Skip to main content

Full text of "Deutsch-negerenglisches Wörterbuch. Nebst einem Anhang, negerenglische Sprüchwörter enthaltend"

See other formats


Google 



This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 

to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 

to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 

publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each file is essential for in forming people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 

at |http: //books .google .com/I 



Google 



IJber dieses Buch 

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im 
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde. 
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, 
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann 
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles 
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist. 

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin- 
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat. 

Nu tzungsrichtlinien 

Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse 
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdes to trotz ist diese 
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch 
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen. 
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien: 

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese 
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden. 

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen 
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen 
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen 
unter Umständen helfen. 

+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über 
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht. 

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, 
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA 
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist 
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig 
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der 
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben. 

Über Google Buchsuche 

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google 
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen. 
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen. 



I 



/Xi^.^)' 



HARVARD UNIVERSITY 



LIBRJVRY 



PEABODY MUSEUM 



JOHN B. STETSON, Jr. 

(ClAia Dt tgoG) 
OF PHILADELPHIA 



DEPOSITED IN THE COLLEGE LIBRARY 



1 



"*. 



i 



© 



P(utfd)-1le0eirettgUfd)e0 




9 X t ^ V ff H ds^ 



^chfk dttcm Slit^atig^ 



Stegerengtif^e @ptäc^Mörtet ent^altenb. 



Son 



,^^'^o 



1). «. «nafiliagtt. 



\ 



SShau, 



gtbrudt 6ct 3- %• iDurolbt. 



1856. 



l^^f'?? 



G-ilt .-f 
J im P>. r^t-tncn, jr. 



Si0ttchc* 



^nbem ber Serfaffcr feineu lieben Stubern unb gemefenen ßoHegeu Don 
ber SRifjlon ber etjangeliftfceu Srübergenieine in ©urinamc hiermit bad erfie 
Deutf^ * 9f egerenglifd^e SB5rterbu$, »elc^eö je im S)ru(fe erfd^ienen, ober, 
fi> Diel er xod%, aud^ nur aufgearbeitet »orben ijl, gum ®ebrau(^e übergibt, 
bittet er jie unb 9tDe, betten ba« SuiSb ttvoa in bie ^dnbe fommen foHte, um 
gütige 5Wad)it(^t bei Seurtbeilung beffelben* (gr ijl ed jtc& jmar be»ugt, baß 
er baö SBerf mit ber Sitte um gottlid^en Segen begonnen unb fortgeführt 
unb mehrere ^a\}xt binburd^ oiel gtei§ unb SRube barauf »erwenbet bat: aber 
et »eig unb fü()(t e« aucb, ba§ ed, wie aUed ÜRenfc^enn^erf, ben Qttmptl 
ber UnDoflfommenbeit an jlc^b tragt unb barum einer nacbjt(^tigen Seurtbei^ 
lang gar febr bebarf« ®d iji baffefbe gund(^jl auö bem Sebürfni§ b^Dorge«» 
gangen* S)er Serfajfer, »ie gewiß mandbc feiner (Eoßegen »or i^^m, fübtte 
eö bei f einend Eintritt in bie ÜÄifjton, im 3abre 1849, gar f(Sbmer jti(3^ , ba§ 
ibm ein fotc!bed ^filfdmittel jur Srlernung ber ©^)ra(3be nicbt ju®ebote fianb. 
3*n>ar jxnb mehrere SBörterbu^er ber Stegerengtif^en ©pra<Sbe im aWanufcripte 
Dorbanben, aber jie fJeßen fdmmtli(b bie S^egerenglif^en SBorte Doran, fo 
baß fte für ben anfanger, ber baö Sebürfniß f^t, für beutf(3be 2luöbrfi(fe bie 
entfpred^enben Slegerengtifcben ju flnben, eigentlich unbrauchbar Jlnb« 3"^^«! 
befc^rdnfen fte jtdb auf bad Stßernotbwenbigjle; eö fel^len in ibnen Diete dcljt* 
Slcgerenglifd^e SBorte unb SBenbungen ber Umgangdfpradbe, fo wie. bie mei* 
fien ber in neuerer 3^'^ tn biefetbe aufgenommenen unb Sfiegerenglijirten 
^olldnbif^en SBorte — fo baß bie ©pradje in i^nen armer erfcS^eint, aU fie ti 
tt>irf(i^ ijl* 5Diefen IWdngeln fo Diel a(d möglich abgubelfen unb gugteic^ neu 
eintretenben ÜRifitonaren ein ^ülfdmittet ju raf^erer unt leichterer ©rternung 
ber Sprache in bie ^anb* ju geben, ijl eben ber 3^^^^^ ^^^ ber Serfajfer bei 
9(udarbeitung bed oortiegenben SBorterbuc^d Dor klugen gebabt i)at SBenn 
er ß^ babei juweilen fürjer gefaßt unb Seifpiele unb iPb^öf^w fparfamer 
mitgetl^eiit ^at, atd x^m unb Dieltei^t anbern ßeb iß, fo biene ibm gur dnU 



I 



f(bu(biguuct, ba§ er bie ofine^in ni^t unbebeutenben jtofttu bed 2)ni(fcd nx^t 
l)ofycx ju fietten wunfd^te^ aM itnumganoltcff ndt^ig n>ar« S)a6 nietet b(od 
bie gem&^nlii^e Umgang9fpra($e , fonbern anä) bie t>DU ben SRifftonaten na^ 
unb na(^ gebilbete unb tjon ben Sleflern »DfilDerftanbene^ — »enn man fie 
fo nennen barf, — geifili(^et ober Äanielfpra^e berucffli^tigt ifl^ »erben 
biejenigen, für »elt^e bad S3«c^ gund^jl gefc^rieben i|i, — bie neuetntreten* 
beu aSifitonare ber SBrnbergemeine, — genjig niiS^t «ni»ecfmd§tg flnbcn* 

S)em äSerfe {tnb tor aSen nnfre bt^b^ gebruften €$riften, namentttc!^ bie 
Ueberfe^ung bed neuen Xeflamentö, ber %lU%t^amtn^^tn 93iblifd^en 6rjd(i^ 
tungen unb ber Harmonie ber ^ier gtxingeltflen, fDn>ie bad 9tegereng{if$^ 
2)eutf(|e SBJrterbuc^ Don 6* St. ©^urnann unb ber \>on bem trefflii^en 
©ptac^fenner , ©ruber SB* Sreu, bem »ir unfere beflen Stegerengtifijen 
Ueberfe^ungen gu banfen ^aben, bearbeitete ^udjug bed festeren ^ ju ®runbe 
gefegt toorben ; mS) ifi babet eine (Kinbf($rift(i$e @ammlung oon me^r al^ 
750 9?egcrenglif(^en ®prfidS>tt)5rtern , bie ^6) atd eine rei(ä^e gunbgrube fur 
grforf^ung ber ^^pxa(i)t erliefen , mit benu^t. 8eiber fab 1i(^ ber JBerfaffer 
außer ©taube, bad im tjorigen 3^^^^ erf^ienene tjortrefpi^e ^ondubifcb'»3'Je* 
gcrcngtif^e SBftrterbuc^ feined fyo(|^gea(|)teten greunbed, bed ^errn ©eri^td* 
$rdpenten ^. 6. gotfe in Paramaribo, xtoS) mit jn benu^en, ba feine 
Arbeit bereitd brudfertig ))orIag unb eine no^malige Ueberarbeitung i^m 
burcff afieifen unb mmi)ttUx ^mtdgefcbdfte unmdgli^ gemalt murbe. 

©ne befonberd »iUfommcne Unterfiu^ung »urbe bem SSerfaffer bet ber 
9iet)ijlon feined SBerfed baburi^ gu I^eil, ba§ einige toert^e greunbe unb 
Äenner ber ©pra^e i^^m erlaubten, baffetbe SBort für SBort einjeln niit ibneii 
burc^guge^en, unb jitb i^te »ert^ooDen SScmerfungcn gu Slu^e gu'ma^m 
yimtnüxä) ffl^lt er fltb gu ^rgtic^em I)aufe verpflichtet, unb erlaubt ft(^, 
benfclben bi^oiit ßffenttid) audgufpre(^cn , bem fcbon genannten, geiflrei^en 
@pra(!bforf(^er, ^errn ® erii^td * 5prdftbent gocfe; ferner feinem gewefenen, 
tieben (SoBegen, ©ruber ©♦ S)öfirmann, ber bie ©pra^c burcb öieQd^rigen 
Umgang mit itn Siegern jl$ grünbli^ angeeignet ^atte, unb cnblii^b l^fw 
tieben ©ruber df). %. ®raf, bamald ©{!bullebter in ber aWifflond*©(^uIe, 
einem geborenen Sieger, ber bei oielen anbeten ÄenntnijTen, bie er eige>« 
nem gteige ))erbanfte, anäf mit ber beutfd^en ©praise giemtic^ t>ertraut 
»ar, unb ber feitbem, gnm tiefen ©(^merge oieler, mitten aud einer reic^ge* 
fegneten Il^dtigfeit oom ^errn abgerufen worbcn i% 5luc^ gegen bie liebe 



WliffloU*<5mtt&t in Beifi, loef^e mit gODof^nter SiberaUtdt t>\t jtoften fur 
bie ^raudfiabe bed 93u$e9 ubanommen (»at, tpunfd^t ber SSetfajTer feine 
S)aQff<^tt(b ^ien aniuecfennen. 

S(d 9(n^ang ifi bem Su({»e eine Sammlung t)on 707 9tegereng(ifd6en 
^pxH^ifVoixUm beigegeben morben, bie tf)tH^ aud mebceren f(!^on Dotf^anbe^ 
iten Sammlungen, v^oxmttx befonberd bie bed ^errn $. 6. gocfe ju nennen 
ifl, t^eild aud bem 9Kunbe bed 93o((ed, gufammengetcogen ifl. S)ie Samm^ 
(ung wuxhe noH) xtiäitx fein, mm niä)t, mie fl($ ^on felber i^erfianb, alle 
bieienigen ^pxix^vohUx ^ier n^eggelajfen mären, bie fxä) bur$ i()ren (eic^^tfer^ 
tigen ®inn ober inx^ aüjugroge S)erbbeit ibrer ^udbru(fe jur 2Ritt^ei(ung 
ni^t eignen« Sei ber oft fcbn^ierigen geflfteduug bed Sinned, ber aud ben 
SBorten ni($t immer tic^x {feroorge^t, f^t ber 93erfafTer flc^ in befonberem 
®rabe ber 3Ritn)irfung feined (iebendipurbigen, (eiber ju fru^ i^erflarbenen 
greunbed ®raf ju erfreuen gehabt« 

3nbem ber SBerfaffer weitere Semerfungen, tbcild über bie Sprache, t(»ei(d 
über bie Sinricf^tung bed Sucked, ber Einleitung oorbebatt, fugt er fur 
etmaige 93eurti^i(er nur no($ (^inju: ba§ er j!^ naäf 9udbru(fdn)eife unb 
Ortbograpbt^ an bad bereitd 93orf»anbene anjuf^Uegen b^tte unb barum 
97{an4;ied beibebieU, moruber {1$ allenfalld reiften (iege, ha^ er aber bocb nid;t 
unbebingt oerioerfen fonnte, H ed ni4>t abfolut unri^tig ift; — unb \6)lmt 
mit bem SBunfcbe, iaii unter gottli^em ©egen feine Arbeit <i^ 9lIIen, bie 
jtcb berfelben bei (Erlernung ber ®))ra(be bebieuen n^ollen , brau^bar unb nfi^^ 
lid) ermeifen mdge« 

»ert()c(dbprf bei ^errn^ut, im AJnigrei^i Sac^fen, am 18. Stpril 1856. 

|tr UfrfoflTrr. 



* ^ 



VI 



^tnlettung^ 



yie erfleu KnpcMcr ©uriname^ waten t^cite (gnglanbet, t^eifö j)ortu* 
fllcjtf^ rebenbe, au^ Srapen unb Sapcnne eingeteanbertc ^uUn. ffleibe 
rcktcn ju tj^ren ja^trcic!^cn Slegcrfctaücn in ber eigenen @pra(t>e, bie aber 
t)on ben Siegern, tt>el(t>e urfprungtic^ tjerfd^iebenen 2lfrifanifc^en S3otf§il(5mmen 
angeljött Ratten, t)on benen jcber feinen eigenen S)iatect rebete, nnr unDofl^ 
fomraen aufgefaßt unb gefprod^en »urbe* <Bo bilbeten jt^ unter ber Siegern 
ber Äotonie t)on 2lnfang an jwei neue, unter jtc^ t)erf4)iebene ©pra^ftdmme 
au«, ber Slegerenglif^e unb ber 5Regerportugiefifc&e, bie jeboc^, n)ie fd^arf 
flc urfprünglic^ gefftieben fein mochten, mit becB^^^ ^^ fl^flcnfeitig erganj* 
ten unb manche Sßorte unb SBenbungen mit einanber gemein (patten. Se^tere 
Sprache, urfprüngtic^ ein »erborbene^ jportugiejtfc^, »urbe auf ben ja^lrei^en, 
jubifc^en gignern juge^ßrigen pantagen gefproc!^en unb ifi nun, mit bem 
SBo^tfianb ber er, bie fle einführten, au« ber Äotonie fafi Derf(^tt>unben^ 
Sie »irb nur noti) Pon einem ©tamme ber freien Suf^neger gefpro^en, bem 
ber fogenannten ©aramaffaner an ber obern Suriname, mläft melfi i)on ben 
eben genannten Jßlantagen abjiammen unb beim %xui>tn^^d^lnfit , 1760, bie 
SBdlber an ber oberen ©aramaffa, tief im Säuern, bewohnten, fefet aber ibre 
SBobnpfte an ber oberen Suriname f)aitn* S)öc!b lernen unb »erliefen biefe 
©aramaf faner, unter benen toir feit nun balb ^unbert Sabren eine SKifPon 
babcn, — »enigfien« biejenigen unter ibnen, wetcbe in 33erfebr mit ber 
eigentlichen Äotonie pe^^en, auger ibrer eigenen „Djoe-tongo," „Suben^ 
©praiS^e," aud> bie Slegerenglifc^e» S)iefe, Don ben Siegern felbfi gewöbntiil 
„Niiigre-tongo/* „Slegerfpra^e" genannt; ober au(^ fc^te^tmeg „Ningre" 
„Slegerifd^," baufls aber aui) „Bakra,** „europdifcb" (ml im ©egenfaj ju 
ibren urfprüngti^en , afrifanifc^en ©pracben),' ifl auc!b na* Eroberung ber 
Äolonie bur^ bie ^oHdnber, unb Abtretung berfelben r>on ©eiten ßnglanb« 
an ^ottanb im grieben ju ©reba, SlegerfpraAe geblieben, unb ijl nun, mit 
obiger Äudnabmc, bie allgemeine Umgang«fprac!be ber Sieger unter einanber 
unb jugteic^ bie, in mlä)cx guropder mit ibnen Derfebren* 

S)ie ©pra(^e gilt gemöbnlic^ für eine febr arme, iji'« aber faum, tt>enig^ 
fien» ni(^t in bem SWaage, aU biejenigen annehmen, bie ni^t tiefer in bie^ 



(Sintcitung* vii 

feI6e einbringen. @ä ifi aHcrbingd tßa\}t, tai itx ^teger fur manchen und 
©uropaern ganj gelciuflgen ®eJ>anfen feinen entfprectienben Sludbrucf 1)at: 
nber bad ^t feinen ®runb nur barin, ba§ i^m bie 3bee fetber nocS^ fe^lt 
pber fremb ijl; mit biefer würbe er balb ben geeigneten 2ludbrucf finben^ 
öietlcic^t ol^ne gu neuen SBortbilbungen feine 3upu(]^t nehmen ju mujfen^ 
3m gen>d&nli(^en Seben n^eig.er jtd^ fliegenb unb bunbig genug andjubrütfen, 
oft überraf(^enb genau, juweiXen fclbfi lurjer unb bejlimmter, aid mir ßuropaer, 

.®tt Semeid bafür jint) bie ja^lreic&en ©prui^mörter bed öolfed. ©n* 
jefne berfelben geic^nen jtc^ burc^ t^ren treffenben 93olfdmi^, aubere but^l.Sicfe 
unb ttrnige Äfirje aud; man^e aber geben teibcr auä) ^tno^i^ üou einem 
niebrigen ,■ moratif^en ©tanbpuntt, auf bem bad Solf menigjiend bamaid 
jianb, aid ed feine ©prücbmörter . bilbete. Xbeild jlnb |te avi^ äfrifa mit ber^ 
fibergebrad)t unb in bie Solfdfprai^e übertragen, tbeitd i>ffenbar ^ier im 
Sanbe felbfl entflanben, einjetue ftnb gerabegu aud bem $oIIdnbif(^en über^ 
fe^t S)ie Sieger jlnb gro^e greunbe üon @prü(^mortern unb fprü^mort^ 
ticken giebendarten, unb menben jie baufig an, namentli^ wenn fle in ©treit 
ober SSortmec^fel mit einanber geratben« ä^anc^er Don ibneu füblt i^^ burc^ 
bie Slnmenbung eined ©prüd^iportd auf feine (ßerfon ober ^anbelmeife tiefet 
»erlebt unb fernerer beteibigt, aid burcb bie beftigjien ©cbeltmorte* --• 

S)ie 9legerenglif(!bc Spraye ijl übtigcud nic^t geblieben, voa^ fte änfangd 
mar, nur ein perborbened (Snglif(b; jte ifi mit ber 3^it eine Slegerengtif^* 
bolldnbif{be geworben. 2>ie ©onjiruction gmar iji bid b^öte bie engtifcbe,. 
<\x\ä) lajfen febr öiele SBorte ben englifiSben Urfprung nidbt Perfennen: aber 
bie SBorte, meiere im Saufe ber 3^^^ ^^^^ ^^^ neuen' Sbeen, bie jte oud^ 
brürfen foDen, neu ^^injugefommen jlnb, flnb nic^t ber ©nglifcben, fonbern ber 
boQänbifc^en ©prad^e entnommen unb fortmdbrenb ergdnjt jte flcb aud biefer, 
mdbrenb man(^ed urfprungli(!b englifcbe SBort mef^r ünb mebr auger ®ebrau^ 
gefommen unb buri^ bad entfpre(^enbe ^olldnbifdb^ erfe^t morben ift. X)ie 
©renge aber , bid^ ju meltber bie in neuerer 3«t bem ^otldnbif(ben enttebnten 
SBorte bereitd ber ^iegerfpracbe angeboren, i|i fc^mer gu gieben. 3« Portiegen* 
bem SBJrterbud&e jlnb fotd^e SBorte, bie Piellei(bt unter ben ©tabtnegeru bereitd 
gang gang' unb gebe, ben $lantagennegern aber no$ unbefannt jlnb, mit 
einem h. (boüdnbifcb) begci(!^net* 9lucb flnb manche ^olldnbif(^e SBorte, bie 
bid babin ben 9!egern üodig fremb maren, bei ®elegenbeit ber Ueberfe^ung 
ber ipfalmen unb bed neuen lejiamentd bur^ und SÄifjlojiare in bie ©prafbe 



^Hi Einleitung» 

etngefttdrt tootben, unb n^etben jje^t, n>enigflen9 Don ben in unfern Sifuitn 
gebifbeten 9tegem, n>oI jiemtic^ allgemein )>ei:ßanbeu* 9iuS) ite bnirften bier 
ni(bt feblen, unb flnb ebenfaQd mit h. begeii^net* 3ene urf)>tung(i^ englifcben 
SBorte aber, bie md) unb m6^ auger ©ebrand^ gelommen ftnb, mie»o( mmä)t 
dftere S'Zeger pe noiSb too^ ücrjle^en, jinb mit a. (alt, tjeralt^t) bejeie^net. — 
Snger ber englif^en unb bi^Danbifcben ^at, n>ie f(|Dn erwähnt, au(^ bie 
))ortugieftf$e <Spxa<S)t \f)xt S9eitrdge jum 9legerenglif(|en Sprat^^i'SbiDm ge« 
liefert — ed {inb aber anä) man(be SBorte aM ber fran}5fif4^en unb beut^ 
fd;en, mt aud 9lfrifanif(!&en Sprachen aufgenommen. S)er Urfprung ber 
einzelnen SBorte ifl aber barum nic^t immer fofort gu erfennen, tt>eil bie 
9leger jie ni^t o^ne SBeitere« annabmen, u>ie jie jle fanben, fonbern fie i|ireu 
@pra$organen m&glid^fl aniu))aiTen fugten. £)a}u ge^drt namentlich, bag 
fie t^on imi ober mehreren auf einanber folgenben (£onfonanten einen unb 
ben anbern ^inau^n^erfen , ober bie burcb Slnbiufung t>on (S^onfonanten Der«> 
urfa(^ten ^drten bur($ }n)if(benein gefügte Sotale ju milbern fuc^en unb enb« 
lid^ ben meifien ber urfpriinglicb auf einen (Sonfonanten enbigenben SBorte 
einen @^lugoofal beifügen* /Dabei werben freitid) eingelne SBorte^ beren 
Slbleitung bie Sieger naturlitb ni^t fennen, fc(>r »erfel^rt audgefproc^en» 
SBo eine fol^e t)erfef^rte Stu^fpra^e ober oielmefirj S3erbrel^ung eingefoer 
S3orte nicbt gang allgemein ift, ober menigflend ni$t na(^geabmt tt>erben barf, 
ijl jie nur in ( ) beigefügt loorben, ba man jle bocb ^^^^i tcxmtn foflte* So 

j'lepi für lielpi; fristeri für feliciteri; piesiroetoe für absoloetoe u. a. 

Der tonlofe S^tußDofal wirb oon ben Siegern oft Derfcbieben au^e* 
fpro(^en unb oerwe^lfett. @o fagen jte balb zwaka, balb zwake ober zwakK 
9lamentli(!b »erben e unb i ; o uub oe (unfer u) oft ba« eine für bad anberc 
gebraust* gbenfo Deru)e4)fetn bie Sieger r unb 1 fajl befidnbig. Selber 
fonnte bie %udfpra(^e, ^bjlammung unb ^ccentuirung ber eingelnen SBorte 
ui(^t angegeben »erben, ba jicb biefelben SBorte gu oft mieberjjoteu» Ueber 
erftere mxz im allgemeinen et»a golgenbed gu bemerfen: 

5la(| ber oon und angenommenen Drtbograpl[){e, bie, ta jie ben Siegern 
einmal a\x^ unfern @*riften geläufig ijl, nit^t »o^l mieber ocrdnbert »erben 
fonnte, »irb jebed SBort fo auögefpro(!&en, »ie wir e« im S)eutf(ben an«* 
fprecS^en würben, mit folgenben (gum größeren Z^til in ber gu ®runbe ge* 
legten, »iewol ni<^t confequent bur^geffi^rten ^olldnbifcf)en S^reibart begrün* 
beten) 9ludnaf)men: 



(Einleitung. ix 

ei tt)itb fafi sivei(lt6tg> wie ee-i oudgefptD^en — ein (onged e mit einem 

lurgen 9?ac^f(^Iag, Ut fca« i no^ eben fiJren läpt, g. S, dei = dc-i. 

y ^ein taprigen fe^r c[^n(i($, nur ettDad fuijer, unb ber erfle Saut mt^t 

toit BL, b}yÜ ss: bläritl 

eil lautet n>ie o. 

oe immer mt unfer u. 2)ad u fpre^en bie ^oHdnber n>ie unfer £ au6; 

barum j^aben mir ben ®tbxavi(S) beffetben aufgegeben, au§er in einigen 

trenigen ni^t-bondnbif(!(|en SSBorten, k»ie purpur, tvo mir ed mie im 

©eutfc^en au6fpre^en. 

on fi^nßc^ mie unfer au, bo$ nxä)t fo breite fonbern fo, ba§ mef^r o atd a 

ge|)ort mirb; boutoe = bau-tu. 
Oir unb onir^ mie ba^ vorige; fowloe, fonwloe == fau4u. 
ai bciU bad SKittelgmifc^en unferm oi unb eu, medl^alb ed au^ beim 

©^reiben gumeileu mit oi ))erme$fe(t mirb, mie buiti unb boiti. 
e^ bad fetten unb nur )?or e unb i t)orfommt, (t^or a, o, u mirb ti Hx^ 

k erfe^t) tautet wie s; cedroe = fe-bru* 
m unb n nel^men am @nbe ber SBorte na(^ einem 93ofaI (auger i) b^uflg 
ben Ifranjß Pfeifen JWafen taut ng an, j* S* njam = njang; faddm =3 
fabong; wawdn = »amdng; «jim = fjeng; hem = ^eng; boen ==s 
bung* 
fij mie ein teifed fd^i, »j^jn = fc^jing* (£>oi^ barf ba« f(i^ ja ntiä&t ju 

))ofl genommen merben.) 
V mie f. 

z mie ein fanfted 8. 
5E)er Accent rubt in ber Sieget auf ber gmeitte^ten ©übe, feltener auf ber 
testen, unb nur in ganj fettenen gdtten auf ber brittte|;ten* 3?ur im 2tett 
unb 3ten galle ifi er ^ier angegeben ; niäjt aber im Iften* dtvä)t er auf einei^ 
gebebntert ©itbe, fo ip er mit ' bejei(]^net, j* 93. pikicn; auf einer furgen, 
fd^arf betonten mit ', g- S3, kabi. 3h gufammengefc^ten SBorten ru^t ber 
Son in ber JReget auf bem erjien SBorte, unb ifi bann ni^t immer angegeben, 
g. ©. panti unb man — pantiman (päntiman). ®cm55nti(Sb aber flnb gu* 
fammengefe^te SBorte burd^ - oerbunben, vaam-hoedoe; sneki-fiaf. 

SBa^ bie SBortfetge betrifft, fo finb bie Umlaute gu Anfang eine« 
SBorte« in bie urfprungti(|en aSoIate aufgeWp, mie in anbern beutfi^en 2B6r^ 
terbfi^ern, fo ia^ g. 23. Sie (%t6)t) auf Slb (Slboent) folgt (ni^t ettoa &^ 



X Einleitung. 

auf a(t)t); in bcr JKitte ctued SBorteß aber folgt ber Umlaut bem cinfad^cn 
aSofäl, i. S9. 2lb^dngen, unmittcfbar nac^ 3lb^angen. ff wnb 6 jinb o^ne Un* 
terfc^ieb i^itm6)t, unb fommcn beibe öor fi* SBenn ein beutfc^e« 2Bort t>er* 
fd)iebenc Sebeutungen ^at, bie im JWegerenglifc^en but(^ mfc^iebene SBorte 
gegeben n^erben, fo iji öor leiteten bie paffenbe beutfd?e 33ebeutung burcl ein 
©pnohim in ( ) gegeben, }♦ 93. 33oben (ßrbboben) gron; (ßrbart) dotl; (@6I* 
ler, Obetboben) zoldro. golgen einem beutfc^en SBotte mehrere negerengli* 
fc^e, obne bag jle bur^ ein in ( ) »orangefießted ©pnonim ndj^er bejiimmt 
n^erben, fo ifi gen>ßbulic^ ba§ erfle atö txi^ gebrdut^tic^fie anjufe^en. SBenn 
in ganjen $fitafcn tin eiujcine« SSort toerfci)ieben gegeben »erben fann, fo ifi 
ba« au^ ju brauc^enbe SBort mit ob* — ober — in () angefübtt* SCa^ fo 
eingedämmerte SBort bejie^t jl^ in ber Sieget nur auf t>a^ unmittelbar tjvr* 
fttt^gebenbe, j. 93. wrdko de kili (ob* moro) nii. §at ein beutf(fte^ SBort 
üicte 3ufammenfe^ungen , fo ifi ed bei biefen nur bad erjlemat auögcf^rteben, 
bie anberen mate nur burtiö - bejeid^net, j. 93. 2lbenb-S)dmmerung; -6ffen; 
-2«abt 2C. 

2)er Ärtifel ifi im ©eutfcfeen mie im Slegerengtif^en (da unb wan) ber 
giaumerfpamit loegen ioeggetaffen, auger ba, »o ein aKiSoerildnbuig mog* 
liä) »dre. 

3m S)eutf(!&en iji ber auf ba« 93erbum fotgenbe 9lccufatio in ber Sieget 
inx^ t, (ßincn) bejeii^net, g* 93* anreben, e* 3m !Regerengtif(^en fleben gu 
feiner 93e}ei(!^nung hem ober dati ober dasani nur bann, votnn feine Stellung 
bejeic^net »erben fott, ober ein aWigoerfidubnig mogtic^ »dre^ SBenn ba« 
aSerbum eine {ßrdpofition ju j!(^ nimmt , fo iji biefe in ber Weget beigefügt, 
boc^ obne 93eieii|)nung bed barauf folgenben 2lccufatiü«. 

5E)ie einjetnen JRebet^cite fmb nur bann bejei^net, wenn fonji eine 93er* 
»e^fetung ©tatt flnben fönnte. 3n fot^en gdllen bejeic&net s. baö 6ubjian* 
tioum; adj. 2tbiectioum; v. 93erbum, unb jn)ar v. a. Serbum actiDum, v. n. 
93erbum neutrum; adv. 2lböerbium; pr. {prdpojttion. SBirb ein SBort nur in 
ber 2Rebrja^t gcbraui^t, fo iji eö burcj pl. $turatid bejeid}net 

(^tx&a fonji oorfommenbe 2lbfürjungen »erben, »ie anbereö, »a« etwa 
no<^ ju bemetfen »dre, »ol aud bem ©ebrauc^e beuttid) »erben, obne ba§ e« 
notbig »dre, jic ^ier anjufu^ren unb baburd) biefe SSorbemerfungen ungebü^r* 
1x0) audgube^nen. 



m. 



tc 



at, sneki-fisi; ßitt^^Ä^'»^ prakÄ, 
plaki. 
9lad, ting^i-meti; dede-ineti; n>o ein 
2lag tft, ba fammcfn jid) bic 9ll)(er, 

pee wan dede-meti lid4m, na da- 
pee dem tiiigifoiiwloe kom rnakan- 
dra; na plesi dede-meti iidom, tin- 
gi-foiiwloe de kom. 

Sla^getcr, tingi-fouwloe; opete; 
djang-kro. 

91 b, — ab unb ju gebe«, go en kom; 
flc flingcn ab unb ju, dem go, dem 
kom. 

21 ban bet n, v. a,, verandre; raeki 
wan verandre; drai. 

9tb arbeiten, — feine ®(!^nlben, wro- 

ko hem paiman; wrokopoeloe hem 
paiman; fein Za^mttt, doro hem 
wroko; doro hem marki; jtcb — 

pina-pina; ii) arbeite mt(^ ganj ab, 

mi kili mi i<refi nanga wroko; wro- 
ko de kili (ob. moro) mi. 

^tbbatgen, poeloeboeba; ein Jtanin» 

($en, poeloe boeba na koni-koni. 
3lbb eigen, beti; beti poeloe; ein 
®tudf, beti wan piesi. 

abberufen, einen t)om 9lmte, poe- 
loe hem na hem wroko. 
Slbbeja^ten^pai; feine ©d^utben, pai 

hem paiman. 
Slbbitb, pnntje; pop'ki. 
Slbbilben, etW*, meki wan printje 

TO dasani ; jemanb, poeloe hero por- 

treti; poeloe hem. 
9lbbitbuJig, printje; portreti. 
Slbbinben, loesoe; loesoe da tet^i. 

3lbbitten, begi pard6n; er bat i^tti 

ab, a begi hem pardon« 



StbbreAen, broko; koti; er bratS^fein 
^avi^ ah, a broko hem hoso; {ie \)a^ 
ben bie $(antage abgebro^en, dem 

broko da pranasi; er brad^ ia^ ®t^ 
fprdcb <^b, a koti da taki. 

Slbbrennen, bron; bad ^aud ifi bid 
auf ben ®runb abgebrannt, da hoso 

bron tee na gron; bad 5Putocr ifl 

))on ber Pfanne abgebrannt, a bron 
na pan; goii mis! faja. 
Slbbru^en, boli; mit feigem SBaffer, 

boli nanga faja-watra. 

9(bbürjien, bosro» 

91 be, Abe, A,be,8e; ia^ 9lbc lernen, 

leri A be se. 

9lbbdVmen, meki wan dam; tapo 
dam ; tapo watra .nanga dam. 

9lbbanfen, bedanke, bedankt; er f)at 
feine Seute abgebanft, a bedanke 
hem wri^koman; ber @oui3erneur 
%at abgebanft, granman bedanke; 
Masra N. bedanke vo granman. 

9b be den, ein ^ud, poeloe dak- 
kt; ben %i]6), poeloe tafra; poeloe 
njanjäm; poeloe pleti. 

9tbbingen, mindre. 

äbbreben, etw*, drai poeloe hem. 

9lbbringen, einem et»)*, dwingi hem 
vo gi hero dasani ; etn>« abbringen 
XOoUtn, soekoe dasani nanga dwin- 
gi; soekoe hem nanga tranga-fasi. 

9lbbrU(f, (9tbbüb) printje. 

9(benb, sabatem; biefen 9{benb, di 
sabatem; geflern 91«, isredei saba- 
tem; gegen 9C., na mofo sabatem; 
9lbenbd, na sabatem; guten 9lbenb!, 
navo, navoe, nftvoen!; guten 9!« fa^ 
gen, taki navoe; jn %. effen, njam 

1 



2 . «ber — «bffl^mitd. 

«aba. Vbenb'^ämmerung, mo- 
fO'^sabatem ; mofo-neti; — effen, 
saba; — ©ptteöbicnji, — tixi)t, 
aabatem-kerki; — ma^f r tö^ 6ci* 
lige, santa avond-maal; saiita iafra; 
granboen; ))ad ^« %. audt^ei(en, pla- 
tte ^ranboen; -— flctn, sabatem- 
star; maen wefi a. 

^itx, ma; mara; abet bo$, ma tog, 
ma tokoe; aber a(i)\ ma poti! 

9(berj)Iaube; kroekoetoebribi; falsi 
bribi; verkeerti bribi; byfi^eloof h. 

Äbergläuibig, Slbetfllaubifcb, — 
eitt ^tbertälaubiger, wan verkeerti- 
bribi soema« 

SJbetmal, ^ÄbermaU, aj^e&n; wan- 

tron iporo; wantron moro ageeii. 

9lbfa(t (Ueberb(etbfe(), saka-aakf. 

9tbfalten (betabfalkn), fadom; fa- 
dom komopo na; komopo na . . 
f adorn; t>on jemanb, drai baka g\ 
hem; )>on dWito, drai baka libi 
Kristus; ))i>m ©tauben, komoto na 
ini bribi; libi hem bribi. 

abfärben, poeloe fervi; bad Äkib 
färbt ab, da klosi de poeloe fer?i. 

9[bfaffen, eine ©i^rift, potti na 

akrifi. 

abfegen, figi; ben 2if(]&, %i tafra; 

ben Staub, figi poeloe da stof. 
abfertigen, e., meki a kom klari; 
geni hem go. 

abfeuern, eine gtinte, soetoe. 

abfinben, {xcb init jemanb, kom klari 
nanga hem; meki wan akeki. 

abfließen, ron komoto. 

abftu*, losoeh.; bad SÜajfer M 
abflu§, da watra habi losioe; bad 
SBaffer b<^t '^nen a., da watra ta- 
po, a no ha past to ron komoto. 

abforbern, hakai; er forberte mir 
mein ©etb ab, a haksi mi moni. 

abf reffen, njam; njam ala; njam 
krin krin. 

abfubreu (w^j^fubren), e„ tjari hem 

gowei; (purftiren) poergeri. 

abfubtmittef, poergasl; ein>2l.ein' 

nehmen, drfngi poergasi. 



I 



abgäbe — abgrunb* 

abgäbe, lantimoni ; kontribnai ; he- 
demoni. 

ab gang, (abfaO) saka-saka; (abfaj^) 
seli; bie Sananen b^ben feinen ab* 
gang (geben nic^t ab), baana no ha 
seli. 

abgeben, et»., gl abra; gl; jtcbmit 

einem ober ettuad, habi wroko nan- 
ga; bemoeje nanga; (Umgang i)a* 
Ben) holi kompe; nanga. 

abgeben, (meggcben) gowei; komo- 
to; (abfa^ b^beu) habi sell; etn>ad 
abgeben (äffen (am greife), mindre. 

abgelegen, färawei. 

abgeneigt, — einem abgeneigt fein, no 

lobbi hem; habi wan tegen vo liem. 

ab^efcbmacft, (a(bcrn) lau; ia^ ijt 
eine abgcfcbmacf te ©efcbicbte, da wan 

lau-tori. 

abgejiorben, dede; ber Saum ifl 

bereitd a«, da boom dede kaba. 

abgett)innen, winni; einem, winni 

hem; winni na hem tapo; einem 
etil)., winni dati \o hem. 

abgemobnen, einem etn>., poeloe 
hem na da gewenti ; {td^ etn>., kabi 
nanga da gewenti; ein Äinb — , 
poeloe da pikien na bobi. 

abgießen, kanti; kanti hafoe; kanti 
hafoe trowel. 

abgtanj, «»kyn; bcr abgtang ©einer 
<^errti(^feit, da kopie (h.) vo hem 
glori. 

abgott, kröekoetoe gado; pop'ki; 
kröekoetoe-gado pop'ki. ab* 
gottd«@(b(ange, aboma. 

abgöttcrei, afgodery; afgodery- 
w-roko ; kröekoetoe- gado - wroko ; 
kröekoetoe brIbI ; (fpottweife) obo- 
noe; mapokro a. 

a b 5 ö 1 1 i f (b, — abgJttifibe ® a^en, ® e* 

ratbfcböf ten, afgodery-sani; kröe- 
koetoe- gado- sani; obia-sani; ma- 
pokro-sani a. 

abgraben, diki poeloe. 

abgrämen, jicb — f* abbarmen. 

abgrunb, dipi dipi horo; dipi peti; 
wan dipi plesl, disi no habi gron. 



^b^acfen, kotf; kapoe. 
%bi^altt)\, tapo; hiiidre; beleili; 

@d^am biett mid) ab, ju bit ju t4>\\u 

men, sjem ta]>o mi, vo kom iia joe. 

9(bbanben fommeit, lasi; eö ijl mir 
abbtubcn gcfommeu, a Usi na mi 
Iianoe. 

^b bang en, \>o\x jemanb, dc na hem 
ondro; id) banfle k)i)u ben SBetgen 
ab, mi de na bakra ondro; ed b^!n({t 
nid^t )»on mix ab, a no de na mi wani. 

%b barm en, ftd), broke hem hatti; 
er barmt (id) ab, verdriti moro hem; 
a de koesoem^i (ob, koesoemie) 
hem arefi. 

abbauen, koti; kapoe; ^aue beine 
Pani ab, koti joe hanoe; er bicb 
ibm ben Jtopf ab, a koti hem neki. 

91 b be ben, hopo poeloe; ho.po. 

Slbb^ili^n, kom boen; geneze; kom 
genese. 

«bbobeln, skafoe; ffobte ba« S3rett 

ab , skafoe da pr8ng;a. 

Slbboten, kom teki; go teki; a. (af« 

fen seni teki 
«b^filfe, helpi'; ed ifl teine ^b^iKfe 

mogli^, help! no de. 

Slbfappen, On^^ifi^ ^Q kapoe. 
Slbfaufen, bai; er b^t mireinjpfcrb 

abgcfauft, a bai wan hasi na mi. 

^b{ebren, (mit bem 93efen) sibi ; eine 

Aifie, sibi da kisi. 
%bto^en, boll. 
Slbf ommen, a., kontraki; ein^. mit 

jemanb treffim, meki wan kontraki 

nanga hem. 
Äbfommen, v., Dom3Be<\e, iasi pasi; 

komopo na pasi; misi pasi; ver- 

dwaie. 
2lbfömmling, — er ijl ein 91. \>on 

3Kofed, a komopo na Moses. 
9lbfra^en^ kraboe poeloe. 

Slbfriegen, (bctommen) etw., kisi ha- 
foe; (in fdbümmem ©inn) er b^t 
et», abgefriegt, dem krasi hem; a 
kisi strafoe; a kisi wan fomfom. 

2(bfü^^ten, v. a., kouroe; v. n. kom 
kouroe. "^ 



Slbfittbiften — 9lbma(en. 3 

nbfunbigen, gi kenis (ob. kenisi). 
91 b f u n f t — , er iji »on gnter 9lbf unf t, 

a komopo na wan l>oen famiti. 

9lbfür}eH, fjatoe; koti hafoe; poe- 
loe hafoe. 

9lb(aben, poeioe lai. 

9lblaffen, )>on etn>., llbi dasani; kabi 
nanga dasani; loon einem, kabi na 
hem baka; (nom greife) nindre. 

9(btaiictn, c, waktihem; setiwakti 
gi hem. 

9lblaufen, (t^on ^^töffigfeiten) ron 
komoto; (bilbücb) waka; bad wirb 
nicbt gut ablaufen, dasani no de go 
waka boen; — mt ed ablaufen 
n)erbe, — fa sani sa waka; fid) bie 
iBeine für ni^td unb ivieber ui<btd 

a», broko hem foetoe soso (ob. vo 

soso); fom foetoe soso. 
9lb(angnen, «try; taki a no troe; 

fortrod^renb, stry doro; hoii stry. 
9lb(edfen, lekki; e. Xeaer, lekki pleti. 
91 bier en, poeloe alasani krin krin; 

e. Setter, — na pleti. 
9lbUften, (wegtbun) poeloe; e.Äfeib, 

poeloe da klosi; 9%ecbnung a., gi 

verantwoortoe; e. 93efU(b/ gi van 

visiti; doe wanvisiti; e. ^ib, sweri 

wan sweri. 
9lb(eger, plansten. 
9(btefen, (t)om ^^^apier) lesi; {pern 

33aume) piki. 
9lbUefern, gi abra; levre h. 
91 b 1 5 f e n , (lodmacben) loesoe ; e. 93ein 

a., loesjoe poeloe da foetoe; ft^,. 
(n)ed)fe(n) kenki; (a|i micb bi^ ab^ 
(Öfen, meki mi kenki nanga joe; 

bie ®elbaten lofen einanber )do\x ber 

2Badbe ab, dem soldati kenki wakti. 

9(bmatben, ((odmacben) loesoe; (tbun) 

doe; ein ®ef(bdft, doe wan negosi; 

doe wan afeersi. 
9lbma(terii, kom mangri. 
9lbmabnen, e., waarskouwe hem; 

yermane hem, vo a no moe doe 

dasani. 
9lbmaten, e., poeioe hem portreti; 

poeloe hem. 

1* 



4 9l6mattett — 9(6re^nnng« 

^imütUn, T. a., meki a kom weri; 
broko hem sk)n; lahraka hem; bie 

Sonitenl^i^e ^at mid^ abgemattet, 

trauma zon broko lui skin; Me 9r« 
beit — ; da wroko labraka mi; bad 
Riebet — , dakoorsoe labraka mi; 

i(^ bin gait} abgemattet, mi labraka. 

Sbmeffen, marki;-teki marki. 
Slbnagett, kweri kweri; ttiigi; njam 
njam. 

Slbncbmen, r.a., poeloe; badS>ad^; 
poeloe dakki; ben 93art, poeloe 
bairba; ben ^ut »or jemanb, poe- 
loe hatt! gl hem ; einem bie geffetn, 
poeloe hem na boeje; fie nahmen 

3efum ))om jtrenje ab, dem poeloe 
Jesus na kruisi; ein ©ein abnehmen, 
koti'po^eloe wau foetoe; koti wan 
foetoe; jtoffee, plki koffi; v. n., 
aaka; mindre; bad Riebet nimmt 
ab, da koorsoe de saka; et mu§ 

gune^men, nnb i(^ mug abnehmen, 

hem moeae kom big! en mi moese 

saka; ber SKonb nimmt ab, moen 
de broko ; mein ®e p^t nimmt ab, 

mi hai kom doengroe. 

abnebmer, (Ännbe) klanti h. 
5lbneigung, tegen; e* ?!♦ »ibet je* 

manb ^aben, habi wan legen vo 

hem: no lobbi hem. 
abortiren, trowel bele. 
Sbpatf en, poeloe lai. 
abraffen, wakti; eine ©etegenl^eit, 

wakti wan okasi. 
.«bpfiitfen, piki. 
$(bpta(ten, kiki baka. 
5lbprügeln, e*, fomhem; e» tüchtig, 

gl hem wan boen fomföm: gl hem 

wan boen pak. 
2Cbpn^en,etn>v^rin hem; krtoi hem; 

meki a kom mooi. 
Slbrqt^en, einem, rat hem to no. 
abräumen, poeloe; poeloe sani; 

ben Sif^, poeloe tafra; bie letter, 

poeloe pleti. 

?lbre(Jncn, Stbred^nnng l^aften, holi 

äfreken. 
Slbtec^nung, Afreken. 



abtebe — 5lbf*(kgctt* 
abrebe treffen, potti mofo makan- 

dra; korderi taki; korderi taki nia- 

kattdra; (jn f^fec^tem 3»^*^) ^^^^ 

barki.' 
abreiben, grtti; robi, lobi.^ 
abreifen, teki pasi; teki da reis; 

teki hem reis; na^ N., tekf pasi 

go na N. 
abreißen, poeloe; broko; e.93(ume, 

broko (ob* poeloe) wan blömiki. 
abrichten, e» ju — , leri hcin vo-^. 
abrufen, e», kali hem; sen! kali 

hem; )>om amte, poeloe hem na 

wroko. 

abfa^, (am@d^u^) hieli; (9anS8aa# 

ren) sell; boen sell, 
abfcbaben, kraboe; kraboe poeloe. 
abfc^dfen, plli; e« Drange, pili da 

aranja. 
abfdja^en, e., etw., preceri hem. 
abf^dumen, poeloe sgoema. 
abf^eiben, (trennen) plat\e; (per* 

ben) tapo bro; dede. 
abfeieren, ben Sart, poeloe barba; 

bad <&aar, koti wiwirl. 
abfcbf u, viste; trefoe; a, »or eUrsa^ 

baben, habi viste (ob« trefoe) vo 

hem. 
abf(^eutic^, takroe; e. a. 2»enf^, 

wan takroe soema; etioad abfc^eu* 

tidied, wan takroe-sani. 
abfd)i(fen, e., etw», seni hem go. 
abf^ieben, troesoe komopo; poc- 

8oe komopo; drifi «^komopo ; ha^ 

93oot t>om Sanbe, troesoe da boto 

komopo na sjoro. 

abfd)ieb, adjosi; %, nefimen, taki 
adjosi; einem ben a* geben, bedanke 
hem; feinen abf^ieo ncbmen, be- 
danke; bedanke hem wroko; ab* 
fcftiebd — prebigt, — rebe, kro- 

böi preki; kroböi kerki. 

abfliegen, soetoe. 

abfd^Iagen,(t)ern)eigeru) weigre; no 
wani gl; mombi; fein äöaffer, poe- 
loe watra; watra; pissi. 

abfc^ti«gen, sloto; bie Jf)ure, sloto 
doro; ein 3änä), sloto boekoe; ber 



2lbf(|nrfben — 9lbfpre<$en. 
jtauf ifl bereitö abgef^toffen, da bat 

«loto knba. 

abfcbncibcn, koti; einem bad ^^ax, 
koti hem liede-wiwiri; t)ie £)t)ren, 
koti hem jesi; er pat jid) beu ^ald 
(tbgefd^nitten , a koti hem iieki* e. 
SBeg, koti da pasi; einem ben 3äeg, 

tapo pad gi hem. 

2lbfd)6pfeR, poeloe; bad gett »on 
bet®uppe, poeloe da fatoe na lapo 
da goepoe; ttn^afdVLtii, poeloe da 
ggoema. 

Sbf^ tauben, loesoe da skroefoe. 

^bfd^teiben, meki wan kopie h. 

abfc^rift, kopie h. 

^bf^utteln/ seki wai; aeki; ben 
@taub, 9eki wal da gtof. 

^bfd)Utten,etw., kantihafoe; kanti 
hafoe trowel. 

9tbf(^Q>dren, ttw., sweri taki a no 
de 80^ sweri vo no. 

Slbfegettt, aeili gowei. 

Slbfeitd, na sei. 

%bfenben, t., tit»., seni hem go. 

Slbfe^en, (nieberfe^en) ttm., potti 
na gron; potti de; einen DomSmte, 
poeloe hem na hem wroko; be- 
danke hem; (SBaaren), seli; ein 
Ainb, poeloe hem na bobi. 

9lbfi(äbt, — bad n>ar feine %., a ben 
wani so; in b&fer^*, voogrihatti. 

Slbfi(btU<^, mit abfid)t, expressi; 
Yo expressi; nanga expressi. 

$lbff)lut; (burdbaud) absoloetoe, ab- 
sroetoe (piesiroetoe). 

Sbfolution, pardon; dasnoti; ei» 
nem ^. geben, gl hem pardon (ob. 
dasnoti). 

9lbfonbetli(!b, voomämiki, voomä- 
moekoe; na wan aparti fasi. 

abfonbern, (trennen) platle; ^6) — ; 
fid^ abgefonbert fyalun, holi hem 
srefi aparti; tan to hem srefi. 

8lbfi>annen, bie ißferbe t)Dm JBagen, 

poeloe hasina wagi; ein®ei(, loe- 
soe da tet^i. 

Slbfprecben, etu>*mit einanber, potti 
mofo makandra; korderi taki. 



Slbfpringen — abtorfen-tu^. 5 
9(bf))rtngen, ( (odfpringen ) broko 

komopo. 

%bflammen; t>on jemanb, komopo 

na hem. 

^bflatten, einem feinen S)anf, taki 
hem tangi; einen 93efud); meki (ob. 
doe) wan visiti; einem e. 33efud), 
gi hem wan visiti; meki (ob. doe) 
man visid na lHasra N. hoso. 

Slbftduben; figi; poeloe da stof. 

31bfl€(ben,koti. 

%b{le(fen,(ein (^unbament) marki. 
^b fie ben, {j^on etm.) no wani dasani 

moro; (fcbaal merben) lasi hem tesi; 

kom flauw. 

^bfleigen, saka; i>om SBagen, ko- 

moto na wagi. 

^bflerben, kom dede. 

Abflogen, troesoe; poesoe; bad Boot 

t)Om Ufer, troesoe da boto komoto 

na sjoro. 
Äbflrafen, strafoe; fora. 
^bfireifen, pili; feine ^ant, pill 

hem boeba. 

9Cbfireiten, stry; stry vo no; stry 
taki a no troe; feine @unben, stry 
hem zondoe; n>ir t5nnen bad ni^t 
a», wi no kan stry dati; fortma^^ 
reub a., stry doro; holi stry, 

abfurb, lau; t>a^ ifl et», abfurbed, 

dati de wan ian-sani. 

Slbtbeiten, platie; ttaffenweife, pla- 
tie na lo; platie lo lo. 

«btbeiiung^lo; spele; bieSboueg« 
finb eine abtbeilunfl bed äboftanii» 
med, Ibo da wan spele Abo; eine 
91. ®o(baten, wan patroeli soldati. 

$lbtbun, (beenbiflcn) kabä; (entfdjei- 
ben) e. Streit, koti da trobi; (weg* 
tbun) poeloe; (tobten) kili. 

21 b tragen, — feine S^utb, pai hem 

paiman; — till ^aVL^, broko poe- 
loe da hoso. 

abtrennen, loesoe; platie. 
abtreten, einem et«)., libi dati gi 

hem; libi dati abra na hem. 
abtritt, pikin hoso. 
2lbtrotfen-tU^, figi-doekoe. 



6 ^btrotfncn — Sbgdiumen« 

Vbtrodfnett, t. a., dre; meki a kom 
dre: v. n. , kom dre. 

Äbtritnnig, — einem a* mxhtn, 

drai baka gi hem; bet Abtrünnige, 

<Sproeroe-8oema. 
9lburt^ei(en, t., \'6nhi hem; e, 

@ac^e, koti da kroetoe. 
9(bx)erbienen, e« ®(^u(b, wroko hem 

paiman ; wroko poeloe hem paiman. 

Slbwaaen, wcgl. 

Slbmdljen, rolo poeloe; rolo komo- 
to; e* @cbu(b t)on fl(b, poeloe hem 
skiilti; poeloe hem heloe; krin hem 

. arefi. 

abwarten, waktl; in ®ebu(b, wakd 

' nanga pasiend; t., (pjlegen) loe- 

koe hem. 
9bn>cirtd, na ^(ndroBe!; (g(ug ab^ 

mdttö) na bil^sei. 

Äbmaf^en, waai; e* ton ©flnben, 

was! poeloe ala hem zondoe. 
91 bn>e$f e(n, holi spele; kenki apele. 
91bn)eg, verkeerti pasi; kroekoetoe 

pasi; verdwale pasi. 
9ibv^tffttn, t., two hem. 

9lbn>ei(^en, (Dom föege) libi dapaai; 

misi paal; \erdwale; jte (tnb aflgumat 
abgelöteten, dem älamal verdwale. 
9[bn)etfen, t*, no ontvange hem; 
no teki hem; no wani si (ob« jeri) 
hem; aeni hem gowei. 

9lbtt)enbeu, draf ; tapo; fein ®e|tc^t, 

drai hem feai; e« Uugiüdf, tapo 
da ogri. 

flbwefenb fein, no de; er war a., 

a no ben de. 
9bn>if(^en,figi;benXif(^,figitafra; 
bie %ugen, fig! hem hai; aUe £(^rd^ 

nen, figi poeloe ala watra na hai. 

%biaf)ltn, pai; einen £^ei( ber 

@(^n(b, pal hafoe vo da paiman; 

pa! hafoe da paiman ; pai na mindre. 
ftbgdbten, teli. 
^bja^fen, tapo; SBein, tapo wien; 

einen (bei SBajferfuc^t), tapo hem*, 

hopo hem. 
Slbgauinen, ein ißfetb, poeloe toom 

na has! mofo. 



Sbje^ren — %^t fleben* 

9b}ebl^en, kom mangrf. 

^bjei^nen, eti|»., teeken; marki; 
einen, poeloe hem portretl; poeloe 
hem. 

9b}ieben, poeloe^ ik ^ani t)on — , 
poeloe boeba na — ; e« ®d)luffe(, 
poeloe aloto; ben ^ut ^r einem, 
poeloe hatti gi hem; — ein 9){e{fer, 
arapoe nefi; (iDegge^en) komoto; 
gowei. 

«bjug, 9lbgu8«gTaben, jotro; 

trensi; losoe. 

%b}n>ingen, einem tttoa^, poeloe 

hem nanga dwiiigi na hem hanoe; 
teki hem nanga dwingl. 
See orb, kontraki; t^% machen, meki 
wan kontraki. 

ilccorbiren, (ubereinflimmen) akor- 
deri, korderi; (unterbanbeln mit) 
akorderi (ob. korderi) nanga. 

accurat, prontoe; juisti; rcli; accu* 
rat fo, jiiiati 80 ; net so; reti so. 

9((^, ke!; ke mi mama!; mi poti! 

Sl^fet, skotiroe; neki; bie ^« jUifen, 
hali hem akouroe; er tegte ed auf 
feine Sl^ a potti hem na hem neki; 

auf beiben «(^feln tragen, joe da 

baboon -nefi, joe de koti na ala toe 

sei; einen fiber bie lilcbfetn anfeben, 

broko hai gi hem ; no teli hem no- 
ti; no ke >o hem. lH(bfeUrdger, 
toe-hatti soema; toe-fesi soema« 

^ä)t, aiti; Dor ac^t Xagen, aid dei 
pasd; atibt Zaat fpdter, aiti dei na 
baka; a^t mal, aititron; ber O^te, 
di TO aiti*) disi meki aiti. 

Sf(!bt geben, potti jesi; pasöp; pasö- 
poe; potti min a; gib S(ct^t!, pa- 
sop!; jeri boeti!) {t(b in 91« neb^ 
men, loekoe boen; nimm bi^ in 
$I^t, batS JU t()Un!, loekoe boen, 
TO joe no doe datii; ft^ r>ox tu 
nem — , loekoe boen nanga hem; 
einen gut in 9« nebmen, loekoe hem 
boen; ettt)« in ^. nebmen, potti hai 
na sanl ; auf et)t>. %. b^ben|, poti hai 
na hem; potti membre na hem ; and 
ber Slc^t tajfen, vergiti; Tcnaim. 



Sl^tbat, respeki — ; a(!^tbare Seute, 

respeki-soema. 

a^^teii, e., regpeki hem; p hem 
respeki; ha respeki vo hem; teli 
hem; broetoe hem a; auf etn). Ci6}* 
ten, poUi hai na; potti membre 
na; einen nic^t ai^ten, no teli hem; 
no ke >o hem; e. für ntc^t^ a., leli 
hem vo noli; no teli hem vo noti. 

