Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for in forming people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at |http: //books .google .com/I
Google
IJber dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nu tzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdes to trotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen.
I
/Xi^.^)'
HARVARD UNIVERSITY
LIBRJVRY
PEABODY MUSEUM
JOHN B. STETSON, Jr.
(ClAia Dt tgoG)
OF PHILADELPHIA
DEPOSITED IN THE COLLEGE LIBRARY
1
"*.
i
©
P(utfd)-1le0eirettgUfd)e0
9 X t ^ V ff H ds^
^chfk dttcm Slit^atig^
Stegerengtif^e @ptäc^Mörtet ent^altenb.
Son
,^^'^o
1). «. «nafiliagtt.
\
SShau,
gtbrudt 6ct 3- %• iDurolbt.
1856.
l^^f'??
G-ilt .-f
J im P>. r^t-tncn, jr.
Si0ttchc*
^nbem ber Serfaffcr feineu lieben Stubern unb gemefenen ßoHegeu Don
ber SRifjlon ber etjangeliftfceu Srübergenieine in ©urinamc hiermit bad erfie
Deutf^ * 9f egerenglifd^e SB5rterbu$, »elc^eö je im S)ru(fe erfd^ienen, ober,
fi> Diel er xod%, aud^ nur aufgearbeitet »orben ijl, gum ®ebrau(^e übergibt,
bittet er jie unb 9tDe, betten ba« SuiSb ttvoa in bie ^dnbe fommen foHte, um
gütige 5Wad)it(^t bei Seurtbeilung beffelben* (gr ijl ed jtc& jmar be»ugt, baß
er baö SBerf mit ber Sitte um gottlid^en Segen begonnen unb fortgeführt
unb mehrere ^a\}xt binburd^ oiel gtei§ unb SRube barauf »erwenbet bat: aber
et »eig unb fü()(t e« aucb, ba§ ed, wie aUed ÜRenfc^enn^erf, ben Qttmptl
ber UnDoflfommenbeit an jlc^b tragt unb barum einer nacbjt(^tigen Seurtbei^
lang gar febr bebarf« ®d iji baffefbe gund(^jl auö bem Sebürfni§ b^Dorge«»
gangen* S)er Serfajfer, »ie gewiß mandbc feiner (Eoßegen »or i^^m, fübtte
eö bei f einend Eintritt in bie ÜÄifjton, im 3abre 1849, gar f(Sbmer jti(3^ , ba§
ibm ein fotc!bed ^filfdmittel jur Srlernung ber ©^)ra(3be nicbt ju®ebote fianb.
3*n>ar jxnb mehrere SBörterbu^er ber Stegerengtif^en ©pra<Sbe im aWanufcripte
Dorbanben, aber jie fJeßen fdmmtli(b bie S^egerenglif^en SBorte Doran, fo
baß fte für ben anfanger, ber baö Sebürfniß f^t, für beutf(3be 2luöbrfi(fe bie
entfpred^enben Slegerengtifcben ju flnben, eigentlich unbrauchbar Jlnb« 3"^^«!
befc^rdnfen fte jtdb auf bad Stßernotbwenbigjle; eö fel^len in ibnen Diete dcljt*
Slcgerenglifd^e SBorte unb SBenbungen ber Umgangdfpradbe, fo wie. bie mei*
fien ber in neuerer 3^'^ tn biefetbe aufgenommenen unb Sfiegerenglijirten
^olldnbif^en SBorte — fo baß bie ©pradje in i^nen armer erfcS^eint, aU fie ti
tt>irf(i^ ijl* 5Diefen IWdngeln fo Diel a(d möglich abgubelfen unb gugteic^ neu
eintretenben ÜRifitonaren ein ^ülfdmittet ju raf^erer unt leichterer ©rternung
ber Sprache in bie ^anb* ju geben, ijl eben ber 3^^^^^ ^^^ ber Serfajfer bei
9(udarbeitung bed oortiegenben SBorterbuc^d Dor klugen gebabt i)at SBenn
er ß^ babei juweilen fürjer gefaßt unb Seifpiele unb iPb^öf^w fparfamer
mitgetl^eiit ^at, atd x^m unb Dieltei^t anbern ßeb iß, fo biene ibm gur dnU
I
f(bu(biguuct, ba§ er bie ofine^in ni^t unbebeutenben jtofttu bed 2)ni(fcd nx^t
l)ofycx ju fietten wunfd^te^ aM itnumganoltcff ndt^ig n>ar« S)a6 nietet b(od
bie gem&^nlii^e Umgang9fpra($e , fonbern anä) bie t>DU ben SRifftonaten na^
unb na(^ gebilbete unb tjon ben Sleflern »DfilDerftanbene^ — »enn man fie
fo nennen barf, — geifili(^et ober Äanielfpra^e berucffli^tigt ifl^ »erben
biejenigen, für »elt^e bad S3«c^ gund^jl gefc^rieben i|i, — bie neuetntreten*
beu aSifitonare ber SBrnbergemeine, — genjig niiS^t «ni»ecfmd§tg flnbcn*
S)em äSerfe {tnb tor aSen nnfre bt^b^ gebruften €$riften, namentttc!^ bie
Ueberfe^ung bed neuen Xeflamentö, ber %lU%t^amtn^^tn 93iblifd^en 6rjd(i^
tungen unb ber Harmonie ber ^ier gtxingeltflen, fDn>ie bad 9tegereng{if$^
2)eutf(|e SBJrterbuc^ Don 6* St. ©^urnann unb ber \>on bem trefflii^en
©ptac^fenner , ©ruber SB* Sreu, bem »ir unfere beflen Stegerengtifijen
Ueberfe^ungen gu banfen ^aben, bearbeitete ^udjug bed festeren ^ ju ®runbe
gefegt toorben ; mS) ifi babet eine (Kinbf($rift(i$e @ammlung oon me^r al^
750 9?egcrenglif(^en ®prfidS>tt)5rtern , bie ^6) atd eine rei(ä^e gunbgrube fur
grforf^ung ber ^^pxa(i)t erliefen , mit benu^t. 8eiber fab 1i(^ ber JBerfaffer
außer ©taube, bad im tjorigen 3^^^^ erf^ienene tjortrefpi^e ^ondubifcb'»3'Je*
gcrcngtif^e SBftrterbuc^ feined fyo(|^gea(|)teten greunbed, bed ^errn ©eri^td*
$rdpenten ^. 6. gotfe in Paramaribo, xtoS) mit jn benu^en, ba feine
Arbeit bereitd brudfertig ))orIag unb eine no^malige Ueberarbeitung i^m
burcff afieifen unb mmi)ttUx ^mtdgefcbdfte unmdgli^ gemalt murbe.
©ne befonberd »iUfommcne Unterfiu^ung »urbe bem SSerfaffer bet ber
9iet)ijlon feined SBerfed baburi^ gu I^eil, ba§ einige toert^e greunbe unb
Äenner ber ©pra^e i^^m erlaubten, baffetbe SBort für SBort einjeln niit ibneii
burc^guge^en, unb jitb i^te »ert^ooDen SScmerfungcn gu Slu^e gu'ma^m
yimtnüxä) ffl^lt er fltb gu ^rgtic^em I)aufe verpflichtet, unb erlaubt ft(^,
benfclben bi^oiit ßffenttid) audgufpre(^cn , bem fcbon genannten, geiflrei^en
@pra(!bforf(^er, ^errn ® erii^td * 5prdftbent gocfe; ferner feinem gewefenen,
tieben (SoBegen, ©ruber ©♦ S)öfirmann, ber bie ©pra^c burcb öieQd^rigen
Umgang mit itn Siegern jl$ grünbli^ angeeignet ^atte, unb cnblii^b l^fw
tieben ©ruber df). %. ®raf, bamald ©{!bullebter in ber aWifflond*©(^uIe,
einem geborenen Sieger, ber bei oielen anbeten ÄenntnijTen, bie er eige>«
nem gteige ))erbanfte, anäf mit ber beutfd^en ©praise giemtic^ t>ertraut
»ar, unb ber feitbem, gnm tiefen ©(^merge oieler, mitten aud einer reic^ge*
fegneten Il^dtigfeit oom ^errn abgerufen worbcn i% 5luc^ gegen bie liebe
WliffloU*<5mtt&t in Beifi, loef^e mit gODof^nter SiberaUtdt t>\t jtoften fur
bie ^raudfiabe bed 93u$e9 ubanommen (»at, tpunfd^t ber SSetfajTer feine
S)aQff<^tt(b ^ien aniuecfennen.
S(d 9(n^ang ifi bem Su({»e eine Sammlung t)on 707 9tegereng(ifd6en
^pxH^ifVoixUm beigegeben morben, bie tf)tH^ aud mebceren f(!^on Dotf^anbe^
iten Sammlungen, v^oxmttx befonberd bie bed ^errn $. 6. gocfe ju nennen
ifl, t^eild aud bem 9Kunbe bed 93o((ed, gufammengetcogen ifl. S)ie Samm^
(ung wuxhe noH) xtiäitx fein, mm niä)t, mie fl($ ^on felber i^erfianb, alle
bieienigen ^pxix^vohUx ^ier n^eggelajfen mären, bie fxä) bur$ i()ren (eic^^tfer^
tigen ®inn ober inx^ aüjugroge S)erbbeit ibrer ^udbru(fe jur 2Ritt^ei(ung
ni^t eignen« Sei ber oft fcbn^ierigen geflfteduug bed Sinned, ber aud ben
SBorten ni($t immer tic^x {feroorge^t, f^t ber 93erfafTer flc^ in befonberem
®rabe ber 3Ritn)irfung feined (iebendipurbigen, (eiber ju fru^ i^erflarbenen
greunbed ®raf ju erfreuen gehabt«
3nbem ber SBerfaffer weitere Semerfungen, tbcild über bie Sprache, t(»ei(d
über bie Sinricf^tung bed Sucked, ber Einleitung oorbebatt, fugt er fur
etmaige 93eurti^i(er nur no($ (^inju: ba§ er j!^ naäf 9udbru(fdn)eife unb
Ortbograpbt^ an bad bereitd 93orf»anbene anjuf^Uegen b^tte unb barum
97{an4;ied beibebieU, moruber {1$ allenfalld reiften (iege, ha^ er aber bocb nid;t
unbebingt oerioerfen fonnte, H ed ni4>t abfolut unri^tig ift; — unb \6)lmt
mit bem SBunfcbe, iaii unter gottli^em ©egen feine Arbeit <i^ 9lIIen, bie
jtcb berfelben bei (Erlernung ber ®))ra(be bebieuen n^ollen , brau^bar unb nfi^^
lid) ermeifen mdge«
»ert()c(dbprf bei ^errn^ut, im AJnigrei^i Sac^fen, am 18. Stpril 1856.
|tr UfrfoflTrr.
* ^
VI
^tnlettung^
yie erfleu KnpcMcr ©uriname^ waten t^cite (gnglanbet, t^eifö j)ortu*
fllcjtf^ rebenbe, au^ Srapen unb Sapcnne eingeteanbertc ^uUn. ffleibe
rcktcn ju tj^ren ja^trcic!^cn Slegcrfctaücn in ber eigenen @pra(t>e, bie aber
t)on ben Siegern, tt>el(t>e urfprungtic^ tjerfd^iebenen 2lfrifanifc^en S3otf§il(5mmen
angeljött Ratten, t)on benen jcber feinen eigenen S)iatect rebete, nnr unDofl^
fomraen aufgefaßt unb gefprod^en »urbe* <Bo bilbeten jt^ unter ber Siegern
ber Äotonie t)on 2lnfang an jwei neue, unter jtc^ t)erf4)iebene ©pra^ftdmme
au«, ber Slegerenglif^e unb ber 5Regerportugiefifc&e, bie jeboc^, n)ie fd^arf
flc urfprünglic^ gefftieben fein mochten, mit becB^^^ ^^ fl^flcnfeitig erganj*
ten unb manche Sßorte unb SBenbungen mit einanber gemein (patten. Se^tere
Sprache, urfprüngtic^ ein »erborbene^ jportugiejtfc^, »urbe auf ben ja^lrei^en,
jubifc^en gignern juge^ßrigen pantagen gefproc!^en unb ifi nun, mit bem
SBo^tfianb ber er, bie fle einführten, au« ber Äotonie fafi Derf(^tt>unben^
Sie »irb nur noti) Pon einem ©tamme ber freien Suf^neger gefpro^en, bem
ber fogenannten ©aramaffaner an ber obern Suriname, mläft melfi i)on ben
eben genannten Jßlantagen abjiammen unb beim %xui>tn^^d^lnfit , 1760, bie
SBdlber an ber oberen ©aramaffa, tief im Säuern, bewohnten, fefet aber ibre
SBobnpfte an ber oberen Suriname f)aitn* S)öc!b lernen unb »erliefen biefe
©aramaf faner, unter benen toir feit nun balb ^unbert Sabren eine SKifPon
babcn, — »enigfien« biejenigen unter ibnen, wetcbe in 33erfebr mit ber
eigentlichen Äotonie pe^^en, auger ibrer eigenen „Djoe-tongo," „Suben^
©praiS^e," aud> bie Slegerenglifc^e» S)iefe, Don ben Siegern felbfi gewöbntiil
„Niiigre-tongo/* „Slegerfpra^e" genannt; ober au(^ fc^te^tmeg „Ningre"
„Slegerifd^," baufls aber aui) „Bakra,** „europdifcb" (ml im ©egenfaj ju
ibren urfprüngti^en , afrifanifc^en ©pracben),' ifl auc!b na* Eroberung ber
Äolonie bur^ bie ^oHdnber, unb Abtretung berfelben r>on ©eiten ßnglanb«
an ^ottanb im grieben ju ©reba, SlegerfpraAe geblieben, unb ijl nun, mit
obiger Äudnabmc, bie allgemeine Umgang«fprac!be ber Sieger unter einanber
unb jugteic^ bie, in mlä)cx guropder mit ibnen Derfebren*
S)ie ©pra(^e gilt gemöbnlic^ für eine febr arme, iji'« aber faum, tt>enig^
fien» ni(^t in bem SWaage, aU biejenigen annehmen, bie ni^t tiefer in bie^
(Sintcitung* vii
feI6e einbringen. @ä ifi aHcrbingd tßa\}t, tai itx ^teger fur manchen und
©uropaern ganj gelciuflgen ®eJ>anfen feinen entfprectienben Sludbrucf 1)at:
nber bad ^t feinen ®runb nur barin, ba§ i^m bie 3bee fetber nocS^ fe^lt
pber fremb ijl; mit biefer würbe er balb ben geeigneten 2ludbrucf finben^
öietlcic^t ol^ne gu neuen SBortbilbungen feine 3upu(]^t nehmen ju mujfen^
3m gen>d&nli(^en Seben n^eig.er jtd^ fliegenb unb bunbig genug andjubrütfen,
oft überraf(^enb genau, juweiXen fclbfi lurjer unb bejlimmter, aid mir ßuropaer,
.®tt Semeid bafür jint) bie ja^lreic&en ©prui^mörter bed öolfed. ©n*
jefne berfelben geic^nen jtc^ burc^ t^ren treffenben 93olfdmi^, aubere but^l.Sicfe
unb ttrnige Äfirje aud; man^e aber geben teibcr auä) ^tno^i^ üou einem
niebrigen ,■ moratif^en ©tanbpuntt, auf bem bad Solf menigjiend bamaid
jianb, aid ed feine ©prücbmörter . bilbete. Xbeild jlnb |te avi^ äfrifa mit ber^
fibergebrad)t unb in bie Solfdfprai^e übertragen, tbeitd i>ffenbar ^ier im
Sanbe felbfl entflanben, einjetue ftnb gerabegu aud bem $oIIdnbif(^en über^
fe^t S)ie Sieger jlnb gro^e greunbe üon @prü(^mortern unb fprü^mort^
ticken giebendarten, unb menben jie baufig an, namentli^ wenn fle in ©treit
ober SSortmec^fel mit einanber geratben« ä^anc^er Don ibneu füblt i^^ burc^
bie Slnmenbung eined ©prüd^iportd auf feine (ßerfon ober ^anbelmeife tiefet
»erlebt unb fernerer beteibigt, aid burcb bie beftigjien ©cbeltmorte* --•
S)ie 9legerenglif(!bc Spraye ijl übtigcud nic^t geblieben, voa^ fte änfangd
mar, nur ein perborbened (Snglif(b; jte ifi mit ber 3^it eine Slegerengtif^*
bolldnbif{be geworben. 2>ie ©onjiruction gmar iji bid b^öte bie engtifcbe,.
<\x\ä) lajfen febr öiele SBorte ben englifiSben Urfprung nidbt Perfennen: aber
bie SBorte, meiere im Saufe ber 3^^^ ^^^^ ^^^ neuen' Sbeen, bie jte oud^
brürfen foDen, neu ^^injugefommen jlnb, flnb nic^t ber ©nglifcben, fonbern ber
boQänbifc^en ©prad^e entnommen unb fortmdbrenb ergdnjt jte flcb aud biefer,
mdbrenb man(^ed urfprungli(!b englifcbe SBort mef^r ünb mebr auger ®ebrau^
gefommen unb buri^ bad entfpre(^enbe ^olldnbifdb^ erfe^t morben ift. X)ie
©renge aber , bid^ ju meltber bie in neuerer 3«t bem ^otldnbif(ben enttebnten
SBorte bereitd ber ^iegerfpracbe angeboren, i|i fc^mer gu gieben. 3« Portiegen*
bem SBJrterbud&e jlnb fotd^e SBorte, bie Piellei(bt unter ben ©tabtnegeru bereitd
gang gang' unb gebe, ben $lantagennegern aber no$ unbefannt jlnb, mit
einem h. (boüdnbifcb) begci(!^net* 9lucb flnb manche ^olldnbif(^e SBorte, bie
bid babin ben 9!egern üodig fremb maren, bei ®elegenbeit ber Ueberfe^ung
ber ipfalmen unb bed neuen lejiamentd bur^ und SÄifjlojiare in bie ©prafbe
^Hi Einleitung»
etngefttdrt tootben, unb n^etben jje^t, n>enigflen9 Don ben in unfern Sifuitn
gebifbeten 9tegem, n>oI jiemtic^ allgemein )>ei:ßanbeu* 9iuS) ite bnirften bier
ni(bt feblen, unb flnb ebenfaQd mit h. begeii^net* 3ene urf)>tung(i^ englifcben
SBorte aber, bie md) unb m6^ auger ©ebrand^ gelommen ftnb, mie»o( mmä)t
dftere S'Zeger pe noiSb too^ ücrjle^en, jinb mit a. (alt, tjeralt^t) bejeie^net. —
Snger ber englif^en unb bi^Danbifcben ^at, n>ie f(|Dn erwähnt, au(^ bie
))ortugieftf$e <Spxa<S)t \f)xt S9eitrdge jum 9legerenglif(|en Sprat^^i'SbiDm ge«
liefert — ed {inb aber anä) man(be SBorte aM ber fran}5fif4^en unb beut^
fd;en, mt aud 9lfrifanif(!&en Sprachen aufgenommen. S)er Urfprung ber
einzelnen SBorte ifl aber barum nic^t immer fofort gu erfennen, tt>eil bie
9leger jie ni^t o^ne SBeitere« annabmen, u>ie jie jle fanben, fonbern fie i|ireu
@pra$organen m&glid^fl aniu))aiTen fugten. £)a}u ge^drt namentlich, bag
fie t^on imi ober mehreren auf einanber folgenben (£onfonanten einen unb
ben anbern ^inau^n^erfen , ober bie burcb Slnbiufung t>on (S^onfonanten Der«>
urfa(^ten ^drten bur($ }n)if(benein gefügte Sotale ju milbern fuc^en unb enb«
lid^ ben meifien ber urfpriinglicb auf einen (Sonfonanten enbigenben SBorte
einen @^lugoofal beifügen* /Dabei werben freitid) eingelne SBorte^ beren
Slbleitung bie Sieger naturlitb ni^t fennen, fc(>r »erfel^rt audgefproc^en»
SBo eine fol^e t)erfef^rte Stu^fpra^e ober oielmefirj S3erbrel^ung eingefoer
S3orte nicbt gang allgemein ift, ober menigflend ni$t na(^geabmt tt>erben barf,
ijl jie nur in ( ) beigefügt loorben, ba man jle bocb ^^^^i tcxmtn foflte* So
j'lepi für lielpi; fristeri für feliciteri; piesiroetoe für absoloetoe u. a.
Der tonlofe S^tußDofal wirb oon ben Siegern oft Derfcbieben au^e*
fpro(^en unb oerwe^lfett. @o fagen jte balb zwaka, balb zwake ober zwakK
9lamentli(!b »erben e unb i ; o uub oe (unfer u) oft ba« eine für bad anberc
gebraust* gbenfo Deru)e4)fetn bie Sieger r unb 1 fajl befidnbig. Selber
fonnte bie %udfpra(^e, ^bjlammung unb ^ccentuirung ber eingelnen SBorte
ui(^t angegeben »erben, ba jicb biefelben SBorte gu oft mieberjjoteu» Ueber
erftere mxz im allgemeinen et»a golgenbed gu bemerfen:
5la(| ber oon und angenommenen Drtbograpl[){e, bie, ta jie ben Siegern
einmal a\x^ unfern @*riften geläufig ijl, nit^t »o^l mieber ocrdnbert »erben
fonnte, »irb jebed SBort fo auögefpro(!&en, »ie wir e« im S)eutf(ben an«*
fprecS^en würben, mit folgenben (gum größeren Z^til in ber gu ®runbe ge*
legten, »iewol ni<^t confequent bur^geffi^rten ^olldnbifcf)en S^reibart begrün*
beten) 9ludnaf)men:
(Einleitung. ix
ei tt)itb fafi sivei(lt6tg> wie ee-i oudgefptD^en — ein (onged e mit einem
lurgen 9?ac^f(^Iag, Ut fca« i no^ eben fiJren läpt, g. S, dei = dc-i.
y ^ein taprigen fe^r c[^n(i($, nur ettDad fuijer, unb ber erfle Saut mt^t
toit BL, b}yÜ ss: bläritl
eil lautet n>ie o.
oe immer mt unfer u. 2)ad u fpre^en bie ^oHdnber n>ie unfer £ au6;
barum j^aben mir ben ®tbxavi(S) beffetben aufgegeben, au§er in einigen
trenigen ni^t-bondnbif(!(|en SSBorten, k»ie purpur, tvo mir ed mie im
©eutfc^en au6fpre^en.
on fi^nßc^ mie unfer au, bo$ nxä)t fo breite fonbern fo, ba§ mef^r o atd a
ge|)ort mirb; boutoe = bau-tu.
Oir unb onir^ mie ba^ vorige; fowloe, fonwloe == fau4u.
ai bciU bad SKittelgmifc^en unferm oi unb eu, medl^alb ed au^ beim
©^reiben gumeileu mit oi ))erme$fe(t mirb, mie buiti unb boiti.
e^ bad fetten unb nur )?or e unb i t)orfommt, (t^or a, o, u mirb ti Hx^
k erfe^t) tautet wie s; cedroe = fe-bru*
m unb n nel^men am @nbe ber SBorte na(^ einem 93ofaI (auger i) b^uflg
ben Ifranjß Pfeifen JWafen taut ng an, j* S* njam = njang; faddm =3
fabong; wawdn = »amdng; «jim = fjeng; hem = ^eng; boen ==s
bung*
fij mie ein teifed fd^i, »j^jn = fc^jing* (£>oi^ barf ba« f(i^ ja ntiä&t ju
))ofl genommen merben.)
V mie f.
z mie ein fanfted 8.
5E)er Accent rubt in ber Sieget auf ber gmeitte^ten ©übe, feltener auf ber
testen, unb nur in ganj fettenen gdtten auf ber brittte|;ten* 3?ur im 2tett
unb 3ten galle ifi er ^ier angegeben ; niäjt aber im Iften* dtvä)t er auf einei^
gebebntert ©itbe, fo ip er mit ' bejei(]^net, j* 93. pikicn; auf einer furgen,
fd^arf betonten mit ', g- S3, kabi. 3h gufammengefc^ten SBorten ru^t ber
Son in ber JReget auf bem erjien SBorte, unb ifi bann ni^t immer angegeben,
g. ©. panti unb man — pantiman (päntiman). ®cm55nti(Sb aber flnb gu*
fammengefe^te SBorte burd^ - oerbunben, vaam-hoedoe; sneki-fiaf.
SBa^ bie SBortfetge betrifft, fo finb bie Umlaute gu Anfang eine«
SBorte« in bie urfprungti(|en aSoIate aufgeWp, mie in anbern beutfi^en 2B6r^
terbfi^ern, fo ia^ g. 23. Sie (%t6)t) auf Slb (Slboent) folgt (ni^t ettoa &^
X Einleitung.
auf a(t)t); in bcr JKitte ctued SBorteß aber folgt ber Umlaut bem cinfad^cn
aSofäl, i. S9. 2lb^dngen, unmittcfbar nac^ 3lb^angen. ff wnb 6 jinb o^ne Un*
terfc^ieb i^itm6)t, unb fommcn beibe öor fi* SBenn ein beutfc^e« 2Bort t>er*
fd)iebenc Sebeutungen ^at, bie im JWegerenglifc^en but(^ mfc^iebene SBorte
gegeben n^erben, fo iji öor leiteten bie paffenbe beutfd?e 33ebeutung burcl ein
©pnohim in ( ) gegeben, }♦ 93. 33oben (ßrbboben) gron; (ßrbart) dotl; (@6I*
ler, Obetboben) zoldro. golgen einem beutfc^en SBotte mehrere negerengli*
fc^e, obne bag jle bur^ ein in ( ) »orangefießted ©pnonim ndj^er bejiimmt
n^erben, fo ifi gen>ßbulic^ ba§ erfle atö txi^ gebrdut^tic^fie anjufe^en. SBenn
in ganjen $fitafcn tin eiujcine« SSort toerfci)ieben gegeben »erben fann, fo ifi
ba« au^ ju brauc^enbe SBort mit ob* — ober — in () angefübtt* SCa^ fo
eingedämmerte SBort bejie^t jl^ in ber Sieget nur auf t>a^ unmittelbar tjvr*
fttt^gebenbe, j. 93. wrdko de kili (ob* moro) nii. §at ein beutf(fte^ SBort
üicte 3ufammenfe^ungen , fo ifi ed bei biefen nur bad erjlemat auögcf^rteben,
bie anberen mate nur burtiö - bejeid^net, j. 93. 2lbenb-S)dmmerung; -6ffen;
-2«abt 2C.
2)er Ärtifel ifi im ©eutfcfeen mie im Slegerengtif^en (da unb wan) ber
giaumerfpamit loegen ioeggetaffen, auger ba, »o ein aKiSoerildnbuig mog*
liä) »dre.
3m S)eutf(!&en iji ber auf ba« 93erbum fotgenbe 9lccufatio in ber Sieget
inx^ t, (ßincn) bejeii^net, g* 93* anreben, e* 3m !Regerengtif(^en fleben gu
feiner 93e}ei(!^nung hem ober dati ober dasani nur bann, votnn feine Stellung
bejeic^net »erben fott, ober ein aWigoerfidubnig mogtic^ »dre^ SBenn ba«
aSerbum eine {ßrdpofition ju j!(^ nimmt , fo iji biefe in ber Weget beigefügt,
boc^ obne 93eieii|)nung bed barauf folgenben 2lccufatiü«.
5E)ie einjetnen JRebet^cite fmb nur bann bejei^net, wenn fonji eine 93er*
»e^fetung ©tatt flnben fönnte. 3n fot^en gdllen bejeic&net s. baö 6ubjian*
tioum; adj. 2tbiectioum; v. 93erbum, unb jn)ar v. a. Serbum actiDum, v. n.
93erbum neutrum; adv. 2lböerbium; pr. {prdpojttion. SBirb ein SBort nur in
ber 2Rebrja^t gcbraui^t, fo iji eö burcj pl. $turatid bejeid}net
(^tx&a fonji oorfommenbe 2lbfürjungen »erben, »ie anbereö, »a« etwa
no<^ ju bemetfen »dre, »ol aud bem ©ebrauc^e beuttid) »erben, obne ba§ e«
notbig »dre, jic ^ier anjufu^ren unb baburd) biefe SSorbemerfungen ungebü^r*
1x0) audgube^nen.
m.
tc
at, sneki-fisi; ßitt^^Ä^'»^ prakÄ,
plaki.
9lad, ting^i-meti; dede-ineti; n>o ein
2lag tft, ba fammcfn jid) bic 9ll)(er,
pee wan dede-meti lid4m, na da-
pee dem tiiigifoiiwloe kom rnakan-
dra; na plesi dede-meti iidom, tin-
gi-foiiwloe de kom.
Sla^getcr, tingi-fouwloe; opete;
djang-kro.
91 b, — ab unb ju gebe«, go en kom;
flc flingcn ab unb ju, dem go, dem
kom.
21 ban bet n, v. a,, verandre; raeki
wan verandre; drai.
9tb arbeiten, — feine ®(!^nlben, wro-
ko hem paiman; wrokopoeloe hem
paiman; fein Za^mttt, doro hem
wroko; doro hem marki; jtcb —
pina-pina; ii) arbeite mt(^ ganj ab,
mi kili mi i<refi nanga wroko; wro-
ko de kili (ob. moro) mi.
^tbbatgen, poeloeboeba; ein Jtanin»
($en, poeloe boeba na koni-koni.
3lbb eigen, beti; beti poeloe; ein
®tudf, beti wan piesi.
abberufen, einen t)om 9lmte, poe-
loe hem na hem wroko.
Slbbeja^ten^pai; feine ©d^utben, pai
hem paiman.
Slbbitb, pnntje; pop'ki.
Slbbilben, etW*, meki wan printje
TO dasani ; jemanb, poeloe hero por-
treti; poeloe hem.
9lbbitbuJig, printje; portreti.
Slbbinben, loesoe; loesoe da tet^i.
3lbbitten, begi pard6n; er bat i^tti
ab, a begi hem pardon«
StbbreAen, broko; koti; er bratS^fein
^avi^ ah, a broko hem hoso; {ie \)a^
ben bie $(antage abgebro^en, dem
broko da pranasi; er brad^ ia^ ®t^
fprdcb <^b, a koti da taki.
Slbbrennen, bron; bad ^aud ifi bid
auf ben ®runb abgebrannt, da hoso
bron tee na gron; bad 5Putocr ifl
))on ber Pfanne abgebrannt, a bron
na pan; goii mis! faja.
Slbbru^en, boli; mit feigem SBaffer,
boli nanga faja-watra.
9(bbürjien, bosro»
91 be, Abe, A,be,8e; ia^ 9lbc lernen,
leri A be se.
9lbbdVmen, meki wan dam; tapo
dam ; tapo watra .nanga dam.
9lbbanfen, bedanke, bedankt; er f)at
feine Seute abgebanft, a bedanke
hem wri^koman; ber @oui3erneur
%at abgebanft, granman bedanke;
Masra N. bedanke vo granman.
9b be den, ein ^ud, poeloe dak-
kt; ben %i]6), poeloe tafra; poeloe
njanjäm; poeloe pleti.
9tbbingen, mindre.
äbbreben, etw*, drai poeloe hem.
9lbbringen, einem et»)*, dwingi hem
vo gi hero dasani ; etn>« abbringen
XOoUtn, soekoe dasani nanga dwin-
gi; soekoe hem nanga tranga-fasi.
9lbbrU(f, (9tbbüb) printje.
9(benb, sabatem; biefen 9{benb, di
sabatem; geflern 91«, isredei saba-
tem; gegen 9C., na mofo sabatem;
9lbenbd, na sabatem; guten 9lbenb!,
navo, navoe, nftvoen!; guten 9!« fa^
gen, taki navoe; jn %. effen, njam
1
2 . «ber — «bffl^mitd.
«aba. Vbenb'^ämmerung, mo-
fO'^sabatem ; mofo-neti; — effen,
saba; — ©ptteöbicnji, — tixi)t,
aabatem-kerki; — ma^f r tö^ 6ci*
lige, santa avond-maal; saiita iafra;
granboen; ))ad ^« %. audt^ei(en, pla-
tte ^ranboen; -— flctn, sabatem-
star; maen wefi a.
^itx, ma; mara; abet bo$, ma tog,
ma tokoe; aber a(i)\ ma poti!
9(berj)Iaube; kroekoetoebribi; falsi
bribi; verkeerti bribi; byfi^eloof h.
Äbergläuibig, Slbetfllaubifcb, —
eitt ^tbertälaubiger, wan verkeerti-
bribi soema«
SJbetmal, ^ÄbermaU, aj^e&n; wan-
tron iporo; wantron moro ageeii.
9lbfa(t (Ueberb(etbfe(), saka-aakf.
9tbfalten (betabfalkn), fadom; fa-
dom komopo na; komopo na . .
f adorn; t>on jemanb, drai baka g\
hem; )>on dWito, drai baka libi
Kristus; ))i>m ©tauben, komoto na
ini bribi; libi hem bribi.
abfärben, poeloe fervi; bad Äkib
färbt ab, da klosi de poeloe fer?i.
9[bfaffen, eine ©i^rift, potti na
akrifi.
abfegen, figi; ben 2if(]&, %i tafra;
ben Staub, figi poeloe da stof.
abfertigen, e., meki a kom klari;
geni hem go.
abfeuern, eine gtinte, soetoe.
abfinben, {xcb init jemanb, kom klari
nanga hem; meki wan akeki.
abfließen, ron komoto.
abftu*, losoeh.; bad SÜajfer M
abflu§, da watra habi losioe; bad
SBaffer b<^t '^nen a., da watra ta-
po, a no ha past to ron komoto.
abforbern, hakai; er forberte mir
mein ©etb ab, a haksi mi moni.
abf reffen, njam; njam ala; njam
krin krin.
abfubreu (w^j^fubren), e„ tjari hem
gowei; (purftiren) poergeri.
abfubtmittef, poergasl; ein>2l.ein'
nehmen, drfngi poergasi.
I
abgäbe — abgrunb*
abgäbe, lantimoni ; kontribnai ; he-
demoni.
ab gang, (abfaO) saka-saka; (abfaj^)
seli; bie Sananen b^ben feinen ab*
gang (geben nic^t ab), baana no ha
seli.
abgeben, et»., gl abra; gl; jtcbmit
einem ober ettuad, habi wroko nan-
ga; bemoeje nanga; (Umgang i)a*
Ben) holi kompe; nanga.
abgeben, (meggcben) gowei; komo-
to; (abfa^ b^beu) habi sell; etn>ad
abgeben (äffen (am greife), mindre.
abgelegen, färawei.
abgeneigt, — einem abgeneigt fein, no
lobbi hem; habi wan tegen vo liem.
ab^efcbmacft, (a(bcrn) lau; ia^ ijt
eine abgcfcbmacf te ©efcbicbte, da wan
lau-tori.
abgejiorben, dede; ber Saum ifl
bereitd a«, da boom dede kaba.
abgett)innen, winni; einem, winni
hem; winni na hem tapo; einem
etil)., winni dati \o hem.
abgemobnen, einem etn>., poeloe
hem na da gewenti ; {td^ etn>., kabi
nanga da gewenti; ein Äinb — ,
poeloe da pikien na bobi.
abgießen, kanti; kanti hafoe; kanti
hafoe trowel.
abgtanj, «»kyn; bcr abgtang ©einer
<^errti(^feit, da kopie (h.) vo hem
glori.
abgott, kröekoetoe gado; pop'ki;
kröekoetoe-gado pop'ki. ab*
gottd«@(b(ange, aboma.
abgöttcrei, afgodery; afgodery-
w-roko ; kröekoetoe- gado - wroko ;
kröekoetoe brIbI ; (fpottweife) obo-
noe; mapokro a.
a b 5 ö 1 1 i f (b, — abgJttifibe ® a^en, ® e*
ratbfcböf ten, afgodery-sani; kröe-
koetoe- gado- sani; obia-sani; ma-
pokro-sani a.
abgraben, diki poeloe.
abgrämen, jicb — f* abbarmen.
abgrunb, dipi dipi horo; dipi peti;
wan dipi plesl, disi no habi gron.
^b^acfen, kotf; kapoe.
%bi^altt)\, tapo; hiiidre; beleili;
@d^am biett mid) ab, ju bit ju t4>\\u
men, sjem ta]>o mi, vo kom iia joe.
9(bbanben fommeit, lasi; eö ijl mir
abbtubcn gcfommeu, a Usi na mi
Iianoe.
^b bang en, \>o\x jemanb, dc na hem
ondro; id) banfle k)i)u ben SBetgen
ab, mi de na bakra ondro; ed b^!n({t
nid^t )»on mix ab, a no de na mi wani.
%b barm en, ftd), broke hem hatti;
er barmt (id) ab, verdriti moro hem;
a de koesoem^i (ob, koesoemie)
hem arefi.
abbauen, koti; kapoe; ^aue beine
Pani ab, koti joe hanoe; er bicb
ibm ben Jtopf ab, a koti hem neki.
91 b be ben, hopo poeloe; ho.po.
Slbb^ili^n, kom boen; geneze; kom
genese.
«bbobeln, skafoe; ffobte ba« S3rett
ab , skafoe da pr8ng;a.
Slbboten, kom teki; go teki; a. (af«
fen seni teki
«b^filfe, helpi'; ed ifl teine ^b^iKfe
mogli^, help! no de.
Slbfappen, On^^ifi^ ^Q kapoe.
Slbfaufen, bai; er b^t mireinjpfcrb
abgcfauft, a bai wan hasi na mi.
^b{ebren, (mit bem 93efen) sibi ; eine
Aifie, sibi da kisi.
%bto^en, boll.
Slbf ommen, a., kontraki; ein^. mit
jemanb treffim, meki wan kontraki
nanga hem.
Äbfommen, v., Dom3Be<\e, iasi pasi;
komopo na pasi; misi pasi; ver-
dwaie.
2lbfömmling, — er ijl ein 91. \>on
3Kofed, a komopo na Moses.
9lbfra^en^ kraboe poeloe.
Slbfriegen, (bctommen) etw., kisi ha-
foe; (in fdbümmem ©inn) er b^t
et», abgefriegt, dem krasi hem; a
kisi strafoe; a kisi wan fomfom.
2(bfü^^ten, v. a., kouroe; v. n. kom
kouroe. "^
Slbfittbiften — 9lbma(en. 3
nbfunbigen, gi kenis (ob. kenisi).
91 b f u n f t — , er iji »on gnter 9lbf unf t,
a komopo na wan l>oen famiti.
9lbfür}eH, fjatoe; koti hafoe; poe-
loe hafoe.
9lb(aben, poeioe lai.
9lblaffen, )>on etn>., llbi dasani; kabi
nanga dasani; loon einem, kabi na
hem baka; (nom greife) nindre.
9(btaiictn, c, waktihem; setiwakti
gi hem.
9lblaufen, (t^on ^^töffigfeiten) ron
komoto; (bilbücb) waka; bad wirb
nicbt gut ablaufen, dasani no de go
waka boen; — mt ed ablaufen
n)erbe, — fa sani sa waka; fid) bie
iBeine für ni^td unb ivieber ui<btd
a», broko hem foetoe soso (ob. vo
soso); fom foetoe soso.
9lb(angnen, «try; taki a no troe;
fortrod^renb, stry doro; hoii stry.
9lb(edfen, lekki; e. Xeaer, lekki pleti.
91 bier en, poeloe alasani krin krin;
e. Setter, — na pleti.
9lbUften, (wegtbun) poeloe; e.Äfeib,
poeloe da klosi; 9%ecbnung a., gi
verantwoortoe; e. 93efU(b/ gi van
visiti; doe wanvisiti; e. ^ib, sweri
wan sweri.
9lb(eger, plansten.
9(btefen, (t)om ^^^apier) lesi; {pern
33aume) piki.
9lbUefern, gi abra; levre h.
91 b 1 5 f e n , (lodmacben) loesoe ; e. 93ein
a., loesjoe poeloe da foetoe; ft^,.
(n)ed)fe(n) kenki; (a|i micb bi^ ab^
(Öfen, meki mi kenki nanga joe;
bie ®elbaten lofen einanber )do\x ber
2Badbe ab, dem soldati kenki wakti.
9(bmatben, ((odmacben) loesoe; (tbun)
doe; ein ®ef(bdft, doe wan negosi;
doe wan afeersi.
9lbma(terii, kom mangri.
9lbmabnen, e., waarskouwe hem;
yermane hem, vo a no moe doe
dasani.
9lbmaten, e., poeioe hem portreti;
poeloe hem.
1*
4 9l6mattett — 9(6re^nnng«
^imütUn, T. a., meki a kom weri;
broko hem sk)n; lahraka hem; bie
Sonitenl^i^e ^at mid^ abgemattet,
trauma zon broko lui skin; Me 9r«
beit — ; da wroko labraka mi; bad
Riebet — , dakoorsoe labraka mi;
i(^ bin gait} abgemattet, mi labraka.
Sbmeffen, marki;-teki marki.
Slbnagett, kweri kweri; ttiigi; njam
njam.
Slbncbmen, r.a., poeloe; badS>ad^;
poeloe dakki; ben 93art, poeloe
bairba; ben ^ut »or jemanb, poe-
loe hatt! gl hem ; einem bie geffetn,
poeloe hem na boeje; fie nahmen
3efum ))om jtrenje ab, dem poeloe
Jesus na kruisi; ein ©ein abnehmen,
koti'po^eloe wau foetoe; koti wan
foetoe; jtoffee, plki koffi; v. n.,
aaka; mindre; bad Riebet nimmt
ab, da koorsoe de saka; et mu§
gune^men, nnb i(^ mug abnehmen,
hem moeae kom big! en mi moese
saka; ber SKonb nimmt ab, moen
de broko ; mein ®e p^t nimmt ab,
mi hai kom doengroe.
abnebmer, (Ännbe) klanti h.
5lbneigung, tegen; e* ?!♦ »ibet je*
manb ^aben, habi wan legen vo
hem: no lobbi hem.
abortiren, trowel bele.
Sbpatf en, poeloe lai.
abraffen, wakti; eine ©etegenl^eit,
wakti wan okasi.
.«bpfiitfen, piki.
$(bpta(ten, kiki baka.
5lbprügeln, e*, fomhem; e» tüchtig,
gl hem wan boen fomföm: gl hem
wan boen pak.
2Cbpn^en,etn>v^rin hem; krtoi hem;
meki a kom mooi.
Slbrqt^en, einem, rat hem to no.
abräumen, poeloe; poeloe sani;
ben Sif^, poeloe tafra; bie letter,
poeloe pleti.
?lbre(Jncn, Stbred^nnng l^aften, holi
äfreken.
Slbtec^nung, Afreken.
abtebe — 5lbf*(kgctt*
abrebe treffen, potti mofo makan-
dra; korderi taki; korderi taki nia-
kattdra; (jn f^fec^tem 3»^*^) ^^^^
barki.'
abreiben, grtti; robi, lobi.^
abreifen, teki pasi; teki da reis;
teki hem reis; na^ N., tekf pasi
go na N.
abreißen, poeloe; broko; e.93(ume,
broko (ob* poeloe) wan blömiki.
abrichten, e» ju — , leri hcin vo-^.
abrufen, e», kali hem; sen! kali
hem; )>om amte, poeloe hem na
wroko.
abfa^, (am@d^u^) hieli; (9anS8aa#
ren) sell; boen sell,
abfcbaben, kraboe; kraboe poeloe.
abfc^dfen, plli; e« Drange, pili da
aranja.
abfdja^en, e., etw., preceri hem.
abf^dumen, poeloe sgoema.
abf^eiben, (trennen) plat\e; (per*
ben) tapo bro; dede.
abfeieren, ben Sart, poeloe barba;
bad <&aar, koti wiwirl.
abfcbf u, viste; trefoe; a, »or eUrsa^
baben, habi viste (ob« trefoe) vo
hem.
abf(^eutic^, takroe; e. a. 2»enf^,
wan takroe soema; etioad abfc^eu*
tidied, wan takroe-sani.
abfd)i(fen, e., etw», seni hem go.
abf^ieben, troesoe komopo; poc-
8oe komopo; drifi «^komopo ; ha^
93oot t>om Sanbe, troesoe da boto
komopo na sjoro.
abfd)ieb, adjosi; %, nefimen, taki
adjosi; einem ben a* geben, bedanke
hem; feinen abf^ieo ncbmen, be-
danke; bedanke hem wroko; ab*
fcftiebd — prebigt, — rebe, kro-
böi preki; kroböi kerki.
abfliegen, soetoe.
abfd^Iagen,(t)ern)eigeru) weigre; no
wani gl; mombi; fein äöaffer, poe-
loe watra; watra; pissi.
abfc^ti«gen, sloto; bie Jf)ure, sloto
doro; ein 3änä), sloto boekoe; ber
2lbf(|nrfben — 9lbfpre<$en.
jtauf ifl bereitö abgef^toffen, da bat
«loto knba.
abfcbncibcn, koti; einem bad ^^ax,
koti hem liede-wiwiri; t)ie £)t)ren,
koti hem jesi; er pat jid) beu ^ald
(tbgefd^nitten , a koti hem iieki* e.
SBeg, koti da pasi; einem ben 3äeg,
tapo pad gi hem.
2lbfd)6pfeR, poeloe; bad gett »on
bet®uppe, poeloe da fatoe na lapo
da goepoe; ttn^afdVLtii, poeloe da
ggoema.
Sbf^ tauben, loesoe da skroefoe.
^bfd^teiben, meki wan kopie h.
abfc^rift, kopie h.
^bf^utteln/ seki wai; aeki; ben
@taub, 9eki wal da gtof.
^bfd)Utten,etw., kantihafoe; kanti
hafoe trowel.
9tbf(^Q>dren, ttw., sweri taki a no
de 80^ sweri vo no.
Slbfegettt, aeili gowei.
Slbfeitd, na sei.
%bfenben, t., tit»., seni hem go.
Slbfe^en, (nieberfe^en) ttm., potti
na gron; potti de; einen DomSmte,
poeloe hem na hem wroko; be-
danke hem; (SBaaren), seli; ein
Ainb, poeloe hem na bobi.
9lbfi(äbt, — bad n>ar feine %., a ben
wani so; in b&fer^*, voogrihatti.
Slbfi(btU<^, mit abfid)t, expressi;
Yo expressi; nanga expressi.
$lbff)lut; (burdbaud) absoloetoe, ab-
sroetoe (piesiroetoe).
Sbfolution, pardon; dasnoti; ei»
nem ^. geben, gl hem pardon (ob.
dasnoti).
9lbfonbetli(!b, voomämiki, voomä-
moekoe; na wan aparti fasi.
abfonbern, (trennen) platle; ^6) — ;
fid^ abgefonbert fyalun, holi hem
srefi aparti; tan to hem srefi.
8lbfi>annen, bie ißferbe t)Dm JBagen,
poeloe hasina wagi; ein®ei(, loe-
soe da tet^i.
Slbfprecben, etu>*mit einanber, potti
mofo makandra; korderi taki.
Slbfpringen — abtorfen-tu^. 5
9(bf))rtngen, ( (odfpringen ) broko
komopo.
%bflammen; t>on jemanb, komopo
na hem.
^bflatten, einem feinen S)anf, taki
hem tangi; einen 93efud); meki (ob.
doe) wan visiti; einem e. 33efud),
gi hem wan visiti; meki (ob. doe)
man visid na lHasra N. hoso.
Slbftduben; figi; poeloe da stof.
31bfl€(ben,koti.
%b{le(fen,(ein (^unbament) marki.
^b fie ben, {j^on etm.) no wani dasani
moro; (fcbaal merben) lasi hem tesi;
kom flauw.
^bfleigen, saka; i>om SBagen, ko-
moto na wagi.
^bflerben, kom dede.
Abflogen, troesoe; poesoe; bad Boot
t)Om Ufer, troesoe da boto komoto
na sjoro.
Äbflrafen, strafoe; fora.
^bfireifen, pili; feine ^ant, pill
hem boeba.
9Cbfireiten, stry; stry vo no; stry
taki a no troe; feine @unben, stry
hem zondoe; n>ir t5nnen bad ni^t
a», wi no kan stry dati; fortma^^
reub a., stry doro; holi stry,
abfurb, lau; t>a^ ifl et», abfurbed,
dati de wan ian-sani.
Slbtbeiten, platie; ttaffenweife, pla-
tie na lo; platie lo lo.
«btbeiiung^lo; spele; bieSboueg«
finb eine abtbeilunfl bed äboftanii»
med, Ibo da wan spele Abo; eine
91. ®o(baten, wan patroeli soldati.
$lbtbun, (beenbiflcn) kabä; (entfdjei-
ben) e. Streit, koti da trobi; (weg*
tbun) poeloe; (tobten) kili.
21 b tragen, — feine S^utb, pai hem
paiman; — till ^aVL^, broko poe-
loe da hoso.
abtrennen, loesoe; platie.
abtreten, einem et«)., libi dati gi
hem; libi dati abra na hem.
abtritt, pikin hoso.
2lbtrotfen-tU^, figi-doekoe.
6 ^btrotfncn — Sbgdiumen«
Vbtrodfnett, t. a., dre; meki a kom
dre: v. n. , kom dre.
Äbtritnnig, — einem a* mxhtn,
drai baka gi hem; bet Abtrünnige,
<Sproeroe-8oema.
9lburt^ei(en, t., \'6nhi hem; e,
@ac^e, koti da kroetoe.
9(bx)erbienen, e« ®(^u(b, wroko hem
paiman ; wroko poeloe hem paiman.
Slbwaaen, wcgl.
Slbmdljen, rolo poeloe; rolo komo-
to; e* @cbu(b t)on fl(b, poeloe hem
skiilti; poeloe hem heloe; krin hem
. arefi.
abwarten, waktl; in ®ebu(b, wakd
' nanga pasiend; t., (pjlegen) loe-
koe hem.
9bn>cirtd, na ^(ndroBe!; (g(ug ab^
mdttö) na bil^sei.
Äbmaf^en, waai; e* ton ©flnben,
was! poeloe ala hem zondoe.
91 bn>e$f e(n, holi spele; kenki apele.
91bn)eg, verkeerti pasi; kroekoetoe
pasi; verdwale pasi.
9ibv^tffttn, t., two hem.
9lbn>ei(^en, (Dom föege) libi dapaai;
misi paal; \erdwale; jte (tnb aflgumat
abgelöteten, dem älamal verdwale.
9[bn)etfen, t*, no ontvange hem;
no teki hem; no wani si (ob« jeri)
hem; aeni hem gowei.
9lbtt)enbeu, draf ; tapo; fein ®e|tc^t,
drai hem feai; e« Uugiüdf, tapo
da ogri.
flbwefenb fein, no de; er war a.,
a no ben de.
9bn>if(^en,figi;benXif(^,figitafra;
bie %ugen, fig! hem hai; aUe £(^rd^
nen, figi poeloe ala watra na hai.
%biaf)ltn, pai; einen £^ei( ber
@(^n(b, pal hafoe vo da paiman;
pa! hafoe da paiman ; pai na mindre.
ftbgdbten, teli.
^bja^fen, tapo; SBein, tapo wien;
einen (bei SBajferfuc^t), tapo hem*,
hopo hem.
Slbgauinen, ein ißfetb, poeloe toom
na has! mofo.
Sbje^ren — %^t fleben*
9b}ebl^en, kom mangrf.
^bjei^nen, eti|»., teeken; marki;
einen, poeloe hem portretl; poeloe
hem.
9b}ieben, poeloe^ ik ^ani t)on — ,
poeloe boeba na — ; e« ®d)luffe(,
poeloe aloto; ben ^ut ^r einem,
poeloe hatti gi hem; — ein 9){e{fer,
arapoe nefi; (iDegge^en) komoto;
gowei.
«bjug, 9lbgu8«gTaben, jotro;
trensi; losoe.
%b}n>ingen, einem tttoa^, poeloe
hem nanga dwiiigi na hem hanoe;
teki hem nanga dwingl.
See orb, kontraki; t^% machen, meki
wan kontraki.
ilccorbiren, (ubereinflimmen) akor-
deri, korderi; (unterbanbeln mit)
akorderi (ob. korderi) nanga.
accurat, prontoe; juisti; rcli; accu*
rat fo, jiiiati 80 ; net so; reti so.
9((^, ke!; ke mi mama!; mi poti!
Sl^fet, skotiroe; neki; bie ^« jUifen,
hali hem akouroe; er tegte ed auf
feine Sl^ a potti hem na hem neki;
auf beiben «(^feln tragen, joe da
baboon -nefi, joe de koti na ala toe
sei; einen fiber bie lilcbfetn anfeben,
broko hai gi hem ; no teli hem no-
ti; no ke >o hem. lH(bfeUrdger,
toe-hatti soema; toe-fesi soema«
^ä)t, aiti; Dor ac^t Xagen, aid dei
pasd; atibt Zaat fpdter, aiti dei na
baka; a^t mal, aititron; ber O^te,
di TO aiti*) disi meki aiti.
Sf(!bt geben, potti jesi; pasöp; pasö-
poe; potti min a; gib S(ct^t!, pa-
sop!; jeri boeti!) {t(b in 91« neb^
men, loekoe boen; nimm bi^ in
$I^t, batS JU t()Un!, loekoe boen,
TO joe no doe datii; ft^ r>ox tu
nem — , loekoe boen nanga hem;
einen gut in 9« nebmen, loekoe hem
boen; ettt)« in ^. nebmen, potti hai
na sanl ; auf et)t>. %. b^ben|, poti hai
na hem; potti membre na hem ; and
ber Slc^t tajfen, vergiti; Tcnaim.
Sl^tbat, respeki — ; a(!^tbare Seute,
respeki-soema.
a^^teii, e., regpeki hem; p hem
respeki; ha respeki vo hem; teli
hem; broetoe hem a; auf etn). Ci6}*
ten, poUi hai na; potti membre
na; einen nic^t ai^ten, no teli hem;
no ke >o hem; e. für ntc^t^ a., leli
hem vo noli; no teli hem vo noti.
9I(btung, respeki; 9(« )>0c jeuianb
baben, ha respeki v<^ hem ; einem 9(.
bcmeifen^ sori hem respeki; sori
respeki gl hem; gl hem respeki.
Sl^tjebn, tin-iia-aiti.
SJcbtiig, aiti-ten-tin.
Sld er, (bebaute« 2anb, eigentüc^e Slerfer
jinb f)m ni^t) gron. 8J<fcr-bau,
gron-wroko; firi-wroko; pranasi-
nrroko; — bauet, gpron-man; firi-
man^ pranasi-man.
Slbbiten, teli makandra.
Slbbceffe, adresi.
^itx, broedoe-tetei) tetii; j(ur 9lber
laffen, poeloe broedoe; lati broe-
doe; m beut ifi (eine gute ^ber,
no wan hai boen de na hem.
$lbieu,adjosi; ^21bieu fagen, (aki adjosi.
3lbjutant, adjoedanti.
$Ib(er, arend h.; im neuen Seflament
mit tingi-fonwloe, 9(adgeier, gegeben.
SIbminiftrateur, gpränmasra.
^büpticen, e^, teki hem ^o hem
pikien«
3Ib))0Cat, afkati.
^t^t, egti; reti.
ae^i^Hf djime; gemL
aieffcn, e*, (ibn jum ©efien babeu)
spyti hem; holi hem vo spot;
meki spot nanga hem.
aiebnli^ fein, geersi; leiki; er ifi
feinem ©ruber abnücib, a geersi
(ob« leiki) hem brara; etwad gauj
dbnUcbed, wan sosrefi-wan.
9lebn(icbfeit, geersi-fasi.
'Htf^tt, sisibi; ÜReiMbre, (im 3t. Zeft.
für Äorndbre gebrau4)t) areisi-sisi-
bi; in ^ebren fcbicgen, meki sisibi;
taube ^^ebren, pdpo.
Slelter — atenfcrfl« 7
Gleiter, moro ouroe*, fein aUeret
93ruber, d« bigi bmra vo hem;
da grän- brara vo hem.
Sleltetl, moro oiiroe, fein diteßec
S3ruber, da moro gran brara vo
hem; bie^c(te{ten,dem gran-soema.
Sienbern, kenki; drai; verandre;
fein Seben, kenki liebi; drai hem
llebi; feinen ^orfa^, drai hera ge-
dagti; jtcb dnbern, kom verandre;
bad bat {t(^ t>o(Iig oerdnbert, dasani
kom verandre wan heel tra fasi; e«
iflnicbt ju dnbern, a no devo veran-
dre; a no kan verandre; lielpi no del
SIengfttgen, e«, skreki hera; meki
a kom skreki; meki a frede; trobl
hem; id) dugftige micb, mi hatti
benauwtoe ; mi hatti de na tapo
tapo; mi banga.
Slengflticb, benauwtoe; banga; t^
bin d., mi frede.
Slengfilicbfeit, benauwtoe; frede
frede.
Slergern, e*,dreigi hem; tergi hem^
tanteri hem ; e* bid aufd Siut, tan-
teri hem, tee a poeloe gal; {t^
dr^ern an — , teki mandi na — ;
felig iH, ber ji^b nt^jt an mir drgert,
blesi vo dem, disi no teki mandi
na mi; ed drgert mi^, « gi ,niü
verdriti; a verdriti mi.
9(ergerni6 — , einem Sie. geben^ (ibm
}um gaQe n>erben) gi heo^i okasi
vo naki foetoe.
8(ermel, mouw«
Sieben, bron.
3leu§ere, — bad du§ere Dbr, da
ddrosei - jesi ; etn>ad 8leu§ered, wan
d6rosei-sani»
9(eu6er(i(b, na dorosei; etw* ^t.,
wan ddrosei-sani.
§(eu§ertid)teiten, ddrosei-sani.
9(euiern, {leb, taki wan mofo; taki;
poeloe wan taki ; poeloe wau mofo.
Sieugerjl, krobdi; bie dugerfien @n«
ben ber @rbe, dem moro färawei
hoekoe vo grontapo ; „bie dußerfic
ginjlternig,'' da moro doengroe horo.
8
S(eugetttng — M.
8[Ctt§cnittg/inofo; taki; i(^ ^abe
fo eine Se. gebort, mi jcri so wan
mofo (ob. taki).
affc, — itt aflgcmeine Käme ifl
keea-keeai, bo^ werben geiDo^ntid)
bie kfonberen 9lamen ((cbrauc^t:
kees-keesi; moiiki-moiiki; kwata
(Coaita); baboen (Brüllaffe); me-
koc 5 — welche alle tjerfcbicbene Ifxt*
flfle äfffenarten bejeidjnen.
$lffectiren, ttw., toe 8o;leki; affec«
tirt fein, {l<^ a. bene^^men, teki wan
aparti faai.
81 f front, (©eleibiflunfl) afrontoe.
Sifrica, ningre-kondre.
Sifter, lasi; gogo;
Slfterrcbe, gongosi; gongosd-taki.
SI ft err eben, gangosd; taki Jei-tori;
potti lei na soerna tape; lei gi
»oema ; pori soema nern.
81 gent, gemagti; 4>crr IL ifl fein
81«, Masra M. habi da proknrasi
TO hem.
Slgentfc^aft, proknrasi.
81b! 81 ba! Ka! Aha!
8ibU, eU h.
81 bn, Sl^UCU, %.' av<^o; graii-a\oo.
8lbnen, — icb l)ab'^ ijca^ut, mi hatti
ben gi mi.
SHabaficriUfaS, alabaster- batra.
81 (arm, alarnm; 81. mac^cn, fc^lageu,
meki alarum.
8ltbern, (tboricbt) lau; njenoe; ein
a. 9l)^enfcbf wan lau-man; e. a.^linb,
wan njenoe -pfkien; alberned ®i*
fdnoaft, lau -taki; (ni^t recbt bei
8innen) lau; babau; e* 8(lberuer,
babau-man; (fabe) docn-doen;
ein a. SWenf^, wan doen-doen
aoema.
Sltbernl^eiten, lau-sanf; floiisoe; 81.
ma^en, meki flousoe.
8I(t, 8[((e, 8il(ed, äla; dlaroal; dla
mala; (gang) heeli; aUe 2Kenf(ben,
ala soema; aQe SBelt (bie ganje
SBcIt), da heell Jtondre; 8tlle«,
alle S)inge, alasanl; fnlwan-sani;
aVLt beibe, ala toe ; mir ade, w! ala-
8rae — SID^ier.
mala; atle 3a^re, ala Jari; jar! to
Jari; ibri jari; aQe Xage, ala dei;
dei vo dei; ibri dei; auf aQe SBcife,
tia ala fasi; 8IQed in 8IQem, ala
nanga ala; oor 8tQem, oor aQcn
fingen, vooräi; voornkmiki; moro
8(Ue fein, kab«; bet SBein ifl aQe,
da Wien kaba; n>enn ber S^napd
aQe ifi, ^&rt ber „gute 8ibenb'' auf,
dram kaba, navoe kaba.
81 1 1 ein, wawdn; $(08o; nemo; filr flcf)
aQein, vo hem wawan ; i(b n)unfd)te
mit ibnen aQein jn fpretbcn, mi wani
taki nanga Masra wawan; (aber)
ma; i(^ looQte tool, aber id) iwm
ni(bt, vo wani?, mi wani wel, ma
mi no man.
81 ( t e m a I , älatem : ibri wantron ; ibri-
tron; hiiwan-tron.
8Iltentba(ben, äiapee; na alapee;
ibripee; ibrl-plesi; na iniwanpee;
na heell kondre.
8(((erbingd, vo troc; to troe troe;
ed ifl a* fo, troe troe, so a de.
Sltlererfl, fosi fosi; in ber aüererflen
3eit, na fosi fosi tem.
Slllerbeitigfte, ber, da moro santa-
wan ; bad 81. (im Tempel), da moro
Santa plesi.
8IUerbo(bfle, ber, da moro hei-wan;
Gran-Gado na tapo; da moro liei
Gado na tapo.
81 1 (er lei, ala soortoe saui; foeloe
soortoe sani ; aQerlei fcb(imme fRa*
men, ala soortoe ogri nem.
8l((er(iebfl, switi; hatti-lobbi ; goe-
doe; mein aQer(iebfler^err, mi hatti-
lobbi (ob. mi goedoe) Masra.
8It(ern>ärtd, aia-pee; na alapee;
iniwan-pee; ibri -pee.
8(((efammt, älamala; ala makandra.
8(((en>ei(e, now; noja; n^jaso; djons-
no; di djonsno de; so leki wi de;
leki fa wi de.
8l((eieit, alatem.
8I((gema(bf I 8(Qma(ig.
8l((Dier, dia; diaso.
«ffiflator — «ft.
2inia()tti(^, ala jari? Ibri jari; jari
vo jarf.
aUmdcfttig, — cr iji a., a kan doe
ala sani ; t>tx Mm&ä)Üit, da moro
tranga-wan; hem, disi habi ala
trang^a.
«((mäüg^ safri aafri; nanga tern;
bambei.
aittdgli^, ibri-dei5 ala-dei; del
vo dei; ettt)* 2lIItdflü^e«, wan ibri-
dei-sanu
aUjumat^ ala-mala; flc a., dem
aiamala; dem ala makandra; dem
ala nanga makandra.
2lltju*f«5t, *r>Hl, toem(»esl; pasi;
toemoesi pasa: pasamdrki; et t^Ut
aQ}U)9teI SS5fed, a doe ogri pasa.
Sllmana^^, aimanakl.
«(mo fen, present!; ben Clemen 9(.
geben, gl potlman present!; einen
um ein S(. anfprec^en, bcgi hem
wan pik)n men!; begi iijanjam.
Sllpbabet, dem letre pi.; Abe ae.
^U, (ba) di; aid tcb bort anram, di
mi k!si janda; Hdi) einem ^Sorbet«
fa^ aucb ofoe: 9{at^an ^atte S)a«
viH ^aud ni)($ nid)t Dertaffen, atd
bad ^inb erfranfte, Nataa oo ko-
mopo jele na David hoso, ofoe
da pikien kom siki wantem; (für)
vo ; f inen aid Sciaoen perfaufen, sell
hero vo slavoe; bei 93erg(et(^nngen
leki ; feUener na ; er ifl grower aid
la), 9, moro big! leki mi; a big!
rooro leki mi; aui) a bigi moro
mi; a moro ianga na mi; a(d ob,
leki ; ed x% aid ob i(^ 93dume fd^e,
a de leki mi si boom; ni^ltd aid,
notl leki ; not! buiti.
Slldbaib, 9lIfoba(b, wantem; djons-
no, djoesnoe; pram.
Slidbann, dan; toen.
9lifo, (fo; auf bie 2Beife) so; da so;
na so wan fasi; (barum) vo dati
hede; vo da hede; (nun, — beim
Seginn eined neuen ©a^ed) we.
$Iit; ouroe; gran, grani; bejari; ein
«Iton — 9lmt
after SlRann, wan ouroe soeraa; wan
bejari soema ; i(Sb bin f(jboU att, mi
grani kabä; mi habi mi jari kabd;
\)a^ Äinb ifi jwei ^ofyx alt , da pi-
kien ouroe toe jari ; — no^ uicbt
jn>ei 3^^^ <^t, da pikien no kisi
toe jari jete ob* no tapo toe jari
jete; in after ^cit, na ouroe -tem;
»irf^d 8lfte ni^t »eg, e^e bu ia^
Shut (^afl, no trowei ouroe soe-
soe, bifosi joe habi njoewan; alt
U)erben, kom ouroe; kom grani;
kom bejari; ^Ited, ouroe-sani; bie
^Iten, Stt^'Udter, dem ouroetem-
soema; dem taU$ dem avoA.
«(tan, balkdn.
21 (tat, altari, altar; einen «. erti^#
ten, hopo wan altkri.
«(tbaden 33rob, alibi- brede; ouroe
brede.
«(ter, ouroe; dem ouroe jari pi.;
grani; ouderdom h.; er (eibet an
©efcfemerben bed «Iterd, onroe trobi
hem ; in feinem -^(ter, na hem onroe
jar!; t>on g(ei(^em ^^(ter, spele; {te
jinb pon gieic^em «iter, 3l(terd*
genoffen, dem de speie; por «(^
terd, na ouroe-tem.
«mbod, amb&si.
«meife, mira; bie SBanbet^ameife,
waka-waka mira; bie 6aiTaba*a.,
gro§e, tot(^e, bigi-hede mira; bie
3u(fet^a«, bie fleine, rotbe, soe-
kroe-mira; hit Heine, »eige, jajo-
mira.
«meifenbdr, — freffer, — bet
gtoge, tamänoeä; ber f(eine, mira-
froiti, mira-floiti.
«men, amen.
«mme, (@dugamme)minna^jtinber«
mdrterin) nenne.
«mnefiie, pardän.
«mputiren, koti poeloe.
«mt, wroko; amt, amti; «mt bed
Slltatd, altar! -wroko 5 ijJriefleramt,
domine- wroko; (Ricbteramt, kroe-
toe-man wroko; Sif(^ofdamt, da
amt vo wan biskop; er l^at bad
2
10 Slmtfcttte — ^nixt6)m*
9fmt, Wc Äranfen ju kfuc^en, a
Iiabi da wroko, to loekoe dem
sikiman.
^intlcute, amtenärt.
SI m t Ö f * i I i) 1 c i n , (bc6 ^o|)enprtejicrö)
dominc-wapoe.
2f n, na; gi; na sei vo; mm ift cd an
und, now a de na wi; an ntcincr
<Bküt, na mi plesi; na plesi vo
mi; am Sonntag, na zondei; zon-
dei; an'jcmanb fdj^rciben, skrifi gi
hem; an jcmanb geben, gi na hem;
gi hem; am SBege, na sei pasi;
am aWeere Don liberiad, na sei vo
da zee vo Tiberias; bicd ifl mein
lieber So^n, an u>eld)em id) SiJobf*
(gefallen b^ibe, disl da mi lobbi pi-
kien, nang^a^hem mi habi mi plisiri.
^nanad, uanasi.
9tnbauen, bad Sanb, mekS gron;
wroko gron; ji(^ too — , meki
hoso dapee«
Anbeginn, fosi bigfn; im 3I*, na
fosi fosi blgin.
anbeißen, beti; ber gifc^ I;at ange*
bif[en, fisi beti kabä.
Slnbetlen, e., bari hem; ber ^unb
I)at mi^ angebellt, dagoe bari mi.
Slnberaumen, potti ; einen lag, potti
wan dei.
21 nb et en, anbegi.
5ln betreffen, — »ad mt^ anbetrifft,
ic^ merbe nic^t ge^cn, vo mi? mi
no sa go,
ainbieten, presenter! ; biete bem
«g)errn ein ©ladSBein an, prcsenteri
Masra wan glasi wien.
Slnbinben, angebnnben, m, tai na.
5änblafen, e., bio na hem tapo; bio
wind gi hem.
Slnbteefen, e., piH tifi gi hem.
Slnblicfen, e., loekoe hem; hiti hai
na hem; ernfl, pili hai gi hem;
unmiflig, jornig, poeloe hai gi hem.
ginbtinjeln, e*, pingi liai gi hem.
Slnbo^ren, boro.
Slnbre^en, broko; ber SEag tt>ar be^
reitd angebrochen, dei broko kabä.
Sfnbrennen — 3lnemj>fe^{en.
einbrennen, v. n., (ijom .|^otj) tcki
faja; {r)on ©peifen) bron.
?Inbru^, — \>^^ SRorgend, moesoe-
dei; bed Jciged, dei- broko; bed
Slbenbd, mofo-sabatem; ber ^a(i)t,
mofa-nett.
Slnbenfen, membre; gedagtenis h.;
e* im äl* betjatten, membre hem;
holi hem na gedagtenis; gum 3(«,
vo membre; vo wan gedagtenis.
Slnberer, e, cd, tra; ein ^iMnberer,
wan trawan; ^nbcre, tra wan; dem
trawan; ettvad anbered, waii tra-
sani; anbere Scute, tra soema; ber
cine, — ber anbere, da wan, — da
trawan; trawan, — trawan; bad
cine, — bad anbere, da wansani, ^—
da trasani; trasani, — trasani;
ein anbermal, wan tra leisi; wan
tra tron; wan tra tem; anberer
©eitd, na tra sei: auf anbere Söeife,
anbcrd, trafasi; rannil bu bad ni^t
anbcrd ma(6en, joe no kan meki
dati trafasi?; anberd ma^en, ctto»
auf anbere SBeifc tbun, au^ drai;
drai hanoe; drai da wroko; — ed
ifl ganj anberd gefommcn, a waka
heel tra-fasi; anbcrdwo, anberwdrtd,
na wan tra pee; trapee; anberd^
n)obin, na wan tra pee; na trapee;
na wan tra picsi.
2tnbcrt^atb, wan nanga hafoe; a\u
bert^alb ^OÜ, wan duim nanga ha-
foe; a« @ulben, wan goide vyftig;
dri bank-notoe.
2(n beuten, einem, pingi taki gi hem;
pingi hem; meki a sabi.
9lnbonncru, c*, (i^n anf^reien) don-
dro hem.
Slnbrobcn, pramisi; ©träfe, pra-
misi strafoe.
5tnbru(f en, kwinsi na; er brurfte fi^
an ben 3^^^^ ^^t ^ kwinsi hem srefi
na da trariki.
2lnefc(n, kom viste na; kom wan
viste na; bid cd eu<4 ancfeln n^irb,
tee a sa kom viste na oenoe.
Slncmpfel^ten, rekomanderi. b.
^mxbittm — 8(ttfeucnu
SInecbieten, s., — einem ba^ 9(. ma«
ä)t\\, presenter! Iiem; rerzoekoe
lieiB- TO.
$(netfennen, e,, sabihen naso«ma
fesi.
8lnfad&ett, — ba« g^wer, wai faja;
bio faja; hopo da faja; ic^ fac^e
t>a^ freuet mit bem äBebe( an, mi
de wai faja nanga wa'wai; ia&
fa^te feinen 3o^n an , daii gi Iiem
halli-broii; dati meki a km iran
hatti-bron; dali meki bem hatti
kom bron.
$(nfabten, t., bari hem; dondro
hem; gi hem tranga mofo; arC^
Sanb, go na »joro.
^»fallen, t*, faddm na hem tapo;
doro na hem tapo.
Anfang, big/n; mofo; ton Slnfang
an, sinsi big^n; im $(., SInfangd,
na bigin; f^sitem; im aderecfien
a., na fosi fosi bigin; im $1. bed
Slufangen, bigin; seti; hopo; an*
fangen gu fc^rcien, bigin vo bari;
seti bari; p tt>einen; seti Icre; e*
$(tbeit, seti da wroko ; hopo da
wroko; Don neuem a,, seti njoe
njoe ageAn; (anbellen) doe; fie ^at
nocb feine ^aijnt: \m foil pe'd an*
fangen, Bananen }U effen? a no ha
tifi jete: fa a sa doe njam badna?
8(nfaffen, fassi; e. bei in ^anb,
fassi hem na han; mit bet |)anb,
fassi licm nanga lian; kisi hem
nanga lian.
8lnfc$ ten, trobi; tesi.
Sinfec^tung, (e^i; trobi en verdriti.
?infeinben, e., holi hem na liatti;
holi hem na bcle; knopo liem na
liatti; habi ogri- hatti \o Item; de
hem vyand.
?Iufertigen, meki.
S(nfeu(i)ten, voktoe; nati;eine2Bnn^
be, dampoe da soro.
91 n f c u e r n, e., {anfpoine«) spore hem ;
(anfb^^en) steeki hem ; (bie Seutc)
soetoe fitjii na dem mhulrl.
"ünfit^tn — 9(nge|en. 11
8fnf leben, begi; pHesi; id) flebe
bicb nm ©ottetoiKen an, ml teki
Gado begi joe.
anfrage, haksi.
9(nfragen, haksi; haksi haksi; fur
jemanb, potti mofo gi hem.
SInfreffen, njam; (üonSRatten) betl;
(t)on SSogeln, bei grücbten) diki.
91 nf fig en, eind an« anbere, potti dem
makandra; voegoe dem makandra.
9fnf Übten, (Solbaten) tan h^deman
to; tan na fe^ii vo; tiri dem; (be«
trägen) kori; er b^t mi(!^ augefubrt,
a kori mi.
%n^\ifyttx, hederaan; f&siman;kap>
t^in.
9lnfuHen, foeloe; etw. bid $imi
Sianbe, foeloe hem tee na mofo^
(ob* tee na tapo); angefüllt feitt
mit, foeloe nanga,
Slngaffen, e*, ctw., pili hai loekoe
hem; loekoe hem doen; mit offe*
nem 9^2unbe, hopo mofo loekoe liem.
9lngeben, e» (»erratben) tori hem;
bafi £) n mi^ angegeben ? da j o e
tori mi V ; gongosa a. • (i^on einem
Snjirnmente) piki; bie glote gibt
gut an , da floitl piki mooi ; — e*
reinen Xon a., piki krin ; ben Son
angeben, (berDortreten) tan na fesi ;
de da fesiman; beim ©ingen — r
n>eU(icber Sieber, trokl da singi;
(geijiti^er) hopo da singi.
9(n gebet, CCcrrdtber, 9lujeiger) to-
riman; gongosaman a; Xouauge:»
ber, fesiman; trok'iman.
SIngeben, e*, (bittwcife) begi hem;
verzoekoe hero; pliesi hem; aw^^
Sanb, go na ^jüro; bad gebt gegen
@otte£^ 6Kbot an, dati stry nanga
dem gebod loGado; t>a^ gebt bid)
uicbti^ an, da no joe ivroko; joe
no ha wroko nanga dati; dati no
kan hatijoe; joe no ha trobi nanga
dati; joe no lia bi^i nanga dati) U>vl^
gebt'ö mid) an'i, 'o (hoe) bisi mi?;
ha^ gebt burcbaud nicbt an, dati no
kan de, kweti kweti; dati no mag
2*
12 Slnge^dren — 9lngtetfen.
de; bad faitn ni^t angeben, dati
no kail go.
iSnflcJ^orcn^ dc vo; c« gehört mir
on, a de to mi; er ge()5rt {)erm
91« an, a de to Matira N.
^"Oel, (gif^angcO hoekoe; fiai —
hoekoe; (X^urangel) diiim«
ungelegen, — jicb'd angelegen fein
(äffen, doe moeUi to; doe hem
best TO ; aoekoe to ; feti to.
Kngelegen^eit, (®ad^e) afeersl;
(JWul^e) moeiti; feine ^^ngelegenM'
Uli in Orbnung bringen, poui hem
afeersi ret!; mit ^., iiang;a moeiti*
SIngeIn, ($if^e) hoekoe; hoekoe
iisi; (nad{^ etU).) soekoe to kisi
hem.
SIngeloben, beloToe; praroisl,
llngemeffen fein, fiti; fi> n^ie ed a*
iji, so leki a fiti.
fin genehm, switi ; boen ; bad ange^
ne^me ^af^x bed ^errn, da switi
jari vo Masra; ein a. ®eru^, wan
suriti smeri; ed ifi mir a», dasani
de boen na mi; a switi na mi; a
gi mi piisiri,
anger, sabana; wei.
flugefebcn, gran, grani; ein ange*
fe&ener 2Rann, wan gränsoema;
wan respeki — soema.
Sin gefielt, fesi; r>t>t feinem Singe*
fl^t, na hem fesi; Slngejlc^fd bed
— , na fesi to — ; t)on A* gu «.,
fesi na fesi ; hai na hai«
aingeflri^cn, fervi; ed ifl frif^ a.,
a fervi njoe-njoe*
8Ingett)obnen, lieft etwad, teki da
gewenti to; kom gewentiTo; kom
njoesoe to ; kom Jobbi to«
Slngemo^nfteit, gewenti; njoesoe.
21 n gl oft en, t., loekoe hem doen;
wakti (waki) hem tranga.
Singreifen, ttxo., (mit ber ^anb k.)
fassi; ben gcinb, doro na hem tapo;
fad<Sm na hem tapo; er ftat meine
®bre angegriffen (gef^maftt), a pori
mi nera; bn »illfl ni(fttd angrei*
fen, joe frede wroko; ein Sl^erf
Kng^ — Kn^^ben.
angreifen ( in Eingriff neffmen ) seti
da wroko.
SIngfi, benauwtoe; djompo — hatti;
frede; einem ^Ingfl machen, gi hem
frede; meki a frede; icft bin in
SI«, mi de na benauwtoe; mi de
nanga djompo — hatti ; mi habi
djompo — hatti; mi hatti de na
tapo — tapo; mi banga. Slngfl*
gef^ret, benauwtoe-bari.
91 n^ ab en, (jlleiber) werl; einem tU
n^ad, doe hem wansant ; tofroe hem;
einem 93ftfed — , doe hem ogri.
VnbadFen, Sfnl^&cfeln, haaka.
9 n bait, (®tfi^e) baka; icft (labe fei^
nen S(., mi no ha baka*
Slnbalten, holi; am®ebet, holibegi;
holi doro nanga beg! ; de na beg!
tapo; mit ber jtlage, hoH da klage
doro; klage doro; ed bielt bret
Xage (ang an, a ben holi dri dei
langa ; um jemanb anbalten (birect)
haksi hem ; taki nanga hem ; (burcft
einen britten) potti mofo gi hem :
fi^ an etwad, fassi na hem; holi
na hem.
SInbaltenb, doro; doro doro; doro
nom^.
Slnbang, — et b^t einen großen
91., foeloe soema holi nanga hem.
Sfnbangen, einem, holi nanga hem;
hanga na Item.
9ln bangen, fi(b an et»., fassi n«
hem; ftd) an jemanb, holi nanga
hem ; hanga na hem ; ft(b fefl an*
bdngen, haaka na; hanga na; tU
nem, (®cbeltn)orte) , gi liem ogrl
Item; potti ala soortoe ogri nem
na hem tapo ; kosi hem.
?ln bänger, — feine SI., dem soema,
disi holi nanga hem«
Slnbdnglicb, — er ifl a. an micft, a
lobbi mi.
Slnbdnglicbteit, lobbi; lobbl-fasi.
Slnbaud^en, e.,blo winti na hem tapo,
SInbdufen, hipi makandra; hipl.
Slnbeben, JU, bigin to; seti vo;
hope TO.
tintieften — ^nhnmtn.
Stu^eften, m, tal na; fassi na;
hefü na ; rlegi ob« liegt na.
9lnl)eim ({eben, fleüen, ed i^m, lib!
dati qI bem.
$Iu^ eifrig mciäitn, flu), teki na hem
tapo; pramisi; belovoe.
^ni^Citn, t., tofroe hem.
^n^d^e, hei plesf.
^nHren, t^ harki hem«; jeri hem;
gi hem jesi ; ® ie muffen nti^ an»
böten , Masra moe jeri mL
Slnfaufen, bai.
%xiUxy anlLer; ben 8f. aud»ecfctt,
hid anker; trowei anker; ben ^«
li(bten; hopo anker; poeioe anker«
^tnteci(p(a^, anker-plesi ; — tan,
anker- tet^i.
SInfern, hiti anker; trowei anker.
einfetten, ketti, keUing:; tai nang^
ketting; fassi nanga ketiing; einen
{)unb, Ketti da dagoe.
$lnfU(te, klage.
Sin flag en, klage; tori; n)ir flagen
(({eben) und nt(bt gem fe(b{l an,
vii no lobbi to tori wi srefi.
$(n{läger, da soema, disi klage;
(Singeber) toriman.
Vluflammetn, {t^ ocx etn)«, fassi
hem tranga; fassi hem; brasa
litem*
Sintieben, v« a. plak, plaka; fassi;
V. n« fassi.
SInfleiben, wert klosi gi hem; jii!^,
iveri klosi.
SInflopfen, naki; naki doro; fom
doro.
SIntndpfen, an, knopo na.
Slntnupfen, an, knooppena; taina.
SInfommen, kom; kisl; doro; ber
4>en ift no^ uidbt angetommen,
Masra no kom jete; fo eben fomme
icb an, ida kom mi de kom ; ebe bu
bort anfommfi, bif<5 joe kisi jan-
daso ; {le {tub gliicf U^ angefommen,
dem doro nanga boen; batb xoix»
ben wir anfommen, plkhi-moro
wi sa doro; in ber ®tabt a., doro
na foto; kisi foto; ber @d;(a[ tarn
SInfdmmttng — einlegen« 13
ibn an, sUbi kisi hem; ed fam
ibn gurd)t — ©cbrerfen an, frede-
ikreki kisi hem ; a kom fi*ede, —
skrekif, ed fam ibn fc^n^er an , a ben
de hebi gi hem; a benmorohem;
n>ad fam eu(b an, bag — ?, sau
ben doe oen, disi — ?; ed fommt
ni(bt auf und an, a no de na wi
want; ed fommt b-arauf an, da
dati vanoodoe; ed fommt ni(^td
barauf an , dati no wansani ; a no
wansani; a no meld not! ; ed fommt
mir ni^t auf ein, gwei ©tiicfe an,
mi no ke vo wan toe piesi; er ifl
nicbt gut angefommen, a no mlti
hem boen; a no finni boen; dasa-
ni no ben waka boen nanga hem.
SInfdmmling, (ein neu ^ngefom^
mener) wan njoe soema.
SIntünbigen, einem, gi hem kdnis;
mcki a kom sabi; Sffentli^, gi ke-
nis publik!; fom plakati; pott! na
koranti.
Sin fun ft, da kom; bie SI. bed mzM*
f^enfobned, da kom to da soema-
pik\en.
SInldcbeIn, e., lafoe nanga hem.
SInlanben, go na sjoro; kom na
sjoro; kisi sjoro; doro na sjoro.
SInlangen, doro; kom doro; kisi.
Slnla§, okas!; SI. geben, gi okasi.
SInlaffen, fW) gut, son bekwaam;
sori boen; {t^ fcblecbt, no sori be-
kwaan^; no sori boen.
SInlaufen, an etn)., toekd nanga;
m einen 93aum, toeka nanga wan
boom; jemanb urn etu)«, trobi hem
vo .
SI nie gen, ®ctb auf 3^"^«, potti
moni na intr^s; {)anb a. an, potti
lian na; geuer a« an, potti branti
na !ni; soetoe faja na ini; einem
geffein a«, weri bandit! gi hem;
potti hem na boeje; einen ©arten
a«, meki wan djari; e. ®tabt, hopo
wan foto; e« ®e)Debr, mark! nanga
gon; mark!; ed auf etn). a«, soe-
koe dati express!; (mit bent ^OOtc),
14 9Cu(cfrnen — %npo6}ttu
fo lift sjoro; (mit bem Schiffe), liiti
anker.
9inlcfyncn, ft($, leeiii nanga baka;
lecHi«
SlnUimen, fassi nanga leim; lelm.
$In(ctten, e«, leri bem; aori hem.
anncgen, — c« liegt ibm an gu,
a liangri to; a doe (oK meki)
moeit! vo; a doe hem beat yd;
ba$ Semen Hegt il^m an, a doe
moeiti to leri.
Slnmac^eu, ^euer, meki faja; leiti
faja'> e« @tte( an e« ®.(^aufet, potti
WHii tiki na wan akopoe.
anmaßenb, asranti.
anmaönng, asranti; asranti -fasi;
tranga-hai fasi; oi)m SInmagung,
sondro asranti.
Slnmclben, gi kenis; jic^, seni hem
nem; gi hem nem; aanteeken h.;
(bei ber Äird)e) gi opo, gi hopo.
Slnmcrtcn, bemerki; sltriO; marki.
änmeffen, teki marki.
Stnmutb, switi-fasi.
anmut^ig, switi.
Sinn age In, spikri; arC^ Äreuj, spi-
kri II a krnls-hoedoe.
SInndben, an, uai na; fassi na.
Slnnd^ern, jtcfe, kom moro kldsi-
bei; drift kloaibei.
annehmen, teki; ben ©Ian ben, teki
dabribi; 9iat(), teki rai ; bad3eug^
m%, teki da getiiigeiiis; ftcb icman^
fceö, helpi hem; (eineö Äcanfen) loe-
koe Iiem; (einer ^a6)c) bcraoeje
nanga.
8lnne()müc^, (angenebm) switi.
2tnuebmlid)feit, switi-fasi.
anprbnen, gi ordre; potti; er i^aV^
Jo angeorbnet, a, potti so; so a potti.
Slnorbnung, ordre.
§tn!paden, e., fassi hem; fassi hem
tranga.
91 n paffen, fiti.
2lu))flanjcn, plani; l)in unb ttjicber
ctwa^ a», plani plaiii.
Slnpflanjnng, djari; gron; pranasi.
%\x^o6)C\\, naki; naki doro; fom
Stnyr alien — Slnfcl^n.
doro; c^ |iat angepo^^t, aoema na-
ki doro.
Slnprallen, an, naki na.
9tnpreifen, pryae.
Änprobiren, fiti; einem ben ütotf,
fiti da djakti gi hero.
9n ratten, rai; er bat mir angera«
tben, }U — , a rai mi to — .
Slnrec^nen, einem etm., potti dati na
hem r^kenning.
^nreben, e., uki gi hem; (lant,
fiarf) bari hem.
Stn reiben, (etn>. anf eine S(^nur)
tringi; potti na tet^i.
91 n r e i } e n , spore ; (auf^e|j^en) stee-
ki; dpsteeki.
einrennen, — gegen einen S3anni,
toekä nanga iran lioom.
Anrichten, — bad 6t7en, meki nja-
njäm klari.; (Streit, meki wan tro-
bi hopo; Un(^ei(, doe ogri.
Slnrfirfen, t. a. drifi; troesoe; v. n.
drifi kom.
9lnrufen, kali; bari; pliesi; rufe
uiicb m in ber fRotf), kali mi, te
joe de na nootoe; er rief i()n an unb
fpracb, a bari hem, a taki; n^ir X\U
fen bi(^ an, unfer ®ott, wi pliesi
joe, wi Gado.
9lnru()ren, mcli; fassi; bu mugt
bad ntcbt anrübren, joe no moe meli
(ob. fassi) dati; rubre mi$ nid)t an!
HO fassi mi!; no meli mi!; ätübr^
mic^ nicbt an, (ein ^raut. Mimo-
sa) sjem-wiwiri; sjem-sjem; no
meli mi.
91 Ufa gen, seni taki; gi kenis; sen!
wan b(^odskopoe taki ; einem, meki
a kom sabi; gi hem kenis.
9lnfdffig fein, bafelbfi, liebi dapee;
liabi hoso dapee.
9lnf($affen, bai; kisi.
91 n f ^ d f t e n , eine glinte , Terkorfoe
da gon.
3lnfd)aueu, loekoe; flauet if^rgnbc
an, loekoe na da dede to dem.
Slnf^cin, — cd M ben Slnfcbcin,
aid oi — a tan so , leki — ; mie
ed ben C f^at, »o leki a siSri; so
leki a sort na soema hai.
Sfnfcölafl, (SJornc^men) prakseri;
triki; bßfc «ttfi^taae, ogri triki; —
audjtnncn, prakseri triki; (®efannt*
nta(^ung) plakati.
9lnf(^lagcii, fom; naki; spikri;
cine öffentL 33cfanntma(^ung, fom
plakati ; Satten, spikri latti ; — e«
fd^tdgt nicbt an, a na helpi; We 5We^
bicin fc^Idgt m^t an, da dresi no
de wroko (ob« lio helpi).
Slnfc^natlen, gespi, gespre; fein
®(^t9erbt, gespi henEi hoiiroe.
Slnf^nau^en, e«, gi hem tranga
mofo; gi hem asranti mofo.
Sfnfc^neiben, koti.
SlnfiS^rauben, skroefoe.
Slnfc^reiben, skrifi na -r-,
einfetteten, e«, bar! hem; ban bari
hem; dondro hem.
§(nf(^u^en, Toksoe; potti wannjoe
foetoe.
anfd)üren, ba^ geuer, hopo da fa-
ja; bJo da fa ja; wai da fa ja.
anfc^tudtjen, t., (»erflatfc^en) tori
hem; taki tori vo hem; oerldum^
ben, gongosä hem; lei g\ hem;
meki lei g;i hem ; potti lei na hem
tapo; pori hem nem.
SlnfJ^welten, sweri, sweli.
8lnfct)u>emmen, an'd 8anb, drifi go
na sjoro.
Slnfe^en, v., loekoe; si; einen fur
.♦♦ a., loekoe hem vo ...; jeman*
bed $crfon , loekoe na soema per-
zon; einen gndbig a., loekoe hem
nanga boen hai; nngndbict, loe-
koe hem nanga tranga hai; nn^
fceunbü(^, loekoe hem nanga ogri
hai; jotnig, bofe, poeloe hai gi
hem; fd^arf, loekoe hem tranga;
loekoe hem nanga tranga hai;
ernfJ, fireng, pili hai gi hem; fiarr,
loekoe hem doen; wakti (waki)
hem tranga; uerdc^ttid)/ broko hai
gi hem; e. über bie 8(d)fetn a., (i()n
geringfc^d^en) no tell hem; no ke
. afttfcl^en — «nfianb. 15
vo hem; ie^ fann bad nic^t langet
mit anfeben, mi hai no kan si dati
moro; mi no kan si dati moro
langa.
5lnfeben, s. (Sbte tc.) nem; bigi;
bigi nem; grani; grani-fasi; re-
speki; — cr n)ci§ [x6) ein red>tcd?l.
}u geben, a sori wan reti grani;
a potti hem srefi na respeki; bent
SInfeben C^lnfcbein) nac^^ so leki
a sori.
^^nfe^nli^, gran, grani; anfebnlii^e
S^nte, gransoema.
Slnfegen, ctvo. (batan) potti na; {an^
fangen) seti; ed feftt 6itet an, a
seti manteri; (befKmmen) potti;
et b<it einen ^ag angcfe^t, a potti
wan dei.
Slnficbt, e. f^one, wan mooi fesi;
wan mooi loekoe.
51 n f i ^ t i g »erben, jemanbed, kisi hem
TO SI.
SInfiebetn, ji^tt>o, komliebi na — ;
fie ^aben jicb in nnferm Sanbe an^
geftebeit, dem kom liebi na wi
kondre dia.
anfingen, e«, (fpottweife) singi hem;
jte baben mi(^ auf bet ®tra§e an^
gefungeTt, dem singi mi na strati.
Slnfparlnen, span; hali; bie $ferbe
an ben SBagen, span dem liasi na
wagi; ein Seit, span (ob» hali)
da tetii.
Slnfpcien, e., spiti na hem tapo.
8lnfi>ielen, auf etw», pingi vo dati.
SInfpotnen, e., spore hem; gi hem
hatti; de na hem baka; gi hem
tranga.
?(nfi)redben, e*, (i^n anteben) taki
gi hem; taki nanga hem; um tU
wad, begi hem vo — ; pliesi hem
vo; (oon einem Snfitument) piki;
ed fpri<3bt rein an, a piki krin.
2lnfpuefen, f* Slnfpeiem
^nfpulen, spoloe kom; tjari kom;
bad SBaifct fpult Sanb an, da wa-
tra spoeloe (ob* tjari) doti kom.
Sln^anb, boen maniri.
16 9nfidmbi0 — 9nfto§en.
9{nfli!nbt9, (mit Slnftanb) nan^ma-
niri; faiisAendroekoe ; {t(^ a. bt*
nehmen, aori boen maiiiri; aabi
maniri; ein a. 9Kenf$, wan fan-
aöendroekoe soema.
3(nfiarcen, e., loekoe hem doen;
pili hai ^ hem; wakti (waki) hem
tranga.
9(nfiatt, na plesi vo; na pee to;
pee TO.
Stnftetfen, 8id)t, geucr, letti faja;
ein ^auii, potti branti (oD« faja)
na ini hoso; soetoe faja na ini
hoso; einen 9iing an ben Bi^^^^r
potti (ob* wer!) ringa na hem tinga ;
etn>* mit d'labeln a., faasi hem nanga
pina; pina hem; bie jttanfbeit flccft
an, tfi anjiecfenb, da siki de erf.
9(n{leben, n)o()(, fiti; ed {lebt nid)t
IPObt an, a no boen; a no mooi;
a no aori boen (ob* mooi); a no
tan mooi; ed {lebt mir n\i)t an,
(gefdUt mir nicbt) mi no lobbi
dati ; mi no wani so ; bie Setnn^anb
{lebt mir nicbt an , da kiosi no fiti
mi hai; da klosi no boen na mi;
la% ed an(leben, meki a tan.
%n(lel(en, potti; ^e(te{le a«, potti
gransoema ; e« gnr Slrbeit, potti hem
na wroko, e. a(d Stoä), potti hem
na koki ; e. ^Serfucb a«, prober! ; e«
Unterfud^ung, meki wan oudersoe-
koe; Setracbtunflen a«, prakseri;
tt)te fed i^^ ed an{leOen, fa mi moe
doe?; er (leUt {i^ gut an^ a aori
bekwaam.
9(n{ltften, e«, ateeki hem; opsteeki
hem.
9ln{limmen, hopo stem; einen ®e^
fan^, (tt)tttli(b) troki da singi;
($)etft(i(b) W<> ^A B^"S'*
Sln^o§ nebmen an, teki mandi na;
nak! hem foctoe na — ; einem gnm
S(* tt)erben, meki a nak! foetoe«
^n{logen, an, nakina;toekä nanga;
ben gug an einen @tein, nak! hem
foetoe na wan stoon; ha& S^iff
{lieg an ^(ippen, da sip! naki na
ffitiirei^tt — flintrieb«
Btoon ; er flieg (mit bem Jtopfe) an
einen ißfo{len an, a toeka nanga
wan postoe; er ftJgt dn »enii^ mit
ber 3unge an, hem tongo fassi pi-
kinso.
9n{lreicben, ferrl; ein ^aM, fern
wan hoso* '
Sn{lrei^er, ferTiman.
Änftrengen, (leb, ju — feti to — ;
pina hera srefi to -*; doe hem
best to — ; wroko tranga.
9 n {I rieb, ferri; hu ^aufed, da fer-
Ti TO da hoso.
anfinden, 9In{lu(fe(n,lapoe; potti
wan piesi gi hem.
^nf neben, t., Tersoekoe; begi;
pliesi.
^nfu^en, a., Tersoekoe; begi.
9(nta{len,^ etn>., fassi; meli.
Stntbetl, porsie; aandeel h.,9lntbei(
befommen an, kid hafoe to — ; e«
SI« bartn ^aben^ habi wan porsie
na ini.
Slntbun, (ein Äfeib jc,) weri; einem
bie @(banbe, gi hem da sjem; doe
hem da sjcm; einem 93dfed, doe hem
ogri; einem etn)« a., doe hem wau-
sani; tofroe hem.
9(ntid)ri{l, Auti-KHstus.
Slntti^, fesi; i>orS)einem Sf«, na joe
fesi.
'?lntrag, — jemanben t. 8f* tbun,
haksi hem; — tbun laffen, potti
mofo gi hem.
eintragen, — edbarauf, soekoe to
— ; soekoe dati.
Slntrauen, trouw nanga; feine an^
getraute gran, hem tronw-wefi.
antreffen, mit!; finni; id) trafibn
bafe(b{l an, mi mit! hem dapee.
eintreiben, spore; seni; mein ^erj
treibt mi^ an, }u — mi hatt! sen!
mi TO — ; einen 9flcifen a*, drifi da
hoeploe; span da hoepJoe.
eintreten, eine Steife, teki pasi go
na — ; hopo teki da reis; set! da
reis*
91 n trieb, — i^ fomme and eigenem
antrieb, mi kom nanga nrf eigen
wani; mi kom T^di mi hatti jseni mi.
9lntn>0Tt^ piki; äiitvoortoe; antr
woord h.
9('Utn>otten, piki; tfntwoortoe; anU
VDotte tnu, piki mi; müft ^u mir
nidjt antworten?, joe no wani piki
mi?; micbcr antnn>rten, pfki baka.
9(nt>ertrauen, emem ttv^a^, ver-
tr6iiw dad na hem han; mt foU
cu^ tk cn>igen (Buter an)>ertrauen ?,
boesoem« sa vertruiiw dem goedoe
lo teego na oen han?
%n)>erti>anbt, 3nt>ern>anbte^ %n»
t^erwanbf^aft, famili; er ift mtr
anDermanl)t, &on meiner 9lni>ern^anb'
f(!^aft, a de \'o mi famili; a de mi
famiii; mi nanga licm de famili;
. ein ^m^ermanbter, wan famili ; mein
91., wan famili vo mi; ein SRann,
ber »iete Snt^ermanbte feat, wan fa-
miii-man ; ein männ(i(^er %^, brara;
eine meiMi^e %., siaa.
Änroac^fen, fawi; gi loetoe; c« ift
angema^fen, a fassi; a gi loetoe;
(größer n^erben) gro; kom bigi;
hopo liede; (mcfer merben) kom
foeloe; kom moro foeloe.
SIntDalt, afkali.
Slnmanbeln, e«, kom hem abra; miti
hem ; doe hem ; n>ad i{i ifen an^e^
u>anbe(t?, aan doe hem?; ed ift ifen
eine Dfenma^t angen^anbett, a kom
flanw ; a kid wan flauw ; van flauw
kisi hem.
9lnn>efeen, wai; einen, wai m hem
tapo.
Slnroeifen, (leferen) leri; (jeigen) sori;
(flebieten) gi ordre; er feat ben
Sternen ifere 93afenen angewiefen,
a sori dem star pasi,
Sinweifung, (Sefefel) ordre.
9lnn>enben, SKufee, doe moeiti;
meki moeHi; feti to; etiDad,
(®ebrau4 bat)on müi)tn) gebmi-
ki; mciki gebrulk vo; doe nanga;
wroko nanga ; n)0}u foQ x6) ed m*
n^enben?, aan mi aa doe nanga
%nu>cnbttn(t — Vnjfinben« 17
hem?; etnmd gut a., meki wan
boen gebrnik vo da aani; gebndkl
hem na wan i»oen fasi; ein Sprucfe^
tDOrt auf jemanb ann^enben, koti dn
odo gi hem.
änwenbung, gebrnik; feine«, flnben,
kom reti ; feier finbet bad Sprucfe^
IDort feine 91*, dia da apreekwoord
kom reti — .
Slutt>efenb fein, de; i^ bin a«, mi
del; mi dia!; prea^nt!
$(nn)efenbeit, preaemd; in meiner
9*, na mi preaenai; na mi feai.
Slnmibern, tegen; de wan viale; ed
mibert mi(^ an, a legen mi; a de
wan viate na mi ; mi no kan ver*
drage dati.
Snmofenen, liebi kldaibd; iiebi nn
buurU; liebi na sei vo — «
9Inn)0bner, bunrman.
9[nmur|e(n, meki loetoe; gi loe^
toe; faaai loetoe.
«njafet, hipi; e, grofie «• 5Dienf(^n,
wan bigi hipi aoema.
% n } a b ( e n, pai na raindrc ; pai hafoe.
9niei(feen, nwrki; teekea.
Slnjet^^nen, marki.
Slnieigen, gi kenia; einem etn)*, gt
hem kenia vo dati; meld a kom
aabi; taki gi hem; piki hem.
^Ingie^en, weri; Aleiber, weri klo-
si ; iW beine <34^ube an, weri joe
soesoe ; fie gogen ibm ein $urpur^
Keib M, dem weri wan pnrpnr-
klosi gi hem; jicfe a„ weri hem
klosi; etn>ad, (fpannen)hali; span;
gieb" bad <3ei( an , hall (ob« span)
da tet^l!
^n^i'fl/ ^^^ ^^^^^ vU fein 91., dem
klosi vo hem.
$ln}ug(iA fein, ob. werben gegen [c^
manb, koti odo gl hem; gi hem
tranga mofo; skempi hem.
«nitunben, letti; geuer, letti faja;
8i*t, letti kdndera ; bie pfeife, let-
tl pipa ; eine ®tabt, potti branti (ob*
faja) na ini da foto; soetoe faja
na ini da foto.
3
18
%paxt — SIrfl,
"{(part, apart! ; vo hem wawtfn; cU
iDild ?(pvirte9, wan aparti-gani ; auf
t. a. äöcife, na wan aparti fasl.
«pfe(, apla; kr «pfe( fdQt mc^t
weit t)om @tamm, aranja (ob.
manja) no facItSm färawei vo hem
boom; 3(uc{apfet, hai-apla; apia
vo hai; Apfelbaum, apia-boom;
Slpfclfiue, aprislna.
Äpoflct, apostel; apostroe (tc^tCTf*
mid) fur ®6fecnprie|ler) 5 5lpoftcI*
omt^ apostel-amt; — it\<i)id)tt,
apostel- tori; tori to dem apoatel.
«pot^cfe, ap'tekf.
«potbcfcr, ap'tikri.
Sippe tit, appciÄit h.; i^ f^abt fci*
Iten 9«, mi mofo no switi; mi
raofo no. swid vo njam ; mi mofo
dede; mi no habi appet&it.
9[pri(, April h.
Statut, araroctoe.
Arbeit, wroko; worko a. 5 e. f<!&trcre
9*, wan hebi (ob« tran^a) wroko;
wan trobi- wroko ; baö ifl eine fe^r
f$n>ere 9«, da wroko kill soema;
ed M mid^ niemanb }ut %. ange^
fleUt, no wan aoema potti mi na
wroko; t(ft ^6e feine 21. fur tid),
mi no h« wroko vo joe; er ifl an
ber ^.^ a de na wroko; gelb*
arbeit , firi - wroko ; gron - wroko ;
4)auöarbeit, hoso-wroko; %xititi'
pU^, — jlelte, wroko-plesl.
9(tbeiten, wroko; in ^olj arbeiten,
timre.
3lrbeiter, Slrbeitdmann, wroko-mJin;
er if} ein tiid^tiijer S., a de wan
boen wrokoman.
«rbeitfam, — er ijl a., a lobbi
wroko.
Srbufe, watra-moen,
«rd)e, (dlo&h) sipi; bigi slpi; (bed
JBuubed) kisi; bie ,,ardje beö Ic*
flameuted" ( Sunbedlabc )iverb(5nd-
kisi; da kisi vo da verbönd.
^H, ögri; ber Slrge (leufel)^ da
ogriwan; ed gar }u arg machen,
potti watra; t>\i^ Stiwi mad^t'd
firgßft — ^trjenei.
(tteibfd) gar ju arg, da pikicn
de potti watra.
^(rglifi, falsl-fasl; trlki-faal.
^rgn>D^U, takroe gedagtf.
9lrgn>6^uen, 91rgroof)n ^aben, arg*
n)56nifc^ fein, habi takroe gedogti;
habi gedagti.
9(rie, aria-aiilgi'h.; aria h.
9rm, 9., han, hanoe; mit fe(f)$ 9(r«
men, nanga sikai hanoe ; Dbcrarm,
täposei- hanoe.
2lrm, adj., poti; moQna; ber 2lnue,
potrman; mofiua-wan; wan poti
(ob. mofina) soema; id) Ärmer!,
mi poti ! ; fc^r arm fein, de na wan
poti gebr^k-fa8i; de na wan mo-
fina fatf.
Srmabin, kapanK
Slrmee, komando; wan bfgi hipi
soldatl.
Srmen^aud, poti-hoso.
9(rmut6, potl-fasi; mofina-fa»!; %.
ifl feine ®d)anbe, poti a no «jem.
Slrorut, f. Ararat.
9(rt, apete; «oortoe; fasd; manirl;
plansten ; eine Q(rt SRenfd^en , wan
spele soema; ein jebed nac^ feiner
Art, 9irtmeife, spele- spele; aOe
$(rten bon jtranfen, ala soortoe si-
kiman; auf etue to(d)e Art, na so
wan fasi; \6} mu§ erfl feine 9lrten
beobachten, mi moe lockoe h<*m
maniri fosi; ein ^uub )>on grower
Art (Stace), wan dagoe vo bigi
plansten; wan bigi- plansten da-
goe; and ber '^Irt td)(agen, kom
basra ; 9(rt lägt uid)t ))0n 9(rt, ska-
poe no de nicki krabita.
Arten — na^, leki da fasl vo; teki
dem maniri vo — ^
Srtig, switi; fanso^ndroekoe ; bad
^inbifi artig, da wan switI pik)en;
da piklen habi boen maniri; da
pikien sabi maniri.
artig feit, switi -fasi.
Strjenei, dresi; bad ifl cine gute 91.,
fte bci(t alle 5{rauf Reiten , da wau
boen dresi, a de dresi {oh* ge-
2l!Ejt - «uf.
nezi) ala siki; 3« grBen, gi dresi;
9C» einnehme«, dringi dresi; leki
dresi; %xitnci*txanf, draoki;
dckoktoe; dresi -watra a.
Slljt, datra; dresiman.
%\d)t, asesi; 3lfdje auf fcitt «£>aMpt
flreucn, strooi äsQsi na liem.bede:
ein biogcr. ^fcbcn()aufen, wan liipi
a^esi 8080 ; ^{^cnM))affei, iau^t,
asesi -watra.
91 ft, takki; han, banoc; cm 9(« im
^o(}e, kwaai; ^{14o(^, kwasi-
Iioro.
Slt^cm, bro; winti; aQed, ivad eiucn
lebendigen 9It()em ^at, alasani, disi
habi wan Kelii-bro; ^t^cm ^o(en,
fd^Spfen, ball bro; bro; feinen %.
^oben (fnegen), no kiai bro.
S(t^men, bro; bali bro.
$ltte{l, ^tteflat, bewjsi; pampira;
Xaufattefl, doop-zegel.
9lnä), toe; 80 srefi; (erflereS .gn
@nbe, lettered ju ^^Infanft eined
©a^ed), — and? bie Äinbcr, dem pl-
kien toe; 80 srefi dem pikieu; )^xt
oui^ imnicr> alwasi-fa; n>ie ^xoi
auä^ tntmer> alwasi-hoe bigi.
91 notion, vandisi.
Sluctipnator, Tandisi-meester.
$Inbicnj, aiidiensi b.; in ®oimu
neui; gibt ^ubicng, granman ont-
Tänga soema; graiiman liabi aii-
diensi.
Slue, sabana; Wc fiiOeu 2lncn, dem
8witi sabaiia; ct n^cibet mid) auf
((runen ^2luen, a tjari mi ua wan
groen sabuun.
31 uf, na; na tapo; (bei 3«f^wuen^
fe^UHgen an^ opo, opoe; anc^ mit
bem 3^^*^^^^^^ ^^opo gegeben; (opo,
opoe ftebt gewobuli^ nad) unb ift
mit bem 3^i^»^^ort »erbunben, nne
in koraop«; hopo getft gewJbuIid)
k>orauö); bid auf, tee na; auf bem
33obcn (ber 6cbe), ua gron; (bem
^au^bobeu), na zoldro; na tapo
zoldro; fteU' ii\^ auf ben Jifcb,
potti dati na (ob« ua tapo) tafra;
3lwfarbeitcn — aufblirfe«. 19
^ e$ ijt auf bem Xifc^, a de na (ob.
na tapo) tafra; auf bem ©ergc,
auf ben Serg, na tapo bergi ; auf
mir, auf mi^, »a mi tapo; auf ber
(ob. bie) ®(!bule, na skolo; auf bem
Sanbe, na buiti; na prauasi; auf
9!egerenglif$, na ningre-tongo; er
ift nodi) auf, a de na bai jete; e^
f^at nid^t \>\d auf ficb, a no wan-
säni; dasnoti; Don meiner S^Mcwb
auf, ainsi mi piki&n-tem; ant Da6,
vo; auf«" unb abgeben, koiri kom,
koiri go; koiri lioiri.
2(uf arbeiten, doro; klari; er tat
fein 2agewerf aufgearbeitet, a doro
bem ivroko; a doro liem marlii;
a klari Item wroko.
8Iuf bauen, liopo; jie bauten ben
Xempel n>icber auf, dem bopo da
temple baka.
Sufbeb alten, (aufbema^rcn) Iioli;
boli kibri; ben «g)Ut a., no poeloe
bem liaUi.
91 Ufb eigen, beti; liopo nanga tifi;
broko nanga tifi.
9(ufber}len, barste; pliti na toe.
9lufben)abren, kibri; lioli kibri.
SÄufbieten, (berbeirufen) kali; kali
dem kom makaiidra; (ein $aar)
in ber Jtird^e, kali dem nem pii-
bliki na kerki; alle feine Ärafte,
doe bem best,
9lufbinben, (lofen) loesoe; loesoe
da tetei; eiuem etu>aö, kori liemj
blinni liem bai; verteli bem wan
lei -tori.
2lufbldl;eil, fid), mcki bem srefi
bigi; prodoi ia^ bloge 3Bi|ien
bidbet auf, da sabi soso meki soe-
ma kl»! Iici niembre.
2lufblafeu, sweri, sweli; pet), n)ic
bie Sd^laugc i^re 33acfen aufbldfi,
loekoe, fa da sneki sweri bem
mofo.
2tufbleiben, (uid;t fd)Iafen ge^u) tan
na bai ; (offen b(eibcH), tan opo.
^ufb(t(fen, bopo bai loekoe; loe-
koe; loekoe na tapo; er blicfte
3*
20 9Mfblufttn ~ Kttferlegni.
auf (ten ^trnmel, a loekoe iw
hemel,
9(ufb(uben, hopo bU^mikh hopo;
lit Slume ift bereite aufgeblüht,
da btomiki hopo kabtf.
Slitfbraufeii, faja faja; djompo;
tekl faja; ietti faja; bu mugt nicbt
fo ge^cn micb aufbtaufen, joe no
moe faja faja so na mi tapo; joe
no moe djompo ao na mi topo;
joe no moe meU joe hatli kom
bron; ft biaujie auf, hem hatti
teki (ob« lettf) faja.
^lufbre^en, broko opo; broko; bet
93(utf4tt)är ifl beieitd aufgebrocben,
da broed-aweri broko Jiabi; 9oil
einem Orte a«, komdpo na; hopo
^pwei.
^iufbrinaen, ®e(b, wroko moni;
icb muB tDJcbentli^ {mei ®tt(ben
aufbringen, mi moe wroko twenti
na feifi aren (ob* fo bank*notoe)
na wan wieki; e^ a«, (ibn jOtnifl
ma^en) meki hem hatli kom bron;
gi liem hatii-bron; ttt»a^ mhn
jtmanb a*, poUi wana^ni na hem
tapo; ein itiub, (grog jieben), kwe-
ki da piklen.
«ufbugeln, triki; ^laU.
aufbürben, einem e. 8afi, potti
wan lai na hem tapo; einem tU
n>ad, (ibn einer ®a(be bef^ulbigen)
potti wansdni na hem tapo.
Slufbeden, hopo; ba« 2)a^, hopo
da dakkt.
9ufbre(en, dral opo (ob. hopo);
drai loeaoe; drai poefee.
dfuf bringen, einem etw., dwingi
hem 1^0 teki daaani.
Sfufentbaltdort, tan-plesi; pleai
TO tan; pleai.
auferlegen, einem etw«, potti da-
aani na hem tapo; etwad (Bifm*
red, lai Iiebi lai na hem tapo; ei^
nem @tiHf(bn>eigen a«, meki a lioli
(ob. tapo) Iiem mofo; meki a tan
tirl; einem eine ®c(bftrafe a., boe-
toe hem.
tlnfec^^ — tlitf^btung.
Hnfttfteben, hopo baka; hopo ba-
ka na dede.
Kuferftebung, hopo baka; dpataan
h.; bie redete %., da reti hopo ba-
ka; bie 91, bcr Xobten, da liopo
baiLa TO dem dedewan (ob* dede-
aoema); i<b bin bie SI. unb bad ic»
ben, mi de da dpataaii en da iiebi.
9nfern>a^eu, wieki baka; wieki
balu na dede.
9Iuferme(fen, e«, wieki hem; wieki
hem baka na dede; wieki liem
na dede.
9ufer}iebeR, kweki; fie ffat bad
Jtinb auferjogen, da hem kwcki
da pikien.
flufeffen, njam ala.
Suffabren, gen ^immef, hopo fo
na tape; hopo go na liemel; er
fubt auf (im Borne), a kom faj«
faja* a meki hem hattI faja; a
meki hem hatti kom bron; hem
hatti tA\ (ob« Ietti) faja; n>iber
jemanb auffab^en, djompo na hem
tapo«
Sluffangen, e., (fangen) kiai hem;
etio. (mit 4>anb ob* SKunb), vanga.
9uffdrben, etio«, fervi hem njoe-
njoe baka; fenri hem baka.
9nffaffen, etw*, teki hem; bu fagt
bad febr oerfcbrt anf, joe tekl dati
toemoeal verkeerti.
9uffinben, finni; findi a.
VuffUegen, hopo fiei; ilei go.
SIttfjforbern, hakal; versoekoe; et
bat micb aufgeforbert mit ibm ju
geben, a haksi (o^* yersoekoe) mi
TO go nanga hem.
Xuffreffen, njam; einen bei leben^
biaem Seibe, njam hem lielil iiebi.
ttuffubren, ein ®ebdube, hopo wan
hoao; ficb gut <i«, hoU hem arefi
boon; aori been maniri; |{(b fcbietbt,
no holi hem arefi been; aori takroe
manlH. .
Sttff&brung, maniri pi.; Iiebi en
waka; n>ad ifi bad für eine 9«?,
I '«Mrloe maniri dati?
9uf^abe, mark!; [^ f^aht meine SL
DoQcnbct, mi doro mi marlii ; @d^u(#
aufhabe, les.
^(ufgang, hopo; ®^nnen<iuf9<i%
soii-hopo; da hopo vo zon; gegen
(Sonnenaufgang, (Oflen) pee zqn
Impo.
91 nf geben, (ben 9lamtn bei bet
Kirche; {t(^ anme(ben), gi opo, gi
opoe; fein 9lmt a., bedaiiki hem
wroko; ben @eifi, tapo bro; tapo
hem bm; dede; ben 3Rut^, iasi
hatli; e* ®en>obnbeit, Icabä nanga
da gewenti; libi da gewenti; bet
S)octot bat ibn aufgegeben, datra
libi hem; einem eine ^^rbeit a«, gi
hem wan wrol(o; ^ hem marki.
Slufgeblafen fein, habi bigi mem-
bre; meki hem srefi bigi; prodo«
9ufgeblafenbeit, big^i-membre
faai; hei-fasi; prodo-faai.
aufgeben, hopo; g\ hede; komo-
po; broko; Juesoe; reize; bie
®onne tfi fc^on aufgegangen, zon
hopo kabd; bie SBtume ifl no^
nt(^t a«, da bldmiki no hopo jele;
ipüxn @amen), gi hede; komopo;
liopo hede; spriiiti komopo; (t>om
®efcbn>iir), broke;' bad ^ef^n>ut
{{I nocb nic^t a., da sweri no
broko Jete *(Dom jtuoten K.) loe-
aoe; bad 93anb ifl a«, da banti
loesoe; (Dom Zeige), reize; hopo;
bee Zeig tfl bereite aufgegangen, da
laia^brede (ob. degi) reize (ob*
hopo) kabi; tm geuer aufge^^en^
bron krin krin.
aufgelegt, aufgerciumt, aufge^
totdt, Tr&liki ; er ifi ^eute nic^t auf'
gelegt, hem hede no de boen tidei.
üttfgiegen, kand; kanti na tapo;
SBaffet (auf ben S^ee tc), kanti wa-
tra na tapo.
Slufgraben, diki; diki opo«
9 ufareifen, e», kiai hem.
9lufbaben, weri; et f^at einen ^ut
auf, a weri haiti.
Sluf^acCen, (ben SDben) tjapoe.
aufhalten ~ «ufttfiren» 21
tlufbalten, e., et»., tapo; holi;
ficb n)0 a», liebi dapee; de dapeej
tan da pee; fid) fiber jcuianb, finni
foiitoe na hem ; mandi naiiga liem.
9(ufb fingen, iianga; e. (an ben (3aU
•gen) hanga liem; stropoe hem.
Stuf bauen, (®ebuf^s) kapoe; ka-
poe opo.
9(ufbäufen, Mpi makandra; hfpl.
Aufbeben, (oom ©oben) iiopo; beb*
bad SKeffer auf, liopo da nefi;
(beroabren), kibri? beb' mir hai
@e(b auf, kibri da mo^i gl mi;
(rücfjdnatg ma*en, abt^ön) poe-
loe; er pat t>a^ ©efeji aufgehoben,
a poeloe da wet.
aufheften, fassi; einem etn>., taki
wan lei -tori gi hem; kori hem;
dreigi hem.
9luf Rettern, e., gihem plisiri; me-
ki a plisiri, fid), kom krin; bOd
SBetter ^at ^(b aufgebeitert, da we-
ri kom mooi.
Suf^elfen, einem, heipi hem hopo;
helpi hem; aaiateri hem.
9luf betten, etn)., poeloe hem krfn;
meki a kom na krin, {l^, koni
krin.
aufbeben, ateeki; dpateeki; soetoe
faja.
üufbe^er, dpsteekiman; aoetoe-fa-
jaman.
^ufbori^en, pottl jeaf; gi Jeai;
harki.
aufboren, kab4; bör bocb auf! ka-
bd dan!; bad @(eub mü, nicbt auf«
^5ren, da pina^liebi no wani kabä;
(oom Sflegen) koti; wai; ber {Regen
n)irb ba(b a., pikinmoro aröen aa
wai (ob, koti).
Sufbupfen, djompo.
Suffetmen, gi hede; hopo hede;
apruiti komopo.
Suff (af tern, potti na vaam ; ataaple.
Slufflären, ^txo,, poeloe hem krin;
jtdb, kom krfn; kom na krin; bie
@a(^e ^at flcb aufgefiart, da tori (ob.
dasani) kom oa krin«
22 aiufffcbcn — Slufmai^ew,
äufflebcw, stysri; plak h,; fasrf
nang^a stysri; fassi.
aufflettcrn, aufflimmen, klimgona
tapo*, hopo klim.
9luff(opfeu, (S«üiTc) naki broko.
auffiiarfen, (mit l)cu S^'ii^w«") M»
broko.
2luffnopfcn, loesoe knopo; loesoe.
änftnfipfen, (^anflen) hanga; »tro-
poe; (lü^mad)en) loesoe; einen Äno*
ten, loesoe da knoopoe.
a u f f d? cn , boll ; (anfwaflen) koekoe.
äuffommen, Iiopo;komopo; (wad)«»
fen) gro; ein Slnberer »irb auffom^
men, wan trawan sa hopV; bad
Uiiftant fonimt anf, da wiwiri ko-
niopo (ob. de gro); (beffet n>erben)
hopo; kom betre; kom boen baka.
Sluffünbigen, gi wa^rekouwe;
. waärskoiiwe na feai.
Slnflaben, lal, laal.
9luf(cii)e, kontribusi; lantimoni; e.
9l* erbeben, hopo wan kontribusi.
anfUiffen,— Hbi opo(offen laffcn),
Sluflauern, einem, wakti hem; aeti
wakti gi hem.
Snflauf, (auf bee ®tw§e) dproeroe.
?lu flan fen, (mebr, grog »erben)
kom bigi; (f^wellen) sweri, swell.
aufleben, Joicber, kisi Uebi baka ;
liebi baka.
auftecfen, lekki.
21 uf legen, einem bie ^anb, pottl
hem han na hem tapo; ben Sen«
ten ßajien a., potti In! na soema
tapo; lai heb] lai na soema tapo.
auf (ebnen, jt(Sb gegen, hopo tegen*,
meki (Sproeroe tegen.
aufleimen, leim; fassi nanga leim.
aufCcfen, piki.
auflorfern, loesoe pikinso.
auf 15 fen, loesoe; poeloe; einen
knoten, loesoe da knoopoe; ein
Sldtbf^If poeloe da odo (ob* rai-
tori; rai da rai-tori; bad ®cfe^,
poeloe da wet.
aufmachen, hopo; loesoe; ma^' bie
Z\)m' auf, hopo doro; ma^e bic^
8[ufmerfctt — aufraffen.
auf, ^err!, hopo, mi Gado!; {1$
aufmachen na4^--*hopo go na; teki
pasi go na — ; einen Änoten, loe-
soe da knoopoe.
aufmerfen, gijesi; potti jesi; jeri;
harki; pasdp; potti hai; potti miii
a.; mcrF mobt auf!, jeri boeu boen!;
pa8^>p!; gi jesi!
anfmerffam fein, potti hai; hopo
hem hai; er ifl a., a de potti hai;
einen a. ma^en, membre hem; pot-
ti hem na hem verstand«
aufmuntern, e., meki a teki hat-
ti baka; troostoe hem; gi hem
pllslri.
aufmu^en, einem etm«, potti dasa-
ni na hem fesi; teki dati fom gi
hem.
aufnageln, spikrl; fassi nanga
apikri; faaisi.
aufnebmen, teki; bie ibn aufnab'
men , dial ben teki hem ; ^err ^^\\l,
nimm meinen Ö8eift auf!, IVla^ra
Jesus , teki mi ziel kom na joe 1 ;
etwad gut a„ teki vo boen; teki
nanga boen; übet, teki vo ogrt;
afö eine Seleibigung, teki yo wan
afrontoe; in bie Gemeine o«, teki
na wi gemeente (bie Sieger fagen
fur „aufgenommen werben" gemob«*
liä) kisi blesi; teki blesi).
aufnötbigen, einem et»., dwingi
hem-vo teki dasani.
auf))a(fen, einem et»»., potti dasani
na hem tapo; lai dati na hem tapo.
aufpaffen, pasop, pasöpoe; gije-
si; potti jesi; potti. min a., potti
hai; jeri; pajf' gut auf, jeri boen!;
einem aufpaffen, wakti hem; aeti
wakti gl hem; auf jemanb,(ibn be«»
auffi^tigen) potti hai na hem ; hiti
hai gi hem; loekoe hem.
aufpaffer, wäktiman; (imÄranfeu:«
banfe) «Sppasser h.
anfpicfen, (Dom 93oben) piki; tjo-
poe.
aufpu(5en, krin, krini; meki mooi.
aufraffen, piki makandra.
SlufrÄHttun — 3(affiifiem
9lttfr5ttmcn, pottf sani; pottf pöttl
na sei; meki pasi; liopo pasi; me-
ki klari; t* ^imxmr, krlni kainera.
2lu freest, rcti opo; a. flehen, tan«poe
reti opo; tanapoe; er fann nicbt a.
fte^cn, a no mantanapoe reti opo:
jle^* aufrecht!, tanapoe reti!; holi
Joe srefi styfi!; a. fJcHen, potti ta^
napoe; flell* Me glafd^en aufrecht!,
potti dem batra tanapoe!
Jlitfreben, e«, steeki liein; iSpsteeki
liem.
51 u f r ei be«, jtc^ felbfl, wen hem srefi;
pina (o^. pin a pina) hem srefi.
Slu treiben, tringi; potti na tetei;
xtxlf tic Äoraüen auf, tringi dem
krala«
äufrcigen, pHti; broko; bie %i)\\xt
n>ett a., hOpo da doro wa.
Slufreijen, steeki; dpsteeki; soe-
toe faja,
^ufrid}ten, hopo; ein ^au«, hopo
da hoso; ^ett xmh ®ein Sleic^ a«,
Gado sa hopo hem koning-kondre;
(einem ben SKutb,) gi hem hatti;
bad bat ibu wieber a«fgeri(l)tet, da-
ti gl hem hatti baka; (troflen)
troostoehem; ftdb aufrid^ten, hopo;
hopo tanapoe; (auf beui 93ette,)
liopo «iddm.
?iufri(bti9, opregti; reti;krin; ein
aufncl}tige5^ ^erj, wan opregti hat-
ti; icb meine ed a«, mi liatti krin.
2tttfric!btifltcit, öpregti-fasi; krin
hatti; in 9«, nanga wan krin hatti.
Slufrürfen, ( biuaufrftcfen ) drifi na
hoposei; einem etmad, verwyti hem
dati; potti dati na hcm fesi; tcki
dati fom gi liem*
Aufrufen, kali; e. uamentlidS), kali
hem nanga nem; kali iiem nera.
SHufrubJ^, (5proeroe; 8K madden, me-
ki oproeroe.
Slufrfibter, dproeroe-man ; dproe-
roe-soema.
Sliiffafl^n, bie Section, taki les Ii.;
einem bie 2lrbrit a., bedanki vo hem
wroko; bedanki hem.
auffammctn — «uffi^t. 23
I $(uffamme(n, pikt; ptki makandra.
Sluffdffig, «uffa^ig fein, habi
tranga hede; sori (ob« habi) ka-
prisi.
^uffcbauen, hopo hai; loekoe n«
tapo«
auf ((bieten, drai; drai drai; er
triebt gern auf, « lobbi vo drai.
8Iuffcbie|en, hopo hede; gro opo.
9luffcb lagen, — ein Sager, meki
kampoe'; ein 93u(b, lM>po da doe«
koe; e.föi, broko da eksl; jicb bell
ÄPpf, broko hem hede; bie ©utter
f^Idgt auf, botro kom diri.
?luffd) liegen, hopo sloto.
auffcbtiJsen, pliti.
auffcbneiben, koti; pliti; bcr ©üc«*
tor iat mir ben Ringer aufgcfcbnit^
ten, datra pliti mi finga; (oergrS^
^ern) taki bigi tori; meki bigi taki.
^niiä)nViXtn, loesoe da tet^i; loe-
8oe«
Sluffdblfauben, loesoe da skroefoe.
Jäuffcbreibeu, skrifi; skriti opo;
skrifi na wan pampira; potti na
pampira.
äluffcb^eien, bari na wantron; hopo
wan ba'bari.
Jluff^rift, tapo-skrifi; («bbreife)
adresi h.
8luff^n>ellen, swerl, sweli.
9t u f f e b e u ma^eu, meki wan sek^sikf.
Sluffeber, (i^ormunb) voogtoe;(3;ret^
ber, auf $lantagen), basja; er iji
tHuffef^er über bad $aud, a habi vo
loekoe da hoso; a de wäktiman
vo da hoso.
^luffein, de na hai; tan na hai;
wieki ; ber |)err iß no(Jb auf, Alasra
de na hai jete; ber |)err iji nocb
ni^t auf, Masra no wieki jete;
(offen fein) de opo {ob, hopo).
Sluffe^en, potti na; etu). fdmfttic^,
potti Item na pampira; skrifi; ben
|)Ut, weri hem hatti; ^olj, staa-
ple hoedoe; feinen Äopf a., sori
tranga hede.
$(uffic|)t fu(}ren, loekoe da wroko;
24 «ufflj^ — Httftlfiiii.
et kt tu 91. in fA^ten, a haU to
loffkoe da wroko.
$^t auf, da boto fassi.
Uttffpalten, plUi.
iHuffpaniten, liapo; »pan; ben Äe*
acnf(^ttm, hopo da parasoto; bic
&ege(, hopo seiii; liali aeili; span
Belli,
«uffpaten, spare.
9luffperren, liopo bradi* et fpetrte
feinen Stachen auf, a hopo hem
mofo bradi; bie Z^Ute a., hopo
da doro wa.
Stuffpielen, pre miiaiki; pre.
Äuffprengen, broko opo; broko.
^uffpriuaen, djompoopo;djonipo.
9luffptofien, »pruiti.
^uffpuren, soekoe; (SiUb) bonli.
äufflampfen, aUropoe; stampoe
nanga ifoetoe.
9lufßape(n, staaple; potti na hipi;
. hipi.
«ufflei^en, — ein Oefd^wiir, aoe-
toe hopo da aweri; hopo — «
Sluffle^en, hopo; hopo tanapoe;
wm 93oben, hopo na gron; t>om
@cb(afe, hopo na alibi; hopo; afl*
mdlift a«, hopo hopo«
Muffle igen, hopo go na tapo; klim
go na tapo; hopo.
bluffte ((en, poUi tanapoe; potti;
ßelle bie B^^^fd^en auf, potti dem
hatra tanapoe*^ seti; eiue gaQe,
sell trapoe; eine gifc^reufe, set!
masoewA,
?l uf flogen, auf— nakina; bad ®(3&iff
flieg auf eine jt(ippe auf, da sipi
naki na wan atoon; ed flieg mir
ein SKann auf — , ml inlU wan
goema — ; ed ßieg i()m auf, a broko
winti.
auffu^en, soekoe.
auft(^un, hopo; et tM feinen SKunb
auf, a hopo hem mofo; H)nt und
bie ^ugen auf, hopo wi hau; ho-
po hal vo wü; bann iverben ftc^
feine 0()ien auft^un, dan hem jeri
IlMfttag — XüfioetfeR.
M hopo; tf^ite mk auf, hopo doro
gimil
Sufttag, b&odakopoe; wroko; mag-
ti; et ((ab mit ben 9ufttag, a gi
ml da wroko (ob. hoodakopoe);
i4 kbe (einen %, baju, mi no ha
magti vo doe dati.
^ufttagen, bad Qffen, potti njan-
jäm na tafra; einem etw«, gi hem
da wroko (ob* hoodakopoe) vo — \
senl hem vo doe wan boAdakopoe,
^(ufttennen, loeaoe; platte.
9luftteten, naki foetoe na gron;
fefl a«, potti hem foetoo atjfi na
gron; waka tranga; (auffielen, t>ot'
tteten) hopo; bie Seute von 3imm
\oetben a., dem aoema no Nimve
aa hopo — •
^ufttotfnen, v.a.figi; mekiakom
dre; figl dre; v« n. kom drc*
9(ufn>a(^en, wiekl; wiekiopo$ pom
@cb(afe, wieki na aUbi.
Slufwad^fen, gro; gro opo; hopo
gro; kom bigi.
91ufn)a((en, (oom foi^enben SBaffet,
auc^ bi(b(i4^) kockoe.
Sufwanb, dnkoste, pl; gtogen 9(.
ntacben, meki foeloe dnkoate.
Sufmatten, dinl, dienl; loekoe;
beiXifcbe, dini tafra; ioekoe tafra;
einem hänfen, loekoe alkiman.
9[ufm£ttet, fdetoe-boi; (bei einem
Atanten) dppaaaer h.
Stufroättd, (gen^imme() natipoaei;
a«b(i(fen, ioekoe na taposel; (^ttout«'
aufivdrtd) na h<Spo8el.
3lufn>af(^en, was!; Xe({et, waai pleti«
%ufn)e(fen, wieki; bieXobten, wie-
ki dem dedewan«
ttufweid^en, ▼• a. aafoe; meki m
kom safoe ; v^ n. kom aafoe.
91ufn)eifen, aori.
!Hufn>enben, Tliil^t, meki (ob. doe)
moeiti ; ®e(b ; meki dnkoate.
Kufn)etfen, hopo; hiti ua tapo; e.
S)amm, hopo wan dam; fein $a«
niet, hopo hem flagra; @taub, hlü
atof na tapo.
Äufbidf ctn — JCuge*
9lHfn)t<fetn, weni; domloe; ^mxn
a^^eni nai-tet^i; domloe tetii.
SlufiDtegetn, steeki; cSpsteeki; me-
ki opsteeki; soetoe faja; er IDte«
gcit ba^ Sanb auf, a meeki <5j>-
steeki na kondre; et tt)ieae(t ik
$(antage auf, a aoetoe faja na
pranasi.
%ufn)ieg(er, «Spsteekiman; opsteekl-
soema ; soetoe -faja - man.
9tuftt)iuben, kn änfer, poeloe an-
ker; faopo anker.
2lufn)ifcben, fi^i; fig! poeloe.
9lufjdj)teu, teli; auf ben Jifc^, tell
na tapo tafra.
aufjdumen, e* $fetb, poUi toom
na hasi mofo.
Slufje^ren, njam; njam ala.
3lufjei(^nen, «krifi; potti na pam-
pira; aanteeken h.
Hufjie^en, hopo; hali; e* Sc^feuge,
hopo sluisi; ein @(^ubfac^, hali da
lai; (erjie^cn) kweki; fie jog bad
Ainb auf, da hem kweki da pi-
kien; ^ubuer a., kweki foiiviloe;
e^Ubr, (SJanbu^r) gi hem ketting;
gi hem wegi; weni horloisi; (Xa^
^enu^r) went horloisi; ben ^ahn
(an ber Blinte), hall kdka; käka
gon; ber ^af)n iji aufgejogen, gon
käka; bte ®ege( a«, hopo zeili; hali
zeili; einen, (i&n ^in()a(ien), drat
hem; (jum SSefien ^aben), spyti
hem; drelgi hem.
Slufle, hai; mit Stugen fe^cn, si nanga
hai; filler %ugen n)aren auf it^n ge««
rid)tet, ala soema hai ben de na
hem tapo; meine %* ftnb bereite
bunfel, mi hai kom doengroe ka^
bä; in meinen klugen, na mi hai;
in ©Otted ^*, na Gado hai;
^uge urn ^uge, hai vo hai; e* aud
ben Slugen t)er(ieren, lasl hem na
hai; ein 2l» auf jemanb werfen, hiti
hai na hem; hiti hai na hem
tapo; potti hai na hem; fomm
mir ni^t »ieber »or bie klugen,
no kom na mi fesi moro; ber
Sfugeubfirf — 3lu«arten* 25
3Senf^ ^tf)t nur, mad ))or $(ugen
if}/ mi sabi joe fesi, ma mi no
sab! joe hatti; (am 99aum; Knod'
))en) hai; mofo; hede. 3(ug^
apfet, apla to hai; hai-apla.
Slugeu^bticf, momenti; in einem
$(«, na wan momenti; na wan
bro; jeben 9(., ibri momenti; bie^
fen 9., di momenti; di momenti
srefi; di djonsno de; so leki mi
de\ 80 leki mi de taki gl joe;
— blxdliöi), wantem wantem; di
momenti; djonsno; pram; pram-
pram; — brauen, hai- wi win;
— (ieb, hai-boeba; boebavohai;
— tufl, inste (lostoe) vo hai; —
maa^, marki nanga hai; — merf,
er ^at fein ^ngenmert auf mid^ ge^
rietet, a hiti hai na mi; a potti
hai na mi; — fatbe, hai-zalvoe;
— fcbein, in ^. nehmen, loekoe;
si; me ber 9(ugenf(^eiu Uf^xt, so
leki a sori; — ^^tinüä), ed ijl
a«, a de vo si; ibrlwan soema
kan si dati; — ft em, da blaka
TO hai; mama vo hai; — meb,
soro hai; — meibe, plisiri to hai;
— mimpern, hai-wiwiri; — ja^n,
hai-tifi; — i^uge, getuige vo hai;
i6) bin Vl« gemefen, mi si dati nanga
mi eigen (ob« srefi) hai.
2tugufl, (SKonat) Augustus h.
21 UÖ, in S3erbinbung mit ben ^dü
wbxUxn ber 93eu)egung: na; na ini;
fe^r fetten: uiti, (roelcbed, roie opo,
oto, bem verbum beigefügt ober
nad^gefe^t wirb: komniti); auö ei^*
ner Äammer in bie anbere geben,
komoto na wan kamera go na tra-
wan ; au§ bem Srunnen Jic^en, poe-
loe na ini peti; — vo; vo — hede ;
auö (Scfafligfeit, vo boenhatti;
au^ Siebe, vo lobbi hede; ^a^t
' auS, 3abr ein, jari vo jari; bie
Äirc^e ifl au6, kerki komoto; ed
ifl aud, a kaba.
Slu^antmorten, gi abra.
9lu«arten, basra.
4
26 SluöbcWnflen — «uobrnrf.
^udbebingen, mek! da koiidiri.
?tuöbeffcrn, (Äleibet) lapoe; (ein
$au^) repareeri.
Sludbiegen, beul (|>endi «.) na sei;
drifi na sei.
9Iudb(afen, ein Siebt, bio da kän-
dera kili; kiJi da kändera.
$(udb(eiben, tan; tan na doro;.n)a^
tum bi^ bu fo (ange ausgeblieben?
san hede Joe tan so langa?; bad
gicber \\t aui^gebUeben, da koorooe
libi mi.
Sludbrc^en, (öoraiten) pio; ofer,
ofroe; (beginnen) hopo; seti; ed
brac^ ein Ärieg and, wan big^i^feti
hopo; bad geuet bra^ aufd neue
aud, da faja wieki (ob« hopo) ba-
ka; in ein ®ef$rei audbtecben, ho-
po wan ba'bari; seti bari; in 9Bei^
neu, seti kre; hopo kre; in ia*
tben, seti lafoe; broko lafoe.
Sludbreiten, panja; bradl; plati^;
{ie breiteten ft$ in aQe Sänber and,
dem ^o panja na ala koiidre; jte
breiteten bie ©efc^ii^te aud, dem
^o panja da tori ; fie breiteten ibtc
Kleiber an^, dem bradi dem klosi;
breite ben Raufen @rbe an^, plati^
da hipi doti; [\i) ausbreiten, qo
panja; kom panja^ waka panja.
Sfudbrüten; ©ier, broko eksi; me
lokU gier ^at ile fc^Du audaebrü*'
tet?, hocmeni eksi a broko kabä?
ausbügeln, triki; glati.
?(udburjlen, bosro.
^Udbauer, pasiensi; mit ^., auS^
bauernb, nan^a pasiensi.
.9(uSbauern, holi pasiensi; holi do-
ro; hoH; er fonnte nid^t mcbr auS^
bauern, a no ben man vo holi
moro.
ÄuSbebnen, hali; treki.
SuSbenfcn, prakseri.
auSborren, kom dre.
SlnSbörr^n, dre; meki a kom dre.
Sluöbrucf, (Stac^brucf) tongo; fie
fprac^ mit einem ^21, bcr mir bad
^erj erf(i)üttcrte, a taki nanga wan
?luSbru(fen — Sfudforbern.
tongo, disi seki mi hatti krin krin ;
(SSort) woortoe; ben ^^^brit^
baben mir nii^t, da woortoe wi uo
habi«
^udbrucfen, (audprejTen) kwiust;
flc^, (erflaren) — id) fann mi4)
no^ nid||t re(bt 9{egereng(if(b aud«
brfiden, ml no kan taki Mingre*
tongo krin jete.
^Udbru(f(ic^, expressi.
^Udbünßen, sweti; dampoe.
9(uSbupfen, (ein bofed ^^uge 2C. mit
e. feuchten Sdppd^en) dampoe.
Äudeinanber — berjien, barste;
pliti; piiti na toc, — ge(>en, panja;
— laufen, panja panja; — t\)i\xt,
platle; bradi; tbue bie ginger aud*
eina^ber, platie (ob. bradi) joe finga.
^uSerfe^en; loekoe; icb u^erbe mir
e. anbern ^riejter a«, mi sa loekoe
wan tra domine gi mi.
äiudermd^^Ien, verkiesi; bie, welche
ber ^err ji(^ auSer»d(>lt ^at, dem,
disi Masra ben verkiesi vo hem.
^Uderjd^Un, verteil ala.
SluSfabren, (aufS Sanb) rei go na
buiti; (weggeben) komoto; bie bo^
fen ©eijier fubren auS uon i^m,
dem ogri jeje komoto na Item.
SluS fatten, — ber ©ame ift aw^*
gefallen, da sirl faddm panja;. h)ie
es ebe« ausfallt, — so leki a fa-
dom; bie @ad^e ift nid)t gut auS«
gefallen, da sani no ben waka bo^n;
mit iemanb ausfallen, ({td) entimeieu)
kisi trobi nanga hem.
ausfegen, ein 3iQimer, sibi kämera;
krini kamera.
^uSfinben, kom finni; kom onder-
finni; kom sabi.
81 uSf tiefen, lapoe.
StuSftiegen, flei gowei; flei ko-
moto.
ausfliegen, ron komoto.
8(uSftug, (eines g(uffeS) mofo; am
^. ber !2Uanica, na Wanika mofo.
9(uSforbern, einen, kali hem vo
fcti; dagi hem h.
8fu«forf$en, c, f^mxliä), ßli hcm
mofo; hali hem mofo; iä} IDecbe
bie @a0e au^juforffben fuc^en, mi
sa soekoe vo kit^i da fori kriii.
Sladfiagen; e^, hakfli haksi hem.
iluöfüftrcn, (e, ©acbc^ e. äfrbcit)
doro hcm; meki a ^o doro; je«
nianb; (au« bem 8anbc ac») tjari
hem komoto; poeloe hem; ' — aud
@{)9Pten, poeloe hem na Egipti-
kondre.
9ludfä^r(t^, fini fiiii; fini; krin
krin.
?l Umfüllen, foeloe; eme®rube, ta-
po da horo.
^ Umgäbe, ^Snkoste, pl.; \>idt IR« ^a*
ben^ habi foeloe oiikoste.
$(u$gang, (eined ^aufed) doro; {tu
ncr 8flo()rc) mofo; (einer ©a^e)
kabd.
Slitdfidten,f. 9lu»idten.
aittdgeben, gi; pai
$(iidge()eu, go na doro;^ bet $ett
ift ausgegangen ; Masra go na do-
ro; — komopo na; e« ging eine
Rxaft Don ibm oud, wan tranga
komopo na hem; — fadöm; fein
^aar iji ausgegangen, hem wiwiri
fadom; komoto (weggeben); bie
f^Iecfen tDerben ni$t ausgeben, dem
flaka no sa komoto; (aUe koerben)
kabä; ber Sleid iß ausgegangen,
areisi kabä.
SluSgelaffen, wildri ; prefoeroe — ;
jajo — ; ein auSgelaffenet 9Ren%
wildri - soema ; pref oeroe - soema ;
jajo -man; ein a. Sebeu, wan jajo-
liebi; wan loesoe loeaoe liebl.
SfuSgenommen, bniti, boiti; i^Q
aUein a«, bniti hem wawan.
SluSgef^loffen, (t)on ber Äird^fe)
ber 91«, lasi-pasi-aoema.
SluSgewatbfen fein, (butflig) habi
avoe (ob. avöen); habi hei baka;
habi boekroe; er tfi a«, (f)at feine
t)oUe ®r5ge) a kom bigi.
SluSgiegen, kanti; (auf ben fdo*
beu), trowel; beu ^eil. ®eiji, scni
$(usglei4ien — SfuSfleben. 27
Santa Jeje kom ; er f^at feiue £iebe
in unfer ^erj anSgegoffen, a seni
hem lobbi kom na ini wl hattl.
SfuSglei^en, (e. Streit) »keki; me-
ki wan tkeki.
9(uSglei(]bung, skeki; eine 91« ju
@tanbe bringen , meki wan akeki.
9(uSg(eiten, misi foetoe; glati;
glati fadöm.
91 u S g r a b e U , diki ; diki poeloe; jtaf^
faba, diki kasaba.
auswarfen, diki; — eine Ärabe
badt ber anbern nicbt bie Slugen
aus, te Joe habi glasi-fensre, joe
no teki atoon^ broko vo trawaii;
— ^ baäna no moe kiii koffi, cn
koffi no moe kill baäna.-
SluSbaÜen, holi; hol! doro; i$
fanu'S nicbt mebr ausbalten, mi uo
kan holi moro; mi no kan tjari
(ob* holi) da koegloe moro; eS ifl
fein Siatb, bit ntu§t auSbatten, hei-
pi no de, joe moese holi doro.
SuSbänbigen, gi abra.
SluS^arren, holi doro.
$(uS$auen, kapoe opo; koti opo
^uSb^ben, hopo poeloe.
^uS^etfen, helpi.
9(uS^5^(en, meki wan horo; (Don
grucbten) diki; bie »ögel lobten bie
S^anja aus, dem fouwloe diki dem
manja.
9tuS^5b(ung, horo.
% u S $ 1 e n , mit ber ^anb, hall hem
hanoe; einen, ( auS^or(i)cn ) hall
hem mofo; fill hem mofo.
9luSjd ten, loetoe; poeloe; poeloe
nanga loetoe; jäte baS Uufraut
aus, loetoe (ob« poeloe) da wiwiri.
äuSfdmmctt, kam; fl^ bie $aarc,
kam hem wiwiri.
SluSfebren, sibi; poeloe doti; kri-
ni kämera.
9(uSfebritbt, stof; dotK
au Sternen, pili; SBclf^forn, pill
karo; 33obnen, pili boontje.
% US {(eben, mit Rapier, plak nanga
pampira.
4*
28 Sudfteiben — Sudtaufen.
Sudfletben^poeloeklosi; {l(^, poe-
loe hem klosi.
SI u d f ( )> f e n , fom ; 9lci$; f om areisi.
Sludfod^en, boli; bad %tn aud bem
gletf^e, boli da metiy meki da fa-
toe komopo.
3ludforamcn, s., — et ^at fein SI.,
a habi nbfo vo pasa hem liebi.
Sludfcmmen, v., (jureic^en) sari;
kisi; ed fommt nic^t aud, a no
sari; fein @elb fommt nic^t and,
hem moni no kisi; er fommt mit
feinem @etbe nid^t and, hem moni
no kisi; (genug ^aben), habi nofo;
mit einem a., — id) tarn nx6)t mit
ibm audfommen, mi no kan kom
uiti nanga hem; mi no kan akor-
deri (ob« korderi) nanga hem; ml
no man to liebi nanga hem; mi
nanga hem no kan go.
9(udfta^en, kraboe poeloe.
Slndfrie(^en, krnipi komoto; oud
bem Qi, komoto na eksi; mt t>ult
flnb f(^on audgefrod^en?, hoemeni
pikien komoto kabä?
Sludfunft, antwoord h., äntwoor-
toe; befommen, kisi antwoord; $(«
geben, piki; ec M mir baruber
nocb feine Sludfuuft gegeben, a no
piki mi jete to dati.
9(udfunbf(^aften,soekoe;loekoe;
e* Sanb, loekoe da kondre.
^n^ladftn, t*, lafoe hem.
9(ttd(aben, poeloe lai; ein ®(^if&
poeloe lai a» sipi.
Sludldnbec, tra - kondre - soema ;
yreemde soema«
9(ud(angen, ▼, «. habi nofo; r. n.
sari; kisi; de nofo,
$(ud(affen, (tt)eg(affen) libi; Ca§
ha^ aud, libi datI; (fcbmetjen)
amelti; ^utttt a., smelti botro;
ft(^ aud(affen, (audfpretben) poeloe
taki; takt wan mofo; takl.
%ud(aufen, ron komopo; ron;
lekki; bad ga§ (duft aud, da ball
lekki; bad S^iff ifi audgetaufen,
4a sipi gowei; da sipi go na see.
Studied en — ^udne^menK
«udledfctt, lekki; e. leDer, lekki
da pleii.
Studteeren, legi; poeloe alasani na
ini; ein %a%, legi da ball.
Sludlegen, (erftdren) poeloe krin;
poeloe taki krin; poeloe; einen
S^raum, poeloe da drem.
^udleiben, lent.
^UdlerneU; kabä vo leri; doro da
leri; leri ala.
^udlef en, piki; tied bie guten gifi^e
and, piki dem boen fisi; ein S3uc^
(burt^Iefen) lesi da boekoe doro.
Sludtiefern, t., gi hem abra.
9(udtöf(^en, ( ®ef(^riebened ) figi
poeloe; (Si^t ic.) kili; bad Sid)t,
kill kändera; ha^ geuer, kili
faja; bad geuer ifl audgetdfcbt,
faja dede,
^udma(]ben, (beflimmen) potti; fo
baben n>ir'd audgemad^t, da so wi
potti dati; etn)ad mit einanber,
potti mofo makandra; korderi
(ob« akorderi) taki makandra; (in
f(^(e^tem ®inn) meki barki ma-
kandra; (beraudnebmen) diki; poe-
loe; füge jtartoffetn audma(^en, diki
patata; — ed macbt ni(btd and, a
no meki noti; a no wansani; das-
noti.
^Udmeffen, märki; teki marki.
^udmietben, joeroe.
Studmißen, Krini stal; poeloe doti.
Studnabme, — obne ^., obne e«
9(« }U madden, sondro to poeloe
wan soema (ob« wan sani) na ini;
feine 9iege( obne Sludnabme, ala
kre TO todo, a no areen; ala soe-
ma, di lidom na bedi, a no sllbi;
ala soema, disi tjari laiiga nefi,
ala a no koki.
Studnebmen, jemanb, poeloe hem
naini; etn>« (beraudnebmen) poe-
loe dasani na ini; jlcb audnebmen,
(erf(beineu) sori; ed nimmt fi^^
n)irfUcb bubf^ and, a sori mooi to
troe.
%nint^VMnt>, toemoesi^;^ pasa-
marki; pasd; audne^meitb l^U&fc^,
mooi toemoesi; a« gto§, big! pasä
(ot)* pasa marki).
Slu^parfcn, e» Äijlc, poeloe gani
na ini da kisi.
2luöpeitf(^en^ e^ wipi hem; fom
hem.
SJu^pfdnbcn, e*, teki hcm sani
¥0 panti; teki seil hem sani.
^ludpttfen, diki; einem W ^Hwitw,
diki hem hai,
SludpUtteil; triki; glati,
Slu^ptaubern, taki.
Sfudplunbetn^ foefoeroe, foefoir;
{te ^aben i^n rein audgeplünbett,
dem foefoeroe aia hem sani krin
kriit.
3ludpteffen, ben ©aft, kwinsi da
watra komoto; etn^ad a«, kwinsi
hem, meki da watra komoto.
^u^pu^en, ein ii^t, kili kändera;
(SSdume) koti; snoei h.; (Ä(eibet)
krin knni; einen, (i(}m einen %vi^*
pni^tX geben) hali hem jesi; poe-
loe hai gl hem; (betb) krasi hem.
9ltt^ranfen, loetoe; poeloe; hali
poeloe; poeloe nanga loetoe.
Sludrdumen, eine Stammer, poeloe
sani na ini kämera.
andre^nen, reken.
^ndreden, langa; bie $anb, langa
hem han.
Sludreben, (fertig fein mit Sieben)
kabä nanga taki; mit jemanb a*,
taki nanga hem ; jt(^, (f^eraudreben)
krin hem srefi; poeloe hera heloe.
Sind reiben, ttm , f rifi hem komo-
to; frifi hera.
9ndret(^en, (ju(angen) sari; kisi;
ed mtrb nitbt a«, a no de go kisi.
Stu^reigen, poeloe; e« ^af^n, poe-
loe da tifi; (ein Singe) diki poeloe;
(mit ber SSurjei) loetoe; poeloe
nanga loetoe; (weglaufen) ronwei;
diki; bai dia-foetoe.
Sludreiger, (^eg(dufer) ronwei-
man.
Sludreiten« go rei.
«u^renfen — 3lu«f(|>ciben, 29
STu^renfen, Te« weki ; jt^ bie ^anb,
▼erzweki hem han; mein gu§ ifl
audgerenft, mi foetoe rerzweki;
dem skroefoe to mi foetoe loesoe.
Sudrid^ten, doe; doro; gl; taki;
meki; fein Sßerf, doro hem vroko;
er f ann t>iet a* , a kan doe foeloe ;
e* S9otf^aft, gi da boodskopoe;
ri^te ibm einen ®ru6. ))on mir and,
taki hem odi gi mi (ob« vo mi);
ein ®aflmat a v meki wan trakteri ;
gi trakteri.
andringen, (au^n^inben) kwinsi;
(andfdmpfen) er (lat audgerungen,
a kabä nanga feti ; a doro da feti.
Slu^rinnen, ron; ron komoto;
lekkl.
^Udrotten, poeloe krin krin; (Un^
traut) loetoe poeloe; poeloe nanga
loetoe.
2lu«rufen, bari; 5ffentli(ff, barf
publlki.
äludruben, bro; raste; hali baka;
ru^' ein wenig au^, bro pikin so;
ic^ gel^e, ein wenig au^juru^en, mi
de go hali baka pikinso.
^^udrupfcr, poeloe; pili; einem bie
^aare, hali poeloe hem wiwirl;
einer |)enne bie fiebern , pili da
fouwloe; einem Sd^weine bie 93or^
fien, pili da hagoe.
3ludrüften, meki klari.
Sudfden, sai; strooi da siri.
Sluöfage, — jle fiimmen in ij^rer SL
überetn, dem habi wan mofo ma-
kandra.
Sudfagen, taki; bekenti; betuige.
9ludfa|, ( Derfc^iebene Stufen), »a-
wawä ; flaka - siki ; m e laats - siki ;
meiaats; boasi-siki; takroe siki.
^2ludfd^tge, meiaats- soema; boa-
s)man.
Sludfaugen, zaigi.
9udf(^arren, kraboe poeloe ; diki
poeloe.
%udf(^anen, loekoe.
9lu^fd)eiben, v. a., platle; poeloe
na ini; v. n. komoto na ini.
30 2lu*f(^etten — 2lu5fct)»a^cn*
Slu^f&cltcn, krasi; kosi; cinaubct
tüchtig, »koeroe makandra; diki
inakandra boen boeii.
«U«f.*cnfcn, (©ctMltfc) kanti;
skenki li.
^udfd^idfen, t,, seni hem go na
doro.
2lu^fd^impfen,e., kosi hem; man^
ber tuct^ttg, skoeroe makandra; diki
makandra boen boen.
^udfd^(afen, slibi nofo; bad jtinb
bat nod; ni^t^u^fgef^Iafcn, da pi-
kien no slibi nofo jete; (tfl no$
fd}(afng, da piUen hai no krin
jete.
Sluöfc&tag, (bet ^aut) kras'krasl,
kra^i-krasi; branti; (,,ber rot^e
^unb") rontoe rontoe; (331afeu*
3lu«fc!&Iag) watra-blaasi; (am Äopf ;
®tiubfopf) tinja.
9lu of (plagen, v. a. ( audtto)>fen ),
atciö, fom areisi; (ein (Sef^enf),
weigre; no wani teki; v. n.'(üün
Räumen) spruiti; meki njoe wi-
wiri ; kisi njoe wiwiri ; (t>om $ferbe)
skopoe; ha^ $ferb f(!&Iagt aM, da
hasi skopoe.
2ludf(^lief en, e* t)on bet (Semeine,
poeloe hem na (ob« na hii)-kerki;
poeloe hem. -
9ludf4}nid(en, e*, poeloe hai gi
hem; verwyti hem; krasi hem.
atudf^metjen, smelti.
9(udf(^mu(fen, meki mool; meki
mooi mooi.
9(udf(ftneiben, koti poeloe.
Sluöfc^ßpfen, poeloe ala; einen
SSrunnen, poeloe ala watra na ini
peti.
9ltt«fc^tt8, (ba« ni^t ®nte) sani,
disi no boen; dem saka saka, pi.
91nöfd)üttetn; seki; sek'seki.
9lu§fd^ütten, trowei; hiti: fringi;
SBajfer, trowei watra; hiti watra;
f ringi watra ; einem fein ^tx^, poe-
loe hem hatti gi hem ; audgef^üt^
tet njerben, komopo panja.
2lu§fd;tt?a^en, taki; et fdjtüd^t at^
?tu«f^wcifen — auÄpflctu
(ed and, a habi wan waka-waka
tongo.
^Udft^tveifen, slingrt; liebt wan
slingri^liebi ; vermoraoe hem areli ;
llebi wan slekti iiebi; bet ^n^*
fc^meifenbe, slingri-soema; ein a.
Seben, »lingri - Iiebi.
9{udfege(n, zeili gowei; zeili go
na zee.
$ludfe()en, v., loekoe; tan; sori;
ed fle^t ^ubfd) and, a tan mooi;
a sori mooi; jte fehlen ^dfilic!^ and,
dem sori takroe to troe; ed fie^t
and; a(d woQte ed tegnen, a tan,
leki ar^en de go fadcim; audfeben
wie — , tan leki; geersi; leiki
na — ; et fie^jt and »ie ein $unb,
a geersi wan dagoe; a leiki na
wan dagoe; na^ jemanb audfe^en,
loekoe to hem.
^udfetn, (auget bem ^aufe) de na
doro; (fettig fein), kabä; bie Äitcbc
ifl and, kerki komoto; (oetjn>ei'
fe(n ) , et ifl gan} and , a laai hatti
krin krin.
9(nffen, 9u§en, na doro; na do-
rosei; a« OOt bem Zf)OXt, na doro-
sei TO da poortoe; a. oot bet Xt^fite,
na doro mofo; t)On a., na doro;
9{u6en« feite, dorosei.
Sludfenben, e., seni hem go; seni
hem; seni hem go na doro.
9(uffet, ^^u§et, bniti, boiti; son-
dro; a* bem ^aufe, na dorosei;
aniiet^bem, buiten-dien h.; libi
dati a. ; komoto na dati a. ; a n § e t «
bttib, pr. na dorosei to — ; adT.
na dorosei.
äuffete, f* aieujTete*
älugetotbentüc^, pasa-marki; pasa.
9Iudfe^en, etn>. an einem, finni
foutoe na hem; soekoe hem; et
l()at immet etwad an mit andjufe^en,
a de soekoe mi doro ; — - a. fu^en,
soekoe foiitpe na hem.
81 n d f i n g e n , e, ( fpotttveife , bei ben
Slegetn md;t nngiewo^ntid^ ) , sing!
hem.
«udjinuen — 9lud^c|)cn*
Sludfinnen/ prakseri; böfe 2lus»
fd)(aiJC, prakseri ogri trikl.
9ludfHnen, jtc^, kom boen baka;
meki fri baka; meki kompe (ot.
mati) baka (mit) naiiga.
Slu^fonbcrn, piki; piki poeloe;
poeloe na ini.
Slu^fpannen, (ctwa^)^ span; bra-
di; tit $fcr2>e, poeloe dem hasi
na wagi; jtd^, eine Slu^fpannung
fucfeen, J. 23* auf t)em giinbe, go
iiaii foetoe na pranasi.
Slu^fpeien, «piti; sphi poeloe;
pio; (bi(i)(.) ic^ xotxbt bid) a. aud
meinem SKunbc, mi sa «piti poeloe
joe na ini mi mofo; bad Sanb mug
jte a*, da kondre moe pio dent.
Slndfpotten, t., spotoe hem; me-
ki spot nanga hem; lafoe hem.
9luj?fpra4!e, tongo; feine 8I^ iji
nic^t gut, hem toogo hebi; hem
longo no switi; a no taki krin.
^udfpre^en, taki; urn ed audju^
fpred?en, vo taki; ed ifi ni^t and*
jufprei^en, a no de vo taki; n>ad
meine 3u"9^ (ü)funb) audgefprod^en
bat, dasani, disi mi tongo ben
poeloe; jtcb unDerfc^dmt gegen je^
manb a., gi hem asranti taki; taki
asranti gi hem; gi hem tranga
(ob* bigi) mofo.
Sludfptengen, e* ©cruc^t, panja
da taki; panja da tori.
91 u«f prof fen, spruiti.
Sluöfpruc^, mofo; feinen 8f* imi\&
nebmen, poeloe hem mofo baka;
e» %. tbun, taki da taki; (in einem
Streit) koti da kroetoe; e* gericbt^
lieber *A., vonis.
21 u d f p u cf e n , spiti ; »ergf* 8ln«fpeien»
Sludfpulen, spoeloe; wasi; fpule
ben SRunb and, ^poeloe joe mofo.
Sludfle^cn, diki poeloe; diki; poe-
loe; einem bie ^^(ugen, diki hem
hai; poeloe hem hai; (übertreffen)
biei^ jiid^t jened and, disi wasi dati.
9(udjieben, (teiben) pina; ic^ muß
Uiet a*, mi mo.ese pina toemoesi;
«udfleigen — «ttStrciben. 31
— i* f^abt ®d)u(ben a., mi habl
paiman na doro; er faun ibn ui^t
a», a no kan si hem na hai; a no
kan verdrage hem; hem hai no
kan verdrage hem.
9ludfleigen, komopo na; saka ko-
mopo na; and bem SBagen, komo-
po na wagi; aud bem^djiffe, ko-
mopo na sipi; go na sjoro.
Sludfietten, (jur Scbau) potti vo
si; ( auffcbieben ) drai; etroad on
einem a., finni foutoe na hem;
verwyti hem.
Sluöfiopfen, mit — , foeloe nanga;
stopoe nanga.
91 umflogen, troesoe komoto; troe-
8oe na doro; jagi gowei; fto6' bie
SKagb and!, troesoe da slavoe-
oeman komoto!
Sludfireden, langa; jirecF beint
^anb and , langa joe han !
3Iudjirei(ften, — fenesi Xiamen, kra-
boe poeloe hem nem.
9tudjireiten, stry vono; stry; aufö
dugerlle, stry liebi nanga dede.
9ludfireuen, panjti; panja trowei;
fringi panja; fi(^ a«, trowei panja.
9tuöfu(^en, piki; soekoe; jld^ gu*
ten SBeg, piki pasi.
9luötauf^en, für, kenki vo; ciu
^orjar für eine günte, kenkr kor-
jara vo wan gon.
Stufier, oestroe.
9luet^eilen, platie; gffett an bie
Seute, platie njanjäm gi soeraa;
platte raus6en.
Mudtbcilung, platie; jte batteit
beute 91«, dem kisi platie tid^i.
91 u d t ^ u n , — ®elb auf 3infen, potti
moni na intres; (aiid^rei^^en) kra-
boe poeloe; kraboe; poeloe; figl
poeloe.
9lu$ti(gen, figi poeloe; poeloe;
kraboe poeloe.
Sludtragen, etn)ad, tjari hem go
na doro; — ed trdgt nicJ^t« am,
a no wroko boen.
9(udtreiben, jagi; jagi komoto;
32 austreten — auswerfen»
poeloe; er trieb bic leufel au«,
a poeloe dem didiebri; — hit böfett
Ocijier, a jag! dem og^ jeje; a
ja^ dem ogri jeje korooto ; einen
and bem ^aufe a. , jag^' hem go na
doro; bie Au^^e, (auf bie SBeibe) jagi
dem kow.
91udtreten, {ixvi^ bem $aufe) komoto
na; (aud bem %mtt) bedank! ; (mit
ben gugen) trapoe; tritt ba« geucr
aud, trapoe da faja.
SCudtrinfen, dring! ala.
äu^trodtnen, v. a. dre; mek! a
kom dre; v. n. kom dre; dre.
9t u« üben, doe; ©c^Ie^tigfciten, doe
siekt!-Bani; 9la$e, tek! revens!:
Sludma^fen, k!»! avöen* Us! hei
baka; kisi boekroe; (feine ®ro$e
enei^cn) kom big!*
Sludwdgen, weg!.
Sludwabl, verkiesi.
9ludn)dbUn, pik! ; soekoe ; verkiesi.
9ludn>anbern, yerhuiz! go na wan
tra kondre.
Auswärtig, — bie Sfudmartigen, dem
dörosei-goema; dem färawei-soema.
9(udn)ti[rtd, na ddrose!.
Slu^wafd&en, was!.
2lu«tt>e4>fetn, filr, kenk! vo*
Slu^weg, — e« ip fein 81., wan ko-
moto no de ; t$ m\% feinen SI. me^r,
m! no ha fes!, m! no ha baka.
Sludwei^eu, go na sei; drifi na
sei ; waka go na sei ; drifi go na
sei; sknifi h.; einem a* (fßla^ ma^»
<^en) gl hem pasi.
Sfudweinen, Pc^, kre rei! reti.
5ludtt)eifen,e. (megmeifen) sen! hem
gowei; jl(^ a», gi wan bewysi; jtd^
aid — , sori hem srefi leki — .
9ludn)enbig, na doro; na dorosei;
a. lernen, leri na hede; a* U)iffen,
fonnen, sab! na hede.
2lu«n)erfen, hit!; trowei; ba^Slefj,
Ilit! netti; ben 9(nfer, hit! anker;
trowei da anker; {nvA bem SKunbe)
spit!; poeioe sleim; poeloe (ob*
spiti) verkoiitoe.
äu^winben — Sa^»
3[u$n)inben, (ein Xut^) kwinsi.
9ludn)irfen, ben£eig, masidadegi;
masi da lala-brede; fur jemanb tU
n)a9, kis! dasan! g! hem ; er bat mir
ein ^mt audjewirft, a kis! wan wroko
g! mi; einem etm* a. fucben, soekoe
gi hem.
9[udn>if($en,fig! poeloe ; einem eind
a., gi hem wan klapoe,
9ludn>ittern, smeri.
9( u d m u Üb d , (am Jt&rper) he! baka ;
avoe, aToen; boekroe; (fivx $o(j)
koendoe.
9ludn>urf, (jxw^ bem ÜRunbe) ver-
kontoe; sleim.
9( U d n) U r } e ( n , loetoe poeloe ; poeloe
nanga loetoe.
Sudjablen, pai.
Stu^janfen, e., mek! trobi nauga
hem; krasi/hem.
Sludjebtung, takroe verkoutoe;
tering-siki; )>erdcbt(i$) boh^n {tu
gentU^ eine ^a^enfranfbeit).
9lu«jei(bnen, et».,marki; einen, gi
hem (ob. sori hem) apart! respeki ;
gi hem bigi eer h«
Slu^jie^en, v. a. poeloe; 3^^ne,
poeloe tifi; feinen 9lo(f, poeloe hem
djakti ; einen rein aussieben (ibm aQed
nebmen) potti hem nakend; t\xo^^
mit ber SBurjel, loetoe poeloe; poe-
loe nanga loetoe; loetoe; (and bem
^aufe) V. n. verhiiizi.
91 u S J u g — (and bem ^aufe) ver-
huizi.
9lutorifiren, e., g! hem magti.
9lutoritdt, respeki; er bot 8(., a
habt respeki.
«jt, aksi; e* f leine Sljt faßt einen
großen Saum, pikin. aksi faJa bigi
boom«
IB.
33 a a r , kontanti ; baared ® etb , kon-
tanti moni; baar begasten, pai kon-
tanti.
93 a cb f i^nki ; watra-kriki ; pikin riba ;
a3dcbtein, pikin kriki.
S3adf ^fü0e — »alg.
33 a dt i» f U (^ C, bakri-koekroe ; — o f e n^
bakri-oven; — ft ein, redi-sloon;
stoon; — trog, baki,
S3a(f en, 8., sei-fesi; aufbeinenreAten
S3., na joe reti sei-fesi ; ^interbarf en,
gogo; 93a(feni»flreic^, klap (ob*
kiapoe) na sei-fesi; — j^^n,
matta-tifi.
93 a den, v., bakka; 93rob, bakka
brede; f^ifC^e, bakka fisi; ^i^^tU
fteine, bakka stoon; t)u bdcfft mid)
in meinem eignen gette, joe teki
nli fatoe, bakka mi.
93d der, bakri, baker«
93drferei, bakri-hoso.
93 a b , was! ; bad S, ber SBiebergeburt,
da wasi to da njoe geboortoe«
93abe*f^n>amm,8pon8oe; — wanne,
wasi-tobo.
93a ben, wasi; {Ic^,. was! hem skin;
bad ^inb ifl nod^ nic^t gebabet, da
pikien no wasi jete.
93aJ^n, pasi; bie SJabnen ber Sterne,
dem pasi to dem star; 93. machen,
hopo pasi ; auf geraber 93«, na wan
reti hopo pasi; auf ebener S., na
wan reti pasi*
93 a ^ n e n , hopo pasi ; einen SBeg,
meki wan pasi«
93abre, baar h.
^aionttt, bajon^t h«
93af(iau,93ate(lau, bakjku;switi
mofo.
93 a I a n c e', balans; er M bie 93* t)er^
(oren, a: lasi hem balans; in ber .93«,
na balans; na wegi.
93a (b, pikhi-moro; hesi; djonsno;
djoesnoe; batb flnb tt)ir id, pikfn-
moro wi sa doro; fomm ba(b tt>ie^
ber, kom hesi baka; id^ tt>erbe batb
fommen, djonsno m! sa kom; n>ie
balb ?, hoetem (otem ?); balb — batb,
dan — dan ; now — now ; te a tan
— te a tan ; batb rebete er fo, bafb
fo, dan a taki so; dan a taki so*
93a((t, (93oge(, X^ierbalg) boeba;
93(afeba(g, blaas-balgi; bie Sdlge
treten, trapoe (ob*hali) biaas-balgi.
Satgen — 93arbier*
33
Sa(gen,jl^,feti;fetinangamakandra
93ataerei, fed.
93a(fen,balki*
93a(ton, balk<>n h.
93an, (©piel-batt) lolo; bal h.; (lanj^
partbie) bigi dansi; dansi-party.
93a I ten, (SBaaren^ballen), bali.
93a(fam, balsam-oli; smeri-oli; fa*
toe; oli;SDpaio*baIfam, hoepioe-oli.
93am bud, bamboesi*
Sanane, badna, bäna; 93ananen^
fiamm, baana-boom-skin; e* „93uf^''
93ananen, wan bosoe baana; eine
„9%eibe"lBv wan lianoe baana; eine
einzelne 93., wan finga ; ber Struuf,
an bem bie f^rudbte fa§en, baana-
tiki; ajiebl »on getrotfneten unb fein«»
oefiogenen 93anauen, gongo-tee;
Sananen*5Pubbing, (bie giebtingd*
fpeife ber Sieger) tomtdm.
93 a nb,banti ; tetii ; bad 93. feiner 3unge
da tetei to hem tongo; (eiuened, feibe^
ned93., linti; e. leberned, leer-banti»
93anbe, s. (bie 93anbe, OefeUfc^aft)
troepoe; (f$ejfe(n) boeje; banditi pi,
93dnblgen, e., dwingi hem; dwingi
hem na ondro; masra hem; magti
hem; ein $ferb, magti da hasi.
93ang, banga, bang; benaiiwtoe;
bange fein, frede; banga; mir ifl
bange, mi banga; mi frede; mi
hatti benauwtoe.
93angigfeit, benauwtoe; djom^o-
hatti; frede; banga.
93anf (ium@i^en)bangi; (xum®e(b<
teilen) bank h.\ guftbanr, foetoe-
bangi; 93anf'note, (ein falber
©ul^en) bank-notoe.
93anterot,bankr6et; er ifl b., a kom
bankrdet.
93 a n n , (etwad 93erbannted) wan floe-
koe-sani; einen in ben (Airmen*)
93ann t^un, poeloe hem na kerki.
93annen, (oerbannen) ban.
93 a n n e r , (^Panier), flagra.
Sdr, beer h.
93arbicr, barbiri h.; 93arbier*
meffer, sebi-nefi.
5
34 Sarbicren — Saum.
©aumwolle — SBebaucm.
93arbicren, poeloe barba.
2)arfu§, naiiga soso foetoe; iiaiiga
blootoe foetoe.
93 a r m b c r J i g fein gegen jemanb^ habi
san-hatti vo hem; sari vo hem;
sari iiem.
93armberjigfeit, sari-hatti; sari-
hatti-fasi«
Sarf(^, krasi.
SBart, barba; ben 93art abnehmen,
poeloe barba; einem ben ©art jhei^»
^eu, bo'boi hem«
93afe, moei; taiita; brara-piklen;
sisa-pikien.
Sag fingen, singi bas h.
Saji (Dom ©aume) beJe-boeba vo
boom.
Safiarb, basra. Saßarb^ßeber,
basra-cedre.
Saftian, (Xreiber) basja.
Satate, switi patata*
San, (®ebaube) hoso ; geboii w ; boiiw
h. Sau«(eute,wroko-maii; basi;
bcr Stein, ben bie Saulcute perwor^
fen b^^ben, da stoon, disi dem basi
ben trowei; — nuijier, timre-
basi; basi.
Sau^, bele. Sau(^*tt)eb, bele-
hati; i(^ b^be S., ™i ^^^^ ^^^^ ™*
Sauen, botiw; timre; e. ^^M^, meki
(ob* hopo) wan hoso; boiiw wan
hoso ; ein 9tefl, meki nesi ; ba^ ^elb,
wroko gron; wroko na firi; auf
einen ob* etu). bauen, bouw na hem
tapo ; potti hem vertrouw na hem
tapo.
Saner, (für Söget) kooi.
Sauer, ber, (Sanbmann) boer h.;
gronman; firi-man; pranasi-man.
S a u e ru) ej e (, (^nf(^n>eaung ber ^at^i»
brufen), kwapoe.
Saum, boom. Saum^^afl, takki
TO boom; takki; — bafi, bele-
boeba to boom; — blatt, wiwiri
vo boom; wiwiri; blaati h.; —
fru^t, njaujäm vo boom; boom-
Troektoe ; — 51, switi oU; — r i n b e,
boeba vo boom; — flamm, boom-
skin; skin TO boom; — jlumpf
— jlumven, tompoe.
Saumn^oüe, kat6en. SaummoU
ten^baum (Bombax, engUfcb cot-
ton-tree, ben bie beibnif^en 9?eger ab#
g&ttifcb ))ere^ren) kankantri-boom ;
kankantr).
S a u i ! ti! Sauj, ba fle( er! ti, a fadiSmI
Seabfi^tigen, wani; membre,
memrei denki.
S e a cb t e n , harki ; gi jesi ; pott] mem-
bre na; nicbt b., no ke to«
Seamte, amtenari.
Sedngfligen, — edbeangfiigt micb,
a gi mi benauwtoe; a gi mi frede;
a meki mi hatti de na tapo tapo.
Sedngftigung, benauwtoe.
Searbeiten, wrolco; ben ©runb,
Soben, wroko gron.
Seaufficbtigeil, loekoe; potti hai
na; bie Arbeit, loekoe da wroko;
bie ^rbeitd(eute, loekoe dem wroko-
man.
Scauftragen, einen ju — , gi hem
ordre vo — ,
Scbauen, bad Sanb, meki gron;
wroko gron; plani.
Sebe, (Sadfn^erf) inglisi boloe.
Seben, t., befi; seki; sek'seki;
djompo; bie @rbe bebte, da gron
kom seki ; mein ^erj bebt, mi hatti
debefi;mit'bcbenbem^er}en, nanga
befi-hatti; nanga djompo-hatti.
Seben, s. befi; djompo-liatti.
Sr^er, beker.
S e (f e n , beki ; wasi-beki. SB a f d^ i>
be (fen, wasi beki«
Seba^t, safii-fasi; mit Sebacj^t,
nanga safri-fasi.
Sebdd^tig, safrisafri; nawansafri
fasi; na wan bedäri fasi.
Sebanfen, ficb, (2)anf fagen) taki
tangi; danlcih.; für etU)ad, (ed uicbt
n)o(Ien) bedanke vo.
Sebauern, einen, sari hem; sari
vo hem; habi medelyden nanga
hem; er ffdV^ bebauert, bag^ a kom
hati liem, disi — .
©eberfen — SBebrdiigcn*
93ebe(feu, tapo; klbrl; [xä), tapo
hem skin; @ined @ünben, tapo liem
zondoe; kbectt mit, tapo nanga;
lai nanga; mit paaren bcbccft, tapo
nanga wiwirf; W ganje @a)?anna
iji mit aWcnff^cn bcbetft, da heeli
8abana lai iianga soema.
©ebcnfcn, s. — tragen, frede; no
habi hatti vo — ,
JBebenfen, v., membre, memre;
prakseri; bcbenfe »oM! memre
boen ! ; bebenfc H^ U)0^)l ! prakseri
dasani boen boen!; ^6) aubcrd bc^
bcnfen, kis! tra membre ; prakser!
tra fasi; drai hem gedag;ti.
SBcbcnffi^, {t>or|t4?ti8) voörzigti;
(emjitic^) zwaare; ein bcbenf lieber
SKann, wan voorzigti soema; bie
Äranfj)eit ifl fc^r bebenfUd), da siki
zwaare Totroe; etoad 93ebennic^ed,
van zwaare-sanf,
Se be Uten, (ju fagcn l^aben) wani
taki; taki; bedoie h.; bad bebeutet,
dati wani taki ; d^ taki ; dati be-
doie; beibed bebeutet fo üiel, aid — ,
alatoe wani taki someni, leki — ;
bad bebeutet etn^ad, dati bedoie
wansani; bad batntd)td ju bebeuten,
dati no wansani; dasnoti; einen be^
beuten (ibn juc 9lube bringen) be-
dari hem; meki hem hatti kom
koiiroe.
Sebcutenb, — ctwad Sebeutenbed,
wan bigi-sani; noboi — ; aeftern ift
ein bebeutenber Stegen gefauen, a no
boi ar^en fadctm fsredei; adv. reti
rctl ; bebeuteub groß, bigi reti reti.
93 e b t e n e n, einen, dini hcm ; loekoc
hem; fiäf einer ®acpe, meki gebruik
vo dasani; gebruiki hem.
Sebiente, foetoe-boi.
SSebingen, meki da kondisi.
Sebingung, kondisi; unter ber 23.,
nanga da kondisi*
)iBebrdngen, trobi;pina;kwinsi; fic
bebrangen und \>i>n i^ücn ©citen,
dem trobi wi na ala fasi; dem
kwinsi wi na ala sei.
93ebrduen — Sefefligem 35
) Sebrduen, ©ebro^en, waars-
kouwe; pramisi; krasi; einen ernft»
(i(b, kraaihemtranga; pramisi hem
reti reti.
Sebrüden, kwinsi; hoH na ondro
duim.
©ebfirfen, habt vanoodoe; euer
S3ater »eig, »ad ij)r bebürfet, oen
tata sreü sab!, san oen habi va-
noodoe.
93ebürfttg, mofina.
©eeifern, jl(!b, feti vo; haswa vo;
doe hem best vo — ,
33eeiten, ft$,mekihe8i vo; feti vo;
feti hesi vo — .
Seenbigen, kabä; doro; feine %x^
beit, kaba (ob* doro) hem wroko.
93 e erben, einen, de erfgenaam vo
hem.
93eerbigen, v.; 93eerbigung, «,
beri.
95 e ere, (t)om SBein), hai; (fonfl) pi-
kin vroocktoe.
93eet, bedi; ein S3eet 93ot)nen, wan
bedi bontje.
93efdl^igen, e., meki a kom be-
kwaam vo ; meki hem bekwaam vo— .
93efa((en, e*, miti hem; kisi hem;
kom hem abra ; etn)ad S5fed t5nnte
ibn befaden, somtem wan ogri kan
kisi (ob. miti) hem ; bad gieber ^at
i^U b«, koorsoe kisi hem.
93 ef an gen fein, sjem; liabi sjem;
frede frede; — bad Äinb ijl be^
fangen, da pikien sjem.
93efaffcn, jlc^ mit, bcmoeje nanga;
habi wroko nanga.
93efebl, ordre; S* geben, gi ordre;
auf (Sotted ©•, nanga ordre vo
Gado ; obrigfeitti^er ^*, plakati.
93efe()(en, gi ordre; gebiede; ko>
manderi; er befahl ibnen ju, a gi
dem ordre vo; in »ittjl und befe^*
ten?, Joe wani komauderi wi?
93efe^Iigcn, komanderi.
Sefe^d^aber, komandanti.
Sefefligen, (feftmac^en) fassi ; er befe*
ftigte ed an einen ^c^en^|^fal)(, a fas»i
5*
36 »efcu*ten — »efriebiflt
licin na wan he! flagra-ttki; (fiarf
madden) einen im ©(aubcu b«, mekl a
kom tranga na ini bribi; {t(^ b*,
befefligt merben, kom tranga.
JBefcn'4)ten, voktoe; nad.
93eftnben, flä^, tan; de; wie befin«
beji bn bi(^?, fa joe tan? ; i^ b» micb
u>ob(, mi de boen ; er befanb {td)
and) bafetbfi, a ben de dapee toe.
93ef(edfen, (befube(n) flaka; doü;
(flicfen) lapoe«
Sefledung, flaka; afle SBefledunct
bed Seibed unb ber Seele, ala flaka
(ei()ent(i(^ g(edFen) to skin en ziel.
JBefleigigen, ftd^, jn, doe moeiti
vo; doe hem best vo; feti vo*
Sefolgen, harki; doe so; volgoe
h.; befolge meinen fRati), doe so,
leki mi ben rai joe; harki (ob*Tol-
goe) mi rai.
93eförbern, einen, meki a kom na
fesi; helpi hem*
JBefra^ten, lai; ein S^iff, lal wan
sipi,
©efrajjen, einen, haksi hem; haksi
liaksi hem.
^Befreien, loesoe; poeloe; meki a
kom fri; bevry h.; einen and ben
93anben, poeloe hem na boeje; loe-
soe hem«
S3cfremben, — ed befterabet mi^,
a dangra mi; a meki mi verwondroe.
ffiefrennben, jid^ mit jeraanb, meki
kompe (ob* mati) nanga hem; Icom
I'amiliari nanga liem ; er ifl mit i^m
befrennbet, a de mati (ob. kompe)
nanga hem; a de kompe tranga
nanga hem; a de hem mati; a de
familiari (wa« meifi einen Wecbtcn
Sinn t)at) nanga hem; jie ftnb febr
befrennbet mit einanbcr, dem nai
jesi makandra; dem rifgi (ob* Hegi)
makandra; dem de kankan; er ifl
mit ibm (bnr^ Serwanbtfcbaft) be«*
frcunbet, a de vo hem famili ; a de
famili nanga hem.
S3 e f r i c b i ft t, fein, tcvrede ; — »erben,
kom tcvrede.
SSefugt — 33eflie§ett.
33efuat, fein, halii ret! vo — .
Sefüblen, fill fill ; fili; fassi.
93 e f u r ($ t e n , frede ; bad b«ft bn nic^t
JÜ b., dati joe no ha vo frede.
93ec{abt, bekwaam; knapoe.
33egeben, fi^roobin, go na; jlcbauf
bic gluckt, teki ron ; ron go na — ;
ron go kibri ; e« begab jicb, a kom
pasa; a pasa; wan tori pasa.
33e8eben|)eit, tori.
93egeanen, jemanb, mitihem; i^
bin ipm untern^egd begegnet, mi miti
hem na pasi ; einanber b., miti ma-
kandra; einem unerwartet b., toeki
nanga hem ; (wiberfabren) kom hem
abra ; pasa hem ; miti hem ; er n>u§te
im 93orand, n>ad ibm begegnen werbe,
a ben sabi na fesi, sani sa kom
hem abra ; fo wie e6 ibm begegnet
war, so leki dasani ben pasd hem;
einem fc^lecbt b«, handri hem slekti ;
mfshandri hem.
93 c g e ^ e n , doe ; Unrecht b*, doe krde-
koetoe; doe ogri; ßbebru^, doe
s(Setadoe; — njam; feinen S^^Ö^^^^
tag, njam verjari; ein gejl, njam
feeste-dei.
93ege^ren, hangri; wani; soekoe;
' »iete ißrop^eten ^aben begehret gu
fe|)en — , foeloe pro feti ben hangri
vo si — 5 er gebe bir, toa^ bctn
^erj begehret, a moe gi joe, saui
joe hatti hangri; i^ bege{)re bad
ni(bt me^r, mi no soekoe dati moro;
er begehrt einen Sent, a haksi wan
sensi.
93 e g e ^) r t i ^ , gridi ; ber 93ege^rri<^e,
gridiman; bigi-hai man.
93ege^rti(l>feit, gridi-fasi; bigi-
hai-fasi.
93 e gier be, hangri; alle meine ^c*
gierbe ifi \>ox bir, ala mi hangri de
na joe fesi; peifd)Uc^e 93egierben,
dem hangri vo skin.
93egierig, hangri; gridi.
93egiegen, nati; natt gron; ^IpoUod
\)at begojfen, Apolo ben nati da
gron.
SBcginn — Schalten,
©eg inn, bigin; mofo; im Seginn,
na bigfn; — bcö Sa^rcö, na mofo
jari.
Seflinncn, bigfn; seti; ic^^abcbad
3ßcxt bereite begonnen^ mi seti da
wroko kabä«
Scfltciten, einen, go nanga hem;
ivaka nanga hem ; e. ein @tU(f SBe«
ged, potti hem na pasi; e. iDobin,
tjari hem go na.
Segleiter, kompe.
©eg(u(fü)unf(^en, einen, feliciteri
(fristeri) hem.
Segnabigen, e., pard6n hem; gi
hem pard6n; pardon^ri hem.
33egnabigung, pardon«
Segnügen, jld) mit, tevrede nanga*
©egraben, beri,
33egtdbni§, beri; Segtabnig«»
pla^, beri-pied; berf-pee.
Segreifen, (betafien) fassi; fili;
(üerfteben) begreipe;ki8ikrin; ver-
stäa; x6i böb*d no^ nidjt begriffen,
mi no kisi dasani krin jete; id)
fann ed nic^t begreifen, a dangra mi.
Scgi^ifff — im SSegrift fein etwaögu
tbun, de go; i$ bin im S« ju tom^
men , mi de go kom ; ed gebt über
meine Segriffe, a pasd mi verstand;
a dangra mi toemoesi; mi uo kan
begreipe dati.
Segrü^en, e., taki hem odi; ein*
anber, taki odi makandra.
S e g ü t e r t fein, habi goedoe ; fel^r] — ,
habi foeloe goedoe«
S3egütigen, e«, mekiakombedari;
bedari hem.
Sebrttf en, {mit ber ^adfe) tjapoe.
Se baft et, fein mit, pina nanga.
Sebagen, — cd bebagt (gcfiäUt) ibm
ni^t, a no lobbi so; a no lobbi
dati; a no boen na hem; ())on einer
SBaare) a no fiti hem hai.
Schalten, holi; kibri ; bad ® ute be^*
baltet, da boensani oen moe holi;
im bergen b., kibri na ini hatti;
für fxi) b«, kibri to hem ; kibri to
faem srefi. «
Sc^anbetn — Se^ntfam* 37
Se()anbe(n, handri; behandri; e*
gut b., handri hem boen; f^(e$t,
handri hem slekti; mishandri
hem.
Sebarren, hol! doro; holi vo tan;
tan; tan na ini; bie ibt bei mir l»er^
barret \)abt, dl oen ben holi vo
tan nanga mi; foDen tt)ir in ber
©ünbe bebarren?, wi sa tan na ini
zondoe?
Sebarrticb, doro; doro nemo;
doro doro.
Sebaue n, (mit bem Seil tc*) kweri;
$d(} b«, kweri hoedoe«
Sebaupten, (bi:ibei bleiben) holi
doro vo taki; ba^ S^lac^tfetb be<
baupten , tan masra vo da feti.
Sebelfen, jlA mit, tevrede nanga.
Sebettigen, e«, trobi hem; plage
hem.
S e b e n b, knapoe ; gaauw h. ; flinki h.
Seberbergen, e«, tekihemnahem
hoso ; teki hem.
Se^errf^en, masra; tiri; koman-
deri; holi na ondro dwingi: holi
na ondro diüm; {x(b felbfi, de masra
vo hem srefi.
Seberrfcber, masra.
Seber}igen, teki na hatti; prakseri;
membre boen.
Sebergt fein, habi man-hatti.
Seberjt^eit, man-hatti.
Sebepn, e., tofroe hem; doe hem
wansani* '
Sebobeln, skafoe.
Sebörbe, — feine Sebörbe, dem
gransoema vo hem; bie Sanbedbe^
börbe, lanti ; bie 8* — bat ed fo an^
georbnet, lanti potti dati so.
Sebüten, kibri; loekoe kibri; holi
kibri ; wakti ; ber ^err bebütet bie
©tdubigen, Gado loekoe kibri dem
bribi-soema; wo ber ^err nitbt bie
®tabt bebutet, efi Masra no wakti
wan foto — ; ©Ott behüte!, Gado
kibri wi!
Se^Utfam, v&orzigti; safri; safri
safri; na wan safri fasi.
38
»ci — »eilt*
Set, na; na »ei vo; klosibii na;
nanga; bei Xd^C, na dei-tem; bei
Slad)t, na neti ; beim 2l{tar fcl)n>ßren,
8weri na da altar; beim ^aufe, na
sei vo da lioso ; bei ber ®tabt, klo-
sibei na foto; i$ ipobne bei ibm,
mi de liebi nanga hem ; einen beim
Stamen nennen, rufen, kali hem
nanga nem ; bei ^tittn, h\t€m ; bei
Sabren fein, habi hem jari; de
graiii; bei 8eibe ni^t, kweti kweti;
na kondre.
93eibeba(ten, holi.
beibringen, ijari kom; einen 93e-
n>eid b«, tjari wan bewysi kom;
einem etn). b«, leri hem dasani; tu
nem ©ift, mni hem*
S3eibe, ala toe; i(^ unb in, n>ir ftnb
beibe arm, mi nanga joe, wi ala toe
de poti; meine beiben @(^n)ef}ern,
ala toe sisa to mi ; auf beibeu vSei^
ten, na ala toe sei; bu binffl auf
beiben Seiten, joe da babo6n-nefi,
Joe koti na ala toe sei.
JBeifall, — e« b^t meinen©., aboen
na mi; a niooi na mi; a fiti mi
hai.
ffieifugen, potti na ini.
©etbiilfe, helpi; asisteri.
Seit, belli; pikin aksi; ^aubbe«,
han-beili.
S3 ei legen, (baneben legen) pottl na
sei; (geben) gi; (einen Streit b.)
skeki; meki wan skeki; tapo da
kroetoe.
93^eimifcben, moksi na ini.
SB ein, foetoe; (Äuocben) boon; boon-
jon; — lange Seine, laiiga foetoe;
ic^ n)itt bir Seine ma^cn, mi sa gi
Joe foetoe ; mi sa meki foetoe gi
Joe; icb bin nid^t gut auf ben Seil«
nen, mi no ha foetoe vo waka; i^
bin ben gangen lag auf ben Seinen
gen^efen, da heeli dei mi ben de na
waka tapo ; ftcb bie Seine umfonfl
(für nic^td unb mieber ni^td) ablaiu
fen, broko foetoe (ob* hem foetoe)
8080 (ob* voso8o);Sein<'^arnifcb,
Seina^e — Sefannt*
kopro kousoe; Sein^fletber;,.
broekoe.
Sei na be, pikin-m6ro; beinabe »arc
i^ erfd;ro^en, pikinmiSro mi skreki;
bis baö 9?e^ beinabe jerriß, tee pi-
kinmoro da netti broko.
Seiname, njoeman-nem; bjnem h.
Seipadfen, paka na ini; potti na
ini,
Seifammen, nanga makandra; ma-
kandra; tegedere a.
Seifeit, na sei; beifeit geben, go na
sei; go na baka.
Seifpiel, exemple; voorbeeld h.;
ein S« baran nefimen, teki wan
exemple na dati.
Seißen, (mit ben S^'if)««^") beti;
njara; (auf ber Bu^öO ^^^M brön;
ber $unb i^ai mid) gebiJTen, dagoe
beti mi; dagoe njam mi; ber ^uub,
ber beOt, beigt nicbt, takiman, a no
doeman; ber ^Pfeffer bat mi^ gebif*
fen, pepre hati mi ; pepre bron mi
tongo; beigenbe 'Süoxtc, hati-mofo;
er gab mir beigenbe Sieben, a gi mi
hati-mofo.
Seißjange, kneip-tang.
S ei Panb, asisteri; helpi; (Sperfon)
asisteri-man.
S e i fl e b e n , einem, asisteri hem, helpi
hem; Janga han gi liem; potti han
gi hem.
Seifteuer, asisteri-monl.
Seiflimmen, tevrede; kontenti h.;
taki a boen so; einem, akorderi
(ob* korderi) nanga hem.
Sei trag, asisteri.
Seijen, bron; beti njam.
Sejaben, taki ja.
Sejabrt, bejari; grani; ouroe; er
ifi f(bon b«, a habi hem jari kaba.
Sejammern, etw., kre vo hem;
klage vo — ; djeme vo.
Sefannt, bekenti; fein Slame »ar
befannt, hem nem ben bekenti; e^
ift adgemeiu befannt, ala soema sabl;
er war bereite bamit befannt, a ben
s^i kabä; einen mit etn>* befannt
Sefanntma^unfl — Scfummctn* SBefilmmernig — ©elendsten. 39
madden, meki a kom sabi dasani;
befannt machen, gi k^nisi ; bur$ ^n^
fd^tag b* m., fom plakati; ber Se^»
fannte, k^nisi, kenis; bie pten Se^«
fannten, dem boen k^nisi.
Scfanntmacftung, off c« ttt^e, plakati.
Sefanntfcbaft, k^nisi; S. machen
mit, meki keiiisi iiaii^a,
©efc^ren, ficb, drai hemliebi; be-
keeri; kenki liebi; verandre hem
liebi; einen, meki a bekeeri; be-
keeri hem.
Sefennen, bekentf; fie befannten
i^m ifftt ®uuben, dem bekenti dem
sondoe gi hem; eineu )?or aiibern b.,
sabi hem na fesi to — ; mt mid)
belennet »or ben SRenftben — , di-
soeroa, disi sabi mi na fesi to
soema — .
SBefenntni§, bekenti; 93. mit bem
SRunbe, bekenti nanga mofo; ein
f&. ablegen, bekenti; ©(aubendbei*
fenntnift, belydenis h.; fein ®L
ablegen, doe hem belydenis.
SSefUgen, fl$, klage; einen b.,
klage TO hem,
S3efUiben, fassi; Tassitan; tan na
ini; fassi tan na ini«
93elleiben, einen, (i^m Jtleiber ge^
ben) gi hem klosi; (i(^m StU angieben)
wer! klosi gi hem ; . befleibet fein,
weri klosi.
Sefleibung, — feine ©♦, dem klosi
TO hem«
9?e f ( e m m e n , einen, kwinsi hem ; gi
hem benauwtoe.
93ef(emmnng, benauwtoe.
Setlommen, benauwtoe.
93e torn men, kisi; (Srtanbnigb., kisi
pasi; fiiini pasi; 3<^(^I1^ ^»r poeioe
tifi ; ed befommt mir nicbt, a no doe
mi boen; a no boen to mi; mi
skin no lobbi dati; mi no kan Ter-
drage dati.
Sefdfligen, e., gi hem njanjam*
Sefrdftigen, beluige; bekragti h.
Sefummern, fidb, de na sari; de
mi Terlegi; befummert fein, TerJegi;
de na Terlegi; de na sari; id) bin
befummert, sari kisi mi; mi de na
sari (ob* na Terlegi) ; mi de nanga
sari; mi Terlegi; befummert »erben^
kom Terlegi; e^ befummert micb^
a hati mi; a spyti mi; a gi mi sari;
mi sari to dati; bad befummert ibn
nicbt, dati no wansani na hem ; fi^^
nm etn)ad ni^t befummern, no ke
TO dasani; no trobi hem srefl nang»
dati.
Sefummernife, Terlegi; sari.
23etaben, adj., lai; mit ©ünben i.,
lai nanga pikado (ob* zondoe);
(btlMid)) mit einer fd}u>eren ©nrbe^
lai nanga hebi; bie Säume ftnb mit
grud)teu bekbcn, dem boom la!
nanga njanjam.
Selaben, t., lai; einen SBagen, lai
da wagi; potti lainatapo dawagi;
einen, potti wan lai na hem tapo.
Selagcrn, e* ©tabt, tajio da foto
rontoe; rontoc da foto.
Setangen, e. ))or®erid;t, tjarihem
go na kroetoe.
Seläjiigen, e«, lästiki hem; trobi
hem; mof^ri hem.
S3etauern,e*, waktihem; setiwakti
gi hem.
33e(e(f en, lekki.
Sete^ren, e., meki a kom sabi;
potti hem na hem Terstand.
»eleibt, fatoe; bigi; — fein, habi
skin ; er ifl tt)o()(beteibt, a habi skin»
93e(eibigen, e., gi hem afrontoe;
sori hem asranti; trobi hem; i(6
^abe (meinen) ®ott beteibigt, mi
trobi mi Gado; bu f^afl ®Ott b«,
joe sori Gado asranti; id^ xoiU nicbt
beleibigen, a no to asranti; mi no
meene asranti.
Seletbignug, afrontoe; asranti;
etn>. aid eine 93. aufnebmen, teki
hem TO wan afrontoe; teki hem to
asranti.
Seiend ten, eine ®a($e (bi(btid))
poeioe dasani krin; potti hem na
krin«
40 iBelfcrn — »cmil^cn.
93 e (fern, knoroe; mandi; kroelee.
^Belieben, 8., yerklesi; wani; naä)
3^tem S«, na Masra Terkiesi; so
leki Masra wani (ob. verkiesi).
Etlichen, ▼., (iDOflcn) wani; ver-
kiesi; (gcfdßig fein) pliesi; »enn cd
^f)ntn beliebt^ efi Masra pliesi;
mein ^err beliebe mic^ anin^bxtn,
meki Masra pliesi to jeri mi;
Masra sa pliesi to jeri mi.
93 e liebt, — er ift aüaemein beliebt,
ala soema lobbi hem«
93 eilen, bari; bcr^unb beut, dagoe
de bari; ber ^unb, ber beut, bei§t
nic^t, takiman, a no doeman*
93eIo^nen, pai«
93elo^nnng, paiman; er i)at feine
93. empfangen, a kisi hem paiman*
93 e lug en, e., kori hem; meki lei na
hem fcsi.
Selujliflen, e., gi hem plisiri; flc^,
pre; plisiri; njam pre; njam plisiri«
93etufiiöung; pre; plisiri.
93emci(^tigen, fid) einer Sacbe, teki
hem; kisi hem; mit ©ewalt, teki
hem nanga tranga*
93emalen, fervi.
3) e m d n t e ( n, tiro., kibri hem; soekoe
TO tapo hem.
93emeiilern, ft(^ einer ®a4e, f. 93ei»
mdcbtigen; (eined ober einer @a$e
^err toerben) masra hem; kom
masra to hem.
93 e men gen, fic^mit etU)«, bemoejoe
. nanga dasani«
93emerfen, ((jewa^r »erben) si; be-
merkt; (eine 93emerfung ma^^en)
bemerki.
93emerfunp, bemerk!; erma^tebte
93v a meki da bemerki.
93emitleiben, e., sari vo hem ; habi
m^delyden nanga hem; habi sari-
hatti vo hem.
93 em Ü& en, fl^, meki moeiti; doe
moeiti, doe hem best ; feti to ; fi^
mit etm», trobi hem srefi nanga dati;
bemoeje nanga dasani; einen b*,'
trobi hem; Ustiki hem.
93emu^uno — 93erat^f(!(^(aftcn*
93emü^ung, trobi; moeiti,
Sena^bart, na bmirti; bie benac^^
barten ^einbe, dem Tjanti na bmirtL
93ena^ri^ti^en, e., meU a kom
sabi; seni njoesoe gi hem; seni
böodskopoe gi hem; gi hem kcnisi;
waarskoiiwe hem.
93cnaflcn, kweri; aufgl; njam njam;
e. Änoö&eu, kweri (ob. zuigi) d»
boonjon; iBrob, njam njam (ob.
kweri) da brede«
93enaut, benanwtoe.
