuetudine  abhorrens,  et  perfaepe  etiam  veluti  cum 
libera  quadam  indignatione  perrumpens  clauftra,  quibus  communis  fer- 
mo  continetur.  Loquitur  Ratio  remifle,  temperate,  leniter  j  res  ordi- 
nate  difponit,  aperte  lignat,  diftincte  explicat  j  ftudet  imprimis  perfpi- 

cuitatij 


126  DE  SACRA  POESI  prjel. xrv. 

cuitati,  ne  quid  confufum,  ne  quid  obfcurum,  ne  quid  involutum  re- 
linquatur.  AffeCtionibus  vero  nihil  horum  admodum  curae  eft  :  turbi- 
de  confluunt,  intus  luctantur,  conceptus ;  ex  iis  vehementiores  temere, 
qua  licet,  erumpunt ;  quod  vividum,  ardens,  incitatum,  non  quaerunt, 
fed  arripiunt:  ut  verbo  dicam,  mero  fermone  utitur  Ratio,  Affe&us 
loquuntur  poetice.  Animus,  quocunque  concitetur  affecTiu,  in  eo,  un- 
de  concitatur,  penitus  inhaeret  defixus  j  id  laborat  eloqui :  nec  fatis  ha- 
bet  rem  nude,  ac  plane  qualis  eft,  exprimere ;  fed  ita  qualem  ipfe  con- 
cepit,  fplendide  puta,  vel  luctuofe,  vel  exfultanter,  vel  atrociter.  Et- 
enim  affectiones  fua  vi  ac  natura  feruntur  in  amplificationem  j  omnia 
in  animo  mirabiliter  augent  et  exaggerant,  eaque  fublate,  magnifice, 
atque  eminenter  geftiunt  exprimere :  quod  duobus  potiflimum  modis 
affequuntur ;  partim  fplendidis  imaginibus  aliunde  arceffitis  rem  ipfam 
illuftrando ;  partim  in  elocutionem  novas  atque  mirabiles  quafdam  di- 
cendi  formas  inducendo,  quae  magnam  vim  habent,  eo  unice  quod  prae- 
fentem  animi  habitum  et  figuram  aliquo  modo  imitentur  atque  erfin- 
gant.  Hinc  illa  Schemata  de  quibus  tam  multa  Rhetores,  id  arti  tri- 
buentes,  quod  unum  omnium  vel  maxime  eft  naturae : 
i  "  Format  enim  natura  prius  nos  intus  ad  omnem 
M  Fortunarum  habitum  :  juvat,  aut  impellit  ad  iram, 
"  Aut  ad  humum  mcerore  gravi  deducit  et  angit ; 
"  Poft  effert  animi  motus  interprete  lingua. 
Quod  in  univerfa  poefeos  natura  obtinet,  id  in  Hebraeorum  poefi  vel 
praecipue  locum  habere  facile  conftabit.  Ac  primum  quidem,  quantum 
in  transferendis  atque  accommodandis  Imaginibus  valeat,  quantumque 
exinde  nitorem,  majeftatem,  elationem,  derivarit,  jam  antea  vidimus. 
In  didlione  etiam,  quam  vim  habeat  ad  ornatum  et  dignitatem  Dialec- 
tus  poetica,  qua  frequenter  utitur,  nec  non  artificiofa  fententiarum  dif- 
tributio,  quae  cum  metrica  ratione,  quanquam  penitus  jam  deperdita, 
apparet  tamen  ardla  quadam  neceflitudine  fuiffe  conjundta,  prius  obfer- 
vatum  eft.    Videndum  itaque  fi  quae  reftant  alia,  quae  in  Hebraeorum 

I    H  O  R.    ART.   POBT.   V.  Io8,  &C. 


elocutione 


pr/fl.xiv.  HEBRiEORUM.  127 

elocutione  poetica  multum  pollent,  eamque  a  foluta  oratione  fecernunt 
et  difcriminant. 

Nihil  vulgari  Hebraeorum  fermone  fimplicius  et  inornatius  concipi 
poteft :  nuda,  recta,  fana,  atque  fincera  funt  omnia ;  voces  nec  exqui- 
fitae,  nec  ledlae  j  periodorum  nulla  cura,  ac  ne  cogitatio  quidem :  ipfe 
vocum  ordo  plerumque  conftans  eft,  et  fui  fimilis ;  praeit  verbum,  fub- 
jicitur  nomen  agentem  denotans,  fequuntur  caetera :  res  ipfae  fingulis  e- 
nunciationibus  fingulae  exponuntur,  adjuncta  feorfum  fubjunguntur,  fi- 
ne  ulla  inter  fe  partium  implicatione  aut  impedimento;  et  quod  vel 
praecipuum  eft,  unius  fere  particulae  ope  ab  initio  ad  finem  perpetua 
quadam  ferie  aliud  ex  alio  nectitur,  ita  ut  nihil  diffipatum,  aut  abrup- 
tum,  aut  turbatum  appareat.  Tota  denique  oratio  cernitur  eo  ordine 
difpofita,  eaque  partium  continuatione  colligata,  ut  plane  aequabilem 
ipfius  fcriptoris  habitum  demonftret,  animique  fedati  et  tranquilli  ima- 
ginem  quandam  exhibeat.  In  poefi  vero  Hebraea,  plerumque  ex  ali- 
qua  parte,  in  omnibus  nonnunquam,  plane  aliter  fe  res  habet.  Praeci- 
pitatur  liber  fpiritus,  cui  nec  vacat  nec  lubet  tam  minutis  ac  frigidis  cu- 
ris  invigilare :  faepe  non  tam  veftit  oratione  et  exornat  conceptus,  quam 
plane  detegit  ac  nudat ;  ut  quafi  velo  detradto  omnes  animi  ftatus  mo- 
tufque,  fubitos  impulfus,  celerefque  impetus,  et  multiplices  flexiones, 
palam  intueri  videamur. 

Qui  de  his  certior  fieri  velit,  non  dubito  quin  fibi  ipfe  facile  probatu- 
rus  fit  ita  rem  habere,  modo  faciat  periculum.  Sumat  in  manus  Li- 
brum  Jobi ;  Prooemium  Hiftoricum  perlegat ;  tum  procedat  ad  Metri- 
ca,  et  primam  Jobi  orationem  diligenter  evolvat.  Fatebitur  jam  credo 
id  fibi  accidifle,  ut,  cum  ventum  efiet  ad  carmina,  in  aliam  pene  lin- 
guam  fe  repente  delatum  putaret;  et  multo  fibi  majorem  vifam  efle 
ftyli  utriufque  inter  fe  diflimilitudinem,  quam  fi  a  Livii  leclione  ad 
Virgilium  accederet,  aut  etiam  ab  Herodoto  ad  Homerum  tranfiret, 
aut  denique  Xenophonte  depofito  in  Chorum  aliquem  Sophoclis  aut 
iEfchyli  fubito  incideret.  Neque  fane  immerito ;  nam  cum  hic  locus 
imitetur  vehementifiimum  tirafyis,  quo  nihil  ardentius  atque  incitatius 
quifquam  poetarum  unquam  tentavit,  non  modo  fenfuum  atque  imagi- 

num 


128  DE  SACRA  POESI  prjel.xiv. 

num  admirabilis  eft  vis,  pulchritudo,  fublimitas,  fed  et  is  etiam  eft 
univerfae  dictionis  character,  tam  vividi  verborum  colores,  tam  crebra 
rerum  coacervatio,  tam  denfa  continenfque  frequentatio  fententiarum, 
tam  animofa  et  affectibus  plena  tota  conftructionis  forma,  ut  nihil  ha- 
beat  Poefis  ipfa  magis  poeticum.  Horum  pleraque  apertiora  funt  quam 
ut  diligentem  lectorem  poffint  fallere :  funt  quidem  nonnulla,  ad  ftruc- 
turae  formam  praecipue  fpectantia,  quorum  fubtilior  quaedam  eft  ratio ; 
fit  etiam  interdum,  ut  quas  magnam  vim  habent,  et  facile  animo  con- 
cipi  poflunt,  eadem  tamen  difficiles  habeant  explicatus  ;  dum  contem- 
plaris,  fatis  clare  forfan  apparent,  fi  manibus  contrectes,  faepe  videntur 
evanefcere.  Cum  vero  ad  rem  noftram  praecipue  pertinet,  veftra,  Aca- 
demici,  fretus  indulgentia,  tentabo  fi  quod  harum  elegantiarum  fpeci- 
men  poffim  exhibere. 

Primum  itaque  advertat  Lector,  quam  violenter  erumpit  jamdudum 
inaeftuans  praecordiis  diuque  compreffus  Jobi  dolor : 

inna  mn  rhhrw 

"  Pereat  dies,  nafciturus  eram  in  eo ;  [i.  e.  quo  nafciturus  eram] 

"  Et  Nox  [quae]  dixit,  Conceptus  eft  vir. 
Attendat  primi  verliculi  concifam  et  praecipitem  ftrudturam  j  tum  vero 
in  fequente  audacem  illam  Figuram  et  conftructionem  adhuc  praerup- 
tiorem.  Reputet  modo  fecum,  an  tam  acris  et  contorta  locutio  in  ulla 
foluta  oratione  aliquo  modo  ferri  potuiflet;  aut  etiam  in  verfu,  nifi 
fubeffet  eamque  fuftentaret  ■aratS-os-  graviffimum.  Et  tamen  agnofcet, 
credo,  valde  perfpicuam  efle  hujufce  periodi  fententiam ;  imo  vero  tan- 
tam  habere  evidentiam,  ut  fi  plenior  et  explicatior  efficeretur,  eo  mi- 
nus  apte  clareque  mentem  atque  affed:um  loquentis  exprimeret.  Op- 
portune  accidit,  ut  id  experiri  poffimus ;  eft  enim  apud  Jeremiam  ]o- 
cus  huic  fimilis  ac  plane  geminus,  ita  ut  videri  poffit  ex  hoc  ipfo  ex- 
fcriptus.  Idem  eft  fenfus,  nec  voces  multum  diffimiles ;  fed  Jeremias 
ftructurae  ellipfes  fupplevit,  locutionem  Jobi  praefractiorem  complana- 

I  J  O  B.  III.  3. 

vit, 


pr;el.xiv.  HEBR/EORUM.  129 

vit,  et  breve  diftichon  dilatavit  in  duo  paria  verfuum  longiufculorum, 
quibus  ille  multum  utitur.  1 

m  ♦mb»  ivx  ovn  nntt 
:  "ira  *n*     ♦»»  ♦:mtr  ibw  dv 
♦att  n»  nea  ikw  Efttn  nrw 

"  Maledictus  fit  dies  ille  in  quo  natus  fum  ! 

"  Dies  quo  peperit  me  mater  mea  fit  nefaftus  ! 

"  Maledictus  fit  vir  ille  qui  nuntiavit  patri  meo, 

"  Dicens,  Natus  eft  tibi  filius  mas,  magno  eum  gaudio  affecit. 
Ita  fit  ut  Jeremias  imprecatio  plus  habeat  querimoniae  quam  indigna- 
tionisj  lenior  eft,  remiffior,  flebilior,  ad  miferationem  concitandam 
prascipue  comparata,  in  quo  affe£tu  V ates  ille  plurimum  pollet :  cum 
Jobus  non  tam  mifericordiam  moveat,  quam  incutiat  terrorem. 

Sed  progrediamur  paulumj  et  ut  omittamus,  quae  fatis  manifefta 
funt,  fententias  denfas,  parum  inter  fe  connexas,  vi  atque  impetu  quo- 
dam  ex  ardenti  pectore  erumpentes ;  verba  grandia  et  magnifica  quae 
praecipiti  facundia  devolvit  indignatio ;  quorum  hic  habemus  quatuor  z 
intra  bis  totidem  verficulorum  fpatium,  quas  videntur  omnino  efie  Poe- 
tica  -y  fane  ex  his  vocibus  duae  in  Poeticis  paflim  extant  et  alibi  nu£- 
quam,  reliquae  funt  adhuc  infolentiores  :  his,  inquam,  ne  immoremur, 
quid  fibi  vult  ea  non  jam  ut  prius  decurtata  brevitas,  fed  redundantia 
orationis  ?  3 

^dk  innp*  irmn  rhhn 

"  Nox  illa  —  occupet  illam  caligo. 
In  hoc  etiam  vehementis  affectus  animique  perturbati  indicium  eft.  E- 
rat  ei  nimirum  in  animo  primum  fententiam  tali  forma  efferre,  4 

SflK  *rv  amn  rhhn 

"  Nox  illa  fit  Caligo ! 
fed  cum  jam  ingreffus  effet,  id  fubito  arripuit  quod  animofius  et  inten- 

1  J  E  R.  XX.  I4,  I5. 

2  Verf.  4, 5,  7.  moVj,  nnoa,  roote,  ysin 

3  Verf.  6. 

4  Vide  v.  4. 

R  '  fius 


no  DE    SACRA   POESI  PRyEL.  XIV. 

fius  videbatur.  Quod  nefcio  an  poffim  melius  illuftrare,  quam  fi  ad- 
ducam  Horatii  locum,  ubi  poetas  indignanti  plane  fimilis  excidit  avcc- 

"  Ille  et  nefafto  Te  pofuit  die 

"  Quicunque  primum  et  facrilega  manu 

"  Produxit,  Arbos,  in  nepotum 

"  Perniciem  opprobriumque  pagi  — 
"  Illum  et  parentis  crediderim  fui 
"  Fregifle  cervicem,  et  penetralia 

"  Sparliffe  nodlurno  cruore 

"  Hofpitis ;  ille  venena  Cholcha, 
"  Et  quicquid  ufquam  concipitur  nefas 
"  Tractavit. 

Nam  proculdubio  ita  exorfus  eft  poeta  ac  fi  fententiam  fuam  hac  forma 
elfet  explicaturus  :  "  Ille  et  parentis  fui  fregit  cervicem,  et  fparfit  pene- 
"  tralia  cruore  hofpitis  ille  venena  tra£tavit,  quicunque  Te  pofuit,  Ar- 
"  bos  !"  —  fed  verborum  ordinem  et  rationem  conftructionis  penitus  ei 
ex  animo  excuffit  iracundia  et  ftomachus.  Quod  li  hic  nobis  praefto 
effet  officiofus  aliquis  Grammaticus,  ut  eft  genus  hominum  diligens,  et 
interdum  plus  fatis  curiofum ;  et  poetas  etiam,  laboranti  et  impedito, 
fubfidio  veniens,  loco  fuam  integritatem  fcilicet  et  nitorem  reftitutum 
iret  j  periret  protinus  exordii  pulcherrimi  decor,  omnis  ille  impetus  at- 
que  ardor  plane  frigefceret  et  reftingueretur. 
Sed  ad  Jobum  redeamus  :  2 

tidSj  w  Ninn  rhhn  m\ 

"  Ecce  !  Nox  ifta  fit  defolata  ! 
videtur  formam  quandam  atque  imaginem  iftius  Noctis  ante  oculos  po- 
litam  coram  intueri,  eamque  quali  digito  demonftrare.  'dSt,  3 

"  oftia  ventris  mei,"  pro  'Btf  ]01  TlS*T3  M  oftia  ventris  matris  meae," 
eft  quidem  ellipfis  facile  fupplenda,  fed  quam  nemo  animo  tranquillo 

1  L  I  B.  II.   0  D  E  XIII. 

2  III.  V.  7.  3  V.  10. 


ac 


prjel.xiv.  HEBR7E0RUM.  131 

ac  fui  compos  hoc  modo  periclitari  vellet.  Ne  longior  fim,  unum  pree- 
terea  proferam  locum,  fub  finem  hujufce  orationis.  i 

:t^Dj  D»m 

j  d^idbdd  imflnn 
S»i  »S»  Dra^n 
JMap  invd*  »fl 
mno:  nnh 

i  iiw  niS»  "pn 
Ksn  nmtf  ♦onS  osS  o 
j*nm>  d*dd  "Dnn 

"  Quianam  dabit  aerumnofo  lucem, 

"  Et  vitam  amaris  animae  ? 

"  Qui  avide  expedtant  mortem,  et  nulla  eft ; 

tc  Eamque  effoderent  prae  thefauris  abditis : 

"  Qui  laetantur  ufque  ad  exultationem, 

"  Triumpharent  gaudio  fi  invenirent  fepulchrum :  — 

"  Viro,  cujus  via  e  confpectu  Dei  remota  eft, 

"  Et  cui  aditum  ad  fe  praeclufit  Deus  ? 

"  Nam  cibum  meum  perpetuo  praeveniunt  mea  fufpiria, 

"  Et  pariter  cum  potu  effunduntur  rugitus  mei. 
Admirabilis  eft  tota  hujufce  loci  compofitio :  fingula  attingamus  brevi- 
ter.  "  Quianam  dabit  aerumnofo  lucem  ?"  —  Quis  autem  dabit  ?  nimi- 
rum  Deus,  quem  in  animo  habuit,  fed  haud  advertit,  nullam  de  illo 
in  praecedentibus  factam  effe  mentionem.  De  miferis  generatim  atque 
univerfe  videtur  loqui ;  fed  ea  praecipiti  quadam  argumentatione  ad  fe 
fubito  transfert,  "  Nam  cibum  meum  praeveniunt  mea  fufpiria ;"  unde 
patet  omnia  hactenus  dicta  fpeciatim  de  feipfo  effe  intelligenda.  De 
fingularibus  tranfit  ad  pluralia,  et  contra  iterumj  interpofita  tamen 
prius  infigni  amplificatione,  qua  defiderium  mortis  exprimit,  cujus  eft 

I  V,  20,  »  24. 

R  2  vis 


132  DE  SACRA  POESI  &c.  pr/el.xiv. 

vis  et  audacia  plane  fingularis  j  tum  denique  fententiam  priorem,  quam 
abfolviffe  videbatur,  ex  improvifo  arreptam  refumit  et  continuat.  Ex 
quibus  omnibus  fatis,  opinor,  patet,  aeftum  et  perturbationem  loquen-- 
tis  non  magis  felici  quadam  fenfuum  atque  imaginum  audacia,  ac  ver- 
borum  etiam  pondere,  quam  ipfo  totius  orationis  habitu  geftuque  ex- 
primi. 

Quod  in  hoc  loco  infigni  demonftrare  hactenus  conatus  fum,  id  in 
univerfa  Hebraeorum  poefi,  habita  rerum  et  materiae  ratione,  praecipue 
obtinere  exiftimo  j  nimirum,  illam  uti  charadtere  quodam  didtionis  ad- 
modum  actuofo  atque  ardenti,  et  ad  notandos  animorum  motus  nato. 
Hinc  eft  quod  plurimis  fcateat  dicendi  formis,  quas  ipforum  profa  ora- 
tio  plane  reformidat,  quasque  nonnunquam  videntur  dure  atque  info- 
lenter,  ne  dicam  barbare,  fonare ;  quas  tamen  fuam  habere  vim  et  ra- 
tionem,  cum  id  nos  vel  maxime  latet,  et  licet  et  aequum  eft  fufpicari. 
Porro  autem  erit  fortalfe  operae  pretium  in  hujufmodi  aliis  nonnullis  pe- 
riculum  faltem  facere,  fi  quid  expediri  poterit. 


PRiELECTIO  DECIMA  QJJINTA: 
DE    SUBLIMITATE  DICTIONIS. 


Ut  in  lingua  Hebraea  poetici  characteris  fublimitas  cum  folu- 
tae  orationis  fimplicitate  collata  evidentius  appareret,  ad  Jo- 
bum  lectorem  remifi,  facile  animadverfurum  in  procemio 
hiftorico  et  metris  proxime  fequentibus,  ut  rerum  ita  etiam 
Dictionis  magnam  difcrepantiam.  Quod  li  eo  in  loco  plane  inique  in- 
ftituta  videatur  comparatio,  ubi  etfi  pars  utraque  pariter  vel  metrice  vel 
mero  fermone  fuiiTet  fcripta,  tamen  magnam  ftyli  diverfitatem  neceffa- 
rio  poftulavifiet  diverfa  materiae  ratio,  age  alicubi  idem  experiamur, 
ubi  eadem  materia  et  foluta  oratione  tractatur  et  poetice  infuper  exorna- 
tur.  Cujus  rei  egregium  exemplum  praebebit  Liber  Deuteronomii,  in 
qao  Mofes  et  Oratoris  et  Poetae  munus  fuftinet.  Primo  quidem  gravif- 
fima  Oratione  *  Ifraelitas  ad  pacti  fcederis  obfervantiam  prcemiis  amplif- 
fimis  propofitis  hortatur,  et  ab  ejufdem  violatione  pcenarum  maxima- 
rum  interminatione  deterret :  quae  ut  altius  iniiderent  penitufque  infixa 
inhaererent  in  eorum  animis,  idem  deinde  argumentum,  ex  Dei  ipfius 
mandato,  Carmine  *  plane  divino  exornat.  Quibus  in  locis  omnino  cer- 
nitur,  fi  quid  ufquam  habent  Hebraei  in  diverlis  generibus  vehemens, 
grande,  magnificum ;  quantumque  vel  in  profa  eloquentia  vel  in  poefi 
pollent :  atque  ita  quidem,  ut  fimul  videre  pofiimus,  quid  inter  utram- 
que  interfit,  in  fenfibus,  in  imaginibus,  in  materiae  difpofitione,  in  ha- 
bitu  denique  et  colore  Dictionis.  Qui  itaque  propriam  indolem  ac  ge- 
nium  elocutionis  poeticae  apud  Hebraeos  penitus  perfpe&am  habere  ve- 
lit,  hos  locos  diligenter  inter  fe  conferat  j  videat  quantum  intereft  inter 
genus  illud  orationis  grande  quidem,  vehemens,  exaggeratum,  fed  fi- 

1  d  e  u  t.  Cap.  xxvni.  xxix.  xxx.  xxxi.  xxxn. 

2  D  E  U  T.  XXXII. 

mul 


i34  DE  SACRA  POESI  prjel.  xv. 

mul  ordinatum,  fufum,  tractumque,  et  in  illo  impetu  et  violentia  32- 
quabiliter  tamen  profluens ;  et  has  poefeos  acres,  incitatas,  et  vibrantes 
fententias,  fenfibus  elatas,  verbis  ardentes,  compofitione  novas,  con- 
ftruclione  varias ;  dum  Vatis  animus  huc  illuc  identidem  fefe  proripit, 
neque  ufquam  in  uno  loco  fituque  conflftit.  Quorum  pleraque  ejuf- 
modi  funt,  ut  multo  facilius  meliufque  diligens  leclor  ufu  et  obferva- 
tione  percipere  et  notare  poflit,  quam  quifquam  aut  explicata  intellige- 
re,  aut  intellecla  explicare.  Eft  quidem  unum  atque  alterum  in  hoc 
infigni  Carmine  animadvertendum,  quod,  cum  ex  eo  fit  genere,  cujus 
in  poefi  Hebrsea  frequens  eft  ufus,  magna  faepe  vis,  ac  nonnunquam 
perdifHcilis  ratio,  attentiorem  paulo  difquifitionem  poftulare  videtur. 

Ac  primum  quidem  quod,  fumpto  ex  hoc  Poemate  exemplo,  in  u- 
niverfum  notari  velim,  eft  fubita  ac  frequens  Perfonarum  Mutatio,  id- 
que  in  allocutionibus ;  nam  de  variis  perfonarum  indudlionibus  jam  an- 
tea  fatis  tractatum  eft.  Sub  ipfo  carminis  exordio  Mofes  veritatem  et 
juftitiam  in  omnibus  Dei  confiliis  factifque  fanctiflime  fervatam  praedi- 
cat;  unde  arrepta  occafione  in  Populi  ingrati  perfidiam  et  flagitia  ex 
improvifo  invehitur ;  primum  quafl  in  abfentes,  i 

"  Corrupit  illi  filios,  non  jam  fuos,  ipforum  pravitas ; 
tum  ipfos  ftatim  alloquitur  5 

jSnSnsi  ppv  nn 
n»r  iSdjh  roirSn 

J  DDH  nSi  bll 

K  Genus  perverfum  et  diftortum  ! 

"  Hoccine  ergo  Jehovae  rependetis, 

"  Natio  ftulta  atque  infipiens  ? 

"  Nonne  ipfe  pater  eft  tuus  et  redemptor  tuus, 

"  Ipfe  te  fecit  et  formavit  ? 

1  Verf.  5,  6. 

Poftea 


rRjEL.xv.  HEBRiEORUM.  135 

Poftea  defervefcente  paulum  indignatione,  et  re  altius  repetita,  Dei  erga 
Ifraelitas  indulgentiam  et  affectum  plufquam  paternum,  ex  quo  eos  in 
propriam  fibi  gentem  elegerat,  perpetuo  teftatum  pulcherrime  amplifi- 
cat ;  atque  haec  omnia  iterum  averfo  ab  Ifraelitis  fermone :  exinde  mi- 
rabiliter  exaggerat  ingrati  atque  impii  populi,  feu  potius  pecudis,  ftu- 
porem  et  immanitatem ;  et  quo  impetu  jam  iterum  erumpit  Vatis  in- 
dignatio,  quaefo,  advertite : « 

tovnn  \rw*  ptpn 

intry  mStf  wm  . 
i  vw»  mv  ^aan 

"  At  faginatus  eft  Jemurun  et  recalcitravit  j 
"  Saginatus  fuifti,  incraffatus,  adipe  obducto  coopertus ! 
"  Et  deferuit  Deum  Creatorem  fuum, 
"  Et  Rupem  falutis  fuae  viiipendit. 
In  una  brevi  fententia  ex  abrupto  ad  Ifraelitas  converfa,  et  ab  iifdem 
denuo  averfa  oratio,  admirabilem  vim  habet ;  fervida  eft,  vehemens, 
aculeata,  pleniffima  odii  et  indignationis.    Digna  fane  eft,  quae  cum 
hoc  Mofis  loco  conferatur  illa  Virgilii,  quanquam  minus  ardens,  impri- 
mis  tamen  ingeniofa  Apoftrophe,  qua  Proditori  fuum  crimen  exprobrat, 
fimulque  a  Rege  crudelitatis  invidiam  amovet :  2 

"  Haud  procul  inde  citae  Metium  in  diverfa  quadrigae 
u  Diflulerant :  at  tu  diclis,  Albane,  maneres  : 
"  Raptabatque  viri  mendacis  vifcera  Tullus 
"  Per  fylvam,  et  fparh"  rorabant  fanguine  vepres. 
Poffem  ulterius  procedere,  et  ejufdem  rei  exempla,  plura  quidem 
ex  hoc  ipfo  carmine  proferre,  aliunde  innumera  congerere,  quorum 
varia  eft  vis  et  ratio :  verum  haec  fufficiunt  ad  demonftrandum  mag- 
nam  faepe  in  hoc  genere  vim  ineffe,  in  vehementioribus  affedtibus  ex- 
primendis,  et  in  notandis  fubitis  illis  motibus  et  incitatiffimis  animi 
converlionibus,  fefe  huc  illuc  paulo  momento  impellentis,  et  in  varias 

1  Verf.  15. 

2  J£.  n.  viii.  642. 

partes 


136  DE   SACRA  POESI  pr/el.  xv. 

partes  rapientis.  Qui  autem  in  Hebraeis  carminibus  diligenter  terfabi- 
tur,  is  facile  animadvertet,  multo  plura  hujufmodi,  ac  perpetuo  fere, 
occurrere,  quam  quae  ullo  modo  ferre  poffet  vel  Graeca,  vel  Romana, 
vel  noftra  denique  poefis :  ex  his  multa  effe  quorum  difHcilior  eft  ra- 
tio,  quorum  confilium  et  vis,  fi  fingulatim  ea  expendimus,  aegre  expli- 
cari  aut  etiam  percipi  poteft.  Quod  etfi  omnino  verum  eft,  non  tamen 
idcirco  exiftimandum  eft  protinus,  ea  ipfa,  quae  maxime  obfcura  funt, 
abfurda  effe,  nullamque  in  univerfo  genere  vim  et  effectum  obtinere, 
in  diftinguenda  dictione,  in  fuftentando  fpiritu  poetico,  in  formando  il- 
lo  Charactere,  qui  quantumcunque  a  noftra  confuetudine  abhorret,  eft 
tamen  in  fuo  genere  probandus.  Attendenda  eft  poefeos  Hebraeae  pro- 
pria  indoles ;  libera  eft,  animofa,  plena  fervoris  et  audaciae :  poeticam 
quafi  proprium  quendam  fermonem  elfe  quo  affedtus  loquuntur,  exifti- 
mant  Orientales ;  adeoque  in  eo  fermone  fi  omnia  recte  et  ordinate  e\- 
primantur,  fi  ad  certas  regulas  anxie  et  fubtiliter  omnia  expendantur, 
id  demum  fore  longe  ineptiflimum,  omnique  Soloecifmo  multo  abfur- 
dius. 

Alterum  eft,  quod  ut  in  hoc  Poemate  ita  in  omni  fere  Hebrasorum 
poefi  obfervari  poteft :  Temporum  nimirum  ratio  a  vulgari  confuetudi- 
ne  faepius  mutata.  Hujus  rei  plerumque  finis  eft  Evidentia,  five  in 
narrationibus  vel  defcriptionibus  illuftrior  rerum  reprasfentatio.  Itaque 
omnibus  linguis,  cum  in  poefl  tum  etiam  in  oratione  foluta,  familiaris 
eft  eventuum  flve  Praeteritorum  five  Futurorum  in  Praefenti  tempore 
enunciatio :  quo  fit  ut  quae  verbis  explicantur  ea  quodammodo  cernere 
videamur;  nec  tam  retro  refpicere,  aut  in  futurum  providere,  quam 
ante  oculos  pofita  coram  intueri.  Sed  in  hoc  genere  linguae  Hebraeae 
peculiaris  quaedam  eft  ratio.  Nam  Hebraeorum  Verba  nullam  habent 
formam  qua  Tempus  Praefens  Imperfeclum,  five  Actio  jam  inftans, 
proprie  exponi  poteft  j  id  fit  per  Participium  folummodo,  vel  per  Ver- 
bum  Subftantivum  fubintelleclum,  quorum  neutrum  in  hujufmodi  lo- 
cis  ufu  multum  obtinuit,  aut  femper  commode  admitti  poteft.  Alio  ita- 
que  modo  eundem  finem  confequuntur  j  nam  Evidentiae  gratia  Futura 
faepe  exponunt  in  Temporis  Praeteriti,  feu  potius  Prasfentis  PerfecTi, 

forma, 


pr^l.xv.  HEBRiEORUM.  137 

forma,  quafi  jam  peracta  lint  et  eventum  fuum  habuerint ;  contra  Prae- 
terita  in  Futuro  enunciant,  quafi  jam  agenda  inftarent  et  ad  eventum 
feftinarent.  Ac  prioris  quidem  conftructionis,  nimirum  ubi  Futura  in 
Praeteriti  Temporis  forma  exponuntur,  et  ratio  et  effectus  exemplo  pro- 
pofito  facile  fentietur. 

Mofes  ccelefti  mentis  inftinctu  profpiciens  nefariam  illam  divini  cul- 
tus  derelictionem,  in  quam  mox  conjuratura  erat  perfida  Ifraelitarum 
natio,  ita  eorum  crimina  infe&atur,  quafi  fe  praefente  et  infpedtante  jam 
antea  commiffa : 

ddid  m      h  nnt? 

"  Corrupit  illi  filios,  non  jam  fuos,  ipforum  pravitas : 
ita  loquitur  quafi  ipfe  teftis  effet  eorum  impietatis,  et  nefandis  illis  fa- 
cris,  quibus  religionem  a  fe  divinitus  inftitutam  aliquando  violaturi  e- 
rant,  interfuiffet.  Qua  anticipatione  nihil  poteft  efle  efEcacius  ad  res 
clare  et  evidenter  demonftrandas,  et  pene  fub  afpectum  fubjicendas :  ad- 
eoque  in  Poefi  Prophetica  faepiffime  locum  habet.  In  hoc  ut  in  caeteris 
admirabilis  eft  Ifaias  :  attendite  modo  quam  clare  expofuit  iter  Sena- 
charibi  adverfus  Hierofolymam,  variafque  exercitus  ftationes  j  utque 
rerum  gerendarum  praedictioni  eam  evidentiam  et  lucem  intulit  Vates, 
quam  in  geftarum  narratione  vix  confequi  potuiffet  Hiftoricus. 1 

:  no:  Sw^        noin  rmn 

1  1  s  a  i.  x.  28,  32.  Commate  29.  pro      legendum  exiftimo  Ifcb  cum  paraph, 

chaid.  Quomodo  caeteri  plerique  legerint,  haud  fatis  Hquet :  perinde  eft  ad  fenfum ;  ad  phra- 
feos  elegantiam  haud  parum,  opinor,  intereft.  Commate  30,  r~limy  iT3y,  alludit  Epithetum 
ad  fignificationem  nominis  j  tanquam  fi  diceret, 

"  Ah !  nimis  ex  vero  nunc  tibi  nomen  erit. 
Quod  ea  de  caufa  noto,  ut  fi  quis  intelhgere  velit,  quantum  ament  Prophetae,  et  in  primis  Ifaias, 
hujufmodi  elegantias,  confulat  locos  fequentes  :  isai.  v.  7.   xm.  6.   xxiv.  17.   xxvn.  7. 

XXXIII.  I.     LVII.  6.    LXI.  3.     LXV.   II,  12.     J  E  R.  LI.  2.     E  Z  E  K.  VII.  6.     H  0  S.  IX.  I5. 

a  m  o  s.  v.  5.   m  1  c.  1.  io,  15.   z  e  p  h.  ii.  4.   vid.  etiam  c  e  n.  ix.  27.  xlix.  8, 

16,  19. 

s  bn® 


138  DE  SACRA  POESI  pr^el.xv. 

:mnav  mv  nwh 
nwt  d»2jh       mmn  rfru 
•wS  aaa  dvh  -ny 
:  dWvy  nynj  jv¥  n»n     tt  p\s:» 

"  Venit  Aiatham  ;  tranfiit  per  Migronem ; 
«  Michmafas  commifit  impedimenta  fua : 
"  Superarunt  tranfitum ;  Geba  illis  manfio ; 
"  Trepidavit  Rama ;  Gibea  Sauli  fugit : 
"  Ede  ejulatum,  O  Filia  Gallimorum ; 
"  Attende  Laifam  verfus,  O  afHicta  Anathotha ! 
"  Migravit  Madmena ;  Gebimenfes  confugerunt. 
"  Adhuc  hodie  Nobae  ei  fubfiftendum  eft ; 
"  Agitabit  manum  in  montem  Filias  Sionis,  collem  Hierofo- 
"  lymae. 

Ita  denuntiatur  a  Joele,  et  quafi  jam  immiffa  defcribitur  Peftis  Lo- 
cuftarum : 1 

.♦"lflDD  \m  dw 
nsvh  ofij  Dty 
:  nintpb  Town 

:  Hunr  wnSn 
Hxrm  nbatt  niv  ™ 

"  Nam  invafit  terram  meam  natio ; 
"  Robufta  atque  innumerabilis : 
"  Vitem  meam  defolatam  reddidit, 
"  Et  ficum  meam  decorticavit : 
"  Penitus  nudavit  eam,  et  abjicit ; 
"  Dealbati  funt  ejus  palmites. 
"  Vaftatus  eft  ager,  luxit  terra :  — 


I    J  O  E  L.  I.  6,  7,  10,  &C. 


De 


pr/el.xv.  HEBR^ORUM.  139 

De  eventu  futuro  loquitur :  nam  eandem  devaftationem,  quam  hic  de- 
pinxit  Vates  evidentiae  caufa  quafi  jam  illatam,  in  fequentibus  1  fub  alia 
imagine  quafi  poftmodum  inferendam,  nifi  populum  flagitiorum  poeni- 
teret,  interminatur.  Hac  itaque  ex  parte  Hebraeae  linguae  idem  fere  eft 
ufus  ac  caeterarum :  quae  alii  fcriptores  evidentiae  gratiae,  quanquam  fu- 
tura,  in  tempore  Praefenti  Imperfecto  exponunt,  ea  Hebraei  in  Praefen- 
ti  Perfecto  efferunt :  quod  ad  claram  rei  repraefentationem  pariter  va- 
let. 

Ex  altera  autem  parte  multum  fane  ab  aliorum  confuetudine  viden- 
tur  abhorrere  j  nimirum  cum  Prasterita  in  Temporis  Futuri  forma  e- 
nunciant :  atque  ea  res  magnam  habet  difficultatem.  Si  adeamus  In- 
terpretes,  ii  nodum  non  modo  non  expediunt,  verum  etiam  diffimulant ; 
Temporum  rationem  quantum  pofTunt  ad  rem  de  qua  agitur  accom- 
modantes,  et  ex  fuo  fenfu  potius  quam  ex  Grammaticae  legibus,  aut 
ex  ullis  certis  principiis,  expromentes.  Si  Grammaticos  confulamus, 
nihilo  proficimus  magis :  rem  quidem  notant,  fed  nec  explicant,  ne- 
que  tamen  fuam  ignorantiam  profitentur ;  Graeco  enim  vocabulo  nobis 
fucum  faciunt,  nefcio  quam  Temporum  Enallagen  femper  in  promptu 
habentes,  qua,  ne  nihil  dicant,  occurrant  quaerentibus  j  quafi  fcilicet 
temere  et  fine  ulla  ratione  aut  caufa  fieret  Mutatio;  quo  nihil  abfur- 
dius  aut  infulfius  concipi  poteft.  Quin  hujufmodi  omnia  fuam  vim  ha- 
beant  et  proprietatem,  dubitari  omnino  nequit ;  quod  ex  his  multa  ob- 
fcura  jam  fint  et  impedita,  in  tanta  linguae  Hebraeae  vetuftate  minime 
eft  mirandum :  quibus  tamen  ipfis  aliqua  fortafle  lux  nonnunquam  in- 
duceretur,  fi  diligenter  attenderemus,  quonam  elfet  Scriptor  mentis  ha- 
bitu  fituque  cum  ea  ederet,  quas  apud  animum  fuum  rerum  imagines 
tum  conciperet.  Eft  apud  Mofen  in  eadem  illa  Ode  hujufce  conftruc- 
tionis  infigne  exemplum.  Poftquam  mentionem  fecit  divini  decreti 
quo  Ifraelitae  in  proprium  Dei  populum  eledti  funt,  pergit  exponere 
quo  eos  amore  et  caritate,  inde  ab  eo  tempore,  cum  ab  iEgypto  eos  li- 
beraret,  amplexus  eflet  Deus,  in  folitudine  pafceret,  per  deferta  manu 

t   J  O  E  L.  II. 

S  2  duceret. 


HO  DE   SACRA   POESI  PRML.  XV. 

duceret,  ac  veluti  in  finu  portaret;  quae  omnia  quamquam  manifefte 
Praeterita,  tamen  in  Futuri  Temporis  forma  efferuntur.  i 

n:HD  pNl  in»vo» 

iroTD»  innno» 

"  Inveniet  eum  in  terra  deferta, 

"  Et  in  vafta  ejulanti  folitudine  : 

"  Circumdabit  eum,  edocebit  eum ; 

"  Cuftodiet  eum  tanquam  pupillam  oculi  fui. 
Quod  anne  ex  eo  explicari  poflit,  quod  Mofes  fefe  fingit  in  re  praefenti 
interelfe,  cum  Deus  Populum  fuum  a  reliquis  gentibus  jam  fegregaret, 
atque  inde  tanquam  ex  fpecula  quadam  contemplari,  quid  ex  eo  confi- 
lio  tum  effet  continuo  confecuturum  ?  Ita  fane  nonnullis  in  locis  fe  res 
habere  videtur ;  ut  in  Pfalmo  illo  Hiftorico  Afaphi  nomine  infcripto 
plus  femel.  Poftquam  Populi  perfidiam  et  delicta  in  ipfo  pene  egreffu 
ex  iEgyptiaca  Servitute  commifTa  expofuit  Vates,  clementiam  Dei  et 
Ifraelitarum  denuo  repetita  flagitia  animo  quafi  praevenit,  et  veluti  mox 
futura  praedicit.  2 

nw  «6i  \w  izy  Dinn  Nim 
isn  anpriS  nnnni 
:  mon      w  kSi 
won  rnnD»  na:> 

"  Ille  tamen  mifericors  condonabit  iniquitatem,  nec  perdet ; 
"  Saepius  avertet  iram  fuam, 

M  Neque  excitabit  omnem  fuam  indignationem.  — 

"  Quomodo  jam  irritabunt  eum  in  deferto, 

"  Difcruciabunt  in  folitudine  ! 
Hujus  etiam  conftructionis  admodum  elegans  exemplum  praebet  Pfalmi 
Centefimi  quarti  tota  difpofitio :  Vates  enim  Dei  magnitudinem  et  fa- 

1  D  E  U  T.  XXXII.  10. 

2  P  S.  LXXVIII.  38,  40. 

pientiam 


m 


pr^l.xv.  HEBRiEORUM.  i4i 

pientiam  praedicans  ex  rerum  naturae  conftitutione  ac  confcrvatione,  o- 
pera  creatoris,  fadta  ipfa  ac  decreta,  quafi  illi  jam  primum  omnia  ordi- 
nanti  ipfe  adeffet,  in  praefenti  tempore  enunciat  j  eorundem  autem  con- 
fequentia,  variofque  ufus,  et  caufas  quas  vocant  finales,  veluti  ea  inde  a 
principio  profpiciens  in  pofterum,  in  Futuro  exponit. 

Quanquam  autem  haec  atque  hujufmodi  alia  eo  modo  quo  dixi  fatis 
commode  explicari  poffe  videantur j  reftant  tamen  adhuc  quam  pluri- 
ma  quae  eodem  referri  nequeunt,  et  in  quibus  non  tam  refpiciendus  eft 
fitus  ille  atque  habitus  animi  quem  fibi  nonnunquam  inducit  Scriptor, 
quam  iinguae  ipfius  propria  quaedam  natura  atque  indoles.  Nam  He- 
braei  videntur  faepenumero  ita  ufurpare  Futuri  Temporis  formam,  ut 
non  tam  ipfius  loquentis  habeat  rationem,  quam  rei  de  qua  is  proxime 
loquutus  eft :  quae  itaque  actio  alteri  actioni  connexa  eft  et  confequens, 
vel  quae  feipfam  confequitur,  iterata  nimirum  aut  continuataj  quod 
quis  facit  et  pergit  facere  j  quod  frequenter,  aflidue,  certatim,  fedulo 
facit  j  id  efFerunt  quafi  Futurum.  Quam  ob  caufam  Formam  hanc 
Grammatici  "Vf"iy  appellant j  quafi  dicas,  promptam,  expeditam,  immi- 
nentem.  Cujus  rei  exempla  poffem  proferre  haud  pauca  ex  locis  alias 
ob  caufas  antehac  laudatis :  ut  1  ex  elegantiflima  Profopopceia  Matris 
Siferae ;  ex  *  Allegoria  Vitis  ex  iEgypto  edudtae  3  ex  3  Comparatione 
petita  ab  Aquilae  paterna  pietate  et  follicitudine  in  hoc  ipfo  Mofis  Can- 
tico :  quorum  omnium  vim  fentiet  credo  attentus  lector,  fed  haud  fa- 
cile  exprimet  diligentiffimus  interpres. 

Quod  fi  ita  uti  dixi  fe  res  habet ;  fi  hujufmodi  infolentior  conftruc- 
tio,  vel  ex  fubito  aliquo  motu  loquentis,  novoque  animi  fitu  inducto 
provenit,  vel  aliam  aliquam  vim  peculiarem  habeat  fecum  conjunctam, 
ex  rei  ratione  aut  ex  linguae  ingenio  quaerendam  j  vix  fieri  poteft  quin 
multo  frequentius  in  poetica  dictione  quam  in  vulgari  fermone  occur- 
rat,  cum  fit  ad  poefeos  naturam,  ad  mobilitatem,  et  varietatem,  et  ad 
impetum  exprimendum  valde  accommodata  j  a  temperatione  et  lenitate 


1  J  U  D.  V.  29. 

2  p  s.  lxxx.  g,  iz,  14. 

3  D  B  U  T.  XXXII.  II. 


folutae 


142  DE  SACRA  POESI  &c.         pr^el.  xv. 

folutae  orationis,  uno  atque  eodem  tenore  plerumque  profluentis,  pau- 
lo  alienior.  Adeoque  qui  in  Hebraeorum  poefi  diligenter  verfabitur,  fe- 
feque  exercebit  in  percipiendo  ac  diftinguendo  ftyli  charactere,  vix  quic- 
quam  inveniet,  ii  fententiarum  conformationem  excipiamus,  quod  eum 
a  mero  fermone  evidentius  difcriminat.  Quanquam  enim  hoc  genus 
non  ita  abhorret  a  profa  oratione,  ut  non  unum  atque  alterum  inde  ex- 
emplum  aliquando  liceat  depromere,  tamen  ejufdem  frequentior  ac  li- 
berior  ufus  pro  certa  Poeticae  Didtionis  nota  merito  ni  fallor  haberi  po- 
teft. 

Haec  autem  atque  alia  hujufmodi  quantam  vim  habeant  in  diftin- 
guenda  Hebraeorum  Dictione  Poetica,  et  in  confcrvanda  elocutionis  fub- 
limitate  et  fplendore,  ex  pauculis  exemplis  prorfus  demonftrari  aut  per- 
cipi  poffe  minime  eft  exiftimandumj  neque  vero  id  ut  efficeretur  in 
me  fufcepi :  erat  folummodo  confilium,  unum  atque  alterum  ex  iis  no- 
tare,  quas  hoc  curriculum  ineuntibus  occurfura  erant,  quaeque  aliquam 
cogitationem  et  curam  viderentur  poftulatura.  Univerfae  formae  com- 
prehenfio,  et  coloris  poetici  perfecta  cognitio,  nec  praeceptiunculis  con- 
tineri,  nec  via  et  arte  tradi  poteft :  ufum  et  exercitationem  cum  aliqua 
judicandi  folertia  conjunctam  defiderat. 


PRiELECTIO    DECIMA  SEXTA; 


DE    SUBLIMITATE  CONCEPTUUM. 


Qu  je  in  Senfibus  unice  pofita  eft  Sublimitas,  nulla  Didtionis 
habita  ratione,  (ea  enim  fpecies  quam  ad  Dictionem  retuli- 
mus,  utpote  cum  qua  arctiori  quadam  necefiitudine  conjun- 
*  cta  eft,  ultimo  quidem  ad  Senfus  etiam  plerumque  referri 
poffet ;  quae  autem  Sublimitas  proprie  eft  Senfuum,)  ea  oritur,  vel  ex 
infita  quadam  animi  elatione,  et  felici  audacia  in  formandis  concepti- 
busj  vel  ex  violento  impetu  mentis  vehementioribus  Affectibus  com- 
motae :  quorum  alterum  vocat  Longinus  ro  ■arg<  ixg  vo-/\o-etg  ct^rm/^oXov  \ 
alterum  to  o-Qofrpov  kou\  ivB-ama^Kov  ttk^  appellat.  Utrumque  ita  in  hoc 
argumento  ufurpamus,  atque  ita  Sacris  Vatibus  tribuimus,  ut  nihil  de- 
rogemus  Divini  Spiritus  afflatui :  etfi  fuam  interea  vim  propria?  cujuf- 
que  fcriptoris  natura?  atque  ingenio  concedamus.  Neque  enim  inftinctu 
divino  ita  concitatur  Vatis  animus,  ut  protinus  obruatur  Hominis  indo- 
les  :  attolluntur  et  eriguntur,  non  extinguuntur  aut  occultantur  natura- 
lis  ingenii  facultates  j  et  quanquam  Mofis,  Davidis,  et  Ifaia?  fcripta  fem- 
per  fpirent  quiddam  tam  excelfum  tamque  caelefte,  ut  plane  videantur 
divinitus  edita,  nihilo  tamen  minus  in  iis  Mofem,  Davidem,  et  Ifaiam 
femper  agnofcimus. 

Quae  ex  priore  illo  genere  oritur  Sublimitas,  nimirum  ex  audaci  fpi- 
ritu  et  animi  elatione  five  ingenita  five  etiam  divinitus  infufa,  ea  tribus 
in  rebus  praecipue  cernitur :  primo  in  excellis  magnifque  Rebus  conci- 
piendis ;  tum  in  delectu  Adjunctorum,  quorum  pondere  et  magnitudine 
earum  defcriptionibus  vis  et  elatio  accedit ;  poftremo  in  Imaginum 
fplendore  et  magnificentia,  quibus  eaedem  cum  fuis  adjundtis  illuftran- 
tur.  Quibus  omnibus  Vates  Hebrasi  unice  eminent  et  excellunt.  Re- 
rum  ipfarum  et  Conceptuum  magnitudinem  quod  attinet,  non  modo 

caeteros 


144  DE  SACRA  POESI*         prjel.  xvi. 

caeteros  omnes  fcriptores  poft  fe  relinquunt,  fed  et  cancellos  etiam  hu- 
mano  ingenio  circumfcriptos  longe  tranfcendunt.  Dei  magnitudo,  po- 
tentia,  juftitia,  immenfitasj  divinorum  faclorum  et  confiliorum  infinita 
fapientia,  argumenta  funt,  in  quibus  et  perpetuo  et  femper  digne  verfa- 
tur,  in  quibus  plane  triumphat  Hebraeorum  Poefis.  Reputemus  modo 
quanto  intervallo  ab  iis  diftant,  cum  in  his  rebus  verfantur  Poetae  exte- 
ri  j  quam  longe  infra  materias  dignitatem  cadunt  excelfiffima  quidem, 
fed  humana,  ingenia  j  et  Hebraeae  Poefeos  non  modo  fingularem  Sub- 
limitatem  agnofcemus,  verum  etiam  adorabimus  Divinitatem.  Neque 
vero  folum  in  rebus  et  Conceptibus,  in  quibus  verfatur  Poeiis  Sacra,  ea 
ineft  magnitudo,  quae  quomodocunque  explicata  fuam  haberet  vim  et 
dignitatem ;  fed  et  valde  admirabilis  eft  etiam  modus,  quo  conceptus 
menti  ingeruntur,  rerumque  defcriptiones  adornantur;  five  Adjuncto- 
rum  delectum  fpectemus,  ex  quibus  ad  rerum  magnitudinem  cumulus 
quidam  accedit ;  five  Imaginum  amplitudinem,  quibus  ea  quae  ab  fen- 
fibus  noftris  funt  remotiffima  ita  explicantur,  ut  quanquam  humanitus 
adumbratae,  fuam  tamen  divinitatem  retineant.  Et  quoniam  Vatum 
facrorum  Sublimitas  fatis  magna  copia  exemplorum  diverfi  generis  an- 
tehac  illuftrata  eft,  fufficiat  in  illorum  acceffionem  pauca  hic  apponere, 
quae  pertinent  ad  ea  quae  jam  dixi  illuftranda ;  ex  eis  nimirum  locis  pe- 
tita,  in  quibus  Divina  Majeftas  exprimitur. 

Ac  primum  quidem  Dei  Creatoris  Potentia  in  rerum  univerlitate  con- 
denda  qua  magnificentia  exponitur !  Quo  fane  in  loco  religio  eft  prae- 
terire  toties  laudatum  illud  Sacri  Hiftorici,  in  quo  rei  et  Conceptus 
magnitudinem  (nihil  autem  majus  mens  humana  poteft  concipere) 
commendat  brevitas  et  fimplicitas  Dictionis :  »  mN1  TV  &TPH 

*n*1  M  Dixit  Deus,  Efto  lux,  et  fuit  lux."  Quantum  addideris 
verbis,  tantum  de  fublimitate  detraxeris  :  nam  potentiam  divinam  non 
aperte  declaratam  animus  protinus  colligit  et  melius  ex  effectu;  rei 
magnitudine  multo  magis  perculfus  eo  quod  ex  fe  ipfe  eam  concepifte 
videatur.    Id  ipfum  poetice  exprimunt  Vates,  nec  minori  cum  vi  et 


1    G  E  N.  I.  3. 


magnificentia. 


prjbl.xvi.  HEBRiEORUM.  145 

magnificentia.    Excitantur  res  omnes  creatae  ad  celebrandas  Dei  lau- 
des :  1 

mrv  Qtf  na  iSSn» 
nsnnri  nw  Nin  O 

"  Laudent  nomen  Jehovas  j 
"  Nam  Ille  juflit,  et  creatae  furtt, 
Et  alio  in  loco  :  * 

♦m  n»N  Nin  o 

«  Nam  Ille  dixit,  et  fuit ; 

"  Ule  juffit,  et  conftitit. 
Idem  argumentum  faepe  explicant  latius,  additis  compluribus  Adjunc- 
tis,  variifque  Imaginibus  inductis,  ad  illuftrandam  defcriptionem :  quae 
an  faciant  pro  rei  magnitudine  et  dignitate,  et  fine  imminutione  fubli- 
mitatis,  ex  uno  alteroque  exemplo  de  pluribus  aliis  facite  conjecturam.  1 

HD»a  n»n  naw 
:  rap  nw  dn  nin 
jnn  o  nnoo  D£>  »d 
:  ip  n>Sy  nDi  »o  ik 
unon  n»rro  no  Sy 
:  nnafl  p»  nn*  *o  in 
"ip  oaw  -rn»  pn 
:  D»nW     Sd  wnn 
d*  D»nSm  "pn 
:  ns»  Dnno  irvn 
iboS  py  ♦oiKa 
nnSnn  S*njn 
♦pn  vSj*  "dkw 
:  D»nS"n  nnn  d>^ki 
*l*on  nSi  tnan  ns  ny  idni 
:  yhi  \mz  n*£»  N£» 

1  P  S.  CXLVIII.  5. 

2  P  S.  XXXIII.  9. 

3  joB;  xxxviii.  4,  ii. 

T  C{  Ubinam 


DE  SACRA  POESI       .  prjbl.xvi. 

"  Ubinam  fuifti  cum  fundarem  terram  ? 

"  Indica,  fi  intelligentia  polles. 

"  Quis  difpofuit  menfuras  ejus,  quandoquidem  nofti  ; 

"  Aut  quis  fuper  eam  extendit  lineam  ? 

"  Quonam  demerfas  incumbunt  bafes  ejus ; 

"  Aut  quis  pofuit  lapidem  ejus  angularem  ? 

"  Quum  fimul  ovarent  ftellae  matutinse ; 

"  Unaque  clangerent  omnes  filii  Dei. 

"  Et  foribus  occlunt  mare  ? 

cc  Cum  erumperet,  ex  utero  exiret : 

cc  Cum  involverem  illud  indumento  nubis, 

c<  Et  fafcia  denfae  caliginis : 

cc  Et  diffringerem  illi  decretum  alveum, 

"  Poneremque  repagula  et  valvas : 

cc  Diceremque,  huc  ufque  veni,  nec  progreditor  j 

c<  Et  hic  obftaculum  efto  tuorum  fluduum  fuperbias. 

pn  n-iti  nw\ 
:pNn  "isv  pSko  Sdi 
Dnn  dSdd  Spn 
:tD»:TNon  mynjn 
ddw  D*no 
irhx  mn  »o  uni 

DND.V  ^SDDn  N»yiOn 

»*np»'  Du  n  dSdi 
:       n1?      nD  v»o*n  duik  no 

"  Quis  menfus  eft  pugillo  fuo  aquas  j 

c<  Et  ccelos  palmo  aptavit  j 

cc  Et  comprehendit  triente  pulverem  terrae  ? 

c<  Et  ponderavit  trutina  montes, 

<c  Et  colles  bilance  ? 

I  I  S  A  I.  XL.  12,  et  26. 

cc  Attollite 


pr^l.  xvi.  HEBR/EORUM.  147 

"  Attollite  in  fublime  veftros  oculos, 
"  Et  contemplamini  quis  creavit  ifta : 
"  Qui  educit  numero  exercitum  eorum, 
"  Eaque  omnia  nominatim  appellat  j 

•  "  Prae  magnitudine  virium  et  robore  potentias,  ne  unum  deeft. 
Videtis,  Academici,  potentiam  ac  fapientiam  Divinam  in  rerum  na- 
turae  conftitutione  et  gubernatione  teftatam,  opera  ipfa  ac  facta  Crea- 
toris,  magnam  prasbere  Adjunctorum  et  Imaginum  copiam,  quae  valde 
grandia  funt  nec  argumento  indigna.  Verum  aliter  fe  res  habet,  quan- 
do  agitur  de  Attributis  Dei  in  fe  fpeclatis,  generatim  et  abftra&e,  fine 
ulla  particulari  induclione  aut  amplificatione  operationum  et  effedtuum 
exinde  profluentium.  Hic  penitus  abforbetur  mens  humana,  planeque 
obruitur,  veluti  in  profundam  quandam  voraginem  demerfa,  et  fruftra 
conatur  aliquid  apprehendere ,  quo  fefe  expedire  et  extrahere  poflit. 
Sed  ex  rei  difficultate  asftimamus  ejus  magnitudinem ;  dumque  animus 
laborat  id  complecTii  quod  ejus  anguftia?  non  capiunt,  is  ipfe  labor  at- 
que  irriti  conatus  incredibilem  quandam  granditatem  exprimunt.  Quam 
ob  caufam  valde  fublimis  eft  fequens  locus,  cum  ad  immenfam  rei  mag- 
nitudinem  fummo  nifu  contendere  videatur,  quanquam  eam  aflequi  non 
poflitj  iis  Imaginibus  utens,  quae  minime  quidem  funt  ei  adaequatae, 
quibus  tamen  majus  nihil  univerfa  natura  fuppeditavit :  1 

"pon  D»»Ba  mn» 
:  D»pnp  iy  "iroiot* 
nnna  -jnp-rc 
i  mi  Dinn  ^dd^d 

"  O  Jehova,  ad  ccelos  pertingit  Benignitas  tua ; 

"  Veritas  tua,  ufque  ad  nubes : 

"  Juftitia  tua  inftar  montium  validorum ; 

"  Judicia  tua  Abyfliis  magna ! 
Verum  in  hoc  genere  nihil  eft  majus,  quam  cum  per  continuam  nega- 
tionem  defcriptio  inftituitur;  cum  fit  congeries  maximarum  altiflima- 

1  p  s.  xxxvi.  6,  7. 


rumque 


148  DE  SACRA  POESI  piuel.xvi. 

rumque  Imaginum,  quae  cum  re,  de  qua  agitur,  comparatae,  valde  im- 
pares  longeque  inferiores  reperiuntur:  hoc  modo  quaquaverfum  exten- 
duntur,  tandemque  omnino  tolluntur  limites ;  animus  deducitur  paula- 
tim  in  Infinitudinem,  atque  ingenti  admiratione  et  jucundo  quodam 
horrore  percellitur,  cum  primum  fefe  in  illa  immenfitate  expatiari  per- 
fenferit.  Multa  funt  in  facris  carminibus  hujus  rei  exempla,  quorum 
unum  atque  alterum  caetera  etiam  vobis  in  mentem  reducent.  1 

Njvan  rrbtt  npnn 
it*VQn  nti>  nhm  nv  dk 
^yDn  no  tynw  *pqi 
:  jnn  no  fftwa  npoy 
mo  p»o  ro-iN 
:  d»  oo  mrfn 

"  Numquid  Dei  intima  perveftigabis  ? 

"  An  invenies  etiam  perfectionem  Omnipotentis  ? 

"  Altitudines  coelorum  !  quid  ages  ? 

"  Orco  profundior ;  quid  cognofces  ? 

"  Menfura  ejus  terra  longior, 

"  Et  latior  eft  mari. 

irmo  iSt*  nat* 

nn»  DP  D»OtP  pDK  DK 
intP  '£03  NtTN 

:d»  nnnm  ruDBW 


1  J  O  B.  XI.  7,   9. 

2  p  j.  cxxxix.  7,  10.   Mihi  non  fatisfacit  Commatis  noni  vulgo  jam  recepta  interpre- 

tatio;  quafi  exprimeretur  motus  continuus  ab  oriente  in  occidcntem,  ejufque  motus  vclocitas 
cum  radiorum  folis  velocitate  compararetur.  Videntur  mihi  hujufce  Diftichi,  plane  ficut  prio- 
ris,  duo  membra  inter  fe  opponi,  non  efle  alterum  alteri  confequens ;  tranfitum  duplicem  expri- 
mi,  unum  ad  orientem,  ad  occidentem  alterum  ;  fugae  denique  Ionginquitatem,  non  celcritatem 
motus,  amplifkari.  Ita  theodoret.'  in  loc.  O$pov  tu;  «**uA<w  f^m,  foirf&s  h  iw  Ju,- 
Xtcrlfii  tu.  i%XTu-  ti»  t/ij/fi  tu  /3*0«  to  fjtvna;  >caj  to  ztXhto;  GJ&rtJvici,  chchtoxv*  to  th;  $«sif 
Qvtnu;  enneny&tpti.   In  voce  >D)2  eft  >  Pronomen  Affixum  :  fic  lxx.  s  y  r.  vuic, 


piuel.xvi.  HEBRiEORUM.  149 

♦jmn  yi* 

i  "pw  ornxni 

"  Quo  difcedam  a  fpiritu  tuo ; 

u  Et  quo  a  facie  tua  fugiam  ? 

"  Si  afcendam  ccelos,  ibi  Tu  ; 

"  Et  in  orco  cubem,  ecce  Te ! 

"  Attollam  alas  meas  auroram  verfus ; 

"  Habitem  in  extremitate  maris  occidui : 

"  Etiam  illic  manus  tua  ducet  me  j 

c<  Et  apprehendet  me  dextera  tua. 
Exprimitur,  uti  videtis,  notio  Infinitatis ;  quae  tamen  haud  facile  in 
animo  confignatur :  fi  fimpliciter  et  abftracte  nullaque  re  adjuncta  ex- 
ponitur,  fugit  intelligentias  noftrae  vim,  ac  pene  elabitur.  Confugiunt 
itaque  Sacri  Scriptores  ad  Adjuncta  quasdam  et  Imagines,  quarum  ope 
rei  tam  tenui  et  fubtili  quandam  inducant  foliditatem,  et  notionem  lu- 
bricam  ab  intellectu  ad  fenfus  revocent.  Deducunt  nos  per  omnes  fpa- 
tii  dimenfiones;  per  longitudinem,  latitudinem,  altitudinemque ;  has 
ipfas  non  generalibus  et  confufis  vocabulis  defignant,  fed  evidenti  qua- 
dam  menfura,  eaque  maxima,  quam  aut  natura  praebet,  aut  mens  nof- 
tra  recipit.  Cum  ultra  hos  limites  provehitur  animus,  non  habet  quo 
pofiit  confiftere  j  in  omnes  partes  evagatur,  et  rerum  metas  fruftra  co- 
natus  attingere,  devenit  tandem  in  Infinitatem :  ejus  fpecies  vafta  atque 
informis,  cum  in  animo  evidenter  imprimitur,  quod  hoc  modo  confe- 
quuntur  Sacri  Scriptores,  femper  magnam  vim  habet,  et  cum  horrore 
quodam  conjundtam  admirationem. 

Convenit  etiam  vel  maxime  ad  imprimendam  imaginem  Divinas  Ma- 
jeftatis  et  Potentiae  acrior  illa  et  vehementior  Negatio  vel  Affirmatio, 
quae  fit  per  confidentiam  Interrogationis ;  in  quo  eam  faepius  ufurpant 
Sacri  Vates :  1 

p»n     hv  nwn  nvyn  nxr 

1  1  s.  xiv.  26,  27. 


150  DE  SACRA  POESI  prjel.xvi. 

ia*  »di  yv>  mtfntf  mn*  »a 

"  Hoc  eft  decretum  de  omni  terra  confilium, 

"  Et  haec  eft  manus  extenfa  in  omnes  gentes : 

"  Nam  Jehova  Exercituum  decrevit,  et  quis  irritum  faciet  ? 

"  Et  ipfius  eft  manus  quae  extenditur,  et  quis  eam  avertet  ? 

"  An  Ille  dixit,  et  non  faciet  ? 

"  An  locutus  eft,  et  non  effedtum  dabit  ? 
Nec  minorem  vim  habet  fimulata  conceffio  et  Ironia  ipfi  Deo  attribu- 
ta  j  in  quo  admirabilis  eft  ille  Jobi  locus :  * 

nntawm  nto  n«m 
WiDn  n»a  Sd  nm 
j  Dnnn  dwi  *pm 
nn»  ifiyn  dj&d 
MioDa  B»nn  Drwa 

{ T3»o»     win  *3 

"  Orna  te,  age,  magnificentia  et  celfitudine  j 

"  Et  indue  majeftatem  et  gloriam : 

"  Effunde  quaquaverfum  aeftus  irae  tuae  j 

"  Et  afpeftu  tuo  omnem  elatum  deprime, 

"  Afpice  omnem  elatum,  profterne  eum  j 

"  Et  contere  impios  in  veftigio  fuo  : 

"  Obrue  eos  in  pulvere  pariter  j 

"  Involve  eorum  vultus  et  in  obfcurum  demerge. 

"  Tum  etiam  Ego  tibi  confitebor  j 

"  Cum  tibi  falutem  praeftiterit  dextera  tua. 

INUM.  XXIII.  ig.  2J0B.XL.  IO,    I4. 

Divina 


prjel.xvi.  HEBR^ORUM.  151 

Divina  omnipotentia  et  humana  infirmitas,  inter  fe  collatae  invicem  au- 
gentur:  portentofa  illa  abfurditas,  quae  in  rerum  maxime  inaequalium 
comparatione  apparet,  clarimme  demonftrat  illam  inaequalitatem,  eaf- 
que  plane  infinito  intervallo  disjungit. 

Cum  vero  Vates  Sacri  femper  de  Deo  humanitus  loquuntur  j  huma- 
nas  actiones,  humanos  affe&us,  humana  etiam  membra  illi  tribuentes ; 
qui  fieri  poteft,  ut  omnino  exiftimentur  Divinam  Majeftatem  unquam 
digne  expreffiffe,  ac  non  potius,  quantum  in  ipfis  fuit  imminuiffe  ac 
violaffe  videantur  ?  Nonne  id  de  illis  etiam  verum  erit,  quod  Homero 
merito  vitio  vertit  Longinus ;  nimirum  illum  Deos  fuos  homines  fecif- 
fe,  vel  etiam  infra  humanam  fortem  depreffiffe  ?  —  Verum  longe  aliter 
fe  res  habet.  Homerus  caeterique  vaniffimis  opinionibus  dudi  ea  de 
Diis  fuis  prodiderunt,  quae  utcunque  abfurda  atque  impia  in  fenfu  pro- 
prio  accepta,  vix  tamen,  ac  ne  vix  quidem,  poffunt  Allegorice  intelli- 
gi :  contra  Vates  Sacri  Naturam  Divinam  fub  humanis  imaginibus  ad- 
umbrant,  eo  quod  illud  neceffario  poflulet  humanae  mentis  imbecilli- 
tas ;  eoque  modo,  ut  quae  a  rebus  humanis  ad  Deum  transferuntur, 
nunquam  proprie  accipi  poffint.  Semper  remittitur  intelleftus  ab  um- 
bra  ad  veritatem ;  neque  in  nuda  haeret  imagine,  fed  protinus  quaerit  et 
inveftigat  id  quod  in  Divina  natura  ei  imagini  eft  Analogum ;  grandius 
quiddam  et  excelfius  quam  quod  poffit  plane  concipere  aut  apprehen- 
dere,  fed  quod  animum  metu  quodam  et  admiratione  percellit.  Atque 
hoc,  ni  fallor,  rei  cujufdam  fatis  notabilis  rationem  aliquantum  recon- 
ditam  explicabit ;  nimirum,  cur  ex  iis  rerum  Imaginibus,  quae  ad  Deum 
transferuntur,  illae  potiffimum,  quae  in  fenfu  proprio  acceptae  ab  ejus 
natura  alieniflimae  ejufque  majeftate  indigniffimae  viderentur,  tamen  in 
Metaphora  aut  Comparatione  longe  maximam  habent  Sublimitatem. 
Verbi  gratia,  quae  a  Corpore  et  Membris  humanis  ducuntur,  plerumque 
grandius  quiddam  habent  et  magnificentius,  quam  quae  transferuntur  ab 
Affecftibus  aut  Intellectu  ;  quaeque  a  brutis  Animalibus  fumuntur,  faepe 
fublimitate  exfuperant  ea  quae  petuntur  ab  Hominis  natura.  Ea  enim 
efl  mentis  noftrae  ignorantia  et  caecitas  in  Divinae  naturae  contemplatio- 
ne,  ut  ejus  notionem  fimplicem  et  puram  nullo  modo  poffimus  attin- 

gere : 


152  DE   SACRA  POESI  prjel.  xvi. 

gere  :  femper  admifcemus  humani  aliquid  j  craffiora  quidem  corporis 
adjundta  facile  fecernimus,  fed  aegre  feparamus  Animae  Rationalis,  aut 
aliquas  etiam  fenfitivae,  facultates.  Hinc  fit,  ut  faepe  in  iis  imaginibus, 
quae  a  praeftantiori  hominis  parte  ad  Deum  transferuntur,  acquiefca- 
mus,  quafi  ei  proprie  tribuerentur ;  contra  eas,  quae  remotius  petitae  et 
alienius  attributae  videntur,  ultro  afpernatur  ac  refpuit  cogitatio  noftra, 
et  dum  continuo  confedlatur  ro  av&Xoyw,  femper  ad  aliquid  admodum 
grande  et  magnincum,  quanquam  obfcurum,  confurgit.  Videamus  an- 
non  ita  fe  res  habeat  in  fequentibus :  cum  Pfaltes  Hominis  ob  injuriam 
infperato  acceptam  commoti  perturbationem  ad  Deum  transfert,  ea  I- 
mago  nihil  in  fe  habere  videtur  infigniter  admirabile  aut  excelfum :  1 

cc  Audivit  Deus,  et  ira  exarfit  j 

"  Et  Ifraelem  cum  fummo  faftidio  rejecit. 
Sed  cum  paulo  poft  eadem  res  Imaginibus  multo  craffioribus  et  auda- 
cius  tranflatis  adumbratur,  nihil  facile  poteft  elfe  fublimius :  * 

:  j*d  pnno  -roja 

"  Tum  expergefa&us  eft  Dominus  veluti  ex  fomno  j 
cc  Tanquam  Athleta  prae  vino  in  clamorem  erumpens. 
Eadem  in  fequentibus  etiam  videtur  effe  ratio,  ubi  ex  leonis  rugitu,  ex 
rufticarum  operarum  clamore,  et  ex  ferarum  immaniffimarum  rabie, 
Imago  ducitur :  3 

y&w  dviob  mn» 
nVip  tn»  itrnp 

:  rw  do-hd  rrn 

cc  Ex  alto  rugiet  Jehova  j 

cc  Et  ex  facrofan&o  habitaculo  edet  vocem  : 


1  P  S.  LXXVIII.  59- 

2  P  S.  LXXVIII.  65. 
2  J  E  R.  XXV.  30. 


<c  Horrendum 


pr^l.  xvi.  HEBRiEORUM.  153 

f«  Horrendum  rugiet  adverfus  fedem  fuam  j 
"  Edet  celeufma  ficut  calcantes  uvas. 

'« Et  ero  illis  inftar  Leonis  j 

"  Sicut  pardus  juxta  viam  infidiabor : 

"  Occurram  illis  ut  urfa  orbata, 

"  Et  difcerpam  eorum  prascordia. 
Cum  Imagines  in  fe  fpedlatas  crafTum  quiddam  et  plane  abfonum  fpirent, 
tantaque  materia  quam  maxime  indignum,  eo  citius  inde  abripitur  ani- 
mus,  et  ad  rei  ipfius  magnitudinem  contemplandam  fubito  tranfit. 

I   HOS.  XIII.  7,  8, 


u 


PR^ELECTIO    DECIMA  SEPTIMA: 


DE    SUBLIMITATE  AFFECTUUM. 


a     lterum  Sublimitatis  fontem  cum  Longino  ftatuimus,  com- 
/\     motae  mentis  vehementiam,  et  Affe&uum  impetum :  vocat  is 
/    ]\    ts  c-tpofycv  Kcq  ivB-ycnccsixsv  7izcB-(&hj.   Videamus  paulum  quid  fit 
ille  zvS-xtnao-fAos ;  quam  vim  habeat  in  poefi  Affectuum  cum 
concitatio,  tum  imitatio  3  quasnam  inter  Affectus  et  Sublimitatem  cog- 
natio  intercedat. 

Dictionem  poeticam  germanum  effe  incitatae  mentis  effectum,  plus 
femel  jam  obfervatum  eft  j  ipfam  etiam  Poefin  fuam  habuiffe  originem, 
habitum  fuum,  colorem,  fonum,  geftumque  traxiffe,  ex  eo  quod  pa- 
titur  animus  corpufque,  imaginatio,  fenfus,  fermo,  vox,  fpiritus ;  cum 
Affectus  vehementius  concitantur.  Omnis  animae  humanae  Affedlio, 
ubi  imperiorius  dominatur,  eft  brevis  quidam  furor :  cum  poeta  ita  in- 
genio  vel  potius  imaginatione  valet,  (tvtycLvieimod-nv  vocant  Graeci ])  ut  fa- 
cile  quemvis  animae  motum  induere,  ut  alienos  affectus  in  fe  transferre, 
eofque  apte,  vivide,  fortiterque  pro  rei  natura  exprimere  poffit,  eum 
Furore  poetico  concitari  vulgo  dicimus ;  et  cum  Ariftotele  paviKcv, 
cum  Platone  iKtppova,,  iv%ov,  xcq  ivB-ho-iu^ovtu,  cum  Latinis  divino  fpiritu 
afflatum  Deoque  plenum,  appellare  poffumus :  non  quafi  "  Di  ardo- 
"  rem  hunc  mentibus  addant,"  fed  quod  "  fua  cuique  Deus  fit  dira 
"  cupido."  Hanc  igitur  fpeciem  zv^-amcto-jxa  appellarem  Naturalem,  ni- 
fi  viderer  plane  inter  fe  repugnantia  conjungere :  eft  certe  longe  diver- 
fus,  et  altioris  quidem  originis,  verus  ille  et  germanus  ivSxo-iciTpos,  eo- 
que  nomine  unice  dignus,  quo  folummodo  Hebraeorum  Poefis  fubli- 
mior,  ac  maxime  Prophetica,  incitatur. 

I    QJ.'  I  N  T  I  L.  Lib.  VI.  2. 


Porro 


PRiEL.xvii.       DE   SACRA  POESI  &c.  155 

Porro  ut  vehemcntioribus  animae  Affectibus  originem  fuam  debct 
poefis,  ita  in  Affectibus  exprimendis  vim  fuam  praxipue  exerit,  et  Af- 
fectus  concitando  finem  fuum  optime  confequitur. 

Imitatione  conftare  dicitur  Poefis :  quicquid  humana  mens  cogitatio- 
ne  complectitur,  id  omne  imitatur  j  res,  loca,  imagines  vel  naturae  vel 
artis,  actiones,  mores,  affectus :  et  cum  omni  imitatione  magnopere 
delectatur  mens  humana,  fieri  vix  poteft,  quin  illam  et  delectet  maxi- 
me  et  percellat  ea  imitatio,  quae  ei  fuam  ipfius  imaginem  exhibet,  om- 
nefque  eos  impulfus,  flexiones,  perturbationes,  motufque  fecretos  ex- 
primit,  quos  in  fe  agnofcit  fentitque.  Commendat  imprimis  hanc  imi- 
tationem  ipfius  rei  fubtilitas  et  difiicultas :  habet  magnam  admiratio- 
nem,  cum  cernimus  id  effectum  dari,  quod  omnino  vix  erfici  poffe  ju- 
dicamus.  Caeterarum  rerum  defcriptiones  accuratas  effe  et  naturae  con- 
gruere,  memoriae  fubfidio  ac  veluti  per  medium  quoddam,  mens  tardius 
intelligit :  cum  exprimitur  Affectus  aliquis,  rem  ipfam  quafi  nude  in- 
tuetur ;  ipfa  per  fe  confcia  eft  et  fui  et  fuorum  motuum,  nec  rem  per- 
fpicit  folum,  fed  et  vel  idem  vel  fimile  quiddam  ftatim  patitur.  Hinc 
fit,  quod  ea  Sublimitatis  fpecies,  quae  ex  vehementi  Affectuum  impul- 
fu  eorumque  imitatione  oritur,  apud  animum  humanum  multo  maxi- 
mam  vim  habet :  quicquid  ei  extrinfecus  exhibetur,  utcunque  grande 
et  magnificum,  minus  eum  ut  par  eft  commovet,  quam  quod  intus 
percipit,  cujus  magnitudinem  et  impetum  et  vehementiam  ipfe  apud  fe 
perfentit. 

Utque  Imitatio  Affectuum  poefeos  perfectiflimum  eft  opus,  ita  per 
eorundem  Concitationem  maxime  ad  finem  fuum  et  effectum  perduci- 
tur.  Poetices  finis  eft,  Prodeffe  Delectando  :  Concitatio  autem  Affec- 
tuum,  per  imitationem  facta,  eft  fumme  et  utilis,  et  jucunda. 

Utilis  eft  in  primis  hujufmodi  Concitatio  Affectuum,  fi  recte  legiti- 
meque  fiat ;  nimirum  fi  ita  moveantur  Affectus,  ut  ad  fuum  finem  di- 
rigantur,  ut  naturae  confilium  et  rerum  veritatem  fervent ;  hoc  eft,  fi 
excitetur  mali  averfatio,  boni  amor :  quod  fi  aliqui  poetas  contra  fa- 
ciunt,  ii  fua  arte  pefiime  abutuntur.  Affectiones  enim  principia  funt 
atque  elementa  humanarum  actionum  j  omnes  in  fe  funt  bonae,  utiles, 

U  2  honeftaej 


156  DESACRAPOESI  prjel.xvii. 

honeftae ;  et  cum  debite  exercentur,  non  modo  recla  ducunt,  fed  fti- 
mulant  etiam  et  incendunt  ad  Virtutem.  Poeticae  partes  funt,  eas  inci- 
tare,  dirigere,  moderari,  minime  autem  extinguere :  Affectuum  exer- 
citationem,  emendationem,  difciplinam  profitetur;  id  quod  Ariftoteles 
per  7ntyifjuiTa)v  xctjztfio-iv  unice  intelligere  videtur,  quanquam  Interpretes 
quidam  alio  fenfum  ejus  detorferunt. 

Ad  hoc,  eo  utilior  eft  iftiufmodi  Affectuum  Concitatio,  quod  valde 
delectet :  omnem  enim  Affectuum  commotionem,  etiam  eorum  qui 
cum  dolore  primitus  cognationem  habent,  cum  per  imitationem  fiat, 
fumma  eaque  exquifita  quaedam  voluptas  femper  comitatur :  partim  ex 
ipfius  imitationis  contemplatione  orta ;  partim  ex  noftrae  felicitatis  cum 
aliorum  miferiis  comparatae  confcientia;  praecipue  vero  ex  Senfu  Mo- 
rali.  Homini  enim  generofum  quendam  fpiritum  natura  indidit,  juflit- 
que  non  fe  folum  refpicere,  fed  aliorum  etiam  curam  et  rationem  ha- 
bere,  nihil  humani  a  fe  alienum  ducere.  Gaudere  itaque  in  aliorum  fe- 
licitate,  dolere  etiam  in  aliorum  miferiis,  pietatem  et  benevolentiam  a- 
more  amplecti,  immanitatem  et  injuftitiam  odio  et  indignatione  profe- 
qui,  id  eft,  naturae  fuae  obtemperare,  rectum  eft,  honeftum,  pul- 
chrum,  jucundum. 

Multum  quidem  genere  differunt  Sublime  et  Patheticum,  et  tamen 
aliqua  neceflitudine  inter  fe  conjunguntur.  Patheticum  continet  in  fe 
Affectus  quos  patimur,  et  quos  concitamus.  Exprimuntur  aliqui  Af- 
fectus  fine  Sublimitate ;  eft  item  Sublimitas,  ubi  nulli  Affectus  expri- 
muntur :  fed  id  neutiquam  poteft  efTe  Sublime,  quod  nullum  Affec- 
tum  concitat.  Quae  ex  ipfa  Conceptuum  atque  Imaginum  magnitudine 
oritur  Sublimitas  femper  habet  Admirationem,  eamque  vel  cum  gau- 
dio,  vel  amore,  vel  odio,  vel  metu,  plerumque  conjunctam :  id  quod 
fatis  liquet  ex  exemplis  in  eo  genere  proxime  allatis. 

Quantum  vero  in  Affectibus  commovendis  et  ad  fuum  finem  rite  di- 
rigendis  praeftat  facra  Hebraeorum  Poefis  j  quomodo  eos  in  debitis  ob- 
jectis  exercet,  et  veluti  in  fuo  quemlibet  centro  et  cardine  convertit ; 
Admiratione  per  Divinae  Majeftatis  contemplationem  animum  percellit 
et  incendit ;  Gaudium,  Spem,  Amorem,  a  rerum  terrenarum  et  ab- 

jectarum 


prjel.xvii.  HEBRiEORUM.  157 

jectarum  amplexu  revulfum,  ad  Summum  Bonum  traducit ;  Odium, 
Metum,  Dolorem,  in  levioribus  vitae  miferiis  nimis  fedulo  occupatum, 
ad  Summi  Mali  averfationem  excitat :  haec  omnia  neque  hic  loci  egent 
explicatione,  nec,  quamquam  cum  fumma  Sublimitate  plerumque  con- 
juncta,  et  ad  finem  fuum  egregie  perducta,  proprie  ad  rem  praefentem 
faciunt.  Non  enim  agitur  de  Sublimitate  quatenus  concitat  AfFectus ; 
fed  de  ea  ejufdem  fpecie  quae  oritur  ex  vehementi  impulfu,  ex  Imita- 
tione  five  repraefentatione  AfFectuum. 

Atque  hic  campus  plane  immenfus  nobis  oftenditur.  Quid  enim  eft 
aliud  pars  longe  maxima  Poematum  Sacrorum,  quam  perpetua  diver- 
forum  AfFectuum  Imitatio  ?  quae  alia  materia  et  argumentum  tot  Car- 
minum,  quam  Admiratio  ex  Divinae  potentiae  et  majeflatis  contempla- 
tione  orta ;  Gaudium  ex  fenfu  Divini  favoris  profperoque  rerum  exitu  j 
Iracundia  et  Indignatio  contra  impios  Deique  ofores ;  Dolor  ex  peccati 
confcientia,  et  poena  delictorum  divinitus  irrogata ;  ex  interminatione 
Divinorum  judiciorum  Terror  ?  Neque  horum  omnium,  aut  fi  qui  his 
finitimi  funt  animorum  motus,  exempla  deliderare  quifquam  poteft, 
qui  in  Libro  Jobi,  in  Pfalmis,  in  Canticis  aut  Vaticiniis  Prophetarum, 
velit  periculum  facere,-  vel  etiam  in  aliquam  eorum  partem,  nullo  confi- 
lio  aut  delectu  habito,  forte  inciderit.  Quocirca  exhibenti  mihi  vobis, 
Academici,  in  horum  fingulis  breve  aliquod  fpecimen,  multo  minus 
erit  laborandum,  ut  idonea  atque  eximia  feligam,  quam  ut  quae  ultro 
occurrunt,  non  dico  pro  rei  dignitate,  fed  fine  graviflima  fublimitatis 
imminutione,  pofTim  exponere. 

Admiratio,  ut  eft  effectus  femper  confequens  Sublimitatem,  ita  faepe 
etiam  Sublimitatis  eft  caufa  efficiens.  Concipit  fenfus  magnificos,  dic- 
tione  utitur  elata  et  audaci,  fententiis  brevibus,  concifis,  interruptis. 1 

tow  vyv  iSa  mn* 

"  Jehova  regnat ;  contremifcant  populi : 
**  Cherubis  infidet;  commoveatur  tellus. 


I   E  S,  XCIX.  I. 


158  D  E  SACRA  POESI  prjel.  xvii. 

*  D^n     mrv  Sip 

Dunn  tdsw 
:  D*:n  d»o  hw 
nD2  mrv  Sip .- 
:  vrnn  mn(  Sip 

"  Vox  Jehovae  fuper  aquas ; 

"  Deus  gloriae  intonat  > 

c<  Jehova  fuper  aquas  ingentes. 

"  Vox  Jehovae  potens  j 

{<  Vox  Jehovae  plena  majeftatis. 

enpa  vwti  roDD  »o 
r^Sfi  niry  nSnn  tma 
j  ptt  nDy^an  i^D'  rvoa 

"  Quis  Tui  fimilis  inter  Deos  Jehova ! 

<c  Quis  Tui  fimilis,  verendus  fanctitate  ! 

<£  Terribilis  laudum,  faciens  mirabilia ! 

"  Extendifti  dextram,  abforbet  eos  tellus. 
EfFert  fe  Gaudium  atque  exultat  audacius :  grandes  habet  conceptus, 
fplendidas  imagines  arripit,  verba  injicit  ardentia  j  nec  veretur  figuras 
maxime  praecipites  et  infolentes  periclitari.  In  Mofis,  in  Deborae  Carmi- 
ne  tvxae/ww,  quae  fenfuum,  quae  dictionis  et  compofitionis  Sublimitas  ? 
Quid  illa  in  Pfalmis  toties  celebrata  univerfae  naturae  jubilatio,  quum  res 
omnes  creatae,  cum  animalibus  inanimae,  Creatoris  laudes  certatim  ef- 
ferunt  ?  nonne  ipfa  Poefis  triumphare  gaudio,  laetitia  infolefcere,  et  pro- 
pe  bacchari  videtur  ?  3 

Dicite,  Regnat  Deus  Omnipotens  j 

Dicite  populis,  Ipfe  Jehova 

Pofuit  ftabilis  mcenia  mundi, 

Rerum  validas  torquet  habenas. 

1  P  s.  xxix.  3,  4, 

2  E  X  0  D.  XV.  II,  12. 

3  p  s.  xcvi.  10,  13.  ec  xcviii.  7,  —  9. 

Coeli 


piuel.xvii.  HEBRjEORUM.  i59 

Coeli  exultent  j  concinat  JEthev  j 

Refonet  cantu  confcia  Tellus j 

Refonent  Sylvae  j  refonent  Montes  j 

Geminent  palmis  Flumina  plaufum  j 

Fremitu  laeto  reboet  Pontus : 

Pfallite,  clangite,  quaeque  patentes 

Colitis  terras,  quaeque  profundum. 

Advenit,  advenit  ipfe  Jehova, 

Regat  ut  populos  legibus  aequis  j 

Totum  numine  temperet  orbem. 
Nihil  autem  poteft  efle  magnificentius  et  grandius  quam  Iracundise 
et  Indignationis  praefertim  Divinae  repraefentatio  j  cujus  rei  infigne  ex- 
emplum  praebet  tota  Mofis  Ode  Prophetica,  quae  perpetuo  aeftu  iracun- 
diae  exardefcit  et  inflammatur.  Nonnulla  antehac  in  genere  paulum  di- 
verfo  exinde  protuli  j  nec  omitti  debent  fequentia : 1 

♦*!♦  D^itf  Stf  XWti  »3 

ithvb  ojk  ♦n  ♦m&M 
♦mn  pnn  ♦rw  dk 
:  ♦*!♦  DSt^Dn  tnNrn 
nvS  Dpj 
jdWk  ♦jupoSi 

Srwn  ♦mm 
notn  hhn  d*id 
j  nnt*  mma  ewno 

"  Nam  manum  meam  ad  coelos  attollo, 
"  Et  dico,  Ut  Ego  in  aeternum  vivo, 
"  Ita  acuam  gladii  mei  fulgur, 
"  Et  manus  mea  arripiet  arma  judicii  j 
"  Hoftibus  meis  ultionem  reddam, 
"  Eifque  qui  me  oderunt  rependam  : 

I    D  E  U  T.  XXXII.  40,  — —  42. 