9I(btung, respeki; 9(« )>0c jeuianb 
baben, ha respeki v<^ hem ; einem 9(. 
bcmeifen^ sori hem respeki; sori 
respeki gl hem; gl hem respeki. 

Sl^tjebn, tin-iia-aiti. 

SJcbtiig, aiti-ten-tin. 

Sld er, (bebaute« 2anb, eigentüc^e Slerfer 
jinb f)m ni^t) gron. 8J<fcr-bau, 

gron-wroko; firi-wroko; pranasi- 
nrroko; — bauet, gpron-man; firi- 
man^ pranasi-man. 

Slbbiten, teli makandra. 

Slbbceffe, adresi. 

^itx, broedoe-tetei) tetii; j(ur 9lber 
laffen, poeloe broedoe; lati broe- 
doe; m beut ifi (eine gute ^ber, 
no wan hai boen de na hem. 

$lbieu,adjosi; ^21bieu fagen, (aki adjosi. 

3lbjutant, adjoedanti. 

$Ib(er, arend h.; im neuen Seflament 
mit tingi-fonwloe, 9(adgeier, gegeben. 

SIbminiftrateur, gpränmasra. 

^büpticen, e^, teki hem ^o hem 
pikien« 

3Ib))0Cat, afkati. 

^t^t, egti; reti. 

ae^i^Hf djime; gemL 

aieffcn, e*, (ibn jum ©efien babeu) 

spyti hem; holi hem vo spot; 
meki spot nanga hem. 

aiebnli^ fein, geersi; leiki; er ifi 
feinem ©ruber abnücib, a geersi 
(ob« leiki) hem brara; etwad gauj 
dbnUcbed, wan sosrefi-wan. 

9lebn(icbfeit, geersi-fasi. 

'Htf^tt, sisibi; ÜReiMbre, (im 3t. Zeft. 
für Äorndbre gebrau4)t) areisi-sisi- 
bi; in ^ebren fcbicgen, meki sisibi; 
taube ^^ebren, pdpo. 



Slelter — atenfcrfl« 7 

Gleiter, moro ouroe*, fein aUeret 
93ruber, d« bigi bmra vo hem; 
da grän- brara vo hem. 

Sleltetl, moro oiiroe, fein diteßec 

S3ruber, da moro gran brara vo 
hem; bie^c(te{ten,dem gran-soema. 
Sienbern, kenki; drai; verandre; 
fein Seben, kenki liebi; drai hem 
llebi; feinen ^orfa^, drai hera ge- 
dagti; jtcb dnbern, kom verandre; 

bad bat {t(^ t>o(Iig oerdnbert, dasani 
kom verandre wan heel tra fasi; e« 
iflnicbt ju dnbern, a no devo veran- 
dre; a no kan verandre; lielpi no del 

SIengfttgen, e«, skreki hera; meki 
a kom skreki; meki a frede; trobl 
hem; id) dugftige micb, mi hatti 
benauwtoe ; mi hatti de na tapo 
tapo; mi banga. 

Slengflticb, benauwtoe; banga; t^ 
bin d., mi frede. 

Slengfilicbfeit, benauwtoe; frede 
frede. 

Slergern, e*,dreigi hem; tergi hem^ 
tanteri hem ; e* bid aufd Siut, tan- 
teri hem, tee a poeloe gal; {t^ 
dr^ern an — , teki mandi na — ; 
felig iH, ber ji^b nt^jt an mir drgert, 

blesi vo dem, disi no teki mandi 
na mi; ed drgert mi^, « gi ,niü 
verdriti; a verdriti mi. 

9(ergerni6 — , einem Sie. geben^ (ibm 
}um gaQe n>erben) gi heo^i okasi 
vo naki foetoe. 

8(ermel, mouw« 

Sieben, bron. 

3leu§ere, — bad du§ere Dbr, da 
ddrosei - jesi ; etn>ad 8leu§ered, wan 

d6rosei-sani» 

9(eu6er(i(b, na dorosei; etw* ^t., 

wan ddrosei-sani. 
§(eu§ertid)teiten, ddrosei-sani. 

9(euiern, {leb, taki wan mofo; taki; 
poeloe wan taki ; poeloe wau mofo. 

Sieugerjl, krobdi; bie dugerfien @n« 
ben ber @rbe, dem moro färawei 
hoekoe vo grontapo ; „bie dußerfic 
ginjlternig,'' da moro doengroe horo. 



8 



S(eugetttng — M. 



8[Ctt§cnittg/inofo; taki; i(^ ^abe 
fo eine Se. gebort, mi jcri so wan 
mofo (ob. taki). 

affc, — itt aflgcmeine Käme ifl 
keea-keeai, bo^ werben geiDo^ntid) 
bie kfonberen 9lamen ((cbrauc^t: 
kees-keesi; moiiki-moiiki; kwata 
(Coaita); baboen (Brüllaffe); me- 
koc 5 — welche alle tjerfcbicbene Ifxt* 
flfle äfffenarten bejeidjnen. 

$lffectiren, ttw., toe 8o;leki; affec« 
tirt fein, {l<^ a. bene^^men, teki wan 

aparti faai. 
81 f front, (©eleibiflunfl) afrontoe. 
Sifrica, ningre-kondre. 
Sifter, lasi; gogo; 
Slfterrcbe, gongosi; gongosd-taki. 
SI ft err eben, gangosd; taki Jei-tori; 

potti lei na soerna tape; lei gi 

»oema ; pori soema nern. 

81 gent, gemagti; 4>crr IL ifl fein 
81«, Masra M. habi da proknrasi 
TO hem. 

Slgentfc^aft, proknrasi. 

81b! 81 ba! Ka! Aha! 

8ibU, eU h. 

81 bn, Sl^UCU, %.' av<^o; graii-a\oo. 

8lbnen, — icb l)ab'^ ijca^ut, mi hatti 

ben gi mi. 

SHabaficriUfaS, alabaster- batra. 

81 (arm, alarnm; 81. mac^cn, fc^lageu, 
meki alarum. 

8ltbern, (tboricbt) lau; njenoe; ein 
a. 9l)^enfcbf wan lau-man; e. a.^linb, 
wan njenoe -pfkien; alberned ®i* 

fdnoaft, lau -taki; (ni^t recbt bei 
8innen) lau; babau; e* 8(lberuer, 

babau-man; (fabe) docn-doen; 

ein a. SWenf^, wan doen-doen 

aoema. 
Sltbernl^eiten, lau-sanf; floiisoe; 81. 

ma^en, meki flousoe. 
8I(t, 8[((e, 8il(ed, äla; dlaroal; dla 

mala; (gang) heeli; aUe 2Kenf(ben, 
ala soema; aQe SBelt (bie ganje 
SBcIt), da heell Jtondre; 8tlle«, 
alle S)inge, alasanl; fnlwan-sani; 
aVLt beibe, ala toe ; mir ade, w! ala- 



8rae — SID^ier. 

mala; atle 3a^re, ala Jari; jar! to 
Jari; ibri jari; aQe Xage, ala dei; 
dei vo dei; ibri dei; auf aQe SBcife, 
tia ala fasi; 8IQed in 8IQem, ala 
nanga ala; oor 8tQem, oor aQcn 
fingen, vooräi; voornkmiki; moro 

8(Ue fein, kab«; bet SBein ifl aQe, 
da Wien kaba; n>enn ber S^napd 
aQe ifi, ^&rt ber „gute 8ibenb'' auf, 

dram kaba, navoe kaba. 
81 1 1 ein, wawdn; $(08o; nemo; filr flcf) 
aQein, vo hem wawan ; i(b n)unfd)te 
mit ibnen aQein jn fpretbcn, mi wani 

taki nanga Masra wawan; (aber) 

ma; i(^ looQte tool, aber id) iwm 

ni(bt, vo wani?, mi wani wel, ma 

mi no man. 
81 ( t e m a I , älatem : ibri wantron ; ibri- 

tron; hiiwan-tron. 
8Iltentba(ben, äiapee; na alapee; 

ibripee; ibrl-plesi; na iniwanpee; 

na heell kondre. 
8(((erbingd, vo troc; to troe troe; 

ed ifl a* fo, troe troe, so a de. 

Sltlererfl, fosi fosi; in ber aüererflen 

3eit, na fosi fosi tem. 
Slllerbeitigfte, ber, da moro santa- 

wan ; bad 81. (im Tempel), da moro 

Santa plesi. 
8IUerbo(bfle, ber, da moro hei-wan; 

Gran-Gado na tapo; da moro liei 

Gado na tapo. 
81 1 (er lei, ala soortoe saui; foeloe 

soortoe sani ; aQerlei fcb(imme fRa* 

men, ala soortoe ogri nem. 
8l((er(iebfl, switi; hatti-lobbi ; goe- 

doe; mein aQer(iebfler^err, mi hatti- 

lobbi (ob. mi goedoe) Masra. 
8It(ern>ärtd, aia-pee; na alapee; 

iniwan-pee; ibri -pee. 
8(((efammt, älamala; ala makandra. 
8(((en>ei(e, now; noja; n^jaso; djons- 

no; di djonsno de; so leki wi de; 

leki fa wi de. 
8l((eieit, alatem. 
8I((gema(bf I 8(Qma(ig. 
8l((Dier, dia; diaso. 



«ffiflator — «ft. 

2inia()tti(^, ala jari? Ibri jari; jari 

vo jarf. 
aUmdcfttig, — cr iji a., a kan doe 

ala sani ; t>tx Mm&ä)Üit, da moro 

tranga-wan; hem, disi habi ala 

trang^a. 
«((mäüg^ safri aafri; nanga tern; 

bambei. 
aittdgli^, ibri-dei5 ala-dei; del 

vo dei; ettt)* 2lIItdflü^e«, wan ibri- 

dei-sanu 
aUjumat^ ala-mala; flc a., dem 

aiamala; dem ala makandra; dem 

ala nanga makandra. 
2lltju*f«5t, *r>Hl, toem(»esl; pasi; 

toemoesi pasa: pasamdrki; et t^Ut 

aQ}U)9teI SS5fed, a doe ogri pasa. 
Sllmana^^, aimanakl. 
«(mo fen, present!; ben Clemen 9(. 

geben, gl potlman present!; einen 

um ein S(. anfprec^en, bcgi hem 

wan pik)n men!; begi iijanjam. 
Sllpbabet, dem letre pi.; Abe ae. 

^U, (ba) di; aid tcb bort anram, di 
mi k!si janda; Hdi) einem ^Sorbet« 
fa^ aucb ofoe: 9{at^an ^atte S)a« 
viH ^aud ni)($ nid)t Dertaffen, atd 
bad ^inb erfranfte, Nataa oo ko- 
mopo jele na David hoso, ofoe 
da pikien kom siki wantem; (für) 

vo ; f inen aid Sciaoen perfaufen, sell 
hero vo slavoe; bei 93erg(et(^nngen 
leki ; feUener na ; er ifl grower aid 

la), 9, moro big! leki mi; a big! 
rooro leki mi; aui) a bigi moro 
mi; a moro ianga na mi; a(d ob, 

leki ; ed x% aid ob i(^ 93dume fd^e, 

a de leki mi si boom; ni^ltd aid, 

notl leki ; not! buiti. 
Slldbaib, 9lIfoba(b, wantem; djons- 

no, djoesnoe; pram. 
Slidbann, dan; toen. 

9lifo, (fo; auf bie 2Beife) so; da so; 

na so wan fasi; (barum) vo dati 
hede; vo da hede; (nun, — beim 
Seginn eined neuen ©a^ed) we. 
$Iit; ouroe; gran, grani; bejari; ein 



«Iton — 9lmt 



after SlRann, wan ouroe soeraa; wan 
bejari soema ; i(Sb bin f(jboU att, mi 
grani kabä; mi habi mi jari kabd; 
\)a^ Äinb ifi jwei ^ofyx alt , da pi- 
kien ouroe toe jari ; — no^ uicbt 
jn>ei 3^^^ <^t, da pikien no kisi 
toe jari jete ob* no tapo toe jari 
jete; in after ^cit, na ouroe -tem; 

»irf^d 8lfte ni^t »eg, e^e bu ia^ 

Shut (^afl, no trowei ouroe soe- 
soe, bifosi joe habi njoewan; alt 
U)erben, kom ouroe; kom grani; 
kom bejari; ^Ited, ouroe-sani; bie 
^Iten, Stt^'Udter, dem ouroetem- 
soema; dem taU$ dem avoA. 
«(tan, balkdn. 

21 (tat, altari, altar; einen «. erti^# 

ten, hopo wan altkri. 

«(tbaden 33rob, alibi- brede; ouroe 
brede. 

«(ter, ouroe; dem ouroe jari pi.; 
grani; ouderdom h.; er (eibet an 
©efcfemerben bed «Iterd, onroe trobi 
hem ; in feinem -^(ter, na hem onroe 
jar!; t>on g(ei(^em ^^(ter, spele; {te 

jinb pon gieic^em «iter, 3l(terd* 
genoffen, dem de speie; por «(^ 
terd, na ouroe-tem. 

«mbod, amb&si. 

«meife, mira; bie SBanbet^ameife, 

waka-waka mira; bie 6aiTaba*a., 
gro§e, tot(^e, bigi-hede mira; bie 

3u(fet^a«, bie fleine, rotbe, soe- 

kroe-mira; hit Heine, »eige, jajo- 
mira. 

«meifenbdr, — freffer, — bet 

gtoge, tamänoeä; ber f(eine, mira- 
froiti, mira-floiti. 

«men, amen. 

«mme, (@dugamme)minna^jtinber« 
mdrterin) nenne. 

«mnefiie, pardän. 

«mputiren, koti poeloe. 

«mt, wroko; amt, amti; «mt bed 
Slltatd, altar! -wroko 5 ijJriefleramt, 
domine- wroko; (Ricbteramt, kroe- 
toe-man wroko; Sif(^ofdamt, da 
amt vo wan biskop; er l^at bad 

2 



10 Slmtfcttte — ^nixt6)m* 
9fmt, Wc Äranfen ju kfuc^en, a 

Iiabi da wroko, to loekoe dem 

sikiman. 
^intlcute, amtenärt. 

SI m t Ö f * i I i) 1 c i n , (bc6 ^o|)enprtejicrö) 

dominc-wapoe. 
2f n, na; gi; na sei vo; mm ift cd an 
und, now a de na wi; an ntcincr 
<Bküt, na mi plesi; na plesi vo 
mi; am Sonntag, na zondei; zon- 
dei; an'jcmanb fdj^rciben, skrifi gi 
hem; an jcmanb geben, gi na hem; 
gi hem; am SBege, na sei pasi; 
am aWeere Don liberiad, na sei vo 

da zee vo Tiberias; bicd ifl mein 
lieber So^n, an u>eld)em id) SiJobf* 
(gefallen b^ibe, disl da mi lobbi pi- 
kien, nang^a^hem mi habi mi plisiri. 

^nanad, uanasi. 

9tnbauen, bad Sanb, mekS gron; 
wroko gron; ji(^ too — , meki 
hoso dapee« 

Anbeginn, fosi bigfn; im 3I*, na 
fosi fosi blgin. 

anbeißen, beti; ber gifc^ I;at ange* 

bif[en, fisi beti kabä. 
Slnbetlen, e., bari hem; ber ^unb 

I)at mi^ angebellt, dagoe bari mi. 
Slnberaumen, potti ; einen lag, potti 

wan dei. 
21 nb et en, anbegi. 
5ln betreffen, — »ad mt^ anbetrifft, 

ic^ merbe nic^t ge^cn, vo mi? mi 

no sa go, 
ainbieten, presenter! ; biete bem 

«g)errn ein ©ladSBein an, prcsenteri 

Masra wan glasi wien. 

Slnbinben, angebnnben, m, tai na. 
5änblafen, e., bio na hem tapo; bio 

wind gi hem. 
Slnbteefen, e., piH tifi gi hem. 
Slnblicfen, e., loekoe hem; hiti hai 

na hem; ernfl, pili hai gi hem; 

unmiflig, jornig, poeloe hai gi hem. 
ginbtinjeln, e*, pingi liai gi hem. 
Slnbo^ren, boro. 
Slnbre^en, broko; ber SEag tt>ar be^ 

reitd angebrochen, dei broko kabä. 



Sfnbrennen — 3lnemj>fe^{en. 

einbrennen, v. n., (ijom .|^otj) tcki 
faja; {r)on ©peifen) bron. 

?Inbru^, — \>^^ SRorgend, moesoe- 
dei; bed Jciged, dei- broko; bed 
Slbenbd, mofo-sabatem; ber ^a(i)t, 
mofa-nett. 

Slnbenfen, membre; gedagtenis h.; 
e* im äl* betjatten, membre hem; 
holi hem na gedagtenis; gum 3(«, 
vo membre; vo wan gedagtenis. 

Slnberer, e, cd, tra; ein ^iMnberer, 
wan trawan; ^nbcre, tra wan; dem 
trawan; ettvad anbered, waii tra- 
sani; anbere Scute, tra soema; ber 
cine, — ber anbere, da wan, — da 

trawan; trawan, — trawan; bad 

cine, — bad anbere, da wansani, ^— 

da trasani; trasani, — trasani; 
ein anbermal, wan tra leisi; wan 
tra tron; wan tra tem; anberer 
©eitd, na tra sei: auf anbere Söeife, 
anbcrd, trafasi; rannil bu bad ni^t 
anbcrd ma(6en, joe no kan meki 
dati trafasi?; anberd ma^en, ctto» 
auf anbere SBeifc tbun, au^ drai; 

drai hanoe; drai da wroko; — ed 

ifl ganj anberd gefommcn, a waka 
heel tra-fasi; anbcrdwo, anberwdrtd, 
na wan tra pee; trapee; anberd^ 
n)obin, na wan tra pee; na trapee; 
na wan tra picsi. 

2tnbcrt^atb, wan nanga hafoe; a\u 
bert^alb ^OÜ, wan duim nanga ha- 
foe; a« @ulben, wan goide vyftig; 
dri bank-notoe. 

2(n beuten, einem, pingi taki gi hem; 
pingi hem; meki a sabi. 

9lnbonncru, c*, (i^n anf^reien) don- 

dro hem. 
Slnbrobcn, pramisi; ©träfe, pra- 

misi strafoe. 
5tnbru(f en, kwinsi na; er brurfte fi^ 

an ben 3^^^^ ^^t ^ kwinsi hem srefi 

na da trariki. 
2lnefc(n, kom viste na; kom wan 

viste na; bid cd eu<4 ancfeln n^irb, 

tee a sa kom viste na oenoe. 
Slncmpfel^ten, rekomanderi. b. 



^mxbittm — 8(ttfeucnu 
SInecbieten, s., — einem ba^ 9(. ma« 

ä)t\\, presenter! Iiem; rerzoekoe 

lieiB- TO. 

$(netfennen, e,, sabihen naso«ma 
fesi. 

8lnfad&ett, — ba« g^wer, wai faja; 
bio faja; hopo da faja; ic^ fac^e 
t>a^ freuet mit bem äBebe( an, mi 
de wai faja nanga wa'wai; ia& 

fa^te feinen 3o^n an , daii gi Iiem 

halli-broii; dati meki a km iran 
hatti-bron; dali meki bem hatti 
kom bron. 

$(nfabten, t., bari hem; dondro 
hem; gi hem tranga mofo; arC^ 
Sanb, go na »joro. 

^»fallen, t*, faddm na hem tapo; 
doro na hem tapo. 

Anfang, big/n; mofo; ton Slnfang 
an, sinsi big^n; im $(., SInfangd, 
na bigin; f^sitem; im aderecfien 
a., na fosi fosi bigin; im $1. bed 

Slufangen, bigin; seti; hopo; an* 
fangen gu fc^rcien, bigin vo bari; 
seti bari; p tt>einen; seti Icre; e* 
$(tbeit, seti da wroko ; hopo da 
wroko; Don neuem a,, seti njoe 
njoe ageAn; (anbellen) doe; fie ^at 
nocb feine ^aijnt: \m foil pe'd an* 
fangen, Bananen }U effen? a no ha 
tifi jete: fa a sa doe njam badna? 

8(nfaffen, fassi; e. bei in ^anb, 
fassi hem na han; mit bet |)anb, 
fassi licm nanga lian; kisi hem 
nanga lian. 

8lnfc$ ten, trobi; tesi. 

Sinfec^tung, (e^i; trobi en verdriti. 

?infeinben, e., holi hem na liatti; 
holi hem na bcle; knopo liem na 
liatti; habi ogri- hatti \o Item; de 
hem vyand. 

?Iufertigen, meki. 

S(nfeu(i)ten, voktoe; nati;eine2Bnn^ 
be, dampoe da soro. 

91 n f c u e r n, e., {anfpoine«) spore hem ; 
(anfb^^en) steeki hem ; (bie Seutc) 
soetoe fitjii na dem mhulrl. 



"ünfit^tn — 9(nge|en. 11 

8fnf leben, begi; pHesi; id) flebe 
bicb nm ©ottetoiKen an, ml teki 

Gado begi joe. 
anfrage, haksi. 
9(nfragen, haksi; haksi haksi; fur 

jemanb, potti mofo gi hem. 
SInfreffen, njam; (üonSRatten) betl; 

(t)on SSogeln, bei grücbten) diki. 
91 nf fig en, eind an« anbere, potti dem 

makandra; voegoe dem makandra. 

9fnf Übten, (Solbaten) tan h^deman 

to; tan na fe^ii vo; tiri dem; (be« 

trägen) kori; er b^t mi(!^ augefubrt, 

a kori mi. 
%n^\ifyttx, hederaan; f&siman;kap> 
t^in. 

9lnfuHen, foeloe; etw. bid $imi 

Sianbe, foeloe hem tee na mofo^ 
(ob* tee na tapo); angefüllt feitt 
mit, foeloe nanga, 
Slngaffen, e*, ctw., pili hai loekoe 
hem; loekoe hem doen; mit offe* 
nem 9^2unbe, hopo mofo loekoe liem. 

9lngeben, e» (»erratben) tori hem; 
bafi £) n mi^ angegeben ? da j o e 
tori mi V ; gongosa a. • (i^on einem 
Snjirnmente) piki; bie glote gibt 

gut an , da floitl piki mooi ; — e* 

reinen Xon a., piki krin ; ben Son 

angeben, (berDortreten) tan na fesi ; 

de da fesiman; beim ©ingen — r 

n>eU(icber Sieber, trokl da singi; 

(geijiti^er) hopo da singi. 
9(n gebet, CCcrrdtber, 9lujeiger) to- 

riman; gongosaman a; Xouauge:» 

ber, fesiman; trok'iman. 
SIngeben, e*, (bittwcife) begi hem; 

verzoekoe hero; pliesi hem; aw^^ 

Sanb, go na ^jüro; bad gebt gegen 
@otte£^ 6Kbot an, dati stry nanga 
dem gebod loGado; t>a^ gebt bid) 
uicbti^ an, da no joe ivroko; joe 
no ha wroko nanga dati; dati no 
kan hatijoe; joe no ha trobi nanga 
dati; joe no lia bi^i nanga dati) U>vl^ 
gebt'ö mid) an'i, 'o (hoe) bisi mi?; 
ha^ gebt burcbaud nicbt an, dati no 
kan de, kweti kweti; dati no mag 

2* 



12 Slnge^dren — 9lngtetfen. 
de; bad faitn ni^t angeben, dati 

no kail go. 

iSnflcJ^orcn^ dc vo; c« gehört mir 
on, a de to mi; er ge()5rt {)erm 
91« an, a de to Matira N. 

^"Oel, (gif^angcO hoekoe; fiai — 
hoekoe; (X^urangel) diiim« 

ungelegen, — jicb'd angelegen fein 

(äffen, doe moeUi to; doe hem 
best TO ; aoekoe to ; feti to. 

Kngelegen^eit, (®ad^e) afeersl; 
(JWul^e) moeiti; feine ^^ngelegenM' 
Uli in Orbnung bringen, poui hem 

afeersi ret!; mit ^., iiang;a moeiti* 
SIngeIn, ($if^e) hoekoe; hoekoe 

iisi; (nad{^ etU).) soekoe to kisi 

hem. 
SIngeloben, beloToe; praroisl, 
llngemeffen fein, fiti; fi> n^ie ed a* 

iji, so leki a fiti. 

fin genehm, switi ; boen ; bad ange^ 
ne^me ^af^x bed ^errn, da switi 

jari vo Masra; ein a. ®eru^, wan 
suriti smeri; ed ifi mir a», dasani 
de boen na mi; a switi na mi; a 
gi mi piisiri, 
anger, sabana; wei. 

flugefebcn, gran, grani; ein ange* 
fe&ener 2Rann, wan gränsoema; 
wan respeki — soema. 

Sin gefielt, fesi; r>t>t feinem Singe* 
fl^t, na hem fesi; Slngejlc^fd bed 
— , na fesi to — ; t)on A* gu «., 
fesi na fesi ; hai na hai« 

aingeflri^cn, fervi; ed ifl frif^ a., 

a fervi njoe-njoe* 

8Ingett)obnen, lieft etwad, teki da 

gewenti to; kom gewentiTo; kom 
njoesoe to ; kom Jobbi to« 

Slngemo^nfteit, gewenti; njoesoe. 

21 n gl oft en, t., loekoe hem doen; 
wakti (waki) hem tranga. 

Singreifen, ttxo., (mit ber ^anb k.) 

fassi; ben gcinb, doro na hem tapo; 

fad<Sm na hem tapo; er ftat meine 
®bre angegriffen (gef^maftt), a pori 
mi nera; bn »illfl ni(fttd angrei* 
fen, joe frede wroko; ein Sl^erf 



Kng^ — Kn^^ben. 
angreifen ( in Eingriff neffmen ) seti 

da wroko. 
SIngfi, benauwtoe; djompo — hatti; 
frede; einem ^Ingfl machen, gi hem 
frede; meki a frede; icft bin in 
SI«, mi de na benauwtoe; mi de 
nanga djompo — hatti ; mi habi 
djompo — hatti; mi hatti de na 
tapo — tapo; mi banga. Slngfl* 
gef^ret, benauwtoe-bari. 

91 n^ ab en, (jlleiber) werl; einem tU 

n^ad, doe hem wansant ; tofroe hem; 
einem 93ftfed — , doe hem ogri. 

VnbadFen, Sfnl^&cfeln, haaka. 
9 n bait, (®tfi^e) baka; icft (labe fei^ 

nen S(., mi no ha baka* 

Slnbalten, holi; am®ebet, holibegi; 

holi doro nanga beg! ; de na beg! 
tapo; mit ber jtlage, hoH da klage 
doro; klage doro; ed bielt bret 
Xage (ang an, a ben holi dri dei 
langa ; um jemanb anbalten (birect) 

haksi hem ; taki nanga hem ; (burcft 

einen britten) potti mofo gi hem : 
fi^ an etwad, fassi na hem; holi 
na hem. 
SInbaltenb, doro; doro doro; doro 
nom^. 

Slnbang, — et b^t einen großen 

91., foeloe soema holi nanga hem. 

Sfnbangen, einem, holi nanga hem; 

hanga na Item. 

9ln bangen, fi(b an et»., fassi n« 

hem; ftd) an jemanb, holi nanga 
hem ; hanga na hem ; ft(b fefl an* 
bdngen, haaka na; hanga na; tU 
nem, (®cbeltn)orte) , gi liem ogrl 
Item; potti ala soortoe ogri nem 
na hem tapo ; kosi hem. 
?ln bänger, — feine SI., dem soema, 
disi holi nanga hem« 

Slnbdnglicb, — er ifl a. an micft, a 

lobbi mi. 

Slnbdnglicbteit, lobbi; lobbl-fasi. 
Slnbaud^en, e.,blo winti na hem tapo, 
SInbdufen, hipi makandra; hipl. 
Slnbeben, JU, bigin to; seti vo; 

hope TO. 



tintieften — ^nhnmtn. 

Stu^eften, m, tal na; fassi na; 
hefü na ; rlegi ob« liegt na. 

9lnl)eim ({eben, fleüen, ed i^m, lib! 

dati qI bem. 
$Iu^ eifrig mciäitn, flu), teki na hem 

tapo; pramisi; belovoe. 
^ni^Citn, t., tofroe hem. 
^n^d^e, hei plesf. 
^nHren, t^ harki hem«; jeri hem; 

gi hem jesi ; ® ie muffen nti^ an» 

böten , Masra moe jeri mL 

Slnfaufen, bai. 

%xiUxy anlLer; ben 8f. aud»ecfctt, 

hid anker; trowei anker; ben ^« 
li(bten; hopo anker; poeioe anker« 
^tnteci(p(a^, anker-plesi ; — tan, 
anker- tet^i. 

SInfern, hiti anker; trowei anker. 

einfetten, ketti, keUing:; tai nang^ 
ketting; fassi nanga ketiing; einen 
{)unb, Ketti da dagoe. 

$lnfU(te, klage. 

Sin flag en, klage; tori; n)ir flagen 
(({eben) und nt(bt gem fe(b{l an, 

vii no lobbi to tori wi srefi. 
$(n{läger, da soema, disi klage; 

(Singeber) toriman. 
Vluflammetn, {t^ ocx etn)«, fassi 

hem tranga; fassi hem; brasa 

litem* 
Sintieben, v« a. plak, plaka; fassi; 

V. n« fassi. 
SInfleiben, wert klosi gi hem; jii!^, 

iveri klosi. 
SInflopfen, naki; naki doro; fom 

doro. 

SIntndpfen, an, knopo na. 

Slntnupfen, an, knooppena; taina. 

SInfommen, kom; kisl; doro; ber 
4>en ift no^ uidbt angetommen, 
Masra no kom jete; fo eben fomme 
icb an, ida kom mi de kom ; ebe bu 
bort anfommfi, bif<5 joe kisi jan- 
daso ; {le {tub gliicf U^ angefommen, 

dem doro nanga boen; batb xoix» 

ben wir anfommen, plkhi-moro 
wi sa doro; in ber ®tabt a., doro 
na foto; kisi foto; ber @d;(a[ tarn 



SInfdmmttng — einlegen« 13 

ibn an, sUbi kisi hem; ed fam 
ibn gurd)t — ©cbrerfen an, frede- 
ikreki kisi hem ; a kom fi*ede, — 
skrekif, ed fam ibn fc^n^er an , a ben 
de hebi gi hem; a benmorohem; 

n>ad fam eu(b an, bag — ?, sau 
ben doe oen, disi — ?; ed fommt 
ni(bt auf und an, a no de na wi 
want; ed fommt b-arauf an, da 

dati vanoodoe; ed fommt ni(^td 
barauf an , dati no wansani ; a no 
wansani; a no meld not! ; ed fommt 

mir ni^t auf ein, gwei ©tiicfe an, 
mi no ke vo wan toe piesi; er ifl 
nicbt gut angefommen, a no mlti 
hem boen; a no finni boen; dasa- 
ni no ben waka boen nanga hem. 

SInfdmmling, (ein neu ^ngefom^ 

mener) wan njoe soema. 
SIntünbigen, einem, gi hem kdnis; 

mcki a kom sabi; Sffentli^, gi ke- 

nis publik!; fom plakati; pott! na 

koranti. 
Sin fun ft, da kom; bie SI. bed mzM* 

f^enfobned, da kom to da soema- 

pik\en. 
SInldcbeIn, e., lafoe nanga hem. 
SInlanben, go na sjoro; kom na 

sjoro; kisi sjoro; doro na sjoro. 
SInlangen, doro; kom doro; kisi. 
Slnla§, okas!; SI. geben, gi okasi. 
SInlaffen, fW) gut, son bekwaam; 

sori boen; {t^ fcblecbt, no sori be- 

kwaan^; no sori boen. 

SInlaufen, an etn)., toekd nanga; 
m einen 93aum, toeka nanga wan 
boom; jemanb urn etu)«, trobi hem 

vo . 

SI nie gen, ®ctb auf 3^"^«, potti 
moni na intr^s; {)anb a. an, potti 
lian na; geuer a« an, potti branti 
na !ni; soetoe faja na ini; einem 
geffein a«, weri bandit! gi hem; 
potti hem na boeje; einen ©arten 
a«, meki wan djari; e. ®tabt, hopo 
wan foto; e« ®e)Debr, mark! nanga 
gon; mark!; ed auf etn). a«, soe- 
koe dati express!; (mit bent ^OOtc), 



14 9Cu(cfrnen — %npo6}ttu 
fo lift sjoro; (mit bem Schiffe), liiti 

anker. 
9inlcfyncn, ft($, leeiii nanga baka; 

lecHi« 
SlnUimen, fassi nanga leim; lelm. 
$In(ctten, e«, leri bem; aori hem. 
anncgen, — c« liegt ibm an gu, 

a liangri to; a doe (oK meki) 
moeit! vo; a doe hem beat yd; 

ba$ Semen Hegt il^m an, a doe 

moeiti to leri. 
Slnmac^eu, ^euer, meki faja; leiti 
faja'> e« @tte( an e« ®.(^aufet, potti 

WHii tiki na wan akopoe. 
anmaßenb, asranti. 
anmaönng, asranti; asranti -fasi; 

tranga-hai fasi; oi)m SInmagung, 

sondro asranti. 
Slnmclben, gi kenis; jic^, seni hem 

nem; gi hem nem; aanteeken h.; 

(bei ber Äird)e) gi opo, gi hopo. 
Slnmcrtcn, bemerki; sltriO; marki. 
änmeffen, teki marki. 
Stnmutb, switi-fasi. 
anmut^ig, switi. 
Sinn age In, spikri; arC^ Äreuj, spi- 

kri II a krnls-hoedoe. 
SInndben, an, uai na; fassi na. 
Slnnd^ern, jtcfe, kom moro kldsi- 

bei; drift kloaibei. 

annehmen, teki; ben ©Ian ben, teki 
dabribi; 9iat(), teki rai ; bad3eug^ 
m%, teki da getiiigeiiis; ftcb icman^ 
fceö, helpi hem; (eineö Äcanfen) loe- 
koe Iiem; (einer ^a6)c) bcraoeje 
nanga. 

8lnne()müc^, (angenebm) switi. 
2tnuebmlid)feit, switi-fasi. 
anprbnen, gi ordre; potti; er i^aV^ 

Jo angeorbnet, a, potti so; so a potti. 
Slnorbnung, ordre. 
§tn!paden, e., fassi hem; fassi hem 

tranga. 

91 n paffen, fiti. 

2lu))flanjcn, plani; l)in unb ttjicber 

ctwa^ a», plani plaiii. 
Slnpflanjnng, djari; gron; pranasi. 
%\x^o6)C\\, naki; naki doro; fom 



Stnyr alien — Slnfcl^n. 

doro; c^ |iat angepo^^t, aoema na- 
ki doro. 

Slnprallen, an, naki na. 

9tnpreifen, pryae. 

Änprobiren, fiti; einem ben ütotf, 

fiti da djakti gi hero. 

9n ratten, rai; er bat mir angera« 

tben, }U — , a rai mi to — . 
Slnrec^nen, einem etm., potti dati na 

hem r^kenning. 
^nreben, e., uki gi hem; (lant, 
fiarf) bari hem. 

Stn reiben, (etn>. anf eine S(^nur) 

tringi; potti na tet^i. 
91 n r e i } e n , spore ; (auf^e|j^en) stee- 

ki; dpsteeki. 

einrennen, — gegen einen S3anni, 

toekä nanga iran lioom. 

Anrichten, — bad 6t7en, meki nja- 
njäm klari.; (Streit, meki wan tro- 
bi hopo; Un(^ei(, doe ogri. 

Slnrfirfen, t. a. drifi; troesoe; v. n. 
drifi kom. 

9lnrufen, kali; bari; pliesi; rufe 
uiicb m in ber fRotf), kali mi, te 
joe de na nootoe; er rief i()n an unb 
fpracb, a bari hem, a taki; n^ir X\U 
fen bi(^ an, unfer ®ott, wi pliesi 
joe, wi Gado. 

9lnru()ren, mcli; fassi; bu mugt 
bad ntcbt anrübren, joe no moe meli 
(ob. fassi) dati; rubre mi$ nid)t an! 
HO fassi mi!; no meli mi!; ätübr^ 
mic^ nicbt an, (ein ^raut. Mimo- 
sa) sjem-wiwiri; sjem-sjem; no 
meli mi. 

91 Ufa gen, seni taki; gi kenis; sen! 
wan b(^odskopoe taki ; einem, meki 
a kom sabi; gi hem kenis. 

9lnfdffig fein, bafelbfi, liebi dapee; 
liabi hoso dapee. 

9lnf($affen, bai; kisi. 

91 n f ^ d f t e n , eine glinte , Terkorfoe 

da gon. 

3lnfd)aueu, loekoe; flauet if^rgnbc 

an, loekoe na da dede to dem. 

Slnf^cin, — cd M ben Slnfcbcin, 
aid oi — a tan so , leki — ; mie 



ed ben C f^at, »o leki a siSri; so 

leki a sort na soema hai. 

Sfnfcölafl, (SJornc^men) prakseri; 
triki; bßfc «ttfi^taae, ogri triki; — 
audjtnncn, prakseri triki; (®efannt* 
nta(^ung) plakati. 

9lnf(^lagcii, fom; naki; spikri; 
cine öffentL 33cfanntma(^ung, fom 
plakati ; Satten, spikri latti ; — e« 
fd^tdgt nicbt an, a na helpi; We 5We^ 
bicin fc^Idgt m^t an, da dresi no 
de wroko (ob« lio helpi). 

Slnfc^natlen, gespi, gespre; fein 

®(^t9erbt, gespi henEi hoiiroe. 
Slnf^nau^en, e«, gi hem tranga 

mofo; gi hem asranti mofo. 
Sfnfc^neiben, koti. 
SlnfiS^rauben, skroefoe. 
Slnfc^reiben, skrifi na -r-, 
einfetteten, e«, bar! hem; ban bari 

hem; dondro hem. 
§(nf(^u^en, Toksoe; potti wannjoe 

foetoe. 

anfd)üren, ba^ geuer, hopo da fa- 

ja; bJo da fa ja; wai da fa ja. 

anfc^tudtjen, t., (»erflatfc^en) tori 
hem; taki tori vo hem; oerldum^ 
ben, gongosä hem; lei g\ hem; 
meki lei g;i hem ; potti lei na hem 
tapo; pori hem nem. 

SlnfJ^welten, sweri, sweli. 

8lnfct)u>emmen, an'd 8anb, drifi go 

na sjoro. 
Slnfe^en, v., loekoe; si; einen fur 
.♦♦ a., loekoe hem vo ...; jeman* 
bed $crfon , loekoe na soema per- 
zon; einen gndbig a., loekoe hem 
nanga boen hai; nngndbict, loe- 
koe hem nanga tranga hai; nn^ 
fceunbü(^, loekoe hem nanga ogri 
hai; jotnig, bofe, poeloe hai gi 
hem; fd^arf, loekoe hem tranga; 
loekoe hem nanga tranga hai; 
ernfJ, fireng, pili hai gi hem; fiarr, 
loekoe hem doen; wakti (waki) 
hem tranga; uerdc^ttid)/ broko hai 
gi hem; e. über bie 8(d)fetn a., (i()n 
geringfc^d^en) no tell hem; no ke 



. afttfcl^en — «nfianb. 15 
vo hem; ie^ fann bad nic^t langet 

mit anfeben, mi hai no kan si dati 
moro; mi no kan si dati moro 
langa. 

5lnfeben, s. (Sbte tc.) nem; bigi; 

bigi nem; grani; grani-fasi; re- 

speki; — cr n)ci§ [x6) ein red>tcd?l. 

}u geben, a sori wan reti grani; 

a potti hem srefi na respeki; bent 

SInfeben C^lnfcbein) nac^^ so leki 

a sori. 
^^nfe^nli^, gran, grani; anfebnlii^e 

S^nte, gransoema. 

Slnfegen, ctvo. (batan) potti na; {an^ 
fangen) seti; ed feftt 6itet an, a 
seti manteri; (befKmmen) potti; 
et b<it einen ^ag angcfe^t, a potti 

wan dei. 
Slnficbt, e. f^one, wan mooi fesi; 
wan mooi loekoe. 

51 n f i ^ t i g »erben, jemanbed, kisi hem 

TO SI. 

SInfiebetn, ji^tt>o, komliebi na — ; 

fie ^aben jicb in nnferm Sanbe an^ 

geftebeit, dem kom liebi na wi 

kondre dia. 
anfingen, e«, (fpottweife) singi hem; 

jte baben mi(^ auf bet ®tra§e an^ 

gefungeTt, dem singi mi na strati. 
Slnfparlnen, span; hali; bie $ferbe 

an ben SBagen, span dem liasi na 

wagi; ein Seit, span (ob» hali) 

da tetii. 
Slnfpcien, e., spiti na hem tapo. 
8lnfi>ielen, auf etw», pingi vo dati. 
SInfpotnen, e., spore hem; gi hem 

hatti; de na hem baka; gi hem 

tranga. 

?(nfi)redben, e*, (i^n anteben) taki 

gi hem; taki nanga hem; um tU 
wad, begi hem vo — ; pliesi hem 

vo; (oon einem Snfitument) piki; 

ed fpri<3bt rein an, a piki krin. 
2lnfpuefen, f* Slnfpeiem 
^nfpulen, spoloe kom; tjari kom; 

bad SBaifct fpult Sanb an, da wa- 

tra spoeloe (ob* tjari) doti kom. 
Sln^anb, boen maniri. 



16 9nfidmbi0 — 9nfto§en. 

9{nfli!nbt9, (mit Slnftanb) nan^ma- 
niri; faiisAendroekoe ; {t(^ a. bt* 
nehmen, aori boen maiiiri; aabi 
maniri; ein a. 9Kenf$, wan fan- 
aöendroekoe soema. 

3(nfiarcen, e., loekoe hem doen; 
pili hai ^ hem; wakti (waki) hem 
tranga. 

9(nfiatt, na plesi vo; na pee to; 
pee TO. 

Stnftetfen, 8id)t, geucr, letti faja; 
ein ^auii, potti branti (oD« faja) 
na ini hoso; soetoe faja na ini 

hoso; einen 9iing an ben Bi^^^^r 

potti (ob* wer!) ringa na hem tinga ; 
etn>* mit d'labeln a., faasi hem nanga 
pina; pina hem; bie jttanfbeit flccft 
an, tfi anjiecfenb, da siki de erf. 
9(n{leben, n)o()(, fiti; ed {lebt nid)t 

IPObt an, a no boen; a no mooi; 
a no aori boen (ob* mooi); a no 
tan mooi; ed {lebt mir n\i)t an, 
(gefdUt mir nicbt) mi no lobbi 
dati ; mi no wani so ; bie Setnn^anb 
{lebt mir nicbt an , da kiosi no fiti 
mi hai; da klosi no boen na mi; 
la% ed an(leben, meki a tan. 

%n(lel(en, potti; ^e(te{le a«, potti 
gransoema ; e« gnr Slrbeit, potti hem 
na wroko, e. a(d Stoä), potti hem 
na koki ; e. ^Serfucb a«, prober! ; e« 
Unterfud^ung, meki wan oudersoe- 
koe; Setracbtunflen a«, prakseri; 
tt)te fed i^^ ed an{leOen, fa mi moe 
doe?; er (leUt {i^ gut an^ a aori 
bekwaam. 

9(n{ltften, e«, ateeki hem; opsteeki 
hem. 

9ln{limmen, hopo stem; einen ®e^ 

fan^, (tt)tttli(b) troki da singi; 

($)etft(i(b) W<> ^A B^"S'* 

Sln^o§ nebmen an, teki mandi na; 
nak! hem foctoe na — ; einem gnm 
S(* tt)erben, meki a nak! foetoe« 

^n{logen, an, nakina;toekä nanga; 

ben gug an einen @tein, nak! hem 

foetoe na wan stoon; ha& S^iff 
{lieg an ^(ippen, da sip! naki na 



ffitiirei^tt — flintrieb« 

Btoon ; er flieg (mit bem Jtopfe) an 
einen ißfo{len an, a toeka nanga 
wan postoe; er ftJgt dn »enii^ mit 
ber 3unge an, hem tongo fassi pi- 
kinso. 

9n{lreicben, ferrl; ein ^aM, fern 
wan hoso* ' 

Sn{lrei^er, ferTiman. 

Änftrengen, (leb, ju — feti to — ; 
pina hera srefi to -*; doe hem 
best to — ; wroko tranga. 

9 n {I rieb, ferri; hu ^aufed, da fer- 
Ti TO da hoso. 

anfinden, 9In{lu(fe(n,lapoe; potti 

wan piesi gi hem. 
^nf neben, t., Tersoekoe; begi; 

pliesi. 
^nfu^en, a., Tersoekoe; begi. 
9(nta{len,^ etn>., fassi; meli. 
Stntbetl, porsie; aandeel h.,9lntbei( 

befommen an, kid hafoe to — ; e« 

SI« bartn ^aben^ habi wan porsie 

na ini. 

Slntbun, (ein Äfeib jc,) weri; einem 
bie @(banbe, gi hem da sjem; doe 
hem da sjcm; einem 93dfed, doe hem 
ogri; einem etn)« a., doe hem wau- 
sani; tofroe hem. 

9(ntid)ri{l, Auti-KHstus. 

Slntti^, fesi; i>orS)einem Sf«, na joe 
fesi. 

'?lntrag, — jemanben t. 8f* tbun, 

haksi hem; — tbun laffen, potti 

mofo gi hem. 
eintragen, — edbarauf, soekoe to 

— ; soekoe dati. 
Slntrauen, trouw nanga; feine an^ 

getraute gran, hem tronw-wefi. 

antreffen, mit!; finni; id) trafibn 
bafe(b{l an, mi mit! hem dapee. 

eintreiben, spore; seni; mein ^erj 
treibt mi^ an, }u — mi hatt! sen! 
mi TO — ; einen 9flcifen a*, drifi da 
hoeploe; span da hoepJoe. 

eintreten, eine Steife, teki pasi go 
na — ; hopo teki da reis; set! da 
reis* 

91 n trieb, — i^ fomme and eigenem 



antrieb, mi kom nanga nrf eigen 
wani; mi kom T^di mi hatti jseni mi. 

9lntn>0Tt^ piki; äiitvoortoe; antr 
woord h. 

9('Utn>otten, piki; tfntwoortoe; anU 

VDotte tnu, piki mi; müft ^u mir 

nidjt antworten?, joe no wani piki 

mi?; micbcr antnn>rten, pfki baka. 

9(nt>ertrauen, emem ttv^a^, ver- 

tr6iiw dad na hem han; mt foU 

cu^ tk cn>igen (Buter an)>ertrauen ?, 

boesoem« sa vertruiiw dem goedoe 
lo teego na oen han? 

%n)>erti>anbt, 3nt>ern>anbte^ %n» 
t^erwanbf^aft, famili; er ift mtr 
anDermanl)t, &on meiner 9lni>ern^anb' 

f(!^aft, a de \'o mi famili; a de mi 
famiii; mi nanga licm de famili; 
. ein ^m^ermanbter, wan famili ; mein 
91., wan famili vo mi; ein SRann, 
ber »iete Snt^ermanbte feat, wan fa- 
miii-man ; ein männ(i(^er %^, brara; 
eine meiMi^e %., siaa. 

Änroac^fen, fawi; gi loetoe; c« ift 
angema^fen, a fassi; a gi loetoe; 
(größer n^erben) gro; kom bigi; 
hopo liede; (mcfer merben) kom 
foeloe; kom moro foeloe. 

SIntDalt, afkali. 

Slnmanbeln, e«, kom hem abra; miti 
hem ; doe hem ; n>ad i{i ifen an^e^ 
u>anbe(t?, aan doe hem?; ed ift ifen 
eine Dfenma^t angen^anbett, a kom 
flanw ; a kid wan flauw ; van flauw 
kisi hem. 

9lnn>efeen, wai; einen, wai m hem 

tapo. 

Slnroeifen, (leferen) leri; (jeigen) sori; 
(flebieten) gi ordre; er feat ben 
Sternen ifere 93afenen angewiefen, 

a sori dem star pasi, 
Sinweifung, (Sefefel) ordre. 
9lnn>enben, SKufee, doe moeiti; 

meki moeHi; feti to; etiDad, 

(®ebrau4 bat)on müi)tn) gebmi- 

ki; mciki gebrulk vo; doe nanga; 
wroko nanga ; n)0}u foQ x6) ed m* 
n^enben?, aan mi aa doe nanga 



%nu>cnbttn(t — Vnjfinben« 17 

hem?; etnmd gut a., meki wan 
boen gebrnik vo da aani; gebndkl 
hem na wan i»oen fasi; ein Sprucfe^ 

tDOrt auf jemanb ann^enben, koti dn 
odo gi hem. 
änwenbung, gebrnik; feine«, flnben, 
kom reti ; feier finbet bad Sprucfe^ 
IDort feine 91*, dia da apreekwoord 
kom reti — . 

Slutt>efenb fein, de; i^ bin a«, mi 

del; mi dia!; prea^nt! 

$(nn)efenbeit, preaemd; in meiner 

9*, na mi preaenai; na mi feai. 
Slnmibern, tegen; de wan viale; ed 

mibert mi(^ an, a legen mi; a de 

wan viate na mi ; mi no kan ver* 

drage dati. 
Snmofenen, liebi kldaibd; iiebi nn 

buurU; liebi na sei vo — « 
9Inn)0bner, bunrman. 
9[nmur|e(n, meki loetoe; gi loe^ 

toe; faaai loetoe. 

«njafet, hipi; e, grofie «• 5Dienf(^n, 

wan bigi hipi aoema. 
% n } a b ( e n, pai na raindrc ; pai hafoe. 
9niei(feen, nwrki; teekea. 
Slnjet^^nen, marki. 
Slnieigen, gi kenia; einem etn)*, gt 

hem kenia vo dati; meld a kom 
aabi; taki gi hem; piki hem. 
^Ingie^en, weri; Aleiber, weri klo- 
si ; iW beine <34^ube an, weri joe 
soesoe ; fie gogen ibm ein $urpur^ 

Keib M, dem weri wan pnrpnr- 
klosi gi hem; jicfe a„ weri hem 
klosi; etn>ad, (fpannen)hali; span; 

gieb" bad <3ei( an , hall (ob« span) 

da tet^l! 

^n^i'fl/ ^^^ ^^^^^ vU fein 91., dem 

klosi vo hem. 

$ln}ug(iA fein, ob. werben gegen [c^ 
manb, koti odo gl hem; gi hem 
tranga mofo; skempi hem. 

«nitunben, letti; geuer, letti faja; 
8i*t, letti kdndera ; bie pfeife, let- 
tl pipa ; eine ®tabt, potti branti (ob* 
faja) na ini da foto; soetoe faja 
na ini da foto. 

3 



18 



%paxt — SIrfl, 



"{(part, apart! ; vo hem wawtfn; cU 
iDild ?(pvirte9, wan aparti-gani ; auf 
t. a. äöcife, na wan aparti fasl. 

«pfe(, apla; kr «pfe( fdQt mc^t 
weit t)om @tamm, aranja (ob. 
manja) no facItSm färawei vo hem 
boom; 3(uc{apfet, hai-apla; apia 
vo hai; Apfelbaum, apia-boom; 
Slpfclfiue, aprislna. 

Äpoflct, apostel; apostroe (tc^tCTf* 

mid) fur ®6fecnprie|ler) 5 5lpoftcI* 

omt^ apostel-amt; — it\<i)id)tt, 
apostel- tori; tori to dem apoatel. 

«pot^cfe, ap'tekf. 

«potbcfcr, ap'tikri. 

Sippe tit, appciÄit h.; i^ f^abt fci* 

Iten 9«, mi mofo no switi; mi 
raofo no. swid vo njam ; mi mofo 
dede; mi no habi appet&it. 

9[pri(, April h. 

Statut, araroctoe. 

Arbeit, wroko; worko a. 5 e. f<!&trcre 
9*, wan hebi (ob« tran^a) wroko; 
wan trobi- wroko ; baö ifl eine fe^r 
f$n>ere 9«, da wroko kill soema; 

ed M mid^ niemanb }ut %. ange^ 

fleUt, no wan aoema potti mi na 
wroko; t(ft ^6e feine 21. fur tid), 
mi no h« wroko vo joe; er ifl an 
ber ^.^ a de na wroko; gelb* 
arbeit , firi - wroko ; gron - wroko ; 

4)auöarbeit, hoso-wroko; %xititi' 
pU^, — jlelte, wroko-plesl. 
9(tbeiten, wroko; in ^olj arbeiten, 

timre. 

3lrbeiter, Slrbeitdmann, wroko-mJin; 
er if} ein tiid^tiijer S., a de wan 
boen wrokoman. 

«rbeitfam, — er ijl a., a lobbi 

wroko. 

Srbufe, watra-moen, 

«rd)e, (dlo&h) sipi; bigi slpi; (bed 
JBuubed) kisi; bie ,,ardje beö Ic* 
flameuted" ( Sunbedlabc )iverb(5nd- 

kisi; da kisi vo da verbönd. 

^H, ögri; ber Slrge (leufel)^ da 
ogriwan; ed gar }u arg machen, 

potti watra; t>\i^ Stiwi mad^t'd 



firgßft — ^trjenei. 
(tteibfd) gar ju arg, da pikicn 

de potti watra. 
^(rglifi, falsl-fasl; trlki-faal. 
^rgn>D^U, takroe gedagtf. 
9lrgn>6^uen, 91rgroof)n ^aben, arg* 

n)56nifc^ fein, habi takroe gedogti; 

habi gedagti. 
9(rie, aria-aiilgi'h.; aria h. 
9rm, 9., han, hanoe; mit fe(f)$ 9(r« 

men, nanga sikai hanoe ; Dbcrarm, 

täposei- hanoe. 
2lrm, adj., poti; moQna; ber 2lnue, 

potrman; mofiua-wan; wan poti 

(ob. mofina) soema; id) Ärmer!, 

mi poti ! ; fc^r arm fein, de na wan 

poti gebr^k-fa8i; de na wan mo- 

fina fatf. 
Srmabin, kapanK 
Slrmee, komando; wan bfgi hipi 

soldatl. 

Srmen^aud, poti-hoso. 

9(rmut6, potl-fasi; mofina-fa»!; %. 
ifl feine ®d)anbe, poti a no «jem. 

Slrorut, f. Ararat. 

9(rt, apete; «oortoe; fasd; manirl; 
plansten ; eine Q(rt SRenfd^en , wan 
spele soema; ein jebed nac^ feiner 
Art, 9irtmeife, spele- spele; aOe 
$(rten bon jtranfen, ala soortoe si- 
kiman; auf etue to(d)e Art, na so 
wan fasi; \6} mu§ erfl feine 9lrten 
beobachten, mi moe lockoe h<*m 
maniri fosi; ein ^uub )>on grower 
Art (Stace), wan dagoe vo bigi 
plansten; wan bigi- plansten da- 
goe; and ber '^Irt td)(agen, kom 
basra ; 9(rt lägt uid)t ))0n 9(rt, ska- 
poe no de nicki krabita. 

Arten — na^, leki da fasl vo; teki 
dem maniri vo — ^ 

Srtig, switi; fanso^ndroekoe ; bad 
^inbifi artig, da wan switI pik)en; 
da piklen habi boen maniri; da 
pikien sabi maniri. 

artig feit, switi -fasi. 

Strjenei, dresi; bad ifl cine gute 91., 
fte bci(t alle 5{rauf Reiten , da wau 
boen dresi, a de dresi {oh* ge- 



2l!Ejt - «uf. 

nezi) ala siki; 3« grBen, gi dresi; 

9C» einnehme«, dringi dresi; leki 

dresi; %xitnci*txanf, draoki; 

dckoktoe; dresi -watra a. 
Slljt, datra; dresiman. 
%\d)t, asesi; 3lfdje auf fcitt «£>aMpt 

flreucn, strooi äsQsi na liem.bede: 

ein biogcr. ^fcbcn()aufen, wan liipi 
a^esi 8080 ; ^{^cnM))affei, iau^t, 

asesi -watra. 
91 ft, takki; han, banoc; cm 9(« im 
^o(}e, kwaai; ^{14o(^, kwasi- 
Iioro. 

Slt^cm, bro; winti; aQed, ivad eiucn 
lebendigen 9It()em ^at, alasani, disi 
habi wan Kelii-bro; ^t^cm ^o(en, 

fd^Spfen, ball bro; bro; feinen %. 
^oben (fnegen), no kiai bro. 

S(t^men, bro; bali bro. 

$ltte{l, ^tteflat, bewjsi; pampira; 
Xaufattefl, doop-zegel. 