Senebeien, blesi.
93enet}men, (wepe^mcn) poeloe;
einem ben Ttwti), meki a lasi hatti ;
fidf gut, holi hem. srefi boen; sort
boen maniri; fi(^ fd)(ecbt, holi hem
srefi siekti; sori ogri maniri.
93ene^men, ba^, dem maniri pL
93eneiben, einem etu)«, djaloesoedm-
sani gi hem.
93enennen, kail; gi nem; nem«
93enetjen, nati; voktoe.
^inbtpi%t fein, einer ©acij^e, habi
dasani Tan oo doe»
93enu^en, etn>*, meki gebruik to
dati; gebriiiki dati,
93eoba^ten, e., et»., wakti hem;
loekoe hem; tan tiri loekoe (ob.
wakti) hem; ©tiflf^weigen b., tan
tiri; feine ©c^ulbigfeit, doe hem
pligti.
93eorbcrn, einen ju — , gl hem
ordre to — .
93epatfen, (ein S^ier k.) potti lal
na hem tapo; la! hem.
93epflanien, plani.
SBequem, magliki h.; e* bequemer
fSRanti, wan magliki soema; ber
®tut>l ift b«, da stoeloe magliki;
b* ju, fur etwa^, boen to; be-
kwaam to.
93equemtl^fett, mägüki-fasi.
93er at^ en, e., raihem; gi hem rai;
^ä) mit |emanb berat^en, teki rai
na hem.
f&txat^^äilaatn, fl^mit, prakseri
nanga; holi kompatisi nanga; {ic^
33etatl^f4>Iagung — tBcridjtcn,
ntiteinanber, pottimofo makandra;
korderi taki makandra; holi kom-
pariifii nan ga makandra ; meki bark!
nanga makandra.
©cratt)fc^lai3UU3,kc(mparisi; barki.
ÜPcrauben, c, foefoeroe hem sani.
aSeraufd^cn, |tcft, dringt tee vo
droeugoe; berauf^t, droengoe; be^
raufest merben, kom droengoe.
©ered^tigt fein gu — habi reti
vo — .
33 c t c b e n , jlc^ mit einanbcr , poUl
mofo makandra; korderi taki ma-
kandra; (gu <3d)tcd;tem) meki barki
nanga makandra.
JBerebt, — er til ein bereiter SWaun,
a de wan boen takiman.
fbtxtW, klari; krin vo; mein ^erj
ifl bereit JU — mi hatti klari (ob.
krin) vo — ; fid) b, mad)en, meki
hem srefi klari; fic^ b* (fatten, holi
hem srefi klari.
35 e reit en, bereit machen, meki klari;
bereitet bem «g)errn ben SBej, meki
pasi klari gi Ma^r«.
33ereitd, kabä; alr^di a.; er tft b.
iDeci^eganc^en, a gowei kabä.
33ereitn)itlig fein« de klari vo;
wani; er ifl b., hem hatti krin vo;
hem hatti boen vo — .
93ereuenv berouw; fill bero&w vo;
t^ bereue t^, a hati mi; ml sari vo
dati«
SSerg, bergi; auf bem 33crfle, na
tape da bergI; na tapo bergi; 33erg
unb X()a( fommeu nid^t jufammcn,
n)obl ober 3Jienfd)cnfinber , bergi
nanga bergi no de mit! makandra,
ma aoema nanga soema sa miti;
er ifl fiber alle SBcrge, a gowel krin
krin ; lit ^aare fielen mir gu Ser ^e,
mi hede gro.
S3«^8-fl«fl«Kb, - laub, bergi'
koiidre; - })rebt(|t, bergi-prekl;
- fpi^e, pinti vo bergi.
33 er ^ en, kibri; geborgen, kibri.
SBerti^t, raportoe; kenisi.
33eri4ten, 93eri(^t geben, gl rapor-
iBcric^tigen — aSefc^amen, 41
toe; mekiraportoie; gik^ni^d; Ter-
teli; piki; n)ieber berichten, piki
baka.
33ert(^tigen, etm., meki a kom
reti; e, ®(bu(b, pal da paimaii«
33erfien, barate; pllti.
33erfi(6tigt« — übel b, fein, habI
ogri (ob* slekü) nem; habi waa
porl nem«
33eru(fen, e., kori hem.
SBeruf, wroko; e^ ifl fein 33eruf, da
hem wroko; bad tfl nic^t mein 33,,
mi no ha wroko nanga dati; 33 e^
ruf«-gcf(Sbaft, wroko.
33erufen, e., kali hem.
(Berufung, kail.
SSerubigen, e., bedari hem; meki
a kom bedari ; meki hem hatti kom
kouroe; kouroe hem hatti; fli^ be#
rubigen, kom bedari; bedari; meki
hem hatti kouroe; konroe hem
hatti; meki hem hatti aidöm; i$
bin berubigt, mi hatti kouroe;. mi
hatti sidöm; mi geriiste; mi tan
geriiste.
33 e r u b m t fein, habI nem ; habi boen
nem ; berühmt fein afö ein — , habt
da nem vo wan — .
33 e r u b r e n, etn>. (anrfibren) mell hem;
fasslhem; (aubeuten) piugivodati.
©eru^rung, — in 33. fommen mit,
habI vo doe nanga — .
33efden, ben 9l(fer, sai slri na gron.
33efdnftigen, bedari; er tfl tt)icbec
befdnftigt, hem hatti kom kouroe
baka.
33efd)dbigen, etw,, porihem;meki
a kisi mankeri.
33efd)abigung, mankeri; e* 33. ba*
)?ontraaen, kisi wan mankeri.
33ef*affen&eit, fasi.
©efcbdftigen, e., gi hem wroko;
befd)dfttgt fein, de na wroko ; habt
wroko.
33efcftdftigung, wroko.
33efcftdmen, e., gl hem sjem; meki
a sjem ; id) bin befc^dmt, »jem klsi
mi; mi kisi »jem; mi kom sjem.
6
42 jBef^ämuufl ^ Sef4fulM^cn«
Sefc^auen, loekoe; fein 9(ii^e{td)t
im Spiegel, loekoe hem fesi na ini
. 9pigll
Sefc^eib geben, pikt; piki baka.
SBefcbeinigung, kwitansi.
Sefcbenten, t., gi hem present!,
Sefc^eten, fein ^anpt, koti hem
hede-wiwiri ; (f^enten) gi present! ;
einem ttm., gi bem dasani vo pre-
senti.
Sefd)tm))fen, t., koaihem; akempi
hem ; foel hem ; pori hem nem ;
er ^at mi(^ ^n fe^r bef(f^{mpft, a feel
mi toerooesL
Sef^irmen, t., kibri hem.
99eft6(agen, ein ^ferb, potti isri gi
has! ; ^ol), kweri hoedoe; ein ^and,
potti sei'pranga (ob, betUg-pran-
ga); eine 3^if<^^nn)anb, potti be-
akotoe-pranga.
93efcb(eid)en, e,, doro nahemtapo
kibri-fasi; bec ®cb(af b^t mi(b be-
f(bUtbcn, alibi foefoeroe (ob. klsi)
mi.
fl3ef(btie6en, potti; pramlsi; be-
altiiti ; fo baben mt befAfoffen , da
80 wi potti dati; n)it befd^(offen um^
jutebten, wi besluiti vo drai baka;
t^ f)ait bei mit bef(b(o|Ten, mi pra-
miai na Ini mi hatti; ein gefl b.,
tapo da feest; bealiüti da feeat«
Seftblug, besluiti; einen 93. faffen,
besluiti; bet S. be^ gefle6, da be-
sluiti To da feest.
aScfftmieten, S3efcbmu^en, doti;
morsoe; feine Aleibet, doti (ob.
morsoe) hem klosi ; bef^mu|$te^d'
fcbe, doti klosi; bet Zifcb ifl be^
ftbmn^t, tafra morsoe.
Sef^neiben, besneide, h«; (Sdume)
koti; snoel h.
Sefi^neibung, besnelde, h.; bie
93. be^ ^et}end, da besneide vo
soema hattt'
99ef<bttlbii|en, e., p^^tti wan sani
ifa hem tapo ; klage hem ; mx mü,
i^n bef^ulbigen?^ hoeseena wani |
99ef(bn(bigung — 93ejUtnen.
klage hem?; e. fd(f(b(i(b, poHi lei
na hem tapo; lei gi liem; meki lei
gi hem; gongosä hem; tori hem
nanga lei.
Sefcbnlbigung, klage; fdf^e, lei-
tori«
Sef(^u{(en, t., klbri hem.
93tf<bü^et, asist^rimaii; patron h.
Sefdbirdngetn, e., gl hem bele.
Sefcbwetbe, klage; beswaar h.;
93. fübten, klage.
93ef(bmeten, e., (ibm befd^etütb
fallen) trobi hem ; UstikI hem ; be-
sware hem h.; fid) bef ebneten, klage.
93ef<b»et lieb, trobi— ; e.bcfcbwet^
Ii(be Arbeit, wan trobi-wroko ; etm«
93efcbwer(i^e^ , wan trobi-sani; ci^«
nem bef(b»et(i(b faSen, lästiki hem;
trobi hem; besware hem h.
93ef<bn>et(i(bteit, trobi.
93ef(bn)9ten, etm., sweri taki, a
troe; bei ®ott, teid 6ado sweri,
taki, dasani de troe; einen bei® Ott,
(bittenb) teki Gado, begi hem.
S3efd^n>ötet, — ©cMangeubefübioJ^
tet, wan soema, disi habi koti.
93efeben, loekoe.
Sefeitigen, potti na sei; poeloe;
trowel.
93efen, sisibi; 99efen-fiie{, sisibi-
tlki.
SJcfeffen fein, habi ogri jeje; ein
93efe{Tenet, wan soema, disi habi
ogri jeje; wan soema, disi de nanga
ogri jeje.
93efe^en, etm. mit — (einfaffcu)
bordure nanga ; mit &t>lb, bordure
nanga gonto^ ; befe^t (bebest) mit,
lai nanga.
93eft^tiaen, loekoe.
S3e liege In, potti zegel na tapo (ob.
na ondro).
93efiegen, winni; dwingl; masra.
33efingen, e., singl gi (ob. To)h^n;
Oott, singl gi Gado ; e. fpottweife
(ibn andftngen), singl hem.
93efinnen, fi(b anf — , membre na;
kam membre na; membre (ob«
menire) da««iii; {t^ an))CCd b^
membre tri-fM; k<Mn n« wan tra
membre; drai hem gedagti; (jtcb^d
ubettegen), prakseri; lic^b«, (ruf^ig
n>crben), kom bedarf ; bedari.
®^fifcf — in ©♦ ncbme«, teki abra;
C* Sanb, teki da kondre abra.
93efi^en, habi; demasravo; SlKutb
b., habi maii-hatti; ein Sonb, de
ma^ra to da kondre.
S^efcblcn, potti 800I (h.) na ondro.
S3efo(bcn, pal traktamentu
SBefoibung, traklam^nli , trakta-
93efonberer, t, ed, adj. apart!; be«
fDitbere %üc\,t, aparti dei ; e« befDU«*
bere 99etfluube, wan aparii begi-
kerki; etn>ad93efonbered, wan apart!
aani; auf befoitbece SBeife, na wan
apart! fasi« \
93efonbered^ adv. (a^art) apart!;
(i>ornebm(icb) vooril; Toornamikly
voornamoekoe ; befottber^ bie^illbcr^
vooral dem pfkien«
93efonnen, voArzigti; bedan; adv.
nanga voorzigtL
93efonnenbeit, vo&mlgt!; bedari;
bedari -fasi,
S3eforgen, loekoe; bezorgoe; sor*
goeyo; beforge mir 6ffcn, go loekoe
njanjam gi mi; bezorgoe njarajam
gi mi; einen Aranten^ loekoe aiki-
man ; (fucc^ten) frede. •
93eforgni§, zorgoe $ frede ; verlegi.
93efor^t fein, zorgoe; frede.
93efyet en, einen, apiti ua hem tapo.
f&t\9xtä)cn, {tc^ mit jemanb, takl
nanga hem; ficb mit einanber, potU
mofo makandra; korderi tak! ma-
kandra; (fl^ unterhatten) hol! {eh.
habi) konversasi.
S)efprengen, SBefyci^en^ nati;
«pater.
Seffet, betre; moro betre; moro
hoen; ed ift bejfer, bu bieibfl ^iec,
a moro betre, joe tan dia; betre
joe tan; erfl etn>a6 SdefTered i^aben!,
no trowel oiiroe «oeaoe, bifo joe
Sefiern — ©eflebcn*
a
habi njoewan!; befTerlDerben^ kon[
betre; kom hoen baka; geiiezi;
iinni betre«
Seffern, ficb, verbetre; kombetrej
beffcrn, v. a., verbetre*
SefferuncL b&terskap h. ; iä) »unfdbe
bit ^ntt 93efferung, mi wens! joe
beterakap.
93e jlanbig, adj. vaste; b* fein, habi
wan faate faai; adv« doro; doro
nomo; ilatem.
Sefianbigfeit, vaste-faai.
SSefiarfen, e., meki a kom tranga;
tranga hem; e. in feiner ©ünbe,
meki a kom tranga na in! hem
zondoe.
93eflätt({en, getuige;betu!ge; em«,
bettiige dasani.
93efiatten, jur @rbe, bed.
SBeflattunfl, beri.
SBeflaubt, lai nanga stof.
f&t^tf beste; moro beate; liest;
moro boen; bad Sc^C, da beste-
sani; da moro boen-wan ; dabeste-
wan; }u beinem Befien, vo joe best
hede; fein 93e{led tbun, doe hem
best; ia^ befleZbcil, da moro beste
porsie; in feinen bejien S^^bttn, na
hem beste jari; bu biji einer meiner
beflen greunbe, joe de wan beste
mat! vo mi; einen gum 93eftcn b^ben,
(im @rnß) dreigi hem ; holi liera
vo spot; spyti hem; spotoe ]iem;
(im @$cr}) prefoeroe nanga hem;*
meki spot nanga )iem.
93efte(]btn, e«, blini hem hai nanga
prehenti; bh'ni hem hai.
SBejicben, (fein) de; ed beflebt ein
©efc^, wan wet de; (fefi bleiben)
tan; er ifl nicbt berauben in ber
SBabrbcit, a no ben tan na ini da
waarheit; aufetw.b., (edbcbau<)ten)
tanapoe na tapo; er befielt barauf,
ba§ ed fo fei, a tanapoe na tapo,
taki, a de so; a taki doro, taki, a
de so ; auf etn^ad (c^^ b^^ben motten),
potti hem hede na dasani; wani
hem doro«
6*
44 9c{b(^(ni -T- »eftt^cii«
Sbcfttf^ltn^ e», foefoeroe hem »anl.
Sefieigeit, einen 9tx%, Uim go nn
ber^ri tapo (oh* na tapo da bergi);
e« $fcrb, g;o sid^ni na hagi tapo.
93 c ß e ( t e n , loekoe ; besteli h. ; be«
fielle ntir einen SBagen, i^o loekoe
wan wagi g\ mi; jemant, kali hem;
besteli hem ; ba^ %üh iß i*, meki
gron; >ftroko gron; wroko na firi;
e« 93Dtfc^aft, tjari wan boodskopoe.
93 e ß i m m e n , potti ; befiimme mir eine
3eit, potti wan tem gi mi.
5Be]timmt, vaste; bad beftimmte
SBert, da Taste wroko; ouf einen
beflimmten Zag, na wa» vaste dei.
93efitafen, strafoe;pai; (mitSd^Ul^
gen,) fom; (mit SBorten,) verwyti;
w^arskonwe; krasi; hall hem jesi;
poeloe hai gi hero«
93eflrafnng, strafoe; fomfom^pai-
man.
93eßreben, jlcb gn — , doe moejti
vo; doe hem beat to 9 meki moeiti
to; fell TO.
93efrrei($en, robi, lobi; bad iBri^b
mit 93uttet, rob! botro na tapo brede« I
Septeiten, »try; id) fanned nii^t K/ ^
mi no kan stry dati.
SSeflreuen, (ftreucn auf — ) strooi
na; panja na; fein ^au))t mit SlfAe,
strooi iisesi na hem hede tapo;
ben 9Beg mit SBIumen, panja bid-
miki na pasi.
iöcftriden, e*, kori hem; e. gu K
filmen, seti trapoe gi hem.
SSefturgt iverbeU; kom akreki; kom
bouleri; er nourbe b», hem hatti
faddm; hem hatti gowel; a kom
skreki; a kom bouleri.
93eftfirgung, skreki.
fiefu^, Tiski; e. 9?. ma<^en, meki
(ob* doe) wan Tisiti; einem e. 93.
ma^en, §1 hem 'wan visili; 3)e«
fu^-jimmer, Tisiti-kimera.
93efu(^en, e., go (ob* kom) loekoe
hem ; gi hem wan Tisiti ; besoekoe
hem h.; i^ u>erbe Hi) l\, mi sa kom
loekoe joe.
9efu(^ — 93ctreffett.
9) ef neb er, Tiaiti-aoema.
Sefnbetn, doti; moraoe.
93et-bciud, begi-lioao; - ßnnbe,
begi-kerlu; - tag, bidagi; begi-
dei.
93etagt, grant; bejari.
93etaßen, faasi; fill; meli; potti hem
ban na — ; bad n>ir betaftet b^ben,
dial wi lian ben fasal,
93etäuben, e», meki hen hatti
gowel.
93 e t e n , beg! ; jn ®ott, begi na Gado;
fur jemanb, begi gi (ob« to) hem.
93eter, begiman.
Setbeitigen, ftd^an,bemoejenanga;
habi uroko nang«; bet^eitigt fein
in, de na ini.
93etl^euern, aweri taki.
93etbdren, e., kori hem.
SB e t r a $ t e n , (befeben) loekoe; (einen
Zejt) prakaeri.
93eträ(bt(t(b, noTo; foeloe«
Setracbtnng, prakseri.
Setrag, — ber ganje 93etrag ifl
fünf ®ntben, ala nanga ala meld tin
banknotoe«
93 e t r a g e n , 8«, maniri pi. ; gedrag h. ;
gUted 93v boen maniri; fAted)ted,
ogri (ob. takroe) maniri; it^adiftbad
fur ein betragen?, 'Soortoe maniri
dati?
93etragen,T. (niacbeu) meki; ed be^
tragt oier Bulben, a melii ait! bank-
notoe; {t(bf gUt, holi hem arefi
boen; sori boen maniri; fid) f^b^^^^f
holi hem arefi alekti; aori takroe
maniri«
95etrauern,e., (um ibn »einen) kre
TO hem; (^n§er(i(b) weri rouw to
hem; de na rouw vo liem; weri
blaka vo hem. .
betreffen, n^iti; kam hem abra;
doe; ed bat ibu ein Unglüd betrof^
fen, wan ogri miti hem; wanaani
kom hem abra; wanaani doe hem;
einen auf ftif(ber ^b<it b., kisi hem
hannahan; uHid micb betrifft, icb
ircrbenicbt geben, to mil mi no sa g4>.
S3f trclen — 33ciigett*
Sctreteit, adj. reriegf; bouleri ;
betteten fehl, habi sjem; »jeni; —
n>ert)en, kom verlegi; kom boiiieri«
Se treten, v., einen SSeg, potti foe-
toe na da pasi.
33 e 1 1 i e b , — auf feinen Setrieb, nanga
hem wani; nang^a watii vo hem.
Setrtnfen, fid^, dringi tee to droen-
^oe; kom drongoe^
Säetruben, e», gi hem sari; meki
sari kisi liem ; ft$, sari; kom na
sari; kisi sari; de na sari; ed be^
trubtmidbf ^ §} mi sari; a hati mi.
Setrubnig, sari.
»etriibt, adj., saH — ; ein betrübte«
@e{i<^t, «ran sari>fesi; b. fein, de
nanga sari; meine <Seefe ifl b«, mi
liel de nanga sari ; id^ bin fe^r b.,
sari moro mi.
SBetrua, bedriegi; kori; bedriegi-
fasi; Kori-fasi.
betrugen, bedriegi; kori; einer
betrugt ben anbern, trawan kori
trawan; {l(^ feibjl b., kori hem
srefi«
Setruger, bedriegi-man ; kori-man.
Setru^erifc^, bedriegi — ; ber be*
trngerifd^e 9{ei(^t(|um, dem bedriegi-
goedoe.
SBetrunfen, droengoe; ber 93etrnn*
(ene, droeneoe-man.
Sett, bedi; bae »ett Eilten, lid<5m
na bedi; 93ett*be(fe, slibi-
klosi; -fammer, siibi - kamera ;
- (ägcri({ fein, lidom na siki*
bedi; er ifi b., a lidom; a no kan
hopo; - jleKe, bedi; - tU(^,|bedi-
laken h.
93ettetn, begi; waka begi; begi
moiii; begi brede.
93 et ten, meki bedi; bette ic^ mir in
bie ^oQe k., — efi mi go meki mi
bedi na ini hel — ; tt>ie jt(^ einer
bettet, fo mug er (iegen, ba soekoe,
ba finni, ba tjari.
Settler, begiman; potiman.
Sengen, bnigi; beni; bendi; saka;
feine Siwit, buigi hem kni.
Se«Ie — Seweifen*
45
S e n ( e, koendoe; tue bafi bu bie 93eit(e
^er?, pee joe kisi da koendoe?
Seunrubigen, e«, trobi hem; plage
hem; store hem.
Seurtbeifen, e., wegi hem; beur*
tbeife 97iemanb na^ bem @(^ein, no
wegi man na hai.
Sentel, zaka; ©elbbeutet, moni-
zaka;beiir8;Seute(-ratte,awarU
SeDoUmdcbtigen, e«, gi hem magti;
magti hem ; gi hem prokurasi (pro*
krasi).
Se))i)((md(^tigte, gemagti h.
Set) or, bifo; bifosi«
S e n) a (b e n , wakti ; feinen $(a^, wakti
hem plesi; einen, (i^m dufpaffen)
iirakti hem; seti ^akti gi hem;
tt>arum beroacbß bu mi$ fo ?, San joe
wakti mi so ?
Sewaffnen, jl^, teki hem feti*'
saiii; teki hem wapenh.
Sen^abren, kibn; holi kibri; ®ott^
ben>abre und!, Gado kibri wi!; 3$
babe {te fetbfi bema^ret, mi sreft
ben holi kibri dem.
Sett>äbrt, vertronw; ein b. Diener,
wan Tertrouw föetoeboi.
Seweften, seki; bewegi; er fann
feine (Süeber nicbt b«, a no kan seki
hem skin ; fl^ b«, meki wan bewegi )
bin unb ^er ben)egen, wai; seki;
tm «^erjen, prakseri; einen b* ju^
meki a; bad ben)og il^n baoonju*
(aufen, dati meki a ronwei.
Seioegung, bewegi; (nnrubifle)
dproeroe ; bie ^anit @tabt tam in S«,
da lieeh folo kom na wan bewegi
(ob« dproeroe).
Sen>einen, e., kre vo hem.
Scwei«, bewysi; bewys; er ^atund
einen Seiveid bat)on gegeben, a gi
wi wan bewysi vo dati; bu ntugt
mir einen Sen)eid bringen, joe moe
tjari wan bewysi kom gi mi.|
Sen>cifen, (beftdti^en) bewysi; 'gi
wah bewysi; (erjeigen) doe; son;
fannfl bu bad beweifen?, joe kan
bewysi dati?; joe kan gi mi wan
46 a3ett»ctbctt — ©ibcL
bewjg?; cr f^at mit 93&Mteu>ic'
fen, a doe mi o^ri ; cc beiDtcd ®anft'
• mut^, a 8ori safri-fosi ; fid) bemeifen
aid — , 8orl hem srefi Icki — .
a^c wer belt, fl(^, soekoe; urn %iU\t,
soekoe wroko; um eilt SRabc^en,
freiri da wendje.
Sewerber, (greier) freiri.
JBetDiUigeti, gi past; ^permi«i;
permitterf.
93en)i(U(;ung; pasi; permisi.
Sen>i[Ifommen, t., taki hem odi.
JBetDtrfeit, mcki.
JBen)itt()en, trakteri,
93en)c^nen, ettt ^aud, liebi na ini
da ho80.
^txewit, — fo t)tet ntir bewufit i%
80 fara leki mi sabi; so meni leki
mi sabi; nan^a mi sabi.
Se)VU§ttod^ sondro boen sabi;
buiti kenis,
S3ewu§tfein, sabi; er tfl tii^t red)t
bet 93«, a no de na hem boen kenis.
SegaHcn, pai; tcb faufe nid^t gem,
n>ad ic^ ntcbt bejabten fann, mi no
lobbi TO bai, sani mi no kan pai;
n>art! icb mü, bicb bejablen! pasiensi!
mi sa pai joe ; wieber bejaf^Cen, pai
baka.
93e}a^(ung, paiman.
Sejdbnten, magti; dwingi.
SSegaubern, e., tofroe liem; doe
hem wansani; (bitbtid)) drai liem
hede; foefoeroe Item hatti.
S3ejei(^nen, marki.
Sejeigen, sori; einem JRefpeft, son
hem respeki.
5Bcjen(^en, betnige; getuige«
JBejirf, (in ber Stabt) wyk h.
Sejwerfen, wani; soekoe.
SBeitt>eifetn, etwad, twyfle vo da-
sani.
SBejmtngen, dwingi;ma8ra; dwingi
na ondro; kisi na ondro; potti na
ondro; ftd) felber, dwingi hem srefi.
Sibet,NGado-boekoe; bybel h. ; liy-
bel-boekoe; Gado-tori; 93ibc(-
fprud), bybel-spreki h.
»ieber — ©i«*
Sieber, boen; opregti.
Stegen, beni, bendi; btiigi; mail
mug ben 93aum biegen, meil ec ttoct^
jung ift, lieiii da boom, te a de
pikln.
©tene, honi*flei.
Ster, biri.
Steten, (auf ber Suction) bidi; (bar#
bieten) ml; langa; einem bie ^anb
bieten, langa han gi hem; — ber
ibm einen @tetn biete, disi sa gi
hem wan stoon; e« guten 3Ri>rgen
b«, taki goemara; einem guten Sbettb
b., taki hem navoe«
Sitb, printje; (^ortrdt) portrcti;
fesi; weg ift bad Si(b?, hoesoema
fesi dad?; (®5^enbitb) pop'ki.
93i(berbucb, printje-boekoe.
Silb^auer-ttrbeit^ b^ndour-wroko,
b^ndoor- wroko.
tBi(bCi^, na odo-fasi; (gtetc^ni^^
weife) na geersi-fasi; er f)at bad
bilbCid) au6gebru(ft, a taki dati na
odo-fssi«
93i(bnig, printje; portreti; pop'ki.
Si (let, pikhi brifi; (Sinlaf bittet,
loodje h. ; karta.
Si (tig, (nic^t tbcuer) boen-koopoe;
(fc^idlicb), ed id bittig, a fiti; ed ijl
ni^t b., a no fiti; ed iß nicbt me(^r
aid bidig, a no moro kki reti.
S i ( C i g e n , etwad, tevrede nanga dati ;
er biÜigt ed, a tevrede so.
Sin be, banti; ^aldbinbe, dasi.
Sin ben, tai; mit Striken, tai nanga
tetei; in Sunbctn, taiiiabosoe; ge^
bunben unter bad ®efe^, na ondro
da dwingi to da wet; i^ bin ge^
bunben im ®etß, mi geest de na
boeje.
Sinbfaben, binde-gaar h.; tetil
Sinnen, na ini.
Sinnenfort, bfnfoto.
Sinfe, adrie; mangrasi; papaj«;
biri biri.
Sid, tee; bid je^t, tee nojaso; bid
^eute, tee tidei ; bid m , bid mä),
tee na; bid bort^tn, tee jandaso;
x6) njartete bid —wer mi% xoit
tamje, mi tan 8o tee — (ba^ tee
Stdd)eit, piklnso; pikin {of)nt ^X^
tifel), ein Sidcbeii SStol), piWn brede;
(win pikiii brede ^iege : ein timed
Srofc): ein ©idc^en, pikinso.
lBifd)of, btekop.
93td^et, tee iiojaso; tee tidti.
»ig, beti.
äJiffen, ple«i; e. 33tffen aSrob, wan
piesi brede ; ®iffen»eife, irt ein jelnen
JÖijfen, piesi piesi.
93idn)ei(en; wanwaiitron; somtron.
93itte, begi.
Smitten, be^; pliesi; rerzoekoe;
fur einen bitten, beg^i gi (ob. vo)
hem; bitte fur mi A, begi gi mi!;
9»itte, bitte! tafiigi! tangl!; i(b bitte
febr urn SSer^^ebung, tangi, tangi!
gi mi pard6n!; fie baten und febr,
dem pliesi wi toemoeai ; bitte/ U^er
f^at fo gefaxt?! Iroeaoema taki ao?
tangi!; (Safte bitten, verzoekoe
soema.
Sitter, bita; ediflfe^r bittet, a biU
toemoeai.
Sitter reit, bita; bita-faai; biU-
aani; bie Sitterfeit ber ®änbe, da
bita TO zondoe.
©itterticb »einen, kre reti retii
»ittf(^rift, rekeati.
Sittn)eife, nanga begi.
3)(a^fe(b, plein; sabana; bigi aa-
bana.
Slabungen, winti na bele; bad
Jtinb bat iB(., da piklen ha winti
na bele; bie SL (od n^erben, poeloe
winti.
iBtanf, blinkri; krin.
Stante, (Europäer) bakra. SBtan^
ten -baud, bakra-hoao.
93tantofficier, akrifi-man; blank-
ofdri«
Slafe, blaaai; S3Iafen-audfcl)taa,
(SBafferb(afen) watra-blaasl ; -f r a n t*
bett, blaaai-aikL
93(afeba(s,93Udbalg, biaaa-balgi
iPtafen — »«cf.
47
h.; ben 93(/iicben, hali blaas-baigi;
treten, trapoe blaas-baigi*
93 (a fen, bio; ^crn, bio toetoe;
' 2)rom))ete, bio trompeti ; Sarin b(a«
fen, bio alanim ; meki alarum.
»tag, well; Week! h.; fein ®eP^t
ifl b(a9, hem feai kom weti.
93(att, wiwiri; blaatili.; )>om $a(m«
baum, palm-banoe; )^on. brr Xad«
palme, tasi; — ip<^BifabenpaIme,
pina; Stattet treiben, ratki wiwiri;
mekiblaati; Slatt-feite, ^agiua,
bladraei.
Slattctn, Slattetnfrantbeit, poki-
aiki; S(attetuarbe, poki-marki.
Stau, blaauw h.
Staue, Stäbe, (pm Stauen bet
3Bäfd)e) blaauw h.
Sid u en, (SBdfd^e) blaauw; atysri;
einem ben 9iucfen, gi hem wan boeu
pak; redi hem gogo«
Sle(*, blikri; Stecb-platte, fini
blikri; - ttommet, blikri-doozoe;
blikri-trommel h.
Slefen, Steefen, bie 3<JNe/ «ori
tifi; pili titi.
Stei,loto;SIeiiIot^,loto;-jiift,
potlood h.
Sleiben, tan; et blieb im Xempef,
a tan na ini temple ; b(eib l)kx, tan
dia; et b(ieb fiumm, a tan atom;
bei ibnt bleiben, tan nanga hem;
in 3N; ^^^ "^ ^^^ ^"^ ^ en)ig bU,
tan teego; beim iBeben bL, tan na
liebi; jutu(t b(., tan nabaka; drai;
drai na pasi; fik£.
SIei(b,bleekih.
Sleiben, bleeki h.
S ( e n b e n , blini ; doengroe ; bad ®e(b
^at ibn geblenbct, da moni blini (ob.
doengroe, ob* kori) hem hai ; ®on«
nenli^t blenbet, krin zbn hati (ob«
doengroe, ob« kili) hai.
S(i(f, loekoe; hai; beiue SUtfe, dem
loekoe vo joe hai; einen Sii^ auf
jemanb werfen, hit! wan hai na hem
tapo; einem e« Slid iuwerfen, hiti
hai gi hem ; ein UnflOtet Sittf, wan
mdtn — awttt.
waka iraka tiai; tin t^era<^t(ii^er
ma, broko hai.
Süden, loekoe.
Slinb^blini; blinde, blindi a.; bet
SÜnbe, blini-man ; wan blini aoema ;
im Saitbe bee S)(inbcn ift ber Qxn*
äugi((e Stini^, da^oe no de, joe
tjarikrabitago na honti; buf)>ric^fl
ipie bet 33Cinbe ton bee garbe, aan
liri*nin|^e sabi vo man-kow?; aan
kow sabi vo zondei?
® ( i n b {^ e i t , blinl-fasi ; blinde-fasi a.
SBCinbHltgd, naii^a tapo hai ; nanga
hem hai tapo.
Slinfen, blinki; blinkrl.
93(1 njen, einem jubtiujen, pin^i hai
gl liem; pingi liem nan^a hai.
S3Iij^, doudro-faja; faja vo tape;
bliksem h.
SSIi^en, — ed hli^t, akoünatapo;
faja koti na tapo ; tapo koti faja;
faja ron ua tapo.
fblod, tompoe; blok h. ; wan piesi
hoedoe.
S3 1 Ö (f e n , ban ; bad jta(b blocf t, pikin
kow de bari.
93 lobe fein, 9jem; frede; bad Ainb
t{l bISbe, da pikien sjeni ; ein bibber
^unb n>irb feUen fett, djompo-hatii
TO aabak6e meki a no kan fatoe.
a3Iöbfinnig, ba'baii; — fein, habi
wan zwaka verstand ; no habi hem
reti verstand«
S3 (od, b(og, adj. 8080; blootoe; \ä)
trinfe b(oged SlBaffer, m! dringi soso
watra; ein b(. ^orn, wan soso siri;
bad Jttnb (duft b(i)d ^erum, da pi-
kien de waka soso (ob. soso sou-
dro klosi); ein b(. ©c^etbt, wan
blootoe hoiiroe; ber b(* Seib, da
blootoe skin; adv. (nur) nomcS;
wawan; er fu(^t b(od bad ®elb, da
moni nomd a de soekoe.
S3tu^en, meki blömiki (ob. bld-
metje).
93(ume,93(ut{)e, bldmiki; blometje.
33 (ut, broedoe; gteifd} nnb SSlut,
akin nanga broedoe; 35(ut t^er^iegen,
S3Iut-a<fet — Sogen.
trowei broedoe; S3(. t^erfteten, lasi
broedoe; -flitten, tapo broedoe;
"fpeien, apiti broedoe; -bred)en^
pio broedoe; -flubten, atoeloe
broedoe ; einen bid anf d S3bit ar^
gern, ianteri hem teeapoeloe gal*
93lut-atfer, broedoe-gron ; 'iiku
ß^r -gierig, hanfn broedoe;
— — fein, hangri broedoe; soe-
koe broedoe; -f(ug, fioei; -ge^
fd§, brodoe-let^i; -gelb, broe-
doe-moni ; roekoenoe •> moni ; - g e«
f cl)n> fir, broed*8weri ; - igei, snigi ;
-rad)e, broedoe-revenai ; -rot^,
redi leki broedoe ; - fd^anbe, broe-
doe- sjem; -fc^ulb, mekoenoe;
-f^mdr, broed-aweri;-fd>n)ei§,
broedoe - 8 weti; -freien, — er
(^at 93(utfpeien, a spiti broedoe;
-fiut}, er ^at ben £(utfinri, a
pio broedoe; a poeloe broedoe.
iBtnten, ron broedoe; bte SBunbe
b(utet, da soro ron broedoe; feiu
ganger Seib b{utctc , ala hem akin
ben ron broedoe.
S3 (u tig, tapo uatig» broedoe.
^lutd-freunb, famili; broedoe;
'tropfen, wan hai broedoe; wan
dropoebrode; -oermanbt, -k>er«
loanbtfct^aft, broedoe; piesi-meti ;
er ifl mir b(utdoern)anbt, a de vo mi
broedoe; a de mi piesi-meti.
S3oafie, (jtranf^eit) boasl; boasl-
siki; takroe siki; bet ^oafte-
tranfe, boasiman.
SB ocf, boko-boko; benS3o({ }um ®ixU
ner fe^en, potti poespoesi vo wakti
meiki; joe teki bakjau-tere, tapo
araita-horo ; (3immerniannd^geftell),
skraki.
95 oben, gron; ju 93. faßen, fadora
na gron; einen ju 3). werfen, hiti
hem n« gron ; ben S« bearbeiten,
wroko gron; (^audboben) zoldro;
ber oberfle 93«, krob^i zoldro.
93 g e n, bo ; ben S. fpannen, span hem
bo; älegenbogcn, areen-bo; 3)0«
gen-gen?olbe, fremer.
93o()(e; prang«.
f&oi^nt, boontje.
aSo^rcn, v.; ^o^rer, »., biro; ein
So(^ bohren, b6ro wan h6ro.
Sollen, boloe.
Soot, boto; ©oot-^au«, boto-
hoso; 93oi)td'tne4?t, bötoman.
©orb, — an Sorl) ge^en, go na sipi.
borgen, leni; borgoe h. ; krediti h. ;
®elb borgen, leni moni«
S d r f e , (®elbbörfe) moni-zaka ; benrs.
SSorjie, wiwiri; ©d^weindborjie^ ha-
goe-wiwirf.
93orte, kortoe; einen 9lo({ mit 93*
befe^eu, boro da djakti.
935fe, ogri; takroe; (unfreunb(ic^)
krasi; ©öfcd tbnn, doe ogri; ein
bJfer (f(^le(^ter) 9Kenf^, wan ogri
soema; wan takroe soema; er ifl
fe^r bdfe (bßöfierjig), no wan dropoe
been de na hem hai; ein bSfer
(ftrenger, unfreunb(i(^r) f^err, wan
krasi Masra; (®el^eimn)ort) wan
kwai jobd; ein bdfer 9tame, wan
ogri nem; wan pori nem; b5fe ^U^
gen, Boro hai; etn)ad 93dfed, wan
ogri-aani; wan takroe-aani ; . bofe
auefel^n^ tai hem fesi; meki wan
doengroe feai; einen böfe ma(l)en,
meki hem hatti kom bron ; gi hem
hattibron; bofe fein auf einen, habi
hattibron vo hem; mandi nanga
hem; bofe »erben auf jemanb, kom
mandi nanga lie; liitii hattibron
vo hem; ber iBÖfe, da ogriwan;
didiebri; 35öfe-n)i(^t; wan toe-
moeai takroe soema.
S9 ^ ^ e i t , ogri^hatti : ogri-hatli-fasi;
takroe-fHsi; ogri-doe; takroe-doe;
er f}at e^ and S. getban, a doe dati
vo ogri-batti.
93ote, 93otf(^after, boodskopoe-
man.
»otmSftigfeit, — unter feiner ©•
fieben, de na hem ondro.
93otfcbaft, boodakopoe, boodskop;
eine 93. fenben, senl wan bood-
akopoe.
»ottii^er — 33raufcn.
49
SSttd^er, koepa;koep«man; 9itU
d)er-arbeit, -^anbtoerf, koepa-*
wroko ; ber ^VLXi^t lernt ia^ 93dtt*
(bcr-banbn)erf, da boi de leri koepa^
wroico; da boi leri koepa.
93 on teilte, (rnnbe) batra; (oier^
edige) stoopoe*
SSotole, — <5uj)l)enbo»le, soepoe«
kom.
©rad, bradfifcb, no awiti ; ba« SBaffer
ifl br.j ed ijl 93ra(fma{fer, da watra
no swili.
SBranb, branti; fa ja; ber Hftm^ \>m
feinem 93ranbe, da amoko vo hem
branti; in 93r« gerat^en, teki faja;
eine ®tabt in 93r. jlecfen, potti branti
na ini foto; aoetoe faja na ini foto ;
bron da foto; geuerbranb, faja-
tiki; branti.
93ranb-mal, brand-marki; — im
®en)i{ten, wan flaka na hem kon-
aienai; Sranb-marfen, einen,
brand-marki hem; -opfer, bron-
offer ; bron-of raudi ; - p f e r - a 1 1 a r,
bron-ofrandi-altari; - fi d 1 1 e , broil-
hoao ; branti-plesi ; - tt) a (^ e, - » a d; t,
brand-wakti.
Sranntwein, dram; aopi; janever
h.; bräntiwien h.; ein ©cblucf ®r.,
wan mofo; ein ÖMad 23r. trinfcu,
dringi wan aopi; ^a^ ®e^cimwi>rt
bafur ifi bagoes; fruber apänkra, a.
93 raten, v., brai; rosi, losi; gebtvi^
teuer gifc^, bakka<fiai«
93raten, 8., brai-meti; rosi-meti.
Sratpfanue, pan.
Sraud^, gewenti; ßanbe^brau*, ge-
wenti vo kondre; koiidre-faai; fadi
vo kondre; njoesoe vo kondre.
93raudben, (uötbig baben) habi va-
noodoe; i^ brauche ®etb, mi hahi
moni vanoodoe; n>ad brancben mt
»etter3eugniS?,lioe wroko wl habt
nanga getuige moro?; (in ®ebrauit>
baben) meki gebruik vo; gebrtiiki;
OJtrjnei nebmeu) dringi dresi.
93raun, bruin h.
»raufen, v., ban; bad SKcer braufc
7
50
©raufen — iBrenueiu
uub UMÖ batinuCH ifl, da bigi zec
moe bari iianga alasani, dfsi de na
1111.
JBraufen, s., bari; ba'bari.
JBraut, freiri: briiid h.; Sraut-
juiigfcr, gezelskap-wendje.
Srdutigam, freiri; bmidigoni h.
fBrat>, (tiid^tig) knapoe; (gut, auf*
ti^tig) boen; opregti.
Srec^-eifeu, kroebar; koe-foetoe
h.; -mittel, vomtfvi; dresi vo
pio ; dranki vo pio.
Stechen, broko; baö Sein, broko
hem foetoe; ben ^di^, broko hem
neki; fetnSBort, broko hemwoord;
pasä hem woord; ben ©abbat^,
broko saba; bad (fSefe^, broko da
wet; ia^ 93rob, broko da brede;
bie ©ac^c bricht mir ta^ 'S)crj, da
tori broko mi hatti; fctu ^erj ^dtte
i^m bf ecl)en muffen, hem haiti ben
moesc broko; feine 2Kad)t n?ar ge*
brocken, hem tranga kom broko;
fein •&ocl)mntb ifl i3ebro(l)cn, hcm
flei broko ; id) mill bir beinen Starr*
{tun fc^ou brecben, mi sa broko da
tranga hede vo Joe ; etn>a$ in Sturfc
bred}cn, broko hem piesi piesi] bie
@()e bred)cn, 8oeta; doe soetadoe;
Slut broken, pio broedoe ; jld^ bre*
^cn (erbrcd)en) ofer; pio.
Srci, pappa; Srei effen,, dringi
pappa.
Sreit, bradi; einen §«§ breit, wan
foetoe bradi; etwa je^n gug breit,
wan tin foetoe bradi.
©reite, s., bradi; in ber (ob. bie)
©reite; na bradi.
©reiten, (ausbreiten) bradi; ©iele
breiteten bie 5?teiber auf ben 2Beg,
foele soema bradi dem^klosi, potti
na pasi.
©remfe, kow-flei.
©rennen, bron; id^ ^abe mid^ ge*
brannt, mi bron mi srefi; ber ®ee,
ber mit geuor uub Sdjwefel brennt,
da zee, disl bron nanga faja en
zwafel: ein breuneubed Sic^t, wan
©rett — ©rob*
letti kiindera ; ed brennt mi^ aiif
ber 3.un»ic, a hati mi tongo ; a bron
mitongo; bie ©ouue brennt, zon
hati; zon faja; — - febr, zon pepre.
©rett, pranga; ©c|d)lag-brett, be-
skotoe-pranga; ©rett er -»an b,
beskotoe; sei-pranga.
©rejet, krakling.
©rief, brifi; e» ©rief fireiben, pkrifi
wan brifi; seni wau brifi; ©rief-
farf, brifi-zaka; -taf^e, boek-
tasi.
©rieflid^, nänga brifi.
©rille, bril.
©ringen, tjari;(bin) tjarigo; (her)
tjarikom; briUif tbm baS, tjari dati
go gi hem; bring' mir t>a^, tjari
dati kom gi mi ; brincfe t>a^ ^errn
yi,, tjari dati go na Ma^^ra N. ; jie
brachten i^n na§ 2»., dem tjari hem
go na M. ; bad bra(bte i^n auf ben
®ebanfen, dati tjari hem na da
prakseri — ; er \)at und babin (je*
brad)t, a tjari wi so fara; a ki^i wi
80 Äira; etn)ad anf einen bringen,
potti wansani na hem tapo; id)
fanu*« ni^t flber'd ^erj bringen, mi
no kan tjari dati abra mi hatti;
5U ißapier bringen, p^tti na pam-
pira; einem etn>ad inSted^nung brin*
gen, potti dati na hem rekening;
in (SrfüKung bringen, meki a kom
reti; meki a kom 8o; gru^t btiu*
gen, meki vroektoe ; meki njanjam;
e» um'd Scben bringen, kifi hem;
meki a lasi hem liebi; in@rfabrung
bringen, kisi vo sabi; kisi njoesoe;
kom jeri; eti»ad ju <Stanbe bringen,
doro dasani.
©ritfd)e, ^ritfd)e, bres h ; auf ber
©r. liegen, lidi'im na brc».
©rocfen, saka-saka; pieai-piesi.
© r b , brede ; nod) ungebacfeued, lala-
brede; beiße«, »armed, faja- brede;
frifc^ed, versi brede ; altbarfened, sli-
bi-brede; onroe brede; gemengted,
^albfc^warjed, marata-brede ; f^war*
jed, ®(^warjbrob, blaka brede; un*
flefduettc*, iDa*6o ; um f&t0h hitUn,
begi brede; tad Sr. bred}cn, broko
da brede; fciu eigen 33r* effen, nJHm
. liem eigen brede; gib \u\^ beute
uufet täglich Srob, gi wi ildei da
njnnjärn vo wi.
33rob-baum, brede-boom; -fruc^t^
brede-boom; -Irufle, -ttnbe,
bfede-korsoe; -teig, Jala-brede;
93rotteig fnetcn, masi lala>brede,
SSreDem^ dampoe; ftmoko,
Sörofameu, sakn-saka.
Srucb, (93rud)fd;abeu) breuki b.; er
bat einen Sr., a liabi breuki; äBaf-^
fecbrncb,.nMidoengoe; S ru^-banb,
breuk-banti h.
Srurfe, broki.
ä^ruber, brara; br^^da; broe; ber
altere 2?r,, da bigi brara; gran-
hrara; ber alUfte, da moro gran
brara; ber jüngere, da pikin brara;
ber jüugfle, da baka-brara. JB.rU^
.^er-liebe, brara-Iobbi.
^rube, souwsoe.
Srü^en, boii; (fo bag $aare unb
gebern abgeben) pili ; ein Sc^n>ein
brüben, piU hagoe; ^u^n, pili
fouwloe,
©rüllen, bari; bie Än(| brüllt, kow
de bari.
23 r um men, bari; ber O^ö brummt,
mankow de bari; kiioroe; bteDrgel
brummt, orgel knoroe; er brummt^
. (iji unjufrieben) a kooroe.
S3runneu, peti; watra-horo; fon-
lein K ; watra-fonteiii h.; bie 33run<^
neu ber $tefe, dem dipi dipi uatra*
haro; tpenu bad ^inb in beu Sr«
gefallen i^, becft man i^n ju, fisi
pasä maisoewä, da now Joe setiliem ;
na baka« disi kow dede vo hangri,
- Joe de go troesoe baäna-boeba na
hem mofo. 93tunnen-.tt)a[fer,
|»€ii-W8tra; horo-watra.
93ruß, halti; borst« borsoe; {TlwU
terbrufl) bobi; er fc^tug an feine
S3ru{i, a naki na hem hatti; bie
4Bruji t^ut mir m^, mi borsoe hati
»ru|i-^arnif$ — »unb. §1
ml; ein Äinb a\\ ber S?r,, wan pikien
iia boLi; ij^m bie Sr. geben, gi hem
bobi; — entjieben, ed entwöhnen,
poefoe hem na bobi.
Srujl'^arnifd^, borst- wapoe h.;
- f d) i l b bed ^o^enyriejlerd, domiue-
wapoe;-n>ar je,bobi-niofo; -SBaf*
ferfud)t, watra na hatti; watra
na borsoe.
99 ruften^ ft^, meki hem srefi bigi
(mit, nanga) ; taki bigi ; prodo.
93 r Uten, sidöm na eksi
l&rüt^enne, mama-fouwloe.
Sube, (uergleic^e 3"W8^) ^^*" ^S"*^
boi; wan kwai boi; ein unnü^er
S3., lyan kadami boi; S3 übe n-
fiütfe, ogri triki.
33u^, boekoe; bad 23ud&, Gado-
boekoe; boekoe. 93u(l)-bru(f erei,
drokery h.; -ffil)rer, -falter,
klerki; skrifi-man ; boek-honder h»
f&n6) f e, (üon$)oli2cO dooaoe; (gtinte)
gpn ; S3 1 e (^ b u d) f e , blikri-doozoe ;
trommel h. ; 9?dbbüdjfe,na'nai-kokrq>
93u(^fiabe, letre.
Su^flabirien, spelle, speide, spel-
dre«
93ud)flabirbU(f|, spelle - boekoe ;
apelde*boekoe ; speldre-boekoe.
S3u(fet, avoe, avoeu; hei baka;
boekroe h,
33ütfen, jicb, boekoed<^m; sakahem
hede; mit S3ü(f en fcmmt man biird)
bie 9Be(t, pikin-soema wasi ban a
kan njam nanga gran-soema*
93 U tf l i g e , ber, avoenman.
©üget-eifen, trik-isri.
©ügeln, triki.
SB u lie, boel, boeloe; boel-kow;
man-kow.
S3unb, 93unbni§, verbond; ver-
böndoe; e. S3, mit einauber mad)en,
meki yerbond nanga makandra ; beu
S3. Ratten, hoJi da verboad.
S3unb, 33ünbcl, bosoe; e. 23.^oti5,
wan bosoe hoedoc; in Sünbleiu
binben, tai na bosoe; tai na bosoe
bosoe; büubetoeife, bosoe bosoe.
■7*
52 SBunbe^tobe — Sutter*
Sunbed-Ube, Verb^nd-kisi; da
santa km vo da verbönd; -tafel,
da ley vo da verbond.
Suut, peni; peni peiii; gib mit bad
buntc, i(^ liebe 93uitted, ^ mi da peni
peni wan, mi lobbi peni-sani; bunt
fein, bunt ma^en, peni; peni peni.
Surbe, hebi; lai; jebe SBurbe f^at
ibte Surbe, ningre wani fri, to
weri soeaoe hede: a no sabi, taki,
da Hkdoren a de go kisi.
93ur((, fortresi, fortr^s; bu f^ißmetn
^e(d unb meine 93utg, joe de mi
klip-8(oon en mi forlr^s.
Surge, bor^oe; panti-man; 93« fle^
ben für einen, tan borgoe vo hem;
tan na femi.
Surger, borgroe; burger h. fdux^
fler-redbtr borgroe-regt ; burger-
regt.
Surfte, böi; foetoe-boi; njoeman;
jonkman h.
Surfte, 8.; Sürpen, v., bosro.
ffiurjelbaum, — e. ©♦ f(t>tefen,
plaiii bakoeba.
Sufd^, (SSalb) boe^i; int Suf4^e, na
ini boesi; (neu n)icber aufgefcboffener)
kapoc-weri; (93ufd)el) bosoe; ein
Sufd) Sauaucn, wan bosoe baäna;
ein S* 9lct$, wan bosoe areisi,
Suf^-ente/boesi-doksi; -böwtg,
boesi-honi; -()Utte, masanga,
Su f en, hatti; borst, borsoe ; (fpe*
cieQ) bobi; er tragt fte (bie Sammer)
im Sufen, a tjari dem na hem hatti
(ob. borst) tapo,
Su§e tbun, drai|hem liebi; bekeeri;
ffynt Suge!, drai oen liebi!; ®elb'
buge, boetoe; Suge bejablen, pai
boetoe.
S u § e n , V. a., einen , boetoe hem ;
V. n., pai boetoe ; pai ; pina ; feine
2ufi büßen , poeloe hero luste (lo-
Ktoe); doe hem hatti plisiri.
Sutte, tobo; wasi-tobo.
Suttei, profosoe.
Sutter, botro; Stttter-brob, bo-
tram ; bcWerliain h.
Sttttem — ^doferif^.
Snt tern, meki botro.
SAttner, koepa; kopa-man; Stttt^
ner-arbeit, koepa-wroko.
Sfittnerei, koepa-wroko ; koepa-
hoso.
S. Serglei^e K.
dacao, kaka«; Sacao-butter,
-fett, kakao-fatoe; -fixate, ka-
kao-boeba.
&a(abaf<^, kalabaai; krabasi.
&a((une, calecutifc^^ ^nl)ntx, kra^
ko^.
Samp, kampoe.
dampiren, meki kampoe.
ßanat, kanali.
ßanarieuDogef, kanari.
Sanbibat, kandati; Ülbenbma((^
&anbibat, kandati t« granboen;
Xauf»&anbtbat, doop-kandatl •
Saprife,* kapriai; gaptifen ma^n,
aari kapriai.
Saffapa, kaaaba; bittere, bita ka-
aaba; fu§e, switi kasaba.
SaQoriit, krnpata-oH.
^aflriren, caflrirt, kapadoe*
&apa((erie, haai-aoldati, pi.
6eber, cedre; bie Gebern pom 8i*
banon , dem cedre-boom na Liba-
non ;&ebern-boI}, cedre-hocdoe.
dement, smenti; cement h.
6,ent, sensi.
Centner, (ber bibUf(be) talent h.;
bem (Sinen gab et ffinf (Zentner, na
wan a gi feifi talent.
Centrum, reti-mindri; mindri-punt,
(Zeremonie, eeremöni h.
^f^axUt *j^i; aeeoi.
^b^r-freitag, boen vrydei; boien
vrydag; -tt>ocbe, pina-wieki,
Sb^ratter, fasi; dem roaniri^ pi«
^betnb, (Ebetubim, kemb, k«ru«
bim h,
Sbitaniten, einen, moferi hem.
Sbirutg, dr^siman; datra.
Gbocotabe, aokrati, s'krati.
eboCerif^, faja-haiti; driftiki;
fa ja faja; hesi hesi; e, cbo(eti||e
$crfi)n, wan ddftlki loeiii«; wan
faja-hatti (ob* faja faja ob« hesi
hesi) 80€^Ria.
6 but, (@m))orfu$e) kcrki-xoWro.
^bxift, Kriaten-aoema; mäj %rt bet
&^ri{ten, na Kristen-fasi. g^tifi-
nad)t, Krist-neli (Krfsneti); d^tu
jlcn-geuieine, Krfaten-gcmeente.
e^rifili*, Kriaten— ; bet^riptic^e
glaube, da Kristen-bribL
d^xiftu^, Kmtm.
Zigarre, cigara.
Circular, Streu Car-f ^reiben,
waka-waka-brifi.
&trcu(iren, wakarentoc; berS3rief
mn% circuliten , da brifi »oe waka
rontoe.
feirfet, paafa.
©ifictne, arien-baki
&ttabe(U, bitifoto; forIrM; for-
Ms.
Citation, «Mdag^raarde hi ; eiterih.
Sitiren, einen, dägvaarde bem h. ;
citeri bem b. .
Zitrone, diro&n«.
(^tatinette, klarin^t b.
Socodnu^, k^ra-nöfto; «bannt,
kokro-noto-boom,
&l>(ibtt, ionkriki.
&0-((ecttren, piki moni makandra;
(fnt bte ^rmen) go armbus b«
Soionie, kol&ni.
hornet, kommet h.
Semmanbant, komandanti«
ßommanbiren, komanderi«
Sommiffion, komfsi«
Communion, bie^etßge, da aanta
tafrä; da aanta kvondmaal; gran-
boen.
&ompa(tnte, (Sotbaten; an^ ®e«
tttetnf^aft) kompan); d, galten,
bolikompaninanga; &Otn))agnie-
gut, kompani-goedoe; kompaoi-
aani.
Som^aanott, kompanl; kompan-
J6nb.
(iomp<i%, konp^aL
ßontpCiment^kampliaienti; ein (^«
Komplott — Srebitiren. 53
nta^en, meki wan kompiimentt p
(t)om jtnaben) bali foetoe gi Masra;
(Dom SKab(^en) meki koai gi Maara^
&i>ni))tott, komploto, kompldt^
barki.
Somplottiten, meki wan komplöt;
^eki barki.
domptotr, kantoro.
^omptoiriß, klerki; skrifiman.
Concert, pre; koncerti b.
donfect, awili koekoe; awitl-aani;
konfiti b*
Sonferenj, konferenaL
6 n f u « , — ein coitf ufer SPtettfdb/ ^«a
broeji-soena.
(^onfttfton, broejä; broeji broejtf ;
broejä-faai ; in d. geratl^en, kom na
broeja broeja.
Sontant, kontanti; in (L beid^teiip
pai na kontantL
Contract, a., kontraki; einen &
[fliegen, meki kontraki.
Contract, adj., laam; styfi; ma^
. lengri.
Contribution, kontribusi; e. S«
auferlegen, potti wan kontribuai..
do pit, kopie ; e. Sopie maiden, c o i>
piren, meki W9n kopie.
&o))uCiren, trouw«
Coquet, eine Coquette, ein c. M&b^
$en, wanflouaoe-pikln-oeman; wan
tjobo-pikin-oeman.
Q^oquettiren, tjobo.
.dorporat, koprali (kaprali), kor«
prall.
doxpnltMt, fatoe; bigi.
Correct, reti.
Sorrigiren, tt»a^, poeloe foutoe
na inT; potti hem reti; meki a kom
reti.
Courage, man-hatti; hatti; d. ffa^
ben, babi man hatti; Courage t,
teki hatti!
dreatur, kreat&r; aSe dreatur, ala
lüreatnr.
drebit, krediti; dr. I^beu, habi
krediti.
drebittreu, krejitf.
54
Stc^itar — 5D«nuifö.
©tebitot, krcditf-man,
ferocobil, kafman.
Mutator, voo^oe; granmisra.
©uriten, drcsi; genezf.
S)a, (afd) di, disi; ba et fpratft, di a
taki; (t)afe(bll) däpee; d^dapee;
drapee; de; et mar aitcb bit, «* l>en
de dapee toe; bleib ba ßebcu, tana-
p#c de!; ia fdn, de^ er iji ba," a
de; ed ifl nid)t ba, a no de; ))ou ba
an, sinsi dateni; llbi d«ti a. ; ko-
t raoto na dati a.
S)abei, na inl; {^ bin ni^t babei,
mi no de na ini : mag^d Dabei b(ci#
beit, meki a tati so; (mf)t bei) klo-
sibei; na sei.
.£)a$; dakki; tapo-hoso; 2)acb^
Pfanne, pan; -rinne, gotro;
-jiegef, tekel li.
£ a b u r ^ ; nanga dati«
5£)«fern, efi.
S)afur, vo dati; icb lann nicbt^ ba^
< für, mi no kan heJpl.
S)a gegen, tegen; (im ®egent^ei()
koutrari.
£)abeim, na hoso.
2) ab er, (be^wegen) vo dati hede;
TG da hede; da hem; (t>on ba) da-
pee; t(^ fomme fo eben babcr,
djonsno mi komopo dapee.
SDabin, na dapee; dapee; eriflau^
babin gegangen, a go dapee toe;.
— er pat ibn babin gegeben, a gi
hera abra; bad aQein b^t nii^ babin
gebracbt, da dati wawan ben tjari
mi 60 fara; aU mein ®e(b ifl babin,
ala mi moni gowei; ala mi moni
lasi krin kriii; id) (ajje bad babinge^
fledt, mi no soekoe dasani moro.
^ a leinten, na baka; babinten b(ei'
ben, fika na baka.
S)abittter b« (ein, de na dasani
baka; soekoe dati; feti na hem
baka; bäbinter fommen, kisi dasani
krin; kom sabi dasani.
S) a Uta Cd, datem; da jooroe; da
.-2)mne — Dann^
joeroe-tem; bamafö lebte i(6 nodf
nid)t, datem mi no. ben de jcte.
S) a m e , IVlissi ; gran-lV1issJ.>
2) a m i t , natiga dati ; conj. : vo ; meki ;
bamit i^ bicb Kben fann, vo mi kan
si Joe; beb' ed, bamit ed nid)t per^
berbe, boii hem, meki a (ob. vo a)
no pori.
S) a m m , dam ; ber Tmm ifl gebro^
d)en, dam broko.
S) dm men, liopo.dam; tapo dam.
Dämmerung, — 5tbettb-S>dmmer*
ung, mofo-sabatem; 3%i>r^n-S)äui^
merung, mdestoedei.
S)a m p f , smoko ; dampoe ; flebeHbeiS
äBaffer «ri^euigt S)ampfe, boli watra
meki smoko. 2) a m p f - b D t, smo-
ko-sipi; -mafcbine, smoko-mieli;
-iioagen, smoko-wagi.
S)ampfen, smoko; dampoe.
S) d m p f e n , saka ; tapo ; kill ; bdmpf
bad geuer ein wenig, saka da fnjii
pikinso; TT-gang, tapo faja; kili laja«
Dampfig, dampoe.
Daneben, na sei.
D a n i e b e r, ria gron ; banieber werfen,
liiti na gron; b. liegen, liddm; li-»
ddm plata ; lidum plata na gron.
Danf, tangi; grintangi; ^ott fei
Donf!, iangi To Gada!; grautangl
vo Gado!; ^ab' Danf!, tangi vo
Joe!; Danf fagen, taki tangi; takI
gran tangi; taki daa;Danf empfangen,
kisi tangi ; Stanf oor DanI» tangi
vo baen na kodja; D auf- Opfer,
tangi-ofrandi ; tangi-offer ; > pf a ( m,
tangi-psalm; -faguttg, taki-tangi;
m t Dantfagung, nanga taki-tangi.
D a n f b a r fein, sabi boen ; sabi tangi.
Dantbarfett, tangi vo boen.
D a n I e n , taki tangi ; taki gran*>tangi ;
danki; taki daa; Ddnle!^ Tangi!;
dankü; daal
Dann, (in ber 93ergangenbeit) toen ;
(<9egeitn>artuRb 3ufunft) dan; bann
prad^ er, toen a taki; bann wirb er
precben , dan a sia taki ; bann unb
wann, wan wantron.
Daran — S)arna(^/
S) A ran /na dati; niinga datl; baran
febcn mx, na ilati wi si; baran t)cn'
fcn, mcmbre dafi (ob« na daii); cd
ift nütt« borah, (iri^td wcrtb) a no
liabi waarti-; a no waarti; (ntc^t
n>abt) a no troe; je^tbin i^ baran,
now mi sp«leki^; now mi Jiabi
speJe.
2) a r a u f ^ na dati ; baranf merfen,
potti membre na dali; b* fommen,
kom membre; Icom na da prak-
seri.: aflei^ baranf ge^en f äffen, ver-
morsoe ala ; eine * Stunbe batauf,
wan joeroe na baka ; baranf ging
er weg, na baka vo dati a gowei;
oben baranf, na tapo ?o dati; na
tapo-sei.
3)arand, (nac^ bcn 3«it»öttern ber
Scwegung) na dati; na ini; na ini
dati; na mi to dati: fo tttßa^ fo(gt
baraud, sosani komopo na dati ; ed
n)trb nic^td baraud U)erben> noti sa
Rom TO dati ; a no sa go; i^ mad)C
mir nicbtd barani^, mi noke; ctunic^
baranf (ernen, led wansani na ini.
S)arben, habi gebr^k; de na ge-
br^k«
3)arbieten, presenteri; ein ®ia^
' SSein, preaenteri wan glasi wien ;
pe botm ibn eigenen $dlfe bar, dem
presenter! dem eigen nekl.
Darbringen, etn>., tjari liem kom;
Opfer b«, tjari ofrandi kom; meki
ofrandi; offer.
Darein, na ini; barein reben, taki
na ini; potti mofo na ini; einem (in
bie Stebe faden), koti hem mofo.
Dargebcft, gi abra; er {^at fic^ fclbfi
bargcgcben, a gi hem srefi abra.
Darin, Darinnen, na ini; na ini
vo dati.
Darlegen, et»., verteli; potti na
krin.
Darleiben, leni.
Darm, Darme, bele; darm h.
Darnach, na baka; bäkatem; eine
@tHnbe barnad), wan joeroe na
baka; na baka vo dati; — barnad^
Datreid^en — Dat)0n. 55
H fdfft, 80 leki a fadoin, er fragt
nichts barnacb, a no ke; barna^
trad^ten, soekoe vo kisi; sockoe
dali.
Darrei^en, langa; presented ; gi.
D a r ft e ü e n , presented ; potti na
fesi; (jeigen) sori; fie flellten ibn
bem ^errn bar, dem potti hcm na
Masra fesi.
Dartbun, sori; gi wan bewysi.*
Darüber, vo dati; jtd? baruber i?er^
»unbern, verwoudroe vo dati; -^
na tapo; einen ScbiUing baruber
jab(en, pai wan sren na tapo; bar^
über binaud geben, pa$ä.
Darum, vo datihede; vo dahede;
dati hcdc; da hem; daarvoor;
barum baß, vo di; barum unffcn,
sabi vo dati; habi kenis vo dilti;
sabi toe; barum fommen, lasi dati;
einen barum bringen, meki a lasi
dasani.
Darunter, (barinnen) na ini; na
mindri; (unter) na ondio ; naondro
vo dati.
Dad, fiebe: ber, bie, bad; biefer, f,
ed; weld^er, e, ed.
Dafetbfl, dapee;dddapee; drapee;
na dapee.
Daß, vo; meki; dati; disi; tee; and)
mit bem ^nfiniti)). Siebe ®rammatif.
Datum, datum h.
Daube, (^agbaube) dnigi.
Dauerhaft — fein, holi langa.
Dauern, (wabren), holi langa; holt
doro; holi; tan; er bauert mid^, mi
sari vo hera; mi sari hem; ed
bauert mid), a hati mi; a spyti mi;
a gi mi sari.
Daum, Daumen, duim; einen mu
term Daumen bi^Uen, holi hem na
ondro duim ; jmei unb einen b^lben
Daumen breit, bradi toe duim nanga
hafoe.
Daoon, (nad) ben 3^itn>ürtcrn ber
Anregung) na ini; na dati; \va^
fommt baoon?, san komopo na
datiV; sani sa kom vo dati?; xoa^
Sb
^Dott — ibeff et
l^afl bn baDon?, «an joe wkini
naoga dati?
Z)a))on'({e(eR, gowei; -laufen,
ronwei; teki ron gowei; -maiftn,
fid>, teki pasi gowei; eilig — ,
diki; ^etmltd^ — , doekr^e; doe-
kr6en; -t(^un, poeloehafoe; poe-
loe hafoe na ini ; teki hafoe na ini.
iDaüor, (l)oran) na feti ^o dati;
dbaf&t) vo daii; bai)or be^fite und
®ott!, Gado kibri wl to dati!
®au>iber, ti^en.
SDogu, — bdgu (ju biefem ^md) vo
dad hede; vo dati; bajtt bin id)
aefommen, vo dati liede mi ben
kom; dati mekl mi kom; da bem
mi kom; bout (^inju) na tapo; bad
fommt no* baju, dati kom na tapo
jete ; et tbat no$ einen Sib baju,
a potti wan aweii na tapo; bad
gicber tarn au($ no^ ba}u, koorsoe
kom moks! na hii.
Z)a}uma(, datem; na ao wan tem.
T)aivoxj6)tn, na mindri vodati; na
mindri.
^December, December h.
JDede, dekki; (@(!b(afbe(fe)alibi-k]o8i;
bie S)etfe SRofid, da kloai (ob. doe-
koe), disi ben tapo da feai vo Mo-
aea; fie fletfen afle unter einer £)e(fe,
dem ala de wan; )eber mu§ fi^ nac^
feinet S)erfe fitetfen, dagoe no de,
joe tjari krabita go na lionti ; efi
joe no kan kill dia., kabä joe kill
koni koni, a boon toe.
S) e (f e ( , lapoe, tapoen ; gib mit ben
S)e(fet gum 3topf, gi mi da ta-
poe vo da patoe; S)e(f el*forb;
Upoe-baskita ; (jum jtleiber-aufbe^
n>af)ten) pakala; (ein b<>^er fttr^üj^*
net ic) koeroe-koeroe.
JDeif en, dekki; tapo; betf ben Zifc^,
dekki tafra ; bad ^m^, dekki hoao ;
bie Siebe becfet bet ®ünben SRenge,
lobbi de tapo foeloe foeloe zondoe«
SD e C C t, dekoktoe; 3D» triufen, dring!
dekoktoe.
S)efect fein, liabi mankeri.
SDegen — "Sku
S)egen, degib.; benS). nmf^naOen,
gespi hem degi; ben S)«. jiebeu,
hall hem degi.
S)ebnen, haU; treki;*ft^ b«, treki
(ob. hah) hem akin.«
S)ein, beine, bein, joe; vojoe;
bfin Safer, joe tatä; da tata vo
joe; f. Otammatif«
Z)einetme((en/ vo j&e faeie.
2)eini(|e, bet, bie, bad, di vojoe;
bad S)einige, joe aani ; bie S)etnigen,
da famili vo joe ; joe famili.
S)emutb# aaka-fasi.
S)entütbigen, e«, aaka hem; fi^,
aaka hem arefi; aaka; ficb nnter
einen anbetn, aaka hem arei na
trawan ondro.
Z)entfn, denki; membre, memre;
id) bobegebadl^t, — mi ben denlu*—;
Setrud ba^te an bad 3Bott U^
f)«mt, Petrua kom membre da
woord vo Masra. auf etwad benfen,
potti membre na; prakaeri; n>ir
beuten baran, daii de na wi ge-
dagii; berSKenfd) bentt, ®ott (enft,
liebisoema meki barki, ma Gado
meki tipi.
SDentungdatt, membre pL; feine
S). iß ni(!bt gut, dem membre vo
hem no boen.
S>enn (»eil) bika; Inkaai; bei Set«
g(ei<!bitngen, leki; grdger benn i(b,
grani more leid mi.
2)enno$, jete, (mu§ guSnfang bed
Qal^t^ ßeben; am @<$Iu{fe bei^t ed
no^); tog; tokoe; uttb bennccb,
kabä (ebcufaOd am Anfang bed @a'
^ed, am ®d^(uife ^ei^t ed bereitd,
f cb n).
Z)eputat, ransiWn; poraie.
£)et, bie, bad, da; bet Satet, da
tata; bie SKuttet, da mami; bad
jtinb, da pikleu; bad (biefed) dati;
daaani; aid et bJd fab, di a ai dati;
bad toiQ fagen, dati wani taki ; dati
taki; bad ift — dati da; da (na);
dati da oen koning! da (na) oen ko-
ningi; bet, bie, bad, fut u>e(d}et; e, cd,
dbi; di; ber IRann, t)fn ii!^ faf),
rfa soema, dUi mi ben si; ber unb
ber, »o won; »owan so; badunbbad
^obc id) ge^Srt, da so da so mi jeri.
S)erb, tranga; grofoe.
S)erein{i, bermaleinfi^ wantroo;
bereinfl iverben mt 3t^n t>on Snge«
{ic^t jtu Slngefl^t fe^en, wantron wi
•a si hem hai na hai.
SDergefta(t, na so wan fasi; so.
S) e r g ( e i c^ e It) (£)inge) so-saul ; (SKeiw
fc^en) so spele soeraa«
2) er i en ige, biej», ba«)., »el^er, da
soema, disi; df^oema/disi ; df soema;
dasani, disifsanidisi. ®*®rammat
aDerfelbe, biefelbe, baffelbe,
(pron. adj.) da srefi — ; (pron. ab-
sol.) da sr^fiwan; da srefi-sani; so
•refi/gtt berfetbeit €tunbe, da srefi
joeroe; id^^ tam an bemfe(ben Xage
bort an, da srefi dei mi kisi janda;
ed tfl berfe(be, a de da srefi-wan;
(ag ibn bajTctbe t^un, meki a doe so
srefi (ob. d&srefi-saHi);eben berfelbe,
da srefi-srefi^wan; eben baffelbe, da
srefi-srefi-saiii.
X) e r U> e i 1 e, ad V. ala-dati ; oonj. ala-df .
iE)erferteur, ronweiman.
Defertiren, ronwei.
S)ed9(ei(bcn, so srefi.
S)edpalb,bedtt)egen, vodatihede;
TO da liede; dati hede; vo dati;
da hem; daarvoor h.
S)efto, moro; je — befli), moro-
moro; je (ebener, bcfto t^curer, mciro
mooi, moro diri.
S)euten, (erflarcu), poeloe krin;
poeloe moro krin ; poiti na krin ;
poeloe; beute und bad, poeloe dati
moro krin gi wl; sori wi, san dati
wani taki; e. Xraum beuten, poeloe
da drem; auf etwad (|^tn) beuten,
pfngi V0 dati.
2) e u t U $, knn ; duidliki h. ; bie @a^e
i{l mir nocb ni^^t beutU^, da tori
no krin gi mi jete.
Z)eittf(b/ opo^dtiisi; hog-duisi; ein
S)eutf^er^ wan opo-dui^iman.
SDeufpl^attb ^ SDicnjl. 57
S^eu tf ^tanb, »po-duisi-kondre.
S)iamant, djamanti.
3Diarrbde, roeroe-bele; poergeri;
laxeri; stoeloe-watra.
Dicbt, deki; biAted 8aub, deki wi-
wiri; ed ijl bicbt, a shiitl ; bic^t bei—,
kidsibei na; bi^^t bei ber Stabt,
klosibei na foto.
S)i*tett, meki psalm; singi; (auf
etivad finnen) prakseri.
S) i (^ t e r , singl-man.
2)irf, deki; bigi; ein bitferSWenf^, wan
ddci soema; wan bigi soema; wan
fatoe soema ; bi(f »erbe«, kom fa-
toe; teki skin ; (aiifd^weaen) sweri;
birfeDbren baben, (nid)t boren »ol*
len), habi tranga jesi; bi(f tbun,
(ptaf^ltn), taki bigi; meki hem srefi
bigi,
S)i(fbein, bigi foetoe; deki-foetoe;
boutoe.
S)icfe, s., deki; bigiV
Dieb, foefo^r-man, foefoiroe-man.
Dieb flab (, foefoeroe, foefo&r.
D I e I e , pranga ; floeroe h.
Die ten, potti pranga; floeroe h.
Dienen, dini; loekoe; ®ott bienen,
dini Gado; bei »((be bieueu, dini
tafra ; loelcoe tafra ; ju ettt>ad bienen,
de boen vo ; wroko to ; ed bient jur
Slrjenei, a boen vo dresi; ed mn%
ibnen «tted jum ®eflen bienen, ala-
sani moe wroko vo dem best; bad
bient gu nicbtd, dati no kan help!
nod ; dati no help! noti*
Diener, Dienerin, foetoe-bol;
dfnaar; ©abriet, einer ber Diener
©otted, Gabriel, wan vp dem gran-
foetoeboi vo Gado ; Dienerin (aucb)
oeman-foetoeboi ; ©aatbiener, di-
naar vo kerki; Diener-bruber,
dinaar-brara; -f^toefler, dinaar-
sijia.
Dienticb, }U, boen vo.
Dien ft, dlensti; dienst; einem e.
Dienft tbnn, doe hem wan diensti;
dini hem; doe hem da plisiri; ei^
Mm ben Dienfl auffagen, bedankt
8
58
SDfcMflag — Dcdjt.
hem ; bedaiiki hcmirrako; bcrX^tcnft
ber @o(t)atcn, dienst! ; er i{l t)om
S)ienße frei geworben, a komopo na
diensti ; ^rJefier- bieufl , domfne-
wroko. Z)ienß-bote, dini-man;
foetoe-boi; -^err, maura; -lü^n,
joeroe-moni; -magb, foe(oe-bo{;
oeman-foetoe-boi.
SDtenflag, to*-dei-wroko.
2)iefer, t, t^, disi; di; bied ijl ber
SRann, AM de da soema; biefer
^ier, disi dia; dfsia; afled bicfed,
ala dem sani; morgen nm biefe
(Stnnbe, tamara na so wan joeroe ;
biefe« 3aH (in biefem S^ft'^)* ^^ J*"-
SDiedjd^rig, Todisijarl; vodi jari.
S) i e d m a ( , di ieisi ; disi tron.
2)tefftitd, na disi sei; diaso.
S)tng| sani; ein föß(i^ S)ing, wan
locmoesi boen sani; irbif^e S)in9e,
grontapo-sani ;^ (^tmmüfc^e, liemel-
sani; ()ött{id)e, Gado-sani; tt>e(t(i<$e,
kendre-ssni; fo((l>eS)v^o-8ani; alle
£)«, ala-sani; t)or aQen X)ingen,
Tooral; Toornamiki, Toornamoekoe ;
moro alasani; moro ieki alasani;
gntetSJfnge fein, de vroliki; pU^iri;
biyti; njam pre.
Dtnjen Joeroe 5 e«^at mid) niemanb
gebtngct, no wan soeina koni joe-
roe mi.
!Dtrecteur, driktoro (dikketoro).
S)trne, wendje; pikhi-oemnn.
Dtdcurifiren, talti; taki tori ma-
kandra; holi diskoersi b. ; lioli
konversasi; taki nanga mnkatidra.
jDtd^utiren, stry; habi wan kwe-
stie nanga makandra; seti wan 8try.
!E> i fl e t n, (baffir angenommen) bräma-
ka; Dornen unb S)i|le(n, maka nanga
brdmaka.
Dtflrict, (Sejirf) wyk h.
S)ittO; so srelK
Diüibiren, platie.
1)0^, tog; tokoe; jete (ju Anfang
be« Sla^fa^e«); aber bod^, ma tog;
unb boc^, en tog ; kaba ( ju 9tnfang)*
S) d) t, kat6en (eigentlich 93aum»o(te) ;
SDoetor — S)0ft,
(runbe«, (o^(e«) Sam))enbo(^t, lam-
poe>konsoe.
jDoetor, datra; et itt in be« Doctor«
^dnben, a de na datra ban.
Z)o^ne, stropoe; trapoe; Dornen
fteOtn, potti stropoe; seti trapoe«
Do(^; ponjari.
Dofmetf^en, poeioe na wan tongo,
potti natrawan; poeioe; bo(metf(^e
mir ba«, poeioe dati ^ mi.
Donner, dondm; drondro-bari;
Donner-feit,dondro-stoon;-flim*
me, dondro-stem; -wetter, don-
dro-weri; wan bigi onweri; Don^
ner«-finber, dondro-piklen.
Donnern, dondro; ®ott bonnert,
Oadq dondro ; e« bonnert, dondro
bari; tapo de bari.
Donnerfiag, fö-dei-wroko,
Dop))e(f(tntf, toe-mdrö-gon;
doblo-loop b.
DoppeCberjig^ — ber Doppelter«
j\ige, wan toe-hatti-soema.
Doppelberiigfeit, toe-hatti-fasi.
Doppelt, doblo; toe-toe; boppett
fo oie(e, doblo so meni; toetron so
meni; boppeft nnb breifac^ (fe^r
reid)(i^) moko-moko; bogo-bogo.
Dorf, dorpoe; kondre.
Dorn, maka; Dornen, branü-maka;
bfifmaka; tann man an$ Xrauben
(efen )^en ben Dornen?, hoesoema
sa finni droifi na l^metje-boom
(bem fla$(i(^ten Simonenflraad))?;
er ifi mir ein Dorn im Huge, mi hai
no kan si hem ; mi no kan verdrage
hem; feine 9lofe obne Dornen, joe
wani njam rosi baäna, joe moe
bron joe finga. D r n - b tt f d^, - g C^
bflf(b,-firaud),maka-boesi;-^etfe,
l^metje, l^miki; Domen-frone,
maka-kroon.
Dornig, maka-maka — ; ein bornigetp
ißfab, wan maka-maka-pasi; wan
pasi, disi habi maka.
Dorren, dre; meki a kom dre.
Dort, bortbin, janda; Jandaso;
(janua, jattna80);dapee} nadapee;
S)i?fe — 2)retuui)cu»
de; b0tt1)tt (mit be» ßdttoiütm
t>U ^tm^lin^) dapee ; na dapee ;
jand«; )Don ioxt an^, komoto na
dapee; bortU>drtd, janda-sei
S)Dfe, doozoe; ®d)auptt<(ba(fd-bofe,
8niiifi-doozoe;®ptc(bi>fe,pre-doozoe.
S) Otter, 6tbotter, da geeli to ek«ii;
da redi to eksi t.
2) r a (i& e , (Srocobid k«) kaiman ; ($a<
pierbra^^e) fligri.
I)raM, draatih.; eifcnbW^t i^ri-
draati; isri-tetcl; ÄUpfer-br,a()t ko-
pro-draati; kopro-tetei; SKefjlug'
i^f^t, redi-kopro*draati ; redi-ko^
pro-tetel.
Stränden, kMinsi; bie @fcÜH branijte
(icb^ bic^t an ben ^mn, da bo6riki
kwlnsi hem srefi na sei da trariki;
fie f)<ibtn mid) oft gebtaugct k)on meU
ner ^ugenb auf, deai ben kwiiisi mi
80 meni-tron 8ih8i mi jonge jari tem«
X)Kangfa(, jamer; verdriti; jamer-
. liebi; pina-Iiebi; verdriti-Jiebi
X)rau§en, na doro; na dorosei;
(oor berSDt^ure) na doro-mofo; (auf
. bee Straße) na strati-sei; na strati.
2)re(bfe(n, drai«
S)recf^ doti; toe«; (Strageufot^^)
rooto-moto; (^otl^) kaka; morsoe;
^u^bretf, kow-kaka.
^recfig, doti; morsoe; — b. ma*
ä)tn, doti; morsoe.
2)ie|)en, drai; wai; bre^e bad i^og
ein tt)emg auf bie 6eite, wai da bali
pikin so.
^re|)-franf^ett, hede-drai; drai-
hede«
S)rei, dri; btei-fa^, dri-dobio;
bteifad^ bteben, vouw na dri; -mal,
dri-tron; -^uubert, dri-hondro.
X)ceiec, dri, tibri (3 @tuber, alte
äRunje, 4 6ent0 an SBert^).
S^reieinipfeit, bU deilige, Gado
santa Driwan.
Dreifuß, dri-foetoe.
5E)reinreben, breinfj)red^en, takl
na ini; potti mofo na ini; einem
breinreben, koli bem mofo.
S)rcigig — S)ru<fe«i
S9
I
SDreigig,drfteBUn;berS>rei§igfte,
di vo dritentin ; disi meki dritentin«
S)reifJ, — er ifl bteifi, a no frede;
a habi hatii; (in fd;led^terem ©inn)
a vry (oemoesi; a no sjem; a
asranti; a habi tranga bai.
£) r ei ft i g f e i t, tranga-hai-fasi ; asran*
ti-fd8i.
S)reijet>n,tinnadri;berS)reige5nte,
di vo (ob. disi meki) iiu lia dri.
^rcfi^en, masi; fom..
bringen, auf etmad, soekoe dasani
nangadwingi; soekoe; (einbringen)
iu'is^ ^txi, Taddm na ini hatti; in^4
^aud, go na ini hoso ; doro na in!
hoso.
>t)rttte, di vo dri; disi meki M;
da derde h.; britte-l^alb, toe nangä
hafoe ; britte^aib ®u(ben, twee golde
vjftig; feifi bank-notoe; }uht brit<^
tenntat, vo dri-tron.
£)robcn, na tapo; na tapo-sei;
tx(k6)Ut na^ bem, bad brooen \%
soekoe dasani, disi de na tapo;
(ftugaufnidrtd) na hopo-sei.
S)ro^en, pramisi; {te breiten bem
föeibe fe^r, dem pramisi da oeman
toemoesi tranga; mit ber gaufl
broken, sort koto ; mit bem 3ind^^#
son finga; mit ber $eitfc^e, sori
wipi ; t>a^ ^aud bro^t einjufturjen,
da hoso de loekoe vo fadöm; da
hoso de feti vo fadöm.
SDvo()ung, pramisi«
£) r u b e n , na abra-sei.
I)rttrf, — unter bem 2)ru(f fein, de
na ondro kwinsi; de na ondl^o
dwingi ; de. na ondro dtiira.
S)ru<l, (oon Suchern) drok h.;
Drurf-fe^Ier, drok-foutoe,
S)ruden, drok h.
S)rü(fen, kwinsi; masi; ein j|eber
n)eiß, n)o H)n ber @($u(» brudft, ibri*
wail soema sabi, pee hem soesoe
de kwinsi Jiem ; (unertrdgQd^ fein)
moro ; bad bvudt mid), d^ani moro
mi; ft(i> brucfen (ftiQ ivegbegeben)
doekroe, doekrosn.
8*
60 J^runtcn — S>u<)fen,
X)runten, na pndro-sei; (flii§df»>
Xüäxti) na bil6-8ei.
Drufe, klicrih.; ^alö^rflfe, klleri
na neki.
®H, jee; Wfl S5u*«?, da jocT
3)U(fen, {{$, doekroi, doekroin,
5Duft, smeri; ein füg« D., wan
switi smeri.
Stuften, nneri; angenehm b«, smeri
S)u(ben, (®ebun> f^aben) holt pa-
siensi; ((ctben) pina.
® u m m , dom ; ein bummer Wttn^i),
WMn dorn soemt; wan tan-^foeroe-
Foenia; bet SKenf(^ iji febt bumm,
da Boemt dom ptsA ; da soema no
ha tomtom na hede; bummed ^(VL^,
flonsoe; ddm-tani; einen bummma^
^en, potti hem na dom; meki a
kom dom; ein jDummfopf, dom-
man; bamoekoe-soema; tanfoiroe-
soema.
S)ummbeit, dom-fasi; fie ba(bte in
ibrer S)ummbeit, a ben denki na
hem dom verstand.
S)umm(itbf dom dom.
jDumpfig, dampoe.
SDungen, ben 93oben, gl fatoe na
gron; meklgron fatoe; gi da gron
fatoe,
S)unaer, fatoe; mest h.
S) u n r e ( , doengr oe ; ed n>itb' bnnf et,
n kom doen^roe ; febt buntef, doen-
groe doengroe ; (biiblid^) bad iß mir
bunfe(, dasani dangra mi; etn^ad
bnnHed, wan dangra^sanf.
S)unfelbeit, docngroe; doengroe-
fasi«
5DfinIen, ^edbunftmi^, ml denki;
mi membre; toa^ bftnfet eu$?, «an
oen membre ? ; tver 1t(!b Idffet bün^
fen, da aoema, disi denki — .
3^flnn, flni; dnin h.
5Dunfl, a., ©unpen, v., dampoe;
amoko.
5Dupfen, dampoe; bad 9uge (mit ei<
Item feu(^ten Sdppcben) dampoe da
hai ; eine SBunbe, dampoe da mtto.
S)ttr(^ — ^urd^^tobeu.
;Sttr(!b, pr.« (oermittelfl) nanga; (bin*
burcb) doro ; bur^ ibre ^anb, nanga
dem han; burd) ibn, nanga hem;
burcb'd Scod, nanga lot; burcb ®a«
maria (binburcb), Samaria-kondre
doro; gerabe burcb, rctidoro; bur(b
nnb burtb, doro doro; tee doro;
burcb einanber, vromloe ; badDurcb^
einanbcr, broejA broeji; burcb«
einanber mengen, mokal; burcb ^in«
anber n>erfen, tjaka tjaka^
2)ur$aud, krin krin; doro doro;
abfloloetoe, abaroetoe (pleairoe-
toe); burcbaud ni(bt, kweti kweti;
no no, kweti kweti ; na kondre,
SDurcbbobren, boro; boro doro;
doro; aid bie 9{dge( feine ^nbe
burcbbo^rten , dl dem «pfkri ben
boro hem hanoe; ber 9laae( burcb^
bobrte fein {yaupt, d« apikri doro
hem hede.
©urcbbrecben, (bur^ eine SRauer)
dlki doio; (burcb ein Srett) doro;
(t>Dm X)amm) broko; ber S)amm iß
bur^aebrpcben, dam broko.
©ur^orincjen, (oer^euben) Ter-
moraoe; moraoe; fein 93ermd^en,
vermorsoe .hem goedoe ; er brtngt
bur(b, toa^ icb fauer Derbient babe,
a djB njam mi aweti; ^cb burcb^
brin{|en, paai hem liebl.
Dur^benfen, prakaeri.
Durcbbrinc^en, doro; aoetoe doro;
er ifl jum Seben burdbgebrunaen, a
doro tee na inl liebl; ed burcb^
bringet, bid bag ed fcbeibe — -, a
toetoe doro, tee a platte — ^.
S)ur^faU, roeroe-bele; poergeri;
laxeri; atoeloe-watra; kaka-watra.
©urcbfotfcben, onderaoekoe.
Dur^fflb^cn, (eine Sacbe) doro.
©urcbgang, ein, wan pasi.
2)urcbgeben (turcb einen Ort) doro;
ein Sanb^ paaä da kondre 4oro;
(weglaufen) ronwel.
S)ur(bgiegen, doro ; bur(b ein Xu(b>
doro na doekoe.
5E^ur4>g^^^f"/ *'M'' doro; doro.
3)wrcb^ÄH«n, koti; kapoe; (f^(a^
ftc«) fine«, fom kein ; wipl hem.
jDurc^t^ec^efn, e., njam hem nanga
tH); soekoe hem doro,
Z) It r (6 be (fen, einem, helpi hem.
2)ur^fneten, masi hem boen. •
S>ur^tommen, doro; gut, doro
nanga boen.
IDuriltaufen, ron dor©; doro;
* lekki.
jDutd)tdtttern, mekl «ihrer h,;
bur^iiutert, snlver h.
S) n t c^ ( e f e n , ein 93u(^, leal da boe-
koe doro,
£)ttr(bl(^ert, horo horo; bad ifl
Sang burd^IpcDert, dasani horo horo ;
aaani habi horo horo.
X)urd)(ufien, jlc^, (|i^ ^^eraudtögen)
poeloe hem arefi nanga lei.
S)ur^mad^en, doro; ev ^otie eine
f<bn>ere Jtraitt^eit but(!^}umad^n , a
ben moe^oe doro wan hebi aiki.
S)ntd)na6t u>erben^ kom nati doro
doro.
X)ut4)paffiten, paai doro«
S)ur(^9eitf($en, wipl; fom«
S)urd)ptfi8etn, naki; fom.
S)ur(breifeR, ein Sanb, wala da
kondre doro ; paai da kondre doro.
S>ur$fa9en, saa.
S)ur^fauern, r. a. meki a kom
aoewa ; v. n. kom soewa.
jDurd^fc^auen, einen, loekoe hem
tee doro ; kom aabi hem boen boen.
jOntf^fd^tagen, (bnt^ einen S)ur(b^
f^(ag) doro; buc^ ein ®ieb, doro
na manarl; butc^ ein XucJ^, doro
na doekoe.
^ut(bfcbneiben, kolinatoe; koti.
S)ur(bf^nitt, koti; (jtanal) door-
anei h.
S)urd^feben, etn>ad, loekoe hem;
ondersoekoe hem ; btttcb*^ Senßer,
loekoe na fenare; butd) bie SriQe,
loekoe nanga bril.
S)tttcbfeibcn,doro; doro na doekoe.
S)ur^fej)en, dwingi; etmadb* t»oU
(en) aori tranga hede.
S)ur(^^i<) — Z)utfl. 61
Dnrj^fefjig, — ein b. SKenfi^, wan
d wingi-aoema ; t ranga-liede-sofdna .
Z)UT(bfe^igfeif,dwingi-fa8i; tranga-
hede-faai,
S)ur(bficbti9, ed ifi b., joe kan
loekoe doro.
Dur (b fleece n> aoetoe doro.
S)uT(bfte(fen, doro.
S> u c ^ ft i <b f (^iinal) dooranei h.
S)ur$fud^en, Yiaiteri ; onderaoekoO.
S)ur(bitieben, adj. toemoeai koni;
eia b« 2Htnge, wan triki-boi.
S)ur^n)a$en, eine 9ta(^t, wakti da
heel! neti doro; tan na bai dah^eli
neti,
2)ur^toanbe(n, burd^u>anbern,
waka doro; pas A doro; er (bet
@eifl) bur^n>anbe(t wüße Detter, «
waka jajo vo hem na dem aoao
biri-biri pleai.
Surd^waten, doro na foetoe; ic^
babe Un Sa(b but(3^n>atet, mi doro
da kriki na foetoe.
Durcbwcg, paai; biet ift fein £).,
paai no de dia.
2)Ut^t9ebeit, wai doro.
S)ur^n)eid)en^ aafoe; butd^eicbt,
aafoe aafoe; loeaoe loeaoe.
S)ur(biieben, hali doro.
S)ur(bi<eben, ein Sanb, waka (ob.
Easi) da kondre doro; waka da
ondre rontoe.
Surfen, habi paai vo; mag; kan;
er burfte bad ni$t effen, a no ben
habi paai vo njam dati; bu barf ft
ed ni^t tbun, joe no mag doe dati;
tt)et barf ed wagen?, hoeaoema kan
habi hatti?; (beb&tfen) habi va-
noodoe; i(b barf euer m6)t, mi no
habi oen vanoodoe.
SDutftig, moiina; pott; er ifl b.,
a de na gebr^k.
Z)urftigf eit,mofina-faai; poti-faai;
gebr^k; gebr6k-faai.
S)ärr, dre ; butted $d(), drehoedoe;
b. ®rad, dre wi wiri ; dre graai ; (t)on
SKenf^en unb ^bieten) mangn ; llnni.
S)Utfl,dr^watra; dre; S)urtt b«bcn.
62
SDurtlen — Qknc«
drewtlra ; bf towmeu, ki» drewatra ;
i(b k)etacl^e uor S)ur)% drewatni de
. kili mi; ten S). ftiOen, koü dre-
iratni (ob. dre); kili drewatra (ob.
. dre).
JDutßen, driwttra; mi(^ burftet, mi
drewatra!; t(^ butjle nac^ 93ier, mi
han^ri vo dringi biri.
S)ur{lig, drewatra; dre; i$ bin b,,
mi drewatra (ob. dre); drewatra
kili mi.
S)üfier, doengroe; b* Wi\t^tn, aorl
wan doeiigree feai,
S^U^eub, doeaie)n*
j&bht, faU-watra; bte S. totrb gteid)
eintreten, watra pingi kabi; )te tritt
eben ein, watra koti kabä; fie ifl
bereite eingetreten, watra fala kabtf.
iSben^ adj. glati; P^ata; (bi(blid))
reti; auf ebener ^abn, na wan glati
paai; (bi(b(i$) na wan reti pasi;
adv. (bei 3Sergteid)un9en) jiusti ; net;
eben fo gut, net so boen;,(pon bet
./ 3^it) di momenti; djonsno; jdjoea-
noe ; di djonsno de ; fo eben, di
djonsno de ; pram ; so pram; fo eben
bin la) angefommen, da kom mi de
kom; atö i(^ eben erfi in'd Sanb
öefommen »ar, di mi ben kom na
Kondre njoenjoe; mcun id) fo eben
auf ber $(antage angefommen fein
toerbe, merbe i^ ibn gfeicb in bie
Stabt fenben, te mi doro na pra-
masi so pram, wantem mi sa seni
. hem na foto; eben ba, eben babin,
, na da srefi pee; eben berfelbe, da
srefi-wan; da srefi-srefi-wan ; eben
baJTe(be, da srefi-sani; da srefi-
srefi-sani; eben bc^wegen, jwisti vo
dati hede; eben fo einer, wan so
srefi-wan.
föbenbilb, priiitje; portreti; er ijl
fein @«, da hem fesi srefi ; a geersi
(ob. leiki) liem toemoejsi.
@bene, sabana; pleia; wei.
@benfa(Id^ so srefi; toe ;^ so sreil
toe.
dhtittr Ebreer-soema; {le flnb @«,
icb aucb, dem de Gbreer, mi toe.
Sbraifd^, auf (lbräif(^, na ebreu
tongo ; na ebreis.
(S(fe, hoekoe; eine 6. abf^neiben,
(aufbemg(uffeoorbei) pafftren^ koti
da hoekoe; ®tr^§ene(fe, strati-hoe-
koe; hoekoe vo strati; @(f-bdudf
hoekoe- hoso ; - fl e t n ^ hoekoe-
stoon.
Sbel, — bie@b(en,93orne^men, dem
gran-soema pi.; @be(-{letn, wan
diri mooi stoon; fini stoon; mooi
stoon,
@ g 9 p t e n , Egipti-kondre.
(£ b ^ , s., trouw ; ehe-liebi ; in bie @^e
treten, go tronw; meki värb($na;
meki ehe-verbdnd ; bie 6b( brec^etr,
soeta; doe sdetadoe. @be-bre«
d)er,8oeta-man; -brewer in, soe*
ta-man; soeta-oeman; -bre^C'
rif*, auf ebebre(bcrif(be SBeife, na
soeta -fasi; bie ebcbrecbeufAe 2lrt
(®efd$Ied|)t)dasoeta-9pele; -oriidb^
»oeisLi soetadoe; Q,f^cbxuä) treiben,
tbun, soeta; doe soeta-doe; - u U b,
bunbnig, ehe-verbdnd; -frau,
-gattin, -weib, trouw-wefi; wefi;
-mann, man; -leute, trouw-soe-
ma; roan nangawefl; -paar, ehe-
paari ; ein d)ri{Kicbed ßb^paar , wan
kristen-ehe-paari; - ((Reibung,
plat]e;-oer(dbni§,dndertrouwh.
&t)t, adv.,b]fö;bifosi; }uu)ei(en aud)
mit ofoe gegeben: fte liegen nicbt
einmal in>an}tg ^af)xt oorubergcben,
ebe fU anfingen, — dem no meki
twenti jari pasä srefi, ofoe dem
bigin — •
Sbcbem, (if)cmal^, fosi-tem.
@b^ge{tertt, tra-isredei.
(Sb^r, betre; moro betre; liever;
i$ »oute eber fterben, a($ — moro
betre mi dede, leki — ; liever mi
sa dede, leki — ; um fo e^er, moro
hesi.
(H)txn, k©pro — ; bic erlerne Simian*
ae, da kopro-sneki.
@P eft end, hesi liesi; wantem.
($ ^ r b a V, (e^rf id?) dpregti ; (ac^tung^^
wcrtt) respeki — ; ciii e()rbarcr
JKanu, wan respekt-soema.
6 1) r e , iieiti ; bigi nem ; bigi ; rcspe-
ki; graiti; eer li.; g;lori li.; @|)re
fud^en^ aoekoc nem; soekoe big;!;
soekoe bigl nem; einem @M ct^
IDeifen, gi hem nem; soH hem re-
spekf; respeki hem; gi hemgrani;
fö^re icm 6bre i^ebflbtet, respek! na
da soema, disi oen ii^oese respeki;
flib ®ütt Me 6bt^ gi Gado respe-
ki!; einen in Gbreu b^ften, respeki
hem; bie Qf)X( ®0tU9, da glori vo
Gado; benn bad iji end) eine gb'^e,
bikasi dati wan g)ori vo oenoe.
6 b ^ C n, v., e«, respeki hem ; sori hem
respeki; sori respeki el (ob* na)
liem ; gi hem respeki; eptet ben Vö-
llig, respeki koning!; ebte SBiiter
unb WlixttCX, joe moe respek! joe
iaih iianga joe mama:
(S b ^ ^ ^ b i e t i g , nanga respeki ; na re-
speki- fas!«
ebterbietung, respeki; respeki-
fasi; dnem ©♦ beweifen, respeki
hem; sori (ob. gi) hem respeki,
sori respeki gi liem«
ebtfurd)t, respeki; ebrfurcbt^DoB^
nanga respeki.
&l)X%tiu^ fehl, soekoe bfgi ; soekoe
soso btgi; soekoe bigi nem.
6 b 1 1 i d) , (offen) opregti ; (treu) iron w;
vertronw; €♦ ebtlidjer 3lmit, wan
boen nem.
e b r 1 i d) f e i t, dpregtl-fasf ; vertroiiw-
fasi.
gi! ke! ka!; üttimama!; Ai!;ei/fieb
bocb, loekoe sand
ei, 8., eksi; @ter legen, meki eksi;
auf ©lern fi^en, btfifen, siddm na
eksi; 6ier rtu^ibrnten, broko eksf.
6i-bo'ttet, da geeli \o eksi; da
redi vo eksi a.; — \})ti%, da well
voeksi; (Sier-fcbale, cksi-boeba.
eib — ©fleubd.
63^
6ib^, «weri; e, 6» leiflen, fd)tt?Jreii,
aweri wan sweri; jid^ bur(^ einen
gegenfeitiflcn 6ib Detbinben, drfngi
aweri; e* fatf^en gib fd)ii)orcn,
SMeri wan falsi sweri; sweri falsi;
feinen 6ib b^Üen, holi hem sweri;
-brecben, broko hem sweri; einem
e. 6tb abnebmen, meki a sweri;
SWeineib, falsi sweri ; 6 i b - f (b n> n r,
sweri,
6 i bam, — fein, ibt 6*., hem p!k)eii
man; skoon-zoon h.
@ibe(bfe, lagadisa, lagadfsia.
6ibli(b, nanga sweri.
(S i f e r , Og)afi) haaste fas! ; (3o^^«)
hatti-bron; et getietb in Gifer, %•
kom faja; a kis! hätfibron; liem
liatti kom koekoe; gifet ben^eifen/
feti vo; doe hem b'^st vo.
@ i f e r n , de haaste ; de faja faja ; doe
hem best vo; feti \o,
6iferfu(bt, djaloesoe; aud d., to
djaloesoe hede.
(äiferfiicbtijä fein, auf — , «Ijalocsoe
vo; habi djaloesoe vo; — n^etben,'
kisi djaloesoe vo.
Eifrig, (bij^tfl) faja; haaate; (in
^t\M^) gridi vo ; eifrig fein im 3Jefud)
ber ®d)n(e, gridi vo go na skolo;
er ifl — a feti vo go na skolo.
Si gen, eigen; srefi; jebec Jag bflt
feine eigene $(age, ibri dei habi
hem eigen pina; mein eijeneö ^au^,
mi eigen hoso; meirt eigener Stu^
ber, mi eigen brara; tpre eigenen
jlinber, liem eigen bele pikien;
fein 6igene$ fud)en, soekoe hem
eigen-sani ; i(b babe ibn mit meinen
eigenen %ugen gefeben, mi srefl hal
ben si hem'; et ifi fein eigener ^err,
a de vo hem srefi ; a tan vo hem
srefi; febre juerft oor bciner eige*
nen Xbure, sibi joe hoso, bifo joe
sibi doro; eigen (befoubet) aparti;
er ill ein eigner ©iann, a de wan
apart! soema; bad ifl tttO\\^ 6ige*
m^, dati de wan aparti-sa^ii.
@igenbd, expressi; aparti. •
M eigenbunM — Sticii.
Hi^tntinUl, bigi-membre; faei*
membre; bigi-fui,
diitn^txtaft, — ecifle., asoekoe
TO knn hen srefi; a toekoe boen
. nem.
Ciflcwfleted^tigfcit, eigcn-gcreg-
digheid h.
(Sigen^dnbig, nanga hem eigen
hanoe.
Sigentob — flinft, soutoe no noe
prjse hem arefi; doeman no moe
taki, siman moe taki.
(Sigenname, frl-nem; hem tata
nem; hem mami nem.
Qigennu^ig fein, toekoe hem eigen
boennomo; «oekoehem eigen-sani;
aoekoe hem eigen voordeei h.
Gigenf(^aft, fasi; feine gSttUd^en
gigenf^aften, hem Gado-fasi.
@igenfinn, stoutoe; gtoutoe-fasi ;
bein @igenitnn, da stoiitoe to joe;
(joe stotitoe (lege, In btfl etgenfin^
nig) ; burc^fe^iget 6., tranga-hede ;
kaprisi.
@igenfinntg, stoiitoe; er ifi t., a
gtoiitoe; a habitrangahede; a son
kapriai; ein e. 3uuge, tvan atoiitoe
hoi; wantranga-hede-boi; wanka-
priai-boi.
dx^cnt^um, iigendom.
(Stgentl^umer, Signer, masra;
eigenen, eigenakr h,
Sigentt^umli^, eigen; einem e.dn^
gefrören, de hem eigen; devohem.
<£igentli$, reti; i^ weig nicfet, n>D
hex {yerr eigentli^ Eingegangen ift,
mi no aabi, hoe reti pee Maara ben
go; n>e((^e ^tit eigentlich? hoe reti
joeroe?; hoe reti tern?
(Sigenn>il(e, f* @igenfinu«
(Eignen j^6i, fur, ju, fiti vo; ed eig^
net ft(^ nidtt ju einem ®ef4^enf , a
no fiti vo wan preaenti.
CSilanb, eilanti.
@i le, hefi; heai-faai; haaate; haaate-
faai.
61 (en^ meki heai; haaate; feti to;
doe hem be«t to; (fc^neU (aufen)
(Si(enb« — (Stnangig.
fom foetoe; bann muftt bu eifen,
)U — dan joe moe meki heai, to — ;
er eilt mit ber Arbeit fertig {u iper^
ben, a feti to kabä nanga da wro-
ko; berbei eilen, djompo kam; ron
kom; fom foetoe kom; babin, bin^
U>eg eilen, ron gowei; fom foetoe
go; koti heai; unfer Seben eilt ba»
bin, da liebi to wi de koti hesi;
eile mit SBeile, AgamA taki: heai
heai boen, aafri aafri boen toe.
(Siteubd, heai; heai heai.
(Silf, lin-na-wan; elf; ber eilfte, di
vo elf; diai meki elf.
(Silfertig, 6i(ig, heai; heai heai;
loemoeal heai; gaauw gaauw h.
(Simer, emre.
Sin, eine, ein, («rtifel unb 3ab0
wau; ein äXenfcb, wan aoema;
einSXann, wan aoema; eine@a<lb^,
wan-aani; eined Zaged, wan dei;
ein ^er} unb eine ^ee(e fein, de
wan haitimakandra; de wan hatti
nanga wan sieli: de leki toe dnifi
(ob. doifi); ein rdnbiged @(!baf üer^
birbt bie ganje {>eerbe, wan patata
na manki, a tingl ala dem trawan
toe ; ein SBort gibt'd anbre, tori poe-
kie tori.
Cin, — (l^inein) na ini; »eber ein
no^ aud mfftn, no aabi bigfn, uo
aabi kabä; no ha feai, no lu baka.
Sinanber, makandra; trawan na
trawan ; tt>ir mäffen einanber lieben,
wi moe lobbi makandra; trawan
moe lobbi trawan; mäf einanber,
binter einanber, na baka makandra ;
trawan na trawan baka; mit, bei
einanber, nanga makandra; an ein^
anber ftogeu, mit! makandra; toeka
nanga makandra; (oou $(autaaen)
de dam na dam; aud einanbergepeu,
platie nanga makandra.
Stnarmig, nanga wan hanoe.
(Sindfd^ern, bron; fte b<^ben bie
ganje ®tabt eiugedfcbert, dem bron
da hell foto.
@indugig, nanga i^anhai; imSaube
ßinbalfämiren — ©iibcurf ♦
in 93(inben ifl ber Siuduvitite Ri^
n\%, dagoe no de, Joe tjari krabita
go na honti.
(Sinbalfamtren (gegeben mit :) robi
nanga specery-saiii.
©inbanb, einc^ 33ud?d, da baka vo
da boekoe.
(Sinbilben, jic^, verbeeide h.; den-
kt; membre, memre; (flo(} fein)
prodo; mekihem srefi bigi; — auf
etmad, nanga wansani.
©inbilbung (^ßbciutaite), verbeeide
h.; (^ocbmutb) liei-raerabre; bigi-
membre; prodo-fasi«
föinbinbcn, (ein 33uc^) binde; tttoa^
(in ein £u^) tai na ini.
@inblafen, einem etn?a^, potti dati
na hein hede«
einbre^en, in ein ^au§, broko
lioso ; 3)iebc braci^cn in bic «Käufer
ein/foefoerman broko hoso.
dinbringen, (binein) tjari go na
ini ; (@e(b) wroko moni ; etn)ad Xok*
bcr e*, (i» 93» burd^ 21rbeit) winni
dasani baka.
©inbroden, — bu b^ft bir'§ einge*
brodt, ivi magji'd au^ au^effen, ba
soekoe, ba tinni, ba tjari; er b^lt*^
cingebrocft unb mir mfiffeu'e aud*
cffen, waka-waka-aräta soekoe trobi
gl dem Jioso-wan ; prakiki de njam,
popekäi ha nem.
©in büßen,, lasi.
^inbdmmen, tapo dam.
(Sinbrdngen, jid), troesoe hera srefi
kom na ini; kern (ob* go) na ini
nanga dwingi.
iSinbringen, doro na ini; in eine
®tabt, doro na ini da feto; ixC^
{>erj, fadom na ini hatti; doro tee
na ini hatti ; (jub einf(b(eid)en) toe-
foeroe pasi go (ob« kom) na ini.
©inbringlid) ermabnen, vermane
boen boen; vermane tranga.
(Sinbrucf, — bie @ad)e (ob. ®e*
fc^i(btc) bat ßinbruä auf mict) ge^
mad)t, da tori naki (ob. seki) mi
hatti; da tori fadöm na ini mi
@inbtu(feH — (Einfättig. 65
hatti; (f^rperKib) marki; ed hat
einen Sinbrucf binterfaffen, a libi
wan markL
@inbru(fen, (binein) kwinai na ini;
(jerbre^en) masi; broko; eineföla^«
f (bei be, masi (ob* broko) glasi-rampi.
(Sinengen, (umf^Uegen) romboto;
rontoe.
6iner, eiaic, eineö, wan; ber eine
— ber anbere , trawan — trawan ;
da wan — trawan ; ia^ eine — Mi
anbere, da wan-sani — datra-sani;
einer nacb bem anbern, wan na baka
vo trawan; trawan na trawan baka;
einer um ben anbern, (einjeln) wan-
wan.
(Einerlei, ala-wan; wan-fasi; da
srefi -wan; wan, (fiarf accentuirt);
bad if} einerlei, dati da wan; einer^
, (ei ®efcbdft, da wan wroko; da
srefi wroko; einerfei lang, langa
wan-faf>i; e^ i(t mir einerlei, a don
ke mi boiitoe; a don ke boutoe.
ßinernten, koti kibri.
(Sinfa^, (nicbt boppe(t) na wan;
(einfältig) simple; ber ©trief ifl ciu^
fa(b/ da tetei de na wan; bie etn^
facbe ©efcbicbte, da simple tori.
@infc[be(n, potti na'näi na tet^i;
potti tet^i na na'näi.
Sinfabrt, poortoe; doro; mofo.
Stuf all, (©ebanfe) membre, mem-
re; gedagti; prakseri; i^ bin auf
ben Einfall gefommen, mi kom na
da prakseri.
6in falten, (einflnrjen) faddm; ba«
paw^ ifl eingefallen, dahosofadcSm;
in ein Sanb e«, doro na ini da kon-
dre; ed fiel ibm ein, a kom mem-
bre; a kisi wan membre; a kom
na da prakseri; »ad fdUt bir ein?,
San Joe membre?; san joe den-
kiV
(Einfältig^ opregfi; dnnoozioe;
simple ; eenvoudig h. ; mit einfdlti*
gem ^erjen, nanga dpregti hatti;
ber ^err bebutet bie (Stnfdltigen,
Masra de holi kibri dem onnoozloe
9
66 einfaU^pinfel -— SineebenL '
•oema; (t^Sti^t, otbetn) «imple;
lau; tanfoeroe; bab^ii.
Sinfaltdptnfel, Uuman; tanföe-
• roe-soema; babauman, banoeköe-
saema.
(Einfanden, liiai.
Sinfaffen, fassi, in ®oU>, faasi nanga
goutoe; (einen $la^) mit 93(umen,
heki roDtoe nanga blomiki; (einen
{Rod) mit 93an^, boro nanga linti.
@inf(e$ten, bre na ini.
Sinff^S^tir — einem SRut^, gihem
hatti; meki a teki hatti, einem bad
Verlangen, meki a kom hangri to.
(SinfocSetn, haksi; >ine ®(^ulb,
haksi da paiman.
Einförmig, na wan fasL
(Sinfugen, potÜ na ini; voegoe na
ini.
@in fügten, tjari kom-na ini; tjari
kom.
eingäbe, (an bie 93et)5tbe) rekesti;
eine (L machen, presenteri wan re-
kesti«
Eingang, doro; mofo; am Eingang
— bet Zf^ntt, na doro mofo; —
be« ^(uffed, na mofo riba; — ber
$rebigt, na bigin to da preki.; er
fanb bviuitt feinen Eingang, dem no
ben wani jeri hem.
QEingebcn, — einem arjenei, gi hem
dresi; bad gab mir ben (3ebanfen
ein, dati tjari mi na da prakseri.
gtngebilbet {)^on jlc^) prodo; —
fein, habi hei-membre; liabi bigi
membre; eine eingebilbete jtranl^
• l^eit, wan verbeelde-sild.
(gingeboren, wan (febr jiarf accent
tuirt); wan-gebore; ber eingeborne
So^n ®otted, da wan (ob. wan-
gebore) piklenToGado; Gado lob-
bi wan piklen; (einbeimif(^) kre-
oro, krioro; ein @ingeborner ))on
' $ontUd, wan krioro vo Pontua.
@ingebenf fein, membre (ob* mem-
re) na; feib eingebeni ber 8e^re,
tt>e((!be — membre na da leri, di-
ai — .
©nge^en — - (£in^u((en.
(Singe^en, go na ini; waka go nm
ini ; ein« unb ausgeben, waka go na
ini en komoto baka; kom en go;
()9on Sdnmen, $f[an}en) dede; kom
dre; ber 93aum ifl eingegangen, da
boom dede; da boom kom dre.
Singemacbted, swid-sani«
@ingefleben, bekenti; feine %tiUi,
bekenii hem foiitoe.
Singemeibe, bele; tripa; fein 6.
warb t)erfd?üttet, ala hem beie ko-
moto panja; er bat Sdpmerjen in
ben @tngen>eiben , hem bele hati
hem.
@ingen>obnen, an einem $fa^f,
kom gewenti (ob. kom njoeaoe) da
pleai.
Smgiegen, kanti na ini; kanti.
Eingraben, ztxta^ (in ben Soben)
beri hem ; beri hem na ondro gron ;
eine @4>^ift in @tein, koU leire na
ini atoon.
Singreifen, inettt)ad, bemoeje nan-
ga dasani.
(Sinbafein, haaka.
Sinbagen,Qin(ieaen, omheinih.;
heki rontoe; meki wan heki ron-
toe.
6inba(t tl^iun, tapo; er t^at i^m (S.,
a tapo hem.
Einbauen, t. a. tapo; t. b. kabä;
(latt ein!, kabä!
@inbanbig, nanga wan hanoe.
Sinbanbigen, gi abra; einem ettt>.,
gi dati na hem hanoe.
ßinbängen, hanga na ini.
einbeften, fassi naini.
(Sinbeimifcb, kreoro, krioro; e.
^otj, kreoro -hoedoe; e* jtrdnter,
krioro- wiwiri.
SinbeKig, lekiwan; nanga wan
mofo (ob* hatti).
@inberge^en, waka.
@inber|to(}iren, prodo.
(Sin bo (en, e«, (erreicben) kisi hem;
i(b lann ibn nicbt me(^r t., mi no
kan kiai hem moro.
einluden, domioe na ini.
einig -r- ®ttlawfe4i.
einig, wan (ftarf occcntuirt); bn
almi%'tai ein einiger ®ott i^ joe
de bribi, taki, wan Gado nomo de;
einig fein, de wan; akorderi (ob*
koroeri) nanra makandra; habi
wan mofo makandra; einig X&ttttUf
kom wan; kom akorderi; (audma^
^en) karderi taki makandra.
Sintge, som; waa toe-dri (wan ^ier
Slrtirel, niä^t ^^^imoit, 'n groei brei);
einige fieute, som aoema ; e. SBotte,
wantoe-driwoortoe; @iniged, amn-
aanl; einiger 3Ka§en, pik>nso; in
einiger 3^^ banabei.
@inigfeit, wänfasi; @inigfeit IfaU
ten, höli wänfaai makandra.
einimpfen, enti na ini; enti; bie
Stattern, end poki; potti poki.
einjagen, einem ®^red, meki a
koffl skreki; ^urd^t, gi hem frede.
einjährig, — edifte., ahabi wan
jarf.
einlaufen, bai; bai gani.
einle](^ren, go na ini.
einf erlern, e«, potti liem nadoen-
jgroe-!i080 (ob* na boeje); sloto
bem.
einflemmen, kwinsl; masi; er hat
mir ben ginger eingef (emmt, a kwin«
si (ob. masi) ml &iga.
einfommen, ▼• (herein) kom na ini;
— einfommen gu ber 9i\it)t, bie —
kom na ini da niste ^ disi — ; bad
®e(b fommt nic^t ein, da moni uo
kom.
ein laben, (in ein tSc^iff acO potti
lai na ini; lai; (ju etn>ad) verKoe*
koe; kali; ®äjle, kali kompe; ver-
Koekoe aoema,
einlabung, verzoekoe.
einlaffen, e. ((verein) gi bem pasi
TO kom na ini ; hopo doro gi hem ;
\lä) mit — bemoeje hem arefi nan*
ga — ; habi vnroko nanga — .
einlaufen, kom na ini; kom; bad
Sf^iff iß ivereitd eingelaufen, da aipi
kom na ini kabä; ed ifl eine Staä^^
xi6)i eingelaufen, wan njoeaoe kom — .
einlaugen — einmüt|)ig* 87
einlaugen, poui na ini ^iesi-war
tra.
einlegen, (binein) potti na ini; ein
gut ^ort fur jiemanb, potti wan
boen mofo gi hem; e^re mit ttti^ai,
kisi nem nanga dati; (abnehmen) er
M XC^t eingelegt, a kom mangrl ;
a kom na wan poti malengri-fasi;
hem skin gowei krin krin«
einleiten, e. in ttw., sori hemda-
sani; leri hem«
einlernen, leH; leri na hede.
einlenkten, ed leu^tete ibm ein,
a ben de boen na hem; hd^ %\i(b
leuchtete ibr ni(|t ein, da hangisa
no lien fiti hem hai.
einliefern, tjari kom; gi abra;
levre abra.
e i n l ö f e n, {ttma^ 33erpfanbeted), poe-
loe hem na panti.
einlullen, (tu ben ®($laf) do'ddi,
do'dfSie, doi^ddi.
einma^en, (etu).) in ^näcx, potti
na switi; in ®alj^ potti na aeoutoe.
einmaf^nen, e« (^(bulb, haksi (ob«
aoekoe) da paiman.
einmal, wäntron; nur einmal,
wäntron nomd; auf e«, na wän-.
trou; na wänbro; wäntem; ein^
mal^ wantron; i^i n)erbe h\6) ein«*
mal befu(j(^en, mi sa loekoe Joe wan-
tron; mi aa kom loekoe joe; no^
einmal, wantron moro; nii^t ein«
mal, no-srefi; bu barffl mä)i ein'
mal gufel^en, joe no moe loekoe
srefi; einmal — bann, te a tan —
te a tan ; now ~> now ; dan — dan ;
einmal tooOte er, unb bann tt)ieber
nic^t,te atan^a wani, — le a tan, a
nowani;badeinmaI-eind,wäu-
tron*win.
einmengen, einmif(]^en, t. .a.
moksi na ini ; meng! na ini h. ; ^i)
in — , bemoejoe nanga; — jic^ in
ein ©efprd^, potti mofo na ini.
einmütbigf nanga wan hatti; —
fein, tan leki wan halli makandra;
akorderi boen.
68 (Sxm&fftn — dvaxiiiUn.
@iitnA(»en, nai nt iiil.
@inne^men, teki; teki na Inl; teki
abra ; e* tn'd ^aud, teki hem na fiii
ho9o; ein Saab, teki da kondre
abra; teki da kondre; e« ®tabt,
teki da foto; ®cU>, teki (oft. kisi
ob. ontvänge) moni; bie Segel, poe-
loe zeiii ; einem bod ^m, foefoeroe
hemhatti; 9(bgaben, tekihede-mo-
ni; ontvange kontribusi; Strjenei,
dringi dresi,
ßiunebntet, ontvanger h.
(Sinniden, djonko; ic( mar einge^
ni(ft, alibi ben foefoeroe mi; mi ben
djonko piklnso.
gtunotbifien, einem ttw., dwingi
liem vo teki dasaai.
@in5be^ woeat^in; aabana; wei;
wan 8090 biri^biri-pleai.
jEinpadFen, paka; potti na ini.
@(n paffen, etw«, fitidasani, t^pa^t
C|Ut ein, a fiti boen«
@inpafftren, kom na ini.
@ i n p Ö f e ( n , potti na zoiitoe.
@inpteffen, kwinsi na ini; perai
na ini.
6inptopfen, enti; enti na inL
e i n q n e t f d& e n, masi; kwinsi; jl^ ben
f^inger, ma8i(i>b. kwind)hemfinga.
Einrammen; berl na gron; fomna
gron; «tampoe.
(Sinrdut^ern, smoko.
Sinrdumen, (in etn Bimmet) potti
sani na ini; (ec(auben) gi pasi; gi
permisi; permitteri.
@inrecbnen, teli na ini.
einreiben, robi (lobi) na ini; flc^
etwad; robi dasani na liem skin;
fl^ mit Eau de Cologne, robi Odi-
Koloni na hem akin.
6inreidben, gi abra; gi; presente-
ri ; e, ©ittfc^rift, presenter! wan re-
kcsti.
einreilSien, fie in Älaffen, potti dem
na lo.
Einreißen, (nieberreigen) broko poe-
loe; poeioe.
©in rieten, (bejiimmen) potti; ske-
(Stnrutfen — @inf(Jb(dfern.
ki; et richtete ed fo ein, a skeki da-
sani so ; (jure^t maAen) meki klari ;
(i(ure$t bringen) meki reti ; mdci a
kom reti.
Sinrnden, etw. (m(b innen) drifi
hem kom na ini; in bie 3^i^u>t8'
potti hem na koranti; ~ (in tin
Sanb), kom na ini ; drifi kom na
ini.
©inrfl^ren, drai.
Sind, wan (flarf accentuirt); wan-
fasi; 3(^ unb ber 9}ater fmb Sind,
mi nanga tata de wan; für eind
rechnen mit — , teli hem wau-fasi
nanga ~; eind fein mit, akorderi
nanga; eind Werben, korderi taki
makandra; (gn S^fe^tem) neki
barki; la^ ifi eind, dati da wan; ed
ifi aQed eind, ala de wan-fasi; ed
ifi mir aded eiud, mi tevrede; mi
no ha vo taki noti.
dinfafgen, potti na zontoe; son-
toe; (bi(b(id)) tcb werbe bir'd einfat^
jen (gebenfen) ; mi sa potti hem na
sontoe!
(Sinfam, wawdn; hem wawin; eine
SBittme, bie einfam ifl, wan w^du-
we, disi de hem wawdn.
Sinfammeüt, piki; piki piki; piki
makandra; @e(b, piki moni makan-
dra.
Sinfduern, potti zunrdegi.
Sinfdnmen, zoom«
Sinfc^arren, beri; beri na ondro
gron.
@inf eben fen, kanti; skenki; fc^enF
SBajfer ein, kanti watra*
Sinfd^ieben, drift na ini; potti n«
ini; poesoe (ob. troesoe) na ini;
33rob, potti lala-brede na ini oven ;
potti brede na oven,
ginfcbiffen; ficb, go na sipi.
@inf4^(afen, fad(Sm na alibi; i$ bin
eingefc^tafen , sUbi foefoeroe (o\>.
kisi) mi; (t)on einem ®liebe) kisi
anansi; mein Sein ifl mir einge*
fc^Iafen, mi foetoe kisi anansi.
@infdl)(dfern, do'ddi, doi-ddi.
®i«fc^(agcn — ©nfegnen*
ßinfc^Iagcn, einen Slagel, fom wan
8pikri; t)er S3(i|^ \)at in ba^ ^aud
eingefc^fagen, faja to tapo fadöm na
da hoso; — in einen Saum, don-
dro-faja pliti da boom; etn>* in bre
6rbe t., beri iia gron; f^^Iag' bie
SBurjel ein, bag fie bid morgen ftif^
bleibe, go beri da loetoe nagron,
TO a tan boen tee tamara; e. SBeg
e., teki da pasi ; er f(^(ug itn SSeg
m^ Tt. ein, a teki da paai, disi go
na M.
6inf*Iei^en, ftc6, foefocroe paai
go (ob*kom) naini; foefoeroe pasi
kruipi go (ob« kom) na ini.
@inf(^leppen, sleepi kom. na ini;
hali kom na ini.
ginfc^Iiegen, sloto naini; erf^{og
i^n in'd ®efdngnifi ein, a sloto hem
na ini doengroe-hoso; einen auf ber
©trage (in einem Slafiauf) e», meki
wan djaii rontoe (ob* romboto)
hem; jtc fcfttoffen fid^ ini^reStdbte
• ein, dem sloto dem srefi na ini dem
foto ; einen ©rief e., sloto (ob* potti)
da brifi na ini; einen in bie 3<t^t
f., teki hem na iifi ; — in'd ®ebet,
mem bre hem na begi.
dinf^lummern, faddm na slibi;
djonko djonko pikinso.
einf^miereu, (bcf^mufeen) doti;
morsoe; etU)* mit gett, robi (lob!)
hem nanga fatoe.
©infcbneiben, koti; in Stein, koti
na ini stoon.
(ginf(^nitt, koti koti.
©infd^ranlen, e., hol! hem naauw;
fic!^ e«, naauw nanga hem srefi.
6inf^reiben, skrifi na ini; jeman^
bed Stamen, teki skrifi hem nem;
teki hem nem opo; boekoe hem
nem.
©inf^uc^tern, e*, meki a kom
frede.
C^inf^utten, kanti na ini; potti
na ini.
(Sinfegnen, blesi; gi da blesi;
zegi h. ; wye h.
(Sinfef^n — @inßogen* 00
^tnfel^en, si; kom si; begreipe.
Sinfenben, (^er) sen! kom; (^in)
seni go.
(Sinfenfen, dipt; bad Senfblei, hiü
loto.
@infe^en, potti na faii; (Steine)
fassi; (Sdume) plani; c* (in'd ®e#
fdngnig) potti hem na boeje; potti
hem na doengroe-hoso ; e* jum
©ouoerneur, potti hem to gran-
man.
@infi^t, verstand ; ^aben, habi Ter-
stand; e. jnr @* bringen, potti hem
na hem Terst^nd.
einfic^tig, (Sinfi(|tdbon, ver-
ständiki h.
Sinfingen, ein Jtiub, do'ddi da
piklen.
6infinfen, soengoe.
Sinfpannen, bit $ferbe, span dem
hasi na wagi.
@infperren, e., sloto hem; potti
hem na doengroe-hoso.
@infprec^en, einem 9Kut(), g! hem
hatti; %xo\t, troostoe hem; bei je-
manb, loekoe hem ; (im SSorbetge^en)
soetoe hede na ini.
@inft, wäntron; wan del so; wan
dei.
@infietfen, potti na ini; soetoe na
ini ; bad S^u)erbt in bie S^eibe,
potti da houroe na ini hem boeba;
t>a^ ®elb in bie £af<^e, soetoe da
moni na ini zaka; e. (in'd ®efäng«
nig), potti hem na boeje (ob* na
doengroe-hoso)«
@inf}eigen, klim go na ini; go na
ini; in^d SSoot, go na Ini boto.^
@in^eUen, etn>., kabä nanga hem;
pell' bad ©efc^rei ein!, kabd nanga
da ba'barii; kaba to ban!; {t^ e«^
kom.
6injiimmen, in ben ®efang, singi
toe; in'd ®efprdc&, taki na ini;
potti mofo na ini; mit jemaub,
akorderi (ob* korderi) nanga hem.
Sinftogen, poesoe na ini; er ^at
bie X^r eingefiogen, a stootoe da
70 ßinfheuen — Siitt>er|lant)nt§.
doro kom na ini; Ui (labe mir eilten
JDotn e., win maka soetoe ml.
(Sinftteuen, (^inber, mit Üßuber)
poeiri.
(Sinftürjen, faddm; broko fsddm;
fadöm na fron.
din^v^tiltn, vosolanga; solanga;
vo wan piesi tem; (a§ ed einfhveUen
{te^en, meki a tan so langa.
^intaud^en, dipi na ini; aoetoe na
ini; soengoe na ini; er taufte fei«"
nen (Stab in ben ^ontg ein, a dipi
hem tikJ na ini da lioiu.
Gintauf(^en, kenki.
@int (geilen, piatie; in jtlaffen, pla-
tte lo io; potti na lo.
@intrd(^tia fein, de wan hatü ma*
Icandra; iioli fri nanga makandra.
(Eintrag tf)\xn, doe ogri; bad f)at
ibm (£* getl^an, daaani doe hem
ogri.
^nSTirtragen, (hinein) tjari go (ob.
kom) na ini; etw«, einträglich fein,
ed ifl e«, ed trägt etn>ad ein, a liabi
winsti (ob* winni) ; bad ^mt tragt
ni^t t>iti ein, da wroko no ha win-
sti; ettt)» (in ein Sudfe) e,, boekoe
dasani; potti {ob. skrifi) dasani na
ini boekoe.
eintreffen, (an einem Orte) doro;
im SBo^tfein, doro nanga boen^
(t>on SBeiffagungen) kom reti ; kom
so; ed ifl nicbt eingetroffen, a no
kom so; a misi.
Eintreten, kom; (ob. go) na ini;
bcr ©aft ifi in bie S^vci^t eingetre^
ten, da watra go na ini dem takki
kabi.
Eintritt, (Einfang, Eingang) mofo.
gintrotfnen, dre; Itom dre.
Eintropfen, dropoe na ini.
@intunlen, dipi na ini; soetoe na
ini; aoengoe na ini.
Ein&ben, exerceri; leri,
ßinoertetben, potti na ini.
ein\)erftdnbni6, — im 6. flehen,
(ein, (vkorderi nanga makandra;
liabi wan mofo makandra; }u ei^
öinwart« — Sinjig.
nem d. fommen, kom akorderi (ob.
korderi).
(Iinn)drtd, na inisei; ein», gef^en,
drai foeCoe na fiiisei.
Sinn>dffern,i>otCi nawaira; soen-
goe na ini watra.
(Iin»e^fe(n, kenki; fieined ®e(b,
broko moni.
(Sinmeidifen, (Srob k.) «afeo; (bie
SSdfc^e) potü na waira; aoengoe
na ini watra«
ßinwei^en, wye h.; eine Äir^c,
wye da kerki.
Sinioenben, piki; gi reden h.; er
batte mi einjuioenben, a gl foeloe
reden.
Sinmi^eln, domloe; donloe na
ini.
6inmi((igen, toTrede; gi paai; gi
perinisi.
(Sinmo^ner, eined Sanbed, dem soe-
ma TO da kondre; einer @tabt, dem
soema vo da foto.
@inn>nrite(n,fa8aiIo6toe;meki dipi
loetoe.
ein}d|f(en, — mit eingd^len, teli
na ini.
@in}Ctunen, heki rontoe; rontoe
nanga Irariki; omheini h.
ßingdunung, pen; omheiol h.
@iniei(^nen, teeken h.; aantee-
ken h.
Sinjeln, enkli; wdnwan; wanwan-
hede ; ein einjetned ^aar, wan enkli
wiwiri; ta§ bie 8eute einjeln tom^
men, meki dem soema iLom wän-
wan (ob. wänwan-hede).
ginjeln^eiten, (DetaiOr — i» ®-
(in^d S)etai() eingefien, taki fini fiui
YO dati; soekoe dasani fini.
@in}iel^en, v. a., halt kom na ini;
salia; bie ®eget, saka (ob« poeloe)
seili ; er ^at bie pfeife etwad ein«
Segogen, a saka pikinso; a saka
ei; y. n. doro na ini; go na ini — ;
bag ber Jtönig ber (S^ren einjie^e,
meki da koning vo glori go na int.
Sinnig, wan; enkii; kodo; wawän;
ein ctitgige^^aor^ wan enkli wiwiri;
fein cinjigeö Äinl), hem wan pik)en;
nnr ein &in}iger war ba, wan kodo
nomd ben de ; bad (Sinjtge n)ünf$e
i^ mir, da wan-sani mi hangri;
ein einjiged t!Ka(, wan enkli Iron;
wantron iiomo.
6injn)dngen, kwinsi na iiii.
6id, ysU ya h-
föifen, isri.
Eifern, isri; ein eifernet ©tab, wan
iari tiki; -lopf, isripatoe; -Äette,
isri ketting; ctn>ad (Siferned, wan
ifiri-sanl.
<EiteI, (nid^tig) »6%o; ehvad Sitfed,
wan-soso-aani; wan-sani; disidevo
soso; bann ifl euer &laubt eitel,
dan da bribi yo oenoe de wan so-
fio-sani toe ; nac^ eitler @()re tta6)*
ten, soekoe aoso bigi; (eingebilbet)
prodo.
gitelteit, (Sli^tiflfeit) aoso-sani;
soso-sani-fasi ; (Singebilbet^eit) pro-
do-fasi; bifi-fasi.
@ i t e r , soro- watra; mantiri ; eter li. ;
@iter-fio(f, da siri to da sweri;.
da knopoe (ob* da mami) to da
sweri; bet @iter{lo(f ift no(^ nic!bt
^eraud, da mam& no komoto jete.
($ i t e r n , poeloe mantiri (ob. eter h.) ;
gl manteri.
Siweig, da weti vo eksi.
(Jfel, Tiate; tegen; einen ßfel an
(ob* ))or) etmad b^ben, habi wan
Tiate (ob» tegen) vo dasani.
efel^aft, — et». ßfel()afted, wan
Tiste-sanl.
Sfeln, {t($ t)or, habi wan Tiste (ob*
tegen) vo — .
@(eub, 8., jamer; pina; jamer-faai;
jamer-Iiebi; pina-üebi; mofina-fasi.
(SUnb, adj., mofina;poti; i(j^e(enber
Tttn\d)\, ke, mi mofinal; (frdnflid^),
aiki siki; raalengri; i(^ bin gan}
e(enb, ala mi skin broko.
aitphant, az4u.
ßlepbantiafi«, (aeringerer ®rab,
SRofenfuge; (S(e)>^aHt€n'gü6e), roos-
.«affnbeitt — CwpJrcr. 71
foetue; b]gifo«toe;~((^bcte¥®ra^,
93oafle), boaai-siki; takroe siki.
dlfenbein, asiu-booa; asku-tifl;
iv6roe h.
ttfenbeincrn, — ein e.$a(afl,wan
azäu-boon-pal^ia; e« ^Cii)tn, Ito-
roe-aanL
@((boaen, (SHenbogen^ baka-
han-aKroefoe.
eile, (SRaa§) jaH; (Snfhument)
jari*tiki; gib mir brittebalb Gflen,
gi mi toe jari nanga hafoe ; reiche
mir bie 6lle, gl mi da jari-tiki; bie
biblifc^ Hut ifl mit foetoe (ob.
voet b.), gtt§ — gegeben,
eitern, papa (ob. tata) nanga mama,
empfangen, kisi ; ontT^nga; Taiiga;
(Selb, kisi moni; ontTanga moni;
feiii Urtbeil, kisi hem Tonia; »enu
bie Sufi empfangen M, — te da
luste (lostoe) Tanga kabä; jemanb
(einei;^ ÜBefu^enben) empfangen, ont-
Tanga hem.
empfangf(^ein, kwitansi.
empfeblen, e., pottl wan mofo gl
hem; e. ju (far) etn)ad, rekoman*
diri hem to — ; ft^ (beim SBegi«
geben), taki adjoai, .
empfebluna, — mai^e bem ^errn
meine e., taki Masra odi gl ml.
empfinben, M; greube, fill pre;
njam pjisiri; ®cbmer|, fill pyn;
3unetgung für jemanb, fill (ob.
habi) wan zwaka to hem; SKitleib
mit ob. für, — habi aarl-hatti to;
kisi wan aari to; habi m&delyden
nanga; etu>ad Übel empfinben, teki
dati TO ogri.
empfinbli*, -rerifle., {^on SCrt)
a no kan Terdrage foeloe ; a mandi
hesi; (er ift'd nun) a mandi.
emp/inbung, fili.
empor, na tapo; na täposei; feine
Slugcn empor l;eben, hopo hem hat
na tapo.
empören, ftdb, mekl dproer#e.
e mp r e r , <$proeroe*man ; dproeroe-
aoema.
72 Qampixm^ — SntMeten*
(Em))Srun0, öproeroe; ed ix^ e*
(S» aud, iran öproeroe hopo.
(Snbe, kabä; kroböi a.; «{led ^at
ein ßnbe, ala-sani habl hero kabä;
bad 6« bet ®ef(^i<^te^ da kabä to
da tori; bad 6. bcr SBeU, da kabä
TO grontapo; da kroböi dei Tokon-
dre; bid caC^ (&*, tee na kabä; bie
€nben be( @cbe, dem hoekoe to
grontapo; (ßiel) marki; bad 6.
cured ®(aubend, da mark! to da
bribi to oenoe; feiti S* erteilen,
kisi hem marki; bad (S«bcd®todd,
da tiki mofo; gu (S. feilt, kabä;
einer ®at^e ein @. ma^en, kabä
dasatii.
(Snbi^en, kabä.
i&ntUd), bäkatem; ten laatat&h.;
bid enblidS^, tee bakatem — •
CInblod, sondro kabä.
6nbf*aft, — feine 6. eneic^en,
kom kabä; kisi hem marki.
C^na, smala; piklii; naaiiw; ber enge
SBeg, da smala pasi; bie enge Pforte,
da pildn doro ; bad {>aud n>urbe mir
)U eng, da hoso ben kom toemoesi
naauw gi mi ; ber Sid ifl ju eng,
da djakti naauw toemoesi; eng
auf ber Srufi, benauwtoe (ob. naauw)
na borsoe.
(Sngbrufiigfeit, benauwtoe na bor-
soe; benauwtoe.
6ngel, engel.
(£ng(anb, üiglisi-kondre.
6ng(dnber, inglisiman; fnglisi
Masra; @ng(dnberin, fnglisi Missi.
Cnglif^, fnglfsi.
@nte(, @nfelin, pikien-pikien;
piklen to pikien.
(Sntdugern, ftcb, poeloe; er ent^
du§erte jtcb feiner ®ott^eit, a poe-
loe hem Gado-fasi.
€ntbebren, misi ; mankeri ; tan son-
' dro; ic^ fann ibn ni^t entbe()ren,
mi no kan misi (ob. mankeri) hem ;
mi no kan tan ondro hem.
(Entbieten, e., kali hem; seni kali
hem ; meki a kom ; er \)at mi^ }U
Siitbiiiben — Entgegen*
fldS^ entboten^ a acid kaH mi kom
na hem.
(Sntbtnbe.n, — einen ^on feiner
$ßi4^t, poeloe hem na da Ter-
pligti; — entbunben werben (gebd^
ren), meki; jle i{i üon einem Sobn«
(ein entbunben, a meki wan maa-
piklen.
S n t b ( Ö 6 e n , blootoe ; fein ® (bn)erbt,
blootoe hem houroe; {1$ e», blootoe
hem skin.
Entbrennen, kombron; teki faja;
fein ^er} entbrannte, hem hatti kom
bron; fein ^oxn wirb entbrennen,
da hatti-bron to hem sa teki faja.
(Sntbecfen, finni; onderßnni; einem
etu)«, bekenti dasani gi hem; einem
fein ^erj, poeloe hem hatti gi hem.
Snte, (bie beutf^e) kwakwa; (bie
bier gewöbnKcbere, turtif($e) doksi ;
(bie groge, wi(be) boesi- doksi;
(Äried^ente) skroeriki.
6nteri(br man-doksi.
©ntfabren, — ed entfiibr ibm ein
SBort, wan woortoe komoto nahem
mofo — .
SntfaUen, fad6m; ber 9Rntb if} mir
entfallen, mi hatti faddm (ob. go-
wei) ; mi laai hatti ; ed entfiel mei^
ner <^anb, mi lasi hem na mi ha-
noe; a komoto na mi han.
©ntfernen, et»., tjari hem gowei;
^xd), gowei ; er bat ficb bereitd ent^
fernt, a gowei kabä; fi^ (^eimlicb
e., doekr6e, doekr6en.
(Snt fernt, adj., farawei; fara; e.
eutfernted 2anD, wan farawei kon-
dre; ed ijl entfernt, a farawei; a
fara.
@ntfeffe(n, e«, loesoe hem na boeje ;
poeloe hem na boeje; loesoe dem
ketting to hem.
@ntf(ieben, ronwei; teki ron go-
wei; go kibri; ron go kibri; teki
ron go kibri.
Entführen, tjari gowei ; foefoeroe.
(Entgegen, tegen; entgcgen-ei^
(en, einem, ron go miti hem;
-%tfttn, c;o miti hem ; -lammen,
kom miti hem; er fam mir ()alb'
mgd entgegen, a kom mid mi ha-
foe-pasi; -fe^en^ loekoe; wakti;
verwakti; «fein, tegen; hopo te-
gen; ta^napoe legen; -treten, ta-
napoe tegen hem; (mit SBorten)
feai hem; -xoilttn, wroko hem
legen.
Sntgeftnen, piki; piki baka.
entfle^en, komoto gowel;koraolo;
iasi; er entfling i()cen {)dn^eu, a
koriioto na dem han.
entgelten, — e^ einen e. taffen,
meki a pai vo dati; ed andern e.
taffen, meki trawan pai to hem.
(Snt^>a(ten, (in fi* faffen) haW;
bad ^nä^ enti&U )>ie(e Tupfer, da
boekoe habi foeloe priufje; (jtc^
erwe^rtn), i^ fonnte mi(^ bed So^
d)end md)t txitf^alUn, mi ben moeae
lafoe; mi no ben kan help!, da
lafoe mi beri moeae lafoe.
Snt^aupten, e«, koli hem ncki;
koli hem hede.
(Entheben, e* einer ^fiiä^t, poeloe
hem na da verpligti.
®ntbü((en, etn>*, poeloe disani na
krin; meki a kom na krin.
(Sntfleiben^e^ fi*, poeloe hem klosi.
6ntf ommen, komoto; komopo go-^
wei; ronwei gowei; ni^t einer ent^
(am, no wan ronwei gowei; fie
liegen nic^t einen eiujigen ®o(t)aten
entfommeit, dem no meki wan enkli
soldati ronwei go na hoso.
Cntfraften, C, awaka hem; meki
a kom xwake; poeloe hem tranga;
er ijl entfrdftet, a kom awaka, —
ganj — f a kom awaka reli reti.
(Saltan g, na aei to; bem Ufer ent^
tana ge(^en, waka na sjoro-sei ; ber
Jtii^e — f waki na a&e-kanti-^ei.
(Sntlaffen, t., seni hero gowei;
. bedank] hem,
(Snttaufen, ronwei; teki ron go-
wei. .
(SnKegen, farawei; fara«
SaH^nen — Qntfinfen. 73
C^ntU^nen, lent; borg#e h.
(£nt(eiben, Tt^feibf}, kili hem areli.
(Sntmut^igen^e., mekialaaihatii;
meki hem hatii gowei ; broko hem
halli.
(Entreißen, poeloe; leki poeloe;
hali poeloe.
(Enlri^^ten, — abgaben, pai lantl-
moni (ob. hedemoni ob. konlribmd).
entrinnen, ron komolo; komoto.
(Entrufien, e., meki hemhalU kom
bron; er n>arb entrußet, hem hatti
kom bron.
Sntruflung, hatti-bron; faja-hatli.
(Entfagen, bedanki; no «rani raoro.
(Intf4>abigea,e«, pal hem daaani
baka.
(En tf (Reiben, koli; koli da kroe-
loe; hit ibn unb micb bie®a(^e e.,
meki ml nanga hem koli da kroe-»
loe; e. $ro}cg, koti da proems;
ft(^ fur etn^. e., Terklesl dasani;
morgen xciti {t^'d e., lamara a ga
sori.
(Entf(^(afen, go alibi.
(Entf^liegen, ft4, pramiai na inl
hem halli; besluili.
(SntfdS^Iummern, fadöm na alibi.
(gntf(!^lupfen, — bie ©efegenbeit
iji mir entfc^blupft, mi miai (ob. lasi)
da okasi; edt^ mir e«, a komolo
na mi han ; ml misi hem.
6ntf^u(bigen, exkuseri, h.; ^ä),
krin hem arefi ; fie fudbten jlc^ gu e.,
dem ben aoekoe to krin dem srefi.
(Intfe^en, e* t)om 9mte, poeloe
hem na wroko; bedanki hem; jtc^
e«, kom skreki; skreki to Iroe; i(|
entfette m\^, ml akrekl ao lee mi
bede gro.
(Sntfe^en, a., liebi nanga deden
skreki; S. fa§te micb, ilebi-nanga
dede-skreki kisi ml.
entfe^li(^, lakroepasa; (febrgrog)
blgi pasa ; e. entfe^tic^er SRcgen, wa-
mama-ar^en.
Sntftegeln, broko zegel.
(EntfinreU; faddm; ber SKutfi ent«
10
74 dntflnnen — <liit!»etf<n«
faitf i^, h^em hattf ttMm (ob. go- |
wei); a lasi haltl.
Sntftnnen, ^6f, membre; nemre;
i^ tann mi(6 beffen triebt entjinnen,
mi no kan meiiibre dasani moro.
Sntfpred^en, akorderi (ob* korderi)
nanga; ed entf)>rt(^t meinen 6mar«
tungen nt(^t, a no akordeit nanga
da hoop, dial mi ben habi; a no
de ao, leki mi ben verwakti (ob.
hoopoe).
Sntfpriegen, sprtiitf komopo.
(Sntfp ringen, (enttomnten) djompo
komopo; ronwei; td^ aOetn bin bem
Seuet enffptungen, mi wawän ben
djompo komopo na ini da faja;
(feinen Urfptuua nebmen) hopo;
komopo na; baper entfpringen bSfe
®ebanfen, dati meki ogri membre
hopo ; bet g(u§ entfptingt im 99uf^«
lanbe, da riba komopo tee na boe-
si-kondre; da hede vo da riba de
na . boesi-kondre.
Sntfleb^n, hopo; kom hopo; aeti;
bigin ; e^ entßanb ein Streit unter
tbnen, wan trobi kom hopo na dem
mindri.
gntfiebung, bigin; fett feiner g.,
ainsi na hem bigin.
@ntfte((en, pori; meki a kom ta-
kroe; (t)erbreben) drai.
Cntfünbiffen, e., poeloe hem lon-
doe ; krin hem«
enttt>a^fen, einer Sac^e, kom bigi
toemoeüi vo — .
Entwaffnen, e., poeloe hem feti-
aani (ob. wapen h.).
6nttt>eber — ober, efi; ofoe; ent*
ireber bad fc()war)e ober bad meige,
da blaka-wan efi (ob. ofoe) da we-
ti-wan.
entweichen, komoto na; ronwei.
entweiben, — ben Jempel, meki
da tempie kom gem&en h.; pori
da temple«
Gntwenben^ foefoeroe , foefoer ;
poeloe. .
Sntwerfew, marki; teeken. (
(Sntioifiten ^ Wtautn.
(Bntn)if((en,ronkonotoMi;roAwef.
@ntn>&bnen, e., ^n etw., poeioe
hen na da gewenti; (e. jtinb) poe-
ioe hem na bobi.
SntWUrselR, poeioe nanga loetoe;
loetoe.
6nt}ie^en, einem ttto., poeioe datI
na hem ; jld^ ber Arbeit, poeioe hem
srefi na da wroko; ficb jemanbed
Umgang, no hell gemeenakap nanga
hem moro.
(Snt)A(fen, e., meki hem hatti
djompo.
(Sntiunben, letti; fid^, teki faja;
ed ifl entjfinbet, a faja.
Snt}» ei, na toe; e. berflen^ reiben,
barste na toe; pliti na toe.
Sntpeien^ flcb, kisi trobi nanga
makandra; kom na trobi.
Spilepfie, fal-aiki; adoeb4
(Spiftei, bHfi; epistel h.
(Er, a; hem; er fetb^, hem arefi; er
ifi'd, da hem; er i^*d ni^t, a no
hem; er xoifL ni(bt fommen, a no
wani kom; er fagt, er loode nicbt
fommen, a taU, hem no wani kom.
6r achten, fur, loekoe vo; loekoe
leki; icb erad^te ed ffir meine $fli$t,
mi loekoe dati leki (ob. vo) ml
pHgti.
erarbeiten, wroko; bad f^cAt i^
mit meinen eigenen ^anben erarbei^
tet, mi arefi hanoe ben wroko dati;
mi wroko dati vo mi arefi.
erbarmen, R., «ari-ha ttl ; sari-hatti-
faai; e. baben mit, habiaari-liatti vo.
erbarmen, v.^ ^ti^eined, sari liem;
aari vo hem; erbarme bicb mein!,
aari mÜ; Mari vo mi!
erbdrmUcb/ adj. ml«erable h. ;
adv. na wan jamer-faai; na wan
poti mofina-faai; ein e. «C)aud, wan
miserable hoao; wan hoso, diai no
habi waartl.
erbauen, bouw; hopo; ibr feib er«
bauet auf l^em ®runbe ber %poflef,
dem bouw oenoe na tapo da atoon-
foetoe vo dem Apostel ; tim ®toht,
hope wan fole; ein ^atif ^ bflfo
(ob« meki) wfln hoso.
(Erbe, ber, ^rfgenaam h.; ba^^ 6r-
feni« h, @rb-(09, (o^ne Srbnt)
. soodro piUen; tondro drffenaam;
(o^neScbe) sondro ^rfenis; -))riaj^
gran-^rint; «t^til, poroie; porsie
va da {rfentt.
(Sr beben, kom seki; tek'«eki; bie
Scbe erbebte, da gron kom seki.
(Srben, (®fiter) kisi wan porftie;
kom ^rfgenaam; de ^rfgenaam;
(e, Äranfbeit) erf; trekl; ge bat bie
Aranfbeit wn ibm SKutter geerbt,
a treki (ob. a erf) da siki to hem
nyaynk.
Gtbieten, {l(^, )u — preaenleri hem
. »refi vo — ♦
Srbitten, (nm etmad bitten) beg!;
hegi vanaani; (bnti^b Sitten ttlcm*
|en) kisi Banga begi.
Erbittern, e«, gi hem halti-bron;
meki hem katti kom bron; erbittert
fein auf e«, hol! hem na hatti (ob*
na bele); erbittert xctxhtn auf e.,
klai «an hatti^bron na hem lapo ;
hem hattl kom bron na hem tapo;
kom krasi na hem tape,
Erbitterung, faja-hätübron; hitti-
bron,
(Srblaffen, (b(ei$ u^erben) kom
bleeki; (gerben) lapo bro; dede.
€rb(i^, ~ bie Arant^eit ifl e., da
■iki de erf ; da dki de wan ^fenis.
(Srbtiden, komai; atö er i^n er^
hliäU, di a kom si bem,
(Srblinben, kom blmi.
<Srbre(f^en, broko opo; broko^ er
bat meine Aifte erbrochen, a broko
ml kisi; ß$ e«, pio; of er, ofroe,
&xb[^aU, erfenia ; porsie,
Srbfe, peeai, peesje^
<S r b a t) f e t , (AartoffeQ patate*
(Srbbeben, @rberf4>utternng,
gron^sekif aard-befi. ^
iErbboben, gron; grontapo^
(Srt b e, (ffieU) groiitai|o ; (Stoben) gron ;
i|oti; @rb^ unb{)imme(, grontapo
trbenfen — Gifobren* 73
nanga hemel ; auf Srben, u gron-
tapo; auf ber@rbe, na gron; in ber
6«, na ini gron; unter bie (ob* ber)
(S., na ondro gron ; fe^e ed auf bie (S.,
pottl hem na gron; e* Srbfiumpen,
(SrbenKoö, wan pieai doti (oa^ andb
ein @tu(f (|en Sanb fftiit) ; mit (Srbe,
boen doti; fcbmane, blaka doti;;
rotbe, redi doü; drbe effen^ njam
doti.
C^rbenlen,ji(]b ettoa9, pralaeri waa
lei-tori ; lei wansani.
i^ten, ettt)*, taid ananal-tori;
prakseri wan tori.
Grbi^tung, wan soao-tori; anansf-
tori; lei-tori.
Srbnu§, pinda.
@ r b r e i (b , (SBelt), kondre ; grontapo ;
fie merben bai^ @* befi^en , dem aa
de Maara vo kondre; (@rbe) doti;
gutes @*, boen doti.
ßrbreiflen, fl(b, habt da hatti vo;
no Bjem to.
@rbroffetn, e«, atropoe hem.
6rbrä(fen, masi; (bUb(*)moro; bie
Slrbeit erbrütft mi^, da wroko moro
mi ; da wroko go kili mi ; ed erbrütft
mi(^, a moro mi; a maai mi; a
kwinai mi,
C^rbulben, tjäri nanga pasienai;
teki nanga padenai; Terdrage.
Sreifern, ^% kom waram; kom
faja; kom faja faja; kom driftiki,
Sreignen^ {td^, kom pasä; paaä.
Sreigni^, wan tori, dial pasä; wan
tori,
breiten, e«, kiai hem; winni hem.
Ererben, kisi to ^rfenia h.; erf h.
förfabren, adj. — fein in ett»., aabi
TO ; er ifl barin erfabren, ü sabi da
wroko; im Steuern, a aabi to tin
bote,
(Erfabren, v., onderfinni; iäf j^^abe
ei^ fo erfabren, mi onderfinni ao; n^er
ed nidbt erfabren, lann nidS)t urt^ei^
Un, te joe no Uebi na wan hoso,
joe no sabi, pee a delekki; (etmad
Steuer ^iren), kom aabi; kom jeri;
10* •
7% @ffa^rttnfi — (SxfUkn.
kiti njoesoe; att er boA erfn^, A
a kfsi njoetoe vo datl.
(Srfa^runa, anderfinnf, onderfindi;
i(i babe @v °>^ ^^bi onderfinni;
@ebu(b bringt &., pasietiti meki wi
fchi onderfinni; Srfübrnn^ ift ber
be^e Sebrmeißer ; bie S. mrb'« (eb«
ren, to lang« joe no kweri boedoe,
f päandri no faddm.
erf a ff en, kisi; fassi; teki.
erfinben, finnt uiti; finof ultf vo
mekf.
(Srfleben, bcgl; (bur^ gteben er^
tangeu), kisi nanga begt.
dxiol^tn, komopo na; kom to;
ivad wirb baraud erfolgen?^ tan ta
komopo na dati? tan ta kom to
dati?
@rfDrber(i(!b/ Ttnoodoe«
@rforbern, haksi; bad erforbert
Ueberfeaung, datf hakai prakteri;
— Ttim, <laii h^« moeiti; —
t>ie(e Arbeit, dati sa gi wan blgl
wroko*
Crf 0tf4en, ondertoekoe dorodoro;
kaksi fini fini; soekoe doro; loe-
koe doro; doro; ^crr, bu erforf$e^
mx^, Masra, joe ondertoelLoe mi
doro doro; ber ®t\ft erforf^et aUe
X)tnge, da Jeje de loekoe iktänl
doro.
grfreuert, t., gi hem plitiri; meki
a pHsiri; meki a TrAlikf ; ficb, pU*
riri; njam pre; biyti; Trftliki«
€rf retttid), pHsiri—; Tr6liki; twili;
been; e« erfreuliche 9la^ri(^t, wan
f lisfri-itjoesoe; wan been (ob* twiti
ob* vr61iki) njoesoe; e. e* Sad^e,
wan plisiri-tori ; eta). (Sr^eutt^ed,
wan plisiri-sani.
grfflUen, doe; feine W^ä^^^ ^®e
hem pllgti; bad@efe^, doe da wet;
— holi; fein 83erfj>wd)en e., hoH
hem pramlsi ; (in (StffiSitng geben
laffen) meki a kom reti; er erfuHete
bad SSSort bed ^fr^f beten, a meki
da woord vo da proföt kom reti ;
(Dolj^ma^en) doro; foeloe; erfuQet
Ergeben — (^IfUftti.
bad 9Raa% enrer SSter, doro da
marki vo dem talk vo oenoe; ed
erfftflete bad ganje ^ud, a foeloe
da heeli host; erf&flt merben (in
<$rfSUuiig geben) kom reti; kom «o;
(angefiiBt n^erben) kom foeloe mmgm
(erffidt fein mit) de foeloe nan^.
rgeben, adj. (getreu) geiroaw;
▼ertronw.
Srgeben, ▼., fl<!b^ an, gt hem nreil
abra na; libi hem «refi abra na.
(Srgldn}en,blinkri.
Srgf^^en, e«, gihemplisirf; li^an,
habt hem plisiri nanga; pli»iri Tfü.
(Srgreifeu, kisi; fasgi; teU; etn>en
auf frif(ber Xb^t, kisi hem han* na
ban; bie ^lui^t t., teki ron go ki*
bri; bad ^afenpanier, bai dia-foe-
toe.
(Ergrimmen, — er ergrimntete, hem
hatti kom bron ; a hJtf wan haUi-
bron; hem hatti kom koekoe.
(Ergaben, (bocb) hei; (gn^gartig)
grani; ed {lebt t aud, a son grani.
@ r b a ( t e n , (empfangen) kisi ; e. Srief,
kisi wan briii;(ben)abren)holi; holi
kibri; bad eebette«, hoHUebi^ beim
geben, hol! na liebi; erbatte {ie im
®{auben, holi dem na ini bribi.
(Srbangen, hanga; {id^, hanga hem
trefi.
Srbaf^en, kiti; fassi.
@rbeben, hope; seti; e* ®ef(brei,
hope (ob« teti> wan ba'bari; fldb e.,
hope; ber SSJtnb erbi^b jl^, wind
hopo; ({i<b grpg macben) meki hem
treft bigi; itd^ über anbere, meki
hem trefi bigi na trawan tape.
ftrbfbtiib, — etn>. erbebticbed, wan
bigi-tani; ed tft etn>« @., a no de
wan sdto-sani ; da wM bigitani.
(Srbeitern^ {t(b, pHsiri baka; kom
vrdliki baka; hem hatti kom kon-
roe baka.
Srbi^m, ficb, kom waram toemoe-
ti; kom faja.
^rb^b^n, hopo;potttirei; hel; wie
SWofed eine ®(b{ange er(^5bet ^tt,—
€yfff>ren — drtlet,
«90 feki Moset beif bopo wm tne-^
ki; ipet fl^ felbfl etfiS^et, bar fbS
emiebrigt merben, dlsoem« hopi^ hem
srefiv <iciit «a taka hem; bu mn§t
ten äBeg et^^^en, joe moe faei d«
(£t^oUn> ^^^kom helfe; komboen
bak«; kom Iranga baka; fi$9lat|^d
bet jenmnb, h^ksi hem wan rai;
«oekee (ob* teki) wan rai na* hem.
(^xl^ittn, harki; jeri; et^^te UMl
harU wi!
i&unnttrt, e* an eto«, membre (ob*
memire) hem daaani (ob* na dasa-
aani) ; et »irb eud^ e* afle« be§; ^-
« aa membre oen alasani, dial — ;
* ji(^ e^ membre; kom membre; n)ir
erinnern und beffen no(|[, daaani de
na wl gedagti jete; einen t,, (et#
ma(^nen) wlarskouwe; germane hon;
etnftUd^, hall hem jesf .
©Tinnerunfl, (m elm*) gedigtenia
h.; membre, memre; (gcma^^ung)
vermane; waarakouwe; e. ttetne,
wan pikin vermane.
f&xtalttn, komkonroe; (btfb{.)kom
llaiiw; bie £te(e n^b tdaUtn, da
lobbi aa kom fiaow.
@rfdlten, ^6), kiai konroe; leki
kouroe; kia! verkoirtoe, x6i i^bt m6l
txtalUt, kouroe kisi mi.
@ rf d 1 1 u n g ^ kouroe ; verkontoe.
ßrtdmpfen, kisi nanga fell.
(£r lauf en, bal; teener, bai dirt.
^tfennen, kom aabi; aabi; ®ott,
aabi Gado; an ben gvft^ten erfennt
man ben fSmm, na da ?roektoe joe
kan sabi da boom ; (nfOtfittidt^) kom
aabi; aabi; a no aabi oeman (ob*
man) jete.
€rfennt{t^ fein, »abl hoe«; bet
SRam ifl nväft e*, da aoema noaab!
been,
@ttenntni§,aabi;aabi-oo;@. {onnnt
bintetbtein (ob* jn fpfit), aabi-ao
kom na baka; iaabi-so, da baka-
piklen.
(Stfet, balkon h.
9tf(4ren, poeloe kiin; poeloeti«
krin; poeloe more krhi; potii n«
krin; krin, kfini; tu mn%t mix bie
®d<!^e erHdten, joe moe poeh>e dii
tori krin gi mi; joe moe krhi da
tori gi mi ; joe moe potti da tori
na krin gi ml.
(Stttanten, kom aiki; fsdöm na
rikf ; hMm na hi! siki;
Stfu^nen, {1$, teU hatti vo ~.
Sttnnbigen, hakai; aeni hakai.
(Stlauflen, kid; fein We(|^t, kiai hem
reit.
<St(a§, ein obtigfeittu^^et, i^.«..-*
SrUffen, einem bie ^vAi, UM da
Iaiman gi hem to preaenti ; no aoe^
oe da paiman mora; einen X^eit
bet <3(^n(b, poeloe liafoe vo da j^
man; einem bie ®finben, gi hem par*
dAn TO hem sondoe; e* Selannt^
ma^ung, fom plakati; meki be-
kenti.
Urlauben, gipoai; gipemii8l;pcr-
roitM.
dttanbni^, permial; paai$ oebetf,
gi pasi; gi permiai; mein SKei^et
0tbt mit feine (L audjnge^en, mi
baai no gi mi paai vo go na doro;
td^ b^ht teine €*, mi no ha paai;
mil 3^(1^ ptigen <£*, nanga Maira
permisi; efi Maara plieai*
Srldutetn, etto*, poeloe daaani mo^
ro krhi; takt moro fini to daaani*
Stieben, etto«, Hebi to ai daaani;
id) n)etbe bad ni(^ ntefft etieben, mf
no aa liebl to si dati moro^
(Stiegen, (ein S^^iet ic.) kill; aoe-
i^e; (abgaben) pal.
(Sttei^tetn, ligtih.; fie etteid^et^
ten bad ®dl)»iff , dem meki da aipi
kom moro ligti h.; (bejfet:) dem
poeloe hafoe ro da lai. ^
Stieiben, pina; verdrage; j^ttAxU
ten )>ieted, dem tjarifo^loe heU.
€tfetnett, lerl.
Briefen, v.> verkfeai; pild.
(Stleud^tett, e., etm*^ meki a kom
krin; lelti gi hem$ fie etfett(^ten.bie
IS Sittege« — ^md^teii*
QhtgCtt, dem mcki toeuM hal k^ni
krln; bann mxi bi$ (IMfitt^ cr^
' leuchten , dan Kriaitu sa lelti g i joe.
Srltegen, last; (bet Setfu^uii^),
naki foeiiie, fadöm.
dtliSöttn, kom dede; ba« getter ifi
er(ef(^en, da faja koiD dede ; da faja
. dede kaba.
(ttii[tn, Terloesoe; leeaoe ; peeloe
jia; bevry to h.^ ecldfe tttl^ Doti bem
95feil, poeloe (ob* loesoe) wi na
' da ogri<-w|in; Terloesoe poeloe;
&(^riflud ^at intd )>om g(tt4^ be«
@efe^d tAi^, Krittus verloesoe
poeloe wi naini dafloekoe vo da wet.
Sf lifer, verloeaoeHnan,
JEt(5fung, verloeaoe; benn eure ®.
nalft, bikasi dan da verioesoe ▼•
oenoe de kJMbei.
drmcidl^tigen, t., magti hem, to;
gi hem magti vo — • .
G rm d M e n, u, vermane hem ; ernß«
(i$, verinane hem tranga; waar*
akottwe hem ; hal! hem jesi.
fttma^umtg, Germane; waarakou we,
(Srmangein, mankeri; t^^ merbe
tti(^t e. gtt fommen, mi no aa man-
keri TO kom.
ftrmannen, fi^, teki hatti baka;
kisi tranga baka.
Srmd^igen, (ben $reid) miodre;
aaka.
(Ermatten, kom wert; kom awaka;
kom fliuiw.
4trmorben, kill.
(Srmuben, T.a., e*, werihem; meki
a kom werl; t. n. kom weri.
(Ermuntern, e., sporehem; giheni
hatti; meki a teÜ hatti.
drmntftigen, e», gi hem hatti; ba«
ermut(^igte it)n, gu — daij gi hem
hatti, vo ^ ; iDteber, hopo hem hatti
baka,
(ttnäf^Xtn, e., gihem njanjäm; be-
sorgoe njanjäm gi hem; loekoe
hem; loi^e vo hem; manteneri
hem; {1$ mit (ob» bur^^) ettOt u,
paai hem liebi nanga' — ,
(Ernennen — (Srr<^n.
(Ernennen, e» }tt,i»otti hem na (ob.
to) ; }um ^onoernenr, potti hern na
granman.
Erneuern, t« a.^ meU njoenjoe;
meki a kom njoenjoe ; jld^ e. (9on
SKenfc^en) teki wan njoenjoe faal;
emenett werben, fixft e., kom njoe*
njoe.
(Erniebriaen, aaka; er »irb eritie'
briflt merben, dem sa aaka hen;
fl$ felber, aaka hem arefi.
(Srnfl, adj. tranga; er fie^t mt^ e.
an, a de loekoe mi tranga; bufief^ft
fo ernf} au«, joe meU ao wan doen*
groe feal.
@rnft, a., troe-troe-faai ; tranga; S
jcigen, aori tranga. •
Srnftbaft, tranga; troe-troe.
(Ernfl(i(^, tranga; reti reti; troe-
Iroe; nanga mi heli hatti«
(Ernte, — bie (Ernte i^ grog, da
wroko de foeloe. lErnte-gett, da
tem TO koti.
Ernten, (f4^netben) koti; ber eine
))flanit unb ber anbere erntet, Ira-
wan de plani en trawan de koti.
(Erobern, winni; kom Hiaara to;
teki abra; er eroberte bie ®tabt, a
winni da fbto.
(Erj^ffnen, hopo; einem et»* (i^m
fagen, taki gi hem.
(EriJrtern, etw», taki fini to dati;
taki moro fini to dati.
@rpi(^t, auf, gridi to.
(Srpref fen, teki nanga dwingi; taki
na« dwingi-faai.
(Erproben, — i$ Me e« erprobt,
mi proberi hem, a boon.
Srqucdfen, e., meki hem hattikon-
roe (ob» kom kouroe); trooatoe
hem; t^ erqnidt bad ^erg, a meki
wi hatti kom kouroe ; i^ mid eucb
erquiden, mi aa meki oen hatti kou-
foe; er er(|ui<fet meine ®ee(e, a
trooatae mi zieU«
Srquidun^, wan awiti kouroe.
Srratf^en, rai; einäiät^fef, ral (ob.
poeloe) da rai-toif.
(St reg ett,' top«; gl; mekt^ td em^t
mil @4uier}eii, a gf mi pyn* giie«
ber, a gi m! koorsoe; e« Slttfttt^t
erre^n, meki oproeroe.
@ r r e i d) e n , kisi ; doro ; fein ^iti, klsi
(0b. doro) hem markl.
@rtetten, verioesoe poeloe; ver^
loesoe; poelee; eremttetc i^tl aud
bet ^anh von @au(, a poeloe hem
na han ?e Saul; tik, mid^ gil et«
retten, meki hesi to verloesoe mi.
Srtettet, veHoesoEe-man; h^lpi-
man.
(Strickten, hopo.
Erringen, winni; kiai; feti kiVi; er
f^at e^ errungen , a Ceti -kiai da-
f^atii.
Srfaufen, dedenawaira; vemii-
pih.
Grfaufeit^ meki a dede na watra;
meki a verziiipi h« ; bie ^lutben er«
fduften mic^^ da fioedoe roii pasa
mi abra.
erfdjaffen, meki; — ber Slffe^ er«
feboffen i^at, diai meki ala-9ani.
(Irfcl)affun8, — feit H. ber äBelt,
siiisi Gado lien meki kondre.
(Srf(|a((en, bari; panja; ia^ @e«
ru(^t erf4)oII in aQe Sanbe, da tori
bari (ob* panja) na ata kondre.
Srftbetnen, aori hemarefi; komna
krin; (te crf(i)ienen t)ie(en, dem aori
dem arefi gi nofosoema; ererfc^en
t)or ®eri^t, a kam na fesi vo kroe*
toe; er erfd)cint mir aW ein finder
9Rann, hem de na mi liai, leki wan
koai*maii; ed erf^eint mir, aid ob,
a tan na ml, leki.
(grfd^einung, — er ^atte eine 6.,
a si ^an8ani; (®ef))enPer-erf(^^ei#
nung) apoek h.; fesi; er b^tte eine
6., a si wan apoek (ob» fesi),
@rf(^ie§en, e*, aoetoe hem; soetoe
en kili hem; soetoe kiii hem; aoe-
toe hem kiii; aoetoe liem tee a
dede.
(ErfdS^iagen, e«, naki liem tee a de-
de; kili hem.
CMi^# ^ (f rßaim&($. 9»
Htfe^ipfi, ^ idf ixn ganj e., »I
. kom wert ao tee «^. .
(Srfi^re (ten, ^. a., c, meki a. kom
akreki ; akreki hem ; bu J^aft nti^
erf^re(ft, joe akreki mi; ▼. n, kom
akreki 7 frede; aU iä) ib« fab,.er«
f^racC i^, di mi aihem, mi akreki;
iä) bin erfdirotfen, mi kom akreki;
mi hatti gowei; ml bele troebroe.
Hx^dfxedlidt, akreki; — etwa^er^
fcbretf (i(bed , wan skreki-sani; ein
erf^recf (id)cd Ungen)itter,w8n akreki^
dnweri.
6 r f (^ r cf e n, (f. erfd^rerfen) skreki ^;
ein e« ^erj), wan akreki-hatti, .
<Srf(!buttern, v. a. aeki; v. n« kom
aeki; seki; oek'aeki; befi.
e r f d) fi 1 1 e r u n g> befi ; grberf^utte^
rung, gron-seki; aard-befi.
(Erfahrneren, etm«, meki a kom more
hebi.
drfeben, ai; }Ubor, si nafesi; bar^
und erfeben wir, nanga dati wi kan
si; ftcb etn>ai, loekoe; yerkiesi.
Srfebnen, etm.^ dehangri to; Ter-
laOge dati.
@rfe^en, einem etw«, pai hem da^
sani bala; einen, kom na hem
plesiv
(Srfinnen, prakseri.
Srfparen, spare ; @e(b, spare mo-
ni ; id) »id eu(b bad erfparen, mi aa
spare oeu dati.
^fl, foai; fosi-tem; bann erfl^ dan
fosi ; geb' erfi in iit ftircbe, go foai
na kerki.
(Srfiarfen, kom tmnga; kiaitranga.
Srftarren, kom stjrfi.
för^atten, pai baka; pai,
@ r fl a u n e n, t., Terwondroe; Torwon**'
droe pastf.
grftaunen, a., bitd fe^t micb in S.,
dati meki mi Terwondroe.
6rßaunU4l, adj., Terwondroe -*;
bad ifl et». (Srflaunticbed, da wan
Terwondroe-sani; ady.^^pasa; pasa-
mirki ; bie %xa^ ifl e. re^, da Misd
ha moni pasamarki.
99 (b^e -^ (Ertefotm*
dxftt, Ut, bk, bof, dafod; bctorfU
9tegen, da fori «rten; bet (Scße,
da foai-waq; ba« nflemol, da fori
troa; da fori leiri«
(tx^e6>tn, Mcüoe kili; toeioe; mit
e« 3Xe{Ter^ soeloe nanga neS kilL
Hx^if^tn, V. a. auf ber Suction^ bri
■a vanditi; (auferfle|^eit) hopo; i»om
Zobe^ hopo na dede.
<Etßeigen^ e* 93erg, klim go natapo
. da bergi.
<lr0end, fori.
Srflerben^ kom dede; dede.
drfigeboTen, fori-gebore h.; foti;
gran — ; bee e» Sntber, da gran-
brara; bee (Stflflcbome^ da gran-
wan; da fo8i*gebore-wao; da fooi-
wan; da fori pikien.
Srflflebttet, grant; er berfoufte feine
(i., a aeli da grani vo hem.
(Srfttden, ▼. a. tapo; bie S)i>tBen
»u^fen auf unb erfticften ben @a#
men, dem -mala gro toe, dem tapo
da rirl; einen, tapo hemneki; v.n.
tt^ki; et iß erfUcft, benauwtoe
tapo hem bro; benauwtoe klli hem.
erfili<«,fofii.
^ 1 9 ( i n g , da fori-*wan ; .(Si>tgdnget)
feri-man.
(Stflotben, dede; jweimal etfiarben,
dede to toetron kabä.
<Stflte(f en, {1$ bid na$ — kisitee
na — ; langa tee na «^.
Üxiüiftn, ▼.,venoekoe;begi;plie-
ri.
(Stfu^en, t., venoekoe; begi.
Sttap)>en,. t., klii hem; auf einet
Suae, kiri hem na wan lei.
Sttpeilen, gi; Srtaubnig, gi pasi;
gi permiri; Stai^tt^t, seni njoesoe;
oeni wan njoeaoe kom; teni bAod-
skopoe kom.
6ttibten,kili.
IStttag, winst; winni; Terdiensti h.
dtttagen, verdrage; teki (ob* tjari)
nanga pasiensi; holi patienai.
(Stttanten, e., meki a dedenawa-
tra; meki a versnipi h.
(tttttftim — (SsMileR,
CtttiltfeK, ded« na watra; Tcmii*
pih.
(Etftbtigen, kibri; babi abra; et
ffcit einen bA(ben (Bulben etubtigt,
a kibri wan bank-notoe; a habi
wan bank-notoe abra.
StiDa^en, wieki;4)om®$(afe, wie-
ki na alibi; k>om Zobe, wieki na
dede.
(&xwa6fU^f Uin, gro opo; kom bi-
gi; et ifi fcbon e«, a gro kabä; a
kom bigikabi; e* fitwa^^fenet, wan
bigi aoema.
Srmdgen, prakaeri; (affet und e.,
meki wi prakaeri.
Stm&bten, verfcieri; SRatiabatbad
befle Zbei( txvoif^ltt, Maria verfcieri
da moro beate poraie.
(Stmdblung, verkieai.
dxwiffntn, ttxo., takivo; pingiTo;
meli daaani; bat^on enodbnte @au(
nodb nidbtd gegen feinen O^eim, vo
dati Saul no pingi hem oom noti
jete; i(b babe ed mit feinem Sötte
etwdbnt, mi no meH dati nanga wan
mofo arefi.
(Stmatmen, kom waram.
(Stmdtmen,. waram; meki a kom
waram.
(Stmatten, wakti;rerwakti; loekoe;
ia» ®tx\d}t, u)e((bed bie Sdfen et«
ipartet, dakroetoe, disi loekoe dem
ogri aoema; benSob etwatten, loe-
koe vo dede; lidom de lod^oe to
dede.
St weifen, wieki; e. t^om Zobe,
wieki hem na dede; e. JU etu>ad,
aeni hem vo ; uaki hem batti vo;
bet $en f^at mi^ etwedft, )u Kv
Masra aeni mi, vo — .
dxtoti^tn, v.a. meki a komaafoe;
aafoe; ▼. n. kom aafoe.
(Stmeifen, doe; aori; et ^t UUd
üiei &nM etmiefen, a ben doe wi
foeloe boon; einem Sbtetbictung,
aori hem reapeki ; ct b^t ^(b UUn^
big enviefen, a aori hem arefi liebi-
liebi.
Smeitern — Srjumett.
(Srn> eitern, Ctw., meki a kommoro
bigi (o^• moro weiti li.)
(£rn>erb, winst; wimii; verdienst! Ii.
(£r wet ben, winni; verdiiii; wroko;
bai ; cr i)at ml ®elb erworben , •
winni foeloe moiii; a verdini wan
bigi moni; bad f)abt t($ mir mit
eigenen |>dul)en erworben ,^ da mi
8reß hanoe ben wroko dati vo mi
firefi; bie ec mit feinem eichenen
93(ute erworben b^it, disi liem bai
nanga hem eigen broedoe.
(Srwtebetn, (antworten) piki; piki
bak«; äntwoortoe h.; ansre a.; (l^er«
ge(ten) pai baka.
@rwieberung, piki; dntwoortoeh.
Srwif^en, e«, kisi hem.
(£ r W ft r g e n , e., stropoe hem ; sloto
hem neki.
grj, kopro; ein ,,tonenb ©rj", wan
kopro-pleti.
@rjdb(en, verteil ; taki tori; taki;
e. ®ef4i(ite, taki wan tori ; fic^ ein*
anber etw., taki tori makandra.
6rj(db(nn^, tori; eine erbic^tete,
anan si-tori.
(Sr}ei({en, doe; sori; ergeige mir bie
©efdOigfeit, doe mi da diensti (ob.
da ph*2>iri) ; einem ^(^tnng, sori hem
respeki.
6rjengel, gran-engel.
6 r J en g en, meki ; kisi ; Abraham ben
meki Isaak; Isaak kisi Jakob; bie
$(antage er,;(enc{t ml Rndtx, da pra-
liasi meki foeloe soekroe.
6r jbirte, gran-herder.
^rjieben, kweki; ein Ainb, kweki
da pikien.
Srjieberin, kweki-mama; nenne.
erjiebung, kweki. grjie^nng«-
21 n ft a 1 1, k weki-hoso.
(Sr}ittern, befi; seki; kom befi;
kom seki.
ßrjlüijner, wan bigi leiman.
(grjfc^urfe, wan bigi skorkoe.
@rjnrnen, e., gi hem hattlbron;
meki hem hatti kom bron; meki a
kisi wan hattibrou.
drjuater — 6twa«.
81
6rjDater, gran-avio.
@r}wingen, etw., kisi dasani nanga
dwingi; ttrd. e. Woflen, soekoe da-
sani na wan dwingi- fasi,
(Sd, a; hem; dasani; dati; sani; @t
ift e^!, da hem!; (it Idffet e« (bie
©ewddjfe uberbau))t) warfen, hem
meki sani gro; — ed (etwad be«
ftimmted) — , hem meki a gro.
(£fe(, boeriki; gfel^engft, man-boe-
riki; @fe(in, oeman-bAeriki; wenn
bem efet jn wobC ift, gebt er anfd
6id unb brid}t ein Sein, boen njam
kill kow-flei. efeU-füIIen, pi-
k)n boeriki; b&eriki-pikien ; -finn^
bacf en, boeriki-kakoebeen.
6ffen,v., njam; ic^ effe, mi de njam;
ju 3^ittag, njam dina; }n Slbeub,
njam saba ; bei ber ^anb fein, wo'd
waö gu ejfen gibt, njanjam-pasi no
de färawei; njam-hoso kali kompe.
6ffen, a., njanjam; bad S\ ift beiß,
njanjam faja; ift ii\^ Sffeu bereit?,
njanjam klari?
@ffig, azini; azien h.
eS-töffel, njanjam -spoen; -luft,
appeteiti h. ; icb I)abe feine 6&Iuft,
mi mofo no switi to njam; mi no
hangri; minohabi appeteiti; -geit,
6ffend-geit, breki-tem; dina-tem.
@t(ic^e, som; wan toe-dri (wan bier
2lrtifel; Stücke, etliche Seute, som
socma ; nur etü^e SBorte, wan toe-
dri woortoe nomd.
etwa, somtem ; bift bu'd etwa ?,
somtem da joe?
@twad, wan-sani; sani; som; ha-
foe; pikin; pik)n so; ttv^a^ 9leued,
wan njoe-sani; id} ^abe @twad ge«
^5rt, mi jeri wansani; ctw» ©rob,
pikin brede; som brede; gib mir
ttxo^ baDon, gi mi hafoe!; gi mipi-
khi!; ctv^, weit, pikinso farawci;
bcffcr ctwa^, afö nid)t^, Bakra koti
wan odo, taki: betre wan hafoc
eksi, leki wan soso boeba; efi joe
no kan kill dia , kabä joe kan Uli
koni'koni, a boeu toe.
11
82
ßuer — ga^rcn.
Gucr, oeii, oenoc; vo ocnoe; eure
ÄlciScr, oen klosf; dem klosi vo
oenoe.
Suert^alben, euretwegen, vo
oen liodc.
Sulc, oeroe-koekoe ; oiiroe-koekoc.
ßurige, bcr, bic, ba^, di vo oenoe.
Guter, bobi; Äubcuter, kow-bohi.
©DangcUum, cvangeliiim; Gado-
tori ; da tori vo Gado ; da tori vo
Gado-koiidre.
ewig, teego; ba« ewige Scbcn, da
liebi vo teego.
Swigfcit, teego; in 6., teego; tee
vo teego.
Swigtid), teego; tee vo teego; im*
mer unb ewiglid), tee vo teego äla-
tcm.
e ja men, (®d)ulprufung) examcn h.
Sjaminiren, ondersoekoe; visite-
ri; eYamineri,
Sjempel, exemple; ein®, an ifenen
nebmen, teki wah exemple na dem.
(f jerciren, exerceri.
gjijliren, de.
e^preg, expressi; vo expressi.
Of-
gäbet, soso-tori;- anansi-tori; t\)if
x\6)U gabeln, soso lau-tori.
gaA, (®d)ubfad)) lai.
gdcbeln, gäd)ern, wai.
gdcber, wVwii, waiwai.
ga(fe(, faja-tiki; frambo.
gäbe, (üom ©cfcbmacf) llanw; e$
f^mecft fabe, a tesi flaiiw; {oon
ffl?enfcbcn) doeii doeii; ein faber
SRenfdj, wan doen-doen soema.
gaben, tetei; draaki h.; Sinbfabeu,
bindc-gaar li.; ß^^^i^^nöfabeu, nai-
tctei.
gab ig/ bekwaam; knapoe.
gabt, bleeki-geeli; ein fa^te^ jpferb,
wan bleeki-geeli hasi.
gabne, flagra; bie g. fcbwenfen, wai
flagra; gabuen-jiodf, flagra-tiki.
gabren, im Söagen, rei na wagi;
rei ; ju Sd^iffe, waka (ob* go) nanga
ga(;rtdffig — galten.
sipi; imSoPte, waka (ob. go) nanga
boto; gegen bie gfutb, broko genti;
über bcn glu6, koti da riba abra;
koti da riba; binauf (in bie ^o&e)
liopo go na tapo; (glugaufwvirtd)
go na hdposei; binuuter, saka go
na ondro; (gtu|abwdrtö) go na bi-
\bst\; mit ber ^anb in bie 2afd)e,
potti (ob. 8oetoe) hem hanoe na
zaka ; einem über ben QKunb, gi hem
asranti; gi liem asranti mofo ; fabr*
Wobl!^ wakaboen!; tanboen!; fab'
reu IiJTen, (toMaffen) locsoe; libi;
mcki a gowei; Ia§ e$ fabreu, loe-
soe hem!; (miffen) raisi; e» ©cle*
genbcit, misi da oka»i.
gabrldffig, nalate li.; er ifl f., a
naiate; a no kc; ein f. SWeufd), wan
nalate socma.
gabrtvUfiflf^it, nalate- fasi; a-don-
ke-fiisi; mi-no-kö-fasi.
gabrticbfeit, gcvaar h.
gabrt, — auf unfrer g., na pasi;
ala di wi ben de na pasi.
gabrwaffer, dlpi watra.
gabrweg, pasi; strati.
gall, fadom; ber galt, ben crgetban
bat, da faddm, disia faddm; jemaU'
ben jnm galle bringen, meki a fa-
dom; meki a naki foetoe faddm;
wenn bad ber galt i|i, efi a de so — ;
laö und icn galt fefeen, baß, meki
wi potti, taki; meki wi potti so,
taki; (Sünbenfatl, zondoc -faddm.
galt-flri(f, trapoe; -fud)t, fal-
siki; adoeb^; -Waffer, fala-wa-
tra.
gälte, trapoe; krafanga; abiti; gat«
ten fe^en, fießen, potti trapoe ; scti
trapoe; jie jiellen ben 936getn gal^
ten, dem seti trapoe gi fouwloe.
galten, v. faddm; jn ©oben f., fa-
ddm na gron; doro na gron; ber
9{egen fdHt, areen de faddm; in
@d;laf f«, faddm na slibi; ber Qd^aU
ten fdttt auf ibn, da sk^du\%e faddm
na hem tapo; jemanb in bie ^dnbc
f., faddm na hem hänoe; einem uni
gattcu — gamKic.
ten ^M, fadom iia hem neki bra-
sa hem ; brasa hem ; in O^unutC^t,
kom flauw; kisi wan flaiiw; auf bic
^nic, fadom na hem kni; potti kni
na gron; jcmaub JU gußc, fadom na
hem foetoe; a\\]'^ ^(Xi fatten, @iu*
brucf nuiitcu, fadom na hatti; fo
U)ic eö cbcil fdflt, so kki a fadom;
CO fdflit mit fd;wcr, a kom hehi p
mi; a moro mi; einem jur 2aft f.,
las^tiki hem; kom lästiki hem; ba^
8oo§ ijl auf ibn gefatten, da lot kisi
hem; einem in i)ie Sflcbe, koti hem
mofo; bad SKajfcr fdüt bereit«, wa-
tra fala kabä; f. laffcu, (am Jßreife)
mind re ; poeloe piliinso; aaka pikin-
80 ; ben Tlutf) f. laifen, lasi hat-
ti.; bie faUcube Ärautl^cit^ fal-siki;
adoebe.
gdl leu, fala; i(6 mti ben 23amn f.,
mi de go fala da boom; ^o(,^ f«,
fala hoedoe; koti hoedoe; 2Ba(b,
fala boesi; $ufd), kapoc boesi; ein
Urtbeil fatten, gi vonis.
gatU, efi.
galfd), falsi; kroekoetoe; ein fa(#
fd)er (unaufrichtiger) SJienfc^, wan
faUi soema; falfd^e 3^"i\^"r f**'®^
getuige; f*fd)U^oreu, swerifaL^i; bie
lll)r gebt f., da horloisi no waka
reti; fatfdje föottcr, kroekoetoe ga-
do; ein f» SBeg, wan kroekoetoe
pasi; wan verkeerti pasi; falfrf)-
b er jig, falsi-hatti — ; ber galfd)*
f^rjige, wan falsi-hatti-socma.
8^'ilf*f s. 3alfd)^eit, falsi; falsi-
fasi; obm galfd), wie bie Stauben,
aondro falsi, leki dem doifi.
gd(f(^(i($, falsi; na wan falsi- fasi.
gälte, vouw; prooi, plooi.
galten, vouw; faltet eure ^vinbe,
vonw oen hanoe.
ga miliar, familiari; [i6) f» rait jcnu
mad;en, meki hem srefi familiari
nanga hem; familiari nanga hem.
gamilie, famili;gamtlien-glieb,
famili-man; fte {tub t)on einer
gamilie, dem de famili-man;
gangen — gajlen.
83
-baupty da h<^demau to da fa-
mill.
gangen, kisi; gifcfce, 23ogel, kisifisi,
fouwloe; geucr f,, tcki faja; flC^ f.,
fassi; er bat [{4) in bcr gatte ge*
fangen, a fassi na ini trapoe; tra-
poe kisi hem.
gangjabn, man-tifi; hai-tifi.
gar be, (ÜÄaterial) feru; (2(nfctien)
kicur; rfl^r' bieg, uidjt an, nomeli
da fervi; cS bdlt bie garbe, a holi
kleur; a habi wan vaste kleur.
gdrben, fervi.
gdrber, fervi-man.
garbled, 8ondro kleur.
gar re, man-kow; boel, boeloe.
gdrfe, (junge Rvib) pi^in kow.
gafel^aft, krakra.
gafer, tet^l; ed ifi feine gute gafer
an i^m, no wau hai boen de na
hem.
gaferia, — eö iji fe^r faferig, a ha-
bi foeloe tetei.
ga§, bali; ein g, 2Ke^l, wan bali
blom ; SBaf^faß, tobo. g a § - b i n *
ber, koepa; koepa-man; -baube,
dnigi; -reifen, hoeploe, hoeproe.
gaffen, fassi; kisi; mit ber ^aub,
fassi nanga hanoe; fassi; Steine f*
(einfaffen) fassi stoon; etu). mitbem
2?erfianbe, begreipedasani; kisida-
sani krin; Tlvitl) f., ttki hatti; e.
@ntfd^(u9, pramisi na ini hem hat-
ti; besluiti; c* SBibcrwittett gegen
jemanb, teki hem na hatti; potti
hem »a hatti; 3^^^^, kisi wan ha tti-
bron; e. in'd Stuge, potti hai boen
na hem; ju^erjcnf., teki na hatti;
fid) f., teki hatti baka; jld) gefaßt
batten, holi hem srefi klari.
gaßlic^, krin.
%a\t, pLkin-moro; fafl alle, pildn-
raoro ala ; fafl n)dre \6) gefaflen, pi-
kinmoro mi fadom.
gaften, s., fasten h.; fie ^aben g.,
dem habi fasten, gafteu-brejel,
krakling.
gajten, v. fasten h.; holi wan fasten.
11*
84
gatat — gebbe.
gata(, ogri; ein fataler %t^Ut, wan
toemoesi ogri foutoe.
gaul, (t>erborben) pori; verrotoe;
»lekii; (trage) le«i; bie Orange ifi
faut, da aranja pori; ein faufer
93aiini, wan slektiboom; fau(ed®c«
fd^lDa^, slekti taki-taki; takroe en
9090 taki-taki; ein fauler SKenfc^,
wan lezi aoenia.
gaulen, pori; verrotoe.
gaulenjen, lezi; loiri; |!e f, nnr,
da lezi dem de lezi soso; da soso
dem sidom de loiri,
gaulenjer, l^iman.
gaulficber, rotkoors h,
gaulbcit; lezi-fw,
gaulnig, — in g, übergeben, koro
pori; kom Terrotoe; kom latln,
gaultbier, loiri.
gaufl, kofo, kofoe; e.ganfi madbnti
tai kofoe ; einem e« g« macben, (ibm
brobcn) sori hem kofo; sodkofogi
bem; einen mit gduften fdjiagcn,
naki liem nanga kofo ; kofo hem ;
gi hem kofo (ob. kofo kofo). gaufi-'
fcblag, kofo; blo; (roieberbolte)
gauflf*(age, kofo kofo ; er gab ibm
einen gaujtfcbtag^ a gi hem wan blo
(ob, kofo).
gebruar, Febmary h,
gccbfcr, phnsAen,
ged)ten, feti; mit e., fetl nanga
hem ; mit einanber , feti nanga tpa-
kandra; feti makivudra,
gccbtcr, feti-man,
g e b e r, fouwloe-wiwiri ; wi wiri ; f^(ne
gfbern, mooi wiwiri; ©cbreibfeber,
pen; mit ber g« fcbreiben, skrifi
nanga pen; (Sanfe-fcber, fouwloe-
wiwiri-pen; Ätablfcber, isri pen;
geber-bnfd). feda; -meffer,
pen-nefi; -t>ieb/ dem fouwioe pl.
gegen, figi; sibi; ben Sifcb, ßgf ta-
fra; bie Stube (fcbren) »ibi kamera.
gebbe, trobi; jte leben befidubig in
gebbe, doro dem habi trobi ma-
kandra; dem liebl wan reti trobl-
liebi nanga niakandra.
gebl — geige.
geb(, «. (Unrecbt) f6utoe;(Serfe^K^n)
misi; (3ltange() mankeri ; ob^tege^I,
sondro foutoe,
g e b l - b i 1 1 e n , e, gebibitte tbnn, begl
TO 909»; -gebaren, trowei bele;
-geben, misi paaf; lasl pasi;
-greifen, mM; mM hanoe; ml
hanoe mM*^ -griff, abuisi; e« ^.
tbnn, doe ^an abuis! ; (mit ber ^anb)
misi hanoe ; mi hanoe misi ; - f (b I C«
6en, mbf; mUi hanoe; misi mar-
kt; -fdbfagen, mMi -treten,
misi foetoe; mi foetoe m\n\,
g e b U n, fouioe ; ml»i ; (mange(n) man-
keri; id) babe gefebü, (unrest ge^
tban) mi foutoe; mi misi; mx alle
frblen mannigfaltig, wl alamal fou-
toe doro; wi Alamal misi sani so
menirtron; ma^ feblt mir np(b?,
sani mankeri mi jete?; nur etni
feblt, wAn-sani nomo mankeri; ed
feblt ni(bt9 mebr, iioti mankeri moro ;
ed feblen npcb jn^ei, a IIb! ioe jete;
bad fcblte mir nocbw dali sa man-
keri mi!; e^ feblte uicbt mel, fo
irdre id^ gefallen, pikln-moro mi
faddm; imiif feblt bir? (beim Un^
u)oblfein), »m doe joe?; ed feblt
bem j^iube etrna^, wans^nl doe da
pikien.
gebier, (Uurccbt) foutoe; (SRangel)
munkeri ; g, flnben an jem,, ibn ta*
beln, finnifontoe nahem; ein g* am
gu§e, wan mankeri na foetoe; obne
gebier, febler-frei, sondro fou-
toe; sondro mankeri.
geter-abenb, ruste-joeroe ; da joe-
roe YO niste; -fleib, mool klosi;
-tag, feeste-del; g. bellten, b^ben,
niam feesle-dei.
geierlicbfeit, wan gran-sani.
geiern, (rubeu) niste; (genießen)
njam; ein gejl, nj^m feeste-del;
9leujabr, njam jari ; Sonntag, njam
zondei.
geige, s., figa; geigen-banm,
fi^k-lioom; -blatter, figa-wiwlrl.
getge, adj., f. fein, no habt hatti;
gctflWt — get«.
habl frcde-hattf ; »crbcit, la^dliatti;
\>cx geige, getgltng, frede-man;
frede-lmtli-80i*raa.
gcii]&cit, geig&etiicjfcit^ frcde-
Iiatti; frade^liaUi-fa8i.
geiC, vo aell; ed ijl fcif, a de to
sell; f. ^abcn, hubi vo sell.
gfiU, »., geilen, v., vein, geil-
tlobtn, ftkroef-tan^ h.
gtin, fiiiij feine Seinmanb, finilinni;
U <3a(65(, fini 9Tneri-oil; f. @an^
filil aantf ; »ie fei« Uttb licMtd^ ift*«2C.,
hoe switi en hoe ph'^iri dati etc.;
euer Stuf^m ifl uic^t fein, dasanl no
g! oen wan been nem.
geinb, 8„ vjand, vynntl; bie belben
Ferren ftub geinbe, dem toe Masra
de vyaud makandra«
geiitb, geinblid^, adj, -^ einem f.
fcin^ hol! hem na hatti; holt hem
na bele; habi hem na hatti.
geinbfc^aft, vyandskap,
geift, fatoe,
gelb, (bebau ted) firi; gron; pranasl;
(nnbebauted) sabana ; pletn ; auf bem
gelbe, na firi ; im g. arbeiten, wroko
na firi ; wroko na gron ; über g.
geben, go na butten (ob. bniti); go
na pranasi ; ©olbaten in*d g. fdjirf en,
aeni aoldati na komando; ia^ g«
bebalten, tan masra vo da fell.
gelb-arbeit, firi- wroko; gron-
wroko; -arbeite r, firiman; gron-
man; -blume, aabana-blomiki
(ob. blometje); -flef(brei, feti-
ba*bari; -berr, komandanti;gran-
ofciri; -ta(ier,lcampoe; -meffer,
land<meter h, ; - n e g e r , firi-ningre ;
-tt)ebel, üjersahtf, soersanti; -n)e-
fl e $ , gegeben mit stadia (griecbifd)) ;
breigig gelbmege^, wan boen joeroe;
-^ug, komando; patroeli.
geil, boeba; einem bad g. fiber bie
Obren jieben, (ibm aUed n)egne()men)
potti hem nakend.
geKeifen, patoto.
geU, gelfen, stoon; kh'p-stoon;
gelfen-grunb; stoon-^rou; -^art,
gen^el — gefl-biaben. 8Ä
tranga leki atoon; getS-fllift,
8toon-horo.
gen(bel, fenlcel.
genper, fensre; ®(a6fenjler, glasl-
fensre; glasi-rampi, glasi-lampi
(boll» glaa-raam); genfler-laben,
(im 3immer) fensre; (im »oote,
©cboppen K.) luiki; gen|ler-8ff*
n u n a , (an* obne »irf ticbe« genfter)
im3immer, fensre ; im ©oote2e.,KiHci,
geriet, piJi^n hagoe; speenvark h.
gem, firawei; fara; t>on ferne, fä-
rawei; er fommt and fernen 8anben,
a komopo na färawei kondre; fe^r
fern, fara-farawef.
gem er, moro fara; moro; ferner
fagte er, moro a takl.
gem glad, vdrgyker h.
i e r f e , baka-foetoe ; baka-hlell ; ger^
fengelb geben, diki; bai dia-foctoe.
gertig, klari; kabä; i(^ bin mit mci*
ner «rbeit f., mi kabä (ob. klari)
«anga ml wroko ; ift Dad (SflTen fer^
tig?, (bereit), njanjäm de klari?
(nicbt kabä, bad biege, ifl bad effen
atte? — ); finb ftc mit gjTen fer*
tig?, dem kabä vo hjam?; dem
njam kabä?; fertig fein (mit),
kabä vo; doro nanga; (für, JU)
de klari vo ; f. matten, (ooflenben)
doro; (jure^t macben) meki klari.
geffet, boeje; bandlti; e. in geffeln
fcblagen, potti hem na bandlti (ob. na
boeje) ; werl bandlti gi hem ; f^. tra*
gen, in g. geben, weri bandlti (ob^
boeje), e. t>on ben g. befreien, poeloe
(ob. loesoe) hem na boeje(ob. bandlti).
geffeln, e., potti hem na bandlti
(ob. boeje); weri bandlti gl hem.
gefl, adj. vaste; tranga;e. fefieStabt,
wan tranga (ob. vaste) foto; bleib
fefi!, tan vaste!; fiebet fefl im ®lau*
ben, tan vasle na ini bribi.
gefi-binben, e., tai hem tranga;
taihem; -brürfen, masi; -baN
ten, holi; hoti tranga; holi doro;
-macben, fassi; -fe^en, pottij
potti vaste; fo ^aben nnr'd fcflgc*
86
8^P — gcucr-braub.
fe^t, da so wi pottl dati; (Td), fassi;
liaaka; ed M ftc^ »ui^ ciit J!nöd)et«!
d?cu im ©djfunbe fefigcfc^t, wan
boonjoii haaka na mi neki; —
Speid^cl, © (!^tcim, — spiti (ofc. sleim)
faäsi na mi neki; -fi^en, fas8i;
bad 9?opt Tife^ bereits feft, boto fassi
kaba; -jiecfe«, fassi; -fielen,
tan vavste; tanapoe boen; holi hem
»refi styß.
gcjl, 8., feest; feeste-dei; (fteibni^
fd^eö) fcsa ; ein g» feiern, njam feest
(ob, feestc-dei); -ftaften, holi dem
feeste-dei. gejl-fcbiuaud (beib*
nifc^er), fesa; -tag, feeste-dei.