"  Inebriabo 


160  DE   SACRA   POESI  ?RMl,  XVII. 

"  Inebriabo  fagittas  meas  fanguine, 
"  Et  gladius  meus  devorabit  carnes  j 
"  Sanguine  confofforum  captorumque, 
"  De  capite  capillato  inimicorum. 
Nec  in  fimili  materia  cautior  aut  remiflior  Ifaias :  1 

DpJ  DV  »3 

tnnz  »bito  n:K>i 
nty  ptn  &»atn 
:1»id  v»i  Doin&wi 
♦jnt  n  vtrini 
:»3nD»D  tt»n  »narn 
♦fittn  dvjv  omtn 
*n»n:i  D-otrtn 
:Dm?a  pttS  mito 

"  Nam  dies  ultionis  in  corde  meo  eft, 

«  Et  annus  quo  meos  redimam  venit : 

"  Et  circumfpexi,  neque  erat  adjutor  j 

"  Et  obftupui,  neque  enim  erat  fuftentator  : 

"  Tum  mihi  falutem  praeftitit  brachium  meum, 

"  Et  indignatio  mea  ipfa  me  fuftentavit : 

"  Et  conculcavi  populos  in  ira  mea, 

"  Et  in  aeftu  meo  ebrios  et  attonitos  reddidi, 

"  Et  caedem  eorum  derivavi  in  terram. 
Et  valde  fublimis  eft  illa  apud  Mofem  hoftici  furoris  et  minarum  Imi- 
tatio,  qua  mirifice  amplificatur  infperata  cladis  atrocitas :  * 

yew  pp-iK  nnt*  iott 
'trfl:  lattbnn  bbw  pbntt 
♦1»  wmn  *nm  pnt* 
:p*  iodd  mvm  rum 

"  Dixerat  hoftis,  perfequar,  adfequar ; 

"  Dividam  fpolia,  exfaturabitur  anima  mea ; 

1  1  S  A  T.  LXIII.  4,    6. 

2  E  X  0  D.  XV.  9,  IO. 

"  Stringam 


pR-asL.^vn.  HEBRjEORUM.  161 

"  Stringam  gladium,  cxfcindet  eos  manus  mea : 

"  Spiritu  tuo  flavifti ;  operuit  eos  mare. 
Humilis  plerumque  et  abjectus,  et  a  Sublimitate  paulo  alienior  eft 
Dolor ;  fed  cum  excefTit  modum  et  in  animo  penitus  dominatur,  infur- 
git  audacius,  et  in  rabiem  quandam  et  furorem  excandefcit.    Num  fe 
cohibet  et  comprimit  Jeremias,  dum  Sionis  miferias  exaggerat  ?  i 

nvD  w  ntfj  nnND  wp  i-n 
i  mon  bwd  •jsiy  \v)£  nn  Snxn 

"  Arcum  fuum  hoftili  more  intendit  j  dextram  firmavit  velut 
"  inimicus  j 

"  In  tentoria  fiiias  Sionis  iram  fuam  inflar  ignis  efFudit. 
Sed  nihil  in  hoc  genere  aequat  Jobi  dolorem,  acrem,  vehementem,  fer- 
vidum,  in  graviffimis  miferiis  femper  animofum  quiddam  et  excelfum 
fpirantem;  nimirum 

"  aefluat  ingens 
"  Uno  in  corde  Pudor,  Ludtufque,  et  confcia  Virtus. 

"nS  iDn  nsnnn 
nwSon»  ny  nn> 

j  tswn  n»  bvi 
unsnsn  trvnn  iSef 
♦wsvfln  ♦myi  rn»i 
♦•rnoD1?  iS  ^a»pn 
v:h  6y  •qd» 

Han^  kSi  tivSd  nSs* 
:  tivid  v*"^ 

:  td»  ny  v*>* 

1  T  H  R  E  N.  II.  4. 

2  J  O  B.  XVI.  9.  1  I4. 

X  « Ira 


162  DE  SACRA  POESI  pr^l.xvii, 

"  Ira  ejus  difcerpit  me,  et  hoftili  odio  profequitur j 

"  Dentibus  fuis  in  me  infrendit, 

"  Hoftis  meus  acuit  contra  me  oculos  fuos. 

cc  Fauces  fuas  contra  me  diftendunt  j 

"  Maxillas  meas  contumeliofe  percutiunt j 

<c  Pariter  fuper  me  fefe  exfaturant. 

"  Conftrictum  me  Deus  iniquo  tradidit, 

"  Et  in  manus  impiorum  me  praecipitavit. 

<c  Tranquillus  eram,  et  me  penitus  contrivit j 

<c  Et  cervice  prehenfum  minutatim  diffregit  j 

"  Ac  me  fibi  pro  fcopo  conftituit. 

<c  Corona  facta  invadunt  me  jaculatores  ejus  j 
<c  Sulcat  renes  meos,  nee  parcit  j 
<c  EfFundit  in  terram  fel  meum. 
<c  Aliis  fuper  alias  plagis  continuo  me  profligat  j 
<c  Impetum  facit  in  me  ficut  bellator. 
Apud  eundem  qua  magnificentia  et  fublimitate  exprimitur  Mceror  et 
DeXperatio ! 

i  O  fi  bilance  mea  libretur  calamitas, 
Juftaque  trutina  moles  cumulati  mali ! 
Superat  iniquo  pondere  arenas  aequoris  j 
Nec  temere  inasftuat  gemitu  erumpens  dolor. 
Stant  penitus  imo  tela  infenfi  Numinis 
Defixa  latere  j  morfu  lacerant  vifcera, 
./Egrumque  lenta  tabe  fpiritum  hauriunt  j 
Deique  terrores  acie  inftrudta  ingruunt. 
O  cedat  utinam  fupplicis  precibus  Deus ! 
EfFundat  irae  fraena  tandem  vindici  j 
Manu  foluta,  liberoque  brachio, 
Adigat  trifulci  vim  corufcam  fulminis, 
Miferumque  plaga  fubito  interimat  fimplici. 


i  Jobvi.  2,  3,  4,  8,  g. 


Nec 


prjel.  xvii.  HEBRiEORUM.  163 

Nec  minus  in  Terrore  vel  incutiendo  vel  exprimendo  totum  Jobi 
Poema  excellit ;  quod  fatis  intelligi  poteft  vel  exemplo  jam  allato. 
Hunc  vero  AfFedhim  quafi  fuum  opus  propriamque  provinciam  fibi 
vindicat  Poefis  Prophetica,  maximam  nempe  partem  in  denunciandis 
Dei  judiciis  occupata.  Totus  fere  eft  in  eo  waS-«  Ezekiel :  excellit  e- 
tiam  Ifaias,  quanquam  rerum  laetarum  et  falutis  plerumque  nuntius ; 
fed  Judaeorum  hoftibus  hi  intentantur  terrores.  * 

mrr  dv  ynp  o  bbn 
\  t^m*  hpd  ipd 
rmnm  dh»  Sd  p  hv 
\  dd»       zzb  hyi 
prntt»  D*^m  Dn^  iSnrm 
p^rv  nnSio 
inDm  mn  Stt  t^t* 
1  Dn*ifl  oan1?  tffS 
rm  dv  nsri 
*)tt  pnm  n*nn  ntatt 

frnabo  Tai^  rvtttaro 
Dn^»DDi  Dwn  M  »3 
d-m  nWt» 
mK^n  t^D&yn  i^n 
niw  n»3»  n1?  mn 

DJW  DWl  Syi 

dht  pto  »natpm 
j^skw  D^ny  mtui 
tta  &njtt  TpiK 
DnDD  Ditn 
nntt  d*db>  p 
nmpnn  pan  pjnro 


164 


DE  SACRA  POESI 


TRML.  XVII. 


"  Ejulate,  nam  propinquat  dies  Jehovas  j 

"  Adveniet,  ut  ab  Omnipotente  vaftitas  ! 

"  Idcirco  omnes  manus  folventur, 
.    "  Et  omne  cor  hominis  liquefcet ; 

"  Et  confternati  anguftiis,  et  cruciatibus  correpti, 

"  Inftar  parturientis  dolebunt : 

cc  Alter  alterum  attoniti  refpicient j 

"  Inftar  flammarum  vultu  ardente. 

"  Ecce  dies  Jehovae  advenit ; 

"  Atrocitas,  et  excandefcentia,  et  aeftus  irae : 

"  Ut  redigat  terram  in  defolationem, 

"  Et  peccatores  ejus  ex  ea  exfcindat. 

"  Nam  ftellae  ccelorum,  et  eorum  fidera, 

"  Non  emittent  lucem  fuam  j 

cc  Caligabit  Sol  in  ortu  fuo, 

"  Nec  fplendorem  fuum  effundet  Luna. 

"  Et  animadvertam  in  orbis  malitiam, 

<c  Et  in  impiorum  crimina ; 

"  Et  comprimam  arrogantium  faftus, 

cc  Et  fuperbiam  tyrannorum  dejiciam. 

"  Mortalem  reddam  obryzo  pretiofiorem, 

crEt  hominem  auro  Ophirino. 

cc  Propterea  ccelos  faciam  contremifcere, 

cc  Et  commovebitur  tellus  e  loco  fuo  j 

c<  In  excandefcentia  Jehovae  Exercituum  j 

cc  Et  in  die  irae  ejus  exardefcentis. 
Nec  in  hoc  minus  eminet  Jeremias,  etfi  lenioribus  affedtibus  magis  for- 
tafft  idoneus.    Exemplo  fit  Vifio  imminentem  Judasae  cladem  cum  mi- 
ra  evidentia  et  veriflimo  iv^ariAcr^u)  exhibens  :  * 


I    J  £  R.  IV.  I9,  &C. 


•rjel.xvii.  HEBRiEORUM.  165 

»nS  nri*p  nb*niN  ♦y»  to 
annN      »nS  *S  nam 
:  rn&pbp  nynn  ♦pm  ♦nyae»  npiar  bip  o 
pttn     pprw  *a  mpj  nntr  na» 

!W  Sip  nyat^N     nxnK  •no 
inai  mn  rom  ptfn  w*h 
:  dhik  vni  own  Sni 

"  Vifcera  mea !  vifcera  mea !  praecordia  mihi  dolent ! 
"  Tumultuatur  intus  cor  meum  ;  lilere  non  pofTum  y 
"Nam  vocem  buccinae  audivifti,  O  anima  mea j  clangorem 
«  belli ! 

"  Clades  fuper  cladem  proclamatur,  nam  devaftata  eft  omnis 
"  haec  terra : 

"  Subito  vaftantur  tentoria  mea,  momento  mea  vela. 

"  Quoufque  videbo  vexillum,  audiam  clangorem  buccinae !  — 

"  Afpexi  terram,  ecce  autem  informis  eft  et  vacua ! 

"  Ccelofque,  nec  lucent  amplius  !  — 
et  quae  fequuntur  reliqua.  Infinitum  effet  omnia  quae  huc  faciunt  re- 
cenfere :  et  erit  fortafTe  locus  de  his  et  fimilibus  plus  femel  difTerendi  in 
ea  operis  inftituti  parte,  quae  de  variis  Poematum  Hebraeorum  Generi- 
bus  agit ;  quam,  veftra,  Academici,  indulgentia  in  incoepto  arduo  et 
difficili  prius  implorata,  proxime  fum  ingreffiirus. 


PARS  TERTIA, 
POEMATUM  HEBRiEORUM  VARIiE  SPECIES. 


SIVE    POESIS  PROPHETICA. 
PRiELECTIO    DECIMA  OCTAVA: 
PROPHETARUM  SCRIPTA  PLERAQUE  ESSE  POETICA. 


De  Poefeos  Hebraese  generali  natura,  deque  attributis  ejus  com- 
munibus,  hadtenus  difputatum :  fatis  quidem  fufe,  fi  differ- 
tationum  numerus  fpectetur  j  fi  argumenti  et  copia  et  digni- 
tas,  vereor  ne  breviter  nimis,  et  plus  nimio  exiliter.  Verum 
non  erat  confilium  nifi  locos  infigniores,  et  qui  ad  peculiarem  Hebra?o- 
rum  rationem  prascipue  facerent,  attingere j  eofque  ipfos  delibare  potius 
quam  pertractare j  nec  tam  docere,  quam  ad  haec  ftudia  adhortari  audi- 
tores  meos :  qui  non  erunt  monendi,  ne  rei  ipfius  magnitudinem  ex 
hujufce  operae  et  tractationis  tenuitate  metiantur  j  ac  fpeciatim  exempla 
quod  attinet  ex  facris  Vatibus  faepius  prolata,  ne  in  ullius  interpretatio- 
ne,  nedum  in  noftra,  velint  acquiefcere :  quanquam  in  hac  parte  non 
minimam  pofitam  fuiffe  diligentiam  libenter  profiteor.  Quod  jam  re- 
-ftat,  univerfum  Genus  Poefeos  Hebrscas  in  fuas  Species  tribuendum  eft, 
et  quid  in  lingulis  maxime  notatu  dignum  fit,  videndum.  Qua  in  dif- 
tributione  non  eft  a  nobis  exigendum,  ut  ipfos  Hebraeos  femper  cite- 
mus  teftes,  utque  cujufque  Speciei  defcriptionem  legitime  elTe  conftitu- 

tam 


prjbl.  xviii.      DE  SACRA  POESI  &c.  167 

tam  illorum  auctoritate  confirmemus ;  qui  in  fubtilibus  ejufmodi  rerum 
partitionibus  non  multum  verfati  funt :  fatis  erit  ad  rem  noftram,  hoc 
eft,  ad  accuratiorem  Sacrae  Poeticac  tractationem,  fi  fingularum  proprie- 
tates  in  rei  natura  pofitas  effe,  cernique  vel  in  argumenti  materia,  vel 
in  rerum  difpofitione,  vel  in  ftyli  diverfitate,  vel  in  totius  denique  Poe- 
matis  forma,  demonflremus. 

Poefi  Propheticae  primum  locum  tribuo  :  quod  genus  cernitur  in 
Prophetarum  Vaticiniis,  eorum  nimirum  plerifque  quibus  conftant  Li- 
bri  Prophetici,  atque  aliis  nonnullis  quae  in  Hiftoricis  fparfim  occur- 
runt.  Ea  quin  fint  Stylo  vere  Poetico  et  in  fuo  genere  excellenti,  ne- 
mo  opinor  dubitat ;  quam  in  rem  a  nobis  etiam  jam  antea  allata  funt 
multa  exempla  :  numeris  autem  et  metris  conftare  non  minus  quam 
Libros  illos  Poeticos  dictos,  id  quidem  non  tam  facile  concefiiim  iri  vi- 
deo.  Negant  Judaei ;  i  negat  Hieronymus,  2  Judaeorum  diligens  audi- 
tor :  poft  quos  nihil  attinet  recentiores  memorare,  qui  partim  omnibus 
Hebraeorum  fcriptis  metra  abjudicant,  partim  iis  folum  tribuunt,  quae 
vulgo  Poetica  appellantur,  paucifque  infuper  Canticis  hinc  inde  difper- 
fis.  Horum  autem  auctoritate  nemo  fe  protinus  obrui  patiatur,  priuf- 
quam  videat,  num  idonei  fint  hujufce  argumenti  judices,  quidve  in  hac 
quaeftione  fit  eorum  teftimonio  tribuendum. 

Judaei,  ipfis  etiam  confitentibus,  antiquse  Metricae  artem,  ejufque  om- 
nem  memoriam,  a  multis  retro  faeculis  amiferunt ;  nimirum  inde  ab  iis 
temporibus  quibus  Lingua  Hebraea  defiit  efie  vernacula,  et  in  oblivio- 

I  abarbanel  Tres  ftatuit  Specics  Canticorum.  Prima  eft  Rhythmica,  five  ofAsm-nX^jrci', 
conftans ;  in  ufu  apud  recentiores  Hebrseos,  qui  ab  Arabibus  cam  didicerunt,  fed  Sacris  Scrip- 
toribus  plane  ignota.  Secunda,  ad  melodiam  Muficam  accommodata ;  ut  modulata  voce,  vel 
cum  inftrumentis  etiam  Muficis,  cantetur :  qualia  funt  Cantica  Mofis,  Deboraj,  Davidis.  Ter- 
tiam  Speciem  conftituunt  Parabola: ;  quod  genus  (inquit  ille,  valde  abfurde  ut  folent  Magiftri,) 
proprie  vocatur  "yty.  Ex  hac  autem  claffe  excludit  Parabolas  Prcphetarum,  cum  Maimonidis 
diftinclione  inter  Prophetiam  et  Spiritum  Sanclum  :  (vid.  more  neboc.  ii.  45.)  ait  eos  non 
effe  Cantica,  quia  non  funt  ex  operatione  ipfius  Prophetce,  fed  ex  abfoluta  Prophetia.  Mantif- 
fa  Dijfert.  ad  Libr.  cosri  pag.  413. 

z  Vide  HIER.ON.  Prsefat.  in  Ifaiam. 


nem 


168  DESACRAPOESI         prjel.  xvin. 

nem  abiit.  i  Id  fane  vero  videtur  fimile,  Maforetas  illas,  quicunque 
tandem  fuerint,  qui  poftea  facra  Volumina  Accentibus  et  Vocalibus, 
prout  ea  nunc  habemus,  diftinxerunt,  adeo  tenuem  et  imperfectam  ha- 
builfe  in  hac  re  cognitionem,  ut  metrum  a  foluta  oratione  non  potue- 
rint  liquido  internofcere :  quippe  qui,  cum  libros  alios,  Pfalmorum  ni- 
mirum,  Proverbiorum,  et  Jobi,  ut  metricos  peculiari  quadam  ratione 
accentibus  fuis  notaverint,  alios  tamen  non  minus  certo  metris  conftan- 
tes,  cujufmodi  funt  Canticum  Salomonis  et  Jeremiae  Threni,  pro  me- 
ris  fermonibus  habuerint,  et  proinde  in  his  vulgarem  et  profaicam  fo- 
lummodo  Accentuationem  adhibuerint :  quorum  judicio  ftant  omnes 
Judasi,  hofque  idcirco  metricos  efTe,  et  in  eodem  cenfu  cum  tribus  iftis 
fuperioribus  ponendos,  negant.  2  Neque  vero  in  hac  parte  difcipulus 
fuis  prasceptoribus  peritior  fuiffe  exiftimandus  eft.  Quanquam  enim 
Hieronymus  de  Metris  Hebraicis  multa  difputat,  multa  de  Tetrame- 
tris  et  Hexametris,  de  Iambicis  et  Sapphicis  memorat,  ea  tamen  omnia 
non  nimium  urgenda  efTe  res  ipfa  oftendit :  etenim  plane  pingui,  quod 
aiunt,  Minerva  agit,  in  Hebraicis  remotam  quandam  fimilitudinem 
Graecorum  metrorum  quaerens,  et  craflis  quibufdam  imaginibus  rem  a 
fe  ipfo  non  fatis  intelledtam  explicans  ;  in  quibus  etiam  ipfe  fibi  parum 

1  <c  Non  eft  dubium  quin  [Cantica  Sacra  Secundae  Speciei]  habuerint  melodias  certas,  quas 
■" longitudine  temporis  et  captivitatum  in  oblivionem  venerunt."  abareanel.  ibid.  p. 410. 

2  Canticum  Salomonis  Pocma  quidem  efle  agnofcunt  Judaei,  non  autem  vel  ftru&urae  ratione 
vel  metri,  fed  eo  quod  fit  Parabola:  adeoque  ad  Tertiam  Canticorum  Speciem  refcrt  abar- 
b  a  n  e  l.  ibid.    Qua  item  de  caufa  fit,  quod  cum  in  nonnullis  Codd.  MSS.  Tres  Libri  Mctrici 

fcribantur,  eodem  tamen  modo  minime  exarentur  Threni  et  Canticum  Canticorum.  Hoc 
fane  animadverti  in  Cod.  MS.  Bibliothecae  Vaticanae  inter  antiquiffimos  merito  numerando ;  eft 
enim  Anni  JEik  Chrift.  dcccclxxiii.  Hoc  cernitur  in  Tribus  Codd.  MSS.  Bibliothccx  Bod- 
leianae,  uti  me  certiorem  facit  Vir  in  his  literis  cxercitatiffimus  benjaminus  kennicott, 
cujus  eruditum  Opus  Criticum  propediem  expeftamus,  in  quo  etiam  omnes  Codd.  MSS.  Bibl. 
Hebr.  qui  in  Academiis  noftris  adfervantur  accurate  recenfebit.  Equidem  exiftimare  quifpiam 
pofiet,  Judzeos,  cum  Cantica  quacdam,  et  faepe  etiam  in  Codd.  MSS.  integros  Libros  Metricos, 
w^ui  exaratos  cxhibuerint,  vel  fervafle,  vel  fcrvare  faltem  videri  voluifle,  rationcm  carminis, 
et  veram  vcrfuum  diftributionem.  Scd  corum  in  hac  re  infcitiam  arguit  ipforum  inter  fe  difcor- 
dia ;  parum  cnim  confentiunt  in  linearum  terminis  figendis,  neque  ullam  ccrtam  rationem  aut  le- 
gem  in  hoc  negotio  fequuntur.  Canticorum  diftributio  in  «i^sy  in  variis  Libris  Impreflis  varia 
eft,  ut  cuivis  liquebit  Editiones  inter  fc  conferenti.    In  Cantico  Mofls  deut,  xxxii.  in  quo 

diftribucndo 


frjel.  xviii.  HEBRiEORUM.  169 

conftare  deprenditur.  Nam  Deuteronomii  Canticum  Hexametris  et  Pen- 
tametris  verfibus  compofitum  elTe  ait, 1  Jofephum  et  Origenem  fecutus ; 
alibi  a  vero  idem  Carmen  Iambico  Tetrametro  fcriptum  effe  affirmat : 
ad  comprobandam  denique  fententise  fuae  veritatem  eorum  teftimoniis. 
utitur,  Philonis  nimirum,  Jofephi,  Origenis,  Eufebii,  3  quibus  Metri- 
ce  Hebraea  aeque  atque  ipfi  fuit  ignota.  Pace  itaque  et  Judaeorum  et 
Hieronymi  liceat  nonnulla  proponere  in  contrariam  partem,  quibus  for- 
fan  perfpe&is  non  omnino  incredibile  videri  poterit,  Prophetarum  ple- 
raque  Vaticinia,  perinde  atque  caetera  Poefeos  Hebraeae  monumenta, 
verfibus  efle  edita  numerifque  adftricta. 

Jam  vero  ad  probandum  Prophetarum  Vaticinia  efte  Metrica,  iifdem 
profecto  argumentis  utendum  eft  nobis,  quibus  conati  fumus  evincere 
Poefin  Hebraeam  in  univerfum  aliquo  Metri  genere  conftare :  quae  qui- 
dem  omnia  hic  locum  habent,  eo  duntaxat  excepto  quod  ex  Carmini- 
bus  Alphabeticis  petebatur.  Ejus  vero  artificii  exempla  in  Poeft  Pro- 
phetica  minime  efte  quaerenda,  res  ipfa  docet ;  cum  fit  ab  ejus  natura 
vel  maxime  alienum :  eft  enim  magis  ftudii  et  diligentiae,  quam  incita- 
tionis  et  motus ;  ad  fubfidium  memoriae,  non  ad  affectuum  impulfus 
comparatum.    Reliqua  autem  imprimis  hic  obfervanda  occurrunt : 

diftribucndo  Libri  Imprefli  magis  confentiunt  quam  in  caeteris,  vix  autem  diverfitati  aut  incon- 
ftantiae  locus  fuifiet,  modo  membrorum  fententiae  femper  habuiflent  rationem,  ipfi  tamen  Judaso- 
rum  Magillri  inter  fe  diffident,  aliis  verfus  five  lineas  fexaginta  feptem,  aliis  feptuaginta  nume- 
rantibus.  Vide  Annot.  ad  Bib.  Hebr.  Edit.  michaeus  Hala  1720.  In  Libris  metricis  fi- 
milis  eft  trium  MSS.  Bodl.  modo  memoratorum  difcordia ;  quod  meo  rogatu  amicifiime  fa£ta 
collatione  deprehendit  idem  Vir  Doftiflimus.  Codex  MS.  infignis,  quem  in  Bibliotheca  Regia 
Drefdenfi  vidi,  habet  quod  in  hac  parte  notari  meretur,  quodque  Judjeorum  in  hac  re  tota  ig- 
norantiam  et  futilitatem  palam  facit.  Paraphrafis  Chaldaica  Textui  per  totum  immifcetur,  ita  ut 
fingula  legantur  Commata,  primo  Hebraeum,  deinde  Chaldaeum,  et  fic  perpetuo  alternatim  :  rn 
Libris  Metricis,  qui  ff^ig&«j  fcribuntur,  ita  confunduntur  Textus  et  Verfio,  ut,  cum  in  fi%w  dif- 
tributione  nihil  aliud  fpeftaverit  fcriptor  quam  linearum  aequalitatem,  paflim  in  una  eademque  li- 
nea  occurrant ;  utque  idem  «j^oj  ab  Hebraeo  incipiat,  in  Chaldaeum  definat ;  et  contra.  Codex 
hic  eft  elegantiflimus ;  annorum  fortafle  quingentorum.  Punfta  funt  a  manu  recentiore ;  ut  in 
Vaticano  fupradicto,  aliifque  omnibus  paulo  antiquioribus. 

I  Prsefat.  in  Chron.  Eufebii. 

z  Epift.  clv.  ad  Paulam  Urbicam. 

5  Vide  h  1  e  R  0  n.  Prjefat.  in  Job. 

Y  Piale&ue 


170  DE   SACRA   POESI  PRML.  XVIII. 

Diale&us  Poetica, *  Didlio  et  Conftructio  a  pedeftri  fermone  abhorrens, 
caeteraque  ejufmodi,  quae  lectori  diligenti  abunde  fefe  ofFerent,  uno  al- 
teroque  exemplo  explicari  non  poflunt;  parvi  enim  momenti  fortafTe 
videbuntur  lingula,  quae  univerfa  magnam  vim  habent.  Huc  accedit 
poetica  Sententiarum  Conformatioj  quae  cum  metrici  artificii  femper, 
ut  mihi  quidem  videtur,  pars  quaedam  praecipua  efiet,  nunc  certe  quae 
clare  apparet  fola  lit,  eam  poftea  uberius  explicare  conabor,  Scriptorum 
Propheticorum  fpeciatim  habita  ratione :  alia  quaedam  jam  praemifiii- 
rus,  quae  ad  opinionem  noftram  comprobandam  viam  munire  viden- 
tur. 

Erant  Prophetae  a  Deo  quidem  ipfo  et  electi  et  ad  munus  fuum  ob- 
eundum  abunde  inftructi ;  ex  eorum  tamen  numero  plerumque,  qui 
ab  ineunte  aetate  in  convenientem  difciplinam  traditi,  et  ad  facra  minif- 
teria  prius  inftituti  fuiffent.  Conftat  ex  multis  facrae  Hiftoriae  locis, 
inde  a  prifcis  Reipublicae  Hebraeae  temporibus  fuifie  quaedam  Propheta- 
rum  Collegia,  in  quibus  femoti  ab  hominum  frequentia  Prophetici  mu- 
neris  candidati  ftudiis  et  exercitationibus  facris  vacabant :  horum  fingu- 
lis  praeerat  Vates  aliquis  fumma  auctoritate,  et  Sancli  Spiritus  inftinctu 
eximie  praeditus,  univerfi  coetus  moderator  et  praeceptor.  Quanquam 
de  eorum  inftitutis  et  difciplina  paucis  tantummodo  atque  obiter  men- 
tionem  fecit  Sacra  Hiftoria  j  nihilominus  in  eo  faepe  multumque  occu- 
patos  fuifTe  intelligimus,  ut  hymnis  et  carminibus,  cum  fidium  et  tibia- 
rum  cantu  et  fymphonia,  Dei  laudes  celebrarent.  I;:fignis  eft  locus  qui 
in  hoc  genere  primum  occurrit :  2  Saulo  jam  regi  defignato,  et  folenni 
unclione  juflii  Dei  confecrato,  obviam  fit,  quemadmodum  ei  praedixe- 
rat  Samuel,  ccetus  Prophetarum  defcendentium  a  Monte  Dei  (id  loci 
riomen,  in  quo  fitum  erat  facrum  Collegkim )  et  praecedentibus  nabliis, 
tympanis,  tibiis,  citharifque,  vaticinantium :  quibus  auditis  ipfe  proti- 
nus,  caelefti  etiam  fpiritu  inftinclus,  una  vaticinatur.  Idem  illi  evenit, 
ejufque  etiam  nuntiis  Naiotham  miflis  ad  capiendum  Davidem  j  3  qui 


1  Vide  fupra  Annotata  frjel,  111, 

2  i.  s  a  m.  x.  5,  '  10. 

3  1.  S  A  M.  XIX.  20,       ■  '  14. 


cum 


prml.  xviii.  HEBR7EORUM.  iyi 

cum  Prophetas  viderent  vaticinantes,  et  praefidentem  choro  Samuelem, 
afflatu  divino  pariter  correpti  una  vaticinati  funt.  De  hujufce  Vaticina- 
tionis  ratione  inter  Auctores  quantum  video  nulla  eft  diiTenfio :  omnes 
hic  intelligunt,  Dei  laudes  Sancli  Spiritus  inftin&u  carmine  cantuque 
celebratas  ;  Chaldaei  Interpretis  auftoritatem  fecuti,  vel  potius  rei  ipfius 
evidentia  inducti :  quandoquidem  etiam  eodem  plane  modo  Afaphus, 
Heman,  Iduthun,  in  Templi  minifterio  rei  muficae  praefe&i,  dicuntur 
"  vaticinati  effe  in  citharis,  nabliis  et  cymbalis,  cum  gratiae  Jaudefque  Je- 
"  hovae  tribuerentur."  1  Quibus  exemplis  fatis  patet,  vocis  ufum 
apud  Hebraeos  eo  quidem  ufque  ambiguum  fuifte,  ut  aeque  defignaret 
Prophetam,  vel  Poetam  five  Muncum,  divinitus  incitatum.  His  addi 
etiam  poftunt  Prophetides,  Maria  foror  Aharonis,  et  Debora,  eo  titu- 
lo,  ut  videtur,  infignitae,  non  folum  quod  per  illas  Jehova  locutus  ef- 
fet,  fed  ob  Poeticam  etiam  et  Muficam  facultatem  j  quae  duae  apud  an- 
tiquos,  cum  Hebraeos  tum  exteros,  femper  erant  conjunctae.  Quid 
qUod  Salomo,  vel  faltem  Parabolarum  ejus  concinnator  atque  editor 
quidam,  vocabulum,  quod  in  Prophetiae  proprie  dictae  fignificatione  fo- 
lenne  eft,  bis  ufurpavit  ad  dictionem  Poeticam  defignandam  ?  Verba  e- 
nim  Aguri  et  Lemuelis  vocat  t<\!?fi,  2  quod  Hieronymus  Vifionem  red- 
dit,  Seniores  Xprjpu,Tt<rpov,  Chaldaeus  s<nV33  :  cum  tamen  is  locus  nihil 
in  fe  habeat  Prophetiae  proprie  dictae  fimile,  fed  fit  Sententiarum  quae- 
dam  rhapfodia,  conftans  verficulis  ad  omnem  Poeticum  ornatum  com- 
pofitis,  et  in  eo  genere  imprimis  elegantibus.  Nimirum  Hebraei  res 
duas  natura  inter  fe  finitimas,  ut  ipfi  arbitrabantur,  unius  vocabuli 
communione  connectebant :  eademque  ambiguitas  nominis  utravis  fa- 
cultate  pollentem  exprimentis,  ob  fimilem  quandam  opinionem  anti- 
quitus  acceptam,  in  linguis  3,  Arabica,  Graeca  et  Latina  obtinuit. 

Neque  vero  exiftimandum  eft  Poeticam  five  Muficam  in  focietatem 
folummodo  nominis  a  Prophetia  benigne  receptam  fuifTe :  quinetiam 

1  I.PARAL.  XXV.  I,  —  3. 

2  PROV.  XXX.  I.     XXXI.  L. 

3  Muttenabbi,  rfgop?;-^,  Vates.  Vid.  josephi  m  e  d  1  Oper.  p.  58.  t  i  t.  1,  iz.  l  u  c. 
1.67,  et  hammond.  in  loc. 

Y  2  accepimus 


172  DE  SACRA  POESI         prjel.  xviii. 

accepimus  Prophetiam  ipfam  non  dedignatam  effe  cum  Mufica  re  vera 
habere  commercium,  ejufque  opem  et  auxilium  petere.  Infigne  eft  E- 
lifaei  exemplum ;  qui  duobus  regibus  Judae  et  Ifraelis  de  rerum  exitu 
fcifcitantibus  Dei  refponfum  editurus  <  Fidicinem  fibi  adduci  poftulat ; 
eoque  citharam  pulfante  afflatu  divino  protinus  1  agitatur.  Quod  fane 
plerique  ita  interpretantur,  ut  exiftiment  Prophetam  ad  fedandam  ani- 
mi  fui  perturbationem  Muficam  adhibuiffe :  in  quo  fequuntur  opinio- 
nem  quandam  Judaeorum  recentiorum,  3  quae  ipfa  non  fatis  extra  con- 
troverfiam  pofita  eft ;  quafi  nimirum  omnis  vehementiorum  affectuum 
motus  Sancto  Spiritui  aditum  praecluderet,  et  cum  Prophetia  conftare 
non  poffet :  cujus  tamen  operationem  cum  incitatiffima  animi  commo- 
tione  graviffimifque  perturbationibus  perfaepe  conjunctam  fuiffe,  multis 
ipforum  Prophetarum  4  teftimoniis  comperimus.  Verum  utcunque  ea 
fe  res  habeat,  haud  fcio  an  verius  ftatui  poffit,  iis  quae  modo  allata 
funt,  et  hoc  ipfo  loco,  perfpectis,  Prophetam  ipfum  voce  ceciniffe  ad 
fidicinem,  et  vel  hymnum  aliquem,  vel  potius  oraculum  ipfum  ad  ci- 
tharae  cantum  pronuntiaffe :  a  quo  fane  non  prorfus  abhorret  hujus  ref- 
ponfi  ftylus  et  compofitio. 

Ex  quibus  omnibus  fatis  liquet,  veterum  Hebraeorum  fententia  cum 
Poetica  Prophetiam  arcta  quadam  focietate  et  cognatione  conjunctam 
fuiffe.  Utriufque  facultatis  idem  erat  nomen;  eadem  quippe  origo, 
idem  auctor,  Spiritus  Sanctus.  Ii  potiffimum  ad  Prophetiae  munus 
exequendum  evocabantur,  qui  prius  in  facra  Poefi  multum  fuerant 
verfati.  Eorundem  erat  in  ufum  Ecclefiae  et  carmina  condere,  et  ede- 
re  oracula :  neque  id  quidem  dubium  eft,  quin  magna  pars  Hymno- 
rum  facrorum  Vaticinia  fint  proprie  dicta ;  nec  quin  ex  Vaticiniis  non- 
nulla  re  vera  fint  Hymni.  Cum  autem  is  effet  ab  initio  praecipuus  Poe- 

1  2.  R  E  G.  III.  I5. 

2  mrr»  t  vby  »nm  pion  rvm 

3  Vide  maimon.  More  Nebcc.  u.  36.  et  plurcs  alios  citatos  a  joh.  smith.  in  Dijfcrt. 
De  Fropbetia,  Cap.  viii. 

4  Vkle   J  E  R.  XXIII.  9.     E  Z  f  K.   III.  I4,  I5.     D  A  N.  TII.  28.    X.  8.     H  A  B  A  C.  III.  2, 

ct  i6. 

ticce 


prjel.  xviii.  HEBRiEORUM,  173 

ticas  finis,  uti  prius  vidimus,  ea  fingularis  utilitas,  ut  dicla  fapientium, 
ad  mores  vel  ad  fidem  pertinentia,  in  animis  hominum  alte  imprime- 
ret,  et  ad  pofteritatis  memoriam  commendaret  j  nemini  mirum  id  vi- 
deri  debet,  fi  Prophetia,  quae  in  eo  genere  principem  locum  obtinet 
maximique  eft  momenti,  ejus  operam  noluerit  repudiare,  et  minifte- 
rium  ad  ufus  fuos  praecipue  accommodatum  afpernari.  Cujus  etiam  rei 
iiluftre  praebet  exemplum  Mofis  Ode  Prophetica,  >  quam  Dei  juflu  et 
inftinctu  fcripfit,  Ifraelitis  difcendam  et  memoriae  mandandam  :  "  Ut 
"  fit,"  inquit  Deus  ipfe,  -  "  Carmen  hoc  mihi  pro  tefte  adverfum  Ifrae- 
"  litarum  populum,  cum  a  me  defecerit;  hoc  in  os  ejus  teftimonium 
"  dicet ;  neque  enim  oblivioni  mandabitur,  aut  ex  pofterorum  ejus  ore 
"  excidet." 

Porro  autem,  ut  hoc  ipfum  Mofis  Carmen  in  primis  clarum  eft  et 
infigne  in  Prophetico  genere  monumentum,  ita  ex  altera  parte  multa 
funt  Vaticinia,  quae  in  genere  Poetico  praecipue  eminent.  Supereft  ut  in 
hanc  rem  exempla  quaedam  ex  fcriptis  Propheticis  deprompta  vobis 
proponam.  Ac  Vaticiniorum  quidem  antiquifiimorum,  quae  in  Mofis 
Hiftoria  extant,  pleraque  jam  antea  citavi,  3  uti  quae  clariffimum  He- 
braei  carminis  fpecimen  exhiberent :  Noachi  nimirum  Vaticinium,  Ja- 
cobi  Patriarchae  Benedictiones,  Balaami  Oracula.  Quibus  omnibus,  ac 
praefertim  illis  Balaami,  haud  fcio  an  clariora  exempla  ex  univerfo  fa- 
crorum  Codicum  penu  depromi  poftint ;  ita  funt  omnibus  poetici  cha- 
racleris  notis  eminenter  fignata :  ut  qui  metra  aliqua  in  Hebraeorum 
poefi  agnofcunt,  cum  iis  autem  folis  in  hac  quaeftione  nobis  res  eft,  if- 
ta  cogantur  in  metricis  numerare,  fiquidem  pro  fententia  fua  argumen- 
tis  propugnare  velint.  Illis  autem  Balaami  Vaticiniis  adnumerandum , 
exiftimo  Carmen  elegantiflimu-m,  a  Micha  Propheta  ab  interitu  vindica- 
tum :  4  mire  congruit  cum  caeteris  ejus  monumentis  res,  dictio,  con- 
ftruclio,  forma  ipfa  et  charafter  compofitionis  j  plane  autem  citari  vi- 

1  D  E  U  T.  XXXII. 

2  Vide  d  e  u  t.  xxxi.  19,  —  21. 

3  Vide  fupra  p  r  je  l.  iv. 

4  M  I  C  H.  VI.  6^— -  8, 

detUTj 


i74  DE   SACRA   POESI  VRML.  XVIII. 

detur,  i  ut  Regl  Moabitarum  confulenti  fadtum  a  Balaamo  refpon- 
fum : 

:  d™  *nWS  tp» 
mbwn  ujnpNn 

♦♦pt?  »bm  nmnn 
ws  fin&a  in^n 
i>w$a  n^Dn  ns 
rnu  na  dik  "i1?  Tjn 
:ioo  mn  mrr  noi 
non  nnnNi  oatro  nw  dk  9 
iyrt?*  dv  ns'1?  yjym 

Quanam  re  inftrudtus  comparebo  coram  Jehova j 
H  Inclinabo  me  fupplex  coram  Deo  altirTimo  ? 
{C  Num  comparebo  coram  eo  cum  holocauftis j 
cc  Cum  vitulis  anniculis  ? 
cc  Num  accepta  erunt  Jehovae  millia  arietum  j 
cc  Dena  millia  fluentorum  olei  ? 

"  An  dabo  primogenitum  meum  hoftiam  pro  peccato  meo j 

cc  Ventris  mei  fructum  piaculum  animae  meae  ? 

<c  Indicavit  tibi,  O  homo,  quid  fit  bonum, 

"  Et  quid  Jehova  a  te  exigit  ? 

cc  Nifi  ut  asquum  facias,  et  pietatem  colas, 

cc  Et  fubmifle  te  geras  erga  Deum  tuum. 
Quod  fi  ad  reliquas  facrae  Hiftoriae  partes  pergamus,  exempla  non  de- 
erunt.  Sed  prius  etiam  appellanda  nobis  eft  ipfius  Mofis  Cycnea  Can- 
tio  j  non  dico  Oden  illam  Propheticam  quae  fsepius  id  nomen  invenit, 
fed  Viri  Divini  extremam  morientis  Benediclionem,  qua  Ifraeliticarum 
tribuum  fata  fignificantur  :  * 


I  Vide  m  1  c  h.  vi.  5.  ct  Viri  Cl. 
HESsis,  Concionem  De  Balaamo. 


josephi  butler,  nuper  EPISCOPI 

2   D  E  U  T.  XXXIII. 


D  U  N  E  L- 

mrv 


PRJBL.XVH1.  HEBRiEORUM.  175 

:  idS  nw»  rrm 

"  Jehova  ex  Sina  prodiit ; 

"  Et  ex  Sehire  illis  exortus  eft :  — 
Vaticinium  ejufdem  plane  generis  cum  illo  Jacobi  j  in  exordio  et  fine 
valde  fublime ;  ex  omni  autem  parte  Prophetici  Carminis  fpecimen  exi- 
mium.  Porro  in  eundem  cum  his  cenfum  refero  Samuelis  ad  Saulum 
refponfum,  quo  ei  contumaciam  exprobrat,  eumque  divino  decreto 
regno  privari  denunciat,  quatuor  conftans  verficulorum  paiibus  elegan- 
ter  compofitis :  1 

3ia  m?»  vm  nan 

DDp  nNton  o 
:nvsn  D«nm  \m 

:  iboa  ^D»a»i 

"  Num  delectatur  Jehova  holocauftis  et  facrificiis, 

M  iEque  ac  obfequio  voci  ejus  praeftito  ? 

M  Scito,  obfequium  melius  efle  facrificio, 

"  Et  obedientiam  adipe  arietum. 

"Profecto  ut  crimen  divinationis  eft  rebellio, 

<{  Et  quafi  fcelus  idololatrise  contumacia. 

{<  Quoniam  repudiafti  mandatum  Jehovas, 

"  Et  ipfe  te  repudiavit,  ne  rex  fis. 
Aliud  ejufdem  rei  evidens  et  illuftre  exemplum  praebent  Davidis  verba 
noviflima,  -  utcunque  difficilis  et  impedita  fit  ejus  Vaticinii,  quod  dic- 
tionem  attinet,  interpretatio.    Satis  jam  credo  erit  exemplorum  ex  Li- 

1  i.sam.  xv.  22,  23.  vett.  intt.  omnes  legiffe  videntur  2'Wpni  pio  ywpnb,  et 
E3'D""ifi  fine  1  pnefixo. 

2  2.  S  A  M.  XXI II.  I,       ■  7. 

bris 


176  DE   SACRA  POESI  &c.      pr/el.  xviii/ 

bris  Hiftoricis,  fi  addam  Ifaiae  de  Senacheribo  Oraculum,  Regum  Hif- 
toriae  infertum :  1 

yw  nn  nSmn  -\h  myb  i?  nrn 
:  dSetp  nn  ny»in  twn  -pnN 

"  Contempfit  te,  fubfannavit  te,  Virgo  Filia  Sionis ; 

"  Poft  te  caput  movit  Filia  Hierofolymorum :  — 
quod  iterum  occurrit  inter  illius  Prophetae  Vaticinia ;  admonetque  ut 
ab  Hiftoricis  ad  ipfa  Prophetarum  Volumina  tranfeam,  quae  magnam 
fuppeditabunt  exemplorum  copiam,  quibus  oftendi  poffit  vere  poeti- 
cam  efle  Vaticiniorum  compofitionem,  unoque  opere  ipfa  poeticae  com- 
politionis  ratio  plenius  illuftrari. 

I   2.  R  E  G.  XIX.  21,  '  34.     I  S  A  I.  XXXVII.  2  2,      ■  35. 


PRiELECTIO    DECIMA  NONA: 


POESIN  PROPHETICAM  ESSE  SENTENTIOS AM. 


Poesin  Hebraeam  in  Religionis  famulatu  natam  et  enutritam 
fuifle  fatis  conftat,  cum  a  principio  id  praecipue  munus  illi  de- 
mandatum  eflet,  ut  Dei  laudes  Hymnis  celebraret  j  utque  cum 
Mufica  conjunclia  rem  divinam  fandtiorem  quodammodo  et  au- 
guftiorem  faceret,  piifque  colentium  arFedtibus  vim  quandam  efficacem 
adderet,  et  ardorem  caeleftia  fpirantem.  Primaevum  hunc  Hymnorum 
in  Sacris  ufum  haud  parum  momenti  attulifle  credibile  eft,  ad  forman" 
dum  univerfum  hujufce  poefeos  charadtera,  eumque  habitum  ei  indu- 
cendum,  quem,  etfi  ifti  quidem  negotio  praecipue  accommodatum,  in 
caeteris  tamen  fervat.  Quod  ut  luculentius  explicari  poflit,  de  veterum 
Hebraeorum  Hymnodia  paucula  adnotanda  funt. 

Quanquam  equidem  de  more  rituque  carmina  canendi  apud  eos  re- 
cepto  haud  multa  liquido  conftent,  et  de  Mufica  facra  ex  omni  parte 
valde  impedita  et  obfcura  fit  quaeftio,  hoc  tamen  multis  exemplis  clare 
confirmatur,  ufu  obtinuifle,  ut  facros  Hymnos  faepe  alternis  choris  in- 
vicem  cantarent. 1  Id  nonnunquam  hoc  modo  fiebat;  nimirum  alter 
chorus  Hymnum  ipfum  canebat,  altero  diftichon  intercalare,  five  id 
<z3&x<r{ici,  eflet  five  m-u&t,  certis  in  locis  fubinde  intercinente.  Ita  Mofem 
cum  Ifraelitis  Oden  ad  Mare  Rubrum  cecinifle  accipimus ;  *  "  Maria 
"  enim  Prophetis  tympanum  manu  ferebat,  eamque  fequebantur  Fae- 
"  min32  omnes  cum  tympanis  choreas  agentes ;  et  Maria  refpondebat 
"  illis,"  hoc  eft,  ipfa  cum  mulieribus  virorum  choro  identidem  fucci- 
nebat, 

1  Vide  n  e  h  e  m.  xii.  31,  38,  40.  ct  Titulum  p  s.  lxxxviii. 

2  e  x  0  d.  xv.  20,  xi.  Vide  philonem  art^*  )**zyi*f,  pag.  199,  itefli  myt  fax  Jtvpn 
xv,  pag.  901.  Edit.  Paris.  1640. 

z  n»ty 


178  DE    SACRA   POESI  PRJEL.  XIX. 

ntu  nKj  o  mirS  rvw 

"  Cantate  Jehovae,  quia  magnifke  fefe  extulit  •> 

"  Equum  equitemque  in  mare  dejecit. 
Quod  cernitur  etiam  in  Pfalmis  nonnullis  ad  hanc  formam  compofitis. 
Alias  vero  ita  erat  inftituta  cantio,  ut  ex  duobus  choris,  altero  fingulis 
verficulis  praecinente,  alter  perpetuo  fubjungeret  verficulum  priori  aliquo 
modo  refpondentem.   Cujus  rei  exemplum  eft  in  noto  illo  difticho, 

mto  »a  rmh  rnn 
1  HDn  ahiyb  o 

"  Celebrate  Jehovam,  quia  bonus ; 

a  Quia  aeterna  eft  ejus  benignitas : 
quod  Sacerdotes  et  Levitas  ad  praefcriptum  Davidis  alternis  choris  ceci- 
nifTe  nos  docet  Ezra ;  1  ficuti  etiam  colligere  licet  ex  illo  Pfalmo, 1  in 
quo  pofterior  verficulus  ab  altero  choro  cantatus  perpetuam  nrodSlw  fa- 
cit.  Eadem  eft  ratio  muliebris  cantiunculae  de  Saulo  et  Davide :  3  "  lu- 
14  dentes  enim  refpondebant,"  hoc  eft,  alternis  choris  carmen  amce- 
baeum  canebant  j  alteris  enim  praecinentibus, 

"  Percuffit  Saulus  millia  fua, 
alterae  fubjiciebant, 

"  Et  David  fuas  myriadas. 
Quomodo  Ifaias  defcribit  ipfos  etiam  Seraphos  canentes  to  T^/mytov : 
nempe  4  "  alter  alteri  inclamabant,"  five  canebant  alternis, 

mtov  mv  mp  pnp  mp 
:  vraa  pNn  ?d  nSd 

"  Sanctus,  Sanclus,  Sanctus,  Jehova  Exercituum ! 
"  Plena  eft  gloria  ejus  univerfa  tellus. 

1  E  'Z  R.  III.  II. 

2  P  S.  CXXXVl. 

3  I.  S  A  M.  XVI  II.  7. 

4  1  s.  vi.  3.   Vide  qus  de  origine  wncpmm  vprm  tradit  socrat.  Hiji.  Eccl.  vi.  8. 

Ex 


prjel.xix.  HEBR^EORUM.  179 

Ex  Judaica  Ecclefia  in  Chriftianam  inde  a  primis  faeculis  derivatus  eft 
mos  ifte  alternis  canendi :  1  avnOuvov  vpvwftav,  five  Refponforia,  voca- 
bant,  cum  zn  duos  choros  divifi  Pfalmum  per  fingulas  ftrophas  invicem 
canebant:  cum  autem  id  fiebat  per  fingulos  verficulos,  altero  nempe 
choro  pofteriorem  diftichi  partem  fuccinente,  id  fpeciatim  appellabant 

Ht  CDCpGSlJfOl,,    five  IX  aKQOT-hdJli&y    VTTG-^/CL/hSiV .  1 

Quod  fi  is  primaevus  efiet  Hymnos  canendi  ufus,  uti  fane  fuiffe  cre- 
dibile  eft,  in  eo  caufam  cernimus  proximam,  cur  ejufmodi  carmina  per 
ftrophas  aequales,  et  quidem  plerumque  difticha,  ornate  difponerentur ; 
et  cur  difticha  verficulis  aliquo  modo  parallelis  conftarent.  Id  cum  ac- 
commodatum  eflet  ad  modulationem  muficam  in  ea  poefeos  fpecie,  quae 
a  principio  maxime  exculta  eft,  fimulque  cum  linguoe  indole  et  ratione 
numerorum  valde  congrueret;  facile  tranfiit  in  caeteras  fpecies,  quae 
non  erant  ad  eundem  cantioriis  ufum  deftinatae;  adeoque  in  univerfa 
Hebraeorum  poefi  fere  obtinuit :  ut  id  verius  de  Mufis  Hebraeis  quam 
de  aliis  quibufcunque  dici  pofiit,  —  "  Amant  alterna  Camcenae."  Quam 
in  rem  adnotari  etiam  poteft,  verbum  MiV>  quod  proprie  fignificat  re- 
fpondere,  ufurpari  latius  de  quavis  cantione ;  3  vel  a  praecipua  fpecie  ad 
reliquas  tranllato  vocabulo,  vel  quod  apud  Hebraeos  omne  fere  carmen 
Refponforii  quodammodo  formam  haberet. 

Hanc  originem,  hos  progreflus  habuifle  videtur  apud  Hebraeos  Poe- 
tica  fententiarum  Compofitio :  in  Poefi  Prophetica  eam  obtinere,  pariter 
atque  in  Ode  vel  Didactica,  ad  quas  natura  fua  maxime  eft  accommo- 
data,  cerni  poteft  in  iis  exemplis  Vaticiniorum  Poeticorum  antiquifli- 
mis,  quae  proxime  citavi ;  nec  minus  in  illis  reliquis  locum  habere,  quse 
fn  Prophetarum  Voluminibus  continentur,  fupereft  ut  oftendam.  Quod 
ut  fiat  evidentius,  totum  hoc  genus  in  fuas  fpecies  diftributum  exem- 
plis  illuftrare  conabor,  primum  ex  iis  Libris  qui  ab  univerfis  habentur 
Poetici,  deinde  e  Propheticis  confimilia  depromens. 

1  piin.  Lib.  x.  Epift.  97.  — "quod  eflent  foliti  carmen  Chrifto,  quafi  Deo,  dicere  fc- 
"  cum  invicem." 

2  Vide  bingham.  Antiq.  Eccl.  Chriftiana  xiv.  i. 

3  E  X  O  D.  XXXII.  l8.    NUM.  XXI.  17.    H  0  S.  II.  IJ.    P  3.  CXLVII.  7. 

Z  2  Poetica 


i8o  DE  SACRA  POESI  pr.el.xix. 

Poetica  fententiarum  Compofitio  maximam  partem  conftat  in  aequa- 
litate,  ac  fimilitudine  quadam,  five  parallelifmo,  membrorum  cujufque 
periodi,  ita  ut  in  duobus  plerumque  membris  res  rebus,  verbis  verba, 
quafi  demenfa  et  paria  refpondeant.  Quae  res  multos  quidem  gradus 
habet,  multam  varietatem ;  ut  alias  accuratior  et  apertior,  alias  folutior 
et  obfcurior  fit :  ejus  autem  Tres  omnino  videntur  effe  Species. 

Primam  conftituunt  fpeciem  Parallela  Synonyma :  cum  propofita 
quacunque  fententia,  eadem  denuo  exprimitur  aliis  verbis  idem  fere 
fignificantibus.  Quae  exornatio  omnium  fortaffe  frequentiflima  eft,  et 
perfaepe  magnam  habet  accurationem  et  concinnitatem :  exempla  paf- 
fim  obvia  funt,  neque  anxio  delectu  opus  eft;  quocirca  eos  potifli- 
mum  locos  adducam,  qui  alias  etiam  ob  caufas  funt  omnibus  notif- 
fimi.  * 

:  tyS  dvd 
itnpS  nmn»  nn»n 
:  vnbttmn  Sirw» 
Din  ntn  a*n 
tyfnvh  ao»  frwi 
d*V&3  npn  esnnn 

Dun  »a  D»n  n1?  no 
jTin^  non  prm 
D»V»*D  ■npm  pnnn 

Vik  ♦Sm  tvw  'iflSo 
:apy»  mS»  >JflSa 
d»jd  djn  nvn  ofinn 
:  d\d  wyoS  t^oSn 

"  Cum  exiret  Ifrael  ex  .flSgypto ; 
11  Domus  Jacobi  e  populo  barbaro : 

I  PS.  CXIV, 


«  Erat 


PR^L.  XIX. 


HEBRiEORUM. 


««  Erat  illi  Juda  in  fan&am  ditionem ; 
"  Ifrael  illius  imperium. 
"  Vidit  mare,  et  fugit ; 
"  Jordanes  converfus  eft  retro : 
"  Montes  fubfiluerunt,  ut  arietes  ; 
"  Colles,  ut  filii  ovium. 
"  Quid  tibi,  O  Mare,  quod  fugeris ; 
"  Jordanes,  converfus  fueris  retro  : 
"  Montes,  fubfilueritis  ut  arietes ; 
"  Colles,  ut  filii  ovium  ? 
"  A  confpectu  Domini  contremifce,  Tellus ; 
"  A  confpe&u  Dei  Jacobi ! 
"  Qui  vertit  rupem  in  ftagnum  aquarum ; 
"  Petram  in  fontem  aquarum. 
Nec  minus  accurate  compofitus  eft  Prophetica?  Poefeos  inceflus 

:  mr  ybv  nw  "fDDi 

imsvh  hensn 
rrn?  mt»  ^Svi 
.  :  nen»  y«r  vtd3i 
TnttS  onj  labrn 
:  imr  n^1?  doSdi 

w  Surge,  efFulge,  nam  venit  lux  tua  $ 
"  Et  gloria  Jehovas  fuper  te  oritur. 
"  Ecce  enim  tenebrae  operient  terram  $ 
"  Et  denfa  caligo  populos : 
"  Super  te  autem  exorietur  Jehova  ; 
"  Et  gloria  ejus  fuper  te  confpicua  erit* 
"  Et  incedent  gentes  in  luce  tua ; 
"  Et  reges  in  fplendore  ortus  tuh 


182  DE  SACRA  POESI  pr^el.  xix. 

Et  illuftre  illud  Vaticinium  de  Meflias  humilitate  et  poenis  piaculari- 
bus : 1 

vnvftvh  v^Kn  >d 
irnrhto  »b     mn>  y-nn 

*rw  v"1.^  tsrwai 
mmji  vrn  kSi  iNn 
ivfntsmn  nmo  «6i 
bnm  n?:u 
j  »Sn  yn*i  mnN3»  p»k 

UDD  tD»J£3  "inDDDl 

nrtttpa  mi  ntaj 
isett  *nn  wSn  pK 

:dS:id*  wiioai 
yua  lmnpn  umNi 
:  pttoi  D*nW  nDD 
uwsd  Sbno  *om 

J  UTIWD  fOID 
vSv  lJDT^  1D1D 

:iA  jtsm  m-nnai 

"  Quis  credidit  praedicationi  noftras  j 

"  Et  brachium  Jehovae  cuinam  patefactum  eft  ? 

"  Afcendit  enim  coram  eo  ut  furculus  j 

"  Et  ut  ftirps  e  terra  fiticulofa : 

"  Nulla  illi  forma,  nullus  decor,  ut  afpiceremus  eum  j 

"  Neque  erat  afpectus  ejus,  ut  eum  cuperemus. 

"  Contemptus,  neque  amplius  inter  viros  habitus  j 

"  Vir  dolorum,  et  aegritudinem  expertus : 

"  Et  veluti  qui  faciem  a  nobis  abfconderet, 

"  Contemptus,  neque  eum  aeftimavimus. 

1  I  S  A  I.  LIII.  I,  — —  5. 

2  Quidam  Codd.  in  margine  notant,  inferendum  K1H :  id  certe  exprimunt  s  y  r.  et  vuic. 
cjufque  vocis  repetitio  vim  habet  et  clegantiam  haud  mediocrem. 

"  Certe 


PR/EL.  XIX.  HEBR/EORUM.  183 

"  Certe  infirmitates  noftras  ipfe  pertulit j 

"  Et  dolores  noftros  ipfe  fuftinuit : 

"  Nos  tamen  eum  aeftimavimus  plaga  affectum  j 

"  Percuffum  divinitus,  et  afflictum. 

"  Ille  autem  vulneratus  eft  propter  peccata  noftra j 

"  Contufus  ob  noftras  iniquitates : 

"  Pcena  nobis  falutaris  ei  imponitur j 

"  Et  per  ejus  livorem  fit  noftra  curatio. 
Eft  quidem  eximius  in  hoc  genere  Ifaias,  fed  neutiquam  fingularis :  a- 
pud  caeteros  etiam  exempla  abundant j  unum  tantum  adponam  ex  Ho« 
fea,  quod  habet  etiam  longe  pulcherrimum  7m^.  1 

Dnst*  -pnt* 

*dh  hv  -pm 
:  »aim  naoj  m* 
*©N  pnn  rwN  k|? 
:  DnsN  nn^S  nitsw 

nSi  ojn  o 
:  yyi  nun  nSi 1  mp 

"  Quomodo  dedam  te,  O  Ephraim  ! 

"  Addicam  te,  O  Ifrael ! 

"  Quomodo  reddam  te  Admas  limilemj 

1  h  o  s.  xi.  8,  9. 

2  Vix  eft,  in  quo  magis  diffentiunt  Interpretes,  quam  in  hoc  verficulo  explicando ;  prasfertim 
ubi  voces  ipfae  adeo  funt  notae,  et  periodi  ratio  tam  manifefta.  Prope  folus  hic  vidit  aliquid 
hieronymus,  qui  in  Comm  in  loc.  ita  exponit :  "  Non  fum  unus  ex  his  qui  in  urbibus  ha- 
"bitant;  qui  humanis  legibus  vivunt ;  qui  crudelitatem  arbitrantur  juftitiam."  Hieronymum  fe- 
quitur  castellio.  Eft  nimirum  in  pofteriore  membro  to  "VJQ  NHX  nb  Parallelum  et 
Synonymum  ra  Vf  K  itb  in  priore.  Futurum  NHN  habet  vim  frequentativam,  (vide  ps.  xxii. 
3,  et  8.)  "non  foleo  urbem  intrare ;  non  fuin  urbicola."  Eft  etiam  in  fingulis  membris  pul- 
chra  inter  fe  oppofitio  pjrtium;  "  Sum  Deus,  et  non  Homo:"  eft  Auxefis  in  fequenti,  et  pau- 
lum  variatur  ratio  oppofitionis ;  "  Sum  Deus  Tuus,  tecum  habitans,  fed  peculiari  modo,  extra 
"  ordinem,  nec  more  hominum."    Nihil,  opinor,  clarius,  nihil  elegantius. 

"  Faciam 


184  DE  SACRA  POESI  prjel.xix. 

"  Faciam  te  inftar  Zeboimorum ! 

"  Intus  convertitur  cor  meum  j 

"  Simul  aeftuant  vifcera  mea  poenitentia. 

"  Non  exequar  irae  meae  fervorem j 

"  Non  iterum  perdam  Ephraimum : 

"  Quia  Deus  ego  fum,  et  non  homo  j 

"  In  medio  tui  Sandhis,  quanquam  urbes  non  habito. 
Magna  eft  in  his  Parallelis  Synonymis  formarum  varietas,  quarum 
nonnullas  non  pigebit  adnotare.  Fit  nonnunquam  Parallelifmus  per  ite- 
rationem  partis  alicujus  prioris  membri : 1 

mrr  mopa  W 

rrttv  dwi  »ne  iy 
i  itSy»  D»yen  »ttO  ny 

"  Deus  ultionum,  Jehova  j 
"  Deus  ultionum,  effulge. 
"  Quoufque  impii,  O  Jehova, 
"  Quoufque  impii  triumphabunt. 

*&»men  man  nonn  »r6a 
:  trw      »n»sn  -nann  »nSn 

"  Maxilla  aftni,  acervum,  acervos  duos  j 
"  Maxilla  afini,  percufli  mille  viros. 
Ita  etiam  Nahumus  in  ipfo  ingreflu  fublimis  Vaticinii :  3 

nin»  tDpji  aup  btt 
tntsn  byy\  mn»  Dp: 
nnvS  mn»  Dp: 

"  Deus  zelotes,  et  ultor  Jehova  j 
"  Ultor  Jehova,  et  irritabilis : 
"  Ultor  Jehova  inimicorum  fuorum  j 
"  Et  injuriae  memor  ille  in  hoftes  fuos. 


1  p  s.  xciv.  i,  et  3. 

2  J  V  D.  XV.  l6. 

3  N  A  H.  1.  Z. 


Saspe 


pr^l.  xix.  HEBRj£ORUM.  185 

Saspe  deeft  aliquid  in  pofteriore  membro,  e  priore  repetendum  ad  ex- 
plendam  fententiam :  1 

Jinnnsn  dw  hwn 

"  Mifit  rex,  et  folvit  eum  j 
"  Dominator  populorum,  et  eum  liberavit. 
Similiter  Ifaias :  2 

mnntsn  Dnty 
ptu  naw  rnn»  ivaS 
{ Tinnn  S*nt^  enp 

"  Reges  videbunt,  et  aflurgcnt  j 

"  Principes,  et  adorabunt : 

"  Propter  Jehovam,  qui  fidelis  eft  j 

"  Sandtum  Ifraelis,  et  te  elegit. 
Frequenter  totum  membrum  pofterius  parti  duntaxat  alicui  prioris  re- 
fpondet :  3 

pKn  bzn  ^Sd  mt 

JD*3fi  D»K  mBiP» 

cc  Jehova  regnat,  exultet  tellus  j 
cc  La?tentur  infulae  plurimae. 

b  mtt  »oip 
j  mt  *iny  fnn»  tdsi 

cc  Surge,  efFulge,  nam  venit  lux  tua  j 

cc  Et  gloria  Jehovae  fuper  te  oritur. 
Tricola  raro  habent  ultra  duo  Parallela  Synonyma :  impar  membrum 
vel  inchoat  periodum,  vel  plene  concludit,  et  ad  reliquorum  utrumque 
faepe  referri  poteft :  5 

nw  nnm 
dSip  nnn:  wtso 

1  P  S.  CV.  20. 

2  I  S  A  1.  XLIX.  7. 

3  P  S.  XCVII.  I. 

4  I  S  A  I.  LX.  I. 

5  ps.  xciii.  3,  4. 


186  DE   SACRA   POESI  TRJEL.  XIX. 


:  Don  nnro  wtp» 
D»m  d»o  mbipo 
d*  nnwo  Dnn» 
:  mn»  Dnon  vw 

"  Suftulerunt  fluctus,  O  Jehova, 

*c  Suftulerunt  fluctus  vocem  fuam  j 

"  Ufque  fuftulerunt  fludtus  fremitus  fuos. 

"  Vocibus  aquarum  multarum, 

"  Magnificis  maris  fragoribus, 

"  Magnificentior  in  excelfo  Jehova. 

1  nw  bx  nawji 

:w:inn  y 
D'o>o  wn» 
uop»  ♦t^Strn  Dvn 

"  Agite,  redeamus  ad  Jehovam ; 

"  Nam  ipfe  laceravit,  et  fanabit  nos, 

"  Sauciavit,  et  nos  curabit : 

"  Vitae  nos  reftituet  poft  biduum, 

"  Die  tertio  nos  fufcitabit, 

"  Et  in  confpectu  ejus  vivemus. 
In  Pentacolis,  quorum  fimilis  fere  eft  ratio,  medium  nonnunquam  lo- 
cum  habet  membrum  impar  inter  duo  difticha :  2 

nnan  ntfp  np»3 
i£no  bv  Tfiim 
D*jn  kSo  rbv  mp» 

nn»  D^ipo 
irw  DJionoi 

"  Quemadmodum  rugit  Leo, 

"  Et  catulus  leonis  fuper  praedam  fuam, 

1  H  0  S.  VI.  I,  2. 

2  I  S  A  1.  XXXI.  4. 

"  In 


prjel.  xix.  HEBR/EORUM.  187 

"  In  quem  cogitur  paftorum  turba  j 

"  Ad  vocem  eorum  non  pavebit, 

"  Neque  ad  tumultum  eorum  animum  dejiciet. 

1  ^n»m  ybpWH  tnn 
■tnd  Stuti  ntvi 

nwn  i>m  nnNi 
;  ntrn  t*S  r&pmn 

"  Videbit  Afcalon,  et  timebit ; 

"  Et  Gaza,  et  vehementer  dolebit ; 

<c  Et  Accaron,  quoniam  puduit  expectationis  fuae:1 

"  Et  peribit  rex  de  Gaza, 

"  Et  Afcalon  non  habitabitur. 
Tetracola  fere  conftant  duobus  diftichis;  fed  efl  ubi  in  his  peculiare 
quoddam  artificium  cernitur  in  fententiarum  difr.ribut.ione :  2 

mn>  eratl  dwd 
Dnt*n         ntt  ntn 
rwi  maty  jisdd 
:  pt<n  ♦np» 

«  De  ccelo  profpicit  Jehova, 
"  Cernit  omnes  filios  hominis; 
"  De  fede  domicilii  fui  contemplatur, 
"  Omnes  incolas  telluris. 

3  did  *vn  *V3KW 
ntri  Srwn  »nnm 
rrom  bhn  did 
j  nn»  mjns  bwid 

"  Inebriabo  fagittas  meas  fanguine, 
"  Et  gladius  meus  devorabit  carnem ; 
"  Sanguine  confolforum  captorumque, 
"  De  capite  capillato  inimici. 

1  Z  A  C  H.  IX,  5. 

2  P  S.  XXXIII.  13,  14. 

3  deut.  xxxii.  42.  A  a  2  In 


188  D E   SACRA   POESI  PRjEL.  XIX. 

In  quibus  utrifque  locis  pofteriora  membra  ad  priora  referenda  funt  al- 
tcrnatim.   Eleganter  etiam  Ifaias :  i 

i»^  mtfnx  mn* 

"  Nam  maritus  tibi  erit  Creator  tuus ; 
"  Nomen  illi  Jehova  Exercituum : 
"  Et  redemptor  tuus  Sandtus  Ifraelisi 
"  Deus  univerfae  terrae  vocabitur. 
in  quibus  alternant  fenfus :  in  fequentibus  alternat  conftructionis  forma :  * 

nmi  tpD  iriK  tfSam 
weuh  nxp  jwi 

D*D1D  1X1»  nSdDI 

j  itddidS  nvp  v^i 

"  Et  plena  eft  terra  ejus  argento  et  auro, 
"  Et  nullus  eft  modus  ejus  thefauris  j 
"  Et  plena  eft  terra  ejus  equis, 
<{  Et  nullus  eft  modus  ejus  curribus. 
Eft  fortafle  fingularis  exempli  hoc  Tetracolon :  3 

wnSt*  ■rrwa  »o 
nnt^S  »n»24Qn 

mtnS  »S'D^»n 
t  ptoi  own 

"  Quis  ficut  Jehova  Deus  nofter  ? 

4 4  Qui  altiflime  habitat, 

"  Qui  humillime  refpicit, 

<{  In  ccelis  et  in  terra. 
ubi  pofterius  membrum  ad  duo  priora  divifim  tribuendum  eft,  ut  fit, 
"  Qui  altiflime  habitat  in  caelis,  et  humillime  refpicit  quae  funt  in  terra." 


1  I  S  A  I.  LIV.  5. 

2  I  S  A  I.  II.  7. 

3  p  s.  cxin.  5,  6. 


Alteram 


pr/el.xix.  HEBRiEORUM.  189 

Alteram  fpeciem  faciunt  Parallela  Antitheta  j  cum  oppofito  contra- 
rio  res  illuftratur.  Hoc  non  uno  modo  fit :  nam  et  fententiae  fententiis, 
et  verba  verbis,  et  fingula  iingulis,  et  bina  binis,  et  unum  uni  opponi- 
tur :  quorum  omnium  exempla  funt  in  fequentibus. » 

:  tow  nipnM  nnnwi 
ns:  omn  rwiv  psj 
:  pino  id  nnvn 
;w  iBwno 
un  pni  ewnno 
b»k  mn 

"  Fideles  funt  plagae  amantis  j 

"  Sed  importuna  ofcula  oforis. 

"  Anima  fatura  proculcabit  favum j 

"  Sed  animae  efurienti  omne  amarum  dulce  eft. 

"  Eft,  qui  divitem  fe  fimulat,  cum  ei  defint  omniaj 

"  Qui  pauperem  fe  fingit,  cum  ei  divitise  fint  multae. 

"  Sapiens  fibi  videtur  vir  dives  j 

"  Sed  pauper  prudens  eum  explorabit. 
Fit  nonnunquam  contrapofitio  partium  inter  fe  in  eadem  fententia,  qua- 
lis  femel  in  fuperioribus  occurrit  j  ut  in  proxime  fequente :  2 

tshwrv  nm  nw:i  r\ynv 
:  ntoW  nvno  vrp  'Sruo 

"  Nigra  fum,  fed  tamen  pulchra,  O  Hierofolymitides  j 
"  Sicut  tentoria  Kedarenfium,  ficut  aulaea  Salomonis. 
Quod  etiam  divifim  fumendum  eft :   "  nigra,  ut  tentoria  Kedaren- 
"  fium ;  pulchra,  ut  aulaea  Salomonis."   Ut  denique  in  Samfonis  /E- 
nigmate :  3 

:  pm»  w  mi 

I  P  R  O  V.  XXVII.  6,  7.    xiii.  7.    XXVJII.  n. 

1   CANT.  1.  j, 

3  j  u  d.  xiv.  14. 

"  Ex 


i9o  DE   SACRA   POESI  TRJEL.  XIX. 

"  Ex  edaci  prodiit  edulium ; 

"  Atque  ex  acri  prodiit  dulcedo. 
Equidem  totum  hoc  genus  potiffimum  convenit  adagiis  et  diclis  acutis ; 
adeoque  in  Parabolis  Salomonis  praecipue  cernitur,  quarum  vis  omnis 
et  elegantia  faepenumero  vertitur  in  hac  partium  contrapofitione.  Non 
tamen  omnino  abhorret  a  caeteris  Hebraeae  poefeos  partibus :  nec  refor- 
midavit  hanc  exornationem  Hanna  in  Oda  gu^atg/swaj ;  cujus  ut  for- 
mam  univerfam  adumbravit,  ita  hunc  etiam  locum  attigit  in  Hymno 
fuo  Sanctiffima  Virgo  Maria :  i 

D'Jin  Dnaj  n^p 
r>?»n  nm  Dncon 
raw  DnSn  D'v^^ 
:  Vnn  Dom 
nyntr  nnS»  nnpy  iy 

rrnoi  n»»o  mn» 
:  Svn  Smw  ima 
nwoi  pnia  mm 

"  Arcus  fortium  conteruntur ; 

"  Et  qui  lapfi  funt,  accinguntur  robore : 

"  Saturi  ob  victum  operam  fuam  locant  j 

<{  Et  famelici  efurire  definunt : 

"  Etiam  fterilis  fepties  peperit ; 

«*  Et  quae  abundarat  liberis  orba  eft. 

**  Jehova  neci  dat,  et  vitae  reftituit; 

"  Dejicit  in  orcum,  et  educit. 

**  Jehova  depauperat,  et  ditat ; 

<c  Deprimit,  idemque  evehit. 
Parcius  quidem  ifthac  utitur  fublimior  Poefis :  fed  in  hac  ipfa  fuavitate 
minime  decedit  a  fua  dignitate  Ifaias :  2 


1  i.  s  a  m.  ii.  4,  7.  confer  iuc,  i.  52,  53. 

2  1  s  a  1.  liv.  7,  8.' 


prjel.xix.  HEBRjEORUM.  191 

Tnnu*  yra 
:  i^pn  Dnm  D*Dn-ai 
*)DD  yn  *:s  »n-inDn  tpp  t\v&2 
:  rnn»  iSn^  ^dk  Ynonn  dW  nonm 

"  Pufillo  momento  dereliqui  te ; 
"  At  miferationibus  magnis  te  colligam : 
"  Momentanea  iracundia  vultum  a  te  paulifper  abdidi ; 
"  At  fempiterna  clementia  tui  miferebor,  ait  Jehova  Redemp- 
"  tor  tuus. 

Tertia  fpecies  eft  Parallelorum,  cum  Sententiae  invicem  refpondent, 
non  ejufdem  rei  iteratione,  aut  oppofitione  diverfarum,  fed  fola  Con- 
ftructionis  forma ;  in  quam  itaque  referri  poffunt  caetera,  quas  in  duas 
priores  fpecies  non  cadunt :  Parallela  Synthetica  libet  appellare.  Ho- 
rum  exempla  quaedam  infigniora  proferam. 1 

BfSj  nans*o  no»on  rnn»  nnn 
:»ns  noano  rfooiM  mn»  mny 
*not!*D  dhe*»  mn*  mpa 
!  D»yy  jwnd  nl3  mn»  nv>D 
-tjo  maij»  rnine  nin*  nin* 
:  nn»  lpiif  noK  mn»  »D£jb*d 
an  rsDi  anto  D»-ion:n 
:  D*£TOf  ns:i  tsano  D*pinoi 

"  Lex  Jehovae  integra  eft,  reftituens  animam  j 

"  Teftimonium  Jehovae  verax,  fapientiam  praeftans  imperito : 

"  Praecepta  Jehovae  recla  funt,  cor  exhilarantia ; 

"  Difciplina  Jehovae  pura,  oculos  illuminans  : 

"  Reverentia  Jehovae  cafta  eft,  perpetuo  perftans ; 

"  Judicia  Jehovae  ipfa  veritas ;  jufta  funt  pariter. 

"  Defiderabiliora  funt  auro,  et  obryzo  plurimo  ; 

"  Et  dulciora  melle,  et  favis  ftillantibus. 

I  p  s.  xix.  8,  11. 


Longiufculorum 


io2  DE  SACRA  POESI  prjel.  xix. 

Longiufculorum  fane  verfuum  genus  hoc  elfe  videtur,  quorum  non  de- 
funt  multa  exempla  apud  Prophetas :  i 

rnrra  nnae?  wxi  niv  y$ 
:d>S^o       dtoi  hoo  mn*  -atr 
mo  »nSa  DD23  nmv^  D\oy  roo 
i  -jtrn  »Sn  *p*io  pn:i  rrn 
rrn  mvD  pt*n      noptr  nm 
tunS  »n»  "p  motrDwa  dj 
:  irSy  rron  nSv*      nnat?  ?t*o 
ntnpS     ntn  nnno  SiNty 
pt<  mny  So  jmoi  "]S  vny 
:Dnj  oSo     Dnwoso  D>pn 

"  Quomodo  ceffavit  opprefTor,  celfavit  auri  exactrix ! 
"  Fregit  Jehova  virgam  impiorum,  fceptrum  dominantium  ! 
"  Qui  caedebat  populos  atrociter,  plaga  nunquam  remifTa j 
"  Qui  irate  dominabatur  gentibus,  profligatur  nullo  prohibente. 
"  Quiefcit,  tranquilla  eft  tota  tellus j  erumpunt  in  cantum ; 
"  Etiam  Abietes  laetantur  de  te,  Cedri  Libani j 
"  Ex  quo  jacuifti,  non  afcendit  in  nos  excifor. 
"  Orcus  propter  te  commovetur  fubtus,  ut  venienti  eat  obviam j 
"  Excitat  tibi  defunctos,  omnes  primores  terras  j 
"  Surgere  facit  de  foliis  fuis  omnes  reges  gentium. 
Porro  ex  hoc  genere  Parallelorum  multa  funt  Tricola :  2 

rray  o»o  io-i? 
D^pntr  -on:  bip 
iiD^nn»  Tvvn  ^ 

Snn  o»p*n  rran 
:pm  ntn 

"  Exundaverunt  aquis  nubes  j 
"  Fragorem  edidit  aether  j 


1  I  S  A  I.  xiv.  4,  — —  9. 

2  P  S.  LXXVII.  l8,  19. 


"  Tum 


pr^l.xix.  HEBRiEORUM.  193 

"  Tum  fagittae  tua?  difcurrerunt : 
"  Vox  tonitrus  tui  in  turbine ; 
"  Illuxerunt  orbi  fulgura; 
"  Commota  efl  et  intremuit  tellus. 

1  S^wS  StD3  n^na 

:  ^nbz  vene>  -p 
vmp:v  "pS* 
vrin  n»q  *nn 

«*  Ero  ficut  ros  Ifraeli ; 

"  Germinabit  in  morem  lilii ; 

"  Et  radices  aget  inftar  Libani. 

"  Procedent  ejus  furculi  ; 

c<  Eritque  decus  ejus  inftar  olea3 ; 

<c  Et  odor  ei,  qualis  Libano. 
Una  eft  figura  quam  faspe  ufurpant  in  hoc  genere,  quaeque  videtur  effe 
omnino  Poetica :  nimirum  cum  numerum  definitum  pro  indefinito  po- 
nunt,  Parallelifmi  praecipue,  ut  videtur,  caufa ;  fit  enim  nonnunquam 
ut  his  numeris  minus  accurate  refpondeant  res  deinceps  enumeratae.  2 

ibw  nrw  erco 
rjn  "p  w  xh  vzwy\ 

"  In  fex  periculis  te  liberabit ; 
Et  in  feptem  non  attinget  te  malum. 

3D*nW  w  nrot 
5  *n  w  v  D*nty 

(<  Semel  locutus  eft  Deus ; 
<c  Bis  etiam  illud  audivi. 
Notum  eft  illud  Amofi  aliquoties  repetitum :  + 


Bb  bv 


1  H  O  S.  XIV.  6,  7. 

2  J  O  B.  V.  I9. 

3  P  S.  LXII.  12. 

4  A  M  O  S.  I.  3,  &C. 


194  DE  SACRA  POESI  pr;el.  xix. 

ptrai  wfl  nuhw  by 

"  Propter  tria  peccata  Damafci, 

"  Et  propter  quatuor,  eam  non  reftituam. 
Magna  eft  in  his  Parallelis  Syntheticis  formarum  varietas,  et  prope 
infmiti  fimilitudinis  gradus :  adeo  ut  nonnunquam  admodum  fubtilis  iit 
Parallelifmi  ratio,  magifque  pendeat  ab  arte  quadam  et  folertia  fenten- 
tiae  membra  difpertiendi,  et  incifa  faciendi,  et  fupplendi  infuper  ab  una 
parte  quod  alteri  deeft,  quam  ex  obvia  conftructionis  forma  appareat. 
Hoc  quam  late  pateat,  quamque  exilem  et  fimul  difficilem  habeat  ex- 
plicationem,  uno  exemplo  intelligi  poteft.  Monocolon  hoc  elfe  vide- 
tur,  et  fane  eft,  fi  nudam  fententiam  fimpliciter  fpectes :  i 

:  »bhp  nri  ]vv  hv       tddj  wi 

"  Ego  vero  inunxi  regem  meum  in  Sione  monte  meas  fancti- 
u  tatis. 

Caeterum  in  medio  diftinguendum  elfe,  unumque  enuntiatum  in  duo 
diftribuendum,  monet  univerfa  hujufce  Pfalmi  compofitio  5  quafi  ef- 
fet, 

;  wp  -in  tvv  hv  vnaw 

"  Ego  vero  inunxi  regem  meum 

"  Inunxi  eum  in  Sione  monte  meae  fanctitatis. 
Quod  et  hoc  in  loco,  et  faepe  alias  vidifle  Maforetae  2  videntur. 

In  hac  peculiari  conformatione,  ftve  Parallelifmo  Sententiarum,  Me- 
tricae  Hebraeae  artificium  magna  ex  parte  contineri  exiftimo :  cui  infu- 
per  acceffine  credibile  eft,  numerorum  vel  etiam  pedum  aliquorum  ob- 
fervationem  :  ejus  vero  rei  adeo  jam  obfcura  eft  ratio,  ut  utrum  aurium 
folummodo  menfura,  ac  fpatiorum  fimiliter  decurrentium  fono  regere- 
tur  j  an  certa  aliqua  dimenftone,  ac  legibus  accuratius  definitis  confta- 

1  p  s.  ii.  6. 

2  Nam  vocem  O^D  notant  Accentu  diftinclivo  Athnac,  quo  plerumque  Diftichorum  mem- 
bra  interpungunt.   Vide  porro,  fi  libet,  ps.  xvn.  7.  xxxn.  3.  xxxm.  14.  cu.  8.  cxxx- 

VII.  2.  g, 

ret, 


pr^l.xix.  HEBRiE  O  R  U  M.  195 

ret,  fruftra  omnino  jam  difquireremus.  Cum  autem  et  hoc,  et  reliqua 
etiam  metricae  artis  figna  et  quafi  veftigia  in  plerifque  Prophetarum 
fcriptis,  pariter  atque  in  Libris  Poeticis,  extant,  id  fatis  efie  caufae  arbi- 
tror,  cur  in  horum  cenfum  illos  etiam  referam. 

Ne  autem  ifti  Sententiarum  Compofitioni  tantum  tribuere  videar, 
quantum  hactenus  nemo,  et  opinionem  nulla  fatis  idonea  auctoritate 
commendatam  temere  amplecti ;  proponam  vobis  Azariae  Judsei,  non 
quidem  antiqui,  fed  valde  probati  auctoris,  de  hac  re  fententiam.  Ait 
ille,  1  "  Sine  dubio  efTe  menfuras  et  proportiones  certas  Canticorum  fa- 
"  crorum,  fed  illas  non  confiftere  in  numero  motionum,  (hoc  eft,  fyl- 
"  labarum)  vel  pedum  perfectorum  aut  imperfectorum,  juxta  formam 
"  carminum  hodiernorum  j  fed  in  numero  Rerum,  et  illarum  (rerum) 
"  partium,  Subjecti  fcilicet  et  Prasdicati,  et  quod  illa  inter  fe  copulat  in 
"  unaquaque  fententia  et  enuntiatione :"  (quae  tamen  Azariae  verba  funt 
cum  aliquo  temperamento  intelligenda,  nec  ex  Dialecticorum  formulis 
reftriftius  interpretanda ;  pergit  enim,)  "  fic  eft  verfus  duabus  menfu- 
"  ris,  feu  propofitionis  partibus,  conftans ;  quibus  fi  accedat  fecundus, 
"  fiunt  quatuor  :  alius  qui  conftat  ex  tribus,  quibus  fi  alter  accedat, 
"  fiunt  fex :  —  non  enim  tibi  funt  numerandae  vel  fyllabae  vel  dictiones, 
"  fed  fenfus."  Exempli  gratia  :  nrP  *JW  "  Dextra  tua,  O  Jeho- 
"  va  !"  -  ex  mente  Azariae  funt  duae  menfurae,  five  integrae  propofitionis 
partes ;  item  duae,  rOH  mtO  "  Magnifica  eft  virtute  quae  conjunc- 
tae  faciunt  Tetrametrum  :  fimilis  eft  ratio  fequentis ; 

"  Dextra  tua,  O  Jehova,  confregit  hoftem. 
Ita  in  harum  propofitionum  utraque  tres  funt  menfurae,  3 

>m»tt  Sdd  ^rn  'np1?  yobd  ppy» 

"  Deftillabit,  ut  pluvia,  doctrina  mea ;  fluet,  ut  ros,  mea  ora- 
"  tio  : 

adeoque  conjun&ae  faciunt  Hexametrum.    Equidem  nec  nihil,  neque 

1  Mantijfa  Difert.  ad  Librum  c  o  s  ri.  pag.  418. 

2  E  X  O  D.  XV.  6. 

3  D  E  V  T.  XXXI I,  2. 

B  b  2  omnia 


196  DE  SACRA  POESI  &c.        pr^l.  xix. 

omnia  haec  funt,  quae  hic  dicit :  nam  et  multis  in  locis  alio  eft  confu- 
giendum,  ubi  valde  inaequalis  eft  fententiarum  diftributio,  et  parum  in- 
ter  fe  refpondent  propofitionum  partes,  ut  faepe  fit  etiam  in  Pfalmis ;  et 
ubi  vel  maxime  ordinatae  et  compofitae  funt  fententiae,  haud  facile  fem- 
per  ad  illius  formulas  reduci  poflunt.  Verum  etfi  non  fit  illud  folum 
atque  unicum  in  quo  tota  res  vertitur,  tamen  in  eo  haud  parum  inefle 
momenti  ad  diftinguendos  carminum  numeros,  nemo  opinor  dubitabit, 
qui  in  libris  Poeticis  legendis,  atque  in  his  magna  Propheticorum  par- 
te,  ad  hanc  rem  paulo  diligentius  animum  attenderit. 

