Skip to main content

Full text of "De summo bono lib. III, : omni hominum generi quàm vtilissimi.."

See other formats 


r^ 


~^ 


n 


t 


r 


h 


r 


D.iridori  Hifpa- 

lenfis  Epifcopi  De  Summo  Bono 
L  I B*  1 1 1,  omni  hominum  generi 
quam  vtilifsimi.Qmbus  vir  ilie  di** 
uinus  pcr  iocos  quoidam  comunes 
resomnes  cum  iiumanas  tum  diui 
nas  a  philofophis  ac  theologis  mul 
tis  voluminibus  ad  fummu  illum  fi 
nem  afsequendum  conquifitas  8i 
traditas  compedio  complexus  efl:# 


lam  primum  fcediCsimU  atqj  tctcrrimfs  mcndis  fi,. 
delifsimc  repiirgati,ftudio  ac  labore  dodifs.vi  • 
ri  loannis  AkaMnic  Parinen.  dodori$  cheo^ 
logi. 


P  AMSIIS 

Apua  Toanncm  Roigny,via  ad  D.Tacobum, 
fub  Baiilifco  Sc  quatuor  Elemcncis.  5 

M.   O  .  XXXVIIX  • 


w\^    #^„   *-«- 


Candido  ledori  $. 
Qualis  quatusqj  vir  fuerft  IfidoruSjrumma  in» 
tcgriiatis  laudc  quondam  Hifpalenfis  Epifcopus^ 
quantaqj  in  rebus  diuinis  &  humanis  pertradadis 
cognitione  8c  fcietia,cum  alia  multa  opcra,tu  ma- 
xime'hi  trcs  de  Sumo  Bono  libri  apcrtifsime  indi- 
cat.Nihil  enim  mihi  quide  ab  co  videtur  pr^termif 
fiim,  quod  ad  reru  illuftriu  coaniuone  pertincret. 
Sic  ille  a  deo,fummo  illo  opince  exorfiis,  pcr  c^te 
ra  omnia  difcurrit,vt  nihiI,quod  ad  vllam  rem  vel 
vtile  cognitu,  vel  memoria  digna  faceret,  omififsc 
cefeatur.  Na  8c  omniu  hominu  ordincs  rcccnfens, 
corum  cuilibct  quafi  certu  officiu  praefcribit.Omit 
to  incredibilem  rcrum  omniii  varietate,quibus  no 
tandis  animus  cuiufqj  fumma  quadam  yoluptatc 
afFiciatur.Nam  fiuc  vitse  morumqj  inftitutioncm, 
fiue  diuinarum  humanarumqj  rcru  mirificam  c6- 
gericmdefideres,eaomnia  hilibri  cumulatifsime 
fuppcditabut,  adco  vt  fi  te  his  diligenter  dedideris, 
pofsis  quacuqj  dcre  propofita  copiofe  8c  nonnul 
la  etiam  cu  admiratione  difsrere.Quos  tame  ipfbs 
ita  mifere  dcformatos,&  ia  propc  ab  omnibus  pro 
pter  infinitatcm  errorum  dereIi<^os,  ad  luce  rcuo- 
cat  exhibetqj  loanes  Alcaumc  Theologiae  dodor 
fane  quam  eruditifsimus  :qui  eos  priftinse  integrita 
ti  &  perfpicuitati  eadem  diligentia,  qua  nuper  Pe- 
tri  Lombardi  Sententiarum  opus  bonis  omnibus 
inftaurauit. A  quo  quidem,cum  tam  eximia  volua 
tate  ad  confulendum  ingenuis  &  ftudjofis  fempcr 
fucrit,  maiora  qusedam,  magisquc  cxquifita  cxpe- 
dandaccnfco,  Vale. 


?i?RVBRICAE   LIBRI   I, 
de  Summp  bono  S*  Ifidori 
Hifpalenfis  epifcopi* 

Fo.i  Qucid dc^ fumus  &  iqcomutabilis fit»Cap.i 
code  Qu(3d immenfus  &  omipotes  fit de^Cap.^ 
%         QiiDdinuifibilisfitdeus.  Cap.3. 

code  Quod  ex  creatur^  pulchriti;dinc  cpgnorci^ 
turcreator,  Cap.4. 

3  Quod  cx  noftro  vfii  qusedam  fpccies  ad  deu 

referatur.  Cap.^. 

code   Quod  cx  rerum  inferiorum  fimilitudine  & 

humanis  motibus  figuratur  4pu?.  Cap.(?. 

4  Quod no  ^m  efsentia^ fed  f m  fimilitudinS 

fpeeics  dicutur  ad  deuineqj  pro  fiibftanti» 

proprietate/ed  pro  efFicicntiis  caufaru  re- 

rum  fpecics  in  ipfo  dcfcribuntur.  Cap,^.- 

4        g  deo  nulla  teporu  fuccefsio  afcribaf  .Ca.8, 

^         De  temporibus,  Cap.p. 

code    Demundo.  Gap.io» 

7  Vndcmalum.  Cap.ii. 

8  Dc  angelis.  Cap.12, 
II  Dehomine.  Cap.13. 
1 1  De  anima  caeterisqj  fenfibus  Cap.14. 
13  De  fenfibus  carnis.  Cap.i^". 
codc  De  Chrifto  filio  dei,  Cap.i^". 
15  Dc  fpiritufando,  Cap.17. 
j6       Delcge.                                           Cap.i8. 

17  pe  ecclefia  &  h(jrefibus,  Gap.i^. 

18  De  haereticis.  Cap.zo. 

19  De  gcntilibus  philofophis .  Cap.ii, 


u 


XHDEX 

1:9  Dc  difFcrentia  tcftamentorum-  Cap.zti 

code  Dc  fymbolo  & oratione.  Cap.ij» 

20  Dc  bapciimo  &  commttmone»  Cap.i^. 

21  Dc  feptcm  rcgulis,  Cap.i  j. 
XX  Demarcyrio.  Cap.i^. 
13  Dc  fandorum  miraculii.  Cap.  i  yi 
13  De  Anricbrifto  &  cius  £gnis«  Cap.i8« 
24  Dc  rerurredionc.  Cap.i^w 

24  Deiudicio.                            ,  Cap.30* 

25  Degchcnna.  Cap.^i* 
25  Depoenisimpjorum^  Cap.^i^ 
%S  Dcglorialandorum.  Cap.^j» 

Rubticse  Secttndi  Libti* 

'27  Defapientia.  Capiir 

code  Dcfide.  Cap.2. 

28  Dccharitatffe  Cap.3, 

2i>  Derpe.  Cap.4, 

code  Dcgratia.        ^  Cap.5. 

30  De  praedeftinationc.  Cap.^J", 

31  De  conucrfis.  Cap.7. 
3  2  Dc  primordiis  conucrfbrum^  Cap.8. 

33  Dc  confiidu  conuerforum.  Cap.^, 
codc  De  rcmifsa  conucrfione.  Ca.ro. 

34  Dc  exemplis  randorum.  Cap.iT. 

35  De  compundione  cordis.  Cap.i  2, 
eode  De  confcrsione  pcccatorum  8c  pcsnitencia. 

Cap.i3' 

^y  De  derpcrationc  pcecantium.  Cap.i  4.' 

epdc  De  his  qui  a  deo  defcruntur.  Cap.i^* 


iNDEX 

3« 

DcIjiVqoiaddclidumpoft  Uchrymis  rS 

ucrtuntur. 

Cap.16'.' 

39 

De  pcccato^ 

Cap.17; 

eode 

De  leuioribus  pi^ccatisJ 

Cap.i8. 

40 

De  grauio  ribus  pcccatis.' 

Cap.ip. 

codc  De  manifeftis  occukisqi  pcccatiY 

»  Cap.io» 

4'^^ 

Dc  pcccati  amorc. 

Cap.ii. 

€odc. 

Dc  peccandi  necefsitatc; 

Cap.zi, 

codc 

De  peccandi  confuetudinc. 

Gap.a^. 

41 

De  peccandi  recordatione* 

Cap.24. 

43 

De  cogitatione 

Cap.i^. 

code 

De  confcientia. 

Cap.ifi". 

44^ 

Dc  intenuone  mcntis 

Ca.27. 

code 

De  fenfibus  carnis. 

Cap.i8. 

45 

Derermone. 

Cap.2^. 

46 

De  mcndacio. 

Cap.30. 

codc 

De  iuraraento. 

Cap.31. 

47 

De  vitiis^ 

Cap.^z. 

47 

Quod  vitifs  vitia  &  cx  virtutlbus  virtutcs 

oriuntur. 

Cap.33. 

48^ 

De  male  vfis  virtutibus. 

Cap.34. 

codc 

Dc  fimulatis  virtutibus. 

'  Cap.3J, 

49 

Dc  appctitu  virtutum. 

Cap.3^. 

50 

De  pugna  virtutu  aducrlus  vitia* 

Cap.37. 

code 

Dcfupcrbia. 

Cap.^S. 

51 

De  fornicationc. 

Cap.3P. 

« 

De  concinentia. 

Cap.40. 

54 

De  cupiditatc. 

Cap.41. 

5^ 

De  gula. 

Cap.41. 

57^ 

De  cbrietatc. 

Cap.43. 

code 

Dcabftincntla.' 

Cap.44, 

lU 


tNDEX 

Rubricas  Tertii  Libtu  1 

^^  Deflagellis;                                    Czp.il 

€o  pe  gemina  pereufsionc  dei.             Cap.  1, 

6"!  De  infirmitate  earnis.                       ^3p-3» 

6t  t>e  tolerantia  diuinas  cbrreptibnis,  Cap.4. 

6t  De  tisntationibus  diaboli.                  Cap.^. 

66  De  tentamentis  romniorum«           Cap.dT. 

6y  Deorationc.                                    Cap.7, 

y4  De  ledion^.                                  Cap.8. 

7t  pe  afsiduitatc  lcgcndi.                     Cap.p. 

€ode  pe  dodrina  fine  gratia,                     Ca.io. 

y%  Pe  fuperbis  ledoribu».                   :Cap.n. 

eode  De  carnalibus  ledbtibus  Sc  b^reticis.Ca.i  1, 

code  De  libris  gentiliuin.                        Cap.13. 

;^3'  De  collatione.                               Cap.14. 

74  Dejcontemplationc  &  aftione.        Cap.15. 

;^5  De  contemptoribus  mundi.             Cap.i^". 

y6  De  fandis  ^  a  cofortio  feculi  feparat.Ca.17. 

eode  De  peeptis  artioribus  monachoru.  Cap.i8, 

77  Deprofcfsionemonachorum,  Cap.15?, 
cbde  pehumilitatcftiortachi vclopere.  Cap.io, 
eod^  Pe  monachis  g.  curis  feculi  occupatur.  C.zi 

78  De  his  qui  a.dco  mundi  amore  prsepediun- 

.  tur.       "                -  Cap.22, 

75?    .  Peiadantia,  Gap.23. 

8d      Dehypocriii.  Cap.24. 

81  Deinuidia.  Cap.25. 
code  Pe  fimulatioher  Cap.26'. 
code-Pbodio.  Cap.2'7. 

82  Dedileaione,  ^,  Cap.28. 
cbde   D^ii^isamiciso  Gap.2i^i 


g5      Bc  amicitia  munerc  onal  Cap.3  oi 

code   De  concordia  malorum.  Cap.^r. 

code   De  corrcptfone  fraterna.  Cap.32. 

84     De  praBpofitis  eeclefise.  Cap.33. 

eodc  Deindignisprsepofitis.  Cap.34, 

S5       Dc  indodis  praepoficis.  *  Cap.35^ 

code  De  dot5lrina  &  excplis  ppofitoru,  ■  Cap.^^". 
86*  Dc  his  ^  bene  docet  &  male  viuuc.Cap.?  7. 
S5  De  cxeplis  prauoru  facerdotu.  Cap.38* 
Sy      De  prsepofitis  carnalibus.    ^  Cap.^p. 

c^de   Dc  iracundis  doftoribus  Cap.40. 

code  De  fuperbis  dofloribus.  Cap.^r. 

88  De  humilitatc  prsepofitorum.'  Cap.4  z. 
code    Dc  dodrinae  difcrctionc.  Cap.43» 

S9      De  filentio  dodoris.  Cap.  4  4 . 

code   Dc  praebcnda  facerdotali  protedione  in  ple 

bc.  Cap.45. 

90     De  difciplina  facerdotis  in  his  qui  delinquut. 

Cap.^^*. 
j>2,     Dcfubditls,       .  Cap.47. 

eode    Deprailatis.  Cap.48. 

pi      De  iuftitia  principum^  Cap.45;. 

54     De  patientia  principum.  Cap.50. 

code  De  delidis  principu  fiuc  cxemplis.  Cap.51. 
code  Quod  principcs  legibus  tcneantur.  Cap.5  i. 
P5  De  potcftate  principum  in ecclefia.  Ca.53. 
<odc  Deiudicibus.  Cap.54. 

code  De  prauis  iudicibus.  Cap.55. 

^5"  De  verbofis  &  elatis  iudicibusi  Cap.^^", 
code  De  iudicibus  qui  acccptione  peribnarum  & 

caufa  amicorii  fubuertunt  iudiciu.  Gap.57. 
code  Quib^rebusfubucrtituriudicium.  Cap.58. 

A  iiii 


IKDSS 

t^i     De  falfo  tcftc,  Cap.^^^ 

5)7      De  caufidicfs.  Cap.6o* 
J98      Deopprefsoribuspaupcnimi         Cap.6r. 

ij^      De  tribulationc  uiftorunv  Cap.^r* 
^9     Deamatoribusmundi.  Cap.d^j, 

101     Dediuftiis&clecmorynaJ  Cap.d^. 
t02    Qudd  tantum  iia,  vita  eil  licitum  operari  bo 

num.  Cap.6j. 

105     Dc  metu  mortis.  Cap.^5"* 


ERRATA. 

Folio  i^,pag.i.  verr.7.  prophetia.io,  Morc  cnrda 
fuo.  Foi.iS.pag.i.verf.i.funtmorbi.  Fol.ip. 
pag.i.verr.^.non  qi\i  ex.zi,curfuqj.2p,  &  ipfa. 
Foi.io^pag.i.verf  2i,agendum,nonnun§feci&e 
fufFiciet.Qui.  Fol.2i.pag.i,verf  i.emundatione. 
1 1 ,atqj  in  vna  perfona»i ^,nominata,  &  caput. % 4, 
deleui  vt  nubcm.ifi^,  non  ad  vnum  hoc  congruir. 
Hsec  in  tanta  erratorum  infinitatc  candidc  ledor 
boni  confulc. 


D.ISIDORI 

HISPALENSIS  EPI^ 

SCOPI  DE  SVMMO  BONO 

IIB£R.       I. 

QucJ  J  dcus  fummus  &  incommuta- 
bilis  fit.  Gap.  i. 

V  M  M  V  M    bonum  Deus 

cft ,  quia  incommutabilis  cft 

&  corrumpiomninononpo 

tcft.  Creatura  vcro  bonum, 

S  fcd  no  fummum  cft,  quia  mu 

tabilis  eft.  Et  dum  fit  quidcm 

bonum,  no  tamen  efse  poteft 

fummii.  Quid  eft  dei  immor- 

talitas,  nifi  eius  incommutabi 

!itas?Nam  Sc  angcli  3c  anim^^  immortales  funt,{ed 

immuiabiles  non  funt.  Idco  folus  deus  dicitur  im- 

mortalis,quiafoIus  incommutabilis  eft.  Nam  ani- 

ma  moritur,dum  defcrcntc  dco  de  bono  in  malum 

mutatur;  fic  &  angelus  eft  mutatus,  dii  dcferto  dco 

cft  lapfus.Qupd  matcriam  habet  vndc  cxiilat,  mu 

tabile  eftrquia  de  informi  ad  forma  tranfit.  Quod 

vcro  non  habet  matcria,immutabile  eft,  ficut  dcus 

vtiqj  eft.Bcne  ac  fubftantialiter  funt  ifta  in  dco ,  id 

cft,incortuptio,immortalitas,  incomutabilitas:  in- 

de  &  merito  cudae  pracponitur  crcacursc.Opus  no 

A  V 


ISIDORIDE     SVMMO     BONO 

confilium  apud  deum  crcdimus  mutarijnec  varia- 
ri  eum,quia  pcr  varia  tepora  diuerfa  prsecipit,  fed 
manesidcm  incommutabilis  Sc  aetcrnus  quid  cuiqj 
congruu  efset  tepori  ab  ipfa  ^ternitate  in  eius  ma- 
iit  difpofitione  confilii.  Non  vfu  noftro  aliud  dcu 
putan\aliud  pulehritudine  cius,  atqj  aliud  magni- 
ludincm  ipfius,{icut  aliud  eft  homo,aliud  pulchri- 
tudo  eius:quia  defiftcnte  pulchritudine,  homo  ma 
net. Ac  per  hoc  qui  ita  intelligit  deii,  corporeu  ef- 
fe  credit,  dum  pulchritudo  3c  magnitudo  dci  ipfe 
deus  fit.Idco  deus  dicitur  fimplcx,  fiuc  non  amitte 
do  quod  habct,fcu  quia  non  aliud  cft  ipfe,&  aliud 
quod  in  ipfo  eft.lnordinate  dici  feu  cofcrri  vitiis  ea 
quae  ordinate  in  deo  funt,  vtpote  fimplieitas,  quas 
aliquado  dicitur  pro  ftultitia,&  no  eft  in  deo,apud 
deum  vero  fumma  fimplicitas  eft.Iuxta  hanc  regu 
lam  &  caetcra  cxiftimanda  funt. 

C!Qudd  immenftis  Sc  omnipotens  fit 
dcus.  Cap.2. 

On  ideo  ccelum  &  tcrra  implet  dcus  vt  con 
N    tineant  eum,  fed  vt  ipfa  potius  cotineantur 

ab  co.  Nec  particulatim  dcus  implet  oiTiia, 
fed  cum  fitidem  vnus,  vbiq;  tamen  eft^totus.  Ncc 
ita  putadus  eft  efsc  in  omnibus  deus,  vt  vnaquseq; 
res  pro  magnitudine  portionis  fuae  capiat  eum,  id 
eft,maxima  maius  8c  minima  minus:  du  fit  potius 
ipfc  totus  in  omnibus  fiue  omnia  in  ipfo.Omnipo 
tcntise  diuinse  maicftas  cunda  poteftatis  fu<^  imme 
fitatc  c6cludit,nec  euadcndi  potetia  cius  quis  aditii 
inucnire  poterit,quia  ille  omnla  circumquaq;con- 
ftringif.Cunda  cnim  intra  diuini  iudicii  poteciam 
coartantur,fiue  qu^  cotinedafunt,vtfaIua  fint:fiue 


qii3e  amputanda  funtjVt  pereant^NuIIatctlus  crgo 
dicimus  pofse  efFugerc dcu  quempia.Qui enim  cu 
no  habet  placacu,ncquaq  euadet  iratu.immcnfitas 
diuinas  magnitudinis  ifta  eft,vt  intelligamus  cu  in^ 
ira  omnia  kd  no  inclufumjcxtra  omnia  fedno  cx- 
clufum.Et  idco  interiorem,  vt  oiiiia  c5tincat;  idco 
exteriorcm,  vtineircunfcriptaB  magnitudinis  fuse 
immeiitate  omnia  concludat.pcr  id  crgo  quod  cx- 
terior  eft,oftenditur  cfsc  creator:  pcr  id  vcro  ^  in- 
lerior,gubernare  omnia  dcmoftratur.Ae  ne  ca  qu^ 
crcata  funt  finc  deo  efscnt,deus  intra  omia  cft.Ve- 
rum  nc  extra  deu  efscnt,dcus  exterior  cft,vt  omnia 
conciudantur  ab  co.De  cofummatione  alicuius  fa 
€ti  dicitur  perfedio.  Deus  aute  qui  non  eft  fadus, 
quomodo  eft  perfedus  ">  Sed  hunc  (ermonc  de  vfu 
noftro  fumit  humana  inopia ,  ficut  8c  reliqua  vcr- 
ba,quatcnus  id  quod  incffabile  cft  vtciiqj  dici  pof- 
fic,quoniadedeonihildigne  humanus  fermodi- 
cit.Du  localis  no  fic  deus,  localicer  tame  in  fuis  am 
bulat  fandiSjdii  de  loco  in  loco  pr^dicat  ab  eis.Na 
deus  qui  nec  loco  mouetur  nec  tepore,  in  fcmis  tii 
fuis  &  tepore  8c  loco  mouetur,quoties'  ab  cifdc  lo- 
caliter  pr^dicatur.Dii  de  deo  nee  fecundu  quantita 
te,nee  feciidd  qualicate,necfccundiifitii,nec  fccun 
^u  habitii,auc  motu  aliquid  di^ne  dicatur:  ineft  ttx 
ci  quodamodo  latitudo  charitatis  qua  aos  6c  ab  cr 
rore  colligit,&:  continctin  veritatc.Incft  ci  &  lon- 
giiudo  qua  nos  longanimiter  malos  portat,  doncc 
cmcudatos  patrise  futiirse  reftituat.Ineft  ei  8c  alritu 
do  per  quam  omncm  fcnfum  fuas  fcienti^  immcfi- 
tate  cxuperat.Ineft  ei  &  profundu  quo  damnados 
i^ifcrius  iufta  xquitate  difponens  pr(^ordinac. 


tSXDOKt    DS    5VMMO    »0N6 

(CQuddfnuifibilisficdcus,  Cap.'5* 

Vm  de  deo  loqucns  fcriptura  plcrunque 
C  dicir,ecce  deus,non  quafi  vifil^iltm  oficn 
ditjfed  vbiquc  eflc  pra:{cntcm  fignificat. 
Per  id  quod  dicit ,  eccc  dominus,  magnitudinem 
diuinitatis  eius  nullus  pofsitfcnrus  attingerc,ctiam 
ncc  angclicu$,quanuis  vfque  ad  parilitatem  angr* 
Ifcam  humana  poft  rcfurredionc  natura  proficiar^ 
&:ad  contemplandum  deum  indcfefsa  confurgat. 
Viderc  tamc  eius  efTcntiam  plene  non  valet,  quam 
ncc  ipfa  perfedio  angelica  in  totum  attingit  fcirc, 
fecudum  apoftolum  qui  ait,  Pax  dei  quas  exuperac 
oem  fcnfum,vt  fubaudias  ctia  angcIoru.SoIa  enim 
trinitas  fibi  integre  nota  eft ,  &  humanitas  a  Chri- 
fto  fufcepta  quae  tertia  eft  in  trinitatc  pcrfbna,  Intel 
Jigibilitcr  quodam  miro  modo  dci  eflentia  fciri  po 
tcft  dum  efse  creditur.  Opus  vcro  eius  quod  vtique 
asquari  ei  non  poteft,&  iudicia  a  nullo  penitus  fciu 
tur.Dci  fecrcta  iudicia  no  pofTc  fenfu  pcnetrari  vel 
angelico  vcl  humano,&  idco  quia  occulta  fcd  iufta 
funtjtatudem  vencrari  ea  opus  cft,&  temerc  no  dii 
cutere  aut  inquirerc  quis  audeat,fecundum  apofto- 
lum  qui  ait,  Quis  enim  cognouit  fenfum  domini, 
aut  quis  confiliarius  eius  fuit> 

Quod  ex  creaturae  pulchritudine  cognofcitut 

crcator.  Cap.4. 

AEpc  ad  incorporcam  creatoris  magni- 

5        tudinem  crcaturarum  corporca  magnitu 

do  comparatur,vt  magna  confidel-entur 

ex  paruis,&  ex  vifibilibus  inuifibilia  SBftimentur,at 

que  ex  pulchritudine  fadoru  cfFcdor  operii  agno- 

fcatur:non  tamen  parilitate  confimili,fcd  ex  quada 


tlBlEK        U  ^ 

fubdita  8c  crcata  fpccic  boni.  Sicut  opus  vel  ars  m 

artificetn  rctorquct  laudem,  ita  rcrum  crcator  pcr 

crcacuram  fua  laudatur.  £t  quanto  fit  cxcellcntior^ 

«X  ipfa  opcris  conditionc  monftratur.Ex  pulchritii 

dinc  circunferiptaB  crcatur?  pulchritudincm  fuam, 

quae  circunfcribi  ncquit^facit  deus  tntelligi,  vc  ipfis 

vcftigiis  rcucrcatur  homo  ad  deum,quibus  aucrfus 

cft .  vtquia  pcr  amorcm  pulchriiudfnis  ercatura:  k 

crcacoris  forma  fc  abftulit,rurfum  pcr  creaturas  dc- 

corcm  ad  crcatoris  pulchritudinc  rcucrtatur.  Qui- 

bufdam  gradibus  intclligcntias  pcr  creaturam  pro« 

grcditur  homo  ad  intclligendum  dcum  crcatorcm, 

id  cft  ab  infenfibilibus  furgens  ad  fen{ibilia,a  fenfi-. 

bilibus  furgens  ad  rationabilia,  a  rationabilibus  fur 

gcns  ad  creatorcm .  Intelligibilia  pcr  fe  collaudant 

deum,irrationabiIia  &  infenfibilia  non  per  fe,fed  ^ 

nos  dum  ea  confiderantes  deu  Iaudamus.Sed  ideo 

dicuntur  laudare  ipfa,  quia  eandem  laudem  earum 

parturit  caufa .  Dixcrut  antiqui  c[>  nihil  tam  hebes 

lit  quod  non  fenfum  habcat  in  dcum.Hinc  eft  illud 

c^  cx  fllicc  duro  fcintilla  excutitur.  Et  fi  ignis  m  fa 

xo,  vtiq;  ibi  fcndis  fentitur  vbi  fc  vita  non  fcntit» 

CQuod  ex  noftro  vfu  qujeda  fpccics  ad  deii 

rcfcrantur.  Cap,^. 

Oftro  vfu  dcus  zelarc  dicitur  vel  dolere. 

N        Horum  enim  motuu  apud  dcum  pertur- 

batio  nulla  eft,apud  quc  tranquillitas  fum 

ma  cft .  Non  ita  eft  praecipitanda  mentis  fententia 

vt  credamus  pofse  deo  furoris  vel  mutationis  acce- 

dere  perturbationem,{ed  ipfam  arquitatem  iuftiti» 

qua  rcos  punit  iracundiam  facra  Ic(9;io  nominauit: 

quoniam  quod  iudicantis  sequu  eft/uror  eft,&  indi 


ISIDORI     DESVMMO     BONO 

gnatio  paticcfs.Ita  crgo  intelligcre  opus  cft  &  alias 
pafsfoncs,  quas  de  afFedione  humana  ducfc  rcriptu 
TSL  ad  dcum,vt  Sc  iuxca  fc  fncpmutabilis  fit  creden- 
dus,^  tamen  pro  caufaru  cfFedibus  vt  facflfus  in- 
telligatur,noftr^  locutfonis  Sc  mutabilitatfs  gcnere 
appelletur.Tam  clcmcntcr  deus  humanse  infirmfta 
ti  confulitjVt  qufa  eu  ficut  eft  non  pofsumus  agno- 
fccre,noftrq  locutiois  morc  fefpfum  nobi^  fnfinuer. 
Vnde  dc  membrorum  noftrpruni  qualitatem  habe 
re  defcribitur,&  pafsionum  fndfgna  dici  de  fe  yo- 
luft,quatenus  ad  fua  per  noftra  nos  traheret,  Sc  d(x 
condefcendit  nobf  s  confurgeremus  ef, 

CQupd  ex  rerum  f  nfcrforum  fimilftudfne,  ^ 

humanfs  motibus  figuratur  dcus.         Cap.^", 

Vltfs  modis  deus  ad  fignfficandum  fe  ho 

l/l        minibusjde  fnfcrforfbus  rebus  fpecies  ad 

fe  trahfc,  vt  quia  omnia  videt  dicatur  octt 

Ius,&  propter  ^  audit  omnia  dfca^ir  aurfs:  pro  eo 

autc  (^  aucrtitur  ambulat,  pro  eo  c^  expe£lat  ftat. 

Sic  6i  in  cseteris  horum  fimilibus  ab  humanis  mo- 

tibus  trahftur  fimilitudo  ad  deu,ficut  eft  obliuifces 

&  mcmorans.Hinc  eft  quod  propheta  dicit,Iuraufc 

dominus  exercituii  peranimam  fuam:  non  c^  deus 

anima  habeat,fed  hoc  noftro  narrat  afFe6lu.  Et  alf- 

bf  fimili  figur3,&  vermis  &  fcarabeus  fntelligitur. 

Nec  mlru  fi  vfh*bus  fignificationibus  figuretur,qui 

vfq-,  ad  noftrarum  pafsionum  fcu  carnis  cpnfume- 

Ifas  defcendifse  cognofcitur.  Na  8c  Chriftus  agnus 

non  pro  natura,  fed  pro  innocetia,&  leo  pro  fbrti- 

tudine  non  pro  natura,^  ferpens  pro  morte,&  fa- 

picntia  non  pro  natura  fcribftur.Na  8c  fn  propheta 

plauftri  portStis  foenii  fpecies  ducitur  ad  dcum .  Et 


1 1  E  E  R         I.  4 

h^c  omnia  idco  p  iigura  Chnftus,^a  nfhil  eft  corii 
ad  proprietatc  fubftanti^  eius,c]ue  reuera  mxta  pro 
pria  fubftacia  inuifibtlem  efse  Sc  incorporcu  coftat, 
C  Quod  non  fecundum  efsentiam/ed  fecudii  fi- 
militudine  fpecies  dicutur  ad  deum ,  neqj  pro  fub-* 
flantiae  proprictate,fed  pro  efEcientiis  canfaru  rerii 
ipecies  in  ipfo  defcribuntur.  Cap.7. 

L^runq^  de  corporibus  ad  deu  fumuntur 
P        qualitatu  fpccies  ,  qnq  tamen  in  dco  non 

funt,quiain  propria  natura  incorporeus 
cft  &  incirctifcriptus.Sed  pro  efFicietiis  caiifaru  re- 
ru  in  ipfo  fpecics  fcributur,du  non  fccijdu  cfsentia, 
fed  fecildu  fimilitudinc  fpecies  dicutur  addeu,neq; 
pro  fubftati(^  proprietate/ed  pro  efficietiis  caufaru. 
Vnde  &  crediturdcu  nunqua  vifibiliter  hominib' 
apparuifsc,nifi  p  afsumpta  creaturaru  fpecie.  Fallii 
tur  quida  ftultoru  dCi  legunt  ad  imagine  dci  fa6luni 
cfse  homine,arbitratcs  ded  efse  corporeii,  dii  no  ca 
ro.i.corpus,fed  anima.i.  fpirit^  dd  imagine  habeat. 
No  cfgo  cfsc  corporis  forma  in  deo  credamus,qui 
homine  ad  imagine  fua  fecit,  quia  mente  n5  carne 
ad  (imilitudinefua  creauit.  Gogita  igitur  quale  cor 
pus  habeat  veritas,&  dii  no  inueneris,hoc  eft  deus. 
Facics  dei  in  fcripturis  fadis  no  caro,  fed  diuina  co 
gwitio  intclligicur ,  ca  ratioe  qua  per  facie  c6fpe6la 
quifq;  cognofeitur.Hoc  enim  in  orationc  dicit  dsOy 
Oftende  nobis  facie  tuarac  fic  dicatur,da  nobis  co* 
gnitione  tua.Os  dei  vnigenitus  cius  eft  .  Nam  ficut 
pro  verbis  quse  per  lingua  fiut  faspe  dicimus  illa  8c 
illa  Iingua,ita  8c  pro  vcrbo  os  dei  ponitur  ,  ^a  mos 
cft  vt  verba  ore  formetur.Et  fi  volueris  generc  locu 
liois  illo  demoftrare  quo  is  q.  efficit^  id  qd  efficit 


ISIDORl     DE     SVMMO     BONQ 

nominaturjbenc  ospro  verbo  ponis,ficut  Im* 
guam  pro  verbis,  ficut  manus  pro  l/ieris.  Yeftjgfa 
dei  funrquibusnuncdeusper  fpeculum  agnoici^ 
tur.  Ad  perfcdum  vero  omnipotcs  rcperitur,  dum 
in  futuro  facie  adfaciem,quiburqj  eledis  praefcnia 
bitur,vtipfam  fpecfem  contcmpIeniur,cuius  nunc 
veftigia  comprehendere  conatur,  &  hoc  cft  o^  per 
fpcculum  videri  deus  diciiur,fic  &  c^etera. 

CQuod  deo  nulla  tcmporum  fuccefsio 
afcribatur.  Cap.8. 

Mnia  tempora  praecedit  diuina  a^ternitas, 
O  nec  in  deo  praeteritum,prafcns,futurumve 
aliquod  crediiur;fed  om»nia  pr<^fcniia  in  eo 
dicuntur,quia  aetcrnitate  fua  cuniEla  comple^iiun 
Alioquin  mutabilis  eft  deus  credendus,  fi  ci  fucceC 
fiones  tempDrum  afcnbuniur.  S'\  femper  aliqua  ef^ 
fent  cum  dco  tempora,non  efset  tempus,  fed  efset 
^ternitas,necmutarcnturtempora,fedflarent.Pr^ 
fenSjprxteritum,^  futurum,noflrorum  eft  habe- 
rc  non  dci.  Vcrbi  caufa,  dicimus  pro  prsefenti,  tc- 
neo  cod?*ccm.,pro  prseterito  tenui,pro  futuro  tene- 
bo> Vniuerfitatem  vero  deus  tenet,  $c  pro  tenuit  Sc 
tencbir,tenet  dicitur.Sed  nec  ipforum  angclorum 
difcefsio  acccfsiovc  efl  temporum,  Nam  duas  efsc 
in  creaturis  res,  quibus  vicifsiiudo  temporum  non 
valct,  angelis  fcilicet  propter  quod  incommutabili 
tnhsercnt  crcatori:[iue  materi^  illiinformi  prius  ^ 
cx  ca  omnia  ifla  quas  temporaliter  iam  voluuntur, 
fbrmarentur,nec  ipfi  vtiqj  valebai  tempus.  Tem- 
pus  igitur  non  ad  cas  crcaturas  quse  fupcr  coelos 
funt,fed  ad  eas  qu«  fub  ccelo  funt,pcrtinerc  cogno 
fcitur.Non  cnim  angclis  acceduc  tempora  vel  fuc* 


1.1  BEa    tl  J 

ccdmit,fed  nobisqufrqb  coelo  vcrfainqr  m  ko^ 
infimo  mundo. 

CD^  Temporibus,  C^p.j^, 

Vlla  antc  prindpwm  mundi  fuiisc  tcmpo! 
N   ra  manifcftum  cfttquia  dum  fit  ipfum  tcm- 

pus  crcatura,in  princfpio  cu  mundo  fadu 
cfsc  crcdcndugi  eft.Ideo  ergo  principfum  dieitur, 
t|uod  cx  ipfo  coepit  rcrum  vniucrfarum  cxordium, 
NuIIum  fpatium  corporalftcr  habcnt  tepora,  qufa 
antc  abfcedunt  pcne  ^  vcniat.  Ideoq-,  in  rebus  nul 
lus  ftatus  cft  tcmporum,quia  ccleri  crcatur?  moti| 
mutantur.Ncc  centum  anni,vnum  icmpus  cft:ncc 
vnus  annus,vnum  tempus  eft.-ncc  vnus  mefis,ynuf 
tempus  cft;nec  dies  nec  hora :  quia  du  h«c  omnia 
partfculis  acccdunt  fuis  &  decediit,  quomodp  vn^ 
dicenduni  eft  quod  non  (imul  cft?  Vtrum  fit  pr«t^ 
ritum  futurumve  tempus  (lcut  praefens,  quaercndu 
eft.Et(icft,fcircoportet  qualiter  aut  vbi  cft:fe4 
aduerte  <:un6^a  &  futura  &  prsBtcrita,  <&  pr^fcn- 
tia  in  animo  potius  rcquirenda.Tria  ifta  pr^terita 
pragfentia  &  futura  in  animo  tantum  inueniri  pof- 
funtjprseterita  reminifcendo,praefentia  contuedp, 
futuraexpe^iando.Spcramus  igitur  aduenientia, 
intuemur  praE?fentia,recoIimus  tranfcutia.  Hasc  n3 
ita  in  deo  runt,cui  fimul  omnia  adfunt. 

CDe  mundo.  Cap.io. 

Vndus  cx  rebus  vifibflibus,fed  tamcn  inuc- 
M    ftigabilibus  conftat.Homo  autem  ex  reruin 

vniuerfitatc  compofitus,  alter  in  brcui  quo- 
damodo  crcatus  eft  mundus.Ratio  mundi  de  vno 
confidcranda  eft  hominc.  Nam  ficut  per  dimen- 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

(iohes  «tamiil  ad  finem  homo  vcrgit;  ita  5:  miin^ 
dus  per  hoc  quod  difteditur  temporc  dcficit,  quia 
vnde  homo  atqj  mudus  crcrcerc  videtur,inde  vter 
qj  minuitur.Fruftra  dieitur  pcr  tanta  rctro  tempo 
ra.dco  vacanti  noua  pro  mudo  faciedo  ortam  fiiif 
fe  cogitationcm,quando  in  fuo  ^terno  mancrct  c6 
iilio  huius  mundi  conftrufiiio;  ncc  tcpus  antc  prin 
cipium,fed  setcrnitas  fuit.Tempus  ^cro  a  fubftitu- 
tionc  crcatur<^,non  creatura  coepit  atcporc.Quida 
aiatitjQ^id  facicbat  deus  antcq  coelu  faccrct?  Cur 
iioua  voluntas  in  deo  vt  mundum  condcrct  orta 
cft?  Scd  noua  voluntas  in  deo  exorta  non  cft,  quia 
ctfi  in  rc  mundus  non  erat,  in  seterna  tamen  ratio- 
nc  &  confilio  femper  crat.Dicunt  quidam,quid  fii 
bito  voluit  dcus  facere  mundum,qucm  antc  no  fe- 
cit?  voluntatem  dci  immutari  arbitrantes,  qui  ali- 
quando  voluit  quod  aliquando  no  voluif  Quibus 
rcfpondcndum  cftjVoIuntas  def  deus  eft,quia  non 
ipfe  aifud  cft,aliud  volijtas  eiusrfcd  hoc  cft  illi  vcl- 
lc^quod  ipfe  eft.Et  quod  ipfe  eft,  vtiq;  seternum'^ 
fncommutabilc  eftrh^c  eft  ergo  voluntas  eius.Ma- 
teries  ex  qua  formatus  eft  mundus,  originc  non  te 
pore  res  a  fe  fadas  prsecefsit^vt  fonus  cantu :  prior 
cnim  eft  fonus  cantu,quiafuauitas  cantilenas  ad  fb 
num  vocis,non  fonus  pertinet  ad  fuauitate:  ac  per 
hoc  vtrunq;  fimul  funt,fed  ille  ad  quc  pertinet  can 
tus  prior  efl,id  eft,fonus.Matcria  cx  qua  coelu  ter- 
raqj  formata  eft,ideo  informis  vocata  cftjquia  no- 
dum  ex  ea  formata  erant  ,qu^  forraari  reftabant. 
Vcrum  ipfa  materia  cx  nihilo  fada  erat.  Aliud  eft 
aliquid  fieri  pofse,aIiud  fieri  necefse  eCsc,  Ficri  nc- 
cefse  eft,quod  deusnaturisinferuit.Fieri  autc  pofse 


II  BER 


cft,quoclcxtra  curfum  inditum  namrarum  crcator 
VC  facerct  quado  voluit  (ibi  rcicruauit.Non  cx  hoc 
fubftantiam  haberc  crcdcnd?  funt  tenebrx:  quk 
dicic  dominus  pcr  prophctam,  Ego  dominus  for- 
mans  Iuccm,&  crcans  tenebras :  (ed  quia  angelica 
natura,qu2e  non  eft  pr£uaricata,lux  dicitur,illa  au 
tem  quae  pr<juaricata  cft,  tenebraru  nomine  nuncu 
patur.  Vndc  Sc  ia  principio  lux  a  tencbris  diuidi- 
tur.Scd  quia  Sc  hos  Sc  illos  deus  creauit,  ideo  dict- 
-tur,Formans  Iuccm,&  creans  tenebras.  Vcrunta- 
•mcn  bonos  angclos  non  tantum  crcans,  Ccd  etiaih 
formans:maIos  vero  crcans  tantum,non  formans, 
Hoc  8c  de  hominibus  bonis  malisqj  accipicndum 
cft.Poft  annumeratam  coeli  terrseqj  creatura ,  ideo 
nominatur  in  Gencfi  fpiritufsadus,  vt  quia  fuper- 
fcrri  eu  dici  oportcbat,ante  illa  nominaretur  quo- 
rii  creator  fpiritufsadus  fuperfcrri  diceretur.  quod 
Sc  Apoftolusindicat,dum  fupereminente  via  cha- 
ritatis  demoftrat.Ideo  fuperferri  aquis  fanfl:us  dici 
tur  fpiritus,quia  donii  cft  dci,in  quo  fubfiftetes  rc- 
quiefcimus,atq;  protegedonosfuperfertur  nobis- 
Vnaqucq;  natura  fuo  ponderc  nititur.Ignis  autcm 
Sc  olcii  merito  fiiperiora  femper  appetur,  quia  per 
ipforu  figura  fuperferri  vniucrfse  creaturae  fpirittts 
fandus  probat.Dies  prior  faduSjangeli  funtrquo- 
ru  propter  vnitatc  infinuanda  non  dicsprimus,{ed 
dics  didus  cft  vnus.Et  idcirco  ipfe  rcpetitur  fem|> 
in  cxecutione  creatura».  Quia  dics,  hoc  eft  natura 
angeIoru,quado  creaturaipfam  contepIabat,quo- 
damodo  vefperafccbatrno  aut  pmanedo  in  ei^  crca 
tur^  cotuitu,fed  laude  eius  ad  dcii  rcferes,eaq5  mc- 
lius  in  diuina  ratioe  cofpicies^cotinuo  mane  tiebac« 

a  ii 


isiSbRi   i>t  sVmmo    isoNO 

Sl  vcro  pcirmancrcc  neglefto  crcatorc  m  crcatbfi 
arpedu^iam  non  vcfpera,fcd  nox  vtiquc  iierct.  Dii 
fc  cSreatura  mcIHn  deo  <|uam  in  fcipfa  noucrit,ipfa 
(tii  coghitio  quas  mator  in  deo  cd  ^  dics  &  lux  dici» 
CutCognitio  vCro  fua  in  feipfaad  compcnfation6 
Coghitionis  illius  qUae  cft  ih  dco,  quia  logc  ihferior 
cft,ve(p€ra  nominatunldeoq;  poft  vcfpcram  mane 
ifiebat.  Qu^ia  dum  fuam  in  fc  cogriitionem  fibi  fatif 
faccre  non  agnofceret,  vt  fc  plenius  nofTc  potuifser^ 
ad  dcum  fefe  rcfcrcbac  creatura,in  quo  fe  dic  agno«» 
(ecndo  mcliusficrct.non  fie  queadmodd  nos  trali- 
lorie  dicimus  fiat  aliquid,fic  deus  dixit,Fiat  carlum 
in  prihcipio.  Illud  cnim  feitipitcrne  in  vcrbo  vnico 
dii^utii  cft .  Si  tranntorie  didum  eft  a  deo,fiat:erat 
vtiq;  cteatura  aiiqua,vnde  iam  talis  ficrei  vox.  Sed 
qiiia  antcquam  diccret  fiat ,  nulla  extitic  creatura^ 
ipfiim  fiat  qUbd  didum  cft,in  seternitate  vcrbi  non 
in  vocis  fono  cnunciatum  eft.Non  fepties  k  deo  \i 
i(a,{eptiesque  laudata  eft  creaturarquse  antequa  fic* 
i^ctjpcirfe^e  ab  iilo  cft  vifa^fed  dum  nos  fingula  vi^ 
identes  Iaudamus,tanquam  ipfe  videat  laudetq^  per 
iios,ficut  illhdyNon  eftis  vos  qui  loqUimini,  {cd  fpi 
ritus  patris  vcftri  qui  loquitur  in  vobis.  Proinde  fi- 
icut  ipft  &  per  nos  loquitur ,  ita  videt  &  laudac  per 
nos:fcd  per  fc  perenniter  ac  fcmpiterne  videt ,  pcr 
mos  verO  temporalitcr.  Attende  vniUcrfalitcr  crea- 
turahi  ih  principio  valde  bonam  vocari,  fingulari- 
ter  vero  tantum  bbnam .  Quia  i&  mcmbra  corpo- 
Itls  cum  fint  fingula  bona ,  maius  tamen  bohum  fi 
ciunc ,  dum  fingulaomma  valde  bonum  corpus  ef 
ficiunt.DccorcTcmitorumomniiim  inpulcbro  St 
^^  Cdnfiftic^  fed  pulchrum  cft  quod  per  fcipfuih 


t  1  B  E  R       J.  7 

feft  puichrliilfi,  vt  homo  tx  anima  &  mcbris  omni- 
bus  conftans.Aptum  vero  cft,vt  veftimetum  &  vu 
dus.Ideoque  homine  dici  pulchrum  ad  (e,  quia  no 
veftimeto  Sc  vidui  eft  homo  ncce(Iarius,{ed  ifta  ho 
mini.Ideo  autem  illa  apta,quia  non  fibi  ficut  homo 
pulehra,aut  ad  Cc^icd  ad  aliud,id  eft  ad  homine  ac- 
commodata  non  fibimet  riecefsaria.Hoc  Sc  de  cafe- 
teris  elemcntorum  naturis  dicendum.  Cunda  quat 
fatit  Sc  fada  funt,mira  valde  funt,{ed  confuetudine 
viluerunt.Ideoque  ficdiuma<brutareopcra,vt  fem 
pcr  ea  cogices  immcnfa. 

CVndemalum.  Cap.tr. 

Alum  a  diabolo  fion  cft  creatum,fed  lifi- 

M        ucntum,<k  idco  nihil  eft  malumjquia  finfe 

dco  fa^um  eft  nihil.  Deus  autem  malum 

tton  fecit,  non  quia  alicubi  aut  aliquando  erat  ma- 

lum,vndc  fierei  diabolus,fed  quia  vicium  eft ,  durti 

cftct  angeius  bbnuSjfupcrbiendo  fa^us  cft  malus, 

3c  ideo  t&6tt  dicitur  ab  eo  inucnmm  malum.  NuU 

!a  efle  crearura  mali  <:dnftat,quia  natura  omnis  aufc 

fncommutabilis eft,vt deustaut  commutabilis eft, 

Vt  creatura.Malum  vcro  ideo  natura  nulla  eft,quia 

accedcdo  in  bonam  naturam  efficit  eam  vitiofam. 

Quod  du  difccdit,natura  manet ,  &  malum  quod 

inerat  nufquam  eft.Ex  co  quod  vitium  nocet  nam- 

rie,agnofeitur  vitium  naturam  non  eflc ,  quia  nihil 

quod  naturalc  eft  nocct .  Dum  ftatiira  bona  dlna- 

tur  proptcr  voluntatem  malam,  ip(a  voluntas  ma- 

la.teftis  eft  natur^  bon3B,qu2e  intantum  tcftatur  el 

efle  bonam ,  vt  illam  deus  pro  malo  non  relinquat 

inaltam.Croditur  ab  haereticis  nicntcm  i  deo,  vicia 

a  iii 


ISIDORX     DE     SVMMO     BONO 

i  diabolo  fuiffc  crcata,vndc  6c  ab  ipfis  du«  natursc 
bona  ScmzU  putantur .  Sid  vitia  natura  non  (unn 
&  dum  Ycrc  a  diabolo  fint,non  tamcn  creata  funt. 
Quam  ob  caufam  pcrmifcrit  deus  mala  oboriri  fta 
txm,nifivt  cxcontrariismalisbonse  naturas  dccor 
cmincret  ?  Modus  ifte  etiam  in  .verbis  cHc  compc- 
ritur.Qui  modus  antitheto  gr^ce  dicitur,<juod  lati 
nc  oppofitum  vel  contrapofitum  nominatun  Et  fic 
pulchra  locutio,  quando  mox  contraria  profpcris 
profcnmtur.Ita  3c  in  rebus  permixtum  cft  malum, 
vt  naturse  bonum  ad  comparatione  cxcelleret  ma- 
li.Fccit  dcus  omnia  valdc  bona ,  nihil  crgo  natura 
maIum,quando  dc  ipfa  qusc  in  creaturis  videntur  ef 
j(e.poenaIia,fi  benc  vtatur,&  bona  &  profpcrafiinr, 
fi  malc  vtantur  nocent.Ita  crgo  penfanda  cft  crca- 
tura  cx  noftro  vfu  iion  bona,nam  cx  fiia  natura  val 
de  bona.Si  radas  fiipercilium  hominis,paruam  rcm 
demis,fed  totius  corporis  ingcris  foeditarcm.  Ita  & 
in  vniucrfitate  crcatursc  eft ,  Si  extrcmu  vcrmiculu 
natura  malu  dixeris,vniuerf^  crcatur^iniuria  facis. 
Cunfta  mala  p  pcccatu  primi  hominis  pro  poena 
funt  traslata  in  vniuerfum  genus  humanu.  Proindc 
quaecunque  videntur  mala,partim  nobisfajuiut  ori 
ginc,partim  cuIpa.Mala  dicut  multa  in  creaturis  p- 
tierfijVt  ignem  quia  vrit,  vt  ferrum  quia  occidit,  vt 
fcram  quia  mordetrfcd  commoda  ipfbrum  non  in- 
tendes  homo  accufat  in  illis  quod  fibi  debet  potius 
imputarc ,  cuique  pro  peccato  ifta  effefta  funt  no- 
xia,qu3BiIIioraniexparte  fueruntantc  peccatum 
fubicda .  Noftro  vitio  non  fua  natura  nobis  mala 
funt,  ca  quae  nobis  nocent .  Nam  lux  cum  fit  bona, 
Infirmis  oculis  noxia  cft,  8c  tunc  oculorum  vitium 


L  X  B  E  K        !•  3 

non  lucis  cft .  fic  &  c^tcra .  Ciim  crcaturtrum  ftU 
mulis  Sc  elementorum  aduerfitatibus  homo  vcrbc 
ratur,peccati  hoc  cxigente  poena,vt  ideo  fupcrbies 
homo  ca  quse  infra  ipfum  funt  patiatur  aduerfa.  Va 
dc  &  in  fapientia  legitur  pro  deo ,  Pugnabit  cuni 
co  orbis  terrarum  contra  infenfatos .  Mcrito  crgo 
pcccatorum  hoc  aftum  cft,vt  n.aturalitcr  profpcra 
mutcntur  homini  in  aduerfa .  Vnde  Sc  Salomon  di 
cit,Creatura  exardcfcit  in  tormcntam  aduerfus 
iniuftos,&Ieuioreftad  benefaciendum  his  qui  ia 
deo  confidunt .  Non  crit  caro  fubieda  animse,  riec 
yitiurationi,fianimusnoneft  fubditus  conditori, 
Tunc  autem  refte  fubiiciutur  nobis  omnia  qu<^  fub 
nobis  funt,fi  nos  {ubiicimur  ei  a  quo  nobis-illa  fub- 
icfta  funt .  Nam  &  quse  vidcntur  fubicda  efie  ei 
qui  deo  fubicftus  no  eft,ille  potius  fubiicitur  ci  qui 
fuam  voluntatem  fubiugat  amori  eorii  qu^  fibi  cfle 
fubieda  exiftimat, 

CDeangcIis.  Cap.ii. 

Ngelorum  nomcn  officii  eft,  non  natu- 
A  r».Nam  fectindum  naturam^fpiritus  nu- 
cupantur.  Quando  cnim  de  calis  ad  an- 
nunciandum  hominibus  mittuntur,  ex  ipfa  annun- 
ciatione  angcli  nominantur.  Natura  cnim  fpiritus 
funt.Tuncautem  angeli  vocantur , quando  mit- 
luntur .  Natura  angelorum  mutabilis  cft,  quia  in- 
cft  ilhs  mutabilitas  m  natura ,  fedfacit  cos  incor- 
ruptos  charitas  fempitcrna  .  Gratia  dieimus  non 
natura  cfle  incommutabilcs  angclos .  Na  fi  natura 
incomutabilcs  efsenr,  diabolus  no  vtiq^  cecidiiTcc. 


ISIDORI    PE    SVMMO     BONO 

Mutabilicati  itaquc  narturse  (uffragatur  in  ill/s  con- 
tcnjplatio  creatoris :  inde  dc  priuatus  eft  apoftata 
angelus  dum  fortitudincm  fuam  non  a  deo,  fed  k 
fc  voluitcuftodiri.Antcomncmcrcaiuram  angeli 
fadi  funt,  dum  didum  eft,fiat  lux.De  ipfis  enim  di 
cit  fcripturajPrior  omnium  crcata  eft  fapietia.Lux 
cnim  dicuntur,participando  luci  setcrn^.  Sapien- 
tia  vcrodicuntur,ingenitae  inhsercndo  fapicnti»^ 
Etdum  fint  mutabiles  natura,non  tamcn  finit  cos 
fcontemplatio  mutari  dii;ina. Ante  omncm  crcatu* 
ram  mundi  crcati  funt  angcli.  8c  antc  omncm  crca 
tionem  angelorum  diabolus  conditus  cft:ficut  fcri 
ptum  eftjlpfe  cft  principium  viarum  dei.  Vnde  8c 
ad  comparationem  angclorii  archangelus  appella 
lus  eft.Primus  em  crcaius  cxtitit  ordinis  prselatioc^ 
iion  tcmporis  quantitate,  Primaium  habuifsc  in- 
ter  angelos  diabolum  conftat  cxcellentia  pr^Iatio- 
nis;cx  qua  fiducia  cecidit,  ita  vt  fine  reparationc  la 
bcrctur,  Cuius  praslationis  cxcellcntiam  prophcta 
his  verbis  cnunciat,  Cedri  non  fuerunt  akiorcs  il- 
lo  ,  in  paradifb  dei :  abietes  non  adasquaueriint 
fummitatem  illius.  omne  lignum  paradifi  non  cft 
afsimilatum  illi,  quoniam  fpeciofiorcm  fecit  cum 
dcus.Diftat  conditio  angelica  a  conditione  homi- 
nis! homocnim  addeifimilitudinem  conditqs  cft: 
archangelus  vcro  qui  lapfus  eft,fignaculum  dei  ^^ 
militudinis  appellatus  elttcftaic  domino  per  Eze- 
chieIem,Tu  fignaculum  fimilitudinis  plcnus  fapie 
tia,perfedusdeGorc,in  delitiis  paradifi  dei  fuifti. 
Quato  cnini  fubtilior  eft  eius  natura,  tato  plcnius 
extitit  ad  fimilitudincm  diuinse  virtutis  cxprcfsa^. 
Prius  de  ccclo  cecidifse  diabolum  crcdiuu',.quata 


tlBEKL 


feomo  condcretur.nam  mox  vt  hd^ns  eft,in  fuper- 
biam  crupit,^  pracipicatus  eft  dc  coelo.Nam  iux^ 
ta  yeritatis  tcftimor|ium,ab  initio  medax  fuit,^  ia 
vcntate  Bon  ftctit,quia  ftatim  vt  faOius  eft,  cecidit, 
Fuit  quidem  in  veritatc  conditus,  fed  nori  ftando 
^ofeftini  a  Veritate  eft  lapfus.  Vno  fupcrbiae  lapfu, 
dum  dco  pcr  tumorem  fc  conferunt,&  homo  ceci 
dit  &  diaboIus.Scd  hon^o  reuerfus  ad  pcenitetiam, 
deo  fe  inferiorem  efsc  cognoi^it :  diabolus  vcro  no 
folum  hoe  contentUs,qudd  ic  deo  sequalcm  cxifti- 
mans  cccidic,infuper  etia  fuperiore  deo  fe  fccit^fe- 
cundum  apoftoli  di^u,qui  aitde  AntiehriftoiQui 
aduerfatur  Sc  extollijur  fupra  omne  quod  dicitur 
deus,aut  quod  coIicur.DiaboIus  ideo  npn  pecit  ve-  /^ 
niam,quia  non  compungitur  ad  pqsnitentiam.MI  ^ 
bra  vero  eius  fsepc  pcr  hypocrifim  deprccantur^ 
quod  camen  pro  mala  conicjcntia  adipiici  n5  mc- 
retur.Difcat  humana  mifcria  ^  ea  caufa  citius  pfQ 
uocetur  deus  prasftarc  veniam,dum  infirmo  com- 
patitur  homini:  quia  ipfe  homo  traxit  ex  parj  e  in  - 
teriori  iniirmitate  peccandi,  hoceftex  carnequ^ 
xnclufa  anima  detinetur.Apof|acae  vero  angeliideo 
vcnia  no  habent,quia  carnalis  fragilitatis  nuIU  in- 
firmitatc  grauati  funt  vt  peccsirent :  Homines  aut| 
poft  peccatu  idcirco  reuertuntur  ad  venil^propter 
^exlutea  materia  pondus  traxerunt  infirmitatis* 
Ideo  pro  infirma  carnis  coditione  reditus  pafet  hp 
mini  ad  falute.-ficut  Sc  Pfalmifta  dicit,  Ipfe  fci;  fig- 
mcntum  noftru.Memento  doraine  ^  terra  fuipuip; 
Et  iterum,  Memorare,  inquit,qu^  mea  f^bfjanfia. 
PoftqapoftatsB  angeli  ceciderunc,caeteri  perfeucrS 
tia  sterns  beatitudinis  folidati  (unt.  Vndc  Sc  pQfi 

b 


I  S  I  D  O  R  I     D  E    S  V  M  M  a     B  O  N  O 

coeli  crcationcm  in  principio  rcpctitur,  fiat  firma-^ 
mcntum.Et  vocatum  eft  firmamentum  coelum.ni 
mirum  oftendens  9  poft  angelorum  ruina,  hi  qui 
pcrmanferunt  firmitatcm  meruerunt  ^tcrn^  perfc 
uerantise  &  beatitudinis,  quam  antea  minus  accc- 
perancVndc  oportct  agnofci^  malorum  iniqui- 
tas  fandoru  feruiat  vtiliuti.  Quia  vndc  mali  cor- 
ruunljindcboni  proficiunt.  Bonomm  angclorum 
numerus,  qui  poft  ruinam  angelorum  maloru  cft 
diminutus,ex  numero  eledorum  hominil  fupplc- 
bitur;qui  numerus  foli  deo  eft  cognitus.  Intcr  an- 
gclos  diftantia  poteftatum  eft,&  pro  graduum  di^ 
gnitatc  minifteria  eifdem  funt  diftribma,  aliique 
aliis  prseferuntur  tam  culminc  potcftatis  quam  fcx 
cntia  virtutis.Subminiftrantigitur  alii  alioru  prx- 
ccptis,atque  obcdiunt  iufsis.  Vnde  &  ad  prophc- 
tam  Zachariam  angelus  angelum  mittit,  &  quse- 
cunqueannunciaredebeat  prsecipit.  Noucm  cfsc 
diftindiones,veI  ordincs  angelorum  facrse  fcriptu 
T3£  teftatur,id  eft,angcli,archangcli,  throni,  domi- 
nationes,virtutes,principatus,poteftates,cherubin, 
&  fcraphin.Horum  ordinum  numerum  etiaEzc- 
chiel  propheta  defcribit  fub  totidem  nominibus  h 
pidum,  cum  de  primatu  apoftatae  angcli  loqucrc- 
tur,Omnis,inquit,Iapis  pretiofusoperimctam  tuu: 
fardius,topazius,&  iafpi5,chryfoIitus,&  onyx,bc- 
rillus,faphirus  &  carbunculus,&  fmaragdus.Quo 
numero  lapidum  ipfi  ordincs  dcfignati  funt  ange^ 
loru,quos  apoftata  angelus  ante  lapfilm  quafi  in 
veftimcnto  ornamend  fui  affixos  habuit :  ad  quo- 
rum  comparationem  dum  fe  clariore  cunftis  afpc- 
xitjCQnfeftim  intumuir,  &  cor  fuum  ad  fupcrbiam 


LIBEK       1«  10 

clcuauit.  Angcli  rcmpcr  in  dco  gaudcnt  non  m  fc» 
Malus  vcroideocftdiaboIus,cjuia  non  quae  deij 
fed  quae  fua  funt  requifiuit.  Nulla  autem  maior  ini 
quitas  quam  non  in  dco,fcdin  (c  vclle  qucmpiam 
gloriari.  Angcli  in  verbo  dei  coenofcunt  omnia 
anicquam  in  rc  fiant,&:  quac  apud  homines  adhue 
futuf  a  funt.  Angeli  iam  rcuelante  deo,noucruc  pr<j 
uaricatores.Angelietiam  fanditate  amifsa,  non  ta 
men  amiferunt  viuacem  naturaj  angelica;  fcnfum, 
Triplici  cnim  modofcictifie  audioniive  vigct,  fub- 
tilitatc  naturae,  cxpcrictia  tcmporu,  rcuelatione  fu 
pcriorum  poteftatum,  Quotics dcus quocunq; fla 
gcllo  huie  mundo  irafeitur,ad  miniftcrium  vindi- 
§:se  apoftata?  angeli  mittuntur,  qui  tamcn  diuina 
poteftatc  cocrcentur  ne  noccant  quantum  cupitir. 
Boni  autem  angcli  ad  minifterium  falutis  huma- 
nsB  dcputati  funt,  vt  curas  adminiftrent  mjundi,  8c 
regant  animas  iufsu  dci^  teftantc  Apoftolo,  Non- 
ncomnc$,inquitfunt  adminiftratorii  fpiritus  la 
minifterium  mifsi  proptcr  cos,qui  hsercditatem  ca 
piunt  falutis.  Angeli  corpora,  in  quibus  homini- 
ibus  apparcnt,de  fupcrno  aerc  fumunt,fblidamquc 
fpcciem  ex  coelefti  clemento  induiit,per  quam  hu* 
manis  obtuiibus  manifeftius  dcmonftrentur.  Sin* 
gulae  genies  pr^pofitos  angelos  habere  crcdutur, 
quod  oftcnditur  tcftimonio  angeli  Danieli  loquen 
tis,Ego,inquIt,vcni  vt  enunciarcm  tibi :  fed  prin- 
ceps  regni  Pcrfarum  refiftit  mihi.Et  poft  aIia,Noii 
cft  qui  me  adiuuet ,  nifi  Miehael  prineeps  nofter. 
Ttem  omnes  homines  angelos  habere  probantur, 
loqucntc  domino  in  Euangeho,  Amcn  dico  vo- 
bis,quia  angcli  corum  fcmper  vidcnt  faciem  patris 

b  ii 


XSIDORI     DE     SVMMO    BONO 

mci,qui  in  coelis  cft.  Vnde  &  Pecrus  in  Ad. ApoftJ 
cum  puirarctianuam,dixcrunt  intus  apoftoIi,Non 
cft  PctruSjfed  angelus  eius  eft.  Si  deum  angcli  con 
tucntut  &  vidcnt,  cur  Petrus  apoftolus  dixit,  In 
quem  dcfiderat  angcli  dei  confpicerc?  Itcm  (i  cum 
non  contucntvir  nec  videni,qudmodo  iuxta  (cntc- 
tiam  domini,angcli  eorum  femper  vident  facicm 
patris  qai  cft  in  ccelis  ?  Scd  bcne  vtrunqj  cft,  Nam 
veracicer  credimus  quod  deum  8c  angeli  vidcnt,5c 
viderc  defiderant:&  habcnt,&  habere  feftinant:& 
amanc,&  amarc  nituntur.  Sic  cnim  vidcre  dcfidc- 
rant,  vc  afFcftu  defidcrii  non  perfruantur.  defidc- 
rium  hoc  nccefsitatein  habet;  neccfsitasiftapoena- 
liseft:feda  bcatis  angclisomnis  poena  longc  cft, 
quianunquam  fimulpcena  &  bcatitudo  conuc^ 
niunc.Rurfum  fi  cos  dicimus  dei  vifionc  fatiari,ia« 
tictas  faftidium  habcre  fblet,  & fcimus illosdei  vi- 
lioncm,  quam  Sc  defiderant ,  faftidirc  non  pofsc, 
quid  ergo  eft  nifi  vt  miro  modo  fimul  vtrunqj  crc 
damus,quia  Sc  defidcrant,&  fatiantur^Sed  defidc- 
rant  fine  labore,&  fatiantur  finc  faftidio.Nc  cnim 
fit  in  defidcrio  necefsitas,defidcrantes  fatiantur.  Et 
itcrum,  nc  fiiin  fatietate  faftidium,  fauari  defide- 
rant.Vidcnt  ergo  angeli  faciem  patiis  pcr  facieta- 
tcm,  fed  quia  fatietas  ifta  faftidium  ncfcit,  angeli 
dcfiderant  in  co  profpicere  iemper.  Vbicunque  in 
fcripturis  fandis,pro  deo  angelus  ponitur,non  pa 
icr,non  fpiritufsanftus,  fed  pro  incarnationis  dif. 
penfatione  fblus  filius  intelfigitur.  Ante  domini- 
C3eincarnationis  aducntumdifcordiaintcr  ange- 
los  8c  homines  fuit.Veniens  autcm  Chrfftus  pace 
xn  fc  Sc  angelis  Sc  hominibus  fecit.Eo  quippe  nato 


tlBEJl      I.  ti 

clamaucniht  angcli,  In  tcrra  pax  hommibus  bo^ 
tix  voluntaus.  Per  incarnationem  igitur  Chriili 
non  folum  dco  rcconciliatus  cfthomo,  vcrumctiS 
pax  intcr  homines  &  angclos  rcfbtmata  cft.  Dif- 
cordia^itur  ante  aducncum  Chrifli  hominum  dc 
angclorum  fiiifsc  per  id  maximc  agnoicitur,  ^  in 
vctcri  tcftamento  ab  hominibus  angeli  dcfpiciunt 
(e  falutari,  quod  in  nouo  icflamcnto  a  loannc  fa- 
diim  non  folum  reuercntcr  angelus  non  fiifcipit, 
vcrum  ctiam  nc  faciat,interdicit.  Ob  hoc  homo  in 
veteri  teflamento  dcfpicimr  nec  refalutatur  ab  an- 
gelo ,  co  quod  homo  adhuc  nondum  iranfifscc 
in  dcum.Sufcipitur  autem  homo  a  deo,&  reuercn 
ter  falutatur  ab  angelo.Nam  &  Mariam  angelus 
Gabriel  legitur  falutafse:  &  loanni  angelum  falu- 
tanti  ab  eodem  angelo  dicitur,  Vide  ne  feccris,con 
feruus  cnim  tuus  fum  S^  fratrum  tuoru.  Per  quod 
agnofcitur,per  incarnationem  dominieam,paccm 
hominibus  fniCse  3c  angelis  rcdditam. 