^ C fl e, 8., fortr^s, fortresi ; bf nfoto ; bic
g« bed i^immeld, da bigihemel-tenti.
gcftigfeit, tranga.
geftung, fortr^s, fortresi; biiifoto.
%Ctt, 8. \u adj., fatoe; f, fein, fatoe.
ge^en, lapoe; broko klosi.
geuc^t, voktoe; koiiroe; nati nati.
geuc^teit, voktoe; dampoe; iiali;
nati nati.
Beuc^tigfeit, Toktoe; kouroe; nati
nati; watra.
8euer,.faja; bad (Silcn ijl amgeuer,
njanjam de na faja; g, fd}(agen,
koti faja; anmaßen, an junben, meki
faja; letti faja; anlegen, pottifaja;
potti branti na ini; soetoe faja na
ini; g. fangen, teki faja; bie glinte
aibt nic^t geucr, »erfagt, gon no gi
iaja; gon no piki; g« uom^iuimef,
faja vo tapo; Del in'd g» gießen,
potti oli na ini faja; soetoe faja;
ein gebranntes Äinb f^eut'd geuer,
sneki beti joe, joe si worom, joe
fredc; fosi pee^i br4)n, da baka-
wan, joe poeloe hem lala.
geuer-branb, branti; faja- tiki;
geuerd-brunfl, faja; wan bigi
faja; -eifer, faja-hättibron; -effe,
skorstein; -fUttime, faja-flam;
flam-faja; -ge»cbt, gon; -{)olj,
vaam-hoedoe; bosoe-hoedoe; -o f e n,
faja-oven; -pfeif, faja-pyl; -rotl),
redi ieki faja; -fdulc, faja-pilari;
geucr^r — ginger-^ut.
-f(6aufeI,faja-skopoe;-f(6mamm,
foengoe; -fpri^e,brand-8pt]iti h.;
-flabl, vnurslag h.; -flein, faja-
stoon; -werf, vnur-pyJi h., viri-
pjli; Tour-werk h.; -ttJOlfe, faja-
wol koe ; - J a n g e, faja-tanga ; taiiga ;
-3 eng, faja-doozoe; foengoe-doo-
zoe; tonder-doozoe h.
gen er n, (fd)ie§en) soetoe; gi faja;
(^euer ma^en) meki faja; soetoe;
gi faja.
geurig, faja — ; faja-faja; et ijl JU
feurig, a faja-faja tocmoeM; f«
Äobtcn, liebikrofaja; f, Pfeile, faja-
pyl; f* 3w"fl<^»/ faja-tongo. •
gieber, koorsoe; er bat g., a habi
koorsoe; ed bat i^u ein g. befallen,
koorsoe kisi hcni; i;i^ g. iji nod)
fiavf, da koorsoe tranga jete; b^^
g. b^t ein ivenig na^gelaffen da
koorsoe saka pikinso; gaulfieber,
rotkoors h.; ©alleufleber, gal-koors
h.; gelbex% gecli koorsoe; bifeiged,
faja-koorsoe ; fa(ted, konroe koor-
soe ; 2Bed)felftcbcr, kenki-koorsoe.
giebcl, finjolo.
giebcin, pre finjolo.
giltriren, doro na doekoe; doro.
gilj, felt h.; gilj-but, felt-hatti.
ginben, finni; findi a.; mt ba fu«
d^et, ber finbet, disocma soekoe, a sa
finni; er fanb für gut, a ben finni
vo bopn; er fanb ed gut, a ben
tevrede; ftcb barein finben, tevrede.
ginger, finga; fijiga vo ban; bie
©pi^e feined giugcrd, da pinti vo hem
finga; mit bcm g. bri)()en, sori finga;
lange ginger mad}en, meki lan^a
finga; meki latiga ban; fic^ bie g«
»erbrennen, broji hem finga; gibfl
bu ibm i>^n tk'nmx ginger, fo nimmt
er bie ganje ^axxi, joe pre nanga
pikin dagoe, a lekki joe tongo;
popckai taki bakra toemoesi» efi a
tan langa na ini kooi«
g i n g e r- ^ u t, fingroetoe ; -r i n g, finga-
ringa; -jeig, einem c* giugerjeig
geben, pingi hem; mclihem pikinso.
giiificr — flattern.
ginjlcr, doengroc; im J^iiiflern, na
iiii doengroe; f. vlU§fcl)en, tai fcsi;
meki wan doengroe fcsi.
ginjleruig, doengroe; e. fltogc %.,
wan bigi doengroc; Me angcrflc g.,
da moro doengroe plesi; c^ ifi
®onneu*, ü>?Dul)^iijicntiß, zon uanga
raoeii de feti.
firmament, lirmamenti; liemel-
tenti.
gidfal, fiskali; fiskaal h.
gifd^, fisi; g. amifln, hockoe fisi;
— fangen, kisi fi«; baö jinl) faute
gifd)e, da wan lei-tori; tjerborbene
8ifd)e, pori fisi. g i f d) -an 3 e t, fisi-
hockoe; hoekoe; -bein, baleinh.;
-flrdte, fisi-boon; boon; boonjon;
-nc^, fisi-netti; netti; -reufe,
niasoewä;-rOi3en,fisi-eksi;-t^ran,
tingi-oli.
8ifd)en, kisi fisi; fisi; id) ge^e
fifd^en, mi de go fisi.
gifd)er, fisi-man; gtfd)er-boot,
fisi-boto; -I;cuil), fisiman-hcmpi.
git tig, flei; unter feinen gittigcn,
na ondro hem flei; t)(e gittige tti
SKinfceö, dem flei vo winti.
gtac!^, plata; flac^ auf km ©oben,
plata na gron.
g1d(!&e, glad)(anb, plein; sabana.
g lab en, koekoe.
glaggc, flagra; aufjielKn, Riffen,
hopo flagra; licisi flagra; einjie^en,
saka flagra; n>eben taffen, meki
flagra wai; bic %U U^bt, flagra de
wai. glaggen-jlocf, flagra-tiki.
glammc, flam; flam-faja; faja-
flam.
glanetf, ferne! ; franel h.
glafd;c, (rnnbe) batra; (meretfige)
stoopoe; e. gf. SBetn, wan batra
Wien; e* gL I)ram, wan stoopoe
dram. g{afcl?en-fefler, keldre;
-lurbi^, godo; gron-krabasi;
-jug, katroJi li.
glatterbaft fein, liabi waka-waka-
hede; habi waka-waka hai.
glattem, flei flei.
glau — gleif^.
87
gfa«, fiauw; e8 tt)irb i\)m flau, a
kom fiauw«
glaufen, flousoe; frousoe; g(. nia^
$en, meki flousoe.
gted)fe, tetei; bie gL anöbcf;en, ben
gu6 »ertrcten, loesoe hem tetei;
wan tet6i loesoe; wan tetei djompo
abra.
g leckte, be§ ^aar6, bre-wiwiri;
(9lnefc^lag) krasi krasi; ringa-wo-
rom; (e« befonberö ^artndcfige 2lrt)
todo-kras'kräsi.
gleiten, bre; vlekti; ba§ ^aax,
bre hemhede-wiwiri; eineS)ornen*
frone, vlekti wan maka-kron; e*
^orb, bre wan baskita.
glerf, flaka; (bunt, i.». beöJigeriJ)
peni; (Sappen) lapoe; tt>ei§e ^ant**
flecfen, (pi.) lota; geberflerf, Gado-
marki;(2?fa(f el) flaka; (^Jla^) plesi;
. gle(t-fieber,rotkoorsh.;-fran^
bcit, (eine 2lrt 5lii^fafe) flaka-siki.
gledPen, (3)orf) pikin foto; dorpoe.
gle(fen(0$, sondro flaka; kriii
doro doro.
gtecfig, (beflecft) fein, habi flaka j
(gefleat) peni; peni peni.
glebermauö, flei-moesoe.
g ( e g e I , wan grofoe soema; wan ge-
meene socma.
gießen, v., begi ; begi tranga ; um
etn?ad, soekoe dati uanga begi.
gießen, »., begi; tranga begi.
glel^entfid), nanga tranga begi;
nanga watra na liai.
gleifc^, (t)cn aJienfd}en unb %f)\mr\)
raeti; (tjou grnt^ten) njanjam;
D^fenfleifc^, kow-meti; S^ioeine^
flcif^, hagoc-mt'ti; ©afjfleifd;, zou-
toe-meti; flland^flcifd), smoko-meti;
(im Oeaenfa^ jnm ®ei)l) skin; gU
unb fQint, skin nanga broedoe;
n)a^ Pom gt« geboren iji, ba§ ifl
g(., san disi skin meki, dati de
skin soso; nad) bem glcif^e, na
skin-fasi ; ia^ SBort »arb gleifc^, da
woord ben iron wan liebi-soema;
ailed %U ift n)ie ®xa^, ala kreatür
88
g(etf<$ct — glitite.
de leki grasi. gtetf^-btfl^e,
boeljon; ^tcft, -fpcife^ switimofo;
— gleif4>e«-lufl, luste (lostoe)
TO skin.
madden, broko foetoe soso.
gtcifc^ig — fein, habi skin; de
been na skin.
g(eif4)tid^, na sktn-fasi; t. fitl^ä)»
(id^ ®e{!untcr, wan natnr-soema;
fl. ©cftnnung, natftr-fasi; »kin-fasi;
fl. fein, de vo da skin-natär; f{.
({efinnet fein, membre sani, disi de
TO skin.
S(ei§ tbun, doe hem best to; doe
mociti vo; mit S(ei§, to expressi;
i(tl (abe tad nid^t mit gfeig geti^an,
mi no doe dati to expressi (ob« —
in bSfcr «bjicbt, vo o^ri hatti).
gleigia/ — f'f iflflv ■ loJ'bi wroko;
a wroko boen; a doe hem best.
gfenncn, kre; kre watra na hai.
gletfd)en, Mc ßdbne, pili (ifi.
git (ten, lapoe; flid" bad.*&emb, la-
poe da hempi.
g ( i efi e, flef ; }n>ei g(* mit einer StiaU
fc^e fd)(a9en, kill toe fonwloe nan^a
wan stoon; ^onigfliege, honi-flel;
fpanifc^e gliege, spaans fligri; e* fp.
g(« auflegen, pott! wan spaans fli-
gr^> gliegen-n)ebe(,wa'wal; wai-
wäi.
g liegen, flei; fliegenbe gifd)c, flei-
fisl; etiD* fliegen (äffen, meki a flei;
e. S)rac^en, hopo flIgrI; set! ill-
gtieben, ron go kibri; ron kibri;
tekl ron; ron go; ronwel; t)or je^
manb, kibri vo hem; gu jem., ron
go kibri na hem; flief^e bieSufle —
kibrl joe srefi to dem luste (lo-
stoe) — .
gließen, ron; ron doro; fiinab p.,
ron saka; über ß«, roh abra.
glinf, hesi; flinki h.; fix h.
glinte, gon; eine ^L fc^aften, Ter-
korfoe da gon; glinten-f olben,
gou-kolfh.; korfoe; -tuget, koeg-
glijjboflctt — gWffl«.
loe; -tauf, gon- loop; loop;
-f(*aft, gron-groef; -fd?Io9,
f:on-sloto; ^ fie in, fsija-stoon.
,, ifebogen, bo.
^ locfen, 8.» fro6.
(of^, dagoe-Ioso.
(or, lamfroe.
g(o6, kokrokd.
g(offe, g(o§feber, waVäi; pari;
ber gif4^ bat g(offen, fisi habi wa'-
wai (ob* pari).
gtite, floiti; g(. b(afen, bio floiti;
rre floiti.
^, 6 ten, floiti.
g(ott, — ba« ©cot id flott, boto
de na watra ; ed iß mieber flott, a
loesoe baka.
g ( u 4 , floekoe ; er tegte ibnen g(u$
unb ®eaen )>or, a potti floekoe
nanga blesi na dem fesi; lieloe;
n>er fann ben anbern t>om gtucbe er«
(cfen, soema sa poeloe trawao na
hii heloe.
g(u(bcn, s., floekoe; kos'kosi.
g(ud^en, floekoe; einem, floekoe
hem; (beibnifd^er 9(udbru(f) begi
Gado gl hem; — kosi hem.
gtuAer, floekoe-man.
glucbt, ron; ronwel; eure %U, dm
ronwel to oenoe; bie g(. ergreifen,
tekl ron ; tekl ron gowel ; tekl ron
go kibrl ; fte in bie g(* jagen, meki
dem ron go kibrl.
glud)ten, tekl ron; teU ron gowel;
tekl ron go kibrl.
g ( u d) t ( i n g , ronw&lman.
g(uge(, flei; g(. ber SDZorgenrot^e,
flei vo mocsoe-del.
g(ugd, wantem; pram; hesi hesi.
g(ur, (ge(b) sabana; ($aud-flur)
gron; pranga; floeroe h.
g(ug, riba, liba; anf bem gfuffe, na
riba tapo; (SUbeumatidmud) sinkih.;
rematf k b. g ( u ^ - n> a f f e r , riba-
watra.
gtfiHflt, pikhi riba; kriki.
gluffig, dllin h.; (Dom SÄetaD) e«
ift bereite fl., a melti kubä.
gfuffiflfcit — görbcrn,
gülffiglcit, watra.
§ ( ü ft e r n , taki saf ri ; taki swi s wi ;
8wi swi,
glutf^, floedoe; e^ ifl bereite gf.,
a floedoe kabä ; watra liopo kabä ;
watra de roii na hope (opo) kabä;
xoa^ Me @kbe genommen l)at, bnncjt
bie g(nt^ U)ieber, dasani fala watra
teki\ floedoe tjari kom baka; Me
gdltt^eu, dem bigi floedoe ; ^Xin^^
PutI), iijoe-floedoe; ®ünl)flnt^, zoii-
doe-floedoe.
goifcn, 8., frod.
golge, — baö ftnb bie gclßenv «d-
sani kom vo dati; sosatii komopo
na dati ; dati de da paimaii ; golge
leifien, gehoorzam; in in %ol^e,
bakatem; na baka; gi>(ge-jeit,
baka-tem.
go Igen, einem, waka na hem baka;
Tolgoe hem ; ^etrud fotflte i()m oon
ferne, Petrus waka safri na hem
baka; (golge leifleri) gehoorzam;
onderdaniki; ge^orc^et euem Sei)'
tern unb . folflet i^nen , gehoorzam
dem graii-soema vo oenoe en on-
derdaniki dem; feinem ^opfe folgen,
doe na hem zin; volgoe hem traiiga-
hede; habi tranga hede; feinen
Süftcn, doe so, leki wi pori hatti
seni wi; bad folgt baraud, sdsani
kom vo dati; sosani komopo na
dati.
golgenb, — bic fofgenbc 2Boc&e, da
wieki, disl de go kom; tra wieki.
golgfi^, we; vo da liede; vo dati
hede; diis h. ; dosoe.
golgfam, gehoorzam.
go (tern, e«, labrakahem;masihem
skin ; pina hem.
goppen, e^holi hem vo spot; dreigi
hem; meki prefoeroe nanga hem;
(jeigen unb ni^t geben) spyti hem
nanga — .
gorbern, haksi; 3^0^ ^^^^^^ *^^5
i(ft »erbe ed üon bir forbern, mi sa
haksi dati na joe.
gorbern, helpi; asisteri; meki ago
gorm — gortgebett.
89
doro; bad SBerf unferer ^dnbe
IDOÜejl bu forbern, joe moe meki
da wroko vo wi han go doro.
gorm, mod^l (moederi) h.; vorm
h.; patron h.; er macf)te einegorm,
a meki wan model eli wan vorm;
in gehöriger gorm, na wan reti
fasi ; so leki a fiti.
gorf^en, haksi; soekoe; haksi
haksi; ondersoekoje; icSb merbe bar*
na($ forf(!ben, mi sa soekoe dati.
gorfi, (Salb) boesi.
gort, s., fortr^si; fortr^s; binfoto;
njoe-foto; foto.
gort, adv. (fortwd^renb) doro ; (meg)
gegeben mit ben Beitmörtern go;
gowei; — er fd)ilt midb in einem
fort, a kosi mi doro ; fort unb fort,
doro nomo; doro doro; er ifl fort
a gowei; fort mit bir!, go vo joe!;
p'sa!; p'sa go; er muß fort, a
moese vo gowei; id; fann nid^t
fort, ml no man vo go. 3ufammen*
fe^ungen mit fort werben gegeben:
mit doro, wenn jie eine gorbauer, —
mit go, gowei, ober bem ©ufftjnm,
— wel, wenn |te tin fxd) entfernen
anbenten«
gortan, now.
gortarbeiten, wroko doro.
gortbe^eben, [xä^, gowei.
gortbringen, tjari go.
gortbauern, go doro; ber 8drm
bauerte bie gange 9taä)t ^inbnrd) fort,
da ba'bari ben go doro da heeli
neti.
gortei(en, meki hesi gowei; gowei
hesi hesi.
gortreiten, poeloe manteri doro.
gorteffen, njam doro; holi doro
vo njam.
gort fahren/ mit etw«, holi doro
nanga; (im Sßagen) rei gowei.
gortfUegen, flei gowei.
gortfuf^ren, (weg) tjari gowei; (e,
®a(!be) holi doro nanga.
gortgang, — Ij^aben, go doro.
gortgeben, giwei.
12
90 gottgefien — gottfi^ucllcn«
gortfte^en, (»eg) gowel ; (anßattcnl))
go doro; (auf e* SBeae) holi da past
doro; »ic (atrgc foU bad fo fort*
ge(Kn?, hoe langa datisa go doro?;
Dad Seben famt nid^t fo fort^e^eii,
da liebi no kan go.
g Ott Reifen, (e. untetM^cn) einem,
helpi hem; asisteri hem; (i()nin>eg<
^etfen) helpl hem vo ronwei.
gottjagcn, e.,jagi hem; jagi hem
gowei.
gortfommen, v. (»eg) komoto go-
wei ; xä) fanu niö^t gut forttomuten,
(geben), mi no ha foetoe vo waka;
ed iß fein fort! ommen, komoto no de.
gottfommen, s., — er bat fein gu*
ted gortfommen, hem sani waka
boen; hem afeersi waka boeii; a
kom na fesi.
gort laufen, ronwei; gowei.
gort maiden, (anhatten) go doro;
holi doro; ^(^, (beimüc^) doekr6e;
(fcbnefl) diki; ronwei.
gottreben, holi doro votaki; taki
doro.
gortreifen, teki pasi go; gowei.
gortreiten, rei gowei.
gortrutfen, poesoe; troesoe; drifi
na fesi.
gortrubern, (forttt>a()renb) iodoro;
(njeg) lo gowei.
gortfd^affen, etw., tjarl Iiem go-
wei.
gortf(^eercn, jld^, go vo hem;
pasä go; p'sä go,
gortfcbi rfen, e., sen! hem gowel;
aeni hem go; (entlaJTen aud ber
Slrbeit) bedanki liem.
gortf^ieben, troesoe; poesoe.
gortfcbfafen, alibi doro.
gortf^lei^en, jlc^, gowei safri
aafri; gowei kibri-faai; doekr6e,
doekrden.
gortfd^(e))pen, etm., tleepi hem
gowei.
gortfcbtummetn, djonko doro.
gortf(SbnelIen, (mit ben gingern)
tjopoe.
gortf<^reiben — gragen«
gortf(breiben, akrifi doro; holi
doro vo skrifi.
gortfc^reiten, gortf^ritte ma*
ma^en, kom (ob. go) na fesi.
gortfcbtoimmen, swem gowel.
gortfegetn, (anbattenb) seili doro;
(n>eg) seili gowei.
gortfenben, aeni go; aeni gowei.
g r tf C || en , etn)., holi doro nanga — .
gortfpieten, pre doro; hoii doro
▼o pre.
gortfprec^en, taki doro; holi doro
vo taki.
gortfpringen, djompo gowel.
gortftogen, troesoe; poesoe.
gortfunbigcn, doe zondoe doro;
holi doro vo doe zondoe.
gorttragen, etto., tjarl hem gowei.
gorttreiben, e., jagi hem gowei;
eine ®ad)e (anba(tenb) doe dasaui
doro; holi doro uanga.
gortmac^fen« gro doro«
gortn)äbren, go doro; holl doro.
gortu>d()renb, doro; doro^omo;
doro doro.
gortioanbe(n, waka doro.
gortweben, (»eg) wal; wai gowei;
ber SBinb i^af^ fortgeweht, winti
wai hem gowel; (fortn)d(>renb) wai
doro.
gortmoüen, wani gowei; no wa-
ni tan.
gortjie^en, etto«, poeloe hem go-
wei; hall hem gowei; (aud e* ^aufe
ob. Orte) verhuizi; komoto na — .
gracbt, Isi, laal.
grarf, djakti.
grage, haksi; vraagh.; e»gr. tbutt,
haksi wansani; Streitfrage, kwestie.
grage-jeid^en, vraag-marki.
g ragen, haksi; i^ frage bicb bar urn,
mi haksi joe dati ; einen um Statb
fr., haksi hem wan boen ral; um
Srtaubnig, haksi pasi (ob.permisi);
1X^6) ©Ott fr., soekoe Gado; ni(f)td
barna^ fr., no ke ; id) frage ni^td
nac^ bir, ml no ke vo joe; fragfi
bu ni^td bantai^, ia^ roir oerberben?.
joe no ke, efi wi goeiigoe ? ; tt>cc ^ic(
frajt, mvi> ml bmd)tX efi foiiwloe
ciiki gron toemoesi, a sa si hero
mama boonjoii.
^ranfiren, pai waiitem.
granfc, franja.
^ta njofe, fransman.
f^cci^e, takroe f esi ; ogri fesi.
grau^oeman; (S'Oefrau) wefi; (.^cr*
rJH) Missi; (DocJie^me) gran-Miss!.
g*raueu$perfou,grauenjiuuiur,
oeman; ((ebi^^) wendje.
g*cau(eiu, pikm Missi.
grcc^, (ju frei) vry; vry toemoesi;
(unuerf^diut) ftsranli ; jie ift fred), a
vry toemoesi; ^xi) frcd^ gegen e. be*
tragen, sori asranti gi hem; sori
tränga ha! gi hem.
gred^f^eit, asranti-fasi; tranga-hai;
tranga-hai-fasi.
grei, fri; vry; freiu>erien, kom fri;
i(^ bin .nod) ntij^t frei, mi no weri
soesoe jete (nur greie tragen ©ebu^e);
e. frei geben, gi hem fri; pottihem
fri; e. frei ma^en, meki a kom fri;
bevry hem; frei werben »on bet
®nnbe, kom bevry vo da zondoe ;
„frei »on ber ®eredi)tigfeit", vry vo
ger^gtigheid h. ; frei beraudfagen,
frei reben, taki reti; taki vry; id)
bin fo frei, mi teki hatti; nanga
Masra permisi; e« frei f)alttn, pai
vo hem; e$ einem frei ^eUen, Itbi
dasani gi hem; er tbat ed oon freien
@tuden, a doe so nanga hem eigen
fri wani ; fie ift jn frei , a vry toe-
moesi; ber greie, friman.
grei'brief, fri-brifi; fri-pampira;
-geboren, fri-gebore; -mann,
fri-man; -name, fri-nera; -ftabt,
fri-foto; -ftdtte, kibri-plesi,
greien, v.; greier, s., freiri.
greigebig, — er ift fr*, a lobbi vo
gi; a no gridi.
grei^eit, fri; vryheidh.; einem bie
gr* geben, gi hem fri; potti hem
fri ; e* in gr» fe^en, (e* Ocfangenenf
loesoe (ob* poeloe) bfsm ua boeje.
gieitt4) — greunb*
91
g r e i ( i d>, troe ; da (na) troe ; troetroe.
greimutbig, sondro frede; — re*
icn, taki sondro frede.
greitag, vrydag; vrydei; (i\)Cix\uu
tag, boen vrydag«
greimiUig, vo boen-hatti; nanga
hem fri; (ob. eigen) wani.
g r e m b , njoe ; vreemde ; ein grember,
wan njoe soema; wan vreemde
soema; njoe-komer h.
grembling, wan vreemde soema«
greffen, (effen) njam; ®ra3 fr.,
njam nviwiri; njam grasi; (fiber*
nidgig effen) goeii; njam toemoesi
pasa; bie i^r ber SBitwen ^aufer
freffet, di oen njam. dem goedoe lo
dem poti wednwe; ber SKenfd)
loiQ mid^ frejfen, da soema wani
swali (ob. njam) mi.
greffer, (ein Unmd§ig«r) goeli-man,
akauswaii.
greggierig, gridi vo njam.
gr eube, plisiri; pre; große greute,
bigi piisiri; mit greuben, nanga.
plisin; nanga ala plisiri; ed macbt
mirgr., a gi mi plisiri; bad mad)te
i^m gr», dati ben doe hem plisiri;
gr* f^aben an, habi plisiri nanga
(ob* vo); njam plisiri (ob. pre) vo.
grenben-gefang, plisiri- singi;
-gef(brei, plisiri-ba'bari; -leben,
plisiri-liebi; -o(, da oli vo plisiri;
-tag, plisiri-dei.
g r e n b i g , nanga plisiri ; gestroostoe ;
nanga gestroostoe hatti.
greubigteit, getroostoe hatti; ge-
troostoe-fasi; plisiri-fasi.
grenen, flcb, plisiri; blyti; pre;
njam plisiri; njam pre; ed freut
mi^, a gi mi plisiri.
greunb, baja; kompe; mati; vriend
h.; baja ift allgemein, »ie unfer
„guter greunb", unb wirb felbft ge*
gen Unbekannte gebrandet ; nimm bad,
greunb!, teki dati, baja!; ed n)irb
mä) abgefunt in ba, unb bann aQen
mög{i(]ben äBorten angel^dngt, oft
o|me t>ieie S3ebeutung, odiba; adjo-
12*
»2 Sreunblic^ - %titt>t.
»iba; — kompe ifl jtamctab, @t*
noffc; mati, eigentlicher greunfc; —
fie {tnt) febr gute (intinte) greunbe,
dem na! jesi makaiidra; dem liegi
(ob. riegi) makandra; dem de kin-
kan, (95er»anbter, ®efreunbter) h-
raiii; SIutdfTeunb, broedoe; er tj|
weitt Slut^freunb, a de mi broe-
doc; piesi-meti ; (93ertrauter) fami-
liari ; — ill'« (Sepc^t greunb, ^iu*
term älürf en geiub, apiti weti, broe-^
doe de ua hattl.
^reunbtii^, vri^ndliki ; switi ; boen ;
nanga switi fesi ; n^inga boen hai ;
fr. rebenmit, tak! switi nang;a; fte^e
fr. auf und l^ernieber, loekoe vfi
nang^a boen hai; ioekoe vfi nanga
switi fesi; banfet bein {^errn, benn er
i|i fe^r freunbIi^,pryzeMa8ra, bikasi
hem de so boen ; in'd ®efi$t bifi bu
freunblic^, aber ^interm9luc(en garftig
(fa(fd^), joe sort mi wan boen fesi,
joe kibri da takroewan na baka.
greunblid^feit, switi-fasi; vrieiid-
iiki-fasi,
greuubf^aft, mati-fasi; mali;
kompe; vriendskap h.; gr«f$tte§en
mit, meki kompe (ob. mati) nanga ;
(e. febr intime) nai jesi nanga; %t.
Ibatten mit, hol! kompe (ob, mati)
nanga; e, gr« i|i ber anbern wertb/
han go, kan kom ; wenn'd ®e(b aSe
iji, böJ^t bie 8reunbf(^aft auf, moni
kabä, kompe kabä.
greunbfd)aftU(^, vriendliki; na
wan vriendliki fasi.
g r e )> e 1 , ogridoe, takroedoe.
g r e ( e r , ogri soema ; ogri-doe-manj
takroe'-doe-rman.
griebe, fri; rreede; gr* ju bringen
auf (Srben, vo tjari fri kom na
grontapo ; ber gr« ©otted, da vree-
de Yo Gado; ©ottedfrieben , Gado-
fri; gr. fei mit tw6)\, vreede moe
de nanga oenoe!; um gr« bitten,
hegi fri; gr. f4)lie6cn, raeWfri; gr.
batten, lioli fri; holi vreede; gebe
^in uutgrieben!, goumig^vreede!;
griebfertig — gromm.
ein Äinb b^^griebend, wan rreede-
pikien,
griebfertig, griebliebenb fein,
lobbl fri; iobbi to hoii fri nanga
soema,
grieblid), griebfam,— er ifl fr.,
» Iqbbi vreede; fcib fricbfam, iiebi
nanga vreede!
grieren, — midb friert, mi kouroe;
-i^ febr, kouroe moro mi; kouroe
kill ml.
grifcb, '^'^9 njoe; njoenjoe; vers!;
frifcbed 93rob (m6f ungebacfcn) lata-
brede; (gebatfen) vers! brede ; (no^
beift) faja-brede ; fr. ^of J, lala-hoe-
doe; fr, gleifcb, iaia meti; versi
roetl 5 e. auf frif(bcr Ibflt ertappen,
kisi hem han nanga han,
grift, tem; id) n>iU ibncn no(^ grift
geben — , mi sa gi dem tem jete — ;
}U biefer grifl, na dial tem.
gr ifl en, fein Seben, pasi hem Iiebi;
XO0 er Speife b^rnebmen follte, fein
Seben JU ftifien, pee a sa kisi njan-
jam, vo pasi hem Iiebi.
grob, blyti; vr61iki;fein, hlyii; pli-
siri; ia würben bie 3nnger frob,
now dem disciple plisiri; at^^ero^
bed Sefum fab, w^arb er frob, dl He-
rodes si Jesus, a ben boen toemoe-
si na hem.
g r 5 b Ü (^ , vroliki ; fein, plisiri ; blyti. ;
feib adeieit fr^blid^/ alatemoenmoe
plisiri!
groblocfen, ▼., Idfslngl; singi en
pryze; bafi en plisiri; fro^lorfet
mit ben ^inben, naki hem!
grobtotfen, s., yr^liki singi; Idf-
singi; fommt oor fein Slngeficbt mit
gr., kom na hem fesi nanga vroli-
ki singi.
gröf)ncn,-— feinen Sofien, de sla-
voe (ob. katibo) vo dem luste (lo*
stoe) vo hem ; bem ©ranntwein, de
slayoe (obt katibo) vo dram,
^romm, vroom; dpregti; e, from*
mer SKann, e. grommer, wan vroom
soema; wan öpregti soema.
gremmcn — %xnf}.
grommc«, de boen to; lä) fu*e
nicbt n>ad mic frommt, mi no »oe-
koe sani, disi bocn vo mi srefi;
aber c^ ftommt nx^t ailed, ma ala-
sani no boen to doe.
grommigfeit, Troom-fasl; cipregU-
grofc^, todo; (c* Heine 9lrt) djompo
djempo; grofd)-Iaid?, todo-eksi.
grofl, tranga kouroe.
grjflettt, — ed froflelt m\6), mi
8kin gro kouroe; mi fiii kouroe.
3 r U (^ t , njanjäm ; Troekloe; %x. brln*
gen, tragen, meki njanjäm; meki
vroektoe; aud Wefer 2)lHt^e n>irb
feilte S'ruc^t, da blomiki disi no me-
ki njanjaro; bic gr. ift filg, da
Troektoe «witi; jmolferlei grud)te,
Iwalf soortoe Troektoe ; bie gr. bet
£ippen, da vroektoe to tongo; —
ber Senben, da Troektoe vo hem
skin ; an ben gru(^ten erfennt man
ben ^aum, ibriwan boom joe kan
sabi na hem Troektoe; (f)eibntf($ed
®pric^n)ort) Obia boen, joe sa ai
na koti; joe loekoe na koti, joe aa
si, faObiawroko. gru(^t-baum,
Troektoe-boom.
g t n (^ t b a r , — ein frn(3^tbarer ®aum,
wan meki-boom; wan boom, disi
meki foeloe njanjäm ; (Dom Sanbe)
fatoe; ein fr. 93erg, wan fatoe ber-
p; fr. fein, meki Troektoe; feib fr.
tn alien gnten SBerfen, meki Troek-
toe, doe ala boen wroko; fr* ma^
d)en, fatoe; ber Zf^avi mad^e bein
Sanb fru^tbar, da douw moe fatoe
joe gron,
grumten, helpi; ed fru(!^tet ni^td,
a no helpi noti; a no sa helpi.
gtU(^t(o$, sdso; vo sdso; sdso so-
so; ed tfi fr*, a no kan helpi noti.
griH, grufie, adj., froekoe; frn^
SRcrgend, mamantem froekoe; froe-
koe mämantem ; l^ut frfl^ , di ma-
mantem; in aller grü^e, froekoe
froekoe; (bei 3^'^^") bit^m; bu
mugt ttroa^ früher f ommen, Joe moe
grfl^-regen — gfi^ren* 03
kom pikui-moro bit^m; frfi(ier^in,
fiSsitem.
grü^-reoen, da fosiareen; -flucf,
breki ; - ft u rf e n , njara breki ; bre-
ki; -fliitf «jelt, breki-tem; -flun*
be, mämantem; inbengrnbflunben,
na mdmantem; -jeitig, bit^m.
griHe, s.,mdmantem;ina(Iergrn^e,
froekoe froekoe«
gn^d, kraboe-dagoe ; kwasi kwasi;
(jwci »erfcbiebene «rten ^iefiger gn(^#
fe); — bie güd)fe ^aben ®ruben,
dem kraboe-dagoe habi dem ho-
ro — ; ge^et t>in nnb faget bemfet
bigen gucbd (Herodes), go taki gi
da kwasi kwasi.
gnge, Toegoe.
gugen,gügen, Toegoe; in einan*
ber (einpaffen) Toegoe en fiti ma-
kandra; (beflimmen) potti; ®ott()at
ed fo gefügt, Gadopotti so; edfngtc
Pd) fo, bag, a kom pasa; ed fugt
(f^irft) ri* lH<^t, a no fiti; fi^ iu
einen f*, saka na hem ondro; ge-
hoorzam hem; harki hem; {td^ in
^ttoa^, teTrede nanga dati,
güHt>«r, — e« ijl f., a de to fili;
joe kan fili hem.
gfi^)Ien, fili; füllet mic^ unb fe^et,
fill en loekoe mi retl; einem auf
ben ^af^n fubten, fill hem mofo;
einem ben $ute, fili hem pols;
(bilbli^) fili na hem; im ^erjen f.,
fili na ini hatti.
gÜ^lUd, sondro fili.
g Ü 1^ r e n , tjari ; tekl tjari ; tiri en tja-
ri; fu^re ben Slinbcn an ber .^anb;
teki da blini soema tjari hem na
han ; ber ^crr felbfl muß unö fu^*
ten, Masra srefi moe tjari (ob. tiri)
wi ; ben Sogen führen, tjarl hem bo;
bein guter ©eifl fu^re mi(!^ auf ebe*
ner foaffn, joe boen geest moe tiri
ml na wan reti pasi; berSBeg fubrt
na$ 91«, da pasi tjari joe na N.;
da pasi go na N. ; too^iu fu^rt ber
Sieg?, pee da pas! fadom?; ffl^re
und ni(^t iu SBerfu^ung, no meki
94
gfl^rcr — guufjig*
wi kom na iiii tesi; c* ®(t(!6c ^OX
@cri(t>t f., plyti da zaak; eilten i)tn-
terd Si^t i, tapo lieni hai; korl
hem; ein fc^tcd^ted 8eben f., liebi
\\aii 8lckti liebi; ^^^coceg . f«, habi
>vaii procesii; e.^eweid f., tjaribe-
wysi; bewysi; einem ju®emüt^ef.^
. potti dati na hem koiiaiensi ; in ^ie
^o^e f., hopo; jt(agef.,klage;kom
klage.
Süfetcr, tjari-mati; (2lnfnt>rer) f cai-
man; iiede-man; ein g^^^^t ber
S3(inbcn, wan tjariman to dem bli-
ni-wan.
Sn^rmann, gu^tfnei^t, gu^r^
leute, ^agi-raan.
J^nbrwcrf, wagi.
gillte; 8. focloe (eigcntli^: t>iele);
bic gutlc ber ®i>eife, da foeioe vo
da iijanjära; ^reube bie guQe, foe-
ioe en bigi plisiri ; 6)otte(^ 93runn^
Icin t)at äßaffcrö bie gnUe, da riba
vo Gado liabi foeioe walra ; — ici^
cr bie gnde t^abe, vo a habi foeioe ;
bie %, ber Reiben ^ foeioe vo dem
lielden.
8 ft Ken, V. foeioe; fntte ben Ärufl,
foeioe da walra-kan ; fuile bie gUfd^e
mit SBeiu, foeioe da batrananga wien.
guKen, 8., Dom $ferbe, pikiu haai;
Dom @[e(, piUn Heriki.
gunbament, fondamenti; ston-foe-
toe.
gnnf, feifi; alle gunfe gerabe fein
(ajfcn, tapo hem.hai; no aoekoe
(ob. loekoe) sani so fioi; fünfmal,
• fdfi-tron.
gunfte, ber, di vo feifi; disi meki
feifi; ber fünfte (Sltgabe), feifi pro-
cent! ; fiinftc^a(b, fo nanga hafoe,
gnnfje^n, tin-na-feifi.
gw^lfi^fl' feifi-teii-tiii; bei (S.tn%
gutveiten mi) bei Za^txx, mtb mebi^
bad ^oQdinbifd^e vyftig gebranc^t;
funfjifl ^cntd, vyftig senai; wan
bank-notoe; ein ®utben funfjig
^CUtd, wan golde vyftig; dri bank-
uotoej funfjifl lafle, vyfüg dei.
gunfe - gnrj*
gunfe, Tonkoe, voenkoe h.
gunfeln, blinkri.
gur, gl; vo; bitte fur micft, beg! gl
ml; begi vo mi; bad ifl fur mi^,
da vo mi; für fi(^ leben, liebi vo
hem arefi; für unb für, vo iia-
tem.
gur bitte, wan boenmofo; wan be-
S^ gl; (ine g* fur jemanb einlegen,
tbun, potti wan boen mofo gi hem ;
potti wan begl gi hem; begi vo (ob.
gi) hem,
%Utä}t, gotro.
gurd)t, frede; id) geriet^ in gur^t,
f rede kisi mi ; mi kom frede ; bie
gnrcbt @0tted, da frede vo Gado;
g. ill ni(^t in berJJiebe, frede no de
na ini lobbl; mit g. uub Bittern,
nanga frede en befi.
gur^tbar, na wan skreki-faal; et«
)vad gurcibtbared , wan skreki-aanl.
g Ü r (^ t e n , frede ; @ott fürchten, fre-
de Gado; er für^tete ftcib i>oribnen,
a frede dem ; fürchte bi^ nicbt, no
frede!; bu brau^fi bi4) nicbt ju
für^ten, joe no ha vo frede; e.
furd)teu machen, in gitrcbt fe^en,
meki a kom frede; meki a frede.
gür(^terlid>, — etwad gür^ter^
tt^ed, wan akreki-aanl.
gurc^btUd, sondro frede.
gurcbtfam, nanga frede; •— fein,
frede; habi frede; »arum feib ibr
fo fur^tfam?, «an hede oen frede
so?; e. f« ma^eu, meki a frede;
meki Item hatii gowai; ber gurd)t<*
fame, wan frede- soema; f rede-
man«
gur^tfamfcit, frede; frede-fasi.
gürf)>rad)e, boen mofo; e. g. für
e« bei jemanb tbuii, potti wan boeii
mofo gi hem na Alasra N.
gftrfpjrec^ber, voorspraak h.
gurft, prius; granman; hedt^man;
ber g. biefer 98c(t, da liedemau vo
kondre.
gür)vabr, vo troe; vo troe iroe.
gwtj, poepde; wiuti.
guqcii — gftttCttt.
Surfen, poepÄe; poeloe wiiiti.
g u g , foetoe ; (im (Scfleufaft jum 93ein,
wcld^eS mid) foctoe &ci6t) gron-foe-
toe; (M Ttaa^) foetoe; voet li. ;
JU ^ufie , na foetoe ; nangit foetoe ;
i^ bin iii^t gut j^n %n%t, mi no ha
foetoe TO waka ; fid) bic gu§C um*
fonjl aMaufcH, broko foetoe vo so-
so; am gu§e ic^ Sergej, na foetoe
▼o da bergi; (Soliatl) iracjirolf gug
brei 3*>0 ^^Hf ^oJ'at l>^n langa
twalf foetoe nanga dri diiim ; einem
gu guge fallen, fad()m na hem foe-
toe; einem bie güßc f offen, ihn be»
mut{)ig anflehen, bosl hem foetoe;
e. unter bic gugc treten, trapoe hem
na ondro foetoe; masi hem nanga
foetoe; ben g« anftogen, naki foe-
toe; i4 ^abe mir eine ©(adfc^erbe in
im gng getreten, batra koti mi foe-
toe; birfe gü§e, SRofenfuge, ((S(e*
)>^anttaft^) roos- foetoe; big! foe-
toe.
^ug-bab, watra vo was! foetoe;
-b a tt f , foetoe-bangi ; - b b e n , floe-
roe; floer-pranga; pranga; gron;
-breit, wan foetoe bradi; -fall,
— e» gugfad t)or jem« t^nn, fadom
na hem foetoe begi; -((anger, wa-
ka-man; -tnbä^tl, hai vo foetoe;
skroefoevo foetoe;-)) fab, -fteig,
foetoe-pasi ; - f cb C m C I , foetoe-
bangi; -fo()(e, ondro-foetoe; fue-
.toe-zool h.; -fpur, foetoe; -tct^
l>fen,foet-8tapoe; -tritt, skopoe;
einem e. g. geben, gi hem wan sko-
poe; skopoehem; -}e()e, finga vo
foetoe.
gugcn, auf etw. (bilbL) tanapoe na
tapo dati; potti wan vaste vertroiiw
na dasani tapo.
gutter, (Speife) njanjam; Unter-
fiitter, ^utterjeucb, voering h.
gutterat, doozoe; boeba.
gutter n, (ju effen geben) e*, gihem
njanjam; ein fleined jtinb, kanti da
pikien ; (einen SRorf K.) potti voe-
ring na iui.
®abe — ®anj»
95
®abe, present!; Opfer unb ©abcn
bafi bu nic^t gewollt, offer en pre-
sent! j<ye no ben wani; bie ®abe
nehmen unb be^ ®eber« i^ergeffcn,
ningre fiiiiii boen, a vergili Gado;
(gabigfciten) ber Änabe b^^t ®abcn,
da boi hal)i wan boen hede vo
leri.
@CLitl, forkoe.
® a tf e r n , kali eksi ; bie ^enne gad'erf,
da fonwloc de kali eksl.
®affen, loekoe doen; pili hai; tan
habäu; baboeki.
®abnen, gapoe; hapoe.
®iUten, wroko; badSBier gd^rt, da
biri de wroko.
®algen, l>ongo-pita,
®arie, gal; bita; bie ®alle (ief i(;m
fiber, gal broko na hem akin; wan
hatti-bron ki^i hem ; einen drgcrn,
bag ibm bie ®» überlauft, taiitrri
liem , tee a poeloe gal ; ® a I ( e U -
fie ber, gal-koora h.
©atlerie, gadri.
®ang, (^affage) pas! ; (9lrt ju ge^en)
waka; eitt enger ®ang, wan smala
pas! ; ber mittlere ®ang, 3){ittelgang,
mindri-pa»; fein ®ang, da waka vo
hem; er f)at einen f^ied)ten ®ang,
a waka mank; bie albeit in ®ang
bringen, set! da wroko.
®an^, gan8i;@dnferi(^,man-gan-
si; ®dnfe-^aut, i^ ^abe ®dnfe*
^aut, mi akin de gro.
®ang, adj., hceli; ala; bie ganjc
@tabt n^eig e$, heel! foto de sab! ;
e. gauje ®tunbc laug, wan heeli
joeroe langa; )oon ganjem »^erjen,
nanga mi heel! hatti ; nanga ala mi
hatti; mein ganjer 8eib, mi heeli
skin; ala mi skin; im ©aujeu UX^
faufen, sell na heeli; adv., heeli,
heel; kweti; pam; icb bin ganj(
n)ol^(, mi de heel (ob« heeli) boen ;
ed ifi ganj ddQ, a de foeloe so pam ;
gauj unb gar, kweti kweti; krin
96
(Bar — ®atte.
Oattin — &tUU
krin; pam pam; kro kro; tee do-
ro ; \>k 3Ri{^tiUn bct^ccf tea mic^ gan}
unb gar, maksita tapomipampam;
gan} uub aar nic^t, kwelikweti; no
no, kweti kweti ; na kondre.
®ar, adj., (uDtt (Speifcn)tafoe; ga-
n% gali; t)ad gletfc^ ijt bcrcitd gar,
da med safoe kalm; da metl boli
kaba; bie ®peife ift noc^ ni^t gar,
da njanjam no gari jete; {)alf)gar,
kroea kroea; I)a(bgare Sananen,
kroea kroea baäna; adv., toemoe-
81; gar ju fe^r, toemoesl; gar nie«
maub, no wansoema;no wan soe-
ma srefi; gar nicbtd, notinoti; gang
lint gar, f. unter ganj.
®arbe, bo^oe; (©fifd^ef; ber SReid
n)irb iu33äf4e( gebuuben; ISornfen'
nen bie 9}eger nic^t).
®arbiue, {?ardyn h.
©am, tetei; fciueö, fini tetii; gro*
bed, p:rofoe tetei; ftavfcd, tranga te-
tii; ^dbgarn, nai-tetii.
@ a r 11 i f n , garniz6en h;
® a r ji i g , takroe ; ogri ; ein g. 9Wenfd>,
wan takroe soema; ein g« %Clü, wan
ogri fad<Sm,
®atten, djari; ®arten-beet, be-
di; -fnecbt, djari-man.
®ärtner, djari-man.
affe, strati; pasi. ®affen-bube,
strati-boi ; - f o t ^ , strati-doti ; - 1 r e «
ter, jajo-raan; -üolf, dem strati-
soema; dem soso soema vo kondre.
aft, kompe; verzoekoe-man; e« JU
©afte bitten, verzoekoe hem; ©afte
bitten, verzoekoe soema; kali kom-
pe; ein ®afi aufSrben, wanvreem-
de soema na grontapo. ®aft-
bauö, -t^of, kolesi-hoso; lose-
mentili.; -ma^t, trakteri; e. gro^
§eö ®* audrid^ten, meki wan bigi
trakteri ; - id i r t ^ , kolesi-man ; raas-
ra vo kol^si-hoso; -tvirt^ in, Mis-
si vo kol^si-hoso.
® at til, idten ,^ loetoe ; poeloe wi-
wiri.
®(ittt, man.
®attin^ wefi.
at ter, trariki.
attung, spele; soortoe.
@au$e, 3^ucbe, doti watra.
aufelei, tofroe-wroko.
auf (er, tofroe-mau; gookelaar h.
au(, hasi.
®aumen, mofo; meine 3unge f(ebt
mir am ®aumen, mi tongo fassi na
ini mi mofo.
®e baden, bakka; geba(fene gifc^ie,
bakka-fisi«
®eba(f, dembalkipl.
®ebdren, meki pikien; meki; ge-
bore; ivenn ibreStunbe fommt, bag
{te gebdreu fed, te iiem joeroe ki-
81, vo a meki; (te gebar einen @obn,
a meki wan man-pikieu; a gebore
wan mänpikien; unjeittg gv trowel
bele.
©ebdrerin, meki-man.
®ebdrmutter, moeroe.
®ebdube, lioso; gebouw.
®e bau er, (far 'J3oge( :c.) kooi.
®ebetn, boon; booujon; Don feinem
SIeif(^ uub ®ebein, vo hem meti en
vo hem boon ; DoUer £obtengebeine,
foeloe nanga dede-soema boonjon.
®ebe(fer, knoroe; kroetoe.
®ebell, — 4)unbe-®ebeII, dagoe-
ba'bari.
eben, gl ; gibmirSrob, gi mi bre-
fie; gib ben^rmen, gi na potiman;
gi potiman hafoe ; fein SBo.rt geben,
gi hem woord ; pramisi vaste ; ^uer
geben, gi faja; soetoe; ®elb auf
3infen, potti moni na intres ; ergibt
auf ytii}t^ ttwa^, a no ke vo noti ;
n>ad gibtd?, san de?; ed gibtSScn«
fcben, bie, soema de, disi; joe habi
soema, disi; jld) geben, nad)(affen,
saka; pasa; ia^ giebcr mirb fic^
geben, da koorsoe sa saktf (ob* pa-
sa).
eberbe, fesi.
®eb erben, Rcb, aid ob — , doe so,
leki — ; sori, leki — .
®tbtt, begi ; geb^d h. ; bad ®tUt
©efckten — Ocbraudv
t>c$^et¥n, da beg! voUlasra; ®t^
bet-bud^, begl-boekoe; ®ebct^-
tjccfammlung, begi-kerki.
©ebietcn, einem, gebiede hem; gi
hem ordre; komanderi hem; fo er
gebeut, fo fte^f § ha, te hem gebie-
de, dasaiii de kabä; einem ®tt(I«
f(bn>ei(|en g., meki a tapo hem mo-
fo; tapo hem mofo.
©ebieter, IVIasra.
@ebietecin, Miss!.
©ebtnbe, — ein Oebiubc (3wirn)
wan streng; wan massi.
©ebirae, dem bcrgi pi.; ein gebir^
giged 5anb, e. ©ebirjiS - gegenb, wan
ber^-kondre.
® e b i 6 , (3abne) dem tifi pi. ; $ferbe-
gebiß, beti, bet ; isri ; einem ijjferbe
' Dad @ebig anlegen, potti beti (ob«
isri) na hasi mofo.
® e b ( Ü m t , tapo (ob« peni) nanga bid-
miki.
föeblut, broedoe.
geboren, gebore; g* loerben, kom
gebore; feit t^ geboren bin, sinsi
mi mama meki mi; erfigeboren, fosi-
gebore; i^r erfig« @o()n, hsm fosi
pikfen ; fein erflg. SSruber, da gran-
brara vo hem.
®eborgen, kibri.
®tbot, gebdd; gebootoe; bie ge^n
@ebote, dem tin gebdd; {te »werben
beine ©ebote (alten, dem sa holi
dem gebdd vo joe ; ®otted @. fibers
treten, pasä Gado mofo; auf fein
®., nanga hem ordre ; einem }U ®e^
bote fte()en, de na hem diensti ; ein
@ebot t^un (auf ber auction) bid! ;
fRoi^ fennt fein @tbi>t, nootoe bro-
ko wet; joe no habi hoedoe, joe
teki tetei, potti na faja.
® e b r a t e n, brai ; rosi, losi ; g. ^(eif(!b,
rosi meti; brai meti; ein g* ^U^n,
wan rosi foiiwloe.
&cbxan6}, , (^nmenbung) gebrnik ;
(©itte) gewenti ; njoesoe; einen gu*
ten ®* bon ettoad machen, meki wan
boen gebruik vo dasani; fo ifi ed
®ebrau(^en ^ ®etf« 97
®. bei und, da so wi gewenti (ob»
njoesoe); bad ijl bei un^ 2aubed-
gebrau(^, da so da fasi fo wi kon«
dre de; da so wi habi da gewenti
na wi kondre dia.
ebr andren, meki gebruik vo^ ge-
bruiki; (not^ig (aben) habi dasani
vanoodoe.
©ebraufe, ba'bari.
©ebre^en, s. (JWangel) gebr^k;
(Krpcrtic^er %t^kx) mankeri; siki;
foutoe.
®ebre(^en,v., (festen) mankeri ; ha-
bi gebrdk vo; ba ed an 2Bein ge«»
brac^, di da wien kom mankeri; ba§
i^nen nid^td gebre^e, vo no wansani
mankeri dem.
® e b r e c^ t i ^, malengri ; ein g. SÄenfc^i,
wan malengn soema.
®ebrec^ti^feit, malengri-fasi.
®ebro^en, broko; broko broko;
feinen gebrod^enen Scib^ hem broko
skin; icb ux\ltf)t bie ®pracl)e ni^lt
re^t, iiS) fprec^e jie nur gebrodjen,
mi no sabi da tongo reti, mi taki
hem broko broko nomo.
®ebruU, ba'bari.
®ebu(ren, fiti; fo gebüM ed und,
da 80 a fiti wi; tt>ie fic^'d gebühret
euerm 93eruf , so leki a fiti da kali,
disi — .
®ebunb, bosoe; ein ®* ^otj, wan
bosoe hoedoe.
®ebunben, tai; g. mit Striken, tal
nanga tetei; iöf bin g« iui ®eiji, mi
geest de na boeje; ber ®ebun^
bene, boejeman; banditi.
®eburt, geboortoe; \?or 6^rifii®e^
burt, bifo Kristus gebore ; feit mci*
ner ®«, sinsi mi geboortoe; sinsi
mi mama meki mi. ®eburtd'Ort,
-pla^, geboortoe -plaats h.; ge-
boortoe- plesi; -tag, verjari; ge-
boortoe-dei; ®* feicm, njara ver-
jari; verjari; -f(!^merj, -tt)e^en,
®ebuf($, boesi; baesi boesi.
®e(f, lauman; gek li.
13
98 ©cbd^tnig — ®tUxxt
®ticiä)tn\i\ mernbre, memre; ge-
dagti; gedägteiiis; tc^ ^abc fein gu^
M ®v ^^ hnhi wan zwaka mern-
bre; mi habi wan sjatoe gedagti;
i^^ faun ntcl)td im ®. begatten, mi
no kan membre sani; mi no kan
holi noti na mi bede ; galtet bad tm
@«, holi dati na oen membre; l)<iU
it im ®, 3^fum ß^riflum, holi na
joe gedagtenis Jesus Kristus; }U
einem ®*, to wan gedägtenis ; ®oU
4^ed tf)\xt ju meinem ®., oen moe-
soe doe dati, to membre mi.
ebanfe, membre; memre; gedag-
te, gedagti; prakseri; eö fam ancft
ein @. in i^nen auf, datem wan
membre kom na dem hatti toe; bu
uerjie^efl meine ®. i?ou feme, joe
yerstaa dem gedagte to mi fära-
wei ; auf ben ®* f ommen , kom na
da prakseri; kom na da gedagti;
in tiefen ®* fein, de nanga dipi
prakseri; meine @* n^anberten, mi
prakseri ben waka waka; l^o^e®e^
banfen, (^oc^mut^) hei (ob* bigi)
membre.
©ebanfentod, sondro prakseri;
gondro membre.
©ebanfenfirid^, denki-marki.
®'ebdrme, bie, pi., tripa; bele; dem
darm h. pi.
®ebeiben, waka boen; go boen;
tan boen; i^r SBerf gebeizt, dawro-
ko TO dem go boen ; i^r Same n>irb
l?oi bit gebei^en, da sin to dem sa
tan boen na joe fesi; ed (;cbei()ti()m
aUed, ala-sani de go boen nanga hem;
ala-sani komopo boen na hem ban.
®ebenfen, membre, memre ; mi^»
manb, membre hem; gebeufe an
niiä)' membre mi; er geba(!^tein fei^
nem ^erjen, ite l^eimlidS^ ju »erfoffen,
a membre na ini hem hatti, to li-
hi hem safri; i(^ mid bic'd geben^
fen!, mi sa membre joe!
®ebid^t, psalm; singi; aria.
®eborrt, dre; barbaköto; g. gi*
f(^e, dre fisi; barbakoto fisi. |
©ebrdufle ■*- ®efanjen»
®ebrdnge, — ic^ Wn re<!^t im ®.,
dem k>«insi mi na ala sei.
®ebu(b, pasiensi, pasjensi; mit ®.,
nanga pasiensi; ®ebu(b! pasjeti-
si! ®. ^aben, habi (ob. holi) pasfeti-
«f; jxc^ in ®. faffcn, holi pasiensi;
tai hatti; ®. libewinbet Me«, joe
ha pasiensi, joe sa s! mira bele;
joe ha pasiensi, joe sa si tamara.
®ebulben, flc^, holi pasiensi; bit
mu|t bic^ ein »enifl g*, joe moe holi
pasiensi pik)nso.
®ebulbig, nanga pasiensi; eiu g*
S^ann, wan pasiensl-soema.
®eel^rt fein, habi nem; habi respe-
ki; gecbtte 2eute, respeki-socma,
®efa^r, gevaar h.
®efdt)r(icl^,gevaarlikih.
® e f d ^ r t e , kompe ; (Reifegefdj^rte (gur
®ee) sibl.
®efa((en, v., de boen na; de switl
na; bevalie h. ; pliesf to; wani;
lobbi; ed gefddt mir, a de boen na
mi; dati de switi na mi; a befalle
mi; mi ha plisiri vo dati; ml lobbi ,
dati ; bad Suc^ gefdflt mir nid^t, da
hangis a no fit! mi hai; er t^ue, mad
i(^m gefdnt, meki a doe, san boen
na hem ; wenn ed 3bnen gefdttr (ob*
gefdUig if!) efi Masra pliesi; (Id) g.
laffen, tevrede.
®efa((en, s., plisiri; diensti; t^u'
mir ben ®«, doe mi da plisiri (ob«
da diensti); ®« baran finbeu, habi
hem plisiri nanga dati.
®efd((ig, switi; boen iia; iDenn ed
3()nen gefddig ifi, efi a boen na
Alasra; efi Masra pliesi; — bie
i^m g« if}, disi fiti hem hat; er ifl
ein g« 9Rann, a lobbi to doe soema
wan diensti (ob« plisiri).
®efd((igrett, (©efaUen) diensti;
plisiri; (®utc) boenhatti; and ®.,
TO boenhatti; einem e. ®« ermeifen,
doe hem wan diensti (ob* plisiri).
©efangen fein, de n« boeje; de
na doengroe-hoso ; einen g. fe^en,
potti hem na boeje (ob* na doen-
©efaujiiiß -y- ®^jen,
groelioso); g« (matten, Iioli hem na
bofje; g, mitcr (bell ©a^uuflcii),
• IIa ondro da dwingi vo — ; bct®e^
fangene, b(Sejeinan;baiidfti; bie ®e^
fangeiien, dem sQema 112^ doengroe«-
ll080,
®cfaugni6, doengroe-ho8o; bfn-
foto; e. ür^ CÖt fe^cn, poltl liem
ua doeugroelioso (obt na bfiifoto,
bo^ flitt bicd nur für bie (^tabt);
(i>b. na boeje); aM beut ®, twU
lalfen, poeloe hem na doengroe-
hoso; loesoe hem na boeje.
©cfdft (lopf) patoe; (8lafd[)c) ba-
tra; ein ®* mit @f^g, wan patoe
nanga azien; ein aiabafier-gcfaß,
ivau alabaster-batra; irbene ©efdgc,
stpon-patoe,
©efagt, klar!; jld) (}. ma6)C\X, mekl
hem srefi klarl; ji^ g, Ratten, holi
hem srefi klari; tan klari; ^attC
iiä) auf @d)(c[ge gefaßt, tan klari
TO teki fomf<$m.
@cfe*t, feti,
®efieber, dem wlwiri pl.; feiu &.,
. dem wiwiri vo hem.
®efilbe, plein; sabaiia.
®cfte(St, bre-wroko.
®ef(etft, peni; peni peni.
®ef(i(ft, lapoe.
®ef(tffent(t^, nanga wani; ex-
press!; TO express!.
©eflo^ten, bre.
©eflfigel, denn fouwioe pl.
©efolge, — fem ©,, dem volgoe-
man vo faem<
©efrdgig, grid! to njam; gridi; g,
fein, njam toemoesi pasä; bcr iS>u
frdßige, goell-man; akänswali,
©e frieren,^ SBaffer gefriert, kou-
roe de tranga da watra.
©efu^t, fili; bu ](iafl fein®«, joe no
habi fil!.
®efü(^((od, sondrofill.
©egen, (wiber) tegen; (-njdttS) na
sei vo; na-sei; gegen einen festen,
feti tegen (ob^ au(^ nanga, mit)
bem ; — gegen ben Sotban, na Jor-
, ©cgeiib — (&t\)<{{U
99
dan-sei; gegen @uben, na zuid-se!;
(ungefähr) omtrentl; g. brei^unbert,
omtrenti dr!-hondro; g. baare 93e^
ja^fung, TO konfanU moni; {tc^ g^
e« t)erbeugen, meki wan kompliment!
gl hem; bs!i foetoe gi hem.
©egenb, kondre; sei; bie ®« ber
63ergcfener, da kondre vo dem 6er-
gesenf; e. f^one®*, w&n mooi kon-
dre; in ber ®^ uon 3eri(^o, na se!
vo Jerlko; vx ber ®, am 3«>^I^ä«#
na Jordan se!.
©egenmittel, M ifl eingiitc«®e*
genmitte(, da wan boen dresi vo
tapo da sik!,
©egenfeitig, w!-oen»dem srefi ma-
kandra; |le i>alfen fl(^ g», dem ben
help! dem srefi makandra; trawan
ben help! trawan.
©egenftanb, ein, wan-sani,
@egent^ei(, kontrar!; im©«, kon-
trär!; na kontrar!,
©egenuber, abra; ret! abra; na
abra; na abra-sei; er n)0^nt^errn
9t. gegenüber, a de liebi na abra vo
Masra N,; (le Wonnen einanber ge*
genüber, dem de lieb! abra na abra
(auf $l[antagen au$, dam na dam);
gerabe g„ ret! abra; fcfirdg g,, skiiin-
si abra; sktiins!.
©egen mart, fesi; presens!; in ©.
be$ $errn, na fes! vo Masra; na
Masra fesi (ob* presens!) ; in mei^
ner ©., na mi fesi; na mi preseu-
si; na m! ha!.
©egenwdrtig fein, de; er ifl g., a
de, (beim 9?amen«anfruf), gegen*
mdrtig!, Present!; m! dia!; ja!;
etn>. ©egenmartige« (ber ^z\t nad))
wan sani vo disi-tem; adv. noja;
uojaso; djonsno; djoesnoe; leid wi
de,
©egenmaffet, genti; mit ©« fa^^
ren, broko gent!. ^
© e a u e r , vy and, vyant!.
epd^e, ©e^ege, träriki; omhei-
ni ; fur ©c^afc 2C., pen.
ebatt, traktament!; gaazi h.
13*
leo ©cljdttfe — ©e^eiil,
©el^dufe, boeba; doozoe; (ber
©d)nctfc) I1080; (SBanbut^r) hoso;
(Jaf^cnu^r) kasi.
(Beteiligt, santa; bem ^erttt %.,
Santa g;! Masra.
@ebeim, kibri; im ©e^eimen, kibri
kibii; ctivad Dor jem* geheim galten,
kibri dasani gi (ob* vo) hem.
©et^cimuig, kibri-tori. ©c^eim*
ni§-frdmejci, konkroe-fasi.
©e^cig, ordre; auf fein®., nahem
ordre,
©e^cn, go; waka; in bic ©tabt g.,
go na foto; go na Inifoto; J^uguge
g», M^aka nanga (ob» na) foetoe;
gc^* beiner SBege!^ go to joe!; ber
3Äenf(^ fann nid)t gut ge^)en (baö
©e^en »irb i^m fd^wer), da soema
no habi foetoe vo waka; [x6) mübe
g^ broke foetoe; umfonfi, oi. einen
SKe^gergang gc^en, broko foetoe vo
8080 ; (ag miä) ge^en ! , lib! mi! ; me-
ki mi go!; loesoe mi!; fag ge^en!,
loesoel; loesoe hem!; ein iDenig
auf bie Seite ge^en, wai pikinso;
go pikinso na sei; bet @eite (Mlb'»
lid)) go na baka; ijerloren g., go
last; in SrfuQung g«, kom reti;
kom so; ed ge^t ju (knit, pikin-
rooro a sa kabä; ed ge^t mit ijim
gU @nbe, a deloekoevodede; )^ox*
xt>&xt^ ge^en, go na fesi ; mt ge^t*^
bir?, fa joe tan?; fa joe de?; e^
iji ibnen ju ^crjen gegangen, a go
na dem hatti; a fadöm na ini dem
hatti; da tori fassi na dem hatti;
i(|> ging in mein fed)§ie^nted ^al)x,
rai ben go na ini tin na siksi jari;
fo ijl e^ mit i^nen gegangen, da so
sani ben waka nanga dem; e$ gel^t
alle$ gut, ala-sani de waka boen;
bem ttjirb eö gut ge()en, da soema
sa finni boen ; ei^ mug i{)m f$(e(!^t
gelten, a moesoe kisi ogri ; ia^ faun
nid)t g., dati no kan go; einem art
bie «&anb g«, belpi hem; asisteri
hem,
®ei>cut, ba'bari; kre.
©el^irn - ©eifl*
e^itn, tomtom TO hede.
©e^5(}, boesi; boes! boesi.
@e|5r, jesi pi.; einem ®. gekn, gi
hem jesi ; gi jesI na — ; harkf na — ;
t$ babe bei i(^nen fein @« gefunben,
dem no wani jeri mi; er l^at-cin
guted ©., a habi knn (ob« boen)
jesi ; hem jesi krin.
©e^or^en, harki; jerf; gi j^i;
gehoorzam ; bad £iub ii>iQ ni(^t g.,
da pikien no wani harki.
©eb5ien, (angehören) de to; (ft(^
Wdtn) fiti ; ed gebort i^m, a de to
hem; baju ge^dren, denaini; er
ge^^^rte JU und, a ben de wan to
wi; a ben de na wi rolndri; fo ge^
bort f\i)% da so a fiti
©e^Stig, so leki a iiti; reti reti;
boen boen.
©eborfam, adj. unb s., gehoorzam ;
ae^orfam fein, fie^e ©ebord^en; ®e*
potfam (eifien, de gehoorzam; ge-
hoorzam.
©ebutfe, asisteri-man; mede-hel-
per h. ; (Untergebener) kncgtf.
©eier, tingi-fouwloe; djang-kroo;
opete; ©eiet-tönig, tingi-fouw-
loe graninan.
©eifer, watra-mofo; babä.
©eifern, poeloe watramof o ; poe-
ioe babä ; ron babä ; fein muni
geifert; hem mofo ron babd,
©eige, tinjolo, ©eigen-bogen,
bo vo finjoh); finjolo-tiki,
©eigen, ©eige fpieien , pre finjoloi
eiger, finjolo-man,
©eifel, pauti-man.
©eig, krabita; ©etg-bo(f, boko
boko.
©eiget, feifi^finga wipi; C:peitf(be)
wipi.
®eige(n, g&esele h.; wipi; fom.
©eige lung, g^esjeling h.; fomf<5m,
©eiP, jeje; geest; bcr beifige @ei|l,
Santa Jeje; load uom ©eiji geboren
iß, bad ift ©eifl, san, disi Jeje meki,
dati Jeje; im®. anbeten, anbegi na
ini jeje; SBaffer unb ©eiji/ watra
nan^rft . geest ; f^ ^it gcbuiiben im
®ei)t, mi geest de na boeje; ein
Mfer ®ciP, wan. ogri jeje ; bcr bofe
®eifl, bet 93ofe^ da ogriwan; bie
%rmen am ®eifi, dem poti na ini
liatti; ben ©♦ aufgeben, tapo bro;
ein ®eifi, wan geest; (©efpeijji)
jorka, jroka; djombi; spoekoe;
bakroe; ®eiPer fe^cn, si jorka;
Oauberminb) wiiiti; ber ©eift iji
fiber i^n gefomlnen, winti kisi hem;
a kisi winti.
®eifi liefe, — ein (jeifHi^er 8eib, wan
fikin, disi habt jeje- fasi; wan santa
«kin; g. fein, habt jeje-fasi ; adv,
na jeje-fasi.
©eifttt^j:, ber, liriman; d6mine;
(ein r5mif4)er) pastdr, pastöroe.
@et}, bigi-hai fast; gridi-fasi.
@eij||a(d, bigi-hai soema^ gridi-
man.
®^^ifl/ frin, gridi; habi bigi-hai
fasi.
©efeife, kroetoe; wirb ba« ®.ni(fet
anf^dren?, da kroetoe no sa kabä?
®eflatf(^e, soso taki-taki.
®efreif(^e, ba'bari.
®efrdfe, bele; tripa; dem darm
pi. h.
®etrflmmt, krom; g. fein, beni
krom.
®etd(^ter, lafoe; jt^ jum ®. ma^
d)en, meki soema iafoe hem.
®elaa, boda; (öeibnifc^eö) fesa.
®e(dpmt, iaam.
©eldnber, träriki.
©elangen, na(|, kisi na; doro na;
etu)* »obin g* laffen, seni hem na«
®e{arme, ba'bari.
@=e(a§, piesi; kämera.
®eUffen, bedaari; g. Meiben, tan
bedaari.
®eloffen^eit, bedaari-fasi; pa-
aiensi.
® el fin fig, — et \fat eine geläufige
3unge, hem tongo loesoe; hem
tongo waka hesi.
®e(b, geeli; redi a.; ba$ gotbe %kf I
®elb — ©efenf.
101
bet, da geeli koorsoe; bad ®e(be
t)Om ßi, da geeli (cb* redi a.) vo
eksi. ®e(b-f(^nabel, et ijl no^
ein ®«, a nokomopo na eksi-boeba
jete; -fucbt, geel-siki.
klb, moni; baare« ®., kontanti
moni; ®, med^fehi, kenki moni; —
gegen Heinere^, brokomoni; ®.}ab<'
Ten, pai moni; e. um ®elb fitafew,
boetoe hem; baben fie'd ®., fo
mSgen fxe ben Seutel audb nebmen,
arata taki: dem koti mi mofo, —
^san hede dem no koti mi terc toe?;
»enn'd ®clb alle Ifi, bßtt bie gteunb*
f^aft auf, moni kabä, kompe kabä.
®elb-abgabe, lanti-moni; kontri-
biisi; -ausgaben, onkoste; -beu^
tet, moni>zaka;bei]r8; -gier, bigi
hai vo moni; -gierig, gridi vo
moni ;-fafieri,-fijle, monl-kissi ;
moni kasi; -fiacbe, moni-afeersi^
-farf, moni-zaka;-jirafc, boetoe;
bejablcn, pai boetoe; -finrf, wan
piesi moni, -jirt«, intres; pro-
centi.
@e(egenbcit, okasi; pasi ; gelegen-
teid ; e« gute ®., wan boen okasi ;
®« finben, finni okasi ; finni pasi ;
i(b b^be foine ®., mi no ha okasi»;
mi no habi gel^genteid ; ®. mad)t
£iebe, s&liman no ben seli, baiman
no sa bai; hoso no seli, doro no
sa bai; poespoesi foefoeroe melki,
ma joe srefi gi hem.
etegentU^, wänwantron so; wan
dei so; wan joeroe so.
etebtig, bekwäam; knapoe; ei4t
g« ^nabe, wan boi, disi leri boen;
wan boi, disi habi hede vo leri.'
®e(ebtt, ct ijl geleb tt, a sabi boe-
koe; bet ®efebtte, sabi-man*
®elcitcn, e., ibm bad ©eleite geben^
potti.hem na pasi.
®e[en{, dem skroefoe p).; $anb^
geknf, dem skroefoe vo hanoe;
ärmgetenf, dem skroefoe vo baka-
hanoe; §ugge(enf, dem skroefoe vo
foetoe.
1Ü2 ©dentis — &m&i.
elenftg, loe«oc; et ifl g., hem
skin loesoe; ber ^otper ifl ntdbt
Hiebt flv da skin no loesoe moro.
@ e 1 i c b e n, pliesi ; geüebt'd bem^ettn,
eil IViasra pliesi!
geliebt, lobbi; beliebte! («ntebe
" in bet ^tebigt) oeu lobbi-wan«
®e(inbe, safri,
©ettnbigfcit, safri-fasi; safrl-
hatti; safri-hatti fast.
@elin()cn, ^o doro; komoto boen;
aUe feine ^nfc^täge gelingen, ala
hem prakseri go doro; bie ^tbeit
ifl mit nid)t gefnngen, da wroko
no komoto boen na mi han ; ed ge^
lang mit nic^t ju — , ml no bien man
vo ^,
© e ( b e n , belovoe ; praroisi ; praraisi
väste; pramisi na ini Jiatti.
® e 1 1 e , emre ; ÜÄelf gelte, melki-emre.
©elten, koste; de waarti; ed gilt
btei ©ulben, a koste dri golde (ob«
siksi bank-notoe); — bie UOt ©Ott
gilt, — disi de waarti na Gado
hai ; (and^) babi waarti ; — et gilt nic^t
loiet bei ibnen, dem no teli hem so
meni; et gilt füt einen gnten %r}t,
a liabi da nem vo wan boen datra,
©eltung, waarti; ®« b^ben, faabi
waarti.
©elübbe, pramisi; feine©, begab«
ten, pai (oi^ doe) hem pramisi.
©ein ft e, Inste, lostoe; hangri.
©eiligen, luste, lostoe: hangri; ed
gelittet ibn nacb einem @i, a lostoe
wan eksi.
©ema^, s. kamera; bad b^ti^Ii^^
©., pildn-hoso.
©ema$, ©emd(b(i$r adj., safri;
bedaari; (bequem) magliki; ad?,
nanga hem geroak h.
©emablr m^n; ©emablin, wefi;
bed ^dnigd ©., koning wefi.
©emälbe, (inDel)skedery,skidrei;
(@ti(^) printje; ($otttdt) printje.
©emäß, — feinem 23efeble gemäß,
so leki hem ben gi ordre; feinem
ääillen gv 80 leki hem heu wani.
©emdu — ©enan.
©emein, (bem Stanbe mSj) m«o;
laage ; (bem . febataf tet nacb) ^e-
meene; ein g. SKenfct), wan soso
soema; wan laage soeroa; wan ge-
meene soema; bad g. 93olf, dem
laage soema ; tim^ ©emeiued, wan
gemeene sanI ; fi(^ mit jemanb ge^
mein macben, meki hem srefi fami-
liari {o^^ gemeene) nanga hem;
(gemeinfd^aftlid)) etn>ad gemein babcn,
gebniike hena kompanl; holi hem
leki wan kompauUsani,
® e m e i n e , gemeente ; bie ® * ® otted,
da gemeente vo Gado,
®emeinfd)aft, gemeenskap ; ®, ba^
ben, bälten, habi (ob. holi ) gemeen-
skap nanga; ©utet*®emeinfcbaft,
goedoe-kompani ; ivit baben ©«<©.,
wi de njam goedoe-kompani ; wi
habi kompani-goedoe.
©emeinfcbaftlicb, kompanl •^;
etip* ©., wan kompani-sani.
©emutmel, knoroe, kroetoe.
©emufe, groentoe.
©emütbf (gegeben mit: @eete) ziel,
zielt; ($)et}) hatti; (jtopf) hede;
(®ebanfen) membre, memre; (®e^
n>i{fen) konsiensi; oon ganjem ®e*
mntb) nanga ala joe membre ; bie
@ad)e liegt mit nocb im ®v dasani
de (ob* libi) na mi membre jete;
dasani de na mi hatti jete; ft^ etu>«
JU ©emutbe Jteben, teki dati na
hi^tti ; einem etn). ju ®. fübten, potü
dati na hem konsiensi; fein ®, auf
etio. ti^ten, potti membre na dati;
poUi dasani na hede; prakseri na
dasani tapo.
®e mntb lieb, »wHI; ein g, 2Kann,
wan soema, disi habi wan switi
fasi.
®en, na; gen 2l^tufalem| na Jeru-
salem.
®endf^ig, — et ip g., a de wan
lekkerbeki h.; a lobbi switi sani
toemoesi.
®enau, prontoe;fiiii;retireti; etn).
genau nebmen, teki (ob« loekoe cb.
@kucfimtgeu — ®nnigfam.
soekae) dasani fini (ob« fini fini) ;
ct». genauer unterfuc^Hpn, ondersoe-
koe dasani moro fini; man mufi
ni*t «He« }n genau uutetfud)ett, efi
foiiivloe dihi gron toemoesi, a sa
si hem mama boonjon; (geijig) grid! ;
naauw; adv. prontoe; net; juist,
jiiisti ; genau fo, wie, net (ol). pron-
toe ob. juist) so leiii — .
©enebmtgen, g\ pasi; ^i permisi;
pormittm; tevrede.
©eneigt, — id) bin g., c« ju t^un,
mi hatti boen, vo doe dasani.
@^enera(, generali,
feneration, famili-1o; in berimei«»
ten ®>, na da tweede famili-lo.
@enefen, v. a. unb n. geneze, ge-
nezi; v. n. kom boen baka.
®eneoer, janever, djenever.
®eni(f , neki; er b^t bad ®. gebro^
(ben, a broko hem neki.
®entren, ft^, ajem; habi sjem;
frede.
®cnie§en, njam; tesi; ®uted g«,
njam boen; greube, njam plisiri;
t^ b^be bie ganje SSotbe fein gteifcb
genoffen, mi no tesi meti da heeli
wieki.
©enoffe, kompe; mati; (5(|)iffdge*
noffe, sfbi.
®enoffenf(6aft, genootskap.
@enug, (binreicbenb) nofo, ed ifi g.,
a nofo; g. b^ben, habi nofo; ed ifl
tbm nii^t g., JU — a no nofo na
hem, vo -^j er faun nie g* frie*
gen, a habi bigi hai; er tfl Hein g«,
a de pikin nofo; ed it>ar g., (bat
guaereicbt) « kisi ; a sari ; oft g.,
nofo-tron; genug! (bor auf) kabä dan!
®enuge, gur ®., nofo; gur ®. ^a*
ben, iiabi ala boen-sani nofo.
enfigen, de nofo; sari; fiäf g»
taffeu an, — mit, tevrede nanga ; (ag
bir an meiner ®nabe g., joe moe
tevrede nanga da gnade vo mi.
®enugfam, nofo.
®enugfam, tevrede; etu g. SKenfifi,
wan tevrede soema.
©enugt^uung — ®era1ift$fod. 103
®enugtbung, satisfaksi (saksfak-
ai); ®. er batten, kisi satisfaksi;
®« fucben, soekoe satisfaksi.
® e n u 6 , -g^er eine bat ben ®., ber
anbere beW%erbru§, soenia ro pon-
do? sooma njam bakjan?; prakiki
njam, popekili ha nem.
®epad!, lai, laai; (Sa^eu) sani pl.;
mein ®epd(f, mi sani.
®eplagt, — t^ bin ein recbt ge*
)>(agter 3){ann, mi de wan reti piua-
inan.
®ep(ap))er,®e))Iauber,taki-taki.
®e))o(ter, ba'bari.
®eprdnge, prodo; ®« maiden, mek!
prodo.
®erabe, adj. reti; reti hopo; adv.
reti; net; juist, juisti; srefi; bie
gerabe ©trage, da reti opo strati ;
g«bur^, retidoro; g. aud, reti opo ;
g. über, reti abra;'g. ju ber 3«t,
g« bamatd, juisti na datem; juisti
datem ; da srefi tem ; g« auf ber
©tirn, reti na fesi hede ; g. fo, n)tc,
net 80, leki; g. fo etnd, net so wan
so; wan so srefi- wan; um ed g*
^erau^ p fagen, vo taki.reti; vo
taki krin; g, bad, Juisti dati; ade
^unfe g« fein (äffen, tapo hem hai;
no loekoe (ob. soekoe) sani so fini.
®erdt^, ®erdtH<^<Kften, sanipi.;
wroko-sani pl.
®eratben, in ettt)ad, kom na; auf
ben @infaQ, kom na da prakseri;
in 93erfu(büng, kom na tesi; in
Sranb, teki faja; inßorn, kisiiiatti-
bron ; hem hatti kom bron ; an ein^
anber geratbcn, kisi trobi nanga
makandra; (gcbeibeu 2C.) ed iji gut
gerat^en, a komoto (ob* komopo);
boen«
®eraum, ®erdumig, mim; bigi$
ein g. 3^".^^^^/ ^^^ bigi kamera;
eine g. ^cit, wan langa tem ; auf 9
®eraume, na wan ruim plesi.
®erduf(b, ba'bari.
erduft(|(od, safri; sondro ba'-
bari.
104 ®ei^n — ©eriitfi.
et ben, mekl leer; einem bad 0eII
({•, redi hem gogo.
@ c tb e t ^ leer*maker h. ; wan soema,
disi meki leer. ^
©ere^t, reti; rcj^vaanlig h.; ein
©ered^tcr, wan red soema; wan
regtvaardige soema h. ; bie ©*, dem
reti-wan ; g. werben, kom regtvaar-
dig h.; g» richten, ein g. ®eri^t
rid^ten, kroetoe wan reti kroetoe;
kroetoe nanga reti.
©ere^tiflfeit, reti-faai; geregtig-
lieid h.; in ®,, nanga reti« @e^
tecbtigfeitS-pflege, jiwtlci.
©erebe, taki; taki taki; koesoe
koesoe; eS ge^t in ber (Stabt bad
©ercbe, ba§ — , wa« taki taki (ob*
koesoe koesoe) waka na foto, taki — .
©ereid^en, — ed gereid^te mir jnm
(Serien, a kom (ob* tron) wan blesi
gi mi.
©ereuen, hati; kom liati; berouw;
ed gecenete i^n, a kom hati hem ;
feine Serufunfl fann ibn ni^t g^
da kali vo hem no kan berouw hem
baka; {t(^ etn>ad g« taffen, klsi be-
rouw \o dasani.
®eri(^t, (Sffen) njanjäm.
©erid^t, (bed Siic^terd) kroetoe; ju-
»tici; @, batten, holi kroetoe; ®.
Üben, holi jnstici; rid&tet ein tested
©., kroetoe wan reti kroetoe; man
fi^t ju ©V krotoe siddm; e. Uor'd
©eric^t bringen, tjari hem go na
kroetoe; bad jungfie ©•, da bigi
kroetoe; da bigi Kroetoe-dei.
©erid^td-biener, 8koutoe;-bAnd,
kroetoe-hoso ; -b^^t^ Masra vo
kroetoe ; - b f , kroetoe ; h(5f h. ;
-Iperfon, kroetoe-man; Masra vo
kroetoe; -faal, kroetoe-kämera ;
'-{)ub(r kroetoe -stoeloe; -ta^,
kroetoe-dei.
©ering, laage; pik)n; ein®eringer,
wan laage aoema; ©eringe, g, Sente,
80S0 soama; dem laage- wan; bad
gertngße, da moro pikin-sani ; etn)«
g« achten, loekoe hem leki wan pi-
Geringfügig — ©efdng.
kinsani (ob^aoao-sani); e. g. ai^cn,
no holi hem waarti; no reapeki
hem; no teli hem; nicbt getiug,
(febr grog) no boi — ; fein geringer
9%eid)tbum, no bol-goedoe.
©eringfngig, aoso; pikin; etn>«
©eringfugiged, wan sodo-sani; wan
pikiii-saiii.
©eringf(ba^tg, e. g.bebanbe(n, no
teli hem; no tell liemnoti; febr — ,
teli hem leki dagoe.
©erinnen, kom tranga.
©erippe, soso boonjon; er ift gum
©. geu)orben, a tron soso boonjon,
©em, etn). gem baben, lobbi; liabi
pHsiri vo; icb bore gem jxngen, mi
lobbi vo jeri singi; n>a^ man gem
tbut, u>irb einem ni(bt ]6)mx, 'pee
lobbi de, trobi no de; i(b fomme
gem in bie ^ircbe, mi ha plisiri to
kom na kerki; b^rjU^ gem, nanga
ala mi hatti ; nanga mi heeli hatti ;
nanga ala plisiri.
eröfiet, rosi, losi; g. Sanane«,
rosi badna.
erte, wipi; lamarinben - gerte,
tamriu-wipi.
©erud^, smeri; ein fitter, wan switi
ameri.
©erucbt, taki taki; tori; bad ®.
fiat ft$ im ganjen Sanbe verbreitet,
da taki taki panja na heeli kondre;
einem ein böfed ©« machen, pori
hem nem.
©eruben, jn, pliesi vo.
©erubig, gemste.
© e r u m p e 1 , rombroe ; rorobroe rom-
broe; bongro bongro.
©efalbt, zalvoe; ber ©cfalbtc ©ot*
ted, da soema, disi Gado ben zalvoe
(ob. zalve).
©efammt, ala makandra; bie ge«
fammten Sieger, ala dem ningre ma-
kandra,
©efanbte, ko&dskopoe-man.
©efang, singi; ein $ubf(^er ®., wan
mooi (ob. switi) singi. ®efang-
bu(b; singi-boekoe; paalm-boekoe.
®efd^ — ffiefc^cft
®efd§, goge.
©efaufc, ba'barf.
®efc^Jift, wroko; afeersi; (^anbeU*
gefcfcdft) negosi ; e, eigene^ (8., ^«^n
eigen afeersi; fciu &. ge^t Itldjt
gnt, hem afeersi (ob. wroko) no de
ivaka bo'en ; t^ad tfl nid^t (ein ®*
(tetne ®0*e), a no joe wroko dati ;
joe no ha wroko (ob« bu\) nanga dati.
©cf^aftö-fü^rcr, geuiagti;
gran-masra; voogtoe.
©efcS^dftifl frfttf <*c ^^ wroko.
®ef(^e$en, pasä; kom pasa; kom
«o; We ®ef0t^tcn, bic gcfd)c^en jtnl),
dem tori, disi ben pasa; *fo cr
fprid)t, fo gefd)iet)t'^, te hem taki,
a kom 80 ; ba^ fmm nid^t g., dati
no kan de; dati no kau go; dati
no mag de; \f)m ifi rec^t g., a kisi
hem paiman; a kisi hem retl pai-
man; et Heg ed g«, a ben levrede;
a no ben ke; ed ifi um i\}\\ g^ ^
la Hi.
<8efd)cit, koni; ein g. SKann, wan
koni »oema; wan koni-man; md)t
red)t g«^ lau; ba'bän; ec ifl nic^t
ted)t g., a no habi hem boen ver-
stand; a no de na hem reti ver-
stand; a las! wan zin.
®cfd)eitt>eit, koni; koni-faai.
©efdjenf, present! ; jum ®. geben,
gi vo present!.
®cfd)id)te, tori; bie ®ef*. i^ febr
i)nb}i^, da tori 8 wit! toemoesi; ®.
cr,VlWen, taki tori; verteli lori; bad
ift cine fc^oite ©• ! , wan mooi tori
dati!
®efcbt(f^ koni; er hat ®., a habi
koni ; a söri bekwaam ; eine Sa^e
in'd ®. bringen, meki dasani kom
reti; skeki dasani; meki wan skeki.
®ef(*id'nd)feit, koni ; ®. beiveifen,
8or! bekwäam.
®efcbtdFt, bekwaam; koni; ein g.
SKenf^, wan bekwaam soema; g.
fär*d 9ieid) ®otted, bekwäant vo
Gado-kondrc; auf g, SSeife, na wan
koni fasi.
®ef(^ieben — ®cfd)rci« 105
®efcbieben, platie— ; eme®efd?ic«
bene, wan platie-oeman.
®ef(^im))fe, kos*kosi.
®cfcbirr, — irbened &., stoon-pa-
toe pi.; Xafcfgefcbirr, dem tafra-
sani, pi.; njanjäm-sani, pi. ; *ßferbc«
gefd^irr, dem jarba jarba ((ofe @a*
d)en, pi.) vo has!; dem sani \o has!
skin.
®efd)le(bt, spele; famili; bad biU,
e^ebred)erifd)e ®*, da ogri soeta-
apele ; bie ü^SIf ®ef(ble(ftte Sfraeld,
dem t\«aif famili vo Israel; (®e^
neration) famili-lo; bad jweite ®,,
da tweede famill-lo; mdnnfid^en ®C'
fcbled)td, man- wan; »eibüd^en, oe-
man-wan. ®efd)U(btd-regijier,
lyst vo dem ouroe av5o ; - 1 b e i ( e,
man-sani; oemau-sani; man-pied;
oeman-plesi.
®efcbloffen, sloto; tapo.
©cfcbmatf, tesi; smak; ben®«uer«»
Ueren, Ia4 hem tesi; id) babe fei*
ncn reinen ®., mi mofo no switl;
bn b^ft feinen ®., joe mofo dede;
joe no habi smak; bie Speife ift
nacb meinem ®., da njanjam switi
ua mi mofo ; icb b<^be ®« baran, da-
sani switi na mi; milobbidati; mi
ha plisiri vo dati; bad Sucb iß nid?t
na^ meinem ®., da hanglsa no Gt!
mi hai.
©efcbmeibe, mooi-möoi, m<>'mooi.
®ef(bnieibig, safoe.
®efd)nitten, koti; fein gefc^nittcner
Sabaf, koti koti tabaka.
®efd)dpf, kreatur h.; dasani« disi
Gado ben meki; (3Kcnfd^) liebi-soe«
ma.
® e f d^ § , (5J}feit) py 1 ; (glintc) gon ;
(jtanone) kan6en.
efij^rei, ban; baVari; bari-kre;
gelbgefi^rei, feti-ba'bari ; ein ®, cr**
beben, hopowanba'bari; lauted®,,
tranga ba'bari; h^eree; einen in^d
®« bringen, pori hem nem; einen
a(d Irinfer in*d ®. bringen, kali
hem nem vo wan droengoe-maii;
14
m ®ef4irie6en — ®efefi(^aft.
9if( ®ef(6rei unb »tnig SBoIIc, bigi
doe soiidro komb^; takimaii a no
doeman; fueloe taki no meki noti.
®efci)rteben, skrifi; cd ße^t g«, a
tan skrifi.
®ef(^n)dt(, taki taki; taki; ett(ed
®., fiioso taki taki; mad)' md)t {o
Diet &., no mek! so roeni taki ta-
ki; bofc ®efd)rt»vi^c »erberbcn gute
@itten, ogri taki taki de port boen
roanin.
® e f d^ ID ä ^ t fi fein, lobbi t9ki taki ; ha-
bi wan waka waka tongo ; er ifl ju
g., a lobbi taki taki toemoesi; eilt
g. 3){enfd>, wan taki-taki soema ; wan
taki-taki-raan.
®efc^n>eifle, kom taki; er gab mir
ntc!^t einmal 33rob, 9. öiittcr, a no
gi mi brede srefi, koin taki bo-
tro.
®ef^n)tnb, heal; lieai hesi; pron-
toe; pram pram; fix h.; flinki h.
@ef(^n)t{ler, brara nanga sisa.
®ef^»utji, sweri, aweli.
®efd)u>unben, (abgemagert) mang-
®efc^n)ür, sweri; (fang offened) so-
ro; (Heine«, ba« nicS^t aufgebt) poisi;
ein b6fed, wan ogrisoro; febr bofe«,
tiefge^enbe«, postyn; lBIutgcfd)n)ur,
23(utfd)ivar, broed-sweri; ba§ ®* ift
uo(^ ni*t aufgegangen, da sweri no
broko jete ; einer, ber \>ie(e ®ef(^U)üre
^at, wan soro-raan.
®efegnet, blesi; zegi; i^r ®efeg-
neten, oen blesiwan; oen zegiwan ;
i^r ®« meined SSaterd, oenoc, disi
mi tata blesi; gefegnet feijt bn!,
blesi vo joe !
®efeU, (^anbwerfögefefl) kncgti;
(itamerab) kompe.
®efe(len, {id; p iem», holi kompe
uanga Iiem.
®efenig fein, lobbi kompe; lobbi
gezeltikap.
efellfdjaft, gezehkap; genoot-
akap; ^isiti; kompanl; eine ®. gu
gegenfcitiger Unterfiuftung, wan ge-
©efeft — ©eflttet.
nootskap to asisteri makandra; cd
war große ®. ba, wan bigi ^isiii
ben de dapee; bie ganje ®« ging
audeinanber, da lieeli kompani pan-
ja; ®« bitten, kali kompe.
®efe^, wet; äKofcd bat und bad ®.
gegeben, IMosea gi wi dk wet; bad
®. bre^en, broko da wet. ©cfc^-
bu$, wet-boel(oe.
®efe^(i(b, 80 leki da wet taki;
nanga wet.
©efefet, (rubtg) bedaari; ein gcfc^*
ter SDtann, wan bedaari »oema; (iu>r«
audgefe^t) potti taki; g., ein 3MeHf($
feiln'd äöajfcr gefaüen, potti taki,
wan soema fad^m na ini watra ; gc^
fe^t, ed fei fc, fo bafl bu bod) fein
{Recbt, JU — , potti taki, a de so:
dan tog joe no ha reti vo — .
efe^n>ibrig, tegen da wet.
® e f i cb t , (® ebf raft) hai ; (MngefK^t)
fesi; (®rimafre) boeböe; er bcfam
fein ®. u>ieber, a kisi hem liai ba-
ka; ein ba6(id)ed ®., wan tukroe
fesi ; einem ®c{td)ter f(^neiben, meki
boebue gi hem; meki takroe fesi
gi hem ; einem ein bdfed ®* madden,
tai hem fesi gi hem; — eiu DCr^f
d(^tncbed, broko hai gi hem ; — ein
frennbücbed, meki (ob. sori) \%an
switi fesi gi hem; loekoe hem
nanga switi fesi; ein ®. fcbcn tat
Xraume, si wan fesi na iui drem ;
si wansani na ini drem.
®efinbe, dem bakra-hoso-man pi.;
dem dini-man pi.; dem foetoi*-boi
pi.; ^audgeftnbe, dem soema ^o
hoso.
®efinbc(, dem soso soema; dem
soso gemeene soema; dem soso
strati - soema ; dem laage soema,
pi.
®efinnung, membre, memre ; hat-
ti; er bat e. anftid)tige ®., a habi
wan opregti hatti; hem hatti de
4$pregti (ob. krln); hem membre
de boen.
® ef i t tet, »obf-gejtttet, fansAendroe-
koe; ein mol^tgefitteter SRetifd^, wan
fans^eiiflroekoe «oema; — fetn, sa-
bi maniri ; habi boen maof ri.
©efonnen fein, membre, memre;
habi da gedagti; .wani; ec ifi g«
}U — , a de na hem hede to — ,
©cfpa(ten, pliii; gefpattene j((auen,
piiti foelee.
©efpenfl, jorka, jroka; djonibl;
»fwekoe; bakröe; ein biU^, ogri
joika; takroe jorka.
& tip at, «pot, spolae; fitn @. mit
jem« treiben, hoK hem to apot.
®efprdd;, taki; konversasi; dh-
koersi h.
@efprad)i$( fein, lobbivo taki tori;
lobbi vo taki ; ein gefprdc^tger SKann,
wan taki-toii-man,
(äefprenfelt, peui pent; peni.
^efiabe, sjoro; lee-kanti ; xee-kan-
tl*aei.
©cftalt, (28cife) fasi; (9ludfeM)
fesi; (Statur) poatiiri; meine (S. ifi
Detfaden, mi fed kom verfal; mi
verfal; fold^er ®e|}a(t, ua ao wan
fasi.
@ e ^ d n b i ^ fein, bekcntl.
(defldnbnig, bekenti; ein ®. ai^f
(cc^en, bekenti; id^ babe nod) fein
t&« t^on i(»ttt ge^fict, mi no jeri wan
bekenti to hem jete.
&eflan!, ogn smeri; UngL t^
@eflatten, permitteri; gi paaif^i
permbi.
®e9et)en, bekenti.
eflern, fsredel; Doigeftern, t»-
iaredei; geflern %btnb, iaredet a&-
batem.
ef^ielt, nangatiki; nanga hanoe.
@eftirne, dem star pi.
63 c ft ^ ( e n , foef oeroe ; $). ® ut, foe-
foeroe-goedoe pi«; foefoeroe-aani
®e{trdu($, kapoe^weri; boeai boe*
81.
®e{tteift, strepi; ge^eiftid Ben^,
atrepl.
(S) eft rief, bre-wroko; bre-aani.
©eflricft — ®eTOd(^«. 107
®e{lri(f t, bre; eine %. Ttuj^t, waii
bre-moesoe.
©eflrupp, biH-biri.
efud}, versoekoe; id) f)ait ein ®.
an ®ie, mi habi wan Terzoekoe na
Masra.
efunb, boen; gezond, gexontoe;
id) bin g«, mi de boen; e. flefnnbed
jtinb, wan gczontoe pikien; e« g.
madden, moki a kom boen baka;
meki a kom gezond; geneze hem;
8« n>erben, kom boen baka; kom
gezond; geneze.
®efunbt^eit, gezondheid h.
le tauft, doopoe; fie finl) bereite
getauft, dem doopoe kabd; g* v^tu
ben, kisi doop; Ser ®etanfte, doo-
poe-8oema; Sleu- getaufte, njoe-
doopoe-soema.
etrdnf, dringi; flarfed, tranga
dringi; ^rjeneigetrdnt, dranki; dre-
ai; dekoktoe.
®e trauen, flc^, habi hatti TO — .
©etreiDe, gegeben mit karo nanga
aret8i, ^etf^forn unb 9iei9; bie
eigeut(id;en ©etreibearten {inb ben
Siegern unbetannt*
®etren, getrouw; betrouw; tronw;
bleib getreu, Ian getrouw; holi
tronw.
®etrD(fnet, dre; (im 9tau$) barba-
koto; g» gif^e, dre (ob« barbakoto)
fisi.
®etrofi, getrooatoe; geriiste; fei
getco^!, tan getrooat!; tekl hatti!;*
tan geruate!; no laai hatti!; gc^
ttoflen ^erjend, nanga wan getrooa-
toe hatti; nanga kouroe hatti.
®etr5ften, ftd), teki hatti; Iroos-
toe hem arefi; meki hem hatti
kouroe.
®etttmmel, ba'bari.
®et)atter, (bererfle) pepi; (bie a»**
bern, Saufteugen) getuige; ®, fte*.
\)t\\, tan pep^; tan getuige.
®eDöge(, dem fouwloe pi.
® e » d d^ d , (*:pflanäe) wiwiri ; (am R6u
per) koeudoe; aweli, aweri.
14*
®en)dd)fe, pL, dem wiwiri pi; dem
blomiki pi.
©eivabr iverben, kom si; bemerkt«
Geodäten, gl; gipasi; ergemdMe
vxix% a gi mldasani; e*93itte, har-
ki da begl; doe dasani; gi dasani;
{)u(fe(l., hclpi; @r{aubm§, gt pasi;
gi perinifti; permitteri.
®ciDa()rfam, boeje; t. im ®. f)aU
ten, boli hem na boeje.
©ewd^rdmann, borgoe; getiiige.
CS>en>a(t, tranga; dwingi; mit (Be*
wait, nanga tranga; in feiner &.,
na ondro liem tranga (ob« dwingi);
— bie ®. über ibn ^at, — dlai ha-
bi tranga iia hem tapo; einem @«
geben, gl hem tranga; gi hem mag-
ti ; einem ®. antbun, dwingi hem ;
mit C9« ifi ntd)td aud}urt$ten, tranga
no tjari kow na pen; ®en)a(t gebt
toot dlecbt, kakalaka (ob* kdkraka)
no ha retl na fouwloe mofo.
®en)a(tig, tranga; nanga tranga;
bie ®ett)aüigen, dem tranga-wan.
63emaltfam, nanga tranga; nanga
dwingi.
©cmanb, klosi pi.; manter.
(Semanbt, knapoe; ein gewanbtet
93urf(be, wan knapoe bol.
®c warten, — ju gewarten baben,
habi vo wakti ; er b^t bad ®eri($t
p g«, a habi vo walcti da kroetoe;
kroetoe loelcoe hem; — ben £ob,
dede loekoc hem.
®ewäf^e, wisi-wasi; soso laki-
taki.
®etodffer, dem watra-floedoe; wa-
tra.
®en>ebr, gon.
®eU)eibr dem toetoe pi.
@e ID er be, ambagt h.; wroko.
®emi0t, wegi; recbted ®., retiwe-
*
® e m i m m e { , n^^i ; ed war ein fo(d>ed
®cwimmel, baft — , dem meki so
wan nesi, tee — .
®ewiun, ® cwinnjl, winni; winst.
® e tv i n n e n , m inni ; troii winni-maii ;
®enHn!iev — ©et^o^iten.
etneit $n>ee§, winni da pröc^a; bie
ganje 9Be(t, winni da.heeli gron-
tapo; fein IBrob, winni (ob.verdini)
hem brede; wroko hem brede; e*
fur feine SXeinung, haU.hem abra;
einem ha^ ^er}, foefoeroe hem halti.
e winner, winni-man.
ewinnfücbtig, grid! to winni.
ewift, troe; troe troe; wo troe;
vaate; (ein gewijfet — ) so wan so;
so; i^ bin ganj gewig ni(bt ba ge^
Wefen, troe Iroe, mi no ben de;
einer ®a^e g* fein, sabi to troe;
sabi troe troe; er wugte ni(bt ge^
wi§, a no ben sabi vaste; einen ge«
wijfen (beflimmten) Sag fejtfe^en,
potti wan Taste dei; ein gewiffer
^crr, so wan Masra so; wan Masra
so wan so; an einem g. £age, wan
dei so; g.Seute, som soema; ergibt
g. Sente, so soema de ; joe habi so
soema — .
® e w i f f e n , konsiensi ; hatti ; bie ®.
verwirret iH(bt, no trobi dem kon-
siepsi ; mein 65. bat mi^ gefcbtagen,
mi konsiensi fom (ob. naki) mi ; mi
hatti fom mi ; ein guted ®* baben,
habi wan boen konsiensi ; habi wan
krin hatti; bad ®« ab^ttm)>fen, kill
hem konsiensi; einem ha^&. wecfen,
wicki hem konsiensi; nad) meinem
Men Stiffen unb ®., nanga mi
mnsiensi; ein b(fed ®« t^errdtb fei«
nen ^errn, foef6eman bcle bari;
i(b füb(e ®ewiffendbi{fe baruber, a
gi mi wan fomfdm na ini mi hatti.
@ewiftUd), TO troe; troe troe; bad
i{l g. wabr, dati de troe troe.
®ewitter, dnwerl.
©ewi^igt, — er ijl g., a liabi on-
derlinni; a sabi now.
®e wogen, — einem g. fein, habi
boenhatti vo hem ; habi wan zwake
TO hem; lobbi hem.
®ewobnen, gewobnt werben, kom
gewenti; kom njoesoe; gewo^int fein
}U — , gewenti to ; njoesoe to ; lobbi
^ o: habi da gewenti vo — ^ jung ge«
W^oint, Hilt getftan, disoiem^ hanoe
iijoeiaoe vo koti bigi tomtom, a no
«a kabi«
®e)t>Hncn, {t(f), komnjoesoe; kom
gewenti; t(t) l^abc mtd) ait t^it ge«
ivSbnt, mi kom njoesoe iiRiiga hem«
©ewobn^eit, fewent!; njoesoe.
® ovo I) H (id), gewooiiiiki li.; {oti'u
ndr) 8080 ; gen>5(^Q(t(^ed De(, aoso
oil.
®ctDi(6c, frcmer; ^immef^eioil«
b?, firmament!; liemei-tenti.
®C\ßilt, biaka na tapo; dem wol-
koe pi.
®en)ürm, dem worom pi.
®cn)Ur}, fipecei-y-fiiatii«
®c)änf, trobi; kroetoe; kwari.
®eje(t, tenti.
®e} tent en, fiti; eS gesternt iittd, a
fit] wK
®e)iemenb, so leki a fiti.
®e}n)ungen, nanga dwingf; td)
biit gegmun^en, helpi no de, mi
moesie — ; id) bin gejwiingen, meine
@c^u(b ju betennen, mi no kan hel-
pi, da bdcenti mi moeae bekenti
mi zondoe.
®id)t, jpkH; skin-njam; boon-njam.
® i d) t b rft d) t g, siki nanga jekti ; laara
nanga jekti ; ber ®id)tbrn<^tge, jck-
ti*soema; boon^njam-man.
®tebe(, @iebe(eitbe, gefrenti.
®iet, gridi-faai; bigi-hai.
®ierifl, gridi; — fein, grfdi; habi
bigi-hai ; bet ®iertge, gridi-man.
@ legen, SBaffec, hiti watra; trowel
watra; kanti watra; SBa^er in^d
3$e(feu, kanti watra na ini da waai-
bf'ki; ben ®arten, nati djari; tro-
wel watra na djari ; Del in*« fetter
c^., trowel oli na ini faja ; in fDlttaü
gtegen, hiti kopro.
©ieifanne, gieter h.
®tft, Tergift ; wisi. ®ift-«if(|er,
wisi-man.
®ifttfl, vergifti; e. g. ^flanje, wan
vergifti wiwiri ; e. fl» ©cblange, wan
«gri aneki.
®ipfel — ®(ei*.
109
®i9fc(, tapo; pinti; bet ®tt)fe( be«
93ergc«, da pinti (ob, tapo) vo da
bergi; be«93aume«, boom-tapo; da
pinti vo da boom.
® irren, barl; bie Xaube %vat, doifi
de bari.
®itter, trariki.
®(an}, blinicri; skyn; krfn.
® ( d It J e It , blinkri, blink! ; akyn ; krin ;
e« \\t nid)t alle« ®db, n>a« gldn}t,
alanani, dial blinkri, a no goutoe;
ala pili-tifi, a no lafoe.
®(dn)enb, biinicri.
(a«, gla9]; ein®(.9Betn, wan glaai
wicn. @U«-fenfler, glaai-fen-
sre; glaai-rampi; gfas-raam h.;
-flaf(*e, (rnnbe) batra; (mererfige)
stoopoel
Id fern, glaai — ; ba« gL SWcer,
da glasi-zee.
®(att, glati.
®(dtten, glati.
® ( a ^ e , pill - hede ; krebi - liede ;
®la^-fopf, pili-hede; piU-liede-
man.
®{aube, bribi; unfer ®L, da bribi
vo wi; bet (brilKic^e ®(., da kristen-
bribi; ben ®L annehmen, teki da
bribi; Dertieren, laai da bribi; t>cm
®{. abfaDen, lib! da bribi ; komoto
na bribi.
®(auben, bribi; bie an feinen 9l(\»
men gL — , diai bribi na hem nem ;
etnta« gL, (annehmen) bribi; mem-
bre; denki.
®(auben«befenntnig, belydenis
h. ; fein ®(* ablegen , doe hem be-
lydenis h.
®(dubige, ber, bribi-aoema.
®( du big er, bet, krediti-man.
®letd), (ebeit) glati; (bajfelbe) wan;
wänfaai; winsani; aOe ftnb fic^
gUi(t|, ala aoema de (ob* da) win;
t^ bin benen g(ei(^ geachtet, bie — ,
dem tell mi wdnfaai nanga dem,
dial — ; e« tft ibm ade« g(ei(!^, a no
ke vo not!; fi^ immer g(ei^ b(ei#
ben, mi da akanaä, ilatem mi de
toe vo dri seiisi ; ' g(ci(!^ Utib o(ef$
gefeilt flcÖ ijetn, tingi-fouwbe lobbi
tingi-meti; (ton t)cr ^cit) wantem;
fijonsno; tiomoro; nomo; pram;
aid er mt(( fab, (ieg er mtc^ gleid)
rufen, di a si mi, wuntem a kali
mi; a si mi nomo, a kali mi; di a
si mi nomo, a kali mi ; so a si mi,
so a kali mi; ttxioa§ g(ei$ tf^m, no
pre vo — ; bad Äinb »etttt fllei^,
da pikien no pre vo kre; }u ((iei(!ber
3ett, nadcsrefi tern; da srefi tem;
auf bie fllcidje ffieife, fl(ct(|jertt)eife,
Da da srefi fasi; gleichaltrig, Don
^feidjem 9llter, — er ifi »on fllei(^em
^(ter mit i(»tn, a de to hem spele;
dem de spele; gfetdhgefinnt fein,
habi wan membre ; ij(eid) aid, g(ei(!^
wie, net so, leki; so ieki; leki.
Oleics en, gleicft fein, geersi, djeer-
si; leiki; tan leki; er gleicht feinen
Srübern, a de geersi dem brara vo
heni.
®lei(^ergejlalt, ®(et(^ermetfe , so
srefi; na so wan srefi fasi.
©teid^fall«, so srefi.
lei^gen)id)t, b»lans h.; bad ©♦
t>er(icr'en, lasi hem baians.
leicl&güttig fein, noke; ed i^mir
gL, mi no ke; a don ke mi boutoe ;
a don ke boutoe; mi no ha trobi;
boe Co) bi«(i mi?; ein g(. Tlm^ii),
wan a-don-k^ soema; waji mi-no-
k^-soema.
©leic^güttigfett, a-don-k6-fasi;
mi-no-k^-fasi.
®(ei(^mntb, bedaari-fasi.
®leid)ni§, geersi-tori; odo; gely-
kenis h. ; (StlbmÖ) printje ; por-
treti; — in ®lei^nif[cn, gleic^nig*
ipeife, na]odo-fasi; naiiga geljkenis;
bie Sieger fprec^n gern in ®Urd)*
ntffen, ningre lobfoi to koti odo';
ningre lobbi vo taki na odo^fasi;
ein ®i* andfegen , poeloe da odo ;
poeloe da tori moro krin.,
®(eid)n>ie, so leki; leki; net so
leki.
®(ei<^n)o( — ®mm.
®{ei$mo(, jete (}u Anfang eined
Qa^f^ ober 9la4)fa{(ed)*
®lei(i^}eittg, da srefi tem; na da
srefi tem.
® (eigner, wan falsi soema; falsi-
hatti soema.
® (eigner ei, falsi-fasi; falsi-hatti-
fasi; falsi santa-fasi; falsi vroom-
fasi.
® ( e i t e n , glati ; glati faddm ; misi
foctoe; (a§ meine Ürittc ni*t gL,
meki mi foetoe no glati fadiSm.
®lieb, leden; ®(reb bed Seized, le-
den vo da skin; ®(teber ber @t'
meine, leden vo da gemeente; lid-
maat h. ; ict^ nu ®Tteb, pipl ; wo«-
rom; im jiretten ®(iebe (0on <SeU
baten) na da tweede lo; (®euera^
tion) famili-lo; im jmeiten ®litt>t,
na da tweede famili-lo; bie®üeber,
(ber ganje Seib) skin; aQe meine
®(ieber t^un mir votb, ala mi skia
de hati nti; mi heeli skin de njam
mi. ®Ueber-reigen,boon^njam;
skin-njam; rematik h.
®(tmmenb, — ein gUmmenbed Z(^t,
wan kandera, disi habi pikiu faja
jele.
®Iotfe, ghigee; bte®(. (duten, seki
<ob» naki) gingee; bie ®l^ lautet,
gingee lui; gingee seki; man mu6
nic^t ctUe^ an bte große @(odFe Hn*
gen, hontiman go na boesi: alasa-
ui a si, a no moe bro na toet6e.
®(oden-tNrm, gingee-hoso«
®lorie, glori (groli).
®ift(f, boen-faede; gdnkh.; i(^ ^obe
bad ®(* — , mi habi da boen-hc-
de — ; ®t. »ünfd)en, feliciteri (fri-
steri); id) a^uufd^e btr &IM, mi fe-
liciteri Joe.
®(u(fe, ®(udF(^enne,niama-fouw-
loe.
@(udFen, krokoe.
® tu (fen, — ed glüdte mir, mi ben
habi da boeivh^de.
®(ucfli(^, geluki (gelokoe); ber
®(ucflic^e, wan geluki soema; adv.
nanga hoeti; f(c ^nb g(* attgefom^
W^n, dem doro nanga boen.
©turffetifl, adj., gliikzalige h.
®Iü(^en, faja; Dad gifcit sfuH '«ri
de faja; 9tu|)enl), faja; gL (Sifen,
faja-isri; ein gt. Dfen, wan faja-
oven; gL ^o^ten, liebi krofaja.
®lut^, faja.
®nabe^ gnade; boen-hatti; boen
hai; cr »at loollei: ö^naDe — , a ben
foeioe nanga gnade; @naDe um
©nabe, gnade nanga gnade ; jx^ e.
®ll. auöbitten, begi wan-sanf; begi
wan boen, urn ®n» bitten, begi
pard6n , o^nt ®li*, srondro pard6n.
®naben-ge^a(t^ pensjöen ;
-reid), adj., foeioe nanga gnade;
-^U^t, -t^ron, gnade-troon h.;
- » a ^ I ; — naä^ feiner ®ttaknn>a^l,
nanga da Terkiesi \o hem gnade;
-jeit, da tern vo gnade; da gnade-
iem.
©na big, boen-hatli; unfer gn* |)err,
wi boenhatii Masra; adv., nanga
boen ha! ; fie() gnabtg auf und ^erab,
loekoe wi nanga boen hai.
©o(b, goiitoe; gebiegeucd &,, krin
goutoe; mit ®. überwogen, tapo
iiang^goiitoe ; TergnJde, vergoldeh.;
ed ift uic^t atlcd ®olh, »ad gloiijt,
aJaaani, disi blinkri, a no goutoe;
ala pili-tifi a no lafoe. ®o(b-
b I e (^ , wan gouioe-blikri ; - p ( a 1 1 e,
wan gontoe plaati«
©o(ben, goutoe; eine g. ^ette, wan
goutoe ketting.
©4)ngütbee, (and getrodfnetcn unb
feingefioßenen Sanaucn bereitet; ein
gefunbcd S'ia^rungdmittel fur fUine
Äinber) gongo-tee.
© n n e n , einem etn)., h^ni hem dati ;
t$ gonne bir bad, mi heni joe dati;
mi hatti boen vo ai joe kisi dati.
©Snner, patron,
©offe, ©uffe, gotro.
©Ott, Gado ; ^err ®Ott, Masra Gado ;
Gado Masra; Qu>i)n ®CiiU^, Gado
pikien; ©ott mit und^ Gado nanga
®<)tte^arfct — ®5^e, ill
wi; fo ®i)tt miß, efi Gado wan?;
nanga wani vo Gado ; nanga Gado
wani; ®ott ben>abre!, Gado kibti
wi ; ®ott meig ed, Gado sabi ! ; im
9{ameH ®otM, na nem vo Gado ;
icb bitte biet) um ©otted n>i(Ien, mi
iM Gado, begi joe; falf4)e ©dtter,
krdekoetoe gado.
®Otted-a(fer, beri-plesi ; beri-pee ;
beri-gron; -bienft, l(erki; ^eut ifl
fein ®., tidei kerki no de; -fric«
ben, Gado-fri; .Gado-vreede; da
vreede vo Gado; -furd^t, Gado-
frede; da frede vo Gado; *b<tud,
Gado-boi^o; da lioao vo Gado;
kerki; kerki- lioao; -fafieu, oi^
randi-kisi; kerki-bus h.; arra-bo-
soe h.; -fraft, Gado-tranga; wan
tranga vo Gado; -I (after er, wan
aoema, di^ikosi Gado; wan aoeroa,
disi meki spot nanga Gado ; -re id),
Gado-kondre.
©ott^eit, ©ötttid)feit, Gado-
fasi; feine ©ott^eit, da Gado-fasi
vo hem.
@ottlii), — ©0ttUd)ed, Gado-sani ;
bu meinefi nicbt, roa^ g» ift, joe
hatti no membre, so Jeki Gado
wani; ob er n>ol in göttfid)er ©eftalt
n>ar, alwasi a ben habi Gado-fasi.
®ottIod, godloozeh.;bie®i>tt(ofen,
dem godlooze soema; dem ogri
soema.
©Otttofigfeit, gddloozc-fasi;ogri-
fasi.
©ottfetig, vroom; g. leben, liebi
wan reti Gado-liebi.
©ottfeligfeit, da troeGado-liebi;
godzaligheid h.
©ö^e, kroekoetoe gado; pop^ki.
©O^eu-bilb, krdekoetoe-gado-
pop'ki; -bieuer, krdekoetoe-gado
soema ; afgodery-man ; -bienft,
krdekoetoe-gado-wroko ; afgodery;
afgodery-wroko; (fpotttoeife) ma-
pdkro; obonoe; -^aud, kroekoe-
toe-gado>ho8o; -opfer, krdekoe^
toe-gado-offer; -priefter, -J)rie*
Itt @euDenteut — Skauen.
fl e r i It , ^ado-man , kr<Sekoetoe-
gado-man; apostroe; oboiioe-man ;
— winti-raan; winU-mama ; -tenw
p e ( ^ krdekoetoe-gado-teniple.
^oiiDecneur^ granman.
&xab, grebi, lioro; mit }U ®xaht
%tbc\\, go nf^ beri ; waka na da beri
baka. ©rab-ftetn, grebi-atoon.
tab en, a., gotro; treitai.
®xahtn, v., diki; etncu tiefen ®ta*
ben gtv diki wan dipt gotro.
®rabfd)eit, »kopoe.
®rabfd^en, gierig mä) etn>. greifen,
graboe.
(dram, a., verdriti; sari,
(^rdmen, ^6^, de na aari; aari;
koeaoemSe ob* koesoeinie hem
srefi; habi verdriti to — ; broko
hem hatti vo — .
® r ä m U ^ , — ein ordmlic^ed @efi(f^t,
wan doengroe feai.
©ranatapfet, granaat-apla.
<S r a 6 , graai ; wi wiri ; wi wiri to gron ;
ed ifl bereite ©rad baruber (ien)a(^fen,
wiwiri gro na hem tapo. @rad-
bnpfer, aprhiklian; -(and, pa>
tata-losö.
©raffiren, waka na kondre; ed
graffirt eine Aranf^eit, wan siki de
waka na kondre.
®rd§U(^, toemoesi takroe; toe*
moeai ogri.
©rate, fisi-boon; fi8iboonjon;boon;
boonjon; ed i^ mir eine ®r« im
^a(fc fierfcn geblieben, wan boon-
jon faaai mi na neki; wan boonjon
fastii tia mi neki.
©ratuliren, einem, feiiciteri (fri-
ateri) hem ; iH) %X. ixx, mi feiici-
teri joe.
©ran, grya h. ; weti (weiß) ; mein gr*
^aupt, mi otiroe weti hede.
©rauen, — ed grant mir baöor, a
ineki mi hede gro; ed gc mir Dor
ibm, mi frede liem; ber £ag gr«,
del de go broko; da moeaoe-dei.
© r a u e n, a., frede; skreki; liebinanga
dede-akreki.
©raupen — ©«ff,
©raupen, groto.
© r a U f a m , krasi loemocai ; t ocmoeai
ogri.
©reifen, etmad, faasiliem; na^ eU
wa^, graboe hem; einen, kisihem;
in ein frembed *31mt, bemoeje nanga
tra aoema wroko ; einem unter bie
Vrme (i()m belfen), gi hem hanoe;
langa han gi lieni ; helpi liem ; aai-
ateri hem ; einem izn ^utö, tili hem
pols; jnm ®d)»ert gr., potti han
na houroe; teki lioiiroe; bte JtranN
^eit greift um ftc^, da aiki panja na
kondre.
©reid, wan grani aoma; bejari aoe-
ma; wan otiroe tata; er ift bereite
ein ©reid, a granI kaba.
©renje, marki; grenai h. ; dam;
kompaai; platte; bi^ an bie ®r«
Pon 93«, tee dem ki«i da dam vo
B. ; an ber ©r* Don, na phitie vo ;
innerhalb ber ©r. oon Seric^o, na
kompaai vo J. ; ^Oed b^t feine ©ren«
jen, ala aani habi hem marki.
•©renj-pfat)I, -ftein, marki.
©renjen, an einanber, miti makan-
dra; miti na dam; toekk nauga
makandra«
©reuitentod, aondro marki; pasa-
marki; pasa.
©reuet, viate; trefoe; wan viate-
aani; bad tfl ein ©t. in ®otM
klugen, dati de wan* viate na Gado
liai; fie {tnb ein ©r», dem de wan
viate-aani; ber ©r. ber 93em>uf)ung,
da takroc pori. (Trefoe ift eigentli^
„verbotene ©ptife". Seber 9?eget
bat feinen „trefoe*% eine t^m Per*
botene ©peife, bie er nid^t anruj^rt;
einen „©reuel".)
© r e u ( i tb , toemoesi ; ogri ; toemoea!
takroe; toemoeai kraai; greuHc^e
SKenf^en, takroe aoema.
©rie*if*, grieki; auf grie(3bif*, na
grieki tongo;ein ©ried^e, wan grieki
aoema; wan grieki; ©riechen-
tanb, grieki-kondre.
®tiff/ (^enfeO hanoe, han.
@dffc( — ®ro§.
©riffcl, (S(j&iefctfiift), grdfi; (kd
®4)i^^it)cr§) pen.
©tilfC; (Snfcct), sprinlihaii; Tlanlt
m\x\^ - grille , SBcrte , toti - koti ;
(Saune) kaprisi; floiisoe»
(Srimaffc, boeboe; ©rimaffeu ma^
6)tn, meki boekoe.
®rimm, faja-hatti; faja-hattibron ;
hattibron; krasi-fasi.
©riramcn, 8., 18au%rimmen; bele-
hati,
@rinimen, ▼., ed grimmt mid^ im
Seibe, bele de kwiiisi mi; bele de
koti mi; bele de hati rni; bele de
njam mi; bele de pingi pingi mi.
@rimmig^ krasi; gn fixiere, krasi
boesi-meti.
@rtnb, kras'krasi; krasi krasi;
Äo}>fgrinb, ©rinbfopf, tinja.
©rinfen, pili tifi.
©rob, grofoe; asranti; grobe^ ®ctb,
grofoe moni; gr* ©üiibcn, grofoe
zondoe; ein gr* SKcnfdj, wan gro-
foe soema; wan asranti soema ; auf
einen groben ÄU>^ gebort ein grober
^ei(, tranga hoedoe moe liabi tranga
aksi.
&XObf)i\t, asranti ; big! mofo ; asran-
ti-fasi; einem (Srob^jeiten fageu, gi
hem asranti; gi hem bigi mofo.
@robian, ivan asranti soema.
©roblid), grofoe; er übertrat ©otteö
©ebot fo gröb(ict) — , a pasd Gado
mofo so grofoe — .
®roU, bati; t. @t. wiber jem* f)a*
ben, habi hati na hem tapo; holi
hem na hatti (ob. bele) ; faf^
fen, potti hem na hatti.
©roden, mandi; mit einem, mandi
nanga hera; mandi hem.
©roppen, isri patoe.
®rof(^cn, — gegeben mit sren;
piesi-fo.
®ro6, bigi; langa; grofoe; gran,
grani, grandi; ein großer 3Rm\\,
(jUgL f^Ianf), wan langa soema;
(jng(* forpu(ent) wan bigi soema;
(oorne^m) wau gran-soema; e. gr*
©rogartig — ©runb- 113
(terangewac^fener) Sunge, wan gro-
foc bpi ; ber Sunge ifi fc^on jiem^
1(4) grog, da boi grofoe kaba; ein
gr. ^avi^, wan bigi hoso; ein gr»
il^ügner, wan bigi ieiman; mit gr*
3Rfi&e, nanga bigi {oh. foeloe)
moeiti; m großer Raufen geute,
wan bigi hipi soema ; etw« ©roßed,
wan bigi-sani; (SBic^tigeö) waii
grani-sani; Me ©rogen, (öorne^meu)
dem gransoema; um Üwa^ fc^r
©roge« auöjubrutfen, »irb baöSBort
mama (SÄutter) oorgefe^t: ein fc^r
Siroger ®tein, wan mama-stoon; ein
e^r gr« 33aum, wan mamä-boom;
fi^ gr. madden, meki hem srefi bigi;
grogfprec^en, taki bigi; njam mofo;
groß (oorne^m) t^un, gendri; grog
tt)crben, kombigi; gr.jieben, kweki.
©ro6artig,grani;etn).©ro6artigeö,
wan grani-sani.
©röge, bigi; grani; bie ®r. bc^Zu
fc^e^, da bigi vo da tafia; feine
®r., (2Bid>tigfcit, änfe{>cn) da graui
vo hem.
©rofifürjl, gran-prins.
©rog^an«,©rogfpre4lcr, mofo-
man.
©rogmut^, boenhätti.
©rogmutter, grän-mama.
©rogt()uerei, ©rogt^un, bigi;
bigi-doe; ©, o^ne etioa^ ba^inter,
bigi doe sondro komb^; feine ©r.,
da bigi vohem; hem gendri-maniri ;
etto« aus ©r. t^un, doe dati vo bigi.
©rogoater, grän-tata; grän-papa.
©rotte, stoon-horo.
©rube, ©ruft, horo; xon anbern
e. ©r, griJbt, fallt felbjl hinein, te
Joe srapoe nefi, vokotl trawan neki,
na Joe srefi tapo a de go kom.
©rübd^en, pikin horo.
©rübeln, de nauga dipi prakseri«
©run, groen; (unreif) lala ; gr. ^olj,
lala hoedoe ; ©runed, (grüne SixCiVi*
ter, ©emfife) groentoe.
©runb, gron; ben ©r. erreid}Ctt,
kisi gron 5 meine güge fiuben feinen
15
114 ®runH«l*e — ®«inea.
®runb^ mi foetoe no kanfiiinigron;
Don ®r* meincd ^erjend/ nanga
^ron vo mi hatti; i^on ®x. aud,
doro doro; imter ®runb^ (in bet
(Srbe) naondro gron; e. SRcid-gnuib
(-felb), areisl-gron; ®rünbe, (tiefe
©cgeuben) laage plesi; bet @r«
eined ^aufed, fondamenti; stoon-
foetoe; bcr ®r» einer ®a(^e, loetoe;
iä^ fann ber ®a6^t no$ nic^t auf
ben ®r« fommen, mi no kan kisi da
loetoe yo da tori jete; bu n>etgt
ben xc(t)Un ®r. noc^ nid)t, joe no
sabi da reti loetoe vo dasani jete;
einer ®a(^e auf ben ®r. vje^en^ soe-
koe da loetoe vo dasani; soekoe
dasani fini fini ; ®ruub geben ))on
einer ^aä^t, gl veräntwoortoe to
dasani; }u ®runbe geben, (ftnten)
soengoe ; (Derberben) pori ; lasi krin
krin; einen ober ctxt>. ju ®runbe
xxii)Un, pori hem; meki a pori.
®runb-fefie,8toon-foetoe; -mauer,
stoon-foetoe ; fondamenti; -{lein,
hocJcoe-stoon ; -flucf, mein ®t,,
mipiesi dotl; mi gron.
©rünblic^, fini fini; boen boen:
reti retI; doro doro.
®rünen, groen; er n)irb gr. n)ie ein
^atm-baum, a sa groen , leki wan
palam-boom.
® run gen, knoroe; bad ®$tt)ein
grunzt, hagoe de knoroe.
®xu^,od\; votW ein ®rug ifl bad!,
Hoeaoorioe odi dati!; e. ®ru6 feu«*
ben, Dermelben, seni odi.
®rfi|en, taki odi; grüg' i^n Don
mir, taki hem odi gi ml ; gr. i^n
^erjlit^, taki hem bigi odi; e. re*
fpectDoD (jr., taki hem gran-odi ; e«
gr* laffen, aeni hem odi; seni odi
gl hem ; seni taki hem odi ; e. mit
ber ^anb grügen, wai hanoe gi hem.
- rufte, groto.
®ucfen, loekoe; (im Vorbeigehen)
hinein g«, soetoe hede na ini.
®U(ffaften, pre-doozoe.
®uinea, Ningre-kondre»
®ulben — ®ut
®ulben, golde, goldoe: bie 9Jefler
fagen lieber: too banknotoe; twalf
sren (»ad eigentlich nur 96 ßentd
audma^t); — ein (^aiber ®u(ben,
wan banknotoe.
®ummi, (gummiarttged ^arj) hont
®unfi, — einem e. @unfl beweifcn,
doe hem wan diensti ; doe hem wan
plisirl ; and ®un{}, TO boen hatti ;
mit ®unß, nanga Masra permisi;
efi Masra pliesi.
®unftig fein, einem, habi boenhatti
TO hem; habi wan swaka vo hem.
®urge(, troto; neki; goro goro.
®urte, komkomro. ©urfen-fa^
lat, komkomro-sla.
®urt, ®urte(, banti; gordei h.;
ein leberner, leer-banti.
®urte(t^ier, kapasi.
®urten, gespl: fein Sc^mert urn ben
Seib, gespi hem houroe na hem
bele; ein anberer wirb bidb gurten,
wan trawan sa weri klosi gi joe.
®ugregen, mdu-arien; tranga
OVA An
®uffe,*®offe, gotro.
ut, adj. boen; gute SBerfe, boen
wroko; e* g* ®en>iffen, wan boen
(ob« krin) konslensi; jemanb ®uted
tbun, doe hem boen; doe boen na
hem; ctXO. ®nM, wan boen-saiii;
an bem ifi burd^aud nid)td @uted,
no wan hai boen de na hem ; e* g.
fRamt, wan boen nem ; mein guter
^err!, mi goedoe Masra; für g,
finben, finni to boen ; ettt). g. auf^
nebmen, teki dasani nanga boen;
lai ed gut fein, meki a tan!; gut!
ed iji jut fo ! , a boen so ! — ein
guted Sort flnbet eine gute (Statt,
boen mofo tjari kow na pen ; fur e.
gut fagen, tan na fesi; tan borgoe
TO hem; er fie(^t gut mit feinem
9tacbbar, hem nanga hem bnurmau
de boen makandra; xoix (eben fe^r
gut mit einanber, da liebi to mi
miuga hem de kankan ; fei fo gut!,
tangi, tangi!; itoUenSie fo g. fein?,
®ttt — ^^icn.
efi Masra pliesi!; aiiter2)inje fein,
plisiri ; einem gut ]dn, habi boen-
hatti vo hem; einem etn». ju ®ute
baittn, exkiiseri hem; etn>« pt f)tu
^en, tevrede nanga daaani; guten
Tloxf^tn I , goemara ! ; einem g. 3Stox*
flen fagen, taki hem goemara; guten
Xag!, edi!; guten %hiVL^ fagen, taki
uavoe; gute 9{a(^t!, goeneti!
@ut, 8., (Sitter, goedoe; Saubgut,
kombe; bmten.
iBvitt, boenh^tti; bet Sleic^tbum fei^«
net ®üte, da toemoe^i boeuhatti to
hem ; V\t @* ^aben iU — , plies!
vo — .
©utbetjig, adj. ©ut^etjigf^it,«.
boenhatli; ein g.SKenfd^, wan boen*
hatti-soema.
®ütig, adj. ©ütigfeit, 8m boen-
hatti; gütig fein gegen jem., habt
boenhätii vo hem; unfet gütiger
^txx, wi bdenhaitildaara; wi goe-
doe Alasra.
®utmüt()ig, — ein g, SKenf^, wan
boen tiri soema.
^^
^aar, wlwirf; ^au))ttiaar, hede-wi-
wiri; bie ^aare auf meinem <&au)>te,
dem wiwiri na mi hede; firaffed
%., Iraof a wiwiri ; g{atted ^^^ glati
wiwiri; fraufed, kroloe wiwiri;
ein einge(ned ^*, wan enkli wiwiri ;
bie ^aare ße^en mir ju 93erge, mi
liede gro; ed ifl fein guted ^. aix
\\^mf no wan liai boen de na hem;
BO wan dropoe boen de na hem.
^a*ar-f(e<ftte,bre-wiwiri; -lotfe,
kroloe; kroloe -wiwiri; ^n>a(^^,
tele!.
^abe, goedoe pl«; ade feine ^^abe, ala
hem goedoe.
^aben, habi, ha; xS^ f^abe nid^td,
mi 110 ha noti; n>ad %^^ bu mit
ibm?, san Joe habi nanga hem?;
mad bafl bu an einem (old^cn SKen^
fd)en?, aan joe habi na so wan
soema?; ettt)ad n)iber jem. ^aben,
^ber — ^aftem 115
Iiabi wansani tegenhem; habt wan
tegen vo hem; habimandi na hem
tapo; (entbaften, in jtcb fajfen), habi;
tapo ; Dad Su4) bot feine Äupfer,
da boekoe na ha printje ; bad @e'
fcbn)ür b^ äWaterie, da soro tapo
manteri ; ibm gefd)iebt 9le^t, er %^X'^
nidiit anbcrd b^ben moUen, ba soe-
koe, bafinni, ba tjari; ber 93ater
tt)i(Id ni(^tbaben, papa no wani so;
feine f^reube b^beu an, habi plisiri
nanga (ob. na ob. vo); ®ebulb b*
mit, habi (ob. holi) pasiensi nanga;
®emeiufcbaft baben mit, habi (ob.
hol!) gemeenskap nanga; babeS)anf!,
tangi vo Joe!; n)ad man W/ ^^i
man, aber ni($t, wad man friegt,
ningre wani fri, vo wer! soesoe
hede: a no sabi, taki, da likdoren
a de go kisi.
^aber, ^afer, haver.
«Habgier, ^abfucbt, gridi-fasi;
bigi-hai; bigi-hai fasi.
^obgierig, ^abfü^tig, gridi; —
fein, habi bigi hai; ber habgierige,
^abfücbtige, gridi-man; bigi-hai-
man; bigi-hai^soema.
^ a b b a f t n^erben, jemaubed, klsi hem.
$abi(bt, pakani; apakani; haka.
^adCe, tjapoe.
^aden, (mit ber ^arfe) tjapoe; (mit
bem 93ei() kapoe.
^acfer, (ein Arbeiter mit ber ^atfe)
tjapoe-man.
^acfflob, tompoe.
^admeffer, kap'kapoe.
^ a b e r , (Streit) trobi ; kwari ; atry ;
stry-taki; (Sappen) dweri; lapi.
^abern, mit, kroetoe nanga; habt
trobi nanga; stry; kwari.
^afen, anker-plesi, ^afen-mei^
ft er, haven-meester h.
^a f ner, patoe-bakker; patoe-maker.
^aft, boeje; e. in ^. ncbmen, potti
hem na boeje; aud ber «&♦ eut(af[cn,
poeloe hem boeje; loesoe hem.
«g) aft en, fassi; fur jemanb, tan bor-
goe vo hem.
15*
116 ^rtgcl — ^aHetuja.
gel-wetter, hagla-arien.
^Cii\tx, man^ri; dre.
^(ii}n, kdka; käka-fotiwloe ; bet ^*
frd^t, käka bari; käka kre; ber ^«
anberglinte, käka; bett^.fpanneu,
aufhieben, liali käka ; käka gon.
4)al)nen-gefed)t,käka-fctl;-fatttrn,
käka-kamkäm; -f(^tet, käka-
kre; käka>bari ; beim elften ^abuen«
fcbtet, na da fosi käka-kre.
^fli, ^aififcb, «arki.
^ain, wall pikln krin boesi.
^dfetei, wau pikln trobf; wan taki
takl.
Reifen, 8., haaka; bad b^^t feinen
^afen, dasani habi hem maka;
S'if^bafen , ÜKi-hoekoe ; hoekoe ;
«^ et f (b e n , pikin haaka.
^a(b, hafoc; e« b« @tunbe, wan ha-
foe joeroe; anbertbalb, wan nan^a
hafoe; e* b» ®u(ben, wan bänk-
notoe ; siks! sren ; vyftlg^ sensi; jwei
nnb ein b» ®uf^cn, twee goldc vyf-
iig; feifi bäiik-notoe.
^atb-gar, kroeä kroeä; -Irciö,
-jirfcl, hafoe-rontoe; -monb,
hafoe -moen; -tob; hafoe -lala;
kroeä kroeä; b^tbrobe (ob. b^^bgare)
^Bananen, kroea kroeabaäna; -tobt,
hafoe-dede; -n)egd, bQtbn>e8e,
hafoe-pasi; hafoe hafoe so; tDte
gebt SDirö?, fa joe tan?; So b^Ib*
)»ege, hafoe hafoe so!; mi de so!;
80 ! ; langf laiigf .
^albiren, koti na toe; platle na
toe.
^({(fte, reti hafoe; reti niindri ;
gib mir bie ^., g\ mi da reti mlndri ;
jUt ^., hafoe pasi; er ijl jur ^»
fertig, a klar! hafoe-pasi.
^alfter, toom.
^alt, (Scbaü) tongo; ber ^. ber
trompeten, da tongo vo dem trom-
pit.
^ailt, v6or-hnizi; gadri; bie ǤaJIe
@a(omo*d, da ^adri vo Salomo.
^adefuja, halUhija.
^atm — Ratten.
^a(m, tiki; {Reidbolm, areisi-tlkf.
^aiii, neki; ben {)• brechen, broko
hera neki; e« lim ben ^. faden,
faddm na hem neki; brasa hem;
fiber ^M unb jtopf, hesi hesi;
faja faja.
^ald-banb, neki-banti; -binbe,
das, dasi; -eifen, neki-bocje;
-gefcbwtttp, kwaboe; -fragen,
kraag (h.) vo neki; -fdbrnnr, (DOtt
Korallen) neki; wan neki krala;
- 1 u (b , dasi-hangisa ; - n? e b ; neki-
hati.
^atjfflarrig, tranga-hatli — ;
tranga hede — ; stoiitoe; — fein,
sori (ob« habi) tranga hede ; liabi
tranga hai, sori tranga hai; ber
^al^flanige, Iranga-hatti-soema;
tranga - hede - soema; tranga - hai-
soema; stontoe-man.
^aUftarrigf eit, tranga hatti; tranga
hede ; tranga hai ; stoutoe.
^Cilt macben, tan; tanapoe.
faltbar, tranga.
|)a(ten, lioli; bieSeinn>anb Hit^nt,
da maka de holi been; {t(b gnt bv
hol] hem srefi boen; eto« fefl f^aU
ten, holl hem tranga; hoil hem
vaste ; bie ©ebote bv ^^^^ ^^''^ S^'
bod; ben @abbatb, holi da säba-
dei; bie gafien, holi da fasten;
fein Sßort, holi hem woord; fein
SBort nidjt bv bre^en, broko hem
woord ; njam mofo soso ; 3iaÜ) f^dU
ten, holi komparisi; @emeinf^aft
bv holi gemeenskap; ed mit einem
bv holi nanga hem; ^breiJbnung b«i
holi äfreken ; dlecbnnng bv ^o^i re-
kcning; ben SKunb t)., tapo hem
niofo; tan tiri; einem bie ^ugen bv
tapo hem hai ; e. Siebe bv ^^^^^ ^*"
taki; holi wan preki; ji^ an etmad
bv holi na; einen frei bw P*^ ^^
hem; trakterihem; e* fnrj bv ^'^
hem naauw (ob. knap h.); Diel ))on
einem b«, lobbi hem; einen füre«
anbern bv ^^^i h^'" ^'^ ^^'^ trawan ;
e. für etwa^ bv loekce hem vo — ;
id) >)flcgc c« fo gn l&v ™^ ^^^^^ (^^'
mi ^ewenti) vo doe so; ()a(t! ^alt
ßifl!, tan! tanapoc de!
^amen', fisi-ncui.
|)ammer, hämera; mit bem'^. fcbto^
gClt, iiaki (ob. fem) tiaiiga hamera;
eilt groger ^., @d;miebe(Himmer,
mokro.
^anb, han^faanoe; bie xtä^tt^., reti
han; bie linfe ^., kn^ekoetoe han;
jur rechten ^., na reli han sei ; ic^
Oin in ®otte^ ^., ml de nä Gado
han; ^* an jem. le^en, potti han na
hem; einem bie ^. geben, langa
han gl hem; gl hem han; einem
bie «g)» bieten (jur ^ulfe), langa han
gi hem; gl hem han; einem bie ^*
brucfen, kwinsi hem han; in bie
{)dnbe {(appen^ f (atf^en, naki han ;
fom han ; klapoe han ; klopoe han ;
ebe man bie ^. ummeubet, bifo joe
dral joe han; aud ben ^änben ent«
fd)(üpfen, komoto na han; einem
freie ^anb geben, gl hem magtl;
magtl hem; ein ©perting in ber
^anb ill beifer, benn jebn anf bem
SDad^e, wan fonwioe na han, a moro
lekl iwenti na boesl; eine^. n)dfci)t
bie anbere, wan hanoe de was! tra-
wan; kan go, han kom; na'näi de
hall tet&i, tet^i de hau na'näl ; eine
{)• breit, wan hanoe bradi; oor ber
•*^., so leki wl de; nad) ber $v
bäkatem ; unter ber ^., kibri-fasl.
^anb-feffeln, hatt-boeje;-gelenf,
dem skroefoe vo hanoe; dem ha-
nbe-skroefoe pl. ; -gemein werben,
komfeti;-gemenge, feti; -^abe,
han, hanoe; -b^ben, etn>*, hol!
hem na hanoe; handrihem; handri
nanga hem; -forb, baskita; baksl,
baski; -langer, wan soso wrcSko-
man; asisteri-man; handlanger h.;
-reid)ung tbun, langa han gl;
heipi; asisterl; einanber, langa han
gi makaiidra; helpi makandra;
' rift, (Obligation k.) skrifi;
Raubet — fangen* 117
pampira; obli^sih.; (^anb)hanoe^
er bvit (ob, fd)reibt) eincfd)5ne^anb*
fcbrift, a habi wan mooi hanoe; et
gab ibm e« $•, a gl hem wan pam-
pira (ob. obligasi); er bat ausgetilgt
bie ^. fo )oiber und mar, a figl poe*
loe da skrifi vo da wet, disi ben
tegen wl; -fd)ub/ han-skoen;
-tbierung, ambagt h.; wroko;
-tucb, han-doekoe; -»erf, am-
bagt; wroko; -werter, ambagt-
man } ambagt-soema; ®efell, knegtl;
SWeifler basi; -werfdteute, am-
bagt-soema;- m er tdjeug, wroko-
sanl.
^ a n b e I , negosi ; — treiben, bal sanf,
seil sanl ; doe negosi; e» ^. f(^tte6en,
doe wan negoiii. «S)anbe(d-ge#
fd)dft, negosi; afeersi; ^an be lö-
maun, -teute, «^vtnbfer, koop-
man; seli-man; negosi-man.
Raubet, trobi, kroetoe; er fud)t *^.
mit mir, a de soekoe mi nanga tro-
bi; ^. ber 5Rabr»uig, dem afeer^i
vo di«l liebi: »^dnbel-mac^er,
-fud^er, trobl-man; dproeroe-soc-
ma.
|> an be tu, (faufen 2C.) bai sanl, soll
sani; doe negosi; um etwa« b» (ab«»
jubingen fu^en) soekoe mhidrc;
(tbun) doe; handri; fdjtec^t bv doe
ogrl; handri slektl.
C> a n g , — e. ^. ju ob, fur ttroa^ f)a*
ben, lobbi vo; er i),M einen ^. jum
Xrinfcn, a lobbi vo dringi.
$dngematte,^angmatte,hamäka.
^ a n g e n, "& d n g en , Imnga; am Äreiu
je, hanga na krulsi; er bing ibm lange
am ^alfe, langa-tem a fassi na hem
neki; er wirb an feinem 2Beibe ban*
gen, a sa hol! nang.i heoi wefi; auf
bie ®eite bdngen, kanti; menu bie
3iege getragen mirb, laßt ]le ben
jtopf bdngen (um audjuruben) kra-
bita finni tjarfman, a broko nekl;
fein ^erj an etmad bw banga hem
hatti na; ^. bleiben, fassi; haaka;
e. ()dngeH, (teufen, stropoe hem.
118 ^anfcln — 4>art-(fcriig.
^ d u f c I n ^ Cv drcl^iem ; holl hem
vo »pot.
^arfe, liarpoc; ^, fpieten^ pre bar-
poe; ^arfen-fpiel, harpoe-pre;
-fpteter, harpoe man.
faring, gering, bering, bereng;
flcrduc^ertcc ^,, bokoe; bokoen;
^driug^-Ufe, bereng - watra;
-falat, bereng-sla.
^atui, verdrili; sari.
^ d r m e 11 ^ ficb, koesoem^e bem srefi ;
de naverdriti(oI)*8«rl); brokohem
batti.
^axn, pissi; watra; ^atn*itt)ang,
pi88i-bati.
^ a t It e n, pissi; meki watra; wa-
tra.
4)atnifc^, fetl-aani; bet ^. ®otte«,
da feti-sani vo Gado; <. in {)• bltn«
gen, meki a kisi wan batti>bron;
meki hem batti kom bron; gi bem
hattibron; in ^. gcrat^en, kisi wan
hattibroii; kom faja faja; meki hem
batti faja faja.
barren, wakti; loekoe; f^atxt auf
ben»J)errn!, wakti [Vla9ra!;bie ®tra*
fe, Me feiner i}axxt, da atrafoe, dial
de loekoe bem.
^arfd), krasi; grofoe; nawankrasi
fasi.
^art, tranga; krasi; bad Srob ifl
^art, da brede tranga; ein kartet
^err, wan tranga Masra; (©e^eim«
wort:) wail kwal jobo; e. ^» Äopf^
wail tranga hede; c. b. '&erj, wan
tranga batti ; e« ()« SRebe, wan tranga
taki; e* ()• Strafe, wan ogri (ob*
bebi) 8trafoe.
^art-berjig fein, babi wan tranga
batti; jtcb i>*h* jcigen, meki bem batti
tranga; -$erj;igfeit, tranga batti ;
- 1^0 rig, doofoe piltinso; — fein,
no jeri boen ; (bilblid)) babi tranga
jeai; -lei big fein, babi tranga be-
le; er ift I)*, bem bcle tranga;
-nd(fig fein, babi tranga hede;
{l^ ]^. jeigen, sori tranga hede; e.
^artnddtger SKenf^, wan tranga-
{►arte — ^auen.
hede soema ; -ndcftgfeit, tranga-
hede.
^drte, tranga; (biMd)) tranga-
hatti.
{)drtigteit bed ^erjend, tranga-
batti-fiisi; tranga-batti.
^ar), fatoe; 93aumbar}, fatoe vo
boom; kaka; jtopat-batg, ioni-ka-
ka ; (bienubaied) ^., kAndera; (»on
3cica) boeai-kindera; (flufflged) oli ;
fatoe; (gunimiarttged) boiii.
$>afd)en, kiai; H4>' i^n!, kisi
hem!
^dfd^er, «kontoe.
^afe,hei. $a fen-fug, frede-batti-
aoeroa; frede-man; iaai-hatti-soe-
ma; -Spanier, bad ^«p. ergreifen,
bai dia foetoe; diki.
^afelnug, bakra-kondre-noto.
^a%, ogri-batti; liiU-beie; et bat e*
^* wibet i^n, a babi ogri-batti (ob«
bita-bele) vo bem.
«Raffen, jem«, babi ogri-batti (ob*
bita-bete) vo bem; boli hem na
batti ; boli bem na bcle ; no kan ai
bem na bai ; no kan verdrage hem ;
9tiemanb ba|t fein eigen gleifcb unb
93(ut, mama>foHwloe no de trapoe
hem pikien ; mama-fouwloe foetoe
no de kill bem piUen.
^d6(i(^, takroe; e« b. ®eü4t, wan
takroe feai; e. t^. SKenfd), wan ta-
kroe aoema; etn>* «^dgU^ed, wan
takroe-aani.
^a^liäftiit, takroe-fasi,
|)aß, baate-fasi; besi-beiKi-fasi ; in
^., nanga wan liaste-faai; fajaiaja;
beai he$i.
^afiig, baste; faja faja; beMbesi;
et ifl jU bv <^ f^j" f"j^ toemoesi,
^ d t f ^ e 1 n , (fpielen mit) pre nanga ;
ein jtinb auf ben ^rmen, bo'boi «la
pik)en.
^aube, moesoe,
^awA) 8.,4pau^cnv,,bro;berlcjjtc
^aud), dede-bro.
^ a u e n , (mit bem 33eil) kapoe ; koti ;
e, in Stucfen, kapoe (ob* koti) hem
V
na piesipiesi; (fc^Ingen) naki; fotn;
wipi.
^4iutx, (arteit^fdbeO houroe; {^axi^
i&f}m) man-tifi.
^aufe, hipi; ein großer ^. SWen«»
fc^eit, wan bigi hipisoema; in^aU'
fen, (^aufentDeife, hipl hipi ; etro. auf
^. fe^en, poUi hem hipi hipi;
staaple hem; über ben ^« n>erfen^
hiti na gron; ^duf (ein, wan pi-
kin hipi.
^dufen, hipi; Sunbe auf ©unbe,
hipi (ob« doe) orgri na ogri tapo.
^ du fig, adj., nofo; focloe; adv.
n«fo-tron; foeloe-tron.
^aupt, hede; fetu^. ttfftitn, hopo
hem hede, ju Raupten, na hede-
sei. ^aupt'fe^ter, da raoro
bigi foutoe ; - ^ a a r , hede-wi wiri ;
-mangel, da raoro bi^i gebrek ;
-mann, komandanti; ofciri; kap-
tein; h^deman; -))erfon, hede-
man; -pforte, da bigi poortoe;
-fa^e, da moro bigi sani; hede-
aani ; principal! h. ; - f d $ 1 i $ ,
Yooral; voornamiki, Toornamoekoe ;
-fdjmetj, hede-hali; -fiabt,
gran-foto; -fetter, (Äopffieuer)
hede-moni; - fl ü (f , hede - sani ;
-fumma, hede; bte ^.fumme bed
@eboted i^: da hede to da geb<^id
dc" — ; -funbe, da nwro bigi zon-
doe; -toad^e, hoofwaktih.; -n>af*
ferfu<!bt, waira na hede.
^duptUng, kaptein; h^deman.
f>aud, hoso; im ^aufe, nainihoso;
nacb ^aufe, }u $aufe, na hoso;
außer bem ^,, na doro; er f^tdft
anfer bem ^., a alibi na doro; ein
ßeinerned ^«, wan stoon-hoso ; bad
^aud @otted, ®ottedbaud, da hoso
V« Gado; Gado-hoao; e* du^ bem
^« jagen, jagi hem komoto na ho-
80; jagi hem na doro; einem ^aud
flatten, loekoe hem sani; unfer ir«
bif(bed ^«, da grontapo - hoso to
wi; bad ^« Sfrael, da famili vo
Israel.
^aud- arbeit — ^ebrdif^l* 119
^aud-arbeit, hoso-wroko ; - f r a ii,
Missi; l^lasra wefi; da wefi vo
Masra; -genoffe, soema vo ho-
so; soema to famili; famili; -gc«
rdtb, hoso-sani; sani; -l[)a(ter,
boek- bonder h.; hdfmeesier h. ;
- b d 1 1 e r i n , huis-houdster h. ;
-bcrr, Masra vo hoso; -bofmeis*
fier, boek-lionder h.; -fne^t,
Elasi-man; -leute, dem soema vo
080 ; (I)ienerfc^aft) bakra-ho^o-
soema ; - m a g b , bakra-hoso-man ;
bakra-hoso-wendje; -mietbe, ho-
so-joeroe; joeroe-moni vo hoso;
-mittel, kondre - dresi ; -ratb,
hoso-sani; sani; mein ^audratb,
mi sani; -tbure, doro; oorbcre,
fesi-doro ; bintcre, baka-doro ; -Da*
ter, da lata vo da famili; Masra
vo hoso; Masra; -Doget, -ge^
flu gel, hoso- foil wloe; -wirtb,
Masra vo hoso; -»irtbtn, Missi
vo hoso.
^aufiren, waka nanga baki; wnka
nanga baki seli sani; waka roiUoe
sell sani.
^aufirer, ^aufirerin,baki-man;
seli-man.
fangen, na doro; na doro mofo;
na doro-sei.
^aut, boeba; skin-boeba; ®e{tdbtd«
baut, boeba vo fesi; bie «^. abjie«
ben, pili boeba; einen mit ^. unb
|)aar auffreffen, njam hem lala lata.
^duten, ft^, kenki boeba; bie
©flange bot jl* bereitd gel;dutet,
da aneki kenki boeba kabä.
^ebamme, vroedvrouw h.; bie S?c*
ger brausen nod) oiel: h^lpiman,
ober melmebr jr^piman. (SBirbrau«
eben h^Ipiman nur für «^eifanb*)
^eben, hopo; ein ^aud, hopo da
hoso; jt^, hopo; jx^b »on bannen,
komoto dapee; bebe bidb!/ komoto
de!; mit bem ^ebcl (ob« Srecbeifen)
w^ni; weni nanga kroebar.
»^ebrdtfc^, ebreis; auf 1^«, naebreis
tongo.
120
^c^el — ^cU.
njam hem nanga tifi.
^t(tt, heki; leinet je; haag h.
^tdcn, meki iiesi.
^eer, wan komando aoldati; wan
bigi hipisoldati; ein {)ecr 3Renf$en,
wan hlpi soema, e« ^cer 6ngf (, wan
liipi engeL
^eetb, iaja-pee; faja-plcsi; brant-
miri.
^eerbe, hipi; furcbte i\ä) mä)t, i\\
ftcine ^eerbe, no frede, joe pik)n
hipi ; e, ^. S^aafc, wan hipl aka-
poe; — ®c^n)eine, wan hipi hagoe;
— ^ingo^d, (ttjilbe ®c^n)einc) wan
lo pingo (lo \)t\^t SHeibe; Me ^in«
go'd laufen in eines fRtifft)*
^efcn, gesi.
|)eft, (^anb(iabc) k)om 9Ke{Tec, tiki;
(SSuiicieifen) hanoe ; (Sflegenf^itm)
hede.
^ e f t e n , fassi ; hefte h. ; riegi, liegi ;
nai; bie ^ugcn auf lern«, potti hai
na hem tapo.
^eftig, tranga; faja faja; heal; ein
bcftiged gicber, wan tranga koor-
Boe; ec ifl f;a f)*, a, faja faja toe-
moesi; a toemoesi heai; er {tic§
heftige Sieben gegen mxä^ aud, a gi
mi hati mofo (ob. hebi mofo, pb.
tranga mofo).
^eftigtett, tranga ; heai-f asi ; hatti-
bron.
$> e g e n ; kweki ; bjfc ®ebanf en im
{)er}en, kweki (akroe merabre na
ini hatti; e. @XOÜ. mttx \tnu, holi
hem na hatti {o\>* na bele).
^ebt^n, kibri aani.
^tbitt, kribri-man; bec gebier ift
fo gut tt)ie bec ®teb(er, kibriman
nanga foeföeroeman da wan.
^eibe, beiden- aoema; beiden; mä)
ber Reiben SBeife, na heiden-faai.
Reiben tbnm, beiden- fasi.
|>eibnif^, beiden — ; ein ff. iawh,
wan heiden-kondre; b* ®itten unb
@ebrdu$e, heiden-maniri.
^etl, bieai; boen; boen-hede; ^eil
^eifanb — ^eimUc^*
bit!, bleai to joe!; boen to joe!;
beute ifl biefem ^aufe ^ei( wibet*
fabten, tld^ida hoao disifiuiii blesi;
fein {)• t>erfu(ben, proberi si; (agf
mid; mein ^. uerfu^en, meki m
proberi ai. ^eiUttaut, dresi-
wiwiri; -mittel, dreai.
^eilanb, Helpiman; unfer Utbcr
{itilaub, wi iobbi Helpiman.
feilen, t. a., e«, genezi hem; meki
a koni boen baka; meki a kom ge-
zond; v* n. kom boen baka.
heilig, aanU; bei b* ^<\]t, Santa
Jeje ; bec ^eilige ®otted, da aanta-
wan TO Gado; bie t}. JDreieinigfeit,
Gado Santa Driwan; bte fettigen,
dem aanta-wan; ia^ ^^cilige im
Zempel, da santa pleai; bae» %ütt*
beiligfle, da moro aanta pieaL
^ ei (igen, t. a., santa; meki santa;
meki a kom santa; ^m, b^ilig^
micb!, Masra moe aanta mi; ber
Xeiupel, ber bad @o(b b^iügt, da
temple disi meki da goutoe santa
(ob. kom aanta).
^eiligteit, santa-faai; in $*, na
santa-fasi.
•^eiligtbum, ein, wan santa plesi;
wan santa-sani.
^eillod, ogri pasd; toemoesi ogri.
^eilfam, gezontoe; boen.
|)eim, na hoao; beim-brtnge'n, e«,
tjari hem kom (ob. go) na hoso;
-gf ben, (na(b ^ufe) go na hoso;
(entfcblafen) go na hoso na hemel;
go slibi; -boten, e«, teki hem
kom; teki hem na hoso; -lebren,
go (ob* kom) na hoso baka; -feu'
itn, e«, seni hem go na hoso; seni
hem na hoso.
^eimatb, (fte toirb genannt), feine
^•, hem kondre; hem foto; hem
pranasi.
^eimliib, «afri; kibri; kibri kibri;
kibri-fasi; md)t« ifl fo f). — , no
wan-sani kibri so — ;,b« ba)M>U'
geben, gowei safri; doekroe, doe-
kröen; etn)* 1^* t^un, doe dasaui
^nraiiäftcit — Reiter.
kibrl-fasi ob. na wan kibri fasi;
doe dasani na wan konkroe-fasi.
^cimIi^feit,(Minli(l)cS)iu^^c)kibri-
sani; (()« SBetfe) kibrUfasi ; konkroe-
fasi; ^cimlid^fcitö-frdmer,
konkroe-raan.
^eintßeden, (an^etmflcllen) cd tu
nem, libi dasani gi bem.
^eimfu^cn, loekoe; miti; bezoe-
k«e h.; (firafeiit)) soekoe.
^ tim tndt, kibri triki pl.
^eirawe^, sari vo haso; .^. ^aUn,
habi sari vo hoso.
^ ei rätselt, teki man; teki.oeman;
teki wefi; go troiiw; troiiw; einen,
eine, teki hem vo hem man ob« to
hem wefi; go Ironw uanga bem.
^ e i f c^ e n, haksi ; ^eifc^e »on mir, hak-
91 na mi.
Reifer, — i^ bin l&eifer, mi neki
dre.
^eif , faj«; ()ei§c« SBdJTer, faja-wa-
tra; bad 6|Ten ijl bcig, njanjäm fa-
ja; ed ift t)cif, bte ®onne iß t).,
zon hati ; zon tranga ; — febc fyn%,
zon faja; zon pepre; e9 n>irb ntc^t
fo i* 8«8^ff^"' ^'^ gebatfen, a no so
leki areen biaka, a no so a fadom;
m% \69 ntd)t meig , ma^t nüd) nid)t
b^ig, dasani mi no sabi, a no kan
kili mi.
f^eigen, (nifen, nennen) kail; jte ^ie*
gen fle $Rnt(), dem kali hem Rut;
T. ir. nem; habi da nem; me ^tU
gejl bn?, fa joe nem?; er (oU 3<>*
fanned I^., a moe nem Johannes;
Don ber ed ^eigt, bag jte — , disi
habi da nem vo — ; wie ed an(^ ^»
rai^t, alwasi fa anem; n)ad foU bad
](^eigen?, san dati wani taki? san
dati taki?; bad beigt, dati taki;
dati wani taki; vo taki; etWt gut
]^«, tevrede nanga dasani; e* eho«
feigen, (it)m befehlen) gi hem ordre.
TO — ; gebiede hem to -^; taki
gi hcm, TO — .
Reiter, (oerflnugt) Troliki; (oom
{)imme() kriii.
t^eiterfeit — ^enne* Itl
^eiterte it, vroiiki-fasi; plisiri-fasi.
^ ei Jen, meki faja; ben Öfen, meki
faja na jni oven.
{>e(b, winni-man; da tranga-wan;
da kragtf-wan.
Reifen, heJpi (jrepi, jerepi); asi-
ateri; Mrjt, bilf bir fclbcr, datra,
helpi Joe srefi; bad fann mir nic^td
1^*, dati no kan helpi mi notl; n>ad
fann bad ^*?, san dati k«n helpi?;
er loeifi {xd^ ju h^, a sabi vo helpi
hem srefi; id) fann nidS^t ^., (fann
nic^td bafur) mi no kan helpi; man
mug jxA ju f). fu^en, fo gut ed eben
ge^t, hoedoe no de, tetei moe go
na faja (ob. mi. teki tet^i, potti na
faja); dagoe no de, tjari krabita
go na hontl.
«Reifer, h^lpiman; helper; ^iff und,
©Ott, unfer Reifer!, helpi wi, o
Gado, wi helpiman; ed ift ^ie feitt
$., dia no wan helpiman de ; (9{a«
tionalgel^ulfe) helper; bic <&e(fcr, dem
helper, ^elfer-bruber, helper-
brara; -f^wejler, helper-sisa;
— ^etferd^elfer, konkroe-man.
^e((, krin; am ^eQen Sage, na krin
dei; t). »erben, kom krin; i^re *Hu*
gen mürben f)., dem hai kom krin ;
b» fein, krin; f)tUt teuften, lettl
krin.
geller, gegeben mit sensi, (£ent ; ben
(ej^ten ^., da laatste sensi.
^ e I m , feti - moesoe ; feti <» hatti ;
heim h*
^emb, hempi; gifc^er&cmb, fisiman-
hempi; bad^^» ifl mir nci^cr aid ber
(Rocf, hempi moro klosibei na skin,
leki djakti.
hemmen, tapo ; ben ® ^merj^ tapo
sari.
^engfl, man^hasi.
|)ente(, han, hanoe.
|)enfen, e«, hanga hem; stropoe
hem.
4!» enter, hanga^^man.
^ e n n e , fouwloe ; »rüt^enne, ®tu*»
|[)enne, mama-fonwloe.
16
122
^et — ^etauÄt
^ e t , dia ; diaso ; — bet jitfammenfie'
festen 3ettu>5rtern geird^nltc^ burc^'d
verbum kom au^gebrfitft: b^tbriit*
gen, tjari kom; pin unb bet, mit
ben verbis go unb kom: bin unb
bet (aufen, ron go, ron kom; icb
babe ed bin unb bet ubetlegt, mi
prakseri dasani go, mi prakseri da-
sani kom ; jebod^ au(b burcb bte ^tx*
b0)>pe(ung bed ßcttmottd: ()tn unb
bet fpajtren, koiri koiri.
•^etab, na ondro.
^erabfabten, saka kom na ondro;
saka.
•^etabfatten, fad^m; komoto fa-
dom ; ))om ^immet b*fv l^omoto na
hemel fad($m.
^etabfommen, saka kom na on-
dro; auf bte 6tbe, saka kom na
grontapo; auf ben 33oben, saka na
gron; )Doin 93etge, komopo na lapo
bergi; ))on oben, komopo na tapo;
et i^ febt betabgeforamen (Don fei*
uem SSo^tflanbe) a saka toemoe-
si.
^etablaffen, saka; saka na ondro;
flcb, saka hem srefi*
^etabfenben, seni kom na on-
dro.
^et abfegen, ben ?ßtei«, saka ; min-
dre; @tned $etfon, pori liem nem;
taki ogri vo liem.
^etabfptittflen^Don^djompo kom-
opo na.
^etabfletgen^ saka; saka kom na
ondro.
^ e t a n , (nabe lietbei) klösibei ; in ^n*
fammenfe^ungen mit kom gegeben :
betanfommen, -naben, drfii kom;
kom kldsibei ; betantü(fen, drifi k16-
sibei; betanwa^feu, gro; kom bi-
gl; kom grofoe.
^ e t a u f , na lapo ; betauf f ommen, kom
na tapo.
^etaud, — bei ben S^it^^öttetu bet
ä5er»egunä: na ini; na; bei 3nfara*
menfe^ungen aucb mit bem verbum
komoto.
^etaudbebmmen -^ ^taudtragen*
^etaudbefommen, (®e(b, gurM^
empfangen) kisi baka.
^eraudbtingen, t., tjarl hem
komoto; etn)« (butib Untetfuibung)
kisi dasani krin.
^etauiffabten, — e* iß mir fo
betaudgefabten (tt)ibet SBiQen) a
komoto na mi mofo; mi misi mo-
fo.
^etaudfatlen, aud, komoto na...
faddm.
^eraudfotbetu, e., kali hem vo
feti; dagi hem h«
^etaudfuflten, t., tjarihem kom-
oto.
herausgeben, (audttefetn) giabra;
(2Utu(fgeben, ®e{b) gi baka.
^etaudfommen, komoto; kom-
opo; and bem^aufe, komoto na ini
hoso; kom na doro; n>ad mitb ba«
bet betaudfommen? , san sa kom \ o
dati?; san sa komopo na dati?; ed
fommtauf @tnd b^taud, ala da wan ;
ed mitb fcbon nocb b^taudfemmen
(offenbat metben), pasiensi! a sa
kom na krin jete !
^etaudlaufen, ron komota na.
|)etaudnebnten, poeloe na mi ; {tcb
etU)., habi liatti vo — .
^etaudpteffen, etu)., kwinsi hem
komoto ; kwinsi poeloe hem ; mast
poeloe hem,
^etaudpu^en, {i$, weri mooi;
weri mo'mooi; dress hem srcfi;
prodo.
^etaudteigen, hali poeloe na ini;
hali poeloewei ; poeloe komoto ; mit
bet äBut}e(, poeloe nanga loetoe«
^etaudtufen, t*, kali hem kom-
oto.
^etaudfagen, rein, takl krin; poe-
loe hem beie.
^erandfcbiifen^ e., seni hem kom
na doro.
^eraudfltei^en, e«, pryse liem;
gi hem nem; hopo hem nem.
Veraufträgen, etu)«, tjari dasani
komoto.
•g^craudjie^en; au§, poeloe na
iiii; gte^e ben @pßttec aud beinc^
SrumÄ 2lufte ^erau^, poeloe da
splint na ini Joe brara hai; {m^
ber 3)tefe), liali komoto; hali p<^e-
loewei.
^ctb, $)crte,— bic Aaf($u]& f^merft
btibt (^itf)t bell SKunb jufammeu)
kasöe tai mofo.
«&erbei^ kW«bei; in 3öf«witt«n'
fe^ungen mit bem 3^it^i>^ kam ge«
flehen.
tjari dasani kom,
$erbet(^o(en| ettp«, teki dasani
kom.
^erbetfi^mmen, kom klösibei;
drift kam; drift kl(kibei; (t>on ber
3cit) kisi ; bic Seit ijl ^^erbcigetom*
men, da tem kisi.
herbeirufen, e«, kali hem kom;
kali kern.
«g)erbeif(^affen, eh»*, tjari dasani
kom.
^erbeif(^tei(ä^ett, kom djoni djo-
ni.
^erbeif^Ceppen, sleepi kom.
^erbeijie^eu, hall kom; bie ^aU
ttw, hali da hoedoe kom«
^erberge^ kol^si-hoso.
I^erbergen, e«, teki hem nß, hoso.
^erbrinfleu, tjari kom; bring* beu
<StO$ itx^ tjari da tiki kom.
^erb, ^erbe, f. ^eerb; ^eerbe^
^ereilen, meki hesl kom; kom
hesi.
herein, na inl; fomm b^cin! —
berein!, kom na iuü; ruf ibn f^cx^
ein, kali hem kom na ini; (a§ ibn
bcretufommen^ meki a kom na ini.
^erfubren, e*, tjari hem kom.
|)crgang, — beu ^* einer @a(^ er«
i&\>liVi, vjBrteli fa dasani (ob« da to«
ri) ben waka*
^ergeben, gi abra.
|>er gebracht, — fo ijl*^ bei nn«
bergebra^t, da so wi ajoesoe} da
so ¥fi gewenti
^erge{ien — ^erren-b^^w** 123
^ergeben, waka; fö ijl*^ b^rgegau/
gen, da so sani ben waka.
^erbatten, für, pai vq; bu foDfl
bafür bcrbikiten, joe sa pai vo dati;
i<^ mußte bafür b*bv ^^ beu moese
pai vo d^ti ; ml ben moese teki da
paiman«
^ e r b C e n , et^^., teki dasani kom.
^ering,heri»g,h6reuf ; |)ering«-
laf e, hereng 'Watra.
^erfommen, v., kom dia; komopo
na; fomm bcr!, kom dIa!; voo
fommt ber SBiub f^cx'i, na hoe sei
da niiiti komopo?; er fommt f^CX
(flammt ab) Don ^bra()am, a kom-
opo na Abraham,
^erfommen, s., gewenti; kondre-
gewenti; kondre-maniri; ein attc^
^,, wan ouroe gewenti.
^erfömmlicb/ f. ^eraebra^t*
^ er fünft, (2lbfunft) feiner ^. nacb,
— j. ©♦ »on 3)at)ib, disi komopo
na David famili.
^lerma^en, flcb liber einen, fadom
na hem tapo; {tcb Über e. Slrbeit,
fadom na wroko.
^erna(^, na baka; baka-tem; na
baka vo dati; toen; ^ernad^ fagte
er, na baka a taki — .
«^ernieber, na gron; ^» fommen,
saka kom na gron.
^erotb, boodskopoe-man.
^err, Ma§ra; ber $crr 9l*, Masra
N.; mein $err, ml Masra; ®ott ber
^err, Masra Gado ; k großer $err,
wan grdn-masra; -- bakra, (eigen t^
tt(3b (luro))der> geb* bem ^crru an«
bem SBege, gi bakra pasi; ber junge
^.,pikk Masra; ^♦über einen mer*
ben, kom Masra vo hem; masra
bwn; fein eigener $* fein, de Masra
vo hem srefi; ben ^* fpieten, teki
wan Masra-fasi; sori Masra-fasi;
pre Masra; pre gränmasra; erfpielt
ben t&* mit mir, a prQ basi na ml
tapo.
$erren-^aud, bakra- hoso; -(c^
ben, gränmasra-liebi.
16*
124 ^reitt — ^a fetn,
^errli^, mooivo troe; t^emoesi
mooi.
^etrli(6feit, glori; glori-fa»; mar
jesteiti; Me ^« ®0ttcd, da bi^ glo-
ri vo Gado; ®a(omo tH adec feiner
^^, Salomo sreii iianga ala hem
glori.
^emi^uter, arnitri, äoitri; Me ^t
^irc^e, ärnitri-kerki.
{>errf^aft, Masranang^aMissi; Me
^. hobtn über, deMasra (ob. Miss})
^o — ; l^errfd?aft?-t^au«, ba-
kra-hosQ.
^errfd;en, über, de masra to; Ian
mf^r^ \o I habi tranga na hem tar
po; regeri; jie \). auf Srben^ dem
regeri na gronlapo.
^enif(^ fein, son w^n Masra«-fas;,
^ervf(^er^ Masra; Gr^masra; hex
^. M Saubed, da J^asr^ to da
kondre.
^errfd}fücötig, — er ifl f^., doro
a waui deMasra na mi tapo; doro
fk wan; pre basi na mi tapQ,
^errucfen, drifi kpm; drifi kldsi-
bei,
^erri^fen, kali kom; ruf i|in ^r,
kali hem kom!; kali hem!
^errii^ren, t>i>\x, komopo na.
^erfagen, taki; feine SectioHi taki
hem le$.
^erftbaffen, tjarfkom,
^erfcbirf en,^erfenben, senikom;
fc^iä' i^n tier ju mxXf aeni hem kom
na mi.
^erfcl>ieben, poesoe kom; Iroesoe
koro; drifi kom.
^erf(tl(e)>pen, ttxo*, sleep} dasani
kom,
^erfe^en, Ipekoe dia; fie^ ^et!,
loekpe di^!
^er fein, uon, Hpinopo na; cr iji
»on jptontage 91. f)tv^ «v komopo na
pranaüi M.; ^(uteir einem b^r fein,
4e na hem baka ; ed ifl nicbt meit
^er, a no de wansani; anodenpti;
\^ bin bariibcr ^er^ mi de na ^^'rQkQ,
4>c?fe|ien — ^«runter»
^erfe^en, potti dia.
^er^ammen, au^, t)on, komopo na;
Ott^ Sutot^a, komopo na bakra-kon-
dre; oon ^bra^^am, komopo na Abra-
ham.
^erfieUen, etm«, meki a kom boen
baka; repareeri; einen, genezi hem ;
l^ergefieQt xoefben, kom boen baka ;
— fein, dß boe« bakfv; (be¥fe$en)
poUi dia; ftede ed ^ter l^er, poUi
hem dia!
4)erfturjeii, fiber jem* (ibu onfaBeu)
faddm ua hem tapp ; doro na hem
tapo.
j^ertragen^ etm„ tjari dasani kom.
^eriber, abra; na abra; f). fom*
men, kom abra; kom na abra.
^erum, rontoe; bcrum^balgen,
fi<b, feti; -brebcn, im rontoe;
|l(^, drai rontoe; -geben, -rei*
(^en, (X^ee ac.) presenteri; meki a
wak^ rontoe; -geben, waka ron-
toe; wakanraka; kpiri; koirikoir};
ed ging fein ®cbnapd b^v'um, (tourbe
ifeinet gereift) sopi no ben waka;
ed gebt tnir immer im J{o))fe berum,
dok^o a de na mi hede; doro mi
rooe membre dasani; e^ ge^t ntir
immer Mm 8eibe ^erum, doro a de
¥faka m mi bele; -irren, dwale
rontoe; -tan fen, waka jajo; ja jo;
ivaka waka; ron go rpn kom;
-f{b»JÄ?mett, -firet^en, waka ja-
jo; jajq; swerfi rontoe ; Jangra, a,;
-ftrei(bet,jajo-man; .-tragen, tja*
ri rontoe; (liiBaaren jum s^erfauf)
waka nanga baki; -träger, baki-i
man; «milbetn, wiWre, wUdri,
herunter, naondro; nagron;^er«
linter-fommen, sakakom na on-
dro; saka na grc^n; saka; fomm
berunter!, sakakom!; saka na qn-^
dro!; er ift fe()r ^« gcfommen, (in
feinem SBo^lfianbe) ^ saka toemoe-»
si; «(affen, aaka; (a§ ba^ Srett
berunter, sakk da pranga ! ; am $rei«
fe, saka; mindre; -mad) en, e.,
krasi hem; foci hem; -u>ärtd, na
ondro^sei; ())om ^ulfe) na bil6-
^ertjor, — mit ben -S^itwdrtern bcr
Sctt>cgu«g> na; ^etDor-bringen,
meki i bic erbe brinftt ®rad i)txt>ox,
^roii nieki wiwiri ; .- { o m m e It , koin-
ppo na ; er fam Winter bem 3((t^r ber«
DOC, ä komopo na baka da altari;
-ragen, pasä; pas» abra; abra;
fiber bie SBäume ()cn)0rrageiv;T*abra
dem boom; pasa dem boom abra;
-tl^utt, ji<ft Dor anbern, de basi;
31. tbut jid) tm ©ingen terror, N.
de da basivodemsingi-man; -tre«
ten, kom na fesi; -gießen, hali
na doro; poeloe na doro ; hali kom-
oto.
^ e r J , baiti ; boit ganjem ^ergen,
nanga ala mi hatti; nanga mi heeli
hatti; fid^ ein ^. faffen, teki hatti;
ba« ^. ^abett, JU — , habi hatti,
vo — ; \ä) ^abe ni^t bad ^» ju
bitten , mi no habi hatti vo begi ;
ba« ^. (ben 9Rut{!) Dertieten, lasi
hatti; ic^ fann'«^ md)t fiber'd ^erj
bringen, mi no kan tjari dati abra
mi hatti ; ed (iegt mir am ^erjen,
a de na mi hatti; mi hatti krin vo
dali; ba« ^. treffen^ naki hatti; bie
(grjabfung bat mein ^erj getroffen,
da tori naki mi hatti; ber |)err bat
mein ^* getroffen, (e« empfdngtid)
gemacbt) Gado naki mi hatti; td^
!>• rubren, seki hatti ; H ifl mir ju
^erjen gegangen, a go na mi hatti;
a faddm na mi hatti; a naki mi
hatti; a fassi na ini mi hatti; (Sott
gab'd bem Simeon itC^ ^erj, ju — ,
* Gado naki Simeon hatti, to — ;
ju ^erjen nehmen, teki na hatti;
pottimembre na — ; mein $. treibt
mi^, JU —- , mi hatti sent mi, vo — ;
einem ju ^erjen reben, taki 6witi
nanga hem; feinst gegen j[em* m^^
flutten, poeloe hem hatti gi hem;
kre hem nootoe gi hem ; ed bri(^t
mir bad $*, a broko mi hatti ; mein
^. bri^t mir, iji gebrochen, mi hatti
4>erä- n^pfen — $er jlid;f cit. 125
broko; mi hatti masi; gebra^enett
•^erjend fein, de nanga broko hatti ;
mein $)erj flopft, mi hatti naki ; —
l^flpft, mi hatti djompo ; er ijl mit
an'd ^erj geioa^fen, a fassi na mi
hatti ; m% l>a^ ^erj Dofl ifl, be§ gcfit
ber Sl^unb fiber, aani de foeloe joe
hatti, dati de na joe mofo toe ; sani
de foeloe hatti, dati doro tee na mo-
fo ; id) b^be ui(btS auf bem ^erjen, mi
hatti sid<Sm ; mi hatti krin ; man fauu
einem 5Wenfd)en nid^t in'd ^. feben,
mi sabi joe feai , ma mi no salii joe
hatti ; joe kan sabi weti fonwioe na
blafoe Y mein ^erj ! mi haUi-iobbi ! ;
mi goedoe ! bad ^er J eined Saumcd,
da hatti vo da boom.
^erä-f{opfen,-po^en,(Ärant^eit)
iveri- hatti; klopo- hatti; (Slngfl)
djompo-hatti ; -frattf^eit, hatti-
siki; -tieb, hatti-lobbi; l^erjtiebcr
3cfud, mi hatti-lobbi Jesus.
^erje-leib, verdriti; ed macbt mir
eitel ^.-leib, a gi mi foeloe ver-
driti.
$erjeud-ahgfl, benauwtoe; be-
nauwtoe vo zieli; -freube, plisiri
vo hatti; -freunb, wan lobbi-liatti
matt] ; wan* beste mati ; einer UlCt^
tier $*, wan beste mati ?o mi; fte
flnb $*, dem nai jesi makandrn;
dem riegi (obt liegi) makandni;
dem de kankan; -gebet, hatfi-
begi; -grunb, t)on ^Jerjendgrunbe,
nanga gron vo mi hatti; nanga mi
heeli hatti; -bdrtigfeit, tranga-
hatti-fasi; -fftnbiger, hem, disi
sabi ala soema hatti; -tufl, pli-
giri vo hatti; -n)unf(!(|, hangri vo
hatH.
^erjd^ifen, teli.
^ er J en, e., brasa en bosi hem.
I^erj^aft fein, habi man-hatti.
lyerjbaftigfeit, man-hatti.
^erjtiij^, switi; ^, gern, nanga mi
heeli hatti; mt^ f)at f). verlanget,
mi ben hangri vo troe.
.g> e r ä H d) f e i t, switl-fasi;
126 ^etäit — ^ejcnmeifl«^ ^
^erju, dia; in ßiifammcnfc^ungcn
mit bcm3^itTOort kom gegeben; fier*
julanfen, ron kom. ©ie^e $)erbei.
•t^ e ^ e n , steeki ; meki <$psteeki ; soe-
(oe faja na !ni; e* ^unb, mekl kis
kis gl da dagoe,
^ e fe e r e i , dpsteck! ; ^. maäjtn , an*
rieten, meki opsteeki.
^tn, dre grasi ; dre wfwiri.
^eu^elei, falsi- fasi; falsi -hatti-
fasi; falsi; glati mofo; konkroe-
fasi.
{)eud)(cr, falsi soema; falsi-mati;
toe-fesi-soema; koiikroe-man; bu
$eud)(et!, joe falsi soema!
^eu^Uttfd), na wan falsi fasi«
$euer, di jari; na disi jari.
^euien, kre; bari; bet «^unb f)CViU,
dagoe de kre; (dagoe de bari
]^ei§t: ber ^unb beut); fte Genien
ipie bie «S)U«be, dem kre kkidagoe;
weinet unb beutet, kre en bari; bcu^
len unb fd)reien {\>on SWenfcben) kre
liebi nanga dede; ba Wirb feinden«
len unb 3ät)nflappen, dem sa bari,
tee dem kan tifi.
feurig, vo di j«ri.
^eufd^retfe, sprinkhan h,
4>ent, ^cnte, tidW; b* i)or brei ^a«*
gen, tidei a meki dri del; dri del
pasä; beut gn Xage, na wi tem; so
kki wi de; wad l^euteifl, wei§man,
aber nic&t, xtxi^ morgen fein wirb,
Joe si vo lld^i, ma joe no si vo
tamara; beute mir, morgen bir, wan
tem de vo honti-man, wan tem vo
boesi-meti; beute rot^, morgen tobt,
Fala boesi, joe plani njanjäm, le a
repi, Joe no de njam hem.
heutig, disitem; bie b» äöett, dem
disi-tem soema ; etw. ^eutiged, wan
tid^i-saiii; beutigen Xaged, tidä
srefi ; tid^i tidöi.
i^e^e, tofroe-man; obia-man; obia-
mamä.
«f)ejen, tofroe; doe tofroe-wroko.
|)Cienmeifter, tofroe-man; obia-
man; loekoe-man; azie-ma».
^ejerei — ^ierju*
^ e jr er e i , tofroe- wrok» ; ftbia-wrol^o ;
6bla; azie.
^ieb, (mit ber $rttf(!be) wipl; (mit
bem @(bmerbt) nakl ; (®totf) naki ;
tiki; jebn ^cebe, tin wipi; tin tiki;
e. fleinen „«^teb^' f^abtn, kanti kanti
pikin*so; do'doi«
$ienieben,$tend<bfi;f*^iermebcm
^ier, $ie, dia; diaso; brim 9ia*
matdaufruf, l^ier!, Mi dia!; mi de!
(icb bin ba!); present!; b^r (bie)
unb ba, dia dia; dia nanga janda;
na difrenti plesi«
hieran, na dati; b* fdnnen wir ft*
ben, na dati wl kan si.
«hierauf, na baka; na baka vo dati;
toen li. ; bierauf fagte er, toen a
piki hem, a taki; na baka a taki,
hieran 6, — mit ben 3^i^örtern
ber 93ewegnng: na ini vo dati; na
dati ; fo etwad foigt (^teraud« so sani
komopo na dati; — nanga dati;
bieraud febe iä), nanga dati ml SI«
hierbei, ^ierb^urtb, nanga dati.
hierein, dia; na ini.
|>ier(^er, dia; bid bierber, tee dia;
tee diaso ; bie einen gingen ^^ierber,
bie aiibem bort^in, trawan go dia,
träwan go janda; !omm ^te^r!,
kom dia!
^terberum^ hierum, na disi-sei;
na biiurti; er wo(int f^ier^enim, ade
lielii na disi sei.
^ierbin, dia; diaso.
I^ierin, na ini vo dati; na ini dati,
•hiermit, nanga dati.
|)ierna(^, (nacbber) na baka vo dati ;
(bemgemd§) nanga dati.
^ternd^ft, ^ierneben, dia na
sei; lüdsibei dia.
^iernieben, ^ienieben, dia; na
disi gron-tapo; diaso.
$>ierfe(b{l, na wi dia; dia.
hierüber, ^ieroon, vo dati; laß
und biernber (bieroon) fprec^en, meki
wi taki vo dati*
*& i e r j u , na dati ; (obenbrein) na t apo
vo dati.
^ i e f t g , TO dia ; to dm plesi ; kreorOi
krioro; hit b* ®(^afe, dem kreoro«
skapoe; ik b* ^luxtt, dem krioro-
dagoe; dem dag^oe to dia.
^immel, tapo; hemel; ©Ott im
^immel, Gado na tapo; t)^c ^* ifl
trube, um^gen^ ipolftg, tapo blaka;
ed ift b<^iterer ^., tapo krin; a de
krin na tapo; gen {)., na tapo; na
hemel; ^^nflud ijlgetl ^.gef^breu,
Kristiis hopo go na liemel baka;
gen '^immet fe|en, loekoe na ta-
po.
^immct-fadrt^ da hopo go na he-
mel baka; hemel -vaart h.; -rei^,
hemcl-kondre; Gado-kondre,
^immeU-brob,hemel-brede;-ge*
n> 5 ( b C , hemel - tenti ; firmamenU ;
- 1 b A c ^ hemel-doro ; - ) e U , hemel-
. tenti.
"^immlif^, hemel — ; b. 2)inge,
^immlifd^ed, hemel-sanl; mein binxm^
Ufcbet SSater, mi tata na hemel.
^in, na dapee; dapee; de; in 3U'
fammenfe^ungen mxt> bad 3^itn)ort
go gebraucht, }. IB. binttagcn, tjari
go; bin unb ^cx, mit go unb kom
gegeben^ g. 33. ^in nnb \)et tragen,
tjari go, tjari kom; fie überlegten
ed bin unb }fex, dem prakseri da-
sani go, dem prakseri hem kom ;
bo^ wirb t)in unb ^er awä) burcb bie
33erboppelung bed 3f't^i^<^^^^^ nnb
felbfl bur$ eiujelne 3^i^t>^^i^ter and«
gebrud t; }. S3, bin nub b^^ bcmegcn,
sek'seki; b« U« b« laufen, wakawa-
ka; — fpajieren, koiri koiri; —
fcbwanfen, kanti kanti; — f^teu*
bern, slingrl.
$) i n a b , (w>n oben), na ondro ; (ben
%l\xi binab) na bilÄ; na bilo-aei;
binab-fabten, saka go na ondro;
(ben S(u§) saka go na bil^sei; -ge«
ben, saka go na ondro ; saka ; - 1 a f ^
fen, saka; -fleigen, saka go na
ondro; saka; -flo^^n, e*, troesoe
hem go na ondro; troesoe hemfa-
dom; -merfen, hiti na ondro«
^tuan — ^infatten. 127
^inan, na tapo-sd; f^indnfftuimifn,
klim go na täposei.
hinauf, na tapo; ())om g(u§) na
hopo; binaudn^artd, natapo-sei; na
hopo-sei; binauflicigen, klim go na
tapo; waka go na tapo; ben S^ng
binaufgeben, go na hopo-sei. ^
^inaud, na doro; na doro-sei;
^inaud-fttbtcn, e., tjari hem go
na doro; e. @a(be^ (|ie bnrd)fübten),
doro dasani; -geben, go nadoro;
-jagen, e. aud bem ^aufe, jagi
hem komoto na hoso (obt na ini
hoso)- -laufen, ronkomoto; and
bem ^aufe b*^ ron komoto na ini
hoso; -fc^icfen, e., seni hem go
na doro; meki a go na doro;
-fd)(e)>pen, e«, sleepi hem go na
doro; -flogen, troesoe hem na
doro; -tragen, tjari hem go na
doro ; - 1 r e i D e n, C«, jagi hem komoto
na — ; -m er fen, e., hiti hem na
doro; eine Sacbe, trowel dasani na
doro.
•hinbegeben, ii<ß,godapee; go df.
^inbticfen, nad), loekoe na — .
|>inbringen, tjari go; tjari go da-
pee; bie3cit, pasa tern; feinfieben^
pasa hem liebi.
^inbern, tapo; hindre;beletti; ta-
po pasi gi ; trobi ; ed binbert midb
nicbt (iß mir nicbt im SBege), a no de
na mi pasi.
•^inberuiS, hindre; beletti.
^inbeuten, auf etm», son na dati;
(bitblid)) pingi vo dati.
^inburd), doro; b. bringen, doro. .
|>ineilen, mekl hesigo dapee; feti
go dapee.
hinein, naini; biuein-gej^cn, go
na^ini; -fommeu, kom naini; -le^
gen, potti naini; -mengen, moksi
(ob. mengi) na ini; - f p r i n g e n, djom-
po na ini; -flecfen, soetoe na ini;
-ßürjen, hit! na ini; ^d) in'd
993a{fer, hiti hem srefi na hii watra ;
-tb un, potti na ini.
Einfallen, faddm; faddm na gron.
l:2d ^infaSig — ^itimtcn.
Einfältig, zwaka reti refi.
{)infUc^en, rongokibridapee;i(i>o
fod td^ ^.?, hoepee ml s« ^o kibri.
^infort, baka-tem; na baka ; mdro.
I^infü^ren, e«, tjarihemgodapee;
wo fü^rt bcr SBeg tin?, 'pee da
pasi de tjari wi?; 'pe« da pass! de
faddm?
Eingeben, gi abra; er tat ft(!t fefbfi
(ba)ttftflegeben, a gi hem grefi abra.
^ingeaen, konirari.
^inaepen, go dapee; go de; etn).
t« laJTen, no soekoe dasani; meki
a go so.
hingelangen, dorodapee; kisi da-
pee; kisi de.
^intalten, e., dral hem.
^infen, {la^m geben) i?aka mank;
(babituell hinten) tlnga ; tinga tinga.
^infnien, poUi kni na gron; saka
kni na gron.
^infommen, kom dapee; komde;
kisi dapee; doro dapee.
$inftdnle(n, lobbi 9iki giki; de
siki sikl; sokroe aokroe.
•&inf riechen, kmipi go dapee.
I^intangen, (jnreicben) sari; kisi;
de nofo; einem bie{)anb, langahan
gi hem.
^inl&n^Ud), ron go dapee.
Einlegen, potti; poUi de; potti
liddm; auf benXif^, potti na tafra;
auf ben Soben; potti na gron; fict,
go lidöm.
Einleiten, e., tjari hem go dapee.
^innebmen, tekf.
Rinnen, e. ))on t« ntfen, kali hem
komoto dia.
^int äffen, (burd) ben Sob) klli; bie
jtranfbett hat oiefe SlJenfcben binge«
ferafft, da siki kili foeloe soema.
ureigen, (jureicbenb fein) sari;
kisi ; de nofo ; einem etmad, langa
dasani gi hem; binrei^enb, nofo.
^inteifen, waka go dapee; teki
van reis go na . . .
Einreiten, rei go dapee; rei go
• na — ♦
^itttid^ten — ^intet.
^inxiäfttn, e«, kiK hem; kili hem
na tKHigopita; (bangen) liangahem;
atropoehem; etU). (oerberben) port.
^inrüden, drifi go; troesoe go.
^infd^affen, etmad, teki dasani
tjari go dapee.
^in flauen, loekoe dapee; loekoe
de; loekoe na — .
^inf{betben, tapo bro; t)or feinem
{),, bifo a tapo bro.
^inf (bieten, aeni go dapee; aeni
go de.
C>infcbteicben, jlcb, foefoer paai go
dapee; go de kibri-fasi.
C^infcbteubern, fringi go,
|)inf^meigen, hitiaagron; trowel
na gron.
&inf(bteiben, nai^ ^*, »trifi na N,
<^inf(^minben, las!; lasi na hat
^in fe gel n, zeili go dapee. -^
|)infebcn, loekoe de; ioekoena-^^*
|)tnfein, kai»a; Jasi; pori; feine
&<tdnbeit \\t bin , da mooi to hem
kabä (ob« lasl, ob. pori).
^infenben, seni go dapee.
|>infe^en, potti de; potti na — ;
fl(b, slddm; go 8id<Sm.
^in^eüen, potti dapee; potti de;
^Cb, tanapo^ de.
^in^urjen, fadöm na gron; naki
foetoe fad^m.
^int an, na baka; b* fe^en, potti na
bttka.
hinten, na baka; na baka^sei; b*
bleiben, tan na baka; fikä na baka;
na$ bv ^on bv nabaka-8ei;ttnten'
na^, na baka.
Gintec, na baka vo; b* i^^f na
hem baka; na baka vo hem; b«
einanber, na baka makandra ; tra-
wan na trawan baka ; b* ^i^^- lom«
men, kisi dasani to sabi ; kom sabi
dasani; kisi dasani krin; f). einem
bei fein, de na hem baka; soekoe
hem; b» «nem b^^ laufen, ron na
hem baka; binter bemSer^e b«lten,
kibri hafoe; bie ipferbe binter fecn
SBagen fpannen, (f^ricbn^orti.) dem
^iutcc-bacfcit — ^in\i)ci,
libi drom mofo, dem de fom hem
na ondro.
»S)intcr-barfen, gogo;-bcin, baka-
foetoe; -ft!§, baka-foetoe; -ga§*
6)tn, baka-pasi; -gebdu^e, baka-
hoso; -^alt, ji^ in ben ^inter^att
legen, kibri na baka-sei ; 'i)avipt,
baka-hede; -i)(i\i^, baka-hoso ;
-b f , baka-plasi ; - 1 ifl, falsi-fasf;
trtki-fasf; -tiflig, falsi; na wan
triki-fasi ; - m a n tt > ' baka-man;
-pforte, baka-poortoe ; -tf)Vitt,
baka-doro ; bakasei-doro ; -)?terte(,
-feute, baka-boutoe.
hinterbringen, einem etwa^, mekl
a kom sabi; (etn?. ))on einem, i^n
tjerf latfc^en bei) tori hem gi ; kon-
kroe hem gi.
^interbrein, nabaka;nabaka-tera.
|)itttcre, ^intern, gogo; lasi..
|>intergeben, koH; er $at mitt? l^in^
tergangen, a kori mi.
^interber, na baka; na baka-tem.
^interUffen, libi; er bat öiele ®iV
ter l^interlaifen, a libi foeloe goe-
doe.
hintertreiben, tapo; hindre; be-
letti.
hinterwärts, na baka-sei.
I^int^un, potti de; potti dapee.
Eintragen, et»., tjad dasaui go
dapee.
hinüber, na abra; na abra-sei;
b. fabren über ben %l\xi, koti abra;
koti da riba abra.
hinunter, na ondro; na ondro-sei;
(t)om f^tug) na bH&; na bil6-sei;
b- ge()en, saka go na ondro; saka;
f:o na bil6-8ei; f). fdjtingen, \). fd;(uf*
en, swali.
hinweg, (9tn6ruf) go to joe!; p'sa
go ! ; p'sa ! ; gowei ! ; komoto de ! ;
|inn>eg mit ibm!, komoto nanga
hem!; in ß^f^wimenfe^ungen wirb
es bnr(ft verba auSgebrücft, bie ftd}
auf wei enbigcn, j* 8. ^inweg-ci*
ten, meki hesi gowei; — geben,
giwei; -get; en, gowei; -i(igen,c,,
^inweifen — ^odjac^ten. 129
jaghhem gowei: -fenben, e., seni
hem gowei; -werfen, trowei.
^inweifen, auf, sori na; (bilbli^))
phigi vo.
^inwenben, jlÄ m6), go na — .
Einwerfen, e., hiti hem na gron.
^inwiber, ^inwieberum, ageen.
|>injabten, teli.
|>in jieten, marki; (bilbli^) auf etw.,
pingi TO dati.
^ingU, na tapo to dati; na tapo;
^injufugen, takinatapo; taklmoro;
binjutburt, potti na tapo.
^iobStbranen, (ein ®raS unb beffen
foraHenartige ©amen) kanifro; tam-
pati.
^ip^)e, srapoe houroe.
^trn, tomtdm vo liede. ^irn-
fcbate, -f^dbct, kalabasi (kra-
basi) TO hede.
^irftb, dia; $irf(^-geu)eif), dia-
toetde.
^^\lt, §irte, herder; wakli-man;
ber gute ^., da been herder; 5tu^*
birt, ko w-man ; 5ßfcrbel>irt, hasi-man ;
©cbaf^irt, skapoe-man; ®d)wcinc*
^irt, hagoe-man. ^irteu-amt,
herder-wroko ; -fiab, lierder-tiki.
Riffen, bicglagge, hopo flagra; heisi
(h.) flagra.
^iflorie, tori.
^ifie, faja; er ift in bic ^* gerat&en,
,a kom faja faja ; hem hatti kom
faja; hem hatti kom bron.
^ij^ig, faja; faja faja; driftiki; er
ift JU ^tg, a faja faja toemoesf;
ein b^ 5Dccnf(Jb/ wan driftiki soema.
^cbe(,skafoe. $obe(-eifen, ska-
foe-isri; -fpdue, kroloe,
^obetn, skafoe.
|)0(^, hei; bigi; baS ^auS tfl ju
bo^, da hoso hei toemoesi; bt'be
2Dinge,hei-sam; bobe (Sebaufcn, liei
mcmbre; bigi membre; baS ift mir
j^U bodb, dasani dangra mi; wecbod)
fteigt, fdttt bod), bigi nem (ob. bigi-
doe) kill dagoe.
I ^od^at^ten, e., respeki hem.
17
130 ^o(^ad&tang — ^offnuitg.
.^o^ad^tung, respelii; einem ^. be*
tDetfen, soil hem respeki;. gi hem
respeki.
^OC^beiafjrt, gnml; boia,ri.
^Od^beutf^, op'dnbi; hogdiiisi.
^odiVXwH^, helmembre; bigi mem-
bre; b-gi-roembre-fasi ; prodo-fasi;
ber ^. ift ibm flcbrodbcn, hem flei
broko; ^o^mutb fommt k)i>r bcm
%(iVi, higi nem (ob* bigi doe) kill
dagoe.
^Dcbmutf^ia feiuT, habihei (ob«bigi)
membre; Der »^od)mutbigc, bigi-
memb. e-soema ; pkO(?o-man.
|)ocba(^ten, ^odjacbtuncj»
{)ö(bfien$, ten meeste h.
^od^trabeub, — ^* äBorte, bigi
taki; hei taki.
^0ä)itXt, troll w-trakteri ; briiiJofth.;
^. tracben, holi bmiloft; roeki wan
trouw-trakterl ig^o^jeit^-fldfie,
dem soema na briiiloft; -boud,
troiiw-hoso; -fleib, trouw-klosi;
-Uiabt/ troiiw-trakteri; boda.
^o<bieitli(b, trouw; — badb^^^i^it*
lici^e ^(eib, da trouw-klosi.
^oden, djokoto, djokoddn.
^idzx, avoe, avoen; boekroe; hei-
baka; ein äÄann, ber einen ^öder
bat, avöen-man.
Dörfer ig, — einb»3Bcg, wan horo-
boro pasi; bet $ö(f rige, avoen-man.
^oben, 8toou. ^oicn-bxu^, ma-
ikiengoe«
^0f, plasi; djarl; ^interl^of, baka-
plaai.
^ f f a 1 1, prodo-fasi ; prodo-liebi ;
helmembre; bigi membre.
^Dff drtig fein, pro do; ber ^opr*
tigt, prodo-man; bigi-membre-
soema.
^ f fe K, hoopoe ; auf jiemanb i)., potti
hem hoop na hem.
^^offnung, hoop, hoopoe; meine
Sanje ^. xu^t auf ibm, aia mi
ioop de na hem ; guter $. fein,
de 4ianga bete.
^offnungMod — ^iflif^-
{^offnungdlod, sondro hoop.
|) ö f ti (b , nanga maniri; ei.l b* 3Kenf(6,
wan soema, disi sabi maniri ; wan
maniri-soema; wan faiisoendroekoe
soema.
^6be, hei; bie ^ßb^n (anbobcn)
hei plesi; in bie ^öbe tid^ten,
hopo na hei; hopo; in ber ^bf}e,
na tapo.
^obeptiefier, grdn-^omine.
|)obt/ horo .— ; ein b» Stocf, wan
horo-tiki; b* f^in, habi wan horo
na ini.
^ 5 b l e, horo ; gete-böble, stoon-horo.
^obn, «pot; spotoe; ^o^n fprecben,
taki asranti mofo.
^bilfWtn, e*, spotoe hem ; lafoe hem ;
holi hem vo spot; gi hem hati-
mofo.
$obnif(^, nanga spot; na spotoe-
fasi.
^öfen, ^dfern, waka nanga baki;
waka na strati seli sani«
^öfermeib, baki-man; wowoje-
man«
^olb, ^olbfetig, switL
l^otbfetigfeit, switi-fasi.
I^oten, teki; go teki; kom teki;
teki kom; tjari kom; ki«i; hali;
SBaffer bv gokisiwatra; kisi waira;
tjari watra kom; geb*, bole bad!,
go teki dasani kom!; Sltbem b.,
hali bro; etm* ff* (äffen, seni teki
hem kom.
«^odanb, diiisi-kondre; hollauds-
kondre; bakra-kondre. .
^CÜäuber, duisi-man; bakra.
^oddnbifcb/ hoiiands.
|)ö Ue, hei; käpa (bet jicbenbe3u(fer*
fejfet; »on und feiten gebraucbt —
da kapa vo didiebri); in bie $*
merfen, trowei na iiii hei; einem
bie ^* ^ei§ ma^en, meki a kom
frede toemoesi; (UnterjveU) dede-
kondre.
^öUenßein, pipa-tiki.
|)8inf(b, hei~; ia^ ^. geuer,
hel-faja.