Quod  fi  quis  totam  hanc  membrorum  atque  inciforum  obfervatio- 
nem,  tenuem,  ac  nugatoriam,  operaeque  plane  inutilis  efle  exiftimet ; 
reputet  is  fecum,  nihil  cuiquam  majori  efle  ufui  ac  prasfidio  ad  invefti- 
gandos  fcriptoris  alicujus  fenfus,  quam  ut  ejus  ftyli  et  generalem  cha- 
radtera  et  peculiares  notas  imprimis  intelligat,  femperque  eo  fedulo  ani- 
mum  advertat :  porro  etiam  fciat,  nulla  alia  de  caufa  faepius  in  erro- 
rem  incidifle  omnes  interpretes,  quam  ex  hujus  ipfius  rei  incuria  j  vix 
quidquam  uberiores  in  critica  facra  verfanti  fructus  etiamnum  polliceri, 
quam  pofitam  in  eadem  curiofam  et  folicitam  diligentiam. 


PRiELECTIO  VICESIMA: 


POESEOS  PROPHETIC^E  GENERALIS  CHARACTER. 


Qu  i  B  u  s  induftus  rationibus  Prophetarum  vaticinia  poeticis 
Hebraeorum  monumentis  adnumerarem,  proxime  expofui. 
De  majori  parte  loquor,  non  de  omnibus  Prophetarum  fcrip- 
'  tis  :  funt  enim  in  his  nonnulla,  quae  non  funt  Vaticinia ; 
funt  alia,  quae  cum  jufta  fint  Vaticinia,  non  tamen  funt  Poetica.  Pri- 
mum  itaque  ex  eo  numero  eximo  narrationes  plane  hiftoricas  rerum 
geftarum  quae  Vaticiniis  occafionem  dederunt,  et  quarum  expofitio 
eifdem  inducendis,  illuftrandis,  explicandifque  infervit :  ejufmodi  ali- 
qua  habet  Ifaias,  multa  Jeremias.    Totum  quod  dicitur  Jonae  Vatici- 
nium  eft  rei  geflae  nuda  explicatio,  nihil  habens  Poeticum  praeter  Vatis 
precationem,  eaque  efl  Ode.    Deinde  excipiendae  funt  etiam  Vaticina- 
tiones,  graves  forfan  et  elatae,  fed  ftylo  et  fententiis  Poeticis  minime 
compofitae :  cujus  generis  multa  habet  Ezekiel,  oratoribus  fortafTe  quam 
poetis  faepius  adnumerandus.    Utramque  ob  caufam,  nimirum  quod  fit 
rerum  partim  geftarum,  partim  gerendarum,  mero  fermone  expofita 
narratio,  totum  Danielis  Librum  e  Poeticorum  cenfu  excludo.    Is  qui- 
dem  Parabolicis  Imaginibus  multum  utitur ;  fed  ut  Propheta,  per  vifio- 
nes,  et  umbras  allegoriarum,  res  et  eventa  fignificans,  fine  ullo  ftyli 
Poetici  colore.    Danielem  Judaei  etiam  Prophetam  effe  negant ;  verum 
argumentis  valde  futilibus  fententiam  fuam  confirmatum  eunt :  nam 
quae  de  dotis  Propheticae  conditionibus,  de  diverfis  ejufdem  gradibus, 
deque  difcrimine  inter  veram  Prophetiam  et  Spiritum  Sanclum,  fta- 
tuunt, 1  ea  omnia  funt  vaniffima,  nec  in  rei  natura  poiita,  neque  ulla 
facrorum  fcriptorum  audloritate  comprobata.    Addunt,  eundem  nec 

i  Vide  m  a  i  m  o  n.  More  Neboc,  u.  45. 


difciplinos; 


x98  DE  SACRA  POESI  prjel.  xx. 

difciplinae  propheticse  ufu  et  praeceptis  primo  imbutum  fuilTe,  neque 
poftea  more  prophetico  vitam  inftituiiTe  :  quod  ad  casleftis  inftinctus  et 
divinae  facultatis  opinionem  minuendam  quid  faciat,  non  videoj  cau- 
fam  forfan  oftendit,  cur  Danielis  ftylus  tantam  habeat  a  reliquis  difli- 
militudinem,  tantumque  abhorreat  a  Poetico  charaftere,  quem  caeteri 
fere  communem  habent,  quemque,  ut  fupra  expofui,  e  difciplina  et 
fcholis  aliqua  ex  parte  hauferunt. 

Porro,  occurrunt  in  Prophetarum  fcriptis  alia  nonnulla,  quae  Poetica 
quidem  funt,  fed  ad  hanc  Speciem  non  pertinent ;  integra  nimirum  Poe- 
mata  diverfi  generis,  Odae,  Elegiae,  apud  Ifaiam,  Habbaccucum,  Eze- 
kielem.  His  demum  exceptis,  reliqua  Prophetarum  Vaticinia,  quo- 
rum  nonnulla  in  libris  hiftoricis  extant  fingulatim  fere  a  me  antehac 
commemorata,  fummam  quandam  conficiunt,  quae  eam  Poefeos  fpe- 
ciem,  quam  Propheticam  appello,  conftituit.  Hujus  fpeciei  defcrip- 
tionem  aliquam,  per  quam  a  caeteris  difcriminari  poftit,  primum  vobis 
conabor  proponere :  de  fingulis  Prophetis,  de  eorum  ftylo  et  charadte- 
re,  quantum  ad  Poeticam  pertinet,  difceptationem  deinceps  aggreftii- 
rus. 

Poefeos  Propheticae  ingenium  ex  ipfius  Prophetias  natura  et  fine  in- 
veftigandum  eft.  Omnis  Prophetiae  finis  proximus  fpeclat  ad  eorum 
utilitatem,  qui  eventum  praefignificatum  aetate  antecedunt;  eftque  vel 
Terror,  vel  Confolatio.  Ad  incutiendum  Terrorem,  vel  Confolationem 
adhibendam,  neceffaria  eft  rerum  triftium  vel  laetarum  amplificatio,  fu- 
fae  defcriptiones,  imagines  variae,  grandes,  elatae ;  eaeque  non  nimis  de- 
terminatae,  nec  in  fingulis  partibus  et  adjunctis  haerentes ;  fed  potius  va- 
gae  ac  generales,  univerfam  tantum  totius  rei  naturam  ejufque  magnitu- 
dinem  exprimentes :  fiquidem  prophetia  ex  natura  fua  habet  aliquam 
obfcuritatem  fecum  conjunclam,  eftque,  ut  eleganter  Apoftolus,  1  cog 
Xw/yas  iv  cwxpVP?  T07re?  tycuvoov,  ta)$  u  YipiQot,  chcw^ary]  x<q  tyu<T§ofc<;  ctvotreiAy. 
Eft  etiam  Prophetiae  ulterior  finis,  quique  eos  refpicit  qui  eventum  prae- 
nuntiatum  poftero  tempore  fecuturi  funt ;  nimirum,  demonftratio  tefti- 


I  J.PET,  1. 19. 


ficatioque 


pr;el.xx.  HEBRiEORUM.  199 

ficatioque  Divinae  Veritatis.  Atque  is  quidem  poftulare  videtur  prope 
diverfum  enuntiationis  modum ;  fiquidem  huic  rei  inferviret  maxime 
dictio  propria,  imagines  aptae,  adjundtorum  enumeratio,  notatio  fingu- 
larium.  Horum  vero  ut  apertior  defignatio  velum  illud  obfcuritatis  ora- 
culo  penitus  detraheret,  ita  etiam  parcior  ufus  fpecialium  attributorum 
ei  fini  abunde  fufficiet ;  etenim  unius  atque  alterius  adjuncti  notatio  fpe- 
cialis,  fimulque  univerfalium  imaginum  proprietas  poft  eventum  longe 
clarius  elucens,  in  hac  re  incredibilem  habet  evidentiam ;  >  uti  multis 
exemplis  oftendi  pofTet.  Igitur  Diftio  Prophetica  priorem  illam  ratio- 
nem  praecipue  fequitur ;  in  generalium  amplificatione  maxime  verfatur, 
ad  fpecialem  attributionum  et  circumftantiarum  enarrationem  parce  cau- 
teque  defcendit. 

Porro  id  etiam  faepenumero  habet  Prophetia,  ut  plures  eventus,  na- 
tura  et  tempore  disjunctos,  fimul  profpiciat,  et  per  diverfos  veluti  gra- 
dus  ad  extremum  praecipuumque  exitum  perveniat.  Hanc  etiam  ob 
caufam  notiones  univerfales  maxime  fequitur,  eafque  communibus  ima- 
ginibus  exprimit  j  quippe  quae  totam  Divini  confilii  comprehenfionem 
includere  pofiint,  fingulafque  rerum  atque  eventuum  progrefliones  co- 
mitari  ;  ad  propinquiorem  aliquam  veluti  metam  facile  referendae,  fed 
ad  ultimi  finis  magnitudinem  et  pondus  exaequandum  accuratius  adnu- 
meratae  atque  appenfae. 

Quod  fi  ea  fit  quam  dixi  Prophetiae  ipfius  indoles ;  fi  in  extremis 
tantum  rerum  lineamentis  effingendis,  et  in  generalibus  afFecflionibus 
defcribendis  amplificandifque,  praecipue  verfetur;  exinde  fatis  intelligi 
poteft,  primo,  quanto  cum  fuo  emolumento  Poefi  adjutrice  et  admi- 
niftra  utatur,  quamque  ad  omnes  fuas  rationes  accommodatam  habeat 
di&ionem  Parabolicam,  cujus  ea  natura  eft,  ficuti  fufe  antea  expofui, 
ut  magnam  praebeat  copiam  et  varietatem  communium  imaginum  qui- 
bus  aliqua  materies  late  ampleque  in  univerfum  exornari  poffit :  dein- 
'  de,  quinam  effe  debeat  Propheticae  Poefeos  proprius  Character. 

Eft  itaque  Poefis  Prophetica  ornatior,  fplendidior,  florentior,  quam 


I  Vid.  fupra  rR£L  jci.  fub  finem, 


ulk 


DE   SACRA  POESI  pr^l.  xx. 


ulla  alia  Sacrae  Poefeos  fpecies ;  Imaginibus  uberior  et  frequentior,  iis 
nimirum,  quae  in  Stylo  Parabolico  communes  funt  ac  veluti  publici  ju- 
ris,  quaeque  a  rebus  certis  definitifque  ad  notiones  infinitas  et  univerfa- 
les  fignandas,  fervata  quadam  analogia,  transferuntur.  Atque  ex  his  e- 
tiam  eas  frequentat  maxime,  quae  petuntur  ab  Hiftoria  facra,  et  a  re- 
bus  naturalibus :  Metaphoris,  Allegoriis,  Comparationibus,  ad  haec  fu- 
fis  etiam  Defcriptionibus,  prae  casteris  abundat.  Habet  ex  fua  natura 
germanum  ac  fincerum  ivS-vtnoarpov ;  ideoque  in  (pamuncuf  et  ^vA^yeia, 
valde  excellit,  unde  eximia  oritur  Sublimitas :  hinc  etiam  eft  quod  in 
Affectibus  exprimendis  faepe  feliciter  admodum  verfatur ;  quanquam  in 
iifdem  concitandis  conftantius  occupata ;  hunc  enim  finem  femper  ha- 
bet  fibi  propofitum,  hoc  munus  veluti  propriam  provinciam  adminif- 
trat. 

Quod  ad  rerum  ordinem  ac  difpofitionem  attinet,  formamque  legiti- 
mam,  quae  in  hac  fpecie  integrum  Poema  conficiat ;  nihil  fane  ftatui 
poteft  quod  in  univerfum  videatur  obtinere.    Soluta  plcrumque,  ut  par 
eft,  et  libera,  fuo  impetu  fertur,  nullas  fervans  leges,  fed  materiae  ra- 
tionem  fequens,  et  Divini  Spiritus  impulfum.    Quanquam  non  pauca 
funt,  quorum  hac  etiam  in  parte  eximia  eft  pulchritudo  j  qualia  funt 
ex  brevioribus  Vaticiniis  Balaami  effata,  quae  fingula  fuam  quandam  fi- 
guram  habent  et  juftam  partium  defcriptionem ;  eleganti  inchoantur 
exordio,  apta  rerum  continuatione  ac  ferie  decurrunt,  et  perfe<5ta  de- 
mum  conclufione  plene  abfolvuuntur.    Multa  etiam  ejufmodi  funt  a- 
pud  reliquos  Prophetas,  et  praecipue  Ifaiam,  quae  eo  nomine  laudari 
poffunt,  atque  in  juftorum  Poematum  cenfum  merito  referri.    Ex  hu- 
jus  elegantiffmii  Vatis  fcriptis  proponam  vobis,  Academici,  in  hoc  ge- 
nere  exemplum,  omnibus  et  dictionis  et  compofitionis  Poeticae  lumini- 
bus  ornatum :  non  modo  ut  oftendam,  quam  accurate  nonnunquam 
rerum  ordinem  aptamque  partium  diftributionem  fervet  Poefis  Prophe- 
tica,  fed  ut  fimul  explicare  poflim  dilucidius  ipfius  Prophetiaj  naturam 
atque  indolem  jam  traditam ;  atque  id  quidem  vel  praecipue ;  nam  qua: 
de  hac  re,  in  fe  quidem  recondita  et  fubtili,  generatim  et  nude  modo  dif- 
ferui,  vereor  ne  vobis  ea  aliquantum  involuta  et  obfcura  viderentur. 

Infigne 


PRML.  XX. 


HEBR/EORUM. 


201 


Infigne  continent  Vaticinium  capita  Ifaiae  quartum  et  quintum  fupra 
tricefimum.  Poema  eft  fimplex,  unum,  integrum  j  duabus  conftans 
partibus  pro  ratione  fubjedlse  materia?,  quae,  quod  ad  generalem  ejus 
naturam  attinet,  valde  perfpicue  atque  evidenter  exponitur.  Denuncia- 
tur  enim  primo  adverfus  univerfos  hoftes  Ecclefias  Dei  notabile  aliquod 
idque  abfolutum  ac  noviflimum  excidium  j  deinde  ei  eventui  confe- 
quens  plena  et  perfecta  Ecclefia?  inftauratio  promittitur.  Utitur  Vates 
magnifico  exordio,  totam  rerum  naturam  excitans,  ad  ea  percipienda, 
quae  ad  univerfum  terrarum  orbem  pertinerent :  1 

nn^pn  d»bkSi 
rmSai  pten  vnwn 

"  Accedite,  gentes,  ad  audiendum  j 

c<  Et  populi,  animum  advertite : 

"  Audiat  tellus,  et  plenitudo  ejus ; 

"  Orbis,  et  omnis  ejus  propago. 
Tum  proponit  decretum  Jehovae  de  gentibus  omnibus,  impiis  nimirum 
Deoque  invifis,  funditus  extirpandisj  eamque  excifionem  amplificat 
ledtifiima  varietate  fplendidifiimarum  imaginum,  quae  omnes  ex  eo  funt 
genere  quod  in  hujufmodi  materia  communiter  a  plerifque  Vatibus  u- 
furpatur  j  quarumque  ea  ratio  eft,  ut  vim,  magnitudinem,  atrocitatem, 
ac  pondus  rei  defignatae  exaggerent  j  de  more  autem  modoque,  de  tem- 
pore,  de  loco,  de  minutioribus  eventus  circumftantiis,  nihil  certi  defi- 
niant.  Primo  eam  exponit  quafi  cladem  ftragemque  bellicam  a  Victo- 
re  in  hoftes  editam :  * 

:  dshd  Dnn  iddji 

"  Occifi  eorum  projicientur  j 

"  Ex  cadaveribus  afcendet  faetor  j 

"  Montefque  eorum  fanguine  colliquefcent. 

i  Cap.  xxxiv.  r.  z  Ver,  3. 

C  c  Tum 


202  DE  SACRA  POESI  prjel.xx. 

Tum  audacius  infurgit,  et  imaginibus  a  Chao  Mofaico  petitis,  et  ad 
omnem  qualifcunque  fit  gentium  et  regnorum  everlionem  exprimen- 
dam  folenniter  ufitatis,  eundem  rerum  exitum  ita  amplificat,  ac  li  ex- 
poneretur  mundi  ipfius  diffolutio :  i 

own  nfiD^  -fatt 

isjo  nSy  SnjD 
:  roNno  nSniDi 

"  Et  contabefcet  omnis  ccelorum  exercitus ; 

"  Cceli  ipfi  inftar  fchedulae  convolventur : 

"  Et  omnis  eorum  exercitus  decidet  j 

"  Sicut  calfa  de  vite  folia, 

"  Utque  marcida  ex  arbore  fua  ficus. 
Protinus  alia  inducitur  imago  j  celebratur  ingens  Sacrificium,  opima  et 
larga  Victimarum  mactatio  j  fit  Jehovae  ipfius  Profopopceia,  reique  fub 
oculos  fubjectio : 1 

♦mn  tywn  rurn  »a 
-nn  dhn  n:n 

i  Dflt^D1?  wn  dv  Sjn 

D"i  nN^a  nwS  :nn 
nSna  ni^in 
DHinvi  D>"D  ono 
:        nvSs  nhnn 
rr«43  mn^  nntf  o 

«'  Nam  inebriatus  eft  in  ccelis  gladius  meus  ; 

"  Ecce  in  Idumaeam  defcendet, 

"  In  populum  a  me  juffoe  internecioni  devotum.. 

"  Gladius  Jehovae  fatiatus  eil  fanguine, 

"  Pinguefactus  adipe  j 


1  Ver.  4. 

2  Ver.  5,  6, 


"  Sanguine 


prml.  xx.  HEBR/EORUM.  203 

"  Sanguine  agnorum  et  hircorum, 

"  Adipe  ex  renibus  arietum  : 

"  Siquidem  Jehovae  facrificium  eft  Botfrae, 

c<  Et  ingens  madtatio  in  terra  Idumseorum. 
Hirci,  arietes,  tauri,  juvenci,  caeterique  quorum  hic  et  deinceps  fit  men- 
tio,  ex  eo  itidem  funt  genere,  quorum  communis  eft  ufus,  et  lata  quae- 
dam  atque  univerfalis  accommodatio,  ad  defignandos  gentium  Dei  ini- 
micarum  duces  et  tyrannos,  crudeles,  fuperbos,  feroces,  infolentefque. 
Atque  eadem  plane  eft  ratio  Botfrae  et  Idumaeae,  urbis  gentifque  Dei 
Populo  infeftiflimae,  quas  ipfas  non  nifi  leviter  ac  veluti  in  tranfcurfu 
attingere  videtur  hoc  Vaticinium  j  fed  eft  appellatio  a  proprio  ad  uni- 
verfi  generis  rationem  traducta  j  five,  uti  dixi,  imaginis  a  re  certa  defi- 
nitaque  ad  notionem  infinitam  et  univerfalem  defignandam  per  Analo- 
giam  facta  tranllatio  j  in  qua  etiam  fuam  hic  proprietatem  habet  vocum 
ipfarum  1  vis  ac  poteftas.  Porro,  novis  jam  iifque  fplendidiflimis  colo- 
ribus  ejufdem  rei  ornatur  defcriptio  j  ex  Sodomorum  everfione  transfer- 
tur  imago,  quae,  ut  antea  notavi,  eft  unus  ex  illis  communibus  locis :  * 

rmb  Dpj  dv  »a 

nstS  rvVro  lDsmi 
rm>A  ■-nflm 
:mn  nsrS  nrw  nn»m 
nn:>n     dovi  rbb 
inwv  rhv  izhwi 
mnn  -\rb  nna 
i  nn  iny  p«  D»nvi  nsfcA 

"  Agitur  enim  dies  ultionis  Jehovae  j 

"  Annus  pcenarum  fumendarum  Sionis  vindici : 

"  Et  vertentur  torrentes  ejus  in  picem, 

"  Pulvifque  ejus  in  fulphur  5 

"  Et  terra  ejus  in  ardentem  picem  tota  redigetur : 

1  Vide  lowth.  et  vitrinc.  in  loc.  et  in  Cap.  lziii.  i. 

2  Ver.  8,  9,  10. 

C  c  2  «  Nocles 


204  D  E  SACRA  POESI  pr^l.  xx. 

f<  Noctes  diefque  inextincta  ardebit  j 

"  Fumus  ejus  in  aeternum  afcendet : 

"  In  perpetuas  aetates  jacebit  deferta ; 

"  Per  infinita  faecula  nemo  eam  peragrabit . 
Poftremo,  idem  adhuc  eventus  adumbratur  fub  imagine  defertiflimae  fo- 
litudinis  et  immaniflimae  cujufdam  vaftitatis,  cui  ex  divino  decreto  ea 
regio  addicitur  j  1  cujus  rei  fufiorem  defcriptionem  per  plura  adjuncta 
(quorum  tamen  omnium  communis  quaedam  eft  et  generalis  natura) 
varie,  eleganter,  magnificeque  Vates  deducit. 

Altera  pars  hujus  Poematis  eodem  plane  modo  tractatur,  exhibetque 
fcenam  quandam  pulchre  contrapofitam  et  adverfantem  fuperiori.  Ima- 
gines,  quibus  varie  fplendideque  ornatur,  funt  item  omnes  univerfales 
et  late  patentes,  fed  quarum  nota  eft  poteftas  et  aperta  fignificatio.  Su- 
periorum  plurimae  ex  Hiftoria  petebantur  j  hae  transferuntur  fere  omnes 
e  rebus  naturalibus. * 

rwi  -ano  etpt?* 
tnSifiHD  msni  nmy 

Sjm  msn  ms 

nb  \n:  \mhn  TQ3 
t  |wm  So-on  vm 
nin»  iiM  wt  n»n 
:  vnW  mn 

■*  Laetabuntur  deferta  et  inculta ; 

"  Et  exultabit  folitudo  et  florebit,  ut  rofa : 

"  Eximie  florebit  et  exultabit ; 

"  Etiam  cum  jubilatione  et  cantu  : 

"  Dabitur  ei  Libani  gloria ; 

"  Decor  Carmeli  et  Saronis : 

"  Hi  videbunt  gloriam  Jehovae ; 

"  Dei  noftri  majeftatem. 


1  Ver.  ii,  &c. 

2  Cap.  xxxv.  i,  2. 


Quaenam. 


pr^l.  xx.  HEBRiEORUM.  205 

Quaenam  fit  Libani  et  Carmeli  figurata  poteftas,  quamque  late  pateat ;  1 
unde  etiam  ducatur  imago  gloriae  majeftatifque  Divinae  manifefto  con- 
fpiciendae, *  prius  notavi :  Terrae  defertae  et  fiticulofas  cultura  et  irriga- 
tio,  ad  defignandam  uberiorem  Divins  gratiae  donorumque  fpiritualium 
efFufionem,  in  ftylo  Parabolico  adeo  folenniter  et  conftanter  ufurpatur, 
ut  nulla  egeat  explicatione ;  uti  nec  caetera  quae  fequuntur  his  finitima 
atque  analoga,  quibus  idem  eventus  copiofe  ornateque  amplificatur. 

Totum  quidem  Poema  perlegenti  rerum  ordo  clarius  elucebit :  ex  iis 
autem  quae  notavi  fatis  credo  apparet,  quod  imaginum  genus  prsecipue 
fectetur  Poefis  Prophetica  j  quos  colores,  quas  amet  pigmenta :  quo- 
modo  in  materia  aliqua  adornanda  ita  verfetur,  ut  generalem  ejus  natu- 
ram  clare  explicet,  magnitudinem  ejus  ac  momentum  pro  rei  dignitate 
illuftret ;  fpeciales  autem  habitus,  et  minutiora  adjunc~tar  et  gradus  cu- 
jufque  intermedii  notas,  inter  ipfas  univerfalium  quaii  plicaturas  et  fi- 
nus  quodammodo  delitefcentia  recondat,  non  nifl  ipfo  eventu  plene  e- 
volvenda.  Eft  fane  pars  una  et  fortaffe  altera  3  hujufce  Vaticinii,  in 
qua  hujufmodi  aliquod  oftendi  poffet  j  in  caeteris  eventuum  fmgulorum 
adjuncta  et  progreffiones  rimari  nondum  conceditur :  plane  enim  vide- 

1  Vid.  fupra  pr£L,  vi. 

2  P  R  JE  L.  VIII. 

3  Vide  Cap.  xxxv.  4,  5,  6,  8.  Quae  haud  dubie  proxime  referenda  funt  ad  primum  Mef- 
fiae  adventum;  ad  miracuJa  ab  eo  edita ;  ad  Evangelii  praedicationem,  et  divinae  Gratiae  effufio- 
nem.  Caeterum  Commati  odtavo  magnas  tenebras  offudit  abfurda  Periodi  interpunftio,  Mafore- 
tarum  au&oritate  pene  confecrata.    Eft  autem  re  vera  Pentacolon,  hoc  modo  diftribuendum  : 

-pn  bibcn  edv  n»m 
r\b  Nip'  ttnpn  -pn 
ndd  iroy>  xb 
*p*r  -\br\  mb  Nini 
tiyrv  xb  CD>bmr 

"  Et  erit  illic  agger  et  via  ; 

"  Et  via  fanfta  appellabitur : 

"  Non  tranfibit  per  eam  immundus ;-. 

"  Sed  Ipfe  illis  aderit  iter  faciens, 

"  Et  infipientes  non  deerrabunt. 
Igfe,  nimirum  Deus  nofler,  fupra  Ver.  4.  memoratus ;  «j  i<ntw6><nv  a  fifiiv,  xcq  «ajjA^  KWl 
i<p'y,f^i.   Ita  diftinxerunt  chald.  syr.  vulg.  et  nonnulli  recentiorum :  et  fruftra  repugnat 
vitrisca,  longe  doctiffimus  Interpres,  fed  Maforetarum  decretis  plus  aeauo  mancipatus, 

tur 


206 


DE  SACRA  POESI  &c. 


PR-ffiL.  XX. 


tur  hoc  Vaticinium  ex  eorum  numero  eife,  quae  ad  ultimam  praenun- 
tiatorum  eventuum  metam  nondum  pervenerunt,  in  arcanis  Dei  decre- 
tis  adhuc  repofita. 

Ut  autem  Poematis  alicujus  Prophetici  univerfam  formam  ac  fpeciem 
integram  uno  in  confpectu  propius  pleniufque  intueri  poffitis,  addam 
unum  ex  illis  Balaami  Vaticiniis,  quae  modo  memoravi,  et  quorum  fae- 
pius  mentionem  facio :  nihil  enim  habet  Poefis  Hebraea  in  ullo  genere 
limatius  aut  exquifitius.  Hoc  autem,  de  quo  loquor,  abundat  laetiffimis 
ac  fplendidiffimis  imaginibus  a  natura  petitis  j  ipfo  etiam  colore  ac  flore 
quodam  dictionis,  et  figurarum  varietate  praecipue  elucet.  Hoc  fi  nunc, 
aut  fi  quae  aliquando  alia,  experiar,  an  Latino  carmine  adumbrari  pof- 
fint,  veftrae  erit  humanitatis,  Academici,  conatus  noftros  in  meliorem 
partem  accipere.  i 

Tuis,  Jacobe,  quantus  eft  caftris  decor ! 

Tuifque  fignis,  Ifrael ! 
Ut  rigua  vallis  fertilem  pandens  finum 

Horti  ut  fcatentes  rivulis  ; 
Sacris  Edenae  cofti  ut  in  fylvis  virent, 

Cedrique  propter  flumina. 
Illi  uda  multo  rore  ftillant  germina, 

Foetufque  alunt  juges  aquae. 
Sancti  ufque  fines  promovebit  impen 

Rex  ufque  victor  hoftium. 
Illum  fubacto  duxit  ab  Nilo  Deus, 

Novis  fuperbum  viribus, 
Qualis  remotis  liber  in  jugis  oryx 

Fert  celfa  ccelo  cornua. 
Vorabit  hoftes ;  ofTa  franget ;  irritas 

Lacerabit  haftas  dentibus. 
Ut  leo,  recumbit ;  ut  leaena,  decubat ; 

Quis  audeat  lacefiere  ? 
Quae  quifque  tibi  precabitur,  ferat  bona ! 
Mala  quae  precabitur,  luat ! 


I   N  U  M.  XXIV.  5, 


9- 


PRjELECTIO  VICESIMA  PRIMA: 


PROPHETARUM  SINGULORUM 
PROPRII  CHARACTERES. 


**  TT^R  ophet^e  habent  finguli  proprietates  fuas,"  inquit  Hiero- 
l^r  nymus ;  1  de  duodecim  Minoribus  loquens ;  quod  de  tribui 
Majoribus  multo  etiam  magis  eft  verum.  Nam  ab  Ifaia  mul- 
tum  diftat  Jeremias;  neque  facile  quidquam  poteft  efle  in 

eodem  genere  magis  diverfum,  quam  eft  ab  utroque  diflimilis  Eze- 

kiel. 

Ifaias,  ut  ordine  ita  dignitate  Prophetarum  omnium  princeps,  fic 
omnibus  abundat  virtutibus,  ut  nihil  in  hoc  genere  perfectius  concipi 
poffit.  Idem  elegans  et  fublimis,  ornatus  et  gravis,  cum  ubertate  et 
copia,  tum  vi  et  pondere  mirabilis.  In  Senfibus,  incredibilis  elatio,  ma- 
jeftas,  divinitas ;  in  Imaginibus,  fumma  proprietas,  dignitas,  pulchri- 
tudo,  fcecunditas  denique  et  varietas  ledtiffima;  in  Dictione,  fingula- 
ris  elegantia,  et  in  tanta  rerum  obfcuritate  mira  perfpicuitas  et  candor ; 
ad  hasc,  in  Poetica  Sententiarum  Compofitione  tanta  dulcedo,  id  five 
felicitatis  five  artificii,  ut  fi  quidquam  jam  reliqui  habent  carmina  He- 
braea  priftinae  jucunditatis  et  gratiae,  id  in  Ifaiae  praecipue  monumentis 
contineri,  clariffimeque  perfpici  pofle  crediderim :  ut  de  eo  merito  u- 
furpari  poffit  illud  Ezekielis,, * 

"  Tu  omnibus  numeris  abfolutum  es  exemplar, 
"  Plenus  fapientia,  et  perfectus  pulchritudine. 

I  Praef.  in  xn  Proph. 
z  E  z  e  k.  xxviu,  12« 

Excellk 


208  DE    SACRA   POESI  PRJEL.  XXI. 


Excellit  etiam  Ifaias  vel  maxime  in  jufta  partium  difpofitione,  facilique 
rerum  connexione  atque  ordine :  quanquam  hic  femper  habenda  ratio 
eft  impetus  Prophetici,  a  proximis  ad  remota,  ab  humanis  ad  divina 
praxipiti  tranlitu  fefe  identidem  rapientis ;  obfervandi  infuper,  quantum 
fieri  poteft,  limites  fingulorum  Vaticiniorum,  faspe  line  ullis  partitio- 
num  notis  junctim  editorum,  quod  magnas  nonnunquam  difficultates 
creat.  Integri  Poematis  luculento  ordine  difpofiti  exemplum  ex  hoc 
Vate  proxime  protuli  ;  atque  alia  quidem  ex  priore  ejus  Voluminis  par- 
te,  ubi  faepe  diftinctius  notantur  fingula  Vaticinia,  facile  depromi  pof- 
funt.  Altera  pars,  quam  cum  capite  quadragefimo  inchoo,  quaeque  eft 
monumentorum  facrorum  fortaffe  omnium  maxime  et  fublimis  et  ele- 
gans,  aliquo  tamen  circa  hanc  rem  incommodo  laborare  videtur :  eft 
enim  corpus  quoddam  plurium  Oraculorum  finitimi  argumenti,  quae 
idcirco  inter  fe  continuata  difHcilius  fecernuntur.  Hujufce  autem  partis 
univerfum  argumentum  eft,  Ecclefia  inftaurata.  Satis  ordinate  expo- 
nuntur,  Liberatio  a  captivitate  ;  Idolorum  vanitas  et  excidium ;  Divi- 
nae  potentiae  et  veritatis  vindiciae ;  Ifraelitarum  confolatio,  invitatio,  in- 
credulitas,  impietas,  reje&io ;  Vocatio  gentium  ;  Reliquiae  fervatae ;  Ec- 
clefiae  confummatae  gloria  et  felicitas ;  Impiorum  ultimum  excidium. 
Quae  qui  attente  perlegerit,  habita  ratione  Allegoriae  Myfticae  prius  ex- 
pofitae  ;  limulque  meminerit  ifthaec  omnia  pluribus  vaticiniis  diverlimo- 
de  editis  faepius  effe  retracTata ;  is  neque  in  toto  luculentam  partium  dif- 
pofitionem,  neque  in  partibus  facilem  rerum  fenfuumque  feriem  atque 
ordinem  defiderabit.  Porro  totum  Ifaiae  opus  Poeticum  efTe  exiftimo, 
paucis  exceptis,  quae  limul  fumpta  fex  aut  feptem  fortafTe  Capitum 
fummam  non  excedunt. 

Jeremias,  quanquam  nec  elegantia  nec  fublimitate  caret,  tamen  utra- 
que  cedit  Ifaiae.  Hieronymus  1  nefcio  quam  fermonis  rufticitatem  ei 
objicere  videtur,  cujus  equidem  fateor  nulla  me  deprehendiffe  veftigia. 
In  fenfibus  quidem  aliquanto  minus  eft  elatus,  in  Sententiis  plerumque 
laxior  et  folutior;  ut  qui  in  Affedtibus  lenioribus  faepius  verfatur,  ad 


i  Prxf.  in  Jer. 

dolorem 


prjel.xxi.  HEBR/EORUM.  209 

dolorem  et  mifericordiam  prsecipue  compofitus.  Hoc  quidem  maxime 
apparet  in  Threnis,  ubi  ifti  Affectus  unice  dominantur ;  fed  faepe  etiam 
in  ejufdem  Vaticiniis  cernitur,  et  in  priore  Voluminis  parte  potiffimum,  * 
quae  plerumque  Poetica  eft  ;  Media  fere  funt  Hiftorica :  Ultima  pars, 
fex  conftans  Capitibus,  2  omnino  Poetica  eft ;  plura  continet  oracula 
diftincte  notata,  in  quibus  Vates  ille  proxime  accedit  ad  Ifaiae  fublimi- 
tatem.  Ex  toto  autem  Jeremiae  Volumine  partem  vix  dimidiam  Poeti- 
cam  efle  arbitror. 

Ezekiel  elegantia  quidem  multo  inferior  eft  Jeremia,  fublimitate  au- 
tem  vel  Ifaiae  par,  fed  in  genere  diffimillimo.    Eft  enim  atrox,  vehe- 
mens,  tragicus,  totus  in  Setvuret :  in  Senfibus  elatus,  fervidus,  acerbus, 
indignabundus ;  in  Imaginibus  foecundus,  magnificus,  truculentus,  et 
nonnunquam  pene  deformis;  in  Dictione  grandiloquus,  gravis,  aufte- 
rus,  horridus,  et  interdum  incultus :  frequens  in  Repetitionibus,  non 
decoris  aut  gratise  caufa,  fed  ex  indignatione  et  violentia.  Quicquid 
fufceperit  tradtandum,  id  fedulo  profequitur,  in  eo  unice  hasret  defi- 
xus,  a  propofito  raro  deflectens ;  ut  rerum  feriem  et  juncturam  vix  un- 
quam  requiras.    In  caeteris  a  plerifque  Vatibus  fortafle  fuperatus ;  fed 
in  eo  genere  ad  quod  unice  videtur  a  natura  comparatus,  nimirum  vi, 
impetu,  pondere,  granditate,  nemo  ex  omni  fcriptorum  numero  eum 
unquam  aequavit.    Didtio  ejus  fatis  efl:  perfpicua ;  omnis  prope  in  Re- 
bus  fita  efl:  obfcuritas :  Vifiones  praecipue  funt  obfcuras,  quas  tamen  (ut 
apud  caeteros,  Hofeam,  Amofum,  Zechariam)  nuda  et  plane  Hiftori- 
ca  narratione  exponuntur.    Ezekielis  autem  pars  major,  eaque  Media, 
Poetica  eft,  fiquidem  aut  res  fpectemus  aut  dictionem ;  fed  in  fententiis 
adeo  plerumque  eft  rudis  et  incompofitus,  ut  faepe  dubitem,  quid  de 
eo  hac  in  parte  ftatuendum  fit. 

Ifaiam,  Jeremiam,  Ezekielem,  quod  ad  ftylum  attinet,  non  imme- 
rito  apud  Hebraeos  eodem  in  loco  collocaveris,  quem  inter  Graecos  te- 
nuerunt  Homerus,  Simonides,  iEfchylus. 

I  Vide  Cap.  ix.  per  totum.   Cap.  xiv.  17,  &c.   xx.  14,  18. 

7.  Cap.  xlvi,  •  ■  ■  ■  li,  ad  com.  59.  Caput  lii  pertinct  ad  Threnos,  quibiio  Procemii  lo- 
co  infervit, 

D  d  Prophetarum 


2IO 


DE  SACRA  POESI 


PRiEL.  XXI. 


Prophetarum  Minorum  agmen  ducit  Hofeas,  omnium  (Jona  fortafle 
excepto)  antiquiffimus ;  adeoque  ftylus  ejus  vetuftatem  redolet;  acer, 
acutus,  concifus,  eminenti  quadam  Poeticae  Compofitionis  nota  figna- 
tus ;  priftinam  nimirum  generis  Sententiofi  brevitatem  et  compreffio- 
nem  retinens,  a  qua  Vates  aetate  inferiores  aliquid  remiferunt.  Id  de 
co  prascipue  notavit  Hieronymus ;  1  "  Commaticus  eft,  inquit,  et  quafl 
tc  per  Sententias  loquens."  Verum  hoc  ipfum,  quod  in  principio  fuam 
proculdubio  vim  habuit  et  peculiarem  elegantiam,  tanta  jam  in  his  lin- 
guas  Hebraeae  ruinis  obfcuritas  confecuta  eft,  ut  quanquam  hujus  Vatis 
univerfum  Argumentum  fit  fatis  apertum,  vix  tamen  alius  quifquam 
fit  asque  difficilis  et  involutus.  Eft  etiam  aliud  in  caufa,  cur  ejus  Sty- 
lus  adeo  jam  videatur  impeditus :  vaticinatus  eft  Hofeas  temporibus 
Regum  Judae  Quatuor,  Ozias,  Jothami,  Achazi,  Hezekiae;  hoc  eft, 
quocunque  modo  calculos  fubducimus,  per  longiffimum  annorum  fpa- 
tium  :  modicum  habemus  volumen  vaticinationes  ejus,  ut  videtur,  prae- 
cipuas  continens,  eafque  omnes  inter  fe  fine  ullis  temporum  notis  aut 
argumenti  diftinctione  connexas :  ita  minime  mirum  eft,  fi  Hofeam 
perlegentes  nonnunquam  videamur  in  fparfa  quacdam  Sibyllse  folia  in- 
cidere. 

Joel  ab  Hofeae  ftylo  multum  difcrepat ;  fed  aeque  Poeticus  eft,  quan- 
quam  in  genere  diverfo,  diftionis  et  compofitionis  characler.  Imprimis 
eft  elegans,  clarus,  fufus,  fluenfque ;  valde  etiam  fublimis,  acer,  fervi- 
dus.  Oftendit  Capite  Primo  et  Secundo  quid  valet  in  Defcriptionibus 
Poefis  Prophetica;  quantum  amat  Metaphoras,  Comparationcs,  Alle- 
gorias.  Nec  minus  clara  cft  rerum  connexio,  quam  dictionis  color : 
Malorum  Amplificatio,  Hortatio  ad  Pcenitentiam  j  pcenitentibus  Pro- 
miffio  bonorum  cum  terrenorum  tum  caeleftium ;  rerum  Ifraeliticarum 
Inftauratio ;  de  Adverfariis  fumpta  Supplicia.  Verum  et  hic  et  alibi  e- 
locutionis  perfpicuitatem  et  difpofltionis  nitorem  laudantes,  non  nega- 
mus  magnam  interdum  effe  Rerum  obfcuritatem ;  quod  in  hujufce  Va- 
ticinii  fine  fubinde  notari  poteft. 


1  Prxf.  in  xi j  Propb. 


Amofum 


prjel.xxi.  HEBRiEORUM.  211 

Amorum  vocat  Hieronymus  1  "  imperitum  fermone,  fed  non  fcien- 
"  tia  j"  id  in  eo  ufurpans,  quod  de  fe  Paulus  1  modefte  profitetur.  Cu- 
jus  auctoritatem  multi  fecuti  ita  de  hoc  Vate  locuti  funt,  quafi  effet 
plane  rudis,  et  indifertus,  et  ab  omni  ornatu  alienus.  Id  autem  longe 
eft  fecus :  evolvat  modo  fcripta  ejus  asquus  judex,  de  re  non  de  homi- 
ne  quaefiturus,  cenfebit,  credo,  potius,  Paftorem  noftrum  3  ^hv  vqt^- 
xzvctf  rav  V7rtp  Xiccv  <zsZ9<Py\tuv  ;  ut  fenfuum  elatione  et  magnificentia  fpiri- 
tus  prope  fummis  parem,  ita  etiam  dictionis  fplendore  et  compofitionis 
elegantia  vix  quoquam  inferiorem.  Nimirum  idem  Caeleftis  Spiritus 
Ifaiam  et  Danielem  in  aula  fuo  movit  afflatu,  Davidem  et  Amofum  in 
paftorum  ftabulis;  femper  idoneos  voluntatis  fuae  interpretes  deligens, 
et  interdum  ex  ore  infantium  perficiens  laudem :  aliorum  utitur  elo- 
quentia ;  alios  eloquentes  facit. 

Michas  plerumque  brevis  eft,  preflus,  concifus,  acutus;  nonnun- 
quam  ad  Hofeae  obfcuritatem  prope  accedens :  in  multis  elatus  et  fer- 
vens,  valdeque  Poeticus. 

Verum  ex  omnibus  Minoribus  Prophetis  nemo  videtur  aequare  fubli- 
mitatem,  ardorem,  et  audaces  fpiritus  Nahumi :  adde  quod  ejus  Vati- 
cinium  integrum  ac  juftum  eft  Poema;  Exordium  magnificum  eft  et 
plane  auguftum ;  Apparatus  ad  Excidium  Ninivae,  ejufque  Excidii  De- 
fcriptio  et  Amplificatio,  ardentiffimis  coloribus  exprimitur,  et  admira- 
bilem  habet  evidentiam  et  pondus. 

Poeticus  etiam  eft  Habaccuchi  ftylus ;  fed  maxime  in  Oda  quse  inter 
abfolutiftimas  in  eo  genere  merito  numerari  poteft.  De  Zephania  idem 
dicendum  eft ;  fed  is  nihil  videtur  habere  fingulare  aut  eximium,  in 
difpofitione  rerum,  vel  colore  dictionis. 

De  Abdia  fuo  in  loco  dixiffem,  fi  non  et  exiguum  efiet  quod  extat 
ejus  ingenii  monumentum,  et  id  ipfum  magna  ex  parte  in  Jeremiae  Va- 
ticinio  contineretur.  4  Jona?,  uti  et  Danielis,  commentarium  mere  efie 
Hiftoricum  antea  notavi. 

1  Procem.  Comment.  in  Amos. 

2  z.  c  o  .1.  xi.  6.  3  2.  c  0  r.  xi.  5. 

4  Confcr  a  b  d.  1,  g.  cum  jer.  xlix.  14,  15,  16,  7,  9,  10. 

D  d  2  Reftant 


212  DE   SACRA   POESI  PRiEL.  XXI. 

Reftant  Haggseus,  Zecharias,  Malachias :  quorum  primus  omnino 
eft  profaicus ;  itemque  alterius  pars  multo  maxima ;  funt  aliqua  fub  e- 
jus  Vaticinii  finem  1  et  Poetica  et  valde  ornata,  et,  ut  in  Vate  omnium 
fortafie  obfcurifiimo,  fatis  perfpicua  :  Prophetarum  ultimus  Malachias, 
medio  quodam  dicendi  genere  utitur,  atque  ejufmodi  plane,  quod  ar- 
guere  videatur  Poefin  Hebraeam  inde  a  Captivitate  Babylonica  defloref- 
centem,  et  inclinata  jam  aetate  in  fenium  quodammodo  vergentem. 

Hoc  de  Prophetarum  fcriptis,  Academici,  deque  diverfis  eorundem 
partibus,  quae  Poetica  habenda  fint  quae  fecus,  quantum  potui  diftincte 
et  particulatim  diflerui,  quo  meam  de  Poefi  Prophetica  Conjecturam 
(  nihil  enim  majus  audeo  dicere )  plenius  apertiufque  vobis  explicarem. 
Quam  etfi  non  diffiteor  aliqua  ex  parte  multas  habere  difficultates, 
multa  quae  in  opinione  pofita  funtj  eam  tamen,  ut  in  univerfum  ali- 
quo  faltem  fundamento  niti  exiftimetis,  efFecifle  non  plane  defpero. 

Eflet  hic  locus  de  Graecorum  in  hoc  genere  Poefi  nonnihil  diflerendi, 
fi  quidem  ex  celeberrimis  eorum  Oraculis  quidquam  ad  nos  perveniflet, 
non  dico  quod  cum  facris  Vatibus  conferri  pofTet,  fed  quod  omnino  ali- 
qua  mentione  eflet  dignum.  Nullum  certe  hujufmodi  Poema  nunc  ex- 
tat,  neque  fane  unquam  extitit ;  pauci  fuperfunt  verficuli,  iique  fere 
mediocres  et  craflb  filo:  etenim  Apollo  ille  Pythius,  fi  Graecis  ipfis 
credimus,  2  Mufas  fuas  plerumque  iratas  habuit  et  averfas ;  ita  ut  fa- 
pientibus  et  cordatis  faepe  ludibrium  deberet,  non  folum  ob  ambiguas 
illas  et  fubdolas  ariolationes,  fed  etiam  ob  ignorantiam  artis  metricae. 
Etiam  homines  e  plebe  fuperftitiofi  ac  rudes,  quem  fatis  bonum  Augu- 
rem  credebant,  eundem  tamen  fatebantur  fuifle  malum  Poetam. 

1  Vide  Cap.  ix,  x,  et  init.  ximi. 

2  Oga»  yisv  KUf  tov  AiroTisu  ycXu/3/Joj  fr  tviois  tuv  %gr)Fftuv'  kcutoi  tiriKeyirlisorK  m  vo)&ei  tjj  fictv- 
TlKHii  etam^i-ioiA,  ac.  fx>>  ttzivv  %cXr)v  etyeiv  txs  ockHovtus  i^iTu^av  tu  ftiTOc/..  MeiCUliuS  apud  L  U  C  I  A - 
n  u  m  in  Dial.  cui  Titulus  Jupiter  Tragadus. 

X^Fftts  i\  Tivos  iftftttt s  Xt^ivJos,  —  zro».*x/;  t<p>>  Jztuf&oziu  tuv  ituv  o  Aicyviatcs,  tv  oif  01  ^>)f- 
(tgi  MpVTttf  t&ju  <fctuXoT>)TX  Kcvj  tLu  tVTiXticcv,  kcutoi  fisvortyiTvis  e  kcu  tris  M^fSfirii  Xey.eTrn®^ 

WfcHTTOV  CUIT&  TO  KUXOV  V>  77)?  ZriQJl  ftiX>)  KCtf   wSctS  iVpUVICCS   fttTtlVCtf,    KCtf  ZToXV  TOV  Hoicibv  iVtTTHUL  KCtf 

tov  Oftri^ov  VTngpJiyyi&uf.  Ttss  b\  zreXtoss  tuv  jgrjFftuv  oeufJLiv  ku/  tois  ftifteis  Kctf  tois  ovoftstoi  zrXr,ft- 
fi.iXuui  KUf  <pcwXoT>iTci  etvxmTrMy  f^fjus  ■  plutarch.  in  Commeot.  C;ir  Pytbia  tiunc  non  eJ.it 
Oracula  metrice. 

Verum 


mMLMl  HEBR^ORUM.  213 

Verum  apud  Latinos  extat  in  hoc  ipfo  genere  unum  nobiliffimum 
atque  pulcherrimum  Poema ;  et  vel  verfuum  elegantia  et  claritate,  vel 
rerum  et  argumenti  obfcuritate,  aeque  admirabile :  Quartam  dico  Vir- 
gilii  Eclogam ;  quam  idcirco  nefas  efiet  hoc  in  loco  filentio  prasterire, 
cum  inde  a  primis  a?vi  Chriftiani  fasculis  percrebuerit  opinio,  habere 
eam  cum  his  de  quibus  agimus  germanae  Prophetise  monumentis  ali- 
quam  cognationem,  et  a  facro  fonte  originem  duxifle.    Quod  quomo- 
do  fieri  potuit,  etfi  fit  forfan  expeditu  difficile;  five  facri  Codicis  ver- 
fionem  Grascam,  jamdiu  tum  vulgatam,  in  fubfidium  vocemus,  five 
etiam  exinde  deprompta  Oracula,  a  Judaeis  Helleniftis,  ut  videtur,  1 
Graeco  carmine  condita,  quae  fub  nomine  Sibyllarum  ferebantur;  ta- 
men  ita  rem  habere,  tot  extant  tamque  manifefta  in  ipfo  Poemate  in- 
dicia,  ut  omnia  quae  ei  fententiae  obftant  impedimenta  facile  amoveat 
et  diluat  ipfa  Carminis  lectio.    Senfus,  Imagines,  Dictio  etiam,  cum 
Sacris  Vatibus  mirum  in  modum  congruens :  res  ipfa  vel  in  fe  tam  e- 
lata  et  magnifica,  vel  potius  a  Poeta,  omnium  licet  verecundiffimo  ac 
feveriffimo,  in  eam  altitudinem  exaggerata,  ut  mihi  nullo  modo  per- 
fuadere  poffim,  quin  fubfit  aliquid  /^v^KcoTi^ov,  quod  primae  hypothefi, 
ipfo  vate  infcio  nec  opinante,  furtim  quodammodo  accrevit,  totique 
operi  alienos  quofdam  colores  induxit,  et  magnificentiam  modum  et 
menfuram  argumenti  longe  exfuperantem.    Quid  fuerit  ipfius  Poetae 
confilium,  quae  mens,  quanquam  hic  multum  fefe  exercuerint  doctif- 
fimorum  virorum  ingenia,  tamen  nec  adhuc  fciri  arbitror,  neque  fpem 
habeo  fore  ut  unquam  clare  inveftigetur.    Nuliam  neque  rem  neque 
perfonam  oftendit  hiftoria,  aut  rei  Romanae  ftatus  ac  temporum  condi- 
tio,  quae  cum  argumenti  ratione  atque  adjunctis  fatis  apte  congruere 
videatur,  aut  tam  magnificis  praedi&ionibus  locum  dare  ullo  modo  po- 
tuifle.  2    Mihi  quidem  illud  ufu  venire  plane  profiteor,  ut  cum  Car- 

1  Vide  chandleri  Vindicias  Relig.  Cbrift.  Cap.  I.   et  grotium  in  matt.  n.  %, 

2  Viderunt  jamdudum  eruditi,  haec  de  Salonino  Pollionis  filio  pcft  captas  Salonas  nato,  de 
quo  loquitur  Seivius,  fr  quis  tamen  unquam  talis  extiterit,  intelligi  non  polie ;  cum  ex  Dione  ct 
Appiano  conftet,  Pollionis  expedkionem  Illyricam  in  annum  fequentem  incidere.  Alii  itaque  de 
C.  Afinlo  Gallo  ejufdem  filio  mentionem  injecerunt ;  multo  quidem  probabiliu?,  fiquidem  Af- 
conius  Pedianus  ab  ipfo  Gallo  audiffe  fe  retulit,  hanc  Eclogim  in  honorcm  fuum  fa&am.  Vide 


214 


DE  SACRA  POESI 


PRiEL.  XXI. 


men  hoc  ea  ex  parte  contemplor,  quanto  id  fepius  relego,  tanto  intel- 
ligam  minus.  Is  eft  ftyli  nitor,  ea  carminis  elegantia,  ut  fere  lateat  et 
legentes  fallat  rerum  obfcuritas :  fingula  autem  propius  fpectanti,  et 
imaginum  ac  diclionum  rationes  et  momenta  perpendenti,  tot  mihi  oc- 
currunt  ab  ufu  Romano  abhorrentia,  a  conceptibus  hominum  ejus  as- 
tatis  et  nationis  adeo  aliena,  ut  vix  mihi  perfuadeam,  etiam  tum  cum 
primum  ederetur,  fatis  perfecte  intelligi  potuhTe.  Cum  vero  haec  ipfa 
adeo  luculenter  explicet  peregrina  quasdam  Interpretatio  ex  Hebraso- 
rum  rebus  ac  monumentis  fuperindufta,  cujus  vim  omnem  et  magni- 

5Erv.  ad  Eclog.  iv.  II.  Sed  ipfe  Servius  Gallum  anno  priore  natum,  Pollione  adhuc  Confule 
defignato,  affirmat :  et  quanquam  rleri  poteft  talem  excidiffe  jaclantiam  ab  impotentia  hominis, 
quem  Auguftus  dixit  imperii  fe  mortuo  adipifcendi  avidum  fore,  fed  minorem ;  (tacit.  An- 
nal.  i.  13.)  vix  tamen  credibile  eft  Poetam  qui  fanus  effct  hsc  tam  magnifica  de  ullo  Pollionis 
filio  praedicere  potuifie.  Ad  hoc,  cur  Divinum  hunc  Puerum,  folummodo  Ulo  Confule,  ac  non 
potius  lllo  Patre,  nafciturum  dixit  ?  quod  ad  Pollionis  gloriam,  muko  magis  pertinerct.  Itaque 
jam  plerique  de  Ciefare  Oclaviano,  deque  puero  aliquo  in  illius  familiam  et  in  certam  fpem  im- 
perii  nato,  hasc  interpretantur.  Juliam,  Marcellum,  Drufum,  memorant.  Drufi  ncc  astas,  nec 
perfona  convenit.  Marcelli  xtas  convenit,  non  perfona.  Julix  quidem  Octaviani  filiae  utrumquc 
favct,  modo  Eclogam  hanc  in  cxpeclatum  Scriboniae  pucrperium  fcriptam  cffe  ftatuamus ;  ante 
partum  autem  fcriptam  fuiffe  credibile  eft,  cum  Lucina  invocetur:  "Cafta  fave  Lucina."  Ve- 
ram  meminerint,  qui  aliquam  ex  his  fententiis  ample&untur,  quis  et  quo  loco  tum  fuerit  ipfe 
Oetavianus ;  nondum  Princeps,  et  Auguftus,  et  Imperii  Romani  Dominus,  quae  omnia  ci  ac. 
creverunt  non  nifi,  poft  viftoriam  Adtiacam,  annis  omnino  novem  poftcaquam  fcripta  eflet  hxc 
Ecloga;  fed  Triumvir,  acquata  cum  Antonio  ct  dignitatc  et  potcftate,  ne  quid  dicam  dc  Lcpi- 
do.  Quomodo  igitur  ad  Oetaviani  filium,  fi  quis  ei  hoc  anno  natus  fuiflct,  protinus  fpe&arc 
potuit  imperii  hereditas  ?  Sed  ut  concedamus,  id  quod  fane  verum  eft,  nullibi  digniorcm  aut 
aptiorem  perfonam  inveniri  pofle,  aut  in  quam  hsec  melius  quadrent  quam  filius  aliquis  Oclavia- 
ni ;  porro  autem  ei  filium  hoc  ipfo  temporc  natum  fuifle  fingamus ;  ad  eum  tamen  quae  hic  di- 
cuntur  nihilo  magis  pertinere  pofle,  vel  uno  argumento  evinci  arbitror;  eo  nimirum  quod  Pol- 
lionis  nomine  Ecloga  infcribitur ;  nam  hucufque  et  paulo  etiam  deinceps  Pollio  femper  crat  in 
partibus  Antonii  contra  Oftavianum.  Percurramus  cnim  rcs  geftas  Pollionis  poft  Julii  Cafaris 
nccem  temporum  habita  ratione.  Anno  U.  C.  71 1.  C.  Afinius  Pollio,  bello  cum  Sexto  Pompcio 
gefto,  ex  Hifpania  reverfus  exercitum  tradit  Antonio  poft  ejus  fugam  a  Mutina.  U.  C.  713. 
Pollio  Antonii  lcgatus  Galliam  Cifalpinam  tcnet:  Salvidicnum  Odaviani  lcgatum  Lucio  Anto- 
nio  bellum'  inferentem  a  tergo  infcquitur  una  cum  Vcntidio  ;  Lucio  deinde  Pcrufiae  obfeflb  fruf- 
tra  fuppctias  ferre  conatus  Ravennse  fubfiftit :  Vcnctiam  diu  rctinet  in  poteftate  Antonii ;  mag- 
nifque  rcbus  geftis  in  ea  regione,  Antonium  petit ;  ct  Domitium  ^Enobarbum,  confiliis  fuis  il- 
lcftum  ac  fide  data,  cum  claflc  cui  pra:erat  jungit  Antonio.  U.  C.  714.  Pax  Brundufina  incidit 
in  finem  anni;  cujus  adminiftri  funt,  ex  partc  Autonii  Pollio  Conful,  cx  partc  Oftaviani  Ma:- 
cenas,  et  amborum  communis  amicus  Cocceius :  circa  hoc  temrus  fcripta  cft  Virgilii  Ecloga 

Quart*. 


pjuel.xxi.  HEBRi^ORUM.  215 

tudinem  nullo  modo  complecti  potuerit  aut  etiam  attingere  ipfius  Poe- 
tse  animus  j  quid  mihi  hac  in  re  concedent  eruditi,  nefcio ;  quid  fen- 
tiam,  vix  audeo  exponere :  et  tamen  dicam  id  mihi  tam  mirabile  tam- 
que  prodigii  fimile  videri,  ut  nonnunquam  pene  inducar  ut  ferio  cre- 
dam,  id  femel  evenilTe,  quod  Socrates  etcctivdjofjDfios,  ut  folet,  apud  Pla- 
tonem  de  poetis  ait : 1  2^  tuutu,  0  3-i@j,  iPcu^fj^os  txtuv  vav,  thtbis  j^i- 

TOUf  V7TYIfHTCU$  KOCf  TOtf  %0Y\<T{jLCti$0lS  Kdj  TOIS  fZCtVTiTt  TOtS  B~£iOlS'  IVO,  VjfJLSiS  01  CtKX- 
CVTiS  H^CtifJLiV,   OTl  V%  XTBl  (HTtV  01  TZCV7X  KiyOVTiS  UTCti  77S>KX  CtfytCt,   01?  VXS  (JL1\  57K/J- 

tqiv,  ct^  o  &ios  cwtos  i<nv  o  \iyctiv,  tyg,  thtoov  c%  (pfyyfaui  'zrpcs  vjfJLc&s. 

Quarta.  U.  C.  715.  Antonius  Pollionem  legatum  fuum  niittit  in  Illyricum  contra  Paithinos  : 
de  Psrthinis  triumphat  Pollio  menfe  Odobri.  Hacc  v  e  l  l  e  i  u  s,  appianus,  dio.  Inter- 
ciderant  eiiam  circa  hsec  tempora  inter  Poliionem  et  Odavianum  privatx  cusedam  inimicitias ; 
et  verfus  Fefccnninos  Octavianus  in  Pollionem  fcripfit.  macrob.  Saturn.  11.  4.  Ab  hoc  tem- 
pore  ufque  ad  pugnam  Aftiacam  quas  U.  C.  723.  ineunte  menfe  Septembri  commilTa  eft,  parti- 
bus  fefe  abftinuit  Pollio,  neque  ultra  Antonii  ct  Odlaviani  difcordiis  fe  immifcuit.  "  Non  praj- 
"tereatur,  inquit  velleius  11.  86.  Afinii  Pollicnis  fa£lum  et  didlum  memorabile :  nam  cum 
"fe  poft  Erundufinam  pacem  cominuiiTet  in  Italia,"  (poft  Triumphum  dlxilTet  verius)  "neque 
"autvidilTet  unquam  Reginam,  aut  poft  enervatum  amore  ejus  Antonii  animum  partibus  ejus 
"  fc  mifcuilTet,  rogante  Casfare,  ut  fecum  ad  bellum  proficifceretur  Adiacum:  Mea,  inquit,  in 
"  Antonium  majora  merita  funt,  iliius  in  me  beneficia  notiora :  itaque  difcrimini  veftro  me  fub- 
"traham,  et  ero  prasda  vicloris."  Quibus  omnibus  perfpe&is,  mihi  omnino  incredibile  vide- 
tur,  Virgilium  animum  inducere  potuiiTe,  ut  Pollioni,  fummo  Antonii  2mico,  O&aviani  potius 
inimico,  mitteret,  ejufque  nomine  infcriberet,  Carmen,  quod  Cclaviani  laudibus  ejufque  fami- 
lia:  honori  unice  dicaretur. 
1  p  l  a  t  o  in  Jone. 


SIVE  ELEGIA. 
PR^LECTIO  VICESIMA  SECUNDA: 
DE  ELEGIiE  HEBR^jE  ORIGINE  ET  FORMA; 
AC    DE    THRENIS  JEREMI^. 


Ex  incitatioribus  humanae  mentis  Aftectibus  Poefin  in  genere  ul- 
timam  fuam  duxiffe  originem,  fatis  recte  antehac  ftatuifie  \  i- 
demur;  nec  tamen  idcirco  Poefeos  diftributio  in  fuas  fpecies 
prorfus  fequitur  Affectuum  naturam  et  partitiones ;  quanquam 
id  interdum  in  hac  re  aliquid  habeat  momenti.  Sunt  quidem  nonnulla? 
Poematum  fpecies,  quae  in  fe  omnes  admittunt  Affectus,  cujufmodi  eft 
Ode ;  funt  quae  vix  ullum,  qualia  fere  funt  Didactica  :  aliae  autem  funt, 
quae  certis  quibufdam  Affectibus  tractandis  praecipue  idonear  habentur, 
quod  de  Tragoedia  conftat,  de  Poefi  Prophetica  ipfi  notavimus.  Una 
omnino  videtur  effe  fpecies  quae  unius  Affectus  eft  propria,  quaeque 
etiam  tota  eft  in  eo  Affectu :  neque  fane  quemquam  novimus  popu- 
lum,  qui  modo  aliquid  in  excolenda  Poetica  profecerit,  quin  Poema 
habuerit  luctui  exprimendo  inventum,  et  querimoniae  unice  deftina- 
tum.  *.  Quam  fpeciem  plerique  cum  Graecis  Elegiam  vbcant :  Hebraei 
U>p  five  etiam  appellant,  quarum  utraque  vox  Lamentum  fig- 
nificat. 

Hujufce  Poematis  apud  Hebraeos  et  origo  et  ratio  luculenter  deduci 

i  A<v©",  prima  apud  uEgyptios  cantio.   herod.  ii.  79. 

poteft 


PRJEL.  XXII.        DE    SACRA   POESI   &c.  217 

poteft  ex  folenni  ritu  quo  defunctorum  funera  celebrabant.  Erat  qui- 
dem  hoc  naturae  magis  quam  propriae  confuetudinis  aut  inftituti,  ut 
fuorum  exequias  cognati  et  neceffarii  ploratu  et  lamentis  profequeren- 
tur.  Non  eos  pudebat  in  gravi  minimeque  fucato  luctu  naturae  fuae 
obfequi,  et  quod  asger  animus  dictaret,  libere  protinus  effundere.  Sim- 
plex  et  ingenua  eft  mceroris  vox ;  flebilis,  intermifia,  fracta,  concifa 
oratio,  fi  omnino  pro  oratione  habenda  eft  ejulatio  et  gemitus.  1 

"  O  pater  !  O  patria  !  O  Priami  domus ! 
Exclamat  in  Tragcedia  perfonata  Andromache :  nec  minus  miferabili- 
ter  ille  in  Hiftoria  facra  cariflimo  filio  orbatus  parens ;  2  "  O  fili  mi, 
"  Abfalon !  O  Abfalon,  mi  fili,  mi  fili !"  ut  non  multum  opus  fit,  quo- 
nam  lamentorum  genere  in  funeribus  uterentur,  difquirere :  verunta- 
men  cum  hac  ipfa  in  re  exempla  nobis  prasbent  facri  fcriptores,  unum 
atque  alterum  apponam.  Propheta  Bethelites  fublatum  viri  Divini  a 
leone  lacerati  cadaver  in  urbem  intulit,  ut  lugeret  eum  et  fepeliret :  ? 
pofuit  itaque  eum  in  fepulchro  fuo,  et  planxerunt  fuper  eum,  "  Eheu, 
"  mi  frater  !'*  4  Ita  apud  Jeremiam  edicit  Jehova  de  Joachimo  Jofiae 
fiiio  Rege  Judaeo : 

mnK  nm  »n»  nn  -b  hdd* 

"  Non  lugebunt  eum,  Ah  mi  frater  !  vel  ah  foror  ! 

"  Non  lugebunt  eum,  Eheu,  domine  !  eheu  viri  Majeftas  ! 
Haec  atque  hujufmodi  fatis  erant  naturae  et  ingenuo  mcerori :  verum 
paulo  exquifitius  quiddam  defiderabat  officiofus  et  ambitiofus  dolor; 
quaerebat  quod  conceptus  et  fenfa  iEgrimoniae  plenius  et  elaboratius  ex- 
primeret,  quae  ipfa  per  fingultus  mhera  non  poffet  proloqui  j  ftudebat 
non  modo  fuum  angorem  lenire  expromendo,  fed  alios  etiam  in  focie- 
tatem  doloris  invitare  et  pertrahere,  et  adftantium  elicere  lachrymas. 
Itaque  David,  cum  Joabi  infidiis  oppreffus  eflet  Abnerus,  Rege  mini- 

1  Apud  ciceronem  Tufc.  Quaeft.  lib.  3. 

2  2.SAM.  XIX.  4. 

3  I.  R  E  G.  XIII.  30. 

4  J  E  R.  XXII.  l8. 

E  e  me 


218  DE    SACRA   POESI  VRJEL.  XXII. 

me  confcio,  ac  aegerrime  quidem  ferente,  fed  ob  res  duras  et  regni  no- 
vitatem  in  autorem  caedis  animadvertere  non  aufo ;  quo  apud  populum 
et  fe  et  Abnerum  purgaret,  in  funere  defuncti  lugentis  perfonam  fufti- 
nens,  "  tollit  vocem  fuam,  et  fletum  edit  ad  fepulchrum;  et  flevit 
"  etiam  univerfus  populus:"  tum  vero  carmen  et  numeros  adhibens, 
luctui  eorum  acriores  adhuc  ftimulos  admovet :  "  et 1  Abnerum  lamen- 
"  tatus  eff.  Rex,  dixitque ; 

An  perit  Abnerus  fcelerati  more  nocentifque  ? 
An  reus  infami  crimina  morte  luit  ? 

At  tibi  non  fortes  violarunt  vincla  lacertos, 
Preffitve  indignos  dura  catena  pedes  : 

Heu  !  fecure  doli,  et  dictis  confife  malorum  ! 
Fraude  et  mentito  captus  amore  peris ! 
"  atque  iterum  flevit  fuper  eum  univerfus  populus." 

Hujufcemodi  fubinanis  quaedam  etiam  veri  doloris  oftentatio,  in  de- 
functorum  honoribus  vix  quidquam  efle  nimium  exiftimantis ;  tum  ip- 
fa  hujus  vehementiflimi  AfFectus  intemperantia,  fibi  ut  fit  plus  aequo 
indulgentis,  et  aculeos  libentius  quam  fomenta  admittentis;  illa  de- 
mum,  quae  hominum  animos  femper  invaflt,  importuna  opinio,  opor- 
tere,  rectum  efle,  ad  ofHcium  etiam  pertinere,  ut  in  morte  neceflario- 
rum  fefe  gnaviter  excrucient :  haec,  inquam,  omnia  induxerunt  illum 
morem,  qui  primum  apud  Hebraeos,  deinde  apud  Phrygas,  2  poflmo- 
do  apud  Graecos  et  Latinos  invaluit ;  ut  in  funeribus  adhiberentur  qui 
mercede  conducti  plorarent.  Id  offlcium  plerumque  praeftabant  Foemi- 
nae ;  vel  quod  muliebris  animi  imbecillitatem  deceret  magis,  vel  quod 
ab  iflgenio  flexibili,  mollique  et  flexanima  voce  negotium  pulchrius  fuc- 
cederet :  neque  deerant  unquam  ejufmodi  doloris  Artifices,  lugendi  dif- 
ciplina  probe  eruditae,  femperque  paratae  locare  lamenta  et  lachrymas. 
Ut  caeterarum,  ita  hujufce  etiam  artis  laus  erat  imitari  naturam :  harum 
itaque  naeniae  plurimum  compofltae  erant  ad  formam  illarum  lamenta- 
tionum  quas  in  fimili  occafione  ultro  temereque  exprimere  folebat  fin- 

1  2.  S  A  M.  III.  33,  34. 

2  Vidc  jos.  scaliceri  Conjcftanea  in  Varronem  dc  Ling.  Lat.  p.  76,  cdit.  R.  Stcph. 

cerus 


PRML.  XXII.  HEBRjEORUM.  210 

cerus  dolor:  fententiae  erant  breves,  queribunda?,  patheticas,  fimplices 
et  inornatae ;  eo  quidem  paulo  diligentius  elaborata?  factseque,  quod  et 
numeris  conftarent,  et  ad  tibiam  1  effent  decantandas. 

Hujus  inftituti  multa  extant  veftigia  in  Prophetarum  fcriptis,  quibus 
familiare  eft  prasdictiones  calamitatum  urbibus  gentibufque  impenden- 
tium,  non  fine  fingulari  quadam  elegantia,  in  modum  et  fpeciem  fune- 
brium  lamentorum  concludere.  Quam  rem  clarius  illuftrabunt  exem- 
pla,  fimulque  confirmabunt  quae  de  ifthac  confuetudine  haclenus  dicta 
funt.  Audite  ( 2  inquit  Amofus  Ifraelitas  alloquens,  clademque  iis  de- 
nuncians  et  regni  interitum ) 

Audite  vatem  luctuum  praenuntium ; 
Audite  lefTum  funebrem : 
Occidit !  seternum  Virgo  occidit  Ifraelis  ! 
Et  jacet  in  patrio  nuda,  relicta  folo  ! 
Et  paulo  poft  ;  3 

Eheu !  per  urbem,  per  vias  Eheu !  fonet ; 

Eheu  !  per  o.mnes  viculos : 
Doctifque  jungat  prasficarum  ludtubus 
Rudem  colonus  nseniam. 
Apud  Jeremiam  in  re  plane  fimili,  4  Ita  edicit  Jehova  Exercituum : 
Luctus  peritas  huc  vocate  fceminas, 

Mceftae  fcientes  naeniae : 
Orfas  ejulanti  flebiles  modos  choro 

Ferale  carmen  praecinant ; 
Ut  mollis  omnes  humor  in  genas  fluat^ 

Fluant  perennes  lachrymae. 
Nunc,  nunc  ad  aures  lugubris  fertur  fonus 
Sionis  altae  a  mcenibus : 

1  Vide  m  a  t  T.  ix.  23.  et  lichtfoot.  Exercitat.  Hebr,  et  Talmud.  in  locum. 

2  a  m  o  s.  v.  1,1. 

3  Ibid.  v.  1 6.  In  ultimo  membro  particula  revocanda  videtur  ad  initium  ejus  membri, 
Vid.  cappell.  Crit.  Sacr-.  Lib.  iv.  Cap.  xni.  1. 

4  j  E  R.  ix.  17,  ■        1  .  22. 

E  e  ,2  Funditus 


220  D E   SACRA   POESI  PR/EL.  XXII. 

Funditus  occidimus !  natalia  linquimus  arva ! 
Linquimus  heu  patrii  dulcia  tecla  foli ! 
Adhuc  Jehova  flebiles  cantus  jubet ; 

Parete  jufiis,  praeficae ! 
Docete  mceftos  virgines  lefii  modos ; 
Docete  vicinas  nurus : 
Mors  urbem  invadit !  rapit  heu  juvenefque  fenefque  ! 

Saevit  acerba  domi !  faevit  acerba  foris  ! 
Corpora  fufa  jacent,  vacuis  projectus  in  arvis 
Ut  fimus ;  utque  jacet  falce  recifa  feges. 
Plura  hujufmodi  occurrunt  apud  Prophetas  in  quibus  itidem  ut  in 
his  aperta  fit  mentio  ejus  inftituti  unde  derivantur ;  alia  item  funt,  quae 
etfi  neutiquam  prae  fe  ferunt  ullam  iftiufmodi  fignificationem  aut  Nae- 
niarum  titulum,  tamen  ex  eodem  funt  genere ;  quorumque  idcirco,  ut 
par  eft,  minime  elucebit  verus  decor  et  propria  elegantia,  nifi  illuc  re- 
ferantur.  Sufficient  quae  jam  protuli  ad  genus  ipfum  indicandum ;  de- 
monftrandumque,  quomodo  ex  veris  doloris  vocibus  primitus  efiinge- 
rentur  iftae  artificiofae  querimoniae ;  tum  etiam  quomodo  ex  his  initiis 
n^p,  five  Threnus,  apud  Hebraeos  in  jufti  Poematis  habitum  et  for- 
mam  perduceretur.  Hoc  etiam  patebit  adhuc  manifeftius,  fi  Jeremiae 
Threnos,  infigniflimum  in  hoc  genere  quod  quidem  nunc  extat  Poe- 
ma,  accuratius  paulo  exigamus  ad  normam  eorundem  funebrium  la- 
mentorum  ;  quod  ni  fiat,  vix  eft  ut  recte  quifquam  de  eo  carmine  ju- 
dicare  poflit. 

Ita  autem  agam  de  hoc  Poemate,  ut  primo  de  univerfa  ejus  natura 
et  forma ;  deinde  de  metrorum  ratione ;  poftremo  de  rebus,  fenfibus, 
imaginibus,  breviter  difleram. 

Jeremiae  myp,  five  Threni,  (proprie  enim  et  fignificanter  in  nu- 
mero  multitudinis  effertur  titulus)  funt  plura  lamenta,  in  uno  argumen- 
to,  ad  formam  funebrium  Naeniarum,  per  plures  periodos  fingulatim 
edita,  fimulque  comportata,  et  in  fyllogen  quandam  conclufa.  Qui  ita- 
que  artificiofam  totius  argumenti  difpofitionem,  aptam  partium  collo- 
cationem,  rerum  juncturam  et  feriem,  et  in  his  omnibus  fingularem  a- 

liquam 


prjel.xxii.  HEBRiEORUM.  221 

liquam  elegantiam  requirit,  id  poftulat  a  Vate,  quod  erat  ab  ejus  pro- 
pofito  alienum.  Patriae  perditae  et  extinctae  luctuofo  carmine  quodam- 
modo  parentans,  et  veluti  in  exequiis  ejus  profequendis  lugentis  perfo- 
nam  gerens,  quicquid  ejus  animo  in  tot  tantifque  miferiis  primum  ob- 
verfatur,  quicquid  maxime  calamitofum  videtur  et  miferabile,  quicquid 
ei  praecipit  inftans  dolor,  id  fubito  quafi  in  re  praefenti  exprimit  et  ef- 
fundit.  In  eifdem  rebus  haeret  plerumque  et  immoratur  diutius ;  ea- 
dem  novis  vocibus,  imaginibus,  figuris,  variat  et  amplificat ;  ita  ut  fiat 
potius  rerum  prope  fimilium  coacervatio  quaedam  ac  cumulus,  quam 
plurium  et  diverfarum  fubtilis  aliqua  connexio,  atque  per  gradus  ordi- 
nate  facta  deductio.  Haec  autem  non  ita  accipi  velim,  quafi  hic  nulla 
omnino  ordinis  ratio  haberetur ;  ac  non  plerumque  ab  una  vel  re,  vel 
imagine,  vel  perfona,  vel  figura  in  aliam  fatis  et  elegans  et  facilis  tran- 
fitus  fieret :  hoc  tantum  dico,  eam  efle  naturam  et  confilium  hujus  Poe- 
matis,  cum  fit  fententiarum  diftinctarum  congeries,  in  quibus  fingulis 
funebrium  Naeniarum  formam  imitetur,  ut  omne  illud  artificium  ordi- 
nis  et  diftributionis  quod  in  aliis  plerifque  elucet,  nec  poftulet,  nec  ad- 
mittat.  Porro  dividitur  totum  hoc  Poema  in  quinque  partes  :  in  pri- 
ma,  fecunda,  et  quarta,  loquitur  Vates,  vel  Hierofolymam  loquentem 
inducit ;  in  tertia  loquitur  Chorus  Judaeorum,  fub  unius  perfona,  uti 
fiebat  apud  Graecos :  in  quinta,  quae  eft  Epilogus  quidam  operis,  Ju- 
daei  univerfi  in  exilium  abducti  gemitus  et  preces  ad  Deum  fundunt. 
Haec  ultima  in  periodos  viginti  duas,  juxta  numerum  quidem  literarum 
Alphabeti,  fed  reliquae  omnes  etiam  juxta  earundem  ordinem  per  ele- 
menta  initialia  diftribuuntur.  Quae  res  facit,  ut  de  ratione  Metrorum 
aliquid  poflimus  adnotare. 

Acroftichidis,  five  Alphabetici  carminis,  artificium  in  fubfidium  me- 
moriae  adhibebant  Hebraei  iis  in  locis,  neque  temere  alias,  in  quibus 
fententiae  quaedam  ipfa  rerum  et  argumenti  neceflitudine  non  multum 
inter  fe  connexae  colligerentur :  quod  Syris,  1  Arabibus,  et  Perfis,  fa- 
miliare  item  fuifle,  et  etiamnum  in  ufu  eflfe,  accepimus.    Quam  com- 


1  Vide  assemanni  Bibliothec.  Oriental.  Vol.  iu,  P.  63,  180,  188,  328. 

mode 


222  DE  SACRA  POESI  muel.xxii. 

mode  itaque  hoc  in  loco  id  ufurpavit  Vates,  ex  proxime  obfervatis  fatis 
liquet.  Ejus  autem  rei  in  hoc  Poemate  hsec  eft  ratio :  Quinque  par- 
tium,  in  quas  totum  opus  dividitur,  fingulae  in  periodos  vel  ftrophas 
viginti  duas  diftribuuntur j  eae  periodi  in  tribus  primis  partibus  funt  fin- 
gulae  Tricola,  hoc  eft,  continent  tres  veriiculos,  excepto  quod  in  utra- 
que  duarum  priorum  eft  una  periodus,  *  quae  eft  Tetracolon,  continens 
verficulos  quatuor.  In  quatuor  primis  partibus  prima  cujufque  periodi 
litera  fequitur  Alphabeti  ordinem  j  fed  in  tertia  parte  finguli  etiam  ver- 
ficuli  ejufdem  periodi  eadem  litera  inchoantur,  quod  in  eo  carmine  om- 
nium  verfuum  limites  necelfario  figit ;  qui  in  casteris  etiam,  quas  non 
habent  ita  perpetuas  minimeque  dubias  verfuum  notas,  nihilominus  fa- 
tis  tuto  definiuntur  per  fententiarum  refolutionem  in  fua  membra :  ad- 
eoque  in  parte  quarta  periodi  omnes  funt  manifcfto  Difticha  j  *  uti  et 
in  quinta,  quae  non  eft  Acroftichis  j  verum  in  hac  ultima  illud  etiam 
intereft,  qiiod  verfus  funt  breviufculi,  cum  in  reliquis  omnibus  fint  lon- 
giores. 

Digna  eft  quae  diligentius  notetur  horum  metrorum  Longitudo :  vix 
ullus  eft  in  hac  re  errori  locus  j  manifefto  hic  deprehendimus  vcrfus  di- 
midia  prope  parte  producliores  quam  qui  alias  plerumque  et  vulgo  oc- 
currunt.  Media  quaedam  eorum  menfura  videtur  efle  fyllabarum  duo- 
decim ;  funt  pauci  qui  abfunt  ab  eo  numero,  funt  qui  fuperant  duabus 
fortafle  aut  tribus  fyllabis :  nam  quanquam  de  numero  fyllabarum  vix 
quidquam  pro  certo  et  explorato  ftatui  poteft,  ( nihil  enim  moror  Ma- 
foretarum  commenta)  tamen  eft  fane  locus  valde  probabili  conjedhirae. 
Non  eft  pro  nihilo  habenda  ifthaec  peculiaris  conformatio :  Vates  opi- 
nor  eo  adhibuit  hoc  genus  Carminis,  quod  effet  fufius,  fluentius,  le- 
nius,  luctui  et  querimoniae  accommodatius :  addo  etiam,  eo  quod  ver- 
fibus  hujufmodi  longioribus  fortaffe  conditae  eflent  Prasficarum  Naeniae : 
nam  qui  apud  Prophetas  occurrunt  Threni,  ad  illarum  imitationem 
conficti,  omnes  nifi  fallor  funt  ex  eo  verfuum  genere.    Id  fi  verum  eft, 

1  In  Cap.  i,  f.  in  Cap.  2.  [?. 

2  Scd  Pcriodus  D,  prout  nunc  legitur,  ncc  in  duos  neque  in  tres  verfus  commode  diflribui 
potcft. 

proprium 


prjel.xxii.  HEBR/EORUM.  223 

proprium  jam  ac  legitimum  invenimus  apud  Hebraeos  Carmen  Elegia- 
cum.  Notandum  autem  eft  id  genus  Carminis  a  facris  Vatibus  nonnun- 
quam  fed  rarius  ufurpari  in  aliena  materia ;  uti  factum  eft  a  Graecis  et 
Latinis :  itemque  nonnulla  Poemata,  quae  pro  Elegiis  merito  haberi  pof- 
funt,  fed  quae  non  funt  condita  per  disjunctas  fententias  ad  modum  fu- 
nebrium  Lamentorum,  ufitatiore  Carminis  genere  componi. 

Haec  de  univerfa  totius  Poematis  uti  et  Metrorum  forma :  reftat  ut 
de  ejufdem  Argumento  Styloque  pauca  notanda  fint. 

Threnorum  Argumentum  effe,  fanclae  urbis  templique  excidium, 
regni  interitum,  populi  exterminationem ;  eaque  omnia  non  quafi  fu- 
tura  et  praenuntiata,  fed  ad  exitum  perducta  vereque  defcripta ;  ita  ma- 
nifefte  apparet  ex  omni  operis  parte,  ut  nulla  egeat  probatione :  quan- 
quam  nonnulli  magni  nominis  Auctores  1  Carmen  hoc  in  obitu  Regis 
Jofiae  compofitum  fuiffe  exiftiment.  Ac  profecto  Patriae  fuae  miferias 
ita  ornate  copiofeque  eluget  Vates,  ut  funefto  officio  abunde  fatisfecifle 
videatur.  Nullum  opinor  aliud  extat  Poema,  ubi  intra  tam  breve  fpa- 
tium  tanta,  tam  felix,  tam  lecta,  tam  illuftris,  Adjunctorum  atque  Ima- 
ginum  varietas  eluceat.  Quid  tam  elegans  et  Poeticum,  ac  urbs  illa 
florentiffima  pridem  et  inter  gentes  Princeps,  nunc  fola  fedens,  afflicta, 
vidua ;  deferta  ab  amicis,  prodita  a  neceffariis ;  fruftra  tendens  manus, 
nec  inveniens  qui  eam  confoletur  ?  Quid  Viae  Sionis  lugentes,  et  fe- 
riarum  folennium  celebritatem  requirentes  ?  Quid  dulces  illae  et  flexa- 
nimae  querimoniae  ?  * 

um  U3»nn  1*1*1  nny  Sn  Dn^K  nv? 
h  bbw       *n*ODn  nupo  w  dk. 

msn  \r\n  Dvn  mn»  n:nn  ntsw 
d*d  irrv  w  w  rvnn  >:k  rhx  hv 
w&i  ym  Dmo  >:dd  pm  »n 
j  n*w  in^  >n  d*dow  >:n  vn 

"  Nihilne  haec  ad  Vos,  qui  per  viam  tranfitis  ?  attendite,  et  vi- 
"  dete, 

1  JOSEPHUS,   H  I  E  R  O  N  Y  M  U  S,   USSERIUS,  &C, 

2  T  H  R  E  N.  I.  12,  et  l6, 

"  Num 


224  DE  SACRA  POESI  &c.       pr/el.  xxii. 

"  Num  fit  ufquam  dolor  inftar  mei  doloris,  qui  mihi  inflictus 
»  eft, 

"  Quum  mcerore  me  afFecit  Jehova  in  die  irse  ejus  exardefcentis. 

"  Propter  haec  ego  fleo,  oculis  meis  aqua  manantibus ; 

"  Quia  longe  a  me  abeft  confolator,  qui  mihi  recreet  animam : 

"  Defolati  funt  filii  mei,  quoniam  invaluit  hoftis. 
Verum  omnes  locos  elegantes  proferre,  id  fane  efiet  totum  Poema  ex- 
fcribere.  Unum  tantum  adnotabo  de  quibufdam  locis,  atque  de  priore 
parte  fecundi  Alphabeti  potiffimum ;  ubi  fi  quibus  Vates  ad  audaciores 
conceptus  affurgere  videatur,  verbifque  uti  ardentioribus  atque  imagini- 
bus  elatioribus,  quam  quoe  lugenti  conveniunt,  et  in  tanto  mcerore  per 
Rhetorum  et  Criticorum  decreta  admitti  poffunt ;  eos  monendos  efle, 
ut  ad  ipflus  Argumenti  magnitudinem,  eorumque  omnium  qua?  ei  in- 
hasrent  amplitudinem,  fanclitatem  et  religionem,  animum  advertantj 
qu33  ut  pro  dignitate  exprimerentur,  augerenturque  etiam,  fi  id  fieri  po- 
tuhTet,  ipfa  operis  natura  ac  finis  poftulabat :  neminem  arbitror  fore, 
qui  haec  attenderit,  apud  quem  non  facilem  faltem  excufationem  habi- 
tura  fit  Vatis  Sublimitas. 


PRiELECTIO  VICESIMA  TERTIA: 


D  E    R  E  L  I  QJJ  IS    HEBRiEORUM  ELEGIIS. 


De  pb*pj  five  Elegia  Hebraea,  ejufque  Origine  et  Natura,  pro- 
xime  difputatum  eft ;  oftenfumque,  eam  Poematis  fpeciem 
et  initium  fuum  et  formam  duxilTe  a  Naenfis  quibus  Praefi- 
cae  folenni  ritu  in  funeribus  uterentur;  idque  confirmatum 
exemplo  brevium  Threnorum,  qui  in  Prophetarum  Vaticiniis  occur- 
runt,  et  infignis  Jeremiae  Poematis  Threnorum  titulo  infcripti,  de  quo 
etiam  fpeciatim  eft  dictum.  De  aliis  quibufdam  Carminibus,  quae,  etfi 
ad  externam  illam  Naeniarum  figuram  non  tam  accurate  funt  compofi- 
ta,  tamen  ad  univerfum  genus  aeque  pertinent,  nunc  difTeram. 