9lnä), toe; 80 srefi; (erflereS .gn 
@nbe, lettered ju ^^Infanft eined 
©a^ed), — and? bie Äinbcr, dem pl- 
kien toe; 80 srefi dem pikieu; )^xt 
oui^ imnicr> alwasi-fa; n>ie ^xoi 
auä^ tntmer> alwasi-hoe bigi. 

91 notion, vandisi. 

Sluctipnator, Tandisi-meester. 

$Inbicnj, aiidiensi b.; in ®oimu 
neui; gibt ^ubicng, granman ont- 
Tänga soema; graiiman liabi aii- 
diensi. 

Slue, sabana; Wc fiiOeu 2lncn, dem 
8witi sabaiia; ct n^cibet mid) auf 
((runen ^2luen, a tjari mi ua wan 
groen sabuun. 

31 uf, na; na tapo; (bei 3«f^wuen^ 

fe^UHgen an^ opo, opoe; anc^ mit 
bem 3^^*^^^^^^ ^^opo gegeben; (opo, 
opoe ftebt gewobuli^ nad) unb ift 
mit bem 3^i^»^^ort »erbunben, nne 
in koraop«; hopo getft gewJbuIid) 
k>orauö); bid auf, tee na; auf bem 
33obcn (ber 6cbe), ua gron; (bem 
^au^bobeu), na zoldro; na tapo 
zoldro; fteU' ii\^ auf ben Jifcb, 
potti dati na (ob« ua tapo) tafra; 



3lwfarbeitcn — aufblirfe«. 19 

^ e$ ijt auf bem Xifc^, a de na (ob. 
na tapo) tafra; auf bem ©ergc, 
auf ben Serg, na tapo bergi ; auf 
mir, auf mi^, »a mi tapo; auf ber 
(ob. bie) ®(!bule, na skolo; auf bem 
Sanbe, na buiti; na prauasi; auf 
9!egerenglif$, na ningre-tongo; er 
ift nodi) auf, a de na bai jete; e^ 
f^at nid^t \>\d auf ficb, a no wan- 
säni; dasnoti; Don meiner S^Mcwb 
auf, ainsi mi piki&n-tem; ant Da6, 
vo; auf«" unb abgeben, koiri kom, 
koiri go; koiri lioiri. 

2(uf arbeiten, doro; klari; er tat 
fein 2agewerf aufgearbeitet, a doro 
bem ivroko; a doro liem marlii; 
a klari Item wroko. 

8Iuf bauen, liopo; jie bauten ben 
Xempel n>icber auf, dem bopo da 
temple baka. 

Sufbeb alten, (aufbema^rcn) Iioli; 

boli kibri; ben «g)Ut a., no poeloe 

bem liaUi. 
91 Ufb eigen, beti; liopo nanga tifi; 

broko nanga tifi. 
9(ufber}len, barste; pliti na toe. 
9lufben)abren, kibri; lioli kibri. 
SÄufbieten, (berbeirufen) kali; kali 

dem kom makaiidra; (ein $aar) 
in ber Jtird^e, kali dem nem pii- 
bliki na kerki; alle feine Ärafte, 
doe bem best, 

9lufbinben, (lofen) loesoe; loesoe 
da tetei; eiuem etu>aö, kori liemj 
blinni liem bai; verteli bem wan 
lei -tori. 

2lufbldl;eil, fid), mcki bem srefi 
bigi; prodoi ia^ bloge 3Bi|ien 
bidbet auf, da sabi soso meki soe- 
ma kl»! Iici niembre. 

2lufblafeu, sweri, sweli; pet), n)ic 
bie Sd^laugc i^re 33acfen aufbldfi, 
loekoe, fa da sneki sweri bem 
mofo. 

2tufbleiben, (uid;t fd)Iafen ge^u) tan 

na bai ; (offen b(eibcH), tan opo. 
^ufb(t(fen, bopo bai loekoe; loe- 
koe; loekoe na tapo; er blicfte 

3* 



20 9Mfblufttn ~ Kttferlegni. 
auf (ten ^trnmel, a loekoe iw 

hemel, 
9(ufb(uben, hopo bU^mikh hopo; 
lit Slume ift bereite aufgeblüht, 

da btomiki hopo kabtf. 
Slitfbraufeii, faja faja; djompo; 
tekl faja; ietti faja; bu mugt nicbt 

fo ge^cn micb aufbtaufen, joe no 

moe faja faja so na mi tapo; joe 
no moe djompo ao na mi topo; 
joe no moe meU joe hatli kom 
bron; ft biaujie auf, hem hatti 
teki (ob« lettf) faja. 
^lufbre^en, broko opo; broko; bet 
93(utf4tt)är ifl beieitd aufgebrocben, 
da broed-aweri broko Jiabi; 9oil 
einem Orte a«, komdpo na; hopo 
^pwei. 

^iufbrinaen, ®e(b, wroko moni; 
icb muB tDJcbentli^ {mei ®tt(ben 
aufbringen, mi moe wroko twenti 
na feifi aren (ob* fo bank*notoe) 
na wan wieki; e^ a«, (ibn jOtnifl 
ma^en) meki hem hatli kom bron; 
gi liem hatii-bron; ttt»a^ mhn 
jtmanb a*, poUi wana^ni na hem 
tapo; ein itiub, (grog jieben), kwe- 

ki da piklen. 

«ufbugeln, triki; ^laU. 

aufbürben, einem e. 8afi, potti 
wan lai na hem tapo; einem tU 
n>ad, (ibn einer ®a(be bef^ulbigen) 

potti wansdni na hem tapo. 

Slufbeden, hopo; ba« 2)a^, hopo 

da dakkt. 
9ufbre(en, dral opo (ob. hopo); 

drai loeaoe; drai poefee. 

dfuf bringen, einem etw., dwingi 
hem 1^0 teki daaani. 

Sfufentbaltdort, tan-plesi; pleai 
TO tan; pleai. 

auferlegen, einem etw«, potti da- 
aani na hem tapo; etwad (Bifm* 
red, lai Iiebi lai na hem tapo; ei^ 
nem @tiHf(bn>eigen a«, meki a lioli 
(ob. tapo) Iiem mofo; meki a tan 

tirl; einem eine ®c(bftrafe a., boe- 
toe hem. 



tlnfec^^ — tlitf^btung. 

Hnfttfteben, hopo baka; hopo ba- 
ka na dede. 

Kuferftebung, hopo baka; dpataan 
h.; bie redete %., da reti hopo ba- 
ka; bie 91, bcr Xobten, da liopo 
baiLa TO dem dedewan (ob* dede- 
aoema); i<b bin bie SI. unb bad ic» 
ben, mi de da dpataaii en da iiebi. 

9nfern>a^eu, wieki baka; wieki 
balu na dede. 

9Iuferme(fen, e«, wieki hem; wieki 
hem baka na dede; wieki liem 
na dede. 

9ufer}iebeR, kweki; fie ffat bad 
Jtinb auferjogen, da hem kwcki 

da pikien. 
flufeffen, njam ala. 

Suffabren, gen ^immef, hopo fo 

na tape; hopo go na liemel; er 

fubt auf (im Borne), a kom faj« 

faja* a meki hem hattI faja; a 
meki hem hatti kom bron; hem 
hatti tA\ (ob« Ietti) faja; n>iber 
jemanb auffab^en, djompo na hem 

tapo« 

Sluffangen, e., (fangen) kiai hem; 

etio. (mit 4>anb ob* SKunb), vanga. 
9uffdrben, etio«, fervi hem njoe- 

njoe baka; fenri hem baka. 

9nffaffen, etw*, teki hem; bu fagt 
bad febr oerfcbrt anf, joe tekl dati 
toemoeal verkeerti. 

9uffinben, finni; findi a. 

VuffUegen, hopo fiei; ilei go. 

SIttfjforbern, hakal; versoekoe; et 

bat micb aufgeforbert mit ibm ju 
geben, a haksi (o^* yersoekoe) mi 
TO go nanga hem. 
Xuffreffen, njam; einen bei leben^ 

biaem Seibe, njam hem lielil iiebi. 

ttuffubren, ein ®ebdube, hopo wan 

hoao; ficb gut <i«, hoU hem arefi 
boon; aori been maniri; |{(b fcbietbt, 
no holi hem arefi been; aori takroe 
manlH. . 
Sttff&brung, maniri pi.; Iiebi en 

waka; n>ad ifi bad für eine 9«?, 
I '«Mrloe maniri dati? 



9uf^abe, mark!; [^ f^aht meine SL 
DoQcnbct, mi doro mi marlii ; @d^u(# 
aufhabe, les. 

^(ufgang, hopo; ®^nnen<iuf9<i% 
soii-hopo; da hopo vo zon; gegen 
(Sonnenaufgang, (Oflen) pee zqn 

Impo. 

91 nf geben, (ben 9lamtn bei bet 
Kirche; {t(^ anme(ben), gi opo, gi 

opoe; fein 9lmt a., bedaiiki hem 
wroko; ben @eifi, tapo bro; tapo 
hem bm; dede; ben 3Rut^, iasi 
hatli; e* ®en>obnbeit, Icabä nanga 
da gewenti; libi da gewenti; bet 
S)octot bat ibn aufgegeben, datra 
libi hem; einem eine ^^rbeit a«, gi 

hem wan wrol(o; ^ hem marki. 
Slufgeblafen fein, habi bigi mem- 

bre; meki hem srefi bigi; prodo« 
9ufgeblafenbeit, big^i-membre 

faai; hei-fasi; prodo-faai. 
aufgeben, hopo; g\ hede; komo- 

po; broko; Juesoe; reize; bie 

®onne tfi fc^on aufgegangen, zon 
hopo kabd; bie SBtume ifl no^ 

nt(^t a«, da bldmiki no hopo jele; 
ipüxn @amen), gi hede; komopo; 
liopo hede; spriiiti komopo; (t>om 
®efcbn>iir), broke;' bad ^ef^n>ut 
{{I nocb nic^t a., da sweri no 
broko Jete *(Dom jtuoten K.) loe- 
aoe; bad 93anb ifl a«, da banti 
loesoe; (Dom Zeige), reize; hopo; 
bee Zeig tfl bereite aufgegangen, da 

laia^brede (ob. degi) reize (ob* 

hopo) kabi; tm geuer aufge^^en^ 

bron krin krin. 

aufgelegt, aufgerciumt, aufge^ 
totdt, Tr&liki ; er ifi ^eute nic^t auf' 

gelegt, hem hede no de boen tidei. 
üttfgiegen, kand; kanti na tapo; 
SBaffet (auf ben S^ee tc), kanti wa- 
tra na tapo. 

Slufgraben, diki; diki opo« 
9 ufareifen, e», kiai hem. 
9lufbaben, weri; et f^at einen ^ut 

auf, a weri haiti. 

Sluf^acCen, (ben SDben) tjapoe. 



aufhalten ~ «ufttfiren» 21 
tlufbalten, e., et»., tapo; holi; 

ficb n)0 a», liebi dapee; de dapeej 
tan da pee; fid) fiber jcuianb, finni 
foiitoe na hem ; mandi naiiga liem. 

9(ufb fingen, iianga; e. (an ben (3aU 

•gen) hanga liem; stropoe hem. 
Stuf bauen, (®ebuf^s) kapoe; ka- 

poe opo. 
9(ufbäufen, Mpi makandra; hfpl. 

Aufbeben, (oom ©oben) iiopo; beb* 
bad SKeffer auf, liopo da nefi; 
(beroabren), kibri? beb' mir hai 
@e(b auf, kibri da mo^i gl mi; 
(rücfjdnatg ma*en, abt^ön) poe- 
loe; er pat t>a^ ©efeji aufgehoben, 

a poeloe da wet. 

aufheften, fassi; einem etn>., taki 
wan lei -tori gi hem; kori hem; 
dreigi hem. 

9luf Rettern, e., gihem plisiri; me- 
ki a plisiri, fid), kom krin; bOd 

SBetter ^at ^(b aufgebeitert, da we- 
ri kom mooi. 

Suf^elfen, einem, heipi hem hopo; 

helpi hem; aaiateri hem. 
9luf betten, etn)., poeloe hem krfn; 

meki a kom na krin, {l^, koni 

krin. 

aufbeben, ateeki; dpateeki; soetoe 
faja. 

üufbe^er, dpsteekiman; aoetoe-fa- 
jaman. 

^ufbori^en, pottl jeaf; gi Jeai; 
harki. 

aufboren, kab4; bör bocb auf! ka- 
bd dan!; bad @(eub mü, nicbt auf« 
^5ren, da pina^liebi no wani kabä; 
(oom Sflegen) koti; wai; ber {Regen 
n)irb ba(b a., pikinmoro aröen aa 
wai (ob, koti). 

Sufbupfen, djompo. 

Suffetmen, gi hede; hopo hede; 
apruiti komopo. 

Suff (af tern, potti na vaam ; ataaple. 

Slufflären, ^txo,, poeloe hem krin; 
jtdb, kom krfn; kom na krin; bie 
@a(^e ^at flcb aufgefiart, da tori (ob. 
dasani) kom oa krin« 



22 aiufffcbcn — Slufmai^ew, 

äufflebcw, stysri; plak h,; fasrf 

nang^a stysri; fassi. 
aufflettcrn, aufflimmen, klimgona 

tapo*, hopo klim. 
9luff(opfeu, (S«üiTc) naki broko. 
auffiiarfen, (mit l)cu S^'ii^w«") M» 

broko. 
2luffnopfcn, loesoe knopo; loesoe. 
änftnfipfen, (^anflen) hanga; »tro- 

poe; (lü^mad)en) loesoe; einen Äno* 

ten, loesoe da knoopoe. 

a u f f d? cn , boll ; (anfwaflen) koekoe. 

äuffommen, Iiopo;komopo; (wad)«» 
fen) gro; ein Slnberer »irb auffom^ 
men, wan trawan sa hopV; bad 
Uiiftant fonimt anf, da wiwiri ko- 
niopo (ob. de gro); (beffet n>erben) 
hopo; kom betre; kom boen baka. 

Sluffünbigen, gi wa^rekouwe; 

. waärskoiiwe na feai. 

Slnflaben, lal, laal. 

9luf(cii)e, kontribusi; lantimoni; e. 

9l* erbeben, hopo wan kontribusi. 
anfUiffen,— Hbi opo(offen laffcn), 
Sluflauern, einem, wakti hem; aeti 

wakti gi hem. 
Snflauf, (auf bee ®tw§e) dproeroe. 
?lu flan fen, (mebr, grog »erben) 

kom bigi; (f^wellen) sweri, swell. 
aufleben, Joicber, kisi Uebi baka ; 

liebi baka. 

auftecfen, lekki. 

21 uf legen, einem bie ^anb, pottl 

hem han na hem tapo; ben Sen« 
ten ßajien a., potti In! na soema 
tapo; lai heb] lai na soema tapo. 

auf (ebnen, jt(Sb gegen, hopo tegen*, 
meki (Sproeroe tegen. 

aufleimen, leim; fassi nanga leim. 

aufCcfen, piki. 

auflorfern, loesoe pikinso. 

auf 15 fen, loesoe; poeloe; einen 
knoten, loesoe da knoopoe; ein 
Sldtbf^If poeloe da odo (ob* rai- 
tori; rai da rai-tori; bad ®cfe^, 
poeloe da wet. 

aufmachen, hopo; loesoe; ma^' bie 
Z\)m' auf, hopo doro; ma^e bic^ 



8[ufmerfctt — aufraffen. 

auf, ^err!, hopo, mi Gado!; {1$ 
aufmachen na4^--*hopo go na; teki 
pasi go na — ; einen Änoten, loe- 
soe da knoopoe. 

aufmerfen, gijesi; potti jesi; jeri; 
harki; pasdp; potti hai; potti miii 
a.; mcrF mobt auf!, jeri boeu boen!; 
pa8^>p!; gi jesi! 

anfmerffam fein, potti hai; hopo 
hem hai; er ifl a., a de potti hai; 
einen a. ma^en, membre hem; pot- 
ti hem na hem verstand« 

aufmuntern, e., meki a teki hat- 
ti baka; troostoe hem; gi hem 
pllslri. 

aufmu^en, einem etm«, potti dasa- 

ni na hem fesi; teki dati fom gi 
hem. 
aufnageln, spikrl; fassi nanga 
apikri; faaisi. 

aufnebmen, teki; bie ibn aufnab' 

men , dial ben teki hem ; ^err ^^\\l, 

nimm meinen Ö8eift auf!, IVla^ra 

Jesus , teki mi ziel kom na joe 1 ; 
etwad gut a„ teki vo boen; teki 
nanga boen; übet, teki vo ogrt; 

afö eine Seleibigung, teki yo wan 
afrontoe; in bie Gemeine o«, teki 
na wi gemeente (bie Sieger fagen 
fur „aufgenommen werben" gemob«* 

liä) kisi blesi; teki blesi). 

aufnötbigen, einem et»., dwingi 

hem-vo teki dasani. 

auf))a(fen, einem et»»., potti dasani 
na hem tapo; lai dati na hem tapo. 

aufpaffen, pasop, pasöpoe; gije- 
si; potti jesi; potti. min a., potti 
hai; jeri; pajf' gut auf, jeri boen!; 

einem aufpaffen, wakti hem; aeti 
wakti gl hem; auf jemanb,(ibn be«» 
auffi^tigen) potti hai na hem ; hiti 
hai gi hem; loekoe hem. 

aufpaffer, wäktiman; (imÄranfeu:« 

banfe) «Sppasser h. 
anfpicfen, (Dom 93oben) piki; tjo- 

poe. 
aufpu(5en, krin, krini; meki mooi. 
aufraffen, piki makandra. 



SlufrÄHttun — 3(affiifiem 

9lttfr5ttmcn, pottf sani; pottf pöttl 
na sei; meki pasi; liopo pasi; me- 
ki klari; t* ^imxmr, krlni kainera. 

2lu freest, rcti opo; a. flehen, tan«poe 
reti opo; tanapoe; er fann nicbt a. 
fte^cn, a no mantanapoe reti opo: 
jle^* aufrecht!, tanapoe reti!; holi 
Joe srefi styfi!; a. fJcHen, potti ta^ 

napoe; flell* Me glafd^en aufrecht!, 

potti dem batra tanapoe! 
Jlitfreben, e«, steeki liein; iSpsteeki 

liem. 
51 u f r ei be«, jtc^ felbfl, wen hem srefi; 

pina (o^. pin a pina) hem srefi. 
Slu treiben, tringi; potti na tetei; 

xtxlf tic Äoraüen auf, tringi dem 

krala« 

äufrcigen, pHti; broko; bie %i)\\xt 

n>ett a., hOpo da doro wa. 
Slufreijen, steeki; dpsteeki; soe- 
toe faja, 

^ufrid}ten, hopo; ein ^au«, hopo 
da hoso; ^ett xmh ®ein Sleic^ a«, 

Gado sa hopo hem koning-kondre; 
(einem ben SKutb,) gi hem hatti; 
bad bat ibu wieber a«fgeri(l)tet, da- 
ti gl hem hatti baka; (troflen) 
troostoehem; ftdb aufrid^ten, hopo; 
hopo tanapoe; (auf beui 93ette,) 

liopo «iddm. 

?iufri(bti9, opregti; reti;krin; ein 
aufncl}tige5^ ^erj, wan opregti hat- 
ti; icb meine ed a«, mi liatti krin. 

2tttfric!btifltcit, öpregti-fasi; krin 
hatti; in 9«, nanga wan krin hatti. 

Slufrürfen, ( biuaufrftcfen ) drifi na 
hoposei; einem etmad, verwyti hem 
dati; potti dati na hcm fesi; tcki 
dati fom gi liem* 

Aufrufen, kali; e. uamentlidS), kali 
hem nanga nem; kali iiem nera. 

SHufrubJ^, (5proeroe; 8K madden, me- 
ki oproeroe. 

Slufrfibter, dproeroe-man ; dproe- 
roe-soema. 

Sliiffafl^n, bie Section, taki les Ii.; 
einem bie 2lrbrit a., bedanki vo hem 
wroko; bedanki hem. 



auffammctn — «uffi^t. 23 

I $(uffamme(n, pikt; ptki makandra. 

Sluffdffig, «uffa^ig fein, habi 

tranga hede; sori (ob« habi) ka- 
prisi. 

^uffcbauen, hopo hai; loekoe n« 
tapo« 

auf ((bieten, drai; drai drai; er 
triebt gern auf, « lobbi vo drai. 

8Iuffcbie|en, hopo hede; gro opo. 

9luffcb lagen, — ein Sager, meki 
kampoe'; ein 93u(b, lM>po da doe« 
koe; e.föi, broko da eksl; jicb bell 
ÄPpf, broko hem hede; bie ©utter 
f^Idgt auf, botro kom diri. 

?luffd) liegen, hopo sloto. 
auffcbtiJsen, pliti. 
auffcbneiben, koti; pliti; bcr ©üc«* 

tor iat mir ben Ringer aufgcfcbnit^ 

ten, datra pliti mi finga; (oergrS^ 

^ern) taki bigi tori; meki bigi taki. 
^niiä)nViXtn, loesoe da tet^i; loe- 

8oe« 
Sluffdblfauben, loesoe da skroefoe. 
Jäuffcbreibeu, skrifi; skriti opo; 

skrifi na wan pampira; potti na 

pampira. 
äluffcb^eien, bari na wantron; hopo 

wan ba'bari. 
Jluff^rift, tapo-skrifi; («bbreife) 

adresi h. 
8luff^n>ellen, swerl, sweli. 
9t u f f e b e u ma^eu, meki wan sek^sikf. 
Sluffeber, (i^ormunb) voogtoe;(3;ret^ 

ber, auf $lantagen), basja; er iji 

tHuffef^er über bad $aud, a habi vo 

loekoe da hoso; a de wäktiman 
vo da hoso. 

^luffein, de na hai; tan na hai; 
wieki ; ber |)err iß no(Jb auf, Alasra 
de na hai jete; ber |)err iji nocb 
ni^t auf, Masra no wieki jete; 
(offen fein) de opo {ob, hopo). 

Sluffe^en, potti na; etu). fdmfttic^, 
potti Item na pampira; skrifi; ben 
|)Ut, weri hem hatti; ^olj, staa- 
ple hoedoe; feinen Äopf a., sori 
tranga hede. 

$(uffic|)t fu(}ren, loekoe da wroko; 



24 «ufflj^ — Httftlfiiii. 
et kt tu 91. in fA^ten, a haU to 

loffkoe da wroko. 
$^t auf, da boto fassi. 

Uttffpalten, plUi. 

iHuffpaniten, liapo; »pan; ben Äe* 

acnf(^ttm, hopo da parasoto; bic 
&ege(, hopo seiii; liali aeili; span 
Belli, 
«uffpaten, spare. 

9luffperren, liopo bradi* et fpetrte 
feinen Stachen auf, a hopo hem 
mofo bradi; bie Z^Ute a., hopo 
da doro wa. 

Stuffpielen, pre miiaiki; pre. 

Äuffprengen, broko opo; broko. 

^uffpriuaen, djompoopo;djonipo. 

9luffptofien, »pruiti. 

^uffpuren, soekoe; (SiUb) bonli. 

äufflampfen, aUropoe; stampoe 
nanga ifoetoe. 

9lufßape(n, staaple; potti na hipi; 

. hipi. 

«ufflei^en, — ein Oefd^wiir, aoe- 

toe hopo da aweri; hopo — « 
Sluffle^en, hopo; hopo tanapoe; 

wm 93oben, hopo na gron; t>om 

@cb(afe, hopo na alibi; hopo; afl* 

mdlift a«, hopo hopo« 
Muffle igen, hopo go na tapo; klim 

go na tapo; hopo. 
bluffte ((en, poUi tanapoe; potti; 

ßelle bie B^^^fd^en auf, potti dem 

hatra tanapoe*^ seti; eiue gaQe, 

sell trapoe; eine gifc^reufe, set! 

masoewA, 

?l uf flogen, auf— nakina; bad ®(3&iff 
flieg auf eine jt(ippe auf, da sipi 
naki na wan atoon; ed flieg mir 
ein SKann auf — , ml inlU wan 
goema — ; ed ßieg i()m auf, a broko 
winti. 

auffu^en, soekoe. 

auft(^un, hopo; et tM feinen SKunb 

auf, a hopo hem mofo; H)nt und 
bie ^ugen auf, hopo wi hau; ho- 
po hal vo wü; bann iverben ftc^ 
feine 0()ien auft^un, dan hem jeri 



IlMfttag — XüfioetfeR. 
M hopo; tf^ite mk auf, hopo doro 

gimil 
Sufttag, b&odakopoe; wroko; mag- 
ti; et ((ab mit ben 9ufttag, a gi 
ml da wroko (ob. hoodakopoe); 

i4 kbe (einen %, baju, mi no ha 

magti vo doe dati. 

^ufttagen, bad Qffen, potti njan- 

jäm na tafra; einem etw«, gi hem 
da wroko (ob* hoodakopoe) vo — \ 
senl hem vo doe wan boAdakopoe, 

^(ufttennen, loeaoe; platte. 

9luftteten, naki foetoe na gron; 
fefl a«, potti hem foetoo atjfi na 
gron; waka tranga; (auffielen, t>ot' 
tteten) hopo; bie Seute von 3imm 
\oetben a., dem aoema no Nimve 
aa hopo — • 

^ufttotfnen, v.a.figi; mekiakom 
dre; figl dre; v« n. kom drc* 

9(ufn>a(^en, wiekl; wiekiopo$ pom 
@cb(afe, wieki na aUbi. 

Slufwad^fen, gro; gro opo; hopo 
gro; kom bigi. 

91ufn)a((en, (oom foi^enben SBaffet, 

auc^ bi(b(i4^) kockoe. 
Sufwanb, dnkoste, pl; gtogen 9(. 

ntacben, meki foeloe dnkoate. 
Sufmatten, dinl, dienl; loekoe; 

beiXifcbe, dini tafra; ioekoe tafra; 

einem hänfen, loekoe alkiman. 
9[ufm£ttet, fdetoe-boi; (bei einem 

Atanten) dppaaaer h. 
Stufroättd, (gen^imme() natipoaei; 

a«b(i(fen, ioekoe na taposel; (^ttout«' 

aufivdrtd) na h<Spo8el. 
3lufn>af(^en, was!; Xe({et, waai pleti« 
%ufn)e(fen, wieki; bieXobten, wie- 
ki dem dedewan« 
ttufweid^en, ▼• a. aafoe; meki m 

kom safoe ; v^ n. kom aafoe. 

91ufn)eifen, aori. 

!Hufn>enben, Tliil^t, meki (ob. doe) 

moeiti ; ®e(b ; meki dnkoate. 
Kufn)etfen, hopo; hiti ua tapo; e. 

S)amm, hopo wan dam; fein $a« 

niet, hopo hem flagra; @taub, hlü 

atof na tapo. 



Äufbidf ctn — JCuge* 

9lHfn)t<fetn, weni; domloe; ^mxn 
a^^eni nai-tet^i; domloe tetii. 

SlufiDtegetn, steeki; cSpsteeki; me- 
ki opsteeki; soetoe faja; er IDte« 
gcit ba^ Sanb auf, a meeki <5j>- 
steeki na kondre; et tt)ieae(t ik 
$(antage auf, a aoetoe faja na 
pranasi. 

%ufn)ieg(er, «Spsteekiman; opsteekl- 
soema ; soetoe -faja - man. 

9tuftt)iuben, kn änfer, poeloe an- 
ker; faopo anker. 

2lufn)ifcben, fi^i; fig! poeloe. 

9lufjdj)teu, teli; auf ben Jifc^, tell 

na tapo tafra. 

aufjdumen, e* $fetb, poUi toom 

na hasi mofo. 
Slufje^ren, njam; njam ala. 
3lufjei(^nen, «krifi; potti na pam- 

pira; aanteeken h. 
Hufjie^en, hopo; hali; e* Sc^feuge, 

hopo sluisi; ein @(^ubfac^, hali da 

lai; (erjie^cn) kweki; fie jog bad 
Ainb auf, da hem kweki da pi- 
kien; ^ubuer a., kweki foiiviloe; 
e^Ubr, (SJanbu^r) gi hem ketting; 
gi hem wegi; weni horloisi; (Xa^ 
^enu^r) went horloisi; ben ^ahn 
(an ber Blinte), hall kdka; käka 
gon; ber ^af)n iji aufgejogen, gon 

käka; bte ®ege( a«, hopo zeili; hali 
zeili; einen, (i&n ^in()a(ien), drat 
hem; (jum SSefien ^aben), spyti 
hem; drelgi hem. 
Slufle, hai; mit Stugen fe^cn, si nanga 
hai; filler %ugen n)aren auf it^n ge«« 

rid)tet, ala soema hai ben de na 
hem tapo; meine %* ftnb bereite 
bunfel, mi hai kom doengroe ka^ 
bä; in meinen klugen, na mi hai; 

in ©Otted ^*, na Gado hai; 

^uge urn ^uge, hai vo hai; e* aud 
ben Slugen t)er(ieren, lasl hem na 
hai; ein 2l» auf jemanb werfen, hiti 
hai na hem; hiti hai na hem 
tapo; potti hai na hem; fomm 
mir ni^t »ieber »or bie klugen, 
no kom na mi fesi moro; ber 



Sfugeubfirf — 3lu«arten* 25 
3Senf^ ^tf)t nur, mad ))or $(ugen 

if}/ mi sabi joe fesi, ma mi no 
sab! joe hatti; (am 99aum; Knod' 
))en) hai; mofo; hede. 3(ug^ 
apfet, apla to hai; hai-apla. 

Slugeu^bticf, momenti; in einem 

$(«, na wan momenti; na wan 
bro; jeben 9(., ibri momenti; bie^ 
fen 9., di momenti; di momenti 
srefi; di djonsno de; so leki mi 
de\ 80 leki mi de taki gl joe; 

— blxdliöi), wantem wantem; di 
momenti; djonsno; pram; pram- 
pram; — brauen, hai- wi win; 

— (ieb, hai-boeba; boebavohai; 

— tufl, inste (lostoe) vo hai; — 
maa^, marki nanga hai; — merf, 

er ^at fein ^ngenmert auf mid^ ge^ 

rietet, a hiti hai na mi; a potti 
hai na mi; — fatbe, hai-zalvoe; 

— fcbein, in ^. nehmen, loekoe; 
si; me ber 9(ugenf(^eiu Uf^xt, so 
leki a sori; — ^^tinüä), ed ijl 
a«, a de vo si; ibrlwan soema 
kan si dati; — ft em, da blaka 
TO hai; mama vo hai; — meb, 
soro hai; — meibe, plisiri to hai; 

— mimpern, hai-wiwiri; — ja^n, 
hai-tifi; — i^uge, getuige vo hai; 
i6) bin Vl« gemefen, mi si dati nanga 
mi eigen (ob« srefi) hai. 

2tugufl, (SKonat) Augustus h. 

21 UÖ, in S3erbinbung mit ben ^dü 
wbxUxn ber 93eu)egung: na; na ini; 
fe^r fetten: uiti, (roelcbed, roie opo, 
oto, bem verbum beigefügt ober 
nad^gefe^t wirb: komniti); auö ei^* 
ner Äammer in bie anbere geben, 

komoto na wan kamera go na tra- 
wan ; au§ bem Srunnen Jic^en, poe- 
loe na ini peti; — vo; vo — hede ; 
auö (Scfafligfeit, vo boenhatti; 
au^ Siebe, vo lobbi hede; ^a^t 

' auS, 3abr ein, jari vo jari; bie 
Äirc^e ifl au6, kerki komoto; ed 
ifl aud, a kaba. 

Slu^antmorten, gi abra. 

9lu«arten, basra. 

4 



26 SluöbcWnflen — «uobrnrf. 

^udbebingen, mek! da koiidiri. 
?tuöbeffcrn, (Äleibet) lapoe; (ein 

$au^) repareeri. 
Sludbiegen, beul (|>endi «.) na sei; 

drifi na sei. 
9Iudb(afen, ein Siebt, bio da kän- 

dera kili; kiJi da kändera. 
$(udb(eiben, tan; tan na doro;.n)a^ 

tum bi^ bu fo (ange ausgeblieben? 

san hede Joe tan so langa?; bad 
gicber \\t aui^gebUeben, da koorooe 
libi mi. 
Sludbrc^en, (öoraiten) pio; ofer, 
ofroe; (beginnen) hopo; seti; ed 
brac^ ein Ärieg and, wan big^i^feti 
hopo; bad geuet bra^ aufd neue 
aud, da faja wieki (ob« hopo) ba- 

ka; in ein ®ef$rei audbtecben, ho- 
po wan ba'bari; seti bari; in 9Bei^ 
neu, seti kre; hopo kre; in ia* 
tben, seti lafoe; broko lafoe. 
Sludbreiten, panja; bradl; plati^; 
{ie breiteten ft$ in aQe Sänber and, 

dem ^o panja na ala koiidre; jte 

breiteten bie ©efc^ii^te aud, dem 
^o panja da tori ; fie breiteten ibtc 
Kleiber an^, dem bradi dem klosi; 

breite ben Raufen @rbe an^, plati^ 
da hipi doti; [\i) ausbreiten, qo 
panja; kom panja^ waka panja. 

Sfudbrüten; ©ier, broko eksi; me 
lokU gier ^at ile fc^Du audaebrü*' 

tet?, hocmeni eksi a broko kabä? 
ausbügeln, triki; glati. 
?(udburjlen, bosro. 

^Udbauer, pasiensi; mit ^., auS^ 

bauernb, nan^a pasiensi. 
.9(uSbauern, holi pasiensi; holi do- 

ro; hoH; er fonnte nid^t mcbr auS^ 
bauern, a no ben man vo holi 
moro. 

ÄuSbebnen, hali; treki. 

SuSbenfcn, prakseri. 

auSborren, kom dre. 

SlnSbörr^n, dre; meki a kom dre. 

Sluöbrucf, (Stac^brucf) tongo; fie 
fprac^ mit einem ^21, bcr mir bad 
^erj erf(i)üttcrte, a taki nanga wan 



?luSbru(fen — Sfudforbern. 

tongo, disi seki mi hatti krin krin ; 
(SSort) woortoe; ben ^^^brit^ 
baben mir nii^t, da woortoe wi uo 

habi« 

^udbrucfen, (audprejTen) kwiust; 
flc^, (erflaren) — id) fann mi4) 
no^ nid||t re(bt 9{egereng(if(b aud« 

brfiden, ml no kan taki Mingre* 

tongo krin jete. 
^Udbru(f(ic^, expressi. 
^Udbünßen, sweti; dampoe. 

9(uSbupfen, (ein bofed ^^uge 2C. mit 
e. feuchten Sdppd^en) dampoe. 

Äudeinanber — berjien, barste; 
pliti; piiti na toc, — ge(>en, panja; 
— laufen, panja panja; — t\)i\xt, 
platle; bradi; tbue bie ginger aud* 
eina^ber, platie (ob. bradi) joe finga. 

^uSerfe^en; loekoe; icb u^erbe mir 
e. anbern ^riejter a«, mi sa loekoe 
wan tra domine gi mi. 

äiudermd^^Ien, verkiesi; bie, welche 
ber ^err ji(^ auSer»d(>lt ^at, dem, 
disi Masra ben verkiesi vo hem. 

^Uderjd^Un, verteil ala. 

SluSfabren, (aufS Sanb) rei go na 
buiti; (weggeben) komoto; bie bo^ 
fen ©eijier fubren auS uon i^m, 
dem ogri jeje komoto na Item. 

SluS fatten, — ber ©ame ift aw^* 

gefallen, da sirl faddm panja;. h)ie 

es ebe« ausfallt, — so leki a fa- 
dom; bie @ad^e ift nid)t gut auS« 

gefallen, da sani no ben waka bo^n; 

mit iemanb ausfallen, ({td) entimeieu) 

kisi trobi nanga hem. 

ausfegen, ein 3iQimer, sibi kämera; 

krini kamera. 
^uSfinben, kom finni; kom onder- 
finni; kom sabi. 

81 uSf tiefen, lapoe. 

StuSftiegen, flei gowei; flei ko- 
moto. 

ausfliegen, ron komoto. 

8(uSftug, (eines g(uffeS) mofo; am 
^. ber !2Uanica, na Wanika mofo. 

9(uSforbern, einen, kali hem vo 
fcti; dagi hem h. 



8fu«forf$en, c, f^mxliä), ßli hcm 

mofo; hali hem mofo; iä} IDecbe 

bie @a0e au^juforffben fuc^en, mi 

sa soekoe vo kit^i da fori kriii. 
Sladfiagen; e^, hakfli haksi hem. 

iluöfüftrcn, (e, ©acbc^ e. äfrbcit) 

doro hcm; meki a ^o doro; je« 

nianb; (au« bem 8anbc ac») tjari 

hem komoto; poeloe hem; ' — aud 
@{)9Pten, poeloe hem na Egipti- 
kondre. 
9ludfä^r(t^, fini fiiii; fini; krin 
krin. 

?l Umfüllen, foeloe; eme®rube, ta- 

po da horo. 
^ Umgäbe, ^Snkoste, pl.; \>idt IR« ^a* 
ben^ habi foeloe oiikoste. 

$(u$gang, (eined ^aufed) doro; {tu 
ncr 8flo()rc) mofo; (einer ©a^e) 

kabd. 

Slitdfidten,f. 9lu»idten. 

aittdgeben, gi; pai 

$(iidge()eu, go na doro;^ bet $ett 
ift ausgegangen ; Masra go na do- 
ro; — komopo na; e« ging eine 
Rxaft Don ibm oud, wan tranga 
komopo na hem; — fadöm; fein 

^aar iji ausgegangen, hem wiwiri 
fadom; komoto (weggeben); bie 
f^Iecfen tDerben ni$t ausgeben, dem 
flaka no sa komoto; (aUe koerben) 
kabä; ber Sleid iß ausgegangen, 

areisi kabä. 
SluSgelaffen, wildri ; prefoeroe — ; 
jajo — ; ein auSgelaffenet 9Ren% 

wildri - soema ; pref oeroe - soema ; 
jajo -man; ein a. Sebeu, wan jajo- 
liebi; wan loesoe loeaoe liebl. 

SfuSgenommen, bniti, boiti; i^Q 

aUein a«, bniti hem wawan. 

SluSgef^loffen, (t)on ber Äird^fe) 

ber 91«, lasi-pasi-aoema. 

SluSgewatbfen fein, (butflig) habi 

avoe (ob. avöen); habi hei baka; 

habi boekroe; er tfi a«, (f)at feine 
t)oUe ®r5ge) a kom bigi. 
SluSgiegen, kanti; (auf ben fdo* 
beu), trowel; beu ^eil. ®eiji, scni 



$(usglei4ien — SfuSfleben. 27 

Santa Jeje kom ; er f^at feiue £iebe 

in unfer ^erj anSgegoffen, a seni 

hem lobbi kom na ini wl hattl. 
SfuSglei^en, (e. Streit) »keki; me- 

ki wan tkeki. 
9(uSglei(]bung, skeki; eine 91« ju 

@tanbe bringen , meki wan akeki. 
9(uSg(eiten, misi foetoe; glati; 

glati fadöm. 
91 u S g r a b e U , diki ; diki poeloe; jtaf^ 

faba, diki kasaba. 

auswarfen, diki; — eine Ärabe 
badt ber anbern nicbt bie Slugen 

aus, te Joe habi glasi-fensre, joe 
no teki atoon^ broko vo trawaii; 
— ^ baäna no moe kiii koffi, cn 
koffi no moe kill baäna.- 
SluSbaÜen, holi; hol! doro; i$ 

fanu'S nicbt mebr ausbalten, mi uo 
kan holi moro; mi no kan tjari 
(ob* holi) da koegloe moro; eS ifl 

fein Siatb, bit ntu§t auSbatten, hei- 

pi no de, joe moese holi doro. 
SuSbänbigen, gi abra. 
SluS^arren, holi doro. 
$(uS$auen, kapoe opo; koti opo 
^uSb^ben, hopo poeloe. 
^uS^etfen, helpi. 

9(uS^5^(en, meki wan horo; (Don 
grucbten) diki; bie »ögel lobten bie 
S^anja aus, dem fouwloe diki dem 
manja. 

9tuS^5b(ung, horo. 

% u S $ 1 e n , mit ber ^anb, hall hem 
hanoe; einen, ( auS^or(i)cn ) hall 

hem mofo; fill hem mofo. 
9luSjd ten, loetoe; poeloe; poeloe 
nanga loetoe; jäte baS Uufraut 
aus, loetoe (ob« poeloe) da wiwiri. 

äuSfdmmctt, kam; fl^ bie $aarc, 

kam hem wiwiri. 
SluSfebren, sibi; poeloe doti; kri- 

ni kämera. 
9(uSfebritbt, stof; dotK 
au Sternen, pili; SBclf^forn, pill 

karo; 33obnen, pili boontje. 
% US {(eben, mit Rapier, plak nanga 

pampira. 

4* 



28 Sudfteiben — Sudtaufen. 

Sudfletben^poeloeklosi; {l(^, poe- 
loe hem klosi. 

SI u d f ( )> f e n , fom ; 9lci$; f om areisi. 
Sludfod^en, boli; bad %tn aud bem 

gletf^e, boli da metiy meki da fa- 
toe komopo. 

3ludforamcn, s., — et ^at fein SI., 

a habi nbfo vo pasa hem liebi. 

Sludfcmmen, v., (jureic^en) sari; 
kisi; ed fommt nic^t aud, a no 
sari; fein @elb fommt nic^t and, 
hem moni no kisi; er fommt mit 
feinem @etbe nid^t and, hem moni 
no kisi; (genug ^aben), habi nofo; 

mit einem a., — id) tarn nx6)t mit 
ibm audfommen, mi no kan kom 

uiti nanga hem; mi no kan akor- 
deri (ob« korderi) nanga hem; ml 
no man to liebi nanga hem; mi 
nanga hem no kan go. 

9(udfta^en, kraboe poeloe. 

Slndfrie(^en, krnipi komoto; oud 
bem Qi, komoto na eksi; mt t>ult 
flnb f(^on audgefrod^en?, hoemeni 
pikien komoto kabä? 

Sludfunft, antwoord h., äntwoor- 
toe; befommen, kisi antwoord; $(« 
geben, piki; ec M mir baruber 
nocb feine Sludfuuft gegeben, a no 

piki mi jete to dati. 

9(udfunbf(^aften,soekoe;loekoe; 

e* Sanb, loekoe da kondre. 
^n^ladftn, t*, lafoe hem. 

9(ttd(aben, poeloe lai; ein ®(^if& 

poeloe lai a» sipi. 
Sludldnbec, tra - kondre - soema ; 

yreemde soema« 
9(ud(angen, ▼, «. habi nofo; r. n. 

sari; kisi; de nofo, 
$(ud(affen, (tt)eg(affen) libi; Ca§ 

ha^ aud, libi datI; (fcbmetjen) 

amelti; ^utttt a., smelti botro; 

ft(^ aud(affen, (audfpretben) poeloe 
taki; takt wan mofo; takl. 
%ud(aufen, ron komopo; ron; 
lekki; bad ga§ (duft aud, da ball 

lekki; bad S^iff ifi audgetaufen, 
4a sipi gowei; da sipi go na see. 



Studied en — ^udne^menK 

«udledfctt, lekki; e. leDer, lekki 

da pleii. 
Studteeren, legi; poeloe alasani na 

ini; ein %a%, legi da ball. 
Sludlegen, (erftdren) poeloe krin; 

poeloe taki krin; poeloe; einen 

S^raum, poeloe da drem. 
^udleiben, lent. 
^UdlerneU; kabä vo leri; doro da 

leri; leri ala. 

^udlef en, piki; tied bie guten gifi^e 
and, piki dem boen fisi; ein S3uc^ 
(burt^Iefen) lesi da boekoe doro. 

Sludtiefern, t., gi hem abra. 

9(udtöf(^en, ( ®ef(^riebened ) figi 
poeloe; (Si^t ic.) kili; bad Sid)t, 
kill kändera; ha^ geuer, kili 
faja; bad geuer ifl audgetdfcbt, 

faja dede, 

^udma(]ben, (beflimmen) potti; fo 
baben n>ir'd audgemad^t, da so wi 
potti dati; etn)ad mit einanber, 

potti mofo makandra; korderi 
(ob« akorderi) taki makandra; (in 
f(^(e^tem ®inn) meki barki ma- 
kandra; (beraudnebmen) diki; poe- 
loe; füge jtartoffetn audma(^en, diki 
patata; — ed macbt ni(btd and, a 
no meki noti; a no wansani; das- 
noti. 

^Udmeffen, märki; teki marki. 

^udmietben, joeroe. 

Studmißen, Krini stal; poeloe doti. 

Studnabme, — obne ^., obne e« 
9(« }U madden, sondro to poeloe 
wan soema (ob« wan sani) na ini; 

feine 9iege( obne Sludnabme, ala 

kre TO todo, a no areen; ala soe- 
ma, di lidom na bedi, a no sllbi; 
ala soema, disi tjari laiiga nefi, 
ala a no koki. 

Studnebmen, jemanb, poeloe hem 
naini; etn>« (beraudnebmen) poe- 
loe dasani na ini; jlcb audnebmen, 
(erf(beineu) sori; ed nimmt fi^^ 
n)irfUcb bubf^ and, a sori mooi to 
troe. 

%nint^VMnt>, toemoesi^;^ pasa- 



marki; pasd; audne^meitb l^U&fc^, 
mooi toemoesi; a« gto§, big! pasä 
(ot)* pasa marki). 

Slu^parfcn, e» Äijlc, poeloe gani 

na ini da kisi. 
2luöpeitf(^en^ e^ wipi hem; fom 

hem. 
SJu^pfdnbcn, e*, teki hcm sani 

¥0 panti; teki seil hem sani. 
^ludpttfen, diki; einem W ^Hwitw, 

diki hem hai, 
SludpUtteil; triki; glati, 
Slu^ptaubern, taki. 

Sfudplunbetn^ foefoeroe, foefoir; 

{te ^aben i^n rein audgeplünbett, 
dem foefoeroe aia hem sani krin 
kriit. 

3ludpteffen, ben ©aft, kwinsi da 

watra komoto; etn^ad a«, kwinsi 
hem, meki da watra komoto. 
^u^pu^en, ein ii^t, kili kändera; 
(SSdume) koti; snoei h.; (Ä(eibet) 

krin knni; einen, (i(}m einen %vi^* 
pni^tX geben) hali hem jesi; poe- 
loe hai gl hem; (betb) krasi hem. 
9ltt^ranfen, loetoe; poeloe; hali 
poeloe; poeloe nanga loetoe. 

Sludrdumen, eine Stammer, poeloe 

sani na ini kämera. 
andre^nen, reken. 
^ndreden, langa; bie $anb, langa 

hem han. 

Sludreben, (fertig fein mit Sieben) 

kabä nanga taki; mit jemanb a*, 
taki nanga hem ; jt(^, (f^eraudreben) 
krin hem srefi; poeloe hera heloe. 
Sind reiben, ttm , f rifi hem komo- 
to; frifi hera. 

9ndret(^en, (ju(angen) sari; kisi; 
ed mtrb nitbt a«, a no de go kisi. 

Stu^reigen, poeloe; e« ^af^n, poe- 
loe da tifi; (ein Singe) diki poeloe; 
(mit ber SSurjei) loetoe; poeloe 
nanga loetoe; (weglaufen) ronwei; 
diki; bai dia-foetoe. 

Sludreiger, (^eg(dufer) ronwei- 
man. 

Sludreiten« go rei. 



«u^renfen — 3lu«f(|>ciben, 29 

STu^renfen, Te« weki ; jt^ bie ^anb, 
▼erzweki hem han; mein gu§ ifl 
audgerenft, mi foetoe rerzweki; 
dem skroefoe to mi foetoe loesoe. 

Sudrid^ten, doe; doro; gl; taki; 
meki; fein Sßerf, doro hem vroko; 
er f ann t>iet a* , a kan doe foeloe ; 
e* S9otf^aft, gi da boodskopoe; 

ri^te ibm einen ®ru6. ))on mir and, 

taki hem odi gi mi (ob« vo mi); 
ein ®aflmat a v meki wan trakteri ; 
gi trakteri. 

andringen, (au^n^inben) kwinsi; 
(andfdmpfen) er (lat audgerungen, 

a kabä nanga feti ; a doro da feti. 
Slu^rinnen, ron; ron komoto; 

lekkl. 
^Udrotten, poeloe krin krin; (Un^ 

traut) loetoe poeloe; poeloe nanga 

loetoe. 
2lu«rufen, bari; 5ffentli(ff, barf 

publlki. 
äludruben, bro; raste; hali baka; 

ru^' ein wenig au^, bro pikin so; 
ic^ gel^e, ein wenig au^juru^en, mi 

de go hali baka pikinso. 

^^udrupfcr, poeloe; pili; einem bie 
^aare, hali poeloe hem wiwirl; 

einer |)enne bie fiebern , pili da 
fouwloe; einem Sd^weine bie 93or^ 

fien, pili da hagoe. 
3ludrüften, meki klari. 
Sudfden, sai; strooi da siri. 

Sluöfage, — jle fiimmen in ij^rer SL 

überetn, dem habi wan mofo ma- 
kandra. 
Sudfagen, taki; bekenti; betuige. 

9ludfa|, ( Derfc^iebene Stufen), »a- 

wawä ; flaka - siki ; m e laats - siki ; 
meiaats; boasi-siki; takroe siki. 
^2ludfd^tge, meiaats- soema; boa- 
s)man. 

Sludfaugen, zaigi. 

9udf(^arren, kraboe poeloe ; diki 

poeloe. 
%udf(^anen, loekoe. 
9lu^fd)eiben, v. a., platle; poeloe 

na ini; v. n. komoto na ini. 



30 2lu*f(^etten — 2lu5fct)»a^cn* 

Slu^f&cltcn, krasi; kosi; cinaubct 

tüchtig, »koeroe makandra; diki 

inakandra boen boeii. 
«U«f.*cnfcn, (©ctMltfc) kanti; 

skenki li. 
^udfd^idfen, t,, seni hem go na 

doro. 
2lu^fd^impfen,e., kosi hem; man^ 

ber tuct^ttg, skoeroe makandra; diki 

makandra boen boen. 
^udfd^(afen, slibi nofo; bad jtinb 

bat nod; ni^t^u^fgef^Iafcn, da pi- 

kien no slibi nofo jete; (tfl no$ 
fd}(afng, da piUen hai no krin 
jete. 
Sluöfc&tag, (bet ^aut) kras'krasl, 
kra^i-krasi; branti; (,,ber rot^e 
^unb") rontoe rontoe; (331afeu* 
3lu«fc!&Iag) watra-blaasi; (am Äopf ; 
®tiubfopf) tinja. 

9lu of (plagen, v. a. ( audtto)>fen ), 
atciö, fom areisi; (ein (Sef^enf), 
weigre; no wani teki; v. n.'(üün 
Räumen) spruiti; meki njoe wi- 
wiri ; kisi njoe wiwiri ; (t>om $ferbe) 
skopoe; ha^ $ferb f(!&Iagt aM, da 
hasi skopoe. 

2ludf(^lief en, e* t)on bet (Semeine, 

poeloe hem na (ob« na hii)-kerki; 

poeloe hem. - 
9ludf4}nid(en, e*, poeloe hai gi 

hem; verwyti hem; krasi hem. 
atudf^metjen, smelti. 
9(udf(^mu(fen, meki mool; meki 

mooi mooi. 
9(udf(ftneiben, koti poeloe. 
Sluöfc^ßpfen, poeloe ala; einen 

SSrunnen, poeloe ala watra na ini 

peti. 
9ltt«fc^tt8, (ba« ni^t ®nte) sani, 

disi no boen; dem saka saka, pi. 

91nöfd)üttetn; seki; sek'seki. 

9lu§fd^ütten, trowei; hiti: fringi; 
SBajfer, trowei watra; hiti watra; 
f ringi watra ; einem fein ^tx^, poe- 
loe hem hatti gi hem ; audgef^üt^ 
tet njerben, komopo panja. 

2lu§fd;tt?a^en, taki; et fdjtüd^t at^ 



?tu«f^wcifen — auÄpflctu 

(ed and, a habi wan waka-waka 

tongo. 
^Udft^tveifen, slingrt; liebt wan 

slingri^liebi ; vermoraoe hem areli ; 

llebi wan slekti iiebi; bet ^n^* 

fc^meifenbe, slingri-soema; ein a. 

Seben, »lingri - Iiebi. 
9{udfege(n, zeili gowei; zeili go 

na zee. 

$ludfe()en, v., loekoe; tan; sori; 
ed fle^t ^ubfd) and, a tan mooi; 
a sori mooi; jte fehlen ^dfilic!^ and, 

dem sori takroe to troe; ed fie^t 

and; a(d woQte ed tegnen, a tan, 
leki ar^en de go fadcim; audfeben 
wie — , tan leki; geersi; leiki 
na — ; et fie^jt and »ie ein $unb, 
a geersi wan dagoe; a leiki na 

wan dagoe; na^ jemanb audfe^en, 

loekoe to hem. 

^udfetn, (auget bem ^aufe) de na 
doro; (fettig fein), kabä; bie Äitcbc 
ifl and, kerki komoto; (oetjn>ei' 
fe(n ) , et ifl gan} and , a laai hatti 
krin krin. 

9(nffen, 9u§en, na doro; na do- 
rosei; a« OOt bem Zf)OXt, na doro- 
sei TO da poortoe; a. oot bet Xt^fite, 
na doro mofo; t)On a., na doro; 
9{u6en« feite, dorosei. 

Sludfenben, e., seni hem go; seni 
hem; seni hem go na doro. 

9(uffet, ^^u§et, bniti, boiti; son- 
dro; a* bem ^aufe, na dorosei; 
aniiet^bem, buiten-dien h.; libi 
dati a. ; komoto na dati a. ; a n § e t « 
bttib, pr. na dorosei to — ; adT. 
na dorosei. 

äuffete, f* aieujTete* 

älugetotbentüc^, pasa-marki; pasa. 

9Iudfe^en, etn>. an einem, finni 

foutoe na hem; soekoe hem; et 

l()at immet etwad an mit andjufe^en, 

a de soekoe mi doro ; — - a. fu^en, 
soekoe foiitpe na hem. 

81 n d f i n g e n , e, ( fpotttveife , bei ben 
Slegetn md;t nngiewo^ntid^ ) , sing! 
hem. 



«udjinuen — 9lud^c|)cn* 
Sludfinnen/ prakseri; böfe 2lus» 

fd)(aiJC, prakseri ogri trikl. 
9ludfHnen, jtc^, kom boen baka; 

meki fri baka; meki kompe (ot. 

mati) baka (mit) naiiga. 
Slu^fonbcrn, piki; piki poeloe; 

poeloe na ini. 

Slu^fpannen, (ctwa^)^ span; bra- 
di; tit $fcr2>e, poeloe dem hasi 
na wagi; jtd^, eine Slu^fpannung 
fucfeen, J. 23* auf t)em giinbe, go 

iiaii foetoe na pranasi. 

Slu^fpeien, «piti; sphi poeloe; 
pio; (bi(i)(.) ic^ xotxbt bid) a. aud 
meinem SKunbc, mi sa «piti poeloe 
joe na ini mi mofo; bad Sanb mug 
jte a*, da kondre moe pio dent. 

Slndfpotten, t., spotoe hem; me- 
ki spot nanga hem; lafoe hem. 

9luj?fpra4!e, tongo; feine 8I^ iji 
nic^t gut, hem toogo hebi; hem 
longo no switi; a no taki krin. 

^udfpre^en, taki; urn ed audju^ 
fpred?en, vo taki; ed ifi ni^t and* 
jufprei^en, a no de vo taki; n>ad 
meine 3u"9^ (ü)funb) audgefprod^en 

bat, dasani, disi mi tongo ben 
poeloe; jtcb unDerfc^dmt gegen je^ 
manb a., gi hem asranti taki; taki 
asranti gi hem; gi hem tranga 
(ob* bigi) mofo. 

Sludfptengen, e* ©cruc^t, panja 

da taki; panja da tori. 
91 u«f prof fen, spruiti. 
Sluöfpruc^, mofo; feinen 8f* imi\& 

nebmen, poeloe hem mofo baka; 
e» %. tbun, taki da taki; (in einem 
Streit) koti da kroetoe; e* gericbt^ 
lieber *A., vonis. 

21 u d f p u cf e n , spiti ; »ergf* 8ln«fpeien» 

Sludfpulen, spoeloe; wasi; fpule 
ben SRunb and, ^poeloe joe mofo. 

Sludfle^cn, diki poeloe; diki; poe- 
loe; einem bie ^^(ugen, diki hem 
hai; poeloe hem hai; (übertreffen) 
biei^ jiid^t jened and, disi wasi dati. 