«holperig — ^orfjoitt»
^otpetifl/ horo höre; ein ^. SBcfl,
wan horo horo pasi.
^oii, hoedoe; ^ofj trauen, kapoe
hoedoe; koti hoedoe; ^^ fpatten,
ph'ti hoede; in ^. arbeiten, timre;
ixiXXt^ ^., dre hoedoe.
^o(j-ar6cit, tlmre-wroko ; -ar*
better^Cßimraermann) timre-man;
-hod, (Snfcct) krabä; (©eftctt üon
^pIj) skraki; -bunb, -bftnbel,
wan bosoe hoedoe ; - f { o g ^ kokro-
kd; -3riuil),-pfantage,hoedoe.-
gron; -beider, -bauer, -macbcr,
kapoe-man; kapoe-hoedoe-man;
hoedoe-man ; *- 1 a u ^ , ( Jcrmite) hoe-
doe-loso ; -fcbo^Jpen, hoedoe-
hoso ; hoedoe-makzien ; - f $ u b ,
hoedoe-soesoe ; - ft o § , staaple ;
vaam-hoedoe ; -n>eg, boesi-pagi.
^onig, honi; ^onifl-biene, honf-
flel; -f^cibe, -mabe, houi-kakä;
-fettn, honf; lika.
Honoratioren, pK, dem gran-soe-
ma pl.
topfen, hop.
|)opfcn, djompo.
^ox6)tn, potti jesi; fi j€8l;harkij
jeri; bei jentt b^^b^n, ibn auö^^or«
d^en, fill hem mofo.
^OX^tt, harki-man,
^orbe, {>ürbe, jum Xrotfnen im
Slaucbe, barbak<Slo.
^8ren, jeri; auf e^, etn>., jeri na;
harki na ; potti jesi ua ; gi jesi na;
gehoorzam na ; er b^^ ni^t gut
(and Un)>erm5gen) a no kan jeri
boen; (mit SBiden) a habi tranga
je8i; ba$ Ainb n>i(I ni^t b^ren, da
piksen no wani harki; da piksen
ha tranga je«; ba^ lagt ftcb bÖren!,
dati boen vo jeri!; dati wan boen
tori!; df(.ti wan boen njoesoe to
troe!; i<!b b^be fagen b^ren, mi jeri
wan taki ; mi jeri soema taki ; iä)
babe ed t>om ^(ren^^fagen, mi j^ri
dem taki so.
öftrer, jcriwnan.
^orijont, hemd**rontoe;- bad gef^t
^orijoutaf — 4)u(fdfletb» 131
über meinen ^*, dasani dangra mi
toemoesi $ dati pasä mi verstand ;
mi no kan begreipe dati.
•&0 rig on tat, (na^ ber SBa{Tem)age)
na watra-pas.
^ r n , toet6e ; bie Äub jiSSt mit bctt
$5rnern, kow de- boekoe nanga
toetoe; ^ßrner trafen, tjari toet6e;
{tcb bie «^dmer abtanfen, beti hem
finga ; (a§ ibn jicb erjl bie ^. aiiaxu
fen, meki a beti liem finga foai ; bu
nnrfl bir bie ^, fcbon nod^ ablaufen!,
te Joe waka tee joe toek^ nanga
boom, Joe sa tron baka!; ^oru
btafen, Wo toe tde.
^ r n i ^ , voeiivden.
|)ort, fortr^s, fortrösi; kibri-pleai.
^ofen, broekoe; einer, ber |>ofen
tragt, broekoe-man« ^ofen-*trd»
ger, trek-banti.
^0 dpi tat, hati-lioso.*
|) li b f $ , mooi ; ein f). Siini, wan mooi
pikien, ein b* Si^b, wan mooi suigi;
er bat b« 9eantn>ortet, a piki mooi.
<& U b e (lt , e«, dr^igi hem ; plage hem«
^uf, foetqe; «^uf^-eifen, iari; ei*
nem $ferbe ^, anlegen, potti iari
na hasi foetoe.
^ il f t e , tingi ; djonkoe ; hl p.
traget, hei plesi; pikhi bergi.
^ubn, «^fibner, fonwloe;^ü^ner-
auge, (Sei^born) Ifkdoren, legi-
door; «^ei, fouwloe-eksi ; eksi;
-^of, foHwloe-pen; -taud, fornv-
lee-lo8o; "jlati, foiiwloe-hoso;
'-jui^t, fouwloe-kweki; kweki.
^utbigen, einem, ,sori hem re-
speki.
.J)fllfe, helpi; asiateri; ed ifl feine
^ulfe, helpi no de ; $, fud)en , soe-
koe helpi; ^« leifleu, helpi; asl-
steri.
^fltftod, sondro helpi;* aoudro
wan asisteri.
^üUdbebärftig« poti; mofina;
— fein, habi helpi vaiioodoe; de na
gebr^k; habi gebr^k.
$ U ( t ^ ä <^ ( ^ f ^isi^ri^ moni.
17*
132
^fitte — $ute*
^u((e, boeba; tapo/
^udeit, tapo.
|)utfe, boeba; JRei^-^uIfe, areisi-
lioeba.
^ u t f en , (aushülfen) pill.
|>ummcl, voenvöen.
4> u m mcx, bigi kreefti,
^ump^eln, tingatinga; wakamank.
^unt), dagoe; ein iunflCC ^„ wan
pikindagoe; ein ntdnnUc^er •S>v ^>"
man-dagoe; «^finbin, oeman-dagoe ;
Sflfll^^unl), hoiiti-dagoe; auf ben-g)*
fommeU; f^dom bangi; er jlanb ia
\m ein begoffener ^., a tan leki
pori fisi na niarki (ob» wowoje);
fomm' i* über ben ^., fo fomm i^
aucö fiber ben ®4)n)anj, efi bigi
arein no kili mi, douw-watra no
8a kili mi toe; arata taki: dem
koti mi mofo, aan hede dem no
koti mi tere toe?; ber rot^e ^.,
(3tu^fd)Iag) rontoe rontoe,
|)unbert; hondro; ein{)unbert, wan-
hondro; jwei^unbert, toe-hondro;
I)Unberteth, wan hondro nangawan;
bunbert-mal, hondro-tron;-fdl*
tig, einiget trug f),^*, som meki
hondro.
^unbertfle, di vo hondro; disi
meki hondro.
^unbin, oeman-dagoe.
«t^unger, liangri; ^. teiben, pina
nangahangri ; t^unger^ fierben, dede
iianga hangri ; ^nnger i)l ber bejle
^0^, efi joe hafoi hangri, alasani
switi vo joe, ^unger^-not^,
hangri-tem.
jungem, hungrig fein, hangri;
de nanga hangri; mi^ l^ungert,
' hangri kisi mi; i<Jb bin febrbv ttii^
^, fc()r, hangri de kili mi.
4)ungr{g, hangri; nangra hangri;
— feiu^ f. jungem.
Rupfen, djompo; ^erum f)*, djompo
djompo.
^iirbe, (®(I)afOürbe) pen; (jum
9^dud)cru) barbakoto.
»& 11 r c ^ l^oeroc ; Uqeroe-oeraan,
^uren — 3^*
^ U r e n , hoeroe ; doe h6eroe-doe.
^ U r e r , hoeroe-man ; hoeroe-soema.
|)urerei, h&eroedoe; hoeroe-liebi ;
<&. treiben, doe boeroedoe; liebi
wan hoeroe-liebi.
^urraf)! hoeroe!
•^urtig, hesi; flinki h.; fir, h.
|yufc^! Pi!; tan pi!; tan tin!
|>uften, 8., koso koso; koso; rer>
koutoe; hoeste h.; ba« Äinb f)at
beftdnbig Ruften, doro pomö yer-
koutoe trobi da pikien.
«^uflen, V. koso; hoeste h.
|>ut, liatti; ben ^« anffejien, weri
hem hatti; üor jem. abnet^mcn, poe-
loe hatti gi hem.
^ut, — auf feiner ^. fein, loekoe
boen; tan wakti; tanuahai; dena
hai; voorzigti.
^ fiten, loekoe; wakti; ba^ Sif|>,
wakti dem nieti; Scbafe, ©c^meine,
loekoe skapoe ; loekoe hagoe ; bie
%f)nx, loekoe doro; ha^ ^0, lidom
na bedi; liddm na pranga tapo;
lid<')m; flc^ bfiten, loekoe boen;
voorzigti; butc bi^, ba^ gtt t^un,
loekoe boeii vo joe |io doe dati;
bute bi(^ ^ox bem®eij, loekoe boen
nanga da bigi<-hai-fa8i ; butet eu$
Dor benen, bie — , }oeko^ boen nanga
dem soeraa, disi — .
^ fit er, wäktiman.
^fitfd^e, foetoe-bangi.
^ fi 1 1 e, masanga ; (le TOObnett ttt ^ut*
ten, dem liebi na masanga; toil
vooilen brei $. bauen, wi sa meki
dri masanga; ©tiftö^fltte, verboqd-
boso; da santa verbond-hoso.
^Utung, sabana.
|)^po(^i>nbrie, verbeelde-siki.
|)ppo(3bonbrifd^ fein, habi vcr-
lieelde-siki,
3.
3!, Ke!; ka! Ai!; Ai b^ü; mi raa^
ma!
3d), mi; i(^ bin% 4<» m\ xäf felbfl,
mi srefi.
3bee — - 3»b^t*
3t>ee, cine, wan merabre.
S^iot, moeioÄe; babau-man*
Sgnoritc«, einen, no wani sabi
hem; no sabi hem.
3^r, i^re, i^c, (einer grau) hem;
vo hem; (toietcr) dem; vo dem.
S^ret^alben, Sbretwegen, (ber
^rau) vo hem bede; ())ie(er) vo dem
hede.
3 1) r i 8 e , ber, bie, ba^, (ber gran) di vo
hem ; (öieler) di vo dem ; ba^ Sbnge,
(ber grau) hem sani; (uieter) dem sa*
ni ; soenia sani ; er nimmt anbern bad
3&^i8^ (3^1P^)f a teHi tra soema sanf.
3uimer, alatem; immer unb ewig,
teego alatem; immer mel^r^ moro
moro ; imuierbar, immerfort, immer*
n)ä^renb, doro; doro doro; doro
nomcS ; tee doro ; immer]()in ! , a boen
so!; mer aud^ immer, aiwasi hde
soema; mad au$ immer, aiwasi hde
(0) sani; tt)ie aud^ immer, aiwasi fa;
too au(S& immer, aiwasi hoe pee ; ai-
wasi pee.
3mi)ertinent, adj., 3nij)ertinenj,
8., asranti ; er i)<it jt^ u gegen rai^
betragen, a gi mi asranti; ein i^
pWenfc^, wan asranti soema.
3m)>fen, enti.
3n, m; naini; im3tnfang, nabiglti;
na fosi |)igin; im <£)au[e, na ini ho-
so; in bad ^aud ge^en, go na ini
^a hoso; in 3^^^^/ "^ ^"^ ^^ hem;
nahemini; imXraum, nainidrem;
jtana in ©aüläa, Kana na Gali-
lea; in bie $anb nehmen ^ telci na
hanoe.
3 nb eg riff, inhoud h.; tot6.
3nbegriffen, (inclusive) naini toe;
a(le ©olbaten, bie SKuflfanten mit
inb«, ala dem soidati, naiiga dem
mnzlkanti na ini toe.
3nbrünjiig, nanga mi (hem) heeli
hattl.
3nbem, a1a*di; di.
3nbe§, 3wbe[fen,adv.(unterbeffen)
ala-dati; conj., ma; (jnSlnfang bed
^ad^fa^ed) jete; tog, tolioe.
, 3ft^i^wer — Sttf^f^ni^ 133
3nbianer, Ingi; panari;boki; eitt
3nbianerborf, wan ingi liampoe (ob*
kondre).
Snbigo, blainw.
3neinanber, wan na ini trawan;
trawan na ini trawan.
3nfam> tpeifioesi takroe; itxoa^ ^n*
famed, wan sjem-^sani; wan takroe
sjem-wroko.
Sngleicben, so srefi.
3ngrimm, tranga hatti-bron.
Sngwer, djinja.
3nba(t, da ini-sei-sani ; inhoud h.;
Snbattd-anjcige, totd.
3nlanber, kreoro,krioro; wankre-
oro vo kondre.
3nldnbif(ß, kreoro — , krioro — ;
bad ifi ein i. ^unb, da dagoe de
wan kreoro-dagoe.
3nne, innen, na ini; na ini-sei;
oon innen, vo ini-sei; »on innen
beraudfommen, komopo na ini-sei ;
mitten inne, na reti mindri; inne
merben, kqm sabi; onderfinni; inne
batten (ber 3eit nacb) tapo tem ; v.
a. tapo; einem ben io}^n, tapo hem
moni; ^^/ (im ^a\lf^) tan na ho-
so.
3nnere, ini-sei; ber u 9Kenf^, da
inisei-soema; 3^^^^<^^/ inisei-sani.
3nnerbatb, na mindri vo; na ini;
innerbalb bed ^aufed, na ini da ho-
so ; i. jebn ^af)U*, na ini tin (ob«
na ini vo tin) jari.
3nner(id), na ini-sei.
3nnig, nanga hem heeli hatti.
3noculiren, enti.
3ndbe[onbere, vooral; voornami-
ki ; voornämoekoe ; na wan aparti
fasi.
Snfect, worora.
3nfel, eilanti.
3nfelt, kandera-fatoe.
Sndgebeim, kibri-fasi; na kibri-fa-
si; kibri kibri.
3ndgefammt, ala makandra; ala
nanga aia.
134 3ttf<>n^^^^^i* — 3^*Nw*
Snfonbec^cit, f» Snrtefonbcre*
Snfidnbig, iranga; reü reti.
Snjirumente, wroko-sanl pi. ( abet
nid^t mufifalifc^c); bet Doctor hat
feine 3. bagelaffen, datra tibi hem
wroko-sani.
3ntetcffett,intres;procccnU;®etb
auf 3. geben, pott! moni na intreg;
potti moni na procenti.
3nk)aliebe, malengri soldati; ma-
lengri; invalid h.
3n»drt«, na ini-sei.
3tt»enbig,na ini-sei; ba« ^rmtrif
btge, da inisei-sani; ber u (innere)
Sltenfdb, da ini-sei-soema.
3njn>if(!^en, ala-dati; onder-tu-
d h.
3 1 b e n , — ein trbene^ ®efäg , wan
gtoon-patoe; bad „ixttnt'' ^aü9, da
hoHO TO doti.
3rbif(ft, vo grontapo; 3rbif^e«,
grontapo-sani; fte {!nb t. gejtnnt,
grontapo-sani wawän de na ini dem
hatti.
3 r g e n b , — einer, f nlwan ; t* etroad,
fniwan-«ani ; nimm bir irgenb eind,
tt)eI4ed bu roillfl, tekifniwan, dijoe
wani; irjcubwo, iniwan-pee; wdn-
pee; injenb )»o\)in, na iniwan pee;
na wänpee.
3rre fein, (im Äo})fe) no de boen na
hede; no de nanga liem boen ver-
ständ; lasi ^an zin; irre reben,
eiri h., taki taki ; taki lati-sani ; irre
»erben an einem ob. etw.; lasi Item
vertr6uw na hem (ob, dasani) ta-
po; irre ge(ien, waka verdwale;
misi pasi.
3rren, {t$, meki wan abuisi; misi;
kori hem sreß; verdwale; liom
Terdwale; oiellei^t baben ®ie jtd^
geirrt, somtem Missi ben misi; tr#
ret eu^ nic^t, no kori oen srefi!;
ed irrt mu|;, a bindre mi; a store
mi.
3rrtbum, abiilsi, aboisi; bad ifi
ein 3v da wan abiiisi; einen 3* be*
geben, meki wan abuisi; verdwale;
3tr»eg — 3«^^-
bie im % »anbeln, disi de waka
na verdwale.
3rrtt>eg, verdwalc-pasi.
3fraet, Isra*!; inSfwcf, nalsra&l-
kondre.
3frae{it, wan Israil-soema ; wan
djoc.
3^t, now; noja; ndjaso; lekl wi
de.
3a, ja; ti; (erftered mebt in ^nU
»ort, lettered mebr M ^t\i)tn be^
JBeifaüd unb ber Sefrdftiyung »on
ben 9?eaern felbfl gebrannt); to^,
fokoe; 3a fagen, taki ja; bu »eigt
ja ^üed, tog Joe sab! ala-sani, 3^~
»ort, ai-woortoe; ic!b ^abe ibm bad
3a»ort nocb ni(^t gegeben, mi no gi
hem ai-woortoe jete.
3a(fe, ÜRanndjarfe, 8ein»anbiatfe,
kabaatje, kabl^ki; »oflene ^dit,
djakti; biffe Oberjarfe, Stegenjatfe,
ar^en - djakti ; SKatrofenjacfe (»Ott
rotbem ^(aned) matröos-hempi;
, grauenjdrfcben, jakl; jte jlnb 3ötfe
»ie $ofe, arata habi hem ogri, bak-
jaii habi hem tlngi ; peti-watra ha-
bi hem doti, ar&en-watra habi vo
hem toe ; patoe verwyti ketre, ka-
ba ala toe na da srefi faja dem de
3agb, honti; auf bie % geben, go
(ob. waka) hontl. 3flg^"bwnb,
lionti-dagoe ; -tafcbe, honti-zaka.
Sagen, (SJHb) honti; (»eg jagen) ja-
gi ; e. binaud j*, jagi hem komoto.
3 dg er, honti-man.
3dbe, moesoe moesoe; eine* jdben
Xobed flerben, dcde wan moesoe
moesoe dede.
3dbnng$, onverwakti ; wantem
wantem ; moesoe moesoe ; pram
pram.
3abr, jari; eingange6 3v ^»n J*««*»
jari; % für3v J*" vojari; im Sin*
fang be« 3^b«^/ "» mofo jari; bc*
reite bei 3^^b^(<l \^^f ^^^^ bem jari
kabi; bad jtinb ifl no^ m(]bt em 3«
alt, da pikin no kisi (ob* tapo) wan
j«ri jete; »or einem %, wan jari
pasi; inuer()alb eincd S^btcd, na ini
wan jari tem; nac^ einem %, na
baka wan jari; ein 3« fpdtcr, wan
jari na baka; in einem ^df^U, wan
jari moro (ob. jete); 3a|>r-getb,
pensjoen.
3abted-fefl, verjari; -f^Iuft, ou-
roe-jari; tapo-jari; besliiit vo jari;
-tag, verjari ; feinen 3* feiern, njam
verjari; verjari; -wec^fel, kenki
\o jari; -jeit, — tem; bietrotfene,
dre-tem; bie naffe, ar^en-tem.
3d^rli(ft, ala jari; ibri jari.
3dbi0tn, haste - hättibron ; hesi-
hattibron ; faja - hattibron ; faja-
hatti.
SÄ^Jornifl, faja-hatti — ; faja fa-
ja; ein I. 2Renf4)/ wan faja-hatti-
soema.
3 a ton fie, (genfler) jaloesle h.; (gi^
ferfu^t) djaldesoe.
3 a mm er, jainer; pina; ed tfl ein
3ammer (SÄHimerfc^iabe) ba§ — , a
de wan jamer, disi ~. 3^"*^«^^^"
gefang, kre-aingi; -gefcbrei, ja-
mer-kre; -(eben, jamer-liebi; pi-
na-liebi.
3ammerli(!br na jamer-faai; nawan
jamer-faai; (nid^td n)ertb, erbarm^
U(^) no waarti; miserable h.; ein
j« Seben, wan jamer-liebi; wan mi-
serable liebi.
3ammern, kre; — eö jammert mi^,
a hati mi toempeai; ed jammerte
i()n fein, a kisi wan sari vo hem.
3önuaT, Jaauary h.
3^6, (eine Jtranfbeit) jasi; ber bamit
©ebaftete, jasi-man.
flit en, loetoe; poeioe da wiwiri.
auc^e, doti-watra; tingi-watra.
3audbien, v.« plisiri en bari; singi
nanga plisiri; bari hoer&e.
3au^jen, s., plisiri-singi ; hoerie.
3e, wantem; 9tiemanb i)at ©ott je
gefe^en, no wan soema ben si Gado
3eber — ^uM.
135
wantem; je fcbdner, urn fo tbettret,
moro mooi, moro diri ; je }Utt)eUen,
wAnwantron; je unb je, älatem.
3eber, e, ed, ibri; ibri- wan; jebcn
äRorgen, ibri mämantem; jebec
S^enfcbr ^briwan soema; an jebem
Orte, ibri-pee; ala-pee«
3ebermann, Ibriwan-soema; ibri-
wan; ibri soema.
3eberieit, üiiwan-tem; wantem.
3ebedma{, ibriwan-tron.
3ebo(!b, (ju Stnfang be«®a^e6) jete;
tog, tokoe; ma.
3eglic^er, e, ed, ibriwan; ibriwan
soema.
3ematd, Jniwan-tem; wantem.
3emanb, wan soema; i{| j. ba?,
wa,n soema de?; l^at bir bad j. go«
^eben?, wan soema gi joe dati?;
jemanb grembed, wan vreemde soe-
ma; irgenb jv fuiwan soema.
3 en er, e, ed, dati; jener SKenfc^, dm
soema dati; jener bort, da soema
janda.
3cnf^i^ 3^Kf^it^/ "* a^ra; na
abra-sei; na tra sei; janda; jän-
daso; j* bed glufTed, na abra da
riba; bad 3^nf^itd, da tra liebi
janda.
3efud, Jesus; in 3^fw Slamen, na
nem to Jesus.
3c^ig, disi-tem — ; bie j, ÜÄenf^en,
dem dfäitem-soema.
3e^t, now; noja; nojaso; djonsno,
djoesnoe; na disi tem; so tem so;
leki wi de; eben je^t, di djonsno
de.
3o(!b, tja'tjari, tjari tjari; hebi;
dwingi; nehmet mein 3* öuf euc^,
teki da tjatjari vo mi na oen tapo ;
fie^ legen ein 3*>^ öuf ber ^m%n
^d(fe, dem potti wan hebi na dem
disciple neki ; bie ^nec^te, bie unter
bem 3^4^ f^nb, dem slavoe, disi
dena ondro dwingi; fünf 3o^ (^ßaar)
D(t)fen, feifi paari kow.
3ubel, feest- plisiri; plisiri-bari;
hoer&e; barl-singi.
13« SttMtt — Sungfer.
3 U b e ( n , plisiri en ban ; bari hoer&e ;
bari singi.
3ud(en, krasi; bu Uiugt ntt^t jv joe
no moe kraai; ed jucftmic^, a krasi
mi«
3ubda, Juda-kondre; djoe-kondre.
3ube, djoe; Suben-genoffe,
- djoe^proselH! h.; -fd?u(e, (Spna*
gDge) djoe-kerkf; (©c(>ute) djoe-
akolo.
3 üb in, djoe-oeman; djoe-Missi.
3ubif(|>, djoe — ; auf 3v n» ^j®®"
tongo; iin i- Sanbe, na djoe-kon-
dre.
Sujcnb, (SMfl^n^X^t) dem jonge
jari, pL; feit meiner 3*^ s^"«* *n^
J'onge jari; bie 9{eget-j[U()enb , dem
:reoro ; ( jtinber) dem pikin ningre,
pi.
3ttl9, July h.
3ung, jonge; pikln; njoe; eilt j.
' 3Renf(^, wan jonge soema ; wan pi-
' k)n soema; wan njoeman; wan
jonkman; e* junge ^ube, wan pi-
kin doifi; ber jüngere 93ruber, da
pikin brara; junged SBetfd^fom, njoe
karo; jung gemo^nt, alt %ttt^an, di
soema hanoe njoesoe to koti bigi
tomtom, a no sa kabi.
3unge, boi; ein bJfer 3*/ ^*" ^S^
boi; — eigenftnniger, wan kaprisi-
boi ; — »iberfpenftiger^ kadami-boi;
— »ilber, wiidri boi; — unuufcer,
wan onnödiki boi ; ~- ntc^tdnu^iger^
wan kwai boi: krakrA boi; — ia^
3unge (eined X^iered) ptkien ; 3unge
»erfen, meki pikien. 3tt ng en-
fir eid[^, boi-triki.
Sung er, comp, »on jung, — mein
jüngerer ©ruber, mi pikin brara;
mi baka-brara; ber3Üngere, dapi-
kin-wan; da baka-wan.
3ünger, a., disciple.
3ungfer, Sttngfrau, njoe wcnd-
je; krin wendje; bie ge^n 3wng*
frauen, dem tin njoe wendje; im
atügemeinen, Swnflfr'^* V^W $crfon,
wendje.
Sungting — Statt
Sungling, 3"nggefeU, (junscr
Tltn^i)) jonkman; njoeman.
3ftngß, (neulict^) tradei; trade! tra-
dei.
3üng|le, — ber jüngfte ©o^n, da
bakfr-piklen; da krob(ii pikien ; bad
» ®eri(^t, da bigi kroetoe-dei; bcr
• 2ag, da krobdi dei vo kondre
(ob« vo grontapo); da laatste dei.
3un9, Jnny Ii.
3uji, jiiisli; jufl ba«, juisti dati;
juft fo, juisti so; net so; (fo eben)
d! djonsno de; di djonsiio.
3ttjiij, jiistici.
3 u nv e e ( e n, dir! mooi stoon ; ju-
weel h.
ft./ t)ergU ®«
jtabine, kooi.
Cabinet, pikin kamera.
^ab(iau, bakjan.
a den, kakä; stoeloe.
dfer/azeg^;
jtaffee, koffi ;^. brennen, bronkoffi;
P0dt\\, piki k'ofß; fcbdfen, pilikoffi.
$affee-baum,koffi-boom;-beere,
koffi-siri ; ^ b b n e > wan liai kof 6 ;
-lanne, koffi-kan; -magajin,
koßi-losoe; -jnüble, koffi-miii;
-taffe, koffi-kopje.
Äafig, kooi.
jtabt, glati; sondro wiwiri; ein fab^
ler Jtopf, wan krebi hede; wan
Dili hede; jta^t-topf, piti hede;
krebi-hede.
jtabn, korjara; bote.
Äaifer, keyzer h.
jtajfite, kajuiti h.
j^aferUf, (Scbabe) kakalaka, ka^
kraka.
jta(abafcb; kalabasi, krabasi.
Sialb, pikin kow; e* gemafieteö Ä*,
wan fatoe pikin kow.
jta(ben, meki pikin; meki; bieAu^
f)at gefalbt, da kow meki.
jt^ttenber, almanaki h;
jtair, kalk!.
jta(t, koaroe; fa(t SBaffer, kouroe
watra; bie t Sa^te^ieit, koiiroc-
tem; Aatt-'ftlutifi, koiiroe-broe-
doe; -^erjig, tranga-hatti; -fin*
nig, sondro tili*
jtdlte, koiiroe«
Siamttl, kameli« RamttU^ff^ax,
kameti-wiwirii
Aamerab, kompe; baja, ba; ka-
merali h.; (5(!(|iffd - lamerab,
sibi, sibbi.
jtamifol, kamisolo h.
jtamm, kämkam«
jidmmen, kam.
hammer, kämera; ©e^taffammet,
slibi-kimera. JKamniec-biener,
fiietoeboi; -iungfCT, -mdb(^en,
kimera-wendje.
jtamp, kampoe.
Aampe(n,^d^, habi wan taki taki;
habi wan pikin trobi nanga ma*-
kandra; kroetoe nanga makandni.
^am)>f, fed; ed entfpann {t(^ ein R.
jroifc^en ifeuen, wan feti hopo na
dem mindri; ic^ babe einen guten
St. gefampft, mi ben feti wan boen
feti. jiampf-begietig, tampf*
tttflig, hmngri to feti.
Äamp fen, feti; mit SBibewdrtigfel*
ten, broko genti ; iä^ batte mit aden
mdg(i^n äBibern>drtigteiten {u fdm«
pfeu, mi toekä, mi toekäi mi pina
80 tee — 4
jtd'mpfer, fetiman.
jtanincben, koni koni.
jtanne, kiniki; känetje«
jt a n n e , kan6en ; bat'd f(!bon gef^of«
fen? (äRittagd um 12; ^benbd um
acbt Übt), kan&en soetoe kabä?
jtante, kanti; auf bie jt«fletten, kan^
ti ; potti na kanti.
Aanjel, preki-stoeioe.
jtapaun, kapAen.
jtapitdn, kapt^in.
jtapitel, kapitri, kapitel
jtappe, moesoe; peki.
jtappen, kapoe; ^ol}, kapoe hoe^
doe; kapoe boesi.
jtarg, naanw; zniniki b.
Äatre — kaufen. 137
Äarte,wap; 6c^ubfarre, kroi-wagi«
jtartt, tjapoe«
Raxtt, karta; eine Jt* ma^en, mekt
wan karta ; Äarte fpielen , pre kar-
ta; jtatte legen, potti (ob. seti)
karta ; potti loekoe. Aar t e n-(e*
get, kartar-man.
5tartoffe(, patata; bakra-kondre
patäta; fuge, switi patata^
jtdfe, kasi.
jtaffe, kaasi, kaa.
j{affirec, kasier h.
ftdfl^en, pikin kisi; doozoe^
jtafleien, jl^, pina hem skin.
jtaflen, kisi.
jtaflrof, staffer 1, kastroloe.
Aate($ifation, kategisasi; vraag««
kerki; haksi-piki.
Jtate(!^if{ren, kategisere; holikate^
gisasi«
Aated^idmud, leri-boekoe; katekis-
mua h.
^ater, mdn-poes^p^esi.
^atbacrb, Tcrkoutoe; zinki.
Jtatbo(if, wanroomsoesoema; wan
roomsoe (loomsoe); katolfk h.
Jtatbolifdb, roomsoe, loomsoe.
jt at t un, katden«
j{ a j^ e , poespi^eai ; wenn bie Stabe niS^t
ju ^aufe iß, tanjen bie SKdufe^
poespoesi no de na hoso, arata
teki hoso; faja dede, pikin nigre
pre na äsesi; tigri dede, dia dansi
Da hem grebi tapo; toet toixb au(^
bie Jta^e im <Sai faufen?, aoema
aa bai poespoesi na zaka?
Äauen, kau; njam; Drangen -jMcf*
(ben (bet 3a(ine »egen) fauen, njam
tiki.
^auetn, fldEl^ djokot<$, djokodtin.
Äauf, bai; bet Ä.ijibeteitö gefdjtofü
fen, da bai aloto kabi; e« St* ma^
$en, bai wansini. Aauf«(|anbe(^
negosi; -laben, winkri; -mann^
^(eute, koopman; ^manndbie^
net, klerki; ailiman«
jtaufeu; bai; t unb ^tfaufen, bai
aani, aeli aani«
18
138 Äaufer — Äeinettel.
jtänfcr, baiman; jt. unb 93ecfdufer,
baimati nanga seli-man.
Äduflit^, vo seil; e^ ifl t, a de vo
seil.
Aaum, piklnmöro mit no unb fot^
geubcm ofoe : bad SBort war faum
au« aWofcd WUmic, M bie ßrbc flc^
auft()at, pikinmdro dem woortoe no
komopo jete na Moses mofo, ofoe
da gron plili ; faum XMx i(b auf bcr
ißlantage angefommen, atd ic^ i^n
foflteic^ in bie ©tabt fanbte, nomo
di mi doro na pranasi so pram,
wantem mi seni hem go na foto.
Äcbdweib, meti.
Äcrf, vry; Trypostoe h.
Äerf^ett, Trypostoe h.;(üSut(f)man-
hatti.
Äegct, kegel h.; Ä, ((Rieben, pre
kegel. Äcgcl-ba^n, kegel-baan
h. ; -fpicl, kegel-pre,
Stt^lt, troto; neki; bie unrechte jt«,
krdekoetoe heki ; ed ifl mir in ber
Äe()Ie jlerfen geblieben, a fassi (ob*
haaka) na mi neki (ob. troto).
Äebrbefen, sisibi.
^ebren, sibi; bad ^aud, sibi boso;
bie @tube, sibi kamera ; fe^re juerfi
k)or beiuer eigenen Zif&xt, sibi joe
hoso, bifo Joe sibi doro; jtd^ }u fe^
manb f., drai kom na hem; ftc^ an
nid^td L> no ke \q noli; ia^ Un^
terjle gu oberfi f ♦ ,^ drai ondro - sei
kom na tapo ; drai ondro de toven ;
einem ben SRucfcn f., ^^^^ ^^^^ g'
hem.
Äebncl>t, doli; stof.
Aeifen, kroetoe; mit lern., kroetoe
nanga hem.
Äeit, wegi; kegel.
^eim, hai; hede; mofo.
jleimen, gi hede; hopohede; kom-
opo; ber ®amc feimt no^ nic^t, da
siri no komopo jete.
Äein, no wan; Äeiner, no wan soe-
ma; uufer feiner, no wan vo wi;
fein ma(, no wantron; nooiti wantron.
Äeincrici, no wan soortoe — , I
Äeinedwege« — Ä^ffef.
Äeinedweged, kweti kweti; no no,
kweti kweti; na kondre.
jte(d^, beker; ber gefegnete Rtlä>,
ben »ir feguen, da blesi beker« dfsi
wi de bl^si; dranki Onbalt bed
Aet(!^ed); f5nnet i^t ben jtet^ trin^
fen?, oen sa man, vodringiso wan
dranki?
jtette, troflfel.
Leiter, ondro>hoso;keidreh.; Stti^
ler-magb, botrUman.
jteltner, hdf-meester h.
fetter, wien-pers-baki h.; pera-
baki.
jt eitern, bie jtelter treten, masi da
wien-pers-baki.
jtennbar, Jtenuttid^, vosabi; er ifl
f., a de vo sabi.
jtennen, sabi; er fennt ibn nicfit
me^r, a no sabi hem moro; n>ir f.
einanber f($on (ange, wi sabi wi
srefi makandra läiigatem kaba; ct^
neu fennen lernen, kom sabi hem;
e. oberfladiilicl? (nidj^t genau) fennen,
sabi hem fra fra.
Jtenntni6,8abi; k^nisi; er bctt mefe
^enntniffe, a habi foeloe sabi; a
sabi foeloe; ^enutnig aOein bi^ft
niftt, da sabi wawan no kan helpi
wi; einem St, geben, meki a kom
sabi; gi hem k^nisi.
5tenn}ei(^en, marki.
Meppen, fippen, kanti,
jterbe, koti koti. jterb-^^otg,
marki-tiki.
jterfer, doengroe-hoso; jterf er-
meißer, profosoe.
jter(, soema; kerel h.; ein unuer^
fcbdmter St., wan asrantl soema (ob.
kerel).
Jt er n, (Dom ^o(j) hatti; (Don @tein«
fruchten) stoon; (oon 9lfljTen) njan-
jäm; bri(!b bie 9tu^ auf unb gib mir
ben Jtern, broko noto, poeloe njaa-
jäm gi mi.
Rtxit, kandera.
Ä e f f e I , ketre ; ber große 3«* crfeffet,
kapa.
Äette — Äinbe^-alter.
Stritt, ketU, kettia; ; (Sßau^en) b&n«-
ditl
jtctten^ ▼') kettif kettiiig; poiti na
ketting.
Rt^tx, ketter h.
Ä C U (!& C n , blo weri-blo.
JteuU, bigi tiki; (inWanif^e) apoe-
toe; (t^on einem Spiere) bontoe;
SJorberf eule , fesi-boutoe; hinter*
feilte, baka«lM)iitpe,
Äeuf^, krin; — fein, liebi krin;
waka krin.
Altern, lafoe lafoe ; kiki kiki.
Stiti, (SKufc^elfieö) skropoe.
jliefel, inratra-stoon; pikin stoon.
Äinb, pikien; mauulic^e^, man-pi-
kien ; tt)etf)üc(^e$ , oenian ^ pikien ;
^wiüingdfiul), hdho-pikien; twee-
geborene jt,, dosoe^pikien; ^a^bar^
auf fotgenbe (t>ad jroeite na^ 3^^^'^
fingen) agosi -pikien; bad jüngfie
. ^inb, da baka-piklen; bad (e^teÄ^
d^ kroboi -pikien; bad aSetle^t^ge^
borene Ä., ((ejjte einer SKuttcr) da
tapo-bele pikien; ein fleined jt«,
wan jonge pikien ; ein gan^ f (eined,
©dugting, iRran pikien na bobi; ein
Slegerfittb, wan ningre * pikien > bie
Äinber, (3?egertinber) pikin ningre;
kreoro ; ein roeified St*, bakra-pikien ;
mein Äinbjt mi eigen joikien; mi
eigen bele pikien; ein R. gebaren,
mekl wan pikten; ^inber ©otted,
Jikien vq Gad<^; kreoro vo Gado-
ondre; Jtinber biefer SJett, soe-
ma vo kondre; soso grontapo-soe«^
wa«
Äittb-bettetitt, meki-man,
Äiuber-btattern, poki; -brei,
pappa; «tIa)N)yer, sakä; -(od,
sondro pikien ; -mdbi^eu, nenne;
•^^eit, piklen-teni.
Äiubed-atter, dem jonge jari;
piklen-tem; -be ine, oon Äinbed-
beinen an, slnsi mi mama mekl mi;
-fitlber, pikien vo pikien; pikien
tee vo pikien<-pikien ; ^ U & t ^ C , pj^n ;
jtinb^ett — Aitten. 139
"flatt, e, an Äinbedftatt annefimen,
teki hem vo hem pikien.
Ä i tt b ^ e i t , pikien-tem ; feit feiner Ä.,
slnsi hem pikien-tem.
Äinbifd), finbif*ed SBcfeu, pikin
soema-fasi ; pikin - ningre^manlri ;
finbifc^ n^erben, kom swake jia hem
hede.
Ainn, Ainnba(!en, AiunUbe,
kake-b^en, käkoe-b^en.
jtippe, ed flebt auf ber A. mit i()m,
a de kanti kanti; a de kanti; a
hanga.
itippeu, Ae))t)en, kanti.
Äir^e, kerki, kjerki; in ber, in bie
St., na kcrkl; bie Ä. (93erfammtnttg,
©ottedbieufl) ifi f^on lange ange^
gangen, kerki siddm big! bigikabä;
ik k. ifl bereitd augegangen, kerki
sidfSm kabä; — ifl bereitd and,
kerki komoto kabä; ed ifl b^utc
feine jt«, tid&i kerki no de; e* oou
ber St. audfc^üegen, poeloe hem na
kerki.
Äirc^-gebaube, kerkl-hoso; ker-
ki; -leute, soema vo kerki; ker-
ki- soema; -t^üre, kerki -doro;
-»eibe, kerki-wye; da wye vo
kerki.
jtir^en-dttefte, gränsoema vo
kerki; h^deman vo kerki; -^amt,
kerki-wroko ; - b i e U e r , dinaar vo
kerki; dinaar «^brara; dinäar-<slsa;
•^gebdube, kerkl-hoso; kerki;
-gerdt^e,kerki-sani; -gUeber,
soema vo kerki; leden vo l^erki;
lidmaat h.; '\Ci\)Xt kerki -jarl;
- 1 i e b , psalm (pisarl) ;-orbnung,
wet vo kerki ; - f a (^ e n , kerki-sani ;
-firafe, strafoe vo kerki,
Jl i r r e fein, no f rede.
Äirf(^e, kersl, Äirf^-baum,
kersi-boom.
jtiffeu, koensoe.
Äijie,kisi,
Äitt, Äütt,stok-fervl.
Ä i 1 1 e I , hempi.
St i 1 1 e n , fassi nanga stok-fervl.
18*
140 Jtt^edi — Stmt,
Sti^tU, iigWy Ugri; e« %ft mi^
im $a(fe, neki de kragi ml.
St{affen, gapoe; no sliiiti; bte
Zf^ixt flafft, da doro gapoe; da
doro no sliiiti.
jtlafter, vaam h.; jtUftet^oI}^
(33remt^0(}) Taam-hoedoe.
JtUftern, (^otj) poUi na vaani;
»taaple,
JtUge^ (Snflage) klaag, klage; ipi«
hti femanb, luage to hem; ^&c^«
tla^t) kre,
jt ( a (I e n , klage ; kre; über e«, klage
vo hem; einem feine Slotfe tU, kre
hem nootoe gi hem; {Ic^ Kagen
(nntt)o^l fein) no de boen; et tiagt
fi(i), hem skin no de boen.
jt ( d g e r , da soema, disi klage,
Jt ( d g I i ^ , na wan jamer-fasl,
jt ( a g U e b , krer^shigi ; jttaglieber an«
{Itmmen, singi kr&singi.
JtUmmer, krampoe; SBdf^flam«
mer^ boeje; krampoe; haaka.
^ ( a n 9 ; tongo ; bet jttang ber Zrom«
pete^ da Congo yo trompeti.
jtlappen, mit ben ^4nben, fom
ban; naki han; klapoeban; kloppe
han; -^ ed fiappt ni^t, a no kor«*
deri (ob« akorderi) boen; a no fit!
makandra.
JtIappei,8akä;JtIappet-f^Unge,
sak^-snekn
Jttappern, aeki aaki; et tU mtt
ben B^l^nen Dot Jtdlte, hem üfi
dansi TO kouroe.
jt ( ap 9 , klap, klapoe; einem e. Atapd
geben, if^n f tapfen, g» bem wan
klapoe,
Siiat, Of^U) krin; (beteit) klarl; bie
(Sac^e ifi ni^t flat, dasani up krin ;
bie ®efc^i^te ift mit noc^ nic^t f(at,
da tori no krin jete na mi jesi;
flat ttJetben, kom krin; kom na
krin ; e9 ift {(at. a de na krin ; bifl
bn «at? (bereit?) joe War! kab4?
Ätatbeit, krin; skyn; bie ^U be«
if^etnii da glorl-fasi vo Gado.
Ätaffe, lo; spele; in Ätajfcu bet*
t^eilen, platle na lo; in eilte anbete
RU Detfel^en , potti na wan tra lo ;
Haffen-weife, lolo ; eine get^iffe JtU
ituU, so wan spele aoema.
5t(atf(^en, tori; in bie ^dnbe, fom
(ob. naki, ob, klapoe, ob,klopoe)han,
JtUtfc^et, tori-man; gongosä^-man.
Itlatfd^etei, aoso taki taki; (bod«
attige) gongoti.
Alauben, beti; kweri; inlgi; an
ben gingetn, beti hem finga; an
ben Sidgein, beti hem nangra.
jtlaue, gefpaitene, pliti foeioe; (bad
'";teif^ batin,) finga ; (bad ^om bet
-lawO i9e«oe; (bet Slaget batan)
nangra.
jtiauiet, klaviri; jt(. fpielen, pre
klaviri.
Jtieben, v. a., fasai ; plaki, plak ; me-
ki a kom fassi; meki a kom fasai;
?ßapiet fiebt man mit Aieiftet jn«
ammen, dem plaka pampira nanga
atjrsri ; — v. n. fassi j bie 3ttnge fiebt
mit am ®aumen, mi tongo faasi na
ini mi mofo.
jtiecfd, flaka; momoe; einem einen
Stlti^ anfangen, moraoe hem; po>
ri hem nem.
5t(eib, Jtieibet, klosi; f<(5ne
jtieibet, mooi klosi; jtU ttaaen,
weri klosi; bad ffodimtlii^t Stitxt,
troiiw-klosi; tau^e Ru, (®a(f) ma-
ka-klosi ; 5tleibet madden Seute, klo«
si tapo sani (eigent(t(^: jtieibct
berfen gu);gtaMenHetb, japdn; klee-
ti; jtUibet<-fc^tan(, klw-kftssi;
-ftaat; prodo«-klosi,
jtteiben, {t$, weri klosi; fiif gut
tu, weri mool; ed fleibet ibn (^e)
gut, a tan hem mool.
j((eibung,jtUibung9{liltfe,dem
klosi, pi,
jttein, pikin; fe^t f(ein, totf ; noni;
t6efe; etn)* Jttetned, wanplkin^anl;
etto« febt Äieined, wan totf^sani;
non^sani ; t&efe»sani ; bad jt(einfie,
da moro plkln^sani; da more pU
Wn-wanj fiein bon ®tatnt^ sjatoej
jl(eing(aube — Jtßngen«
alompf; adjokri; t, fl^üÄenW, wan
gjatoe soema; e. fc^r tU SWenW,
atompf-soema; adjokri; t)et jtteine,
(Don ©totur) da sjatoe-wan ; (Äinb)
da pik^n-wan ; ttcitt bleiben, (im
SBa(^dt^um jurfidbteiben) pansoemä,
pasoemä; kroeä; ein tleingcbliebe«
ned ^iub, wan pansoemä^pikien;
er ifi Hein (bemütbifl) jjetDorben, hem
flei broko; niä^t flein, (re(|it9ro6)
HO bei ; ber benti^e Siegen n>ac nii^t
{(ein, da na boi f^rein faddm
jtteinglaube, zwaka bribi; pikin
bribl.
jKeingldubig fein, habi pikin bribi
tionK^«
Äleinbeit, pikin; feine Ätein^ctt,
da pikiu TD hem.
Äf einigfeit, e., wan pik)n-sani.
jt ( e i n ( a u t werben, aaka nanga big! ;
no taki big! taki moro.
Äleinmutlig, lexi-hatti ; ber Äfein*
mutbige, lezi-hatti-soema; frede-
aoeroa,
jtieinob, mo'm6oi; warder! ; klei-
nood h.
Äleifter, stysri.
jt ( e i fi e r n , sty sri ; fass! nanga stysr! ;
plaka, plak.
^(emmen, kwinsi; ping!; masi;
bie Zbute b^t mi^ geffemmt, da
doro ping! ro! ; doro masi mi finga.
Ateppecn, klopoe; 6ier tU, klopoe
eksi.
Atette, (bie einbeimifcbe, @ame eine«
Desmoditim) tdriman (bet Serratbec)*
jtfettern, fUmmen, klim; binanf
f(., klim go na tapo,
Älinge, — e* über bieÄünge fi>rin*
gen Unen, kili hem nanga houroe«
Ä l i n g e f , gingee ; (ScbcDe) kringkre,
kringkring, Älinget-beutel,
arm^bns h,
ÄUnaetn, «eki gingee; loi gingee;
e« flingett, gingee scki (ob* iui).
Älingen, pik!; e« Hingt f^ön, h
ptki awiti (ob« mooi) ; e0 Hingt mir
flippe — Änap^). 14t
^nbf(!b, a switi na mi jesi; a pik!
awiti na mi jesi ; ed f (ingt mir, atö
ob — , a tan na ra! jesi, ieki — •;
ed n. mir in ben D^ren, a pik! na
mi jesi.
Jtlip p e , klip-stoon ; sf oon; bad ®d)iff
ftie^ auf eine jtlippe, da sipi naki
na wan stoon.
AUrren, pingre.
Ätijiier, itipjiier, klistiri.
jtlopfen, naki; klopoe; fom; an
bie Sbure, naki (ob« fom) doro.
Älopfcr, (an ber |»audtpre) klo-
poe; klokoe.
jtlod, jt(ddtben,addmpli; dok&en;
knoedroe; klempi, 38e(f^{ornH5d^
eben, akansä.
5tlo^, tompoe.
Äluft, horo; gelöHuft, atoon-horo.
Älug, koni; Hug wie bie ©cbfangen,
kon! lek! sneki; SBeife unb 5t(uge,
koni en bek^^aam soema; ber 5tluge,
koni-man; xA) fann nicbt Hug bvU^
au« merben, dasan! dangra m! toe-
moesi; mi no kan kisi dasani krin;
aud Schaben »irb man Hug, sncki
bet! joe, joe si worom, joe frede;
fosi pees! bron, da bakawam joe
poeloe hem lala ; berÄluge fd)»ciilt,
ber Ätfigjie gibt nacb, tan tiri a no
dom.
A t u g b e i t , koni ; koni-fasi.
j((ügli$, koni; na wan koni-fasi.
jttumpen, pies!; klompoe h.; e«
@rbHumpen, wan pies! doti; e«®o(b^
Humpen, wan pies! gontoe.
iinabe, (3wnge) boi; (mdnnticbcd
j{inb) män-pikien.
Änarfen, (9iüffe acO broko nanga
till.
An ate, piki; bari; Äuatl unb gaD,
wantem 'wantem; hesi hesi; cito
cito (sito sito); jtnaU-erbfe,
klom^saka h.
jt n a ( ( e n, piki ; bari ; bie gtinte f naQt
ftaxt, da gon piki tranga.
jt n a p p , naauw ; einen tnapp batten,
holi hem naauw.
142 Jtnarrcn — ÄnJ^cl*
jtnorren, bari; ba'bari; btC X^Ute
fnarrt; doro de bari (ob. ba'bari).
jt n a u t , bol ; ein Stmnl ß^i^"/ ^^
bol tet^i.
Äuaupcln, beti;kweri;8iiigi; njam
njam; au bcn giugem, beti hem
finga; njam njam hero finga.
«^ n a u f e r , hex, wan asiihiik! aoema.
^^naufern, v.; Änaufcrig, adj.,
zuhiiki h.
Jt nebeln, einen, tai hem; tai hem
tran^a; banti hero.
Äne^t, slavoe; ningre; (Sebiente)
foetoe>boi; (^anbirctt^gefefl) knegti
h. Äned}tö-fleflalt, knegti-fasi.
itneifen, Äncipen, kneipi; pingf;
kwinsi ; er bot mid) in'^ ®efl^t ge*
fntffen, a ping! mi na mi fesi; eS
fneipt mid) im Seibe, mi bele pingi ml.
Äneipe, (®d)enfc) dringi-ho8o.
iineipijange, kneip-tang.
jt n e t e n , masi ; Xeig, masi degi ; mas!
lala-brede.
jtnicfen, (einen ©tengei k«) beni
broko.
Änicfer, (Äraufer) wan zuiniki aoe-
ma; gridi-man; (Stcinfugetcben) md-
rimo, mormo.
Änictö, kosi; mad)* ber 5E)ame einen
51 nicf^, meki kosi gi Missi.
jtnie, kni; bie jtnie r>ox jemanb
beugen, buigi (pt>. potti ob, saka)
kni gi hem; e, bö'i^^"^^ ^"1^/ ^^^^
b^ri.
jtnien, lidom nanga kni na gron;
]ld), potti (ob* saka) krin na gron.
Äuiff, triki; citt böfer Äniff, wan
ogri triki.
iinirfcbcn, mit bcn B^bnen, njam
tifi ; kail tifi ; bafclbft mirb $)eulcn
nub 3<ä^nfnirf(ben fein, dapee dem
sa bari tee dem kau tifi.
Änifiecn, meki pra pra.
^nittel, Änüttet, bigi tiki.
^n ob (and), kndflokoe h.
Än6d)et, (am gu6e) dem skroefoe
vofoetoe; (an bee ^aub) dem skroe^
foe vo hanoe.
Änoc^en — ^o^U
Jtno$cn, boon; boonjon (bdnjon);
ed ifi ibm e« ^noc^en im ^alfe flef^
fen geblieben, wan boon fassi na
ini hem neki; wan boon fasai hem
na neki ; einem bie ^nocben im Seibe
jerfd)(agen (}eibre4)en), broko ala
hem boonjon.
Anoden, koendoe.
Änopf, 8., Änöpfen, v., knopo.
A nor ten, koeiidoe.
jtnodpe, ($(Qttfnodpe) hai; hede;
mofo ; 93(ütbcnfno(^pe) knopoe.
Ä nod pen, V. (oon 35Iattern) gi hai;
gi hede; gi mofo; (»ott S3Iutben)
gi knopoe.
An ten, knopo, knopoe; bafle^tber
jlnoten!, da dati da loetoe!
Anupf en, knopoe; tai; ein S3unN
nig, knopoe wan verbdnd.
Anuppe(, Anittet, bigi tiki;
kodja a.
Anurren, knoroe, knoer; ber Zi^er
fnurrt, tigri da tciioroe,
Aober, pakala; baakita.
Aobolb,. jorka, jroka; djombi; ba-
kr6e; apoekoe.
Aod^, koki; oiefe Aocbe üerberben ben
ä3rei, dagoe habi foeloe masra, a
de alibi nanga hangrl.
Ao^en, V. a. unb n., boli; (jleben)
V. n., koekoe; Sjfen fo^en, boli pa-
toe; boli ujanjam; t>a^ (Sffen fodS)t,
njanjam de boli; bad SBajfcr hä)t,
watra de koekoe; focfeenbeef SBajfer,
koekoe-watra ; boli<-watra.
Add) er, kokro; p^l-koker h,
Aocbin, koki; koekroe-oeman,
A 5 ber, (an ber 2lngel) beti; (in ber
galle) njanjam.
Aobern, einen, kori hem; er fu(3bte
micb ju fobern, a soekoe ^o kori
mi; e* bur(^ <5(^mci(^e(eien, kori
hem nanga switi taki.
Aoffee, koffi. @. Aaffee.
Aoff cr, koffer h,
AobI, kolo, kool; groentoe; ^alm^
fobl, tjabesi; Ao^I-patme, tja-
beai*boom.
Stoi)U, krrffaJÄ} gtu^eube Äobfeit, liebi
kro-faja; cr(ofd)CHe, dede kro-faja;
bie ÄrWc »erfdjlucft gfubenbc Äo^len,
todo de swali liebi kro-faja. ; jt () (-
})fanne, iloI;Uu-I)etfen,komforo.
Äojc, kooi.
Aorodnug, kokro-noto; jtofod^
nug-baum, kokro-noto-boom.
Rolbt, Äotbcn/ (tjom SBcIf*forn)
tiki; ein DoUer jtolben, wan tiki
karo; wan karo; ein leeret, abge*
leertcr, wan karo-tlkf ; (tjon ber gUnte)
korfoe; kolf h.
ÄOÜf, b^ilak.
ÄoIIern, ÄuIIern, rolo, lolo; eö
tollert ntir im £eibe, mi bele de ban
(ob, knoroe).
jtommen, kom; ju |emanb, kom na
hem; nad^ — (an einen Drt), kom
na — ; doro na — ; kid na — ;
l^crein t, kom na ini; fomm bereinig
kom na Ini!; t)0r jem, f., kom na
hem fesi; an ben Sag f,, kom na
krin; kom na krin del; einem fiber
ben ^M h, kom onverwäkti na
hem tapo; kom hem abra; nabc
Li ndbcr t, drifl klosibei; t>]xx6)f
fommen, doro; e, L lajfen, meki a
kom; sen! kali hem; n)ieber JU {t(&
fommen, kom by baka ; kom by ;
n>icber JU Ärdften f., kom tranga
baka; jointer ettpad L, kisi dasani
krin ; weiter, »Drauö t, kom na fesi;
auf ben ©ebanfen t, kom na da
prakseri, kom membre; einem in
tm SSurf t, toeka nanga hem ; miti
hen^ onverwakti ; aud ben Stugen f^
lasl na hai; ju ^atle t, naki foe-
toe fadom; faddm; JU etn>ad f.,
kisi dasani; um etn?« t, iasi dasani;
gU Statten t, help!; kom net van
pas h. ; bad n^irb mir febr ju Statten
h, dati sahelpimifoeloe; ju ftebcn
f., koste; ^eraud, tt)eg f., komolo;
ba))i>n lier {«, komopona;-badfommt
baDon, so sani komopo na dati ; so
sani kom vo dati; mt fommt eS
benu?, 'fa a kom dan?; ern)irbnie
Äommen — Mtfpf* 14S
auf e, grünen ^tx^tx^ f., itioditi sufit
sa waka boen nanga hem; fdltllU^
i^ nid>t ^eute, fo fomnf i^ t>o6) mor*
gen, mi no doro tidel, mi sa doro
tamara; t>(i ibre ß^it faui, dl da tern
vo hem kisl (ob. kom); meine
©tunbe ifl no(!b ni(!bt gefommen, mi
joeroe no kisi (ob. kom) jete.
j^ommen, s., kom; bad kommen bed
^errn, da kom vo Masra.
«Slommobe, s., sei-boord; ^(fyxtib^
fommobe, lessenari h.; 2ifd)fom«
mobe, lai-tafra.
Äomobie, komidi; Äomöbieu-
baud, komedi-hoso.
jt m p a g n n , kompani ; kompan-
j^n h.
Äonig, koning; bed Äönigd ©emal^^
(in, koning wefi.
Königin, koningfn h. ; koning wefi ;
bie Königin Don Mittag, dakoningfa
vo znld-kondre.
Äonigli^, vo koning; e, f. 33eattu
ter, wan amtenari vo koning.
ilonigreicb, koning-kondre.
jtonnen, kan; man vo; sabi; (kan,
attgemein; man vo, im ©taube fein,
ju; sabi, üerfiebcn;) 9?icmanb faun
jtt)eicn^^erren bienen, no wan soema
kan dini toe masra; id) faiin md;t
mebr geben, ml no man vo waka
moro; icb fann burc^aud ni(Sbt, mi
no kan man, kweti kwetl; ^^n fanu
nic^t f^reiben, Jan no sabi skrKi;
er fanu ni^t tanjen , a no sabi vo
dansi; audn^enbig fonncn, sabi na
hede; id^ faun nicbtd bafur, ml no
kan helpl.
Äopf, hede; ben Ä* fd)Uttc(n, seki
hem hede; fid) ben St* jerbrec^en,
broko hem hede; er b^t feinen ei*
gcnen Äopf (iji eigen jinnig) a habi
hem hede; auf feinem Ä. bcfteben,
sorl (ob* habi) tranga hede; l^opoe
h.; feinen Ä* barauf fe^en (auf üw*
befteben) potti hem hede na dasani;
einem et»* in hen St. fe^en, potti
dasani na hem hede; ben ^. oer*
144 Äoj)f-9ett — Äoflli*-
(ieren, lasi hede; c* )>o( ^eti St.
flogen, gi hem afrontoe; auö bem
^opfe (audwenbig), na hede.
Ao))f-ge(b, -fleuet, hede*moni;
-tnd;), hangisa; -xtzf^, i(^ (^abe
JtD))fn>e(), ini hede hati mi ; Utl^ax^
tbaßf(^ed jt., sinU.
Aöpfen, e*, koü hem neki; koti
hem hede.
ÄJpfig, (eijenPttrnfl) kopoe; kop-
pig h.; — fein, habi tranga hede;
kopoe.
JtoraUe, krala; eine @^uut Sto^
raHen, wan neki krala.
jtorb, bakai; baakita; manki; pa-
kala; matoetoe; koeroe koeroe;
^abn im ^orbe fein, de granman
vo hoso; pre granman.
jt r I a 1 , jtoqar, korjara , krojara.
Äorb, korkoe; Äott-giebet, tre-
be8<Sn a.; kork-trekl.
j(orn, koren h.; (im Svenen Sefta^
mente mit arelsi, Sleid, gegeben)«
Äottt-felb, (Äeidgrunb) areiai-
gron.
jtorn, Jticncben, hai; ein SRap^«
torn, wan hai karo; — airi; jtdrnet
fiedfen, piani airl.
jlörper, akin; ein tobtet jt«, wan
dede-akin. Äörper-fi^metjen,
akin-hatf.
jtofi, iganjtfm; einem bie jtofi geben,
gl hem njanjäm.
jtofibar, din.
J{o^baiteiten, diri-aani pl.; mo'-
mooi-sani pl.
Jt often, pl., dem dnkoate pl.; jto^
fien^fcei, aondro dnkoate.
Äojien, V., (oerfu(!ben) teal; ba et
bad äBaffct fofiete, di a tea! da
watra; einem ju t geben, meki a
teai ; (gelten) koste; ed fofiet Jtoei
@u(ben, a koste twee golde; dem
haksl fo bank-notoe.
Stb^üä), switi; diri; diri en waarti;
tmi^ t)Ot ©Ott, diri na Gado fesi;
etn?« j{5{lß$ed, wan toemoeai boen*
aani«
.$«flfpie(tg — Munt
A^ßfpielia, diri; ein L Setgnngen,
wan diri plialri.
Jtotb, (®(^mu^) doli; (oom {Regen)
roolo moto; (@(blamm) toko Ioko;
(Untatb t>on SMenfdben unb ^bieten)
kaka; ^ubnetfotb^ foiiwloe-kaka.
jtotbig/ dotl; moto moto; moraoe;
bet $fab ifl febt t, da paai moto
moto (ob. moraoe) toemoeai.
jttabbe, kraboe; Arabben fangen,
klai kraboe.
jttabbeln, kraboe; tigli, tigri.
Ata(!ben, meki kra.
jttaft, iiragtl; tranga; ®ottedfraft,
Gado^tranga; t. jtt* oon ©Ott, wan
tranga (ob. kragtl) to Gado; )Don
j{tdften fommen, laai hem tranga;
feine Stx. ifi gebtodb^ , ^^>n tranga
broko. jttaft -(od, aondro tranga;
— fein, no habi tranga.
jttdftig, tranga; kragti — ; nanga
tranga (ob* kragtl); na kragti-fasi;
e* ftdftiged ®ebet, wan kragtl-begi.
jttdftigen, e«, meki tranga; tranga;
@t tt)itb en^ tt«, da hem aa melii
oen tranga; da hem aa tranga
oenoe.
jt t a g e n , kraag h ; <^embftagen, Kem-
pi-neki.
jttdben, bari; kre; bet ^cS)n tt&i)t,
käka bari; käiu iure.
Atafeel, troM.
Jttafeeten, meki trobi; kroetoe^
Atateelet, trobi-man.
jttalle, nangra; finga.
Atdmet, amoklarj.
jttamlaben, pikin winkri. .
jttampe, krampoe.
jttampf, Atdmpfe, treki; treki-
aiki; z&nuwe- treki ; (bet Jtinbet,
— @tdnp(^en) atulpi; gugttampf,
krampoe na foetoe.
Ätanf, siki; — fein, aiki; — »erben,
kom aiki; ed ma(bt mi^ ftanf, a gi
mialkl; tobtttanf, aiki tee to dede;
bet jttanfe, aikl^man; jttanfe pfle«
5en, loekoe aikiman. jttanten-
ett, -läget, aiki-bedi; -^aud,
ürdnfcl» — Ätfi*.
hati-hoso; -mditet, wati Fooin8)
disi loekoe sikiman; öppasser h.
jtrdnfedl, iobbi siki siki; de siki
8iki.
Ärdnfcn, hati; spyti; gi Terdriti;
ed frdnft mtc^, a had mi; a spyü
mi; a gi mi verdrille
A ran t^ ei t, siki; in Jlranf^dt faOen,
ttant metDcn, fad((m na siki; kom
na siki; kom siki; e* tSbtiic^e ^u,
¥ran siki^ disi de kili soema; Wan
siki, disi lobbi vo kili soema.
Ärdnf li*, adj.; Ärdnf licDf eit, s.,
siki siki; Me^^rauifl (rduflic^, da
Missi lobbi siki siki.
jttan}; kransi h.; Ux jtranj gum
Irflflcn Don Safien auf bem Äopfe,
tja'tjari; tjari tjari.
Ätafebütfie, mandi-man.
jt r d I e , Bakra-kras'krasi.
j^ra^en, krasi; kraboe.
Ära|fu6, — \ttämt> e. Ar. mä)tn,
tiali foetoe gi hem.
itrauen, kraboe.
Äraue, kroloe; fraufcS ^aar^ kro-
loe wiwiri.
Ärdufelu, kroloe; dnm ba$ ^aar^
kroloe hem wiwiri«
Äraufemiirtje^ menti.
jtrailti kool^ kdio; g;roentoe; \vi^
iwiri; bittetc Ärautct, bita wiwiri;
®atat bat)0u, bita sla«
Ärcb^, kreefti h.; Heinere 9lrtcn^
srika; sari sari; (jlrvlbbe) kraboe;
(Äranfbeit) kanker ; (S3ru|lbatnifc^)
borst-wapoe ; bcr „Ärebd b^r ®erccb*
ligfcit", da borst^wapoe vo gereg«
ti^heid h.; Jen Ärcb^gang geben,
iraka Jeki srika ; mit bem gcbt^d
ben j?tebdgang, dati Wan Toeboe
Toeboe negosi« kraboe avanseri^
Ärebd-f^aben, kanker; -fcbale/
kraboe-hoso^
^rebfeU; kisi kraboe; go na kra«'
boe<
Äteibe, kreti.
jtreid, pasra-ronioe; rön(oe^ — t)itrt
SWeitfd^en, djari; (^of) jie f^foffcn
Äreifc(>en — Äriccj, 143
e« .ftretd urn ibn, dem meki wait
djari rontoe (ob. romboto) hem.
Jlretfcben, seti kre; hopo wan ba'-
bari.
Äreifel, SBrummfreifel, todo.
ureigen, habi pyn.
Jt re Vir en, kraberi.
jlrepp, lamfroe.
Ären J; kniis, kmisi ; ba«2Bort \>^\n
Äreui, kruis- tori; einem e» Ärcnj
auferlegen , potti wan heb! na hem
tapo; Die Äreuj unb Duere, kruisi
kniisi ; koti koti ; Äreuj* u. Duer*
tt^eg, kruis'kruisi-pasi; koti koti*-
pasi; juÄreuje frieitjen, saka; saka
hem srefi; J)a^ iJreuj im [Riicten,
baka-tingi.
Ä r e u J- b i I b n i 6, krufs- print je;
-trag er, pina-man; -uug, to-
pasi; -n?eife, dwarsi; Äreujeö-
polj, krnis-hoedoe.
Äreujen, e. g(u§, kruisi da rfba;
krasi da riba; koh* da riba abra;
bie ©trage, koti da pasi; kriiisi da
pasi abra,
^reujigen, kruisi; potti na kruis;
spikri na kruis -hoedoe; freujige
ibn !, kili hem nä kruis ! ; kruisi hem !
itricfetn, kroetoe; mandi; knoroe«
Arid I id?, stöutoe; ba^ Äinb ijl h.,
da pikich stoiitoei
Ariele n^ kruipi^ krolpi; (tuf hzt
erbe^ kruipi nagron; aufbemSau^
^e, kruipi lianga beie hä gron; er
ip nocb faum aui bem @i gefroc^en,
a no koiiiopol na eksi bOeba jete«
Ärieg, feti; e* größerer., ^an bigi
feti; in ben Ar* jieben/ go na feti.
Äriegö-bieufi,d!ensti;^jjefcbtei,
feti-==ba'bari ; *-b^et:, wan kortiando
soldati; wan bigi hipi soldati;
'-fnecbt, soldati ;*^(eute,feti-man;
-rufiuncj, fetiVsanl pi. ; -fd)aar,
wan patroeli soldati; -fd;iff, feti-
»ipi; manowari; -Übung, excr-
ceri j dteri; -t) o If , dem soldati, pi. ;
-jug, e* Ar. unterncbmen, go na
patroeli«
10
146 üricjen — Äut^Icin.
Ä tie gen, (Ätfeg fufiren) fcH; (6e*
fommcn) kisf; fassl; id^ iriK bic^
f^on no6) tricgen!, pasiensi! mi sa
kisi Joe jete!
Äricaer, feti-man.
Arie rente, skröeriki; anaki,
5t ringet, kraklin^.
jtri))pe, hasi-baki.
Art ^ ein, kraboe; kraboe kraboe.
Ar n e, kroon ; ixt Arone bed itbtM,
da kroon to liebi; 2)ornenfrone,
maka-kroon. Aren -erbe, gran-
prins; -Ieu($ter, kroon; kroon-
lampoe; kroon-kandera-iiki.
Ar inen, e., kroon hem; potti kroon
na hem hede.
Aropf, goro goro.
Aroi)pen, (Sroppen, isri paloe.
ArBte, todo.
Arüdfe, krokoe; an Aru(!cn ge^en,
waka nanga krokoe.
Arug, djogo; kan; kaniki; e. leerer
Arug, wan soso djogo; e« Ar« SBaf«
fer, wan djogo walra; wan kan
watra; ein ÜBafferfrug, wan watra-
kan ; watra-djogo.
Arume, Ammen, Arumet^ saka,
saka«
Arn mm, krom; beni; krdekoetoe;
frumme SBcge geben, waka krdekoe-
toe pasi; fr, ginger machen, meki
krom finga; foefoeroe.
Ar ümm en, benl krom ; lieni ; P$ — ,
beni krön; beni.
Arfippet, malengri; malengri-soe-
ma; jum Ar. tt)erben, kom malengri.
Arufte, boeba; kdrsoe; eine Ar. bc^
fommen, kisi wan boeba; kisi kor-
8oe; Srobffrnfie, brede-korsoe.
Aübe(, tobo,
Aä($e,koekroe. AüAen-magb, koe-
kroe-oeman ; bo(ri-man ; - f d) r a n f,
-fammer, botri.
Aueben, koekoe.
Äücbtein, fou^loc-plkien; pikin
foiiwloe; wie eine ^cnne ibre Äücb*
tein t)erfammelt — , lekiwan mama-
fou^loc de kali hem pikien kom — .
Angel — AunMg,
Äuget, (^8(jet!te) rölo lolo; (bteter#
ne K. )um @d^iegen) koegloe.
Auaeltt, (toQcn) rolo, Jolo.
Aup, kow; bie Au()e metfen, meiki
dem kow. Aub-euter, kow-bobi;
-floben, kow-kaka; -$aut, kow-
boeba; -^irt, kow-man; -mitcb,
kow-meiki; meIki; -potfen, kow-
poki; -fta((, kow-pen; kow-ho:«o.
A übt; konroe; ein faster Drt, wan
kouroe plesi; e^e ed fubt ift, bifo
zon kouroe; bid ed fu^ter wirb, tee
zon konroe.
Au^te, AiHIung, konroe,
Aü^ten, kouroe; meki a kom kou-
roe; fein SKutb^en f übten, poeloc
hem luste (iostoe); kouroe hem
hatti.
Ali ^n fein, habi hatti; habi man-hatti ;
ein fn^ner fSRann, wan soema, disi
no frede; wan soema, disi no sabi
frede (ob. disi habi man-hatti) ;
wan deki-hatti-man.
Aümmet, kom^in h.
A U m m e r , sari ; verdriti ; broko skin ;
bad macbte ibm großen A., dati gi
hem wan reti verdriti; dati kom gi
hem wan toemoesi broko skin ; dati
gi hem sari toemoesi.
Aummern, {1$ um etwad,. bemoeje
nanga ; flcb nic^t t, no ke vo ; fle
fammert ftcb ni(bt um i()r Ainb, a
no ke TO hem pikien; ed fummcrt
mi$ nicbt, i$ fümmere mi(b md^t
barum, a don ke mi boutoe; a don
ke boutoe; ein SKenf(!^, ber ficb um
3lQed tümmert, wan bemoeje-man.
Aumpan, kompe.
A um pen, kdmiki, kdmetje.
Aunb t()un, ma(ben, einem, gi hem
könisi ; meki a Icom sabi ; ed n>ur&e
i^nen funb, dem kom sabi.
Ann be, bie, s., sabi; k^nisi; njoe-
soe; bdodskopoe; Aunbe geben,
fenben, seni njoesoe; seni b6od-
skopoe.
Aunbe, ber, s., klanti h.
Aunb ig, einer Sad^e f* fein, sabi
vo ; cr ill be« Steuern« f unbig , a
sabi TO tiri boto.
jtunbmac^ung, offeut(i($e, plaUti.
Äuiibf(ftafter, spioon.
)Sunftig, bakalem; iia baka-tem;
bie fünftige ^i\X, da tein» di de
koni«
Jtunfein, konkroe.
jtunfler, konkroe-man.
jtunfi, aabi; ki^nisi; kuiij$t h.
Aunfigriff; koni triki.
jf unfile r, kimstenaar h.
jtäpet, koepa; koepa-man. jtu^
per-arbett, koepa- wroko.
Äupfer, kopro. Änpfer-getb,
kopro-seiisi ; -f c[^ m i b t, kopro-smeli ;
-fii(!&, printje.
Ä u D f e r n, kopro — ; f upfetne ® erdt()'
f^aften, kopro^sani pi. ] u f. Setter,
wan kopro-pleti.
Äürbi«, pampien; gtaf^enfürbU,
g[odo; gron-kalabasi.
5turg, sjatoe; e* t 3eit, wan fjatoe
teni ; e* furjer (Heiner) SKeufcJ, wan
sjatoe 8oema; wan atompi»soema ;
furjen Stt^em ^abeu, liabi sjatoe
bro; bu muftt bid^ fnrj faffen, joe
moe sjatoe da tori ; joe no moe
taki langa; e« t abfertigen, koti da
taki; (urj ju^or, di djonsno de)
djonsno; fur} nac^ber, pikinso na
baka; in ^urjem, pikin so na fesi;
fiber fur} ober lang, sjatoe efi langa.
^urge, sjatoe;
Äürjti*,tradei,
jtur}tt>ei(, treiben, mekj prefoeroe;
pre; prefoeroe.
Auf($en, V. n., tan pi; tan tirl;
T. a., meki a tan tiri,
jtuffen, bosi; einem bie giige fuffen
(ibn anflehen), bosi hem foetoe.
jt u § , bosi ; einem e. jl« geben, gi hem
wan boai; bosi hero.
jtfifle, sjoro; S^eeredfüjie, zee-kanti;
zee*kanti-8ei,
A U tf (!b e, sjesi, aesi ; koetsoe, koesoe.
^utfc^en-macber, tjesi-maker h*
Stutf^er, koetslri.
8aben — 8a^m^
I!.
147
Saben, (erfrifc^en) fres h.; jlib, freu
hem srefi; eS l()at mi($ gelabt, a
fres mi.
8abfal, fres h.
Sachen, s., lafoe; cr fann »or Saiden
Hiebt fpre^eu, a no kan taki, lafoe
moro hem ; i^or Sa^eu berfleu, barste
vo lafoe.
8 a db e n , v., lafoe ; ber im ^imrncl
ivobnet, (a^ct ibrer, hem, disi de
iiebi na iiii hemel, sa lafoe dem.
Sdcbeln, lafoe lafoe,
Sa^er, lafoe-man.
2a(berli^, vo lafoe; e« ijl L, a de
vo lafoe,
8a(f, lak.
8 a (fei, foetoe-boi.
8abe, kisi; ©unbedlabe, verbönd-
kisi; da santa verbond-kisi.
8 a b e n , (im Siwwer) feusre ; im JBoote,
Stoppen 2c«) luiki; ma($' ben8aben
ju, tapo fensre (ob* luiki).
8aben, (33crfauf^(aben) wuikri. 8 a*
ben-biener, klerki; seii-man;
-tif^, toQU-bangi.
8 ab en, v., lai; ein ©cbiff, lai sipi;
e* g(inte, lai gon; bie gtinte ifl ge^
laben, gon W; ju Sif^e I., ver-
zoekoe; auf fl^ t,, ball (ob» teki)
na hem tapo.
8abung, lai«
8age, fasi; liddm.
8agcr, (@cb(afp(a^), slibi-plesi; er
bat fein 8* auf bem gufeboben, a
liddm na soso pranga tapo ; jtran^
fenlagcr, siki-bedi; Äaufmannölager,
niakzieu; auf bcüi §♦ baben, haJii
na makzien ; gelbfager, Äriegdlager,
kampoe; bad 8« auffc^tageu, meki
kampoe.
8aaern, meki kampoe; {l($ auf ben
S3oben, liddm na gron.
8 abut, mank; (geldbmt) laam; bet
8abme, wan mank soema; wan laam
soemajfabmfcin, labmgc^en, waka
mank; waka laam.
19*
148 8ai^ — Sdnbc^ctt,
Said), eksi; ^i^S^iaiS), fisi-ek«!;
grofd}(aic^, todineksi.
iiai^en, meki eksi.
Saten, laken li.
SaUen, (doh Äinl)crn) np taki krin;
ton ^inem 93ctrunfeucn) tongo foe-
loe hem mofo; hem tongo hebi,
£ a m e II t i r e n , kre hem nootoe; sing;!
kre-singi.
Samm, pikin skapoe; lam; ba$ S.
@onci^, da lam vo Gado; ®otte^^
lamm, Gado^am,
£am))e; lampoe.
2 a 111), koiidre; id^ gmigc Sanb, da
hell kondre; aHeSdnbet; alakondre;
(?♦ imOegenfob »on Söaffct) sjoro;
8joro-sei ; jii SHJaffcr unb ju 2anl)c,
na walra eii iia sjoro; id) Q)erbe gu
fianbe reifen, nid^t gu Jffiaffcr, mi
sa waka na foetoe, no na hoio ; mi
ga waka na sjoro, no na watra;
axC^ 2, Se^en, go na sjoro; am
2^, na sjqro; aasjororsei; (®runl),
JBoten) gron; doti; cittStucf 2anl>,
wan inesj doti; (bebautet) gron;
(unbebaute^) sabana; (2* imScgcn*
Me giir Stiibt) buiii ; pranasi ; er
lebt auf bem 2atibe, a de iiebi na
l)uiti; ei gebt auf*ä 2anb, a go na
pranasi ; (2aill)e^bfnf(^aft) lanti ;
tcb gehöre im Sanb? an^ mi de vq
lanti.
8 a u b - b a u , fin-iwrroko ; gron^-wr okq ;
privnaM-^^roko; ^bcft^er, elge«
näri, elgenaar h. ; -brofi, land-
drosth.; -gut, komb^;baiti; pra-
nasi; ri[)auä,biiiti;t.farte,karta;
land-karta.h,; r«funbig, ble <5acbe
ifl lanbfunbig^ im ganjen 2anbe be*
fannt, da tori waka na lieeli kop-
dre ; - 1 e b e n, pranasi-liebi ; - 1 e u t e,
pranasi-8oema;-:pfUger,granmiip;
-fi^, kombd; liufti; ^Jpi^e, boer
koe ; - ji r a g e^ bigi pasi ; lanti-pasi ;
-ftreit^er, swerfi-nian; jajo-man;
^ \D e ^ r , dem horgro^ pJ, ; skuttcr
ry, h.
5J(iubd}cn, pikin kondre.
2aubett — fiangfam,
Sanben, go (ob* kom) na sjoro;
kisi sjoro.
8anbeö-art, -^fitte, roanlri to
kqndre; fasi vo koiidre; gewenti
vo kondre; -^err, Masra \o kon-
dre; f-finb, kreoro to kondre;
"Obrigfeit, dem gran-soema to
kondre; lauti; -fprac^e, da taki
TO kondre,
2anb«-mantt, -teute, kondre-
man; feine eigenen 2anbd{eute, hem
eigen kondre - man ; guten %üC( ,
ßanb^mcinn!, Odi kondre!; n>ad biji
bu für ein 8anbdmflnH?, hoe kondre
TO joe?; na bQe kondre joe kom-
opof
2ang, 2ange, langa; ein langer
(großer) ÜKaun, wan Janga soema;
e. (♦ <2tricf, wan langa tetii; e. I.
3cit, wan langa tem; langa<-tem*
e. 3^^^ long, wan piesi tem; jwet
Jacjc lang, toe dei iaiiga ; jroei gug
tang, toe foetoe langa; oor langer
3eit, granwei kab^; fd) ou feit langer
3eit, langa-tem kabä; n^er ioei§ »ie
lang, Ga (für Gado) sabi, hoemeni
langa; \^ babt lange SBeile, a kom
verfeeli roi; etioaö auf bie lange
©anf fd)ieben, potti na skolo; drai
toemoesi; wer'^ lang bot, Ia6f^
lang ()dngen, ningrefinni bqen mas-
ra, a weri langa kamisa,
8dnge, langa; bie 2. be« ^aufcd^ da
langa vo da hoso; in bie — , in ber
2dnge^ wa Unga.
gangen, (bin^ten) langa; gi; (gc*
nugen) kj^i; sari; einem bie ^anb
langen, langa ban gl hem< ia^
S^rpb taugt nicbt, brede no sari,
2angmutb, Wgl p^siensi,
gdngö-, Idngft, pr.j na sei; na
sei vo; tdng« bem gtuffe ^ingef^en,
.waka na sei riba; {dng^^iUi aa
sei sei,
8 a M fl f Ä m , Sftf H ; Iang«aam h. ; nanga
tem ; no hesi ; (angfam geben, waka
safri; fabre t.; fo fommft bu weiter,
safi-i kisi monki.
Sdngfi — 8afl.
ßangfl, granwei kabd; et»* langjl
Dcrgangeneö, wan gr^nwei-sani.
gviiigftcuö, — U gwei SBodS^eit, no
inoro langa \e\\ toe wfeki.
Sangmeileit, verfeeli; cdlangmeift
mi^ fo, bag — , a verfeeli mi so,
tee — .
ßangwetfig, verfeeli — ; ctTOad
8angnjei(ige^, wan verfeeli-saui.
Sanje, iansri; mit Der 8, jie^en,
soetoe nanga Iansri.
8ai)palien, wlsi was!.
Sappen, s., lapi; doekoe; SBifc^*
(appen, figi-doekoe; dweri«
Sappen, v., lapoe; reparecre.
Sdppif^, prefoeroe — ; la«; L®e<
fd)ivd((, Jau-taki; wlsi wasi.
Sdrm, Sdrmen, s., ba'bari; 8* ma*
d^en, meki ba^bari; hopo wan ba'-
bari ; 8* fc^f agen, meki alarum ; met
8drmen urn nidjt*, bigi ba'bari son-
' dro notf.
8 arm en, v., bari; meki ba'bari.
Sag, Sdffifl, (mube) weri; (trdge)
lezi.
Saffen, libi; meki; Ia§ mid^!, llbi
mi!; i\x roirji meine ®eele nic^t in
t)er ^oQe U, joe no sa lib! mi ziel
na ini dede-kondre; er lieg fie »eg«
ge^en, a meki dem gowei; (ag il^n
n)egge()en, meki a go; lag e« fein,
meki a tan!; er (ieg feine ®&^ne
rufen, a sen! kali dem pikien vo
hem; fein 8ebeu I., gi hem liebi
abra; einem 3^it ^*f S^ ^•®™ *^"*5
gur Mber U, poeloe broedoe; fein
äüaffer U, meki watra; watra; e$
(d^t ^ubfc^, a sort mooi; a tan
roooi,
8dffigfett,iezi^fa8i.
Saft, W; hebi; meine 8a|l ifl lei^t,
da iai vo mi de ligti ; einem e« 8a{i
auferlegen, potti wan hebi na bem
tapo; einem etmad jur 8afl (egen,
potti (ob* hit!) daeani na hem tapo;
einem gur 8a{} fatten , läj^t iki hem ;
gur Saft fc^reibcn, potti na hem vk-
kening.
fiaflbar — Saufen* 149
Sajibar, — ba« pflen ber laflftaren
(Sfelin, wan soso wroko-boeriki pi-
kien.
Safter, 8Jem-wroko; takroe-doe.
Safter-feben, lakroe liebi.
8 after er, kosl-man.
Safterbafjt fein, lobbi en docsjem-
wroko; doe takroe-doe; liebi wan
takroe liebi.
8 d ft em, v.; kosl; taklogrivo;®ott
Idftern, kosi Gado.
Sdftern, Sdfterung, §., kos'kosi;
bad 8* gebt in einem fort, da kes-
kosi de go doro; fo(^e Sdfterungen
ge^en im 93otfe b^^um, so wan kos'-
ioM de waka na kondre.
Sdftig, lastiki; trobi — ; ein tdftigct
iröenfcb, wan lastiki soema; trobl-
man ; etn^« Sdftiged, wan trobi-sani ;
er fdllt mir Idftig, a lastiki mi toes-
moesi; a trobi mi toemoesi.
Sateinif^, romelni; auf 8^, na ro-
meini tongo.
8 a tern e, lanterl.
Satfcbeu, (fc^Iurfen) srobo srobo*
Satte, lattl; prasara; (erftere r>on
Saubbolg ober ©rettern, te^tere »om
©tamrae ber jpaflifaben-patme, Eu-
terpe).
Satten, (Satten auflegen) potti {oK
fom) latti (ob« prasara).
Sdfecbcn, Sd^el, (fur ffeine Äinber)
morsoe-doekoe; letsel, tester.
Sau, broko-kouroe; laauw; lau tt>er^
ben, kom koiiroe; (bilDli^) kom
flauw na ini hem hatti.
8 a U b, wi wiri vo boom ; w4wirl. 8 a U b *-
^ U 1 1 e , masanga ; pina^hoso.
Sau be, — Söeinlaube, drolii-hoso;
©rcnabillen-tanbe, markoesa-hoso.
Sauber^utte, pina-ho8o;8auberä»
f^ütten-feft, pina-hoso-feest,
Saucb, ajoen.
Sau cm, wakti; set! wakti; »er lau*
ert bort?, 'soema de wakti dapee?;
fie lauern auf meine Seele, dem
wakti ml zieli.
Saufen, rou; lag x))n laufen, meki
im Saufenb — Saitter«
a ron; mekt ag;o; loesoehem; um
tie SBette laufen, ron haswa; tauf
fc^neO, fom foetoe!; muffig Return
laufen, waka jajo; waka loid; t>ad
£id)t läuft, kändera de ron; Me
TIHÖ9 ift fleiaufcn, melkikoekoe tro-
wel; melki skefti«
Saufen^, adj., hex (aufehbe fSRonat,
da moen, disi wi de»
£auge, iitesi-watra ; fe^t flarle, tdi.
£äu^nen, «try; »try vo no.
Sautgfett, broko-kouroe-fasi.
Sauti^, laauw-laauw; broko-kou-
roe.
Saune, kapri«! ; er ifl freute nietet bei
Saune, hem hedenoboentid^i; bei
guter Saune, vroliki.
Saunenbaftigfeit, kaprisl-fasi.
Saunig, Saunenfeaft, kaprisi — ;
ein laun. aXeufc^, wan kaprisi«* soe-
ma.
Saud, I080; ©radtau 9, patata-loso;
^o(}(aud, lioedoe-Ioso.
S a U f c6 e n , liark! ; lubter h.
Saufc^er, luister-man.
Saufen, pik! loso.
Saut, 8,, toiigo; e« Saut \>on ftc^ ge«
ben, gl longo; piki; barl.
Saut, adj., tranga; bigi; mit (auter
Stimme, nanga tranga stein; laut
fc^reien, bari tranga; ban nanga
tranga tongo; bu fpr(d){i ^U (aut,
Joe taki tranga toemoeni; e. tauted
@ef^rei, wan bigi ba'bari ; bie @ad^e
ift laut getoorben, da tori kom pan-
ja; soema kom sabi da tori.
Sauten, Sduten, naki gingee; lui
gingee; seki gingee; fom gingee;
ed lautet, gingee lui; gingee seki;
bat'd fc^on gelautet?, g>ngee seki
kabä?
Sanier, krin; zuiver h,; soso; laU'
tere SWild), zuiver meJki; icJb trinfe
lauter (ungern if cbted) SBaffer, mi
dringi soso watra; (blöd SBaffer)
ml dring! watra waMan; SSer jinb
bie melenSenteV ßd jinb lauter 3?c*
gcr, 'soema da dem foeloe see*
Sauterleit — Sebeubig.
ma ? Di ning;re toso ober dt iiiDg;re
wawan.
Sauterfeit, krin-fasi.
Sdutern, krin, krini.
S a u 1 1 d , pi ; fte fiauben lautlod, dem
tan pi; dem tan lekl dede«
Sauwarm, broko-kouroe ; laauw.
Sajiren, poergeri; laxeri.
Sasirmittel, poergasi.
Sajaret^, hati-hoso.
S a j a r u d , Lazarus ; (bilblic^) ein ttä)^
ter S., wan soro-man.
Seben, t,, liebi; lebe u)obl!, ^^^
boen; waka boen!; adjosi!
Seben, s., Jiebi; mein ^Sater ifl noc^
am S., mi tata de na liebi jete; am
S. bleiben, tan na liebi ; fein S« er«
balten, holi hem liebi; — friflcn,
pasä hem liebi; i^ mu^ arbeiten,
um mein S. gu friflen, ml moe wro-
ko, TO pasi mi liebi; fein S. laffen
für — , gi hem liebi abra vo — ;
einem nacb bem S. ßeben, trachten,
soekoe hem liebi; soekoe vo kili
bem ; e* um'd S. bringen, kili hem ;
e* Dergnügted S«, wan plisiri-liebi;
guted, boen liebi; geptagted, pina-
liebi; elenbed, jamer-liebi; bad ewige
S., da liebi vo teego; da boen liebi
vo teego ; bein Seben lang, Joe heeli
liebi-tem; ala Joe liebi'-tem.
Sebend-art, maniri ; ein SKann öon
Sebendart, wan fans^endroekoe soe-
ma; er f^at S«, a sabi maniri;
-bäum, liebi-boom; -bruuneii,
liebi^font^in ; -lang, ala hem liebi-
tem; hem heeli liebi- tem; -mit«
tet, njanjäm; prowisi; -manbel,
liebi; fein S*n>., da liebi en waka
vo hem; -maffer, liebi-watra;
-weife, fasivo liebi; -ieit, liebi-
tem.
S e b e n b i g , liebi ; liebi liebi ; leben«
biged SBaffer, liebi watra; e. L ®c*
meine, wan liebi liebi gemeente;
ber ®obn bed L ©otted, da pikien
^0 da liebi liebi Gado; bie ^n^*
fiten ücrjebccu uiicb bei (ebenbigrm
fiftcr — ßc^cn.
itiie, maksita njam mi liebi llebi;
n>ieber (* n>erbcn, kisi llebi baka;
liebi baka.
gebet, lever; tjon bet 8. »eg reben,
taki krin ; taki soiidro frede. Se*
ber-flccf, Gado-marki; -fraitf*
^eit, lever -siki; -t^tan, traan-
oli.
ithtwof^l, 8., adjosi; einem 8. fa^
gen, taki hem adjosi.
Sebtage, 8ebieiten, Hebi-tem.
Se^jen, — i^ le^je tjor Durji, dr^-
Dvatra de koti mi ; dr^watra de kili
mi; dr^watra moromi; mi dre loc-
moesi.
Serf, tetf fein, lekki; — »erben, kom
Ukki.
Secfen, v. a. unb v. n., lekki; ble
^unbe letftcn feine ©c^wdrcn, dem
dagoe kom lekki dem soro vo hem;
bad gag Udt, da bali de lekki.
8e(fer, sv^iii; lekker h.; 8e(fer,
8*ecfer-maul, lekker-beki h.; er
ifi ein 8», a lobbi switi-^ani toe-
hioesi; a switi-sani toemoesi.
8 e (f c r e i , s witi-sani.
Section, les h.
8eber, leer h.; boeba.
8 e b c r n, leer — ; ein tebcrner ©(!^(ancb,
wan leer-zaka.
8 e b i g , (leer) soso ; legi ; <nn»er^ei*
ratbct) 8ondro man; sondro well;
e* Icbige glaWe, wan soso batra;
e* U gaft, wan legi bali; f. fein,
tan 8080; no habi man (ob« wefi).
Sebigli^, wawän; nom<5.
geer, soso; legi; bad ^aud liebt I.,
da hoso tan soso; e* L f^ag, wan
legi bali; e* I. ®efd)W(5^, wan so-
so taki taki ; ganj leer, soso son-
dro wansani; leer audge^en, gowei
soso ; no kisi noti.
Seer en, legi; mekiakomlegi; poe-
loe sani na ini.
gegen, potti; seti; bie 9ljt an bie
SBur^el, potti aksi na loetoe; auf
ben Altar f., potti na altari; einem
Oor bie gflge I., potti na hem foc-
8egenbe — Seib. 151
toe; Schlingen (., seli (ob* potti)
trapoe ; bet @eite (*, potti na sei ;
e* gunbament (*, potti stoon-foe-
toe; metsle da stoon^foetoe; @icr
(., roeki eksi ; ft(^ (., \id6m ; go li-
' döm ; go lidom alibi ; ber SSinb b^t
fid) gelegt, winti saka kabd; bier
foHen ftcb beine ftofjen SSSeDen legen,
da diaso da krasi watra vo joe sa
kouroe; ft(^ looi 9lnfer t., hiti an-
ker ; ^anb an {t<^ felber U, kili hem
srefi; Garten U, potti (ob» seti)
karta ; potti loekoe.
Segen be, tori.
8 eg nan, leguana.
8 e b m , klei-doti.
8 ebne, baka; ®tu^(tebne, baka to
stoelpe, 8e^n-fiu^f, Iceningitoe-
loe.
8c()nen, (borgen) leni; ®e(b, leni
moni; pd) U, Iceni; an etwad, Iceni
hem srefi na — .
8cbrbegierig, hangri vo leri ; gri-
di vo Icri.
8 e ^ r b U ^ , leri-boekoe.
8ebre, leri; e*8ebre, wan leri; einen
in bie8ebre t^un, potti hem na leri;
potti hem na wan basi«
8ebren, leri; einen e. SBerf, lerihem
wroko.
8ebrer, (ißrebiger) l&riman; (<Z6)ViU
Icbrer) skolo-meester; meester.
8 e b r e r i n , skolo-Missi.
8ebrberr, 8cbrmeifler, basi.
Sebrjunge, leri-boi.
8ebrrei(b-^ fein, habi foeloe leri ;
gi wi foeloe leri.
8eib, (ber ganje) skin; (Unter(eib)
bele; mein ganjcr 8eib tbut mir
Tveb/ a)a nil skin de njam mi (ob.
hati mi); bcr8eib tbut mir web (icb
babe 8eibnjeb) mi bele hati mi; ber
btofe 8., da blootoe skin; da soso
skin; ivobi beiSeibe fein, habi skin;
gefegneten 8eibc$ fein, de nanga
bele; einem }u 8eibe geben, fadi'im
na hem tapo; um ben8.btnbcn, tai
na bete; bleib' mir t)om 8cibe, no
152 itifhbmU — ecibrit.
tneli mi; Utii mi; tan to Joci; Ux
ktibt nii)t, no no, kweti kweti; na
kondre; t^on 3){uttei(eibe an, slnsi
mi mama bele.
Seib-binbc, banti; -eigene, ka-
ilbo; -rod, bed •^oMPW'i^f^/
domine^iempi ; ^ f d^ m e r ) e n , bele-
hati; -»fc^neiben, piiigi pingi; id)
babe fi« , bele de pingi pingi mi ;
bele de kwin8i(ob. koti) mi; -XO^f),
bele-hati.
Seibli^, — mein leiblutier ©ruber,
mi brara vo wan bele; mein leib«
ticbcr @0^n, mi eigen bele pikien.
S et d^ born, likdoren; l^gidoor.
8ci^e, geic^nam, dede-akin; lyk
h.; Seid^en-begdngniS, -gug,
beri; ein groped 2.b., wanbigiberi;
-ft ein, grebi-stoon.
Seicht, no hebi; ligti; ed tft Uiä^t
(ju t^un), a no hebi ; a no ht tro-
bi.
SeicS^tfertig, prefoeroe — ; ein L
SKenfcb, wan prefoeroe - soema ;
leid^tferti^e flleben, prefoeroe-taki.
2eicbfertigfeit, prefoeroe-fasi.
fieicbtgldubig — fein, bribi hesi
hesi; teki taki heai.
gei(j&tfinn, prefoeroe; ber Sunge
treibt nur 8», da boi meki prefoe-
roe nomd.
8ei^tfinnig, prefoeroe — ; e« U
Sunge, wan prefoeroe-boi.
Seib, — ed t^ut mir U, a hati mi;
a spyti mi; a gi mi sari; tag bir^d
nicbt U fein, no meki a hati joe.
Seib, 8., sari; S« tragen, de na sari;
sari; um einen 8. tragen, de na sari
vo hem; (dußerli^) weri blaka(ob.
weri ronw) vo hem; jem.ein 2» an«»
tbun, ibm ttxi^a^ ju 8. tbun, doe
hem ogri; ))Drgetl^an unb nad^be«
bacbt, bat maucb*en in gro§ 8eib ge*
bra(^t, sabi-so kom (ob« de) na ba-
ka; sabi-so da baka-piklen.
8eiben, s., pina; bie 8eibcttd-
n>D(^e, da pina-wieki.
j2 e i b e n , v., pina ; fe^r L, pina toe-
Scibeub — Seiften.
moesi; pina pina; {>unaer L, pina
ntuiga hangri : an jtrantp^it L, pina
hängä siki; (Scbaben f., kisi man-
keri; kisi wan ogri; feine Strafe f.,
njam hem strafoe; i$ fann tt^n
nic^t (., mi no kan si hem na liai;
tili hai no kan verdrage hem; mi
no niag (ob. kan) leie hem; er
fann xax(i) nicbt t«, a holi mi na hatti
(ob* na beie); a no kan verdrage
mi.
8eibenb — fein, de nanga pina;
(frdnflic^) de (ob. lobbi) siki siki.
8eibenfdbaft, — ^aben für tttx>a^,
lobbi dasani toemoesi; fur l>en
Zrunf, lobbi dringi toemoesi.
Setbenf^aftlicb, driftiki; ein l.
äRenfcb« VAU driftiki soema.
8eibenf4)aft(i4^{eit, driftiki-fa-
si.
8 e i b e r , s. (ber 8eibenbe) pina-man.
8eiber, Int., Potü; ma potü; ka
poti !
8 e i b i g — leibige Ir3 jier, soso troo-
8toe«-man.
8 e i b t i $ , — fo teiblii^ ! , hafoe
hafoe 8o!; hafoe hafoe!; so so!;
so!; langt langt!
8ei^en, leni; &t[t (., leni moni.
8 e i m , leim h.
8 einten, leim h.; fassi nanga leim;
fassi.
8 e i n e , tetü ; 3itnmermannd(eine,
slaglein h.
Seinen, linni; U 93anb, Hnti; U
3eucb, linni kiosi.
8 ein 51, fervi-oli; lein-oH h,
Seinioanb, linni; tet^i-klosi; grd^
bere, 8,, maka.
Seife, safri; geb* teife, go safrl!
Seiften, s., leist. ©cbufter, bleib
bei beiuem Seiften, san firi-ningri sa-
bi vo man-kow?; san kow sabi vo
zondei?
Seiften, v., doe; gi; ®e|iorfam L,
gehoorzam; Sfirgfcbaft (., tan bor-
goe ; einem ©efeDfcbaft (., tan nanga
hem; holi kompani nanga hem; er
8titeu — 8eiic^t«w.
fann *n)ad Ui^tn, a kan . doe wan-
aaiil; a de wan knapoe soema.
gfiteit, liri; tjari; ict^ mid M mit
meinen Singen I., mi sa tfri en tjari
joe nanga mi hai; ein ^(inbet lei^
tet ten anbern, wan blini soema de
Ijari wan tra bliniman.
JBeiter, itx, (8n|)ret) Ijari -man;
(Slnfu^rer) häemaa; feai-man;
b^lhamel h.
fieiter, Me, trapoe.
Sen be, sei-bele; (bilWivl)) bele.
Benbenta^w, lobosö; iaam; U ge-
^en, waka labo8(> ; waka Jaaoi,
Scnlen^ tin; e* 33oot, ürl bo to; ber
aRenfc^.benft, ®ott lenft, liebi-soe-
nia nroki barki, ma Gada meki
aipi.
8« rn beg i e r i g , hangri to leri ; gridi
▼o leri*
Semen, leri; (evnet t>m mir, leri
na (ob« vo) mi; audn^enbig L, leri
iia hede ; e» ^anbmerf I., leri wro-
ko; leri wan ambagt«
Sefe, (Äoffee-Iefe ac.) piki; bie erfle
Sefe, da fosi piki.
gefen, (im ©ucbe) leal; (3tel>fen,
Äoffee tc.) piki J ber ^nabt tmn
fcbon U, da boi aabi lesi Ical^a; jie
iefen jtoffee, dem de piki kofß.
Se^te, laatflte; aQerle^te, kroböi;
bie (• @tunbe, da iaatste joeroe;
t(& hamt, id> tnuffe ba^ I. SBort
f^btn, mi deiiki taki, mi moeaevo
habi da laatate woord ; bad U ^ud,
da krobdi hoso; bad t. j^inb, da
krobiji fi^klen; bad aSerlegte ^inb
einer Sautter, da tapo-bele pikien;
ber I. (iungfle) lag, da krobdi dei
Tokondre; berSe^te, da baka^wan;
da krobdt-waB; berSe^tere, da tra-
wan dati; bad (e^te mal,. da baka
leisi; da^ baka-tron.
Se^tbin, Se^t, trade!.
SeUi^^te, letCi; lampoe; kändera.
Seuc^ten, letti;'gi letti; krm; akyn;
bag ed SlOen leuchte, to a letli gi
aia aoema ; bie @0i|ne (euc^f et und,
Seuif^tcr — 8ieb* 153
zon krfn gi w! ; f euijten taffeit, meki
skyn ; einem (. , teki kindera letti
hem; sori faja gi hem; sort hem.
Sentit er, kandera-tiki.
Seu^ttafer, SeuiS^twurm,- faja-
worom.
Seute, pi., soema; er !p(agt bie 8.
gem, a lobbi vo trobi aoeina; fl5re
bie 8. nid)t mit beinem ©efd^nxij^,
meki soema jesi bro; er XOt\% mit
8« umjnge^en, a sabi to de nanga
soema; a(te8., onroe soema; junge
8., pikln soema; »omefeme, gran-
soema; geringe, soso soema; laage
soema.
Seutfelig, vrlendliki; switi.
8eutfe(igfeit, Trlendliki-fasi ; swi-
ti-fasl.
8et>it, leviti.
8iane, boesi^-tet^i.
8ieeH}, patently e« 8* (&fen> bai pa-
tenti.
8 i * t , letti ; krin ; faja ; (latg-, 2Ba*d-
(id?t) kändera; bad 8i*t berSBelt,
da letti to kondre; ed merbe8ic^t!,
krin mo^ kom!; an'd 8* (ommen,
kom na krin ; ed fommt boi^ SlOed
an'd 8., dasani, disi de na doen-
groe, a sa kom na krin ; 8, macJ^eu,
anjänben, letti faja ; ietti kändera ;
fteä' ein 8. auf Un 8eu$ter , patti
wan kändera na kändera -tiki; e.
t^inter'd 8. füfyren, tapo hem bai;
kori hem; ^^ fetb^ im 8i$te ^t^
})m, doe hem srefi ogri; kill hem
srefi. 8i(!^t-pU^e, snuitrl, sooliri ;
-f(^e<re, kändera -ses^; -talg,
kände^arfatoe. .
iid)t, adj., krin; lid)tti Xag, krin
dd.
Sichten, beu änfer, hopo (ob. poe-
loe) anker; ben S&ali, wai boeai;
kapoe boesi.
8 1 e b, ad^., lobhi ; switi ; i^tt^lkb, hatti-
}ob{n; uttfer lieber ^eilanb, wi lf»bbi
hilpiman; mein ^erjüeher ^eil^iD,
mi hatti* lobbi helpiman; mein (.
JBater, mi lobhi iatä; mi goedoe
20
Ia4 iitU — iitUxm.
t«la; inetne (. 9riibec unb Bä^v^t*
ftttn, oca lobbi brar« niyig« mUa;
ibt Sieben, oca lobbi-wan ; e. Iiebci5
(ßebendwärbtae^) Aiub, wan awUi
pikien; bad iß mir L, dati switi iia
mi; mi lobbi so; e. (icb f^obeit, lobbi
hem«
Siebe, lobbi; aud Siebe, vo lobbi;
bie recbte Sruberliebe , da reii bra-
ra-iobbi ; bie S« tfl blinb , lobbi no
de lc»ekoe na mooi; lobbi bllnl.
Sieben, lobbi; icb Uebe ibn, ml lob-
bi he»; er (iebt bad Sfige, a lobbi
•witi^aui; er (iebt ed, ju geben,
a lobbi vo gi.
Siebendtputbig, awlti.
Sieber, adv.^ beire; inoro beire;
lie?er h., ic^ mil lieber bleiben, be-
ere mi taii^ ed ifl mir L ju geilen,
beire mi go ; mi lobbi moro to go ;
tcb wta (• biefed, liever mi wani
dial.
-Siebed-bienß, lobbi-wroko; einen
S*b. tf^nn, doe wan iobbi-wroko;
<^f(amme, lobbi-lam; -mabd
liefde - maal b. ; -}ei(^en, lobbi-
markl.
iithl^abtx, (greier) freiri.
Siebfofen, bosi; brasa en boai.
Sieblic^, switi; ber &efang ift ( , da
aingi de waka swill ; bad Sood ift
mir gefallen anfd liebU(bt)e, da lot
faddm toemoesi switi gi mi.
Sieblic^feit, switi-faai.
S i eb ( d fein gegen jem., uo habi lob-
bi vo hem.
Siebrei(^ fein gegen jem«, habi lobbi
vo hem; dee Item been, vo di a
. iobbi hero.
Sieb, singi; psalm; aria; e. S* ma«
4en, nwki wan siiigi; potii na
singi ; (>Xngtnlieb) liai-boeba; boeba
vo lial.
2ieber(i(^, — ein Heberficber (f0(e(b«
ter) SRenfc^, vromloe-soeraa; jajo-
man; e. L Seben, wan vromioe-
liebi; jajo-llebi; roorao6*lieH; sling-
ri-liebi^ tjaka tjaka-liebi; saka
Siebera<^fctt — Sfnfe.
saka-Uebi; faroejariiebi; (ttttorbmt«
lid)) er ift (ieberlkb, • de wan
broeja-man; a broeja na ini hem
sani,
Sieber(t(ftfeit, (Unorbentftd^feit)
broejarfaul^
Siefern, i^esorgoe; ievre h«; er He^
fert 93ananen, a de lerre baina ; r.
6<^(ad^t t., feii wan fed ; er ifi ge«
liefert, a lasi ; a levre.
Siefernng,ievertnsi* Siefernngd-
fcbein, kwiUnsi.
Siegen, liddm; er (tegr mtb f(b(äft,
a iiddm de alibi; frauf L, lid/im
aiki; Hdöm na pranga tapo; anf
ben jtnten L, liddm minga kni na
gron; bie SBSelt liegt im Slrgen,
kondre liddm na ini ogri; etw. (.
(atfen, meki a tan; Kbi hem; ed
(iegt mir nic^td baran , ml no ke ;
dati no wansani na mi; bie ®d)uU)
L an t(^m, da hem habi da foiUoe;
ed lag i^m f(bmer auf bem 6kn>i{fen,
a lai toemoesi hebi na hem kon-
aiensi tapo; fte (. einanber bejidn«
big in ben {>aarett, doro ilem^habi
trobi makandra.
Sieutenant, ofciri,
Sifdr, Siqueur, awiti s&pi.
Simonabe, Semonabe, lemonadi.
Simone, Semone, Itoetje, l^mi-
kl.
Sinbern, poeloehafoe; roekialiom
aaka; bedarl; ed mirb ben @d)mcr^
etwad L, a aa «eld da pyn kom
saka piklnso^
Sinbiatett, «afri-hatti^fasL
Sineal, linealL
Sinie, lo.
Sint, krdekoetoe; bie L ^nb, bie
Sinfe, krdekoetoe han; bie Sinte
mu§ ni4)t »iffen, wa^ bie 9ied)te
t^Ut, dasani rcti han doe, krde-
koetoe han no habi vo saiii.
Sinfd, gnr tinttn ^anb, na krdekoe-
toe han sei.
Sinnen, Ihmi.
Sinfe, pikin peesl.
iippt — S0tfo0{|e(.
Si^)»e^ iDofo; Hph.; e. gefp^tUtte
Sippe, wan plki mofo.
Stapeln, 8wi«wi; laki safri; taUna
je«.
Sijt, koni; koniVfasi; triki-f«»!; Stfl
ge^t flbet (&malt, Uebi-toena koni
pasii trattf^a to hast«
iiftt,fyHh.
üifiig, koni; auf e. liftige SBetfe, na
wih koni fa«!; btc i. 9ti(äufe be«
Zeufef«, dem faki Iriki vo dMie-
bri.
Sttanei, lilanjr h.
Sob, boen nem; nem; pryt; er bat
ha^ S. eine« btai^en SKanne«, a habt
ila liem io wan boen «oema; er bot
tetii gute« £•, a no habi wan boen
nem.
Sob-gefang, «., -fingeM, v., Wf»
*><V>; "di^tifl f^i^W aoekoe nem;
-opfec, tangi-offer.
Sobjen, pryae; eiiteu, pryze hen;
hopo heni nem; gelobel fei, bet ba
tottimt, bieai vo hem« dbi de komf
man mufi \i^ nicbt feiber (oben, doe-
man no moe laki, roa aiman moe
taki; aoiitoe no moe pryse liem
arefi.
SoA, horo; ein S« gtaben, dikl wan
horo; t)oQer 2i(bec, nanfa horo
horo; horo horo; SBajfetlo^^, wa-
ira-horo.
iiöittii^t, hero horo; U $fabe,
horo horo-paai.
Soife, kroloe; ^aac(o(fe, kroloe vo
wiwirl.
Söifen, V. a., kaü; hali; e« an fid^
L, hali hem abra; v. n., {t(^ focfen,
kroioe.
Soifet, ((ofe) loetofl loeaoe; loenoe.
Sodetn, tti»a^, ioeaoe hem piUn*
gfjfel — 2ofen.
IM
Sodig, kroioe; lotftge« ^at, kro-
oe wiwiriv
eüdCpeif e, (an bec 9(ngeO beti;. (in
(er gade) njanjim.
ecifooget, (Ott^^ bitbli^), kali^^ka-
uari.
Söffel, ~ €6f*ffet, tpaen; If^to
(öffel, aoekroe-spoen; pikin apoen.
Soje, (@d^oppen, (Bcbeuer) loaoe;
jiaffee^toge, l(ofil« loaoe; 3itti»i^^~
re-loaoe,
Sogiren, wo, iosM na h.; liebt
na — .
S b n , wroko-moni ; paiman ; e* aro^er
S., wan bigi paiman; feinen S. be^
fonimen Cl^ergeltmg) kiai hem pai-
man ; um i. arbeiten, wroko moni ;
nnc wl S. octlan^ft bu?, Iioe-menl
Joe hakst ?; einem ben S. üerfur^en,
fcbmdlcrn, koii hem; er t^at mir ben
£. um fo oiei Derfurgt, a koti mi «o
meni vo da moni; um S., to pai-
. man; obne 2«, aondro moni; vo
»OSO. fiof^U'^arbeiter, joeroe-
»o«mA.
Sobnen, pai; ®ott wirb bir*« (.,
Gada aa pai Joe.
Sdbnung, joeroe-moni; (ber @o(ba«
teil), traktam^nti«
good, lot; doblo; ba^S. Werfen, hiii
M ; hi(i doblo.
Soofen, hiti lot; hiti dobla; doblo.
8oÄ, loeaoe; bevry.
So0-biubeu, loeaoe; poeloe na te-'
tei; -bruden, soeloe; -laufen,
e., bai hem fri; -fommen, t)on,
loeaoe na; koro loeaoe na; komopo
na; •*(affen, loeaoe; libi; -ma«
d^en, OOn, loeaoe na; bevry na;
-fpre(ften,e.,glhcm frl; -fagen,
{Hb bon jeUL, no wani aabi faem
moro.
8^ f d)cn , kill ; ein geuer, kili da faja;
bni Dürft, kili dre; koli dre: koti
dre^watra.
Sof^^P^ipter, floei-pampira.
8ofe, aoso; ioesoe ioeaoe; (ofed®e^
fi^tra^, aoao taki taki; prefoeroe-
taki; C. itntt, prefoeroe-soema ; {.
^of) (Hiebt in iBunbeln gebunben)
loeaoe loeaoe hoedoe,
8 JffgcCb, boetoe.
Sftfcn, Ioesoe; e. fRatbW, pov-
20*
1&6 eoftms^bu^ — eufl.
loe was r«Mor!; t« Jlinone, soelee
kauoen.
Sofungdbu^, dei-boekoe; da dei-
boekoe to wi gemeenie.
icti^, (©cnttlei, »leitotb), loto; ba6
S. werfen, hilt loto; — fiot^-recbt,
IUI lotd; €d ifl lot^ied^t, a de na
loto.
Sotten, solder!.
Sootfe, loots h.
iovo^p leeaw^ leuw h^
Sttde, liiiki.
2ücf e, horo.
Suber, tingf-metL
2 lift, winti; liigti h.; 8, fc^iopfen (im
greien) teki winti; et tann feine £«
frieden, (n^e^en (Sngigfeil) a no kan
hali (ob, kisi) hem bro; ,,in bte £«
fireid)cn/' feti na in! wwti.
guje, lei; lei-taki; lei-tori; einen
ßügcn jitafen, meki a tan vo lei-
man. Sugen-gei|l, geest vo lei-
fasi; ^gef(^n)dj}, lei-taki toki;
-maul, lei-mofo.
fifteen, lei; meki lei; bro lei; taki
lei-tori ; bu lugcfi, joe lei ; auf jeftl*
lu(ten, lei gi hem ; meki lei gt hem ;
potti lei na hem tapo.
giiflen^aft,lei— ; lu^enf^afteArdfte,
lel-tranga.
?üften(>aftiflfeit, lei-fasi.
Su9ner,8Ü9netin, lei-man; e^jum
£• ma(!^en, meki & tan vo lei-mati.
Sullen, in ben &(^taf, do'doi, doi
doi.
Sump en, hroko broko klosi; saka
saka klosi; soso lapi.
Sunge, foko foko, 8unflen-fud>t,
takroe verkontoe.
8 u jl , (Vergnügen) plisiri ; feine 8. an
etn>*^aben, habi hem plisiri nonga;.
8. unb 8iebe ju einem S)ing , macl)t
aUe SÄü^e unb 2lrbeit gertug , pee
lobbi de, trobbi no de; 8u{l}Uetn?.
baben, hangri vo; Itiste, lostoe; ic^
^iibe 8. baiu, (bin bajn »iOig) mi
ha plisirl vo; mi hatti krin vo; mf
hatti been vo; mi lobbi vo; mi
8u9b«:rdt — Ttä^t
hatti acni. mi vo; (93ntott(^ii>losle«
lostoe; feine 8. bügen, poeloe hem
histe; SttfU unb Segietben, hisie
en hangri; bdfe 8«, ogri loste;
glcifcbeMuft, luste TO skin.
8u9bat(eit, pre; plinri;fe8a;
doew.
8uften, luste; lostoe; hangri. .
Süfterri, hangri.
8uf}ig, vr6liki; 1. fetn^ de vrMiki;
plisiri; n|im pre; {i(^ über \tm. l.
ma^en, spotoe hem; lafoe hem;
ein L Wttwii), wan vr6llki soeraa;
plisiri-soema.
8ttftigfcit, vroliki-fasi.
8u{in>anbeCn, waka koiri; kolri.
8ut^ecif(b, luiterae; bie U Stix^t,
da luiterse kerki.
a».
9Saa(, markl; aUtittetmaal, histe,
hvsloe; SKaal^jeict^en, marki.
SAaag, f. aKa§.
SDIad^en, meki; doe;nHl^ma(]&fl^H?/
(tbuft bu?) san joe de doeV; (»ie
beRubefi bu bid)?) 'fa joe tan?; —
ba^ tdi)t mit ^anben gemalt i^,
disi no meki nanga hanoe ; . et ^at
mi($ gum ^oc^ gemalt, a potti mi
na koki; ^cl} m., pliti hoed«e; e.
8ieb m«^ meki wan singi ; potti na
singi; 8i^t m., letti faja; letti
kandera; e« Saufl m«, tai kofoe;
ben Anfang m«, bigin ; ft$ auf ben
SBeg nac^ Ut. macben, teki past go
na IN. ; ^ä^ übet einen ^er m., faddm
na hem tapo; jtc|^.bai>0n m., diki;
grlti; rouwei.; icb »ill bir Seine m^,
mi sa gi joe foetoe; geierabeub m.,
komopo na wroko ; fi(^ ui^t^ and
jeuu m«, ne teli Ij^em; no ke vo
hem; id) n\ad)t mir nid^td baraud,
mi no ke Vo dati; a don ke mi
bontoe; mi no broetoe, eti joedoe
soa.^) ed ifinicbtd jum., wi no kan
doe noti ; noti de tq doe.
aKa<Jbt, magti; tranga; ed fte^t nid>t
in meiner 3)2«, a no de nami tranga;
SKäc^tig — aRau
mi no -babl inagti to doe dftü; feine
9R« )»<vc gebrochen, heni tranga kom
broko; mit aUer feinet SR«, nang^a
ala hem tranga; einem 3Jt. geben, }n,
gi hero magti vo ; magii hem to — .
SKdcbtig, tranga; bie ®onne i|l m.,
zon tranga; tx ift feiner felbfi nitbt m.,
. t no sahi hem arefi more ; a no de
Ma^ra TO hem arefi ;*eine^ m. werben,
ni»ni hem ; magti hem ; dwingi hem.
SKabame, Miaai.
SKäbd^en, weitdjc; pikln 6eman;
(erftered lebige $erfon, teetered auc^
junge $erfDn ubcrbaupt); ein.Heined
ob, junget SKdbcben, plkin wendje.
SR a be, worom ; finl «orom.
SKabemoifelte, filkin Misti.
9KagA}ien, makslen; losoe.
3fta gb, oeman-foetoe-boi ; ^tt^«
magb, hoso-man ; jtfidl^enmagb, bolri-
man; JSübmagb, kow-man.
3% a gen, njanjäm-zaka; bele; safca
vo bele; mäag h.
SS a g e r , mangri ; m« werben , kom
mangrl.
SÄagerfeit, mangri; mangri-fasL
SRagnet,.— berSKagnet jte^td ei<r
fen, (fpri(^n>$rt(.) njam-hoso kali
kompe; dapee bakjan de^ arata
moese de toe
SRd^en, koti; '®rad m., koti wiwiri
(obi grasi).
SRabl, (SRittagd-) dina;. (»benb«)
•aba; ®aftma^, trakteri ; beim Stable
fein, aiddm na tafra; njam dfna;
njam «aba ; bad b* %benbmab(, aanta
tafra ; gran boen ; kvond-maal h. ;
jum f^, %benbmat)i ge^en, go na
tafra vo Maara; go na avondmaal.
SR a ^ ( e n , (auf ber ^anbmüble) griti ;
(in ber SRubte) mala; miell; wroko
na mieli; äSelfd^tocn, griti karo;
3utferro^, mala (ob. mieU) kjeo.
SRabljeit, dina; njaiijäm.
SRabnen, ^aarakoiiwe ; e* um ®e(b,
hakai paiman«
SR ä b r cb e n , ananai-tori,
SRai,Meili.
9Rai» — SRanbeln.
157
3»«i«, SBctf<^forn, karo.
SKaje^&t, majesteiti; majeateiti-
faai; glori-fasi« •
SR a j r , majoör ; komandanti.
SRate(,flaka;foiiioe. SRade(-(od,
sondro flakra; aondro fontoe^
SRdtetn, an einem, :aoekoe(ob« finni)
foutoe na hem.
SRdfler, makelaar h«
SRa freie, mäkrede.
3Ra(, tron; leiai; einma(, w^n tron;
nocb einmal, wan tron moro; jwci^
mal, toetron; jmeimal fo biel aH,
toetron ao meni, leki; hgi^ erfiemaf^
da fosi iron (ob. leiai) ; t>a^ jweite^
mal, TO toe tron ; bad (e^tema(, da
bäka-tron; da baka leiai; biedmaf,
di ieisi; disi tron; ditron ; für bied«
mal, vo di tron ; ein anbermat, wan
tra tron ; wan tra lelsi ; mau^mal,
wänwantron ; som tron ; oftmal, nofo
trpfi; oielntat, nofo-tron; allema(;
ala-tem; auf einmal (p(d^Ii(^) na
wän bro.
Ttalcn, (jeicbnen) teeken; (anfirci«
d)cn) ferTi ; )em. malen, poeloe heni
portr^ti; poeloe hem; oor ^Ugcu
m., potti na feai.
SRaUr, (Slnjlteit^er) fervi-man.
SRama, mamä.
SR a mm on, grontapo^ goedoe ; bet
ungered)te SR«, dem bedriegi-Tgoedoe
vo grontapo.
SRan, gegeben mit soema; joe; dem
unb anbern perfdnücben gurmörtern;
man gab ibnen ®elb, dem gi detnt
moni ; manfagt, soemataki; dem laki.
SRanati, @eefub, zeekoe.
> 3R.an(^e, aom; nofo; foeloe.
SRantberlei, foeloe aoortoe.
SR a n d^ m a I , wänwantron ; aom-tron ;
nofo«-tron.
3Ranbel,amandra. SRanbel-nlt(^,
amandra-meiki.
SRanbel, SRangel, (fur bie9ßdf(]^e)
mangroe.
SRanbeln, 9Kange(n, mtngroe;
SBdfd;e nu, mangroe kioai.
f 38 SKangel — TUx^iS^un.
habt ffebr^k; de iia febrA; in 3ft.
geraten, kom na ^ebr^k.
SRandeln, unuikeri; e4 m« gwet
> ®(biQinge, • mankeri toe sren; a
liebi toe aren; an mit foQ c^ ntcf^t
m., vo mi?, mi no sa mankeri.
SKango, maiija.
9Kan^ro)>e, manf^ro.
fSRan\tx,i ® ttte) maniri ; u>ad {inb bad
fuctWanteren?, 'aoortoe maniri dali?
9K a n t e r it (^, fans&endroekoe ; nanga
maniri ; ficb m« betragen, aabt maniri,
SK a n n, (aUgemei n) soema; (®ffdy(e<btd«
begetd^nung) man-9oema; (Sb^mann)
^ roan; e« guter 9)t., wan lioen aoema;
. bie SRdnncr aOetn, dem man-aocma
wawän; ed ffl mein Tiann, da mi
man; icb Hbt feinen SRann/ mi no
habi man; ein SBort, ein SRann,
roan na woord.
SKannbaft fein, liabi man-liatii,
SKannbaftigfeit, man-balli.
SKannigfaltige, difrenti; foeloe
doorloe.
aXannit^, man ^ ; ein m* Ainb,
wan man pikleii ; ed ift ein mdnu^
lieber, da wan man-wan.
SRannd)»erfon, SRanndlente,
man-8oema.
aSanf^en, im Saffer, pre na ini
- watra.
9RanteI, manter; $ur)>urmante(,
piirpur-manter.
9Rante(f ad, patolo.
SKarf, (im Jtnocben) fatoe na ini
boon; (im ^oljc) haiü; (Orenje)
roarki.
9Karfe, marki; t)on 93(e^, blekri.
Warfen, (bejeicbnen) roarki.
SKarft, wo'woje; markti; aXarft-
fled en, pikin-foto; -tente, wo-
woje-man; -pta^, woVoJe-pleai.
SR a r f t e n , (f u^en abgnbingen),
koe mindre.
3Warf(b! (geb* »eg!) mara!; p'aa!
9RArf(b0egeub, laage-piesi.
2)Jarfcbiten> waka.
ÜRatter, piM. SRarter-m^nn,
pina«-man; «wod^e, pin»*wteki.
SR a r t e r n, e., pina hem ; pina piM hen.
SRcirj, Maarl h.
9Rafd)e, ateeki; e« ifl eine Ttoljdft
flefaOen, wan ateelKi faddm.
9Kaf(bine, maajien. masien.
9Ka§, 9Raa§, marki;na(bbem aRaa§e,
nanga marki; bad Te<btf 9K«, da
reti marki; SR* nebmen, tekimarid;
wenn'd 9R. »oO tft, (duffd iber,
baii foeloe, a ron abra. 9Ra§'
ftab, -fiod, marfci-tflci.
aXa^e, 9Kaa§e, — iibetb^eSKaa^en,
paaa-marki; btt (|nd(fl nm Aber aQe
9R«, joe de trolii paaä p^aamarki;
aeb^rtger 9K«, so leki a fili; einiger
uR., pikin ao ; Derabrebeter 9R., so
leki wi ben tafci makandra; ao lekl
wi ben potU mofo ipakawdra; ao
leki wi ben korderl taki; ao leki
wi ben potti.
SKaffe, hipi; maaaa, h.; bie gauge
SKaffe, da heelie hipi (ob* maaaa).
SRdgigen, ficb, (rubiger werben) be-
dari.
aHafl, 9Ra^banm, maaai.
SRaflDieb, fatoe meU.
SRdßen, meki a kom fatoe.
SRaterie, (Stoff) aaoi; (Stter) nan-
tiri; soro-watra; eter h«
9Ra trage, matrasi.
SKatrofe, matroai.
9Ratt, awaka; weri; matt weri)en,
kom awaka; i(b bin febr m., mi
akin broke; mi akiniäbraiui; @on^
nenbtb^ mah^t m«, tranga son broko
akin; tranga son gi broke akin.
ftftattt, (gu^matte) matta; (®(b(af«
matte t^on Stnfen) papaja.
SRatt igfeit, z waka-faai ; broko akin.
9Kauer,mniir; atoon-munr. SPtauer-
teile, trolRsI; -tt)ej:f,8toon*wroko.
9Rauern, metsle.
9K a u I , mofo; bod 9R. anffpenen, hope
hem mofo bradi; bad 9K* b<K(teit,
tape hem mofo ; b^f d 9R. !, tapo
joe mofo ; teilt '^latt oor^d SK, KTb'
nkn, no lap« hem Mofo; laki krfii;
ein groged SR. ^aben, (oici ju ent«
d^Hfit miffen) liabi tmn^a mofo;
cm b5fed 3)^ ^abcn, gi asranti taki;
Uki asniiti.
SRaut-affen feU f^bm, baboeka;
hopo mofo bradi do wakü; »btli,
mofo-man; -fci)e((e,klapmimofo;
-tcamme^trompoe; (bUMi4>mo-
fo-drom; l^te SKauttrommel ifl ni(bt
f<Dn>e( {u fpiclen, (®d^n>ä^n ifl
(eicftt; mit bem SKunbe ift'd feine
Aunß), mofo-drom no heb! vo pre.
aKait(tbier,b6eriki.
2)UuIiott*i:f«9tiite, kott koti.
SMaurer, m^tselaar« SDtautet-
acbeit, m^fielaar-wroko; -(etU,
troffel; «metfiet, ro^taelaar-basi.
SRau«, muis'miriai; SRaufe-f al(e,
mui(i'muiai-fal$ muia^mniaHfal ; (in
®ef}a(t einer 4> abiti; -(o(^, rouia'-
miiUi«horo; -flill, pi; fei SKaufe«
ftiai, tan pf!
3M« u f e n , (SKaufe fanden) kbl mui«'-
miiiai; bie Aa^e tann'd SXaufen uic^t
laffen, iigri onroe^ ma hem pent no
kab<; (entioenben) foefoeroe.
SKebaiUe, medaUi.
SKebicin, dreai; dreai-watra; 9K«
einnebmen, dringt dreai.
SReet, zout-watra; da bigl zoiit-
.walra;see; dabigisee; idng^ bem
SKeere bin, na zee-kanii-sei. 9Ree«
red-ufev, zee<-kanti;-n)0{|e, bigi
prani; bkre vo zee.
SKebl, i^n äSeij^en) blom; {^n ein«
beimifcben grumten) grin; 3Belfd)«
forn*meb(, karo-grin ; ein %a% SBei«
}enmeb(, waa ball, blom; ^nrm«
mebt, hoedoe-siri. 9R e b H<i 6, blom-
bali; -flo^d^en, blom-adompli.
SRebt, moro; no4 mebt, mora jete;
.Iti^tm», no moro; m« UttblUv more
moro; ni4)t m. aU reAt, no moro
leki reti ; idb »etbe e« mi)t m. tbun,
mi no aa doe moro, me(^c M,
moro leki; cd fttib Man niebt*a(d
gwei ^afyct ^tt&btt^ moro. leki toe
SDfMben - aKeifler». 159
jar! paaa kabä; mebr-ma(d,
moro leki wanlron; nofolron.
SR et ben, etn>*, no bemoejoe nanga
dasani; lib! dasaui; ici<i 3$dfe m«,
kibri hem srefi vo ogri; bie Jtitcbe
m;, jie nicbt befu(ben, koii foetoe
TO kerki.
SSeite^ toe joeroe.
IDtein, mi; vo mi; mein 93ater, ml
tatü; da Uta vo mi; ed ifl mein,
da vo mi ; bu bifl mein, joe de vo
mi.
äSeine.ib, falsi awerl; e. 9R* ^^miß
ren, aweri wan falsi aweri.
SKeinen, denki; meene; membre,
memre; bribi; ed gut (bofe) mit
jem. m«, habi been (ogri) membre
vo hem.
SKeinedgleicben, da mi spele;
vo mi apele; ber SKann ifl 9R«, da
goema da mi apele; da aoema de
vo mi speie.
SReinetb<itben, 9Keinettt)eoci|t,
vo mi hede; vo mi wawän; utci«
netweflftt geb'., vo mi wawäu? joe
kan go!
SKeinige, ber, bic, bad, dl vo mi.
SKetnung, membre, memre; ttw.
tbun and guter 3K., doe dati nanga
^pregii hatti; meiner 3K. nad),
ao leki mi denkl.
aReißet, belter h.
SKeifi, piUn-moro ala; meeat h. ;
m. aOe SKenfcben, piklnrmoro ala
aoema; meest ala aoema.
9K e i ft e r , meester h. ; ma^ra ; (^anb«
werfdmeifler) bani; ein ÜÄ* in 3f«
rael, wan meester vo Isarel; 3i^^'
mer-meifter, tlmre-basi; mein 3K.
(^err), mi maara; 3R. fein, (berr«
f^en), de masra; {te blieben 9K.
Dom ®d)(a4tfe(b, dem tan masra
vo da feti; ed fdQt feine SK. oom
^immel, aranja moe groen, bifo a
repi.
SReiflern, e«, (ibn tabein) soekoe
(ob. ünni) fontoe na iiem; poeloe
hai gi hem.
460 SKtfte» — JWefFct.
SRtlitn, seni njoesoe kom (ob. go);
seni laki; teni böodskopoe; gi k^
nisi ; mtltt mir, meki mi kom sabi.
fDlcittn, meUd.
SWctobie, wyze.
SKeUne,.spaaii8-beki; 9Saffer-me(o«
ne, watra-moen.
SRemme, frede-hattMoema ; frede-
fioema.
aRens e, hipi; hipihipi; t.^.Tltn*
fd^n, foeloe soema; wan bigi hipi
soema ; eine ganje SK., >van heeli hipi.
SRenseh, moksi; mengi h,; fic^ in
etn>ad, bemoeje nauga dasiani ; ft(^
in e. ®ef)>cdd>, potti mofo na inl.
fKenf(^, soema; aUe SPtenfc^en, ala
aoema; ed ifl fein fät* ba, no wan
soema de; n)ad i{i bad fur ein 9R. ?,
hoesoema ('osoema) dali; (im ®e^
genfa^ ju @nge(n unb X^ieren) Itebi-
aoema; @x ift SRenfc^ gemorben, a
iron wan liebi-soema.
SWenf^en-blut, broedoe vo licbi-
soema; -^ulfe, helpivoliebi-soe-
ma; -tinb^ liebi-^oema; -menge,
wan bigi hipi soema; -f^eu, er
ifl m*, a frede soem.a; -fD^n, Soe-
ma-piklen; -{I im me, liebi-soema
. stem.
JKenf^^eit, (bie SWenfAen) Hebi-
soema, pi. ; (SBeife) liebi-soema-fasi.
SKerf, (aufgäbe) markl; (in ber
Schule) les.
SKerten, (bemerfen) bemerk! ; si;
kom sabi; ouf cttc*, poUi jesi na;
fx6) etw*, membre, memre; merf
bir bad xx>of)ll, membre dasani boen!
9K e r f m a C , marki ; teeken.
JKerlrourbiged, et»., e. Tt^xU
wurbigfeit, wanaparli-sani; wan
verwondroe-sani.
9K e f f e n , marki ; teki marki ; Sein«
n^anb m., marki da klosi.
SKeff^^/ nefi; SRaflrmeffer, sebi-nefi;
lafd^enmejfer, zaka-nefi;kn^pi-iiefi.
SKeffer-rucCen, nefi-baka;
r f (ft neibe, nefi-mofo; -fpijje,
mofo vo nefi
SKefpng — SRi{(|ett.
aSeffin«, mHkopro. aHefftHg-
brabt, redi-kopro-draat.
9Ke§rtttfte, marki-iiki; foetoe-lei.
aSefliie, mostisi.
SKe^ger, slagtri, slakiri; e. 3kt^*
gergang nm^en, broko hem foetoe
TO soso; broko foetoe soso.
SKenterei, <Sproeroe; komplolo.
SR i a n e n, miau ; bie Aa^e miant, poes-
'poesi de miau ; poespoesi de i»ari.
SR ten e, fesi; eine faure SK« ma<ben,
meki wan soewa fesi; gute SKtene
i^m bofen ®i>te(e ma^en, joe kfoe,
leki dem plaüe bakjau na Dom-
boergoe, dem no g\ joe hafoe.
SRietbe, — pr SR* mobnen, joeroe
hoso; bie 9K* auffogen, gi waar-
skouwe; bedanke da hoso.
3Rietben, joeroe; ein ^ud, joeroe
wan hoso ; Seute, joeroe soema.
ORietftflelD, SKielftgind, joeroe-
moni.
3R i e t ft I i n g , joeroe-soema.
9Ri(d), meiki; 9Ruttermi((ft, bobi-
watra, a«; and 9R. mocftt man 93ut'
ter, de« teki meIki, meki botro.
9Ri(b., safoe; safri;Triendiiki; boen.
SRitbern, bedari; meki a kom be-
dari ; meki a kom saka; saka.; poe-
loe hafoe.
aRitbftergie, 3Ri(btftattflfeit,
boeir-hatti — ; e. m. 9Rann, wan
boenrhatti^oema.
3RiItar, dem soldati, pi.; mili-
teeri h.
9R i ( i g , dem borgroe pK ; skuttery h.
aRi Hi on, milj&enb.; doexendtron
doezend.
SRili, koekoe. aRilj.Iranlfteit,
koekoe.
SRinber, moro wiiniki.
aRinbern, mindre; podoe hafoe;
sika; fld^ m«, kom moso wiimkh
aRinbefiend, ten minste h,
aRinute, minnti h.
aRif(ften, moksl; fi<!ft in eto«, be-
moeje iiaoga dasaid ; fujft in'i @e^
ipia^f potti mofo a» iid.
SKifc^mafc^ — SRißtraucit/
3){i f ($ m a f c^, \vaii moksi moksi^saiii;
mengi-moesoe h«
SJti&btHigcn, no tevrede natiga — .
2K i § 6 r a u d) , misbmiki.
3Ki6brau^cn, misbmiki; bit foUfl
beu Xiamen be« ^errn bcinc« ©otteö
ni^t miftbraucbcn, joe no moe rais-
.briiiki da tiem vo iVIasra joe Gado.
SKi Bleuten, etw., teki dasani ver-
keerti.
2Äiffen> (t>erfef>{en) ralsi.
SWiffet&at, 6gri-doe,
3Wiffet6ater, ogri8onema;ogrl-doe-
inan; kili-man.
Mx^^alltn, — e« migfaflt mir, a
no boen na mi ; a no fiti mi hai ;
mi no lobbi dati; mi no tevrede
nanga dati.
SWiggcbdrcn, trowei bele.
Tix^%lndcn, no komopo boen;
pori; e« iji mir mi^glucft, mi misi.
SWi§ gönnen, djaloesoe; misgdni li,
aKifgriff, abnisi; e* Tt. tbnn (bud;^
fiabU) ralsi hanoe; (bilbL) meki
wan abuisi; roisi.
aWiggnnji, s.; aWiggünjiig, adj.,
djaloesoe.
aRiBb^nbeln, e*, mfshandri hem;
handri hem slekti; strafoe hem
toemoesi.
SÄiSbanblung, mfshandri; ogri
straioe
JKigbeltigfeit, (geringe) taki taki;
(etnjlere) trobi.
äRiffiouar, l^riman.
©iiffionöfiunbe, missions - begi-
kerki.
2Ri 6 leiten, verleie; kori.
SKigtid), hebi; etwa« aRifelii^e«, wan
hebi-sani; trobi-sani.
2Ri6lingen> 3Wi6ratf)en, no kom-
opo boeii ; pori ; pansoema ; etlD*
aWi§ratl)eneö, wan pansoeraa-saiii.
SKigtrauen, s., in Jemanb, ogri
membre vo Iiem.
SKigtraueu, v., einem, no habi ver-
tronw na hem; no vertrouw hem;
habt ogri membre vo hem.
aWiÖtrauifc^ — 2Rit()in- tGl
SKigtrauifcft, cr iß ra*, a no de
vertroiiw soema; a habi ogri mem-
bre vo soema.
aWiStreten, einen aSigtritt tM^
misi foetoe; — mi misi foetoe;
mi foetoe misi.
SKiguergnugt, no tevrede; dnte-
vrfcde.
SKig^erfianb, abnisi.
aKifuerjIe^en, no jeri boen; no
verstaa reti; meki wan abnisi.
SKi6tt)a^fen, pansoema; e« ifl ein
allgemeiner Ttiji\y>aä)^, alasani
pansoema.
SJiifl, kalih; doti. a«i|i-grube,
doti-boro.
a«ifien,kaka.
SWit, nanga; mit i^m, nanga hcfn ;
mit äBaffcr tanfen, doopoe nanga
watra; m. Stamen nennen, kali nanga
nem; jngfeic^ mit, moksi nanga;
SKilcti nu 3u(f er, meJki moksi nanga
goekroe; mit ber 3^it, bambei;
nanga tem; m. 2aae«anbrucij, na
moesoe-dei; dei-broko.
aJiitarbeiter, (bcfonber« ÜKitfc(a\)e)
masra-ningre ; (biblif^) mede-hel~
per h.; (Äamerab) kamerati.
2% i t b r ill g e n , t jari nanga hem.
äÄiteig en t burner, mede-^igenaar
h. ; er ifi 2^. ber ^(autage, a habi
wan pdrsie na ini da pranasi.
3}{tteinanber, nanga makandra.
aWiterbe, mede-^rfgenaam h.
3Äit gefügt, sari-hatti; mede-ly den
h.; zwaka hatti; zwaka vo; Jlii
vo — . ^
SKitge^en, mit einem, go nanga
Jiem ; etw^ m. beißen, teki; foefoeroe.
2>iitgift,p6rsie.
a^iitglieb, l^demaat h.; lidniaat;
leden h.; e. Tt. miferer ÖÄteine,
wan ledemaat vo wi gemeenie; wan
soema vo wi gemeente.
SJiitbatten, e« nu mit einem, holi
nanga hem«
aw it bin, vo da hede; vo dati hede;
I dati hede; dus h.; dosoe,
21
162 9Rttfiici(t — aRittcnia^t
nlDgre.
SRitlei», aRittcibcn, sari-hatti;
m&delyden h.; sari; zwake; fill —
flit itVL, vo hem; au^fOt., to «ari-
haiii ; 3K. mit jem. (^abcn, habi waa
sari TO hem; habi sari-hattl to
hem; habi m^delyden nanga hem;
habi broko haiti to hero.
aXi t ( cibi 3, saH-hatti ; ein m. 9Xenf4i,
wan «aii-halii-soema.
SRitneffmen, t^ki tjarinan^a hem.
9Kit)>(au»ertt, takinaini.
lDlitf(^i(fen, mitfenben, aeni ^
nanga hem.
SRjttao, mindri-dei; dina-lem; dina;
k iP JWv xon tanipoe ; ju 3ft. effen,
njam dina; na<b Wt., baka dina;
Vit JtSnigin k>on 3ft., da koningin
TO Zuid'kondre.
ÜÄittagÄ-effeit; dina;-tu^e,bre-
ki-ru8te; 3ft. (galten, de na breki-
ruate; (ein 3]^ittagdfc^(df(^en ma«
(^en) haii baka piklnso ; - f! u n b e,
breki-joeroe ; in ber SRtttagdfhtnbe
bur(^arbeiten, feine Tt.l^alun, holi
breki; -geit, dina-tem.
aXittC; rcti mindri; in t^rer IWitte,
na dem mindri.
SRittel; {mebijinifi^c«) dresi; 2(b«
fut^rmittcl, poergäsi.
SWittelmdßig, hafoe hafoe.
SRitteUmann; SD^ttteUperfon,
mindri-man.
3ftitUl^, nanga wroko to — ; nanga,
OKittetficafie, mindri-pad; bie 3R.
galten, waka na mindri-pagi.
ffftiittn, na mindri; na mindri to;
m. auf bcm SBege, na mindri pasi ;
m. in ber 9?ad)t, na mindri neti;
m« unter ben Xigern, na mindri to
d4^ tigri; m. unter fte, na dem
mindri; m. innen, reti na mindri:
m. im iParabiefe, reti mindri ua ini
paraüjr«i. '
SDiittcrna^t, raindri-neti; JUÜ» •,
nn miiidri*neti; nad) Sfl., na baka
mindri-nc*ti.
9Rttt^tIen — aPtonument*
BRttt^eiUit, gi hafoe; t^Ie bem
9(men mit, gi potl-man hafoe; gi
hafoe na potiman ; Stenigteiten m.,
tjari wan njoeaoe kom.
SDttttter, mindrl-man; middelaar h.
aRittlete, mindri — ; bet mttttete
(Sana, mindri-pari.
SRittletweile, ala-dati; onder-
tosi h.
3ft\ttV^o6}, dri-dei-wroko.
SRitttttter, winwantron.
aKitn^itfen, helpi.
SRittDiffen, *8abi; o^ne mein Wt.,
aondro mi aabi.
3Ribtt, saiii; menbie h.; feine 9Ko^
beln, hem aani; hem neitble.
SRobe, fasi; modo h.; smak; bie
nenefte 3RoU, da iaatale amak.
SRobet, mod^i; patrin.
SKober, boeiiöe.
SRo.betn, v., boekAe,
ffftiatn, wtni; mag; et mag (n>ifl)
nidpt, a no wani; et mag (barf) bad
nic^t t^un, a no mag doe dati.
Tliili^, m^ogelyk h.; ailed 3Rofl«
l\6)t, aia aoortoe aani; fein 9Kog«
(id^fted tfinn, doe hem beat,
9Xoment, momenti; bro; in einem
3^,, na wan bro,
SRonat, moen.
SKonatli^, ala moen; ibri moen;
m. SReinignng, moen.
SKonb, moen; Sleumonb, ed ifl 3?.
(fein 3Ronb gu feben) moen dede ;
doengroe moen; neuer SRonb, njoe
moen ; ber SRonb gebt unter, mocu
de 8aka; moen go siibi; — nimmt
gu, moeni de gro; — nimmt ab,
moen de broko; 93oQmonb, foeloe-
moen; edifi93., moenbigi; SRpnb-
f^ein, moen-kenki^fnd^t, -fü(^«
tig, moen-siki ; bie UWonbfu^t piaat
ii)n, er ifi monbfudi^tig, moen-siki
de trobi bcm; a de pina nanga
moen-siki.
3)2 on tag, m&endei.
SKonttrung, 9Kontur, monlM.
SKonument, aloon-monumeuti h.
Tioot, «wampoe.
2RoDd, groen groen.
97{Dcaß, swampoe; toko toko.
Mox\>, kill; SKorb-t^at, Uli-
wroko; e« 9R* Y^etubeu, doe w«a
kili-wroko; kili-soemt.
SDtorben, kill; kiii soema«
9)i debet, kiii-mao. SKStber-grube,
kiii-plesi.
fDlox%tn, adv., tamara; m« fcu^, ta-
tamara mämantem; dei-broko mä-
maittero ; morgeuben Za^t^, dei-bro-
ko; umara; moreen, morgen, nur
nic^t beute, fpre^en alle faulen üieute,
areÄih-tem tiogi-foiiwloe wani meki
hoso, dre-4ein a de vergiti.
9S r g e n , s., mämantem ; btefen Tl.,
beut TL, AI maroantem; ben gangen
Tl., da heeli mämantem ; Jeben wi*,
ibri mämantem; guten TIA, goe-
mära; — fagen, taki goemara.
SKorgen-'auba^t, mämantem-ker-
ki; -'bdmmerung, moesoe^dei;
guerfl fommt bie Wl., bann £agedan^
bru(b, bann gebt bie @onne auf, foai
raeeaoe-dei broko, dan dei broko,
dan zon hopo; -gru§, goemara; tu
nem e. 9K.g* bieten, taki hem goema-
ra; * U nb, oost-kondre ; -fiern, dei-
Star; -flunbe, mimantem-joeroe.
9)1 org end, mimantem; frub Tl.,
mämantem froekoe; febr frub Tl.,
na moesoe-dei; bifo-moeaoe dei,
9Horf($, verrotoe; pori.
SKorfet, montiri; b^Ijerner, }um
S^eidftampfen , roatta; SKdrfer-
{ e u 1 e , montiri-tüci ; matta-tiki.
aXortel, kalki.
SR f (^ u d , moskoes b*
SKofi, njoe wien,
2)iotte, motoc.
ftkndt, kapriai; et l^at feine 3Kucfen,
a habt hem liaprisi.
aRucfe, maksita^j bie SKücfen Men,
makaita de beti. SKuAeu-webel,
wa'wai.
JDhi(fen, sorl kapriai; meki doen-
gioe feai; kuoroe.
aWurfifcb — 9»uttb. 163
3Ru(fif^, kapriai — tin m. 3unge,
wan kaprini'^boi.
SWurffeu, - fei fliO, mutfr bid)
nicbt!, tan tiri, no hopo Joe mofo!,
tan pi!
äRube, weri; m. tverben, kom weri;
niübe tH>m ©eben, weri vo waka;
icb bin beiner m,, mi weri nanga joe.
3%uffig, mef b.; boekoi; pori;
verrotoe.
SKubamebaner, — et ifl ein Tl.,
a habi da Sokko-bribi ; (bie SoKo'
neger {inb äSu^amebaner)«
SKüpe, m6eiti; trobi; piua; broko
hede; Tl. ma(ben, trobi; gi trobi;
pioa; bie Arbeit mac^t feine TL,
da wan wroko, disi no ha trobi;
Tl^ b^ben, pina; pina piua; feine
Tl. fparen , no spare wan moeiti ;
ed ijl ber Tl. n\i)t mxt\), a no
waarti da m6eiti.
SK ü b e n , {icb, meki möeiti ; doe m&e-
iti; doe hem beat; pina; pina
pina.
SKuble, mieli; SBinbmubte, winti-
mieli. Tlüf)i'fltin, mieli-stoon.
9R u b ut e, mozi ; tanta ; sisa-pikien ;
brara-pikien.
SKubfal, pina; trobi.
SKübfam, hebi; trobi — ; einem.
Arbeit, wan trobi-wroko.
SRÜH^tig, pina — ; trobi — ; ein
m. Seben, waa pina-liebi; trobi-
liebi.
a^tübfetigf eit, pina,
SKutatte, marata; SKuIattin, ma-
rata-oeman.
aWuIbe, bakl.
ä^htUipliciren, doblo ta teli.
aWunb, mofo- beuSW. auft^un, liopo
mofo; ben wl. batten, tapo mofo;
{leb ^^n ä^uub audreben, blutig re^
ben, broko hem mofo soso (ob* vo
soso) ; ^ä) ben Tl. mübe rebcn, weri
hem mofo vo soso; einem über ben
Tl. fabren, gi hera asranti mofo;
gl hera bigi mofo ; fein Tl. flebt nie
^iU, hem mofo de waka waka.
21^
164 SWwnMi* — Tlnti).
SWunb-fltaubc,mofo^brib!;-jiud,
inofo.
SHuiiMi^, nanga mofo.
3}i u n b u II g , mofo ; bie Tt. bed gluiled,
da mofo vo da riba.
fDlnwt tin, — ed »irb bat)on gemun*
Ult, ba§ ^-, tor! de waka waka
oiidro oiidro, taki — .
2R unter, (fro^Iic^) vr61iki; (ni^t
fd)[dfrig) nanga krin hai.
2)iuuterfeit, vroliki-fasi.
SJi U r b e , safoe; m* machen, ttW., meki
a kom safoe; safoe hem.
SKurren, knoroe, knoer; mandi;
Tiber ttxü,, vo dati; wiber jemaub,
mandi nanga hem; ofine gurren,
8ondro knoroe,
SWuf^cI, skropoe.
fDln\xt, muziki; machen; treiben, pre
(üb« meki) mnzikl.
SR uf if ant, mtizikanti.
S^Üldfatnuft, noto-moskati; nolo.
28 u of et e, soldati-gon.
aJiudfite, maksita; bie aJhi^fiten
ftccben niiil), maksita de beti mi.
SJiu^fiten-ne^, maksita-klosi,
9Wu§, pappa.
2Ruf[e(in, moeselien h,; kamer-
(loek h.
Ti li f fen, moese , raoe ;. verpligtl
vo; mug id; fommen?, da mi moe
kom?; ei^ mug ^eraudfommen, a
moese komoto; id^ mug geben,
mi verpligti vo go; i^ mug (tDeg)
geben, mi moe go,
SJiüffiflf soudio wroko; m« ge^eu,
loiri; fi(^ m, herumtreiben, waka
ja jo; e, ra, (trager) SWenfc^, wan loiri
(üb. lezi) soetna.
SWuffiggang, loiri-fasi; lezi-fasi;
fDi. ift afler'Safier Slnfang, lezi-fasi
de da loetoe vo ala ogri.
SWiiffigg anger, loiri-soema; lezi
soema; jajo-man.
28 n ft er, monster h.; mod^l; patron;
>oorbeeId h.
SDinfleruug, parade h.
^in? u t b , batti ; man-hatti ; 2)1. fajfen,
aWut^ig — !»ac^-
teki hatti ; einem 2R, ma^en, gl hem
hatti; einem ben SKntb bencbmeii,
meki a lasi hatti; 28, babeu, habi
man-hatti; ben 28, i)abtn, gw — ,
habi hatti vo — ; ben2?i, verlieren,
las! hatti; ber 28, ift ibm cntfaflcn,
hem hatti fadom ; fein Ttütfyä)€n
f übten, poeloe hem histe (lostoe) ;
bu toeigt nid)t, mie mir ju Stutze
i% joe no sabi, sail de na ini mi
hatti.
2)i n t ^ i g , man-hatti — ; ber 2Kut|>ige,
man-hatti-soema.
28utb(i>d fein, no habi hatti; ber
28utb(ofe, lasi-hatti-soema.
28utbniagen, bribi; denki.
28utb«>ine, prefoeroe; bcr Sunge
treibt nur S^., da boi meki prefoe-
roe nomc).
2)iutbtt»illig, prefoeroe — ; ein
mutbn^iOtger 3unge, wan prefoeroe-
boi; (abfid^ttid)) express; er f)at e^
m. getban, a doe dati exprensi.
28utter, mama; nenne; bie28, ober
äJorftcberin eined 33erein0, m<^edroe;
(Gebärmutter,) nioeroe; bie 28*
atled 93ofen, da loetoe vo ala ogri.
r 28utter-teib, bele; moeroe; Don
2)tutter(eibe an, sinsi mi mama bele;
•-fpra^e, kondre-tongo ; kondre;
er fpricbt feine 2)^utterfprad^e, a de
taki hem kondre*tongo ; a de taki
kondre.
28ü^e, moesoe; eine gejlicfte, brc-
moesoe,
9ia!, We!;De!
^abtl, koemba.
91 ad), (3eit) na baka;(9li^tnng)na;
na^ mir, na mi baka; nad) jebu
3a^ren, na baka \o tin jari; tin
jari na baka; einer nacf^ bem anbern,
trawan na trawan baka; na^ tin«
anber, na baka makandra; nac^ ber
®d)tad)t, na baka vo da feti ; nad)
(Suropa geben, go na bakra^kondre ;
nad; meiiiem (Sefd^macf, na mismak;
\
Slac^dffen — Slad&focfc^em
so lek! mi loblii; mS) meiner Tltu
nung, na mi denk! ; so leki mi den-
ki; nad) einem (Riefen, seni kali
hem ; m6) bem xca^ iä) gehört ^abc,
so leki mi ben jeri ; na^ bem ^n«
feben ju urt^eilen, so leki a tan; so
leki a sori ; nac^ unb m^, bamb^i ;
safri safri; nang^a tern; ^ui>f(^ ein6
\u\ä) bem anbcrn!, dagoe liafo foe-
toe, ma a no de waka fo pasi.
jyia^dffen, fJtai^ahmcn, geersi,
djeersi; et a^mt xi^m mö^, a de
geersi liem (nid)t a geersi liem,
bted ^iege: er ifl i^ni d^nli^)^
ffla (^arbeiten, wroko na baka ; wro-
ko la si marki*
Stad) arten, einem, teW da fasi (ob.
dem maniri) to hiem; bad^inb ar^
M feiner Sautter mä), da pikien
leki hem mama maniri.
fftaä^iax, bimrman.
Slac^barf(^aft, buurti; in ber 9?.,
na buurti.
Sta^bleiben, tan na baka; fikä na
baka; libi.
ifta^bem, na baka di; na($bem er
ba^ gefagt, na baka, di a ben taki
so; It na(^bem ed fdtlt, so leki a
faddm.
3la(SbenIen, prakseri; fliO fiber
etn>., siddm prakseri; einer @a^e,
potti membre na dasani; prakseri
(ob. membre) dasani«
Sla^brüdUi^, tranga; einen m er*
maf^ntn, vermane hem tranga; hali
hem jesi.
5R a ^ c i f e r n , einem, feti (ob. haswa)
na hem baka.
91 a d? c i ( e n , einem , ron (ob. feti) na
hem baka.
9lac&einanber, na baka makandra;
trawan na baka trawan.
91 a (ben, korjara; boto.
9ta(^fo(cien, einem, waka na hem
baka ; volge hem h. ; einem im 3(mte,
kom na hem plesi.
Slac^forfc^en, soekoe; ondersoe-
koe.
Jiac^frage — JRai^Iaffcn. 165.
Slac^frage, ondersoekoe; fR, 1}ClU
ten, meki ondersoekoe.
Stad^fragen, haksi; ondersoekoe.
S^at^geben, saka; gi abra; er iji
ge)oa(ti() ^artnddig, er n^id bnrd^aud
nic^t nachgeben, a habi tranga hede
toemoesi, a no wani saka (ob. gi
abra), kweti kweti; ber Älfigjle gibt
nad), tan tiri, a no dom.
92a(^geburt, zaka.
9}a$ge^en, einem, waka na hem
baka; waka go na hem baka; de
na hem baka.
9Za$ge()enbd, baka-tem; na baka;
bamb^l.
9?a(^gef$matf, baka-tesl.
Stac^i^etfen, einem, helpi hem pi-
kinso; asisteri hem.
9'ia d) ^cr, na baka; baka-tem; ni^t
it\)x (ange nac^^er, no toemoesi
langa na baka.
S'iacbi^erig, baka — ; bad na^^ierige
Seben, da baka-lieki.
91 a d) b 1 c n , fein 9Werf , feine 2Cufgabe,
wroko hem marki baka ; winni hem
marki baka.
9?ac^jiagen, einem, feti (ob. jagi) na
hem baka; honti hem; einer ®ad;e,
soekoe hepi; feti to kisi hem.
9'la^Iomme, Slacbfommen, s., pi-
kien ; Slbra^amd 9ia^fommen, Abra-
ham pikien; dem soema, disikom-
opo na Abraham.
9iad)fommen, v., einem, kom na
hem baka; ba er ftc nad)fonnnen fab,
di a si dem waka kom na hem ba-
ka; fte lommen nad), dem kom na
baka; @ined Sefc^l n., doe hem
ordre; doe hem wani; gehoorzam
hem.
Sla^lag, JUacftlaffenf^aft, boe-
droe; ^errn 9%.^ ^ai)laf, da boe-
droe vo Masra N.
!9'la(!^(affen, saka; loesoe; mindre;
lib!; ber Siegen (d§t nac^, areen de
saka; ber@|ri(f ifl ju ftraff, (ag ein
n>enig nac^, da tet^i span toemoesi,
loesoe hem pikin so (ob.. saka lia-
166 9lamiU — 9ta(^ri<^t
foe); bad ift jutbener, bumu§tetn).
tlv ft diri toemoesi, joe moe mindre
(ob. saka) hem pikinso; u>ie met
ivittjl bu If.?, hoemeni joe ita min-
dre?; er ^at feinen <Stod na^ (ba)
fiebiffen, a lib! hem tiki; tx f^cA bei
einem Xobe me( ®e(b no^gelaffen,
a libi foeloe ffloni na baka hem
dede.
9taA(dffig, nalate; er ift n«, a de
naiate; er tfl n* in feinen Sachen,
a no loekoe hem sani boen; ein n*
SRenf^, wan nalate-soema ; broeja^
man.
9{ad)(dffigreit, nalate-fasl.
9tad)laufen, einem; ron (ob» feti)
na hem baka.
Staö^UU, (beim Aoffee) da baka-
piki»
92a4lefen, (im 93u(^e) lesi baka;
lesi abra.
Stac^maAen, einem, degeersi hem;
jte ma^t i^rer grau naö), a de
geersi hem Missi, (a geersi hem
IVliasi, {te [xtfft if)xtx grau ät^n«
•im
9tad)maU, bäkatem; na baka.
9U^niittag, bakar-dina; 9tac^mittagd
um ^43ier, baliadina fo joeroe.
9tad^rcbe, uble, gon^osä; gongosä-
taki; pori-nem.
JUa^reben, Staffagen, einem
UebUd, gongoaä hem; lei na hem
baka ; taki ogri vo hem ; pori hem
nem.
9la$reifen, einem, teki pasi, go na
hem baka.
92a(!^rennen, einem, ron na hem
baka.
Sla^ri^t, njoesoe; k^nisi; rapor-
toe; ed iji 91. aud Europa gefom^
mtn, wan njoesoe komopo na ba-
kra-kondre — ; einem 92. geben,
sen! njoesoe (ob* b6odskopoe) gi
hem; gi hem k^nisi (ob« raportoe);
wekl a kom sabi; piki hem; 31,
empfangen, kisi njoesoe; jcri wan
njoesoe.
Sta^rufen — Stdd^flen?«
9laArufett, 9la$f(^reieu, eintm,
bar! na liem baka.
9la(^fd^i(fen, einem, sent na hem
baka.
Sta^f^lfeppen, sleep! nahem ba-
ka.
9}ad)f(^ma(r, baka-ies!.
d'^a^fd^reiben, einem, skrifi saa a
taki.
9{ac^f«rift, da baka-^krifi.
5«a*fej>en, (einem SBegge^enben )
loelioe na hem baka; etn>,, loekoe;
ondersoekoe; einem et», (burcfe^bie
ginger fe^n) no loekoe (ob. tSki)
dasan! so fin! ; loekoe dasani blaaaw
blaauw; holi pasiensi.
Stac^fe^en, ^inrm, jag! nahem baka;
hont! hem.
Stac^fi^t üben, 9ladbftc()tig fein,
no loekoe (ob. soekoe) san! toe-
moesi fin!; loekoe sani blaauw
blaauw.
9{acbfingett, einem (ber porfutgt),
sing! na hem baka.
9?ad)finnen, einer ®a(ie, prakseri
na hem tapo; membre (merare)na
dati.
Slac^fpre^en, einem, tak! na hem
baka; (i^m nac^mac^eub) de geerai
hem na taki.
9tac^fpringen, einem, djompo na
hem baka.
9{a^fpuren, einer ®a(&e, ondersoe-
koe dasani; soekoe da!«an!; fe^r ge*
nau, ondersoekoe dasani toemoesi
fin!.
Stdc^fi, moro kldsibei na — .
9ldc^jle, ber — mein Sldd^fier, da
soema na mi sei; ein jeber ifl {i^
felbfi ber 9tdc^fle, ibriwan soema
iobbi hem srefi; dagoe dring! wa-
tra, tjak&en, tjakoen, to joe, da vo
joe.
9ta^$le(ten, einem, soekee hem
nanga trobi ; de na hem baka ; soe-
koe hem.
9ldd){leud, pikin-moro na baka*
pikhi-moro; bambei.
SHac^preben, einer Sad^c, feti (ob.
haswa) na dasaiii baka; feliyokUi
dasaiii.
Sla^fud^cn, nad) etw., soekoe da-
aaiii; aoekoe soekoe dasani^
9la*t, neti; ?fact)t«,. bet Stacht, na
neti; lag unb 9?., dei nanga netj;
bie flanje 9i. ^uiburc^, da heel! neti;
da heeli neti doro; fR^ DOC ^l., aUe
9{äcl)te, neti ro neti; ala neti; bei
3lnbru(b ber 3i^, na mofo neti; bie
St uberfiet mic^, neti kisi mi; ed
»irb 91., a kom doengroe; gute
^(ii)t\, goeniti!; gute 9t* fageu,
taki goen^ti«
fflafyt-tult, oeroe-koekoe ; -fleib,
alibi-japöu; -mab(/ gran-boen: da
santa avond-niaal; -mu^e, slibi-
moesoe; -flub I, sterki; -topf,
patoe; pissl-patoe) -ma^e, neti-
wakti; -mdcbter, wakti-man.
fflci6)tbtil, e« bringt mir SJadbtbeil,
ed ift mir nad^t(^ei(ig, a doe mi
ogri.
9tacbtbun, einem, doeleki — ; soe-
koe TO geersi; er tbut*d feinem ^tm\
md^, a doe leki hem masra; a de
soelioe TO geersi hem masra.
JRa^tra^ten, einer ©acbe, potti
membre na dasani; feti (ob. has wa)
na dftsani baka.
JUacbtragen/ einem etn>., tjari da-
sani na hem baka; jle trägt ibrer
@ebieterin ben @(birm nacb, a de
tjari paraaolo na hem Missi baka;
(bilbticb)» holi hem na hatti (ob*
bele ob. borsoe).
9tad)rt>tintn, einem, kre vo hem;
kre gi hem.
Sla^weifen, sori.
9ia^n)ud^d, (oon gefälltem äSatbe)
kapoe-weri.
Stacbgabfen, pai na baka; pai na
tapo jete.
9{ad^2äb(en, teli baka.
9la(fen, baka-neki; neki; einem auf
bem 9?. fein, de na hem baka.
StadPenb, 9tacft, aoso; nakendJi.;
»label — »d^ter* 167
nanga soso skin; nanga blootoe
skin; ia^ Stiiib (äuft n. ^erum, da
pikien de ivaka soso.
JRabel, — 5»äbuabe(, nainaf, na'nJii;
Stecf nabel, pina ; @tri(JFitabe(, prin ;
bre-prin. 9i a b e I- bu (b f e, na'n«M-
kokro; -fopf, pina-hede; -of)r^
hai TO na'nai; hede to na'nai; na--
nai-horo; -fpi^e, na'nai-mofo;
pina-mofo; -tt)erl, nai-wroko.
yiaget, (eiferner) spikri; (boljerner)
pen; (an f$ug unb ^anb) nangra;
— etw. an im -Waget bangen, tro-
wei na wan sei; 9Jäget eiufö^tagen,
fom spikri. 9laget-fopf, spikri-
hede; -neu, njoe njoe; sprentf*
njoe njoeh.; ~ Sid get -ma at; spi-
krl-horo.
9? a g e (n , spikri ; fom spikri.
klagen, beti; njam; njam njam;
kweri; ei8 nagt mir am ^erjen, a
de njam mi liatti; bie 3Raud nagt
am Srobe, mtiis'muisi de kweri (ob.
njam njam) brede.
9?äb-arbeit, nai-wroko; -gam,
nai-tet^i; -nab et, nainai, na'nai;
-ring, nai^ringa; -f4>ute, nai-
skolo; -}eug, nai-sanl.
dUbt, kidsibei; n* bei 3cri($o, klo-
stbei na Jeriko; n« fommcn, kom
kidsibei; n* beifammen (auf $tan*
tagen) dam oadam; nabe))ern>aubt,
famili; broedoe; fie {Inb wa^t Vev«
n>anbt, dem de broedoe.
9läbe, 8., kidsibei.
9{aben, kom kidsibei; drifi kidsi-
bei.
9ldben, nal.
Sid ber, moro klo^ibei; fomm ndbcr,
drifi kom moro iddsibel ; kom moro
na mi sei.
3?dbren, e., gi hem njanjäm; ftd),
finni hem njanjam; fid) mit, burcb
«— pasa hem liebi nanga.
Stabrung, njanjam. Stabrungd-
mittel, njaiijäm; provisie.
9{abt, uaati.
9?dbter, JWdbterin, nai-man.
168
9lmt — JRafe,
fRanii, nem; wad ifi bcin 9{ame?,
hoe nem to joe?; fa joe nem?;
e. beim 9l. nennen , kali hem nem ;
kail hem nanga nem ; ben 9?. geben,
gl da nem ; ben 91. b^ben , hahi da
nem; 9?amen« 91.31., a nem N. N.;
ficb e. Wameu ju ma^eu fucben, 8oe-
koe nem ; aoekoe boen nem ; soe-
koe bi^i nem; einem e* bofen 9{.
niacben, pori hem nem; gi hem ogri
nem.
Stamend-t^rifl, nem-kristen-aoc-
ma; -tetter, nem-seki: nem; ftu*
ten Sag, SJamenduettet üCanfe, 91* \,
Odi nem! Tangi nem! Daa nem!
Slamentli^, nanganem; expreasi;
e. \u rufen, kali hem nanga nem.
91 a m ^ a f t macben, e., kali hem nem ;
kali da nem vo hem.
9idmli(b, f. 9tebMiticb.
9iapf, 9iapf(ben, kdmetje, kd-
miki.
9larbe, marki; )^on ®(^>Iaflen, wipl-
marki.
fflaxx, lauman; ein 91. »erben, tron
wan lauman; kom lau; e.2um9^ar^
ren b^tben, holt hem to spot; hoii
hem TO ianman; dreigi hem.
9iarrend-poffen, lauaani ; prefoe-
roe; — treiben, mekilau; meki
prefoeroe; prefoeroe.
9iarrent{>etbinfl, lau-takf.
9larr{>eit, lau-faai; eine 91», wan
lau-sani.
9iarrifci), Ian; n. werben, kom iau;
last hem Teraland.
9lafd;en, lekki; dipi fiuga; anoe-
poe h.
9lafcber, lekker-beki h.; cr ifl ein
9^., a lobbi switi-sani toemoesi.
9?dftberet, 9laf(^n)erl, awlti-
aani.
fRa f e, noso ; feine 9?. bo^ tragen, ho-
po hem noso hei ; e« feine 3L baben,
habi wan iini noso; smeri boen;
and ber 9{afe bluten, poeioe broe-
doe na noso. 9iafeu-Iodb, noso-
horo.
Slafciveid — Sieger.
9lafett>ei6, asranti; — fein, sori
tranga mofo (ob« tranga hai).
91 ag, nati; nati nati; nag mojS^,
natl.
9!dffe, Toktoe; nati; nati nati; koii-
roe; wenn bad 9ldife hiegt, »cr-
birbt'd, eft kouroe liiai dati^ a dc
pori.
91 äffen, Toktoe; nati; ed ndgt, a
voktoe; feine äugen n«, (franf^aft)
hem hai ron watra.
9Uti0n, nasi, nat»ie.
9{atur, natuur; Don 9?., to n&t«uir;
80 leki fa mri de. 9latur-art,%a-
tdur-fasi.
9latur(id^, na natmir-fasi; ber na«
tÜrKcbe SKenf^, ao leki aoema de
to natunr; er ift eined natürlichen
Xobcd geftorben (ni^t burd; &c*
toalt), Gado 4eki hem.
9{ebe(, smoko to gron; dantpoc;
• amoko.
9{eben, naseiTo; na — sei; na sei;
neben mir, na mi sei; n. bem93ruu«
nen, na sei peti; na sei to da peti;
nebenan, kl(Ssibei; er u>obnt n.an,
a de liebi kl<islbei; a de llebi na
sei; nebenbei, buiti dati; n.babcicb
iu bemerfen — , buiti dati mi ha vo
taki.
9leben-famt(ie, krdekoetoe fa-
mtii; fArawei-famiii; -facb^, wan
pikin-sani; -tt)eib (ÜKitfran, bie
imitt ober britte e^rau eined ^Ran*
ned) meti; grü§e beitt 9lebenn>€ib,
taki joe met! odi.
Stebfl, nanga.
9te(f en, e., tergi hem; spyti hem;
((entered einem etm.jcigenunb bann
nicbt geben); er neat mid), bio icb
fd^reie, a tergi mi, tee mi barf.
Steffe, sisa-pikien; brara-pikien.
91 e g e r , ningre ; (SKann) man-ningre ;
(^rau), Siegerin, ningre -oeman;
(^inb) pikin ningre; ein 9legerfiub,
bad jtinb eined S^egerd, ningre -pi-
kien. 9iegerrfijf(b, (gifcb öbuc
@CbU))Ven) ningre -lisi; glati fisf:
-JauÄ, ningre-hoso; -tanb, nin-
gre-kondre.
3lct^mtn, teki; an (ob* in) bic^aub
n, , teki na hau ; e* Jliub auf l>tn
%rm n», teki da pikien, potti hem
na han; auf ftd) nehmen, teki na
hem tapo; et nabni fein Jtreu^t auf
^ä), a teki hem kriiis na hem tapo ;
etil)« fur eine Seleibiguug n«, teki
dasani vo wan afrontoe ; e. JUt ^rau
nehmen, teki hem \o wefi; einem
etn>ad n., n)e(jnef)men, teki; poeloe;
bu baft mein S3u(^ genommen, joe
teki mi boekoe; bu baft mir bad
genommen, joe poeloe dati na mi;
»orßeb mit etro. nebmen, tevrcde
nanga dati ; uberbaub n», kom foe-
loe; ein @nbe nebmcn, kom kabä;
kabä.
9?ebmli4,tdj., ber, bie, baöStebm*
(ii^e, da srefi; da srefi srefi; da
srefi-wan; adv., dati taki; dati
wani taki; vo taki.
9ieib, djaloesoe.
bleiben, djaloesoe to; hahi djaloc-
8oe vo.
Sleibifi^ fein, — er ift n. auf mi^,
a djaloesoe vo (ob. gi) mi.
Steige, — cd gebt auf bieSl., a kom
w^iniki; a de loekoe^vo kabä.
Steigen, beni; buigi; kanti; Imnga;
skranki; saka; «wai; er neigte fein
^anpt, abeniliemhede; ftd) U«, hui-
gi hcm srefi ; ft* t>or einem , buigi
gi hcm ; meki wan kompHmenti gi
hem ; ber 2^g neigt ftd), dei de go-
wei; bad ^aud neigt ftcb (bangt
über), da hoso nkranki.
Steigung, — fflr, juiem., zwakavo
hem ; iobbi vo liem.
9tein, nd; nd no; St« fagen, taki
nd.
Stennen, kali; nem; gi da nem;
nenne mir feinen Stamen, kali da
nem gi mi ; ^ob^uued genannt, disi
nem Joliaiines; a nem J.; diaidem
kaiiJ.
Stert),Stert)en, siniiwe; tet&i.
Sletüen-fleber — Steun* 16Ö
St e rü c n - f i e b c r , 8Änn wc-koorsöc ;
-frampf, z^nuwe-treki; -franf"
beit, z^nuwe-siki.
Steffel, krasi-niwiri,
Steffettii^, netrc-doekoe.
St eft, neal; hoso; e« St« bauen, meki
nesi; meki hoso.
Stett, mooi; net; nett fo, net so;
juisti so.
Ste^, netti; gifiJberne^, fisi-netti.
St e I e n , nati ; voktoe.
St e u , iijoe ; ein neu ®ebot, wan njoe
gebdd ; ein neuer Sebrer, wan njoe
l^riman; gau) neu, uagefneu, njoe
njoe ; sprentl-njoe njoe h. ; ein neu
Slngef ommener , wan njoe soema;
etwad Steucd, wannjoe-'Sani; badijt
ibm ni^td Stoned (etm. Silted, badifl
ibm fcbon oft begegnet), kisi kisi da
ouroe-sani vo arata; ueu ma^en,
meki njoe njoe; «ufd Steue, njoe
njoe ag&en.
Stcnbarfcu Srob, (no^ b«§) ^«j»-
brede.
Steuere, bie Steueren, dem disi-tem
soema.
Steuerung, eine, wan njoe-sani.
Steugeboren, njoe-gebore ; ein neu^
geborned jtinb, wan njoe njoe p!-
klon.
Stengeburt (SBiebergeburt) njoe ge-
boortoe.
Steugetaufte, njoe doopoe-soema.
Steugierig, njoes-gieriki h.; be-
moeje.
Steuigfeit, njoesoc; bad S^iff bat
Steuigfeiten mitgebrad)t, da sipi tjari
njoesoe kom. Sleuigfeitd-frd^
mer, pak^ti.
Stcujabr, njoe-Jari; jari; St. fetern,
njani njoe-jari; njam jari. SteU'
jabrd^gefcbenf, njoe-jari- pre-
sentij -tag, njoe-jari-del.
Steulicb, tradei; laast h.
St e U l i n g , wan njoe-soema.
Steumonb,njoe-moen. SSergt. SKonb.
Steun, negl; neuutebalb, aiti nanga
hafoc; ber neunte, disd meki na-
22
I7ik 9lmnitf)n — 9U4^Mniij;i^.
gi; di T0 negl; neunmal, nef^i-
tron.
^{eunjef^n, t!n-nt-negl.
?{ e U n J i g , negMen-tin.
9{euteflamentif(^,Todanjoetetta-
metiti.
Sli^t, no (ficftt immer tjcc bemVcr-
bum) ; i$ U)ei^ nic^t , ml m> sab! ;
nodj ni^t, no — jete; et ifi not^ n.
gcfommen, a no kom jete; n. ein^
mal, no — srefi ; n. einmal ein Äinb,
no wan pikien «refi; nid>t — no^,
no — no; n. SWann, nacb gran, no
man, no oeman; ed if} nid)t fo, a
no to a de; nt^t Wa^r?, a no to?;
no so?; no?; gan} unD gar n., mit
nidj^ten, kweti kweti; no no, kweti
kweti; na kondre.
92t(bte, }u 9?i^te ma$en, meki a
tron noti; )U 91« tt^erben, iron noti.
Stickte, «M brara - pikien ; «isa-pi-
klen,
3t\^X\i, 8(S9o; ed ifl n., a de vo
8080; tixo^^ fRtdt^tiged, wan soso-
•ani.
3i\ifi^, noti; niksi; nada; ed iß
nid^t« ba, noli de; i(!^ ^abe gam
Unb gar nic^td , mi no ha noti ; mi
no lia nikslj gar n^ no wan-sani;
nowansoortoe sani; umni($td; nm
nichts unb uneber m, vo soso; aud
ni^td mxt n. , joe potti not! na
niksi tapo; joe kom soso, joe sa
go 8080 baka ; n)er nic^td n>agt, ge«
winnt ni(^td, joe no wage, joe no
kan winni; u>o nic^td i$, bat bcr
Jtaifer '6 Stecht werteren, doksl (ob.
fouwioe) no Iia watra vo dringi:
'pee a sa kisi, to gi kompe, wasi
foetoe?; e.fur m(^td acbten, no teii
hem vo noti ; i(^ \^^bt mit bir nti^t^
JU f^affen, mi no liablsinangajoe;
mi no habi wroko nanga joe ; nt^td
al^, noti, biiiti ; noti, Icki.
9t i d; t d n u ^ i g , onn^odiki ; ein nic^td«
nu^igcr 3unge, wan onn&odiki hol;
wan strontoe - boi ; wan kadami-
boi.
9{t(^tdu)urbig — JRieberlaiTen.
9li^t«»iirbig, no boen vo noli;
no wsarti to noti; no waarti.
Slirfen, (fctlnmmernb)hoekoe;djon-
ko; djonko dionko; einem (mit bem
jtopfe) n., taki nanga hede ; pingi
hai; er ^at mir geuicft, a pingi hai
gimi.
9}ie, nooili; nebre; na kondre.
9lieber, na gron; na ondro.
9lieberbeugen, beni nagron; bui-
Stt eberbrennen, ein «^an«, bron da
hoso krin krin ; bron da lioso tee
na gron; bad gcuer iß nicberge^
branut, (brennt no4 f^acb) da fa-
ja saka; (ifl erlofd^en) da faja de-
de.
9lieberbu(fen, |l(&, lioekoedom.
9lieberfabren, salca go na ondro.
Wieberfallen, faddm nagron; sa-
ka faddm; Dor einem, laddm na
hem fesi.
Stieberge^en, (tjon ber ©onne), go
na ondro; ))erg(. Untergeben.
Stiebcrgefdjlagen, — er ifl n.,
a de nanga sari ; hem hatti faddm ;
a lasi halti; hem skin broko.
9!ieberbauen, fala; kapoe.
9{ieberl^o(fen, ftd;, djokoddm, djo-
koto.
9tieberfnien, kni; poiti (ob* saka)
kni na gron; Dor einem, kni gi
hem.
Wieberfommen, (berabro«ftkakom
na ondro; (im Äinbbett) meki; ftc
iß mit einem jtndb^en niebcrgefom«
men, a meki wan man-pikien; un^
jeitig, Irowei bele.
Slieberfnnft, meki; nnjeitige, Iro*
wei bele.
9tieber(age, (SKagajin) makzlen;
fie ^abeu e. 91. erlitten, dem vyanti
fom dem.
9lieber(affen, etw., sakaliem; fic^
wo baudtid), meki iiOi$o dapee; go
iiebi dapee; 1>ouw wan pikin kon-
dre; ftd) (fe^en) tekistoeloesidiim;
go siddm..
ÜtfcbecUffung, pranasf^ buiti;
groB ; wan pikin fron.
poUi hem na gron; jlc^, fo lidiSin;
junt @(|[afe; go lid^m slibi; fein
tSliut n., bedauke hem wroko; bad
fRic^teramt, bedanke hem kroetoe-
man-wrokp; bie ®out>ecneutd'@teIIe,
bedanke vo granman.
lieber liegen, \id6m na gron; li-
ddm plata na gron.
9{ieberma(^en, ^ieberme^etn,
klH.
iRieberr^i§en, broko poeloe.
9üeberfd&ie6en, e», soetoe kili
hem;, soetoe hem kili.
JRieberf plagen, Og>o(j) fala; ka-
poe; einedSKut^, meki a laai hatli»
Serflt. 9liebecjjefd)la8en»
Stieberf^reiben, skrifi; pottina
pampira.
dZieberfenfen, saka; saka na on-
dro.
Sticberfefcen, eh»* öuf beu 93oben,
poUi dasani na gron; {t(^, go ai-
dom; slddm.
Jlieberfinfen, (im SBaffet) aoen*
goe; (auf beu ^pbeu) faddm na
gron.
iRiebecft^en, siddm; auf bem 93i>^
ben, siddm na gron.
9lieberfteigen, saka; sat^a go n«
ondro.
Slieberflofien, e., (mit ber^^anb)
troesoe hem tiiti na gron ; hid hem.
trowei; (mit bem ®iin)erbt) soetoe
kili hem; soetoe hem kili.
Jllieberjlurgen, faddmnagron; fa-
ddm.
Stiebetttdcl^tig, slekti toemoesi;
ogri pasä; gemeene.
Sliel^ertrd^tigteit, geraeenc-fa-
si; eine, wan gemeene saiii.
Stiebertreten, e«, trapoe hem na
ondro foetoe.
92teberttng, laage plcsi ; loo gron.
9liebjetn>artd, na ondro-sei; (ben
g(uB) na biiö-sei..
9?lebeTOctfen — 9lo6). 171
Stiebetmecfeu, e», hit! hem na
gron; ^^, hit! hem srefi na gron.
9}ieberite(^eu, e.; ball hem kom
na gron.
3litl>li69, mooi; 8witf;ein n. jtinb
(nad) 9ndfe()eu) wan mooi pikien $
(na^ %xt) wan switi pikien.
91 i e b t i d^ f e i t , mooi-fasi ; 8 witi-fasi ;
eine 91«, wan mooi-saiii.
Sliebri^, laage; loo; plata; «jatoe;
ein niebriger ^(a$, wan laage plesi ;
wan loo gron; e.m^aud, wan laage
hoso; wan plata hoso; bie 9l\tt>xU
fen, dem laage-wan ; ein n. ÜÄenfd)
bem Stanbe mo)) wan laage soe-
ma; (t)em &^aractec nacb) wan ge-
meene soema; e» n* SSaum, wan
sjatoe boom,
9{tebrigfeit, (Semutd) saka-fasi.
9tiemA(df nooiti; nooili wantem;
no wantem; nebre-tem; nebre- wan-
tem.
IRiemanb, no wan soema; no wan;
i(^ liabe 31., mi no habi no wan
soema.
Sliete, nier h.
Stiegen, meki ätse, meki etse (pb«
itse).
fftu^bxani), vry-gebruik.
9lieten, etn)., klinki dasani.
glimmer, nooiti wantem; nooiti;
nemre ; nemre-wantem ; nebrc-tem ;^
nebre-wantem; nakondre; nimmer«
me^r, nooiti moro; kweti kweti;
nooiti walitem; na kondre.
S'liigenb, no wänpee; na no wan
pee.
Stifien, meki nesi; meki hoso.
9t i D e a u , walra-pis,
9livel(iren, bad ülman ntfymin,
teki watrapa«!.
9i ct) , jete (am ®i$(niTe bed ©a^ed) ;
ber ^txx ifl npi) iiic^t gcfommen,
Masra no kom jete; er ift uoit)
untcrwegd, a de na pasi jete; nod)
einmal, 4toc^ma(d, wantron moro;
. noc^ fldrfer, moro traiiga ageen;
«Dcbci* — no4 "o — no ; id) f ann irebcr
22*
172 giorben ~ Wot^.
DOT« wSi ru(fwdrt6, mi no ha fest,
mi no ha haka; er i{l weber grog,
no(^ ßarf, a no bigi, a no tranga
toe.
ütorben, noord» noorden.
StdrbUc!^, na noord-sei; n* ton, na
da noordsei vo — .
fftotf^f •., nootoe; gebr^k; trobi;
pina; in 9{« fein, de na nootoe; 97.
(eiben (SKanget baben) de na ge-
br^k; habi g^ebr^k; pina; in 31. unb
93er legen bei t, na nootoe enveriegi;
bie yi. brucft nti^, pina moro mi;
9t. madden, trobi; bad iß e. Arbeit,
bie feine 3t. mad)t, da wan wroko,
di« no ha trobi ; ed »irb ffi. fe^en,
bid er {i(b unter ifixx beugt, dati sa
trobi, vo meki da soema saka na
hem ondro; e* in ??• bringen, tjari
hem na trobi ; ed f)at feine ffi,, da^
sani no ha trobi; ic^ ^ab'd and ?}.
get^an, mi no ben kan helpi; noo-
toe ben tjari mi so fara; da pina-
Irebi meki mi doe so; id; bin mit
genauer 9?. baüou gefommcn, pikbi-
moro mi no komopo moro; ern?ei§
l}on feiner 91., a no sabi nootoe; a
no sabi ^ebn^k; er f)at e6 o^ne 92«
getban, no wan soema ben dwingi
hem vo doe dati; jur 9lot(), hafoe
hafoe; id) t)erjlebe bie Arbeit fo jur
Shtf), mi sabi da wroko hafoe ha-
foe; 9Zot^ fennt fein ®ebot; 9totb
bricbt @ifei(, nootoe broko wet; lioe-
doeno de, mi teki tetei, potti na fa-
ja; man mug and ber 9t. eine Sugenb
ma^en, moendoe bira: joe teki
pari poeloepondo; dagoe no de,
joe tjari krabita go na honti ; in
ber 9(otb. (erut man feine greunbe
feunen, joe lobbi mi? mi sa si na
siki.
9lotb; 5R8tbig, 9lot^tt>ettbig, va-
noodoe; 6iad ift notb/ wänsani de
vanoodoe; i^ bctbe bad UÖtbig, mi
liabi dati vanoodoe; — nid)t, mi
no ha dati vanoodoe; mi no ha
wroko nanga dati ; ed ift ni^^t wotf)*
KotW^urft — 9ln6*
i»enblg, a no vanoodoe ; ed tbut mir
notb, mi moe go na baka; mi.moe
go doe boodskopoe; (jtinber fagen :
kaka ob. pissi kill mi).
97otbbnrft, feine 91, oemcbten, go
na baka; doe wansäui.
97otbbfirftig, hafoe hafoe.
9lotbfa((, im 91., eft helpi no de.
9tdtbigcn, e., dwingi hem; begi
hem; dwingi (ob. begi) hem so
tee — ; er n Jtbigte tbn , bid er ha^
@ef(benf annabm, a dwingi liem so,
tee a teki da present!.
9lotb(eibenbe, ber, wan poti ge-
br^k-jiocma; poti-man.
9Jotij, notisi; 9J. nehmen, teki no-
tisi.
9iooember, November h.
9lucbtern, (obne gegejfen gu f^aben)
icb bin nod^ nflcbtern, mi no njam
jete; mi no dringi faja-watrajete;
(bi(b(id)) nanga krin liai; feib nucb^
tern — , meki oen hai tan krin;
oen moe tan nanga krin hai.
9tubel, 9iubetu, aratria.
9tube(n, (bid jum tteberßuß üoll«
ftopfen), (ein jtinb) kauti; (335ge(,
@nten k.) soeka, sokä.^
9iulf, no!.
91 a m e r i tf n , tell ; (mtt Stummem be*
geicbnen) nomer.
91 u mm er > iiomer.
9iuu, (port bcr3cit)now; uoja; no-
jaso; oon nun an merben n>ir, noja
wi sa bigin vo — ; uun unb ttiuu
merme^r, nooiti; na kondre; (goU
gerung) juSlnfang cined (Sa^^^, we;
nun, n>it n^oHen fc()en, we, wi sa
si.
yiixx, nom(S;nomoro a.; wawän; roa;
mara; id) mid UUr i^u, da hem uo«-
m6 mi wani; geb' nur!, go ma!
go mara! ; ni<bt nur — fonbern oucb,
no — wawan, ma — toe ; ni(b tnur bie
aSdter, fonbetu aucb bie Äinber, no
dem tata wawän, ma dem piiiien
toe; menn nur, e(i ma; efl tog.
31 n^, uoto; gocodnug; kokro-noto;
5ftttf<^en — Oben»
erbuii§, pinda; ^afetnug, tt>rif4e
9{u§, bakra^kondre-noto ; bad ifl
eine ^arte 9}., da wan trobl-wroko;
einem e. ^arte 3T. ju fnacfcn geben,
gi hem wan trobi-wroko vo doe.
Stntfcben, zuigi; bobi; am ginger,
siiigi hem finga; bobi flnga.
Slu^e, 3?u^bar, Jlufeli*, boen
vo ; ed i(l }n nicbtd nu^e, a no boen
vo noti; ed tjt fein 9tu^e/ a no kan
helpi no(i.
Sinken, 9in^en, v. helpl; ed nu^t
nid)td, a no helpi noti ; ed fann mir
uic^td n. , a no kan helpf mi noti ;
a no kan diiii ml; mi no kan meki
gebruik vo dati.
Stufen, 9{u^, winst; gebruik; ed
bringt ^., a degi winst; a de tjari
help? ; obne e« ^. bat>on ju jieben,
sondro \o winni wansani nanga
dati; fx6) ttxM^ ju ^Iw^t machen,
meki gebruik vo dasani*
S^uftb^Ij/ timre-hoedoe.
9lu|nie|una, vry-gebrüik ; bie 9?.
t>on etmad b^ben, habi da vryge-
brulk TO dasani.
O.
D\,o\ ke! Tol D mein ®i>tt\, kc,
mi Gado! ; o id) ^2lrmer !, ke mi poti! ;
O n>eb!, Wo, mi mama!; An! Ml
mama boi!; JJeim Muten »irb o oft
an ben Stamen anaebänat, Pikki-5!
Affl-^!
Db, cfi.
Dba^t, etw. in jD» nebmen, loekoe
hem; nimm ed gut in £)., loekoe
hem boen.
Oben, na tapo ; na tapo-sei ; (t)om
%la%) na hopo; na hopo-sei; t>on
oben tftxab fommen, komopo na
tapo; er ift na^ oben (ben %l\(%
binanf) gegangen, a go na hopo-sei ;
ber ^err ill oben (im obem ©torf),
Masra de na zoldro; er getrig lOOU
obenan bid unten aud, a pliti kom-
opo na laposei tee ua oudro;
Dber-anfu^rer — Dbtate. 173
tbefTer:) a pliti vo täposel kom tee
na öndrosei ; Don oben bcr, vo tapo-
ael; vo hopo-sei; oben an (am
Xifcb :c.) na liede-sei ; mi b^tben
f^on oben (oorbin) gefagt, wi ben
taki na fesi kabä; oben auf, pa tapo;
na tapo-sei; bbenbrein,'natapo; na
tapo jete; moksl nanga dati.
Dber-anffibrer, hödeman; -auf^
feber, gran-basi; -aufflcbt, bie
D.a. fubten, loekoe da heeli wro-
ko; -befebUbciber, komandanti;
generali; -b ben, kroboi zoldro;
-f(dcbe, da tapo; da tapo-sei;
-ftdd^ticb, na tapo tapo; fra fra;
auf e» oberflacbticbe SBeife, na wan
tapo- tapo-sei fasi; fra fra; -ge^
riebt, gran-kroetoe bigi kroetoe;
'b^Ib, na taposei vo; na hoposei
vo — ; -banb, bie D, baben, de
Masra; befommen, winni; tron win-
niman; tron masra; behalten, tan
masra; -baupt, granman; kap-
tein; li^deman; -berr, Masra \o
kendre; -meifter, gran-basi; -of^
ficier, gran-ofciri; -pricjlev,
gran-domine; -fcbentel, boutoe;
- flu b e , zoldro ;- ta ffe, kopi, kopje ;
-J 6 1 In er, gran-tolnaar.
Obere, bcr obere @tocf eined^aufc^,
zoldro; bie oberen S3retter, dem ta-
po-sei-praiiga ; bie oberen 8dnber,
dem höposei-kondre ; dem kondre
na hopo-sei; bie Oberen, demgrän-
soema.
Ob er fl, — ein Oberfler ber S^ufe,
wan gransoema (ob« h^deman) vo
kerki ; ber O, ber leufel, da h^de-
man vo dem didiebri; gran-didie-
bri ; bad O. gu unterfl lebren, meki
ala-sani kom broeja broeja; drai
onder te boven h.; gu obcrfl, na
tapo ; na taposei.
Obgteitb, Obfcbon, Obroo^^
alwasi«
Ob but, — wir fleben unter feiner
O*, da hem de loekoe wi.
DbUte, 6rikl.
i74 jDWicjcu — Del.
Obliegen, c« liegt bit ob, ju —
. da joe habi da pligti vo; da joe
verpligii vo; da joe wroko vo — .
Dbtieflen^eit, pHgti; verpligti;
wroko.
Obuiajljtji b^deman.
Obrig(ei.t/,dein gränaoema vo kon-
dre; dem h^deman vo kondre.
:Dbfiegen, winni; iron wfniiiinan;
' kom masra.
JDbjl, dem vroektoe pi.
Dd)d, maii-kow; kow; boel, boeloe.
Dd)feu-fletfcb, kow-meU;-^irt,
kow-maii; -(alb, wan pikin man-
kow; -junge, kow-tongo.
October, Oktober b.
Dbem, Dtt^era, bro; D. ^olen, bali
bro;. bro« bio; e« (ebcnbiger C,
wan liehi bro; ))om ftarfeu Saufeu
bcfomme ic^ fuijen O., ml batti ta-
. po, te mi rou toemoeni.
Ober, ofoe; efi; ob — ober, efi —
. ofoe; efi-efi; CUtwebcr — ober, efi;
ofoe ; eutweber \>^^ fc^roarje ober \>oÄ
n^ei^e, da blaka-wan efi (ob. ofoe)
da weti-.wan; (fonft) anders; no so;
tbue \}^^, ober \>Vi befommfl ®c^(dge,
doe dati, anders joe aa kisi fomfom ;
doe dati, no so?, .joe sa kisi fomfom.
^^\)t, (SBuftenei); woestein ; adj., ein
Obed Saub, wan woestein-l^ondre.
Deffentlid^/ publiki; nafesi vo ala
soema.
Oeffnen, fic^ offnen, bopo; öffne
\>^^ genflcr, bopo feuere I
O c f f n u n g , boro ; mofo ; (für offenen
. Selb) opieif b. ; Deffnung b^^ben,
ball! opieif; stoeloe; btutige De«
^aben, stoeloe broedoe.
Defter, adj., moro foeloe; adv.,
öftere, nofotron; nofo.
Debt, Debfe, bai; boro; bede;
mofo; 9labe(ö^r, da bai vo wan
na'nM-boro; bede vo na'nlu.
Del, oli; fatoe; mit Det einreiben,
robi nanga oli; mit Dc( falben,
zaivoe (zalvfs) nanga oli; Del in*^
gcucr gießen, potti oli ua iui faja;
Dcl-biium — D(^einu
soetoe faja; 93aum5(, awiti oli;
93rennöl, Stnbol, tlngl oli; oli; $o^
toiSnug51, kokro-noto-fatoe; Seinof,
fervi-oli ; lein-oli ; $alm5(, ningre-
kondre-fatoe; ob^e-fatoe; ißinbao(,
pinda-fatoe; @alb5(, smed-oli ; loobl^
riecbenbe^ 6aIbo(, awiti smeri-oll.
Del-baum, olyf-boom; -berg,
ol^f-bergi ; - b I a 1 1, oljf-boora-
blatl; -flafcbe, o|i-batra; -flefi»
fen, oll-flaka; -Irug, oli-djogo;
-J me ig, oljf-takki; takki vo da
olyf-boom.
Dfcn, oven.
Dffen, bopo; opo; e* offene« ®rab,
wan bopo grebi; mit offenen 21 n gen,
nanga bopo^ bai; X}^^ ©efcbwur ift
no^ nicbt offen, da sweri na broko
jete.
Offenbar, krin; o* merben, kom na
krin; kom na ala soeoia bai; kom-
opo na doro; kom openbäarb. ;• ed
n>irb SlUed o. werben, ala-sani sa
kom na krin.
Offen ()aren,.meki soema kom sabi;
meki a kom tia krin; fid), meki
bem srefi bekenti gi ; i^b n>erbe micb
tbm offenbaren (ieigen), mi sa meki
a kom si mi.
Offenbarung, openbaring h. ; bie
0. 3^^A^^i^/ ^^ openbaring vo
Jobannes; (gemo^nli(^ u>irb bad
^auptmort Offenbarung mit bem
3eitn)ort kom na krin umfcbrieben).
Offen ber jig, dpregti; o« fein gegen
jem., bopo bem batti gi bem ; poe-
ioe bem batti gi hem.
Dffenfunbig, ed ift o«, &Ia soema
sabi; a de bekenti.
Off icier, ofciri.
Oft, ndfotron; foeloe-tron; so me-
ni-iron; nic^t oft, no so foeloe; no
80 meni; no so hesi; n)ieoft?^ boe
meni-tron?; etm. oft tbuu, lobbi
vo doe dasani; )oie oft aucb immer,
alwasi boe meni-tron; oftmaU, no-
fo-tron.
D^cim, P(^m, ooinoe> tip.
Dftne, sendro; oftnc gurdjt, sondro
frede; c^nc gu erfc^recfen, eondro
vo skreki; ol^nc mtd), sondro mi;
o&nc baß pe crji bic -^dnbc wufd^en,
sondro dem was! han bifosi.
Dbncra^tet, nlwasf.
Dbumad)t, s., D^nmä^tiq, adj.,
fliauw; eS bat \i)n tint Di}nmacl)t
befadcit, a kisi wan flaiiw; a gowei;
obnmad)tig n?crbcn; in D^nmadjt
fadcn, kom flaiiw.
D b t , jesi ; bier t)or euern Di^xtn, na
oenjesidia; mit offenem D^t, naiiga
hopo jesi; bieD. fpt^en, potti jesI;
bic (B(i6;)t tarn ibm ju Obren, da
tori go na iiem jesi ; da tori kom
tee na hem jeti; ed ifl mir ju Ob^
ren gefommen, mi kom jeri; a kom
na mi. jesi; einen bei ben D. faffen,
fric(]en, tcki hem na jesi ; (bi(bUd))
hall hem jesi ; cr iff nod) nic^t trof^
fen bintcr ben O., hem baka-jesi
no dre jete; a no komopo na cksi
boeba jete; lag uieinc D. in SRnbc,
(flore mi4 nicbO meki mi jesi bro;
er bvit'd binter ben O,, a habi vo
hem na ini hem bele; i(b n>ctbe
mir'ö binter bie O. fd)reibcn, mi sa
potti hem na zontoe.
Dbr*feige, klap na sei fcsi; klap;
-gebcingc, t(Sdebel; madamplas;
-ring, jesi-ringa; ringa vo jesi;
bic Oeffnung baju im Dbr, boro;
horo.
Dbrcn-btafer, gongosA-man ;
-jcuge, i^ bin D.j» gen^cfen, mi
jeri dati nanga mi eigen jesi.
Dlim, — jn Dlimd 3^i^^"/ "* *^""
Bok^ tem ; na Jan Pogd (ob. Bokd
ob. Kotd) tem.
Onanie, trakroe pre; — treiben,
pre da takroe pre.
Dnfet, oomoe; oom; tfo.
Dpfcr, offer; ofrandi; ein D. bar^
bringen, tjari ofrandi liom; meki
ofrandri; gl wan ofrandi. Cpfcr-
faflen, ofrandi-ktsi ; kerki-bus h.;
-lamm> offer-Jaam; -ma^Ijcit,
Opfern — ipaar.
175
ofrandi -trakteri; -tbiet^ offers
roeti.
Opfern, offer; meki ofrandi.
Orange, aranja.
Orb en, redder-orde h.
Orbentlicb, reti; nanga rcti; or-
d^ntiiki h.; (aßt und aOed o. tbnn,
meki \vi doe ala-sani nanga ri*ti;
er ifi ein ö. 2Kenfcb, a de wan or-
d^ntliki soema; a holi hem srefi
boen; auf orbcntlid^e äßcifc, na wan
boen order-fasi; so leki a fiti.
Orber, ordre; O, geben, gi ordre;
. — empfangen, kisi ordre.
Orbinar, (geroöbnticb) soso; o. Ocl,
soso oli; (gemein) gemeene; ein
orbiatarer . Üüienfcb , wan gemeene
soema.
Orbnen, potti na order; potti boen;
potti potti sani ; meki a kom jeti,
Orbnung, order; reti; etw. in O.
bringen, potti dasani na order (ob*
na reti); potti potti sani; raelu
dasani kom reti; (bttbücb) meki
wan skeki; skeki dasani; ®otted
Orbnung, dasani, disi Gado ben
potti; (Älaffe) lo; speie..
Orgel, orgel; O.fpielen, pre orgel;
Ort, plesi; pee; flc famen t»on aDcn
Orten , na ala plesi dem komopo ;
am red)ten Orte, na reti pee ; aller
Orten, älapee, na ala pee.
Off, Often, 008t; oosten; ber O.,
oost-kondre. Oß-notnb, oost-
winti.
Oflern, ((brifHi(!be) paaska; ({fibiftbe)
paskwa; O* feiern, njam paaska.
Ofier-fefl, paaska-feest; dpstaan;
-famm, paa«ka-lam.
Otbem, l Dbenu
Otter, sneki. £Jtter-gexucbt,
sneki-'broedoe; kaiman-pikien {Stxo*
fobi(Ä-brut) ; Dttern-gift, sweki-
vergift.
$aar, paar!; toe; }tt>ei $aare, toe
paari; % tinb %, paarweife, tee^
17<i ^abft — $a))a jct*
toe ; toe nanga toe ; ein ^fCLWC fBoitt,
iffan toe woortoe.
^abfl, pans h.
^ad)t-flclb, jocroc^inonl.
4iad)ten, joeroe; ein ®tu(f Sanb,
. joeroe wan gron.
?Pdd>ter, ißaätlcutc, joeroe-man.
iPa(f,ipdcf*en,pakl; e.5p.®*Idae,
wan boen pak, $a(f-Nud, pak-
ho80 ; *(einn>aub, zeil-dovkoe ;
zeili«
^acfen, (einpaden) paka; potti sani
na ini kisi; (fviffen, greifen) fassi;
kisi; paka; padM^n!, kisihem!;
paka hem ! ; fid) padPen, (u»egi)cben)
komoto; p^d* bid)!, koraoto de;
komoto na mi fesi! ptä! go vo
joe!