HabuiiTe  olim  Hebraeos  aliquam  Threnorum  Syllogen,  quae  ad  nos 
non  pervenit,  intelligimus  ex  eo  facrae  Hiftoriae  loco, 1  ubi  mentio  fit 
folennis  Lamentationis  quae  in  Jofiae  funere  publice  celebrabatur :  in  ea 
Carmen  illud  Jeremiae  eadem  occafione  compofitum,  inter  alia  ejufdem 
generis  locum  videtur  obtinuifle.  Quanquam  hxc  praecipua,  ut  credi- 
bile  eft,  Elegias  Hebraeae  monumenta  interierunt,  tamen  non  pauca  funt 
quae  adhuc  extant  ad  hanc  Poefeos  fpeciem  pertinentia :  ex  quo  intelli- 
gitur,  eam  apud  Hebraeos  aeque  fortafTe  ac  alia  quaevis  fpecies,  Ode  ex- 
cepta,  excultam  fuifTe. 

Primum  extra  breves  illas  Naenias  in  Prophetarum  fere  omnium 
fcriptis  occurrentes,  de  quibus  jam  dixi,  funt  quaedam  apud  Ezekielem 
et  Threnorum  titulo  notata  et  in  juftarum  Elegiarum  cenfum  referen- 
da.  Cujufmodi  funt  Lamentationes  duae,  *  prima  in  Urbem  Tyrum, 
altera  in  Tyri  Regem.  In  quibus  quanquam  Vates  in  poenae  potius 
comminatione  intentanda,  quam  in  graviflimo  cafu  lugendo  verfatur; 


1  2.  P  A  R  A  L.  XXXV.  25. 

2  £  Z  £  K,  XXVJI.  et  XXVIII.  J2, 


19. 

Ff 


fuumque 


226  DE   SACRA   POESI  PRiELt  XXIII, 

fuumque  illud  obtinet,  ut  terrorem  magis  incutiat  quam  concitet  mife- 
ricordiam;  tamen  et  titulo  refpondet  luctuofum  argumentum,  et  re- 
rum  fenfuumque  ratio  Naeniarum  confuetudinem  aliquatenus  fequitur. 
Fit  enim,  uti  in  illis  funebribus  laudationibus  fieri  folebat,  priflina?  glo- 
riae,  opum,  facultatum,  bonorumque  omnium,  quibus  prius  abunda- 
bant,  ornata  et  copiofa  enumeratio,  ut  tantae  felicitatis  defiderio  cala- 
mitatis  magnitudo  augeatur.  Quod  ad  Vaticinia  item  bina  attinet,  i 
quibus  denuntiatur  Pharaonis  et  T^gypti  occafus ;  ea  Lamenta  dici  vi- 
dentur  folum  ob  triflem  et  lugubrem  materiam ;  neque  enim  ullam  ha- 
bent  ftyli  Elegiaci  formam  aut  fimilitudinem ;  vix  ullam  fignificatio- 
nem  doloris ;  ad  minas  et  terrorem  unice  comparata  funt.  Similem  e- 
tiam  rationem  habet  aliud  par  Lamentorum  *  in  Principes  Judae,  et  in 
Hierofolymam  editorum,  quae  funt  Parabolae  Poeticae ;  de  iis  itaque  fuo 
in  loco  jam  antea  eft  di<5tum. 

Porro  plerique  Jobi  fermones  3  in  nobiliflimo  Poemate  illius  nomine 
infcripto  pro  veris  ac  legitimis  Elegiis  merito  haberi  pofliint :  ac  nefcio 
fane  an  in  hoc  ipfo  genere  ulla  ufpiam  extent  perfe&iora  exempla ;  ita 
patefacta  plane  funt  et  excufla  intima  doloris  penetralia,  ita  penitus  per- 
veftigati  et  reclufi  omnes  mifericordias  fontes.  Verum  cum  hasc  funt 
membra  quasdam  integri  Poematis,  non  temere  a  fuo  corpore  diftra- 
henda ;  cumque  ejus  operis  univerfi  elegantiflima  difpofitio,  et  eximiae 
in  partibus  virtutes,  uberiorem  aliquando  difquifitionem  poflulaturae 
funt ;  fatis  jam  erit  haec  folum  indicafle,  quafi  pulchra  quaedam  praedia, 
quae  Elegia,  fi  modo  eflet  litigiofa  et  fummo  jure  agere  vellet,  vindica- 
re  pofiet. 

Pergamus  itaque  ad  Pfalmorum  Librum ;  qui  efl:  Sylloge  generali  ti- 
tulo  infcripta  carminum  in  Dei  laudes  conditorum ;  continetque  varia 
diverfi  generis  Poemata,  inter  alia  Elegias.  Quod  fi  ea  omnia  ita  pre- 
cenfeamus,  ut  ad  fuam  quaeque  fpeciem  referamus,  totius  numeri  pars 
fortafle  fexta  aut  faltem  feptima  in  hanc  Elegiarum  clafiem  erit  adfcri- 


X    t  2  E  K.  XXXII. 

2  E  Z  E  K.  XIX. 

3  Vide  Job.  Capp.  m.  vi.  vn.  x.  xiv.  xvn.  xix.  xxix.  xxx. 

benda. 


TRJEL.  XXIII.  HEBRiEORUM.  227 

benda.  Quae  tamen  res  cum  omnino  in  opinione  pofita  fit,  neque  ex 
certis  regulis  liquido  demonflrari  poffit ;  pendet  enim  partim  ex  argu- 
menti  natura,  partim  ex  ftyli  colore,  aut  totius  Poematis  forma,  de 
quibus  ex  fuo  quifque  fenfu  alius  aliter  judicabit ;  non  erit  a  me  poftu- 
landum,  ut  Pfalmos  illos  quos  pro  Elegiis  habeam  fingulos  nominatim 
recenfeam.  Id  potius  quod  ex  ufu  magis  erit  faciam,  Academici,  et 
experiar,  fi  quod  inde  exemplum  omnibus  in  hoc  genere  notis  eminen- 
ter  fignatum  vobis  exhibere  poflim. 

Atque  eo  quidem  nomine  non  dubito  vobis  commendare  Pfalmum 
quadragefimum  fecundum,  utque  elegantifiimum  Elegiae  Hebraeae  fpe- 
cimen  proponere.  Vates  longe  a  Templo  publicoque  Dei  cultu  in  ex- 
tremis  Judseae  finibus  exulans,  ab  hofHbus  oppreflus,  eorumque  convi- 
ciis  exagitatus,  querimoniam  et  preces  ad  Deum  fundit.  Mirifice  ex- 
primitur  ardentiflimum  pias  mentis  defiderium,  dolor  abfentium  bono- 
rum  memoria  identidem  recrudefcens ;  extrema  animi  demiflio,  ceden- 
tis  moerori  fuo,  fed  eundem  ferentis  impatienter;  vidli  malis,  fed  iif- 
dem  aliquantulum  reluctantis,  et  in  denfifiimis  rerum  tenebris  interlu- 
centes  quofdam  fpei  radios  fubinde  admittentis  :  amat,  luget ;  queritur, 
expoftulat ;  defperat,  confidit ;  concidit,  recreatur ;  invicem  et  pene  li- 
mul  omnia.  Non  efl  fperandum  fore,  ut  haec  digne  exprimat  ulla  Ver- 
fio  Poetica,  cum  alia  lingua  vix  imitabilis  fit  vis,  et  incitatio,  et  maxi- 
me  brevitas  Hebraeorum ;  quanquam  hujufce  quidem  Pfalmi  paulo  fu- 
fior  eft  flylus :  ut  autem  intelligatis  quam  congruentem  habeat  cum  E- 
legia  Latina  naturam,  recitabo  eum  vobis  ex  Metaphrafi  Arthuri  Jonfto- 
ni,  fatis  elegantis  et  fidi  Interpretis,  nifi  et  rerum  et  verborum  pondera 
metri  genere  a  fublimitate  alieniflimo  faepe  fregifiet ;  in  materia  autem 
Elegiaca,  ut  par  eft,  res  ei  feliciter  plerumque  videtur  procedere. 

"  Cervus  ut,  in  medio  celfis  de  montibus  aeftu 
"  Actus,  in  algentes  fertur  anhelus  aquas  j 

"  Sic  mea  vitali  fatiari  Numinis  unda 

**  Mens  avet,  et  Domini  languet  amore  fui : 

<l  Gaudet,  et  optat  amans,  vitae  fe  adjungere  fonti : 
"  His  mihi  deliciis  quae  dabit  hora  frui  ? 

F  f  2  "  Scandere 


228 


DE  SACRA  POESI 


PR/EL.  XXIII. 


"  Scandere  me  quoties  memini  penetralia  facra, 

"  Et  longo  populos  ordine  pone  fequi ; 
"  Aurea  dum  recolo  miftas  ad  fidera  voces, 

"  Et  plaufum  feftis  quem  decet  efife  choris : 
"  In  lachrymas  totus  mifer  et  fufpiria  folvor; 

"  Inter  et  aerumnas  eft  mihi  dulce  queri. 
"  Cur  ita  turbaris  ?  cur  te,  Mens,  dejicis  exfpes  ? 

"  Cur  ita  me  torques  anxia  ?  fide  Deo  : 
"  Scilicet  hic  placido  recreat  mihi  lumine  pectus ; 

"  Et  mihi  materies  unica  laudis  erit. 
"  Dum  queror,  in  mentem,  liquidis  Jordanis  ab  undis, 

"  Sepofitifque  jugis,  tu  mihi  faepe  redis. 
"  Gurgitis  eft  gurges,  rauci  comes  aequoris  aequor : 

"  Fluctibus  infelix  obruor  ufque  novis. 
"  Luce,  fed  in  media  bonitas  tua  fulcit  abyflb : 

"  Nocte,  Parens  vitae,  tu  mihi  carmen  eris. 
"  Tunc  ego,  cur,  dicam,  capiunt  te  oblivia  noftri  ? 

"  Rerum  Opifex,  animae  portus  et  aura  meae  ! 
"  Cur  prope  confectum  curis,  lachrymifque  fepultum, 

"  Me  finis  immani  durus  ab  hofte  premi  ? 
"  Hic  petit  infultans,  ubi  fis  :  ego  vulneror  inde, 

"  Enfis  et  in  morem  permeat  ofla  dolor. 
"  Cur  ita  turbaris  ?  cur  te,  Mens,  dejicis  exfpes  ? 

"  Cur  ita  me  torques  anxia  ?  fide  Deo : 
"  Scilicet  hic  placido  recreat  mihi  lumine  pectus, 
"  Et  mihi  materies  unica  laudis  erit. 
Aliud  eft  quod  in  hoc  Pfalmo  animadverfum  velim  :  fingulas  ejus 
Periodos  perpendat  Lector,  fenfuumque  intervalla  diftinguens  in  fua 
membra  refolvat ;  omnes,  credo,  comperiet  quafi  fua  fponte  ita  fe  dif- 
pertire,  ut  verficulos  prope  aequales  conficiant,  ejufdem,  uti  plane  vi- 
detur,  menfurae  et  longitudinis  ac  ii  quibus  quatuor  priores  partes  Thre- 
norum  Jeremiae  confcriptae  funt ;  quod  legitimum  haberi  pofle  Carmi- 
nis  Elegiaci  genus  apud  Hebraeos  antea  monui.    Tales  verfus  funt  in 

toto 


prjel.  xxiii.  HEBRyEORUM.  229 

toto  Pfalmo  undeviginti ;  extra  i7ru$a>y  qua?  duobus  ejufmodi  verfibus 
longiufculis  conftat,  et  uno  infuper  breviore ;  quaeque  bis  ponitur.  Ea- 
dem  plane  videtur  effe  ratio  fequentis  etiam  Pfalmi,  qui  continet  oc~to 
ejufmodi  verfus  cum  eadem  t7rcpty :  et  cum  in  eadem  materia,  ftylo  eo- 
dem,  iifdem  etiam,  ut  videtur,  numeris  fit  fcriptus,  a  priore  Pfalmo 
fortafTe  non  omnino  fejungi  debuit,  fed  pro  alia  quadam  ejufdem  parte 
potius  haberi :  id  fi  verum  eft,  totum  Poema  tres  habet  partes  fere  fimi- 
les  et  aequales,  quarum  unaquaeque  clauditur  eadem  Periodo  Intercalari. 

Reftat  unum  pulcherrimum  in  hoc  genere  Poema,  Davidis  in  Sau- 
lum  et  Jonathanum  Threnus ; 1  quem  excerptum  ex  Libro  aliquo,  ut 
videtur,  Poetico,  jam  olim  deperdito,  cui  Titulus  erat  »  *■)£>♦,  nobis 
confervavit  facer  Hiftoricus :  non  pigebit  univerfam  hujufce  Carminis 
rationem  paulo  diligentius  expendere. 

1  2.  S  A  M.  I.  17,    27. 

2  Cum  de  Libro  Tii"  ejufque  Titulo  multi  multas  fecerunt  conjecluras,  neque  certi  quid- 

quam  de  eo  adhuc  ftatuitur,  Quid  vetat  et  nofmet  ?  Bis  citatur  Liber  T£" ;  primo  j  o  s  h. 

x.  13.  ubi  quae  inde  proferuntur  manifefte  funt  Poetica,  ac  tria  quidem  Difticha  conficiunt : 

□n  pymn  wisw 
:  \\b>n  pojn  nTi 
nny  rrvi  twarcn  m-i 
:  n>M  »w  cup»  m» 

:  DDn  cdvd  xnb  xbi 
tum  hoc  in  loco  exinde  depromitur  Threnus  Davidis.  Notus  eft  veterum  Hebrasorum  mos  Li- 
bros  fuos  ex  prima  cujufque  voce  infcribendi  :  ut  n»t£'N""Q  Genefis,  "QT1  Numeri ;  vel  ex 
praecipua  aliqua  primae  Sententiae  voce ;  fic  idem  Liber  Numerorum  vocatur  etiam  "QT03. 
Videmus  etiam  apud  eofdem  Cantica,  infigni  aliqua  occafione  edita,  hujufmodi  forma,  qua  ea 
notetur  occafio,  induci  :  Ttf'  m,  five  >2nbtA  wbs  "W%  fic  nttfO  Ttt"  ttt  exod.  xv.  i. 
mOT  "ttWH  j  u  d.  v.  1.  vjde  etiam  Infcriptioncm  psalmi  xviii.  Itaque  Librum  Ja- 
h  a  r.  fuiffe  opinor  aliquam  Syllogen  Canticorum  Sacrorum,  variis  de  rebus,  et  diverfis  tem- 
poribus  conditorum,  eumque  habuifTe  Titulum  ex  eo  quod  et  ipfe  Liber  et  fingula  pleraque  Can- 
tica  cum  voce  Ttf'1  inciperent.  In  ea  fane  opinione  fuiffe  videtur  vetus  Interpres  s  y  ru  s,  qui 
in  horum  locorum  altero  vocem  hanc  reddidit  per  TttfN,  hoc  eft,  cecinit ;  (cujus  Interpretatio, 
inquit  arabs  eum  in  hoc  loco  fecutus,  eft  Liber  Canticorum)  in  altero  hujus  Tituli  fignifica- 
tionem  ipfe  expofuit  voce  Nnmt£*m,  id  eft,  Hymncrum.  Porro  eorum  fententise  accedo,  qui 
ex  v.  1 7.  exiftimant,  hunc  Threnum  Titulo  nt£/p  infcriptum  fuiffe ;  vel  in  memoriam  cladis  ab 
hoftium  Sagittariis  acceptae,  (vid.  i.  s  a  m.  xxxi.  3.)  vel  ex  Arcu  Jonathani,  de  quo  prajcipua 
fk  mentio  v.  22.  Huic  opinioni  favere  videntur  lxx. 

Duos 


23o  DE  SACRA  POESI         pr^l.  xxm, 

Duos  communes  locos,  eofque  in  Elegia  legitima,  eam  dico  quae  ce- 
lebrandis  mortuorum  exequiis  adhibetur,  maxime  pervulgatos,  non  ta- 
men  vulgariter  Vates  traclat ;  exponit  fui  doloris  fenfum,  et  defuncto- 
Tum  laudes  praedicat.  In  ipfo  exordio  utrumque  exprimitur,  fed  ut  par 
eft,  vincit  dolor,  et  cum  gemitu  et  exclamatione  erumpit : 

"  O  Decor  Ifraelis,  in  montibus  tuis  perempte ! 
"  Quomodo  ceciderunt  fortes  ! 
Timidus  et  fufpiciofus  eft  dolor,  facile  caufas  comminifcens  quibus  fefe 
excruciet ;  asgre  ferens  n*  vel  neglectui  fit,  ludibrii  autem  et  contumeliae 
prorfus  impatiens : 

h  Dma  v**      nnm  »j  ivat^ 
nw  nn^  *a  wd  >njn  iyot?  »:tk 

"  Audiverunt  gemitus  meos  ;  non  eft  qui  me  confoletur  : 
"  Audiverunt  omnes  inimici  mala  mea ;  quod  ita  me  affeceris 
"  laetantur. 

Ita  queritur  apud  Jeremiam  i  Hierofolyma,  miferias  fuas  amplificans. 
Idem  fentit  Vates  nofter : 

xhpm  mira  ntsan 
awSs  nun  njrwn  jo 
D,(7iyn       nxbyn  \a 

<{  Ne  annuntietis  Gathae, 

"  Neve  praedicetis  in  vicis  Afcalonis ; 

<c  Ne  laetentur  filiae  Philiftaeorum, 

"  Ne  triumphent  filiae  praeputiatorum. 
Difficilis  et  querulus  eft  idem  affectus ;  iniquus  et  ^ix^cuTto^ ;  impotens 
irae,  et  in  obvium  quidque  excandefcens.    "  Utinam  ne  in  nemore  Pe- 
"  lio"  —  infit  Anus  illa  in  Medea  Ennii.  *   Ecce  autem  alium,  qui  in 
montem  immerentem  vehementer  invehitur :  3 

i  thren.  i.  21.  2  Apud  c  i  ce  r  o  n.  Dc  Fato.  vid.  nuRiPiDis  Medeam  v.  r. 

3  Scolion  apud  athinsim  Lib.  xy.  Vidc  B  u  s  t  a t  h  i  u  m  ad  Iliad.  171.  ct  he- 
«.odot.  Tcrpfichor.  63,  64. 

Ai 


pr^l.  xxiii.  HEBR^ORUM.  23 1 

A<  a/  Aer^vfy/ov  'srpo^omTcufiov, 
Ote$  a,vfya.$  et>7rcoXi<TAg  > 

O;  tot'  c^«^cti/  otuv  isra/rifoov  Kvf>Yiira,v. 
Nec  temperantior  Vates  nofter : 

"  O  Montes  Gilbose  !  ne  in  vos  ros  neque  pluvia  — 
Quae  omnia  h*  ad  rectae  rationis  normam  exigas,  quid  abfurdius  ?  fi  natu- 
ram  et  affectuum  motus  fpedtes,  quid  verius,  quid  expreffius,  quid  pul- 
chrius  ?  Non  Caufa  pro  Caufa,  in  Dialecrica  flagitium,  in  Poetica  in- 
terdum  eft  virtus :  quia  nimirum  illic  ratio,  hic  affe&us  dominantur, 
Cum  jam  luctui  aliquantum  fatisfadtum  eft,  honori  defunctorum  com- 
modior  locus  datur.  Pariter  laudantur,  primo  ob  virtutem  et  res  gef- 
tas ;  tum  ob  amorem  et  pietatem  mutuam ;  ob  pernicitatem  denique  et 
robur.  Ornatur  fingulatim  Saulus,  ex  eo  quod  opibus  ac  deliciie  omni- 
bus  fuos  locupletaverit ;  qui  locus  eximia  cum  elegantia  tradtatur :  ap- 
tiffime  inducuntur  fceminae  Ifraeliticae,  fitque  exornatio  per  imagines  ad 
muliebrem  perfonam  accommodatiffimas.  Jonathano  demum  fingulari 
item  elogio  parentatur,  fuaviffimeque  exprimitur  jucundiffimae  ejus  a- 
micitiae  defiderium. 

De  Periodo  Intercalari  five  nrca^  in  eum  Pfalmum  quem  modo  ex- 
pofui  inferta,  aliquid  fpeciatim  tum  adnotaffem,  nifi  hic  idem  denuo 
faciendum  effet.  Cum  Elegias  natura  valde  congruit :  fiquidem  amat 
ludtus  fuis  querimoniis  immorari,  eafdemque  identidem  repetere  et  in- 
ftaurare.  Id  quod  in  hoc  Threno  facit  Vates :  fed  ifthaec  Periodus  In- 
tercalaris  fingularem  habet  rationem  •>  non  enim,  ut  plerumque  fit,  ea- 
dem  omnino  forma  iifdemque  vocibus  perpetuo  interponitur,  fed  pau- 
lum  immutata,  cumque  jucunda  et  dictionis  et  ordinis  variatione  tribus 
vicibus  facta ;  inchoat  enim  Carmen,  et  concludit,  et  femel  in  medio 
interjicitur. 

Eft  etiam  aliud,  quod  quanquam  conjectura  folum  innitatur,  haud 
tamen  verebor  vobis  proponere.  Videtur  mihi  hic  Threnus  fingulare 
aliquid  habere  in  verfuum  menfuris ;  liberiorem  nimirum  ufum  et  va- 

rietatem 


232  DE  SACRA  POESI  pr^l.xxiii, 

rietatem  metrorum ;  ita  ut  non  aut  illis  longiufculis  folis,  aut  breviori- 
bus  maximeque  ufitatis  unice  conftet,  fed  ex  utrifque  inter  fe  permiftis 
et  artificiofe  temperatis ;  ut  parallelifmi  acumini  et  concinnitati,  fufum 
illud  ac  leniter  profluens  Styli  Elegiaci  genus  aliquatenus  moderetur : 
quod  idem  in  nonnullis  Pfalmis  videre  mihi  videor.  Sane  in  harum 
Periodorum  Poetica  conformatione  quiddam  valde  exquifitum  fadtum- 
que  apparet :  et  ut  nullum  huic  Poemati  elegantiae  genus  deeffet,  exi- 
mia  eft  univerfae  diclionis  perfpicuitas,  nitor,  et  pulchritudo. 

Ut  autem  elegantiffima  hujufce  Elegiae  Oeconomia  melius  appareat, 
recitandum  eft  integrum  Poema,  unoque  fub  confpedlu  exhibendum : 
quod  cum  aeque  pigeret  facere,  vel  ex  barbara  Maforetarum  pronun- 
ciatione,  vel  oratione  foluta  et  ad  verbum  converfa,  totum  verfibus  E- 
legiacis,  ut  potui,  expreffi. 

Ergone  magnanimi  heroes,  decus  Ifraelis, 

Proh  dolor  !  in  patriis  occubuere  jugis  ? 
Fama  Philiftaeas  ah !  ne  pertingat  ad  urbes, 
Neu  Gatham  tantae  nuntia  cladis  eat ; 
Hoftis  ut  invifos  agitet  fine  more  triumphos, 

Judaicifque  nurus  barbara  laeta  malis. 
Trifte  folum,  Gilboa !  tuis  ne  in  montibus  unquam 

Vel  ros,  vel  pluviae  decidat  imber  aquae  ! 
Nulla  ferat  primos  aris  tua  meffis  honores ; 

De  grege  lecta  tuo  vi£tima  nulla  cadat ! 
Qua  fcuta  heroum,  qua  Sauli  parma  relicta  eft, 

Necquicquam  heu  !  facrum  cui  caput  unxit  onyx. 
Non  fine  caede  virum  Sauli  prius  hafta  redibat ; 

Non  Jonathani  expers  fanguinis  arcus  erat : 
Nobile  par,  quos  junxit  amor,  quos  gloria  junxit, 

Unaque  nunc  fato  jungit  acerba  dies. 
Ut  celeres  vicere  aquilas,  validofque  leones, 

Viribus  et  curfu  bella  ciere  pares ! 
At  Vos  O  !  Saulum  Solymaeae  flete  Puella?, 
Qui  dites  vobis  rettulit  exuvias ; 

Qui 


prjel.  xxiii.  HEBRiEORUM.  233 

Qui  collo  gemmas,  qui  texttle  veftibus  aurum, 

Coccina  qui  Tyria  tincta  bis  arte  dedit. 
Heu  quianam  heroum  bello  perit  irrita  virtus ! 

Montibus  in  patriis,  ah  Jonathane,  jaces  ! 
Tu  mihi,  tu  aeterno  flendus,  Jonathane,  dolore 

Occidis  !  heu  mifero  frater  adempte  mihi ! 
Heu  pietas !  heu  rara  fides,  et  dulcia  fellb 

Alloquia !  heu  fanctae  fcedus  amicitiae ! 
Quae  mihi  in  adverfis  tulerat  nova  gaudia  rebus; 

Gaudia,  fcemineus  quae  dare  nefcit  amor. 
Proh  dolor  !  heu  quianam  duro  in  certamine  belli 

Fra&a  virum  virtus,  irritaque  arma  jacent ! 


Gg 


PRiELECTIO   VICESIMA  QUARTA: 
SIVE    CARMINA  DIDACTICA. 


PR  i  s  c  i  s  temporibus  et  in  gentium  fere  omnium  primordiis  ufi- 
tatifiimum  erat  docendi  genus  per  Sententias.    Rudis  plane  et 
inculta  erat  vetus  illa  ac  cum  maxime  nafcens  fapientia  ;  non- 
dum  artificiofe  digefta  et  compofita,  non  in  fuas  partes  diftribu- 
ta,  non  ad  certam  rationem  et  viam  redacta.    Qui  ingenio  et  prudentia 
longoque  rerum  ufu  prasftabant,  ii  fuae  fcientiae  fummam  omnem,  quafi 
in  compendium  adductam,  per  axiomata  quaedam  ac  praecepta  in  alio- 
rum  utilitatem  vulgabant;  eo  efficaciora  et  apud  rudes  homines  plus 
ponderis  habitura,  quod  non  difputarent,  fed  juberent;  non  fuaderent, 
fed  cogerent;  non  per  argumentorum  anfractus  circumducerent,  fed 
recta  impellerent,  ad  bene  et  honefte  fentiendum  agendumque.  Ea- 
dem  tamen  ne  nimia  feveritate  averterent  audientium  animos,  fed  ut  al- 
licerent  potius  et  ad  fe  invitarent,  aliquo  omatus  lenocinio  opus  erat : 
itaque  Effata  fua  in  breves,  acutas,  et  numerofas  fententias  includebant, 
figuris,  imaginibus,  et  comparationibus  illuftratas,  multifque  rerum  et 
verborum  luminibus  diftinctas.    Apud  plerofque  populos  primitus  fal- 
tem  obtinuit  ha:c  ratio;  apud  Hebraeos  femper  viguit.    Ii  hoc  genus 
Sententiarum  D'^D  vocabant ;  tum  quod  faspe  conftarent  Parabolis 
proprie  dictis  j  tum  quod  vi  quadam  atque  audtoritate  fcmper  rollerent, 
et  in  audientium  animis  quodammodo  dominarentur. 

Ex  hoc  genere  Didadtico  multa  fuperfunt  Hebra?32  Poefeos  monu- 
menta;  in  quibus  principem  locum  facile  obtinent  Parabolas  Salomo- 
nis.    Hujufce  operis  duas  funt  partes :  prima,  qua?  eft  Procemii  cujuf- 

dam 


prjel.xxiv.       DESACRAPOESI&c.  235 

dam  loco,  novem  priora  Capita  continet ;  eftque  varia,  elegans,  fubli- 
mis,  vereque  poetica;  rerum  ordine  plerumque  confervato,  partibuf- 
que  inter  fe  apte  connexis;  pulcherrimis  defcriptionibus,  et  Profopo- 
pceiis  illuftrata  ;  compofitione  politiffima  omnique  poetico  omatu  illu- 
minata ;  ita  ut  haud  ulli  facrae  Poefeos  parti  venuftatis  laude  cedat :  al- 
tera  pars  inde  ad  finem  Voluminis,  fingulis  fere  conftat  Parabolis  five 
Sententiis,  vix  quidquam  habens  fublime  aut  etiam  poeticum  ultra  quod 
Gnomae  acumen  et  concinnitas  admittit.  Cum  apud  Hebraeos  genus 
Didacticum  praecipue  ac  proprie  fectatur  hujufmodi  disjunctas  fenten- 
tias,  cumque  has  frequenter  immifcentur  diverfi  etiam  generis  carmini- 
bus,  et  per  totam  eorum  poefin  locum  habet,  hanc  potifiimum  partem 
Parabolarum  Salomonis  tractabo,  et  in  peculiarem  Parabolae  rationem 
paulo  diligentius  inquiram. 

Praecipuas  Parabolae  venuftates  ipfe  Salomo  eleganti  Parabola  expo- 
nit ;  una  exhibens  aptam  rei  defcriptionem,  reique  defcriptae  exem- 
plum  :  1 

ppD  nvsp»n  nnr  ♦mfln 

"  Poma  aurea  in  opere  reticulato  argenti; 

"  Dictum  prolatum  in  rotis  fuis. 
Vult  nimirum  graves  et  reconditos  fenfus  oratione  tereti,  et  undique 
circumcifa,  et  pulchre  tornata  ita  commendari ;  ut  pomorum  exquifi- 
torum  et  eximii  coloris,  vel  arte  fortafle  ex  pretiofifiima  materia  erBc- 
torum,  venuftior  et  jucundior  eft  afpectus,  cum  per  vafis  argentei  egre- 
gie  caelati  cancellos,  quafi  per  velum  quoddam  tranflucent :  neque  enim 
eos  ornat  modo  nitida,  fubtilis,  et  expolita  dictio,  fed  illud  etiam  vel 
imprimis,  fi  interveniente  venufta  aliqua  imagine  paulum  a  confpectu 
retrahatur  Veritas. 

Ifthcec  ut  videamus  particulatim :  Prima  Parabolae  laus  efto  Brevi- 
tas.  2    Eft  fane  haec  neceflaria  quaedam  conditio,  qua  fublata  nec  natu- 

1  P  R  O  V.  XXV.  1  I . 

2  E?j  yt^  XTrvtpJi.f/jCTHfC)*  v\  /Stfjc^t/TTj;,  y.a^  yiiun9XoytiOv,  tn<puTi^ov  to  ii  oXtytf  7rBX^y,v  Jin- 
voteui  J)9po*<©-«/'  ng.JumQ  iv  Tot{  lorigf&oi  fovtyuv  ohuv  l?tuu*y.ti{.  et  oh  (kthvoito  ti;  rriv  ytatAriv  iv  ftg,- 

&fo*<rr&\tii  yn-m\  tij  x«/  ^to^im,  cmlt  yytupti;.  demet.  phal.  ntg^  Egf*>jy«<**.  Seft.  ix. 

G  g  2.  ram 


1 

0 


236  DE    SACRA    POESl  PRJEL.  XXIV. 

ram  fuam  nec  nomen  retinebit.  Quod  fi  fufe  pleneque  res  exponitur, 
fi  dictum,  idque  geminatum,  ultra  decem,  aut  maxime  ultra  duodecim 
voces  extenditur,  non  jam  editur  Parabola,  fed  habetur  Concio.  Pun- 
git  enim  quafi  aculeo  fententia,  et  iclu  non  mora  imprimitur ;  adeoque 
dictione  utitur  maxime  preffa  et  adftricta,  pene  necelTariis  potius  reci- 
fis,  quam  admiffis  fupervacuis.  Legem  hanc  poefi  Dida&icae  tulit  e- 
tiam  Horatius,  ejufque  rationem  fubjunxit :  i 

"  Quicquid  praecipies,  efto  brevis  j  ut  cito  dicta 
"  Percipiant  animi  dociles,  teneantque  fideles. 
Quod  idem  fuo  more,  hoc  eft,  Parabolice  expreffit  Salomo  nofter :  2 

rmmD  D^_on 

"  Dicla  Sapientum  ficut  ftimuli, 

"  Et  inftar  clavorum  in  altum  defixa : 
acriter  nimirum  impellunt  animum,  alte  penetrant,  et  firmiter  inhas- 
rent. 

Porro  Brevitatem  plerumque  confequitur  aliqua  Obfcuritas,  quam  non 
modo  non  reformidat  Parabola,  fed  amat  etiam,  et  aucupatur,  et  fibi 
laudi  ducit.  Habet  enim  ea  quoque  res  fuam  utilitatem  :  acuit  ani- 
mum  et  intentum  reddit  j  excitat  ftudium  et  defiderium  fciendi ;  in  ip- 
fa  difquifitione  vires  ingenii  ftimulat  et  exercet :  ad  haec,  vult  mens 
humana  in  percipienda  veritate  fuas  fibi  partes  relinqui ;  non  omnia 
plane  nimis  et  aperte  exponi,  fed  aliquid  fua3  perfpicacitati  tribui :  il- 
lius  etiam  fcientias  frudms  eft  multo  jucundiffimus,  quam  ipfa  fibi  pro_ 
priis  viribus  fuaque  folertia  comparavit.  Oritur  autem  ifthaec  obfcuri- 
tas  multis  modis  praeterquam  ex  ipfa  brevitate  et  compreffione  dictio- 
nis :  primum  in  Comparationibus,  cum  res  invicem  applicantur  inter- 
que  fe  componuntur  fine  ulla  comparationis  nota ;  cujus  exemplum  eft 
in  Parabola  modo  laudata,  et  funt  frequentiffima :  unum  infuper  alte- 
rumque  apponam  vel  propter  eorum  eximiam  elegantiam :  3 

i  Art.  Poet.  v.  336. 

1    ECCLES.  XH.  II. 

3  prov.  xxv.  14. 

DWP- 


prjel.xxiv.  HEBR/EORUM.  237 

V»  DBftn  nm  dwipj 
npt?  nnsn  SSnna  ^n* 

"  Nubes,  et  ventus,  et  imber  nullus ; 
*<  Vir  fefe  venditans  cum  inani  munere. 
Item  alia  forma :  1 

DWJfl  am  nn? 
:  njn  »ns#  np« 

"  Eft  aurum,  et  gemmarum  copia ; 

"  At  pretiofa  fupellex  labia  fcientiae. 
Deinde  cum  res  ipfa,  cujus  adducitur  Imago,  occultatur,  fitque  Alle- 
goria :  notam  et  pervulgatam  fententiam  bene  expreffit  Horatius  voci- 
bus  propriis  j 1 

"  Sperne  voluptates ;  nocet  empta  dolore  voluptas : 
fed  eandem  quanto  elegantius  Salomo  per  Imaginem,  et  fub  Allegorias 
involucro !  3 

:  inttpm  "oynwn  p 

"  Inveniftine  mel  ?  quod  modo  fat  erit  comede  j 

"  Ne  eo  fatiere,  et  naufees. 
Tum  etiam,  cum  ratio  Comparationis  valde  late  patet,  et  in  multis  Io- 
cum  habere  poteft ;  quo  in  genere  illud  videtur  ponendum ;  4 

msh  D>:sn  D*a3 
:  d^ikS  d^ikh  p 

"  Ut  in  aquis  faciesfaciei  [refpondet], 

"  Sic  homini  cor  hominis : 
quod  haud  fane  facile  eft  dictu  ufque  quo  pertineat,  et  quibus  coerceri 
debeat  finibus ;  cum  referri  poffit  multis  modis  ad  hominum  indoles, 
ad  ingenia,  affectus,  voluntates,  amicitias,  mores,  virtutes,  vitia ;  inter 
fe  plerumque  congruentia,  five  etiam  invicem  fequacia,  et  fimiles  colo- 


1  P  R  O  V.  XX.  I 

2  Lib.  I.  Epift.  11.  55. 

3  p  r  o  v.  xxv.  1 6. 

4  P  R  O  V.  XXVII.  19 


res 


238  DE  SACRA  POESI         frjel. xxiv. 

res  mutua  inter  fe  confuetudine  trahentia.  Poflremo,  ne  plura  recen- 
feam,  oritur  aliqua  obfcuritas,  cum  in  quacunque  Parabolae  forma  prae- 
cipua  aut  fortafle  tota  vis  didti  non  in  ipfo  dicto  vertitur,  verum  in  eo 
quod  minime  quidem  exprimitur,  fed  eft  eidem  ardte  connexum  et 
confequens :  i 

:  \amw      rwv  rm 

cc  Aurem  audientem,  et  oculum  videntem, 

cc  Utrumque  eorum  fecit  Jehova. 
Non  multum  proficiet  qui  in  verborum  cortice  morabitur,  et  intra  ip- 
fum  fententiae  circuitum  fteterit  j  fed  quam  gravis  quamque  fructuofus 
exinde  neceflario  pendet  fenfus,  quem  pro  fuo  inftituto  clarius  et  ani- 
mofius  expreflit  Pfaltes !  2 

:  D»n*  vhn  yy  dk 

cc  Qui  plantavit  aurem,  nonne  ipfe  audiet  ? 

tc  Qui  formavit  oculum,  nonne  ipfe  videbit  ? 
Reftat  denique  ut  Parabola  fit  Elegans  j  cum  quo  fatis  bene  conftare 
poteft  et  Breve  et  Subobfcurum.  Elegantiam  dico  fenfus,  imaginis,  et 
dictionis :  quorum  omnium  exempla  Parabolae  quas  jam  protuli  prope 
fingulae  fuppeditabunt.  Eft  autem  hoc  in  loco  notandum,  minime  de- 
efle  fuam  elegantiam  iis  etiam  fententiis  quae  funt  vel  maxime  nudae,  a- 
pertae,  et  flmplices,  quaeque  nihil  habent  in  fenfu  valde  exquifltum, 
nullam  imaginem,  nullum  fingularem  ornatum  dictionis ;  modo  adfit 
brevitas,  et  rotunda  conftructio,  et  forma  peculiaris,  quae  fola  nonnun- 
quam  conftituere  Parabolam  videtur.  Talis  eft  fententia  quam  in  Hif- 
toria  Sacra  ufurpat  David  ut  Parabolam  a  prifcis  acceptam  j  3 

cc  A  fceleratis  prodibit  Scelus : 
talis  apud  Salomonem,  4 

1  PROV.  XX.  12. 

2  P  S  A  L,  XCl  V.  g. 

3  I .  S  A  M.  XXIV.  13. 

4  P  R  0  V.  X.  12. 


prjel.  xxiv.  HEBR^ORUM. 


239 


mm  wn  nxw 
i  rnn»  nosn  dws  Sjn 

"  Odium  fufcitabit  rixas ; 
"  Sed  omnia  delicta  operiet  Amor : 
plurimaeque  ibidem  aliae. 

Alterum  eft  Salomonis  opus  ad  hanc  Speciem  Didacticam  pariter  re- 
ferendum,  cui  titulus  nSnp,  five  Concionator ;  vel  potius  fortaffe  Sa- 
pientia  Concionatrix  :  in  quo  quanquam  multae  fint  paffim  interfperfae 
disjunctae  fententiae,  multae  Parabolae,  alia  tamen  eft  totius  ratio,  alius 
color,  longe  difpar  ftylus.  •  Etenim  una  eft  univerfi  operis  forma,  unum 
et  fimplex  argumentum,  De  rerum  humanarum  Vanitate,  fub  perfona 
Salomonis,  in  perdifficili  quaeftione  dubitantis,  in  utramque  partem  dif- 
putantis,  et  ex  ancipiti  cogitandi  cura  fefe  tandem  expedientis.  In  par- 
tibus  autem  definiendis  magna  eft  difficultas ;  in  fumma  obfcuritate 
verfatur  rerum  feries,  orationis  filum,  univern"  argumenti  ordo  et  diftri- 
butio ;  ut  in  eruenda  libri  ceconomia,  et  accurata  partium  defcriptione 
confKtuenda,  interpretes  multum  inter  fe  diilentientes  videas.  Ut  quod 
res  eft  dicamus ;  in  rebus  explicandis  et  difciplinis  tradendis  accurata  et 
fubtilis  partiendi  ratio  nec  nota  erat  Hebraeis  nec  quaelita :  prifcam  illam 
fententiarum  viam  unice  tenebant,  nec  Methodum  vel  fponte  fefe  ofFe- 
rentem  admittere  dignabantur.  Stylus  autem  hujufce  operis  effc  plane 
fingularis  :  diclio  eft  humilis  plerumque  et  fubmifla,  fed  imprimis  ob- 
fcura ;  faepe  laxa,  et  diffoluta,  et  fermoni  propior ;  nec  in  compofitione 
et  flrucTiura  multum  viget  poeticus  character  :  quae  forfan  videri  poffunt 
argumenti  naturae  aliquatenus  tribuenda.  Judaeis  fane  invitis  in  Metri- 
corum  librorum  numero  pleruinque  habetur  :  quod  fi  in  his  rebus  mul- 
tum  valeret  illorum  hominum  aucloritas,  hic  fortaffe  eorum  opinioni 
aliquid  effet  concedendum. 

Ad  hanc  Poematum  clafTem  pertinent  Pfalmi  nonnulli ;  Alphabetici 
nimirum  omnes,  aliique  pauci.  De  Acroftichidis  artificio  plus  femel 
jam  fadta  efl  mentio.  Horum  Carminum  omnis  fere  laus  in  eo  confif- 
tit,  quod  ad  communem  ufum  fint  apprime  accommodata  ;  quod  fenfas 
fint  pii,  graves,  fructuofi  j  pura  et  aperta  dictio  ;  compolitio  ad  generis 
fententiofi  formam  accuratiffime  facta  et  limata.  Duo 


24o  DE  SACRA  POESI         prjel.  xxiv. 

Duo  praeterea  fuperfunt  in  hoc  genere  Monumenta,  qua?  jure  fibi 
vendicat  Poefis  Hebraea,  quanquam  et  profa  oratione  et  Grace  folum- 
modo  fcripta  extant :  Sirachidis  Sapientia,  et,  quas  appellatur,  Salo- 
monis. 

Sirachidis  opus,  ex  Hebraeo  in  Graecum  fermonem  ab  Au&oris  Ne- 
pote  converfum,  eft  ejufdem  omnino  generis  cum  Parabolis  Salomo- 
nis;  adeoque  eundem  etiam  titulum  primo  infcriptum  habuit,  nimi- 
rum  D^P»,  uti  nos  docet  Hieronymus,  i  qui  fe  librum  hunc  Hebrai- 
cum  reperiffe  teftatur;  quod  quo  minus  de  archetypa  fcriptione  He- 
braea,  non  de  Syriaca  quadam  Verfione,  intelligamus,  non  video.  Ve- 
rum  utcunque  ea  fe  res  habet,  profecto  clare  conftat  ex  ipfa  hujufce 
libri  Graxa  interpretatione  quam  nunc  habemus,  fuiffe  eum  per  omnia 
Parabolis  Salomoneis  perquam  fimilem;  quoad  nimirum  Scriptori  fas 
eft  imitatione  pervenire.  Magna  rerum,  fenfuum,  dictionis  fimilitu- 
do:  idem  Styli  color,  eadem  fententiarum  conftru&io;  ut  nec  dubi- 
tem,  quin  eandem  etiam  carminis  rationem,  quaecunque  ea  erat,  fe- 
cutus  fuerit  Audtor,  fi  modo  aliqua  ad  eam  ufque  aetatem  Metricae  ar- 
tis  cognitio  fupereffet.  Ut  in  hac  re  aliquid  fatis  tuto  affirmare  poffi- 
mus,  facit  eximia  Interpretis  fides,  quae  multis  indiciis  paffim  cemi- 
tur :  fane  videtur  in  fuo  munere  obeundo  fumma  cum  religione  verfa- 
ii,  totum  fe  ad  Hebraeum  fermonem  componere,  Graecam  elegantiam 
minime  captare ;  nec  modo  fententias  appendere,  fed  adnumerare  ver- 
ba,  ac  fervare  etiam  verborum  ordinem :  ut  in  plerifque,  verfione  in 
fuum  fontem  refufa,  ipfe  Scriptor  Hebraeus  vere  repraefentari  poffe  vi- 
deatur.  Quod  fi  quis  in  hac  re  faciet  periculum,  partemque  aliquam 
hujufce  libri  ad  verbum  converfam  Hebraice  reponet,  clare  videbit  ad- 
mirabilem  ejus  cum  antiquis  in  hoc  genere  Hebraeorum  monumentis 
confonantiam ;  in  omnibus  unam  atque  eandem  cum  iis  formam  et 
charadtera :  ut  facile  fibi  perfuadere  poterit  fe  alterum  plane  Salomo- 
nem  loquentem  audire.  Salomonem  autem  ita  fequitur  Sirachides,  ut 
Parabolarum  illius  primam  potiffimum  partem  imitetur :  habent  enim 

i  Prxf.  in  Libros  Salomonis. 

plerumque 


pr;el.xxiv.  HEBRjEORUM.  241 

plerumque  fententiae  ejus  aliquam  inter  fe  connexionem ;  ftylus  etiam 
eft  magis  picms  nonnunquam  et  coloratus,  figuris  et  imaginibus  impen- 
fius  ornatus,  quam  ratio  Dida&ica  neceflario  poftulat :  quod  videri  po- 
teft  in  Sapientiae  Profopopoeia,  1  in  qua  AntecefToris  fui  habitum  et  ef- 
figiem  fane  feliciter  expreflit. 

Sapientia  Salomonis  in  imitationem  item  fcriptorum  Salomonis  com- 
pofita  efi ;  fed  haudquaquam  exitu  aeque  felici :  a  Judaeo  aliquo  Helle- 
nifta,  non,  ut  Sirachidis  liber,  ex  Hebraeo  converfa,  fed  Graece  fcripta. 
Stylus  videtur  inaequalis  et  difpar  fibi :  faspe  grandiloquus,  cothurnatus, 
et  tumidus ;  amplus  item,  et  fufus,  et  Epithetis  abundans,  praeter  con- 
fuetudinem  Hebraeorum ;  interdum  temperatus,  elegans,  fublimis,  poe- 
ticus.  Confixuctio  nonnunquam  fententiofa,  et  in  eo  genere  fatis  accu- 
rataj  ut  manifefto  deprehendas  Aucmrem  fibi  ad  imitandum  propofuif- 
fe  antiqua  Poefeos  Hebraeae  exempla :  quanquam  in  univerfum  a  ger- 
mano  illo  characlere  longe  diftat.  In  ceconomia  operis  graviter  peccat ; 
Salomonis  Preces  a  Capite  nono  inchoatas  ufque  ad  finem  libri  conti- 
nuat,  ita  ut  partem  totius  plus  dimidiam  conficiant :  in  quibus  ut  im- 
manem  illam  orationis  longitudinem  excufemus,  nimium  indulget  fub- 
tiliflimis  rerum  reconditarum  difquifitionibus,  et  multa  admifcet  a  ra- 
tione  precum  ad  Deum  factarum  valde  aliena  :  ad  hoc  res  ipfa  ad  nul- 
lum  certum  exitum  perducta  videtur.  Quibus  de  caufis  iis  libenter  ad- 
fentior,  qui  opus  hoc  Sirachide  haud  paulo  recentius,  et  fequiore  aetate 
confcriptum  judicant. 

Verum  ne  miffam  faciam  hanc  poefeos  fpeciem  fine  aliquo  integri 
Poematis  fpecimine,  quale  in  caeteris  exhibere  aggrefius  fum,  tentabo, 
Academici,  id  quod  vos  ut  experiri  velletis,  auctor  modo  fui,  et  par- 
tem  quandam  Libri  Sirachidis  Hebraioe  converlam  dabo ;  illam  ipfam 
nimirum,  quam  jam  laudavi,  Sapientiae  Profopopceiam.  Equidem  hu- 
jufce  fpeciei  Character  vix  alio  carmine  quam  Hebraico  eflingi  potefi: : 
quaenam  autem  fit  mea  Hebraici  carminis  notio  atque  idea  generalis, 
cum  faepe  et  multis  modis  explicare  conatus  fum,  vix  tamen  aliter  me- 
lius  quam  hoc  fortafle  exemplo  intelligetur. 

I    SCCLU,  XXIV. 

H  h  ECCLE- 


DE   SACRA   POESI  PRJEL.  XXIV. 


Hebraice  redditum. 

trrpD  p  ywb  riDDn  rbnn 

npfli  SSnn  nD3n 
:  mintrn  noy  "pnni 
n*s  nnan  jvSy  Snp3 
fSSnnn  iS»n  »:sbi 
♦nav*  jvSy  *DD  *JN 
jpan  *n*D3  Ssnjoi 
*m3t*/  D»D"nD3  >3fet 
:py  tidjo  *KD3i 
H31?  *ni3D  own  :m 
:*n3Snnn  niDnn  nSvfD3i 
pttn  Sam  D*n 
:  *n*:p  hai  dv  Snai 
nnuD  ♦ntsrn  nS»  Sd  dv 
:  rSt*  *d  nSmni 
*«n»  W  m 
:  *SnN  n'jn  'jxnai 

»33»  31pJ>»3  IDtn 

:  »bm  Stntr/'3i 
»aap  mnno  dSwd 
jH-inK      D'dW  un 
♦nnt^  v:sS  enp  SnN3 
5  »n3¥n  tv^3  pi 
•srron  p  id3  rtamn  "vyn 
:  »nSt^DD  a»Vtnn»ai 
1333  dv3  rwntwn 
:  mbm  mn»  pSmi 
p33^3  *n*Svn  nw 
:rtD-in  nin3  Krn33i 

iDn3 


1'R/EL.  XXIV.  HEBRiEOkUM.  243 

rvn  »nfywi  nona 
:wn»a  nSvnn  ♦yowi 
rntrn  dw  nna 
:&»&      tiouo  nSvNi 
nn  »nm  deo  mpi  pojpD 
:  nm  nn  'nn:  nmiD  -1021 
fpji  nSntri  miSns 
:ppon  nnSn  "wpai 
♦sjy  ♦nnStr  nSwD  ♦jni 
:tm  Toa  ♦sjy 
^n  nnow  p:o  0» 
:  ntyjn  tdd  nfl  ♦nwi 
♦wnD  nt<  mp 
:  ivitrn  ♦mainnoi 
pmo  eaio  nDt  o 
:rt£ffi  boto  ♦nbmi 
linvv  my  ♦anaue 
jpNo^  my  ♦ym^i 
trn»     n»  yoitrn 
niNDm     »a  onnm 
pny  7K  nnn  -isd  nSa 
ntyo      mvt^  nmn 
:mpv»  mSnpoS  nSm 
nozin  iii^sa  nSooh 
:       ♦o»3  Spnnai 

i*vsp  ♦©♦a  ptii 
idio  mao 1  tennon 
:T^n  ♦o»3  timjiDi 

1  In  crrorem  hic  humanitus  incidit  Sirachides  Nepos,  neque  Avi  fui  fententiam  expreflk . 
nam  cum  vocem  hanc  in  fuo  exemplari  defeclive  fcriptam  legeret  "ifO,  perperam  vertit  at  q>a$. 
Vide  enim  quam  incongrue  cum  caneris :  Pifon,  Tigris,  Euphrates,  Jordanes,  Lux,  Gihon : 
loco  Lucis  defideratur  Flumen  aliquod,  adeoque  manifefto  legendum  erat  ")1N'D  o>%  »  Tlavu/ws  tit 
Fluvius  Ille,  nimirum  Nilus ;  qui  certe  homini  Judaso  in  ejus  vicinia  aetatera  degenti  inter  flu- 

}i  h  2  vios 


►44  DE  SACRA  POESI  &c.  piuel.xxiv. 

nnrh  jwin  nSs  vh 
:  nnpn*     pin^n  pi 
rrmnpno  ikSoj  d*o  o 
:  nai  Dinno  nnvn 

TWO  D>0  NiflOD  »JM 

i  di-idi  tijw  nSynm 
»m  nt*  to  nnew  thok 
:*oSn  n^  *n*nm 
■tik^  »nSyn  nn»n  nam 
i  D*b  nwn  »rm 
nvsiN  inao  -idio  w 
i  pnnoS  in*nt«nm 
■jw»  n»uiD  npS  mjr 
i  d*oSw  mn^  in*rivttm 

♦nvi*  HlS  *S  ttj?  *D  im 

:j-iok  wpao      dk  o 

vios  principes  et  exundationibus  nobiles  erat  praecipue  memorandus,  et  nomine  *VN»n,  rn  Tltm- 
px,  honoris  caufa  merito  appellandus.  Haec  autem  ipfa  vox  eodem  modo  defective  legitur  "ind 
a  m  o  s.  viii.  8:  eadem  vero  periodo  mox  repetita,  plenius  exprimitur  "INO,  ix.  5.  Vide 
caffell.  Crit.  Sacr.  111.  2.  11.  Caeterum  in  hac  Verfione  fecutus  fum  textum  Codicis  Va- 
ticani,  paucis  quibufdam  exceptis,  quorum  rationem  facile  expediet  Lector,  fi  qui  operae  pre- 
tium  duxerit  hsec  paulo  attentius  expendere. 


S  I  V  E     O  D  E. 
PRiELECTIO  VICESIMA  QUINTA: 
OD^  HEBRiEiE  PRIMUS  CHARACTER. 


Carmen  omne  cantioni  deflinatum,  five  affa  voce  five  fidi- 
bus  conjunctis  canendum,  Hebraei  Tt^,  Graeci  uNw,  appel- 
lant  y  quae  voces  inter  fe  aptifiime  congruunt :  et  ficut  ea 
Graecorum  vox  renxidtius  tandem  accepta  eft  ad  defignan- 
dam  Poematis  fpeciem  fingularem,  ita  idem  apud  Hebraeos  etiam  vide- 
tur  obtinuifie,  nifi  quod  hi  vocabulum  illud  fuum  aliquanto  fortafie  la- 
tius  ufurparent. 

Satis  aperte  fuam  originem  profitetur  Ode :  nata  primum  eft  ex  lae- 
timmis  incitatiflimifque  animae  humanae  Affectibus,  Gaudio,  Amore, 
Admiratione.  Quod  fi  hominem  recens  creatum  cogitamus,  qualem 
eum  nobis  exhibent  Sacrae  Literae ;  rationis  et  orationis  facultate  perfec- 
ta  praeditum  j  non  fui,  non  Dei  ignarum ;  divinae  bonitatis,  majeffatis, 
et  potentiae  confcium ;  pulcherrimae  totius  mundi  fabricae,  terrae  cceli- 
que  non  indignum  fpectatorem ;  fierine  pofle  credemus,  quin  ei  haec 
omnia  intuenti  intus  incalefceret  cor,  ita  ut  ipfo  affectuum  aeftu  abrep- 
tus  animus  ultro  fefe  effunderet  in  Creatoris  laudes,  inque  eum  impe- 
tum  orationis,  eamque  vocis  exultantiam  exardefceret,  quae  tales  animi 
motus  pene  neceffario  confequitur  ?  Quod  ipfum  ufu  venit  pulcherrimi 
illius  Pfalmi  Auctori  haec  eadem  contemplanti,  quo  res  omnes  creatas 
ad  concelebrandam  inter  fe  Dei  Optimi  Maximi  gloriam  adhortatur : 1 

1    P  S.  CXLVIII. 


-|6  DE  SACRA  POESI  pr^el.  xxv. 

awn  p  mrt»  m  iSbn 
jdwd^  imSSn 

:  mas  lrrMti 

"  Laudate  Jehovam  Coelites ; 

"  Laudate  eum  in  excelfis  ; 

"  Laudate  eum  omnes  angeli  ejus ; 

"  Laudate  eum  omnes  ejus  exercitus : 
quem  hymnum  elegantiflime  imitatus  eft,  et  Adamo  fuo  Paradifum  in- 
colenti  aptiflime  tribuit  1  Miltonus  nofter,  poetarum  omnium  poft  Va- 
tes  Sacros  longe  diviniflimus.  Sane  de  primsevo  illo  ac  perfecto  homi- 
nis  ftatu  vix  recte  concipere  videmur,  nifi  aliquem  ei  Poefeos  ufum 
concedimus,  quo  pios  erga  Deum  affectus  et  fanctum  ardorem  religio- 
nis  hymnis  et  cantu  fatis  digne  exprimeret. 

Quod  fi  rerum  veritatem  et  hiftoriae  fidem  appellamus,  apud  omnes 
fere  populos  paulo  humaniores  id  ab  ipfis  ufque  primordiis  derivatum 
femper  obtinuifle  videbimus,  ut  in  re  divina  facienda  et  religionibus 
celebrandis  carminum  et  hymnorum  ufus  dominaretur.  Ex  antiqua  illa 
mufica  et  poefi,  quam  aliquando  apud  fuos  legibus  conftitutam  fuifle 
teftatur,  eam  fpeciem  primo  recenfet  Plato,  2  qua  continebantur  Preces 
ad  Deos,  quique  dicebantur  Hymni.  In  Latina  poefi  nihil  memoratur 
aeque  vetuftum  ac  Saliare  Numae  Carmen,  una  cum  primis  facrorum 
et  caeremoniarum  inftitutis  a  rege  doctiflimo  conditum,  quod  Salii 
vpvtiTcq  tov  ivo7r\iuv  biav,  ut  eos  appellat  Dionyfius,  3  ad  tibiam  cane- 
bant  cum  tripudiis  folennique  faltatu.  Quid  quod  Carmen  omnium 
quae  nunc  extant  antiquiflimum  (eorum  dico,  quorum  aetas  certo  cog- 
nofcitur,  et  quae  jufta  funt  poemata)  eft  ipfa  Mofis  Ode  ew^a^swif  poft 
tranfitum  Maris  Rubri,  in  fuo  genere  perfectiflima,  laetarum  quas  dixi 
affectionum  verus  et  naturalis  fcetus.  Ita  Odae  origo  ad  ipfum  Poefeos 
initium  recurrit,  quod  cum  Religionis,  hoc  eft,  cum  ipfius  humanae 
naturae  ortu  conjunctum  videtur. 


1  PARAD.  AMISS.  Lib.  V. 
3    ANTIQ.    ROM.   II.  70. 


2    DE    LECIBUS  III. 


Hanc 


?rml.  xxv.  HEBRiEORUM.  247 

Hanc  Poefeos  fpeciem  prae  caeteris  omnibus  excolehant  Hebraei ;  et 
in  eadem  perinde  eminent.  Solenne  erat  per  omnes  Hebraeae  nationis 
22tat.es  ob  res  feliciter  geflas  profperofque  bellorum  exitus  laetis  carmini- 
bus  Deo  fervatori  publice  grates  agere.  Hinc  Moiis,  Deborae,  Davidisj 
ETrmKio,.  Cum  ipfis  forfan  reipublicas  primordiis  initia  fua  habuerunt 
Scholae  Prophetarum ;  regum  certe  tempora  antecedebant :  ibi,  uti  jam 
vidimus,  difciplinae  Propheticae  Alumni  inter  caetera  ftudia  facrae  poe- 
ticae  operam  dabant,  et  Dei  laudibus  Odis  et  muiica  celebrandis  vaca- 
bant.  Sub  Davide  autem  praecipue  florebat  mufica  et  poeiis :  ex  illius 
inflituto  quater  mille  Cantores  five  Muiici  e  numero  Levitarum,  *  fub 
praefectis  ducentis  ocioginta  octo,  diltributi  in  claffes  viginti  quatuor, 
quae  per  fingulas  hebdomadas  vicibus  fuis  in  Templo  fungerentur,  fa- 
crorum  Hymnorum  minifterio  unice  deferviebant,  2  partim  voce,  par- 
tim  diverli  generis  inftrumentis  muficis  canentes.  Illorum  principes  e- 
rant  Afaphus,  Heman,  et  Iduthun ;  qui,  quantum  ex  Pfalmorum  ti- 
tulis  colligere  licet,  3  Hymnos  etiam  compofuilie  videntur.  Ex  appa- 
ratu  tam  fplendido,  cui  nihil  iimile  aiibi  unquam  extitit,  de  Odae  He- 
brasae  dignitate  et  magnificentia  conjecturam  facere  poffumus.  Memi- 
nerimus,  nunc  ejus  reliquias  ad  nos  perveniiie  ornamentis  fuis  omnibus 
fpoliatas,  niii  quas  in  dictione  et  fenfibus  elucent,  quibus  ipiis  plurimss 
obfcuritates  et  tenebrae  iniiderunt.  Quapropter  de  Oda  Hebrasa  difTe- 
rentes  omni  fuperfedebimus  difquifitione  de  Mufica  Sacra,  deque  vario 
ejufmodi  rerum  apparatu,  quae  aliquam  proculdubio  vim  habere  pote- 
rant  in  conftituendis  diverfis  Odarum  generibus ;  quorum  tamen  om- 
nium  cum  in  fumma  ignoratione  verfamur,  fatius  duco  de  iis  tacere, 
quam  Eruditorum  quorundam  exemplo  multa  loquendo  nihil  dicere. 
Inquiram  itaque  breviter  in  communem  hujufce  Poematis  naturam  et 
affectiones,  quibus  expofitis  de  Hebraeorum  in  hoc  genere  monumentis 
facilius  certiufque  judicare  poflimus. 

Eft  Ode  Poematis  fpecies  omnium  maxime  fuavis>  venufla,  elegans, 

1  I  .  P  A  R  A  L.  XXI  II.  5. 

2  I.PARAL.  XXV.  I,    7. 

3  Vide  etiam  2.  p  a  r  a  l.  xxix.  30, 

varia. 


248  DE    SACRA   POESI  PRJEL.  XXV. 

varia,  iublimis ;  quorum  fingula  fere  in  ordine,  fenfibus,  imaginibus, 
dictione,  numeris,  cernuntur.  In  rerum  ordine  ac  difpofitione  pofita 
eft  prima  ac  maxima  quidem  Odae  venuftas  ;  quae  cum  facillime  fenti- 
tur,  difficillime  tamen  explicatur :  hoc  enim  habet  vel  praecipuum,  quod 
via  et  prseceptis  certaque  partium  defcriptione  minime  continetur.  Eft 
enim  laeta,  foluta,  libera;  in  elatiore  argumento  exultans,  audax,  et 
nonnunquam  pene  effrsenis :  fed  et  hic  etiam,  femperque  alias,  nifi  per 
totum  regnet  quaedam  facilitas,  quse  negligentise  cujufdam  minime  af- 
fectatse  fpeciem  habet,  naturam  non  artem  prse  fe  ferens  ;  quaeque  cer- 
nitur  maxime  in  exordio  obvio,  nec  nimis  exquifito,  et  in  ipfam  ple- 
rumque  rem  protinus  incurrente ;  in  ferie  rerum  per  jucundam  varieta- 
tem  fubtiliter  et  artificiofe,  fed  quafi  fponte,  deducta ;  in  claufula  fine 
ullo  aCumine  leni  quodam  lapfu  in  loco  forfan  minime  expectato,  et 
nonnunquam  veluti  fortuito  cadente  :  nifi  fit  totius  habitus  quidam  fuus 
et  forma  peculiaris,  in  rebus  ipfis,  in  ordine  et  dictione,  non  in  metri 
genere  pofita,  quae  hanc  prsecipue  atque  unice  deceat ;  fiet  quidem  poc- 
ma  csetera  forfan  probabile,  minime  autem  erit  elegans  Ode.  Habent 
hanc  formam  Odae  Horatii  plurimae ;  Hannefii  noftri  paucae  quidem  il- 
lae,  fed  propemodum  omnes.  Occurrunt  in  Papinii  Statii  Sylvis  1  Car- 
mina  Lyrica  duo,  in  quibus,  cum  fint  numeri  in  primis  fonori,  rotun- 
di,  et  volubiles ;  fenfus  fatis  elegantes  et  venufti ;  dictio,  fi  non  delica- 
ta,  ardens  tamen  et  colorata ;  nihilo  tamen  minus  in  iifdem  illam  to- 
tius  formae  felicitatem  et  gratiam,  et  expreffam  Odae  effigiem  defidero. 

Senfus  atque  Imagines  rerum  et  argumenti  rationem  fequuntur,  quae 
varia  eft,  et  nullis  plane  finibus  circumfcripta.  In  humili  materia  erunt 
fuaves,  amceni,  floridi;  in  elata  graves,  audaces,  vividi;  in  omnibus 
fumme  elegantes,  expreffi  et  varii.  Amat  Ode  potifTimum  Rerum  Na- 
turalium  Imagines,  Hiftoriarum  communes  locos,  defcriptiones  vividas 
fed  breves,  et,  cum  altius  infurgit,  crebras  Perfonarum  ficliones.  Dic- 
tione  utitur  praecipue  exquifita  lectaque,  clarifTimos  adhibens  verborum 
colores,  jucundiflima  figurarum  lumina,  elegantias  quafdam  proprias, 

1  Lib.  iv.  Sylv.  5.  et  7. 

et 


trml.  xxv.  HEBR/EORUM.  249 

et  ut  peculiarem  totius  difpofitionis  habitum,  ita  ornatum  etiam  elocu- 
tionis  privatum  et  fuum ;  in  quo  item  non  minus  cernitur  illa  Horatii 
curiofa  felicitas.  Hax  omnia  commendat  numerorum  omnis  dulcedo 
et  varietas,  quam  vel  linguae  cujufque  natura  fert,  vel  rerum  quas  trac- 
tat  prope  infinita  diverfitas  poftulat. 

Dolet  profecto,  quod  de  Oda  Hebraea  difTerentibus  de  numeris  om- 
nino  fit  filendum ;  quos  quanquam  nobis  penitus  ignotos,  tamen  et 
Muficae  ejus,  quae  apud  Hebraeos  multum  colebatur,  naturae  accom- 
modatos,  et  pro  lingux  ingenio  perfectos  fuiffe,  par  eft  ut  exiftime- 
mus.   Caetera  quod  attinet,  diclionis  vim  et  elegantiam,  fenfuum  atque 
imaginum  pulchritudinem  et  dignitatem,  ordinis  et  ceconomiae  virtutes 
omnes  et  gratias,  ne  ei  pras  omnibus  in  hoc  genere  exterorum  monu- 
mentis  afferere  poffimus,  minime  erit  verendum.    Qua  in  difquifitione, 
cum  tam  late  pateat,  ne  incerte  fluctuemus,  aliquem  ftatuamus  itineri 
noftro  praefinitum  curfum ;  quod  fatis  commode  fieri  pofle  exiftimo,  fi 
omnem  hujufce  poematis  diverfitatem  in  tres  fpecies  includamus,  qua- 
rum  primam  diftinguat,  et  quali  praecipua  quadam  nota  defignet,  Sua- 
vitas ;  alteram,  Sublimitas  j  quibus  interponi  poteft  Medius  quidam  et 
ex  utraque  temperatus  Characler :  harum  communes  habendae  erunt 
afFectiones  Varietas  et  Elegantia. 

Quanquam  in  materia  graviflima  femper  verfetur  Ode  Hebraea,  ne- 
que  unquam  ad  illam  defcendat  levitatem,  quae  exteram  in  hoc  genere 
poefin  magna  ex  parte  occupavit ;  Suavitatis  tamen  Charactera  mini- 
me  afpernatur.  Eum  conftituunt  AfFectus  lenes  et  placidi,  Imagines 
amcenae  et  floridae,  Di6tio  jucunda,  compofita,  et  aequabilis.  Quae  hic 
potiflimum  locum  habent  AfFecliones,  funt  Amor,  Defiderium,  Spes, 
Laetitia  non  nimis.  exultans,  Dolor  etiam,  fed  fi  conftet  modus.  Amo- 
rem  et  Defiderium  fuaviflime  expreflit  Vates  Regius  in  Judaeae  Deferto 
exulans,  Pfalmo  fexagefimo  tertio.  Dolorem  habet  cum  Spe  aliqua 
conjunctum  Pfalmus  octogefimus.  Spem  Laetitiae  proximam  quintus 
fupra  odtogefimum.  Nonagefimus  fecundus  totus  eft  Gaudii,  finceri, 
fed  temperati.  Quorum  omnium  tanta  eft  in  compofitione,  diclione, 
fenfibus,  ordine,  et  praecipue  in  his  fuaviflimis  AfFectibus  dulcedo,  quan- 

I  i  tam 


2C0  DE    SACRA    POESI  PR^EL.  XXY. 

tam  non  Mufae  omnes  et  Gratiae,  ut  illi  loquuntur,  collatis  fymbolis 
infundere  potuiflent.  Quod  ad  Imaginum  ornatum  attinet,  qui  nec  il- 
lis  fuperioribus  deeft,  quid  concipi  poteft  fuavius  et  venuftius  quam  illa 
Dei  Paftoris  effigies  ? 1 

"idi-ik  nh  »jn  nirv 
{ »Arw  mrroo  »o 

"  Jehova  eft  Paftor  meus,  nihil  mihi  deerit : 

"  ln  pafcuis  herbidis  ut  recubem  faciet  j 

"  Propter  aquas  leniter  fluentes  me  deducet. 
Quid  ipfa  rerum  et  argumenti  jucunditas,  naturae  ljeta  et  florida  Imago, 
quantam  habet  gratiam  in  Pfalmo  fexagefimo  quinto,  ubi  Vates  Dei 
bwiieficentiam  laudat  in  rigandis  faecundandifque  terris,  pari  ei  quam 
depingit  ubertate  dictionis.  In  materia  etiam  elatiore,  fed  laeta  et  feli- 
ci,  qualis  eft  Salomonis  Inauguratio,  quam  celebrat  Pfalmus  feptuage- 
fimus  fecundus,  eam  vim  habet  cum  imaginum  pulchritudo  et  varie- 
tas,  tum  dictionis  et  compofitionis  nitor,  ut  nihil  facile  aequare  poflit 
ejus  carminis  in  haud  mediocri  fublimitate  etiam  dulcedinem  et  gra- 
tiam. 

Haec  ex  multis  pauca  Odae  venuftioris  exempla  vobis  tantum  com- 
monftravi,  Academici,  attentius  expendenda ;  quibus  perfectiora  ex  om- 
nibus  Mufarum  thefauris  fruftra,  opinor,  perquiretis.  Unum  folum- 
modo  adjiciam,  quod  et  Odae  habitum  illum  et  formam,  nifi  valde  fal- 
lor,  perfecte  expreflam  exhibet,  et  fuavitates  ejus  omnes  quafi  in  bre- 
viifimum  compendium  adduclas  compledtitur ;  eft  enim,  ut  elegantifli- 
mi  poetae  verfum  ufurpem,  * 

In  ftfti  alicujus  celebritate  populi  frequentiam  concordiamque  contem- 
platus  Pfaltes,  tam  laeti  fpedtaculi  fenfum  tali  quodam  modo  expreflit, 
fi  Davidem  pati  poflitis  Latine  canentem. 

1  P  S.  XXIII. 

2  CALHMACK.  Hymn.  in  Apoll.  v.  112. 


P  S  A  L  M  U  S 


prjel.xxv.  HEBR^ORUM.  251 

PSALMUS      CXXXIII.  1 

O  dulce  jucundumque !  Tribulium 
Ccetu  in  frequenti  mutua  caritas ! 
O  corda  qui  fraterna  nodo 

Jungit  amor  metuente  folvi ! 
Non  aura  Nardi  fuavior  occupat 
Senfus,  quae  Aronis  vertice  de  facro 
Per  ora,  per  barbam,  per  ipfas, 
Lenta  fluens,  it  odora  veftes : 
Non  rore  largo  lastior  irrigat 
Hermona  florentem  astherius  liquor ; 
Sanctasque  fcecundat  Sionis 

Uberibus  juga  celfa  guttis, 
Prafens  benigno  numine  quas  fovet 
Jehova  fedes ;  alma  ubi  Fauftitas 
Teftatur,  aeternumque  magni 
Dia  Salus  Domini  favorem. 

1  Eft  hic  Pfalmus  ex  numero  illorum  quindecim,  qui  fmguli  infcribuntur,  niVyOH  *Yty,  "Ode- 
Afcenfionum  hoc  eft,  quae  caneretur,  cum  populus  in  Hierofolymam  afcenderet ;  nimirum  vel 
ad  Fefta  quotannis  celebranda,  vel  tum  cum  e  Captivitate  Babylonica  reverteretur.  Ea  fane  re- 
veifio  dicitur  ^230  nVyon,  "  Afcenfio  ex  Babylone,"  e  z  r.  vii.  9.  et  vetus  Interpres  s  y- 
r  u  s,  qui  titulis  appofitis  Pfalmorum  argumenta  exponit,  huc  refert  Pfalmos  fic  infcriptos  prope 
omnes ;  perperam  quidem  nonnullos ;  fed  plerique  ad  harum  occafionum  alterutram  manifefto 
pertinent.  Verum  omnes  indifcriminatim  de  Liberatione  Babylonica  interpretatur  Theodore- 
tus ;  Titulum  autem  fic  explicat :  Clo\  rut  xixZxbpur  ®ioh>%m,  Ao-fA.sc  rm  xtxZxnar  0  h  Zv/*~ 
*"f  0  AkvXoos,  Ei;  nc;  xtxZxr»;.  Ai)Xx<n  /JfyjTti  etj  xnxZxo-ea,  *i  ei  x*xZx&fi9i,  rn  cu%[X.xXa- 
rtilijtvro;  \xx  rluu  x?ro  BxZvXuj^  iircivttiev.  t  h  e  o  d.  in  p  s.  cxx.  Sed  nota  eft  etiam,  et  io 
Utroque  Teftamento  ufu  pervulgata  haec  Phrafis,  abwn>  DV?y,  0>mr  nr&yb  D)by,  (vid. 
l.REG.  XII.  27,  28.)  xixZouim  h;  U^oo-BXvjAX,  xtxZcum*  h;  t!w  iogrhu.  '\ vid.  J  O  H.  VII.  8.) 
Et  perpende  prae  caeteris  p  s.  cxxn.  qui  vix  aliter  quam  de  Fefti  alicujus  celebratione  explicari 
poteft.  Quae  hic  narrant  Judaei  de  Templi  Gradibus,  funt  mera  commenta  hominum  futilifli- 
morum.  Caeterum  in  ultima  hujufce  Pfalmi  periodo  particula  CD!Z/  neceflario  referenda  eft  ad 
vocem  ]V2f ;  nihil  aliud  eft  ad  quod  poflit  referri :  ad  hoc,  cui  nifi  Sioni  promittebatur  rD"Qn 
et  0»n?  (Vide  omnino  ps.  cxxxn.  13,  et  15.)  quae  voces  ambiguae  funt,  ita  ut  felicitas  vel 
temporalis,  vel  aeterna,  vel  utraque  pariter,  intelligi  poflit ;  (confer  modo  devt.  xxviii.  z, 
&c.  cum  p  s.  xxiv.  5.  et  p  r  o  v.  xxvu.  27.  cum  d  a  n.  xii.  2.)  et  hoc  in  loco  ex  Allego< 
ria  Myftica  in  utrumque  fenfum  interpretandae  funt.  Haec  fi  vera  funt,  peflime  hunc  locum  fol- 
licitarunt  Critici.  Nulla  opus  eft  emendatione  :  fupplendo  Ellipfin  vocis  repetendas  bt33,  vel  fo- 
lura  particulae  1,  ante  TVt:',  expedienda  eft  conftruftio.         I  i  2 


PRjELECTIO  VICESIMA  SEXTA: 


ODJE    UEBRJEJE    MEDIUS  CHARACTER. 


-gp^  ropositis  jam  antea  Odae  venuftioris  quibufdam  exemplis, 
M^Jf  ut  ad  fupremum  Hebraeae  Poefeos  in  hoc  genere  faftigium  gra- 
datim  afcendamus,  libet  in  Medio  illo  quem  notavi  Chara&ere 
paulum  immorari :  qui  quidem  dupliciter  intelligi  poteft  j  ni- 
mirum,  ut  vel  ex  Suavitate  et  Sublimitate  fit  ita  aequabiliter  temperatus 
mixtufque,  ut  ad  utramlibet  ex  omni  prope  parte  referri  poflit  j  vel  u- 
tramque  ex  diverfis  partibus  fimul  comportet  et  inter  fe  connectat,  ita 
ut  varius  et  commutabilis  fit  ftyli  color.   In  utroque  genere  unum  alte- 
rumque  exemplum  proferam. 

Pfalmi  Nonagefimi  Primi  Argumentum  eft,  Pii  Securitas,  Vi&oria, 
Praemium.  Odae  Exordium  continet  Pii  illius  in  Deo  fidentis  defcrip- 
tionem :  i 

i  pv?n»  hb>  Svn 

i  Peflime  acceptum  eft  a  Maforetis  et  Interpretibus  plerifque,  et  mirum  in  modum  turbatum, 
pulcherrimum  hoc  Exordium.  Quorum  errores  ita  optime  coarguentur,  fi  tollantur  omnes  quje 
iis  impedimento  fuerunt  difficuhates.  Eft  itaque  ~iDN  Benoni,  ficut  3t£»  :  Puturum  p^TV  vim 
item  habet  Participii,  per  Ellipfin  m  "WH  ;  cujus  rei  exetnpla,  ne  longius  petamus,  tria  occur- 
runt  in  hoc  ipfo  Pfalmo  v.  5,  et  6.  Tum  fit  v.  3.  Apoftrophe  apertiflima  atque  facillima  ad  Per- 
fonam  de  qua  hucufque  verba  fafta  funt.  Ut  exemplo  rcm  clarius  demonftrem,  tota  hujufce 
exordii  fiyma  et  ratio  plane  eadexn  eft  ac  Pfalmi  cxxvjii.  quod  nemini  unquam  moram  inje- 
cit : 

rnir  n*v  bi  nvx 

J  -\b  31D1  T1ti'N 

"  Beatus  omnis  qui  timet  Jehovam ; 

"  Qui  in  viis  ejus  ambulat : 

"  Laborem  manuum  tuarum  profeclo  comedes; 

"  O  Te  beatum,  et  bene  crit  tibi. 


1 


prjbl.xxvi.      D E  SACRA  POESI  &c.  253 

}  u  nontt  >nW 

«  Qui  habitat  in  fecreto  Altiflimi ; 

<f  Qui  in  umbram  Omnipotentis  fefe  receptat : 

€€  Qui  dicit  Jehovae,  Spes  mea  et  propugnaculum  meum  f 

"  Deus  meus,  in  quo  confidam :  — 
tum  fententia  nondum  abfoluta  per  Apoftrophen  ad  Pium  illum  quem 
hactenus  defcripfit : 

:nnn  "Dia  tsnp»  ns» 

€€  Ille  profecto  Te  eripiet, 

"  E  laqueo  venatoris,  e  pefte  exitiali. 
Deinde  quae  Imagines,  quam  variae,  quam  jucundae ;  quam  graves  et 
excelfae ! 

nonn  vsiD  nnm 
:  moK  nnnDi  n:¥ 
nb»S  nnao  N-rn  xh 

i  BOV  \*n0 

iSn*  Ssni  nnno 
:  Dnnv  yw*  rtopo 

■ja»p*fi  nnim 
ttJW  t^ 

11  Pennis  fuis  Te  proteget ; 

t€  Sub  alis  ejus  tutus  eris : 

"  Erit  tibi  pro  parma  et  clypeo  ejus  veritas. 

€€  Non  metues  a  terrore  nocliurno ; 

€€  A  Sagitta  volitante  interdiu  : 

€€  A  pefte  in  tenebris  incedente ; 

fc  Ab  excidio  vaftante  per  meridiem. 

<f  Cadent  a  latere  tuo  mille ; 

f  f  Et  a  dextra  tua  decem  millia : 

€<  Ad  Te  minime  pertinget.  Quid 


254  DE  SACRA  POESI         pr^l.  xxvr. 

Quid  item  ea  quas  paucis  interpofitis  fequuntur,  Angelorum  Satellitium, 
Animalium  maxime  ferocium  et  noxiorum  conculcatio  ?  tum  illa  fubi- 
ta,  fed  opportune  et  facile  tandem  1  illapfa  Perfonarum  mutatio,  quam 
habet  gratiam  ? 

"  Quoniam  mihi  adhaefit,  ideo  eum  eruam  ; 

"  Exaltabo  eum,  quia  nomen  meum  agnovit. 
Qui  autem  iftarum  Imaginum  naturam  et  dignitatem,  habita  ratione 
Allegorias  Hebraese,  attente  animadvertit,  facile  fibi  perfuadebit,  in  hoc 
Pfalmo  aliquid  ^v^tKunpov  intus  latere :  2  fane  Pius  ille,  five  Rex,  nve 
fortaffe  Pontifex  Maximus,  qui  hic  primario  eft  intelligendus,  Pei*fo- 

1  Perfonarum,  inquam,  Mutatio  non  nifi  Commate  demum  14  fafta  eft :  nam  Commatis  9 
aliam  plane  effe  rationem  exiftimo. 

••rno  rnn»  nnx  »a 
t  ywn  nas)  p»Vy 

"  Nam  Tu,  Jchova,  fpes  meaj 

"Altiflimum  pofuifti  refugium  tuum. 
Plures  funt  hujus  periodi  interpretationes,  quse  aliis  aliter  probantur :  una  quae  ftatuit  primo 
membro  dirigi  fermonem  a  Pio  illo  ad  Deum,  altcro  deinde  rurfum  a  Vata  ad  Pium  :  quod  cft 
fupra  modum  durum  atque  abfonum,  quanquam  ei  fententia;  palam  faveat  aperta  atque  obvia  lo- 
ci  conftructio.  Alii  deinde  cum  quibufdam  Veteribus  fic  exponunt,  ut  nulla  fit  in  membro  fe- 
cundo  nova  Perfonae  mutatio,  fcd  de  Jehova  adhuc  fermo  fit : 

"  Qui  in  cxcclfis  collocafti  habitaculum  tuum  : 
quod  omnino  nihili  cft.    Alii  denique  haec  incommoda  vitantes  in  majus  incidunt ;  nam  fenten- 
tiae  vim  infcrunt,  novam  ineuntes  rationem  expediendas  conftructionis,  hoc  modo  : 

"  Nam  Tu  Jehovam,  qui  fpes  eft  mea, 

"  Altiffimum  pofuifti  refugium  tuum  : 
quod  itidem,  qui  puras  habent  aures,  et  Hebrseo  idiomate  vel  paulum  modo  tritas,  ferre  omni- 
no  non  poffe  arbitror.  Atiier  olim  rem  tentaverat  theodoretus  in  loc.  E».wri  rj  tnovJvKn 
TX  Xoyx  to  E  I  n  A  S  <tv  xv&il  »  *X-m;  /t**-  toha^g.  yt$  TKTO  7Jj;  >B&<p>)Tix.r);  ovyf^r,;,  thxp^ovTu;  h 
tuv  -^etXiAm-  u».'  ou.u;  d  xnsXxSix  bxov  Tntn  ro  ecpipiZoXov.  Quin  haec  vera  fit  hujus  loci  fenten- 
tia  mihi  minime  eft  dubium.  Quod  fi  cui  difpliceat  haec  Ellipfis,  (eft  enim  fane  duriufcula,)  ci, 
credo,  confugicndum  erit  poftremo  ad  harii  noftri,  ingeniofifiimi  Critici,  emendationcm ;  qui 
pro  nnx  legendum  exiftimat  n~lDN.  Eft  quidem  conjeftura  paulo  audacior ;  nec  tamen  impro- 
babilis,  fi  expendantur  loca  parallela,  p  s.  xvi.  z.  (ubi  legendum  videtur  MTlON,  cum  omni- 

buS   VETT.    1NTT.  CXCeptO  C  H  A  L  D.)    P  S.  XXXI.  I  5.    CXL.  J.    CXLII.  6. 

2  Hunc  Pfalmum  Davidis  nomine  infcribunt  lxx.  chald.  vulc.  syr.  arab.  te- 
t  h  1  0  p.  De  Meifia  interpretantur  Judaei. 

nani 


prjel.  xxvi.  HEBR/EORUM.  255 

nam  etiarn  adhuc  fublimiorem  ibidem  gerere  videtur.  Illud  vero  ut 
Theologis  plenius  exponendum  relinquamus,  videant  elegantiarum  fpec- 
tatores,  annon  Horatius  in  Oda  illa,  cujus  eximia  venuftas  merito  cele- 
bratur,  "  Quem  Tu,  Melpomene,  femel  — ,"  quseque  in  univerfo  ha- 
bitu  ac  forma  aliquam  habet  cum  hac  de  qua  agimus  iimilitudinem, 
cum  Vati  noftro  pondere  et  dignitate  longe  cedat,  ab  eodem  etiam  fua- 
vitate  et  gratia  fuperetur. 

Alterum  nobis  exemplum  erit  Pfalmus  Oclogefimus  Primus  j  cujus 
item  Character  eft  ex  Suavitate  et  Sublimitate  confufus  quodammodo  et 
permixtus.  Eft  Ode  in  Fefto  Tubarum,  five  primi  NoviJunii  anni  ci- 
vilis.  1  Continet  Exordium  hortationem  ad  celebrandum  Deum  canti- 
cis  et  mufica ;  eftque,  ut  apud  Hebrseos  prsecipue  fieri  folet,  lsetum  im- 
primis  et  incitatum  et  gaudio  exultans : 

"  Clangite  Deo  robori  noftro ; 

"  Laetum  clamorem  tollite  Deo  Jacobi : 
memorantur  varia  inftrumenta  mulica,  quorum  crebram  appellationem 
amat  etiam  exterorum  Lyrica  Poefis : 

f\n  urn  ma?  wt? 

i  SnJ  DV 

"  Efferte  Pfalterium,  adhibete  Tympanum, 

"  Cytharam  amcenam  cum  Nablio : 
praecipua  fit  Buccinae  mentio,  quippe  cujus  in  hoc  Fefto  folennem  ufum 
praefcripferat  Lex  Mofi  data :  promulgatae  Legis  commemoratio,  item- 
que  Buccinae  clangor,  quod  erat  etiam  fignum  Libertatis, 1  quafi  fpon- 
te  inducit  iEgyptiacae  fervitutis  miferias,  populum  Deo  vindice  in  liber- 
tatem  affertum,  cum  Deo  loquentem  ad  montem  Sinam,  (cujus  omnis 
terror  mirifice  depingitur  duabus  vocibus ;  vocatur  enim  D3H  nfiD> 
"  abfcondita  tonitruum  fedesf)  cum  eodem  denique  certantem  ad  a- 
quas  Meribas.    Quid  autem  novi  infert  Meribae  recordatio  ?  populum 


1  Vide  r  e  l  a  n  d.  Antiq.  Helr.  i  v.  7. 

2  Vide  l  e  v.  xxiii.  24.  n  u  m.  xxix.  1.  et  l  b  v.  xxv.  9,  10. 


nimirum 


256  DE  SACRA  POESI         pr«l.  xxvi. 

nimirum  femper  contumacem,  femper  ingratum,  et  omnium  Parentis 
indulgentifTimi  beneficiorum  immemorem.  Continet  itaque  reliqua  O- 
de  Dei  cum  populo  fuo  amantiffimam  expoftulationem,  propofitionem 
fcederis,  confirmationem  promifTorum ;  tum  quafi  ex  fpei  fruftratione 
dolorem  et  querimoniam.  Ita  hujufce  Odae  Argumentum  et  finis  eft, 
Exhortatio  ad  obedientiam  ex  amore  paterno,  beneficiis,  et  promiflio- 
nibus  Dei  ;  fed  quam  eleganter,  quam  artificiofe,  quam  varie,  quam 
fubtiliter  dedudta  ?  Porro  ad  cumulandam  ejufdem  in  omni  parte  pul- 
chritudinem,  omnibus  elegantiis  referta  eft  Claufula,  fenfuum,  imagi- 
num,  et  didtionis.  Subita  quidem  illa  multiplex  Perfonarum  mutatio 
eft  valde  notabilis,  et  in  hoc  genere  prope  fingularis  exempli  ;  nec  ta- 
men  praeter  modum  difficilis  aut  dura :  fed  habenda  ratio  eft  confuetu- 
dinis  Hebraeae,  et  advertendus  Scriptoris  animus,  naturae  non  arti  ob- 
temperantis,  et  afFectuum,  ut  fit,  impetu  ex  obliqua  in  directam  ora- 
tionem,  et  contra  iterum,  defultoria  quadam  inconftantia  tranfeuntis. 