CDchomine,  Cap.ijJ 

Mnia  fub  coelo  proptcr  hominc  fafita  funt: 
O    homo  autcm  proptcr  feipfum.  Indc  &  o- 

mnia  pcr  Eguram  ad  eiusfimilitudincm  rc« 
fcruntur.  Communiahominiomnia  naturalia  cf- 
fe  cum  omnibus  rebus,qu^  conflant,&  in  hominc 
omnia  coBtincri,atqj  in  co  ommum  rerum  natu- 
ram  confjflerc.  Vniucrfitatis  creaturse  homo  ma- 
gna  qusedam  portfp  efl,  tantoq j  gradu  cfl  cxtcris 
excclIentior,quato  imagini  diuinx  vicinior.Qua- 
tum  cactcris  creaturis  prajflct  homo  dignitatc  virtu 
tis,cxipfarcucrcntia  dicitur  crcalionis ,  dum  pcr 
omnia  dixit  dcus,fiat,&  fada  funt.Crcarc  vcro  ho 

b  iii 


ISIDOKI     PE    SVMMO     BONO 

k 

iftincm  qaadam  «terni  cofilu  delibcrauonc  voluic 
dicens,  Faciamus  hominem  ad  imaginem  &  fimi- 
litudine  noftra.Quia  enim  boni  fumus  naturalitcr 
conditf,  culpae  quodammodo  merfto  contra  natu- 
iram  mali  fumus  cfFedi.  Sicut  praefciuit  dens  homi 
ncm  pcccaturu,  ita  &  praefciuit  qualiter  illum  per 
(uam  gratiam  repararet,  qui  fuo  arbitrio  deperirc 
potuifset.  Originaliter  Adam  6c  Eua  fimul  ereati 
funt,  fpecialitcr  vero  poftea  mulier  dc  laterc  viri 
formata  eft.pariter  ergoconditi  funt  vtrfqjratio- 
nis  ordine,n6  pariter  temporf  s  vnitate.  Vfr  ad  fma 
gincm  def  fadus  cft,mulier  ad  fmagfnem  virf  for- 
mata  eft.vnde  8c  illf  legc  naturse  fubicda  cft.  Item 
vfr  propter  fcmetipfum  fadus  eft,  mulicr  ad  adiu- 
torium  viri  crcata  eft.  Homopropter  pcccatum 
tunc  traditus  cft  diabolo,qu5do  audiuft,  Terra  cs, 
&interramibis.Tunccnim  didum  eft  diabolo, 
Tcrram  mandueabis.Vnde  &  prophcta  ait  fcrpcn 
tf,puluis  panis  cius.  Serpes  em  diabolus  eft,  pulufs 
impii,  .8c  f pfi  funt  cibus  diaboli.  Quia  praua  vo* 
luntate  ad  f  ma  collabimurrrcdc  ad  bene  agendum 
cum  laborc  cOnfurgimustquod  non  fta  cfset,{i  dc- 
lcdatio  flagitium  primorum  hominum  non  pcr- 
fua(ifsct,quibus  ad  benc  viucndum  tantu  velle  fuf- 
ficerct,&  finc  difficultatc  ftatim  adio  obtempcra- 
ret.  Diuifio  &  pugna  vt  fit  in  hominf s  anf mo  poe 
tia  peccatf  eft  ex  prfmo  homfncfn  omnescius  fi- 
lios  propagatatvt  quf  noluit  cii  deo  q^sc  vnftus,  cf^ 
fet  f n  fcfpfo  diuffus;  &  qui  impcrantf  domfno  no- 
luft  cfsc  fubicdus,  fierct  fibimetfpfi  rebellfs  atq;  co 
trarius.Vndc  nec  fibf  poterit  fubiugari,fi  prfus  deo 
non  fuerit  fubiugatusrfibiqj  feruiet  noIens,qui  deo 


holuitvolcns.  Quam  varie  per  diuerfa  humanum 
defluxcrit  genus,  dum  fc  ab  vna  ftabili  iempcrque 
manete  diuinitatis  roliditate  fubftraxit.  Nam  dum 
opus  quodlibet  appctit,  quafi  ibi  iam  requie  men- 
lis  infigit.  Sed  dum  ci  non  fuffieit,  mutata  inten-^ 
tione  ad  alias  atque  alias  adiones  tranfii:  dumquc 
pcr  diuerfa  requicm  fohdam  quaerit,  ncc  inuenit, 
in  laborc  mifer  &  varietatc  viuit,  &  vacuus  a  re- 
quic manct.Quanuis cadem mutabilitas  no  fitho 
mini  concrcata,  fed  pro  merito  primse  prseuarica- 
tionis  illis  accefscritriam  tamen  naturalis  fada  eft, 
quia  originaliter  a  primo  hominc  ficut  &  mors  in 
omncs  homines  tranfit. 

^TDc  anima  c^tcrisq-,  (enfibus.        Cap.  1 4 . 

Ita  corporis,anima:vita  anim<^,dcus.  Et  (i- 
V    cut  corpus  mortuum  cft  fine  anima,  ita  ani 

ma  mortuacft  finedeo.  Anima  hominis 
non  eft  homo :  fed  corpus  quod  humo  fadum  cft, 
id  tantum  homo  eft.Inhabitando  autem  in  corpo 
rc  anima ,  cx  ipfa  participationc  carnjs ,  hominis 
nomen  aecepit:  ficut  Apoftolus  intcriorem  homi- 
nem  dicit animam,non  carnem,  condicam  efse  ad 
dci/magine.  Male  crgo  a  quibufdam  crcditur  ani- 
mam  hominis  efse  corporcam,  quae  per  id  ad  dei 
imaginem  fada  eft,vt  fi  non  incomutabilis  vt  deus 
cfset,tamen  incorporea  vt  deus  exifteret.Sieut  an 
gcli,&  animq  habent  initium, finem  vero  nullum. 
Nam  quaedam  in  rebus  temporalia  funt,  qusedam 
perpetua,quaeda  vero  fcmpiterna.  Teporalia  funt 
quibus  ineft  crtus  &  obitus.  Perpetua  quibusorius 
non  terminus.Scpiterna,quibus  ncc  ortus  nec  ter- 

b  iiii 


iiiinus.  Animahi  non  cfsc  parie  diuinse  fubftahti^ 
vcl  naturae:  nec  efse  eam  prius  quam  corpori  mi- 
fceatUr-.fcd  tunc  eam  creari  quando^  corpus  crca 
tur,cui  admifceri  videtur.  Pnilofophorutn  fentcn-' 
tiae  dicunt  efse  anima  prius  quam  nafcatur  incor- 
pore.Quod  vertim  cCse  nullis  approbatur  iudiciii. 
Nam  vtru  antea  fuifsemus,  ncf:  ipfi  nouimus ,  ncc 
quis  hominum  dicat  habemus.  Non  eft  ergo  qua?- 
rendiim^quod  qu^rendo  magis  cfl  irridcndum.iGc 
tiles  &  haereticide  anitna  difputarc  conantur,  fcd 
quomodo  dc  illa  aliqUid  reOie  fentire  poifsuntj  qui 
authorem,adcuius  imaginem  fa£ia  ett,  non.noue- 
tunt?Et  ideo  multa  errore  digna  dixerunt.  Muta  • 
bilis  eft  anima  non  localiter ,  Ced  temporaliicr  fuii 
afFe6bionibus.  CorpUs  autem  Sc  loco  Sc  tempore 
mutabile,quia  &  tepore  mutaiur  &  loco  variatur, 
Quod  ad  corpUs  mutatio  locorum,hoc  eft  ad  ani- 
inam  mutabilitas  cogitationum.  Quse  varictas  ma 
Ix  motionis  tUncmenti  inhsBfitjquando  ab  jetcrno 
rum  contemplaiione  primus  homo  reccdens  in  iU 
lo  ftarenoluit  aquomaIerecefsit,&iuftadamna- 
tione  ibconftans  per  rerum  rapius  varietate  deflu- 
xit.  Multum  ex  lua  natura  fplcndore  pofsidet  ani 
ma,fed  fufcatur  commixtione  carnis,  qua  rc  tcnc- 
int  inchifa.Ex  eius  enim  parte  vcrtitur  ad  pcccandi 
mfii:mitate,SaIomonc  dicentc,  CorpUs  quod  cor- 
rumpitur  aggrauat  anima,  &  deprimit  tcrrcna  in* 
habitacio  fcnfum  multa  cogitaniem.. 

ClE)e  fei^fibus  carnis,  Cap.i^, 

On  virtute,non  fenfu  corporis^  fed  rationc 
N    menti?  cxcclIimUs  animalibus  csetcris.  Pro 

rebijs  corporcis  vtendis  fufficit  fcnfus  car- 


t  I  B  E  R       J^  13 

hh  nbn  pto  fpiritalibus  capicndis.  lIIcSi  autcm  hb 
hiines  vfu  corporearum  rerum  nihil  putant  aliud 
efle  prseter  qiiod  carnis  fenfu  concipiunt .  Sicut 
praBcellunt  fibi  corporei  (cnfus  diuerfitate  locoru, 
ita  fibimet  virtute  fcntiendi  prsecellunt.  Nam  ficut 
prseftantior  eft  odoratus  fapore ,  &  pofitione  locij 
&  fentiendi  longinquitate :  (ic  auris  odoratu :  lon- 
gius  enim  audimus  quam  odoramus .  &  fic  oculi 
auribus:I6gius  enim  videmus  quam  audimus.  Ani- 
mus  autem  loeo  &  merito  his  vniuerfis  fenfibus  fli 
jpcrfertur .  In  arce  enim  capitis  conftitutuSjquod  il 
Ji  corporaliter  non  attingUnt,ifte  intelledualiter  c5 
ituetur .  Amplius  cxcedit  oculorum  fcnfus  castcris 
ienfibusrquandoquidem  quse  ad  alios  pertincc  fen- 
lus  inde  dicamus:vcluti  cum  dicimus^vidc  quomo- 
do  fonat,vide  quomodo  fapit  &c .  Quemadmodii 
oculus,  ita  8c  animus  c^tcra  vidct,  fefe  non  intue- 
tur.  Aliarum  enim  rcrum  origines,  ipccies ,  &  ma^ 
gnitudincs  perfpicit:de  fe  autem  lanta  vcri  ignora- 
itia  inficitur,vt  in  his  omnibus  nihil  certius  cotcm- 
Jjletur .  Homo  qui  miraris  fyderum  altitudincm  8c 
maris  profunditatem ,  animi  tui  abyffum  inira ,  8c 
mirarc  Ci  potes .  Multa  cogitantes  finc  fenfU  car- 
nis,&  fine  imaginibus  viuis,  animo  tantum  cerncn 
tcs  iniucmur ,  mcmoriaque  mentis  ibi  eas  fingentc 
tcncmus  .  Multa  quoquc  intelligimus  fcnfu ,  quae 
lingua  cxplcre  non  pofsumus  Jnnoxios  efTc  infan- 
tes  opcre,non  cflc  innoxios  cogitatione:  quia  mo- 
tum  qucm  gcrunt  mcntc,nondum  pofsunt  cxplcrc 
opcre,ac  pcr  hoc  in  illis  aetas  eft  imbecillis  non  ani 
mus.  Ad  nutum  cnim  voluntatis  nondum  obtem- 
pcrat  illis  fragilitas  corporis;ncc  adeo  operc  nocc» 

b  V 


ISIDORI    DB     SVMMO    BONO 

rc  porsutit ,  ficut  cogiiationc  moucatur .  Ex  caufa, 
vocabulufortita  eft  cogitat  io.Cogcdo  ct)im  anima 
reminifci  quod  memorisB  commcndatum  eft,dici- 
tur  Cogitaiio.Rcrum  omnium  thcfaurus  mcmoria 
cftjipfa  cft  cnim  cuftos  rebus  inucnns,  ipfa  cogita- 
tis.de  qua  ad  liquidum  difFicilc  cft  aliquem  difputa 
rc,quia  grandis  cius  pcrplexitas  cft ,  dc  animus  ipfe 
cft.Imago  a  (cnfibus  corporis  remota  fuse  fpecici  R 
militudincrchnquitin  memoria;(imilitudinem  au 
tem  non  pcr  imagincs  ficut  caBtera,fed  (icut  gaudiu 
finc  imaginc  reminifcimur.  Dum  obliuione  memo 
ramus,non  per  feipfam  adeft.Quod  fi  per  fcipfam 
adefiet,vtiquenon  obliuifcercmur.  Commune  ho- 
jninis  animaliumque  cffe  memoriam,nulIum  aute 
animalibus  irrationabilibus  intelledum  inefle  nifi 
hominitantum  pr«dito  ratione .  Carteris  enim  in 
jpfa  qualitate  confiderationis  fuas  fcnfus  earnis  non 
intclligcntia  mcntis  cft. 

CE>c  Chrifto  filio  dci  Cap.i^i 

Ilii  dei  perfeda  natiuitas,ncc  coepit  cflc 
F        nec  defiit.ne  pr^tcrita  fity  fi  defiit :  Sc  ric 

impcrfcaa  fit ,  fi  adhuc  fit:(cd  fic  a-tcrna 
fit  &  perfeda ,  quatenus  in  ea  natiuitate  asternitas 
&  perfedio  habcatur.Ex  vtcro  virginis  minor  dici- 
tur  patreChriftus,videIicet  iuxta  humanam  affum- 
ptionem,non  iuxta  diuinitaiem.Chriftus  &  in  for- 
jna  fcrui,fcruus ;  &  in  forma  fcrui ,  non  fcruus .  In 
forma  quippe  ferui,domini  feruus:  dc  in  forma  (cr- 
ui,hominum  dominus.  Chriftus  in  forma  ferui  pro 
pter  conccptionis  cxceilcntiam  dominus  eft  homi- 


iSumrquia  dc  fi  rufccpit  carncnijnon  tamen  ex  car- 
nis  libidinofa  contagione.  Mcdiator  dci  atquc  ho 
minum  homo  Chriftus  Icfus  ncquaquam  altcr  iti 
humanicatc,altcr  in  dcitatc  eftrfed  in  vtraque  natu- 
ra  idem  vnus  cft .  Nec  purus  homo  coneeptus  eft, 
n^c  purus  homo  editus  eft  ,nec  poftea  meritum  vt 
deus  cfset  accepit,  fed  deus  vcrbum  mancnte  inco- 
mutabili  efsentia,qu3e  illi  cum  patrc  dc  fpiritu  fan- 
^o  eft  coscterna ,  affumpfit  carnem  pro  falute  hu- 
fnana,in  qua  &  impafsibilis  pati,immortaIis  mori, 
&aeternus  ante  fecula  temporalis  pofTet  oftendi* 
Mediator  dei  &  hominum  homo  Chriftus  lefus, 
quanuis  aliud  cx  patre ,  aliud  ex  virginc;  non  tamc 
alius  ex  patre,  alius  ex  virgine:  fed  ipfe  setcrnus  ex 
patre ,  ipfe  temporalis  ex  matre:  ip(c  qui  fecit,ip{e 
qui  fadus  eft :  ipfe  de  patre  fine  macre,ipfe  de  ma- 
tre  fine  patre:ipfe  conditoris  templum,ipfe  coditor 
tcmpli:ipfc  author  operis,ipfe  opus  authoris  :  ma- 
ncns  vnus  de  vtroque ,  8c  ia  vtraque  natura,nec  na 
tursc  copulatione  confudis ,  nec  natur»  diftindio- 
ne  geminatus  .  Ideo  deiis  in  homfne  venit ,  quia 
per  feipfum  ab  hominibus  cognofei  non  potuit. 
Scd  vnde  nobis  confuluit ,  inde  deipedioncm  tu- 
lit :  quia  infirmitatem  ,  quam  pro  nobis  {hCce  - 
pit ,  homo  fuperbus  defpexit .  (Sb  hoc  infirma  8c 
ftulta  mundi  elcgic ,  vt  fortiora  &  fapientiora  per 
quae  non  cdgnofcebatur,  confunderet.Sicut  cibum 
fortcni  inualidus  infans  capere  non  poteft ,  nifi  :2 
matre  prius  editus,in  laftis  fuccii  vertatur,vt  quod 
in  cibo  non  potuit  vti,fugendo  potetur  in  lafte  per 
carne,ita  &  nos  du  eflemus  infirmi  ad  confpicicda 
verbi  «tcrnitate,  fadu  eft  ipfum  verbu  caro,vt  enu 


irlti  per  carne  fortiofcjq;  cfFefti  cibtl  (blidum.i.vc? 
bum  domini  cum  patre  fempiternu  coteplando  vc 
angeli  faticmur.Propria  dci  dona  cfTe ,  quibus  nos 
nobis  reos  efTe  ofledit,  qui  dum  iaceremus  fab  rea« 
tu  cuIpaB,iuftos  nos  cfse  credebamus .  Venft  mcdi* 
cuSjpatefecit  vulnus,compofuitfemetip(um,  Sc  dc 
iua  morce  nobis  medicina  aptauic,  vt  no  efset  oHen 
for  tantum  vulncris,fed  Sc  fanator*  Primu  ad  Jfracl 
venit  Chridus  ficut  6c  aft,  non  fum  mifsus  niii  ad 
oucs  qu?  pcrierunt  domus  Ifrael.Ad  populu  Ifrael 
prius  venit,fed  ^  no  efsent  crcdituri  propheta  non 
tacuit  diceSjPrimus  ad  Sion  dicct  afsum,&  Hicru- 
falc  euagelifta  dabo:&  vidit,&  no  erat  neq;  cxtitie 
quifquam  qui  iniret  confiliu,  Si  interrogatus  rcfpo 
deret  vcrbu.  Scd  quia  ad  geies  trafiuit,fcquitur,Ec 
ce  feruus  meus  ftifcipia  eii,  cledus  meus,  coplacuit 
iibi  in  illo  aHiima  mcaidedi  fpiritii  mcu  fuper  cu,iu- 
dicium  gentibus  profctet .  Quanuis  ordine  noftrjc 
liberationis  omnis  nefcierit  dtabolus,  fciuit  tamc  ^ 
pro  faluatione  hominu  Chriftus  aduenic:  fcd  ^  fua 
idem  nos  morte  rcdimcret,ignorauit,  vnde  cu  occi 
dit.  Nam  fi  ille  Chriftu  per  morte  redimcre  huma 
nu  genus  fcifset,non  eii  vtiq;  pcremifsct.  Quod  no 
ucrit  diabolus  pro  falute  humani  generis  Chriftum 
venifse,EuangeIiiteftimonio  docctur ,  quem  vt  vi- 
ditjCognofccndo  pcrtimuit  diecs,quid  nobis  6c  tiba 
fili  dci^  venifti  antc  tcpus  perdere  nos.  Chriftus  fi- 
cut  pcccacu  q3  pocna  dignii  cft  no  admifit ,  ita  poe 
na  pcccati  noftri  CixCccpit ,  vt  p  indebita  poena  fua, 
debica  ablueret  culpa  noftra:  vt  phoc  amicteret  dia 
l)olus,qui  rcos  tenebat ,  du  vnu  intcrfecit,  qui  nihil 
peccati  admiferat .  Idcoque  quos  quafi  iuftc  tcnuic 


L  I  B  E  R       I.  I  j 

Anii{tt,quia  inmftc  rcdcptore  noftrfi  occidit.  Illudis 
cft  diabolus  niortc  domini  qUafi  auis.Nam  oftcnfa 
Chriftus  fu«  carnis  mortaIicace,qua  inccrimcndam 
illc  appctebat,abrcodic  diuinitatc,vt  laqucil  quo  cfi 
vclutaucimprouidaprudctiirrccirct  decipula.  Ni 
fi  innoxius  Chriftus  no  occidcrctur,  homo  diabolo 
a4di6l:u5  pcr  pr<^uaricacioBC,non  abfoIucrctur.Dia 
bolus  dum  in  Chnfto  carnc  humanitatis  impetit  q 
patebatquafihomojdiuinicate  eiuscaptuseft  qu^ 
latcbat.Eft  cnim  in  Chrifto  hamus  diainitatis,efca 
tutcm  caro,Iinca  geneaIogia,qu?  ex  eualgelio  reci- 
taiur.Tcnes  vero  hanc  linea  dcus  pater  eft,dc  quo 
ApoftoIus,Caput  Chrifti  deus.  Et  Lucas  linca  ge- 
ncrationis  Chrifti  ab  imis  ad  fumma  contcxens  in- 
choat  a  Iofeph,&  cofumat  in  deii  diccs,q  fuit  Hc- 
li,pcrficics  linea  generis  ait,qui  fuit  deu  Ideo  domi 
nus  in  inferau  defcedit,  vt  his  qai  ab  eo  no  pcenali- 
terdctincbatur,via  apcriret  reuertcdi  ad  caslos^iu- 
xta  tcftimoniu  Ifaise  diceti5,Pofuifti  prpfundii  ma- 
ris  viam  vt  trafircnt  libcrati.via  quippc  Chriftus  in 
iti  profiindnm  maris  pofuit,cum  in  infernu  dcfceii 
dens,  fandis  itcr  ad  ccelos  reuertcndi  mjSftrauic.  Sa 
di  ex  teporc  refurrcSionis  Chrifti  ftacim  vt  de  eor 
porc  exeunt,mox  ad  cqelefte  habitationem  afccn- 
€iunt,quod  anciquis  patribus  non  dabatur.  Na  ante 
aducntum  fa!uatoris,quanquam  fine  poena  (uppli- 
cii,tamen  non  in  cJElo,fed  in  inferno  fandorii  ani- 
mse  tcnebaturipro  quib.  abfoluedis  dominus  in  in^ 
fernii  defcedir,  Chriftus  in  c^elum  afcedens  difcef- 
fit  quide  carne,fed  praefens  eft  maieftate,{eciidu  il^ 
lud  quod  ipfe  ait,Eccc  cgo  vobifcum  fum  vfqnc  ad 
confummacioncm  feculi.Sedet  Chriftus  ad  dexte- 


ISIDOai     DESVMMO     BONO 

ra  patris,non  vt  dcxtcra  corporea  habcat  patcr,{cd 
dextcra  patris  bcatitudo  cft,ficut  finiftra  miferia. 
CDe  fando  fpiritu.  Cap.  1 7. 

Piritus  fandus  creator  cft  ficut  pater,  Sc 
S  vcrbum  tcftantc  prophctajSpiritus  donii 
ni  fccit  mc,  8c  fpiraculum  omnipotcntis 
viuificauit  mc .  Spiritus  fandus  patris,&  filii  eft.  8c 
indcvnum  funt  pater  &  filius,  quia  nihil  habetpa- 
tcr  quod  no  habct  filius.Non  cnira  res  vna  &  duo- 
rum  confubftantialis  potcrit  fimul  ab  cis  procede- 
re,&  fimul  inefle,nifi  vnu  fucrit  a  quibus  proccdir. 
Spiritus  fantti  pignus  acccpit  ccclefia,  vt  per  cu  in 
vno  corporc  vnum  fieret  credctes,  per  quem  pater 
&  filius  vnu  elTentialiter  fijnt,ipfo  faluatore  ad  pa- 
trcm  diccnte,Vt  fint  vnu  ficut  &  nos  fumus.  ChnV 
ftus  non  tantum  a  patrc ,  fcd  etia  a  fpiritu  fando  (e 
niifsum  tcftatur,dicentc  prophcta,  Acccdite  ad  me 
&  audite .  Non  ^  principio  in  abfcondito  locutus 
fum  vobis,  cx  tcmpore  antequa  fierct  ibi  eram  ,  & 
niic  dominus  mifit  mc,&  fpiritus  eius.  Spiritus  fan 
dus,pro  co  Q^  confolator  fit  paracletus  nucupatur. 
Na  latinc  paraclefis  cofolatio  dicitur,  Ec  reuera  du 
dona  facrametorii  diftribuir,  confolationem  anim^ 
praebet .  Crcdo  cquidem  ^  magnam  laititia  fcntic 
qui  aliquid  reuelate  fpiritu  dicit.Donum  fandi  fpi- 
ritus  in  membris  ecclefiae  figillatim  diuiditur ,  &  in 
lingulis  fingula  dona  tribuuntur.Chriftus  aute  o^ 
mncm  plenitudinem  gratiaru  habuit,de  quo  ita  Ic^ 
gitur,PIenus  gratia  &  veritatc.  In  Chrifto  ergo  o- 
xnnis  plenitudo  gratiarum  cft.  Nam  fingulis  eledis 
fingula  dona  tribuutur.  In  fpiritu  fan^o  opinis  gra 
tia  donoru  confiftic.  Ipfe  enim  prout  vulc  gratiaru 


IIBER        I.  I^ 

dona  Iargitur,a1iis  dans  rermoncm  fapicnti^,  alns  ifi 
dem,  atquc  vnicuicjue  vfrtutc  rpiricus  fandidiuifio 
grariarum  tnbulcur,  8c  in  omnibus  idem  vnus  ha- 
betur.lpfe  cnim  cciam  inefFabilfa  docct  qu«  profcr 
rc  humanus  lcrmo  non  potcft,  Antc  aducnium  do 
mini  tantum  prophccx  &  paucicxomni  populo 
iufti  dorium  fan^i  fpiritus  mcrcbantur,poft  aducn 
tum  autcm  domini  fpiritus  fandus  cundis  cft  crc- 
dcntibus  diftribuius ,  iuxta  quod  per  prophetam 
dominus  Ioquicur,diccns,  £t  crit  in  nouifsimis  die^ 
bus,efFundam  dc  fpintu  mco  fupcr  omnem  carne, 
^  prophctabunt  filii  vcftri  &  filia:  vcftrae .  Cundis 
cnim  nunc  gecibus  gratia  fandi  fpiritus  tradita  cft, 
ncque  in  paueis  aut  in  populo  Ifrael ,  fcd  in  omni 
credencium  mukitudine  fpiritus  fandi  gratia  ma- 
net .  Aliquando  non  dignis  &  reprobfs  dona  fpiri- 
tus  fandi  coferuntur,  ficuc  Saulo  data  eft  prophc- 
tia  8c  Balaa.  Vndc  &  multiin  finedidurifunr,do- 
mine  virtutcs  in  tuo  nominc  fccimus,quibus  didu- 
rus  cft  dominus,Nefcio  vos  vndc  cftis.Chrifti  adue 
tum  non  tantum  plebis  ludacsc  fandi  prophctantcs 
cxpeftauerunt ,  fed  fuifse  ctiam  in  nationibus  plc- 
rofqj  fandos  viros  propheciae  donum  habetes,qui- 
bus  per  fpiritum  fandum  Cbriftus  reuelabatur,&  4 
quib''  eius  cxpedabatur  aduetus  ficuc  lob,  ficut  Ba 
laara,qai  Chrifti  vtique  praedicaucrunt  aduentum. 
Conuerfio  ge  tium  veteri  populo  Iatebat,fed  tamc 
in  confilio  Dei  erat  vt  ficret ,  &  iam  tunc  i  fandis 
prophetis  occulte  perfpiricum  fanftum  pr^dicab* 
tur  aducntus  Chrifti^ficui  dicit  propheta,Cum  ap- 
propinquaucrint  anni  cognofccris ,  dum  aducneric 
tcmpus  oftendcris.  Nunc  vcro  rcuelatii  patcc  quod 


ISIPORX    J5E    SVMMO     BONO 

tuc  carnalibus  Iatebar,rplrimalibus  vero  notii  crat^ 
nondum  tamcn  njanifcfle  diccbatur,eo  cjudd  lemr 
pus^3ftcn1ionis  non  efset. 

«Cl^clegc.  Cap.iS. 

la  per  quam  itur  ad  Chriftujlex  eftjper  qu5 
y  vadut  iufti  ad  deu:&  vt  eft,intelligut  ea.Sa- 
darum  fcripturaru  aItitudo,qua{i  motcs  pa- 
fcnq  runt,ad  quos  dum  quijfq;  iuftoru  cpnfcenditjfc 
pafcu^  indcficietis  refedionS  inuenifse  cogaudet. 
In  fcripturis  fandis  quafi  in  motibus  excclfis  Sc  vi- 
ri  perfedi  habet  fubh'mia  intclligeciae,  quibus  grcf- 
fus  conteplationis  quafi  cerui  erigant :  &  iimplices 
quafi  parua  animalia  inueniut  modicos  intellc^us, 
acj  quos  humiles  ipfi  rcfugiant.  Seripturafacra  in- 
firmis  &  fcnfu  paruulis  fccudu  hiftom  humilis  vi- 
dctur  in  verbis:cu  excelletioribus  autcm  viris  altius 
incjpditjdu  cis  fua  myfteria  padit.ac  per  hoe  vtrifq; 
xnanct  c6munis,&  paruulis  8c  perfellis .  Scriptura 
facra  pro  vniufcuiufq;  ledoris  intelligecia  variatuf 
(icut  manna^quae  populo  vcteri  pro  finguloru  dclc 
6tatione  varfum  dabat  faporem .  luxta  fenfuum  ca 
pacitatem  fingulis  fcrmo  congruit .  Et  dum  fit  pro 
^iufcuiufque  intelledu  diucrfus ,  in  fe  tamen  pcr- 
manet  vnusridco  in  libris  fanSis  qusdam  obfcura, 
qu«da  apta  rcperiutur,vt  inielle^us  ledoris  &  ftu  , 
diu  augeatur.Na  fi  cunfta  patcret,ftacim  intclle(5i:a 
vilefceret.Rurfus  li  cun^a  claufa  epftctent,confc- 
ftim differcntiam  gigncrent. Ne crgo  dc obfcuris 
dcfperatio  fiat,ea  quae  manifcfta  func  fatiant:&  ne 
de  intellet^tis  faftidiu  cxiftat,  ea  quc  claufa  funt,de- 
fidcrium  excitat.  Nam  plcraqj  quatomagis  latenr^ 
Untopiagis  defidcrium  praebcnt.In  fcripturisfan- 


1 1  B  E  R       I.  17 

dis  fepc  ca  qux  futura  funt^quafi  fafta  narrantur, 

fieuc  cft  illudjDedcrunt  i*n  efcam  meam  fel,  ^  po 

tauerunt  mc  aceto.  Sed  cur  fuiura  quali  pr«cerita 

fcributurmifi  quia  qu^eadhue  facieda  funt  in  ope  • 

re,iam  fada  funt  in  diuina  pr^deftinatione?Nobis 

igitur  temporaliter  ac^idut,  qu»  a  coditore  omni- 

bus  fine  tempore  prouidentur.Proptcrea  prophc-^ 

ta  rerum  futuraru  gefta  prseterita  pr^fcntibus  mf* 

fcet  rebus,vt  ita  credantur  illa  futura,quemadmo- 

dum  ifta  cernuntur  efle  completa.  Memor  cnim 

fuorum  per  prcefentia  de  futuris  loquitur:  (icut  in 

perfbna  Ierufalem,dc  ecclefia  ;  &  ficutin  perfona 

EfFraim,de  haereticis.Pro  fadis  diuinis  plerunque 

Sc  dida  ponuntur:idcirco,quia  no  opcracione  ma- 

nuum  deus,fed  dicedi  imperio  opcratur,  ficutfcri 

ptum  cft,  Dixit,&  fada:mandauit,  &  creata  funt. 

Quodin  fcripturis  facris  vnabis  repetitur  fentc- 

tia,aut  confirmationis  caufa  eft,aut  myfterii,  ficut 

lex  &  gratia,ficut  initium  &  perfe61:io,ficutbonum 

Sc  melius.  Lex  diuina  tribus  diftinguitur  partibus^ 

hiftoria ,  prseceptis ,  Sc  prophetis.  Hiftoria  eft  in 

his,qu£e  gefta  funt.Prscepta,in  hfs  qu«  iufsa  funt. 

Prophetia,in  his  quse  futura  proriunciata  funt.Lcx 

diuina  triplici  fenticnda  cft  modo.Primo,vt  hifto^ 

rice:fecundo,vttropologice:  tertio,  vc  myftice  in- 

'telligatur.Hiftorice  nanq^  iuxta  Iitera:tropoIogice, 

iuxca  moralem  fentcntiarmyftice,  iuxta  fpiritalem 

intclligentiam.  Ergo  fic  hiftorice  oportet  fideih 

tcncre,vteam  5:  moralitcr  dcbeamus  mterpretari 

&  fpiritualiter  intclligere.  Tria  &  feptcm  pr^ce- 

pta  funt:fed  tria  ad  amorem  dci  pertinent,feptem, 

ad  homincs.Illa  cria  quse  ad  amorem  dei  pertincc^ 


I  S  I  D  O  R  I     D  E     S  V  M  M  O     B  O  N  O 

m  vna  tabula  rcripta  fuerunt  rclfqua  fcptem  in  {e- 
cunda:in  prima  tabula  trium  mandatoru,hoc  pru 
mum  eftjDiliges  dominum  deum  tuum.In  fecun- 
da,Honora  patrem  luu  &  matrem  .  Hinc  ell  quod 
&  faluator  fcrib^  interroganti,  quod  pr^ceptii  cft 
primum  in  lege?aic,  Audi  Ifrael,dtis  deus  tuus,deus 
vn*  cft.hoc  primu  eft.Secudu  vero  fimile  eft  huic, 
diliges  ^ximu  tuu  ficuc  te  ipfum.Vnil  naq;  pceptu 
de  prima  tabuladixit,q3  ad  dei  ptinet  amore,  alte- 
ruvcro  de  alia  tabula  qd^ad  hois  ptinet  dilcdione, 
©De  ecclefia  &  haerefibus.  Cap.i^, 

Emina  eft  ecclelie  pulchritudo:  vna,quam 
G  hic  benc  viuedo  cofequitur:  altera,  per  qua 
illic  ex  rctributione  glorificabitur.EccIcfise 
propter  Chriftum  geminse  cribulationcs  exiftunt, 
id  eft,  (lue  quas  a  Paganis  periulit  in  martyribuSy 
fiue  quas  ab  hsercticis  perfcrt  in  diuerfis  concerta 
tionibus.Vtrafqj  amem  pcrgratiamdei  exuperat, 
partim  ferendo,partim  refiftendo.Sanda  ecclefia 
catholica  ficut  malc  viucntesinfe  patientcr  tole- 
rat,ita  male  credentes  a  fe  repcllit.  SaniSa  ecclefia 
contra  gentilium  atquc  hsereticorum  'pertinaciam 
fummoperefapfentiam  &  patiencia  opponcre  fta 
det.fed  excrcetur  eius  fapientia  cu  tentatur  verbis: 
cxercctur  paticntfa,cij  tcntatur  gladiis.Nunc  cnim 
perfecutionibus  appetitur ,  nunc  falfis  afsertioni- 
bus  lacefsftur.Caufa  prauftatfs  hseretfcje,  dodrinis 
cft  propagata  ccclefia,nam  antea  fimplici  tancum 
fide  vigebat.H£ercticorum  igitur  occafionc  propa* 
gati  fiint  dodores  fn  fide,&  per  acumina  h^rcfum 
ccelefiae  magiftri  crcuerunt.Nam  tuncclarius  ma- 
nifeftatur  veritatisafsertio ,  quando  patucrit  quae-' 


libet  dirscnfio.  Sanda  ccclefia  idco  dicimr  catho- 
Iica,Dro  eo  quod  vniuerfaliter  per  omnem  fic  mun 
dum^difFufa.Nam  hxreiicoru  ecclefis  in  partibus 
mundi  coartaturihaec  vero  in  toto  orbe  diffufa  ex- 
pandicur,PauIo  atteftate  apoftoIo,Gratias,  inquit, 
ago  deo  meo,pro  omnibus  vobis,  quia  fides  veftra 
annuciatur  in  vniucrfo  mundo.  Hsrsfes  autcm  in 
aliquo  angulomundi,  autin  vnaprouincia  inuc- 
riunturverfari.Ecclefia  vero  catholica,  ficut  per 
totum  mundum  extenditur,ita  &  omnium  genti- 
lium  focietate  conftruitur.  Qui  funt  hsretici ,  nifi 
quireli<5ladeiecclc{ia  priuacasclcgerunt  focieca- 
tes>De  quibus  dominus  dicit,  Duo  mala  fecit  po- 
pulus  meus,me  dercliquerunt  fontem  aqu^  viuse, 
Sc  foderunt  fibi  fifternas  difsipatas,  qu^  continere 
non  valcnc  aquas.Caufa  h^refis,  ob  quam  rem  fit? 
Ad  exercitatione  fidei.  Via  vcro  per  qua  fit,  obfcu- 
ritas  efl  diuinarum  fcripturarum,  in  qua  caligan- 
tes  haerctici  aliud  quam  fe  res  habcat ,  intelligunt: 
nec  efTe  pofsunt,quia  id  ipfum  quod  exiftunt^  hse- 
refes  iam  non  func.  Male  enim  fcntiendo  eire  iam 
defierut,  ad  nihiliienim  tendunt.  Hccreticiingenci 
fiudio  medacia  fua  difciit,&  laborcvehemeti  nc  in 
vnitatc  ecclefi^  veniat,decertat:de  qbus  pcr  pro^ 
pheta  cogruc  diciif,  Docuerut  hngua  fua  loqui  m3 
daciu,&  vtinique  agerer,Iaborauerut.Du  vicifsim 
hxrccici  mutuo  fe  Iacerat,qn  altcrutru  fe  in  ^prias 
feftas  inducuCjfic  tn  muice  Ccfs  colligut,vt  cotra  ec 
clefia  pari  erroris  fpiritu  decertent.Et  qui  ab  inui-» 
ce  diuifi  funt  in  aduerfitate  ecclefi(^ ,  fimul  cxiflunt 
vniti:eifq;  q  pro  eo  ^  tantu  valclt^hajrefes  videtur 
haberc  vcritate,hoc  refpondcndum  efl,  Non  idco 

c  ii 


tSIPORl     DE    SVMMO    BONO 

faluci  praeponendifunt  modi^quia  plerunqj  ita  ge 
neralitcr  mundum  occupant,  vt  parum  faluti  loci 
rclinquant. 

CE>c  haercticis.  Gap.ioJ 

On  pofsc  haereticos  habere  vcnia ,  niii  pcr 
N    ccclciiam  cathohcamrficut  &  amici  lob  no 

per  fe  placare  deum  potuerunt,  nifi  pro  cis 
lob  facrificium  obtuIifset.Opera  bona,qu2e  hserc- 
tici  faciunt,  &  iufticia  ilIorum,nihiI  cis  prodcftitc- 
ftante  domino  per  Hiercmiam,  Quia  mei  oblitus 
cs,ecce  cgo  annunciabo  iuftidam  tua,  Sc  opcra  tua 
no  proderunt  tibi.  Hseretici  quauis  legem  &  pro-- 
phetas  adimpleat,  ex  eo  tame  q)  cathohci  no  funt, 
non  eft  deus  in  eorum  conuentibus :  ipib  domino 
tcftante,Siftcterint  Moyfes  &  Samuelcoram  me, 
non  cft  anima  mea  ad  populum  iftum.  Eiice  cos  a 
facie  mea,  Sc  egrediantur.  Per  Moyfem  quippe  8c 
Saftiuele,  lege  accipe&  prophetas:  quos  guis  hae- 
retici  opere  implerc  contedant,propter  erroris  ta^ 
men  impietate  a  vultu  dei  proiiciuntur,  8c  a  iufto- 
rum  couentibus  feparantur  paganus  &  hsercticus, 
ille,quia  nunquam  fuit  cum  dei  populo:  ifte,  quia 
rccefsit  a  dei  popuIojVterq;  recedetes  a  Chrifto  ad 
diaboli  pertinent  corpus,Qui  ab  idololatria  ad  iu- 
daifmum  vel  hserefim  tranfeunt  iuxta  prophetam, 
De  malo  ad  malum  egrcfsi  funt ,  8c  dominu  no  co 
gnouerunt,  quia  de  infidelitatis  errorc  in  errorem 
ahum  tranfierunt.  Cuius  dodrinam  quifquis  fequi 
tur,huius  &  filiusnuncupantur .  ficiit  &  propheia 
Amoreum  patrem  8c  Cetheam  matre  efse  Ifracl 
dominus  dicit,  non  vtiqj  nafccndo  fed  imitando, 
Sic  8c  in  meliorcm  partem  filii  dei  nuncupantur. 


1 1  B  E  R    I^'  55 

qui  prxcepta  dd  cuftodfunt..  Vnde  &  nos  non  na 
tura^  fed  adoptionc  clamamus ,  dicentes ,  Pater 
noftcr  ,qui  es  fn  coelis.Non  folum  tamen  natiuita- 
te/ed  eciam  imitatioe  filios  pofse  alicuius  vocarf. 
Nam  ludsei  fccundu  carne  nlii  Abrahae,  feciidum 
vero  conuerfatione  filii  diaboli  nuncupaturrac  per 
hoc  funt  femen  Abrahse^qui  eius  imitantur  fidem, 
qui  cx  eius  generati  funt  carne.  De  errore  audoris 
trahitur  a  quibufdam  3c  nomen  &  culpa :  vt  ipfius 
vocabulo  cenfeamr,cuiuserrorem  infequitur;  ficut 
ecclefiae  Pergami  in  apoc.  dicitur,  Habes  tenentes 
dodirinam  Balaam  Sc  lezabcl.  Dodrina  igitur  Ba 
laam  dicitur  habere  propter  imitationem,  no  pro- 
ptcr  pr^fentiam  corporalem. 

<£De  gentilibus  philofophis.  Cap.  i  il 

Hilofophi  gentium,non  ficut  oportet,  deii 

P     quaerentesjin  angelos  ccciderut  prseuarica- 

tores^fadufq;  eft  illis  mediaior  diabolus  ad 

inortemjficut  nobis  Chriftus  ad  vitam.  Multu  mu 

di  philolbphi  prsedicantur  in  dimefione  temporii, 

curfufq;  fyderum,ac  difcufsione  elementorii,  3c  ta 

me  hoc  non  nifi  a  deo  habuerilt.  Volando  enim  fix 

pernc,vt  aues,aerem:&  emergetes  in  profundum, 

vt  pifces,mare:  8c  vt  pecora  gradientes,terram  dc- 

fcripferunt.veruntamcn  tota  mente  au<^orem  eo- 

rum  intelligere  nolucruntjquare  non  pofsunt  ani- 

malia  bruta  interrogare.  quia  nefciunt  ratiocinari. 

Ideo  non  difsimilcs  gcntiies  homines  animalibus 

cxtiterunt,quitalia  non  confidcrantes,&ipfis  am- 

plius  diligentcs,  vfq;  adeorum  cultum  euanuerut. 

Via  Chriftus  ed.Si  quis  in  ca  non  graditur,non  eft 

quomodo  veniat  ad  deum.Philofophi  autem  mun 

c  iii 


ISIDORI     DB      SVMMO     BONO 

di  vtiq^  deum  cognouerunt,red  quia  dlfplicuit  illis 
humilitas  Chrifti,  in  inuio  tranfierunc ,  &  non  in 
via.Idcoque  euanefcentes  gloriam  dci  in  menda- 
cium  mutauerunt,  &  redicudinem  vise  relinquen- 
tesin  anfradus  inciderunt  errorum.  PrimUm  vni- 
cuiq^  eft  fcire  quid  appctaf.feciidum  vero  cftjVC  id 
quod  appetit,apprehendat.  Imperfefta  quippe  fa- 
picntia  eftjquo  tedas,fcire,  8c  nefcire  iter  per  quod 
cxpediatire.  Q^id  enim  prodeft,fi  quis  famis  tem 
porc  vbertacis  regionem  videat,&  viam  pcr  quam 
ad  illam  pergat,ignorat?Ecce  patria  quifq;  qu^rit, 
fed  viam  perdidit,errando  graditur  no  proficiedo. 
quatoq^  plus  ambulat,  tanto  magis  ab  co  q5qu^* 
rit,eIongatur.Qui  viam  regiam,  hoc  cft  Chriftum 
deferit,  etfi  videat  veritatem,a  longe  videt,quia  ni- 
fi  per  viam  non  eft  quomodo  ad  eam  propinquct. 
Quod  fi  gradies  per  defertum  lconem  incurrcrit, 
femetipm  redarguac,  du  in  diaboli  faucib^  h«fcrit. 

^Dc  differentia  teftamentorum.  Cap.  zi, 
Yidam  ideo  non  recipiunt  vctus  tcftamen  * 

Q^  tu  pro  co,^  aliudin  tepore  prifco,aIiadaga 
tur  in  nouo.Non  intclligentes  ^  deus  quid 
cuiq;  congruerit  tempori,incognita  quadam  diftri 
buiione  concefserit.  ficut in  lege  impcrat  nuptias, 
in  euangelio  virginitatem  commedat.in  legc  ocu- 
lum  pro  oculo  aufcrre,  in  cuangelio  altcram  prse- 
bcre  percutieti  maxillam. Sed illa  pro  icmpore  fra 
gi!i  popuIo,ifta  vero  perfe6lo:  vtraque  tamcn  pro 
temporcfua  quseque  conucnientia  commedans. 
Ei  tamen  pro  ifta  muratione  no  eft  crededus  deus 
mmabilis  .^fedpotiusinde  admirabilis  pr<^dican- 
dus  eft,quia  mancns  incommutabilis  qxud  cuique. 


vt  dix/mus ,  tcmporf  comodum  fuit,magna  cu  di^ 
/Iributione  concefsit.Sub  vcteri  teftamcnto,mino- 
ris  culp<^  erant  pcccata^quia  in  eo  no  ipfa  veritas, 
fed  vmbra  veritatis  aderat.  Nam  in  tcftamcnto  np 
uo  priEceptis  altioribus ,  vcritate  manifefta  fada, 
qusedaquaeinillopopulo  vmbrae  veritatis  defer- 
uierantjdefercnda  nobis  prsecipiuntur.  lllic  enim 
fornicatio  &  retributio  iniuri^  permifsa  funt,nec 
noccbant:  in  teftamento  aute  nouo,graui  aiiimad- 
uerfione  damnantur,{i  admittantur, 

CDe  fymbolo  &  oratione,  Cap.i^V 

Idci  fymbolum  Sc  dominica  oratio,  pro  ta 
F      ta  lege  paruulis  ceclcfi^ad  cceloru  regna 

fufFicic  capcfsenda.  Omnisenim  latitudo 
(cripturarum  in  eadem  oratione  dominica  &  fym 
boli  breuitatc  concludicur  Vndc  &  prophcta  Efa-. 
ias  dicir,  Abbreuiatione  audiui  a  domino  dco  cxcr 
cituum,fupervniuerfamterram.  Attcndite  ^au- 
dice  cloquium  meum.Sed  h^c  abbrcuiatio ,  aut  iU 
ludintcIIigitur,quoddominusdicit  omnem  lege, 
&  prophccasin  duobus  pr^ceptis  dilcftonis  dei,& 
proximi  pendcrc:  aut  proptcr  ipfam  orationem  do 
minicam  vel  fymboli  brcuitate^in  quibus,  vt  prse- 
didum  eftjOmncm  fcripturx  coartari  ccrnimus  la 
titudinem. 

CDc  baptifmo  Sc  communione.     Cap.z^." 

Olam  ecclefiam  catholicam  habere  bapti- 
S     fmum  ad  falutem  Zacharias  proph.  tefta- 

tur,In  dic,inquit,illa  erit  fons  pates  domus 
Dauid,  8c  habirantibus  in  lerufalem  ,  in  ablutio- 
ne  pcccatoris  &  meftruat^.Domus  quippe  Dauid 
&  lerufale  Chrifti  ecclefia  cft,  in  qua  manat  fos  in 

c  iin 


ISIDORI     DB     SVMMO     BONG 

ablutionem  peccatorum.Hxretici  autem  id  fblum 

imaginaria  oftencatione  faciuntjideoq^  illis  bapti- 

fmus  noii  ad  remifsionem,peccatorum,  fed  ad  fup 

plicii  teftinionium  datur.  Pro  foloreatu  originali 

luunt  in  inferno  nuper  nati  infantuli  pcenasjfi  re- 

nouatiper  lauacrum  nofuerint.Proindc  quacau 

fa  nuper  natus  damnatur  infans,  fi  non  regenera- 

tur?quiaoriginisnoxietate  pcrimitur.  Cur  paruuli 

pcccato  originali  caretes  per  baptifmu,&  nccdum 

proprium  haberites  delidum,a  beftiis  poenisqj  cq- 

teris  laniantur>Ha2C  igitur  caufa  eft.  Baptifmus  em 

SL  poena  ^terna,non  a  praefentis  vit^  fupplicio  libc 

rat.Quodfi  a  poena  prsefenti  homines  liberaretur 

per  baptifmum  ipfum  putarcnt  baptifmi  pr^mium 

lion  illud  asternum.Ergo  foluto  reatu  peccati  ma- 

nct  tamen  quaeda  temporalis  poena,  vt  illa  vita  fer 

uetitius  requiratur  qu^  erat  a  poenis  omnibus  alie- 

na.Nullus  negat  fidelium  etiam  poft  bapiifmum, 

quo  peccata  deIentur,quotidie  quadiu  in  ifto  fecu- 

culo  fumus,  ad  deum  nos  debere  conuerti.  Quod 

quanuis  fine  intcrmifsione  fit  quotidic  agendu  no 

uum,quantum  fecifse  fufFiciet.  Qma  in  maternis 

Vteris  funt,ideo  cum  matrc  baptizari  no  pofsunt: 

quia  qui  natus  adhuc  fecundum  Adamn6eft,re^ 

nafci  fecundum  Chriftum  non  potcft.  Neqj  enim 

dici  regeneratio  in  eo  poterit,quem  gcneratio  non 

pracefsit.Qui  intra  ecclefiam,  non  ex  digniiatc  ec 

clefise  viuunc,fed  fidcm  quam  verbo  tenet ,  operi- 

bus  deftruunt,dc  ipfis  Iegicur,MuItipIicati  funt  fu- 

per  numerum,  vt  fubaudias  ,  in  regno  reproboru.- 

Quifcelerate  viuunt  in  ecclefia,  &  communicare 

non  definunt:putantes  fe  tali  comunione  munda- 


tlBER       1.  21 

ritdifcant  nihil  ad  emendationem  fibi  proficere,di 
cetc  propheta,  Quid  eft  9)  diledus  meus  in  domo 
mea  Fecit  fcelera  multa'?  Nilquid  carnes  fandae  m 
ferunt  a  te  malitias  multas?  Ec  Apoftolus,  Probcr, 
inquit/eipfum  homo,&  fic  de  pane  illo  edat3&  ^^ 
calice  bibat. 

C[De  feptem  regulis.  Cap.x^'.' 

Eptemefsc  inter  csetera  regulas  locutionu 
S  fanftarum  ft:ripiurarum  quidam  fapientes 
dixerunt.CPrima  regula  eft  de  diio,&  cius 
corporerqui  de  vno,  aut  ad  vnii  loquit :  atq^  in  ^^ 
fona,modo  capuc,mpdo  dorpus  oftendit,(icut  Efa 
ias  ait,Induit  me  veftimeto  falutari,quafi  fponfum 
decoratum,coronatum  corona,  &  quafi  fponfam 
ornatam  monilibus  fuis.In  vna  enim  perfona  du- 
plici  vocabulo  nominata  eft,caput.i.fp6fum,&:  ec 
cleftam.i.fponfam  manifeftauit.  Proinde  notandu 
in  fcripturis,quando  fpecialiter  caput  defcribitur, 
quando  &  caput  &  corpus:  aut  quado  cx  vtroque 
tranfeat  ad  vtrunq^^aut  ab  altero  ad  alterumrficq; 
quid  capiti,qaid  corpori  conueniat,  prudes  ledor 
intelligac.  CSecuda  regula  eft  de  corpore  diii  ve- 
ro  8c  permixto.Nam  vidcntur  qu^dam  vni  conue 
nire  perfonae,quod  tamen  no  eft  vnius,vt  eft  illud, 
Pucr  meus  es  tu,ecce  deleui  nube,iniquitates  tuas, 
&  (lcut  nebulam  peccata  tua:conuertere  ad  me,& 
redimam  te:ad  vnum  cogruic.  Nam  altera  pars  eft 
cui  peccata  deleuit,eu  dicit,Puer  meus  es  tu:  8c  al- 
tera,*cui  dixic,  Conuertere  ad  me,  8c  redimam  te. 
Qui  fi  conuertantur,eorum  peccata  delentur.  Per 
Jianc  enim  regulam  ftc  ad  omnes  loquitur  fcriptu- 
ra,  vtboni  rcdarguantur  cum  malis,  &  mali  lau- 

€   V 


ISIDORl    DE     SVMMO     BONO 

3entur  cum  bonis.Sed  quid  ad  quem  pcrtincat^qui 
prudcter  legerftjdifcct.  CTertia  regia  cft  de  Iitera 
Sc  fpiritUjid  eftjde  Iege&  gratia.lege,pcr  qua  pr^- 
ccpta  facienda  admonemur:gratia,pcr  qua  vt  opc 
rcmur,!uuamur.vel  quod  lex  non  tantum  hiftori- 
cc,fcd  etiam  fpiritalitcr  fenticnda  fit.  Nanqj  8c  hi- 
florice  oportet  fidem  tencrc,&  fpiritaliter  legcin- 
telligere.  CQuarta  regula  cft  de  fpecie  8c  giie,per 
quam  pars  pro  toto,&  totum  pro  parte  aecipitur, 
veluti  ft  yni  populo  vel  ciuitati  loquatur  deus ,  & 
tamen  intelliga!  omncm  cotingcrc  mundii.  Nam 
licet  aduerfds  vnam  cimute  Babylonia,  pcr  Efaia 
dominus  comminetur,  tame  dum  cotra  ecclefiam 
Ioquitur,tran{it  ad  genus  de  fpecie,  Sc  coucrtit  con: 
tra  totum  mundum  fermoncm.  Ccrte  fi  non  dicc- 
ret  aduerfus  vniuerfum  orbem,  non  adderet  infra 
generaliter,&  difpcrdam  omncm  terram,&  vifita- 
bo  fuper  orbis  mala  ,  &  csetcra  quas  fequuntur  ad 
internitionem  mudi  pcrtincntia.  Vnde  &  adiecit, 
Hoc  eft  confilium,quod  cogitaui  fuper  omnc  ter- 
ram,&  h^c  eft  manus  eius  extenfa  fupfer  omnes  gc 
tes.Item  poftquam  fub  peribna  Babylonise  arguic 
vnfuerfum  mundum,rurfusadeandem  quafide 
generc  ad  fpecie  reuertitur  dtcens  quie  eide  ciuita- 
ti  fpecialiter  cotfgerilt,  Ecce  ego  fufcitabo  fup  eos 
Medos.Nam  regnante  Balthafar  a  Medis  eft  obte 
ta  Babylonia.Sic  Sc  fn  on*  Aegypti  cxpfona  eiuf- 
dem,totum  vult  intelligerc  mundum,  dbcendo,  Ec 
cocurrere  faciam  Aegyptios  aduerfus  Aegyptios, 
regnum  aduerfus  rcgnum,  cum  Aegypms  no  mul 
ta  regna,fed  vnu  habuiiTc  dcfcnbit  regniz.  CQui 
ta  regula  eft  de  teporibus,  per  qua  aut  pars  maior 


LI  BER       1.  21 

teporis  per  parte  minpre,aut  pars  minor  tcporis  p 
parte maiore  inducit, ficut eft de triduo driicxCe^ 
pulturc^,du  nec  tribus  plenis  diebus  ac  nodibus  ia 
cuerit  in  fepulcro/cd  tame  a  parte  totu  triduu  acci 
pitur.Vel  illud,  ^  quadringetis  annis  pdixerat  dc^ 
filios  irrael  in  Acgypro  rerm'turos,5:  fic  indc  egref 
furos:  qui  tamen  dominate  lofeph  Aegypto  diiati 
funt^nec  ftatim  poft  quadringentos  annoscgrcfsi 
funt,  vt  fuerat  repromifsu,  fed  quadringctis  trigin- 
ta  padis  ab  Aegypto  recefterut.  Eft  &  illa  dc  tepo 
ribus  figura,p  qua  qu?da  qu^  futura  funt,  quafi  ist 
gefta  narratur,vt  efi  iIIud,Fodcrut  manus  meas  Sc 
pedes  meos,dinumerauerut  omia  ofsa  mea,&  diui 
lerLit  fibi  veftimcca  mea,&  his  fimilia,in  qb^futura 
tanq  fi  ia  fafta  fint  ita  diciitur.  Sed  cur  qu»  adhuc 
facieda  erat,ia  fada  narratur?  Quiaquse  nobis  ad- 
huc  futura  iunt^apud  dei  eternitatc  iam  fa6i:a  funt. 
Quaproptcr  quado  aliquid  faciendii  eCsc  pronun- 
ciaiur,f  m  nos  diciturrquado  vero  quae  futura  funt 
iam  fa6l:a  dicuntur,fm  dei  qtcrnitatem  aecipienda 
funt,apud  qucm  iam  omnia  fada  funt,  qu^  futura 
funt.  CCScxta  rcgula  eft  de  recapiiulatione.  Rcca- 
pitulatio  enim  eft,du  fcriptura  redit  ad  illud,  cuius 
narratio  iam  traficrat,  ficut  cum  filios  filiorii  Noe 
fcriptura  comemorafsct,dixitiIlosfuifse  in  linguis 
Sc  gentibus  fuis ,  Sc  tamen  poftea  quafi  hoc  etiam 
in  ordinc  tcmporum  requiritur.  Et  erat,  inquit, 
omnis  terra  labium  vnii,&:  vox  vnaomnibuserat. 
Qiiomodo  crgo  fecundum  ruasgcntes,&fecundii 
fuas  linguas  erant,  fi  vna  lingua  erat  omnibus,nifi 
quia  ad  illud  quod  iam  tranfierat,recapitulan- 
do  cft  reucrfa  narratio  ?   CSeptima  regula  cft 


ISIDORIDE     SVMMO    BONO 

^Je  diabolo  Sc  eius  corpore,quiafsEpc  dicutur  ipfi* 
capitis,  qux  fuo  magis  conueniunt  corpori  tfsepe 
vero  eius  videntur  dida  membrorum,  &  non  nifi 
capiti  congruunt.  Exnomine  quippe  corporis  in- 
telligitur  caput,  vt  efl  illud  in  euangelio ,  de  ziza- 
niis  tritieo  admixtis,dicente  domino,Inimicus  ho 
mo  hoc  fecit:hominem  ipfum  diabolum  vocas:  3c 
ex  nomine  corporis  caput  defignas.Item  ex  nomi- 
nc  capitis  fignificatur  corpus,{icut  in  cuangelio  di 
citur,Duodecim  vos  elcgi,fed  vnuscx  vobis  diabo 
lus  eftjludam  vtiqj  indicans,  quia  diaboli  corpus 
fuit.Apoftata  quippe  angelus  omniu  caput  eft  ini 
quoru,&  huius  capitis  corpus  funt  omnes  iniqui: 
ficq^  cum  mebris  fuis  vnus  eft ,  vt  faepe  quod  cor- 
pori  eius  dicitur,  ad  eum  potius  referatur :  rurfum 
quod  ini,ad  membra  iterum  ipfius  deriuetur. 

CDemartyrio.  Cap.27.' 

Ei  feruus  aduerfitate  vUa  non  fragitur,  fed 
D    fe  pro  vcritatis  defenfione  vltro  certami- 

ni  ofFert,nec  vnq  pro  veritate  diffidit.Ssepe 
ex  difcipulis  ad  martyrium  eliguntur,qui  fuos  do- 
6i:ores  ad  coronam  pr^cedunt:  &qui  funtordinc 
poftremijfiunt  nonnunquam  in  certamine  primi. 
Vir  fan^us  vltro  fe  in  agone  pro  certamine  dcbcc 
oflFerre  iuftitiae,fed  tamen  fi  agonis  frudum  videt 
vberrimii,non  dcbet  declinare  laboris  periculum. 
Quod  fi  maior  eft  Iabor,q  animarum  lucrum,dc- 
xlinandus  eft  Iabor,quem  minimum  comitatur  au 
gmentum.Vtrunqj  enim  fecit  apoftolus,  qui  &  pc 
riculis  fe  vltro  dedit,vbi  maximum  animarum  lu- 
crum  vidif.&  fapieter  fe  a  periculo  abftulit,in  quo 
iniquiorem  laborcm  ^  lucrum  cfse  profpexit.  Vl- 


LIBER       I»  ij 

trofe  Paulusad  Ephcdim  perieulis  obtulit ,  qufa 
potius  periculo  lucrum  vidit.Damafci  autem  idco 
a  periculo  fubftraxit  iemetipfumjquia  nullum  peri 
culiipfius  arbitratus  efl  frudum.  Difcc  quomodo 
fc  ad  marcyrium  offerat  quifqj  vItro,vel  quomodo 
iuxta  fcntentiam  dei  cingatur  ab  aItcro,5c  quo  non 
vult  ipie  ducaturtnifi  ^  8c  proptcr  gloriam  futura 
de  certaminc  iuftus  gaudet ,  &  propter  pafsionis 
violentia  refugit  fubire  quod  dolet.  Aecipe  exeplu 
adeudi  fub  trepidatione  martyrii,  de  viu  bellandi, 
in  quo  exercitatus  quifq^  in  prselio,^  per  audacia 
certamen  aggreditur,  8c  pcr  timorem  cunftationc 
mouetur.Item  accipc  cxcmplum  martyrii,dc  repa 
latione  humani  corporis  ad  falutem:dum  quifque 
&  de  fpe  reparatioisgaudct,  8c  de  ineifionibus  fcu 
amarifsimis  poculis  moerct. 

CDe  fandorum  miraculis.  Cap .  i  S, 

T  fi  apoftolis  virtus  data  efl  fignorum  pro 
E  pter  fidcm  gentium  nutriedam,ecclefice  ta- 
men  data  cft  virtus  opcrum  propter  eandc 
fidemornandam.Ettameninipfis  apoftolis  plus 
crat  mirabilis  virtus  operum,quam  virtus  fignoril. 
Ita  &  nunc  in  ceclefia  plus  eft  bene  viuerc,q  figna 
facere.Quod  nunc ccclefia no  ea  miracula  faciat, 
qu^  fub  apoftolis  faeiebat,  ea  caufa  eft ,  quia  tunc 
oportebat  mundum  miraeulis  ercderc ,  nunc  vcro 
iam  credentem  oportet  bonis  operibus  corufcare. 
Nam  ideo  tune  %na  iiebant  extcrius,vt  interius  fi 
des  roboraretur.  lam  in  fide  miraeula  quicuqj  re- 
quirit,vana  gIoriam,vt  Iaudctur,qu?rit,Scriptu  cft 
cnim,Lingu^  in  fignum  funt,  no  fidclibus,fed  infi 
dclibus.Ecee  fignuni  no  eft  fidehbus  necefsarium^ 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

quiiam  crcdidemnt,{cd  infidelibus  vt  conuertan- 
tur.Nam  Paulus  pro  non  credentium  infidelitate 
patrem  Publii  de  infirmitatc  fcbrium  virtutib>is  cu 
rat ;  infirmantcm  vcro  Timothaeum  fidekm,  non 
oratione,fcd  medicinaliter  teperat:  vt  noueris<nii- 
racula  pro  increduIis,non  pro  fidelibus  fieri.  An- 
te^  Antichriftus  appareat,  virtutes  ab  ecclefia  & 
iigna  cefsabut,quatenus  eam  quafi  abiediore  pcr- 
fequatur  audacius.  Ob  hanc  vtilitatem  cefsabunt 
fub  Antichrifto,  ab  ecclcfia  miracula  &  virtutes, 
vt  per  hoc  fandorum  clareat  patientia,  &  repro» 
borum^qui  fcandalizabuntur,leuitas  ofiedatur,  & 
perfequentium  audacia  fortior  efficiatur. 

^Dc  Antichriflo  &  eius  fignis.  Cap.28. 
Mnis  quifeeundum  Chriflianse  profefsio- 
O  nisnormam,autnon  viuit,  autaliterdocet 
Antichriftusefl,  Plcriq^  autem  Aniichrifti 
tcmpora  non  vifuri  funt,  &  tamen  in  mcbris  Anti 
chrifli  inueniendi  funt. Anteq;  veniat  Antichriftus 
multa  ei^  mebra  pr£ecefserut,&  prause  adiois  mcri 
to  caput  proprium  praeuenerut  lecundum  Apoflo 
lii,qui  iam  iniquitatis  myflcrium  operari  illum  af- 
lirmat,cuamante^reucletur.  Magnitudo  fignorii 
fict  fub  Antichriflo,vt  elefti  fi  ficri  potefl  in  erro- 
rp  hiittantur.  Sed  fi  eledi^quo  modo  funt  in  crrore 
tnittendi^Ergo  ibunt  in  errore  titubationis  ad  mo^ 
diciijpro  multitudine  prodigioru,n6  tame  dciicicn 
di  funt  a  flabilitate  fua  tcrrorii  impulfu,atq-  figno- 
ru.  Vndc  &  idco  ponitur,fi  ficri  potcfl,  quia  clcdi 
pcrire  no  pofsunt,fed  cito  refipifcetcs  cordis  erro- 
re  religione  cocrccbutjfcietcs  pr^didii  i  dho  cfse, 
vt  dii  hoc  fecerint  aduerfarii,no  c5mrbetur  fandi. 
Tam  mira  fadurus  efl  prodigia  &  figna^dil  vene- 


IIBER       I.  24 

rit  AntiehriftuSjVt  etiam  clediis  quodda  cordis  giJ 
gtiatur  fcrupulu^quod  tame  cito  exuperet  in  ilJis.  ra 
tiOjpcr  qua  fciet  in  deccptione  rcproboru5&  eIe(5lo 
rii  probatione  eadl  fieri  figna.  In  quo  tepore  per 
patientia  gloriofi  erunt  fan6li,no  pcr  miracula,  (i- 
cut  martyrcs  fuerut  priores.IIIi  e«im  8i  perfeeuto- 
res  fuftinebunt  &  facietes  prodigia.Proinde  8c  du- 
rius  bellum  fuftincbunf.quia  no  folii  contra  perfe- 
quentcs ,  fed  etiam  roiraculis  corufcantes  dimi- 
cacuri  {imt.Grauius  fub  Antichrifti  teporibus,con 
tra  ecclefia  def^uiet  fynagogajq  in  ipib  aduetu  fal 
Uatoris  Chriftianos  eft  perfccuta.  Dil  in  martyrcs 
diabolus  ii  exercuerit  crudelitate  magna  etia  liga- 
tus,  crudelior  erit  tamc  Antichrifti  tcporibus  qua- 
do  etia  erit  folucndus.  Nam  fi  tanta  ligatus  facerc 
potuit,quanta  folutus  faciet?Quanto  propinquius 
finem  mijndi  diabdlus  videt,tanto  crudelius  pcrfe- 
cutiones  cxercet,vt  quia  fe  continuo  damnandum 
confpicitjfbcios  fibi  multiplicet,cu  quibus  gehense 
ignibus  addicatur.  Quato  breuetempus  videt  iibi 
reftare  diaboIus,vt  damnctur,tanto  in  magna  per- 
fecutionis  ira  mouetur,diuina  iuftitia  permittcnte, 
vt  glorificentur  elcdijfordidentur  iniqui,  &  vt  dia 
bolo  durior  crefcat  damnationis  fententiai 

CDcrefurredione.  Cap.ip; 

Nchoatio  pacis  fandorum  eft  in  hac  vita, 

I     non  perfedio.  Tunc  autem  crit  plenitudo 

|iacis,dum  ad  dei  contemplationem  abfor- 

pta  carnis  infirmitate  conualucrint.  Rcfurrciftio 

mortuorum,vt  Apoftolus  ait,in  virum  perfedu,ia 

xnefura  aetatis  plenitudinis  Chrifti  futura  eft,in  seta 

te,fc3  iuuentutis,quae  profe6i:u  no  indiget,  8c  abfqj 

inclinatioe  defcdus  in  ^fedione  ex  vtraqj  parte  8c 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

plcna  cft,5:  robufta.Qui  nune  filforum  dci  nomi- 
nc.  homincs  fideles  vocantur ,  tamen  cx  eo  quod 
hanc  reruitutem  corriiptionis  patiuntur  adbue  lu- 
go  feruitutis  addidijfut  accepturi  plenam  dei  filio 
rum  libertatcm  dum  corruptibile  hoc  induerit  in- 
corruptionem.  Nune  deus  per  fpeculum  agnofci- 
tur:in  fnturo  autcm  quiique  ele^lus  Faeie  ad  facjem 
praeftntabitur,vt  ipfam  fpeciem  contempletur  qu^ 
nunc  per  fpeculum  viderc  conatur.  In  hoc  eledo- 
rum  numero  ad  dexteram  pertinentium,  6c  repro- 
borum  qui  ad  finiftram  ituri  funt,  ecclefiam  Dei 
compleri ,  in  finc  autem  ficut  ziz^nh  a  frumen- 
todifiungi. 