$a(fet, pakiti.
^abbel, (fleine SRubetfc^aufel) «.,
Sßabbeln, v., pari, pali.
$aaina, biad-^ei h.; phgina h.
$aia{}, pa4^i8 h.; hoso; bet f5nig«
(id^e %, koiiing-hoso; ber $• bed
®ouoerueurd, granman-hoso.
5P a Id ft in a, Djoe-kondre.
ißallafcft^ lioiiroe.
$a((ifabenpa(me, unb bataud ge«
fertigte Satten , prasara ; bie 93[dtter
berfelben,}nmS)e(fen gebraucht, pina;
ein ^aM ober ^utte baraud, pina-
hoso.
fßalme, ^almbaum, palm-boom;
pa lam-boom; $a(m-f ob(f tjabesi;
-51, ningre-kondre-fatoe; ob&e-
fatoe; -in>etg, palm-han; hanoe
TO palam-boom; palam-takki.
$au ier, flagra; bad ^. anfmcrfen,
hopo flagra; bad $» mf)t, flagra
de waf.
5Panif*, — ehi panifd&er ©c^recf^
wan iiebi nanga dede akreki,
$an talon«, broekoe.
Ci\\t\)CX, tigri.
an toff el, moiri,
$an}er, panalri h.; borst-wapoe h.
ißapa, papa,
ipapagei, popekai; popokai; ber
^iapern — $ater«
Heine, gnlne, prakfU; ber gtoge,
rot^^e, raver.
$apern, (fd^md^en) meki taki taki.
$ a pi er, pampira; )u $• bringen,
potti (ob* skrifi) na pampira. ^a^
pier-ge(b, kartarmoni; banknotoe.
$app, ^Jappbecfet, bord-pampira ;
deki pampira.
$app, $appe, pappa.
Rappen, $app auflegen, pappa.
$arabe[,- geersi-tori; odo; gely-
kenis h. ; in ^arabetn, na odo-fasi.
$arabe, parade h.
arabied, paradyaK
arat, klari; fiif p« l^alten, holi
hem arefi klari,
iParbon, pard6n; 38, geben, gl par-
don; $, ermatten, kisi pard6n.
^arboniren, pardon^ri; pardon;
gi pard6n.
^arfumerien, smeri-sanl.
$ artige i, praUe; eined $. nehmen,
treki (ob* teki) hem pratie; gu CU
ned ^* geboren, holi nanga hem.
$artbie^ hipi; party; e« gro§e ^.,
oiefe, wan heel! Iiipi; Xanjpartt^ie,
dansi-party.
$ag, pasa-brifi; pa«.
$affab, (icL^ ä)üfHiä)t) paaska;
(jubifcbe) paakwa; ^affab-fcftf
paaaka-feest; -tamm, paaska-lam.
fßaffagier, pasasiri.
Raffen, fiti; ed pagt fi(^ nic^t, a no
fiti ; bad Jtteib pagt, da klosi fiti ;
ed mag paffen ober nicbt, te a fiti
boen en te a no fit! boen („JUtß^it
nub gut Unjeit"); auf einen p.,
wakti hem ; aeti wakti g! hem.
ipaffion, pina. ißaf f ion d-ge^
f (b i ^ t e , pina-tori ; - J C i t, pina-tem.
^affiren, (gefd)eben) pasä; kom
pasä; (burd) eine @tabt) pasa doto;
oorbei p«, pasä; e* Sanbfpi^e, pasa
wan hoekoe ; cr pafftrt fur — , a
pasd vo — ; dem teki hem vo — .
$ a ft or, l^riman; berromif^^e, room-
aoe paatoor; fader.
$ater, fader.
?P a 1 1) ^ e n , pep^piklen.
^iati}t, (l)crerfte)pepe; (bicubriflen)
getiiige. '
patient, siki-man.
patron, patron.
batcnpatroue) patron.
5ßatro utile, patroeli.
Cßa^ig, asrauti; p. fehl, Iiabi tranga
mofo; ein p. Sunge, wan tranga-
liai-boi.
iP a u f e, big! poukoe ; bie {ß* f(I)(a(<en,
pvHifen, fpm poukoe; naki bigi
poukoe«
^aufiren, bro; bro pikinso.
$a»ian, (ber t)iefige Srullaffe) ba-
boen.
5pcc^, peki; 5Pe(f)-fc^tt)arj, blaka
pi; blaka leki patoe-gogo.
ipein, pyn; pina; jie werben, in bie
ewige ^ctn flehen, dem sa go pina
tcego.
5ß ein igen, gcijeinigt werben, pina.
*^citf^e, wlpi.
5Peitfc|)en, wipi; fom.
ißelj, boeba; ©(^afpelj, skapoe-
boeba.
5Penfion, pensjicn.
iPcnfum, marki; Jes,
iPeriobe, bie n)eiblid)c, moen.
$erle, peri; krala; raooi krala ;
^er(en-f(!^nur, wan neki peri
(ob. krala).
fPerl^u^n, toke.
iPerpcnbif el, slingri h.
$ erf on, soerna; perzon; bie ^♦ön*
fc^en, loekoe na soema perz6n; e*
Heine 5p., wan sjatoe soema; atom-
pi; id) für meine ^. liebe ba^ nic^t,
vo mi ?, mi no lobbi dati*
iPerfpeftit), vargyker h.
jperndfe, pniik h.
iPe|l, jpeflilenj, pest-siki.
$eterfi{ge, pieter-seli.
^ettfc^aft, kasj^ti h.
iPf ab, pasi; ber fd)ma{c $fab, da
smala pasi; gugpfab, foetoe-^pasi ;
SBafb-pfab, boesi-pasl.
ipfa^t — {Prlitnjung- 177
jPfilbl/ poetoe; tiki; ber ^fa^I im
^leifc^, wan maka na ini slun.
iPfanb, panti; pand; jum jpf. geben,
fe^en, potti vo panti; gi na (ob« vo)
panti; e« iPf» tofen, poeloe panti;
poeloe na panti.
iPfdnben, teki vo (ob« na) panti«
jpfanne, (auc^ glinten* nnb S)a$^
Pfanne) pan. jpfann-fuc^cn,
pan-koekoe.
^Pfeffer, pepre; europaif^er, blaka
pepre; ber ipf. beigt auf ber 3«nge,
pepre bati na tongo. ^feffer-
lu^en, pepre-koekoe; -miinj*
lu^el, pepre-menti.
^Pfeffern, potti pepre; pepre.
iPfeife, (jumSlafcn) floiti; Xabacf«^
pfeife, pipa; bie ^f. ftopfen, stop
pipa ; potti tabaka na ini pipa; —
anjunben, letti pipa ; bie $f« ein»»
gießen (bilbL) »aka flei. pfeifen-
fopf, pipa-hede; -ro^r, roer;
\>on einer ©ip^pfcife,- pipa-tiki.
qj fei fen, floiti.
*feil, pyl; $fei(-fd)aft,pyUiki;
$ f e i I e r , pilar! , pilaär.
pfennig, — gegeben mit dritibri
(alte aÄünje, wertb 4 Sent«)«
ipfercb; pen,
ißferb, nasi; ju iPferbe, na hasi;
nanga hasi; ju $f« {t^eu, sidom
na hasi tapo; jtranfbeit fommt p
ipferbe, gebt aber ju guße weg, siki
de kom nanga hasi, ma a de gowei
nanga foetoe (ob« iiangafoetoeadc
koiri baka). 5Pferbc-arjt, hasi-
datra; - g ef d) i tr, dem jarba jarba Vo
hasl(„btelofen®a*enbeö*^Jferbeö");
-tnec^t, hasi-man; -frippe, hasi-
balu ; - m i ji , hasi-kakh ; - f d; w a n J,
hasi-tere; -^atl,hasi-8tal.
pfiffig, koni«
{pfingjien, pinksterh. $fingfl-
fefi, pinkster-feest«
^flanjC^ plansien; wiwiri,
$f tanken, plan!; bin unb wieber
etw« p%, plani plant,
jpflanjung, groif; prauasi.
178 ippaficr — $fuub*
$ f ( a {I c r, pleistri, pleister ; auf f egeit/
potti pleister.
ffaume, pmimi.
ficge, loekoe; We $|Iv We er mit
angcDei^cn lieg, da loekoe, dirf a
ben loekoe mi. ^ftege-finb,
kweki-pikien ; -m u 1 1 er, krilekoetoe
mama; kweki-mamk; nenne; pikin
mamSi; -t)ater, kr^ekoetoe tat^.
^PftCijen, e«; loekoe hem; ju t(>im
pflcijeit; lobbi Yo doe; njoesoe vo
doe; gewenti; fetucd tinted Pflegen,
doe hem wroko ; ©ered^^tigteit pfl»,
holfjustici; 9tat^ mit iem^pfl., teki
Mran boen rai na hem; potti mofo
makandra; taki makandra.
{Pfltd^t, pligti; feiuc ^fl. ihm, doe
hem pligti ; ed ifl meine $^* , a de
mi pligti ; mi verpllgti vo — ,
^flotf, pen.
iPftStfen, fassi nanga pen.
$flücf en, piki; öobnen, piki boont-
je; Äaffee, pikikoffi; Slumcn, piki
blomlki; koti bldmetje.
^Pflug, — wer feine $anb an ben
^fl« (egt unb jle^et ^ jurüd — gege*
ben: di-soema potti foetoe na pasi
en hall hem baka,
5P forte, poortoe; doro; bieenge^f,,
da pikin doro ; bte ^4$forten be^ i.o*
bed, dem poortoe vo dede.
^Pfortne», mofo-doro-wakti-man;
deurwaard, doonvaar h.
{Pfofie, postoe; S^urpfojle, doro-
postoe.
5Pfote, foetoe; ber Slff^ ^at fiä) bic
jpfoten verbrannt, kees'keesi bron
hem foetoe.
friemen, soetoe.
fropf, korkoe. ^Pfropf-gie^er,
Icork-trekl; trebesön a.
^Pfropfen, enti.
iPfu^f, swampoe; kong; geuerpfu^
faja-zee.
jPfui, foei; tja; sja; pfui bid()!, foei,
80 wan soema!
jpfunb, pond; pontoe; (Safent) ta-
lent h.
qjfuf^cn — $Ian;
$fuf(^en, knoei; knoei da wroko.
$fu^e, — e« fmb «pffijen auf ber
®tra§e, watra aiddm sidom na strati.
^Pbantafiren, (franf^aft) eiri h. ;
taki taki ; takI lau-sani.
$()arifder, faris^e-man«
'^ M t i ft e r , filistri ; filistri-goema.
ißbleamatif^, bedari; ein p^I*
SRenf^, wan bedari aoema.
^pianoforte, klaviri; ^Jpielen, pre
klaviri.
5p i cf e n , piki ; tjopoe ; ba« $>ubn pitft
j{6rner, fouwioe de piki (cb. tjopoe)
areisi.
jpicfct, pik^tl; kolfcra.
$icfUng, $i(fe(bering, bokoe.
$ife, lansri; ((SroQ) peki; e. $.
auf jem. ^aben , habi wan peki na
hem tapo.
ilaer, pilgrim; waka^man.
ille, p^rikl.
$i(ot, loots h.
ipilj, boek6e.
$infel, (jum 9lnjirei(^en) kwasi;
(Sinfatt^pinfel, tanfoeroe-man ; ba-
b^u-man; bamoekoe.
Riffen, piasi ; meki watra ; watra.
$ißo(e, pi8t6olh.
jpiagc, trobi; plaag; pina; ed \\t
genug, ia^ ein jeber Sag feine eigene
$(. ^([bt, a nofo, vo ibrl-wan dei
habi hem eigen pina. ^lage-
geifi, tröbiman; demek<^e-nian.
^(agen, e«, trobi; plage; pina;
meli; spyti; moferl; bdi ^icbcr
p(agt i^n beßdnbig, koorsoe de trobi
liem doro nom<S; plag* micb nic^t!,
no trobi mi!; no meli mil; no
trobi mi hedel; er plagt mtc^, a de
trobi mi; (necft mi^) a de spyti
mi ; — fet)r, (faUt mir tafüg) a de
moferi mi; — ber junger i>fagt
m\6), hangri de kill (ob* moro) mi;
(i^ pL, pina;^ ein geplagte^ geben,
wan pina-liebi.
ipian, prakseri; fein 5ß(. tt)irb nit^t
gelingen, da prakseri vo hem no sa
go doro; (@bene) plein.
$ (a life, pran^a.
ißlantage, pranasi. $(antagen-
arbeit, pranasi-wroko ; -(eben,
SauMeben, pranasi-liebi ; -neger,
pranasi-nlngre.
jpUntfc^en, 5p[atf4ietn,prenanga
watra,
ißtappexer, ißUppettaf^e, takl-
taki-mao.
$(appern, meki taki taki.
^latt, plata; er liegt )>L auf bem
33oben, a lidiSm plata na ^ron.
jptatte, plaati; eine ©otbptatte, wan
goutoe plaati; (®(a^e) pili-hede;
krebi-liede; (^latt-eifen) trikWsri,
^Platten, (ffiaWe) triki; ba* S^Uit>
ifi Moäi ni^t geplattet, da klosi no
triki Jete.
{ptatterbtng^ nicbt, kweti kwcti;-
no no, kweti kweti ; na kondre.
{pta^, plesi; (um'd ^au^) plasi;
(Sflaum) pasi ; einem $|t ma^en, gi
hem pasi ; meki pasi ^i hem ; maSji*
bem ^enn *^Ia^!, gi bakra pasi!;
Äircö-plafe, kerki-plasi; ein um^
jannter $(a|(, pen,
$(a^en, piiii; barste.
1 anregen, man-areen.
taubem, taki tori; mit einanber,
taki tori makaiidra.
^piauberer, ^piaubettaf^e, waka
waka-mofo ; ron ron-mofo.
$(d^U$, na wan bro; onverwakti;
pram pram; moesoe moesoe,
$lump, f^rofoe.
f|3(ünbern, e«, poeloe alasani na
hem ban; foefoeroe hem sani.
$ 5 b e ( , dem soso-soema; dem strati-
soema.
^dbetl^aft, na wan g^emeene fasi;
ein p, SWenfd), wan gemeene soema.
iß (^ e n , naki ; fom ; an bie X^ur, naki
doro; fom doro; bad «g)etj pod)t
Uiir, mi hatii de naki (ob. fom);
mi hatti de djompo djompo; auf
etu>. po^en, meki hem srefi bigi
naiiga dati (ob* na dasani tapo);
potti vertrouw na daaauh tapo.
jpocfen — iprac^t*
179
$0(fen, poki; dem ogri poki; jtu^i»
pocfen, poki; kow-poki. Jßocfen-
narbe, poki-marki.
$obagra, jekti na foetoe.
5Poet, sfngiman.
3Jofetftcifc^, zoiitoe-meti.
$$fetn, potti na zontoe; zoutoe;
pekri h.
ißo Hren, frifi; robi; poliri h. ; meki
a kom blinkri.
$ n i e i , polisi ; (^oti^eibiener) skon-
toe pi.; geb', ruf bie ^Polijei, go,
kali dem skoiitoe; etm. bei ber $.
angeben, go na fisliali (jum Staate«
pTofurator) ; 5Potiiei-biener,
skoutoe«
^olfier, koensoe.
iß (tern, meki ba'bari; mekispek-
takel h.
ißomabe, pomadoe.
^omerauje, soewa aranja.
omp, prodo; gendri.
ompelmug, pompel-moesoe*
$onb, pondo.
opanj, boebie.
ort ion, pftrsie; ransöen.
ort rat, printje; portr^ti.
iportrdtiren, e., poeloe hem por-
tr^ti; poeloe hem.
ißor tu (at, porsl^in.
iß f a u n e , sknifi-tromp jit ; $. b(afen,
pofaunen, bio skulfi-tromp^t.
iß of it ur, postori.
iß offen, prefoeroe; prefoeroe-taki;
prefoeroe - sani ; kroktoe; kees'-
keesi-sani; iß*mad)en, treiben, pre-
foeroe; meki kroktoe li.; meki grap
h.'; meki kees'keesi-sani ; einem e*
iß. fpieien, drelgi hem.
iß f f e n m a d^e r , prefoeroe -man ;
spotoe-man; grap-man h.
5ßoffier(id), kroktoe h,
ißofl, brifi-post; post h.; meil h.
ißoflen, ißoß, (®o(batenpoft) possoe.
ißo^taufenb, ka! kei! mi mama!
ißrac^t, mooi; mo'möoi; n\o'm6oi-
fasi; ((Sotted) glori-fasi; majesteiti-
. fasi,
23*
180 5Prd(^tig — ißrinj,
^xa6)ti%, toemoesi mooi; mooi to
troe.
^Xi\f)ltn, taki bi^ ; meki hem srefi
bigl; njam inofo; prodo.
$rabl&an«, ißra^ let ^ roof o-man,
^Xi\\) m, ($onb)poiido; kroes'kroesoe.
$ r a n () e n mit ^ prodo naiiga ; meki
prodo iianga,
granger, skavöt ; am ^x, jie^cii , de
iia skavöt.
jprciparircn, meki Warl.
$rvifent^ (^cf^cuf) present!; jum
iPr, flcbcn, gi to presenti.
5ß r a f e a t i r c u , (SBcin k.) presenter! ;
prdfentir' fccm ^erru einen ©tu^l,
presenter! IVlasra wan stoeloe ; gi
Älasra stoeloe; pott! wan stoeloe
gi Alasra.
$ raffeln, meki pra pra.
$ raffen, gi boda doro,
^reMijen, preki; bad (SDangeHnm
pr«, preki da tori (ob* da evangi-
Hum).
^ c e b i j e r ^ preki-man ; leri-man ; d6~
mine,
ißrebigt, preki; preki-kerkl. {ßrc*
b i g t - a m t , ddmine ^ wroko ; leri**
nian^wroko.
iPreid (Sob), prys; bigl nem; glori;
(äöcrtb) prys; einen böbern ^r, for*
bent , aid recbt iß , haksi moro mo-
ni, ieki a fit!.
greifen, e*, pryze hem; gihembigi
nem ; hopo hem nem.
grellen, e., kori hem.
$reffe, persi, pers h.; SBeinprejfe,
wien-persi h.
$reffen, persi h. ; masi; kwinsi,
jpreg^aft, malengri,
^re^el, krakling,
^4? r i e fl e r, dömine ; $>obepriefiet, grdn-
domine. ^^^ r i e fl e r ^ a m t , d<imine-
wroko; -jemanb, domine-kioii!;
-rod, doraine - heropi ; -t^um,
domine wroko.
^^riucipal, patrÄn; mein 5p., mi
patrdn.
*^3 r i n J , prins ; Äroni)rinj, gran-prlns.
jpnuiefiln — 5ßrot>iant.
fringe ff in, princes h.
$tife, (Zikbad) smiifi.
5Ptitf(l)e, (Sager) hresi, bres.
$robe, tesi; proef h.; jut ^robe,
vo tesi ; vo proberi ; vo proef; vo
loekoe; gib mir ein Sanb jur ^r.,
gi mi wan linti vo ioekoe; — ein
®lad SBein jur ^r., — - wan glasi
wien vo tesi (ob* vo proef); eine
^r. machen , prober! ; auf bie $r.
{teden, tesi; proberi.
^robircn, tesi; proberi; ^robiren
gebt über ©tubiren, so langa joe
no kweri hoedoe, spaandri no sa
fadöm ; te joe no liebi na wan
hoso, joe no sabi, pee a lekki.
$roeent, procenti; jebn ^J^x., tin
procenti.
$roceg, proems, proofs!; e. ^x. mit
jem. fubren, set! proems nangahem;
beu^Pr. entfd^eibeu, koti da proems;
— gen>innen, winni da proems.
rofeffion, ambagt h.
rofit, winst; winni; ^r. macf^en,
meki ^inst.
$rofod, profosoe.
^romeniren, waka kolri; koiri;
koiri koiri.
prompt, prontoe.
$ropb^t, prof&ti, prof&t; bad ®e*
fe^ unb bie $ropb^ten, da wet nanga
dem prosf^ti ^ boekoe ; er fprac^
bureb ben 9Kunb bed ^r. S^^^^ui^^/
a taki nanga mofo vo prof et Jere-
mia9.
5Propb«tifdb, na prof&ti-fasi ; ei« pr.
äBort, wan prof^ti-woortoe.
^ropbejcien, (wcijfagen) taki na
prof^ti-fasi : taki profeti-tori;(oor*
au^fagen) taki na fe^i; pramisi na
fcsi; pramisi.
ißropbeieiunfl, (SBeiffagung) pro-
feli-tori,
^rofelpt, wan Koema, disi ben kenki
hem relieüii ; proseitti h*
ißropiaut, provisie. ^ropiant-
b a u d , makzien ; -meifler, mak-
zicn-meester.
ißrflfcn — {purgaiij.
prüfen, tesi; fiii; tesi en fili; pro-
ben; oiidersoekoe ; exammeri; we-
g\; {tc^ f^Ibf}/ oiidersoekoe hem
srefi; fUi hem hatti; bie ® elfter pr«,
tesi dem geest.
5P r u f u n g, tesi ; onderstf ekoe; <S>6)\xU
prufuiijj, examen h.
Jßrügel, (Stotf) tlki; kodja a. ; ci*
nein mit bem $r* banfen, (®tant
l)orÜDanf) tangi to boen da kodja;
(@^(agc) fomWm;tiki; {pr.befoui'
men, klsi fomfdm; kisi tiki.
^Prügelei, feti.
$rfige(n, naki; tiki; fom nanga
tiki.
ißrunf, prodo.
$rnnfen, prpdo; meki prodo.
$fatm, psaira (pisari); ipfolm-
buc^, psalm-boekoe.
$ f a 1 1 e r , (öucb) psalm-boekoe ; (3n^
^rument) harpoe.
$ub(tr, piibiiki.
Rubbing, poedoen ; t)on flcjlampften
Sananen, tomtdm.
Jßubcr, poeiri.
$uberu, strooi poeiri.
^Puffen, t*, boekoe hem; poesoe
hem.
5ß u 1 1 c (irbener Ärug), djogo.
$u(d, pols, polsoe; einem ben $u(d
fü()ten, fili hem pols; (bilbltc^) fili
hem mofo.
^wlt, (Sfleifepult) skrifi-kisi; (©(^rcibe^
pult, ium ©tcbcn) lessenari.
^ulüer, (3lri;enci) poeiri; (@cbte§*
puber) krm'ti. {puUer-^orn,
kriiiti-toetcye.
^wntt, pnnt h.
^ünftüd), proiitoe; na reti tem;
precles h.
^«nfcft, poiisoe, pons h.
(J3uppe, pop'ki, piSpiki.
^MX, soso; wawän; krin; puted
Sßajfer, soso watra; id>trinfe puren
3Bctn, ml de dring! soso men.
$urgan5, 5purgirmittel, poer-
gäsi; e. ^. einnehmen, dringi wan
poergasi.
jpurgiren — Onerfjxiber. 181
$urgtren, stoeloe; poergeri; laie-
ri.
^urpur,pnrpnrh. $urpur-fletb,
purpiir-klosi ; -mantel, purpur-
m a liter.
^Uj$, mo'mooi, mooi-mooi; mo'-
m6oi-saiii.
5Puft-fcbeere, kandera-sesei; Sic^t*
pu^e, snoitri, snnitri.
^U^en, etn?*, meki a kom mooi;
krin dasani; @d)U()e p*, krin soe-
soe; biaka soesoe; ein Sid^t p.,
koti kandera ; snoitri kandera ; 3R^\fi
fer, kriiii nefi; bie ^äi)nt, bosro
tifi; robi tifi; krin hem mofo; bie
9{afe, figi hem noso; blo hem noso;
ftd) Pv weri mooi klosi ; wen moöi;
poeloe hem fors; dres hem srefi.
Du aal, pina; pyn; Drt ber &uaal,
pina-plesi.
Duabrat, fo-kanti; Vierkant h.
Duabrat - fug, fökanti-foetoe;
wan foetoe Vierkant h.
O u d f e n , kod ; bari ; ber grofd) qndf t,
todo de koä; todo de bari.
Dualen, pina ; plage; troki; moferi;
kwin$i; moro; bu (ommft, und ^n
qud(en, joe kom dia, vo pina wi;
er qudlt (be(dftigt) micb immermdl)*
renb, doro a de trobi mi; a mofeii
mi doro; ber 6(^(((fqudlt bad Aiub,
slibi de kili (ob* moro) da pikien.
Dudler, Dudigetft, trobi-man.
Dualm, smoko; danipoe.
Duarantatne, kol^ra-possoe; ko-
rantein h.
Duarf, vers kasi; (bttbtid)) wisi-
wasi; wan soso-sani; (nid)td) toeff;
bu [ollji e. D* friegen, wan toefi
Joe sa kisi.
Duartier, er bat [ein D. bei «g^errn
9?«, a liebi na Masra N. hoso.
Duaffia, kwasi-hoedoe.
Duajle, kwäsi.
Due(ffilbcr,kwdk. Duedfilber-
falbe, kwök-zalvoe.
182 Duccc — Sidc^en.
Cucer, dwarfii; queer Über ben ffieg,
kras iia pas! ; queer Über beu 3Beg
i)cben, krasi da paNi; kod pasi.
Cucer-balfen, dwarsi-balk! ;
-fopf, tranga-jesi-soema ; -pfoj»
Pen, dwami-poatoe; -firafte,
dwarsi-strati; -xOiC^, krasi-pasi.
D u e er e , dwarsi ; in bie (ber) Dueere,
na dwarcii ; einem ber Dueere tom^
men, store hem; dwarsi-boom
hem h.
Duell, Duelle, watra-horo; fon-
tein h. ; peti ; bie O. eine« gluffe«,
' da hede vo da riba. Duell-waf^
fer, horo-watra; petwwatra*
Du eng ein, saniki; trobi; tergl.
Du en gl er, tröbimau; l^rgiman.
Duetf(l)en, kwinsi; masi; jt^ ben
ginger, ma^i hem ^nga.
Duiefen, Duietfdjen, barl; bie
SKaud quietfc^t, muis'muisi de bari.
Duirl, dreri-tiki.
Duitt, kiti; klari; nuu jtub tt)ir
quitt, now wi de kiti; jte jtnb quitt,
baben ftd) einanber nid)td öorjuwer-
fen, dem de kiti makandra; (bei
3^iblungen) nun finbmr q., nowwi
de klarl (ob, kabä).
D n i 1 1 i r e u , skrifi wan kwitansi.
Duittung, kwitansi.
9t.
9iabe, rarer 1i. (beriubiouiW^, blaue
ober rotbe, ?trra«, nucb) raver. JRa^
ben-f0tt)arj, blakapi; blakaleki
patoe-gogd.
JRnce, (Mrt) plansten; er ifl Pon
grogcr 9lace, a de vo bigi plansten ;
ein 'g)unb oon grower [Race, wan
bigi pbmsoen-dagoe ; eine Aub t)on
grower St., wan hei-gron plansoen-
kow.
Slacbe, revensi; W. üben, ne^^men,
teki revensi.
Si ä (ben, etm., pa! dasani baka; ftdb
an jemanb ra^en, teki revensi ua
hem.
MUi)cxx — aianfe*
Siai^en, mofo; ben 91. auffperren,
bopo hem niofo bradi.
Stadler, revensi -man; revensi-soc-
ma.
Siacbgierig, 9ia(^füd)tig, gridi vo
teki revensi; ber Slacbgierige, re-
vensl-man ; revensi-soema.
91 a fete,, lok-baar h.
Sia^, wieli.
Slabebrecben, — bie ©pracbe, uki
da ton go broko broko.
StdbeUfubter, hedeman; fösimati;
b^lliamel h.
Slabern, 9iabbredben,läbraka; i(!bbtn
Q)ie gerdbert, mi labraka; mi masi
krin krin; ala mi skin broko.
Siabiren, kraboe poeloe,
Staff en, etnj. (erraffen) graboe; eti»*
jufammen raffen, piki makandra;
fl^ r., kom by balia; kom bet re;
kisi hem tranga baka.
SRa^m, (oon ber 3Rilcb) roem; fa-
toe.
m a b m e n , (bie Tiilif), poeloe da roem
(ob« da fatoe).
Slabmen, s. raam.
Staifoneur, knoroe-man.
Staifoniren, kroetoe; maudi; kno-
roe.
Stammen (einrammen) beri hoedoe;
fom hoedoe na gron; stampoe.
Staub, mofo; kanti; er n)obnt am
Stanbe bed ®rabend ^ a de liebi na
gotro- kanti; am Slanbe bed &xa*
bed, na grebi mofo; fuQe bad 3öafd)«
faß bid jum Sianbe mit3Baffer, foe-
loe da tobo nanga watra tee na
mofo (ob. kanti) ; mit ttxo. ju Staube
fommen, kom kiari nanga dasani;
doro dasani.
Stang, plesi.
Stange (ungezogener 3unge) kadami-
boi ; kra kra-boi ; kwai boi.
Sldnfe, pi., triki; bie St. bed leufeU,
dem triki vo didiebri. St dufe-
t) 1 1 , foeloe nanga ogri triki.
St ante, t«tii; ban, hanoe; Staufcn
Pon ®d;lingpflaujen , boesi-tetei ;
bet Äfirbi^ ma^t 91 , pampöen de
gi han.
JRapjjcfn, — c« rappelt U\ ibm, a
no de boen na hede; a iasi wan
ziii ; a no de naiiga hem been ver-
stand.
Stapport, raportoe; 91 ♦ geben, gi ra-
portoe.
JRapportiren, meki (ob. gi) rapor-
toe.
Slar (feften), diri; dirivofinni; skrari
h.; bie ®ananeu jtnb je^t rar, dem
baana de skrari now.
SRafd), hesi; lies! hesi; faja faja.
Sflafen, v., kom wildri.
Slaferei, in 91. t^erfaHen, kom wil-
dri; kisi wan mal na hem hede.
91 a fir en, poeloe barba.
9lafirmeffer, sebi-nefi.
giaöpef, griti griti.
9ia«petn, griti.
gtaffel, sakä. 9laffct-f(!^Ianfle,
saka-sneki.
9laffetn, bari;mekf ba'bari; bie9ld^
ber raffeln, dem wieli de bari ; mit
ber Siaffet r., seki saka.
9iafl, bro; ruste.
Si a ft en, bro; teki bro; mate,
gtatb, rai, raai; 91. annehmen, teki
rai; 91. geben, gi rai; rai; einem e.
guten 91. geben, gi hem wan been
rai; Jem. ju 9latbe jicben, teki rai
na hem; um 91. fragen, haksi rai;
91. fc^fagen, potti mofo makandra;
taki maltandra; hoti komparisi ; ba«
für ifl tein 91., no wan rai de; helpi
no de; ba ijl guter 9latb tl)en er, sabi
diri; ju 9lat^e baltcu, spare; ber
bobeStatb, da bigikroetoe. 9latb-
^au§,kroetoe-hoso; -fdjtag, rai;
-fd)lu6, besluiti.
9latben, einem, rai, raai hem; ein
9ldtbfet r., rai wan mi-tori ; poeloe
wanrai-tori; id) weiß mir nicfet me^r
ju ratben noc^ ,^n belfen, mi no ha
lesl, mi no ha baka moro.
9latb*b^^^/M*^'*» vokroetoe;kr<Se-
toeman ; raster!, las^ri ; — \>0VX i)0^
9tat^fd5Iagen — 9Iaum. 183
ben 9iatb , ^ran- masra vo da bigi
Kroetoe.
9iatbfcbtagen, f. IWatb*
9idtbfel, rai-tori; rai; odo; ein 9i»
aufgeben, gi wan rai-tori; — oilf^
(ofen, rai da rai-tori; rai da rai;
poeloe da rai-tori (ob. da odo); in
9ldt^fe(n fprei^en, taki na odo-fnäi;
koti wan odo.
Station, ransoen; p^rsie.
giatte, arata. 9latteii-fane, tra-
poevoarata; arata-fai; -gift, rot-
ier niti h.
gtatib, foefoeroe,foef6er; Pott9iau*
be$, foelee nanga foefoeroe - sani.
9laub-tbier, krasi boesi-meti.
9tauben, foefoeroe, foeföer; einem
feine föb^e r., pori hem nem.
91 du ber, foefoeroe - man , foef^er-
man; roover h.
9iau(^, smoko;'geuer gibt 3im6),
faja meki smoko. 9iaucb-altar,
smoko - altari ; -fang, skdrstein;
-faö, -pfanne, smoko komforo;
komforo; -fteif(^, ^moko-meti.
9lau(^, adj., raud^b^arig, foekoe
foekoe; ein randjbaariger ^unb, wan
foekoe foekoe-dagoe.
9iau^ett, V, a. unb n., smoko; iä) r.
eine $feife, ml smoko wan pipa.
9ldu(^crfammer, smoko-kimera.
9i d u cl) e r n , meki smoko ; (im ® cborn*
fiein) smoko; (auf bem 9tofi) bar-
bakoto; (jum SB Obiger UiJ^ ) meki
switi smoko.
9iau(^ig, — e^ fcbmetft räudig, a tesi
smoko.
9ldu^merf, 9ldu(Äerputt)er, spe-
cerjTsani; wierook h.
9t du be, kras'krasi, krasi krasi.
9laufbotb, fetiman.
9laufen, fid), feti nanga makandra.
9taub/ krasi; ein rauber ^afe, wan
krasi neki; e. r. ©timme, wan tapo
neki ; ein rauber SBinb, wan konroe
winti; ein raubeö Äleib, wan maka-
kiosi.
9taum, pasi; plesi; roem; ruim h. ;
184 9)äumcu — 9lrc()t
cd i{l fein 91. mel^c im Sootc^ gas!
110 de moro na ini boto.
JRtiumen, (bcn'Drt) komoto krin
kriii; (im ^aufe) poUi potli fiani;
c« aud tem 2Bege, poeloc hem ua
pasi; kill hem kibri-fasi.
9ianpe, worom, worm.
Slaufd), jtc^ c. m. triufcn, dring! tee
vo droengoe ; er ()at C* 91*, ^ droen-
goe.
gHauft&en, barf.
SHäudpecn, ft4, koso; koso koso;
meki koso koso.
Siebe, han vo droifi-boom; droifi-
bopm-takki. *
9lcbeU, öproeroe-man; öproeroe-
soema.
Siechen, s. , kraboe kraboe; hali
hall.
Stehen, v., hali nanga kraboe kra-
boe; hali hali. •
9lc(tenfc^aft,veräntwoortoe; riken-
«kap h.; 91. geben, gi veräntwoor-
toe; einen jut 91* jie^en, meki a gi
Teräntwoortoe.
gietben-jlift, greffi; -tafet, ley;
eine gebrurfte, tafel h.
9ie^nen, r6ken; (jdblen) teli; ju*
fammen t., teli makandra; bajn r*,
teli na ini; einen fur nict)td r«, no
teli hem; no teli hem vo noti; einen
für etn>. r*, loekoe hem leki — ;
mit jemanb x., holi äfreken uanga
hem.
91 e (^ n U n g, Tokening ; afreken ; in 91*
bringen, auf 91. fletten, potti na r^
kening; auf [eine (eiaenc) 9i., na
hem rekening; 91* ablegen, gi ver-
äntwoortoe ; {leb auf etn>. 91. mad)cn,
meki Staat na — ; verwakti. 9le'(^*
nungd-füb^cr, boek-hoiider h.
gied^t, adj., reti; troe ; bic re^te
^anb, da reti han; }nr 9ied)ten, na
reti lian aei; na reti han; bad r.
2luge, da reti hai; jur r. 3^{t, na
da reti tein ; ein r. 3f^^^(i^ ^^"
reti Israel -soema; beiu JCopf ftebt
bir no6) ni^^t r., joe hede no de
9le^t — 9lcbe.
reti jete; adv. reti; reti reti; vo
troe; boen boen; bu fommfl gerabe
ted)t, Joe naki boeu foetoe; red;t
wob^/ ^^^^ boen.
9le(ftt, «., reti; 9i. ^aben, habi reti;
bad 9i. baben, ju — , habi da reti,
YO — ; [ein 9t. [ud)en, soekoe hem
reti; fein 9J. finben, finni hem reti;
[ein 9t. baran ijerlieren, lasi hem
reti vo (ob. na) dati; einem 91. gc*
ben, gi hem reti; bir iji 91. gefcl}c*
ben, Joe finni joe reti ; joe ki»i joe
paiman; joe kisi djisani, disi tili
Joe (ob* disi joe ben soekoe); ba
soekoe; ba finni, ba tjari; 9{. [prc^
$en, koti da kroetoe; bor StöUfeve
bat immer 9i., kakalaka (ob* kakra-
ka) no ha reti na foinvloe mofo;
91. baben moQen, habi tranga mofo.
9led^ten, mit jem., kroetoe nanga
hem.
9iecbt fertig, reti; regtvaardig h.
9le(btfertigen, e., krin hem; meki
a kom regtvaardig h. ; flcb, krin
hem arefi; poeloe hem heloe ; habi
tranga mofo.
9ie(btbaberif(^, ein re^t^aberifcber
SRenfcb, tranga-mofo-soema.
9ie(btmdgig, nanga reti.
9{e^td, ua reti han sei; na reti
han.
gie(ibt[^affen, adj., reti; dpregti;
adv. (fe^r) reti reti; hoen boen.
9iecbtfd&affen^eit,reti-fa8i;dpreg-
ti-fasi.
9le(ibtd-getel^rte, afkati; -pffege,
jnstici; -ßreit, proems, procesi;
-[pru(b, vonis, vdnisi.
9iecfen, v., hali; tr6ki.
9lebe, taki; einerlei 91* fubren, holi
wan taki; habi wan mofo makan-
dra; beine 9lebe ifl ni(^t richtig, da
taki vo joe^no waka reti; ed ging
bie 9i. unter ibnen, dem ben habi
wan tori makandra; bie 9i. gebt,
dem taki; soema de taki; da tori
waka; e. 91. batten, taki wan tori;
holi wan preki ; einen jur 91. [ej^cn.
{Reben — 3lejeii-be(?d(tci:^
fleQen; taki iianga hem; einem in
bic Siebe faHen, koti hem inofo.
9t e b e u ; (akl ; bad Jlinb fann uoc^ ni^t
r.; da pikien no s/ibi vo taki jete;
mit jem« reben, taki imiiga hem;
gn jem. rebcn, taki gi (ob* na) hem;
in ben SBinb x*, broko \wm mofo
soso; ftd) ben SKnnb mube r., wcri
hem mofo; ber (^at gut r«, stddm
man no sab! wäkaman pina.
JRebenöai't, taki.
Sieblid;, opregti; tronw; reti;krin;
i& meine e6 rcbücfe, na» hatti krin.
JR e b Ü C^ f e i t , opregti - f asi ; trouw-
fasi.
JRebner, täkiman,; er ifl ein guter
91*, a de wau boen takiman.
gflebfelig fein, lobbi taiii tori; lohbi
To taki; lobbi taki taki; ein reb«
feticjer ^ann, wan taki taki soema.
Sleformirt, grevormeerde; bie r.
^ir^e, da grevormfeerde kerki.
SReget, wet ; order ;fa8i;nad) (Sin er
91. üoanbeln, waka wan fasi (ob,
pasi); feine tR, o^ne '2ludnabme, ala
kre vo todo a no ar^eil; ata soe-
ma, di lidom na bedl, a no de slibi.
Siegen, s., arien; e6 wirb SR. faden,
fommen, ar^en de go kom; aiecn
de go fadöm; ber Siegen fpri^t, ed
fprifeett, arien de spitl ; ber 9i. mit
batb t>oruber fein , piklnmoro areeii
sa wai ; ber JRegcn bat nadjgelaffen,
ari&en saka kabä; ber 9i. b^t bereitd
onfgebort, ar^en koll kabä; ®u§r.,
ip[a^r.,«ian-ar^en;ein anbaltenb ftar*
fer JR., mama-ar^en; lang anbalten*
ber feiner 9t* ^ weti ar^en; ©taub*
regen, stof-ar^en; and bem St unter
bie Xraufe fommen, seil az^eman,
bai wi'slman; Joe fredehoedoe, Joe
go fad<5m na isri tapoen.
9iegen-bebvUter,ar^en-baki; -bo*
gen, ar^en-bo; -jacfe (bcr 9'ieger)
areeii - djakti ; - f ^i r m , parasiSio ;
-n) affer, ar^en-watra; -tt)urm,
gron-worom; -jeit, ar&en-tem; bie
gro§e, da bigi aieen-tem.
Siegieren — Sieic^en, titö
SI.C g i e r e n , regeere ; tirl ; mit Gbrifto
regieren, regeere nanga Kristiis; ber
(Souüerneur regiert bad fianb,. grau-
man de tiri kondre.
Siegieruna, (bad Siegieren) tiri; re-
geere; (öJouüernement) lanti; iä)
gebore ber Si. an, ml de vo lanti
(ob. vo koning).
Siegifter, lyst h.
Siegifiriren, potti na lyst; skrifi
na lyst.
Sieglement, wet; reglementi.
Siegnen, ed regnet, ar^en de fa-
d(im; ed wirb r., areen de go kom
(ob« fadöm).
SieguUren, potti; potti na order.
Sieb, dia.
Sieib-eifen,gritigriti;-flein,griti-
stoon.
Sieiben, robiUbi; (auf einem Stein)
griti; (ab^, einreiben) friß; (garbe)
mala.
Sieicb, adj., goedoe; ber JReic^e, gie-
doeinau; r. fein, habi foeloe goe-
doe; r« toerben, kom goedoe; tron
goedoe- man; er ijl r. an irbifdbeu
©utern, a habi foeloe grontapo-
goedoe; r. an ®(auben, wan goe-
doeman na ini bribi; bie Sieic^eu
biefer SSelt, dem goedoeman yo
grontapo.
Siei^, s., ko«dBe;S)einSi.fomme,joe
kondre moese kom; bie jtinbcr hc^
Sieicb^, dem pikien vo kondre; h\^
jubifdbe Si., Juda-kondre ; djoe-kon-
dre; ba^ Si. ®Otte«, Gado-kondre;
^immelreicb, hemel-kondre; Äonig^
reicb, koning-kondre.
Siei(^ett, (einem ttxaa^) langa; (bid
ö)0bin reichen) lang» go tee na ; kisi
tee na — ; (iureid)en, genug fein)
gairi; kisi; einem bie^anb r., langa
han gl hem; bid an bad ^aud v.,
langa go tee na dahoso; bid an bie
SBolfen, kisi tee na dem wolkoe;
bid in ben ^immel r., kisi tee na Ini
hemel; ed rei($t bid aufbie3citüon — ,
a hol! tee na da tem yo — ; ed teicbt
24
186 gteicl;»^ — Stein.
ni^t, a no sari ; ed ^at ni($t gerei^,
A DO kisi ; einem e. ©abe r., gi hem
\?afi present!.
9letd)lic^, foeloe; nofo; f^rofoe;
fe^r rei^licb, bogobogo; mokomo-
ko; ni^t r«, diri; did vo finiii; bad
®elb (bet ©etbienft) ift nicbt mebr
fo t*, moni no de so foeloe (ob.
groefoe, ob. bo^o bog^o) inoro; Sie
muffen mit ba\>ou ein n^enij t. c\e*
ben, Masra moe gi mi dftti pikin
nofo; et {(ab i^m \tf)X x., a gi hem
moko moko.
9iei(^t^um, goedoe; foeloe goe-
doe; ein gtögetet 91., ^^^ moro bigi
goedoe.
SReif, repi, lepi; teifiKiben, teifen,
kom repi.
gfleif, bet, 8., reim h.
SReif, Steifen, s., hoeploe, hoeproe ;
ein eifetnet, wan Isri-hoeproe; ein
bol}etnet, wan hoedoe-hoeproe.
9leifen-|)olj, hoeproe-hoedoe.
fRtibt, lo; spele; man pfianjt bie
93dume fn Sflei^en, dem plan! boom
na lo; an n>em ifl ()eute bie 9%/?,
'goema haspele tide!?; id) bin m6)t
an bet 9lei^e, a no mi spele; bie
Sft» roitb and) an bi(^ fommen, spele
sa kisi joe toe; joe spele sa kisi
toe; bet JR. nac^, 9leil)emreifc, lo
lo; lo vo io; spele spele; bie^ct^
ten fommen hex (R. nad), dem Masra
de kom spele spele; tei^eun)eife
fl^en, sidiSm lo lo.
ffitxi^tx, 8ifd)tei^et, sabakAe.
{Rein, krin; zuirer h.; ba« 3"^"^^^^
ifl noc^ nii^t tein, da kämera no
krin jete; bie ©ac^e ijl noc^ nicjjt
t« (((at), da sani no krin jete; ein
teined ^tx^, wan krin (ob. ziriver)
hatti ; tetned {)et}end fein , de krin
na In! hatti ; teiu ivetben, kom krin ;
t. madden, krin, krini; (butt^ 9lb*
^auen bed ®tafed) wai ; bie ®at)ana
rein machen, wai sabana; ^^ tein
andfpte^en (aud), eine teine %ud^
fpta(^e ^aben) taki krin; taki zui-
(Reinlflen — Sleiien.
ver; p$ rein »afd^en (bilMi(b>,
krin hem srefi; poeloe hem he-
loe«
Steinigen, krin; krini; mekizniTer;
wasi; ein ßi^^mtet, krfn da karoera;
©otb t., meki gontoe zulver; ein
®(ad, wasi da glasii
JReiuI^eit, JReinigfett, krin-fa«i.
Steinigung, wasi; bie monatli^e,
moen; foetoe a.
9tein(id(), zendriki h.
Stcid, bet, areisi; (im Sleuen lefla^
ment immer fut jtotn gebtauc^t) 91.
fd)neiben, koti areisi; 3t. fiampfen,
audflopfen, fom areisi. 9teiö-
d^te, areisi-sisibi; -fetb, -gtunb,
areisi-gron; -^ä(fe, aroisi-boeba ;
- ft e n g e t, areisi-tiki ; - jit o 1^, areisi-
wiwiri.
9tei$, bad, takki; planschen.
9letfe, reis, reisi; e. 9t. macl^en^ rack!
wan reis; bie iSi. mA 9i. antreten,
teki pasi go na N.; bie Steife ge^t
nci^ 91., da reis go na N. ; auf Der
9leife, na pasi.
Steifen, meki wan reis; de na pasi;
de na reis; n)0^in, go na.
9teifenbe, (ju 8anbe) wakaraan;
(jut See) pasasiri; bet 2>Jittetfenbc,
9teifcgefcflfc^aftet, (gu S^tffe) «ibi,
sibbl.
Steif ig, bosoe-lioedoe.
9teigaud nehmen, teki ron gowei ;
ronwei; diki; bai dia- foetoe; koti
dotl.
9t eigen, v. a. (jiatf jie^en) hall; tre-
ki; einem etm. m^ bet $anb, poe-
loe dasani na hem hanoe; v. ii.,
broko; pllti.
9t eigen, a. (in ben ®(iebetn) boon-
njam; jekti; rematik h.
9teigenb, adj.,tei6enbe£^iere, krasl
boesi meti.
9teiten,rei; rel na hasi tapo; waka
nanga hasi; waka na hasi baka.
9teitCt, rei-man.
9teitetei, hasi-soldatl.
Steigen, e«, (t(^n dtgern) drelgi; ler-
§i; (antreiben) spore; (auf^c^eu)
«teekf.
Sleliöion, rellesl; e. Sl. annel)men,
teki da reliesi ; feine SR» tjeranbern,
kenki hem relies!.
SleligionS-unterricöt, leri; kate-
ghhsi; er ifl im fRM., a de na
leri,
SRennen, ron; foekä foekä; hinter
einem l^er^ ron na hem baka.
Sflenoüiren,(ein«&au«)meki a kom
njoenjoe baka.
JRentmeifler, kasier h.
JRepariren, repareeri; lapoe.
Siefigniren, bedanke hem >vroko,
SHefpeft, respeki; SR. jeiften, ben?ei*
fen, sori respeki; gi respeki,
JRefpeftiren, e„ respeki hem; habi
reRpeki vo hem.
Dt eft, rastäagh. ; dem saka sakapl,;
dasani, disi I4bi a bra ; (Don 3en(^en)
mofo; mofo-piesi.
SRefUltat, — brtS iß ba« Kv we, da
so a fadöm; da kg a komoto.
Stet ten, poeloeverioefioe; e, au^bei
@efabc, poeloe hem na ini gevaar;
[ein Seben, kibri hem Jiebi.
9iettet, verloesoe-man ; h^lpfman.
91 et tig, rad^isi h.
Stettung, verlöesoe.
JReuc, berÄuw; sabi-so; % emjjfin*
ten, kisi ber<^nw; habi (ot). fili be«-
rouw; bie 9ieue ((Sr!enntnig nnb
Diene) fommt mä), sabi-so kom na
baka; sabi'-so da baka-pikien.
gtenen, — e« reut mi^, a hati mi;
a kom hati mi; a ber6nw mi; a
gpyd xnu
SReuig, nanga berÄnw; nanga wan
berAuw-fasi,
3Reu[e, gifd)^^wfe, mas^ewa,
9ibeumati^muÄ, rematfk h.
9tid)t-blei, loto; -^au«, kroetoe-
ho8o; '•maaß,'fcbeit, marki-tiki;
ley h.; -plaj^, bongopiia-plesi;
-f^nur, »laglein; (bilblid)) exem-
ple; voorbeeld h. ; wet; -jinb^f
kroetoe-stoeloe ; ««wage, watra«>pa8.
91i(l)ten — SRinjen. 1»7
SR ill) ten, (urtbeiten) kroetoe; mein
iJatet richte t JRiemanb, mi tata no
kroetoe wan soema; re^t r., kroe-
toe wan retl kroetoe ; kroetoe nanga
reti; (aufricbten) ein ^au^ r., hopo
da hoso; (jleüen, wonai^^ rieten)
potti; feine Oebaufcn auf etw* r.,
potti membre na dati; i($ richte
meine goß« «^"»cb beineu ßengniiTen,
mi potti mi foetoe wänfasi nanga
dem getnigenis vo joe; feinen SBeg
nai^ vt. r., teki da pasi vo N.; (Id?
nad) etiMg r., loekoena; ju®cunbe
tv pori,
91 i d) t e V , kroetoeman ; masra vo
kroetoe; fiskali, fiskaai; bad S3ud)
ber dl*f da boekoe vo dem kriSe-
toeman. JRid)ter-amt, kröetoer
nian-wroko.
SRid^tig, reti; ber richtige SBeg, da
reti pasi.
5Rid;tigfcit, — in SR* bringen, potti
na reti; potti reti.
SRiedben, smeri; wobt rieben, smeri
switi; übefriecben, tingi; ecbatetw*
^erod^eu, (bi(blid>) a smeri wansani.
5Rie$ftafd)^en, smeri-batra.
stieget, skuifi.
äiiemen, leer-banti,
Siiefe, wan langa langa soema. 91 te-
fen-fd;tange, aboma.
SRietbgrad, adr6e; mängrasi; pa-
paja/
9iinb, pikin kow. SRinb-fteifd),
kowi-meti; -Dieb, üem kow pl.;
dem meti pl. .
jRiube, boeba; Saumrinbc, boeba
vo boom; ©rübviube, brede-kor-
soe; bad JRinbcben, aianftel, korsoe ;
koendoe.
JRing, ringa; ein gofbener, wangon-
toe ringa. 9ling-trdger, einer,
ber einen 9iing tragt, ringa-man;
9ling-tt)urm, (ringartige gleite)
ringa-worom.
SRiugeln, fid), kroloe; fein «^aar rin*
gett fi^, hem wiwiri de kroloe.
SRingcn^ haswa; feti; mit einanber
24 *
1«8 Winfl« — WofUfl,
r., haswA makandra ; bid er mit bcm
jlobe rang, tee a kom fell nanga
dede srefi.
9liufld, iRingdumber, romboio;
rontoe; rlnfldum ein[cblie§en, rom-
boio; rontoe; f. auf bcr ©trafic r,
c, meki wan djari rontoe hem.
9liune, gotro,
dUnncn, ron (auslaufen) lekkf,
Stippe, ribiki, lebriki.
9{i§, horo; pliti; t)or ben Wig treten,
tan na fesi.
9f{ i ^ , horo ; ph'ti.
9{öd)cln, — er röi^elt, sleim tapo
Jiem neki*
gfl i> if , (a»anner*Uebeno(f) djaktl ; (ein
f urjer) koti; (grauenrocf ) koto; (Äleib)
japfSn; kleetf.
9i 6 c n (®tö(f e) poeloe loetoe ; poe^-
loe tompoe; diki poeloe; diki kom-
ot6.
JRojjen, fisi-eksi,
9to^, laia; roM gteifcb, lala meti;
(ulbrob, hafoe-lala.
9lo()r, warimbo. 9?obr-flu^l,horo
horo-8toeloe; riet-stpeloe b.
fRbt)xt, kokro.
giolle, rolo, lolo.
9{o(Ien, rolo, lolo; berJDonner rollt,
dondro de bari.
9tom, Room; da bigi foto Room;
9iom tfi utd^t an einem Sage erbaut,
aranja moe groen, bifesi a repi.
915 m er, Romeini; Romeini>-8oema.
9lömif^, romeini; römi^-fatbolifc^,
roomsoe, loomsoe; bie TfOlifc^e
jtir(^e, roomsoe kerki.
9iofe, roosoe, roose; feine St. obne
S)ornen, joe wani njam rosi baäna,
joe moese bron joe ünga, 9t o f e n -
fü§e, roos-foetoe; bigi foetoe,
9lofine, rosing,
9tD6,ba8i. Stog^arjt, ha8{<«datra.
9lpfien, verroestoe, vroestoe,
Stojtni, rofil, losi;geröjieteS3ananen,
losi badna,
9loftig, verroestoe, vroestoe; r»lver-
ben, Kom vroestoe.
9ti>tb — mm)i
JRotb, Te6\; bad rotbe ÜReer, da redi
«ee; ber r. ^unb, (äudfcblag) ron-
toe rontoe; bic r. 9tubr, redi redi;
stoeloe-broedoe ; hloed-loop It.; —
baben, «toeloe broedoe; feucrrotb,
redi Icki faja.
9lötbe(, reti kreti.
9t6tb(id), redi redi.
JRotte, hipl; troepoe; bie Sflotte ber
(Sottiofen, da hipi vo dem gddlooze
soema. S^otten-mac^er, dpstee-
ki-raan,
91 0^, verkontoe,
gtnoe, rapoe; n>eiße, weti rapoe;
flelbe, geeli rapoe; reibe, redihieti,
9iubö(, tingi oil; oil.
9tucb(od, giSdIooze; bie 9flu(b(i>fen,
dem gddlooze soema.
9lud)Iofigfcit, giSdiooze-fasf.
9tucbtbar macben, t.®ai^c, panjada
ton; meki a panja; -— rt iperbcn,
panja; komoto.
Stucfen, »., baka; ber 91. tbut mir
meb, baka de hati ml; binter feinem
9i., na hem baka; einem ben 9t.
febren, dmi baka gi hem.
Slürfen, V. a, driti; poesoe; »knifi ;
V« n, drifi; ndber r», driii moro
kidsibei; rM' ein menig, driü pi-
k)n9o ; berauf T*, drifi kom ; binuu^
ter, drifi go.
9tfl(ffania fein, »erben, faddm
baka; (in if aufbetten) kom siki baka;
kom ogrl baka,
9lü(fgdngig werben, tron not!; ed
ifi wiebeip r» geworben, not» kom vo
dall,
9tücfgr at, mindri-haka boon,
Slnrfbatt, baka; bu bafl einen 91.,
(Stüjje) icb aber babe feinen, joe
habi baka« ma ml no habi baka.
Wficffebr,— nacb feiner 91,, dl .a
ben kom baks.
9lfitfUng9 geben, waka nanga baka;
go nanga baka baka.
Stucf feite, bak«-.«ei,
9lü(ffi(bt, respekl; an« 9i\\i^(bt
anf, respekl vo; % nebweu awf,
loekoe na; feine 9t. nehmen, no
ke vo.
9iü(ffi>racfte nehmen, miti mofo;
potti mofo makandra; taki to da-
SRurfftdnbtg, rastän^; ba^, tüa« no(5^
r. ifl, dasani, disi Hb! jete,
9lüd(tt>art^, na baka; nanga baka;
nanga baka baka; r. gefecn, go (oi.
waka) nanga baka (ob; baka bakä) ;
iit fann n>cber t>ox^ noä} xMmxt^,
mi no ha fesi, mi no ha baka.
giiKfroeife jie^en, kiki kiki.
aflnber, io; (©teuer) tin; ba« SR,
führen, Io; ba^ <Bt9i. führen, tin".
Sfluberer, SlubeTfuecfet; löman;
boto-man.
JRubern, Io; Io boto; poeloe; tftc^ttg
jurubern, poeloe; p6eloewei; gegen
ben Strom r., broko genti ; ein $onb
X*, poeloe poiido. '
Jftuf , (ba^ SRufen) kali; {?fi(m^) nem;
ber guteJR., boen nem; ein ^^U6)Ux
gH., pori nem ; einen in fd)ted)ten %
bringen, pori hem nem; in ben 9t.
fommen, ki«! nem; im JRufe fein,
jn -^, hab! da nem vo — .
ginfen, kali; (aut r., bari; e. rufen/
kali hem kom; e. rufen laffen, seni
kali hem.
9tüge, 8., Slügen, v., verwyti.
gtube, niste; bro ; SR, baben im
Sanbe, hab! niste na ,da kondre;
fidö jur 91. begebe«, go niste; go
sllbi; ein wenig ber 91* pflegen,
niste pikhiso; hal! baka; in 91*
leben, liebi nanga niste; lag m\6)
in 9lube!,l)bi mü; kabä na mi baka!;
110 nioferi rail; (ü§ ha^ in 9lube!,
meki dansaiil tan!; no meli datü;
ict) miü bi(!b f($on jur 9t. bringenl!,
nii sa meki jue tan tiri!; ftcU' bie
j^Iinte in bie 9tube, potti gon na
oeman ; bie gfinte gebt auö ber 9lu^c
(c^, gon de soetoe na oeman.
91 üben, niste; bro; sidöm bro; ein
iioeuig r«, bro piktnso; hali baka;
teki bro.
9lu^ig - 9lunbe; 189
9tubtg; geniste; bedari; tin; ein
rubige^ Seben, wan geruste Jiebi;
ein ruhiger 93?enfcb, wan tiri (ob;
bedari) soema; fei rubig!, tan tin!;
i(b bin rubig (jufrieben), mi hatti
kouroe; r.rcben (nac^ B^tn) kom
bedari.
9tu^m, big! nem; boen nem; glori;
prys.
9lübmen, e., pryze hem; gi hem
nem; hopo hem nem ; gi hem glori;
il(^ felber^ pryze hem srefi; meki
hem srefi bigi ; jtd) einer ©acbe —
^erfon — r., meki hem srefi bigi
nanga; prodo nanga; ber 3){ofed,
bejfen i^r eu($ rübmet, Moses srefi,
disi oen teki ala tem, meki oen
srefi bigi.
9tubmrebig fein, lobbi meki hem
srefi big!.
9lu^mfuc^tig, grid! to bigi; grid!
TO kisi nem.
9lubtf red! red!; stoeloe-^broedoe ;
bloed-Ioop h.; bie9t. ^aben, stoeioe
broedoe.
9tübren, drai; seki; naki;rübt*ben
S3rei, dra! pappa; er fann fein
©lieb rubren, a no kan seki hem
skin ; bie «g>aub r., seki hem han ;
idi ^etj r., nak! hatti; seki hatti.
9tübrig, flink h.; fix h.
9lübt* mid) ni^tan, (Mimosa pn-
dica ) sjcm-wiwiri ; sjem sjem ; no
meli mi.
9luine, brokö-hoso.
9tuiuiren, pori.
9tulpfen, broko wfnti; meki gee.
9lum, rom.
9tumor, öproeroe; ba^bari.
9t u m r en , meki wan dproeroe; me-
ki wan ba'bari.
9lnmpfen, bie 9tafe, hali hem no-
80 ; kwinsi hem noso.
9lunb, rontoe; rontoe rontoe; etw*
9lunbeiJ, wan rontoe-sani ; runbum,
rontoe ; romboto ; r; ^eruni gc(;en,
waka rontoe.
9lunbe, 9lun^unfl, rontoe; in bcr
,498 mmi — ©ac^n.
R, rontoe; iit 9t. ma^en, waka
rontoe«
Sflunjel, prooi, ploof, proi; votiw;
Isolier 9lun}e[n, prooi prooi ; er i)at
Sftunjein im ©eji^t, a habi prooi
(i>&« vouw) na hem fesi.
9iun}Ug, prooi prooi; r» mx\>tn,
kom prooi prooi.
9tiipfen, pili; rupfe bad ^u^n, pili
ila fotiwioe.
9ii\%, smolco TO koekroe.
älüffel, no8o;mofo; ®d)n>einörüffet,
ha^oe-noso; noso vo hagoe; mofo
\o hagoe,
{Riiflen, meki klari; jitij) x., meki
hem srefi klari ; fid) gum Streite r*,
meki hem srefi klari to feli.
IRfljlig, knapoe; tranga.
SluSunfl, dem feti-sam', pi.
9t u t ^ e, wipi ; XamarinOen-rutf^e, tam*
rin-wipi.
9lutf(^en, glati; misi foetoe,
Stuttetn, seki; sek-seki.
@aa(, bigi kdmera; kdiiiera; Stix^
(l)cnfaQt, kerki. ©aal-biener,
diiiaar to kerki; diiiaar.
(Saat, siri. @aat-}eit, da tem to
sei; da tem Topottidasiri nagron.
(Sabbath, aaba; ®« feiern, njam
saba; ben ®. breiigen, broko saba.
@abbatb-t(ig, saba-dei. ®ab^
batber-tPefl/ »dliadei-koiri.
(B&btl, honroe; zabd h. (Sdbe(-
fd^eibe, houroe-boeba.
@a(^e, saiii; tori; (geric^tß^e) zaak;
bie ®Qcbe ifi nic^t tlax, da sani (ob«
da tori) no krin; bad iji feine @ad)e
(bat ni(^td ju bebeuten), dati no wan
sani; ia^ ifl meini ®a$e, da mi
wroko; fubre meine ^aä^t (t)or ®e^
ri^t) pljU mi saak ; feine ®. ge^
Doinnen, vinni hem zaak.
@ad^en, (®erdtbfcbaften, Jlleibungd^
flnrfe 2C.) sani pi. ; (lofe , (ofe um^
bdngcnbe .— Äleiber, @efd)irr ber
^ferbe k<) jarba jarba; feine ©ac^en,
@a(^t — @a^en«
hem sani; dem sant vo hem; dem
jarba jarba to hem.
©ad)t, <S>a6itt, safrl; tiri; f.bcteu,
begi safri; f« gebtu, waka aafri;
f. reben, taki safri; jlcb f. baoon
miicbcn, doekroen ; gowei safri^
©acf, zaka; bie jta^e im ©ade taiu
fen, 'soema sa bai poes'poesi na
' zaka?; im ©ac( uub in ber %\ibc,
nveri soso maka^klosi, strooi isesi
na hem hede. ©a(f-{(eib, zakar-
kio^i; maka^klosi; -teinmanb,
zeili-klosi; -meffer^ zaka-nefi;
«ubt, zaka-horloist
©acrament, sakramenU.
©acrifiei, kerki-kamera.
©abbucder, Saduc^man,
©demann, saiman^
©den, sal; ben ©amen, sai da sIH;
auf fein %Ui^ä) fden, plant sani
nanga hem natnur-fasi.
©aft, watra ; Toktoe ; ber 9?aum f^ai
feinen ©aft mebr, da boom no ha
Matra moro; SBananeufaft »erbirbt
bie SBdfcbe, er gebt nicbt mebr aud,
baäna-watra de pori klosi, a no ka»
komotomoro; — barum, bag ed ni^t
©aft (geuc^tigfeit) b^tte, to di a no
ben habi voktoe,
©age, tori; bie ©age gefit, wan tori
de waka.
©dge, s., ©daen, v., zaa. ©dge-
fifcb, karaü, krall; *mü()(e, na-
mieli; -fp dn e, saksri.
©a gen, taki; piki; Terteli; er fagte
p mir, a taki gi mi ; man fagt, dem
taki; soema taki; £)anf fagen, taki
tangi; »er bat bir bad gefagt?,
f 'soema taki gi joe?; hdesoema ver-
teil joe soV; einem f. laf[en, sen!
taki gi hem; sent mofo gi hem;
in'd jDbr f., taki na jesi; einanber
beimlicb in'd Obr f., verteil makau-
dra safri na jesi; jle fagten niema"iib
etn>« bak)0n, dem no piki wan soema
TO dati; t>a^ voiVL I, dati wani taki;
dati taki; ed bat nid)td }tt f., dati
no wansani ; über ^Inbere cixca^ 511
f. f)abt\\i babi vo taki n« trawau
tapo.
@ago, sago.
€atte, let^i; snaar h.; Siotinfaite,
finjiSlo^tetöi; Satteit-fpiel, bar-
poe-pre; pre iianga barpoe; singi
iianga barpoe; -fpieUt; barpoe-'
man.
@alat, ala; ®niUn\alat, komkom-
ro-sJa.
6a (be; zalvoe, zalve; n^obfttec^enbe,
smeri-oli; Sluflcnfalbe, hal-zalvoe.
®a(beil; zaivoe, zalve; robi smeri-
oli; mit Dd, zalvoe naitga oli;
blesi iianga oli; bu falbcft meilt
^aupt rait Del, joe de zal?oe mi
hede Iianga oli; }um Jt5niC{e f., wye.
@<t(bö(, 8 will smeri-oli.
© a t b u n fl , zaivoe ; bie geifllii^e @.,
da wye vo da Santa-wan.
(Salpeter, salpeter b.
(Ball, zontoe; eugfifcbed, inglisf zoii-
toe;@pfom aber&(auberfa[}, Kpsen-
•zoiUoe. ®atj-fleif(^, zontoc-
mcti; -fdule, pilar! vo zoiitoe;
zontoe-stoon; ^H)Cil, zoutoe-gron;
-n>a[fer, zout-watra.
<5at}en, zontoe.
(Saljifl, zoutoe; ed ifl f., a zontoe.
Same, siri; bee ®. feimt nodb nicl^t,
da siri no gi bede jete; ber ®. i{i
fcbon aufgegan(}en, da siri komopo
kabä; einbcimi)d;er @., krioro-siri.
<&amen-forn,«wan siri; wan bai
siri.
Sammeln, piki makandra; piki
sani; bipi makandra; @e(b, (coQec^
titen) piki moni makandra; ®cba^e
f«, bipi goedoe makandra; fid) hi
(i^erfammetn) kom makandra; kom
miti makandra.
<3ammet, froeweri, fluwiel b.
<&ammt, nanga; fammt ibm, nanga
bem ; f. uub fonbcrd, al»mala.
©ammtlic^, ala makandra; ala-
mala«
Samfiag, zatra; zatradei.
@a n b, santi; feinet, ßui santi ; bet ®.
Sanft — S«f>*
191
am SKeere, santi na z^ekanti(0b*z^c>
kanti-sei) ; SKufd^etfanb, skropoc; ei*
nem @. in bie Slugen {treuen, (bilblicb)
blini bem bai; tapo bem bai; kori
. bem. ®anb-banf, santi-bangi;
bang!; -fliege, morapira; -flol;,
zika.
6 an ft, safri; tin; mein3od^ iftf., da
tja'tjari vo mi de safri; ein I Stmbe,
wan safri boi; wan tiri. boi; bie
fanfte Stimme, da safri stem (eb«
tongo).
Sanftmutb; safra^batti; safri-
batti-fasi«
® a n f t m Ü t b i 8, safri-batti — ; nai^a
safri-baiti; f. fein, -babi wan sal'ii
batti; bie Sanftmutbiflen, dem safii-
batti-soema.
®dnger, Svutgerin, suigi-man.
®apoti((e, sapatija.
©at J, dede-kisi.
© a t a n , Satan ; didiebri ; da ogri-wan«
Satisfaction, satlsfaksi, (saks-
faksi); ©« t)eT(angen, baksi satis*
faksi^ ®« geben, gi satis faksi.
Satt fein, babi nofo; icb bin f., ml
babi nofo; mi bele foeioe; bijt bu
fatt?, a sari joe?; ftcb fatt effc»,
njam bem bele foeioe; njam nolo;
er btit ji(^ fatt gegeffcn, a njam tee
a sari bem; njanjam sari bc^m;
f* n)crben, kisi nofo ; ber Satte u>cig
ni(^t, mie bem hungrigen gu SKiitbe
ifi, bele-foeloe no sab! san bele-
bangri de fill ; einer Sacbe f. n>er^
ben, kom weri nanga dasani; id)
bin beffcuf., babe bad f«, dasani
kom verfeeli mi.
Satte(, zadel b.
Satteln, c. $ferb, potii zadel na
basi tapo.
Sättigen, e., meki a njam bem
bele foeioe; meki a njam nofo^
meki a kisi nofo; {i^, njam bem
bele foeioe; njam nofo; njam tee
a sari bem.
Sattfam, nofo.
Sa^, djompo; e. Saff ma(!ben, djom-
1&2 €:att — Se(;abew*
po; fiftet eilten ®raben, meki wan i
. djompo iia abra da gotro.
Sau, oemaii-hagoe ; hagoe.
Sauber, zuiver; kriii.
Sauberlicb, «afri.
Räubern, meki zuiver; krin, krini.
@auer, socwa; [« ipcrbeii, kom soe-
wa; ein f. @eficbt, wan soewa fesi;
f. fe()en, (ai liem fcü^i; meki wan
soewa fesi; fid) cd f« n^erbcn lafjen,
meki a icom soewa gi iiem srefi ;
pina; ber gud)^ faßte, bie Jrauben
. {inb fauer, te kees'keesi no kan kisi
repi baäna, a taki, a soewa ; te joe
no sabi to dansi, joe taki, drom no
swili. ©auer-fraut/ sjoer-kolo;
-tet(|,«zuiir-degi.
@äuern, potti zuurdegi.
® a U f e n , dringi ; dringi tee to
drocngoe; snipi li.; gib bem $ferb
JU [aufen, gi hasi watra.
Sdufer, dr(>engocman; siupiman h.
Saugamme, minna.
©augen, zuigi; 33(ut f., zuigi broe-
doe; an bet 33rufi, dringi bobi.
©dugen (ftiflen), gi bobi; liapikien
na bobi; ein JCinb, gi da pikien bobi.
@ dug ting, pikien na bobi.
©augwatje, bobi-raofo.
Sdutc, pilari; postoe; Sdnleu ber
jlird^e, pilari vo kerki«
©aum, zoom.
©du men, (mit ber 9'JabcO zoom;
(jaubcrn) drai.
© a u m f e I i g, lezi; f. fein, lobbi vo drai.
©dure, soewa; soewa-fasi; eine
©., wan 8oewa-*8ani«
©aufen, s. (bed SBinbed) bari; ba'-
bari.
©aufen, v. (oom SBiube) bari; ber
SBinb fauft, winti de bari.
© c a n b a ( , (©(l)anbe) «jem - sani ;
' (8drm) Icandari; ba'bari.
©CCpter, septer h«; koning-septer;
koning-staf.
©d)abe, ©(^n>abe, (Äaferlaf) kaka-
laka, kakraka.
©(Jaben, kraboe.
©(^jdbig — ©j^ÄJfcn»
©dl) a big, krasi krasi: ein fc^^^unb,
wan krasi krasi dagoe; (bilbL, geizig)
gridi; zuiniki h.
© d^ d ^ e r , (gegeben ^ mit) kfliroan
(üKörber); ber ©4^* am Äreajc^ da
kiliman na kriiisi.
©(^a(^tel, doozoe; eine ^dt^ernc,
wan Jioedoe-doozoe.
©ct^abe, ©(^aben, s., ogri; man-
keri; <Sngeluk li.; einem ®d). t^un,
doe hem ogri ; ju @(b* fommen, kisi
ogri ; kisi wan öngeliik ; einen ©d>.
be(i>mmen, kisi wan mankeri; ciu
©(^« am 93ein, S^einfcbabeu ^ wan
mankeri na foetoe ; ©cb» an feiner
©eele leiben, pori hem ziel; biircb
©d)* n>irD man fing, fosi peesi bron,
'da bakawan, joe poeloe hem lala;
sneki beti joe, joe si worom, joe
frede; ed ifi ©cbabe, a jamer; a
hati mi; a spyti mi.
©(bdbe(, kaIaba8i(kraba8i)yohede;
mindri-hede kalabasi.
©cbdbel-ftdtte^ bongopita-plesi. •
©db a ben, einem, doe hem ogri; e$
fcbabet niiJbt^, a no doe noti; a no
wansani.
©c^abbaft, pori; \6). fein, habi
mankeri.
©cbdbU^, ogri; noboen;biegrud)t
biefed 93aume^ ifl fcbdbUcb, da njan-
jam TO da boom no boen.
©cbaf, ©^aaf, skaap, skapoe; n>enn
ber SBcif M^ ©cbaf gebi>it bat, mad)t
man ben ©tad gu, na baka disi
kow dede vo hangri, joe de go
troesoe badna>boeba na hem mofo.
©(^af-fe((, skapoe - boeba ;
-beerbe, wan hipi skapoe; *birt,
skapoe-herder ; skapoe-man ; - b U r«
be, -ftalt, skapoe-pen; -n)ü(le,
skapoe-wiwiri ; wol; — ©C^^aafS-
fUiber, skapoe-boeba.
©cbdfer, skapoe-man; skapoe-^her-
der; herder vo skaap.
©cbaffen, wroko; doe; meki; 6r
bat aUed g^fcbaffen, a meki ala~!<ani;
icb f)abt nicbtd Hmit ju fcbaffcn, a
©c^affiifi- — 6d;am^viftiijfeit
no mi wroko; mi no ha bisi nanga
dati ; xoa^ habt id) mit bir ju fd),,
hoe wroko mi habi nanga joe?; c^
inac^t mir t>iel ju fd?., a trobi mi
toemoesi; a gi mi toemocsl broko
hede; id) famr^ nicfet rae^r fc^., mt
no kan holi moro; ^crbci fd).; teki
tjari kom; ^inweg, fort fct)., teki
tjari gowei.
®d)affuer, hofmeestcr h.
©c^aft, tiki; *4JfeilfctHift, pyl-tiki;
glintcnfc^vlft, groefoe; korfoe.
(5d)dftcn, c* glinte, verkorfoe h.
©d) eifern, la foe; prefoeroe; pre.
®6)al, ©d)aal, flauw; ba§ SSicr ifl
fd)aa(, da biri kom flauw; da biri
lasi hem tesi.
®(=balc, (i>on grfic&tcn) bocba; ©a*
naneufd)aten; baana-boeba; (Dber*
töffe, kopi, kopje ; (poll ®d)ill>ttoten,
©^uccfen, Ärabben) hoso; eine boU
jerne (paic ©d^uffel) baki : bie jic*'
be« (3orn)fd)aIen, dem sebi skaa! h,
®d)alen, pili; piliboeba; Drangen,
pill a ran ja.
@d)alf, (®pa6mad)er) prefoeroe-
soema ; spotoe - man ; ([d)[e$ter
aWenW) ogri soeraa. ©(ibatfö-
fn ed)t, ogri knegti.
®d)att^aft, na prrfoeroe-fasi.
®d)a(f^eit, — voüer S^df^eit,
foeloe nanga triki.
®(^al(, bari; (einer JronH)ete)tongo.
@d)a((en; bad; piki; piki tränga.
®(|)alten; tiri; regeere; koman-
deri.
©d^alup^e, slocpoe, aloep.
®d)am, Rjera; feine Qä)* bebeden,
tapo hem skin.
©d)dmeM, jic^, »Jem; kom sjem;
teki sjem; habi i«jem ; id) fd)dme
m\6) ror bir, mi sjem vo (ob. gi)
joe; fid) jem. fd),, »jem gi (ob. vo)
hem ; bn nuidjfl, ixi^ 16) mic^ beiner
fd). mnfi, joe de gi mi sjem.
®dt)am^aft, nanga sjem; fc^» fein,
sjem; babi sjem.
6^am()aftigfeit, sjem.
®(5am(o6 — @4)arrett. 193
®d)am[o«, sondro sjem; fd^. fein,
no habi sjem.
®4)amrotI>, — e, fd;* mad;en, mcki
a kom sjem.
®(^anbbar, sjem; fc^anbbareSJinge,
sjera-sani; fd). Sieben, sjem-taki.
®^anbe, sjem; e^ ift eine ®d)., a
de wan sjem; bn mac^ji mir ®d).,
joe gi mi sjem; joe meld sjem gi
mi; bn mac^fl mid) t)or atlen Senteit
jU ®d^anben, joe gi mi sjem na fesi
TO ala soema; ^u @(^. n^erben, kora
na sjem; kisi sjem; ®d;.t^un, dot
sjem-sani,
®(^dnben, meki a kom na sjem;
gi hem sjem; pori; fein ®e|td)t,
pori hem fesi; feinet Stamen, pori
hem nem.
®d)anbfle(f, sjem-flaka.
Sc^dnbui^, sjem — ; fd). 8ufle,
sjem-hangri; sjem-luste (iostoe);
fd). 9fJebcn, sjem-taki; sjem-tori;
fd). 5Din{;e, sjem-sani.
S diHUi b I i d; f e 1 1 e u treiben, doe sjem-
sani; pre da takroe pre.
®d)anbt^at, sjem-wroko.
©c^ar, ®*aar, hipi; kompani;
troepoe. ®d^aren-n)eife, hipihipi.
@d}arf, srapoe; ein f^, SJieffer, wan
srapoe neii; ein fd^), SBinb, wan
tranga (ob. konroe) wind; e. fd).
^n^e, wan boen (ob. krin) hai;
einen fc^. anfe^en, loekoe hem tranga;
pili hai gi hem; (^ugleic^ fd}mdlen)
poeloe hai gi hem; f(!^arf feben,
habi boen (ob» krin) hai.
©d)drfen, (fc^arf madjen) srapoe.
©cbarfrid)ter, bongopita-man; pro-
fosoe, prof<$s.
©d^arffic^tig, ©(^arffinnig.,
koni.
©(^arffc^ü^e, jager h.
©d)ar(adb, skärlaken h.
©d)arnier, hengscl h.
©djdrpc, sjerp h.
© (barren, kraboe; diki; im ©oben
fd)., diki gron; im ©anbe, kraboe
sanii.
25
194 €c^atte — ©i^aucni.
Sct)iUte, tifi tifi; bad 9Re{Tet ^ot
®d^artcn, da nefi habi tifi tifi.
Schatten, kotiroe-plesi; skyn; ska-
diiwe li. ; »ombra, a. ; (e()^ bad in ben
©c^., lag cd ni(^t in ber Sonne, poiti
dali na kotiroe-plesi , no meki a
tan »a zon; unter bem ®(1). bed
Gaumed, na ondro da boom na
koiiroe-plesi ; nnter bent @d). bed
$i>d)j}en, na ondro parasdio (34)ir^
me) vo iVasra : na ondro JVlasra
parasole; bad Men itlune einSd}^
da liebi dc leki wan skyn so^o;
bad ®efe^ bat icn ©cfe., da wtt habi
da skyn; felu Scl),, da i^kaduwe vo
hem; ((Sefpeufl) jorka, jroka.
®cl;attig, kouroe.
®cl)a^, goedoe; ein guter Zd),, wan
boen goedoe; mein (S(l)a^! mein
2ieber!, ml goedoe!; alle ®c^. ber
SBclt^ ala dem goedoe vo grontapo.
S^a^-tammtt, goedoe-kamera.
©c^a^bar fein, habi waarti; eine
fd}. <B\iä}C, wansani, dlsi habi bigi
waarti.
®d^d^eu, (bem SBertlS^e nad^) pre-
• cerl ; fo n)ic fie i^n gefi^a^t ^aben,
ao leki dem precerihem; (ad)ten)
teli; respeki; einen gering fc^aljen,
no tell hem.
v5d)a^ung, preceri; .teli; bie erfte
(5c^<, da fusi teli.
@d)au, — jnr 6d)au fleHeu, sori
pubHki; potti na publik!. ®d^au-
brob, toon-brede; -tifc^, toon-
bangi.
®d)auber^aft, — ctwa^ ©d;auber^
Rafted; wan skreki-sani.
©Zaubern, »kreki; skreki en be!!;
befi ; ed fc^aubert mic^, mi hede gro.
©d^auen, loekoe; si; id) »erbe bein
0(iu3eftd)t ]A),f ml' ma si (ob« loekoe)
joe fesi.
Sd)auer, (5Pro^?^et) profit, prof ^ti;
(gö^enbienerifcl,>er 2ya()rfager), loe-
koe-maii; (fiafttrager) Hjoiiwer h.
©dSiauern, — edfd>iuert mid) (über*
lauft mid;) mi skin de gro kouroe;
©i^aufft -^ Sd^eibcn«
ml skia de gro; (im ^icbcr) mi
heeli akin de befi.
Schaufel, 8kopoe;^öf5erne,Loedoc-
akopoe.
©d^aufelU; poeloe nanga skopoe;
drai nanga skopoe.
©cbaufeln, seki; sek'seki.
©c^aum, sgoema, ben ©d). abnc^«
men, poeloe sgoema.
© C^ ä U m e n , T. a. poeloe sgoema ; v.
n. sgoema; ber S?laff fd^dumt febr,
da blafoe jsgoema toemoesi; er
fc^aumte mit bem SDhinbe, sgoema
komopo na hem mofo.
©d;aufpie(, komedi; ©^. fpieleu,
pre komedi; juui ©cfe, bet fieute
IV erben, tron wan spektakel vo kon*
drc. ©(j^aufpiel-^aud, komedi-
tioso.
©(^aufpieler, preman to komedi.
©(^ecfig, peni; pen! peni.
® d) e e I fe^eu, (fcbielen) loekoe skuinsl ;
loekoe skeel h. ; (neiben) ju ehrad,
habi djaloe^te vo — .
©c^eere, ses6i; Ärabben — Äreb^
fd}eere, dnim; Sid^tfcfteere, kandera-
sesii; (8i(btpu^e, snnitrl).
©d)ecren> (ein ©cbaf) koti hem wf-
wiri; knepi hem wiwirl; einen
fd). (ibn plagen) trobi hem; deme-
koe na hem baka ; moferi lieni ;
tergi hem; drelgi hem; i^ fd}eer'
mid; uiitt barum, a don ke mi bou-
toe; a don ke boutoe; fd^eer* bid)!,
go TO joe! J komoto de!; mars!;
psa!
®d)cerer, (ber einen fd)iert, ibn be»
lajligt) tnibiman; demek&eman.
©d)eermeffer, sebi-nefi.
©djeibe, — uacb ber ©^eibc f*ie*
gen, soetoe prys ; e, ©(^). 23rob, wan
pies! brede.
(Si) exit, boeba; in bie ®(j(^« flerfen,
I'ottI na boeba.
^d)c{be-brief, plaiie-brifi; -manb,
be^kotoe-prHnga ; -n> eg, platie-paNi.
©d)eiben, platie; bie (initeu ^en Tcii
^ofen, platie dem boenwau nanga
®c^eit)uiu3 — Sc()cnfcL
dum o^riwan : ft($ \>on fciucm SBciOc
fd)v pifttie nanga hem wefi.
@c(>cil>un(j, platie.
® c^ein, skyn; krin; bic ©mine öcr*
\0X iffUn ®d^ciu, da zon lasi hem
skyn ; meibet aller böfen Sä),, voor-
zigti nanga ala sani, disi aori ogri ;
f d ^at bett 6c^v ^I^ ^^ —f ^ **" 8®»
leki — ; asorUo, leki — ; bemSd).
na^, 80 leki a sort na soema hat^
bee ®4» truijt, aia piiii^tifi 9 no
Jafoe; aia saiii, disi blinkri, a no
gotitoe; urt()eile ni^t na^^bem ®d)v
no wegi man na ]iai.
<Sd)cinen, »kyn, krin; (gldujeii)
bllnki ; blinkri ; bad ttufel^Kn ^aben,
sort; tan; bie Sonne fc^etnt, zon de
krin; zon de akyn; ed f^eint, aid
ob — , a tan (ob. sori) so, leki — ;
ed fd)etnt mir, atd ob — , a sori na
mi, leki,
3*cit, — ein ®c^. ^olj, wanpiesi
hoe<loe.
®(!beitc(, hede-tapo; i^om ©c^eitet
bid }ur.©ob(c, komopo na hem
ondro-foetoe, go tee na tapo hem
hede.
©d^ette, ({(eine ®(o Jc) gingec; eine
tönenbe ©<^>v ^a" g"Jgee, disi liii;
(Heine, runbc) kringkre, kring-
kring.
©C^etlen, nakigfngee; iui(obt8eki)
gingee.
®(^elm, (8ei4)tHnn) prefoeroe-soe-
ma; (©(iburfc), skorkoe; k^riman;
kanhri, ©d^elmeu-fireidje, ogri
triki; skorkoe-streekl ; -flurf, bc-
driegi-wroko.
(Schelmerei, kori-wroko; kori.
®d)citen, v., krasi; kosi.
S d) e 1 1 e n, s., krasi ; kos'kosi. © d) cl t-
name, ogri nem; takroe nem;
-iDort, kos'kosi.
©d)emel, bangi; gu^f^emel, foetoe-
bangi.
@d)en{e, dringi^hoso; dram-hoso;
(^cbeiuaoort) kroeuki.
©d)enf cl, boutoe.
©c^enfcu — ©ebenem, tU5
3 benfeit, gi present! ; gi vo prer
senti; gi vo boiMi hatti; — n>e(c^cd
er i^m gefd)eaft b^^tte, disi a bei»
gi hem present! ; id) fc^cnfe bir'^,
mi gi joe dati vo boenliatti; fd^enfc
mir eine 25anane, sari mi wan baa-
na; @^napd fd;eufcn, seli sopi;
(einf^enfeu) skenki ; kanti gi.
© ($ er b e, eine, wan piesi broko batra ;
wan piesi broko patoc ; ©d;erben,
pi,, broko batra pi.; broko patoe,
pi.
©d^erf, ©c&erfUin, (flegeben mit)
wan pikin-sani; wan seusi; wan dui-
tri (Älcinigfeit, feent, 5Deut).
©($erge, skoutoe.
©cber j, prefoeroe; spotoe; pre pre;
©(!>• treiben, prefoeroe; meki pre-
foeroe; meki spotoe; icb b^be cd
nur im ®dj. gefagt, da vo prefoe-
roe nomd mitaki so; da spotoe mi
de meki ; fm ©d). , na prefoeroe ;
na prefoeroe-fasi; OiVi^ einem ©d)*
fann bitterer förnfl werben, pre-pre
kili stoou-düifi; pre pre-stoou kili
duifi.
© d) er jcn, pre; prefoeroe; prefoe-
roe soso; meki prefoeroe; meki
«pot; mit ber ©ünbe mug man nid^t
fd)., Joe no moe pre natiga zondoe.
©cbergbaft, ©(^erjweife, na prc-
foeroc-fasi.
©C^eu, 8., sjem; fredc; o^ne ©4>eH,
sondro frede,
©(jbeu, adj. (menfd)cufd)cn) er gebt
ganj \ij. einber, a waka djonni; er
W fl^^^i fcb^U ba, a siddm djonni.
©d)CUd)Cn, jagi.
©d)eMen, frcde; ficb, «jem; frede;
tn>r einem, habi sjem vo hem; ein
gcbraunted Äinb f^euf ö S^uer, fosi
peeai bron, da bakawan joe poeloe
hem lala; sneki beti joe, joe si
worom joe frede.
© (!b e n e t, © d) e u n c, makzieu ; losoe .
©eben et läppen, dweri.
© eb e u c r n , wa<?i ; figi ;. skocroc ; ÜWcf«
W fd;., krhi kopro.
25^
1% ®d;eu9(i$ — 6(^ieHeiu
6 d) e u g ( i d) , takroe toemoesi ; ta-
kroe pa«iä.
S d) i (f CH, sell) ; (^er) seni kom; (^in)
seiii go ; (id) W. (fid) fertig ma^cii)
mt'ki hem srefi klari; (cifeit) meki
lies!; (gebuferc») fiti; ed fdjicft fid)
iud)t fnt Md), a no fiti joe; cr fd).
fid) uid)t ju tcm 5lmte, a to fiti da
wroko; a no bekwaam no da ^roko ;
ctir.fd)v Uutc^tbringen) skeki; meki
wan skeki.
®d)i(flid) fein, fiti.
6d)irffal, lot; cd ifl fo mciuSd)icf*
U\l, da so mi lot de; ci> entgcbt
fcinein Sitl« fcinec, krabita frede
koekroe, na kockroe a sa dede.
€d)icbcn, poesoe; troesoe; skuifi*,
auf Me (Seite f^., dnfi na sei; sknifi
na sei; bic @d)iüb auf jcnu fd).,
potti da foutoe na hem tapo; Dpu
fid) auf einen anberu, poeloe hem
heloe, potti gi trawan; einer fd)ob
bic ®d)ulb auf ben auberu, trawan
verwyti trawan.
@ d) i e b $ r i d) t e r, mindri-raan ; skeki-
man.
<Bd)ief, j^kuinsi; skoinsi; krdekoe-
toe; i^ii wirb fd), ablaufen, dasani
no $a waka boen; dasani sa waka
kroekoctoe.
®d)iefer, (Splitter) splinti; pikin
plint; spinii; spaandri; id)l)abentir
e. ®C^» eiUilcjagt, wan spaandri so«-
toemi; !iDad)W)icfer, ley, ©d)ie^
fer-ftift, grefii: -tafef, ley.
@d)ieien, ioekoe skninsi; loekoe
8keeih.; nad^ ettP. \d)., hiti wan
hai na.
® d) i e n b c i u , fesi-foetoe-boon.
Schiene, paal h.
(5 (^ i e n e n , (ein SBein k.) potti paal Ii,
®d)ier, pikinmoro; id) mdre f(^. ge^
fadeu, pikuiraoro mi faddm.
(Sd}iegeu, soetoe; mit itanonen,
Koetoe kanoen ; mit ber gliute, soe-
toe gon; mit bemScgcu, soetoe pyl;
einen Sogel, soetoe wan fouwioe
kili;uacbbcx^£d)cibef^,,*<^^'^o*^Fys;
®(t)ie^-gewel)r — €(^tm))fen.
einen Surjelbaum f(^., plani Imk*«-
ba; ®e(b jnfaramen fd)., potii moni
makandra; ®e(b f(^., (OOtfc^te^n)
ten! moni gi.
@d)ie§-3e»c&r, gon; -puller,
krniti; -fd)eibe, marki.
©c^iff, eipi; ju ®d)* reife«, iwak»
nanga «pi. ®d)iff-b^r U(]^, id)
^abe breimal ®(b« erlitten, dritr«n
da aipi ben broko; ®d)iffd-ca'
merab, slpi, sibbi; -fapitin,
kaptein; - f j e, kooi ; - r e i f e ni er,
pasasiri; -0 If, dem soema to
sipi; demmatro8i;-}n>ieba(f, sipi-
boeskoetoe.
®d)iff en, waka nanga sipi; na(|) W.
go na sipi go na M* f
@d)ilb, skildh.; eiu eiferner {®o*
liatb*- gegeben:) wan bigi blakri.
wan isri-wan; er fu^rt ni^tö(gnted
im ®d)i(be, a no membre (ob* prak-
seri) bdensaiii.
®d)t(ber()aud, wakti-hoso; skild-
wakti-hoso.
@ d)i (b e rn, einem, e., etun (barfießen)
potti na liem fesi; er bat ibu mir c^t*
fd)ilbert, u>ie er (eibt unb lebt, a poui
hem na mi fesi so, leki fa a de;
(anftreid)eH) fervi,
® d) i I b f r 5 1 e , (Sanbfc^).) sekrepatoc ;
(See- ob» JRiefenfd).) krape.
®d)i(bn)ac^e, skildwakti; ®e^. fte*
ben, (an na ski'ldwakti.
<B<b\iü !>yl-tiki; warimbo. ®d)ilf-
me er, da redi zee.
®d) tiling, (ad)t Scut), »ren.
@d)immel, s.; Schimmeln, v.;
®d)immetig, adj., boekoe.
©cbimmel, ($ferb)*weti hasi.
®d)immer, g.; ®d)immern, v.,
skyn.
®d)impf,afrontoe; »«jem; ein.e.®(^.
autbun, gi hem afrontoe; gi hem
8jem; ed al^ e* ®d), betrachten ob.
aufnebmeu, loekxie (ob, teki) hem vo
wan afrontoe (ob. Rjem). ©c^impf*
rebe, kosiiosi.
©c^impfen, e., kosihem; gi hem
ogri nem ; potti ogri nem na hem
tapo; (inbirect) skempi hem.
©d) impf I id), — c^ijlfd;., a de wan
»j^m-sain.
6d)inbc(, sing]], »ingel.
<Sd)iul)c(n, potti singli.
(5d)int)cu (Die ^aut abjie&en,) pili
boeba; poeloe boeba; (bilMid)) c,
piiia hern toemoesi.
® d.) t H f e It , liam « met! ; ham - meti-
boutoe. ©c^infeu-bciu, ham-
meti-boon.
S^inu, (Siegen*, ®onneuf(!^.) para-
solo; (bilbUS^u^) paiasolo; krlbri-
plesi; unter bem ®d). beö ^6(ftfien,
na ondro parasolo vo Masra.
(2 d) i r ui c n , kibri ; er fd^irmt mi^ \>ox
meinen g^einben, a kibri mi ^o dem
vyanti ^o ml.
®d)facbt, feti; bigi fell; nac^ ber
®d)(ad^t, na baka vo da feti; bie
Sd)(ac^t gewinnen, winni da feti.
@d)(ac^t-fclb, feti-gron; feti-
plesi; -(jefd)rei, -ruf, feti-ba'-
bari; ^ro6, feti-hasi; -trompete,
feti-trompeti.
© d) ( a d) t - b a n f , slagti - bangl ;
- 1) a U !S , slagti-^boso ; - f (^ a f , wan
8kaap, disi de vo slagti; -pie{),
fatoe met!,
©(achten, kili; slagtr.
©d){ad)ter, «lag^ri, slalctri.
©d)tacfe, Hgoisma; doti; ^meti-kakä.
©d)laf, slibf; in ®d)L fatten, fad^m
na siibi; ber ®d)(. bat mid) befd)n*
^en, 8libi foefoeroe mi ; alibi kisi
mi; berScbl. roittmid) übermannen,
slibi de kiK mi ; sh'bi mnro mi ; t^
fann feinen ©d)i. finben, mi no kan
fiiini slibi ; im ©d)(afe, na slibi ; na
ini sllbi; ber @d)laf im äuge
(®d)(eim) kaka na hai.
®d)laf-berfe, slibi-klosi; -fam*
mer, slibi-kamera; -mu^e, sJibi-
moesoe; (bilb(.) slibi-man; -rorf,
allbi-japdn; -fad)en, slibi-sani;
-fie lie, slibi-plcsi.
® d^tdfe, bro-ple»i.
©d;(afcn — ®d;(agen. 197
® d) I a f e n , slibi ; ^d)l ge^'en, go liddm
slibi.
®d){aff, loesoe; loesoe loesoe; lo-
boso ; slap h. ; — IDCrbcn, kom loe-
soe; kom loesoe loesoe; eiu \ä)U
2)Jid3ef, wan lobosd-soema.
®d)Iaffo§, sondro sllbi.
®d)Idfrig, — id) bin febr fd)I., sllbi
de kili mi ; slibi nioro (ob. kisi) mi.
®d)[aftrunfcn, — bu bi|l fd)I., 8l>l>i
droengoe joe.
Schlag, (mit ber §önb) klap, kla-
poe;'(mtt ber gauft) kofoe, kofo;
kofoe kofoe; bio; <mit bem ®tO(f)
naki; tiki; (mit ber $eitfti&e) wipi;
fomf<)m; (®d)lvigflnß) berAertoe;
er gab mir einen ®cb(ag, a gi mi
wan bio (ob. klap, ob. naki ob«, ko-
foe 2C.); ®d)fdge bcfommen, kisi
forafom ; ®tociffd)Idge bcfommen, kisi
fomfom nanga tiki ; ®d)Idge gebcu,
gi fomfom; ber ®d)Iag t)(it if)n ge*
rnbrt, a kisi wan beroertoe. — -
®d)lag-flUB, beroertoe; -leiue,
slriglein.
®d)tagen, (mit ber ^anb) klapoe;
naki;' (mit ber ganfl) kofoe; cincu
mit f^auften, fom kofoe gi hem: gi
hem kofoe koefoe; (mit bem ®tod)
naki ; tiki; fom nanga tiki; (mit bor
jpeitfd)e) wipi ; fom ; mein »^err hi\t
mid) fd){agen laffen, mi Masra mcki
dem fom mi; ber Sungc t)iM mid)
gefcblagen, da boi naki mi ; mit bem
©c^roerbte fd)Iagen, naki nanga hon-
roe; e. JU 33obcn, naki hem trowei
na gron; etnanber, naki makandra;
ben geinb , fom da vyand ; an bie
2^urfd)f. , fom doro; naki doro;
bie ^dnbe jufammen fd)l., klapoe
han; klopoe ban; naki (o\>^ fom)
han; e. SJriirfe fd)(., meki wan bro-
ki; e* Sager, meki kampoe; in bie
8(nd)t, ben gcinb, jagi dem >yanli
gowei; meki dem teki ron gowei;
etw. in i^m SBinb fd)l., no ke vo
dasani; ^euer fc^L, koti faja; aw
feine 2^rnft |d;(., naki hem hatti; in
{l(j f<i^(., *ki«i bereit w; ji(6 rC(|t«
f(^(agcn, drai na rcti lian sei; ctw.
in ein inä), domloe dasani na liii
doekoe; mein ©cwiffcu ^at mid) ge«
fd)(ageu, ml koiisicMisi fom (ob. naki)
mi; ed ^at fc^on ®ed)d gefc^tagen,
i^iksi joeroe fom kabä.
©stager, ( f4>fafl[ü^tiget SWenfd})
fcli-man.
S c^ I d g e t e i , f eti ; eine @d)L l^aben,
feti male and ra.
0C^(amm, toko toko; moto moto;
® c^ ( a m m - g r u b e, toko toko
swampoe.
© c^ I a n g e , snekl ; (bie Sieger brau*
(ien bafuc aucb) saian; eme Si)U
bai miti[^ gebiffen, sneki (aud^: satan)
bcti mi; bic eherne ®i)L, kopro-
»neki; e* giftige ®d)I., ogri sneki;
feurige <Sm,, faja-sneki; bie alte
Schlange, da ouroc »neki; Satan.
®d)iangen-bi6, snelil-beti;
-brut, «neki-broedoe; -ei, sneki-
ekal; -gift, ineki-verglft ; -baut,
«neki-boeba; -fopf, sneki-tiede;
-fraut, «nekl-wiwiri.
©d)Ianf, langa; fini; ein f^Iaufcr
iPienfd), wan langa (ob* fini) soema.
®d)(a))p, loesoe; loesoe loeisoe;
slap h.
©cblappern, (bom «^unbe) tjakden
tjaköen.
©(blau^koni.
©^taubeit, koni; koni-fasi.
©cblaucb, ein Icberucr, leer-zaka;
ieer-batra; bcr gcflocbtene, jum
9lu«brürfen be« AaffababrctiS, matapi.
©d)Ie(bt, ogri; slekti; ein fcbledjter
3%enfcb, wan ogri 8oenia; wan sfektl
8oema; fd)Icd)te Seiten, ogri-tcm;
ba« @d^le(bte, da ogri; f^led)t b^n^
betn, doe ogri ; er i|l ganj fcbl., ««
wan bai boen de na bem.
©cbte^tcrbing«, kweti kweti ; f^{.
ni^t, kweti kweii; no no, kweti
kweti; na kondre.
®rt)led)t»cg, so »o; so.
©cbUcfcn, lekki; lobbi 9>\ili-sani.
©d;le(fer — Sd;lie9en.
S$(e(fer, lekker-beki b.; bit bijl
ein red)tcr ©^I., joe 9>%iti-^ani tot-
moesi.
©(blcid^-bÄubel treiben, konkroe,
konkloc ; • b d n b [ e r , konkroc-
man; -iveg, konkroe- pasi ; kibri-
pasf.
@d)Ieid&en, (langfam geben) ale^pi;
(beimlid) gcb^n) waka kibri; foc-
fooroe pasi go ; in bie ^dnfer f(Sl.,
foefotT pnsi kruipi go na iui dem
lioso; er fd>(eid>t im ginflerit, a dc
waka kibri «fiisi na bii doengroe;
e9 (ba^ ($eriu1)t) fd)(ei(!bt im gtußeni,
a tapo na Ini apaki ; ein f0[eid)en<'
bed B^^i'^^f ^^*^ foefoeroe-koor-
«oe.
©(bleier, ral b.
©cbfeife, «troki.
® (b I e i f e n , «rapoe ; (fd^teppcn) »lecpi.
©(bUifflein, drai-stoon.
©cbleim, veikoiitoe; aleimb.; and*
werfen, poeloe verkontoc (ob.sleini).
Sd)lenbrian, »Hngri - fas»! : ber attc
®d)(., da ouroe slingri-fasi.
©d)tenfern, slingri; do*doi; seki.
®d)(eppen, sleepi; (mit beu güöcn,
e. fd}leppenben (i)ang babcn ) srobo
srobo.
SctjleppneJ;, eleepi-netti.
©d) ten ber, slingrl.
©d)Ienbern, ©teine, fringi «toon.
©d) (en nig, besi besi; pram pram;
wantem wantem.
© d) le u f e, sbiisi ; bie Sd)(. aufjieben,
bopo shusi; jumad^n, fapo sluisi.
©d) 1 e uf e n - trd d) t e r , slulsi-man ;
wakti-man vo sluisl.
©(bliebe, pl.,triki;binter6incd©d)L
fommen, kom sabi bem triki; nm
feine ©d)L n>i)fen, sabi aia hem
trfki.
©d)Iicbten, e. ©treit, skeki da tro-
bi; meki wan («keki.
©d>lic6en, sloto; tapo; bie Ibuvf,
slolo doro; bic ibiire ift gcfitloifcii,
doro sloto : bei* Äanf ift kictte vjc*
fd;(o]Tcn, da bai slwlokaba;e, Ärcie
um jem. fd)f., mekl wa» djari roii-
toe (oh. roinbo(o) hein ; gricbeu
fd^L, wieki fri; Ijicrouö fd)lic6c i*,
daü meki lui ctciiki; dati g;i mi da
praksei'i.
Gd^UcBCr, prof^>soc, profos.
©djiimui, ogri; fd;liminct werben,
koin iDoro ogrij etw. Sdjümme*,
Avaiv ogri-sani.
® d; l i n g e, stropoe; trapoe ; Sd)üu3cu
(eijcil; meki (ob, poUi) stropoe; scti
(ob. polt!) Irapoe.
Sdjliiiijcl, ein, kwai boi.
© d) ü n c\ c n, (^humter fc^Iucfen) swali ;
(mit ®icrbe cffcn) goeli.
Sd) Ungern, slingri; ii\{^ ®^iff
fd)(iu({ert, da sipi de slingii,
Sd^U^, plid; lioro.
Sd)Iitjen, pHif.
S*(oft, sloto; {mnn ®(t>(o§ unb
Sd^lüficl jugfcic^ genannt werben)
raaiiia-sloto; (bcr *®d)(nffcl bann:
pikien); wo jft ber ®d)(ü|Tel lunn
®d)(oO?, 'pee da ptkieii vor da »lofo
de?; (^^alaft) palew h.; lioso; be^
Äönlg$ ®d)Io6, kmiing hoso.
Sdjfoßen, liagla-ätüon.
®d)(ot; gkorsteiD.
®C^ (Ottern, seki; sekVeki; (oon
jt(eibern) hanga lianga.
®d;(U(^t, lioro.
®d)(n^jen; suekki h.
®(^tnd, ein, wan inofo; ein ®d)[n(f
S?ranntwein, wan mofo; ein ®d;(.
^ajfer, wau mofo watra.
®*Iu(fen, V., (fc^üngen) swali;
(®^In(fen ^aben) f. ®d)(n(fen, s.
®d^(ucfen, «., tiko; tikdlik^; fieki,
eki; \6) ^abe ®d)(., mi habi li(*kt
(ob. tiko, ob. tikd tikcS); ml kixi
heki; licki km m\,
®4tu(fer, ein armer, wan potti mo-
iina soeina.
®(^(ummer, slibi.
® cb ( u m nt e r n , sKbi pikiiiso ; djoiiko ;
djonko djonko. '
®d)(unb, ueki; gorogoro; einenget
®d)(., wan pik)n ueki.
Cc^liipfen ~ €cl;marre. 199
®c^tüt)fen, nitten bnrvt, barnnter
weg, doekroe, doekroeu.
®c^Iupferig, glati; eine f4|{. ®teHe,
wan glati plesi.
®d)(upfwinfe(, k'bri-plesi; kibri-
hoekoe.
®d;tnrfen, (trinfenb) hall; (i>om
^nnbe) tjakoen tjakoen; (mit iQlX
gngen) srdbo srdbo.
®d}ln§, (ßnbc) kabä; ber ®*I. ber
ßrjdbtnng, da kabä vo da tori.
®^lnffel, sloto; slotro ; (im ®egen<
fa|) jnm ®d}(og), pikin vo sloto;
wo ift ber ®d)L t>om ®d)[o6?, 'p<^e
da piklen vo da sloto de?; hcn
®d}l. Qbjic(;en, poeloe sloto^ um*
biegen, drui sloto.
®d;mad;, sjem; kos'kosi; porinem.
®d}mäd)tig, fml; mangri; ein f(^m»
ä^tenfd^, wan (Ini soeoia.
®d)mad^aft, switi; smakh.; fc^m»
fein, tesi boen; tesi switi;
®c^mä^en, e«, kosi hem; gl hem
ogri nera; skempi hem; pori hem
neni.
®c^ma{)(id&, sjem — ; ein f(ä^m. Job,
wan sjem-dede.
®(^mä^fn4tig fein, lobbl vo pori
i^oema nem.
®mä^ung, kos^kosl.
® d^ m a ( , smala ; e, fc^mafer fßfab, wan
smala pasi; fd^mal werben, abmagern,
kom fini; kom maugrf.
©C^ malen, verwytl; gi wan vor-
wyti; kroetoe nanga; krasi; bie
ptau wirb bi(^ fd^m., Miss! sa gl
Joe wan verwytl; Miss! sa krasi
Joe; M. sa kroetoe nanga joe.
®<^mdlern, poeloe hafoe; er fcat
mir ben Sobn gefd^mdlert, a koti ml ;
— um fo Diel, a koti mi so menl
vo da moni.
@ (^ m a ( j , fatoe ; 0^tenf(!^ma(i, kaka
vo jesi,
®(!bma(jen, etw., gi hem fatoe;
potti fatoe na hera.
®cf)maro^en, fl^kfloi h.
®d|>marre, marki; kapoc.
^00 ec^uu^eit — ®4^muri j.
6 d) matten, n»ki Congo; naki mofo.
@ci)iua lichen, smoko; tmoko pipa.
Seaman feu, iijam boen; mit ^lu
&cni^ lioli bofia nanga makaiidra.
^d^mauferct, trnkteri; boda; fesa.
S^mecfcil, V. n. tesi; fiii; fill n a
tongo; V. D. test; amak; cd fd)me(ft
t^m, a tmak hem; Co fd)metft gut,
a smak ; a tesi swil! * ed fc^CCf t
bitter, a bita.
©djmecr, fatoe.
@ d) in c i d> e ( e i, suit! taki ; s witi woor-
toe.
6 d) m e i ((^ e ( n , laki «witi ; kori iiati^a
switi taki ; ciucm ( i^m beii 35art
ftrcic^en) bo'boi hvm.
®d)meid?lcr, flekfloi h.
<5d)mci6eit, fringi; hili.
6d)mc(;^en, smeJti; (bi(Mic^) kom
weiniki.
(5d)me(jtie43el, amelti-kclre; amel-
ti-patoc.
©d^merj, (f5rj>crlid))pyn; skin-hatf;
(gcifti(t) fif^ri; broko skin; €d)m.
empftut)en, babi pyn; tili pyn; babi
akiii-hati; (gciflig) deiia sari; habi
sari ; babi wan broko ski».
©cbmctjeit, v., cd fc^merjst mid),
(förpcr (id)) a §i ml pyn; a hati mi;
bcr Äopf fd)mcrjt mic^, ml bede de
half ml ; (gei)liv3) a gi mi sari ; a
mi hnli ; a gi mi wan broko skin.
©c^metterliug, kapelka.
®d)mibt,*5meti;®d;mil)t-meijier,
smcti-basi.
© d) m i c i) e , smeti^Iioso ; © (^ m i e b e -
bammcr, (flrcfiec) mokro.
@d)miebcn, smeti) wroko isri.
©d) mi eg en jtd), beni bem »refi;
(bilbüd)) »akü hem srefi; bad Äiub
fd)mic9t fid) an bie aJiuttcr, da pi-
kien lianga na hem mam&.
®d)miere, fatoe,
©d)miereu, etw., robi nanga fatoe;
robi, lobi; (fd)muften) moraoe.
©cornier er, morsoc-man.
©d)mierig, morsoe; doti; raoto-
moto.
©«^miiirni — ©c^itccii^tig.
Sd)m{ntett, {M^, fevvMiem «eit-fiest
©d)mi>nen> mandii
©d)m4>cen>fmoeroe. - ^
© d) m u (f , mo'mooi, mooHmooi ;^inooi-
fasi;.<^UCC©d)DlUC{ fct ni^t OUBlÜ^ll'
big, oeii no HQQQSOft proio naiiga
mooi moQi,. -di»l de na doro-^ei.
©dimiKtriad^eii, mo'mooi-tsinri.
©d^nnufcu^ (id), mekl liem «refi
mooi ; dres hem sreA miMU ; poc-
loe hem fors 5 gcfd)lWÄrft' fc*ll; = wrri
mooi klosi; weri mooi; soi-l Inool.
©d) mug get It, konkroe, konkloe.
© d) m u g g U r , kdnbroeinan;
©d)mu^, doti: raoto moto; morsoo.
®d)mu^ig, dodl; morsoe; moto
moto; ber SBeg ifl fet)r fd)m., da
pasi moto moto toemoesi ; e» f^m.
5{(cib, wan doti (ob. morsoe) klo^i ;
ein fd}mu^i§ed 8cbcn> wan iMrsoe
liebi.
®d)nabel, mofo.
©d)ndbe(u, bosi; bie £(iubeit fd)U.
. fid), dem doifi de bosi iniikandra.
©c^na(fe,«mak8ita.
©cbualU, gespl.
©(^nalten, gespl; gespre. -
©cbnappen, bann; bcr ^unfr tat
nac^ bem^eifd) gefd)n<kppt,' da da-
goe haun da meti; er 'b^t ttdÜi mir
gef(^na))))t, a haun na mi baka.
© d) u a p d , sopi, soopje ; dram ; ducn
®d)n. trinfen, dringt wan sopi;
dringt wan mofo.
®d) narren, snurkoe.
®d)Harren, krcre krcre*
®(buauben, ©cbndn^en, ftd^, bio
hem uoso; bio noso.
©(ibwöufen, bali weri bio.
®d)nau^bart, tirpo-mofo-barba.
©dbnau^e, mofo.
®d)ne(fe, (mit^aud)pakr&;®d}ncf*
fcn-b^tud, pakr6-ho8o; lioso vo
pakro.
®cbnee, sneeuw h.
©^ncen)ei§, gegeben: wetl Jeki
katoen (wetg wie ^auunvode); weti
leki zoutoe, (\mi mt ©a(j).
®<$ttetbe, mofo; bte @$nette bed
SKcfferS ifl ftumpf, da raofo vo
da nefi dede; da nefi stotnpoe.
® c^ n c i b - g r a d , baboen-nefi.
©^neibe-mu^U, zaa-inleli.
@$neiben, koti; 9iti^, koU areisi;
©teinc, koti stoon; ©vctter, zaa
pninga; (cafiriren)kapadoe; Oeft^*»
ter fd^neiben, meki boeb6e ; e$ fd^nitt
fte bur(j^'d <^erj, a koti demhalti; a
pHti dem hatti ; a koti dem bele.
® d) n e i b c r, eneiri. ©c^ucibcr-mcificr,
sneiri-baiii.
©^neibcrei, sneiri-wroko.
e^netl, hesi; fix li.; lauf Wnell!,
\va,ka hesi; ron hesi; fora foetoe!;
fc^nett ju ^orcn!, hesivo jeri!; fcj^r
fc^neQ, hesi hesi; jaja faja; (ju^
gleid^ übereilt) foeka foeka.
©djneHen, fringi; mit ben guigern,
tjopoe; einen, kori hem; bedriegi
hem.
®d)nepfe, snlppi.
S^neppct, (an ber gtinte) käka;
foefoerman a.
©(ftnippcften Wtagen, liaki finga.
©*nipfet, S^nipfel, wan pikin
piesi.
©^nippifc^ fein, habi bigi mofo;
son asraiiti
®d)nitt, koti; pliii; Äleiberf^nitt,
patron.
®d)nitte, piesi; e. ®(t)n. Stob, wan
piesi brede ; Suttcrfd)nitte, botram.
® (ft nit ter, koti-man.
©cftni^eln, koti; kweri kweri.
®d)ni^n)ei{, bend6iir-wroko, ben-
d6or-wroko.
® (ft no be, asranti; einem fiftn*begeg^
nen, sori hem asranti.
®(ftnupfen, s., verkoutoe; ®(ftm
befommen, kisi verl^outoe.
©(ftnuvfen, v., (Sabact) tekismiifi;
snuiß.
©d)nupftaba(f, smiifi; ©(ftnupf*
tabacfö-S)ofe, smjifi-doozoe.
©d^nupftucft, zaka-hangisa ; zaka-
doekoe; sniiifi-hangisa.
©d^iiur — ©cftoog» 201
©dftnur, koortoe; ber ^immtxUvite,
3Re§f^nur, slagiein; iftre ©(ftnur
geftet burd^ aQe Sanbe, da slaglein
vo dem go doro heeli grontapo;
^aldfcftnur, neki ; SoraHenfcftnur, wan
neki krala; (®^miegertod)ter) feine
©tbnur, hem pikien wefi.
©cftnurgerabe, retihopo; berSBeg
geftt fd)H*, da pasi go reti hopo.
©(ftnuren, tai nanga tetei; tai; tai
tranga.
©(ftnurnabel, riegi-pennetj e h.
©cftnutrbart, tapo-mofo barba.
©cftnurren tna^en, meki spot; meki
prefoeroe.
©(ftnurren, T., knoroe, iinoer; bie
Aa^e ftftnurrt, poespoesi de kno-
roe.
©^nurflratf«, reti doro; reti;
wantem.
®(ftofotabe, fliokrati, skrati.
®5oüe, Srbf^otte, wan piesi doti.
®(fton, kabä; fommfl bu fdfton?,
joe kom kabä?; fd). lange, granwei
kabä; ed ifi fd)on gut!, a boen so!;
i^ n>erbe iftnfd)onno^friegen!, pa-
siensi, mi sa kisi hem jete!; f^on
ber 9lnblitf — , da loekoe srefi — .
®c&ßn, mooi; cö ijl re^t f^5n, a
roooi vo troe; f(ftön f^reiben, sabi
vo skrifi mooi; sabi mooivo skrifi;
ctiv. ®d)5ne^, wan raooi-sani; f^onc
®acben, mooi sani; f($6n tftun, tald
switi; soriswiti; einem, boboi hem.
® d) n e n , e., spare hem ; holi pa-
siensi nanga hem.
®d?5nfteit, mooi; mo'mooi; mooi-
fasi.
® d) n u n g , (®ebulb) pasiensi; einem
®^. bcweifcn , holi (ob. habi) pa-
siensi uanga hem.
©Sooner, skoener.
®cftoo6, foetoe-tapo; <te naftm bad
Äittb jauf iftren ®^ooß, a potti da
pikien na iiem foetoe -tapo; in
Slbraftamd ®d)00§, »a Abraham sei;
bie ^dnbe in ben ®d)oo§ legen, si-
dom vouw lian; sidom doe noti«
26
202
®d)Opf — Si)xt\.
®ct0^>f, hede-wiwiri; cintn beim
®d)opf «ef^meii; kisi hem na hem
hede-wiwiri.
@ (^ 5 p f c n , SBa jfet, kisi watra ; hali
watra; ?ltl)cm, hftlibro; ttift^cfiuft,
leki wiiiti ; SRutb, tekl hditi ; |2:rofl,
teki troostoe na — ; i<erl)ad)t, kisi
wan geda^ti (ob. inembre).
Sd)ßpfcr, heiD, diiii meki ala sani.
Sd)öpfu"g, — feit fcer ®d}., vo
Rin^i Gado ben meki hemel nanga
grontapo.
®d)L>pd, kapadoc-skapoe. (§c6öp*
fcu-flcifd), skapoe-int'ti.
@(^ orf; kraskra»!, krasi krasi ; bran-
ti ; auf bem Äopf, tinja.
©^ornficiu, skorstein; ben ©d}.
fCiJcn, kriiri skortitcin.
©d)o6 CJlbijabc), lanti-moni ; hede-
moni; kontribusi.
©c^oßling, plansöen; pniki.
®d;ote; (^utfe) boeba; (^ü(fcufnid;t)
peesi; pees je.
©d)rdge; skuinsi, «koinsi.
®d)rammc, inarki; kapoe.
©d)rauf, kägi.
©^tanfe, marki; aHcd IM (cine
©C^canfeu, alasani habi hem marki;
fcbtautenlöö, sondro liiarkl.
©d)raube, skroefoe. ©cbraub-
\todf skrocf-tang; skroef-stok h.
©ertauben, v., skroefoe; to^ fc^r.,
loesoe skroefoe.
©d)rerf, ©d)rc(feii, s., skreki, r>ox
<Sd)X., nanga skreki; JobeSfd^rccfcil,
licbi nanga dede-skreki.
©^ reef en, einen, skrekihem; meki
a skreki; gi hem skreki; iDiUUm
fd^recfft bu mic^ fo?, san hede joe
akreki mi so?
©d)re(ftiaft, — ein fdbrerfbafter
lll^fenfc^, wan skreki-soema ; wan
fredeman; wan djompo-haili-man.
©cbrecfliiS^, skreki — ; einefi^r.Oc
fd)i4)te, wan skreki-tori; ein fd^recf*
iid>cd Unwetter, wan skreki-dnweri.
©djrei, bari; einen S^tei anöfto9en,
bari wan bari.
®^veib*bn(^ — ©d)nlj*
Sdbreib-bucb, »krifi-boekoe ; -fe«
ber, pen; -{i{te,8krifi-ki8]; *pult
(jum ©teben) lessenari; (j, ©ij5cn,
mit güd?) skrifi-kisj; -fd)ule,
8krifi-8kolo;-{iube,kantoro; -ttfd^,
skrifi'tafra; -jeug, skrifi-sani,
©d)reiben, v., skrffi; eö flebet gc*
fc^tieben, a tan skrifi,
©^reiben, »., skrifi; brifi; JRunb*
f (^reiben, waka- brifi; waka-waka
brifi.
©(^reibet, skrifiman; kierki; se-
kretaris h.
©cbreien, v., bari; meki.ba'bari;
(w-einenb) kre; taut fc^r,, bari
tiaiiga; bari nanga tranga tongo;
ftc f^tien »or gurdbt, dem bari vo
fiede; t>a^ Äinb fd)reit (nub weint)
in einem fort, da piklen kre doro.
©d^reien, a., (®efd)rei) barf; ba'-
bari; (SBeiuen) kre; bad ©ti^teieu
ber ^rmen, da kre to dem mofina
soema.
©c^reier, ©c^rei^ald, bariman;
ba'bari-man,
®d) rein er, skrein-w^rki.
©direitcn, wak«; »orwart« f^r.,
kom na fesi; Doran f(|^r«, waka na
fesi.
© d)rrf t, skrifi; brifi; bie beiKge/Gado
boekoe; boekoe; bybel; bybel-
boekOe; bie®cbr. fagt, boeko« taki.
©cbrift-gelebtte, meester vo
wet.
©cbropfen, kdpoe.
©d)rot, hagla.
©cbub-fad), -labe, lai, laai; -far*
ren, kroi-wagi.
©c^ubfen, e«, iroesoe hem; poesoe
hem; mit bem gu§e, skopoe hem.
©cf)n(^tern fein, sjem; frede; fcb.
ba ft^en, sidom djonnf.
©d)Uft, skorkoe; kanari.
©cbub, 6oe8oe;©(bubeuia$eit, meki
soesoe; jieb* bie ©cbn^e an^ weri
joe soesoe; — ani^, poeloe joe
soesoe; @^ube tragen, weri soe-
soe; idl^ trage uoc^ feine ®(^u(}c
(bin 111)0 ©clat)eX mi «o weri soe-
8oe jete; jeber tt)ci§ am bcjlcu, »o
ibn bet ®4)U^ brfidF t, ibriwau soema
de sabi, pee hem soesoe de kwinsi
hem; sidiSm-maii uo sabi waka-
manpina. ©c^u^^-burftC; soesoe-
bosro; -madder, ekoeii«* maker;
-fc^warge, -wi^fe, soesoe-blaka.
^ä^nih, skiilti't (skoltoe); foiitoe;
iiek6e; (ge(^eime) mekoenoe;. {®tlh*
f$u(b) paiman; ic^ b<ibe feine @djv
mi no ha skuiti (ob* foutoe); id) bin
nic^t <S(^« baran, mi no ha skulil
(ob. foutoe) vo d^i ; b u bifi <B6).,
l)a^ bie ®^.> da joe habi da nek6e
(ob* foutoe); id) flnbe feine ©cib.an
i^m, mi no fiimi foulocf na hem;
feine ®ä). ein^efle^en, bekenti hem
foutoe; einem @(^. geben, g\ hem
akulti ; potti da foutoe na hem
tapo; feine @d)- ni^^t einacfte()en
n)oIIen> no wani teki hem foutoe;
— Idugnen, no wani sabi hem fou-
toe; bie (3^* oon flc^ abiDQljcn, poe-
loe hem heioe; krin hem srefi ; \iä)
ttvo. }u @c^ulben f onimen laffen, meki
wan foutoe ; — jjegcn einen, foutoe
hem; kroekoetoe hem ; et b^t oiele
@cbn(ben, a habi foeioe paiman; a
habi paiman toemoeai; ec flccft in
Stbv ft de na paiman; er {}e(ft tief
in ®^*, a de nanga bigi paiman;
@d). audfle^en b^ben, habi paiman
na doro; audn>dit6 ®d). machen,
meki paiman na tra soema ; frei Oon
(5d)v Sd^ulbenfrei fein, no habi pai-
man; — nocrben, komopo na pai-
man.
®^ulbifl, er ifl f(^., a hahi skuiti
(ob, foutoe); er ifi beö (Öcrid)tcd
fd^«, a verdini vo kroetoe strafoe
hem; — u^ad loir ju tbun fcb« n)a«
ren, aan, dial ben de wi pligti vo
doe; er ifl f^., e^ jn t^un, a ver-
pligti, vo doe dasani; id) bin i()m
fcb., mi moe pai hem; er iji mir
gebn ®d)iQin9 \ä)., a moe pai mi
tin dren, |
©d;ulbiäteit — ©i^nflenu 208
S^nlbiflfeit, pllgti; verpHgti.
®cbn(b(od fein, no habi skuiti (oK
foutoe).
@^ulbner, mein ®c^., da soema,
disi moe pai mi.
®^u(e, skolo; in bie @(]^« gel[ien, go
na skolo; er ifi in bcr (onf ber)
©d)*, a de na skolo ; einen auf bic
©($« tbun, potti hem na skolo; ©cb*
galten, holi skolo ; gubenfcbute, djoe-
skolo ; ( ©t)naaoftf ) d j oe - kerki ;
8efcfd>ule, lesi-sKolo; ©^reibf(^ulc,
skrifi-skolo.
©cbul-balter, -lebrer, -meifier,
skoio-meester ; meester; -()aud,
- jiub C, (©^ule) skolo-hoso; skolo;
-junge, skolo-boi; -finb, skolo-
pikien; -(el^reriu, skolo-Missi.
©d)ulter, skouroe; neki; auf feine
©dbuitern nebmeu, potti na hem
neki; eine ^o^e ©d)*, hei skouroe;
lobosö«
© cb u u b , wansani, disi no. habi waar-
ti; wansani, disi no boen vo noti;
©d)* treiben, meki spot ; meki pre-
foeroe.
@c^u))pe, boeha; gifdbe mit ©cbup*
pen, ®vi)uppcnfifd)e, fisi nanga boe-
ba;*bakra-iisi; giW)^ ^bne ©ebup*
pen, fd)uppeulofe gif^e, fisi sondro
bQeW; glati fisi; ningre-fisi. (S)ie
©eueuuuugeu bakra-fisi unb ningre-
fisi fommen bat)er, t>ai bie ^nim
nacb bem 3)2i^faif(beu ©efe^e nur bie
©cbuppenflfdje effen).
©d}üren, ba$ geuer, wai faja; bio
faja; hope da faja pikinso.
©^urf, U ©d^orf*
®d)ur,5, ber Sieger, — ber SWänner,
kamisa; bcr graueu, paitki, pautje;
ber SlrawatfeufraucH, kwejoe.
©dburje, fesi-koki.
©^u9, soetoe.
©Rüffel, (fla^e) pleti; (tiefere, iUi*
nere) kdmiki, kc'tmetje; (^oljernc,
flacbe) baki.
©cbujier, skoen-maker.
©(^ujleru, meki soesoe.
26*
204 ®d>utt — Sd^n>anfle«fc^ft
®*utt, doti.
Schütteln., selu; im ©aura, seki
da boom; bad ^aupt, sekl hem
hede; bie jlkiber, seki hem klosi;
part fd)v sek'seM.
©Äüttcni — anf ben Spbcu, trowel
iia gron; hiti na g;roD; in'd ©lad,
kanti na giasi.
®(J)üttern, seki; sek'seki.
©C^U^, kibri-plesi; b«r®Ott %\CoH
ift unfcr ®d)., da Gado vo Jakob
de wi kibri - plesi ; c. in ®(^* nch^
men, kihi! hem; kibri Jtem foiitoe.
®d)n^-t)Crr, patron; granma^ra.
© c^ Ü ^ c n , kibr j ; einen , kibri hem ;
\\6) üor bem Siegen^ kibri arien.
®d)n)abe, (• ®d)abe.
®cbn)ad^^ zwaka, zwake^ swaki ; er
ift fe^r fcbn^acft, a zwake reti reti;
— t)([^ gleifd; ifi f^W., skin no Jia
tranga ; f(^njac& (obHwa^tig) n?erben,
kom flauw; kisi wan flauw; |d)lM«'
(^cr maii)m, fcl)tt^ad)er werben, saka;
mad)' ia^ gener f^nHic&cr, saka da
faja hafoe; eö ift fd)on fd)n)dd)cr,
a saka kabä; bad gicber ift €tn>aö
f$n?äc|)er^ da koorsoe saka pikln^
so.
®d)n)äd)e, zwaka, zwake, zwaki,
©d)n>ad;en, verzwaki.
®cbtt)ad)t)eit, ®c^n>ai^ti<|teit,
zwaka; zwaka-fasi.
© d) tt).a C^ I i d) , zwaka ; siki sikl.
©C^tt)abroneur, taki»taki-man.
©^n)abroniren, meki taki taki.
©C^wager, mein, mi wefi brara; mi
man brara ; mi swagri.
©Cottager in, meine, mi weilsisa;
mi man sisa; mi swagri.
®d)matbc, swalempi.
© (^ n? a m m , (SäJafd;-) sponsöe ; (g-eu^
er-) foengoe.
©^njanger, nanga bele; fd)»» fein,
habi bele; de nanga bele; f^n>*
iverben , ki^i bele ; eine fc^mangere
gran, beleman,
©d)n)dnger.n, e., gi hem bele.
®cbuningerf(^aft, bele.
©d^mmif — ©^»Acn*
X
© $ tt> a n f , w^n spdioe-'tori; spoloe ;
soso prefoeroe-taki.
©Amanten, kanti ; kanti kanti ; seki,
sek'seki; do'doi; ba^ ©ODt f^onft
febr, da boto sek'seki toemoesi.
©c^wanj, tere; mil bem.®(^rö. me*
beln, seki hem ler^ ; wai hem tere^
fomm id) über ben ^unb, fo tomm
i^ and) über ben S^manj, efi bigi
ar^en no kill. mi, donw-watra no
sa kili mi toe; arata taki: dem koti
mi mofo, san hede dem no koti mi
tere toe?
®^tt)ar, sweri; ber ®&mdr mill auf*
ge^en, da sweri meki moifo; da
sweri wani broko ; — ift bereite
aufgegangen, da sweri hopo kaba;
S^lutfi^mar , . broed - sw;eri ; ttcincr,
ber nid)t aufgebt, poisi; offene ©(^ma*
ren, soro; ein ÜÄann Dofler ®6}m»
ren, wan soro-man.
®^u)aren, v., sweri; bie- SBunbe
fifemdrt, da soro gi (ob* poeloe) man-
t&ri; feine 3tugcn feijmdren, a habi
soro hai.;
®c^n>arm, hipi.
®(bn)drmen, swerfi; swerfi rontoe;
wildri; jajo; waka jajo.
© d) m d r m e r , jajo'^man ; (beim gcuer^
merf, klapperki.
©^warte, boeba. -
© d) m a r J , blaka ; rabenfd^marj, bldta
pi; blaka ieki patoe-gogfS.
©cbmdrje, blaka; ©(^n^fi^mdrje,
soesoe-ldaka.
®d)mdrjen, f^marj machen, blaka;
®Cbube, blaka soesoe.
®d)TOdrjHd), blaka blaka.
®d)md^en, taki tori; taki; mit ein«
anber, taki tori makandra.
®d)n)d^er,taki taki-man ; taki-man ;
cr ift ein red)ter Sd^md^er (fd)md^t
aQe^ and) a habi wan waka waka-
tongo; (Serrdtber, Äldtfc^er) tori-
man; (bösartig) gongosä-man.
®d)n>d^erei, wan soso taki taki;
wan 8080 tori ; (e. b5fe) gongosa.
©c^ me ben, wai; fiber bem äSviffer,
weAwsL tape watra; td f$t)>ebt mit
auf ber 3un((^/ r de na mi tong^o;
t9X ^W^m ~, a de na mi hai;
in ©efaix f^»*, de na geväar.
©d^mefefv zwave^; Oc^wefct-
g e I (> , zwavel-geeli.
® c^ )D e f e (^ , sraoko nanga zwave),
©cbwcif, tere.
®^n»ciaen, tan tiri; tapo mofo;
ft^meigi, tapo joe mofo!; (an tfri!;
kabd nanga da itiki taki ! ; Pi ! ; Tan
pit; fc^ttjcig ballon fiift!, kili taki!
<S^n)cin, hagoe; ®(^tt)eine ^uten,
loekoe bagoe; bd^ n)itt)e @c^n)« (gwei
Slrteit) pingo ; pakira. S c^ tt) e i U C -
biaten, rosi hagoe-meti; -fctt,
(frifd^e*) fatoe vo hagoe; (au^ge^
laffeiicö) hagoe - fatoe ; -flcif^,
hagoe-meti; -f utter, hagoe-njan-
jäm; >^^irt, hagoe -man; bagoe-
herder; ©c^tt>cin8-bor jle, ha-
goe-Aviwirl.
®^tt)ci§, «weti; bu tjcrt^ufl; »aö
idf im ©(^»eific raeined 9lngcfxd)tcd
CTOorbcn l^abc, joe njam mi sweti.
®cl)n)ci§-tro^)fcM,sweti-dropoe;
•»tu$, hangisa.
®4>tt»ei§cn, sweiser h.
©^n>e(tc, drorapoe; doro mofo;
dwarsi-balki ; Dbcrfc^weUe; dwarsi-
balki na tapo-sei.
©c^roemmen, waai.
0<^n>enfen; 'wai; d<Sid6i, do'döi;
seki; |t4), drai hem fesi; drai.
@^n)er, hebi; trobi — ; zwaare; e.
fd^n>crc 2ltbrit, wan hebi wroko;
wan trobi -wroko; etn). ®d)mereö,
wan hebi-sani; e« fcbw* Äranfbcit,wan
• hebi (ob^tranga ob« zware) siki; e^
»irb mir fc^roer, a komhebi gi mi; a
kom moro mi; Co baft fd)n)er, bic
9lrbcit ju ®tanbc ju bringen, a trobi,
vo doro da wroko ; cd f^tt)Cr ^abcu,
de nanga hebi; pina; pina pina;
fdjtt). ^dren, no jeri boen; (bitblid))
habi tranga jesi; ed einem \i)mx
ma^en, meki dasani kom hebi gi
hem; trobi hem; einem iii\^ ^crj
®d^t>erbt — ®(^tt)inbctn. 203
fc^n)* ma^en, gi hem hebi; gi hem
verdriti; er b^t cine ((^mere 3"«9^
(ifl betrunfen), tongo foeloe hem
mofo.
®(!bn)erbt, houroe; bad ®^w. jtc^
beu, hali hem houroe; poeloe hoif-*
roe; c, blo^Cd ©cb»)., wan bbotoe
houroe; e* rait bcm ®d)tt)* tobten,
kili hem nanga liouroe. ® ^ n) e r b t-
fifcb, krali, karali.
®(Sbn)ere, s., hebi.
®d)tt)erbßrig, doofoe pikinso; —
. fein, no jeri boen.
®(^mermätbig fein, koesoemee
(koesoeraie) hem srefi; habi hebi.
®(^ WC ft er*, aisa; ©cmcinfc^weflcr,
sisa vo kerki.
®cbi»ieger-mutter, da mamii vo
hem w<$fi (ob* man); -fo^n, da
man vo hem pikien; hem pikieu
man; -tocbter, hem pikien wefi;
da wefi vo hem pikien; -))atcr,
hem man (ob. wefi) tata; da t&la
vo hem man (ob« wefi).
®cl)n)iete, (öom ® dalagen) wipi-
marki.
®c6w)ierig, hebi; trobi — ; cine
fd^W. ®a^e, wan trobi- sani; wau
hebi-sani.
®(!b»ierigfeit, trobi; ®i^tt), ma?
(^eu, erbeben, meki trobi; trobi;
hopo trobi.
®dbtt)immen, swem; ber2Rannfaun
ni^t fc^io., da soema no sabi vo
swem; auf bem SBajfer, swem na
watra tapo; n^iber bcn®trom fd)W.,
broko genti; er fcbwtmmt im Stute,
a swem na ini broedoe; a tapo
nanga broedoe ; er fd)mimmt in Z\)X\\^
nen, watra de wasi hem feai; wa-
tra de ron na hem hai jojo jojo.
©cbtDinbel, liede-drai; drai-iiede;
liai-drai ; wdndroekoe.
®(in)inbe(n,®^toinb{ic^tperben;
cd ijl mir f(^u),, ber Sto\>i ^ä^yo. mir,
mi hede de drai; mi kisi liede-
drai (ob. hai -drai); mi kom wön-
droelioe.
206 Sdtn^itib^ii -^ ^kS)itffn,
&c^n>iitbeii, kom nangri; saka; er
fd^winbet gang ^iit, a de kabi na
hem foetoe tapo de; ()»erf4)tt)tnben)
gowei; lasi; aM ben 9(ugen ($10.,
iasi na hai.
&(()n>inbftt(^t, Ukroe Terkoiitoe;
tering-aiki,
®(lbn>inbfü4^tig fetn^ habi takroe
▼erkoiitoe,
(5d^tt>tnge, flei.
(S^mn^tn, wai; aeki; Steid ^äfm.,
wai ardai ; fii!^ auf d $fetb, djompo
na haai tapo.
Gi^toippe, @(6tt)u))))e, >vipi.
®^n)itten, voen voen, woenwoen.
@^n)t$en, aweti; tc^ fc^mi^e am
oangen Seibe, ala mi akin de awed;
sBlut f^., aweti broedoe«
Stbtobten, aweri; bet @ott, teki
Oado, aweri; fcbwote mil bad bei
3^bo^Ab/ t<^ki Jehova, aweri mi
daii; beim ^tmmet f^ii)., «weri na
hemel; \ä) fann barauf iö)ix>., mi
kan aweri to dati; e* falfi^en @ib
f^Q)., sweri wan falsi sweri; aweri
falsi; fluten unb f(^n)ören, floekoe
en sweri.
® 4^ wot et, aweriman.
@d)W\\l, waram; betiauwtoe.
@ $ w u r , sweri ; e. Qä^xo. tf^un, aweri
wan. aweri.
@cla))e, slavoe; niii^rc; katibo; icb
bin nic^t bcin <Scla\>t, mi a no joe
ningre ; e. juni 6cU niacbcn , meki
a Iron slavoe; teki (ob» potti) bem
vo slavoe.
®c(a)>etei, alavoe; ningre; katfbo;
katibo-fasi ; S) u witft mid) and itx
<Sc(. erlofen?, Da joe aapoeloemi
na katibo ?
@COtbut, skdrbuiki.
Scorpion, kr^ekoetoe-tere.
(Sctibent, skrifi-man.
@ed)d, aiksi; fe^dmal, siksi-tron;
bet fe^fie, di vo siksi; disi meki
aiksi,
®e<^dbunbert, aiksi-hondro.
(St6)ici)n, tiu-ua-siksi.
©ect^gtg — ®e^.
®t<$iifl# aifcai-^tea-liii ; *ber Sine ein
®d)ocr, ber Snbere ^ec^jig , patoe
verwyti ketre^ kabä ala toe na da
areti faja dem de go.
®efet, aaka; numi-zaka; beura.
See, ber, bie, aec; bie ®ee, *ont-
watra; ber ®ee oon @enegatft^, da
zee vo Genexaret; bie @ee (Ocean)
da bigi zee; da bigi zoii(*-watra;
auf ber @ee, na zoiitwatra lapo ; ju
£anb unb See, na ajoro en na zout-
watra tapo.
®ce-fif(^, zout - watra- fiai; -^an*
be(, negosi naabra watra; -{^uub,
zee«dagoe; «'fraufbcit, zee-aiki;
-fu^, zeekoe; -officier, mano-
w4ar-ofoiri; -rduber, zee -rover;
-u ng e|) euer , watra-mami; -n>af *
fer, zoiit-watra.
®ee(e, ziel, zieii; (BctV unb £eib,
ziel nanga skin; iä) fann ed meiner
@ee(e nic^t jn iieibe t^un, mi no kan
broil mi zieli; ed tbut mir in ber
(£cc(e U}eb, a bati ml ioemoeai ; an
feiner Seele 6(baben (eiben, pon
hem ziel; iaai bem ziel; feine
Seele war ba, no wan aoema ben
de; no wan moedroe - zieli beu
de.
Segel, zelii; bie S. aufjie^en, hopo
zeill; ball zeili; einj^ie^en, ppeloe
zeili; saka zeili. Sege(-boot,
zeil-boto ; - fi a n fl c , zeil-tiki ; -t u ^,
zeiUdoekoe; zeili.
Segen, blesi; zegi; ber Segen bed
«^errn, da blesi vo IVlasra.
Segnen, blesi ; zegi ; ©ott f egnc iiä),
Gado moe' blesi joe.
Sebcn, si; loekoe; mit 2lugen f.,
si nanga bai; fcbarf, gut f., si boeu;
si krin; fomm unb fle^e, kom loe-
koe si!; mir woQen febcn, wi sa si;
icb loill gem fe^eil, mi hangri vo
ai — ; ta6 mieb'^ fe^en, meki mi si ;
febt, weld) ein 3Äenfd>!, loekoe, so
wan soema!; baraud fönnen n)ir fe^
beu, nanga dati \vi kan si; but^
bie finger f., no loekoe sani so fini;
^(fy f. faffen, sori hem srefi; pro-
do; dl^ntid? f., geersi; leiki; (Si*
ncr^ l>cr e^ fiel)t — Bwff^'iuec — ,
sfman.
® c ^ cr, ($rop^et) profit!; (^ibmfd)er)
ItSekoeman.
©c()nc, tetii; bic Senile feinet So*
c^cn^, da tetii vo hem bo; er hat
fid^ cine ®. ufeerfprimgen, wan tetei
loe8oe; wan tetei djompo abra.
Seltnen, jt^^ hangri; verlange;
(nac^ etncc ©pcife) luste, lostoe ; id)
fe^nc mid^ barwad^, iljn ju fe^cu, mi
hangri vo si hem; mi verlange vo
si hem ; i<6 fe^ic mi(^ nad) itartof*
fedi, mi luste (l<^toe) patdta«
Qthwtn, 8., <Btf)n\u^t, hangri;
verlange.
<Sc\)nliä), ©cHfüi^tfg, hangri;
nanga hangri.
@ e ^ r , toemoesi ; tranga ; hoen boen ;
reti reif; foeloe; vo troe; fie baten
ibu fe^ir, dem bigi hem toemoesi;
er ifi fe&r feanf, a siki tranga (ob,
reti ret!) ; a siki vo troe; jte IVÜr*
ben i^n fe^r gel^inbert f)abci\, dem
ben sa hindre liem foeloe ; ijar fet)r,
}U ichx, toemoesi; toemoesi pasä;
pasamarki; fo fe^r, baß, so raeni
tee; fe^^r )n>oi)l, heel boen; u>ie fe{|r
auc^ immer, alwasi hoe-meni.
Seiest, laage; feic^k^ 2Baffer, laage
watra ; ba«^ äJaffer ifi j« feid)l, wa-
tra no dip! nofo.
Seibe, ay. ©eiben -jeuc^, «y-
klosi.
©eibel, penki, pentje.
©eiben, zy — ; feibnc ©trumpfe, zy-
kousoe.
©eife, sopo. ©eifen-fiiget, awiti
sopo; -waff er, sopo-watra.
©eigen, ©ei^en, doro na doekoe.
©eil, tetii.
©ein, v.^de; bifl bu'^?, da joe?; e^
finb Sente (gibt 8.)/ ^^^ t «oema de,
disi — ; joe habi soema, disi — ;
fag edfein, mekiatan; ba fein, d«;
ed ifi nid^t \>a, a no de.
©ein — ©eihrart^. WT
©ein,©eine,®ein,hem; vohem;
fein ^aud, hem hoso; da hoso vo
hem; feine ^dufer, dem hoso vo
hem; einem jeben ^Warren gefddt
feine Äappe ambeflen, fouwioe no
sa taki hem hoso (ob* nesi) de
tingi; er ma(^t fic!^ ni^tö brau§, ed
ge^t ja nic^t anS feinem Sentcf,
arata no sabi, sau moni bai.
©eine, ©einige, ber, bie, txx^, di
vo hem; bad ©eine, hem sani.
Seinesgleichen, vo hem spele.
©einet^alben, ©einetwegen,
urn ©einetn>i(Ien, vohemiiede:
©eit, sinsi, sens!; sinsivo; voslnsi;
tee sinsi vo; feit ic^ JU bir fam,
sinsi mi kom na joe; feit brei £a^
gen, sinsi dri dei; sinsi vo dri dei;
feit feiner Stiub^eit, to sinsi hem
pikien tern.
©^itbem, sinsi datem.
^ziU, sei; auf ber rechten ©♦, na
reti han sei; ^ — linfcn, na knk:-
koetoe han sei; bie oorbere ©•,
SJorberfeite^ fesi-sei; bie I)interc,
^tnterfcite, baka-sei; bei Seite, na
sei; auf beiner ©., na joe sei; auf
beranbern©., na tra sei; auf aöen
©eiten, na ala sei; na alakanti; er
ift auf bed jtonigd ©,, a holl nanga
koning; einen peim(id) auf bie ©.
fd^affeu, kili hem kibri-fasi; (burc^
®ift) smoko hera ; etn>* auf bie ©♦
bringen, tekl; foefoeroe; auf bie®.
fe^en, fleflcn, potti na sei; er ift auf
bie @« gegangen, a go na baka; a
de na baka-sei; einen X>oxi ber ©.
anfeben, loekoe hem skuinsi.
©eiten- famifie, krdekoetoe - fa-
mili; -gemebr, lionroe; -f^rein,
sei-lioro; horo na sei; -fledjeu,
sei-hati; id) b^^&e ©♦fl*, sei de liati
ml; -fiürf (iKibbeuflucf mit ©c^uU
ter t?on einem gefc^ojlcuen ober ge^
fc^fac^tcten %[)\tx) »ci-piesl.
©eit ber, sinsi datem; tee noja.
©eitmdrtd, sknlnsl, skoinsi; na
sei.
2(>8 Scftetdr — Selten,
<5efretdr, skrifi-man; «ekretarit,
sekretarisi.
® et bet, srefi; ))on fetbec, vo hem
srefi; t)on m« felbet^ vo mi «refi;
fi(]^ felber li>ben, pry«e hem srefi;
man mu^ ft(^ nicbt felbec (oben, doe-
man no moe taki, ma siraan moe
taki; fi^ felber x&ifen, teki hem
eigen revensi.
®elbii3e,8refi;8refi srefi; gur fetbiflen
@tunbe, na da srefi joeroe; da
srefi arefi joeroe; eben betfelbifie,
da srefi srefi-waii.
©elbfl, srefi; srefi srefi; er, Jie, ed
fetbfi, hem (nicbt a) srefi; ic^ bin
edfclbfl, da mi srefi; ber«g)err felbfi
f am gu nnd , Masra srefi srefi kom
loekoe wi ; fii} (clbfl er^^eben, meki
hem srefi bigi ; er fann fe(b^ ni(bt
tefen, gefcbweige ((^reiben, a no sabi
vo lesi srefi, kom taki \o skrifi;
Oelbfl iji ber SKann, joe no moe
teki tra soema areen, plani karo;
hai vo Masra meki kow fatoe; se-
krepatoe no wani trobi, a tjari hem
hoso na hem baka.
©etbfi-befledung, datakroepre;
-erf-enntnift bi"iben, sabi hem srefi ;
-gefdUig fein, habi hei membre
TO hem srefi; -gere(!^t fein, lioli
hem srefi to »van boen soema;
-morb üben, kilihem srefi; -»er^
trauen l)aben, potti hem vertrouw
na hem srefi tapo.
(Setig, blesi; Gado-blesi; zalilii h.;
e. felige Hoffnung, wan zaiiki hoop;
nnfcr f* Sruber, wi zaiiki brara; bein
f. 2Äann, joe Gado-blesi man; felig
finb eure Slugen — , blesi vo oen
hai; f« fcill, njam boen; njam da
hoen Hebi; — njerben, finni boen;
fiiini boen na Gado; e* f* machen,
meki a finni boen.
® e t i g f ett, da boen liebi;zaligheid h.;
bie ewige ®«, da boen iiebi yo teego.
©etten, din; diri vo finni; skrari;
faltc^ äiJaffcr i|i m6)t fo f. aid ivar*
me^, kouroe watra no de so diri,
©.ettfam — ©e^en.
lekl faja-wan; bie Sanantn flnb f.,
baina akrari.
©cCtfam, — etti>. ©eltfame^, wan
aparti-8ani;yerwondroe-sani; dang-
ra-sanl.
©en ben, seni ; ^in — , seni go; ^er — ,
seni kom ; S3otf$aft fenben, seni wan
bf^odskopoe ; or l^at mir einen 33rief
gefenbct, a seni wan brifi kom gi
mi.
©enbf(^reiben, brifi.
©enf, mostroe; mosterth.; ©enf-
forn, mostroe- (ob. mostert-) siri.
©engen, bron; |td>bie{)aaref., bron
hem wiwiri.
©entblei, loto; bad ©. auöiverfen,
hit! loto.
©enfen, {t$, saka; hanga; kanti;
bie 2»auer bat jtc^ auf einet ©ette
gefenft, da muur saka»na wan sei;
bad ^an§ fenft {ic^, da hoso kanti.
©enfrcijt, na loto; cd ifi f., a de
na ioto.
©en ten J (Urtbeil), sentensi; vonis,
vönisi; (@prud^) odo; spreki.
©eptember, September h.
©ergeant, ser^janti, soersanti.
©crüiette, served.
©effel, bangi-stoeloe ; stoeloe.
©e^eir, (ettt)ad»obin) potti; aufbcn
SifcSb, potti na taf ra ; ben gug an'ö
2anb, potti foetoe na sjoro; einen
über anbere, — anbern üor f., potti
hem vo basi na trawan tapo; (a§
und ben gall fe^en, bc^g — , meki
wi potti, taki — ; {Icb fv ^o siddm ;
siddm ; bie Unreinigfeit in ber g(af<$e
^t jlcb ju 93oben gefejjt, da doti si-
ddm na ini baira; — fc^t ft($, da
doti de saka na ini batra; 93dume
f., piani boom; e. in 33crit>unberung
f., meki a kom verwondroe; — in
gurc^t, meki a kom frede; in
©cbrccfen, meki a kom skreki; in
93er(egenbcit, meki a kom veriegi;
ÜJii§trancn in einen f., no vertrouw
hem; .ctivd^ iu'd SBerf f., doe da-
sani; ct\M^ imitx in ©taub fcfeen,
rep«reeri;'iiiekilEt kom biHsn Imka;
fiber einen g(u§ fe^en^ koti du riba
»i>r|i;.:kotiai>r»;da riba; frc^ tt^tbet
^tu>«>. f,^ te^en^lAiiapoe t4^gclt; .{t^
gut fkixf^t J., bedatiki heih wroko,
fiö tmt0; mmmivi^mMH^, e^tDttb
@<^((k)e f^, löfeköeboen, fomfdotde
Mikti* (:otjJoeboe) j#e; (fiU ben
■^®nitf fl)'«eti./' :-. ..
<Se^n)a^e, wjitrapas.
Senile, wanb^ri tikf; ü^jH^^ikt
€ euf je«> -v;^ ®rufjett/lK, Seuf*
{ e t , s;^ djcuiig^, djime; «iiktl, «6k-
®i(^, hem srefi; hem; tt Ubt fur
ft(^, a de vo h«m arefi*
©idi^el, krom nefi.
<3tti^et; |;^ni8te; vaste; aekmir b.
©i^et^eit gebe«, (^fanb, Surg*
f^afty ^ ^'«n pattU ; t/ar! wan soe-
ma kom tan naffesi; poiti wansoe-
mti tail- na fesf ; moki waii aoema
Ian borgoe; ^ett 9?* ifl meine
®t$er^ett, Masra N/ da mi bor-
g»e.- '^ •• ^ '■'•-. -
® ic^erlicb, vo troe; troe troc.
© id> tb^t / --- e« iji f«^ a de vo si ;
©ic^tbared^ sani, dial de to ai.
© i cl)ten, wai; teisi; teaien wai; tRcid
f., wai »reiaiv
©irfcrn, dropoe; Ickki.
©ie, a; hem; pi. dem; fie md uic^t
fammcii, a no uam* kom; fte fa^te,
fu mofle nid^t fonnneu, a takl, liem
»o wani kora; ge{)V tuf fte, go kali
hem!; fien^otten nic^t, dem no wani ;
bei Mefpect^jwrfoiVcn wirb &er©lfan*
be^name genannt, j.ö.tpe JÄgte,
IVIissi taki; mama, tnkt; geben ©te
mit einengen!,. Alama moe gi mi
^aii senKi.
©ieb, manari; bakra-kondre ma-
• nari.
©ieben, v. ftron naffen ©<Kf)en)doro
na manari; iloro; (tjon ttarfenen)
»iebi; SJiebl jieben, slebl blom.
©iebeu; (B^blwort) sebi; ftebcnmal
flcbcn, sebi-tron sebi; jxebentcf^afb,
©iebeu^unbert — $(nn. W&
aikal mmga hafoe; {lebente, dt to
aebl; disi meki sebi.
©ieb^n^nnbett, sebMiondro.
©iebenjef^n, liu-na^sebl.
©itbenjig, ©iebjig, aebi-teo-lin.
©iecb, aiki; malengri; ber ©iecbe,
siki-man; malengri-M«ma. ©ie^-
b^tl, aiki^biedi. :
@ie(^en, lobbi aiki nM; . a«kroe
Bokroe h; - .
©iebeU; V. ■; u; n.^boll; v. n. koe-
ktie; flebenbed ©affet, koekoe-wa-
tra; boli watra, ' > '
©teg, winni; ben ©. H)M)n tragen,
Iron vriiiiH-man;.winnl*,
©iege{^ xegd; zegel-^marki; mark!;
ia^ © * erbred^en, broko tsegd. © i e «
g<(-lacf/lak.
© i e get n , «egei ; lakki.
©iegen, winni; winni da fetl.
©ieger, wfnniman; aid ©ieger, leki
wimiiman.
©iebc, loekoel; loekoe at!; ai!
©igwal, »ein. ©ignat-meifler,
aein*mee8ter<
©Über, silver, solver. ©iCber-
g « I b, »Ikrer-moni ; - fa a} t n, silver-
sani; aolver-soni;
©itbertittg — breißig ©ilberßnge,
dr^tentin piesi sllver-nMni.
©ilbetn, sliver — ; ein f. JBe^er,
wan silver-beker.
©i4upeI(eittfa^);8o*o ;'Slmple; (nicbt
red)t bei Setftanb) moemoe ; ba'bau;
tanfoeree. -^
© i n g - m e i fl e r , slngl - meester ;
-fA)ulc, singi-skola; -ftttube,
singi-kerki; - » e i f e, ÜÄelobie,
wyte. .
©ingen, slngl; (iebflc^ ftngen, sfngi
sijriti; e. Äiub in ben ©ct;Iaf f., do'-
doi da pikien.
©infe«,8oengoe; in D^ttmad)t, kom
flaiiw; betSWttt^ fltift mit, mi hatti
faddm (0b; go wd) ; ben SJiut^ ganj
fittfcn laffen, ias! liatU.
©inn, ©inne, zin; hatli; (einet
©a(^e) liede; et ift nic^t bei ©in*
27
210
©iunwi — @c*
ncn, a lasi hem z)n; a no de boeti
na hede; i(^ f^abe int ®inn, a de
na mi hede ; — »ad cr im ©tniie
f^at, sen de na hii hem hatti (ob.
hede); mx abet ^aben Sfirifti ©inn,
ma wi habi da srefi hatti vo Kri-
«tus ; bcr ©inn bn ®ef(^td^te , da
hede vo da tori; (tnbcrn ©tnncd
)Vftben, drai hem gedngti; Icom na
wan tra prakseri. ©illU-fprud),
sprelii; odo. ©inneu-tufl, dem
histe (lo8toe) vo skin. Siuned-
axt, fasi; mem b re; maniri«
(Sinnen, v., pralcseri; auf ttn>a\
prakseri wansani ; in tiefcm ©innen,
nang^a dipt prakseri.
@inu(od, sondro verstand.
Sitte, Sitten, maniri; gewenti;
njoesoe; »ir ^aben Me ©itte, wl
habI da gewenti (ob. njoesoe);
fd)le(!)te ©itten, takroe maniri; San*
bedfltte, da gewenti vo kondre; da
maniri to kondre; kondre -maniri.
©it ten I od, — ein itttenfofed geben
fuhren, liebi \van slekti liebi ; liebi
wan slingri -liebi; liebi wan saka-
saka- liebi; (ungejtttet) feilt, habi
takroe maniri.
©ittfam — fein, hoH hem srefi wan
boen fa^i; (vjefittet) habi boen ma-
niri; sabi maniri.
©i^en, sid()m; ju Jif(I}e f., siddm
na tafra; }u ^aufe f«, tan na hoso;
(im ©cfdnguiß) siddm na docngroe-
hoso; de na lioeje; de na bhi-foto ;
et {!^t, dem potti hem na binfoto;
a de na bfnfoto; — wo bie ©linbe
jt^t, pee da zondoe siddm; ein
©i^enber, siddm-man,
©ifeung baben, — Ixi^ ®m^t i)at
©idling, kroetoe siddm.
©Maoe, ©fla^etei, f. ©etatje,
©ctaoerei.
©0, 8o; fo fo, sd so; fo unb fo, da
so, da so; fo, auf fot($e SBeife , da
so; na so wan fasi; fpri(^ft tu fo?,
da so joe taki?; fo Oie(e, so meni;
fo lauije, so Janga; fo ein »euiij.
©obaib — ©o{^cf.
' piklnso ; jnfl fo, so nomd ; juisl so ;
«el so; fo ein, so wan; fo balb,
oW; faum — fo, so — so; so —
nomd ; faum b^tte @et)aft ben dlifa
»erlaffen, fo befam er bie Äranfbeit^
so Gehasi komopo na £lisa fesi,
80 da sfki kisi hem; fobalb 6iiad
jii ®ott betete, fam geuer oom .f)im^
met, 80 Elias ben foegi Gado no-
md , i^faja komopo na tapo ; fo
ebenjlBdjonsno de.
©oball^Oergl. fo), so hesi; zoodra;
foba(b ber ®abbat& t)orubet war, so
hesi da saha pasä nomo; fobalb i$
©etb empfange, werbe icb bid) beja^^
leu, zoodFa mi kIsi moni, ml sa pai
©oeietdt, gen6otskap; kolesi.
©ode, konsoe; jic^ auf bie ©orfen
macbett, gi foetoe; bai dia-foetoe;
diki; teld ron go«
©obann, toen; dan.
©obomtterei, da takroe pre.
©ofern, efi.
©ofort, ©oglei^, wantegi; wan-
tern wantem; djonsno.
©Ogar, »rei; id^ fogar, mi srefi;
fogar er n>iS nid}t, hem srefi no
wani.
©o()le, onder- foetoe; sool h.; t)Ott
bet ©« bi^ jum ©(beitet, komopo
na hem ondro- foetoe, go tee im
tapo hem hede.
©o()n, man-pikien (bo^l HUt im ®c*
(jenfa^ ju 2oc!^tet; wenn e« ber3u'
fammcnbang gibt, bag bet ^of)n ge#
meint ift, banu bfo^:) pfkien; ber
©o()U dotted, Gado piklen; da pi-
kieu vo Gado.
©otcbet, e, ed,sjowan; ein©o{c^cr,
so wan soema; foId;e2eute, so soe-
ma; ©o((i^e$, so wan sani; so san»;
in folc^en fidnbern, na so kondre;
auf f. Steife, na so wan fasi; so-
fasi; ein eben foId)er, e, e§, wan so
srefi - wan ; t>a bu mir mein SJfejTcr
jcrbroc^en l;aft, fo mugt t>i\ mir ein
eben foldjeö loicbergeben, dl joe broko
mi nefi, joe moe §i mi wan so
8refi-wan baka; eben f« S3aume, so
8re(i boom.
^ol^tthx, 80 soortoe; 8o spele;
fotc^ertet Sdume, so soorioe boom;
fi)[(^er(ei Scute, so speJe soema.
@ 1 b, tralitaraetUi ; paiman; ^ie @o(«
i)aten ^abcn no^ fctnen @* empfan«'
gen, dem soldati no kisi trakta^
menti jete;.ber lob ijl ber Sfinben
@«, dede de da paiman vo zondoe.
®0(bat, soldati (sroedaii); diensti-
. man; ju ^fetbc, hasi-soldati.
® olbiinfl, joeroe-soema,
GoUeu, moese; moe; foQ i(^.fom^
men?, da mi moe kom?; bu foUfl
fqmmen, joe mocse kom; i^ ntu§
bitrc^aud gc()cn, mi moese vo go;
— öu^ mit sa unb de vo gcgebeu:
n)a^ foQ id; imu anfancten?, san mi
sa doe now?; ic^ n>eig nic^t, xoa^
id) tbuu foil, mi no sabi, san vo
doe; ba er ein ^aud bauen foOte,
di a ben de vo rocki wan hoso;
~ cr fotl fleftovben felu, dem laki
(cb* soema tald), a dede,
(Seller, zoldro; ber oberjle (^«, da
krohoi zoldro.
®ommer, dre-tem; waram^-tem; im
(Sommer, na dretem; <3» unb SUiiu^
ter, waram-tem en kouroe'4em,
@ona^, dosoe; dnsh.; vo daliede;
datihede; vo dati liede; daarvoor.
® n b e r , sondro ; fonber gurc^t, son-
dro frede.
(SouberbiU, aparti; ba^ t^ etmcid
(Sonberbarc^, da wan aparti-sani (ob.
vemondroe-sani, ob. dangra-sani).
Son ber lieb, aparti; auf f. 2ikife,
na wan aparii-fasi; uid^t f«, no so
boen; no so ment.
Sonberting, wan aparti soema.
©oubern, v., plalie.
Soubern, eonj., ma; mara; ni^^t
nur — foubernau^, no — wawän,
ma — toe; nicbt nur bie SBdter, U aud)
bie SRutter, no dem taiä wawän,
ma dem mamä toe.
Soubcrö -T Sorge. 21t
Sonberd, fammt uub fouberd, ala-
mala; ala nanga makandra.
Sonbiren, fili nanga loto.
Sonnabenb, zatra; zatra-dei.
Sonne, zon; bie S. gebt auf, zon
de hopo; bic S. iß fcbou aufgegau«
gen, zon hopo kabä; zon komopo
kabi; — ßebt f^OU b^$/ zon hopo
bigi bigi kabä.; — ftebt mitten
am ^immel. zon tanapoe; — gebt
unter, zon de go na ondro; zon de
saka; zon de go slibi; zon de go
na boesi; — iji bereit« uutergegau*
gen, zon go na ondro kabä; zon go
na boesi k^bä; — fcbeiut, zon de
krin ; — f4>eittt b^wte febr warm, zon
de hati tid^i; zon de tranga tidei:
— brennt, zon pepre ; u^artc bi« bic
S. nidbt mebr fo tx>atm \\l, tan tce
zoiikouroe; in bie S« legen, potti na
zon; e^ tfl ni4)td fo fein gcfponncn,
ed fonimt bocb enb(i^ an bie Sou^
new, dasani, disi de na doengroe,
a sa kom na krin.
Souucn-bi^^f tranga vo zon; bie
Spnncnbt^e ma<bt matt, tranga zon
broko skin; -lidjt, -f^ein, krin
vo zon; »-U^r, zon-wyzer.
Sonnen, etm«, potti dasani na zon.
Sonntag, zondei; — feiern, njara
zondei.
SonutvigUdb, zondei vo zondei;
ala zondei; ibri zondei.
Sonfi, (ebebem) fosi-tem; conj. an-
ders; efi no so; no so; (crßercd
mebr in ber Stabt, lettered auf
$(antagen gebraucb(icb) ; tl;ue bad,
fonft befommfl bu Sdbiage. go doe
dati, anders joe go kisi fomfdm;
go doe dati, no so, joe sa kisi fom-
iVim ; toien^ol er fouft ein guter Tlmxi
Q)ar, alwasi fa a ben de wan boen
soema; fonft tt^o, na wan tra pee;
foufl ntrgenbd, na no wan tra pee;
f. überall, na ala tra plesi.
Sopbdf kanapee.
Sprge, zorgoe; broko hede; (^um«»
mer) sari; brok^ skin; Sorg,c uub
27*
212 Sorgen — Spannen.
SSfi^e, sor^oe en moeiti; Sorge
tragen, ba§, zorgoe, to — j einem
ۥ machen, gl hem broko hede ; i^
bin o^ne Sorgen, mi hatli sidctm:
ml hatti konroe.
Sorgen, zorgoe; ®ott forgt ffirnnd,
Gado de zorgoe vo wi; dngfl(id) f.,
broko heda; forget ni^t^!, no broko
hede vo wansani !
Sorgenfrei fein, ein forgenfreied Äe*
ben fflbren, si boen.
Sorgfältig fein, loekoenni boen.
Sorglos, (unbebaut) jojo; bn bafl
ben äüein forglo^ (in beiner Sorg^^
lojlgfeit) auögefd^enft, je^t ba er alle
ift, reileft bu bie fingen änf , joe
kanti da M'len jojo, now a kabi, mi
8a sl Joe hai ; ein forglofer 9Renf(bf
wan a don ke-soema; wan mi no He**
aoema; wan «oema, dial no ke vo
no wan aani; — f« fein, no ke; f.
leben si boen.
Sorgfoftgfeit, adonkä-fasi; mi
noke-fasi.
Sorte, soortoe; spele.
S r t i r e n . plki ; sorted.
Sott>o(, ^ii, so boen, leki; so wel,
lekl ; bie 93ornebmen fon)o( aid bie
©eringen, dem gr^nsoema so boen,
leki dem laage-wan.
Spdben, wakii; soekoe; loekoe,
Spalt, pHii; horp.
Spalten, pifti; (trennen) plaile;
^olj fp., pHiihoedoe; badSrett i|l
gefpaften, (>at Spalte, da pranga
plitl.
Spattnng, plalie; platle platle.
Span, Spab«/ «paandrl; ^ohtU
fpdnc, kroloe; Sdgefpdne, saksrl,
Spanfcrfel, pikin hagoe; apeen-
vark h.
Spannen, span; hali; ben ®ogen,
span hem bo; ben ^abn an ber
glinte, käkagon; bie$ferbe Dorben
Söagen, span hasi na wagi; bie
ipfcrbe binter ben SBagen fpannen'
(Sprüd)n)ort), dem llbl drom mofo,
dem de fom hem na ondro.
Spannnng — Spenben«
Spannung (jn^if^n ^erfonen) taki
taki; trobi.
Sparen, apkre.
Sparren, spara.
Sparfam, naanw.
Spa 6, prefoeroe: spot, apotoe; i(^
babe ed nur im Sp* gefagt, da yo
prefoeroe nomd ml taki so; id)
^abe nur Sp. gemacht, da spot nomd
ml ben meki.
Sparen, pre; prefoeroe; meki
prefoeroe; meki spot.
Spdt, laati; wie fpdt iffd?, hoe
laati wi deY; fpdter, fpdterbtn, na
baka; bäkatem; brei Xage fpdter,
dri del na baka ; ibr merbet ed fpd«
ter feben, na bikatem oen aa si,
Spaten, skopoe.
Spat reg en, da baka-ar^n.
Spajlren, fp, geben, kolrl; waka
koiri; bin unb ber fp., koiri koiri.
Sped)t, timre-man.
Sped, sp^ki, apek.
Spectafel, apektakel; ba^bari.
Speer, lanart; Speer^fpi^e,mofo
vo innari.
Speid)e(, watra-mofo; babi; apitl.
Speicher, loaoe; maksien.
S p e i (^ e r n , potti na loaoe (ob, mak«
zlen).
Speien, apiti; (bred^en) pio; auf
ben 93oben, spiti na gron; einem
in*« 9lnge{l^t, spitI na ini hem
fesi; 99Utt, spiti broedoe; pio broe-
doe,
Speife, njanjim; bie recbte Sp., da
reti njanjim. Speife~gen>d(be,
-famraer, boti»^, -meifter, hdf
meeater; •-öl, switi oil; -opfer,
njanjäm-offer; -faal, -jimmer,
trakteri-ktfmera.
Speifen, njam; jn SRittog, njam
dina; }U Sbeub, njam aaba; einen,
(ibm jn effen geben) gl hem njan-
jam,
Spelge, boeba.
Spenben, gl; gl vo present!; pla-
tie.
Sperling — ©pi^.
© V er I i n g , gegeben mit : piktn fonw-
loe, (fleiue 33ögel); ein ©p. in in
^anb ifi beffer, benn jebn auf bem
£)acbe, wan fouwioe na lian moro
leki twenti na boeai.
Sperren, tapo; t. SBeg, tapo pasi;
fid) fp., mekl trobi; no wani«
Sperrangelweit^ ©perrweit, wä;
bie Zt^xitt fperrangelmeit aufreihen,
aufmalen, hopo da doro wa; hopo
da doro bradi,
©pejerei, specery; spekery-gani
© p i e g e I , spi^K ; in itn ©p. feben,
loekoe na spigli.
©pieter, bi^ spikri«
©piel, pre; fein ©p« momit treiben,
pre nang;a; bie $anb im ©piele bA'
ben, de na ini; aufd ©piel fe^en,
wageh. ©piel-fa^en, preHsani;
-lente, muzikanti; -ftunbe, pre-
Joeroe.
©pi el en, pre; jttadet, pre klaviri;
Drgel, pre org;el ; pre muziki ; jtar^
ten, pre karta; Sarifa, pre banja;
SBfirfel, pre doblo ; mit ber ©unbe,
prenangazondoe; prefoeroe nanga
sondoe; er fpielt ni^t lange, gu
(mad)t 6rnfl), a no pre, vo — .
©pie I er, preman.
©pielerei, pre pre; pre.
©pie§, lansri.
©piemen, aoetoe nanga lansri ; doro
nanga lanari.
©pieggefell, kompe.
©piegrntben, piesi-roetoe.
©pinbel, kek^.
©pinne, anansi; ©pinn-tt)ebe,
anansi-tet&i ; anansi-hoso.
©Pinnen, spin; drai; SBaummotle,
drni kat^en ; bie 93aumn)0Qe if!
fcbtecbt gefponnen, da katien no
drai boen.
©pint, f* ©plint.
©pion, apiöon.
©piritud, voorloop.
©pital, hatl^hoso.^
®pi^, ©pi^ig, arapoe; bie 9tabel
ifl ni^t fpi^, da uaiiii no srapo«.
©pi^bube — ©pracbe. 213
©pi^bube, foefoer^man ; foefoe-
roe-man.
©pi^e, pinti; mofo; hede; tapo;
bie ©p. feined Bi^d^^^/ ^" P^"^^ ^^
hem finga ; auf ber ©p. be« ©erge«,
na pinti vo da bergi; na tapo to da
pinti vo da bergi ; auf ber ©P* bed
SKefferd, na mofo vo da nefi ; bie Stabel
bat feine ©p., da na'nU no ha mofo;
fie fiefltcn ibn an bie ©p^, dem
potti hem na hede; an ber ©p.
^eben, de na hede; de hede-man;
de f&siman ; einem bie ©p. bieten^
tanapoe tegen hem; er b<Xt mir
©pi^en (Sti^elreben) gegeben, a gi
mi mofo; a gi mi hati-mofo.
© pi ^ en, pi, (gefWrfte ob. %mixUt)j
kanti pi,
©pi^en, v., fptj^ macben, arapoe;
f!(b auf ehv. fpi|en, wakti dasani;
loekoe daaani; krin hem bele vo
daaani.
Spi^glad, wien-glasi.
©phut, ©pint, 8pinti;bein Jtorjar
bat fein gute« ^ol}, ed ifl lantcr
©plint, da korjara vo Joe no habi
boen hoedoe, da spinti soso«
©p litt er, apiint, aplentri; pikin
apaandri; apaandri; maka; i^ b^lbe
einen ©p«, maka soetoe mi.
Split ter-nadt, nanga blootoe(ob.
aoao) akin.
©plittern, pliii pliii.
©pornen, apore,
©pornflreid^d, wantem wantem;
cito cito,
©portein, moloementi, molimenti,
(monoementi, mongomenii, moko-
menti).
©pott, apot, apotoe; Sp« mit etn).
treiben, meki spot nanga daaanl.
Spotten, e», apotoe hem; melci
apot nanga hem; lafoehem; dreigi
hem; kokai hem a.
Spötter, apotoe-man.
Sp5ttif4, na apotoe-fasi.
Spraye, tongo; taki; in unfrer
Spr., na wi. tongo; ed ifl feine ©pr.
214 ^prat^tpd — ©pringcnt
no^ B^ltge — f no wan (akt 4e en
no wan tongo c!e ; t(^ )).et:jlefte V\t
Spr. no(^ nid)t re(^t , m\ no oabi d^
tongo 80 krin jete; e^ <3pr. fcnnen,
. 8abi da toiigo ; ct». jur ©pr» bringen,
. taki vo dati; 5RcflCrfpr«cl)e, ningrc-
tongo; (^Dt^ nennen bie afnfanifc^en
. 9teget bie ^ieftge <5pva(^e aud^ bakra).
(S)) tabled, stool.
(5:|)rec^en, t., taki; mit einem, taki
. nanga hem; }u einem, taki gi hem;
. mvt einanber, taki nanga makandra ;
taki makandra; ^a^ Uct^eU fpr«, gi
vonlsi; ben ©egen Über ejpr., potti
. wan bleai na hem tapo; blesi hem.
(Sprechen, s. (mit ben (Sinjefnen) wa-
^ ka ; kategisasf ; morgen n>irb @pr.
fein, tamara waka sa Afi) tamara
wi aa hell kategisasi.
@pred)er, talciman..
Spreiten^ brtdi.
(Spreizen, (audeinanber tbun) bradi;
bie S3eine, bradi hem foetoe; ft(^
fpr« (n>iberfe^en) meki trobi; no
wani ; (floljiren) prodo j meki prodo.
(Sprengen, (fpri^en) spater; spater
trowel ; nati; (erbred)ett) mit ®e*
»alt, broko; cincX^iire, broko (ob.
'. .pliti) da doro hopo.
(Sprenfel, (@d^(inge) stropoe; tra-
poe; ®p*{ie(len, potti stropoe; seti
trapoe gi fouwloe; (glcifen) peni.
@pren(e(n, (bunt ma(!^en) peni
peni.
@preu, boeba; (9lei6[preu) areisi-
boeba.
©pric^ioort, @pru^n>ort, odo;
taki; spreekwoord h.; }nm <Spricl)^
»ort (ber 2eute) »erben, tron kot'-
singi (koti-singi); tron wan kot'-
aingi*
@pri^ki)örtli($, na odo-fasi.
@pringbrunnen, watra-fontein.
(Springen, djpmpo; fiber c. SJianer
fp«, djompp na alira wan ramir;
tu'd äÜPlfTer, djompo na ini watra;
aufd $ferb, djompo na basi tapo;
(laufen) ron; djompo.
^Jpringflttt^ — ©tabt
Springflut^, spring.
©pringftocf, gron-tlki.
®pri^e,8euerfprr^c, brand-spuiti li.;
. Älijiierfpjij^e, kiislirl>
©prigen, ©pxu^en, »piti; sjwiter
trowel; ed fpri||t^ fpn^eU, areeiidc
spiti ; (mit ber Sprite), spuitl.
©proffe, latti; pen.
® prof fen, «pruiti; poeloe hede;
seti hai ; meki spruHi.
©prog ting, plansoen; spriilti.
©prudb, ©pru4^# odo; taki;
spreki. ,
©pruiig, djompo; einen ©pr. t^un,
djompo ; meki wan djompo ; id) bin
auf bem ©pr., da go ml de go de.
©pucfen, spiti.
®pu(f-faften, -napf, spiti-baki.
©puben, fid), meki hesi; potti foe-
toe watitcm,
©put, spoekoe; jorka, jroka«
©pulen, spocloe; wasi.
©puti($t, doti watra.
©punb, sporisoe. ©puub-(o(^,
sponso^lioro ; -Poll, känkan.
©punben, sponsoe; tapo sponsoe.
©puren, (na(^f puren) soekoe ; honti ;
(getoabr »erben) onderfinui; bemer-
ki; tili; smerl.
©purbunb, konti-dagoe.
©taat, (8anb) lanti; (^leiberflaat)
prodo; ©t. maiden, meki prodo;
fic mad)t ©t. mit i^ren jtinbern, a de
prodo nanga liem piklen. ©ta^t^
S i m m e r , visiti-kämera.
©tab, tiki; staf; ^irteujiab, herder-
tiki.
©tätiget, maka; Xob, »o iß bein
©tac^el, joe dede, lioepee joe maka
de ? ; ibre ©d^mdnje \:^^b%\\ ©tac<?eln,
dem tere habi maka.
©tac^elf^»etri, djidja; adjidja;
a d j i d j a-m aka ; d jin j a-maiia.
©tad)lid)t, maka maka — ; fein,
habi maka maka.
©tadet, ©tacfeten, träriki.
©tabt, foto; bie ©t.®otted, da ioio
yo Gado.; opr ber ©t., auger ber
@t/, na sabana-$C'i. ©fabt-fcBc«,
toid'Webi; 'tf)t>x, da bigi poorto«
to foto; -t)tette{, wyk.
Stattet, foto-soema; wan soema
vo foto.
©ta^I, stall li. ; geuerjia^f, vuur-
slag.
©tall, pen; hosd; stal; ^u^ncrfiafl,
foiiwloe-pen ; fonwioe-hoso; Siwi}^
^aü, kow-pen; fßfcrbcjlaU, hasl-
pen; staf.
6 1 CI m m , 8k\n ; ber ® tamm bed Sau*
med, da skin vo da boom; e. ^a*
«rtuenfiamm, wan baäna-skin; ber
9lpfcl fdHt ntdjt weit t)om ©tamme,
apl;t (ob. aranJB ob. manja) no de fa-
d<Hii Xarawei vo hem boom; (9laee)
spele; (QSolföflcimm) kondre; bie
jwolf Stamme, dem twalf kondre;
ber ©tamm ^wha, Jnda - famlli;
©tamm-baum, da lyst vo dem
a\6o; -eltetu, Uttfre, da fosi lata
nauga mama lowi; -fur ft, da he-
deman vo' hem kondre (ob. famlli);
-DÄtet, avdo; gran-tatä; bie jwolf
©tammx^ater, dem twalf avöo.
©tammelu, gagoe; haaka haaka.
©tdmmig, tranga; bigi.
©tammler, gagoe-man.
©tiimj>fcn, fom; masi; JReiö 1t.,
fom areisi; auf benS3obeu fl., stam-
poe; trapoe nti gron; naki foetoe;
trarapoe a.
© t a m p f er, (jum SReißjlanipfen) matta-
tiki.
© ta nb, plesi; im ©taube fein gu,
man vo ; id) bin nid>t im ©tanbe ju
arbeiten, mi no man vo wroko; gu
©tanbe bringen, doro ; meki ; wroko;
gu ®t. fommen mit, kom klarl nanga;
etw. iu ©t. fe^en, meki a kom boen
baka; repareeri; ©t* ^aiten, tan
vaste; holt doro.
©tanbeö-perfon, 8eute üou©tatt^
be, gran-soema; gran-masra vo kon-
drc.
©tanb^aft, vaste; — fciu, tan va-
ste; hoJi doro.
• Stange — ©tatt. tl5
©tang e, tiki ; Öol^riettfiari|i(e, boontje-
tikl; er ifi fo burr, roie eiucSo^ueu*
ftattge, a dre lekt boon1je*tiki ; einem
bie ©t. galten, kibri hem; helpi
hero.
©tapet, 8. ; ©tapelu, v., staaple;
^olj flapein, staaple vaam-hoedoe.
©tarf, tranga; einftatfer2)fann,wan
tranga soema; ein fcl)r fi. 2Kaun,
wan dobJo-boon soema; bie ©tar^
fen, dem trang-awan; ber©tarfere,
da moro tranga-wan ; ßarf bem Seibe
nac^ (b'eieibt), bigi; bie 2eintt)aub ifi
jiarf, da klosi tranga; ed regnet ft.,
ar^en fadom tranga; ar^en tranga ;
ji. rufen, bari tranga.
©tdrtc, s., (Äraft) tranga; kragti;
(gum ©Idrfen ber SBdfd^e) goma.
©tdrfe-fieifier, stysri; -mel;(,
goma.
©tdrfcn (fiarf mad)en), e., tranga
hem; gi liem tranga; meki a Icom
tranga; ben@Iauben, tranga da bri-
bi; (SBdfc^e) stysri.
©tarr, styfi; tranga; doen; eitlen
ßarr anfeben, loekoe hem doen;
wakti hem tranga; fiarr fef)en, ba-
boeka.
©tar reu, (gerabe au« fef^cn) loekoe
doen; baboeki; (t)oü fein Don) lai
nanga; ber 93aum ftarrt \)ou Slmeifen,
da boom lai nanga mira.
©tarrföpfig, tranga-hede — ; ko-
poe; koppif h.; % fein, habi (o^,
sori) tranga hede ; kopoe; ein ©tarr«
f Opflger, ©tarrfopf , wan tranga- he-
de-soema.
©tarrfinn, tranga hede; ic^ tt?ill bir
beiueu ©tarrfuiu f(^ou bredjen , mi sa
broko joe tranga hede.
©tdtig, vaste.
©tatt, (auflatt) na plesi vo:na pee vo;
pee vo; an meiner ©tatt, na mi plesi ;
©tatt ^uben, pasa; kom pasa; de;
ia^ faun uid)t ©t. finben, dati no
kan de; einen an Jlinbe^ftatt auueb«
men, teki hem vo hem pikicn ; gut
»on ©tatteu gc^en, waka boen.
210
@tAtte -* Steifen.
Statte^ plesi; tan-plesi; pee«
^Statthalter, ^ranman.
Statur, posturi; ein äRann ^on gro^
gcr ®t. (pglei^ tt>Db(be(eibt), wan
bigi soema; (juglei^ f(^(anf) wan
laiiga soema; t)on {(einer ®t*, wau
sjatoe soema.
©taub, stof ; bcu St. abfc^utteln, wai
da stof; im 6t* anbeten, bcgi nanga
bele na gron ; fic^ aud ^em (Staube
nta^en , doekroe, doekroen; diki;
roii go kibri.
Staubig, lapo nanga stof.
® t ä u b ( e i n , (etivad febr jlleined) wan
piktn hai; wan ioti-sani; wan noni-
sani; wan tpefe-sani.
Staunen, verwondroe.
Staupe, Stdupcbeu, 8tuipi;djoni-
po djompo; trek-siki.
Staupen, einen, fom heoi; naki
hcm.
S t e (b en , soetoe ; mit ber Sanje, soe-
toe nanga lansri; einen burcb nub
burcb, soetoe liem dorodoro; einen
tobt {led)en, soetoe kili bem ; soetoe
hem kili; toon Sufecteu, beti; soe-
toe ; eine Sße^pe b^t mi^ geflocben,
wan raarboensoe beti (ob» soetoe)
ini ; bie SBe^pe fii^t mit bem Sta«
(be(, marboensoe soetoe nanga maka.
Steden, s., tiki.
Stcdf en, v.,potti; flecfc bein Scb^erbt
in bie Sd^eibe, poUi joe honroe na
ini bem boeba; ein 3'^! f^*/ P®^^^
wan raarki; e. in'Ö (^efäuguig %,
potti bem na (ob. na ini) doengroe-
ho8o ; potti bem na boeje; e« (Btabt
in 35ranb ft«, potti branti na ini da
foto; ben Äopf binein %, tteiie*
manb furj jufpredjeu) soetoe liede
iia ini; feine 9tafe in etn)ad binein it.,
soetoe bem noso na itii; bemoeje
nanga; Samen, Körner ftccfen, plan!
siri ; (i(Sb in 9?otb ft*, tjari bem srefi
na ini trobi; in 97otb ftv ^^ i*^ ^^^
nootoe; ft. bleiben, fassi; ba^ SJTen
bleibt mir im ^alfe fterfen, da njan-
jäm fassi na mi neki; eine &rdte
@terfrl«§ — Steffen,
tu mir im ^alfe fttätn geMieben,
wan boon fassi mi na neki; wan
boon fassi na mi neki; einem €tn>.
ft. (beimlicb p wiffen tbuu), p Ingi
hem TO dati; taki gi bem.
Stedflug, beroertoe.
Stednabet, pina, i6) b^be mi<$ mit
einer Stecfnabel gefto(^en, wan pina
soetoe mi.
Steg, (fcbmale ©rucfe) broki; (oon
nur einem 93a(fen) timba.
Steben, tanapoe, tanapo; tan; ed
ftanben jwei ißalmen loox bem {)aufe,
toe paiam-boora ben tanapoe na
doro mofo; berZifcb ftejjt nicbt gut,
da lafra no tanapo l>oen; fteb' auf!,
hopo tanapoe!; tag ba^ ft., meki
dasanitan!; libidasani! bleib fte^U,
tan!; ftid ftebeu, tan; tanapoe tiri;
))oran, an ber Spi^e fteben^ tan na
fesi; für einen ft., tan borgoe vo
hem ; tan na fesi \a\ hcm ; (ibn cu
fe^en), tan na hem plesi ; ed ftebt
mtr Dor klugen, a tan- na mi hai;
im ©(auben ft., tan (ob. de) na hii
bribi; in ber ßebrc ft., de na Jeri;
in ber 9){einnngft., denki; membre;
wie ftebt*0?, fa a de?; ed ftebt gut,
a de boen; ed ftebt ni(^t gut, a no
de boen ; sani no de waka boeii ;
ed fttl)t gut mit ibm, sani de waka
boen nanga hem ; ed ftebt f(ble(^t
mit ibnt, hem sani no de waka boen ;
a sori takroe; bie (Sr}db(ung geigt
un^, mie n)ir mit ©Ott ftebeu , da
tori potti na wi fesi, fa ivi nanga
Gado tan makandra; mein 9iame
ftebt in ber3<^'itHng, mi nem de war-
,ka na kor^iii;,.Ginejn nad) ber Seele
ftebeu, soekoe hem ziel; nad^ beul
Sebeu, soekoe hem liebi; soekoe
vo kili hera; bad^Ieib ftebt ib^gut,
da klosi fiti bem mooi (ob. boen);
}u ft.fommen, koste; ed fommt mi(^
tbeuer ju ft., a koste mi diri ; bad
foil bir tbeuer ju ft.fommen, joe sa
pai diri vo dati ; i^ u>iß für ben
Schaben ft., mi sa pai; fte^enben
ßtthkti — Steinigen;
^u^ed, 80 ieki mi de; wanlem
wantem; . t)er &Ut)inbt, tanapoe-
man.
®te()(en,foefoerpe, foefoer; einem
ba^ $cr J %, foefoeroe heni liatti ; ftd^
n)eg %, foefoer pasi gowei; doe-
kr^eii.
Stehler, foefoerman; foefoeroe-
man.
Steif, styfi; ^aftcbic^ fieif, hol! joc
srefi 8tjü.
Steifen, (fieif machten) SBaf^e, aty-
sri klosi; {td) auf etU). %, tanapoe
na tapo daaani.
Steig, gugfleij, foetoe-pasi.
Steifte, trapoe.
Steiften, klim; klim go na tapo;
hopo; auf^ £)acl) ficiflen, klim go tee
na tapo da hoso; ctiCh SanD %, potti
foetoe na sjoro; bad 2Baf[ei: fieiftt/-
da watra de kom; da watra de
gro; da watra de hopo; da watra
de kom hei; bet SSein ifl i^m in
ben Stop\ ftcfiiegen, da wien meki
hera hede drai; einen 2Dra(^en fiel*
ften taifeit, hopo fligri; ber Drai^e
n>tQ ni^t %, da fligri no wani hopo.
Stein, atooH ; ston ; ein burftjl&tiger,
— auc^ ein Äiefetfiein, watra-stoon ;
Steine werfen, fringi stoon ; c. mit
Steinen »erfen, fringi atoon gi hera ;
Steine fc^neiben, koti etoon; gcf*
iiein, hoelcöe-stoon; fofibare Steine,
raooi diri stoon ; ein Stein bed %n^
{li>§ed, wan stoon vo naki foetoe
fad<Sm.
Stein-Haufen, wan hipi stoon;
-fluft, stoon-horo; -franf^eit,
stoon-silci; -me^, metselari; -ta«
fei, stoon-ley.
Steinern, stoon — ; ein fl» $aud,
wan stoon-hoso; e. fi. SWauer, wan
stoon-mmir«
Steinid)t, stoon — ; fieinic^ter So*
ben, stoon-gron.
Steinigen, e., hiti (ob. fringi) stoon
na hem tapo ; kill hem nanga
stoon.
Stets — Steuer. 217
Steig, gogd. Steig-bein, baka-
tingl.
S t e U e , plesi ; an feine SteQe, na hem
plesi ; @ined StcÖe übernehmen, teki
hem plesi abra; auf ber Stelle,
dMonsno; wantem; wantem wantem.
(ötelt-öertreter, asistenti.
Stellen, potti; auf ben Ziiä) ft,,
potti natafra; etm. aufred)t f!., potti
dasani tanapoe; bei Seite fl., potti
na sei; einem t)or klugen %, potti
na hem fesi ; e. jufrieben ft. , meki
a kom tevrede; tevrede hem; an
ben ißranger ft., potti na skavot;
e* }Ur Siebe fi«, taki nanga hem ; e.
.Surften jl», tjari wan borgoe kom ;
bie Übr ß«, seti ob« potti horloisi
reti; einem fallen ft., seti trapoe gl
hem; jtcb ft., aid ob, doe so, Ieki — .
Stelje, tikoko.
Stemmeifen, beiter.
Stempel, zegel.
Stengel, tiki; SReid-jlengel, areisi-
tiki.
Stengeln, gi tiki; bie Sonnen %,
gl dem boontje tiki.
S te p j) e, sabana ; woestein.
Steroe-bett, dede-bedi; dede-
pranga; -bciud, dede-hoso; -f leib,
dede-klosi; -fiunbe, dede-joeroe.
Sterben, dede; er ifl: f^on gejior*
ben, a dede kabä; er muß jierben,
a moe dede; ^ungerd %, dede
nanga (ob* vo) hangri; im Sterben
liegen, loekoe to dede; hali hem
dede-bro ; am f^ieber ft., dede nanga
koorsoe; ^riftti^er Studbrudf für
fterben, go slibi; $eibnifd)er, lasi.
Sterbendfrant, siki tee vo dede.
Sterbli^, — ber ftcrblid^e 8eib, da
skin, disi de vojiede; bie Sterbe»
li^en, (äWenf^en) h'ebi-soema.
Stern, star, stari. ^ugenftem, mama
vo hai; blaka vo hai.
Stetd, Alatem.
Steuer, (9lbgabe) lanti-moni; kon-
tribusl; hede-moni; (SItuber) tiri.
Steuermann, tiri-man.
28'
218
Steuern — ©tiff*
Steuern, tiri; ein fdoot, tirf boto;
tu tjerfie^fl. nic^t ju flcuern, joe no
sabi vo tirl; einer ®ac^ %, tapo
daeaiii; meki dasani kabä; mek!
dasaiiisaka; einem fl., belettihem;
tapo hem; (Steuer jaf^ten) pai laut!-
motii; pai kontriburti.
@tid), aoetoe; ed n)ar mir, a(d be^
fame ic^ einen Stic^ in*d ^er j, a ben
tan leki wansani soetoe mi na nii
haiti; (beim JRd^en) steekl; — e»
im ®ti(^ (äffen, pötti hem na stee-
ki; libi hem; irerlate hera; <Bt\H)
Ratten, tan ; holi ; holi doro.
Sticheln, auf einen, gl hem hatS-
inofo.
Stic^etreben, hatl-mofo.
©tiefen, bordure.
®t id er ei, bordurc-wroko.
©tidflug, beroertoe.
Stief — , kröekoetde — ; Stiefvater,
krdekoetoetata; Stiefmutter, krdc-
koetoe maina; pik)n mama; Stief^
finber, kr6ekoetoe pik)en; Sticf«
bruber, krdekoetoe brara; Stief^
fd^ivefier, krdekoetoe aisa.
Stiefel, leersl.
Stiefle, trapoe.
Stiel, tiki; mad)* einen Stiet an bie
Sd)aufe(, potti wan tiki na da sko-
poe.
Stier, kapäJoe-boeJoe; (3ucl)t(iier)
' boeloe, boel.
Stift, pen; Sd)ieferflift, g^reflß.
Stiften, potH; meki; Un(^ci(, meki
wan ogri hopo.
StiftöI)Ütte, verbond - ho80 ; da
8anta verbond-hoso; da santa tenti.
Stiftung« tag, verjari; St. feiern,
verjari; iijam verjari; bie ®efe(l*
fcbaft feiert beute ibren Stiftung«^
tag, da geiiootskap verjari tid&i.
StiK, tiri; tantiri; 8afri; pi; ein
jliQcr Tltn^A), wan tiri soema; wan
tantiri soema; fliUed SBajfer, tiri
watra; flifle SBaffer flnb tief, tiri
watra, dipi gron; tiri watra linbi
hem dipi; fei jiifl!, tan tirl! mau^*
Stillen — Stcrfmeiper.
(benfHa, i«n pi!;.er fd)(ei(f)tftinber^
an, a de kom aafri; ergebt ftill für
{leb einber, a waka djonnf; er {l^t
ganj ft. fur {tcb, a aiddm djonni de;
{liQe b^tlten, tanapoe tiri; tan; ft.
f^meigen, tan tiri; tapo hem mofo;
ftiU fteben, tan tiri ; ft. ft^en, sidom
tiri ; jliBe werben, bedari ; [i6) ftiHe
balten, lioli hem sreß tiri.
Stillen, tapo; räeki; a tan tiri;
bedari; badSJlut ft., tapo da broe-
doe; koti da bfoedoe; ^en junger
fi., tapo hang:ri; ben JDurfl fl., koti
dre-watra; kill dr^watra; koti (ob.
kili) dre; bie Scbmerjcu ft., poeloe
da pyn; meki da pyn kom ^aka
(pb. bedari); ein Jtinb, gl dapikien
bobi.
Stimme, atem; tongo; mit lauter
Stimme, nanga tranga stem (ob.
tongo); beine St. ifl ju laut, joe
tougo piki tranga toemoesi ; e. tiefe
Stimme, wan grofoe stem ; er fingt
e. tiefest., a de singi grofoe; a de
sfngi bass; e. fanfte St., wan safri
tongo (ob. stem).
Stimmen, v. a., e. Sioline fl., stem
flnjolo ; einen fur feine Sac^e fi., hall
hem abra ; v. n., mit jem. fHmmen,
akorderl (ob. korderi) nanga hem.
Stinfeu, tingi.
S t i n f t) g e l , 5(a6geier , tlngl-fonw-
loe.
Stirn, fesi-hede.
Stocf, tiki; staf; (Stumpf, Stum*
pen) tompoe ; ber St. einer ^Jflanje,
ber SÄutterftorf, lasi-sei ; ein 3?ana<
uenftorf, dalasi-sel vo baäna ; (geffel)
boeje ; e. in ben St. legen, potti liem
na boeje; (StotfiDerf) zoldro; ver-
dlpi ; er wobnt im britten Stocf, a
de llebi na dri-verdipi zoldro.
Stocfen, tn*d St. gerat^en, kroea;
pansoemä, pasoemä.
Stocf f if*, toko-fisi.
Stödifd), kopoe; tranga-hede — ;
fein, habi tranga hede.
S 1 ^ m e t ft e r , pr of osoe, profds.
Stodwtxt, «oldro ; y erdipi.
©toff, stof h.
©toftncn, V. unbs,, djeme» djime;
soktoe.
€to(t>ecu., naki foetoe; hhsI foer
toe; stootoe foetoe; tc^ bin geflp^
pert; mi mm foetoe; iqi foetoe niUi.
(St oil, 8., bigi membre; liei memr
bre; big[i (ob. |iei) meipbrerfi^i ;
prodo-fasi.
©tolj, ftdj., ^er ®toIjc, biglrmemr
bre«8oeii|a; lieirineiiibre-soeina^
prodo^in^i; ft. fein, babi bigi (pb.
bei) fnenfbre (ob. memre); jt. n)cr^
ben I Hisi bei niemlire; ft, (|uf etiin
fein, prqdp uanga; ft« ceben, taki
bIgi; tal^i prodo.
©tPl^ltcn, prodft.
©toptel, ©topfcf, korkoe; (pou
einciH ®efd^n?ur, bet ßiterflocf) knor
po; mama; sir!.
® t p p f e n , tapo ; stopoe ; einem bad
fSlml, tapq \\em rapfo ; ßoc^er, tupo
hQrpj@t^flUipfc,8tQpop l(Oiisoe; poQ^
ftopfen mit, foeloe nanga ; einer Äu^
SBananenfd^aten tn'$ Tt\i\xl^ troespe
biliar boeba na kQw mofo; ein
jtinb flppf en/ Hanti da pi|uep; (Qn^
ten K.) «oeka, soH^.
(5toj)pietn| pi., tompoc; dre grasi;
9{ei$«®t^ ardsirtompoe; St^Pon pep
branntem ®tafe, bron-gr^si tompo^.
(Stplfeni€.i stqreh^m; trobi hem«
@ tor enf rieb, steeki^man»
©toTtiQi stoiitoe; kopoe; irangar
hede -r-; ft. fciu, siQiitoe; kopoe;
aori (pbt 4iabi) tranga hede; e* ft*
^inb, wan stoutoe pikien; ein ft.
Sunge, waiiHopoe bqi; e. ft, SKenfd),
wan tranga-bedcrsoema.
(Storrigfett, stoiitoe; stoutoe^fasi;
trauga hede; iranga« hede «-fast;
kopoe.
©torung, «tore; trobi.
© 1 § , (mit bcm guge) skopoe ; einem
e. ©toft geben (mit bem guge) «ko-
poe hem. ©tog^ja^^n^ mfMirtiß.
©to gen, naki; stootoe; bo^koe;
©t*6ifl — ©trafen. 219
Hobd; toek^; akopoe; bet ^m^t
hat mi^ geßogcn, da boi naki {ot.
stpotoe) mi; da boi boekoe mi
(ipenn ed mit bem jtopfe gefc^ab) ;
bie ^u^ ft5gt utit ben Römern, kow
de bpekoe nanga hem toetoe; ficb
an ben J{opf ft., naki hem hede;
an etn)« (an))lp6en, toekä nanga;
ben jfopf an bie 2{ianb, kobd hede
nft seirpranga ; eiijem ben Äopf »ie^
berl^olt an bie SBanb ft«, timre hem
hede na sei-pranga; e« mit bem
guße flogen, ibm gugtritte geben,
sl^opoe hem; er bat micb arg (jc*
flpgeiU a skopoe mi toeinoesi; ^cb
an e. Sanm ftogen, toeHa n^nga wan
boom; i(b flieg auf il^^n an beriefe,
mi toekä nanga hem na hoekoe;
mi rqiti hem na hoekoe; ba^ Soot
flieg auf einen ©tein, d« iioto naki
na wan stoou; flöge bad 33oot in'd
Gaffer, troesoe (ob* poesoe) da
boto na ini watra; etm* fein fl„ masi
hem; fom hem; etPpU R(b fl., jagi
hem ; verstootoe hem ; f\d^ an etP).
%, C2lnflog nehmen) naki foetoe na;
teld mandi na ; mandi na — .
®tögifl, -r bie 5^u^ ifl fiögig, da
kow lobbi vo boekoe,
©totter er, gagoc-man,
©tpttern, gago^,
©tracfd, wantem; wantem wantem;
pito cito; pram,
©traf bar fein, Terdlpi strafoe.
©träfe, strafoe; paiman; (®etb-
fhafe) boetoe ; ©tr, empfangen, kisi
strafoe; feine ©tr. (SSergcftung)
empfangen« kisi hem paiman ; ©tr.
teilten, njani strafoe; icb leibe bic
Per^ieute ©träfe, mi njam da stra-
fpp^ disi fiti mi (ob. disi mi ver-
dini).
©tlpgfrg'etb, boetoe; -gere^tig*
feit, jiistici; -(od, sondro strafoe;
fh. bleiben, ti^n sondro strafoe; no
kisi strafoe; -urt^eil, vonis, vö-
nisi.
©trafen, (mit ©4iIdgejt2cO strafoe;
28*
220 etraff — ©trautl^efn.
(um ®eft) boctoc; (üetgelten) pal;
®ott XOXX\> bic^ fit., Gade sa pai joe;
mein ®cn>i{Ten firaft itüd^ nic^t, mi
konsiensi no trobi mi; mi liatti no
de fom mi ; c* mit SBorten fir., ver-
M'jü hem; kra» hem; c. SiUjcn
flrafett, taki, a lei.