9(udjieben, (teiben) pina; ic^ muß 
Uiet a*, mi mo.ese pina toemoesi; 



«udfleigen — «ttStrciben. 31 
— i* f^abt ®d)u(ben a., mi habl 

paiman na doro; er faun ibn ui^t 
a», a no kan si hem na hai; a no 
kan verdrage hem; hem hai no 
kan verdrage hem. 
9ludfleigen, komopo na; saka ko- 

mopo na; and bem SBagen, komo- 
po na wagi; aud bem^djiffe, ko- 
mopo na sipi; go na sjoro. 

Sludfietten, (jur Scbau) potti vo 
si; ( auffcbieben ) drai; etroad on 
einem a., finni foutoe na hem; 
verwyti hem. 

Sluöfiopfen, mit — , foeloe nanga; 
stopoe nanga. 

91 umflogen, troesoe komoto; troe- 
8oe na doro; jagi gowei; fto6' bie 
SKagb and!, troesoe da slavoe- 
oeman komoto! 

Sludfireden, langa; jirecF beint 

^anb and , langa joe han ! 

3Iudjirei(ften, — fenesi Xiamen, kra- 

boe poeloe hem nem. 
9tudjireiten, stry vono; stry; aufö 

dugerlle, stry liebi nanga dede. 
9ludfireuen, panjti; panja trowei; 

fringi panja; fi(^ a«, trowei panja. 
9tuöfu(^en, piki; soekoe; jld^ gu* 

ten SBeg, piki pasi. 
9luötauf^en, für, kenki vo; ciu 

^orjar für eine günte, kenkr kor- 

jara vo wan gon. 
Stufier, oestroe. 
9luet^eilen, platie; gffett an bie 

Seute, platie njanjäm gi soeraa; 

platte raus6en. 
Mudtbcilung, platie; jte batteit 

beute 91«, dem kisi platie tid^i. 
91 u d t ^ u n , — ®elb auf 3infen, potti 

moni na intres; (aiid^rei^^en) kra- 

boe poeloe; kraboe; poeloe; figl 

poeloe. 
9lu$ti(gen, figi poeloe; poeloe; 

kraboe poeloe. 
Sludtragen, etn)ad, tjari hem go 

na doro; — ed trdgt nicJ^t« am, 

a no wroko boen. 
9(udtreiben, jagi; jagi komoto; 



32 austreten — auswerfen» 

poeloe; er trieb bic leufel au«, 
a poeloe dem didiebri; — hit böfett 
Ocijier, a jag! dem og^ jeje; a 
ja^ dem ogri jeje korooto ; einen 

and bem ^aufe a. , jag^' hem go na 
doro; bie Au^^e, (auf bie SBeibe) jagi 

dem kow. 

91udtreten, {ixvi^ bem $aufe) komoto 
na; (aud bem %mtt) bedank! ; (mit 
ben gugen) trapoe; tritt ba« geucr 

aud, trapoe da faja. 
SCudtrinfen, dring! ala. 
äu^trodtnen, v. a. dre; mek! a 

kom dre; v. n. kom dre; dre. 
9t u« üben, doe; ©c^Ie^tigfciten, doe 

siekt!-Bani; 9la$e, tek! revens!: 
Sludma^fen, k!»! avöen* Us! hei 

baka; kisi boekroe; (feine ®ro$e 

enei^cn) kom big!* 
Sludwdgen, weg!. 
Sludwabl, verkiesi. 
9ludn)dbUn, pik! ; soekoe ; verkiesi. 
9ludn>anbern, yerhuiz! go na wan 

tra kondre. 

Auswärtig, — bie Sfudmartigen, dem 

dörosei-goema; dem färawei-soema. 
9(udn)ti[rtd, na ddrose!. 
Slu^wafd&en, was!. 
2lu«tt>e4>fetn, filr, kenk! vo* 
Slu^weg, — e« ip fein 81., wan ko- 

moto no de ; t$ m\% feinen SI. me^r, 

m! no ha fes!, m! no ha baka. 
Sludwei^eu, go na sei; drifi na 

sei ; waka go na sei ; drifi go na 

sei; sknifi h.; einem a* (fßla^ ma^» 

<^en) gl hem pasi. 
Sfudweinen, Pc^, kre rei! reti. 
5ludtt)eifen,e. (megmeifen) sen! hem 

gowei; jl(^ a», gi wan bewysi; jtd^ 

aid — , sori hem srefi leki — . 
9ludn)enbig, na doro; na dorosei; 

a. lernen, leri na hede; a* U)iffen, 

fonnen, sab! na hede. 

2lu«n)erfen, hit!; trowei; ba^Slefj, 
Ilit! netti; ben 9(nfer, hit! anker; 
trowei da anker; {nvA bem SKunbe) 
spit!; poeioe sleim; poeloe (ob* 
spiti) verkoiitoe. 



äu^winben — Sa^» 

3[u$n)inben, (ein Xut^) kwinsi. 
9ludn)irfen, ben£eig, masidadegi; 

masi da lala-brede; fur jemanb tU 
n)a9, kis! dasan! g! hem ; er bat mir 
ein ^mt audjewirft, a kis! wan wroko 
g! mi; einem etm* a. fucben, soekoe 

gi hem. 

9[udn>if($en,fig! poeloe ; einem eind 

a., gi hem wan klapoe, 
9ludn>ittern, smeri. 
9( u d m u Üb d , (am Jt&rper) he! baka ; 

avoe, aToen; boekroe; (fivx $o(j) 

koendoe. 

9ludn>urf, (jxw^ bem ÜRunbe) ver- 

kontoe; sleim. 
9( U d n) U r } e ( n , loetoe poeloe ; poeloe 
nanga loetoe. 

Sudjablen, pai. 

Stu^janfen, e., mek! trobi nauga 

hem; krasi/hem. 
Sludjebtung, takroe verkoutoe; 

tering-siki; )>erdcbt(i$) boh^n {tu 

gentU^ eine ^a^enfranfbeit). 
9lu«jei(bnen, et».,marki; einen, gi 

hem (ob. sori hem) apart! respeki ; 
gi hem bigi eer h« 

Slu^jie^en, v. a. poeloe; 3^^ne, 
poeloe tifi; feinen 9lo(f, poeloe hem 
djakti ; einen rein aussieben (ibm aQed 
nebmen) potti hem nakend; t\xo^^ 
mit ber SBurjel, loetoe poeloe; poe- 
loe nanga loetoe; loetoe; (and bem 
^aufe) V. n. verhiiizi. 

91 u S J u g — (and bem ^aufe) ver- 

huizi. 
9lutorifiren, e., g! hem magti. 
9lutoritdt, respeki; er bot 8(., a 

habt respeki. 

«jt, aksi; e* f leine Sljt faßt einen 
großen Saum, pikin. aksi faJa bigi 
boom« 

IB. 

33 a a r , kontanti ; baared ® etb , kon- 
tanti moni; baar begasten, pai kon- 
tanti. 

93 a cb f i^nki ; watra-kriki ; pikin riba ; 
a3dcbtein, pikin kriki. 



S3adf ^fü0e — »alg. 

33 a dt i» f U (^ C, bakri-koekroe ; — o f e n^ 
bakri-oven; — ft ein, redi-sloon; 
stoon; — trog, baki, 

S3a(f en, 8., sei-fesi; aufbeinenreAten 
S3., na joe reti sei-fesi ; ^interbarf en, 
gogo; 93a(feni»flreic^, klap (ob* 

kiapoe) na sei-fesi; — j^^n, 
matta-tifi. 

93 a den, v., bakka; 93rob, bakka 
brede; f^ifC^e, bakka fisi; ^i^^tU 
fteine, bakka stoon; t)u bdcfft mid) 
in meinem eignen gette, joe teki 
nli fatoe, bakka mi. 

93d der, bakri, baker« 

93drferei, bakri-hoso. 

93 a b , was! ; bad S, ber SBiebergeburt, 

da wasi to da njoe geboortoe« 

93abe*f^n>amm,8pon8oe; — wanne, 

wasi-tobo. 
93a ben, wasi; {Ic^,. was! hem skin; 
bad ^inb ifl nod^ nic^t gebabet, da 
pikien no wasi jete. 

93aJ^n, pasi; bie SJabnen ber Sterne, 

dem pasi to dem star; 93. machen, 
hopo pasi ; auf geraber 93«, na wan 
reti hopo pasi; auf ebener S., na 
wan reti pasi* 

93 a ^ n e n , hopo pasi ; einen SBeg, 

meki wan pasi« 

93abre, baar h. 

^aionttt, bajon^t h« 

93af(iau,93ate(lau, bakjku;switi 
mofo. 

93 a I a n c e', balans; er M bie 93* t)er^ 
(oren, a: lasi hem balans; in ber .93«, 
na balans; na wegi. 

93a (b, pikhi-moro; hesi; djonsno; 
djoesnoe; batb flnb tt)ir id, pikfn- 
moro wi sa doro; fomm ba(b tt>ie^ 
ber, kom hesi baka; id^ tt>erbe batb 
fommen, djonsno m! sa kom; n>ie 
balb ?, hoetem (otem ?); balb — batb, 
dan — dan ; now — now ; te a tan 
— te a tan ; batb rebete er fo, bafb 
fo, dan a taki so; dan a taki so* 

93a((t, (93oge(, X^ierbalg) boeba; 
93(afeba(g, blaas-balgi; bie Sdlge 
treten, trapoe (ob*hali) biaas-balgi. 



Satgen — 93arbier* 



33 



Sa(gen,jl^,feti;fetinangamakandra 

93ataerei, fed. 

93a(fen,balki* 

93a(ton, balk<>n h. 

93an, (©piel-batt) lolo; bal h.; (lanj^ 

partbie) bigi dansi; dansi-party. 

93a I ten, (SBaaren^ballen), bali. 

93a(fam, balsam-oli; smeri-oli; fa* 
toe; oli;SDpaio*baIfam, hoepioe-oli. 

93am bud, bamboesi* 

Sanane, badna, bäna; 93ananen^ 
fiamm, baana-boom-skin; e* „93uf^'' 
93ananen, wan bosoe baana; eine 
„9%eibe"lBv wan lianoe baana; eine 
einzelne 93., wan finga ; ber Struuf, 
an bem bie f^rudbte fa§en, baana- 
tiki; ajiebl »on getrotfneten unb fein«» 
oefiogenen 93anauen, gongo-tee; 
Sananen*5Pubbing, (bie giebtingd* 
fpeife ber Sieger) tomtdm. 

93 a nb,banti ; tetii ; bad 93. feiner 3unge 
da tetei to hem tongo; (eiuened, feibe^ 
ned93., linti; e. leberned, leer-banti» 

93anbe, s. (bie 93anbe, OefeUfc^aft) 

troepoe; (f$ejfe(n) boeje; banditi pi, 
93dnblgen, e., dwingi hem; dwingi 

hem na ondro; masra hem; magti 

hem; ein $ferb, magti da hasi. 
93ang, banga, bang; benaiiwtoe; 

bange fein, frede; banga; mir ifl 

bange, mi banga; mi frede; mi 

hatti benauwtoe. 
93angigfeit, benauwtoe; djom^o- 

hatti; frede; banga. 

93anf (ium@i^en)bangi; (xum®e(b< 
teilen) bank h.\ guftbanr, foetoe- 
bangi; 93anf'note, (ein falber 
©ul^en) bank-notoe. 

93anterot,bankr6et; er ifl b., a kom 
bankrdet. 

93 a n n , (etwad 93erbannted) wan floe- 
koe-sani; einen in ben (Airmen*) 
93ann t^un, poeloe hem na kerki. 

93annen, (oerbannen) ban. 

93 a n n e r , (^Panier), flagra. 

Sdr, beer h. 

93arbicr, barbiri h.; 93arbier* 
meffer, sebi-nefi. 

5 



34 Sarbicren — Saum. 



©aumwolle — SBebaucm. 



93arbicren, poeloe barba. 
2)arfu§, naiiga soso foetoe; iiaiiga 
blootoe foetoe. 

93 a r m b c r J i g fein gegen jemanb^ habi 

san-hatti vo hem; sari vo hem; 

sari iiem. 
93armberjigfeit, sari-hatti; sari- 

hatti-fasi« 
Sarf(^, krasi. 

SBart, barba; ben 93art abnehmen, 
poeloe barba; einem ben ©art jhei^» 

^eu, bo'boi hem« 
93afe, moei; taiita; brara-piklen; 

sisa-pikien. 
Sag fingen, singi bas h. 
Saji (Dom ©aume) beJe-boeba vo 

boom. 

Safiarb, basra. Saßarb^ßeber, 

basra-cedre. 

Saftian, (Xreiber) basja. 
Satate, switi patata* 
San, (®ebaube) hoso ; geboii w ; boiiw 
h. Sau«(eute,wroko-maii; basi; 

bcr Stein, ben bie Saulcute perwor^ 

fen b^^ben, da stoon, disi dem basi 
ben trowei; — nuijier, timre- 
basi; basi. 

Sau^, bele. Sau(^*tt)eb, bele- 
hati; i(^ b^be S., ™i ^^^^ ^^^^ ™* 

Sauen, botiw; timre; e. ^^M^, meki 
(ob* hopo) wan hoso; boiiw wan 
hoso ; ein 9tefl, meki nesi ; ba^ ^elb, 
wroko gron; wroko na firi; auf 

einen ob* etu). bauen, bouw na hem 

tapo ; potti hem vertrouw na hem 
tapo. 

Saner, (für Söget) kooi. 
Sauer, ber, (Sanbmann) boer h.; 

gronman; firi-man; pranasi-man. 

S a u e ru) ej e (, (^nf(^n>eaung ber ^at^i» 

brufen), kwapoe. 

Saum, boom. Saum^^afl, takki 

TO boom; takki; — bafi, bele- 
boeba to boom; — blatt, wiwiri 
vo boom; wiwiri; blaati h.; — 
fru^t, njaujäm vo boom; boom- 
Troektoe ; — 51, switi oU; — r i n b e, 
boeba vo boom; — flamm, boom- 



skin; skin TO boom; — jlumpf 
— jlumven, tompoe. 
Saumn^oüe, kat6en. SaummoU 

ten^baum (Bombax, engUfcb cot- 
ton-tree, ben bie beibnif^en 9?eger ab# 
g&ttifcb ))ere^ren) kankantri-boom ; 
kankantr). 

S a u i ! ti! Sauj, ba fle( er! ti, a fadiSmI 

Seabfi^tigen, wani; membre, 
memrei denki. 

S e a cb t e n , harki ; gi jesi ; pott] mem- 
bre na; nicbt b., no ke to« 

Seamte, amtenari. 

Sedngfligen, — edbeangfiigt micb, 

a gi mi benauwtoe; a gi mi frede; 
a meki mi hatti de na tapo tapo. 
Sedngftigung, benauwtoe. 

Searbeiten, wrolco; ben ©runb, 

Soben, wroko gron. 
Seaufficbtigeil, loekoe; potti hai 
na; bie Arbeit, loekoe da wroko; 
bie ^rbeitd(eute, loekoe dem wroko- 
man. 

Scauftragen, einen ju — , gi hem 

ordre vo — , 

Scbauen, bad Sanb, meki gron; 

wroko gron; plani. 

Sebe, (Sadfn^erf) inglisi boloe. 

Seben, t., befi; seki; sek'seki; 
djompo; bie @rbe bebte, da gron 
kom seki ; mein ^erj bebt, mi hatti 
debefi;mit'bcbenbem^er}en, nanga 
befi-hatti; nanga djompo-hatti. 

Seben, s. befi; djompo-liatti. 

Sr^er, beker. 

S e (f e n , beki ; wasi-beki. SB a f d^ i> 
be (fen, wasi beki« 

Seba^t, safii-fasi; mit Sebacj^t, 

nanga safri-fasi. 
Sebdd^tig, safrisafri; nawansafri 
fasi; na wan bedäri fasi. 

Sebanfen, ficb, (2)anf fagen) taki 

tangi; danlcih.; für etU)ad, (ed uicbt 
n)o(Ien) bedanke vo. 
Sebauern, einen, sari hem; sari 
vo hem; habi medelyden nanga 

hem; er ffdV^ bebauert, bag^ a kom 
hati liem, disi — . 



©eberfen — SBebrdiigcn* 

93ebe(feu, tapo; klbrl; [xä), tapo 
hem skin; @ined @ünben, tapo liem 
zondoe; kbectt mit, tapo nanga; 
lai nanga; mit paaren bcbccft, tapo 
nanga wiwirf; W ganje @a)?anna 
iji mit aWcnff^cn bcbetft, da heeli 

8abana lai iianga soema. 

©ebcnfcn, s. — tragen, frede; no 
habi hatti vo — , 

JBebenfen, v., membre, memre; 
prakseri; bcbenfe »oM! memre 
boen ! ; bebenfc H^ U)0^)l ! prakseri 
dasani boen boen!; ^6) aubcrd bc^ 
bcnfen, kis! tra membre ; prakser! 
tra fasi; drai hem gedag;ti. 

SBcbcnffi^, {t>or|t4?ti8) voörzigti; 
(emjitic^) zwaare; ein bcbenf lieber 
SKann, wan voorzigti soema; bie 
Äranfj)eit ifl fc^r bebenfUd), da siki 
zwaare Totroe; etoad 93ebennic^ed, 

van zwaare-sanf, 

Se be Uten, (ju fagcn l^aben) wani 

taki; taki; bedoie h.; bad bebeutet, 
dati wani taki ; d^ taki ; dati be- 
doie; beibed bebeutet fo üiel, aid — , 
alatoe wani taki someni, leki — ; 
bad bebeutet etn^ad, dati bedoie 
wansani; bad batntd)td ju bebeuten, 

dati no wansani; dasnoti; einen be^ 

beuten (ibn juc 9lube bringen) be- 
dari hem; meki hem hatti kom 
koiiroe. 

Sebcutenb, — ctwad Sebeutenbed, 
wan bigi-sani; noboi — ; aeftern ift 
ein bebeutenber Stegen gefauen, a no 

boi ar^en fadctm fsredei; adv. reti 
rctl ; bebeuteub groß, bigi reti reti. 

93 e b t e n e n, einen, dini hcm ; loekoc 
hem; fiäf einer ®acpe, meki gebruik 
vo dasani; gebruiki hem. 

Sebiente, foetoe-boi. 

SSebingen, meki da kondisi. 
Sebingung, kondisi; unter ber 23., 

nanga da kondisi* 
)iBebrdngen, trobi;pina;kwinsi; fic 

bebrangen und \>i>n i^ücn ©citen, 

dem trobi wi na ala fasi; dem 
kwinsi wi na ala sei. 



93ebrduen — Sefefligem 35 

) Sebrduen, ©ebro^en, waars- 
kouwe; pramisi; krasi; einen ernft» 
(i(b, kraaihemtranga; pramisi hem 
reti reti. 

Sebrüden, kwinsi; hoH na ondro 
duim. 

©ebfirfen, habt vanoodoe; euer 
S3ater »eig, »ad ij)r bebürfet, oen 
tata sreü sab!, san oen habi va- 
noodoe. 

93ebürfttg, mofina. 

©eeifern, jl(!b, feti vo; haswa vo; 
doe hem best vo — , 

33eeiten, ft$,mekihe8i vo; feti vo; 
feti hesi vo — . 

Seenbigen, kabä; doro; feine %x^ 

beit, kaba (ob* doro) hem wroko. 
93 e erben, einen, de erfgenaam vo 
hem. 

93eerbigen, v.; 93eerbigung, «, 

beri. 

95 e ere, (t)om SBein), hai; (fonfl) pi- 
kin vroocktoe. 
93eet, bedi; ein S3eet 93ot)nen, wan 

bedi bontje. 

93efdl^igen, e., meki a kom be- 
kwaam vo ; meki hem bekwaam vo— . 

93efa((en, e*, miti hem; kisi hem; 
kom hem abra ; etn)ad S5fed t5nnte 
ibn befaden, somtem wan ogri kan 
kisi (ob. miti) hem ; bad gieber ^at 
i^U b«, koorsoe kisi hem. 

93 ef an gen fein, sjem; liabi sjem; 
frede frede; — bad Äinb ijl be^ 
fangen, da pikien sjem. 

93efaffcn, jlc^ mit, bcmoeje nanga; 
habi wroko nanga. 

93efebl, ordre; S* geben, gi ordre; 
auf (Sotted ©•, nanga ordre vo 
Gado ; obrigfeitti^er ^*, plakati. 

93efe()(en, gi ordre; gebiede; ko> 
manderi; er befahl ibnen ju, a gi 
dem ordre vo; in »ittjl und befe^* 
ten?, Joe wani komauderi wi? 

93efe^Iigcn, komanderi. 

Sefe^d^aber, komandanti. 

Sefefligen, (feftmac^en) fassi ; er befe* 
ftigte ed an einen ^c^en^|^fal)(, a fas»i 

5* 



36 »efcu*ten — »efriebiflt 

licin na wan he! flagra-ttki; (fiarf 

madden) einen im ©(aubcu b«, mekl a 

kom tranga na ini bribi; {t(^ b*, 
befefligt merben, kom tranga. 

JBefcn'4)ten, voktoe; nad. 

93eftnben, flä^, tan; de; wie befin« 
beji bn bi(^?, fa joe tan? ; i^ b» micb 
u>ob(, mi de boen ; er befanb {td) 
and) bafetbfi, a ben de dapee toe. 

93ef(edfen, (befube(n) flaka; doü; 
(flicfen) lapoe« 

Sefledung, flaka; afle SBefledunct 
bed Seibed unb ber Seele, ala flaka 
(ei()ent(i(^ g(edFen) to skin en ziel. 

JBefleigigen, ftd^, jn, doe moeiti 
vo; doe hem best vo; feti vo* 

Sefolgen, harki; doe so; volgoe 

h.; befolge meinen fRati), doe so, 

leki mi ben rai joe; harki (ob*Tol- 
goe) mi rai. 
93eförbern, einen, meki a kom na 
fesi; helpi hem* 

JBefra^ten, lai; ein S^iff, lal wan 

sipi, 

©efrajjen, einen, haksi hem; haksi 
liaksi hem. 

^Befreien, loesoe; poeloe; meki a 
kom fri; bevry h.; einen and ben 
93anben, poeloe hem na boeje; loe- 
soe hem« 

S3cfremben, — ed befterabet mi^, 

a dangra mi; a meki mi verwondroe. 

ffiefrennben, jid^ mit jeraanb, meki 

kompe (ob* mati) nanga hem; Icom 
I'amiliari nanga liem ; er ifl mit i^m 
befrennbet, a de mati (ob. kompe) 
nanga hem; a de kompe tranga 
nanga hem; a de hem mati; a de 

familiari (wa« meifi einen Wecbtcn 
Sinn t)at) nanga hem; jie ftnb febr 
befrennbet mit einanbcr, dem nai 

jesi makandra; dem rifgi (ob* Hegi) 
makandra; dem de kankan; er ifl 

mit ibm (bnr^ Serwanbtfcbaft) be«* 

frcunbet, a de vo hem famili ; a de 
famili nanga hem. 

S3 e f r i c b i ft t, fein, tcvrede ; — »erben, 
kom tcvrede. 



SSefugt — 33eflie§ett. 

33efuat, fein, halii ret! vo — . 

Sefüblen, fill fill ; fili; fassi. 

93 e f u r ($ t e n , frede ; bad b«ft bn nic^t 

JÜ b., dati joe no ha vo frede. 
93ec{abt, bekwaam; knapoe. 

33egeben, fi^roobin, go na; jlcbauf 

bic gluckt, teki ron ; ron go na — ; 

ron go kibri ; e« begab jicb, a kom 

pasa; a pasa; wan tori pasa. 
33e8eben|)eit, tori. 
93egeanen, jemanb, mitihem; i^ 

bin ipm untern^egd begegnet, mi miti 

hem na pasi ; einanber b., miti ma- 
kandra; einem unerwartet b., toeki 
nanga hem ; (wiberfabren) kom hem 
abra ; pasa hem ; miti hem ; er n>u§te 

im 93orand, n>ad ibm begegnen werbe, 
a ben sabi na fesi, sani sa kom 
hem abra ; fo wie e6 ibm begegnet 
war, so leki dasani ben pasd hem; 
einem fc^lecbt b«, handri hem slekti ; 
mfshandri hem. 

93 c g e ^ e n , doe ; Unrecht b*, doe krde- 
koetoe; doe ogri; ßbebru^, doe 
s(Setadoe; — njam; feinen S^^Ö^^^^ 
tag, njam verjari; ein gejl, njam 
feeste-dei. 

93ege^ren, hangri; wani; soekoe; 

' »iete ißrop^eten ^aben begehret gu 

fe|)en — , foeloe pro feti ben hangri 

vo si — 5 er gebe bir, toa^ bctn 
^erj begehret, a moe gi joe, saui 
joe hatti hangri; i^ bege{)re bad 
ni(bt me^r, mi no soekoe dati moro; 

er begehrt einen Sent, a haksi wan 

sensi. 

93 e g e ^) r t i ^ , gridi ; ber 93ege^rri<^e, 

gridiman; bigi-hai man. 
93ege^rti(l>feit, gridi-fasi; bigi- 

hai-fasi. 

93 e gier be, hangri; alle meine ^c* 
gierbe ifi \>ox bir, ala mi hangri de 
na joe fesi; peifd)Uc^e 93egierben, 

dem hangri vo skin. 
93egierig, hangri; gridi. 
93egiegen, nati; natt gron; ^IpoUod 

\)at begojfen, Apolo ben nati da 

gron. 



SBcginn — Schalten, 
©eg inn, bigin; mofo; im Seginn, 

na bigfn; — bcö Sa^rcö, na mofo 
jari. 

Seflinncn, bigfn; seti; ic^^abcbad 
3ßcxt bereite begonnen^ mi seti da 

wroko kabä« 
Scfltciten, einen, go nanga hem; 
ivaka nanga hem ; e. ein @tU(f SBe« 
ged, potti hem na pasi; e. iDobin, 
tjari hem go na. 

Segleiter, kompe. 
©eg(u(fü)unf(^en, einen, feliciteri 

(fristeri) hem. 

Segnabigen, e., pard6n hem; gi 
hem pard6n; pardon^ri hem. 

33egnabigung, pardon« 
Segnügen, jld) mit, tevrede nanga* 
©egraben, beri, 
33egtdbni§, beri; Segtabnig«» 

pla^, beri-pied; berf-pee. 

Segreifen, (betafien) fassi; fili; 
(üerfteben) begreipe;ki8ikrin; ver- 
stäa; x6i böb*d no^ nidjt begriffen, 
mi no kisi dasani krin jete; id) 

fann ed nic^t begreifen, a dangra mi. 
Scgi^ifff — im SSegrift fein etwaögu 
tbun, de go; i$ bin im S« ju tom^ 
men , mi de go kom ; ed gebt über 
meine Segriffe, a pasd mi verstand; 
a dangra mi toemoesi; mi uo kan 
begreipe dati. 

Segrü^en, e., taki hem odi; ein* 

anber, taki odi makandra. 
S e g ü t e r t fein, habi goedoe ; fel^r] — , 

habi foeloe goedoe« 
S3egütigen, e«, mekiakombedari; 
bedari hem. 

Sebrttf en, {mit ber ^adfe) tjapoe. 
Se baft et, fein mit, pina nanga. 
Sebagen, — cd bebagt (gcfiäUt) ibm 

ni^t, a no lobbi so; a no lobbi 
dati; a no boen na hem; ())on einer 
SBaare) a no fiti hem hai. 
Schalten, holi; kibri ; bad ® ute be^* 

baltet, da boensani oen moe holi; 
im bergen b., kibri na ini hatti; 
für fxi) b«, kibri to hem ; kibri to 
faem srefi. « 



Sc^anbetn — Se^ntfam* 37 

Se()anbe(n, handri; behandri; e* 
gut b., handri hem boen; f^(e$t, 
handri hem slekti; mishandri 
hem. 

Sebarren, hol! doro; holi vo tan; 
tan; tan na ini; bie ibt bei mir l»er^ 
barret \)abt, dl oen ben holi vo 
tan nanga mi; foDen tt)ir in ber 
©ünbe bebarren?, wi sa tan na ini 
zondoe? 

Sebarrticb, doro; doro nemo; 
doro doro. 

Sebaue n, (mit bem Seil tc*) kweri; 

$d(} b«, kweri hoedoe« 

Sebaupten, (bi:ibei bleiben) holi 
doro vo taki; ba^ S^lac^tfetb be< 

baupten , tan masra vo da feti. 
Sebelfen, jlA mit, tevrede nanga. 
Sebettigen, e«, trobi hem; plage 

hem. 
S e b e n b, knapoe ; gaauw h. ; flinki h. 
Seberbergen, e«, tekihemnahem 

hoso ; teki hem. 
Se^errf^en, masra; tiri; koman- 

deri; holi na ondro dwingi: holi 

na ondro diüm; {x(b felbfi, de masra 

vo hem srefi. 
Seberrfcber, masra. 
Seber}igen, teki na hatti; prakseri; 

membre boen. 
Sebergt fein, habi man-hatti. 
Seberjt^eit, man-hatti. 
Sebepn, e., tofroe hem; doe hem 

wansani* ' 

Sebobeln, skafoe. 

Sebörbe, — feine Sebörbe, dem 

gransoema vo hem; bie Sanbedbe^ 

börbe, lanti ; bie 8* — bat ed fo an^ 
georbnet, lanti potti dati so. 
Sebüten, kibri; loekoe kibri; holi 

kibri ; wakti ; ber ^err bebütet bie 
©tdubigen, Gado loekoe kibri dem 
bribi-soema; wo ber ^err nitbt bie 
®tabt bebutet, efi Masra no wakti 
wan foto — ; ©Ott behüte!, Gado 
kibri wi! 
Se^Utfam, v&orzigti; safri; safri 
safri; na wan safri fasi. 



38 



»ci — »eilt* 



Set, na; na »ei vo; klosibii na; 
nanga; bei Xd^C, na dei-tem; bei 

Slad)t, na neti ; beim 2l{tar fcl)n>ßren, 

8weri na da altar; beim ^aufe, na 
sei vo da lioso ; bei ber ®tabt, klo- 
sibei na foto; i$ ipobne bei ibm, 
mi de liebi nanga hem ; einen beim 
Stamen nennen, rufen, kali hem 
nanga nem ; bei ^tittn, h\t€m ; bei 
Sabren fein, habi hem jari; de 
graiii; bei 8eibe ni^t, kweti kweti; 
na kondre. 

93eibeba(ten, holi. 
beibringen, ijari kom; einen 93e- 

n>eid b«, tjari wan bewysi kom; 
einem etn). b«, leri hem dasani; tu 
nem ©ift, mni hem* 
S3eibe, ala toe; i(^ unb in, n>ir ftnb 

beibe arm, mi nanga joe, wi ala toe 
de poti; meine beiben @(^n)ef}ern, 
ala toe sisa to mi ; auf beibeu vSei^ 
ten, na ala toe sei; bu binffl auf 
beiben Seiten, joe da babo6n-nefi, 
Joe koti na ala toe sei. 

JBeifall, — e« b^t meinen©., aboen 
na mi; a niooi na mi; a fiti mi 
hai. 

ffieifugen, potti na ini. 
©etbiilfe, helpi; asisteri. 
Seit, belli; pikin aksi; ^aubbe«, 
han-beili. 

S3 ei legen, (baneben legen) pottl na 
sei; (geben) gi; (einen Streit b.) 

skeki; meki wan skeki; tapo da 

kroetoe. 
93^eimifcben, moksi na ini. 
SB ein, foetoe; (Äuocben) boon; boon- 

jon; — lange Seine, laiiga foetoe; 

ic^ n)itt bir Seine ma^cn, mi sa gi 

Joe foetoe ; mi sa meki foetoe gi 

Joe; icb bin nid^t gut auf ben Seil« 

nen, mi no ha foetoe vo waka; i^ 

bin ben gangen lag auf ben Seinen 

gen^efen, da heeli dei mi ben de na 

waka tapo ; ftcb bie Seine umfonfl 
(für nic^td unb mieber ni^td) ablaiu 
fen, broko foetoe (ob* hem foetoe) 

8080 (ob* voso8o);Sein<'^arnifcb, 



Seina^e — Sefannt* 

kopro kousoe; Sein^fletber;,. 
broekoe. 

Sei na be, pikin-m6ro; beinabe »arc 

i^ erfd;ro^en, pikinmiSro mi skreki; 

bis baö 9?e^ beinabe jerriß, tee pi- 

kinmoro da netti broko. 
Seiname, njoeman-nem; bjnem h. 
Seipadfen, paka na ini; potti na 

ini, 

Seifammen, nanga makandra; ma- 
kandra; tegedere a. 

Seifeit, na sei; beifeit geben, go na 

sei; go na baka. 
Seifpiel, exemple; voorbeeld h.; 

ein S« baran nefimen, teki wan 

exemple na dati. 
Seißen, (mit ben S^'if)««^") beti; 

njara; (auf ber Bu^öO ^^^M brön; 

ber $unb i^ai mid) gebiJTen, dagoe 

beti mi; dagoe njam mi; ber ^uub, 
ber beOt, beigt nicbt, takiman, a no 

doeman; ber ^Pfeffer bat mi^ gebif* 

fen, pepre hati mi ; pepre bron mi 
tongo; beigenbe 'Süoxtc, hati-mofo; 

er gab mir beigenbe Sieben, a gi mi 

hati-mofo. 
Seißjange, kneip-tang. 
S ei Panb, asisteri; helpi; (Sperfon) 

asisteri-man. 

S e i fl e b e n , einem, asisteri hem, helpi 

hem; Janga han gi liem; potti han 

gi hem. 
Seifteuer, asisteri-monl. 
Seiflimmen, tevrede; kontenti h.; 

taki a boen so; einem, akorderi 

(ob* korderi) nanga hem. 
Sei trag, asisteri. 
Seijen, bron; beti njam. 

Sejaben, taki ja. 

Sejabrt, bejari; grani; ouroe; er 
ifi f(bon b«, a habi hem jari kaba. 

Sejammern, etw., kre vo hem; 

klage vo — ; djeme vo. 

Sefannt, bekenti; fein Slame »ar 
befannt, hem nem ben bekenti; e^ 
ift adgemeiu befannt, ala soema sabl; 
er war bereite bamit befannt, a ben 
s^i kabä; einen mit etn>* befannt 



Sefanntma^unfl — Scfummctn* SBefilmmernig — ©elendsten. 39 



madden, meki a kom sabi dasani; 

befannt machen, gi k^nisi ; bur$ ^n^ 
fd^tag b* m., fom plakati; ber Se^» 
fannte, k^nisi, kenis; bie pten Se^« 

fannten, dem boen k^nisi. 

Scfanntmacftung, off c« ttt^e, plakati. 
Sefanntfcbaft, k^nisi; S. machen 

mit, meki keiiisi iiaii^a, 
©efc^ren, ficb, drai hemliebi; be- 
keeri; kenki liebi; verandre hem 
liebi; einen, meki a bekeeri; be- 
keeri hem. 

Sefennen, bekentf; fie befannten 

i^m ifftt ®uuben, dem bekenti dem 
sondoe gi hem; eineu )?or aiibern b., 
sabi hem na fesi to — ; mt mid) 

belennet »or ben SRenftben — , di- 

soeroa, disi sabi mi na fesi to 
soema — . 
SBefenntni§, bekenti; 93. mit bem 
SRunbe, bekenti nanga mofo; ein 

f&. ablegen, bekenti; ©(aubendbei* 

fenntnift, belydenis h.; fein ®L 
ablegen, doe hem belydenis. 

SSefUgen, fl$, klage; einen b., 

klage TO hem, 
S3efUiben, fassi; Tassitan; tan na 
ini; fassi tan na ini« 

93elleiben, einen, (i^m Jtleiber ge^ 
ben) gi hem klosi; (i(^m StU angieben) 
wer! klosi gi hem ; . befleibet fein, 
weri klosi. 

Sefleibung, — feine ©♦, dem klosi 
TO hem« 

9?e f ( e m m e n , einen, kwinsi hem ; gi 
hem benauwtoe. 

93ef(emmnng, benauwtoe. 

Setlommen, benauwtoe. 

93e torn men, kisi; (Srtanbnigb., kisi 

pasi; fiiini pasi; 3<^(^I1^ ^»r poeioe 

tifi ; ed befommt mir nicbt, a no doe 

mi boen; a no boen to mi; mi 

skin no lobbi dati; mi no kan Ter- 

drage dati. 

Sefdfligen, e., gi hem njanjam* 

Sefrdftigen, beluige; bekragti h. 

Sefummern, fidb, de na sari; de 

mi Terlegi; befummert fein, TerJegi; 



de na Terlegi; de na sari; id) bin 
befummert, sari kisi mi; mi de na 
sari (ob* na Terlegi) ; mi de nanga 

sari; mi Terlegi; befummert »erben^ 
kom Terlegi; e^ befummert micb^ 

a hati mi; a spyti mi; a gi mi sari; 

mi sari to dati; bad befummert ibn 

nicbt, dati no wansani na hem ; fi^^ 

nm etn)ad ni^t befummern, no ke 

TO dasani; no trobi hem srefl nang» 
dati. 

Sefummernife, Terlegi; sari. 
23etaben, adj., lai; mit ©ünben i., 

lai nanga pikado (ob* zondoe); 

(btlMid)) mit einer fd}u>eren ©nrbe^ 
lai nanga hebi; bie Säume ftnb mit 
grud)teu bekbcn, dem boom la! 
nanga njanjam. 

Selaben, t., lai; einen SBagen, lai 

da wagi; potti lainatapo dawagi; 
einen, potti wan lai na hem tapo. 

Selagcrn, e* ©tabt, tajio da foto 

rontoe; rontoc da foto. 

Setangen, e. ))or®erid;t, tjarihem 

go na kroetoe. 
Seläjiigen, e«, lästiki hem; trobi 

hem; mof^ri hem. 
S3etauern,e*, waktihem; setiwakti 

gi hem. 
33e(e(f en, lekki. 
Sete^ren, e., meki a kom sabi; 

potti hem na hem Terstand. 
»eleibt, fatoe; bigi; — fein, habi 

skin ; er ifl tt)o()(beteibt, a habi skin» 
93e(eibigen, e., gi hem afrontoe; 

sori hem asranti; trobi hem; i(6 

^abe (meinen) ®ott beteibigt, mi 

trobi mi Gado; bu f^afl ®Ott b«, 
joe sori Gado asranti; id^ xoiU nicbt 
beleibigen, a no to asranti; mi no 
meene asranti. 
Seletbignug, afrontoe; asranti; 
etn>. aid eine 93. aufnebmen, teki 
hem TO wan afrontoe; teki hem to 
asranti. 

Seiend ten, eine ®a($e (bi(btid)) 

poeioe dasani krin; potti hem na 
krin« 



40 iBelfcrn — »cmil^cn. 

93 e (fern, knoroe; mandi; kroelee. 

^Belieben, 8., yerklesi; wani; naä) 
3^tem S«, na Masra Terkiesi; so 
leki Masra wani (ob. verkiesi). 

Etlichen, ▼., (iDOflcn) wani; ver- 
kiesi; (gcfdßig fein) pliesi; »enn cd 
^f)ntn beliebt^ efi Masra pliesi; 

mein ^err beliebe mic^ anin^bxtn, 

meki Masra pliesi to jeri mi; 
Masra sa pliesi to jeri mi. 

93 e liebt, — er ift aüaemein beliebt, 

ala soema lobbi hem« 

93 eilen, bari; bcr^unb beut, dagoe 
de bari; ber ^unb, ber beut, bei§t 
nic^t, takiman, a no doeman* 

93eIo^nen, pai« 

93elo^nnng, paiman; er i)at feine 
93. empfangen, a kisi hem paiman* 

93 e lug en, e., kori hem; meki lei na 
hem fcsi. 

Selujliflen, e., gi hem plisiri; flc^, 
pre; plisiri; njam pre; njam plisiri« 

93etufiiöung; pre; plisiri. 

93emci(^tigen, fid) einer Sacbe, teki 

hem; kisi hem; mit ©ewalt, teki 
hem nanga tranga* 

93emalen, fervi. 

3) e m d n t e ( n, tiro., kibri hem; soekoe 
TO tapo hem. 

93emeiilern, ft(^ einer ®a4e, f. 93ei» 
mdcbtigen; (eined ober einer @a$e 
^err toerben) masra hem; kom 
masra to hem. 

93 e men gen, fic^mit etU)«, bemoejoe 
. nanga dasani« 

93emerfen, ((jewa^r »erben) si; be- 
merkt; (eine 93emerfung ma^^en) 

bemerki. 

93emerfunp, bemerk!; erma^tebte 

93v a meki da bemerki. 
93emitleiben, e., sari vo hem ; habi 

m^delyden nanga hem; habi sari- 
hatti vo hem. 
93 em Ü& en, fl^, meki moeiti; doe 
moeiti, doe hem best ; feti to ; fi^ 
mit etm», trobi hem srefi nanga dati; 
bemoeje nanga dasani; einen b*,' 
trobi hem; Ustiki hem. 



93emu^uno — 93erat^f(!(^(aftcn* 

93emü^ung, trobi; moeiti, 
Sena^bart, na bmirti; bie benac^^ 
barten ^einbe, dem Tjanti na bmirtL 
93ena^ri^ti^en, e., meU a kom 

sabi; seni njoesoe gi hem; seni 

böodskopoe gi hem; gi hem kcnisi; 

waarskoiiwe hem. 
93cnaflcn, kweri; aufgl; njam njam; 

e. Änoö&eu, kweri (ob. zuigi) d» 

boonjon; iBrob, njam njam (ob. 

kweri) da brede« 
93enaut, benanwtoe. 
Senebeien, blesi. 
93enet}men, (wepe^mcn) poeloe; 

einem ben Ttwti), meki a lasi hatti ; 

fidf gut, holi hem. srefi boen; sort 
boen maniri; fi(^ fd)(ecbt, holi hem 
srefi siekti; sori ogri maniri. 
93ene^men, ba^, dem maniri pL 
93eneiben, einem etu)«, djaloesoedm- 

sani gi hem. 
93enennen, kail; gi nem; nem« 
93enetjen, nati; voktoe. 
^inbtpi%t fein, einer ©acij^e, habi 

dasani Tan oo doe» 
93enu^en, etn>*, meki gebruik to 

dati; gebriiiki dati, 

93eoba^ten, e., et»., wakti hem; 

loekoe hem; tan tiri loekoe (ob. 
wakti) hem; ©tiflf^weigen b., tan 

tiri; feine ©c^ulbigfeit, doe hem 

pligti. 

93eorbcrn, einen ju — , gl hem 

ordre to — . 

93epatfen, (ein S^ier k.) potti lal 

na hem tapo; la! hem. 

93epflanien, plani. 

SBequem, magliki h.; e* bequemer 

fSRanti, wan magliki soema; ber 
®tut>l ift b«, da stoeloe magliki; 

b* ju, fur etwa^, boen to; be- 

kwaam to. 

93equemtl^fett, mägüki-fasi. 

93er at^ en, e., raihem; gi hem rai; 

^ä) mit |emanb berat^en, teki rai 

na hem. 

f&txat^^äilaatn, fl^mit, prakseri 

nanga; holi kompatisi nanga; {ic^ 



33etatl^f4>Iagung — tBcridjtcn, 

ntiteinanber, pottimofo makandra; 

korderi taki makandra; holi kom- 

pariifii nan ga makandra ; meki bark! 

nanga makandra. 
©cratt)fc^lai3UU3,kc(mparisi; barki. 
ÜPcrauben, c, foefoeroe hem sani. 
aSeraufd^cn, |tcft, dringt tee vo 

droeugoe; berauf^t, droengoe; be^ 

raufest merben, kom droengoe. 
©ered^tigt fein gu — habi reti 

vo — . 
33 c t c b e n , jlc^ mit einanbcr , poUl 

mofo makandra; korderi taki ma- 
kandra; (gu <3d)tcd;tem) meki barki 
nanga makandra. 

JBerebt, — er til ein bereiter SWaun, 

a de wan boen takiman. 
fbtxtW, klari; krin vo; mein ^erj 

ifl bereit JU — mi hatti klari (ob. 

krin) vo — ; fid) b, mad)en, meki 

hem srefi klari; fic^ b* (fatten, holi 

hem srefi klari. 
35 e reit en, bereit machen, meki klari; 

bereitet bem «g)errn ben SBej, meki 

pasi klari gi Ma^r«. 
33ereitd, kabä; alr^di a.; er tft b. 

iDeci^eganc^en, a gowei kabä. 
33ereitn)itlig fein« de klari vo; 

wani; er ifl b., hem hatti krin vo; 

hem hatti boen vo — . 
93ereuenv berouw; fill bero&w vo; 

t^ bereue t^, a hati mi; ml sari vo 

dati« 
SSerg, bergi; auf bem 33crfle, na 

tape da bergI; na tapo bergi; 33erg 

unb X()a( fommeu nid^t jufammcn, 
n)obl ober 3Jienfd)cnfinber , bergi 

nanga bergi no de mit! makandra, 
ma aoema nanga soema sa miti; 

er ifl fiber alle SBcrge, a gowel krin 
krin ; lit ^aare fielen mir gu Ser ^e, 

mi hede gro. 
S3«^8-fl«fl«Kb, - laub, bergi' 
koiidre; - })rebt(|t, bergi-prekl; 
- fpi^e, pinti vo bergi. 

33 er ^ en, kibri; geborgen, kibri. 

SBerti^t, raportoe; kenisi. 

33eri4ten, 93eri(^t geben, gl rapor- 



iBcric^tigen — aSefc^amen, 41 

toe; mekiraportoie; gik^ni^d; Ter- 

teli; piki; n)ieber berichten, piki 

baka. 
33ert(^tigen, etm., meki a kom 

reti; e, ®(bu(b, pal da paimaii« 
33erfien, barate; pllti. 
33erfi(6tigt« — übel b, fein, habI 

ogri (ob* slekü) nem; habi waa 

porl nem« 
33eru(fen, e., kori hem. 
SBeruf, wroko; e^ ifl fein 33eruf, da 

hem wroko; bad tfl nic^t mein 33,, 

mi no ha wroko nanga dati; 33 e^ 

ruf«-gcf(Sbaft, wroko. 
33erufen, e., kali hem. 
(Berufung, kail. 

SSerubigen, e., bedari hem; meki 
a kom bedari ; meki hem hatti kom 
kouroe; kouroe hem hatti; fli^ be# 
rubigen, kom bedari; bedari; meki 
hem hatti kouroe; konroe hem 
hatti; meki hem hatti aidöm; i$ 
bin berubigt, mi hatti kouroe;. mi 
hatti sidöm; mi geriiste; mi tan 
geriiste. 

33 e r u b m t fein, habI nem ; habi boen 
nem ; berühmt fein afö ein — , habt 

da nem vo wan — . 

33 e r u b r e n, etn>. (anrfibren) mell hem; 

fasslhem; (aubeuten) piugivodati. 

©eru^rung, — in 33. fommen mit, 

habI vo doe nanga — . 

33efden, ben 9l(fer, sai slri na gron. 
33efdnftigen, bedari; er tfl tt)icbec 

befdnftigt, hem hatti kom kouroe 

baka. 
33efd)dbigen, etw,, porihem;meki 

a kisi mankeri. 
33efd)abigung, mankeri; e* 33. ba* 

)?ontraaen, kisi wan mankeri. 
33ef*affen&eit, fasi. 
©efcbdftigen, e., gi hem wroko; 

befd)dfttgt fein, de na wroko ; habt 

wroko. 
33efcftdftigung, wroko. 
33efcftdmen, e., gl hem sjem; meki 

a sjem ; id) bin befc^dmt, »jem klsi 

mi; mi kisi »jem; mi kom sjem. 

6 



42 jBef^ämuufl ^ Sef4fulM^cn« 

Sefc^auen, loekoe; fein 9(ii^e{td)t 
im Spiegel, loekoe hem fesi na ini 
. 9pigll 

Sefc^eib geben, pikt; piki baka. 
SBefcbeinigung, kwitansi. 
Sefcbenten, t., gi hem present!, 

Sefc^eten, fein ^anpt, koti hem 

hede-wiwiri ; (f^enten) gi present! ; 
einem ttm., gi bem dasani vo pre- 
senti. 
Sefd)tm))fen, t., koaihem; akempi 
hem ; foel hem ; pori hem nem ; 

er ^at mi(^ ^n fe^r bef(f^{mpft, a feel 

mi toerooesL 
Sef^irmen, t., kibri hem. 
99eft6(agen, ein ^ferb, potti isri gi 

has! ; ^ol), kweri hoedoe; ein ^and, 
potti sei'pranga (ob, betUg-pran- 

ga); eine 3^if<^^nn)anb, potti be- 

akotoe-pranga. 

93efcb(eid)en, e,, doro nahemtapo 
kibri-fasi; bec ®cb(af b^t mi(b be- 
f(bUtbcn, alibi foefoeroe (ob. klsi) 
mi. 

fl3ef(btie6en, potti; pramlsi; be- 
altiiti ; fo baben mt befAfoffen , da 
80 wi potti dati; n)it befd^(offen um^ 
jutebten, wi besluiti vo drai baka; 

t^ f)ait bei mit bef(b(o|Ten, mi pra- 
miai na Ini mi hatti; ein gefl b., 
tapo da feest; bealiüti da feeat« 

Seftblug, besluiti; einen 93. faffen, 
besluiti; bet S. be^ gefle6, da be- 
sluiti To da feest. 

aScfftmieten, S3efcbmu^en, doti; 

morsoe; feine Aleibet, doti (ob. 
morsoe) hem klosi ; bef^mu|$te^d' 
fcbe, doti klosi; bet Zifcb ifl be^ 

ftbmn^t, tafra morsoe. 

Sef^neiben, besneide, h«; (Sdume) 

koti; snoel h. 
Sefi^neibung, besnelde, h.; bie 

93. be^ ^et}end, da besneide vo 

soema hattt' 
99ef<bttlbii|en, e., p^^tti wan sani 

ifa hem tapo ; klage hem ; mx mü, 
i^n bef^ulbigen?^ hoeseena wani | 



99ef(bn(bigung — 93ejUtnen. 

klage hem?; e. fd(f(b(i(b, poHi lei 
na hem tapo; lei gi liem; meki lei 
gi hem; gongosä hem; tori hem 
nanga lei. 

Sefcbnlbigung, klage; fdf^e, lei- 

tori« 

Sef(^u{(en, t., klbri hem. 
93tf<bü^et, asist^rimaii; patron h. 
Sefdbirdngetn, e., gl hem bele. 
Sefcbwetbe, klage; beswaar h.; 

93. fübten, klage. 
93ef(bmeten, e., (ibm befd^etütb 

fallen) trobi hem ; UstikI hem ; be- 
sware hem h.; fid) bef ebneten, klage. 
93ef<b»et lieb, trobi— ; e.bcfcbwet^ 
Ii(be Arbeit, wan trobi-wroko ; etm« 
93efcbwer(i^e^ , wan trobi-sani; ci^« 
nem bef(b»et(i(b faSen, lästiki hem; 
trobi hem; besware hem h. 

93ef<bn>et(i(bteit, trobi. 

93ef(bn)9ten, etm., sweri taki, a 
troe; bei ®ott, teid 6ado sweri, 
taki, dasani de troe; einen bei® Ott, 
(bittenb) teki Gado, begi hem. 

S3efd^n>ötet, — ©cMangeubefübioJ^ 
tet, wan soema, disi habi koti. 

93efeben, loekoe. 

Sefeitigen, potti na sei; poeloe; 
trowel. 

93efen, sisibi; 99efen-fiie{, sisibi- 
tlki. 

SJcfeffen fein, habi ogri jeje; ein 
93efe{Tenet, wan soema, disi habi 
ogri jeje; wan soema, disi de nanga 
ogri jeje. 

93efe^en, etm. mit — (einfaffcu) 

bordure nanga ; mit &t>lb, bordure 
nanga gonto^ ; befe^t (bebest) mit, 
lai nanga. 

93eft^tiaen, loekoe. 

S3e liege In, potti zegel na tapo (ob. 

na ondro). 
93efiegen, winni; dwingl; masra. 
33efingen, e., singl gi (ob. To)h^n; 

Oott, singl gi Gado ; e. fpottweife 

(ibn andftngen), singl hem. 
93efinnen, fi(b anf — , membre na; 
kam membre na; membre (ob« 



menire) da««iii; {t^ an))CCd b^ 
membre tri-fM; k<Mn n« wan tra 
membre; drai hem gedagti; (jtcb^d 

ubettegen), prakseri; lic^b«, (ruf^ig 

n>crben), kom bedarf ; bedari. 
®^fifcf — in ©♦ ncbme«, teki abra; 

C* Sanb, teki da kondre abra. 
93efi^en, habi; demasravo; SlKutb 

b., habi maii-hatti; ein Sonb, de 

ma^ra to da kondre. 
S^efcblcn, potti 800I (h.) na ondro. 
S3efo(bcn, pal traktamentu 
SBefoibung, traklam^nli , trakta- 

93efonberer, t, ed, adj. apart!; be« 
fDitbere %üc\,t, aparti dei ; e« befDU«* 
bere 99etfluube, wan aparii begi- 
kerki; etn>ad93efonbered, wan apart! 
aani; auf befoitbece SBeife, na wan 

apart! fasi« \ 

93efonbered^ adv. (a^art) apart!; 
(i>ornebm(icb) vooril; Toornamikly 
voornamoekoe ; befottber^ bie^illbcr^ 
vooral dem pfkien« 

93efonnen, voArzigti; bedan; adv. 
nanga voorzigtL 

93efonnenbeit, vo&mlgt!; bedari; 
bedari -fasi, 

S3eforgen, loekoe; bezorgoe; sor* 
goeyo; beforge mir 6ffcn, go loekoe 
njanjam gi mi; bezorgoe njarajam 
gi mi; einen Aranten^ loekoe aiki- 
man ; (fucc^ten) frede. • 

93eforgni§, zorgoe $ frede ; verlegi. 

93efor^t fein, zorgoe; frede. 

93efyet en, einen, apiti ua hem tapo. 

f&t\9xtä)cn, {tc^ mit jemanb, takl 
nanga hem; ficb mit einanber, potU 
mofo makandra; korderi tak! ma- 

kandra; (fl^ unterhatten) hol! {eh. 
habi) konversasi. 

S)efprengen, SBefyci^en^ nati; 

«pater. 
Seffet, betre; moro betre; moro 
hoen; ed ift bejfer, bu bieibfl ^iec, 
a moro betre, joe tan dia; betre 

joe tan; erfl etn>a6 SdefTered i^aben!, 

no trowel oiiroe «oeaoe, bifo joe 



Sefiern — ©eflebcn* 



a 



habi njoewan!; befTerlDerben^ kon[ 

betre; kom hoen baka; geiiezi; 

iinni betre« 
Seffern, ficb, verbetre; kombetrej 

beffcrn, v. a., verbetre* 
SefferuncL b&terskap h. ; iä) »unfdbe 

bit ^ntt 93efferung, mi wens! joe 

beterakap. 
93e jlanbig, adj. vaste; b* fein, habi 

wan faate faai; adv« doro; doro 

nomo; ilatem. 
Sefianbigfeit, vaste-faai. 
SSefiarfen, e., meki a kom tranga; 

tranga hem; e. in feiner ©ünbe, 

meki a kom tranga na in! hem 

zondoe. 

93eflätt({en, getuige;betu!ge; em«, 
bettiige dasani. 

93efiatten, jur @rbe, bed. 
SBeflattunfl, beri. 

SBeflaubt, lai nanga stof. 

f&t^tf beste; moro beate; liest; 
moro boen; bad Sc^C, da beste- 
sani; da moro boen-wan ; dabeste- 
wan; }u beinem Befien, vo joe best 
hede; fein 93e{led tbun, doe hem 
best; ia^ befleZbcil, da moro beste 
porsie; in feinen bejien S^^bttn, na 
hem beste jari; bu biji einer meiner 
beflen greunbe, joe de wan beste 
mat! vo mi; einen gum 93eftcn b^ben, 
(im @rnß) dreigi hem ; holi liera 
vo spot; spyti hem; spotoe ]iem; 
(im @$cr}) prefoeroe nanga hem;* 
meki spot nanga )iem. 

93efte(]btn, e«, blini hem hai nanga 
prehenti; bh'ni hem hai. 