CDeiudfcio*  '  Cap.30. 

Vdicii  diem  nouit  GhriftuSjfed  in  cuangelio 
I    df  cere  6c  fcire  difcipulos  noluit.  Nam  dum 

diciz  idem  dominus  per  prophctam,Dies  vl 
tionis  in  corde  meo,indicat  fe  non  nefcire,  fed  nol 
le  indicare.  De  domo  domini  ficut  fcriptum  eft  in- 
cipit  iudicium  ,  quando  cledi,id  cft  domus  dei  hic 
per  fiagella  iudicantur»  impii  vero  illic  ad  damna- 
tidnem  iudicandi  funt.  Vndc  &  fequitur,  Si  autcm 
primum  a  nobis,  quis  finis  eorum  qui  non  eredide- 
ruttt?  Ad  diftridi  exame  iudicis  nee  iuftitia  iufti  fc- 
Cjira  eft  nifi  pietate  diuina ,  vt  8c  ipfa  luftitfa  qua 
quifquc  iuftus  cft  deo  iuftificante  iuftificetur.  Alfo- 
quin  apud  deum,&  ipfa  peccatu  eft.  Inde  eft  quod 
ait  Iob,Innocentem  &  impium  ipfe  confumet.  Co 
fumftur  quippe  a  deo  innoxius,  quando  fpfa  inno* 
centia  liquidius  requifita,&  diuina:  innoccnti?  c6- 
parata  nihil  efficitur,nifi  &  ibi  miferfcordfse  pfetav. 
te  homo  iuftfficetur.  Cofumftur  ftcm  a  deo  impius 


qua<3<Wxaminis  diuini  fubtilitate  rcqu!rittir,eiqfqj 
dcteda  impictas  iudicata  dlnatur^Confumitur  in- 
noxius,&  impiiis  fimul  finc  carnis,non  pgena  da- 
mnationis,Do6ius  pariter  Sc  indodus  moriunvur^ 
fcd  mortc  carnis,non  poena  damnationis.  Qninia 
auccm  pergunt  ad  vnum  locum,dum  morte  corpo 
rali  in  terram  &  iuftus  &  impius  rcucrtuntur.  Rc- 
tributip  autem  difsimilis  (icuti  per  eundcm  Salo- 
moncm dicitur,  Quid  plus habet fapiens  a  i^ulto, 
nifi  ^  illuc  pergit  vbi  vita  efl?  Ergo  omnes  in  ter- 
ram  pariter  redcunt.  Nam  vbi  vita  cfl,non  pariter 
pcrgunt.  Gemina  punitur  fentcntia  impius:  dum 
aut  hic  pro  fuis  meritis ,  mcntis  csccitatc  pcrcuti- 
^r  nc  veritatem  videat:  aut  dum  in  fine  damnabi- 
tur,vt  debitas  pcenas  cxoIuat.Gcminum  cfl  diuinu 
iudicium:vnum,quo  &  hic  iudicantur  homincs  ^ 
in  futuro:aIterum,quo  propterea  hic  iudicatur,  ne 
illic  damnetur.ldeoqj  quibufdam  ad  purgationcm 
temporalis  proficit  poena:  qqibufdam  vero  hic  in- 
choat  damnatio,  &  illic  perfeda  fperatui  perditio, 
In  iudicio  reprobi  humanitatem  Chrifli  in  qua  m 
dicatus  efl  videbunt,  vt  doleant :  diuinitatem  vero 
cius  non  videbunt,nc  gaudeant.  Quibus  enim  diui 
nitas  oflenditur,  vtiq^  ad  gaudiu  dem5flratur,  Pro 
diuerfitate  confcicntiarum  8c  mitis  apparebit  in  iu 
dicio  Chriflus  cledis,  &  terribilis  reprobis.  Nam 
qualem  quifq^  confcientiam  tulerit:talem  &  iudice 
habebit,vt  manetc  in  fua  traquilitate  Chriflo,  illis 
folis  tcTribilis  appareat,quos  confcicntia  in  malis 
accufat.  Du^  funt  difFcrentiae  vel  ordines  homini} 
in  iudicio,hoc  efl  eieaorum  &  reproborum,quica 
mcn  diuiduntur  in  quatuor,Pcrfc^oru  ordo  vnus 

d 


ISiDORX     DHiVMMOBONO 

cft  qui  cum  domino  iudicat,&  alius  qui  ludicatur: 
vtriqj  tamen  cu  Chrifto  regnabunt.Similiter  ordo 
reproboru  particur  in  duobus,  dum  iniqui  intra  cc 
clcfiam  funt^mali  iudicandi  funt  &  damnandi:qui 
vcro  extra  ecclcfiainucnicndi  funt,  no  funt  iudica 
difid  tantum  damnandi.Primus  igitur  ordo  eoru, 
quifudicantur  &  pcrcunt,  opponiiur  illi  ordinibo 
norum  dc  quo  funt  qui  iudicantur  &  rcgnant.  Sc^ 
cundus  ordo  corum,qui  non  iudicantur  &  pcreut, 
opponitur  illi  ordini  pcrfcdoru:in  quo  funt  hi  qui* 
no  iudicatur  &  rcgnac.Tcrtius  ordo  coru  qui  iudi 
catur  &  rcgnat:illi  ordini  eft  cotrarius,de  quo  funt 
qui  iudicantur  &  pcreunt.  Quartus  ordo  eoru  qui 
no  iudicantur  &  rcgnat,  opponitur  illi  cotrario  or 
dinijin  quo  illi  funt  qui  no  iudicantur  Sc  pereunt. 
^[DeGehenna.  Cap.31. 

Vplcx  damnatorum  poena  eft  in  gchcnna, 
D .  quorum  &  mcntem  vrit  triflitia  ,  8c  cor- 

pus  flamma,tufta  vicifsitudinc,  vt  qui  men 
te  tradauerunt  quod  pcrficcrent  corporCjfimuI  8c 
animo  puniantur  &  corporc.  Igncm  gehcnnas  ad 
aliquid  lumen  habere,&  ad  aliquid  no  habere:hoc 
cft  habcrc  lumcn  ad  damnatione ,  vt  vidcat  impii 
vndc  doIeant:&  non  habcre  ad  confolationem^nc 
videant  vnde  gaudcant,  Apta  fit  coparario  de  ca- 
mino  trium  puerorum  ad  cxemplum  ignis  gehcn» 
nse.Nam  ficutiilcignis  non  ariitad  trium  puero- 
rum  fupplicium.&  arfit  ad  comburenda  ligamina 
vinculorum:itaignis  gehense  8c  luccbit  miSris  ad 
augmencum  poenarum,  vt  videant  vndc  dokat,  & 
no  lucebit  ad  confoIationem,ne  videant  vnde  gau 
dcantinter  huius  vitss  &  futur^  infclicitatis  muc^ 


tlBER       I^  %S 


riammaltadifcrctiocft.  llliccnim  &  miferia  cft 

propter  cruciatioriem  doloru ,  &  tcncbr^  proptcr 

lucis  auerfionem:quoru  vnu  in  hac  vita,id  cft,mi- 

fcria  eft,aliud  n6  cft,  n\  infcrno  autcm  Vtrunq>  cft. 

CLDe  Pcenis  impiorum.  G^p.5  ^. 

Icut  fafciculi  lignorumad  combuftionem 

S     de  limilibus  colligantur,ita  in  iudicii  die  fi* 

milis  culpae  rei,fms  fimilibus  iiingentur,  vt 

ex «quo  poena  coni^ringat  quafi  in  fafcicu!u,quos 

adio  fimiles  fcdt  in  malum.  Sicut  vnufquifq^  fan- 

^us  in  futuro  iudicio  pro  quantitatc  virtuium  glo 

rificabitur,ica  8c  vnufquifque  impius  pro  quantita 

tc  facinorum  condemnabiturfnec  deerit  in  fuppli- 

cio  futuro  damnationis  ordo,  fed  iuxta  qualitatcm 

criminum  difcrctio  crit  poenarum  {propheta  fir- 

mantc)  De  charorumquoqucfuorufuppliciisad- 

ditur  ctia  poena  defundisrficut  apud  inferos  diui- 

tis  fermo  pr^dicat  cuangelicus.ficut  pro  augondo 

ludsc  fuppl  icio^dicit  etiam  PraImifta,Commotio- 

ne  moueantur  filiieius  &  mendiccnt.  Impiiexhoc 

durius  in  iudicio  puniendifunt  mentis  dolore,  cx 

quo  vifuri  funt  iuftos  glori^  bcatiiudincm  mcruif- 

(c.Cunftis  videntibus  cft  praecipicandus  diabolusi 

quado  fub  afpedu  omnium  bonorum  angeloru  5c 

hominu  cum  eis  qui  de  parte  cius  erunt  in  igncm 

aetern£i  mittedus  eft.  Diifublatus  fucrit  diabolus  vt 

damnetur,multielcdiquiin  corpore  funt  inueniS 

di^domino  ad  iudiciu  vcniece  metu  cocmiedi  funr^ 

videtes  tali  fencetia  impfu  cfse  puniiu  :  quo  crrorc 

purgadi  funt,quia  fi  ^d  eis  ex  corpore  adhuc  pec*- 

cati  remaferit,metu ipfo  quo  diabolii damnari  c6- 

fpiciunt,  purgabuntur.Hinc  aicIob,Gum  fublatujJ 

d  ix 


ISIOORX     DE    SVMMO    BONO 

fuerit,umcbunt  angcli  Sc  tcrriti  purgabuntur.Mul 
tos  pofse  perire  cx  cis  in  die  iudicii,qui  nunc  cle^i 
cfTc  vidcntur  ^  fandi  (diccntc  prophcta,)VGcabit 
dominus  iudiciu  adigncm,  &  dcuorabit  abyfsum 
multam,&  comcdet  partcm  domus.  Pars  quippc 
domus  dcuorabitur ,  quia  illos  etiam  infcrnus  ab- 
j(brbcbit,quinuncfein  praeccptis  coelcftibus  glo^ 
riantur,dc  quibus  dominus  dieit,  Multi  dicent  mi- 
hi  in  illa  dic,  Domine  dominc,  honnc  in  nominc 
prophetauimus,  &  in  nomine  tuo  dsemonia  eieci  - 
mus,&  virtutes  multasfccimus  ?  Tunc  confitebor 
illis,quia  nunquam  noui  vos.  Difccdite  a  me ,  qui 
operamini  iniquitatem,nefeio  qui  cftis. 

CDcGIoriafandorum.  Cap.33. 

On  faciet  in  futurum  cor  mifcrum  iuiloru 
N     cx  compafsione  damnatorum  condolendi 

afFedio. Vbi  enim  erit  fandorum  de  dei  c6 
tcmplatione  gaudium,  vt  triiliti»  nullus  tribuatur 
introitus.Sicut  comparatus  color  candidus  nigro 
colori  fit  pulchrior,ita  &  fandorum  rcquies  com- 
parata  damnationi  malorum  gloriofior  crit.Sic  iu 
ftitia  ioiuftiti^,fic  virt*  vitio.Crcfcic  crgo  fan^loru 
gloria,dum  debica  damnaiur  impii  pocna.  Poft  re- 
furredione  fandis  carne  promifsa,  eft  cocloru  afcc 
fio  (dicente  ad  patrem  Chrifto,)  Volo  vt  vbi  ego 
fum,&  ipfi  fint  meeum.Si  cnim  membra  eapitis  fa 
mus,^  vnus  in  fe  &  in  nobis  eft  Chriftus :  viiquc 
vbi  ipfe  afcendit,&  nos  afcenfuri  fumus. 

IIB.  U      FINU, 


tlBSK.    114  %y 

Incipit  liberll. 

CDe  Sapientia.  Cap.  i; 

Mnis  g  f  m  dcu  fapics  cfl,  bea- 

tus  eft.  Beata  vita  cognitio  diui 

nitatiscft.  Cognitio  diuinitatis 

virtus  boni  operis  cft:virtus  bo 

O  ni  operis,  frud^  ^ternitatis  cft. 

"  Nullusaute  magis  fapics  g  que 

docuerit  deus.  Exceliior  cft  re* 

busomnibus  Sapicntia:nec  ef- 

fcpoteft  vlla  iuftitiafincpni- 

^cntia.  Qm  fecundum  feculum  fapicns  cft , ic- 

cundum  deum  ftultus  cft.Vnde  &  propheta,StuI- 

tus,inquit,faftus  eft  omnis  homo  a  fcietia  fua.Pri- 

mum  cft  fcicntise  ftudium,qu«rcrc  dcu:dcinde  ho 

neftatcm  vitK  cum  innoccntise  operc.  NuIIus  fa- 

pientiam  dei  plenc  recipit,nifi  qui  fc  ab  omni  abf- 

trahere  adionum  cura  contendit.  Vnde  &  fcriptu 

eft,Sapientiam  feribc  in  tcmpore  otii,  &  qui  mino 

ratur  aftu  ipfe  percipiet  cam.Non  ad  paruse  intel- 

iigcnticB  arccm  peruenit,  qui  fcit  fecreta  dei  fe  pe- 

necrarc  non  pofse.  Tunc  autem  dcum  redc  cogno 

fcimus,quando  cu  pcrfede  fcirc  non  dcncgamus. 

Interdum  qusedam  ncfcire  couenit.  NuIIus  autem 

in  culpa  maior  ei^,q illc  qui  deum  ncfcit*  Inuefli- 

gationem  veri  multorum  eft  quatrere,  fcd  paucoru 

cft  inuenirc.Ea  autcm  quac  fupra  hominis  intcll^c 

tiam  funt,fcrutanda  non  funt.Quicquidfupra  ho- 

minis  intcllcdum  cft,qu«rcndum  non  cft.  Confi- 

d  iii 


ISIDORl     PE    SVMMO     BONO 

!io  aute  diuino  feruandu  eft,vt  hoc  cfcdatur  cfsc  lu 
{litia,quoddiuin^  placuerit  voIutati.Noenim  po- 
teritcffe  iniu(lu,quod  iuflo  coplacet  iudici.Omnis 
fapicntia  cx  fcicntia  &  opinationc  confifht.melior 
cfl  aute  cx  fcientia  vcniens,  q  ex  opinatione  fentcn 
tia.Nam  illa  vera  eft,ifla  dubia.  Ad  maioris  culpae 
cumulum  pertinet^fcirc  quenq  quod  fequi  debcat, 
&  fcqui  nollc  quod  fciat.  Vndc  Sc  domin^,Scruus, 
inquit,fcics  voluntatem  domini  fui,  Sc  non  fsicicSy 
digne  plagis  vapulabit  muItis.Et  lacobiis,  Scicnti, 
inquitjbonii  &  no  facicci,  peccatu  eft.  Simplicitatc 
cuignauia^vocariftuItitia:fimpIicitate  vcro  cu  pru 
4entia,vocari  fapientia.  Vtilc  eft  multa  fcire  &  re- 
&'yiuerc.Quod  fi  vtrunq;  no  valemus,mclius  cft 
Vt  bene  viuedi  ftudiii  ^  multa  fciedi  fequamur.No 
pertinere  ad  bcatitudineconfcqucndamfcicntiam 
rchl^ncc  cfse  beatii  multa  fcire,  fcdcfsc  magnu  bca 
te  viuere.  Nihil  prodcfse  homini  fcire  prudetia  c^ 
ignoraiia  dci:  Sc  nihil  obcfse  fcictibus  deii,  ignora 
tia  miidi.Pcrfedc  aute  fcitqui  prius  dcu,  &  ifta  no 
pro  fe,fed  pro  deo  rcit.NihiI  obefsc  cuiq  fi  per  fim 
plicitate  aliqua  de  clcmetis  indigne  fcniiat,  diimo- 
dO  de  deo  vcra  pronucict.  Na  quauis  dc  incorpo- 
rcis  corporeisquc  naturisnequeatquifqj  difputa- 
re^bcatum  tame  illum  facic  vita  rcda  cum  fidc. 

COeFidc  Cap.i. 

On  pofsc  ad  vcrambeatitudinem  peruenf- 
N    re  nifl  per  fidcm.Bcatum  autem  cCse  qui  Sc 

rc(9:c  crcdendo  benc  viuic,  &  benc  viuendo 
fide  re^lam  cuftodlt.Dcus  fi  crcditur,  merito  inuo 
catur  &  qu^ritur ,  ac  pcr  hoc  tunc  pcrfeftc  lau- 
datur,quando  inuocatur  Sc  crcditur.  Non  tantum 


idcrcdcndumcftquodrcnfii  cariiis  d^nofcimusj 
icd  magis  etiam  quod  intcllcdu  metis  cofpicimuSy 
id  cft,deu.Sine  fide  nemo  potcft  placcre  dco.Ome 
cnim  quod  no  eft  ex  fidc,peccatu  eft.Fidcs  ncqua^ 
vi  extorquetur,{cd  rationc  atq-,  cxemplis  fiiadctur. 
A  quibus  aute  exfgitur  violecer,  pfeucrarc  in  cis  no 
potclt,excplo,vt  ait  quida^nouellse  arboris,cuius  (i 
quis  cacume  violcter  imprerscrit,&  dcmu  dil  laxa- 
tur,in  id  quod  fuerat  cofeftim  reuertitur.Sicuc  ho- 
mo  libcro  arbitrio  coditus  fiia  fpotc  diucrtit  a  deo, 
ita  cx  propria  metis  couerfioe  crededo  recurrit  ad 
dcu,vt  libcrtas  agnofcatur  arbitrii  per  propria  vo- 
luntate,5?  bencficiii  grati»  pcr  acccpta  fidci  vcrita 
tem.In  corde  rcfpicit  deus  fide,  vbi  fe  non  pofsunt 
hothincsexcufare,,quIorcfimuIant  vcritatis  pro- 
fcfsione,&  corde  retentant  crroris  impictatc.Sicut 
nihil  proficit  fidcs  quc  ore  rctinetur ,  &  corde  non 
crcditur,ita  nihil  prof  utura  eft  fides  quae  cordc  tc- 
netur  fi  ore  no  profiteatur.  De  tali  em  fidc  prophc 
ta  ita  quofda  obiurgat  diccs,  Pcriit  fidcs,  ablata  eft 
de  orc  coru.Fides  em  qu^  cordc  credif ,  cofcfsionc 
oris  ad  falute  profcrtur.Vacua  cfsc  fine  opcribus  fi 
d5,&  fruftra  fibi  de  fola  fidc  bladitur,q  bonis  opc- 
ribus  no  ornai.  Qui  crucc  portat,debct  &  mundo 
mori.Naferrc  cruce  Sc  mori,  mortificarc  fcipfum 
cft:ferre,&:no  mori,fimuIatio  hypocritarucft.Qui 
pcr  fidem  cognitionc  dci  habct,&  opcribus  ohfcu* 
rantur,  excmphim  Balaa  fequiitur  ,qui  cadcs  opc- 
rc  apertos  oculos  habuit  per  contcmplationis  fidc. 
Carnalcs  fidcm  no  pro  vir^utc  animi,{cd  pro  com 
modo  qu(^rerc  tcporali.Vnde  &  dns  dicit,Qu«ri- 
tis  me  no  ^a  vidiftis  figna,  fed  ^a  maducaftis  dc  pa 

d  iiii 


istI>(OKl     I>B    SVMMO     BONO 

hlbus  lileis.Chriftiahus  maliis  dutn  fecundu  Eiian 
jgelii  do(Srinam  n6  viuic^etiam  ipfam  fidem,quam 
verbo  coIit,oborta  rentatione  facilc  pcrdit.MuIti  fi 
de  tahtum  Chriftiani  funt,  opcre  vero  achriftiana 
dodrina  difsentiunt.MuIti  quoq;  fidem  Chrifti  ex 
corde  non  amant  jfed  humano  terrore  candem 
per  hypocrifim  tenere  fe  fimuIant.Et  qui  e£se  non 
pofsunt  aperte  maliper  terrorem ,  fidc  boni  nofcu 
tiin  Aniatores  mundi  repugnant  aliquando  pro  ii 
de^  aliis  quidem  proficiunt:  ipfi  vcro  amore  ter- 
reno  implicati  coelcflia  non  requirunt ,  fcd  vcrbo 
tantum  fidem  defendunt.  Quidahi  pro  Rdc  etiam 
h^feticos  infcquuntur/ed  per  arrogatiam  eos  quf 
intra  ecclefiam  funt  cotemnunt.  Aduerfarios  qui- 
dem  fidei  cofuiaht  pro  infidclitate;  fcd  fideles  prc- 
Jnunt  face  fuperbiae. 

Cl^eCharitatc.  Cap.3* 

Vanuis  nonnulli  fide  atq;  operibus  fandis 
Q^  efsc  videantur  participcs:  tame  quia  priuan 

tur  a  charitate  fratcrnsB  diledipnis,  nullum 
habent  incrementum  virtutis.Nam  licutait  Apo- 
ftoIuSjSi  tradidero  corpu^meum  ita  vtardea,cha- 
htatcm  autem  non  habucrb,nihil  mihi  prodeft.Si- 
nc  amorc  chariiatis,quanuis  quifq^  rc(5te  crcdat,  ad 
bcatitutiinem  peruenire  non  potefl :  quia  lanta  efl: 
charitatis  virtus,vt  ctiam  prophctia  &  martyrium 
finc  illa  nihil  cfse  crcdancur.NuIIum  prsemiii  cha- 
ritatc  pefatur.Charii^s  cnim  VirtUtu  omnium  obti 
het  pnntipatuhi.Vnde  Sc  vinculu  perfedionis  cha 
titasab  Apoflolo  dicitur :  eo  ^  vniuerfse  virtutcs 
cius  vinculo  religentur.  Dile6tio  dci  morti  compa 
J-aturjdicetc  Salomone,Valida  cfl  vt  mors  dilciftios 


idcirco  quia  ficut  mors  violenter  (eparat  animam 
ftlcorp6re:ita  &  diledfo  dci  violenter  fegregat  ho- 
minem  a  mudano  3c  carnali  amore.Qui  dei  prae- 
ccpta  contemnitjdeum  non  diligit.  Ncq;  enim  re* 
gem  diligithus/i  odit>  leges  eius  habemus.Tcnen- 
'  da  eft  cum  ran<5iis  vifis  vnitaS  charitatis:&  quanto 
fe  quifq-,  fubtrahit  mundo,tanto  opus  eftjVtfe  afso 
ciet  bonoru  cofof tio.  Charitas  in  dilcdione  dei  Sc 
proximi  conftat.Seruat  autem  in  fe  dilcSionc  dei, 
qui  a  charitate  no  diuiditur  proximi.  Qui  a  frater- 
na  focietate  fecernitur,a  diuinae  chafitatis  partici- 
patione  priuatur.Ncc  poterit  deu  diljgere  qui  no- 
lciturinproximidilcdione  errare.  Chriftus  deus 
cft  Sc  homo.Totum  ergo  Chriftum  np  diligit  qui 
hominemodit.  Bonorum  difcretioeftnon  odire 
pcrfonas,fed  culpas:  &  reda  dida  pro  falfis  non 
fpernefe, (cd  probaf e.  Qm imperfedi  fant  in  dci 
amorCjfaepe  fe  a  vitiis  fepararc  difponunt:  fcd  pon 
dere  vitioru  grauati,rurfos  ad  ca  vitia jquse  optant 
reIinquerc,feuoIuuntun 

Ct^cSpe.  Cap.4. 

Vi  male  agcre  nori  defiftunt,  yana  fpe,  in- 
Q^  dulgentiam  de  dei  pictate  rcquirdt.  Quam 

rede  qu<^rerent,{i  ab  adionc  praua  cefsa  • 
rcnt.Metuedum  valdeeft,  vtneqj  perfpem  vCniae 
quam  promittitdeus,perfeuerater  p€ccemus:neq; 
quia  iufte  pcccata  diftringit,  veniam  dcfperemusi 
fed  vtroq;  periculoeuitato  &  a  malo  declinemus, 
&  dc  pietate  dei  venia  fpcremus.Omnis  quippe  iu 
ftus  fpc  «&  formidine  nitctiquia  nunc  illum  ad  gau 
dium  fpcs  crigit,nunc;  ad  formidinem  terror  gehe 
na:  adducit. 

d  V 


tSIDORI    DE    SVUUO    BOKO 

CI>eGratia.  Cap;^: 

Ntcrdum  peccantibus  nobis  deus  dona  fua 
I  no  retrahit,vt  ad  fpcm  dfufnse  propitiatio- 
n  1  s  mcn  s  humana  cofiirgat^Nam  no  potcft 
conucrfum  fperncrc,  qui  pcccatcm  fuis  bcncficiis 
prouocat  ad  fe  rcdire.Confcfsione  hominis  non  cf 
fe  humanae  virtutis.Nam  H  confcfsfonc  boni  opc- 
ris  no  in  nobfs  deus  opcratur,  cur  per  prophcta  di 
citur,confcfsfo  &  magnificentia  opus  eius? Ab  illo 
cnim  nobis  omia  bona  gratia  pr^uenictc  donatur; 
Na  nihil  boni  opcrfs  dcdimus,  pcr  quod  cofefsio- 
ne  fidci  accfpcre  meremur.Profcdus  hom{nis,do- 
nu  dci  cfl.Nce  a  (c  potcft  quifqua,  fed  a  diio  corri- 
gi.Non  em  quicq  boni  habet  propnu  homo,cuius 
via  no  eft  eius(tcftatc  prophcta,)  Seio  dric  quia  no 
cft  hois  via  cius ,  ncc  viri  eft  vt  ambulct  dc  dirigat 
grefsus  fuos.  Sciant  libcri  arbitrii  dcfenfores  ninil 
pofse  homines  in  bond  fua  praeualcre  virtute ,  niii 
diuinae  gratis  fuftentetur  iuuamine.Vndc  per  pro 
pheta  diis  dicit  *  Pcrditio  ex  tc  tua  Ifracl,  tiii  in  me 
auxiliu  tuum .  quafi  diceret,  vt  pcreas  tuo  merito, 
vt  falucris  mco  awxilio.  Hois  mcritii,  fupna  gratia 
tio  vt  vcniai  inucnit,{ed  poftq  vcncrit  facft:atq;  ad 
indigna  mcnte  vcniens  tkcit  ia  ca  mcritii  quod  rc- 
inuncret,qu^  folu inuencrat  quod  puniret.  Quid 
cnim  cx  fc  ille  latro  mcruit,qui  dc  faucibus  inferni 
cruce  afccnditjdc  crucc  paradffum  adiii?Rcus  quf- 
dem  i^IIc  &  fraterno  fanguine  venit  cruetus,  fed  di 
uina  gratia  in  cruce  mutatus.Sciedum  quod  8c  no 
ftra  fit  iuftitfa  in  his  qnx  rcftc  agim':&  dci  gratia, 
co  qudd  cam  mcrcamur.Hjec  cnim  ^datis  dci,  & 
accipicntis  cft  hominis.ficut  &  pancm  noftrum  di 


r  I  BfiR.     1 .  30 

cimus  5  qucm  tamcn  a  deoaccipcre  poftulamusj 
Spiritalis  gratia  non  omnibus  diftribuKur/ed  tan- 
tummodo  eleftis  donatur.  Non  enim  omniii  cft  A 
des,quam  quidem  etfi  plurimifufcipiunt,  opus  ta 
men  fidei  no  conicquutur.In  diuffione  donorii  di- 
ucrCi  percipiiit diuerfa  dci  muncratnon  tamc  cocc 
duntur  vniomnia,vtfic  pro  humilitatis  ftudfo  c^ 
altcr  adiuuctur  in  altero.  Nam  ^  in  Ezcchicle  an£ 
maliumal^  alteraadalterapercutiuntur,  virtutcs 
defignantur  fanftoru,  mutuo  fcrc  afFe^lu  prouoca 
tium,atq;  alcerno  excmplo  inuice  reCc  crudietium. 
Muncra  gratiaru  alia  ifti,alia  vero  donant  illi.Ncc 
datur  ita  habere  vni,vt  no  cgcat  alterius.Pofse  fic- 
n  non  eft  dubiu,vt  hi  quos  quida  virtutu  cxcellcn 
tia  antecedunt,dei  rcpentina  prjeueti  gratia^  quof- 
dam  copendio  fanftitatis  pr^ueniat.  &  dii  fint  con 
uerfione  poftremi,fubito  efFiciutur  virtutis  culmf- 
nc  primi.Dii  quifq;  aliquod  donu  accipic,no  appe 
tat  amplius  q  quod  meruit:nc  dii  alterius  mebri  of 
ficiu  arripere  tetat,id  quod  mcruit  perdat.  Contur 
bat  enim  corporisordine  totu,qui  no  fuo  cStentus 
ofFicio  fubripit  alienu.Mali  dona  ideo  ad  danatio- 
nem  accipiut,quia  illis  non  ad  dci  laudcjfed  ad  fua 
vanitate  vtiitur.Bonis  malc  vtiitur,  ^  ea  quae  a  deo 
illis  donata  funt,in  malos  vfus  afsumut,  ficut  inge 
niUjficut  8c  c£Etera  dci  dona.  Multis  dei  donis  gau 
demus,qu^  nos  ab  eo  percepifse  cognofcimus.Na 
quod  fapieces  fumus,o[)  diuites^  ^  potentes  cxiHi- 
mus,n6  alterius,fed  potius  diuino  munerc  fumus. 
Vtamur  ergo  optime  diuinis  beneficiis ,  quatenus 
&  deum  non  pocniteat  dcdifsc,  8c  nobis  accepifsc 
fic  vtilc.  Sicut  aufcrrc  dcus  dicitur  homini  do- 


tSlDOKt    Dt    SVMMO    BONO 

nu  aliq|uod,quod  homo  no  habuit^id  eft,  quod  acci 
pcre  non  mcruit,fie  &  obdurarc  dicitur  dcus  homi 
nem,non  cius  facicndo  duritiam/cd  non  aufcrcn* 
do  eam,quam  fibi  ipfc  nutriuit.Non  ah*tcr  dc  obc^ 
carc  dicitur  quofdam  dcus,  non  vt  in  cfs  eandc  ipfc 
cacitaicm  faciat:  fed  ^  pro  coru  inutihbus  mcritis 
caecitatem  corum  ab  cis  ipfc  non  aufcrat.'Plcrifque 
dci  dona  dantur,pcrreucrantia  vcro  doni  no  datur. 
Et  inde  eft  quod  quidam  principia  habent  conuer 
iionis  bona,fine  vero  malo  clauduntur.EIedi  vcro 
&  conuerfionis  dona  accipiunt,  &  perfeucraniiam 
doni.Eaergo  caufa  eft  quod  quidam  &  bene  incs- 
piunt,&  benc  finiunt. 

CDc  Praedeftinatione.  Cap.e". 

Emina  eft  praedcftxnatio,  flue  clcaorii  ad 
G     requiem,fiue  reproboru  ad  mortcm.  Vtra- 

q;  agitur  diuino  iudieio,vtfcmpcr  eleftos 
fupcrna  &  intcriora  fcqui  faciattfcmperquc  reprp- 
bos  vt  infima  &  exteriora  dclcdctur,dcferedo  per- 
mittat.  Sicut  ignorat  homo  terminu  lucis  &  tene- 
brarum,vel  vtriufq;  rci  quis  finis  fit:ita  plcnius  ne- 
feit  quis  ante  fuum  finem  luce  iuftitic  prxucniatur, 
vel  quis  peccatorum  tencbris  vfq-,  in  fuum  terminu 
obfeuretur,aut  quis  poft  lapfum  tencbrarum  couer 
fiis  refurgat  ad  lucem.  Cunda  hec  deo  patent,ho- 
minibus  vero  latent,quanuis  iuftorum  conucrfatio 
in  hac  vita  probabilis  fit,  inccrtum  tamcn  homini- 
bus  cfse  ad  quem  fint  fine  praedeftinati,  fed  omnia 
refcruari  futuro  cxamini.Mira  difpofitio  cft  fupcr- 
nas  diftributioniSjper  quam  hieiuftusamplius  iufti 
ficatur,impius  amplius  fordidatur.  malus  ad  bonu 
aliquando  c6uertitur,&  bonus  ad  malum  aliquado 


iiBEa     II*  31 

refleftitur.VuIcquis  efscbonus  Sc  non  valet,vulc  al 
tcr  cfsc  malus  &  non  permiccuur  intcrirc.  Datur  ci 
^  fic  malus  qui  vult  efsc  bonus.  alius  nec  vulcnec 
dacur  ci  vt  fic  bonus.  Ifte  nafcitur  in  crrore  &  mo- 
ritur:  ille  in  bono  quo  coepic  vfqj  ad  finem  perdu» 
rac.Tandiu  in  bono  iftc  ftac^quoufq;  cadac:illc  ma- 
le  diu  viuendo  in  fine  faluacur,  refpeftusque  con^ 
ucrcicur.VuIc  prodefsc  in  bono  iuftus,nec  prjeualec. 
vult  nocerc  malus  &  prseualec.  Ifte  vult  deo  vaca- 
re,  (cd  fcculo  impcdicur.illc  ncgotiis  implicari  eu- 
pic,nec  perficic.  Dominacur  malus  bono,  6c  iufto, 
&bonus  danatur  pro  impio,impius  honoratur  pro 
iufto.&  in  hac  caca  obfcuricacc  non  valct  homo  di- 
uinam  fcrucaridifpofitionem,  &  occultum  praede- 
ftinationis  perpenderc  ordincm»  ^ 

f[D,c  Conucrfis.  Cap.^, 

On  inchoatibus  prijmium  promittitur,fed 
N     pcrfeueratibus.Scriptu  eft  enim,  Qui  pcr- 

(eueraueric  vfqj  in  fine,hic  faluus  erit.  TuC 
cnim  placec  deo  noftra  conuerfio :  quando  bonum 
quod  inehoamus  perfeucrati  fine  complcmus.  Na 
ficut  fcriptum  cft,V3e  his  qui  fuftinentiam  pcrdidc- 
runCjid  cft  opus  bonum  non  confummauerunt.In- 
dulgentia  pcecatorum  fciendum,  vbi,  quando  vel 
qualibus  datur.  Vbi  quippc ,  nifi  intra  ccclcfiam  ca 
iholicam  ?  Quando,  nifi  ancc  vencuri  exitus  dicm? 
Quia  cccc  nunc  tcmpusaccepcabile,ecce  nunc  dies 
falucis.  Qualibus,nifi  conuerfis,qui  per  hufnilitatc 
ad  paruulorum  tranfeunt  imitatione?  de  quibusdi^ 
citur,  Talium  cft  enim  regnu  ccclorii.  Nemo  per- 
pederc  poteft,quanci  fit  podcris  iniuftitia,  vel  quati 
fulgoris  radio  iufticia  clareac^nifi  qui  prius  coto  mc 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

tis  nifu  couemtur  ad  deum,quarcnus  ipfb  lumfne, 
quo  illuftratur,&  fua  foelicitateagnofcat,&  lumcn 
quod  cseco  corde  no  intuebatur  intelligar.Tuc  aiit 
jnattingibilcm  intclligi  pofse  iuftiiia ,  dil  ea  quiTq; 
fequi  couerfus  tctauerit.quialux  non  intelligiiur  ni 
fi  cii  videtur.Iudiciti  quod  in  hominis  poteftate  co 
fiftit,couer{ionis  eft  gratia,per  qua  nofmeiipfos  m 
dicamus,quado  fletes  mala  noftra  punimus,  Sc  bo 
iio,quod  cx  dco  nobis  eft,folidius  inhqremus.Tri- 
panitus  defcribitur  cfsc  vniufcuiufq;  couerfipro- 
feduSjid  eft,primus  corrigedi  a  malo.  fecundus  fa 
ciedi  bonu.tercius  cofequedi  boni  operis  pr^miu. 
Na  quod  ait  propheta,Soluc  fafciculos  deprimen 
tcs,mali  eft  emcdatio.quod  vero  adiccit,Frage  efli 
rienti  pancm  tuii,operis  boni  eft  adio.  In  eo  vero 
qd"  fubiugit,  Tuc  erupet  quafi  mane  lume  tuii,ope 
ris  boni  eft  retributio.Ergo  no  ^ficit  facere  bonii, 
nili  corrcftu  fucrit  malu.Necpoterit  quifquam  ad 
contemplatfonem  dei  proficere,ni(i  fe  priusin  bo- 
nis  ftuducrit  adibus  exercere.  Multismodis  ter- 
ret  deus  homines,vt  vel  fero  c6uertantur,atq-,  ex- 
indc  magis  crubcfcat,q)  tadiu  cxpeftati  funt,vt  rc- 
diret.Nam  nuc  minis,niic  plagis,  mlc  reuelationi- 
bus  quofda  c6cutir,vt  qui  voluntate  couerti  defpi- 
dutjcomoti  terroribus  corrigantur.  PJcriqj  ex  fola 
mecis  deuotione  couertuntur  ad  deuinonnulli  ve- 
ro  coadi  plagis  conucriuntur ,  qui  ex  deuotione 
no  conucrtebantur.  luxta  illud  pfalmi  dicentis,In 
freno  &  cbamo  maxillas  eoru  conftringe,qui  non 
approximat  ad  tc.  Plcriq;  aute  du  dcuotione  no  co 
uertuntur,plag«  ftimulis  feriuturrquitame  nec  fub 
verbcre  fentiunt,  vc  aliquatenus  corrigantur,  ficut 


tlBER       II.  31 

Acgyptus  cui  &  poenas  dcdit,  &cmedare  ncquiicJ 
De  calibus  enim  ait  prophetajPercufsifti  cos  &  no 
dolucrunt ,  attriuifti  eos  &  renucrunt  fufcipcrc 
difcipIinam.Nonnulli  virifccularesclationc  men 
tis  tumcntes,  poftmodum  conuerii  ad  dcum,  reli- 
giofa  fcquuntur  obcdietia  Chriflum;  &  qui  antca 
cclfitudine  mundiali  tumebant ,  poflca  ipfam  cla- 
tioncm  in  ftudio  humilitatis  commutat.  Quidam 
fiint  qui  iam  fccrctc  conuerfi  funt^quorum  conucr 
fioquia  non  proccdit  ad  publicum,  apud  cxiftima 
tionem  humana  qualcs  fueriic,  tales  adhuc  cfse  pu; 
tantur,  iam  tamcn  in  dei  oculis  furrexcrunt.  Itcm 
quidam  adhuc  humano  iudicio  ftare  cernutur:iam 
tamcn  in  ocuiis  dei  ceciderujit.  Multi  apud  homi- 
nes  reprobi  flint  ,&  apud  deum  elcdi.  itcm  multi 
apud  homincs  clcdi  putaiur,&  apud  dcu  rcprobi 
cxiftuntjSalom.  dieente,  Vidiimpiosfepultos,  qui 
cum  adhuc  viucrent  in  loco  fan Ao  crant,&  lauda 
baiur  in  ciuirate  quafi  iuftorii  operum.  NuIIus  er- 
go  fe  putet  cle6i:u,  ne  fortc  ia  apud  deu  fit  reprob' 
CDe  Primordiis  conuerforum.        Cap.8. 

Rimodum  genus  eft  couerfionis  ad  dcum; 
T    inchoationis  cum  dulcedine,  medietatis  cii 

Iabore,perfe<^ionis  cum  requic.Sed  tamcn 
plerunqj  alii  incipiunt  a  dulcedine,ahi  4  tentatio- 
num  amaritudinc.  Omnis  couerfus  antc  ex  fletu  in 
choet  pcccatorumj&  fic  tranfeat  ad  defiderium  fu 
pernoril.  Prius  enim  lachrymis  purganda  funt  vi- 
tia  qui2  gcfsimus,  &  tunc  mundata  mencis  acie  id 
quod  quaerimus  mencis  gaudio  contcmplemur:  vc 
duantcaflendo  peccati  a  nobis  caligo  derergitur,, 
mundatis  cordis  oculis  libcre  fuperua  infpician- 


ISIDORI     PE     SVMMO     BONQ 

tur.  Antc  necefse  eft  timore  conucrti  ad  deum ,  vt 
xnctu  futuranim  poenarnm  carnales  illecebrsc  de- 
uincatur.Deindcoportet^biedotimore  ad  amo- 
rem  vit3e  setern^  tranfire.Perfeda  enim  charitas  fo 
ras  mittittimorem.qui  autem  timet,poenam  habet, 
&  non  eft  perfeftus.  Vndc  &  ApoftoIus,Non  enim 
inquit,acccpiftis  fpiritum  feruitutis  iteru  in  timorCj 
fed  acccpiftis  fpiritum  adoptionis,  per  qucm  fc^  ij 
non  pcccatipoena  feruos  comprimit,  fcd  amor  iu- 
fkitix  liberos  rcddit.Nccefsc  eft  omni  conucrfb,  vc 
poft  timorcm  confurgere  ad  charitatem  dei  debeac 
quaft  filius,ne  femper  fub  timorc  iaccat  quaii  fer- 
uus.tuncenim  amorem  noftras  conucrfionis  oftcn- 
dimus,(i  denuo  vt  patrem  diligimus,  que  prius  fer- 
uili  mente  vcrc  vt  dominu  formidabamus.  Primor 
dia  conuerforum  blandis  refouenda  funt  modis,ne 
fi  ab  afperitatc  incipiant,cxterriti  ad  priores  lapfus 
rccurrant.Qui  enim  coucrfum  fine  lenitatc  crudir, 
cxafperarc  potiusq[  corrigcrc  nouit.Couerfus  quif- 
q;  antea  ab  opere  corrigendus  eft,  poftca  vero  a  co 
gitatione:  vc  prius  refrenct  prauum  adum,  dcindc 
appctitum  acdelidum,  vtquod  iam  in  opere  non 
apparctjin  cogitatione  nequaqua  perduret.Omnis 
noua  conuerfio  adhuc  priftin^  vitse  habet  commi- 
xtionem,propterea  nequaquam  ea  virtus  procede- 
rc  ad  hominum  oculos  debet,donec  conuerfatio  vc 
tus,funditus  ab  animo  extirpetur.QHifquis  ex  dc- 
tcriore  iam  melior  cfsc  ccepic ,  caucat  dc  acceptis 
extolli  virtutibus,ne  grauius  pcr  vanam  gloria  cor- 
ruat,§  prius  cum  pcr  lapfum  vitiorum  iacebatt 


1 1  B  E  R      I  r,  ^^ 

Cr)e  Conflidu  conuerforum.'  Cap.p. 

Vifq;  couerfus  fi  mox  omnes  carn is  ftimu 
Q^  los  calcare  cupiat,&  fiimma  virtutum  fubil 

re  contendaf.fi  adhuc  forte  aliqua  aducrfa 
dc  carnis  moleftiis  tolerat,non  frangatur,quia  dif- 
penfator  bonorum  nouit  aduerfitates  reprimere  vi 
tiorum,fuccefsione  virtutum.Tunc  magis  grauari* 
fe  quifq,  impulfu  vitiorii  agnofcit,  dum  ad  cogni- 
tioncm  dci  accefserif.ficut  populus  Ifrael  grauiori 
onere  ab  Aegytiis  premitur,  dum  per  Moyfen  di- 
iiina  illi  cognitio  aperitur.  Vitia  cnim  ante  conuer 
fionem  quafi  pacem  in  homine  habent:quado  au- 
tem  expeIluntur,acriori  virtute  confurgunt.  Fiunt 
autem  inimica  conuerfo  quse  peccatori  profpcre 
blandiebantunatq  j  item  fiunt  blanda  coucrfo,qu(2 
peccatori  aduerfa  extiterunt.  Multos  habet  confli- 
dus  dei  feruus  ex  recordationc  operum  pr^terito- 
rum:multiq5  poftconuerfioneetiamnolentes  mo 
tum  libidinis  fuftincnt.quod  ramen  addamnatio- 
nem  non  toIerant,fed  ad  probationem,fc5  vtfem- 
per  habeant  pro  excutienda  inertia  hoftem,cui  refi 
fl:ant,dummodo  non  confentiant.  Vnde  &  noue- 
rint  ferui  dei  fe  etia  a  peccatls  iamcfse  mundatos: 
fcd  tamen  cogitationum  turpium  adhuc  interpel- 
latione  puIfari.Anteconuerfionem  pr^ceditturba 
peccatorum,poft  conuerfionem  (equitur  turba  ten 
lationum.  Illa  fe  obiiciunt  ne  ad  deu  couertamur: 
ifta  fc  ingerunt  nc  liberius  cordis  oculis  dcum  cer- 
namus.Vtriufq^  tumultus  infolentil  nobis  gignit, 
intentionemqj  noftra  f«pe  fraudc  moltimoda  in^ 
tercludit.  Vtile  cft  deiferuo  poft  coueriionem  ten 
tari,quatenus  a  temporc  negligentise  follicitatibus 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

vitiis  ad  virtutes  animum  per  exercitium  praepa- 
rct  meritorum. 
#  CDe  rcmifsa  conuerfionc.  Cap.io. 

Vltos  remifsa  conuerfio  in  priftinos  erro- 
M  res  reducit,ac  viuendi  tempore  refoluit;ho 
•  rum  ergo  exempla  quiiqj  conucrfus  euita, 
ne  dum  timorcm  dei  a  tempore  ineipis,  rurfus  md 
danis  erroribus  immergaris.  Tepidus  in  coucrfio- 
neotiofa  vcrba  &  vanas  cogitationes  noxias  efsc 
non  confpicit.  quod  fi  a  torpore  mentis  euigilaue 
ritjCa  qu(j  Icuia  cxiftimabat,confeftim  quafi  horrc 
da  atquc  atrocia  pertimefcir.Fraus  &  defidia  in  o- 
mni  bono  operc  formidanda  eft.Fraudem  vero  fa 
cimus  dco^quoticns  de  ipfius  donis  8c  muneribus 
gloriam  propriam,&  humana  laudem  appctimus, 
&  debono  operc  noftro  nofmetipfos  non  deu  lau 
damus.Dcfidiam  vcro  agimus  quoties  per  torpo- 
rem  languide  ea  qu^  dei  funt  opcramur.  Omis  ars 
feculi  huius  ftrcnuos  amatores  habct,&  ad  exeque 
dmn  promptifsimos.  &  hoc  proinde  fit,  quia  prse- 
fentem  habet  opcris  fui  rcmunerationem.  Ars  vero 
diuirii  timoris  plerofqj  habet  fedatores  languidos, 
icpidos,pigriti^  incriiacongelatos,  fed  hoc  proin- 
de  (^  labor  eorum  non  pro  prqfenti,fed  pro  futura 
remuncrationc  diffcrtur.Ideoq-,  dum  eorum  labo- 
rem  mercedis  retributio  non  ftatim  confequitur, 
fpe  ipfi  pene  difsoluta  langucfcut.  Vndc  &  magna 
iilorum  gloria  pr^dicatur ,  qui  bonse  conucrfionis 
principia  augmento  folidiorc  confumant,  atq^  eo 
ad  promerendam  retributionem  clariores  prsepa- 
rantur^quo  firmius  duri  itineris  labores  &  inchoat 
Sc  confumant.  Qmdam  primo  conuerfionfs  calo* 


re  ad  virtutes  ferc  acclngunt,  acccdcntc  vcro*pro- 
grefsu  dum  immoderatc  terrenis  rebus  incumbdr, 
puluere  infimi  appetitus  obfcurantur.  vnde  dc  do- 
minusdebonisfeminibus  in  fpinis  ia<aatis  dicft, 
Quod  autem  cecidit  in  fpinis,  hi  funt  qui  audiunt 
vcrbum  dci,  &  a  folicitudinc  feculi  vel  fallacia  di- 
uitiaru  fuffocant  verbuj&fincfruduefficiuntur. 
Nuper  coucrfi  ncquaquam  debet  in  curis  exteriori 
bus  prouehi.  Nam  fi  impHcentur,  eonfeftim  quad 
plantata  arbufcula,  &  nccdum  radice  pr^fixa,con 
cutiuntur  pariter  8c  arefcunt.  Valec  interdum  con 
uerfis  pro  animie  (alute  mutatio  loci.  Plerunqj  cm 
dum  mutatur  Iocus,niutatur  &  metis  afFei^us.  C6 
gruum  efl  enim  inde  etiam  corporaliter  auelli,vbi 
quifq^  fHecebris  deferuiuit:Ha  locus  vbi  praue  qulf- 
que  vixir,hoc  in  afpc6tu  mentis  opponit,quod  fem 
per  ibi  vel  cogltauit  vel  gcfsit. 

i£De  exemplis  fandorum*         Cap.ir.' 

D  conuerfionem  feu  corredioncm  morta- 

A    h'um,muItumprofuntexempIa  bonorum. 

Mores  enim  inchoantiii  non  qucunt  profi- 

ccrc  ad  bene  viuendum,nifi  perfc<ftoru  informcn- 

tur  exemplis  patrum.Reprobi  autem  non  attendiit 

documenta  bonoru,  quse  imitentur in  melius,  fed 

proponiit  fibi  exepla  malorii,  quibus  ad  fuoru  mo 

rum  peruerfitaie  vtatur  in  peius.  Ob  hanc  vtilitate 

fcribiltur  fan6:oru  ruin^  6c  reparationes,vtfpe  fa- 

ciat  falutis  humanse^ne  quifqua  pof^  lapfum  poeni 

tendo  defperet  venia,  dii  confpicit  fan6lorfi  repara 

tione  fuifse  etia  pofl  ruina.Sciant  flagitio  dediti  ad 

qua  vtiliratc  corii  excpla  proponltur  fanftorfi.f  vt 

aut  fint  qs  imiten!  ad  rcparatione,aut  ccrtc  ex  eor^ 

^  ii 


ISIDORl     DE     SVMMO     BONO 

coparatione  dunus  de  inobedientia  puniatur.  Pro- 
ptcrea  virtutcs  fandorum  ad  cxcmplum  noftrum 
dcus  propofuitjVt  quanto  de  imitatione  eorum  c6 
ferri  pofsunt  nobis  iuftitisE  pr^mia,tanto  de  perfe- 
ucrantia  mali  fint  grauiora  tormeta.Si  cnim  ad  bo 
iii  incicamentum  diuina ,  quibus  admoncremur 
praecepta  deefsent,pro  lege  nobis  fandorum  exem 
pla  fufficerent.  At  contra  dum  Sc  nos  deus  prseee- 
ptis  fuis  admoneat,&  vitx  fandorum  boni  operis 
nobis  cxepla  proponatjnulla  eft  iam  de  reatu  excu 
fatio:quia  Sc  lex  deiad  aures  noftras  quotidie  pul- 
fat,  &fadorum  documenta  bonorum  cordisno- 
dri  intima  prouocant.Et  fi  prauorum  faepe  (ecuti 
fumusexempla,cur  non  imitemuur  fan6lorum  d£ 
gna  8c  deo  placita  fada>  Et  fi  apti  fuimus  imitari 
iniquos  in  malum,cur  pigri  fumus  imitari  iuftos  in 
bonum>Orandus  eft  deus,  vt  virtutes  quas  praepa- 
rauit  fandis  ad  coronam,nobis  ad  profedum  finc 
pofit3e  non  ad  pcenam.Profieient  autem  ad  profe- 
iftum  noftru  fi  tot  exempla  voluerimus  imitari  vir- 
tutii.  Certe  fi  ea  potius  auerfati  q  imitati  fuerimus, 
ad  damnationem  noftram  erunt,  qui  ea  legedo  im 
plerenegleximus.  Multi  vitam  fandorum  imitan- 
tur,&  de  moribus  alterius  effigiem  virtutis  fumiit: 
tanquam  fi  imago  quselibet  intedatur,&  de  eius  fi- 
militudine  fpecies  pifta  formetur^fieqj  fit  ad  ima- 
ginem  fimilis  ille  qui  ad  fimilitudinem  viuit  imagi 
nis.Qui fan6tum  virum imitatur ,  quafi  excmplar 
aliquod  intuet,  fefeqj  in  illo  quafi  in  fpeculo  pro- 
fpicit,vt  adiiciat  quod  deefle  virtutis  agnofcit.  Mi- 
•nus  enim  fcipfum  homo  exfemetipfo  confiderat: 
fed  dum  alterum  intendit,id  quod  minus  eft  lumi* 


tlBER    II.  3^ 

nis  adiicit.Perfcdorum  cft  iam  viroru  non  quemli 
bet  fandorum  imitando,  fed  ipfam  veritateintuen 
do,ad  cuius  imaginem  fadi  iimt  iuftitiam  operari. 
Et  hoc  indicat  quod  fcribicur ,  Faciamus  homine 
ad  imagine  &'jfimilitudinem  noftram :  quia  ipfam 
intclUgendo  imitatur  diuinitatem,  ad  cuius  fadus 
eft  fimihtudine.lfte  ergo  tatus  eft,  vt  non  cgeat  ho 
mine  demonftratore  iuftitiae,fed  ipfam  contempla 
do  imitciur  iuftitiam .  Exempla  fanftorum  quibus 
sedifieatur  homo,  varias  faciiit  confedari  virtutes, 
humihtatis  ex  Chrifto,deuotionis  cx  Petro,  chari- 
talis  cx  Ioanne,obedientiae  de  Abraham,patienti2B 
de  Ifaac,toIeratiae  de  Iacob,caftimoniae  de  lofeph, 
manfuetudinis  de  Moyfe,conftanti2e  de  lofuc,  bc- 
nignitatis  de  Samuelc,mifcricordiae  de  Dauid,  ab- 
ftinetiae  de  Daniele,  fie  &  caetcra  fada  prioru,  quo 
Iabore,quo  modcraminc,quave  intentione  vel  co- 
pundionc  gerantur,  vir  fandus  imitando  confi- 
derat. 

CDe  compun6tionc  cordis.  Cap,i  ij 

Ompunftfo  cordfs  eft  humilitas  mentis  cu 

C    lachrymis  exoriens  de  recordatione  pecca 

ti  &  timore  iudicii.IIla  cft  conuerfis  perfe- 

Biior  compundionis  affedio,qu3j  omncs  a  f^  car- 

nalium  denderiorum  affedus  repcllit,  &  intcntio- 

ncmfuam  totomentisftudioin  dci  cotcmplatio- 

ncm  defigit.  Geminam  efse  compudionem,  qua- 

propter  deum  anima  cuiufqj  elcdi  afFfcitur,  id  eft, 

vel  dum  operum  fuorum  mala  confiderat,vel  dum 

defiderfo  acternae  vitas  fufpirat.Quatuor  efse  quali 

tates  afFedionum,quibus  mens  iufti  taedio  falubri 

compungftur,  hoc  cft,  memoria  praetcritorum  fa- 

c  ifi 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

dnorum,rccOrdatio  futurarum  pocnarum^confidtf 
ratio  percgrinationis  fuse  in  huius  vitse  longinqui- 
tatCjdefidcriu  fupernse  patriae,quatcnus  ad  ea  qua- 
totius  Valcat  pcruenire.  Quifq;  dil  pcccatoru  mc- 
moria  compungitur  ad  Iamcta,tune  dci  fe  prsefen- 
tia  fciat  vifitariiquando  id  quod  fe  admififsc  rcco- 
litj  interius  crubcfcitjfuoqj  iudicio  poenitendo  iam 
punit.Nam  cunc  Petrus  fleuit,quado  in  eum  Chri- 
ftus  repexit.Vnde  &  Pfalmifla,Refpexit,inquit,& 
comota  elt  8c  contremuit  terra.  Grcfsus  dei  funtin 
corde  hominis  interioris,quado  bona  defideria  fur 
gunt  vt  calccntur  mala.  Quado  ergo  ifla  in  cordc 
nominis  fiunt,  fciendum  efl  tunc  cfse  deu  per  gra- 
tiam  cordi  humano  prsefentem  ^  vndc  fc  tunc  ma 
gis  homo  acucre  ad  compundionem  dcbet,quan- 
do  fentit  deum  interius  opcrante.Quomodo  mcns 
hominis  iufli  ex  vcra  copiidioc  rapiatur,  &  quali- 
tcr  infirmata  reucrtat,  deguflatae  lucis  magnicudi- 
nc,illii  nofsc  pofsc  qui  ia  aliq.d  exinde  guflauit.Sut 
qui  no  cx  vera  cordis  copundionc  fui  accufatores 
fiut,fed  tm  ad  hoc  tC^Q  fe  peccatores  afsignat,vt  ex 
fida  humilitate  cofefsiois  locu  inucniat  fanditatis, 
CDe  Confcfsionc  peeeatorum  &  Pceni- 
tentia,  .iCap.13. 

X  eo  vnufquifq;  iuflus  cfseincipit,  cxquo 
E    fuiaccufator  cxtirerit.  Multi  autem  conira 

femctipfos  pcccatores  fatentur,  &  tamc  fc- 
fnetipfos  a  peccato  no  fubtrahut.Magna  iam  iufti- 
tix  pars  efl  femetipfiim  nofse,homo  q)  prauus  efV, 
vt  ex  eo  diuin^  virtuti  fubdat  humiliusjex  quo  fua 
infirmitatem  agnofcit.Bene  fe  iudicat  iuflus  in  hac 
vita^nc  iudicetur  a  deo  danationc  perpctua.Tuc  au 


tlBER    11«  3^ 

te  ludkm  dc  (e  quiTq;  rumit,'quado''per  dignS  pce- 
nitcntiam  fua  praua  fafta  condemnat.  Amaritudo 
posnitentias  fsLcit  animum  &  fua  fada  fubtilius  dif- 
cuterc,&  dona  dci  quq  contcmpfit  flcndo  commc 
morarc.Nihil  autcm  peius  ^  culpa  agnofccrc,  ncc 
dcflerc.Duplicem  haSerc  debet  fletum  in  poenitcn 
iia  omnis  peccator,  iiuc  quia  per  negligetiam  bo- 
num  no  fecit,  fcu  quia  malum  per  audacia  perpc- 
trauit.Quod  em.oportuit  no  gefsit,  3c  gcfsit  quod 
agerc  non  oportuit.  Ille  poenitentia  dignc  agic,  qui 
rcatu  fuu  fatisFadionc  legitima  plangitjCodemnan 
do  fc5  ac  dcflendo  qu^  gefsit,tanio  in  deplorando 
profufius,quanto  cxtititin  peccato  procliuius.  IIIc 
pcenitcntiam  dignc  agit,qui  fio  praetcrita  mala  de- 
plorat,vt  futura  itcru  non  comittat.  Nam  qui  plan 
git  pcccatum,&  iterum  admittit  peccatum,qua{i  (i 
quis  laucc  latere  crudum,  quem  quantomagis  laue 
ritjtanto  amplius  lutu  facit.Quanuis  quifqj  fit  pcc 
cator  8c  irhpius  fi  adpocnitentiam  conuertatur,co- 
fequi  pofse  venia  crcditur.NuIlus  cnim  de  bonita- 
tc  dei  dubitat ,  fed  fola  accipicntium  prauitas  con- 
ferri  fibi  indulgetiam  abnegat.  In  hac  vita  tantum 
poenitentias  patet  Iibertas,pofl  morte  vero  nullam 
corrcdiois  efse  Iicentia,Vndc&  diis  dicit,Me  opor 
lec  operari  opera  ci'  q  mc  mifit  doncc  dies  efl?Vc- 
niec  aute  nox  quado  nemo  potefl  operari.  Hinc  Sc 
propheta,Date,inqt,diTio  deo  noflro  gloria  anteq[ 
cotenebrefcat,id  cfl,anteq  mors  ^terna  pr^ueniat. 
In  hac  vita  dii  eflis,deii  per  poenitcntia  glorificatc. 
Adhuc  in  hoc  fcculo  poenitentiam  operantibus 
dci  mifericordia  fubuenit.  In  futuro  autem  iam  no 
operamur,fcd  rationem  noflroru  opcru  ponimus^ 

c  iiii 


ISIDORI     T>n     SVMMOBONO 

Pcr  id  dctcrio/antur  plerunqi  iniqui,^  pcr  paticn- 
tiam  dei  fpatium  aecipiunt  emedandr.  quia  illi  mo 
ra  viqendi  non  vtuntur  ad  pcenitetiam,fed  ad  pcc- 
candi  vfurpant  audaciam.  A  malo  autem  in  detc- 
rius  vadit,qui  tempus  fibi  ad  poenitendum  indul- 
tum,ad  libertate  praui  pperis  vertit.  Fcftinaredc- 
bec  ad  dcum  pcenitedo  vnufquifq;  dum  poteft,  nc 
fi  dum  poteft  noluerit,cu  tarde  voluerit ,  omnino 
non  pofsit.  Proindc  prophcta  ait,  Qiiserite  domi- 
nu  du  inucniri  poteft,inuocate  cu  dum  prope  eft. 
Et  vbi  inueniri  poteft,  nifi  in  hac  vita,  in  qua  ctia 
Sc  propeeft  omnibus  inuo^atibus  fe?Nam  tuc  iam 
longe  erit  quando  dixcrijt,  Ite  in  ignem  «ternum. 
Modo  autem  no  videtuii  8c  prope  eft  :  tunc  videbi 
tur  Sc  prope  non  erit:  quia  &  vidcri  potetit,  &  no 
potcrit  inueniri.Si  quando  quifquc  peccare  poteft, 
poenitct,vitamqi  fua  viuens  ab  omni  crimine  cor- 
rigit,non  dubium  cp  moriens  ad  (^ternam  tranfeat 
rcqtiiem.  Qui  autem  praue  viucndo  poenitcntiam 
in  mortis  agit  periculo'iicut  cius  damnaiio  incer- 
ta  eftjfic  remilsio  dubia.Qui  ergo  cupit  certus  cfse 
in  morte  de  indulgcntiaifanus  poeniteat,fanus  per  • 
petrata  facinora  dcflcat.Sunt  qui  poenitcntibus  fe- 
curitatem  cito  poIIicetur,quibus  bene  per  prophe- 
tam  dicitur,Curabant  contritione  filisepopuh'  mei 
cum  ignominiadicentes  pax,  3c  no  erat  pax,  Cum 
ignominia  igirur  curat  contritionem,  quipcccant^' 
Sc  non  Icgitime  poenitenti  promittit  fccuritate.Vn 
de  &  fequiiur,  Confufi  iunt  quia  abominationem 
feccrunt,id  ei]:,confufi  funt  no  poenitendo,  fed  po& 
nas  luendo.AIitcr  enim  confunditur  coram  iudiccr 
rcus,  dum  ple(3:itur,  atqj  aliter  qui  de  malo  oper^ 


L  I  B  E  R        II.  37 

crubcrccns  corrigitur.  Ille  enfm,  quia  rcpr^hcnfus 
cft,confundimr:iftejquia  fe  malum  fcciCse  niemora 
tur.  Quanuis  per  poenitentiam  propitiatio  pecca- 
torum  fit,  (ine  metu  taraen  homo  efsc  non  debct, 
quia  poenitentis  fatisfad/o  diuinotantum  penfatur 
iudicio  no  humano.Proinde  quia  miferatio  dci  oc- 
culta  cftjfine  intermifsione  flere  necefsc  cft.  Neque 
cnim  vnqua  oportet  pcenitetem  habere  de  peeca- 
tis  fecuritatem.  Nam  fecuritas  negligentiam  parit: 
negligetia  autem  fsepe  incautum  ad  vitia  tranfada 
reducit.  Dum  per  pcenitentiam  expulfa  fuerint  ab 
homine  vitia,fi  forte  poft  hec  intcrcedente  fe^uri- 
tatc  qu^Iibct  culpa  fubrepferit ,  confeftim  dekd^^ 
tiones  priftinse  vitioru  mcte  auidius  irrepixt:  pulfari 
tesqj  homlnein  cofuetis  operib^grauius  pertrahut: 
fta  vt  fint  nouifsima  hominis  illius  peiora  priorib^, 
CDe  Defperatione  peccantium.        Cap.14, 

On  per  locorum  fpatia,fcd  per  afFc6i:um  bo 
N    num  vel  malum  itur  reccditurve  a  deo.  Ne- 

qj  enim  grefsu  pedum,  fed  grefsu  operu  vcl 
moru  elongamus  vel  propinquamus  ad  deu.  Perpe 
trare  flagitium  aIiquod,mors  animae  eft:cotcmnerc 
poenitentiam  &  permanerc  in  culpa,defccndere  f  n 
infernum  poft  mortem  eft.Ergo  peccarc  ad  morte 
pertinet,defperare  vero  in  infernii  defecndere.  Vn- 
de  &  fcriptura  air,lmpius  dum  in  profundum  ma- 
lorum  vencrit,conremnit.  Saepe  diabolus  eos  quos 
conuertiad  poenitentiam  afpicit,immanitate  fcele- 
rum  percufsos  ad  defperationem  deducit:  vt  fubtra 
(fta  fpe  veniae,irahat  in  diffidentiam  quos  non  po- 
tuit  retinere  perfeuerantes  in  culpa.  Scd  poenitens 
prseuidere  dcbet  callidas  contrafe  hoftis  infidias, 

c  V 


ISIDORI    DESVMMO    BONO 

ficqj  dci  iuftitiam  metuat^vt  tamen  guis  in  magnis 
fccleribusde  miTericordia  eius  conndat.  Amplius 
I^tatur  deus  de  anima  derperata,&  aliquado  couer 
faj§  de  eaqu?  nun^  extitit  perdita:  fieut  dc  prodi- 
go  filio  g  mortuus  fuerat  6c  rcuixit,  pericrat  &  in- 
uetusffl  jde  cuius  regrefsu  magnum  fit  gaudiu  pa- 
tris.No  afiter  cora  deo  &  angelis  cbpiofius  cfl  gau 
diu  de  eo  qui  a  periculo  libcratur,^  dc  co  qui  nii^ 
nouit  pecc^ti  periculum.  Quato  enim  cotriftat  res 
perdita,tanto  magis  fi  fuerit  inueta  letificatificut  in 
cuangelfo,Paftor  ille  exultat  qui  perdita  oucm  in- 
uenta  humeris  fuis  gaudens  reportat.NuIIus  dcfpc 
f  arc  debet  vcnia,ctia  fi  circa  fine  vitae  ad  pcenitcn- 
tiam  couertatur.  Vnumqueqj  enim  deus  de  fuo  fi- 
ne,no  de  vita  priterita  iudicat.  Hoc  quippc  &  lc- 
gis  teftimonio  edocctur:  ^  homo  de  fuo  -extrcmo 
iuflificatur,quado  deus  pro  afini  primogcnito  oue 
iufsit  oflFerri,  hoc  cfl  immunditia  vitse  prioris  mu- 
tanda  per  innocentia  boni  finis.  Vnde  8c  cauda  iu 
bctur  offerri  in  hoftia,id  eft,vita  extrema  in  poeni- 
tetia.  Multi  fuperna  refperfi  gratia  in  cxtremis  fuis 
^A  deum  reuertuntur  per  poenitentia,&  qu^cuquc 
mala  gcfserut,quotidianis  fletib^  purgar,  atqj  in  bo 
nis  fadis  mala  gefta  comutant,  quibus  iuftc  totura 
quod  deliqucrat  ignofci!,quia  ipfi  quod  male  gef- 
ferut,poenitendo  cognofcunt.  In  viia  hominis  finis 
qu^redus  eft:  quonia  dcus  non  refpicit  quales  an- 
tea  viximus,fed  qualcs  circa  fincm  vitse  crimus. 
<[De  his  quii  deo  dcferimtur.  Cap.i  f  • 

Efcrcnte  dco,nuIlum  poeniterc,  dco  rcfpi- 
D    cientcfuavnumquenq;fadavidcrc&  plsJ 
gcrc,&  vnde  ceciderit  cogitarc,  NonuUi  au 


t  I  BER       1  r.  ^g 

tcm  ita  dcCpiciumr  a  deo,vt  dcplorarc  mala  fua  rio 
pofsint  ctiam  (i  velint.  .Gonlilio  immundorum  fpi 
rituum,hoc  eft,quia  ipfis  ncgatu  eft  poft  pr<juarica 
tionem  regredi  ad  iuftitiam,  obferare  aditum  poe- 
nitcntis  hominibus  cupiunt,  ne  vel  ipfi  reuertatur 
ad  deum:eosc|j  focios  in  perditionc  habere  coten- 
dunt,quibufcunqj  fraudibus  infiftentes,vt  aut  defe 
rantur  a  deo,  aut  flagelli  inimanitate  dcfperet.  In- 
gemifcedum  eft  iugiter,&  poftpofita  fecuritatc  lu- 
gedumme  dcifecreto  Sc  iufto  iudicio  defcnatur  lio 
nio  :  dc  perdendus  in  poteftate  daemonum  relin- 
quatur.  Nam  reucra  quem  deus  defcrit,  dsemoncs 
fufcipiunt.Dominicicontcmptores  prsecepti,  fta- 
tim  vt  aucrtuntur  a  deo ,  a  malignis  fpiritibus  oc- 
cupantur ,  a  quibus  etiam  vt  raala  faciant  per- 
fuadentur.  Hinc  eft  illud  propheticum ,  Inimicos 
dci  pcrfeqiiutur  tenebr2e,quae  intelliguntur  dsmo- 
nes.  Vnde  Sc  in  pfalmo  Icgitur,Iriimifsioes  per  an- 
gclos  malos.Quidam  reproborum  fn  poteftate  d^ 
monum  occulto  dei  iudicio  &  iuftifsimo  redigun- 
tur.Efaia  teftate,Ipfe  mifit  eis  forte,  &  manus  cius 
diulfit  eis  eam  in  menfura,vfqj  in  seternu  pofside- 
bunt  eam  .Q£idam  cIe(9:oru  dimittunrurdiuina  iu- 
ftitia  incidcre  m  errore  peccati;fed  tamen  mifera- 
tione  cius  redu6ti  denuo  c6uertutur.De  talibus  em 
per  propheta  dominus  Ioquitur,&  dimifi  eu  Sc  re- 
duxi  eu,&  rcddidi  ei  confblatione.  N6nunq[  etiam 
reuertes  deus  ad  homine  que  deferuerat,rurfus  af- 
fligens  vifitat:&  per  lamenta  lachrymaru  ac  pceni 
tentis  afflidionem  a  peccatis  expurgat  (dicentc 
lob  ad  deum,)  Proptcr  fupcrbia,  inquit,  quafi  lex- 
nam  capies  me,reuerfusqj  mirabiliter  me  cruQias. 