Straff, ©tramm, styfi; upan;
fhaff galten, holi «tyfi; ba« Seil i(i
ju {Iraff, lag ein wenig nac^, da tei^i
span toemoesi, sakahafoe, (oi, loc-
«oe hem pikln^o); bic ©aiten jlub
flraff, dem tet^i span.
@ t r a M e n^ — ber Ülx^ flra^ft, don-
dro-faja de koti.
©tramm, f. ©traff.
©trampeln, strampoe; gtampoe;
naki foetoe.
© t c a n b, f>joro; ziekanti; z&ekanti-scf .
©tranben, fassi (ob. naki) na sjoro-
oei; fassi (ob. sidiSm) na bangi;
ta^ ®d)iff ip flcfiranbct, sipi naki
broke.
©tran^/ telii; deki tetei; e. mit
bcm ©tr. ^iurid^tcn, stropoe hem.
©trangiilircn, c, stropoe hem;
orge hem.
©trapaje, pina; pina-wroko.
©trage, strati; pasi; auf ber ©tr.,
na strati; na pasi, an ber ©tr.,
na strati-sei. ©tragen-gefin«»
be(, strat!-5;oema;-graben, gotro;
-junge, strati-boi; -totf), strati-
doti; doti vo strati; meto moto.
©träuOcn, fid), no wani; meki tro-
bi; bie ^aare ^rauben jtc^ mir, mi
hede gro.
©trauc^, ©traud)tt»crf, boesi
boesi; liapoe-weri; beijcm.auf bem
©tr. fc^tagen, fili hem mofo; Winter
»etilem ©tranche einer fierft, fncl)t
er an(^ anbere, da soema, disi
lobbi kili trawan, a no lobbi si tra*^
van tjari nefi.
©traueret n, misi foetoe^ naki foe-
toe; stootoe hem foetoe; id^ binge«
flraud^ett, mi misi wan foetoe; mi
foetoe misi.
Streben — Streit,
Streben, «ac^ — , fetl vo; haswa
to; soekoe to kisi.
Stretfen, ▼. a.» halt; treki; flcjftr.,
hali hem skin; aOe ^^iere ^on fid)
fir., trekl hem srcß; bu mngt bic^
na(^ beiner ^cdt fir., no langa joe
foetoe pasd papaja.
Streieft, (®*(ag) klap; (©c^Idgc)
wipi ; fomfdm ; tiki ; (bifer ©treid))
triki; streeki; ein©tr.auf bentci^^
ten Sacfen, wan klap na da reli
sei fesi; ©treicbe empfangen, ItUi
fomffim; ffinfiig ©treibe, feiGtentin
wipi; fei6tentin tiki; bofe ©trdc^c,
ogri triki; slekti streeki; einem e.
©trci(^ fpieten, pre wan streeki
nanga hem.
®treid;-<)5Ij^en, Bwafroc-iiki;
zwafroc.
©treic^etn, e., pre nanga hem; ba3
^aar fir., kori hede.
Streichen, robi, lobi; IButter aufd
©rob, robi botro na brcde; ippafler
fir., meki pleister, 3i^9<^^" P^v bakka
stoon; e. mit tRutben fir., fom hem
nanga wipi ; wipi hem ; ^erum fir.,
swerfi rontoe; swerfi; wakajajo;
e. beraud fir., pryie hem.
©treif, ©treifen, strepi.
©treifen, v., an et»., friß na; ^er*
um fhr., swerfi ; waka jajo.
© treif» ac^e, patroeli.
Streif jug, — e. ©tr. machen, go
na patroeli.
© t r e i t, trobi ; kroef oe ; stry ; (Äampf)
feti; in ©tr. gerat^cn, kom na trobi;
kisi trobi; ©tr. anfangen, hope
trobi; mit j;em., meki trobi nanga
hem; ©tr. fud?en, soekoe trobi;
ed entjlanb ein ©tr. unter i^neu,
wan trobi hopo na dem mifidri;
i^ fann ben ©tr. nidbt entf^eiben,
mi no kan koti da kroetoe; —
fc!^tic^ten, mi no kan skeki da trobi;
jle geriet^en in ©tr. (SBortflrcit)
mit einanber, dem kom na woortoe
nanga makandra; {le (patten ©tr.,
(9ßortn)e(!^fe{) dem ben habi taki
©treikn — ©trow»
taki makandra; dem ben Iiabi wan
kw^stie nanga makandra. Streit-
frage, kw^8tle;8try-kw^8tie; -ro§,
feti-liasi; -fac^e, proces; -fu^t,
atry-fasi; -fü(^tige, »try -man;
feti-man; -»agcn, feti-wagi.
Streiten, (janren) kroetöe; (mit
SBotten) stry; (fdmpfen) feti; pefir.
barum, n>er'B l^aben foil, dem stry,
hoedfsi aa kisi hem; bid aufd
außer jie ftreiten, stry lieb! nanga
dede.
Streiter, (mit SBorten) stryman;
(mit ter Zi^at) feti-man.
Streitigfeit, trobi; kroetoe; feti.
Streng, tranga; krasi; einfh^^err,
wan tranga (ob« krasI) masra; (®e^
^eimwort) wan kwai jobo; e. fireng
batten, hoii hem na ondro duim;
holi hem tranga.
Strenge, tranga; tranga- fasi; mit
Strenge ifi nicbtd auöjuricbtcn, tranga
no winni kondre; tranga no (jari
kow na pen.
Streuen, stroof; trowei; pan ja;
trowei panja; 9lf(ibc ttuf« ^anpt,
atrooi aaesi na hem hede tapo;
Samen jin, panja siri; strooi siri;
sai siri.
Stri(^, strepi; {am guter) bobi-
mofo ; bad mar ein Stri(^ bur($
meine SRe^nung, pre pori gi mi.
Strid, tet^i; bigi te<ei; dekl tet^i;
einen mit Stricfen binben, tai hem
nanga tet^i; Strife bed Xobed,
dem tet^i vo dede; f^aüßridf, trapoe.
®tri(f -nabet, prin; bre-prin;
-fd)ufe, bre-skolo; -jeug, bre-
wroko; -jmirn, bre-tetfcl.
Stricfen, bre; Strümpfe fir., bre
konsoe.
Strieme, wipi-marki; marki.
Strob; dre wiwiri; stroo h.
©trotd^, jajo-man.
Strom, (gluf ) riba; (Strömung)
rdn-watra; Strome lebenbigen SBaf*
ferd, riba vo liebi-watra; gegen ben
Strom f(!^»immcn, rubern, fahren,
Strömung — Stu^t 221
brbko gentf; Strom -abtodrtd, na
bil6-sei; Strom-aufwartd, nahopo-
sei;^ er tjergof einen Strom oon
^brauen, watra ron na hem hai
jojo jo jo; watra wasi hem fesi; »—
unter einem Strom oon Jbranen,
ala di watra ron na hem hai jojo
Jojd.
Strömung, rdnwatra.
Strömen , ron ; fiber jlröuten, ron pasa
abra.
Strogen Oon, iai nanga; lai pam
nanga; bie 93äume fir. ))on ^rud)^
Un, dem boom lai nanga njan-
jam,
Strubel, drai-watra; drai.
Strubeln, drai; bad SBafTer pru^
beit, da watra de drai.
Strumpf, konsoe ; Strumpfe flricf eu,
bre kansoe^ feibene Strümpfe, zy-
kousoe.
Strunf, tompoe; Sananenfirunf,
bedna-tompoe.
Strunje, (Scbeltwort) strontoe-oe-
man.
Strnpp-|)ttl^n, kaja kaja-fonw-^
loe.
Struppig, kaja kaja.
Stube, kamera; *Pu^fiube, Sefuc^*
^ube, visiti-kämera.
Stürf, plesi; e. St. Srob, wan piesi
brede; e.St.Saub, wan plesi gron;
wan piesi doti; ein fleincd St., cm
StütfAen, wan pikin piesi; St. Oor
St., Stucf weife, plesi plesi; Stficf*
tt)cife oertbeifen, plalie na plesi piesi;
er fam mir ein Stürf SBeged entgc*
gen, a miti mi hafoe-pasi ; in alien
Stutfen, na a!a fasi; Don freien
Stucfen, nanga hem eigen wani.
Stfi(f-tt)erf, hafoe-hafoe-sani.
Stubiren, studerl h.; (Jbfi^fogic)
leri domine - wroko ; fhibirt b<lbeu ;
ein Stubirter fein, sab! boekoe.
Stufe, trapoe; bie «&audflufcn (dugere
^audtreppe) stoepoe.
Stub I, stoeloe; auf 2Äofid Stubl,
na Moses stoeloe; ®otted Stützt,
222 (Stuften — Stint.
da troon-stoeloe vo Oado; da troon
. vo Gado; Se^nßu()(, leeni-stoeloe;
SBiegeflu^l; do'd6i-8toeloe; }u@tu^(e
gefeit, go stoeloe; steeloe; 3lai^U
MU sterkl. @tuM-90ti9, stoe-
loe; -{e^ne,8toeioe-baka;dabaka
TO stoeloe.
@tuf|(en, stoeloe; S(ut fl., stoeloe
inroedoe.
Qtumm, stom; ein Stummer, wan
stoin soema; tie ®tummen, dem
stom-wan ; taubfhimm , babau ; bet
> Zaubflumme, babinman.
Stump, Stumpf, @tum)>en,
tompoe«
Stumper, kn&eiman.
Stümpeirn, knoei kooei.
Stumpf, np srapoe; stompoe, tom-
poe; dede; bad SReffer tfl fl«, da
nefi dede (ob« stompoe, tompoe);
da mofo (Si^ncibe) vo da nefi dede;
ed mad)t mir bie ^üHc ft., a de kili
mi ttfi; a meki mi tifi koro dede;
meine ^ibnt jtnb fl., mi tifi dede.
Stumpffinnig, babau; dorn dorn.
Stunbe, joeroe; anbertbalb Stun«
ben, wan joeroe nanga hafoe; Oor
einet St», wan joeroe pasä; e.St.
barauf^ wan joeroe na baka; nad^
einet öt., na baka wan joeroe; in
einet St^, na tem vo wan joeroe;
ed ifl brei Stunben weit ju geben,
a de dri joeroe langa vo waka;
n^enn feine Stunbe fommt, te da
joeroe vo hem kisi; Stunbenn>eife,
joeroe joeroe; na joeroe; i(f) mi,
bi^ St.n). beja(){en , mi sa pai joe
na joeroe.
Stunb(id), joeroe vo joeroe; ala
joeroe; ibri joeroe.
S t u t m , storm ; storm-weri ; dnweri;
St. lauten, meki alarum. Stutm-
U>inb, storm-winti; tranga winti.
S t ü t m e n, e« jlurmt , winti tranga ;
winti wai tranga toemoesi.
Stut}, wan hebi (ob* zwaare) fa-
d<Sm.
Stutje, tapoe, tap&en; gib mit bie
Sturjen — Sn^ne*
Sturje gum Zopf, gi mi da tapien
To da patoe.
Stutgen, v.a., einen jn 93oben, Iiiti
hem na gron; meki a faddm; e«
in*d Ungliicf, tjari hem na ogri; v.
n. faddm.
Stute, oeman-^hasi.
Stu^e, asisteri; asist^riman ; helpi ;
baka; bet ^ett ifl meine St., mi
Masra da mi baka; 16) f^abt feine
St., mi no ba baka.
Stufen, fic^aufjem., pottihemver-
trouw na hem; vertrau w na hem;
{i^ auf etwad, tanapoe na hem
tapo.
Stufen, (mit jtleibetn) prodo;
(ftugig n>etben) bouleri; kom skrekL
Stufet, gendri-man; prodo -man;
prodo-ma«ra; pop'ki-masra.
Subotbinatton„gehooniam.
Subttat^iten, poeloe.
Suchen, soekoe; i$ fn^t bad ®elb,
bad ic^ betloten babe, mi de soekoe
da moni, disi mi ben lasi ; fte fudi^t
ni(bt bad 3b<^# ^ "o ^® soekoe hem
eigen voordeel ; et fuc^t, n>el(!ben et
betfd)Iinge, a de soekoe, hoesoema
a kan swali; voa^ einet fuc^t, bad
flnbet et, dasani joe de soekoe, joe
sa finni toe; et b<^t gefunben, x&a^
et fu^^te, et mu§ ed nun f^aUn, ba
soekoe, ba finni, ba tjari; n>ad b^fl
bu t)\tx gu fu^en?, san joe de soe-
koe dia?; san vo joe dia?; hoe
('d) bisi Joe habi dia?; hoe wroko
Joe habi dia?; etn). bamitf«, soekoe
wansani nanga dati; etiP« ba^iutet
f., soekoe wansani na dati.
Su(^t, bie fallenbe, fal-sikf; adoebe.
Sub, Suben, zuid, zuiden h.
Süb-fee, zuid-zee;-»inb, zuid-
winti,
Subetn, morsoe.
Sublet, morsoe-man.
Sübüd^, na zuid -sei; fübUc^ bon,
na zuid-sei vo — .
Silbnc, boetoe. Sü^n-Dpfet,
boetoe-ofrandi.
6umma — Z^baä.
@ümma, @umma ®ummarum; ala
nanga ala; ala nanga makaiidra.
(Sumpf, swampoe«
(SiinbC; zomloe; ptkildo; ogri; (ae^
^eime) mekoenoe; ©. auf ©♦ ^au*
fen, liipi zoiidoe na äsondoe tapo;
doe o^i na ogri tapo.
® unben -f all, zondoe-fadtfm;
'Ici^n, -folb, zondoe - paiman ;
-fd^ulb, mekoenoe; -firafe, zon-
doe-9trafoe; zondoe-boetoe.
®ünber, plkado-soema; zondaar;
zondoe-soema; zondoe-man.
@unbertn, zondoe-oeman.
@ ü u b f ( u t ^; zondoe-floedoe; pikado-
watra.
©fiubig, zondoe — ; ein funbtger
ü^enfc^, wan zondoe-soema.
SunbigeU; doe zondoe; doe pikado;
doe ogri; zondoe.
® ünb l i ^, zondoe — ; fuiibti^c 93er^
gnügungcn, zondoe -plisiri; f.^Jüjie,
zondoe -Inste (lostoe); ber jf. 2cfb/
da zondoe-skin.
®unb Opfer, zondoe-ofrandi.
©Uppe, soepoe; (bitfe) pappa; (fürt*
uamfdje) blafoe; ©♦ effeu, dring!
soepoe. Suppen- teilet, dipi
pleti.
©upplif, rekesti.
©uöpenbiren, einen, tapo hem.
©üft, switi; fiiße SBorte, «witi woor-
toe ; et»» ©üfieö, ©u^igfeiten, «whi-
sani; füge« (ungefauertee) S3rob,
mas6o. ©fig-waffec, switi wa-
tra.
® ü§iflf ei t, switi; switi-fasi; ©fifig*
feiten, switi-sani.
©prapat^ie, ^aben für jem., liabi
Uli To hem.
©Vnagoge, djoe-kerki; kerki.
©prup, stroopoe, stroop; mala^si;
switi; lika; 3u(fcrfprup, malassi;
lamannbenfprnp, tamrin-stroop.
Xabacf, tabaka; gefi^nittener , koti
koti tabaka; lirad&es - tabaka; £.
Jabarf^-beutel — Sag. 223
rangen, smoko tabaka; bmöko pipa ;
smoko; ©^nupftabarf, feiuiifi; Dec
%* beigt in ber ^afe, snuifi de bron
na noso.
Za b a (f d - beu tet, tabaka - zaka ;
-btatt, ein, wan wiwiri tabaka;
I.bldtter, tabaka - wiwiri ; -b of e,
snuifi- (snoifi) doozoe; -fafien,
tabaka-kisi ; - p f e i f e , pipa ; -r a U (^,
tabaka-smoko.
2a be lie, lyst; gWtentabette (gum
Semen) floiti-Abece; Abece-blad
vo floiti.
lact, tem; maat h.; %, bölteu, hol!
tera; au§ bem Uommen, ias! tem.
labet, verwjti; (gebier) foutoe; e.
S» . audfpredjen , gi wan verwyti;
%, finben an, finn! foutoe na; o^ue
. I*, label-lo!^, sondro foutoe.
Nabeln, e., verwyt! hem; gi hem
wan verwyti ; finni foutoe na hem.
Ja fei, tafra, täfera; bie X. becfen,
dekki tafra; bei %. aufwarten, dint
tafra; bie J. abräumen, poeloe
tafra; poeloe sani na tafi*a; ju %.
geben, go na tafra; ©c^iefertafef,
ley ; fieinerne lafel, stoon-ley; 33un^
bedtafet, ley vo da verbond; SdfeU
d)cn, pikhi ley.
Sag, dei; lag unb Stacht, de! nanga
neti; i^ bete Z. unb Stacht, mi de
begi dei nanga neti; bei Sag unb
9?ac^t, na dei en na neti ; bei Sage,
na dei ; na dei-tem ; Sag i)or Sag,
dei vo dei; jeben S*, ibri del; ala
del; Sage« barauf, dei broko; orr
Dierjebn Sagen, toe wieki pasa;
a^t Sage fpdter, wan wieki na ba-
ka ; über ad^t Sage, wan wieki jeti»;
ben gangen S., da heeli dei; eined
Sage«, wan dei so; in unfern Sa*
gen , na wi tem ; disi - tem ; i)tün
Stag, krin dei; an ben Saa fommen,
kom na krin; kom na Krin dei;
komopo na doro; eö iji am Sage,
a de na krin ; gute Sage, boen liebi ;
gute Sage baben , liebi boen ; Kebi
wan plisiri -liebf; ber iungfic Sag,
224 Za^trbvL^ — Saflen.
da krobdi dd ; bet X. be^ ^rtn,
dadeiTO Masra; SBondel; ®ert(^td^
ta^, kroetoe-dei.
lage-bu^, dei-boekoe; -tob«,
dei-rooiii; joeroe-moDi; -Idbnct,
joeroe-Boema; ~n)erf, marki; cr
hut fein 2iagen>ert noi) nid^t t^oQen«
bet^ a no doro hem mark! jete.
Xa^t^-anixnö), moesoc-del; dei-
broko; t)or S^gcdanbtu^; dei no
broko jete; dei no broke; -Uc^t,
krin dei; -jett, dei-tem.
Xdg(tc^, ala dei; ibri del; dei to
dei.
XalCLt, bigi jap(Sn.
latent, (©ewicbt, SBertb) talent!;
(®abe, 93er|lanb) koni; er fyat la*
lent, a habi koni.
%Cil^, kändera-fatoe ; fatoe. Salg-s
U^t, kändera.
Xamarinbe, tamrf n - boom ; £ama«'
rinben-gerte, tamrfn-wipi,
S^anb, wan sdso-sani.
Stdnbeln, pre; bn tdnbetfi nur, da
pre joe de pre nom<S.
^ante, moei; tanta; tia; mi mama
sisa; mi tatä sisa.
S^ang^dansi; £anj-meifler, dansi-
meester ; -partite, dansi-party ;
doew.
S^anjen, dansi; er lannntd^tt*, a
no sabi vo dansi.
S^dnger, £dn gertn, dansi-man.
lapfer, knapoe; ein tapferer 3??ann,
wan knapoe soema; mäa-haUi-
soema.
lapfcrfeit, mdn-hatti.
iafi^e, zaka; in bie Z. fletfcn, potti
na hem zaka; ^ßrcöiaut-tafd^e, njau-
jam-zaka.
Iaf(^en-bu(^, boek-täsi; -meffer,
zaka-neß ; knepi-nefi ; - 1 U (b , zaka-
hangisa ; zaka-doekoe ; - U () r, zaka^
horloisi.
laffe, kopi, kopje; Dbertajfe, kopi,
kopje; komiki;kometje;Untertaffe,
skötriki.
Mafien, meli; fassi; fiii.
Zdttomiren — Zduf^Kn*
Xdttomuen, kotlkoti; meUsoeloe
spetoe; soetoe.
Za^t, foetoe.
2:au, big! tet^i; deki ieM; ^uUu
tau, anker - tetii ; X^^eertau, tara-
tet&i.
Zaub, doofoe; er ifltaub, adoofoe;
hem jesi tapo; (bitbßcb) ^ habi
tranga jesi; a no habi jesi; ber
SklUbe, doofoe-man ; doofoe-soema;
taube ^ebren, pöpo. Xaub-ftumm,
dooefoe en stom; babku; ber Zaub«
ßumme, babau-man.
Xaube, bie, doifi, duifi; Xurtettattbe,
tonter-doifi. X a U b e n - b ^ U d, doifi-
hoso; -frdmer, wan soema, disi
seJi doifi.
Xau^en, dipi; doekoe, doekr6e,
doekroen; htn ginger in ben $0^
nig, dipi hem finga na ini da honi;
unter ia^ SBajfer t, doekr&en.
2aufe,doop, doopoe; dasantadoop;
da santa wasi. 2iauf-namc, doo-
poe-nem; -patbe, pep6; -f^ein,
doop-aegel ; - tt) a f f e r , doopoe-wa-
tra; -jeuge, getuige; -jcugnig,
doop-zegel.
laufen, doopoe; getauft werben,
doopoe; kisi da santa doop.
Sdufer, d6opoeman; So^amieö ber
X«, Johannes da doopoeman.
j£dufUng, da soema, disi de vo
doopoe.
Saugen (gut fein) de boen; de
waarti; ed taugt gar nicbtd, « no
boen vo noti; a no waarti noti; ed
tangt ba}u nicbt mebr, a no boen
moro vo dati ; {le taugen ade beibe
ni^td, dem ala toe no waarti«
Jaugli^, boen vo.
£aume(n, kanti kanti; do'd&i;
drai en seki leki wan droengoe-man.
Zauf^, kenki. Xaufdb- »«if^f
nanga kenki kenlii.
S a u f (ib ^ u , kenki ; kenki kenki.
£dufd)en, e., kori hem; bedriegi
hem; blini hem hai; {tcb t, kori
hem srefi.
Jflttf(^ung — I^at
Xditf^ung, ( una^$t({(^e) abiikti;
ed ifi eine Zaufc^ung, a de wan
abnisi; (abft^tiic^e, 93etrug) kori;
bedriegi.
Zaufeni), wan doexend; taufcnbmal
taufenb , doezend - iron doesend ;
in'd Jaufcnl)fa4)C, tee vo doezend-
tron.
laufenbfuHfKer, töfroe-man.
%ait, (Abgabe) lanti-^moni; kontri-
biisi.
Xfljiten, preciri.
%t\i^, kong; watra-kon^.
%t\i, 8.9 lala-brede; degi; bcn 2^*
fncten^ masi lala-brede; masidegi;
®auerteig,»uiir-degi; ©uStcifl, ma-
800.
Ictg, adj., (telf mib xotxij) safoe.
IcUdfo|>, var-gyker h.
XeUer, {»leti; SuppentcQec, dipt
pleti.
Zcmpct, temple.
Xeppi(^, tapfeti.
Icrmin, trem^ng; vaste tern; e^I.
fc^cn, potti wan vaste tern; poUi
wantrem^ng; Xermin^U^etfe, natre-
m^ng trem^ng.
Serpentin, terpentj-n h.
Icrrine, soepoe-kom,
Se {lament; testamenti; ein %. ma^
$en, meki wan te8Umenti ; bad alte
Z«, da oiiroe teatamenti; ba{^ ueue
%^, da njoe testament!.
leflifeC, stoon.
leufel, Didiebri (o^He SlrtifeO ; Sa-
tan; daOgri-wan. JeufeU-WCtf,
didiebri-wroko.
Xeufeleien, pi., didiebri-triki ; dem
triki vo didiebri.
2euflif(^, didiebri — ; et». Zeuf^
Iif(I)ed; wan didiebri-sani.
%tlt, teksti, teksi.
Z(^a(, iaage gron; dip! plesi; boro-
piesi; wan Iaage plesi na mindri
dem bergi.
I^at, wroko;"aoe; i^re I^aten, da
doe.vo dem; mit bee Z^^X unb
SBa^rl[)cit, nanga doe en nanga
Iliater — Ideuer* 225
waarheid; eine bJfe %\^\, ogri
wroko; Agri-doe; täkroe-doe; in
ber Ibat, tree troe; anf frifdjec %\)Cit,
ban na ban.
Xbdter, doeman; ( eigen t(i(id: ber
t^uenbe, im ©egenfa^ jum 3^^
fc^auenben).
X^dtig fein, wroko; ber Staube, ber
bur()^ bie Siebe t^dtig ifl, da bribi,
disi de wroko nanga iolibi.
2 ban, douw; douw-watra. Z^au-
tropfen, donw-dropoe.
Xbeater, komedi-hoso.
I^ee, tee; 2bee trinfen, dring! tee.
I^ec-loffel, soekroe-spoen; tee-
gpoen ; pikin apoen.
2beer, tara. S^cer-tau, tara-
tetii.
X deer en, robi nanga tara; tara.
Xbeit, porsie; piesi; hafoe; id^
beße Xbv ^^ ^^^^ beste porsie;
Xb« befommen an, kisi hafoe to;
n»enn ber lopf t)ofl ift, befommt ber
SDccf e( au(d fein %\^t\\, patoe foeloe,
tapAen sa kisi hafoe toe ; %\^. neb^
men an jem«, fili vo hem; mit jem.
am ®ef^dft £b« nehmen, hol! kom-
panl nanga hem ; icb, meined Sbeit«,
vo mi. Sbeit-nabme an, fiiivo;
-nebmer, (am ©ef^dft) kompanl;
kompanjdn h.
Xbeilen, platie.
Xbeilbaftig merben, kisi hafoe vo.
Xbeild — tbeitd, liafoe — hafoe.
Xbei(ung, platie.
Xbcotogie fiubiren, ler! domine-
wroko.
2 b euer, din; tbeure ^ZXt, d^ritem;
e« tbeured SSerfprec^en, wan din pra-
misi; unfer tb«®(aiibe, dadiribrib!
vo wi; er bat eufb tb. erfauft, hem
bai oen diri vo troe; n>ie tb» öer^
fauffi bu bad?, hoemeni joedeseli
dati?; fa joe de sell dati?; hoe-
meni joe de haksi vo dati ; ed ifl
jju tbv a diri toemoesi; bad foB bir
tb* ju flebcn fommen!, joe sa pai
diri vo dati!
29
226 2(^curim8 — %f)m.
i^eurung, t^eurc ^txt, d\rf-tem.
X^ i e r , met! ; ein lm(^e^, boesi-meli ;
reigen^cd, krasi boesi-meti; ogri
met!; krasi meti.
Z\^t>ma^tixnd)tn, k6kriki.
2:^on,klei-doti; klei.
J^Snern, stoon — ; t^^Jnerned ®c^
fcl)irt, stoon-patoe.
%f)OX, \>tx, tanfoeroe-soeina; lau-
man* babau-man.
X^OT, bad, poortoe; bigi doro; bad
<Stabtttor, da big! poortoe vo foto.
X^or^eit, iati-fasi; wan lau-gani;
eine X()or()eit beoe^en, doe wan lau-
aaui«
%\)ix\ä)t, lau; tanfoeroe; no koni;
etn>ad X()i^ri$tcd, wan lau-aani; e«
t^» Tlc\l\(i), ^^n tanfoeroe soema;
lau-man; bie tl). Jungfrauen, dem
wendje, dlsi no konI; tt).®t\^xcaj^,
laii-taki; dorn taki.
Zi)xcin, thigi-oll; gebert^ran^ traan-
oli.
Itirdne, watrarhal; hal-watra; wa-
tra na hai; kr^-watra; jte fam mit
Zoranen, a set! kre kom; a kom
nanga kre; mit X^T« fc^reien, bad
nanga watra na hai ; Zf)X. »ergießen,
kre watra-hai; kre watra; in %t)X^
jerfliefien, kreretireti; jiefc^immmt
tn %f)X*, watra de was! hem fesi;
jie »ergicgt ©trJme t)Dn Zf^x,, war-
tra de ron na hem hai jojo jojo.
2t)rdnen-brob, kr^watra-brede.
Xf^riinen, v., ron watra; meiuc 3lu*
gen t\)X*, mi ha! ron watra.
2 or on, trooii; troon - stoeloe ; bcr
Zhx. ©otted, da troon vo Gado;
ilonigdt^ron, koning- troon; ®na*
bent^ron, gnade-troon; bieX^ronen,
dem troon.
It^nn, v., doe; wroko; ivad tl^ujl
bu?, »an joe doe?; wad ifi nun }U
tt)un?, san vo doe now?: n?ad»iflfl
bu bamit thi^nh «a» vo joe doe
nanga dati?; fie tf}nn, aid ob fie
micb nic^t nic^x fennten, dem doe,
Jekidem no sabi mi moro; }u t()un j
2^utt — ZUgen«
l^aben mit, habi wroko nanga; be-
mooje nanga; abbitte tbun, begi
pard&n; SRetbnng t^*, gi raportoe;
sen! wan boodskopoe; aeni njoe-
8oe kom; gi k^nisi; Sfte^UUng tl^.,
gi verAntwoortoe; etm« mobin tbun,
potti dasani na; }u t^» b^ben, (be^»
f^viftigt fein) de na wroko; fid) mit
ttW. JU tbnn ma(ben, bemoeje nanga ;
einem ju miffen tbun , meki a Itom
sabi; M9 tbnt nid^td, dasndti; dali
nowan-sani; ed t^Ut notb/ Avanoo-
doe; ed tbut mir not^, mi moe go
na baka ; ( Ainbet fa^en : kaka kill
mi; pisai kill mi) ; edtflmic baruni
jU tf)n\\, da dati mi de aoelcoe; da
dati midehaiigri; baju tbuu (eilen)
meki heai; (binjufugen) potti na
tapo; etm. g(eid) t^un, no pre vo;
bad Ainb meint gleich), da pikien no
pre TO kre.
Zf^nn,H^, 8., da doe; betn Zf)m,
da doe to joe.
Zf^&x, Xbüre, doro; (Pforte) poor-
toe; »or ber Zf^*, na mofo doro;
bie Dorbere Z^., feai-doro; bie bin«
tere, balca-doro; i(^ jlebe jmifcbcn
Si^ur unb 9nge(, mi da tongo, mi
de na mhidri tifi.
Z^ur-Hter, -^fiterin, waktiman
vo mofo doro; denrwaard, door-
waar h.; -lCo!|)fer, klopoe; -}>fo«
flen, poatoe to doro.
Zburm, toren.
Zid'en, tiki tiki.
Zief, dipi; ein t ®raben, wan dtp!
gotro; in t. ©cbanfen fein, de na
dipi prakaeri; e. t SRebe, wan dipt
taki; tiefer in'd Sanb, moro dipi na
ini kondre.
Ziefe, dipi; bie Ziefen ®atan$, da
dipi koni vo Satan.
Sieget, amehi-ketre; smelt! -pa^
toe.
Sieger, tigri; Sieger-fa^e, tig^ri-
katti.
Sifgen, %i en poeloe; figipoeloe;
poeloe; kraboe poeloe.
1
kro; -f(efd, iiikf-flaka.
2^i)>pen, auf etWv mell hem pikinso;
(biit)(i^) pingi vo claii\
2ifd), t^fra, täfera; ben %. bcrfcn,
dekki tafra; potti tafra; — ab*
becfen, poeloe tafra; poeloe saiii
na tafra; tei lifc^e fcicneii, aufwac:*
ten, diiii tafra; ben Zi^öf abn)tfd)en,
ligi tafra; gu X. (aben, verzoekoe
na tafra; }u Z* ft^en, sid(>m na
tafra; bei €if(^e, na tafra* Iif(!&-
tuc^, tafra -doekoe; -jett, dinn-
tein.
Iifd>ler, skryn-werW. 3^if(^ler-
at 6 et t, skrynwerki-wroko,
Zoben, krasi; n)arum toben bieget«
ben?, San bede dem beiden de krasi
80?
Zeh t IX, 8, krasi-fasi.
Xotbter, oeman-pikien ; (mennf^bet
Infamminbaug ^ibt, hai nicbt ber
')obn gemeint fein*fann, b(od:) pi-
kien; bie Z* ^iow, da wendje vo
Zion. 2;o<!bter«mann, \f)xZ,,hem
pikien man.
Xob, dede; bu follfi be^ Sobe« jlec^
ben, da dede joe sa dede; btejiranf«'
li^eit ifl ni$t jum Sobe, da siki no
de vo dede; ntit bem S^obe ringen,
feti nanga dede; ball bem dede-
bro ; bem £pbe nabe fein, loekpe yo
dede; auf Zt>b unb Sebeh, iiebi
nanga dede; {Id) ju 2obe (a($en,
dede nanga lafoe; icb U^erbe micb
nocb iU 3:pbe (acben, iafoe sa kiU
mi; bed ßinen Xob, be« 3lnbern SBtpb,
hasi dede, kow fatoe.
Job-franf,8ikiteevodede;-mube,
weri tee vo dede; t.[üube, wan
zondoe, disi fit! dede.
S'Obed-angfl, benauwtoe vo dede;
-engel,kili-engel; -furd)t,frede
vo dede; »-fampf, dede^-fcti; feti
nanga dede; ^f^atten, da doen-
groe vo dede-kondre; -fd^taf,
dede-slibi ; - f (fe r e Ä e n , dede-skre-
ki ; licbi nanga ^ede-^skreki ; ^ ft a U b ,
Jobt — 2ra4iten* 227
dede-8tof; stof vo dede; -flcafe,
dede-strafoe; -jlunbe, dede-joe-
roe; joeroe vo dede; -uct^eit,
dede-vonis; vonis vo dede.
Xobt, dede; ber ZiyhU, wan dede-
soema; ta§ bie Sobten ibrc Jobten
begraben, mek! dem dede-wan beri
dem dede-soema; etn^ad S^obted,
wan dede-^sani; einen tobt fc^ießen,
soctoe bem kiii; soetoe kili bem.
Jobt-fdjlager, kiHman,
Sobtcn-acter, beri-piesi ; beri^pee ;
«^ g e b c i u e , d^de ^ soema boonjou ;
dedet-boonjon; «reic^,'-njett, dede-
kondre,
15 b ten, kili; bu foliji ni^t tobten,
joe 110 moe kiii soema.
Soft, lau krin krin, ^OÜ-fu^n
fein, no sabi frede«
Zon, longo; stem; bie %lik i)Cit e*
fc^^^nen Xon, da floiti piki mooi;
ben Zon angeben (beim Singen)
trokl; bopo singi; (bilblicb) tan na
fesi; de fesiman; de bedeman.
S^on^angeber, trokiman; li^de-
roan; fesiman.
Ionen, piki; bari; bie XrouH^etc
tönt, trompeti de bari ; n^enn bu au
eine (Slotfe fcbl«gfii tout fie oiclen
£eutcu in bie Obren, te joe naki
wan gingee, a de bari na foeloe
8oema jesi; ein tonenbe« Grj, da
stem vo wan kopro^pleti,
Xonfabobne, tonka.
X.onne, l)igi ball; bali,
Io})f, patoe; ein irbencr, stoon-pa-
tpe; eiferner, isri patoe, lopf-
fdb^rbe, broko patoe,
Xppfer, patoe^liakker,
Xorfeln, kanti kanti,
lofcn, bari,
Sotatfumme, bie I.f» betragt, aia
nanga ala meki.
Araber, saka saka«
ira^t, lai; ej^were Zx,, wan bebi
iai ; e. gute Zx. 6di)Iage, wan boen
pak.
!lra elften nadj, sockoe; feti vo;
2Ü*
1
228 Irat^tifi — Zxanl
membre na; ita$@^re, soekoe bigi
nem; tTad)tet nic^t natb f)o\)tn 2)in^
gen, no feti na hei-siini baka; et
trachtet naä) ®e(b, moni de na hem
hede.
Xrä(^tt(S, nanga bele; tr* fein, habi
bele; de nanga bele.
2rd(^tiflfeit, bele.
Jractament, (Sott) traktamcnti;
(©ajimajl) trakteri.
%xactitä)tn, pikin boekoe.
Iractiren, c, (bewirt^en) trakteri
betn; meki wan trakteri §\ heni;
(bc()anbe(n) liandri; behandri; e«
f(^tc4>t tr«, mishandri hem; haudri
hem slekti«
Jraa-ba^re,baar;-balfen,dratg-
balki; ^toxi, baksita, ba^kita;
baksi; ^-itng (ber B^<tuen, urn auf
bein ^m)i>k ju tragen), tja'tjäri,
tjari tjari,
Irdge, lezi; tn fein, lezi; loirl.
Ir a g c n, tjari ; (Äleifcer) weri ; (gru<!^t)
meki; McSleger tragen aDcd auf bem
jlopf, ningre lobbi vo tjari sani na
hede; SBaffcr tragen, tjari watra;
©c^u^e tr., werisoesoe; Corner tt.,
tjari toetoe; Setb tr«, weri blaka;
weri rouw ; ber 93aum f^at no$
nid^t aetragen, da boom no meki
jete; fein ^e(b ^atte xochl getragen,
hem pranasi ben meki foeloenjan-
jdm; ic^ fann'« nic^t mebr tragen
(ertragen), mi no kanhoiimoro;
mi no man moro; \f)i fonnt'd nid)t
tragen (t>erftcben), asamorooenoe;
bie glinte trägt bid bort^in, gon
fringi tee jandaso.
Srd^er, (berctwad trdgt) tjarf-man ;
(8ei(^entrdfler) drager h.
I r d g b e i t , iezi-fasi ; loiri^faal,
£rampe(n, naki foetoe; trapoe;
trampoe.
Jranf, dringi; dranki; meinSftttifl
ein red)ter Jranf, mi broedoe de
wan reti dranki ; ^rjeneitrant, dran-
ki ; dresi; biutreinigenber , dekok^
toe ; — einnehmen, drhigl dresi (ob.
trdttf en — Zraum*
dekoktoe). Zranl-0)>fer, dringi-
offer.
Zrdnten, einem ^ trinfen geben,
meki a dringi; trdnf ia^ $ferb, gi
hari watra; (jur Xrdnfe fubren)
tjari hem go to drhigi ; (befeu^tcu)
iroktoe; nati«
Zranf(!biren, kotimeti; transerih.
Xrandport, (Uebertrag auf ben 91a«
men eineö Slnbern) tranaportoe.
Zrandportiren, (übertragen) meki
wan transportoe; (iDobin fc^affen)
Hjari; tjari go (ob« kom).
Xra))pen, Zrapfen, trapoe.
Xraube, droili; 3^ranben-beerf,
wan Iiai droifi ; -faft, droifi- watra;
wien.
2 r a n c n , (beiratbcn) go tronw; tron w
nanga; einem trauen, tronw hem;
e. (uertrauen) vertrouw hem ; potti
Tertronw na hem tapo; i^ traue
tbm nid^t, mi^no vertrouw hem ;
ji(^ trauen (getrauen) habi hatti to;
er traut {t(b ni(^t ju fommen, a no
habi hatti vo kom.
Srauer, (dugere) rouw; blaka; (in«
nere) sari, Zx. tragen, weri rouw;
weri blaka; in Zx. fein, (dugetli^)
de na rouw; (inner(i^) de na aari.
Irauer-bÄU«,dedc^hoso;-fIeib>
rou^^^klosi.
Xrauern, (du§erti(6) weri ronw;
weri blaka ; (inner(icb) aari ; de na
sari; er trauert fiber feine @unben,
a aari vo hem pikado.
Xraufe, dropoe; unter ber Zx^ fie«
ben, tan na ondro dropoe; and bem
Stegen unter bie Zx. fommen, joe
aeiiazöeman, joe bai wfaiman; joe
frede vo hoedoc, joe go faddm ua
iari patoe.
Srdufein, dropoe dropoe.
Zrautidb, famiHari; na wan ver-
troüw-faai; vertronw-fasi,
X r a u m , drem ; im Xr«, na ini drem ;
e. Zx. auflegen, poeloe da drem;
einem aud bem Zx^ (leCfen, potti hem
na hem verstand.
Irdumen — treiben.
Zxdbtt — Zxkb.
229
Zxanmtxt, drim; iä^ traitmte einen
Xraum, mi drem wan drem.
2; t d M m e r , drem-man ; [xtf^t, ber %t.
fommt!, ioekoe gi, da dr^mman de
kom de!
2ranrebe, tronw-prcki.
Xraurig; na sari; natiga sari; ver-
legi ; i^ bin tr«, mi de na gari ; fe^r
tr« mermen ^ kom na wan ioemoesi
»ari.
It^urigfeit, sari; Terdriti; ^itU
fict^e Zx , 6ado-gari ; irbifc^e^ gron-
lapo-sari.
Stauung; tronw-kerkf; tronw.
Steffen, kiäi; tref; hiii; Me Sood
traf t^n, da doblo (ob. lot) kisi
hem; et ttaf \f)n ni4)t gut (beim
<Sc^ic§en) a no kisi hem boen, bad
3iel treffen, tref da mark!; et ttaf
bad3iel ni^t, a misi da mark!; bet
Stein traf ibn, da stoon kisi hem ;
aUe jtugein treffen ni^t, ala kre to
todo, a no arisen; wen'd tttfft, bet
nimmt fW^, joe koai tingi-fonw-
loe, a hat! krakden; jem. tteffen,
(antteffen) miti hem ; finni hem ;
et ttaf ibn auf bem SBege, a miti
hem na pasi; et ttaf i^n (unetn^at«
tet) an bet (Sdfe, mi toeka nanga
hem na hoekoe; ein Ung(u(f ttaf
ibn, wan ogri kii^i hem; bu ttiff)Vd
f^nt, (fommjl jut guten ©tunbe) joe
naki boen foetoe; bu ttifffl'd ni$t
guf, joe naki ogri foetoe; e« 93et^
g(eid) tt«, meki wan skeki; skekL
Steffen, s., ((Bä^la^t) hü.
Steffli^^, toemoesi boen.
Steiben, v. a., jagi; V. n., swem;
drifi; bie jtube auf bie SBeibe tt.,
jagi dem kow nasabana; betSBinb
ttieb fie an'd Ufet, da winti ben jagi
dem tee na sjoro-sei; auf bemSUaf^
fet tt«, swem (ob. drifi) na tapo
watra (ob* na watra tapo); mein
^etj tteibt micb, ju — , mi hatti sen!
mi, vo; bad Sfeerf bed i&ertn tt.,
wroko da wroko vo Masra; @$etj
tt«, meki prefoeroe (ob. spotoe);
@^ebtu(| tc., doe stfetadoe; ®^mei§
tt., gi sweti.
Steibet, (Saltan auf ^(autagen)
basja; bet etfie, gran-basja.
Stennen, platle; fic^ »on einanbet,
platie nanga makandra.
Xtennung, platie.
Steppe, trapoe; bie St, ifl JU fio*,
d& trapoe hei toemoesi ; ^audttepppe
(du6ete)stoepoe; Stepen-gelau«'
bet, trapoe-hanoe.
Steff e, pol^t,poiai; ^uttteffe (Sanb
urn ben $ut) golbene, goutoe-banti ;
jilbetne, sii7er*banti.
Steten, trapoe; auf etm«, trapoe na
dasahi tapo; trapoe na dasani; e*
untet bie ^Uge tt,, trapoe hem na
ondro foetoe ; e, mit %&icn tt., tra-
poe hem nanga foetoe; einen auf
ben Seib, trampoe na hem bele;
39d(ae tn, trapoe blaas-balgi; auf
ben Seg bet @unbet tr,, potti foe-
toe na da pasi vo dem zondaar; bei
(Seite tt., go na sei; nd^er tt., drifi
kU»sibei; kom moro na fesi; in
^ienft tt«, (oon ®o(baten) teki dien-
sti; (Sagldbnetn tc.) joeroe hem
srefi gi; an (Siued ®te(Ie tt«, tel^i
hem plesi abra; einem gu na^e tt.,
gi hem afrontoe; (eife tt., wak«
safri ; ic^ b^t^^ VMx etm. in ben ^§
getteten, wansani soetoe mi na foe-
toe; ed ttaten ibm Sbrdnen in bie
9lugen, watra kom na hem hai.
Steu, trouw; getrouw; vertrouw;
betroaw; tteubieiben, tan getrouw;
holi hem srefi getrouw.
S t e u e , getrou w-fasi ; Tertrouw-fasi ;
hetrouw-fasi ; mit Steue, nanga troe.
Steuli*, na (ob« nanga) wan vetr
trouw-fasi; trouw; nanga troe.
Stibuliten, tutbuHreu, e., trobi
hem; demek6e na hem baka.
Stibut,kontribugi; St« geben, i<if)U\i,
pai kontribusi.
StiiSbtet, trekter.
Stieb, — and eignem Stiebe, nanga
hem fri (ob« eigen) wani ; iäf f omme
230 Briefen — ZtomptUn.
aui freiem Ztkbt, (ungejmüngen)
mi hiUi seni mi kom.
Zriefen, dropoe; ron watra; beine
^ugtapfen triefen Don gett, dem
Met-stapoe vo joe nati en dropoe
nan^a fatoe; feine 'Xugen tr*^ (tranf*
baft) hem hai ron watra.
Zrift, (SBeibe) sabana.
Zx\nt-bt69tt, dringi-beker; -jjc^
fäg, kdmiki, k<(metje; kalab^si,
krabasi; kan; -gelb, prefienli;
foikih.; '^la§, dringi-glaai; glasi;
*^and, dring[i-hoso ; dram-hoso;
-waffer, watra vo dringi.
Xrinfen, drhigi; SSaffer tr«, drin^
watra; an ber S9rufl tr«, drin^i na
bobi; einem Jtinbe ju tr. geben, gi
da piklen bobi.
Printer, (Xrunfenbolb) droengoe-
man.
%t i tt, fdetstapee«; atap h. ; fejie dritte
t^un, potti hem foetoe gtyfi na
pasi; beri fiiiga na gron.
2ro(ten,dre;t{0(fenenSuge^, nanga
dre foetoe; er iflt noc^ nid^t tr. Jrin*
tcr ben Obren, hem baka-jesi *no
dre jete; a no komopo na eksi
hoebajete. Zrocf en-ieit,dre-tem.
Zrocfnen, etn>., meki a kom dre;
<!i*e; V. n. kom dre.
Jr ob etil, (jaubern) drai; fik& (bau*
firen) waka natiga baki seil aanf;
8eii sani bai Kanl.
XrobCer, (ßauberer) draiman; l^zi-
iiian; (•'^anfirer) bäkiman; nego^i-
man (aucb oou grauen gebraucbt).
Xvog, baki.
Irommef, drom; Irommet-f^ld*
ge(, drom-tiki.
2^romme(n, bie Zx. fc^Iagen, fom
drom; pre drom.
Xrommler, Xromme(f(^(dger, drom-
man*
Xtompete, trompeti, tromp&t; ber
(Sd^aO ber ^%u , da tongo vo da
tromp^t.
Jrompeten, bie Ir* Mafcn, blo
trompiti.
ZtovxpcUx — Xrug.
SrömV^ter, trompiti-man ; Zi^nu
peter-Ooge(, akami; kamt kamt.
Xropf, ein armer Zx., bamoekoe;
btt armer Zx*, joe bamoekoe.
Xrdpfeln, dropoe dropoe.
Kröpfen, V. dropoe; bcrab tr., dro-
poe faddm na gron.
Sropfen, a, dropoe; liai; S^üitd«
tropfen, wan hai broedoe; e« SBaf^
fertropfen, wan hai watra.
Irofl, troostoe; ba^ gibt mir Zx.,
dati gl mi trooste; bijl bu bei Xrofi?,
Joe lan?
Sroflen, troostoe;tapo8ari; poeloe
na aari; fein SKenfd^ tanu mic^ tr«,
no wan aoema kan troo^toemi (ob*
poeloe mi na aari ob. tapo mi sari),
Xrößer> tHiostoeman; (eibige Zx*,
soso troo8tQe*man.
Zxbflliä), baö iß mir tr,, daii gi mi
wan troostoe.
2ro^, tratiga hai; tranga hede;
tranga hatti ; (bei ^inbem) atoutoe ;
tro^ bem (ungeachtet bejfeu) nanga
ala dati.
Xro^en, aori tranga hede (ob« hai
ob« hatti); (bei ^tnberu) atouloe.
Xro^ig, tranga hede — ; tranga
hai — ; tranga hatti — ; asranti;
bie Zro^gen, dem tranga-hai-aoe-
ma ; tr. reben, gi tranga mofo«
Srübe, (üom SKetter) doengroe; bla-
ka; (SBaffer) troebroe; et», trübe,
doengroe doengroe; ber ^immel ifl
rotb unb trübe, hemei da redi
mokai nanga blaka; ber {>inime( itl
tn, tapo blaka; t)a^ SBaffer ifl tr.,
watra troebroe; im Xr. ifl gut flfd)en,
watra troebroe na riba, da boen tem
vo kiai liäi ; watra troebroe, joe
kisi fiai.
Xrübfat, nootoe; verdriti; pina;
sari ; iiebi ; trobi ; xocmx f old)e Xr.
Aber bid) fommt, te joe kom na ao
wan hebi ; groge Srubfaf, wan tcanga
(ob. liebi) pina-iiebi; Iiebi nanga
dede-trolii.
Xrug, bedriegi.
Srfiftcn — lurtttea.
Xx&iCn, bedriegi;^ kori; taki bc^
drteg^i-sani; bet (Sd^cin trugt, ala
pili-tifi a no lafoe; aia aani, dial
bliiikri, a no ^ontoe.
Irügerifd), Irfiglicf), falsi; be-
driegi — ; trugCic^ Arbeiter, be-
driegi-wrokoman.
I rum racrfeine^^ufed), brokohoso.
Ztxint, (S*Iu(f) mofoj e^Ir^äBaf*
ferd, wan mofo watra; bem Srunfe
ergeben fein, iobbi vo dringi; driugi
tee vo droengoe.
Xrunfen, droengoe« Xrunfen-
b 1 b , drdengoeman ; bezoopoe-
lap h.
£runfen(|eit, droengoe-faai ; droen-
goe.
Xrupp, troepoe; liipf; lo; e, Xx.
^ingo'd, wan lo pingo (bie ^ingo'd
laufen in einer 9letbe)* Zrup))-
n>eifc, liipi hlpi; Iroepoe troepoe.
2^rup))en, pi., wan komando (ob.
troepoe) aoldaii.
Srutb«bn, 2rutbübner, krak6en.
Xud^, (moQened, bad £u^) Jaken;
dr4ip h.; ein Zud^ ((einened, baum«
n>oOened) wan liangisa ; wan doekoe.
£u^tig, bekwaam; knapoe; ein
tüchtiger SKann, wan bekwaam soe-
ma; adv. (febt) tranga; boen boen;
reti reti; er arbeitet t, a dc wroko
tranga ; fte b^beu ibu t gcfd;laocu,
dem fom hem been boen.
Ziid, 2ucfen, triki; ogri triki; ber
SRann gebt mit lauter Xucfen um,
triki nomo da soema babi.
£ü(fif^, falsi; foeloe nanga triki.
Sugeub, bocn-fasi; aud ber fRett)
eine £. ma^en, dagoe no de« joe
tjarikrablta gona honti; moendoe
bira, joe teki pari poeloe pondo.
Xumult, (Sfiroeroe; ba'barl.
Xun^en, kaljd.
S^unfen, dipi.
Jupfet, 2.fipfel(^en, bai; wan pi-
kln hal.
Xurbiren, SurbuUren, e., trobi
hem;.demek6e na hem baka.
ZttrtettÄttbe ^ lieber. 231
Xuttettaube, tdnter^doifi.
lute, p&pVoiai.
Xuten, (b(afen) bio toet6e«
29 rann, tir4n*-soema.
Zprannifiren, e., holi hem toe-
moesi na ondro dwIngL
It
Uebet, 8,, adj., adv., ogrI; e. gcoSed
Uebel, wan big! ogri ; i^ l)abt bir
ni^t Uebefd get^n, mi no doe joe
ogri; e* ub(e ®en)obnbeit, wan ogri
gewenti ; e, übler ®erud^, wan ta-
kroe smeri ; einen ubel bebanbelu,
doe hem ogri; mishandri hem;
handri (ob. behandrl) hem slektl ;
pina hem ; ttxoa^ übet nehmen, teki
dati vo ogri; teki dati vo wnii
afrontoe; aQed, wad icb (age, n^irb
mir übel geuommen, ala takl, di ml
taki, a kraboe soema nekl; übet
Don jemanb fpre(^en , takl ogri to
hem; pori liem nem; einem übet
iDoDen, membre vo doe hem ogri;
Übet b^cen, no jeri boen; ed ift
mir übet, ml de misliki; mi de
vdndroekoe; mi hatti de tron;
ed u)irb mir übet, ml kom misliki
(ob* wdndroekoe). ; mi hatti kom
tron; ml kisi wan hatti-tron; mi
hatti tron.
Uebe(tbat, ogrldoe; takroedoe.
Uebe(tbater, wan ogri soema; ogri-
man; Agridoe-man; wan soema,
disi doe ogrl.
Ueben, (t(^, etn). ju tbun, doe hem
best, vo; leri; SRaii&eübeu, teki rc-
vensi.
Ueber, na tapo; abra; pasA; moro;
ubec mir, na mi tapo; man b^^t il)u
jum SReifler über aQe gefej^t, dem
potti hem vo basi na ala trawan
tapo; in bafi ni^td über mi^ ju
fageu, joe no ha vo taki nami tapo;
Über einauber, na tapo makandra ;
trawan na trawan tapo; über beu
glug fe^en, koti da rlbaabra; koti
abra da riba; recfe beine $anb and
232 U^ratl — UtinimUmmtn. VLtbtxmhmmtn — lUftergenug,
fiber bad Tktx, laiiga Joe han na
abra da zee ; fiber ale %nbern (mebr
a(d aOc %nt)ere), pasä ala tra aoe-
ma; fiber Die S^aa§en, pasamarkl;
fiber bie« aOed, Iniiti (boUi) dati;
^eute fiber ad)t Sage merbe icb geben,
tide! aiti dei ml sa ^o; fiber brei
Xage, dri dei moro; fiber Sanb, na
pranasi; na biiiti (ob. boiti).
Ue berat I, älapee; naala pee; Ibri-
pee; ibri plesi; fiberaO bin, na ala
sei ; icb fan» nt(^t fiberafl fein, da^oe
habt fo foeloe, nara a no de waka
fo paal.
Ueberantmorten, e., ^ hemabra.
Ueberaud, toemoeai; pasä; pasa-
markl.
tteberbUiben, iibi; libiabra;fikä;
ed ftnb jivet fibrig geblieben, a Iibi
loe; a fikä toe; bieiafib., dem,
disi Iibi abra.
Ueberbleibfet, aaka saka.
Ueberblicfen, al ala.
It eb er treten, bradi na tape.
Ueberbringen, tjari kom; tjarigo.
Ueberbedfen, tapo.
Ueberbenfen, etw., prakseri da*
aani (ob. na dasani tapo).
Ueberbied, Ueberbem, bititi dati;
boiten-dien h.; moksi nanga dati;
moksi.
Ueberbrfiffig fein, t^ bin be« Se-»
bend fiberbrfiffig, da liebi kom ver-
feeli mi.
Ueber eilen, jic^, mekl toemoesi
hesi ; de haste toemoesi ; de toe-
moesi faja faja; kom driftiki toe-
moesi.
Uebereilt, toemoesi hesi (ob* haste ob.
faja faja ob. focka foeka) ; driftiki.
tteberetnauber, na tapo makandra;
trawan na trawan tapo.-
Uebereinfommen, (ein UeK treffen)
meki wan kontraki; mekl kompa-
risi ; (jt(^ t^ereiuigen {u -^ in gutem
©inn) korderi taki makandra; (in
fd)(e^tem) meki barki nanga ma-
kandra.
Uebereinfommen, Uefretetn«
fun ft, kontraki; komparisi; barki.
Uebereinflimmen, alcorderi ob.
korderi nanga makandra; korderi
makandra; miti; @ott unb @flnbc
t5nnen ni^t fi. , Gado nanga pika-
do no kan miti (ob« akorderi) natiga
makandra; ibre^ndfagen mfiffen u»,
dem tongo moeaoe faddm wan €a$i;
fie Timmen in tbren Sludfagen ubcr^t
ein, dem liabi wan mofo makandra.
Ueberfabten, koti abra; pasi
abra; fiber ben glug, koti da riba
abra; koti abra da riba«
Ueberfdbren, e«, rei hera abra; ber
SBagen ^t \f)n fi«^ da wa^i rei hem
abra.
Ueberfa((en, e., faddm na hem
tapo onverwakti ; doro na hem tapo
onTer%vakti ; bie 9?a^t fiber^et mid^,
neti kisi mi; berS^Iaf fiberfletmid^,
slibi kisi (ob* foefoeroe) mi.
Ueberfliegen, ron abra; roii go
abra; pasä abra; trowel abra.
Ueberf(u§, abodän; bogo bogo ;
Ue« b^ben, habi abodan (ob. bogo
bo^o); jnm Ueberflug, na tapo.
Ueberflfiffig, toemoesi boodo; u«
fein, de bondo ; de abra.
Ueberffibren, tjari abra.
Ueberfilb^^ii/ ^*/ n>^k> ^ ^^ ^^^
stry moro; tapo hem mofo.
Ueber geben, gl abra; er b^t ailed
®eri^t bem (&o^n übergeben, ala
kroetöe a gi abra na hem piklen ;
ftife felbfl, gl hem srefi abra; ^i^,
^erbrecben) pio; ofer, ofroe.
Uebergeben, go abra; pasä abra;
koti abra; fiber ben S^'^ban, pasä
da riba Jordan abra; ^efu gingen
bie %ugen {fiber, Jesus kre watra na
hai ; u)eg i(i^ ^r} t>oC[ ifl, beg gebt
bcrSKunb fiber, sani^disi foeloe joe
hattif dati de na joe mofo toe;
sani de foeloe hatti, dati doro lee
na mofo.
Uebergeben, pasä; pasä abra.
Uebergenng, moro iekl vanoodoe.
Uefretflie§en — Uebniaufen.
Uebetgie§eH, kanti tee a ronabra.
Uebergotben, tapo nanga goiitoe.
Uebergroft, blgi pasä.
Ueberb^lb, »a hoporsei to; na ta-
posei TO.
Ueberbanb (Dberbatib), We Ue. be^
{ommtn, winni; iron winiil-roan.
Ueberbdnb nebmen, kom moro mo-
ro; hope moro moro.
Ueberbcingen, v. n., kanti; banga
abra; beiii hanga,
Uebetbciuf t mit, lai nanga; lai pam
naiiga; tapo nanga.
Ucbcrbaupt, vo takf retf; er ifi u.
fein guter Simge, to taki retl, a no
de wan boen boi,
Ucbcrbebcn it(^, mekl hem arefi
ioemoe^i bigi; kisi toemoesi hei
membre vo hem srefi*
Ueberbin, na tapo tapo; na tapo
tapo-sei.
lleberboten, einen, hali hem abra.
Ueberboten, e., winni hem.
Ucberbiren, e^ jwi hem lea; jeri
taki.
Ueberbfipfen, djompo abra«
ilebcrbupfen, pasa.
Ueber jabrtg, wan aoemaiob^'wan-
aaiii), disi pasa hem jari kabä.
Ueberftcben, plaka,
Ueberfommen, kom abra.
ileberlommen, c, kom hem abra;
miti hem; kisi liem; bid {te ber
®$Iaf ubecfam, tee slibi kisi (ob.
foefoeroe) dem.
Uebertaben, lai toemoesi; lai bin
bin; kankan; pam pam.
UeberUffen, (ubriij laffen) libl
abra; iibi.
UeberUffen, iibi abra gi (ob. na);
überlast bad bem «ipertn, oen Iibi
dati gi Maara.
Uebertaufen, pasäabra; ronabra;
trowei abra; go abra; Me Sampe
ifl iu oofl, jie wirb ü., lampoe foe-
loe toemoesi f a de go pasä abra;
n>enn'6 3Kaa6 »ott ift, tduft'd fiber,
ball foeioe, a rou abra.
Uebetldufen — Ueberrumpeln. 233
Ueber(dufen, er überlauft niicb, a
trobi mi toemoesi; a demeli(»e na
mi baka; ed fiberfauft micb (fa(t),
mi skin gro kouroe; mi skin de gro.
Ueberlaut, tranga toemoesi; fi*
fdbreten, bar! tranga toemoesi.
UeberUgen, prakseri; ttxo,, prak-
seri dasani (ob. na dasani tapo c&.
na dati); toobl U«, prakseri boen
boen.
Uebertegund, prakseri; mit Ueb.,
nanga prakseri; obne Ueb«, sondro
prakseri; sondro to prakseri fosi;
Uebertiefern, gi abra na; levre
abra na; teki tjari go na.
Ueberma(bt b^ben, de moro tranga;
befommen, winni; tron masra.
Uebermanuen, masra; winni; moro;
ber 6cblaf übermannt mi^, slibi de
moro mi.
Uebermdgig^im Uebermaa§, pasa-
oidrki.
Uebermorgen, tra-tamira.
Uebcrna<!bten, — er iiberna(!&tete
bafetbfl, a pasä da neti däpee; a
tan däpee na neti; a siibi dapee.
Uebernebmen, teki abra.
Uebernebmen, kisi; teki; ber3«>rn
fibernabnt ibn, hatti*bron kisi hem ;
er ub, bie Arbeit, a tekj|da wroko.
Ueberqueer, na dwarsi.
Ueberraf^^en, t., kom (oK doro)
na hem tapo onTerwakti.
Ucberreben, e«, hali hem abra (cb.
kisi hem abra) nanga taki.
Ueberreii^en, presenter!; glabra;
langa.
Ueberreif, repl toemoesi; safoe
toeitioesi.
Ueber reiten, e., rei hem abra.
Ueberrennen, e*, ron hiti hem na
gron; ron pasä hem abra.
Ueberrefi, rastäirg h.; saka saka;
dasani, disi Iibi abra.
Uebcrrotf, jas.
Ueberrumpeln, e., kom (ob. fad^m
ob* doro) na hem tapo ouver\takti.
30
234 Uebei>f4HiDen -^ U^berfctKn.
U c b c r f (^ a ^ e n , et»«, (}tt f^oA f^^a^en,
Um greife na^), preceri dasani toe*
mocsi hei.
Ueberfc^auen, loekoe ala; loekoe.
Uebcrfd)i(fen^ sein go (06. kom).
Ucl)crfd)iff€n, z.%{\x%, kotidarlba
abra; koti abra da riba; koii da
riba.
Uebcrf&IageU; eto», reken fosi;
prakseii fosi.
Ueberfc^Uid^en, e«, kom (ob« dora)
na hein tapo kibrMaai (ob« djonf
djonf).
Ueberf^nappen, lasi wan zip; tron
lau,
Itcbcrfcbtciben, (j. S. ein ®röBb*
^M, auf eined unbent üßamen) pasa
\van trans portoe.
Ueberfc^reiben, skrifinatapo; e.
93nef, poUi wan adr^a.
Ueberfci)reiten, pasa abra; patä;
ben 3orbcin, pasa da Jordan abra;
@ottcd ®thoi, pasa Gado mofo;
pasa da wet.
Ueberf(^rift, hede;bielUb«bev6r«
^dblung, da hede to da tori; n>eg
tft bie Ueberfcbrift?; hdeaoema nem
de na tapo?
Uebetf^mdnoU^, pasamtfrki; pa-
sa; u« mebt, toemoesi rooro foeloe.
Uebcr(d&j?eüe, tapo-drompoe.
Ueberfc^emmen; soengoe; bad
SBaffer l^at \>it C|anje ^(antoge iibei^
fd)n>emmt watra soengoe (ix\x^ tapo
0b«teki) da heeli pranasi ; bieg(utb
bat ^de^ uberfcbioemmt, da fioedoe
soengoe ala-sani.
Ucbcrfcbwimmen; swera abra*
Ucb erf eben (ntcbt bemcrfen), no si;
raisl; (nicbt beacbtcn) no loekoe da-
sani so finni; eincin etn^., hoii par-
siensi nanga hem; (reDtbiren) si;
loekoe.
Ueberfenben, seni go (ob« kom).
lieberfe^en, pa$ä abra; koti abra;
über e. ^(u§, koti da riba abra;
koti abra da riba; koti da riba.
Ueberfe^eii, au6 einer Sprad^c iii
Ueberft^t — Uebnbeten«
bie anbete, poebe na wan toogo
potU na trawan; jie uberfe^ten c^
ibm in'd Sg^ptifdj^e, dem taki dem
woortoe gi hem na Egipti-tongo.
Uebetfid^t, totd; bie U^« bed Sia*
pitete On^alt^angobe), da totd vo
da kapltel.
Ueberfiebein, na$, Terhuisi go
na — ,
Uebetfilbetn, tapo nanga zilver.
Ueberfpringen, djompo na ahra;
f. SKauer, djompo na abra w:iq
mnnr; et %^t jid^ ben gug ubcr«
fprunijen, wan tetei to hem foetoe
djompo abra^
Uebetfleben^ daro; e« firanf^eit,
doro da siki.
lUberfieigen, klim go abra.
Ueberfleigen, pasa; pasa abra;
(bt(bU<^) pasa; moro; ed uber^eigt
meinen 93erflanb, a pasa ml Ter-
stind ; — meine jtrdfte, a moro mi
kragti«
Ueberfttdmen^ron abra ; pasa abra ;
tbtdnen überfirömen fein ®ejtd^t,
watra de ron na hem hai jojo jojo ;
watra de wasi hem fesi«
Ueb ertrag, (eined Sieft^titetö) trans-
portoe.
Uebertragen, (benSBefi^) paaa wan
transportoe; einem e« Ürbett, gl hem
da wroko.
Ueber treffen, e«, pana hem; winni
hem; basi hem; wasi; bu übertrifff!
nü^, joe winni mi; 3^« übertrifft
bie anbern, Jan basi dem travian;
btcd übertrifft |ened, disi wasi da(i.
Uebertreiben> (in SBorten) taki
toemoesi; (mit ber £bat) doe toe-
moesl; (ed gu arg madden) potti
watra; jie übertreibt'^ (in fdjled^tem
Setragen) a potti watra.
Uebertreten, gu einer anbern Stird)e,
go na wan tra kerki; kenki hem
reliesi.
Uebertreten, pasa; bad®efe^, pasa
da wet; ©otte^ @ebol, pasa Gado
mofo.
. Uefeettrltl«« — Ufct. .
It e6.tr trie (eti/pamnärki; toemocsi
pasa.
Ue^fttflnc&eit,Ue6en»ei6eii, kalk!
baka.
Ueberüort^eilen, e«, wfnni wmi-
sani na beni tapo; kori bem; be-
driegi bem.
Uebeiipaltigen, e«, dwingi bem^
dwingi bem na oiidro; kisi bem na
ondro; roaara hem; moro bem«
Uef^etmerfeti, fi4 taxi jeoK^u^, kisi
trobi nanga bem; fte ^aben flc^
XihnxcoxU^, dem kiai trobi iiang^a
makandra.
Uebetwinben, winni; masra; troii
Wnnlman ; (einen im iSäettflceit) f om
bem ; id^ b^^be hk äüc(t überiDunben,
ml' wtnni kondre kabä.
Uebettt>inber, winni^ma«.
Ueberwinbun^, (®icfl), wInni.
Uebetjäblen^ teli teii; teli baka.
Uebcrjeugen, Uebctjeugt, over«
läige.
Uebergeu8unj8,overtmf€;(®ctt)ifftn)
konaienai; nd(b meinet Uc* mug
x^ fögen, ed ifl fo, vo (ob. na) mi
konaienai mi moe taki, a de so.
tteberjieben, bali abra.
Ueber stehen, mit®otb, taponanga
goutoe; ein jtiffcu, potti koenaoe-
alopoe; e, 99ett^ potti kriii laken.
Uebet^ng, boeba; ^tinten^UeberjnS;
fcalaa6e; ^on<^boeba; Jlijfen-Ueber«'
gug, koensoe-slopoe ; alopoe.
U e b 1 1 dS> , üjocsoö ; gefienti ; f o ifi*$
bei und \u, da so wi npeaoe; da
80 wi gewenti.
Uebrig, abra; ubcig bleiben, fein,
(af[en, libiabra; libl ; v. n. tan abra ;
fiica; bieUebttgen, dem trawaii; ein
llebrige6 tbnn, doe wansanina tapo;
doe bem beat.
U e b r i g e n d , im UebrigeUi bniti dati.
Uebung, leri; (ber ©olbatcu) exer-
ceri.
Ufev, ajoro; dn'd U* geben, go na
«j^ro; ^d U* etrei^en, kisi ajoro;
am Ufer, na sjoro-sei; am U. I^in,
U|rr -^ «inbinbew. 235
na sei sei; TUiit^uU^, ztekand;
am SJLu* , na zeekaiili-sel.
Ubr, borloiai; Zofcbeuubr, zalca-bor-
loisi ; SSanbubr, klok ;' baiiga>bor-
ioisi; sei-pranga-borloisi ; (Bomuiu
ubr, aon-wyeer; »ie melUbr ifl e«?,
boe laati \ii de?; ed ifl no(^ nicl;t
ei^t Ubr, aiii joeroe no fom jete ;
bie Ubr fd)(<!gt, borioisi de fom;
bie Ubr ^eOlen, seti (ob. potti) bor-
ioisi reti; bie Uf)r aufhieben, -weni
borioisi ; (SBanbublt) gi hem wegi.
Ub^^^-gebdufe,, (ääaububr) lior-
loiai'-liöso; (Xaf^enubr) borioisi--
käs (ob. käsi); -gefleU, liorloisi-
faoso; -gen>i$t, borioisi- weg!;
-macber, borloi8i-maker;-taf^e,
borloisi-zaka; -geiger, wyzer.
U m , (um ju) vo ; (für) vo ; (3eitbe^
flimmung) na; (urn b^tum) rontoe;
um }u feben, vo loekoe; ^uge urn
^uge, bai vo bai; morgen um biefe
3e(t, tamara no so wan joeroe; um
bie ®tabt geben, waka da foto ron-
toe; einen Sag um beu anbern, ala
toe dei; um fcinetmiBeu, vo bem
hede ; e, um ben ^af $ faßen, faddm
na bem jteJd; brasa bem; um ^iUfe
rufen, kali helpi kom; urn etn>ai5
bitten, begi wansani; um @e(b tm^
fen, bai nanga moni; urn Sobn ar«
briten, wroko moni; um etn)a§ n>iffen,
aabi to dasani; um etwad fommen,
lasi bem ; wie flebt*^ um i^u ?, 'fa
aani waka nanga hem?; urn ^wei
Su§ breiter, toe foetoe moro bradi ;
je — um fo, moro-moro; je fd^oner,
um fo t^euret, moro mooi, moro
"diri.
Umdnbern, verandre; drai.
Umdnberung, verandre.
Umarbeiten, etro., wroko liem baka;
meki dasani njoe njoe baka.
Umarmen, e«, brasa liem.
Umbiegen, beul krom.
Um bin ben, tai; tai rontoe; binbe
ein Zxxd) um beiiie $anb, tai wan
bangisa na joe bauoe»
30 -^
236 Umbce(^ — Umgi(^en«
Umbre^en, broko«
Umbrinden^ kili; e«, kill hem; bie
Slrbcit bringt mtcb urn, wroko de
kill mi; feittc ©uter ^^umbringcn'^
vermor8oe hum goedoe.
Umbcden, ein ^an^, dekkt da hoso
iijoeiijoe baki.
Umbreben, drai; kanti; flS), drai
hem fesi ; drai rontoe ; ettt)ad (in
Unorbnung bringen) drai ondro te
hoven ; einem ben ^ald, drai hem
neki.
Umfa((en; fadtfm.
Umfang, bigi; bet U. be0 gaffed, da
bigi vo da ball.
Umfangen, fassi rontoe; (umarmen)
brasa; (umgeben) rontoe; romboto;
©rrirfc bed Jobcd umfingen mic^,
, dem boeje vo dede rontoe mi.
Umfärben, fervi baka.
Umfaffen, fasai rontoe; brasa; ron-
toe; romboto.
Umfragen, Umfrage ^(ten, haksi
rontoe.
Umgang b^ben mit, holi kompe
nanga; holi kompanl nanga; ver-
keeri nanga; holikonversaainanga;
)>ertrauten U« ffahtn mit, famiJiari
nanga.
Umgeben, rontoe; romboto ; fie urn«
gaben ibn auf aQen Seiten, dem
rontoe hem na aia sei; dem meki
Man djari rontoe (ob« romboto)
hem.
Umgegeub, kompasi; in ber Umge^i
genb Don tfl., na kompasi vo N.
Umgeben, mit jemanb, holi kompe
nanga liem; verkeeri nanga hem;
er monte ni$t mebr mit ibm um^
geben , ä no ben wani kompe moro
nanga hem; mit SBerfeu umgeben,
vertrouw na liem wroko; mit etirad
u. (etm* Dorbaben) prakseri dasani;
pottl membre na dati; umgeben,
einen Ummcg maiden, waka rontoe;
meki wan rontoe; meki rontoe.
Umgeben, waka rontoe; e« ®tabt,
waka da foto rontoe.
Umgraben — UmKeibni»
Umgraben, diU nanga skopoe,
Umgrdben, diki rontoe.
Umguden, jl(!b» drai hem fesi; drai
loekoe; loekoe baka; loekoe ron-
toe.
Umgfirten, gespi; bad @^»erbt,
gespi hem houroe.
Umbaben, (ein %wS) k.) werf.
Umboden, (mit bem Seite) kapoe;
(mit ber ^adi) tjapoe.
Umb^tfen, e», fadiSm na hem nekf
brasa hem; brasa hem.
Urn bang, gardyn.
Umbauen, (93äume) fala; (©trau^^
U)ert) kapoe.
Umber, rontoe; ringd um^er, rom-
boto. Umber-fliegen, flei ron-
toe; flei flei; -irren, waka Vcr-
dwale; -(aufen, waka rontoe;
waka jajo; jajo; -liegen, panja
panja; ed liegt aQed umber, ala aani
panja panja; -fcbauen, -feben^
-blicfen, loekoe rontoe; -fcbmdr^
men, -f<!btt>eifen, -jlreifen,
swerfi rontoe; waka rontoe; mska
jajo,; -fpriugen, djompodjompo;
-fieben, tanapoe rontoe; -tra^
gen, tjari rontoe; -gieben, waka
rontoe; in &^lilia, waka Galilea
rontoe.
Um bin, — icb fann nt^t n., mi no
kan heipi.
UmbnUen, etn>*, tapo dasani; dorn-
ioe hem na ini.
Umfeb^^^n^ drai; tron; drai baka;
tron baka; er febre nid^t urn, feine
jtleiber )u ^oten, a no moesoe drai
baka, vo teki hem klosi ; umf ebren
iinb »erben »ie bie jtinber, veran-
dre, teki da fasi vo dem piklen;
V. a., eine ©tabt, broke en pori da
foto ; drai da foto krin krin ; etn>.
ganj umfe(|ren, drai ondro te Ihh
ven h.
Umfi)^)^en, kanti.
UmfUmmern, e«, brasa holi he«.
UmHeiben, fi^, kenki klosi; wori
tra klosi.
Umfommcn — Umf^tiegen.
Umfommen^porl; läni; gotas!; lari
en pori; dede; ))or ^ungcr, dede
nanga (ob. to) hangn.
Urn frei 6, kompasi; im U. bet ©tabt,
na kompasi vo foto.
Umlagern, tapo rontoe; t,, mekl
wan djari rontoe hem.
Um(auf, in U* feitt, waka rontoe;
de na waka waka; in U* brinf^en,
meki a waka rontoe. Umlaufd-
fc^ reib en, waka waka<-brifi.
Umlaufen, waka rontoe.
Umlegen, pottiUddm; kant! liddm;
leg' Me gtafd^en nm, potti (ob.
kanti) dem batra llddm; ^flanjeu
u. (bad papier U)e^fe(n) kenki pam-
pira.
Urn (en fen, drai; drai bak«.
Umlenkten, letti rontoe.
^mpflanjen, ptani baka.
Umpfldnjen, plan! rontoe«
Umreiten, broko poeloe; einen,
poeloe hem hiti hem na gron.
Umringen, rontoe; romboto; jie
umringten if)n, dem ben mekl wan
djari rontoe (ob« romboto) hem.
Umxvi^itn, drai; bad Sffen im
£opfe, drai da njanj^m na patoe«
UmfatteCn (bi(bCid)), kenki bdka.
Umfa^, seK; cd ifl fein U., sell no de.
Umfc^anjen, mekl wan battery ron-
toe«
Umfc^auen, {!(6, drai hem feai;
drai loekoe; loekoe rontoe (ob«
baka).
Unif(baufe(n, drai nanga ekopoe.
Umfcbiffen, e« SSorgebirge, drai (ob.
koti) da hoekoe; bie SBett, zeili
grontapo rontoe.
Umf(!b(ag, tapoe, tapften; boeha;
(eined ^nd)^) baka.
Umfd)lagen, (fallen) fala; (fallen)
kanti faddm; (umnebmen) hiti; eilt
Zu(^ U«, hiti hangiaa.
Umf^tie^en, tapo rontoe; bie @tabt
n>ar Don einer jlarfen SRauer um^
fd)(offen, da foto ben tapo rontoe
nanga wan tranga muiir.
Umfc^flngen — Umßurien. 237
Umf^fingen, hraaa; faasi rontoe.
Umfd^m eigen, hiti na gron; kantt.
Umf(^metjen, smeltl baka.
UmfcbnaKen, gespi; bad®(^tt)erbt,
gespi hem houroe.
Umf^uttetn, «eki; sek'aekt.
Umfd)Utten, naki trowei; kantf
trowel.
Umfegetn, e« ©orgebirge, koti (ob*
drai) da hoekoe; bie ^e(t, zeili
grontapo rontoe.
Umfc^en, ^i), drai hem feal loe-
koe; loekoe baka (ob« rontoe); {i$
loonac^ , loekoe ; id^ fe^e mi^ na^
93rob urn, ml de loekoe hrede.
Umfe^en, SBaaren, aeli sani; ettoad
(an einen anbern $(a^) potti na wan
tra pleai.
ttmfi^tig, Toorzlgti.
Umfinfen, fadcSm na gron.
Umfonfl, TO 8oso; soso; to boen-
hätti; vo presenti; cd n^ar umfonfl,
a ben de vo ao9o; mein Sieben iff
U., mi broko ml mofo soso (ob. vo
soso); umfonfl babt i^r*d empfangen,
vo boenhatti (ob.vo presenti) oen
kisi dati; bad ^nfe^cn ^at giner
umfonfl, pikin todo taki: vo si, a
^ no langa.
Ömfpannen, kenki has!.
Umfpdnneu, rontoe; ber ®to(f ifl
ju bid, xi) fann i()n nid^t umfpan^*
neu, da tiki bigi toemoesi, mi han
no kan rontoe hem (ob« mi han lio
kan initi).
Umfp ringen, ())om SBinbe) kenki;
drai.
Umflanb, — ein befouberer U«, wan
apnrtHsani; Umflaube ma(3&en, meki
kompllmenti; meki flonsoe; feine
Umfianbe ma^en, ju — , no pre,
vo — ; in anbern U« fein, de nanga
bele; habi hele.
Umflebeu, tanapoe rontoe.
UmflcKeu, tapo rontoe; romboto.
Um flößen, kanti; kanti trowei.
Umflurgcn, v. a., kanti; ein gag,
kanti da ball ; v, n. fadtfm«
?38 Uintaufm — tUi.
Uwtaufen/doepoebdia, ^
Umtauf(!^en, kenU
U m t N H , jl(^ nacft etwa«, loekoe yo
dnsani; loekoe hem; soekoe hem;
' c.SWantel (umujcrfen) blU maoter;
wcri Aianttfr.
llmtt)dlien, rolo, lolo.
Um»e*feltt, kenki; holi gpele;
umtpec^fctttb / spele «pele; kenki
kenkl.
limn) eg, rontoe; e* großen IL ma*
djtxif liieki Wall big^ rontoe«
Umn>en^en, etw., dral; tron; j^Hf,
drai hem fesi ; tron baka,
11 urn er fen, kantl; kanU trowel;
etwa« (um We©(ftufter) hitf; weri;
: ein luA n*, hitl hangisa.
Uuiwidetn, Umwinben, domloe
nanga; {te tinitt)i(fe(ten ben Sei$^
nam 3efu mit feiner Setnn)anb,
dem domloe Jesus skia nanga fini
klosi.
Umwo^nen, liebl rontoe.
U lU J(S U n en , heki rontoe ; omhefni h.
It m } e ^ i g , kenkl kenkl ; spele spele.
u m J i e &e n , (in eine anbere äBo^nuna)
lerhuizi; [lib, (umfCeiben) kenki
klofti; ^eri tra klosl.
Umiietien, waka rontoe; bad ganje
i^aub, waka da heieii kondre roii*
toe.
Umjinfieltt, jem., rontoe hem; rom-
boto hem; mekl wan djarl rontoe
(ob. rombot o) hem.
Umgng, (ine.anbered ^au« k.) ver-
liuizl.
Un — , — ba ber 9?cger fein prae-
fhum privativum fenut, fo n?icb
„ n u " flewß^nlid) nmfc^rieben , ober
mit no ober sondro jeöeben(„ni(i)t"
pi, „o^ne"); ^^^^ ^^^^ ^itt Sort
cntgeftengefe^ter iBebeutunj audge«»
brfirft, außer in einigen n>em9en,
bem^oQanbifc^en entnommenen 9B5r<
.tern, bie mit on (un) bcginneu. ajei
ben Umf^retbungeu ijl tier, ber Äurje
mgen, vtB soema ober wan sani,
trorauf dial folgt, n>eggcla|fe«^ j. 83.
UaaN[itbet(i(^* — Unau^gefef^.
Oatt w'an salil; disl no fiti, (etiPO^,
m fi* nf*t f^^itft, uttfc^irfH*) tft
nur QCfagt, disl no fiti.
Unabanberli^, disl no ha kenki;
disl no kan Terandre; u. fein, no
habi kenki.
Unab(^dngig, fri; u. fein, de hem
eigen Alasra; de vo hem srefi.
Unabtdffig, doro doro; doro no-
niö; doro.
Unabfi^t(i(!^, sondro vo waid so;
no nanga wani ; no to expressi.
Uu'dd^t, falsi; lio ektl k.; krdeko&n
toe; basra — ; undd)te Äiuber, krde-
koetoe pikleu; undd)ted Sofietrie«
^0(3, basra-böJetrL
Unaa)tfam feiit, no loekoe boen.
U n d b n jli 4 , dm no' geersi.
Unangemelb'et, sondro vo gl k^nlsf
fosi; soqdro vo sen! taki fost
Unangeweffen, disl no litl.
Unan^enebm, noswiti; bie Sa^
iß mt rec^t u., da tori no switi na
mi, kweti kweti,
Unaugejunbet, disl no letti; ein
U« Si^t, wan soso kindera.
Unanne^mli^^f eit, trobi; mit jem.
{^aben, habi trobi nanga hem; |te
^aben U» mit einanber, dem de na
trobi.
Unanßdnbig, disl no fiti; ^ä) u«
bencbmen, no sabi maniri ; doe sani,
disl no fiti.
UnanftSgigf sondro foutoe.
Unart, ogri maniri.
Unartig, no switi; stoutoe; ein u«
jtinb, wan stoutoe pikien; ein u«
Titniä), wan soema, disl no sabi
maniri; disi no habi boen maniri;
disl habi ogri maniri.
Unauf^Srlid), sondro kabä; doro
doro; doro nomd; doro; teego.
Unaufrichtig, noopregti; falsi; ein
U. SRenfd), wan falsi -hatti- soema;
wan t6c-h8ttl^8oema ; ein u. ^erj,
wan falsi hatti; wan dobio hatti.
Unaudgefe^t, doro nomd; doro
doro; doro.
Unaudtöf4)(i$/ — du n. genet,
wftfi jTaJQ, disi no de to kili.
Unaudfpred^Iid), disi no wan soe*
ma longo kan poeloe; ed tfi U«, a
moro mofo; u* %xo^, bigi tee wi no
kan taki.
UnauSfleHi^f ^^^ ^i no kan ver-
drage; disi wi no kan si na hal;
et i^ mir Ur, mi no kan si hem na
hai.
Unbändig; wildri; krasi.
Unbarm^ergig, disi no habi sari-
hatti; sondro vo sari; in SRenfc^
iß gang XU, da so^ma no habi sari-
hatti, kweti kweti.
UnbiUtig^ sondrp barba; noä) u«
feilt, no habi barba jete.
Unbebaut, — unb* 8an^, boesi ; sa-
bana ; soso boesi (ob« sabana). ■
Unbe^acbt, llnbel)a(tltfaui, son-
dro vo prakseri fosi; jojo; bu ^afl
benäSein unbeba^tfam (unuber(egt)
audijef^enft*^ je^t, ba er alle \%
ma(i){l bu bie ^ugen n)eit auf, joe
kanti da wien jojo; now a kabä,
mi sa si joe hai.
UnbebenfUd^,feruste; nanga wan
geniste hatti; sondro frede.
U ub e b e u t eu b, pikin ; onnAdilii ; etil).
. Unbebeutenbed, wanpikin-sani; wan
omt&dild sani; wan soao-sani»
Uubebiugt, sondro wan kondisi;
bu mu§t bad unbebingt t^un, joe
moesoe vo doe dati, helpi no
de.
Uui^efted t, kxm; sondro flaka; fid^
\U er^Üen, no doli hem sreti.
Unbegceifli^, disi wi no kan be-
greipe; disi no wan soema kan be-
greipe; disi dangra wi verstand;
disi dangra wi; bie äSerfe ©otted
{tub und SKenfcbeufiubern n)al)r^aft
unbegreifii^ , Gado wroko dangra
wi liebi-soema vo troe; etrta^ Vixu
begtetfti<$ed, wan dangra-sani.
Unbegrenzt, greujenlod, sondro
mar»; — fein, no lia marki.
Unbehaart, sondro wiwiri^ gi^tL
Un&efii}{f«i ^ )tnbetta4>t(t^ 23»
Unb€f)plfen fein^ no sabi vo helpi
hem srefi.
Unbetannt, no bekenti; vreemde;
ein Uubefanuteif, wan vreemde soe-
ma; er iß mir u., mi no sabi hem.
VinbtUf^Xt, disi no draf hem liebt
jete; disi no bekeeri jete.
Unbefteibet, sondro klosi; nanga
biootoe skin; soso.
Unbefummert fein, no ke; er ifi u.
um — , a no ke vo — .
Unbemerft, kibri-fasi; nakibri-fasi«
Unbemittelt fein, no habi foeloe
goedoe.
Unberfi^mt, disi no habi nem; son^
dro nem.
Unbefc^dbigt, sondro wan man^
keri; u* bieibeu, no kisi wan mau-
keri.
Unbef^dftigt, sondro wroko; u*
fein, no habi wroko.
Unbef^eiben, vry toemoesi; vry-
postoe h.; fe^r u«, tranga-hai — ;
asranti.
Unbef(^uitten, disi no koti; (im
(eoitif^en Sinn) , disi no besnyde.
Unbef i$o( ten, sondro flaka; sondro
foutoe; krin.
Uubefc^rdnft, sondro markf,
U u b e f d^ r e i b ( i cb (fe()r), pasamärki ;
pasä; u, groß, bigi pasä.
Unbefolbet fein, leinen ©olb em*
))fanaen, no kisi traktamenti.
Unbefonnen, sondro prakseri; son-
dro verstand; jojo.
Unbeforgt, dondro zorgoe; u« fein,
no ke; no frede; no zorgoe; u. Ic^
bcn, i>|ne (Sorgen fein, si boen.
Unbeflanbig fein, iobbikenki; no
holi doro.
Unbeftimmt, no vaste.
Unbeftaf t bleiben, tan sondro strafoo;
no kisi strafoe.
Unbeflreitba^r, — ed ifl u», vi no
kan stry dati.
Unb^trdd^tlicb (an ^ai^i), no so
raeni; no foeloe;. weiniki; (an
©rdge) no bigi; pikin.
240 Unbettgfam ^^ 4iniantbax.
Unbeugfam^tniig«; Taste; sobdro
vo seki.
Unbtwt^iiä^, disi no beweg!; fetb
fefl, unbeioegUd^!, holi doro, no
. seki!
Unbtv^txbt, sondro wefi; unfein,
no habi wefi.
Unbewußt, sondrovo sabi; ibm u.,
sondro a sabi.
ttnbiegfam, disi no beni; disi no
wani beni.
UnbilUg, disi no fiti; disi no reii;
t)u t)erlanfifl etu). Unbidiged, joe
haksi wansani, disi uo fiti.
llnbcaucbbar, no boen; disi wi no
kau gebniiki.
ttnb, conj., bei 93erbinbung "oon jmei
@ubf}antioen , uanga; en; S3rüber
unb Scbn^eflent, brara nanga sisa;
. brara en sisa; bei ®a|(-t)erbtnbun^
aen, en; (ebemald, unb normet auf
• $lantagen,l(abä); nad) ben \>oxan^^
gegangenen &oniunctionen te unb
di, kabä; n)enn ein fRc^a ääöfed
tbut, unb man f^mdlt ibn, fo fagt
et gleicht icb fann ni(i)td bafüt, te
ningre doe ogri, kabä joe ver-
wyti hem, nomö a.sa taki: mi no
kan helpi^ ba i(^ ed fo fpdt erfubt,
: unb ber SBeg fo tang ift, tarn iäj
fpdt, di mi ben kisi da boodskopoe
so laati, kabä pasi langa so: dati
meki mi las! tem ; unb bo4) ( ^^^^
• biubung unb gugtei^ ©egenfa^) ka-
bä; er n)ar ba, unb bocb b^be iä)
tbn ni(bt gefeben , a ben de, kabä
mi uo si hem ; bet unb ber, so wan ;
so wan so; ber unb ber Tlann, so
wansoema; wan soema so wan so;
fo unb fo, da so da so.
Unbanf, — U. ifl ber SBcIt Sobn,
boen no ha tangi; tangi vo boen
da kodja (gum 'AXint ben $rüget);
ningre finni boen, a vergiti Gado.
Unbanfbar fein, no sab! boen; no
sabi tangi; undankbaar h. ; ber
fDttnjö) i)l U«, da soema no sabi
boen.
UnbeiitQc^ — Unettrdgttc^.
Unbeutlii^, no krin.
Uneben, horo horo; ein u. SBeg,
wan horo horo-pasi.
Unebe(t(b, kröekoetoe; ein unebe^
l\(fyt^ Stini, wan kröekoetoe pikten.
Unebre, sjem; wan sjem-sani; bad
gereift bir gur U», dati gi joe
sjem.
Uneingebent, sondro vo membre;
u. fein, no membre; vergiti.
Uneinig fein, no akorderi (ob* kor-
deri); habi trobi nanga makandra;
de na trobi; no de boen makan-
dra ; u. tt)erben, kisi trobi ; kisi van
trobi.
Unempfinbticb, sondro fili«
Unen blieb, sondro kabä; teego.
Unentbebrli^, — er ijl mir u.,
ml no kan misi hem; mino kan de
sondro hero.
Unentge(bli^,soso; voboenhätti;
icb arbeite u., mi no wroko vo pai-
man; mi de wroko yo boenhätti
(ob^vo daa).
Unentf($(offen fein, no sabi sau vo
doe.
Unera^tet, alwasi.
U n e r f a b t e n , sondro onderfinni ;
U* fein, no habi onderfinni jete.
Unerforf^(i(b, disidangra wi; etn>.
Unerforf(b{i$ed, wan dangra-saoL
Unerfreuli^, no switi.
U n e r b e b l i cb, tixc. Unerbeblicbed, wan
pikin-sani; soso-sani.
Unerfannt, kibri; disi wi no sab!;
unerfannte ®unben, kibri sondoe;
mel(oenoe.
•
Unerme§licb, sondro marki.
Unermub(icb l^in, no kom weri;
habi toemoesi pasiensi.
Unerfdttlii^, grid! toemoesi; et ifl
U«, a no kan kisi nofo.
UnerfcbrodFen, sondro frede; it.
fein, no sabi frede ; habi män-hatti.
Unerfcbütterli^ fein, tan vaste;
no seki.
Unertrdgti^, — baö8eben ifl mit
U. , da liebi moro mi ; bet SC^cnfcb
llucriiHid)fctt — Uncicacötet
ift mir u«, nri no kaii vcrdrage da
»oeina; mi oo kaii si da so^ma na
hai.
UneciDai^fen, no bigi jete.
UnectDatttt, onverwakti; moesoe
moesoe.
UlieriDtefen^ no krin jete; disi no
kom na krin jete.
UnfdMg^ no bekwaam*
Unfall, og;rl; (^ngeltik Ik; cr ^at e.
U. gehabt, wan ogri mfti hem;
wan«iaiii kom hem abra; a kisi
wan dngeliik; »a^ für ein It, ijl
hit begegnet?, 'aoortoe egri miti
joe?; san doe joe?
Unfe()(bar, di:»i no kan misi; i^
n)erbe u. {ommen> mi no sa roan-
keri vo kom.
Unfern, no Hrawci; kliSaibei; \u
)^on — , kloaibei na — .
Unfiatb> Aoil; kaka.
Unfo(gfam,adj.; Unfofgfamfeit,
9.^ iSngeh^forsam.
Unfreimillig, nanga d\vi]igi; no
nanga hem wani.
UnfrennbUd), no «witi; krasi; ein
n. ^err, wan fcrasi masra; ein n.
®eji(^t maiden, tai hem fesi; meki
wan doengroe (ob. aoewa) fesi;
poeloe hai; e* u. onfeben, lockoe
hem nanga ogri hai; poeloe hai
gl hem.
Unfreunb(i(!bfeit, krasi-faai.
Unifriebc, trobl
Unfrivcbtbar, (pom Sanbe) mangri;
ba^ Sonb (ber 93oben) ifi n., da
gron mangri; (pon SSdumen) u.
fein, no meki njanjam; no meki
vroektoe; (Don grauen), no meki
pikien.
Unfug, ogri; (8ärm), dproeroe;
ba'bari; U« ma(^en, doe ogri; meki
dproeroe.
Ungeachtet, (of^ne ^c^tung) aondro
reapcki; disi no liabi reapeki;
(obueracbtet) alwasl; u. id) tbn bat,
alwaai ml ben begi hem; bejfeu u,,
nanga ala dati.
Ungebeten — Ungtma^^. 241
Ungebeten, — er fam n., a kom,
aondro dem ben verzoekoe hem.
UngebfibrUd^, disi no fill; auf u.
Siieife, na wan fad, disi no fill;
etn>. Ungebübr(id)e^ t)er(angen, haksi
wansani, disi no fiti.
Ungebunben, loesoe loeaoe; ein
u, Seben, wan loesoe loesoe llebi;
wan jajo-liebi; \u fein, wildri.
Ungebunbenbeit, loesoe loesoe-
fasi; wlldrl-fasi; jajo-fasl.
Ungebnibtg fein, no habi (ob.
holi) pasien8i;'U. IDerben, lasi pa-
afensi.
Ungefähr, omtrenii; n. gmanjig
SDfenfd^en , omtrenti twenti soema ;
wan twenU soema; e^ gefcbiebt
ni<^td t)i>n nngefdbr, Basi Djakki
taki : worom no waka vo soso.
Ungefärbt, dl«i no fervi; (bifbti*)
i^pregti; e. U. ©(viube, wan dpregti
hribi.
Ungefragt,— buraußtnic^t n. ant*
ni^octen, joe no moe piki, sondro
soema haksi joe.
Ungehalten, no tevrede; u. fein,
no tevrede; mandi; u. tt)erben, kom
mandi.
Unge^eud^eft, sondro falsi.
Ungeheuer, adj., mam4 — ; e. un*
gebeurer (befonberd gtofler) 93aum,
wan mamk-boom ; e. u, ^tl^cn, wan
mam4'-8toon$ etw. Ungefieurei^, <in
Unge(^euer, wan mama-aanl.
Ungeborig, dial no fiti.
Unge^orfam, s. n. adj,, dngehoor-
zam; stoutoe; u fetn, ongehoorzam;
h»bi tranga jeai.
Ungefoe^t, lala; disi no boli jete.
Ungetdutert, no krin jete.
Ungelegen, einem n. fommen, store
hem.
Ungelebttg fein, no len boen; no
dc bekwäam vo leri.
Un geteert, disi no sabi boekoe.
Ungelcnf, styfi.
Ungema^, nootoe; trobi; verdriti;
pina.
31
242 Ungemein — llngetrilten
Ungemein, (febr) toeraoesl; pa»i;
l)a«)a maiki.
Ungenießbar; no boen \o njam.
Ungenngfam, no tevrede; gridl;
er ijl u., a no kan kisi nofo; saui
no de sari bem.
Ungeöffnet, disi no hopo jete.
Ungered)!, krdekoete; bcdriegi — ;
onregtvaardig h.; bic Ungeredjten,
dem kroekoetoe-waii ; ber n. {Rid)*
ter, da onregtvaardige fiskaal; ber
n. Sud)^alter, da bedriegi-böek-
houder.
Ungerecfttigfeit, knSekoetoe-doe;
krcSekoeioe; mekocnoe; ungereg-
tigheid h.
Ungcfanert Srob, masöo.
U n g e f a U m t, sondro vo drai; vvantcm;
wantem wantena; djonsno; pram
pram; (obne ®aum) sondro zoom.
Un gefreit, Jan; ba'bau.
Ungefc^eut; sondro sjem; sondro
frede.
Ungefd)icft, no bekwaam; etw« Un*
gcfd)i(fte§, wansani, disi no fiti.
Ungefd)liffen, no srapoe; (bi(bltc^)
grofoe; sondro manirl; U* fein, no
sab! maniri.
Ungefd)oren, — lag mi^ u., no
meli mü; tibi mi!
Ungefe^Iic^, tegen da wet.
Ungefittet fein, no habi boen ma-
niri; uo sab! maniri; babi ogri ma-
niri.
U n g e fi i e 1 1, sondro tiki (ob, banoe);
U« fein, no babi tiki (ob, banoe).
Ungefiraft, sondro strafoe; u. b(ei*
ben, tan sondro strafoe; no kisi
strafoe.
U n g e ft ü m , krasi ; ba6 SBaffer xtxix febr
U., da watra ben de krasi toemoesi.
Uugcfnnb, no boen; no gezontoe;
<5ngezondJi.; (franf) siki; bieSpeife
ifl n., da njanjam no boen (ob* no
gezontoe).
Uugen)i§, no vaste.
U u g e ro i 1 1 e r , önwen ; störmweri ;
storm-winli.
Ungen?8^nli^ — Ungnt.
Ungcwo^nlit^, apartl; et». Vin^e*
n>5^n(id)e0, wan aparti-smil; wan
vreemde-sani.
Ungemobnt, no njoesoe; nog^eweii-
ti; iä) bin bejfen n», mi no gewenti
dati.
Ungejä^tt, — bie jttnbet u., son-
dro TD teil dem pik)en na ini.
Ungejd^mt, wildri; no magti jete.
Ungejicfcr, worom; flei; cSngedier-
te h.
Ungegiemenb, dM no fiti.
U n g e g g e n fein , habi takroe mani-
ri; ein \u 3u«9^# ^*" k^»* ^^^'y
ogri boi; kadarai-boi.
Ungejogcn^eit, takroe maniri pl.
Ungezwungen, no nanga dwingi;
sondro dwingi*
Unglaube,— um i^re« ttnflfaubene
n)i(Ien, di dem no wani bribi*
Ungtclubige, dis{ no bribi.
Uug(ft(f^ ogri hede; ogri; mankeri;
öngeink h.; I^eute bab'Mcb U*, tidei
mi babi ogri hede; ein U, baben,
kisi wan ogri; wan ogri miti mi;
kisi mankeri; habi wan öngeink;
kom na wan öngehik; e. in'd U.
bringen, tjari hem na ogri; Ungtiicf
fommt t>on felber, ogri no habi mas-
ra; im U. lernt man feine greunbe
feunen, joe lobbi mi?, mi sa si na
siki; Ungtncf fommt f*neH unbgebt
(angfam, nanga hasi siki de kom,
nanga foetoe a de koiri gowei ba-
ka.
Ungfü(fIi(Ö, rfngelnki, <$ngeiokoe.
Unguäbig fein, einem, no loekoe
bem nanga boen liai; tai fesi gi
iiem; mandi nanga hem.
Ungültig, no waarti; fein^ no ha
waarti.
Un g Ü n jii g, no vriendliki; (oom 2Bet*
ter) no boen; einem ung* fein, no
lobbi hem; ein ung. ^ef^eib, wan
siekti antwoortoe.
Ungut, — md)td fur u.,^Ma8^a no
moe mandi ;^ IVlasra no moe teki
dati TO ogri.
ttuflutifi — Uwlu|lig,
Unmutig fein gegen iem^ no ha boeu
hätti vo hem.
Unf)tH, ogri; l)a§ fein U. fic bcfaUc,
vo DO wan ogri kisi dem; U. Ci\u
x\6)Un, doeogri. Un^eiUfliftcr,
<>psieeki ^ man ; soetoe " f aja ^ man ;
trobi-man,
Unheilbar fein, no habi dresi; bie
jtranf^eit ifl mify., da siki no habi
dresi,
Un^eilfrtin, no boen; no gezontoe.
Un^öfti^, grofoe; aondro maniri.
Un^olb, 8., bakröe; az&emau,
lluiförm, montirl.
\lnt^f todo.
Uufeufd); no krin; er lebt U., da
lißbi. vo hem no krin.
UnfUr, no krin; bie <Ba6)z i|i woä)
n,, da tori no krin jete.
Urvftug, no koni; (t^örid)t) lau; u,
fein, no habt koni; de lan.
Unförperlicb, sondro skin; u, fein,
no habi skin.
Unf often, <Snkoste; anf meine Ut,
iianga rai (SnHoste; nanga. mi moni;
vo mi moni; bie Ut tVClgen, pai dem
dnkoste.
U n f r d f t i 9 , no iranga ; zws^ka ; u» fein,
no habi (ob. no sori) iranga.
Untrauti wiwiri; soso wiwhi; tar
kroe wiwiri,
Unfnnbifl fein, einer (Sac^e, no sabi
hem ; ^i iil be^ Sefend unf unbig , a
no sabi leai.
Untdngfl, tradei; trade! trade!; no
toemoesi langa,
Unidugbar, ed ifl u«, m! no kan
stry dati.
Unlauter, no krin; no zniver.
Un leiblich, eö ifl mir n., mi no kan
. verdrage dati; dasani moro mi;
er ifl mir \u, mi no kau si hem na
hai ; mi no kan verdrage hem ; mi
. habi wan tegen vo hem.
Unlieb, ed i^ mir n., mi no lobbi
so; a hat! mi; a spyti mi.
Un Inflig, — eöift mir \u, a no switi
(ob* boen) na mi; a no gi mi plisiri.
Unijianierlic^ — Unrecht* 243
Uximanuxüö), grofoe; sondro ma-
niri; u» fein, no habi boen maniri;
no sabi maniri.
Unmäßig^ (im Gffen) goeli; u. fein,
goeli; ber Unmäßige, goeli- man;
akänswali.
U n m e n f (^ , wan toemoesi ogri soema.
Unmcrflic^, safri safri; kibri-fasi.
Unmoglid&, onmöogelyk h.; cö ifi
n., a no kan de; bei "(Sott ifl fein
SDing n», Gado kan doe ala sani;
Unmöglid;c^ t>on einem üerlangeu,
gi hem watra vo fom na matta.
Unmutb, manüi fasi.
Unnui t^ ig fein, knoroe;knoer; man-
di,
Unmutterlid}, dis! no fiti wan ma-
ma.
Unnatürlid^, tegen da natuur.
Unnotbifl, onnoodiki; Unuot()igex%
onnoodiki^sani.
U n n ii ^ , soso ; no waarti ; onnoodihi ;
no boen vo noti ; kwai ; strontoe;
ein Unnu^cS SBort, wan soso woord;
Uf ®ef4)n)d^, soso taki-talu; n,
^ned;te, soso knegti; ein n.3"nge,
w^n onnopdiki boi; kwai boi ; stron
troe boi.
Unorbentli^, broejä — ; verkeer-
ti; u, fein, no lohbi boen order;
lolibi broeja broejä; u, IDanbcIn,
waka verkeerti; ein n» Sebcu, wan
broeja-liebi; vromloe"liebi; tjaka
tjal(a-Hebi.
Unorbnung, broejä; broejä broejä;
broejä-'fasi ; in U» gerat^en, koni na
broejä broejä.
Unparteiifd; fein, no loekoc soe-
ma perz&on.
Unpa§,Unpd6Ii(^fein, nodeboen;
i^ bin n«, mi no de boen ; mi skin
no de boen.
Unrats, doti; tingi doti; kaka.
Unred&t, s., kroekoetoe; er bat mir
U* getban, a doe mi kroekoetoe;
a krtiekoetoe mi ; a foutoe mi ; U*
^aben, liabi knkkoetoe; einem U*
geben, gi hem kroekoetoe; bem
31*
2U Unrest — Unf^ulD^
einen ga* er fRe^t, bem anbcrn U.,
da wan a gi reti, da trawaii a g^i
knSekoetoe.
U nr e cb t, adj., kröekoetoe ; ehi>. Un*
rcd)ted, wan kröekoetoe- 8ani.
UnrebUcf^, falsi; no öpregti; no
vertrouw.
Unreif, no repi; groen; lala.
Unrein, no krin; doti; morsoe; ta-*
kroe; et». Unreined, wan doti-sa--
ui: (lemtif^ Unreined) trefoe-»a-
ni; e» U* ®ei{}, wan takroe ^ee»t;
u. 2ufi, takroe luste (ob. lostoe.)
Unreinigteit, takroe-fasi; wan ta-
kroe- saiii.
Unrichtig, falsi; no reti; ed ifi i^r
n. geytangen, a trowei bele.
Unrn^e, trobi; dngeniste; broko
skin; U. anfiiftcn, meki trobi; me-
ki öproeroe; aoetoefaja; meki dp-
steeki; ed uta^te t(^m Uiiru|)e, a
gl hem broko skin. Unrubc-
fiifter, trobi-man; aoetoe-faja-
man; (ipsteeki-man.
Unruhig, dngeruste ; trobi — ; (VH)in
äBajfer) krasi ; u. SBaffer, krasi wa-
Ira; ein n. Seben, wan trobi-iiebi;
sek'seki-iiebi.
U n f ä fl ( i (^ , toemoeai foeloe ; u, t)ie(,
moro iekl mi kan taki; n* ferner,
hebi pasamarki; e9 ifi u., a moro
mofo.
Unfanbet, no krfn; no zuirer; do*
ti; morsoe; takroe; ein nnfanbercr
®ei{l, wan takroe geeat.
Unfauberfeit^ doti^^fasi; takroe-
fasi.
Unf^abticb, been; noogri; n. fein,
no iiati ; no de ogri.
Unfd)icflid), disi no fiti.
Unfcblitt, fatoe; kandera-fatoe.
Unfd)luffig fein, no sabi san vo
doe.
Unfcbmadfbrtft, no amak; no swl-
ti ; u. fein , no de smak ; no Iiabi
test; no tesi been.
Unfcftön, no mooi.
Unfcl;ulb, krin-fasi.
Unf(|^ttlbig — Ulitef*
n n f $ u ( b i 9 , önnoozloe ; tf pregtl ;
krin ; sondro fotitoe ; ein U« jtinb,
wandnnoozloepikien; bad u«itiamm
dotted, da krin lam vo Gado; u.
fein an etm., no habi skitlli (0b.
riioltoe); no habi foiitoe; icb babe
•u* Scbldge empfangen, soso dem
fom mi.
Un fegen, floekoe.
Unfer, wi; vo wi; unfer S3atet, wi
tata ; da tata vo wi.
Unfertbalben, Unfertmegcn, urn
unfer twill en, vo wi hede.
Unfi^er, no vaste; no sekmir h.
Unfid^tbar, disi no de vo si ; disi wi
no kan si ; ed t^ u., a no de vo ai.
Unfinn, wan lati-sani; wan ver-
keerti sani.
Unfinnig, lau; u. tt^erben, Iron lau.
Unfitte, ogri maniri; ogri gewenti.
Un frige, ber, bie, bad, di vo wi.
Unftdt, wildri; n. um^erfcbreifen,
wildri; waka jajo; ein u, Seben,
wan jajo-iiebi ; ber Änabe \)at tu
nen unftaten 93(i(f, da boi habi wa-
ka-waka hai.
UnjlerbUc^, dial no kan dede; Hebi
liebi; eine n«@ee(e, wan liebi Uebi
zieli*
Unßrdf(i(^, sondro foutee.
U n t a b e ( i g , sondro foutoe ; sondro
flaka.
Untauglii^, no boen; no boen vo
noti; (fur einen beflimmten 3^^^*)
disi no fiti; u. fein, no fili.
Unten, na ondro; na ondro-sei;
(auf bem SJoben) na gron ; (ju gfi*
feen) na foetoe-sei ; (00m j^Iuife) hi-
16 ; na bilo-sei ; ber «&err ijl unten
(ju ebener @rbe), IVIasra de nagron
(ob. na ondro); unten an, na foe-
toe-sei; nad) uuten, na ondro-sei;
(\)om ging) na biio-sei; i^on oben
an bid unten and, komopo na tape-
sei go tee na ondro.
Unter, na ondro; (iroifcben) na min-
dri; na mindri vo; unter bem ^inu
mc(, na ondro herwei; bad öicbt iiU"
Unteratit ^ Untet^dlten.
Ux ben ®(^cffel fc^en, potti kAnie-
ra na ondro tobo; u« mir, na m!
otidro; e« ertob Pa chi Streit u.
ibncn, wan trobi hopo na dem
mfiidri; u* (er 93ebin({ung; nanga
da kondisi; u« UU^, unter und go«
fagt, na ondro onaoe; u. t)er {>an&,
na ondro ondro; na ondro han;
kibri-fasf; u* SBeged, na pasi.
Unterarjt, pikhi daira.
Unterb(etben, tan; la% bad u«, li-
bi dasani ! ; meki dai^ani tan !
Unter b red) eu, e. ira ®pted)cn, koti
hem mofoOe. 9tebe, koti da taki;
e. in ber Slrbeit, store hem.
Untcrbeffen^ ala-dati; onder-tii-
81 h.
Unterbrfi(fen, t., hem; holi hem
tranga na ondro dnim.
Untereinanbet, moksl; (burc^ein^
anber) broeja broeja.
UttterfaugeUj jld^, tekl hatti vo;
habi da hatti to.
Unterfld(^e, ondro-sei.
Untergeben fein, einem, de nahem
ondro; feine Untergebenen, dem
soema na hem ondro«
Untergeben, (Don ber ®onne) go
na ondro ; go na boesi ; go aiibi ;
iJ^on ® (Riffen) soengoe; bie 9Be(t
gebt unter, kondre de go soengroe;
(bilbli*) pori ; las!.
Unterbalb, (an ber Unterfldd^e)
na ondro-sei; ()u S^Sen) na foe-
toe-sei; (^(ug abn>drtd) na bil6-
sei.
Unterbett, njanjäm; feilten U, gc^
n>innen mit, pasa hem liebi nanga;
^ winnf hem brede nanga.
Unterbauen, holi na ondro.-
Unterbdlten, (grau unb Äinber)
loekoe; manten^ri; onderhouwe h.;
greunbfcbaft mit jemanb unt«, holi
kompe nanga; ft(b mit jem., holi
konverakai nanga; {t(b mit einanber,
taki tori makandra; jicb tvomit, pa-
aä hem tem nanga ; liabi hem pli-
airi nanga — .
Untergattung — Unterrebuug. 243
Uuterbaltung, konversani; pliairi.
Unterbaubeln mit, (afforbiren)
akordeH, korderi nanga — .
Unterbdnbler, (SwifcbenbÄnbter)
mindri-man.
Unterbot}, boesi boesi; kapoew^ri.
Uuterirbifi^, na ondro gron.
UnterjiJ^en, (ein lU»(f k.) kisi liera
na ondro; ma^^ra hem; kom masra
TO ht>m; duingi hem na ondro.
Uttterfteib ber 9leger, (ber SWdn*
ner) kamisa; (ber grauen) pantjts
panki.
Unterfommen, ein U» fuc^en, aoe-
koe wan pieai ; soekoe wroko ;
aoekoe wanaani to pasä hem liebi.
Unterfrted;eu, kmipi go na on-
dro.
Uuterfriegen, e*, masra hem; wfn-
ni hem ; kisi hem na hem ondro.
Unterlunft, plesi; eineU.fw^en, [.
Unterfommen; flnbcn, finni (ob« ki-
al) wan piesi.
Unterlag, obne U., sondro kaba;
doro nom<$ ; doro doro ; doro.
Unter (äffen, libi; mankeri; unter«
lag bad!, libi datü; idb werbe nicbt
U. micb einjufinben, mi no sa man-
keri Yu kom ; id^ fann nid^t u. $u^
mi no kan helpi, mi moese — .
Untertaufen, — ein SBort mit u*
(äffen, taki wan mofo na ini.
Unter(e0en, potti na ondro.
Unter (etb, bele; ondro-bele.
Untertieg^n, lasi.
Untermengen, Untermifdbcn,
moksi na ini; mengi na ini; u*mit,
moksi (ob* mengi) nanga.
Unterneb men, etw., teki na hem
tapo; teki; eine 2lrbeit, teki wau
wroko.
Unteroffizier, korprali, kaprali.
Unterpfanb, panti; gum U. geben,
gl Yo panti ; potti na panti.
Unterreben, jtcb mit, taki nanga;
mit einanber, potti mofo mankau-
dra.
Unterrebung, konfersasi; e« U*
246 VLntmi^t — Unterfui^en.
^aben mit, holi wan koiiversasi
iian^a; taki nanga.
Unterricht, leri; 4nderwya h. ;
c^rifiti^er, leri; kategbaai.
Unterrichten, e., leri hem; onder-
. wyze hem h. ; im ®efc^, leri hem
da wet; i^ bin i>a\>t>\i nocb nic^t
II«, ml no kisi dati to sabi jete.
Untcrrorf, ondro-koto.
Unterfagen, verbiede; einem etw.,
lerbiede hem dati; taki, a nomoe
. doe dati.
Unterfcbale, Unterfi^alc^en,
8k(Striki.
Unter fc^eiben, meki wan «Snder-
8keid ; u. jmif^en ben ®eifiern, sabi
dem difrenti ^eest.
Unter fcl)ieb, «Swderskeid; e« ifl bier
- fein U«, dia no -wan «fiiderskeid dc;
e* U,, macben, mek! wan dnder-
skeid ; obne U«, sondro iSnder^keid.
Unterfcbieblicb, adj., difrenti.
Unterfd)lagen, poeloe kibri^fasi;
teki kibri-fasi; foefoeroe.
Unterfcbleif, konkroe; konkroe-fa-
si; U. treiben, lionkroe.
Unterfcbrift, han-teeken. h.
Untcrfcbwelle, drompoe.
Unterfe|5cn, potti na ondro.
Uuterfe^t, fa toe ; n. fein, habi skin.
Uiiterfiegelii, zegel.
Unter fin fen, soengoe.
Unter fie, — bic nntctjien Derter
beriSrbe, dem moro dipi plesi na
ondro gron; bad U, ju oberfi feb*
ten, drai ondro te boven li. : meki
^ ala sani kom na broejä broejä.
Untergeben, tanapoe nn ondro.
Untergeben, ficb, teki hatti vo;
habi da hatti vo.
Unterfiü^en, v.,Unterjlü^ung,
8.., aaisteri.
Unterjlü^er, asisteri-man.
Unterfu($en^ ondersoekoe; soekoe;
tesi; fill; wegi; examiner!; visile-
ri ; pe boben cö grünblicb nnterfnd)t,
dem ben soekoe dati fini fini ; fein
$cr J u«, fill hem hatti (ob, gcdagti;.
Uuterfu^iwng — Untre«.
Unterfui^nng, ondersoekoe; eine
U. , anjleden, meki ondersoekoe;
bie €acbe ifl bereid in (i)ertd)t(icbcr)
U., da ton de na fiskali haksi kaba.
Uutertaffe, skdtrikl.
Unter tanken, doekroe, dockroen.
Untertban, fein, onderdäniki; ber
Dbrigfeit (gebord)en) onderdaniki
dem gr4nsoeina ; ( nnter ibr peben )
de na dem gransoeraa ondro.
Untertbanig, oderdäniki; (bemn*
t^ivj) nanga s^ka-fasi.
Untertreten, e., trapoe hem na
oudro, ^
Unter mdrtd, na ondro- sei; (üoui
gluffc) ua bilosei«
Unterwegd; na pasi; einen u. tref*
fen, miti hum na pasi; lag bad mu
tenvegdi, Hbi dasani!
Unter weif en, leri; onderwyze h.
Unternuifnng, leri; (Snderwys h.
Unterwelt, (Xobtenreicb) dede-kon-
dre ; Og>cUe) hel.
Unterwerfen, c,, ^iwingi hem na
ondro; kisi hem na ondro; ft(b einem
It», saka na hem ordro ; buigi hem
srefi na hem ondro.
Unterwinbcn, ficb iu, (fic^ ein
^erj faffen , ju) teki hatti vo — ,
Unterwürfig, (bemntt^ig) nanga sa-
ka -fasi.
Unteri(ei^ncn, potti (ojb* skrifi)
^ hem nem na ondro ; teeken.
linterjieben, hali im ondro; (einen
£ragba(feu K«) poUi na ondro.
Unterji'eben, fid) einer ®ad)e, teki
dasani na hem tapo ; teki da wroko.
Untbat, ogri-doc; ogri; takroe-doe.
Untbattg, soinlro wroko; lezi; n.
fein, no wroko; loiri; no iokbi
wroko ; er blieb nid^t (anger u., a
no 8id<Sm soso raoro.
Untiefe, bangi; wan plesi, disi no
habi foeloe watra.
Untilgbar, disi no wan soema kan
figi poeloe.
Untren, no getroiiw; no vertrouw;
bedriegi — .
J
ltn(rö|i(i* — Uiit)crlc§i
Untr&plict> fem, no wütli teki troo-
stoe; 110 kair^iMii troostoe; koe-
soem&e hem srcfi.
Untnc^tiij, no boen vo.
Untuflenfc^ ogri; fotitoe; ogrl nia-
nlri.
Unfibcriegt, sondro prakscri; toe-
moesl liesi; jojo ((♦ Unb^bacöt)»
Uitummunben, knn; sondrovo ki-
bri wansani.
Ununterbrochen; doro nom4; do-
ro dor.o; doro.
Ununterri^tct fein (nic^td mtjfe»)
no sabi noti; (no(^ uid)t unterricb«
tet fein ) no kom sab! jete.
Unodtertic^, disi no fiti mbu tatä.
lluDerauDcrlicft, sondro vo kenki;
n. fein, no habi kenkl ; ®ott tfl U.,
Gado no ha kenkl; Gado no sab!
kenki.
Unüerbient, sondro vo rerdhii so;
soso; e. i)i\t u* Strafe em)>fangen,
a kisi strafoe, sondro a verdini
hem; soso dem strafoe hem.
Unioerborben, no pori jete.
Un^erbr offen fein, hol! doro; no
lasr pasiensi.
UHoetbroffenI>eit, pasiensi.
Unöere^ü^t, f. Unoevbeiratbet.
Unvereinbar, disl no kan korderi
(ob* akorderl.)
Un\>ergang(i^, disi no kan pori.
Uuijergeßlt^, disi wi no kan vergili.
Unoer b^irat^et, sondro man; son-
dro wefi; ber Unoerbeiratbcte, jonk-
raan; (auf i|i(antilijcn ) njoeman ; bie
U«, wendje; nod) n. fein, no ha-
bi man (ob* weli) jete; a no teki
. man (ob. wefi) jete.
Uuoerbofft, onverwakti; e. U. Sob,
>van moesoe moesoe dede.
Uno erboten, krin; sondro vo kibri
wansani; id) tt>evbe u. fpred)en, mi
sa taki krIn, sondro vo liibri wan-
sani.
Unoerfduflitb, — ba^ ijl u., da-
sanl no habI seil.
UnOerle^t, sondro manlieri.
UnijermetbH(^ — Untferwaf^rt. 247
Unt>ermeib(i$, disi wi no kanhel-
pi (ob. hindre, ob. tapo, ob* bc-
letti).
Unt)ermertt, safri safri; kibri-fasi.
UnDermigenb, (arm) poti; (nid)t
im ®tanbe) no man ; iä) bin u. auf^
}ußeben, ml no man vo hopo.
Unoermut^et, onverwakti.
Unoernebmticb, disi wi no kan
jeri; no krin.
Unbernunftic;, sondro verstand;
lau; u. fein, no habi verstand.
UnDerrudE lid), Unoerrütft, va-
ste; sondro vo bewegi, (ob. seki).
Unoerfcbdmt, asranti; nnoerfc^dm*
ter SSeife, nangra asranti; auf u.
SSeife, na wan asranti fasi; eiufui
u. begegnen, gl hem asranti; {t$ u.
auffuhren, gl asranti mofo; ber
U. — , asranti soema.
Unoerfc^dmtbeit, asranti; asran-
ti- fasi.
UnDerf^Ioffen, no sloto; hopo,
opo.
Unoerf^nlbet, (o^^ne ©Bulben)
sondro paiman; u. fein, no habi
wan paiman; (nnf^ulbig) sondro
vo verdini so; soso.
Uno er fegend, onverwakti.
Uuoerfebrt, sondro mankeri; e^ ifi
U«, a no kisi wan mankeri (ob. fou-
toe).
UnDerf5^nlt(^ fein, no wani gl
pardon; no wani meki fri.
Unoerftdnbig, nokoni; sondro ko-
nl; dom; sondro verstand; u. fein,
no habi verstand (ob. koni).
Unoerfldublid), ed ift mir u., ml
no jeri ; dasani dangra mi ; mi no
kan verstaa (ob. begreipe) dasaiti.
U n ü e r f u cb t , — nicbt^ u. la ffen, pror
beri ala sani.
Unoertrdgti^, disi no akorderi;
(ob. korderi); jie jtnb U., dem no
kan korderi makandra; dem toe
(bie betben) no kan go; dem no kan
verdrage makandra.
Uuüenoal^tt, no kibrI.
248 UnöettPdS^tt — lluuilffeii^it
Unk^ertoe^tt, — ed iß i^m u., no
wan soema tapo hem.
. h\ ho kan pori.
Un))cria((t, aondro vo laai haiti;
aondro f rede ; feü) U*, no laai liatti !
Un))er)U9(i(b, waiitem; waiitem
wemtem; pram; pram pram.
VLn\>oHbia6)t, Un))o(lent)ct, no
doro; no klari; no kabi.
UuDoUfommeit fein, habt hem
fontoe; no boen doro doro.
Unt)oUftdubi9, — ed ijl u., wan-
saiii mankeri jete.
Unvorbereitet, no klari.
Unt»orfä^(ic^, no vo express!; no
naiiga express!; no nanga wan!; son-
. dro vo wani ; sondro vo meene ogri.
Unüorfi(3&ttg, no \6orzigt!;önvoor-
zigti h.; sondro v6orzigii.
Uauoa (ir, no troe; falsi.
Unwa^r^eit, lei; lei-tori; eine U.
fagen, taki lei; taki wan lei -ton.
Untpa^tfd^eiulic^, ed ifl ii., a no
tan so; a no sori so.
Unn)eife, no koni; dorn; Ian.
Unn>ett, no färawei; Iddsibei.
Unroert^, no waarti.
Unwefen, broeja broejA«
Unn>etter, dnweri.
Unn)iberfpre(t)(t<9, dial wi (ob. no
wan soema) kan stry.
UnioiKe, ogri-hattl; mandi-fasi;
im Unn)i(Ien, nanga ogri-haiti;
nanga knoroe; na niandl-fasi.
Unn)intg, no tevrede; u. fein, kno-
roe « kiioer; mandi; über einen,
«raaiidi nanga hem.
Uuwillfübrlic^, sondro vo wani,
sondro mi ben kan heipi.
Uun)irffam, vo soso; ed ifl \u, a
' de vo soso ; a no help! jioii ; a no
de wroko.
Unn>i[fenb, disi nosabi not!; dom;
er ift ganj u., a no sab! noli; a
dom toemoesi ; ein U« 3Kenf(^, wan
dom soema.
Unwiffen^eit, dom-fasi.
Uuanffenrti^ — Uraf^n.
Uniaiffent(i($, sondro to sabi;
aoudro to aabi betre (ob* moro bc-
tre).
Unn)o^(, no boea; fi(^ mtc. fnhkn,
no fiU hem srefi boen ; ()um 93re^
0en geneigt) mtsliki; wdudroekoe.
Unn>o]^(fctn, broko skUi.
Uniourbid, no waarti.
Ungablbar, Ungatiiig, did no de
TO teli; disi no wan aoema kan
tcli; pam pam; ed {tnb unid(^lige
URu^ftten bort, makaita de pam pam
dapee.
Unje, ona h.
Unjeit, jur U«, no na ret! tem;
gur 3eit unb gur U., te a fit! boen
en te an o fit! boen.
Ungeitig, (nnreif), lala; groen; bl-
fo da ret! tem kia! ; no rep! jete ;
eine u. ®eburt, wan piklen, disi
gebore, bifo hem tem ben kisi;
wan mfskraam - pik^en h, ; u* nie«
bertommen, trowei bcle.
Uugiemlt^, disi no fit!.
Ungudl^t, liberoedoe; takroedoe;
'sj em -wroko; takroe wroko; ta-
kroe Inste (ob« lostoe), U» treiben,
doe h6erocdoe; doe sj^m wroko.
Ungufrieben, no tevrede; diitc-
vrede h.; u. fein, knoroe; raaiidi;
mit jjem«, mand! nanga hem to — \
Ungttfricbenbett, mamU-faai; dn
tevrede- fasi.
Ungu(dng(id^, Ungureiclbenb, no
nofo; u. fein, no sari; no kisl.
Ungutdffig, — ed ift u*, a do mag
de; a no kan de.
Ungutrdgli^, no boen; no gexoii-
toe ; bie ®peife ifi u., ^a njanjam
no boen (ob. no gezonloe).
Unjut)erUi[ffig, — cr ifl tin ganj
unjuuertdfjtger Wtanw, a de wan
soema, disi wi no kan pott! ver-
troiiw ua hem tapo; a no de wan
vertroiiw-soema.
Ungn>e<f mdgig, disi no boen to;
disi no fiti.
Ura^n, gräu-av6o.
Uralt — Urt^cilen.
Uratt; etwadi Uralte^, wan ouroe-
teiD-sani; wan ^änwei-sani; in U*
Qtxt, na oitroe oitroe teni; na Jan
Bok6 (ob« Jan Boko, ob* Jan Pogo,
ob« Jan Koto) tern.
Uranfäiigli4^ na fosi fosi bfgfn.
Urbar, — Sanb urbar machen, meki
gron dapee.
UrcinwoHer, bic U. bed JJattbc«,
dem fosi soema vo da kondre.
Utcnfct, Urenfcfin, pikienvopi-
Men pikien.
Utgtolrautter, mama vo grän-raan
(ob« grän-tatä); aT6o.
U r t) eb e r , h^deman ; grän-hddeman ;
da fosi-wan.
Utin, pissi; waira; U. Uf\tn, pissi;
mekl watra; watra. Urtn-JU>an(|,
pissi- hat! .
Urlaub, paai; verldf h.; um U. fra^
gen, haksi pasi (ob« Terldf ) ; U« nel^^
men, teki paki (ob« Terlöf).
Urplo^lic^, moeae moesoe.
Urfa^e, hede; reli; rede h.; o6r-
sak h. ; bu ^afl feine U. p sürncn,
Joe no habi rede (ob. reti) vo man-
M; bic U. be« Streit«, da rede vo
da Irobi; dasani, disi meki da trobi
hopo; um irgenb einer U. »iüen, vo
{niwan-säni hede; feine U« (beim
S)anfen)!, a no want^ani!; o^ne U.,
8080 ; vo soso; vo noti; e« ((ef(biebt
ni^t« obne U«, Basi Djakki taki:
vorom no de waka vo soso.
Urfprung, bigin; loetoe; mofo;he-
de ; ber U« ber Sacbe , da loetoe vo
da tori; ber U« bed g(uf[ed, da hede
TO da riba.
Utfprüngtic^, fosi fosi; fdsitem;
na fosi bigin.
Urt(^ett,v<$nis,vdnisi; sentenai; stra-
foe; ba« U« faden, gi vonis; mein
U. war bereit« flefdllt, mi kroetoe
ben faddmkabä; [ein U. empfangen,
kisi hera vonis; kisi hem strafoe;
meinem U« na(3&, so leki mi denki.
Urtt> eilen, (geri^tli*) gi vdnis; gi
sentenai; (benfen) denki; membre,
Urjeit — SSerdct^tn^« 249
memre; (beurtW^W) kroetoe; —
ber feinen ©ruber urtMtt (richtet),
disi kroetoe hem brara; (beurtf^ei^
len, wdgeu)wegi; nrt^eife nic^t nad^
bem Scbein, no wegi man na hai.
Urjeit, fosi fosi tem.
».
93agabonb, jajo-man ; ron wii-^man ;
Mtildri-soema.
93a(etfa,gen, da krobdi blesi; da
laatste blesi«
93amp9r, (gtebermaud) flei-moesöe;
(©efpenß) az^e-man.
S3 a n i ( l e , banili , baniri.
93ater, tata, papa; mein 93«, mi pa-
pa; unfer33«,witata. S3ater-lanb,
mein, mi kondre; mi eigen kondre;
mi mama kondre; mi doti; -un^
fer, da begi vo IWasra. S3ater«-
bruber, oom; tio; tatä, brara;
-fc^wefler, tanta; moei; tia; tata
sisa.
aScgctabilien, grftentoe.
S^ e n e r i f t^ e ^ranf beit , sjem^iki.
SSerabfotgen, gi; gi abra; sen!
kom (ob« go); einem cttt>. b« taffen,
meki a kisi dasani.
33erabreben, potti mofo makandra ;
korderi taki makandra ; miti mofo
nanga — ; (in fcbtecbtem ©inue) me-
ki barki; fie Derabrebeten {tc^, ba«
$au« an}U}ünben, dem meki barki,
vo bron da hoso.
93erabrei(ben, gi; gi abra; bem
^rmen eine ®abe, gi p^timan pre-
sent!.
93erabfdumen,mi8i; e« Gelegenheit,
misi da okasi.
Serabfc^euen, et»., habiviste (ob.
trefoe) vo dasani; holi dati vo wan
viste-sani.
S3erabfd)ieben, e«, bedanke hem;
jtcb, taki adjosi*
93era$ten, veragti; no teli; no teil
vo noti; no ke vo; lafoe hem.
33 e r d$ 1 1 ic^ t^un gegen jem«, i^noer^
d$t{i($ bel^anbetn, broko hai gi hem;
32
250 Serafttung — Serbeffern.
(em D. ©tief, broko ha!;) wasi waai
hem; meki djoer6en gi hem (le^^
tcred \)on einer üetdc^tliÄcn 33e»e^
otins bed SKitubed begleitet, nur loon
grauen (|el)ratt(^t),
Sera^tunfl, vemgtf.
^Seratten, pasa hem jar); kom ou^*
roe; bfl« göangelinm ». m*t, leri no
ha gram (ob« ouroe); ®^u(ben D*
nicbt, paiman no de kisi weti wiwtri.
Ceranberfi^, — ein D»8e6en, wan
kenki-lieb! ; eine t)* Strt, wan ken-
ki kenki-fasi.
93ervinbern, kenki; verandre; drai;
tron ; er ^vit ji(^ t>eranbert, a kom
verandre; er ü. jic^ nic^t, a no ha
kenki; feinen 33orffl^ tJ., drai hem
gedagti; fein 8eben D., drai hem
liebi; feine SBobnung t>., verhuiri.
Serdnberung, kenki; verandre; e^
firoge 33., wan big! kenki; feine SS»
ennen, no sabi kenki.
S3eranlaffen, meki (mit verbum);
e^ »eranlafte \f)n jum 3^^"/ ^**J
meki a kisi wan hatti-bron; daii
meki hem hatti kom bron.
S3eranjla(ten, setl; meki.
23er antworten, veräntwoortoe ; gi
veräntwoortoe ; ^6} t>«, veräntwoor-
toe hem srefi.
93er antwortung, veräntwoortoe;
auf be ine 33., na joe veräntwoor-
toe.
93 er argen, etn>., teki dati vo ogri;
mandi vo dati.
33erarmen, kom (ob. tron) poti;
tron p6ti-man.
33erauctioniren, seil na vandisi.
SSerdugern, seli.
S3erbannen, ban; verbän; [xä)(\l6)
öerfd^wÖren) floekoe en sweri, et».
33erbannted, wan floekoe-sanl.
93erbahnung, ban; er »ar in ber
33«, a ben de na ban.
33er bergen, kibri; fein 2tngef{d)t bor
i^m, kibri hem fesi vo (ob. gi ) hem ;
jld^ t)., go kibri; kibri hem sre&.
33erbeffern, vcrbfetre h.
SScrScugcn — ^Setböt.
93erbeugen, fi^Ddt jem., bnigi hem
srefi gi hero ; potti kni gi hem ;
meki wan komplimentl gi hem;
hall foetoe gi hem.
SSerbeugung, komplimentl ; eine 33*
madigen, meki wan komplimentl;
hall foetoe.
33erbieten, tapopasi gl; no gl pa-
sl; verbiede h.
33erbinben, tai; tal nanga makan-
dra, p^ mit einanber, meki verbon-
doe nanga mäkandra; (}u etn>ad)
korderi taki mäkandra ; potti mofo
mäkandra; (}u ettt>ad ^6^U6fttm)
meki barkl; — eine SBuube ö., tat
soro; dresi soro.
33erbinbung, koneksl; (35unb) ver-
bondoe, verbönd ; e^eUdje, ehe-vcr-
bönd; — f^Iiegen, meki verbdnd;
knopoe da ehe-verbdnd.
33erbtafen (ru()en), bro, Mo; bro
pikinso; ald^Sm bro.
33erb{eiben, tan.
!Berb(eib'-)>ta^, tan-plesi; plesi vo
tan.
33erbtet$en, kom bleekl; lasi kieur.
S3erb(enben,e.,bllnlhemhai;doen-
groe (ob* tapo) hem hai.
33 er blufft, verlegi; boulM; baboe-
kä; tanfoeroe.
33 erb tarnt fpre(|en, taki na odo-fa-
sl; koti odo.
93 er bor gen, V., (au«(ei|>en) lenl.
93er borgen, a^'., kibri; ». t>or Um,
kibri na hem fesi; t>. 9i>r beinen
%ugen, kibri na (ob. vo) joe hai;
im 33erborgenen, na kibri-fasi; (un^
ter ber $anb) na ondro ondro; na
kibri plesi; 33erborgened, kibri-sa-
ni; ber tj. SWenfcfe be« ^erjenö, da
fnisei-soema, disi kibri naini hatti;
^^ ü.]^a(ten, siddm kibri; ed bleibt
ni(^td ))., kibri-doeman de, roa ki-
bri -siman de toe; dasani, disl de
na doengroe, a sa kom na krin.
S3 er b o t (abergidubifcbc« Speifeüerbot
berJfeger, Zdbnt)) trefoe; ©(^ilbtrot«
iß mein 33«, sekrepätoe da ml trefoe.
fßtxhx^i^tn, 6^idoe; täkroedoe;
o^ri; ein 93. bege^eit; doe wan ogri.
Secftted^er, ogrI soema; bgrldoe-
man; kilimaii.
Verbreiten;, panja; panja paiija;
Hi ®eru^t Ht 114^ im aanjen Sanbe
t)erbre(tet, da taki taki panja na
heeli kOndre.,
Serbrennen, v. a., bron; meki a
bron; bron naiigafaja; id^ babe mir
ben S^unb Dcrbrannt, (bi(Mi^) m!
kili mi grefi; mi bron mi srefi; xij
mx^t mir nt<bt bie ®ee(e (®eiviffen)
)>•, mi no aa bron mi zieli; v, n,
bron; bron na Ini faja; bron krin
krin,
S3erbringen, pasi; feine 3^it/ p&sä
bem tem ; i^ b^be eine böfe 9cacbt
Derbro^t, mi pa^a wan ogri iieti.
93erbruben, [id), bron hem srefi
nanga faja-watra,
SSerbnnben (verpflichtet) fein, ver-
pligti; i(^ bin )>*, gu geborenen, ml
verpligti vo gehoorzam; » de mi
pligti TO gehoorzaw,
93erbunbet fein mit, holi nanga,
Verbürgen, {l($, tan borgoe; tan
na fesi.
Verbn^Ctn^ pai da boetoe; njam da
strafoe.
»erbad^t, — i^ babe 95*, bag — ,
mi haiti gi mi , taki ; 93* fcbdpfen,
Idai wan gedagti (ob* membre).
93erbammen# verd&em;- vönisi; e.
}um Stpbe, T(Sni8i hem vo dede*
93erbammnif, verd6emeni8 h.
93 er ban fen, -^ ibm (»abe iä) ed \n
verbanden f na hem mi ha vo taki
t(ingi.
93 er beef en, tapo; kibri.
93erbenten, einem etm*, (t)crübe(n)
leki mandi vo dati; teki dati vo
ogri,
93erberben, v,, pori; t^enn bn'd
focbft, n)irb'd t)«, efi joe boli liem,
a de go pori; bBfe ®efcbn>d^e ^^
gute (Sitten, ogri taki taki de pod
boeu maniri.
1
Vcrbcrbeu ^ 93erbrie6Iicb* 251
93erberben, a., pori; pori-fasi; bad
en)ige, da pori yo teego.
93erberber, pftriman.
93erberbt, pori; bad^^^erj, da pori
hatti.
93erbeut(idben, poeloekrin; poeloe
moro na krin; potti na krin.
93erbietten, verdini; bet Slrbeitcr \>.
feinen Sobn, da wrökoman verdini
hem njaujam; @elb t>., wroko (ob.
verdini ob. winlii) moni; er f)atr>\d
@e(b Decbieut, a winni' foeloe moni ;
i^ mug u>5^eut(i(b jn?et ®u(ben \>.,
mi moe wroko tweuti na feifi sren
vvan wiekij i^ babe bie Strafe »er*
bicnt, da strafoe fiti mi; mi ver-
dini da strafoe; i^ ^abe ba8 t>er*
bient, a fiti mi so.
äJerbienft, s., ber, winst, wenstl;
wInni; bad, verdienst h.; obue
93«, sondro verdienst; bad 93. bed
!&enn , da verdienst vo Masra. .
83erbittgen, joeroe; jicb t),, joeroe
hem srefi,
93erbolmetf(!ben, poeloe na wan
tongOf potti na trawan; poeloe;
bad ifl ))erboImetfd)t, dati taki na
wi Itongo; dati wt^ni taki; dati
taki.
93erbop))etn, doblo.
93erborben, pori; etn)« 9}erborbened,
wan pori-sani.
93erborbenbcit, pori-fasi.
93erborren, kom dre; dre; kom
dede.
93erborrt, dre; dede; eine Der*
bcrrte ^anb, wan dre han; bcr Slfi
iß )),, da takki dede kabä.
95erbreben, drai; einem t>t\x Äopf,
drai hem hede; einem bie SBorte,
drai hem mofo; bu iDerbrebJl mir
bie 933Drte, joe drai mi mofo (ob.
taki); bad SBort dotted t>., drai
da woord vo Gado.
93erbriegen, — ed ioerbrie§t mi(^,
a gi mi verdriti; a verdriti mi; a
spyti mi; a hati mi,
93erbrieg(td^ fein, mandi; t>* aud«
32* .
252 »crbwffen — »^fallen,
fe^en, teA fesi ; meU i^ran doengroe
(ob* soewa) fesi,
Serb r of fen, — er iji r>., a vcr-
feeli hem; a no ha pasiensi moro;
a mandi.
S3 er br up, verdrfti; trobi; einem 93*
madden, geben, gl hem verdiiti;
verdriti hem ; feine jtinber mad)en
i^ra t)iet S3. , dem pikien vo hem
gi hem foeloe verdrili; S3t ^abcn,
habi verdrfti*
SSerbunfelU, fld^, kom doengroe.
S3erbnnnen, meki a kom duin;
dllin.
93erbur{ten, dede nanga dr^waira;
i^ t>* faft, dr^watra de kill mi.
S3ere^eli^en, fl^^go trouw;trouw;
teki man; teki wefi.
SSere^ren, t., respeki hem; gihem
nem; gi hem eer h.; ®ott D.; dini
Gado; aanbegi Gado; einem eUw
• t)*, gt hem wan sani vo present!;
gi hem presenti.
SSerebtung, respeki; nera; eer h.
SSereiben, e«, meki a sweri.
S3 er ein, genootskap; ©ingmein,
singf-'genootskap.
JBereinbarnng, kontraki; korderi,
akorderi; (ju etivad ®d^lec^tem),
komplöt; barki,
SSereinigcn, ftd&, (mit bem ^erm)
kom wan makandra; (mit fSRciu
f(^en) kom wan hatti makandra;
(eine Serbinbung fc^Ueßeu) meki
wan verbdnd; (e* ^ontraft) meki
wan kontraki ; ( ubereinftimmen )
akorderi, korderi; fl^ ju etmad,
korderi taki makandra ; (gu ®d)(ed^^
Urn) meki barki (obt komplöt).
S3 er eint, ala makandra.
S3ereiteCn, etro., meki a tron not!.
S3 er erben, erf h.; bieÄranf^eit mu
erbt> da siki de erf.
S3erfabten, doe; handri; n)ie mu§
i$ I?«?, fa mi moe doe? (obt han-
dri?)
S3erfan, verfai h.
©crfatten, verfai h,; kom ver-
33erfÄtf^en ~ 93ergatigen^it
f&\ h. ; pori ; (mager loerben ) kom
mangri ; in etw» t>. , — in ®ünbe,
fadfSm na tni zondoe; in ^ranf^
beit , fadiim na siki ; aaf etU)« D.,
kom na da prakseri.
S3erfdtf(^en, (perbreben), Sotted
2Bort, drai da woord vo Gado*
S3erfdrben, {i^, lasi hem kieur.
S3erf offen, ein S3udb, skrifi ivan
boekoe; meki wan litoekoe.
S3erfaulen, 23erfault, verrotoe;
iatin; pori.
S3erfeb(en, mi8i;mankeri; benSSeg,
misi da pasi; bad 3'^^/ ™^^ ^^
marki ; i^ merbe nid^t D* , mic^ bei
ßciten einjufinben, mi no sa man-
keri vo kom bit^m.
S3 erfertigen, meki.
S3erftn^ern, meki a kom doen-r
groe; fid^ »., perfluftert merben,
kom doengroe.
33erfi^cn, vromloe; jt(!b t>., kom
vromloe; ber ^xoixn fyit fid^ \>., da
tetei kom vromloe..
S3erflud)en, e», floekoe; kosi; cr
bat meine abutter ^erfiuc^t, a kosi
mi mama; fl^ k)«, floekoe hem
arefi.
S3erf tn^t, {®ä)tltXt>oxt) verfloekoe;
bu S3« , joe verfloekoe soema.
S3erfo(gen, e., soekoe hem nanga
trobi ; soekoe bem nanga ogri
hatti; de na hem baka; vervolge
hem h.; soekoe hem; {hzn S^inb),
feti na hem baka.
S3erf olgung, trobi; vervolge h.
33 erf n gen, potti; gi ordre; gebie-
de; fitb toof)\n )?t, hopogo'na; teki
pasi go na — >.
33erfi'ibren, (®uter) tjarj go; einen,
kori liem ; verleie hem,
93erffibrer, kori-man; verleie-man.
JBerfubrung, kori; kori-fa«; bie
S3, bed Xeufeld, da kori, dial di-
diebri ben kori hem.
33 ergangen, pasä; t>. Sabr, da jar!
di pasa; da jari di pasi de,
33eTgangen()eit, da tem di pasi.
Sergangli^ fein, nö tan; go porl;
pa84 he»\; koti hesi.
Scicflangtic^fcit, pori-fasi.
SSergeben, einem, gi liem pard&n;
pard&n heni ; gi hem da»noti ; fein
9tcd)t, las! hem reti; einen (Dergif^
ten), wisi hem.
93ergeben#, to soso; soso; bu ^fl
bie ®mt>t ®oUed t). empfangen,
Joe kisi da gnade vo Gado vo
soso.
SSergebtit!^, to soso; soso; bn
mad^fi einen t>ergeb(t$en @anc(, joe
broko Joe foetoe sosa (ob. vo so-
so); bu rebeji »♦, bad jxnb D. JRe*
ben, Joe broko joe mofo soso;
et». Ikrgebli^ed, wan soso-sani.
93ergebung, pard6n; dasiioCi a.;
S3« empfangen, klsi pardon; um 93.
bitten, begi pard6n; iä) bitte Sie
um 93*^ mi begi Masra pard&n;
Ma«ra moe gi mi pard&n.
Seegeben, pasä gowei; pasä; last
gowei; lasi; koti; bie ^ät Dergcl^t
f(^nell, tem pasi hesi; unfer £eben
t)* fc^nefl, da liebi to wi koti tiesi;
^immel uiib 6rbe werben D«, hemel
nanga grontapo sa lasi (ob* sa last
gowei, ob. sa pasä gowei); ber
Stegen »irb batb )>. , ar^en sa koti
(ob. wai) hesi; (ag bir ben ®eban^
fen ))., poeloe da membre na joe
hede; no membre (ob. memre)
80-sani moro; ftd^ 0., misi; doe
foutoe; i(^ b^be mid) vergangen,
mi misi; mi foutoe; fi^ gegen je^
manb O«, foutoe hem; Iirdekoetoe
hem.
93 er gelten, s., foutoe; krdekoetoe;
6grldoe.
93erge(ten, pai; pai baka; 9)$fed
mit 93dfem O., pai ogri vo ogri
baka; er n>irb bir'd o. öffentttd), a
sa pal Joe dasani pubiiki.
93etge(tung, paiman; 93. empfan^
gen, kisi hem paiman.
aSetgeffen, vergiti (frigiti); lasi;
lasi na hem hatU; ic^ ^abe ben
93ergeglic^ — 93etg5nnen» 253
9lamen be^ 3Xanne4 t>., mi vergilt
(ob* mi lasi) da soema nem.
93ergegli(b/ «t ifl febr o., a vergitl
sani toemoesi hesi; a habi vergäll-
hede.
93ergeuben, vermorsoe; fein 93er^
mögen O«, vermorsoe ala hem goe-
doe.
93ergte6en/ kanti trowei; lasi;
trowei; er Ij^at fein äJlut oergoffen^
a lasi (ob. trowei) hem broedoe.
93ergiften, e., wisi hem.
93ergtfter, wf^iman.
93ergittern, potli trariki rontoe;
meki trariki.
93erglei(b, kontraki; e. 93. abfdbfie*
§en, meki wan kontraki; e. 93. tref^
fen (na(^ einem Streit), meki wan
skelU.
93erglei4en, et», mit, geersi hera
nanga; ft$ mit }em., mi^ki wan
skeki nanga hem; skeki.
93ergnugen, s., plisiri; pre; tbue
mir bad 93., doe mi da plisiri; i^
»erbe ed mit 93. tf^un, mi sa doe
dati nanga plisiri; mit aQem 93.,
nanga ala plisiri; ed taaä)t mir ^ii.,
a gi mi plisiri; 93. i)abm an, habi
plisiri vo (ob. nanga et>. na) datI;
plisiri vo dati; njara plisiri vo
dati; fie (eben nur bem ^ß., plidirt
wawän dem plisiri doro.
93ergnügen, v., ji(^, plisiri; pre;
njam plisiri (ob. pre); vr&liki.
93ergnngt, tcb bin o., mi njam pli-
siri; mi plisiri; mi hatti kouroe;
mi liatti siddm; ein 0. 3lf{enfcb,
wan vröllki soema; ein 0* {)erg,
wan konroe hatti; ein D. ®e{t(bt,
wan switi fesi.
93ergnfigungen, pl., plisiri; eitfe,
soso plisiri; »e(t{i(!be, kondre-
plisiri; irbtfcbe, grontapo- plisiri;
ffinbii^e, zondoe-plisiri.
93ergotben, 93ergo(bet, tapo
nanga goutoe; vergulde h.
93erg5nnen, permit&ri; gi pasi;
gi permisi.
254 SBergrabea — * Skt^ttxtn.
S^ergraben, bed n» ondro fron;
bed.
Vergreifen, flc^, (fe(^(greifen) mtei
han; mi ban miai; ^^ an einem,
potti ban na beiq; doe beoi o^;
m ®e(D unb (But, foefoeroe sani;
ed ifl afied vergriffen, ci^ertauft) ala
sani aeli kabä.
93ergr(§ern, etm«, meki n koin
. iBoro bigl; bigi bem; ec ^at fein
^Ottd k>crgrdgert, a bigi bem boso;
a meki bem boao kom moro bigi.
3)ergunfl, — mit 93t, nanga Masra
permisl,
Vergüten, pal baka.
Vergiitung, paiman.
V er pa ft, — in 93. fein, de na boeje
(Db« na doengroe-liMO ob* na bin-
foto); e* in V. nef^men, teki bem,
poti! Item na boeje (ob* na doeu-
groe-bo6o).
93erbaften, e«, teki bem; kisi bem.
Verhalten, einem etm«, kibri da-
8aui gi bem; mombi dati gi bem;
— bie ©act^e Der^alt fii^ fo, da
8ani de so ; da tori ben waka so;
{l(^ ru()ig ))*, tan tiri; holi liem
arefi tiri,
SSerbaubeIn, etu)* mit e«, taki vo
datI nanga bem.
Verharren, tan; tan vaste; boll
doro; im ®laui>en, tan vaste na
Ini bribi.
S3 er H^ ten, jic^, tranga bem areti;
kom tranga; meki bem batti kom
moro tranga.
Vergärtet, dJsi kom tranga; tran-
ga; ein }>er(;drtet ^zxi, wan tranga
battl.
S3er(;drtung, bie ^rjäblung t>ün
ber 93« $^arao'd, da tori vo da
tranga batti vo Farao«
»er^aSt, — er iji t>. bei 3eber#
mann, no wan soema kannst bem
»a bai (ob. verdrage )iem); no
wan soema mag leie bem.
83 cr beer en, pori; ta^ ganje Sanb,
pori da beeii kondre.
fUn^t^Un — Verfällen.
Verbellten, kibri; etn>, t^or einem,
kibri dasani gi (ob. vo) liem.
Verbeim(i(ben, kibri; feine ^un^
ben, kibri bem pikado,
Verbeiratben, ficb, teki man; teki
wefi; go trotiw; troiiw.
Verbeißen, belovoe; pramisi; pra-
misi na fesi; er b<Kt bur<b ben
SRunb be« ^ropbeten % perbeigen,
a pramisi nangn mofo vo pro-
fit J. — .
Verbei§ung, pramisi; betovoe,
Vcrbelfen, einem }u eta., bdpi
bem vo kisi dasani; bezorgoe da-
sani gi bem.
Verbeten, öpsteeki; soetoe faja
na Ini.
Verbinbern, hindre; tapo; ver--
bindre; beietti; tapo pasi gi; e.
an etm« k>., verbindre (ob. bdetti)
beoi dati; tapo bem vo dati.
Verbs bnen, e., Ih>U iiem vo spot;
spotoe bem; kokfii bem a.
Verbot, ondersdekoe; haksi.
Verböten, e», bakai bem; jcri
bem.
VerbiUIen, tapo; fein 9(ngeft$t,
tapo bem fesi.
Verbungern, dede nanga (ob. vo)
bangri; er ifi }>erbungert, hangri
meki a dede; e. t>. (ajfcn, meki a
dede nanga (ob. vo) bangri.
Verbäten, verbindre; belettl; ©ott
oerbute e^!, Gado kibri wivo dati!
Veriutereffiren, gi intres; gi
procenti (ob. percenti).
Verirren, {leb, ia» P&si; misi pasi;
verdwaie; ber SSann b^t ftcb. im
äSatbe );ierirrt, da soema lasi pasi
na ini boesi.
Verirrt, iasi; vepdwale; e. Verin*
ter, wan verdwaie soema; wan
lasI- pasi -soema.
Verjagen, jagt gowei; jagl.
Verjüngen, fi^, kom jonge baka.
Verrdlten, ^$, kisi verkoutoe;
teki wan kouroe; kisi kouroe; i6)
fjabt m\6) )>erfaltet, kouroe Usi
Öerfaftünöi — SerWSreii.
mi; mi kisi wan verlcontoe; mi
teki wan kouroe.
93erfa(tung, verkontoe (frikon-
toe); kouroe.
aSerfouf, seK; ed jic^t jumSBerfauf,
a de \'o sell.
35crfiiufen, scK; meifibtetenb ^ fluf
Stnction, sell na vandisi; mie treuer
Derfaufß bu ba^?, iioemeni joe de
seli dati?; cr i|l UHtet bic ©unbc
)>crfailft, a de wan slavoe to zon-
doe.
93ertäufet, süiman.
aScrfduflicfe, c« iflk »., a de vo seli.
fflertc^r, koneksi; SJ. (^akn rait,
rerkeeri nang^a; lioll kompe nanga;
häbi koneksi nanga; toerttauteu S3*
()abcn ntit, de familiar! nanga;
^anbe{«i?erfeftr , negosi.
95ertebtcn, etw,, drai; tron; raeki
a tron; bviö ©öangcltum ^.f (\)er^
bre^en) drai da evangelinm; {{(^
D., tron; eiicr ©d^merj fofl jid) in
f^reube D«, da sari to oen sa tron
pltsiri; mit jem. ö., Tcrkeeri nan-
ga; holi kompe nanga; habi ko-
neksi nanga ; Dettrdltltd); de fami-
liar! nanga; in ^anbel^gcfc^afteH;
iiabi negosi nanga.
a3crfe(>rt, Terkeerti; etw* 23erfe^r*
teS, wan Terkeerti- sani; bie ijcr^
fc^rte 2Be(t, moendoe bira; bad ifl
ia bic t)crfc^)rtc SBcIt, kondre drai,
poespoesi njam sla.
S3erfc(>rt^fit, Terkeerti - fas!.
93er feilen, pott! weg!; wegi; kegle.
^crfennen, e«, no sabi hem boen;
teki hem verkeerti.
aSctfitten, pott! stdkferTi.
83erf[agen, e*, klage liera; einer
t^erffagt ben anbern, trawan klage
trawan; (oerf{ötfd)en) tori.
93erfldger, klage-man; da soema,
disi klage; (j^tfatfc^et) t6riman.
aSerflärcn, v. a., gihem glori; jid^,
kom krin; aid et bad \^ixit, t>er*
ftatte 1!c^ fein 9nt(i^, di a jeri so,
hem fed kom lu*iri.
93erffatf#ett ^ Serfan^ett. 255
9Sctftatf(|ert, tori; ^t\>. einanber,
trawan tori trawan.
93ert{eben, plaka; lakki.
93 erf nit tern, 33erfnutf^en,
krniki.
93erfnii)>fen, tai makandrt; kiib-
poe makandra.
33erforfen, giafc^en, korkoe dem
batra; pott! korkoe na batra.
93erfrie^en, ^i^, kruipi go kibri;
go kibri«
93erfräppelt, roalengri.
93erfummern, t. n., pansoemä, pa-
soemd; kroeä; bie ^flanien Ö. tm
©arten, dem plansAen pasoemä
(ob. kroeä) na djari; ein öerßint^
merted (jurudFgebüebened) Jtinb, wan
pansoemä-piklen.
93erfünbigen, taki gi; tjari njoe-
soe kom (ob. go); Terteli; gi k6«
nisi; gi bc^odskopoe; gi njoesoe;
meki a kom sabi; mek! a sabi;
Dörfler ))«, taki na fesi; fk()e, ic^
)). eu$ groge ^reübe, loekoe, nä
tjari wan switi njoesoe kom gl
oenoe, to oen plisiri; bad (St)an^
getium ))., preki da tori to Masra.
93erfünbiger, bdodskopoe -man ;
' bed (SioaaoeUi, pr^ki-man.
33erfurjen, sjatoe; kot! hafoe;
poeloe hafoe; er \^Qit mi^ (mir ben
8o(>n) um fo »iel »erfurjt, a kotl
ml so meni to da moni.
S3er(a(!&en, e«, lafoe hem.
93 er lab en, lai, potti na sipi.
93er(a^men, t. a., e«, mank hem;
meki a kom mank; t. n., kom
mank.
93erUngen, (fotbern), haksi; soe-
koe; wani; (munfdSien) Terlange;
hangri; ßoQ t)er(angen, haksi toi;
3a(^Tung, haksi paiman; soekoe
paiman; ®enugt()uung 1»., haks!
satisfaksi; v^a^ öerfangfl bu benn?,
san Joe wani dan?; i(^ »erlange
barnad^, i()n ju feigen, mi hangVi
TO si hem ; ed »♦ mx^ )u tt)iffen,
m! hangri to sabi (ob. to jeri).
256 bedangen — Scr(c%it*
äiertangen^ s., wani; hangri; ver-
lange.
93etldngern, tUo., langa dasani;
meki a kom moro langa.
SäcrUffcn, e., tibi hem; rerlate
hem; ®att »itb mt^ ni(^t t>er#
(äffen, Gado no ga libi mi; einen
Ort t>., konioto na da plesi; (eine
$(antage) [fte abbred^n], broko;
e* )>erla{Tenene $(antage, wan broko
pranasi; e. \>. hatten, wan broko
djari; ^i) auf e. (oh. ttw.) t)er*
laifen, potli hem veKrouw na hem
tapo; auf etn)., potti Staat n« dati;
»ertafe bi* nidjt auf 2lnbere, (6etbft
ift bei SKann), joe no moe teki
tra soema ar^en, plani karo.
aSerlaffenf^aft, (^intetlaffenf^^oft)
boedroe.
SSerUßecn, e«, kogi hem; pari
hem nem; {{e D* ben Säieg ber
iBa^rbeit, dem kosi da pagi to
waarheid.
S3er(auf; — im 33eriauf, na Im;
nacb 93«> na baka; na baka vo;
ua(^ 93, öon brei 2Bo(^en, (33er*
gangen^eit) dri wieki na haka;
(3ufunft) na baka dri wieki.
93 er laufen, fl(^, lagi hem pa«i;
Terdwale; (Dom SSaffet,) gaka; ein
verlaufener ÜRenf(^, ronwiiman.
SBertdugnen, t., no wäni sabi
hem; fte »• S^^m, dem no wani
sabi Jeana; bu mirfl mi$ breimal
))«, Joe 8a meki lei dritron, taki,
Joe no gabt mi; (DieOeic^t bef[er:
Joe ga stry dritron, taki etc.); n>er
micö t>erldugnet uor ben SKenfdjen, —
digi no gabi mi na.fesi to »ocma.
SSerldumben, e., gon^ogi hem; lei
gi hera; potti lei na hem fapo.
gSerldumbung, gongogä; lei-tori;
lei -taki.
aSerlautet, — e« verlautet, dem
taki; soema taki; mi jeri; ftd) D«
ta{fen, taki wan mofo; pingi.
5BerIed)jen, a3erle(^jt fein, lekki;
bad Sag ifl V., da bali de lekki;
Sertegen — aJerteSung.
ic^ V* t)Ot S)utft, dre-watra kUi mi,
dre-watra de koti mi nekl.
93ec(egen, ▼., etn>., miai da plesi;
potti dasani na wan verkeerti
plegi; potti dasani nanga kroekoe-
toe han.
93et(egen, adj., Terlegi; botileri;
baboekä; V. fein, yerlegi; de na
verleg! ; sjem; V. »erben, kom
Terlegi; kom gjem.
93er(egen^eit, verlegt; sjem; e*
in 93. bringen, hati hem; ein n>e*
nig Sauge rann ben ©ouverneur in
93. bringen , ( n^nn er fte ntd^t ^t,
(Sprid^ort,) äaesi-watra kan hati
granman.
93er(eiben, 93erleibet fein, kom
1 verfeeli; bie 6a$e ifl mir t>er(ei#
bet, dagani kom verfeeli mi.
93er(eiben, (audteil^en) leni; borge;
(geben), gl; einem SBergebung t>.,
gl hem pard6n; pfiffe, helpi hem;
asisteri hem.
93etleiten, verleie; kori.
93 erlernen, vergiti baka; lasi da-
sani baka.
9Jertefen, lesi.
93erle^en, e«, (förperücb) masl hera;
koti hem; meki a kisi mankeri;
hati hem; (bilbü(!b) hati hem; gi
hem wan klap sondro han ; gi hem
afrontoe; ft^ t)*, kigi wan man-
keri; {t(!b ben Si<<3^^/ ™^^ ^^™
finga; UiUi^tnH f&oxtt, hati-mofo.
93erte^ung, mankeri.
93er(ieben, jt^ in im., kom lobbi
hem.
93erüeren, lasi; fein ®e(b, lasi hem
moni; ben SBeg, lasi pasi; ^txt,
läsi tem; verzii)m da tem; ttn
^rcceg, lasi da proc^g; einen and
ben Singen )>., lasi hem na hai;
bad $erj, ben SRutb, lasi hatti;
t)erti)ren geben, go laal.
93er(Dben, fi^,. meki dnder-trouw;
ftcb ®ott D«, pramisi hem sreA gi
Gado.
93ertobung, önder-trouw«
Sßerlorfeu — Scrmiffcn*
93er lo (fen, vericie; kori.
iUrlo^uca, ed ocdo^nt fic^ ber
Tl&bt nic^t, a uo ^aarti da moeitl.
93erloofcn, ^tt»., liiti lot vo da-
sani.
33cttorcn,ia8i; bie t)eriorencn ©dbafc
t>om ^aufc 3fraef, dem lasi ska-
poe vo Israel famili ; o« fein, lasi;
t)* gelten, §o lasi.
33c^rtöf(ften, go dede; unfrc Sam*
Ißtn t*, dem lampoe to vii de go
dede; baö geuct ifi t)criofc^cn, faja
dede.
aSccIufl, — einen fltogen S. erleiben,
lasi foeloe.
93eiln{iig ge^en, einer ®a($e, las!
da sani. ,
SJerma^^en, einen SBeg, tapo da
pasj; einem etm., libi gl bem.
93erma(^nen;T.,^erma^nun(t, s,,
Termane.
93erma(ebeien, kirn; floekoe; diki.
Siermdnteln, tapo; kihn\
93erme^ren, meki a kom moro
foeloe; potti moro na tapo.
Bermeiben, et»*, kibri vo dasani.
93ermeinen,denki;membre,memre.
S3ermelben, seni taki; gi k^nis;
seni boodskopoe; einen ®Xi\^, seni
odi,
93ermengen, mit, moksi nanga;
mengi nanga.
aSermerfen, uro. ükt, teki daü vo
ogri; teki dati vq wan afrontoe.
S3ermeffen, etWi, raarki hera; ji^
t)«, taki bigi; habi bigi taki.
33ermiet^en, joeroe; jtd) an e,
$errn, joeroe hem srefi gi wan
. Masra.
SSerminbern, ben ^ßrei^, mindre;
Itcb, mindre; saka; kom moro wei-
niki.
S5ermif(!^en, SSermifc&t, moksi;
geuer nnb äSaffer fönncn fi(^ nid)t
t)« , faja nan^a watra no kan moksi
makandra; SiKild) mit 3^^^^^ ^^^*
mifc^t, meiki moksi nanga soekroe.
93ermtffen, lasi; misi; no si moco.
SSermittelfl — SSernit^ten. 237
Sermittelfi, nanga wroko vo — ;
nanga.
93ermitt(er, mindriman; mfdde-
laar h. .
SSermobern, boekoe.
SSermogen, v., man vo; kan; i^
\)txmoS)tt xdä)t, e^ }u t^un, mi no
ben man vo doe dati.
Vermögen, s., goedoe pl.; ver-
möge h.; (Äraft), tranga; kragti;
ein groged 33. ^aben, habi foeloe
goedoe; gn 33. fommen, kom na
vermöge; bad ge^t ubcr mein 33»,
dasani moro mi kragti ; dati ml no
roan.
33erm6genb fein, (im Stanbe ju)
man vo; (rei^) habi foeloe goedoe;
e« t)ermög. SRann, wan goedoeman.
33 er mutzen, denki; membre,mem-
re: bribi; nac^ meinem 33., so kki
mi denk! (ob. bribi).
33ermut^Ii(!^, so leki mi denk! ; 6a
sabi.
33erna^Idffigen, e., noke vohem
moro; no loekoe hem moro; tibi
hero.
33 er na f(^ en, snoepoe; verroorsoe.
3Serne(^men, v.^komsabi; jeri; kom
jeri; kisi; kisi krin; ic^ö^lbeetW.Uer*
nommen, mi kom jeri wansani; bad,
n)ad er oeruimmt, da<;aniy disi go
na hem jesi.
33erne^men, s., fle fleticn in gntem
33«, dem de bocn nanga makandra
(ob. boen makandra); — in fd)(e(^'
tem — , dem habi trobi nanga ma-
kandra; bem 33. nad), so leki mi
jeri.
Jöerneömtic^, krin; o. fpre^en, la-
ki krin.
33 er neigen, jt$, buigi; t)orj[emanb,
bnigi gi hem ; hali foetoe gi hem ;
meki wan komplimenti gi hem.
35crncinen, taki no; stry.
33erneuern, etto., meki dasani njoe
njoe baka; ft(^ o., kom njoe njoe
baka; teki wan njoe fasi.
35 er nickten, et»., meki a tronnoti.
33
258 Sernunft — Oeneben.
©etnwnft, ▼ewtäod; jur 95» fom*
men, kom na verütänd; einen }uc 33.
bringen, potti hem na hem verstand.
Siernünftig, Terständiki h. ; nan^a
▼erstand; gan} 0», nan^a hem reti
▼erstand (ob* boen verstand); ein
»crnünftiflec SKann, wan verstand!-
ki soema.
Secorbnen, (befeblen) gi ordre; e*
gu ttwa^, potti hem na (ob. vo);
ber S)octoc f^at ibm etw. t^erorbnet,
datra gi hem wansani; datra ko-
manderi to a teki — .
SSerotbnung, ordre; Jffentli^e, pla-
kati.
SSerpacbten, joeroe.
SSetpaffen, misi ; verzuim ; lasi; ic^
babe bad SBajfec (bie glutb ob. Sbbe)
t>erpa§t, mi misi (ob. lasi ob* ver-
KJiim) da watra,
SSerpfdttbeu, gi na (ob. vo) pantl.
SSerpflanjen, etio,, teki hem plan!
na wan tra plesi.
Serpflegen, e., loekoe hem.
äJetpflicbten, verpligti; bad ®efe^,
bad micb \)erpfli^tet, da wet, disi
verpligti mi; flc^ D., Oetpfltcbtet fein,
verpligti; i^ bin oerpftic^tet, ju— ,
mi verpligti vo — .
33erpfti4)tung, verpligti; icb babe
bie 93., mi habi da verpligti.
SSerpfufd^en, pori; knoei*
93 e r p i $ e n , krafata ; krafata nanga
pekki; pekki.
93 erpraffen, vermorsoe.
93erpuf}en, (audruben) bro ; lag mi$
ein n>enig O., meki mi bro pikin so.
93errammeln, boutoe; tapo kria
krin.
93erratben, tori; Subad, ber ibn
nadi)\)ix uerrietb, Judas, disi tori
hem na baka; gongosi.
93errätber, torf-man; gongosä-
man.
93errdumen, et»., potti dasani na
wan verkeerti plesi; broejä.
93erreben, ftc^, (tt($ üerfpre^cn) misi
mofo ; — er bat ji4> »errcbt, ed nie
93erreifen — 93erfaitbnt*
toieber ju tbun, a aweri taki, nooiti
hem sa doe so moro.
93erTeifen, meki wan reis; liopo
teki pasi ; go na doro (ob. oa biiifi
ob* na pranasi); ber ^err ijl üerreifi
(ni(bt }U ^aitfe) Masra de na doro
(ob. na pranasi).
9}errenten, loesoe dem tet^; loe^
soe; er bat jlcb ben ^u§ oerrenft,
a loesoe dem tet^i vo hem foetoe;
eine Derr. $anb, wan loesoe hanoe.
93errennen, einem ben SBeg, ron go
tapo pasi gi hem.
93errid)ten, doe; et»., doe dasani;
feine S^otbburft, go na baka.
93 erriebt ung,wroko; afeersi; bo^d-
skopop.
93erringern, mindre; smelt! hafoe;
poeloe hafoe; i^ felber xoiti bir ibre
3abl t>., mi srefi sa kom smelti dem
hafoe gi joe,
93erro{len, verrostoe, vroestoe.
93errotten, verrotoe; latin; pori.
93erru^t, ogri pasä; toemoesi ta-
kroe.
93 er ru dt, lau; )>. werben, Iron lau;
ber 93crrüdte, laiiman.
93errutftbctt, lau-fasi.
93erruf, ogrinem; porinem; takroe
nem ; er \\t im 93., a habi ogri (ob.
takroe) nem.
ißerrnngeü fein, habi prooi (ob.
plooi); de prooi prooi.
93erd, versi, veersi.
SBerfagen, etm*, mombi dasani; no
wan! gi hem ; ( ni^t todgeben ) no
piki; bieglinte bat Perfagt, gon no
piki; gon no gi faja.
93erfamme(n, v.a., meki dem kom
makandra; kal! dem kom makaii-
dra ; {tcb, kom makandra ; kom mit!
makandra.
93erfamm(ung, komparisi; vergk-
dering h.; gottedbienfilid^e, kerkij
menn bie 93. aud ift, te kerki kom-
oto.
93erfanben, 93erfanbet fein, tapo
nanga santi.
85 erf a^/ panti; in ©♦ flefecn^ gi na
(ob* to) panti.
93etfaiiern, kom soewa.
SSecfaumeit, misi; verzuim; lasi^
i(!6 »itt bi(!^ nid?t t)cr(aJTe«, no^ »♦,
ml no sa libi, mi no sa verzuim
joe; iäi ^abe ben ©otte^Menfi ».,
mi lasi (ob, misi) mi kerki; bad
(gunliige) SBaffer r)., iasi (ob, misi
pb« yerzAim) watra.
S3erf(^affen, ewem eti»., bezorgoe
4aaani gi hem; kisi dati gi hem^
8Jei:f^dmt fein, sjem; bad Ätnb iji
\)., da pikieii 8Jem.
33crfd)dmtt>ett, »jera.
S3erf^arcen, beri na ondro gron;
berl.
S&erf^eiben, tapo bro; tapo hero
bro; dede; (^cibntfc^cr Stuöbrncf)
laai; er ift im ^., a de loekoe vo
dede; a de hall dede-^-bro.
SJeTf^enfen, giwei vo present!; gi
VQ present!.
SSerfc^euc^en, jie, jagi dem gowei;
jag! dem.
aiUcfdjicf en, aeni go.
äJerf^ieben, (anf fd)ie6cn) dra! ; (auf
bie (Seite f^*) drifi na sei; skqifi
n^ sei,
Sie rf Rieben, difrenti; »erfcftiebene
^erfonen, difrenti soema ; auf \)iete/
)[)eTf(!^iebene SBeifen, na fodoe dif-
renti fasi.
S3e):f($ieben^eit, difrenti-fasi; dn«
derskeid h.
93etf(^ie^eni (in bet f$arbe)!a8i hem
kleur; poeloe; komoto; ha^ ^tuä)
))erf$iegt, da klosi de Icomoto (ob«
poeloe).
a3erfd)immetni aSerfcS&immelt,
boek6e,
Serf^Ufen, xä) babe mi^ r)., alibi
kori mi; alibi meki mi las! tem.
33erf^tag, (ßiuiuicr^cn) wan pikin
kämera; ein buufler $,, koepee.
Serfcfelagen/v- nut SSrettcrn, potti
beskotoe-pranga; potti dem pran-
ga^ besiaa h,; — Co Ul\(A)U tii^t^,
SSerfci^Iaflcn — SSerfc^uaufen. 259
a no waiisani; dasnoti; a no me^
ki not!.
aSerf dalagen, adj., (liflig) slentri;
foeloe nanga triki; toemoes! koni;
ein üeifd&I* Sunge, wan triki«' boi.
äJerfd^tagen^eit, slentri; slentri-
fasi; triki-fasi ; dip! koni; koni'-fasi.
SJerfcbldmmt, tapo nanga toko to-
ko; ber ®raben ifi t)v dagotrotapo.
SSetfdbte^tcrn, ji$, kom moro ogri.
S3erf<^(eimt, tapo nanga sleim; icb
bin t)v n^i I'^ki tapo nanga sieim.
SSerfcfclcmm^n, SBerf(^Ieubern,
vermorsoe.
93erfc^(ie$en, sloto; shiiti; tapo;
bie Z\)Vix )i>., sloto doro; bie X^ure
ifi \?erf(!^toiTciV doro sloto; bie ©ruft
mit einem @tein r>., dapo da horo
nanga wan stoon; einem ben 38eg,
sluiti pasi gi hem; anbern 2eutcn
ben 2Runb, tapo tra soema mofo;
fein <&etj, tapo hem hatti; mombi
hem hatti nanga tranga.
S3erfd)l^mmern, v. a., m%ki a kom
moro'ogri; flc|^, kom moro ogri.
SJerf^Iingen, swali; goeli.
SSerf^Ioffen, sloto; tapo,
93erfcbtu(fen, swali.
SSerfcbma^ten, kom flauw; i(S^ ».
t)or junger, mi kom flauw to han-
gri; hangri meki mi kom flauw;
hangri de kill mi; (fterbeu) kom
dede nanga hangri.
aSerfc^md^en, veragti; no wani.
aSerf^merjen, vergiti; jemanb, no
de sari (ob, de na sari) moro vo
hem.
aSerfc^mieren, ein 8o(5 mit Äitt, ta-
pe da horo nanga stdkfervl ; ißapier,
(bef^mu^en) morsoe da pampira.
aSerf^mij^t, slentri; foeloe nanga
triki; nanga dip! koni.
aSerfcbmi^t^eit; slentri; glentri-
fasi; triki^fasi; dip! koni.
aSerf^nappe^, fl(^, — er ^at pc^
))erf(^nappt, hem mofo tori hem.
aSerfi^naufen, bro; tjerf(|)nauf ein
n^enig!, bro pikin so!; sidom bro!
33^
2Ö0 Scrf^neiben — SJerfc^wenber.
93erf(tiiic{ben, ▼., aSetfc&nitteu,
bcr iJcrft^nittcnc, kapadoe.
93 er fd^o neu, spare; ber fcincd eige«
nen @ubned nic^t t>^ ^at, disi no
ben spare hem ei^en pikien.
S3erf^dnent, etu>., meki a kom
nioro mooi.
Serfc^reiben, einem etxoa^, potti
nahein nem; {te ^at tbt^aud tbrcn
Äinbcrn üetfd^rieben, a potti hem
hoso na hem pikiea nem; einem
^rjenci \),, gi hem recepti.
Sierfftreibung, ( Sc^ulbDetfc^rei»«
bung) obligl^si.
93er[d^reien, e«, pori hem nem; bra-
meri hem nem^h.
SB erf groben, lau; tanfoeroe; ba-
bau; ein t)erfc^robener SJienfc^, wan
tanfoeroe -soema; lauman; babau*
man.
S3erf(^rumpfett, 33erf^rum<)ft,
prooi.
33erf(!&ücSbtern, e., gi hem frede;
meki a Tede.
S3erfcbü(i)tert, — er jt^tganj ö. ba,
a sid<$m djonni; er ge^t gau} p* eln^
^er, a waka djonnf.
SSerf^uIben, — »ad babe i^ t>tx*
fcbulbet?, hoe ogri mi doe?; obne
mein S3«, sondro mi foutoe; sondro
jni kan helpi.
93erf(bu(bet fein, habi paiman; habi
foeloe paiman,
33erfcbütten, etit>., kanti trowei;
trowei.
S3erfd)n)dgern, ^i^xtxxt einem, kom
na famiJi nanga hem; er t^ mit
ibnen l^erfcbivagert, a de famiii vo
dem.
33erfcbivdrjen, e*, gongosä hem;
port hem nem.
93erf(b»dfeen, c, tori hem; ^ t).,
lasi hem tern nanga taki taki.
SSerf^wei^en, kihri; no bekenti;
tapo; ba id/d moUte d., ao langa
mi no ben wani be&eiiti,
S3erf$tt)enben, vermorsoe.
il$er[cbt))enber, Termorsoe^man.
SSetfdS^wfnben — 93erftitfeu*
Serf^mtnben, lasi; einem au^ ben
X ^ugeu, lasi nahem hai; gowei krin
krin,
SSerf^mi^en, etn>., (bi(b(icb) vergiti
krin krin; lasi hem.
23erf(^wören, fid), (cerflucben) floe-
koe en sweri; (fomt)(ottiten) meki
barki; mekikompldt; dringt «weri.
93e4rfcbn)örer, komplotoewnan.
SSecfc^lDOrung, komplcSt; barki.
33 erf eben, v., (ein 93, ma^en) misi;
misi wan sani; meki wan abtiisi;
icb babe mid) r>*, (falfcb gefeben) mi
hai misi; mi no si boen; einen tt>0'
mit t)«, loekoe (ob. bezorgoe) dati
gi hem; ftd) mit etm., loekoe wan»
sani gi hem srefi ; i^ Derfebe mi^
^U eucb, mi hoopoe to oenoe; c^e
icb micb'ö üerfab, bifo mi ben denki ;
jUDor 0«, (Doraudmi{fen) sabi na fesi.
93erfeben, s., misi; abuisi; foutoe;
i^ babe ein 33. gemacbt, da misi mi
ben misi; ed ifi uicbt mein 33., da
no mi foutoe; and 33., UAUga abuisi.
33erfeuben, etn>«, seni dasaui go.
33erfeuflen, bron na faja.
33 er fen {en, soengoe; meki a soen-
^erfe^en, etn>., potti hem na wan
tra pleai; einem e« ®d)(ag, gi hem
wan klap ; ed oecfe^t mir ben Sltbeni,
a tapo mi bro; etn>. (urn (Selb) ©.,
potti dati na panti ; gi vo (ob« na)
panti.
33erfi(bern, einen etn),,.lakigi hem;
gi hem da verz^keriug h.; verz&«
kre hem h.
33erficberuug, verz^kering.
33erfiegeln, zegel; potti wan ze-
gel na tapo ; tapo nanga lak ; mar-
ki nanga lak; lak; einen (biibüd^),
gi hem da zegeUmarki; t)eritegcU
Q)erben, kisi da zegel -marki.
33erfiegen, kom dre.
2$erfi(bern, tapo nanga silver.
Serf in fen, 'soengoe; soengoe krin
krin; in ©ebanfeu )>., kom na wan
dipi prakseri.
S3erf5^nen — Setjlan^
öcrfS^ncn, verzi^en h. ; eiucu SWcn*
Wen mit ®ott, verzoen wan soe-
ma nmgtL Gado; {ic^ mit feinem
-trüber, verzden hem srefi naiiga
hem brara; jtc ^abcn jld) Dcrfö^nt,
dem kom boeii baka nanga makan-
dra; von — , mi nanga liera meki
mati baka.
93erf6^ncr, verzoener h.
fflcrfö^n-opfcr, verz6cn-offer;
-tag, in große, da bigi verzdcn-
dei.
Setfölinung, vcrzoem'ng h.
SJerfotgen, jem., zorgoe \o hera;
bezorgoe hcm; loekoe hem; mau-
teuer! hem.
SJcrforger, zdrgoeman.
SScrfparen, spare; »erfpate baö
auf morgen, Hbi dati tee tamara.
aSerfpdten, Öerfpatigen, jlc^,
las! tem ; las! hem tem ; Kom laäti
toemoesi.
S3erfpeien, e/, spiti na hem tapo;
apHi na ini hem fesi.
SSerfpcifen, njam.
iUrfperren, tapo; einem ben Sßeg,
tape pasi gi hem; bet SBeg ifl oer^
fperrt, pasi tapo.
33erfpie(en, lasi.
iUrfpottcn, e<, spotoe hem; holi
hem vo spot; drefgi hem; lafoe
hem; koksi hem, a.
93crfpottung, spot, spotoe.
JBerfpre^cn, v., pramlsi; belovoe;
\)0rau6 ü., pramisl na fesi; piel \).,
pramisi foeloe; fi^ \\ (ju ^eirat^en),
pramisi makandra; fi^ (im Sieben)
0., — {^ ^abe mi(^ oerfproc^cn, mi
misi mofo; mi mofo misi.
SSerfpred^eu, s., pramisi; beiovoe.
öerfpreiten, panja; kom panja.
iUrfpri^en,- spater trowei.
SLUrf puren, kom tili; kom onder-
finiii.
SJerftanb, verstand ; koni; zin; er
ift nic^t recftt bei 33., a no de nanga
hem ret! verstand; a no de boen
na (ob. na hem) hede; a las! wan
SSerjlanbig — S3erjie{^en, 261
zin; er ^at ben 93. tjerforen, a l&si
hem zin; ^xi 93. fommen, kom iia
hem verstand; kisi verstand; e.ju
B. bringen, potti hem na hem ver-
stand; er ^at feinen 93.baoon, a no
sabi noti vo dati ; ba« gebt über mci*
nen Ü*, dasani pasä mi verstand;
dati dangra mi; ber 95. berSerflau*
bigen, da koni vo dem kiSniman.
93erftdnbig, koni; verständiki h.;
P. n>erben, kisi koni; kisi verstand ;
ber 9L^erfidnbige , koni- man; wan
verständiki soema.
93crjldnbigen, ji^ mit einanber,
potti mofo makandra; kom akor-
deri nanga makandra; korderi talii;
meki wan skeki nanga makandra.
93erildnbni6, einem ba^ 93. öffnen,
potti hem na liem verstand; n^er^
bet nid)t Äinber am 93., na ini da
reti sabi oen no moese tron leki
piliien.
93er)ldrfen, mek! a kom moro
tranga; tranga.
äJerjlatten, gi pasi; gl permisl;
permiteri.
93er fla üben, kisi stof.
S c r jl a u b t , lai (ob. tapo) nanga stof.
93erfiau(ben, verzweki; pc^ bie
^anb, verzweki hem han,
93erfletf, kibri-pleai.
93erile(fen; kibri; jlcb P., go kibri;
fid) t)erjiecft t^alten , sidrfm kibri.
g3erileben, jeri; verstaä; begreipi;
kom sabi; kisi krin; sabi; id) \>n*
fie^e bie ©pradje ber Europäer —
njorunter bie 9teger au^ bie biefige
Sanbe^fprac^e , bad Slegcrenglifcbe,
begreifen, — nid)t, mi no jeri ba-
kra, (tod^renb »ir ju ben 9?egern
fageu würben, mi no sabi ningre-
tongo); id) oerfiebe nitbt, wad t>n
fagji, mi no kan jeri (ob. mi no
kan verstaa), s&n joe taki; etn>.
nid)t re^t t)* (anffaffen), no jeri da
taki boen; eine Arbeit nid)t re^t
p., no sabi da wroko boen; ber
2Rann perfle()t fein SBerf, da soe-
262 »erPeiflern — öerjheuen*
ma sab! hem wroko; et t>erfie^t
ftt^ aufd Steuern, a sab! vo tiri
boto; bte @a^e gei^t über meinen
^orijont, id^ fann fie nic^t t>., da
tori dan^ra roi, mi no kan kisi
liem krin ; einem et»)* ju D. geben,
pingi hem to dati; pingi takt g\
hem.
^erfleigern, dffentli^, seil na ran-
disf.
'iUrfieigerung, offentU^e, ▼andwi.
ä^erfieinern, tron stoon.
aJerjlellen, jt*, in—, tekl da fasi,
sori lek! — ; verandre hem srefi,
sori leki — ; jl^ »,, a(d ob — ,
doe so, leki — .
93erßeuern, et»)«, pai kostoe vo
dasani.
äierflodCen, (f^immelu) boek6e;
ft^ t)., meki hem hatti (raiiga.
ajerflorft, — ein t>crjiodtter ÜÄenfc^^
vfA tranga- hatti soema.
ä^crfiotfung, tranga hatti; trang^a-
hatti- fasi.
93er{lo(^(en, kibri-fasi; na kibri-
fasi; na ondro ondro; safri safri.
93cr|lot)fen, tapo; eine Dcffmuig,
tapo da horo.
aSerflopft, a3erflo^)ft fein, ver-
istopoe h.; habi afitöe.
SSerjlopfung, afit6e.
SSerftorben, dede; Gado-blesi;
mein Dcrfiorbener 2Rann, mi Gado-
blesi man; mi zaliki man; ber93er^
florbene,dede-8oema; bic Säerflor*
beneu, dem dede- wan.
93erfii)§, abnisi, aboisi; foutoe; e«
S3* ma^en, meki wan abtiisi; misi.
JBcrjiogen, jagi; potti na doro;
verstootoe h.; er ^at feine grau
Derjloßen, a jagi hem wefi; ber
^err wirb fein Solf ni^t t)., Masra
110 sa verstootoe hem piple.
S3erfirei(!^en, v. a., tapo nanga
stokfervi; mit garbe, fervi; v. n.,
pasä; bie recbte 3^it ift bereit« Der*
ftri(!^en, da reti joeroe pasä kabä.
S3er {treuen, panja; panja trowei.
öerfWrfen ~ »ertteft,
Serftriden, e., seli trapoe gj
hem; kori hem; ftc^ )>«, broejä
hem srefi,
93erflumme(n, e«, kapoe hem; me-
ki a kisi wan mankeri,
SSerflummen, tron atom; er t>er^
flummte, hem mofo go na godo.
93er fu^, e. 93. ma^en, proberi.
93erfu(^en, et»., tesi; proben;
aoekoe; einen, tesi hem; seti tra-
poe gl hem; ein ^Keffer, proben
da nefi; e« Speife, tesi da njanjäm;
er ijerfud)te, ibn ju fangen, a soe-
koe vo kisl hem; er tjerfud^te ju
{le(^en, a prober! vo tanapoe; <^^
tan t>erfu(ite ibn, didiebri tesi hem
(ob. seti trapoe gi hem).
^itxinöi^ZX, tesiman.
XJerfud^ung, tesi; fu^re und nitjt
in 33«, no meki wi kom na iiii tesi;
ed ^at mid^ eine 93« betroffen, wan
tesi miti mi.
93erfube(n, roorsoe,
93erfübuen,f, 93erf56nem
93erfunbigen, fi(^, doe ogri; doe
zbndoe; doe pikado; fl^ an jem.,
doe hem ogri; foutoe hem; doe
zondoe na hem; i6) M^t mi^^ an
meinem ©ott t)erfünbigt, mi foutoe
mi Gado.
äierfugen, etU),, meki a kom switi;
swili hem.
93ertdnbe(n, feine ^tit, lasi hem
tern nanga pre.
93ertauf^en, kenki; etm^mit, ken-
ki hem vo — .
93ert^eibigen, itc^, help! hem
srefi; fi^ gegen einen, feti tegen
hem.
93 er t (geilen, platie; Äleiber unter
pe, platie kiosi gi dem ; in Ala ffCH,
platie na lo; platie lo io.
93ert^euern, meki a kom diri.
93ertbun, kabä; vermorsoe.
93 er tief en, tiefer macben, etw., meki
a kom moro dip!; dip! hem.
93 e r t i e f t fein, in ©ebanf en, de nanga
dipi prakseri.
Vertiefung — Vertreter,
Vertiefung, loo plesi; dipi plesi;
horo-pfesi; laage plesi.
Vertilgen, port en poeloe; poeloc;
pori; (igi eh poeJoe; kraboe poe^
loe; e» öon ber Srbe, poeloe hem
na grontapo; bu ^aft feinen dla*
men )}ertt(gt, joe kraboe poeloe
hem nem.
Vertrag, kontraki; einen V» f^Iic#
§en, meki waii kontraki.
Vertragen^ fid), etw», verdrage;
fie fonnen ^6) ni^t vertragen, dem
no kan verdrage makandra; doro
dem de na trobi; jte r>. [x6) gut,
dem de boen nanga makandra;
dem akorderi (ob« korderi) boen
nanga makandra.
Vertrauen, 8.,vertrouw;betronw;
auf ©Ott aKein fe^e i6) mein V,,
na Gado wawän mi potti ala mi
vertroüw,
Vertrauen, v., vertroüw jbetronw;
potti hem vertroüw na; potti be-
troüw na; jtc^ einem t>* (fein ^erj
gegen i&n au^f(|ütten), poeloe hem
hatti gl hem.
Vertrauli^, familiari; »♦ mit fem»
umgel^en, de familiari nanga hem.
Vertraut, jle jtnb nic^t ü^ mit ein^»
anber, dem no de nai jesi nanga
makandra; pe jlnb t>. mit einanber,
dem liegi (ob* riegi) makandra;
dem de kankan; dem de familiari
n^akandra; ein ))ertrauter ^Mmn,
wan vertrouW soema; ber Ver*
traute, kompc; mati.
Vertreiben, e*, jagi hem gowei;
jagi hem komoto; jagi hem.
Vertreten, e., (afö Vürge) tan bor-
goe vo hem; tan na fesi vo hem;
ßincö ®a^e, plyti hem zaak; e*
fürbittenb, begi vo (ob* gi) hem;
einem ben 2ßeg, tapo pasi gi hem;
i(^ ^abe mir ben gug \>., mi ver-
zweki mi foetoe; wan tet^i loesoe
na mi foetoe.^
Vertreter, (SemanbeS), borgoe;
(bei ©Ott), voorspraak h.
Vertrotfnen — Vermafirlofen* 263
Vertrocf neu, kom dre; kom dede.
Vertuf(^)en, etm., kibri dasam;
' tapo dasani.
Verubetn, etn)., teki mandi na
dati; teki dati vo ogri; teki dati
vo wan afrontoe.
Verüben, doe; eine <Bä)anitf)<it,
doe wan sjem-wroko.
V e r u n e i n i g en, jld&, kisi trobi nan-
ga makandra; kom na trobi.
Verunglimpfen, e*, gi hem afron-
toe; potti ogri nem na hem tapo;
gi hem wan ogri nem; pori hem
nem.
Verunglutfen, lasi ; pori ; no kom-
opo boen; er ifi t>erunglu(ft, wan
ogri (ob* dngeluk) miti hem; bad
Schiff ijl ü«, da sipi lasi; bie Sir*
beit ift t)., da wroko no komopo
boen; ed ifl ))., a no kom boen«
Verunreinigen, doti; morsoe;
meki a kom doti; — ia^ t)erun«
reinigt ben 3Kenf^en, dati meki
soema kom takroe.
VerunfPülten, ettt\, meki a kom
takroe; pori hem; u>enn iVL bir bie
Slafe abf^neibefl, loerunilaltefi bu
bein ®ejt(l)t, — r (Spri^wort,) efi
Joe koti Joe noso, joe pori joefesi.
Verurfa(!bcn, gi; meki; eö ^at mir
gieber öerurfad)t, a gi mi koorsoe;
ed bat einen ©treit t)*, a meki wan
trobi hopo.
Verurt^eilen, e*, vdnisi hem;
jum £obe, vdnisi hem vo dede;
gu einer ©etbftrafe, foetoe hem.
Vervielfältigen, meki a kom foe-
ioe.
Veröollfommnen, verbetre; jid),
verbetre; kom moro mooi (ob.
bigi ).
Verroacbfen fein, habi hei baka;
habi avoen.
Verwalten, et»*, holi kibri da-
sani; kibri dasani; [\ä) gegen beu
Siegen, kibri arien,
Verma^rlofen, et»*, no loekoe
hem boen; no ke vo hem; ver-
2fr4 Sertöa^rung — 23ertt»cilcn*
Mharlooze hem h.; ein )>ertt>a(r^
lofted ^inb, wan verwaarlooze pi-
kien.
SSerroaftrung, — eti». in S3, ne^^*
men, teki kibri hem.
93ern)atfen, lasi hem lata (ot). ma-
ma); iron wees-pikien h.; t^enpaifi,
8ondro mama; sondro Uta.
SSerwalten, loekoe; e. ißlautage,
loekoe da pranasi.
S3 ermattet, driktoro (dikketoro).
äJerwanbeln, itvo., meki a Iron;
^C^, iron; kom tron; k)eni»antc(t
wetben, iron; baS SSajTec \)at jid)
in 33lut tetwanbctt, da watra tron
hroedoe; et üctumiibelte bad SBajfct
in S3(ut, a meki da watra tron
broedoe.
SSetwanbt; S3etn)anbte, S3et*
wanbf*aft, famiH; broedoe; et
ift mit nic^t t>., i|i nicftt auS meinet
äJ., a no de vo mi famili; bct-^eu
beitat^et eine feinet i^v.^* IVlasrB
go trouw nanga wan famili vo hem ;
ed ifl noä> ein näheret 33icn>anbtet
)?ot^anben, wan tra moro klosibei
famili de jete; mein S31utdt>ern}anb^
tet, mi broedoe: mi piesi meti.
SSetwatnen, t., S3:t»atnun3, s.,
wai^rskoiiwe.
S3etwe(l>feln, einen mit, kenkihem
nanga; teki hem vo — .
a3etn)e(^felung, (Sttt^um), abuisi,
aboisi.
a3ettt)e^en, wai; bet Siegen ifi be*
teitd DetU)e{)l», arfeen wai kabä.
S3etn?e(>ten, einem etn>., tapo pasi
gi hem; tapo hem vo dati; beletti
(ob. hindre) hem dati (ob. vo doe
dati); weigre hem dati; verbiede
hem dasani.
S3eta^eicölid^t, njenjoe; ein t)et*
tt>eic6I. Äinb, wan njenjoe pikien.
SSerroeigetn, einem et»., weigre
hem dati.
S3 et »eilen, tan; i^ tt>etbe nocb ein
n>enig D., mi sa tan pikin so jete;
\)et»eite ein wenig, tan so langa!
S3etn>eid — SSenpittt.
SScrwei«, verwytl; et gab if^m einen
33., a gi hem wan verwjtl; a poe-
loe hai gi kern.
S3ein)eifen, einem et»«, verwjti
hem dati; e^ (oon einem Dtt), ban
hem.
S3ettt>elfen, kom flauw; kom dre;
t>etn)clft, flauw; dre.
S3etn>enben, etn>« ju einet <Sad}c,
gebruiki hem vo; fi(ö fut jem.,
potti mofo gi hem; potti wan boen
mofo gi hem; begi gi (ob. vo) hem.
S3etn)etfen, trowel; verstootoe;
jle »erben i^n t)et»etfen, dem 8a
trowel hem, taki, a no waarti; ben
Stein, ben bie S3au(eute ^er»orfen
l^aben, da stoon, disi dem basi ben
trowel.
93et»efen, latin; verrotoe.
S3et»i^en, adj., tra; di pasi; di
pas4 dc; t)et»ic^ened ^c^)X, tra
jari; tra jari, di pasa de; da jari,
di pasa de; \)« SÖiioc^e, da wieki,
di pasa; tra wieki.
33et»icfeln, jt^, vromloe; bet
3»itn \)at fi^ »etwicfctt, ma^' i^n
andeinanbet, da tetii vromloe, loe-
soe hem; [xä) .in et»., kom na
broejä; et (>at {id[^ fo \)et»itfelt, ba§
et ni^t mebt tietaudfommen fann,
a kom broejä, so tee a no kan
loesoe moro.
33et»ilbetn, kom wildri; — ein
t)et»i(bettet ©atten, wan broke
djari.
S3et»tHigen, pramisi; et bat ibm
tdgUc^ einen ©emitting t)et»iaigt, a
pramisi hem wan sren wan del.
S3et»inben, vergiti; i(J fann ba«
ni^t t)., mi no kan vergiti dati.
S3et»itten, trobi; daiigra; bie ®t*
»ijTen Det»ittet nid}t, no trobi dem
konsiensi; bad ))er»ittt mi^, da-
sani dangra mi; (3»irn ))•) vrom-
loe; e. ®ad)c, meki a kom na
broejä; adcd bntc^einanbet t>., tja-
kä tjakä.
33et»ittt, 33et»otten, broejä;
(t>om ^mxn ic.) vromloc; {htm
SkrflanDe mä)) lau.
SSeriDirrung, broeja; broeja broe-
ja; broeja -fasi; in 95^ gerat^ctt,
kom broeja; kom «a broeja broe-
ja; (t)om ^roixn ac.) kom vromloe;
e* in aj^- fe^en, (verblüfft machen)
dangra hem.
93ern>if$en, figi poeloe; figi.
93ertt)unben; e., meki a kisi wan
mankeri; broko hem skin.
5Bertt)unbern^ jic^ übet; verwon-
droe TO.
93ern)unberung, e« in 93* fe^en,
meki a kom Terwondroe.
S3ctn)ünf(|cn, c, ilokoe hem.
93ern>ü{ien, pori; broko pori; bad
ganje Sanb, port da heeii kondre.
83ern)üjlcr, pori-man.
SSerwiiftung, pori; bcr ®tcuel bet
SSetmnflung, da lakroe poru
S3et}agen, las! hatti; ganj nnb
gar ))«, lasi hatti krin krin; und ifl
bange, abet »it »• nitbt, m kom
verleg! , ma m no la« hatti.
S3 erjagt, — ein S3et jagtet, wan
lasi- hatti soema.
93erjagt^eit, laai^hatti fasi; lasi
hatti.
33ergdrtelt, njenjoe; ein \)erjdrteli»
ted Sinb, wan njenjoe- piklen.
S3etjaubetn, t., tofroe hem; doe
hem wansani.
93et}dunen, potti trariki rontoe.
S3et}dunung, heini; (umidunter
ip(a^) pen.
SSetgebnten, gl tin procenti; gi
procenti.
a3etjebten, njam; fein SSetmogen,
njam hem goedoe ; et oetgef^tt, n^ad
t^ ira S^wcige mcined 9tngefid)td
ctwotben b^bt, a njam mi sweti;
»ie ein tjerjcbtenb geuet, leki wan
faja de njam ala-sani.
ajetjei^neni^skrifi; potti na wan
lyat.
a3etjei(!bni§, lyst.
SSetjei^en, gi pardin; gi dasnoti;
SSetiei^ung — 93ie(me^t* 265
parddn; pardonM; t^etjetbe!, das-
noti!; iDetjeiben ®ie!, mi haksi
Masra parddn !
93e,r2eibung, pardon; dasnoti; e.
urn 93« bitten , begi hem pardon.
93 ergibt (eijlen, bedanke.
SSergie^en, drai; fika; (ange, drai
langa; i^ergte^e no(!b ein tt)enig, tan
pikinso jete; tan so langa!; et DCt«
gießet }u tommen, a no de kom so
hesi; ein Jtinb t>.., no kweki hem
boen ; pori hem ; e. »ergogened Äinb,
wan njenjoe pikien,
93etg{eren, meki a kom mooi; me-
ki hem mooi.
93etginfen, gi procenti ; gi intres.
93etjJgetn, drai
Setgolten, etm., gi koste to da-
sani.
S3 e r J u g, ^- obne 23^ sondro to drai;
wantem wantem.
93et}n)eife(n, lasi hatti krin krin»
Setter, oom, oomoe; brara; famili.
SBejiten, e., tergi hem; spyti; tro-
bi; moferl hem.
aSicb, dem meti pK; 33ie]&-gudbt,
kweki; eine $(antage, auf weiter
S3iebju$t betrieben tvitb, wan kwe-
ki-pranasi.
aSiel, foeloe; t>iel SSoIfd, öiete SKen^
f^en, foeloe soema; mit öietet ®e*
bulb, nanga foeloe pasiensi; fe^tD.,
toemoesi foeloe; toemoesi; giemüci)
)>«, nofo ; mit anbte me^t, no^ ü.
anbete, nofo trawan moro; fo t>\d,
fo »iele, so meni ; fo i^. x6) tt)ciß, so
raeni leki mi sabi; so leki fa mi
sabi; bad wiu, fo )). fagen, aid, dati
taki (ob. want taki) so meni , leki — ;
fo \>itlt SDtenfc^en, M, so meni soe-
ma, leki — .