SBejicben, (fein) de; ed beflebt ein 
©efc^, wan wet de; (fefi bleiben) 
tan; er ifl nicbt berauben in ber 

SBabrbcit, a no ben tan na ini da 

waarheit; aufetw.b., (edbcbau<)ten) 
tanapoe na tapo; er befielt barauf, 
ba§ ed fo fei, a tanapoe na tapo, 
taki, a de so; a taki doro, taki, a 

de so ; auf etn^ad (c^^ b^^ben motten), 
potti hem hede na dasani; wani 
hem doro« 

6* 



44 9c{b(^(ni -T- »eftt^cii« 

Sbcfttf^ltn^ e», foefoeroe hem »anl. 
Sefieigeit, einen 9tx%, Uim go nn 

ber^ri tapo (oh* na tapo da bergi); 

e« $fcrb, g;o sid^ni na hagi tapo. 
93 c ß e ( t e n , loekoe ; besteli h. ; be« 

fielle ntir einen SBagen, i^o loekoe 

wan wagi g\ mi; jemant, kali hem; 

besteli hem ; ba^ %üh iß i*, meki 

gron; >ftroko gron; wroko na firi; 

e« 93Dtfc^aft, tjari wan boodskopoe. 

93 e ß i m m e n , potti ; befiimme mir eine 

3eit, potti wan tem gi mi. 
5Be]timmt, vaste; bad beftimmte 

SBert, da Taste wroko; ouf einen 

beflimmten Zag, na wa» vaste dei. 
93efitafen, strafoe;pai; (mitSd^Ul^ 

gen,) fom; (mit SBorten,) verwyti; 

w^arskonwe; krasi; hall hem jesi; 

poeloe hai gi hero« 
93eflrafnng, strafoe; fomfom^pai- 

man. 
93eßreben, jlcb gn — , doe moejti 

vo; doe hem beat to 9 meki moeiti 

to; fell TO. 
93efrrei($en, robi, lobi; bad iBri^b 

mit 93uttet, rob! botro na tapo brede« I 

Septeiten, »try; id) fanned nii^t K/ ^ 

mi no kan stry dati. 
SSeflreuen, (ftreucn auf — ) strooi 
na; panja na; fein ^au))t mit SlfAe, 
strooi iisesi na hem hede tapo; 

ben 9Beg mit SBIumen, panja bid- 

miki na pasi. 
iöcftriden, e*, kori hem; e. gu K 

filmen, seti trapoe gi hem. 
SSefturgt iverbeU; kom akreki; kom 

bouleri; er nourbe b», hem hatti 

faddm; hem hatti gowel; a kom 

skreki; a kom bouleri. 

93eftfirgung, skreki. 

fiefu^, Tiski; e. 9?. ma<^en, meki 
(ob* doe) wan Tisiti; einem e. 93. 
ma^en, §1 hem 'wan visili; 3)e« 
fu^-jimmer, Tisiti-kimera. 

93efu(^en, e., go (ob* kom) loekoe 
hem ; gi hem wan Tisiti ; besoekoe 
hem h.; i^ u>erbe Hi) l\, mi sa kom 
loekoe joe. 



9efu(^ — 93ctreffett. 

9) ef neb er, Tiaiti-aoema. 
Sefnbetn, doti; moraoe. 
93et-bciud, begi-lioao; - ßnnbe, 

begi-kerlu; - tag, bidagi; begi- 

dei. 
93etagt, grant; bejari. 
93etaßen, faasi; fill; meli; potti hem 

ban na — ; bad n>ir betaftet b^ben, 

dial wi lian ben fasal, 
93etäuben, e», meki hen hatti 

gowel. 
93 e t e n , beg! ; jn ®ott, begi na Gado; 

fur jemanb, begi gi (ob« to) hem. 
93eter, begiman. 
Setbeitigen, ftd^an,bemoejenanga; 

habi uroko nang«; bet^eitigt fein 

in, de na ini. 
93etl^euern, aweri taki. 
93etbdren, e., kori hem. 
SB e t r a $ t e n , (befeben) loekoe; (einen 

Zejt) prakaeri. 
93eträ(bt(t(b, noTo; foeloe« 
Setracbtnng, prakseri. 

Setrag, — ber ganje 93etrag ifl 

fünf ®ntben, ala nanga ala meld tin 
banknotoe« 

93 e t r a g e n , 8«, maniri pi. ; gedrag h. ; 
gUted 93v boen maniri; fAted)ted, 
ogri (ob. takroe) maniri; it^adiftbad 
fur ein betragen?, 'Soortoe maniri 
dati? 

93etragen,T. (niacbeu) meki; ed be^ 
tragt oier Bulben, a melii ait! bank- 
notoe; {t(bf gUt, holi hem arefi 
boen; sori boen maniri; fid) f^b^^^^f 
holi hem arefi alekti; aori takroe 
maniri« 

95etrauern,e., (um ibn »einen) kre 
TO hem; (^n§er(i(b) weri rouw to 
hem; de na rouw vo liem; weri 
blaka vo hem. . 

betreffen, n^iti; kam hem abra; 

doe; ed bat ibu ein Unglüd betrof^ 

fen, wan ogri miti hem; wanaani 
kom hem abra; wanaani doe hem; 

einen auf ftif(ber ^b<it b., kisi hem 
hannahan; uHid micb betrifft, icb 
ircrbenicbt geben, to mil mi no sa g4>. 



S3f trclen — 33ciigett* 

Sctreteit, adj. reriegf; bouleri ; 
betteten fehl, habi sjem; »jeni; — 
n>ert)en, kom verlegi; kom boiiieri« 

Se treten, v., einen SSeg, potti foe- 
toe na da pasi. 

33 e 1 1 i e b , — auf feinen Setrieb, nanga 

hem wani; nang^a watii vo hem. 

Setrtnfen, fid^, dringi tee to droen- 
^oe; kom drongoe^ 

Säetruben, e», gi hem sari; meki 
sari kisi liem ; ft$, sari; kom na 
sari; kisi sari; de na sari; ed be^ 
trubtmidbf ^ §} mi sari; a hati mi. 

Setrubnig, sari. 

»etriibt, adj., saH — ; ein betrübte« 
@e{i<^t, «ran sari>fesi; b. fein, de 
nanga sari; meine <Seefe ifl b«, mi 
liel de nanga sari ; id^ bin fe^r b., 
sari moro mi. 

SBetrua, bedriegi; kori; bedriegi- 
fasi; Kori-fasi. 

betrugen, bedriegi; kori; einer 
betrugt ben anbern, trawan kori 

trawan; {l(^ feibjl b., kori hem 

srefi« 
Setruger, bedriegi-man ; kori-man. 
Setru^erifc^, bedriegi — ; ber be* 

trngerifd^e 9{ei(^t(|um, dem bedriegi- 

goedoe. 
SBetrunfen, droengoe; ber 93etrnn* 

(ene, droeneoe-man. 
Sett, bedi; bae »ett Eilten, lid<5m 

na bedi; 93ett*be(fe, slibi- 

klosi; -fammer, siibi - kamera ; 

- (ägcri({ fein, lidom na siki* 

bedi; er ifi b., a lidom; a no kan 

hopo; - jleKe, bedi; - tU(^,|bedi- 

laken h. 
93ettetn, begi; waka begi; begi 

moiii; begi brede. 
93 et ten, meki bedi; bette ic^ mir in 

bie ^oQe k., — efi mi go meki mi 

bedi na ini hel — ; tt>ie jt(^ einer 

bettet, fo mug er (iegen, ba soekoe, 

ba finni, ba tjari. 
Settler, begiman; potiman. 
Sengen, bnigi; beni; bendi; saka; 

feine Siwit, buigi hem kni. 



Se«Ie — Seweifen* 



45 



S e n ( e, koendoe; tue bafi bu bie 93eit(e 

^er?, pee joe kisi da koendoe? 
Seunrubigen, e«, trobi hem; plage 

hem; store hem. 
Seurtbeifen, e., wegi hem; beur* 

tbeife 97iemanb na^ bem @(^ein, no 

wegi man na hai. 
Sentel, zaka; ©elbbeutet, moni- 

zaka;beiir8;Seute(-ratte,awarU 
SeDoUmdcbtigen, e«, gi hem magti; 

magti hem ; gi hem prokurasi (pro* 

krasi). 
Se))i)((md(^tigte, gemagti h. 
Set) or, bifo; bifosi« 
S e n) a (b e n , wakti ; feinen $(a^, wakti 

hem plesi; einen, (i^m dufpaffen) 

iirakti hem; seti ^akti gi hem; 

tt>arum beroacbß bu mi$ fo ?, San joe 

wakti mi so ? 
Sewaffnen, jl^, teki hem feti*' 

saiii; teki hem wapenh. 
Sen^abren, kibn; holi kibri; ®ott^ 

ben>abre und!, Gado kibri wi!; 3$ 

babe {te fetbfi bema^ret, mi sreft 

ben holi kibri dem. 

Sett>äbrt, vertronw; ein b. Diener, 

wan Tertrouw föetoeboi. 

Seweften, seki; bewegi; er fann 
feine (Süeber nicbt b«, a no kan seki 
hem skin ; fl^ b«, meki wan bewegi ) 

bin unb ^er ben)egen, wai; seki; 
tm «^erjen, prakseri; einen b* ju^ 
meki a; bad ben)og il^n baoonju* 
(aufen, dati meki a ronwei. 

Seioegung, bewegi; (nnrubifle) 
dproeroe ; bie ^anit @tabt tam in S«, 

da lieeh folo kom na wan bewegi 

(ob« dproeroe). 
Sen>einen, e., kre vo hem. 
Scwei«, bewysi; bewys; er ^atund 

einen Seiveid bat)on gegeben, a gi 

wi wan bewysi vo dati; bu ntugt 

mir einen Sen)eid bringen, joe moe 

tjari wan bewysi kom gi mi.| 
Sen>cifen, (beftdti^en) bewysi; 'gi 
wah bewysi; (erjeigen) doe; son; 
fannfl bu bad beweifen?, joe kan 

bewysi dati?; joe kan gi mi wan 



46 a3ett»ctbctt — ©ibcL 

bewjg?; cr f^at mit 93&Mteu>ic' 

fen, a doe mi o^ri ; cc beiDtcd ®anft' 

• mut^, a 8ori safri-fosi ; fid) bemeifen 

aid — , 8orl hem srefi Icki — . 
a^c wer belt, fl(^, soekoe; urn %iU\t, 
soekoe wroko; um eilt SRabc^en, 
freiri da wendje. 

Sewerber, (greier) freiri. 
JBetDiUigeti, gi past; ^permi«i; 

permitterf. 
93en)i(U(;ung; pasi; permisi. 
Sen>i[Ifommen, t., taki hem odi. 
JBetDtrfeit, mcki. 
JBen)itt()en, trakteri, 
93en)c^nen, ettt ^aud, liebi na ini 

da ho80. 

^txewit, — fo t)tet ntir bewufit i% 

80 fara leki mi sabi; so meni leki 
mi sabi; nan^a mi sabi. 
Se)VU§ttod^ sondro boen sabi; 
buiti kenis, 

S3ewu§tfein, sabi; er tfl tii^t red)t 
bet 93«, a no de na hem boen kenis. 

SegaHcn, pai; tcb faufe nid^t gem, 
n>ad ic^ ntcbt bejabten fann, mi no 

lobbi TO bai, sani mi no kan pai; 

n>art! icb mü, bicb bejablen! pasiensi! 
mi sa pai joe ; wieber bejaf^Cen, pai 

baka. 

93e}a^(ung, paiman. 
Sejdbnten, magti; dwingi. 

SSegaubern, e., tofroe liem; doe 

hem wansani; (bitbtid)) drai liem 
hede; foefoeroe Item hatti. 

S3ejei(^nen, marki. 

Sejeigen, sori; einem JRefpeft, son 

hem respeki. 
5Bcjen(^en, betnige; getuige« 
JBejirf, (in ber Stabt) wyk h. 
Sejwerfen, wani; soekoe. 
SBeitt>eifetn, etwad, twyfle vo da- 

sani. 
SBejmtngen, dwingi;ma8ra; dwingi 

na ondro; kisi na ondro; potti na 

ondro; ftd) felber, dwingi hem srefi. 
Sibet,NGado-boekoe; bybel h. ; liy- 

bel-boekoe; Gado-tori; 93ibc(- 

fprud), bybel-spreki h. 



»ieber — ©i«* 

Sieber, boen; opregti. 

Stegen, beni, bendi; btiigi; mail 

mug ben 93aum biegen, meil ec ttoct^ 

jung ift, lieiii da boom, te a de 
pikln. 

©tene, honi*flei. 

Ster, biri. 

Steten, (auf ber Suction) bidi; (bar# 
bieten) ml; langa; einem bie ^anb 
bieten, langa han gi hem; — ber 
ibm einen @tetn biete, disi sa gi 
hem wan stoon; e« guten 3Ri>rgen 
b«, taki goemara; einem guten Sbettb 
b., taki hem navoe« 

Sitb, printje; (^ortrdt) portrcti; 
fesi; weg ift bad Si(b?, hoesoema 
fesi dad?; (®5^enbitb) pop'ki. 

93i(berbucb, printje-boekoe. 

Silb^auer-ttrbeit^ b^ndour-wroko, 
b^ndoor- wroko. 

tBi(bCi^, na odo-fasi; (gtetc^ni^^ 
weife) na geersi-fasi; er f)at bad 
bilbCid) au6gebru(ft, a taki dati na 
odo-fssi« 

93i(bnig, printje; portreti; pop'ki. 

Si (let, pikhi brifi; (Sinlaf bittet, 

loodje h. ; karta. 

Si (tig, (nic^t tbcuer) boen-koopoe; 
(fc^idlicb), ed id bittig, a fiti; ed ijl 
ni^t b., a no fiti; ed iß nicbt me(^r 
aid bidig, a no moro kki reti. 

S i ( C i g e n , etwad, tevrede nanga dati ; 
er biÜigt ed, a tevrede so. 

Sin be, banti; ^aldbinbe, dasi. 

Sin ben, tai; mit Striken, tai nanga 
tetei; in Sunbctn, taiiiabosoe; ge^ 
bunben unter bad ®efe^, na ondro 
da dwingi to da wet; i^ bin ge^ 
bunben im ®etß, mi geest de na 
boeje. 

Sinbfaben, binde-gaar h.; tetil 

Sinnen, na ini. 

Sinnenfort, bfnfoto. 

Sinfe, adrie; mangrasi; papaj«; 
biri biri. 

Sid, tee; bid je^t, tee nojaso; bid 
^eute, tee tidei ; bid m , bid mä), 
tee na; bid bort^tn, tee jandaso; 



x6) njartete bid —wer mi% xoit 

tamje, mi tan 8o tee — (ba^ tee 

Stdd)eit, piklnso; pikin {of)nt ^X^ 
tifel), ein Sidcbeii SStol), piWn brede; 
(win pikiii brede ^iege : ein timed 
Srofc): ein ©idc^en, pikinso. 

lBifd)of, btekop. 

93td^et, tee iiojaso; tee tidti. 

»ig, beti. 

äJiffen, ple«i; e. 33tffen aSrob, wan 

piesi brede ; ®iffen»eife, irt ein jelnen 

JÖijfen, piesi piesi. 
93idn)ei(en; wanwaiitron; somtron. 
93itte, begi. 
Smitten, be^; pliesi; rerzoekoe; 

fur einen bitten, beg^i gi (ob. vo) 

hem; bitte fur mi A, begi gi mi!; 

9»itte, bitte! tafiigi! tangl!; i(b bitte 
febr urn SSer^^ebung, tangi, tangi! 
gi mi pard6n!; fie baten und febr, 
dem pliesi wi toemoeai ; bitte/ U^er 
f^at fo gefaxt?! Iroeaoema taki ao? 
tangi!; (Safte bitten, verzoekoe 
soema. 

Sitter, bita; ediflfe^r bittet, a biU 

toemoeai. 
Sitter reit, bita; bita-faai; biU- 

aani; bie Sitterfeit ber ®änbe, da 

bita TO zondoe. 
©itterticb »einen, kre reti retii 
»ittf(^rift, rekeati. 
Sittn)eife, nanga begi. 
3)(a^fe(b, plein; sabana; bigi aa- 

bana. 
Slabungen, winti na bele; bad 

Jtinb bat iB(., da piklen ha winti 

na bele; bie SL (od n^erben, poeloe 

winti. 
iBtanf, blinkri; krin. 

Stante, (Europäer) bakra. SBtan^ 

ten -baud, bakra-hoao. 
93tantofficier, akrifi-man; blank- 
ofdri« 

Slafe, blaaai; S3Iafen-audfcl)taa, 
(SBafferb(afen) watra-blaasl ; -f r a n t* 

bett, blaaai-aikL 
93(afeba(s,93Udbalg, biaaa-balgi 



iPtafen — »«cf. 



47 



h.; ben 93(/iicben, hali blaas-baigi; 
treten, trapoe blaas-baigi* 

93 (a fen, bio; ^crn, bio toetoe; 
' 2)rom))ete, bio trompeti ; Sarin b(a« 
fen, bio alanim ; meki alarum. 

»tag, well; Week! h.; fein ®eP^t 
ifl b(a9, hem feai kom weti. 

93(att, wiwiri; blaatili.; )>om $a(m« 
baum, palm-banoe; )^on. brr Xad« 
palme, tasi; — ip<^BifabenpaIme, 
pina; Stattet treiben, ratki wiwiri; 
mekiblaati; Slatt-feite, ^agiua, 

bladraei. 

Slattctn, Slattetnfrantbeit, poki- 

aiki; S(attetuarbe, poki-marki. 
Stau, blaauw h. 

Staue, Stäbe, (pm Stauen bet 

3Bäfd)e) blaauw h. 
Sid u en, (SBdfd^e) blaauw; atysri; 

einem ben 9iucfen, gi hem wan boeu 

pak; redi hem gogo« 
Sle(*, blikri; Stecb-platte, fini 

blikri; - ttommet, blikri-doozoe; 

blikri-trommel h. 

Slefen, Steefen, bie 3<JNe/ «ori 

tifi; pili titi. 

Stei,loto;SIeiiIot^,loto;-jiift, 
potlood h. 

Sleiben, tan; et blieb im Xempef, 

a tan na ini temple ; b(eib l)kx, tan 
dia; et b(ieb fiumm, a tan atom; 
bei ibnt bleiben, tan nanga hem; 

in 3N; ^^^ "^ ^^^ ^"^ ^ en)ig bU, 
tan teego; beim iBeben bL, tan na 
liebi; jutu(t b(., tan nabaka; drai; 
drai na pasi; fik£. 

SIei(b,bleekih. 

Sleiben, bleeki h. 

S ( e n b e n , blini ; doengroe ; bad ®e(b 
^at ibn geblenbct, da moni blini (ob. 
doengroe, ob* kori) hem hai ; ®on« 
nenli^t blenbet, krin zbn hati (ob« 
doengroe, ob« kili) hai. 

S(i(f, loekoe; hai; beiue SUtfe, dem 
loekoe vo joe hai; einen Sii^ auf 
jemanb werfen, hit! wan hai na hem 
tapo; einem e« Slid iuwerfen, hiti 

hai gi hem ; ein UnflOtet Sittf, wan 



mdtn — awttt. 



waka iraka tiai; tin t^era<^t(ii^er 

ma, broko hai. 
Süden, loekoe. 
Slinb^blini; blinde, blindi a.; bet 

SÜnbe, blini-man ; wan blini aoema ; 

im Saitbe bee S)(inbcn ift ber Qxn* 

äugi((e Stini^, da^oe no de, joe 
tjarikrabitago na honti; buf)>ric^fl 

ipie bet 33Cinbe ton bee garbe, aan 

liri*nin|^e sabi vo man-kow?; aan 

kow sabi vo zondei? 
® ( i n b {^ e i t , blinl-fasi ; blinde-fasi a. 
SBCinbHltgd, naii^a tapo hai ; nanga 

hem hai tapo. 
Slinfen, blinki; blinkrl. 
93(1 njen, einem jubtiujen, pin^i hai 

gl liem; pingi liem nan^a hai. 
S3Iij^, doudro-faja; faja vo tape; 

bliksem h. 
SSIi^en, — ed hli^t, akoünatapo; 

faja koti na tapo ; tapo koti faja; 

faja ron ua tapo. 
fblod, tompoe; blok h. ; wan piesi 

hoedoe. 
S3 1 Ö (f e n , ban ; bad jta(b blocf t, pikin 

kow de bari. 
93 lobe fein, 9jem; frede; bad Ainb 

t{l bISbe, da pikien sjeni ; ein bibber 

^unb n>irb feUen fett, djompo-hatii 

TO aabak6e meki a no kan fatoe. 
a3Iöbfinnig, ba'baii; — fein, habi 

wan zwaka verstand ; no habi hem 

reti verstand« 
S3 (od, b(og, adj. 8080; blootoe; \ä) 

trinfe b(oged SlBaffer, m! dringi soso 

watra; ein b(. ^orn, wan soso siri; 

bad Jttnb (duft b(i)d ^erum, da pi- 

kien de waka soso (ob. soso sou- 
dro klosi); ein b(. ©c^etbt, wan 
blootoe hoiiroe; ber b(* Seib, da 
blootoe skin; adv. (nur) nomcS; 
wawan; er fu(^t b(od bad ®elb, da 
moni nomd a de soekoe. 

S3tu^en, meki blömiki (ob. bld- 
metje). 

93(ume,93(ut{)e, bldmiki; blometje. 

33 (ut, broedoe; gteifd} nnb SSlut, 
akin nanga broedoe; 35(ut t^er^iegen, 



S3Iut-a<fet — Sogen. 

trowei broedoe; S3(. t^erfteten, lasi 
broedoe; -flitten, tapo broedoe; 
"fpeien, apiti broedoe; -bred)en^ 
pio broedoe; -flubten, atoeloe 
broedoe ; einen bid anf d S3bit ar^ 
gern, ianteri hem teeapoeloe gal* 
93lut-atfer, broedoe-gron ; 'iiku 
ß^r -gierig, hanfn broedoe; 
— — fein, hangri broedoe; soe- 
koe broedoe; -f(ug, fioei; -ge^ 
fd§, brodoe-let^i; -gelb, broe- 
doe-moni ; roekoenoe •> moni ; - g e« 
f cl)n> fir, broed*8weri ; - igei, snigi ; 
-rad)e, broedoe-revenai ; -rot^, 
redi leki broedoe ; - fd^anbe, broe- 
doe- sjem; -fc^ulb, mekoenoe; 
-f^mdr, broed-aweri;-fd>n)ei§, 
broedoe - 8 weti; -freien, — er 
(^at 93(utfpeien, a spiti broedoe; 
-fiut}, er ^at ben £(utfinri, a 

pio broedoe; a poeloe broedoe. 

iBtnten, ron broedoe; bte SBunbe 
b(utet, da soro ron broedoe; feiu 
ganger Seib b{utctc , ala hem akin 
ben ron broedoe. 

S3 (u tig, tapo uatig» broedoe. 

^lutd-freunb, famili; broedoe; 
'tropfen, wan hai broedoe; wan 
dropoebrode; -oermanbt, -k>er« 
loanbtfct^aft, broedoe; piesi-meti ; 
er ifl mir b(utdoern)anbt, a de vo mi 
broedoe; a de mi piesi-meti. 

S3oafie, (jtranf^eit) boasl; boasl- 

siki; takroe siki; bet ^oafte- 
tranfe, boasiman. 
SB ocf, boko-boko; benS3o({ }um ®ixU 
ner fe^en, potti poespoesi vo wakti 
meiki; joe teki bakjau-tere, tapo 

araita-horo ; (3immerniannd^geftell), 

skraki. 
95 oben, gron; ju 93. faßen, fadora 

na gron; einen ju 3). werfen, hiti 

hem n« gron ; ben S« bearbeiten, 

wroko gron; (^audboben) zoldro; 

ber oberfle 93«, krob^i zoldro. 
93 g e n, bo ; ben S. fpannen, span hem 

bo; älegenbogcn, areen-bo; 3)0« 

gen-gen?olbe, fremer. 



93o()(e; prang«. 

f&oi^nt, boontje. 

aSo^rcn, v.; ^o^rer, »., biro; ein 

So(^ bohren, b6ro wan h6ro. 
Sollen, boloe. 
Soot, boto; ©oot-^au«, boto- 

hoso; 93oi)td'tne4?t, bötoman. 
©orb, — an Sorl) ge^en, go na sipi. 

borgen, leni; borgoe h. ; krediti h. ; 

®elb borgen, leni moni« 
S d r f e , (®elbbörfe) moni-zaka ; benrs. 
SSorjie, wiwiri; ©d^weindborjie^ ha- 

goe-wiwirf. 

93orte, kortoe; einen 9lo({ mit 93* 

befe^eu, boro da djakti. 

935fe, ogri; takroe; (unfreunb(ic^) 

krasi; ©öfcd tbnn, doe ogri; ein 

bJfer (f(^le(^ter) 9Kenf^, wan ogri 
soema; wan takroe soema; er ifl 
fe^r bdfe (bßöfierjig), no wan dropoe 
been de na hem hai; ein bSfer 
(ftrenger, unfreunb(i(^r) f^err, wan 
krasi Masra; (®el^eimn)ort) wan 
kwai jobd; ein bdfer 9tame, wan 
ogri nem; wan pori nem; b5fe ^U^ 
gen, Boro hai; etn)ad 93dfed, wan 
ogri-aani; wan takroe-aani ; . bofe 
auefel^n^ tai hem fesi; meki wan 
doengroe feai; einen böfe ma(l)en, 
meki hem hatti kom bron ; gi hem 
hattibron; bofe fein auf einen, habi 
hattibron vo hem; mandi nanga 
hem; bofe »erben auf jemanb, kom 

mandi nanga lie; liitii hattibron 
vo hem; ber iBÖfe, da ogriwan; 
didiebri; 35öfe-n)i(^t; wan toe- 
moeai takroe soema. 
S9 ^ ^ e i t , ogri^hatti : ogri-hatli-fasi; 
takroe-fHsi; ogri-doe; takroe-doe; 

er f}at e^ and S. getban, a doe dati 

vo ogri-batti. 
93ote, 93otf(^after, boodskopoe- 

man. 
»otmSftigfeit, — unter feiner ©• 

fieben, de na hem ondro. 
93otfcbaft, boodakopoe, boodskop; 

eine 93. fenben, senl wan bood- 

akopoe. 



»ottii^er — 33raufcn. 



49 



SSttd^er, koepa;koep«man; 9itU 
d)er-arbeit, -^anbtoerf, koepa-* 
wroko ; ber ^VLXi^t lernt ia^ 93dtt* 
(bcr-banbn)erf, da boi de leri koepa^ 
wroico; da boi leri koepa. 

93 on teilte, (rnnbe) batra; (oier^ 

edige) stoopoe* 
SSotole, — <5uj)l)enbo»le, soepoe« 

kom. 

©rad, bradfifcb, no awiti ; ba« SBaffer 
ifl br.j ed ijl 93ra(fma{fer, da watra 
no swili. 

SBranb, branti; fa ja; ber Hftm^ \>m 
feinem 93ranbe, da amoko vo hem 
branti; in 93r« gerat^en, teki faja; 
eine ®tabt in 93r. jlecfen, potti branti 

na ini foto; aoetoe faja na ini foto ; 
bron da foto; geuerbranb, faja- 
tiki; branti. 

93ranb-mal, brand-marki; — im 
®en)i{ten, wan flaka na hem kon- 
aienai; Sranb-marfen, einen, 
brand-marki hem; -opfer, bron- 
offer ; bron-of raudi ; - p f e r - a 1 1 a r, 
bron-ofrandi-altari; - fi d 1 1 e , broil- 
hoao ; branti-plesi ; - tt) a (^ e, - » a d; t, 
brand-wakti. 

Sranntwein, dram; aopi; janever 
h.; bräntiwien h.; ein ©cblucf ®r., 
wan mofo; ein ÖMad 23r. trinfcu, 
dringi wan aopi; ^a^ ®e^cimwi>rt 
bafur ifi bagoes; fruber apänkra, a. 

93 raten, v., brai; rosi, losi; gebtvi^ 
teuer gifc^, bakka<fiai« 

93raten, 8., brai-meti; rosi-meti. 

Sratpfanue, pan. 

Sraud^, gewenti; ßanbe^brau*, ge- 
wenti vo kondre; koiidre-faai; fadi 
vo kondre; njoesoe vo kondre. 

93raudben, (uötbig baben) habi va- 
noodoe; i^ brauche ®etb, mi hahi 
moni vanoodoe; n>ad brancben mt 
»etter3eugniS?,lioe wroko wl habt 
nanga getuige moro?; (in ®ebrauit> 
baben) meki gebruik vo; gebrtiiki; 
OJtrjnei nebmeu) dringi dresi. 

93raun, bruin h. 

»raufen, v., ban; bad SKcer braufc 

7 



50 



©raufen — iBrenueiu 



uub UMÖ batinuCH ifl, da bigi zec 

moe bari iianga alasani, dfsi de na 

1111. 
JBraufen, s., bari; ba'bari. 
JBraut, freiri: briiid h.; Sraut- 

juiigfcr, gezelskap-wendje. 
Srdutigam, freiri; bmidigoni h. 
fBrat>, (tiid^tig) knapoe; (gut, auf* 

ti^tig) boen; opregti. 
Srec^-eifeu, kroebar; koe-foetoe 

h.; -mittel, vomtfvi; dresi vo 

pio ; dranki vo pio. 

Stechen, broko; baö Sein, broko 

hem foetoe; ben ^di^, broko hem 
neki; fetnSBort, broko hemwoord; 
pasä hem woord; ben ©abbat^, 
broko saba; bad (fSefe^, broko da 
wet; ia^ 93rob, broko da brede; 
bie ©ac^c bricht mir ta^ 'S)crj, da 

tori broko mi hatti; fctu ^erj ^dtte 

i^m bf ecl)en muffen, hem haiti ben 
moesc broko; feine 2Kad)t n?ar ge* 
brocken, hem tranga kom broko; 
fein •&ocl)mntb ifl i3ebro(l)cn, hcm 
flei broko ; id) mill bir beinen Starr* 
{tun fc^ou brecben, mi sa broko da 
tranga hede vo Joe ; etn>a$ in Sturfc 
bred}cn, broko hem piesi piesi] bie 
@()e bred)cn, 8oeta; doe soetadoe; 
Slut broken, pio broedoe ; jld^ bre* 
^cn (erbrcd)en) ofer; pio. 
Srci, pappa; Srei effen,, dringi 

pappa. 
Sreit, bradi; einen §«§ breit, wan 
foetoe bradi; etwa je^n gug breit, 
wan tin foetoe bradi. 

©reite, s., bradi; in ber (ob. bie) 

©reite; na bradi. 
©reiten, (ausbreiten) bradi; ©iele 

breiteten bie 5?teiber auf ben 2Beg, 

foele soema bradi dem^klosi, potti 
na pasi. 

©remfe, kow-flei. 

©rennen, bron; id^ ^abe mid^ ge* 

brannt, mi bron mi srefi; ber ®ee, 
ber mit geuor uub Sdjwefel brennt, 
da zee, disl bron nanga faja en 
zwafel: ein breuneubed Sic^t, wan 



©rett — ©rob* 
letti kiindera ; ed brennt mi^ aiif 

ber 3.un»ic, a hati mi tongo ; a bron 

mitongo; bie ©ouue brennt, zon 

hati; zon faja; — - febr, zon pepre. 
©rett, pranga; ©c|d)lag-brett, be- 

skotoe-pranga; ©rett er -»an b, 

beskotoe; sei-pranga. 
©rejet, krakling. 

©rief, brifi; e» ©rief fireiben, pkrifi 

wan brifi; seni wau brifi; ©rief- 
farf, brifi-zaka; -taf^e, boek- 
tasi. 
©rieflid^, nänga brifi. 

©rille, bril. 

©ringen, tjari;(bin) tjarigo; (her) 

tjarikom; briUif tbm baS, tjari dati 

go gi hem; bring' mir t>a^, tjari 
dati kom gi mi ; brincfe t>a^ ^errn 
yi,, tjari dati go na Ma^^ra N. ; jie 
brachten i^n na§ 2»., dem tjari hem 
go na M. ; bad bra(bte i^n auf ben 

®ebanfen, dati tjari hem na da 

prakseri — ; er \)at und babin (je* 

brad)t, a tjari wi so fara; a ki^i wi 

80 Äira; etn)ad anf einen bringen, 

potti wansani na hem tapo; id) 

fanu*« ni^t flber'd ^erj bringen, mi 

no kan tjari dati abra mi hatti; 

5U ißapier bringen, p^tti na pam- 
pira; einem etn>ad inSted^nung brin* 

gen, potti dati na hem rekening; 
in (SrfüKung bringen, meki a kom 
reti; meki a kom 8o; gru^t btiu* 
gen, meki vroektoe ; meki njanjam; 

e» um'd Scben bringen, kifi hem; 

meki a lasi hem liebi; in@rfabrung 
bringen, kisi vo sabi; kisi njoesoe; 

kom jeri; eti»ad ju <Stanbe bringen, 

doro dasani. 
©ritfd)e, ^ritfd)e, bres h ; auf ber 

©r. liegen, lidi'im na brc». 
©rocfen, saka-saka; pieai-piesi. 

© r b , brede ; nod) ungebacfeued, lala- 

brede; beiße«, »armed, faja- brede; 
frifc^ed, versi brede ; altbarfened, sli- 
bi-brede; onroe brede; gemengted, 
^albfc^warjed, marata-brede ; f^war* 
jed, ®(^warjbrob, blaka brede; un* 



flefduettc*, iDa*6o ; um f&t0h hitUn, 
begi brede; tad Sr. bred}cn, broko 
da brede; fciu eigen 33r* effen, nJHm 
. liem eigen brede; gib \u\^ beute 
uufet täglich Srob, gi wi ildei da 

njnnjärn vo wi. 

33rob-baum, brede-boom; -fruc^t^ 
brede-boom; -Irufle, -ttnbe, 
bfede-korsoe; -teig, Jala-brede; 
93rotteig fnetcn, masi lala>brede, 

SSreDem^ dampoe; ftmoko, 

Sörofameu, sakn-saka. 

Srucb, (93rud)fd;abeu) breuki b.; er 
bat einen Sr., a liabi breuki; äBaf-^ 
fecbrncb,.nMidoengoe; S ru^-banb, 
breuk-banti h. 

Srurfe, broki. 

ä^ruber, brara; br^^da; broe; ber 
altere 2?r,, da bigi brara; gran- 
hrara; ber alUfte, da moro gran 
brara; ber jüngere, da pikin brara; 
ber jüugfle, da baka-brara. JB.rU^ 
.^er-liebe, brara-Iobbi. 

^rube, souwsoe. 

Srü^en, boii; (fo bag $aare unb 
gebern abgeben) pili ; ein Sc^n>ein 
brüben, piU hagoe; ^u^n, pili 
fouwloe, 

©rüllen, bari; bie Än(| brüllt, kow 
de bari. 

23 r um men, bari; ber O^ö brummt, 
mankow de bari; kiioroe; bteDrgel 

brummt, orgel knoroe; er brummt^ 
. (iji unjufrieben) a kooroe. 

S3runneu, peti; watra-horo; fon- 
lein K ; watra-fonteiii h.; bie 33run<^ 
neu ber $tefe, dem dipi dipi uatra* 

haro; tpenu bad ^inb in beu Sr« 
gefallen i^, becft man i^n ju, fisi 

pasä maisoewä, da now Joe setiliem ; 

na baka« disi kow dede vo hangri, 

- Joe de go troesoe baäna-boeba na 

hem mofo. 93tunnen-.tt)a[fer, 

|»€ii-W8tra; horo-watra. 
93ruß, halti; borst« borsoe; {TlwU 
terbrufl) bobi; er fc^tug an feine 

S3ru{i, a naki na hem hatti; bie 

4Bruji t^ut mir m^, mi borsoe hati 



»ru|i-^arnif$ — »unb. §1 

ml; ein Äinb a\\ ber S?r,, wan pikien 
iia boLi; ij^m bie Sr. geben, gi hem 
bobi; — entjieben, ed entwöhnen, 

poefoe hem na bobi. 
Srujl'^arnifd^, borst- wapoe h.; 

- f d) i l b bed ^o^enyriejlerd, domiue- 

wapoe;-n>ar je,bobi-niofo; -SBaf* 

ferfud)t, watra na hatti; watra 

na borsoe. 
99 ruften^ ft^, meki hem srefi bigi 

(mit, nanga) ; taki bigi ; prodo. 
93 r Uten, sidöm na eksi 
l&rüt^enne, mama-fouwloe. 
Sube, (uergleic^e 3"W8^) ^^*" ^S"*^ 

boi; wan kwai boi; ein unnü^er 
S3., lyan kadami boi; S3 übe n- 
fiütfe, ogri triki. 
33u^, boekoe; bad 23ud&, Gado- 
boekoe; boekoe. 93u(l)-bru(f erei, 
drokery h.; -ffil)rer, -falter, 
klerki; skrifi-man ; boek-honder h» 

f&n6) f e, (üon$)oli2cO dooaoe; (gtinte) 

gpn ; S3 1 e (^ b u d) f e , blikri-doozoe ; 

trommel h. ; 9?dbbüdjfe,na'nai-kokrq> 
93u(^fiabe, letre. 
Su^flabirien, spelle, speide, spel- 

dre« 
93ud)flabirbU(f|, spelle - boekoe ; 

apelde*boekoe ; speldre-boekoe. 
S3u(fet, avoe, avoeu; hei baka; 

boekroe h, 
33ütfen, jicb, boekoed<^m; sakahem 

hede; mit S3ü(f en fcmmt man biird) 

bie 9Be(t, pikin-soema wasi ban a 

kan njam nanga gran-soema* 
93 U tf l i g e , ber, avoenman. 

©üget-eifen, trik-isri. 

©ügeln, triki. 

SB u lie, boel, boeloe; boel-kow; 

man-kow. 
S3unb, 93unbni§, verbond; ver- 

böndoe; e. S3, mit einauber mad)en, 
meki yerbond nanga makandra ; beu 
S3. Ratten, hoJi da verboad. 

S3unb, 33ünbcl, bosoe; e. 23.^oti5, 

wan bosoe hoedoc; in Sünbleiu 
binben, tai na bosoe; tai na bosoe 
bosoe; büubetoeife, bosoe bosoe. 

■7* 



52 SBunbe^tobe — Sutter* 

Sunbed-Ube, Verb^nd-kisi; da 
santa km vo da verbönd; -tafel, 
da ley vo da verbond. 

Suut, peni; peni peiii; gib mit bad 
buntc, i(^ liebe 93uitted, ^ mi da peni 
peni wan, mi lobbi peni-sani; bunt 
fein, bunt ma^en, peni; peni peni. 

Surbe, hebi; lai; jebe SBurbe f^at 
ibte Surbe, ningre wani fri, to 
weri soeaoe hede: a no sabi, taki, 
da Hkdoren a de go kisi. 

93ur((, fortresi, fortr^s; bu f^ißmetn 

^e(d unb meine 93utg, joe de mi 

klip-8(oon en mi forlr^s. 
Surge, bor^oe; panti-man; 93« fle^ 

ben für einen, tan borgoe vo hem; 

tan na femi. 
Surger, borgroe; burger h. fdux^ 

fler-redbtr borgroe-regt ; burger- 

regt. 
Surfte, böi; foetoe-boi; njoeman; 

jonkman h. 

Surfte, 8.; Sürpen, v., bosro. 
ffiurjelbaum, — e. ©♦ f(t>tefen, 

plaiii bakoeba. 

Sufd^, (SSalb) boe^i; int Suf4^e, na 
ini boesi; (neu n)icber aufgefcboffener) 

kapoc-weri; (93ufd)el) bosoe; ein 
Sufd) Sauaucn, wan bosoe baäna; 
ein S* 9lct$, wan bosoe areisi, 
Suf^-ente/boesi-doksi; -böwtg, 
boesi-honi; -()Utte, masanga, 
Su f en, hatti; borst, borsoe ; (fpe* 

cieQ) bobi; er tragt fte (bie Sammer) 
im Sufen, a tjari dem na hem hatti 
(ob. borst) tapo, 
Su§e tbun, drai|hem liebi; bekeeri; 
ffynt Suge!, drai oen liebi!; ®elb' 

buge, boetoe; Suge bejablen, pai 

boetoe. 

S u § e n , V. a., einen , boetoe hem ; 
V. n., pai boetoe ; pai ; pina ; feine 
2ufi büßen , poeloe hero luste (lo- 
Ktoe); doe hem hatti plisiri. 

Sutte, tobo; wasi-tobo. 

Suttei, profosoe. 

Sutter, botro; Stttter-brob, bo- 
tram ; bcWerliain h. 



Sttttem — ^doferif^. 

Snt tern, meki botro. 

SAttner, koepa; kopa-man; Stttt^ 

ner-arbeit, koepa-wroko. 
Sfittnerei, koepa-wroko ; koepa- 
hoso. 

S. Serglei^e K. 
dacao, kaka«; Sacao-butter, 

-fett, kakao-fatoe; -fixate, ka- 
kao-boeba. 
&a(abaf<^, kalabaai; krabasi. 

&a((une, calecutifc^^ ^nl)ntx, kra^ 

ko^. 
Samp, kampoe. 
dampiren, meki kampoe. 
ßanat, kanali. 
ßanarieuDogef, kanari. 
Sanbibat, kandati; Ülbenbma((^ 

&anbibat, kandati t« granboen; 
Xauf»&anbtbat, doop-kandatl • 

Saprife,* kapriai; gaptifen ma^n, 

aari kapriai. 
Saffapa, kaaaba; bittere, bita ka- 

aaba; fu§e, switi kasaba. 
SaQoriit, krnpata-oH. 

^aflriren, caflrirt, kapadoe* 

&apa((erie, haai-aoldati, pi. 

6eber, cedre; bie Gebern pom 8i* 
banon , dem cedre-boom na Liba- 
non ;&ebern-boI}, cedre-hocdoe. 

dement, smenti; cement h. 

6,ent, sensi. 

Centner, (ber bibUf(be) talent h.; 
bem (Sinen gab et ffinf (Zentner, na 

wan a gi feifi talent. 
Centrum, reti-mindri; mindri-punt, 
(Zeremonie, eeremöni h. 
^f^axUt *j^i; aeeoi. 
^b^r-freitag, boen vrydei; boien 

vrydag; -tt>ocbe, pina-wieki, 
Sb^ratter, fasi; dem roaniri^ pi« 
^betnb, (Ebetubim, kemb, k«ru« 

bim h, 

Sbitaniten, einen, moferi hem. 
Sbirutg, dr^siman; datra. 
Gbocotabe, aokrati, s'krati. 
eboCerif^, faja-haiti; driftiki; 
fa ja faja; hesi hesi; e, cbo(eti||e 



$crfi)n, wan ddftlki loeiii«; wan 
faja-hatti (ob* faja faja ob« hesi 
hesi) 80€^Ria. 

6 but, (@m))orfu$e) kcrki-xoWro. 

^bxift, Kriaten-aoema; mäj %rt bet 
&^ri{ten, na Kristen-fasi. g^tifi- 
nad)t, Krist-neli (Krfsneti); d^tu 
jlcn-geuieine, Krfaten-gcmeente. 

e^rifili*, Kriaten— ; bet^riptic^e 
glaube, da Kristen-bribL 

d^xiftu^, Kmtm. 

Zigarre, cigara. 

Circular, Streu Car-f ^reiben, 

waka-waka-brifi. 
&trcu(iren, wakarentoc; berS3rief 

mn% circuliten , da brifi »oe waka 

rontoe. 
feirfet, paafa. 
©ifictne, arien-baki 
&ttabe(U, bitifoto; forIrM; for- 

Ms. 
Citation, «Mdag^raarde hi ; eiterih. 
Sitiren, einen, dägvaarde bem h. ; 

citeri bem b. . 

Zitrone, diro&n«. 
(^tatinette, klarin^t b. 
Socodnu^, k^ra-nöfto; «bannt, 

kokro-noto-boom, 
&l>(ibtt, ionkriki. 
&0-((ecttren, piki moni makandra; 

(fnt bte ^rmen) go armbus b« 
Soionie, kol&ni. 
hornet, kommet h. 
Semmanbant, komandanti« 
ßommanbiren, komanderi« 
Sommiffion, komfsi« 
Communion, bie^etßge, da aanta 

tafrä; da aanta kvondmaal; gran- 

boen. 

&ompa(tnte, (Sotbaten; an^ ®e« 
tttetnf^aft) kompan); d, galten, 
bolikompaninanga; &Otn))agnie- 
gut, kompani-goedoe; kompaoi- 
aani. 

Som^aanott, kompanl; kompan- 
J6nb. 

(iomp<i%, konp^aL 

ßontpCiment^kampliaienti; ein (^« 



Komplott — Srebitiren. 53 

nta^en, meki wan kompiimentt p 

(t)om jtnaben) bali foetoe gi Masra; 

(Dom SKab(^en) meki koai gi Maara^ 
&i>ni))tott, komploto, kompldt^ 

barki. 
Somplottiten, meki wan komplöt; 

^eki barki. 
domptotr, kantoro. 
^omptoiriß, klerki; skrifiman. 
Concert, pre; koncerti b. 
donfect, awili koekoe; awitl-aani; 

konfiti b* 
Sonferenj, konferenaL 
6 n f u « , — ein coitf ufer SPtettfdb/ ^«a 

broeji-soena. 
(^onfttfton, broejä; broeji broejtf ; 

broejä-faai ; in d. geratl^en, kom na 

broeja broeja. 
Sontant, kontanti; in (L beid^teiip 

pai na kontantL 
Contract, a., kontraki; einen & 

[fliegen, meki kontraki. 
Contract, adj., laam; styfi; ma^ 
. lengri. 
Contribution, kontribusi; e. S« 

auferlegen, potti wan kontribuai.. 

do pit, kopie ; e. Sopie maiden, c o i> 

piren, meki W9n kopie. 
&o))uCiren, trouw« 
Coquet, eine Coquette, ein c. M&b^ 

$en, wanflouaoe-pikln-oeman; wan 
tjobo-pikin-oeman. 

Q^oquettiren, tjobo. 
.dorporat, koprali (kaprali), kor« 

prall. 
doxpnltMt, fatoe; bigi. 
Correct, reti. 
Sorrigiren, tt»a^, poeloe foutoe 

na inT; potti hem reti; meki a kom 

reti. 
Courage, man-hatti; hatti; d. ffa^ 

ben, babi man hatti; Courage t, 

teki hatti! 

dreatur, kreat&r; aSe dreatur, ala 

lüreatnr. 

drebit, krediti; dr. I^beu, habi 
krediti. 

drebittreu, krejitf. 



54 



Stc^itar — 5D«nuifö. 



©tebitot, krcditf-man, 
ferocobil, kafman. 
Mutator, voo^oe; granmisra. 
©uriten, drcsi; genezf. 

S)a, (afd) di, disi; ba et fpratft, di a 
taki; (t)afe(bll) däpee; d^dapee; 
drapee; de; et mar aitcb bit, «* l>en 
de dapee toe; bleib ba ßebcu, tana- 
p#c de!; ia fdn, de^ er iji ba," a 
de; ed ifl nid)t ba, a no de; ))ou ba 
an, sinsi dateni; llbi d«ti a. ; ko- 

t raoto na dati a. 

S)abei, na inl; {^ bin ni^t babei, 
mi no de na ini : mag^d Dabei b(ci# 
beit, meki a tati so; (mf)t bei) klo- 
sibei; na sei. 

.£)a$; dakki; tapo-hoso; 2)acb^ 

Pfanne, pan; -rinne, gotro; 
-jiegef, tekel li. 
£ a b u r ^ ; nanga dati« 

5£)«fern, efi. 

S)afur, vo dati; icb lann nicbt^ ba^ 

< für, mi no kan heJpl. 

S)a gegen, tegen; (im ®egent^ei() 

koutrari. 

£)abeim, na hoso. 

2) ab er, (be^wegen) vo dati hede; 

TG da hede; da hem; (t>on ba) da- 
pee; t(^ fomme fo eben babcr, 
djonsno mi komopo dapee. 
SDabin, na dapee; dapee; eriflau^ 

babin gegangen, a go dapee toe;. 
— er pat ibn babin gegeben, a gi 
hera abra; bad aQein b^t nii^ babin 

gebracbt, da dati wawan ben tjari 

mi 60 fara; aU mein ®e(b ifl babin, 
ala mi moni gowei; ala mi moni 
lasi krin kriii; id) (ajje bad babinge^ 
fledt, mi no soekoe dasani moro. 

^ a leinten, na baka; babinten b(ei' 

ben, fika na baka. 

S)abittter b« (ein, de na dasani 
baka; soekoe dati; feti na hem 
baka; bäbinter fommen, kisi dasani 
krin; kom sabi dasani. 

S) a Uta Cd, datem; da jooroe; da 



.-2)mne — Dann^ 

joeroe-tem; bamafö lebte i(6 nodf 
nid)t, datem mi no. ben de jcte. 

S) a m e , IVlissi ; gran-lV1issJ.> 

2) a m i t , natiga dati ; conj. : vo ; meki ; 
bamit i^ bicb Kben fann, vo mi kan 
si Joe; beb' ed, bamit ed nid)t per^ 
berbe, boii hem, meki a (ob. vo a) 
no pori. 

S) a m m , dam ; ber Tmm ifl gebro^ 
d)en, dam broko. 

S) dm men, liopo.dam; tapo dam. 

Dämmerung, — 5tbettb-S>dmmer* 
ung, mofo-sabatem; 3%i>r^n-S)äui^ 
merung, mdestoedei. 

S)a m p f , smoko ; dampoe ; flebeHbeiS 
äBaffer «ri^euigt S)ampfe, boli watra 

meki smoko. 2) a m p f - b D t, smo- 
ko-sipi; -mafcbine, smoko-mieli; 
-iioagen, smoko-wagi. 

S)ampfen, smoko; dampoe. 

S) d m p f e n , saka ; tapo ; kill ; bdmpf 

bad geuer ein wenig, saka da fnjii 

pikinso; TT-gang, tapo faja; kili laja« 

Dampfig, dampoe. 

Daneben, na sei. 

D a n i e b e r, ria gron ; banieber werfen, 
liiti na gron; b. liegen, liddm; li-» 
ddm plata ; lidum plata na gron. 

Danf, tangi; grintangi; ^ott fei 
Donf!, iangi To Gada!; grautangl 
vo Gado!; ^ab' Danf!, tangi vo 
Joe!; Danf fagen, taki tangi; takI 
gran tangi; taki daa;Danf empfangen, 
kisi tangi ; Stanf oor DanI» tangi 
vo baen na kodja; D auf- Opfer, 
tangi-ofrandi ; tangi-offer ; > pf a ( m, 
tangi-psalm; -faguttg, taki-tangi; 
m t Dantfagung, nanga taki-tangi. 

D a n f b a r fein, sabi boen ; sabi tangi. 

Dantbarfett, tangi vo boen. 

D a n I e n , taki tangi ; taki gran*>tangi ; 
danki; taki daa; Ddnle!^ Tangi!; 
dankü; daal 

Dann, (in ber 93ergangenbeit) toen ; 
(<9egeitn>artuRb 3ufunft) dan; bann 
prad^ er, toen a taki; bann wirb er 
precben , dan a sia taki ; bann unb 
wann, wan wantron. 



Daran — S)arna(^/ 

S) A ran /na dati; niinga datl; baran 
febcn mx, na ilati wi si; baran t)cn' 
fcn, mcmbre dafi (ob« na daii); cd 
ift nütt« borah, (iri^td wcrtb) a no 
liabi waarti-; a no waarti; (ntc^t 

n>abt) a no troe; je^tbin i^ baran, 

now mi sp«leki^; now mi Jiabi 
speJe. 

2) a r a u f ^ na dati ; baranf merfen, 

potti membre na dali; b* fommen, 
kom membre; Icom na da prak- 
seri.: aflei^ baranf ge^en f äffen, ver- 
morsoe ala ; eine * Stunbe batauf, 
wan joeroe na baka ; baranf ging 
er weg, na baka vo dati a gowei; 
oben baranf, na tapo ?o dati; na 
tapo-sei. 

3)arand, (nac^ bcn 3«it»öttern ber 

Scwegung) na dati; na ini; na ini 
dati; na mi to dati: fo tttßa^ fo(gt 
baraud, sosani komopo na dati ; ed 
n)trb nic^td baraud U)erben> noti sa 

Rom TO dati ; a no sa go; i^ mad)C 

mir nicbtd barani^, mi noke; ctunic^ 

baranf (ernen, led wansani na ini. 

S)arben, habi gebr^k; de na ge- 

br^k« 
3)arbieten, presenteri; ein ®ia^ 
' SSein, preaenteri wan glasi wien ; 

pe botm ibn eigenen $dlfe bar, dem 

presenter! dem eigen nekl. 

Darbringen, etn>., tjari liem kom; 
Opfer b«, tjari ofrandi kom; meki 
ofrandi; offer. 

Darein, na ini; barein reben, taki 
na ini; potti mofo na ini; einem (in 
bie Stebe faden), koti hem mofo. 

Dargebcft, gi abra; er {^at fic^ fclbfi 
bargcgcben, a gi hem srefi abra. 

Darin, Darinnen, na ini; na ini 
vo dati. 

Darlegen, et»., verteli; potti na 

krin. 

Darleiben, leni. 

Darm, Darme, bele; darm h. 

Darnach, na baka; bäkatem; eine 
@tHnbe barnad), wan joeroe na 
baka; na baka vo dati; — barnad^ 



Datreid^en — Dat)0n. 55 

H fdfft, 80 leki a fadoin, er fragt 

nichts barnacb, a no ke; barna^ 

trad^ten, soekoe vo kisi; sockoe 
dali. 

Darrei^en, langa; presented ; gi. 

D a r ft e ü e n , presented ; potti na 
fesi; (jeigen) sori; fie flellten ibn 
bem ^errn bar, dem potti hcm na 
Masra fesi. 

Dartbun, sori; gi wan bewysi.* 

Darüber, vo dati; jtd? baruber i?er^ 

»unbern, verwoudroe vo dati; -^ 

na tapo; einen ScbiUing baruber 

jab(en, pai wan sren na tapo; bar^ 

über binaud geben, pa$ä. 

Darum, vo datihede; vo dahede; 
dati hcdc; da hem; daarvoor; 

barum baß, vo di; barum unffcn, 

sabi vo dati; habi kenis vo dilti; 
sabi toe; barum fommen, lasi dati; 
einen barum bringen, meki a lasi 
dasani. 

Darunter, (barinnen) na ini; na 
mindri; (unter) na ondio ; naondro 
vo dati. 

Dad, fiebe: ber, bie, bad; biefer, f, 
ed; weld^er, e, ed. 

Dafetbfl, dapee;dddapee; drapee; 

na dapee. 
Daß, vo; meki; dati; disi; tee; and) 

mit bem ^nfiniti)). Siebe ®rammatif. 

Datum, datum h. 

Daube, (^agbaube) dnigi. 

Dauerhaft — fein, holi langa. 

Dauern, (wabren), holi langa; holt 
doro; holi; tan; er bauert mid^, mi 
sari vo hera; mi sari hem; ed 
bauert mid), a hati mi; a spyti mi; 
a gi mi sari. 

Daum, Daumen, duim; einen mu 
term Daumen bi^Uen, holi hem na 
ondro duim ; jmei unb einen b^lben 
Daumen breit, bradi toe duim nanga 
hafoe. 

Daoon, (nad) ben 3^itn>ürtcrn ber 
Anregung) na ini; na dati; \va^ 
fommt baoon?, san komopo na 
datiV; sani sa kom vo dati?; xoa^ 



Sb 



^Dott — ibeff et 



l^afl bn baDon?, «an joe wkini 
naoga dati? 

Z)a))on'({e(eR, gowei; -laufen, 

ronwei; teki ron gowei; -maiftn, 
fid>, teki pasi gowei; eilig — , 
diki; ^etmltd^ — , doekr^e; doe- 
kr6en; -t(^un, poeloehafoe; poe- 
loe hafoe na ini ; teki hafoe na ini. 
iDaüor, (l)oran) na feti ^o dati; 
dbaf&t) vo daii; bai)or be^fite und 

®ott!, Gado kibri wl to dati! 

®au>iber, ti^en. 

SDogu, — bdgu (ju biefem ^md) vo 

dad hede; vo dati; bajtt bin id) 
aefommen, vo dati liede mi ben 
kom; dati mekl mi kom; da bem 
mi kom; bout (^inju) na tapo; bad 
fommt no* baju, dati kom na tapo 

jete ; et tbat no$ einen Sib baju, 

a potti wan aweii na tapo; bad 

gicber tarn au($ no^ ba}u, koorsoe 
kom moks! na hii. 

Z)a}uma(, datem; na ao wan tem. 