ISIDORI    DE     SVMMO     BONO 

Rcucrtcns  enim  dcus  homine  cruciat:  quando  quc 
peecantem  dererucrat,flagcIlando  iteru  vifitat.Ma 
Ifs  adibus  contra  nos  amplius  eceleftem  iracundia 
nequaquam  prouocarc  debemus,[quin  potfus  fi  poe 
nitendo  dfgna  deo  ada  gefserimus,  faeueritate  eius 
in  clcmentiam  comutabimus.  Nam  ille  qui  nos  ma 
los  tolerat,  non  dubium  efi  ^  conuerfis  clementer 
fgnoreat.Nam  ^  feruatur  nobis  tempus  poenitcnti^ 
Vt  no  fimul  morte  obruamur  pr^cipiti:  fcd  dctur  lo 
cus  fatisfaSiionis,  hoc  totum  de  dci  proccdit  clcme 
tia,  vt  nos  non  damnct  crudeliter,  fed  cxpcdet  ad 
pocmtentiam  pauenter. 

CDe  his  qui  ad  dclidum  poft  lachrymas 
rcucrtuntur*  Cap.KS", 

Rrifor  eft  no  poenitens  g  adhuc  agit  quod 
I     poenitct:  nee  videtur  deii  pofccrc  fubditus, 

fed  fubfannare  fuperbus  .Canis  rcucrfus 
ad  vomitum,eft  poenitens  ad  peccatu.  Multi  enim 
lachrymas  indcfineter  fundunt,  &  peecarc  no  defi 
nut.  Quofdam  acciperc  laehrymas  ad  pcenitentia> 
&  cfFcdum  pocnitentise  non  habere,quia  inconfta- 
tia  mentis  niic  reeordatione  peecati  lachrymas  fun 
dunt,nuc  vero  reufuifcente  vfu  ca  quse  fleucrat  ite- 
rando comittunt.Qm*  &  pra;terita  vult plagcre, & 
adionfbus  fecularfbus  incubarc,  ifte  iuftam  munda 
tionem  non  habct,  quoniam  adhuc  agit  qu^  pocni- 
tedo  deflere  pofsit.Efaias  peccatoribus  dfcft,  Laua- 
mfni,mundi  eftote.Lauatur  itaq;  8c  miidus  eft,  qm 
&  prsBterita  plangit,&  flenda  iterum  non  commit- 
tit.Lauatur  &  non  eft  miidus  qui  plangit  &  gcfsit, 
nec  tamcn  dcferit,&  poft  laehrymas  ea  qua;  defle- 
ucrat  rcpetit.Sic  deniqj  alibi  animam  poenitcntem 


1 1  B  E  R       I  I.  5^ 

atq-,  itcrum  dclfnquentcm  fermo  diuinus  inerepat 
diccnSjQuam  vilis  fada  es nimis  iterans  vias  tuas. 
Quifquis  ergo  culpasprasteritas  plprat,hunc  necer 
fe  eft  modum  teneat;  vt  fic  admifsa  defleat,  ne  iteru 
flenda  committat.  Vx  mihi  mifero  Ifidoro,  qui  3c 
pocnitcre  rctro  ada  ncgligo,  8c  adhue  pcenitcnda 
committo. 

CDePcccato  Cap.17. 

Vobus  modis  peccatum  comittitur,  id  efl, 
D    aut  vi  cupiditatis,aut  metu  tirfioris :  du  vel 
,  quifque  vult  adipifci  quod  cupit,  vel  timec 

ne  incurrat  quod  mctuit.  Quatuor  modis  eommit'- 
tiiur  pcecatUm  in  corde,quatuor  perpetratur  ex  o- 
pere.Admittitur  eorde  fugT^cftione  dsemonum,dc- 
ledatiojjc  earm*S)C6fen{ione  mentis,defenfione  ela 
tionis.Committitur  opere,nunc  lateter,  nunc  pala, 
nuc  confuetudine,nune  defperatione.Iftis  ergo  gra 
dibus  &  eorde  delinquitur,&  opere  malitia  perpe- 
tratur.Tribus  modis  peecatii  gcritur,hoe  eft  igno- 
rantia,infirmitatc,induftria,  periculo  autcm  poena- 
rum  diuerfo.  Ignoranti^  nanq;  modo  peecauit  in 
paradifb  Eua;ficut  Apoftolus  ait,Vir  non  eft  fedu- 
dus^mulier  autem  feduda  in  praeuarieatione  fuit, 
Ergo  Eua  pcccauit  ignorantia,  Ada  vero  induftria; 
quia  non  fedudus,  fcd  fciens  prudensque  peecauit» 
Qui  vero  fedueitur,quid  confentiat  cuidetcr  igno- 
rat.De  infirmitate  autem  Petrus  deIiquit,quado  ad 
metum  interrogantis  ancillae  Chriftii  ncgauit,  vn- 
dc  8c  poft  peceatum  amarifsime  fleuir.  Grauius  eft 
infirmitate  q  ignorantia  quenq  delinquerc :  gra- 
uiusquc  induftria,quam  infirmitate  peGcare.  Indu- 
ftria  nanqj  peccat,qui  ftudio  acdeliberationc  mea 


I  S  I  D  O  R  I     DE     S  V  M  M  O     B  O  N  O 

tis  malum  agitifnfirmitatc  aute  qui  cafu  vel  pr^ci- 
pitatfone  delinquir.Nequius  autc  de  induftria  pec 
cant^qui  non  folum  non  bcne  viuunt^fed  adhuc  Sc 
benc  viuetcs  fi  pofsunt  a  veritate  diuertut.Sunt  cm 
qui ignorantcr  peccant ,  &  funt  qiii  fcienter.Sunt 
ctiam  St  qui  pro  ignorantias  excufacione  fcire  no  - 
Iunt,vt  minus  culpabiles  habeantur:qui  tamen  fei- 
pfos  no  muniuntjfcd  magis^dccipiunt.  Nefcire  em 
ampliciter  ad,ignoranriam  pcrtinet:  noiuifsc  vero 
fcire,ad  contumacem  fupcrbiam.VoIutatcm  quip- 
peproprii  domini  vclle  nefcire,'quid  ahud  eft^ 
vcllc  dominum  fuperbiendo  contcmn-ere  ?  Nemt) 
igitur  fe  de  ignorantia  cxcufct:  quia  deus  no  folum 
eos  iudicat,qui  a  cognitione  fua  reuertutur,{cd  etia 
&  illos  qui  ncfcierut  (tcftate  eode  diio  pcft  prophe 
ta,)Difpcrda,inquit5  homines  a  facic  terr^,  &  cos 
qui  aucrtuntur  pofl  tcrgii  domini:  &  qui  no  qu^fic 
runt  dominii,  nec  inueTHgauerdc  cum.  Bt  Pfal.Ef- 
funde.inquit^iram  tua  in  getes  qu^  te  no  nouerdt. 

C^Dc  leuioribus  peccatis.  Cap.i8. 

Vlti  vitafine  crimine  habere  pofsunt ,  fi- 
M    ne  peccato  no  pofsunt.Na  quis  in  hoc  lccu 

lo  magna  iuftitiae  quifque  claritate  refplcn- 
dcat,nunqua  tame  ad  puru  peccatorfi  fordibus  ca- 
rct(Ioanne  apoftolo  tcftantCpquiait,)Si  dixcrimus 
quia  peccatu  non  habemus,  ipfi  nos  feducimus,& 
veritas  in  nobis  no  eft.  Qu^dam  funt  fa6ta  fimilia 
peccatis:fcd  fi  bono  animo  fianr,  no  funt  peccata, 
vtpote  potcftas,fi  no  fe  vleifcedi  cupiditate,fed  ma 
gis  corrigcndi  ftudio  vlcifcatur  in  rcum,qui  delin- 
quit.Itcm  funt  pcceata  Icuia,  qus  ab  incipientibus 
quotidiana  fatisfadionc  purgatur:qu^  tam5  a  per- 


1 1 B  E  a     II»  46 

fcStis  viris  vclut  magna  crimina  cuitatur.  Quid  au 
tchomines  peccatores  dc  magnis  fccleribus  agcrc 
dcbcnt,quandoctiamperfcdiIeuia  qu?qj  dcli^SL 
quafi  grauifsima  lugent?Non  folum  grauia,  fcd  & 
leuia  funt  caueda  peccata.  Mulca  enim  lcuia  vnum 
grade  cfFiciut.-ficutfoIent  ex  paruifsimis  guttis  im- 
menfa  flumina  crefccre.Numerofitas  enim  in  vnii 
coafta  cxudante  cfficit  copia.  Peccata  qu^  incipieti 
b*  lcuia  funt,pcrfe(9:is  viris  grauia  rcputatur.  Tato 
cnim  maius  cognofcitur  cfle  peccatum,quato  ma- 
ior  qui  pcccat  habetur.Crefcit  enim  delidi  cumu- 
lus  iuxta  ordinem  meritorix :  &  faepc  <^  minoribus 
ignofcitur,maioribus  imputatur. 

CDcGrauioribus  peccatis.         Cap.ii>. 

Xperimento  vel  contemptu  minorum  pec 
E    catorum  maiora  comitti  peccata,  vt  durius 

feriantur  pro  magnis  fceleribus  qui  dc  par 
uis  corrigi  noluerunt.  ludicio  autediuino  in  reatii 
ncquiore  labutur ,  qui  diftingerc  minora  fafta  fua 
cotemnunt.MuIti  a  cnmine  in  crime  corruut:  quia 
dei  cognitione  habenteSjtimorccius  negligunt:  & 
qucm  nouerunt  per  fcientia,  per  adionem  non  ve 
ncrantur.  Idcoqj  c^cantur  diuino  iudicio  pun^en- 
da  committere,  Sc  in  poenam  commifsi  facinoris, 
facimusdcterius  addcre.  Ssepe  peccatum  alterius 
pcccati  caufa  eft ,  quod  committitur  cum  aliud  ex 
ipfo  quafi  fua  foboles  oritur':  ficut  fieri  folct ,  na  - 
fci  libidincm  cx  nimia  vcntris  ingluuie.Poena  vero 
peccatipeccatum  admittitur ,  quando  pro  merito 
cuiufq^  peccati,dcodeferentein  aliud  peccatum 
deterius  itur,  de  quo  amplius  qui  admiferit  fordide 
tur.Ergo  pr^BCcdens  psccatu  caufa  cft  fequetis  pec 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

cati,{equcns  vcro  peceatu  poena  eft  praecedetis  de^ 
lidi.Praecedentiaitaqj  peccata  requentium  funt  cri 
minum  caufa,vt  illa  quae  fequuntur  fint  prasceden 
tium  poena.Prsecedentium  peccatorum  poena,  ipfa 
vocatur  induratio  veniens  de  diuina  iuftitia.  Hinc 
cft  quod  ait  propheta,Indurafti  cor  noftrum  nc  ti- 
meremus  tc.neq;  enim  quicdq;  iufti  funt  a  deo  im 
pclluntur  vt  mali  fiantjfed  dum  mali  iam  funt^indu 
rantur  vt  deteriores  exiftant,{icut  §c  Apoftolus  di^ 
cit,Quoniam  veritatem  dci  non  receperunt,vt  fal- 
ui  fierentjimmifit  iilis  deus  fpiritu  erroris.  Facit  er- 
go deus  quofdapeccare,red in  quibus  talia  ia  pec* 
cata  praecefserint,  vt  iufto  iudicio  eius  mereatur  in 
deterius  ire. Alia  quippe  peccata  praecedetibus  aliis 
pecccatis  prolabuntur  in  poenam  qua  peccata  moe 
rentur.Quseda  de  ira  dei  veniunt  peccata,  quae  pro 
merito  aliorum  compenfantur  pcccatorum.  Vnde 
&  prophet2,Ecce,inquir,  tu  iratus  es  dc  non  pecca 
uimuSjin  ipfts  fuimus  fempcr:  tanquam  (i  dicerer, 
Quia  fcmpcr  in  peccatis  fulmus,  iratus  es  vt  dcte- 
rius  peccaremus.  Quid  enim  fic  iram  deimereri, 
gd  vero  prouocare,prudens  ledor  debet  fcire.Gra 
uior  eft  nanque  ira  qux  prouocatur,  quam  ea  quae 
meretur.  Nam  meremur,qu3ndo  ignorado  pecca- 
inus:prouocamus,quando  fcimus  bonii  facere,  nec 
volumus,  Niic  iram  del  dum  viui  fumus  vitare  pof 
fumus.  Timeamus  ergo  ne  veniente  illo  terrore  iu- 
dicii,fcntiri  pofsic,vitari  non  pofsir. " 

(EDc  manifeftis  occultisq;  peccatis.    Cap.20. 
Aioris  cft  culpse  manifefte  ^  occuke  pec- 

M''*   care.  Dupliciterenimreus  eft  qui  apertc 
delinquit,quia  &  agit  &"docct.  De  talibus 


tlBER      ir.  4j 

Efaias'  didt ,  Et  pcccata  fua  quafi  Sodoma  prse- 
4icaucrunt,ncc  abfconderunt.  Multi  enim  public^ 
dclinqucntcs  (inc  vllo  pondcre  fua  flagitia  praedi- 
cant,  nec  vlla  vtuntur  rccleris  vcrccudia.Quaedam 
cnim  iam  iufticise  portio  cft,  iniquitatem  fuam  ho- 
mini  abrcondcre,  Sc  in  femetipfo  dc  peccatis  pro- 
priiscrubefccre.  Peccatum  perpctrare  crimcn  eft, 
pcccatum  prasdicare  clamor  cit.  Dc  quo  etiam  di- 
cic  Apoftolus,  Et  clamor  auferaiur  a  vobis  cu  omi 
malitia,id  cft,  cu  ipfis  pcccatis.Exeo  ipfb  quo  quif 
q;  pcccatum  quodagit  non  abfcondit ,  iudicii  iam 
efse  indiciumiquia  non  erubefcitur,nffi  dc  confcie 
tia5  rcatu.Ergo  &  hoc  ipfo  quo  quifqi  de  fado  fuo 
crubcfcit,ipfe  fibi  iam  iudexfit. 

CDe  Peccati  amore.  Cap.21. 

Liud  cft  non  peccarc  amore  dilcftionis  deii 
A    aliud  timorc fupplicii.  Qui  cm  amore  cha- 

ritatis  dei  no  pcccat,horrcfcit  6mnc  malum 
ampleftcndo  iuftitisc  bonummcc  eum  deledat  pec 
catum ctia fi  fcclcns impunitas  promittatur,  Qui 
vcro  fola  poena  fuppliciiin  (c  vitia  reprimit,quan- 
uis  non  cxplcat  opus  peccatiiviuit  tamen  in  eo  VQ 
luntas  peccandi,  doletqj  fibiillicitu  quodlex  pro- 
hibcredignofcitur.  Ille  ergo  merccdem  boni  opc* 
ris  percipit,  qui  amando  iuftitiam  facit,  non  is  qui 
cam  folo  metu  poenarum  inuitus  cuftodic.  QuidJ 
Sc  diligunt  peccatum,&  faciunt:  quidam  diligunt 
tantum,  &  non  faciunt:  pleriq;  vcro  faciut  tatum, 
Sc  non  diligunt.Is|onnuIli  peccatum  n«)n  faciunt, 
8c  tamen  iuftitiam  odiunt.  Grauius  autem  peccat, 
qui  non  fblum  peccatum  diligit,fvd  &  faLcit:  quam 
qui  non  facit,<&  diligit:  grauiusq;  intcrdim  qui  di- 


ISIDORX     D.E     SVMMO     BONO 

ligii  &  non  facit,§  qui  hckdc  odic.  GramTsimum 
cft  non  folum  faccre/ed  &  diligerc  peccatum.Na 
funt  quidam  qui  confcftim  perado  flagitio  eofun- 
dutur:^  funt  qui  no  folum  no  dolenc  gefsifsc  ma» 
lujfed  ctiadc  ipfo  malo  opcre  gloriantur.  Sicqj  ad 
coparationc  mali  fit  dctcrius,  dum  dc  vitiis  gratu- 
lantcs  CKtoIIuntur  in  peius.Dc  calibus  ait  Salomo, 
Qu^i  I^tantur  cum  malc  fcc^rint  &  cxultant  in  rc- 
bus  pefsimis. 

CE)e  pcccandi  ncccfsitate.        Gap.22; 

Ntcrdum  ^  mali  fumus,ncccfs;tate  potius 
I     no  volutatc  cxiftimus.  Vcrteda  cftautc  nc- 

cefsitas  mali  in  yoluntatc  boni.PIeriqj  non 
voIuntatc,fcdfoIa  ncccfsitate  peccant:  pertimcfcc 
tes  teporale  inopia.Ec  du  pr^fcntis  fcculi  nccefsita 
tc  rcfugiut,a  futuris  bonis  priuancur.  Item  nonul- 
li  peccatii  voluntace  no  neccfsitatc  c6mittunt,nul- 
laqj  coadi  inopia  cxiftunt  iniqui,  fcd  cantum  gra- 
tis  cupiut  cfse  mali.  Neqj  cnim  ipfam  re  amat  qua 
appetunc,fed  ipfa  lantu  peccati  malitia  dclcdatur. 
CD^peceandiconfuetudinc.  Cap.i^. 

Elius  efl  pcccatii  caucre  q  cmcndare.Faci- 
:.  M    lius  cnim  rcfiflimus  hofti,a  quo  hodum  vi^ 

€ti  fumus,quam  ci  a  quo  ia  fuperati  ac  deui 
^i  cognofcimur.Omne  peccatu  anteq  admittatur 
amplius  percimefcitur.Quauis  autem  graue  fit,dii 
in  vfu  vcnerit  leue  cxiftimatur,&  fine  vllometu 
comitiimr.Iftis  fomitibus  quafi  quibufda  gradibus 
coalefcit  omnc  peccatij.  Cogitatio  naqj  praua  de« 
ledatione  parit,deIedatio  confcnfionl,  eonfenfio 
adionem,  adio  confiietudinem,  confiietudo  nccef 
fitatcm:ficqi  his  vin culis  homo  implicacus  (}iiad| 


1 1  B  E  R      I  r.  [4  ^ 

catcpa  vitiorum  tcnctur  aftri6lus:ita  vt  ab  ca  cucL 
h  ncquaquam  valcat,nifi  diuina  gratia  manum  ia- 
ccntis  apprehedat.  Pcccatum  admittcre,  cadere  eft 
iti  puteum:confuetudincm  vcro  pcccandi  facere, 
os  putei  cft  coanguftarc,nc  isqui  cccidit  valcat  cx- 
ire.Sed  interduni  ciiam  tales  dcus  Iiberat,dum  eo- 
rum  defpcrationem  ad  conuerfioncm  libertatis  co 
xnutat.  Ipibcnim  miferante  peccata  dimittuntur, 
quo  protegentc  fit  nc  in  dctcnus  peccando  catur. 
Nequifsimum  cft  peccare,peius  eft  peccandi  con- 
fiictudincm  faccre.  Ab  illo  faci!e,ab  hoc  cum  mar 
gno  laborc  re{urgitur,dum  malae  confuetudini  rc- 
pugnatur.  Malc  agendi  confuetudinem  reccfsum 
cfsc  prophcta  afserit  in  profundu,  cuius  vfu  quafi 
quadam  legc  homo  tcnetur  aftridus :  vt  ctiam 
quando  non  vult ,  peccatum  admittat.  A  lapfu  ve 
ro  cito  refurgcre,  non  cft  in  profundum  ire.  Apo^ 
ftolus  legcm  pcccati  dicit  cfsc  in  mcmbris  fuis,qu^ 
lex  confuetudo  eft,  quam  pcccandp  concipimus, 
Sc  non  ab  ca  cum  volumus  diitedimus :  quia  iam 
necefsitatis  vinculo  pcr  cofuetudinem  retinemur. 
Multum  vcri  amor  agit  in  hominc :  fcd  refultat 
caro  malsB  confuctudinis  Ieo;c.  Bene  autcm  auda^ 
der  pro  bona  confcicntia  exultat ,  qui  valenter  in 
fe  reprimitquod  infolenter  impugnar.  Frequen- 
tcr  peccarc  caucndum  cft :  nam  hoc  ip(b  quod  de 
malo  noftro  plerunque  dcus  itbbis  falutem  opera- 
tur,quanto  mirabile  eft,tantq  perrarii  eft.  Propter- 
«amctuendum  eft  confidereita  faluari,nc  fortc 
dum  cxpedamus  a  vitiis  fanari ,  &  vitia  mukipli-? 
ccmus ,  &  falutem  non  adipifcamur .  Ergo  ilu- 
deamusautnon  cadcre ,  aut  cito  conuerft  a]ap(^ 

(H 


ISIDORI     DB     SVMMO     BONO 

confurgerc.Omnino  peccare  caucdum  cft.  Qudd 
£  humana  fragilitaic  peccatum  fubrcpfcrit,confc- 
ftim  erit  corrigendum,  quod  ncquiter  fentitur  co* 
mifsum.  Cito  enim  corrigitur  culpa,  qux  ciio  co.. 
gnofcitur:cardius  aucem  fanatur  vulnus,  quod  iam 
putrefcetibus  membris  longo  poft  tcmporc  cura- 
tionibus  adhibetur.Iteratio  pcceati  grauior  cft,  fi- 
cut  eft  Ci  morbus  fuper  morbum  veniat,  ficut  fi  im 
ber  fuperimbrcm  occurrat.  Mora  pcccandi  imma 
nitate  facit  feeleris.Vndc  6c  propheta,V2e,  inquit, 
qui  trahitis  iniquitatcm  in  funieulis  vanitatis,  6c 
quafi  vineulum  plauftri  pcccatu.Trahit  cnim  ini- 
quitatem  vt  funiculumjqui  tardat  conuerti  ad  deu. 
Traherc  enim  iniquitatem^cft  moram  faccre  in  ini 
quitatibus.Vndc  &  PraImifta,ProIongaucruntini- 
quitates  fiias :  dominus  iuftus  concidct  ccruiecs 
pcccatorum.- 

CDc  pcecati  rccordationc.      Cap.a^J 

~  Onucfthomini  (cmper  antc  oculos  pro- 

B     priaadhibcredcIida,fccundumPraI.{cntcn 

tiam,  Et  pcceatum  mcum  antc  mc  cft  fcm- 

pcr.Sieut  cnim  non  oportct  reminifci  pcccati  affc 

dum:  ficfemper  ncecfsc  cft  vnumqueqj  fuum  in 

dcflcndo  commemorarc  pcccatum.  Apud  iuftum 

rccordatio  pcccatifacittsedium  animi.  Qui  autcm 

luxuHae  &  cupiditati  fubditifunt,  cotumaei  fupcr- 

bia  eua  de  ipfb  pceeati  opere  gloriantur.  Scrui  dci 

tata  rccordatio  efsc  debetpeccati,vt  ea  q  gefsit  fem 

pcr  lachrymas  eofitcat.  Vndc  Sc  pfalmus  dicit,C5 

ucrfus  fum  in  crumna,dum  configitur  fpina.  Pcc  - 

catum  mcum  eognitum  tibi  fcci  Dixi,pronuncia^ 

bo  aducrfum  mc  iniuftitias  mcas  domino.  Supra 


cnim  di3fcrat,Quonia  tacui:hoc  efl,non  fiim  con- 
fcfsus;  fnuctcraucriit  omnia  ofssL  mca  dum  clama- 
rcm  tota  dic.Quid  ergo  taculfse  fc  poenitet,  nifi  c6 
fefsioncm  pcccatorum^Quid  clamafse  fc  doIet,nj- 
fi  defcnfionem  maloru?  Qui  ergo  peccatoru  fuoru 
defenfor  extitjrit,neccfsc  eft  vt  pocnitendo  accuiet 
quod  fuperbiens  prauc  admifit. 

.  ftE)c  Cogitatione.  Cap.i^^. 

Ipartita  eft  caufa  pcccandi,  id  cft,  operis  & 
B    cogitationis,quorum  vnum  iniquitasdicf- 

tur  quod  opcrc  gerit :  aliudiniultitia  quod 
cogitatione  admittimr,  Prius  autem  adio  re(ccah- 
da  eft,poftea  cogitatio.Prius  praua  opera,  poftmo 
dum  defyderiafvicifsim  autc  &  a  cogitationc  ope- 
ra  proccdunt ,  Sc  ab  opcre  cogitatio  nafcituriqua- 
uis  etfi  ab  opcre  malo  quifqj  vacct,profoIius  tame 
prauze  cogitationis  malitia  non  erit  innocens.  Vn- 
de  &  dominus  per  Efaiam,  AuFerte,inquit*,maIum 
cogitationum  veftrarum  ab  oculis  meis.  N6  enim 
folum  fidiSy  fed  Sc  cogitationibus  delinquimus,  fi 
cis  illicite  occurrcntibus  deledcmur.  Sicut  vipera 
a  filiis  in  vtero  pofitis  lacerata  perimitur-.ita  nosco 
gitationcs  noftr»  intra  nos  enutritse  occidunt,  & 
concepto  interius  vipcreo  veneno  confumunt,  ani 
mamq-,  noftram  crudeli  vulnerc  perimut.  Non  eft 
arbitrii  noftri  cogitatioes  prause  fuggeftionis  pra;- 
uenireijacere  autcm  in  animo  cogitationc,  noftrse 
attinet  voluntati.  Illud  crgo  ad  colpam  no  redigi- 
tur,iftud  culpsB  propria;  imputatur.  Na  cogitatio- 
nes  illicitas  occurrere,  djemond  eft:  cogitationibus 
obledari  peruerfis,noftrum  eft.Plerunque  fieri  fo 
lct,vtimmunda2  corporalium  rcrum  fpcckSy  quas 

f  iif 


ISIDORI     DE    SVMMO     BONO 

didIcitnus,nofl:ris  mentibus  opponintur,  &  noleii 
tcs  cas  cogitemus-.quantunique  ab  eis  acicm  mcn- 
tis  auertere  nitimur,tanto  illae  fe  magis  animo  in- 
gerunt,  obfcoenisquc  in  nobis  motibus  obrepunt. 
Scdfit  hoe  pro  conditione  mortalijqua  mcruit  pri 
mus  homo  in  pcenam  ruipeccati.  Dum  vnufquif- 
que  diuina  illuminatione  praeuenitur,ftatim  mole- 
ftiis  turpium  cogitationu  pulfatur.  Sed  dei  feruus 
iudicio  tiftioris  dei  carum  tentamenta  a  femetipfo 
reiicit,  bonisq;  contra  obicdis  cogitationibus  lur- 
pes  a  fe  repeliit.  Magtia  obferuatia  circa  cordis  eft 
cuftodiam  adhibcnda^quia  autbon«  aut  malse  rei 
ibi  confiftit  origo.  Nam  (icut  fcriptu  eftj  Ex  corde 
cxcut  cogitatioes  mal^.  IdeOqj  fi  prius  prauae  cogi 
tationi  rcfiftimuSjin  lapfum  opcris  no  incurrimus. 
No  cft  timcndu  fi  bona  malaqvin  eogitatione  ve- 
niat,fed  magis  gloriandu  eft,fi  mens  mala  a bonis 
intelledurationis  difcernat.  Ite  nihil  iuuat  c^  inter 
bonum  &  malUm  fenfu  prudentiori  difcemimus 
nifi  opcre  aut  mala  cogitata  caucamus .,  aut  bona 
inteUeda  faciamus. 

ClDe  Confcientia.  Capa^S". 

Vmana  conditio  dum  diucrfis  vitiofitatibus 

H    mcntc  conturbatjCtia  ante  poenas  gehennae 

perincodituanimseappetiuliam  posnasco 

fcicntise  patitur.Omnia  fugere  poterit  homo  pras- 

ter cor fiium. N6 enim poteft afe quifq^  recedere, 

Vbicuqj  enim  abierit  reatus  fui  confcietia  illu  non 

derelifiquit.  Quauis  humana  iudicia  fubterfugiat 

omnis  qui  mala  agitiiudiciu  tame  cofcientii^  fuse  ef 

fugere  no  poteft.  Na  &  fi  aliis  celat  quod  egit,  fibi 

taml  celarc  no  potcft  ,qui  plene  nouit  malum  efte 


quod  gefsit.DupIex  fir  crgo  m  co  iudicmmjquia  dc 
hic  fiije  confcictfx  reatu  punimr,  Sc  illic  pcrpctuali 
poena  dahatur.Hoc  cnim  fignificat,  Abyfsus  abyf 
Tum  inuocatin  vocc  Jcatara&arum.  Abyfsus  cnim 
abyfsum  inuocarCj  cil  de  iudicio  fuae  conicienuae 
irc  ad  iudiciu  damnationis  pcrpetusc .  In  voce  ca- 
tara^arum,id  eft  in  prxdieatione  fan£torum. 

#£De  Intcntionc  mentis»  Capii/J 

Culus  hominis,  intentio  opcris  cius  cil.  Si 
O  crgo  intentio  eius  bona  efl,  &  opus  inten- 

tionis  ipfius  bonu  eft.  Alioquin  malas  intc- 
tionis  etiam  fi  bonum  in  fadis  opus  appareat,  bo- 
num  tamen  iam  non  eft,quoniam  ex  fua  intentio- 
ne  aut  probaturbonum,autrcprobaturindignum. 
Bona  eft  ergo  intetio  qu£  propter  deum  eft:  mala 
vero  qu^^;p  tcrreno  lucro  aut  vana  gloria  cft.  Qui 
opus  bonum  bona  intentionc  non  faciunt  per  hoc 
magis  c^cantur  opcrc,  per  quod  illuminari  pote- 
runt.  Vnufquifqj  bonum  opus  quod  agitintcntio- 
nebonaagit,quoniapromaIa  intentione  plerdq; 
opus  bonu  quod  agimus  pcrdimus,  3c  minus  a  cul 
pa  vacamus.S?pe  quae  apud  hominum  iudiciu  bo 
na  patent,apud  cxamcn^diligentifsimi  &  acutifsi- 
mi  iudicis  reproba  deteguntur.  Ideoqj  omnis  fan- 
dus  vcretur  nc  forte  bonum  quod  agit  pro  aliqua 
animi  intentionc  in  oculis  dei  rcprobum  fit. 

dDe  icnfibus  carnis»  Cap.i8. 

Er  fenfus  carnis  morbus  irrcpit  menti.  Vn 
P     de  &  pcr  prophcta  dominus  dicit,Omncs 

cogitationcs  terrjc  ab  Aquilonc  venient,  & 
ponet  vnufquifqj  foliu  fuum  in  introitu  portarum 
lerufale.  Regna  A^Ionis  vitia  funijque  fedes  fuas 

f  iiii 


itt  ponis  ]ponunt,quando  pcr  fenfus  carnis  labcm 
animae  ingerunt,  idcoquc  in  ipfis  portis,  id  cil,  in 
ipfis  fenfibusrcgnant.  Neque  cnim  aliuftde  pccca 
imus  nifi  vidcndo,audicndo,attrc£Undo,guftando 
atque  tangedo.Vnde  &  alias  diciturjntrauit  mors 
peifcncftrasnoftras*&  aIibi,Etextranei  ingredic 
bantur  per  portas  eius,&  fuper  Icrufalem  mittcbat 
fortem.Extraneos  quippcimmundos  cfse  fpiritus, 
qui  tanquam  pcr  portas  ita  per  fcnfus  carnis  ani- 
mam  irrcpunt,&  cam  illccebrando  dcuincunt. 

CDe  Sermonc.  Cap.  zp* 

Vm  qu^dam  parua  vitiorum  vcrba  no  cui- 
D    tamus,in  magno  iingoae  prolabimur  crimi 

nc:&  dum  fada  qusedam  non  grauia  libcre 
lc  finc  mctu  c6mittimus,ad  potiora  fcclcra  &  hor 
J-ctrda  peccandi  confuctudine  labimur.  Sicut  plc- 
runqj  multiloquiorum  ftultitia  rcprchenditur ,  ita 
rurflis  nimis  tacentium  vitia  dcnotantur»  Illi  enim 
fatislaxado  linguam  in  lcuitatis  vitfo  defluunt,  ifti 
nimis  retincndo  ab  vtilitate  torpefcut.Impcriti  i- 
cut  loqui  ncfciunt^  ita  taccre  non  pofsunt.  Mcntc 
cnim  incruditi,ore  loquaccs,  vcrbis  pcrftrcput,fcn 
fu  nihil  dieunt.  Sicutfklfitaiis  crimina  a  pcrficicn- 
tibus  pertimcfeuntur,ita  otiofa  verba  a  pcrfcdis  vi 
ris  vitantur.Nam  ficut  ait  quidam^Sicut  pro  otiofo 
verbo  ratio  ponitur,ita  pro  fcrmone  iniufto  pcena 
cxoIuiL  Vani  fermones  in  orc  Chriftiani  cfsc  n6 
dcbcnt.  Kam  ficut  mali  morcs  in  bono  colloquio 
corriguntur,ita  praua  colloquia  bonos  mores  cor- 
rumpunt.Cuftodia  ori  ponitur,  dum  quifque  non 
fc  iuftum,{cd  quod  magis  vcrum  eft,pcccatore  fa- 
tctur.  Manlim  fupcr  os  ponit  j  qui  bonis  operibus 


tlBER      ir.  4j 

litigu^  cXcefsum  opcrit.Manum  fupcr  os  ponit,qui 
malae  locutionis  culpas  bon^  adionis  vclaminc  tc- 
git.Loqucns  qu2  ad  dominu  pcrtinent,  nec  facies, 
etfi  inutilis  fibi  eft,audicntibus  tamen  prodcft.  Qui 
de  fapicntia  laudari  fc  affcdant,Ioquentcm  prophc 
tam  attendant,  V»  qui  fapicntcs  eftis  in  ocubs  vc- 
ftris,&  cora  vobifmctipfis  prudentcs.  Rcftc  ex  {cn 
tentia  dicit,qui  vcram  fapicntiam  guftu  interni  fa- 
poris  fentit,  A  fcntiendo  cnim  {cntentia  dkitur .  Ac 
pcr  hoc  arrogantcs,qui  finc  humilitate  dicut:de  fo- 
la  fcientia  dicunt,  non  de  fcntentia.  Illc  enim  fapir, 
qui  rcdc  8c  fecundum  deum  fapit.  la  fuam  dicunt 
contumeliam  dodores ,  fi  dum  fint  ab  eis  di^a  fa- 
pientcr,nimium  tamcn  eloqucnter.  Horret  cnim  fa 
pientia  fpumcam  verborum  ambitum,  ac  fuco  mil 
dialis  eloquentiae  inflatis  fermohibus  pcrornatum. 
Quidam  curiofi  dclcdantur  audirequoflibct  fapie 
tcs,non  vt  vcritatcm  ab  cis  quserant,fed  vt  facundia 
fermonis  eorum  agnofcattmore  poetarum,qui  ma- 
gis  compofitionem  verborum  quam  fcntentia  vc- 
ritatis  fcquuntur.  Quibonum  nne  charitatc  dicir, 
tanqua  aes  aut  cymbalum  fonum  facit  aliis,ipfcta- 
men  fibi  manet  infenfibilis.  Quadrimoda  cft  diccn 
6i  ratio,  qua  pr3euidendueft,quid,cui,  quando,vel 
quomodo  aliquid  proferatur.Item  quadrimoda  eft 
fenticdi  ratio,  qua  aut  bene  fcnticdo  ^d  bene  pro- 
feratur-.aut  nil  fenticndo,  nii  dicitur:  aut  parum  fcn 
tiendo  loquacitas  folaoftentatunautoptimefen- 
.  ticndo  non  elcganter  profertur  quod  intelligitur. 
Itcm  quadripartita  cft  loquendi  ratio,  qua  vel  bo- 
num  bene,vel  malum  male,fcu  bonu  male,vel  ma^ 
lum  benc  profcrtur.  Bonum  quippc  bcne  loquitur, 

f  V 


tStDORI    DE    SVMMO    BONO 

qiiiea  qu?  rcda  funt,huthiliter  annuciarc  vidctufr 
Malum  malc  loquitur,qui  quodlibet  flagitifi  pfua- 
dcrc  cona!»Bonu  malc  loqtur  qui  quodcuqj  tc&u 
artogater  prasdicarc  fcntitur.  Malu  bcne  loquitur, 
qui  aliquod  narrando  vitiu  detcftatur,vt  ab  co  ho- 
mines  auertatur.Cordc  bcnc  loquitur^qui  charita- 
tcm  no  difsimulat.  Orc  bcnc  loquitur,  qui  vcritatc 
annuciat.  Fadis  bcnc  Ioquimr,qui  alios  bonis  cxe 
plis  ^dificatiCordc  male  Ioquil,qui  intcrius  cogi* 
tationes  noxias  mcditatur,&  cogitat.  Li^gua  male 
loquitur,  qui  pro  co  quod  male  agit  fiagcIIatUr  Sc 
murmurat.f  adis  male  Ioqiutur,qui  malc  viuendo 
cxemplis  Cuis  alios  ad  praue  viuendu  informat.Se- 
mcl  bcne  loquit,  qui  fc  poenitcdo  redarguit.  Bis  bc 
ne  Ioquit,qui  bcnc  viuedo  &  alios  inftruit.  Semel 
male  Ioquitur,qui  poft  vitiii  cito  no  corrigitur.B  is 
male  Ioquitur,qui  male  viuit  Sc  malc  docct.  Ite  bis 
male  loquitur,q  Sc  male  cogitat,&  malc  refert  co- 
gitata.Itebis  male  loquitur,  qui  &  bonu  quod  de- 
buit  no  egit,&  malu  q5  no  oportebat  admifit.Ma- 
li  mala  rcfpodent  pro  bonis,&  aduerfa  ^  optimis. 
Bonibona  refpondent  pro  malis,  &  profpcra  pro 
aduerfis.AduerfusconuitiuIinguas  fortitudo  adhi 
bcnda  cft  paticntis,vt  tcntationis  verba,  quse  foris 
impugnat  toleranticc  virtute  deuida  difcedant.No 
omnis  qpatitur  probra  iuftus  cft:fed  qui  pro  verita 
te  ab  aliis  innoces  patimr,  illc  tantummodo  iuftus 
cft.Inter  vituperationcs  lingua:,  &  opprobria  ho- 
minupi  iufto  fc  remcdio  mcns  iufti  corroborat,  vc. 
tanto  fokdius  in  dcum  fig^tur  interius,  quanto  extc 
rius  ab  humanis  fpcrnitur  (cnfibus.  Qui  illatas  fi- 
bi  contumclias  tranquillo  animo  prodic,  dolorcm 


ilBER       II*  ^    46* 

cordis  apcrit5&  virtus  quod  fcruct  fn  aninl0,facilc 
Tciiciu  Vulncra  cnim  mcntis  aperta  cito  exhalant, 
ckufa  nimis  exulcerant.  Qui  dolore  iniuriae  clau- 
fb  pedore  tegic^quanto  amplius  pcr  filcntium  lin- 
guam  premit,tantoacriore  dolorcm  intrinfccus 
nutrit.  Vnde  &  vere  quidam  poetarum  gcntilium 
:  dixit,  Quoque  magis  tegitur,  tedus  magis  seftuat 
.ignis.C^cus  cnim  langor  vchemcns  eft,ac  nimius, 
quia  tacitum  viuit  fub  pcdore  vulnus. 

J[De  Mcndacio.  Cap.30, 

Endaces  faciunt  vt  nec  vcra  dicentibus 
M     crcdatur  *Reddit  enim  fccpe  hominc  mul- 

ta  fallitas  etiam  iii  veritate  fufpedum.  S  se 
pe  vera  promittit,qui  falfa  didurus  efl,vc  cum  pri- 
mum  acquificrit  fidcm,ad  reliqua  mcndacia  audic 
tcs  credulos  faciat.MuItis  videtur  vera  efse  qu^  fal 
fa  funt  ,'&  idco  non  ex  deo  ,  fed  ex  fuo  mcndacio 
loquuntur.Nonnunquam  falfitas  veriloquio  adiu 
gftur,&  plerunque  a  veritate  incipit,qui  falfa  con- 
tingfc.  Latet  fccpe  vencna  circumlitamelleverbo-' 
rum,&  tandiu  deceptor  veritatem  fimulat,  quouf^ 
quefallendo  decipiat.Nonnunqua  pcius  ef^  mcn- 
daciu  meditari  q  loquii  Nam  interdum  quifq;  in- 
cautus  folet  ex  prsecipitatione  loqui  mendacium: 
mcditari  autem  n5  potefl  nifi  per  fludiu.  Grauius 
ergo  ille  ex  fludio  metiri  J)hibetur,q  is  qui  cx  pr^- 
cipitationefolamccitur.  Summopcrc  cauendu  efl 
omne  mendaciii  quis  nonnunq  fit  aliquod  meda- 
cii  genus  culp^  leuioris,  fi  quifq;  pro  falutc  homi- 
num  mentiatur.Sed  fcriptu  efl,Os  quod  menticur 
occidit  animaj&  perdcs  cos  qui  loquuntur  mcnda 
ciu.Hoc  quoq;  m.edacii  gen^  pfcdi  viri  fummopc 


XSIDORI    DE    SVMMO    BONO 

fugiunt,  vt  ncc  vita  cumflibet  pcr  corum  fallaciam 
defcndatur,ne  fux  znimx  noceat,  du  praedare  alic^ 
n«  carni  nituntunquanqua  hoc  ipfum  pcccati  gc- 
nus  facillimc  crcdamus  relaxari.Na  fl  quaelibet  cul 
pa  fcqucnti  merccde  purgatur,  quanto  magis  hacc 
facilc  abftcrgitur  qaam  mcrccs  ipfa  comitaiur.  Mul 
ta  mcntiuntur  multaq;  fingunt  homines  proptcr  hu 
mana  laudem:  (icqj  fit  vt  dcilki  mentiendo  percat, 
&  cos  quos  laudant  ad  vanas  gloriae  ruinam  perdu- 
cant.Sicut  bcnc  (ibi  confcius  non  metuit  alicnse  lin 
guas  conuitium,ita  &  qui  laudatur  ab  aIio,n5  dcbct 
errore  alienae  laudis  attendere,fcd  magis  vnufquif- 
que  tcftimonium  confcientias  fu«  quacrat,  cui  plus 
ipfc  pr^fcns  <ft,quam  illc  qui  eum  laudat.Opus  em 
fuum  vnufquifque  probet,vt  ait  ApoftoIus.Et  tonc 
in  feipfo  tantum  quifque  gloriam  habebit,id  cft,  oc 
cultc  in  fua  confcientia,n6  palam  in  aliena  lingua. 
Pcrfedi,  qui  alra  radicc  fundati  funt ,  ctfl  flaminc 
laudis,ac  vitupcrationis  vtcunq;  quafi  ventoru  in- 
tcrdum  curucnturimpuiru,funditus  tamen  non  de- 
iiciiitur,{cd  protinus  firmitatc  radicis  ad  fe  redeur. 
Bona  mens  ad  malum  nec  pr^miis  nec  terroribus 
vincitur.  Nam  iniqui  tcrrorem  blanditiis  mifcenr, 
vt  aut  obledatione  quenquam  dccipiant,  aut  tcrro 
ribus  frangant.QuiIaudatur,  in  auditorum  amorc 
inferitur :  fed  fi  veraciter  8c  non  fide  laudctur,  hoc 
cft  fi  vcra  (unt  qu^  dc  illo  dicuntur. 

CI^c  luramento.  Cap.31. 

Icut  mentiri  non  potcftquinon  loquitur, 
S     fic  pcriurarc  no  poterit  qui  iurarc  non  ap* 

pctit.  Cauedam  igitur  cfse  iuraiionem,  ncc 
ea  vtcndum,nifi  in  fola  ncccfsitate.  Non  eft  contra 


LIBER       II.  47 

dei  praccptum  lurarc,  fed  dum  vfum  lurandi  faci- 
muSjpcriurii  crimcn  incurrimus.Nonnunquam  cr- 
go  iurcc,  qui  pcriurare  timct.MuIti  dum  loquuntur 
iurarc  fempcr  dcledantur,dum  oportcat  hoc  tantu 
cfscin  orCjcft  cft,non  non.AmpIius  cnim  quam  cft 
&  non  cft,i  malo  cft.MuIti  vt  fallant  periurant,  vc 
pcr  fidem  facramcnti,fidem  facianc  verbi:ficq;  fal- 
Icndo  dum  periurant  &  mcntiuntur,  homincm  in- 
cautum  dceipiunt.Interdum  8c  falfis  lachrymfs  fe- 
dudi  decipimur,&  creditur  dum  plorat,  quibus  crc 
dcndum  non  crat.  Plerunquc  finc  iuramenco  loqui 
difponimus,  fed  incrcdulitate  corum,  qu^  non  crc- 
dunt  quod  dicimus,iurare  compellimur ;  caliq-,  ne- 
ccfiiicatc  iurandi  confuecudincm  facimus.Sunc  mul 
d  ad  credendum  pigri,qui  non  mouentur  ad  fidem 
verbi.Grauiccr  autem  delinquunt,  qui  fibi  loquen- 
tes  iurarc  cogunt.  Quacunq;  arte  vcrborum  quifq^ 
iurec,deus  camcn  qui  confcicri^  ceftis  cft,ica  hoc  ac- 
cipit,ficuc  ille  cui  iuratur  intclligit,  Dupliciter  autc 
reus  fit,qui  Sc  dei  nome  in  vanum  afsumic,  8c  proxi 
mum  dolo  capit.  Non  cft  obferuandum  iuramcn- 
tu,quo  malum  incaute  promitcitur,  veluti  fiquif- 
piam  adulter^  perpetuo  cum  ca  permanendi  fidem 
poUiccatur.  Tolcrabilius  eft  enim  non  implerc  fa- 
cramentum,  §  permanere  in  ftupri  flagitio.  lurarc 
dei  eft  illa  prouidentia  qua  ftatuic  non  conuellere 
ftatuca.  Poenicentia  autem  dt\ ,  rerum  permutatio 
eftmon  pcenitere  aucem,ftatuta  no  rcuocare,  vt  eft 
illud,lurauit  domipus  &  non  poenitebic  eum^id  ei^ 
^ui  ftatuic  non  mutabit. 


ISIDORI     DESVMMO     BONO 

CDcVmis.  Cap,32: 

Ecedcs  homo  a  deo  ftatfm  vitioru  traditur 
'  R  poteftatijVt  dum  patitur  infefta  vitia,  rcucr 
tcndojvndc  ecciderat  refipifcat.  Et  fi  fandi 
toto  animi  nifu  contedunt  fuperare  vitia^nec  cxtin 
guntrquid  agut  hi  qui  non  folum  no  odiunt  vitia  ,' 
fcd  tqto  ca  amorc  fedantur?Satis  delicatc  fc  palpat 
qui  vult  fine  laborc  vitia  fuperare,  du  peccati  legc 
quam  fibi  deferuiendo  vitiis  fecit,finc  violentia  do 
loris  refecarc  no  pofsir.Perfcde  renuciat  vitio,  qui 
occafione  euitat  in  perpetrado  pcccato.Na  fi  vclis 
tantundem  no  pcccare,&  data  occafione  peccaue 
risitu  tibi  &  reus  Sc  iudex  es,qui  Sc  comifsa  danas, 
&  damnata  comitus.Se  aute  iudicc  reus  eft,  qui  vi 
tia  Sc  accufat  8c  perpetrat.Qu^da  vitia dd  no  per* 
fcdc  vitatur  fiios  in  fe  faciut  rclabi  auftores.  Nam 
fi  vnum  vitium  diftride  vitetur,  8c  alia  ncgligaiur, 
inanis  labor  cft.No  cnim  potcft  'in  vnius  obferua- 
tioc  virtutis  fortitcr  pcrdurare,  cuius  alia  vitia  do- 
minatur  in  cordc.Nonung  homine  fua  vitia  perfe 
quuntur:quia  nimiru  qui  prius  volendo  ea  fibi  fe- 
cit  focia,poftea  fentit  ctia  ijolcns  ftimuIofa.Nonul 
li  non  antea  in  errorc  vitiorum  Iabuntur,nifi  prius 
intcrioris  rationis  perdidcrint  ocuIos,^ficuti  Sam- 
fon  non  antea  ab  Allophylis  ad  crroris  ligatus  eft 
machina,  nifi  poftg  ci  funt  lumina  oculorum  cx- 
tindla:quida  vegctati  metis  ratione  vftioru  fupera- 
tur  incurfu:  ficq-,  deinde  intentione  bonorti  operu 
perdut,ficutrex  Babylonis  in  oculis  Sedechi^  pri* 
filios  ipfius  interfecit,&  fic  poftea  oculos  ei^  euul- 
fit,ac  per  hoe  poft  maloru  opcru  confuetudincm, 
fc  interpretatione  bonoru  perit  quoyuda  &  ratio. 


IIBEK       II*  48 

.  CQSP<J  ex  vitiis  vxtia,  &  ex  virtutibus 
virtutcs  oriuntur.  ^^P«3  3  • 

Ic  gignutur  ex  peccato  pcccata,  vt  dum  no 
5    cuitantur  parua,  incidatur  in  maximis :  Sc 

dum  defenduntur  admifsa,  nec  lamcntan- 
iur^cx  flagitio  ad  fuperbiam  itur.  Vnde  fit  vt  &  da 
piicati  fit  criminis  rcus  qui  admittit  fcclcra  pcr  vo 
Iuntatem,&  dcfendic  ca  per  contumacia  tumo- 
rcm.Sic  vitio  vitium  gignitur ,  (leut  virtus  virtutc 
concipitur.  Ex  vitio  cnim  gignitur  vitium  ficuti 
Dauid,qui  nondum  euitauit  adulterium,perpetra  • 
uit  &homicidium.Item  virtus  virtute  concipitur, 
ficut  per  vcritatem  cuangclicse  praedicationis  vir- 
tutcm  martyrii  apofioli  mcruerunt.  In  cordibus 
(ceularitcr  viuentium  inuiccm  fibi  fuccedunt  vitia, 
vt  dum  vnum  abicrit  fuccedat  aliud  iuxta  lohel. 
prophctas  tcftimonium ,  qui  ait,  Rcfiduum  cruc» 
^omedit  Iocufta,^rcfiduum  locuftse  comcdit  bru 
cu$,&  refiduum  bruci  comcdit  rubigo.  Pcr  id  crgo 
ifta  fub  viiiorum  allcgoriacolliguntur,  quia  fequi- 
tur,Expergifcimini  ebrii  3c  flete.  Aliquando  vtili- 
icr  pcccatur  in  minimis  vinis  >  vt  maiora  vtilius  ca 
ueatur.,Lege  Paulum  apoftolum,  minora  permit- 
tcnteni  pcccata,nc  maiora  perpctrentur.  Veraci- 
tcr  aiitcm  fanantur  vitia  quae  virtutibus ,  Sc  non 
vitiis  excluduntur.  Quorundam  autem  qusedam 
latentia  vitia  tunc  apparent,  quando  ab  aliis  vitiis 
^cfinunt. 

CDc  male  vfis  virtutibus.  Cap.3  4. 

Nterdum  &  male  vfa:  virtutcs  cx  fe  vitia  gi 
I     gnut,quod  fit  ^  immoderaiu  animi  aopeti- 

tu,cvii  no  fufRcit  donu  qd  mcruit,  nili  indq 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

aut  laudcs  aut  lucra  damnanda  cju^ficrit.Intcrdum 
virtutcs  vitia  gignunt,dum  aliquando  pro  tcmpo- 
rc  oportuno  minimc  relaxantur:iicq-,  fic,vt  quaj  lo- 
co  congruo  virtutcs  funt,incongruo  vitia^eputcn- 
tur:velati  fipxo  fratris  aducntu  canonieum  non  fol 
uatur  ieiunium.Virtutum  igitur  difcrctionem  a  Pau 
lo  apoftolo  fumc,qui  ad  tempus  egit  ^  agcndu  cf- 
fe  omnino  prohibuit.Itcm  qu^dam  virtutes  du  dif- 
crctioncm  iion  ieruani,in  vitia  tranfeunt.  Nam  f^- 
pe  iuftitia  dum  fuum  modum  exeedit ,  erudelitatis 
fcuitiam  gignit:&  nimia  pietas  difToiutionem  difci 
plinas  parturit:^  &  zcli  ftudiu  dum  plus  eft  q  opor- 
tct  in  iracundiae  vitium  tranfit:&  multa  manfuctu 
do  torporis  fegniticm  gignit.  Prudentis  autem  viri 
difcrctio  folcrter  profpicic ,  nc  bonum  intcmpcran 
tcr  agat,&  de  virtutc  in  vitium  tranfeat.  Item  apud 
quofiam  ex  virtute  vicium  gignitur ,  dum  quifquc 
dc  caftitatis  8c  abftincntiae  merids  gloriatur .  Nam 
&  qui  eleemoiynam  vanae  gloriae  caufa  irapartit, 
cx  virtute  vitium  facit .  Scd  8c  is  qui  de  fapientia  ar 
rogantiam  habet,  8c  qui  pro  iuftitiapr^mium  appc 
tit,&  qui  aliquod  donum  dei  quod  meruit  in  fuam 
laudem  conucrtit,aut  in  malos  vfus  afsumit,  procul 
dubio  virtutem  in  vitium  transfcrt.Homines  de  vir 
tutibus  vicia  nutriunt  ex  quibus  pereant.Iteru  deus 
arte  potentifTima  ex  noftro  vitio  virtutes  format, 
quibusnos  ab  iniquicace  reformet. 

CDc  fimulatis  virtutibus.  Cap.35. 

V^dam  vitia  fpeeies  vircutu  pr^ferunc,ideo- 

Q^  quc  perniciofiusfuosfcftatoresdecipiut,quia 

fefub  velamine  virtutum  tegunt.Nam  vitia 

aua:  ftatim  virtutibus  contraria  apparent,cico  dum 


1 1  B  B  R      I  r.  ^^ 

P  in  palam  vcncrint  emandantur^propterquodfc 

yiaccs  coru  dc  talibus  criminibus  crubefeunt.Car 

Ics  autcm  plerunquc  pcr  infcnfibilem  mctis  c« 

citatcm  no  agnofcunt  vitium  efsc  culpabilc,  quod 

dignum  vldetur  damnationc.  Itcm  quadam  vitia 

fpccies  virtutum  cfse  vidcntur ,  (ed  tamen  virtutes 

non  funt.Nam  interdum  fub  prsetextu  iufticiae  cru 

delitas  agitur,&  putatur  cCst  virtus,quod  nimirum 

cft  vitium:  ficut  Sc  remifsa  fegnities  manfuctudo  ef 

fc  creditur,&  quod  agit  torpens  negligcntia,puta- 

tur  agcre  indulgcntia  pietatis.  Nonunquam  ctiam 

virtuce  largitatis  imitatiir  vitium  prodigas  efFufio- 

niSj&  virtutem  parcitatis  triftis  tenacitas  imitatur, 

S&  vitium  pertinaciae  abfconditur  fub  virtute  con» 

ftantise.Item  timor  fub  fpeeie  obedienti^  occuka^ 

tur,&  dicitur  virtus  humilitatis,  quodtamc  vitium 

cft  timoris.Scd  &  procacitas  vocfs  pro  veritatis  l£ 

bertate  accipitur,&  vitium  pigritias  quietis  virtute 

imitatur.Porro  vitiu  inquietudinis  virtute  fe  vuli 

vocari  folicitudinis:  &  prsBcipitationis  facilitas  fer 

uor  boni  ftudii  creditur,&  bene  agcndi  tarditas  c6 

Hlii  mora  efse  videtur:dum  tamen  ifta  fit  virtus,  il 

la  vitium.Tali  igitur  exemplo  vitia  fpecies  virtutu 

imitantur,&  tamen  fe  nonnulli  efseiuftos  confi- 

dunt,vnde  maxime  reprobantur.  Aptum  exemplii 

vitiorum  dc  latronis  fpccie  fumitur.  Nam  ficut  cx 

infidiis  latro  prodit,feque  iter  agcntibus  iungit,fin 

ges  fc  focium  donec  decipiat  improuifum,  &  dum 

fubito  eruperic  ad  eximm  latro  manifcftus  oftcn.' 

ditur :  ita  fc  rhifccnt  interdum  periculofc  virm- 

libus  vitia,  quoufque  omncm  opcris  efficaciam 

in  fuis  vfibus  rapiant,  vt  anima  quse  fibi  erat  pb** 


XSIDORXPE    SVMMO    BONO 

ccns  de  virtutibus,dcccptam  fe  confpieiat  vitiis  da* 
mnabilibus. 

CDeappetituvirtutum.'         Cap.^^S".' 

D  virtutes  difFicile  c6furgimus,ad  vitia  finc 
A  laborc  dclabimur.  lila  enim  prona,  illa  ar- 

duafunt.Gradcs  enim  fudorcs  pcrpetimur, 
vt  ad  coelum  contbendcre  valcamus.Quemadmo- 
dum  ad  virtutum  tendentes  culmen  non  a  fummis 
inchoantjfed  a  modicis,vt  fenfim  ad  altiora  pertia 
gant:ica  dc  qui  dclabuntur  ad  vitia,no  (latim  a  ma 
gnis  criminibus  incipiunt /ed  a  modicis  afsucfcut, 
Sc  fic  in  maximis  proruiit.  iicut  paulatim  hoino  k 
minimis  vitiis  m  maximis  proruit:ita  a  modicis  vir 
tutibus  gradatim  ad  ca  quae  funt  excelfa  confcedit. 
C^ui  aute  inordinatc  virtutes  coprchcdcrc  nititur, 
cito  pcricIitatur.Haec  cfl  caufa  in  rerum  natura,  vt 
qusecunqj  vclocitcr  ad  profcftum  tendunt,fine  du 
bio  celeriter  finiattir:ficut  herbse,quq  tato  fcftinius 
pcrcunt,quato  celcrius  crcfcunt.At  vero  cotra  ar- 
borcs  alta  radicc  fundatae  ideo  perdurant  diutius, 
quia  gradatim  ad  profedu  perucniunt.Nlhil  pro- 
defl  admixto  malo  agerc  aliquid  bonum:fcd  prius 
cfl  cohibcndu  4  maIo,dcinde  exercendum  bonum. 
Hoc cnim  indicac propheta cum  dicit,  Quiefcitc 
agere  peruerfc,difcite  benefacere.Prius  vitia  extir- 
pandafuntinhomfne,  deindeinfcrendsB  virtutes.' 
Nam  coh^rerc  &  coniungi  no  potefl  vcritas  cum 
mcndaciOjpudor  cum  petulantia,fides  cum  pcrii-. 
dia,caf^itas  cu  luxuria.Quaedam  funt  fummse  vir- 
tutcs,qu2edam  vero  mcdize.  Fidcs,  fpes,  &  charita^ 
fummse  virtutes  funt.Nam  a  quibus  habentur, vtl? 
que  veraciter  habcntur.  Aliae  vcro  virtutes  mcdigg 


tlBER       II-  50 

furit,quia  8c  ad  vtllitate  8c  ad  pernicie  pbfsiiht  ha-- 
beri:fi  dc  his  arrogatcr  quifq;  tumuerit,  vtpotc  do- 
ftrina,ieiuniii,eaftitas,fcientia,  fiue  tcporalcs  diui- 
tiac,dc  quibus  fciliect  8c  benc  opcrari  porsumu$>& 
malc.Quifquiscx  dctcriore  iam  mclior  efsc  coepit, 
caueat  &  de  acceptis  extolli  virtutibu?,  nc  grauius. 
per  virtutcs  corruat,  q  prius  cx  lapfu  vitioru  iace- 
bat.Qucm  dcus  iuftificat,ne  iterii  fc  de  yirtutibus 
crigat,qu«dam  illi  virtutii  dona  tribuic  deus,qusc- 
da  rctrahit,  vt  dii  mes  de  hoc  qupd  habet  crigitur, 
igit  dc  hoc  quod  ncqua^  habcrc  cognofcit,humi- 
lictur.QuifquiSjdohQ  CQsIeftis  gratiae  infpiratus  ad 
Virtutcs  erigitur  fi  forte  moderantis  dci  manu  ali- 
qua  aduerfitate  rcprimitur,  nc  dc  acccptis  virtutx- 
bus  attollatur  frangi  non  debet,quia  &  hoc  ipfum 
i^  plagis  humili^ttir ,  apquanimitcr  prociil  dubia 
virtutis  cft  magn^. 

CDc  pugna  virtutum  adueri^s 
vitia.  Cap.37. 

Yncfc  viri fanfti veracius a  vitiorum  col- 
T  luuione  dctcrgunt^dum  ab  cis  cotra  fingu- 
la  vitia  virtutes  fingulse  opponiitur.  Inter- 
dum  vitia  cum  virtutibus  ad  vtilitatem  confliguntj 
vt  ipfo  eertaminc  vcl  mens  exerccatur ,  vcl  ab  clar- 
tionis  concurfu  animus  reftringatur.  AduerfUs 
impctus  vitiorum  contrariis  virtutib^s  cft  pu^ 
gnandum .  Contra  luxuriam  cnim  cordis  eft  ad^ 
hibenda  munditia :  contra  odium  diledip  cft  prae- 
paranda:  contra  iracundiam  patientia  proponen- 
ia .  Porro  contra  timorem  fidutise  adhibenda  eft 
virtus ,  contra  torporem  cceli  prjelium.Triftiti^ 
quoquc  gaudium,  aecedi^  foniiudo,  auariii»  Jaf* 


ISIDORl     DE    SVMMO    BONa 

gitas,{uperbiae  humilitas  opponenda  cft:ficqj  fin- 
giilae  vircuces  nafccnua  contra  fe  vitia  rcprimunt, 
ac  tentationu  motus  vinute  diuin^  charitatis  exiin 
gunttlibidinem  abftincncia  domat.  Nam  quantum 
corpus  inedia  frangitur,tanto  mens  ab  iUicico  ap« 
petitu  reuocatur,  Aduerfusiram  toleratia  dimieat, 
ira  autem  remeupfam  necat:  fuftincndo  autcm  pa- 
lientia  vidoriam  portat.  Triftiti»  moerorcm  fpes 
aeterni  gaudii  (uperat,&  quem  turbata  mens  de  cx- 
terioribusafFieit,  dulcedo  interioris  tranquih*tatis 
lcnit.  Aduerfus  inuidia  prseparctur  eharitas,  8c  ad« 
uerfus  itq  incendia  manfuetudinis  adhibeatur  trS- 
quillitas.Superbiam  autediaboliimitantur  fuper- 
bi:aduerfus  qua  opponitur  humilitas  Chrifti  qua 
humiliantur  elati.  Principalium  autcm  feptem  vi- 
tiorii  regina  8c  mater  fuperbia  cft,  cademqj  fcptc 
prlncipalia  m  ulta  de  fe  partuciunt  vitia:qu£e  ita  fi- 
Dimec  quadam  cognationc  iunguntur,  vt  cxaltera 
altcrum  oriatur.Sicut  princcps  feptem  vitioru  fix- 
perbia  nos  eorum  potcftatibus  fubdit,  ita  Chriftus 
feptifbrmi  gratia  plcnus,d  dominatu  vitiorum  nos 
cmit:8c  quos  illa  addicic  feptemplici  vitio^  ifte  libe 
rat  (cptiformis  gratije  dono. 

CDeSuperbia.  Cap,^^. 