93icletlei, nofo sanl
SBietfatb, auf t)ielfadbe SSetfe, na so
meni (ob« foeloe) difrenti fasi«
SSietleitbt, somtem.
93telmald, nofo-tron; foeloe tron;
Romeni-tron.
aSietmebr, kontrari«
34
266 93ieln>eni9cr ~ »oO.
SSietiDeniger; kom taki.
SSier, fo. 35ier-C(f, fo-hoekoe;
-edig, -fantig, fo-kanti; kweri;
t>ierfantiged $olj, fo-kanti hoedoe;
kweri hoedoe; -fatb, -fdttig, fo-
doblo; na fo; -füftig, fo-foetoe;
-^)unbert, fo-hondro, -mal; fo-
tron.
JBicrte, divofo; disimekifo; vierte*
f^alb, dri nanga hafoe.
SSiertel, kwart. iBicrtcI-pfunb,
kwart-pond.
S3icrjct>n; tio na-fo; t?» 2age, toe
wieki.
S5ier?iig, fo-ten-tin.
SSiotine, finjolo; 95. fpielen; pre
finjolo.
33ifiren, (bie SRi^tung nehmen) mar-
ki ; teki marki.
as i fite, yisiti; 93. ma(^cn, raeki (ob.
gi) \i8iti ; {te bat nic^t gem 3i\^Un,
a no lobbi Tisiti.
35 if i tire n, visiteri (frinsteri); on-
dersoekoe.
SB get, fouwloe; fleiiie 83ogeI, pikin
foiiwloe; ^auöüügef, hoso-fouwJoe;
SBatbüögel, boesi-fouwJoe; SBaffcr*
t)6gcl, watra-fouwloe; 5B* fangen,
kisi fouwloe; 95.fte(Ien/ seti trapoe
gi foiiwioe. 95ogcI-bauer, kooi;
-bred, (auc^ eine ®cl)maro^erp|Ian^
je) fouwioe-kaka; -falle, trapoe;
kra-fanga, krafanna; abiti; knip-
kooi, knep-kooi; -febem, foiiw-
loe-wiwlri; -nefl, nesi.
95ogt, (aSormunb) voogtoe.
S5oif, piple; nasi; kondre; fein 95.,
hem pipJe; bie 3nbianer fmb ein c\^\u
ted 95«, Ingi da wan boen koudre;
Diel 95olf0, foeloe soema.
95 oil, foeloe; bie gtaf^e iji f^on ».,
batra foeloe kabä; ooU 9Baf[erd,
foeloe nanga watra; toenn^d ^i\a^
\>oU ifi, Iduft'd über, ball foeloe, a
ron abra; t)ott fein, üott ma(|)en, an*
füllen mit, foeloe nanga; weg t>a^
^erj \>. ift, beg ge^t ber 2»nnb über,
fiani, disi de foeloe joe hatti, dati
93oaanf — Sort.
de na joe mofo ; sani de foeloe hatt!«
dati doro tee na mofo; ganj 0», fpunb*
t)ofl, uberooü, üoügepfropft, kankan ;
beut n?ar bie Äird)e gepfropft ooU,
tid^i kerki lai nanga soema kan-
kan; eine O« Stebre^ wan grofoe si-
sibi; e. 0. 9SBo(^^, wan heii wieki;
ber 3Konb ift o,, moen foeloe; and
OoHeni ^alfe fcbreien, bari tranga.
93 1 lauf, nofo; bogo bogo; er ^at
%\lc^ 0., a habi ala^sani uofo«
93 oil bringen, kiari; doro; kabä;
eö ift ooübracbt!, a kabä! (beffer
mdre oie(leicl;t: a klari! ober auc^ a
doro ! )
95ollenben, klari; doro; kaha; ic^
b^bt badSBerf o., mi klari da wro-
ko; mi doro da wroko; t^oKeubet
fein, »erben, kisi hem marki; bie
(Rebe n^ar noc^ nid)t ooflenbet — , da
taki no kisi hem marki jete — .
95öllerei, goeli-fasi; droengoe-fa-
si; dringi-fasi.
95ollfübren, klari; doro; kaba.
93öllig, adj., heeli; adv., doro doro;
krin krin; boen boen; icb bin t>. (o^
))0U ibni, mi ioesoe nanga hem krin
krin.
95ollCommen, adj., boen doro do-
ro; adv., doro doro; ein U. ®laubc,
wan reti bribi ; fcitt 2)ienfc!b ifl i\,
no wan soema de boen doro doro;
einen ober et», o. machen, mcki a
kom boen doro doro.
95ollma(bt, prokurasi (prokrasi);
magti ; einem 95. geben, gi hem pro-
kurasi; gi hem magti; magti hem.
93oltmonb, foele-moen.
93oll{tdnbtg, adj., heeli; adv., doro
doro; krin krin.
95omiren, pio; ofer, ofroe.
95 omit it), vomllvi; dresi vo pio.
95 on, vo; einer oon ibnen, wan vo
dem; bei ben 3^it»örtern, bie eine
ditdytung anjcigen^na: oom Serge
bcrabfommen, komopo na bergi; and?
nanga: oon einanber fdjeiben, platie
nanga makandra; poll oon fugem
SBein, foeloe nanga s^viti wien ; t)0n
-t- an, »insl vo; tee sinsi vo; t>on
meiner Äinb^cit an, sinsi vo mi pi-
kien-tem.
SSonnßtlien, vanöodoe; c^ ifl ü., a
de vaiioodoe ; ic^ (yabe ed U«, mi ha^
M hem vanoodoe.
5Ö c, (3eit) bifii; bifösi; pasä ; (giaum)
na fest; na mofo; ec Wut t)pr mir,
(3eü) a ben de W6 mi; ((Raum)
a ben de na mi fesi; ttor Xage|i<
anbruti^; blfd moesoe-dei; )}Dr t)ier
$agcn, fo dei pasa; ^^ut r>ot jcön
S^pr^tt, tidii a meki tin jari ; tid^i
tin jari; DÖr bcn itixkxx, na soema
fesi; gebe t>ox mit, waka na mi fe-
si ; bebe bad SAef^cr auf, baö t>or btr
liegt, hopo da neß, disi iid6m na
Joe fesi; üor ber J&uce, na mofo
doro; ».junger fierben, dede nanga
(ob* To) hangri ; jt(|) »or einem iiei^
gen, buigi gi hem; »or einem i^er*
Sergen, kibri gi (ob« vo) hem; [x6)
t)or jemanb fürchten, frede vo hem;
f rede hem ; ^tc^ ete{n t)or, hahi wan
vistp vo; üDr aüen S)ingen, vooral;
VQorn^miki; voornamoekoe; t)Or ^1^
terd, na ouroe tem.
l^oran,nafesi; ü.ge{^en, waka na fest.
äJorauö, na fesi, Sßorand-beia^^
len, painafesi; -ge^en, waka na
fesi; -laufen, ron go na fesi; -fa*
gen, taki na fesi; ^fe^en, si na
fesi; ^fenben, seni go na fesi;
-*betfpre$en, pramisi na fesi;
-^YDlffen, sabi na fesi,
aSar bebaut, prakseri; mit95,,nanga
prakseri; nanga boen prakseri.
33orbet, pasa, psa; b. ge^en, fom*
men, pasa; fte fommen beim »^aufe
\)orbei, dem de pasa da hoso; ed
»erben gifc^e \>, getragen , (ed fom^
men gif^e b*) fisi de pasä.
SSorbereiten, mekiklari; fidj^meW
hem srefi klari.
23orbereitung,(S0rbereitungd-®ot*
tedbienji,.ium ^eiü^en 2lbenbmaf)Ie)
vöorbereide-kerki.
23oibefc^cibcn — aSovfoibcrn, 267
Sorbefc^eiben, e., geri^tli^, dAg-
. vaarde h.; citeri h. •
SSorbilb, exemple; printje; mod^l
(mod^ri); patron; v6orbeeld h.;
ß^rifiud ^at uh« ein 83« gelaffen,
Kristus libi wan exemple gi wi.
SSorbinben, tai na fesi; tai.
S3orbringen, tjari kom na fesi;
tjari kom; jie brauten eine Älage
t)Dr, dem- tjari wan klage kom.
93 r b e m , na fosi-dem ; na ouroe-tem.
S5orber — , fesi — ; Sorber-fufe,
fesi-^foetoe; -gruwb, fesi-sei; im
SS., nafesi-sel; -^aud, -gebäube,
ia^ t)ürbere^au§,fe8i-hoso; da hoso
' na fesi-sei; -feute, fesi-boutoe;
-feite, bie t)orbere Seite, fesi-sei;
•^tl)ure, bie üorbere Spre, fesi-do-
ro; -ijiertet, fesi-boutoe; -ja^n,
fesi-tifi.
33orbringen, biSna«^ — , doro tee
na — .
S3 or eilig, toemoesi hesi; toemoesi
haste; )). reben, graboe taki.
93or?ttern, avAo; gran-av6o.
S3orempfinben, habi wan fill na
fesiv
• SSorent^alten, mombi; no wani gi;
weigre; kibri; Slbra^am \^Qii ®ott
feinen einigen @o^n nicfet \>„ Abra-
ham no ben mombi Gado da wan
pikien vo hem; er n)ill mir ba^Selb
10,, a no wani ^i mt da moni ; einem
e» ®a($e, (jte ^lerfc^weigen) kibri da
tori gi hem,
S3orerfi, fosi.
S3o.rertt)dI)(en, veritlesi na fesi.
S3orern)äfynen, taki na fesi.
33orfa{)ren, gran^-avoo; dem fosi
tatk vo wi.
SSorfalt, tori; wan tori, di pasä.
93otfaUen, pasä; kom pasä; ed ifi
etu). )}orgefaQen, wan sani kom pa-
sä; »ad ijl b»?, San pasä?
SJorfinben, finni; miti; ic^ ^ab'd fo
boraefunben, da so mi miti.
SSorfotbern, e., kali hem kom; ge*
ti(!^tticl?, dägvaarde hem ; citeri hem.
34*
268 Sotgditfin — Sorig.
•
93organger, fMman.
Vorgebe», doe to leid; er ga( Dov
iiiüDe }U fein, a doe ao leki a kom
werl.
Sotgebirge, hoekoe; ein S. pa^\u
reu, koti (oh, 4rai) da hoekoe.
93orge^en, t>praud. t^oran, go (ob.
waka) nafesi; ({Icb jutragen) paaä;
load ifl bi^t t>orgegangeu?, san pasä
dia?; bad ^tter gebt t>or, dem oii-
roe soema moe koib na feai,
Sorgefebn!/ Loekoe boon!; paadp,
paaopoe!; vAerzfgU!
9?0rgefe^te, h^deman; grinapema.
SBorgeßern, tra-isredei.
ä^orbabeit^ «r u«y.« prakaeri; wani.
SU or bat ten, einem etU)., pottidaaani
na hem feai; auf unerirartete ober
oerte^enbe SBeife, gi hem wan klap
aoiidrq han.
SBor^anben fein, de; liU abra; er
ifi no^ t>t, a de jete ; @tner iß npc^
9., wan libi ahra jetfi,
93 r b a n g , gard jn $ ber 93. im Zem^
)>e(, da gardyn na ini temple.
9}orbdngen, hang^a.
Sorbaugef^tog, banga^aloto.
93orbaupt, (@tim) feai-bede.
93 or baud, y&orhiiizi.
93orber, föai; bifosi; foaitem; na
feat; oprber^ff jgen , im\A na feai; fo
mie i(b )>orber fagte, ao leki ml ben
taki na fesi; t>ott}tx n>ifffn, aal^i na
ffßi; fur} t)or^er, wan ajatoe tern
paai; didjonsno de; djonano, djoear
noe.
93or^in^ na feai; di djonano de.
SBor()of, plasi; (ein bebetfter) gadri;
bie SSpvb Jf^ l?e? ^fipcn , dem yadri
vp Masra.
93 r i g , tra ; baka — ; dl past ; di pasä
de; foai; bad \)origemat, tra leiai;
da bakartron; da baka-Jeiai; \)ori^
gen (^pnntagi tra zondei; zondei
di paa^ do; im Porigen äRonat, da
moen dial dede; tra moen ; da moen
dl paai; pprigcd ^(ii)X, tra jari; fein
PVi^iged ^aud, da foai liosp vp |iem,
SSprfrfrrungen ^ 93pnriitta9.
93orre^rnngen treffen, meki ala-
aani Mari.
93orrommen,(l9oraud)koni na feai;
einem, kom na hem fesi; winni hem;
(mit bem 93oote) f om hem ; (gef^«
ben) paaä; fo etiP(|d ift 0., an wap
tori paaä; ed fam mir por, a(d ob •— ,
a ben tan na mi, Idii — ; a aori
na ml, leki — .
93or(aben, ▼., 93orlabnng| a^t ^H-
Taarde h. ; eiteri h.
93;or(angil, granwei; fbairteiii.
Siortaffen, e«, (poraud) mekl a pa-
aä; gl hem paai; (a§ ben ^erm P.,
vp^e\i\ Maara paaä; gi Bakra paai;
(por ftcb taffen), ber Souperneup M
ibn Porgctaffen, Granman gi hem
paai To kom na hem.
93or(auf, (pom 9lum) voorloop h.
SBorlguffn, rpn ^f^ na' feai; (ppn
* in Üi^x) waka na feai.
SJprlqufer, feairiqan,
93 riant, — ber Sunge ift )u P.,
da hol tongo waka toemoeai heai.
93 or legen, einem etip., (ibm MrbaU
ten) potti ^aaani na hem feai; (prd«
fentiren) preaenleri 4aa9fi( gi j^pm
(ob. pr. hem daaanl).
$or(eaef4^(p§, hanga^Ioto.
2)orlefen, einem, leai gl hem.
9} ortest, tra tra; ppr U^te Sdo^e,
tra tra wieki.
93or(eu(!bten, aori figa; Mti;
(eucbte bem ^etm por, aori Maara
faja!; aori fsja!; teki Hiudera le^ti
Maara !
93prUeb lie^men, teyrecle; ®ie ^luff
feu P* nehmen, lUasra moe tevrede.
93prtiebe, «waka; lobbi; ^ie grau
bat eine 93. fur bad ^inb, da Miasi
habi wan zwaka vo da piklen.
93 r 1 A g e n , einem etn>., taki leiT^sani
gi he^n ; lei na hem feai.
93 r m a ( d, fosl^tem ; na ouroe-tero.
93 r m (i( n n , fesi-man ; hedeeman.
SBormittag, mämantem; bifo dfna-
tem; 93ormittagd, na miimantem;
m^manteiHf
JBotmittema^t — öorfc^cin,
'BoxmitUxna^t, bifuS mlndri-neti.
^JSormunt), Toogtoe.
a3ormunfcf^aftdfl«ift4}t, wecsr
ksmer.
93 orn^ na fesi; na fesi-^ei,
93 r n a m e , (Zaufmame) doopoe«neiii.
930rne^m, grani; gran — ; Set SÄann
ifi re(t)t t>,, da soema grani to (roe;
ein D, SKann, wan gran-lHasra; e*
t). %xau, wan grän-Miaai; bic ^^ot«'
nehmen, dem gränrsoema; t>^t(^un,
doe bigi; gendri,
93otnei^men, {I^, pramisi na ini
hem ha tti ; pramisi ; membre vo doe ;
beshiiti h.
$prnc^men, a., want; gedagti; be*
sluiti h.; fein 93* mug burc^ge(^en,
hem wani moe go doro.
93i>tne^m(i^, v oomamiki, voorna-
moekoe ; voornämentlyk h.; Tooräl.
SSotTat^e, m egwaatcn, provlsi.
2}prratM^f>öM^|Bl«'^*'en; -fam^
uier^ bptri; «f^ranf, Wsi,
^p^rebe, fesi-taki.
^orri^tcn, meki kiari.
93orrfitfen, v. a., troesoe na fesi;
drifi na fesi; v. n., go na fesi;
avanceri; drifi na fesi; einem ttto.,
potti dasani na hem fesi; teki dati
fom gi hem; ))t5^(i^, auf btUu
bigeube SSSeife, gi hem wan klap
sondro han.
93orrufen, e*,kaii hem kom na fesi.
S3 r f a a ( , Toorlmizi ; mindri - hoso.
^Sorfa^eU; taici na fesi; ic^ metbe
9., fprec^t mir mi), mi sa taIci na
fesi, oen moe takfna mi balca.
SSorfdn^er, Sorfdngcrin, (welt*
lidjer Stcbcr) troltiman; (gcijili^ct)
Toorzanger h.; singi-meester h«,
da soema, disi hopo da singi.
SSorfa^, wani; gedagti; membre,
memre; pramisi; feinen 93« dnbecn^
drai hem gedagti.
93orfd^li^, expressi; vo (ob, nan-
ga) expressi; nanga wani (ob, prak-
seri).
93.0 rf(^ ein, — jum 93. lommen, kom
93orfc^>i(fen — 93orfiljer, 269
na fesi ; kom na Mn i gum 93. firinf
gen, tjari dasani kom na fesi (ob^
na kriii) ; poeioe hem na doro.
9}orf(f)icfen, e^ seni hem go na fesi.
$OTf<^teben, poesoe (ob» troesoe)
na fesi; drifi na fesi,
93orf$iegen, einem ®e(^ leni hem
moni.
Sotf^Iag, haksi.
^orfc^Iagen, halui; et fd&(ug i^m
^ot, mit i^m nacb 91, gu ge^en, a
haksi hero vo go nanga hem na N.
93otf^mttcf, — einen 93. ^aben, tesi
na fesi; fill na fesi.
93otft^neiben, koti meti; transeri,
93otfc6ne((, toemoesi hesi; loe-
moesi haste; faja toemoesi.
93otf$teiben, (anotbnen) gi or-
dre; potti; taki; ailed, toad bad
@efe^ ootf^reibt, aia^sani, disi da
wet potti (ob« taki).
93otf4ltift, ordre; (©^rcibDot^
fc^rift), patr6n.
93otf$ub teifien, einem, heipi hem;
tanapoe gi hem; doe moeiti gi
hem.
93otfd[)tt]&, voksoe.
93otf(!^u^en, potti voksoe; vok-
soe; potU wan njoe foetoe.
93otfc^n)eben, — ed fd^webt mit
t>Ot, a tan na mi hai; a tan na mi.
93otfe^en, fi(^, loekoe boen; v6or-
sigti; pasdp, pasdpoe.
93otfe^en, einem etn)«, potti dasani
na hem fesi; presented hem datt
(ob. dati gi hem); ft^ »., (ootne^*
men) membre vo doe; pramisi na
ini hem hatti.
93otfi$t, vAorzigti; koni; 93. brau*
ä)tn, v6orzfgti; loekoe boen.
93orfi($tig, v6orzigti; nanga v&or-
sigti; nanga koni.
93otfingen, (oon »ettli^en Siebetn)
troki da singi; (oon gei^(i(!(;en) ho-
po da singi; einem t>., dngi gi hem.
93orfife, — ben äJ, fügten, de h6de-
man; de president].
93otfi^et, h^deman.; presidenti«
27Ü JBprforgc — äJonlbet,
8J or forge treffen fur, zorgoe vo.
ä^orfpieleu, einem etw;, pre mu-
ziki gi hern.
S5orfprcd)en, bei \cm., loekoe hem;
(nnr turj) soetoe hede na ini.
JBorfprtngen, (tjoraud) djoinpo na
fesi; rop go na fesi; (dou einem
9?alfen 2C.) komopo na fesi,
Unufpruug, ben 93. iabcn, de na
fesi; einem ben 33. abgewinnen, fe-
si hem; winni hem; fora hem;
(üom JRum) v6orloop h.
il^ or {labt, komh^; sabana-sei; in
bcr 93«, na komb^; na sabana-fsei.
SSorfleben, einem Simte, SBerte,
habt TO loekoe da wroko; feincui
•^aufe n)ob( V)., tiri hem hoso boen.
S3oriteber, h^deman; fesiman.
äJorfiellen, einem ttxo,, potti da-
»ani na liem fesi; jem. einem, pre-
senteri hem na (ob. gi) Masra N.;
fic^ t>., membre; denki.
SSorjictlungen, membre, membre;
gedagti.
^T?>«jirc(f en, einem ®clb, leni hem
moni; leni moni ^i hem; (au^^
flrccfen) langa,
S3ortanjen, tjobo,
SBortanjcr, SJortanjcrin, tj(5bo-
man.
85ortt)eiI, boen; best; v6ordeel h.;
^anbmerfoDortbcit, koni; ju beinem
eigenen 93., vo joe eigen boen; \o
joe eigen best hede; id) tDid bir
einen ^3i* j^igen, mi sa led joe wan
koni; ade 93ort^ei(e gelten, hede
krebi, a helpi ses^i.
93ortbun, jic^, de na fesi; de basi;
hope hem srefi; sori hem srefi.
93ovtrag, — er b^it einen guten 93.,
a de wan boen takiman.
93ortreffIic^, toemoesi boen.
aSortreten, kom na fesi.
93orüber, pasa; kabä; t). geben,
pasa; m6(^te bad Ungtüdf »or mir
^. geben!, meki da ogri moe pasa
mi!; atd bie ®^la^t o* mar, di da
feti pasi (ob* kaba).
93prurt^eil — 93otjugv
93bturt^eif, ein 95. gegen jem. b«*
ben, habi wansani tegen hem; ein
ungegrunbeted , kili hem soso.
93orroanb, — etto. jum 93orn)anb
braucben, potti dasani na fesi;
lielpi hem srefi nanga dati.
93ormartö, nafesi; bu fommfl burc^*
aud nicbt D., joe no Iiom na fesi,
kweti kweti; i^ fann meber »or*
no6) rucfmdrtd, ml no Im fesi, mi
no lia baka.
93or ID einen, einem, kre hem noo-
toe gi hem,
93oru>eifen, sori; ein 3^wp*&f U*"
wan bewysi kom.
93 no en ben, etu>., potti dasani na
fesi.
93 or m erf en, einem et»,, (biun>crfcn)
trowei gi; fein Äinb bem SDioIocb,
trowel hem piklen gi Moiok; einem
etm. (oorrü(fen), potti dasani na
hem fesi; verwyti hem vo dati;
teki dati fom gi hem; {te b^^iben
einanber nii^t« O., patoe verwyti
ketre^ kabä äia toe na da srefi faja
dem de go; pcti-watra habi )ieip
doti, ar^en^watra habi vo hem
toe; arata liabi hem ogri, hakjau
habi tem tingi,
93ortoerf, buiten h.
5B rm i f f en , sabi; rait 93. feiner grau,
nnnga hem wefi sabi; obue 93* fei*
ned 93aterS, sondro hem tata sabi.
93orn>i^, bemoeje-fasi,
93ormurf, verwyti.
^orjäb(e% einem, teil na hem fesi.
SBorjei^en, fesi-marki,
SBorjei^nen, marki.
Sorjeigen, sori.
Sorjeit, ouroetem.
93or}eiten, na ouroe-tem.
93orjeitig, \)or bcr ßeit, bifö hem
tem ; bifö da reti tem kisi.
93orjieben, etmad, lobbi dasani
moro leki — ; verkiesi.
93orjug, — einem \>m S* geben Dor,
lobbi hem moro leki — ; bied b^^
ben 93« Dor j[enem, disi wasi dati.
S 1 i u g U dS^ , toemoesi boen ; »♦ fd;5n,
toemotisi mooi.
as.
SBaare, SBaarc«, sanl SBaarcn-
lager, makzien.
28abe, Honigwabe, honi-kakä.
SBa$, na hai; er iji noc^ \va6), a de
na hai jete; mad) Werben, >vieki.
SBacl)e, wakti; n>er t^at bfute bie
SB»?, 'soema habi wakti tidci?;
SB. tflitcu, holi wakti; SB. fteben,
de na wakti; bic SB. ablpfen^ ken-
ki wakti; ®d)ilbmac^c, skildwakti.
2öa^en, (md}t fcbtafen) tan na hai;
de na hai; wieki; er n)ac^t nod),
a de na hai jete; er )t)ad)t iiod)
nic^t, a no wieki jete; (SBadjC \)aU
ten), wakti; ber SBcid^ter imd;!,
waktiman de wakti.
SBad^^aud, wakti- hoso.
Söac^^olber, jan^ver-hoedoe.
Söa^ö, {eiiropdifd)e6) wassi; (ein*
Ijeimif^eö) honi-kakä. 2öad)ö-
lic^t, -jiocf, wassi-kändera; -tein*
wanb, -tuc^, oli-klosi.
2Ba(^fam fein, wakti boen.
SBcic^fen, gro; kom bigi; einem über
ben ^opf IDv basi hem; winni hem;
einer ®a($e gemac^fen fein, man vo
doe da wroko; sabi da wroko boen.
SBai^tef, kwakelen h.
Si} achter, wakti -man.
2öacbtl)opeu, wakti-possoe.
SB a dein, sek'seki; seki; wakawaka.
SBcidCer, (tapfer) laiapoe; ein m.
äl7{anu, wan knapue soema; (mun*
ter), panga krin hai.
SBabe,koiti.
SB äffen, feti-sani» pl.; wapen h.;
äBaffen-trdger, adjoedanti.
SBaffnen, fic^, teki hem feti-sani
(ob. wapen); fi(^ mit Oebulb n\,
holi hatti.; holi pasiensi.
SBage, wegi; t>k SBage bafancirt, a
de na wegi; a de na skaal; bie
3unge ber SB., da tongo. SBag-
fd;aa(e,.skaai h.
iffiaöert — SBa^r^eit 271
SBagen, s,, wagt; sjesi, sesi; f^n
SB., nanga wagi; ®taatö»agcit,
mooi wagi; ®treittt)agen,feti-wagi;
bie 5Pferbe binter ben 2Ö* fpanncn,
libi drom mofo, fom hem na on-
dro. SBagen-ma^er, sjesi- ma-
ker; -rab, wieli.
SB a gen, v., etn>., habi hatti vo doc;
teki hatti vo; wage, h.; n>er nid)t^
ttjagt, gewinnt mä)t^, joe no wage,
Joe no kan winni.
^dgen, wegi; auc^ bilbl., thmx
wagen, wegi hem.
SBabl, verkiesi; (2Bit(e) wani; nad)
unfrer eigenen SB., na wi srefi ver-
kiesi; ber 9ieger ^at feine SBal)(,
ningre no ha wani.
SBd^Un, verkiesi; piki; wani.
2Sa^n, gedagti; im SBa^ne flehen,
de na gedagti; habi da gedagti;
membre, memre.
2Bd()nen, denki; bribi; membre.
SBabnfinnig, lau; no de boen na
hede.
SBa^r, troe; reti; eö ifl Wa^r, da
troe (na troe); etw. SBal&reö, wan
troe-sani; e. wabre ©ef^i^te, wao
troe tori; ein w. ©(dubiger, wan
reti troe bribi- soema; ift'ö nid)t
wabr?, a no tree?; wa^r rebcn,
taki reti; talu troe; wabr mad)en,
meki a kom reti; meki a kom troe;
wa^r werben, kom reti; kom so.
Söa^ren, jld;, kibri hem srefi; loe-
koe boen; voorzigti.
SBd&ren, holi; go doro; tan; fein
3oru wahret nur einen 2lugenb(i(f,
da hatti -bron vo hem holi wan
momenti nomo; feine ®nabe Wd()*
ret ewig(id), da gnade vo hem tan
teego; da gnade vo hem go doro
tee vo älatem.
SBd&renb, ala-di; wd^renb er fprac^,
ala-di a taid.
SB a &rf} aft, troe; opregti; reti.
SBa^r(iaftig, troe; troe troe; vo
troe.
Söa^r^eit, troe; waarheid, waar-
lieiti; in SB*, >**"ff ^'^^^y nanga
waarheid, urn bie SS. gu fagen, to
taki reti ; eittcm bit SB, fagcn , taki
(ob* reti) g\ hem; fag' bie ääa^t^
()eit!, taki reü!
SScLf^xliä), TO troe; troe troe; vo
troe troe.
SBa^rne^men^ (fi^wa^t »erben) kom
ai; kom sabi; kom onderfitini; eine
@a(^e,(fie abmatten) loekoe daaani;
{te nimmt ber jtinber toal^x, a de
loekoe pikien; eine Gelegenheit to.,
meki gebruik to da okaai.
SBabtfagen, waarseg^ri.
SBabrfager, SBabrfagerin, loe-
koe-man; karta-man; winti'-man;
winti-mama. 9Babtfager-geift,
winti; loökoeman-g^eeat; bee SB,g*
fam übet fie, a kisi winti; er b<ttte
einen Sä«gv a ben habi wan l<Se-
koeman - geest ; - { u n fl , Idekoe-
man-wroko.
SBabrf^^auen, waarskonwe.
SBabrfc^einli^, so leki a tan; so
leki a sori; ed tt>irb n>. regnen, a
aori leki ar^en aa kom.
SBaife, wan pikien, dial no habi
tata en mamli; weea-piklen.
SBalb, boesi; im SBatbe, na boesi;
^oä)WCiQ>, bigi boesi; Urmalb,
atam boesi. ^alb-b<lbn, boesi-
käka; -taube, boesi-diiifi; -do^
ge(, boesi*fouwloe; -Q>eg, boesi-
pasi.
Salt, dam; einen SB* aufn)erfen,
hopo wan dam.
fallen, (t)on foc&enbem SBajTier)
koekoe; (t>om Tim) krasi; (n>an^
bern) waka.
SB alten, — bie (Snabe ©otte« xoaU
M über und, da gnade to Gado de
waka na wi tapo; (regieren) iiri.
SBalje, rolo, lolo.
SBdljen, rolo; flc^, rolo hem srcfi;
bie ®(^ulb »on [xif ah »., poeloe
da heloe na hera srefi tapo; krin
hem srefi; — auf anbere xo., potti
da foutoe na trawan tapo*
Sanb — Sdrmeit^
2Banb, sei- prangt; bealäg-pranga;
3n>ifcbenn>anb , beskotoe - pranga ;
bie äBdnb bat Obren, pranga ha
Jesi; aingli de na tapo hoao.
SBanb-ubr, klok; sei-pranga-
horloisi ; hanga - horloisi.
SB anbei, waka; fein Seben unb
SBanbel, da liebi en waka to hem;
ebne 3B<, (oufri^tig) öpregti; (ofyiu
gebO sondro foutoe.
SBanbelbar fein, lobbi kenki; wa-
ka waka.
SBanbeln, waka; waka go; koiri;
nimm bein Sett unb manbeU, teki
Joe bedl, waka go; »orfi(btig »•,
waka vöorzigti; unfirdftt^ »•, wa-
ka wan krin pasi.
SBanberer, SBanberdmann, wa-
ka-man.
SBanberjube, waka waka-djoe.
Säanbetn, waka; waka waka; meine
©ebanfen mauberten, mi prakaeri
waka rontoe.
SBanberfiab, waka-tiki.
SBange, sei-fesi.
SBanielmutb, kanti - kanti - fasi ;
kenki-fasi; toe -hatti- fasi.
SBanfelmutbig fein, lobbi kenki;
lobbi kenki kenki; habi wan ken-
ki-fasi; ber SBanfelmütbige, toe-
hatti-soema.
SBanfen, aeki; kanti; kanti kanti.
SBann?, hoetem? (6tem?); hoer^i
(or^ti) tem?; feit »ann?, hoeme-
ni (om^ni) langa?; ainsi hdetem
(<Stem)?
SBannen, — t>on mannen fommjl
bu?, na hdepee (ob* na hoe plesi)
Joe komopo?
SBanji, bele.
SBappen, wapoe.
SB arm, wäram; faja; marmed SBaf^
fer, faja-watra; bie (Bownt ijl tt>.,
zon faja; tt>* »erben, (biibUiJb) kom
waram ; meber talt no^^ »arm, bro-
ko-koiiroe.
9Bärme, waram; faja.
SBdrmen, waram, warm; ftcb ».,
SBarncit — SBafc^becfcn*
waram hem srefi ; waram hem skfai ;
teki waram.
9Barnen, wäarskouwe.
Tarnung, wlkarakonwe; eine emfle
SB* , wan tr ang^a wäarskoiiwe.
SS} arten, wakti; loekoe; tan; tan
wakti; warte auf m\i^, tan wakti
mi; tan loekoe mi; wakti mi; fte
»arteten auf einander, trawan wakti
trawan; fo lange ^abe id) fdjon auf
bt(^ gemattet, so menf langa mi
loekoe joe kabd; »art' ein wenig!,
tan pikin so!; tan so langa!; wart'
nur!, tan ma!; »art* nur, i(^ »ill
bi^ f<^on f riegen ! , pasiensi , mi sa
kisi joe!; »arte »arte!, (bro^enb)
loekoe boen!; — i(^ »arte fcfton »er
»ei§ »ie lange, mi sid^Sm tee — \
ml sid<5m, Ga aabi hoe langa; jtin»
bet »arten, loekoe ptkien; er »arte
bed 9tmted, meki a loekoe da wro-
ko; meki a tan na da wroko; bed
Sei(>ed »*, zorgoe to hem skin.
SB art er, {y^t^w Äranfen) öppasser h.
2Ö art er in, (t?ou Ätinbern) nenne.
Sßarum?, vosänliede?; sänhede?
Sßaru, zoutoe; 85rufl»arje, bobi
moio.
SS ad, sani, san; san disi; i($ »eig
rnc^t, »ad er fagt, ml no sabi san
a taki; xcf^^ ni(^t gut ift, san, disi
no boen; »ad?, höesani? ((Ssani?
ösan?); hde-san?; 'sani? 'san?;
XOCi^ »iHfl bu?, 'san joe wani?;
V>^^ ijl bad?, san dati?; »ad für
ein?, hiSe soortoe?; hoe r^ti?
*soortoe?; xs>Qi^ für eine ©efcfeic^te?,
'soortoe tori?; xs^^9^ für eine ©tun*
be?, hoeriti joeroe?; XQOi% auc^ im^
mer, alwasi hoe sani; X(>Qi^ t(^ auc^
immer ti^ue, alwasi höesani mi de
doe.
SBafd^-becfen, wasi-b^ki; lampiti;
-fa§, wasi-tobo; tobo; -frau,
wasi-man; wasi-oeman; -gc(t),
-lo^n, wasi-raoni; -flamm er,
haaka; wasi-boeje; -forb, klosi-
baksi; -tappen, wasi-doekoe;
SBafi^e — SBüRerbd^e, 273
-leine, klosi-tetei; tetii; -tifc^,
wasl-tafra; -»affer, watra vo
wasi,
SBdf^e, klosi, pl.; SB. platten, triki
klosi; So, fiarfcn, stjsri klosi; 28,
trorfnen, dre klosi; 2B, »afcl)en,
wasi klosi; SB« jeicbnen, mark! klosi.
SBaf^en, wasi; \>Qi^ 63efi^t, was!
hem fesi; x6;) »erbe mi^ »., {mii
baben) mi de go wasi mi skih.
SBdf^er, SBdf^erin, wäsiman.
SBdf(3iiere{en, pl., (®ef^»d^) wfsl-
wasl.
SBaffer, watra; ein ©lad SB., wan
glasi watra; beiged SB., »armed SB.,
faja-watra; focftenbed 28., koekoo-
watra; boll-watra; füged SB., switi
watra; faljiged, zont- watra; (Sce^
»ajfer, zout-watra; zee-watra; Sie*
gen»ajfer, arein- watra; 23runuen*
»affer, peti-watra ; 2rinf»affer, wa-
tra VC dring! ; SBafc^waffer, watra
vo wasi; }U SB» reifen, waka nanga
boto (ob« sipi); ju 2B., auf bem 20.,
na watra tapo; na riba tapo; na
zöutwatra tapo; ju SB. »erben,
tron watra; (bilblt^) tron noti;
feine Stugen flnb üofl SSafferd, wa-
tra foeloe hem hai; ftide SB. ftnb
tief, tiri watra liabi hem dipi; tiri
watra, dipi gron; fein 2B« abfd^la*
geU; pissi; meki watra; watra.
SBaffer-bdcJe, watra-kriki, pl.;
-bab, da wasi nanga watra; -be*
bdlter, arien-baki; watra-kong;
-blafe, watra-blaasi; -brunucn,
peti; watra- horo; watra-fontiiit ;
-bampf, watra-dampoe: watra-
smoko;-eimer, emre;-fall, dam
na ini riba; dam; -fa§, watra-bali;
-flafc^e, karäfoe; -ftutb, watra-
foetoe; -glad, watra-glasi; glasi;
-graben, gotro; trensi; -fauuc,
watra -kan; -trug, watra -djogo;
djogo; -locb, watra- horo; -me*
lone, watra-moen; -ntje, watra-*
mama; -pa§, wätrapas; -feite,
watra -sei; -fuc^t, watra- sngli
35
274 SBdjTeri« — 38efl,
(8ogti) ; cr ^at bic SB.f., a liabi wa- I
tra; SaudbwaJTcrfiid^t, watrana bele;
SrujhMffcrfudbt, watra na borsoe
(ob. borst); ÄopflDa jf crfuc^t , watra
na hede; -füc^tig, nanga watra;
-tt)tere, meti, disi liebi na ini
watra; -üogcl, watra -foiiwloe;
-wage, watra -pas; watra -pasi;
-IDOgc, prana; bare; bigi bare.
SBdfferig fein, werben, watra; n?enn
miWi bie fö6c Äajfaba ju lange fod)t,
tt)irb jtc wajferig, efi dem boli switi
kasaba toemoesi- langa, a watra.
SBdffcrn, v. a., gi watra; trowel
watra; nati groii; v. n., ber SWunb
tüaffert i^m bauai^/ lie«" mofo de
ron babd vo dali.
SBeben, bre; meki bre-wroko; Set*
bentud^ wcbeu, bre zy-klosi; fi^
bewegen), bewegi; in 3^0^ Ubtn,
weben unb jlnb wir, nanga hem wi
de liebi, bewegi en wi de.
SBe^fel, kenki; (2lnweifung), wis-
se! h.
SBec^feln, kenki; holi spele; (Selb
W*, broko moni; kenki moni; ben
Doctor W., kenki datra.
SBed)fcUweife, kenki kenki; spele
spele.
SBec^Ster, ® etbwei^^fer , wan soe-
ma, disi broko (ob. kenki) moni.
SB e den, einen, wieki hem.
2B e b el, wa'wai, wai wai; ic^ fadje ia^
geuer mit bem SB. an, mi de wai
laja nanga wa'wai,
SBebeIn, wai; mit bem ©c^wanje,
wai hem tere; sek'seki hem tere.
SBeber, — nod^, no — no.
5Beg, s., pasi; ber enge, fd)male SB.,
da smala pasi; ber breite SB., da
bradi pasi; ein langer, wan langa
pasi; e. furjer, wan sjatoe pasi; e.
geraber, wan reti-hopo pasi; anf
falbem SBege, hafoe-pasi; anf bem
SB., unter Sjegeö, na pasi; ber 2B.
beö Sebend, da pasi vo liebi; ber
richtige, da reti (ob. krin) pasi; |i(^
anf ben SB. machen, teki pasi; ben
.. ©eg — SBcgcjfeH.
SB. jejgen, son pasi; einen auf ben
SB. bringen, \i)n ein. Stud Söegc«
begleiten, potti hem jia pasi: einem
e« SB. evo^nen, hopo pasi gi hem;
einem ben SB. Derfpcrren, tapo pasi
gi hem; einem aud bem SBege ge^
ben, gi hem pasi; er ifl mir nic^t
itn l!i8ege, a no de na mi pasi; a
no hindre mi; axi^ bem SBcge rdu*
men, poeloe na pasi; feiner 2Begc
ge^en, go vo hem; 'gowei vo hem;
koraoto; etw. ju SBege bringen, doe
dasani; doro dasani; ia^ aQetn
fiebt iin SBege, dati wawan (ob. no-
ma) de trobi; bcr SBeg gebt (ob.
fi'tbi^t) nad) ?{., da pasi fadom na
N.; da pasi ron doro tee na N.;
Äreujweg, fo-pasi; Dueerweg, dwar-
si-pasi; krasi-pasi; <£(beibeweg,
SBeg-fd)eibe, platie-pasi.
SBeg, (fort, binweg), in jufamnicn^
gefegten ßeitwöctern burcb baö Suf*
Hjum wei andgebrudt, gowei n>eg«
geben, giwei weggeben k.; cr ifl
nod^ md)t weg, a no gowei jete;
weg mit bir ! , go vo joe ! ; Pasa ! Psa ! :
komo^o de!; komoto na mi fcdi!;
weg mit ibm, komoto nanga hem!
SBcgbegeben, fid), govyei; komoto.
SBegbleiben, tan vo hem; no kom
baka.
SBegblicfen, drai hem fesi; loekoe
na tra sei.
SBegbred)en, etw., (mit ber paxxb)
brolio dasani poeloe; (oouittiren)
pio dasani baka; poeloe hem baka.
SBegbringen, ctw., tjari dasani go-
wei.
SB eg eilen, meki hesi gowei; feti
gowei.
SB eg en, vo-hede; feinetwcgen, vo
hem hede; uufertwegen, vo wi he-
de; anberer SKenfd}en w., vo tra
soema hede; betocgen, vo dati
hede; dati hede; vo da hede; da
hem; daarvoor h.
SBegeffen,.njam ala fja; nam ala
kriu krin.
SB eg fa 6» ten, rei gowei; etn?* im
SBagen, teki wagi, tjari daii go-
wei.
2B eg fliegen, fiel gowei,
SBegfu^ren, e., tjari hem gowei.
SBeggeben, giwei; er gab?lile^ »eg,
a gi ala hem sani wei.
9Begge(ien, gowei; komoto; go vo
hem.
SBeggiegen, kant! trowei ; tro wei.
SS eg 9 a ben, — er bat e« bereit«
»eg, a kisi hem kabä; (bitM., m\f
fen) sabi dasani boen ; sabi dasaiii,
SSegbauen, kapoe.
SBeg^eben, jtcb, {jcbe bic^ tvcg!, ko-
rooto del; go yo joe!; psa!
SBegjagen, jagi; e., jagi hem go-.
wei; froetoe a.
SBegtebten, sibi poeloe; sibi tro-
ivei; fi(^, drai hem fesi,
SBegfonimen, komoto; er ifl t)on
^er Vantage weggefommen, a kom-
oto na pranasi.
2Begf6nnen, — er fann ni(bt »eg,
a no kan gowei; a no kan loesoe;
a no kan komoto.
SBcgfriec^en, kruipi gowei,
äöegCaffen, libi.
2Ö eg laufen, ronwci; ron gowei,
2öeg(dufer, ronwei-man; {®t^mu
vooxt) abanl.
SBegmuffen, — {(ft mug »eg, mi
moe gowei ; icb muß »eg, mi moe-
86 TO gowei (ob« go).
SSBegnebmen, poeloe; teki; poe-
Joe tjari gowei; nimm bie Steuer
»eg, poeloe dem pleti; ba6 6ffen
))om ^euer, poeloe njanjam na fa^
ja; einem ben $ut, teki hem liatti;
poeloe hem hatti; baö IDteffer »cm
Sifcb, poeloe iiefi tia tafra; nimm
ba^ »eg, poeloe dasani tjari go-
wei!
SKegpatfen, pd), komoto; go vo
hem; patf* US) »eg!, go vo joe!
SBegrdumen, poeloe; poeloe tjari
gowei.
^Begreifen, teki pasi gowei.
SBcgreißcit — Scgfpringen. 275
SB c g r e f 6 e n , Imli poeloe ; einem et»,
au« ber ^anb, hau poeloe dasani
na hem han.
SBegretten, rei gowei.
SBegrü(fen, drifi go; drifinasei;
sknifi na sei,
SBcgrubern, lo boto (ob« pbndo)
gowei.
SB eg rufen, e., kali hem komoto.
SBegfitaben, kraboe poeloe.
38egfd)affen, poeloe; tjari hem
gowei; er ^at aDeö »eggefc^afft, a
poeloe alasani krin krin; — poe-
loe trowei; trowei; fc^aff' ba« »eg,
poeloe dati trowei,
SBegf^eeren, jid), go vo hem ; kom-
oto; fd;eer* bid^ »eg!, go vo joe!;
komoto de!
SBegf^eufen, giwei vo presenti;
giwei; er ^at feinen €to(f »eg*
gef(^enft, a gi hem tiki wei.
SBegf(!bicfen, e., seni hem gowei;
et»., seni dasani go.
SBegfc^Ietc^en, jid), foefoeroe pasi
gowei; doekroe, doekroen.
SBegfc^Ietfen, Söegfc^teppen,
sleep! gowei; hall go.
SBegf^mei^en, teki trowei; trowei.
SBev3fd)mcIjen, smeiti gowei.
SBeijfd)ütten, lunti trowei; fd}üttc
ten SBcin »eg, kanti da wien tro-
wei.
SBegf^»emmen, — ba« SBaffcr
bat'« »eggefd)»emmt, watra teki
hem tjari gowei.
SBegfdb»immen, swem gowei.
SBegfeben, drai hem fesi; poeloe
hem hai^
SBegfe^nen,j!c^,dehangrivogowei.
SBegfein> no de moro; lasi.
Sffiegfenben, seni gowei; sen! go.
5B e g f e ^ en , über einen ®raben, djom-
po abra da gotro; fic^ über et».,
troostoe hem srefi vo dati; soekoe
vo vergiti dasani; poeloe dasani
na hem hede.
SBegfp ringen, djompo gowei; djom-
po komoto.
35^
276 SBeglleWeii — 8Bc^mut|>.
äBegfleblen, ficft, foefoer pasi go-
>»ei (ob« komoto); doekruen.
SB c {; ft e U e n , etir«, potti dasani na sei.
SÖCijiioßcn, e., troesoe hem; troe-
8oe hem komoto.
SBcc{t()un, teki poeloe; p&eloewei;
poeloe trowel.
SBegtragcn, tjari gowei; ijari go.
Üücgtreiben, e«, jagi hem gowei;
jagi hem komoto; froetoe hem, a.
SBegwattbern, waka gowei.
c g w a f d) c n , wasi komoto.
cgweifen, e., sen! hem gowel.
So c(\ werfen, teki trowel; trowei;
hitiwei; (bilMid?) teki trowei; iro-
\^ei; id) J)abc meine Äird)e (Äird^en*
flcmeinWaft) »eggeworfen ^ mi teki
mi kerki trowei; fic^ W*, trowei
hem sreß; e«, trowei hem.
SB e g w i f (^ e n , figi poeloe ; figi.
Si} e g n) 1 1 e n, wani gowei; wani go.
äöegjiel[)en, v. a., poeloe; hali go;
haiawel; t. n., (and einem |)aufe,
Sanbe) verhuizi; komoto; verhuizi
komoto.
iiict), SB e ^ e, heioe ; xotnn bie SSeffe
in ber Äirdje erfc^aden, (gelefen wer*
ben,) flehen mir bie ^aare jn 93erge,
tc dem bari dem heloe na kerki,
mi hede kom gro; SBe^e bir!, he-
ioe vo joe!; xoc^t bem 3Renf(^en,
hdoe vo da soema!; ed t^ut mir
WC&, a gi mi pyn; (bilbü(3b) a gi
mi sari; a iiati mi; einem n>e$et^nn
(bilblid;)^ gi hem wan klap aondro
Iian.
SB c b c n , 8., pi., pyn, (sing.) ; SBet^en
baben, habi pyn; de nanga pyn;
SBe^en, v., wai; ber SBinb »e^t,
winti de wai; ed VOtf)t fxaxt, winti
de wai tranga ; bie ^(^99^ ^* (<^{T^n,
meki da flagra wai.
SBe()flage, kre-singi; krc; sari-
kre. ^
SBcbflcigen, singi kre-singi; kre;
bari kre; fiber e. ZoiUxl »♦, holi
dede-lioso.
SBc^mntf); sari.
3Bef^m&tbig. -- SBeiben.
SSe^mnt^ig, nanga sari ^ ed iji mit
W. ju SKnt^e, mi de nanga sari.
SBebniUtter, vroedvrouw h. ; h^l-
piman, jr^piman (bie ^ift(i(|en 9te*
ger gebrauten lieber lettered, nm e^
von hölpiman, ^eitanb, ju unter*
fc^eiben).
SB e ^ r e n, tapo ; beletti ; hindre; id^
fann'd i^m nic^t to., ml no kan
tapo (ob* tapo pa«i gi) hem; id)
fann'd bem ^errn (®ott) nid)t we^*
ren, mi no kan feti nanga Gado;
jic^ ». gegen, feti tegen.
SBeM^un, liati; njam; bet Ropf
tf)Ut mir xotf), hede de hati mi (auc^
njam mi); ber 9?ü(fen tbut mir xo.,
baka (ob* mi baka) de hati mi ; bet
Seib — , beie de liati (ob* njam)
mi; aUe meine ©lieber t^un mir
n>e^, ala mi skin de njam mi.
SBeib, aeman; wefi; (wefi, ßb^frau;
oemau, allgemein, SBeib ober an^
®ben>eib)*
SB e i b d) e n ber Sbicre, oeman ; au^
in 3»^^nimenfe^nngen : oeman- da-
goe, l^nnbin*
SBeiberrocf, koto^; kleeti.
SB e i b 1 i (fe, — jn>ei Äinber, ein mann*
li(!^e$ unb ein weiblic^ed, toe piklen,
wan man-wan nanga wan oemsn-
wan.
SBeib^perfon, oeman; eine jun*
gere, lebige, wendje; pikln-oemau.
SBeid^, safoe.
SBeic^en, (^a^ machen) gi pasi;
einem, gi hem pasi; gi liem abra;
n)ei(^et Oon mir, komoto na mi feai;
}uru(f IDeid^en, driti baka; kiki ba-
ka; go baka haka; (weic^ U>erbcn),
kom safoe.
SBeibe, sabana; wci; gute SB*, wan
switi sabana; bie Jtube auf bie SB.
treiben, jagi dem kow na sabana.
SBeibe^tanb, wei; sabana.
SBeib en, v. a., ioekoe; n^eibe meine
fidmmer, lockoe dem piktn skaap
vo mi; ®C^afe n>., Ioekoe dem ska-
poe; jagi dem skapoe na sabana;
SBctb(t(^ — meint«.
T. n., de na sabana; njam na sa*
bana; wcl; bie Äü^e Weiten auf ber
Si^iefe, dem kow de wei na sabana.
SB cibli^, adj., knapoe; adv., boen
boen.
SSeigcrn^ weigre; mombi; einem
eta\, weigre hera dad; [xii) xo.,
"weigre; no wani.
SBei^e, wye; We SB. be« (Sciflc«,
da wye to da geest,
SBei&cn, wye; blesi,
SB e it) nackten, kri$tneti (Icnsncti).
SB e i t> n a d; t « - g e i t , krwneti-tem.
SStH^xand), wierook; »witi smoko.
äBet(, bikasi, bika; vo di; di; disi;
^n t)afi @4)Iage befommcn, »eil bu
uid)t 8ebi^rd)cn n>i)fltefi, joe kisi
fomfom, TO di joe no ben wani
harki; (n)abrenb) ala*di.
SB e i { a n b, fo^i-tfem; na ouroe-tera.
SB c i t e , wan piesi teni; e. Meine SB.,
wan pikin tem; Dor einer f (einen
2Bei(e, a no langa; djonsno; (ange
SBeile — bad mci(i)t mir tange SB.,
dasani verfeeU (ob« kom Terfceli)
ini; lange SB* ^aben, Terfeeli hem
srefi; i($ arbeite and tanger SB.> mi
de wroko vo no tan soso; eiU mit
SBeile, Agamä taki: hesi hesi boen,
«afri safri boen toe; gnt S)ing wiQ
SBeile ^aben, aranja moe groen bifo
a repi.
2Bei(en, tan; drai; fikä.
SB ei (er, pikhi dorpoe.
SB ein, wien; rotber SB,, redi wIen;
ber SB. ifi ibm in beu Jl'opf geflie^
gen, da wien go na liem hede; da
wien drai hem hede.
SEBein -beere, e., wan hai droifi;
-berg, droifi -djari; droifi -prana-
si; -f tafele, wien-batra; -glad,
wien-glasi; -fetter, -preffe,
wien-pers; -rebe, droifi-boom-
takki; takki vo droifi- boom; han
TO droifi - boom ; - fl o (f , droifi-
boom; -traube, droifi; -trefier,
drolH-saku saka.
SB einen, kre; kre watra na hai;
SBeintnb — SBeit.
277
kre watra; ron watra; »eine ni(^t,
no kre!; id) xcdne, mi hai ron wa-
tra; nnb 3^fud U)etnte, en Jesus
kre watra na hai ; er meinte bitter^
lid), a kre reti reti; watra ben wasi
hem fesi; er weinte nm ibn, a kre
vo hem; febr (untrß|ilid>) »♦, kre
liebi nanga dede.
SBeinenb, nanga watra na hai.
Seife, s., bie, fasi; auf atte'SB.,
na ata fasi; auf g(eid)e SB«, na so
wan srefi fasi; net so; bu bafl^d
ni^t auf bie red?te 2B. angegriffen,
Joe no doe dasani boen; auf n)e(d)e
SBeife?, na hoe-reti fasi?
SBeife, adj., koni; ber SBeife, koni-
man; sabi-man.
SBeifen, sori; ben SBeg, sori pasi;
einem bie 3^Nc, pHi tlfi gi hero.
SBeiö^eit, koni; ©alomo'ö SBei«*
beit, da koni vo Salomon; bie SB.
©Otted, da bigi koni vo Gado.
§B e i d 1 i cb, nanga koni ; na wan ko»
ni - fasi.
SB e i g , weti ; etn>. SBeige«, wan weti-
sani; bad SBeige )>om @i, da weti
vo eksi; »eig »ie ©(ftnee, MJeti le-
ki katoen; weti leki zontoe; einem
etan n>ei§ macben, blini hem hai;
kori hem; einen STIobren fann mau
nid^t U)ei6 n)afd^en, tlgrl ouroe, ma
hem pen! no kabä.
SBeiffagen, taki na fesi; taki na
profeti-fasi; taki profeti-tori.
SBciffagung, profeti-tori; pro-
feti-takl.
SB eigen, kalkl; wirb ba« ^au^
ni^t gezeigt?, dem no sa kalk! da
hoso?
SB eig lieb, weti weti.
SBeifung, ordre; bie SB. empfan*
gen, kisi da ordre — .
SBeit, (fern) färawei; fära; (gcrdu*
mig) Welti; bigi; bradi; fo iveit,
so fara; weiter, moro fara; weit
weg, färawei; febr weit weg, fara-
färawei; weit t)on hi^x, färawei vo
dia ; weit t)om ^aufe, färawei vo da
278 SBeijen — 9Be(t.
• • •
ho»o; wie »eü iflcS?, hoe (o) Kr-
awei a de?; »on iDfitem, farawei
jete; ein weiter äBej, wan Uti^a
pasi; e. W. @arf, wan wekl zaka;
hit ^^forte tft n>., da doro de hip;
ik Zbnxt jiebt u>. (fpcrrai^elwcit)
offen, da dorohopo wa (ob. bradi);
ben Stachen weit auffpecren, hopo hem
iDofo bradi; bradi hem mofo opo;
ba er fie fo weit batie, bag jie —
di a ben kisi dem so fara, tee
dem — ; luB und weiter ge^en, meki
wi go na fe^i; weit beifet, more
betre jete; w* grower , more bigi
jete; weit t>ar}f>n ifi jicfter oor bcm
®d^U§, fr^deman hedeno de broko;
joe no wani trobi, joe no moe go
na wo'wdje : joe no wani afrontoe,
joe no moe go na kolS»].
2B e i J e u, boB. tarwc ; in unfern ©c^rif*
ten mit karo , äöel|"cl)f orn , fiberfeftt.
2öcijen-fi>rtt, e., wan liai karo.
Söelcber, e, e«, disi; di; bcrüRamiy
welcher — , da aoema, di8i; da soema,
di — ; aucb jnfammcngejogcn disoe-
ma, worauf disi folgen ober weg*
bleuen fann: ber SWenfd?, we(d)er
lugt, wirb Strafe empfangen, disocma
taki lei, aa klsi Ktrafoe; disoema,
disi taki lei^ aa kisi atrafoe; we(«
d^er?, höeaoema? (dsoema?); 'soe-
m^V; weld)ert)onbeiben?, liAe disi?
(•fJdisi?); weidjed, liAesani? ('rfsa-
iii?);8ani?; weld>erlci, hoesoortoe?
(dsoortoe?); aoortoe?; lidespele?
(<S,spele ? ).
SB elf, flaiiw.
äöeüen, weif werben, kora ilauw.
SBelte, b&re; prana.
SBelf^e Stu^/bakra-kondre-noto.
SBelfc^foru, karo, karoe; ein ein*
}e(ned J{orn> wan hai karo; ber t)oße
, Äotben, tiki karo; karo; jwci StoU
ben, toe karo; ber teere Äolbcn, bie
Spiere, karo -tiki; baö SDicbl >>ön
SBcIf^forn, 2öelfd)f0ru -mebl,
karo -grin.
SBe(t, kondre; (@rbe) groutapo;
©eft-freube — ffienig-
- alle 2Be(t, heeH kondre; feit Die 2B.
flebt, ainsi grontapo de; fo QCbf^
in ber !ffi., so sani de waka oa kon-
dre: 80 a de; ber 2ß. entfagen^ Hb!
kondre; ouf biefer SSB.^ na dis^f g^ron-
tapo; dia; diaso; in jener 2B.^ na
tra liebi; janda; jandaso; um attc
SB., na kondre; id^ werbe ba$ um
aDe SB. nictrt tbun, na limidre mi
no sa doe; bie rerfebrte tBJ., moen-
doe bjra ; l>,\^ ift ja bie üerfej^rte S.,
kondre dral, poespoesi njam sla.
Söelt-freube, kondre-pÜsiri; gron-
tapo-plii«iri; -frei^, da heeli gron-
tapo; -lente, -meufdjen, kondre-
soema; -weife, bie, kontlrc-fasi;
- w e id^ e i t,kondre-koni; grentapo-
aahi.
SBeltlic^, vo kondre; baö weltlf(^e
SYeujabr, da njoe-jari vo kondre;
weltliche 35inge, kondre -aani; w.
Vergnügungen, kondre-pKsirK
SBenben, drai; tron; ein Sc^ifTi drai
da sipi; fld) W., drai; {tc^ jurficf W.,
drai (ob. tron) baka; jtA X»of^in w.,
drai go na — ; wenbc bi^ ju mir,
drai loekoe roi ; {t(b jnt Steckten w.,
drai na reti Iian sei ; fic^ bittenb an
jera. Wv go begf hem; pc^ jumSe*
fien W., kom boen.
SBenig, w^iniki; pikin; no foeloe:
wenige SWenf^^en, w^iniki «oema;
etwad SBeniged, wan pikin^sani;
gib mir ein wenig ©rob, gi mi pi-
kin brede (nid^t wan pikin brede,
weldjed bi^fte: ein Keine« 93rcb);
e. w. SBaffer, pikin watra; nimm
ein wenig, telii pikinso; er ^at m>
nig ©ebulb ; a no ha foeloe pasiensi;
e« ijl w. ®e(b im Sanbe , moni de
diri na kondre; ed febUe w., fob^itte
er ben ^al« gebroil^en, a no man-
keri foeloe, ofoe a broko hem ne-
ki; pikin-moro a broko hem neki;
ein Hein wenig, pikin so; febr we*
nig, töefe; toti; noni; er gab mit
waö ganj weniged, a gi mi wan toti-
sani ; a gi mi t6efe (nid;t toefi, wai
SBcui^Mt — 2BcrbeiK
etiüa« anbcrcö bcbcutct); a gi mi
noni (ol)» toll); fo ID. aiid) immer,
alwasi-hoe w^iniki; alwa^Nioe pi-
kin; über ein i»eni{j (iit furjem),
pikin moro; bambei; meui()ev U^cu
Sen, kom moro weiniki; saka; }um
TOcnigflen, ten minsteh. ; mit 2[>ie(em
l[^ä(t nian ^aud, mit SBeniii fommt
man aud, broke bote tjari hem
masra na foto.
SB e n i 8 f e i t , e*, wan pikin-sani ; t6efe-
sani; noni-sani; toti-sani. '
SBenigfiend, ten minste h.
SJenn, (bebincjuug«n>eife) efi; (be=^
jiimmt) te; er faun, »cuu cr uur
n>i(I, a de man, cfiawani ma; iKnil
b'ic grau franf ill, ^at jte nicl)t (jeni
S)efuc^, te Missi de siki, a no lobbi
visit! ; wenn nur, efi ma; efi tog;
wenn nicfet, fo — , no «o?; andere;
weunglcid^, njenu fd^on, alwasi. SJergL
au^ feaniu
SB e r , da soema, di^i ; di-soema, dis^i ;
disoema (f. SBeId)er); u^er?, hoc-
8oema? (dso^^ma?); 'soema?; n)er
ba?,'8oemade?; wer bifi bu?, 'soe-
ma da joe?; wer nur (ob. an6))
immer, alwasi hoe-soema.
SB erb en (freien), freiri; urn ein
SOtdb^en, freiri wan wendje.
SBerben, kom; tron; (kom briicft
\>(i^ allmaligc werben, tron mel)r
ba^ plo^li^e f i (|) oerduberuauS);
baö Äinb wirb, grog, da pikien de
kom bigi; fauer W«, kom soewa;
(Sott ift ÜÄenfc^ geworben, Gado
trori W4I« liebi-soema ; Offlcier wer*
beU; tron ofciri; f(^warj W*, kom
(ob. tron) blaka; oerrucft W., kom
(ob. tron) Ian; eö ift anber^ gcwor*
ben ; aid idb backte, a kom tra-fasi,
leki mi ben denki; ber Traufe ift
beffer geworben, da sikiman kom
boen baka; ©Ott fprad): @d werbe
£i(^t, Gado taki: krin moese de!;
jumSpri^wort w., kom wan »preek-
woord; tron ktStsingi; tron >van
kduingi; wad foU aud mir w.?^ san
ffierfen — SBert^. 279
sa kom vo mi?; 'fa sani sa waka
nanga mi?; ©anbibat w., kisi kanda-
ti; werbet wie bie Äinber, teki da
fasi TO dem pikien; auberö W., ver-
andre; kom verandre; kenki; bad
jtinbifi anberd geworben, da pikien
kom verandre; da pikien kenki hem
maniri ; \(b werbe (ieben , mi sa lobbi ;
ii^ werbe (g(eid)) efjen, mi de go njam.
SB e r f e n , f ring! ; hiti ; tro wei ; Stein c
w., fringi stoon; einen mit Steinen
W., fringi stoon gi hem ; fringi stoon
naki hem; (Snem e» Strid urn im
<^a(d W«, fringi tetii na hem neki;
einen in'd ®efdngni§ w., hiti hem
na doengroc-hoso; auf icn 93obcn
w., liiti hem na gron; fic^ oor einem
auf bie ^nie, hiti hem kni gi hem;
e. £(icf auf jem», hiti wan hai na
hem; in^dgeuerw,, trowei (ob* hiti)
na faja; au6 bem ^aufc W*, trowel
na doro; auf bic Strafec W,, trowei
na strati; Sunge Werfen (oon £t)ie*
ren), meki pikien.
SBerf, wroko'; worko a.; ein guted
SBerf, wan boen wroko; jumS&erfe
fc^reiten, bigin (ob« seti) da wroko ;
t>a^, SBerf lobt t>tn aJicifter (^eibni^
fci)c^3 Sprid^wort), obia boen, joe
sa «ji na koti. äöert-feute, wr«-
konian;-meifier, basi; piiiinbasi;
-jidtte,wi'oko-ple8i;3immermanud-
Wcrfjldtte,timre-lo8oe; -J eng, wro-
ko -sani. *
SBerte, SBerte, koti-koti.
SBertI), 8., waarti; 2B* ^aben, habi
waarti; feiuen SB. traben, no habi
waarti; no de waarti; in meinen
Slugen ()at ed feiuen SB., a no waarti
na mi hai; a no bigi na mi hai;
a no liti mi hai.
SBert^, adj., waarti; bad 2eben ifl
me^r w., benn bie Speife, da liebi
waarti moro, leki njamjäm; ein ^r^
bciter ifi feiner Speife w., wan wroko-
man verdini hem njanjam; ed ijt
gar nic^td W., a no ha waarti kweti
kweti; a no waarti noti; a no I>ocn
280 ffiert(|(od — 2Bi(fe(R.
vo noti; ed tft niijt bet SRfibe tr.,
a no waarti da moeiti; ipcrt6 od)«
ten, (bem ^^rcifc nac^) preceri;
(f^d^cn, ad^ten,) e*, holi hem na
waarde; respeki hem.
SBert^fod, aondro waarti; to. fein,
no habi waarti.
SBefen, faai; bad fflefen bicfcr SBc(t/
da faai vo disi ^rontapo; bad na^
turlid^e SBv ^* natuur-fasi ; ehi Dor*
ue^)me« SH., grani-fasi; bigi-fasi.
fBt^balh^, vosanh^e?;'sanhede?.
SBedpe (bie gtdgcte ^rt), marbonsoe;
(bie Oeinere) waai waai; eine SB,
bnt mid) geflod^en, wan waai wasi
beti (ob* soetoe) mi. SBeöpen-nefl,
marbonsoe-hoso; waai wasi-hoso.
fBtftt, kaniiaolo.
SBeften, SBefl, westen, west h., im
SB., na we8ten; na weat-aei.
SBette, — emM« urn bie S8. ttimi,
haswa; um bie 2B. (auf en, ron has-
wa; eine SB» mad?en, atry.
SBetteifern, haswa; feti makan-
dra; strj.
SB et ten, atry; »a« »ettejlbu?, san
joe de stryV; i^ xotttt um funf
©ulben mit bit, mi de stry to feifi
golde (ob* tin banknotoe) nangajoe.
SBettet, weri; f*8ned SB», mooi
weri; ®turm wetter, storm-weri;
dnweri.
9Betterleu$ten,edn>.,fajadekoti;
tapo de koti faja.
SBettetmenbifd^fein, komrerandre
hesi; lobbi kenki.
SBe^en, srapoe; bad 2Rejf er »•, sra-
poe hem nefi.
SBicbfe(@4nbmicf;fe),blaka; aoesoe-
blaka; (bilblid). Schlage) forofdm.
SBi(^fen, bie ©cfeiilje, blaka dem
soesoe; etwadnutSBac^d, robinanga
wassi; (bilbticj, f erlagen), e., fom
(ob. wipi) hem.
SBi*tig, bigi grani; ba« ifl etwa«
SBic^tiged, da wan bigi-saui (ob*
grani -sani).
SBtdetn, domloe; weni; m* SBinbeIn,
SBibber — SBiberfteden»
domloe na ini kloai; 3^^^^^ ^v
weni nai-tet^i.
SBibber, boko boko.
SSiber, tegen.
SBiberbeHeu, pikibaka; an8re;pi-
ki asranti.
SBiber^rift, Anti-Kristns.
SBiberfabren, einem, miti hem;
kom hem abra; pasä nanga hem;
doe hem ; ed ijl i^m unterwcgd ein
Unglucf n)*, wan ogri miti hem na
pasi ; road ifl bem So^ne Aid miDet*
fahren?, 'Sani pasä nanga da pi-
kien vo Kis?; road ifl birro,?,'San
doe joe?
SBibergefe^Iic^, tegen da wet.
SBiberpafen, haalca.
SBiberfidi^, — ed ifl mir »., ade
wan viate na mi.
SBibernatflrticb/ tegen da natuur.
SB ib er part, vyand, vyanti.
äBiberratben, einem etm», rd hem
vo no; rai hem, taki a no moe
doe so.
SBiberre(!^tti(!^, no nanga reti; te-
gen da wet.
SBiberreben, pikibaka; ansre; ta-
ki tegen.
SSiberrufen, drai hem mofo; drai
mofo.
ffliberfad^er, vyant, vyanti.
SBiberfc^ein, skyn.
SBiberfe^en, ji^ einem, hopo te-
gen hem; feti tegen hem; (bur$
6igenfinn) son tranga hede gi (ob.
na) hem; habi tranga hede.
SBiberfpenflig, stoutoe; w. fein,
sort (ob» habi) tranga hede; stou-
toe; ein »» 3unge, wan stoutoe boi;
wan kadami-boi. .
JBBiberfpenfligfeit, tranga hede;
stoutoe.
SBibcrfpre(!^en, taki tegen; ansre;
piki baka.
SB i b e r fl a n b teiflen , feti tegen ; te-
gen; tanapoe tegen.
SBiberfleben, tVgen; hopo tegen;
tanapoe tegen ; feti tegen; fte füim^
äBi&crih:ebcn — SBicbcr*
ten feiner SBei^^eit ni$t to., dem
no man vo tegen da koni to hem.
äBibecftreben, legen; hopo tegen;
feti nanga; bem Oeifie Ö)ütted to.,
fell nanga da Jeje vo Gado.
SBiDerflrciten, feti nanga; taki
tegen; »try nanga; strj tegen.
SBiBerwdrtig, kohtrari; t. n?iber*
DDCirtigei: Tlm^ä), wan kontrari soe-
ma.
SBiberwdrtigfeit, — mit SB* p
fdmpfen ()abcn, broke genti; icb b^tte
mit »icfen unb fcbroeren 2Bibertt)ar*
tig{eiten )u fdmpfen, mi toekä, mi
toekä, mi pinä so tee — .
SBibcrmille, tegen, e* SB. flegen-
jem* b^ben, habi wan tegen vo hem ;
no kan si hem na hai ; no kan ver-
drage hem; no mag Icie hem.
SB i brig, kontrari; wibriger SBinb,
kontrari winti; tegen->vinti.
SBibrtgfeit, e» SB^ gegen jem. be*
fommen, potti hem na hatti; begen,
i^aben, habi wan tegen vo hem;
holi liem na hatti (ob* na bele);
habi hem na hattt
SBibmen, gi abra na; wye gi; {1$
einem, gl hem srefi abra na hem.
SBic, leki; fa; hoe (d); tbue, wie
i^ bir fage, doe so, leki mi taki gi
Joe; wie l^ bereit« gefagt ^abc, so
leki mi ben taki kabä; mie (iebHcb,
hoe (d) swRü; wie liebUcb e§ fei,
fa a de switi ; (icbft bu ben SSogcf,
wie fd)ön er iji?, joe »i dafouuloe,
faamooi?;tt>ie?,hoefa8i? (dfasiV);
hoefa? fa?; tt)ie fagfl bu?, fa joe
taki?; tt>ie lange bleibfi bn benn?,
hoemetti lauga joe de tan?; wie
mele, hoemeni? (("imeni?); wieviele
au$ immer, alwAsi hoemeni; wie
oft?, hoe meni-tron?; wie au4,
80 srefi, leki; so srefi; wie au(b
immer, alwasi-fa; wie bu mir, fo itb
bir, mi da mopee: joe smeri mi,
mi switi; joe beti mi, mi soewa.
SBieber, baka; ageen; moro; {ommfi
bu fc^onwicberjurücf?, joe de kom
SBicbcrabnef^men — SBieberfragen. 281
baka ag^en?; tbue eö ni(^t w., no
doe dati moro ; bei 3^itti)6rtern ba-
ka; etwa« wieber be{ommen, kisi
dasani baka. (2)er 9lccufatiö jie^t
immer jwif(ben bem ^cittooxt unb
baka.)
SBieberabne^men, tttoa^, poeloe
hem baka.
SBieberabreifen, teki hem reis
baka.
SBieberanfangen, hopo baka; bi-
gin ag^en (ob. baka); bu mugt bctt
Streit ni6i)t w. a., joe no moe hopo
da feti baka.
SBieberannebmen, e., teki hem
baka.
SBieberanjieben, weri baka.
SBieberan^ünben, letti baka.
SBieberaufbauen, ein ^au«, hopo
(ob. meld) da hoso baka.
SBieberaufma{ben,hopobaka; {t^
W., teki pasi baka.
SBieberaufricbten, hopo baka.
SBieberauffleben^ hopo baka; ho-
po tanapoe baka.
SBieberauft^un, hopo baka.
SBieberbe!ommen, kisi baka.
SBieberbejabten, pai baka.
SBieberbringen, etw., tjari dasani
kom baka.
SBiebercrbalten, SBieberer(ctn=»
gen, SBieberempfangen^ kisi
baka.
SBieberer^olen,fi(^, (tJonc.Äranf*
beit) kom boen baka; (t>on i.Ofyll*
ma(^t) kom by baka.
SBiebererinnerU; jid& eined, mem-
bre hem baka.
SBiebererfennen^e.fSabihembaka
SBiebercrfe^en, SBieber crfiatten,
pai baka.
SBiebererwa($ien, wieki baka.
äBtebererjdblen, verteli baka.
SBieberfinben, tixo., finni dasani
baka.
SBieberforbern, etw., haksi dasani
baka.
SBieberfragen^ haksi baka«
36
282 aBiebcrgcbärcn — SBicfe-
Söicbcrgebdrcn, (gcijMic^) meki wi
kora njoe-g^ebore.
SBicbcrgeben, gi baka.
SBiebctgebotcn, njoe-gebore; »♦
werben, kom njoe-gebore.
SBicbergeburt, da njoe geboortoe.
Saiebcrgenefcn, kom boen baka.
Sßiebergrügen, e., taki hem odi
baka.
SBieber^aKen, bad baka; piki
baka.
2BieberberfieUen,evgenezehem;
meki a kom boen baka; etil)*, mekx
a kom njoenjoe baka; repareeri
d^asani.
SBiebcr^oten, et»., teki tjari da-
sani kom baka.
aSieberboUn, etwa«, taki dasani
baka; taki hem wantron moro.
SBieberfauen, kau baka.
äBieberfaufen, bai baka.
SBicberloölaffen, e,, loesoe hcm
baka.
SBicbetnebmen, teki baka.
Jffiiebetfc^ettcn, kosi baka.
SBiebcrfi^itfcn, sent kom baka;
seni baka.
SBieberfc^Uaen^evUaki hem baka.
aßieberfd^reibcn, skrifi baka.
SBieberfe^eu, e., si hem baka; jlc^,
einauber, si dem srefi baka.
JEBieberjuiien, soekoe baka.
SBiebertaufen^e^doopoe hem baka.
SBieberum, ageen.
^leberDetgelten, pai baka.
SBiebctüerfaufen, seli baka.
SBiebcrüerföbnen, fic^, kom boen
baka; meki fri baka.
aBiebcrguma^en, c. J^üre, tapo
da doro baka.
SBiecje, wiegi; do'döi-bedi. SBiege-
flubl/ doW>i-stoeloe.
SBiegen, (wagen) wegi; (bewegen)
bewegi; kanti; seki; (ehiÄtnb) se-
ki wiegi; seki do'döi-bedi.
SBie^ern, bari; ba« ißferb wiehert,
hasi de bari.
SBiefe, sabanä; wci.
. SBreuiel — SBinb*
SßieDtel?, hoemeni? (dmeni?); bet
»icmelfie?, hoc reti-wan?
SBiewoI, alwasii
SBilb, 8., boesi-meti.
Söilb, adj., krasi; wildri; basrä-^;
bie ^U^ i|i w«, da k»w krasi; wtlbe
2^^iere, krasi meti; ogri meti; ein
w, Sunge, wan wildri boi; ein
wilber S3aum, (ni<^t grud^tbaum)
wan VFildri boom ; wan soso boom ;
(ungepfropft, SBilbling) wan basra-
boom.
SBilbern, Ȇb fein, wildri.
SBtlbbeit, wildri; wildri-^fasi.
i(bni§, woest^in; wan soso biri
biri-plesi.
iüe, wani; bein SB. gcf^be, joe
wani wi moe doe; ndä) ®otte^ ^\U
(en, na wani vo Gado; nanga wani
vo Gado; e^ ^dngt ni(^t t>o\\ m*
ferm SB* ab, a no de na wi wani;
ber Sctatje M feinen SB., ningre
no ha wani; um — »iflen, vo — he-
de; um feinetwitten, vo hem hede;
id) bitte bi^ um ©otte^wiDen , mi
teki Gado begi joe; um ©otte^wK^
ten, umfonfi, vo boenhalti; id^^obe
ed nid)t mit 9B. getban, mi no doe
dati expressi (ob. vo ogri hatti, au9
böfer 9lbri*t).
SBiüentU^, nanga wani; express!.
28illfaf)rcn, einem, doe hen^ wani.
SBiUig fein, wani; ber (Seift i|l ».,
aber ta^ gteifc^ iji f(^wacb, alwasi
hatti wani, tog skin no ha tranga.
SBilttommen ^eiSi^n, e., taki hem
odi.
SBimmeln üon, lai nanga; ber Zii6)
wimmelt »on Slmeifcn, tafr^ lai nan-
ga mira.
SBimmern, kre; dje&rae, djem^.
SB impel, wimpel h.
SBimper, Singen Wimper, hai-wiwiri.
SBinb, winti; ber 3B. erbebt fi*,
winti de hopo; ber SB. webt, winti
de wai; jiarfer SB., tranga winii;
fdjwad^er SB., safri winti; SBinb
machen, (bil&lic^) prodo; taki bigi;
SBinbc — SBitfen.
(93d(gC treten) masi blaas-balgi;
ctt». in ben SB. fd^tocjen, no ke \o
dati ; in ben SB. reben, broko mofo
808o(ob*|To soso); SBinb befommen
)90n etn>t, jeri waiisani; Jeri (aki;
e* 23. laffen, poep6e ; (bdflicftcr) poe-
loe winti; ß^wbenpinb, wiiiti; ben
3.W. befommen, kisi winti. SBinb-
beutel, prodofinasra; prodo-man;
-mu^ie, Hinti-mieli; -»art^, na
wintivsei ; ^ tD i t b e I , drai - winti.
2Binb3 -braut, storm^ winti;
drai -winti.
SBinb e (gum Stufwinben) ddmkragti
h.; (^flanje) patata-tetii.
SB i nb e(, pissi^-dockoe; klosi; in SSin^
bein tDxittn, domloe na ini klosi.
SBinben, (®arn ac.) weni; ji(^ w.,
drai; bic SSobucu u), ji$ urn ben
(Stengel; boontje drai na tiki.
SBin f , einem e* SB. geben, piugi hem ;
pingi hem vo da tori.
SBinfef, (®cfe)hoekoe; (Äauflaben)
winkri,
SB in (en, pingi; einem mit ben 9(ugen,
ptngi hai gi hem.
SB i n f e t n , djemö, dj^eme ; kre.
SB inter, kouroe-tem; SBinter nnb
<5ommer, (auc^) dretemnangaar^en-
tem,
S&injig, toemoesi pikin; toti; uo-
ni; t<^efe.
SBipfel, tapo; tapo vo boom; pinti
TO boom,
SBir, wi,
2Ö ir b el , drai drai ; 2BaffermrbeI,drai-
watra. SBirbcI-^nuub, drai-winti.
SSiirten, (arbeiten) wroko; melcbe
SBerfe »irfcfi bu?, hoe wroko joe
de wroko V; bie SWebijin bat nid)t
{^ewirtt, da dresi no wroko; ed b^t
nicbtd gemirft, a no lielpi noli ; ben
Xti^ u>irfen, masi da degi; masi
lala-brede; (n)ebcn) bre; feibue
Strümpfen)*, bre zy - kousoe ; Der
JRorf war gewirfet bur^ unb burcb,
da djakii no ben nai, a ben de wan
bre wan tee doro.
SBirffic^ — SBiffen. 283
SBirf tidb, troe troe, vo troe troe;
ed i(i U). fo, troe troe so a de ; mi
taki gi joe.
SBirffam fein, wroko boen; bie 2Re^
bijin ifi n)irffam, da dresi de wroko
boen.
Söirfung, — obne SB^ bteiben, no
wroko; no helpi noti.
SBirre, SBirrwar, broeja; broeja
broeja; in bie SB. geratben, kom
na wan broeja; vromloe.
SBirrfopf, broejaman; broeja-soe-
ma.
SBirtb, (©ajliDirtb) Maara vo ko-
lesi-hoso; ($audn)irtb) da Masra
vo da hoso.
SBirtbin, (©afiwirtbin) Missi vo
kol^si-^hoso.
SBirtbfd&aft, (^auSw.) hoso-wro-
ko; (©afimirtbfcbaft) kolfesi-hoso;
kol^si ; fie baben eine SB., dem holi
wan koi^si-hoso.
SBirtbfcbafterin, bakra-hoso-mau.
SBirtb^b^Ud, kol^si-hoso; kol^si.
SBifcben, figi; benOWunb, figi mofo.
33 if* er, (bitblidS^ fur »erwei«) ver-
wyti; e, SB. befommen, kisi wau
▼erwyti,
SBifcblappen, figi-doekoe; dweri.
SBigbegierig, hangri (ob. gridi)
vo sabi.
SB if fen, v., sabi; icb tt)ei§ e§ ni(^t,
mi no sabi; icb weiß ni(^t \\>a^ \^
tbun foQ, mi no salii, san vo doe?;
bn n)ei§t ni^td, joe no sabi noti;
fo t)iet i* weig, so raeni leki mi
sabi; man fanu'd nicbt w., üWiemanb
fann'S n)., no wan soema kan sabi;
ben SBeg »., sabi pasi ; c* vo. laffcn,
mcki a kom sabi; meld a sabi; urn
etn). xo., sabi vo dati; sabi dati;
au^weabig w«, sabi na hede; von
jioti^ voit lange, Ga sabi hoemeni
langa; weber ein nocb au^ wiffen,
no hafesi, nohabaka; wad i$ nid)t
n>ei§, macbt micb nic^t f)t\^, san mi
no sab), no sa kill mi; ft* ctUHlS
unffcu, habi bigi membre vo hem
36^
284 SBiffen — SBo^fan-
srefi; er vot\% fid) toad mit feinet
Ubr, a prodo nanga hem liorloisi,
3B i f f e n , 80 aabi ; bad 2B. t^uf « ni^t,
8abi, a no doe; mit meinem SB.,
nanga mi sabi; o^ne feinet 93ater^
SB«, sondro hem tatk sabi; mi^ei
Keffer SB«, nanga hem boen aabi,
2Biffenfd)aft, sabi.
2öiffentU(^, nanga sabi.
äütttcrii, etu),, smeri dasani,
SBttterung, wen,
äJJitme, wfcdiiwe,
äBitiper, wMnwe^man.
2B i t , (Älug^cit) koni; (@ct)erg) grap
h, ; äB* ma^en, meki grap.
SB i Ij i g , (flefd)eit) koni ; ein »• (fle*
fd)eiter) S^ann, wan koni soema.
SBo, pee; )ro?, hdepee? 'pee? na
hoe sei?; tDO fie n^obnen, pee dem
liebi; mo iDO^nfl (u? 'pee joe de
liebi?; noo au^ immer, alwasi-pee;
alwasi hoe^pee; alwasi na hoe^pee,
SBpc^e, wieki; »origeSB,, tra wieki;
da wieki di pasa; SBo^e t>ot SB.,
wieki \o wieki; bie SKartcriroc^e,
fiiHeSB., pina-wieki; in WeäBodjeu
fommen, meki.
SBoc^cn^lo^n, wieki-moni; ^tag,
wieki-dei; wroko^-dei; ^t»eife, fte
n)ccl)fcln ivDd^enn)eife, dem kenki
spele ibri wieki,
SB 5 d^ en tu«, ibri wieki; aU wieki.
SBdc^nerin, m^.kiman.
SBofern, efi,
SBoge, bare; pranä.
SB 1 e r , (mit ben ßcittrörtern bet gii^*
tung) na hoe«-pee; pee; wo^et i(f>
fomme unb woWu ic^ gct)e, pee mi
komopo en pee mi de go.
SBo()in, nahoepee; pee; n'0^inau($
immer, alwasi hoe-pee ^ wo bu auc^
flinge^fl, alwa8i«-pee joe de go,
SB 0^1, boen; fe^r mbl, l>oen boei};
n)0^t fein, de boen; i^ bin Xüo\)l, mi
de boen; gang U)o()(,heeli boen; heel
boen; Uvt tOof)l, tan boen; waka
boen; n)C^( iin^!, boen ^0 wi! .
SBo^lan, we; »p^tan, n>ie jief^f 8?
• SBo^louf ^ fflp^Cijeru*,
n>etbenn>irgeffen?, we» hdefasi (d-
fasi)? wi sa go?
SBp^Uuf^ boen; iä) bin to., mi de
boen.
SBo^lbe^alten, — jle flnb »♦ an*
ge(angt, dem doro nanga boen.
SBo^(beIeibt, fatoe; deki; bigi;
n), fein, habi skin.
SBi>t)lbetagt, bejari; grani kabä;
nanga hem lioen jari kabä; et ifl
bereite tp«, a habi hem jari kaba.
äBo^(erge^en,2BoMfa^rt, boen;
best; fur euer eignet SB*, vq oen
eigen boen (ob. best).
SBoblergogen, fans6endroekoe; —
fein, sabi maniri; ein n), S)tenf(!b,
wan fans6endroekoe soema,
SBo()lfei{, boeukoop, böenkoopoe;
goedkoop h.
SB ^ ( g e f a t ( e n, s., plisiri ; nad^ ®ot«
te^ SBt, nanga Masra plisiri; an
i^m ^abe icb SB., nanga hem mi ha-*
bi mi plisiri.
SBot)lgefalten, v,, (gcfdaig fein)
pliesi; (gern f^aben) lobbi; plisiri
vo; (genehm fein) de boen na; de
boen na hem hal ; de switi na liem
bai; fo mt ci ®ott »o^Igefdflt,. so
leki Gado pliesi vo doe; fo(c^e
Opfer gefallen 6i5ott »obi, so soor-
toe offer Gado Jobbi (o^* de boen
ob« switi na Gado hai).
SBo^lgefdüig, einem, boen (ob.
switi) na hem ; boen (obt switi) na
hem hai; n), fein, pliesi; »enn c8
3^nen mtifl, efi Masra pliesi; penn
e« ®ott n>. i{i, efi Gado pliesi; efi
Gado wani,
SBoHgeben, e$ gc^ti()m wo^f, a de
liebi boen ; a de boen ; a habi hera
boen ; sani waka boen nanga hem ;
beim ^errn mrb^d i()m n)„ a sa finni
boen na Masra; ta^ bir*^ n>t, waka
boen !
SBoblgend^rt, fatoe; —fein, habi
skin.
SBoHgerat()en, v., komopo boen.
SBoMS^^UC^, switi smeri.
3Bo|)I(|ef^matf, swfti tesi.
SBoMgefittet, fansftendroekoe ;
— [ein, sabi maiiiri.
3Bot)(tiabcub fein, habi goedoe nofo ;
habi foeloe goedoe; de wan got-
doeman; er ifi to,, a habi,
S[Bi>t)iningen, piki mooi,
SB (blieben, s«, boen Jiebi; bo^n
liebi vo grontapo; plisiri-liebi.
5lBoHina(|en, v., ec wirb 3tUeö n)^
a sa meki ala^saiii waka boeii.
SBo^tmeinen, raeene boen.
Söo^lrebenb, — er iji xo., a de
wan boen takiman.
2öpt)Irie4enbfein, sraeriswiti; etro»
SBo()(tied^enbe^ , wan sii^ti smeri«-
sani,
2BobIf^mecfenb, switi; eine r&of^U
fd)ra. ^peife, wan swUi njanjäm.
SBobtfein, v„ de boen.
fBo\)lt\)Oit, boen; t, gro§e SB», wan
bigi boen; er ^at uufrer gamilie
mU SBoblt^aten ergeigt, a doe wi
famili foeloe boen.
SBoblt^tig fein, iobbi vodoe soe-
ma boen ; Jobbi vo gi potiman hafoe.
Sßoblt^un, v., einem, do hem boen.
Sßo^lüerbient, — bic Strafe ijin>,,
da atrafoe fit! hem boen.
SBo^Ioer^atten, a., boen maniri,
pi.; boen gedrag h.
2b üb wen, wo^nbaft fein, llebi; er
»o^nt neben ber Äirdje, a de liebi
na sei kerlii.
äöobn-bäu«, hoso; (auf^fantagen)
bakra^hoso; -ort, fein Söobnort,
hem plesi; hem tan-pJesi; •'ftube,
kamera.
äBobnung, hoso; n^ie Ucblicb {inb
beineäBobnungen!, fa dem hoso vo
joe de switi!; feine 2B. »erdnbern,
yerhuizi.
SSol, wel; id^roeiftwol, mi sabiwel,
Söotb;en, v.,2ößlbun9, s., fremer,
SBotf, wolf h.; in «nfern ©'cbriften
mit tigri, Xieger, ubecfc^t ; reigenbe
SBolfe, krasi tigri.
SB 1 f 6 m i t c^ , (^ilanje) melki-wiwiri.
SBolfe — SBort.
285
SBolfe, blaka vo tapo; wolkoe.
Söotfig.., blaka; ber ^immet ift xooU
fig, tapo blaka; tapo de blaka.
SB lie, wol; skapoe-wiwiri; mel
©efcbrei mib »enig SBoIle, foeloe
taki no meki noti. SBotten-jcu^,
wol-klo8i.
SBoUen, wani; \i) xüiH ni^t, mi no
wani; »a^wittfibu?, san joe wani?;
fo 6^0ft toiü, efi Gado wani; efi
Gado pliesi; nanga wani voGado;
%m, n>ie ©Ott mta ! , Koromanti
koti wan odo, taki: Aze minjami,
ala-sani na Gado wani; ia^ wiu, fa^
gen, dati wani taki ; dati taki ; vo taki ;
vo taki reti; er mag »♦ ober nicbt,
a wani efi a no wani; i^ mU gem
feben, wo ba§ no^ binaud mü, mi
hangii vo si, san sa kom to dati;
mi hangri vo si, fa dasani sa waka.
SB den, s , da wani,
SBoIIuft, (in gutem ©inn) pllsiri;
(in fcb(e(]^tem) ogri luste (lostoe);
takroe Inste,
SBonne, pllsiri,
SB or fein, wai; SReid Xo., wai areisi.
SBort, woord; woortoe; mofo; taki;
im 2lnfang war ha^ SBort, na blgiii
da woord ben de; baö SB» ®otte§,
da woord vo Gado; Gado«^woortoe*
(33ibel) Gado-boekoe; boekoe; by-
bel; bybel-boekoe ; SBorte be$ mU
gen Sebend, woortoe vo da liebi
voteego; fein 2Ö, fatten, holi hem
woord ;—bre(^n, brokohem woord ;
njam mofo soso; i(b tt>erbe mein
^ort nicbt bre(ben, mi no sa njam
mofo soso; mit einem SBort, nanga
wan woortoe; i^r müßt nid^t mele
SBorte ma(!ben, oen no moe meki
foeloe taki taki; ein S^ann, ein
SBort, man na woortoe; ba« große
SB. fubren, taki wan bigi mofo ; taki
bigi; einem bie SBorte tjerbrc^en,
drai hem mofo; fein SB. jururfaeb^
men, drai hem mofo baka ; lag mi(b
bod; aucb }u SBorte fommen, meki
tog mi kan taki wan mofo toe;
i
286 SBortr-jlrelt — SBunt)ct.
einem in'6 SB, fallen^ koti hem mofo ;
ein 2B. brccn (predKn, potti wa» mofo
iia inl; ein 2Ö. fallen faff en, poeloe
wan mofo; taki wan mofo; nic^t
SBort l)aben wollen, «try; baö ein^
SBort nur will ec »on bir ^erauS*
baben, (boren) da wan mofo awani
kisi (objeri) na Joe; ein gut SBoct
für jem. eintecjen, potti wan boen
mofo gi hem; auf mein 98ort, so
leki mi ben taki; (eere ÜBorte, soso
taki taki; ein SBort gibt'e antere,
tori poeloe tori; ein fluted 2Ö. flu*
bet eine gute ©tatt, boen mofo tjari
kow na pen.
SBort-fircit, wan «try vososowoor-
toehede; -werfet, «try; kwestie;
taki taki ; pe batten e, f leinen SBort*
wecbfef, hem ben habi wan piiiin taki
taki.
Söofeibfl, pee; dapee.
SBoju?, san hedeV; vo san hede?
SiJracf?, wan broko sipi.
äBud)er, toemoesi bigi intres; 9Bt
treiben, teki toemoesi bigi intres;
auf SB, (3ntereffcn) tbun, potti na
intres.
2Öud)ern, (auf 3'*^^« t^un) potti
na intres; (£[{ud^er treiben) teki toe-
moesi bigi intres.
SBiiblen, drai drai; soekoe soekoe.
Söunb fein, habisoro; (oon Äinbern)
habi faja.
SBunbar^^t, datra; dresi-man.
SBunbe, (Scbwcire) soro; (@tid)*,
S^ußwunbe) soetoe; — bie 2B.
fcbwart, (obne nocb offen ju fein)
da soro tapo watra; (wenn fie be«»
reit^ offen ifi unb (duft) da soro
poeloe roant^ri (ob« watra); eine
SB. \)erbinben, dresi da soro; ein
OJiann, ber mit SBunben bebctft ifi,
wan söroman; bic SBuuben (£bri^i,
dem wonden vo Kristus; burd)
Seine SBunben feib xi)x ^eil wor*
ben, dem wonden vo hem ben ge-
tieze oenoe.
SBunber, wonder-wroko; marki;
SBunberbar -«- SBurm,
teeken; icb WvU bieten ein SB., mi
ben dangra foeloe seema; ed nimmt
mid) SB., mi verwondroe vo dati.
8Bnnber«t^at, '■werf, wonder-
wfoko.
SBunb er bar, na wan verwondroe-
fasi; etw. SBunberbared, wan ver-
wetidroe-sani; wan wondro^sani,
SB unberttd), aparti; wunbertic^e«g)cr*
ten, aparti Masra; (jugleid) firenge)
krasi Masra ; etW. SÖunberÜcbed, wan
yerwondroe«-sani; wan apartKsani.
äßunbern, ji<^, verwondroe; id?
wunbre mid) febr, mi verwondroe
vo troe; eÖ n\micb, mi verwondroe.
SBnnbeii|d?6n, rnqoi toemoesi.
SB n nberf e( ten, toemoesi dirivofinni.
SBuuf^, wtMisi; hangri; verlange;
t)on guten SBünfften wirb einer nicbt
fett, odi odi no helpi sikiman, ma
pikin pappa.
SB ü n f (b e n , wensi ; hangri ; verbinge.
SBÜrbe, grani; grani-^fasi; e^ ijl un*
ter feiner S3., a no fiti da grani vo
hem; jebc SBÜrbe b^it ibre ©firbe,
ningre wani fri vo weri soesoe
hede, a no sabi taki , da iikdoren
a de go kisi.
SBürbig, waardi; ein w. ÜÄann, wan
respeki*soema.
SBürbigen, einen, holi hem waarti;
respeki hem; (bem ®elbwcrt^ mä),
fcbdjjen) preceri.
SBürbigfeit, waarti.
SBurf, einen 3B. tbun, fringi; einem
in ben SB. fommcn, miti hem onver-
wakti; toekä nanga hem. SBurf-
fcbaufet, wai-skopoe; wai-baki;
-fpicg, lansri.
SBürfet, doblo-stoon,
äBürfetn, mit 28ürfel fpietcn, doblo;
pre doblo.
SB argen, e., fassi hcm na neki;
orgre hem.
3BürgengcI, kihVengel.
SBurm, worom, worm; — WO ibr
SB. nicbt jiirbt, dapee da worom
\o dem no dede. Sßurm-fiuijcr,
SBurmcn — ^H)kiu
seti'-ktiiri; ^mtf^l, hoedoe**Biri;
-mittet, worom-dresi.
urmen, (bi(Mtd)) ed tt)urmt ini$,
a de koti rai bele.
SBurfl, soseisi; SBurji min Surft,
hail gOy lian kom; na'nai de hali
iei^U tetei de hali na'nai; Me SB.
nad> ber ®))e(f feite tverfen, joe wani
trowel wan lemiki, vo kisi wan
aprisina.
SBürje, speoery-sani.
SBurjel, loetoe; SB. faffen, meki
loetoe; fassi loetoe; mit bet SB*
berrau^reigen, loetoe; poeloe nanga
loetoe.
SB ur J ein, meki loetoe; tief n>*; meki
dip! loetoe.
SBujl, — ein miijler $Ia|i, wan woe-
stcin-plesl; e.w. ©arten, wanbroko
djari; e. iDUJlee Seben, wan tjaka
tjaka-liebi; slingri-liebi; moraoe-
liebi; saka saka-liebi.
SBiifte, woestein; woesteln-kondre;
dre s a ban a.
SSutt), krasi-fasi; tranga hatti-bron;
in SS« gerat^en, kisi wan tranga hatti-
bron.
SBut^en, bari en krasi.
äBfit^en^, krasi toemoesi.
.3.
3a (fen, takki.
3aoien, skrekl en befi; jage nid)t!,
no las! hatti!; no frede!; er fing
an ju trauern unlr ju j* , a kom na
wan toemoesi sari en hebi.
3ag^aft fein, no habi hatti; frede;
bee 3^9^^^^/ frede-man; frede-
soema; lasi-hatti-soema.
3a9l)aftigfeit, f rede-hatti ; f rede-
hatti-fasi; lasi-hatd-fasi.
3 a t) e, ja^e fein, tai.
3a6t, getal h.; e* gro§e 3-/ ^^^
bigi hip] ; 0^ne3 *, dem no de vo teli.
3aM^n, pai.
3 a Men, teli; ®elb j., teli moni;
jaj^le Die glafc^en, teli dem butra!;
[o eben jd^Ie ic^ pe, da teli ftii de
3a^UoÄ — 3«Pl>eIn- 287
teli dem; barunter j(«, teli na ini;
»jieberbolt j., teli teli.
3abHod, did ho de to teli; pam
pam; ffibUo^ SWuöfiten bcberftcn
mi(^, dem maksita tapo mi pam
pam.
3ablrcic&, foeloe.
3ab(ung, paiman.
3a bm, magti; er ifi joJ^m actoorben,
a kom magti.
3 at) men, dwingi; magti.
3abn, tifi; 3abn urn 3«N, tifi to
tifi; 3«äi^ne befommen, kisi tifi; poe-
loe tifi; 3* au^jie^en, poeloe tifi;
einem bie 3*5bne weifen, sori (ob,
pill) tifi gi hem; mit ben 3^NfH
fnirfiften, kau tifi; einem auf ben 3*
füblen, fili hem mofo; ^aujabn,
gangja^n, ©togja^ri, man-tifi; %n^
geujabn, hai-tifi; l^orberjabn, fesi-
tifi; ^acfcnjabn, baka-tifi; matta-
tifi; 2Bei^t)eitdjabn , verstand-tifi,
3abn-tt)e^, tifi-hati.
3abnen, kisi tifi; poeloe tifi.
3 d^f läppen, — bafelbft wirb ^cxi*
ten unb 3* f^in, dapee dem sa bari
tee dem kau tifi.
3dbre, kr^watra; hai-watra; watra-
hai.
3anije, tanga; kneip-tang.
3anf, trobi; kroetoe; kwari; ed er*
^0b jxd) ein 3» wwtcr ibnen, wan
trobi hopo na dem mindri; tt)egen
3ant, vo stry hede. 3öttf-fuc^t,
stry-fasi.
3 ante n, kroetoe; stry; meki trobi;
liabi trobi; kwari; meki kwari;
er janft mit alien 3Wenf(!^en, a kwari
nanga ala soema.
3dnfif(^ fein, lobbi trobi; lobbi
kwari.
3 d p [^ e n , (im Scblunbe) pikin tongo ;
ia^ 3- ifi i»i^ flefc^ttjoflen, mi pikin
tongo sweri.
3apfen,8.,pen. 3apfcn-Iod^,pen-
horo.
3.apfen, v., SBein, tapo wien.
3appetn, strampoe.
288
3att — ^ifyun.
3a rt, safoe; fini; ein jatted Jtinb,
wan fini piUen.
3artU*, (l\tb\)abtn\» switi; (frdnf^
(i(^) zwaka.
3aTt(id}Iett, lobbi*fasi; awiti-fasi;
(5träuf(tcl)feit) zwake-faai.
3afcr, tetei.
3ciferig fein, habt foeloe tet&i.
3au6er,6bia. 3öuter-fraft,<^bia;
vim; -mittel, 6bia; 6bia-9ani; to-
froe-sani; -miub, winti; ber ^*vo.
tarn über fie, fie befam ben ^.rx>.,
a kisi Dvinti.
3auberei, tofroe-wroko ; 6bia-wro-
ko; 6bia; az^e.
3 a u b e r e r , tof roe-man ; öbiaman ;
az^eman; loekoe-man; winti-man;
wisi-man.
3 a U b e r i n ; 6bia-mama ; winii-niama ^
watra-mamä.
3aubern, tofroe; wi«l.
3aubetn, drai; wad }auberfl bu fo?,
fa joe kan drai so?; nii^t (ange
Kalibern, ju — , no pre vo — .
3a urn, toom; einem ^5ferbe ben 3»
anlegen, potti toom na hasi mofo;
ben 3- anjieben, haJi da toom; im
3anme batten, holi na ondro dtiim;
boll na ondro dwingi.
3dnmen, ein ^ferb, potti toom na
hasi mofo.
3a nn, trariki; heini; pen; XO&tt ber
3. feji gcwcfen, er »are nicbt fo
balb jerbrod)en, efi da trariki ben
tranga, a no ben sa broko so hesi.
3aufen, e., hali hem wiwiri.
3ebaotb, Zebaot; ^err 3v Masra
Zebaot.
3e($e, — er mu§ bie 3^^^ bejahten,
hem moege pai vo aJa.
3e^en, dringi; siiipi.
3ed)er, dringi-man; auipi-man.
3ebe, finga \o foetoe; finga.
3ebn, tin; jebnmat, tin-tron; ber
}ebnte, di vo tin; diai meki tin«
3 € b n t e, 8., tin procenti ; ben 3* 9^*
ben, gi tin procenti; gi procenti.
3ebten, njam; ber älofi }e^rt am
3et<:ben — ^dt
©fen, Troestoe njam isri; ber iBer^
bru^ }ebrt an ibm, verdriti meki
a kom mangri.
3ci(!ben, marki; teeken; (Signal)
sein; ein 3* t>om$imme(, wan mar-
kt TO hemel; ein 3« (©iflnal) ma*
^en, meki sein; einem e. 3« geben,
(ibn aufmerffam maiden) wairskon-
wehem. 3^i^^n*bettter, karta-
man.
3 e i cb n e n , (bejeicbnen) marki ; jeiiSbnc
mir bie ^af^e, marki dem klosi
gi ' mi ; ( mit ©teiflift J. ) teeken ;
(lined portrait j., poeloe hem por-
treti; poeloe hem.
3 e i d) n n n g , teeken ,- print je.
3eigefin8er, sori-finga.
3 eigen, sori; jeigc mir baö, «ori
mi dati; sori dati gi mi; anf etn>«
jeigen, sori na dati; einem bie f^aufi
J*, sori kofoe gi hem (brob^nb); -^ —
ben ginger, sori finga gi hem; —
einem ben SSeg g«, sori pasi gi hem ;
sori hem pasi.
3eiger, (ber Ubr) wyzer.
3 e i b e n , einen einer ^aä;>t, potti da-
sani na hem tapo; klage hem;
n)e(d)er nnter ent^ fann mi^ einer
®ünbe jeiben, hoesoema to oenoe
kan. sori mi wan zondoe; er jei^t
mx6) ber Suge, a taki, mi lei.
3ei(e, lo; 3eite für ^nk, lo vo lo;
3eilenn>eife, lo lo.
3eit, tem; joeroe; 3^ fiw^^n, finni
tem; i^ babe feine 3*/ ^^ ^^ ^^
tem; bie 3- ift gefommen, da joe-
roe kisi; da tem kisi; ber Xob
fennt feine 3«/ ^^^^ ^^ ^* joeroe;
dede no sabi tem ; bie 3« mtV^ Uf)*
ren, tem sa sori; ed ift feine 3« i^
l)ertieren/ wi no ha tem vo lasi;
»ir muffen und in bie 3* f<birfen,
wi moe teki da tem, so leki a fa-
ddm; bie 3* if^ ^^^r ^^ ^^"^ pasa;
bie 3- ted)t benu^en, meki wan reti
(ob« boen) gebrnik to da tem; bie
3. ift nabe, da tem de kidsibei;
bie 3* W)irb mir lang, a kom Ter-
Seither — B^^ter.
feeli mi; 2(flcö l)Cii feine ßv ^»*»
tem vo honti-man, wan tem vo
boesKmetl ; e. tange 3- # ^^n langa
tem; lange 3» t)or^cr, lang^a tem
na fesi; lange 3* nac^ber, langa tera
na baka; nad) ber 3*/ bäkatem;
na baka; jn gteid)er 3*/ ^* ^^^^
tem; jn ^et 3v dätero; da joeroe;
da joeroe*tem; eine 3» ^^^if ^*^"
piesi tem; für Die 3v vo so Janga;
tine furje 3v ^▼•w P"^^" tem; wan
sjatoe tem; tbenre .3v diri-tem;
n)0()lfeile 3v boen-tem; bofe 3v
ogii-tem; ^nngerjeit, hangri-tem;
J(n 3^i^^^f ^vänwantron; wänwan-
fron so; waiiwantem; feit bet 3^i^#
fiinfti datem; sinsi to datem; jU
unfcer 3v ^^ ^^ ^^^9 "^ ^^^^^ tem;
in alter 3v "* onroetem; Scutc Der
alten 3v' so©™» v® ouroe-tem;
oäroetem-$toema ; jn Dlim'd 3^i^^'n,
iia Jan Bok6 (ob* Pogö ob* Bok<S ob*
Kotö) tem; Seute ber 3e^tj;eit, disi-
tem-soema; soema to disi-tem;
3^it meinet gebend, ml beeli liebi-
tem ; ala mi liebl-tem ; »um mi heeli
liebitem ; bei Si^iU^, bit^m ; ))or ber
3v b^^o da joeroe kisi; morgen nm
biefe 3v tamara na 90 wan joeroe;
mit ber 3*» nanga tem; bambei.
3eitber, tee nojaso.
3eitig, adj. (reif, t)oH) foeloe; bie
©apotide tfl J., da Sabatija de foe-
loe kabä; adv. (in 3^'^^") bilem.
3e!ttebend, — ii^ werbe bad 3-
ttid)t tjergejfen, mi no sa vergiti dati
mi heeli (ob* aia mi) liebi-tem.
3e{tÜ^, TO dl» tem; 3^'*'^^«^/
grontapo-9anl«
3eitung, koranti, koeranti; mein
9lame fiel)t tn ber 3^**w^^ft/ ""* "®™
de waka na koeranti.
3 eile, kamera.
3elt, tenti; e* 3* «nffc^lagcn, hopo
wan tenti; ^immel^jelt^ hemel-
tenti.
3 ept er, Scepter, koning-septer ;
koning-staf.
ßerbeigen -— ^mti$m. 289
3erbet§en, broko nanga tlfi ; ma-
81 nanga tifi; njam; beti.
3erberften, barste; plfti na loe.
3erbreci)en, v. a. u* n., broko;
roasi; bad ®taÖ tfl jerbroc^cn, da
glasi broko; — in ^tfldfen jerbro*
^en, broko na piesI plesi; ft(b htn
Äopf um etro* J*, broko hem hede
vo dati; bie j^rbroc^etten ^erjcnd
{inb, disi de nanga broko hattl: fie
jerbra(^en i()nen bie ©eine, demmasi
dem boon.
3erbru(fen, masi.
3erfaUen, mitienu, kisl trobi nan-
ga hem.
3erfe^en, plitl na piesi piesi; ph'-
ti pllti.
3erflie6en, smelti.
3erfreffen, njam; ber SRofl ^af^
J., vroestoe njam hem.
3erge^en, laslgowei; gowei; (jer*
fdjuietjen) «melil ; bie ^immet n>er*
ben j. mit gro§em ^rad)en, dan dem
hemel sa las! gowei nanga btgi
ba'barl; bie ©Utter ifl jergangen,
botro sfnelti.
3er^acfen, koti na piest piesi.
3erf^auen, kapoe na piesi piesi.
3erf auen, kau en beti.
3erIlopfen, masi na piesi picsT;
masi.
3erfnirfcben, 3^^f«trfcf)t, ma-
si; e. jerf nirf ^ted $er j , wan masi
hatti«
3crf nittern, 3^tf nutfcf)en, ma-
si masi; vromloe.
3erlaffen, smelti; jertaffcne ©uttcr,
smelti botro.
3erlumpt, nanga broko klosi.
3ermalmen, masi krin krin.
3ernagen, kweri kweri.
3ernid&ten, meki a tron noti.
3crplaöen, barste; plfti.
3erquetfd)en, masi; er ^at |l(!^ bc«
ginger jerquetfd)t, a masi hem fing».
3erreibcn, griti; friß; masi.
3 e r r et ft c n , broko ; pllti ; kili ; er jer*
rift ben ©trief, a broko da tetJi ;
37
290 3 «ten — 3er jlteut*
bcr ©tticf ifl jerriffen, da tel^i bro-
ke; er jerril feine ^[ci^er, a plid
hem klosi; Der ^J3or^ang itxxi^, da
(^ardyii pliti; eilt n?i(^e<^ £bier ^t
if)n }v ^^^" ^S^^ '^^^^ ^^'^ ^^'^^
3 err en, treki; lialK
3errtnnen, smeiti g^owei; smelti.
3errtffen, adj., pliti; broko; nanga
lioro horo; jerriffene ^ofeU; broko
brockoe; j. Sumpen, saka saka-klosi.
3errutten; pori; mekiakom broeja.
3errüttung, pori-fa»!; broeja-fasi.
3er[ä9en, zaa iia pies! piesi; zaa.
3erf(6eitern, masi kriii krin.
3erf(^e{(en, masi; broko hem 8kin.
3erf^la8en, (ijerbred^en) broko;
(jermalmen) masi ; e* letter j., bro-
ko da pleti; ic^ bin mie (ol). ganj)
jerfd)(agen, mi masi krin krin; aJa
mi skin masi; mi labraka,
3erf^metjen, smelti.
3erf(^mettern, masi; masi krin
krin ; {te am gclfen }*, ^^^^ ^^^^ ^^
wan klipstoon.
3erf^neil)en, kotl; koti na piesi
piesi ; jerf(^neibe ba^ gleifc^ in ^^Jor*
tionen; koti da meti piesi piesi.
3erfpa(ten, pliti.
3erfpüttcrn, pliti.
3erfprengen, broko; eine IKite,
broko da doro.
3crfpringen, pliti; ba^ ^erj im
Seibe mö^te mir j, t)or®^aam unb
SBe^mutb/ mi hatti pliti vo sjera
en sari hede.
3erfiampfen, masi.
3erftoren, broko en pori; broko;
pori.
3erfio§en, masi.
3erftrenen, panja; jagi panja; ic^
rocrbe euc^ j. in afle Sauber, mi sa
panja oen go na ala kondre; roi
sa seni oen go panja ala na kondre;
jerfirene ben «f)aufen 3Wenfc^en, jagi
panja da hipi soeraa; )t(^ j., panja;
panja panja.
3crftrcnt, panja; bie ba g. »obncn,
disi de li(.*bi panja na ala kondre;
3erflft(frft — 3icg^*
I. fein, er ifl g., hem gedagti parfja
panja; hem hede foeloe.
3eiftü(felt, na piesi piesi.
3er{tu(fen, koti na piesi piesi.
3ertbei[en, piatie; piiti; platie na
piesi piesi«
3crtrennen, plalie na piesi piesi;
(eine 3lai)t) loesoe.
3ertreten, trapoe; masi; trapoe
nanga foetoe ; masi nanga foetoe ;
trapoe en masi na ondro foetoe.
3ertrummern, broko krin krin;
broko masi.
3 er jau fen, hali hali; pliti pliti;
vromloe vromloe; ber3n>irui|l jcr*
gauft, da tet^ Tromioe vromloe.
3etergef(bret, wan liebi nanga de-
de-ba'bari; wan bigi ba'bari.
3ettel, pampira; pikhi brifi; auf e.
3* fc^reiben , skrifi na wan pampira.
3eud^, leinen, iinni klosi; n^oQene;^,
wol-klosi; gejheifte^, strepi.
3 e u g , — ^ bummed 3v lau-««'»; flow-
soe; wan soso-saui.
3euge, getnige; e. falfc^er 3-/ wan
falsi getuige; 3^"!)^ f^^^ ^^^p ^^
getuige vo; e. 3- ftetten, tjari wan
getuige kom; e. gum 3* aufrufen,
kali hem vo getnige.
3 engen, v., (bejeugen) getuige; bo-
tuige; gi getuigenis.
3eugen, v., (ergeugen) meki; ge-
bore; 5lbrabamgeugete3f^^at, Abra-
ham meki Isaak; er bat un^ gcgcu«
get burc^ ha^ äBort ber SBabrbcir,
hem ben gebore wi nanga da woord
vo waarheid; bu bifi mein Sobn,
Intuit b<tbe idb bicb gegeuget, joe de
mi pikien, tid^i mi ben generire
(^oU.) joe.
3«W9Wi6/ getuige; getiiigeni«; ju
einem 3w ^^ wan getuige; falfc^ciSJ
3., falsi getuige; 3cugmB geben, gi
.getuigenis.
3i(fe, (Saubftob) zika.
3icf(ein, wan pikin krabita.
3iege, krabita. 3i^d<^*l"'^<>^/ ^®-
ko boko*
3i€fl«I, "^«di slooii; stoon; R.ftxd*
d)tn, baka stoon; 3)ad)jiegel, pan.
3iC8elrofcn^ oven vo baka
«toon,
3 i C ^ e n , halS ; trek! ; peeloe ; (fcf)(e^*
pen) aleepi; (erjic^en) kweki; rurf*
noeife )., kiki kiki; ben 3Bagen }.,
hali wagi ; bad ®(^jpcrbt jieben,
(rnfd^) hall heuroe; (gema$(i($)
poeloe hoiiroe ; }te^, iitf^i, haiaw^i!
iialiw^,i!; bad 9te^ }., hali da netti;
sleep! da netti (erjlered ^erauögiet^en,
U^teted auf bem @runbe ^in jteben) ;
in bie ^ö()e )., hali na tape; bie
?((^fe(n j., hali hem skoiiroe; einen
m\ feine @eite g., hall hem abra;
fid) etn), auf t>n\ .&ald j., hali w^n^
8ani na hem sreti tapo ; ed fei benn,
bag il^n }ie()e ber 33ater, so lang^a
mi tat^ no hali hem kom; e. gut
93erc^UtmDrtuu() g. , kali hem \o gi
veräntwoortoe ; pc^ and ber @(t)(ingc
}., poeloe hem sreQ na ini ; fid) ^er«
(|Ud i^«, poeloe hem srefi komoto;
^en «5>ut g», poeloe hatti; (Sewinnft
g., winni moni; meki \vin9t; eine
a??aner g., hopo wan munr; in ffiip*
Wiiijuufl g, ; prakseri dasapi ; e. gur
(Strafe g., sirafoehem; in bieSdnge
g», drai toemoesi; fid) ettt)» gu ®e*
mxti)t g., tcki dati na liatli; kom
verlegi vo dati; ben bürgeren g*,
laai; in b^n Stm^ g«< go feti; go
fia feti; an einen anbern Ort g,,
verhuizi) fein Jlinb g*, kweki hem
pik)en ; ^eberüief) g,, kweki fouwloe,
3iet, marki; bad 3* erretten, kisi
da mark! ; -T-t?fVfcblcn, misi da mar-
ki; — treffen, tref da marki.
3ielett^ marki; auf etipad« (bitblic^)
piiigi vo dati^
3 i e m e n , fid), fiti ; bad giemt bit nic^t^
dasani no fiti joe,
3 i e m 1 i c^ ^ nof a; hafoe haf oe ; er \^at
g* (Seib, a habi moni nofo; mt be«
pnbefi bu bid) ? ©ogiemUd)! Fa joe
tan? $0 hafoe hafoe; hafoe hafoe
so; hafoQ so; aio; (apgi iangi!
3iec — 3J^*e^K*
2i)l
3ier, 3^^^^^/ ^icxtath, mo'-
ra/ioi; mooi mool; mo'mooi-saui.
3icvbengel, 3'e^Pwppe, pop'ki-
masra.
^itttn, (f^^mncfen) meki mooi; jlcb,
meki hem sreft mooi; weri mo'-
m6oi; (Umfidnbemac&en) mekiflou-
soe; (fofettiren, ))on grauen) tjobo.
3ietetei, (Umjldnbe) flousoe; pi.;
(Äotetterei) ijobo.
3ierliiS^, mooi; finf.
3 immer, k^raera; ein obered, zol-
dro; bad 3t ^Uten, tan na ini hem
kaniera,
3immerrarbeit, timre - wroko ;
1-^ctg, timre-hoedoe; -mauu,
-leute, timre-man; -meijier,
timre-ebasi; *p(a^, wroko^piesi;
f^njerffiatt, tirare^losoe; -»erf,
tinirer wroko,
3immern, timre; id^ gimmre, treibe
bad 3immer-^aHbn)err, mi de na
timre.
3 im met, kanfeel h,
3inne, pinti; bie 3* ^^^ Sempeld,
da he! pinti vo temple.
3ind, 3itt^9^^1^^w#^®*®"™^'"-
3i«f^n, prooenti; intres; 3* geben,
gl prooenti; 3'l^ega^Ien, pal intres:
auf 3* tt^^w# P^*^' "* intres; bac»
®etb tragt 3^, da moni de wroko.
3ipu^ Zion; bieSücljter3v<^* w^"**"
je vo Zion,
3Uf el, mofo; jRarfgipfel, mofo vo
djakti.
3ij)^)ertein,iekti,
3itfel, pasra.
3irfe(n, mark! nanga pasra; pasra.
3irf el runb,rontoena pasra; pasra.
3ifd)e(n^ taki safri; swi swi.
3 i f du n , bar! ; bie solange gif^t,
sneki de hart.
3itteraal, prak^, plake.
3ittertt, v., befi; seki; er gittert am
gangen &eibe, hem heeli skin de
befi ; er gittert nnb bebt, hem heeli
skin de gro; mit gittember §a«b,
n^Hga befi ban. .
37^
2tf2
Bittern — ^u.
"—-v— t
Bittern, s., befi; mit ^ugfl unb
3ittetn, nanga »kreki en befi,
Bi^e, bobi'mofo.
3ofe, kamera-wendjc; oeman-föe*
toeboi.
3 03 er n, drai; fikä,
3«>tf, (SKilflfe) dulm, doiin; brciBoö
lang, dri duim laiiga; bret unl) einen
()a(ben3oII/ ^^^'^ duim nan^it hafoe.
30 i I, (Slbgabe) tol; 3ott Derlangen,
haksi tol; 3* einneNen, tcki lol.
3ötlner, 3ioll^inn^i)niix, toJ-
iiaar h«
30 Vf. ^aarjopf, bre-wiwiri; 35vfe
fled^ten, bre hem wmiri*
3orn, liatti-bron; faja-hatti; im
3orn, na iiii hattKbron; nangahät«<
tibion; cr ifi in 3- geratl^en, hem
hatti kom bron; a kisi wan liatti-
broil ; einen in 3^^" fr^^«# brfii^^en,
gi hem hattibron; meki hem hatti
kom bron«
3ornig, nangahaltibron; er n>nrbe
Jdmig über, hem hatti kom bron
nanga-^; a kisi wan hattibron vo-^;
a teki hattibron vo — ; hem hatti
. kom koekoe nang^a — ,
3 1 1 i g , foekoe f bekoe; ein jottiger
«£)nnb, wan foekoe foekoe dagoe.
3n, pr., na; vo; gi; ju jem, fommen,
. kom na hem; ju ^aufe, na hoso;
)n meiner diecbten, na mi reti han
sei ; ju ÜWittag, jur äRittag^jeit, na
dina<*tem; }U ^anbe, »ft sjoro; jn
SBaffer, na watra tapo; na liba ta-
po* jur ®ce,. na zout-watra; gu
SBaffer reifen , waka na (ob, nan^a)
bote (eb* sipi); }u %n%, na foetoe;
nanga foetoe; }u Sßferbe, na hasi
tapo; nangaliasi; jueffen, vonjam;
fei fo gnt ju mir ju fommen, pHe?^!
vo kom na mi ; ju feinem heften,
vo hem best; vo hem best hede;
JU »el(l)em3n)etfe?, von »an hede?;
san hede?; maö fagte erju^bnen?,
san a ben taki gi IVlasra?; ju fcbr,
j^u, toemoesi; er ift ju bjfe, a ogri
toemoesi; }U piel; toemoesi; bu
3nbe(ommen — ^nitx.
gibfl mir }U^ie(, joe gi mi toemoe« ;
(oerfi^Ioff en) tapo ; bie £^ur ifl ju,
doro tapo; (bajn) na tapo; er gab
i^m ein 93rob ju, a gi hem wan bre-
de na tapo.
3ube{0mmen, kisi na tapo; fte (at
ein 93rob gubefommen, a kisi wan
brede na tapo.
3 u b e r , tobo ; wtsi - tobo.
3 u bereiten, meki klari; hit<Bi^tu
fen }•, meki njanjam klari; jube*
reitet, klari.
3 nbinben,tai; tapo; einem bie fingen
J., tapo (ob« tai) hem hai.
3 u bring en, (^erju) ijariliom; (Der*
bringen) pasa; feine 3^it j., pasa
hem tem; feine 3a^re, me — pasa
hem jari» leki — .
3 n d) t , (Strafe) strafoe ; (SRaffe) plan-
soen; iUiebjud^t, kweki; eriftinber
3uci;t, a de na strafoe; Don guter
3v vo wan boen plansten,
3ü^tigett, e., fom hem; strafoe
hem; gi hem wan fomfom.
3H^tigung, strafoe; fomfdm; e.
fleine 3v ^^^ pikin fomfom.
3u(^tmeifier, basja; ba^ ®efe^ voax
unfer 3*/ ^^ ^^t l>en de wi basja.
3 n (f e n , bie 51d)fetn, hall hem skou-
roe; (oou ©liebem) treki; (ooni
»U^e)koti; ber93life jutft, iBlifcc
Juden, faja koti na tapo; faja koti
doro.
3üden, ben Spicg, holi hem laiisri
na fesi; käka hem lansri.
3 u d c r , soekroe ; Äanbidjnd er, «oe-
kroe-kändera; jd^er, nic^t fertig
getcx^tec 3v bcr jit^ in %&t>m jie^t,
konkinja, kokinja; ^nin jieben,
boll soekroe. ^lidtx-^iii , soe-
kroe-bali ; - f c I b , kjen-gron ; -fin*
ger, (Oebddf) soekroe -finga; -i\c«
bacfeneö, soekroe-koekoe; switi-
sani; «-f effel, köpa; -to cber, bo-
li-*man ; • m Ü H e , soekroe -< mieli ;
mieli; -plailtac^e, soekroe -pra-
nasi; -rof^r, kjeii, ken; -faft,
iika; -»fyrup, mulassi.
Bucfungcn — 3wffi^«n»
3 u tf tt n 9 e n ^ pi. , treki ; zeniiwe-
treki; stiiipje.
3 n b a m m e 11; tapo nan^a dftm ; ta-
po dam.
3ul>e(fen; tapo; kibri; bcifc ba§
Siiwi mit £üci;)crn}u/ tapo da pik2en
iianga klosi; ben Sopf J., tapo pa-
toe; feine ©unben, tapo hem zon-
doe; kibri hem zondoe; ftd) J., ta-
po hem skin.
3ubre^en, 3wf^i^ÄM6cn; drai
skroefoe; skroefoe.
3 «bring h?^, — er ifi j., doro a de
trobi mi; a demekoe na mi baka;
doro a de na mi baka; a lastiki mi.
3wbrüefen, einem bie Singen, tapo
hem hai; ein %nc^t }., tapo hem
hai; no loekoe saiii so fini.
3 H e r ft , fosi ; fösitem ; juerfl geben,
^o.fosi; er mn§ juerji effen, hem
fosi moenjam; ermn§juerft effen,
amoe njara fosi; juerji mar e5 nid^t
fo, fiSsitem a no ben de so; ju aOer«
erft; fosi fosi.
3 u f Ä 1 1 e n , einem, treki (ob» teki) liem
pratie; bann mirb en^ afleöSinbcre
and) jufatten, dan oen sa kisi ala
tra sani toe na tapo.
3ufdl(i8, — e^ ereignete ft^ j.,
a kom pasi ; a kom so.
3»fl«*t, 3«flnd)töort, kibri-
plesi; ^err, bu biji nnfre S^ffw^^^
für unb für, Masra joe ben de wi
kibri'-plesi alatem.
3uftieben, tevrede; nanga konroe
liatti; id) bin J», mi tevrede; mi
hatti konroe; fid) i, geben, kom te-
vrede; troostoehem sreti; kisi wan
konroe hatti baka ; et it ftellen, meki
a kom tevrede; bedarl hem; tag
mic^ jj., h'bi mi!
3ufrieben^eit, konroe hatti; kon-
roe; cine füge 3» iin ^erjen, wan
switi konroe na ini hatti;
3nfügen, einem ^öfe«, doe hem
ogri.
3uffi(^teti, einem, tjrai hem kom
gt hem.
. 3wfuflen — Sngic^en. 293
3 U f Ü t ( e n , tapo ; e. ioS}, tapo da horo.
3 wfi» (SwfllwfO winti; — in ben le^*
ten ^iih^nx (iegen, liddm haii hem
dede-bro;''loekoe vo dede.
3 «get be, w^nsaui na tapo; e«3- ^^^
tommen, kisi wansani na tapo.
3uga«g,.fri pasi; e» offenen 3* ^^*
ben, habi wan fri past.
3ugeben, (barauf, barein geben) gi
. ua tapo; (gcjiatten) permiteri; gi
pasi; gi permisi; f lein jugeben saka
hem srefi; (cingefle^en) bekenti.
3«gebecft, tapo.
3 «gegen fein, de; i(j^ war gugegcn,
mi ben de; gugegen!, (beim Slnjrnf)
mi de!; mi dia!; preset! •
3«gel>en, anf einen Ort, go na — ;
ber ^fab ge^t anf bie ©tabt j^n , da
pasi faddm na foto; da pasi tjari
joe tee na foto; bn rau§t bejfer (ra*
fd)er) juge^en , joe moe waka moro
hesi; bie J^üre mitt nicfet j., da do-
ro no wani siniti; bie S^ur ifl i^on
felber gugegangen, da doro tapo vo
hem srefi ; er fragte , »ie afleö jn*
gegangen märe, a haitsi, fa ala-sani
ben waka (ob* ben kom so ob. ben
kom pasa); bad ging fo JU, dasani
ben waka so.
3« geboren, de vo; baS gc|&ort mir
2U, dasani devomi; ed geport^crrn
yt. ^VL, a de vo Masra N.; — ber
9tegierung, a de vo lanti.
3 «gel, toom; einem ben 3* f^te^en
laffen, gi hem fri pasi. .
3ügeUo$, ioesoe Joesoe; g» (eben,
liebi wan Ioesoe loesoe-liebi; liebi
wan tjaka tjaka-iiebi; wildVi.
3«gemüfe, groentoe.
3 « g e f e H e n , jlc^ einem, meki kompe
nanga hem.
3ngefie^en, einem, permiteri hem;
gi hero pasi (ob. permisi).
3uget^an fein, jem., lobbi hem;
habi wan zwake vo hem; hoii
nanga hem.
3«gie6en, SBajfer, kanti moro wa-
tra; kanti watra na tapo.
294 Sttfll^i^ — 3«l^fl<^w«iT^^-
3uc|lei(^, so srefi; moksi; na wan
tern; jugleid) Damit oerbunbcn, moHs!
iinnga dati.
3"fltcifen, fas«; tekK
^ubafclu, haaka.
3u batten, tapo; einem ben ÜÄunb,
tape hem mofo; mit jem, J«, holi
tian^a hem,
3uban(\en, tapo,
3ubciten, v. n., kom boen baka;
^eneze; bic SBunbc ij| juge^fitt,
da soro tapo.
3«b5ren, harki; jeri.
3Mfebten, drai gi — 5 einem b?n
Stäben ijv ^rai baka gi hem«
3iffndj)fen, knopo.
3nf«)mmen, (jt(t) fc^icfen fur) fitf;
ti\^ fommt euc^ md)t i\\, daaani no
fill oenoe; bie Strafe fommt bir
ju, da alrafoe fiti joe; (angehören)
de vo: einem etn>, jufommen laffen,
meki a ki8i daaani ; üeni dati gl hem.
3ufuHft, (ba^ fiommen) da kom;
4ic 3. bed ^errn ift nabe, da kom
vo Masra de kidsibei kabä.
3«fünftig^ disl de vo kom; disi
de go kom; di»i de na fesi jete;
j^uhmftige 3Boci)e^ da wieki, disl de
go kom; trawfeki; wan wieki moro.
3n[acbe(n, einem, lafoe nanga hem.
3H(age, wansani na tapo; einem e*
3* geben, gl hem wan«anl na tapo.
3u(angen, einem etm«, langa dasani
gl hem; (genug fein) aari; klsi; de
iiofo; eS U)icb nid)t J., a no de go
(oh. sa) sari; ta^ Srob tt>. nid^t J,,
da brede no de go kisi.
3nlatfgticb, nofo.
3 u ( a f f e n , ( geftatten ) permi teri ; gi
pasi: gl permisi; tevrede.
3n(affig, — eö ijl J.^ a kan de;
no wansani de hindre.
3utaffung, pasi; permist.
3u(aufen, ron kom; ron go; (auf
p!, ron hesi go\; potti foetoe!;
fom foetoe!
3nUgemeffer, 3wf<^t<*ft'wcffcr,
kn^pi-oefi.
3ulegen — 3uneigung.
3 n I e g c n , ctm., potti wansani na tapo ;
gi na tapo; einem an ®eba(t, meki da
traktamenti vohcm kom moro bigi.
3u(e^t, na baka; baka«-tem; haka
bakartem; tdt) fam ),, mi ben kom
na baka^
3 n m a (!) e n, -tapo ; sloto ; shiiti ; mad)'
bie Xbut jn, tapo doro!; einen
S^rief j^,, tapo (ob. zegel ob. sUiiti)
da hrili; e. 8od) ju, t><x^ anbete auf
ma^en, dikl wan njoe horo, ^apo
da ouroewan.
3nmal, vooral; voornftmiki, voor-
iiamoekoe,
3nmeifi, ten mecste h.
3 n mengen, moksi na ini; meiigi
na Ini.
3umeffen, einem, mark! gi hem.
3umutl)en, einem etm., haksi dati
na hem; soekoe dati iia (lem.
3und^{l:, (oom 9iaum) kld«lbel;
(tiOXi ber 3^it) fosi ; dan.
3unagelu, spikri; nagte bie Äiiie
J,, spikri da kisi.
3unabf«, naJ; ein 80^ j*, nai d^
horo tapo.
3 n u a m e, frl-nem ; tata-nem ; mama*
nem; van, h.
3ünben, teki fa ja; eö junbet gteid),
a no pre vo teki faja.
3nnber,foengoe. 3uwber-buc^fr,
foengoe- doozoe; tondel -doozoe;
faja-^doozoe.
3ünb-b6ti(^en, z wafroe-tfki ; z wa-
froe; -tod), kniiti^ioro; zendgat
h.; -pfanne, pan vo gon; pan.
3 u n e b m e n, gro ; kom bigi ; an gteifc^,
teki skin ; an Jltaft, kisi moro trau-
ga ; kom moro tranga ; im (Slaubeil,
kom moro tranga jia ini I>ril)i; bic
£age nebmen i\u, dem dei liom moro
langa; ber ä^onb nimmt ju, moeu
de gro; moen kom foeloe.
3nneigi)ng, zwaka, zwake; lobbi;
einem feine 3* fcb^nfen, kom lobln
hem; kisi wan zwake vo hem; 3-
ju )em. baben, habi wan lobbi (ob.
I zwaka) vo hem«
3unge, longo; bic 3- fi^nn ^'^^^^
äRenfd^en gtucflid) uub ungtüdlic^
inad)en; tougo tjari hem Masra iia
been, a tjari hem na ogri- toe;
feine (bed Jrunfenen) 3* 'ft [<Ön>tr,
hem longo hebi; longo foeloe hem
raofo; er |lö§t mit ber 3- ^»f **«'"
longo fassi; einem bie3. löK«/ '<>«-
8oe hem longo; ed fc^tvebt mir
' fd)on auf bcr ^,, 8, de na ml longo
kabä; bad ^>^rj auf bcr 3» i^^^^h
laki ala-sani, disi de na longo;
poeloe nanga longo, san de na iiii
hatti; mit3unö^w reben, taki nanga
difrent! longo; (Sprache) longo;
3unge ber SiJage, longo; bie 3Mnfl<^
j}e{)t, a de na wegi.
3 uni^te madjen, et»,, raeki a Iron
jioti; g. »erben ; kom noli; Iron
noli; Iron niksl.
3uHicfen, einem, pingi hem; pingi
hem nanga hede,
3u))fen, plH; poeloe; piki; SJaum^
U)oQe }v P>l^> kal6en,
3 uralten, einem, rai hem vo ja.
3ui^<tuuen, einem, laki safri na hem
jesi.
3utec!&uen, einem et»., poiii dasani
na hem rekening; poll! dasaui na
hem lapo.
3nrcc^t, klari; reli.
Jurci^tbringen, et»., potildasani
reli; meki a kom reli.
3ute^tfinbcn, fid)', kom na da
reli pa$(i baka; koraolo na da drai.
3urec^t^clfen, einem, poeloe hem
na da drai; poll! hem na da reli
pasi baka; help! hem; asisleri
hem.
3ur^c^tfommen, (ftd^ ju feelfen
mffen) sabi vo helpi hem srefi;
(ju ©tanbe fommen) kom klari;
doro; (in Drbnimg fommen) kom
reli; kom boen baka; (}ur regten
'3^it fommen) kom bit^m; kom na
reli lem; bu fommfl ijcrabe jurc^t,
joe naki boen foeloe.
3ure^tmac^en, meki klari.
3ure(^tfleaen — 3urürfMeiben. 295
3ure(!btfienen, et»., polli dasaiti
reli; meki a Ian klari.
3ure(^t»eifen, e., sori hem da
reli pasi; (ermat^nenb) vermane
hem; waarskonwe hem; (tabetnb)
verwyli h«m; gl hem wan ver*
# wytl ; ^ ( ernfWiefe ) hall hem je«i ;
(fc^md(enb) poeloe hai gi hem;
krasi hem; (jlrafenb) sirafoe hem.
3ured)t»eifun9, vermane; ^laars»-
kouwe; verwyti; sirafoe.
3 ureben, einem, laki gl hem; ver-
mane hem ; alle mein 3* Wlft nic^td,
ala ml laki (ob* vermane) de vo
soso; ml broko ml mofo vo soso.
3 n reichen, einem etiv., langa dasani
gl hem; (genug fein) sari; ki$i; de
nofo.
3 u r i (^ t en, jure$tma(^en, meki klari;
bie <5peifen, meki njanjam klari;
jem. äbe( j«, masi hem ; feine S(ld*
ber flbel j(., pori hem klosi.
3 U riegeln, lapo doro nanga skuifi;
Iroesoe 8kuifi vo doro.
3urnen, einem, mandl nanga hem;
kroeloe nanga hem ; habi w an halli-
bron vo hem; holi hem na halli
(ob. na bele); er jürute auf ben
9)iann, hem liatii ben bron nanga
da f&oema; gurne mir nidbt, no
mandi nanga mi; (Sie muffen nic^t
}., Masra no moe mandi ; Masra no
moe meki Masra halt! kom bron.
3urü(f, baka; na baka; er tft m^
}., a de na baka jele.
3uru(!bet^alten, et»«, holi dasani
baka; kibri hem*
3uru(fbefommen,kij$ida8anii)aka.
3urä({berufen, e., kali hem kom
baka.
Surudfbejabten, pal baka.
3urücfb[eiben, Ian na baka; fikä
-nabaka; drai; (übrig bleiben) iibi;
(im l2üad)Ötbum) pansoemä, pasoe-
mä; kroeä; er blieb juriicf, a fikä
na baka; er blieb in bcr Stabt gu*
rncf, a fikä na folo; bleib nid)t gu^
rücf!, no drai!; uo lan na baka!;
296 3utfi<ft(«fcit — BnrfldKaufem
ba« Stinh iUibt iutuä, e« n>dd>9
Utc^t, da pikien patisoema (f>&»
kroeA)^ a no gro; ba^ oltcin ifl
jitcud (ubng) geblieben, dati wa*^
win Ubi.
3urütfbli(fett, drai hctn fesi loe-
koe baks; }« auf — , loekoe baka
na — .
3iicudbringen^ etw., tjari dasani
kom baka.
ßucürfbenfen, an etw*, membrc
dasani.
3nTU(f empfangen, etn)., kni hem
baka.
3 u t u (f e n , drifi ; tuff ein tt)enig }u !,
drift pikinno!
3urüderittnern, fi^, membre
baka.
3urü(ff«6ren, (t)or &<i)xtä k.)
klkl baka.
3urü(ffalUn, fad<Sm balta; in
bie ®unbe, fad^tm baka na ini zon-
: doe ; (ft(^ jurfidjiebcn) drat baka.
3 urudf orbern, bak«! baka.
3uru(fgeben, gi baka.
3uru(fgeben, go baka.
3^*^0*0^^^^"' ^v ^^P® ^^™5 ^ttt).,
holi dasani baka; membre dasani;
f^altt ben 3ungen jurutf, bag er
nidS^t in anbcrcr Seute ©drten geH
tapo da boi, vo a no go na tra
soema djari ; {nrücfb^^^tcnb ())or{tc^'
tig) fein, de vocHrsigti; voorzigti.
3urfi(f^attung, (S3or(i($t) vöor-
aigtl.
3ur fief Mien, ctm., tcki hem kom
baka; go kisi hem baka; Jj. Ictffen,
aeni teki hem baka.
3uru(f taufen, bai baka.
3uru(tfebrcn, go baka, kom ba-
ka; in bie ©tabt l*, dral go na
Uio baka; drai baka go na foto
baka.
3urucffDnimcn, kom baka.
3urüdlaffen, etw., libi hem;
meki a tan.
3uru(flaufen, ron go baka; ron
baka.
3urfi<f(^en — 3^ttJff^»
Siiturflegen, etro^, (aufbcwal&ren )
kibri hem; kibri hem baka; einen
^^g/ W 3^^r J., doro da pasi;
doro da jari ; p4 (im SSctt) go II-
ddm baka.
3uru(f [ebnen, leeni baka.
3urürfnebmen, teki baka; poc-
loe baka; fein SiJort, poeloe hem
mofo baka.
3urü(fprallen, kiki baka.
3urücfreifen, teki hem reis ba-
ka; go na baka- teki pasii
go na N. baka.
3uru(frufen, e., kali hem kom
baka; kali hem baka.
3urü(ff(fei(fen, 3w^fi*f^«^c«j
e., sent hem go baka; ttxoi, seiti
dasani baka.
3Mtucffeben, loekoe baka; loe-
koe na baka; dral hem fesi loe-
koe baka^
3urücf fc^en, e., etw., potti hem
na baka; potti hem na sei; Hbi
hem ; e., (nicl)t ad)tcu) no tell hem ;
no respeki hem.
3urü(Ifprtngen, djompo na ba-
ka; (jurucfpraUcn) kiki baka; ba^
jtinb fprang jurfld, da pikien djom-
po na baka; bie jtugel fprang ju«
rficf , da koegloe kiki baka.
3uru(f fieben, tan na baka.
3 U rficf flogen, troesoe baka; poe-
soe baka.
3uru(ftreibcn, jagi baka.
3uru(f treten, tan na baka; driti
na baka.
3urucfn>eid^en, kiki baka; drifi
baka; go baka baka.
3uru(f weifen, e*, no teki hem;
drai hem baka.
3urficfn}erfen, hit! baka; frisgi
baka.
3urfitf}a^ten,.pai baka.
3urud}ie^eu, poeloe baka; hali
baka; hail poeloe; {t(b, drai baka.
3urubcrn, tnc^tig jurubern, pöe-
loewei.
3urufen, einem, barl hem; ftc tie*
3urülli:n— 3ufammctt^dufett. 3"U^"""^"f^^tt"i^«— B^f^^w^o^^^iWö^^^"- 297
fen ben Solbaten )u^ dem bari dem
Boldati.
u ruften, meki klarl.
ufage, pramidi; beloToe.
ufagen, prami»!; belovoe; bad
fagt mir ni4)t in, (befommt mir nt(]&t)
dati no akorderi (ob* korderi) nan-
ga mi; (gefäQt mir ni^t) dati no
boen na mi; a no fiti mi hai.
3ufaniinen, makandraj nan^ ma-
kandra; teg^dere, a.; aQe guf«, ala
makandra; ala nanga ala.
3ufammettbei§en, bie 3^^^^/ ^^^
hem tifi.
3ufammettberufen, fte, kali dem
makandra; kali dem kom makandra.
^ufammenbefteUen, bestell dem
kom makandra.
ufammenbinben, tai makandra.
ufammenbrin^jeu, tjaridemkom
makandra; piki makandra; (auf tu
nen Raufen) piki potti makandra;
djoentä makandra.
3ufammeubreben, draiftiakandra.
3ttfammcubrücfen, masi; kwinsl.
3ufammenfabren; kom skrekfi.
3ufainmenfatten,vouw;bie«g)dttbe,
vouw hanoe; voiiw hem hanoe.
3ufammenflec^ten, bre.
3ufammenftic6en, miti makan-
dra; kom wan.
3ufammenffigcn, voegoe makan-
dra; potti makrandra; ebelicf), tronw
dem makandra; ma^ ©Ott jufam^
mengefügt bat, foil bcr Tttim nicbt
fd^eiben, dem, disi Gado ben trouw
makandra 9 no wan aoema moeae
platte dem baka.
3ufammenbcittcn, holinanga ma-
kandra; mit einem, hol! nanga hem.
3ufammenbö[naen, fassi makan-
dra; miti makandra; bte beiben
^dufer bd«aeu jufammen, dem toe
hoso fa88i makandra; bie beiben
Seti^e b* i*f dem toe bergi miti ma-
kandra.
3ufammenbdufen, hipi makandra;
potti hipi hipi makandra.
3ufammentommen, kom makan-
dra; kom miti makandra; miti ma-
kandra; djoentä makandra.
3ufammen fünft, komparisi; rer-
gädering h. ; eine 3- f)<ilttn, holi kom-
pariai; holi wan vergadering.
3ufammen(auf, auf ber @trage,
öproeroe; um jem, f)tx, djari; e*3»
um jem« machen, meki wan djari
rontoe hem.
3ufammenlaufen, ron kom ma-
kandra; djoentä makandra; fte tie«'
fen um ibi) b^t J«, dem meki wan
djari rontoe hem; bie Tlili) tft-}u«
fammenge(aufen, da melki akeftl.
3nfammen(eben, liebi makandra ;
fie (eben }. aid SlKann unb grau, dem
liebi nanga makrandra leki man
nanga wefi.
3ufammen(e$$en, domloe; vonw;
potti makandra.
3ufammenlefen, (auflefen) piki ma-
kandra; piki.
3ufammeunebmeu, v.a.; tekidem
makandra; {id) }., loekoe boen;
nimm bi$ }ufammen !, loekoe boen !
3ufammenpaffen, fiti makandra;
V. n. akorderi (ob* korderi) boen.
3ufammenraffen, piki makandra;
jt^, teki hattl baka.
3ufammenrecbnen, teli makandra.
3ufammenrotlen, domloe; rolo
makandra.
3ufammenrotten, jtcb, ron kom
makandra; meki dproeroe.
3ufammenrü(fen, drifi kidsibei
na makandra.
3ufammenrufen, kali dem ma-
kandra; kali dem kom makandra.
3ufammenf(!bidlen, {leb, fiti makan-
dra; akorderi nanga makandra.
3ufammenf(!btegen, ®e(b, poüi
moni makandra.
3ufammenf(!blie§eu, bieÄnie, ta-
po foetoe; sluiti hem foetoe.
3ufammenf(!brumpfen, krempi.
3ufammenf^tttten> moksi nangn
makandra.
38
298 3«f«wmenfcfeett — Sttf^üegen.
(en, potti makandra.
3ufammcnfparcn, spare rtiakandra.
3ufammcnjlccfen, bic fiftpfe, potti
hiede makandra.
3u[animcnfii.mntcn, akordcri; kor-
dcri ; in itt Slu^faflC, habi wan mo-
fo makandra.
3ufammcnjio6en, mit, miti ma-
kandra; toeka nanga makandra;
bic ixoti ^lantagcn fiogen jufammcn,
dem toe pranasi miti makandra
(ob« mit! na dam); i6) ßteg tntt i^m
an bcr 6(f e jufammen, mi toeka nan-
ga hem na hoekoe.
3ufammcnfu$cu, soekoe makan-
dra; piki makandra.
3ttfammcnt^un, pott! makandra;
moksi nanga makandra.
3ttfammentra8en, tjari kom ma-
kandra.
3ufammentteffcn, mit, mit! nan-
ga; toeka nanga; mit einanber, miti
makandra.
3u[ammcntretcn; kom makandra.
3ufammcnjie{>cn, [x6), krempi;
krompoe ; ben SKunb, ta! mofo ; bie
Äafc^u iic^t mir ben SWnnb jufam*
men, da kaaöe de tai mi mofo.
3ufammt, nanga; jufammt i^^m,
nanga hem makandra.
3 U f c!^ « t r e n ; tapo ; kraboe tapo.
3ufc^auen, loekoe; si.
3ufc^auer, siman.
3uf(|icfen, einem, sen! dati kom
(ob* go) gi hem ; er ^at e« mir gu^
gef^icft, a seni hem kom gi mi;
ic^ ^abe e« i^m jugef(J)t(ft, mi sent
hem go gi hem.
3uf*ta8en, (junagcln) eine Äifle,
apikri da kisi; (jumaAen) tapo;
einem bie Zf^&xt \>ox ber 9?afe, tapo
doro na hem fesi; tapo doro gi
hem; einem anf bet auction, naki
hämera gi hem.
3uf*tie§en, sloto; sluiti; tapo; bie
I^ftte iji f(^n jugefc^Ioffen , doro
gloto kab^.
3uf€l;naÜen — 3"|li»iw«n..
i
3ttf$natlen, gcspi; gespre/
3nf(!^neiben, koti; kii^pi h.
3tlfc^ tauben, skroefoe; draiekroe-
foe.
3u[^rciben, einem et»a«^ (ein
$aud 2C.) skrifi na hem nem; etn>.,
(auf il^n audfagen) kal! hem nem ;
i^^m fd^reibt man*« ju, bag bie $tan*
tage abgebroi^en ifi, dem kali hem
nem, taki, da hem broko da pranasi.
3uf(!^reibung, (eincö^aufeg) trans-
portoe; jte t)olIjieben, pasa wan
transportoe.
3ufd&reien, einem, ban hem.
3uf^ütten, tapo; eine ©rube, ta-
po da horo.
3ufcön>ören, einem et»*, sweri hem
dati; sweri dati gi hem.
3ufeben, loelioe; si; ba« erftenmt,
si da fosi tron; fle^ »o^l gu!, loe-
koe boen!; nod? pfe^en, holi pa-
siensi jete.
3ufenben, einem etu>*, sen! dasani
gi hem.*
3 uferen, einem, de na hem baka.
3ufi§ern, pramisivaste; beJovoe.
3uftege(n, mark! nanga lak; zegel;
lak; tapo; e* Srief, tapo da brili.
3ufpi^en, etm*, srapoe hem; fiui
hem mofo.
3wfptecben, einem Irofl, troostoe
hem; SKutb }., gi hem hatti; meki
a teki hatti; bet einem j., Joekoe
hem; soetoe hede na im*.
3ufianb, fasi; da fasi, disi wan-
sani habi; mein gegenwärtiger 3v
so leki mi de noja,
3ufi€(fen, einem etw., gi hem da-
sani kibri-fasi; (^eimli(| fagcn) ta-
ki na hem jesi.
3ufie&en, fiti; deda pligtivo; ver-
pligti vo; Äinbern flebt'ö ju, il;rcu
gCtern ju ge^or^en, a fit!, \o dem
pikien g«hoorzam dem tata en ma-
ma.
3 u fie lien, (überleben) gi; gi abra;
seni gi.
3uflimmen, tevtede.
3uflimmung, permisi; mit ^f)xn
3v nang;a Masra permisi.
3u(iot)fen^ lapo; ein So^, tapo da
horo.
3 u flogen, miti; kom hem abra;
kisi; cd ifi ihm etn>ad gugeflogen,
wansani miti hem; wanaani kom
hera abra ; — ein Unglutf — , wan
ogri kisi (ob. miti) hem,
3 u 1 6 e i ( e n , einem, platie gi hem.
3 n t ^ u n, v., (fd)üe6en) tapo ; bie^ugen
g,, tapo hem hal.
3 ut^ un, 8., — o^ne mein 3v «•"-
dro mi doe; sondro mi.
3utragen, jlc^, pasä; kom pasä;
kom so; ed bat jid) ettoad }., wan
tori kom pasä ; mte t)at ^6) Dad ju^
aetragen?, fadaaanikomso?; ((>er*
beitragen) tjari kom; (tlatfc^en) to-
ri; gongosä.
3 n trag er, (Älatf^er, ^e^er) tori-
man; gongosä-man; (Steuigfeitdfrd«
mer) pak^ti,
3utragli(6, boen vo; ba« ijl bir
ni^t }*, dasani no boen vo joe.
3utraueu, s., vertrouw; 3- in je^
manb j^ljen, potti vertr6uw na hem
tapo.
3utrau(i$, famiiiari; g* fpre^n,
taki familiari.
3uti:effen, kom reti; kom so.
3utrinfen, einem, dring! hem §e-
zondheid h,
3utritt, fri pasi; 3- ju einem ^ftben,
habi fri pasi vo kom na hem.
3uuertdffig, tronw; betroüw; ver*
troüw ; ein j» I)iener, wan vertro&w
fdetoeboi; adv.^TOtroe; troetroe;
To troe troe.
3H0erficbt, vertroöw; betronw;
eine gewiffe 3v wan vaste vertrouw ;
wan getroostoe hatti,
3uoer*fi(btü^, nanga wan vaste
vertrouw; nanga getroostoe hatti.
3 n t) r , bifosi ; bif(') ; fosi.
3 uo orber jl, fosi; bifosi.
3 uoortommen, einem, fesi hem;
winni hem ; kom na hem fesi.
3u»ege — 3w«t^«wttg. 299
3un)ege bringen, etn)*, meki a kom
so ; (fertig ma^en) doro dasani.
3un)ei(cn, wänwantron; winwan-
tron 80.
3nn>eifen, — »eife ibn mir ju, scni
hem gi mi.
3un)enben, einem etioad, besorgoe
dati gi hem; einem fein Df)X, gi
hem jesi.
3uioerfen, einem etto., hiti dasani
gi hem; einem e. 93(i(f, hiti wan
hai gi hem; einem e* üerd(^tli(!ben
. $li(f 2* , broko hai gi hem ; eine
@rube }., tapo da horo.
3nioiber, tegen; er ifl mir j., mi
habi wan tegen vo hem; ed ifi mir
% geworben, a kom verfeeli mi.
3un>infan, einem, (mit ben Slugen)
pingi hai gl hem; b^imü^, pingi
hem saf ri ; einem mit ber ^anb, (gru*
genb) wai hanoe gi hem. .
3uiäblen, teli na ini.
3u}ieben, ftdb etm., hai! wanaan
na hem srefi tapo.
3n)atfen, kwinsi; kneipi.
3tt>ang, aud3Q>v nanga dwingi; un«
term 3^*/ °a ondro dwingi; ^am^
jioang, pissi-hati.
3 to a n j i g , t weuti ; einunbgmanjig,
twenti na wan.
3 TO a r , troe ; vo taki reti ; er bat gmar
fo gcfagt, aber — , a taki so, troe,
ma— ; ®ott oerfud^t jtoar Sliemanb,
vo taki reti, Gado notesisoema — .
3ö>«(f/ wani; marki ; feinen 3«5. errei*
c!ben, kisi hem wani; feinen 3^0. oer*
febfen, misi hem marki
3» ecf e, (®(bnbän)ecfe)stefti h.; spikri.
3n>ecEmd6ig, boen vo;heeli boen vo.
3 to ei, toe; jwei unb jioei, toe nanga
toe; toe toe; jweimal, toe tron;
jmei bnnbert, toe hondro; ed bat
aded feine jioei Seiten, faja taki,
hem doe foeloe boen, ma hem doe
foeloe ogri toe.
3toeibeutig, falsi; nanga doblohat>
ti; ein jweibentiger aWenfd), w»ii do-
blo-hatti eocma; waii falsi soema
38*
Qxotitxlti, toe dif rent! soortoe; toe
difrenti sani,
3n>eifa(^, 3^itU^, doblo; Me
f^altt man jwiefad^er S^re irert^,
da gemeente moe loekoe dem oaa«>
^a doblo respeki.
3»eife{, twyfle; o^Ut 3»*/ sondro
twyfle; troe troe'.
3weifeH!aft, — e« ifl mir iw., da-
sani twyfle mi; e& n>ar tpm }n>.,
dasani meki a twyfle; dasani twyfle
hem,
3n>eife(n, an eho«, twyfle dasani.-
^lOtiUtx, wan aoema, disi twyfle;
wan twyfle<-raan.
3n)ci<(, takki; han, hanoe; ißa(m«
in>eig, palam-hanoe; er fommt mif
reinen gritnen 3^^ifi« a n% ha boen-»
hede,
3n>eifc^neib{g^ ein }n>, ®$n)erbt,
wan houroe, dIsi koti na aia toe
sei.
^XOCXU, di vo toe; disi mekl toe;
da tweede; jam jweitenmal, vo toe^
Iron.
3»ei^ün9tg, dobloi-tongo; ein gn)ei<
jungifler aSenfc^, wan doblo^toogo-
soema; wan doblo -<hatti<raoema;
falsi soema.
3n>er^^ — (queer fiber) dwarsi;
3n>ert^T-6a(fen, dwarsi-Jbalkl,
»ercftfetl, bele^aka.
n>erg, e^ pansoemä^soema; kroeä-
soema; (überhaupt Heiner 9Kenf(^)
adjokri; atompf; (Kobotb) bakrie,
3 tt> i tf e n / pingi ; kneipi ; k winsi.
Qvoithaif boeskoetoe.
3tt>itbe( — 3»a(fte,
3tt>tebe(, ajAen.
3tt>iefpa(t« trobi; mit einanber in
3n>« gerttt^en, kisl trobi nan^a na^
kandra; in ^xo. Uhtn, Hebi wan
trobi«Hebl,
3n>ietra$t, trobi; in 3^* f^in, no
akorderl (ob* korderi) nang^ ma-
kandra; alfo koarb ein 3^« ^^^^
bem ^olk fiber ibn, da so dem
soema atamal platie to hem hede,
3Q>iIting, 3Q>ii^in9^tinb, bdha-
piklen; tweeUng h«; Me %XM fyit
3ti)iQini}e geboren, da oeman mekl
hdho-pikien; er ift ein Shillings«
finb, hem de wan bdhor^pikieo,
3 n> in gen, dwingl.
3 ro i r n ; »ai^tetdf ; tetiil ; jl«rf er^ gro-
foe tetil,
3tDif^en, na mindri to; jmif^n
ibnen^ na rolndri vo dem sooma;
na dem mindri ; ein Unlerfc^ieb jm,,
wan dnderskeid na mindri vo — ,
3n>if(benn)anb, platle-beskö toe.
3wifl) kroetoe; trobi; e^ entflanb
ein 3"^* unteip i^nen^ wan trobi ho-
po na dem mindri.
3tt>itf(lb^tn, bari; singi; Me Keinen
S5ge( }mitf<$ern| dem plk)n fouw-
lae de barl (ob^ alngl).
3n)5(f, tin-na^toe; twalf; twaifoe.
3)^Älf-bnnbert, twalf-faondro;
«-taufenb, twalf-doezend.
3n>ölferlei, twalf soortoe; twalf
difrenti soortoe ; jmdlferlei grfid^te,
twalf soortoe vroektoe.
3mö(fte, ber, di to twaifoe; dfai
meki twaif.
m
^ n f) a n 0.
\JtiA.
fBenterfniig: ^at ein 9{ed(ren0itfd!fe« ®pru4»ort me^^rere it^avitn, fo ffnb
Me t>oqÜ0lt(i}eren fiin angegeben unb turcb Ob. (Dbrr) eingeleitet, i&em 9le9erendltf(ten
Sert folgt siterfl etne m6g(t4}ft mortgetreae Ueberfe^ung; im So^genben tft bann bet ®inn
gegeben. Oft laU ein ^präcbwort mebtere Deutungen ober ifnivenbungen }u, o^ne bj$
bte etne ttct;ttget wäre atö bte anbete. Uebtigen4 ifl e^ in einlernen gdtten fo fi^mtettg,
ben ci(i)ttgen Sinn — iibet n>e(4en hit Sieger untet ft4 felbfl ni^t immer einig ftnb/
wenn f!e tbn öberbaupt be^etcbnen f6nnen — berauijuffnben, bai 3rrt()um gar n?o^(
m6g{{4 i#, unb ba^ ber SSerfaffer ^oifen barf, ^irjeitjung unb ^ncfdj^ulbigung §u finben,
menn auct} i^m ein foldjer l)te unb ba begegnet fein foUte-
Um ba« 2(ufftt(ben $u erleii^tem, ift in jebem Gpröcbtoort baöjentge SGBort, auf
welkem ber 9tad}bru(f liegt, ndt gefperrter ©d^rift- gebrückt, unb nac^ btefen SBortrn bie
gan^e ®amm(ung in tim gewiffe alpbabe:ifd;e Drbnimg «gebracbt. iDa^ biefe Orbmmg nidjt
ooHEommen unb ntcbt immer ricbttg burcbgefubrt ift (in einzelnen @prü(^n*6rtem liegt ber
9lacbbrQcf eigentUtf^ auf einem onbem 9)?ort aU bem angegebenen), »eip unb bebauert ber
S3erfaf[et unb bittet bed^oU» urn Stac^fti^t.
1. Te wan trobl no de na wan Afkati doro^ a kan pleiti hem, so leki a want.
$ßenn etne^tteitfadbe nic^t t)ot beS 2(bDo!aten S£()äte liegt, fann er fte führen, tote er
will. Du wurbeft anbete utt^eilen, wenn ed bidb Ulbft bettdfe.
% Agamätaki: hesi hesi boen, safri satri boen toe. S)te V^ama (eine (SibecbfeX
fa^t: €S(bneIl ift gut, Ciangforn ift au4 gut. ^c^nell fein ^at ferne äett unb Sangfam
fem $at feine 3ett. (Sile mit äBcile.
3. Akansä taki: no öla soema habi ogri hatti vo hem, wan de tai hem, ma wan
de loesoe hem baka. Det TlUnfa (^elf4!otngeti(bt, in SSldtter gewicfelt) fnat;
Riebt XUe Raffen ibn^ ber @ine binbe i^n, ber 3(nbre (6fe itfn, Qi \at 3eber ferne
Seinbe, ober au(() feine ^reunbe.
.4. Betre kouroe Akansä, leki faja Akrd. SBeffer falten 2(fanfa, M beißen Vfra
(Dclgebdcf). ^elTec etwad (Setinge« mit ®enut, aid etwai ®roße< mit SSerbruß.
SSefftir arm unb gl&ctlt4, aid vn^ unb unglöcflicb.
6. Mi da Akansä: alatem ini de toe vo dritibri. 3(6 bUl ber Vlanfa: immer %\ni
för einen Dteiftäbet. 3cb bleibe mir immer gletc^. äBa< au^ Comme: midi wirft
bu immer unoetdnbert ftnben.
6« Pikin Aksi fala big! boom. JCletne 2Certe fdllen große Sdume. itteine Urfac^en,
große 9Bir!iingen. Vucb eine fleine JCtaft !ann ®toßed auättcbten.
7. Aloemä sa switi, krarde sa bita. X)te 2Cluma (ein bittered Jtrant) wirb föß, bie
itraru (ein fößed Jtraut) bitttt fein. SBer bad S6fe für gut b^U, (dlt au^ bad
®uU fär b6fe.
8. Arden fadöm^ eil a no fadöm: Anamöe de dringi watra. @d mag regnen ober
nicbt: ber Knamu (ein Sogel) trinCt SBafTer. ®o oiet aid idi brauche, werbe i^
immer finben.
9. Fouwioe Joe sa kisi nanga karo, ma Anamde Joe no kan kisi. $ö(ner fannft
bu wol mit aBelfcbforn (locfen unb) fangen, aber nicbt bcn 2Cnamu. Damit fannft
bu 2(nbre tdufcben, aber nicbt mic^. IDad madi* bu Unbern mtif, nidft mir.
10. Anansi taki: hcm no de doe toe ogri. iDie Spinne fagt, f!e tbue ni^t itoti
bbfe iDinge. 2)u bef^ulbigft midi <iner bbfen Z^at, unb bu tf^üft oiele. IDu bift
f^lectter aid i^.
8U2 Entlang.
11. An an si taki: bem no frede, ma hem skin de gro. iDie Spinne fagt, ftc förc^fe
ft(6 nidit, aber e« überlaufe fte eben ein ®(^auer (fte ^aht Gdtife^aut). S^ir Wt'6
todi nie an einer 2(udrebe.
Id. Dem ben tai An anal tin jari; na da wan dei, disi libi, to dem poeloe hem
na tetei, na hem a de go dede? 2>te spinne mar ^e^n 3a^re gebunben: oirb fte
nun gcrabe an bem einen Sage, bcr nocb äbrfg x% ebe fit Mtommt, gerben? 34
babe fo mancbed 6<<}n>ere (tbcrflanbin : foüte i($ bic<* eine (tei^tcre) nicf^t aud^ no4
uberfteb^n i
13. Apia (Manja) no de fadöm färawei vo hem hoom. sDerVpfet (ober bieSRongo)
fällt nidit fern oon feinem SBaume. SDer Kpfel fdUc ni^t wtit x>cm Stammt.
14. Aprisina de pori: boesan yo doe nanga soewa aranja? 2!)ie Itpfelftnenoeiberbcn:
mai foil mon mtt ben fauern Orangen anfangen? Jtann i^ bagSBefle i^abm, fo ma$
icb baö ©cringire nicijt. SBifftr ift bifftr. . -
15. Aprisina de lai na boom: fa mi an go dede vo soewa aranja hcde? )Dcr
SBaum ift bebectt mit 2(pfetftnen: toie foUte icb um faurer Drangen A)iUcn fterbfn
ivolleti? JCann idf bad iBefte obne3Ru()e i)abm; foU id) mid) in ^efa()r begeben, um
ta9 Geringere }u erlangen?
16. Aranja moe groen, bifo a repi. ©ie Orange niu0 grün fein, ei^e f!e reif u?irb
@g ifl fan 9}?c{fter oom J^tmmel gefallen, ffiom ift x\id)t an einem SSage erbout.
®ut 2)ing win lIBcire \i)abm.
17. Groen Aranja de komoto na boom, ma repiwan de tan de. ^röne Orangen
fallen oom SSaum, reife bleiben oben. 9liemanb ifi i>or bem Sobe fieser, itinbtr
fierbin, greife leben. •
18. Ar an ja -boom teki fomföm to hem pikien hede. Der Orangenbaum Idft fid)
um feiner Jttnber willen fd^Iagen. ,^it Butter muf für ibre ^tnber entgelten.
19. Arata habi hem ogri, bakjäu habi hem.tingi. 2(ud) : Te Joe. taki vo Arata,
Joe moe taki vo bakjäu toc. 2)ie diattt t)<xt ibr SSbfcd: bcr SBafliau (©al^jifcb)
bat feinen Übeln ®erud}. Und): SQSenn bu oon ber statte fpricbft, muft bu aa4 ^^^
^Qliiau fprcc^en. iDer @ine ift ni^t beffer wie ber 2Cnbcre. Satire wie $ofe. 2)er
@tne ein Bd)o(t, ber Vnbere äecb^ig. ®te t^abai einanbcr nicbtd vorzuwerfen.
90. Arata nanga hem tere no sari faja. Sie Statte unb ibr ®4wani^ ftnb ni^ft ge^
nug für'd ^mzt. 2d) füvd)U hid^ unb beinen 2(n^ang ni^t! iComm t)er unb tbu'
mir nidbt«.
f21. Arata njam djogo: san da godo? Die Statte fraf ben Jtrug: wad ift it)V bei*
gtafdjenJürbi«? »in id) mit bir {^^m ©tarfen) fertig geworben: foUte id) mit bei*
mm (SamilienO ^Cnbang nid)t au4^ fertig wirben? Aomm' id) über ben $unb, |o
lomm' id) aud) über ben G^wanj.
33. Arata no sabi, san moni bai. Die blatte wet$ nid^t, wad (Selb !auft. Du !ennft
bin äBertl^ be§ ®elbe$ nidjt: fonfl würbef^ bu anbcr« mit beinen ©adjien umgeben*
Du wci§t nidöt, wa« bie ©acbcn lojlml •
23. Arata taki: dem koti mi mofo, san hede dem no koti mi tere toe? Diedlotte
fagt: ^an bat mir bie ©cbnau^c algcfdmitten: warum nid)t aucb ben @4wan}?
j^abcn jTc m{r'«®elb genommen: warum nicbt aud) ben SBeutel? Äomm' id) über ben
.^unb, fo fomm' idj auc^ über ben ©djwanj.
24. Arata taki: slibi a no goedoe; mi de waka foefooroe na neti; a no vo mi
srefl mi foefoeroe, ma mi pikien de seni mi. ^it dtattt fagt: @4laf ift fem
9teidtit()um $ id) gebe 9lQd)ti auf ben Diebftabl auS4 ed ift nic^c für mid), bap td)
fteble, fonbern meine Jtinber fc^icten micb. SBer feine 'gamUit tvi)a\tm wtU, barf
feine ^nt nicbt oerfc^lafen. SBer bie ©einen burc^bringen will, muf fid) rubren-
36. Te Arata de njam boashnan, no wan soema de jeri: ma te boasiman de go
bigin vo njam arata, dan joe sa. jeri, ala soema de bari: Boasiman njam arata!
SQItenn bie ^Ratten einen 2Cu«fd^igen freiten, b6rt 9{iemanb wa§ baoon: fobalb aber
bcr 2luäfd^ige onfdngt Statten ;(u effen, fcbreit oUe »Seit: Der Vu^fd^tge iißt Statten!
SBcnn btm Krmn Unrecbt gcfcbiebt, bemer!t'd 9itcmanb : t\)\it bagcgen ber2Crme ein«
mal itwa^ }Xnud)tti, fo fcbreit alle SBelt 3eter über it)n.
26. Waka-wakä- Arata soekoe trobi gi dem hoso^van. Die SBanberratte bringt bie
^au8ratte in ^lotb- Du hrodft'i ein, unb wir !6nncn'< auseffenl Die «Sc^^reier brin-
gen ben Slubigen in SSerbruf .
27. Joe naki Arata, a hati hem tere. ©c^ldgft bu tie Statte, fo t()Ut'd i{)rem (S4»anj
ansang; 803
wtti. ®rdffl tu i$n an, fo ^fe^fl btt bir fcfncn ^an^en Knfiaitd <>uf ^<n Sj^i, Sit
rtn Sßcöpenneft fte^en.
38. Safri safri A rata de njam karo. 9lacti unb-nod^ f^tft bk SRatfe SSelf^Cont. ®ut
jDtng »iU SStÜe b^ben. Sfiom ift ni^t on einem Sage gebaut.
29. Kisi kisi! da oarocsant vo A rata, jttteg fte! frteg ft<(! tjt ber Blattt tüa^HlM.
SKon gem6bnt ftcb <3n VQe«, aucb on ®efabren. 34 ntag mir ben 9){unb blutig te«
ben: cd l^iift bocb nt(|)ts.' Xn bem ift .^opfen unb SXalj oeriorm: er dnbert fid^
30. Loekoe, loekoe! no de kill A rata! ®ib TCd^t! gib Tliftl ma^t feine Statte
tobt, Vkit bem blofen Sieben ifl'd ntc()t getban! )Dein kleben (tlft nt^t«: btt mu^r
zugreifen.
31. Ar^entem tingi>fouw]oe wani meki hoso: dre-tem a de vergitr. 3n ber Siegen«
^tit nimmt fid^*« ber 2Ca«geier t)or, ein IReft ju bauen j in ber Ärocfenjeit ocrgigt
er*d. 9)?orgcn, morgen, nur nicbt i)iütz, fpre^en oUe faulen Seute. 3n ber 9(ot^
oerfpricbt (Siner 9kan69zi i ift bte 9loti) i^oröber, fo l^at er au4 feine SScrfpre^ungtn
oergeffcn.
32. Alateni Ar^cn de fadöm na riba: hoetcm rtba sa fad<Sm na ar^en? 3mmer
fdlit ber SRegcn in ben S^uf: wann wirb ber glu| in ben Siegen fallen? 34 babe
bir fo t)tcl Q^utti getban: wenn enblicb wirft bu on S^ergcltung benfin? ^Du willfl
immer nur nebmen, ober nie geben.
33. Te Arien si, joe de na broko hoso; a no de kabä na joe baka. fGßenn h\6f
ber Siegen in einem verfallenen ^aufe ftebt, ift er immer binter bir J)tv. @in Ungtuct
fommt feiten allein. 2Cuf ben Unglucflicben fturmt 21lle0 ein. SBer einmal ein Un»
alöctgoogcl ift, bem gebt ou(b 2(lled febl.
34. Mi da Areen: mi de meki boen, mi de meki ogri. 34 bin ber Stegen: icff tbue
®uu^, icb tbue S6feiS. (^ iat Wiß feine ^wei @eiten. @d fommt 21lle« auf 3eit
tmb Umftdnbe an.
35« Ouroe Ningre taki: Efi big! Arien no kill mi, douw-watra no sa kili mi. ^Dec
alte gi^egcr fpricbt: J&ot mi4 ber ^laferegen nicibt umgcbrad&t/ fo wirb mi^ ber
Sbou and) nidjt umbringen. Jtomm' idf ühtv bcni^unb, fo fomm' icb oucb über bm
^cbwon;. J^abe i4 bo« ^djmvftt itberftonben, fb werbe icb nttt bem Setcbten oucb
fertig werben. .
36. A no so leki Arien blaka, a no so adefad<Sm. sDer Siegen fdUt ntc^t fo fc^watj^,
oU er (Qii S^orfe) oudftebt. (S9 wirb nicbt fo bet? gegeffen, aid gcbacfen. @d ffebt
■ Sloncbed t>on feme fcblimmer aud, old oon nabem.
37. Joe no moe teki tra soema Arien, plant karo. S>tt muft nicbt anbrer €eufe
Siegen nebmcn, SGBelfcbforn 5U pflanzen. S3erla| bicb nidj/t ouf Vnbere: ®elbft ift
ber SRann.
38. ]>a soema, disi lobbi Arcisi, a moe loekoe boen na saiiti. 9Ber gern Sleii
ift, mug auf bie @anb!6rner V^t geben. ®eniefe mit SSorftd^t. Srcnb' unb Uib
jtnb immer nab beifammen.
39. Asesi-watra kan hati granman. ^ouge fonn bm ©ouoerneur in 93crlrgcnbeit brin^
gcQ. %ud) bem Steigen fiann'd on etwa« fcblen. (S< feblt oft nur on einer Jtldnig«
ifeit.
40. Av6en no hebi gi hem Masra. ^in S^bdtt ift feinem ij^erm nicbt fdjfWer. &C9
wobnbeit mac^^t jebe SSärbe letcbt. ®ewobnbcit wirb sur anbern Statur.
41. Av6cnman dede, avoenman krc. SBenn ber 93ucflige ftirbt, weinen ^t $ßü($s
Itgen. Scbcr föblt fitr feine« ©leicben. ®Uiii) unb ©leicb gefeilt ficb gem.
42. Azau sabi, fa hem last bradi, a swali kokronoto. €5inn: @in jeber muf Wiffm,
was er. ouf (icb ncbmen fann (ober, voU weit er geben barf).
43. Mi kili Azau, mi no de broetoe: san mi sa doc nanga mira? Sd^l ^(^^9 «in^n
@lepbanten umgcbrodit/ unb mir nicbt« brau« gemacbt: wo« foU icb mit ber 2(meife
tbun? 3cb bob'« mit @tdr!eren aufgenommen, ol« bu bift: follte itb mit bir,
^cbwdd^itng, nidjt oucb fertig werben? JComm' iäf ober beni^unb, fo fomm' i(i) oucb
über ben ©cbwcmj
44. Joe no sabi, hoesan Azku ben njam, meki a kom higi so, IDu Weif t nicbt, wa9
ber eiepbont gefreffen bot, bof er fo grop geworben ift. iDu weift nicbt, «wo« für
anübc e« geCoftet boty[>i« e« fo weit fom. 'ÄU(j||: ^att fte()t'« i^m nidi^t on, wo
er'« ^er bot. ^
304 «niang.
4^. Jae da Aseg^y joe de njam na otidro-ondro. jDu bi9 btt ^^tdfet, bn no%ft
im S3<rborgemtt. iDu bift unaufrtcbtt'd — fu(bft unter bet $anb Unbeit }tt flifem.
46. B a soekoe, Ba finni, Ba tjari. Srettnb(ben t^at a(fu(bt# Sreunbdjen l^at gefonbiiri
Srcunbcbcn kaVi getragen. f&U bu bir gebettet f^h ft muft bu liegen. 2)u t^aft'i
ja nt(bt onber< b^ben wcUttt.
47. Bain a no moe kill koffi, en koffi no moe kill baäLna* DCe Sanjne muf nt^t
ben Jtoffee (baum) erfiicfen, unb ber Jtoffee mdft bte Sonone. SBir letbc muffin mi
fucbtn jtt Dcrtragen: e4 ift f>Ia^ for und beibe. Qim JCrdbe b^^c't ber onbem md}t
bie Xugen auf.
48. Joe wani njam rosi Bain a? joe rooese bron joe fin^^a. V&iUft btt ger6(leteSas
nancn effen, mujt bu bir erfl bte ginger Derbrenmn. Jteine SRoU obne Domen. 9li^t»
obnc aXäbe*
49. Babari a no meki bocn pikien. ®ef4re{ bnngt w^ti <Bttte< bert>or. Wt bet«
nem ©efcbrei toixft bu nicbt oiel erron^en. Stet ^cfcbrei unb wenig SBoUe.
50. Babari-krabita no ha reti. ^tne @cbrets3iige bot fem SRecbt. SBer immer
Kagt, friegt feiten Siecht. 2)er am (auteflen fcbreit, bat am »enigftm bad 9te(bc auf
fetner @ette.
51. A no Babari man de broke pranasi. 9lt(bt bie G^reter jerftken bte |)Ian'
tagen. (@ebt auf bie cbcmaltgen Suftbneger « GtnfdQe). ij^unbe, bte beiden tvoUvni
beum ntc^t §uoor. — i^unbe, bte bellen, betpen ntcbt.
52. Bab 6 en no sent kwatta. »Der SrtiUaffe fenbet nicbt ben 6oaita (ber ft&oer fein
fotC al< ber Sr&Oaffc). (Sin Sbor fcbtctt feinen Steifen. Xud) : <Sin iDteb traut
bem anbem ntcbt. (Uifprängücb: Baboen no sene kwatta. (Sfn SBruUaffe ^eugt
feinen (Soaita. Vrt idf t nicbt t>on 2Crt. 2)iefe Sebeutung fcbeint ober mit bem ffiort
sene t>er(oren gegangen).
53. Baboen taki; hem no dede, hem sa njam jari. Cer SSrulTaffe fagt; wenn er
nicbt fterbe, merbe er 9teuiabr feiern. 9{ur (S^cbutb ! ^tnn mir'< erleben/ werben n^ic
fd^on nod) befTcre Sage Uitnl )Die 3etten werben fd(|on beffer werben!
54. Joe da Bab6en-nefi: joe koti na ala toe sei. iDu bifl bad ©cbneibgrad, (Scle-
ria Flagellum nigrorum): btt fcbneibefl auf beiben ©eitcn. 2>u trdgft auf betben
2C(bfe(n. )Du wiUfl'd mit feinem oerberben unb oerie^eft beibe Sbeile.
55. Mi de taki yo Badina mam&: joe de tjari mi go na todo no babi tcre. IBentt
icb Don ber Badina SKutter rebe, bringfl bu mi^ brauf, bap ber Srofcb fernen
f^cbwunj babe. S^enn icb mit bir rebe, fommfl bu immer auf etmad gait} 3(nbeced,
bad gar nicbt jur Sacbe gebart.
56. Bakawan tron fesiwan. 2>ic 4^nterßen ftnb bie Corberßen geworben. IDie ii%*
ten werben bte (Srflen fein.
57. Katasöe kweni: Baka no ha jesi. Katasoe kwena ( Xfrif antfc^c SSorte): ber
SRäcfen i^at feine Dbren. Scb f ummere micb niiiit urn bad, wad binter meinem ftüctcn
üorgebt. Slad icb nicbt wetf, macbt mi^ nicbt btip.,
58« Ouroe ningre taki: Loekoe na baka, joe sa si sani. Der alte 9teger fagt:
®tebc binter bid), fo toitft bu toai feben. G^rfabrung mad^t weife. Kud ber dr^
fabrung mup man fiug werben.
59. Dapee Bakjku de, arata moese de toe. 8Bo 83af(iau i|t, mup bte Blcittt aucb
fein. @^leicb ttnb @)Ieicb gefeilt ftcb gern. IDad €idj|wein gebt bem Jtotbe na^. Sdo
ein Tlai ift, fommeln ftcb bie 2Cb(er.
60. Joe teki Bakjku-tere, tapo arata - horo. SDu oerftopf ft bie Statte nt6(bcr mit
IBaftiaufcbwdnj^en. iDu fdngft'd Uim oerfebrten (Snbe an. IDie ^ferbe banter ben
SBagen fpannen. SDad ®egcntbeil oon bem tbun« was man tbun foUce, um feinen
^roti }u erretd^en.
61. Joe lat'oc, Icki dem platie Bakjkn na Domboergoe, dem no gi joe hafoe. iDn
laäift, aid ob |te Saftiau auf £)omburg (einer 9)lantage) audgetbeilt unb bir nicbtd
gegeben bdtten. jDu (acbft, obgicicb bir bad iBeinen ndber ift, aid bad Sachen. 3an
bbfen @pie( gute 0Kicne macbcn.
612. Jeri Bakra nanga taki bakra, a no wan. ^oSdnbifc^ Derflebcn unb 4ftolldnbif(b
fprecben, ift nicbt baffeibe. S&ifTeit unb Sbun (Sbcorie unb ^rajcid) ifl zweierlei.
63. No tjari ml go na Bakra, taki, Djoekä de kenki korjara to wan gon. Snnge
micb nicbt jum Suropder (oberi^erm) unb fage: ber 2(ufa<9{eger Dertaufcbt cinJtor«
ial far eine gttnte. iDu mupt mtc^ m'd|^t oerratben. #
%u^aH0« SU5
64. Bali foeloe, a ton abra. fSUtoCi gaf \iCU ift, Uitffl hhtv. SSenti'S !9?a«f oofl
ift, lanft'tf öbct.
65. I>a bigi Baiki na tapo joe noso joe no de si: ma da pikm spinti im ml hai^
da dad joe dc tii. S)en grofett SbolUtt ouf beitter 9tafe ftc^ft bu tti^t: abet ben
((einen @p(ttter in meinem Xuge — ben fte^ft bu. IDen &piitttv in bed Stuber«
Xuge feben, abet nicbt ben S^alCen tm eigenen.
66. Mi gi joe Bangi: now mi m<fe gi joe gogo toe. 3((f t^ahi bit etile IBanf gegcf
. ben: nun foU i^ bit oucb nocb ®i|fleifcb bosu geben ! Sßenn matt il^m ben Keinen
Singer gibt, mitt cr bie ganje j^anb. X>n bift unetfdttiicd: je mcbt i4 btr gebe, befto
meOr iHttan^H btt.
67« Bafba teki faja^ san da hede? Cbet: Da faja^ dbl teki Barb a, a sa bron
hcde-wiwiri toe. Ober: Barba hron, lio loekoe iia hede-wiwiri. IDer iBart
t^at geuct gefangen: mie bann bag i^aupt? Dber: iDa« Seuet, bad bett fBatt er#
gtiffen, witb aucff bad $oupt(»aar Dcri^ebten. Obeti 2)et ti3att brennt: fteb rti^t
aufd il^auptboar. ^ föemt'd «l&aupt leibet, (etben bie ©lieber mit, @efd)iebt
fotd^ed am grönen 4>o(|e/ mad miU am bilrreit werben? 8)litgegangen, mitge«
bangen.
6S. Mi da Barbakoto> Joe da tioekroe-bali. 2d) bin bit iBarbafotO (dSeftett, auf
tü^ditm bit ^u^erfdffer {leben, bi^ nady Xb(auf bed e^rapd): bu bad du<ferfat. Du
®(öcnt4er fannft geben: leb muf immer btetbm.
69. Fouwloe njoesoe Barba koto^ na barbakoto tapo nomo.a «a meki. S&enn'd
$ubn M <Ht bii IBarbaloto (66(i€ftted ®e{lett jum Stducbern oort Sifcben unb ]ß6ge(n)
Sem6bnt bat, legfd feine @icr oben banruf. ^an gem6bnt ftcb an ÜUti,
lari na böesi: a no de piki joe. ffl^enn bu in ben SSufcti fc^reift, antmörlet er
bir ni(bt. iü$ad jj^elfen Jl(ag<n am unre^tenDrt? ' 2)u mu^t oor bie tecbte ©dj^miebe
geben.
71. Dasani no boen to Bartolomd, a boen to Djoni. fSiai ffir Sartbdomdud
ni(bt gtit iff,' tft gut fär 30nad. Seber (at feinen ©efc^macf. Sebet Sopf ftnbet
feine ßtürje.
72. Soema no lobbi joe, a gi joe Baskita vo tjari ^atfa. SSeiftn biä) Umanb nidjt
lieb bat, fo gibt er bir einen SCorb, um fl&a^tt baritt ju b^ten. SBem man nictft gut
{^, bem faifn mau^d ferner gcmig macbm.
73. Begiman no faabi mandi. 2)er Setttet tiimmt m'4)td übiU Qimm gefcffenften
®au( fifebt man nitbt in*d 0RauL
74. Dem no de Mli Begiman, ma dem klÜ foefoerman. iDeit Settier f^dngt man
nid^t, rcdbt aber ben iDieb. SScffer betteln aid ftif)Un,
75. Begiman no de tjari pikien na baka. sDer fSettttt trdgt hin Stinb auf bem
asücten. 0e{ ^uftiiben, menn bu etmad für bi4^ felbft ertaitgfit bitte nietet nodji för
Kttbere«
76. Bete foeloe no sabi san belehangri de fill. 2>er DoSe feib metf m'd^t, ttHld bet
bunarige fublt iDer Gatte mciß Hiebt, mie bem hungrigen juSD^utfief ft. 2)eir Stetige
»eif nid}t, voai Urmutb ift:
77. Soema Bele da ribas a tjari boen, a tjari ogri. S)ed 9)?elff4en Sittteted fjt tin
9ru$: er trdgt ®uted unb S36fed. iDed SJ^enfcgen ^er^ bringt ®utei uttb Bbfed
beroör.
78. Loekoe to meki joe Bele foeloe, ma tto ?d meki joe mofo foeloe. C(ie(' betrten
^tib ju füllen, aber nidyt ben SKultb. 3cb b<i^^ >ttit bem Goltbett.
79. Mi no kan poeloe mi Bele, potti karo- wiwiri na ini. 2^ fanif mtt b<td Qin^
gemeibe ntcbt (eraudnebmen unb SS^aidfirob bafüir bineinflöpfen. 3(b mag ni^ft bad
®ute, bad i(f) bobt, fär einen blö^nn Öcbein ()ittgebett. ^an meif, tiM9 man bat, aber
ntd}t itiad man 0ricp|f.
80. Ben de ben de^ I)ifo ben de ben kom. Dagen»efett mat ba gewefett, e^f iDdgewef^n
{am. "& ifi immer fd gemefeft: ed ijt eitimal m'(bt artberd.
81. Bergi nanga bergi no de miti makandra, ma soema naAga i^oema ela miti mn-
kandra SBerg unb Serg fommen iftcbt ^ufammen, aber ^enf(b unb 9)}enf4 lomnutt
|ufammcn $erg unb Sbai Commen ni^t jiufammen, aber 9)7etff(benBtnber.
82. betre mi dede na ini bigi riba, leki mi dede na ini pikin gotro. Seffer, frQ
^erbe im gro^iit ^Iwi, afd im {(einen ®rabcn. ISefTer, idji plage mi^ 4ttf einer gr^'
fen yiantage; aid auf einem {(einen ®runbe.
d9
906 Sn^no.
tt. BIgi boekoe kili Domine. Dai grofeSutt Mtigt batVfarrer nm. (BroM^nif,
grofe ®or3Cti. 3( ^xhftt bic 8B&rbr; ttm fo qtbttx bit Burbe.
h*gi doe sondro kombtf. (Broftbtm o^nt Eanbbau^. (St fpielt ben Orcfen, abet
ti ift tit^ti babtnter. Stel ®(f(bret unb »entg SQSoUe.
86. Bigi foetoe tjari hem Masra na Tandisi. iDttfe S&fe trafen fbrm Sj^ttm (boc()
jtur Xuctton. S^ie acrtng mein @{gentbum ou4 {ft, fo nö^t mir'« bo^ mebr, ai« oer
Steicbtbum, ben em anberer t^at.
86. Bigi nem kili dagoc. Die ^b^e btinc^t ben $unb um*S (eben, (fr fonn bfe
guten Sage nfcbt oevtraaen. ®cnn bem 6fe( |u wot^l {|t, gebt et aar« <St< unb
brtd)t ctn Bein.
87. Blafoe koaroe, broko noso dringi hem. IBcnn bet Slaff (flippe) folt ift, ift
ibn ein ^am, bet letne 9lafe t)at ^enn bie ®efabr oor&bet t^, tfl jebet em ^clb.
^intet'm Cfen ifl*8 (ei^t Sbaten tbun.
88. Te Blafoe faja, joe de teki spoen, dringi hem: ma te a kouroe, han sa waka
na ini. Sßfmt bet fßlaff (^eif ift, fupp|t bu ibn mit bem tbffzU ift et abet tatt, fo
fttftft bu bie $onb binefn. €$o (an^' ®efdbt ba ifl, (bie man Umt,) ift man ouf
feinet $ut: ill ffe ooröbet, fo rnitb man forglo«.
89. Mi boli mi Blafoe: now pepre kom pre basi na mi tapo. 34 i^^^ mir ben
IBIaff ge!ocbt: jebt fpidt bet ^ftffer ben ^errn ober micb. SBie dfnet ffcb bettet,
fo mui et liegen. Die &a^i ift mit ülur ben Jtopf gcmacbfen.
90. Joe dringi Blafoe na ini patoe, tapoen fadom na noflo. Sßenn bu bm S3Iaff
aui bem Sopfe txintft, fdHt bit bet Decfel auf bie 9{afe. eru4*< ntd^t ^u genau : e<
f6nnte bit meb« fcb^bcn aid nu^en. Gponn* ben SSogen ni^t ju lltaff : et ftnutt
btedj^en.
91. Respeki vo wan switi Blafoe, joe sa njam wan switi tomtom. Yul dtudPftcbt
auf einen föfen Staff, wirft bu efntn fanern Somtom (Sanananpubbing, im Staff ge«
fo^t) effen. Urn nut feinen iwtd f^u erreictcn, (dft mon fi^ ein fteine« Ucbel gem
SefaOen. Vu rotif), id) iah*i ^momm,
li blaka, ma mi no de slibi na smoko. 34 hin f4mat§, ahtt idf fc^tafc niä^t
im Staudb- 34 hin »ol arm, abet barum bodb nic^t befn ®4ub-b<)bet.
93. £fi joe loekoe na Blaka vo ar&en, nooiti joe sa go na doro. SSenn bu auf
bie ^(btvdr^e ber dtegenwolfen ftebft, wirft bu nie ausgeben. SS^er gu Diet überlegt,
bringt nt^tS hu ®tanbe. Sßet nicbt« wagt, gewinnt ni^ts. Srif4 gewagt tft ^aib
gewonnen.
94. Bliniman no ha mandi na boesi. IDcr SBIinbe t)ahttt nid^t im S3uf(be. SSet
abb<Sngig ift, mup fcbweigen !6nnen. Det 2trme mu9 nt<bt 9te4t (^aben wollen. ^
96. Mi boli njanjam gi Bliniman. a smak hem, a no taki mi taogi: da klosi mi
wasi gi hem, di a no kan si: da hem a sa taki mi tangi? 34 t^abt bem 83(tn<
ben (Sffen geCo4t, i9*t)at ibm gef4nie(tt, unb et bat mit n{4t gebanft: wenn id)
ibm feine jtteibet waf(te, bfe et ni4t feben !ann: witb et mit etwa bafät banden i^
ICBet föt ha9 nid)t banfbat if!; wooon er einfeben muf, baf U ^u feinem Selten gc«
f4ab: bet wivb no4 t)iel wenige t banCbat fein fi^t baS, beffen 3wece et no4 m4t
einfeben lann.
96* Alasani, disi blink ri, a no goiitoe. Q|< ift ni4t aUt9 ®otb, wal gldn^t.
97* Joe da Boasi: joe lobbi mi, joe koti mi finga. S)it bift bie Soafte (JCranlbeit):
btt liebft mi4/ f4nefbefl mir aber bie Senget ab, (I)et Soaffelronfe Derliett btc
Singet bü june()menber JtranCbett.) iDeine S(^(unbf4aft bringt mi4 tVS Un<
98. Boasiman, dem sabi dem foetoe na santi. Soaffefranfe erfemtt man ctn i^ten
Suptapfen im @anbe. ®iaubt mir: i4 fenne meine Ceute! Sffiit btatt4€n wH nidft
t)or einanbet ju oerftelten: wir fennen einanbet |u gut.
99. Doengroe neti B o a s ) m a n weri mooi. 3n bunCtet 9ta4t f4nti^cft ft4 bct
SBoaftefranfe. 9tut bti bm @tnfdtttgen gittft bu ftlit einen ftugcn 9Stann,
100. Switi tori kori Boasiman: a meki dei hopo hem. X>ii angembme Ctt^dblung
bat ben SBoaf!e!ranfen getduf4t: fte ma4te, baf bet Sag ibn äbettaf4te. ^üfe
äBotte (64'n^i4eleicn) b^^^en f4on man4en in'9 Ungtäcf geftärjt.
101. Böen no ha tangi. 9Bo()Itbat b<)t feinen Äüanf. Unbanf ift bet SBtlt
Cobn.
102. Si Böen nanga fri a no wan. 2(tt<ge(a{fcn^ett unb S^ei^eit ift ni4t baffelbe.
l^mtfciKn nmm ftbtU^n Mm aid ^llaoc unb bet toivtiiöim grc i^tt ifl bo(ff n6<(|
fin Uitterf4)teb.
103. Tangi yo Boen da kodja. .3uin £)Qnf ben 3)rfi0el. ^taitf far X)anf. (9ttM
mit fßbUm oergeUcn.
104. Tangi vo Boen oicki pakro mofo krom. 3um iDonf (at bie 6c(}n«fe emm
irummci) 9)?unb baoongetragen. SSte bad oorige.
105. Moro mi doc Boen, moro joe doe ogri. 3cntebr ®ute< id) tint, urn fo tneftc
i35fid tbufi bu. 7Ln hit iß ^opfcn unb SRalj oecloren. iDu bt(l unb bUtbfl ein
Xauginicbt^.
106. Boesi bron, sneki panja. flSSenn ber Sßalb brennt, §erftreuen ft4 hiz Q^c^tan^
0en. SS$ain'i dttt feft ju ftt^titf lauft Ibv baoon. 3n bev (ä(efi(4r entfdllt eu^ be>
107. Boesi-mingre sabi, hoe pranasi a de broko. 2>er IBufd^neget wet§^ toeldde
yiantage cr lerfi&rt. (5r fcnnt feine 8eute. (Sr meif; mo er onfommen Cann. it
mi^, »0 IBartt^cl SKoft bolt.
108» Joe sa kori Boesi-fouwloe^ ma joe no sa kori hoso • fouwtoe. SBalbl>6gel
(annft bu t<iuf4cn; abet ntcbt ^au^Dbgel. (SinfäUtge «piancagejimder ConnH bu tool
binter^< Si4t füf^vm, aber feine 6tabtneder. 2)ad fannfl bu anbern meiff machen/
nur mir nid^t,
109. Da Boom ondro, di mi man soetoe meti, na da boom ondro mi sakrebaka.
Unter bem ne^mlic^en IBaum, unter wcldje m mein ^ann SSStib erCegt ^at, werbe i((
toieber meinen. äBad mi4 beut fr&bli^ nta(|)t/ fann mf4 morgen betröben. S^eub*
unb tiib med)f((n im Eebm.
ilO. Te wan Boom de kanti, feti meki Joe hopo hem: efinoso, a de go doro na
gr^n. SBfnn ber S3aum man6t, fo eile, ibn mieber oufj^uri^ten: mo nic^t, fo fdftt
er |tt S3oben. @ine fUtne $&lfe j^u uö^ux Mt fann ^xofti \Xn^lM t)ert)äten.
^ilf, ebe $ilfe gu fpdt fommt. SBcffvr oerma()rt oU beffogt.
111. Boonjon ben de na Masra tafra, bifo a kom na mindri pasi;. Ober; Te Joe
si hi^m-meti Boon na baka hoso: a ben de na Gran-bakra tafra, bifo a körn
de. )Der itnocbcn mar auf bed J^erren Zahl, ebe er auf bm ^eg gemorfen motb.
Cber: ®enn bu einen @d}{n!cnBnod9en ()tntcr'm $aufe liegen ftebü/ fo toiift bu, baf
er etfl auf bed gropcn ^erin Safel mar, ebe er babin fam. -— ^enn bte Zitrone
QUdgebrikcrt xft, miift'man fte meg. iDad Si^ifc^ traben fie gegeifcn: ben JCnocfjen
merfcn f?e mcg. Sd) mar nicbt immer, xoai idf jc^t bin.
i\% Te Joe de go piki dem Boontje, Joe mae libi hafoe to plansoen. SBenn bu
IBobnen pfiöcfft, mußt bu mclctie jum ©aamcn übrig laffen. ^an m\xf immer an
bie 3ufunft bcnEcn ^par' btr mad, fo t^ajl bu mad.
113. Boto fassi na boto-hoso, da hem plesi. SBenndSSoot im 93ootbaufe feftft^t, fo
f!|t'd am red^ltcn $ra| feft. 3ebed an feinen $la|! TlUed, mo'd f)in gehört.
114. Boto waka na sei sei, tee a koti abra. t>a^ IBoot fdbrt Idngd bem Ufet bin,
bis cd öberfc^t. ^an muß ben rcd)ten Seitpunft abmarten. Wlan Um ni4}t2(Ued
fiber'd iCnie brechen ^ut £>ing mtU Seile f^aben.
llö. Efi Joe habi Boto, Joe moe habt pari toe. SQ3enn bu ein 93oot f^aft, muit bu
au4 Sauber babin. 'ä&aS f^ilft bir ein Tlünt o^ne SSerftanb? SBer ein $aud bauen
mtir, muß (Sielb baben.
116. Te Botriman nanga koki kisi trobi, dan joc de jeri, pee Bakra botro de
tan. SBenn Stodf unb ^(etiner @trett befommcn, bann {annfl bu t)brtn, mo bed
^errn Sutter geblieben ifl. SSSenn fc^lec^te ßeute uneind merben, fommcn ibre
@d)le(btigfetten an ben S£a<t.
117. Botrofisi habi nem, bika hem de swem na tapo: ma pili kauweri bele, joe
sa finni hem toe. i)er SSutterftfd) trdgt ben 9tamen, meil er oben auf f^mimmt:
fdjneibe aber nur bem Jtaumeri (gftfd)) bcn^eib auf, fo mirft bu*d au4 finben, 34
bin einmal in einem f^lecb ten Stuf: moUte man'd aber bei Knberen genau unterfud^en,
fo müibe man ftnben, baß jte aucb nicbt bc(fer ffnb.
}18. Pina vo Brede, meki wi njam kasaba. 2(ud SRangel an SBrob, effen mir Jtaffabc.
9San muß ficb ju belfen mtffen. 9Ran muß aud ber 92otb eine ^ugenb ma<iim.
119. Broko batra no de kalt droengoeman. Üim ^erbrodbene Slaf({;e ruft (loctt) ben
SrunBenbolb nt^t. jDu bifi felber @d}utb, ed $at bid^'d 9ttemanb gebeifen. 2)tt
batteft leine Ißeranlaffung baju ; barum ^ai bu bir bie 04^ulb fetber bei^meffen.
39*
i%. Broko boto tjari li€m mnsra na fold. Tindf tiR f^ab^afitei Qect bringt fnnen
^errn jnr ®tabt. SRit SStrUm l^dlt ifian ^utf, mit SBcnii) fomiiit maif au<.
131v Broko -hat vo todo no k«n kill sneki, ma broko •^hai yo snefci kan kili todo.
pber: Broko -h^i vq todo no de kili sneki, ma watra-mofo to poespoeai 4<>
gl bob^n. ]Dcv )»<rä(6tIidK S3li(f b(r Stvhtt laim ^t^ 64lo||ge f6btni, 199! aber
bct oerdcbtII4r ^M ber ecblonge bte itr6tc. Ober: Ocr OfrMüfi^e Slitf bfc
ittite t6btct bie Ö^toitge nid)t , ober brc Reifer ber Aa(e t>erurfad)t Xu^jibntiHl.
2)er 3#rn bc< ^ertttdcn (o^cr e^wac^cii) fdyabct bem Stmebmiii (&taxtm) ni^t^
mo( aber Mobet ber 3orn be6 Sßoniebmen bem ®ertt|gci|. 34 (^4^ )|at aber ^e|«
nen obnmdcdttdcii 3orn!
I2S. Digoe de aa bem masra doro, a habi tranga mofo. flBrmt ber 4^mib Dtr fct«
m9 ^errnS^iire ifl, (ot er arofc« 9(e4t* Z>ti tK>ß 0i|t reben« bemt bn biß ftc^fr«
baf t(if bfr ie(t niditi tbim Conn.
1^. Dagoe drtngi watrai i^jakoeo, Tjak^en, vq joe, da to joe )D|r ^tii|b
trinkt SSaffer: 04(app, 64(app, fi^ bicbi )a fi^r t^idfl 3eber i|l ff 4 ^(bH ber
Srd^fle.
124. Dagoe finni boon, a Wi aoema. fBcmt ber ^unb einen Jtnocfeci) f!l|bet^ oerf^fl
er ben fRcnfcben. 3m ®(&(C «ergiit b'u bi ine otten gfreunbe
125. Dagoe ha fo foetoe, ma a no de waka na fo pasi. iDer|»anb b^t nier 9f tne«
ober er Iduft nt'cbt auf Dier Sßegcn, 34 Ux\n nidft öbcraU ivi^ttii^ fein. fBlaii
famt nicbt aViiB auf einmal tbun. 9ltemanb tunn JHoeien Ferren btenen.
Ii26. bagoe babi foeloe masra, a de slibi na haiigri. Sßetin ber $ut)b ttfele Ferren
bot, fcbfdft er (^uifdng dn. S{e(e JC6(be vierberbi|i bci| iBrel. 3c tpebt jpirt|er, un^
fp f^Cec^ter bie Sebienunp.