T)aivoxj6)tn, na mindri vodati; na 
mindri. 

^December, December h. 

JDede, dekki; (@(!b(afbe(fe)alibi-k]o8i; 
bie S)etfe SRofid, da kloai (ob. doe- 
koe), disi ben tapo da feai vo Mo- 
aea; fie fletfen afle unter einer £)e(fe, 
dem ala de wan; )eber mu§ fi^ nac^ 
feinet S)erfe fitetfen, dagoe no de, 
joe tjari krabita go na lionti ; efi 
joe no kan kill dia., kabä joe kill 
koni koni, a boon toe. 

S) e (f e ( , lapoe, tapoen ; gib mit ben 

S)e(fet gum 3topf, gi mi da ta- 

poe vo da patoe; S)e(f el*forb; 
Upoe-baskita ; (jum jtleiber-aufbe^ 
n>af)ten) pakala; (ein b<>^er fttr^üj^* 

net ic) koeroe-koeroe. 
JDeif en, dekki; tapo; betf ben Zifc^, 
dekki tafra ; bad ^m^, dekki hoao ; 

bie Siebe becfet bet ®ünben SRenge, 
lobbi de tapo foeloe foeloe zondoe« 

SD e C C t, dekoktoe; 3D» triufen, dring! 
dekoktoe. 

S)efect fein, liabi mankeri. 



SDegen — "Sku 
S)egen, degib.; benS). nmf^naOen, 

gespi hem degi; ben S)«. jiebeu, 

hall hem degi. 
S)ebnen, haU; treki;*ft^ b«, treki 

(ob. hah) hem akin.« 
S)ein, beine, bein, joe; vojoe; 

bfin Safer, joe tatä; da tata vo 

joe; f. Otammatif« 
Z)einetme((en/ vo j&e faeie. 
2)eini(|e, bet, bie, bad, di vojoe; 

bad S)einige, joe aani ; bie S)etnigen, 

da famili vo joe ; joe famili. 
S)emutb# aaka-fasi. 
S)entütbigen, e«, aaka hem; fi^, 

aaka hem arefi; aaka; ficb nnter 

einen anbetn, aaka hem arei na 

trawan ondro. 
Z)entfn, denki; membre, memre; 

id) bobegebadl^t, — mi ben denlu*—; 

Setrud ba^te an bad 3Bott U^ 

f)«mt, Petrua kom membre da 
woord vo Masra. auf etwad benfen, 

potti membre na; prakaeri; n>ir 
beuten baran, daii de na wi ge- 
dagii; berSKenfd) bentt, ®ott (enft, 

liebisoema meki barki, ma Gado 

meki tipi. 
SDentungdatt, membre pL; feine 

S). iß ni(!bt gut, dem membre vo 

hem no boen. 
S>enn (»eil) bika; Inkaai; bei Set« 

g(ei<!bitngen, leki; grdger benn i(b, 

grani more leid mi. 

2)enno$, jete, (mu§ guSnfang bed 
Qal^t^ ßeben; am @<$Iu{fe bei^t ed 
no^); tog; tokoe; uttb bennccb, 
kabä (ebcufaOd am Anfang bed @a' 
^ed, am ®d^(uife ^ei^t ed bereitd, 
f cb n). 

Z)eputat, ransiWn; poraie. 

£)et, bie, bad, da; bet Satet, da 

tata; bie SKuttet, da mami; bad 
jtinb, da pikleu; bad (biefed) dati; 
daaani; aid et bJd fab, di a ai dati; 
bad toiQ fagen, dati wani taki ; dati 
taki; bad ift — dati da; da (na); 
dati da oen koning! da (na) oen ko- 

ningi; bet, bie, bad, fut u>e(d}et; e, cd, 



dbi; di; ber IRann, t)fn ii!^ faf), 
rfa soema, dUi mi ben si; ber unb 
ber, »o won; »owan so; badunbbad 
^obc id) ge^Srt, da so da so mi jeri. 

S)erb, tranga; grofoe. 

S)erein{i, bermaleinfi^ wantroo; 
bereinfl iverben mt 3t^n t>on Snge« 
{ic^t jtu Slngefl^t fe^en, wantron wi 
•a si hem hai na hai. 

SDergefta(t, na so wan fasi; so. 

S) e r g ( e i c^ e It) (£)inge) so-saul ; (SKeiw 
fc^en) so spele soeraa« 

2) er i en ige, biej», ba«)., »el^er, da 

soema, disi; df^oema/disi ; df soema; 
dasani, disifsanidisi. ®*®rammat 

aDerfelbe, biefelbe, baffelbe, 

(pron. adj.) da srefi — ; (pron. ab- 
sol.) da sr^fiwan; da srefi-sani; so 
•refi/gtt berfetbeit €tunbe, da srefi 
joeroe; id^^ tam an bemfe(ben Xage 
bort an, da srefi dei mi kisi janda; 
ed tfl berfe(be, a de da srefi-wan; 
(ag ibn bajTctbe t^un, meki a doe so 
srefi (ob. d&srefi-saHi);eben berfelbe, 
da srefi-srefi^wan; eben baffelbe, da 
srefi-srefi-saiii. 

X) e r U> e i 1 e, ad V. ala-dati ; oonj. ala-df . 

iE)erferteur, ronweiman. 

Defertiren, ronwei. 

S)ed9(ei(bcn, so srefi. 

S)edpalb,bedtt)egen, vodatihede; 
TO da liede; dati hede; vo dati; 
da hem; daarvoor h. 

S)efto, moro; je — befli), moro- 
moro; je (ebener, bcfto t^curer, mciro 
mooi, moro diri. 

S)euten, (erflarcu), poeloe krin; 
poeloe moro krin ; poiti na krin ; 
poeloe; beute und bad, poeloe dati 
moro krin gi wl; sori wi, san dati 
wani taki; e. Xraum beuten, poeloe 
da drem; auf etwad (|^tn) beuten, 
pfngi V0 dati. 

2) e u t U $, knn ; duidliki h. ; bie @a^e 
i{l mir nocb ni^^t beutU^, da tori 

no krin gi mi jete. 
Z)eittf(b/ opo^dtiisi; hog-duisi; ein 
S)eutf^er^ wan opo-dui^iman. 



SDeufpl^attb ^ SDicnjl. 57 

S^eu tf ^tanb, »po-duisi-kondre. 

S)iamant, djamanti. 

3Diarrbde, roeroe-bele; poergeri; 

laxeri; stoeloe-watra. 
Dicbt, deki; biAted 8aub, deki wi- 

wiri; ed ijl bicbt, a shiitl ; bic^t bei—, 

kidsibei na; bi^^t bei ber Stabt, 

klosibei na foto. 
S)i*tett, meki psalm; singi; (auf 

etivad finnen) prakseri. 
S) i (^ t e r , singl-man. 

2)irf, deki; bigi; ein bitferSWenf^, wan 
ddci soema; wan bigi soema; wan 
fatoe soema ; bi(f »erbe«, kom fa- 
toe; teki skin ; (aiifd^weaen) sweri; 
birfeDbren baben, (nid)t boren »ol* 

len), habi tranga jesi; bi(f tbun, 
(ptaf^ltn), taki bigi; meki hem srefi 
bigi, 

S)i(fbein, bigi foetoe; deki-foetoe; 
boutoe. 

S)icfe, s., deki; bigiV 

Dieb, foefo^r-man, foefoiroe-man. 

Dieb flab (, foefoeroe, foefo&r. 

D I e I e , pranga ; floeroe h. 

Die ten, potti pranga; floeroe h. 

Dienen, dini; loekoe; ®ott bienen, 
dini Gado; bei »((be bieueu, dini 

tafra ; loelcoe tafra ; ju ettt>ad bienen, 
de boen vo ; wroko to ; ed bient jur 
Slrjenei, a boen vo dresi; ed mn% 
ibnen «tted jum ®eflen bienen, ala- 
sani moe wroko vo dem best; bad 
bient gu nicbtd, dati no kan help! 
nod ; dati no help! noti* 

Diener, Dienerin, foetoe-bol; 
dfnaar; ©abriet, einer ber Diener 

©otted, Gabriel, wan vp dem gran- 
foetoeboi vo Gado ; Dienerin (aucb) 
oeman-foetoeboi ; ©aatbiener, di- 
naar vo kerki; Diener-bruber, 
dinaar-brara; -f^toefler, dinaar- 
sijia. 

Dienticb, }U, boen vo. 

Dien ft, dlensti; dienst; einem e. 

Dienft tbnn, doe hem wan diensti; 

dini hem; doe hem da plisiri; ei^ 

Mm ben Dienfl auffagen, bedankt 

8 



58 



SDfcMflag — Dcdjt. 



hem ; bedaiiki hcmirrako; bcrX^tcnft 

ber @o(t)atcn, dienst! ; er i{l t)om 
S)ienße frei geworben, a komopo na 
diensti ; ^rJefier- bieufl , domfne- 
wroko. Z)ienß-bote, dini-man; 
foetoe-boi; -^err, maura; -lü^n, 
joeroe-moni; -magb, foe(oe-bo{; 
oeman-foetoe-boi. 

SDtenflag, to*-dei-wroko. 

2)iefer, t, t^, disi; di; bied ijl ber 
SRann, AM de da soema; biefer 
^ier, disi dia; dfsia; afled bicfed, 
ala dem sani; morgen nm biefe 
(Stnnbe, tamara na so wan joeroe ; 

biefe« 3aH (in biefem S^ft'^)* ^^ J*"- 

SDiedjd^rig, Todisijarl; vodi jari. 

S) i e d m a ( , di ieisi ; disi tron. 

2)tefftitd, na disi sei; diaso. 

S)tng| sani; ein föß(i^ S)ing, wan 
locmoesi boen sani; irbif^e S)in9e, 
grontapo-sani ;^ (^tmmüfc^e, liemel- 
sani; ()ött{id)e, Gado-sani; tt>e(t(i<$e, 
kendre-ssni; fo((l>eS)v^o-8ani; alle 
£)«, ala-sani; t)or aQen X)ingen, 
Tooral; Toornamiki, Toornamoekoe ; 
moro alasani; moro ieki alasani; 
gntetSJfnge fein, de vroliki; pU^iri; 
biyti; njam pre. 

Dtnjen Joeroe 5 e«^at mid) niemanb 

gebtngct, no wan soeina koni joe- 
roe mi. 

!Dtrecteur, driktoro (dikketoro). 

S)trne, wendje; pikhi-oemnn. 

Dtdcurifiren, talti; taki tori ma- 
kandra; holi diskoersi b. ; lioli 
konversasi; taki nanga mnkatidra. 

jDtd^utiren, stry; habi wan kwe- 
stie nanga makandra; seti wan 8try. 

!E> i fl e t n, (baffir angenommen) bräma- 

ka; Dornen unb S)i|le(n, maka nanga 
brdmaka. 

Dtflrict, (Sejirf) wyk h. 

S)ittO; so srelK 

Diüibiren, platie. 

1)0^, tog; tokoe; jete (ju Anfang 

be« Sla^fa^e«); aber bod^, ma tog; 

unb boc^, en tog ; kaba ( ju 9tnfang)* 
S) d) t, kat6en (eigentlich 93aum»o(te) ; 



SDoetor — S)0ft, 
(runbe«, (o^(e«) Sam))enbo(^t, lam- 

poe>konsoe. 

jDoetor, datra; et itt in be« Doctor« 

^dnben, a de na datra ban. 
Z)o^ne, stropoe; trapoe; Dornen 

fteOtn, potti stropoe; seti trapoe« 
Do(^; ponjari. 
Dofmetf^en, poeioe na wan tongo, 

potti natrawan; poeioe; bo(metf(^e 

mir ba«, poeioe dati ^ mi. 
Donner, dondm; drondro-bari; 

Donner-feit,dondro-stoon;-flim* 
me, dondro-stem; -wetter, don- 
dro-weri; wan bigi onweri; Don^ 
ner«-finber, dondro-piklen. 

Donnern, dondro; ®ott bonnert, 
Oadq dondro ; e« bonnert, dondro 
bari; tapo de bari. 

Donnerfiag, fö-dei-wroko, 
Dop))e(f(tntf, toe-mdrö-gon; 
doblo-loop b. 

DoppeCberjig^ — ber Doppelter« 

j\ige, wan toe-hatti-soema. 

Doppelberiigfeit, toe-hatti-fasi. 

Doppelt, doblo; toe-toe; boppett 
fo oie(e, doblo so meni; toetron so 
meni; boppeft nnb breifac^ (fe^r 
reid)(i^) moko-moko; bogo-bogo. 

Dorf, dorpoe; kondre. 

Dorn, maka; Dornen, branü-maka; 
bfifmaka; tann man an$ Xrauben 
(efen )^en ben Dornen?, hoesoema 

sa finni droifi na l^metje-boom 

(bem fla$(i(^ten Simonenflraad))?; 
er ifi mir ein Dorn im Huge, mi hai 

no kan si hem ; mi no kan verdrage 
hem; feine 9lofe obne Dornen, joe 
wani njam rosi baäna, joe moe 
bron joe finga. D r n - b tt f d^, - g C^ 
bflf(b,-firaud),maka-boesi;-^etfe, 
l^metje, l^miki; Domen-frone, 
maka-kroon. 

Dornig, maka-maka — ; ein bornigetp 
ißfab, wan maka-maka-pasi; wan 
pasi, disi habi maka. 

Dorren, dre; meki a kom dre. 

Dort, bortbin, janda; Jandaso; 
(janua, jattna80);dapee} nadapee; 



S)i?fe — 2)retuui)cu» 
de; b0tt1)tt (mit be» ßdttoiütm 

t>U ^tm^lin^) dapee ; na dapee ; 

jand«; )Don ioxt an^, komoto na 

dapee; bortU>drtd, janda-sei 
S)Dfe, doozoe; ®d)auptt<(ba(fd-bofe, 

8niiifi-doozoe;®ptc(bi>fe,pre-doozoe. 
S) Otter, 6tbotter, da geeli to ek«ii; 

da redi to eksi t. 
2) r a (i& e , (Srocobid k«) kaiman ; ($a< 

pierbra^^e) fligri. 
I)raM, draatih.; eifcnbW^t i^ri- 

draati; isri-tetcl; ÄUpfer-br,a()t ko- 

pro-draati; kopro-tetei; SKefjlug' 

i^f^t, redi-kopro*draati ; redi-ko^ 

pro-tetel. 

Stränden, kMinsi; bie @fcÜH branijte 
(icb^ bic^t an ben ^mn, da bo6riki 

kwlnsi hem srefi na sei da trariki; 

fie f)<ibtn mid) oft gebtaugct k)on meU 

ner ^ugenb auf, deai ben kwiiisi mi 

80 meni-tron 8ih8i mi jonge jari tem« 

X)Kangfa(, jamer; verdriti; jamer- 

. liebi; pina-Iiebi; verdriti-Jiebi 

X)rau§en, na doro; na dorosei; 

(oor berSDt^ure) na doro-mofo; (auf 

. bee Straße) na strati-sei; na strati. 

2)re(bfe(n, drai« 

S)recf^ doti; toe«; (Strageufot^^) 

rooto-moto; (^otl^) kaka; morsoe; 

^u^bretf, kow-kaka. 
^recfig, doti; morsoe; — b. ma* 

ä)tn, doti; morsoe. 
2)ie|)en, drai; wai; bre^e bad i^og 

ein tt)emg auf bie 6eite, wai da bali 

pikin so. 
^re|)-franf^ett, hede-drai; drai- 

hede« 
S)rei, dri; btei-fa^, dri-dobio; 

bteifad^ bteben, vouw na dri; -mal, 

dri-tron; -^uubert, dri-hondro. 

X)ceiec, dri, tibri (3 @tuber, alte 

äRunje, 4 6ent0 an SBert^). 
S^reieinipfeit, bU deilige, Gado 

santa Driwan. 
Dreifuß, dri-foetoe. 
5E)reinreben, breinfj)red^en, takl 

na ini; potti mofo na ini; einem 
breinreben, koli bem mofo. 



S)rcigig — S)ru<fe«i 



S9 



I 



SDreigig,drfteBUn;berS>rei§igfte, 
di vo dritentin ; disi meki dritentin« 

S)reifJ, — er ifl bteifi, a no frede; 
a habi hatii; (in fd;led^terem ©inn) 
a vry (oemoesi; a no sjem; a 
asranti; a habi tranga bai. 

£) r ei ft i g f e i t, tranga-hai-fasi ; asran* 
ti-fd8i. 

S)reijet>n,tinnadri;berS)reige5nte, 

di vo (ob. disi meki) iiu lia dri. 

^rcfi^en, masi; fom.. 

bringen, auf etmad, soekoe dasani 
nangadwingi; soekoe; (einbringen) 
iu'is^ ^txi, Taddm na ini hatti; in^4 
^aud, go na ini hoso ; doro na in! 
hoso. 

>t)rttte, di vo dri; disi meki M; 
da derde h.; britte-l^alb, toe nangä 
hafoe ; britte^aib ®u(ben, twee golde 
vjftig; feifi bank-notoe; }uht brit<^ 
tenntat, vo dri-tron. 

£)robcn, na tapo; na tapo-sei; 

tx(k6)Ut na^ bem, bad brooen \% 

soekoe dasani, disi de na tapo; 
(ftugaufnidrtd) na hopo-sei. 
S)ro^en, pramisi; {te breiten bem 
föeibe fe^r, dem pramisi da oeman 
toemoesi tranga; mit ber gaufl 

broken, sort koto ; mit bem 3ind^^# 
son finga; mit ber $eitfc^e, sori 
wipi ; t>a^ ^aud bro^t einjufturjen, 
da hoso de loekoe vo fadöm; da 
hoso de feti vo fadöm. 

SDvo()ung, pramisi« 

£) r u b e n , na abra-sei. 

I)rttrf, — unter bem 2)ru(f fein, de 

na ondro kwinsi; de na ondl^o 
dwingi ; de. na ondro dtiira. 

S)ru<l, (oon Suchern) drok h.; 

Drurf-fe^Ier, drok-foutoe, 
S)ruden, drok h. 
S)rü(fen, kwinsi; masi; ein j|eber 

n)eiß, n)o H)n ber @($u(» brudft, ibri* 

wail soema sabi, pee hem soesoe 
de kwinsi Jiem ; (unertrdgQd^ fein) 
moro ; bad bvudt mid), d^ani moro 

mi; ft(i> brucfen (ftiQ ivegbegeben) 
doekroe, doekrosn. 

8* 



60 J^runtcn — S>u<)fen, 

X)runten, na pndro-sei; (flii§df»> 

Xüäxti) na bil6-8ei. 
Drufe, klicrih.; ^alö^rflfe, klleri 

na neki. 
®H, jee; Wfl S5u*«?, da jocT 
3)U(fen, {{$, doekroi, doekroin, 
5Duft, smeri; ein füg« D., wan 

switi smeri. 
Stuften, nneri; angenehm b«, smeri 

S)u(ben, (®ebun> f^aben) holt pa- 

siensi; ((ctben) pina. 

® u m m , dom ; ein bummer Wttn^i), 

WMn dorn soemt; wan tan-^foeroe- 

Foenia; bet SKenf(^ iji febt bumm, 

da Boemt dom ptsA ; da soema no 
ha tomtom na hede; bummed ^(VL^, 

flonsoe; ddm-tani; einen bummma^ 

^en, potti hem na dom; meki a 
kom dom; ein jDummfopf, dom- 
man; bamoekoe-soema; tanfoiroe- 
soema. 

S)ummbeit, dom-fasi; fie ba(bte in 

ibrer S)ummbeit, a ben denki na 

hem dom verstand. 
S)umm(itbf dom dom. 
jDumpfig, dampoe. 
SDungen, ben 93oben, gl fatoe na 

gron; meklgron fatoe; gi da gron 

fatoe, 
S)unaer, fatoe; mest h. 
S) u n r e ( , doengr oe ; ed n>itb' bnnf et, 

n kom doen^roe ; febt buntef, doen- 
groe doengroe ; (biiblid^) bad iß mir 
bunfe(, dasani dangra mi; etn^ad 
bnnHed, wan dangra^sanf. 
S)unfelbeit, docngroe; doengroe- 
fasi« 

5DfinIen, ^edbunftmi^, ml denki; 
mi membre; toa^ bftnfet eu$?, «an 
oen membre ? ; tver 1t(!b Idffet bün^ 
fen, da aoema, disi denki — . 

3^flnn, flni; dnin h. 

5Dunfl, a., ©unpen, v., dampoe; 
amoko. 

5Dupfen, dampoe; bad 9uge (mit ei< 
Item feu(^ten Sdppcben) dampoe da 
hai ; eine SBunbe, dampoe da mtto. 



S)ttr(^ — ^urd^^tobeu. 

;Sttr(!b, pr.« (oermittelfl) nanga; (bin* 
burcb) doro ; bur^ ibre ^anb, nanga 
dem han; burd) ibn, nanga hem; 
burcb'd Scod, nanga lot; burcb ®a« 
maria (binburcb), Samaria-kondre 
doro; gerabe burcb, rctidoro; bur(b 
nnb burtb, doro doro; tee doro; 
burcb einanber, vromloe ; badDurcb^ 
einanbcr, broejA broeji; burcb« 
einanber mengen, mokal; burcb ^in« 
anber n>erfen, tjaka tjaka^ 

2)ur$aud, krin krin; doro doro; 
abfloloetoe, abaroetoe (pleairoe- 
toe); burcbaud ni(bt, kweti kweti; 
no no, kweti kweti ; na kondre, 

SDurcbbobren, boro; boro doro; 

doro; aid bie 9{dge( feine ^nbe 
burcbbo^rten , dl dem «pfkri ben 
boro hem hanoe; ber 9laae( burcb^ 
bobrte fein {yaupt, d« apikri doro 
hem hede. 

©urcbbrecben, (bur^ eine SRauer) 
dlki doio; (burcb ein Srett) doro; 
(t>Dm X)amm) broko; ber S)amm iß 
bur^aebrpcben, dam broko. 

©ur^orincjen, (oer^euben) Ter- 
moraoe; moraoe; fein 93ermd^en, 
vermorsoe .hem goedoe ; er brtngt 
bur(b, toa^ icb fauer Derbient babe, 
a djB njam mi aweti; ^cb burcb^ 
brin{|en, paai hem liebl. 

Dur^benfen, prakaeri. 

Durcbbrinc^en, doro; aoetoe doro; 
er ifl jum Seben burdbgebrunaen, a 

doro tee na inl liebl; ed burcb^ 

bringet, bid bag ed fcbeibe — -, a 
toetoe doro, tee a platte — ^. 

S)ur^faU, roeroe-bele; poergeri; 
laxeri; atoeloe-watra; kaka-watra. 

©urcbfotfcben, onderaoekoe. 

Dur^fflb^cn, (eine Sacbe) doro. 

©urcbgang, ein, wan pasi. 

2)urcbgeben (turcb einen Ort) doro; 

ein Sanb^ paaä da kondre 4oro; 
(weglaufen) ronwel. 
S)ur(bgiegen, doro ; bur(b ein Xu(b> 

doro na doekoe. 
5E^ur4>g^^^f"/ *'M'' doro; doro. 



3)wrcb^ÄH«n, koti; kapoe; (f^(a^ 
ftc«) fine«, fom kein ; wipl hem. 

jDurc^t^ec^efn, e., njam hem nanga 
tH); soekoe hem doro, 

Z) It r (6 be (fen, einem, helpi hem. 
2)ur^fneten, masi hem boen. • 
S>ur^tommen, doro; gut, doro 

nanga boen. 
IDuriltaufen, ron dor©; doro; 
* lekki. 
jDutd)tdtttern, mekl «ihrer h,; 

bur^iiutert, snlver h. 
S) n t c^ ( e f e n , ein 93u(^, leal da boe- 

koe doro, 
£)ttr(bl(^ert, horo horo; bad ifl 

Sang burd^IpcDert, dasani horo horo ; 
aaani habi horo horo. 

X)urd)(ufien, jlc^, (|i^ ^^eraudtögen) 

poeloe hem arefi nanga lei. 

S)ur^mad^en, doro; ev ^otie eine 
f<bn>ere Jtraitt^eit but(!^}umad^n , a 
ben moe^oe doro wan hebi aiki. 

S)ntd)na6t u>erben^ kom nati doro 
doro. 

X)ut4)paffiten, paai doro« 

S)ur(^9eitf($en, wipl; fom« 

S)urd)ptfi8etn, naki; fom. 

S)ur(breifeR, ein Sanb, wala da 
kondre doro ; paai da kondre doro. 

S>ur$fa9en, saa. 

S)ur^fauern, r. a. meki a kom 
aoewa ; v. n. kom soewa. 

jDurd^fc^auen, einen, loekoe hem 
tee doro ; kom aabi hem boen boen. 

jOntf^fd^tagen, (bnt^ einen S)ur(b^ 
f^(ag) doro; buc^ ein ®ieb, doro 

na manarl; butc^ ein XucJ^, doro 

na doekoe. 
^ut(bfcbneiben, kolinatoe; koti. 
S)ur(bf^nitt, koti; (jtanal) door- 

anei h. 
S)urd^feben, etn>ad, loekoe hem; 

ondersoekoe hem ; btttcb*^ Senßer, 

loekoe na fenare; butd) bie SriQe, 

loekoe nanga bril. 
S)tttcbfeibcn,doro; doro na doekoe. 
S)ur^fej)en, dwingi; etmadb* t»oU 

(en) aori tranga hede. 



S)ur(^^i<) — Z)utfl. 61 
Dnrj^fefjig, — ein b. SKenfi^, wan 

d wingi-aoema ; t ranga-liede-sofdna . 
Z)UT(bfe^igfeif,dwingi-fa8i; tranga- 
hede-faai, 

S)ur(bficbti9, ed ifi b., joe kan 

loekoe doro. 
Dur (b fleece n> aoetoe doro. 
S)uT(bfte(fen, doro. 
S> u c ^ ft i <b f (^iinal) dooranei h. 
S)ur$fud^en, Yiaiteri ; onderaoekoO. 
S)ur(bitieben, adj. toemoeai koni; 

eia b« 2Htnge, wan triki-boi. 

S)ur^n)a$en, eine 9ta(^t, wakti da 

heel! neti doro; tan na bai dah^eli 
neti, 

2)ur^toanbe(n, burd^u>anbern, 

waka doro; pas A doro; er (bet 

@eifl) bur^n>anbe(t wüße Detter, « 
waka jajo vo hem na dem aoao 
biri-biri pleai. 
Surd^waten, doro na foetoe; ic^ 
babe Un Sa(b but(3^n>atet, mi doro 

da kriki na foetoe. 

Durcbwcg, paai; biet ift fein £)., 

paai no de dia. 
2)Ut^t9ebeit, wai doro. 

S)ur^n)eid)en^ aafoe; butd^eicbt, 

aafoe aafoe; loeaoe loeaoe. 

S)ur(biieben, hali doro. 
S)ur(bi<eben, ein Sanb, waka (ob. 

Easi) da kondre doro; waka da 
ondre rontoe. 

Surfen, habi paai vo; mag; kan; 
er burfte bad ni$t effen, a no ben 
habi paai vo njam dati; bu barf ft 
ed ni^t tbun, joe no mag doe dati; 
tt)et barf ed wagen?, hoeaoema kan 
habi hatti?; (beb&tfen) habi va- 
noodoe; i(b barf euer m6)t, mi no 
habi oen vanoodoe. 

SDutftig, moiina; pott; er ifl b., 
a de na gebr^k. 

Z)urftigf eit,mofina-faai; poti-faai; 
gebr^k; gebr6k-faai. 

S)ärr, dre ; butted $d(), drehoedoe; 
b. ®rad, dre wi wiri ; dre graai ; (t)on 

SKenf^en unb ^bieten) mangn ; llnni. 
S)Utfl,dr^watra; dre; S)urtt b«bcn. 



62 



SDurtlen — Qknc« 



drewtlra ; bf towmeu, ki» drewatra ; 

i(b k)etacl^e uor S)ur)% drewatni de 
. kili mi; ten S). ftiOen, koü dre- 

iratni (ob. dre); kili drewatra (ob. 
. dre). 
JDutßen, driwttra; mi(^ burftet, mi 

drewatra!; t(^ butjle nac^ 93ier, mi 

han^ri vo dringi biri. 
S)ur{lig, drewatra; dre; i$ bin b,, 

mi drewatra (ob. dre); drewatra 

kili mi. 
S)üfier, doengroe; b* Wi\t^tn, aorl 

wan doeiigree feai, 
S^U^eub, doeaie)n* 

j&bht, faU-watra; bte S. totrb gteid) 
eintreten, watra pingi kabi; )te tritt 
eben ein, watra koti kabä; fie ifl 
bereite eingetreten, watra fala kabtf. 

iSben^ adj. glati; P^ata; (bi(blid)) 
reti; auf ebener ^abn, na wan glati 
paai; (bi(b(i$) na wan reti pasi; 
adv. (bei 3Sergteid)un9en) jiusti ; net; 
eben fo gut, net so boen;,(pon bet 

./ 3^it) di momenti; djonsno; jdjoea- 
noe ; di djonsno de ; fo eben, di 
djonsno de ; pram ; so pram; fo eben 
bin la) angefommen, da kom mi de 
kom; atö i(^ eben erfi in'd Sanb 

öefommen »ar, di mi ben kom na 
Kondre njoenjoe; mcun id) fo eben 
auf ber $(antage angefommen fein 
toerbe, merbe i^ ibn gfeicb in bie 

Stabt fenben, te mi doro na pra- 
masi so pram, wantem mi sa seni 

. hem na foto; eben ba, eben babin, 

, na da srefi pee; eben berfelbe, da 
srefi-wan; da srefi-srefi-wan ; eben 
baJTe(be, da srefi-sani; da srefi- 
srefi-sani; eben bc^wegen, jwisti vo 
dati hede; eben fo einer, wan so 
srefi-wan. 

föbenbilb, priiitje; portreti; er ijl 
fein @«, da hem fesi srefi ; a geersi 
(ob. leiki) liem toemoejsi. 

@bene, sabana; pleia; wei. 



@benfa(Id^ so srefi; toe ;^ so sreil 
toe. 

dhtittr Ebreer-soema; {le flnb @«, 
icb aucb, dem de Gbreer, mi toe. 

Sbraifd^, auf (lbräif(^, na ebreu 
tongo ; na ebreis. 

(S(fe, hoekoe; eine 6. abf^neiben, 
(aufbemg(uffeoorbei) pafftren^ koti 
da hoekoe; ®tr^§ene(fe, strati-hoe- 
koe; hoekoe vo strati; @(f-bdudf 
hoekoe- hoso ; - fl e t n ^ hoekoe- 
stoon. 

Sbel, — bie@b(en,93orne^men, dem 

gran-soema pi.; @be(-{letn, wan 
diri mooi stoon; fini stoon; mooi 
stoon, 

@ g 9 p t e n , Egipti-kondre. 

(£ b ^ , s., trouw ; ehe-liebi ; in bie @^e 
treten, go tronw; meki värb($na; 
meki ehe-verbdnd ; bie 6b( brec^etr, 
soeta; doe sdetadoe. @be-bre« 
d)er,8oeta-man; -brewer in, soe* 
ta-man; soeta-oeman; -bre^C' 
rif*, auf ebebre(bcrif(be SBeife, na 
soeta -fasi; bie ebcbrecbeufAe 2lrt 
(®efd$Ied|)t)dasoeta-9pele; -oriidb^ 
»oeisLi soetadoe; Q,f^cbxuä) treiben, 
tbun, soeta; doe soeta-doe; - u U b, 
bunbnig, ehe-verbdnd; -frau, 
-gattin, -weib, trouw-wefi; wefi; 
-mann, man; -leute, trouw-soe- 
ma; roan nangawefl; -paar, ehe- 
paari ; ein d)ri{Kicbed ßb^paar , wan 
kristen-ehe-paari; - ((Reibung, 
plat]e;-oer(dbni§,dndertrouwh. 

&t)t, adv.,b]fö;bifosi; }uu)ei(en aud) 
mit ofoe gegeben: fte liegen nicbt 
einmal in>an}tg ^af)xt oorubergcben, 
ebe fU anfingen, — dem no meki 
twenti jari pasä srefi, ofoe dem 
bigin — • 

Sbcbem, (if)cmal^, fosi-tem. 

@b^ge{tertt, tra-isredei. 

(Sb^r, betre; moro betre; liever; 

i$ »oute eber fterben, a($ — moro 
betre mi dede, leki — ; liever mi 
sa dede, leki — ; um fo e^er, moro 
hesi. 



(H)txn, k©pro — ; bic erlerne Simian* 

ae, da kopro-sneki. 
@P eft end, hesi liesi; wantem. 

($ ^ r b a V, (e^rf id?) dpregti ; (ac^tung^^ 
wcrtt) respeki — ; ciii e()rbarcr 

JKanu, wan respekt-soema. 
6 1) r e , iieiti ; bigi nem ; bigi ; rcspe- 
ki; graiti; eer li.; g;lori li.; @|)re 
fud^en^ aoekoc nem; soekoe big;!; 
soekoe bigl nem; einem @M ct^ 
IDeifen, gi hem nem; soH hem re- 
spekf; respeki hem; gi hemgrani; 
fö^re icm 6bre i^ebflbtet, respek! na 
da soema, disi oen ii^oese respeki; 
flib ®ütt Me 6bt^ gi Gado respe- 
ki!; einen in Gbreu b^ften, respeki 
hem; bie Qf)X( ®0tU9, da glori vo 

Gado; benn bad iji end) eine gb'^e, 
bikasi dati wan g)ori vo oenoe. 

6 b ^ C n, v., e«, respeki hem ; sori hem 
respeki; sori respeki el (ob* na) 
liem ; gi hem respeki; eptet ben Vö- 
llig, respeki koning!; ebte SBiiter 
unb WlixttCX, joe moe respek! joe 
iaih iianga joe mama: 

(S b ^ ^ ^ b i e t i g , nanga respeki ; na re- 
speki- fas!« 

ebterbietung, respeki; respeki- 
fasi; dnem ©♦ beweifen, respeki 
hem; sori (ob. gi) hem respeki, 
sori respeki gi liem« 

ebtfurd)t, respeki; ebrfurcbt^DoB^ 
nanga respeki. 

&l)X%tiu^ fehl, soekoe bfgi ; soekoe 
soso btgi; soekoe bigi nem. 

6 b 1 1 i d) , (offen) opregti ; (treu) iron w; 
vertronw; €♦ ebtlidjer 3lmit, wan 
boen nem. 

e b r 1 i d) f e i t, dpregtl-fasf ; vertroiiw- 
fasi. 

gi! ke! ka!; üttimama!; Ai!;ei/fieb 
bocb, loekoe sand 

ei, 8., eksi; @ter legen, meki eksi; 
auf ©lern fi^en, btfifen, siddm na 
eksi; 6ier rtu^ibrnten, broko eksf. 
6i-bo'ttet, da geeli \o eksi; da 
redi vo eksi a.; — \})ti%, da well 
voeksi; (Sier-fcbale, cksi-boeba. 



eib — ©fleubd. 



63^ 



6ib^, «weri; e, 6» leiflen, fd)tt?Jreii, 

aweri wan sweri; jid^ bur(^ einen 

gegenfeitiflcn 6ib Detbinben, drfngi 
aweri; e* fatf^en gib fd)ii)orcn, 
SMeri wan falsi sweri; sweri falsi; 
feinen 6ib b^Üen, holi hem sweri; 
-brecben, broko hem sweri; einem 
e. 6tb abnebmen, meki a sweri; 

SWeineib, falsi sweri ; 6 i b - f (b n> n r, 
sweri, 

6 i bam, — fein, ibt 6*., hem p!k)eii 

man; skoon-zoon h. 
@ibe(bfe, lagadisa, lagadfsia. 
6ibli(b, nanga sweri. 
(S i f e r , Og)afi) haaste fas! ; (3o^^«) 

hatti-bron; et getietb in Gifer, %• 

kom faja; a kis! hätfibron; liem 

liatti kom koekoe; gifet ben^eifen/ 

feti vo; doe hem b'^st vo. 
@ i f e r n , de haaste ; de faja faja ; doe 

hem best vo; feti \o, 
6iferfu(bt, djaloesoe; aud d., to 

djaloesoe hede. 

(äiferfiicbtijä fein, auf — , «Ijalocsoe 
vo; habi djaloesoe vo; — n^etben,' 
kisi djaloesoe vo. 

Eifrig, (bij^tfl) faja; haaate; (in 

^t\M^) gridi vo ; eifrig fein im 3Jefud) 

ber ®d)n(e, gridi vo go na skolo; 
er ifl — a feti vo go na skolo. 
Si gen, eigen; srefi; jebec Jag bflt 
feine eigene $(age, ibri dei habi 
hem eigen pina; mein eijeneö ^au^, 
mi eigen hoso; meirt eigener Stu^ 
ber, mi eigen brara; tpre eigenen 
jlinber, liem eigen bele pikien; 
fein 6igene$ fud)en, soekoe hem 
eigen-sani ; i(b babe ibn mit meinen 
eigenen %ugen gefeben, mi srefl hal 
ben si hem'; et ifi fein eigener ^err, 
a de vo hem srefi ; a tan vo hem 

srefi; febre juerft oor bciner eige* 
nen Xbure, sibi joe hoso, bifo joe 
sibi doro; eigen (befoubet) aparti; 
er ill ein eigner ©iann, a de wan 

apart! soema; bad ifl tttO\\^ 6ige* 
m^, dati de wan aparti-sa^ii. 
@igenbd, expressi; aparti. • 



M eigenbunM — Sticii. 

Hi^tntinUl, bigi-membre; faei* 
membre; bigi-fui, 

diitn^txtaft, — ecifle., asoekoe 
TO knn hen srefi; a toekoe boen 
. nem. 
Ciflcwfleted^tigfcit, eigcn-gcreg- 

digheid h. 
(Sigen^dnbig, nanga hem eigen 

hanoe. 
Sigentob — flinft, soutoe no noe 

prjse hem arefi; doeman no moe 

taki, siman moe taki. 
(Sigenname, frl-nem; hem tata 

nem; hem mami nem. 
Qigennu^ig fein, toekoe hem eigen 

boennomo; «oekoehem eigen-sani; 

aoekoe hem eigen voordeei h. 

Gigenf(^aft, fasi; feine gSttUd^en 

gigenf^aften, hem Gado-fasi. 
@igenfinn, stoutoe; gtoutoe-fasi ; 
bein @igenitnn, da stoiitoe to joe; 
(joe stotitoe (lege, In btfl etgenfin^ 
nig) ; burc^fe^iget 6., tranga-hede ; 
kaprisi. 

@igenfinntg, stoiitoe; er ifi t., a 

gtoiitoe; a habitrangahede; a son 
kapriai; ein e. 3uuge, tvan atoiitoe 
hoi; wantranga-hede-boi; wanka- 
priai-boi. 

dx^cnt^um, iigendom. 

(Stgentl^umer, Signer, masra; 
eigenen, eigenakr h, 

Sigentt^umli^, eigen; einem e.dn^ 
gefrören, de hem eigen; devohem. 

<£igentli$, reti; i^ weig nicfet, n>D 
hex {yerr eigentli^ Eingegangen ift, 

mi no aabi, hoe reti pee Maara ben 
go; n>e((^e ^tit eigentlich? hoe reti 
joeroe?; hoe reti tern? 

(Sigenn>il(e, f* @igenfinu« 
(Eignen j^6i, fur, ju, fiti vo; ed eig^ 
net ft(^ nidtt ju einem ®ef4^enf , a 

no fiti vo wan preaenti. 
CSilanb, eilanti. 
@i le, hefi; heai-faai; haaate; haaate- 

faai. 
61 (en^ meki heai; haaate; feti to; 

doe hem be«t to; (fc^neU (aufen) 



(Si(enb« — (Stnangig. 
fom foetoe; bann muftt bu eifen, 

)U — dan joe moe meki heai, to — ; 

er eilt mit ber Arbeit fertig {u iper^ 

ben, a feti to kabä nanga da wro- 
ko; berbei eilen, djompo kam; ron 
kom; fom foetoe kom; babin, bin^ 
U>eg eilen, ron gowei; fom foetoe 
go; koti heai; unfer Seben eilt ba» 

bin, da liebi to wi de koti hesi; 

eile mit SBeile, AgamA taki: heai 

heai boen, aafri aafri boen toe. 
(Siteubd, heai; heai heai. 
(Silf, lin-na-wan; elf; ber eilfte, di 

vo elf; diai meki elf. 
(Silfertig, 6i(ig, heai; heai heai; 

loemoeal heai; gaauw gaauw h. 
(Simer, emre. 
Sin, eine, ein, («rtifel unb 3ab0 

wau; ein äXenfcb, wan aoema; 

einSXann, wan aoema; eine@a<lb^, 
wan-aani; eined Zaged, wan dei; 
ein ^er} unb eine ^ee(e fein, de 

wan haitimakandra; de wan hatti 
nanga wan sieli: de leki toe dnifi 

(ob. doifi); ein rdnbiged @(!baf üer^ 
birbt bie ganje {>eerbe, wan patata 

na manki, a tingl ala dem trawan 
toe ; ein SBort gibt'd anbre, tori poe- 
kie tori. 

Cin, — (l^inein) na ini; »eber ein 
no^ aud mfftn, no aabi bigfn, uo 
aabi kabä; no ha feai, no lu baka. 

Sinanber, makandra; trawan na 

trawan ; tt>ir mäffen einanber lieben, 
wi moe lobbi makandra; trawan 
moe lobbi trawan; mäf einanber, 
binter einanber, na baka makandra ; 
trawan na trawan baka; mit, bei 
einanber, nanga makandra; an ein^ 
anber ftogeu, mit! makandra; toeka 
nanga makandra; (oou $(autaaen) 
de dam na dam; aud einanbergepeu, 
platie nanga makandra. 
Stnarmig, nanga wan hanoe. 

(Sindfd^ern, bron; fte b<^ben bie 
ganje ®tabt eiugedfcbert, dem bron 
da hell foto. 

@indugig, nanga i^anhai; imSaube 



ßinbalfämiren — ©iibcurf ♦ 
in 93(inben ifl ber Siuduvitite Ri^ 

n\%, dagoe no de, Joe tjari krabita 
go na honti. 

(Sinbalfamtren (gegeben mit :) robi 

nanga specery-saiii. 

©inbanb, einc^ 33ud?d, da baka vo 

da boekoe. 

(Sinbilben, jic^, verbeeide h.; den- 
kt; membre, memre; (flo(} fein) 
prodo; mekihem srefi bigi; — auf 
etmad, nanga wansani. 

©inbilbung (^ßbciutaite), verbeeide 
h.; (^ocbmutb) liei-raerabre; bigi- 
membre; prodo-fasi« 

föinbinbcn, (ein 33uc^) binde; tttoa^ 

(in ein £u^) tai na ini. 
@inblafen, einem etn?a^, potti dati 

na hein hede« 

einbre^en, in ein ^au§, broko 
lioso ; 3)iebc braci^cn in bic «Käufer 
ein/foefoerman broko hoso. 

dinbringen, (binein) tjari go na 

ini ; (@e(b) wroko moni ; etn)ad Xok* 
bcr e*, (i» 93» burd^ 21rbeit) winni 
dasani baka. 

©inbroden, — bu b^ft bir'§ einge* 
brodt, ivi magji'd au^ au^effen, ba 

soekoe, ba tinni, ba tjari; er b^lt*^ 

cingebrocft unb mir mfiffeu'e aud* 

cffen, waka-waka-aräta soekoe trobi 
gl dem Jioso-wan ; prakiki de njam, 
popekäi ha nem. 

©in büßen,, lasi. 
^inbdmmen, tapo dam. 
(Sinbrdngen, jid), troesoe hera srefi 

kom na ini; kern (ob* go) na ini 

nanga dwingi. 

iSinbringen, doro na ini; in eine 

®tabt, doro na ini da feto; ixC^ 
{>erj, fadom na ini hatti; doro tee 
na ini hatti ; (jub einf(b(eid)en) toe- 
foeroe pasi go (ob« kom) na ini. 

©inbringlid) ermabnen, vermane 

boen boen; vermane tranga. 

(Sinbrucf, — bie @ad)e (ob. ®e* 
fc^i(btc) bat ßinbruä auf mict) ge^ 

mad)t, da tori naki (ob. seki) mi 
hatti; da tori fadöm na ini mi 



@inbtu(feH — (Einfättig. 65 

hatti; (f^rperKib) marki; ed hat 

einen Sinbrucf binterfaffen, a libi 

wan markL 
@inbru(fen, (binein) kwinai na ini; 

(jerbre^en) masi; broko; eineföla^« 

f (bei be, masi (ob* broko) glasi-rampi. 
(Sinengen, (umf^Uegen) romboto; 

rontoe. 
6iner, eiaic, eineö, wan; ber eine 

— ber anbere , trawan — trawan ; 
da wan — trawan ; ia^ eine — Mi 
anbere, da wan-sani — datra-sani; 
einer nacb bem anbern, wan na baka 

vo trawan; trawan na trawan baka; 

einer um ben anbern, (einjeln) wan- 

wan. 
(Einerlei, ala-wan; wan-fasi; da 
srefi -wan; wan, (fiarf accentuirt); 
bad if} einerlei, dati da wan; einer^ 

, (ei ®efcbdft, da wan wroko; da 
srefi wroko; einerfei lang, langa 
wan-faf>i; e^ i(t mir einerlei, a don 

ke mi boiitoe; a don ke boutoe. 

ßinernten, koti kibri. 

(Sinfa^, (nicbt boppe(t) na wan; 
(einfältig) simple; ber ©trief ifl ciu^ 
fa(b/ da tetei de na wan; bie etn^ 
facbe ©efcbicbte, da simple tori. 

@infc[be(n, potti na'näi na tet^i; 
potti tet^i na na'näi. 

Sinfabrt, poortoe; doro; mofo. 

Stuf all, (©ebanfe) membre, mem- 
re; gedagti; prakseri; i^ bin auf 

ben Einfall gefommen, mi kom na 

da prakseri. 

6in falten, (einflnrjen) faddm; ba« 
paw^ ifl eingefallen, dahosofadcSm; 
in ein Sanb e«, doro na ini da kon- 
dre; ed fiel ibm ein, a kom mem- 
bre; a kisi wan membre; a kom 
na da prakseri; »ad fdUt bir ein?, 
San Joe membre?; san joe den- 
kiV 

(Einfältig^ opregfi; dnnoozioe; 
simple ; eenvoudig h. ; mit einfdlti* 
gem ^erjen, nanga dpregti hatti; 

ber ^err bebutet bie (Stnfdltigen, 
Masra de holi kibri dem onnoozloe 

9 



66 einfaU^pinfel -— SineebenL ' 

•oema; (t^Sti^t, otbetn) «imple; 
lau; tanfoeroe; bab^ii. 
Sinfaltdptnfel, Uuman; tanföe- 

• roe-soema; babauman, banoeköe- 
saema. 

(Einfanden, liiai. 

Sinfaffen, fassi, in ®oU>, faasi nanga 

goutoe; (einen $la^) mit 93(umen, 

heki roDtoe nanga blomiki; (einen 
{Rod) mit 93an^, boro nanga linti. 

@inf(e$ten, bre na ini. 

Sinff^S^tir — einem SRut^, gihem 
hatti; meki a teki hatti, einem bad 
Verlangen, meki a kom hangri to. 

(SinfocSetn, haksi; >ine ®(^ulb, 
haksi da paiman. 

Einförmig, na wan fasL 

(Sinfugen, potÜ na ini; voegoe na 
ini. 

@in fügten, tjari kom-na ini; tjari 
kom. 

eingäbe, (an bie 93et)5tbe) rekesti; 
eine (L machen, presenteri wan re- 
kesti« 

Eingang, doro; mofo; am Eingang 
— bet Zf^ntt, na doro mofo; — 
be« ^(uffed, na mofo riba; — ber 
$rebigt, na bigin to da preki.; er 
fanb bviuitt feinen Eingang, dem no 
ben wani jeri hem. 

QEingebcn, — einem arjenei, gi hem 
dresi; bad gab mir ben (3ebanfen 
ein, dati tjari mi na da prakseri. 

gtngebilbet {)^on jlc^) prodo; — 

fein, habi hei-membre; liabi bigi 
membre; eine eingebilbete jtranl^ 

• l^eit, wan verbeelde-sild. 

(gingeboren, wan (febr jiarf accent 
tuirt); wan-gebore; ber eingeborne 
So^n ®otted, da wan (ob. wan- 
gebore) piklenToGado; Gado lob- 
bi wan piklen; (einbeimif(^) kre- 
oro, krioro; ein @ingeborner ))on 

' $ontUd, wan krioro vo Pontua. 

@ingebenf fein, membre (ob* mem- 
re) na; feib eingebeni ber 8e^re, 
tt>e((!be — membre na da leri, di- 
ai — . 



©nge^en — - (£in^u((en. 

(Singe^en, go na ini; waka go nm 
ini ; ein« unb ausgeben, waka go na 
ini en komoto baka; kom en go; 
()9on Sdnmen, $f[an}en) dede; kom 
dre; ber 93aum ifl eingegangen, da 
boom dede; da boom kom dre. 

Singemacbted, swid-sani« 

@ingefleben, bekenti; feine %tiUi, 
bekenii hem foiitoe. 

Singemeibe, bele; tripa; fein 6. 
warb t)erfd?üttet, ala hem beie ko- 
moto panja; er bat Sdpmerjen in 
ben @tngen>eiben , hem bele hati 
hem. 

@ingen>obnen, an einem $fa^f, 

kom gewenti (ob. kom njoeaoe) da 
pleai. 
Smgiegen, kanti na ini; kanti. 

Eingraben, ztxta^ (in ben Soben) 

beri hem ; beri hem na ondro gron ; 

eine @4>^ift in @tein, koU leire na 
ini atoon. 

Singreifen, inettt)ad, bemoeje nan- 
ga dasani. 

(Sinbafein, haaka. 

Sinbagen,Qin(ieaen, omheinih.; 
heki rontoe; meki wan heki ron- 
toe. 

6inba(t tl^iun, tapo; er t^at i^m (S., 

a tapo hem. 
Einbauen, t. a. tapo; t. b. kabä; 

(latt ein!, kabä! 
@inbanbig, nanga wan hanoe. 
Sinbanbigen, gi abra; einem ettt>., 

gi dati na hem hanoe. 
ßinbängen, hanga na ini. 
einbeften, fassi naini. 

(Sinbeimifcb, kreoro, krioro; e. 

^otj, kreoro -hoedoe; e* jtrdnter, 

krioro- wiwiri. 
SinbeKig, lekiwan; nanga wan 

mofo (ob* hatti). 
@inberge^en, waka. 
@inber|to(}iren, prodo. 
(Sin bo (en, e«, (erreicben) kisi hem; 

i(b lann ibn nicbt me(^r t., mi no 

kan kiai hem moro. 
einluden, domioe na ini. 



einig -r- ®ttlawfe4i. 

einig, wan (ftarf occcntuirt); bn 
almi%'tai ein einiger ®ott i^ joe 

de bribi, taki, wan Gado nomo de; 
einig fein, de wan; akorderi (ob* 
koroeri) nanra makandra; habi 
wan mofo makandra; einig X&ttttUf 
kom wan; kom akorderi; (audma^ 
^en) karderi taki makandra. 

Sintge, som; waa toe-dri (wan ^ier 
Slrtirel, niä^t ^^^imoit, 'n groei brei); 
einige fieute, som aoema ; e. SBotte, 
wantoe-driwoortoe; @iniged, amn- 
aanl; einiger 3Ka§en, pik>nso; in 
einiger 3^^ banabei. 

@inigfeit, wänfasi; @inigfeit IfaU 
ten, höli wänfaai makandra. 

einimpfen, enti na ini; enti; bie 
Stattern, end poki; potti poki. 

einjagen, einem ®^red, meki a 
koffl skreki; ^urd^t, gi hem frede. 

einjährig, — edifte., ahabi wan 
jarf. 

einlaufen, bai; bai gani. 

einle](^ren, go na ini. 

einf erlern, e«, potti liem nadoen- 
jgroe-!i080 (ob* na boeje); sloto 
bem. 

einflemmen, kwinsl; masi; er hat 
mir ben ginger eingef (emmt, a kwin« 

si (ob. masi) ml &iga. 
einfommen, ▼• (herein) kom na ini; 
— einfommen gu ber 9i\it)t, bie — 

kom na ini da niste ^ disi — ; bad 

®e(b fommt nic^t ein, da moni uo 

kom. 
ein laben, (in ein tSc^iff acO potti 

lai na ini; lai; (ju etn>ad) verKoe* 
koe; kali; ®äjle, kali kompe; ver- 
Koekoe aoema, 

einlabung, verzoekoe. 

einlaffen, e. ((verein) gi bem pasi 

TO kom na ini ; hopo doro gi hem ; 
\lä) mit — bemoeje hem arefi nan* 
ga — ; habi vnroko nanga — . 
einlaufen, kom na ini; kom; bad 
Sf^iff iß ivereitd eingelaufen, da aipi 

kom na ini kabä; ed ifl eine Staä^^ 
xi6)i eingelaufen, wan njoeaoe kom — . 



einlaugen — einmüt|)ig* 87 

einlaugen, poui na ini ^iesi-war 

tra. 

einlegen, (binein) potti na ini; ein 
gut ^ort fur jiemanb, potti wan 
boen mofo gi hem; e^re mit ttti^ai, 
kisi nem nanga dati; (abnehmen) er 
M XC^t eingelegt, a kom mangrl ; 
a kom na wan poti malengri-fasi; 
hem skin gowei krin krin« 

einleiten, e. in ttw., sori hemda- 
sani; leri hem« 

einlernen, leH; leri na hede. 

einlenkten, ed leu^tete ibm ein, 

a ben de boen na hem; hd^ %\i(b 

leuchtete ibr ni(|t ein, da hangisa 

no lien fiti hem hai. 
einliefern, tjari kom; gi abra; 

levre abra. 
e i n l ö f e n, {ttma^ 33erpfanbeted), poe- 

loe hem na panti. 

einlullen, (tu ben ®($laf) do'ddi, 

do'dfSie, doi^ddi. 

einma^en, (etu).) in ^näcx, potti 

na switi; in ®alj^ potti na aeoutoe. 

einmaf^nen, e« (^(bulb, haksi (ob« 

aoekoe) da paiman. 
einmal, wäntron; nur einmal, 

wäntron nomd; auf e«, na wän-. 
trou; na wänbro; wäntem; ein^ 

mal^ wantron; i^i n)erbe h\6) ein«* 

mal befu(j(^en, mi sa loekoe Joe wan- 
tron; mi aa kom loekoe joe; no^ 
einmal, wantron moro; nii^t ein« 
mal, no-srefi; bu barffl mä)i ein' 
mal gufel^en, joe no moe loekoe 
srefi; einmal — bann, te a tan — 
te a tan ; now ~> now ; dan — dan ; 

einmal tooOte er, unb bann tt)ieber 

nic^t,te atan^a wani, — le a tan, a 

nowani;badeinmaI-eind,wäu- 

tron*win. 

einmengen, einmif(]^en, t. .a. 

moksi na ini ; meng! na ini h. ; ^i) 
in — , bemoejoe nanga; — jic^ in 
ein ©efprd^, potti mofo na ini. 
einmütbigf nanga wan hatti; — 
fein, tan leki wan halli makandra; 
akorderi boen. 



68 (Sxm&fftn — dvaxiiiUn. 

@iitnA(»en, nai nt iiil. 

@inne^men, teki; teki na Inl; teki 
abra ; e* tn'd ^aud, teki hem na fiii 
ho9o; ein Saab, teki da kondre 
abra; teki da kondre; e« ®tabt, 
teki da foto; ®cU>, teki (oft. kisi 
ob. ontvänge) moni; bie Segel, poe- 
loe zeiii ; einem bod ^m, foefoeroe 
hemhatti; 9(bgaben, tekihede-mo- 
ni; ontvange kontribusi; Strjenei, 
dringi dresi, 

ßiunebntet, ontvanger h. 