Mni  vitio  deceriore  eCsc  (iiperbia,fea  ^  pter 
O    ^  a  fummis  pfonis  Sc  primis  afsumitur,fcu 

^deopereiuftiti^  &virtutis  cxorimr,mi- 
nufq;  culpa  eius  fentitur.Luxuria  vero  carnis  ideo 
notabilis  omnibus  cft,  quonia  ftatim  per  fc  turpis 
cft.Et  tamen  pefance  deo  fuperbia  minor  eft.  Sed 
qm  dctinetur  fuperbia  8c  non  fentitur,labitur  car- 
nis  luxuria^vtperhanchumiliacus  8i  4  cofiifionie 


furgac  8c  i  fiipcrbfa.  Omnis  peccans  fuperbus  cfl, 
€0  <g  faciendo  vicia  conccmpcui  habcac  dfuina  pr^. 
ccpca.Rcde  crgo  iniuum  omnis  pcecaci  fupcrbia, 
quia  nifi  praeccfseric  mandacorum  dci  inobcdiccia, 
tranfgrcfsionis  non  fequicur  culpa*  Omnis  fupcr- 
bia  canco  in  imo  iaccc,qpanco  in  alcu  fc  Crigic:  can- 
toque  proftindms  Iabicur,quaco  cxcelfius  cTcuacur. 
Quicnim  per  propriam  atcollicur  fupcrbiam^  pcr 
dci  iufticiam  incIinacur.Quiinflancur  fupcrbia,  vq 
to  pafcunmr;vndc  &  propheca,Omncs,inquic,  pa 
ftorcs  cuos  pafccc  vcncus,noc  cil  fupcrbus  fpiricus. 
Qu^i  dc  fuis  vircucibuslupcrbiunt,  cx  xpfis  iudican- 
di  funt  operibus,quil3Us  pro  virtucibus  vciicur:quia 
rem  bonam  non  bona  voluncacc  f  aciuncNam  rc- 
ucra  finc  humilitacc  vircus  qu^Iibcc,&  finc  charica- 
te  in  vicio  depucacur.Mcrico  fupcrbi^  diabolus  i  ftt 
pcrna  beacicudinc  corruit.  Qui  crgo  de  virtucibus 
accolluncur  diaboIumimicancur,&  cxinde  grauius 
corruunc,quia  de  cxcelfo  labuncur.  Supcrbia,  ficuc 
origo  cil  omnium  criminum,icA  ruina  cundarum 
vircucii.Ipfa  efl  cnim  in  peccaco  prima,ipfa  fn  con 
fliftu  poftrcma.Hsec  cnim  prima ,  auc  in  exordi» 
mcccm  perpcccacum  proftcrnic,  aucnouifsimc  dc 
viriucibus  eiicic. Inde&  omnium pcccacorum cil 
maxima,quia  cam  pcr  vircuccs  q  pcr  vicia  humana 
mcnccm  exccrminac.  Ibi  cadic  fupcrbia,  vbi  &  na- 
fcif ur,vc  non  fit  iupcrbis  aliud  culpa,  aliud  poena, 
fcd  ipfa  culpa  fic  illis  &  poena.  De  fupcrbia  nafci- 
tur  arrogancia ,  non  dc  arrogancia  nafcicur  iiipcr- 
bia,Na  nifi  pra5ccfscricoccuIca  elacio  mccis,  no  fc- 
quicur  apcrca  iadacia  laudis.Ica  crgo  in  culpa  prs- 
ponfcur  fuperbia  arrogaciasjficuc  pracfcrtur  cx  ori- 

g  \ii 


isiDORi     Dfe     sVMMd     BONd 

ginc.  Plcrunq-,  ad  elationis  emedatione  prouidetfa 
dci  aliquo  caiu  nonulli  cadut,pro  quo  lapfii  rfcpt-c- 
henfi  a  fcmetipfis  humiliter  fapiant5&:  dc  muncri- 
bus  dei  laudari  no  appctant:  fed  laudent  deu  a  qtto 
acceperutjVnde  laudari  fc  nolunt.  Vtilius  cft  arro- 
gantiinquocunq;  vitio  labi,  8c  humilem  pofl  ca- 
fum  deo  fierijq  per  elatione  fuperbire,  grauiorem-' 
q;  ruinam  Sc  damnatione  per  fuperbiam  fumcrc. 
CDc  Fornicatione.  Cap.^^j. 

X  culpa  fuperbise  plcrunq;  in  abominan- 
E    damcarnisimmunditiaitur.  Namalteruni 

pendet  ex  altero:fed  ficUt  per  fupcrbia  mert 
tis  itur  in  proftitutione  libidinis,  ita  pcr  humilitatc 
rheiltis  falua  fit  caftifaJs  carnisw  Dcus  aute  nonun^ 
deiicit  occultam  mentis  fuperbia  pe^  tarnis  mani- 
feftam  ruina.Libidinis  nafci  immunditiam  de  ahi- 
mi  occulta  fuperbia ,  cxemplo  primi  hominis,  qui 
mox  vt  pcr  fupcrbiam  contra  deum  tumuit^ftatim 
carnis  libidine  f€hfit^&  pudcnda  opcruit.  CJ^apro 
ptcr  vnufquifqj  fuae  dcplitet  culpse  ^  cecidit  quO- 
ticn^  libidinc  vincitur:  quia  nifi  prxccfsifset  latchs 
fuperiiia,non  fcqucrctur  libidinis  manifefta  ruina. 
Nonnunquam  gemino  vitio  Chriftianus  a  diabo- 
lo  appetitur,  &  occulto  per  elationcm ,  &  publico 
pet  Iibidinem .  Sed  dum  euitat  quis  libidincm , 
caditin  'claifbhchi.Itemdum  incaute  declinat  ela- 
tioncm ,  cadit  in  libi^inehi ,  ficque  cx  occulto 
vitio  clationis  itur  in  apertum  lifcidinis :  &  de  a- 
pcrto  libidinis  itur  in  oecultum  clationis.  Sed  ^ti 
leruUs  diicrete  vtrunquc  penfans,  fic  cauet  libidinc 
vt  non  incurt-at  cIationcm,&  fic  premit  clationem 
Hnoiitefoluat;  animum  ad  libidinera.  Luxurjolis 


atq;  fiipeAis  d^morlcs  plus  fautofcs  exiftunt,duqj 
in  caeteris  vitiis  fpiritus  maligni  defcfuiant  ^  his  ta* 
incn  maiori  fanHliaritatc  iunguntur,  cisque  am- 
plius  iuxta  eoru  dcfideriii  famulantur.  Principali- 
ter  his  duobus  vitiis  diabolus  humano  gencri  ^do- 
minatur,  id  efl,  fuperbia  mcntis,  8c  luxuria  camis, 
Vndc  &  dominus  in  lob  loquitur  dc  diabolo  di- 
cens,Sub  vmbra  dotmit  in  fccrcto  thalami  in  locis 
humentibus.  Pcrthalamum  cnim  inanis  {iiperbia, 
perloca  vero  humcntia  carnis  dcmoftratur  luxu- 
ria.  Per  hxc  enim  duo  vitia  diabolus  humanii  pof 
fidet  genuSjVcl  dum  mentem  in  fuperbia  erigit,  vcl 
dum  pcr  luxuriam  carnem  corrumpit.MuIti  luxu- 
riac  fubditi  funt ,  &  contumaci  fuperbia  dc  ipfb  lu 
xuriae  opcrc  gloriantur,&  indbmagis  elati  funt,vn 
dc  humiliari  debucrat.  Ad  coparatione  mali  fit  dc^ 
tcrias,quando  no  folum  flagitia  committuntur,fcd 
ctiam  de  ipfis  flagitiis  vanitatc  laudis  perditi!  ex- 
toIIuntur:ficut  fcriptfi  cft,  Quonia  laudatur  pecea 
tor  in  dcfidcriis  animae  fuae.Quid  enim  pcius  cft  ^ 
.  in  flagitiis  mifcros  gaudcrc,dc  quibus  ia  debent  co 
piofius  deplorarc.  Libido  tiic  magis  quacritur  dum 
videtur.Nam  ficut  quidam  fapiens  ait,  Prima'for- 
nicationis  oculorum  tela  fiint.Sccunda  vcrborum. 
Scd  qui  non  capitur  oculis,  poteft  verbis  rcfiftcrc» 
SufFicic  natura  ,vbi  adhuc  liber  afFedus  cft.  Qu£ 
dcleftationcm  rcfrenat  libidinofas  fuggcftionis,  n-6 
tranfit  ad  confcnfum  libidinis.Cito  cnim  rcfiftit  o- 
peri,qui  titilanti  confenfiim  non  accommodat  dc- 
leaationi.  Durius  impugnatur  qui  vfquc  ad  con- 
fcnfioncm,&  fi  non  vique  ad  pcrpctrationem  ten- 
tatur,g  is  qui  fbla  fuggcftionc  pro  coditionc  carnis 


ISIPORI     DE    SVMMO     BONO 

tentamentisfolicitatur.  Stimulicarnis  qui  in  Pau- 
lo  cxcitatc  Sathan(^  angclo  incrant,cx  lcgc  pcccati 
crant,qui  in  mcmbris  hominum  de  ncccisitate  Iibi 
dinis  habitat.Quam  reluftantem  dum  in  (c  cxpu- 
gnat  pcrficitur  virtus,  &  dc  infirmitatc  libidinofjB 
titillationis  virtute  fuicipit  gloriofi  certaminis.Scr- 
uo  dci  multa  certamina  de  fua  earne  mouetur.  Na 
quanuis  in  amore  dei  corum  fit  inconcufsa  intcn- 
tiotmcns  ta^men  in  carne  qua  cxtcrius  gcftat  intcr- 
na  praelia  toletat.  Dcus  aute  qui  h^c  ad  probatio- 
ftcm  permittit  ^atia  protcgentc  fiios  non  dcferit, 
idcoqj  nonnunquam  cledi  lapfu  carnali  corruut^ 
vt  a  vitio  fiiperbiae,qua  de  virtutibus  tument/anen 
tur.Et  quide  virtutum  effcdibus  cxiftunt  fijpcrbi 
vt  cadant.-carnis  vitio  humiliantur,vt  fiirgant.An- 
tcg  pcrficiatur  adulterium  in  operc  iam  extat  adul 
terium  in  cogitatione.  Ex  cordc  cnim  primum  fot 
liicationes  fimt  aufcrcdae,  &  non  proruput  pofiea 
in  operc.Hinc  cft  c^  pcr  prophctam  dicitur,  Accm 
gite  lumbos  vcftros  fupcr  vbera  veftra,  hoe  cft  in 
cordc  libidines  rcfecate,  quae  adlumbo?  pcrtinent. 
Nam  eor  fub  vberibus  eft,  non  in  lumbis.  Libidi- 
nis  immoderata  liccntia  nefcit  haberc  modum.Na! 
dum  fc  vitiofus  animus  in  cxplenda  fornicataonc, 
carnc  luxuriantc  laxaucritmihilominus  ad  aiia  nc- 
fanda  fcelcra  fuadcntibus  d^monibus  tranfit :  dii*- 
qj  immodcrate  mctas  pudoris  cxcefserit,crimc  cri 
minibus  adiicit,  paulatimq;  ad  detcriora  procedit. 
Non  ita  fuauis  cft  amatium,  immo  amentium  in- 
ccrta  carnis  Iibido,ficut  cxptarnec  ita  dclcdat  for- 
tiicatiOjdum  primum  committitur:  na  repctita  ma 
iorcm  delcdationcm  ingcrit.  lam  vcro  fi  in  vfum 


LIBER       II.  ^^ 

vcneric,tanto  perditfs  dulcior  fic ,  vt  fepararc  difR« 
cile  fic.Vndc  &  faepc  ex  confuetudine  delinqucndi, 
quafi  captiui  ad  peccandum  cum  quadam  violen- 
tja  trahimurrfcnfufq;  noflros  contra  rcjftam  volun- 
tatcm  in  nobis  rebellarc  fentimus.  Si  plus  oblcdac 
mcntcm  dcIeQ:atio  fornicationis,quam  amor  eafli- 
tatis,adhuc  in  hominc  peccaiu  regnat.  Certe  fi  am 
plius  delcdat  pulchritudointimse  caflitatis,iam  no 
regnat  pcccatum,fcd  regnat  iuflicia.  Nam  non  folu 
dc  commifsafornicatione  pcccatum  regnac  in  ho- 
minc;fed  fi  adhuc  deledatur,  atq;  animum  teneac, 
proculdubio  repugnat.Fornicario  carnis,adulteriu 
cfhfornicatio  anim^^feruitus  idolorum  cfl.  Eft  au- 
tem  &  fpiritualis  fornicatio  fecundum  quod  domi 
nus  ait,  Qui  viderit  mulierem  ad  concupifcendam 
ea^*am  moechatus  efl  eam  in  cordcfuo.  Omnisim-. 
munda  pollutio  fornicatio  diciiur,quanuis  quifquc 
diuerfa  curpitudinis  voluptatc  proflituatur.Ex  de- 
ledationc  enim  fornicandi  varia  gignuntur  flagi- 
tia,quibus  regnum  dei  clauditur,&  homo  a  deo  fe- 
paracur.Inter  csctera  feptem  vitia  fornicatio  maxi- 
tni  efl  fceleris:quia  per  carnis  immunditiam  tcmplu 
dei  vioIac,&  collens  mcmbrum  Chrifli  facit  mem- 
brum  mcretricis.  Maximc  pcr  carnis  luxuriam  hu- 
manii  genus  fubditur  diabolo  quam  per  csetera  W- 
tia.Cum  enim  ille  variis  tentamentis  illedos  homi 
nes  conetur  peruertere,magis  tamc  moechadi  defi- 
dcrium  fuggcric,quia  vcrunquc  fcxum  in  hoc  vitio 
amplius  segrotarc  incendit.D^moncs  fciences  pul- 
chritudinem  cfse  anim<^  caflitatem,&  per  hanc  ho 
minem  angelieis  meritis  ^  quibus  illi  lapfi  funt  co» 
quari:Iiuore  percufsi  inuidiae  iniiciunt  per  fenfus 


ISIDOHI    DE     SVMMO    BONO 

corporis  opus  defideriumquelibidinis^quatcnus  a 
cceleftibus  deorfum  dciedam  anima  pertrahat,  fe- 
cuihqj  quos  vicerint  gloriantes  ad  tartara  ducanr. 
Quando  impulfu d^monu  mens  ad  deledationc 
fornicatiois  impellitur,diuini  mdicii  metus,&  setcr 
ni  tormeta  incendii  ante  oculos  proponatur,  quia 
nimirum  omnis  pcena  grauioris  fuppliciiformidi- 
ne  fuperatur.  Sicut  enim  clauus  elauu  expcllit,  ita 
f«Bpe  recordatio  ardoris  gehennae  ardorem  cxclu « 
dit  luxuriae.Quidam  in  iuucntutc  luxuriofe  viucn- 
teSjin  ienedute  continentes  ficri  deledantur,&  tuc 
eliguntferuire  caflitati  quado  cos  libido  feruos  ha 
berc  contcmnit.  Ncquaquam  in  fcnedutc  continc 
tC5  vocandifunt,  qui  in  iuucntute  luxuriofc  vixc- 
runt.Tales  non  habentpr^mium,quia  laboris  non 
habuerunt  certamen.Eos  enim  cxpedat  gloria,  in 
.  quibus  fuerint  laboriofa  certamina. 

^De  Continentia.  Cap.^oJ 

Dco  datur  continentia,fed  pctitc,inquit,  Sc 
A    accipietis.  Tunc  aute  tribuitur  quado  deus 

gemituinterno  pulfatur.Pr^Iatam  efse  vir- 
ginitatem  nuptiis.IIIud  enim  bonum,hoe  optimu. 
Coniugium  cocefsum  cft,  virginitas  admonita  tan 
tum  non  iufsa.Scd  ideo  tantum  admonita,  quia  ni 
mis  excclfa.Gcminum  eft  bonu  virginitatis,quia& 
in  hoc  mundo  follicitudinem  feculi  admittit,&  in 
futuro  aetcrnuih  caftitatis  prsemium  pcrcipit.  Vir- 
gincs  fcliciores  funt  in  vita  setcrna.  Efaia  tcftantc, 
Hsec  dicit  dominus  eunuchis ,  Dabo  eis  in  domo 
mea  &  in  muris  meis  locd,  &  nome  melius  a  filiis 
&  fiIiabus,nomcn  fcmpiternudabo  eis  quod  no  pc 
ribit.  Ncc  dubiu  9  qui  cafti  perfeuerat  Sc  virgincs, 


tlBER       lU  ^4 

;aneclis  dci  effieiutur  ^quales.  Amada  eft  pukhri- 
tud6  caftitatflSjCui''  deguftata  deledatio  diilcidrm- 
uciiitur  g  carni^.  Caftitas  enim  frudiH  fuauititis 
cft  &  pulchritudb  ihuiolata  fandoru.Caftitas  letu 
ritas  mctis  eft,fanitas  corporis  eft,  vnde  &  aliquos 
gentiliu  gymnicoS  legimus  pcrpetua  Veneris  abfti 
neiitiim  ekerCUifse^nc  virtutc  libidine  frageiret.  Lu 
xiirbfa  nanqj  vita  carn?  cito  debilitat/radaq^  Cele 
riter  ducic  ad  fenc£i:ute.Omnc  peccatu  per  pocnltc 
tia  recipit  viilneris  fanitate,virginitas  i?ute  fi  labitur 
nullatenus  rcparatur.  Na  quis  pcenitedo  vcni^  fru 
du  percipiat,incorruptione  tame  nullatcnus  reci- 
pit  priftina.  Virgo  carne  no  mcte  nullum  pr^miu 
habct  in  rcpromifsione.Vnde  &  in^pietibus  virgi 
nibus  faliiator  in  iudicio  vcniens  dicit,  An^endico 
vobis  nefcio  vols,  Vbi  enim  indich  mentem  corru 
ptam  inuenerit,camis  pfoculdubio  incorruptione 
damnabit.Nihil  prodeft  incorruptio  carnis,  vbi  no 
cft  integritas  mentis. Nihilqut  valct  mundum  efsc 
corpore  cum  qui  pollutus  cft  mete.  Multi  funt  re- 
proboruni ,  cfiii  carnalis  incorrilpteIs&  contagiuni 
nefciunt,qui  ficut  infoecundj  funt  corporc,ita  fte- 
riles  mancnt,  &mcnteoperis  boni  foccunditate, 
qui  redc  de  virginitate  gauderent ,  fi  aliis  prau/s 
operibus  non  infcruircnt.  Qui  continentiam  pro- 
fitetur ,  &  ab  aliis  terrenis  defideriis  non  fubtrahi- 
tur,quantiis  hunc  kxuria  carnis  non  polluat,  dU 
uerfa  ta-men  mundanafe  conuerfationis  operatio 
maculat. Virginesdc  fui^  mcritis  gloriantes  hy^ 
pocritis  comparantur,  qui  gloriam  boni  operis 
foris  appctunc,quamintra  confcientiam  humi- 
fcs  haberc  debuerunt.  Tales  igitur  ad  promifsa 


ISIDOm    DB     SVMMO    SONO 

coelcftia  non  perucniunt :  quia  ipfi  fibi  virginitatis 
pr^mium  per  elationis  vitium  aufcrunt.  hoc  cft  cm 
in  euangelio  non  haberc  virgines  in  vafis  olcum,id 
efl  non  feruarc  intra  confcienciam  boni  operis  tcdi 
tnonium,fed  in  facic  gloriari  apud  homincSjnon  in 
corde  apud  dcum.Ruina  adulcerii  excipicur  de  con 
tcmptu  matrimonii«Mch'us^5  eft  vxorcm  duccrc  § 
per  libidinis  ardorcm  pcrirc.  Quofda  coiugale  dc- 
cus,  non  pro  gigncndis  filiis  delcdat ,  fcd  hoe  pro 
turbulcnta  carnis  &  libidinofa  confuctudinc  appc- 
tunttficqj  bono  malc  vtutur.  Vitia  pcr  fc  mala  funr, 
coniugia  vcro  6c  potcftatcs  per  fe  qaidc  bona  funt: 
pcr  ea  vcro  qu»  circa  ca  funt  mala  cxiftunticoniu- 
gia  cm  per  id  mala  funt,  pcr  quod  dicit  Apoftolus, 
Qui  autcm  cum  vxorc  eft,cogitat  qua:  mundi  func* 
Ec  propter  fornicationem  vnufquifqj  fuam  vxorc 
habcac.Sic  &  potcftatcs  pcr  cIationem,pcr  oppi^f^ 
fioncm,  pcr  iuftitiae  quoq*,  pr^uaricationc  mal^  cxt 
ftuntrnoccnt  cnim  nupciae,noccnt  &  potcftates,  fcd 
pcr  id  quod  cis  iuxta  ponitur  non  pcr  fc ,  cxcmplo 
itineris  rcdi  iuxta  quod  fpinae  nafcuntur,qu^  furge 
tcs  e  latcrc  noccnt  cis  qui  redo  itinerc  gradinntur. 
CDc  Cupiditate .  Cap.  4 1. 

On  pofsc  qucmpiam  fpiritalia  bella  fufei- 
N     pere,nifi  prius  carnis  edomauerit  cupidita 

res.  Non  poccft  ad  concemplandum  dcum 
mcns  cfsc  Iibcra,qu2Bdcfideriishuius  mundi  &  cu- 
pid^acibus  inhiat.  Neq;  enim  alta  confpiccre  pote 
rit  ocolus  que  puluis  claudit.  Omni  peccato  peior 
cft  auaritia  &  amor  pccuniarum^Vnde  Sc  pcr  Salo 
monem  dicitur,  Nihil  eft  feeleftius  g  amare  pecu- 
niam:hic  enim  animam  fiiam  vscnalem  facit,  quo- 


1 1  B  B  R      in  j;  j 

fiiatn  m  Vica  fua  proieck  intfma  fiia^  Cupidltas  om 
nium  criminu  matcria  cft.  Vndc  dc  Apoftolus  air, 
Radixomfummalorumcupiditaseft:  quam  quids^ 
appctentcs  crrauerut  a  fide.fi  ergo  {ueciditur  radix 
criminum^non  pululant  c?tcr«  u>boIcs  pcecatoru. 
Mulci  caufa  cupidicatis  tcrrcnsc  ctiam  ipfam  fidem 
abncgaucrunt,  Cupiditas  cnim  Chriftum  vcndidit» 
Nam  &  plerifqjtantum  in  rebus  alicnis  efl  dcfide- 
rium,vt  ctiam  homieidium  pcrpetrarc  non  vcreaa 
tur:ficut  Achab  ^  appetitu  cupiditatis  fiis  fangui* 
nis  expleuic  cffufioncm.  Sspe  iniqui  mala  quse  co 
cupifcunt  a{sequixtur,quatenus  de  afFeftu  mali  de- 
fiderii  fortius  puniatiir.EIe^os  auce  fiios  deus  non 
dimittit  irc  in  defidcriorum  malorum  pcrfcflione, 
fcd  in  dolorem  mentcm  conuertic  eorum  pro  eo  ^ 
xn  fceulo  ncquitcr  appetunt,vt  hac  experientia  refi 
piicanc  8c  conuenantur  ad  deu,a  quo  mente  recef* 
ferunt.Dcum  crgo  fibi  propitiu  nouerit  aduerfarf, 
qui  quod  temporalitcr  eocupifcic,  non  pcrmitticur 
adimpIerc.Secrcco  aucem  dei  iudicio  ficri  crcdicur, 
vcdurius  pereanc  hi,quorum  cupidicate  tStStws  f^a 
tim  fequitur  aftionis.  Nunquam  fatiari  nouit  cupi- 
ditas.Serapcr  cnim  auarus  egef.qultoqj  magis  ac- 
quirit,t2nco  amplius  qusrit;nec  folum  defiderio  au 
gcndi  excruciatur ,  fed  cdam  amittendi  metu  afFi^ 
eitur.Inopes  nafcimur  in  hac  vita,  inopes  reccfsuri 
fumus  de  hae  vita.  Si  bona  mudi  huius  pcritura  cre 
dimuSjCur  peritura'tanto  amore  cupimus?PIeriquc 
potentes  tanta  cupiditatis  rabie  infiammacur,  vc  de 
conftniis  fuis  pauperes  excludant,nec  habicare  per« 
miccanc. Quibus rede per  prophctam  dieitur,  Vae 
cpi  coiungitis  domu  ad  domum  3c  agrum  ad  agru 


ISIDORI     DE     SVMMO     15  O  N  O 

copulatfs  v%  ad  terminum  loci.  Nunquid  fbli  vos 
Jiabitabitis  in  medio  terrae?TaIes  quippc  homines 
infernum,id  cft,  diabolum  raperc  ad  pcrditioncm 
idcm  propheta  confequeter  annuciat  dicens,  Pro- 
pterca  dilatauit  infernus  animam  fuam,  8c  apcruit 
os  fuum  abfquc  vllo  termino,  &  defcendent  fortes 
cius  ^fublimes  gloriofiq;  cius  adeum.  Nec  miru 
c^  morientes  infcrni  ignibus  deputcntvir,qui  vrucn 
tcsflammamcupiditatis  fu^minime  cxtinxerunt, 
Qui  dcfidcrio  cupiditatfs  cxseftuant  flatu  diabolie^ 
infpirationis  vtuntur.  Acccndit  cnim  metem  Euae 
fuperbia,vtde  ligno  vetito  manducaret.  Acccndit 
Caym  mentem  inuidia,vt  fratrcm  occideret.  Acce 
dit  Salomonem  luxuriae  facibus,  vt  per  amorem  It 
bidinis  idola  adoraret.Accendit  Achab  cupiditatc, 
vt  homicidium  auariti^  annederet.His  ergo  infpi- 
rationibus  diabolus  corda  hominu  occultis  depra- 
uat  cupiditatibus. 

CDeGuk;     ^  €ap.42? 

Rima  concupifccntiae  ftiggcftfo  panis  eft, 
P     cui  fi  minime  crcdit ,  diuerfa  edaeitatis  dc^ 

fideria  comprimuntur.Vnde  &  Daniel  pa- 
nem^inquitjdefiderii  non  comcdirhoc  eft  eius  con 
cupifcentiam  non  impleui.  Prima  eft  luxurise  ma- 
tcries  faturitas  panisivndc  &  propheta  Sodomam 
dc  fatictate  panis  accufat  dicens,H^c  fuit  iniquitas 
Sodomorum,fuperbia,faturitas  pahis,  &  abundan 
tia  aquae.Panem  quippe  Sodomit?  immoderate  fu 
mentes  in  turpitudines  defluxcre  flagitiorum,  atq; 
inde  meruerunt,comitate  fuperbia,  coeleftibus  ad- 
^ri  incendiis,  ex  quo  modum  non  tenucrunt  cda- 
cftatis.Vtile  cft  cauere  gulam  ciborumqj  concupi- 


ilBER       Ili  S^ 

f^entiam.Quid  cnim  tam  noxium  quam  vt  animus 
icruiat  vcntri  &  efcx,  quae  funt  dcftrucda,  teftantc 
Apoftolo  ac  diccntc,  Deus  autcm  &  hunc  &  hanc 
dcftruet.Proxima  eft  ventri  Iibido:(icut  loco  fic  vi- 
po.Vbi  cnim  vetris  cura,ibi  8c  corum  qu«  circa  ve 
p:cm  funt  proxima.In  ordine  nanqj  membroru  ge- 
nitalia  ventri  iunguntur.  Dumque  vnum  cx  his  im 
moderate  rcficitur,aliud  ad  luxuria  cxcitatur.Non 
ad  luxujiam  vel  ad  fatictatem :  (cdi  tantummodo  vc 
corpustuftentctur^cpulis  eft  vtendum.  Nam  vt  phi 
fofophi  dixcrunt,  cibandus  cft  vcntcr  vt  contineat 
anima,  non  vt  corrumpat.Qui  ninuVm  cibis  vtun « 
tur,quanto  magis  ventrcm  pafcunt,  tanto  amplius 
fenfum  mentis  obtundunt.Nam  Graeci  dixcrunt 
cx  crafso  ventre  fubtilcm  fenfum  gigni  non  pofse. 
Nam  guIsB  faturitas  nimia  acicm  mcntis  obtundir, 
ingcniomquc  hcbefecre  facit.  Libidinis  igncs  cibo- 
rum  fbmite  increfcunt.  Corpus  autcm  quod  abfti- 
ncntiafrangit , tentario  non  cxurit.Vnde  &  tres 
pucros  abftinentcs  flamma  Babylonii  inccndii,  etfl 
tetigit  no  combufsit,quia  nimirum  &  fi  deiiderio-> 
rumcarnaliumignisabftincntium  mcntcs  inflam- 
mat  vfque  ad  confenfum  tamen  concupiiccnti^  vel 
operis  no  cxurit.Cui  abundantia  eft  epularu,  arde- 
tis  dii^tis  intendat  fupplicium ,  cuius  tanta  in  in* 
fcrno  inter  ignes  erat  inopia ,  quanta  hic  epularum 
fucrat  copia .  In  hoc  cnim  feculo  efurire  &  fitirc 
noluit :  propterca  illic  inter  flammas  fitiens ,  ftil- 
lam  aquje  qiiaefiuit  nec  meruit .  CQnfiderandum 
quamvchemenier  arguantur  comefsatio  6f  fum- 
ptuofa  conuiuia.  Nam  per  prophetam  cominatur 
(^ominus,  fe  non  hanc  relaxare  iniquitatem  his  qui 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

eam  libeter  ambiunt.  Dicit  cnim  pcr  Efaiam  pro- 
phctam,Ecccgaudium&l£etitia  occiderc  vitulos 
Sc  iugulare  arictcsj  comcdere  carncs  &  blberc  vi- 
num.Si  dimitutur  iniquitas  hsec  vobis  doncc  mo- 
riamini.Sicut  omncscarnales  cupiditates  per  abfti 
ncntia  refccanturrita  homines  animae  virtutcs  cda 
citatis  vitio  deftruuntur.  Inde  efl:  quod  &  princeps 
cocorum  muros  lerufalcm  fubuertit,  quia  &  vcter 
cui  fcruitur  a  cocis,virtutes  anim^E  deftruit.  Nequc 
enim  pofsc  quempiam  virtutum  perfedionem  at- 
tingere,  nifi  prius  ventris  edomauerit  ingluuiem. 
Nemo  poieft  dominari  c^teris  vitiis,  nifi  prius  in- 
gluuiem  ventris  reftrinxerit.  Nec  quifquam  facilc 
poterit  a  fcmctipfo  fpiritus  immundos  expellere, 
nifi  per  abftinentiam  gulse.  Tunc  cnim  hoftcs  qui 
extra  nos  funt  a  nobis  fortius  fuperantur,qnando 
prius  qu3e  intra  nos  funt  vitia  extinguntur.  Na  fri\ 
ftraforisagitbcllum,  quiintus  habet  periculum. 
Non  qualitatcm  ciborum,  fcd  corum  cupiditatem 
cauedam.Nam  faepc  accuratius  pr3eparata,fine  gu 
\q  concupifccntia  dcguftatur,  &  faepc  abic6ia  8c  vi 
lia  edcndi  cupiditatc  fumuntur.  Sicqj  fit  vt  non  fit 
in  Gulpa  ciborum  qualitas,{cd  illud  reputeiur  in  vf 
tium,quod  cii  dcfidcrio  dcguftatur.  Quatuor  funt 
gcnera  diftinftionum  in  gul^  appetitu,id  eft,quid, 
quado,quantu,  8c  quo  modo  appctaf .  Quid,ad  rc 
ipfam  pcrtinct,qua;  appctitur.Quando,  fi  ante  le- 
gitimum  tempus  quid  appctatur.  Quantum  vcro, 
ad  immodcrationcm  rcrertur.Quomodo,ad  impa 
tietiam  fcftinationis  afcribitur.NuIIus  hominitam 
imponunus  exador  cft  q  vcntcr,  qui  quotidianam 
rcfedionc,  quotidiana  hmis  cjeii^ionc  adimplct. 


1 1  B  E  R.      I  r.  ff^ 

<3um  caeteris  cnim  vitus,ctfi  intcrdu  nafcimur,  in- 
tcrdum  tamcn  cum  cis  non  morimur :  cum  iftq 
autcm  &  nafcimiir,  cum  jfto  Sc  mQrimuriPlerun- 
quc  voluptas  vcfccndi  ita  fub  obtentii  necefsitatis 
fubrcpitjVt  dum  putatur  fcruirc  neccfsitati,yoIupta 
tis  dcuderio  fcruiatur:|iec  facilc  difcernitur  vtrum 
quod  acciplatur  gulae  an  indigcntiae  dcputctur, 

CDc  Ebrictatc.  Gap,^^, 

Sca  crapulam ,  potus  cbrictatem  gcnerat. 
E   Ebrictas  aixtcm  pcrturbationem  gignit  mc * 

tis,  furorcm  cordis,  flammam  hbidinis. 
Ebrietas  ita  mentem  alicnat,vt  vbi  fit^nefcfat.yn- 
dc  ctjam  &  malum  non  fentitur  quod  per  ebrieta 
tem  cqmmittitur.Verum  cft  ^  iuxta  propheta  for- 
picatio  Sc  ebrictas  aufcrt  cor.Fornicatlo  cnim  ficuj 
aicSalomoninfatuat  fapientcm.  Ebrietas  ficut  iii 
Loth  fcnfus  &  rauonem  captluat.Vnde  in  Proucr- 
biis,  PotcnteSjinquit,  qui  iracundi  funt  vintim  non 
bJbant,ne  cum  bibcrint  obliuifcantur  iapientiam. 
Plerlfq-,  laiis  eft  multum  biberc  Sc  no  inebriari.  Au 
diant  hi  aducrfum  fe  diccntcm  prophctam.Vje  qai 
potentes  eftis  ad  bibcndum  vinum,&  viri  fortes  ad 
mifcendam  cbrictatem.  Vino  nrulto  dedltos  8c  lu- 
xurlofe  viucntes  Efaias  fic  arguit.diccs,  Vsc  qul  c6 
furgitis  mane  ad  ebrietatcm  {edandam,&  potandii 
vfqj  ad  yefpcru,vt  vino  seftuctis.  Dctalibus  ^  \\io 
loco  dieitur.Vae  tibi  ciuitas  cuius  rcx  iuucnis  eft,& 
cuius  principes  mane  comedunt.MuIti  enim  a  m^ 
nc  vfqj  ad  folis  occubitum  cbrietati  8c  gulae  yolu- 
ptatibus  dercrumnt,ncc  intelligut  cur  natifiji^t,  (ed 
confuctudinc  beluina  detenti  luxurise  tantum  Tota 
dic  cpulis^j  infcruiunt.Clamai  lohcl  propljctahis 

b 


ISIPORX     DB    SVMMO    BdNO 

qui  ebrictati  dcfcruiunt  diccns ,  Expcrgifcimini 
cbrii  8c  flctc  &  vlulatc  omncs  qui  bibitis  vinu  irt 
dulccdinc.  Quo  tcftimonio  non  ait  tantum,  Fletc 
omnes  qui  bibitis  vinumyvt  bibcrc  omnino  non  li 
ceatjfcd  adjccit  in  dulccdipc :  quod  ad  voluptuo- 
fam  periinct  &  prodigam  effufione.  Nam  quatum 
fatis  cfl  ncecfsitati  cdocct  Timothum  bibcrc  Apo 
ftoIusdiccns,Vino  modieo  vtere.No  folum  cx  vi- 
noincbriantur  hominc$:fcd  ctiam  cx  c«teris  pota 
di  generibus,  qnq  vario  modo  conficiuntiu-.  Vndc 
Sc  Nazarcis  qui  fe  fandificabant  domino ,  prscc» 
ptum  cft  vinu  &  ficcram  non  biberc,  Vtraqj  cnim 
ftatum  metis  cucrtut  &  ebrios  faciut  :Iuxuria  quo- 
qj  carnis  vtraq^  qqualiter  gignut.Quidam  contino 
tes  ficut  panem  cum  pondere  cdunt,  ita  8c  aquam 
cum  mcnfura  fumunt,afserctcs  ad  caftimonia  ear- 
nis  ctiam  aquas  abftincntiam  conuenirc. 

CE>c  Abftinentia.  Cap.44^ 

Oe  eft  perfedum  &  rauonabilc  iciunium, 
H    quado  noficr  homo  cxterior  iciunat,  Sc  in- 

terior  orat.Facilius  pcrieiunium  oratio  pc 
hetrat  coelum.  Tunc  cnim  homo  fpiritalis  cffcftus 
angelis  c6iungitur,deoqj  liberius  eopulatur.  Pcr  ic 
iunium  etiam  occulta  myfteriorum  coeleftiu  reue- 
lantur,diuiniqj  facramenti  arcana  panduntur.  Sic 
nanqj  Danicl  angclo  reuelantc  myfteriorum  (a« 
cramcnta  cognofcerc  meruit.  Hsec  cnim  virtus  Sc 
angelorum  manifcftationes  &  eorum  anniiciatio- 
nes  oftcndit.  Iciunia  fortia  tcla  flint  aduerfus  tenta 
mcnta  dsemoniorum.Cito  cnim  pcr  abftincntiai^ 
dcuincuntur.Vndc  ctiam  dominus  &  faluatornor 
ftcr  eorum  incutfus  iciuniis  Sc  orationibus  prsmQ) 


tlBER      il>  5S 

mi  fiipcrare  dices,Hoc  genus  non  ciicitur  nffi  pen 
orationcm  &  iewniu.Immudi  cnim  fpiritus  ibi  {c- 
fe  magis  iniiciut,vbi  plus  vidcrint  efcam  Sc  potura» 
Sanfti  quandiu  in  huius  feculi  vita  habitSt:dcfidc- 
rio  fupcrni  roris  corpus  iuum  aridum  portant.Vn 
dc  6c  PraIm.Sitiuit,inquit,in  tc  anima  mea  g  mul  • 
tiplicitcr  tibi  caro  mca.Caro  cnim  tunc  deum  fitic, 
quado  pcr  iciuniii  abftinet  6c  arcfcit.  Abftinetia  & 
viuificat  &  Qcciditrviuificat  anima,corp^  pccat.  Sq 
pc  abftincntia  fimulatc  agjiur,  iciuniaquc  per  hy- 
pocrifim  cxercetun  Quida enim  mira inedia cor- 
pus  fiium  laniant^cxterminatcsjfieut  ait  guangeliu, 
facies  fiias,vt  appareat  hominibus  iciunanter,Gre 
nanq;  pallefcunt,corporeatteruntur,cordisalta  fii' 
fpiria  ducunt.Antc  morte  quoq;  mprtiferis  fc  fup- 
pliciistradantjtantumque  mifcri  Uboris  exercitiu, 
no  pro  dei  amore,  icdpro  fola  human»  Uudis  ad- 
jniratione  feftantur.  Quidam  incrcdibilfter  atfti- 
nent,vt  hominibus  curiofis  fandi  appareant :  led 
hoc  bonum  abftincnti^  talibiis  non  eft  virtus  repii 
tanda,fed  vitium  quiabono  male  vtuntijr.Ieiuniu- 
Sc  eleemofynain  abfcondito  cfse  amant,  yt  fplus 
dcus  qui  infpicit  omnia ,  meritum  opcrum  bono- 
rumrependat  Namquicafub  populari  manife^ 
ftauone  facitint,  ncquaqua  i  dco  iuftificStiir:  qj|ia 
iuxta  (crmonem  cuangclicum,merccdem  fiiatp  ab 
hominibus  rccipiunt.  leiunia  cum  bonis  operibus 
dco  acccptabilia  funt .  Qui  autem  a  cibis  abfti- 
ticntSc  praue  agunt  ,d2emones  imitantur:  quib|i| 
efca  non  eft,  &  nequitia  femper  cft.  Ille  cnim  ber 
ne  abftinet  icibis  qui  6c  i  malis  adibus,&  4  i^!^di 
iciunac  ambitionib^.  Qui  cxecratiois  ftudio  06  269 

h  u 


ISIDORI     DB     SVMMOBOHp 

flinentix  voto  ab  cfcis  carnium  Cq  fefpcndunt,  hi 
potius  exccrandii  funt,quia  dei  crcatura  vfibus  hu^ 
manis  conccf^am  rciiciut.Nihil  cnim  fidclibus  in« 
quinatum^nihil^uc  efsc  iudicatur  immudum(Pau« 
lo  teflantc  apofloIo,)Omnia  munda  mundis;coin 
quinatis  autcm  Sc  infidclibus  nihil  cfl  mudum^fcd 
polluta  funt  eorum  &  mcns  Sc  confcicnua.  Spcrni 
tur  iciunium  quod  in  vefpcruil^  dclitiofa  replctio-' 
ne  ciboru  reficuur,Ncq5  cnim  rcputanda  cft  abfli-' 
netiay  vbi  fuerit  vcntrisfaturitas  fubfccuta^Spcrni- 
tur  ieiunium  quod  in  vefperum  delitiis  compen- 
fatur(diccntc  Efaia  prophcta)Eccc  in  die  iciunii  ve 
flri  inucnietur  voluptas  veflra.VoIuptas  cnim  dc- 
lid»  intcIliguntur.Sicut  cnim  repctitio  dcbiti  &  li- 
tcs,&  contcntio,&  pcrcufsio:ita  &  dclitiaj  impro- 
bantur  a  prophcta  in  ieiunio.  Tota  cnim  die  cpu* 
las  in  cogitationc  ruminat>  qui  ad  explendam  gu- 
lam  vefpcre  fibi  deliuas  praeparaLNon  efl  corpori 
adhibcnda  immoderata  abflincntia^ne  du  amplius 
graiiatur  caro  ponderc  inedi?,malum  agat  poflea, 
ncc  bcncfacerc  incipiat:&  qu?  addicitur,vt  vfu  ma 
li  carcat,  fimul  &  boni  ofFicium,  dum  plus  premi- 
turperdat.SoIlicitaigitur  difcrcuoe  carnis  efl  mo- 
dcranda  materies,feilicet,ne  aut  integre  extingua- 
cur,aut  immoderate  laxetur,  Infirmitate  carnis  ni-» 
mia  pr^ualente  ad  perfedionem  pertingere  nemo 
potefl.  Nam  quanuis  fanftitatis  amorc  quifqj  ha- 
beaf.cxcqui  tamen  non  valet  operis  meritu,  cui  in- 
tentionc  cordis  defcruire  conatur.Corporis  debili- 
ta^  nimia  etiam  vircs  animse  frangit,  mentis  quoq| 
ingcnium  facit  marcefceremec  valet  quicquam  bq 
ni  perimbeeillitatc  perficerc  ne  dum  quid  nimis, 


Nanii  ^uicquid  cum  modo  &  wmperamento  fit,fe 
lutarc  eft:quicquid  autenimis  Sc  vltra  modum  eft, 
pcrnitiofum  fit,  ftudfumq;  fiium  in  contrariu  ver- 
tft.  In  omni  crgo  opcre  modum  Sc  tcmperamentii 
oportethaberc.Namomnequod  excedit  pcricu- 
lofumcft.SicutaquaqusB  fi  riimios  imbres  pra- 
beat,non  iblum  nuUum  vftim  adhil>ct,  fcd  etfa  pe« 
rieulum  exhibct» 

tlfi.    II*    PINIS. 

Incipit  liber  III. 

CDc  FlagcIIis  dei.  Cap.iJ 

luinsB  rapienti^  fubtilitas,  ficut 

interius  vt  tcftis  fcrutatur  con- 

fcictiaSjita  cxtcrius  vt  iudex  ir- 

rogat  pocnas :  vt  verum  fit  tcfti 

iD  moniu  prophctae,qqiaip(ceft 

tcftis  &  fudex.Miferere  dne  mi 

fero  Ifidoro  indigna  agenti,  Sc 

indigna  patieti:  afsiduc  pcccan 

ti,&  tua  flagella  quotidie  fufti- 

ticnti.Ordinata  cft  mifcratio  dcf ,  quse  prius  hic  ho 

nninem  pcr  flagella  a  pcccatis  emcdat,  Sc  poftca  ab 

sejtcrno  fupplicio  libcrat.  Elcftus  cnim  dci  dolori- 

bus  vitac  huius  attcritur,  vt  perfcdionc  vit?  futur? 

lucrctur.Ncquaqua  dcus  dchnqucnti  parcit,  quo- 

niam  pcccatore  aut  flagello  tcmporali  ad  purga- 

h  iii 


isIDORl     PB    SVMMO     BONO 

tiohem  ftrit  jaut  iudlcio  setcrno  punicndum  rclM- 
quitiauc  ipfe  in  fe  homo  poenitcdo  punit,quod  ma 
lc  admiiit.Ac  proindccft  qubd  dcus  dclinqueti  no 
parcit.Iufic  tcporalia  flagclla  ad  aetcrna  proficiunt 
gaudia.Idcoq^  &  iuftus  in  poenis  gaudfcre  debct,& 
xmpiusin  profpcritatibus  timcrc.  Ncqj  iuftoncq; 
ircprobodeus  mifcri<:ordia  &  iuftitiam  fubtrahit, 
Nam  &  bohos  hic  pcr  afilidioncm  iudieat,&  ilhc 
rcmunerat  pcr  niiieratione:  Sc  malos  hic  remunc- 
irat  per  temporale^cIcmentia,&  illic  punit  pcr  setcr 
nam  iiiftitiam.ln  hac  enim  vita  deus  patcit  impiis, 

t  tamc  ho  parcit  cle6lis;in  illa  vero  Vita  pareit  ele 
is^  no  tam6  parcitimpiis.  Pcriculofa  cft  feeuritas 
in  hac  vita  maioru,&  bonoru  dolor  traqliillus.N^ 
iniquus  poft  mortem  dueitur  cruciandus:iuftus  vc 
roidormit  poft  laborem  fccuru^.  Non  tantum  dc 
corporalibus  pafsionibus/ed  etiam  de  fpiritalibus 
oportetintclljgi:vt  quanto  quifquc  aut  in  corpore 
aut  in  mente  nagella  fufiinet,tanto  fe  in  iine  rcmii 
nerari  fperet.SJtepc  occulto  dci  iudieio  extra  fiagel 
li  eorreptioncm  funt  reprobi  in  hoc  mundo^dum- 
q-j  multa  damnabilia  eommififse  videahtur,  dcfpc- 
^itameniddo  nulb  emendationis  vcrbere  fcriun 
turiPlus  corripitur  flagello  qOi  a  dco  dili^it  fi  pcc* 
cauerit(dicente  prophcta)  Tantummodo  vos  co- 
gnoui  cx  omnibus  nationibus  terrse:  iccirco  vifita- 
bo  fupcr  vos  omnes  iniquitates  veftras.Qucm  cni 
diligit  dominus  corripit^flagcllai  autcm  omnem  fi 
liuhiquemrccipit.Valde  ncccfsarium  eft  iuftum 
in  hac  vjta  &  viiiis  tentari  &  verbcrari  flagello,  vt 
jum  Vitiis  pulfatur ,  de  virtutibus  non  fuperbiar. 
^um  yhx>  aut  animi  autcarn is  dolore  atteritur^  i 


imtiii  amoro  retrahatUr.  tcntari  iutem  oportct  iu 
ftum,red  tentatfonc  pIagaB,non  tehtationc  luxuri^: 
Durius  circa  fuos  €lc(9:os  in  hac  vita  dcus  agit ,  vt 
dum  fortioribus  flagclli  ftimuhs  feriuntur ,  nulla 
obleaamenta  przfenus  vitac  dcleacnt,  (cd  coelcftS 
patriam,vbi  ccrta  rcquics  cxpcdatur,  indcfinentet 
dcfiderent.EIedos  vits  iftius  aducrfitaic  probari^ 
vt  (ccundum  Pctrum  iudicium  i  domo  dei  inci- 
piat:dum  in  hac  vita  elcdos  fuos  dcus  iudicii  fla« 
gello  caftigat. 

t[Dcgcminapercufsioncdci.    Cap.i^ 

Emina  percufsio  cft  diuina.  Vna  in  bonS 
G     partcm  qua  percutimur  in  carne  vt  cmcA 

demur.AItera,ex  qua  valncramur  in  con- 
fcietia  ex  eharitatc,  vt  de  ardentius  diligamus.Gc- 
mino  morc  deus  reipieit  vel  ad  veniam  vcl  ad  vin- 
didam.Ad  veniam,  ficutPethim.  Ad  vindida,  ii* 
cut  du  fada  Sodbmorum,  eu  le  defcenfurum  Sc  vi 
fum  teftatur.Trimoda  ratione  deus  quos  volucrit 
percutitjid  eft,ad  damnationem  rcprobo$,ad  pur- 
gationcm  quos  errare  vidct  clcdos,  ad  propagan- 
dam  meritorum  gloriam  iuftos.Primo  nanqj  mo- 
do  Acgyptus  cseia  eft  ad  damnationem.  Scciindo 
modo  paupcr  Lazarus  ad  purgatione.  Tertio  mo- 
do  percufsus  eft  lob  ad  probatiOnem.  FlagcIIatur 
homo  plerunqj  a  deo  antc  pcccatix  nc  malus  fit,  vt 
Paulus  qui  Sathanas  angclo  inftigante  carnis  tolc-» 
rabat  ftimuIos.Fagellatur  etiam  &  poft  peccatum 
vt  corrigatur,ficut  illcin  ApoftoIo,quitraditus  cft 
Sathanae  in  intcritu  carnis,  vt  fpiritUs^  faluus  cCsct, 
Non  tamcn  iufte  murmurat  ctia  qui  nefcic  cur  va- 
pulat.Nadcu$ideopIcrunq;  iuftii  flagcllat,  nedfe 

h  iiii 


iSlDORI      i)E     SVMMO     BONO 

iiiftitia  fuperbfens  caiat.  In  hac  vita  deus  tanib  nia 
gis  ftudet  vt  parcat,qUanto  magis  expedahdo  fla- 
gellatVfcd  alibs  fferiehdo  corrigit,alios  vero  ferien- 
do  intcrficit.fcri6d6  naq;  corrigit  jde  qb*  dicit,EgO 
quois  amo  airgiio  3c  caftigo.  Alios  fcriedo  pcnmir, 
'quosincorrigibiliter  delinquetes  afpicit,  quofq;  no 
ia  fub  difcipliha  vt  filios  pater,  fed  diftri6ta  dana- 
tionc^Vt  hoftes  dc  aducrfarios  pcrcutit.  De  quibujfe 
dicit,FIageIIo  inimici  pcrciifsi  te  caftigationc  crii- 
deli.Et  iterum,Quid  clamas  ad  me  fupcr  c6tritio- 
nc  tuajinfanabiiis  cft  dolor  tuus.  Vnde  vnufquifd| 
jFcftinct  &  timeat  hc  fimul  fcrial  vita  ci^  cu  culpa. 
tlagellum  nanqiic  tiinc  dclet  culpam,cum  muta- 
bcrit  vitam.Nam  cuius  mores  nbn  mutat,  adionek 
hon  expiat.Omnis  diuina  percufsio,  aut  purgatio 
vitae  pr^fentis  eft,aut  initiUm  pb^n^  fcquctis.  Naii 
quibufdamflagclla  ab  hac  vica  inchoant,&  m  ^teir 
ha  pcircufsionc  pcrdurant.Vndc  pcr  Moyicn  domi 
bus  dicit,Ighis  exarfit  in  ira  mca,&  ardebit  vfq;  ad 
inferos  deorfum.  A  quibufdam  dicifb  Ict,Non  iudi 
cat  deiis  bis  in  idipfum:qui  lamen  non  attcndunt  i{ 
!ud  quod  alias  fcriptum  eft,  lefus  populum  de  ter- 
f3L  Acgypti  Iibcras,fecudo  eos  q  no  credidcrut  per- 
didit.QuahijiscnimfivnacuIpabis  non  pcreuti- 
tur,  vna  tamc  perchfsio  intelligitur,qu^  hic  coepta 
illic  perficitur,ytin  his  q\iq  omnino  non  corriguit 
tur,pr^cedentium  percufsio  flagcllorum,  fequcn- 
tium  fit  mitium  tormcntorum.  Ff  inc  eft  quod  in 
pfalmo,rcribitur,Opcriatur  fieut  diploidc  cofufio- 
nc  fiia.DipIoif  enim  duplex  vcftimentum  eft,qud 
figuraliter  induuntur,qui  &steporali'poena  Sc  setcif* 
iltajJamRantur.  Vndc  ^  Hieremias^it^  Cotntio  f^ 


1 1  B  E  R       1  1 1.  ^I 

fei  cdntnti6ncm,id  cft,  gemina  damiiatio,  8c  hk 
Sc  in  futurofeculo.Etidem  aIibi,Duplici  cotritio- 
nc  coteire  cos,id  efl,gcmina  poena,  pr^fcnti  fciJicct 
ic  futura.Quibufdam  fecirctp  dci  iudicio  hic  malc 
^ftjillic  bcne:fGiIicct  vt  dum  hic  caftigati  corrigua 
mr,ab  ^terna  damnationpJibcrentur.  Quibufdam 
vcro  hic  bcne  cft,illic  male:  fic  vt  diuiti  illi  aceidit, 
qui  hic  potcciae  claritatc  confpicuus ,  poft  mortem 
gehennae  incchdiis  iraditiir  cruciandus.Porro  quf- 
oufdam  &  hic  malc  &  illic  malc  eft ,  quia  corhgi 
noIentes,&  flagellari  in  hac  vita  incipiiit,&  in  (^ter 
na  percufsione  damnantur.In  tanto  quofdam  im- 
'niergi  defperationis  profundo,  vt  nec  per  flagelk 
valeant  cmendari.De  quibus  rede  per  prophetam 
ddminus  dicif,Fruftra  percufsi  filios  veftro  s,difei- 
plina  non  reccperunt.Plerunqj  iuftiis  plangit,quia 
nefcit  vtr^um  pro  omnibiis  fuis  peccatis  praefentia 
patiatur  nagella,an  pro  vno  tantuiii:  dc  nefcit  quse 
fit  culpa  illa  pi-o  qua  mcruit  eiufmodi  pati  fuppli  - 
c:ia,&  pro  ipfo  ambiguo  maximc  in  moerore  verfa 
tur.Quanuis  nagella  praefentia  iufiu  i  peccatis  ab- 
foIuunt,adhuc  tamen  fub  metu  vindidaB  turbatur, 
ihe  inftantes  ci  plagae  no  fufficiant  ad  purgada  del£ 
fta.Proinde  crgo  dum  pr^fentia  patitur  &  futtira 
pcrtimefcit:quodammodo,  ficut  ait  prophcta,  pro 
fuis  peccatis  duplicia  recipit. 

<[De  infirmftate  carnis.  Cap.^J 

Sfe  nonnullos  eiufdem  qualitatis  homines 
E     qui  nefciant  eorrigi  nifi  alios  viderint  fla- 

gellarijficq;  proficiunt  comparationc  ma- 
lorum,dum  fibiid  accidere  timent,in  quo  depcrirc 
*!ios  vident.  Quofdam  dcus  vidcns  iiolle  proprio 

h  v 


XSIOORI    DE    «VMMO    BONO 

votocofrigijaducrfitatuin  tagitftimulis:  qUbfdaiS 
ctiam  prae&iensmultum  pcccarc  pofse,in  falutcm 
flagcllateos  corporis  infirmitate  nc  pccccnt,  vi  ei$ 
vtiTius  fit  frangi  languoribus  ad  falutcm  animsc,  g 
manerc  incolumes  ad  damnationcm.  Vifitatio  dci 
ncc  {emper  in  bonum  accipitur,nce  lcmpcr  in  ma 
lum.In  bonum  cnim  accipitur,ficut  eft  illud,  Vifi- 
ta  nos  in  falutari  tuo.  In  malu  vero,  iuxta  illud,  la 
temporc  vifitationis  fuae  perlbunt»  Tribuscx  cau- 
fis  infirmitatcs  accidunt  corpc>ri,id  eft,cx  peccato, 
cx  tcntdtiohe,&  ex  intcpcrantiae  pafsionc:  fcd  huic 
tantii  nouifsimc  humana  potcft  mcdicina  fuccur- 
rere,illis  vero  fola  pictas  diuin?  mifericordi^.Qui 
valctiores  funt  &  fani,vtile  eft  illis  infirmari  &  no 
pcccarc,ne  per  vigorcm  fanitatis  illicitis  fordiden- 
tur  cupiditatum^  luxuri^  defidcriis.  Duritia  quas 
mctcm  premit  ncc  fcntitur^  vtilitcr  mutatUr  fh  car 
nc,vt  (entiatur  atqj  intellcfta  cmcndetur.  Nam  ci- 
tius  vulncra  carnis  fentiuntur  §  anim^:  idcoq^  per 
carnis  flagclla  errantes  citius  corrigutur.  Hoc  quip 
pc  indicat  in  Pauli  oculis  fquam^  ih  fidclitatis,qu9 
dum  matatae  funt  per  increpationcm  in  oculis  car 
nis,confcftim  rcfoluta  eft  duritia  mcnus.  Eft  pcrni 
tiofa  fanitas  quse  ad  inobcdicntiam  hominem  per- 
ducit.Eft  &  falubris  infirmitas,  quse  per  diuinam 
corrcpuonem  mentcm  a  duritia  fragit.  Langor  ani 
mas,id  eft,pcccatorum  infirmitas  pcrnitiofa  cft,  dc 
quactiam  Apoftolus  aic,  Quis  infirmatur  &  cgo 
non  infirmor?Quis  fcandahzatur  Sc  ego  no  vror? 
Nam  infirmitatc  carnis  vtilcm  cfse  idcm  Apofto- 
lus  approbat  diccns,  Quando  infirmor,tunc  for- 
tiorfum. 


€Dc  tolcrantia  diuin?  correptiomir^  Cap.4 .' 
Vrmurarc  in  flagellis  dei  peccatbr  Jbomo 
M  no  debct,qUia  maxime  per  hoc  quod  ^orrx 
pftur  cmendaiur.Vnufquirq;  autem  tuc  Ic- 
uius  portat  quod  patit,  fi  fua  difeufseritmala  pro 
quibus  rili  infertur  retributio  iufta.Difcat  non  mur 
murare  qui  mala  patitUr,etiam  fi  ignorat  air  mala 
patiatur;&  perhociuftc  fe  pati  arbitretur,p  qtiod 
ab  iilo  iadicatur ,  cuius  nunquam  iniufta  iiidicia 
funt.  Qui  flagella  fuftinet  &  contra  deum  murmu 
rat^  iuftitiam  iudicaniis  accufat.  Qui  vero  fe  co- 
gnofcit  l  iufto  iudfcc  pati  qupd  fuftinet :  etiam  fi 
pro  quo  patituf  igiioret,  per  hoc  iam  luftiificatur, 
per  quod  &feipfum  accufat,  &  dei  iuftitiam  lau^ 
dat.  Dum  ex  rebus  profperis  vtilia  iuftus  exempla 
praeftat  hominibus,  necerse  cft  eum  iterum  &  ad- 
uerfitatibus  tangi,  quatenus  eius  patientia  compro 
betur,vtdcnuofortitudinis  documentaex  eo  fu- 
mant  hi,qui  profperitatis  eius  temperatiam  agno- 
uerunt. Qui pafsionibus anim^  infidiante aduer- 
fario  cruciaturino  iccirco  fe  credat  alienari  a  Chri- 
fto,quia  talia  patitur,  fcd  magis  per  hoc  deo  com- 
mendabilem  fe  efse  exiftimet  fi  dum  haec  patitur, 
laudct  detim  poiius  non  accufet.  Ad  magnam  vti- 
litatem  diuino  iudicio  mens  iufti  diuerfis  pafsio- 
tiu.  tctationibus  agitatur ,  pro  quibus  ^  de^b  gratias 
cgerit,  fiiseqj  culpse  qudd  talibus  dignus  fit ,  depu- 
taueritjhoc  quod  ex  pafsione  tolerat^ci  pro  virtuti- 
bus  dcputabitur-.quia  &  diuinam  agnofcit  iuftitia, 
&  fuam  culpain  intelligiti. 


|j5iD6Ri   bk   SVMMO   bonS 

CI^c  ccntatipnibus  diaboli.  Cap.fi 
Vltis  calamitatum  tcntationibus  mcns  iufti 
M  in  hac  vita  pulfatur.  Vnde  Sc  optat  ab  hoc 
fcculo  funditus  cuclli  quo  8c  erunis  carcat^ 
Sc  fixam  illic  fccuritatcm  inueniat.tntcr  cas  poenas 
quas  iudus  iii  corpore  patitur,atque  eas  quas  men* 
te  per  fraudem  diaboli  toIcrat,muItam  intcreft.Na 
grauius  fert  quas  interius  Iugct,quam  cas  quas  cxte 
rius  fuftinct.Has  enim  &  loco  cuitat  &  tcmpore,  il 
las  vero  nec  loco  nec  tcmporc  potcft  cuitarcNam 
ampHus  tcntat  elcdos  diabolus  g  dci  voluntas  pcr- 
mittit.Tentando  autem  fandorum  proftdibus  fcr- 
ult,ctfi  noIens:vtiIitati  tamcn  faniftorum  feruit  dia- 
boIus,quando  eos  tentationibus  fuis  no  dccipit,  fcd 
potius  erudit.  Nam  tentationes  quas  ille  ad  huma- 
num  intcritum  mouet,intcrdum  Chriftus  ad  cxerci 
tium  virtucum  falubri  vtilitatc  conuertit.Infidise  dia 
boli  atqj  aftutise,  quanuis  huc  atqj  illuc  qusercntcs 
quem  deuorcnt  diffiindantur,a  potcftate  tamen  di- 
uina  non  egrcdiuntur,  ne  tantum  noccant  quatum 
malitiofc  contcndunt.  Nam  quomodo  fandoru  vir 
tus  tanta  tolcrare  potuifset ,  fi  fupcrna  difpcnfatio 
pio  modcramine  nequitiam  dscmonum  non  rcfre« 
narct.  Et  licet  diabolus  tcntationcm  iuftis  fempcr 
infcrre  cupiat,  tamen  fi  a  dco  potcftatem  no  acce- 
pit,nallatcnus  adipifci  potcft  quod  appetit.Vnde^ 
omnis  voluntas  diaboli  iniufta  eft,  &  tamen  permic 
cente  deo  omnis  poteftas  iufta,  Ex  fc  cnim  tentarc 
quoflibct  iniufte  appetit,fed  cos  qui  tcntadi  funt,  8c 
prout  tentandi  funt,non  nifi  tentari  dcus  iuftc  pcr- 
mittit.Vnde  etiam  in  libris  Rcgum  dc  diabolo  fen- 
ptum  cft:  quia  fpiritus  dtii  malus  irrucbac  in  Saul/ 


tlBEK       III.  (Tj 

vbi  lufte  qu^ritur,!!  domini,cur  inalu$?fi  malus,cup 
domini  dicatur?Sed  duobus  verbis  coprchenfa  cft 
&  dei  poteftas  iufta,  6c  diaboli  voluntas  jniufta.N4 
fpiritus  malus  pcr  nequirsimam  voluntate,  &  idem 
ipiritus  domini  per  acceptam  iuftiisimam  potcfta- 
tcm.DiaboIus  no  cft  immifsor,  fcd  ineentor  potius 
vitiorum.Ncq;  cnim  alibi  concupi(centia5  fomenta 
fucccndif.nifi  \bi  prius  prau^  cogitationis  delcd» 
tioncs  afpcxcrit:qui  fi  a  nobis  fpcrnicur,  finc  dubio 
illcconfufus  abfcedit,ftatitnquefranguntur  iacula 
concupifccntisB  eius,contcmptsBq;  iaccnt,&  fine  lu 
ce  faces  illius.SoIliefte  hoftis  infidias  intclligcre  pa 
riter  &  cauere  dei  fcruum  oportct,ficq;  innocentia 
vita  exiftere  fimplicc,vc  camcn  oporteac  cum  fim- 
plicitatc  cfse  prudentcm.  Qui  prudentiam  fimpli^ 
citatinon  mifcet,  iuxta  prophetam  columba  cft  fe- 
duda  non  habens  cor.Sed  ideo  coIumba,quia  fim- 
pIcx;ideo  autcm  cor  non  habes/quia  ignara  prudc 
tix  cft.Ssepe  fraus  Sathanac  (andoru  eordibus  apc- 
ritur,quando  per  fpceicm  bonf  angclum  fc  fimulas 
]uci5,dum  nititur  eledos  decipere^detegitur  atq;  c5 
tchitur.Sic  &  verba  fallacis  doftrinsc  deus  fandos 
fiios  facit  intelligere,quatenus  diabolicum  errprcn:| 
interius  cognofcat,ac  follieice  caueat.Diferciio  fan- 
dorum  tanta  efse  debct,  vt  inter  bonum  Sc  malum 
pr^diti  ratione  diiudicenr,  nc  cos  diabolus  pcr  fjjc-? 
cicm  boni  fallat.Hasc  cft  cnim  percundatio  lofuc 
dicentis,Nofter  es  an  aduerfariorum  >  Propter  hoc 
&  Hiercmiae  dicitur,Si  feparaueris  pretiofum  a  yi- 
li,quafi  os  meum  eris.Tune  enfm  bene.de  fe  ludicac 
fan&i,quando  ab  eis  deus  fallacia  d^monnm  tenta-:» 
ixicnta  facic  incclligi*  Mulci  dccipiuntur  a  diabolo. 