De  peculiari  Odae  difpofitione  fuperiore  Praelectione  pauca  generatim 
differui,  et  univerfam  ejus  formam  et  extrema  lineamenta  aliquo  modo 
conatus  fum  effingere :  fed  in  hac  rerum  fubtilitate  multo  magis  valet 
exemplum,  quam  quaevis  vel  accurate  facta  adumbratio.  Quaerenti  igi- 
tur  juftam  hujufce  Poematis  defcriptionem  hunc  Pfalmum  commenda- 
re  aulim ;  cujus  fi  univerfum  habitum  ac  figuram  comprehendat,  non 
multum  fane  aberit,  quin  perfectam  illam  Odae  fpeciem  teneat  animo 
et  compleclatur. 

Atque  in  his  quidem  unus  eft  fere  totius  Carminis  fonus,  et  aequabi- 
lis  quaedam  ftyli  temperatio :  alia  jam  funt  quorum  magis  varius  et 
commutabilis  eft  rerum  curfus,  et  quafi  difcolor  ornatus  orationis ;  quae 
cum  in  diverfis  fui  partibus  et  Suavitatem  habeant  et  Sublimitatem,  ad 
Medium  illum  Charactera,  paulum  difpari  quidem  ratione,  tamen  ae- 
que  videntur  revocari  polfe.  Talia  funt  quae  e  lenioribus  initiis  ad  gran- 
de  aliquod  argumentum  exfurgunt ;  quae  a  queremoniis  exorfa  in  trium- 
pho  delinunt ;  ubicunque  denique  ad  diffimilem  et  materiem  et  ftylum 
fit  tranfitus,  idque  multis  modis :  quae  omnia  ad  Odae  naturam  valde 
funt  accommodata,  cum  eam  nihil  magis  commendet  quam  et  rerum 

ipfaru  m 


trjel.  xxvi.  HEBR^ORUM.  257 

ipfarum  et  univerfi  habitus  et  quafi  veftitus  varietas.  Igitur  cum  Oda- 
rum  fcriptoribus  ea  licentia  praecipue  conceditur,  ut  varietatis  hujufce 
gratia  in  crebras  digreffiones  libere  excurrant ;  nec  modo  veniam  habet, 
fed  laudem  etiam  meretur  ifthaec  audacia  evagandi ;  non  erit  incommo- 
dum  hoc  in  loco  inquirere,  quid  hac  in  parte  fibi  permiferunt  Hebraei 
Vates,  quam  confuetudinem  et  rationem  potifiimum  fequuntur. 

Odarum  Hebraicarum  pars  multo  major  verfatur  cum  in  celebranda 
Dei  Optimi,  Maximi,  bonitate  et  magnitudine,  collatifque  in  Eccle- 
fiam  et  populum  fuum  beneficiis  depraedicandis,  tum  in  implorando  e- 
jufdem  in  rebus  adverfis  auxilio  :  hoc  eft,  cum  omni  argumento  Hifto- 
riae  Ifraeliticae  ita  conjuncta  eft  earum  ratio,  ut  nunquam  non  faciles 
det  exitus  ad  ejufmodi  digrelliones,  quae  funt  prae  omnibus  aliis  hujus 
Poematis  naturae  convenientiflimae  multoque  pulcherrimae.  Sive  enim 
res  bene  geftas  celebrent,  live  adverfas  deprecentur ;  five  Dei  Sofpitato- 
ris  auxilium  gratiarum  actionibus  profequantur,  five  Numinis  merito 
infenfi  juftitiam  agnofcant  humiliter  fupplices;  exprimatur  gaudium, 
fpes,  fiducia,  luctus,  timor,  defperatio;  ultro  occurrit  omnis  antiqui- 
tatis  memoria ;  temporum,  regionum,  hominum,  rerum  varia  recorda- 
tio ;  univerfa  illa  miraculorum  feries  in  .^Egypto,  in  Deferto,  in  Judaea, 
in  gratiam  populi  dilecli  divinitus  editorum :  quae  rei  ipfi  ita  fua  natura 
adfident  et  adhaerent,  ut  petita  inde  ornamenta  in  fuum  locum  devenif- 
fe,  non  in  alienum  irruifle  videantur.  Hoc  itaque  de  Oda  Hebraea  vere 
ftatui  pofTe  videtur ;  eam  ex  ipfa  rerum  quas  tractat  natura,  tam  faciles 
habere  aditus  ad  pulcherrimos  ornamentorum  locos,  tot  opportunitates 
egreffionum,  ut  in  fumma  rerum  varietate  et  liberrimis  excuriionibus^ 
plerumque  ei  mirifice  conftet  continuationis  atque  ordinis  ratio. 

Merito  celebratur  in  Digreflionibus  Pindari  felix  audacia :  fed  ut  lon* 
ge  diverfus  eft  illius  Poetae  in  hoc  genere  ufus  et  confuetudo,  ita  alia 
eft  argumenti  natura  et  conditio,  alia  lex  operis,  peculiaris  caufa  et  ex- 
cufatio  licentiae.  Habemus,  unde  de  ejus  ingenio  judicare  poffimus,  nu- 
mero  quidem  fatis  multa  Pindari  monumenta,  fed  rerum  et  materiae  ra- 
tione  parum  varia  ■>  Odas  nimirum  plus  quadraginta,  omnes,  ut  verum 
dicamus,  unius  et  ejufdem  plane  argumenti.   Laudatur  Heros  ob  Vic- 

K  k  toriam  j 


258  D E   SACRA   POESI  PRJEL.  XXVI. 

toriamj  fit  plerumque  exornatio,  a  moribus  ejus,  a  genere,  a  laude 
majorum,  civitatis  et  patriae.  Nifi  hos  locos  fumma  cum  libertate  trac- 
tare,  aliofque  etiam  longius  disjunctos  interdum  quaerere  ftatuifTet  Poe- 
ta,  cum  fe  Vidtorum  in  ludis  gymnicis  praeconem  profiteretur  j  vix  e- 
rat,  ut  opera  eidem  argumento  toties  impertita,  faftidio  occurrere  po- 
tutffet.  Habet  itaque  neceffitatis  excufationem  j  nec  modo  veniam,  fed 
laudem  merito  adeptus  eft :  atque  ita  quidem,  ut  multa  ejufmodi,  quae 
in  alio  nec  defendenda  effent  nec  ferenda,  in  Pindaro  hoc  nomine  pro- 
bari,  ac  valde  etiam  laudari  pofTe  videantur.  Quod  ne  temere  dici  exif- 
timetis,  uno  ex  multis  exemplo  confirmabo.  Pythiorum  Tertium  Hie- 
roni  infcribitur,  gravi  et  diuturno  morbo  tum  forte  laboranti :  qua  oc- 
calione  ufus  Poeta  exordium  fatis  apte  fumit  a  voto,  quo  i  111  Chironis 
aut  iEfculapii,  fi  eos  in  vitam  redire  fas  fit,  medicam  opem  precatur. 
Cuiquamne  vero  nifi  Pindaro  quifquam  concederet,  ut  idcirco  verfibus 
plus  centum,  et  totius  Poematis  omnino  dimidia  parte  univerfam  JEC- 
culapii  hiftoriam  exequeretur  ?  quis  ipfi  Pindaro  id  condonaret,  nifi  ei- 
dem  Hieroni  de  eodem  argumento  Vidtoriae  a  ludis  gymnicis  reportatae 
Odam  jam  quartam  pangeret  ?  fed  ferenda  eft  poetae  audacia,  fi  ex  his 
rerum  anguftiis  in  liberioris  campi  fpatia  vel  temerario  aliquantum  im- 
petu  efFugerit.  Quocirca  nec  de  Vatibus  Hebraeis  quidquam  derogo, 
cum  illos  hac  in  parte  Pindari  difTimillimos  efle  judico  j  nec  de  Pindari 
laude  detractum  eo,  cum  addo  Hebraeos  in  longe  pulcherrimo  ac  verif- 
fimo  Odarum  genere  verfari. 

Quae  de  Odae  Hebraeas  ceconomia,  ejufque  argumenti  ratione  hacte- 
nus  dixi,  ea  aliquantum  illuftrabit  Pfalmi  Septuagefimi  feptimi  exem- 
plum.  Eft  Ode  medii  Characteris,  et  in  vario  illo  et  inaequali  genere, 
ab  humili  et  fubmiffo  exordio  per  juftiffimam  rerum  feriem  afcendens 
ad  fummum  gradum  Sublimitatis.  Graviffima  afHictione  oppreffus  Va- 
tes,  extremam  animi  fui  dejectionem  et  perturbationem  exponit  j  et 
quas  fubiret  conflictiones  et  certamina  antequam  fe  a  fummo  mcerore 
ad  fpem  fidemque  vix  tandem  erigeret,  pulcherrime  exprimit.  Primo 
fupplex  ad  Deum  preces  fundit  j 


pRiEL.  xxvi.  HEBRiEORUM.  259 

<c  Vox  mea  ad  Deum  fertur,  et  ufque  inclamo  j 

"  Vox  mea  ad  Deum,  ut  me  exaudiat : 
fed  nec  in  precibus  fat  erat  folatii.    Tum  fuperiorum  temporum  recor- 
datione  dolorem  fuum  quaerit  lenire :  ea  autem  quid  agit,  nifi  ut  pra> 
teritae  felicitatis  comparatione  malorum  praefentium  miferia  ingravefcat, 
et  extorqueat  trafyTiKUTxms  expoftulationes : 

:     nmh  *vd»  nSi 
•non  nv:S  D3Nn 
nn  irb  nwe  -idj 
Hk  nun  n:^n 
ivsni       v^p  Dtt 

<c  Num  in  perpetuum  rejiciet  me  Deus, 

<c  Nec  amplius  fe  placabilem  praebebit? 

<{  Num  periit  in  aeternum  ejus  clementia ; 

cc  Defecit  promiffio  in  omnes  aetates  ? 

<c  Num  oblitus  eft  mifereri  Deus  ? 

<c  An  cohibuit  in  ira  mifericordias  fuas  ? 
Tum  autem  fecum  reputans  divina  confilia  in  hominibus  caftigandis, 
fl^y  V^*  rilJty,  tc  Mutationem  dextrae  Altiffimi  j"  Deum  nimirum  va- 
riis  rationibus  fuorum  falutem  procurare,  et  idcirco  voluntatem  ejus  at> 
iis  quos  maxime  diligit  faepe  averfam  videri :  recogitanfque  prolixum 
ejus  erga  populum  fuum  favorem,  miracula  in  eorum  gratiam  edita, 
divinam  bonitatem,  fanctitatem  et  potentiam :  ea  meditatione  recreatus 
in  Numinis  laudes  ardentiffimo  cum  affectu  protinus  erumpit.  Quo 
in  loco  aeque  admiranda  funt,  cum  egreffionis  facilitas  et  gratia,  tum 
rerum  delectus,  imaginum  granditas,  dictionis  pondus  et  elegantia, 

-p-n  itnpz  cynS» 
:D»nbto  Shjj  *o 
^Sfl  nw  bxn  nnt* 

:  itv  owa  nimn 
K  k  z  nhm 


260  DE   SACRA   POESI  PRiEL.  XXVI. 

•frn*  d»d  «11*0 
:monn  im»  t\x 
nvay  d»d  id-k 
D»pnp  uro  Sip 
n:>Sruv  7jrcn  ^ 

Snn  nvp-o  rwm 
jpitn  pjnni  nm 

"  O  Deus !  fancta  omnino  funt  confilia  tua : 

"  Quis  Deus  cum  Deo  majeftate  comparandus  ? 

"  Tu  es  Deus  ille  faciens  mirabiliaj 

"  Notum  fecifti  in  populis  robur  tuum. 

"  Vindicafti  brachio  populum  tuum, 

"  Jacobi  et  Jofephi  pofteros. 

"  Viderunt  Te  aquae,  O  Deus  ! 

"  Viderunt  Te  aquae,  dolore  correptae  funt  j 

"  Etiam  turbatae  funt  Abyfli. 

"  Exundaverunt  aquis  nubes  j 

"  Fragorem  edidit  aether  j 

"  Tum  vero  fagittae  tuae  difcurrerunt : 

"  Vox  tonitrus  tui  in  turbine  j 

"  Illuxerunt  orbi  fulmina  j 

"  Tremuit  et  commota  eft  tellus. 
Alterum  quod  In  hoc  genere  apponam  exemplum  contrariam  quan- 
dam  habet  rationem :  nam  ab  exordio  fplendido  imprimis  et  excelfo,  in 
leniorem  et  remimorem  fonum,  et  fuaviffimos  pietatis  affectus,  paulatim 
delabitur,  cum  fumma  rerum,  imaginum,  ac  fenfuum  varietate.  Pfal- 
mus  eft  decimus  nonus.  Praedicatur  Dei  gloria  ex  operibus  ejus  tum 
Naturae  tum  Gratiae.  Eum  ft  vobis  integrum  exhibuero,  rudi  opera  ut- 
cunque  adumbratum,  rerum  tamen  ordinem  et  feriem  facilius  perfpice- 
re  poteritis.  Psalmus 


PRJEL.  XXVI. 


HEBRiEORUM. 


P  S  A  L  M  U  S  XIX. 

Immenfi  chorus  aetheris, 
Orbes  ftelliferi,  lucida  fidera, 

Laudes  concelebrant  Dei, 
Auctorifque  canunt  artificem  manum. 

Dulces  excipiunt  modos 
Noclem  rite  dies,  noxque  diem  premens ; 

Alternoque  volubiles 
Concentu  variant  perpetuum  melos. 

Et  quanquam  levibus  rotis 
Labuntur  taciti  per  liquidum  aethera/ 

Terrarum  tamen  ultimos 
Tradtus,  alta  poli  mcenia,  perfonat 

^terni  facra  vox  chori, 
Concordi  memorans  eloquio  Deum. 

Ccelorum  in  penetralibus 
Soli  qui  pofuit  celfa  palatia : 

Laetos  unde  ferens  gradus 
Prodit,  ceu  thalamo  Sponfus  ab  aureo ; 

Fidens  viribus  ut  Gigas, 
Praefcriptum  ftadii  carpit  ovans  iter. 

Cceli  limite  ab  ultimo 
EgrefTus,  rediens  limitem  ad  ultimum, 

Emenfam  relegit  viam, 
Fcecundifque  fovet  cundla  caloribus. 

Non  Lex  fandta  Dei  minus 
Languentes  animas  vi  reficit  facra : 

Puro  lumine  Lex  Dei 
Illuftrans  oculos,  et  tenebras  fugans  j 

Informans  animos  rudes, 
Casleftique  replens  corda  fcientia  j 

Mentes  laetificans  pias  j 
Confirmans  ftabiii  pecl;ora  gaudio. 

Illam 


262 


DE  SACRA  POESI  &c. 


PRJEL.  XXVI, 


Illam  Juftitia  et  Fides 
Fixit  perpetuam,  aeternaque  Veritas. 

Non  illam  aequiparat  pretio 
Aurum,  jam  rutilis  purius  e  focis ; 

Non  dulcedine,  quae  recens 
Stillant  prefla  favis  mella  liquentibus. 

Fida  adftat  monitrix  fuis 
Et  merces  eadem  magna,  clientibus. 

Quis  lapfus  tamen  ah !  fuos, 
Quis  fecreta  finu  crimina  perfpicit  ? 

Adfis,  O  Deus !  O  Pater  ! 
Da  caecis  veniam,  da  miferis  opem  ! 

Errantes  cohibe  gradus, 
EfFraenemque  animi  frange  fuperbiam  ! 

Solum  munere  fic  Tuo 
Mox  infons  fceleris,  purus  ero  mali : 

Sic  O  !  fic  placeant  Tibi 
Quae  fupplex  meditor,  quae  loquor,  O  Deus ! 


PR^LECTIO 


VICESIMA  SEPTIMA: 


ODJE   HEBRiEiE    TERTIUS  CHARACTER. 


Tertium  Odae  Hebraeae  Charactera  conftituit  Sublimitas. 
De  Poefeos  Hebraeae  Sublimitate  in  genere,  prout  ea  ex  dic- 
tione  et  conceptibus  oriretur,  fatis  fufe  antehac  diflerui :  nunc 
de  peculiari  hujufce  apud  Hebraeos  Poematis  Sublimitate  a- 
gendum  eft.  Ea  autem  exfurgit,  vel  ex  ipfo  potiffimum  habitu  Poe- 
matis  et  univerfae  difpofitionis  et  formae  magnificentia ;  vel  ex  commu- 
nibus  illis  quos  dixi  fontibus,  conceptuum  granditate  et  vi  dictionis ; 
vel  denique  ex  horum  utrifque  fimul  conjunctis,  cum  totius  formae  pul- 
chritudini  et  dignitati  fenfuum  infuper  excelfiffimorum  et  fplendidiffi- 
mae  dictionis  omniumque  virtutum  quafi  cumulus  accedit.  Horum 
trium  generum  exempla  quantum  potero  lectifiima  vobis  fingulatim 
exponam,  Academici :  accuratam  fane  tractationem  meretur  hic  locus ; 
verfamur  enim  in  fummo  Hebraeas  Poefeos  faftigio,  cujus  et  univerfas 
praecipua  laus  Sublimitas,  et  fpecies  maxime  fublimis  eft  Ode. 

Videamus  itaque  primum,  quantam  materiae  fua  natura  non  admo- 
dum  excelfae  fublimitatem  inducere  poteft  ipfa  Poematis  forma  et  dif- 
pofitio.  Exemplum  nobis  efto  Pfalmus  quinquagefimus ;  cujus  Argu- 
mentum  eft  ex  genere  Didactico,  ad  moralem  Theologiam  pertinens, 
grave  imprimis  et  fructuofum,  fed  parum  elatum  aut  fplendidum  :  Deo 
nimirum  non  placere  Sacrificia  et  externos  ritus  religionis,  fed  linceram 
potius  pietatem  laudefque  ex  grato  animo  profluentes ;  neque  vero  has 
ipfas  pietatis  fignificationes  fine  juftitia  caeterifque  virtutibus.  Ita  duas 
habet  partes ;  primo  arguitur  cultor  pius  quidem,  fed  ignarus  et  fuper- 
ftitioni  obnoxius  ;  deinde  improbus  pietatis  fimulator.  Argumenti  pars 
utraque,  fi  imagines  et  diclionem  feorfum  fpectes,  varie  potius  et  ele- 
ganter  quam  elate  tractatur.    Quod  fi  totum  hujufce  Odae  apparatuni 

et 


264  D  E  SACRA  POESI        prjel.  xxvn. 

et  quafi  fcenam  contemplamur,  nihil  facile  poteft  effe  magnincentius. 
Deus  univerfum  genus  humanum  folenni  ediclo  convocat,  ut  de  po- 
pulo  fuo  judicium  publice  exerceat ;  ponitur  in  Sione  auguftum  Tri- 
bunal : 

mrr  dtiSn 

it*3o  "w  wp&  rntoo 
ijpflin  eynSa  »d»  Vwo  pnro 

<c  Deus  Deorum  Jehova 

cc  Locutus  eft  et  convocavit  terram, 

<c  Ab  ortu  folis  ad  ejus  occafum : 

"  Ex  Sione  perfe&a?  pulchritudinis  Deus  exortus  eft. 
Depingitur  Dei  advenientis  majeftas  imaginibus  a  Defcenfu  in  montem 
Sinam  petitis,  qui,  uti  prius  notavi,  in  hujufmodi  materia  eft  communis 
ille  locus  unde  plerumque  fumitur  exornatio. 

:i»o  irwn  vnooi 

<c  Adveniet  Deus  nofter,  nec  filebit ; 

<c  Praecedet  eum  ignis  edax, 

<c  Et  circumfremet  vehemens  turbo. 
Coelum  et  Terra  invocantur  Divinas  juftitias  teftes,  formula  Hebrcese 
magniloquentiae  vix  minus  ufitata : « 

<c  Advocabit  coelos  ex  alto  j 

<c  Et  terram,  ut  judicio  contendat  cum  populo  fuo. 
Tum  demum  inducitur  Dei  ipfius  fententiam  dicentis  auguftiffima  per- 
fona,  per  reliquam  Oden  continuata;  unde  cum  casteris  ejus  partibus 
admirabilis  illa  exordii  majeftas  et  fplendor  communicatur.  Habet  Ho- 
ratius  Oden  non  abfimilis  argumenti ;  2  quod  et  fuo  more,  hoc  eft,  va- 

1  Confer  deut.  xzxii.  I.   isai.  i.  z. 
2.  Vide  h  0  r  a  t.  Lib.  m.  Od.  xxm . 

rie 


trjel.  xxvir.  HEBRiEORUM.  265 

rie  atque  eleganter,  et  praeter  morem  hominis  a  divina  veritate  alieni 
pie  etiam  et  graviter  tractavit :  verum  in  hujufmodi  materia  fummus 
ille  fublimitatis  gradus,  quem  aflecutus  eft  Pfaltes,  foli  conceditur  Mu- 
fae  Hebraeae ;  nulla  enim  alia  vel  Religio  vel  Hiftoria  Poetica  tam  gran- 
dem  habet  rerum  apparatum,  aut  fatis  pulchras  et  excelfas  imagines, 
unde  aeque  nobilis  fcena  ullo  modo  extrui  atque  exornari  poffit. 

Alterum  quod  proponam  exemplum  eo  quidem  a  priore  erit  aliquan- 
tum  diffimile,  quod  ipfum  Odae  Argumentum  fummam  in  fe  majefta- 
tem  habet  et  fplendorem ;  non  tamen  minima  fublimitatis  pars  univer- 
fae  Poematis  formae  ac  difpolitioni  debetur.  Pfalmo  vicefimo  quarto  oc- 
cafionem  praebuit  facrofancta  Dei  Arca  in  montem  Sionem  a  Davide 
inducta. 1  Celebrabatur  Arcae  tranflatio  fumma  populi  frequentia  y  fum- 
mo,  ut  par  erat,  totius  apparatus  fplendore ;  fiquidem  hoc  modo  con- 
fecrabatur  publici  cultus  fedes  divinitus  electa,  Dei  manifefto  praefentis 
Domicilium,  fiebatque  Jehovae  regnantis  in  folium  fuum  deductio,  et 
quaedam  quafi  folennis  inauguratio.  Arcam  comitabatur  univerfa  Ifrae- 
litarum  natio :  Levitarum  gens  pompam  ducebat,  et  voce  et  varii  ge- 
neris  inftrumentis  muficis  canentes.  Hanc  autem  Oden  tum  videntur 
populo  praecinuiiTe,  cum  ventum  eflet  ad  montis  verticem.  Exprimit 
Odae  Exordium  fupremum  atque  infinitum  Dei  Dominium  creationis 
jure  fundatum. 

rrNiS&i  pt*n  rmh 
:  r-n  apn  San 

j  roaia»  rmro  hv\ 

"  Jehova?  eft  tellus  et  plenitudo  ejus ; 

"  Orbis,  quique  eum  incolunt : 

<c  Ille  enim  fupra  maria  eum  fundavit, 

"  Et  fupra  flumina  eum  ftabilivit. 
Quanti  itaque  erat  favoris,  quam  eximia  propenfae  voluntatis  fignifica- 
tio,  in  univerfo  et  communi  illo  Imperio  peculiarem  fibi  fedem  et  pcK 

r  Vide  2.  s  a  m.  vi.   i.pauup,  xy. 


pulum 


266 


DE  SACRA  POESI        pr/el.  xxvn. 


pulum  eligere?  quos  fanctitatis,  juftitiae,  et  virtutum  omnium  frudtus 
reddere  decebat  gentem  tam  fingulari  beneficio  obftrictam  ?  "  Ecce," 
inquit  Mofes  Ifraelitas  alloquens,  "  Jehovas  Dei  veftri  funt  coeli,  et  cce- 
"  li  ccelorum,  et  tellus,  et  quicquid  in  ea  continetur :  nihilominus  ma- 
"  jores  veftros  amore  complexus  eft,  et  eorum  pofteros,  vos  nimirum 
"  ipfos,  ex  omnibus  populis  elegit,  uti  videtis.  Quocirca  circumcidite 
"  cordis  veftri  praeputium,  neque  cervicem  veftram  amplius  indurate." 
Eademque  plane  eft  Davidis  hoc  in  loco,  quanquam  paulo  minus  ex- 
plicata,  argumentatio : 

mn'  nra  nSy»  «o 

f  «np  DlpOH  Olp»  »01 

nin1  dnd  nmi  nbp 

vkdi  w  nr 
:  npv  1  wpno 

<c  Quis  afcendet  in  montem  Jehovae ; 

"  Et  quis  ftabit  in  fede  ejus  fanctitatis  ? 

"  Immunis  manibus,  et  purus  corde; 

"  Qui  per  vana  numina  animam  fuam  non  obftrinxit, 

i  Omnino  legendum,  vel  cum  lxx.  vulc.  arab.  sthiop.  2py  bn  >JD;  vel  cum 
s  yro,  Dpy  bx  "T3D,  quod  perinde  eft.  Sacrofandta  Arca,  eique  infidens  fWOlP,  Symbolum 
Whd  Divinse  prxfentiae,  appellatur  Facies  Dei :  et  quaerere  faciem  Dei,  eft  coram  Arca  com- 
pareie,  ad  Sanfluarium  Deum  colere  j  quod  ter  quotannis  Ifraelitas  facere  oportebat.  Vide 

2.SAM.  XXI.  I.     2.  P  A  R  A  L.  VII.  14.     PS.  XXVII.  8.     E  X  O  D .  XX  1 1 1 .  I  J. 

:  Ton  vjd  nt$o 

"  Quaerite  Jehovam,  et  ejus  Robur  ; 
"Semper  vifite  Faciem  ejus. 

p  s.  cv.  4. 

Ubi  notandum,  ttj/  parallelum  effe  et  fynonymum  t»  VJD,  et  Arcam  Dei  fignificare :  confer 
ps.  lxxviii.  61.  cxxxn.  8.  Nihil  agunt,  qui  ex  recepta  leclione  commodum  fcnfum  ex- 
torquere  conantur.  Porro  commate  nono  repetcndum  exiftimo  verbura  INCJHl  in  forma  Nipbaf : 
ita  legifle  videntur  vitt.  i  n  t t.  omnes. 

"  Nec 


prjel.  xxvii,  HEBR^ORUM.  267 

"  Nec  juravit  fallendae  lidei  confilio. 

"  Is  reportabit  benedictionem  a  Jehova, 

"  Et  juftitiam  a  Deo  ejus  fofpitatore. 

"  Talis  fit  gens  quae  illum  quaerit ; 

"  Quae  vifit  faciem  Dei  Jacobi. 
Hactenus  itaque  exponitur,  quam  eximia  effet  Dei  in  Ifraelitas  benevo- 
lentia,  iifque  contra  quam  infinitae  ad  colendam  pietatem  effent  impofitae 
obligationes,  eo  quod  omnium  Creator  et  Dominus  inter  eos  peculiari 
modo  verfari,  atque  iis  fefe  praefentem  exhibere  dignaretur.  Jam  ad 
Tabernaculi  fores  accedit  pompa :  dum  Arca  infertur,  Levitae  in  duos 
choros  divifi  quod  reliquum  eft  Odae  alternatim  canunt.  Ea  cantus  al- 
ternatio  potuit  quidem  fortaffe  per  totum  obtinerej  in  extrema  certe 
Odae  parte  manifefte  deprehenditur.  Hujufce  autem  Dialogifmi,  feu 
rem  ipfam,  feu  dictionem,  imagines,  et  figuras  fpectamus,  eft  quae- 
dam  fimplex  et  minime  arcefiita,  ideoque  vera  fummeque  admiranda 
fublimitas : 

♦nns  wmm 
:  mrjn  iSd  Kim 
^rosm  iSd  nr  ♦& 
tojr  nry  rm 
:  nonSo  •«aa  mn» 

qSw  ♦nna 
tnnDn  ^Sd  ann 
TiaDn      nr  ain  ♦» 
:        tSd  Nm  mtoic  mn» 

"  Tollite  capita  veftra,  o  Portae ; 
"  Vofque  exaltemini,  aeternae  Fores, 
"  Et  intrabit  Rex  gloriae. 
"  Quis  eft  Rex  ille  gloriae  ? 
"  Jehova  robuftus  et  potens, 
"  Jehova  potens  belli. 

L  1  2  «  Tollite 


268  DE   SACRA   POESI         PRJEL.  XXVII. 

"  Tollite  capita  veftra,  o  Portaej 

"  Vofque  exaltemini,  aeternae  Fores, 

"  Et  intrabit  Rex  gloriae. 

"  Quis  vero  eft  Rex  ille  gloriae  ? 

"  Jehova  Armipotens,  ille  Rex  eft  gloriae. 
Videtis,  Academici,  hujufce  Pfalmi  pulchritudinem  et  fublimitatem 
ita  conjunctam  effe  cum  ipfa  rerum  et  temporum  occafione,  cumque 
tota  ejus  folennitatis,  cui  accommodatur,  fcena,  ut  nifi  omnia  ifthuc 
referremus,  non  modo  periret  vis  ejus  et  gratia  praecipua,  verum  ne 
conftaret  quidem  fenfuum,  verborum,  atque  ordinis  ratio.  Quid  ita- 
que  de  aliis  quam  plurimis  ftatuendum  arbitramini,  quibus  omnem  hif- 
toriae  lucem  invidit  vetuftas  ?  quantum  eft  quod  in  facris  carminibus 
hac  ex  parte  perdidimus  ?  quantum  elegantiae  et  decoris  velavit,  fup- 
preftit  etiam,  et  penitus  extinxit,  rebus  ipfis  et  argumento  jampridem 
inducta  obfcuritas  ?  Quam  faepe  ufu  venit,  ut  omnino  nos  lateat  alicu- 
jus  poematis  fcriptor,  aetas,  occafioj  quanto  etiam  faepius,  ut  fumma 
in  ignoratione  verfemur  plurimarum  rerum  factorumque,  quae  principi 
materiae  adhaerent,  et  univerfo  carmini  praecipua  ornamenta  adminif- 
trant?  Hoc  habet  aliqua  faltem  ex  parte  nobile  illud  Deborae  Canti- 
cum :  eademque  videtur  effe  Pfalmi  fexagefimi  octavi  ratio  j  quan- 
quam  appareat  faltem  affinis  effe  argumenti  cum  fuperiore  illo  de  quo 
modo  egimus,  cum  nota  illa  formula,  in  tranflatione  Arcae  folenniter 
ufurpata,  Exordii  loco  utatur : 

"  Exfurgat  Deus  j  diflipentur  ejus  inimici  j 

"  Et  fugiant  a  facie  ejus  qui  eum  oderunt. 
Sed  ex  omnibus  fere  caufis  nobiliflimo  poemati  plurimae  infiderunt  ob- 
fcuritates :  alioquin  habuiffemus  profecto  fingulare  quoddam  incredibi- 
lis  fublimitatis  exemplum,  cujus  jam  fparfos  tantum  radios,  et  ex  den- 
fis  veluti  nubibus  vix  eluctantes,  merito  tamen  admiramur. 


In 


PR^L.  XXVII.  HEBRxEORUM.  269 

In  altero  illo  quod  ftatui  genere,  cujus  nimirum  fublimitatem  unice 
fuftentat  conceptuum  magnitudo  et  vis  dicTtionis,  fine  peculiari  aliqua 
totius  formae  magnificentia  et  pulchritudine  difpofitionis,  egregium  ha- 
bemus  exemplum,  Oden  Mofis  evx^e/^v  poft  tranfitum  Maris  Ru- 
bri.  1  Carmen  hoc  eft  ex  omni  parte  nudum  imprimis  et  fimplex ; 
nihil  habens  artificii,  nihil  in  rerum  five  inventione  five  ordine  exquifi- 
tum.  Naturae  folummodo  et  affe&uum  vocem  audimus :  ultro  qua  li- 
cet  erumpit  Gaudium,  Admiratio,  et  cum  pia  Veneratione  conjunctus 
Amor.  Unice  obverfatur  Ifraelitarum  animis  ingens  prodigium  divifi 
maris,  fluttuum  dum  ipfi  tranfirent  utrinque  cumulatorum,  obrutorum 
denique  aquis  refluentibus  hoftium  :  haec  omnia,  ut  poflunt,  expri- 
munt  j  abrupte,  intercife,  fervide,  exultanter j  fingula  breviter,  eadem 
tamen  faepius  efferentes : 

tty^  rifin  "oim  did 

"  Cantabo  Jehovae,  quia  magnifice  fefe  extulit  j 

"  Equum  equitemque  in  mare  dejecit. 
Hoc  eft  Odx  'zr^ou.o-pa,,  idemque  Verfus  Intercalaris  a  Mulierum  Cho- 
ro  inter  canendum  identidem  infertus,  quo  breviter  exprimitur  univerfi 
carminis  argumentum  :  nihilo  tamen  minus  eadem  res  paulum  variata 
dictione,  et  figuris  diverfis,  crebro  iteratur : 

woy  nann 
j  p»  iso  rfotfoi  vrv 

"  Pharaonis  currus  copiafque  in  mare  dejecit  j 
"  Et  in  mari  Rubro  demerfi  funt  electi  ejus  duces. 
"  Operuerunt  eos  Abyfli  j 
"  Defcenderunt  in  profunda,  ficut  lapis. 
Atque  iterum : 

vm  fp-iK  ann 

I  E  X  O  D.  XV, 


270  DE  SACRA  POESI  prjel.xxvii. 

d*  10D3  inra  nsBu 

<c  Dixerat  hoftis,  perfequar,  adfequar  j 
"  Dividam  fpolia,  exfaturabitur  anima  mea j 
"  Stringam  gladium,  exfcindet  eos  manus  mea : 
"  Spiritu  tuo  flavifti j  operuit  eos  mare ; 
"  Demerfl  funt,  ut  plumbum,  in  aquis  ingentibus. 
Nec  id  fatis : 

mn>  dSnd  roaa 
enpn  ym  nDOD  *o 
ntrv  nSnn 
:  ptt  "isySnn  •pu*  n»D: 

"  Quis  Tui  fimilis  inter  Deos,  Jehova ! 

"  Quis  Tui  fimilis,  verendus  fanctitate ! 

"  Terribilis  laudum,  faciens  mirabilia  ! 

"  Extendifti  dextram  j  abforbet  eos  tellus. 
En  veros  animi  commoti  impetus !  germanam  naturae  vim,  nunquam 
arti  conceflam !  afFectus  vix  eluctantes,  pariter  laborantes  rerum  copia 
atque  inopia  verborum,  eoque  ipfo  fefe  efFerentes  expreflius  !  Recitan- 
da  eflet  tota  Ode,  fl  flngulas  ejus  partes  recenfere  vellem  quarum  lau- 
danda  eflet  fublimitas.  Unum  tantum  adnotabo,  quod  et  in  univerfa 
Hebraeorum  Poefl  locum  habet,  et  in  hoc  Poemate  praecipue  cernitur : 
nimirum  didtionis  Brevitatem  unum  efle  maximum  fubfidium  fublimi- 
tatis.  Rerum  ponderi  plerumque  officit  diffufa  et  exuberans  oratio : 
quantum  fano  corpori  carnium  et  obefitatis  addideris,  tantum  detraxe- 
ris  de  vigore  et  viribus.  Hebraei,  fi  univerfa  fpectes,  funt  largi,  copio- 
fi,  uberesj  fi  fingula,  parci,  reftricti,  preflique:  variando,  repetendo, 
fubinde  addendo,  amplificant:  tota  quidem  res  fufe  interdum  tracta- 
tur,  fed  iteratis  crebrifque,  et  per  omnia  brevibus  et  nervofis  fenten- 
tiis  j  ita  ut  nec  copia,  nec  vis  defit.  Debetur  ifthaec  brevitas,  cum  lin- 
guae  ingenio,  tum  etiam  naturae  carminis  Hebraei :  ideoque  huic  parti 

ut 


prjel.  xxvii.  HEBRiEORUM.  271 

ut  nullae  plerumque  verfiones  fatisfaciunt,  ita  minime  omnium  verfio- 
nes  metricae. 

Hujufce  brevitatis  di&ionis  cum  rerum  copia  conjunctae,  idemque 
fublimitatis  in  hoc  genere  infigne  exemplum  apponam  Pfalmi  vicefimi 
noni.  Demonftratur  Supremum  Dei  Dominium,  et  immenfa  Poten- 
tia,  ex  horribili  fragore  et  admiranda  vi  Tonitrus,  quem  Hebrsei  Dei 
Vocem  appellant :  ejus  effedtus  defcribuntur.  Hanc  Oden,  cum  ne  fo- 
luta  quidem  oratione  ita  reddi  poffit,  ut  per  omnia  fervetur  brevitas,  to- 
tidem  verlibus  Anapaefticis  utcunque  exprimere  conatus  fum. 

p  s  a  l  m  u  s  XXIX. 

Regum  Domino  cedite,  Reges, 

Cedite  fummi  decus  imperii. 

Date,  quos  meruit  Nomen,  honores  j 

Adytis  Deum  adorate  facratis. 

Sonat  horrendum  magna  Dei  Vox  ! 

/Ethere  ab  alto  Deus  intonuit  j 

JEquorQ  vafto  fuperintonuit 

Valida,  augufta,  decora,  Dei  Vox ! 

Ruit  ingenti  turbine  cedros, 

Ruit  umbrofi  cedros  Libani. 

Quatitur  Libanus,  fubfilit  Hermon ; 

Ut  vaga  lato  bucula  campo, 

Levis  in  montibus  ut  faltat  oryx. 

Ruptis  rutilant  nubibus  ignes ; 

Deferta  tremunt  j  tremit  alta  Cades  : 

Sylva  gemit ;  querceta  1  laborant ; 

1  mV'N  V?)rv,  dolore  afficit  quercus.  n^N,  five  etiam  rtb>H,  eft  Quercus :  certe  in  hoc  fen- 
fu  faspe  occurrit  hxc  vox  in  plurali  numero  forma  mafculina  inferto  >,  0>^'N.  Et  ita  accepit 
hoc  in  loco  Interpres  s  y  ru  s  ;  qui  reddit,  Nn^N  y>?D1.  Nam  verbum  yif  apud  Syros,  ut 
apud  Heb  rsos  etiam  et  Chaldaeos,  notat  motum  aut  agitationem  in  genere,  neque  dolores  par- 
tus  fpeciatim  refpicit ;  uti  neque  ad  eum  fenfum  necelTario  reftringenda  eft  vi  formas  Piel  verbum 
^IIT.  vide  1  s  a  1.  li.  9.  Vox  autem  Nr6>N,  quanquam  pro  Quercu  fuo  in  loco  non  compa- 
ret  in  Lexicis  Syriacis,  tamen  in  Verfione  Syriaca  quater  occurrit  in  hoc  fenfu,  Hebraea;  voci 
nbn  refpondens;  2.  s  a  m.  xviii.  9,  10,  et  14.  adeoque  hoc  etiam  in  loco  pro  Quercu  poni- 
tur.   De  Cervis  parturientibus  haec  vulgo  accipiunt  Interpretes ;  quod  cum  csteris  imaginibus 

hic 


272 


DE  SACRA  POESI  &c.  prjel.xxvii. 


Denfis  nudantur  nemora  umbris  j 
Subitoque  jacent  perculfa  metu 
Hominum  corda,  agnofcuntque  Deum. 
Deus  undantem  regit  Oceanum ; 
Rex  aeterno  fedet  in  folio : 
Populumque  Deus  fibi  dilectum 
Viribus,  opibus,  pace  beabit. 

hic  ufurpatis  parum  convenit  vel  natura  vel  etiam  dignitate :  nec  mihi  perfuadent,  qus  ad  rem 
ipfam  confirmandam  afferunt,  imprimis  Do&immus  bochartus.  Hieroz.  Part.  1.  Lib.  ur. 
Cap.  17.  Optime  autem  huic  loco  congruit  imago  Quercuum  fulmine  tailarum.  Atque  idem 
etiam  Bochartus  vocem  nV»N,  perperam  itidem  de  Cerva  a  Maforetis  caeterifque  Interpretibus 
intellectam,  de  Arbore  interpretatur  in  pulcherrima  explicatione  loci  obfcuri  gen.  xlix.  21. 
quam  vidifle  non  pcenitebit,  ibid.  Cap.  1 8. 


PR^LECTIO  VICESIMA  OCTAVA: 


ODJE  HEBRiEiE  TERTIUS  CHARACTER. 


Qu  o  propofitae  de  Oda  Hebraea  difputationi  finem  tandem  im- 
ponam,  fupereft  ut  in  eo  genere  exempla  quaedam  proferam, 
in  quo  ex  omnibus  caufis,  ex  didtione,  ex  fenfibus,  ex  ipfa 
'  poematis  forma,  exfurgit,  eftque  omnium  virtutum  quafi  e^<*- 
vos  quidam,  fumma  Sublimitas.  Quae  mihi  hanc  in  rem  erunt  addu- 
cenda  Poemata,  ita  nota  funt,  ut  minutam  explicationem  minime  pof- 
tulentj  ita  excelfa,  fuaque  luce  illuftria,  ut  pene  admittere  dedignen- 
tur :  fumciat  itaque  ea  in  univerfum  indicare,  et  partes  aliquas  notatu 
fortafTe  digniores  breviter  vobis  commendare. 

Primum  nobis  exemplum  efto  Mofis  Ode  Prophetica,  i  continens  De- 
fenfionem  pro  Deo  adverfus  Ifraelitas,  et  divinorum  judiciorum  rationem 
explicans.  Exordium  habet  elegans  et  imprimis  magnificum  ;  univer- 
fam  difpofitionem  et  formam  rectam,  facilem,  argumenti  naturae  accom- 
modatam,  ordine  pene  hiftorico ;  incredibilem  rerum  maximarum  varie- 
tatem,  Dei  veritatem  et  juftitiam,  amorem  paternum  et  propenfiflimas 
erga  Populum  eleftum  benignitates ;  hujus  contra  animum  ingratum  et 
rebellem ;  tum  Divinae  indignationis  ardorem,  et  graviflimas  minas,  in- 
figni  Profopopoeia  expofitas,  qua  nihil  extat  in  ledtimmis  Poefeos  the- 
fauris  magnificentius :  ipfos  tamen  iracundiae  aeftus  mifericordia  et  leni- 
tate  identidem  temperatos,  et  in  promiffionibus  et  confolatione  tandem 
definentes.  Quod  ad  Senfuum  elationem,  AfFedtuum  impetum,  Figu- 
rarum  et  Dictionis  vim  attinet,  cum  haec  omnia  generatim  antehac  trac- 
tarem,  vix  fieri  potuit,  quin  ex  hac  ipfa  Ode  multa  tum  adducerem, 
quae  ad  horum  fingula  illuftranda  imprimis  pertinerent.    Ea  ne  aut  re- 

I    DEUT,  XXXII. 

M  m  petam, 


274  DE    SACRA   POESI       PRJEL.  XXVIII. 

petam,  aut  accumulem  acceffionibus  parum  neceflariis,  id  unum  de  hoc 
poemate  animadvertendum  adjicio;  eam  effe  argumenti  rationem,  ut 
Propheticae  Poefeos  ftylum  et  colores  multum  fequatur,  ita  ut  ad  Odae 
vim  omnem  atque  impetum  et  audaces  fpiritus,  etiam  eximia  illa  eique 
generi  peculiaris  Imaginum  varietas  et  granditas  accedat. 

Alterum  exemplum  Odae  ex  omni  parte  fublimis  erit  Deborae  Emvi- 
kicv.  1  Habet  haec  Ode  tres  partes ;  primo  Exordium ;  deinde  eorum, 
quae  tum  antecedebant  tum  comitabantur  vidtoriam,  Recenfionem ;  pof- 
tremo,  ultimi  eventus  pleniorem  Defcriptionem,  omnibus  ornatam  Poe- 
feos  luminibus ;  mortem  nimirum  Siferae,  et  Matris  fpes  fruftratas. 
Hujufce  partis  pofterioris  praecipuas  elegantias  prius  conatus  fum  et  fa- 
tis  quidem  fufe  exponere.  Media,  ut  verum  fateamur,  obfederunt  haud 
exiguae  obfcuritates,  multum  officientes  Carminis  pulchritudini,  nec  fa- 
cile  diffipandae,  nifi  uberior  hiftoriae  lux  accederet.  Exordii  ratio,  vel 
propter  infignem  ejus  magnificentiam  efTet  hic  explicanda,  vel  eo  etiam 
nomine  quod,  quam  de  Odarum  Hebraearum  Digreffionibus  fententiam 
nuper  propofui,  ei  amplius  illuftrandae  optime  inferviat.  Animadverte- 
ram  enim  praecipuos  Sacrae  Hiftoriae  locos,  quos  maxime  in  Egreffioni- 
bus  fectarentur  Hebraei  Vates,  ita  cum  omni  Sacrorum  Carminum  ar- 
gumento  efTe  conjunctos,  ut  vix  unquam  vel  in  maxime  praecipiti  ex- 
curfu  periculum  efTet  ne  rerum  feries  atque  ordo  laboraret.  Hujufce 
Odae  argumentum  eft,  Populus  Ifraeliticus  devictis  Dei  auxilio  inimicis 
in  libertatem  vindicatus :  quod  in  ipfo  ingreffu  Vates  breviter  proponit, 
appellatifque,  ut  tantae  rei  animum  advertant,  regibus  gentiumque  vi- 
cinarum  principibus,  Dei  laudes  aufpicatur,  non  ex  recenti  beneficio 
exorfus,  fed  ex  prodigiis  in  exitu  iEgyptiaco  olim  editis : 

!  DHN  ITTtfB  "JlVVn 

i  d«s  vku  crny  dj 
jSkhkp  *rrW  mrr  'isa  nr 


I    J  U  D.  V. 


«  O  Je- 


prjel.  xxviii.  HEBR^ORUM.  275 

<c  O  Jehova,  cum  e  Seire  exires, 

"  Cum  ex  agro  Iduma^o  procederes j 

<c  Terra  commota  eft,  ftillaverunt  coeli, 

"  Stillaverunt  aquis  nubes j 

"  Fluxerunt  montes  a  facie  Jehova?, 

"  Ipfe  Sina  a  facie  Jehovae  Dei  Ifraelis. 
Spirat  hxc  liberum  ac  fervidum  Odx  ingenium  tantarum  rerum  tam 
infperato  facla  inductioj  nec  tamen  ratio  connexionis,  tacitaque  com- 
paratio  beneficii  modo  accepti  cum  ftupenda  illa  liberatione,  ullam  ha- 
bet  obfcuritatem. 

Eodem  etiam  vel  in  primis  pertinet  Habaccuchi  Oratio  j 1  infigne  ex- 
emplum  ejus  Sublimitatis  quae  Odae  eft  maxime  propria,  quasque  valde 
audaci  et  tamen  facili  Digreffioni  plurimum  debetur.  Vates  praefentiens 
Dei  judicia,  calamitates  populo  fuo  Chaldseorum  minifterio  primum 
inferendas,  tum  poenas  de  ipfis  Chaldaeis  fumendas  j  partim  terrore  per- 
culfus,  partim  fpe  et  divinas  bonitatis  fiducia  recreatus,  Deum  precatur, 
ut  fuorum  redemptionem  et  falutem  maturet : 

♦ntn»        *rww  mv 
mm       nnpn  ibys  nvj» 
mn  mpn 
t  "vprn  om 

"  Jehova,  audivi  nuntium  tuum,  extimui  j 

<c  Opus  tuum,  O  Jehova,  in  medio  annorum  inftaura  j 

<c  In  medio  annorum  notum  facias  : 

<c  In  iracundia  mifericordiae  reminifcere. 
Jam  ultro  hoc  in  loco  cuivis  occurrit  Captivitatis  Babylonicse  et  ^Egyp- 
tiacae  fimilitudo  j  fieri  etiam  pofle,  ut  Deo  auxiliante  par  eflet  ratio  li- 
berationis :  porro  quam  apte  Vates  preces  fuas  ad  Deum  ita  continuare 
poterat,  ut  qui  tot  miracula  in  populi  fui  fubfidium  olim  ediderat,  ei- 
dem  mox  fubvenire  dignareturj  quam  efficaciter  piorum  animos  ita 
confirmare,  ut  meminerint  Deum,  qui  olim  Ifraelitas  ex  tantis  malis 


I    HABAC,  III. 

M  m  2 


eripiendo 


276  DE   SACRA   POESI        PR^L.  XXVIII. 

eripiendo  inflnitam  fuam  potentiam  teftatam  fecerat,  idem  etiam  denuo 
in  eorum  pofteris  vindicandis  praeftare  poffe.  Verum  omnes  hujufmodi 
ingrefiionis  formulas,  eo  ipfo  quod  ultro  occurrerent,  penitus  omifit; 
nec  in  fplendidiflimae  materiae  fpatia  quaerit  fibi  aditum,  fed  inopinato 
impetu  irrumpit : 

p»n» 

rnn  &m  hdd 
:  V")«n  hnSd  inSnro 

"  Deus  e  Themane  prodiit, 

"  Et  Sanctus  e  monte  Paranaeo  : 

'*  Operuit  ccelos  gloria  ejus, 

"  Et  fplendore  ejus  oppleta  eft  tellus. 
Equidem  totum  hunc  locum  pari  qua  ingrefliis  eft  magnificentia  exor- 
nat  Vates ;  ex  tanta  rerum  admirandarum  copia  nobiliflima  quaeque  fe- 
ligens,  eaque  coloribus  fplendidiflimis,  imaginibus,  figuris,  dictione  e- 
latiflima  illuftrans ;  quorum  fummam  fublimitatem  cumulat  et  com- 
mendat  fingularis  claufulae  elegantia :  ita  ut,  nifi  una  atque  altera  ei  in- 
fideret  obfcuritatis  nebula  vetuftate,  ut  videtur,  inducta,  vix  quidquam 
hoc  poemate  in  fuo  genere  extaret  luculentius  aut  perfectius. 

Unum  infuper  addam  infigne  exemplum  Sublimitatis,  quod  nefas  ef- 
fet  praeterire,  Ifraelitarum  Carmen  Triumphale  in  Excidium  Babylonis, 
apud  Vatem,  cum  in  eleganti  tum  in  elato  dicendi  genere  principem, 
Ifaiam :  quod  omni  modo  cupiens  explicare,  quoniam  prius  fatis  fufa 
enarratione  expofui,  nunc  verfibus  adumbratum  dabo ;  non  quo  exifti- 
mem  divinam  illam  vim  et  audaces  colores  ulla  imitatione  exprimi  pof- 
fe,  fed  ut  perfecta  illa  Odae  erfigies  aliquanto  clarius  perfpiciatur,  vel 
extrema  faltem  ejus  lineamenta. 


i  s  R  A  E  L  i- 


prjel.xxviii.         HEBRiEORUM.  277 

ISRAELI  TARUM  EIIINIKION 
I  N     OCCASUM     REGIS     R  E  G  N  I  QJU  E  BABYLONICII 
ODE  PROPHETICA. 

I  S  A  I  C  A  P.    X I V.  4,        1  27, 

Ergo  infolentis  corruit  Imperi 
Infana  moles  ?  occidit  urbium 
Regina  victrix,  nec  fubacto 

Effera  jam  dominatur  orbi  ? 
Faftus  Tyranni  contudit  impios 
Jehova  Vindex,  fceptraque  ferrea : 

Qui  verbere  haud  unquam  remiffo 
Fregit  atrox  populos  gementes, 
Nunc  ipfe  diras  jure  fubit  vices. 
Pacata  Tellus  undique  gaudio 
Exultat  effrasni,  et  folutos 

Ingeminat  fine  more  cantus. 
Secura  fummis  ftat  Libani  in  jugis 
Ridetque  Cedrus  :  Sicne  jaces,  ferox ! 
Jam  nemo  faevam,  Te  jacente, 

Per  nemorum  dabit  alta  ftragem. 
Te  propter  imis  concita  fedibus 
Nigrantis  Orci  magna  fremit  domus : 
En  !  luce  defunctos  Tyrannos, 
Sceptrigeras  foliis  ab  altis 
Excivit  umbras,  hofpitis  in  novi 
Occurfum  euntes.    Tene  etiam,  occupant, 
Te  viribus,  Te  luce  caffum 

Confpicimus,  fimilemque  noftri  ? 


Orbumqus 


278  DESACRAPOESI       trjel.  xxvm. 

Orbumque  faftu  ?    Non  comitum  frequens 
Deducit  ordo  j  non  tuba,  non  lyras 
Concentus ;  at  fqualentis  Orci 

Nox  premit,  et  taciturnus  horror : 
At  turba  circum  plurima  vermium 
Fervet,  pererrans  membra  licentius, 
Fcedumque  tabo  diffluentes 

Laeta  cohors  populatur  artus. 
Ut  decidifti  caelitus,  agminis, 
Eoe,  clarum  fiderei  decus  ! 

Ut  decidifti,  qui  domabas 

Victor  ovans  populos  trementes  ! 
Nuper  minatus :  Scandam  ego  nubila ; 
Stabo  Sionis  culmine  in  arduo 

Sublimis,  et  qua  fpedtat  Ardlon 
Arce  facra  folium  locabo  : 
Subje&a  calcabo  aftra,  premens  polum, 
Terramque  torquens  numine,  par  Deo. 
At  dura  Te  lethi  profundo 

Vis  cohibet  barathro  jacentem. 
Ac  forte  quifquam  confpicit  avio 
Deforme  corpus  littore :  ftat  diu 
Incertus,  admotoque  pronus 

Lumine,  Te  propius  tuetur.- 
Mox  infit ;  Hic  eft,  quem  Fuga,  quem  Pavor 
Praecefiit  ?  hic,  quem  terricolis  gravem 
Strages  fecuta  eft,  Vaftitafque  ?  hic 
Attoniti  fpoliator  orbis  ? 
Indigna  regum  colla  gravi  jugo  et 
Duris  catenis  fubjicere  infolens, 
Lateque  diffufa  ruina 

Per  laceras  equitare  gentes  ? 


Reges, 


pral.  xxvni.  HEBR/EORUM.  279 

Reges,  tyrannique,  et  validum  ducum 
Manes  fuperbi,  non  fine  gloria 
Conduntur  omnes,  et  repofti 

Sedibus  in  patriis  quiefcunt : 
At  Te,  fupremis  mortis  honoribus, 
Vili  carentem  munere  pulveris, 
Inter  cadentum  turpe  vulgus, 

Sordidum  et  indecorem  fepulchris 
Egere  avitis :  Te,  quia  patriae 
Tuifque  iniquum ;  Te,  quia  gentibus 
Fatale  portentum.  Malorum 

Nullus  honos  cineres  fequeturj 
Poena  immerentes  ob  patrium  fcelus 
Natos  manebit.    Funditus  impiam 
Delete  gentem,  ne  fuperbos 

Proroget  ulterius  triumphos : 
Namque  ipfe  confurgam,  Omnipotens  ait, 
Et  nomen  extinguam  Babylonium, 

Stirpemque,  natofque,  ultimafque 
Relliquias  generis  nefandi  j 
Urbemque  diris  alitibus  dabo 
Ferifque  habendam  :  vafta  teget  palus 
Demerfam,  et  1  aeterno  profunda 
Obruet  exitio  vorago. 

I  5  1f2!i'n  K«/  ^ra  cuiiiuj  -mXis  /Sayt.fov  «j  tiTruXnuv.   Ita  lxx.  (quos 

fequitur  aiabs,]  dofte  apteque,  cum  ad  fenfum,  tum  quod  vim  vocis  atque  etymon  attinet  : 
vocabulum  enim  quod  hoc  folum  in  loco  occurrit,  ita  acceperunt,  ac  fi  idem  effet  ac 

unde  derivatur  tO  10,  Ccenum.    Notum  autem  eft,  Verba  Quiefcentia  fecunda  1,  loco  1  faepe  ad- 
mittere  X  :  fic  DNp  a  C31p,  hos.x.  14.   nON~i  a  OH,  z  e  c  h.  xiv.  10.  a  -|D,  ut  , 

videtur,  quod  idem  ac  iT"0,  in  loco  infigni  p  s.  xxu.  17.  pro  qua  voce  Judsei  contra  fuae  Ma- 
forae  au&oritatem  fuppofuerunt,  vel  faltem  e  Margine  in  Textum  tranftulerunt,  HND.  Vide 
boch  art.  Hieroz.  Part.  1.  Lib.  iii.  6.  Hs  rationes  audtoritate  Seniorum  confirmata;  mul- 
to  magis  me  movent,  quam  anilis  ilia  Fabella,  quam  de  hac  voce  DND  narrant  Judaeorum  Ma- 
giftri,  pro  more  fuo,  cum  vocabulorum  ignotorum  fignificationes  comminifcuntur. 


Dixit 


280 


DE  SACRA  POESI  &c. 


PRiEL.  XXVIII. 


Dixit  facramentum  inviolabile 
Jehova :  Sic  ftat  confilium ;  hic  tenor 
Fatique  non  mutandus  ordo, 

Terminus  hic  ftabilis  manebit : 
Frangam  fuperbas  montibus  in  meis 
Vires  tyrannorum  j  eripiam  truci 
Jugo  laborantes,  meorumque 
Ex  humeris  onus  amovebo. 
Jehova  dixit :  quis  dabit  irritum  ? 
Gentes  in  omnes  hanc  Pater  en  !  manum 
Extendit :  extentam  Jehova? 

Quis  potis  eft  cohibere  dextram  ? 


PR^ELECTIO   VICESIMA  NONA: 


SIVE  HYMNUS. 
DE    IDYLLIO  HEBRiEO. 


Inter  Hebraeorum  Cantica,  quae  communi  vocabulo  B*TtP  ap- 
pellantur,  alia  funt  quae  a  Poefeos  Lyricae  natura  aliquatenus  re- 
cedunt,  nec  ad  eam  fpeciem,  quae  Ode  vulgo  dicitur,  commode 
referri  poffunt.   Ea  in  fingularem  potius  claflem,  Idylliorum  titu- 
lo  notatam,  placet  includere:  cujus  et  nominis  et  rei  reddenda  nobis 
eft  ratio. 

Graecorum  Carmina  nonnulla  ( an  ab  ipfis  Poetis,  an  a  Grammaticis 
qui  eorum  monumenta  recenferent,  id  factum  effet,  haud  liquido  affir- 
maverim)  generali  Titulo  ei&i  infcripta  fuiffe  accipimus ;  qui  nihil  aliud 
denotat,  nifi  quafdam  Poematum  Species,  five  diverfa  quaedam  Carmi- 
na,  abfque  aliqua  vel  formae  vel  argumenti  certa  defignatione.  Id  no- 
men  etiamnum  retinent  Pindari  Odas.  Quod  fi  quas  aut  levioris  argu- 
menti,  aut  ftyli  fubmiffioris,  aut  generis  quomodocunque  inferioris  elfe 
viderentur,  nec  item  ab  una  materia  infcribi  poffent,  ea  diminutivo  vo- 
cabulo  E^u^ta,  appellabant.  Ita  infcribuntur  Theocriti  Poematia,  Bu- 
colica  nimirum  cum  aliis  varii  generis  admiftis :  qualia  Latini  Eclogas 
malebant  vocare,  quafi  Poemata  quaedam  habito  ex  pluribus  delectu  e- 
dita  j  vel  diverfa  ex  caufa,  et  verecundiore  titulo,  Silvas ;  quafi  conge- 
riem  Carminum  fubito  impetu  effuforum,  quae  vel  fecundis  curis,  vel 
tali  etiam  delectui  materiem  praebere  poffet.  Quanquam  autem  eiSv&iqv 
fit  nomen  vagum  et  commune,  nihil  ex  vi  fua  de  Carminis  fpecie  certo 

N  n  praefinien?, 


2fcj  DE   SACRA   POESI  PRJEL.  XXIX. 

prafiniens,  ufu  tamen  et  confuetudine  fuum  quendam  et  proprium  Cha- 
ractera  tandem  obtinuifTe  videtur :  et  fortafTe  non  male  ita  defcribi  po- 
teft,  ut  lit  Poema  modicae  magnitudinis  j  ftyli  medii,  aequabilis,  ad  fua- 
vitatem  et  elegantiam  potiffimum  comparati  j  difpofitionis  facilis,  rec- 
tae,  apparentis.  In  hoc  genere  perfecta  qusedam  exempla  prasbent  He- 
brasi  Vates ;  eorum  pleraque  haud  pigebit  fingulatim  commonftrare  at- 
que  exponere. 

Primum  hic  nobis  occurrunt  Pfalmi  Hiftorici,  Dei  laudes  ex  rebus 
geftis  et  miraculis  in  populi  fui  gratiam  editis  celebrantes :  quorum 
prior,  1  Afaphi  nomine  infcriptus,  Ifraelitarum  hiftoriam  ab  Exitu  JE- 
gyptiaco  ad  Davidis  ufque  tempora  exequitur  j  rerum  tantum  praecipua 
excerpens  et  illuftrans :  ftylo  fimplici  fere  atque  temperato,  fed  poetica 
conftructione  et  quibufdam  fententiarum  luminibus  diftinc~to.  Nec  pla- 
ne  hiftoricus  eft  rerum  ordo  j  nam  ne  tot  rerum  tam  longa  temporum 
ferie  geftarum  ordinata  expofitio  faftidium  crearet,  miracula  iEgyptiaca 
valde  eleganti  et  felici  egreflione  inducuntur,  et  Epifodii  cujufdam  lo- 
cum  obtinent.    Idem  argumentum  aliis  duobus  Pfalmis  materiem  pras- 
bet,  quinto  nimirum  et  fexto  fupra  centefimum :  quorum  alter  hifto- 
riam  ufque  ab  Abrahamo  repetitam  ad  Exodum  deducit ;  alter  ab  Ex- 
odo  ad  pofteriora  Ifraelitarum  tempora  profequitur :  uterque  fuperiori 
illi  Poemati  per  omnia  plane  fimilis,  cum  univerfo  ftyli  colore,  (nifi 
paulo  fortafle  fimplicior)  tum  etiam,  quae  merito  erat  laudanda,  facili- 
tate  et  gratia  Exordii. 

Jam  vero  hi  Pfalmi,  quorum  hactenus  feci  mentionem,  tota  forma 
et  charactere  mirifice  conveniunt  cum  Hymnis  Graecorum.  Sane  Grae- 
ci  Interpretes,  ut  id  obiter  notemus,  ipfum  Pfalmorum  Librum  rectius 
infcripfiffent  tmnoi;  quae  vox  cum  Hebraeo  Titulo  D^nn  multo 
melius  congruit.  Erat  apud  Graecos  hoc  poematis  genus  a  prima  ufque 
eorum  Poefeos  origine  ufu  receptum,  et  in  religionibus  celebrandis  ad- 
hibitum.  Exponebantur  plerumque  Deorum  origines,  natalia,  res  gef- 
tae,  aliaque  ad  eorum  hiftoriam  pertinentia :  ita  fadtum  videmus  in  iis 

1    P  3.  LXXVJII, 

quae 


prjel.  xxix.  HEBRiEORUM.  283 

quas  etiamnum  fuperfunt  in  hoc  genere  Graecorum  monumentis,  in  e- 
legantiflimis  Hymnis  Callimachi,  iifque  qui  Homero  tribuuntur :  ean- 
dem  habet  rationem  Carmen  Theocriti  Atocncapoi  infcriptum,  quod  reve- 
ra  eft  Hymnus,  ifque  pulcherrimus ;  nec  immerito  in  Idylliorum  cen- 
fum  relatus,  qui  totum  hoc  genus  fatis  apte  poffit  includere.  Veram 
hanc  Hymni  formam  et  germanum  chara&era  apud  Virgilium, 1  accu- 
ratiflimum  vetuflatis  imitatorem,  egregie  expreffit  geminus  ille  chorus 
Saliorum, 

"  qui  carmine  laudes 
"  Herculeas  et  facta  ferunt. 
Hymni  illi  antiqui,  qui  Orphei  falfo  dicuntur,  funt  potius  nAero/,  five 
quae  Latini  Indigitamenta  nominabant ;  habent  enim  *  "  tantum  Deo- 
"  rum  invocationes,  quibus  utebantur  in  Myfteriis  ii  qui  facris  cujuf- 
"  piam  Dei  initiarentur."  Utramque  Hymni  fpeciem  pulcherrime  con- 
junxit  interque  fe  fociavit  Ovidius,  poeta  elegantior  incertum  an  doc- 
tior :  nam  exordium  Hymni  in  Bacchum  3  continet  ejus  Dei  Indigita- 
menta,  hoc  eft,  nomina  ejus  et  titulos  folenniter  enuntiat  j  reliqua  pars 
ejufdem  res  geftas  et  laudes  exequitur. 

Reftat  adhuc  alius,  qui  inter  Hiftoricos  numerari  poteft,  Pfalmus) 
nimirum  centefimus  tricefimus  fextus.  Dei  laudes  celebrat,  et  infini- 
tam  ejus  potentiam  et  benignitatem  pradicat,  facto  ex  operibus  Crea- 
tionis  exordio,  inductis  dein  miraculis  Exodi,  quorum  prascipua  ordb- 
natim  fere  exequitur.    Inchoatur  hoc  Carmen  noto  illo  Difticho  j 

nta  *a  mmh  rm 
t  iion  cbwh  ^ 

<c  Laudate  Jehovam,  quia  bonus  eft ; 

"  Quia  asterna  eft  ejus  benignitas : 
quod  alternis  cantari  folitum  fuifle  Ezrae  4  teftimonio  liquet :  illud  au- 
tem  habet  praecipue  notabile,  quod  ejus  Diftichi  pofterior  verficulusi 

I    JENEID.  VIII.  285. 

z  jos.  scaliger  Annot.  in  Hyain.  Orph. 

3  METAMORPH.lV.il. 

4  E  Z  R,  III.  10,  II. 

N  n  2  ab 


■ 

284  DE  SACRA  POESI         pr^el.  xxix. 

ab  altero  choro  identidem  interjectus,  fingulis  etiam  verficulis  fubjunc- 
tus,  ( quod  eft  fingularis  exempli )  'perpetuam  t7ru^Lu  facit.  Hinc  fatis 
clare  perfpicitur  ratio  omnis  et  forma  Verfus  Intercalaris :  quippe  qui 
unum  aliquem  fenfum,  in  quo  potiffimum  totius  Carminis  argumen- 
tum  aut  finis  vertitur,  dilucide,  breviter,  limpliciterque  exprimit ;  qui- 
que  aptis  pro  Carminis  difpofitione  intervallis,  rei  efficacius  animo  im- 
primendae  caufa,  injicitur.  Verfum  hujufmodi  Intercalarem  Idyllio  prae- 
cipue  convenire,  ejufque  Poematis  quodammodo  proprium  efle  fatis  e- 
vincit  Theocriti,  Bionis,  Mofchi,  Virgilii  denique  auctoritas.  Ex  Sa- 
cris  Vatibus  unum  alterumque  exemplum  adjungam,  quod  cum  per- 
fectiffimis  in  hoc  genere  tantorum  Poetarum  monumentis  conferri  non 
vereatur  :  in  quo  ut  eluceat  cum  univerfa  Poematis  elegantia,  tum  Ver- 
fus  Intercalaris  vis  et  venuftas,  ordo  rerum  et  totius  difpofitio  praecipue 
explicanda  eft. 

Inter  elegantiffimos  proculdubio  recenferi  meretur  Pfalmus  centefi- 
mus  feptimus,  ejufque  elegantia  maxima  ex  parte  rerum  difpofitioni  et 
univerfae  Poematis  formas  debetur.  Celebrat  hoc  Carmen  Dei  bonita- 
tem  et  mifericordiam  erga  omnes  homines  in  maximis  eorum  calamita- 
tibus,  praefenti  auxilio  petentibus  conceflb,  teftatam  :  primo,  erranti- 
bus  in  deferto,  fameque  laborantibus ;  tum  in  vincula  conjectis ;  dein- 
de  morbo  conflictantibus ;  poftremo  in  alto  jactatis.  Subjiciuntur  di- 
vinae  feveritatis  adverfus  improbos,  erga  pios  benignitatis  exempla,  quae 
cum  fuperioribus  hominum  cordatorum  meditationi  commendantur. 
Ita  totum  Poema  in  quinque  partes  fere  aequales  ex  ipfa  materiae  ratio- 
ne  diftribuitur ;  quarum  priores  quatuor  clauduntur  Verfu  Intercalari 
ipfius  Hymni  confilium  et  finem  exprimente  : 

non  rrwv1?  w 

"  Laudent  Jehovam  ob  ejus  mifericordiam, 

"  Et  miracula  in  hominum  gratiam  edita. 
Hoc  ipfum  Diftichon  perpetuo  variatur,  alio  fubjecto  Difticho,  quod 
vel  materiem  modo  tractatam  refumit ; 


prjel.xxix.  HEBR^ORUM.  285 

•  .  nppw  PS3  ywn  o 

"  Nam  fatiavit  animam  fatifcentem, 

"  Animamque  efurientem  implevit  bonis : 

ntrm  mnSn  nnty  »3 

"  Nam  fregit  portas  aheneas, 
"  Et  vectes  ferreos  difcidit : 
vel  ipfius  tTTofas  fententiam  repetit,  novifque  imaginibus  amplificat ; 

HDn  mrvS  11» 
:  din  ♦nS  vmtfSsn 
rrnn  'nnr  mnrn 
:  wd  vtsra  nfion 

"  Laudent  Jehovam  ob  ejus  mifericordiam, 
"  Et  miracula  in  hominum  gratiam  edita  : 
"  Et  ofFerant  facriflcia  laudis, 
"  Et  facta  ejus  laeto  cantu  enarrent : 

Dy  Snpn  imaDiin 
:  wbbrv  D»:pr  a&norn 

"  Et  exaltent  eum  in  ccetu  populi, 

"  Et  in  concilio  feniorum  eum  celebrent.  , 
In  his  etiam  omnibus  elegantiffime  fit  tranfitus  a  calamitatis  defcriptio- 
ne  ad  liberationem  perpetua  repetitione  ejufdem  Diftichi ; 

orb  nvn  nftrv  ipjwi 
j  ish*p  Drvmpwso 

"  Et  invocarunt  Jehovam  in  rebus  affiictis  5 
"  Ex  anguftiis  fuis  eos  liberat : 
quod  tamen  non  videtur  habere  naturam  Verfus  Intercalaris.  Ultima 
pars,  quae  in  materiem  paulo  uberiorem  excurrit,  fuam  habet  claufu- 
lam  duobus  item  diftichis  conftantem,  gravem  et  bonas  frugis  plenam, 
nec  a  totius  Poematis  pulchritudine  quidquam  derogantem. 

Superfunt  quidem  in  Pfalmis  alia  ejufdem  generis,  fed  haud  asque 
perfecta  exempla :  alterum  itaque  ex  Ifaia  petam,  eoque  libentius,  quod 

Vatem 


286  DE  SACRA  POESI         prjel.  Xxix, 

Vatem  elegantiflimum  hic,  ut  faepe  etiam  alibi  fit,  obfcuravit  vulgaris 
capitum  diftributio,  unum  pulcherrimum  Poema  in  duas  partes  difcer-»  . 
pens,  diverfifque  hinc  inde  fectionibus  adnedtens,  quibufcum  ei  nulla 
intercedit  argumenti  neceffitudo.  Capitis  Noni  partem  pofteriorem  cum 
fequentis  initio  conjunge, 1  jam  integrum  habes  Vaticinium  editum  in 
Ifraelitas  Samariae  regnum  tenentes ;  grave,  atrox,  comminationibus 
plenum ;  eam  quidem  vim  habens  et  fublimitatem,  ad  quam  Idyllium 
raro  confurgit;  ipfam  tamen  Idyllii  formam  adeo  perfecte  expreflam 
exhibens,  ut  in  eam  claflem  jure  referri  poflit.  Quatuor  funt  hujus 
Poematis  partes,  quarum  unaquaeque  continet  denunciationem  Divinae 
vindictae  in  populum  rebellem,  grave  aliquod  crimen  ei  exprobrans, 
plagamque  merito  infligendam  intentans.  Primo  arguitur  Ifraelitarum 
Arrogantia  et  Faftus ;  tum  animi  Obduratio,  et  communis  morum  De- 
pravatio ;  tertio  audax  Impietas,  omnia  quaft  flamma  et  incendio  corri- 
piens  et  devaftans ;  poftremo  Judiciorum  iniquitas  et  oppreflio  paupe- 
rum.  Haec  ob  fingula  certum  aliquod  atque  horribile  fupplicium  de- 
nunciatur:  cui  porro  fubjicitur  minax  Claufula,  quae  t7ruMw  facit,  ad 
augendum  terrorem  mirifice  comparata ;  qua  fignificatur,  graviora  ad- 
huc  imminere,  nondum  his  poenis  fore  expiata  populi  delicta,  nec  juf- 
titiae  Divinae  fatisfactum : 

"  His  omnibus  nondum  converfa  eft  ejus  indignatio, 

"  Sed  manus  ejus  adhuc  eft  extenta. 
Quae  hactenus  protuli  exempla  ex  ipfo '  habitu  ac  facie  Idylliorum 
clafli  protinus  adjudicanda  funt :  reftant  fortafle  non  pauca,  quse  ob 
ftyium  et  characliera  eidem  aeque  adfcribi  debent,  in  Libro  Pfalmorum 
potiflimum  j  nimirum  ubi  tractatur  una  aliqua  materia  plenius  et  ordi- 
natius  quam  ab  Oda  fleri  folet.  Talis  eft  Pfalmus  centefimus  quartus, 
qui  Dei  Creatoris  laudes  exornat,  fumpto  argumento  ex  pulcherrima  fa- 
pientiflimaque  totius  rerum  naturae  difpofitione  3  quod,  uti  par  erat,  or- 

I  I  S  A  I.  IX.  8,    ■         x.  4. 

dine 


pr;el.  xxix.  HEBRiEORUM.  2S7 

dine  eleganti  et  imprimis  dilucido,  ftyli  coloribus  jucundiffimis,  imagi- 
nibus  magnificis,  fplendidis,  amoenis,  variis,  fed  iifdem  lettiffimis,  il- 
luftrat.    Hoc  Hymno  nihil  extat,  nihil  cogitari  poteft  perfecTius,  five 
Carmen  ipfum,  five  Hymni  genus  fpedtes.    Habent  quidem  Prodigia 
quod  primo  afpedlu  grandius  apparet,  quodque  animum  admiratione  et 
ftupore  ferit  protinus,  et  vehementius  percellit :  veriffimam  tamen  lau- 
dis  materiem,  Deo  Optimo,  Maximo,  digniffimam,  hominum  menti- 
bus  fervido  et  permanenti  pietatis  fenfu  imbuendis  accommodatiffimam, 
praebet  ejufdem  in  creanda  rerum  univerfitate  potentia,  in  ornanda  fa- 
pientia,  in  fuftentanda  regendaque  providentia,  in  rebus  humanis  admi- 
niftrandis  juftitia  et  bonitas.    Graecorum  Hymnos  maximam  partem 
conficiebant  Fabulas,  eaeque  de  rebus  nec  valde  admirandis,  neque  e- 
tiam  laudandis :  nec  mihi  occurrit  quidquam,  quod  quidem  extat,  ex 
illo  genere  graviore,  praeter  Cleanthis  Stoici  Hymnum  »  Jovi  infcriptum, 
hoc  eft,  Deo  Creatori,  live,  ut  ipfe  loqui  amat,  ./Eternae  Rationi  rerum 
Naturae  EffecTrici  atque  Moderatrici ;  pulcherrimum  fane  antiquae  fa- 
pientiae  monumentum,  fenfibus  magnificis,  folidis,  verifque  refertum : 
quae  enim  habet  Philofophus  de  fumma  Dei  potentia,  de  fupremae  Le- 
gis  et  totius  Naturae  harmonia,  de  hominum  impiorum  caecifque  ani- 
mae  perturbationibus  obnoxiorum  ftultitia  atque  infania ;  ante  omnia 
Divini  auxilii  imploratio,  quo  Numen  ipfum  perpetuis  laudibus  digne 
poffimus  celebrare ;  haec  omnia  tam  fano  minimeque  fucato  pietatis  af- 
fecl:u  animantur,  ut  ad  Sacrorum  etiam  Vatum  fpiritum  aliquatenua  vi- 
deantur  accedere. 

Merko  in  hoc  genere  primas  tenet  Hymnus  ille  Davidis  quem  modo 
memoravi :  illi  proxime  affidet  alius  ejufdem  Auctoris,  tum  ratione  ar- 
gumenti,  tum  etiam  eximiae  pulchritudinis :  celebrat  enim  infinitam  Dei 
fcientiam,  et  admirabilem  in  humano  corpore  fabricando  folertiam ;  et 
li  fortafle  ordinis  et  difpofitionis  venuftate  a  priore  vincitur,  fenfuum 
tamen,  imaginum,  figurarum,  dignitate  atque  elegantia  neutiquam  ei 
cedit.    Superioribus  itaque  exemplis  cumulus  accedat  Pfalmus  centefl- 

1  Vide  cudworth.  Syjiem.  Intelkft.  pag.  43Z. 


mus> 


288  DESACRAPOESI         prjel.  xxix. 

mus  tricefimus  nonus  j  quem  Latinis  verlibus  utcunque  expreflunij 
fretus  veftra,  Academici,  toties  mihi  perfpecta  indulgentia,  recitabo. 

PSALMUSCXXXIX. 

Tu  mihi  femper  ades,  Tu  me  omni  ex  parte  patentem 
Intueris,  Deus  !  et  manifefto  in  lumine  cernis. 
Tu  me,  quicquid  ago,  quoquo  veftigia  flecto, 
Ufque  premis  j  feu  luce  labor,  feu  alterna  filenti 
Nodte  quies  redeat :  Tu  pectus  et  abdita  mentis 
Perfpicis,  introrfum  infinuans  j  caecoque  receflii 
Exagitas  latitantem,  arctaque  indagine  cingis. 
Tu  dubiis  vixdum  eluctantia  dicta  labellis 
Antevenis,  primofque  animi  prasverteris  orfus. 
Quippe  manu  prenfumque  tenes j  nudumque,  reclufumque, 
Ante,  retro,  exploras,  mihi  me  praefentior  ipfo. 

O  Deus !  infinitum  atque  infcrutabile  Numen ! 
Cundta  fciens  Mens,  ipfa  incognita !  qua  fugiam  Te, 
Obtutufque  tuos  et  confcia  lumina  fallam  ? 
Afcendam  coelos  ?  ibi  Tu  :  fubeam  ima  barathri 
Tartara  ?  ades :  fimul  haec  magno  loca  numine  comples. 
Auroraene.procul  rutilas  ferar  ales  in  oras  ? 
Occiduine  petam  fines  novus  incola  ponti  ? 
Hic  etiam  tua  me  ducet  manus j  hic  tua  curfum 
Dextera  praeveniet  cohibens,  reprimetque  fugacem. 
Ergo  petam  tenebras,  et  condar  nodte  fub  atra  ? 
Demens,  qui  tenues  umbras,  et  inania  vela, 
Sandte  !  tuis  obvertam  oculis,  denfiffima  cui  nox 
Pellucet,  tenebraeque  ipfac  funt  luminis  inftar. 

Te  Dominum  Audtoremque  colo  j  Tu  hos  conditor  artus 
FormafH,  et  gravida  texifti  matris  in  alvo. 
Obltupeo,  et  memet  laeta  formidine  luftro, 
Divini  monumentum  operis !  Tu  corporis  omnem 

Compagem, 


\ 

i 


HEBR^ORUM. 


289 


Compagem,  merfam  tenebris  et  carcere  caeco, 
Perfpex'ti  >  tua  folerti  per  fingula  du&u 
Dextera  iity  tua  pinxit  acus  mirabile  textum. 
Ipfe  rudi  invigilans  maflae,  primifque  elementis 
Confcius  inftabas :  juffas  orientia  formas 
Membra  minutatim  induerunt,  quocunque  vocares 
Prompta  fequi :  fua  cuique  tuis  infcripta  tabellis 
Effigies  erat,  atque  operis  data  norma  futuri. 

Ut  mi  animum  fanfto  permifta  horrore  voluptas 
Percipit !  ut  vano  juvat  indulgere  labori, 
Dum  tua  facta,  Deus,  recolo  j  tua  mente  revolvo 
Confilia,  et  numero  artificis  miracula  dextrae  ! 
Promptius  expediam,  quot  volvant  aequora  fluctus  j 
Littore  vexato  quam  multae  agitentur  arenae. 
Ufque  eadem  incaflum  meditanti  lumina  fomnus 
Opprimit ;  ufque  eadem  vigilanti  cura  recurfat. 

Non  Tu  facrilegos  perdes,  Deus  ?  Ite,  profani ! 
Ite  procul,  fcelerum  audtores,  caedifque  miniftri ! 
Non  ego,  Sancte,  tuos  hoftes  hoflilibus  iris 
Infequar  ?  en  !  bellum  Tibi  bella  parantibus  ultro 
Indico  j  neque  do  dextram,  neque  fcedera  jungo. 
Tu  nunc  efto  mihi  teftis  j  Tu  pedboris  ima 
Cerne,  Deus !  penitufque  altos  fcrutare  receflus. 
Excute,  fiqua  mihi  caecis  concreta  medullis 
Haeret  adhuc  labes,  et  noxia  corda  refinge. 
Tum  fceleris  purum  accipias,  mittafque  falutis 
iEtemum  per  iter,  redoque  ia  tramite  ducas* 


Oq 


tPOEMATA  DRAMATICA. 


CANTICUM  CANTICORUM. 
PR^LECTIO  TRICESIMA: 
CANTICUM  SALOMONIS  NON  ESSE  JUSTUM  DRAMA. 


Veteres,  Platonem  i  fecuti,  univerfam  Poefin,  pro  diverfa 
enunciationis  ratione  et  forma,  dividebant  in  enarrativam,  imi- 
tativam  five  dramaticam,  et  mixtam.  Cujus  diftributionis 
haud  fane  magna  eft  utilitas,  cum  neque  diverfas  poematum 
fpecies  fecernit,  neque  alicujus  poematis  intimas  naturas  et  conftitutioni 
explicandae  multum  infervit.  Siquidem  omnes  hae  formae  funt  omnium 
poematum  communesj  nifi  quod  genus  Epicum  non  fimplicem  fed 
mixtam  narrationem  femper  adhibeat,  Scenicae  Poefeos  natura  formam 
imitativam  necelTario  poftulet.  Et  ut  liberum  eft  cuivis  alii  poemati 
forma  mixta  uti,  ita  nihil  prohibet  quo  minus,  fi  libeat,  etiam  dramati- 
cam  induat.  Verum  nefcio  quomodo  ufu  jam  receptum  eft,  ut  haec 
forma  dramatica,  quanquam  multis  communis,  certum  tamen  Poema- 
tis  genus  conftituat,  vel  ei  faltem  nomen  imponat.  Itaque  in  hoc  ge- 
nere  Dramatico  quid  habeat  Hebrasorum  Poefis,  mihi  jam  quaerendum 
reftat :  et  ne  nobis  illudat  nominis  ambiguitas  a  recentioribus  indudta, 
in  ipfo  limine  praecavendum  eft. 

Vld.  put.  De  Rep.  Lib.  nr. 

Dramaticas 


prjbl.xxx.       DE  SACRA  POESI  Scc,  291 

Dramaticae  quidem  Poefeos  appellationem,  uti  modo  notavi,  omni- 
no  ad  fe  traxifTe  fibique  vindicafle  videntur  duae  praecipuae  fpecies  caete- 
ris  exclufis ;  fere  enim  jam  obtinuit,  ut  ea  intelligamus  Tragcediam  fo- 
lummodo  et  Comoediam.    Id  autem  nomen  multo  latius  patet :  nihil 
enim  aliud  fpeftat,  nifi  extemam  enunciationis  formam,  et  de  omni 
poemate  recte  ufurpatur  in  quo  perfonae  loquentes  inducuntur  fine  poe- 
tae  interlocutione ;  uti  fit  in  bene  multis  Theocriti  et  Virgilii  Bucolicis, 
in  nonnullis  Horatii  Sermonibus,  unaque  atque  altera  Ode.    Quo  ita- 
que  accuratius  de  hac  re  agamus,  Poefin  Dramaticam  in  duas  fpecies 
diftribuere  libet ;  unam  minorem,  quae  per  enunciationem  imitativam, 
five  perfonis  introductis,  mores,  affeclus,  actiones  exprimit :  alteram 
majorem,  quae  uti  caetera  omnia,  ita  infuper  Fabulam  aliquam  continet, 
five  Rem  geftam  unam,  integram,  fatis  amplae  magnitudinis,  in  qua 
aliud  ex  alio  fequitur,  quaeque  per  variam  eventuum  novorum  feriem 
ad  exitum  aliquem  deducitur.    Hsec  fpecies  in  fe  complectitur  Comce- 
diam  atque  Tragcediam  j  quae  uti  a  minoribus  illis  Carminibus  Drama- 
ticis  Fabulas  potifTimum  ratione  diftinguuntur,  ita  ab  Epico  praccipue 
diftant  modo  enunciandi. 

In  priore  illa  fpecie  Dramatici  Carminis  apud  Hebraeos  nonnulla  ex- 
tant  exempla,  et  palam  apparent ;  latent  fortafTe  alia,  eaque  plura  quam 
fufpicamur.  Eft  quidem  crebra  illa  mutatio  perfonarum  apud  Hebraeos 
Vates  plerumque  animi  valde  commoti,  et  ex  vehementi  affectu  ab  ao- 
tionis  defcriptione  in  ejufdem  imitationem  inconfulto  tranfeuntis ;  fed 
nonnunquam  formam  dramaticam  indicat,  eoque  modo  commodifHme 
explicari  poteft.  Habet  hanc  formam  Pfalmus  Vicefimus  quartus,  con~ 
tinens,  uti  antea  expofui,  Arcae  tranflationem  in  montem  Sionem,  quae 
per  totum  fcenice  quodammodo  exhibetur,  quanquam  non  nifi  in  poe» 
matis  fine  dialogifmus  appareat.  Et  infignis  ille  locus  Ifaiae,  ubi  Me£- 
fias  Vindex  cum  Choro  quodam  loquens  veluti  in  fcenam  inducitur : f 


I   I  S  A  I.  1X111.  I,    6. 