(Sinniden, djonko; ic( mar einge^ 

ni(ft, alibi ben foefoeroe mi; mi ben 

djonko piklnso. 
gtunotbifien, einem ttw., dwingi 

liem vo teki dasaai. 
@in5be^ woeat^in; aabana; wei; 

wan 8090 biri^biri-pleai. 
jEinpadFen, paka; potti na ini. 
@(n paffen, etw«, fitidasani, t^pa^t 

C|Ut ein, a fiti boen« 
@inpafftren, kom na ini. 
@ i n p Ö f e ( n , potti na zoiitoe. 
@inpteffen, kwinsi na ini; perai 

na ini. 
6inptopfen, enti; enti na inL 
e i n q n e t f d& e n, masi; kwinsi; jl^ ben 

f^inger, ma8i(i>b. kwind)hemfinga. 
Einrammen; berl na gron; fomna 

gron; «tampoe. 
(Sinrdut^ern, smoko. 
Sinrdumen, (in etn Bimmet) potti 

sani na ini; (ec(auben) gi pasi; gi 

permisi; permitteri. 
@inrecbnen, teli na ini. 
einreiben, robi (lobi) na ini; flc^ 

etwad; robi dasani na liem skin; 

fl^ mit Eau de Cologne, robi Odi- 

Koloni na hem akin. 
6inreidben, gi abra; gi; presente- 

ri ; e, ©ittfc^rift, presenter! wan re- 

kcsti. 

einreilSien, fie in Älaffen, potti dem 

na lo. 
Einreißen, (nieberreigen) broko poe- 

loe; poeioe. 

©in rieten, (bejiimmen) potti; ske- 



(Stnrutfen — @inf(Jb(dfern. 

ki; et richtete ed fo ein, a skeki da- 
sani so ; (jure^t maAen) meki klari ; 
(i(ure$t bringen) meki reti ; mdci a 
kom reti. 

Sinrnden, etw. (m(b innen) drifi 
hem kom na ini; in bie 3^i^u>t8' 
potti hem na koranti; ~ (in tin 
Sanb), kom na ini ; drifi kom na 
ini. 

©inrfl^ren, drai. 

Sind, wan (flarf accentuirt); wan- 
fasi; 3(^ unb ber 9}ater fmb Sind, 
mi nanga tata de wan; für eind 
rechnen mit — , teli hem wau-fasi 

nanga ~; eind fein mit, akorderi 
nanga; eind Werben, korderi taki 
makandra; (gn S^fe^tem) neki 
barki; la^ ifi eind, dati da wan; ed 
ifi aQed eind, ala de wan-fasi; ed 
ifi mir aded eiud, mi tevrede; mi 
no ha vo taki noti. 

dinfafgen, potti na zontoe; son- 
toe; (bi(b(id)) tcb werbe bir'd einfat^ 
jen (gebenfen) ; mi sa potti hem na 
sontoe! 

(Sinfam, wawdn; hem wawin; eine 
SBittme, bie einfam ifl, wan w^du- 

we, disi de hem wawdn. 
Sinfammeüt, piki; piki piki; piki 
makandra; @e(b, piki moni makan- 
dra. 

Sinfduern, potti zunrdegi. 
Sinfdnmen, zoom« 
Sinfc^arren, beri; beri na ondro 
gron. 

@inf eben fen, kanti; skenki; fc^enF 

SBajfer ein, kanti watra* 
Sinfd^ieben, drift na ini; potti n« 

ini; poesoe (ob. troesoe) na ini; 

33rob, potti lala-brede na ini oven ; 

potti brede na oven, 
ginfcbiffen; ficb, go na sipi. 
@inf4^(afen, fad(Sm na alibi; i$ bin 

eingefc^tafen , sUbi foefoeroe (o\>. 

kisi) mi; (t)on einem ®liebe) kisi 

anansi; mein Sein ifl mir einge* 

fc^Iafen, mi foetoe kisi anansi. 

@infdl)(dfern, do'ddi, doi-ddi. 



®i«fc^(agcn — ©nfegnen* 

ßinfc^Iagcn, einen Slagel, fom wan 
8pikri; t)er S3(i|^ \)at in ba^ ^aud 
eingefc^fagen, faja to tapo fadöm na 
da hoso; — in einen Saum, don- 

dro-faja pliti da boom; etn>* in bre 
6rbe t., beri iia gron; f^^Iag' bie 

SBurjel ein, bag fie bid morgen ftif^ 

bleibe, go beri da loetoe nagron, 
TO a tan boen tee tamara; e. SBeg 

e., teki da pasi ; er f(^(ug itn SSeg 
m^ Tt. ein, a teki da paai, disi go 
na M. 

6inf*Iei^en, ftc6, foefocroe paai 
go (ob*kom) naini; foefoeroe pasi 
kruipi go (ob« kom) na ini. 

@inf(^leppen, sleepi kom. na ini; 
hali kom na ini. 

ginfc^Iiegen, sloto naini; erf^{og 
i^n in'd ®efdngnifi ein, a sloto hem 
na ini doengroe-hoso; einen auf ber 
©trage (in einem Slafiauf) e», meki 

wan djaii rontoe (ob* romboto) 

hem; jtc fcfttoffen fid^ ini^reStdbte 
• ein, dem sloto dem srefi na ini dem 

foto ; einen ©rief e., sloto (ob* potti) 
da brifi na ini; einen in bie 3<t^t 
f., teki hem na iifi ; — in'd ®ebet, 
mem bre hem na begi. 
dinf^lummern, faddm na slibi; 
djonko djonko pikinso. 

einf^miereu, (bcf^mufeen) doti; 

morsoe; etU)* mit gett, robi (lob!) 
hem nanga fatoe. 

©infcbneiben, koti; in Stein, koti 

na ini stoon. 
(ginf(^nitt, koti koti. 
©infd^ranlen, e., hol! hem naauw; 

fic!^ e«, naauw nanga hem srefi. 

6inf^reiben, skrifi na ini; jeman^ 

bed Stamen, teki skrifi hem nem; 

teki hem nem opo; boekoe hem 

nem. 
©inf^uc^tern, e*, meki a kom 

frede. 
C^inf^utten, kanti na ini; potti 

na ini. 
(Sinfegnen, blesi; gi da blesi; 

zegi h. ; wye h. 



(Sinfef^n — @inßogen* 00 

^tnfel^en, si; kom si; begreipe. 
Sinfenben, (^er) sen! kom; (^in) 
seni go. 

(Sinfenfen, dipt; bad Senfblei, hiü 

loto. 
@infe^en, potti na faii; (Steine) 
fassi; (Sdume) plani; c* (in'd ®e# 
fdngnig) potti hem na boeje; potti 
hem na doengroe-hoso ; e* jum 
©ouoerneur, potti hem to gran- 
man. 

@infi^t, verstand ; ^aben, habi Ter- 
stand; e. jnr @* bringen, potti hem 

na hem Terst^nd. 
einfic^tig, (Sinfi(|tdbon, ver- 
ständiki h. 

Sinfingen, ein Jtiub, do'ddi da 

piklen. 
6infinfen, soengoe. 
Sinfpannen, bit $ferbe, span dem 

hasi na wagi. 
@infperren, e., sloto hem; potti 

hem na doengroe-hoso. 
@infprec^en, einem 9Kut(), g! hem 

hatti; %xo\t, troostoe hem; bei je- 

manb, loekoe hem ; (im SSorbetge^en) 

soetoe hede na ini. 
@inft, wäntron; wan del so; wan 

dei. 
@infietfen, potti na ini; soetoe na 

ini ; bad S^u)erbt in bie S^eibe, 

potti da houroe na ini hem boeba; 

t>a^ ®elb in bie £af<^e, soetoe da 
moni na ini zaka; e. (in'd ®efäng« 
nig), potti hem na boeje (ob* na 
doengroe-hoso)« 

@inf}eigen, klim go na ini; go na 
ini; in^d SSoot, go na Ini boto.^ 

@in^eUen, etn>., kabä nanga hem; 
pell' bad ©efc^rei ein!, kabd nanga 
da ba'barii; kaba to ban!; {t^ e«^ 
kom. 

6injiimmen, in ben ®efang, singi 

toe; in'd ®efprdc&, taki na ini; 
potti mofo na ini; mit jemaub, 
akorderi (ob* korderi) nanga hem. 
Sinftogen, poesoe na ini; er ^at 
bie X^r eingefiogen, a stootoe da 



70 ßinfheuen — Siitt>er|lant)nt§. 

doro kom na ini; Ui (labe mir eilten 
JDotn e., win maka soetoe ml. 

(Sinftteuen, (^inber, mit Üßuber) 
poeiri. 

(Sinftürjen, faddm; broko fsddm; 
fadöm na fron. 

din^v^tiltn, vosolanga; solanga; 
vo wan piesi tem; (a§ ed einfhveUen 
{te^en, meki a tan so langa. 

^intaud^en, dipi na ini; aoetoe na 
ini; soengoe na ini; er taufte fei«" 
nen (Stab in ben ^ontg ein, a dipi 
hem tikJ na ini da lioiu. 

Gintauf(^en, kenki. 

@int (geilen, piatie; in jtlaffen, pla- 
tte lo io; potti na lo. 

@intrd(^tia fein, de wan hatü ma* 
Icandra; iioli fri nanga makandra. 

(Eintrag tf)\xn, doe ogri; bad f)at 
ibm (£* getl^an, daaani doe hem 
ogri. 

^nSTirtragen, (hinein) tjari go (ob. 
kom) na ini; etw«, einträglich fein, 
ed ifl e«, ed trägt etn>ad ein, a liabi 
winsti (ob* winni) ; bad ^mt tragt 
ni^t t>iti ein, da wroko no ha win- 
sti; ettt)» (in ein Sudfe) e,, boekoe 
dasani; potti {ob. skrifi) dasani na 
ini boekoe. 

eintreffen, (an einem Orte) doro; 
im SBo^tfein, doro nanga boen^ 
(t>on SBeiffagungen) kom reti ; kom 
so; ed ifl nicbt eingetroffen, a no 
kom so; a misi. 

Eintreten, kom; (ob. go) na ini; 
bcr ©aft ifi in bie S^vci^t eingetre^ 
ten, da watra go na ini dem takki 
kabi. 

Eintritt, (Einfang, Eingang) mofo. 

gintrotfnen, dre; Itom dre. 

Eintropfen, dropoe na ini. 

@intunlen, dipi na ini; soetoe na 
ini; aoengoe na ini. 

Ein&ben, exerceri; leri, 

ßinoertetben, potti na ini. 
ein\)erftdnbni6, — im 6. flehen, 

(ein, (vkorderi nanga makandra; 
liabi wan mofo makandra; }u ei^ 



öinwart« — Sinjig. 
nem d. fommen, kom akorderi (ob. 

korderi). 
(Iinn)drtd, na inisei; ein», gef^en, 

drai foeCoe na fiiisei. 
Sinn>dffern,i>otCi nawaira; soen- 

goe na ini watra. 
(Iin»e^fe(n, kenki; fieined ®e(b, 

broko moni. 
(Sinmeidifen, (Srob k.) «afeo; (bie 

SSdfc^e) potü na waira; aoengoe 

na ini watra« 

ßinwei^en, wye h.; eine Äir^c, 

wye da kerki. 
Sinioenben, piki; gi reden h.; er 

batte mi einjuioenben, a gl foeloe 

reden. 
Sinmi^eln, domloe; donloe na 

ini. 
6inmi((igen, toTrede; gi paai; gi 

perinisi. 
(Sinmo^ner, eined Sanbed, dem soe- 

ma TO da kondre; einer @tabt, dem 

soema vo da foto. 
@inn>nrite(n,fa8aiIo6toe;meki dipi 

loetoe. 
ein}d|f(en, — mit eingd^len, teli 

na ini. 
@in}Ctunen, heki rontoe; rontoe 

nanga Irariki; omheini h. 
ßingdunung, pen; omheiol h. 
@iniei(^nen, teeken h.; aantee- 

ken h. 
Sinjeln, enkli; wdnwan; wanwan- 

hede ; ein einjetned ^aar, wan enkli 

wiwiri; ta§ bie 8eute einjeln tom^ 

men, meki dem soema iLom wän- 

wan (ob. wänwan-hede). 

ginjeln^eiten, (DetaiOr — i» ®- 
(in^d S)etai() eingefien, taki fini fiui 
YO dati; soekoe dasani fini. 

@in}iel^en, v. a., halt kom na ini; 
salia; bie ®eget, saka (ob« poeloe) 

seili ; er ^at bie pfeife etwad ein« 

Segogen, a saka pikinso; a saka 
ei; y. n. doro na ini; go na ini — ; 

bag ber Jtönig ber (S^ren einjie^e, 

meki da koning vo glori go na int. 
Sinnig, wan; enkii; kodo; wawän; 



ein ctitgige^^aor^ wan enkli wiwiri; 
fein cinjigeö Äinl), hem wan pik)en; 
nnr ein &in}iger war ba, wan kodo 
nomd ben de ; bad (Sinjtge n)ünf$e 
i^ mir, da wan-sani mi hangri; 
ein einjiged t!Ka(, wan enkli Iron; 
wantron iiomo. 
6injn)dngen, kwinsi na iiii. 

6id, ysU ya h- 

föifen, isri. 

Eifern, isri; ein eifernet ©tab, wan 
iari tiki; -lopf, isripatoe; -Äette, 
isri ketting; ctn>ad (Siferned, wan 
ifiri-sanl. 

<EiteI, (nid^tig) »6%o; ehvad Sitfed, 

wan-soso-aani; wan-sani; disidevo 

soso; bann ifl euer &laubt eitel, 

dan da bribi yo oenoe de wan so- 
fio-sani toe ; nac^ eitler @()re tta6)* 
ten, soekoe aoso bigi; (eingebilbet) 
prodo. 

gitelteit, (Sli^tiflfeit) aoso-sani; 
soso-sani-fasi ; (Singebilbet^eit) pro- 
do-fasi; bifi-fasi. 

@ i t e r , soro- watra; mantiri ; eter li. ; 
@iter-fio(f, da siri to da sweri;. 
da knopoe (ob* da mami) to da 
sweri; bet @iter{lo(f ift no(^ nic!bt 
^eraud, da mam& no komoto jete. 

($ i t e r n , poeloe mantiri (ob. eter h.) ; 
gl manteri. 

Siweig, da weti vo eksi. 

(Jfel, Tiate; tegen; einen ßfel an 
(ob* ))or) etmad b^ben, habi wan 
Tiate (ob» tegen) vo dasani. 

efel^aft, — et». ßfel()afted, wan 

Tiste-sanl. 
Sfeln, {t($ t)or, habi wan Tiste (ob* 

tegen) vo — . 
@(eub, 8., jamer; pina; jamer-faai; 

jamer-Iiebi; pina-üebi; mofina-fasi. 
(SUnb, adj., mofina;poti; i(j^e(enber 

Tttn\d)\, ke, mi mofinal; (frdnflid^), 

aiki siki; raalengri; i(^ bin gan} 

e(enb, ala mi skin broko. 
aitphant, az4u. 
ßlepbantiafi«, (aeringerer ®rab, 

SRofenfuge; (S(e)>^aHt€n'gü6e), roos- 



.«affnbeitt — CwpJrcr. 71 

foetue; b]gifo«toe;~((^bcte¥®ra^, 
93oafle), boaai-siki; takroe siki. 
dlfenbein, asiu-booa; asku-tifl; 
iv6roe h. 

ttfenbeincrn, — ein e.$a(afl,wan 

azäu-boon-pal^ia; e« ^Cii)tn, Ito- 
roe-aanL 
@((boaen, (SHenbogen^ baka- 
han-aKroefoe. 

eile, (SRaa§) jaH; (Snfhument) 
jari*tiki; gib mir brittebalb Gflen, 
gi mi toe jari nanga hafoe ; reiche 
mir bie 6lle, gl mi da jari-tiki; bie 
biblifc^ Hut ifl mit foetoe (ob. 
voet b.), gtt§ — gegeben, 
eitern, papa (ob. tata) nanga mama, 
empfangen, kisi ; ontT^nga; Taiiga; 
(Selb, kisi moni; ontTanga moni; 
feiii Urtbeil, kisi hem Tonia; »enu 
bie Sufi empfangen M, — te da 

luste (lostoe) Tanga kabä; jemanb 
(einei;^ ÜBefu^enben) empfangen, ont- 
Tanga hem. 

empfangf(^ein, kwitansi. 

empfeblen, e., pottl wan mofo gl 
hem; e. ju (far) etn)ad, rekoman* 
diri hem to — ; ft^ (beim SBegi« 
geben), taki adjoai, . 

empfebluna, — mai^e bem ^errn 

meine e., taki Masra odi gl ml. 
empfinben, M; greube, fill pre; 
njam pjisiri; ®cbmer|, fill pyn; 

3unetgung für jemanb, fill (ob. 
habi) wan zwaka to hem; SKitleib 
mit ob. für, — habi aarl-hatti to; 
kisi wan aari to; habi m&delyden 

nanga; etu>ad Übel empfinben, teki 

dati TO ogri. 

empfinbli*, -rerifle., {^on SCrt) 

a no kan Terdrage foeloe ; a mandi 
hesi; (er ift'd nun) a mandi. 
emp/inbung, fili. 

empor, na tapo; na täposei; feine 
Slugcn empor l;eben, hopo hem hat 
na tapo. 

empören, ftdb, mekl dproer#e. 

e mp r e r , <$proeroe*man ; dproeroe- 
aoema. 



72 Qampixm^ — SntMeten* 
(Em))Srun0, öproeroe; ed ix^ e* 

(S» aud, iran öproeroe hopo. 
(Snbe, kabä; kroböi a.; «{led ^at 
ein ßnbe, ala-sani habl hero kabä; 
bad 6« bet ®ef(^i<^te^ da kabä to 
da tori; bad 6. bcr SBeU, da kabä 
TO grontapo; da kroböi dei Tokon- 
dre; bid caC^ (&*, tee na kabä; bie 
€nben be( @cbe, dem hoekoe to 
grontapo; (ßiel) marki; bad 6. 
cured ®(aubend, da mark! to da 
bribi to oenoe; feiti S* erteilen, 
kisi hem marki; bad (S«bcd®todd, 
da tiki mofo; gu (S. feilt, kabä; 

einer ®at^e ein @. ma^en, kabä 

dasatii. 

(Snbi^en, kabä. 

i&ntUd), bäkatem; ten laatat&h.; 

bid enblidS^, tee bakatem — • 
CInblod, sondro kabä. 

6nbf*aft, — feine 6. eneic^en, 

kom kabä; kisi hem marki. 

C^na, smala; piklii; naaiiw; ber enge 
SBeg, da smala pasi; bie enge Pforte, 
da pildn doro ; bad {>aud n>urbe mir 
)U eng, da hoso ben kom toemoesi 
naauw gi mi ; ber Sid ifl ju eng, 
da djakti naauw toemoesi; eng 
auf ber Srufi, benauwtoe (ob. naauw) 
na borsoe. 

(Sngbrufiigfeit, benauwtoe na bor- 
soe; benauwtoe. 

6ngel, engel. 

(£ng(anb, üiglisi-kondre. 

6ng(dnber, inglisiman; fnglisi 
Masra; @ng(dnberin, fnglisi Missi. 

Cnglif^, fnglfsi. 

@nte(, @nfelin, pikien-pikien; 
piklen to pikien. 

(Sntdugern, ftcb, poeloe; er ent^ 
du§erte jtcb feiner ®ott^eit, a poe- 
loe hem Gado-fasi. 

€ntbebren, misi ; mankeri ; tan son- 

' dro; ic^ fann ibn ni^t entbe()ren, 
mi no kan misi (ob. mankeri) hem ; 
mi no kan tan ondro hem. 

(Entbieten, e., kali hem; seni kali 
hem ; meki a kom ; er \)at mi^ }U 



Siitbiiiben — Entgegen* 

fldS^ entboten^ a acid kaH mi kom 
na hem. 
(Sntbtnbe.n, — einen ^on feiner 

$ßi4^t, poeloe hem na da Ter- 

pligti; — entbunben werben (gebd^ 
ren), meki; jle i{i üon einem Sobn« 
(ein entbunben, a meki wan maa- 
piklen. 

S n t b ( Ö 6 e n , blootoe ; fein ® (bn)erbt, 
blootoe hem houroe; {1$ e», blootoe 
hem skin. 

Entbrennen, kombron; teki faja; 
fein ^er} entbrannte, hem hatti kom 
bron; fein ^oxn wirb entbrennen, 
da hatti-bron to hem sa teki faja. 

(Sntbecfen, finni; onderßnni; einem 
etu)«, bekenti dasani gi hem; einem 
fein ^erj, poeloe hem hatti gi hem. 

Snte, (bie beutf^e) kwakwa; (bie 
bier gewöbnKcbere, turtif($e) doksi ; 
(bie groge, wi(be) boesi- doksi; 
(Äried^ente) skroeriki. 

6nteri(br man-doksi. 

©ntfabren, — ed entfiibr ibm ein 
SBort, wan woortoe komoto nahem 
mofo — . 

SntfaUen, fad6m; ber 9Rntb if} mir 
entfallen, mi hatti faddm (ob. go- 
wei) ; mi laai hatti ; ed entfiel mei^ 
ner <^anb, mi lasi hem na mi ha- 
noe; a komoto na mi han. 

©ntfernen, et»., tjari hem gowei; 
^xd), gowei ; er bat ficb bereitd ent^ 
fernt, a gowei kabä; fi^ (^eimlicb 
e., doekr6e, doekr6en. 

(Snt fernt, adj., farawei; fara; e. 
eutfernted 2anD, wan farawei kon- 
dre; ed ijl entfernt, a farawei; a 
fara. 

@ntfeffe(n, e«, loesoe hem na boeje ; 
poeloe hem na boeje; loesoe dem 
ketting to hem. 

@ntf(ieben, ronwei; teki ron go- 
wei; go kibri; ron go kibri; teki 
ron go kibri. 

Entführen, tjari gowei ; foefoeroe. 

(Entgegen, tegen; entgcgen-ei^ 
(en, einem, ron go miti hem; 



-%tfttn, c;o miti hem ; -lammen, 
kom miti hem; er fam mir ()alb' 
mgd entgegen, a kom mid mi ha- 
foe-pasi; -fe^en^ loekoe; wakti; 
verwakti; «fein, tegen; hopo te- 
gen; ta^napoe legen; -treten, ta- 
napoe tegen hem; (mit SBorten) 
feai hem; -xoilttn, wroko hem 
legen. 

Sntgeftnen, piki; piki baka. 

entfle^en, komoto gowel;koraolo; 
iasi; er entfling i()cen {)dn^eu, a 

koriioto na dem han. 

entgelten, — e^ einen e. taffen, 

meki a pai vo dati; ed andern e. 
taffen, meki trawan pai to hem. 

(Snt^>a(ten, (in fi* faffen) haW; 
bad ^nä^ enti&U )>ie(e Tupfer, da 
boekoe habi foeloe priufje; (jtc^ 

erwe^rtn), i^ fonnte mi(^ bed So^ 
d)end md)t txitf^alUn, mi ben moeae 
lafoe; mi no ben kan help!, da 
lafoe mi beri moeae lafoe. 
Snt^aupten, e«, koli hem ncki; 
koli hem hede. 

(Entheben, e* einer ^fiiä^t, poeloe 

hem na da verpligti. 
®ntbü((en, etn>*, poeloe disani na 

krin; meki a kom na krin. 
(Sntfleiben^e^ fi*, poeloe hem klosi. 
6ntf ommen, komoto; komopo go-^ 

wei; ronwei gowei; ni^t einer ent^ 

(am, no wan ronwei gowei; fie 

liegen nic^t einen eiujigen ®o(t)aten 

entfommeit, dem no meki wan enkli 
soldati ronwei go na hoso. 

Cntfraften, C, awaka hem; meki 
a kom xwake; poeloe hem tranga; 
er ijl entfrdftet, a kom awaka, — 
ganj — f a kom awaka reli reti. 

(Saltan g, na aei to; bem Ufer ent^ 
tana ge(^en, waka na sjoro-sei ; ber 
Jtii^e — f waki na a&e-kanti-^ei. 

(Sntlaffen, t., seni hero gowei; 

. bedank] hem, 

(Snttaufen, ronwei; teki ron go- 
wei. . 

(SnKegen, farawei; fara« 



SaH^nen — Qntfinfen. 73 

C^ntU^nen, lent; borg#e h. 
(£nt(eiben, Tt^feibf}, kili hem areli. 
(Sntmut^igen^e., mekialaaihatii; 

meki hem hatii gowei ; broko hem 

halli. 

(Entreißen, poeloe; leki poeloe; 
hali poeloe. 

(Enlri^^ten, — abgaben, pai lantl- 

moni (ob. hedemoni ob. konlribmd). 
entrinnen, ron komolo; komoto. 
(Entrufien, e., meki hemhalU kom 

bron; er n>arb entrußet, hem hatti 

kom bron. 
Sntruflung, hatti-bron; faja-hatli. 
(Entfagen, bedanki; no «rani raoro. 
(Intf4>abigea,e«, pal hem daaani 

baka. 

(En tf (Reiben, koli; koli da kroe- 
loe; hit ibn unb micb bie®a(^e e., 

meki ml nanga hem koli da kroe-» 
loe; e. $ro}cg, koti da proems; 
ft(^ fur etn^. e., Terklesl dasani; 
morgen xciti {t^'d e., lamara a ga 
sori. 

(Entf(^(afen, go alibi. 

(Entf^liegen, ft4, pramiai na inl 
hem halli; besluili. 

(SntfdS^Iummern, fadöm na alibi. 

(gntf(!^lupfen, — bie ©efegenbeit 
iji mir entfc^blupft, mi miai (ob. lasi) 
da okasi; edt^ mir e«, a komolo 
na mi han ; ml misi hem. 

6ntf^u(bigen, exkuseri, h.; ^ä), 
krin hem arefi ; fie fudbten jlc^ gu e., 
dem ben aoekoe to krin dem srefi. 

(Intfe^en, e* t)om 9mte, poeloe 
hem na wroko; bedanki hem; jtc^ 
e«, kom skreki; skreki to Iroe; i(| 
entfette m\^, ml akrekl ao lee mi 
bede gro. 

(Sntfe^en, a., liebi nanga deden 
skreki; S. fa§te micb, ilebi-nanga 
dede-skreki kisi ml. 

entfe^li(^, lakroepasa; (febrgrog) 
blgi pasa ; e. entfe^tic^er SRcgen, wa- 

mama-ar^en. 
Sntftegeln, broko zegel. 
(EntfinreU; faddm; ber SKutfi ent« 

10 



74 dntflnnen — <liit!»etf<n« 

faitf i^, h^em hattf ttMm (ob. go- | 
wei); a lasi haltl. 
Sntftnnen, ^6f, membre; nemre; 
i^ tann mi(6 beffen triebt entjinnen, 

mi no kan meiiibre dasani moro. 
Sntfpred^en, akorderi (ob* korderi) 

nanga; ed entf)>rt(^t meinen 6mar« 

tungen nt(^t, a no akordeit nanga 
da hoop, dial mi ben habi; a no 
de ao, leki mi ben verwakti (ob. 
hoopoe). 

Sntfpriegen, sprtiitf komopo. 

(Sntfp ringen, (enttomnten) djompo 
komopo; ronwei; td^ aOetn bin bem 
Seuet enffptungen, mi wawän ben 
djompo komopo na ini da faja; 

(feinen Urfptuua nebmen) hopo; 
komopo na; baper entfpringen bSfe 

®ebanfen, dati meki ogri membre 
hopo ; bet g(u§ entfptingt im 99uf^« 
lanbe, da riba komopo tee na boe- 
si-kondre; da hede vo da riba de 
na . boesi-kondre. 
Sntfleb^n, hopo; kom hopo; aeti; 
bigin ; e^ entßanb ein Streit unter 
tbnen, wan trobi kom hopo na dem 
mindri. 

gntfiebung, bigin; fett feiner g., 

ainsi na hem bigin. 
@ntfte((en, pori; meki a kom ta- 

kroe; (t)erbreben) drai. 
Cntfünbiffen, e., poeloe hem lon- 

doe ; krin hem« 

enttt>a^fen, einer Sac^e, kom bigi 

toemoeüi vo — . 
Entwaffnen, e., poeloe hem feti- 

aani (ob. wapen h.). 
6nttt>eber — ober, efi; ofoe; ent* 

ireber bad fc()war)e ober bad meige, 

da blaka-wan efi (ob. ofoe) da we- 

ti-wan. 
entweichen, komoto na; ronwei. 
entweiben, — ben Jempel, meki 

da tempie kom gem&en h.; pori 

da temple« 
Gntwenben^ foefoeroe , foefoer ; 

poeloe. . 

Sntwerfew, marki; teeken. ( 



(Sntioifiten ^ Wtautn. 

(Bntn)if((en,ronkonotoMi;roAwef. 
@ntn>&bnen, e., ^n etw., poeioe 

hen na da gewenti; (e. jtinb) poe- 
ioe hem na bobi. 
SntWUrselR, poeioe nanga loetoe; 
loetoe. 

6nt}ie^en, einem ttto., poeioe datI 

na hem ; jld^ ber Arbeit, poeioe hem 
srefi na da wroko; ficb jemanbed 
Umgang, no hell gemeenakap nanga 
hem moro. 

(Snt)A(fen, e., meki hem hatti 

djompo. 
(Sntiunben, letti; fid^, teki faja; 

ed ifl entjfinbet, a faja. 
Snt}» ei, na toe; e. berflen^ reiben, 

barste na toe; pliti na toe. 

Sntpeien^ flcb, kisi trobi nanga 
makandra; kom na trobi. 

Spilepfie, fal-aiki; adoeb4 

(Spiftei, bHfi; epistel h. 

(Er, a; hem; er fetb^, hem arefi; er 
ifi'd, da hem; er i^*d ni^t, a no 
hem; er xoifL ni(bt fommen, a no 
wani kom; er fagt, er loode nicbt 
fommen, a taU, hem no wani kom. 

6r achten, fur, loekoe vo; loekoe 

leki; icb erad^te ed ffir meine $fli$t, 

mi loekoe dati leki (ob. vo) ml 
pHgti. 

erarbeiten, wroko; bad f^cAt i^ 
mit meinen eigenen ^anben erarbei^ 

tet, mi arefi hanoe ben wroko dati; 
mi wroko dati vo mi arefi. 
erbarmen, R., «ari-ha ttl ; sari-hatti- 
faai; e. baben mit, habiaari-liatti vo. 

erbarmen, v.^ ^ti^eined, sari liem; 
aari vo hem; erbarme bicb mein!, 

aari mÜ; Mari vo mi! 
erbdrmUcb/ adj. ml«erable h. ; 
adv. na wan jamer-faai; na wan 
poti mofina-faai; ein e. «C)aud, wan 
miserable hoao; wan hoso, diai no 
habi waartl. 

erbauen, bouw; hopo; ibr feib er« 
bauet auf l^em ®runbe ber %poflef, 

dem bouw oenoe na tapo da atoon- 
foetoe vo dem Apostel ; tim ®toht, 



hope wan fole; ein ^atif ^ bflfo 

(ob« meki) wfln hoso. 
(Erbe, ber, ^rfgenaam h.; ba^^ 6r- 

feni« h, @rb-(09, (o^ne Srbnt) 
. soodro piUen; tondro drffenaam; 

(o^neScbe) sondro ^rfenis; -))riaj^ 

gran-^rint; «t^til, poroie; porsie 

va da {rfentt. 
(Sr beben, kom seki; tek'«eki; bie 

Scbe erbebte, da gron kom seki. 
(Srben, (®fiter) kisi wan porftie; 

kom ^rfgenaam; de ^rfgenaam; 

(e, Äranfbeit) erf; trekl; ge bat bie 
Aranfbeit wn ibm SKutter geerbt, 
a treki (ob. a erf) da siki to hem 
nyaynk. 

Gtbieten, {l(^, )u — preaenleri hem 

. »refi vo — ♦ 

Srbitten, (nm etmad bitten) beg!; 

hegi vanaani; (bnti^b Sitten ttlcm* 
|en) kisi Banga begi. 

Erbittern, e«, gi hem halti-bron; 
meki hem katti kom bron; erbittert 
fein auf e«, hol! hem na hatti (ob* 
na bele); erbittert xctxhtn auf e., 
klai «an hatti^bron na hem lapo ; 
hem hattl kom bron na hem tapo; 
kom krasi na hem tape, 

Erbitterung, faja-hätübron; hitti- 
bron, 

(Srblaffen, (b(ei$ u^erben) kom 
bleeki; (gerben) lapo bro; dede. 

€rb(i^, ~ bie Arant^eit ifl e., da 

■iki de erf ; da dki de wan ^fenis. 

(Srbtiden, komai; atö er i^n er^ 

hliäU, di a kom si bem, 
(Srblinben, kom blmi. 
<Srbre(f^en, broko opo; broko^ er 
bat meine Aifte erbrochen, a broko 
ml kisi; ß$ e«, pio; of er, ofroe, 
&xb[^aU, erfenia ; porsie, 
Srbfe, peeai, peesje^ 
<S r b a t) f e t , (AartoffeQ patate* 
(Srbbeben, @rberf4>utternng, 

gron^sekif aard-befi. ^ 
iErbboben, gron; grontapo^ 
(Srt b e, (ffieU) groiitai|o ; (Stoben) gron ; 

i|oti; @rb^ unb{)imme(, grontapo 



trbenfen — Gifobren* 73 

nanga hemel ; auf Srben, u gron- 
tapo; auf ber@rbe, na gron; in ber 
6«, na ini gron; unter bie (ob* ber) 
(S., na ondro gron ; fe^e ed auf bie (S., 
pottl hem na gron; e* Srbfiumpen, 
(SrbenKoö, wan pieai doti (oa^ andb 
ein @tu(f (|en Sanb fftiit) ; mit (Srbe, 

boen doti; fcbmane, blaka doti;; 
rotbe, redi doü; drbe effen^ njam 
doti. 

C^rbenlen,ji(]b ettoa9, pralaeri waa 

lei-tori ; lei wansani. 

i^ten, ettt)*, taid ananal-tori; 

prakseri wan tori. 
Grbi^tung, wan soao-tori; anansf- 

tori; lei-tori. 
Srbnu§, pinda. 
@ r b r e i (b , (SBelt), kondre ; grontapo ; 

fie merben bai^ @* befi^en , dem aa 

de Maara vo kondre; (@rbe) doti; 

gutes @*, boen doti. 
ßrbreiflen, fl(b, habt da hatti vo; 

no Bjem to. 
@rbroffetn, e«, atropoe hem. 
6rbrä(fen, masi; (bUb(*)moro; bie 

Slrbeit erbrütft mi^, da wroko moro 

mi ; da wroko go kili mi ; ed erbrütft 

mi(^, a moro mi; a maai mi; a 

kwinai mi, 
C^rbulben, tjäri nanga pasienai; 

teki nanga padenai; Terdrage. 
Sreifern, ^% kom waram; kom 

faja; kom faja faja; kom driftiki, 
Sreignen^ {td^, kom pasä; paaä. 
Sreigni^, wan tori, dial pasä; wan 

tori, 
breiten, e«, kiai hem; winni hem. 
Ererben, kisi to ^rfenia h.; erf h. 

förfabren, adj. — fein in ett»., aabi 
TO ; er ifl barin erfabren, ü sabi da 
wroko; im Steuern, a aabi to tin 
bote, 

(Erfabren, v., onderfinni; iäf j^^abe 
ei^ fo erfabren, mi onderfinni ao; n^er 
ed nidbt erfabren, lann nidS)t urt^ei^ 

Un, te joe no Uebi na wan hoso, 
joe no sabi, pee a delekki; (etmad 
Steuer ^iren), kom aabi; kom jeri; 

10* • 



7% @ffa^rttnfi — (SxfUkn. 

kiti njoesoe; att er boA erfn^, A 
a kfsi njoetoe vo datl. 

(Srfa^runa, anderfinnf, onderfindi; 
i(i babe @v °>^ ^^bi onderfinni; 
@ebu(b bringt &., pasietiti meki wi 
fchi onderfinni; Srfübrnn^ ift ber 
be^e Sebrmeißer ; bie S. mrb'« (eb« 
ren, to lang« joe no kweri boedoe, 
f päandri no faddm. 

erf a ff en, kisi; fassi; teki. 

erfinben, finnt uiti; finof ultf vo 
mekf. 

(Srfleben, bcgl; (bur^ gteben er^ 

tangeu), kisi nanga begt. 
dxiol^tn, komopo na; kom to; 

ivad wirb baraud erfolgen?^ tan ta 

komopo na dati? tan ta kom to 

dati? 
@rfDrber(i(!b/ Ttnoodoe« 
@rforbern, haksi; bad erforbert 

Ueberfeaung, datf hakai prakteri; 

— Ttim, <laii h^« moeiti; — 
t>ie(e Arbeit, dati sa gi wan blgl 
wroko* 

Crf 0tf4en, ondertoekoe dorodoro; 
kaksi fini fini; soekoe doro; loe- 
koe doro; doro; ^crr, bu erforf$e^ 
mx^, Masra, joe ondertoelLoe mi 
doro doro; ber ®t\ft erforf^et aUe 
X)tnge, da Jeje de loekoe iktänl 
doro. 

grfreuert, t., gi hem plitiri; meki 
a pHsiri; meki a TrAlikf ; ficb, pU* 
riri; njam pre; biyti; Trftliki« 

€rf retttid), pHsiri—; Tr6liki; twili; 
been; e« erfreuliche 9la^ri(^t, wan 
f lisfri-itjoesoe; wan been (ob* twiti 
ob* vr61iki) njoesoe; e. e* Sad^e, 
wan plisiri-tori ; eta). (Sr^eutt^ed, 
wan plisiri-sani. 

grfflUen, doe; feine W^ä^^^ ^®e 
hem pllgti; bad@efe^, doe da wet; 

— holi; fein 83erfj>wd)en e., hoH 
hem pramlsi ; (in (StffiSitng geben 
laffen) meki a kom reti; er erfuHete 
bad SSSort bed ^fr^f beten, a meki 
da woord vo da proföt kom reti ; 
(Dolj^ma^en) doro; foeloe; erfuQet 



Ergeben — (^IfUftti. 
bad 9Raa% enrer SSter, doro da 

marki vo dem talk vo oenoe; ed 
erfftflete bad ganje ^ud, a foeloe 
da heeli host; erf&flt merben (in 
<$rfSUuiig geben) kom reti; kom «o; 
(angefiiBt n^erben) kom foeloe mmgm 
(erffidt fein mit) de foeloe nan^. 
rgeben, adj. (getreu) geiroaw; 
▼ertronw. 

Srgeben, ▼., fl<!b^ an, gt hem nreil 
abra na; libi hem «refi abra na. 

(Srgldn}en,blinkri. 

Srgf^^en, e«, gihemplisirf; li^an, 

habt hem plisiri nanga; pli»iri Tfü. 

(Srgreifeu, kisi; fasgi; teU; etn>en 
auf frif(ber Xb^t, kisi hem han* na 
ban; bie ^lui^t t., teki ron go ki* 
bri; bad ^afenpanier, bai dia-foe- 
toe. 

(Ergrimmen, — er ergrimntete, hem 

hatti kom bron ; a hJtf wan haUi- 
bron; hem hatti kom koekoe. 

(Ergaben, (bocb) hei; (gn^gartig) 

grani; ed {lebt t aud, a son grani. 

@ r b a ( t e n , (empfangen) kisi ; e. Srief, 
kisi wan briii;(ben)abren)holi; holi 
kibri; bad eebette«, hoHUebi^ beim 
geben, hol! na liebi; erbatte {ie im 

®{auben, holi dem na ini bribi. 
(Srbangen, hanga; {id^, hanga hem 

trefi. 
Srbaf^en, kiti; fassi. 
@rbeben, hope; seti; e* ®ef(brei, 

hope (ob« teti> wan ba'bari; fldb e., 

hope; ber SSJtnb erbi^b jl^, wind 
hopo; ({i<b grpg macben) meki hem 
treft bigi; itd^ über anbere, meki 
hem trefi bigi na trawan tape. 

ftrbfbtiib, — etn>. erbebticbed, wan 
bigi-tani; ed tft etn>« @., a no de 
wan sdto-sani ; da wM bigitani. 

(Srbeitern^ {t(b, pHsiri baka; kom 
vrdliki baka; hem hatti kom kon- 
roe baka. 

Srbi^m, ficb, kom waram toemoe- 
ti; kom faja. 

^rb^b^n, hopo;potttirei; hel; wie 
SWofed eine ®(b{ange er(^5bet ^tt,— 



€yfff>ren — drtlet, 

«90 feki Moset beif bopo wm tne-^ 
ki; ipet fl^ felbfl etfiS^et, bar fbS 
emiebrigt merben, dlsoem« hopi^ hem 
srefiv <iciit «a taka hem; bu mn§t 
ten äBeg et^^^en, joe moe faei d« 

(£t^oUn> ^^^kom helfe; komboen 
bak«; kom Iranga baka; fi$9lat|^d 
bet jenmnb, h^ksi hem wan rai; 
«oekee (ob* teki) wan rai na* hem. 

(^xl^ittn, harki; jeri; et^^te UMl 
harU wi! 

i&unnttrt, e* an eto«, membre (ob* 
memire) hem daaani (ob* na dasa- 

aani) ; et »irb eud^ e* afle« be§; ^- 

« aa membre oen alasani, dial — ; 
* ji(^ e^ membre; kom membre; n)ir 

erinnern und beffen no(|[, daaani de 

na wl gedagti jete; einen t,, (et# 
ma(^nen) wlarskouwe; germane hon; 
etnftUd^, hall hem jesf . 

©Tinnerunfl, (m elm*) gedigtenia 
h.; membre, memre; (gcma^^ung) 
vermane; waarakouwe; e. ttetne, 
wan pikin vermane. 

f&xtalttn, komkonroe; (btfb{.)kom 

llaiiw; bie £te(e n^b tdaUtn, da 

lobbi aa kom fiaow. 
@rfdlten, ^6), kiai konroe; leki 

kouroe; kia! verkoirtoe, x6i i^bt m6l 

txtalUt, kouroe kisi mi. 
@ rf d 1 1 u n g ^ kouroe ; verkontoe. 
ßrtdmpfen, kisi nanga fell. 
(£r lauf en, bal; teener, bai dirt. 
^tfennen, kom aabi; aabi; ®ott, 

aabi Gado; an ben gvft^ten erfennt 
man ben fSmm, na da ?roektoe joe 
kan sabi da boom ; (nfOtfittidt^) kom 
aabi; aabi; a no aabi oeman (ob* 
man) jete. 

€rfennt{t^ fein, »abl hoe«; bet 
SRam ifl nväft e*, da aoema noaab! 
been, 

@ttenntni§,aabi;aabi-oo;@. {onnnt 
bintetbtein (ob* jn fpfit), aabi-ao 
kom na baka; iaabi-so, da baka- 
piklen. 

(Stfet, balkon h. 



9tf(4ren, poeloe kiin; poeloeti« 
krin; poeloe more krhi; potii n« 
krin; krin, kfini; tu mn%t mix bie 
®d<!^e erHdten, joe moe poeh>e dii 
tori krin gi mi; joe moe krhi da 
tori gi mi ; joe moe potti da tori 
na krin gi ml. 

(Stttanten, kom aiki; fsdöm na 
rikf ; hMm na hi! siki; 

Stfu^nen, {1$, teU hatti vo ~. 

Sttnnbigen, hakai; aeni hakai. 

(Stlauflen, kid; fein We(|^t, kiai hem 
reit. 



<St(a§, ein obtigfeittu^^et, i^.«..-* 
SrUffen, einem bie ^vAi, UM da 

Iaiman gi hem to preaenti ; no aoe^ 
oe da paiman mora; einen X^eit 
bet <3(^n(b, poeloe liafoe vo da j^ 
man; einem bie ®finben, gi hem par* 
dAn TO hem sondoe; e* Selannt^ 
ma^ung, fom plakati; meki be- 
kenti. 

Urlauben, gipoai; gipemii8l;pcr- 

roitM. 
dttanbni^, permial; paai$ oebetf, 

gi pasi; gi permiai; mein SKei^et 

0tbt mit feine (L audjnge^en, mi 

baai no gi mi paai vo go na doro; 

td^ b^ht teine €*, mi no ha paai; 

mil 3^(1^ ptigen <£*, nanga Maira 

permisi; efi Maara plieai* 
Srldutetn, etto*, poeloe daaani mo^ 

ro krhi; takt moro fini to daaani* 
Stieben, etto«, Hebi to ai daaani; 

id) n)etbe bad ni(^ ntefft etieben, mf 

no aa liebl to si dati moro^ 
(Stiegen, (ein S^^iet ic.) kill; aoe- 

i^e; (abgaben) pal. 
(Sttei^tetn, ligtih.; fie etteid^et^ 

ten bad ®dl)»iff , dem meki da aipi 

kom moro ligti h.; (bejfet:) dem 

poeloe hafoe ro da lai. ^ 
Stieiben, pina; verdrage; j^ttAxU 

ten )>ieted, dem tjarifo^loe heU. 
€tfetnett, lerl. 
Briefen, v.> verkfeai; pild. 
(Stleud^tett, e., etm*^ meki a kom 

krin; lelti gi hem$ fie etfett(^ten.bie 



IS Sittege« — ^md^teii* 

QhtgCtt, dem mcki toeuM hal k^ni 

krln; bann mxi bi$ (IMfitt^ cr^ 

' leuchten , dan Kriaitu sa lelti g i joe. 

Srltegen, last; (bet Setfu^uii^), 

naki foeiiie, fadöm. 
dtliSöttn, kom dede; ba« getter ifi 

er(ef(^en, da faja koiD dede ; da faja 
. dede kaba. 
(ttii[tn, Terloesoe; leeaoe ; peeloe 

jia; bevry to h.^ ecldfe tttl^ Doti bem 

95feil, poeloe (ob* loesoe) wi na 
' da ogri<-w|in; Terloesoe poeloe; 

&(^riflud ^at intd )>om g(tt4^ be« 

@efe^d tAi^, Krittus verloesoe 
poeloe wi naini dafloekoe vo da wet. 

Sf lifer, verloeaoeHnan, 

JEt(5fung, verloeaoe; benn eure ®. 
nalft, bikasi dan da verioesoe ▼• 
oenoe de kJMbei. 

drmcidl^tigen, t., magti hem, to; 
gi hem magti vo — • . 

G rm d M e n, u, vermane hem ; ernß« 
(i$, verinane hem tranga; waar* 
akottwe hem ; hal! hem jesi. 

fttma^umtg, Germane; waarakou we, 

(Srmangein, mankeri; t^^ merbe 
tti(^t e. gtt fommen, mi no aa man- 
keri TO kom. 

ftrmannen, fi^, teki hatti baka; 
kisi tranga baka. 

Srmd^igen, (ben $reid) miodre; 
aaka. 

(Ermatten, kom wert; kom awaka; 
kom fliuiw. 

4trmorben, kill. 

(Srmuben, T.a., e*, werihem; meki 
a kom werl; t. n. kom weri. 

(Ermuntern, e., sporehem; giheni 
hatti; meki a teÜ hatti. 

drmntftigen, e», gi hem hatti; ba« 
ermut(^igte it)n, gu — daij gi hem 
hatti, vo ^ ; iDteber, hopo hem hatti 
baka, 

(ttnäf^Xtn, e., gihem njanjäm; be- 
sorgoe njanjäm gi hem; loekoe 
hem; loi^e vo hem; manteneri 
hem; {1$ mit (ob» bur^^) ettOt u, 
paai hem liebi nanga' — , 



(Ernennen — (Srr<^n. 

(Ernennen, e» }tt,i»otti hem na (ob. 

to) ; }um ^onoernenr, potti hern na 

granman. 
Erneuern, t« a.^ meU njoenjoe; 

meki a kom njoenjoe ; jld^ e. (9on 

SKenfc^en) teki wan njoenjoe faal; 

emenett werben, fixft e., kom njoe* 
njoe. 
(Erniebriaen, aaka; er »irb eritie' 

briflt merben, dem sa aaka hen; 

fl$ felber, aaka hem arefi. 
(Srnfl, adj. tranga; er fie^t mt^ e. 

an, a de loekoe mi tranga; bufief^ft 

fo ernf} au«, joe meU ao wan doen* 

groe feal. 
@rnft, a., troe-troe-faai ; tranga; S 

jcigen, aori tranga. • 

Srnftbaft, tranga; troe-troe. 
(Ernfl(i(^, tranga; reti reti; troe- 

Iroe; nanga mi heli hatti« 
(Ernte, — bie (Ernte i^ grog, da 

wroko de foeloe. lErnte-gett, da 

tem TO koti. 

Ernten, (f4^netben) koti; ber eine 
))flanit unb ber anbere erntet, Ira- 
wan de plani en trawan de koti. 

(Erobern, winni; kom Hiaara to; 

teki abra; er eroberte bie ®tabt, a 

winni da fbto. 

(Erj^ffnen, hopo; einem et»* (i^m 

fagen, taki gi hem. 
(EriJrtern, etw», taki fini to dati; 

taki moro fini to dati. 
@rpi(^t, auf, gridi to. 
(Srpref fen, teki nanga dwingi; taki 

na« dwingi-faai. 

(Erproben, — i$ Me e« erprobt, 

mi proberi hem, a boon. 
Srqucdfen, e., meki hem hattikon- 
roe (ob» kom kouroe); trooatoe 
hem; t^ erqnidt bad ^erg, a meki 
wi hatti kom kouroe ; i^ mid eucb 
erquiden, mi aa meki oen hatti kou- 
foe; er er(|ui<fet meine ®ee(e, a 

trooatae mi zieU« 
Srquidun^, wan awiti kouroe. 
Srratf^en, rai; einäiät^fef, ral (ob. 

poeloe) da rai-toif. 



(St reg ett,' top«; gl; mekt^ td em^t 
mil @4uier}eii, a gf mi pyn* giie« 

ber, a gi m! koorsoe; e« Slttfttt^t 
erre^n, meki oproeroe. 
@ r r e i d) e n , kisi ; doro ; fein ^iti, klsi 

(0b. doro) hem markl. 

@rtetten, verioesoe poeloe; ver^ 
loesoe; poelee; eremttetc i^tl aud 
bet ^anh von @au(, a poeloe hem 
na han ?e Saul; tik, mid^ gil et« 
retten, meki hesi to verloesoe mi. 

Srtettet, veHoesoEe-man; h^lpi- 
man. 

(Strickten, hopo. 

Erringen, winni; kiai; feti kiVi; er 
f^at e^ errungen , a Ceti -kiai da- 
f^atii. 

Srfaufen, dedenawaira; vemii- 
pih. 

Grfaufeit^ meki a dede na watra; 
meki a verziiipi h« ; bie ^lutben er« 
fduften mic^^ da fioedoe roii pasa 
mi abra. 

erfdjaffen, meki; — ber Slffe^ er« 

feboffen i^at, diai meki ala-9ani. 
(Irfcl)affun8, — feit H. ber äBelt, 

siiisi Gado lien meki kondre. 
(Srf(|a((en, bari; panja; ia^ @e« 

ru(^t erf4)oII in aQe Sanbe, da tori 

bari (ob* panja) na ata kondre. 
Srftbetnen, aori hemarefi; komna 
krin; (te crf(i)ienen t)ie(en, dem aori 
dem arefi gi nofosoema; ererfc^en 
t)or ®eri^t, a kam na fesi vo kroe* 
toe; er erfd)cint mir aW ein finder 

9Rann, hem de na mi liai, leki wan 

koai*maii; ed erf^eint mir, aid ob, 

a tan na ml, leki. 

(grfd^einung, — er ^atte eine 6., 
a si ^an8ani; (®ef))enPer-erf(^^ei# 
nung) apoek h.; fesi; er b^tte eine 
6., a si wan apoek (ob» fesi), 

@rf(^ie§en, e*, aoetoe hem; soetoe 
en kili hem; soetoe kiii hem; aoe- 
toe hem kiii; aoetoe liem tee a 
dede. 

(ErfdS^iagen, e«, naki liem tee a de- 
de; kili hem. 



CMi^# ^ (f rßaim&($. 9» 
Htfe^ipfi, ^ idf ixn ganj e., »I 

. kom wert ao tee «^. . 

(Srfi^re (ten, ^. a., c, meki a. kom 
akreki ; akreki hem ; bu J^aft nti^ 
erf^re(ft, joe akreki mi; ▼. n, kom 
akreki 7 frede; aU iä) ib« fab,.er« 
f^racC i^, di mi aihem, mi akreki; 
iä) bin erfdirotfen, mi kom akreki; 
mi hatti gowei; ml bele troebroe. 

Hx^dfxedlidt, akreki; — etwa^er^ 
fcbretf (i(bed , wan skreki-sani; ein 
erf^recf (id)cd Ungen)itter,w8n akreki^ 
dnweri. 

6 r f (^ r cf e n, (f. erfd^rerfen) skreki ^; 

ein e« ^erj), wan akreki-hatti, . 
<Srf(!buttern, v. a. aeki; v. n« kom 

aeki; seki; oek'aeki; befi. 
e r f d) fi 1 1 e r u n g> befi ; grberf^utte^ 

rung, gron-seki; aard-befi. 
(Erfahrneren, etm«, meki a kom more 

hebi. 
drfeben, ai; }Ubor, si nafesi; bar^ 

und erfeben wir, nanga dati wi kan 

si; ftcb etn>ai, loekoe; yerkiesi. 
Srfebnen, etm.^ dehangri to; Ter- 

laOge dati. 
@rfe^en, einem etw«, pai hem da^ 

sani bala; einen, kom na hem 

plesiv 
(Srfinnen, prakseri. 
Srfparen, spare ; @e(b, spare mo- 

ni ; id) »id eu(b bad erfparen, mi aa 

spare oeu dati. 
^fl, foai; fosi-tem; bann erfl^ dan 

fosi ; geb' erfi in iit ftircbe, go foai 

na kerki. 
(Srfiarfen, kom tmnga; kiaitranga. 
Srftarren, kom stjrfi. 
för^atten, pai baka; pai, 
@ r fl a u n e n, t., Terwondroe; Torwon**' 

droe pastf. 

grftaunen, a., bitd fe^t micb in S., 

dati meki mi Terwondroe. 
6rßaunU4l, adj., Terwondroe -*; 

bad ifl et». (Srflaunticbed, da wan 

Terwondroe-sani; ady.^^pasa; pasa- 
mirki ; bie %xa^ ifl e. re^, da Misd 
ha moni pasamarki. 



99 (b^e -^ (Ertefotm* 

dxftt, Ut, bk, bof, dafod; bctorfU 
9tegen, da fori «rten; bet (Scße, 
da foai-waq; ba« nflemol, da fori 
troa; da fori leiri« 

(tx^e6>tn, Mcüoe kili; toeioe; mit 
e« 3Xe{Ter^ soeloe nanga neS kilL 

Hx^if^tn, V. a. auf ber Suction^ bri 
■a vanditi; (auferfle|^eit) hopo; i»om 
Zobe^ hopo na dede. 

<Etßeigen^ e* 93erg, klim go natapo 

. da bergi. 

<lr0end, fori. 

Srflerben^ kom dede; dede. 

drfigeboTen, fori-gebore h.; foti; 
gran — ; bee e» Sntber, da gran- 
brara; bee (Stflflcbome^ da gran- 
wan; da fo8i*gebore-wao; da fooi- 
wan; da fori pikien. 

Srflflebttet, grant; er berfoufte feine 

(i., a aeli da grani vo hem. 

(Srfttden, ▼. a. tapo; bie S)i>tBen 
»u^fen auf unb erfticften ben @a# 

men, dem -mala gro toe, dem tapo 
da rirl; einen, tapo hemneki; v.n. 
tt^ki; et iß erfUcft, benauwtoe 
tapo hem bro; benauwtoe klli hem. 

erfili<«,fofii. 

^ 1 9 ( i n g , da fori-*wan ; .(Si>tgdnget) 
feri-man. 

(Stflotben, dede; jweimal etfiarben, 

dede to toetron kabä. 

<Stflte(f en, {1$ bid na$ — kisitee 

na — ; langa tee na «^. 
Üxiüiftn, ▼.,venoekoe;begi;plie- 

ri. 
(Stfu^en, t., venoekoe; begi. 
Sttap)>en,. t., klii hem; auf einet 

Suae, kiri hem na wan lei. 

Sttpeilen, gi; Srtaubnig, gi pasi; 

gi permiri; Stai^tt^t, seni njoesoe; 

oeni wan njoeaoe kom; teni bAod- 

skopoe kom. 
6ttibten,kili. 

IStttag, winst; winni; Terdiensti h. 
dtttagen, verdrage; teki (ob* tjari) 

nanga pasiensi; holi patienai. 
(Stttanten, e., meki a dedenawa- 

tra; meki a versnipi h. 



(tttttftim — (SsMileR, 

CtttiltfeK, ded« na watra; Tcmii* 

pih. 
(Etftbtigen, kibri; babi abra; et 

ffcit einen bA(ben (Bulben etubtigt, 

a kibri wan bank-notoe; a habi 
wan bank-notoe abra. 

StiDa^en, wieki;4)om®$(afe, wie- 
ki na alibi; k>om Zobe, wieki na 
dede. 