I  S  I  D  O  R  I     DE     S  V  M  M  O    B  O  N  O 

8c  ignorant  fe  cfsc  dcceptos(Ore«  prophct»  teftl- 
nionio  dcclarantc,)  ComcdcrunCjinquitjalicni  ro- 
bur  cius,  &  fpfc  ignorauit.  Alieni  nanquc  maligni 
fpiritus  fignificantur ,  qui  vfrtutcs  mcntis  co*mc- 
duntjicd  hoc  corda  ncgligentium  non  intclligunt, 
Tanquam  incrmis  diabolus  vincitur^quando  dc  a- 
perta  iniquicatc  homincm  dcprauare  conatur.  Ar- 
matus  vcro  tune  incedit ,  dum  pcr  rpeciem  fanai  - 
tatis  6c  vimiris  ca  quse  fanda  funt.deftruit:  quando 
Sc  quidecipitjur  fua  detrimeta  non  fentir ,  fcd  tan- 
quam  fint  virtutes,qu<;  funt  vitia  fedatur  &  diligit; 
Inoculiscarnaliumdiabolus  tcrribilis  cft,in  clc- 
dorum  oculis  terror  cius  vilis  cft.  Ab  incredulis  vt 
Ico  timetur,a  fortibus  in  fide  vt  vcrmis  contemni- 
tur,atque  ad  momcntum  oftenfus  repellicur.  Qui 
fuggeftiones  diaboli  lion  recipit,in  ciusinfidias  mi- 
nime  tranfit.  Nam  facile  in  confequenti  operc  re- 
pcllttur,fiprima  qble^amcnta  illius  rcfpuantUT, 
Diabolus  enim  ferpcns  eft  lubrieus,  cuius  fi  capiti, 
id  eft,primaefuggcftioni  no  refiftitur,totus  in  inter 
na  eordis  dum  npn  fentitur,iIIabicur.Tcntationum 
diabolicarum  initia  fragilia  funtrquae  ii  non  cauea- 
tur,fed  per  vfum  in  confuetudinem  tranfeant,  in  po 
uifsimis  fortiter  conualefcunt:  ita  vt  aut  nunquam 
aut  cum  difficultatc  vincatur.Cum  in  tota  vita  dia- 
bolus  hominem  praeuaricari  cupiat,amplius  tamen 
in  finc  molitur  decipere.  Hinc  cft  quod  in  princi- 
pio  concra  protoplaftum  icrpcnti  cft  didum,  Et 
tu  infidiabcriscalcanco  cius,qUia  nimirum  homine 
quem  diabolus  in  curfu  praeteritae  vitsc  non  decc- 
pit,in  nouifsimis  fupplatare  difponit.Proindc  qua- 
uis  quifquc  fit  iuftus,  nunquam  neccfse  eft  vt  fit  ia 


1 1  B  E  R.       I  X  I*  04 

hac  vita  fccurus :  fcd  fempcr  humilis  caucat ,  feni- 
pcr^uc  ne  in  finc  corruat,  {blicicus  pcrcimcfcat.Du       ^ 
bolus  fuis  fautoribus  blanditur ,  ^ti  vcro  feruis  n)o 
litur  tcntamcnta  contraria ,  cxcmplo  domini,  qui 
fc  poft  baptifmum  pafsus  cft  4  diabolo  tcntar/, 
Diabolus  fandQS  omncs  non  tcnendo  pofsidct,  fcd 
tcntando  pcrfcquitur,  Mam  quia  non  in  cis  intrin- 
fccus  rcgnat  ,eDntra  cos  cxtrinfccus  pugnat.Ec  qui 
intrinfccus  amifit  dominum ,  cxtcrius  commouet 
bcllum.  Tunc  contra  eum  quem  pofsidcc  diabo-      <^ 
lus  acrius  fscuic ,  quando  fe  virtutc  diuina  ab  co 
cxpcllcndum  cognofeic  Vnde  immundus  fpiri- 
tus  tunc  difccrpfit  grauius  pucrum  in  quo  habita- 
bat ,  quando  ad  Chrifti  imperium  exirc  abcocoa- 
iftus  eft ,  Quod  fadum  &  ad  lob  verba  refpicit, 
vbi  in  nouifsimis  Vehemoth  caudam  fuam  quafi 
cedrus  aftringit.  PIus  contra  cps  diabolus  diucrfis       <^ 
tentationibus  infiftit,qui  pofiunt  &  aliis  fua  vtilita- 
tc  prodcfse,vt  dum  iili  impcdiuntur,non  proficiat,       ^ 
qui  doccndi  funt.  Malignus  fpiritus  hoc  quod  in- 
tra  nos  mundarc  cupimus,finc  intcrmifsionc  tcntat       ^ 
itcrum  fordidarcSandi  autem  eorum  infidias  pr^- 
fago  fpiritu  prsecognofcunt ,  8c  quicquid  in  femet- 
ipfis  tcrrenu  fentiut,indcfinetcr  operibus  fandisat- 
qj  virtuofis  cxhauriut,vt  de  intimis  puri  inucnian- 
^ur.Eodc  blandimento  dccipiucur  nunc  pcr  diabo*       ^ 
lum  homincs ,  quo  protoplafti  in  paradifo  fimc       z 
dcccpti.  Mulcis  cnim  viciorum  praftigiis  mcntcs       ;* 
reproborum  tentando  dcludit.  Nunc  cnim  promi-      \ 
fsis  dccipit,nunc  rcbus  tranfitoriis  quafi  nccefsariis        '^ 
il}icic,nunc  etiam  ipfa  inferni  fupplicia  quafv  Icuud       '- 


ISIDQRI     DE     SVMMQ     BQNQ 

Sc  tranfitoria  (uggeritrquatcnus  miTerom  corda  In 
cupiditate  larciuiamq-jdirsoluat/ecumqj  ad  tarcar^ 
ducat. Argumenta  maehinationum  malaruqj  cogj 
tationum  fcmina,qua^  in  cordibus  hominum  diabq 
Jus  fundit:ita  fsepc  vndiq;  captam  implicant  mcn- 
tem,vt  cx  qua  partc  euaderc  quifqj  tentauerit,  fine 
pcriculo  exirc  non  pofsif.yelmi  |i  iqres  hoe  faccre, 
quod  fi  feccrxs  pecces:fi  no  feccris,reus  periurii  fis. 
Jn  tanto  crgo  mali  difcriminc  vt  euadedi  aditus  p^ 
tcat,minora  potius  eligenda  funt,  yt  maiora  yiten- 
tur.DiaboIiis  qiiando  decipere  qucnquam  quserit, 
priusnaturam  vpiufcuiufq;  intendit,  &  indc  fc  ap- 
piicat:vnde  aptum  hominem  ad  pcccandum  infpc 
Xcrit.Ex  ea  parte  Iiomines  diabolus  tentat,  qua  eos 
pro  excrefcentc  humorc  facile  inclinari  ad  vitia  cp 
fpicitjVtfeeundumhumoris  conipcrfionem  adhir 
beat  &  tcntationem.  Legc  Balaam  quiin  figura  di* 
boli  contra  populu  dci^Sc  cx  ea  partc  pra:cipit  per- 
niciofosprsetcnderc  laqueos,  cx  qua  (enfit  eos  faci^ 
Ifiis  efsc  lapfuros.Nam  &  qui  aquam  alieubi  dedu- 
cit,non  eam  per  aliam  partem  ipittit,nifi  ybi  impe- 
tum  eius  intederit.  Nqllus  culpam  exiftimet  quam 
cx  confpcrfione  propria  fuftinet:fed  quantum  valec 
contra  id  quod  toIerat,pugnct.Nam  fi  compafsio- 
|iiceditur,tentationi  vel  yitio  nequaquam  rcfiftitur. 
Idco  diabolus  in  facrfs  cloquiis  v^hempth,  id  cft, 
animal  dicitur,quia  de  c^dh  lapfiis  ad  tcrras  ccci- 
/dit,  iuxta  pfalmiftam,iumcntis  infipientibps  com- 
paratus.Idco  Leuiathan,id  cft,ferpens  de  aquis  di^ 
citur,q.a  in  hufus  feculi  mari  volubili  verfatur  aftti 
lia.  Auisvero  proptcrea  nominatur,quia  per  fuper- 
bia  ad  alta  fuftollitur.  £c  reSc  hi$  cribus  vocabulis 


LIBER       III.  g-j 

appellatur,quia  pro  fuo  merito  aerc  quafi  auis  pro 
carccre  meruit:Vehemoth  terram,  quia  vt  animal 
brutum  in  imis  deledaturrferpens,  ep  quqd  in  hu- 
ilis  fcculi  mari  ijnrana  iadetur  fluduationcExinde 
cnim  c^  per  membra  fua  diaholus  operatur,  forti  • 
tur  vQcabulaiita  vt  quod  {jiiguli  agunt  iricitantc  i\ 
loipic  nominctur  cx  eo.  Quem  enim  non  decipit 
diabolus?vn4e  animal  eft,hoc  eft,per  carnis  luxu- 
nam  tentat:  vnde  ferpens  cftjhoc  cft  cupiditatis  ac 
nocendi  malitia.Quei^  auteni  ncc  fie  decipit,infi- 
diatur  ci,vnde  auis  eft:hoc  eftjfuperbise  ruina.  Vn 
4iq;  cnim  dolos  pr^parat,  quoufq;  inucniat  viam, 
per  quam  incautam  dccipiat.  Aliud  eft  intrarc  mS 
tcm cuiufqua diaboIum,aIiud  vcro inhabitarc:  Na 
Sc  in  cordibus  fandoril  diabolus  ingreditur,  dum 
malam  {iiggeftionem  infinuat:  {cd  non  habitat  in 
cis,quia  in  iuo  corpore  non  cos  tran{Hucit.Qui  ve 
ro  in  corpore  cius  funt ,  ipfos  inhabitat ,  quia  ipi! 
funt  templum  eius.Et  fi  fubrepat  mctibus  elci^oru 
diaboIus,non  autcm  in  cis  requicfcit,(icut  in  fordi 
bus  reproborum  :nam  calorc  fidei  mox  ejfcira^ur, 
vt  cxeatab  eledis.  Nonulli  quos  iam  auido  ore  dia 
bolus  deuorauerac,rurfus  diuiniiudiciioGCuIta  m| 
ferationcab  eius  ore  cripiuntur,&  faluti  reftituun 
tur.Nam  faepc  multos  quos  antiquus  hoilis  luxu- 
jrise  voragine  immerfos  tenuit,potcntia  diuina  per 
poenitctiam  ab  cius  faucibus  traxit.Quomodp  bo- 
norum  intcritiim  propbeta  cledam  dicii  cfsc  dia- 
boli  ef:am,dum  alibifcriptum  fit  de  illo  ,  fcen^  fi" 
f  ut  bos  comedet:nifi  qjin  oculis  dej  foenu  fuqt  qu| 
cledkus  cibus  fecundum  hominesefsc  yidcmur.  Ac 
per  lisec  qui  de  bonori^  numcro  pereunt,  apu4  hq 

i 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

mincs  eledi,apud  deum  fcenum  exiftunuEum  dia 
bolus  iam  deglutifse  dicitur,  quc  iam  perfe^o  Cce^ 
lere  deuorare  vidctur.  Eum  vero  quem  non  deglu 
tiuit  operis  perfcdione,  fed  tentationum  illccebris 
inordetvtdeuoret,adhuc  quafiin  maxilla  mandit. 
Vnde  &  Paulus  habct  ftimulos  carnisquibus  humi 
lietur,H6  habet  peccandi  perfedione  qua  dcglutia 
tur.Os  diaboli  verba  eius  funt.  Verba  vcro  cius  in- 
rpirauones  occult^  funt,  quibus  corda  hominu  al- 
loques occuliis  vrit  cupiditatibus,  Quidam  ob  in- 
corrigibilem  iniquitate,quia  fpontc  no  corri^utur^ 
immundis  fpiritibus  vexandi  traduntur,  vt  arripie 
di  eos  da-moncs  corporaliter  habeat  poteftate,  ter- 
Toribusqj  eoru  afflifti  humilientur,  poeniteat  8c  fal 
uctuf.  Sicut  dc  Apoftolus  Corinthiis  fcribes  dieit^ 
Tradere  huiufmodi  hominl  Sathanat  in  interitum 
carnis,vc  fpjritus  faluus  fit  in  die  diii.  Vtilc  eft  ern 
quofdam  peccantes  vt  in  anima  faluentur,  Satha- 
nq  corporaliter  deputari:quatcnus  ex  pr^fenti  eor- 
reptionc  futurum  iudicium  timeant,&de  cstero 
delinquere  caucant.Quidam  autem  poteftatcdse^ 
monum  ademendationem  deputantur,quida  vero 
dcfpedi  adfolamperditione  traduntur.  Nuquam 
vacat  diabolus  aduerfus  homine  luftum.  Aut  enim 
tribulationes  cordis  illi  exaggerat,aut  dolorcs  cor- 
poris  fufcitat.Hinc  cft  quod  Apoftolus  ait,  Datiis 
cft  mihi  ftimulus  carnis  vncq  angclus  Sathan£e,qui 
me  coIIaphifet.Ssepc  mentem  iufti  variis  vexatio- 
num  doloribus  vis  dsemonum  cruciat;  vnde  &  in- 
terdum  vfque  ad  defperationis  anguftiam  eoarta- 
tur.Permanenti  amem  in  dd  amore  aniiTi^,^  ipfa 
talis  anguftia  ad  mericum  proficit,Nam  huein  aa| 


LIBER       Iir.  C0 

1110  fiuc  m  corpore  per  inftindu  immundoru  £^i-^ 
rituum  qu^Iibet  aduerfaiuflus  patiatar,ex  dei  vtiq; 
permifsu  id  patitur.Quod  fi  hoc  ipfum  ad  dei  glo 
ria  humilis  referat,^  dicat^  pro  corporis  pafsio- 
nc  lob  dixit,  Si  bona  fufcepimus  de  manu  djominf, 
mala  autem  quarc  non  fuftineamus  ?  ifte  qui  fic  lo 
quitur  non  f«paratur  a  deo,fed  coniungitur^quali- 
bct  atroci  anguftia  torqueatur.  Multa  iuftus  aducr 
fa  in  anima  patiturinftigatione  daemonurn,  ka  ta- 
:Iibustentamentisperirea  vita  ^terua  non  poteft, 
quia  pius  dominus  ad  damnatiohem  culps  no  rc- 
putat  quod  de  fuse  maieftatis  pcrmifsu  nolens,  qui 
patitur  portat.  Nam  ibi  peccamus,  vbi  cupiditate 
vel  voluntate  deflc^timur.  Vbi  vcro  violenter  ad- 
dicimur,  8c  fi  facinus  aut  flagitium  non  eft ,  mife- 
ria  tame  &  pro  flagitio  &  facinore  cft.Sed  qui|del 
pro  irrogata  hudat  mifcriaj  commifso  proculdu^ 
biocaretfacinore. 

$[De  tentamentis  fbmniorum.   Cap.^". 

Lerunquc  dasmoncs  in  nodibus  occurrcn- 

P    tcs  humanos  fcnfusper  vifiones  coturbar,, 

vt  formidolofos  8c  timidos  faciant.Ahquo- 

ties  etiam  ex  delpcrationc  pcccatorum  mentem  co 

yerft  per  foporcm  conturbant^horridaqj  gehenn^ 

fuppUcia  immittunt.Nonnunquam  autem  dc  aper 

■  taimpugnatione  grafsanccs  humana  corpora  ver- 

beranr.quod  camc  deo  pcrraittente  malis  fit  ad  vin 

di<3:a,iuftisadtoIeranti2e  gloriam.  Plerunq^  immu 

dii  fpiritus  cos  quos  incumbcre  in  feculi  amore  co- 

fpiciunt,dormieces  quadam  vana  fpei  profperitate 

illudut.Quofda  vero  quos  formidare  aliq^a  aduer 

fa  pfentiut,  dormietes  inani  lerrorc  cocutmt.  Sicqj 

i  ii 


ISIDORl     DE     SVMMO     BONO 

mircrorum  eorda  variis  illufionibus  tentantcs  nio„ 
do  vana  profperitate  demulccnt ,  modo  inani  for- 
midine  terrent.  Qui  autem  nullis  aut  raris  confcii 
funt  delidis,aut  nunquam  aut  raro  terroribus  fati- 
gantur  nodurnis/ed  pacato  fomno  quiefcctcs:in- 
terdum  ^tiam  pcr  fopore  quscdam  arcana  &my- 
ftica  contuentur  ac  videt.Qui  vero  corda  fua  gra- 
uioribus  vitiis  poIIucrunt,conrcienti8e  pauore  illu- 
fijfpecies  tremcndas  afpiciunt.  Fallax  enim  imago 
mentes  miferorum  diuerfis  illudit  imaginibus  ^Sc^ 
quos  vigilantcs  in  vitia  traxit,  dormientes  fatigat, 
vt  nunquam  fecuros  rcquicfccre  (inat.  Nonnuqua 
ctiam  cledomm  mcntes  horrcndis  imaginibus  fo- 
mniorum  fpiritus  immundi  terrificare  conatur,  & 
quos  vigilantes  vitiis  tentant  ncc  fuperant,  aeritcr 
dormientes  impugnant.Sandi  autem  &  fi  ad  mo- 
mcntum  huiufmodi  vifionibus  eomoueantur.-mox 
tamen  cuigilantes  illufionum  vanitates  defpiciut, 
intentionemqj  fuam  protinus  ad  deum  conucrtut. 
Diucrfae  funt  qualitatcs  ibmniorum;  Quacdam  ciS 
cx  faturitatc  feu  inanitione  occurrunttqua:  etia  pcr 
cxpericntiam  nota  funt.Qu^sedam  vero  cx  propria 
cogitatidne  oriuntur .  nam  faepc  quse  in  die  eogi- 
tamu$,in  nodibus  recognofcimus.NonnulIa  ante 
vifiones  fpirituum  immundorii  fiunt  iIlufione(Sa- 
lomone  probante,)MuItos,inquit,  errare  fcccrunc 
fomnia  8c  illufiones  vanas.Porro  quacdam  iufl:o  ^-^ 
unt  modojid  eft,lupernaBreuelationis  myftcrio,fi- 
cut  legitur  in  legc  dc  lofeph  filio  Iacob,qui  per  fo- 
mnia  fratribus  pr^fercndus  pr^dicitur.vel  ficutin 
cuangelio  de  loicph  fponfo  Mariae,  qui  vt  fugcre? 
cum  pucro  in  Aegyptum  fomnio  admonctur.No^ 


iiiinquam  &  permixtc  accfdunt  vxfioncs,icI  cft  co- 
gitjitione  fimul  &  illufionc:  atque  item  cogitationc 
&  rcucIatione(Daniele  dicente,)Tu,inquit,  rex  co 
gftarc  coepifti  in  flratu  tuo  quid  efsct  futurum  pofl 
KsEC,  &  qui  reuelat  myflcria  oflendit  tibi  quae  futu 
ra  funt.Et  inde  fsepc  ca  in  quibus  cogitationum  no  ^ 
ftrarum  fenfum  porrigimus,  quodam  mcntis  exccf 
fu  rcuelantur,dum  rcquicfcimus.Quannis  nonnul       ^. 
la  vera  fint  fomnia,faciIe  tamc  crcdi  cis  non  opus 
efliquia  djuerfis  imaginationum  qualitatibus  oriii 
tur,&  vndc  vcniant  raro  confidcratur.  Tam  facile      ^ 
igitur  fomniis  fides  habcda  non  cfl,  nc  forte  Satha 
nas  in  angelum  lucis  fe  trasformans  qucmlibct  in- 
cautu  fallac,&  aliqua  errorf  s  fraude  dccipiat.  Non  -      <^ 
nunquam  interdum  daemones  deccptoria  fraudc 
ita  quofdam  curiofos  obferuant,eisque  illudunt,vt 
quaedam  fomnia  non  alitcr  jcucniant  q  oflcndun- 
tu^.Vt  enim  in  multis  fallant,  intcrdu  &  vera  pro-      ^ 
nunciant;Sed  q^uis  ita  accidant,  contemneda  itint, 
ne  forte  de  illuuonc  proccdant,  rccolcntes  tcflimo 
nium  feripturse  dicetis,  S\  dixerint  vobis,&  fta  euc 
ncrit  non  credatis.Somnia  flmilia  funt  auguriis,& 
qui  ea  intendunt  reuera  augurari  nofcuntur,  Non 
t^^t  vera  fomnia,qu2B  cogitat  animus  die  noduq; 
libiimaginatur.Mcntescnim  noflrae  nonunquam 
ipfa  fibi  fomnia  fingut.S^pc  dum  priora  mala  pcr 
triflem  mcmoriam  ad  mcntem  reduciitur,  pcr  h^c 
gehennae  viftdidam  in  nobifipfis  rccolcndo  imagi* 
namur.Huiufmodi  mcntis  imaginationes,quae  aut 
dc  prseteritis  admifsis  aut  dc  futuris  fuppliciis  mc- 
moria  vigilantibus  fiunt,  &  per  vifioncs  fbmniaq; 
cccurruntjCogitationum  mcntcs  cocutiunt,  Nam 

1  ui 


■■>    ^     isiDORI     PB    SVMMb'   'BONO 

ttia  VI*  mehiorfsB  fiunt  vtraq;  {lue  vigilaMibus  fiu^ 
dormieiibus  nobis.  Tenufenim  admdnitione,hor 
tibili  pauore  ctia  per  quietem  cocutfmur :  &  ^'gra 
uia  ftint  qiiae  commi{irntis,&  quam  dura  qu&  per- 
timefcimus-^mentis  afpedu  etiam  iri  fomnio  cbnte 
flamur.Nbn  efse  peccatum  qUando  nolentcs  iitji 
ginibus  nbdurnis  illudimur :  fed  tunc  efsc  peccatu 
ii  anteq  illudamur^  cogitationis  affedibus  prstie- 
iiiamur.Luxuri^  quippe  imagines  quas  in  veritate 
gefsimus,  fsepedormientibus  inanima  apparenr, 
fed  innoxise,!]  noii  concupifcendb  occurrant.  Qui 
nodurna  illufione  poIluitur,qUauis  etfiextra  hie- 
moriarn  tiirpiurri  cogitatiorium  fefe  prsefentiat  in- 
quinatum^tairierihocvtteritareturculpse  fuse  tri- 
buatjfuamq;  immunditiainflatim  fletibus  tergat. 
C]C)e  Orationc,  Cap.yi 

bc  eft  remedium  eius  qul  vitibrriiri  tenta- 
H  n^entisexaeftuat^vtqiiotiensqublibettahgi 
tur  vitiOjtoties  ad  orationem  fe  fubdat,  qliia 
freqiiensoratio  vitiorum  impugnatiorierir  extin- 
guit.Tamen  perfeueranter  interidfere  bpbrtet  aiif- 
imum  rioftriim  orarido  atquc  pulfando,  qtioufque 
fmportunas  defideriorum  carrialiiim  fuggeftiones 
qus  nortris  obftrepunt  fenfibus,  fortifsima  inten- 
iion^  fuperemus,ac  tandiu  irffifterc,  quoufq,  pcrfi 
ftendo  vincanius.Nam  negligcntes  DrationcSjricc 
ab  ipfo  homirie  iri^petrai-e  valerit  quod  volunr. 
'Quando  quifque  orat,fanifl:um  ad  fe  fpiHtum  ad- 
tiocat:  At  vbi  aduenerit,corifeftim  tcntamenta  dae- 
monum,qtu  fe  mentibiiS  humanis  irnmcrguritj 
pr^fentiam  eius  feri^c  iiori  fuftinenteS  efFugiunr. 
Oratio  tordis  eft,non  labiorum.Neque  eriim  ver& 


hi  cleprecantis  deus  intcndit,  fed  ora&tis  coT  afpf^ 
cit.Qudd  fi  tacite  cor  oret,&  vox  fileat :  quaufsha 
mincs  laceat,  deu  latere  no  poteft,qui  conrcfentiae 
praEfensci^.  Melius  eftaut^m  cum  iileritio  orarc 
cordc  fine  fono  vocis,quam  folis  vcrbis  firre  intui- 
tu  mentis.Nunquam  eft  fine  gemitu  orandum# 
.Nam  pcccatorum  recordatio  moerorem  gignit, 
Dum  enim  oramus,  ad  memoriam  culpam  redu- 
cimus ,  &  magis  reos  tunc  nos  efse  cognofcimus. 
Ideoque  cum  deo  afsiftimus,  gemere  &  flere  debe- 
mus,reminifcentesquamgrauia  funt  fcelera  qusc 
commifimus,  quamque  dira  inferni  fuppUcia  quae 
timemus.Mens  qualem  fe  in  oratione  ofrertjtalcm 
pofl:  orattonem  fe  conferuet.  Nam  nihil  proficit 
oratfOjfideniio  committitur,  vnde  iam  iterum  vc> 
nia  poftuletur.  Ille  enim  precis  defidcratum  cffc- 
^umfine  dubio  percipit,  qui  quod  orando  ablux 
poftuIat,deIinquendo  non  iterat.  Mens  noftra 
cceleftis  eft ,  &  tunc  orando  dcum  bene  contem- 
platur,  quando  nullis  terrenis  curis  aut  crroribus 
jmpeditur.  Apta  eft  enim  ad  bonum  in  fua  natu- 
.ra,in  aliena-vero  turbatur.Pura  eft  oratio  quam  in 
^fuo  tempore  (eculi  nointerueniunc  curxylonge  au 
tem  eft  a  deo  animus,quiin  orationc  cogitationi- 
.  busfeculi  fuerit  occupatus.  Tunc  ergo  vcracitcr 
oramus,quando  aliunde  non  cogitamus.  Scd  val . 
depalici  funt  quitales  orationes  habcant.Et  li- 
cct  in  quibufdam  fint,difficile  tamen  cft  vt  (emper 
fmt.  Mens  quae  ante  orationem  racans  a  dco  in 
illicitis  cogitationibus  occupatur ,  dum  in  orauo- 
nem  venerit,  confeftim  illi  imagines  reru,  quas  nu 
per  cogitauit  occurrunt^aditumq-,  precis  obftruut: 

i  iiii 


IStDORl     bn    ^VMMd     ibNO 

he  fe  rtiehs  libcra  ad  cojlefte  defideriiim  erjgat.Puf 
gandus  eft  ita^j  primum  aniinus  atqj  a  tempbra-* 
lium  ^ei-u-Gogaationibus  fegregadus,  vt  pura  acies 
cordiS  ad  deum  Vere  Sc  fimplicitcr  dirigatur.  "fcjam 
reueratUnc  ihipetranda  diuina  munera  credimuss 
^^uado  fimplici  afFedu  afsiftitnuSjCU  oramus.MuI- 
tis  modisinterrumpiturorationisintcntio,c!um  fe 
perincuriamvahamundiingerunt  in  cuiufcunq} 
-orantis  animb.Tunc  autem  diabolusmagis  cogita 
tiohes  curarum  fecuUriu  bumanis  mentibus  ingc- 
hrjquahdo  orantem  afpexerit.Duobus  modis  ora- 
tio  impcditul:,ne  impetrare  quifq;  valcat  poftula- 
ta,hoc  eilfi  aut  quifqj  adbuc  mala  comittit,  aut  11 
delinquenti  fibi^ebira  non  dimittit.  Quod  gemi- 
nuhi  malum  du  quifqj  a  femctipfo  abfterferii:pro- 
tinUsfecurus  ftudio  orationis  incubit,^  adea  qii^ 
impctrarc  precibus  cupit,metcm  Iiberc  crigit.Qui 
iaeditiir  hoh  dcfiftat  orare  pro  fe  Iqdentibus :  aho- 
iquih  iuxta  domini  fentetiam  pcccat  qui  pro  inimi- 
cis  non  orat.Sicut  nullum  pro^it  in  vulncrc  me- 
dieametUm  fi  adhuc  ferrum  in  co  fit,itanihjl  profi 
cit  oratio  i!hus,cuius  adhuc  dolor  in  mete,yel  odi(i 
manetin  pc£lore,Tantus  debetefse  orantis  erga 
deum  aflFcdus,  vt  ho  defpcret  precis  cfFedum.Ina- 
hitcr  autem  ioramus  fi  fpei  fiduciam  no  habemu^^ 
Petat  ergo  vc  Apoftolus  ait,  vnufquifq;  in  fidc  ni- 
hildubitansmam  qui  dhbitat  fimilis  eft  vhd(^  ma- 
iris  qu^  a  vento  fcrtur  atqj  difpergitur.  DifFidentia 
nafcitur  impettahdi  orata,  fi  fe  adhuc  animus  fen- 
tiat  citc^  peccandi  affedionem  verfari.  Non  enim 
spoteft  habere  precis  certam  fiducia,  qui  adhuc  in 
^rscceptis  (ki  pigritat,&  peccadi  recordatione  de. 


Icftatur.Qui  l^raeccptis  deiauerti!,  quoJfn  ora- 
tfone  poftuUt  acciperc  non  mcretur,  nec  impctrat 
ab  illo  bonum  quod  pofcit,cuius  legi  no  obcdit.  Si 
:cnim  id  quoddeus  pr^cepitfacimus,id  quod  peti- 
imus  (ine  dubio  obtinemus.  Narh  ficut  fcriptu  eft, 
Qui auertit aurem fuam  ne  audiat  legem,oratia 
cius  execrabilis  erit.  MultUrii  apuddcum  vtraq;  fu 
bi  necefsario  commendatui*  ^  Vt  oratibne  operatio 
&  opere  fultiatur  oratio.  Vnde  etia  Hiercmias  aif, 
Lcuemus  corda  noftra  cu  manibus  ad  deum.  Cot 
cnim  cum  manibus  leuat,  qui  oratfone  cum  opere 
fubleuat.Nam  quicUnque  orat  &  no  operatur,cor 
leuat  &  manus  non  leuat.Quifqj  vero  operatur  8c 
non  oratjlcuat  manus  Sc  cor  non  leuat.  Sed  quia 
operari  necefse  eft  Sc  orare,benc  iuxta  vtrunqj  d£- 
6lum  cft,Leuemus  corda  noftra  cum  manibus  ad 
dominum,ne  de  negligentia  mandatoru  corde  re- 
prehendamUr  dum  faiutcm  noftram  obtinerc  aut 
fola  orationc  aut  fola  opcratione  contendimus. 
Poftquam  bohum  opus  agimus,Iac}irym£e  oratio- 
nur;i  fundantur,vt  merftum  adionis  fiumilitaS  im 
petret  precis^CuIpabfliter  rrianus  ad  deum  expan- 
iit,qui  fada  fua  orando  iadanter  proditrficut  PKa 
rif^us  in  templo  iadantcr  orabat,feq;  magis  quam 
deum  de  operibus  iuftis  laudari  volcbat.  Quorun- 
dam  oratio  in  peccatum  conucrtitur,  ficut  de  luda 
j>roditore  fcribitur.Qui  cnim  iaftanter  orat  laude 
appetendo  humanam,  non  folum  eius  oratio  noii 
delct  peccatum,fcd  etiam  ipfa  vertitur  in  pcccatu. 
Sfc  ludaei  8c  hjeretfci  qui  licct  iciunare  Sc  orare  vi- 
deantur,corum  tamen  oratio  non  delet  peceatum, 
licc  ad  purgationis  proficit  mcritum :  fed  mutatur 

i  v 


,     :  isiDORI    DH    SVMMO    BONO 

potius  in  pcccatum.Tdeo  interdunPoratio  eIedo3 
:iruni  in  prefsuris  eorum  difFcriur,  vt  impioru  per- 
luerfitas  augeatur.  Verum  dum  iufii  tcmporauter 
audiuntur,procorumfit  Talute,  qtii  Cos  affligunt: 
Vt  dum  illis  temporali  remedio  fobucnitur,prauo- 
rum  oculi  ad  conucrfioncm  aperiantur.  Vnde  6c 
trium  pucrorum  frigidus  ignis  fuit ,  vt  Nabucho- 
donofor  deum  verum  agnofccrct.Sicut  &  prophc 
ta  in  pfalmis  ait,  Proptcr  inimicos  meos  Chpc  me, 
Proindctardiusexaudiuntur  quorundam  ofatio- 
neSjVt  dum  difFcruntur,fortms  excitati  maioribus 
pr(^miiscumulcntur,cxcmpIo  pruinaruj&  reprcf- 
fionc  mefs!um,in  qujbus  quanto  tardius  fata  {emi 
tia  exeUnt,  tanto  ad  frugem  cumulaaus  crefcunt, 
Quoties  orantes  non  cito  exaudimur,nollra  nobis 
fa<aa  in  oculis  proponamus^vt  hoc  ipfum  quod  dif 
feriur  diuinse  reputetur  iuftitia»,  ^  culpse  noilr^e. 
Intcrdum  qudd  perfeueranter  orantes  non  eito 
cxaudimur,  vtilitatis  noflr^  efl  non  aduerfitatis. 
facpe  enim  multos  deus  non  exaudit  ad  volunta- 
tcm,vt  exaudiat  ad  falutcm.MuIti  orantes  non  cx- 
«udiuntur ,  quia  prouidcndo  illis  deus  meliora 
quam  petunt  referuat,ficut  Contingerc  folet  paruu 
iis,quincinfeholis  vapulent  deum  cxorant,fed 
non  daiurillis  poflulationis  cfFcdus,  quia  impedi- 
tur  talis  auditio  ad  profedum.  Non  alitcr  quibuf- 
dam  contingit  eledis .  Dcprecantur  enim  deum 
pro  nonnullis  vitse  huius  commodis  Vel  aduerfis. 
Prouidcntia  vero  diuina  tcmpotalitercorumdefi- 
derio  minimc  confulit :  quia  meliora  illis  inster- 
num  promittit.Oratiopriuatis  locis  oportunis  fun 
ditur,magisquc  obtcntu  impctrat,  dum  deo  tatum 


IXBER      1  in  y^ 

tefte  ^cpromitur.Prbprium  autem  hypocritaru  cfl: 
offerre  Cc  in  dratione.videtibiis^quorum  frudus  eft 
non  deo  placcre/ed  gloriam  ab  hominibus  com- 
parare.  Non  in  multiloquio  es:audiuntur  homines 
a  deo  quafi  plurimis  eum  verbis  conentur  infle6le- 
re.  Nequ&  enim  cbnciliat  eum  multiplex  orantis 
f^rmo^  fed  pura  finceraqueorationls  intentio.  Bo- 
num  eft  corde  femper  orarc^  boiium  etiam  6c  fono 
vocisdeum  fpiricalibus  bjmnis  glorificarej  Nihil 
eft  fola  voce-canere  fine  cordis  intentioue  :  fedR^ 
tm.  aic  Apoftolus,  Cancantes  in  cordibus  veftHs, 
h<fceftinoilfo1um  voce^fed  &  corde  pfallentes* 
Vnde  &  altbi,  PfaHam  fpiritu ,  pfallam  &  mente. 
Sicut  orationibusregimarjica  pfalmorum  ftudiis 
dele6^amur,  Pfallcndi  enini  ycilitas  triftia  cordi 
confol.itur ,  gratiores  mentes  facit ,  fa^ftidiofbs  ob- 
ledar ,  incrtes  cxufcicat,  peccatores  ad  lamenta  in-t 
nicat.  Nam  quanuis  dura  fint  carnalium  corda,ftai- 
tim  vc  pfalmidulccdoinfoniicrit  ^  ad  afFeftum  pie- 
tatis  animumeoruminfledic.  Dum  Chriftianum 
^on  vocis  modulacio ,  fed  tantum  verda  diuina, 
■qu^  ibi  dicuntur  debeanc  commouerc  ;  ncfcio  ta- 
insen  quo  pado  modulatione  canentis-maior  na- 
fcitur  compundio  cordis.  Multienim  repcriun- 
tur,qui  cantus  faauitate  commotifua  crimina  plan 
gunc ,  atque  cx  ea  parte  magis  f5e(3:untur  ad  la- 
thrymas,  cx  qua  pfctllentis  infonueritdulcedo  fua- 
uifsima.  Oraiio  in  praErentitantum  vita  pro  reme- 
dio  peccarorum  cffunditur^.  pfalmoi-um  autem  dc^ 
cantatio  perpetuam  dei  laudem  demonftratin  glo 
riam  fempiterna,(icuic  fcriptij  eft,  Beati  qui  habicat 
in  domo  tua  diie,in  fccula  feculorum  laudabunt  tc. 


ISIDOKI    DE     SVMM6    BONO 

Cuius  operis  mfniftcriutn  quicunquc  fidelitcr  iti2 
tcntaque  mentecxequitar ,  quodammodo  angclis 
fociatur. 

CDeLcdionc,  Cap.8. 

Racionibus  mundamur,Ic6lionibus  inftrua- 
O    mur,vtrumq-,  bonum  cft,  fi  Iiceat;  d  non  li* 

ccat,  melius  cft  orare,^  IcgereiQui  vult  cu 
deo  (emper  cfsc,frcqucnter  dcbet  orarc,frequcntcr 
&  legerc.  Na  cu  oramus  ip{i,eu  dco  loquimur  :  cu 
vero  legimus^deus  nobifeum  loquitur.Omnis  pro- 
fedus  ex  lcdionc  &  meditatioc  procedit.  Quajcm 
nefcimusjledione  difcfmustquje  autcm  didicinys^ 
mcditationibus  confcruamus.Gcminu  confert  do- 
num  Icdio  fandarum  fcriptufarum,  (iue  quia  intcl 
lcdum  mentis  crudit^(cu  c^  a  mudi  vanitatibus  abf- 
tradum  hpminem  ad  amorem  dei  perducit.Excita 
ti  cnim  faepe  illius  fermone,fubtrahimur  a  defiderio 
vitse  mundanaB,atq-,  acccfifi  in  amore  fapicntiae,tan 
to  vana  fpes  mortalicatis  huius  nobis  vilefcit,quan- 
to  amplius  Icgcdo  fpcs^tcrna  clarucrit.  Gcminum 
eft  Icdionis  ftudium:primum,  quomodo  fcriptura 
intelligantur:{ccundum,qua  vtilitate  vel  digriitatc 
dicantur.Ef it  enim  antea  quifqj  promptus  ad  intel 
ligendum  quse  Iegit,{equcntcr  idoneus  ad  profercn 
dum  quse  didicit.Ledor  ftrcnuus  potius  ad  agendu 
quae  lcgir,q  ad  fciendum  erit  proptifsimus.  Minor 
cnim  poena  cft  nefcire  quid  appetas,  quam  ca  quas 
noucris,non  implcre.  Sicut  cnim  Icgcndo  fcire  con 
cupifcimus,{ic  fciendo  rc6ia  quae  didicimus  imple- 
rc  dcbcmus.Lcx  dei  8c  pr^raium  habet  &  pcena  le- 
gcntibus  eam.Prsemium  his  qui  cam  bene  viuendo 
cuftodiunt :  pcenam  vcro  cis  qui  eam  malc  viucn- 


tlBER       IXI.  71 

io  cdntemnunt ,  Omnis  qui  z  prseceptis  dci  diC- 
ccdii  operc ,  quoties  eadc  dei  praecepta  legere  vel 
audirc  potuerit,corde  fuo  reprchcnfus  cofunditur^ 
quia  id  quod  non  agit  mcmoratur,&  tcfte  confcicn 
tia  intcrius  aeeufatur.Vnde  6c  Dauid  propheta  dc- 
precaturdicens,Tunc  non  cofundar  dum  refpicio 
sn  omnia  mandata  tua.Grauiter  nanque  vnufquif- 
que  confunditur,quando  mandata  dci  vcl  Icgcndo 
vclaudiendo  rcfpicit,qua5  viuendo  cotemnit.Cor* 
de  enim  rcprchenditur,dum  mandatorum  medita- 
tione  docetur,quia  non  impleuit  opcre,quod  dimV 
na  didicit  iufsione. 

4EDc  afsiduitate  legendi.  Cap.^. 

Emo  poeeft  fenfum  fcriptur^  fan£^e  cogno- 
N   fcerCjnifi  legendi  familiaritatc,  ficut  efi  fcri 

ptum,  Ama  illam  &  exaltabic  te:  glorifica- 
bcris  ab  ea ,  cum  eam  fucris  amplcxatus.  Quanto 
quifq;  magfs  in  CsLcrls  eloquiis  afsiduus  fuerit,tanto 
ex  eis  vberiorem  intelligCtiam  capit,{icut  tcrra  qua 
quanto  amplius  excoIitur,tanto  vberius  frui^ificat. 
Quato  amplius  ad  quamlibet  artem  homo  confce- 
dit,tanto  magis  ad  hominem  ars  ipfa  defccndit:  (i^ 
cut  in  lege  fcribitur,  Moy  fes  afccndit  in  m0ntem,& 
dominus  dcfccndit.Vcru  efl  de  otio  fpiritali  qutJd 
illc  tantura  fecreta  diuinorum  fcrutatur  mandato- 
rum.qui  ab  adione  terrenze  curae  rcuocauerit  ani- 
mum,&  fedula  familiaritate  fcripturis  fandis  inh^ 
fcrit. Nam  ficut  csecus  &  videns  potcfl  quide  vter- 
qj  ambulare,fed  non  confimili  libertate,  dum  cx-' 
cas  pcrgcns  quo  non  videt  ofFendat.^^videns  yero  of 
fendicula  cauet,&  quo  fit  pcrgendum  dgnofcaiiSic 
^  qui  n^bilo  cerrense  cura:  fufcacur,  fi  tentet  dei 


ISIDORI     DE     SVMMO     IB  O  N  O 

fcrucari  myfteria  non  valer,quia  caligfne  curarun'6 
vidct.  Quod  ille  tantundem  efficerc  valcc,  qui  fcCc 
dc  exterioribus  feculi  curis  abfirahir^&  cotum  fe  in 
fcripturarum  mcdicatione  defigic.Quidam  babent 
intelligentias  ingenium^fcd  negligunc  ledionis  ftu- 
dium5&  quod  legendo  fcire  porucruiit^negligendo 
i:ontemnunt.Quidam  vero  amore  fcicndi  habent, 
Ced  carditace  fcnfus  prgepediuntur:  qui  tamc  afsidua 
lc6tione  capiunt  quod  ingeuiofi  per  defidiam  non 
noucrunt.Ingeniumtardiusetfinon  per  naturam, 
per  arsiduitaiem  tamcn  ledionis  augmentatur.  Na 
quanuis  fcnfus  hebetudo  fi£:frequens  tamen  le^lio 
intcliigcntiam  adhibct.  Sieut  qui  tardus  efl  ad  ca- 
picndum,pro  intentionecamen  boni  ftudii  pr^miu 
percipittita  qui  pr^ftitum  fibi  ex  deo  ingenium  in- 
telligentiae  negIigic,codemnatione  reus'eYiftit:quia 
donum  quod  accepit  defpicic,  &  perdefidiam  de- 
linquit.Quidamdeiiudicio  donum  fcientise quod 
negligunt  accipiunt,vt  durius  de  rebus  crcditis  pu- 
niantur.  Tardiorcs  auccm  ideo  quod  fcire  cupiunc 
difficiIicerinueniunc,vcpro  maximo  cxercicio  la- 
toris  maximum  pr^mium  habeant  retribucionis. 
CDcdodrinafincgratia.  Gap.io. 

Odrina  fine  adiuuantc  graria,  quanuis  in- 
D     fimdatur  auribus,  ad  cor  nunquam  defcen- 

dit:foris  quidem  perftrepit,  Ced  inteiius  ni- 
hil  proficit.  Tunc  autem  dei  fermo  infufus  auribus 
ad  cordis  vltima  peruenit,  quado  dei  gratia  metcm 
intcrius  vc  intelligat  tangic.  Sicut  enim  quofdam  fla 
ma  charitatis  fuse  deus  illuminac  vc  vitaliter  fapiat, 
ica  quofdam  frigidos  corpentesque  defcrit ,  vc  flne 
fenfu  perfiftanc.  Pleriquc  acumilie  intelligendi  vi- 


tlBER       I  II.  yi 

uac^scxiftuntjfed  loquendi  inopia  anguftanturS 
Qufdatn  vero  in  vtrifqj  pollent,quia  & fciendi  eo 
piam  &  dicendi  efficaciam  habent. 

f[De  fuperbis  Ic^oribus.  Cap.irJ 

Lcrique  fcientia  aecepta  fcripturarum,  no 

P    addeigIoriam,fcdadfuam  laudcm  vtun^ 

tur:  dum  &ipfafcientia  extolluntur,  Sc  ibi 

pcccant  vbi  pcccata  mundare  debucrunt.Nunqu^ 

confequuntur  legendo  pcrfcdam  fcientiam  arro- 

gantes.  Nam  quanuis  fapientes  in  fUperficie  vi- 

deamur,medullitus  tamen  veritatis  arcana  no  tan- 

gunc,  quia  fupcrbiae  nube  prspediuntur,  Sempcr 

enim  fuperbl  lcgunt ,  quaerunt,  3c  nunquam  inue- 

hiunt^Diuinselegispenctralia  humilibus  &benc 

ad  deum  intrantibus  patentiprauis  autem  atque  fu 

perbis  elauduntur.Nam  quanuis  diuina  eloquia  in 

ledionc  arrogantibus  fint  aperta ,  in  myflerio  ta- 

men  claufa  atque  occulta  funt.  Dum  fermo  dei  fi- 

delibus  lux  fit,  reprobis  autc  ac  fuperbis  quodam- 

modo  tenebrefeit; & vnde iili  illumxnantur,indc 

idi  excsecantur. 

flDc  carnalibus  lei^oribus  &  hasreticis.  Gap.i  i2 

Equaquaquam  legem  intelligit  qui  carna- 

N   liter  vcrba  legis  percurrit,fed  is  qui  eam  fen 

fu  interioris  intelligenu^e  profpicit.  Nam 

qui  ad  literam  legis  intendunt,  eius  occulta  pene- 

,trare  non  pofsunt.  Multi  enim  non  intelligendo 

fpiritaliter  fcripturas,nec  cas  rede  fentiendo  in  h^ 

refimdcuolutifunt,  atqueinmultis  erroribus  dc- 

fluxcrunt.  In  folis  fidelibus  religata  efl  Icx  (tef^an- 

te  domfno  per  prophecam)Signa  teflimonjum,fi- 

gna legem in difcipulis  meis,nceam  aut  Iud«us 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

intellfgat.-aut  haerctieuSjquia  no  eft  Chrifti  difcipuZ 
las.Vnitatcm  qufppc  pacis  qua  Chriftus  docuit  no 
fequumrjdc  qua  idem  dominus  dicit,In  hoc  cogno 
fcent  omnes,quia  mci  eftis  difcipuh',  ii  diledionem 
intcr  vos  habueritis.Scripturas  haeretici  fano  fcnfu 
non  fapiunt/ed  eas  ad  crrorem  prause  intclligeci^ 
ducut,neq;  remetipfos  earum  fenfibus  fubdunt,  fcd 
eas  peruerfe  ad  crrorem  propriurn  pertrahut.  I>o^ 
dorcs  crrorum  prauis  perfuafionibus  fta  per  argu- 
menta  fradulentiaeilliganc  auditores  fuos,ut  cos 
quafx  in  labyrinthum  implicent,  i  qup  exfre  vix  va 
Ient.Tanta  eft  h«reticotum  railidftas,  vt  falfa  vcris 
malaq;  bonfs  permifceant,falutaribusq;'rcbus  plcr 
runq^  crroris  fui  virus  mtcrferunt,quo  facilfus  pof- 
fint  prauitatem  peruerfi  dogmatis  fub  fpecfe  pcr- 
fuaderc  veritatis.PIerunq^  fubnominc  catholfcorii 
dodorum  hserctici  fuadida  confcribunt,  vt  indubi 
tantcr  Icda  credantur.Nonnunqua  etiam  blafphc- 
mias  fuas  lateti  dolo  fn  libris  noftroru  do6loru  jnfe 
rur^dodrinamq^  vera  adultcrando  corrupunr,  rdli 
cec  vel  adifcicndo  quq  impia  funt,vcl  auferedo  qu^ 
pia  funt.Caute  medftanda,cautoq;  fenfu  probanda 
fnnt  quae  Icguntur,vt  iuxta  apoftolica  monfta  te- 
neamus  quse  reda  funt,&  refutemus  quse  contrarfa 
verftatf  exiftuf.ficqj  fn  bonfs  inftruamur,vt  a  malis 
illefipermancamus. 

<[Dc  librfs  gentilium.  Cap.13, 

Oet^fdeo  inlibrisfuis  Venere  fmpudica, 
P      Mattemqvadulcerumdeumappcllare  vo- 

luerunt ,  vt  pcrfuaderent  mentfbus  homf- 
num  quafi  dcum  imitari  mafum,vt  dum  libidfnofa 
perfuafioni?  coru  fiagftia  cofidentercpmittunt,  no 


1 1  B  E  R       III.  73 

quafi  homines  pent6s,Ted  quafi  cosleftes  deosimi 

tari  videantur.Ideo  prohibetiir  Chriftianis  figme- 

ta  legcre  poctarum,quia  pcr  obledamenta  inani^ 

fabularum  mcntcm  excitant  ad  ineentiua  libidinu. 

Non  enim  folum  thura  ofFerendp  d^monibus  im- 

molatur ,  fed  etiam  eorum  dida  libetius  capiendo, 

Quidamplusmeditarideledantur  gentilm  dida. 

proptertumentem  &  ornatum  fermonem,  q  feri- 

ptura  fandam  propter  eloquium  humile.Sed  quid 

prodeft  in  mundanis  do<9trinis  proficere,^  inanc- 

fccrc  xn  diuinis :  caduca  {cqui  figmcnta,  &  cpelc- 

ftia  faftidire  myfteria?  Caucndi  funt  igitur  tales  li- 

bri,&  propter  amorem  fandarum  fcripturarii  vi- 

tandi.Gcntilium  dida  cxterius  verborum  cloq^cn 

tla  nitcfrtjinterius  vacua  virtutis  fapientia  manent. 

Eloquia  autem  facra  exterius  incompta  verbis  ap- 

parent,  intrinfecus  autcm  myftcriorum  fapientia 

fuIgent.Vndc  &  ApoftoIus,Habemus,inquit,the- 

faurum  iftum  in  vafis  fi6lilibus.  Sermo  quippe  dei 

occukum  habet  fulgorc  fapienti(^  &  veritatis.  re^ 

pofitum  in  verborum  vilifsimis  vafcuIis.Tdco  libri 

fan^i  fimpliei  fermone  confcripti  funt,vt  no  in  fa 

pi5tia  verbi,  fed  in  oftefione  fpiritus  homincs  ad  fi 

dem  perduccretur.Nam  fi  dialeftici  acuminis  ver 

futia^autrhctoricse  artis  eloquentia  editi  efsent  ne- 

quaq  putare  t  fides  Chrifti  in  dei  virtute,  fed  in  elo 

quentiac  humanq  argumetis  confill^ere:  ncc  quen^ 

credcremus  ad  fidem  diuino  infpiraminc  prouoca 

ri,red  potius  verborii  caliditate  feduci.Omnis  fccu 

laris  dodrina  fpumantibus  verbis  refonans,  ac  per 

fe  eloquentise  tumorcm  attollens  per  dof^rina  fim 

plicem  &  humilem  Chrifti  euacuata  cft^ficui  fcri- 

k 


ISIDORI     DE    SVMMOBONO 

J)tueft,Nonnc  ftulta  fccit  dcus  fapientia  huius  mu 
cli?Faftidiofis  atqj  loquacibus  rcriptura-  fand^  mi- 
nus  propter  rcrmonc  fimpliec  placcnt.Gentili  cifi 
cloqucnti?  coparata  videtur  illis  indigna.  Quod  fi 
animo  humili  myftcria  cius  intcndant,  confcftim 
aducrtut  quantu  cxcclfa  funt,qu2e  in  illis  dcfpiciut. 
In  lcdionc  no  verba,fed  vcritas  eft  amanda.  Saepc 
autcm  reperitur  ftmplicitas  vcridica,  &  compouta 
falfiras,  qu2e  hominem  fuis  crroribus  illicit,  &  per 
]inguae  ornamenta  laquaeos  dulces  afpcrgit.  Nihit 
aliud  agit  amor  mudanae  fcietise,  nifi  cxtollcrc  lau- 
dibus  homincm.Nam  quanto  maiora  fucrini  litc- 
raturae  ftudia,tanto  animus  arrogantise  faftu  infla- 
tus  maiorc  intumcfcit  iaftatia.  Vndc  &  bcnc  Pfal- 
mifta  ait,Quia  non  cognoui  Iiteratura,introibo  in 
potctias  domini.SimpIicioribus  litcris  n5  cft  prse- 
poncndusfucusgrammaticse  artis.  Mcliorcs  funt 
cnim  communcs  litcrseiquia  fimpliciorcs,  &  ad  fb 
lam  humilitatem  legentium  pertincntcs:  illae  vero 
ncquiorcs,  quia  ingerunt  hominibus  pernitiofam 
mcntis  cIationem.Meliores  cfse  gramaticos  /|h«- 
reticos.  HEercticicnim  hauftum  lctiferifuccihomi* 
nibus  perfuadendo  propinant:  Grammaticoru  au 
tem  dodrina  poteft  ctiam  proficerc  ad  vita ,  duiii 
fucrit  ad  meliores  vfjis  afsumpta. 

CE>e  Collatione.  Cap.14.' 

Vm  fit  vtilisadinftruendum  Ic^io :  adhi- 
C    bita  autcm  collationc  maiorcm  intelligen- 

tiam  prxbet.Melius  eft  enim  confcrre  ^  lc 
gere.ColIatio  autem  docibilitate  facit.Nam  propo 
fitis  f  nterrogatfonibus  cundatio  rerum  excluditur, 
ScCx^Q  obicdionibus  latens  veritas  approbaiur. 


IIBER      iir,  yt^ 

Qudd  cnim  obrcumm  aut  dubium  cfl,  conferSdQ 
cito  perfpicitur.  Multum  profunt  in  collatione  i|- 
gurse.Res  enim  c|u«  minus  per  fe  aduertuntur.per 
comparationem  rerum  facile  capiutur.  Nam  fspe 
fub  fpccie  alia  fpiritales  caufas  fcriptur?  diuin?  in- 
iinuant,&;  nifi  per  aliquam  euidentem  oftenfione 
vix  apparcni  occulta  legis  myfteria.Sicut  inftruerc 
folet  collatiojita  contentio  deilruit,  Hxc  cnim  reli 
€to  fenfu  vcritatis  lites  generat,  ^  pugnando  ver- 
bisctiam  in  dcum  blafphcmiam  ingerii.Indc  Schq 
tt&s  Sc  fchifmata,  quibus  fubuertitur  fidcs^  vcritas 
corfumpituP,fdnditur  charitas.Contftipforum  ftu 
dium  non  pro  vcntate,fed  pro  appetitu  laudis  eer-* 
tat:tanta%  cft  in  hk  peruerfitas,  vt  vcritati  cedcrc 
nefciant,ipfamqj  rcdam  do^^rinam  euacuare  con 
Xcndant.In  difputatione  infidcliii  caucnda  cft  pro- 
pofitionum  artificiofa  fubtilitas,  qujc  callidis  obic- 
dionibus  rctia  tendit.  Itaenim  verfutis  afsertioni- 
bu5  prauorum  difputatio  innQda;ur,vt  rc^a  efse  fi 
mulent,qu2e  peruerfa  perfiiadent.Lc^io  memorias 
auxilio  eget.QuQd  fi  iucrit  naturaliter  tardior,frc- 
<5uenti  tamcn  meditatione  acuitur,ac  legcndi  afsi- 
duitate  CDliiguur.Saepc  prolixa  ledio  longitudinis 
caufa mcrnoriam  jcgcntis  obliterat. Quod fi brc- 
uis  fit  fubmotoqj  libro  icntentia  retra^etur  in  ani 
ino:tuc  finc  labore  Icgitur,&  ca  quae  leda  funt  rc- 
colendo  mcmoria  minime  cxcidunt.  Acccptabiljor 
cft  fenfibus  le^io  tacita  ^  aperta.  Amplius  cifi  intej 
ledus  inftruitur,  quando  vox  legentis  quiefcit,  Sc 
fub  filcntio  lingua  mouctur.Nam  clarc  Icgendo  ^ 
corpus  Iafsatur^5;  vocis  acumcn  obtundijur. 


ISIDOK.I     DE     SVMMO     BONO 

CP^  eontemplatfonc  &  adionc,     Cap.i  f. 

Ctiua  vita  innocentia  cft  opcrum  bonoru: 
A    cotcmplatiua,  fpcculatio  fupcrnorum.llla 

communis  multoru  cft,  ifta  vcro  paucoru. 
A6liua  vita  mundanis  rcbus  bcnc  vticur,  contcm- 
platiua  vcro  mundo  rcnunciaSjfoli  deo  viucrc  delc 
datur.Qui  prius  in  adiua  vfta  proficit,ad  contem 
plationem  bcne  cofcendit.Mcruo  enim  in  ifta  fuf. 
tollicur,  quia  in  illa  vtilisanucnitur*  Quicunqj  ad- 
huc  temporalcm  gloriam  aut  carna!cm  aftcdat  c6 
cupifcentia,a  contemplationc  prohibctui,vt  pofi- 
tus  in  adualis  vita  operationc  purgetur.In  ifta  cni 
prius  pcr  cxercitium  boni  opcris  cunda  cxhaurieii 
da  funt  vitia,  vt  in  illa  iam  pura  mcntis  acic  ad  con 
tcmplandum  dcu  quifqj  pcrtranfcat.  Et  liect  couer 
fus  ftaum  ad  contcmplatione  confccndcre  cupiat, 
tamcn  rationc  cogitur  vt  prius  in  aftiux  vitse  opc- 
rationc  vcrfetur.  Excmplum  itaquc  adiuse  vi- 
t^  de  lacob  (umc,qui  dum  ad  RachcI,hoc  cft  ad  vi 
fum  principum  dcftinarct,  qu3?  contcmplauoncm 
fignifieat:Lya  illijhoc  cft  laboriofa  vita  fupponit, 
qu3B  adiua  dem.oftrat.  Sieut  fepultus  ab  omni  nc- 
gotio  tcrrcno  priuatur:ita  &  contcplatiorti  vaeans 
ab  omni  oeeupationc  aduali  auertitur.  £t  ficut  ab 
aftuali  vita  confcedentes  in  cotemplationis  quietc 
fcpcliunturrita  ab  adionc  fceuli  reccdentes  cos  vita 
a^iua  in  fc  quafi  fcpclicndo  fufeipit,ae  per  hoe  vi- 
t^  mundan^  adiua  vita,&  vit?  zdiixq  eontempla- 
tiua  fepulcrum  cft.Viri  fandi  fieut  4  feercto  eonte 
plationis  cgrediiltur  ad  publieum  a6lionis:ita  rur- 
fus  ab  adionis  manifefto  ad  fccrctum  eontempla* 
tionis  intimse  rcucrtuntur^vt  intus  dcu  laudcnt  vbi 


trBEH  irr;  y^ 

5cccpcmnt:vnde  8c  foris  ad  cius  gloria  opcrintur. 
Sicut  aquil»  moris  eft  fcmpcr  oculum  in  radiu  fb* 
lis  infigerc,ncc  defledcrc  nifi  cfcae  folius  obtcntu: 
ita  8c  findti  a  cotcmplationc  ad  aduale  vita  intcr- 
dum  refleduntur,  cofiderantcs  illa  fumma  fic  efse 
vtilia,vt  tamcn  ifta  humilia  fint  paululum  noftrjc 
indigentiae  necefrariaJn  adiuae  vitq  generc  huma 
na  intentio  pcrfcucranter  incedit,  in  eotemplatio- 
ne  aute  fefe  per  mterualla  refumit,  ga  diuturnitatc 
contempIandilafsatur.Vifio  animalmin  Ezechie- 
Ic,qu^  ibat  8c  no  rcucrtebatur,  pcrtinet  ad  vitq  adi 
U3B  perfcuerantiam:&  iterum  ea  animalia  qu^  ibat 
&  reucrtebantur,  pcrtinet  ad  contemplatiua;  vit» 
menfuram,in  qua  dum  quifqj  intenderit,fua  rcuer 
beratus  infirmitate  reflcditur,  atq;  itcrum  renoua- 
ta  intcntionc  ad  ca  vnde  defccderatrurfus  erfgitur. 
Quod  fieri  in  aftiua  vita  non  poteft,de qua fi  quif 
q^  defiedat  vel  ad  modicum,ftatim  vitiorum  cxci- 
pitur  fluxu.OcuIus  dexter  fcandalizans  qucm  euel 
li  dominus  pr^ccpit,vita  conteplatiua  cft.Duo  ocu 
li  in  facie,adiua  vita  &  contcmplatiua  in  homine. 
Quiigitur  per  contcmplationem  cecideritin  erro 
rem,melius  cft  fi  euellac  contemplationis  oculum, 
feruans  fibi  vnum  vitae  a^aualis  obtutum,  vt  fit  vti- 
lius  illi  pcr  fimplicem  adione  ire  ad  vitam,  q  pcr 
contemplationfs  errorem  mitti  in  gehenam.  Saepc 
mens  ad  fumma  ab  imis  erigitur,&  faepe  a  fummis 
ad  inlima  ponderc  carnis  inclinata  rcflefticur.MuI 
tos  deus  cx  carnalibus  fua  gratia  vifitat,  8c  ad  con 
templationis  faftigium  eleuat.  Multosqj  a  contcm 
plationc  iufto  iudicio  dcfcrit,  8c  lapfbs  in  terrcnis 
operibus  dcrelinquit. 

K  iii 


iSiDORI     PB    SVMMO     BONd' 

<£D<^contcmptbnbusmaridi,  Cap.idTv 
A  qu^  fecu  1  i  a  m  atorib'  chara  funt,fatt  di  vc 
E  lut  aducrfa  refugiuntt  plusq^  aducrfitatibus 
mundi  gaudent  q  ptbfpehtatibus  delcftcn- 
tur.AIichb!»  ierse  a  dco,quibushoc  ftculu  ad  omnc 
commadum  profpcramr.  Scruis  autcm  dei  cunda 
huius  ittundi  cotraria  funt,  vt  dum  ifta  aducrfa  fcn 
tiunc,  ad  coelefte  dcfiderium  ardcntius  excircntur. 
Magria  apud  deum  rcfulgct  gratia,  qui  huic  mun- 
do  contemptibilis  fiierit.  Nam  reuera  hccefsc  cft 
Vt  qucm  mundUs  odit,diIigatur  a  dco.  Sandos  vi- 
ros  in  hpc  fetulo  legimus  pcregrinos  cfsc  &  hofpi 
tes.  Vnde  &  reprehenditur  Pctrus  quod  taberna- 
iculum  in  monte  fieri  cogitauit,quia  fandis  in  hoc 
mundo  tabernaculum  non  cft,  quibus  patria  &  do 
mus  in  coelo  cft.San&i  viri  ideo  contcmncre  cu- 
piuntmundum,&  motum  mcntis  adfupcrnareub 
carc,vt  libi  fe  recolligant  vndc  defluxcrunt,  &  fndc 
fe  fubtrahant  vbi  difperfi  funt.  lufti  qUi  rebus  ho- 
noribiisq;  ac  vitae  blandimentis  rcnunciants  proin 
de  fe  ab  omni  tcrrcna  pofsefsione  mortificant,  vt 
deo  viuant:ideoq;  feculi  huius  blanditias  calcant, 
vt  validiores  ad  vitam  illam  dc  huius  vitse  mortifi 
catione  confiirgant.Cunda  quippe  reporalia  qua- 
{i  herbse  virentcs  arefcunt  &tranfeunt:  fdcoquc  Sc 
pro  seternis  rebus ,  qu^  nunqua  arcfcunt,reifte  ifta 
•Q€i  feruUS  contemnit,  quia  in  cis  ftabilitate  no  afpi 
cit.Quipoftenunciatfonem  mundiad  fupernam 
patria  fahdis  deCideriis  inhiat,ab  hac  terrena  inte- 
tione  quafi  quibufdam  pennis  fiiblcuatus  crigitur, 
•&  in  quo  lapfus  erar,  per  gemitum  cofpicit:  &  vbi 
l^eriieneritjCUiiigaudio  magno  intendit.Q^i  vcro 


tiifea  iii;  J^ 

a  conSmpIationis  requic  reflexus,in  cuns  huius  fc 
culi  incfdit:(i  ad  memoriam  fui  reuertatur,  proti- 
nus  ingemifcitrquantumque  fuerint  tranquilla  qu^ 
perdidit,&  q  confufa  fint  in  quibus  cecidit,  ex  ipHi 
laboris  fui  difficulcate  cognofcit.  Quid  em  in  hac 
vita  iaboriofius  quam  terrcnis  dcfideriis  aftuarc? 
a^t  quid  hic  (ecurius^quam  huius  feculi  nihii  appe 
terc^Quicnim  hunc  mundum  diligunt,  turbulcn- 
tis  cius  curis  &  folicitudinibus  conturbantur.  Qui 
autem  eum  odiunt  nccfequuntur,intcrna  quiciis 
iraquillitatc  frucntes,futur«  pacis  rcquicm,  quam 
iliic  cxp€<^ant ,  hic  quodammodo  haberc  iam  in  • 
choant. 

CDc  San6tis  qui  (e  a  confbrtio  (cculi 
fcparant.  Cap.17. 

Andi  viri  funditus  (eculo  renunciantcs,  ita 
$     huic  mundo  moriuntur ,  vt  foli  deo  viucrc 

dcledentur:  quantoqj  ab  huius  feculi  con- 
uerfationcie  fubtrahunt,  tanto  intcrnjementisa- 
cic  praefentiam  Ad  8c  angelicae  ibcictatis  frcquen- 
tiam  contcmplantur .  Malorum  tam  praua  func 
opera  manifefta ,  vt  hi  qui  fupernam  patriam  dc- 
fidcrant ,  non  folum  morcs  eorum,(ed  &  confor- 
tra  fugiant.  Quidam  ctiam  corporalitcr  fcparari 
dcfiderant  ab  iniquis,vt  coru  non  inuoluantur  dcli 
dis.NonnuIIi  ctfi  non  corporali  difccfsu ,  fpiritali 
tamcn  ab  cis  intcntione  rccedunt:  qui  etfi  commu- 
nes  funt  conuerfationc,  difcrcti  tamcn  fiint  cordc 
vcl  opercEt  licet  (kpe  in  medio  carnalium  vitam 
deus  protegat  cIcaorum,tamcn  faus  raru  cfl  quif- 
que  inter  fcculi  voluptatcs  pofitus  a  vitiis  mancat 
illibatuSjin  quibus  &  fi  no  cito  implicctur,  aliqua- 

K  iiii 


ISIDDRI     PP    SVMMO     BpNb 

do  tameh  attbahitur.Neqj  enim  diu  tutuscfse  pote 
ifit  quf  periculo  proximus  fiierit.  Via  finc  ofFendi- 
CuIo,vita  monachi  fitie  cUpiditatis  ^  timoris  im- 
pediilieco.  Du  cnim  quifqj  a  cofortio  mudi  abflra 
hitur,  nec  cupiditas  eum  obhgat  confentietemjnec 
crueiat  fentientem.Bonum  efl  corporahter  remo  - 
tum  efsei  mundojfed  multo  eft  mchus  voluntate: 
vtruhqtie  vcro  perfedc.lllc  ergo  perfcdus  eft,  qui 
huiefeculo  &  corpore  &  cordc  difcretus  eft.Ona- 
ger  vt  ait  lob  contcmnit  eiuitate,&  monaehus  co- 
munem  fecularium  ciuiu  conucrfatione,  Hi  aducf 
fa  vit?  noftr^  appetunt,  profpcra  contemnunt ,  vt 
dum  ab  eis  h^c  vita  dcfpicitur,futura  inueniatur. 
CDc  pir^ccptis  ahioribus  monacho- 
rum.  Cap.iS. 

Lia  funt  prseccpta  qu(j  dantur  fidchbus  co- 
A   munem  vitam  in  feculo  agentibus,atq5  alia 

feculo  huie  renunciantibus.IIhs  cnim  dici« 
citUrvtfuaomniabohagerant,iftisvt  fua  omnia 
dcrclinquant.llli  prseccptis  gcneralibus  aftringun 
tur.ifti  piraeccpta  generalia  pcrfedius  viuendo  tra- 
fccndunt.Ad  pcrfcdum  non  fufficit  nifi  vt  abnega 
lis  omnibus  fufs  ctiam  feipfum  quifqj  abncgct.Scd 
quid  cft  fcipfum  abncgarc,  nifi  volfitatib^  propriis 
rehuciarc>  vt  qui  fupcrbus  erat,  fit  humilis:  qui  ira- 
cundus,  cfsc  fludcat  manfuetus.Na  fi  ita  quifq;  re 
hunciet  quse  pofsidet  omnibus,  vt  fuis  non  rcnuh- 
ciet  moribus,non  eft  Chrifti  difcipuIus.Qui  cnihi 
rcnunciat  omnibus  rebus  fuis,fua  abnegat:  qui  ve- 
rorchunciac  moribus^  prauis,  femetipfum  ifcilicet 
abncgat.  Vndc  &  dominus/Qui  vult,  inquit,poft 
me  Venire,abncget  fcmetipfum. 


II  BER       I  I  I.  yj 

^De  profefsione  monachdmmJ     Cap.r^i! 

Vi  nonrigidaintentione  monachi  profef- 

Q^  fione  fedantur,quato  fuperni  amoris  pro- 

pofitu  difsolute  appetunt,  tanto  procliuius 

ad  mundiamorem  denuo  reducutur.Nam  profef- 

fio  non  perfeda  pr^fcntfs  vit(j  repetft  defideria:  in 

quibus  eifi  nondii  monachus  alliget  opere ,  iam  ta 

mcn  alligat  cogitationis  amore.Logc  quippe  a  deo 

eft  animus ,  cui  hqt  adhuc  vicadulcis  eft.Ifte  enim 

quid  dc  fupernis  appetat,quidve  de  infimis  fugiat, 

nefcit.Nam  ficut  fcripmm  eft^Q^i  apponit  fcien- 

tiam,apponit  &  doIorem.Qiiantu  cnim  quifq;  po 

tueritfuperna^fcire  qu(^  appetat ,  tanto  de  infimis 

acrius  quibus  inhaeret,  dolere  dcbct.  Propter  hoc 

cm  &  lacobus  apoftolus  dicit,Miferi  eftote,Iugete 

&  plorate.rifus  vefter  in  ludu  conucrtatur,  &  gau 

diu  in  mcerore.Hinc  ecia  domin^jBeatijinquit,  qui 

Iugcnt,quoniam  ipfi  confoIabun(;^r.Etrurfum,V<j 

vobis  qui  ridetis,quoniam  flebitis.Qui  ad  hoc  co- 

uerfionem  fantoatis  praetendit,  vc  aliis  quanddq; 

pr^efse  dcfideret,ifte  n5  difcipulus  Chrifti  fed  pra 

uitatis  fedator  exiftit,quia  non  pro  dco,fed  pro  fe- 

culi  honore  portarc  ftudet  crucis  Chrifli  laborem; 

4CDe  humilitate  monachi  vcl  opere.     Cap*  2,0. 