O  O  2 


292  DE  SACRA  POESI  pr;el.xxx. 

w&bs  im  nr 
:  ma  nyv 
:  winb  n  npivi  iaio  ♦:}* 
"I^nSS  dtn  vn» 
i  rua  ttd  ihjqi 
nzh  ♦navr  rvn& 
:*nit      p«  o^yoi 
♦flto  DmiKi 
pnana  ddztwi 
*m     Dnyj  ro 
:  ♦n,Hott  ♦pnS»  Sdi 

:nj<a  ♦t?uo  n:n 

:  *piD  v«i  Daintwo 
♦nr  ♦S  wmi 
:^naoD  ♦norn 
D*»y  duni 
♦nonn  d-dkwi 
:Dnv:  vwS  imtn 

c  H  o.   "  Quis  ifte  qui  venjt  ab  Edomo  ? 

"  Tinctis  horrendum  veftibus  a  Botfra  ? 

"  Iftc  verendus  amictu  -t 

"  Grandi  paffu  incedens  pro  maxima  vi  fua  ? 
m  e  s.   "  Ego  Juftitiae  praedicator,  potens  falutis. 
c  H  o.   "  Quare  rubet  ami&us  tuus  ? 

"  Et  veftes  tuae  ut  calcantis  in  torculari  ? 
m  e  s.   "  Torcular  calcavi  folus  j 

"  Et  ex  populis  nemo  vir  erat  mecum : 

"  Et  calcavi  eos  in  ira  mea : 

"  Et  protrivi  eos  in  aeftu  meo : 

"  Et  refperfa  eft  caedes  eorum  in  veftes  meas, 

"  Et  omnem  amidtum  meum  fasdavi. 

"  Nam 


pr/el.  xxx.  HEBR/EORUM.  293 

"  Nam  dies  ultionis  in  corde  meo  eft ; 

"  Et  annus  quo  meos  redimam  venit : 

"  Et  circumfpexi,  neque  erat  adjutor  > 

"  Et  obftupui,  neque  enim  erat  fuftentator  : 

"  Tum  mihi  falutem  praeftitit  brachium  meum, 

"  Et  indignatio  mea  ipfa  me  fuftentavit. 

"  Et  conculcavi  populos  in  ira  mea, 

"  Et  in  aeftu  meo  ebrios  et  attonitos  reddidi, 

"  Et  caedem  eorum  derivavi  in  terram. 
Ex  eodem  item  genere  eft  Pfalmus  centefimus  vicefimus  primus  j  quem 
etiam,  cum  et  brevis  fit  nec  inelegans,  integrum  ppponam.  Rex,  ad 
bellum  gerendum,  ut  videtur,  egreffurus,  prius  ad  Arcam  Dei  in  mon- 
te  Sione  conftitutam  accedit,  et  divinam  opem,  in  qua  fe  unice  confi- 
dere  profitetur,  implorat : 

onnn  w 
1  nry  ki^ 
rnm  tdvd  nry 
:       d»op  ntry 

:  y\m  dw  btt 
\m  «6i  div  V?  ron 

lizv  nih* 
t  *\m  y  hv  ibv  mrr» 
n»  xb  vnm  dov 

^Kim  tthm  mrv 
j  dW  nyi  r\nyn 

"  Attollam  oculos  meos  in  montes, 
"  Unde  venit  auxilium  meum. 
"  Auxilium  meum  eft  a  Jehova, 

"  Qui  fecit  coelos  et  terram.  Refpondet 


> 


294  DE   SACRA   POESI  PRjEL.  XXX. 

Refpondet  illi  e  Tabernaculo  Pontifex : 

"  Non  finet  labi  pedem  tuum ; 

"  Non  dormitabit,  qui  Te  cuftodit : 

"  Ecce  non  dormitabit,  neque  fomno  fuccumbet, 

"  Qui  cuftodit  Ifraelem. 

"  Jehova  Te  cuftodiet ; 

"  Jehova  Te  obumbrabit  ad  dexteram. 

"  Interdiu  Sol  non  Te  laedet, 

"  Neque  Luna  per  noctem. 

"  Jehova  Te  cuftodiet  ab  omni  malo  ; 

"  Cuftodiet  etiam  animam  tuam. 

"  Jehova  cuftodiet  exitum  tuum  et  introitum, 

"  Ex  hoc  tempore,  et  ufque  in  faecuium. 
Atque  haec  de  minori  illa  fpecie  Dramatici  carminis,  feu  potius  de 
forma  Dramatica  quae  cuivis  fere  Poemati  pro  libitu  competit,  di£la 
fufficiant.  Altera  illa,  quae  continet  in  fe  Actionem  five  Fabulam,  quae- 
que  revera  conftituit  juftam  eamque  perfectimmam  Poematis  fpeciem, 
diligentiorem  difceptationem  meretur. 

Duo  omnino  extant  apud  Hebraeos  Poemata  quae  hic  in  quaeftionem 
venire  poflunt,  Canticum  Salomonis,  et  Carmen  Jobi;  monumento- 
rum  omnium  facrorum  vel  elegantia,  vel  fublimitate,  vel  etiam  obfcu- 
ritate,  maxime  notabilia.  Poft  infinitos  aliorum  labores  vix  quicquam 
aliud  in  me  fumam,  quam  ut  inquiram  paulo  accuratius  in  utriufque 
Poematis  naturam  et  formam,  et  quoufque  ad  jufti  Dramatis  fpeciem 
accedat :  de  caetero,  ex  doctorum  potiftimum  fententiis  quae  mihi  ma- 
xime  probabiles  videbuntur,  breviter  expofiturus,  fi  quae  neceftaria  erunt 
vel  ad  hanc  quaeftionem  expediendam,  vel  ad  praecipuas  Carminum  ve- 
nuftates  illuftrandas. 

Canticum  Canticorum  Salomonis,  ( ita  infcriptum  propter  fummam 
excellentiam  vel  compofitionis  vel  argumenti )  eft  Epithalamium,  five 
cct^/.qv?  Nuptialis ;  vel,  ut  Hebraeum  potius  titulum  ei  imponamus, 
nHH'  *VtPj  1  Carmen  Amorum,  fervidiflimos  fimulque  fuaviffimos 

i  Ita  infcribitur  psalmus  xlv. 

exprimens 


prjel.xxx.  HEBR^ORUM.  295 

exprimens  affectus,  amoris  vim  omnem  ac  dulcedinem  fpirans ;  ipfius 
Salomonis  fermo  cum  Sponfa  fua,  qui  varie  exhibentur,  et  foli,  et  in- 
ter  fe  invicem  loquentes.  Inducuntur  etiam  Puellae,  Sponfae  Comites, 
quae  fcenae  femper  interefle  videntur,  et  fuas  etiam  in  dialogo  partes  ge- 
runt :  fit  item  mentio  Juvenum  Sponfi  Amicorum ;  1  funt  autem  mu- 
tae  Perfonae.  Haec  ex  moribus  Hebraeorum,  qui  in  nuptiis  adhibere  fo- 
lebant  -mQ&wptyixs ;  quales  numero  triginta  honoris  caufa  Samfoni  2  m 
fefto  nuptiali  aderant :  in  Evangelio  <p<Ao<  m  vvptpui,  3  et  vjoi  t%  vvptyoo- 
vos,  4  dicti ;  ex  Hebraeorum  vocibus  Q»jn,  et  nsin  01 : 5  occurrunt 
ibidem  Virgines  decem,  Sponfo  obviam  ituras,  nimirum  mV"l  mSlDl 
nS^H-  6  Qua3  fatis  indicant  fedem  et  quafi  fundamentum  hujufce  Poe- 
matis  pofitum  efTe  in  Hebraeorum  ritibus  nuptialibus,  eoque  Connubii 
quandam  formam  exprimi.  In  hoc  plerique  omnes  confentiunt  Inter- 
pretes :  de  univerfa  autem  operis  ceconomia,  de  rerum  ordine,  de  par- 
tium  diftributione,  fumma  eft  diffenfio.  Nihil  aliud  jam  quaerimus, 
nifi  an  Fabulam  contineat,  five  Adtionem  aliquam  imitetur :  atque  ex 
omnibus  Eruditorum  opinionibus,  quae  ad  hanc  rem  faciunt,  maxime 
mihi  probabilis  videtur  Viri  Clariffimi,  admirabili  ingenio  fummaque 
doctrina  praediti,  Jacobi  Benigni  Boffueti  de  hoc  Poemate  Sententia.  7 
Eam,  quantum  ad  Carminis  formam  ac  difpofitionem  pertinet,  brevi- 
ter  Vobis  exponam,  Academici :  an  inde  fequatur,  haberi  illud  polfe 
pro  jufto  Dramate,  dehinc  videbimus. 

Conftat,  Nuptiale  Convivium  apud  Hebraeos  per  feptem  dies  fuiffe 
celebratum,  8  ut  omnia  fere  folennia  per  Hebdomadas :  hinc  quaeren- 
dam  exiftimat  Vir  Doctiflimus  Poematis  conftitutionem,  totumque  in 
totidem  partes  feu  dies  diftribuendum.    Non  temere  diei  noctifque  re- 

1  cant.  v.  1.    vni. 13.   vid.  iii.  7,  ■  II . 

2  J  U  D.  XIV.  I  I . 

3  J  O  H.  III.  2g. 

4  M  A  T  T.  IX.  I  5. 

5  LIGHTFOOT.   in   MATT.  ibicf. 

6  P  S.  XLV.  I  5. 

7  Vid.  b  o  s  s  u  e  t.  Prasf.  et  Comment.  in  c  A  N  T. 

8  Vid.  g  £  n.  xxix.  27.    j  y  d.  xiv.  12. 

currentis 


296  DESACRAPOESI  piuel.  xxx. 

currentis  vices  paffim  memorantur:  iis  itaque  utitur  indiciis  in  vera 
partium  divifione  indaganda.  Peracto  ex  more  nuptiali  Epulo,  Sponfa 
vefperi  ad  virum  deducebatur :  hinc  fumendum  Nuptialis  Hebdomadis 
initium  j  nam  Hebraei  in  diebus  numerandis  a  veipera  inchoabant.  « 
Sponfus,  qui  Paftor  elfe  fingitur,  fummo  mane  ad  confueta  rufticanae 
paftoralifque  vitae  officia  repetenda  proficifcitur :  Sponfa  mox  evigilans, 
et  abfentem  requirens,  prorumpit  in  voces  pleniffimas  amoris  et  defide- 
rii,  unde  Poema  exordium  fumit.  Solennis  effe  videtur  matutina  Sponfi 
egreffio;  hinc  illa  proficifcentis,  et  Sponfae  quiefcenti  confulentis,  fa> 
pius  repetita  obteftatio : 1 

rron  mSwn  w  nimva 
miyn  ddni  rvyn 
:  xsnnw  iy  n^nan  nfc 

"  Obteftor  Vos,  Solymitides, 
"  Per  capreolas,  perque  cervas  agreftes, 
"  Ne  excitetis,  neve  expergefaciatis, 
"  Diledtiffimam,  donec  ipfa  velit. 
Nec  minus  frequens  illa  Puellarum  exclamatio :  3 

:  iman  p  nSy  nar  »a 
t  nw  loa  nspvin  nar  *e 

"  Quaenam  eft  Illa,  quae  afcendit  e  deferto  !  — 
"  Quaenam  eft  Illa,  quae  profpectat,  ut  Aurora ! 
ita  Sponfam  e  thalamo  mane  progredientem  et  primum  apparentem  ad- 
mirari  et  falutare  videntur.  Hae  temporis  matutini  fignificationes.  Noc- 
tis  interdum  fit  4  mentio ;  interdum  ex  adjunctis  5  indicatur.  Quas  tem- 
porum  notas  fi  quis  vere  repertas  recteque  conftitutas  effe  admittet,  iif- 
que  infiftet,  is,  credo,  videbit  totum  opus  fatis  commode  diftingui  poffe 

1  Vide  c  e  n.  1.  5,  &c. 

2  Cap.  ii.  7.    111.  5.    vin.  4.' 

3  Cap.  iii.  6.    vin.  5.    vi.  10. 

4  Cap.  111.  1.    v.  2. 

5  Cap.  11.  6.    viii.  3. 

itl 


prjel.xxx.  HEBR/EORUM.  297 

in  portiones  feptem,  1  quarum  unaquaeque  unius  diei  fpatium  occupat. 
Addit  Auctor,  videri  fibi  ultimo  die  defignari  Sabbatum,  ex  eo  quod 
Sponfus  non  jam,  ut  alias,  folus  egreditur  ad  ruftici  operis  negotia,  fed 
una  cum  Sponfa  2  e  thalamo  procedit  in  publicum.  Haec  eft  Viri  Mag- 
ni  fententia ;  quam  ita  ampleclor  non  ut  evidentem  et  certam,  fed  ut 
conjecturam  in  re  valde  obfcura  non  omnino  omni  probabilitate  deftitu- 
tam  j  ita  fequor,  ut  faculam,  qua  clariorem  in  tantis  tenebris  nec  illu- 
cere  video,  neque  afFulfuram  fpero. 

Favet  haec  Sententia  omnium  maxime  ei  opinioni  quas  Carmen  hoc 
in  jufti  Dramatis  loco  habet :  ita  enim  eflet  Rei  cujufdam  geftae  imitatio 
ac  repraefentatio  Scenica.  Quod  fi,  qui  Dramatis  appellationem  ei  tri- 
buunt,  ex  pafiim  jam  recepta  vocis  fignificatione  loquuntur  j  ii  fane  id 
volunt  dicere,  contineri  hoc  Poemate  Fabulam,  five  Aclionem  unam, 
integram,  idoneae  magnitudinis,  in  qua  aliud  ex  alio  fequitur,  quaeque 
per  varios  eventus  ad  exitum  aliquem  perducitur.  Verum  Fefti  Nup- 
tialis  folennitas  in  fe  fpectata  minime  cenfenda  eft  iftiufmodi  fuiffe.  Ri- 
tuum  quidem  atque  inftitutorum,  quae  apud  Hebraeos  in  nuptiis  cele- 
brandis  locum  habuerunt,  non  nifi  valde  imperfecta  ad  nos  pervenit 
cognitio  j  nihil  autem  occurrit  ex  quo  fufpicari  poffumus  ea  fuifle  ejuf- 
modi,  ut  in  fe  fuaque  natura  aliquam  eventuum  varietatem  includere, 
aut  verae  ac  legitimae  rerum  geftarum  conftitutioni  materiem  praebere 
poftent.  Una  erat  laetitiae  feries,  idem  gaudii  tenor.  Poterat  quidem  ex- 
terni  aliquod  cafu  aliquando  incidere,  quo  rerum  in  deterius  vel  contra 
mutatio  fieret,  vel  unde  Fabulae,  fimplicis  fortafle  fed  verae,  argumen- 
tum  oriretur:  an  hic  ita  fe  res  habeat,  ex  ipfo  Poemate  colligendum. 

1  Hsec  eft  operis  diftributio  e.x  mente  bossueti: 


Primus : 

Cap. 

1. 

—  11.  6. 

Secundus : 

Cap. 

11. 

7,  

—  17. 

Tertius : 

Cap. 

iii. 

  V.        1 . 

Quartus : 

Cap. 

V. 

2,  

 vi.  9. 

Quintus : 

Cap. 

VI. 

10,  

  VII.  II. 

Sextus : 

Cap. 

VII. 

12,  

  VIII.  3. 

Septimus : 

Cap. 

VIII. 

4»  — 

—  14 

z  Cap.  vin.  5. 

P  p  Verurii 


298  DE  SACRA  POESI  &c.  pr;el.xxx. 

Verum  nihil  ejufmodi  ibi  occurrit :  a  principio  ufque  ad  finem  idem  ef- 
fe  videtur  rerum  ftatus,  idem  color ;  nifi  quod  amantium  variantur  af- 
fectus,  eo  praecipue  quod  nunc  abfentes  languent,  nunc  mutuo  confor- 
tio  praefentes  fruuntur.  Sponfa  1  Sponfum  abfentem  defiderat,  quaerit, 
invenit,  amplectitur,  domum  deducit :  iterum  infequicur  fugientem,  fed 
fruftra  j  maeret,  languet,  comitibus  mandata  dat  ei  perferenda,  et  fplen- 
didam  fufamque  ejus  formae  defcriptionem  fubjicit.  Nihil  hic  juftae  Ac- 
tionis  fimile,  nec  quod  magis  accedat  ad  naturam  legitimae  Fabulae, 
quam  quae  habet  quodvis  e  Theocriti  aut  Virgilii  Bucolicis  Dramaticis, 
quibus  Paftores  amores  fuos,  lufus,  aut  certamina  exponunt ;  quae  ne- 
mo  temere  in  eadem  clafle  cum  Euripidis  aut  Terentii  Fabulis  colloca- 
bit.  Id  itaque  fatis  tuto  jam  ftatuere  licet,  Canticum  Salomonis  ad  mi- 
inorem  illam  fpeciem  Dramaticae  Poefeos  pertinere,  feu  formam  folum- 
modo  dramaticam  habere;  neutiquam  jufti  Dramatis  titulo  infigniri 
pofle. 

Verum  fane  ex  alia  parte  hoc  Poema  cum  Graecorum  Dramate  mag- 
nam  habet  affinitatem :  nam  Chorus  ille  Virginum  cum  Choro  Tragi- 
co  mirum  in  modum  confentire  videtur.  Adfunt  ad  omnia  vel  confilii 
vel  folatii  officia  paratae  :  cum  Sponfis  colloquuntur ;  percontantur,  re- 
fpondent  j  omnibus  fe  immifcent,  nec  recedunt  ufquam.  Exiftimave- 
runt  Viri  eruditi,  Theocritum  Poetam  fuaviffimum,  feptuaginta  illis 
Interpretibus  aequalem,  et  in  aula  Ptolemaei  Philadelphi  una  florentem, 
aliqua  ex  hoc  Carmine  delibafie,  et  pene  ad  verbum  exprefla  in  fua 
ldyllia  tranftulifle.  2  Non  magis  a  fimilitudine  veri  abefle  videretur  opi- 
nio,  fi  quis  judicaret  Graecos  ufum  Chori  totamque  ejus  conftitutionem 
ex  hoc  Salomonis  Poemate  didicifie,  et  ad  Tragcediae  fuae  ornamentum 
accommodafle ;  fi  non  multo  magis  credibile  efTet  hujufce  Cantici  noti- 
tiam  nimis  fero  ad  eos  pervenifie ;  planeque  infuper  conftaret,  Graeco- 
rum  Chorum  aliam  omnino  habuifle  originem,  neque  Chorum  Fabulae, 
fed  Fabulam  Chori  fuifle  acceflionem. 

1  Capp.  iu,  et  v. 

2  Confer  cant.  i.  9.   vi.  10.  cum  thioc,  xvmi.  30,  26.    cant.  iv.  II.  cum 

T  H  E  O  C.  XX.  26.      CANT,  VIII.  6,  J.    CUm  T  H  £  0  C.  XXIII.  2},    z6. 


PRiELECTIO  TRICESIMA  PRIMA: 


DE  CANTICI  SALOMONIS  ARGUMENTO  ET  STYLO. 


W         e  Cantici  Salomonis  oeconomia  et  conftitutione,  quae  mihi  in 
g  fumma  opinionum  diverfitate  maxime  probabilia  videbantur, 
bL  breviter  expofui.    De  verb  ejus  Argumento  non  minus  an- 

ceps  et  obfcura  eft  quaeftio.  Alii  omnia  ad  proprium  ver- 
borum  fenfum  reftringenda  cenfent  j  alii  in  omnibus  quaerunt  Allego- 
riam  :  nec  inter  eos  qui  Allegorice  interpretantur,  .magis  convenit;  alii 
fimplicem  tantum  Allegoriam  admittunt,  quidam  etiam  eam  quam 
Myfticam  voco,  hiftoricae  nimirum  rei  veritati  fuperftrudtam.  Quae  fa- 
ne  omnia  a  meo  inftituto  aliena  exiftimarem,  et  ut  fumma  obfcuritate 
involuta  libenter  defugerem,  nifi  et  fingulatim  de  hujufmodi  Allegoriae 
cum  facra  Poefi  conjunctione  atque  affinitate  antea  egifiem,  et  perpetuo 
diligenter  notaflem  ufum  et  confuetudinem  et  analogiam  Didtionis  Pa- 
rabolicae ;  qua  certae  Imagines,  plurimum  Naturales,  certas  alias  notio- 
nes,  quarum  fubtilior  eft  ratio,  lege  quadam  conftanter  fervata,  expri- 
munt:  quam  rem  unam  arbitror,  fi  accurate  inveftigetur,  ad  intelli» 
gendos  Vates  Hebraeos  femper  maximo  adjumento  fore ;  in  ea  certe  hu- 
jufce  quaeftionis  cardo  praecipue  vertitur. 

Itaque  ut  ad  rem  illico  veniam,  et  in  quaeftione  valde  obfcura  quse 
mihi  maxime  probabilia  videntur  exponam,  plane  profiteor  me  in  eam 
partem  propendere,  ut  exiftimem  Carmen  hoc  efie  omnino  Allegori- 
cum :  primo  Judaicae  veteris  et  Chriftianae  Ecclefiae  confenfu  et  aucto- 
ritate  motusj  deinde,  idque  maxime,  Didionis  Parabolicas  Analogia 
indudtus.  Eam  profedlo  ii  parum  videntur  expendifie,  qui  huic  opinio^ 
ni  praecipue  adverfantur,  quique  nefcio  quam  Imaginum  incongruita- 
tem  et  indignitatem  objiciunt :  cujus  ofFendiculi  amovendi  caufa,  quod 
multis  impedimento  effe  video,  hujufce  Allegoriae  rationem  et  legem, 

P  p  2  et 


300  DE  SACRA  POESI  pml.  xxxi. 

ct  facrorum  Vatum  in  eadem  adhibenda  prope  omnium  confenfum, 
paulo  fufius  explicabo. 

Cum  eae  fint  humanse  mentis  anguftiae,  ea  imbecillitas,  ut  vix  ullam 
Divinae  Naturae  partem  cogitando  complecti  vel  inveftigando  attingere 
poffit,  dignatus  eft  Deus  immenfam  fuam  majeftatem  veluti  contrahe- 
Te,  et  craflis  imaginibus  adumbratam  exhibere,  quo  fe  intra  limites  nof- 
tri  conceptus  ftfteret,  fuamque  naturam  hebeti  humani  intellectus  aciei 
expofitam  planeque  confpiciendam  prasberet.  In  facris  itaque  Scripturis 
defcendit  quodammodo  in  terram  Deus,  humano  corpore,  membris, 
fenfibus,  affectibus  indutus  j  omnia  mortali  fimilis,  —  v^w  &{*a,s, 
v.ct\  cw$lw.  Hanc  Allegoriam  ct,v$-QU7ro7ru.&eta,v  appellant  j  quae  valde  late 
patet,  et  Theologiae  proprie  dictae,  uti  in  monumentis  facris  traditur, 
magnam  partem  occupat.  In  primis  hic  locum  habent  Affectus :  ne- 
que  fane  eft  ulla  mentis  humanas  commotio  ac  perturbatio,  quas  non 
cum  omnibus  fuis  adjunctis  plane  ac  fine  omni  remedio  ac  lenimento 
Deo  tribuatur;  nec  minimum  eae,  quae  multum  terrenae  faecis  fecum 
admiftum  habere  videntur,  Iracundia,  Dolor,  Odium,  Ultio.  Fieri  non 
potuit,  quin  fuas  etiam  in  hac  veluti  fabula  partes  ageret  Amor,  ifque 
ardentiffimus  vehementiflimufque  qui  in  hominis  naturam  cadit.  Ita- 
que  non  Affectus  folum  paterni  pietas  lenitafque  Deo  tribuitur,  fed  et 
Conjugalis  Amoris  vis,  ardor,  follicitudo,  et  ejufdem  etiam  laefi  violentiaj 
cumque  eo  conjunctae  perturbationes,  Defiderium,  i^Egritudo,  Zelotypia. 

Hujus  autem  tranflationis  ratio  minime  omnium  eft  obfcura :  funda- 
mento  nititur  valde  aperto,  et  quanquam  in  varias  partes  et  minutiora 
adjuncta  faepe  deducatur,  fua  tamen  ei  femper  conftat  perfpicuitas.  Ex 
omnibus  populis  elegit  libi  Deus  in  gentem  peculiarem  Abrahami  pof- 
•teros,  eamque  nationem  folenni  fcedere  libi  propriam  dicavit.  Hujus 
fcederis  quaedam  erant  utrinque  praeftandae  conditiones,  ex  altera  parte 
amor,  defenfio,  confervatioj  ex  altera  fides,  obedientia,  purufque  cul- 
tus.  Hoc  eft  illud  Conjugium  a  Deo  cum  Ecclefia  fua  initum  j  facro- 
fancta  pactio  fub  ea  imagine  a  facris  Vatibus  fere  omnibus  toties  cele- 
brata :  iniigni  exemplo  ejus  Metaphorae,  quam  Ariftoteles 1  Analogicam 

1  p  0  1  t.  Cap.  xxii.  et  rhet.  lix.  3. 

vocat  j 


prjel.xxxi.  HEBRiEORUM.  301 

vocat ;  cum  propofitis  quatuor  notionibus,  prima  ad  fecundam  eandem 
habet  rationem  quam  tertia  ad  quartam  j  et  voces  homologae  inter  fe  in- 
vicem  commutari  pofliint.  Ita  Deus  ad  Ecclefiam  eandem  habet  ratio- 
nem  quam  Maritus  ad  Uxorem ;  et  Deus  eft  Maritus  Ecclefias,  Eccle- 
fia  Uxor  Dei :  fic  etiam  in  caeteris,  cum  in  plura  adjuncta  particulatim 
deduciturj  quomodo  enim  fe  habet  ad  Divinum  illud  Fcedus  populi 
Pietas,  Impietas,  Idololatria,  Rejectio  j  fic  ad  Pactum  Conjugale  fe  ha- 
bet  uxoris  Caftimonia,  Impudicitia,  Adulterium,  Repudium.  Qux  no- 
tio  facris  Scriptoribus  ita  eft  familiaris,  ut  pro  Idolorum  cultu  paflim 
ufu  receptum  fit  Scortandi  vocabulum,  nec  alienum  locum  ibi  occupaf- 
fe,  fed  pene  fuum  ac  proprium  obtinuifle  videatur. 

Videamus  autem  paulum  quomodo  in  hac  Imagine  verfentur  Sacri 
Vates,  quam  libenter  ei  inhaereant,  quam  non  reformident  eam  in  om- 
nes  partes  educere,  et  per  fingula  adjuncta  perfequi.  De  Ecclefia  in 
Dei  gratiam  reconciliata,  inter  alia  complura  ejufdem  generis,  elegan- 
tiflimus  Ifaias :  1 

100  rmss  rnn* 

"  Nam  Maritus  tibi  erit  Creator  tuus ; 
"  Nomen  ei  Jehova  Exercituum : 
"  Et  Redemptor  tuus  Sanctus  Ifraelis ; 
"  Deus  univerfae  terras  vocabitur. 
Et  alibi  per  Comparationem :  * 

1  I  S  A  I.  LIV.  5. 

2  I  S  A  I.  LXII.  5. 

3  733.  Interpretes  omnes,  cum  veteres  tum  recentiores,  in  anguftias  inextricabiles  induxit 
hujus  voculse  ambiguitas ;  quam  cum  male  acceperunt  lxx,  male  item  pundtaverunt  Maforeta?, 
illorum  auftoritate  confecratus  error  late  manavit,  et  penitus  jam  inolevit.  Nihil  tamen  planius, 
nihil  magis  obvium  et  expofitum  :  non  eft  enim  Plurale  Nominis  Subftantivi  p,  fed  Participii 
Benoni  Veibi  ri33,  hpc  modo  fecundum  leges  Maforeticas  efferendum,  i  eftque  parallelum 
ac  fynonymum  r»  "\>rbx  in  membro  altemo.  Confes  locum  isai^  modo  citatum ;  ubi  etiam 

r.ota, 


302  DE  SACRA  POESI  pral.  xxxi. 

"  Nam  ut  Juvenis  Uxorem  ducit  Virginem, 

"  Ita  Te  Uxorem  ducet  Conditor  tuus  : 

"  Et  ut  Sponfus  in  Sponfa  gaudet, 

"  Ita  in  Te  gaudebit  Deus  tuus. 
Eandem  Imaginem  varie  et  paulo  liberius,  utpote  cum  aliqua  indigna- 
tione,  profequitur  Jeremias, 1  Judaeis  defe&ionem  a  Dei  cultu  expro- 
brans.  Ab  eadem  tota  pendet  pars  prior  Vaticiniorum  Hofeae  -y  quam 
five  ex  Hiftorica  veritate  interpreteris,  five  ad  Allegoriam  omnino  de- 
torqueas,  perinde  hujus  tranilationis,  in  hoc  argumento  quodammodo 
confecratae,  lex  et  ratio  elucebit.  Verum  nemo  eft  qui  in  hac  materia 
pari  cum  audacia  verfatus  eft,  aut  aeque  licenter  fe  effudit,  atque  Eze- 
kiel  j  Vates  praefervidi  ingenii,  parum  curiofus  elegantiarum,  fecurus 
offenilonis :  ut  admodum  verear,  ne  in  graves  reprehenfiones  incurrat 
hominum  delicatorum,  qui  e  Gallorum  fcholis  Critici  evaferunt :  ita 
omnes  locos  qui  huic  rei  adjacent  libere  aperteque  tractavit,  binis  Para- 
bolis  2  bene  longis,  quibus  Judaeorum  atque  Ifraelitarum  ingratum  er- 
ga  Deum  animum,  turpemque  a  vero  ejus  cultu  defe&ionem,  ductis 

nota,  Tl&y,  Marili,  Creatores,  pluraliter  dici  cum  eadem  relatione  ad  eandem  vocem. 

Hoc  modo  facillime  tollitur  illa  Imaginis  inceftae  indignitas,  qure  mcrito  omnibus  Intcrpretibus 
impedimento  fuit.   Ecce  autem  alium  Ifaiae  locum,  in  quo  item  male  accepta  cft  a  Maforetis  ca- 

dem  ipfa  vox : 

7Dino  733  nno 

"Cito  fient  Conditores  tui,  qui  te  everterant; 
"  Quique  te  deftruxerant,  ex  te  prodibunt. 

i  s  a  i.  xlix.  1 7. 

Ita  enim  invitis  Maforetis  diftribuenda  eft  fententia;  ita  explicanda  cum  lxx,  qui  non  modo 
vocem  ambiguam  hic  re&e  reddiderunt,  (uti  etiam  fecerunt  c  h  a  l  d.  et  v  u  lg.)  fed  totam 
etiam  periodum  docte,  accurate,  elcganter,  ut  nihil  poflit  fupra: 

Ta^v  om$h>f/.ifyi<rrl  v<p'  ui  igs&iigE^irc, 

Kuf  01  ign&i»ou#Tis  n  i%iXdj<rzvm\  iK  <r». 
Eos,  ut  folet,  fequitur  a  r  a  b  s.   Simile  Idioma  verbi  IHD,  vide  in  r  s.  cvi.  13.  e  x  0  d.  II, 
18.  eundem  fenfum  verbi  NV,  j  t  r.  xxx.  21.  nahum.  i.  ii. 

1  ;  E  R.  iii.  1,  &c. 

2  E  Z  E  K.  XVI.  et  XXIll. 

imaginibus 


prjel.xxxi.  HEBRjEORUM.  303 

imaginibus  ab  Uxore  adultera,  et  Mulierum  duarum  amoribus  mere- 
triciis,  fufe  exequitur.  Has  Parabolas,  ex  ipfius  Dei  perfona  prolatas, 
cum  clara  et  aperta  Allegoriae  explicatione,  in  materia  lubrica  non  fa- 
ne  nimium  caute  timideque  incedentes,  fed  multa  exponentes  liberius ; 
has,  inquarn,  qui  femel  attente  perpenderit,  is  opinor  iis,  qui  Canti- 
cum  Salomonis,  in  omnibus  fumme  elegans  et  verecundum,  in  divi- 
niorem  fenfum  interpretantur,  nunquam  pofthac  objiciet  colores  vel 
tam  fancto  argumento  indignos,  vel  a  facrorum  monumentorum  ufu, 
gravitate,  ac  puritate  ullo  modo  alienos.  His  accedat  Pfalmus  Quadra- 
gefimus  quintus ;  fanctiffimum  Epithalamium,  de  cujus  argumento 
quantum  video  nulla  eft  apud  fanos  interpretes  dubitatio,  Dei  cum  Ec- 
clefia  fua  conjunctionem  fub  eadem  figura  exprimens  :  quod  etiam 
multi  non  temere  judicarunt  eadem  occafione  compofitum  fuifle,  eo- 
demque  veritatis  fundamento  connructum,  quo  hoc  ipfum  Salomonis 
Canticum.  Non  eft  denique  praetereundum,  Novi  etiam  Foederis  Scrip- 
tores  1  eandem  Allegoriam  ab  anteceflbribus  fuis  receptam  libenter  ad- 
mififle,  fuaque  auctoritate  denuo  confecravifle. 

Abunde  haec  fufficiunt,  ut  mihi  quidem  videtur,  ad  amovendas  om- 
nes  offenfiones  ex  parte  rei  ipfius  et  ex  imaginis  indignitate  exortas, 
quae  plurimos  Allegoricae  hujus  Poematis  interpretationi  averfos  et  ini- 
quos  habuerunt.  Eam  fententiam  ulterius  confirmare,  et  argumentis 
ex  ipfo  Poemate  ductis  munire,  fuperfedeo ;  reformidans,  ut  verum  fa- 
tear,  rei  difficultatem :  nam  quanquam  ita  rem  habere  prorfus  exifti- 
mem,  opinione  ductus,  et  auctoritate  vetuftatis,  et  praecipue  uti  dixi 
Tranflationis  Analogia ;  vereor  tamen,  ut  id  rationibus  dire&is  et  ex  in- 
terna  operis  ftructura  petitis  fatis  clare  evinci  poffit. 

Quod  fi  vero  concedatur,  AHegoricum  efle  hoc  Poema,  alia  jam  ex- 
furgit  quaeffio,  quamnam  ad  fpeciem  Allegoriae,  ex  tribus  iftis  quas  an- 
tea  conftituimus,  referendum  fit.  Earum  prima  erat  Metaphora  conti- 
nuata ;  altera  Parabola  proprie  dicta ;  tertia  erat,  quam  Myfticam  Alle- 
goriam  appellavi,  quae  Hifloricae  veritati  fenfum  fublimiorem  fuperin- 

1   Vide  m  a  t  t.  ix.  15.    j  o  u.  29.    2.  c  0  r.  xi.  2.    e  p  H.  v.  23,  &C.    A  P  o  c. 

XIX.  7.    XXI.  2.     XXII.  17. 

ducit. 


3o4  DE   SACRA  POESI         prjel.  xxxi. 

ducit.  Iis  plane  accedo,  qui  in  ultima  illa  Allegoriarum  claffe  Carmen 
hoc  includunt :  quam  caufam  fane  facile  obtinere  poftumus,  fi  modo 
ullus  hic  detur  Allegoriae  locus ;  nam  quin  de  ipfo  Salomone  hic  aga- 
tur,  deque  veris  ejus  nuptiis,  vix  eft  ut  dubitari  poffit.  Norunt  etiam 
qui  in  Vatum  Hebraeorum  fcriptis  paulo  diligentius  verfati  funt,  quam 
fit  ea  ratio  Poefeos  facrae  confuetudini  et  naturae  confentanea ;  quae  iri 
vero  argumento  tractando  ultra  proximam  materiem  profpicere  amat, 
et  rerum  humanarum  defcriptionibus  divinarum  adumbrationem  quan- 
dam  fubfternere.  Argumentum  autem  huic  Cantico  praebent  Nuptise 
Salomonis,  Regis  illius  Ifraelitarum,  et  nomine  et  re,  Pacifici :  Sponfa 
ejus  vocatur  Salomitis,  eodem  nomine  ad  fcemininam  pofitionem  con- 
verfo,  quanquam  id  Judaei  perverfa  pronuntiatione  obfcuraverunt :  fo- 
nat  enim  Salomo  et  Salomitis,  plane  ut  apud  Romanos  Caius  et  Caia. 
Non  erat  praetereunda  hujus  appellationis  animadverfio  j  habere  enim 
videtur  aliquid  momenti,  nec  obfcuram  continere  occulti  fenfus  figniti- 
cationem  :  quorfum  enim  Conjugi  Salomonis,  praeter  confuetudinem 
Hebraeorum,  imponeretur  iplius  nomen,  nifi  ex  vi  ac  notione  vocabuli  ? 
unde  intelligitur,  eandem  nominis  vim  in  ipfo  Salomone  non  effe  negli- 
gendam,  nec  in  ejus  perfona  unice  haerendum.  Quaenam  autem  fuerit 
ea  Salomonis  Sponfa,  non  certo  quidem  conftat  :  verum  non  abfurde 
conjecerunt  Viri  eruditi,  fuhTe  eam  Pharaonis  Filiam,  quam  praecipue 
amavit  Salomo.  Quidni  autem  Salomo  iEgyptiam  uxorem  ducens  ex 
hac  etiam  paite  apte  adumbraret  alterum  Illum  Pacificum,  qui  Eccle- 
liam  ex  gentibus  et  alienigenis  delectam  fibi  eftet  defponfaturus  ? 

Porro  de  hac  Allegoria  id  folum  addam ;  ejus  explicationem  aggre- 
dienti  duo  imprimis  eife  cavenda :  primo,  ne  in  omnibus  eam  nimium 
urgendo,  et  minutiffima  quaeque  in  partes  pertrahendo,  hominibus  cor- 
datis,  doctis  perinde  atque  indoctis,  ludibrium  debeat :  tum  ut  conftan- 
ter  teneat  hujus  Allegoriae  confuetudinem  ac  legem  in  facris  monumen- 
tis  plene  explicateque  traditam,  permittatque  ut  qui  ejus  audtor  fuit, 
idem  fit  folus  interpres.  Hac  in  parte  multum,  ut  mihi  quidem  vide- 
tur,  erraverunt  eruditi  quidam  Viri,  i  qui  quae  de  Sponfa  dicta  funt, 

1    BERNARDUS,   DURHAMUS,   SANCTIUS,   BOSSUETUS,  &C. 

non 


pr/bl.xxxi.  HEBRiEORUM.  305 

non  folum  de  univerfa  Ecclefia,  fed  de  piis  etiam  Animabus  privatim 
interpretantur  j  (ut  alia  mittam  longe  abfurdiora)  quod  quo  nitatur 
fundamento,  aut  quomodo  cum  hujus  Allegoriae  analogia  a  facris  Vati- 
bus  perpetuo  fervata  conftare  poflit,  non  video. 

Supereft  ut  de  hujus  Poematis  ftylo  pauca  dicenda  fint.  Paftorale 
effe  hoc  Carmen  antea  indicavi ;  fiquidem  duae  Perfonae  principes  1  Paf- 
tores  elfe  finguntur.  Id  non  abhorrebat  ab  Hebraeorum  moribus,  qui 
in  curando  pecore  i  multum  erant  occupati,  neque  alienum  ducebant  a 
principum  virorum  dignitate  ejufmodi  negotiis  vacare.  Salomonem  cer- 
te  minime  dedecebat  Paftoris  munus,  cujus  Patrem  Deus  a  gregibus  o- 
vium  ad  regnum  Ifraeliticum  evexhTet.  Cum  autem  omnis  agreftis  et 
paftoralis  vitae  fpecies  in  fe  fuaque  natura  fit  jucunda,  tum  Hebraeos  ex 
ufu  et  confuetudine,  adjuncta  etiam  dignitatis  opinione,  praecipue  de- 
lectabat.  Hic  vero  coloribus  ad  omnem  elegantiam  compofitis  depingi- 
tur,  fummaque  ledtimmarum  imaginum  varietate  commendatur.  Et- 
enim  3  "  haec  Cantio  tota  fcatet  deliciis :  ubique  flores,  frudtus,  pul- 
"  cherrimarumque  plantarum  copia,  veris  amoenitas,  agrorum  ubertas, 
"  horti  vernantes,  irrigui ;  aquae,  putei,  fontes  :  odoramenta,  five  arte 
"  confecta,  five  quae  fponte  fua  humus  parturit :  adhaec  columbae,  tur- 
"  turum  voces,  mella,  lac,  vina  liquentia :  poftremo  in  utroque  fexu 
"  formae  honeftas  ac  venuftas,  cafta  ofcula,  amplexus,  amores  tam  pu- 
"  dici  quam  blandi :  fi  quid  horrefcit,  ut  rupes,  ferique  montes,  ac  leo- 
"  num  cubilia,  totum  ad  voluptatem,  ac  velut  pulcherrimas  tabulae  or- 
"  natum  varietatemque,  compofitum."  Quam  pulchrae  funt  defcriptio- 
nes  cum  fuaviftimo  affectu  conjuncT:ae  I  4 

i*\b  m  ♦na» 

1  Vid.  Cap.  1.  7,  8. 

2  Vid.  gem,  xlvi.  32,  34. 

3  bossuet.  Praef.  in  cast. 

4  Cap.  11.  10,  — —  13. 


306  DE  SACRA  POESI  prjel.xxxi. 

\nio  una 

y*jn  •varn  ny 

PMfc  nDjn  nwnn 
:  nn  una  -noD  D»3fijm 
♦n»jn  -f?  npp 

li?  »371  >JTi£J* 

"  Surge  age,  Deliciae  meae ! 
"  Formofa  mea,  et  veni ! 
"  Ecce  enim  Hyems  praeteriit  j 
"  Pluvia  tempeftas  tranfiit,  abiit : 
"  Apparent  humi  flofculi ; 
"  Tempus  adeft  cantus  avium ; 
"  Et  vox  Turturis  in  terra  noftra  auditur. 
"  Ficus  dulci  fucco  condivit  fructus  fuos, 
"  Et  vineae  florefcentes  odorem  diffundunt. 
"  Surge  age,  Deliciae  mese  ! 
"  Formofa  mea,  et  veni ! 
Quanta  fuavitate  conditae  comparationes !  i 

rte  *nnN  ytt  is»  nn 
-pn  "dd  no 
jqw3  Sd»  yxsw  nm 
nS^  i*mnsty  mstan  n£n 
-puyS  nnn  nbnveo"! 
:       nna  TmaW  nm 

"  Quam  jucundi  funt  amores  tui,  O  foror  mea,  O  fponfa ! 

k'  Quanto  dulciores  amores  tui  vino, 

"  Et  odor  unguentorum  tuorum  omnibus  aromatis  ! 

"  Labia  tua,  O  fponfa,  funt  favi  ftillantes  j 

"  Mel  et  lac  fub  lingua  tua ; 

"  Et  odor  veftium  tuarum  ficut  odor  Libani. 


j  Cap.  iv.  10,  11. 


prjel.xxxi.  HEBR/EORUM,  307 

Sunt  aliae  nonnullae,  quas  operae  pretium  erit  paulo  diligentius  expo- 
nere.  x 

mvn  *rw  tw 
*  i  nybi  nnn  Mthw 

"  Capilli  tui  ficut  grex  caprarum, 

"  E  monte  Galaado  emicantium. 
Caprarum  pili  erant  molles,  nitidi,  fulvi,  Sponfae  capillis  concolores :  * 
comparantur  pulcherrimi  capitis  cincinni  cum  denfis  caprarum  gregibus 
montem  florentiffimum  ab  imo  ad  fummum  ufque  verticem  operien- 
tibus. 

nwnn  p  r?w 
JDnn  nbyw 

11  Dentes  tui  ficut  grex  ovium  praecife  aequalium, 

"  Quas  e  lavacro  afcendunt  j 

"  Omnes  inter  fe  gemellse, 

"  Neque  eft  ulla  pari  fuo  orba. 
Mirifice  exprimitur  dentium  aequalitas,  candor,  perfe&a  compofitio,  et 
illasfa  feries. 

:  nm  fonoi 

"  Labella  tua  ficut  filurn  coccineum; 

<c  Et  decorus  fermo  tuus : 
tenuia  nimirum  et  mire  rubicunda,  commendantia  vocis  et  locutionis 
dulcedinem  et  gratiam. 

■jnpi  pa-n  nbsa 

{<  Genae  tuae,  ficut  fettio  mali  punici,. 
cc  Cincinnis  tuis  intermicantes : 


1  Cap.  iv.  1, 


2  Vide  Cap.  vn.  5  et  confer  1.  s  am.  xix.  13,  16.  cum  XVI.  12.  et  confule  bochart; 
Hieroz.  Part.  1,  Lib.  11.  51. 

Qjj  2  paulum 


308  DE  SACRA  POESI  &c.  piuel.xxxi. 

paulum  fcilicet  capillis  velatae,  et  fub  illa  umbra  dulcius  erubefcentes ; 
ut  grana  mali  punici  (quorum  color  eft  candor  rubore  fuffufus)  intra 
refectum  corticem. 

nvsbrb  hab 
vSy  nSn  pan 

<c  Collum  tuum,  ficut  turris  Davidis, 

<c  In  pinnas  extructa; 

<c  In  qua  pendent  mille  clypei, 

<c  Arma  virorum  fortium. 
Cervix  procera,  erecta,  excelfa,  ad  elegantiffimas  fymmetriae  leges  ex- 
acta;  auro,  gemmis,  unionibus  ornata;  pulcherrime  confertur  cum 
Turre  aliqua  in  arce  Sionis,  editiore,  notaeque  elegantiae,  nec  ftru<5hira 
minus  quam  fupellec~tile  decora ;  ubi  varii  generis  arma  ordinate  tholis 
affixa  erant. 

"  Duae  mamillae  tuae,  ficut  duo  hinnulei, 

<{  Gemelli  capreolae, 

<c  Pafcentes  inter  lilia : 
venuftae,  tenellae,  fororiantes,  extantefque  in  pectore  candidiffimo.  Eft 
iy£  animal  eximiae  pulchritudinis,  ex  ea  ipfa  nomen  habens.  Quibus 
omnibus  quid  delicatius,  quid  exquifitius,  quid  etiam  aptius  et  expref- 
fius,  cogitari  poteft  ?  Quantum  perdidimus  in  aliis  bene  multis  hujus 
Poematis  locis,  quorum  claritati  atque  elegantiae  inextricabiles  tenebras 
offudit  vetuftas  ? 


POEMA  JOBI. 
PRiELECTIO  TRICESIMA  SECUNDA: 
DE  POEMATIS  JOBI  ARGUMENTO  ET  FINE. 


Cu  m  de  Jobi  Poemate  ejufque  natura  et  conftitutione  jam  a- 
gendum  fit,  video  mihi  eam  quaeftionem  propofitam,  in  qua 
fumma  eft  opinionum  diverfitas,  prope  fola  inter  eruditos  de 
maxima  ejus  obfcuritate  confenfio :  ut  argumentum  vel  tam 
difficile,  vel  toties  tractatum,  ingredienti  quaerenda  fit  excufatio  temeri- 
tatis.  Quanquam  autem  vel  do&ifiimorum  virorum  de  rebus  valde  du- 
biis  inter  ipfos  diflentientium  aliquanto  levior  videri  poflit  auctoritas, 
eoque  minorem  invidiam  veniamque  paratiorem  fint  habiturae  forfan  a- 
liorum,  quaecunque  fint,  fententias •>  ea  tamen  defenfione  non  utar,  cum 
id  modo  in  me  recipiam,  quod  mihi  neceflario  imponit  inftituti  mei 
ratio  j  non  nova  quaeram,  non  eruditorum  lites  dijudicare  aufim,  ob- 
fcura  vix  fperem  illuftrare ;  tantummodo  ex  locis  clarioribus  probabi- 
lia  colligere,  eaque  quae  mihi  videntur  aliquo  rationis  fundamento  niti, 
non  quafi  comperta  ac  plane  percepta,  fed  in  opinione  pofita,  propo- 
nere :  cum  de  Poematis  conftitutione  et  partibus  fatis  clare  difputari 
non  pofle  arbitror,  nifi  quis  in  tanta  opinionum  varietate,  quae  fit  fua 
potifiimum  de  univerfo  opere  fententia,  prius  explicet. 

Inter  omnia  Sacri  Codicis  monumenta  exftare  quodammodo  mihi  vi- 
detur  Liber  Jobi,  quafi  fingulare  quoddam  atque  unicum  j  utpote  mini- 
mam  omnium  cum  caeteris  habens  cognationem,  nullam  cum  Ifraelita- 

rum 


7io  D E    SACRA    POESI  VJLJEL.  XXXII. 

rum  rebus  necemtudinem.  Ponitur  1  in  Idumasa  fcena  Hiftoriae  j  ho- 
minis  Idumaei  cafus  narrantur;  qui  loquentes  inducuntur  funt  omnes 
Idumaei,  vel  finitimi  Arabes,  ex  Abrahami  quidem  familia  plerique  o- 
riundi :  fermo  eft  pure  Hebraeus,  quanquam  auctore,  ut  videtur,  Idu- 
maeo ;  nam  omnes  Abrahami  pofteros  Ifraelitas,  Idumaeos,  Arabas  tum 

l  Cum  valde  incerta  funt  ea  omnia,  quae  ex  Graecorum  monumentis  et  Geographiae  longe  re- 
centioris  fcriptoribus  Eruditi  congefferunt,  ad  indicandam  Jobi  caeterorumque,  qui  hic  memo- 
rantur,  patriam  et  fedes  j  aliam  prorfus  rationem  ineundam  cenfeo,  et  ex  Sacris  Literis  unice 
petendam  hujufce  quseftionis  folutionem  :  quae  itaque  mihi  videntur  ad  hanc  rem  illuftrandam  ali- 
quo  modo  pertinere,  exinde  deprompta  breviter  exponam. 

flj/  Terra  Utzi,  eft  Idumaea,  ut  plane  conftat  ex  thren.  iv.  21.  Erat  Utz  Seiri 
Choraei  Nepos  :  cen.  xxxvi.  20,  28.  1.  par.  i.  38,  42.  Seirus  traftum  montanum  cogno- 
minem  ante  Abrahami  tempora  infederat,  fed  ejus  pofteris  ejec~tis  regionem  occupaverunt  Idu- 
maei :  gen.  xiv.  6.  deut.  ii.  12.  Duo  alii  viri  memorantur  eodem  nomine  py  appellati ; 
alter  Shemo  oriundus,  alter  P'ilius  Nachoris  fratris  Abrahami ;  led  an  regio  aliqua  ex  horum  al- 
tcrutro  nomen  duxerit  omnino  non  liquet.  Eft  autcm  Idumaea  pars  Arabiae  Petrseae,  Tribui  Ju- 
dae  contermina  ad  meridiem  :  num.  xxxiv.  3.  j  o  s  h.  xv.  i,  21.  adeoque  Terra  Utzi  re&e 
locatur  inter  ^Egyptum  et  Philiftasos,  j  e  r.  xxv.  20.  ubi  ordo  locorum  in  populis  recenfendis 
ab  JEgypto  ufque  ad  Babylonem  fatis  accurate  fervari  vldetur ;  atque  iidem  populi  eodem  fere 
ordine  iterum  collocantur,  j  e  r.  xlvi,   l. 

CDip  >33,  Orientales :  ita  appellantur  omncs  illse  gentes  diverfa?,  populique  mifcellanei,  (uti 
vocantur  jer.  xxv.  20.)  qui  inter  ^Egyptum  et  Euphratem  habitant,  Judseae  circumvicini  ad 
meridiem  et  orientem  ;  fpeciatim  Idumaei,  Amalckitae,  Midianitae,  Moabitae,  Ainmonitse ;  vid. 
jud.  vi.  3.  et  is  a  1.  xi.  14.  Ex  iis  certe  Idumaei  et  Amalekitae  fiti  erant  ad  meridiem  Ju- 
cbeae;  vid.  num.  xxxiv.  3-.  xm.  29.  1.  s  am.  xxvn.  8,  10.  Hoc  plane  modo  fe  res  ha- 
bere  videtur  :  omnis  ea  regio  inter  JEgyptum  et  Euphratem  vocabatur  Oriens,  primum  refpeclu 
yEgvpti,  (ubi  Ifraclitas  fic  loqui  didiciffe  cenfet  j  os.  medu  s  Oper.  pag.  580.)  poftea  abfolu- 
te,  et  fine  ulla  relatione  ad  fitum  loquentis,  aut  ad  rem  de  qua  agitur.  Abrahamus  dicitur  a- 
mandaffe  concubinarum  fuarum,  hoc  eft,  Keturae  et  Hagarae,  filios,  Onp  HOnp, 
"orientem  verfus,  in  eam  regionem  quae  Oriens  vulgo  dicitur:"  cen.  xxv.  6.  ubi  nomen  re- 
gionis  ab  ejufdem  fitu  diftingui  videtur.  Salomo  perhibetur  "  fapientia  antecelluiffe  omnes  O- 
"  rientales  et  omnem  ^Egyptum  :"  1.  reg.  iv.  30.  hoc  eft,  omnes  populos  vicinos  ex  ea  parte 
fnnul  fumptos :  erant  enim  qui  fapientia?  fama  non  minimum  claruerunt,  extra  ^Egyptum  fiti, 
et  Judaex  vicini  ad  meridiem,  nimirum  Idumaei,  (vid.  j  E  R.  xlix.  7.  a  b  d.  8.)  quorum  hic 
habenda  erat  ratio.  Ita  Babyloniis  edicit  Jehova  ;  "  Surgite,  afcendite  in  Kedarenos,  et  vaftate 
"  filios  Orientis :"  j  e  r.  xlix.  28.  veruntamen  ii  fiti  erant  Babyloniis  ad  Occidentem.  Jobus 
igitur  etfi  numeretur  inter  Orientales,  non  eft  tamen  propterea  neceffario  locandus  in  Arabia 
Defeita. 

ODTin  tD^N,  Eliphazus  Themanites  :  erat  Eliphazus  Efavi  filius,  et  Theman  Eliphazi  : 
gen.  xxxvi.  10,  11.  ex  hac  gcnte  proculdubio  crat  hic  Eliphazus.  Theman  certe  eft  urbs 
Idumsorum :  j  e r.  xlix.  7,  20.  ezek.  zxv.  13.  amos.  i.  II,  12,  abd.  8,  9. 


prjel.  xxxii.  HEBRiEORUM.  311 

Keturgeos,  tum  Iftimaelitas,  communi  lingua  diu  ufos  fuiffe  veri  eft  fi- 
millimum.  Idumaeos  autem^  ac  fpeciatim  Themanitas,  fapientia;  fama 
claruiffe,  Jeremiai  atque  Abdiae  Prophetarum  1  teftimonio  conftat :  Ba- 
ruchus  2  etiam  hos  vel  prsecipue  toi?  fjLv^oKoyoig  xcq  tois  ixfyrviTcus  Tv\g  <rw- 
ttnas  adnumerat.    De  Au&ore  quidem  varie  opinati  funt  Viri  eruditi : 

»nVi^n  T^O,  Bildadus  Suchitcs  :  erat  Shuachus  Abrahami  ex  Ketura  filius,  cujus  pofteri  in- 
ter  Orientales  numerandi ;  cum  fratre  Midiane,  et  fratris  filiis  Sheba  et  Dedane  fortafle  collo- 
candus :  vid.  gen.  xxv.  2,  3.  Dcdan  eft  urbs  Idumaeae :  jer.  xlix.  8.  et  in  cjus  limite 
orientali  fita  videtur,  ut  Theman  in  occidentali ;  ezek.  xxv.  13.  Ex  Sheba  oriundi  Sabaei, 
in  aditu  Arabiae  Felicis  ad  Mare  Rubrum :  Sheba  cum  Midiane  conjungitur,  isai.  lx.  6.  Mi- 
dianitis  autem  in  eadem  eft  regionc  non  longe  a  monte  Horebo,  exod.  h.  15.  111.  I. 

'flOyjn  ")S12f,  Zopharus  Naamathites :  inter  urbes,  quae  Tribui  Judae  forte  obvenerunt  Idu- 
maeis  conterminae  ad  meridiem,  numeratur  Naama,  josh.  xv.  21,  41.  neque  alia  occurrit  hoc 
nomine  :  hinc  forfan  oriundus  Zopharus. 

't13n  NIIT^N,  Elihuus  Buzites :  femel  tantnm  occurrit  Buz  ut  nomen  loci  vel  regionis,  jer. 
xxv.  23.  ubi  cum  Dedane  et  Thema  jungitur:  Dedan,  uti  jam  vidimus,  eft  nrbs  Idumaeae; 
Thema  erat  ex  filiis  Ifhmaelis,  qui  habitafle  dicuntur  "  a  Chavila  uique  ad  Shur,  quod  eft  e  re- 
"gione  JEgypti  ;"  gen.  xxv.  15,  18.  Saulus  autem  dicitur  percuflifle  Amalekitas  "a  Chavi- 
"  la  ufque  ad  Shur,  quod  eft  e  regione  ^Egypti ;"  I  s  a  m.  xv.  7.  Chavila  igitur  ifthaec  non 
longe  eft  a  finibus  Amalekitarum  ;  Amalekitae  autem  nunquam  fefe  extenderunt  ultra  fines  Ara- 
biae  Petraeae ;  adeoque  Thema  urbs,  quae  inter  Chavilam  et  defertum  Shur,  eft  alicubi  ad  meri- 
diem  vel  ortum  hibemum  Judaeae.    Thema  item  Shebae  jungitur,  j  o  b.  vi.  19. 

His  probe  perpenfis,  clare,  quantum  in  hujufmodi  quaeftione  fperare  fas  eft,  conftare  arbitror, 
Jobum  in  Idumaea  habitafle,  omnefque  ejus  Amicos  in  Arabia  item  Petraea,  vel  in  regionibus 
proxime  vicinis  fedes  habuifle.  Unum  hic  objicitur  :  quaeritur,  quomodo  Chaldaei  ad  Euphra- 
tem  fiti  in  camelos  Jobi  habitantis  in  Idumaea  tam  longe  diffita  impetum  facere  potuerunt  ?  quod 
fatis  effe  caufe  multis  habetur,  cur  Jobi  patriam  in  Arabia  Deferta  non  longe  ab  Euphrate  col- 
locent.  Quid  vero  prohibet,  quo  minus  Chaldaei  juxta  atque  Sabaei,  populi  rapinis  dediti,  et 
oraedae  caufa  turmatim  longe  lateque  graffantes,  per  omnes  has  regiones,  in  fingulas  gentes  ac 
familias  potius  quam  in  nationes  et  regna  divifas,  adeoque  latrociniis  femper  infeftas,  impune 
vagari  potuerint,  et  ab  Euphrate  etiam  ufque  ^Egyptum  excurrere  ?  Porro  autem  ex  altera  par- 
te  quaero,  an  aeque  credibile  fit,  Amicos  omnes  Jobi,  in  Idumaea  ejufque  vicinia  degentes,  fta- 
tim  inaudire  potuifie  ea  omnia  quae  Jobo  in  Arabia  Deferta  prope  Chaldaeam  acciderant,  eique 
protinus  accurrere  ?  aut,  fi  eorum  aliquos  Arabiae  Defertae  incolas  fuifle  quifquam  contenderit, 
inter  fe  conftituere,  ut  Jobum  una  viferent,  cum  certo  conftet  Eliphazum  Themane  in  extrema 
Idumaea  habitafle  ?  Quod  attinet  ad  Ptolemaei  At<mus,  (fic  enim  habent  exemplaria,  non  Av<n- 
t««)  non  conftat  id  nomen  cum  Hebraea  voce  frj/  vel  una  litera  congruere.  lxx.  i  n  tt.  re- 
gionem  quidem  Avnnhi  appellant,  fed  in  finibus  Idumaeae  locant ;  et  Jobum  ipfum  pro  Idumaeo, 
Efavi  Pionepote,  habent.   Vide  Additamentum  lxx.  intt.  ad  finem  jobi. 

1  J  E  R.  XLIX.  7.    A  B  D.  8. 

2  BARUCH.  IU.  22,  23  ^ 

Elihuum 


3i2  DE  SACRA  POESI  prjrl.xxxii. 

Elihuum  fuiffe,  Lightfooti  noftri  conjectura  eft j  quas  primo  quidem 
afpedtu  fefe  aliquantum  commendat :  videtur  enim  Elihuus  in  exor- 
dio  *  fui  fermonis  aliqua  ex  Au&oris  perfona  efFerre.  Verum  ea  Apof- 
trophe  melius  intelligitur  ad  auditorum  ccetum  facl:a :  ad  hoc,  duobus 
Diftichis  manifefto  conftat,  cum  caetera  omnia  ex  Audtoris  perfona  fo- 
luto  fermone  efferantur.  Altera,  quae  plurimum  etiam  obtinuit,  fen- 
tentia  Mofem  fuiffe  Scriptorem  ftatuit :  quae  alii  opinioni  folummodo 
confequens  effe  videtur  j  nimirum  Carmen  hoc  in  Ifraelitarum  folatium 
compofitum  fuifTe,  eorumque  res  aliquo  modo  adumbrarej  quam  ip- 
fam  efie  vaniffimam  arbitror :  cum  morum,  rituum,  rerum  Ifraelitica- 
rum  nulla  veftigia,  nullam  fpeciem  aut  umbram  reperio.  Addo  etiam 
videri  mihi  ftylum  Poematis  a  poetico  Mofis  charattere  haud  paulum 
difcreparej  prefTiorem  enim  effe,  adftridtiorem,  breviorem,  in  poetica 
fententiarum  conftrudtione  accuratiorem  :  quod  idem  animadverti  po- 
teft  in  Balaami  Aramaei  Vaticinationibus,  hominis  item  exteri,  fed  Pro- 
phetae,  nec  a  lingua  Hebraea,  nec  a  vero  Deo,  alieni.  Probabiliorem 
itaque  exiftimo  eorum  fententiam,  qui  vel  Jobum  ipfum,  vel  aliquem 
potius  ei  aetate  fupparem,  Carminis  Auiftorem  ftatuunt :  nam  antiquim- 
mum  effe  omnium  monumentorum  facrorum,  res,  fermo,  univerfus 
chara<5ter,  ipfa  denique  obfcuritas,  arguit.  De  aetate  Jobi  ipfius,  quan- 
quam  accurate  definiri  non  poteft,  non  tamen  video  cur  multum  dubi- 
temus.  Mofe  antiquiorem  fuiffe,  ac  aequalem  etiam  Patriarchis,  ipfius 
longa  aetas  indicat.  Ut  castera  taceam  huc  pertinentia,  quae  Viri  eru- 
diti  animadverterunt,  ante  Legem  latam  eum  vixiffe  probabiliter  inferri 
poteft  ex  eo  Sacrificii  genere,  quod  Deo  jubente  offert  j  feptem  nimi- 
rum  juvencos  et  feptem  arietes  :  2  quod  in  iis  regionibus,  ea  aetate,  non- 
dum  deleta  inter  gentes  Creationis  intra  feptem  dies  memoria,  obtinuif- 
fe,  Balaami  Aramaei  exemplo  conftat.  Nunquam  in  dubium  vocata 
fuiffet  Hiftoriae  veritas,  nifi  Allegoriarum  conquilitoribus  tantum  pla- 
cuiffent  fuae  fittiones,  ut  nihil  amplecli  vellent  quod  non  umbratile  ef- 
fet  et  commentitium.  Veritatem  dico  quoad  rerum  fummam :  nam  fer- 

1  J  O  B.  XXXII.  15,  l6. 

2  }  o  b.  xlii.  8.   Confer  nvm.  xxiii.  i,  &c. 

mones 


FML.  XXXII.  HEBR^ORUM.  311 

mones  omnes,  atque  alia  aliqua  fortaffe  adjundta  poetice  exornata  efle 
arbitror,  fed  nequaquam  confidta  aut  detorta  ad  extruendam  Allego- 
riam.  In  ipfo  Poemate  ne  minima  quidem  Allegoriae  indicia  compe- 
rio :  in  Prologo  *  fi  quae  ejufmodi  occurrunt,  fimilia  ac  paria  habent 
etiam  Libri  Hiftorici.  Effe  autem  Prologum  et  Epilogum  quodammo- 
do  extra  ipfum  opus,  et  Argumentum  Poematis  explicare,  manifeftum 
efb ;  an  ejufdem  cum  Poemate  et  astatis  et  au&oris,  incertum :  funt 
quidem  in  Prologo  nonnulla,  unde  multi  certo  fibi  collegiffe  videntur, 
fcriptorem  Judaeum  fuiffe ;  quae  tamen  non  nimium  urgenda  effe  exif- 
timo. 

Haec  omnia  in  ambiguo  elfe,  et  multis  doctiffimorum  hominum  con- 
troverfiis  ultro  citroque  jaciari,  minime  eft  mirandum :  de  prsecipuo 
autem  Poematis  Argumento  ac  Fine  potuilfe  unquam  dubitari,  id  qui- 
dem  merito  mirari  quifquam  poffit.  Nam  quanquam  multa  fint  loca 
valde  obfcura,  multa  quae  vereor  ut  quifquam  mortalium  fatis  intelli- 
gat  3  quanquam  etiam  in  rerum  et  fententiarum  nexu,  et  ferie  oratio- 
nis,  plerumque  praecipua  pofita  fit  obfcuritas ;  eo  tamen  ufque  tenebris 
involuta  effe  omnia,  ut  nihil  in  univerfum  clare  percipi  certeque  con- 
cludi  poflit,  non  eft  exiftimandum.  Ac  longe  quidem  aliter  fe  res  ha- 
bet.  EfFulget  enim  per  totum  una  atque  eadem,  eodem  ducens,  quan- 
quam  faepius  intermiffa,  lux  :  quam  fi  quis  attente  fequatur,  neque  fe- 
fe  ultro  tenebris  immergat,  iifque  nimium  inhsereat,  non  dubito  quin 
univerfi  operis  feriem,  argumentum,  et  finem,  fatis  clare  fit  perfpectu- 
rus.  Eam  rationem  fequamur  paulum,  Academici ;  et  obfcuriora  fuf- 
penfo  pede  tranfeuntes,  clarioribus  infiftentes  diligentius,  totum  opus 
pingui,  ut  aiunt,  Minerva  percurramus,  videamufque,  fi  quam  univerfi 
argumenti  notionem  confequi  et  in  animis  noftris  confignare  poffimus. 

Proponitur  exemplum  Viri  Boni,  pietatis  confpicuae,  probataeque  in- 
tegritatis,  e  fummo  rerum  profperarum  faftigio  in  profundiffimas  mife- 
rias  fubita  ruina  deturbati :  qui  cum  primo  omnes  quibus  abundabat 
facultates,  liberofque  etiam  amififlet;  deinde  graviffimo  infuper  totius 

1  j  0  b.  1,  6,  &c.  11.  I,  &c.   Confcr  1 .  r  e  c.  xxn.  ig,  22. 

R  r  corporis 


7t±  DE   SACRA   POESI         VRJEL.  XXXII. 

corporis  morbo  laboraret;  ifthaec  omnia  aequo  animo  ac  forti  Deique 
reverentiiTimo  fullinuit.  "  Hucufque,  inquit  i  Hiftoricus,  nihil  deli- 
"querat  Jobus,  nec  indigni  quidquam  aut  infulfi  Deo  attribuerat :"  et 
poft  fecundam  Tentationem,  »  "  In  his  omnibus  Jobus  labiis  fuis  haud 
"  quidquam  peccaverat."  Quod  notat,  iterumque  urget  Hiftoriae  fcrip- 
tor,  quo  excitet  lectorem  eumque  attentiorem  reddat  ad  fequentia,  quae 
Poematis  argumentum  conftituunt :  nimirum  ut  animadvertat,  num  in 
conftantia  fua  perftiturus  elfet  Jobus,  quaeque  adhuc  etiam  ingruerent 
mala  pari  animi  fortitudine,  parique  dictorum  modeftia  et  temperantia 
eftet  laturus.  Accedebat  enim  jam  aliud  oneris,  quo  penitus  explorare- 
tur  Viri  virtus,  quod  revera,  uti  nos  jam  praemonuit  fcriptor,  haud  ae- 
que  firmiter  eum  fuftinuifte  deprehendemus :  Amicorum  nimirum,  qui 
ad  eum  confolandi  animo  venerant,  iniquae  fufpiciones,  acerbae  accufa- 
tiones,  et  importunae  vehementefque  altercationes.  Hinc  exfurgit  Poe- 
matis  Argumentum.  Cum  enim,  poft  diutinum  eorum  filentium,  in 
graviftimos  queftus  et  ardentiftimam  Natalium  fuorum  Execrationem 
paulo  impotentius  fefe  efFudiftet  Jobi  dolor;  exacerbati  fubito  amico- 
rum  animi,  mutatae  voluntates,  et  folatia,  ft  quae  fecum  in  finu  repofi- 
ta  attuliftent,  in  contumelias  verfa.  Prior  ex  tribus  illis  egregiis  Confo- 
latoribus  impatientiam  ejus  corripit  3  arguit  improbitatis  ;  tecte  quidem 
et  oblique,  cum  de  probis  Deus  hujufmodi  poenas  non  fumat ;  monet 
non  afpernandam  efie  Dei  caftigationem.  Alter,  in  alloquendo  non  le- 
nior,  pro  conceflb  ac  comperto  habet,  liberos  ejus  fcelerum  fuorum 
poenas  luifie  ;  ipfum,  modo  innocens  fit  vel  ad  mifericordiam  Divinam 
confugiat,  in  integrum  reftitui  pofie.  Tertius  eum  accufat  arrogantiae, 
vanitatis,  et  mendacii,  eo  quod  fe  contra  fociorum  accufationes  defen- 
dat ;  ad  faniorem  mentem  vitamque  fanctiorem  hortatur.  Omnes  de 
Dei  judiciis  in  malos  impiofque  femper  aperte  editis,  deque  hypocrita- 
rum  certifiimo  exitio,  multa  difierunt,  haud  obfcure  Jobum  petentes. 
Quid  ad  haec  omnia  ac  fingula  Jobus  ?  de  fuis  miferiis,  de  Amicorum 
inhumanitate,  de  Dei  ab  fe  alienatione,  queritur;  Deum  hominefque 

1  JOE.  I.  22. 

2  J  O  B.  II.  IO. 

teftatur 


prjbl.  xxxn.  HEBRiEORUM.  315 

teftatur,  innocentem  fe  opprimij  Deo  imparem  efle,  et  juftiffimam  cau- 
fam  obtinere  non  poffe :  animofius  paulo  et  contentiofius  cum  Deo  a- 
git,  quem  probos  ac  improbos  aeque  plagis  conficere  affirmat.  His  re- 
fponfionibus  multo  etiam  magis  irritati  funt  fociorum  animi :  acrius  ac 
vehementius  ad  accufandum  denuo  fe  accingunt.  Jobum  impietatis, 
fuperbiae,  impotentiae,  furoris,  infimulant :  eofdem  locos  tractant,  de 
Juftitia  Dei,  de  impiorum  fuppliciis,  certiffimoque  pofl  brevem  felici- 
tatem  excidio :  quam  fententiam  fua  patrumque  fuorum  experientia 
comprobatam  fidenter  pronuntiant,  multifque  imaginum  ac  fententia- 
rum  luminibus  exornatam  graviffime  amplificant.  Ex  parte  item  Jobi 
eadem  fere  cum  fuperioribus,  fed  multum  aucta  et  exaggerata,  retrac- 
.  tantur :  provocationes  ad  Deum,  graviffimae  expoftulationes,  integrita- 
tis  fuae  conteftationes  j  de  amicorum  crudelitate,  de  vitae  humanae  vani- 
tate,  de  fuis  miferiis,  queftus,  mceror,  defperatio:  fpem  tamen  ulti- 
mam  in  Deo  fefe  reponere  fidenter  teftatur :  quanto  autem  fortius  im- 
piorum  pcenas  objechTent  adverfarii,  tanto  pertinacius  Jobus  eorundem 
impunitatem  perpetuamque  ufque  ad  mortem  fecuritatem  felicitatem- 
que  '  regerit  et  confirmat.  His  commotus  prior  Cenforum  Eliphazus 
ad  apertas  criminationes  et  contumelias  defcendit :  hominem  integerrU 
mum  graviffimorum  criminum  acriter  accufatj  injuftitiae,  rapinae,  op- 
preffionis,  reum  agit j  utque  impium  virtutis  et  religionis  fimulatorem 
infeftatus,  poftremo  ad  pcenitentiam  hortatur.  Eo  animofius  Jobus  ad 
Dei  Tribunal  provocat,  utque  coram  ipfo  caufam  fuam  agere  fibi  li- 
ceat,  exoptat :  de  Dei  in  fe  feveritate  impatientius  queritur,  de  fua  juf- 
titia  fidentius  gloriatur ;  deinde  fuam  de  impiorum  impunitate  fenten- 
tiam  acrius  tuetur.  Ad  haec  alter  Triumvirorum  Bildadus  ornate  fed 
breviter  de  Dei  majeftate  et  fanctitate  folummodo  differitj  audaciam 
Jobi  clam  exagitans,  qui  ad  eum  provocare  aufus  effet.  Bildadum  irri- 
det  Jobus  j  et  infinitam  Dei  potentiam  et  fapientiam  fufius  et  ornatius 
exponit.  Cum  autem  nihil  reponeret  Tertius,  caeterique  penitus  tace- 
rentj  veram  tandem  animi  fui  fententiam  de  impiorum  forte  aperit: 

I  Sunt  quidem  Capita  xxi,  et  xxiv,  ex  obfcurioribus ;  fed  mihi  videtur  ingeniofa  et  pro- 
babilis  Cl.  schultensii  Interpretatio  in  hanc  fententiam. 

Rr  2  non 


*i6  D E   SACRA   POESI         PRJEL.  XXXII. 

non  efle  ftabilem  eorum  felicitatem  j  ipfos  eorumque  pofteros  Deum 
injuftitiae  Vindicem  fubito  quandoque  experturos.  Sed  in  his  omnibus. 
Divinam  Sapientiam  ab  hominibus  nullo  modo  perveftigari  pofle  j  fum- 
mam  autem  hominis  Sapientiam  in  Dei  timore  pofitam  efle.  Priorem 
gloriam  et  felicitatem,  cum  praefenti  fua  miferia  et  dedecore  compara- 
tam,  amplificat.  Poftremo  contra  Eliphazi  criminationes,  caeterorum- 
que  iniquas  fufpiciones,  vitae  anteactae  rationem  fingulatim  reddit,  fuam 
in  omnibus  officiis  fpectatam  integritatem  coram  Deo  hominibufque 
teftatur,  iterumque  ad  Deum  Judicem  provocat. 

Haec  fi  vere  ex  univerfa  orationis  ferie  colligantur,  quatenus  eam  per 
loca  apertiora  minufque  perplexa  incedentes  inveftigare  ac  confequi  pof- 
fumus,  non  difficile  erit  hujufce  partis,  quae  Difputationem  inter  Jo-  m 
bum  et  Triumviros  continet,  Argumentum  ftatuere.  Quasftio  itaque 
eft,  De  Jobi  Pietate  et  Integritate j  an,  qui  tam  infigni  Dei  judicio  tan- 
tis  malis  conflictetur,  pro  pio  et  infonte  haberi  pofiit.  Ea  in  latiorem 
controverfiae  campum,  quaeftionemque  minus  definitam  deducit,  De 
Dei  confilio  in  hujufce  vitas  miferiis  et  felicitate  difpenfanda.  Amici, 
Jobum  videntes  tam  graves  poenas  luentem,  hominem  fimulatae  pieta- 
tis  accufant,  et  atrocioris  alicujus  fceleris  reum  falfo  arguunt :  Jobus 
nullius  fibi  flagitii  confcius,  et  iniquis  eorum  criminationibus  laceflitus, 
integritatem  fuam  fidentius  et  pertinacius  quam  homini  fas  eft  coram 
Deo  tuetur,  atque  ita  fefe  juftum  efle  contendit,  ut  Deum  ipfum  injuf- 
titiae  videatur  infimulare. 

Status  hic  Controverfiae  clariflime  explicatur  in  fequentibus :  nam 
cum  Triumviri  Jobo  refpondere  defiiflent,  *  61  eo  quod  juftus  fibi  vide- 
"  retur,"  hoc  eft,  quod  fe  nullius  fceleris  reum  efle,  quo  tam  graves 
Dei  vindicis  iras  commeruiflet,  conftanter  contenderet j  prodit  Elihuus 
in  utrofque  commotus j  in  Jobum,  2  "  quod  fefe  prae  Deo  juftificaret," 
hoc  eft,  ita  fuae  juftitiae  caufam  defenderet,  ut  Deum  ipfum  injuftitise 
arguere  videreturj  in  Triumviros,  3  "quod  cum  nihil  haberent  quod 


i  Cap.  xxx ii.  i. 

z  Cap.  xxxn.  2.  confcr  xxxv.  2.  xl,  8. 
3  Cap.  xxxii.  3. 


"  Jobo 


prjel.xxxii.  HEBRiEORUM.  317 

"  Jobo  refponderent,  eum  tamen  condemnarent  ;"  nimirum  quod  ini- 
que  fecum  ftatuerent,  Jobum  impium  efle  et  flagitiofum,  cum  tamen 
illius  graviflimis  innocentiae  fuae  affeverationibus  nihil  haberent  quod 
reponerent,  aut  quo,  rebus  fadtifque  prolatis,  eum  fceleris  reum  argue- 
re  poflent. 

Ad  eundem  controverfiae  ftatum  plane  conformatur  Elihui  Actio : 
De  fe  enim  pauca  praefatus,  fe  alia  ratione,  fine  odio  aut  favore,  cum 
Jobo  acturum  profitetur.  Caftigat  itaque  Jobum,  ipfius  verbis  prola- 
tis,  quod  fuae  juftitiae  nimium  tribueret ;  quod  fe  omnis  delicti  ac  pra- 
vitatis  immunem  affirmaret  j  quod  cum  Deo  contentiofius  ageret,  eum- 
que  hoftili  erga  fe  animo  efle  dictitaret.  Deum  non  necefle  habere 
omnes  confilii  fui  rationes  hominibus  exponere ;  multis  tamen  modis 
monere  mortales,  nocturnis  fcilicet  revelationibus,  aut  immifiis  gravio- 
ribus  morbis,  quo  fuperbiam  eis  adimat.  Jobum  denuo  increpat,  eo 
quod  fe  juftum  efle  praedicaret,  Deum  autem  injufte  atque  inimice  fe- 
cum  egifTe  affirmaret :  quod  quam  indecorum  quamque  indignum  ef- 
fet,  oftendit.  Tertio  Jobo  objicit,  quod  ex  bonorum  miferiis  et  malo- 
rum  felicitate  male  ac  perverfe  concluderet,  nemini  prodefle  Religio- 
nis  cultum:  probos  etenim  propterea  calamitatibus  diutius  conflictari, 
quod  auxilium  Divinum  vel  non  quaerant,  vel  non  patienter  expectent, 
nec  fefe  coram  Deo  humiliter  et  fubmifle  gerant:  quo  uno  refponfo, 
ut  i  ipfe  rec~te  monet,  tum  Jobi  contumacia  caftigatur,  tum  trium  Cen- 
forum  malignae  fufpiciones  tolluntur.  Poftremo  Dei  confilium  in  ho- 
minibus  caftigandis  aperit ;  nimirum  ut  probet  eos,  ut  emendet,  ut  eo- 
rum  fuperbiam  frangat;  ut  contumaces  male  perdat,  fubmiflis  autem 
gratiam  praeftet :  ita  jam  cum  Jobo  Deum  agere ;  propterea  ipfi  caven- 
dum,  ne  Deo  minus  obfequentem  fefe  praebeat,  neve  ultra  in  fe  delic- 
tum  admittat.  Porro  ex  contemplatione  Divinae  potentiae  et  majeftatis 
ad  debitam  Numini  reverentiam  praeftandam  hortatur.  Ad  Elihui  to- 
ties  intermiflas  ac  deinde  repetitas  caftigationes  nihil  refpondet  Jobus. 

i  Cap.  xxxv.  4. 


Elihuum 


3i8  DE  SACRA  POESI  prjel.xxxii. 

Elihuum  excipit  Dei  ipfius  oratio  ;  qua,  in  abditas  confiliorum  fuo- 
rum  rationes  defcendere  haud  dignatus,  fed  fuae  immenfitatis  ftupenda 
qusedam  exempla  proponens,  in  eodem  quod  Elihuus  ingrefTus  erat  ar- 
gumento  infiftit :  primo,  caftigata  Jobi  temeritate,  eum  Ignorantiae  ar- 
guit  ;  qui  fuorum  operum,  quae  vulgo  omnibus  obverfantur,  rationem 
percipere  non  poflit  ;  formationem  et  naturam  terrae,  maris,  lucis,  ani- 
malium :  deinde  ei  fuam  Debilitatem  demonftrat  ;  ad  edenda  in  aemu- 
lationem  Numinis  potentiae  fuae  exempla  provocans ;  tum  ad  unum  at- 
que  alterum  ex  brutis  animantibus  remittens,  quibufcum  non  aufit  con- 
tendere ;  quanto  1  minus  cum  Creatore,  omnipotente,  rerum  omnium 
Domino,  nullique  obnoxio  ?  Ad  haec  Jobus  humillime  fe  Deo  fub- 
mittit,  fuam  imbecillitatem  atque  ignorantiam  agnofcit,  et  cinere  afper- 
fus  poenitentiam  agit. 

Quibus  omnibus  perpenfis,  videor  mihi  vere  conftituere  polfe,  hujus 
Poematis  Argumentum  effe,  Tertiam  ultimamque  Jobi  Tentationem  ab 
Amicis  criminantibus  factam :  cujus  eventus  eft,  primo  Jobi  aeftus,  in- 
dignatio,  contumacia ;  deinde  animi  fedatio,  fubmiffio,  poenitentia :  E- 
jufdem  autem  praecipuum  efTe  Finem,  Ut  homines  doceat,  habita  ratio- 
ne  tum  humanae  corruptionis,  ignorantiae,  et  debilitatis,  tum  infinita? 
Dei  fapientiae  et  immenfae  majeftatis,  fuis  viribus,  fuae  juftitiae,  renun- 
tiandum  eflfe ;  Deo  fidem  habendum,  et  cum  fumma  humilitate  et  re- 
verentia  ei  fefe  in  omnibus  fubmittendum. 

Illud  autem  diligenter  imprimis  animadverfum  velim ;  aliud  plane 
Difputationis  inter  Jobum  et  Amicos,  aliud  univerfi  Poematis  efie  Ar- 
gumentum :  alium  plane  effe  Poematis,  alium  univerfae  Hiftoriae  Fi- 
nem.  Nam  quanquam  is  fit,  quem  dixi,  Finis,  id  Argumentum  Poe- 
matis,  nihilo  tamen  minus  concedi  poteft  Hiftoriam  univerfam  fimul 
fumptam  proprie  continere  Patientiae  fpectatas  Exemplar  et  Praemium. 
Haec  quoniam  non  fatis  definite  diftincteque  a  doctis  tractata  funt,  id 
ipfum  non  minime  in  caufa  effe  exiftimo,  cur  in  totam  hanc  quaeftio- 
nem  tanta  inducta  lit  obfcuritas. 


i  Vide  Cap.  xli.  io,  II. 


Non 


prjel.xxxii.  HEBR^ORUM.  319 

Non  igooro  hoc  argumentum  ineuntibus  quaeftiones  aliquas  occurre- 
re  folere,  quae,  ut  folenni  ritu  fulius  tractentur,  quafi.  fuo  jure  depof- 
cant :  verum  cum  earum  pleraeque  in  locis  quibufdam  obfcuris  potiffi- 
mum  verfantur,  quorum  non  fatis  adhuc  explicata  eft  fententia  •>  nec, 
quemcunque  tandem  exitum  habiturae  fint,  eorum  quae  ftatuimus  veri- 
tatem,  quantum  video,  funt  labefacturae,  iis  omnibus  fuperfedendum 
duxi.  Nec  vero,  quia  multa  adhuc  reftant  involuta  et  incerta,  eft  id- 
circo  de  apertis  et  evidentibus  dubitandum.  Quod  ad  graviora  quaedam 
Dogmata  attinet,  quae  Viri  eruditiflimi  ex  egregio  hoc  veteris  fapientiae 
monumento  dodle  et  ingeniofe  confirmarunt ;  cum  ejufmodi  funt,  ut 
vel  ex  locis  itidem  obfcurioribus  potiflimum  pendeant,  vel  ad  praeci- 
puum  Poematis  finem,  ut  mihi  quidem  videtur,  non  pertineant,  vel 
cum  eo  ipfo  quem  jam  ftatui  probe  conftent ;  ea  in  difquifitionem  vo- 
care  multo  minus  erat  confilium.  SuffecifTe  etenim  arbitror,  quae  hac- 
tenus  difta  funt,  ei  negotio,  quod  unum  a  me  exigebat  inftituti  mei  ra- 
tio ;  et  ad  quaeftionem  de  hujufce  Poematis  conftitutione  et  virtutibus, 
quantum  necefTe  eft,  aditum  aperuifTe. 


PRiELECTIO  TRICESIMA  TERTIA: 


POEMA  JOBI  NON  ESSE  JUSTUM  DRAMA. 


De  Jobi  Carmine  eo  potimmum  conmio  inftituta  nobis  eft  dif- 
putatio,  ut  de  ejus  natura  et  conftitutione  accuratius  paulo 
quaereretur,  utque  in  Poematum  Hebraeorum  cenfu  fuus  ei 
certufque  tribueretur  locus :  quod  ipfum  otiofe  et  praeter  ne- 
cemtatem  feciffe  forfan  videbimur j  cum  res  jamdiu  conftituta  fit  et 
praejudicata,  et  Poema  hoc  apud  eruditos  fere  omnes  et  habeatur  et  ap- 
pelletur  Dramaticum.  Verum  cum  hasc  ipfa  appellatio,  uti  antea  nota- 
vi,  fit  valde  ambigua,  non  una  hoc  in  loco  oritur  quaeftio j  etenim  quae- 
rendum  eft  primo,  qui  de  hoc  loquuntur  Dramate,  quam  notionem  ei 
voci  fubjiciunt :  quod  fi  certo  inveftigare  poflimus,  nufquam  enim  quid 
velint  clare  explicant,  erit  tum  poftea  difceptandum,  an  id  nomen  fub 
ea  notione  jure  recteque  huic  Poemati  imponatur. 