197. Dagoe no de, Joe tj(^ri krabita go na honti. 3ft fein ^mib ba, fo i|tmm^ bu
hit Biege auf bte 3adb. 9or\ muf (14 m b^lfiQ wifTeti. ?m Sai^be ber iBUtiben
ift ber Sinduaige itbnt^.
198. Dagoe no de njam tiki, m* tokoe hem tifi de weti. 2)er ^unb taut ictne
etbdtim ( Dran^enjmei^/ n>e((be bie 9tegcr ibrer 3dbne n>egci| ta\x%n), unb bodb
^at er meif e 3dbne. Xßem'< (S^lqcf mtf{, bem fdlll aUz^ p(i^e S^i^^e au. 2>et|i f49t
We« in bcn Gcboof!
129. Pikin Dagoe no babi sjjem: 9 tjari kakk na hai. 2>er junoc $nnb f^dmt f!4
ntd)t: er trdgt bcn 6cblaf (Unreinigfcit) in ben Vugen mit ^4 ^ermn. IDir t#
bp^ oI^t< einerlei: bn f^dmp bi4 bpcb autf; gar nicbt.
|dO. Joe seni Dagoe, a sem hem tere. jDo f4t<t<l bcn l^unb, er fc^i^ feinen
ediwani. etati M^tt^ Vi^ftrqQ fe(bfr oii^^ufiigren/ fi<4^ ^M ^'t^n einem Inbem
aufjubdngen.
191. San TO Dagoe dpe nanga boesoe hoedoe? fßa< t^at ber $uqb |ttit bem 9letf
fgbürtbel nu tbun? «a« gebt ba« bi4 an? — eebufter, Wefb' bei betnen^ ^tift^^
oema kall Dagoe na kol^si? Sßer ruft einen ^nnb in « 9äirtt^i3bau<- ^'^^
bafl bu bter s« fucbtni? »i«b' bu bii ©cincÄgieicben.
t33. Dei no broko, Dagoe meki «ebi pikleq. 9lod^ oor Soge^onbru^ brin^jt b^r
^uftb ffebeit Sunge j^ur fffielt. ®§ fann jwifci^en Xbet^b un» iKprgcn leictft ai|berd
werben. — 3« !ur«tr 3eit fann fidj »iele« dnbem.
}34. Tranga n^ofo vo Dagoe de gi hem broko foetoe. XBtnn ber ^u^b fi4l 2tt taut
nia^t, tr(!i0t'< i^m ein aebrp4^ne< Sein ein. SRac^' bnt niit betnem Urt^ett nic^t
SU laut: ed !&nnte btr fcble^t befommen!
135. A no joe Dagoe kili meti to joe wani sei-picai: IDein ^ui^b botjqbaä^itb
nicbt getb^tet; unb b^4 toiU9 bu ein Ribbcnftäct. t>u Ttbneibefl, mo bn ni4t d^?
fdet ia% ©u wiHft mit effen, abc^ n^'cbt init orbettin.
136. Dapee soemä kabä, D^goe njam na fo pleti. föo ber STcnfcl» fertig iff, igt b^r
i^unb t}on m'er ZxUtxn. 8B0 feine rec^tf 2(ufftcbt metric ift, tbut jeber »q« er miO.
137. Te Gado wani pai pagoe, a gi hem wan soro na mindri hede: fa a «a doe
kjsi hem yo lekkiV S0enn @ott ben «^unb firafen miO, %ibt ft xt^ra einin6d»mdr
mitUn auf bcn itopf: wie fell ^r bränfomnten, iW )(u (ecten? SBenn man Einern
ni4t n)p(( wiic unb ®(Ieqmbett an it>n fud)t, fp »erlangt man Unmbd^icbe« wn ibm-
138. Joe pre n^nga pikin Dagoe, a lekki joe mofo (ob. tongo). SBenn bu mit
einem jungen *unbe fpieijt.lecft er bir bcn ffllunb (ob. hii JunjO- ^ibt nwn «tm
i^r\ Wncn Smg«'*^ fr mmt tr m? «w« ^«j?^»
%H^ang; 309
139. -föe tobbi mi^ jo« moc lolibi mi pagoe toe, fSmn bu mt4 liitfk, itMlft bu
fitemtn ^unb (mdf Itebiti. äBcr mi^ iUb (^Jt^'mufl auxb aUai (tcbcn, »a^ mein tft.
140. Te joe no sabi vo dan si, joe taki, drom no switi. SUcnn bii hai $ani$cn
Qtc^t Qirflc^fl, fo^fi ^u, tie SroQim^I ^bt feimr? t^öbfc^m S^on, iOn; %vi^i fagte;
]Die !Srikitbcn ftnb fouer.
141« Dede jem boen njoesoe na siki. 3n ber ^ranSb^t 66rt bcr S^b erne ^ute
9?eui9!dt. SSoin ßcbcfi jam Sobe tfl riur ein @(brtct, "ävi^: fBoröber bit @ine
' lOiitit , baräber freut fiö^ btr Ttnbere. iDed @imn 2!ob , bed X^bem S3rpb.
142. pede-pasi no färawei. 2)er 2:ot>edttfd ift ni(i)t wdt, S^kuU rot(), morgen tobt,
SSem %ib^n nam Sobe ift nur ein Schritt.
143. Pede-aoema wen weti klosi. iDie Sobteit tragen weiße itleiber. 3c^cm bo^
@f in( ! Sin jeber , n>ie Wi fur itin fc^icft !
144. Man dede, grasi gro na hem grebi. ^enn ber fOIonn tobt ift , tc&dif ®t(ti
auf feinem ©robe. 2Cu$ ben 2(uAen/ aul bem ©inn. SBenn id^ einmal tobt bin^
füimmert ftcb 9?iemanb me^r urn mic^.
145. Na plesi Dcdc-meti de, tingi fouwioe dc kom, äSe tin HaS ift/ ba^tn fom«
men bie &tiit, SBd iin Hai ift, fammedr fid} bte abler.
146. i>a soema, disi no sabi Dede, a moe loekoe na slibi. SBer ben Sob nic()t
fennt, mufi f!cb bin @<&Iaf onfe^en. iDer Sdjlaf tfl bcr SBruber M Spbed.
147- 3Sfi neti ben krin, leki Dei, wi ben sa si, pee granman dc kisi kraboe na
Mangro. 90dre bie 9ladit ^elle, wie ber Sag, toiv würbin fe^en, wo ber ®ovia
vtmtur im 99an0rooe::(ä>ebäfc^ JCrabbcn fdngt. 2)ie 92ac^t oerbedlt ^teleg mit-ib?
remScbleier: würbe jte plb^iv^ in Zqq t)er»>anbctt, wir würben äBunbecbingc fe^m.
148. Joe sabi mi boen boen na Dei: neti kom, joe hopo faja-tiki na mi tapo.
Ob bu micb auc^ no4 fo ^ut bii Za^i fennft: wenn bie 9?a(6t fommt, fo liebft
bu ben geuerbranb ober mi<^ auf (nn<b i^u beleud?ten). &t\m S^^eunbe muß man
audi im Unalüct fennen. 2(e4te Si^eunbfc^aft muß fidi in ber 9{ot^ ben)d()ren.
149. Dia de pramisi hontiman, hontiman dc pramisi dia. iDer ^irf4 bro(|t bem
S^ger/ ber ^^qn brodt bem ^trfc^. @ie f^nncn einqnber cUi beibe ntdS^t (eiben.
ISOf Dia taki: hem no frede to dagoe, ma da tranga bari vo dagoe meki, heni
de ron. 2)cr S^itfdi f^dt: SSor bem ^nnbe furcate er fid) nic^t, aber bad (aute
®ebell bed S^unUi treibe t^n in bie Slud>t (bringe i^n }um taufen). iDir UW^ bo^
nie an eintr 2Cudrebe. 2)er Seige wiifi immer wac^ ju feiner ^ntf^ulbigung ju fagen.
151 1 Efi joe no kili Dia, kaba joe kili koni koni, a boen toe. Jtannjt bu feinen
^\tiö9 erlegen, bu er(e<)ft aber tin i^anincben (Ttguti), fo ift*i Q\id) gut. Qtwai
iH immer beff<r aid nid)U.
ib% Wi de na Dj aki -kondre: pikin nanga bigi, wi ala habi barba, SSBir ftnb
im )Dia£Eer « ^anbe : Stitin unb ®roß, wir alte (^abcn SSdrte. 93ei und woKen aüt
große Ceute fein- iDie jungen ^^ute ^aben feinen 9iefpect mti)v oer bin KUen.
163. Mi Oomoe taki: Te poti soema weri Djamanti, dem taki, da watra*
atoon, en te goedoeman weri weti stooo, dem taki, da djamantl. S9^ein On^
fel^fagt: SGßinn ber Ttrnie einen X)iamant trdgt, fo fagen bie tmt, ed fei dn
Jftiefei» wenn aber ber Stddjt einen weißen ^uin trdgt, fagtn fit, ed fei ein iDia«
ntant. SBSer einmal einen fc^lec^lten Stuf b^t, bem wirb oUc< SSbfe na^gefagt,
unb wer einmal gut Qngefd}riebeii ifi, bim wirb HUti ium fßtftxn aufgelegt. £)it
iCBelt urtteUc na^ bem llnfe^en ber ^erfon.
154- ^P ^^^ soema sa finni wan Djamanti na past, a no hopo hem. Stiem^n^
wirb einen iDiamanten auf bem ^ege finbcn, unb i^n nid)t auflg)eben. 6toß' bcin
Ülitce nic^t oon bir. Saß bir bie ®€legen()eit ni^t entf4^lüpfen. (Streif }u, wd^rinb
pai ha ift.
155. Doeman no moe taki, nia siman moe taki. ^cr'd get()an l^at, muß nidit xt*
ben, fonbcm ber'd gffeficn b<^t. VSHan muß ft^ nit^^ Uibtt loben. S>a$ SBerf muß
ben ^eifter Ipbcn ^ig^nlob flinft.
i^. Pocngroe peti no de meki boen pikieo. 2)ie bunfle ^ad^t bringt nic^td ®u«
tti «uwege. SBer ®uted im ^inn bc^t, barf'd tid)t nid^t fd^mtn. äBer bie S<n'
fierniß ii^t, beni barf man nic^t trauen.
iSfl. Doengroe no de kibri kakk. 2)ie iDunfel^eit oerbirgt ben Jtot{) ni^t. iDie
bife Stb<i^t oerrdtb ficb felber bur^ ibtt Solgen-
158. Dasani, disi de na Doengroe, a sa kom na krin. Ober; Arnitri taki:
310 Anfang.
fan de na doengroe: iniwanlem a sa kom Da krin. I^oi tm l)tui|el 41l|
wirb an'i Ct4t !ommcn. Db<r : iDte ^tttnffutvc fagen : mai im i>mld it , wirb
iu tracnb dner ^tit an'< Ct^t foramen« (Stf iß ni4)t^ fo fem gefponnm/ e< fpmmt
bo4 cnbU'cb an bif kennen.
159. Doksi no habi watra vo dring! : pee a sa kisl vo gl kompe, vo wasi foetoe?
2)te @nte bat fein SBafTer gum Zv'mttn ; wo foQ fit toclcfec« (^ernef^mcn, ibren <&d$
ftcn (ob. StiUnbrn) bte S&i^ ju wafcfjen? 34 baC^e fctber niiiU, mtc (onn t4 btc
UlUn'i mai Qimv ni^t (at, fann er mc^t geben, IBp niäfU \ttf ^t bei: ^aif
fee *d SVecbt oerloren.
160. Helpi potti Dokai na koeroe - koeroe t hem arefl sa potti hem tera toe,
^iif nur ber (Snte in ben Jtorb : tbren CScbmang mtrb f!e fdion Ulbft bmetnßecten«
^ilf mir nur auf ben Sßeg (im Vnfang): bann toxü iöi mit f4|Pn felber mdter
bdfen. ^aöit mit nur (äielegenbeit : t4 mtU fle fcdan benagen.
161. Pondro buH, gron seki. SB^enn ber Conner bruUt, f^jittcrt bie dpbe. SBenn
gro§e Ferren f4}e(tcn« gittern bie Geringen.
162. kibri kibri njam Doli: sweri sa sorL 3f nod) fo ()eimli4 iSrbe: ba< Hn*
fc^meUen wirb'i geigen. (iDie 9?egir effen im Iranfbaften ^ußanbe SrbCi »erben
baoon elcnb, fcftmcUen an, unb flerben.) iDie S^Idfn werben bie Zt^at an*« Siebt
bringen. GteU'i nocb fo beim(t(() an : beine Zbcit wirb ft4 felber oecratben.
163. Dram kabi, navoe kaba. SSenn ber 0di)nap< aUt ifi bort ber ,/9tttf
3(benb" auf, iDeine S^eunbfcbaft bauert nur fo lange, oU fte btr nü|ti4) iß, IBenn^«
(Sieben aufbort, tibtt aucb bie St^eunbfdjaft auf,
164. Dribi mi didöm nanga didöm, a no wan. IDurdft 9{ü(fen einen ®i( befommen
unb einen &i^ 6aben, ifl ni^t baffeibe. SbaV icft/ift beffer üls fi&tV t(6. SBeffev
ifl beffvr. i^aben i|l baben.
165. Drifi mi sidöm^ a betre na komopo, kweti kweti. Cur4)'d Ütöcfen einen @i^
befommen ift gang gemi^ buffer, aid weggeben mi^fTen. Sieber ttwai mit &^toitf
rtgfi'it, aH gar nic^td. Ziffer fcblec^t gefahren, a\i gut gu gu^c gegangen.
166> Dem libi Drom mofo: dem go fom hem na ondro. Sie b&ren -auf, bie %xoni»
ntit obm gu fcblagen: ffe f(i;(ag€n fte unten, ^ie ^Uxt>i t)inHv ben fSSagen fpannen.
167. Te Joe foefoeroe wan Drom: pee joe sa tan pre, soema no sa jeri? SBenn
bu eine Xrommet flieblß; wo wiSfi bu fie fc^lagen, o()ne bai eS jemanb t^5re? SDu
wirft bi4 bamit fciber oerrat()cn.
1C8. Joe srcfi de pre Drom, Joe srcfi de dansi. Du felber fc^Ulgfl bie Srommel,
bu feibcr tangcfl. Du madjjl ®efe(e unb äbertrittft fie felber. Du t^ufl feiger,
waö bu verboten ^aft,
169. Na mi mofo joe wani jeri, Abram Parra njam spcki, tron Duisiman?
"^ui meinem fO^unbe wiUft bu'd ^6ren, bag Ubra^am 9>arra 6c6weineflcif4 qts
grffen liCit unb ^oUdnber ((Sbrift) geworben ift? Du bajl^tf andgEpIaubert unb
wiUfl mir'ii nun in bie ^d^tx^i fc^icbcn- 34 fott ben Seamen tragen, aid ob i^'i
oerratben t)&tu,
170. Fouwioe taki, wi de njam Ekst, nia hem de fill pyn. pit 4^enne fagt, toit
(^enfcben) dgen bie' @ier, aber fte babt ben @4merg bei hegend. Der dtne bte
'Krbiit; ber 2(nbre ben Qiewinn. 3c^ muf micb immer ftir 2(nbre plagen.
171. Bakra koti wan odo, taki: Betre wan hafoe Eksi, leki wan soso hoeba.
Der ^uropder bat ein @pricbwort, bad fagt: SBeffer ein t}albii (Si, alO bie bloge
@d}ale. Seffer (Stwa^ a(d 9{i(t)td.
172. Soema sa si Emro, kaba a sa teki batra, kisi watra? SBcr wirb einen iSi*
mer fcben unb bod) eine glafdje ne()mcn, um XBaffer gu fd)6pfen ? (5in Zb^t, ber
feinen *i'ort()ciI nic^it gu benu^en oerflebt. — Alle SJort^tile gelten.
173. Soema sa poeloe Emre na pili, potti na ar^en-baki? llBer wirb ben 6imet
Qud bem SBrunnen mbmm, ibn in bie (Sifterne tbun? SBer wirb brei Pfennige
ausgeben, um einen Dreier gu befommen? (SBad gewänne id) mit einem SQSecbfeCO
174. Faja dede, pikin iiingre pre na äsesi. Siiienn'd Seuer ertofcben ifl, fpiekn bie
9iegerftnber mit ber 2Cf(^e. ®d ifl feine itunfl, einem tobten Sowen einen S^ptritt
avbcn. SBmn bie ©efobr t^oruber ifl, bafl bu guten 2)?utb.
175. Faj a no de, joc de teki doozoe, letti pipa. 3fl fein Seuer ba^ fo nimmfl bu
Me 3un^ertofe, um bie pfeife angugunben. ißlan mui ft<f^ Reifen, fo gut man
fann. &tt)Vi nic^t auf bie eine, fo gc()t*d auf bie anbere SBcife.
Anfang» 311
1^6 ^aja takis h^m doe foeloe bocn , ma hem doe foetoc ogri toe. ^ad ^tmt
fagt, ei t\)ut t){e( ®ixU$, aber aiid) t)k( SBöfed. (2^< i^at oUed feine ^wti Seiten.
<S4 {ommt aOed auf ^tit unb Umftdnbe an.
177. Di sani joe las! na Faja, joe sa finni hcm na äsesi. SSad bu tm ^eucc
t>cr(oren i^a^, finbefl bu tn ber Tffd^e n>ieber. 9tut ®ebulb ! eö wirb f!d^ 2ll(i^
finben*
178k Fala böesi, joe plani njanjam: te a rcpi, joe no de njam hem. Du fdQft
ben ®atb unb pPaitjeft ©rbfrücbte: wenn fte reif flnb, iffejt bu fie nid^t. 2)er@me
pflanzt, ber 2Cnbre erntet, ^cute rotb/ mor()en tobt.
179. Dasani Fala^watra teki, floedoc tjari kom baka. f&aS bie @bbe mitnimmt,
bringt bie gtutb {uröcf. @d ift ICUeö fc^on einmal ba gemefen. ^Xid)H 9tim$
unter ber ©o»ne.
180. Foeloe Famili, foeloe jorka. t5iele gamilienglieber, Diele ®cfpenfter. ®ro§c
gamilie, gro^e ©orften. SSiete SBerwanbte, oiel Cafl.
181. Famili-man da tompoe nefi nanga kow-boeba. @tn SO^ann mit großer
SSerwanbtfdjaft ifl ba« ftumpfe fflJcffer unb bie Äubbaut. 3Äif^e tidfe nidjt in
gamitienangeljegenbeiten : bu ri4},teft nid^td aud. ^it einem fEüamt, ber gro^e
äierwanbtfd^aft t)<it, fommft bu ntd^t burcg. 2Cu4: ÜBiutdoermanbte tbun einanbcc
nichts.
182. Joe waka farawei, joe lockoe baka. SBer wdt »anbert, ftebt juröcf, SBcr
lange (ebt, madjt G^rfabrunc^en. @rfa^runo mac^t weife.
183. Joe teki ml Fatoe, bakka ml. iDu bddfi mic^ in meinem eigenen %tiU. X)u
fcbiägß mic^ mit meinen eigenen Waffen.
184. Fesi ben de lifo skidr^i. iDaS ©eitert War e()er al^ bad ^cttxät sDa« ®t
mu9 nidbt f rüger fein wollen, ati bie ^ennc.
185. Soema Fesi, nanga soema baka, a no wan. 3emanbeS ©eftcbt unb fein Btüfa
fen ift nicbt (SM- <S9 ift nid^t baffelbe, jemanbcm etwa« ini ®eftc^t, ober eS ^in^
ter feinem dUidzn fagen.
186. Mi sabi joe Fesi, ma mi no sab! joe hatti. Sd^ fenne betn (SScfld^t, aber nxdit
bein Sl^nfi, Sc^ Sann bir freiließ nt4t tn*d i^er} feben. @inem Wlün\d}m fann man
nidjt in'« J&erj feften.
187. Joe sori wan boen Fcsi: joe kibri da takroewan na baka. Du ^eigfi ein
freunblicfte« Oeficftt: ba« garftige oerbirgfl bu t)or mir. 3n'« ©efttf^t freunblidj,
t^inter'm 9iucfen feinbli^. ^ontg auf ber 3unge unb ®al7e im iper^en. Dir barf
man liicbt trauen: bu bifi fatfcb.
188. Wan Finga no dring! okro. ^it einem ginger {0t man feine Dfrofuppe. @inec
f6r fi(b allein fann wenig auöric^tcn. Wän ftebt nid}t auf Einern SBetn.
189. Mi Finga tingi: mi no sa koti bem trowei. ^enn mein Singer (ou4) öbel
riecht, werbe i^ ibn (bodj) nid^t abfc^neiben uub wegwerfen. SBenn aucb meine
Jtinber nic^t wo^l geartet ftnb, fo ftnb fte bo4 weine JCinber, unb icb fann f!c nic^t
üon mir flogen.
190. Joe no ha Finga: joe no kan tai kofoe. flBenn bu feine gtnger bafl# fannfl
bu feine Sauft ma^en. 9a0 betn Droben: bu bafi bo(^ feine Jtraft, beine Drobun»
gen au«2uf6bren. @r mbcbte wol , aber er fann nit^t. Jtomm (^er unb tbu' mir
, m*t«!
191. Gado no mek! ala Finga langa wanfasi. ®ott t^dt ntcbt alle Singer gleid^ lang
gemalt. @« ift ein Unterfc^ieO unter ben ajfenfdben. 9Ran muf ntdjt 2Clle« in
eine Sßc&be werfen.
192. San Firi-ningri sabi vo man-kow? SEBeiß ber gelbneger oom £)4;fen? X^as
t>on oerftebft bu nid^t«. ©dbufter, bleib htx beincm Seiften.
193. Fisi pasa masoewä: da now joe seti hem. X)it S^f^c ^abtn bie Steufe pafftrt:
je^t (erfl) fteüjl bu fte auf. Du fommft ju fpdt: ber redjte 2lugenbli(f ift oerfdumt.
S^enn ber SBolf ba« 8cbaf gebott t^at, ma^t man ben Ötall ^u.
194. Ala Fisi de seki dem tere, tee ouroe wefi srefi. Alle Jifd^e fdjinellen (ob. bc«
wegen) ben ©cbwan^, felbft ,,ba« alte ^üh" (ein S^f4)* ^«(^ ^tr Unbcbeutenbfte
fu($t ftcb geltenb ^u machen. Du wirft*« Jtraut gerabe fett machen!
195. Joe waka na Fisi baka, joe njam worom. Sßenn bu mit ben Sif^cn gebft
(ibnen folgft), ifTeft bu SBurmer. SWitgegangen, mitgegangen.
196. Efi Fiel no helpi soro: pee a sa kisi manteri to dring! ? äBcnn bie Stiege
812 «lAattg«
bem e4»dr tri^t naMiftt t»c W $t ttaftrttitd (Men? tfr ma^t ha$ ttctrl dr«
Srt« urn im SrAden flUbtn gu (6nn<n (urn feine« eignen Sßctt^ili »tffen).
igin Yo singi da Floiti. Ober; Te Joe jeri floiti: siagi d« na baka. IDcr
Knfang |um fingen it bo< pfeifen. Dta: Sienn bu )»feifen t^v% fo fowmt bal
fingen nac^. 34 weif f^on . wo bu f^imuS toiüft. Kuf U fotgt 8$. —
198. Foefocrman bete bari. Dem 2)ieb« tvuttt bet tdd. iDetn Otoiffcn \6fi&qt
bid). 2)tt oerrdrbft btdi feibft
199. Foef&ermaii no lobbi at trawati tjari bakai. IDcr SDifb flif^t ni4|t gem einen
ICnbern tincn SCövb tragen, hinter »eld^em Gtrondye Siner itlbft ffecft, babtntcr
fud)t er audi Xnbre. Xuc^: ffier auf fcummen SSegen qtf^t, fiebt'< ni^t gem,
wenn ibm ein 2Cnbrev tn*d 9ebege fommt.
200. Foeföerman alibi na hangri, na hem arefi wani, IBenn ber jDieb t^ungrtg
einfcftidft, fo ifl*< nadf feinem eignen ffiiOen. IDu bifl felber fcbnib, bu ^oft'< nt(bt
bcffer b^ben wotten.
201. Foefoeroe no ajem^ ma gt baka, da sjem. ^teblen ifi feme 6d[ydnbc, ober
3uri^^eben ift CS4<mbe« ISte^Ien i^ feine Cic^nbe^ ober afg tbitb eatbectt gu
»erben ift &d9^nbt.
202. Foe toe, «an mi njam, mi no gi joe? %u^, gebe <4 btr nicbt oon c^tm, wad
i4 cfT«? <&abe id) nicbt reblic^ mit bir gctbeilt? — 34 k^ht hit ttblid) gebolf^n:
{|t*g ni^t beine Wifi^t, mir »trber gu jiclfen?
203. No langa joe Foe toe pasi papaja. 6tre(t* beintn gaf nl^t abet bicfRatfe
binoug. C^in 3ebev muf tt(b na^ feiner Tede (ttecfen.
204. Fosi peesi bron: da bakawan, joe poeloe hem lala. 9ner9 brenne« bte (Sxhf
fen on: nod^ber nimmfi bu fte b<i^bgar t>om ^cuer. iDurcb G$(b<ibett wirb moti fiug.
Gin gebrannte« JCinb fcbeut's %tmt.
205. Foawloe flci bigi nofo, to kibri ala hem pikien. 2)fe Slüget ber ij^enne ftnb
grof genug , alle ibre JCäcbtetn ju bebetfcn. 34 ^tm fut bie SOtetnen felber torgen.
34 brau4e litne frcmbe ^ätfe.
206. Foawloe flei hei: a lasi hem nesi. Senn bte $enne |it (^o4 fttcgt, oerliert fie
it)t 9ttft atti ben 3(ugen. SBkr ju ()o4 iinani toiU., oerliert lei4t au4 bag, »ad
er bereit! f^at.
207. Fouwloe joe dc pa! na fesi^-bifo a meki eksi. J^iac bie $enne be^a^lt man
im Sorau«, no4 c^e fte gelegt t^at. SO^an mufi ^uwetUn b^nbcin, obne baf man
oorattdfeb^n fann, wie'd augfaUen werbe. 4Bagen gewinnt, ^agcn^erfiert.
208« Fouwloe no ha to dringi: pee a sa kisi, to waai foetoe? iDie «^emie f^t
ni4tg |(u trtnfrn: »q foil ffe'g (XBaffer) btmebmen, f!4 hie güipe ^u waf4eo? SBkon
Ctincm bag 9totbn>tnbtgfle fe^lt, wo foil man bog 9iu4li4t bei^ntbmen? ißo ni4td
ifi I t^at ber Jtaifer *g 8te4t )>erloren.
209. Fouwloe no sa taki: hem nesi de tingi. Die ^ennt »irb ni4t fagcn, iffx^tf.
fiinfe. 9{trmanb wirb ft4 ftlbcr f4md(^en. Qinem jeben 9{acren gefdllt feint iCqipe.
3eber Jtrdmer robt feine ilBaare.
210. £A Foawloe diki gron tocmoeai, a sa si hem mamk boonjon. SBenn bie
4E;enne ju tief f4orrt, ftet^t fte bie (Sebeine ibrer SXuttet. KRan mul eine ea^t
ni4t 2u genau unterfu4cR: man f6nnte auf X)ingc ^ofen, bie (Sincm ni4t Iteb f!nb.
®er oiel fiagt, wirb oiel bcrt4t't.
211. Moro Fouwloe ben singi leki foawloe Fen iks, ma to tid^i a de na iari kooi.
^g boben mebr Ißbgel gefangen, alg Söget ^hhnixf ober t)iüU no4 ift er im eifer«
nen Mfic^. 2>u bäiilefl iDi4 febr ftug, obgI(t4'd no4 mebr fluge 9eute ^ibt: bid
je^t aber hat jDi4 beine ^(n()b(it nt4t oor @4aben gef4iji^t @(aube nl4t, baf
ba§ bu aOein alle SBcidbeit baft: (d gibt no4 mebr Sluge (eute auier bir.
212. Piktn Fouwloe de kre hem liebi: trapoe de kre hem boen nem. iDad Sßh*
gel4en weint um (forgt fur) fein Seben: bie Stalle um ibren ^uf (guten Seamen).
3eber ift ft4 ftlbft ber 9{(i4fte. @>ie h<'^bm beibe nur ibren eignen 9{u^en im 2Cag(.
213. Pikin Fouwloe de na kankantri tapo ; atakl: hemdemaüdi; kabd kankantri
no fill, a de na hem tapo srefi. <5tn 'S36gel4fn ft|t auf bem (gropen) ISauoi^
woUenbaumf eg fagt: eg iiirne, ober ber Saum föblt'g m4t einmal, ha$ eg oaf
ibm ft|t. Jtomm t^er unb tb«* mir ni4td! — Glaube nur \a nt4t, bat i4 nit
aug betnem 3orn uwai ma^a bu bift oiel ju o$nm44ttg/ alg.bof i4 t>on bir iR^'
ti} nebmen foUte!
314.' WanFouwloe n» ban moro leki Iwenti iia bocsi. din SSe^el in btr.^an^
tfl mi^v ali ^xcaniiq im Suf4e. @{n Sperling in ber S^anb ift bcfier atö je^n
auf bem 2)a4e. J^abcn tfl biflfet ali ^&tt' tcf^l
1215. Dem boesi-fouw^oey dtsi vingi: joe kili dem, dem no ba fatoe. SBenn bu
bte within ein^r>b^ti tbhUft, ftnb'fl bu wmi^ Sett an tbnen. S3itl ©efc^irei unb
»enj^ HBoUc. (St macbt otel b<t, aber e« ift ni^t t>tel babtnter.
216. Joe da Fodwioe: joe njam, joe figi mofo na gron. IDu hift mte bie $enne,
bit frt§t unb bonn ben €>4nabe( am Soben me^t. iDu nimmfi bie SQBobli^at bin
unb tt^u'fi, aU' w4re eg ntc^t< gcwefcn. 2)t( ®ab( ^inne^men unb bed &ibixi oer«
fleffen.
217. Mi da piklnFouwloe: bifosi boom meki ^ykra'' to fadöm, mi flei kabd. 34
bin bad SSögel^en: nod; ebe ber SSottm 0e!rac^t f)at, urn nteber^uflurien, bin i^y
fcbon baoongeflogen. sDu muf t fcbneUer bei ber ij^anb fein , menn bu mii) fangen
»iUjl. 97i4 wti'lt bu nic^t leicht friegen: t^ bin gar oorficbtig.
218. Mi no babi Fonwloe, mi no habi koeroe koeroe. 3c^ b^be feine ^ubner«
baruin aucb (eine !i^üt)Mvlbtht, äBer fein ®e(b t^at, brauet feini iu bemai^en.
SB er feine Samitie i^at, brauet fur feine ju forgen.
219. Mi no njnm Fouwloe: now mi moe pai paiman to wiwiri. 34^ (ab* bie ^enne
ni(bt gegeffen: nun fo0 idi noc^ gar fär bie gebern befaßten! 34 l<)^' nid^t mit
grtrunf^n unb mu$ tU dedbe belobten! Xnbre f^aUn'^ eingebro(ft: i^ muß etf aud«
effen. 2)er (Sm ben ®enu§, ber 2(nbre hm SBerbruß.
220. Joe kan sabi weti Fouwloe na blafoe? IDannfi bu bad tuet Se .$^uf)n in ber @uppe
ertennen? JCannft bu ben Z^ättt unter ber SRcnge ()eraudßnben? •— 8Kan fann
Jteinem in*d $er^ fe^en.
221. Fredeman nede no de broko. )Detf ^urddtfamen Jtopf gebt nic^t in ^tücfen.
Sßfit bat)on ifl f[d}er t>or bem. @4ut. SSeffer oerwa^rt aid beflagt.
222. Mi Fri to bakadina de. so boen, leki joe fri to mamantem. SO^^ein S^^^^^^^^^^
am 9{acbmittag ifl gerabe fo gut a(d betnd am IBormittage. 34 bin fo gut wie
bu. iDu bafl ni4td t)o'r mir oocaud — bi(b' bir bad ja nicbt ein!
223^ Gado blesi! mi kanti, mi no fadöm! ®ott fei gelobt i icb bin geflrauddelt, aber
nicbt gefalfen. @d if! beffer abgelaufen, alt i6) erwarten fonnte. QS (>dtte fc^Iini'
mer fdn f6nnen! SRebr ®(uce aU ®ef4i(f. '
224. Gado kili meti (ob. kapasl) gi boasiman. ®ott tbbtet mtb (ob. (Sörteltbier)
fär ben Soaftefranfen (2(udfd^igen). aXe()r C9löcf aid (S^efdyicf. (Sd ifl bir liidit
gemalt. 2)ie gebratenen Sauben ^nb bir in ben SO^unb gebogen.
225. Gado sabi, san a doe: a no gi basi toet6e (ob. a no gi todo tere). ®ott
nwif, toa€ er tt)ati baß @r bem 9>ferbe feine J^brner (ober: bem S^of4e feinen
Qdixoan^) gab. ®ott f^at in alien iOingen feine weifen Urfadjien. 34 &in jufrieben,
toii'i &ott gefugt t)aU
226. Gado sori joe finga: didiebri teki tiki na joe baka. SBenn ®ott bir mit bem
Singer brobt, (ebt ber Seufei ben Stocf binter bir auf. föenn &ott mi^ beim«
fu4t/ freut f!4 ber Seufei unb fu4t'd no4 drger ju ma4tn. SS$enn i4 tm ttnglu(t
bin, gib^ bu mir no4 einen Suftritt.
227. Liebisoema meki barki, ma Gado de meki sipi. iDcr 9Renf4 nia4t cine
S3aife (äBortfpiet, au4: trifft eine 2(brebe), ober ®ott ma4t ein ®4tff* ^er
!0{enf4 benft, ®ott lenft.
22B. Koromanti koti wan odo, taki: Aze minjami — alsani na Gado want. )Der
Jtoromanttneger tat bad @pri4wort: Aze minjami — 2(Ued na4 dotted ffiiOen.
— äBie ®ott niUl
229. Te jo habi Glasi-fcnsre, joe no teki stoon, broko to trawan. SBenn bu fe(«
ber ©ladfenfler baft/ wirft bu bie Sanfter ICnbrcr tti4t mit Steinen einwerfen, dine
^rdbe bacft ber anbern ni4t bie 2(ugen aud.
230. Godo broko: siri (ob. matoeri) panga. SSSenn ber Si<>r4tnfärbtd serbri4t/ wirb
ber @ame (ober bie Wtatmit, Sif44<n) )>erftreut. SBenn ber 2(nfübrer gefangen
wirb, ^crftreut ft4 bieSSanbe. Su4: SBenn man ben Knfü^rer beim Jtopfe nimmt,
f4wdfeen feine Scute aQed aud.
231. Mi da Göngotee-godo: trawan njam, mi mofi weti. Ober: Godo taki:
da soso hem mofo weti, ma a no de njam. 34 bin bie ®on%ot^Hi B^alt
(troctner Sl<^r4(nfurbid, worin (5(ongot(|ce , IBonanenme^l, oufbewabrt wirb): wenn
40
314 ftn^iinj.
dti Xntrct ift, iß «tin Vtmi (b» Stanb) tsttfl Bht: Xin t¥taf4(nIAiHt fagt :
f(in QKtmK (ti leol neig, aber re feabr nf(f)t gtaefTcn. — 34 muf Xnbtrir Sänbeti'
bod fein, »til brr 6d]ein leibcc mid) ift.
339. Te wahGoedocinari dede, da taki: dem liki a iiki; ma te wan mofinairBB
dede, dem takt: a njam doti. SBcnn ein Sltiäjn ftiibt, fagt nan, re fct (rant
ata)trci<} mem abti ein ^(tmet flirH, fo ^ri^l'd, it tatt (Sitit gestlftn (fri r>Il>|i
ecbnib nn feinem Sobe). 3)te iBdl fieljt bei i^nn Uri|)(ilen bit ^ttfon an. t>tit
Jtldb ma^t ben aRann.
333. Mi troD Gogo, mi de na baka. 34 6in &a« .^intcrtbcil gtwetbtn} (tti bin
hinten. 34 i>in bo4 nur bat fänflc Slab am SBageit. 34 >)»■# oinbtter tntit
Rtf4lapp<n f((n.
334. Gan no sabi hem Haara. Cie Jiinte Icnnt i^ren ^ctrn ni4t. Sfefi bi4 ooi :
b<e golgtn M« ni4t i» beintr ^^nb 1 ^it bet Sefatir muB nan niiiit fpiclcn.
336. Goagoii to Tonntoe meki a do kan mcki hoso. Cat m'ele SttnEet Cer^ennt
Ift e^nlb b'lan, bof Re ftin Stft bauen lann. Sin @4iriitcr bringt ni4l( fcrlig.
iDaf ofcle ®4wi]ten <Jt[atF4en) Idgt bir feine 3(it jum Krbeiien.
236. Pongo dia, Ponso: Gongoai moro obia. Ponso dia, Ponso: Jnatf4erei ift
ftdrtet aia 3aubcr. lEfn ajer(latf4n! ifl dreet alt txa geinb. »rffre tin offener
geinb, alt ein jai^äjit greunb.
33T. Gongofliman no babj ban^i. ßtt 3ungtnbTtf4n ^al ftmc Sont (din &%'
fleif4J- Jtlaifieref gebt nji( tin eauffmer.
938- Mi wani naka nanga focfoeroeman , ma mi no wani waka nanga Gongosi-
man. !Ot<t tinnn !Ciebe vill i4 seijen, aber ni4< »ft ('»^■n Xlatr4brubet- 34)
wiQ litbtr ntt einem Si^itbuben Umgang ^aUtt, alt tntt einem Xlaiji^n. Sin
*aif4er ift f4Iimmetr alt ein Bieb.
SS9. Di aoema-pottiGiingotce oa zon; da bem da wakti arien. Vitt Utongotljct
(9Stt)I out oetioefnelen iSananen) in b(e eonne flellC: bet gibt auf b«i biegen K4t.
IBen't bttrift, ber »irb F4on aufpa|[tn. Sat ifl betne ea4e, bafüt mn^l bu
forgtn. SJn jeber mai feine eigne Saft tragen.
S40. Graboe njnnjini, ma no graboe taki. Wtetf nad; bem Qffen.'aber ni4' nnd)
bem SESorl. ®ti fdineU ;it effen, oNc ni4l f4ncll ju urttieilen (benn gum erftcn
liafi bu Sefitid, gum jn^eiien nt40-
341. Griekibi da mati, ma tingi - fouirloe da mati to«. Cie ®rielibit (SB(gCl) flnb
frtunbe, ain bie 61intB6gel finb audj Srcitnbe. (Sleid) unb glet4 gebellt fid) gern.
o langa joe no habä vo gro, joe no kosi langa aoema. €So (onge bu no4
nl4t aufgeHrt f)ci|t ju ttmc^ren, mufit bu groEe Etu» ni4t fdielKn. 9timm bid)
mit beinern Url^efl in Jtdjt; bu netft nicbt, ipie bir'd nod] felbtr geben Bonn! €ii
nt4t gu frtneK mft bein'm Utttjtil: et ifl nod; nt^i aller Sage Xbcnb.
343. Gron faja; worom mandi. Senn ber Srbbobtn t)[i^ ifl, ifl bet SBurm unjns
frieboi (bleibt in bet Stbe). aBenn't Ungliict ba iji, ballen fidj bie greunbe fern.
344. Gron gleli g! soema, mara a no giali gi todo. SBenn ber Sobtn ju glitt für
(Renf4en ifi, ifl er barum nD4 "i4t ju glati f&t btn grofd)- Kit für ben einen
ni4' past, poSt bocfj für ben Jlnbetn. 3tb(t Sopf Rnbel feine Stücje,
34^ Hagoe taki: Mi mamä. Ban doe joe mofo laoga so? Mi piklen. tan, da kotn
joe de kom. S)at @:b>fein4cn fagt: ffteCne tOtutler, mie Commi't, baf beine
&diT\3Uit fa lang ift? SBntr nur, mein JCinb, bu tommfl F4<>n »tdjl 2u« jtin^
bem netten Beute. dlurSebuFb: et wirb Xllet na4 roerben. Qiiul iDing »illffietic
babtn. ^Ht bxidjt Siokn. Stem ifl ntd)t an einem Sage etbaui.
346. Afi joe ioekoe, san Hagoe njam: joe no sa njimi hem bele. 3Benn bu f^bcfl,
mat bat €S4iiiein allei frift, bu niirbeft feine Singetceite nic^t effinl 9t i(i gut,
iai miin nid)t llllet net^! ilBat man ni4t wif, mai^t Sinen nid)t ^eif-
947. Te joe si Hagoe tjari taja na mofo, joe moe aabi, bem bcle foeloc. Winn
bu bat @4>tiin fteiill Saja (eine etbfraijir) im aXauIr b erum tragen , fo {jnnfl bu
nijTen, ba^ et fatt i|l. SBenn bie SKaut fait ift, ifl bat fOft^l bitier. junget ifl
bet befle Äodj.
3-18. Hai ds gonl Dat Sugt ift ein Sent^ri' t)a für4'efl bi4 »er meinem Slid,
wie »or einem Seicebr. hinter meinem Stätten ^ajt bu eiel ju rdfonniren: ober
in't i!Ieft4t nwgfl bu mit ni4tt ju fngen!
349. Hai de kre, noio ron watra. iffitnn'l Kuge weint, (duft bie nafe. iStnn ein
®i\th reibet, reiben aUt Mcbtr mit. IBetnen mit ben XBetnenben. XBer l^n am
greift, greift mic^^ an.
9JiO, Hai no sabi boen: alwasi san a si, a taki, a no nofo. iDad Tiu^i tfl unbonf«
bar: ma« ed au4 ftf(^t, ed fagt bo4, e« fei nc4l nicbt genug. t>n bift recbt un«
banfbar: wa< icb bit audi gebe, bu baft nie genug. 2>u biß unerrdttlt4^ : ie mtix
id} bir gebe^ je mehr xoiüft bu ^aben.
Q51. Uontiman taki: Hai no kill meti gi hem Masra. IDer S'ger fagt: ba< Vogt
fließe feinem J^erm fein SBtlb. &i tft nicbt genug, baf bu SSerftonb iaf^i bu
muf t fbn aucb braucben. S)ad fSifTen aUdn tbuc^d nitbt.
25X Dasani disi de hati Hai, a no de hati slibi. SBSatf bem Kuge fä)ohit, ft^abet
barum bem @cblafe nocb nidftt. fßiai bem ^tnen n>eb( t^nt, tbut borum bem Vn«
bern nocb nicbt web- @d ifl immer nod^ ein Unterf^ieb. Hix^ i bet ®atte weif
nicbt, wie bem ^un^ngen §u fRutbe ift.
353, Soema de teki toe Hai, loekoe na wan godo? Ober: Joe no moe teki toe
H a i y wakti na ini wan godo. Ober : Toe Hai no de loekoe na batra. SBer
»irb mit }wet Vugen sugUicf» in einen ^a^(bcnCörbt< feben? Ober: S)tt muft
nid^t mit ic Ober: 3 »ei 2Cugen feben m*4t ^ugiei^l in bie Sl<^fcbe. S)u mu8t
ni4t aKe beine Sßolitn auf einmal oerfcbtefen. €ipar' betne Jtrdfte, wo bu {!e nic^t
alle braucbft.
354. Wan Han wasl trawan: ala toe sa krin. SEBenn eine $anb bie anbre wdf4t,
werben fte beibe rein, ^elft einanber, fo ift eu4 beiben getiolfen. C^ine ^anb wdfdt^t
hit anbre.
955* Mi no de teki tra soema Han, tapo mi te»\. 34 nebme nid^t anbrer Ztutt
J^anb; m^in ®eft(bt lu bebecfen. 34 bebarf Seiner frentben ^uife: idj) fann mir
feiber b^lfen. ®e(bft i(i ber SRann.
5256* £fi joe habi Hangri, alasani switi vo joe. SlBenn bu junger ^aft, ift btr
HUii fuf, junger ift ber bcfte ^od).
357. Ha si dede, Jcow fatoe. fS^tnn'6 ^ferb tobt ift, wirb bie Stixi Uit 2)ei ®imn
Sob, bed 2Cnbcrn SBrob. S)cd C^incn Unglätf, be« 3Cnbern ©lutf.
S68, Ha si dringi watra so tee a moe libi gi kow. iDa« ^ferb trinft SBaffcr, hi^
ti ber JCub nod) ittoa^ übrig (äffen muß. gür mi^ toixh bodb aucb nocb etwad
i^brig bltibm. fS^enn bu au4 no^ fo gierig bifl: bu muft mir bo4 no4 ttwai
öbng laffen.
359. Hasi no de taki, ma tokoc a de habi tongo. Obgfeid^ bad ^fttb ni^t fpricbf,
b<^ ed bodb eine ^unge. ^enn id) andi nidbtd fage: gtaube borum nid^t, baf i^
nicbtd ju fogen wufte. ©Zweigen ift nocb fein SSeweid oon Umottfcnbeit.
260. Hasi no sabi hem tranga. IDad $ferb Sennt feine ®t&rU mdft, IDu weift
nic^t, wad bu oermagft -^ bift ftdrfer, o(d bu giaubft. SBenn bu wüfteft, reiz ftatl
bu bift, lief eft bu bir t>a^ xddit gefallen.
261'. Bai Hasiy n no kenisi, ma vo loekoe hem, (Sin ^ferb faufen tft feine JCunft,
ober ed watUn (beforgen). @rba(ten ift f^werer aid Qtrwer&en. Bdid^ werben tft
feine Jtunfl, aber ben 9ieicbtbum bewabren.
262* Da Hasiy diki verdini haver, a no kan kisi hem vo njam. iDad |)ferb, bad
ben ^aber ocrbient, fann Jbn Mit $u freffen friegen. @d gebt ntc^t immer nacb
S^irbicnft. 34 muf mid) abarbeiten, um Knbre reic^ iu machen. Der @ine bie
2lrbeit, ber Vnbre ben Sobn.
263. Nanga Hasi siki de kom, nanga foetoe a de koiri gowei baka. Jtranfbcit
!ommt ju *pferbe an unb fpajiert (angfam ^u gufe ^uruct. Unglück fommc fcbn^U
unb gebt (angfam. iDer SD^inf^ fann ft4 rafdjy in ein UnglücE ftär^tn, aber gar
langfam wieber raffen.
264. Da skopoe diki grebi vo Hasi, sa diki da grebi vo granman toe. ^it&diaus
fei, bie bem $ferbe fein (Skrab grdbt, wirb aucb bem ®ouoerneur fein &tab graben.
jDem SSobe !ann Jteiner entrinnen, ^eute bir &tla^t, morgen ber Jtcnig. 3m
Sobe ^nb fkb ^Ke glei4*
265. Liebisoema koni pasa tranga vo Hasi. Ded 997enf4en Sßerftonb übertrifft bie
etdrfe bed ^pferbed. JUugbeit gebt über etdrCe. Sift gebt ijber ©ewalt.
^6. Te Joe wani begi Joe mati ouroe Hatti, joe moe loekoo disi a weri hifo.
SBenn bu beinen ^reunb um feinen alten S^ut bitten wiEft, muft bu bir erft ben
anfetftn/ bm er tragt (ob bein gceunb fetber einen beffcrcn (inabe). @l)< bu 3emanb
40*
816 Saf^ang.
um etwo< hitttft, öbcrscuge hi^, et tt*i dii^ miflai f6imf. VUUtU^t, c^c hu
367. Hattibron meki dagoe njam doti. iDer 3em m<>4t, bof btr $tR|b ®rbe frtft
(unb boDon fltrbt). 3om ftär^t ben SRtnf^cn tn'< Serberbm.
268. Hattibron no de meki boen pikien. 2)tr 3orn trxeugt fctne ^utni <5tinber.
SSom 3orn fommt nt^t« ®utc<, 3orQ tftut m(bt, toad S^ccQt ift
269. „Hede! bede! San doe joe ?'< ,,Da mofo kill nii.'< ,,JCopft Jtopf! toaS ift hvtV
,,£)er aoitinb b^t mi(b umgebracbt.'^ )De< Vtm\ditn 3un0c rietet t{}rem i^^rni ttn^
bci( an. IDrine 3un9c nnrb bi4 no4 in'< Serbcrbcn ft(nitr\.
970. Hede krebi, a help! ses^i. 2)er tabU Jtopf btfft btr ®<b((it. KOf S^rt^Ktlc dcttm.
271. Hede no boen, nem pori. SSenn'tf OCätf mc^C gut 19, oerbtrbt bcr 9{ame.
t&inn Stner fctn (Sllücf (at, (etbet fctn guter 9lame. Qngl6cf vermutet guttn ^uf.
SSet ben 6((ab(n bat, botrf f&r ben ^pett nf4t forgcn,
272. Boen Hede no de na wiwiri. jDa< OCäct liegt niät an ben i^aoren. 3tim @(uct
i^ebfttt mebr ali 6(b6nbeit. S)a< QMuct (teat m&t im «cu^crltdjen (fcb6nem i&aar u.).
373. Mi sell Hede, mi bai batti gi khi. SM) ocrfaufe ben Jtopf/ idj fjufe etnqi J^ut
för'< .ftnie. af^or, ber bu btflS 9« d^bfl bod Unentbe6rli(6e bin, um Unn6tbi0ei
anjufcbaffcn!
274. So langa Hede no fadöm» a m weri hafti. . €io Cange berltopf m(()t b^tuntei;^
fällt/ n>tvb cr einen J^ut tragen. &q (onoe noc^ £)bem im 3)7enfcben t|l, (offt cr.
275. Joe moe kori hede vo kisi loso. iDu maft ben Jtcpf ftrctcbefn, urn bad Unge^
gtefcr }u fanden. SStt @petf fdngt man axdufe. 2)tt muft bfe Seute bit ibvtn
fdnoac^en @etten faffm n>ifTen.
276. Te joe ha boen -Hede, a mora Obia. Genn bU ®lfi(t (aft, fo übenotnbet*^
ben 3auber, ®iücf gc^t Aber Oefcbtcf,
277. Joe de njam Hede, hai de wakti joe. Cber; Joe wani njam Ifede; joe no
moe frede hai. Ober: A de njam kow-hede, a no sabi taki, hat de loekoe
hem. SBenn bu ben (Jtub') Jtppf tfit, flarren bt(( bie Hu^m an. Pbcr: iScnn
bu ben Jtppf effen wiU^, barffl bu bie Yugen ni^t formten. Ober: @r Ift ben
Jtubtopf unb meif nid)t, baf bie Vugen tbn anfebin. — 9Benn bu btr einmal wai
porgcnommcn baft, bctrfft bu btc^ (ur(( m4c$ ir^ren (fctrecten) laffen. Sange ma^
d)cn atU nic^t.
278. Hoe.koneksi ?o Hede- wiwiri oaQga aratriaV pber: San vo aratria nangn
Hede -wiwiri? ${BeI((e SSerbtnbung tfl s^tfdjen ^auptbaor unb 9lubetn? Ober:
SB^ad bahtn^ut^tln mit bem J^aupt^oar ^u fc^afen? »Dad gebort nt(bt b^eber. SBai
bat bad mit ber Stage }u t(un? IDad paft n>te bte S^ufl auf 4 Vuge,
979, Hem pi moro kl<$sibei na aki« leki djakti, IDatf^emb tfi bemSetbe (mir) n&in
ali ber 9tocf.
280. Hoe koneksi vo Hereng-watrq nanga Inglisi boloe? Dbev: Hoesan to in-
glisi boloe nanga (Hereng-watra? SBatf ^at J^enngdlaEe tntt einer Sebt
fiVL tjjun? Jffite 278.
28|. Hesi heal waka tjari ron. Dber: Bigin to ron da waka he si. Qlc^nelTgebtn
föbrt sum ^uufcn. Ober: 2)er Vnfang bed Saufend ift fcbneU geben. SBtr mfitn
fdyon, roobin bad fubrt. 34 fann mir'd benfcn, wai nnn fotnmen w{rb. 3<^ merfe,
wo bu btnaud wittfl. ^tn ®cbr itt j^ti^t mebrere n^c^ ftcb-
282, Hoedoe no de, mi teki tctii, potti na fi^ja. ^enn hin 4&p|} ba iftg werf
icb $au (93uf4tau, @cblin;)pf[an2en tc.) in'd geuer. SKan muf ft^ iu beifcn »iffcn.
®ebt'd mcbt auf einem SDBege, fo gebt*d auf einem anbern,
983f Tranga Hoedoe moe habi tranga aksi. i^arted^olj erforbert eine borte (ftarN)
Hxt. 2Cuf einen grpben JCip^ ge^^irt ein grober iteit. JCrdftige JtranEbcit, frdftj^c
«Rittel.
384. Joe frede to Hoe does joe go fiiddm na isri tapo. SSenn bu btc^ Dor bent
S^l^i furc^tefl, n>frfl bu aufd @ifen falfen. JSer ben Sltcgcn fi^eut, fommt Utebt
unter bte Traufe. Um einem steinen Uebel }u ei^tgeben, (duffl bu timm größeren
in bie 2(rme.
285. Höntiman go na boesi s Alasäni a si, a no moe blo na toetoe. Sßenn bfc
Sdger in ben Ißatb att)t, muf er nte^t Vlled, wad er ftebt, auf bem ^om andbiafen.
Wtan muf nic^t gletd; 2(Ued an ^it grope ®(pcte fcbiagen, SD^nn muf m^t Mii
»ieber fa^tn, wad man &6rf, . • •
286. Höntiman de pramisi bocsi-meti: boesi m«ti cle pramisi hontiman. SDev
Sd^er hvot)t ben iptlben ^bieten : bte ivifben Sbitre brof^cn bem 3<Sder. SBie bu mir,
fo tc^ btr, Jtemmft bu mit fp, fo tcmm' t4 btc fo!
287. Wao tem to Hontimap, wan tern vo boesi meti. (Sine ^iit fur ben S^der,
cine 3ett fur'd Sdtlb. ^eute mir, moratn btr. (So Eommt ein 3eber einmaC an bn
S^dbe. HUti bat feine deit.
^88. Hopo taja, ma no bopo liebisoemat ^ebe bie Soja (CIrbfnicbt) (oom IPobeii)
oufi aber nic^t SRenf^en. (Sbue lieber einer Icblofen Ga^c (Sutc<-, bie bir gar
nid^t ban!en fann, alß SKenfcben, bie nicbt banfcn m69vn.) Vintiant ift ber 9BeU Sobn.
28$, Joe boro Horo, mi sa fom spikrf. )Du bot}tft tie ^6(ber: icb werbe bie 9t&C(ü
einfc^Iagen. ^an^'i an, wie bu ivillfl: mi^ folljl bu bereit finbeni iMur |ul idb
bin au^ babet! ^robir*« nur: an mir foUfl bu btinen Wonn finben.
SQO. Ho8o kibri pina. iDatf ^avti oerbirßt*^ @(enb. ^an ftebtd Sinem nicbt immer
Don 2i;u§en an, xoai er im Innern leibet. (Sin fcbbner Vpfel ifl oft murmfticbt'd.
6tn gldnj^enbed ^(enb.
291. Hos 6 no seil, doro no sa bai, IBemi'^ <&aitd nic^t Dcrfaufte, wi^rbe bte ^b^re
niebt laufen. (Sieleginbeit mac^t i^itU. SBer fte^ in (Sefa^r bt^ibt, Bommt
b'rin um.
29*2t ,>Moro Hoso de leki kerki.'' ,,Ma ala no babi toren/' ,,@d Atbt mebr Sj^Aa»
Uv a\i Jtircben/' ,,%ber fte b^ben nicbt aUe einen Sburm/' ,/IBiltft bu mir ntcbt
bktfen, fo aibt'« nocb mfft »eute," ,,Xber ti !bnnen'« nicbt alle/' — „fBift bu*«
ntcbt/ fo ill'« ein Änbrer." „2a, wenn er fjnn."
^3. Sibi Joe Hoso, bifo Joe stbi joe doro. gege betn !b<^ui, cbe bu beine Zf)iit
fegfl. J^ebre ^uerfl oor beiner eigenen Zbdttl ^upf bicb an beiner eignen 9tafe.
S94. H o u r o e si, a langa, a mcmbre a sa swali neu. SBcnn b«r ^auer (ber 9legerfdbel)
ftef)^ baf er lang ift, fo meint er, er werbe bad SReffer oerf^Iucfen. SBeil bu fldr'
fer (reteber, ocrnibmer) bifl a\i iö), fo gebenEft bu mit mir (ei(bt fertig ja werben:
M ivi, baf bu bicb nicf^t tdufcbefi!
295. Da socma, disi srapoe Houroe vo kili trawan: a sranoe vo hem neki srcfi.
JBer einen Jpauer fcbleift/um einen 2(nbern ju ebbten, fc^leift i^n fur fiinen eigenen
.$a(«. 9Ser ünbtxn eine ®rube grdbt, fdUt felbfl bmein.
296. In gl t|nni boen, a kali granman panari. Ober: Ingi no sabi betre, a kali
bakra panari. SSenn « bem 3nbianer wobl gebt, nennt er ben d^ouoerneur „greunb^;
eben." Ober: ©er 3nbianer nennt ben (Suropder „greunb", weil er'« nidjjt bejfer
t>ertlebt. ®eit wann ftnb wir benn fo gute greunbe? <Beil id) einmal freunbltc^
gegen bicb war, benfft bu nun, bu barfft Qtr Tille« bei mir berau«ncbmcn ?
297. ingi ha tem, a meki pakala. SBemt ber Snbianer 3eit f^at, fo mi(bt er S)e(teU
ebrbe. iDu arbeittfl nur gum 3eitoectreib. )Dir ijl^ mit bem TCrbeiten auäi fein
rccbter @rnft.
298. Ingitaki: Hiento, hiento, hange, han kora. S)er3nbtaner fagt: 4^*cnto, i^knto,
S^anb gebt, $jnb tommt. @ine ^anb wdfcbt bie anbre. SSurft wiber SBiurft.
i&U bu mir, fo id) bir.
299. Alwasi fa Ingi droengoe, tokoe a sabi hem hamaka. Ober: Ingi droengoe,
ma log a no lasi hem hämaka. SSie trunfen ber 3nbianer aucb ift, fennt er
boeb feine i^angmatte. Ober: 2)er 3nbianer ifl i^war trunCen, oerliert aber bo(^
feine ^angmatte nicbt. SQSenn id) aud) trunBen bin, weif .id) bod) nocb/ wo«- icQ
tbue. 3lud): 3(b bin jwarbumm, aber bocb fo bumm nicbt, al« bu glaubfi.
300. Mi no kan broko Isri nanga ban. (Sifen fann iä) nid}t mit ber $anb jcrbrec^cn.
34) tcmn'« nicbt äbtr'« Jtm'e brechen: ba|u gebbrt 3eit unb Ueberlegung. iDa« ifl
Cein «Stinberfpiel. S)a« Unmbglidje oermog iteiner.
301. Joe tron Jarabaka, joe drai bele. £}u bift ein 3araba!a (Sif4) geworben:
bu brebfl ben 8eib nacb oben. (Snblid^ s«igfl bu bid), wie bu bift: Du bafi bid) oer«
ratben. 3m ©luct warft bu mein greunb: im Unglüce brebft bu mir ben dtucten iu.
302. Mi da jasi, mi no frede granman. 3cb bin bie 3at!ron(bett, icb ft^rd)te felbfl
ben (S^ouoerneur nic^t. JTomm btr unb tf)u* mir nic^t«! 2d) fürchte Jtcinen, wer
er fei! 3cb nebm'« mit 3ebem auf!
303. Na piesi Jasiman de, flei de. SBo ein Sopfranfer ifl, ftnb aucd Pegen. SBo
(in Ka« ift, fammcln ftdf bie Kbler. SBenn*« (Sinem äbel g(()t, finb feine 8«inbe
gleicb bii ber i^anb.
818 ansang,
801. J es i no habt doro. X^a< Ofir ^t hint S(6rcn (14 fami*< aic|t ocvf^tfcftt).
34 iinn mir to4 tie Obren nt4t sut^^^ttcn!
305. Jesi no langa moro hede. Ober: Jesi no moe lan^ pasi hede. 2)A< O^c
ifi m4t Könner aU ba< ^jupt. Ober: Dal O^r mal nicbt &ber'< ^npt (tncoK?
reiben. jDa< (St moi ni4t fCu^er fein tooSen, a« bie i^enm.
306. Jesi tanfoeroe. 2>o< 0()r ifi ctn ZtjOt. Ser ^n nieC anPd ^ircnfa^CQ (id^ttt,
banbfU t^^rt4t. fBer ^ oiil auf bai gibt, toai er 66rt, t'll ein Zt^w.
307. Mi da koti-joBi, mi no ba wroko nanga rlnga-man trobi. 34 bin bet Sfami
mit abiiefdmittrncn Obren ( btefe warben in alten Reiten toe^gelaafimn aiib mtebcr
etnacfandincn 0c(at>en abgefdjuitren ) i t4 b^be ni4t4 mit ber 9tetb berer ja tban.
bie Obrrinqe tragen. Qs ift Uin Ungläct, bei bem at4t meber ein WM ipdre.
üi bat HSi« feine pei BaitKn.
308. KabA! Kaba! roeki Jonkman poeloe djakti! ^(r' aaf! ^ht* onf! faf be4 ben
Sängitng feinen Stotf au^^iebcn! 92tmni bo4 S^enumft on: i4 wiU btr f40i| Wt^
er&drcn! 6ei bo4 nt4t fo Iiibcnf4dftli4!
309. Jorka taki: Lrebisoema trobi no boen. iDcr ®etft ((Befpenf) fagt: ber
9)l(nf4en Streit fei m4t gat. 34 »W mit eaetn GtreittgEeiten ni4t9 i^ f4of^
fcn b^tben. 9Ra4t b^tf unter einanber äui.
310. Da dei Joe no raembre, joe aa ai joe niamk Jorka. 2>ei 3La^U, ha bu*( ai(bt
benffb, wtrfl bu betner SKotter Oeift feben. 9iimm bi4 in X4t; ti Una hit ein;
mal fcbl gcbm, wenn bu'« am wenigften crwartrft!
311. Kaiman komoto na ondro watra; a taki: hera grinmama dede; aoema na
ajoro taki, a no troe. Ober: Sekoe go na ondro watra; a taki: Kaiman
niama dede) Aboma tan na riba kanti, a de atrj, taki a no troe. S)er SaU
m<in (KUtgater) taa4t on< bcm SBaffer aufi er fagt, feine (Brof matter fei gcüor-
bi-n? bie ^etitt am Ufer fagen, ti fei ni4t mabr. Ober: Sie ®ei(ub (tXranart)
taucbt unter 9 fte fagt, bc< Jtaiman« Butter fii geflorben^ hit Hboma (Xbgott^
fd)(ünge) bleibt am Ufer hti %luffciy fte ^reitet'd au« unb fagt, c< fei m4t wabr.
SBie 6ann|t bu bie 2botfa4e nur abflreiten nroffm, Xugenj(ru(jen gegenüber, wäi^s
'^^^ renb bu fclbft ni4t babci geweftn bifi! iDu mlift nur immer ba« U(te SB3ort b<i*
bcn! SDu flrettefl nur, um §u flreiten.
313. So langa joe no koti abra riba, joe no moe ko-si kaiman. Ober: So langa
leki Joe no pasä na abra riba, joe no moe koai kairaan mamk. &c lange
bu no4 nicbt aber ben 8(u$ t)inubtx bift, mu§c bu bem Jtatman (ob. feiner aXat-
ter) ni4t flu4cn. fD^adj' btr feinen jum S<^tnbe, fo fange bu m4t fi^tv bi^, baf
er bir nf4t meb^ ^d^ahin fann.
313. Krabita kakk ben wan rolo granweis sisibi tja nem« Obf4on ber 3iegenfotb
f4ott tdngfl roQt, »irb'i bo4 bem SBefen sudef4rteben. SBer einmal im Stufe t^:
bcm wirb KHe« ju0ef4rieben, au4 of^m ®runb.
314. Ooroe käka boli tranga soepoe. @tn alter ^abn gibt eine (rdftige €uppe.
Xiter ma4t weife. TLltt Seute h<^bin (Srfabrung.
315. Mi da kakft-fisi: mi de sori nii tingi na tapo, ma moro de leki mi, 34
bin ber Jtotb-ftf4: t4 oerberge meinen (Be^anC nt4t (w.: letge ibn auf ber Ober«
flddjO? e« gibt aber mcbr, bie ftnb wie t4. S3ei mir Sommt Ttüci g(ei4 ^tvcivai
anbre ftnb m4t be|Ter aid i4, aber fte wtffen'« bcffer gu verbergen.
316. Disoenia diai kakk, a vergiti: ma disi poeloe hera, a no vergiti. tBer Un^
4ratb ma4t, oergtit'«: aber ni4t^ wer ibn weg|urdamcn- bot. iDer SßbU oergift
ba« 96fe, ba« er getban b^t: wer aber b'runter }q leiben bat, oergi^t'« nt4t fo leiebt.
317. Moro joe drai kakk, da moro a de tingi. 3e mebr bu im i^otbe* räb^f^^ ^^
fo mcbr fttnCt er. 3emebr man in ber ®a4e ri^brt, beflo fd^immer wirb fte.
318. Kakraka no ha reti na fouwloe mofo. iDer JCaterlaf (bie ^^abt) ti^t fein
8le4t im @4nabel ber $cnne. SBer bie SRacbt bat, bat'« 9te4t. Q^twU gebt
DOC 9te(bt.
319. Joe njam Kakraka, joe hatti tron. SBBenn bu einen Jtaferlaf \$t, wirb btr*«
itbel. «üenn bu wa« Sofe« getbon baft, regt ft4 bein ®ewtffen. iOa fublfl t)i(b
offenbar betroffen: bein ©cwiffen fcbidgt bi4-
320^ Eil Joe Kamiaa no tat tranga, joe no kom na pre. SBenn bein ^dfütn M}t
fefl gebunbcn iji, fommfl bu nicbt p Sans imb @ptet. aXa4' bi4 auf alfe %ciüt
d^faft, ebe btt etwa« unternimmft. Ueberlege, x^i bü banbd^.
ansang* 819
dim, Mi no habi to bai Katnisa^ pee mi sa kisi voliai pangi? !S^d^ fjabe l^ditB,
mtr efmn Sc^ut^ gu faufm: tto foU td;^ ^crni^mrn, ettte 64)ärje }u fauf^n? iDu
fannft btc^ frlbcr ntd^t nd^rcn: wie »illfl bu eine grau erndbnn?
322. Ningre ßnni boen masra^ a weri langa Kam is a. JDber: Te joe ha boen
masra, joe etc. iQ3enn ber ®ctaoe einen guten S^ixvn |iat, trdgt er einen langin
@c^i2rj(. Oter: SSinn bu ic. S$er'0 (anc) bat, ber MVi (anci b<Sn()in.
323. Kamkam nanga wiwiri: Boema sa koti trobi vor dem? ffiet foU ben Streit
^mifd^en JCamm unb ^acr fc^Iic^ten? SBer Unn einen bouerboften ^rieben }tt>tfd}in
binen ^tfrm, bie tdolid) mit cinonber ju ttjun t^abtni iSi tfl nic^t Qtxati)m, |Id()
in @tr.etii^£ri((n t>on @be(eutcn }u mifc^en.
324. Mi kanti, ma mi no trowel jete. (@. 223.) 3c6 ftabe geÜppt, aber nocb ni(6t
oerfd^ut tct. (S« trar na^e baron: aber ta9 ®ci)(imnifle ifl nod^ ntdjt eingetreten.
€e miit i|}'< bo4 nocb nit^t ^cfommen! '
325. Joe naki Kapa last, joe jeri boliman tongo. SO^enn bu Don unten an ben^uc^cr^
h^il fdjidgft, fo ()6rfl btt bie Stimme betf ducCcrfoc^«. S)u mu^t nur Dor bi?
recbte ®c^miebe aeben. SBSer nut ben reti^^^n ^IDIann ju finben wtif, bcr ^6rt Men
bie SBa^r^dt. Sßmn bu ben dienten trifft, wirb er ftd) fc^cn melbcn.
326. Njoe Karo: joe rosi hem a meki pra pra. SBenn bu junget Jü^elfc^forn rftftefl,
praffdf«. Sunge Seute braufcn gern auf..
327. Njoe Karo »witi. Sungc«. 8B«lf(^!orn ift fuf. 9?eue »efen fcftrcn gut.
328. Joe si njoe Karo: nomo joe trowei ouroewan. Jtaum fte^lft bu, neuetf Sßelfcf)?
font, fo wirfft bu'^ aUt weg. >Du bifl febr oerdnberlic^. -
329. Ala meti de njam Kasaba: koni koni habi nem. iüt S()tere freffen bie Stafs
fada ab, aber haß Jtamnc^en t)^t ben Seamen. liBer eben einmal einin < fd^limmcn
9luf ^at, bem wirb ail^ß SB6fe nac^gefagt. 34 »^ui autf) immer ber @&nbinbocC
fein. 9^ir wirb au4 ^K^^ in bie ®cbu()e gefd^oben.
330. Joe habi reti: joe njam Kasi, joe no finni boonjon na ini. iDu ^aft fUtditt
wenn bu Jtdfe i^t, ftnbefi bu feinen Jtnodjen barin. SSSer, wie bu, bem ^läch ein«
mat im @d;oo§e fi^t, ber hat freilitb ftine Urfad)c ^um £(agcn.
331. Katoen-hoedoc a no diri boedoe, a de gro na baka hoso. £)ber: Ka toe n«
boom a no langa hoedoe: a de na granmam^ baka -hoso. ^ai SSaumwoUin-
^1} ifb fein fe(tne< ^oty* ed w&dsft binterm i^aufe. Dber: X)er SSaumwcUcn«
bäum i(l fein ^obed ^oti : . er fle^t beim .l^inter^aufe ber @rof mutter, ^o^' bi^
nidpt fo m^iuftg: man weif/ wo bu (er bifl! — €pric( nietet fo viel: ^eig'tf lieber
imrcö bie «bat!
332. Keeskeesi taki: Di sani, disi de na hera bele, da to hem: ma disi na sei
hem mofo (ob. na hcm käkebeen) da yo hontiman. iDer 2Cffe foigt: wa^ er be«
xtiu im Seibe habi, gehöre ibmi wai aber in feinen S3a(fintafd,Hn (ob. Jtinnlabcn)
fei, ge(6re bem 3dger. 3d) tvcif , was t(^ b<'^bit aber ntdjt , maß icb frtege. SBa<
man genofTen, bad bat man ffd;er: aber ntc^t, roai man nod) ^u genießen liofft.
333. Te Keeskeesi no kan kisi repi baana, a taki, a soewa. Sßinn bcr'Xffe feine
reifen SBananm bef ommen f ann , fo fagt jr , fte feien fauer. SBcnn bem Suc^d bk
Srauben ju t»o4 (dngcn^ fagt er, fte feien fauer.
334. Sani moro Keeskeesi: a brasa maka. SBemi betreffe in 9{6t()en ift, ftammert
er ftdb an ben Dornbufc^. 3n ber 9lotb greift man nad^ einem @tro(i;^aIm. ;Oet
®d)ilfbrudjige greift naäf bem legten Jbrett.
335. Te Joe jeri, Keeskeesi de na boom tapo, a de hart: Kitiko, Kitiko, da hem
pina a de kre. SBenn bu ^6rfl, ba§ ber %ffe oben auf bem SBaum ift unb ^into,
JRitito fd}reit: fo flagt er feine 9lot(. (@r fc^rett nidjt, weil er fr^blid?/ fonbcm
weil er hungrig ifi.) iDer ©ci^ein trügt. Urt^eÜe nidjt nad) bem ®d?etn.
336. Ala dei mi go na Kerki: hoetem kerki sa kom na nii? 3d) ge^e tdglic^ in
bie ^irc^e: wenn wirb bie Jtird^e i(u mir fommcn? ^o oft fdjon ^abe iet^ bid) be«
fud}t: wenn witfl enbltct^ bu midb befuc^en?
337. Kibridoeman de, ma kibrisiman de toe« @d iff Siner, ber tbnt im ^er«
borgcnen, aber auc^ @incr, ber fielet im S3erborgenen. ^er etwai itB^fed tt)üt,
muf immer gefaxt fein; gefeiten ju werben, (iß wirb nic^td fo f^eimlic^ get^an, baf
tß n{d)t offenbar werbe.
338. Joe gl ml Whn Klap sondro han. IDtt gtbfi mir einen €(f}lag o^ne SQanb. iDu
oerfleDfl'«, (Sinem we^ ^u tbunl
320 «u^ang.
339. Kloti DO pliti bigi, joe no tappe hem bigi, Dbcr? Krabasi no plitl lanfu,
Joe DO Dioe Dai hem laoga. Äcmi^d XUih ttt^t tief eingcttffen ift, hTauäift ^^i
nicdt tief |u flicten. Ober: 8Senn ber 9ttf im itaIaM4 »i^t far^ ift, bcbarfi
feiner lanc^m 9ta^t. SBon einer fUincn &adit mupt bn nid^t oiel ^(ttftjebcnd madjcn.
2)ie Jtreinigfeir ift ber 9{ebe ni<^t wertf^. lS3cr nic^t Diel M# ttauc()C nid^i oiel
SU bewahren.
340. loe hahi boen Klosi, joe moe habi brokowan toe. SSenn bn ^itte Jtletber
f)aft, muft bu oud) Wi^U (^errifTene) tfabm. Gucbe bcine grrunbe m4t b>o< un<
ter ben ^eicfjen, fonbern aui^ unter ben 2(rmen. Xq^: Sl&irf nic^ti o^^ne 9{ot|)
weg: e< tmn bir nocf; ^u 9)affe {ommcn.
341. Te joe dring! Koffi nanga pikin>ningre: dem mili joe na pasi, dem kali joe
yyTa KofS." XBenn bu mit 9{ec)et£inbcm Jtoffee titnCfl unb fte begegnen bir nadis
hit auf ber Strafe, fo nennen fie hiii) ,, Jtcffee < yopa." SBer 2(rbem|ieiten begebt,
barf fi4 ni^t »unbent, »enn fte i]^m oorgeructt »erben. £3er ^e4 ongretft, be*
fubett ft*.
342. Joe sori mi Kofoe: di mi no Mori joe baka, joe taki, mi a no man. ^a
Iroffft mir mit ber Sauft: wenn iöi bir ntd^^t wieber brct^i, fo fagfl bu, i(i> fei Cctn
aXann. X)u jwingft mic^, bir &Ui^ii mit ©Ui^em ju oergeiten: fon|t giaubft bu,
id} fei bir ni^t gema^fen.
343. Mi da Kokronotoj mi no habi plansden. 34 ^in ber lto!odnu§(>aum , t(6
babe !eine Vbleger. 34 f^e^e ganj allein ba. 34 bin ber le^te meinet @tammed.
344. Joe no wani afrontoe: Joe no rooe go na Kol^si. SBenn bu ni4t bcleibigt fein
wiUft, mupt bu ni4t in*i äBirt^tf^aud ge^en. SBer ftd) in &tfat)t begibt, fommt
b'rin um. SJSeibe bie (S^elegenbett. SSeit baoon, tft ft4er vor bem @4u§.
345. Kompe ouroe, a njam pepre. SBenn bei* ^rcunb alt ift, ift er Pfeffer. Q\n
Dfeljdbriger S^^eunb ma4t man4c bittre (Srfabrung mit bur4<
346. Joe tron Kongo-tet^i: joe hanga na mi neki. iDu bift eine JtongO^Sflanft
( 64iingflanie ) geworbin: bu ^dngft mir am J^alfe. 2)u bift tim re4te ^Rtette.
Zu bifi ein re4ter JClo^ am Sein.
347. Kondre drai, poespoeai njam sla. IDie SOBelt iff Derbre^t: bie Jta^e fri8t@alat.
IBatf ift nur mit bir oorge^angcn? Zu bift \a ganj oerdnbert! — i^a^ ift ja bie
t)er!e^rte SBelt! SBa« erlebt man bo4 ni4t XUe«!
348. Köniman soetoe hem han na domman zaka. »Der Jtluge f!ecf t bie 4^anb in M
Gummen Slafc^e. iDcr Jtluge überiiflet ben iDummm. ^iug()eit bet)dlt ben;<Sieg.
349« Toe Köniman no kan platte wan meti (ob. no de platie fatoc meti). 3n'ei
itluge Binnen BeinSbier t^eiUn (ob. t^ciien fein fettetfS^bitr). 3wei gl€i4gcf4t(tte
2(boofaten werben nie mit etnanbcr fertig. SBenn betbe Z^tiU gUi4 dcf4€tt ftnb,
fommt'ö ni4t (ei4t j(u einer Einigung. .
350. Konkroc pori liebi. (äJebetmttiueret {<S^eimIi4f eiten ; Jtim!eln) oerbirbt'd ^eben.
Unaufri4tigE(it fturgt ben ^enf4en in'^ Ungläct. Qf^xUöiUit ift bie befte ^olitit
— @ci)Iei4n)(ge tauöii^n niö^ti.
351. Koskosi no ha peni. Ku4: Koskosi no de broko soro. ^^tltin %ot
(mad^t) feine gfccten. Xu4: @4^ten ma4t feinen ^cbwdr. TiW bein ^(^eltin
rü^rt micb ni4t. Komm' ^er unb t^u' mir ni4td • VU' bein ^d^üt^n f4abet mir nt4t-
352. K o w da TO Masra : sabana da vo Masra. iDie itu^ get)6rt bem ^errn unb bie
SBSeibe au4. ((Sntf4ulbigung ber @f(aocn, wenn fte etwa« oerfe^en ober befcbdbigt
l^aben.) 34 bin bem unb bie ®a4e ifl au4 bein. Qi bUibt \a in ber Sreunbfc^off.
353« Kow membre vo doti gramnan djari: a doti hem tcre srefi. IDte Stub wollte
bed ©ouoerneurd ©arten befcbmu^cn unb bat nur ibven etgimn @4woni^ bif4wu^t.
SBer 2(nbern eine ®rube grdbt, fdUt felbft t)imin, iDu woUteft mi4 befd^impfin,
bafl bi4 Q^f^ ««5 Ul^^v befcfeimpft.
354. Kow taki: Scni soema, a no boen; joe foctoe kouroe, ma joe hatti no kouroe.
£)ieJtu& fagt: 3emanb f^icfen, ift ni4t gut: berguB tfl wol rubig^ aber bai ^m
ift ni4t i^ui)ig babei. @o becuiem ed ift, (&t\x>a^ bur4 Knbre t^n i^u (offen, ift
man bo4 nie re4t vubi^ babil SlBa« bu fannft: tf)ue feiber. Seibfl ift ber SO^ann.
355. San Kow sabi vo Zondci? SBad wei^ bie itut) oom «Sonntag? SBad oevftebll
bu baoon? — ®4ufter, hltib bzi £)etnem Seiften.
356. Disoema njam Kow>-meti: da hem sa dansi. SBer^tf Jtu^fliif4 iftt ber wirb
tarnen. Sa^ ben ft4 freuen, ber®runb ^urgt^eube 1)at, ~ SBie fott i4 (ufiig fein?
34 b<'^bi feine Urfa((f' ba^u.
%i\hmif. 321
367. Na b«ka disi Kow de<t^ to haiigri, joe de' go troesoe baäna-böebä na hem
mofo. fRad^bcm bie Stuf) ^tmaerd gefiotrben til/ ftopfff bu \t)t Sananen^^cbalen
in'i ^au(. föenn bcr Gehabe gefcbtbtn ifl, ifl'd ju fpdt, t()n oerf^utcn ^it tcoUtsn.
SBenn b€r IQSotf bad ^d^af ge()olt ^at, mac^t man bfn StoU |(u.
S58. Boen mofo tjnri Kow aa pen. 2(u4: Tranga no tjari Kow na pen. @in aut
£3ort fubrt bie ^ub in ben etaU. Huo^i ®c»aU fü()rt bie Stuf) m4t in ben
etoTl. @tn gutes SBort ffnbet eine gate 0tatt.. a){it @ünftmut^ ri^^tet man me^r
QUdald mit Strenge.
359. Efi joe habi nem vo Kow, joe moe tjari- toetöe. SBenn bir ben Stamen etnet
Jtub boft/ muft btt Qu4 $6rnei: tragen. SBiSfl bn ben Seamen, fo muft i>ix ouc^
ba« iDoKen, wad b'ran ^^ngr« IKBiUfl bu bte SBurbe, fo nimm au({i bie SBörbe.
360. Na neti ningre de njam Kow>boeba. JDber: Säbatem katfbo boli Kow-
boeba. fiaditi tft ber 9{eger .ftubbaut. JDbetr: Xbenbd fo^t ber @!(aoc Jtab()aut.
iDu fc^drnji bic^ bamit t^or ben 3:09 }u fommen: barum md(^({l bu la^ Dunfei.
Zudf : 3n ber 9la(i^t finb aUt Statin grau.
36!. Pre boen. joe sa njam Kow-bede. tBeittt bu gut tanj^ejl, foüft bu JCul^fopf
cffen. SBie bte Xrbeit, fober^ebn. 9äac6* bcine^ac^e gut: ed foU bicd nicfet gereuen.
36!2. Mi kom to melki, ma mi no kom vo teli, hoemeni Kow de na pen. Ober:
Mi kom dringi melki, ma mi no kom teli Kow. 34 fomme ber iltUdi tt>egeO/
aber nt^t, urn %n ^Wm, wie m'el JtCi^e im @tuU ftnb. Dber: 34 6omme urn
a){i(4 ju trinfcn, nic^t um Jtu()e jfu g^^bl^n^ Saf mi(b : ji|t wtU icb gentcpen; aber
nic^t arbeiten S^'wtU bet ber @a(be bUibmi aVed Knbre gcf)t mi4 nic^td on. '
363. Joe tai Krabtta na hoso; a loesoe, a sa kom baka na hoso; ma, efi joe
tai hem na boesi, a loeaoe, a no sa kom moro. SSenn bu bie 3iege im ^^aufe
onbinbcft, wirb fte in'd S^an9 ^ur Oct (ehren/ wenn fte (od!ommt: btnbe|t bu fFe aber
im S)uf4e an, fo wirb {!e nic^t ^uräcffebren/ wenn fte lodSommt. 80 tange ed ein
ef(at>e nid^t anberd wetf, Idft cr fi^'9 gefaQen: $at er aber einmal bie S^ei^eic
gefcbmeett, fo mag er bte itne^tf^aft ntäit mef^r. Ober: SSertrau' i^m rii^t }u
mil ^^I'tegtnbeit ma4t iDiebe.
364. Krabita frede koekroe.* kabi na koekroe a sa dede (Ob. dem de go boli hem).
)Die3ii'de furztet ft4 ^or bir Jtucbe/ unb bocb wirb f!e in ber Jtitc^e flerben (ober
wirb fte in ber Std^t gefo^t werben), ©einem Gcbictfat entgeht einmal feiner:
eö bilft ibm nid^tö/ wenn cr'd ou4 oorauS weif. £iud(e hiä) nic^t im SSoraud mit
Sorgen: mxi gef^e^en foS, gef^ief^t bo^.
366« Krabita no de meki skapoe. 2)ie 3tege bringt feine dcgafe gur SBett. TCttl&ft
md)t t>on Hxt, S)er Xpfei fdOt nic^t weit 00m Gtamm. SBie bte Vlten jungen/
fo an^itf^crttn hit Sungtn.
366. Krabita pikin, ma a no de foetoeboi gi kow. 2)ie 3iege tft jwar ftetiv abet
b^4 ifl fle mdjt bie fO^agb ber Jtubv Sifi 14 ^vi^ geringer aid bU/ fo l^ft bu
mir bo4 m4td ^u ^efeblen! .
367. Efi Krabita ben sabt dresi, hem kni no sa blaka. S^&tti bie 3iege bte Kt^c^
neiüunfi oerflanbm/ fo wüirben i^r^; Jtnie ni4t febwari^ fein. Jt6nnti'S (S^figteft)
bu roai, fo ^dttefl bu bir felber geboifen. Du wiUft 2inbern ratbiu unb Bannft btr
felbft m'4t ratzen. 98enn'd gut x\t, warum probirft bu'd ni^t felber?
368. Krabita taki: Mofo tan tiri, da jorkal iDie Biege fagt; SSenn ber 9?Unb
fttlCe ift, fo \ft'9, ali fei ein @iift ba. {ün €S4wd^er fagt: ettlffcbwcigen fet
loii ein ®efpenfl — ^u färbten.) 2)ein 9Runb fann bo4 nicfet eimn Yugmbticr
fiilTe fleben!
369. Mi da Krabita: mi lobbi bei. 34 bin (wie) bfe Biege: {4 Uebe e$ 604. 34
f4wimme gern obenauf. 34 f^r^be na4 bem ^64ffen unb SBeflen.
S70. Soema sa bai Krabita, taki da kow? SBer wirb fim Biege faufen unb fagen#
ed fei eine Stuf^^ SBcr wirb fl4 ou4 fo anfubren Caffen? 7(u4: flBenn bu ein^
mal lägen wittfl, fb it^ge bo4 fo» baf ni4t jjeber glet4 fe^en f .mn, bu ^abeft gtiogetr.
371. Kraboe de go waka, a libi hem duim. SfBenn bie Jtrabbe audgebt, Idft fte bte
@4eer« i^u J^aufe üitfit ffe ein). ®egen Sfrembe jeigft bu bt4 ganj anbete al$
gegen bie iDeimgen. 2Cufer bem i^aufe bi|l bu immer freunblt4: ^u ^oufe ab%t
tin Süronn.
372. Kraboe no wani trobi, a potti bem foetoe na doro, meki soema kan si, fa a
deki. S^enn bie Krabbe ungef4or(n bleiben wiU/ ftrecft fte ibre 64eere ^eraud
41
322 dtn(fanfl.
bomit bic Cctttc Ukm, »if hid He {|l. «SKSH tn (frii^eit, ft ^ti^i, Mj btt gmn
Jtampf 9«riiflet btft. flBtOft bu Stu^t, fo niatd', baf He (eute f!^ t>pr hit färbten.
S7d* Kraboe sabi to komoto oa godo, ma a no aabi to go baka. £)ie JiTabbc
»ctf tool aui bem SlafcbenCärbi« betaut — aber nfcbt wieber binein «u fommm.
tBegCauffn (oon ber fXantaac) tft Ui^t, aber ntcbt (0(ine @trafe) ^arocfeommtn.
Qm S3er^dltnti ouf0cbcn ift leicbt, aber nfc^ti e« loieber anlnäpftn. 3crbrc4en
tft feme JTunfl, aber toteber gan} machen.
374* Alwasi Kraboe no habi broedoe: tog a habi hAttibron. Obf(ion bte Jtrabbe
fein Slur hat, h<xt fte botb dorn. Obf(!bon itb arm unb gering bin, (abe t(b bo4
ou(b mein (Btfühl (laffe i4 t>0(b nifbt VHeiS mit mrr macben).
375* Joe kapoe Kraboe: joe si, taki, a no habi broedoe -joe sa go kapoe srikaf
fSenn bu eine Sanbfrabbe oenounbet unb gefeben t)aft, baf fte fein fiiut b^^be:
»irfl bu nun ()(et(b etne gCuif rappe ocrwuuben (verbauen)? ^aft bu bir biegtndcr
bai erflemaC nd^l ni^t ßenug oerbrannt? — muft bu'« f4on wtibi-r probtren?
376. Mi masi Kraboe, mi maai hem hoio. fOBemt tcb bte Jtrabbe gertrcte, vertrete
i4 au4 ibr ^aui (G^ale). 34 nifsnC^ mit hit auf, ober ancb mit betner gangen
eippfcbaft, bie bfcb fcbö^t. Gie mit btr, fo werbe i(b au(^ mit beinern Vnbang fertig.
377* Dasani Kraboe-dagoe ben membre: Awafi ben aabi hem kabä. ^ai bem
%ud)9 Hat mürbe, bat bie Sentetratte (dng^ gemuft. Sebaltc beine SBei«b<it fiir
bi4: wa< bu wäft, habt id) Idng^ geiouft. SRir fag^ bn ni<^t0 9tetted| ii) iaht
bai Idngft an ben Cfcbuben ab^efatifen.
378. Mi da Krala: joe kan weri mi na ala pleai. 34 ^^n bie JtoraDfe: btt (onnft
mi4 üiberall tragen. 34 iaffe nii4 SU KO^ni brausen. 34 n>eif mt4 in äUa
gu f4t(fen. Xuf mi4 fannfl bu in auen fjiUm gdblen.
379. Te Joe weri krin, Joe no finni joe man mama na hoso. IBenn bu bi4 rn'n
angeft^en bafli trifft bu beinci !Kannei Stutter ni4t ju ^aufe. f&cnn t4 jcmanb
bem4en mU, treffe i4 ibn nt4t. 34 b^be einen 9)?e|gergang gemacht. SBenn man
einmal mal oor^ufelen t^af, fommen feine 9dße.
380. Joe loekoe na kroekoetoe to kriki: joe aa gl tiriman ogri nem. Senn
bu auf bie itrümmungen bei ^lh^(S)tni ftebft# mirfl bu beif Steuermann f4e(teR.
fSkan fu4t nur ju gern bie 64u(b, hit man in ben ttmfldnben ftt4cn foQte, in ben
yerfonen, bie bo4 bie Umftdnbe , ni4r dnbern f6nnen. tO^an mnp in feinen Ur»
tbeiUn auf bie Umffdnbe 9luctft4t nefimin.
381. So langa joe no kweri hoedoe, spaandrt no fadöm. 0p fange bu bat S^
ni4t bcbau'ft, faOen feine ®pdne ab. ^robiren gebt aber Gtubiren. Obtie 6r«
fabrun^ fann man ni4t urtbeiten. Vutf ^iö^tß with fiidfti,
382. Hoe bisi mi, Kwakoe Lab a die hoso bron, a bron, mi kre, mi kamisa tetei
no bron. SBatf gebt'd mi4 on, fo ba| i4 weinen fbUte, menu Cluafu Sababie*^
^aui brennt: brennt bo4 niiin @4ur^banb no4 ni4t! SBSatf gebt^d mi4 an,
wenn'i 2(nbern f4(e4t gebt,, fo (an^e i4 nur ni4t b'runter leibe!
383. A no mi la foe marbonsoe meki bem bele koti. 9{i4t mein €a4tn iß 04uib/
ba9 ber t^eib ber <Bedpe wie abgef4nitten ifl. (®r ift nur wit bur4 einen gaben
mit bem fRiuftftüd t)erbunben.) &oU id) benn an XDcm 04u(b fein? fSüai fonn
{4 bafür?
334. A no mi lafoe bab6en, a habi barba. ^tin tadjtn ift rndft ^dfuth hatCM,
hat ber SBr^ilIaffe einen Sart b^t. — SBie bai oorige.
386. A no mi iafoe koni koni, meki a no ha terc. 9txdit mefn 8a4tn tft ^djutb,
bai bad Jtanin4en feinen i^d^toan^ bat. — Sßie bie biiben oorigen.
386. Lagadisa gi hem ptkien nem: Wantron moro! X>ie Sit>e4rc nennt t^r Xinh:
9{o4 einmal! Sbu bill tin re4tcr9{tmmcrfatt! X>\x tannft bo4 nie genug friegen!
387. Lala hoedoe teki faja: hoesan da drewan? SBenn'tf grüne ^olj anbrennt: voit
bai troefne? SBenn fo(4e0 gef4icbtamgrömn$ol|e: toad wio am börren werben?
388. Te joe ai dem doe so nanga 1 ala- hoedoe: san ba drewan? JSenn bu fte fo
mit bem grumn S^olu tbun Mft: wit mit btm troctnen? — ftBie bai oorige.
38d. Hem Lampoe sa Kom na hoso sondro katöen. ©eine Sampe wirb obneSo^^
na4 $aufe rommen. XBer dtwai auiliibt, befommt'< ftlrcn unverle^t^röef.
390. Langa houroe kisi ponjari. 6in (angetf. ®4n)erbt erreicht ben X)ol4* iDer®rofe
wirb bed steinen (ei4t «^err* Vtit grofen ^errcn ift*i nicht gut Jftrf4en effen.
391. Joe lasi Lansri, joe lasi Sapakala. IBenn btt ben SSurffpief 9tttittft, xfttiittf
Vttiian^ 32S
bu mi(| Un 0a^al (S^c^fmatt). ^t^ niAt |tt «ul aufs ®pUI: bu mö^tcft
WtS oerrferen. SBer aa^u^terig ift^ ^tvUnvt Uxätt aticb ba$, mol er f({|on $at.
393,> No wan Laum^n «a teki staop, naki hem tifi. J(em9{orr wirb ftd^ mit ctmm
@tcm bte3ä()ne einfc^tadcn. ($^ ift Uimx fo tti&rf((t, gigen fttnrn eignen Sort|ei(
jtu b<)nbeln. fReinf! bo, f4 toerbe mir fetber jum @cbaben fein?
393. Hoe wroko dot! klosi habi nanga LaTender? S!B<i4 b<)t bif f(^mtt|{ge 9Sdf(be
mit Caoenbel gu fc^affen? @((^u|ler, bCetb bei beincm lieiflcn. SBatf i^aben »it mit
(inanber )u fcbaffen : bu bijl mit oiei }u gering.
394. Joe teki wao Lei, joe kisi wan troe. 2)u nimmffc eise Mge unb befommfl eine
SBabrbeit. ^vi fucbft bur4 Vntpenbung einer Cöge binter bie 9So(rbeit §u fommen.
395. Lei hat! moro 8oro. ^Age (Srr(dumbung) tbut n>eber aid iim SQ3unbe.
396. Mi kali dagoe, mi gi hem nemt Lei hati. 34 b^b« meinem «l^unb ben Stamen
gegeben: Söge tbut web* Säge (SSeridumbung) tbut wtb.
397? Joe wani trowei L^miki^ yo kisi wan aprisina. t>u toiU^ bie Simone weg«
tpevfen, um eine Xpfeiftn^ SU befommen. jDu bift pfiffig genug: bu »irfft bieSBucft
na4i ber Gpedfeite.
398. Te joe no liebi na wan lioso, Joe no «abi, pee a lekki. SBcnn bu ni^t in
einem ^aufe wobnft, wnft bii hiebt, wo t9 IccEt (bm biegen burc^idlt). ^roöircn
gebt Aber Gtubiren. ^rfa^rung mac^t Kug. fOtan lann erfl bann recdt urt^icilen,
menn man fciber b'rin ftectt.
399. Liebisoema taKi: Jorka trobi, enjorkatakit Liebisoema trobi. )Der9Renf4
fagt; bad ®efpenfl beunrubige ibn) unb bad (Kefpenft fagt: bee SRenf^ beunruhige
ed. Gainer fcbtebt bie @(bulb auf ben 2(nbern.
400. Loango si pop'ki, a taki, da Gado, VJ^im ber (oangoneget cine $uppe ftebt,
fagt cr, ed fei ein ®ott. 2)ir fte|en gleicb bie Sinnen fiiile, wenn bu tttoai 9teued
jifbÜ. Deine ^Dummbcit madbt, ba§ bu binter HUtm wad fu(bfl.
40L L bl> i no de loekoe na mooi. IDie ZUU Mt niö)t auf @Scb6nb(it. %hU ift biinb.
402. Lobbiblini. Siebe i<i biinb.
403, Pee Lobbi de, trobi no de. SBo Siebe if!, fft fein ^Sireft. SBo Siebe üor«
bonben (ft, berrf4;t @inigfeit. Kuc^: Su^ unb Siebe au einem lDing% ma^t aUt
aXube unb TCrbat gering.
404« Te Lobbi de bigin , pasi no langa. 8Benn bie Siebe anfdngt (im Xnfang ber
Siebe), ift ber äBeg ntcbt weit. 9tcue SBefen fe()ren gut.
405* Kl^romanti koti wan odo, taki: Sodjapee: Yo joe, joe lobbi; to tra soema,
joe no lobbi. IDer jf oromanttmger fä()rt bad ©prücbwort an: Sodjapee: wadbetn
ift, baft bu germ wd^ anbern iH, baft bu nicbc gern. 2>u benffi auc^: 3<ber ifl
{fjCb felbft bet ffläöiftt, 2(u4|: %Ui6 wad bir gcb&rt, gefdUt btr$ toai anbern, bad
Knbcfl bu bditicb.
406. No loekoe, fa )oe ben de, ma loekoe, fa joe kom. ^icbe nid^t barauf, wit
bu warft, fonbern barauf, xoii bu geworben bift. Sftan muf bie SRenfe^en nehmen,
wie fte gerabe ftnb, nicbt wie fte cinft waren.
407« Joe no loekoe p^e joe naki foctoe: joe go loekoe, pee joe fad<^m. iDu f7e()ft
ni^t babiit, wo bu bi^i geftopen t^aü : fonbern babin, wo bu gefalfcn bift. S)u mu§t
auf bie Urfacbc feben, nicfit auf bie S(^irfung. iDu bift auf einer faifc^en 6pur.
)Du fu(bft'd nicbt bei bem, bon bem'd <iudgegangen ift, fonbern bii mir, ber*d aud-
föbnn mu^te, unb ber icb bocb nitbtd baf&r fann.
408« LöekoemaB pikien dede nnoga wiwiri na mofo. iDed SS^abrfagerd ütttb ift
an i^aarcn im Sxunbe gejlorben. 2tnoern fann er (elfen« aber ni^t feinen eignen
Jtinbirn.
409. LoekQeman taki: Kondre de go socngoe. We, pee hem srefi de dan? jDer
SBabrfagcr fagt: bte SS$e(t ift im Untergebe"* 9tun, wo bUibt bann er fetber?
Serurtbeile nicbt anbre: bu fpricbft bir homit fetber bad Urtfieit. neber()ebe bi4
nicbt: bu bift nicbt bejfer, aid anbre.
4 to. Lompoe babi bigi mofo, ma pikin neki. S)er üomp (gftfci)) $at ein grofed ü)taul,
aber eimn engen @cblunb. <$r tbut febr gro^, aber ed ift nidfttd babinter. S3tel
®efcbrei unb wenig äBotie. IRtt bem S){unbe ift er ein i^etbi abet, gitt'd ^u ^n«
bein, jiebt er f?(b ^rücf.
411. Maka DO kraboe hasi. ^er Corn Bra^t bad $ferb nic^t. tDtt bift t>i(( ^tt f((wa(l^,
mix etwad anau^Ktbcn, itomm (er unb t^u' mir ni^M.
41*
324 Vnbang,
413. Maka soetoe frinan; a poeloe h«m na vtafo«. fEkm ben Srcie» du Dora
(@4tefer) fftc^t, |{e(^t cr i^n am 6Kaixa (croud. 9ro$c Ccitfc laffin t^n Un^
mut( an t^ren Unrcrgeftenen oui. SBcnn htm SBornr^mcn ctn>a< nntcrfä^rt/ (at*«
b(r (Berind« i« büftn.
413. Maka soetoe Graninant a podoe hem na sotdati tapo. flBcnn ben 9out>cr«
aeur tin I^om flicht, litht er ibn, auf ben e^fbattn ^clebnt, an<. tttr bo« oorlgc.
414- Ogrihede vo Maka- f is i, dem taki a habi boonjon (ob.: dem zoatoe hem
nanga bela. SBeÜ ffe ben etaäiüW^ ni^t (etbcn fionen, fa^en ffe, er |abe 0rd«
ten (ober: fallen ffe i(n mit ben (Stngetoetben ein). Sßen man eCmnat ni^t UU
ben (ami: an bcm (dft man au^ fein dvtei ^oar. Xa((: (Stnem UndläcHoogcl
0e(t VUcJ contra ir.
415. Soema aa kili Makoe to lau? Sßer mirb cine €$tcc(m&tfe uttm Bditt^t (an<
mhnnf)dt) umbringen? 9(aub|t ba, baf t(( bir jnro 6k(er|e Graben tbu« merbe?
<E< mu^ wobl feine Ur fachen (aben, baf er wiber bidb eingenommen ifi.
416. Joe no moe teki hattibron to Makaita, kili Makoe. jDu muft ni^t tm3orn
über bte ^Miu hU ^tecftmäcfe tbbten. iDu muft betnen 3ocn &bcr ben 6((uU
bi()cn mcbt am Unfc^ulbigen audlaffcn.
417. Maksita taki: hem «a dansi, ma da winti tranga toemoesi. }Dte Sludftte
U^t, ffe lourbe mo( tanken, aber j^er Sßinb fei fu ^arE. £tr WV^ boc( nie an
einer TCulrebcl
418. A kabä na Makzlen, a kabi na bakra-doro toe. 8Benn*# im Sorrat(6(aafe
oDe ift, ift'd and) oor ber i^auStbüre (wc hit &Ua^tn audgct^iiU befommen) aSe.
XBcr nic^td (at, fann nt((t$ geben, i^opftn unb aKoIj verloren« f&o nic^^ttf iß,
(at ber JCaifer '< Sle^t oeriorcn.
419. Mama dede^ Odi kabi. SQScnn bte Sautter tobt ift, (6rt ber evuf auf. Geine
Sreunbf((aft bauert nur fo (ange^ a« er feinen S3ort(eil babei fte(t.
420. Mamk-foawloc no de trapoe hem pikien. Dber: Mamk-fouwioe foetoe
DO, de kili hem pikien. iDic ®(ucfbenne tritt nicbt auf tbre Jtu^^leia. Ober:
iDer ®Iu(f(cnne %ü^ t&btct i(re ilinbcr ni((t. (iint aXutter nimmt i(re Jtinbcr
immer in €Sc(u(». SBirb oud) 3(man^ fein eigen 9leif(( boffen?
431. EQ Mamk- foQwloe go na wowoje to wan sren na dritiebri: fa pikinwao
«a go dan? XBenn bie alte ^enne for einen 6((iaing unb 2)rei(lnber auf ben
Wtartt gebt (oerfauft wirb): wie bann bie jungen? Go fo(4K< gcf€(ie(t om gruncn
S^l^ti mai win am barren werben? SRai(t er fi4 Qu< bir (bem Soiftc|ncn)
nxdi)Ui toa^ wtr( er M ^ui mir (bem (Seringen) ma((en?
422, Ma Dip if a taM: efi hem ben nabi tifi, hem ben aa swali liebisoema. IDie
e>anbflicge fagt: (dtte ffe 3dbnc ge(abt, fo würbe ffe aVenfd^en oerfcblungen (aben.
Kn bofem SC^tQen (mtr ^((aben {u t(un) iat bir'tf wa(r(i(b nt((t gefehlt, wo(( aber
an ber !OIa((t. Od ifl gut, baf bn nidit iatmft, wie bu wiUft, *
423. Man moro man: dem kali hem „broe."' SQ^enn ein 9Rann ben anbern $crr
wirb/ fo ninnen fte i(n „fdvüUväjm/^ IBer ben 6<(aben (at, barf f&r 6pott
ni((t Ibrgen.
434* Ala man da man, ma ala man no aabl to weri kamia«. Kile fS<hiner finb
SRdnner, aber nt((t aUt Stdnner oerfle(en'<, einen Gcburj^ re4t um}ttt(un. Qi
fommt nidft anVifBiai, fonbern auftftlBie an. 9li((t ieber @o(bat tit auc( tin 4^clb,
425, Joe man moro todo, }Du bifl tm ®tanbe H einer Jtrbte juoorgutbun (bie einmal
pertrieben, immer wiebcrfcbrt). 2)u bifl (artndctiger al4 tint Jtr6te. SBaS er
einmal wiQ/ bad will cr, SKit bem ift nid)td anzufangen: tcr \)at feinen eignen Jlopf.
429. Wan TO m audi, eq wan to kom boen baka. (Sing fur'd @rolIcn unb iini
fut'i SBicbergutwerben. 2(uf ®turm unb Stegen folgt ®onnenf((ein. Str anrb
benn immer groOcn : bu muft au(( wieber gut werben.
427« Man] a no de fuddm firawei to hem boom. X>ie ^an\a fdQt ni^t weit doiu
S3aume nivber. sDer tfpfel fdat m((t weit 00m Stamme.
4^. Hai TO Mnara meki kow fi^toe. 2)ad Vuge bed i^evrn wadit bie Jtu( fett.
6el&il ifl ber SSann. 0oll beine ®a((e gut beforgt werbm, fo bcforge fte fdbft.
4t^. Joe boen Mat) da joe Tyand. iDctn guter greunb ifl bein Seinb. S>ii'i dut
mit und meinen, f((aben und luweüen am meiften. Uufre beffen greunb« ftnb oft
unfre ävattn %tinht,
490. Kcspeki to mami Mati mi Nai Jaai-piMen. Vul S^utfRcbt 4uf (ie ifr^unl^m
rnefner $Rtttet, f Affe <^ tin Minh, hai hit 3af (itrdtimif) Ut' Vu< iflüäftdim
(ober fetnvtf Sortbetid mrgcn) ^^uc man Wtanäiti, voai man (tcber ntddr t^^un m6(^re.
431. MelLoe dcde, Maripa pori na boom. Üßenn bcr 9{efu (ein 2Cffe) gcflorbm t|^^
fo uerberbcn Me SJ^aripa (^palmfruc^t) auf bcm IBaume. SS^enn ber ^err niö^i
jitt $aafe i% ^^ TiUii jn ®rtml)e.
432. Joe no nioe loekoe na trawan: joe fadöm na Mekoenoe. Da mu^C ntd^t
duf Unbre fe^en: bu HUftHn 6änbe unb ^^anht. SBer bttnbltna^ Vnbern na^i»
läuft, HUt In (ein Berberben. Solge beinem cignun Urt^eil) bad JYcmbe fann bt(^
fn @(^abcn ftöncn.
433. Doe joe Membre. Zf^nt, xfMi bu gebenfft. Z^nt, mad bu widfti aber bebenit
bad (Snbe. fiSebenle, wad bu t^ufl. i^anble mit Ucber(e§un().
434. Meti de vo ala soema njam, ma boeba no de vo ala soema weri. Dad
fl\zi\Ö9 ift far KUe fum (Sffenr abet md[^t bie 4^aut fur 2ttte ^um fragen. SBad
far @tnen paft. pa|c barum nf^t far ^iSe. (3d fct^tcft ft^) ntc^r 2(Ued for Kite.
435. Soema sa njam Meti, soema sa njam boon? SBer n>trb bad S^etfcf), wer bt'e
JCnoc^tn iffen? Der Sine tBt'd %Uii(i), ber Xnbre befommt bfe itnodjcn. ®ir ba^
ben ^ufammcn gearbeitet: nun, ba'd jurS^eiiung bed«@rtro0d fommt, wtdft bu bad
fBiftt nebnien uttb mir bad ©djlec^te laffen. Du voiUft immer bed Htotn Zt^til.
436. Dasani disi hati van derMey, a no hati Bedlo. 9Bad bem oan ber ^e^ wtfit
(^utf t^ut bem S3ib(o ni^t nn^e. SBad ^t^Vi mic^ an, mcnn'd Xnbern öbel Q^i^t,
fo lange ti nur niitt mid^ betrift. 3ebcr ift ft4 felbft ber 9idd;}fte.
437. Mira no waka vo soso. Di< Urntik macbt ben SBcg nic^t umfonft. @^ t^at
UUiii feine Urfad)en. (Sr t^ut nic^td o^ne lCbffd)t.
438. San Mira sa doe nanga kow>hede? SSad woUm bie 7rmetfen mit einem J(u6<
fopf i()un? €af bad: bad ge^t i^ber beine Jtrdfte. ibuit deringe t>erm6gen
nid}td gegiU €incn SKdctftigen. Jtomm t)er unb t^u' mirnid^td! äßagebic^ einmal
an miOil
439. Te joe trapoe na Mira hoso: joe sabi, hoedist beti joe? fSenn btt in ein
Kmeifmneft Detreten bift: »eift tu, weld^e bic^ geftodl^en ^at? SSSenn bu bir ben
gongen Raufen §um Setnbe gemo^t ^a{l: mie miUft bu ten (Smjelnen deraudftnben,
ber bir ©c^aben getl^an bot^
440.Moendoe bira: joe teki pari, pocloe pondo. DielBelt if^ t>er!e^rt: bunimmfl
bad Rabbet (^anbruber), um bad ^onb (fc^n^ered Saflfa^^rieug) ju rubern. @d ift
einmal in biefer ocrEefttten SBeit nid^t anberd: man muf ^umeUen oud ber 9lof^
ein« Suaenb maxien, ^an mup ff4 j^u l^tfen mtfTen, fo ^uf9 eben ge^t.
441. Mofo da soso, mara da hem meki sani. Der ^unb ifl leer, aber er fä^rt
Dinge aud. (Sr fti^^t oud, ali f^nne er ni^t hi^ Drei jdf^Ien: aber er })aVi (intet
ben Obren.
4^. Dasanijoe poeloe na joe Mofo: Joe no kan swali hem baka. ^a9 einmal
»um ^unbe ^craud ift, {jnn|t bu ni^t »ieber oerfct^iutfen. ^ai einmal ^efagt
1% ift gefagt: bu fannft'd nid)t mieber ^uräcfncbmcn : barum fei oorftc^tig mit bei«
nen Sieben. Ißebmfe, u>ad bu fprtcbfl/ brnn gefprodien ifl gefprocben.
443. Mofo-droni no hebi vo pre. fßlit bem 9Kunb trommeln ift ni4t fc^wer. SKif
bem SRunbe iamft bu XUed madden. 9teben ifl (tic^rer aid S^^un.
444. Mofo no taki vo hem. Der Stunb fpric^t ni^t t»on ft(t felbft. !Ran mnf ftc^
ni(bt fetber. loben. (Sigenlob fltnft.
445. Mofo tan soso: a kisi koorsoe. Sßcnn ber SRunbefl iU ftefit, be!ommt er'd lieber.
Du bift ein arger ®4n>d|er: bein 9Xunb fte^t hcä) nic^t einen 2(ugenb(ict fliUe»
SBtnn ber einmal f^meigt, ifl er ftc^erlicb franf.
4)6. Disoema njam boen: da hem sa figi Mofo. fßer^d ®ttte genofTcn f^t, wirb
ftd^ ben ^unb wtfdjen. IQSer bie Sraut t^at, ifl ber Srdutigimi SBer bem®liictc
im @d)ooie ff^t, ^at gut reben.
447. Mdfoman krabasi no ha tapoen« Ded f)ra6terd itatabaf^ (at feinen Deefel.
@r pofaunt alle feine Saaten fetber aud, meil i()n fonfl i^tiemanb toben mürbe.
448. Mooi a no geluk. @(^bnt)eit ift fein 9läcf. &^bni)iit füt)vt tiid^t immer gum
®lätf. ®d)6nbeit fä^rt oft in'd jßerberben.
449« Moni kabä, kompe bakit SBenn'd ®clb alle ifl, |^6rt bie Sreunbfddaft auf.
450. Mi da Mope; joe smeri rai, mi switi; joe beti mi, mi soewa. 34 l^in bie
SRppce («ine gru^t): riec()fl bu an mir, bin i^ fäf s MHf^ bu miäj an, bin ic^
S29 VitlKiKg.
Jann. Sk bn ntit, fo i4 bir. 34 bm wH §iie, «bet (6t( btid« m{4 bbfr |fl
nacbin. Aommfl ba mtv fo, fo Unm' icb btr fb.
461. Sani moro sani, GmS öbcvioinbet bai aiibrc. Cl< tfk einmol idäft onbeti; bee
d^inc vtrb Un Vnbem J^rr.
463. Mi da Mo to no to, joe da floedoe. 34 Hn Uv W>lamm, btt bit fßüti. 34
bleibe, bu (ommfi unb gibfl. 34 bin bcfldnbtg, bn unbeftdRbt^.
463. Na'nki de hali tet^i, tetei de hali na'nU. Bie 9tabe( |tfbt bm gaben, Ut
gaben giebt bie 9labcC. eit orbtiteR einanber in bie ^dnbe. iDie beibea ^ecfn
unlet einer Occte.
454. Da Nefl, diai koti joe brede, n aa koti joe neki. Ober: Wan oefi de koti
brede: a kan koti neki toe. * Tat tRefTer, ba< brin 8rob fcbneibet, »trb btc ter
S^ali abfttneibrn. Dber: C^tn ^Keffer (((neibec Srob: etf fann oucb einen tf^li ob«
fcbmiten. (SS (ommt hUti auf 3(tt unb Umftönbe an. di tana %wn &uUn, abn
ancb |um 94linunen au^fdj^lo^cn. Bein beftcr greunb {onn bcin drftfier gctnb
»erben.
466. Te joe «rapoe Nefi, vo koti tr^wan neki: aa joe arefi tapo a go kom. SSBeini
bu baOReffer we^eft, nm einem 2(nbern bcn^aU ab^ufcbneibcn, fo »irb'tf btc fclbfl
oaf ben S^ali {ommin ^er Vnbem eine @rubc ^rdbt, jdflt felb^ binetn.
456. ]>a floeaa, diai lobbi kili trawan, a no lobbi ai trawan tjari Nefi. IBiec %tf
»obnt tfi, anbrc uniiubdnden, ftcbt*i nt4t %ttn, wenn 2(nbre ein SUcffer tragen
Winter welcbem Siraucbc man felber ftntti babinter fucbt man au(b 2Cnbre. din
6(burfc traut bem anbem ni4t. )Der felbcr frumme äde^e ^^t, trifft ni^t der»
2Cnbre tarauf an.
467. Ala floema, disi te tJari langa Nefi, ala a no koki. 9lx<bt 3eber, ber ein lam
ged Keffer tvä^t, ift (barum att4) t<n Jtocb. iDer Gcbein trugt. S< ift ni^t
UUm^ id^otb, ma« gldn^t.
458. Niogre finni boon: a vcrgiti Gado. IBcnn'4 bem 92e0er mobK 0e^t, oergijt er
(i^oct. 3m (9(it(t ntrglft man'« banien. Unbanf ift ber ttelt Sobn.
459. Ningre wani fri, vo weri socsoe hcde: a no sabi, taki, da likdoren a de go
kiai. Der 9tian wänfcbt frei a» werben, um 0(bube tragen ^u f^nnm: ober er
meif m'd}t, bap er bann .l^äbnerougen bcfommen wirb. Sa« Siner bat» meif er«
ober ni4t, wq$ er Criegt. 3ebe JiBörbe b^t ibte Sörbe. S« ^at ein 3eber fein
$dcf(ben %u tragen.
460. Böen n j a m kiti kow-fld. Die gute 6pcife bringt bie Itubfüege um'« €eben. Da
lamft bie guten Sage ni4t oertragni. S^enn bem @fe( }u »ob( ifl, gebt er auf«
(Si« unb brt4t ein Sein.
461. S^n Joe njan — a no kabä? fßo« bu iU — wirb'« nt4t oDe? (S< wd^rt
3tUe« nur etne 3ett. C^« fommt VUe« gu einem (fnbr.
462. Njam-h.o«o kali kompe. ®in gofhicbe« ^au« focTt ®dfte bttbet. ffio'« »a« |U
©ffin gibt, finben ftd) ®dfte ein. Der atetd^e bat immer greunbe.
463. Njam-man no lobbi njam-man. Da Clffer liebt btc Qffer nt4t. fBer'« felber
gut bat, gbnnt'« bem Knbern nid;t , ba§ er'« andi gut babe. 6r »ttt aUein J^a()n
m Jtorbe fein. &lüd maö^t felbftfäcbtig.
464. Ala Njanjdm no boen to njam UKe fivüd^U f!nb m'4t gut gnm etfcm 6«
tfl ntcbt 3ille« ®o(b/ wa« gldn|t SErou, f4<>u, wem?
465. Njam soema Njanjäm, ma no taki aoema taki. 3f 3emanbe« Gpcife, abtr
fpridj ntcbt feine 9tfbe nacb. SBeffer 3emanbe« Srob oufeffcn, ali* it^ il(atfd>cret
onrtcbten. ($i ift mir lieber, bu oergreifff bi4 an meinem G^igent^um, oI« an met'
nem nuten 9?amen.
466. Njanjäm-pasi no firawei. Der (Sfmeg ift nt4t lang. äBa« man gern t^ut/
wirb (jftnem ni4t f4w(r. Sufl nnb &tebe gu einem Ding', mocbt aUa aXäbt «n^
Arbeit gering.
467. Nootoe broko wet. 9iotb bri4t ba« ®efe|. 9{otb bridjt @tfen.
468. Joe koti joe Noso, joe pori joe fesi. ®enn bu bir bie 9iafe abf4neibeft, f(b<{n«
befl bu britt ®eft(bt HBer bte Seinen f4mabt , fdmdbt ft4 felbcr. jQler bie S«(f'
Icr unb ®(fytD&d)in feiner 2fngeb6rigen oufbrctc, tbut ft4 fdber ®4anbe an.
469. Öbia boen, Joe ia si na koti. Ober: Joe loeleoe na koti, joe aa ai, fa Öbia
wroko. Db bie Vrjenci (ba« Slittel miber bin edflan^inbif) gut ift, wirft bu om
64nitt (ber bomit geimpften eiteOe) fe(fen. Dber : tBenn bu bcn e4mtt onfitt "
1
I
tinrft (a J^n, tcit ia^ IRfttel loitlt. IDat t&erf icht txit fVfiflcr. Vn« b<r
Ißtriung erCenitt man hit 9tiU tfU ^tUmitUlL @nien JBaum erfcnnt man on fei«
n/n Sröd^ttn.
470. Ob la no to joe, joe no moe spiti na ini. IBenn'ö ^av^crmtttel niäit far bic^
ift, muft bu mc^t i^inetnfpucfen. 9Bo6 mc^t bem tft, mu^t bu ntc^t oerberben.
itömmere bid) nidft urn ba9, ipod btc^ nicbt« angebt.
471. Odi Oct! no de helpi siklman, ma pikin pappa. <5tn „©uUntaq** ^ilft bem
jtran!en ni^i^, ahn tin wenig IBret. Sreunblic^ SBorte fftnnen mtr ni^ttf ^elfeit/
icd bebarf S$ülU mit bet 2:bat. 3d) wtU nic^t fSotte, fonbern Zf^aUn.
472. Mofo seksekiy Odo komopo. SS^enn ft4 ber !0?unb beioegt, fommen ^präcfi«
n>6rter (ou4 Gottren) ^eraud. @t-fann ben ®anb nic^t onfr^wi, obne etwatf ^n«
iugltd^e« ;^a fagen. Or ^at immer \dq$ ju. fti(be{n.
475. Ogri meti de, ma ogri höntiman de toe. di gibt wilbe Spiere, aber ouc^
wilbe 3<Sder. (S$ ^ibt f^Ie^tc Ceute auf beiben 6eiten. 9i gibt f^ret^'te Jtned^te,
aber and} fd)Ied}te J^erren. Zit 0(^ulb liegt auf beiben @^ctten.
474. Ogri no de Uaka, leki areen. iDai S6fc tft ntc()t fc^warg^ wie ber Stegen.
2)em 8$6fen ftr()t man'd nid)t immer g(ei<!ti an^ ba# ed etma< Sbfeil iß. (Stf ^ej^t
ni^t oiled oon oorn^erein fo fcblimm aui, wie cd tfl.
475. Ogri no ha masra. iDod fBbU ()at feinen 4^errn. Ungläd fommt ungerufcn.
Z)cm Ungläct l&%t ft4 nic^t gebieten.
476. Ogri-hatti moro wisi. ^af tft fldrfer oil (Sift (ober ßauber). 4^Qf ift f^lim«
mer aid bod Sbfe, bod man @inem ont^ut.
477. ]>a soema wani njam Okro, a moe tjari hem spoen. SBer Dfrobloff effen
will, mu§ feinen S6ffel mitbnngen. ®ebrotene :Saubrn fliegen nidjt in ben 9?unb.
XBtUft bu ben @enufl , fo borfjl bu bte fBldl^t ntc^t fc^euen. X>tt muft anc^ felbec
etwod ba}utl)un!
4781 Okro-blafoe kouroe, boasiman soetoe finga na ini. SGBenn ber IDfroMofT
fait ift, tau^t ber SBoofte(ran!e feinen ginger (hinein. ÜBerni hit ®efabr ooräber if,
f^ai audi ^^^ 9<^<'d^ SKutl^.
479. Okro-wiwiri no boen, ma okro «refi boen. Ddd Ofro-!raur xft ni^t gut,
ober ber OIro felbfi (bte S^u^^t) xft gut. @r mbd^tt wobt bie atofe, ober ni^t
bie iDomen. iDie Umjidnbe, bie bamtt oerbunben ftnb; gefallen mir jwor ntdyt, ober
bie Gac^e felbfi gcfdüt mir.
480. Ouroe granmamä, ouroe anansi-tori. Xttc d^rofmuttcr, alte Std^rcf^en. Xlte
%tüU, alte ®efcbt(bten.
481. Granwei oaroe mami^ tifi ben de sekseki: di a loesoe, safoe taja habi nem.
SDer 3a^n bed ölten ^ätterd^end bot idngft gewoctelt: wenn er audfdUt, muf bet
weiche Saja (@rbfru(bt) bie @d)ult> troaen. !D?an fuc^t bte ^(^ulb immer bti Hn*
bent; nit bei ftc^. SSBer fte fuc^t , bem fe^lt ed nie on einer Vudrebe.
482. A no mi lafoe oaroe mama wiwiri, meki a tan leki foengoe. 9li^t borum
ffe^t bad i^aar bed alten SRätterdjend wie 3unbcr oud, weil i4 borütber gelabt
bobe. SRon gibt mir iDinge &(bulh, bie i4 unmögtt^ fomt get^an daben. —
XBod Bonn id) boför?! ®oU ic^ bmn an Vltem ®djulb fein?
483. Joe sa kibri oaroe maniä, ma joe no aa kibrihem Terkoutoe. 2)u fomtft baf
ölte 9){utter4ien ocrftecfm« ober ni<bt ibren i^uften. fDu mogft'd ned) fo fcbr oer«
beimlid^cn: ed ffnb Umfldnbc, bie bi4 bod) oerrot^cn werben. @r wirb fidf fcJl^on
no(^ felber ocrratben. jOie ^fcldot^ren gucfen oud ber Sbwen^aut. 2)er Sauet
fd}ld^t t^n im iRacfen.
484. Te joe si ouroe mama njam taja: a de hopo hem mofo, a taki, a faja, —
a lei, da tiß a no habi. SSenn bu bad ölte ^ätterc^en Za'ia (@rbfru(^t) effen
fte()fl: fte mad)t ten SfSonb auf unb fogt, er fei fo bet0 — ed i|l nic^t wof^r, ffc
l^t feine 3dbne, 3eber fuc^t feine @d)wd4cn }u oerbergen unb %ix entf<b albigen,
fo gut er f onn. 9S$enn einer ttcb rein wofcben will, fe^^U'd ibm nie on einer Xu^rebe.
485. No trowci ouroe aoesoe, bifosi joe habi njoewan. SB^irf bie alten Cfc^u^c
niöift weg, e^e bu neue t^ofl. SBirfd 2(lte nicftt weg, ebe bu wad SBeffered baft.
486. Mi da Ooroe-koekoe: bari vo mi no boen. 34 bin bie S^ad^teule: mein
®cf4rei h^tuttt nidfti ®nted. 34 ntuf immer bie @ute fein — gelte immer fär
einen Ungläcfdprop^eten. SBie gut icb*d au4 meine; 9ltimanb (6rt meine Qtnuify^
mtngen getn.
328 ^n^ii^
487. Ml da Oaroe-koekoe: te mi biri, iDemft dede. 3<b Kn bit Ka^r^lc
tntun <4'fd)rcit, ßitbt ttminb. 3A Mn (in t(4ttr Unglü(f(vi>stE. SBo id} 4'i'
EoRtmt, mtititt man mi(4, weil mdti gCnutit, bafi id) UnqlüA bdngt.
488. Progs bcTocgoe no mala caliaUo. ElEiri vo Ouroe'-'koekuti no de kill bisi.
Prnga «tc. (KtseT-poriusitfifft?) OulrngtftfiTri bringt tritt 9ftti utn'f ftbtn.
ta^ bie EGutt vcn mir rtbrn. icat fie ncUin: « ftbubd imi; nii^lS- aSag't anbttn
fcbabrn, mir Kbattft niijtt.
489. Ala fouwloe de bari, ma te Onrockoekoe de bari: da ngrl ron»-loe. lUe
Sbgcl fcbrittn, itenn abix iit Suit fdiTcit, fo ift't tin UnalüctliiDetl. £u bi|t unb
Mtibft ein bbftr sntnFd). oud) ivcnn bti bid) unttr bit guien tnif^tß. lud): fßic
tinm<il in eintm r^'imnitn 9Iufe Bttjt. bcm miirb audi ailtt jum IBMcn onfetltgr-
34 'noe 'bun uTib rittn n>oS idi iniH, t( wirb mir XUes öbd gtnbmnitn.
490. FaimHP na de kisi weti wiwirj. Qini 6d)t)lb befunimt Mn ntiße« J^U.
®(t)ulbiR DCTidbrin nic^l. Cct Sag ber Kcrgtitunit irirb fdion nadj temniinl
491. Pampüen Ann] boen gron, a gi han. Stenn fitr .tiirbi« tinen guten SSobtn
finbtt, mattit n Slan^tn. Sibfl bu Um bcn Elcincn Sinfltr, fo nimmt er cii gnngi
^onb. bat (t nur oft tinmat fiftrn gut stfdSi, fo iviTt) er ßd) balb nteitcr uuebnitcn.
493. Joe da Pamp6cn: jne panja joe haaoe, ma Joe loeloe sidäm. Su bilt b(C
Xärbij: bn breltift btint Konten au«, abtr beint Bturjrl ti|t (t|t. Sitnn bit'4 »at
(tfi tinrnul gelingt, ftfien S^f in fufTcn: bonn fudilt bu aUe« an biib ju bringtn.
4al man bt4 linmai oufgtnbnimcn, fo tdnn nun bid) ni<f|i miebrr lot iccrbcn.
493. Papaja-boom kre pikien, a kiii lee na nehi. iDct ^opajabnum J}at um .Sin'
btc gtwtint: rr bat |ic bi« an btn 4>>l< befmmtn (bit Srüdiic fi^m om Stamm
bet ^apatabaumt bil in btn ftipfti). Sjtnn's tommt, Fo lommi'S mit .^aufm.
iCu uirtnngft fo ftbr batnat^i |ieb' )u, bufi bu nidjl mtbr btCommfl, ali bit lieb (fl!
494. Pali no lunga; pikin tndo taki: pasi langa. Ctgleid) ttr iBeg nfdit lang iH,
fagt itä) b<r {itine gror4< tt Fti lang. St temmt atttt auf bit jQcrbdltnilfe an.
£ia( bcm einen al< tnaulicurfsbüflel ttfdirint, tridjeint htm antiern alt Setg. S<
femmt aüet barauf an, mit weldten Kugin mjn eine Sadft anfiebt.
495. Fasi langa, okro dre na boom. SBenn btt Sieg (tlJf^ btm Jtoflgrunb) irtit ifl,
tTodntt btT C!rc an etamm ( rbe man 3ett finbrt, tiüijutemmenj. ffitnn man
nicbt immer bei ber $jnb ift, gebt Surf ju CStuntt.
496. Alwasi fa joe hebi : Pa»i Sa Ijari joe. SSie fd)R>tc bU au4 bifl: ber XBtg nicb
bid} tragen. 3mmtr muibig sorrodrtj! in nirj) fdion burtbtommcn. Haäi: 8e'
wD^nbeic matbt aUcf Sdjniert leidit. Stur Friftti binein, ei »irb fo lief nitiit fein.
497. Joe ha paaienai: joe sa si tamara. Senn bu SIebulb baft, »irtt bu't morgen
ftben (aud): ben mocgtnbtn 3ag). Qebulb, Ottbulb! mit btr drit mitb HOil! gtlt
btl4t «Dfin.
49B. Joe habi Pacienii: joe »a >i mira hele. XBcnn ba 9<bulb ta^, icfrft bi) btn
iSand} ber Xmcife feben. SSit Qtebulb erlangt man UleS. .^b' nui Qltbnib unb
naci't ab, fo tcirft bn no4 SBunbtrbinge ftbm.
499. Joe no ha FaslenBi: joe no »a wani noti. SBenn bn (eint Otbutb baft, nirit
bu tiiibtt braudirn. Dbnt Qtibulb erlangt min niditj.
SCO. Di lofma no si Fatata: waniem, t« a go si hem, a njam bcm nanga boeba.
eitr notb {eine Xartoffcln gefebtn bait nnnn et fie fiebt, iU tr fit ghidi mit bei
6<bale. SQem'j etft Cummcrlid) gegangen, (atin nad)t)ir gutt SEagt nid)t «crtia:
gen. Col Wlätf mad)l bid) übirmütbig.
501. Fatata-loso pikin : ma a de njnm. iCtt Sratlauj ift titin, tinb boib ftifit lit.
iBii ficin tin Ainb au4 ifi: ti miU bot^ tu elfen boben. Aleint llujgaben finb
ibia bod) Huigabtn.
SOU. Patoe de verwjti ketre, (tnki a blaka): kahi ala toe na da «refi fflja dem
moe go. Der Scpf fdjilt bin Aeffel, (bsi^ er f<bmarf Fii}: unb bodi mulTin fit allt
bejbe auf balTelbt Stncr geben. ii)i bi'bt eud; cinanber mctita Dorjumetfen. 3b<^
f(ib 3ade mie 4ofe. ißit Sine ift (ein *aai beffit, all ber Änbre.
903. Patoe focloG, tapoen kisi bafoe. 83tnn ber 3Dpf eoll ifl, (vitgt bit eilAtJt
aud) ttna*. fflenn't ber $trr reidjlid) bo'i MBt für ben Siener aud) etwaf ab.
604. A kabli oa Patoe; a kabi na dagoo bal. Senn'l im SopF aDc ifl, ift'j oa<fl
in bctt Vugtn be( ;^unbe( aUi. Stnn tin guter ^err ftirbi, finb feine Unltrgibt'
nen übel b^ian. iBtnn bir $tn nit^tg mebr ^l, bi>t au4 bet Zlitntr nit^K mif)c.
«n^ang* 329
505. A kab4 na Patoe; a kabd oa spoen: da now dagoe hai krin. SBenn'd im
Sopf aUt ift, ift*i a\i(b im li6ffe( uUe: je^t werben bed $unbed ^Cugen ^eU (gel;c
i^m em Stdbt auf). ^U bad Dortge. 8ßenn man TiVUi oerloren (»at/ bann ^rjt
fte^t man ein, wad man gehabt ^at >
506. A no 80 leki Patoe bigi: a no so DJanjAm sa foeloe hem. ^idft fo wte ber Sopf
orof f|!: m'd^t fo wirb t^n bte ®peife fatten. (iDie duantttdt ber ©petfe ^än^t
nicf^t Don ber ®r60e bed i^lopfed ab.) 3)te 9Btr!H(tfeit rietet ftd^ Qi((;t nad^ un^
fern äBunfi^en. ^M idp tjl no4 !ein $ab' icft.
507. Mi boli mi blafoc; now JPepre kom pre basi na ml tapo. 34 i<^^f meine
©uppe 0e!o4it: nun fpidt ber Pfeffer ben $errn über mic^. iDu ^afl bic ©act^e
angefangen: aber fte tjl bir Aber ben J^opf gewac^fen. 34 ^o^c t$<n auf bte ^etne
ac|)Olfen: nun^miU er ben ^errn über mid) fpielen.
506. Hoe koneksi vo djari-Pepre nanga betram? f!Bad t)at ber ®arten « Pfeffer
mir htm ffiiutrerbrob $u tbun? SBad bab* id} mit bir im fd^affen? iDad pa^t ^uf
fammeh wie $fefer unb SSutterbrob. @4u|ler, bleib bei beinern Seiften.
509. Peti-watra iiabi hem doti: är^en-watra habi vo hem toe. SBrunnenwaffer
^^at feine UnreimgEetten : bad dtegenwafTer t^at fte aud^. €ie ^aben einanbcr nit^td
Dor^uwerfen. @d t)at 3cber feine Segler. @d wirb auf beiben leiten gefehlt.
510. Pikin soema (ober Piklo-ningre) wasi han: a kan |njam nanga gränsoema.
SBenn fleine bleute ff4 ^i^ ^önbe waf^en, f6nnen fte mit ben &toUn efTen. Si^ec
ft4 in f^icfen toii^, fommc.gut burcb tie fBiüu 2(u4: Drbentlic^e Seute fmb
überaU gern gefe^ien. / ;^
511. Dasaniy disi Joe no wani gi Joe Pikien vo njam^ joe no moc gi Joe mati pi-
klen. "^{iß bu beinen eignen Jtinbern ni^t xoiUft |u effen geben, mu$t bu nic^t ben
Jtinbern beined gieunbed geben. Ma^ bir felber m^l^ du^ d^^ud i% ntupt bu nicQt
anbern anbieten.
61% Soema Pikien a no leki vo joe. »Der Seute ^inber ftnb nic&t toit betne eigenen.
3fber liebt bai$ ©eine am^ mcifhn. ^ @inem jeben 9{arren gcfdUt fei ne ^appz am beften.
513. Efi mi no ben piii gi joe, joe Jto^.bejn sa si, taki a rcdi. ^dtte id) bir'd nid}t
gefc^dlt, fo {)dttefl bü ni^t gefe^fen^ baf ed rot^ ift. .l^dtce i4 bir ni^t auf bie
©prange ge()0(fen/ fo ^dtteft bu'd nimmer gewuft. jDu t^afl mit meinem Jtalbe
gepflügt.
514. Poespoesi dede, arata teki hem boeba, meki drom. Sßenn bie JCa|e tobt
ifl, moc^t bie Statte aud il)Ttm ^iU eine Srommel. Einern tobten ß6wen ift'd Uiöit
Su^ttte ^iUn. SBenn bie ^a|e.ni4t ^u $aufe ifl, tanjen bte S){dufe.
515. Poespoesi rfoefoeroe melkj: ma joe sreti gi hem. S)te Jta^e i^at bte ^tld>
genafctit: ab^r bu l)afl fte -i()r. felbft gegeben. »Du bijl felber @4ulb: wer iix$t bi^
au4, ben SBocf /^um ©drtner machen ? (Sielegen|)eit mac^t iDiebe.
.516. Poespoesi lobbi melki. iDie SCo^z liebt bt« ^il^. iDie J£a|e ionn'd SSaufin
nftftt laffen.
517. Poespoesi no de: arata teki hoso. S8;enn bie Sta^i ntc^t ba ift, netimen bie
Statten bad J^aud ein. XBenn bie Jlo^e nid^t ^ i^aufe tfl, tan^^en bie Sl^dufe.
518. Joe potti Poespoesi vo wakti nielki. 2)u t^aft bte Jta^e angeftellt, bie Skiiäi
%M betoacbm. «Du f^Qft ben S3oce ^um ®drt«ter gemacht.
519. Soema sa bai Poespoesi ua zakaV ^r Wirb bie ita^e im @a(fe Saufen i^
— 2)u muft beine 2Cugen anfOaben.
520. Soema sa lo Pondo, soema sa njam bakjäu? SS^er wirb bad ^onb rubern,
wer ben SBafttau effm? iDer (Sine ^at bte Htbtit, Uv 2Cnbre ben So^n. iDer @tnr
bm S3erbru^, ber llnbre ben @)cnu§.
521. Popokäi no de go na feti, ma hem wiwiri de go. iDer $apaget gebt nicfet in
in ben ^ampf, aber feine ^ebern geben (ber J^op^u^ ber JCrieger tft aud Papageien«
febern gemacht). Aann tdj'd nid)t felber tbun, fo b^^b' id) bod) iemanb, ber'd für
mid) rbim wirb (JCinber^ SBerwanbte). 34 werb'd fd^on getb^^n friegen, wenn id^'i
aud) nicbi felber tbue.
520« Popokai taki bakra tocmoesi, efi a tan langa na kooi, iDer ^a}(>aQti fprid^t
febr t)til, wenn er lange im itdfig tfi. @^ewobnbeit wirb ^ux anbern Statur. 9Xan
gewbbnt ftd) mit ber 3cit an Med. 2(u4)t (S^ibfi bu ibm ben Keinen Singer, fo
nimmt er bie ganje 4S>anb.
523. Popokäi wer) mooi: a no go na dansi. Obgleich ber ^apaf^d fq)6ne iCtetber
42
aniM, ^tffi cr bc4 mAt |« Zantt. IBeU {(( mt^ gat fUibe, bin i4 barum b^
fdn 6tu^cr (obrr Srrf4n>enbcr). Drr 6((cin trügt. 9San mof nicfet t>oretlto
ocm Vfufcrn auf'< 3nncre f^Itefen.
5i4^ Mi da (spotoe-) Popki? Sin t^ etnc (@pottO $opp(? Stn f(b bctin bdn
bummer Sunge?
5%. Poti, H no sjem. Krni/ ift ni^t €$(!^anbe. Vrmutd ift feine Gd^onbe. 34
fd}dme mt4 metner Vrmutb nt'Ät.
506. Prakiki de njam: popokM ha nem. X)er ^eroquet 9er|e(|rt^9: bcr papa^ti
l^at ben 9tamcn. iDu b<ift'd ctngebrocPt, id) muf e< oudefT^n. X)u b^fl bir'« (offen
fd^mecten unb ted muf baf6r beja^Icn. jDer (Sine f^ai*^ getf^an/ ber 2(nbre muf bie
6(^ulb trogen.
607. Pramisi-kow no fatoe. ©ie t>crfpro(|jene 3tuf) wirb nic^t fett. (0ie ift ben
Siegern oerfpro^en: ed betft ober immer, fie tfl iio4 ni4t fetr genug ^um ^lacb«
ten.) @d wirb un< {d4|t etwa< oerfproc^en, aber m'c^t immer gcbalt'en. Ißauc rnc^t
Stt feft ouf SScrfpre^ungen. 3(af betne 3ufagen oebe i(b nic^t aü^uoiel.
508. Prang a ha jesi. 2){e SBanb bat Obren. SBanbe b^ben Of)ren.
509. Prc-pri-stuon kill doifl. Cber: Pre-pr^ kili stoon-duifi. Qin &pU{-ftin
tbhUt bie Saube. Ober: @pic( t6btet bie ®teintdube. SBa$ bir ein ©piel (ober
S3ergnugen) ifl, tann Vnbern bad ttbtn f often. X)ein Gcder} fann ein itijlt^M
@nbe nebmen.
530. Mi da Raver; mi de na tapo, mi bari „kwa'*; mi kom na kom na ondro,
mi bari „kwa". Scft bin ber S«abe (2frrQ«)5 bin icft oben, fo rufe ic^ „Äma"f
fomm' icb b^runter, fo rufe tc^ „Xxoa". 2ä) hltibt mir immer gleic^. 34 bleibe
bei meinem SSort. fBiai t4 gef<2at i^aht, bad f^ab* icb gefagt.
531. Reti han de was! kroekoetoe nan; kroekoetoe han de wasi reti han. Die
veÄte ^anb rndfc^t bie Iin!e ^anbi bte üntz ^anb mdfjcbt bie re^te $anb. Gine
^anb nxifcbt bie anbre.
530. Dasani reti han doe, kroekoetoe han no habi to sabi. ^ad bte re^te $anb
t^ut, tjat bie ttnte ni^t §u wiffen. Sßad bie diente tbut, brauet bie Sinfe nid|}t
|u miffcn.
533. Taki Reti no broko mamk vo hai. 9Se4t reben (SBa^r^ieil fprec^en) bricht
feinen ICugenftern. SDie ^abrbeit fagen ift feine ®4anbe. ^an muß ft4 nii
fd^dmen; bie 9Babr^e{t ju fagen.
534. Joe sabi vo von: Joe moe sabi to kibri. SDBcnn bn baoonlaufen fannft, mu§t
bn bi(b au4 t>erbergen f6nnen. S8ad nu^t bir'd ®elb/ mcnn bu'd ntcbt an^uwenben
oerflebft? 9B<id bu fannft, mnft bu nicbt i^aib, fonbiern gan^ f&nnen.
535. Dasani, disi de ron: mi sa ron na hem baka; dasani disi de kom; ml sa
sidöm, loekoc na hem. fßai baooniduft: bem lauf i4 na4; waS ba b^rfommt:
bad fiiz unb erwarte i(!b. 3(ud ber äSergangenbett fann {4 9{u^en Rieben : bie 3u!unft
muf i4 abwarten. SQSad gefcbtbcntft, Wiiii^t mad no4 fommt, warf i4 tubig ab.
536. No loekoe na dasani, disi de ron: ma loekoe, disi de kom. @iebe nid^t auf
bad, wa^ gebt, fonbern auf bad, xoa^ fommt. X)en!e nt^t an bad/ toad oorbei ift,
fonbcm an bad, toai no4 fommen !ann.
537. Efi Ronwei no kabä, koti jesi no sa kabä toe. &o lange bad äBcglaufen
nic^t aufbbrt, f)bvt au4 bad 0()renabf4neiben nic^t auf. (Knm. ^|tcnd bat aber
Idngft aufgebort, mdbrenb erftered no4 oorfommt.) €$o lange bie Uebertretung ntdjt
aufb6rt, wirb aucb bie @trafe nicbt auf()6ren. SBie bte Urfu^'/ fo bU Birfung»
fo lange jene bfeibt, bUibt au4 biefe.
ÖS8. A no Sabaköe wawän habi langa foetoe. ^idit ber ©abafu (ein SZei^er)
aUein bat (anae Supe. 2(nbre Ceute finb au4 ni^t auf ben Stopf gefaffen. (SUmb*
nur nidit, ba( bu alle Sßeid^eit aUctn baft.
559. Djoropo-hatti to Sabakoe mcki a no kan fatoe. Ober: Sabaköe taki, mi
de njam, ma djompo-hatti kili mi meki mi no kan fatoe. sDie 7(ngft bed ®as
baftt ift ®cbu(b baran, ba$ er nicbt fett wirb. Ober: iDer @abaEu fagt: icb iffe
§war, aber bie 2(ngft bringt midj um, fo baß icb nidjt fett werben fann. &in Ms
ber ^unb wirb feicen fett. SBer feinen iO^utb iat, wirb'd nie gu etwad bringen.
540. Wan jari to Sabaköe, wan jari to Tjontjön. @in ^at)v för ben ^abafu,
ein 3abt fär ben Sjontjon (jwet Steiberarten). @d ^at Züiß feine ätiU S^tutt
mir, morgen bir. (Einmal ift ber oben auf, ein anbermai jener.
^nl^moi. S31
Ml. Sabi diri. tbai SBifTcn ift treuer. 4pter t|l auter Sftatf) (fteuer!
542. Sabi-so kom na baka. Dbcr: Sabi-so da baka-pikicn. Ober: Sabi-so.
da gogo. (Svhnntni^ (avt^ fRzut), fommt f^inttnmad^ ober ift bad na^^geborne
Stixit, ober if! bad ^mterfle. @rfcnntnt§ (aud^ STeue) fommt iinUmad^. ©pdter
wirb bir'd frar merben. IDte SXeue wirb f4ion Commen. Sorgetf^an unb na((^>e'
bad^lt; l^at manchen in grof 6etb gebrückt.
543. Dasani/ di Joe sabi, no sa kili joe; ma dasani, dUi joe no sabi — da hem
sa kin jocr Ober: San mi sabi , no sa kili mi, ma disi mi no sabi, sa kili
mi. SBad bu n>ii$t, mtrb bt4 itt^t t6bten: aber wad bu m'cdt wcipt^ wirb bt(b
t6bten. Ober: fBiai tcb weif 2c. ©egen ©efatiren^ bte man Unnt, !ann man ft(!^
f(f)ii|en9 abet bte, welche man m'cbt fennt, tat man ^u fürchten. @tnen offnen
geinb f4^cu* i^ iii4t# ^o6t aber ben ^eljefmen.
644. San mino sabi, no sa kili mi. SBad ic^ m'4t weif, wirb midji nic^t umbritigen.
SBaS man nfd^t wetf/ mac^t einen nidbt ()eiß.
545. Safri kisi monki. &a(H)U fdngt ben^Cffm. 8o()re langfam/ fo tommfl btt weiter.
Ueberlegung unb ®ebu(b äberwtnben alle @cbwtertc)fett(n.
546. Santa Barbara nanga Waterlanti: ala toe a no da sreO? @t. SSarbara unb
SSaterlanb (jtret ^lanta^tn): ftnb nic^t hie bn'ben einerlei? ^ind wie'd 2Cnbre.
Sacfe xoii $ofe. X)u<^taugfi felber nid^td unb wiUft mi^ meiflern? 2)u bif fein
i^aar beffer ali idj)!
547. Joe tron Sapakala: joe habi wan vodretem, wan yo ar^en-tem. S)u bifl ein
@apaf al (grofie @ibc4fenart) geworben : bu ^afl eind (tin 92efl) fur bte ^rodcnjett,
unb eind fur bie Sftegen^eit. IDu bifl wetterwenbifc^. 83et bir f)iiiV^ ()eute fo,
morgen fo. )Du ^dngji bie ^a^ne na4 bem SBtnbe.
548. Mi da Sapakala: joe taki tranga, mi no jeri; joe taki safri, mi de jeri.
34 bin ber @apaBal: wenn bu laut fpric^ft/ f)bx i(^'d nic^t$ fpri^fl bu fa^tc,
fo t)bte i(i)*$. 93ei mir ift mit Sanftmut^ me^r audjurtd}ten, aid mit Strenge.
Sör ein freunblicged SBort t^aU i^ immer ein ofned t)^v, aber nicfet fur ein ()arte§.
549. Sebi dei a no j^ri. hieben Sage finb fein S^l)^' ®cbutb! ed wirb nidE^t ewig
wdbren!
550. Sekrepatoe no fiti boesi, ma a fiti hem boeba. }Dte <S4ilb!r6te paU nt^t
in (für) ben SSufcb, aber in (für) ibre ©cftaale: ^Serftefe' iÖ9 md)t öiel oon latei«
nifc^cn IBrocfen, fo mi^ tcb bcn $unb bo4 t>om Ofen }u locfen. Sauge x6i au^
nidjt für wad ^o()ed, fo füQ' iä) boc^ meinen ^pia| aud.
551. Sekrepatoe no ha wiwiri: a kali hem wefi, vo kisi loso. Obgleich bie
@d)ilbfrote feine 4^aare ^at, ruft fte (bad fD^dnnc^cn) bo(f^ bad SBetbd^en, t^r bad
Ungeziefer wcgxufangen. 2)u fu4)ft Streit um jeben |)reid: barum oerlangß bu
Unm6gli4ed uon mir.
552. Sekrepatoe no wani trobi: a tjari hem hoso na hem baka. IDie @(()ilbfr6te
will feinen Streit: barum trdgt fte i^ i^aud auf bem SXucfen. Xßer feinen ©trctt
Witt, bleibe ftübf* ^u JJaufe (fur ficjj).
553. Sekrepatoe taki: heni kan djompo na hocdoe, ma da lafoe de möro hem.
Ober; Sekrepatoe taki) iafoe de moro hem, meki a no kan djompo abra
hocdoe, ala dati da hem foetoe sjatoe. )Die @dtMlbfrote fa^t, fte f6nne wo(
aufd ^o(^ fpringcn, aber bad Zaö)m binbre fte. Obcrr.iDte @djtlbfr6te fagt, bad
Cadjcn ^inbre f!e, baf f!e nicftt fiber'd ^olj fpringcn f 6nni, wd()rinb boc^j i^re Seine
§u fur^ ftnb. (Sd Mit if)m nie an einer @ntfd)ulbtgun^. (Sr Wiii ft4 tmmec aud«
lureben. (Sr mbc^te wol SB&fed tt)un, fc^eut ftc^i aber.
554. Sekrepatoe teki hem boeba, meki slibi klosi. ma tokoc a de kouroe. Die
©dbilbfrbte mac^t it)re ©djale jur ©cftlafbcde unb ift böc6 fait. &v i)aV$ wol,
aber ed btlft itim hodf ntcbtd. ^it oil' feinem^ Bti^ti)\im ift er bo4 nic^t glücflicty.
555. San vo Sekrepatoe nanga boom-tapo? iBad W bte ^c^ilbfrbte mit bem
S3aum-wtpfa ^lu fcbaffen? fiQai beined )(mted mc|)t ifl, ba laf betnen gurwi^.
@d)U^er, bleib bti beincm Seiflen.
556. Pee dia de go, Sekrepatoe sa kom. SQ^o ber $irfd(| (»tngegt, fommt bie
@cbi(bEr6te au^i W, 6ile mitSBeile fü()rt an^ lum 3tel. — ®ebulbl 34 werbe
bir fc^on na^Commcn!
657. Sei im an no ben scli, baiman no sa bat. Sßenn ber SSerfdufer ntc^t oerfaufte,
wtirbe ber Jtdufer ni^t faufen. Gelegenheit m/ad^t ^Dtebe.
558. PiUn todo taki: to li, a no langa. X)er fUinc fto^ä^ fo^t: 3ofe^n w&^t
m'c^t lange. ^Dad Vnfe^en l}<tt (Simv umfonfl.
559. Te joe jeri en tc joe no jeri: joe sa si. Db bu i)brft ober ni^t t^hrft: btt
ivtr|l*< fe(^cn. 2)a magfl n^oQen ober ni^lt : bu wirfl'< f4)on inne »erben (cr^
föbren).
560. Mi da Jakki: mi want si, bifosi mi bribi. Ober: Mi da Pataka: mi no si,
mi no bribi. 34 hin bet SafEer: idj wtU fe^cn, e^e i^'S glaube. Ober: 34)
bin ber |)ata(fa (Sif4): &tf)t id)'i m'^t, fo glaube td^*« nic()t. 34 bin ni4t fo
let^tgldubig, »te bu benffl.
561. Sidöm>man no aabi wAlca-man pina. X>tx &^tt fennt bed ®if)tr9 JBSiber«
n>drtia!etten ntc^t. SBer^d nic^t felbfl erfa()ren, fann m^t urtbetlen. iDer @atte
(S^efepe) »eif nic^t^ tote bem i^ungrtgcn (Vrmen) ^u 9)?ucbe ifl.
562. Sika taki; hem lobbi eoema, ma soema no lobbi hem. Der Sanbflob fagt:
er (tebe bte fO^enf^en, ober bie SKenfcben Uebten tbn m4t. iDeine Steunbfd^aft ifl
grober @tgennu(: barum crwiebre i^ fte m4t. dr liebt cigcntlt^ nur fi4 W9.
563. Siki langa, Odi kaba. Sßenn bte Jtrontbett lange bauert, ^6rt'd ®röM (Se^
ftt^en) auf* XBcnn 9lot() nnb Srfibfal Commt^ gte^en ft^ bie grcunbe }urä(t. 3n
ber 9tot^ temt man feine greunbc Cennen.
564. Joe lobbi mi? Mi sa ai na Siki. jDu Uft mt^ Iteb? 34 wtrV9 in ber
itrantbeit [eben. SBalS^re Sreunbf^aft ben>d(^rt ft4 in ber 9{ott). 3n ber 9iot^
lernt man feine ^^eunbe !ennen.
565. Joe pai mi nangaSilver-moni, ma mi 8a pai joe baka nanga gontoe-moni.
)Du ^a^Ift mir in Gilbergelby t4 werbe btr'd tn ©clbgelb }urud!i(a(^(en. 34 n>ta
btr'8 boppelt unb breifa4 juriicf geben I 34 niU hk'i mit 3ntereffen ^eimi^ablen!
566.. Singli de oa tapo hoao. @9 ftnb 64<nbe(n auf bem 4au9ba4** SBdnbe t^as
ben C()ren!
567. No teki Sjem, njam wisi. ®4äm' bt4 nt4t: m'mm ®ift (bie 3auberar^nei).
^ag* bfin @pru4cl unb fär4t' bi4 ni4t! )Ber^eimlt4( bad Uebel ni^t, xvdl bu
bi4 fitr4ttfl: nimm lieber bte^otgen auf bi4! — 2(u4* S)u mu^t nt4t auS &4aam
®tft nehmen. Skan muß ni'4t and ^\itd)t oor einem Keinen Uebel ff4 in ein gr6'
fered flär^en.
568. Skapoe aabi dresi, ma a no sa^i vo dresi hem kni. Dad @4^f ^cnnt bie
4^eilmittel> aber fein eigen Jtnie Conn H nt4t b^len. %iiv Xnbre tretet bu immer
einen guten Statt), aber bir felber fannft bu nt4t ratben ( (reifen). ^
569. Skapoc (ob. kow) dede, a libi pina gi hcm boeba. IQSenn'9 64af (bie Stntf)
pxbt, Wfi fein @tenb feiner $aut juräct. ($x f)at'i cingebrocft, t4 ntu9 et aud^
effen. (&v ift tobt, aber feine @4u(ben f^at er mir gelaffen.
570. Mi hopo doro gi Skapoe, mi no kan help! kow komoto. 34 f)0^^ ^^^
&d)aU bie Sli^&re aufgema4t: fann aber nt4td baför, baß bte^u() ^fraudgefommen
ift. Q^ ifl anberd geEommen, als i4 ba4te (beabft4ttgte). ®ut gemeint^ aber
f4te4t getroffen.
571. Ouroe ningre koti wan odo, taki: Wan soenia skopoe jor, kabä joe no sko-
poe hcm baka, a taki: joe foetoe no langa. iDer alte 9{cger t^at bad @prn4^
loort: SBenn bit jemanb einen guf tritt gibt unb bu gibfl i^n nt4t l^uritcf, fo fagt
er, bein Suß U^ ni4t Iffng (genug). )Du barffl bad m4t auf Dir ff^en iaffm: gib'd
it^m wieber! ^er ben @4abcn bat, barf oor @pott ni4t forgen. SBer {t4 n{4t
rd4t« bera »irb'd lei4t aid Setg^eit audgetegt.
572. Eil moni da ben Skropoe: no wan aoema sa ai trawan lasi. SBdrc bad ®clb
8]?uf4tlfanb:, ed fdt^e {einer ben anbem oon t)intm (ed tvitrbe fetner bed anbern
Diener fein m^ge1!l). äBdre i4 nt4t fo arm: t4 ließe mir bad nimmermehr t>on
bir gefaUm (ober: i4 wdre hiin Diener nt4t)!
573. Slibi no de loekoe na pina. Der @4laf a4tet bte fßKitjt nidit (fitfit nldit
auf bie Sffä^e, bte ed ma4t, bad fßttt in Orbnung j^u bringen). Dir ift'd einerlei,
tüa9 ed mir ftir ^li^e ma4t. Dir ifi au4 '^Hii einerlei!
574. Ala socma, di iidöm na bedi, a no de slibi. • 9{i4t jebcr, ber im SBetfe Itet^t,
f4ldft au4- «Reine 9icgpl o^ne Xudnabme. @d ift niit olled (Solb, n>a^ gldnU-
576. Sloiai hroko, joe jorka aori joe finga! SDScnn bte ^(bl^uße bri4t, bro!)t bir
bein ^eifl mit bem ginger (warnt b{4 oor bem (»eretnbre4cnben Uebet). Der SSer«
fldnbige a4tet auf gtnger^eige. 84100* bie SBarnung nt4t tn ben Sßinbl
bis. AUflani di switt ro smeri, no swhi na mofo. 9tt((t aQeS, mod föf rfe^t^
fc^mecft auc^ föf. (Ss tfl nfc^t aUed C^olb^ trad gltSn^t. iDer 6d)etn trüi()t.
677. Sneki kibri hem srefi, a tron Aboma. SBenn bic ®(fe!onge fidj oerbor^en fi<,
wirb Ite eine Tiboma (2(bgottdfc^Iande). i^dttefi bu gcfcbmiegen (btc(f ntc^t fo oorge«
brdngt), fo ^dttc man bid? für einen fragen SRann gehalten. — äßenn bu tiiö:^ gut
t)iU9, tarn nodj cmaö ou« bir werben! —
678. Sneki taki: Disoema kili mi, — a no nanga hem mi habi, ma disoema taki:
Loekoe «neki! SDie ^(^(ange fa^t: SSScr mfc^ umbringt, mit bem t)ah* ic^'« ntd^t,
aber mit b^m, ber ba ruft: @te$ ba, eine @ci)tangel bn'i anc^ibt ifl Wimmtv,
olß ber'tf auöfö^rt! ©er bie SBotjen auflegt ift fcfelimmer, alS ber fie abfdöie§t.
679. Socma sa si Sneki de go beti hem, a no sa teki tiki naki hem? SBSer wirb
fc^cn, baß eine ©cfetange im SSegriff ifl, t^n ju bd^m, unD nidjt mit bem ©torte
nac^ ibt fcftlagen? SBer wirb fo r^oric^t fein, bk ®efa()r ntdjt abxuwenben, wenn
er fie t^orauSfte^t? 2(^ ^(ire iin Zbcv, wenn ic^ mir baS gutwillig gefallen ließe!
680. Efi Joe no loekoe na langa vo Sneki, joe no sabi, fa joe wani hili hem.
aöenn bu m't^f auf ble ßdnge ber ©erlange jte^fl, wiift bu nic^t, rok bu fie tobt*
fdjlagen foUil. £)u mußt überlegen, e^e bu ^anbelft. SSorgett)an unb m^^i^tbadit,
bot mandben in gro§ Ceib gebrockt.
681. Joe loekoe na langa vo Sneki: joe fala boesi. SQSenn bu ouf bie ßdnge bec
©erlange fte^ft, fdllejl bu SOSalb (bu mußt erjl bie SBdume wegfcf;lagen, el)e bu
redöt fe^en fannft, tt>k groß jie i|l). 3e me^r man oor ©tftwierigfeiten jurüdbebt,
um fo gr&ßer werben fte. SBer ju oiel überlegt; bringt nid^ti gu (Stanbe. SSSer
nichts wagt, gewinnt nic^jtS.
682. Joe loekoe na langa to Sneki, joe no sa potti faja gt hem. ^^m bu auf
bie ßdngc bcr ©erlange fte^ft, wirjl bu nidbt geuer an fie legen.. SBie bo« Dorfge.
®reif rafcb gu, ebe bfr bte ©elegenbeit entfdjlüpft! grifdj gewagt, tft balb gewonnen.
683. Joe no moe loekoe na langa vo Sneki: joe potti faja na hoso. £>u mußt
nic^t auf bie Sdnge ber @cblange febcn: bu mocbteft bad $au§ anjunben. Sßec
oHj^UiSngjllicb td, üerltert leicbt ben ^opf. SGSer ^u dngftli(4 beforgt ift einer kleineren
©efabr ju entgeben, ftürftt jtcb teicbt in eine größere.
684. Dasani joe de soekoe, joe sa finni toe. Sßad bu fu4)ft, wtr^ bu au4 ftnben.
SBSie Jtcb ^incr bttut, fo wirb er liegen.
685. Mi no habi Soekroe vo hali kokinja. Sc^ ^abc feinen 3uctcr, um äucferfdbctt
%u M'eben. 2(ud ntc^td wirb nicbtö.
686. Ibriwan soema sabi, pee hem Soesoe de kivinsi hem. ^ebermann weif, wo
feine Schübe ibtt brörfen. (gs mi$ jeber am bejlen, wo ibn ber @(t)ub brütft. .
687. Soldati (Sroedati) kan kosi granman na hera baka. ©er ©otbat fann bet!
©ouoerneur btnter feinem SiMm audf^tmpfen. ($i tfl leine Jtunfl, 3emanb &in«
. ter feinem 3lud:ett ou«fd)impfen,
588. Soso mamä dede. ©te SOJutter »om „Umfonfl" tft gejlorben. ©er ©genfer ill
geflorbcn. Umfonft ift bcr Sob.
689. Batotjo batje, nii kroke bamoejeje -^ jöe koin söso, joe sa go soso baka.
Batotjoetc. (Äfri!amf(be«®prü(^wort.) — SQ^nnbuleer (mit leeren 4>önben) lom.mft/
wirft bu leer jurücfge^en. SBie ba§ üorige.
690. Spaniolo-fouwloe taki: kre liebi, ma no kre wiwiri. ©a« ^trupp^u^in fagt:
©d)rei um bein ßebcn, aber ntd^t um betne gebern! ?85o 2ltlc« auf bem Spiele
ftebt; fommt'ö auf eine Äleinig!ett nit^t an. ©a^ ße^en tfl mebr aid ber 9io<t.
©anfe ©Ott, baß bu nocb mit bem Seben ba\>onge!ommen 6ift.
691. Spiti na tapo, a fadöm na joe fesi. SBenn bu in bk ^bf)Z fpurffl, fdftt btV«
in'g ©effect. SSJie man in ben SBalb b^neinfcbreit, ftfereit*« wieber bew"«- SB^et
ouSgibt, muß einnehmen. fßSer anbern eine ®rube grdbt, fdllt felber (yinein. ©ie
©d^anbc wirb auf btcb gurüctfollen. \
692. Spiti weti, ma broedoe sidöm na hatti. Ober: Broedoe de na hatti; joe
spiti, a weti. ©er ©peicftel ifl weif, aber ba« ©tut fi^t im ^erjen. Ober: ©a6
»lut ijl im Jperj^en; wenn bu auÄfpucf fl ,Mfl e« weiß. 3n*« ^efic^t greunb, im
i^erjen geinb. ^onig auf ber Bunge unb ©alle tm i^erijen.
693. Joe finni Spoen, joe sa dringi blafoe. föenn bu einen 1^6ffet ftnbefl, wirft bu
Suppe effcn. ©er ^avlf U\)tt franten. fSem ©Ott ein 2Cmt ^ibt, bem gibt Qt audf
S3erflanb. ^abt nur erft bie SRacl^t: bu wirfl fu f^on an^wenben wiffen.
S34 Vn^ang.
694. Efi na dede-soema Spoen Joe de loekoe, joe no sa dringt blafoe. SBenn. bn
auf btn S6ffr( eine^ Serftor&cnrn fte^fl {roavuft), mvft bu feine @uppe effen. fBUv
ouf anbrer Scute Sob mattet, fann lange warten. SStifer ermerbeni benn marten
QuTi (Srben.
595. San ben de na patoe, disi Spoen no ben si? fßai mar im Sopfe« baS ber
(Umvü^r*) Hffti ni4t gefeben bat? SBte foffte ed ber ntcbt miffen/ ber babet ge«
mefen tft? 9Bte fannfl bu behaupten, ntc^td oon t'dm ju mtffm, md^renb bu unb
er immer betfammen maret?
596* S ran am de sopo. @nnname ift bte @etfe. 93e{ nn< mirb emer Qtf)bxi% ab^u
rieben. J^ter }u Sanbe fann Giner mad lernen, ob.: mirb^tner mit allen ^afTern
gemafcben.
597. Sranäm-kondre da hasi-tere; tidei a wai so, tamara a wai bo, C^urtnametff
tin ^ferbefc^meif: f)tuu gt^t cr fo, morgen fo. SBie bad oorige» $ier (ann man
alle Sdgc mad 9{«ued fi^ben.
598. Srekoe srende — so srefi nan^a so srefi. Srekoe etc. ( Vfrifanifc^ed ®prfi4«
mort.) — iDaffelbe unb miebtr baffctbe. &i bUibt bdm 2((ten. 3nimer unb immer
mieber baffelbe.
699- Hoesoema sa libiStoeloe, go sidom na gron? äßet mfrb btn&Uxbl oerlaffen,
um ftcf; auf ben 93oben ju fe^m? S8cr mirb ^ern oom ^Pferbe auf ben @fel fom«
men? SBer mirb auc^ ben Sbaler ausgeben, um ben ©rofcbm ju empfanijen? SSer
mirb fo t()6rict)t fu'n, bad @c{}(e^te }u md^Ien, menn er bad ^cffere baben fonn.
500« Stoon Dioe tan krockoetoe na takiman doro. £)ir @tein mup fd^ief fle^ien oor
bed ^cbmdeerd S()ür. (Sin @cbmd|er t)<it über 2(Ued mad ju fdgen?
501. Joe teki S^toon vo naki mi; di mi wani taki, joe teki doti, sori mi. Ober:
Joe teki Stoon fringi naki mi: mi wani taki, joe taki: Da doti! sDu ^ebfl
einen Stein auf, um mtcb ju merfen: menn id; etmad fagen miU, Jieigft bu mit
€inin ®rbf(umpen. Ober: J)u mirfft mic^ mit einem ©fein, unb triffjl micft: fo^
batb i4 mad fage, fprid)fl bu: ed mar (Srbe. 2)u tbufi mir SSöfed, unb menn t4
mad bVuber fage, fudjifl bu'd no4 gar ab^utdugnen.
€02. Te Joe si pikin Stoon de rolo: sisibi de na hem baka. SBenn bu ein ©tefn»
d^en roUen ftebft/ fo mei^t bU; baß ber S3efcn ba()tnter tft. (Sd gi'f4fc()t nic{)td oon
ungefdor. 3ebe äBir£ung t)<^t i^re Urfadbe.
603. Joe sabi vo swem: joe moe sabi vo kibri dre klosi. SBeiin bu f^mimmen
Sannf!/ mu§ bu aucb beine itleiber trodcn galten !6nnen. SS$ad bu meift (üerltc^fi),
muft bu gann wif^m (öerfleben). 3Btr 2f <gefagt; mnf aucb SS fa^^cn,
604. Da srefi mofo, disi taki: Tai — da hem ateü sa taki: Loesoe baka! S)er«
feibe SWunb, ber ba gefprod&en: SSinbc! — mirb aucfe fprecben; Cöfe mieber! 9tad)
©turrn unb 9{egcn foigt @onncnfdbetn. <$d merben fcbon mieber beffereS^a^e gommen.
605. Mi da takroe Taja: ml no boen vo njam,*mi nö boen vo trowei. 3cf) bin
bie fc^Iect^te Saja ((Srbfruc^t): meber gut genug jum @fTen, no(4 gut genug fum
Sßegmerf^n. ^it bir ift boc^i gar. nic|td anzufangen. £)u bifi ^u gar nic^td ju
gebrauchen.'
606* A no TO hängritem hede, meki nii sa kalt Taja tatä. Ober: A no bikasi
baana no de, mi sa kali Taja tata. C^d ift ni^t megen ber i^ungerdnotb, ba^
fd^ bie Saja JBater nennm mur^e. Ober: S^JidSit barum, meil'd !dne söananen gibt,
merbe id; bie iSaja Später nennen. @(auOe ntdi^t, baß ic^ barum, meit i4 arm (ober
in S^tecb) bin, bir fd&mcidjcln mcrbe.
ß07. Taki da soso, ma doc da sani. ^c^md^en, bad t{i nid^td, aber t^un, bad tfl'd.
24 mitt nt(t}t SSorte, fonbern Xbaten. äBorte Reifen nicbtd: aber Zbaun.
608. Taki reti a no asranti. ditdjt reben (bte ^aM^t fagcn) ift noc^ Uim Un<
oerfcßdmtfteit. ©ic Sßabrbeit fagen ift Uinz ©eleibigung.
609. Bisi bassa^— fgeloe Taki no meki noti. Bisi etc. ( Äfrüanifd^. ) — SSieled
Sieben bringt nid&td lu ©tanbe. ÜÄit otclen Shorten ill nicbtd geti)an. SSiel @e»
fc^rei unb ivenig SlBoUe.
610. Takiman a no doeman. Qin SHebcr tfl nodfi fein Äbdter. 9Borte finb no((>
tiine analen. SBcr oiel fdjmd^t, tbut nicbt oicl. SSiel ©efd^rei unb menig äöioUe.
6t 1. Takiman krabasi no boen vo si. 2(n bed @d£|md^erd Jtatabafdj ift niö^t otil
®uted gu fet)cn. JDed ©cfenjd^erd ©c^dbel ift i)oi)l SBiel ®efc6md|, menig SBeidftett.
6 IQ. T.akiman sabi. IDer @c(^md^er mi^ ed. @fR ^djw&^tt toiU 2CUed miffen.
613. Takroe betre soao. G^ite^t tfl l^cffer alB Qur ni^t SBeffer ttwai- Zäflt^iM,
old (^av ntct)t&.
614. Takroe soema no sabi boen. ^ä^kd^U ^tüti finb unbonfbar. S3om SB6r(n cc«
warte Uimn XJanf.
615. Takroedoe moro siki. Untgat ( ©d^tecdtigEett:) tfl fc^Itmmeir ali Stx&ntß
bcit.
616. Tan so langa (ob. Tan pikin, tan pikin) meki kraboe no habi bede. „^ati'
ein ircnig" tft 04ulb, ba^ Me StvabU feinen Stopf t)at. 3aubern t)at fd^on fO^an«
döen in'ö UngiücE geflurjt. äöer «icbtö wagt (pcb ^ju tange bebenft), gewinnt mcfetS.
617. Tan so langa, tan so langa, meki todo, no habi tere. ,,SS5art' ein wcni^,
watt' ein wentQ" ift ^d^ulb, bap bergroft!^ feinen ©cbwanj^ bat. Söie bad oorige,
618. Lockoe boen, no meki Tan so langa kori joe. ©iefe bicfc t)or, ba§„3Bart' <ui
it)itii^'* bid^ mdi)t betröge! 9{imm bi^ in "Kd^t, baß bcin daubern bi$ nic^t in
©d^aben bringe! tBSart* nic(it ju lange: e$ fonnte bic^l reuen.
&lf. Tan tiri a no dorn, ©tiufcöweigcn ift nicbt bumm. ©Zweigen ift nodj; fein
aSewei« oon ©uram^cit. J)er JCIußc weiö ju fdbwngen.
620. Wan Tantiri-so^ma wan ogriman. ©tiUer SÄonn; fd&linimer SKann. 2Cud^
flitte ßeute fonnen fd&limm fein, ©tttte SBaffer finb tief, ©er ©djiein trugt
621. Mi da Tanapoe-man: mi no de koti sidöm-man trobi. Scb bin ber ©tef;-
mann: i^ feabe bie ^dnbet be« ®tfe- manne« nidjt ^u [cfclicbten. 3Ba« bab' fcft mit
beincn ^dnbeln ju fc^jaffen: äeb' bu ju beine« ©leieren! S£er ^edf^ angreift, be*
fubett )icb.
B22. Tangi vo spansi boko mi si binfoto (foto). Sc^l i<ih'i htm ©panift^en S3ocl
(einer fel)r bartm Silegerllrafe) ju banfcn, baf icfe bie ©tabt gefctjen t^abt. Äucft
ba« 8d}limmfie tl^t bcc^ feiti ®ute«. S3et allem Unglitti^ war immer no4 ein^lü<t
babet. @« bat Med feine ^wei ©eiten.
623. Joesi vo tidei, ina joe no si vo tamara. ©u ftet)ft für fteute (Aa« Jeut ijl),
aber nidjt für m<irgen. SÄan weif , xoa9 man i)at, aber nic^t, Wa« man friegt.
SKan funn nidjt iMt Die 3ufunft feben.
624. Pori Tifi habi hem kasi: da vo hem. (gin fdEiIecöter ^a^w t^at feine Unreinfg«
feit: ^ie ijl für it)n, fBie fc^le^t e« and) hi: e« ift me ift unb mir tjl'« gut
genug. Sebcm ^Jarrtn gefdat feine Äappg.
626. Ala pili Tifi a no lafoe. ÄUe« 3<5jne-wefffn ift (no«) nfdi^t «ücften. (Sd ift ni^t
2(lle« @otb, toa^ glänzt.
626. Tigri de slibi: dem taki, a dede. SBenn ber SStgef fd&Idft, fagen ft«; er fcf
tobt. äBmn man fc^weigt, fo fagen {te g(eic^; man wiffe nichts jtt fagen. §iBi9ti
man einmal freunblicb tjl, benft ii;r, ibr bürff eu(b 2(ae« erlauben.
627. Tigri dede, dia dansj na hem grebi tapo% Sßentt ber Sigcr tobt i|l, tanjen
bie ^irfc^c auf feinem ©rabe. 3Bcnn i>U Äa^e nic^t ju J&aufe tjl, tanken bie SKdufc.
©inen tobten ß6wen fürchtet deiner.
628. Tigri dede, dia pre nangu hem nangra. SBmn ber aigcr tobt ijl, fpielm
bie ^irfc^e mit feinen JCIauen. äBte ba« oorige.
629. Tigri habi hem tranga, ma Adidja-maka nabi hem koni. ©erStger (lat fdne
©tdrfe, aber ba« ©tacfeetfdjwcin t)cit feine Utjl. ©er ©ine l^aV^ in ben 4&dnben/
ber 2Cnbre im Äopfe. ©ie ®aben finb oerfd^ieben, aber ein jeber t^at feine eigenen»
630. Tigri kili meti gi boasiman \o njam. ©er ^tiger t&btet Silb fur ben ^oaf^«
franfen i^ur @peife. ©u ^aft mt^t ®iM al« ©ef^icf. ©a« ()afl bu nic^t bcinec
eignen ©efdbicflidjfctt j^u banfen!
631. Tigri oaroe, ma hem pcni no kabä. ©er Äiger ift olt, aber feine gfecfen
finb nicbt ausgegangen, ©ie Sta%t fann'« aj^aufen nicbt laffen. 3ung gcwobnt,
2C(t get{)an. itann audi ein ^arbel feine glecfen wanbeln?
632. Dapee Tigri lobbi, a potti hem peni. Ober: Da plesi Tigri lobbi, na da
plesi a potti hem j^cni, ©er Sliger legt feine gtecfcn nieb^r , wo er e« gern t)at
Ober: Hn bem ^la^t, ben ber Siger gern fsat, legt er aucb feine glecten nieber. —
SQSem er einmal wo^l will, bem will er wo^l (bem gibt unb tbut er Ulle«)! SQSer
finmal ixm gute 9tumnier hd it)m i^at, ber fann 2ine« oon i^m erlangen.
633. Sani moro Tigri, a njam klei-doti. SBenn bem Siger mai Ul)lt, frift et
St)on. fDlan mu9 ftd^ }u bcifen wiffen. SOtan mu^' oft au« ber ^ott} eine* Sugcnb
mdjin. 97ot(| fennt fein ®ef)ot.
336 Vnf^ang.
634. Joe loekoe na bigi vo Tigri: a mekt. joe frede^ to soetoe hero. fOSenn bu
ouf bte ®r6fe bed Z\%tti fte^fl: fo qibt {!e bit gurcfit, auf i^n ju fc^iejen. 9Ber
aOjudndffitcb tie &tfat)v ttto&Qt, füt^ct ntcl^td burd^. äBer ntc^td wagt/ gemtnnt
ntd^ttf. Srtfdj ßetoagt, tft lialb gewonnen.
6S6. l>a Tiki, disi naki weti fouwioe, a sa naki blakawan toe. IDerfelbe &to<t,
bee bie xoiiU $enne ^tW^Qtn i^at, «trb aud) bte fdjioar^te -^fd^tai^en. SiSad mit toi^
berfobren ill, fann bit and) wiberfa(^ren. ^eute. vaiv, morgen bii?.
636. Joe habi Tiki na joe ban: kabä joe meki dagoe beti joe. )Du t)afk einen
Gtoct in bee 4^anb unb bo((^ Idft bu btc^i oom ^unbe, 4»eif en. iDu btfl Qan^ aUtin
felber ©djuib: warum Idpt bu bir'« gefaUenl -^-^iv gefdjiefit S^ec^t: »uarum wc^rft
bu bid) ntc^t!
637. Timreman hoso no ha bangi. Ober: Tinireman wefi no de habi bftngi.
2>e< 3tmmermannd ^au^ (ober S^^au) t^at him iSant 2(Abern toü^ er ^u ,^ilfen,
aber ftc^ fclber nid^t. (St Eiimmert ftc^ um ha$ ^audwefen 2(nbrer^ ab^r fein ejg<:»
ne« t>crnad)Mfftgt er.
638. Tingi-fouwloe lobbi tingi-meti. Der Uaögeier licbf d 2Ca$. iDie !^au xoiilit
fiöj om licbjlen im Jtotbe. (SJleicb unb gl^cft geftUt fic^ gern.
639. Tingi-fouwloe loekoe, fa dem kiii soema na bongopita-plesir sabatem a
kom pili hai. £>er 2Caggeter fiit)t ;(U; n>te ttittt fingertet) tet werben: Xbenb^^ fömmt
er bann, bie 2Cugen auSpicfen. 2)er X>iib erjte^t fid) tvft feine (SieUgent^ett. Ueber«
rege, e^e bu bonbetft.
640. Tingi>fouwloe no de wensi moro, leki hasi moe dede. Der 2(aggder bat
feinen ^6bern Sunfd}, ali ha$ haB $fcrb fterbcit mbö^tz, (Sd ift jeber auf feinen
eignen JBortbeil bebocbt. Seber ift jldj fetbft ber 9tdcbfte. v
'641. Granwci Tingi-fouwloe ben tingi, kom taki, te a dede. 3mmer f)attz bcc
^adg^er einen ubein (ä^erud) — oielme^r nun, ba er tobt ijl. @r f^at nit wad
getaugt, jumal nun, ba er alt unb ftumpf 1ft. ®« folded gefd()iebt am. grünen
^olje: toa^ will am bitrren werben!
642. Joe kosi Tingi-fouwloe, a hati kraköeu. SBSenn bu ben Vadgeier bef(bimpfft>
fö^(t ft4 ber Srutbabn beletbigt. äBer ftcb getroffen fu^(t^ ber nimmt fi^'^-
aöenn bu ben beleibtgft, bzkii^i^ bu bie gan^c @tppfd)aft.
.643* Joe 81 Tingi-fovuwloe, joe spiti: ma joe si Tjotjo - fouwioe , joe floiti.
SQ3enn bu ben 2(adgeier fte^ft, fpuctft bu auS: wenn bu aber bag 3:jotio?S36g(;Id?en
(^ingoogeO Mft Pf^iff^ ^u. Du ftet^ft t)i^ ^erfon an. Dad JCIeib mac^c ben
fSkam.
644. Koskosi to Tingi- fouwioe no kpn kill hasL Die @(()impfreben bed Ha^f
geter« bringen bad ^ferb nicbt um. Denn wad oon mir ein (SUl [priest, ha^ adjt'
id9 nic^t. ^ii ^dfterungcn eüied fo oerd^itli^en fOtenfdjen^ tcii bU/ !6nnen mic
nid)td fc^aben.
645. Vakoe vabra-tjari go, tjari kom. Vakoe etc. ( 9{egerwort€ ) — Einbringen,
^erbringen, ^u hift tin reciter 3n}{f4entrdger ! Du ge^jl oon einem jum anbern^
Unzeit ani^uricbten (itlatfc^erei ^u madden).
646. Skapoe tini Tjariman, a broko ncki. SSenn'd &(iaf einen Srdger ffnbet,
ld$t'd ben Jtopf ib^rabbdngen. SKBenn man bir einmal ^ilft, wiUft bu aucb gar nic^td
met^r tbun. 3e bequemer man bir'd ma(bt, um fo bequemer mUft bu'd babm.
647. Tjotjo wan pikin fouwioe: ma joe nokan njamhemnangawiwiri. Dber: A no
di Tjotjo- fouwioe pikin, joe sa swali hem nanga wiwiri. Obgleich ber
Sjotjo ein fleined S36gel(ben ift« !annft bu ibn bocb nic^t mit ben gcbern oeri^ebren.
Q^laube ja nid^t, ba^ bu mtt mir t^un fannft, wad bu wtUft, weil i4 fo arm (ober
flein) bin.
648. Mi no. tron Tjotjo-fouwloe, yo kweki tra soema piklen. JDber: Mi, a no
Tjotjo-fouwioe, vo kweki bravorki pikicn. 3(^ bin fein Siotjo-?56(:ieldjcn
geworben, um anbrer ^eute JCinber gro§ %u iitt^tn, Cbef : 3cb bin fein 2:iotio«
S36geld^en, um bed JBlauoogefd 3unge aufjubringen. (Der Z\ot\o foU mit bem jun^
gen SBlauooget t^un, wie bie ©rnemücfe mit bem jungen JCufuf.) 3(b will nicbt
beine J^a^enpfote fein, um beine Aaftanien aud ber 2(fct;e ju ^olen. SA^re beine
^tdne felber aud.
649. Ala kre yo Todo a no areen. 9(id)t jebed Srof^gefc^rei UbtuUt dtegert. Jteine
9{egel ot^m Un^na^mt.
Vnfmng. 3S7
600. Joe de fcapoe To do: joe si broedoe no de kom — joe no «a kabi na
hem baka? SBenn btt einen Srof4 oenounbefl unb fteb^^ baff fein fBlüt
fommt: nnrfl bu nic^t Don i^m abfaffen? aSffI bn nodl^ nt^t onl Q^rfa(^tund Itug
gewotben? jDu ffe^fl/ bad bu mc^yt^ avtitidfttft toiUf^ bit*< beim noli^ nf^t auf«
(jcbcn?
651. Ouroe siki ¥oTodo da kraskcMi. ^tt &^^ {Kn9WQ^) ift eftte alte Jtranf (feit
bet Sttbtt. 2)ie Sta^t fann'd fOtanfen ntc^t laflen. Sun^ gewobnt, Xlt getiian.
652. Toe wroko kill Basi Klein. S)oppeIted SQ^er! ^at a^^et^et ^lein um*i ttbtn ge«
bracht (ber feme Htbtit, mm et ftxtiq toot, roittat umarbeiten mnite). 34 muß
mt4 nod^ ju 3:obe plagen, Wiil bn aUe« vtxUitt maö^ft (uv(b i4) t>tim Zvhdt aud^
nod} tbun mtif). ätner fann nic^t 2((Ied tbun.
663. Dati ^vah Toeb^e Toebde negosi: Kraboe avanserk S>a9 ift 9\n Xu6u-9e«'
f<t4ft (^tgenname eine< ebemaltgen ungl&ctHtten itaufmafmd): bee Jtveb< ge^t oor«
auf. fOltt bem oetit aUU ben Jtreb^gang.
654. Soema «a holi Toet6c, kabä trawan koti met!? SBer mirb bte 4^^tnet Ralfen,
w^brenb tin Xnberer bud S^eif^ fdiinetbet? 2)ei: ^tne ben Oenuf, ber Vnbre ben
Serbruf. (Simv bte Hvibtit, tin Vnbrer ben So^in.
6ft5« Disoema habi nem to kow, a moe habi Toe toe. SSSer ben dtattien einer Sttik
b^t, tUttf ancb ^btntt ^ben. SSiUfl bu ben Stamen, muft bu oik^ bie ta(t wou
len. 3ebe SBörbe bat ibre IBörbe. 3(u(b: SDu muft beinem Zmtt <it)xt machen.
Vucfft }Du muft ntdift aud ber dtolle fallen.
656. Tomtom fadöm na Okro-blafoe: a fadöm na hem plesi. JDber: Tomt6m
fadöm na Okro, a no pori. Sßenn ber Somtom in ben Dfrobfaff fdUt, fo fdKc
er auf feinen yia^. Ober: Sßenn ber Soratom <mf bcn CBro fdttt, fo Commt er
nid^t um. Sa| bir't ni^t leib fein ( Xnge^brigen etwa« ju fc^enfen): t$ bleibt m
ber Srcunbfcbaft.
6^7. No fom Tomtom, ro wakti soema bUfoe. stampfe ni^t Somtom, in (Sr«
Wartung M IBlaffed t>on 2Cnbern. Z^ixft bu 2Cnbeni einen IDienfl: fo erwarte btr
leinen iDanI (ober <3)egettgef(Ultgfeit).
658. Disoema hanoe (ob. Da hanoe, dUi) njoesae vo koti big! Tomtom, a no sa
kabA. SS^iffcn 4^anb (ob.; IDie^nb, bie) gewol^nt i% grole etMtn Somtom ab^
Xttfdynciben: bte wirb nie baoon ablaffen. 3ung gewobnt, Hit get^an.
659. Ton go ^ari hem masr« na boen, a tjari hem na ogri toe. iDte 3ufige fii^rt
i^ren 4^errn gum ®lö(t, ober attcd gun Unglöd. W fommt aOei auf 3eft unb
Umßdnbe an. (Si ^at Mt9 feine gwet leiten. (Sd fann £um (Suten, aber au(b
Jtxm Sbfen audfc^Caaen.
li da Tongo: mi de na mindri to tifi. 34 bin bie 3mtge: i(ff ffcef^e gwif^en
ben 3d^nen. 34 f^e^e {wif^enSt^är itnb2(ngel. 2Ctt4: 34 bieneWen: i4 gegbre
feiner ^art(iei an,
661. Tori poeloe Tori. (Sine ®ef4i4te bringt bie anbrt an'4 (t4t. Vq4: (SinSSIort
^U>f^9 anbre.
662. Ouroe Tori no boen vo taki: a gi njoe hättibron. 2(u4: Tingifonwioe
taki: Ouroe tori no boen yo taki. Hitt ®ef4t4ten ftnb m4t gut }u er«
^blen: ei ma4c neuen 3orn. 3Cu4: ^er Xaigeier fagt: üi ifl m4t gut, alte
®ef4t4ten ju erjdblen. Hitt ®ef4i4ten muf man ni4t wieber anfräbten:
c< fommt n{4td Oute« babei (erou«. %$a< norbei ift, ift norbet: man muf e<
ruben (äffen.
663. Switi Tori broko jonkman kni. 2Cnmutbige ®ef4i4ten bre4en be« SängU'ng«
Jtnie. — Vngenebme ®efeUf4aft ifl ba« Ungläcf junger Seute ! ( 2Cnmut<^ige Untere»
baitung ma4t iunge &eute trdge — bdlt fte oon ber 2Crbeit ab.)
664. Mi habi wan Tori vo taki joe, ma bangi no de vo sidöm taki. Ober: Tori
de vo taki, ma bangi no de vo sidöm. 34 b^^^ bir eine ®ef4t4te ffU tvf&b*
len, aber e« ift feine 83anf |um @i|en unb (Srgdbien ba. Ober: (Sine ®ef4i4te
ift ba gum (Srgdblen, aber feine SBanf gum @t|en. 34 b^ttt bir man4« tnit»
jutteilen, babt aber (etber feine 3ett. @tn anbermal, wenn wir mtf^t itit b^ben!
665. Dapee wi sa sidöm taki Tori, wiwiri no sa gro de. Sßo wir un« meberfe^en
werben, einanber gu ergd^len, ba wirb fein ®ra« wa4fen. IBir ^aben cinanber f»
oiH gu «rgd^ien, bat wir<ni4t fbmien fertig werben.
666. Tra soema slibi klosi no de tapo kouroe. 2(nbrer (eute Bettbecfe f4&|t mt4
43
338 %n^iig.
Mft pot 3t6iU. Da< ift cin-Wtc^Itt Ztoft, bAf Xabre wa« (oben. lUibrci:
Srob iiio4^t mict» nttbt fatt.
667. Tranga no tjari kow na pen. 9mcXt btinqt bit Stub ni^t in btn 6tall.
9Rit Strenge (Revolt) rietet man mem'g au<.
668. Tranga no winni kondre. Q^twait erobert bü< Saab mdbt 9Bie ba< oonge.
669. Te da isri faja y joe moe triki nanga hen, bifo a kom koaroe. Go lange ba<
Bägelctfen (»eil ift, nrnft bu bomit böge(n, e^e e< faU »trb. S^an map bad (Stfen
f^micben weu'd warm ifk.
670* I>a soema no waniTrobi, a no moe meki hem hoso na fb-pasi. SEBcr feinen
etrctt wiU, mvi^ fein ^ani ni^t auf einen Areujweg banen. SBer ben Stieben
liebt, muf 6ffentli4e Drte meiben.
671. Watra troebroe na riba: da boen tern vo fisiman kisi fisi. Ober: Watra
Iroebroe, joe kUi fisi. 8Benn'< ffioffer im gluf tr&be ift, ift'i gute deit fi^r bie
ii^ditv, Sif^e su f^ingen. Dbet: Iffienn'« IBaffer trabe ift, fdngft b» Stf4e. 3m
Sr&ben it gut fifteen.
673. Tr ok im an trokl mgi: dapee dem piki hem boen, na dapee a potti hem
jesi. SBenn ber )Borfdnger benOlefang leitet, fo rietet er fein okv ba^tn, wo man
tbm am befien nacbftngt. 3ebermann baVi gerne, wenn man fi4 na^ ibm tid^ttU
®cborfam i^ bie befle ^mpfe^lung. SBer fi^ in b&(ten weif, fommt gut bur^^
bie mtlU
673. Waka no hati hasi. 2)a< (Beben fc^abet bem |>ferbe m'cfit. Sßa< man gewohnt
ift, baö fc^abet Ginem nic^t. Gcwobnbcit wirb }ur anbem 92atur.
674. Mi waka naoga joe ron da da-srefi. !Rein ®e(^rn unb bein taufen ftnb gan}
baffelbe. fEiai bu fonnfl, tann i4 avi^, nur beffet.
675. Te joe waka, tee joe toeka nanga boom: joe sa Iron baka. Scnn bu fort«
gebft/ hii bu an einen Saum annrennjl, bann wirft bu umfebren. 2>u wirft bit
bie 4>drner fcbon no(b abffofenl SBenn bu einmal tä^tig onrennft : bann wirfl bu
jur IBeftnnung fommen.
676. Waka man si jorka. jDer SBanberdmaun fie^t 9pifttt. Zuf Steifen fte^t man
mnncberlei.
677. WAkaman tjari trobi. IDec SSanbertfmann ^at 9i0tf) §u tragen. XBer «iel un«
terwegd ift, t^at mani^ti bur^jumadjen.
678. „Waka bocn'S a no Gado to Wa kam an. Gin „müdliäit dttiftV ift ni^t
ber ®ott be« SBanberer«. iDer SSSunfed einer q^üdli^tn Steife f^ü^t ben dteifenben
ni^t oor ©efabren.
679. Wan han, a no kan wasi hem baka; wan foetoe no kan waka na gron.
C^ine $anb fann i^ren 9tä(fen (obere 6eite) nicdt wafdizn, no4 ein gut auf bem
SBoben |){nf4reiten. ^an ftebt nicbt auf einem Seine. @iner allein Cann nietet
otel audricbten. ($^ xft nidjt ^ut, baf ber VSfttnf^ allein fei.
680. Wan patata na mmikit a tingi ala dem trawan toe. @ine (fc^lec^te) Kartoffel
im ^oibe ma^t, baf |!e alle llinfen. C^in rdubige€ Gc^aaf oerbirbt bie gan^e
beerbe.
681. Wan snipi no sari pleti. @ine6(bnepfe bebectt ben Seiler m4t. iDamit fannft
bu nic^t audEommen. ^it unzulänglichen SXittetn fann man feinen Sweet nic^t
erreichen, ^amit wirft bu feinen ^unb uom Ofen tocten.
683. Wan soro no de hati toe soema. @ine SBunbe t^ut ni^t }wei IRenfd^en web-
3eber fublt fein eigne« ttib am tiefften. Q^« totif ieber am beften, wo i|)n ber
ber @d^ub brucft.
683. Vo wi, nanga vo mi, a no Wan. ^ai „Unfrige'' unb ba< #,8Keinige" ift ni^^t
baffelbe. @o wtit gebt unfre greunbf^aft nidftl )Sa« mir gerbet, ge||6rt barum
no<Ä niddt alten meinen greunben.
684. Watra de tjari hebi. iDa« SBoffer trdgt Saften. 9Kir wirb audft 2(lte« aufge«
börbet: i(b muf e« eben tragen. 34 bin au^ immer ber eiänbenbocf.
685. Te Watra fala, joe sa si watra -mam^ na sjorou SBenn'ö SBaffer fdllt, wirft
bu bie Sßaffernire auf bem @tranbe fcben. jDu wirft nocb merfw&rbige IDinge er«
leben. XBenn bu lange genug lebft, wirft bu gar noc(^ merCwurbtge 2)inge feben.
686. Mi no potti Watra na inatta, gl joe vo fom. 34 flutte nicbt äßaffer in
ben 9K6rfer, um e6 bi^ ftampfcn ^u laffen. 34l verlange nii^t« Unm6gti4e«
von bir.
«n^ang. 389
687. Mi pkmi Watra-moen^nu lüsi paoipoeo. S4i iabt fBSaffttmttout gepflanzt
unb Mxbii eeemtct. di tfl gan^ anber< au^dcfaUen« ali t4 ba^te.
688. Dasani no boen yol^cefl-kamer, a boen vo Poti-hoso* ^aß Um SBatfcn^.
gerieft ftU fc^lec^t tfl, ifl gut genug fäc'd Utmrnt^aui. IKBa« tit mc()t gut gtnuft
ift, bad foU für mic^ gut genug fein?!
689. No weg! man na bai. IBdge btn SDanii nt^t mit htm 2Cag(. fBcurt^etU SUU
nen nad) bem du^ern 64em. ttrtbetle ni^t nac^ bem ^^etn.
690. Loekoe na batti, disimi wen*, bifosi joe begi mi oaroewan. 6te^* btr ben 4^ut
an, ben te^ trage, ebe bu mi^ um meine« alten bittcß. 2^ ^bz felber ni^t
tt>a< foil tcb btr geben?
691. Joe bai Wi«i, joe moe bai koni toe. flIBenn bu ein (Sauber^) &xtttl
fauffk, mnft bu auii JClugbeit (^u beffro gefcbictter 2(nwenbung) !aufen. Obne
bie re^te Vnwenbung itlUn bic beften (i^aben nic^ytö. SBaft nu^t bir (Selb o^n^
SBerflanb l
693. Joe seil Wisiman, Joe bai az^eman. iDtt t>er(aufft bell Sauberer unb fauf(t
ben SQSabrfager. 2)tt i^aft mit bem Saufte m4|td gewonnen. Du gibft 6e4stg
unb befommft tin @((|ocf. S3om dtt^tn unter bie Sraufe fpmmen.
693. A no tid^i Wiwiri fadöm na watra, a no tidei a de pori, 2)ai &ittb oer<
fault nicbt (eute^ loenn'd beute iiCi S&affer fdUt (ober: an bem ISage, ba H :c.)-
'SBarte nuri bie^eif wirb fc^on !ommenl 2(Ued toHl feine 3eit t)abzn, @d ift no4
nidift aller Sage 2Cbenb !
694' Te Joe wani sori, taki, joe njam hagoe-nieti, joe moe poeloe Wiwiri na
tifi. föenn bu »igen mU^, bai bu ^dj^weinefleifcb gegeffen ^aft, muft bu ein
J^aar auö ben 3a()nen Rieben. SSSie (ann idy wiffen, xoa$ bu tannjl (ober mie ret(4
bu bifl), wenn )Du*< ni(9t §e{gfl? S>a8 ^dttefl bu fagen follen: id) fann'6 ni^t
riecben.
695. Boen-bede no de na Wiwiri. S>a< ®lötf 1t|t ntc^t in ben paaren. 9tüd
bat Jteiner oon f!4 fdber. X)em ®tucf !ann iCeiner gebieten.
696« Te Worom mandi nanga gron: pee a sa waka? ^JQSenn ber SBurm mit bem
(@rb<) 83oben jörnt: mo foil er frieden? ®enn Semanb ab()dngig ifl, muß ec
fid) aXfandied gefallen laffen. — fffiad foil ic^ machen: wo foUte i(b fonfl j^in? .
697. Basi Djakki taki: Worom no waka soso (sondro arcen fadöm). SReiflec
jDjaü fagt: IDer SBurm tvit^t md)t oon ungefdbr ( obnc baS biegen gefallen ifl).
9tid)ti oon ungefd(ir. 2)u t^uft n\d)t€ oi)nt Xbft^yt. Sebe SBirfung ^at t§re
Urfacbe.
698. Sneki beti joe: joe si Worom, joe fredc. SBenn bt(( eine ©flange ge^
biffen hat unb bu ftcdfl einen SOSurm, fo färctitefl bu bid). @in gebrannte^
Ainb f^eut*^ Seuer. SOSer ft^ einmal ben SRunb (bie SiRd^t^) oerbronnt iat,
wirb oorftcbtig.
699. Joe tan langa na Wowoje, joe kist paiman«. ,SQkll»bit lange auf Um fDlaxftt
bleibfl, ma^ft bu (Sd^ulben. SBer bfentlid^e Drte befugt, !ann fein ®elb M wer«
ben. ®elegenbcit madjt X>iiht.
700. Quakde taki: bem habi weti klosi, ma morsoe Wroko meki, bem no kan
wen. Clua!u fagt: er t)aht wol xoiift Jtletber, aber bie fc^mu^ige Arbeit fei
e^nlb, baf er fte nidbt tragen !6nne. @d mbä)ti 3eber beffer f4ieinen, ali er ift.
IDu weift bt4 boc^ immer ^ttaui }u reben.
701. Joe gimiWroko-saniy ma joe no gi mi tem vo srapoe dem. iDtt gibffc
mir wol S&erf^euge, aber feine ^üt, fte fd^arf ^u machen. ä&aS nö|en mir beine
SBoblt^fen/.;wentf tm mir feine ®ilegcnbcit gibfl, baoon ®ebrau4 iti ma^fen?
SBad tt^t nijr^^ein Qki^tnl, wenn i^'i nicbt anwenben barf? « «»
702. Joe potti m^ na Zojdix», joe po£loe trapoe na «li ondro.'^ S)u t)<ift mtdt^ auf
ben Oberbbben %%tltcm titbjbiei,^eit/r untet niftr tbsgge^pjien. ^ 2)u t)aft mir ben
atuct^ug abgefd^nitten. @d ifl ^u'fpdt: (4 fann' nidjt^^iittbr ^i/rücttreten.
703. Mi pikien no (t^d^^yo^^M^ na Zand^ci: mi, leki bem mami^, no kan frede
vo tan na bem heda b'ari kVe!- SOfem '^inb bat'ftd} if4^ ^efidj^aiit am Sonntag
%n Herben: iä), ali feine SRuttir, fann. mtcb nic^t fdit^n, ^u feinen i^duptcn ju
fteben unb ju webf lageif! « SBetin bu mir Urfa^e ^ur SetrüDtitfMSibft / fo wunbre
bi(4 ni4t^ wenn i^ betrübt bin' 2)em Sn^fmcrse idpt ft^'« tii(fi[t. gebieten, ^rje«
leib wiU f!^ l^uft ma^ml
704. Mi dft Zon-fotiwtoe: ar^on no de nati mi. S^ Inn Ux tkntitWC^H: bcr
Stegen mm^t mfdft R<4t nof. 0«i bem Idnft aSe« a6, toie bo< fSaffer non bet
iBani. J3<$ ma^c mir Ti^4^t# baronl.
70ft. Z out od no moe pryse hem «reli. Dal €(a(} muf ff^ tii^t fcAcr loben. 80lan
nnif ftcb ni^t feCbtv loben. 9{0cn(ob ftfnCt.
706. Sani de na Zoutoe, a no port. flS^al fm CSdl^e ttegl, nctbitbt ni^t. f)tt
baft'< bei mir nod^ im CSaI|es ic) »erbe bir*« m<bt t)erdeifrent ^Cnfgefcboben ift
ntdi^t auf0e|oben!
707. Soema «a ^li Zontoe, a njam ^esit 9llir n»irb fein €l(k(} nerfaufm nnb
Vfcbe efTen? Sßer »irb fetn 9uM (ineeben far etwai e^le^tcif "^ 34» tnerbe
■'f ^lein ajer fein!
" '>'
«.
■* W '
* «.
-
■' .^* '
.**
* «
* - ■'. *
'»
*'* **,
1»
-;"-
.» ^
»
1 »
^^
tl^ i
.» '
%
i-
. 5
y ,. ^- >.
>» 4 •
^
s
*
;^-A^ '•'Vi^r
▼ .
w
^.
r
^^ ^-ln
Ml# ^ •.
-%-••
«^
V
/
'■■ K
«*
r
\ *
■ *
V ■
it
♦
■ ^*, /•^
>
A -■ * '
4'
^^-»
'**:*.
P^
k::>
if'*^* ■*
^ ...
V *•
t'i.^Vw
DOES NOT
CIRCULATE