Vmmavirtus  monachi  humilitas^fummil 

S     vitium  eius  fuperbia  eft.Tunc  aute  fe  quif- 

q-,  monachum  iudicet,  quando  fe  nlinimu 

cxiftimauerit,  ctia  cum  maiora  virtutum  opera  gcf 

fcrit.Qui  mundu  defcrunt,  &  tamcn  virtutes  prae- 

cepcoru  finc  cordis  humilitatc  fequunturiifti  quafi 

de  excelfo  grauius  corruut,quia  deterius  per  virtu- 

tem  elationem  deiiciuntur,  q[  per  vitia  prolabi  po- 

K  v 


ISIDORI    DE    SVMMO    BONO 

tiicmnt.  Omnfs  dei  feruus  de  fuis  mcritis  non  dc2 
bet  extolli,  dum  pofsc  videat  cx  infcrioribUs  fibt 
pr^Iatiores  alios  fieri.  Nouerii  autcm  omnis  fan- 
dusfe  altcrius  non  prseponcre  fanditati.  Sempct 
enim  confcicniia  ferui  deiiiumilis  efse  dcbct,  &  tri 
ftis,fcilicet  vt  per  humilitatcm  no  fupcrbiat,  &  per 
vtilem  moerorem  cor  ad  lafciuiam  non  difsoluat. 
Dei  feruus  dum  bonum  aliquod  opus  agit,  virum 
ei  ad  boni  remuneratione  pertfneat  qux  facit,  in- 
certus  efl,  ne  forte  difcufsionc  coeleftis  iudicis  reus 
penfctur,&  in  his  qux  dci  funt  negligeter  aut  fu^- 
be  aliquid  operafse  inueniaiur.  Ideoque  pro  hoc 
ipfo  triflis  moerensque  cfficitur,atquc  indcfincntcr 
turbatur:reminifccns  proculdubio  fcriptum  cfse, 
Malcdiiftus  qui  facitopus  domini  negligcnter.  N^ 
veraciter  condcmnamur ,  (i  per  torporem  ea  quas 
bona  funt  agimus.  Dci  fcruum  finc  intermifsionc 
Iegcre,orare,&opcrari  oportet,  ne  fortc  mentem 
ocio  deditam  fpiritus  fornicationis  fubripiat.Cedit 
cnim  labori  voluptas:animum^utcm  vacantem  ei 
to  praeoceupat.  Contuere  Salomoncm  per  otium 
multis  fornicatfonibus  inuolutum,  6c  pcr  fornica- 
tionis  vitium  vfq;  in  idolatriam  lapfum. 

CDe  Monachis  quse  euris  feculi  occu- 

pantur  Cap.ir, 

I  qui  pro  dei  timore  feculo  rcnunciant ,  6c 

H   tamen  curis  rerum  familiarium  implican- 

turrquanto  fc  rcrum  ftudiis  occupant,  tan- 

to  a  charitate  diuina  feipfos  fcparant.  Qui  fimul 

Sc  terrenis  parcrc  curis  &  diuinis  cxerccre  ftudcnt, 

vtrumque  complcftere  fimul  non  valent.Nam  du 

as  curas  paritcr  inefsc  pe^ori  humano  non  pofsc^ 


tlBER       llf,  78 

ic  duobus  {eriifentcm  didminis  vtHfque  placcre  dif 
iicile  cfscNifi  prius  a  fccreiioribus  cordis  cx-peila  - 
tur  importuna  fecularium  multitudo  curarum,ani 
ina,quac  intrinfccus  iacct,nequaquam  refurgit.Na 
dum  fc  per  innumeras  fcculi  cogitationes  fpargit, 
ad  confideratione  fui  fe  nullatcnu.^  coiligit.  Argui- 
tur  eorum  tcpor  qui  deo  vacarc  volentes,  Sc  mun- 
do  renunciant,  Sc  cura:s  ptoprias  afpernantur ;  fed 
dum  propinqiioru  vtilitatcs  procurant,a  dei  ama- 
refefeparant.Virfpiritalisita  prodefsc  debct  fuac 
propinquitati,vt  dum  illis  gratiam  carnis  prseftare 
{ludet,ipfc  a  fpiritali  propofito  ncquaquam  decii- 
■net,  Multi  enim  monacliorum  amore  parentum 
non  folum  tcrrenis  curis,fed  etiam  forcnfibus  iur- 
giis  inuoluuntur,  Sc  pro  fuorum  tcmporali  falute 
fuas  animas  pcrdiderunt.Intcrdum  ordinata  difcre 
tio  efl,  dia  negatur  proximo  quod  prasflatur  extra^ 
neo,vt  noueris  non  prohiberi  pietatis  officium,fed 
•negari  carnalitatis  afTedum.  Parentibus  enim  ear- 
naliter  prseflatur  quod  cxtraneis  pic  impenditUr. 
Sicut  noftra  nobfs  non  odicnda  efl  anima^  fed  eius 
carnales  affcdus  odfo  habcre  debemus:ita  nec  pa- 
Tcntcs  odio  a  nobis  habcndi  funt,fed  eorum  impe^ 
dimenta  qux  nos  ab  itinere  redo  pr£epediunt:dum 
tamen  dominus  ita  proecipit  a  nobis  parentcs odi- 
rc,ficut  &  animas  noftras.Figuram  fandorum  vf^ 
rorum  renuncianlium  fcculo  vaccas  defignafse  al 
lophilora  arcam  dei  geflantcs.  Nam  ficut iliae  pi- 
gnoruin  afFedibus  ^  redo  iiinere  minime  digreCsq 
funt,  ita  8c  vir  fandus  mundo  renuncians  parete- 
Ise  obtentu  non  debet  abono  impcdiri  propofuo* 


isiDORi    DE    SVMMO    BONO 

CDc  his  qtii  a  dco  mundi  amorc  prS- 
pediuniur.  Cap.ii. 

Vlti  eupiunt  conuolare  ad  gradam  dci,  fcd 
IM  timcnt  carcre  oblcdamcnto  mundi,  Prouo 
cat  quidc  cos  amor  Chrifli,  fed  rcuocat  eu- 
piditas  reculi.Qui  proinde  obliuifcuiur  voti,  quia 
capiiitur  illeccbris  vanitatis.Quascunq;  mcns  pro- 
cellis  mundi  huius  inuoIucris,lign(i  confccndc  cru 
ciSjVtamari  id  cft  tempeftatc  huius  (cculi  libcrc- 
ris.Nam  nullus  te  a  lacu  mortis  humanas  faluabit, 
nifi  Chriftus  cruerit.Qui  (cculo  rcnunciarc  difpo- 
fuitjtrafgrcfsionis  reatu  afiringitur,fi  votii  mutaue 
rit.  Atrociter  cm  in  difcufsibne  diuini  mdidi  argue 
di  funt,qui  quod  profefsionc  fpopoderat,  implcrc 
opcre  eontepfcrunt.Mirabilitcr  eoparatur  fimilitu 
do  a  voluptatibus  mundi  eonanti  rcdirc  ad  dcum, 
rctinentibus  cum  cupiditatibus  fceuli,ei  qui  dormi 
tas  cxurgcre  conatur  6c  fopore  fomni  dcprimitur. 
Illeenim  adbonum  nouitredirc,&  voluptatum  fa 
fcibus  no  irrctitur.  Ifte  melius  eligit  vigilare,fcd  fo 
poris  torpore  tenetur.A  bono  in  dcterius  lapfos  fu 
pra  carbones  frigidos  ficri  nigriorcs,quia  p  torpo- 
rcm  mentis  ab  igne  charitatis  dci  cxiindi  funt,  3c 
per  mundi  appeutum  a  luce  fupern^  illuminatio- 
nis  priuati  nigrcdinc  pcccatorum  fufcatur.  Quida 
intentione  bonae  opcrationis  metu  cxtingunt  ino- 
pi3e,ncc  permittutur  infirma  mete  defidcrata  perfi 
ccrc,&  eum  indigerc  in  mundo  mctuut,d  gloria  fu 
perna  femctipfos  abfcindunt.  Multis  cofiliorum  ar 
gumcntis  infidiatur  cis  diabolus  in  acquirendo  plu 
rimajqui  in  paucis  &  modicis  noucrant  cfse  contc 
ti.Opponit  igitur  in  corum  mctcs  futuras  filiorum 


1 1  B  E  R       III.  y^ 

cgcftatcs  pcrfuadet  habere  plura,  vnde  fibi  egenif^ 
^5  rttffidat,quatenus  his  blandimentfs  intentioncm 
bonae  dcuorionis  (ubuertat,  atque  in  terrenis  lucris 
deccptam  mcntcm  reducat.  Multfs  argumentisinfi 
diatur  dfabolus  cfs  qui  renunciant  fceulo,  vt  eius  fe 
itcrum  amorf  fubftcrnant.Grauius  aute  illos  in  con 
cupifcentns  icculi  ferit,quos  poft  renunciatfonc  ad 
mundf  amorcm  reduxerit.Et  maxfmc  per  ccnodo- 
xfam  fubiicit  iibi  dfabolu  $  monachum,  vt  quem  per 
(cculf  amorc  rcunere  non  potuft,  ab  humilitatfs  enl 
mine  fubtrahat,  &  fupcrbiae  tumore  fibf  fubdiiu  fa- 
ciat.Dei  fcruus  fempcr  fallentis  diaboli  praeuidere 
debet  in{idias,&  magis  in  bonis  opcrib®  cordis  ^t" 
bct  adhibcrc  cautclam,nc  pcr  vanam  gloriam  pcr- 
dat  fcmetipfum  ac  percat,  cundaque  bona  amittat 
qu«  rcfte  agendo  obtinucrat. 

<£De  ladantia.  Cap.23. 

Am  in  faftis  q  in  didis  cauenda  eft  iadan- 
T    tia,flenda  tn  eft  ruina  qua  fibi  quifq;  magi» 

g  deo  plaecre,  &  laude  ab  hoibus  copararc 
ftudcat.Vanus  &  erroris  eft  animus  plenus,famam 
appetcre,&  ad  capicdam  terrcnam  laudcm  ftudiu 
darc.Circunfpice  tcmetipfum  homo,nihiIq;  tibi  ar 
roges  de  his  qu?  in  te  flint  pr^ter  peccatu.Non  dc- 
clinat  ad  dexteram,qui  non  fibi,{cd  dco  tribuit  bo- 
na  qu^  agitmcq;  ad  finiftram  fe  vcrtit,quide  diuina 
indulgcntia  peecandi  Kcentiam  non  prsefumft.  Hoc 
cft  quod  propheta  aitjHscc  via  ambulate  in  ea,  nc- 
quc  ad  dexteram  neq;  ad  finiftram  declinantcs.  Ve 
rum  eft  quod  natura  expetit  deledari  '\vi  laudfbus: 
fcd  tunc  rc6^e  fi  in  deo  non  in  ^^  quffq;  laudetur,  {\- 
cut  fcriptum  eft,  In  domino  laudabitur  anima  mea. 


i  S  I  D  O  R  I     DE     S  V  M  M  O     B  6  N  O 

Saepc  vanam  gloriam  contemnendo ,  m  aliu4  gc- 
nus  clatfonis  incfditufjdum  m  fe  quifque  gIori3tu|t 
pfo  eo  quod  contcmnat  ab  hominibus  laudc.Qui- 
bufdam  conccfsum  cfl:  tantumdem  beneagere  & 
frudum  boni  operis  non  habcre,quod  ip|l  tibi  au- 
fcrunt  per  ftudium  humanc  fadantiae.  Semper  fua: 
afpiciant  foeditatem,qui  vanae  gloriae  fauores  dili-^ 
gunt,&  perdidifsc  bonum  opus  dpleanr,  quod  pro. 
humana  oftenrationc  fecerunt.  Amafor  van»  glo- 
ri^  vnde  pofsit  (empcr  laudari  agerc  no  quiefcir,& 
fubindeillfvircsvanitatisprauus  appetitus  augcr, 
Boni  opcris  inchoatio  no  debct  citius  palam  ad  ho 
mfnum  cognitioncm  venfre:  ne  dum  boni  fnchoa- 
tfo  humanis  oculfs  rcfcratur,  a  virtute  ^pcrfeftionfs 
inanefeat  fntcntio  fan^litatis.  Ante  maturita^is  cni 
tcmpus  mcfscs  florcmes  cito  percunt,  gcrminaquc 
mutilia  fiunt.Virtutcs  fandorum  per  oftcntationfs 
appctirum  domfnfod^monum  fmmundorum  fub- 
iicfuntur,ficut  Ezechfas  rex  qui  dfuitfas  fuas  Chal- 
dsisper  iadantfam  prodfdfc,  &proptcrcaperitu- 
ras  pcr  propheram  audfuit,vt  fignificaret  dci  fcruii 
vfrtutes  fuas  dii  vansc  glorise  ftudio  prodfderit,fta- 
tim  daemoncs  fuorum  opcrum  domfnos  facere,  fi- 
cut  flle  pcr  oftetationcm  Chaldaeos  rerum  fuarum 
domfnos  fecft.Optfma  cft  illa  difcretfo ,  vt  &  nota 
linc  opera  noftra  ad  def  agedam  gIorfam,&  qccuU 
ta  pro  clatfonc  vfcanda  humana.  ille  autc  dcbet  pu 
blfcarebonii  quod  aft,qui  pcrfe6la  humilftatc  fun- 
datus^nulla  iam  clatione  cotingitur.  Nam  fs  qui  fc 
jntclligit  adhue  amore  laudis  pulfari,  fada  bona  in 
ocGuko  agat,ne  fortc  quod  egeric  perdat.Interdum 
viri  fandf  dum  cupiunc  fundft^s  fuam  mutabilita- 


iiBER     iii;  80 

fimcorngcre^aliquando  tumore  tanguinur cla- 
lionis  fax  Gonfcii  aftionis  iuftiti^^fcd  ab  huius  fijb- 
repcionis  malo  humilicatis  compun&ione  purgan- 
tur.Viri  (anfti  nonnunquam  quofdam  dc  fe  audica 
tes  in{lruuut,&  tamcn  in  his  alca  fe  conjfidcracione 
cudodiunt,  ne  dum  alios  a  cerrena  intentione  cri- 
gunc,ip|(i  in  tcrrcn«  laudis  appecicu  demcrgantur» 
Quidam  per  ineautam  virtutum  iaftantiam  rela- 
buntur  ad  vitia,&  quidam  dum  vitioru  impulfuni 
frcquentcr  plangunt,dc  ipfa  infirmitatc  pcr  humi- 
litacem  validius  conualefcunt.  Plerunque  vtile  cft 
arrogantibus  defcri  a  deo:  quatcnus  fua  infirmita- 
tis  confcii  ad  humih*catem  redeant,  Sc  humilcs  poft 
cafum  cxiftant.  NonnuIIi  falf^  opinione  arrogan- 
tix  fc  cfsc  pcrfcdos  exiftimant ,  dum  non  iint  qui 
obortis  rcntacionibus  innocefcanc  Tanco  quifq;  (ic 
vcricati  vicinior,  quanto  fc  cfsc  longius  ab  ca  fuc- 
ric  arbicracus.  Hoc  enim  humilitatis  cft ,  quae  deo 
homincm  iungit.C?tcrum  hominum  iadancia  ocu 
Ios,quibus  deus  videri  poccrac,  claudic.  Sicuc  folis 
radius  dum  confpieitur,acics  oculi  hcbctatur:  fic  Sc 
qui  immoderate  altiora  fe  Ccrutatur,  ab  incentione 
vcriobtunditur,  Sicut  aquila  cx  alto  ad  efcas  colla 
titur:fic  homo  de  alto  bonas  coucrfacionis  pcr  car- 
nalem  appccicum  ad  infcriora  demergicur. 

<[De  Hy  pocrifi.  Cap.  1 4 . 

Ypocrita  verba  fandorum  habet,  vitam  no 

H    habct:  8c  quos  per  fcrmonem  dodrinjB  gc- 

nuerit,no  fouct  exeplis  fcd  deferit:  qa  quos 

vcrbo  ^difipat,  vita  8c  moribus  deftruit.  Hypocri- 

tas  fimulatorcs  dicuntur,qui  iufti  no  eCsc  qu«runc. 


IS IDORI     DE     SVMMO     BONO 

(cdtantum  videri  cupiunt.  Hi  mala  agunt,  6c  bon^ 
profitcntur.  Pcr  oftentationem  quippe  boni  appa- 
rcnt:per  a6tionc  vcro  mali  exiftunt.  Omnia  pofsut 
a  fimplicibus  vitia  perpctrari,  fimplatio  vero  &  hy 
pocrifis  non  committitur,nifi  a  malc  afiutis  per  cal 
liditatem  valentibus  vitia  fub  fpecie  virtutum  ccla- 
rc,&  non  vcram  fanditatem  obiicere.  San^i  no  fo 
lum  gloriam  fupra  modum  fuum  omnino  non  ap- 
petunt;fcd  ctiam  hoc  ipfum  videri  refugiunt,  quod 
efse  meruerunt^Hypoeritse  autcm  maliti»  fuse  oc- 
culta  tegcntcs  ante  oculos  bo^.inum  quadam  inno 
centiae  fanditate  fe  veftiunt  vt  venerentur.  Qu^ibus 
bene  diuina  vocc  dieitur,  Vs  vobis  hypoerita;  quia 
fimiles  fadi  eftis  fepulcris  dcalbatis,  quse  foris  qui- 
dem  apparet  hominibus  fpeeiofa,  intus  vero  plena 
funt  ofsibus  mortuoru.Ita  &  vos  quldem  foris  ap- 
parctis  hominibus  iufti^intus  vero  pleni  cftis  auari- 
tia  &  iniquitate.  Duplieiterdamnantur  hypocrir», 
fiuc  pro  occulta  iniquitatc,  fiue  pro  operta  fimula- 
tione.Ex  illo  enim  condemnatur ,  quia  iniqui  funt, 
cx  ifto,  quia  oftendunt  quod  non  funt.Non  femper 
Jatent  hypoeritac:na  ctfi  in  principio  fui  quidam  no 
pateant,prius  tamc  §  vita  corum  finiatur  quam  fi- 
mulatc  vixerint  deteguntur.  Omne  enim  finceruni 
permanet.Nam  qu^  fimulata  fiint  dii^turna  cCse  no 
po{sunt.Non  corum^efperada  eft  falus,  qui  adhuc 
aliquid  terrcnum  fapiunt  dum  pofsint  &  in  oecul- 
tis  agcrc  vnde  iuftificcntur.  Hicnim  melipres  funt 
hypocritis,co  quod  mali  fint  in  aperto,  &  in  occul- 
to  boni.HypocritsB  vero  in  occulto  mali  funt,  &  bo 
nosfc  palam  oftcndunt.Hypocritam  iuftus  argue- 
re  prohibctur,ne  deterior  caftigatus  exiftat  (dicccc 


ilBER       IIU  g| 

SaIomone,)NoIi  arguere  dcrirQrem  fic  oderu  te. 
CDelnuidfa.  ^        ^  Cap.if^' 

luor  alieni  boni  ruu  punit  au61torcm.  Nam 
L    vnde  bonus  profidt,inde  injuidus  contabc- 

fcit.Homines  prauc  viuetes  ficut  dc  bono- 
rum  lapfibus  gratulantur,ita  de  eorum  rede  fadlis 
boniqj  perfeuerantia  confunduntur.Inuidus  mcm 
brum  eft  diaboli,cuius  inuidia  mors  introiuit  in  or 
bem  terrarum.Sicut  &  fuperbus  membrum  efl:  dia 
boli^dcquofcriptumeft,  Omne  fublimc  videt,  Et 
ipfe  eft  rex  fuper  omnes  filios  fuperblae.  Nulla  cft 
virtus  quaenon  habeat  cotrarium  inuidiae  malum. 
Sola  mifcria  carctinuidia,  quia  ncmoinuidet  mifc 
ro,rui  reuera  no  liuor  obiieitur,fed  fola  mifericor- 
diaadhibetur.Multi  &bonos  imitari  voIunt,&  de 
bonorii  profedibus  inuidi(^  liuorc  tabeictint.Qup 
fit  vt  ncc  illi  eorrigantur  a  malo  fuo  :  fed  per  inui- 
dentiam  deterioretur,&  bonos  a  rcdo  ftudio  qua* 
tum  in  ipfis  eft,  fi  potucrint  deprauare  conentun 
Qu,andamaIos  boni  proficere  vident,  non  fcanda 
hzcntur  :fed  qucm  fint  finem  habituri  maximc  co- 
gitcnt.  Hoc  omnis  inuidus  alienis  virtuiibus  prse- 
ftat,quod  beato  lob  Sathan  pr^ftitit.Na  dum^mil 
latur  profperitatibus  commouitaduerfa.  Sed  dum 
credidit  eum  diabolus  pofse  profterncre,  inde  eius 
auda  funt  merita,atqj  indc  claruerunt  probabilio-. 
ra  patientise  documenta.  Ita  requirunt  inuidi  aditiS 
malse  famae,per  quam  bonorum  vitam  maculent^ 
ficut  qu«rebat  oftium  Sodomit3e,quo  domu XotH 
nocituriintroircnt.Illi  vcro c^citatc crroris  per^ 
cufsi  parietes  videbant,oftiii  non  inucniebant.  N6 
alitcr  inuidi  videndo  vclut  parietcm  virtutes  ii[$i^ 

1 


ISIDOR.IDE     SVMMO     BONO 

muUnt,vitia  vero  pcrquiruntjper  quse  corum  coil 
feientiam  vrant. 

CDe  Simulationc.  Cap.zS'.' 

Raudulentise  genus  in  modu  pharetr^  fub- 
F     tiliter  infidiarum  fagittas  celat,  vt  falfam  fa 

ciat  fecuritatem,decipiatqj  callide  eum  cori 
tra  quem  molitur  occultc.  Cauendus  eft  inimicus 
qui  manifeflus  eft,fed  magisillc  qui  videri  non  po 
teft.Facile  em  vincimus  quje  videmuSjqu^  aute  n5 
yidcmus  difFicile  a  nobis  cxpellimus.Raro  nocetur 
homo  ab  extraneis,{i  fui  eu  non  Igdant.  Magis  cni 
infidiis  noftroru  g  alioru  periclitamur.Latcnc  fajpc 
yenena  circumlita  mclle  verboru.  Et  tandiu  dcce-. 
ptor  bonitate  (imuIat,quoufq5  fallendo  dccipiat. 
CDeOdio.  Cap.27; 

On  homines  fed  viiia  odio  habenda  funt, 
N   Flebiliter  autcm  deplorandi  funt,  qui  odio 

in  fratrem  tabefcunt,  &  contra  alios  perni- 
tibfum  animi  dolum  feruant. A  regno  enim  dei  Cc 
feparant,qui  fcmetipfos  a  charitate  difsociat.  Sicut 
macer  ccclefia  praue  ab  hominibus  hxrctfcis  prc- 
mitur,fedtamcn  eos  venientes  adfc  benigna  cha-» 
ritate  amplcditur:  ita  8c  finguli  noftrum  quofciiq; 
inimicos  fuftinemus,  reuertetes  materna  imitatioe 
ampledi  ftatim  debemus.  Cito  ef^  ignofccndum 
cuig  dum  venia  poftuIat.No  pofse  peccata  dimitti 
ci  qui  in  fe  peccandi  debita  no  dimittit.  Forma  em 
nobis  indulgcntias  deus  cx  merito  conditionis  no* 
ftrae  impofuitjdum  icaprarc  nos  pr2ecepit,Dimit- 
tc  nobis  debita  noftra,  (icut  Sc  nos  dimittimus  dc  • 
bitoribus  noftris.Iuftum  cft  cnim  dei  iudicium^taa 
lumqj  pcccatori  a  fc  indulgcri  oftendit,  quantii  al- 


ilBEH       llle  81, 

i^erutro  vnufquirqj  in  fc  ofFenfb  indulget.  Quidani 
dcCais  fidcntcs  rnerftis  pfgrc  in  fc  delinqucntibu$ 
vcniam  prs^ft^nt/cd  nihil  profie^'t  efsc  illibatum  4 
culpa,qui  non  eft  paratus  ad  vcniam  :  dum  potiu^ 
hqc  magna  fit  cuIpa,quando  tardius  relaxatur  fra- 
tcrna  delifta.Qui  fratrem  fibi  tardius  reconciliat, 
deumfibi  tardms  placat.Fruflraenim  propitiart 
fibi  deum  quserit ,  qui  cito  placari  inproximum 
ncgligit. 

CPcVik^ionc.  Cap.28, 

Vo  funt  crga  dilcdioneni  proximi  confcr- 
D     uapda,vnum  nc  malum  qi^is  inferat,altcrfi 

vtbonum  intedat.Primu,vtcauc4t  I§edcre: 
fcquenter  vt  difca;  prasftare.  Amicitia  cft  anfmor$ 
focfetas.H^c  qufppe  a  duobus  jncipit.Nam  mfnus 
quam  inter  duos  dile^io  efse  non  poterit.  Antiqui 
cnfm  dixcrunt  dc  (bcietate  duorum,vnum  cfsc  ani 
inam  in  di^Qbus  corporibus  propter  vim  fcilj<^et  a- 
moriSjficutin  A^ibus  apoflolorum  legimus,  Erat 
illis  cor  vnum  Sc  anima  vna :  non  quia  mi^Ita  cor 
pora  vnam  habcbant  animam,  fcd  qm'a  vinculo  ^ 
ignc  cbaritatis  coiundi,  vnum  omnes  gencri^Iiter 
fine  difsenfione  fapiebant.  Amicitia  ^  profperas 
res  dulciorcs  efsc  facit,&  aduerfas  comiinione  teni 
perat,leuioresqj  rcddit:quia  dii  in  tribulatio^  ^mf- 
ci  confolatio  adiungitur,nec  frangitur  ^nimu§  ncc 
caderc  patit.Tuc  verc  amicus  aniatur,  (i  no  pro  fe 
fed  pro  dco  ametur.  Qui  vero  pro  fe  afnicu djligit 
infipienter  eum  ampleditur.Multiiin  terra  diucr- 
fus  efl,qui  carnaliter  homincm  moriturum  plus  ^i 
ligit,quam  oportet.Qui  cnim  intemperaritcr  ami- 
cu  amatjpro  fc  magis  illum  g  pro  deo  amat.Qua- 

l  ii 


isiDORI     DE     SVMMOftONO 

tum  ergobonus  eft  qui  pro  deo  fratrcm  dili'git,tan 
tum  pernitiofus  qui  eum  pro  feipfo  ampleditur, 
Plcrunqj  dlligit  in  alio  homo  quod  odit  in  fc,vtpo 
tein  infantibus.  Amamus  cnim  quandam  corum 
ignauiam,&  tamcn  odimus,quia  ignaui  efse  nolu- 
mus.Sic  lapides,  equos,  &  csetera  quselibet  diligi- 
muSjfed  tamc  nolumus  hoc  e{se,ctia  ii  pofsumus, 
CDefi^isamicfs.  Gap.ii^. 

Ito  per  aduerfafraudulcntus  patct  amicus: 
C  Nam  in  profpcritate  inccrta  eft  amicitia: 
nec  fcftur  vtrum  pcrfbna  an  foelicitas  dili- 
gatur.  Ssepe  per  fimulationem  amicitia  colitur,  vt 
qui  non  potuit  apcrte  dccipcre,  decipiat  fraudulcn 
tcr.Tunc  quifque  magis  fit  piecati  iuftiti^que  diuf- 
nac  contrarius,quando  defpicit  amicum  aliqua  ad- 
uerfitatc  pcrcufsum,Qua  in  re  6c  fibi  occafionem 
merccdfs  tollit,  &  crga  pcrcufsionem  proximi  cru 
dclis  cxiftit :  veluti  aSum  eft  intcr  Lazarii  vlcero- 
fum,diuitemque{uperbum.  Per  aduerfa  igitur  & 
profpcra  comprobaiur,{i  vtique  vcrc  diligaturde- 
us  &  proximus:quia  dum  aduerfa  procedunt,  ami 
cus  fraudulentus  detegitun  ftatimqj  defpicit  quem 
fe  diligere  fimulauit.  Amicitia  certa  nulla  vi  cxclu- 
ditur,nulIo  temporc  abolctur.  Vbfcunque  cnim  fe 
vertcrit  tempus,illa  firma  cft.Rari  funt  amici,  qui 
vfque  in  finem  exiftant  chari.  Nam  multos  a  cha- 
ritatc  aut  aducrfitas  temporis,  aut  contentio  qu^- 
libet  adfonfs  auertft.  Sqfc  per  honorcs  quorun- 
dam  mutantur  6c  morcs:&  quos  antc  conglutfna- 
tos  charftate  habuerunt^poftquam  ad  culmcn  ho- 
noris  venerint,amicos  habere  defpiciunt. 


CDc  Amicitia  muncrc  orta.    Cap-^o^ 

Ntcr  vcros  iamicos  amicitia  ex  bcneuolcn- 

I     tia  oritur,  inter  fidps  beneficio  adiungitur. 

Non  funt  fidelcs  in  amicitia ,  quos  munus 

non  gratia  copulat.  Nam  cito  deferunc  nifi  fempcr 

acceperint.  Diledro  enim  quae  muncre  glutinatur, 

codem  fufpenfo  difsoluitur.  Illa  vcro  eft  amicitia 

qu^  nihil  quserit  cx  rebus  amici,nifi  folam  beneuo 

lentiam,  fcilicet  vt  gratis  amet  amantcm.  Plcrunqi 

amicitia  cx  ncecfsitatc  vcl  indigentia  nafcitur,yt  fit 

pcr  quem  quifque  quod  defidcrat  confcquatur.lllc 

autem  eam  vcracitcr  qu^rit,  qui  nihil  cgendo  cam 

appctit.Nam  illa  cx  inopia  brcuis  cfl:  &  fqcata,ifta 

pura  atqj  perpetua. 

CDe  Concordia  malorum.       Capt^rJ 

Micitia  in  rebus  tantum  bonis  habcnda  eft. 

A    Nam  qui  ea  in  malo  vtuntur,noa  fibi  ami- 

ci  fed  inimici  exiftunt  .Concordiam  malo- 

rum  contrariam  efsc  bonoram.Et  ficut  optandum 

cft  vt  boni  pacem  habeant  inuiccm,  fic  optandum 

cft  vt  mali  inuiccm  fint  difcordes.  Vnanimitatem 

quippe  malorum  bonorum  cfse  contrariam  Pau-, 

lus  apoftolus  approbatj  qui  maloscotra  fe  diuidic^ 

quos  in  nece  fua  cocordafse  cofpexit,  Indc  &  in  le. 

ge.mare  rubrum,  hoc  eft  concordia  rnaloruni  ho- 

minum  diuiditur,vt  eledorum  via  tcndens  ad  bca- 

titudinem  non  impcdiatur.  Impcditur  aute  iier  bo 

norUjfi  marc,  hoccft  ynitas  no  diuidaf  iniqiloriS. 

fEDe  correptionc  fratern^,;      Gap.32. 

On  debet  vitia  aliena  corripcre,  qui  adhuQ 

N    vitiorum  cotagionibusferuit.lmprobucft 

enim  argucre  qucnqua  in  alio,  quod  adhuc 

I  iii 


t^IDOKI     DB     SVMMO    BONO 

depfchenditfti  fcmctipfo.Qui  veracitcr  fraternam 
vuk  corripeire  ac  fanare  infirmitate,  talem  fc  pras- 
ftarc  fratcrnae  vtilitati  ftudeat,  vt  eiim  quem  corri- 
p6re  cupit  hnmili  cordcadmoncat,  &  hoc  faciens 
cx  c^ompafsionc  quafi  communis  periculi,  ne  forte 
&  ipfe  fubiiciatur  tentationi.  Sicut  viri  fpirituales 
alicni  peccaticmendatiohctn  cxpedant:  ica  protcr 
ui  delinqucntibus  dcridendo  infultant5&  quantum 
in  ipfis  cft  cbslnranabilcs  putant,  nec  inclinat  cor 
ad  conipatiendi  mifericordiam,(ed  fupcrbietcs  dc- 
teftantur  atque  blafphcmaht.  Nonnunquam  acci- 
dit  vt  ihriraamicds  aliqua  redargutiois  chutrita  dif 
tordia^maiorchi  poftca  charitatcm  parturiativtpo 
te  dum  corriguntur  ea  quse  difpliccre  in  amico  vi- 
dchtiir^  &  hoc  quidcm  prihiuhi  noh  fine  quadam 
cmulatidhc  admt»hitusfufeipit,fcd  correptus  poft 
modiim  gi^atias  agit. At  cohira  multi  pro  parua  1« 
fionc  vihi  chariratis  refcindunt,  &  ab  amorc  dile- 
^iohis  fcfe  percnniter  retrahut.  Pleriqj  correptio  • 
Acm  fuahi  bflFiGium  charitatis  cxiftimat.PIeriqj  vc- 
fd  hdcipfum  quodex  chaHtate  corripiuntur  ad  in- 
jurise  cdntumeliam  trahunt.  Vnde  eucnit  vtexeo 
detM<>res  cfFfciahtUr,  per  quod  emehdari  obcdien 
do  |)btuei:utlSa!ubriter  accipiut  iufti  quoties  dc  fu- 
£s  excefsibus  arguutur.Superflua  aute  efl  (lumiiitas 
cbrd,  qui  fe  gefsifse  accufant  qux  non  admiferunt. 
Qui  vcro  fine  arrogatia  bona  fada  fua  pronutiat, 
prochldubio  hequaqua  peccat.  Eft  quorunda  excu 
fotfo  peilicrfbfum,qui  dum  pro  fuis  facihoribus  ar 
gUutur,vcrba  iuftoru  pro  cenfura  declinada  abii- 
daht,feruatfesfeditiino  itidicio  quo  puniendi  funt 
dudus  duhttemporahter  contcmnuht  iudicarifefc 


LIBER      111^  S4 

ab  hominibus.  Tniquis  molcfta  eft  vcritas  &  amd- 
ra  difciplina  iuftiti» :  ncc  deledantur  nifi  placcn- 
tii  propriae  imbecillitatis ,  iniuftiti^E  fcecundi,  & 
fterilcs  vcritati,caeci  ad  contucndam  lucem^^  ocu 
latiad  tenebrarum  afpicicndum  crrorem.  Corda 
Teproboru  lubrica  funt  ad  malum  confentiendum 
&fluxa,ad  bonumvero  confcntienduni  durifsi- 
ma.  Probac  Salomon,  &  iufti  emcndationem  cor- 
repti,&  ftulti  obftinationem  admoniti  diccs,  Do- 
cc  iuftum  &  fcftinabit  accipere.  De  ftulto  autem 
ait,  Qui  crudit  dcriforem,  ipfe  fibi  facit  iniuriam. 
NonnuIIos  tantae  efsc  prauitaus  homines,qui  dum 
ipfi  a  malo  corrigi  negligunt,  corripicntium  vitam 
falfa  criminatione  dctraftant,  6c  ad  fui  fcelcris  fo- 
latium  vfurpant,  fi  vcl  falfb  compcrerint  quod  ad 
infamiam  bonorum  obiiciant ;  ficut  cft  illud  cx  Sa 
Iomone,Bona  in  malum  couertit  impius,  Sc  in  ele 
^is  imponit  maculam.  V^  autem  illi  qui  &  fua  rc- 
nuit  vitam  corrigerc,  &  bonorum  non  dcfinic  dc- 
trahere  famse.Plcriq-,  mali  fimiles  fibiin  malu  de- 
fendunt,&  patrocinio  fuo  prauos  cocra  corrcptio-^ 
nem  bonorum  fufcipiut,nc  vnde  difpliccnt  emen- 
dentur,adiicicntes  in  Cc  alicna  dclida^  vt  non  tan- 
tum  de  fuis  malis,  fcd  etiam  de  alioru  facinoribus 
puniantur,quorum  peccata  defendunt. 

j[De  pr(jpofitis  ccclefije.         Cap.53. 

Ir  ecclefiafticus  &  crucifigi  mudo  per  mor- 
V    tificationcm  propriae  carnis  dcbet:&  difpcn 

fationc  ccclefiaftici  ordinis,  fi  cx  dei  volun- 
tate  peruenerit,noIens  quide  fcd  humilis  gubcrna- 
damfufcipiat,  Multis  intercipit  Sathanas  fraudi- 
bus  cos  g  vit«  &  fcnfus  vtilitatc  prsftates  Msc  8c 

1  iiii 


iSlDORl,    t»tL     SVMM6     feONO 

fiod^Csc  aliis  nolunt:  &  dum  cis  regime  animaril 
imponitur  renuunt^confultius  arbitrantes  otiofam 
vitaih  agere,^  lucris  animatum  infiftcre.Quocf  ta 
men  deccpti  agunt  pcr  argumenturti  dia^oli  fallen 
tis  eOs  per  fpeciem  boni,vt  dum  illos  a  paftorali  of 
ficio  retrahitjnequa^  pfoficiant,qui  eorum  verbis 
atqj  exemplisinftruipoterant.  Sandi  viri  nequag 
Dccupatfonum  fecularium  curas  appetunt,  fed  oc- 
cultb  ordine  fibi  fuperimpofitas  gemunt.Et  q^uis 
illas  per  mclioremintentioncm  fugiat,  tamen  pcr 
rubditam  mcntcm  portant.Quas  qufdem  iummo- 
pere  fi  lieeat  vitare  feftinant,  (cd  timcntes  occulta 
aifpenfationedeifufcipiuntquodrefugfunt,  exer- 
teht  quod  vitare  nofcuntur.  Intrant  enim  ad  cor^ 
&  ibi  cofulunt  quid  velft occu4ta  volnntas  dciifc^ 
feque  fubditos  debef e  efsefummis  ordinationibus 
cognofcentes  humiliant  ccfuicem  cordis  iugo  di* 
uin^  difpenfationis. 

<[I)cindignisprajpofitis.        Cap.34.' 

Onfunt  promouendi  adregfmen  ecclefi^ 

N    qui  adhuc  vitffs  fubiacent»  Hinc  eft  q)  prjc- 

ceptil  eft  Dauid,  non  sedificare  vifibiie  tem 

plufti,quia  fangufnum  vir,  id  eft,  belli  frcquentia  il 

li  efset.Qua  figufa  illi  fpiritaliter  admonentur,qui 

Vitforum  adhiic  corruptfonifuntdediti,nc  ternphl 

iedfficent:hoc.eft,eccIefiam  docefe  tte  prsefumant; 

No  debet  honorfs  ducatu  fufcipere,qui  nefcit  fub- 

iediis  tramite  vitx  melforis  pr^efre.  Neq;  eim  quff^ 

ad  hoc  tantum  prseficitur,vt  fubditoril  culpas  cor- 

rigat,&  ipfe  vitffs  fcruiar.  Quf  hon  fc  dfgnii  ad  epi 

fcopatum  exiftimat,Iocumeius  qui  dignus  eft  non 

prssoccupet.  Nam  tatn  fandu  eft  faccrdotii  nome^, 


t  I  B  E  R       1  I  !•  S^ 

vt  nulk  vmorum  nota  ma.ctilari  fc  fin^.  Grauius 
enim  conclenabitur,qui  indignus  fulcipit  quod  ti6 
meretur.  Qui  regimen  facerdotii  contendit  appe- 
tcre:ante  in  fe  dilcutiat,  fi  vitalionori  (it  congrua: 
quod  fi  non  dircrcpat,humilitcr  ad  id  ad  quod  vo- 
catur,accedar.  Reatum  quippe  culp^  geminat,  {i 
quifquam  cum  culpa  adfacerdotale  culmen  afpi- 
rat.Heu  me  miferum  inexplicabilibus  nodis  aftri- 
dum.Si  cnim  fufccptum  regime  ecclciiaftici  ordi- 
nis  rctineam,criminis  confcius  timorc  coeutior:  ii 
vero  deferam,ne  deterior  fit  culpa  fufceptum  gre- 
.  ge  rclinquere  amplius  formido;  vndiqj  mifcr  me- 
tuo,&  in  tanto  rei  difcrimine  quod  fcquar,ignoro. 
Vniufcuiufqj  cafus  tato  maioris  eft  criminis,  quan 
to  8c  prius  §  caderet  erat  virtutis.Pr(;ccdentiu  naq; 
magnitudo  virtutumicrefcit  ad  cumulum  fequcn-» 
tium  delidoru.PIeriq;  facerdotes  fux  magis  vtilita 
tis  caufa  q  gregis  pr^cfse  defiderant:nec  vt  profint 
pr(^fules  ficricUpiuntjfcdmagisvtdiuitcs  fiant  & 
honorentur.Sufcipiunt  enim  fublimitatis  culmen 
non  pro  paftoraliregimine,fedprofoliushonoris 
ambitioneiatq^  abiedo  opere  dignitatis,{blam  no*- 
minis  appetunt  dignitatem.  Dum  mali  facerdotes 
deo  ignbrante  non  fiant,tamen  ignorantur  a  deo: 
ipfo  pcr  prophetam  teftante,  Principes  extiterunt, 
fed  no  cognoui.fcd  hoe  ncfcire  dci ,  reprobare  cft, 
CDe  indodis  pracpofitis.  Cap.35^. 

Icut  iniqui  &  peccatores  minifteriu  facer^ 
S     dotalc  afscquiprohibetur :  ita  indofti  &  im 
periti  a  tali  ofncio  retrahuntur.llli  em  exc- 
plis  fuis  vitam  bonorum  corrumput :  iiki  vero  fixa 
ignauia  iniquos  corrigcre  nefciunt.  Quomodo  do 

1  V 


ISIDORI    DE    SVMMO     BOKO 

cerc  potcriit^quod  ipfi  noh  didicerunt?  Definat  lo- 
cum  docendi  fiif<:ipere,qui  nefcitdocere.Ignoran-. 
tia  quippe  prsefiilum,  viiic  non  congruic  fubiecao- 
ru.Caecus  enirti  fi  c«co  ducatum  praebuerir,ambo 
in  fbueam  cadunt.Sacerdotcs  indodos  pcr  Efaiam 
prophctam  dominus  improbat  diccns,  Ipfi,inquir, 
paftores  ignorabantintclligentiam.  Etiterum,Spc 
culatorcs  caeci  omncs^id  eft  impcriti  epifcopi.  Ne- 
fcicrunt,inquit,vniuerfi  canes  muti  non  valentes  I;C 
ttare,hoc  eftpl^bcs  commifsas  nonvalcntesrefi-. 
ftcndo  malis  per  verbum  doftrin»  defendere. 
CI^c  dodrina  &  excmplis  praepofitorum.  Ca.^dT, 

Am  doftrina  quam  vita  clarcre  debet  ec- 
T        clefiafticus  do<9:onNam  dodrina  fine  vi 

taarrogantem  rcddjt ,  vita  fine  dodrina 
inutilem  ficit,  Sacerdotis  prsedicatio  opcribus  eon 
firmanda  eft,ita  vt  quod  docct  v^rbo,inftruat  cxe- 
plo.Vera  eft  illa  dodrina,qua  viucndi  fcquitur  for 
ma .  Nam  nihil  turpius  eft  ,  quam  d  bonum  quod 
quifque  fermone  prflBdicat,expIere  opere  negligar. 
Tunc  enim  vtiliter  praedicatio  profcrtur,quado  ef 
ficaciter  adimplctur.  Vnufquifqj  pracdicator  &  bo 
n^  adionis,&  bon?  pr^dicationis  habcrc  dcbet  ftu 
dium,nam  alterum  fine  altero  no  facit  perfcdum, 
fed  prsBcedit  iuftum  bcne  faccre,  vt  firqucntcr  benc 
pofsit  docere.Omnis  vtilis  dodor  plcbibus  fubie- 
dis  ita  fe  praeftare  dcbct  atquc  infifteredodrin?,vt 
quanto  claret  vcrbo,tanto  clarcfcat  &  merito.  Na 
quod  Apoftolus  Timotheo  prascipit  cu  omni  im- 
perio  docerc,non  hortatur  ad  tumorem  fliperbi», 
fed  ad  honam  adionem  &  vit^  authoritatem ,  vi- 
delicct  ne  hbcrtatcm  prsEberet  peccadi^fi  benc  do- 


LiBER     nu  B^ 

icTCt  8c  ttflalc  viucrct,Vndc  &  dominus,  Qm  folue 
ik  vnum  de  mandatis  iftis  minimis,&  (ic  docucrir, 
iTjinimus  crit  in  regno  caelorum.Vidcs  ^  authorita 
te  magiftcrii  carct,qui  quod  doeet  non  facit .  Sicuc 
in  nummirmate  mctallum  figura  &  pondus  inqui- 
iitur,ita  in  omni  doftorc  ccclcfiafticOj  cfiid  fequa- 
tur,quid  doecat,quomodo  viuat.Pcr  qualitatcm  igi 
lur  metalli  do6lrina,pcr  figuram  fimiliiudo  parru, 
per  ppndus  humilitas  defignatur.  Qui  vcro  ab  his 
tribus  difcrcpaucrir,non  mctallum,fcd  tcrra  crit. 

CDe  his  qui  malc  doccnt  &  malc  viuunt. 
Cap.37. 

Nterdum  do6loris  vitio  etiam  ipfa  vcra 
I        do6lrina  vilclcit :  quia  dum  non  viuit  fi- 

cut  docCt ,  ipfam  quam  prxdicat  vcntate 
contefnptMem  facit .  Arcus  peruerfus  eft  lingua 
magiftrorum  docentium  benc,  &  viucntium  malev 
Etideoquaficxpcruerfoarcu  fagittam  cmittunr, 
dum  foam  prauafn  vitam  proprijc  linguse  idu  con- 
fodfunt.Qui  diuina  pr3edicant,&  ex  eiufdem  pras- 
dieationis  dignitate  viuerc  minus  curant,habenies 
verbum  dei  in  orc,&  in  opefe  non  habcntes,tnulta 
bene  doccntcS^nihil  aute  opcraccs,imitantur  Balaa 
arioIum,qui  corruens  opere,opcrtos  habuit  oculos 
ad  contuenda  luee  dodrinse.Qui  bene  docet  Sc  ma 
lc  viuiijtanquam  qs  aut  cymbalum  fonu  facit  aliis, 
ipfc  tamc  fibi  manet  infenfualis.Qui  bene  docct  Sc 
male  viuit,^docet  bcnc  viuentibus  proficit,^)  vero 
Inale  viuit,feipfum  occidii:ficut  faccrdos  ^  fi  dignc 
agk  vtfaccrdotcdecet,minifteriu  ci^  &  ipfi  &  aliis 
vtile  cftdndignc  aitt  viucs,  aliis  quide  vtilis  cft  lo- 


ISIDORr    DE     SVMMO    BONO 

quendo:fc  auiem  intcrficit  prauc  viuendo,  ac  per 
hoc  quodin  illo  mortuum  efl,  proprium  eius  eft: 
quod  vero  viuit  in  eo,  id  eft^  facrum  minifterium, 
alienumeft.Quibenedocet  &  male  viuit,^quatur 
cqreo,quibonam  quidcmaliis  lucem  praeftat,(c 
vero  in  malis  fuis  cofumere  viJctur  atqj  extingue- 
re.Quibenedocet  &male  viuit,  videtur  bonum 
malo  eon{ungerc,luccm  tenebris  commifecre,  vc- 
ritatem  mendacio  mutare. 

CDe  exemplis  prauorum  facerdo- 
tum.  Cap.38. 

Aepe  p  quos  iuftitia  docetur,pcr  ipfos  pcc- 
S    cati  morbus  irrepit,  &  mors  ad  plebcs  pcr- 

tranfit,  fcilicct  vel  dum  mala  docec,vel  dum 
praua  faciunt.PIcriq;  facerdotes  &  clcriei  prauc  vi 
uentes  forma  csetcris  in  malum  cxiftunt,qui  in 
bonis  exemplum  efse  debuerunt»Hi  cnim  quofcii- 
qj  exemplo  malae  couerfationis  fxiq  perdunt,de  il- 
lis  ratione  finc  dubio  reddituri  funt.  Ex  carnalium 
pr^pofltorum  exemplo  plerunquefit  vita  deterior 
rubditorum,&  plebis  merito  fiunt  tales  facerdotes, 
qui  exemplo  deteriore  populum  deftruant  no  aedi 
liccnt.Ex  merito  enim  plebis  nonnunquam  epifco 
pi  deprauatur,quatenus  procliuius  corruat  qui  fc- 
quuniur.Capitc  laguentc  castera  corporis  membra 
inficiuntur.Vnde 8c  feriptumeft^Omne caput lan 
guidum,&  omnecormoerens,aplanta  pedis  vfq; 
j^d  vcrticem  non  eft  in  co  fanitas.Caput  enim  lan' 
guidum,eft  dotStor  agens  peccatum :  cuius  malum 
ad  corpus  peruenit,dum  eo  vel  peccantc  vel  praue 
docete  peftifer  languor  ad  plcbes  fubditas  tranfit. 
Detcriorcs  funt  qui  fine  dodrinis  fcu  exemplis  vi- 


iiBEa     liil  87 

tam  moresqucbonorum  corrumpunt,liis,qui  Tubftl 
tias  aliorum  prasdiaq^  diripiunf.hi  enim  ca  qu^  ex- 
tra  nos  funt/cd  tamen  noftra  auferuntrcorruptorcs 
vero  morum  proprie  nofipfos  diripiunt,quonia  di'» 
uiciae  iuftorum  mores  eoru  funt .  Multum  crgo  di- 
ftant  damna  morum  a  damnis  tcmporalium  rcru; 
dum  ifta  extra  nos  runt,mores  vero  in  nobis. 

€CE)e  praepofitis  carnalibus.         Cap.^p^ 

Rouidcntia  pleruquc  diuini  confilii  ordi- 
P        nantur  prjepofiti,  mundana  &  cxteriora 

fedantcs,vt  dum  teporalibus  rcbus  fc  to- 
tos  impcndunt  fpiriialcs  tutiorcm  vitam  eontepla- 
tionis  cxcrccant.Quia  dnvq  funt  quicte  viucre  vo- 
lcntium  farcin?  curarum  cpifcopalium,prouidetf(5 
pc  deus  curis  dcditos  fccularibus ,  ad  fufecptionem 
rcgiminis,vt  dum  hi  cxteriora  fine  t^dio  procuratj^ 
fpiritalcs  rebus  intcrioribus  finc  impcdimcnto  rcru 
tcrrenarum  deferuiant.Dci  crgo  ordinationcm  ae- 
cufant  a  quo  inftituuntur  qui  epifcopos  condenat: 
dum  minus  fpiritualia,fed  magis  tcrrcna  fedantur. 
Ex  diuini  enim  tabernaculi  difpofitioc  ob  iniurias 
mundi  fcrcdas  &  turbines,quofdam  inftitui  cpifco- 
pos  (ccularibus  curis  infiftetes,vt  hi  qui  interius  fu* 
perna  dcfidcrant  nullo  tcrrcno  obfiftcntc  ncgocio 
iiberius  hoc  quod  amant  intendant.  Non  cft  itaque 
iudicandus  k  plebe  redorinordinatus ,  dum  magis 
oouerint  popuIi,fui  fuifsc  mcriti  perucrfi  rcgimen 
fufccpifsc  pontificis.  Nam  pro  meritis  plcbium  dif 
ponitur  a  deo  vita  redorum.ExcmpIo  Dauid,pec* 
cant  ad  comparationem  principum ,  qui  ex  mcrito 
plebis  prsuaricantur.Sentcntia  damnantur  Cham 
£Ui  Noe,qui  fuorum  praepofitorum  culpas  injpu- 


XSIDORI     DE     SVMMO     BONO 

blico  produntificut  Cham  qui  patris  pudcnda  noii 
operuit,fcd  derideda  moftrauit.  Habituri  funt  Sem 
jncritum  &  Iaphet,qui  rcuercnrcr  operiunt  qu^  pa 
tres  ruoscxcefsifse  cognofcuntjfi  tamcn  patru  fa- 
da  non  dihgant/cd  tantum  operfant  ncc  fmitctur. 
Nam  funt  qui  pr^pofitos  fuos  peruerfe  iudicat,  du 
tcrrenis  ftudiis  eos  plus  vidcrint  efse  intcntos,fi  vel 
parum  fam  ipfi  de  rpirftalibus  cogitauerfnt.Redo* 
rcs  crgo  a  deo  fudfcandi  funt,a  fuis  aiit  fubditfs  ne- 
quaquam  fudfcandi  funt,cxepIo  domfni,quf  per  fe 
vendcntcs  columbas  &  numularforu  menfas  pro- 
prfo  euertft  flagello  &  ppofecit  i  teplorvel  ctfam  (1" 
cut  dicft  Pfal.Deus  ftetft  fn  fynagoga  deoru^fn  me^ 
dfo  autc  deos  dffcernfi.  Quod  fi  a  fidc  exorbitauc- 
rft  redor,tuc  crit  argucdus  i  fubdftfs:  pro  moribus 
veroreprobfsrolcrandusmagis  qugm  dift?ing?n^ 
dusaplcbccft, 

C]Deiracundfsdo^oribuSr  Cap.40.' 

Racundf  do6tores  per  rabfem  furoris,df- 
I        fciplfnac  modu  ad  fmmanitate  crudelita- 

tis  conuertut:&  vndc  emendare!  fubditos 
poterantjinde  potius  vulnerant.  Ideo  fine  menfura 
vleifeitur  culpas  praepofitus  iracudus^quia  cor  cius 
difperfiim  in  rerum  curis  non  colligfturin  amorem 
vnfus  deitatfs.  Mens  enim  foluta  in  dfucrfis,catcna 
charftatfs  non  aftringitur,  fed  malc  lasfata  male  ad 
omncm  occafionem  mouctur. 

CDe  fuperbis  dodoribus.  Cap.  4  r. 

Onus  doftor  Sc  in  humilftate  feruat  difct 
B        plfnam,  &  per  dffcfplinam  non  incurrft 

luperbfam .  Elati  autem  paftores  plebes 
tyranniee  prcmunt,non  regunt,quique  n6  dcifid 


IIBEK.       III.  SB 

fuam  gloriam  a  fubditis  exigunt .  Multi  {iint  qui  in 
verbo  doi^rinse  non  humiles  fed  arrogaces  cxiftut: 
qui  &  ipfa  Tcda  quae  pradicant,  non  ftudio  corrc- 
dioniSjfcd  vitio  clationis  annunciant.  Multifunt  g 
non  cx  confulcu  ^dificandi,fcd  cx  tumore  fupcrbie 
di  docentincc  vt  profint  fapicntes  (unt,(ed  vt  fapie 
tcs  videantur  doccre  ftudent.  AEftimatio  praua  ar 
rogantium  facerdotum,per  quam  imicatur  fandos 
rigore  dircipIin2B,&  fequi  negligunt  charitatis  af- 
fettione:videri  volut  rigida  feueritatc,  fed  formam 
humilitatis  pr2eftarenequcunt,vtmagis  tcrribilcs 
quam  mites  afpiciantur.Superbi  dodores  vulncra- 
re  potius  quam  emendare  nQuerunt(SaIomone  te^ 
ftante  qui  ait,)In  orc  ftulci  virga  fupcrbi^,  quia  in- 
crepando  rigidc  feriunt,&  compati  humilicer  nc- 
fciunt .  Bene  alieni  peccati  curanda  vitia  fufcipic, 
qui  hoc  ex  cordis  dile^lione  &  humili  confcicntia 
facit.Csetcrum  qui  delinquccem  fupcrbo  vel  odio- 
fo  animo  corripit,non  cmendat  fed  pcrcutic.Quic 
quid  enim  proteruus  vel  indignantis  animus  pro- 
tulcrit,obiurgatis  furor  cftjUon  diledio  corrigecis, 

CDc  humilicate  prsepofitorum.      Cap.^i. 

Vi  pr^iicitur  ad  regimcjtaliter  erga  difci- 
Q^      plina  fubicdoru  prazftare  fe  debeCjVt  non 

{blu  authoritate,veru  ccia  humilitate  cla- 
refcat.Sed  tamcn  ita  erit  in  co  virtus  humilitatis,nc 
difsoluatur  vica  fubditoru  in  vitiis:atqj  ica  auchori^ 
tas  aderit  potcftatis,  nc  pcr  tumorem  cordis  fcuc-r 
ritas  cxiftar  immoderationis.Hatc  cft  enim  in  dei  fa 
cerdotibus  vera  difcrecio,qua  nec  p  hbertate  fupbi, 
nec  ^  humilitate  rcmifsi  fint.Hinc  cft  ^  fan^i  cum 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

tnagnaconftantiarcdargucrunt  ctiam  principum 
vitia,m  quibus  cum  rumma  effet  humiIitas;Ioco  ta 
men  ncceffario,Iibere  tranfgrersores  iuftiti»  inerc* 
pabant.  Aliquando  etiam  fubditis  nos  oportet  ani* 
moefsehumiliorcSjquoniamfada  fubdicorum  iu- 
dicatur  a  nobis,noftra  vero  dcus  iudieat,  Agnofcat 
cpifcopus  fe  efse  conferuum  plebis ,  non  dominum 
VCrum:hoc  charitas  non  condirio  cxigit. 

iJ£Dedo6trinaediferetione.  Cap.^^J 

On  omnibus  vna  eadcmquc  dodrina  eft 
N       adhibenda/ed  pro  qualitaie  moru  diuer- 

fa  exhortatio  erit  do6torum.  Nam  quof- 
<3am  inerepatio  dura,  quofda  vero  exhortatio  cor- 
rigit  blanda.Sicut  periti  medici  ad  varios  corporis 
morbos  diuerfo  medieamine  feruiunt ;  ita  vt  iuxta 
vulncrum  varietares  medieina  diucrfa  iit,fie  &  do^ 
€tor  cccIefiSB  iingulis  quibusquc  hominibus  eogruu 
doStrinx  remedium'  adhibcbit,  6c  quid  cuiqj  opor- 
teat  pro  ^tate,pro  fexu  ae  profefsione  annuciabit, 
Non  omnibus  ea  quae  funtclaufa  aperienda  funr. 
Multi  funt  cnim  qui  caperc  non  pofmnt ,  quibus  fi 
indifcrete  manifeftetur,ftatim  autdetrahiit  aut  ne- 
gligunt.  Prima  quippe  prudenti»  virtus  eft  ej  qua 
doccre  oporteat  exiftimare  perfpnam.  Rudibus  po 
pulis  feu  earnalibus  plana  atque  c6munia,no  fum- 
ma  atque  ardua  praedicanda  funt,  ne  immenfitaic 
doftrin^  opprimantur  potius  quam  erudiatur.Vn- 
de  &  Paulus  apoftolus  ait ,  Non  potui  vobis  loqui 
quaft  fpiritalibus,fed  quafi  carnalib^:tanquam  par 
uulis  in  Chrifto  lac  vobis  potum  dedi,  non  efcam, 
Carnalibus  quippe  animis  nec  alta  nimis  dc  cajlc- 
ftibus  ncc  tcrrena  eouenit  prasdicare/ed  racdiocn- 


1 1  B  E  R       III.'  $^ 

ter,vt  initia  eoru  moresq;  defiderant  edoceri.CorT 
uus  dum  fuos^pullos  vidcrit  albi  eoloris,  nullis  eos 
pbis  alit,red  tantudem  attendit  donec  paterno  co- 
lore  nigrercant,&  fie  illos  frcqiienti  cibo  rcficitilt^ 
Sc  ecclcfiac  doi^or  ftrenuus  nifi  eos  quos  docet  vi- 
derit  ad  fiiam  fimilitudinem  poenitetise  confefsio- 
ne  nigrcfcerc  ,  8c  nitore  feculi  depofito  lamcntar 
tionis  habitum  dc  peccati  recordatione  inducre, 
vtpote  adBuc  exterioribus  hoe  eft  carnalibus,  non 
apcric  intclligctiae  fpiritalis  profundiora  myfteria, 
ne  dum  audita  non  capiunt,  prius  incipiant  con- 
temnere  ^  vcncrari  madata  coelcftia.  Alitcr  cft  age 
dum  crga  cos  qui  noftro  committuntur  regimin^ 
fi  ofFcndunt:atq;  aliter  cum  his  qui  nobis  commif- 
fi  non  funt.  qui  fi  iufti  funt,  vcnerandi  funt;  fi  vero 
deIinquunt,pro  fola  charitate,vt  locus  eft,corripie 
di  funtmon  tame  cum  ea  f(^ueritate  ficut  hi  qui  np 
bis  regendi  c5mifrf  funt.Prius  docendi  funt  fenio- 
res  plcbis,  vt  per  cos  infra  pofiti  facilius  doceatur. 
Vnde  6c  ApoftoIus,H3ec,inquit,commendo  homi 
nibus  fidelibus  qui  idonei  funt  8c  alios  docere,  In- 
gcnium  boni  dodoris  eft  inciperc  a  laudibus  coru, 
quos  falubriter  obiurgatos  corrigcre  ciipit :  fieut 
Apoftolus  ad  Corinthiosfacit,quos  a  laudibus  in- 
choat,  &  increpationibus  probat.  Sed  crant  apud 
Corinthios,qui  Sc  laude  8c  increpationc  digni  ef- 
fent.ille  vero  indifcrete  Ioquitur,q  fie  vtraq;  omn( 
bus  loquitur,vtomnibus  vtraq;  couemre  videatur» 
<[De  filentio  dodorum.  Cap.4  4, 

Ro  malo  merito  plebis  aufertur  dodrina 
P    praedieationis.  Pro  bono  merito  audientis 

tribuitur  fcrmo  dodoris.  In  potcftate  diui- 

m 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

na  confiftit^cm  velic  deus  dodinn^  verbum  darc^ 
vel  cui  auferre,^  hoc  pro  diecntis  aut  pro  audien- 
tis  fit  merito,  vt  modo  pro  culpa  plebis  auferatur 
fermo  dodoris:  modo  vero  pro  vtilibus  meritis  tri 
buatur.Nam  &  bonus  docetbonum,&  malus  ma- 
lum  j&  bonus  malum,  Sc  malus  bonum :  quod  ta- 
nien  fit  iuxta  meritum  popuIorum.Non  omnia  tc 
pora  congruunt  dodrinae ,  fecundum  Salomonis 
lententiam  diccntis,Tempus  lacendi  Sc  tempus  lo 
quendi.Non  quidem  per  timorem ,  fcd  pcr  difcre- 
tionem  propter  malorum  incorrigibilcm  iniquf- 
tatem,n6nunquam  cledos  oportet  a  dodrina  ccf- 
fare.  Interdum  dodlores  ecclefise  calorc  charitatis 
ardentes  contiecfcunt  a  docendo,quia  non  eft  qui 
audiat(tcllante  propheta,  qui  ait,)  Ciuicates  auftrf 
claufse  funr,  &  non  cft  qui  aperiat .  Qui  doccndi 
accepic  ofFicium,intcrdum  ad  tempus  fada  proxi- 
mi  taceat,qu2e  ftatim  corrigere  nequaquam  cxidi^ 
mat.Nam  fi  corrigerc  poteft  &  difsimulat,  verum 
cft  quod  confcnfum  alieni  erroris  habeat.Picrique 
fandi  dodores  pro  mali  pertinacia,  quia  iniquos 
emendarc  nequeunt,  his  taccrc  difponunt,  fcd  ca- 
lorem  fpiritus  feruoris,qiio  aguntur  ferre  non  fU- 
ftincntesi  iterum  in  increpationcm  profiliunt  ini^ 
quorum.  _ 

CD«  pi^^bendafacerdotali  protc6lione 
inplebc,  Cap.45'. 

Vibus  doecdi  forma  commifsa  cft,  multum 
Q^  fubeunt  pcriculi,fi  contradiccntibus  vcrita* 

ti  rcfifterc  voIuerint:dum  propheta  dodore 
ccelefiae  inftruat,ad  fummum  vfquc  iuftitiae  pcruc 
_nir€;cum  dicit,Supcr  montem  excclfum  afcede  tu 


tlBER       IfU  ■    S>9. 

qui  eu^elizasSyonjfcilicet  vt  ita  pr^emineat  m^- 
rito  ficut  3c  gradu.  Sequeter,  ne  forte  debeat  a  do-. 
cendo  timore  reftringi,audiat,  Exalta  in  fortitudi- 
ne  vocem  tuam,&  noli  timcre.  Vnde  &  Hicremig 
ita  dominus  ait,  Accinge  lumbos  tuos,<S:  furge;  Ig- 
quere  ad  eos,nc  formides  a  facie  eorum :  nec  enim 
timere  te  faciam  vultum  eoru.  Vnde  apparet,  quia 
&  non  timcre  donum  dci  eft.Qui  perfonam  pote- 
tis  accipit,&  veritate  loqui  pcrtimefcit,  grauiscul- 
pse  muldatur  fentetia.Muki  enim  facerdotes  metu 
poteftatis  veritatcm  occultant.  6c  habentwr  rei  qui 
a  bono  operc  vcl  a  iuftitiae  prasdicatione  rei  alicu- 
aus  formidinc  aut  poteftate  terrcnte  auertuntur, 
Sed  heu  proh  dolor  inde  metuunt,  quia  vcl  amore 
rerum  fecularium  impllcantur,  vcl  quia  aliqao  fa^ 
cinoris  onere  confunduntur.  Multi  pr^fiiles  eccle 
fiarumtimetcsneamicitiam  fccularium  pcrdant, 
&.  molefliam  odiorum  incurrant ,  peccantes  non 
arguunt,  &  corripere pauperu  opprefsorcs  veren^ 
cur,non  pertimefcentes  ^  de  veritate  fint  reddituri 
rationcm,pro  eo  ^  coticefcunt  dc  plebibus  fibi  co- 
mifsis, Quando  a  potentibus  pauperes  opprimun 
tur;ad  eripiendos  eos  boni  facerdotes  protedionis 
auxilium  fcruntmec  verentur  euiufquam  inimici- 
tiarum  moIeftias,fed  opprefsores  pauperii  palam 
arguunt,incrcpat,exc6municant,  minusq;  metuut 
corum  nocendi  infidias,etiam  fi  nocerc  valeat.Par 
ftor  enim  bonus  anima  fuam  ponit  pro  ouibus.Si-?' 
cut  pcruigil  paftor  contrabeftias  oues  cuftodirefo 
let,ita&deifacerdosfuper  grege  Chriftifolicitus 
cfse  debet,ne  inimicus  vaftet,  ne  ^fecutor  infcdcx^ 
ne  potetioris  cuiufcj;  cupiditas  vicam  paupcru  irir 

m  ii 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

quietct.Pram  autcm  paftorcs  non  habent  curam 
de  ouibus:  fed  ficut  legitur  in  euangelio  dc  merce- 
nariis,  vident  lupum  venientem  &  fugiunt.  Tunc 
cnim  fugiuntj^quando  potentibus  taccnt,  &  malis 
refiftere  metuunt. 