Poemata  appellantur  Dramatica,  vel  ex  fola  enunciationis  forma, 
cum  perfonae  loquentes  ac  veluti  agentes  inducuntur  fine  poetae  interlo- 
cutione j  quae  erat  antiquis  recepta  vocabuli  notio :  vel,  quod  hodie  po- 
tiflimum  obtinet,  cum  fub  eadem  forma  Actio  etiam  quaedam,  five  Fa- 
bula,  exponitur.  Prius  fi  volunt,  qui  Jobi  Poema  Dramaticum  vocant, 
non  repugnoj  neque  vero  operas  pretium  effet  ejufmodi  quaeftionem  plu- 
ribus  agitare.  Profecto  qui  litigiofus  effet,  contendere  poffet,  univer- 
fum  opus  effe  ex  forma  narrativa  et  dramatica  Mixtum,  cum  pars  Hif- 
torica  ex  Aucboris  perfona  prolata  negligi  non  debeat :  verum  cum  ea 
omnia  fint  foluto  fermone,  et  mihi  videantur  argumenti  folum  loco  efTe 
ad  explicanda  reliqua,  neque  Poematis  partem  ullam  conftituere  j  quas 
autem  fingulis  orationibus  praemittuntur  vix  quidquam  majus  conti- 
neant,  quam  fi  nuda  loquentium  nomina  pra?figerentur  j  habeant  per 
me  licet  quod  petunt  j  fit  Poema  Forma  Dramatica  compofitum.  Hoc 

autem 


pr/bl. xxxiii.    DE  SACRA  POESI  &c.  321 

autem  ut  concedamus,  vix  erit  fatis  ;  funt  qui  majus  quiddam  poftula- 
re  videntur  :  loquuntur  enim  de  Rerum  Conftitutione,  de  Cataftrophe 
Dramatis ;  3-tov  cltto  pY\%a.r/\<;  induci  dicunt  ;  quidam  etiam  Actus  Fabu- 
lae  numerant :  iifdem  certe  vocibus  utuntur,  ac  fi  de  Tragcedia  aliqua 
Graecorum  fermo  effet;  adeoque  cum  Carmen  Jobi  Dramaticum  vo- 
cant,  de  ea  fpecie  Dramatis  loqui  cenfendi  funt,  quae  Athenis  maxime 
et  exculta  eft  et  perfecta.  Reftat  itaque  quaerendum,  an  Poema  Jobi 
praecipuas  habeat  Graeci  Dramatis  proprietates,  ita  ut  ad  eandem  fpe- 
ciem  jure  referri  poflit. 

Majorem  hanc  ac  legitimam  Dramatici  Carminis  fpeciem  eo  potifii- 
mum  nomine  ab  altera  illa  minore  et  communi  fejungi  ftatuimus,  quod 
praeter  Formam  Dramaticam  juftam  atque  integram  etiam  Actionem 
five  Fabulam  contineret.  Atque  id  quidem  ex  mente  Ariftotelis  :  nam 
quanquam  plures  ftatuat  Tragoediae  partes,  Fabulae  tamen  primas  tri- 
buit ;  1  hanc  principium,  hanc  finem,  hanc  omnium  maximum,  hanc 
animam  Tragcediae  appellat,  fine  qua  nec  nomen  fuum  obtinere,  nec 
•omnino  efle  poteft.  Fabula  autem  eft  Actionis  Imitatio,  five  rerum 
geftarum  Compofitio;  quod  poft  explicat  diftinctius:  Tragoedia,  in- 
quit,  eft  Imitatio,  non  Hominum,  fed  Actionum,  et  vitae,  et  felicita- 
tis,  et  infelicitatis :  hoc  eft,  praecipuum  eft  hujus  Poematis  munus,  non 
Mores  humanos  imitari ;  nam  nec  fola  morum  imitatio  conftituit  Tra- 
gcediam,  et  Tragcedia  poteft  efie  fine  moribus ;  fed  Actiones,  et  vitam 
humanam  exprimere ;  compofitam  nimirum  aliquam  rerum  geftarum 
atque  eventuum  feriem  exhibere,  ex  quibus  ipfis  erficitur  agentium  fe- 
licitas  et  infelicitas.  Nam  felicitas  in  actione  eft ;  et  finis  hominis  eft 
actio  quaedam,  non  qualitas :  quoad  mores  tales  quidam,  boni  puta  aut 
mali,  habemur ;  quoad  actiones  autem  felices,  aut  contra,  fumus.  Igi- 
tur  Poetae  non  eo  conftituunt  Actionem,  ut  Mores  imitentur,  fed  Ac- 
tionis  gratia  Mores  una  complectuntur.  Hactenus  imitationem  Actio- 
nis  ab  imitatione  Morum  accurate  diftinxit.  Praeterea  autem  eam  Ac- 
tionem  -  oportet  unam  efle,  integram,  et  idoneae  magnitudinis.  Porro, 


1  a  r  1  s  t.  Poet.  Cap.  vi. 

2  Ibid.  Cap.  vii. 


S  f 


ut 


121  D E    SACRA   POESI        PR^EL.  XXXIII. 

ut  Fabulae  naturam  clarius  peripiciamus,  notandum  eft  duas  eflfe  ejus 
praecipuas  fpecies :  1  eft  enim  vel  Implexa  vel  Simplex  j  quarum  altera 
continet,  vel  fubitam  rerum  in  contrarium  mutationem,  vel  perfonas 
ignoratae  agnitionem,  vel  etiam  utrumquej  altera  neutrum  habet,  fed 
continuo  quodam  et  aequabili  rerum  tenore  procedit.  Omnis  autem 
Fabulae,  adeoque  et  Simplicis,  etii  nihil  habeat  in  eventis  valde  admi- 
rabile  et  improvifum,  eft  tamen  aliquis  rerum  *  nexus  et  folutio,  et  ab 
una  ad  alteram  harum  partium  tranfitus :  quod  fieri  non  poteft,  nifi 
aliud  ex  alio  fequatur,  nifi  fit  rerum  et  eventuum  diverforum  ordo  qui- 
dam  et  feries,  quae  gradatim  ad  exitum  aliquem  perducit. 

His  omnibus  probe  expenfis,  non  dubito  affirmare,  Poema  Jobi  nul- 
lam  omnino,  ne  Simplicem  quidem,  Actionem  continerej  fed  pofito 
rerum  ftatu  certo  ac  definito,  cui  ne  minima  quidem  commufatio  ab 
initio  ufque  ad  finem  Carminis  accidit,  mores,  affectus,  fententias,  quae 
ex  eo  ftatu  probabiliter  vel  neceflario  confequuntur,  folummodo  imi- 
tari.  Quid  enim  ?  inducitur  Jobus  e  fummo  felicitatis  gradu  dejectus, 
et  in  graviflimis  miferiis  conftitutus  j  exponuntur  tum  Jobi  tum  Ami- 
corum  in  eo  rerum  ftatu  fenfus  et  afFectiones.  Hoc  enim  in  loco  nova 
oritur  Jobi  Tentatio,  deque  ejus  conftantia  duriflima  omnium  quaeftio 
exercetur,  quae  verum  atque  unicum  totius  Poematis  argumentum  con- 
ftituit :  nam,  qui  graviflimas  calamitates  fubito  et  cumulate  ingruentes, 
paupertatem,  orbitatem,  et  afperrimos  corporis  dolores,  integritatis  fuae 
confcientia  fretus,  tam  fortiter  fuftinuiflet,  ut  nihil  in  dictis  indecorum 
fibi  extorqueri,  nihil  de  fumma  fua  erga  Deum  reverentia  detrahi,  pa- 
teretur  j  quaeritur,  an  idem  innocentiam  fuam  ac  virtutem,  cui  nimium 
fortafle  tribueret  ac  plus  aequo  confideret,  in  fufpicionem  et  crimen  vo- 
cari  aeque  patienter  ferret.  Jobus,  acerbiflimo  doloris  fenfu  pene  op- 
preflus,  fortem  fuam  impotentius  luget :  Amici  ejus  intolerantiam  caf- 
tigant,  de  ejus  virtute  fcrupulum  ac  dubitationem  injiciunt,  Dei  jufti- 
tiam  in  puniendis  improbis  amplificant.  Acrius  commovetur  Jobus  j 
apertius  criminantur  Amici.    Alter  ad  Deum  provocat,  cum  Deo  ani- 


i  Ibid.  Cap.  x. 

z  Ibid.  Cap.  xviu. 


mofius 


prjel.  xxxiii.  HEBR^EORUM.  323 

mofius  expoftulat ;  alteri  interea  jam  concitato  inftant,  atque  urgent ; 
acerbius  accufantes,  et  indignationcm  ejus  et  confidentiam  paulo  intem- 
perantius  fe  efFerentem  vehementius  exagitantes.  Intercedit  Elihuus, 
controverfiae  Arbiter :  Amicorum  acerbitatem,  et  inique  conceptas  fuf- 
piciones,  Jobi  audaciam  et  nimium  elatos  fui  fiducia  fpiritus,  caftigat. 
Jobus  monentem  aequo  animo  fert,  ejus  nimirum  reprehenfione  feda- 
tior  factus,  nec  quanquam  faepius  expectanti  quidquam  refpondet :  Deo 
autem,  fuam  ipfi  temeritatem,  debilitatem,  et  ignorantiam  ob  oculos 
ponenti,  femel  atque  iterum  humillime  fe  fubmittit,  et  poenitentiam  a- 
git.  Finitur  hoc  in  loco,  uti  videtis,  Jobi  Tentatio,  in  qua  periculum 
erat  ne  laberetur ;  et  Poemati  fimul  finis  neceffario  imponitur,  manen- 
te  adhuc  eodem  fine  ulla  mutatione  rerum  ac  fortunarum  ejus  ftatu. 
Eft  fententiarum  magna  varietas,  funt  morum  pulchrae  imitationes,  funt 
affectuum  infignes  motus ;  magna  lis,  controverfia,  difputatio ;  fed  nul- 
la  rerum  motio  aut  converfio,  nulla  Actio. 

Vide  autem  annon  ipfa  Argumenti  conditio  omnem  Actionem  ex- 
cludat.  Ex  hoc  ipfo  enim  rerum  ftatu,  ex  cumulatiflimis  Jobi  mife- 
riis,  nafcitur  de  ejus  integritate  dubitatio,  eaeque  fufpiciones  et  crimina- 
tiones,  quibus  Jobi  indignatio  exagitatur  et  incenditur,  quibufque  ad 
expoftulandum  cum  Deo,  deque  fua  virtute  fidentius  gloriandum  fti- 
mulatur ;  et  par  erat,  ut  manente  eodem  rerum  ftatu  ad  humilitatem 
Deique  reverentiam  revocaretur.  Fuifiet  enim  valde  tta^a  to  •zs-pzyrov,  li 
prius  in  integrum  effet  reftitutus,  quam  animos  fubmififiet  et  pceniten- 
tiam  egiffet.  Jobi  autem  Pcenitentia  Poemati  finem  imponit.  Neque 
vero  erat  necefie,  ut  quaeftio  de  Dei  Providentia  et  Juftitia  in  ipfo  Poe- 
mate  folveretur,  vel  felici  rerum  Jobi  exitu,  vel  etiam  inducta  Divino- 
rum  confiliorum  explicatione  :  non  enim  id  primario  agitur,  neque  Ar- 
gumentum  Poematis  ipfa  per  fe  conftituit  ifthaec  quaeftio,  fed  ei  potius 
defervit  atque  fubjicitur.  Eft  enim,  ut  ita  dicam,  Inftrumentum  Ten- 
tationis :  infertur  ea  Difputatio  ad  explorandos  intimos  Jobi  fenfus,  et 
nudandam  latentem  fuperbiae  labem,  quae  in  ejus  animo  infederat. 
Quamobrem  eo  minime  fpectat,  uti  nec  fpectare  debuit,  Dei  oratio ; 
neque  enim  res  ipfa  aut  Poematis  ratio  poftulabat,  ut  Divinae  Pro- 

S  f  2  videntiae 


324  DESACRAPOESI  prjbl.xxxiii. 

videntiae  inftitueretur  defenfio,  fed  ut  Jobi  confldentia  reprimere- 
tur. 

Porro  fi  rerum  ftatum  mutas,  mutabitur  fimul  Argumenti  ratio.  Si 
priorem  Hiftoriae  partem,  fi  pofteriorem,  fi  utramque  includisj  jam 
habes  Patientiae  in  miferiis  omnibus  externis  ferendis  fpeclatae,  et  a  Deo 
tandem  ampliflimis  proemiis  affectae,  infigne  documentum :  a  quo  ta- 
men  haud  paulum  difcrepat  univerfa  Poematis  ratio,  quod  Jobi,  Ami- 
corum  contumelias  et  probra  intemperanter  ferentis,  Impatientiam  po- 
tius  exhibet :  atque  id  quidem  ex  Argumenti  neceflitate j  irritatur  e- 
nim  Jobus,  excandefcit,  de  fua  fanctitate  fidentius,  de  Dei  juftitia  con- 
tentiofius,  loquitur,  Elihui  nimirum  monitis  Deique  caftigatione  corrigen- 
dus :  ut  hominibus  etiam  fanctiflimis  7x^etvo(p^oTvv^,  et  fides  in  Deum 
cum  fumma  reverentia  conjundta,  commendaretur. 

Quod  fi  quis  queratur,  nos  nimium  curiofa  vocabuli  interpretatione 
calumniari  j  et  hanc  Jobi  Tentationem,  hanc  ipfam  Difputationem, 
Actionis  cujufdam  fpeciem  habere  contendat :  alio  fane  rem  deduca- 
mus,  videamufque,  fi  quis  e  Graecis  Tragicus  Poeta  fimile  argumen- 
tum  eodem  modo  tractaviflet,  quid  fuiflet  confecuturum.  Non  eft  o- 
pus  ut  vobis  notum  faciam,  quo  artificio  Sophocles  Oedipi  Tyranni 
Fabulam  compofuit  j  quanto  cum  ingenii  et  judicii  acumine,  paulatim 
ac  per  continuos  gradus  novorum  eventuum,  ex  ipfo  rerum  ftatu  ex- 
furgentium,  horrendum  illud  arcanum  retegitur,  quo  patefacto,  fibi 
ipfi  Oedipus  oftenditur,  et  ex  felici  fit  miferrimus.  Ponamus  jam  So- 
phoclem  alia  plane  ratione  eandem  rem  tractavifle,  et  totum  Poema  eo 
argumento  confecifle,  quod  nunc  extremo  Fabulae  Actu  continetur. 
Exhibetur  hic  Oedipus  in  ultimis  malis  conftitutus :  patent  ArTectuum 
loci  pulcherrimi  et  T^a^tKUTctTot :  infandi  cafus  miferrima  lamentatio  j 
caecitatis,  dedecoris,  exilii,  calamitas  j  praefentis  doloris  acerbitas  j  prae- 
teritorum  acerbior  memoria  j  filiarum  commiferatio  j  fui  fuorumque 
omnium  deteftatio,  maxime  eorum,  qui  expofitum  fuftulerant,  ferva- 
verant,  eduxerant :  quae  omnia  poeta  pro  re  attigit : 


leo 


prjel.  xxxiii.         HEBRiEORUM.  325 

lco  HLiS-cupcov,  ti  jt*  ih-xp ;  n  p  v  Xct&oov 

quaeque  fequuntur  TrctS-yTiKWTcLTot,.  Poterat  haec  ipfa  dilatare,  et  ube- 
rius  fuliufque  exornare:  poterat  adjicere,  defervefcente  paulum  primo 
luctus  ardore,  culpae  purgationem,  innocentiae  obteftationem,  ignoran- 
tiae  et  fatalis  neceflitatis  excufationem,  in  Deos  et  Fortunam  effufifli- 
mas  querelas.  Exfurgit,  uti  videtis,  argumentum  grande,  fplendidum, 
varium,  copiofum,  quaeftioque  graviflima  a  ratione  Jobaeae  difputatio- 
nis  non  valde  disjundta.  Poterat  eam  ipfam  forma  dramatica  iifdem  in- 
dudtis  perfonis  exequi,  et  juftam  menfuram  Dramatis,  ejufque  omnes 
ferme  numeros  et  partes  explere ;  una  tamen  Fabula  excepta,  qua  ma- 
xime  ipfa  Dramatis  effentia  continetur,  et  fine  qua  reliquae  omnes  in 
legitimo  Dramate  conftituendo  nihil  valuiflent :  nam  ejufmodi  Poema 
Graeci  S-ptivov  fortafle,  aut  Koppov,  aut  quidvis  potius  quam  Tragoediam 
appellaviflent. 

Quod  ipfum  magis  adhuc  confirmatur  ejufdem  Scphoclis  exemplo 
atque  auctoritate :  nam  cum  Oedipum  denuo  in  fcenam  proferret,  et  / 
eodem  fere  in  loco,  quem  modo  propofui,  argumenti  fedem  poneret, 
longe  tamen  alia  ratione  rem  tractavit.  Oedipi  Colonei  nomen  habet 
ifthaec  Fabula ;  eftque  Simplex,  ne  videar  Jobum  voluifle  obruere  ini- 
qua  et  invidiofa  comparatione  cum  pulcherrima  Implexarum.  Indu- 
citur  Oedipus  caecus,  exul,  miferiis  confecT:us  :  in  promptu  funt  om- 
nes  ii  loci,  quos  indicavi;  fortis  fuae  lamentatio,  Numinum  ac  Fati  ac- 
cufatio,  purgatio  criminis,  caeterique ;  quorum  nullum  praetermifit^ 
nullum  non  egregie  exornavit  poeta  :  nec  tamen  hos  morum,  affec- 
tuum,  fententiarum  locos  ipfum  Poematis  argumentum  conftituit,  fed 
argumento  fuperinduxit ;  feu  potius  ex  ipfa  Actione  depromfit,  quam 
invenit  et  contexuit  pulcherrimam.  Oedipus  a  filia  manu  ducftus  Co- 
lonum  venit,  ibi  moriturus  et  fepeliendus,  Oraculi  monitu;  ita  enim 
fore,  ut  Athenienfes  Thebanis  bello  fuperiores  evaderent.  Cum  locus 
facer  eflet,  aegre  eum  illic  confiftere  patiuntur  Athenienfes,  Thefeus 
tamen  eum  in  hofpitium  ac  tutelam  recipit.  Advenit  altera  filiarum 
fratrum  difcordias  nuncians,  item  adfuturum  jam  Creontem,  ut  ex  de- 

creto 


326  DE   SACRA  POESI       prml.  xxxiu. 

creto  Thebanorum  eum  in  patriam  reducat.  Adeft  Creon  j  Oedipo  fua- 
det,  ut  Thebas  redeat ;  recufanti  vim  intentat :  Thefeus  Oedipum  pro- 
tegit :  intervenit  Polynices,  ut  in  bello  contra  Thebanos  Patrem  fibi 
focium  adjungat,  quae  erat  vi&oriae  conditio :  abnuit  Oedipus,  filium- 
que  diris  execratur :  poftremo  communicatis  cum  Thefeo  Deorum  re- 
fponfis,  mortem  obit,  et  ibidem  fecreto  fepelitur.  Inftruitur  hoc  mo- 
do  Adlio  jufta,  integra,  maximique  momenti ;  cujus  omnes  partes 
eodem  fpectant,  et  ad  eundem  finem  perpetuo  diriguntur,  in  quo  po- 
fita  funt  Thebarum  et  Athenarum  fata.  Mores,  affe&us,  fententiac 
exornant,  non  fuftinent  Fabulam :  ifta  fi  tollantur  omnia,  Actio  nihil- 
ominus  reftabit,  feque  Tragoedia  fuftentabit ;  fublata  autem  Aclio- 
ne,  csetera  utcunque  reftent,  una  tollitur  et  omnino  extinguitur  Tra- 
gcedia. 

Satis  ex  jam  diclis  conftare  exiftimo  Jobi  Poema  cum  utrovis  Oedi- 
po  Sophoclis,  vel  cum  alia  quavis  Graecorum  Tragcedia,  recte  compo- 
ni  non  pofTe,  ita  ut  ad  eandem  fpeciem  referatur,  nifi  vel  Hebrad  vel 
Graeci  Poematis  conftitutio  funditus  mutetur,  nifi  vel  illuc  accedat,  vel 
hinc  detrahatur  Actio :  quod  autem  ea  parte  omnino  deftituitur,  qua 
maxime  continetur  Dramatis  eflentia,  id  pro  jufto  Dramate  falfo  ha- 
beri. 

Quanquam  autem  huic  Poemati  legitimi  Dramatis  titulum  abjudi- 
cem,  nihil  de  ejus  pretio  derogatum  eo ;  quod  ii  potius  faciunt,  qui  ad 
alienam  normam  id  inique  exigere  voluerunt;  unde  necefie  eft  vitio- 
fum  et  mancum  videri,  quod  fane  in  fuo  genere  eft  pulcherrimum  et 
perfe&iffimum.  Quas  enim  poteft  concipi  in  ejufmodi  argumento,  dif- 
ficili  et  recondito  et  ab  omni  actione  abftracto,  elegantior  ceconomia  ? 
quae  diftributio  ordinatior  ?  qua?,  quantum  in  tantis  vetuftatis  tenebris 
cernere  poflumus,  accuratior  et  fubtilior  et  ad  finem  confequendum 
aptior  rerum  deductio  ?  Profecto  qui  reputabit  modo,  quam  parva  ha- 
buerit  initia,  quam  tarda  incrementa  ceperit,  Graecorum  Tragcedia ;  is 
nunquam  poterit  fine  fumma  admiratione  intueri  tot  ante  faeculis  na- 
tum  Poema,  tam  pulchre  inventum,  tam  folerter  difpofitum,  tam  per- 
fecle  expletum,  tam  fingularis  exempli ;  quod  fimilitudinem  atqae 

imaginem 


piuel.  xxxiii.  HEBRyEORUM.  327 

imaginem  quandam  Dramatis  ftatim  arripuit,  unde  non  difficile  fuif- 
fet  ad  ipfum  abfoluti  operis  exemplar  afcendere;  quale  certe  Grae- 
ca  Poefis  multorum  annorum  ftudio  atque  ufu  ante  ./Efchylum  non- 
dum  erat  adfecuta.  Verum  utcunque  ea  fe  res  habet,  quicunque  tan- 
dem  Jobo  aflignandus  eflet  in  Graecorum  Poetarum  choro  locus,  qui- 
bus  difpofitionis  et  artificii  laudem  facile  concedimus,  apud  fuos  cer- 
te  principem  in  hoc  genere  obtinet:  nec  refert  quo  appelletur  nomi- 
ne,  five  Dida&icum,  five  Ethicum,  five  Patheticum,  Forma  Drama- 
tica  Poema,  modo  in  fummo  Hebraeae  Poefeos  faftigio  et  culmine,  fin- 
gulari  ac  fibi  propria  fede,  collocetur. 


DE 


PRiELECTIO  TRICESIMA  QUARTA: 
POEMATIS  JOBI  MORIBUS,  CONCEPTIBUS, 
E  T    S  T  Y  L  O. 


Cu  m  Poema  Jobi  pro  vero  ac  legitimo  Dramate,  cujufmodi 
funt  Graecorum  Tragcediae,  minime  haberi  poife  contende- 
rem,  eidem  tamen  non  modo  formam  Dramaticam,  et  in 
univerfa  difpofitione  quandam  jufti  Dramatis  imaginem  ac 
quafi  anticipationem  attribui,  fed  ejus  praecipuas  etiam,  Fabula  dun- 
taxat  excepta,  partes  concefli :  in  his  primum  locum  habet  Morum 
Imitatio. 

Mores  funt,  fecundum  quos  Tales  quafdam  efTe  Perfonas  dicimus ; 
quibus  declaratur,  quale  fit  loquentis  propofitum,  qualis  vivendi,  agen- 
di,  fentiendi  ratio.  Princeps  eft  in  hoc  Poemate  Jobi  Perfona,  qua 
exhibetur  Virtutis  exemplar,  quantum  humana  recipit  debilitas,  abfo- 
lutae  j  quod  indicat  operis  Argumentum,  plenius  autem  et  perfectius 
exprimunt  ipfius  Sermones.  Sanctus  eft,  pius,  Dei  reverentiffimus ; 
integer,  et  confcius  fuae  integritatis ;  patiens  dolorum,  fed  Stoica  cltto,- 
B-eta,  feu  potius  immanitate  et  ftupore  haudquaquam  praeditus :  gravif- 
fimis  enim  malis  opprefTus  luget,  queritur,  mortem  exoptat,  hoc  eft, 
naturae  cedit  et  obtemperat ;  iniquis  autem  Amicorum  fufpicionibus  et 
acerbis  accufationibus  irritatus,  vehementius  excandefcit,  et  in  parum 
decoras  cum  Deo  expoftulationes  nimia  fuae  virtutis  fiducia  abripitur. 

Obfervandum  eft,  primam  Jobi  orationem,  quanquam  ardentiflimo 
afTeftuum  impetu  erumpentem,  meras  tamen  querimonias  continere; 
efle  folummodo  1         nDK  HTfo}  D,£7!D,  "  verba  inania,  et  dida  de- 

I    J  O  B.  VI.  26, 

11  fperati 


pr/el.  xxxiv.     DE   SACRA  POESI  &c.  329 

"  fperati  ad  refpirationem  quaerendam  effufa;"  qua  excufatione  ipfe  mox 
utitur ;  nullam  habere  cum  Deo  actionem,  nullam  de  divina  juftitia 
quscftionem,  nullam  fuae  integritatis  commemorationem  :  nec  video  cur 
tam  dure  de  hoc  loco  pronuntient  quidam  Interpretes.   Mihi  quidem 
videtur  Poeta  fummo  cum  judicii  acumine  pariter  atque  ingenii  vi  id 
ipfum  effeciffe  quod  neceffario  poftulabat  poematis  ratio :  ita  enim  ex- 
preflit  Jobi  mcerorem  fane  humanitus  erumpentem,  et  habita  rei  ratio- 
ne  condonabilem,  et  in  fumma  carentem  deliclo,  ut  hucufque  Virtus. 
ejus  illaefa  conftaret ;  fed  imaginibus  adeo  atrocibus  amplificatum,  fen- 
tentiis  tam  crebris  fervidifque  exaggeratum,  ut  Cenforibus  non  deeffet 
occafio  et  materia  calumniandi :  adeoque  nec  occafioni  defunt  Cenfores; 
hanc  enim  ipfam  doloris  intemperantiam  caftigat  Eliphazus,  et  Jobum 
folummodo  ut  parum  fortem  aperte  corripit,  graviora  oblique  fignifi- 
cans.  Porro  Eliphazi  increpatione  femel  etiam  laceffitus  Jobus,  cum  de 
Dei  in  fe  feveritate  jam  queritur,  adhuc  tamen  ab  acrioribus  illis  cum 
Deo  expoftulationibus  fefe  abftinet,  lenioribus  querimoniis  contentus,  et 
peccatum  fimul  agnofcens.   «  Quocirca  quae  in  fe  poftea  admittit  jam 
aliquantum  labafcens  Viri  virtus,  durae  illae  et  pervicaces  integritatis  fuae 
obteftationes,  divinaeque  juftitiae  obmurmurationes,  ea  omnia  funt  Af- 
fedhis  potius  quam  Morum :  arguunt  enim,  non  impium,  fed  confcium 
quidem  fuae  integritatis,  nimiumque  confidentem,  multo  autem  magis 
acerbiffimis  corporis  animique  cruciatibus  oppreffum,  et  vehementi  do- 
loris  aeftu  longius  aequo  evectum.  Cum  autem  caufam  fuam  veluti  abji- 
ciunt  Triumviri,  et  ab  importunis  criminationibus  tandem  abftinent, 
quanquam  nihil  quidquam  de  fua  pertinacia  adhuc  remittit  Jobus,  fub- 
fidente  tamen  aliquantum  iracundiae  et  doloris  aeftu,  redit  jam  quodam- 
modo  ad  fefe,  atque  animi  fui  fententiam  fedatius  paulo  et  apertius  ex- 
ponit :  et  profecto  etfi  erga  Deum  fortaffe  arrogantior,  eft  tamen  con- 
tra  Eliphazi  accufationes  jufta  et  vera  pro  fe  Viri  defenfio.   Videte  au- 
tem  primo,  quam  mirifice  exprimitur  Jobi  confidentia  et  perfeverantia, 
in  caufa  fua  tuenda  contra  obtrectationes  Amicorum :  2 

1  Vide  Cap.  vn.  20. 

2  Cap.  xxvi  1.  2,  1  7. 

t  t  »n 


330  DE    SACRA   POESI         PRJEL.  XXXIVi 

»Dfi&>»  *vDn  »n 

♦2  »nD^j  w  Sd  o 
PDtea  nV?K  nm 
rbw  >nnw  mimn  dk 
trvtr\  ron*  dn  ^^Si 
D^na  phvk  dk  h  nM?n 
♦♦  *aoa  »n£n  *vdn  vuk 
jhdik  *6i  »nprnn  »np"no 
onS  ppn» 
»n»K  yena  »n» 
♦♦  Sijo  ♦aaipnai 

"  Ut  vivit  Deus,  qui  jus  meum  amovit ; 

"  Et  Omnipotens,  qui  amarore  imbuit  animam  meam ; 

"  ( Nam  omnino  adhuc  mens  mihi  conftat, 

"  Et  fpiritus  Dei  eft  in  naribus  meis  :) 

u  Ita  nunquam  labia  mea  rem  iniquam  loquentur, 

"  Nec  lingua  mea  quod  falfum  eft  proferet : 

"  Abfit,  ut  a  vobis  jus  ftare  pronunciem  : 

"  Donec  expiravero  non  amovebo  a  me  integritatem  meam. 

"  Juftitiam  meam  firmiter  retineo,  nec  eam  dimittam  j 

"  In  omni  vita  cor  meum  nunquam  me  probro  adficiet  j 

"  Fiat,  ftcut  improbus,  inimicus  meus ; 

"  Et  qui  fefe  incitat  contra  me,  ficut  injuftus. 
Quam  autem  magnifica,  quam  augufta,  quam  pulchra  atque  amabilis 
jam  effulget  Imago  Virtutis,  cum  vita?  anteacta?  memoriam  omnem  re- 
petit !   Quae  Viri  majeftas  &  auctoritas !  1 

rnp  hv  w  »nNvn 
i  ♦atPio  i»3K  aima 
wnmi  Dnw  »jini 
j  r\w  D»tr»p»i 


i  Cap.  xxix.  7,  —  io. 


prjel.  xxxiv.  HEERiEORUM.  331 

iNnm  dh»jj  Sip 
:  npm  DDnS  djwSi 

"  Cum  egrederer  ad  portam,  fuper  urbe  ; 
"  Cum  in  foro  tribunal  meum  conflituerem  : 
"  Viderunt  me  juvenes,  et  fefe  occultarunt  > 
"  Et  fenes  afTurrexerunt,  fteterunt : 
"  Principes  cohibuerunt  fermonem, 
"  Et  ori  fuo  manum  impofuerunt : 
"  Vox  nobilium  obmutuit  -y 
"  Et  lingua  eorum  palato  adhaefit : 
Quae  beneficentia,  liberalitas,  in  ope  ferenda  promptitudo !  1 

♦ntswm  nyotp  \m  o 
i»wm  nntn  rri 

tbyv  joi  Dimi 
Knn  >J?y  i-y\»  na-a 

c<  Profecto  auris  audiebat,  et  beatum  me  prasdicabat ; 
"  Et  oculus  videbat,  et  teftimonium  mihi  perhibebat : 
<c  Quoniam  ftatim  vindicabam  inopem  vociferantem ; 
<c  Et  pupillum,  et  cui  nullus  opitulator : 
<c  Benedictio  pereuntis  fuper  me  femper  defcendebat ; 
<£  Et  cor  viduae  ut  caneret  efficiebam. 
Quae  Judicis  fanctitas  et  integritas !  2 

iimprrn  wt  n1? 

•tpO 

1  Cap.  xxix.  11,  -  ■    ■  ■  13. 

2  Cap.  xxjx.  14,  16,  17. 

T  t  2  <c  Juftitiam 


?32  DE   SACRA   POESI         PRiSL.  XXXIV. 

"  Juftitiam  indui,  et  ipfa  me  veftivit ; 

•*  Inftar  pallii  et  tiarae  judicium  meum :  — 

"  Pater  eram  egenis ; 

"  Et  in  caufam  etiam  ignoti  folebam  inquirere : 

"  Confringebam  molares  opprefforis ; 

"  Et  e  dentibus  ejus  excutiebam  praedam. 
Quae  puritas  et  firmiflimis  principiis  fundata  Numinis  reverentia !  quae 
benevolentia  denique  et  humanitas !  * 

Sya»  niS»  pSn  nai 
idwdq  n&  rhm 

om  nm»  Nin  ttbn 

♦W  DfitTD  DNDK 

om  »nD&n 
Dip*  o  jwk  pidi 
nOT  hd  nps»  01 
intpy  ♦w  pnn  xhn 
:nn»  omn  ujpn 

"  Quae  enim  portio  a  Deo  deftinata  defuper  j 

"  Et  haereditas  ab  Omnipotente  de  excelfis  ? 

"  Annon  excidium  injufto  ? 

"  Et  abalienatio  operantibus  iniquitatem  ? 

"  Nonne  Ille  femper  videt  vias  meas  ? 

"  Et  omnes  greffus  meos  dinumerat  ?  — 

"  Si  fprevi  caufam  fervi  mei, 

"  Et  ancillae  meae,  cum  mecum  lite  contenderent ; 

"  Quid  tum  facerem,  cum  fuigeret  Deus ; 

"  Et  cum  vifitaret,  quid  illi  refponderem  ? 

"  Nonne  in  ventre,  qui  me  fecit,  idem  illum  fecit  ? 

"  Nonne  formavit  nos  in  utero  Unus  ? 

i  Cap.  xxxi.  2,  4,  13,   15. 

Animadvertit 


pr^l.  xxxiv.  IIEBR/EORUM.  333 

Animadvertit  Ariftoteles,  1  Exemplum  viri  egregre  Probi  ex  rebus 
profperis  in  adverfas  incidentis  Tragoedise  minime  convenirs;  cum  fit 
fUiccpov,  fcedum  potius  et  plane  indignum,  quam  vel  miferabile  vel  ter- 
ribile :  quod  quanquam  Grsecorum  fcenas  et  Ethnicorum  hominum  fen- 
fui  valde  accommodatum,  apud  nos  tamen  femper  locum  habere,  aut 
in  Jobi  Poema  transferri,  vix  poteft.    "  Miferatio  oritur,  inquit  Ille, 
"  cum  immerenti  res  adverfae  eveniunt :"  itaque  egregia  Virtus  in  infe- 
licitatem  incidens  tantum  abeft  ut  fit  a  miferatione  aliena,  ut  potius  ad 
eam  commovendam  fit  imprimis  comparata.    "  Metum  incutiunt  ejus 
"  miferiae,  qui  nobis  eft  fimilis :"  unde  efricitur,  terrorem  non  habere 
valde  improborum  quidem  infortunia  j  idem  vero  de  eximie  bonorum 
miferiis  haud  asque  confequitur :  nam  li  nobis  timemus,  cum  virtus 
mediocris  affligitur;  multo  fane  magis,  cum  egregia.  *  Ea  itaque  mihi 
videtur  effe  mens  Ariftotelis,  non  ut  prorfus  exiftimet,  Viri  egregie 
Probi  valdeque  infelicis  exemplum  fua  natura  male  comparatum  effe  ad 
commovendum  vel  miferationem  vel  terrorem,  fed  potius  Virtutem  In- 
felicem  efTe  rem  in  fe  ipfa  indignam  planeque  deteftabilem,  et  quse  in. 
Scenam  proferri  non  debet :  quae  Philofophi  fententia  oritur  ex  infana 
illa  humanae  Virtutis  aeftimatione,  in  qua  eximenda  Jobi  Poema  potif- 
fimum  occupatur.    Sane  Perfona  Jobi,  quanquam  ad  Virtutis  confum- 
mationem  tam  prope  accedens,  fatis  tamen  in  fe  humanae  debilitatis  ad- 
mixtum  habere  videtur,  ut  nec  probabilitate  cereat,  neque  certe  in  Ter- 
rore  commovendo  fuo  effectu  deftituatur.   Etenim  fi  mortalium  inte- 
gerrimo  in  graviflimas  miferias  incidenti  divinae  juftitiae  omnino  obmur- 
murare  fit  nefas,  quis  eft,  qui  coram  Deo  confiftet  ?  quis,  qui  fe  ma- 
lorum  immunem  et  exfortem  fore  confidet  ?  Minime  autem  alienus  eft 
Terror  a  fine  Poematis,  fiquidem  hoc  praecipue  inculcatur  Documen- 

1  Vide  De  Poet.  Cap.  xm. 

2  Kctf  tx;  OfHgiXS  iXilstr.,  xc/.t  yiXikixv,,  xysr  viJyi,  i(c/.S'  i\tt%,  >tg.T  x\icj/j^itu,  ng.TU  yivvf  iv  ■srxtn  yx^ 
Tcvroig  fjc/,7k.ov  (petiviTcci  xctf  ojjtm  cw  VTrct^ctf'  oXa;  yocg  xctf  (vtcuiJu  tfn  Xx%<hv,  on  ootx.  i<p'  cuithiv  <po- 

Sav^),  tcwtu  i7r  xt&av  y.y\ofj%x  iXnstr.v.    Kctf  /4g.Xif<x,  to  tmsJctiiss  «v«/,  iv  roic  toisstoh  yg.i- 

%pi;  ovtus,  iXieivoV  X7tv.vtu  yat}  TctUTU,  thx  to  iy{v%  (patvit&aj,  fj&T&cv  zroitH  tov  iXiov'  xctf  01;  Xvx\>ov 
Ti  evr&',  Kctf  iv  c^JuXf/^i;  (puivofAivX  tov  7TU$!S;.    A  R  I  S  T  0  T.  Rhet.  II,  IO. 


turn.,, 


334  DE  SACRA  POESI        prjel.  xxxiv. 

tum,  p?  v-^Xotyovet,  ety\ct  (poQx.  Et  fuorum  malorum  exemplum  quam 
vim  habere  deberet  praeclare  docuit  ipfe  Jobus :  1 

nttr     anw  1010» 
nw  *pn  ipai 
irrn  p*mr  tntn 
jY»n  ^d»  dt  inoi 

cc  Super  hoc  ipfum  attoniti  ftupebunt  integri  j 

"  Et  innocens  adverfus  hypocritam  zelo  flagrabit : 

"  Sed  obftinate  perfiftet  in  via  fua  juftus ; 

<c  Et  puro  manuum  augebitur  conftantia. 
Triumviri  tales  omnino  exhibentur,  quales  Poematis  ratio  poftula- 
bat ;  Cenfores  acerbi,  feveri,  irritabiles,  a  pio  folandi  propofito  in  ob- 
jurgationes  et  contumelias  facile  abrepti.  Statim  ab  initio  vtj»  <zxscupzmv 
$n>&<m>  et  quid  ab  iis  expedtandum  fit  fatis  clare  indicant :  primus  qui- 
dem  fub  ipfo  ingreflu  aliquam  prse  fe  fert  lenitatem ;  * 

nthn  ^hn  nnn  no:n 

"  Si  tentemus  te  adloqui,  an  aegre  laturus  es  ?  — 
Sed  vincit  protinus  indignatio ; 

jnov  »o  \hQ*  "ten 

"  At  cohibere  fermones  quis  valeat  ? 
Alter  fubito  excandefcit :  3 

j  ya  no»  tsd  mn 

cc  Quoufque  proloqueris  ifta, 
cc  Et  verba  oris  tui  erunt  inftar  venti  vehemcntis  ? 
Audi  vero  Tertium :  4 

rw*  *h  Dnm  Tm 
j  pTO  D*nsty  DN1 
itpnn*  D»no  "jnn 

1  Cap.  xvii.  8,  9. 

2  Cap.  iv.  2. 

3  Cap.  viii.  z. 

4  Cap.  xi.  2,  3. 

cc  Annon 


PRiEL.  xxxiv.  HEBR^EORUM.  33i 

"  Annon  multitudini  verborum  refpondebitur  ? 
"  Numquid  vir  loquax  habebitur  juftus  ? 
"  An  mendacia  tua  hominibus  filentium  imponent  ? 
"  Et  cum  irriferis  nemo  tibi  pudorem  incutiet  ? 
Iniqui,  contentiofi,  omnia  in  pejorem  partem  rapientes :  » 

t  pnv  mv>  dni 

"  An  Deus  pervertet  jus  ? 

"  Anne  Omnipotens  diftorquebit  juftitiam  ? 
ubi  nota,  Jobum  nihil  quicquam  adhuc  de  divina  juftitia  intemperan- 
tius  effudhTe.  2 

mn»  isn  rmt  *]tt 

"  Quin  Tu  irritam  facis  Religionem, 

"  Et  minuis  precationem  coram  Deo  : 
invidiofum  habes  alterius  confe&arium.   Superbi,  faftuofi,  fuas  fapien- 
tix  plurimum  tribuentes :  3 

nwn  iotSh 

"IVT  DWl  TIK  DJ 

"  Quamobrem  reputamur  inftar  bruti  pecoris  j 
"  Impuri  habemur  in  oculis  veftris  ? 
"  O  lanians  feipfum  in  ira  fua  ! 
"  Ergone  propter  Te  derelinquetur  tellus  ? 
"  Et  revelletur  rupes  e  loco  fuo  ? 
"  Imo  vero  improborum  lumen  extinguetur.  — > 
Nec  verecundior  Bildado  fuccinens  Zopharus :  4 

1  Cap.  vni.  3. 

2  Cap.  xv.  4. 

3  Cap.  xviii.  3,  _  5. 

4  Cap.  xx.  2,  3. 

r* 


336  DE   SACRA   POESI         PRML.  XXXIV. 

>sw  pb 
{ *n  *Bnn  Tinym 

:  »^*  »nj*3D  nni 

"  Profe&o  cogitationes  mese  ad  refpondendum  me  ftimulant, 

"  Et  propterea  feftinus  me  impellit  impetus  :  "> 

"  Caftigationem  mihi  ignominiofam  audiero  ? 

"  Ergo  fpiritus  intelligentiae  meae  me  cogit  refpondere. 
Cenfores  autem  eandem  caufam  eodem  fere  modo  omnes  agunt :  E- 
liphazus  quidem,  qui  leniffime  omnium  inceperat,  in  acerbiflima  de- 
fcendit  convicia,  et  graviflimas  accufationes  directe  et  fpeciatim  Jobo 
intentat,  a  quibus  caeteri  fibi  temperant :  nam  Bildadus  locum  de  Dei 
majeftate  et  fanctitate  bis  antea  ab  altero  ornatum,  ne  nihil  diceret,  bre- 
viter  tantum  retractans,  et  Zopharus  ad  filentium  confugiens,  focium 
pariter  deftituere,  et  Jobo  caufam  cedere  videntur.  Satis  commode  Tri- 
bus  committuntur  obtrectandi  partes :  nimis  anguftum  fuiflet  et  exile, 
Perfona  fingularis ;  confufum  plane  et  importunum,  Cenforum  turba. 
Casterum  Triumvirorum  Mores,  quantum  quidem  video,  parum  inter 
fe  difcriminantur :  Affectuum  fane  gradationi,  quam  Morum  diverfita- 
ti,  impenfius  ftudetur.  Quod  fi  aliquam  hac  in  parte  varietatem  deft- 
deret  delicata  et  faftidiofa  recentiorum  Critica,  excufanda  eft  nafcentis 
Poeticae  fimplicitas,  rerumque  gravitate  et  fententiarum  pondere  com- 
penfanda. 

Veruntamen  Cenforum  afperitati  et  intemperantiae  pulchre  opponitur 
et  adverfatur  Elihui  lenitas  et  moderatio :  mitis  eft,  pius,  aequus,  ab  a- 
cerbitate  et  adulatione  pariter  alienus,  fingulari  fapientia  praeditus,  quam 
Dei  gratiae  unice  tribuit ;  quae  omnia  multum  infuper  commendat  aetas 
juvenilis.  Uti  vero  praeclare  comparati  erant  Cenforum  Mores  ad  irri- 
tandum  Jobi  animum,  ita  ad  eundem  fedandum  pulcherrime  accom- 
modatur  Perfona  Arbitri :  in  hoc  ipfo  autem  pofita  eft  Argumenti  fe- 
des ;  in  hoc  veluti  cardine  totius  Poematis  confilium  et  finis  vertitur. 

Quem  finem  haberet  Dei  Actio,  quam  confentaneum  univerfae  Poc- 
matis  rationi  &  propofito,  antea  notavi :  id  modo  jam  addam,  quan- 

quam 


prjel.  xxxiv.  HEBRjEORUM.  337 

quam  plurimis  tota  oratio  incongrua,  &  a  re  de  qua  agitur  plane  aliena, 
temere  vifa  fitj  nemo  tamen  fententiarum  gravkatem  a  Perfona  abhor- 
rere,  aut  tanta  majeftate  ullo  modo  indignam  effe  unquam  exiftimavit. 

Altera»pars  quae  in  hujufmodi  Poemate  praecipue  fpectari  debet  eft 
Sententia ;  quam  oportet  argumento  convenire  et  apta  dictione  explica- 
v  ri:  <hewoictv  vocat  Ariftoteles,  et  in  Dramatis  partibus  recenfet;  non 
quidem,  quafi  ejus  fpeciei  propriam,  fed  ut  omni  Poemati  communem, 
et  in  omnibus  maximi  momenti.  Mores  funt  folummodo  Pcrfonarum, 
et  Poema  omne  quod  Perfonas  habet,  habere  etiam  debet  Mores :  Sen- 
tentia  autem  eft  et  Poematis  omnis,  et  Orationis.  Habet  rationem  cum 
Perfonarum  tum  Rerum :  quod  ad  Perfonas  Sttinet,  potimmum  verfa- 
tur  in  Moribus  et  Affedtibus  exprimendis :  quae  jam  protuli  funt  Sen- 
fuum  exempla,  quoad  Mores  exprimunt.  Reftant  itaque  Affecluum 
Imitationes,  et  Rerum  Defcriptiones :  de  quibus  cum  generatim  ante- 
hac  differerem,  fieri  non  potuit  quin  aliqua  ex  hoc  ipfo  Poemate  pro- 
ferrem ;  Didtio  autem  Poetica  quam  vim  haberet  in  animi  motibus  in- 
citandis,  non  aliunde  melius  demonftrare  valui,  quam  petitis  ibidem 
exemplis :  quocirca  quod  fupereft  expediam  breviter. 

In  vehementioribus  Affectibus  maxime  verfatur  Jobi  Poema,  dolore, 
iracundia,  indignatione,  acerrimifque  concertationibus,  ad  Terrorem 
concitandum  potiflimum  comparatum,  et  Sublimitatem  imprimis  fpi- 
rans  :  quo  in  genere  fufficiant  exempla  antehac  allata.  Nec  tamen  de- 
funt  leniores  animorum  motus;  Luctus  et  Querimonia  ad  miferatio- 
nem  commovendam : 1 

nm  yfa  tsnx 

Snn  w  v»io 

yyy  nnpa  nr  bv 

Sirm  vbyn  r\v& 
nov  tj&o  nirv 


i  Cap.  xiv.  i,  2,  3,  6. 

Uu 


<f  Homof 


338  DE  SACRA  POESI        pr^l.  xxxiv. 

"  Homo  natus  de  muliere, 

"  Brevis  eft  dierum,  et  fatur  tumultus : 

"  Ut  Flos  emicat,  et  languefcit ; 

"  Fugitque  ut  umbra,  et  non  fubfiftit. 

"  Etiamne  fuper  hunc  oculos  tuos  aperuifti  ? 

"  Et  Me  adduces  in  judicium  Tecum  ?  — 

"  Remove  confpectum  ab  eo,  ut  remirlionis  aliquid  habeat  ; 

"  Et  acquiefcat  diei  fuo  ficut  mercenarius. 
totufque  ille  locus  pulcherrimis  imaginibus  depictus,  et  in  genere  Ele- 
giaco  perfedtiffimus.    Acrius  poftea  infurgit  dolor,  fed  rlebilis  identi- 
dem  et  queribundus : 1 

♦twsi  ]vjn  nw 

'aiwaini 
wb^n  ew£>  itw  nt 
:  h  mam  it^n  kS 
♦n  ddk  ♦jjn  ♦Jjn 
j  »a  nyjj  mStt  T  »3 
S»  iod  ♦jsmn  noS 
nynpn  nS  nwaoi 

"  Quoufque  vexabitis  animam  meam, 

"  Et  conteretis  me  fermonibus  ? 

"  Jam  decem  vicibus  me  contumelia  affeciftis ; 

"  Non  erubefcitis,  in  me  ufque  obfirmati  eftis.  — 

"  Miferemini  mei,  miferemini  mei,  O  vos  amici  mei ! 

"  Nam  Dei  manus  me  plaga  affecit. 

"  Quianam  infectamini  me,  ut  Deus ;  . 

"  Neque  carne  mea  fitiati  eftis. 
Quantum  fibi  indulget  Spes,  in  pofterae  felicitatis  imaginibus  for- 
mandis  quam  ingeniofa  fit,  in  fovendis  quam  credula,  in  ornandis  de- 
fcribendifque  quam  laeta  et  geftiens,  perfe&e  expreflit  Jobus  poft  vitae 
anteadtae  commemorationem :  2 

i  Cap.  x»x.  2,  3,  21,  22. 
a  Cap.  xxix.  18,  23. 


PRjEL.  XXXIV. 


HEBRiEORUM. 


339 


»JJ>  DV  *1»K1 

:dw  hsin  binai 
d>d  »Sk  nins  wcy 


:  n*i*pa  Scdi 


< 


noy  ann  »1113 
:  ^nn  *ne>pi 


ibn*i  lvot?  *S 


:  *nvy  i&S  ia-n 
•otr»     mn  nn» 
:  Tibo  fpn  iohvi 


♦S  *1D0D  lSn»l 


"  Proinde  dicebam,  In  nido  meo  expirabo ; 
"  Et  ut  arenam  multiplicabo  dies : 
"  Radix  mea  fefe  dilatabit  ad  aquas; 
"  Et  ros  commorabitur  in  ramo  meo : 
"  Gloria  mea  femper  erit  mecum  recens ; 
<c  Et  arcus  meus  in  manu  mea  renovabitur : 
"  Me  audient,  et  expectabunt ; 
<c  Et  ad  confilium  meum  intenti  tacebunt : 
"  Poftquam  locutus  fuero  nihil  iterabunt ; 
"  Et  fuper  eos  ftillabit  oratio  mea  : 
"  Et  expectabunt  me,  ut  pluviam ; 
"  Et  os  fuum  diducent  ad  imbrem  ferotinum. 
Referri  pofTunt  etiam  ad  Imitationem  AfFedtuum  adjuncla  quasdam, 
ex  intima  natura,  verifque  humanae  animas  motibus  deprompta,  quibus 
quaevis  illuftratur  Defcriptio :  uno  ex  multis  exemplo  contentus  ero. 
Ita  a  natura  comparatum  eft,  ut  quas  maxime  ex  votis,  fed  praster 
fpem,  eveniunt,  ea  videntes  etiam  et  fentientes  vix  credamus :  de  Deo 
Jobus ; 1 


wi  *ntnp  dn 


"  Si 


34o  DE  SACRA  POESI        pr/el.  xxxiv. 

"  Si  invocavero,  et  mihi  refponderit, 

"  Non  crederem  quod  exaudiverit  vocem  meam : 

quo  egregie  expreffit  cum  Dei  majeftatem  et  feveritatem,  tum  fuam 

humilitatem  et  defperationem.  * 

"  Adridebo  eis,  non  credent : 
inquit  Jobus  de  fuis  Clientibus ;  quo  amplificatur  ipfius  fumma  gravi- 
tas  dignitafque  cum  facilitate  conjuncta,  limul  horum  erga  ipfum  inte- 
merata  veneratio.  Uno  denique  atque  eodem  adjuncto  ad  Equum  Bel- 
Iatorem  tranllato  mirifice  depingitur  ardor  ejus  atque  alacritas,  pugnae- 
que  arrecta  cupido  :  * 

pN  Mf)  W\2 

n**n  nEN»  n£)ty  na 
nonbo  n*i»  pmnai 
:  njnnm  on»  on 

"  Cum  trepidatione  et  fremitu  vorat  terram ; 

"  Nec  credit,  quod  tubae  lit  fonitus : 

"  Pergente  jam  tuba,  dicit,  Euge  j 

"  Et  a  longinquo  odoratur  praelium, 

"  Tonitru  principum  et  clangorem. 
Quo  ex  loco  omnium  admiratione  celebratiffimo  abunde  cernitur, 
quantum  etiam  valet  in  Rerum  defcriptionibus  hoc  Poema  :  fimul  exif- 
timare  licet  in  aliis  nonnullis  non  minus  evidentem  fore  fenfuum  cum 
rebus  convenientiam  et  proprietatem,  fi  de  ipfis  Animalibus  eorumque 
natura  asque  confliterit.  Ut  de  Defcriptione  aliqua  recte  judicetur,  aeque 
claram  ac  plane  eandem  atque  ipfe  fcriptor  Rei  ipfius  notionem  habere 
oportet.  Omnibus  fane  mortalibus  communis  eft  tonitrus  perceptioj 
videamus  quomodo  eam  expremt  Elihuus :  3 

1  Cap.  xxix.  24. 

2  Cap.  xxxix.  24,  25.  * 

3  Cap.  xxxvii.  i,  4.   In  ultima  linea  legendum  videtur  3py»,  cum  vulcato  et 

symmacho:  quam  emendationcm  propofuit  Vir  Docliffimus  Richardus  Grey,  de  hoc 
Poemate  praeclarc  meritus. 


prjel.  xxxiv.  HEBRiEORUM.  34r 

:iEnp&D  nnn 
nSp  ?ra  jnap  top 
jns^  vso  nim 
irw  D^n  nnn 
jpNn  n*)D33  vyini 
Sip  mntt 
uwj  bipn  aw 

"  Ob  hoc  etiam  expavefcit  cor  meum, 

"  Et  luWultim  trepidat  e  fede  fua : 

"  Audite  audiendo  vocis  ejus  fremitum, 

"  Et  murmur  quod  ex  ore  ejus  egreditur  ! 

"  Sub  omne  ccelum  rectus  ejus  impetus, 

"  Et  lumen  ejus  in  extremas  oras  terrae. 

"  Poft  illud  rugit  vox  j 

"  Intonat  voce  Majeftatis  fuaej 

"  Neque  inveftigari  poterit,  cum  audita  fuerit,  vox  ejus. 
Non  eft  neceffe  ut  in  fingulis  diutius  immoremur,  cum  in  hoc  Poe- 
mate  abunde  fuppetant,  et  paflim  occurrant,  in  omni  virtutis  atque  ele- 
gantiae  genere,  fenfuum,  imaginum,  ac  dicftionis  puicherrima  exempla. 
Ut  verbo  dicam,  ftyli  majeftas  Argumenti  granditati,  vis  atque  impetus 
Affedhium  incitationi,  refpondet  j  utque  caeteris  omnibus  Hebraeae  Poe- 
feos  monumentis  facile  antecellit  hoc  Poema  rerum  difpolitione  et  Oe- 
conomia,  ita  fublimitate  elocutionis  totiufque  fcriptionis  elegantia  nulli 
concedit.  Imprimis  autem,  ut  nec  illud  omittam,  accurata  eft  et  per- 
fecta  Conftructio  Poetica,  quod  in  antiquiffimis  fere  Hebraeorum  mo- 
numentis  maxime  cernitur :  ejus  vero  rei  artificium,  uti  convenerat 
Poematis  cum  dignitati  tum  etiam  longitudini,  fitum  eft  potius  in  jufta 
totius  periodi  conformatione ,  &  accurata  diftributione  membrorum, 
quam  in  contrapofttione  vocum,  aut  nimium  elaborata  Parallelifmi  con- 
cinnitate. 


Haec 


342  DE  SACRA  POESI       prjel.  xxxiv. 

c  erant,  quae  de  Sacra  Hebraeorum  Poefi  difTerenda  propofueram: 
quibus  exequendis  fi  quid  induftria  confecutus  fum,  id  Vobis,.  Acade- 
mici,  imprimis  deberi  profiteor,  qui  conatus  meos  boni  confulere,  et 
ftudium  meum  veftro  etiam  ftudio  et  favore  fuftentare  dignati  efiis. 
Profecto  cum  mecum  reputarem  argumenti  hujufce  magnitudinem  et 
difflcultatem,  quam  et  antea  praevideram,  et  magis  etiam  indies  exper- 
tus  fenfi  j  iri  quo  antecefTorum  veftigia,  et  dodlorum  etiam  monita, 
perfaepe  deficerent ;  recondita  effet  vel  in  fe,  vel  propter  vetuftatem,  re- 
rum  natura,  inveftigatio  ardua,  fubtilis  explicatio,  anceps  afTertio,  pe- 
riculofus  error:  ne  conciderem  plane  animo,  Veftra  fecit  humanitas. 
Intelligebam  enim  Viris  graviflimis  atque  eruditiffimis  probari  inftitu- 
tum  meum,  ut  neque  ab  hujufce  Difciplinae  confilio,  neque  a  loci  dig- 
nitate,  neque  a  ftudiofae  juventutis  utilitate,  alienum :  inter  Auditores 
meos  eos  faepe  numerabam,  unde  me  potius  et  in  hoc  et  in  omni  litera- 
rum  genere  praecepta  petere  decuiffet:  Juvenes  autem,  ad  quos  unice 
pertinebat  hujufce  muneris  ac  praeceptionis  ratio,  femper  habebam  meis 
confiliis  fludio  fuo  et  frequentia  faventes :  quas  mihi  impertita  veftrae 
voluntatis  teftimonia  nifi  in  beneficii  loco  ponerem,  fane  de  me  arro- 
ganter,  de  Vobis  contumeliofe  fentirem.  Vobis  itaque  omnibus,  Aca- 
demici,  maximas  et  ago  gratias  et  habeo :  femper  mihi  jucundiffima 
erit  veftrae  erga  me  benevolentiae  recordatio ;  neque  verendum  eft,  ne 
id  patiar  ex  animo  meo  excidere,  quod  mihi  praxipuo  honori  efie  fem- 
per  exiftimabo. 

•  Ut  autem  iftuc  revertar,  quo  maxime  fpectavit  univerfum  pracep- 
tionis  meae  confilium,  Vos,  Juvenes  Ornatifiimi,  mihi  jam  poftremo 
monendos  atque  hortandos  arbitrarer,  nifi  laudandi  potius  efietis.  Nam 
Linguam  Hebrseam,  nimium  diu  neglectam  et  paene  obfoletam,  his 
proximis  aliquot  annis  ita  fedulo  coluiftis,  et  in  caeterarum  literarum  fo- 
cietatem  et  communionem  tanto  ftudio  et  confenfu  revocaftis,  ut  jam 
iterum  fummo  in  honore  et  celebritate  verfetur ;  ut  veftro  beneficio  poft 
longum  exilium,  ftatum,  exiftimationem,  dignitatem,  quafi  poftliminio 
recepifie  videatur.  Pergite  itaque  his  ftudiis  eadem  qua  coepiftis  diligen- 

tia, 


o 


vrml.  xxxiv.  HEBRiEORUM.  343 

tia,  eadem  ingenii  felicitate,  incumbere  ;  nihilque  prius  habete,  quam 
ut  illuftretis  porro  atque  propagetis  has  literas ;  cum  fuaves,  elegantes, 
jucundas,  tum  fumme  utiles  et  fructuofas;  rerum  copia  locupletes, 
gravitate  adinirabiles,  fan&itate  venerandas ;  homine  ingenuo  et  liberali 
imprimis  dignas,  ad  Theologiae  fcientiam  adfpiranti  omnino  necelfarias ; 
Vobis  ipfis  laudi,  Academiae  honori,  Ecclefiae  emolumento,  futuras. 
Habetis  Ducem,  1  qui  auctoritate,  exemplo,  prasceptis,  amduitate,  nun- 
quam  veftris  commodis  atque  utilitati  deerit  j  cum  excellenti  ingenio 
Virum,  et  fingulari  eruditione,  tum  fummo  morum  candore,  fumma 
facilitate  atque  humanitate  praeditum.    Vobis  Ille  immenfos  Orientie 
thefauros,  ampliflimumque  fcientias  campum,  curfumque  ad  laudem 
patefaciet :  mihi  fufFecerit,  Hebraea?  Poefeos  copiam  et  divitias  aliquan- 
tum  indicaffe,  et  amoeniora  quaedam  hujufce  Paradili  fpatia  aperuiffe,  fi 
forte  illuc  ftudia  veftra  allicere  atque  excitare  poffem :  quod  fi  intellige- 
rem,  Vos  in  hoc  literarum  curriculum  meo  hortatu  promptiores  un- 
quam  defcendifte,  uberrimum  me  laboris  mei  fruclum  percepifle  exifti- 
marem. 

1  Virum  CI.Thomam  Hunt  S.  T.  P.  Linguas  Hebrsex  Regium,  et  Arabicze  Laudia- 
ftum,  Profeflbrem. 


M  E  T  R  I  C  £  HARIANiE 
BREVIS  CONFUTATIO: 

E  T 

ORATIO  CREWIANA, 


Xx 


■ 


METRICiE  HARIANiE 
BREVIS  CONFUTATIO. 


Cum  Viri  admodum  Reverendi  francisci  harii,  nuper 
Epifcopi  cicestrensis,  de  Metrica  Hebraea  Hypothefis 
ita  fe  doctis  quibufdam  probaverit,  ut  perfuafum  habeant, 
Praefulem  eruditiffimum  germanam  veterum  Hebraeorum 
poefin,  ab  annis  plus  bis  mille  intermortuam,  feliciter  jam  inftaurafie ; 
fuamque  de  hac  re  fententiam  rationibus  tam  validis  firmavifTe,  ut  pla- 
ne  extra  omnem  controverfiam  pofita  fit :  profecto  qui  eam  ita  adoriri 
velit,  ut  folummodo  de  parte  aliqua  quaeftionem  inferat,  dubitationem 
ac  fcrupulum  fubinde  injiciat,  aut  unum  atque  alterum  ejus  argumen- 
tum  convellat,  "  fruftra  1  fperaverit  fe  opinionem  eorum  animis  tam 
"  alte  infixam,  tantique  Viri  auctoritate  munitam,  exempturum :  ne- 
"  dum  is  fidem  impetrabit,  qui  afErmet  fe  reperuTe  quod  doctiflimum 
"  Prasfulem  latuit,  nifi  validifiimis  rationibus  illius  Hypothefin  evertat, 
"  fuam  confirmet.  Miffis  igitur  ambagibus  ad  rem  illico  deveniarn,  et 
"  exemplo,  quod  unum  probationis  genus  incredulis  hac  in  caufa  af- 
"  fenfum  extorquere  poflit,  clariffimo  et  certiflimo  oftendam,  me  jam 
"  primum  de  facto  deprehendiffe  poefeos  hujus  naturam  et  regulas, 
"  eafque  plane  contrarias  et  pugnantes  iis  quas  ille  conftituit."  Exem- 
plum  quo  utar  erit  Pfalmus  cxi,  is  ipfe  quo  utitur  Harius ;  qui  probe 
expenfus  noftram  fententiam  fatis  aperiet  et  probabit,  fimulque  illius 
rationes  omnes  funditus  evertet. 

Vidc  h  a  R  1 1  Prolegomena  in  Pfalmos  fub  initio. 


XX  2 


PSALMUS 


METRICiE  HARIANiE 


PSALMUS  CXI. 

Verf.  Period. 

1.  odeh javoh  becol  lebab, 

2.  besod  jefarim  veyedah. 


i. 


-  3.  gedolim  mayafejavoh, 

4.  derufim  lecol  cheph^ehem. 

5.  hod  vehadar  poyalo, 

6.  ve^idkatho  yomedeth  layad. 

7.  zecer  yafah  lemphlothav  j 

8.  chanun  verachum  javoh. 

9.  tereph  nathan  lireav, 

10.  jizcor  leyolam  beritho. 

1 1.  coach  mayafav  higid  leyamo, 

12.  latheth  lahem  nachalath  goim. 

13.  mayafe  jadav  emeth  umlfpat ; 

14.  neemanim  col  pikudav : 

15.  semucim  layad  leyolam, 

16.  yafuim  beemeth  vejafar. 

1 7.  peduth  falach  leyamo, 

18.  ^ivah  leyolam  beritho. 

19.  kadof  venora  femo ; 

20.  refith  chocmah  jirath  javoh. 

21.  fecel  tob  lecol  yofehem, 

22.  tehilatho  yomedeth  layad. 


11. 


iii. 


IV. 


v. 


VI. 


VII. 


VIII. 


IX. 


XI. 


BREVIS    CONFUTA^IO.  349 

Ex  hoc  Pfalmo  Alphabetico  fecundum  literas  initiales  in  fuos  verfi- 
culos  diftincfto,  et  numeris  fuis,  fine  ulla  textus  emendatione,  fine  ulla 
etiam  Maforeticarum  vocalium  mutatione,  (nifi  quod  cum  Hario  javoh 
legam,)  reftituto,  colligendi  funt  ac  ftatuendi  canones  Hebraici  Car- 
minis. 

I.  1  Primo  igitur  in  Hebraea  Poefi  pedes  non  funt  omnes  difTyllabi : 
nam  in  verfibus,  3,  11,  16.  — lim  maj/a — ,  coach  maj/a — ,  — im  bee — , 
funt  Dactyli ;  in  verfibus  13,  14,  maj/afe,  neema —  funt  Anapaefti : 
contra  Harii  Canonem  1. 

II.  Quantitatis  fyllabarum  femper  habetur  ratio :  nam  eadem  vox, 
quotiefcunque  recurrit,  femper  eft  ejufdem  quantitatis ;  exempli  gratia, 
javoh,  lecol,  femper  funt  Iambi,  lij/ad  femper  Trochaeus,  maj/afe  A- 
napasftus ;  lej/olam  perpetuo  eft  Amphimacer,  beritho,  yomedeth  Am- 
phibrach«s:  contra  Canonem  11. 

iii.  Verficuli  funt  vel  Trochaici,  qui  admittunt  Dactylum,  vel  Iam- 
bici,  qui  Anapaeftum :  fed  neutiquam  colligi  poteft  verfum  ex  hoc  vel 
illo  genere  effe,  eo  quod  impari  vel  pari  numero  fyllabarum  conftet : 
nimirum  qui  pari  fyllabarum  numero  conftant,  funt  faepius  quidem 
Iambici,  verf.  1,  2,  7,  13,  14,  15,  20 ;  fed  interdum  Trochaici,  verf. 
3,  4,  10,  18,  21 ;  et  qui  impari,  faepius  quidem  funt  Trochaici,  verfl 
5,  8,  9,  11,  16,  19;  fed  interdum  Iambici,  verf.  6,  12,  17,  22:  coa- 
tra  iii,  et  iv. 

I  Prsecipui  Canones  Hariani : 

I.  "Primo  in  poefi  Hebnea  pedes  funt  omnes  diffyllabi. 

II.  "Quantitatis  fyllabarum  nulla  ratio  habetur. 

III.  "  Ubi  par  eft  fyllabarum  numerus,  ejus  generis  verficuli  Trbchaici  funt,  in  prima  fylla- 
"  ba  acuendi. 

iv.  "  Si  impar  fit  fylkbarum  numerus,  pro  Iambicis  cenfendi  funt,  et  fyllaba  fecunda,  ut 
*'  rhythmus  fervetur,  acuenda. 

v.  "Periodi  plerumque  conftant  duobus  verficulis,  faepe  tribus  qnatuorve,  alkuando  plit- 
"ribus. 

vi.  "  Verficuli  cjufdem  Periodi,  exceptis  pcrpaucis,  funt  ejufdem  generia. 

vii.  "  \  erius  Frochaici  plerumque  pedum  numero  convcniunt,  ied  faepe  etiam  difcrepant. 

viii.  "  Verfus  Iambici  plerumque  difcrepant,  fed  faepe  etiam  conveniunt. 
IX.  "  Singuli  verfic uii  fingulos  fenfus  non  exponunt. 

Vide  harii  Prolegom.  pag.  27,  &c. 

iv.  Ver- 


35o  METRICjE    H  ARIAN^E 

iv.  Verficuli  ejufdem  Periodi  funt  diverfi  generis,  Period.  in,  iv, 
vi,  vni,  ix,  x,  xi  j  paucis  exceptis,  Period.  i,  n,  v,  vn  :  et  qui  ge- 
nere  conveniunt,  raro  conveniunt  numero  fyllabarum  et  pedum j  nimi- 
rum  in  Periodo  n,  et  v,  primus  verfus  eft  Trochaicus  Dimeter.Cata- 
lecticus,  fecundus  vero  Trochaicus  Dimeter  Acatalecticus  j  in  Periodo 
vn,  primus  eft  Iambicus  Dimeter  Hypercatale<flicus,  fecundus  vero 
Iambicus  Dimeter  Catalecticus :  unicum  datur  exemplum,  ubi  verfus 
genere  convenientes  fyllabarum  etiam  et  pedum  numero  conveniunt,  in 
Periodo  ij  iique  funt  Iambici:  contra  vi,  vii,  vni. 

v.  Periodi  omnes  duobus  tantum  verficulis  conftant :  nam  redtius 
koph  et  rejh  penultimam,  JJnn  et  tau  ultimam,  Periodum  conftituunt  j 
quod  vidit  Doftiflimus  Cappellus :  1  contra  v. 

vi.  Singuli  verficuli  fingulos  fenfus  femper  exponunt :  contra  ix. 

"  Hcec  autem  quae  dixi  vera  elfe,  ut  funt  verimma,  conftat  exem- 
"  plis  hic  adductis,  et  cuivis  Pfalmos  infpicienti  facile  liquebit,  cum 
"  quavis  fere  pagina  exempla  legenti  in  oculos  incurrent."  ^ 

Quae  cum  ita  fint  j  cum  reconditas  Metricae  Hebraeae  regulas  ex  hoc 
Pfalmo  feliciter  eruerim,  vel  potius  ultro  fefe  offerentes  luculenter  ex- 
pofuerim,  eafque  ad  Artem  facilem,  perfectam,  fibique  conftantem  re- 
degerim  ;  principiis  aeque  claris  et  certis  innixus,  fed  minime  mihi  eam 
licentiam  permittens,  quam  fibi  prolixe  indulget  Harius,  ut  unam  ean- 
demque  vocem  nunc  Trochaeum,  nunc  Iambum,  nunc  difTyllabam, 
nunc  triffyllabam,  faciat  j  id  jam  meo  jure  ab  aequo  lettore  poftulatu- 
rus  videor,  ut  meam  Hypothefin  Harianae  praeferat :  hoc  certe  me  fa- 
cile  impetraturum  confido,  ut  utramque  eodem  in  loco  habeat,  utrique 
parem  tribuat  aucT:oritatem  j  hoc  eft,  omnino  Nullam. 

Simili  quodam  modo  omnem,  quaecunque  ea  fuerit,  Hypothefin, 
quse  Metricae  Hebraeae  leges  tradere,  et  Verfuum  numeros,  pedes,  et 

1  Vide  Cappelli  Crit.  Sacr.  Lib.  I.  Cap.  xn.  II. 

2  Vide  h  a  r  i  i  Prolegom.  pag.  3 1 .  Animadvcrtit  proculdubio  Leftor,  ad  conftituendos 
duos  ultimos  Canones  noftros,  ut  et  reliquos  fortafie  plcrofque,  Propofuionem  Univerfalem  ex 
Particulari  deduci:  nimirum,  fic  fe  res  habet  in  hoc  Pfalmo,  ergo  fic  habet  in  omnibus  Hebrai- 
cis  Carminibus  quibufcunque :  in  quo  Harium  fequor ;  nam  ut  quod  res  eft  plane  dicam,  ex  hac 
argumenundi  ratione,  fimulque  ex  Pctitione  Principii,  tota  pendct  illius  Hypothefis. 

fcanfionem 


BREVIS    CONFUTATIO.  351 

fcanfionem  definire,  aggredietur,  facile  everti  pofle  exiftimo :  nam  ei 
Hypothefi  aliam  contrariam  et  omnino  repugnantem,  fed  aeque  validis 
argumentis  confirmatam,  opponi  pofle  perfuafum  habeo. 

Quod  ad  eorum  attinet  fententiam,  qui  Hebraici  Carminis  artificium 
in  opoioTiXdliTOK  unice  ponunt,  five  in  verfuum  claufulis  fimiliter  defi- 
nentibusj  eam,  quanquam  multos  habuerit  fautores,  et  eruditos  pro- 
pugnatores,  Clericum,  Garofalum,  Fourmontium,  multo  tamen  efle 
arbitror  omnium  vaniflimam,  quippe  cujus  vanitas  tam  manifefto  de- 
prehenditur.  Nam  cum  in  Carminibus  Alphabeticis  nonnullis  certo 
definiuntur  verfuum  claufulae,  cumque  in  iis  plane  apparet  verfuum 
claufulas  non  efle  fimiliter  definentes,  nullam  adhibitam  fuifle  circa 
cpoiOTiX&iTo,  curam  aut  cogitationem  j  clare  id  vincitur,  Hebraici  Car- 
minis  artificium  in  cpotonh&rrois  pofitum  non  efie. 


ORATIO    ANNIVER8  ARIA 
IN  MEMORIAM  PUBLICORUM  BENEFACTORUM 
ACADEMII  OXONIENSIS, 
EX  INSTITUTO 
HONORATISSIMI  DOMINI 
ET    PATRIS    ADMODUM  REVERENDI 
NATH  ANIELIS    DOMINI  CREWE, 
NUPER     BARONIS     DE  STENE 
ET    EPISCOPI  DUNELMENSIS, 
HABITA   IN   THEATRO  SHELDONIANO 
VI.    NONAS    JULII    A.  D.  MDCCLI. 
A  ROBERTO  LOWTH  A.M.  E  COLL.  NOV. 
POETICiE  EXPRiELECTORE, 
ARCHIDIACONO  WINTONIENSI. 


Yy 


ORATIO  CREWIANA. 


Qu  o  d  pie  ac  prudenter  a  majoribus  noftris  olim  provifum  eft, 
Academici,  ut  in  fingulis  Collegiis  Virorum  de  unoquoque 
privatim  bene  meritorum  annua  fieret  recordatio,  id  jam  tan- 
'  dem  Viri  Illuftriffimi  Sanftiffimique  Praefulis  au&oritate  at- 
que  inftituto  in  Academia  pariter  obtinet,  ut  eorum  omnium,  quorum 
munificentia  res  noftra  communis  in  hunc  amplitudinis  gradum  perve- 
nit,  grata  ac  folennis  commemoratio  communiter  et  publice  concele- 
bretur.    Senfit  profecto  Vir  ille  lapientiffimus,  noftrique  tum  commo- 
di  tum  dignitatis  ftudiofiffimus,  non  modo  ad  Academiae  pietatem  im- 
primis  pertinere,  ut  officii  hujufce  religioni  quoad  pofifet  fancte  auguf- 
teque  fatisfaceret,  fed  et  ejufdem  plurimum  interefie,  ut  per  quos  po- 
tiffimum  profecerit  quafi  praeconis  alicujus  voce  palam  teftaretur ;  ne- 
que  plus  gloriae  in  illuftriffimos  hujus  Academiae  Patronos  ex  ipforum 
liberalitate,  quam  honoris  in  ipfam  Academiam  ex  tot  tantorumque  Vi- 
rorum  patrocinio,  redundaturum.    Hoc  vero  Illum  vel  praecipue  in  a- 
nimo  habuifle  arbitror,  quod  Vos  ut  ex  animis  veftris  excidat  nunquam 
commifturos  efTe  confido;  nimirum  omnem  magni  alicujus  beneficii 
commemorationem  fimul  in  fe  continere  admonitionem  officii,  acerri- 
mofque  ingenuorum  hominum  mentibus  admovere  laboris,  induftriae, 
virtutis  ftimulos :  ita  fore,  ut  quoties  fieret  tot  tantorumque  erga  vos 
meritorum  enumeratio,  toties  attentius  cogitaretis,  quid  horum  aucto- 
ribus,  quid  Academias,  quid  patrias,  quid  humano  denique  generi,  eo 
nomine  debeatis ;  toties  animi  veftri  gratiae  non  verbis,  fed  re  factif- 
que,  referendae  flagrantiore  quadam  cupiditate  ac  defiderio  incenderen- 
tur. 

Cujus  ego  ut  paream  voluntati  auctoritate  veftra  ex  ipfo  difceflii  huc 
revocatus,  poft  miffionem,  quam  mihi  laetiorem  dubito  an  acerbiorem 
reddiderit  veftra,  Academici,  erga  me  perfpecta  benevolentia,  etfi  nihil 
aliud,  hoc  certe,  quod  non  ultimum  eft  in  hoc  negotio,  et  in  quo  ne- 

Y  y  2  mini 


356  O   R    A   T    I  O 

mini  facile  conceflerim,  affero,  animum  huic  Academias  longo  ufu,  fua- 
viffimo  commercio,  fanctiffima  neceffitudine,  multis  magnifque  benefi- 
ciis  cum  privatim  tum  publice  acceptis,  meritiffimo  devinctum  atque 
deditum;  ejufque  falutis,  exiftimationis,  famae,  confervandae,  tuendae, 
propagandae,  incredibili  quodam  ftudio  ardentem.  Neque  porro  defu- 
turam  mihi  in  hoc  argumento  orationem  vererer,  fi  rei  ipfius  amplitu- 
dinem  ac  dignitatem,  quantam  mente  et  cogitatione  complector,  tan- 
tam  verbis  exprimere  et  dicendo  confequi  poflem. 

Equidem  cum  ex  ultima  memoria  Academiae  noftrae  origines  utque 
incrementa  repeto,  video  ejus  initia  ipfis  hujufce  nationis  primordiis  ae- 
tate  finitima;  res  ejus  cum  ipfius  reipublicae  fortunis  fere  conjunctas : 
in  difficillimis  temporibus  maximifque  rerum  converfionibus,  hanc  fum- 
mis  hominibus  atque  potentiffimis  non  parvi  asftimatam,  hanc  optimis 
praecipuae  curae  habitam ;  hanc  femper  primarios  in  Ecclefia  et  in  Re- 
publica  viros,  hanc  Praefules,  Optimates,  Principes,  Reges,  ut  quifque 
de  patria  bene  mereri  voluit,  ita  Academiam  propenfiffimo  quemque  a- 
nimo  amplexum  fuifle,  eique  fervandae,  augendae,  amplificandae,  con- 
filia,  officia,  operas,  liberalitatem,  promptiffime  ftudiofiffimeque  con- 
tulifle.  Hanc  enim  ftudiorum  fuifle  domicilium,  hanc  literarum  fe- 
dem,  hanc  fontem  fcientiae  atque  virtutis ;  hujus  praecipue  falute  totius 
regni  falutem  contineri,  unde  artes  atque  difciplinae,  unde  humanitas, 
doctrina,  religio,  in  omnes  reipublicae  partes  derivarentur. 

Quod  fi  ufque  a  magno  illo  alfredo,  Academiae  noftrae  vel  con- 
ditore  vel  certe  inftauratore,  initium  ducamus,  quod  fuifle  unquam 
tempus  reperiemus,  quo  non  regum  potiffimum  noftrorum  in  ea- 
dem  vel  fublevanda,  vel  tutanda,  vel  ornanda,  eximiam  quandam  cu- 
ram  ac  folicitudinem,  favorem  etiam  et  propenfiffimam  voluntatem, 
teftatam  fuifle  videbimus  ?  Hi  Academiam  barbarorum  populorum  in- 
curfionibus  affliftam  erexerunt ;  hi  civilibus  difcordiis  concuflam  ftabi- 
liverunt ;  hi  inteftinis  diffidiis  diftra<5tam  atque  dilaceratam  audtoritate, 
confilio,  interceffione,  prafentia,  compofuerunt :  ab  his  conceflic  im- 
munitates,  leges  conftitutae,  prcemia  propofita,  fadae  donationes :  hi 

Collegio- 


CREWIANA.  357 

Collegiorum  partim  conditoribus  praefidio  fuerunt,  partim  ipfi  condide- 
runt.  Quid  dicam,  qui  difciplinas  novas  conftituere,  conftitutas  am- 
plioribus  ftipendiis  augere  ;  qui  exercitationibus  noftris  coram  intereffe, 
et  labores  noftros  atque  diligentiam  monitis,  hortationibus,  praemiis, 
multoque  magis  oculis  atque  afpedtu  ipfo,  incitare  dignati  funt :  quid, 
qui  literis  ipfis  favendo,  noftrae  fimul  induftriae  et  honori  veriflime  fa- 
verunt  ?  Quos  omnes  fi  fingulatim  recenfere  vellem,  annales  noilros 
ab  ultima  memoria  ad  hunc  ufque  diem  percurrere,  faftorumque  codi- 
cilloo  ordinatim  vobis  recitare,  necefle  haberem.  Haec  autem  quorfum 
pertinent,  nifi  ut  cogitemus,  ifthaec  omnia,  quae  videmus  quibufque 
fruimur,  ex  eodem  fandlo  auguftoque  fonte  et  manafle  primum,  et 
perpetuo  profluxifle :  hanc  Academiam  Regiae  audtoritatis  veluti  fun- 
damento  conditam  eflb,  ejufque  praefidio  etiamnum  niti  atque  confifte- 
re ;  Regii  favoris  aura  ad  hunc  dignitatis  atque  opulentiae  portum  per- 
veniffe,  ejufdemque  cuftodia  tutam  et  fecuram  ftationem  obtinere :  his 
non  modo  ejus  decus,  exiftimationem,  felicitatem,  fed  falutem,  fed  vi- 
tam  ipfam  atque  fpiritum  contineri  ?  Neque  immerito  majores  noftri 
hanc  libi  primam  laudem  et  quafi  propriam  vendicaverunt,  ut  fingulari 
pietate  tantis  beneficiis  refponderent  j  utque  erga  Regiam  Majeftatem 
fidei,  honoris,  obfervantiae  gloria,  caeteris  omnibus  antecellerent,  fuae- 
que  nationi  perfectum  quoddam  proponerent  documentum  atque  ex- 
emplar.  Tuemini  itaque,  Academici,  per  famam  atque  fortunas  vef- 
tras  vos  obteftor,  tuemini  hanc  laudem  illibatam  atque  illasfam ;  atque 
providete,  ne  ulla  unquam  hac  in  parte  labes,  quam  ab  animis  veftris 
longifiime  abefie  certo  fcio,  ne  vel  tenuiflima  fufpicionis  macula,  no- 
mini  veftro  inhaerefcat. 

Proxime  ab  Regibus  noftris  collegiorum  fundatoribus, 
inter  quos  funt  et  Regii  nominis,  Academiae  grates  debentur ;  qui  be- 
neficiis  privatim  collatis,  incredibile  didtu  eft,  quantum  rem  ejus  com- 
munem  atque  dignitatem  publicam  amplificaverunt.  Revocate  enim 
animos  veftros,  Academici,  ad  illorum  temporum  memoriam,  cum  fi- 
ne  certa  fede,  fine  laribus  propriis,  homines  hic  loci  literis  operam  dan- 

tes 


353  O    R    A    T    I  O 

tes  fufi  per  urbem  ac  difperfi  licenter  vagabantur;  tabernarum  potius 
ac  popinarum  inquilini,  quam  Mufarum  hofpites  aut  Academiae  cives. 
Ut  commorandi,  perinde  erat  vivendi  ratio  j  neque  habitatio,  quam 
mores,  folutior.  Piget  pudetque  referre,  quse  tum  faepe  dominabatur 
in  hoc  difciplinas  atque  humanitatis  domicilio  libido  atque  immanitas ; 
quas  factionum  barbaries,  qui  difcordiarum  furor,  quae  pugnarum  at- 
que  etiam  caedum  rabies  et  licentia ;  cum  in  confufa  et  infinita  multi- 
tudine,  nec  fatis  noti,  neque  in  certos  ordines  defcripti,  neque  ulli  re- 
gimini  domeftico  obnoxii  eflxenate  paflim  graflarentur.  Jam  fi  tempo- 
rum  notis  inftiterimus,  reperiemus  hanc  feritatem  tum  demum  mite- 
fcere  atque  obfolefcere  ccephTe,  cum  magni  illi  literarum  patroni  vel  po- 
tius  parentes,  quorum  laudes  ad  fempiternam  memoriam  ipforum  in 
patriam  merita  propagaverunt,  aedes  hic  complures  condidifient  ac  fo- 
dalitia  conftituiflent,  ubi  doctrinarum  ftudiis  dediti,  non  modo  fumpti- 
bus  neceffariis  atque  etiam  honeftis  fuftentarentur,  fed  publicis  Acade- 
miae  inftitutis  non  minus  utentes,  privata  tamen  et  fua  interea  difcipli- 
nse  defcriptione  et  certa  vivendi  ratione  continerentur ;  atque  in  fui  Mo- 
deratoris  quafi  patrisfamilias  tutelam  traditi,  propriofque  habentes  ar- 
tium  non  magis  quam  morum  Praeceptores,  ad  omnem  humanitatem, 
virtutcm,  et  pietatem  attentius  fanctiufque  informarentur.  His  itaque 
Viris  non  modo  debemus  magna  ex  parte  Academiae  noftrae  amplitudi- 
nem  et  fplendorem,  fed  quae  Academiam  niulto  magis  decorant,  vitae 
civilioris  atque  humanioris  cultum,  tranquillitatem,  concordiam,  ordi- 
nem,  moderationem,  totiufque  inftitutionis  liberalis  accuratiorem  nor- 
mam  :  his  debemus  peculiarem  illam  Academicae  Reipublicae  formam, 
quae  ad  gentis  etiam  Anglicanae  gloriam  pertinet,  quamque  cum  una 
florentiflima  Academia  Cantabrigienfi,  dilecliflima  noftra  Socia  atque 
Compare,  communem  habemus.  Utramque  fane  Academiam  Angli- 
canam  intuens,  quot  video  Collegia,  tot  numero  juftas  et  perfectas  A- 
cademias,  quafi  plures  civitates  uno  communis  foederis  et  focietatis  vin- 
culo  conjunctas;  quarum  plurimae  multis  non  minimi  nominis  apud 
exteras  nationes  integris  Academiis,  aedificiorum  fplendore,  pofleflio- 
num  amplitudine,  literariai  fupelle&ilis  copia,  et,  quod  maximum  eft, 

graviter 


CREWIANA.  359 

graviter  fan&eque  conftituta  inftitutionis  difciplina,  fingulae  antecedunt. 
Cogitate  modo,  Academici,  quos  ex  tot  tantifque,  quibus  praeter  cacte- 
ros  fruimini,  commodis  et  facultatibus,  induftriae,  honeftatis,  atque  vir- 
tutis  fruclus,  non  modo  patria  veftra,  fed  univerfus  etiam  orbis  expec- 
tat  atque  efflagitat.  Animadvertite  autem  atque  tenete  eam  potifTimum 
boni  regiminis  rationem  et  viam,  quam  vobis  aperit  ipfa  reipublicae  vef- 
trae  forma,  vobifque  praecipue  facilem  et  proclivem  reddit.  Inde  nimi- 
rum  repetenda  eft,  vel  confervatio,  vel  fi  qua  eft  opus,  emendatio  dif- 
ciplinae,  unde  primum  inftituendae  data  eft  facultas ;  a  fingulis  in  uni- 
verfos,  ex  familiis  in  civitatem,  ex  Collegiis  in  Academiam,  necefTe  eft 
emanent  boni  mores.  In  Vos  itaque,  Viri  Venerabiles,  Collegiorum 
—  Praefecti,  quibus  eo  nomine  primae  etiam  regiminis  publici  partes  dan- 
tur,  in  Vos  omnium  converfi  funt  oculi,  in  Vos  ipfa  fpe&at  Acade- 
mia :  Vobis  fe  fuam  integritatem  et  falutem  imprimis  debere  profite- 
tur  ;  malevolorum  convitiis  vexata  ad  veftram  fidem  et  vigilantiam  con- 
fugit :  cum  Academiae  fama  veftra  conjuncta  eft  exiftimatio ;  ad  Vos 
praecipue  pertinet  difciplinae'Academicae  bene  adminiftratae  gloria,  neg- 
lectae  atque  jacentis  in  Vos  potiffimum  redundabit  dedecus. 

Plurimis  jam  conftitutis  ampliffimeque  conftru&is  Collegiis,  atque 
hoc  modo  a  privatis  mcenibus  in  publicum  indudla  faniore  difciplina, 
privatam  etiam  magnificentiam  fimiliter  confecutus  eft  publicorum 
^dificiorum  fplendor.  Qui  quidem  inde  primum,  unde  decuit 
maxime,  initium  habuit,  atque  a  rebus  facris  et  ad  religionem  perti- 
nentibus  quafi  aufpicato  incepit.  Primum  enim  aedificium  quod  fum- 
ptuofius  et  auguftius  molita  eft  Academia,  Schola  erat  Theologica ;  in 
quo  opere  egregiam  experta  eft  munificentiam  fingularis  fui  patroni, 
Celfiflimi  Principis  humfredi  ducis  glocestrije,  Regis  Hen- 
rici  Quinti  Fratris,  cui  a  moribus  et  naturae  benignitate  cognomen  Bo- 
no  vulgo  erat  inditum.  In  eodem  poftea  perficiendo  larga  ufa  eft  li- 
beralitate  Utriufque  kempii,  alterius  Archiepifcopi  Cantuarienfis,  al- 
terius  Londinenfis  Epifcopi.  Ad  Scholam  facta  eft  accefiio  Bibliothe- 
cae,  quae  ejufdem  optimi  Principis  beneficio  fuperftruc"ta  eft,  et  libris 

pro 


360  O    R   A    T    I  O 

pro  ea  aetate  magnifice  ornata ;  accepit  enim  codices  manu  exaratos  fex- 
centos,  quos  ipfe  in  hunc  ufum  ex  diverfis  orbis  partibus  conquifiverat, 
ingenti  pecunia,  uti  facile  computare  poffitis  ex  eo,  quod  ex  illorum 
numero  foli  Centum  viginti  novem,  quos  primos  donaverat,  mille  li- 
brarum  pretio  aeftimarentur.  Eidem  Bibliothecae  haud  multo  poftea 
Codices  plus  centum  manu  fcriptos  contulit  richardus  litch- 
f  i  e  l  d  u  s  Archidiaconus  Midlefexiae  :  praeterea  autem  idem  grandem 
nummorum  fummam  dedit  reparando  atque  ornando  Beatae  Mariae 
Templo,  uti  honeftius  et  pro  fua  proque  rei  dignitate  rem  divinam  fa- 
ceret  Academia. 

Haec  initia  optimis  aufpiciis  facta  magnis  poftea  incrementis  aucta 
funt.  Nam  occafione  Reformat3e  Religionis  cum  Bibliothecam  Hum- 
fredinam  qui  vehementiore,  uti  fit,  ftudio  purgare  aggreffi  funt,  vaf- 
taffent  potius,  fuoque  inftrumento  prope  omni  orbatam  reliquiffent, 
huic  tandem  reficiendae  intentus  Illuftriffimus  bodleius  ea  iniit  con- 
filia,  quae  exitus  habuerunt  fupra  quam  ipfe  fibi  primo  propofuerat,  vel 
quifquam  tum  fperare  aufus  effet,  felices.  Jnftaurata  enim  fuis  impen- 
fis  antiqua  Bibliotheca,  librifque  impreffis  per  totam  Europam  coem- 
ptis  abunde  inftructa,  fuadere  coepit  Bodleius  multis  Viris  primariis,  li- 
teratis  et  literarum  fautoribus,  uti,  fl  quos  haberent  libros  rariores  et 
Codices  manu  exaratos,  huc  eos  in  publicam  utilitatem  et  fidelem  cuf- 
todiam  reponerent.  Tantum  effecit  cum  apud  amicos  fuos  viri  aucto- 
ritas,  tum  ipfius  perpetua  in  conquirendis  libris  diligentia,  in  donandis 
liberalitas,  ut  brevi  opus  effet  novis  ad  vetus  aedificium  acceffionibus. 
Quas  cum  ipfe  ample  fieri  curaffet,  ejufdem  porro  confiliis,  praefidio, 
benignitate  adjuta  Academia  magnum  infuper  molita  eft  opus :  inchoa- 
tae  funt  Scholae  Publicaej  pecuniae  a  Praefulibus  et  Optimatibus  large 
collatae.  Bodleius  interea  moriens  haeredem  teftamento  inftituit  Acade- 
miam,  operique  faftigium  impofuit  j  nam  tertiam  contignationem  adji- 
ciendam  curavit  in  perpetuam  crefcentis  Bibliothecae  fuae  acceffionem. 
Ita  Unius  Viri  ftudio,  auclontate,  confiliis,  eximia  liberalitate,  para- 
tum  eft  Academiae  noftrae  domicilium,  aedefque  inftructae,  quibus  com- 
moditatum  amplitudine,  aedificiorum  magnificentia,  literarii  inftrumen- 

ti 


CREWIANA.  361 

ti  copia,  vix  alia  habet,  aut  fane  unquam  habuit,  pares.  Neque  im- 
merito  is  Bodleio  proprius  ac  fingularis  honos  tribuitur,  ut  iilius  egre- 
gia  erga  Acade*  "uam  merita  anniverfaria  oratione  celebrentur;  utque 
eos  1  potiffi  habeat  laudum  fuarum  praecones,  qui  ingenio,  erudi- 
tione,  copia,  ufu,  facultate,  ei  officio  ornatiffime  cUmulatiffimeque  fa-  . 
tisfacere  poffint. 

Quid  ego  vobis  fingula  enumerem  fplendoris  incrementa,  quae  plu- 
rima  ex  illo  tempore  Academia  accepit  j  quae  vobis  ante  oculos  verfan- 
tur,  quaeque  ipfa,  me  tacente,  et  loci  majeftatem  praedicant,  et  patro- 
norum  noftrorum  munificentiam  veluti  clariffima  voce  teftantur  ?  Quid 
vobis  Mufaeum  Afhmolianum  commemorem,  ipfius  Academiae  impen- , 
fis  pulcherrime  aedificatum,  Scientiae  Phyficae  promovendae  commode 
adornatum,  ampliffima  Officina  Chymica  inftrudhim,  ingentique  copia 
rerum  rariorum  ad  Naturalem  Hiftoriam  pertinentium  a  Viro  clariffi- 
mo  elia  ashmolio  potiffimum  dotatum  ?  Quid  Hortum  Bota- 
nicum  Illuftriffimi  henrici  comitis  danbiensis  fumptibus 
extructum,  Clariffimi  sherrardi  beneficio,  atque  ipfius  Academise 
larga  liberalitate,  haud  ita  pridem  eoufque  audtum,  ut  celeberrimorum 
hortorum  Leydenfis  atque  Patavini  caeterorumque  omnium  plane  ob- 
fcuret  fplendorem,  utque  nulla  in  toto  orbe  Academia  quidquam  ha- 
beat  in  eo  genere  fimile  aut  fecundum  ?  Quid  Typographeum  Claren- 
donianum,  a  Magno  clarendonio  confcriptae,  emiflaeque  in  pub- 
licum  Academiae  cura,  immortalis  Hiftoriae,  fructum*  ab  Academia 
Illuftriffimo  hydiorum  nomini  merito  dicatum;  ex  qua  familia  nec 
adhuc  defuerunt  Viri  fpeclatiffimi,  quos  fibi  inter  praecipuos  Patronos 
femper  adoptaret,  neque,  uti  augurari  libet,  unquam  defuturi  funt, 
quos  porro  adoptabit  ?  Quid  fplendidiffimam  Bibliothecam  radcli- 
vianam,  quam,  nequid  aliud  jam  dicam,  Vos  ipfi  nuperrime  fum- 
ma  hominum  celebritate,  fumma  ampliffimorum  Virorum  frequentia, 
apparatu  in  omni  genere  eleganti  atque  magnifico,  hoc  ipfo  in  loco  de- 
dicaviftis  ?   Quid  denique  hoc  ipfum  Theatrum,  Viri  graviffimi  atque 


I  Mdis  Chrifti  Alumnoj. 

Z  z 


fancWi- 


362  O    R    A    T    I  O 

fanctiflimi  gilberti  sheldoni  Cantuarienfis  Archiepifcopi  fin- 
gulari  conftructum  munificentia  ?  munus  dignum  Auclore,  dignum 
his  comitiis  celebrioribus,  hac  ipfa  folennitate,  hac  ampliflima  atque 
ornatiflima  fpe&antium  corona ;  dignum  his  auditoribus,  alio  dicente  : 
quod  cum  intueor  et  circumfpicio,  videor  mihi  in  ipfa  Roma,  vel  in 
mediis  Athenis,  antiquis  illis  et  cum  maxime  florentibus,  verfari  5  nifi 
quod,  fidenter  hoc  dico,  neque  Roma  neque  Athenae  tale  tantumque 
Gymnafium  Mufis  et  Apollini  fuo  confecratum  unquam  habuerunt. 

Quibus  etfi  diutius  libuifTet  immorari,  alio  tamen  me  revocaret  illo- 
rum  eximia  liberalitas,  qui  lectiones  publicas  inftituendo,  ftu- 
dentium  commodis  ipfarumque  literarum  faluti  confuluerunt  atque  in- 
cremento.  Quod  ne  altius  repetam,  neve  ab  Alfredo  deducam,  aut  a 
Lectionibus  Linguarum  Orientalium  Clementis  Quinti  Romani  Ponti- 
ficis  auctoritate  fancitis  j  aut  Artium  Scientiarumque  univerfarum  ab  II- 
luftriflimo  Principe  Johanne  Bedfordiae  Duce,  Humfredi  illius  Glocef- 
trienfis,  et  natura  et  animo  in  literas  benevolo,  germano  Fratre,  aut 
Sacrae  Theologiae  ab  Edvardo  Quarto  Rege,  conftitutis :  quae  omnes 
jampridem  aetate  obfoleverunt  atque  perierunt :  primum  fane  quod  ex- 
tat  hujufmodi  inftitutum  debemus  pietati  Illuftriflimae  Fceminae,  mar- 
garet^  richmondu  comitiss^  Regis  Henrici  Septimi 
Matris,  quae  in  utraque  fuae  nationis  Academia  Lectionem  Theolo- 
gicam  dotavit :  munus  pro  illis  quidem  temporibus  fatis  amplum,  fed 
poftea  caroli  i.regis  pientiflimi  benignitate  auctius  redditum,  et 
cum  in  fe,  tum  exemplo  fuo  utiliflimum  j  cujus  forte  imitatione  Prae- 
lectiones  fuas  publicas  feptem  inftituit  poftea  wolseius:  elati  Vir 
animi  fummeque  excelfi,  nihil  non  magnificum  cogitantis ;  quod  cogi- 
taverat,  nihil  non  exequi  audentis ;  cujus  infra  gloriam  confiftere  vel 
Reges,  qui  maxime  aemulari  vellent,  facile  patiebantur.  Verum  hac 
quidem  ex  parte  henricus  viii.  rex,  cum  Wolfeii  omnia  fifco  ad- 
dicerentur,  caducam  laudis  haereditatem  et  libenter  adiit,  et  procurando 
auxit :  nam  etfi  ex  eo  numero  quinque  tantum  Cathedras  hic  loci  in- 
ftituerit,  totidem  tamen  alteri  Academiae  dedit  -}  omnibufque  honoraria 

pro 


CREWIANA.  363 

pro  ea  setate  ampla  aflignavit,  quanquam  poftea  earum  plerafque  Reges 
jacobus  et  carolus  i.  pro  fua  in  literas  benevolentia  liberalius  et 
honorificentius  dotandas  cenfuerunt.    Quae  deinde  ampliflimorum  Vi- 
rorum  in  promovendis  Scientiis  aemulatio  et  pene  certamen  ?  cum  pro- 
pe  uno  atque  eodem  tempore  Philofophiam  Naturalem  educandam  at- 
que  alendam  fufciperet  sedleius,  Moralem  whitus:  cum  c a M- 
d  e  n  u  s  Hiftoriam,  quam  ipfe  immortalibus  fcriptis  illuftraverat,  prae- 
diis  perpetuis  donaret  j  cumque  savilius,  quam  ipfe  Geometriae 
Cathedram  magna  cum  laude  impleverat,  eandem  cum  altera  Aftrono- 
miae  fummis  viris  in  pofterum  implendam  curaret.    Qui  Viri,  Acade- 
mici !  quanta  in  Mathefi  nomina !  Savilio  debemus  Briggium,  Walli- 
fium,  Halleium ;  eidem  Savilio,  Greavium,  Wardum,  Wrennum,  Gre- 
gorium,  Keilum ;  ne  nominem,  quem  pofteri  nunquam  tacebunt.  Nec 
multo  poft  Lectionem  Arabicam  fundavit  laudus,  nunquam  hoc  in 
loco  fine  eximio  praeconio  memorandus :  magnus  Vir,  ad  literas  ornan- 
das  et  propagandas  natus ;  omnique  invidia  major,  fi  ex  civilibus  tur- 
bis,  ad  quas  minus  erat  a  natura  comparatus,  et  ex  iftis  infeliciflimo- 
rum  temporum  procellis  in  otium  et  tranquillitatem  Academicam  vel- 
uti  in  portum  confugiiTet :  ad  Academiae  falutem  promovendam  unice 
compofitus,  ftudiorum  fautor,  difciplinae  ftator,  legum  et  lator  et  vin- 
dex  j  qui  ita  Cancellariatum  geflit,  ut  fimul  graviflimi  Cenforis  feveri- 
tatem,  Parentis  amantiflimi  pietatem,  praeftaret.    Quae  et  quanta  erat 
perpetua  ejus  erga  eandem  munificentia,  teftantur  infuper  Mille  trecenti 
Codices  manu  exarati,  variis  Linguis,  fed  praefertim  Arabica,  Perflca, 
caeterifque  Orientalibus  confcripti,  ingenti  ftudio  et  pretio  undique  con- 
quifiti,  et  Bibliothecae  Bodleianae  donati :  quo  in  genere  nulla  alia  Bib- 
liotheca  Europaea  parem  thefaurum  jactat. 

Magna  equidem  funt  haec,  fed  alterius  faeculi ;  — verum  bonas  literas 
etiamnum  fummis  uti  fautoribus,  neque  res  noftras  Auguftiflimo  Patro- 
cinio  carere,  nuper  indicavit  ampliflimum  in  eodem  liberalitatis  genere 
georgii  1.  regis  munus j  honorarium  Hiftoriae  Recentiori  ex  fif- 
co  aflignatum.  Neque  mihi  fane  hoc  in  loco  praetereundum  eft,  Illuf- 
triflimum  crewium,  in  diftribuendis,  uti  maxime  opus  efle  exifti- 

Z  z  2  mavit, 


36/  O    R    A    T    I  O 

mavit,  legatis,  quibus  fuam  in  Academiam  voluntatem  teftatam  fecit, 
aliquos  ex  Publicis  Lectoribus  fuae  munificentiae  magna  ex  parte  parti- 
cipes  effe  voluifle. 

Quod  fi  rem  recle  aeftimemus,  cur  alio  jamdudum  fere  deflexit  be- 
nefkiorum  in  nos  collatorum  curfus,  haec  maxime  in  caufa  fuhTe  repe- 
riemusj  partim  Scientiarum  docendarum  prasmia  fatis  ample  antehac 
conftituta,  partim  ipfius  Academicae  difciplinae  conditio,  ftudiorumque 
ratio  (dicam  quod  verum  eft)  in  melius  mutata.   Nam  cum  primum 
inftitui  cceperunt  hae  ipfae  quas  memoravi  Lectiones  Publicae,  non  erat, 
uti  bene  noftis,  adeo  communis  &  pervulgata  Scientiarum  interior  & 
perfectior  cognitio,  neque  ubivis  occurrebat  qui  Artium  elementa  paulo 
fubtilius  &  copiofius  explicare  poffet :  accedebat  bonorum  librorum 
magna  paucitas  :  cogebantur  igitur  foris  quaerere  quod  non  habebant 
domi.    Itaque  boni  adolefcentes  turmatim  itabant  ad  Scholas;  Publi- 
cum  ProfefTorem  quafi  oraculum  quoddam  audiebant,  "  intentique  ora 
"  tenebant :"  elapfa  propemodum  hora,  ad  alium  ac  deinde  alium  fur- 
fum  deorfum  protinus  curfitandum  erat,  hunc  e  Dialecticae  fpinetis  fefe 
explicantem,  illum  fortafle  Rhetoricas  flofculos  legentem :  tandem  ali- 
quando  domum  fe  conferebant  plenos  reportantes  codicillos,  unde,  ne- 
fcio  quomodo,  magno  certe  cum  labore  ex  magna  rerum  farragine, 
pauxillum  tamen  quiddam  extricabant,  quod  elfet  ex  ufu.    Alia  autem 
hodie  rerum  eft  facies,  longe  major  ftudiorum  commoditas :  vigent  li- 
teras  variae,  multiplices,  pervagatiores,  latiufque  diffufae ;  fuppetit  in 
omni  genere  librorum  copia,  cum  in  Collegiorum  Bibliothecis,  tum  in 
privatis  ftudentium  fcriniis ;  non  defunt  multi  in  fingulis  Collegifs  Pras- 
ceptores  omni  eruditionis  laude  florentes,  quibus  juvenes  domi  commo- 
dius,  conftantius,  diligentius,  ordinatius,  multo  majore  denique  cum 
fructu,  operam  dant :  ita  ut  jamdudum  Publici  Profefforis  munus  me- 
rito  plerumque  habeatur  eximiae  potius  eruditionis  infigniumque  in  lite- 
ras  meritorum  praemium,  quam  magni  aut  affidui  laboris  merces.  Fa- 
ciunt  itaque  perverfe  et  inique,  qui  ab  illis  veteres  iftas  elementarias  et 
pene  quotidianas  praeceptiunculas  repofcunt ;  cum  nos  in  ftudiorum  ra- 
tionem  et  viam  minus  utilem  minufque  expeditam  revocatum  eunt,  vel 

id 


C  R  E  W  I  A  N  A.  365 

id  ab  iis  poftulant,  quod,  cum  revera  maxime  volunt,  non  tamen  pof- 
funt,  non  datur  exequi.  Id  potius  agant  Viri  omni  ingenii  et  doclnnaa 
gloria  cumulatiflimi,  nec  fuorum  AntecefTorum  vel  clariflimis  quic- 
quam  inferiores,  id  curent,  quod  nunquam  definunt  curare :  teneant  in 
literis  principatum ;  ftudiis  noftris  praeiint ;  juventuti  Academicae  exem- 
plo,  auctoritate,  hortatu,  monitis,  ad  omnem  eruditionis  laudem  fefe 
duces  praebeant ;  fi  quibus  major  quaedam  atque  eminentior  inefle  vi- 
deatur  ingenii  et  virtutis  indoles,  hos  alant,  foveant,  incitent,  praeceptis 
atque  inftitutis,  cum  publice  tum  praecipue  privatim,  adjuvent ;  edant 
in  publicum  egregia  fuorum  ftudiorum  monumenta;  proferant  inter- 
dum  in  fcholas  pro  fua  quifque  difciplina  aliquid  de  meliore  nota,  ac- 
curatius  et  perfectius  elaboratum,  quod  fine  graduum  ac  togulae  difcri- 
mine  communiter  omnes  audiamus.  Iftud  quidem  ordinare  et  lege  con- 
ftituere  haud  fcio  an  Vobis,  Academici,  ufquequaque  fit  liberum ;  in 
eorum  certe  fitum  eft  poteftate,  qui,  fi  ipfi  velitis,  neque  vobis  defue- 
ritis,  omni  modo  huic  Academice  benefacere,  cum  poffunt,  tum  maxi- 
me  etiam  volunt. 

Haec  idcirco  liberius  et  fidentius  dixi,  quia,  cum  Vos  omnes  eadem 
mecum  privatim  fentire  perfuafum  habeo,  tum  video  idem  efle  Acade- 
miae  ipfius  de  hac  re  judicium  non  obfcure  fignificatum.  Nam  cum 
haud  ita  pridem  Vir  Ornatifiimus  henricus  birkheadus,  quem 
honoris  caufa  nomino,  praedia  qusedam  Lectioni  Poeticae  hic  loci  infti- 
tuendae  liberaliter  aflignaviffet,  cumque  ea  de  re  legem  ferret  Academia, 
totumque  hujus  inftitutionis  negotium  ordinaret,  quid  quaefo  fecit?  Num 
ita  tulit,  uti  more  illo  antiquo  atque  obfoleto,  altero  quoque  die,  Praelec- 
tor  Poetam  aliquem,  Ovidium  puta  aut  Phaedrum,  fumeret  tyronibus 
infimae  claflis  in  fcholis  praelegendum  atque  interpretandum ;  quem  fin- 
gulos  verficulos  grammatice  refolventem,  et  digitis  dimetientem,  circu- 
lus  omnis,  fiquem  forte  convocare  unquam  potuiflet,  e  veftigio  reliquif- 
fet  ?  Minime  :  fed  cavit,  uti  commo iis  intervallis  folenniores  quafdam 
haberet  Lectiones ;  et  relicl:o  argumenti  deledtu  libero,  libera  traftandi 
ratione,  fatis  ei  fuum  ofricium  commendavit,  monuitque,  fedulq  daret 
operam,  ut  quoad  poflet  aliquod  veftris  omnium  auribus  dignum  pro- 

meret. 


366  O    R    A    T    I  O 

meret.  Quod  cum  Vir  fummo  ingenio  et  doctrina  praeditus,  qui  pri- 
mus  ei  muneri  praepofitus  eft,  i  ita  exequutus  elfet,  ut  omnium  votis 
faceret  fatis,  neque  vel  ab  adolefcentium  utilitate,  vel  ab  eruditiffimorum 
hominum  judicio  et  comprobatione  abhorrerent  ejus  praeceptiones  j  id, 
credo,  advertens  NoBiliffimus  crewius,  inftitutionis  hujufce  oppor- 
tunitatem,  quique  inde  in  literas  fructus  redire  poffet,  experimento  e- 
doctus,  inter  caetera,  quae  multis  Academiae  munia  obeuntibus  confilio 
fumme  prudenti  praemia  diftribuit,  huic  quoque  negotio  ampliorem 
mercedem  proponendam  cenfuit. 

.  Ea  profecto  Summi  Viri  graviffimique  Praefulis  in  Academiam  nof- 
tram  fupremis  tabulis  teftata  benignitas  fpectatae  ejus  per  omnem  vitam 
munificentiae,  perpetuoque  in  literas  favori,  omnino  confentiebat.  Erat 
illi  animus  excelfus,  liberalis,  et  imprimis  beneficus,  cum  generis  no- 
bilitate,  munerumque,  quae  in  Republica  et  in  Ecclefia  fuftinuit,  dig- 
nitate,  praeclare  congruens.  Politiorem  omnem  humanitatem  artefque 
elegantiores,  quibus  ipfe  abunde  inftructus  erat,  praecipue  diligebat  fe- 
veriorum  literarum,  quas  interea  diligentiffime  coluit,  non  minus  fau- 
tor :  cujus  rei  indicio  funt  multae  atque  honeftae  penfiones  ftudentibus 
in  Collegio  Lincolnienfi,  quod  ipfe  aliquando  rexerat,  olim  ab  eo  affig- 
natae.  Domus  ejus  antiqua  erat  hofpitalitate,  omnibus  patens,  egenti- 
bus  juxta  atque  illuftriffimis  hofpitibus  referta  :  oderat  privatam  luxu- 
riam,  publicam  magnificentiam  unice  amabat,  non  levitate  atque  inani 
oftentatione,  fed  generofa  quadam  animi  elatione  atque  inftinctu.  Be- 
ne  itaque  et  ad  illius  mentem  et  coniilium  valde  accommodate  facitis, 
Academici,  qui  hac  frequentia,  his  lastitiae  grataeque  voluntatis  fignifica- 
tionibus,  hoc  apparatus  fplendore  et  magnificentia,  hunc  ornatis  atque 
celebratis  diem :  in  quo  honoris  et  gratiarum  praecipua  quaedam  pars 
Illi  merito  debetur,  qui  inter  alia  multa,  quibus  Academiae  profpexit, 
beneficia,  hoc  etiam  providit,  uti  caeteris  omnibus  ejufdem  munjficen- 
tiffimis  Patronis  debiti  honores  gratefque  perfolverentur. 

i  Vir  Clariflimus  josephus  trapp  s.t.  p. 

De 


CREWIANA. 


367 


De  me,  poft  tantorum  Virorum  recordationem  nihil  fane  dicerem, 
nifi  turpe  et  indignum  eftet,  qui  publica  gratiarum  actione  fungatur, 
eum  fuo  nomine  ingratum  videri.  Ego  vero,  Academici,  importunus 
haberi  in  hoc  officio  malim,  quam  negligens ;  neque  facile  ullum  un- 
quam  aut  locum  aut  tempus  alienum  putabo,  quo  teftari  poffim,  quan- 
tum  Vobis  atque  huic  Academiae  debeam.  Nunc  certe  cum  Vos  pof- 
tremum  publice  alloquor,  non  poftum  facere,  quin  pro  veftra  perpetua 
erga  me  humanitate  atque  benevolentia,  pro  favore  etiam  et  ftudio  vef- 
tro,  quod  faspius  compertum  habui,  gratias  quas  poffum  maximas  a- 
gam,  majores  etiam  habiturus ;  meque  huic  Academias  fanctiffimis  fi- 
dei,  amoris,  obfervantiae,  pietatis  vinculis,  magnorumque  beneficiorum 
gratiffima  memoria,  obftrictum  effe  fuprema  voce  palam  profitear. 
Hanc  ex  animo  meo  religionem  nulla  unquam  delebit  oblivio ;  et  quan- 
quam  inter  vos  verfari,  veftrumque  numero  adfcribi  definam,  non  mi- 
nus  tamen  voluntate  atque  animo  et  Vefter  ero  et  Academicus.  Vos 
itaque,  Academici,  valere,  plurimumque  falvere  jubeo,  vobifque  omni- 
bus  faufta  omnia  et  felicia  comprecor ;  Deumque  Optimum,  Maxi- 
mum,  fanctiffime  veneror,  ut  hanc  Academiam  falvam,  florentem, 
perpetuam  praeftare  velit ;  utque  ita  ei  bene  profpereque  omnia  eve- 
niant,  uti  ea  de  literis,  de  religione,  de  Republica,  de  Ecclefia,  de  pa- 
tria,  deque  humano  genere,  et  merita  eft,  et  meretur. 


PR£LECTIONUM  ARGUMENTA. 


PRJELECTIO  I. 
DE     POETICjE     FINE     ET  UTILITATE. 

Poeticje  Propofitum,  Prodeffe  Delectando ;  ut  Finis  fit  Utili- 
tas,  Medium  Delectatio.  Quod  illuftratur  exemplis  petitis  ex 
diverlis  Poefeos  generibus ;  Didactica,  Epopceia,  Tragoedia,  O- 
da,  Elegia ;  ex  Poefi  leviore,  quae  vel  ad  otii  oblectamentum, 
vel  ad  literarum  ornamentum,  comparata  eft.  Attingitur  Poefis  Sacra ; 
unde  ad  Argumentum  fpeciatim  tractandum  aditus  aperitur. 

Pag.  i,  —  17. 

PRiELECTIO  II. 
ARGUMENTI     PROPOSITIO     ET  DISTRIBUTIO. 

Argumenti  dignitas,  utilitas,  et  cum  Inftituti  ratione  convenientia. 
Poefin  divinitus  infpiratam  non  pofitam  effe  extra  provinciam  Criticae» 
Hinc  petendam  effe  Artis  ipfius  originem ;  hinc  aeftimandam  ejus  dig- 
nitatem ;  hinc  ortum  duxiffe,  quae  apud  Grascos  de  Poefeos  divinitate 
opinio  percrebuit.  Critice  agendum :  vitandae  difquifitiones  Theologi- 
cae.  Argumenti  Diftributio  generalis  in  Tres  partes,  ratione  Metrorum, 
Styli,  et  Dilpolitionis.  Pag.  19,  —  24. 

PARS  PRIMA. 

SIVE     DE     METRIS  HEBR^IS, 
PR^LECTIO  III. 
POESIN     HEBRiEAM     METRICAM  ESSE. 

De  natura  Hebraei  Carminis  difquirendi  neceffitas.  Poefis  Hebraea 
Metrica  effe  probatur,  ex  Carminibus  Alphabeticis,  verfuumque  hoc 
modo  definitorum  aequalitate  et  congruentia :  ex  Dialecto  Poetica.  Ho- 
rum  verfuum  proprietates  quaedam  maxime  obvix.    Rhythmus  autem 

A  a  a  et 


PR^LECTIONUM 


et  Scanfio  omnino  ignota  penitufque  deperdita :  quod  ex  rei  natura  e- 
vincitur.  Poetica  Sententiarum  conformatio.  Graeca  et  Latina  Poefis 
hac  in  parte  ab  Hebraea  multum  difcrepat,  ex  linguarum  natura.  Hinc 
oritur  peculiaris  conditio  Ver fionum  ex  Hebraeo  Carmine  oratione  folu- 
ta  quacunque,  vel  Qraecis  Latinifque  verfibus,  expreffarum. 

Pag.  25,  —  33. 

PARS  SECUNDA. 

SIVE     DE     STYLO  PARABOLICO. 
PR^ELECTIO  IV. 
STYLI  PARABOLICI 
ORIGO,     USUS,  CHARACTERES; 
AC      DE      SENTENTIOSO  GENERE. 

Stylus  Poeticus  Hebraeis  five  Parabola,  dicitur.    Ejus  partes, 

Sententiofum,  Figuratum,  et  Sublime.  Styli  Parabolici  origo,  ufufque 
primaevus :  apud  exteros  j  apud  Hebraeos.  Ejus  exempla  quaedam  an- 
tiquimma  in  Mofis  fcriptis  confervata.  I.  Genus  Sententiofum ;  ejuf- 
que  ratio  et  efFe&us.  Pag.  34,  — «  43. 

PRjELECTIO  V. 
DE     GENERE  FIGURATOJ 
E  J  U  S  QJJ  E  PARTITIO. 

II.  Genus  Figuratum :  ejus  traclandi  ratio,  ad  mentem  Hebraeorum 
potius  quam  ad  Rhetorum  formulas  accommodata.  Ejus  Definitio : 
praecipuae  partes,  Metaphora,  Allegoria,  Comparatio,  Profopopceia. 
Hujus  traclationis  confiiium  :  Hebraeorum  pocfin  legentibus  quae  ex 
hac  parte  incommoda  obveniunt  j  quomodo  tollenda.  1 .  De  Meta- 
phora  agetur  generaii  difqmlitione  de  Poeticis  Imaginibus:  quarum  na-s 
tura  explicatur ;  et  Quatuor  praecipui  fontes  ftatuuntur :  Natura,  Vita 
Communis,  Religio,  Hiftoria.  Pag.  44,  —  49- 


P  R  JE~ 


ARGUMENTA. 


37' 


PRtELECTIO  VI. 

D  E     IMAGINIBUS  POETICJS, 

■■■  t>  - 

EX     REBUS  NATURALI#US. 

Frequens  ufus  Metaphorae  dictionem  grandem  reddit,  fcd  fepe  ob- 
fcuram  :  Hebraei  Vates  frequenti  ejus  ufu  fublimitati  confulunt  line  im- 
minutione  perfpicuitatis.  Cujus  rei  Tres  caufae  ftatuuntur :  primo,  I- 
magines  transferunt  notiffimasj  tum  in  earum  accommodatione  con- 
fuetudinem  et  analogiam  fequuntur  j  poftr  emo  iis  praecipue  licentius  u- 
tuntur,  quae  maxime  funt  familiares,  et  notiffimae  poteftatis.  Confir- 
mantur  haec  exemplis  Imaginum  (i.)  ex  Rebus  Naturalibus :  quae  funt 
omnibus  hominibus  communes j  quae  funt  Hebraeis  magis  quam  caete- 
ris  familiaresj  quaeque  funt  iifdem  propriae.  Pag.  50,  —  57. 

PR^ELECTIO  VII. 
DE     IMAGINIBUS     EX     COMMUNI  VITA. 

Eadem  illuftrantur  exemplis  Imaginum  (2.)  ex  Communi  Vita.  Ea 
apud  Hebraeos  admodum  fimplex  erat,  qui  in  agricultura  et  pecuaria 
potiffimum  occupabantur.  Harum  Artium  dignitas  j  et  Imaginum  ex- 
inde  defumptarum  fplendor :  Tritura,  Torcular.  Imaginum  maxime 
vulgarium  ex  ipfa  proprietate  fublimitas.  Explicatur  Hebraeorum  In- 
fernum  Poeticum,  cujus  Imaginem  ex  Conditoriis  five  Cryptis  fepul- 
chralibus,  quarum  aliquae  in  Oriente  adhuc  vifuntur,  petitam  fuifTe,  of- 
tenditur.  Pag.  58,  —  67. 

PRiELECTIO  VIII. 

DE     IMAGINIBUS     EX     REBUS  SACRIS. 

Imagines  (3.)  ex  Religione  offenfioni  et  obfcuritati  praecipue  obno- 
xiae.  Exempla  quarundam,  quae  valde  deformes  haberi  poffent,  tum 
aliarum,  quarum  praecipua  lateret  elegantia,  nifi  ex  fuis  Sacris  illuftra- 
rentur.  Exponitur  psalmi  civ.  Exordium.  Interpretationibus  vel 
accuratiffimis  parum  fidendum :  ipfi  funt  fontes  adeundi. 

Pag.  68,  —  74. 
A  a  a  2  P  R  JE- 


372 


TRiELECTIONUM 


PRiLECTIO  IX. 
DE     IMAGINIBUS     EX     HISTORIA  SACRA. 

Imagines  (4.)  ex  Hiftoria  Sacra  funt  plerumque  omnium  maxime 
perfpicuae  et  illuftres.  Hujufmodi  tranflationum  ratio  exponitur ;  quae 
Hebr^eis  Vatibus  eft  propria.  Quocirca  earum  loci  praecipui  ordine  re- 
cenfentur :  Chaos  et  Creatio ;  Diluvium ;  Sodomorum  Excidium  ;  Exi- 
tus  Ifraelitarum  ex  iEgypto ;  Dei  in  Sinam  Defcenfus.  Hoc  genus 
tranflationis  Poeli  Sacrae,  maximeque  Propheticae,  fua  natura  praecipue 
accommodatum  efle ;  Poefi  Profanae  haud  facile  competere. 

Pag.  75>  —  86, 

PRJ  LECTIO  X. 
DE  ALLEGORIA. 

11.  Allegoriae  Tres  formae :  (1.)  Continuata  Metaphora ;  quam  vix 
eft  operae  pretium  a  fimplici  Metaphora  fejungere.  Sed  notatur  licentia 
Hebr3sorum  in  mifcendis  inter  fe  Metaphorae,  Allegoriae,  et  Compara- 
tionis  formis :  item  hujufmodi  Allegoriae  forma  quaedam  perfeclior  uno 
alteroque  exemplo  proponitur.  2.  Parabola:  ejus  praecipuae  conditio- 
nes :  ut  fiat  ex  Imagine  nota,  apta,  et  apertae  definitaeque  fignificatio- 
nis ;  ut  ex  Imagine  eleganti  et  venufta ;  ut  ejus  partes  omnes  et  adjunc- 
ta  perfpicua  fint  et  propofito  conducant ;  ut  fibi  conftet,  nec  tranflatis 
propria  admifceat.  Parabolae  Prophetarum,  maximeque  Ezekielis,  ad 
has  leges  exiguntur.  Pag.  87,  —  95. 

PRiLECTIO  XI. 
DE     ALLEGORIA  MYSTICA. 

3.  Allegoriae  Myfticae  Definitio.  Ejus  fundamentum;  in  Allegoria 
Judaicae  Religionis  pofitum.  Quid  inter  hanc  et  duas  priores  Allegoriae 
formas  intereft ;  ratione  materiae :  illae  quovis  Imaginum  genere  utun- 
tur,  haec  unice  locum  habet  in  iis,  quae  Hebraeorum  Sacris  aut  con- 
juncta  funt,  aut  oppofita:  in  illis  Imago  Proxima  nullam  per  fe  habet 
veritatem  ;  in  hac  et  Proximae  et  Remotiori  aeque  competit  veritas.  In 
modo  tradlandi  quid  intereft.   Pulcherrimus  tractandi  modus,  cum  ge- 

minae 


ARGUMENTA. 


373 


minae  Imagines  per  totum  Poema  deducuntur,  fibi  invicem  perpetuo 
refpondentes,  et  fefe  mutuo  illuftrantes.  Cujus  generis  exempla  funt 
psalmi  n,  et  lxxii.  Styli  Parabolici  natura  huic  generi  Allegoriae 
valde  accommodata :  hujus  Allegoriae  ratio  enuntiandis  Vaticiniis  aptif- 
fima.  In  fe  valde  obfcuram  elfe  j  fed  rerum  pr^didtarum  eventu,  et 
uberiore  Divinae  Revelationis  luce  inducta,  tempons  longinquitate  fem- 
per  clariorem  effici.  Pag.  96,  —  10 1. 

PRiELECTIO  XII. 
DE  COMPARATIONE. 

iii.  Comparationum  Tres  caufae :  Illuftratio,  Amplificatio,  Varietas. 
Prima  poftulat  Imaginem  notam,  perfpicuam,  accurate  congruentem  j 
an  grandis  fit  aut  venufta,  parum  follicita :  hinc  Comparationibus  humi- 
libus  et  fordidis  parata  defenfio.  Altera  Imaginem  grandem  aut  venuf- 
tam,  etfi  minus  accurate  congruat :  unde  ab  aliis  obfcuritatis  et  diftimi- 
litudinis  crimen  amovetur.  Tertia  fectatur  Imaginem  fplendidam,  ve- 
nuftam,  elegantem,  cum  re  cui  componitur  apte  congruentem  in  Ad- 
junctis,  Genere  autem  ipfo  ab  eadem  plane  diverfam.  Perfeftiflimum 
Comparationis  genus  in  quo  harum  Trium  permifta  eft  virtus.  Com- 
parationum  forma  peculiaris  apud  Hebraeos  Vates ;  ex  natura  Styli  Sen- 
tentiofi.  Sunt  frequentes,  breves,  fimplices,  in  uno  plerumque  adjunc- 
to  infiftentes.  Diverfae  Imagines  parallelis  fententiis  expofitae  plura 
Comparationum  paria  fimul  efficiunt :  vel  diverfa  ejufdem  Imaginis  ad- 
juncta  in  una  Comparatione  per  plura  fententiarum  paria  diftribuuntur. 

Pag.  102,  —  113. 

PRiLECTIO  XIII. 
DE  PROSOPOPOEIA. 

iv.  Profopopceiae  duo  genera :  cum  rebus  inanimis  vel  ficlis  Perfona 
datur ;  cum  verae  Perfonae  probabilis  Oratio  tribuitur.  De  Perfonis  fic- 
tis  et  inanimis :  de  veris  Perfonis.  Explicatur  Profopopceia  Matris  Sife- 
rae  ex  Deborae  Cantico :  item,  Ifraelitarum  E^-ivaciov  in  occafum  Reeis 
Babylonii,  apud  Ifaiam,  Profopopceiis  unice  conftans,  et  omnia  Perfo- 
narum  exempla  exhibens.  Pag.  114,  —  122. 


P  R  J- 


374 


PR^LECTIONUM 


PR^LECTIO  XIV. 
DE     SUBLIMI  GENERE; 
AC     D  E     SUBLIMITATE  DICTIONIS. 

ITk  Quomodo  H^ft  continet  in  fe  notionem  Sublimitatis.  Sublimi- 
tas  Dictionis  et  Conceptuum.  Quid  habet  Didtio  Poetica  apud  He- 
brasos,  cum  in  fe  fpectata,  tum  cum  foluta  oratione  collata,  quo  me- 
reatur  nomen  a  Sublimitate  impofitum.  Sublimitas  Dictionis  Poeticae 
oritur  ex  AfFeftibus.  Quantum  difcrepet  Diclio  Poetica  a  foluta  ora- 
tione  apud  Hebraeos.  Singulares  quaedam  Poeticas  Didlionis  ac  Con- 
ftru&ionis  formae  ex  jobi  Cap.  iii.  exhibentur.     Pag.  123,  —  132. 

PR^ELECTIO  XV. 
DE      SUBLIMITATE  DICTIONIS. 

Poeticae  Didlionis  Charadter  porro  illuftratus  diverfi  generis  exem- 
plis  petitis  ex  Cantico  Mofis  deut.  xxxii.  Perfonarum  frequens  et 
fubita  mutatio ;  ejufque  caufa  et  efFeclus.  Temporum  ratio  a  vulgari 
ufu  faepe  abhorrens :  ejus  finis  Evidentia.  Linguae  Hebrasae  in  hac  par- 
te  natura  quasdam  peculiaris.  Futura  faepe  efferuntur  in  tempore  Prae- 
fenti  Perfecto  j  et  Prasterita  in  Futuro :  quorum  alterum  facile  explica- 
turj  alterius  magna  eft  difficultas,  quam  nec  Interpretes,  nec  Gram- 
matici  expediunt.  Ejus  rei  exempla  quaedam  proferuntur,  et  tentatur 
explicatio.  Hujufce  Conftructionis  frequens  ufus  pro  certa  Poeticae 
Dittionis  nota  haberi  poteft.  Pag.  133,  —  142. 

PRiELECTIO  XVI. 
DE     SUBLIMITATE  CONCEPTUUM. 

Sublimitas  Conceptuum  oritur,  vel  ex  animi  elatione,  vel  ex  vehe- 
menti  affectu ;  utroque,  five  naturali,  five  divinitus  infufo.  Animi  e- 
latio  cernitur  in  Rerum,  Adjunctorum,  Imaginum,  magnificentia.  Ex- 
empla  proferuntur  ex  Defcriptionibus  Divinae  Majeftatis;  Operum  et 

Attributo- 


ARGUMENTA. 


375 


Attributorum  Dei ;  cum  Dei  Potentia  per  Interrogationem  et  Ironiam 
exprimitur.  Anthropopatheia  ab  Hebrseis  Vatibus  it^  tractata,  ut  fit 
plerumque  valde  fublimis  ;  ac  tum  maxime,  cum  Imagines  in*fe  fpec- 
tatse  a  Dei  majeftate  alienimmae  videri  poffmt :  ejus  rei  caufa  inveftiga- 
tur.  Pag.  143,  — i  153. 

PRiELECTIO  XVII. 
DE     SUBLIMITATE  AFFECTUUM. 

Conceptuum  Sublimitas  ex  vehementi  Affedlu.  Quod  vulgo  dicitur 
Enthufiafmus,  eft  motus  Affectuum  naturalis :  verus  Enthufiafmus  eft 
ex  impulfu  Divino,  et  Vatum  Sacrorum  proprius.  In  Affeclibus  ex- 
primendis  maxime  cernitur  Poefeos  vis :  Affectus  concitando  Poefis  fi- 
nem  fuum  optime  confequitur  ;  five  is  fit  Utilitas,  five  Delectatio. 
Quomodo  fit  utilis  Affectuum  Concitatio  ;  quomodo  jucunda,  etiam 
eorum,  qui  dolorem  fecum  habent  conjunctum.  Sublimis  et  Pathetici 
differentia  et  cognatio.  Sacrae  Poefeos  Sublimitas  orta  ex  Imitatione 
Affectuum,  Admirationis,  Gaudii,  Indignationis,  Mceroris,  Terroris, 
exemplis  illuftratur.  Pag.  154, —  165. 

PARS  TERTIA. 
POEMATUM     HEBRiEORUM     V  A  K  IJE  SPECIES. 

n  k  1  n  i 

SIVE     POESIS  PROPHETICA. 
PR^ELECTIO  XVIII. 
PROPHETARUM     SCRIPTA     PLERA  QJJ  E 
ESSE  POETICA. 


Hebraeorum  Poemata,  argumenti  accuratius  tractandi  caufa,  in  fuas 
Species  tribuenda  funt ;  ex  rei  potius  ratione,  quam  ex  ipforum  He- 
braeorum  fenfu.  Poefis  Prophetica.  Prophetarum  fcripta  pleraque  vere 
poetica  effe  et  metrica.  Judasorum  recentiorum  et  Hieronymi  in  hac 
quaeftione  aucloritas  elevatur.  In  Prophetarum  Vaticiniis  eadem  cer- 
nuntur  metrorum  indicia,  quae  in  Libris  Poeticis :  Dialectus,  Stylus, 
Conftructio  Poetica.  Quorum  fatis  apparent  duo  priores ;  pofterior  fu- 

fius 


376  PRiELECTIONUM 

fius  explicanda,  et  exemplis  illuftranda.  Praemittitur  Poefeos  et  Pro- 
phetias  cognatio.  Prophetarum  Collegia;  quorum  ex  difciplina  erat 
Hymnos  canere  cum  fidium  fymphonia ;  quod  Vaticinari  dicitur  :  ad- 
eoqae  eadem  vox  Prophetam  et  Poetam  live  Muficum  aeque  denotat. 
Elifaeus  oraculum  editurus  fidicinem  fibi  adduci  poftulat.  Poefis  ad 
ufum  Prophetiae  valde  accommodata.  Recenfentur  Oracula  antiquiora 
in  Libris  Hiftoricis  extantia,  quae  vere  efle  poetica  oftenduntur. 

Pag.  i66,  —  176. 

PR^ELECTIO  XIX. 
POESIN  PROPHETICAM 
ESSE  SENTENTIOSAM. 

Hebraeorum  Hymnodia.  Hymnos  alternis  choris  canendi  ratio :  un- 
de  deducitur  origo  Poeticae  Conftrudtionis ;  qua  Hebrasorum  Carmina 
formam  Amoebaeam  fere  induunt,  in  difticha  et  verficulos  parallelos 
plerumque  diftributa.  Explicatur  Sententiarum  Parallelifmus :  cujus 
Tres  ftatuuntur  Species ;  Parallela  Synonyma,  Antitheta,  Synthetica  : 
quorum  exempla  proferuntur,  primum  ex  Libris  qui  Poetici  habentur, 
deinde  fimilia  et  paria  ex  fcriptis  Prophetarum.  Azariae  Judaei  fenten- 
tia  proponitur  et  expenditur :  menfuras  fcilicet  Canticorum  Hebraico- 
rum  non  fyllabis  aut  pedibus  conflare,  fed  partibus  propofitionis  et  fen- 
fuum.  Magni  momenti  elfe  accuratam  Poeticae  Sententiarum  Compo- 
fitionis  obfervationem.  Pag.  177,  —  196. 

PRiELECTIO  XX. 
POESEOS  PROPHETARUM 
GENERALIS  CHARACTER. 

Ex  Vaticiniis  Poeticis  excipiuntur  Libri  integri  Danielis  et  Jonae  j  et 
in  caeteris  Prophetarum  fcriptis  partes  quaedam  Hiftoricae  j  et  quae  ibi- 
dem  occurrunt  Poemata  nonnulla  diverfi  generis.  Reliqua  conflituunt 
corpus  quoddam  Poefeos  Propheticae.  Hujus  fpeciei  Character  ex  ip- 
fius  Prophetiae  natura  et  fine  inveftigatur.  Jufti  Poematis  Prophetici 
exemplum  ex  Ifaia  profertur  et  explicatur  :  item  aliud  ex  Balaami  Va- 
ticiniis  Latino  Carmine  converfum  exhibetur.         Pag.  197,  —  206. 


?K  JE 


ARGUMENTA. 


377 


PRiELECTIO     XXI.  # 
PROPHETARUM  SINGULORUM 
PROPRII  CHARACTlRES. 

Singulorum  Prophetarum  peculiaris  Character  et  Stylus  notatur : 
quaeque  eorum  partes  Poeticae  fint,  quae  fecus.  Graecorum  Poefin  in 
hoc  genere  nihil  habere  dignum  mentione.  Apud  Latinos  valde  nota- 
bilis  eft  Virgilii  Ecloga  iv  j  quae  multo  obfcurior  eft  quam  vulgo  ha- 
betur,  et  a  nemine  hactenus  fatis  intellecta.  Pag.  207,  —  215. 

SIVE  ELEGIA. 
PRiELECT  IO  XXII. 
D  E    ELEGIJE    HEBR^£    ORIGINE    ET  FORMAJ 
AC     DE     THRENIS     J  E  R  E  M  I  JE* 

Elegiae  Hebrasae  origo  et  ratio  inveftigatur  ex  folennibus  luctus  figni- 
ficationibus  in  exequiis  defunctorum,  cum  naturalibus,  tum  artificio- 
fis.  Praeficae  in  funeribus  mercede  conductas :  earum  Naeniae  breves, 
numerofae,  fingulis  fententiis  enuntiatae;  in  quarum  imitationem  con- 
fidtae  Lamentationes,  quae  apud  Prophetas  faepe  eduntur.  Jeremiae  Thre- 
ni  ad  eandem  formam  compofiti.  De  ejus  Poematis  univerfa  natura  et 
forma  5  de  metrorum  ratione  3  deque  argumento  et  ftylo. 

Pag.  216,  —  224. 

PR£LECTIO  XXIII. 
DE     RELIQJUIS     HEBR^ORUM  ELEGIIS. 

Multa  adhuc  fupereffe  in  hoc  genere  Hebraeorum  Carmina.  Thre- 
norum  Sylloge  quaedam  deperdita.  Elegiae  apud  Ezekielem.  Multi  ex 
Jobi  fermonibus  pro  Elegiis  haberi  poflent.  Pfalmorum  pars  circiter 
feptima  Elegiis  conftat.    Profertur  perfecl:um  Elegiae  exemplum  ex 

B  b  b  Pfalmis. 


378  PRiELECTlONUM 

Pfalmis.  Exponitur  Davidis  in  Saulum  et  Jonathanum  Threnus :  qui 
ite;n  verfibus  Elegiacis  Latine  exprimitur.  Pag.  225,  —  233. 

PR^LECTIO  XXIV. 
SIVE     CARMINA  DIDACTICA. 

Antiquiflimum  docendi  genus  per  Parabolas.  Parabolae  Salomonis : 
duae  ejus  Libri  partesj  prima,  Novem  Capita  continens,  vere  poetica, 
et  in  eo  genere  elegantifiima :  altera,  inde  ad  finem  Voluminis,  fingulis 
tantum  fententiis  conftans.  Parabolae  praecipui  Characteres  j  Breve, 
Subobfcurum,  Elegans.  Ecclefiaftes :  ejus  Libri  Argumentum,  Difpo- 
fitio,  et  Stylus.  Ex  eodem  funt  genere  Pfalmi  Alphabetici  omnes ;  a- 
liique  nonnulli.  Sirachidis  Sapientia  j  in  imitationem  Parabolarum  Sa- 
lomonis  Hebraice  fcripta.  Graeci  Interpretis  fides ;  et  Libri  ipfius  ele- 
gantia.  Sapientia  Salomonis;  in  imitationem  item  Salomonis  Graece 
fcripta  :  ejus  Libri  Stylus,  et  Oeconomia.  Ecclefiaftici  Caput  xxiv 
Hebraice  redditum.  Pag.  234,  —  244. 

S  I  V  E     O  D  E. 
PR^LECTIO  XXV. 
OD£     HEBKJE  JE     PRIMUS  CHARACTER, 

Odae  origo  ex  laetiflimis  animae  affeclionibus.  Antiquiflima  Poefeos 
Species,  et  humano  generi  coaeva.  Hebraeis  praecipue  exculta.  Oda- 
rum  canendarum  apparatus  a  Davide  magnifice  inftitutus.  Hujufce 
Poematis  Idea  generalis :  praecipui  Characteres,  et  communes  afredtio- 
nes.  Primus  Odae  Charadter,  Suavitas.  Quibus  arTecl:ibus  exprimen- 
dis  accommodatus :  ejus  exempla  ex  Pfalmis  varia  indicantur.  psal- 
mus  cxxxin.  metris  Latinis  adumbratus.  Pag.  245,  —  251. 


p  R  JE 


ARGUMENTA.  379 


PRjELECTIO  XXVI. 


OD  J£     H  E  B  MEDIUS  CHARACTER. 

Odx  Medius  Character,  ex  Suavitate  et  Sublimitate  temperatus ;  eaf- 
que  vel  inter  fe  mifcens,  vel  limul  connectens.  Illuftrantur  psalmi 
xci,  et  lXxxi.  De  Vatum  Hebrasorum  deque  Pindari  DigrefTioni- 
bus  j  earumque  ratione  diflimili.  Exponitur  psalmus  lxxvii. 
psalmus  xix  metris  Latinis  converfus  exhibetur. 

Pag.  252,  — -  262. 

PRiELECTIO  XXVII. 
OD^     H  E  B  K  JE  JE     TERTIUS  CHARACTER. 

Tertius  Odas  Character,  Subllmitas.  Ejus  ratio  triplex.  Ex  ipfa 
Poematis  forma  et  difpofitione.  Illuftratur  p s  a l m u s  l;  item  psal- 
mus  xxiv.  Ex  Conceptuum  magnitudine  et  vi  dictionis.  Exponitur 
Mofis  Ode  poft  Tranfitum  Maris  Rubri.  Hebraeorum  Brevitas.  p  s  al- 
mus  xxix  Latinis  verfibus  exprimitur.  Pag.  263,  —  272. 

PRiELECTIO  XXVIII. 
OD.E     HEBRJE  JE     TERTIUS  CHARACTER. 

Odx  Sublimitas  fumma  ex  omnibus  caufis  confurgens.  Proponitur 
Mofis  Ode  Prophetica  deut.  xxxii  :  Deborae  EmvtKtov:  Habbaccuchi 
Oratio :  et  Ifaiae  EmviKiov  in  occafum  Babylonis  Latine  tentatur. 

Pag.  273,  —  280. 

PRjELECTIO  XXIX. 

SIVE  HYMNUS. 
DE     IDYLLIO  HEBRiEO. 

Praeter  Odas,  fub  communi  vocabulo,  quo  apud  Hebraos  Cantica 
appellantur,  continetur  alia  Species,  fimilis  Graecorum  Idyllio.  Ejus 

B  b  b  2  nominis 


38o  PRiELECTIONUM 

nominis  ratio,  et  Speciei  defcriptio.  Pfalmi  Hiftorici  omnes  in  hanc 
claflem  referunturj.  mirifice  congruunt  cum  Hymnis  Graecorum,  qui 
ipfi  funt  I^yllia.  Verfus  Intercalaris,  ejufque  ratio  j  hujufce  Poematis 
pene  proprius.  Psalmi  cvii  elegantiflima difpofitio  explicatur :  item 
i  s  a  i  m  Cap.  ix.  8,  —  x.  4.  Haec  formam  Idyllii  perfe&am  exhibent : 
proferuntur  alia  quoad  ftylum  et  charactera  non  minus  abfoluta  Idyllii 
exempla.  Cleanthis  Stoici  Hymnus  laudatur.  psalmus  cxxxix  ver- 
fibus  Hexametris  Latine  exprimitur.  Pag.  281,  —  289. 

POEMATA  DRAMATICA. 

ep     n  i *  v 

CANTICUM  CANTICORUM. 
PR^LECTIO  XXX. 
CANTICUM  SALOMONIS 
NON     ESSE     JUSTUM  DRAMA. 

Poefeos  diftributio  Platonica  in  narrativam,  dramaticam,  et  mixtam, 
non  magnae  utilitatis ;  fed  hoc  loco  notanda,  ut  Dramatica  Poefeos  ra- 
tio  accuratius  definiatur,  et  appellationis  ambiguitas  a  recentioribus  in- 
du6la  tollatur.  Conftituuntur  duae  ejus  Species :  una  minor,  quae  for- 
mam  tantum  habet  imitativam,  et  in  qua  perfonae  loquentes  inducun- 
tur  fine  poetae  interlocutione  j  altera  major,  quae  Fabulam  infuper  con- 
tinet.  Prioris  exempla  quaedam  apud  Hebraeos :  ad  pofteriorem  nulla 
Hebraeorum  poemata  afpirare  poflunt,  nifi  fortafte  duo  j  Canticum  Sa- 
lomonis,  et  Poema  Jobi.  Quaeritur,  an  Canticum  Salomonis  Fabulam 
in  fe  contineat.  Eft  Epithalamium  :  ejus  Perfonae :  fundamentum  Pae- 
matis  pofitum  in  Hebraeorum  ritibus  nuptialibus.  Proponitur  et  expli- 
catur  Boflueti  fententia :  Poematis  nimirum  Conftitutionem  fumptam 
efle  ex  Hebraeorum  Nuptiali  Convivio  per  feptem  dies  celebrato,  to- 
tumque  in  totidem  partes  feu  dies  diftribuendum.  Haec  fententia  ma- 
xime  omnium  iis  favet,  qui  hoc  Poema  pro  jufto  Dramate  habent : 
nec  tamen  inde  fequitur,  eo  contineri  Fabulam.  Fabulae  Definitio. 
Nihil  juftae  Fabulae  fimile  in  Cantico  Salomonis ;  non  eft  itaque  legiti- 
mum  Drama,  fed  ad  minorem  Dramaticae  Poefeos  Speciem  referen- 

dum» 


ARGUMENTA.  381 

dum.  Chorus  Puellarum  cum  Graecorum  Choro  Tragico  valde  con- 
gruit :  cui  tamen  originem  praebere  nullo  modo  pQtuit, 

Pag.  290,  298. 

PRiELECTIO  XXXI. 
DE     CANTICI  SALOMONIS 
ARGUMENTO     ET  STYLO. 

De  Cantico  Salomonis  dub^.atur,  ex  fenfu  Proprio  an  Allegorico  in- 
telligi  debeat :  defenditur  Senfus  Allegoricus  ex  Analogia  Parabolicae 
Dictionis.  Fundamentum  et  ratio  hujus  Allegoriae  explicatur.  Diluun- 
tur  offenfiones  ex  Imaginis  indignitate  exortas,  audtoritate  facrorum 
Scriptorum  ferme  omnium  cum  Veteris  tum  Novi  Teftamenti.  Inter- 
pretatio  Allegorica  fatis  confirmatur  Analogiae  argumento:  ex  interna 
operis  ftructura  haud  aeque  facile  probatur.  Allegoriam  hanc  Tertiae 
efle  Speciei,  nimirum  Myfticam ;  deque  veris  Salomonis  nuptiis  agi. 
Eam  explicantibus  duae  adhibendas  cautiones.  Stylus  Poematis  eft  Paf- 
toralis :  Perfonas  Paftores  effe  finguntur  j  quam  accommodate  ad  fen- 
fum  Hebrasorum.  Locorum  elegantium,  Defcriptionum,  Comparatio- 
num  exempla  quaedam  proferuntur.  Pag.  299,  —  308. 

POEMA  JOBI. 
PRiELECTIO  XXXII. 
DE     POEMATIS  JOBI 
ARGUMENTO     ET  FINE. 

Ut  de  natura  hujus  Poematis  fatis  clare  difputare  quifpiam  pofiit, 
inter  tot  difcrepantes  fententias  quasnam  fit  fua  de  univerfo  opere  opi- 
nio  exponenda  eft.  Librum  Jobi  inter  facra  monumenta  fingularem 
effe,  neque  ullam  habere  cum  Hebrasorum  rebus  necefiitudinem.  Hif- 
torias  fedem  effe  Idumaeam ;  qui  loquuntur  plerofque  effe  Idumaeos  ex 
Abrahami  familia  -y  Aucl:orem  Idumeeum  effe  videri,  cui  vernaculus 

fermo 


PR^LECTIONUM 


,  fermo  Hebrasus.  Nec  Elihuum  fuifTe,  nec  Mofemj  fed  Jobum  ip* 
fum,  vel^  aliquem  ei  aetate  fupparem.  Omnium  Librorum  qui  extant 
^jh^-ner.efie  ajitiqmnnnum :  in  vera  Hiftoria  fundari,  neque  ullam  in  fe 
!  /^ne  oriam  continefe.  Quanquam  fit  valde  obfcurus,  tamen  univerfi 
Foematis  Argumentum  et  Finis  fatis  clare  percipi  poteft.  Exponitur 
Totius  brevis  quasdam  Analyfis  j  in  qua,  quantum  fieri  poteft,  loca 
obfcuriora  minime  urgentur.  Unde  deducitur,  i.  Argumentum  con- 
troverfias  inter  Jobum  et  Amicos.  2.  Argumentum  univerfi  Poema- 
tis  fimul  fumpti.  3.  Ejufdem  confilium  et  finis.  Vitantur  aliae  quaef- 
tiones  quae  ad  hanc  rem  neceffario  non  pertinent.     Pag.  309,  —  319. 

PRiELECTIO  XXXIII. 
POEMA  JOBI 
NON     ESSE     JUSTUM  DRAMA. 

Poema  Jobi  vulgo  appellatur  Dramaticum  j  et  multis  cenfetur  ejuf- 
dem  effe  generis  cum  Graxorum  Tragcedia :  qua3  fententia  expenditur. 
Fabula  five  Aftio  ex  effentia  legitimi  Dramatis :  ejus  Definitio  et  con- 
ditiones  neceffarias  ex  mente  Ariftotelis.  Demonflratur  Poema  Jobi 
nullam  in  fe  continere  Fabulam  :  ejufque  Conftitutio  et  Finis  amplius 
explicatur.  Comparatur  cum  Oedipo  Tyranno  Sophoclis ;  item  cum 
ejufdem  Oedipo  Coloneo :  a  quibus  ratione  Conftitutionis  omnino  dif- 
crepare  oftenditur.  Eft  tamen  in  fuo  genere  pulcherrimum  et  perfec- 
timmum :  prope  accedit  ad  formam  et  naturam  legitimi  Dramatis ;  et 
difpofitionis  nomine  inter  Hebrasorum  Poemata  principem  et  fingula- 
rem  locum  obtinet.  Pag.  320,  —  327. 

PRiELECTIO  XXXIV. 
DE     POEMATIS  JOBI 
MORIBUS,     CONCEPTIBUS,     ET  STYLO. 


Quanquam  Poema  Jobi  Fabulam  in  fe  non  continet,  alia  tamen  ali- 
qua  habet  fibi  cum  jufto  Dramate  communia.  Mores.  Jobi  Mores ; 
ab  Affectuum  motibus  diftinguendi.    Expenditur  et  explicatur  Arifto- 

telis 


ARGUMENTA. 


telis  fententia ;  viri  egregie  probi  perfonam  Tragoediae  min  :me  conve- 
nire:  quod  nec  in  Jobo  locum  habere,  neque  de  Tragcedia  in  univer- 
fum  verum  effe,  oftenditur.  Finis  Poematis.  Trium  Amicorurr  Mo- 
res :  affectuum  gradationi  quam  Morum  diverfitati  magis  ftudetui 
lihuus.  Dei  Sermo.  Senfus:  in  Moribus  et  Rebus  exprimendis  ver  • 
fantur ;  quorum  de  altero  jam  aclum  eft ;  alterum  contirybt  in  fe  Af- 
fectus  et  Defcriptiones.  Vehementiorum  Affedtuum  exempla  in  hoc 
Poemate  fuperius  prolata :  Affectuum  leniorum  unum  atque  alterum 
exemplum  exhibetur :  uti  et  Defcriptionum.  Stylus  hujus  Poematis 
fumme  elegans  et  fublimis  j  et  Poetica  Conftructio  accuratiffima.  Per- 
oratio :  Juventuti  Academica?  literarum  Hebraicarum  ftudium  com- 
mendatur.  Pag.  328,-343. 


o 


INDEX  LOCORUM  VETERIS  TESTAMENTI, 

qui  in  Praeledtionibus  citantur,  explicantur,  llTuftrantur. 


Litera  n.  numero  Paginae  praefixa  Notas  fignificatl.  Sicubi  variatur  in 
Capitum  aut  Verficulorum  diftributione,  adeundus  eft  Codex  He- 
braeus. 


G  £  N  £  S  I  S. 


i-  3- 

5- 

24. 
iv.  23,  24. 

ix.  25,  27. 

27. 
xiv.  6. 

XXIII. 

9- 

XXIV.  2. 

XXV.  2,  3. 

iy,  et  18. 
xxvii.  27,  29 

39,  4°- 
xxix.  27. 
xxxi.  39. 

XXXVI.  10,  II. 

20,  ec  28. 

XLVI.  31,    34. 

XLIX.  2,    27- 

8. 

9- 
II. 

itf,  et  19. 
21. 


E  X  0  D  U  S. 

Pag. 

144 

II.  If. 

n.  311 

296 

18. 

n.  302 

n.  27 

III.  I. 

n.  311 

39 

ix.  8. 

n.  80 

40 

XV.  I,    21. 

if8 

n.  137 

246 

n.  310 

Z69,  &c. 

n.  64 

n.  28 

n.  (54 

I. 

n.  229 

n.  37 

6. 

19? 

n.  311 

9,  10. 

160 

n.  310 

II,  12. 

iy8 

n.  311 

20,  21. 

177 

40 

xix.  i<5,   18. 

n.  82 

40 

XXIII.  17. 

n.  266 

295; 

31- 

n.  27 

n.  27 

XXVI.  7,  &C. 

73 

n.  310 

36. 

72 

n.  310 

XXVII.  16. 

72 

n.  305- 

XXVIII.  2. 

71 

40 

39. 

72 

I7f 

xxxii.  18. 

179 

n.  137 

xxxv.  30,  35-. 

72 

88 

n.  27 

LEVITICUS. 

n.  137 

n.  272 

xix.  32. 

n.  89 

C  e  c 


XXIII. 


INDEX  LOCORUM 


AAl  1  i  i    X  .!>> 

2>> 

J,  6. 

^34 

JIAV.  jr-sju.  • — 

•Q  j»   i  <TJ~^ 

^■*3,  io. 

25- y 

IO. 

140 

T  T 
11. 

112 

n    c  c\ 

n.  59 

141 
*3S 

M  U  Jvl  t  X  Ii 

J  /-■\                           A  ^ 

40,  42. 

42. 

155 

I  07 

V  T  T  T      •*>  fl 

n  iir* 
11.  3*^ 

XXXI II.  2,  3« 

n.  29 

VVT      T  1  Tf 
AAI .    *4>>       >  " 

/1  T 

21 . 

n    *>  n 

17. 

179 

27» 

3> 

J  OSHUA. 

27,    30. 

A  T 

W  T  T  T       WT  Tr 

XXI  11,-  XXI  V. 

35 

III.  If. 

n  J4 

A  T 

V      T  *>     T  *> 
A  .     X     ,   1  ^  . 

n    *>  *>  0 
11.  — .  —  >* 

173 

2/. 

°4 

200 

xv.  1,  et  21. 

n.  3 10 

206 

2 1,  ec  41. 

n.  311 

XXIII.  I,  &c. 

312 

312 

J  U  D  I  C  E  S. 

7,    *9« 

I23 

19. 

iyo 

T  t  T       5  T 
XII.     -j  I  • 

n    c  rv 
n.  )  y 

xxiv.  3. 

n.  27 

V 

Tc8 
X>  ° 

y,  —  ?• 

206 

0 

XXIX.  I. 

Z/4,  CX^. 

xxxiv.  3. 

n.  310 

I  • 

II.  J.JLy 

2i>,  *—  30. 

ttS  frr 

i.  1  Oj  1X1« 

DEUTERONOMIUM. 

29- 

T  /4  T 

141 

VI.  3. 

n    •?  t  0 

1J  •    <  X  \J 

II.  12. 

n.  310 

T  T 

n  co 

IV.  11,12. 

n.  82 

T  V       *?                   -    T  C 

IX.  7,    I). 

VIII.  7. 

n. 

V  T  tf      T  T 

XIV.  11. 

0  n  c 
29> 

x.  14,  16. 

266 

12. 

29)7 

XI.  10.,  II. 

n.  f  y 

14. 

1 09 

XXVIII,    XXXI. 

133 

XV.  16. 

184 

XXVIII.  2. 

n.  2ji 

XXXI.  Ip,    21. 

173 

R  U  T  H. 

XXXII. 

133 

II.  4. 

n.  110 

n.  168 

169 

I.SAMUELIS. 

173, &c. 

273 

II.  4,   7. 

190 

I. 

IX.  3. 

n.  59 

2. 

111 

x.  J ,  10. 

170 

XI  f. 

n.  y9 

137 

XV. 


VETERIS  TESTAMENTI. 


XV.  7- 

n.  31 1 

xxiii.  5. 

247 

22,  2J. 

175 

xxv.  1,  3. 

171 1 

XVI.  12. 

n.  307 

247 

XVIII.  7- 

I7o 

XXVIII.  18. 

7\ 

XIX.   JJ,  CL  IO. 

n.  307 

20,    24. 

170 

II.  PARALIPOMENON. 

xxiv.  13 

3? 

238 

III.  I. 

0  j 

xxvii.  8,  ct  10. 

n.  310 

vii.  14.  n. 

i  <  K 
200 

xxxi.  3. 

n.  229 

xvi.  14. 

64 

xxix.  30. 

247 

II.  S  A  M  U  E  L  I  S. 

xxxv.  25". 

22J" 

I.  17,  27. 

229,  &c. 

E  Z  R  A. 

19,  —  27. 

232 

283 

iii.  33,  34. 

218 

III.  10,  II. 

vii.  8. 

n.  59 

II. 

178 

xii.  1,  4. 

93 

vii.  9.  n. 

25I 

xviii.  9,  10,  et  14. 

n.  271 

xix.  4. 

217 

NEHEMIAS. 

XXI.  I. 

n.  266 

xxiil.  I,  7- 

17? 

ix.  11.                                 n.  27 

xii.  31,  38,  et  40. 

177 

I.  R  E  G  U  M. 

J  0  B  U  S. 

IV.  30. 

n.  310 

n.  37 

Vide 

1*3 

xii.  27,  28. 

n.  2ji 

168 

xiii.  30. 

217 

226 

xix.  19,  20. 

n.  59 

294 

xxi.  3. 

n.  59 

309,  

34* 

XXII.  19,  22. 

3*3 

Analyfis  Libri  313,  

318 

1, 11. 

127 

II.  R  E  G  U  M. 

3*3 

1.  tf,  &c. 

3*3 

III.  1$. 

172 

22. 

3*4 

XIII.  21. 

•54 

II.  I,  &c. 

3i3 

XIX.  21,  —  34. 

I7<* 

10. 

3H 

xxi.  13. 

«52 

111.  127, 

&c. 

226" 

I.  PARALIPOMENON. 

328 

1.  38,  et  42. 

3- 

128 

n.  310 

4,  7- 

129 

II.  6. 

n.  37 

7. 

lgO 

xii.  iy. 

n.  54 

10. 

IJO 

xvi.  31. 

117 

14. 

66 

C  C  C  2 

20, 

INDEX  LOCORUM 


19 

26. 
VII. 

20. 

VIII.  2. 

3- 

IX.  16. 

X. 

21,  22. 
XI.  2,  3. 

7,   ?. 

XIV. 

xv.  4. 

xvi.  9,  14, 

XVII. 

8,9. 

16. 

xviii.  3,  y. 

J3- 

XIX. 

2,  2- 

21,  22. 
XX.  2,  3. 

23. 
XXI. 
XXII.  2. 

II. 

XXIV. 

22. 

XXVI.  12. 

XXVII.  Z. 

2,   7. 

20. 

XXVIII.  22. 
XXIX. 

I. 


6. 


n.  29 

334 

*93 

225 
ltf2 

ss 

109 

112 

n.  311 

328 

226 
329 

334 

335 
339 

225 

55 

334 
148 

225 
337 

339 
I5i 

225 

334 

55 

33f 
Il5 

225 
338 
338 

335" 
n.  27 
n.  31$- 
n.  27 

n.  315- 
n.  29 
78 

3r 
329 

5S 
H5 

225 

37 


7,    10. 

II  ,  13. 

J4>  i<*>  et  17. 

18,  23. 

24. 

XXX. 

XXXI.  2,  ■   4. 

IO. 

13,   IJ. 

XXXII.  I. 

2. 

3- 

if,  15. 
xxxiii.  18. 
XXXV.  2. 


XXXVII.  I, 

XXXVIII,  — 


xxxviii.  4,  _ 

17. 

xxxix.  24,2$. 

XL,  XLI. 


4- 

-  XLI. 

-  II. 


XL. 


8. 
10, 


XLI.  2,  3. 

20. 

XLII.  7,  - 

8. 


Vide 


17. 


P  S  A  L  M  I. 


II. 

3»  4,  f  • 

5. 

iv.  8. 
ix.  14. 


330 

331 

5Ji 

338 
340 

225 
332 

n.  29 

332 
315 

315 

31* 
312 

*S 
n.  89 
315 

317 
340 

323 
33* 

147 
55 

340 

340 

315 

IfO 

318 
ii5 

313 
312 


41 

168 
225 

232 

239 
282 

28j- 

99 
n.  27 
194 
n.  88 
66 


XI. 


VETERIS  TE  STAMENT  I. 


XI.  6. 

80 

I  Y  T  T  T 
1-All  X  . 

249C, 

7' 

n.  27 

T  Vl» 
X.A  V  • 

XVI.  2. 

n    0  c  4 

n.  2 J4 

7. 

XV  1 1.  7- 

fl     T  O  A 

LXVII.  I.  V 

*         n.  2 

XVlxl.  »« 

LXVII I. 

268 

O              i  I  c. 

°3 

30. 

X.        n.  <6 

T  1      T  A 

13,  14. 

n  80 

t  V T  V  T/< 

KJ  'J 

16 

°4 

21. 

100 

XIX. 

ZUUj   LA.  L,  . 

LXXII. 

8   11 

T  O  T 
xy  x 

•^)  ^ 

xxii*  j>  ct  0. 

n    t8  ? 

T  YVv T  T 

X.AA  V  X  X  . 

ac8  tSfc 

T  3 

ctf 

>° 

17. 

I  T  7 

T  7     1            T  (1 

A/,  "— "  xy. 

X  LVVJ 

18  10. 

x  u,  xy. 

T  O  7 

T  7 

*/• 

n    7  7  f» 
11.  y 

I  XXVII I. 

X.A A  V  XXX* 

282 

XX III. 

7  CCt 

2. 

3) 

XXIV. 

20  y  ,  OCC. 

3°>  CL  *rw» 

onT 

-iy  x 

>y- 

I  C2 

5- 

n    7  r»  t 
11.  -i)  1 

6  r 

n  7  i^f^ 

Ai  .   — LJ  U 

0,  ci  9. 

6"?. 

I  f  2 

W  T.7 

XX  V  • 

<?o. 

7/1 
'  T 

2.  20 

72%  7Z. 

n.  to 

YYVTT  8. 

n.  260" 

LXXX. 

2AO 
"•Lty 

V  V 17  T  T  r  T 
AAV  111«  X* 

tfc 

9,  l8. 

0  2.  t&C 

W  T  Y 

-£/  X 

I/LT 
iT1 

3>  4* 

ic8 

X)  0 

LXXXI. 

2C  C.  &C 

11.  Z/J. 

tvvvttT     T/f     Pt  Ti^ 

59 

xxxi.  1  j". 

n.  2.CJ. 

■J.  4.)^ 

14..  — —  l<5. 

111 

YYYT  T  3 

AAA  X  X  <» 

n  loi 

LXXXV. 

210 

vvvt T I .  O. 

I  If 
AT> 

1 1 . 

I  I  C 

xxy 

A3>  **r 

l87 

LXXXVIII.  I. 

17  7 
-•  /  / 

T  /1 
14.. 

n  TOi 
11.  lyt} 

7 
/  • 

vJ  VJ 

XXXIV. 

7  < 
2.0 

T  V  W  T  V  "• 

LAA.XIX,  3* 

n.  27 

120 
*$y 

XCI . 

2C2  &C 
)     3  •*•»>*"*>. 

YVYlf  T     i*?  7 
AAA  V  X  .   Uj   /  • 

T  A  7 

A>  2>  3>  5>  Cl  °* 

n    7  <»  7 
11.     )  ^ 

YYYVTI  . 
A  A  A  Y  XX* 

25 

0 

n  7  c  /i 
11.  zj4 

120 

■*jy 

XCII. 

Y7XVTT T. 

A  A.T.  V  X  X  X . 

70 

T  3 

vr  T  T 

■77  7    Rj" r 
XZ/j  CXli 

71 

*8 

55 

3>  4* 

t8c 

XXIII. 

229 

xciv.  1,  et  3, 

184 

XLV. 

3°3 

9- 

238 

I. 

n.  294 

xcvi.  10,  13. 

158 

29)" 

*3- 

117 

XLIX.  C. 

3f 

XCVII. I. 

i8c 

L. 

2^3,  &c. 

XCVIII.  7,  8. 

117 

LXII.  12. 

IP3 

7,  9- 

ic8 

XCIX.  I. 

ciii.  3,  -r^. 
eiv. 


INDEX  LOCORUM 


cv. 


w 

J 14. 

4- 

20. 


CVI. 

13- 

CVII. 

cx.  3. 

CXI. 
CXII. 

cxin.  6. 
cxiv. 

8. 

cxvi.  7,  et  19. 
12. 

cxix. 

CXX,    CXXXIV. 

CXXI. 
CXXI I. 

CXXVIII.  I,  2. 

cxxix.  6,  8. 

cxxxn.  8. 

13,  et  iy. 

cxxxin. 

2,  3. 

3- 

cxxxvi. 

CXXXVII.  2. 

3- 


*I?7 

n.  27 
n.  194 
-  n.  29 

*  -140 
286,  &c. 

72,  &c= 
n.  27' 
n.  90 
n.  27 
282 
n.  266 
i8y 
282 
n.  302 
284,  &c. 
S8 

25 
239 
2«5 

239 
188 
180 

n.  27 
n.  29 

29 
26 

239 
n.  2ji 

293 
n.  25-1 
n.  252 

110 
n.  266 
n.  251 

2JI 

104 
n.  89 
n.  110 
178 
283 
n.  194 
n.  29 


cxxxix. 

7,  ■ 
\h 

cxl.  7. 

CXLI.  7. 
CXLII.  6. 
CXLV. 

CXLVII.  7. 
CXLVIII. 

r- 


10. 


287,  &c. 

148 
72 
n.  254 
.  66 
n.  2^4 
26 
239 
179 
24? 
J45T 


PROVERBIA. 


Vide 

i<58 
224,  &c. 

I,    IX. 

23? 

X,  &c. 

23? 

VIII.  27,  — 

-31. 

114 

X.  12. 

238 

XIII.  7. 

189 

XX.  12. 

258 

237 

xxv.  ir. 

23f- 

14. 

255 

16. 

237 
189 

XXVII.  6,  7. 

19. 

2J7 

27. 

n.  2<fi 

XXVIII.  II. 

i8j 

Itf. 

n.  27 

xxix.  8. 

n.  80 

xxx.  r. 

171 

XXXI.  1. 

171 

3-  • 

n.  29 

10, — 

"  31- 

2<5 

ECCLESIASTES. 


Vide 

XI.  1. 

XII.  2, 
I  I. 


6. 


239 

n.  90 

89 
235 


C  A  N  T  I- 


VETERIS  TESTAMENTl. 


CANTICUM 

c  6   et  16. 

SALOMONIS. 

17. 

II.  7.  *"Sfc£ 

Vide 

9 

Ioo 

y^,  7^- 

294,    308 

✓  • 

I89 

14.. 

7,  8. 

305 

9- 

.  0 
295 

II.  6\ 

295 

VT     2 . 

7- 

295 

VII.  2. 

io,  .13. 

3°r 

ix.  8   x.  ±. 

»fr 

n.  29 

V  TD 

iii. 

298 

IJ. 

'r 

1. 

296 

18 

*• 

2.96 

zo,  34. 

<5. 

2.96 

3r 

7,  "  II- 

29 f 

xi.  14. 

IV.  1,   ?• 

109 

yit  r  6 

a  x  x  x  .    yJ  • 

307,  &c. 

6             1 3 

II. 

298 

V  T  V     /1                    O  -7 

AIV.    ^/« 

10,  II. 

306 

V. 

298 

I. 

29? 

4.. 

T 

2. 

296 

If- 

vi.  10. 

296 

298 

T  C 

vii.  2,  et  4. 

109 

ip. 

5- 

23. 

n.  107 

2C>,  27. 

viii.  3. 

295 

XVT I     15  TJ 

A  ¥  X  X  .       JL  ____,  y     X  <  » 

4- 

295 

T  5 

?• 

296 

XXI.  10. 

297 

W  T  T  T 

<J,  7. 

298 

W  T  .7       T         «1-    T  Q 

xxiv.  1,  et  10,  - 

29  s 

17» 
23- 

I  S  A  I  A  S. 

xxvi  1 .  7. 

xxviii. 17. 

Vide 

i6S 

23,— 

200 

28. 

207 

XXX.  2.6. 

209 

xxxi.  4. 

I.  2. 

n<5 

W      n. 137 

?i.i^ 
~V       ^iu  * 


178 
108 
286 
n.  89 
102 

137 
>-<* 

n.  310 
n.  137 
16} 
67 

120,  &c. 
277,  &c. 
n.  29 

Z$ 
192 
66 
66 
66 
n.  279 
149 
ioy 
59 
S9 

—  20.  79 
n.  137 

>~3 
n.  137 

8p 

2p.  89 

n.  90 

>"3 
i8<S 

XXX- 


XXXIII.  I. 

^xxxiv^ 


8,-7—  10. 

**' 

XXXVII,  22,  

24. 

XXXVIII.  10. 

XL,    LXVI 

XL.  12,  et  2.6. 

xli.  iy,  itf. 

XLIII.  itf,   

XLIV.  IJ. 
XLV.  IO. 
XLVII.  I,  &C. 
XLIX.  7- 

17. 

24. 

II.  3. 
9. 

9,  lt>. 
IJ",  itf. 
LIII.  I,  

8. 

LIV.  J. 

7,  8. 

LV.  IO,  II. 
LVI.  9. 
LVII.  2. 
<f. 

LIX.  IO. 
LX.  I. 

I.   3. 

6. 

19,  20. 

LXI.  g. 

10. 
LXII.  f. 


INDEX  LOCORUM 


LXIII.  I. 

I, 


LXIV.  6. 
LXV.  I  I,  12. 


■  3- 
5. 


JEREMIAS, 


L. 
LI. 


XLVII.  6,  7. 

xlviii.  4j-,  45. 
XLIX.  7- 


7,  9)  et  10. 
8. 


79 


itf. 


i<5. 


n.  203 
61 
291 
itfo 
70 
n.  137 


129 
i<*4 
208 
209 
302 
if.  y7 
1(54 
75 

n.  80 
209 
219 
n.  29 
n.  27 
209 
129 
209 

5« 
217 
n.  27 

172 

n.  310 
n.  311 
152 

n.  302 
n.  27 
78 
P-  310 
209 

117 
n.  41 
n.  310 

211 
n.  311 
211 
n.  27 
19. 


VETERIS  TESTAMENTI. 


19. 

n.  J7 

20. 

n.  3  io 

28. 

n.  310 

n.  137 

33- 

1  59 

f  T  I 

n.  209 

S               T  H  R  E  N  I, 

Vide 

*< 

100 

220,  txC. 

r    t  0    p  ^  t  t 

I  lo 

9 

/  • 

222 

Oj  9>  "c  17. 

70 

12.  er  iK 

223 

21. 

II.  2. 

70 

IO  I 

Ip. 

222 

III.  IJ. 

115 

14,  et  66'. 

n.  119 

n- 

04 

iv.  3. 

n.  29 

If- 

n.  222 

n.  310 

D  A  N  I  E  L. 

Vide 


197     x.  8. 
209     xir.  2. 
iii.  14,  if.  1?2 
vii.  6\  n  157 

xv  137  HOSEAS. 

xvi.  n.  27  Vide 

92     1,  ur. 


XXI*  31:  n.  80     xiii.  7,  8. 

n.80     xiv.  5,  8.  tJI 

9*  6,7.  Jp| 


197 


E  Z  E  K  I  E  l.  air 
vi  vii.  19.  n.  c7 

Vlde  28.  iH 


172 
n.  2yi 


210 


302 

302      11.  iy.  17Q 
10,  13,  Ct  l8.  72      VI.  1,2.  jsS 

*IX'  a2(J"      IX-  if-  n.  137 

J»  9*  92     x.  14.  n#27 

IO>  »4-  §2     xi.  8,9.  l8* 


Ddd 


J  O  E  L. 


N  A  H  U  M  U  S. 


INDEX  LOCORUM 

O  E  L*  IV.  IJ.  fp 

Vide  210  vi.  i.  ntS 

j.                  W  '          210  y,  8.  I73 

<S, , ,  tt  xc^  138  i5.                               n.  119 

11.        V_J^      v  139  vii.  14.  y<* 

^>  (#  210 

±1*1* f  77 

Vide  211 

A  M  o  s.  1.  2.  184 

11.  n.  302 

Vide  211  111.  12.  103 

I.  x.  n.  79 

3-  HABBACCUCUS. 

11, 12.  n.  310 

II.  p.  104  Vide  211 

iv.  x.  $6  111.                               277,  &c. 

v.  1,2.  219  2.  172 
5".  n.  137  7.  n<* 
16.  219  10.  117 

vii.  14,  17.  n.  79  12.  79 

viii.  8.  n.  244  16.  172 

ix.  7.  n.  244 


ZEPHANIAS. 


A  B  D  I  A  S. 


ZECHARIAS. 


Vide  211 
Vide  211     11. 4.  n,  i^ 

i,  9.  211  14.  n 

8.  n.  310 

311  H  A  G  G  JE  U  S. 

8,  9.  n.  310 

Vide  112 

J  o  N  A  S. 

Vide  197 

Vide  212 

MICHAS.  *x-  f-  l8' 

xi.  1.  76 

Vide  211  3.  n.  77 

1.  3,  4.  82     xiv.  10.  n.  279 

10,  17.  n.  137 

4-  3?  MALACHIAS. 

iii.  12.  n.  29 

n.  111     Vide  212 


VETERIS  TESTAMEK 


ECCLESIASTICUS.  ( 

'  27- 

Vide  240     xliv.  7.  . 

I.  2J.  n>  41 

vi.  3f.  n-  41  s  A  P 1 E 

XVIII.  20.  n«  41 

xxiv.  241  Vide 

242     viii.  8, 


F    I    N    I  & 


EMENDANDA. 

Lege, 

Pag.  63.  lin.  30.  recepto.  p.  74.  1.  22.  repraefentet.  p.  93.  I.  26.  continuo.  p.  Ilo. 
].  zo.  efflorefcit.  p.  138.  1.  29.  abjecit.  p.  146.  1.  25.  0^27.  p.  160.  1.  25.  infperatae. 
p.  163.  1.  25.  Q'yi2n.  p.  168.  1.  1.  illos.  p.  215.  1.  3.  dicam, .  p.  256.  1.  10.  illa  et. 
p.  262.  1.  7.  fuis, .  p.  362.  1.  2.  foft  Audtore,  in/ere,  dignum  Academia  j .  p.  366.  1.  5. 
ngt,  et  inftitutionis.    p.  376.  1.  24.  fropheticje. 


i