^£De  difeiplina  facerdotis  in  his  qui  de^ 
linquunt.  Cap.^^", 

Acerdotes  pro  populorii  iniquitate  danan 
S      tur,{i  eos  aut  ignorantcs  non  erudiant,auc 

peccantes  non  arguant  (teftate  domino  ad 
prophetam,)SpceuIatorem  dedi  te  domui  Ifrael.Si 
non  fueris  locutus  vc  fe  cuftodiat  impius  a  via  fua, 
illc  in  iniquitate  fua  morietur:fanguincm  autc  eius 
de  manu  tua  requiram.  Sic  cnim  Heli  facerdos 
pro  filioru  iniquitate  damnatus  cft:  &  licet  cos  de- 
linquentes  admonuerit,fed  tamcn  non  vt  oportc» 
bat,redarguit.  Sacerdotes  cxquircre  debent  pccca- 
ta  populorum  ,  &  fagaci  folicitudine  vnumqueq^ 
probare:  iuxta  teftimonium  domini  ad  leremiam 
ioquentis,Probatore,inquit,dedi  te  in  populo  meo 
robuftum,&  fcies  6c  probabis  vias  corum.  Saccr- 
dotes  ftudio  corrigendi  fafta  perfcrutari  dcbent 
fubiedorum,vtcmcndatos  lucrifacerc  pofsint.  Si- 
cut  autcm  pcccatorem  conucnit  argui,  ita  iuftum 
non  exuIcerari.Sacerdotcs  curam  dcbet  habere  dc- 
his  qui  percunt,vt  eorum  rcdargutionc  aut  corri- 
gantur  a  pcccatis,aut  fi  incorrigibiIcs^iftut,ab  cc 
cIcfiafcparcntur.Atrocitcr  arguuntur,  qui  declpie 
do  peccantes  non  folum  quia  non  arguut  pro  pec 
cato,  fcd  etiam  adulanter  decipiunt  (dicente  Pro- 
phcta,)Et  erunt  qui  bcatificant  populum  iftum  fc- 
dueentcs,^  qui  beaiifieantur  pr^cipitati.Atrocitcr 


tlBEH   iin  ^f 

iterum  arguuntur  qui  pcccantem  non  rccipiunt, 
fed  defpiciunt  8c  fpernunf.nec  alterius  delidu  tan- 
quam  proprium  ingemifcunt.De  talibus  per  Efa- 
iamdominuscomminans  dicit,  Quidicunt  rece- 
de  a  me,non  appropinques  mihi,  quia  immundus 
es:  i^i  fumus  erunt  in  furore  meo,  ignis  ardcns  to- 
ta  dic.Inde  eft  qudd  &  Apoftolus  omnibus  omnia 
fadus  eft,  non  imitatione  erroris,fed  compafsionis 
miieraiionc,  fcilicct  vt  ita  vitia  aliena  fleret,qucm- 
admodum  fi  tali  8c  ipfe  implicaretur  errorc.  Boni 
paftores  populi  debent  delida  deflere,  &  totos  fc 
pladibus  tradere,  imitantes  Hicremia  prophctam 
dicentem,  Quisdabit  capiti meo aquam,&: oculis 
meis  fontem  lachrymarum,&  plorabo  dic  ac  no- 
6le  interfedos  populi  mei.  Tanquam  propria  igi- 
tur  dclida,  plebis  peccata  facerdos  flerc  debet,  fed 
affcdu  eompatiendi  non  aceufationc  commifsf. 
NonnuIIi  praefules  gregis  quofdam  pro  peccato  a 
communionc  eiiciunt,  fed  qualiter  poft  viucrc  dc- 
bcant,  ad  mebus  exhortando  non  vifitant.  Qui- 
buscongrucfermodiuinus  increpans  commina- 
tur.  Paftores  qui  pafcitis  populum  meum,vos  dif- 
perfiftis  gregem  meum,  eicciftis  8c  non  vifitaftis 
cos:  cccc  ego  vifitabo  fuper  vos  malitiam  ftudio- 
rum  veftrorum.  Bonorum  ftudia  facerdotum  mul 
ta  diligentia  ctiam  praua  plebium  fa6la  perquirut, 
vt  dum  in  minimis  fubditorum  pcccatis  fe  acerri- 
mos  praeftant ,  de  maioribus  malis  cautos  fibi  fub- 
ieflosque  ae  folicitos  faciant.Sicut  mcdici  morbos 
imminentes  curandos  fufcipiunt,  futuros  vero  nc 
irrepant,medicin2e  obiedu  quadam  prsefcietia  an- 
tcccdunt:ita&dodoresboni  ficaquae  malc  afta 

m  iii 


ISiDbRI     DE     SVMMC     B0N6 

funt^rcfecant:  vc  ea  qu^  admitti  pofsunt  ne  perpc^ 
trentur do6trina fua  fuccurrcnte  pr^ucniant. Qui 
blando  verbo  caftigatus  non  corrigitur,  acrius  ne- 
cefse  efl  v.t  arguatur.Cum  dolore  enim  abfcinden 
da  funt,qu£e  leuiter  fanari  non  pofsunt.Qui  admo 
nitus  fecrece  de  peccato  corrigi  negligit,pubice  ar- 
guendusefl^vtvulnusquodocculic  fanari  nefcit^ 
manifefte  debcat  emendari.  Manifcfla  peccata  no 
funtocculta  correptione  purganda.PaJam  enim 
funt  arguendi  qui  palam  nocent,  vt  du  apcrta  ob- 
aurgaxione  fanantur,  hi  qui  eos  imitando  delique- 
ranc,  corrigantur.  Dum  vnus  corripitur,  plurimi 
cmendantur.  Vtilius  eft  enim  vt  pro  mukorum  fal 
uatione.vnus  condenctur,q  per  vnius  licentia  mul 
ti  pericliteturJlta  cotra  delinquctes  fermo  cil:  pro- 
ferendus,ficut  eius  qui  corripiturjCxpoftuIat  falus. 
Quod  fi  opus  cft  aliqua  mcdicameti  afperitate  vcr 
borum  pr^dicationc  afpcrgerc :  Icnitate  tame  coi*- 
de  opus  cft  rctinerc.Do(5iores  nonnunq  durius  fe- 
riunt  increpationibus  fiibditos:qui  tame  a  charita* 
tccoriijquos  corripiunt,non  rcccdunt.  Ssepc  cccle 
fisEccnfura  arrogantibus  vidcturefse  fuperbia:& 
quodabonispieifit,crudcliter  ficri  puraturapra- 
uis,quia  no  difcernut  rcdo  ocuIo,quod  a  bonis  re- 
^o  lit  animo.Notandu  eft  vchemetcr  ab  omni  po 
tific€,vt  tato cautius erga  comifsos  agat, quato  du 
rius  a  Chrifto  iudicari  fcrmidat :  na  ftcut  fcriptum 
eftjln  qua  menfura  menfi  fueritis,  in  ipfa  rcmetie* 
tur  vobis.  Quotidic  nanq;  omnes  delinquimus,  Sc 
in  multis  erroribus  labimur.Qui  cm  in  noftris  dcli 
€tis  clemetes  fumus,in  alicno  peccato  rigorcm  te^ 
Incre  ntquaqua  debcmus.MuIti  alioru  viua  cerniii:^ 


IIBER.       III.  jgj; 

iua  non  afpiciunt.Etcum  ipfi  maximis  crlminibus 
obnoxiiteneanturjminorapcccata  fratribus  non 
dimittunt.Hypocrit^  trabem  inoculofuo  confi- 
flentcm  non  fentiunt,  &  hserentem  feftucam  in  lu 
mine  fratris  intcndunt.  Facilius  reprehcndimus  vi 
tia  alienaj^  noftra.Nam  f^pe  qu?  perucrfa  in  aliis 
iudicamuSjin  nobis  nocibilia  efse  minus  fcntimus: 
Sc  quod  in  aliis  reprehendimus,agerc  ipfi  non  em 
bcfcimus.  Facilius  yitia  vniufcuiufque  quam  vir- 
tutes  intendimus:necquidboni  quifque  gcfserit 
agnofcere  cupimuSj  fcd  quid  mali  cgerit  perfcru- 
tamur. 

CE)e  fubditis.  Cap.47,) 

Ropter  pcccatu  primi  hominis  humanoge 
P     neri  pocna  diuinitus  illata  eft  feruitutis,  ita 
^  vt  quibu  s  afpicit  n  5  congrucre  libcrtate,  his 

mifericordiusirrogetferuitutcm.  Et  licct  peccatii 
human^  originis  per  baptifmi gratiam  cundis  fi- 
delibus  dimifsum  fitjtamcn  «quus  dcus  ideo  difcrc 
uit  hominibus  vitam,aIios  feruos  conftituens,aIios 
dominos,vt  licentia  malc  agendi  feruorum,  pote- 
ftatc  dominantium  reftringatur.Nam  fi  omnes  fi- 
nc  metu  fuifsent,quis  efsct  qui  a  malis  qucmpiam 
prohiberct^Inde  &  in  gentibus  principcs  regesquc 
ek^i  funt,vc  terrorc  fuo  populos  a  malo  conercc- 
rent,atqj  ad  rede  viuendii  legibus  fubdcret.  Quiatt 
tum  attinct  ad  rationemmoeft  pcrfbnaru  acceprio 
apuddeum,qui  mundi  elegic  ignobilia  &  contem- 
ptibilia  &  qu^  non  funt,vt  ea  qu^  funt  deftrucrct, 
ne  glorietur  omnis  caro,hoc  eft  carnalis  potcntia 
coram  illo.Vnus  enim  dominus  ^qualiter  &  domi 
nis  fcrt  cofultii  &  fcruis.  Melior  cft  fubieda  feruit^ 

m  iiii 


JSIDORI     PE    SVMMb     BQNb 

1t|uam  elata  libehas.  Multi  enim  inuemuntur  det^ 
libcre  feruientes  fub  dominis  conftitutiflagiuofis, 
qui  etfi  fubiedi  flint  illis  corporc  j  prselati  tamen 
fUntmente* 

CDcPrxIatis.  Cap.^g^ 

Ir  iuftus  automni  poteflate  fectilari  exuitur, 
V   aut  fi  aliqua  eingitur,  nbn  fub  illa  curuatur 

vt  fuperbus  tumeat:  fcd  eam  fibi  fubiicit,  vt 
Bamtlior  inhotefcat.  Probatur  autem  hoc  apofto^ 
!ico  exeplo,  qui  data  fibi  poteftate  etia  ne  ad  hoc 
vfiis  eft  quod  liccbat,  fed  dum  pofset,vt  illicita  ab- 
nuit,fefeqj  vt  paruulu  m  medib  eoru,  quibus  prse- 
erat  oftendit.  Qui  in  appetendis  honoribus  feculi 
aut  pirofperitatibus  mundi  inftanti  defudat  labore^ 
&  hie  8c  in  futuro  vacuus  inuenitur  a  rcquie-.  tan- 
toqj  farcinis  peccatorum  grauabitur,  quanto  a  bo^ 
his bpehMs extitit  alienus.Quantoquifque  am- 
plius  fecularis  honoris  di*gnitatc  fublimatur,  tantb 
grauiusl  curarum  ponderibus  aggrauatur :  eisque 
magis  liiehtc  8c  cogitatione  fubiicitur,  quibus  fub-  ^ 
hmitatis  gradu  praeponitur.  Nam  vt  quidampa- 
trum  ait,  Omne  quod  fupereminet,  plus  moerori- 
bus  afFicitur,quam  hbnoribus  gaudet.Qu.ato  quif- 
que  curis  mundi  maioribus  occupatur ,  tanto  faci- 
Ifus  vitiispremitur.  Si  enim  vix  valet  peccata  ani- 
mus  deuicare  quietus,  quanto  magis  occupatione 
feeulari  detcntus?  Non  ftatim  vtilc  eft  omne  pote- 
ftatis  infigne,fed  tiinc  vere  eft  vtile  fi  bthe  geratur. 
Tuc  aute  bene  gerit  quado  fubiedis  prodeft  quib^ 
terrcno  honore  pr^fcrtur.Poteftas  bona  eft  quado 
deo  donante  eft,vt  malutiraore  cocrceat,ho  vt  te- 
tncrc  malii  comitcat.Nihil  aute  peius  eft  ig  |)  porc- 


ftatcrri  peccandi  libercatem  haberc,  nihilque  infe- 
licius  male  agendi  felieitate.Qm  in  hoc  feculo  be- 
ne  imperac,{iae  firie  in  perpetuu  regnac,  &  de  glo- 
ria  feculi  huius  ad  wrnam  tranfmeat  gloria.  Qui 
Vero  praue  regnum  exercent,  poft  veftem  fulgen- 
tem  lapillorumq^  nicore,&  nudi  8c  miferi  ad  infer- 
nura  torquendi  defcendent .  Regcs  a  rede  agendo 
vocati  funt,  &  ideo  ficut  rede  faciendo  regium  no 
men  obtinctur,ita  peccando  amittitur.  Nam  &  vi- 
ros  fandos  proinde  reges  vocari  in  fandis  eloquiis, 
eo  ^  rede  agant,fenfusque  proprios  benc  regac,  & 
motus  refiftentes  fibi  rationabili  difcretione  com- 
ponant.Rcde  igitur  illi  reges  vocantur,qui  cam  fe- 
mecipfos  quam  fubiedos  bene  regendo  modificarc 
nouerunc.Quidam  ipfum  nomen  regiminis  ad  im- 
manicatem  tranfuertunt  crudelitatis;  dumq;  ad  cul 
mcn  poteftatis  venerint ,  in  apoftafiam  cofeftim  la 
bunturrcancoque  fe  tumore  cordis  extoIIant,vt  cun 
i^os  fiibditos  in  fui  comparatione  defpiciant,eosq; 
quibus  prseefse  contingic  non  agnofcant*  Quos  c6 
grue  ecclefiaftes  admonet  dicens,Duecm  te  confti 
tuerunt,noh  cxtolli^fed  efto  illis  quafi  vnus  ex  ip-fis. 
Dum  mundireges  fublimiores  Te  cseteris  fentiunr, 
morcales  tamen  fe  efse  agnofcant,  nec  regni  gloria 
qua  in  hoc  feculo  fublimantur  afpiciant ,  fed  opus 
quod  fecum  ad  inferos  deportcnt  attendant .  Si  cr- 
go  amifsuri  funt  huius  temporis  gloriam,iIIa  agant 
quae  poft  finem  momentaneum  fine  fine  pofsideat. 
Dum  Apoftolus  dicat,Non  cft  poteftas  nifi  a  deo, 
quomodo  dominus  per  prophetam  de  quorundarti 
principatudicic,ipfi  regnaucrunt  fcdnonexme. 
Quafi  diceretjnon  me  propitio,fed  me  irato.Vndc 

m  v 


ISIDORI    DE    SVMMO     BONO 

'8c  fnferius  per  cundem  prophetam  addidir,  Dabo^ 
inquitjtibi  regem  in  furore  mco.  Qjio  manifeftius 
clucct  bonam  malamque  poteftatem  a  deo  ordina 
ri-.fed  bonam  propitio,  malamirato .  Regcs  quan- 
do  boni  funt^muneris  eft  deirquando  vero  mali,fce 
leris  eft  populi .  Secudu  cnim  meritu  plebiu  dffpo- 
nitur  vita  redorum(teftante  lob)  Qui  regnare  fa- 
cit  hypocrita  propter  peccata  populi.irafcete  enim 
dco  talem  redorem  populi  fufcipiunt ,  qualcm  pro 
peccato  mcrcntur.Nonnunquam  pro  malitia  plse- 
bis  etiam  reges  mutantur,  &  qui  ante  videbatur  ef- 
fe  boni,accepto  regno  fiunt  mali. 

J£De  iuftitia  principum.  Cap.^p. 

Vi  rc6i:e  vtitur  regni  poteftate  ita  fe  pr«- 
Q^      ftare  omnibus  debetjVt  quanto  magis  ho 

noris  cclfitudine  cIaret,tanto  femetipfum 
mente  humiliet,prseponens  fibi  exemplum  humili- 
tatis  Dauid  qui  de  fuis  meritis  non  tumuit ,  fcd  hu- 
militer  fefc  deiiciens  dixit,Vilis  incedo,&  vilior  ap- 
parebo  ante  deu  qui  elegit  mc.Quii  rede  vt^tur  re- 
gni  poteftate,forma  iuftitise  fadis  magis  quam  ver 
bis  inftituit.  Ifte  nulla  ^fperitate  crigitur,nuila  ad- 
uerfitatc  turbatur,n6  innititur  propriis  viribus,ncc 
a  domino  rccedit  cor  eius,rcgni  faftidio  bumili  pR 
det  animo,  non  cum  deledat  iniquitas,non  inflam 
mac  cupiditas,fine  dcfraudationc  alicuius  ex  paupe 
rc  diuitem  facic ,  8c  quod  iufta  poieftatc  a  populis 
cxtorquere  potcrat,f3epe  mifcricordise  clcmetia  do 
nat.Dcdit  dcus  principibus  praefulatum  pro  regimi 
jie  popuIorum,&  illis  cos  prseeflTe  voluit  cum  qui- 
bus  vna  eft  cis  nafccndi  moriendiquc  coditio.  Pro- 
deflfe  crgo  debet  populis  principatus  non  noccre: 


LIBER       Tlr.  54 

'r\  nec  dominando  premere/ed  condefcendendo  con 
fuIcrejVt  vere  fit  vtile  hoc  potdftatis  inrigne,&  do- 
no  dei  pro  tuitione  vtantur  membrorum  Chriftt, 
Membra  quippe  Chrifti  fideles  fum  populi ,  quos 
dum  a  poteftate  quam  accipiunt  optime  regunt,bo 
Tiani  vtique  vicifsiiudinem  deo  largirori  rcpendut. 
Bonus  rex  facilius  ad  iuflitiam  a  delido  regreditur 
(^uam  de  iuftitia  ad  delidum  transferaiur,vt  noue- 
ns  hic  effc  cafum,illic  propofitu  .  In  propofito  cius 
effe  debet  nunquam  deuiare  a  veritate.  Quod  fi  ca 
fu  titubare  contigerit,mox  refurgere. 
C[De  patientia  principum,  Cap.^o. 

Lerunque  princeps  iuftusetiamalorum 
P         erroresdifsiraularenouit,non  ^  inquita 

ti  eorum  confentiatjfed ^  aptum  tempus 
corre6i:ionisexpc6let,quando  eorum  vitia  vel  eme 
dare  valeat  vel  punire.MuIti  aduerfus  principes  co 
iurationis  crimine  deteguntur,  f£d  probare  volens 
dcus  clementiam  principum,  illos  male  machinari 
permittit,iflos  non  dcferit .  De  illorum  malo  bene 
if^is  facit,dum  culpas  quas  illi  faciunt,ifti  mira  pa- 
tietiainduIget.Reddercmalum  pro  maIo,vicifsitu- 
do  iuftitias  eft-.fed  qui  clementiam  addic  iufliti^,no 
malum  pro  malo  culpatis  reddit ,  fed  bonum  pro 
malo  offenfis  impartit. 
KiDe  delidis  principum  fiue  exemplis.      Cap.^rJ 

IfFicile  cfl:  principem  regredi  ad  melius,fi 
D         fucrit  vitiis  implicatus,PopuIi  enim  pec- 

cantes  iudicem  metuunt,&  a  malo  fuo  le 
gibus  coercentur.Reges  autem  nifi  folo  dei  timorc 
metuqj  gehenq  coerccatur,Iiberc  in  pceps  proruut 
&  p  abruptu  Iiceti<j  in  omne  facinus  vitioru  labu  t. 


ISIDORI    DE     SVMMOBONO 

Quanto  quifque  in  fupcriori  conftitutus  eft  locoj 
tanto  in  maiori  verfatur  periculo,  &  quanto  fplen- 
doris  honore  celfior  quifque  eft,tanto  fi  dclinquat 
peecator  maior  cft.  Potentes  enim  potenter  torme 
ta  patientur.Gui  ctenim  plus  committitur ,  plus  ab 
co  exigitur,etiam  cum  vfura  pdenarum.  Reges  vita 
fubditorum  facile  exeplis  fuis  vel  ^dificant  vel  fub- 
uertunt,idcoque  principem  non  decet  dclinquerc, 
ne  formam  peceandi  faci^t  peccati  eius  impunita 
Iicentia.Nam  rex  qui  ruit  in  vitiis,cito  viam  oftedic 
crroris,{icut  legitur  de  Hicroboam  qui  peccauitj,  6c 
peccare  feeit  IfraeLIIIi  nanque  afcribitur  quicquid 
exemplo  eius  a  fubditis  pcrpetratur.  Sicut  nonnulli 
bonorum  principum  deo  placita  fafta  fcquuntur, 
ita  facile  multi  praua  eorum  exempla  fe^tatur.PIe- 
riqueautcm  apud  iniquos  principcs  necefsitate  ma 
gis  c[  voto  mali  exiftunt,dum  imperiis  eorum  obc- 
diunt.NonnuIIi  autem  ftcut  prompti  funt  fequi  re- 
ges  in  malum^fic  pigri  funt  imitari  illos  in  bonum. 
Ssepe  vnde  mali  rcgcs  peccant,indc  boni  iuftifican 
tur,dum  praecedetium  cupiditatem  &  malitia  cor* 
rigunt.Nam  reuera  peccatis  eorum  communicanr, 
fi  quod  illi  diripuerunt,ifti  retentant.  Cuius  pccca- 
tum  quiique  fcquitur,nece{sc  cft  vt  cius  poenam  c6 
fequatur.Neque  enim  impar  eritfuppIicio,cuius  er 
rori  quifque  par  eft  ae  vitio. 

Quod  prineipes legibus tencantur.    Cap.52. 

Vftum  cft  prineipem  legibus  obtempe- 
I        rare  fuis.Tune  enim  iura  fua  ab  omnibus 

cuftodienda  cxiftimet,  quado  &  ipfeillis 
rcucrentiam  prsebct .  Prineipes  Icgibus  tencri  fuis, 
nec  in  fe  conacnit  fruftrare  iura,quaB  in  fubiedis  co 


1 1  B  E  R       I  I  I.  5^ 

flituut.Tufta  cft  cnim  vocfs  eoru  authoritas,{i  quod 
populis  prohibent,iibi  lieere  non  patiatur .  Sub  rc«- 
giminis  difciplina  fecuh*  poteftates  fubied^  funt,& 
quanuis  eulmfne  regni  (int  prqditi,  vinculo  lamen 
iKdei  tenentur  aftridi,vt  &  fidem  Chrifti  fuis  legi- 
bus  pr3edicent,&  ipfam  fidei  prsedicationem  morf- 
bus  bonfs  conferuent. 
^De  poteftate  principum  fn  ecclefia.     Cap.^^. 

Rincipcs  feculi  nonnunquam  intra  ccclc 
P        fiam  poteftatis  adepte  culmina  tenent,vc 

pcr  eandcm  potcftatem  difciplfnam  cc- 
clefiaftfcam  muniant.Cseterum  intra  ecclefiam  po- 
teftates  necefsarijc  non  efsent,nifi  vt  quod  non  pr^^ 
ualet  facerdos  efficere  pcr  doflrinse  fermonem,po- 
tcftas  hoc  impleat  per  difcfplinse  terrorem.Ssepe  |> 
regnum  terrenum  coeleftc  regnum  proficft ,  vt  qui 
intra  eeclefiam  pofiti  contra  fidem  &  difciphnam 
ccelefiae  agunt,rigore  principu  conteratur,fpfamq; 
difciplinam  quam  ccclefiaehumih'tas  exerccre  non 
prsBuaIet,ceruicibus  fuperborum  poteftas  principa^ 
lis  imponat,&  vt  veneratione  mereatur,vfrrute  po- 
teftatis  impartiat.Cognofcant  princfpcs  feculi  deo 
debere  (e  ratfoncm  reddere  proptcr  ecclefiam  qua 
a  Chrffto  tuendam  fufcipiunt .  Nam  fiue  augcatur 
pax  &  difciplina  eccIefisB  per  fideles  principes,fiue 
fbluatur ,  ille  ab  eis  rationem  exigit,  qui  coru  pote- 
ftati  fiiam  ccelefiam  credidit. 

(CDciudicibus.  Cap.^4. 

D  delidum  pertinet  prinefpum  quf  pra- 
A        uos  iudices  contra  voluntatcm  dei  popu 

lis  fidclibus  prjcferunt.  Nam  ficut  populi 
deli^ura  cft,quando  prineipes  mahfunt,  fic  princi 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

pis  eft  peccatum  quando  iudiccs  iniqui  exiftut»  Bo 
nus  iudex  ficut  nocete  cuilibet  ncfeit ,  ita  prodelTe 
omnibus  nouit,AIiis  enim  prseftat  cenfuram  iufti- 
ti^,aliis  bonitatem,qui  mdicia.  fine  perfonarum  ac 
ceptione  fufcipit ,  non  infirmat  iuftitiam  auariuae 
flamma,necftudetaufcrre  akeriquod  cupiat  fibi. 
Boni  iudices  iufticiam  adfolam  obtinendam  falute 
sscernam  fufcipiunt ,  nec  eam  muneribus  a.cccpcis 
deftruunt,vt  dum  de  iufto  iudicio  temporalia  lucra 
non  appetunt,  pr^mio  seterno  ditetur .  Omnis  qui 
re<-ie  iudicat  ftatera  in  manu  geftat,&:  in  vtroq^  pe 
fo  iufticiam  &  mifericordiam  portat,  fed  pcriufti- 
tiam  reddit  peccati  fententiam ,  per  mifericordiam 
peccantis  tcperat  poenam,vt  iufto  libramine  qu^- 
dam  per  sequitate  corrigat,qusEdam  veroper  mifc 
ratione induigeat.Qu.i dd  iudicia  oculis fuis  prse- 
ponitjfemper  timens  tremesqj  in  omni  negocio  rc- 
formidatjne  de  iufticise  tramice  deuias  cadat,&  vn- 
de  non  iuftifieatur,inde  potius  condemnetur. 

^De  prauis  iudicibus.  Cap.^^'.' 

Eminem  ftultonim  vel  improborii  opor- 
N        tere  iudicem  eile .  Nam  ftulcus  per  igna- 

uiam  ignorat  iuftitiam ,  improbus  aucem 
per  cupidicatem  corrumpic  ipfam  quam  didicit  ve- 
ritacem.Grauius  laceratur  pauperes  a  prauis  iudici 
bus,quam  a  cruecifsimis  Iioftibus.Nulius  enim  pdo 
tam  cupidus  in  alienis,quam  iudex  iniquus  in  fuis. 
Latrones  inaccenfis  faucibus  ac  latebrofis  lacentes 
infidias  ponunt,  idi  palam  rapacicatis  auaritia  i«- 
uiunt.Hoftes  in  alienorum  tancum  fanguinem  in- 
tendunc.iudices  quafi  crudelifsimi  carnifices  ciuiu, 
opprefsione  fua fubie(9:oru  vitam  extinguunt.Qut 


LIBER        III.  j9^ 

cnim  dcftruant  mulci  funtjran  funt  autem  qui  po- 
puios  legum  moderaminc  regant.Pleruncjj  &  boni 
iudices  funtjfed  miniftros  rapaces  habent .  Horum 
figura,vt  ait  quidam  tanquam  fcylla  pingitur  atqj 
dcrcribiturnpfa  quidem  humana  fpcciejfed  capiti- 
bus  eaninis  accinda  circundata.  Non  aliter  quibuf- 
dam  potcftatibus  accidit,vt  ipforum  humanitatem 
immanicas  infquorum  fociorura  perturbet.Ssepe  iii 
dices  praui  cupiditatis  caula  aut  difFerunc  auc  per- 
uertunt  iudicia,nec  finiunt  coepta  negociojquoufqi 
iharfupia  eorum  qui  caufantur  cxhauriant.  Quan- 
do  enim  iudicant^non  caufam,fed  dona  confidcrat: 
&ficut  negligentes  func  in  difcufsionc  caufarum, 
fic  in  coru  damno  foliciti  func.  ludicej  praui  iuxta 
prophetse  verbum  quafi  lupi  praedam  vcfperc  non 
derelinquunt  in  manc.  hinc  cft  o^  de  prsefentis  vitas 
tantum  eomodis  cogicat ,  non  de  futuris.Vita  enini 
ifta  vefperum,futura  vera  mane  accipitur .  Et  bcne 
ait  quafi  Iupi,quia  luporum  more  cunda  diripiuc, 
&  vix  pauca  pauperibus  derclinquunt. 
<[Dc  vcrbofis  &  elatis  iudicibus.  Cap.^^*^ 

Erbofi  iudfces  &  elati  vt  fapientes  videa- 
V         tur  no  difcutiuc  caufas,  fed  afferunt,  ficq; 

conturbant  \\xd\cn  ordincm  dum  non  fuo 
contenti  ofHcio  aliena  praefHmunt ,  Qu^idam  enim 
dum  iudicare  incipiunt  irafeuntur,ipfamque  iudicii 
femcntiam  in  infaniam  vertunt .  De  quibus  rede  2 
prophecam  dicitur,Qui  eonuertunt  in  furore  iudi- 
cium.  Qui  enim  iracus ludicar,  in  furorem  iudiciu 
mutat,cum  ante  profert  fenietia  quam  cognofcar. 
Furor  in  indicc  inuefiigatione  veri  non  valcc  atiin 
gcrc^quia  mcs  eius  turbata  furore  ab  inuefligatioc 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

alienatur  iuftiti*B.IraeuncIus  iudex  iudicii  examein 
plenc  confidcrare  non  valet ,  quia  caligine  furoris 
non  videt.Qui  autcm  repulfo  furore  difcutit,  faci- 
lius  ad  eontuendam  vcritatem  mentis  ferenicate  c6 
rurgit,&  fine  vlla  perturbatione  ad  sequitatis  intel- 
ligcnciam  peruenit. 

Ct)c  iudicibus  qui  acceptioneperfpnaru^ 
caufa  amicorum  fubucrtuntiudicium.  Ca.57. 

On  cft  perfona  in  iudieio  obferuada  fcc| 
N        caufa,(ic  enim  fcriptum  eft.Non  accipias 

perfonam  in  iudicio.Et  iterum,Non  mi- 
fercberis  pauperis  in  iudicio.Qu.i  enim  confangui- 
nitatis  vel  amicitise  fauore,  liuc  inimicitiarum  odio 
iudicium  pcruertuc ,  fine  dubio  in  Chriftum  qui  cft 
veritas  &  iuftitia  pcccare  nofcuntur.Iniqui'iudices 
errant  in  veritate  fcntentiae,dum  intendunt  in  qua- 
litatem  perfonae,&  exulceranc  fsepe  iuftos  dum  im 
probe  defendunt  iniquosiqui  autem  rede  pra^fide- 
re  ftudet,nec  parccm  palparc  nouit,  nee  cohibere  a 
iuftitia  didicit. 
^Quibus  rebus  fubucrtitur  iudiclum.       Cap.58. 

Vi  rcde  iudicat  8c  prsemium  inde  remu- 
Q^      nerationisexpedat^fraudein  deumper- 

pctrat,quia  iuftitiam  qusm  gratis  impar- 
tiri  debuit  acceptione  pccunise  vendit .  Bonis  malc 
vruntur  qui  lufte  pro  temporali  lucro  iudicat.  Ta- 
les  quippe  ad  veritatem  non  iuftitiee  defenfio ,  fed 
^mor pecuniae prouoeat.  Quibus  fi  fpes  numi fub- 
tra1iitur,confeftim  a  iuftiti^  defenfione  rccedunt. 
Acceptio  munerum  praeuaricatio  veritatis  eft,Vn- 
de  &  pro  iufto  dicitur,  Qui  excutic  manus  fuas  ab 
omni  munere,ifte  in  excelds  habitabit.Diues  mu- 


tlBER       III.  jp^ 

licribus  cito  corrumpit  mdiccm.  Pauper  autc  dum 
non  habet  quod  ofFcrat ,  no  folum  audfri  contcni- 
lur/ed  ctiam  contra  vcrftate  opprimitur.  Cito  viq 
latur  auro  iuftitia,  nullamqj  reus  pertimefcit  cul- 
pam,  quam  redimere  nummisexiftimat.  Plus  ein 
obtinet  mentem  ccnfbris,  auior  lucri  q  ^quitasiu- 
dicii.Tres  funt  munerum  acccptiones,  quibus  con 
tra  iuftitiam  humana  vanftas  militat,  id  eft,  fauor 
^micitiarii,  adulatio  Iaudis,&:  corporahs  acceptip 
muncris.Facilius  autc  perucrtitur  anfmus  rci  cor- 
poreas  munere  q  gratiae  laudisq^  fauore.  Quatuor 
modis  perucrticur  humaniim  iudicium,timorc,  cvi 
pidicate,odio,&  amorc.Tfmorc,  du  mecu  potefta- 
tis  alicuius  ventatem  loqui  paucfcimus.  Cupidita- 
tc,dii  pr^mfo  munerfs  alicuius  corriipimur.  Odio, 
dum  contra  qUemlibet  aduerfari  molimur.  Amo- 
rc,  dum  amicpTcl  propinquis  complaccrc  contca 
dimus .  His  enim  quatuor  caufis  fsepc  sequitas  yio- 
la(ur,  faepc  innocentia  Iseditur, 

COefalfotcfte.  Cap.^p. 

Tfi  mendacfum  gratfs  dicitur,quanto  ma- 
•    E    g«s  fi  vasnale  quaeritur  >  Nequc  cnim  dceric 

multipleg  conucntus  faIforum,{i  tantu  prap 
fcntia  (itniimorii.Teftis  fal{idicus,tribus  cft  perfo* 
nis  obnoxius.Primum  dco  quem  pcriurando  con  - 
icmnit,  Sc  fequenter  iudici  qucm  menticndo  fallit, 
poftremoinnocenti,quemfaI{b  teftimonio  Ifdit, 
Teftibus  falfis  coiunftis  tardc  medacii  falfitas  repe 
ritur.  Quod  fi  feparaii  fuermr,  examinc  fudicantis 
cito  manifcftantur.  Nam  ficut  in  vnitatc  prauorii 
grandis  cft  fortitudotita  in  feparationc  Hiaior  infir 
mitas.  Frauduletia  cito  rcprehcndttur,  cu  menda= 


ISIDORI     DE     SVMMO     BONO 

ciu  falfidicoru  fibi  couenit.  Vnu  pcnc  crime  habet^ 
&  qui  falfiratem  promir,  &  qui  fupprimit^veritatc, 
quia  dc  ille  obcfse  vult,  8c  iftc  proderse  non  vult. 
Peior  cft  aute  teftis  qui  laedic ,  ^  qui  prseftarc  nolit, 
Namillemalignus  cft,  ifte  inutilis,  Intquus  teftis 
quauis  flia  faKjtate  corpori  rcbusque  ofHciat,  ani- 
mse  tamen  nihil  obcrif.immo  maximu  lucrum  co^ 
fert,{i  impetitus  sequanimitcr  tulerit.  Erit  autem  i\ 
lc  apud  deum  condemnatus,qui  aduerfus  innocea 
tem  falfum  tcftimoniu  vel  dicit,vcl  diceniibus  crc^ 
dit.Nam  non  folum  illc  reus  eft  quifalfum  de  alio 
profert,  fed  8c  eis  qui  cito  aurem  criminibus  prjB- 
bet.Qui  metu  poteftatis  veritatem  occuItat,ciufdc 
veritatis  iracundiam  fibi  coelitus  prouocat :  quia 
plus  pertimcfcit  hominc  ^  diuinam  trepidet  indi- 
gnationem.  Beatus  cuius  tcftimonio  innoccns  ab 
lcclcrc  obicdo  purgatur  impius,  cuius  proditionc 
ctiainiquus  perimitur.  Neqj  enim  decet  Chriftia-. 
num  morti  obnoxium  proderc,  &  ad  cffundedum 
fanguineinfoeliciu  vocc  teftificationis  przebcr^fcr 
monem.Iufti  enim  tantum  ad  miniftcrium  dcbcnt 
efsc  faluiis :  ira  vero  indignationis  8c  tribulationis 
&  immifsionis  per  angelos  maloi^ 

CDe  Caufidicis.  Cap.fi^oJ 

Egotioru  forenfiu  fedatores  proptcr  proxi 
N    mi  diledioncm  fcculare  negotium  defercre 

dcbent,aut  certe  mancnte  proximi  charita* 
te  ncgotiii  fequantur  terrenu.Scd  quia  perraru  eft, 
rt  intcr  iurgantcs  charitas  maneat,  poftponeda  cfl 
rei  caufatio,vt  perfeucrct  dilcdio.Antiqui  forcfcnx 
cloquentiam  caninam  facundiam  nuncupabant, 
co  qudd  caufldici  in  certaminibus  caufarum  omiT 


tiBEK   iiir  <p§ 

fis,  quae  agunt,  vclutf  cancs  alterutrum  lcfe  lacc-r 
rant ,  iurgiaquc  caufarum  ad  miurias  fUas  ?Qm? 
mutant. 

4[De  opprefsoribus  paupcrum.  Cap.^"!,' 
Aupcru  opprcfsorcs  tune  (c  fciant  grauiori 
P  dignos  fentcntia,  quando  prajualuermt  his 
quibus  nocere  volucrunt.  Nam  tanto  aero-^ 
cfus  futuro  fupplicio  c5dcmnandi  funt,quanto  hie 
fortius  contra  miferorum  vitam  inualucrint,audiat 
iudices  &  qui  prxfunt  populis,  quia  pro  tempora-. 
libus  moIeftiiSjquas  plcbibus  ingerunt  ^terno  iti^ 
cendio  cremabuntur(teftante  domino  per  Bfaiam 
prophcta,)Iratus,inquit,fum  fuper  populum  mcis, 
&  dcdi  eos  in  manu  tua;  non  pofuifti  cis  mifcricoi? 
diam,fed  aggrauafti  iugum  tuu  vaIdc.De(eende  ia 
pulucr€,fede,tace,^  intra  in  lencbras.Veniet  fuper 
tc  malum  Sc  nefcies  ortu  cius,&  irruct  fuper  tc  ca- 
iamitas,quam  non  poteris  expiare.  Venict  fupci?  tc 
repentc  miferia  quam  nefcis.  Magis  mala  facien- 
tibus,  quam  mala  patientibus  dolcre  debemus.  llli 
enim  praua  facicndo  in  malum  proficiunt,  ifii  pa- 
tiendo  a  malo  corriguntur.Deus  autcm  per  malos! 
voluntatcs  aliorum  in  aliis  multa  operatur  bona^ 
Malignantium  hominii  voluntas  ncquaquam  pQ- 
teft  impleri,nifi  deus  dederit  poteflatcm . Nam 
dum  homines  deo  permittente  malum  quod  conr 
cupifcunt,  pcrficiunt :  ipfe  dicitur  facerc  qui  pcr- 
mittit.  Inde  eft  quod  fcriptum  cft  per  prophctam, 
Si  crit  malum  quod  dominus  non  fecit>  Vcrutame 
quod  iniqui  mala  cxpetunt  voIuntate,idcirco  deu$ 
perficiendi  dat  poteftate  perfuara  bona  voluntate, 
quia  dQ  noftro  malo  ipfc  multa  bona  operatvir» 

u  ii 


ISIDORI     DE     SVMMOBONO 

Quidam  cum  dei  voluntaii  rc(i{lut,ncrcicntcs  co- 

filium  dd  faeiunt.quo  noueris  fic  dco  fubieda  cfsc 

omia,  vt  ipfi  qui  cius  difpofitioni  aducrfantur,'eius 

impleant  voluntate.Propterea  in  hac  vita  boniiu- 

dicanturamaliSjVtiteriiin  illa  vita  mali  iudicetur 

a  bonis:fiuc  vtctiam  fit  hic  bonis  tcmporalis  affli- 

diOySc  illic  sBterna  remuneratio.Idcireo  funt  ncccf 

farii  mali.vt  quoties  boni  ofFcndunt,  ffagelletur  ab 

iIIis.Hinc  cft  ^  Afsur  virga  furoris  fui  teftatur  do- 

minus.Sed  quoties  ita  fit,dc  dciindignationc  pro- 

ccdit,vt  dcus  pcrillos  in  cos  f^uiat,quos  flageilan- 

do  cmendare  defiderat.ScdiJIe  iuftifsf ma  volunta 

te,illi  vcro  fkpc  crudeli  intentionc,  ficut  pcr  pro- 

pheiam  dc  codem  Afsur  dicitur,Ipfe  autcm  no  fic 

arbitratur,fed  ad  eontcrcndum  paratil  eft  eor  cius. 

Atroccmfupercosdiuinum  furorem  vcnturii,qui 

exiftunt  perfecutorcs,&  violenti  fidelibus.Confo- 

lando  enim  per  prophctam  deus  fuos,  ita  iudieare 

pcrmittit  aduerfarios.Eos,inquit,  qui  iudieaucrunt 

tCjCgo  iudicabo,&  eibabo  hoftes  tuos  carnibus  fu- 

is^6c  quafi  a mufto fanguincfuo  inebriabuntur.Ha 

bet  alique  vfum  j&.ma^orii  iniquitas,[$  elcdos  dcj 

fuis  moribus  laniant,  ac  pcr  hoeVita  impiorum  fi- 

bi  depcrit^iuftorum  auie  non  perit,  fcd  proficir,<iu 

cos  mali  per  tribulationis  exercitium  ad  praefente 

odiendam  vitam  &  futura  defideradam  crudiunt. 

Interdum  enim  prodeft  peruerforii  prauitas  vtilita 

ti  iuftorum,dum  cos  ma^iitia  fua  erudiunt,&  ad  re- 

gna  coelorum  requirenda,moIeftia  temporaliim- 

pellunt.  Probatur  hoc  fixemplo  Ifracliticfle  plcbis, 

quai  tunc  diirius  agcba^iur  in  Aegypto,  quando  o-* 

poncbat  eam  pcr  Moyfen  ad  terram  rcpromifsio- 


nis  'vocari,  &  cx  malis  quae  in  Acgypto  patkH* 
tur  dircedere,&  ad  promifsam  patriam  fcftinare. 
Iniqui  dum  conftantia  iufti  in  pcrfecutionibus  fuis 
arpiciunt,mentis  confufione  tabcfcui:.  Et  dum  ad- 
uerfa  oftentant  ncc  vincunt,tandem  de  fuae  perucr 
fitatis  infania  confunduntur.  Stulticontra  bonos 
ftudium  femper  afsumunt,quibusdum  profperitas 
elucct,ia<9:anter  de  fuis  meritis  gloriatur,  &  bono- 
rum  atqj  iuftorum  affli<9:ionibus  detrahut;  dumq; 
els  aduerfa  cofitigerint,mox  ad  blafphemiam  puftl 
lanimitate  animi  conuertuntur.Quidam  fimpliciu 
nefcientes  difpenfationcdei,in  malorum  profedi- 
bus  fcandalizantur,dicentes  iuxta  propheta,Qua- 
rc  via  impioru  profperatur,  bene  eft  omnlbus  qui 
pr^Euaricantur  &  inique  agunt?  Qui  enim  hoc  dL 
cunt,non  mircntur  quod  prauorum  hominu  tem- 
poralem  &  caducam  foclicitatem  afpiciunt;fed  ma 
gis  nouifsima  eorum  intendant ,  quanta  illis  poft 
hscc  aeterna  (upplicia  pr2Bparctur,diccnte  prophe- 
ta,Ducunt  in  bonis  dics  fuos,  &  fubito  ad inferna 
defcendunt. 

CDe  tribulatione  iuftorum.     Cap.g"!. 

Vftus  in  aduerfis  probari  fe  cognofcat,  no 
I     dciicu  Viri  fandi  plus  formidant  profpcra, 

^  aduerfa,quia  dei  feruos  profpcra  dciiciiit: 
aduerfa  vcro  erudiunt.  Tdcoq^  fan^i  viri  conftatia 
ita  portare  debet  aduerfa,vt  frangi  non  qucat.  Tiic 
magis  funt  dci  oculi  fuper  iuftos,  quando  eos  afHi- 
gi  abiniquis  prouidcntiafupernapermittit.Nam 
tunc cis  gaudia  difponuntur  astcrna,  quando  pras- 
fenti  tribulatione  probantur.Omncs  viix  huius  tri 
bulationes  aquis  firailes  comparatur  prsctereunti- 

n  iii 


l^IDORI    DE     SVMMb    BONO 

hXLS  i  ftCftetck  iquia  fi  quid  in  hac  vita  tribulatio- 
nis  accideritjiio  {latjfed  celeriter  traniit.  Qui  viiae 
fatmrq  pr^miadiligenterexcogftat,  mala  omnia  vi 
iq  pr^fentis  sequanimiter  portat:quoniam  cx  lllius 
dulcedine  huius  amaritudine  tempcrat,&  ex  qter- 
nitatc  illius  brcuitate  huius  dcfpicit  traiitoria.Gra- 
«ari  diuerfo  malo  tcmporali  pro  vcilitate  eorii  ell 
qui  vitse  iftius  mala  pcrferunt,  quia  cu  dolorc  gra- 
uatur,€upiditatis  8c  luxuric^  vitioriiq;  cxterioru  ma 
la  no  appctiit.PIus  prodcfse  faluti  t^ntaiiones  fecu 
Ii,q  profperitatcs.Nam  cx  profpcritate  in  deterius 
iturrcx  tetationis  dolore  in  melius  ^ficiiur.  Vnuf^ 
quifqj  ad  tentatione  animu  praeparare  debet.  Mi- 
nus  cnim  du  fpcratur,tetatio  grauatdure  aute  pre- 
mit  li  no  fperata  aducnerit.  Sapicniis  eft  contra  o- 
mnia  aduerfa  antc  meditari,  nec  inucnfri  cafus  de 
bct  quem  hon  confimilia  cius  pr^ucnianc. 

CDc  amatoribus  mundi.  Cap.55.' 

Vndi  amatorcs  no  folum  ex  co  rei  funt  t^ 

M    infima  pro  fiimmis  appctut :  vcruetia  &  mi 

feri,  pcr  hoc  quod  graui  cruna  ad  ipfa  dtfi  - 

derata  ptrtingiit.Grauius  torquetur  impius  mundi 

isxaggrcgado  comoda,q  iuftus  tolcrando  aduerfa. 

Qu,i  cnim  boha  mundi  diligit,  velit  non  velit  timo 

ris  &  doloris  poen^  fuccumbit.Quique  plus  quam 

oportet  res  tranfitorias  diIigunt,maiorcm  fibi  inge 

ruht  dolorcm  rei  ablatss ,  quam  amorem  parturic- 

faant  pofscfs^.Cum  gralii  cnim  dolorc  amittuntur, 

qu^  cum  magno  amorc  habctur.Minus  autem  ca^ 

rendo  dolcmus^qiaae  minus  pofsidendo  dilfgimus. 

Sciant  fcculi  lucra  fcdates  quantum  fint  vana  vcl 

aducrfa  cpq  diligiit:qu^  ctiam  nc  in  hoc  fcculo  fine 


1 1  B  E  R       III.  lOO 

cotritionc  grauiconquirut,  8c  pro  quibusin  futu- 

ro  fupplicio  poenas  dabunt.  His  qui  in  voluntatc 

fccularium  defidcriorum  perfiftunt,bene  teftimo, 

nium  propheta;  dicitur,  Fadus  eft  Effraim  panis 

fubcincritius,qui  non  rcuertatur,fd  eft,ita  obruun- 

tur  cajciiate  fecularis  amoris,  vt  nunq  rcfipifclt  ad 

4cum  amorem  retorquerc  mentis.Multis  mortuus 

cft  mundus,  ipfi  tame  \icKs\m  miido  mortuf  non 

funt.Bonacnim  feculi  diligunt,&  tamcn  ipfa  qu^ 

diltgunt  minimc  confcquuntur:  in  vtroque  vacui, 

quia  8c  fiitura  pcrdunt,&  pr^fcntia  non  acquiriat. 

Egcftas  eft  elcdorum  qudd  percgrinantur  a  bo- 

nis  fcmpiternis,  8c  in  hoc  cxilio  diutius  remoran- 

tur.Egeftas  cft  rcproborum  qudd  abundant  vftiis, 

&  vinutibus  vacuantur,  feque  cfsc  inopcs  nefciijt. 

Q^od  probatur  per  Apocalypfini  lohanKis,  qui 

contra  huius  mundi  amatorcs  ficait,  Diccs  quod 

diucs  fum  &  locuples  &  nullius  cgeo :  8c  nt^ds 

quia  tu  cs  mifer  8c  miferabilis  8c  pauper,  8c  coecus 

&  nudus.  Gloris  tcmporalis  fcquaccs ,  8c  fi  niti- 

di  funt  foris  fulgorc  potcntise ,  intcrius  tamen  va- 

cui  funt  elatione  fuperbise ;  ficuti  calami  cxtcrius 

quidcm  nitcnt,ied  interius  vacuantur.  Obhoc 

reprobi  exterius,  vt  calami  nitidi :  interius  vcro  va 

cui.  eledi  vero  extcrius  quafi  arborum  corticcs  foe 

dijinterius  vero  folidi.  Qui  pretiofo cultu  fncc- 

dunt ,  audiant  prophetam  ,  quemadmodum  de- 

teftatur  eorum  corporalia  ornamenta :  8c  quos 

fuccefsus  habeat  cultus  fecularis  compofitus  8c 

ornatus  ^  hoc  cft  pro  fuaui  odorc  foetorcm,  8c  pro 

zona  funiculum ,  8c  caetcra .  Lcgant  prophecam 

diuites ,  quorum  fpes  opulcntia  cft :  8c  audiant 

n  iiii 


ISIDORI     PE     SVMMO     BONb 

ciim  dicentCjV?  qui  opulcnticftis.Quato  cih  quiT 
q-  potentia  maior  eft^tato  magis  liber  cft  ^d  pccca 
dum.Na  patrimoniii  gradc,grldis  tcntatio  eft.Plus 
vencrantur  homines  in  hoc  feculo  pro  teporali  po 
tcntia,o  pro  reucretiarahdicatis.Sufcipiutcnim  ^ 
hiagis  Uint  diuites,&  q)  homincs  funr,omnino  dc  - 
fpiciut.  Sut  quidam  iufti  qui  fine  I^efionc  cUiufqua 
fuis  rebus  vtuntur.Itcm  funt  quidam  diuitcs  humi- 
lcs,quos  no  inflat  fuperbia  rerum:vcluti  pleriqj  fue 
i*ut  fanfti  veteris  teftameti,  qui  &  affluchat  diuitiis^ 
&  tamcn  humilitate  pollebat.  At  contra  quofdam 
fuperbos  diuites  rerum  copia  facitclatos,  quorum 
non  fuht  opes  in  vitio,{ed voluntas,  Nam  crimeii 
in  rcbus  no  eft,fed  in  vfu  agcntis.Eft  elatio  paupc- 
i-fj^quos  nec  diuiti?  eleuant,' &  Voluntas  fola  in  eiis 
fupcrba  cft.His  ctfi  opes  defunt,propter  mentis  ta 
me  tuhiorem  plufquam  fupcrbi  diuitcs  condenah 
tur.SeeuP  vult  efsc  diues,  pauper  efse  n5  vulr.  Scd 
quomodo  crit  diues  quietus,qucm  fuis  ftimulis  res 
ipfq  he  eareaijtur  femper  faciunt  inquietu?Et  ideo 
tlegit  cupiditas  inquietu  cCsc  8c  timidum  diuitcm, 
^  fecurum  pauco  fumptu  contcaim  cfsc  &  paupc 
rehi.Bonis  bene  vtuntur,qui  diuitiis  fibi  concefsis 
in  tcbus  falutaribus  pcrfruuntur.Bonis  malc  vtun- 
tur,qui  autiufte  pro  temporali  lucro  iudicant,  aut 
aliquid boni  pro  vanae  glori^  appetitu  faciunt.Ma 
iis  malc  vtuntur,qui  noxias  Cogitationes  operibus 
prauis  perficiunt.  Bene  malis  vtuntur  ,quiluxu. 
tiarti  carnis  coniugaU  honeftate  reftringut.  Scd  fi- 
cut  malo  bene  vti  bonu  cft,  Cic  bono  benc  vti  mc- 
lius  eft.Et  fieut  bono  male  vti  malum  cft,  fic  malo 
hiak  vti  pefsimum  cit* 


t  I  BER       1  I  t.  lOt 

itDc  diuitiis  &  clccmofyna^  Cap.g'^. 

Rauiter  in  dcum  delinquur,  qui  diuitiis  k 
G        deo  coccfsis  non  in  rebus  falutaribuSjfcd 

in  vfibus  prauis  vtuntur .  Nefciunt  enim 
impartiirc-paupcrib^,opprefsis  fubuenire  defpieiut: 
Sc  inde  magis  auget  dcli^a,vndc  rcdimcre  debuc- 
rur.  Hoc  habet  tame  bonu  pofscfsio  pfentiu  reru,(i 
vita  reficiat  miferoru :  Prajtcr  hoc  tetatio  cft  mundi 
lueru.tatoq;  maiora  fupplicia  in  futurii  dabut,  qu£ 
to  3c  ipfa  maio^a  Iunt..Potei:es  enim  poteter  torme- 
XI  patiuntur. Terrenaomnia feruandoamittimuSj 
largiedo  feruamus.Patrimoniuenim  rctentii  perit, 
rnanet  aute  erogatu.  Diu  enim  cu  rebus  noftris  du- 
rare  non  pofrumus,  quia  aut  nos  illas  morieda  dc.- 
ferimus,aut  ill^^nos  viuetes  deferut.  Prodiuerfttate 
vfus  alii  de  rebtis  mundanis  pereut  ^  quas  cupidius 
rapiunt;alii  vero  faluantur,dum  in  corum  pulchri- 
tudinc  c6djtoris  pulcherrima  prouidentia  laudates 
m iratur, vel  du  pro  mifcricDrdi?  operibus  ex  cis  cse 
leftia  bona  mcreantur .  Mifericordia  a  copatkndo 
alien^  miferic^  vOcabulum  fortita  eft.  NuIIus  aut  in 
alio  mifericors  effe  potcft,qui  praue  viuendo  in  fe 
mifericors  no  eft.Qni  enim  fibi  ncquam  eft,cui  bo 
nus  eft  >  Nulla  fcelcra  eleemofynis  pofle  rcdimlfi 
in  peccatis  quifq;  pcrmanferit.Tuc  aute  frucSlu  elce 
mofynaru  indulgetia  confequitur,quado  ab  (ccle- 
ru  opere  definttur.  Veru  eft  cp  peecata  omnia  mifc- 
ficordiq  opcribus  expurgStur,{cd  iam  caueat  pec- 
care  qui  mifericordia  impartitur.  Caeteru  nulla  eft 
delidi  venia,quando  fic  proccdit  mifcricordia  Vt 
cam  fequantur  peceata .  Non  eft^  cleemofyna  quse 
glorije  magis  caufa  qu^m  mifericordisB  impartitur 

n  v 


ISIDORIDE    SVMMO     BONO 

tuitu.Quali  enim  intentione  ab  vnoqubque  largi- 
tur,taliter  &  apud  deum  recipitur.Qui  ergo  hic  de 
bono  laudem  praefcnte  appctit,rpem  pcrdit,&  glo- 
riam  mercedis  in  futuro  no  recipit.  Du  enim  caula 
iadatiae  pauper  pafeitur^etiam  ipfum  mifcricordias 
opus  in  peccatum  conuenitur.  In  tantum  elecmo- 
fynarum  opera  peccaia  extingwunt ,  atque  intatum 
ad  regnum  feculi  futuri  proficiunt,  vt  ctiam  iudex 
caeleftis  in  futuro  iudicio  vcnicns ^  in  dextera  confi- 
ftentibus  dicat,Efuriui  &  dediftis  mihi  mandueare, 
iitiui  Sc  dediftis  mihi  bibcre,hofpes  eram  &  colle- 
giftis  mcjnudus  eram  8c  coopcruiftis  me  .  Quibus 
ctiam  bcnc  promictit  diees,  Venite  benedicti  patris 
mei,percipite  prscparatii  vobis  rcgnu.  His  autem 
iquosnulla  praecedentia  elecmofynarum  fadafe- 
quutur^qterni  mdicis  voce  fic  dicitur,  Efuriui  enim 
Sc  non  dediftis  mihi  manducare,fitiui  &  non  dcdi- 
ftis  mihi  bibere .  Quibus  iufte  dicijur ,  Difcedite  a 
me  maledidi  in  ignem^ternu,  qui  paratus  eft  dia- 
bolo  Sc  angclis  eius.  Qui  hic  mifcricordiam  no  im 
partit,illic  pietatis  frudum  no  inuenit:exempIo  ar- 
dentis  diuitis,qui  in  inferno  ad  tcnuifsima  petenda 
compuIfuseft,quihictenuifsima  neganda  ftuduit. 
Qnid  tribui  fubtilius ,  quid  diftri£iius  pctere  pote- 
rat?  Guttl  aquae  ardcns  petiit,  qui  micas  panis  nc- 
gauit .  Sero  diues  oculos  aperuif,quando  Lazarum 
pauperem  requiefcentcm  vidit,quem  iaccntem  an- 
le  ianuas  vidcrc  defpexit .  Non  folum  qui  efuricnti 
&  fitienti  8c  nudo  beneficium  largitatis  impendic 
vel  fi  quidaliud  indigenti  Iargitur,fed  &  quiinimi- 
cum  diligit,&  qui  lugeti  affedum  compafsionis  8c 
confoktionis  impartit,aut  errantem  fratrcm  chari 


tatiue  porrigendo  ad  viam  veritatis  reuocat,  aut  iti 
quibuflibet  nccefsitatibus  confilium  adhibet ,  clec- 
mofynam  proculdubio  facit .  Nam  &  dottrih^  vel 
difciplinae  bonum  eleemofyna  eft,&  mifericordia 
carnali  eminentior  eft.Qu}cun'qi!c  egc^pofcit  etia 
fi  indigentem  fe  fimulctjex  toto  illi  corde  commife 
reri  oportet .  Et  licet  illc  fortalFe  falfam  ind/gcntfs 
fpeciem  prseferat ,  istamen  qui  fimplicitcr  impar- 
tit/rudum  mifericordi^  non  amittit.quanufs  quif- 
quc  iit  egcnSjnuIIus  tamcn  vndc  tribuat  indigenti 
excufationcm  inopis  poteft  obtendere:  quando  eic 
prseccpfo  Saluatorisetiamcaliecm  aquje  frigfdae 
praecipiamus  indigcntf  prseberc .  Nam  fi  alfud  non 
habentes  idipfum  benigne  tribuamus ,  mercedem 
proculdubio non  amfrtimus.Caeterumii  amplius 
pofsumus  &  cgeftatem  fimulado  minus  largimur, 
non  egcntem  fcd  deum  fa!Ifmus,cui  confcientfam 
iioftram  abfcondere  non  pofTumus.Du^  funt  elee- 
mofynae ,  vna  corp.oralis  fcilicet  cgenti  dare  quic- 
quid  potueris.  Altera  fpiritalis,dimitterc  a  quo  I«- 
fus  extitcris .  Harum  prima  adhibenda  eft  miferis, 
fecunda  malis .  Erit  ergo  quod  fempcr  impartias, 
&  fi  non  pccuniam  falcem  vcl  gratiaiii .  Non  crit 
«Icemofyna  cu  murmuratione  prsEbenda,  ne  comi 
tante  triftitia  merces  pcreat  difpenfata.  TCic  autem 
benc  tribuitur,quando  cum  mcntis  hflarftate  prae- 
bctur.Vnde  &  ApoftoIus,HiIarcm,inquit,datorcni 
diligit  deus.Metued^  cft  itaq;  nc  paup  aut  cff t^dio 
noftra  oblata  fufcipiat  ,autneomnino  ptcrmifsus 
moeres  triftisq;  rccedat.  De  rapinis  alienis  elccmo 
fynam  faccrc  no  cft  oftlcium  miferatiOnis,fed  cmo 
kmcntu  magnu  fccIeris.Vnde  Sc  Salomo^Quf  of- 


ISIDOm    DE    SVMMO    fiONO 

fcrtjinquitjfacrifiaum  dc  rapina  paupcru,tanqua  fi 
quisvidimct  filiu  in  eonfpcdu  patris  fui.Qui  cnim 
iniufte  tollitjiufte  nunquam  diftribuit,ncc  bcne  al- 
teri  praebct  quod  ab  aho  male  extorquct.Magnum 
fcelus  cft,rem  pauperum  prseftare  diuitibus ,  Sc  de 
fumptibus  inopum  acquircre  fauorcs  potcnturarcn 
ti  tcrrsE  aquam  toIIere,&  iflumina  quae  non  indigec 
irrigare.Nonnunquam  largitas  diuitu  prodiga  no 
ad  vtilitatem  fcd  ad  elationcm  cfFunditur:  compa- 
i*ata  bypocritis  qui  non  ad  asdificationem  docet  au 
dientium,  fed  ad  fus  glorise  cxaggeradum  cothur- 
num.  Rcpr^henfibilis  cft  fupcrflua  cfFufio  largita- 
tis.Na  qui  modu  feruat,auarus  nulli  eft,  fed  omni- 
bus  largus  eft.  Difpcnfator  no  dcbet  eflc  prodigus 
fcd  difcrctus-.Iargiri  enim  dcbet  quantum  oporict, 
vt  tenendo  menfiiram  in  vno  fufFiciat  pluribus. 
CQ^od  tantum  in  vita  eft  hcitum  operari  bonu. 
Gap.  6^^. 

Antum  cnim  in  hac  vita  eft  h'citum  ope- 
T        rari  bonum,  illic  nanq-,  non  iam  operacio 

expedatur,fed  retributio  mcritoru.  Hac 
vita  impiis  longa  &  grata  cft,in  oculis  autem  iufto 
rum  amara  &  breuis.Et  licct  vica  ifta  breuis  fit,mo 
ra  tamen  fibi  fieri  Grcditur,quia  quantulibct  breue 
fit  temporis  fpatium,tamen  &  fi  viucnti  parum  cft, 
non  amanti  proculdubio logum  eft:  Qui  vitq  pras- 
lcntis  longicudinem  non  dc  fuo  fpatio,fcd  de  cius  fi 
ncconfiderat,quamfitbreuis&mifera  fatis  vtili- 
tcr  penfat. Vita  cnim  praefens,  qufa  ipfis  fuis  incre- 
mentis  def5cit,brcuis  eft.Suo  enim  augmeto  pcrit, 
du  id  qiiod  Videtur  in  futuro  proficcre,in  prsetcri- 
to  dcficit.Item  cx  ipfo  cfsc  brcuis  vita  prsefens  ofte 


L  I  B  E  R       I  I  I.  103 

ditur,ex  quo  non  permanec  fed  finiiur .  Tela  cnim 
conrumamr  filis,&  vita  hominis  explctor  dieb'  fin 
guIis.Qupd  diu  in  hac  vita  viuitur,<5U2eritur  vtrum 
augmcntum,an  redius  detrimcntum  dicatur .  Sed 
quomodo  poffit  redc  dici  augmctum,  quod  per  di 
mcnfiones  aetatum  ad  mortis  tendit  dctrimcntum? 
Qui  vitam longam quseris, ad  eam tendc  vita  pro 
qua  Chriflianus  es,id  c(k  secernam,non  ad  iflam  de 
qua  ad  cruendum  te  defcendic  vita  aeterna.i.Chri- 
ftus  vcrbum  cami  eoniundum .  Haec  cft  cnim  vita 
vitalis,nam  ifta  mortalis  eft.  Mori  oportec  homine 
in  carnc  mundo,nc  moriatar  in  anima  Chrifto.Na 
vcre  cune  viuere  quifquc  crcdicur,fi  fecundum  fecu 
lum  moriens  in  folo  deo  viucre  delcdetur.De  mo- 
ra  vica  iftius  caedium  pacicur  iuftus,eo  ^  ad  defidc- 
racam  pacriam  cardc  perueniac ,  6c  vitas  prxfcntis 
«rumnam  fcgnius  amittat. 

<[Dc  n^etu  mortis.  Cap.6'6'. 

Vanuis  Czn^i  ab  huius  vitas  serumnis  libe 
Q^      rari  fe  eupiac,cito  voletes  fe  exire  de  cor 

pore,dei  camcn  difpenfacione  plerunquc 
diu  in  hac  vita  verfantur,vc  per  loga  colcratise  ex- 
perimenta  folidius  corum  pacietia  roborctur.MuI- 
ti  vitam  odio  habent,&  tamen  moritiment ,  quod 
plerifque  in  anguftia  cocingere  fblet,  ficque  eocra- 
rio  afFcdu  &  viucndi  habent  tsedium  ^Sc  moriendi 
metum.  Solicite  debet  vnufgfUJfquc  viuerc  &  fem- 
per  terminum  vicse  fu^  confiaerare,vc  de  concepla- 
tione  illius  animus  fe  femper  ad  alta  fuftollac,&  hu 
ius  feeuli  blanditias  cum  timore  caueat .  Scripcum 
eft  enim,In  omnibus  operibus  tuis  memorare  no- 
uifrima  tua ,  &  inseternum  non  peccabis .  Venturi 


ISIDOKI     DE     SVMMO     BONO 

cxitus  ignorantia  fncerta  eft,  &  dum  quiTque  mori 
non  exiftimat  tollitur.  Vnde  vnufquifquc  feftinetjne 
in  iniquicatibus  fuis  rapiatur ,  fimulquc  finiatur  vi^ 
ta  cum  culpa.Nam  fncemor  diabolus  eos  quos  vi- 
uentes  accendit  ad  vitia,  fiibito  morientes  pertra- 
here  nititur  ad  tormcnta.  Saepc  diuites  in  hac  falla* 
ci  vita  dum  de  poteniisE  gloria  vel  rerum  abundan 
tia  geftiunt,ab  his  repentc  hora  qua  nefciut  impro- 
uiTo  exitu  rapiunturjatque  abforbete  profundo  cru 
ciandisetcrnisgehennxincendiis  deputantur.  De 
quibus  benc  per  prophetam  dicitur,  Ducunt  in  bo- 
nis  dies  luos,^  in  pundo  ad  infcrna  defcedunt.  Ini 
quus  moricns  qui  imitatione  fua  mulcos  ad  culpam 
iraxerat  deIe£iationc  peccati,muIcos  a  culpa  reuo- 
cat  terrore  tormenti .  Quod  etiam  Pfalmifta  tefta- 
tur  dicens^Laetabitur  iuftus  cum  viderit  vindida  im 
piorum,manus  fuas  lauabit  in  fanguine  peccatoril. 
In  peccatorum  enim  morientium  fanguine  iufti  la- 
uant  manus,quia  dum  eorum  peena  confp!citur,c6 
fpicicntis  vita  mundatur.Cuius  enim  talis  tam  cru- 
delis  exitus  cernitur,non  folum  qui  viderit  refugit, 
fed  alios  etiam  abimitatione  illiusquanta  valucrii 
exhortatione  copefcit.In  exitu  vits  animse  eIe<5lo- 
rum  nimio  terrentur  metu,incerti  vtru  ad  praimiu 
an  ad  fupplicium  tranfeant .  Quidam  autem  eledi 
in  finc  fuo  purgajitur  a  Icuib^^quibufd^  peccatisrg- 
dam  vcro  in  ipfb  exitu  fuo  hilarefeunt  ex  SBtcrnorii 
contcmplationc  bonorum.  QuSuis  enim  quifqj  ia 
hac  vita  fic  iuftus,tamen  dum  cx  corpore  ifto  egre- 
ditur  pertimcfcit,ne  dignus  fupplicio  flt.NuIIus  efl 
cnim homoabfquc pcccato , nec quifque poteft  de 
dci  fecurus  cfTe  iudieio,cum  ctiam  Sc  de  ociofis  ver 


LIBER       III.  loi 

hls  rcddcnda  fit  ratio.  Fmcm  iuftorum  optimu  vo^ 
eatio  tranquilla  commendac,  vt  cx  eo  intclligantur 
fan^torum  habere  confortium  angclorum,  cx  quo 
ab  hoc  corporc  fine  vcjcatione  dura  tolluntur.  Pra- 
uos  autem  homines  apoftat^  angcli  cxcipiunt  mo- 
rientes,vt  cis  (int  ipfi  tortores  in  pocnis,  qui  fueruc 
fuaforcs  in  vitiis.Et  fi  pietas  pro  defundis  fidelibus 
flerc  iubeat:fides  tamen  pro  eis  lugere  vctat.llli  cm 
dcplorandi  func  in  mortc  quos  mifcros  infernus  ex 
hac  vita  rcccpic,non  quos  caelcftis  aula  Chrifti  Is- 
tihcandos  includic.  Hic  cft  cnim  Chriftianse  mife- 
rationisaflFcftuSjVC  pro  vnoquoquc  mortuo  facrifi- 
cium  deo  ofFeratur.  Inde  cft  quod  fcriptum  eft,  Ec 
morcuo  ne  fraudcs  mifcricordiam» 

FINIS. 

P  AKISIIS 
EXCVDEBAT       lOANNES      LODOICVS 
TILETANVS     IMPENSIS    HONES- 
TISS.  BIBLIOPOLAE 
JOANNI  S   ROIGN  Y, 

M.    D  .  XXXVI  II  . 


^  O/  f.,-^.CLl