(&xwa6fU^f Uin, gro opo; kom bi- 
gi; et ifi fcbon e«, a gro kabä; a 
kom bigikabi; e* fitwa^^fenet, wan 
bigi aoema. 

Srmdgen, prakaeri; (affet und e., 
meki wi prakaeri. 

Stm&bten, verfcieri; SRatiabatbad 

befle Zbei( txvoif^ltt, Maria verfcieri 

da moro beate poraie. 
(Stmdblung, verkieai. 
dxwiffntn, ttxo., takivo; pingiTo; 

meli daaani; bat^on enodbnte @au( 
nodb nidbtd gegen feinen O^eim, vo 

dati Saul no pingi hem oom noti 

jete; i(b babe ed mit feinem Sötte 

etwdbnt, mi no meH dati nanga wan 

mofo arefi. 
(Stmatmen, kom waram. 
(Stmdtmen,. waram; meki a kom 

waram. 
(Stmatten, wakti;rerwakti; loekoe; 

ia» ®tx\d}t, u)e((bed bie Sdfen et« 

ipartet, dakroetoe, disi loekoe dem 
ogri aoema; benSob etwatten, loe- 
koe vo dede; lidom de lod^oe to 
dede. 

St weifen, wieki; e. t^om Zobe, 

wieki hem na dede; e. JU etu>ad, 
aeni hem vo ; uaki hem batti vo; 

bet $en f^at mi^ etwedft, )u Kv 

Masra aeni mi, vo — . 

dxtoti^tn, v.a. meki a komaafoe; 
aafoe; ▼. n. kom aafoe. 

(Stmeifen, doe; aori; et ^t UUd 
üiei &nM etmiefen, a ben doe wi 
foeloe boon; einem Sbtetbictung, 
aori hem reapeki ; ct b^t ^(b UUn^ 
big enviefen, a aori hem arefi liebi- 
liebi. 



Smeitern — Srjumett. 

(Srn> eitern, Ctw., meki a kommoro 

bigi (o^• moro weiti li.) 
(£rn>erb, winst; wimii; verdienst! Ii. 
(£r wet ben, winni; verdiiii; wroko; 

bai ; cr i)at ml ®elb erworben , • 

winni foeloe moiii; a verdini wan 
bigi moni; bad f)abt t($ mir mit 
eigenen |>dul)en erworben ,^ da mi 

8reß hanoe ben wroko dati vo mi 

firefi; bie ec mit feinem eichenen 
93(ute erworben b^it, disi liem bai 

nanga hem eigen broedoe. 

(Srwtebetn, (antworten) piki; piki 

bak«; äntwoortoe h.; ansre a.; (l^er« 

ge(ten) pai baka. 
@rwieberung, piki; dntwoortoeh. 
Srwif^en, e«, kisi hem. 
(£ r W ft r g e n , e., stropoe hem ; sloto 

hem neki. 

grj, kopro; ein ,,tonenb ©rj", wan 

kopro-pleti. 
@rjdb(en, verteil ; taki tori; taki; 

e. ®ef4i(ite, taki wan tori ; fic^ ein* 

anber etw., taki tori makandra. 

6rj(db(nn^, tori; eine erbic^tete, 

anan si-tori. 

(Sr}ei({en, doe; sori; ergeige mir bie 
©efdOigfeit, doe mi da diensti (ob. 
da ph*2>iri) ; einem ^(^tnng, sori hem 
respeki. 

6rjengel, gran-engel. 

6 r J en g en, meki ; kisi ; Abraham ben 
meki Isaak; Isaak kisi Jakob; bie 
$(antage er,;(enc{t ml Rndtx, da pra- 
liasi meki foeloe soekroe. 

6r jbirte, gran-herder. 

^rjieben, kweki; ein Ainb, kweki 

da pikien. 
Srjieberin, kweki-mama; nenne. 

erjiebung, kweki. grjie^nng«- 

21 n ft a 1 1, k weki-hoso. 
(Sr}ittern, befi; seki; kom befi; 

kom seki. 
ßrjlüijner, wan bigi leiman. 
(grjfc^urfe, wan bigi skorkoe. 
@rjnrnen, e., gi hem hattlbron; 

meki hem hatti kom bron; meki a 

kisi wan hattibrou. 



drjuater — 6twa«. 



81 



6rjDater, gran-avio. 

@r}wingen, etw., kisi dasani nanga 
dwingi; ttrd. e. Woflen, soekoe da- 
sani na wan dwingi- fasi, 

(Sd, a; hem; dasani; dati; sani; @t 
ift e^!, da hem!; (it Idffet e« (bie 
©ewddjfe uberbau))t) warfen, hem 
meki sani gro; — ed (etwad be« 
ftimmted) — , hem meki a gro. 

(£fe(, boeriki; gfel^engft, man-boe- 
riki; @fe(in, oeman-bAeriki; wenn 

bem efet jn wobC ift, gebt er anfd 
6id unb brid}t ein Sein, boen njam 
kill kow-flei. efeU-füIIen, pi- 
k)n boeriki; b&eriki-pikien ; -finn^ 
bacf en, boeriki-kakoebeen. 

6ffen,v., njam; ic^ effe, mi de njam; 
ju 3^ittag, njam dina; }n Slbeub, 
njam saba ; bei ber ^anb fein, wo'd 
waö gu ejfen gibt, njanjam-pasi no 
de färawei; njam-hoso kali kompe. 

6ffen, a., njanjam; bad S\ ift beiß, 
njanjam faja; ift ii\^ Sffeu bereit?, 
njanjam klari? 

@ffig, azini; azien h. 

eS-töffel, njanjam -spoen; -luft, 
appeteiti h. ; icb I)abe feine 6&Iuft, 
mi mofo no switi to njam; mi no 
hangri; minohabi appeteiti; -geit, 
6ffend-geit, breki-tem; dina-tem. 

@t(ic^e, som; wan toe-dri (wan bier 

2lrtifel; Stücke, etliche Seute, som 

socma ; nur etü^e SBorte, wan toe- 
dri woortoe nomd. 

etwa, somtem ; bift bu'd etwa ?, 

somtem da joe? 
@twad, wan-sani; sani; som; ha- 
foe; pikin; pik)n so; ttv^a^ 9leued, 
wan njoe-sani; id} ^abe @twad ge« 
^5rt, mi jeri wansani; ctw» ©rob, 
pikin brede; som brede; gib mir 
ttxo^ baDon, gi mi hafoe!; gi mipi- 
khi!; ctv^, weit, pikinso farawci; 

bcffcr ctwa^, afö nid)t^, Bakra koti 

wan odo, taki: betre wan hafoc 
eksi, leki wan soso boeba; efi joe 
no kan kill dia , kabä joe kan Uli 
koni'koni, a boeu toe. 

11 



82 



ßuer — ga^rcn. 



Gucr, oeii, oenoc; vo ocnoe; eure 
ÄlciScr, oen klosf; dem klosi vo 
oenoe. 

Suert^alben, euretwegen, vo 

oen liodc. 
Sulc, oeroe-koekoe ; oiiroe-koekoc. 
ßurige, bcr, bic, ba^, di vo oenoe. 
Guter, bobi; Äubcuter, kow-bohi. 
©DangcUum, cvangeliiim; Gado- 

tori ; da tori vo Gado ; da tori vo 

Gado-koiidre. 

ewig, teego; ba« ewige Scbcn, da 

liebi vo teego. 
Swigfcit, teego; in 6., teego; tee 

vo teego. 
Swigtid), teego; tee vo teego; im* 

mer unb ewiglid), tee vo teego äla- 

tcm. 
e ja men, (®d)ulprufung) examcn h. 
Sjaminiren, ondersoekoe; visite- 

ri; eYamineri, 

Sjempel, exemple; ein®, an ifenen 
nebmen, teki wah exemple na dem. 
(f jerciren, exerceri. 
gjijliren, de. 
e^preg, expressi; vo expressi. 

Of- 

gäbet, soso-tori;- anansi-tori; t\)if 

x\6)U gabeln, soso lau-tori. 
gaA, (®d)ubfad)) lai. 
gdcbeln, gäd)ern, wai. 

gdcber, wVwii, waiwai. 
ga(fe(, faja-tiki; frambo. 

gäbe, (üom ©cfcbmacf) llanw; e$ 
f^mecft fabe, a tesi flaiiw; {oon 
ffl?enfcbcn) doeii doeii; ein faber 
SRenfdj, wan doen-doen soema. 

gaben, tetei; draaki h.; Sinbfabeu, 
bindc-gaar li.; ß^^^i^^nöfabeu, nai- 
tctei. 

gab ig/ bekwaam; knapoe. 

gabt, bleeki-geeli; ein fa^te^ jpferb, 
wan bleeki-geeli hasi. 

gabne, flagra; bie g. fcbwenfen, wai 

flagra; gabuen-jiodf, flagra-tiki. 

gabren, im Söagen, rei na wagi; 

rei ; ju Sd^iffe, waka (ob* go) nanga 



ga(;rtdffig — galten. 

sipi; imSoPte, waka (ob. go) nanga 
boto; gegen bie gfutb, broko genti; 
über bcn glu6, koti da riba abra; 
koti da riba; binauf (in bie ^o&e) 
liopo go na tapo; (glugaufwvirtd) 
go na hdposei; binuuter, saka go 
na ondro; (gtu|abwdrtö) go na bi- 
\bst\; mit ber ^anb in bie 2afd)e, 

potti (ob. 8oetoe) hem hanoe na 
zaka ; einem über ben QKunb, gi hem 
asranti; gi liem asranti mofo ; fabr* 
Wobl!^ wakaboen!; tanboen!; fab' 
reu IiJTen, (toMaffen) locsoe; libi; 
mcki a gowei; Ia§ e$ fabreu, loe- 
soe hem!; (miffen) raisi; e» ©cle* 
genbcit, misi da oka»i. 

gabrldffig, nalate li.; er ifl f., a 
naiate; a no kc; ein f. SWeufd), wan 
nalate socma. 

gabrtvUfiflf^it, nalate- fasi; a-don- 
ke-fiisi; mi-no-kö-fasi. 

gabrticbfeit, gcvaar h. 

gabrt, — auf unfrer g., na pasi; 
ala di wi ben de na pasi. 

gabrwaffer, dlpi watra. 

gabrweg, pasi; strati. 

gall, fadom; ber galt, ben crgetban 

bat, da faddm, disia faddm; jemaU' 
ben jnm galle bringen, meki a fa- 
dom; meki a naki foetoe faddm; 
wenn bad ber galt i|i, efi a de so — ; 
laö und icn galt fefeen, baß, meki 

wi potti, taki; meki wi potti so, 
taki; (Sünbenfatl, zondoc -faddm. 
galt-flri(f, trapoe; -fud)t, fal- 
siki; adoeb^; -Waffer, fala-wa- 
tra. 
gälte, trapoe; krafanga; abiti; gat« 

ten fe^en, fießen, potti trapoe ; scti 
trapoe; jie jiellen ben 936getn gal^ 
ten, dem seti trapoe gi fouwloe. 
galten, v. faddm; jn ©oben f., fa- 
ddm na gron; doro na gron; ber 
9{egen fdHt, areen de faddm; in 
@d;laf f«, faddm na slibi; ber Qd^aU 
ten fdttt auf ibn, da sk^du\%e faddm 
na hem tapo; jemanb in bie ^dnbc 
f., faddm na hem hänoe; einem uni 



gattcu — gamKic. 

ten ^M, fadom iia hem neki bra- 
sa hem ; brasa hem ; in O^unutC^t, 
kom flauw; kisi wan flaiiw; auf bic 
^nic, fadom na hem kni; potti kni 
na gron; jcmaub JU gußc, fadom na 
hem foetoe; a\\]'^ ^(Xi fatten, @iu* 
brucf nuiitcu, fadom na hatti; fo 
U)ic eö cbcil fdflt, so kki a fadom; 

CO fdflit mit fd;wcr, a kom hehi p 
mi; a moro mi; einem jur 2aft f., 
las^tiki hem; kom lästiki hem; ba^ 

8oo§ ijl auf ibn gefatten, da lot kisi 
hem; einem in i)ie Sflcbe, koti hem 
mofo; bad SKajfcr fdüt bereit«, wa- 
tra fala kabä; f. laffcu, (am Jßreife) 
mind re ; poeloe piliinso; aaka pikin- 

80 ; ben Tlutf) f. laifen, lasi hat- 
ti.; bie faUcube Ärautl^cit^ fal-siki; 

adoebe. 

gdl leu, fala; i(6 mti ben 23amn f., 

mi de go fala da boom; ^o(,^ f«, 
fala hoedoe; koti hoedoe; 2Ba(b, 
fala boesi; $ufd), kapoc boesi; ein 

Urtbeil fatten, gi vonis. 
gatU, efi. 

galfd), falsi; kroekoetoe; ein fa(# 
fd)er (unaufrichtiger) SJienfc^, wan 

faUi soema; falfd^e 3^"i\^"r f**'®^ 
getuige; f*fd)U^oreu, swerifaL^i; bie 
lll)r gebt f., da horloisi no waka 
reti; fatfdje föottcr, kroekoetoe ga- 
do; ein f» SBeg, wan kroekoetoe 
pasi; wan verkeerti pasi; falfrf)- 

b er jig, falsi-hatti — ; ber galfd)* 

f^rjige, wan falsi-hatti-socma. 
8^'ilf*f s. 3alfd)^eit, falsi; falsi- 
fasi; obm galfd), wie bie Stauben, 

aondro falsi, leki dem doifi. 
gd(f(^(i($, falsi; na wan falsi- fasi. 
gälte, vouw; prooi, plooi. 

galten, vouw; faltet eure ^vinbe, 

vonw oen hanoe. 

ga miliar, familiari; [i6) f» rait jcnu 

mad;en, meki hem srefi familiari 
nanga hem; familiari nanga hem. 

gamilie, famili;gamtlien-glieb, 
famili-man; fte {tub t)on einer 
gamilie, dem de famili-man; 



gangen — gajlen. 



83 



-baupty da h<^demau to da fa- 
mill. 

gangen, kisi; gifcfce, 23ogel, kisifisi, 

fouwloe; geucr f,, tcki faja; flC^ f., 

fassi; er bat [{4) in bcr gatte ge* 
fangen, a fassi na ini trapoe; tra- 
poe kisi hem. 
gangjabn, man-tifi; hai-tifi. 

gar be, (ÜÄaterial) feru; (2(nfctien) 
kicur; rfl^r' bieg, uidjt an, nomeli 
da fervi; cS bdlt bie garbe, a holi 
kleur; a habi wan vaste kleur. 

gdrben, fervi. 

gdrber, fervi-man. 

garbled, 8ondro kleur. 

gar re, man-kow; boel, boeloe. 

gdrfe, (junge Rvib) pi^in kow. 

gafel^aft, krakra. 

gafer, tet^l; ed ifi feine gute gafer 
an i^m, no wau hai boen de na 
hem. 

gaferia, — eö iji fe^r faferig, a ha- 
bi foeloe tetei. 

ga§, bali; ein g, 2Ke^l, wan bali 

blom ; SBaf^faß, tobo. g a § - b i n * 
ber, koepa; koepa-man; -baube, 
dnigi; -reifen, hoeploe, hoeproe. 

gaffen, fassi; kisi; mit ber ^aub, 

fassi nanga hanoe; fassi; Steine f* 
(einfaffen) fassi stoon; etu). mitbem 
2?erfianbe, begreipedasani; kisida- 
sani krin; Tlvitl) f., ttki hatti; e. 
@ntfd^(u9, pramisi na ini hem hat- 
ti; besluiti; c* SBibcrwittett gegen 

jemanb, teki hem na hatti; potti 
hem »a hatti; 3^^^^, kisi wan ha tti- 
bron; e. in'd Stuge, potti hai boen 
na hem; ju^erjcnf., teki na hatti; 
fid) f., teki hatti baka; jld) gefaßt 
batten, holi hem srefi klari. 
gaßlic^, krin. 

%a\t, pLkin-moro; fafl alle, pildn- 

raoro ala ; fafl n)dre \6) gefaflen, pi- 

kinmoro mi fadom. 

gaften, s., fasten h.; fie ^aben g., 

dem habi fasten, gafteu-brejel, 
krakling. 
gajten, v. fasten h.; holi wan fasten. 

11* 



84 



gatat — gebbe. 



gata(, ogri; ein fataler %t^Ut, wan 

toemoesi ogri foutoe. 
gaul, (t>erborben) pori; verrotoe; 
»lekii; (trage) le«i; bie Orange ifi 
faut, da aranja pori; ein faufer 
93aiini, wan slektiboom; fau(ed®c« 
fd^lDa^, slekti taki-taki; takroe en 

9090 taki-taki; ein fauler SKenfc^, 

wan lezi aoenia. 
gaulen, pori; verrotoe. 
gaulenjen, lezi; loiri; |!e f, nnr, 

da lezi dem de lezi soso; da soso 

dem sidom de loiri, 

gaulenjer, l^iman. 
gaulficber, rotkoors h, 
gaulbcit; lezi-fw, 
gaulnig, — in g, übergeben, koro 

pori; kom Terrotoe; kom latln, 

gaultbier, loiri. 

gaufl, kofo, kofoe; e.ganfi madbnti 
tai kofoe ; einem e« g« macben, (ibm 
brobcn) sori hem kofo; sodkofogi 

bem; einen mit gduften fdjiagcn, 

naki liem nanga kofo ; kofo hem ; 
gi hem kofo (ob. kofo kofo). gaufi-' 
fcblag, kofo; blo; (roieberbolte) 
gauflf*(age, kofo kofo ; er gab ibm 
einen gaujtfcbtag^ a gi hem wan blo 
(ob, kofo). 

gebruar, Febmary h, 

gccbfcr, phnsAen, 

ged)ten, feti; mit e., fetl nanga 
hem ; mit einanber , feti nanga tpa- 
kandra; feti makivudra, 

gccbtcr, feti-man, 

g e b e r, fouwloe-wiwiri ; wi wiri ; f^(ne 

gfbern, mooi wiwiri; ©cbreibfeber, 
pen; mit ber g« fcbreiben, skrifi 

nanga pen; (Sanfe-fcber, fouwloe- 
wiwiri-pen; Ätablfcber, isri pen; 

geber-bnfd). feda; -meffer, 
pen-nefi; -t>ieb/ dem fouwioe pl. 

gegen, figi; sibi; ben Sifcb, ßgf ta- 
fra; bie Stube (fcbren) »ibi kamera. 

gebbe, trobi; jte leben befidubig in 

gebbe, doro dem habi trobi ma- 
kandra; dem liebl wan reti trobl- 
liebi nanga niakandra. 



gebl — geige. 

geb(, «. (Unrecbt) f6utoe;(Serfe^K^n) 
misi; (3ltange() mankeri ; ob^tege^I, 
sondro foutoe, 

g e b l - b i 1 1 e n , e, gebibitte tbnn, begl 

TO 909»; -gebaren, trowei bele; 
-geben, misi paaf; lasl pasi; 
-greifen, mM; mM hanoe; ml 
hanoe mM*^ -griff, abuisi; e« ^. 
tbnn, doe ^an abuis! ; (mit ber ^anb) 
misi hanoe ; mi hanoe misi ; - f (b I C« 
6en, mbf; mUi hanoe; misi mar- 
kt; -fdbfagen, mMi -treten, 

misi foetoe; mi foetoe m\n\, 
g e b U n, fouioe ; ml»i ; (mange(n) man- 
keri; id) babe gefebü, (unrest ge^ 
tban) mi foutoe; mi misi; mx alle 
frblen mannigfaltig, wl alamal fou- 
toe doro; wi Alamal misi sani so 

menirtron; ma^ feblt mir np(b?, 

sani mankeri mi jete?; nur etni 
feblt, wAn-sani nomo mankeri; ed 
feblt ni(bt9 mebr, iioti mankeri moro ; 
ed feblen npcb jn^ei, a IIb! ioe jete; 
bad fcblte mir nocbw dali sa man- 
keri mi!; e^ feblte uicbt mel, fo 
irdre id^ gefallen, pikln-moro mi 
faddm; imiif feblt bir? (beim Un^ 
u)oblfein), »m doe joe?; ed feblt 
bem j^iube etrna^, wans^nl doe da 
pikien. 

gebier, (Uurccbt) foutoe; (SRangel) 
munkeri ; g, flnben an jem,, ibn ta* 
beln, finnifontoe nahem; ein g* am 
gu§e, wan mankeri na foetoe; obne 
gebier, febler-frei, sondro fou- 
toe; sondro mankeri. 

geter-abenb, ruste-joeroe ; da joe- 
roe YO niste; -fleib, mool klosi; 
-tag, feeste-del; g. bellten, b^ben, 

niam feesle-dei. 
geierlicbfeit, wan gran-sani. 
geiern, (rubeu) niste; (genießen) 

njam; ein gejl, nj^m feeste-del; 

9leujabr, njam jari ; Sonntag, njam 
zondei. 

geige, s., figa; geigen-banm, 

fi^k-lioom; -blatter, figa-wiwlrl. 

getge, adj., f. fein, no habt hatti; 



gctflWt — get«. 

habl frcde-hattf ; »crbcit, la^dliatti; 
\>cx geige, getgltng, frede-man; 
frede-lmtli-80i*raa. 

gcii]&cit, geig&etiicjfcit^ frcde- 

Iiatti; frade^liaUi-fa8i. 
geiC, vo aell; ed ijl fcif, a de to 

sell; f. ^abcn, hubi vo sell. 
gfiU, »., geilen, v., vein, geil- 

tlobtn, ftkroef-tan^ h. 

gtin, fiiiij feine Seinmanb, finilinni; 
U <3a(65(, fini 9Tneri-oil; f. @an^ 
filil aantf ; »ie fei« Uttb licMtd^ ift*«2C., 
hoe switi en hoe ph'^iri dati etc.; 

euer Stuf^m ifl uic^t fein, dasanl no 

g! oen wan been nem. 

geinb, 8„ vjand, vynntl; bie belben 
Ferren ftub geinbe, dem toe Masra 
de vyaud makandra« 

geiitb, geinblid^, adj, -^ einem f. 

fcin^ hol! hem na hatti; holt hem 
na bele; habi hem na hatti. 

geinbfc^aft, vyandskap, 

geift, fatoe, 

gelb, (bebau ted) firi; gron; pranasl; 
(nnbebauted) sabana ; pletn ; auf bem 
gelbe, na firi ; im g. arbeiten, wroko 
na firi ; wroko na gron ; über g. 
geben, go na butten (ob. bniti); go 
na pranasi ; ©olbaten in*d g. fdjirf en, 
aeni aoldati na komando; ia^ g« 
bebalten, tan masra vo da fell. 

gelb-arbeit, firi- wroko; gron- 

wroko; -arbeite r, firiman; gron- 
man; -blume, aabana-blomiki 
(ob. blometje); -flef(brei, feti- 
ba*bari; -berr, komandanti;gran- 
ofciri; -ta(ier,lcampoe; -meffer, 
land<meter h, ; - n e g e r , firi-ningre ; 
-tt)ebel, üjersahtf, soersanti; -n)e- 
fl e $ , gegeben mit stadia (griecbifd)) ; 
breigig gelbmege^, wan boen joeroe; 
-^ug, komando; patroeli. 

geil, boeba; einem bad g. fiber bie 
Obren jieben, (ibm aUed n)egne()men) 

potti hem nakend. 

geKeifen, patoto. 

geU, gelfen, stoon; kh'p-stoon; 

gelfen-grunb; stoon-^rou; -^art, 



gen^el — gefl-biaben. 8Ä 

tranga leki atoon; getS-fllift, 

8toon-horo. 
gen(bel, fenlcel. 
genper, fensre; ®(a6fenjler, glasl- 

fensre; glasi-rampi, glasi-lampi 

(boll» glaa-raam); genfler-laben, 
(im 3immer) fensre; (im »oote, 
©cboppen K.) luiki; gen|ler-8ff* 
n u n a , (an* obne »irf ticbe« genfter) 
im3immer, fensre ; im ©oote2e.,KiHci, 

geriet, piJi^n hagoe; speenvark h. 
gem, firawei; fara; t>on ferne, fä- 

rawei; er fommt and fernen 8anben, 

a komopo na färawei kondre; fe^r 
fern, fara-farawef. 

gem er, moro fara; moro; ferner 
fagte er, moro a takl. 

gem glad, vdrgyker h. 

i e r f e , baka-foetoe ; baka-hlell ; ger^ 
fengelb geben, diki; bai dia-foctoe. 

gertig, klari; kabä; i(^ bin mit mci* 
ner «rbeit f., mi kabä (ob. klari) 
«anga ml wroko ; ift Dad (SflTen fer^ 
tig?, (bereit), njanjäm de klari? 
(nicbt kabä, bad biege, ifl bad effen 
atte? — ); finb ftc mit gjTen fer* 

tig?, dem kabä vo hjam?; dem 

njam kabä?; fertig fein (mit), 

kabä vo; doro nanga; (für, JU) 
de klari vo ; f. matten, (ooflenben) 
doro; (jure^t macben) meki klari. 

geffet, boeje; bandlti; e. in geffeln 

fcblagen, potti hem na bandlti (ob. na 
boeje) ; werl bandlti gi hem ; f^. tra* 

gen, in g. geben, weri bandlti (ob^ 
boeje), e. t>on ben g. befreien, poeloe 

(ob. loesoe) hem na boeje(ob. bandlti). 
geffeln, e., potti hem na bandlti 

(ob. boeje); weri bandlti gl hem. 
gefl, adj. vaste; tranga;e. fefieStabt, 

wan tranga (ob. vaste) foto; bleib 

fefi!, tan vaste!; fiebet fefl im ®lau* 

ben, tan vasle na ini bribi. 
gefi-binben, e., tai hem tranga; 
taihem; -brürfen, masi; -baN 
ten, holi; hoti tranga; holi doro; 

-macben, fassi; -fe^en, pottij 
potti vaste; fo ^aben nnr'd fcflgc* 



86 



8^P — gcucr-braub. 



fe^t, da so wi pottl dati; (Td), fassi; 
liaaka; ed M ftc^ »ui^ ciit J!nöd)et«! 
d?cu im ©djfunbe fefigcfc^t, wan 

boonjoii haaka na mi neki; — 
Speid^cl, © (!^tcim, — spiti (ofc. sleim) 
faäsi na mi neki; -fi^en, fas8i; 
bad 9?opt Tife^ bereits feft, boto fassi 
kaba; -jiecfe«, fassi; -fielen, 
tan vavste; tanapoe boen; holi hem 
»refi styß. 

gcjl, 8., feest; feeste-dei; (fteibni^ 
fd^eö) fcsa ; ein g» feiern, njam feest 
(ob, feestc-dei); -ftaften, holi dem 
feeste-dei. gejl-fcbiuaud (beib* 
nifc^er), fesa; -tag, feeste-dei. 

^ C fl e, 8., fortr^s, fortresi ; bf nfoto ; bic 
g« bed i^immeld, da bigihemel-tenti. 

gcftigfeit, tranga. 

geftung, fortr^s, fortresi; biiifoto. 

%Ctt, 8. \u adj., fatoe; f, fein, fatoe. 

ge^en, lapoe; broko klosi. 

geuc^t, voktoe; koiiroe; nati nati. 

geuc^teit, voktoe; dampoe; iiali; 
nati nati. 

Beuc^tigfeit, Toktoe; kouroe; nati 
nati; watra. 

8euer,.faja; bad (Silcn ijl amgeuer, 

njanjam de na faja; g, fd}(agen, 

koti faja; anmaßen, an junben, meki 

faja; letti faja; anlegen, pottifaja; 
potti branti na ini; soetoe faja na 
ini; g. fangen, teki faja; bie glinte 
aibt nic^t geucr, »erfagt, gon no gi 
iaja; gon no piki; g« uom^iuimef, 
faja vo tapo; Del in'd g» gießen, 
potti oli na ini faja; soetoe faja; 

ein gebranntes Äinb f^eut'd geuer, 

sneki beti joe, joe si worom, joe 
fredc; fosi pee^i br4)n, da baka- 
wan, joe poeloe hem lala. 
geuer-branb, branti; faja- tiki; 
geuerd-brunfl, faja; wan bigi 
faja; -eifer, faja-hättibron; -effe, 
skorstein; -fUttime, faja-flam; 
flam-faja; -ge»cbt, gon; -{)olj, 
vaam-hoedoe; bosoe-hoedoe; -o f e n, 
faja-oven; -pfeif, faja-pyl; -rotl), 
redi ieki faja; -fdulc, faja-pilari; 



geucr^r — ginger-^ut. 
-f(6aufeI,faja-skopoe;-f(6mamm, 

foengoe; -fpri^e,brand-8pt]iti h.; 
-flabl, vnurslag h.; -flein, faja- 
stoon; -werf, vnur-pyJi h., viri- 
pjli; Tour-werk h.; -ttJOlfe, faja- 
wol koe ; - J a n g e, faja-tanga ; taiiga ; 
-3 eng, faja-doozoe; foengoe-doo- 
zoe; tonder-doozoe h. 
gen er n, (fd)ie§en) soetoe; gi faja; 
(^euer ma^en) meki faja; soetoe; 

gi faja. 

geurig, faja — ; faja-faja; et ijl JU 
feurig, a faja-faja tocmoeM; f« 
Äobtcn, liebikrofaja; f, Pfeile, faja- 
pyl; f* 3w"fl<^»/ faja-tongo. • 

gieber, koorsoe; er bat g., a habi 
koorsoe; ed bat i^u ein g. befallen, 
koorsoe kisi hcni; i;i^ g. iji nod) 
fiavf, da koorsoe tranga jete; b^^ 

g. b^t ein ivenig na^gelaffen da 

koorsoe saka pikinso; gaulfieber, 
rotkoors h.; ©alleufleber, gal-koors 
h.; gelbex% gecli koorsoe; bifeiged, 
faja-koorsoe ; fa(ted, konroe koor- 
soe ; 2Bed)felftcbcr, kenki-koorsoe. 

giebcl, finjolo. 

giebcin, pre finjolo. 

giltriren, doro na doekoe; doro. 

gilj, felt h.; gilj-but, felt-hatti. 

ginben, finni; findi a.; mt ba fu« 
d^et, ber finbet, disocma soekoe, a sa 
finni; er fanb für gut, a ben finni 
vo bopn; er fanb ed gut, a ben 
tevrede; ftcb barein finben, tevrede. 

ginger, finga; fijiga vo ban; bie 

©pi^e feined giugcrd, da pinti vo hem 

finga; mit bcm g. bri)()en, sori finga; 

lange ginger mad}en, meki lan^a 

finga; meki latiga ban; fic^ bie g« 
»erbrennen, broji hem finga; gibfl 
bu ibm i>^n tk'nmx ginger, fo nimmt 
er bie ganje ^axxi, joe pre nanga 
pikin dagoe, a lekki joe tongo; 
popckai taki bakra toemoesi» efi a 
tan langa na ini kooi« 

g i n g e r- ^ u t, fingroetoe ; -r i n g, finga- 
ringa; -jeig, einem c* giugerjeig 
geben, pingi hem; mclihem pikinso. 



giiificr — flattern. 

ginjlcr, doengroc; im J^iiiflern, na 
iiii doengroe; f. vlU§fcl)en, tai fcsi; 
meki wan doengroe fcsi. 

ginjleruig, doengroe; e. fltogc %., 
wan bigi doengroc; Me angcrflc g., 
da moro doengroe plesi; c^ ifi 
®onneu*, ü>?Dul)^iijicntiß, zon uanga 
raoeii de feti. 

firmament, lirmamenti; liemel- 
tenti. 

gidfal, fiskali; fiskaal h. 

gifd^, fisi; g. amifln, hockoe fisi; 

— fangen, kisi fi«; baö jinl) faute 
gifd)e, da wan lei-tori; tjerborbene 
8ifd)e, pori fisi. g i f d) -an 3 e t, fisi- 

hockoe; hoekoe; -bein, baleinh.; 
-flrdte, fisi-boon; boon; boonjon; 
-nc^, fisi-netti; netti; -reufe, 

niasoewä;-rOi3en,fisi-eksi;-t^ran, 

tingi-oli. 

8ifd)en, kisi fisi; fisi; id) ge^e 

fifd^en, mi de go fisi. 
gifd)er, fisi-man; gtfd)er-boot, 

fisi-boto; -I;cuil), fisiman-hcmpi. 

git tig, flei; unter feinen gittigcn, 
na ondro hem flei; t)(e gittige tti 
SKinfceö, dem flei vo winti. 

gtac!^, plata; flac^ auf km ©oben, 

plata na gron. 
g1d(!&e, glad)(anb, plein; sabana. 
g lab en, koekoe. 

glaggc, flagra; aufjielKn, Riffen, 

hopo flagra; licisi flagra; einjie^en, 
saka flagra; n>eben taffen, meki 
flagra wai; bic %U U^bt, flagra de 
wai. glaggen-jlocf, flagra-tiki. 

glammc, flam; flam-faja; faja- 
flam. 

glanetf, ferne! ; franel h. 

glafd;c, (rnnbe) batra; (meretfige) 

stoopoe; e. gf. SBetn, wan batra 
Wien; e* gL I)ram, wan stoopoe 
dram. g{afcl?en-fefler, keldre; 
-lurbi^, godo; gron-krabasi; 
-jug, katroJi li. 
glatterbaft fein, liabi waka-waka- 
hede; habi waka-waka hai. 

glattem, flei flei. 



glau — gleif^. 



87 



gfa«, fiauw; e8 tt)irb i\)m flau, a 

kom fiauw« 
glaufen, flousoe; frousoe; g(. nia^ 

$en, meki flousoe. 
gted)fe, tetei; bie gL anöbcf;en, ben 

gu6 »ertrcten, loesoe hem tetei; 

wan tet6i loesoe; wan tetei djompo 

abra. 
g leckte, be§ ^aar6, bre-wiwiri; 

(9lnefc^lag) krasi krasi; ringa-wo- 

rom; (e« befonberö ^artndcfige 2lrt) 

todo-kras'kräsi. 

gleiten, bre; vlekti; ba§ ^aax, 
bre hemhede-wiwiri; eineS)ornen* 
frone, vlekti wan maka-kron; e* 
^orb, bre wan baskita. 

glerf, flaka; (bunt, i.». beöJigeriJ) 
peni; (Sappen) lapoe; tt>ei§e ^ant** 
flecfen, (pi.) lota; geberflerf, Gado- 

marki;(2?fa(f el) flaka; (^Jla^) plesi; 

. gle(t-fieber,rotkoorsh.;-fran^ 

bcit, (eine 2lrt 5lii^fafe) flaka-siki. 

gledPen, (3)orf) pikin foto; dorpoe. 
gle(fen(0$, sondro flaka; kriii 
doro doro. 

gtecfig, (beflecft) fein, habi flaka j 

(gefleat) peni; peni peni. 
glebermauö, flei-moesoe. 
g ( e g e I , wan grofoe soema; wan ge- 

meene socma. 
gießen, v., begi ; begi tranga ; um 

etn?ad, soekoe dati uanga begi. 
gießen, »., begi; tranga begi. 
glel^entfid), nanga tranga begi; 

nanga watra na liai. 

gleifc^, (t)cn aJienfd}en unb %f)\mr\) 

raeti; (tjou grnt^ten) njanjam; 
D^fenfleifc^, kow-meti; S^ioeine^ 
flcif^, hagoc-mt'ti; ©afjfleifd;, zou- 
toe-meti; flland^flcifd), smoko-meti; 
(im Oeaenfa^ jnm ®ei)l) skin; gU 
unb fQint, skin nanga broedoe; 

n)a^ Pom gt« geboren iji, ba§ ifl 

g(., san disi skin meki, dati de 
skin soso; nad) bem glcif^e, na 
skin-fasi ; ia^ SBort »arb gleifc^, da 
woord ben iron wan liebi-soema; 
ailed %U ift n)ie ®xa^, ala kreatür 



88 



g(etf<$ct — glitite. 



de leki grasi. gtetf^-btfl^e, 
boeljon; ^tcft, -fpcife^ switimofo; 
— gleif4>e«-lufl, luste (lostoe) 
TO skin. 

madden, broko foetoe soso. 
gtcifc^ig — fein, habi skin; de 

been na skin. 
g(eif4)tid^, na sktn-fasi; t. fitl^ä)» 

(id^ ®e{!untcr, wan natnr-soema; 

fl. ©cftnnung, natftr-fasi; »kin-fasi; 

fl. fein, de vo da skin-natär; f{. 

({efinnet fein, membre sani, disi de 

TO skin. 
S(ei§ tbun, doe hem best to; doe 

mociti vo; mit S(ei§, to expressi; 

i(tl (abe tad nid^t mit gfeig geti^an, 

mi no doe dati to expressi (ob« — 

in bSfcr «bjicbt, vo o^ri hatti). 

gleigia/ — f'f iflflv ■ loJ'bi wroko; 

a wroko boen; a doe hem best. 
gfenncn, kre; kre watra na hai. 
gletfd)en, Mc ßdbne, pili (ifi. 
git (ten, lapoe; flid" bad.*&emb, la- 

poe da hempi. 

g ( i efi e, flef ; }n>ei g(* mit einer StiaU 

fc^e fd)(a9en, kill toe fonwloe nan^a 
wan stoon; ^onigfliege, honi-flel; 

fpanifc^e gliege, spaans fligri; e* fp. 
g(« auflegen, pott! wan spaans fli- 
gr^> gliegen-n)ebe(,wa'wal; wai- 
wäi. 
g liegen, flei; fliegenbe gifd)c, flei- 
fisl; etiD* fliegen (äffen, meki a flei; 
e. S)rac^en, hopo flIgrI; set! ill- 

gtieben, ron go kibri; ron kibri; 
tekl ron; ron go; ronwel; t)or je^ 
manb, kibri vo hem; gu jem., ron 
go kibri na hem; flief^e bieSufle — 
kibrl joe srefi to dem luste (lo- 
stoe) — . 

gließen, ron; ron doro; fiinab p., 
ron saka; über ß«, roh abra. 

glinf, hesi; flinki h.; fix h. 

glinte, gon; eine ^L fc^aften, Ter- 
korfoe da gon; glinten-f olben, 
gou-kolfh.; korfoe; -tuget, koeg- 






glijjboflctt — gWffl«. 

loe; -tauf, gon- loop; loop; 
-f(*aft, gron-groef; -fd?Io9, 

f:on-sloto; ^ fie in, fsija-stoon. 
,, ifebogen, bo. 
^ locfen, 8.» fro6. 

(of^, dagoe-Ioso. 

(or, lamfroe. 
g(o6, kokrokd. 
g(offe, g(o§feber, waVäi; pari; 

ber gif4^ bat g(offen, fisi habi wa'- 

wai (ob* pari). 

gtite, floiti; g(. b(afen, bio floiti; 

rre floiti. 
^, 6 ten, floiti. 

g(ott, — ba« ©cot id flott, boto 
de na watra ; ed iß mieber flott, a 
loesoe baka. 

g ( u 4 , floekoe ; er tegte ibnen g(u$ 
unb ®eaen )>or, a potti floekoe 
nanga blesi na dem fesi; lieloe; 

n>er fann ben anbern t>om gtucbe er« 

(cfen, soema sa poeloe trawao na 
hii heloe. 

g(u(bcn, s., floekoe; kos'kosi. 

g(ud^en, floekoe; einem, floekoe 
hem; (beibnifd^er 9(udbru(f) begi 
Gado gl hem; — kosi hem. 

gtuAer, floekoe-man. 

glucbt, ron; ronwel; eure %U, dm 
ronwel to oenoe; bie g(. ergreifen, 
tekl ron ; tekl ron gowel ; tekl ron 
go kibrl ; fte in bie g(* jagen, meki 
dem ron go kibrl. 

glud)ten, tekl ron; teU ron gowel; 
tekl ron go kibrl. 

g ( u d) t ( i n g , ronw&lman. 

g(uge(, flei; g(. ber SDZorgenrot^e, 

flei vo mocsoe-del. 
g(ugd, wantem; pram; hesi hesi. 

g(ur, (ge(b) sabana; ($aud-flur) 

gron; pranga; floeroe h. 
g(ug, riba, liba; anf bem gfuffe, na 

riba tapo; (SUbeumatidmud) sinkih.; 

rematf k b. g ( u ^ - n> a f f e r , riba- 

watra. 
gtfiHflt, pikhi riba; kriki. 

gluffig, dllin h.; (Dom SÄetaD) e« 
ift bereite fl., a melti kubä. 



gfuffiflfcit — görbcrn, 

gülffiglcit, watra. 
§ ( ü ft e r n , taki saf ri ; taki swi s wi ; 
8wi swi, 

glutf^, floedoe; e^ ifl bereite gf., 

a floedoe kabä ; watra liopo kabä ; 
watra de roii na hope (opo) kabä; 

xoa^ Me @kbe genommen l)at, bnncjt 

bie g(nt^ U)ieber, dasani fala watra 
teki\ floedoe tjari kom baka; Me 
gdltt^eu, dem bigi floedoe ; ^Xin^^ 
PutI), iijoe-floedoe; ®ünl)flnt^, zoii- 
doe-floedoe. 
goifcn, 8., frod. 

golge, — baö ftnb bie gclßenv «d- 

sani kom vo dati; sosatii komopo 
na dati ; dati de da paimaii ; golge 
leifien, gehoorzam; in in %ol^e, 
bakatem; na baka; gi>(ge-jeit, 
baka-tem. 
go Igen, einem, waka na hem baka; 
Tolgoe hem ; ^etrud fotflte i()m oon 
ferne, Petrus waka safri na hem 
baka; (golge leifleri) gehoorzam; 
onderdaniki; ge^orc^et euem Sei)' 
tern unb . folflet i^nen , gehoorzam 

dem graii-soema vo oenoe en on- 
derdaniki dem; feinem ^opfe folgen, 
doe na hem zin; volgoe hem traiiga- 
hede; habi tranga hede; feinen 
Süftcn, doe so, leki wi pori hatti 
seni wi; bad folgt baraud, sdsani 
kom vo dati; sosani komopo na 
dati. 

golgenb, — bic fofgenbc 2Boc&e, da 

wieki, disl de go kom; tra wieki. 
golgfi^, we; vo da liede; vo dati 

hede; diis h. ; dosoe. 
golgfam, gehoorzam. 
go (tern, e«, labrakahem;masihem 

skin ; pina hem. 
goppen, e^holi hem vo spot; dreigi 

hem; meki prefoeroe nanga hem; 

(jeigen unb ni^t geben) spyti hem 

nanga — . 
gorbern, haksi; 3^0^ ^^^^^^ *^^5 

i(ft »erbe ed üon bir forbern, mi sa 

haksi dati na joe. 
gorbern, helpi; asisteri; meki ago 



gorm — gortgebett. 



89 



doro; bad SBerf unferer ^dnbe 
IDOÜejl bu forbern, joe moe meki 
da wroko vo wi han go doro. 
gorm, mod^l (moederi) h.; vorm 

h.; patron h.; er macf)te einegorm, 

a meki wan model eli wan vorm; 
in gehöriger gorm, na wan reti 
fasi ; so leki a fiti. 

gorf^en, haksi; soekoe; haksi 
haksi; ondersoekoje; icSb merbe bar* 
na($ forf(!ben, mi sa soekoe dati. 

gorfi, (Salb) boesi. 

gort, s., fortr^si; fortr^s; binfoto; 
njoe-foto; foto. 

gort, adv. (fortwd^renb) doro ; (meg) 
gegeben mit ben Beitmörtern go; 
gowei; — er fd)ilt midb in einem 
fort, a kosi mi doro ; fort unb fort, 
doro nomo; doro doro; er ifl fort 
a gowei; fort mit bir!, go vo joe!; 
p'sa!; p'sa go; er muß fort, a 
moese vo gowei; id; fann nid^t 
fort, ml no man vo go. 3ufammen* 
fe^ungen mit fort werben gegeben: 
mit doro, wenn jie eine gorbauer, — 
mit go, gowei, ober bem ©ufftjnm, 
— wel, wenn |te tin fxd) entfernen 
anbenten« 

gortan, now. 

gortarbeiten, wroko doro. 

gortbe^eben, [xä^, gowei. 

gortbringen, tjari go. 

gortbauern, go doro; ber 8drm 
bauerte bie gange 9taä)t ^inbnrd) fort, 

da ba'bari ben go doro da heeli 
neti. 

gortei(en, meki hesi gowei; gowei 

hesi hesi. 
gortreiten, poeloe manteri doro. 
gorteffen, njam doro; holi doro 

vo njam. 

gort fahren/ mit etw«, holi doro 

nanga; (im Sßagen) rei gowei. 
gortfUegen, flei gowei. 
gortfuf^ren, (weg) tjari gowei; (e, 

®a(!be) holi doro nanga. 

gortgang, — Ij^aben, go doro. 
gortgeben, giwei. 

12 



90 gottgefien — gottfi^ucllcn« 
gortfte^en, (»eg) gowel ; (anßattcnl)) 

go doro; (auf e* SBeae) holi da past 

doro; »ic (atrgc foU bad fo fort* 

ge(Kn?, hoe langa datisa go doro?; 

Dad Seben famt nid^t fo fort^e^eii, 

da liebi no kan go. 

g Ott Reifen, (e. untetM^cn) einem, 

helpi hem; asisteri hem; (i()nin>eg< 
^etfen) helpl hem vo ronwei. 
gottjagcn, e.,jagi hem; jagi hem 
gowei. 

gortfommen, v. (»eg) komoto go- 
wei ; xä) fanu niö^t gut forttomuten, 

(geben), mi no ha foetoe vo waka; 

ed iß fein fort! ommen, komoto no de. 
gottfommen, s., — er bat fein gu* 

ted gortfommen, hem sani waka 

boen; hem afeersi waka boeii; a 

kom na fesi. 
gort laufen, ronwei; gowei. 
gort maiden, (anhatten) go doro; 

holi doro; ^(^, (beimüc^) doekr6e; 

(fcbnefl) diki; ronwei. 
gottreben, holi doro votaki; taki 

doro. 
gortreifen, teki pasi go; gowei. 
gortreiten, rei gowei. 
gortrutfen, poesoe; troesoe; drifi 

na fesi. 

gortrubern, (forttt>a()renb) iodoro; 
(njeg) lo gowei. 

gortfd^affen, etw., tjarl Iiem go- 
wei. 

gortf(^eercn, jld^, go vo hem; 

pasä go; p'sä go, 
gortfcbi rfen, e., sen! hem gowel; 

aeni hem go; (entlaJTen aud ber 

Slrbeit) bedanki liem. 
gortf^ieben, troesoe; poesoe. 
gortfcbfafen, alibi doro. 
gortf^lei^en, jlc^, gowei safri 

aafri; gowei kibri-faai; doekr6e, 

doekrden. 

gortfd^(e))pen, etm., tleepi hem 

gowei. 
gortfcbtummetn, djonko doro. 
gortf(SbnelIen, (mit ben gingern) 

tjopoe. 



gortf<^reiben — gragen« 

gortf(breiben, akrifi doro; holi 
doro vo skrifi. 

gortfc^reiten, gortf^ritte ma* 

ma^en, kom (ob. go) na fesi. 
gortfcbtoimmen, swem gowel. 
gortfegetn, (anbattenb) seili doro; 

(n>eg) seili gowei. 
gortfenben, aeni go; aeni gowei. 
g r tf C || en , etn)., holi doro nanga — . 
gortfpieten, pre doro; hoii doro 

▼o pre. 
gortfprec^en, taki doro; holi doro 

vo taki. 
gortfpringen, djompo gowel. 
gortftogen, troesoe; poesoe. 
gortfunbigcn, doe zondoe doro; 

holi doro vo doe zondoe. 
gorttragen, etto., tjarl hem gowei. 
gorttreiben, e., jagi hem gowei; 

eine ®ad)e (anba(tenb) doe dasaui 

doro; holi doro uanga. 

gortmac^fen« gro doro« 
gortn)äbren, go doro; holl doro. 
gortu>d()renb, doro; doro^omo; 
doro doro. 

gortioanbe(n, waka doro. 

gortweben, (»eg) wal; wai gowei; 
ber SBinb i^af^ fortgeweht, winti 
wai hem gowel; (fortn)d(>renb) wai 
doro. 

gortmoüen, wani gowei; no wa- 
ni tan. 

gortjie^en, etto«, poeloe hem go- 
wei; hall hem gowei; (aud e* ^aufe 
ob. Orte) verhuizi; komoto na — . 

gracbt, Isi, laal. 

grarf, djakti. 

grage, haksi; vraagh.; e»gr. tbutt, 
haksi wansani; Streitfrage, kwestie. 
grage-jeid^en, vraag-marki. 

g ragen, haksi; i^ frage bicb bar urn, 

mi haksi joe dati ; einen um Statb 
fr., haksi hem wan boen ral; um 
Srtaubnig, haksi pasi (ob.permisi); 
1X^6) ©Ott fr., soekoe Gado; ni(f)td 

barna^ fr., no ke ; id) frage ni^td 
nac^ bir, ml no ke vo joe; fragfi 

bu ni^td bantai^, ia^ roir oerberben?. 



joe no ke, efi wi goeiigoe ? ; tt>cc ^ic( 
frajt, mvi> ml bmd)tX efi foiiwloe 
ciiki gron toemoesi, a sa si hero 
mama boonjoii. 
^ranfiren, pai waiitem. 

granfc, franja. 
^ta njofe, fransman. 
f^cci^e, takroe f esi ; ogri fesi. 
grau^oeman; (S'Oefrau) wefi; (.^cr* 
rJH) Missi; (DocJie^me) gran-Miss!. 

g*raueu$perfou,grauenjiuuiur, 

oeman; ((ebi^^) wendje. 

g*cau(eiu, pikm Missi. 

grcc^, (ju frei) vry; vry toemoesi; 
(unuerf^diut) ftsranli ; jie ift fred), a 
vry toemoesi; ^xi) frcd^ gegen e. be* 
tragen, sori asranti gi hem; sori 
tränga ha! gi hem. 

gred^f^eit, asranti-fasi; tranga-hai; 
tranga-hai-fasi. 

grei, fri; vry; freiu>erien, kom fri; 
i(^ bin .nod) ntij^t frei, mi no weri 
soesoe jete (nur greie tragen ©ebu^e); 
e. frei geben, gi hem fri; pottihem 
fri; e. frei ma^en, meki a kom fri; 
bevry hem; frei werben »on bet 
®nnbe, kom bevry vo da zondoe ; 
„frei »on ber ®eredi)tigfeit", vry vo 
ger^gtigheid h. ; frei beraudfagen, 
frei reben, taki reti; taki vry; id) 
bin fo frei, mi teki hatti; nanga 
Masra permisi; e« frei f)alttn, pai 

vo hem; e$ einem frei ^eUen, Itbi 
dasani gi hem; er tbat ed oon freien 
@tuden, a doe so nanga hem eigen 
fri wani ; fie ift jn frei , a vry toe- 
moesi; ber greie, friman. 
grei'brief, fri-brifi; fri-pampira; 
-geboren, fri-gebore; -mann, 

fri-man; -name, fri-nera; -ftabt, 
fri-foto; -ftdtte, kibri-plesi, 

greien, v.; greier, s., freiri. 
greigebig, — er ift fr*, a lobbi vo 

gi; a no gridi. 
grei^eit, fri; vryheidh.; einem bie 
gr* geben, gi hem fri; potti hem 
fri ; e* in gr» fe^en, (e* Ocfangenenf 
loesoe (ob* poeloe) bfsm ua boeje. 



gieitt4) — greunb* 



91 



g r e i ( i d>, troe ; da (na) troe ; troetroe. 

greimutbig, sondro frede; — re* 
icn, taki sondro frede. 

greitag, vrydag; vrydei; (i\)Cix\uu 
tag, boen vrydag« 

greimiUig, vo boen-hatti; nanga 
hem fri; (ob. eigen) wani. 

g r e m b , njoe ; vreemde ; ein grember, 
wan njoe soema; wan vreemde 
soema; njoe-komer h. 

grembling, wan vreemde soema« 

greffen, (effen) njam; ®ra3 fr., 
njam nviwiri; njam grasi; (fiber* 
nidgig effen) goeii; njam toemoesi 
pasa; bie i^r ber SBitwen ^aufer 
freffet, di oen njam. dem goedoe lo 
dem poti wednwe; ber SKenfd) 
loiQ mid^ frejfen, da soema wani 
swali (ob. njam) mi. 

greffer, (ein Unmd§ig«r) goeli-man, 
akauswaii. 

greggierig, gridi vo njam. 

gr eube, plisiri; pre; große greute, 

bigi piisiri; mit greuben, nanga. 
plisin; nanga ala plisiri; ed macbt 

mirgr., a gi mi plisiri; bad mad)te 
i^m gr», dati ben doe hem plisiri; 
gr* f^aben an, habi plisiri nanga 
(ob* vo); njam plisiri (ob. pre) vo. 

grenben-gefang, plisiri- singi; 
-gef(brei, plisiri-ba'bari; -leben, 
plisiri-liebi; -o(, da oli vo plisiri; 
-tag, plisiri-dei. 

g r e n b i g , nanga plisiri ; gestroostoe ; 
nanga gestroostoe hatti. 

greubigteit, getroostoe hatti; ge- 
troostoe-fasi; plisiri-fasi. 

grenen, flcb, plisiri; blyti; pre; 
njam plisiri; njam pre; ed freut 
mi^, a gi mi plisiri. 

greunb, baja; kompe; mati; vriend 
h.; baja ift allgemein, »ie unfer 
„guter greunb", unb wirb felbft ge* 
gen Unbekannte gebrandet ; nimm bad, 
greunb!, teki dati, baja!; ed n)irb 
mä) abgefunt in ba, unb bann aQen 
mög{i(]ben äBorten angel^dngt, oft 
o|me t>ieie S3ebeutung, odiba; adjo- 

12* 



»2 Sreunblic^ - %titt>t. 

»iba; — kompe ifl jtamctab, @t* 

noffc; mati, eigentlicher greunfc; — 
fie {tnt) febr gute (intinte) greunbe, 

dem na! jesi makaiidra; dem liegi 
(ob. riegi) makandra; dem de kin- 

kan, (95er»anbter, ®efreunbter) h- 
raiii; SIutdfTeunb, broedoe; er tj| 
weitt Slut^freunb, a de mi broe- 
doc; piesi-meti ; (93ertrauter) fami- 

liari ; — ill'« (Sepc^t greunb, ^iu* 
term älürf en geiub, apiti weti, broe-^ 
doe de ua hattl. 
^reunbtii^, vri^ndliki ; switi ; boen ; 
nanga switi fesi ; n^inga boen hai ; 
fr. rebenmit, tak! switi nang;a; fte^e 
fr. auf und l^ernieber, loekoe vfi 
nang^a boen hai; ioekoe vfi nanga 

switi fesi; banfet bein {^errn, benn er 
i|i fe^r freunbIi^,pryzeMa8ra, bikasi 
hem de so boen ; in'd ®efi$t bifi bu 
freunblic^, aber ^interm9luc(en garftig 
(fa(fd^), joe sort mi wan boen fesi, 
joe kibri da takroewan na baka. 

greunblid^feit, switi-fasi; vrieiid- 
iiki-fasi, 

greuubf^aft, mati-fasi; mali; 
kompe; vriendskap h.; gr«f$tte§en 
mit, meki kompe (ob. mati) nanga ; 
(e. febr intime) nai jesi nanga; %t. 
Ibatten mit, hol! kompe (ob, mati) 
nanga; e, gr« i|i ber anbern wertb/ 
han go, kan kom ; wenn'd ®e(b aSe 
iji, böJ^t bie 8reunbf(^aft auf, moni 

kabä, kompe kabä. 
greunbfd)aftU(^, vriendliki; na 

wan vriendliki fasi. 
g r e )> e 1 , ogridoe, takroedoe. 
g r e ( e r , ogri soema ; ogri-doe-manj 

takroe'-doe-rman. 
griebe, fri; rreede; gr* ju bringen 

auf (Srben, vo tjari fri kom na 
grontapo ; ber gr« ©otted, da vree- 
de Yo Gado; ©ottedfrieben , Gado- 
fri; gr. fei mit tw6)\, vreede moe 
de nanga oenoe!; um gr« bitten, 
hegi fri; gr. f4)lie6cn, raeWfri; gr. 
batten, lioli fri; holi vreede; gebe 
^in uutgrieben!, goumig^vreede!; 



griebfertig — gromm. 

ein Äinb b^^griebend, wan rreede- 
pikien, 

griebfertig, griebliebenb fein, 

lobbl fri; iobbi to hoii fri nanga 
soema, 

grieblid), griebfam,— er ifl fr., 

» Iqbbi vreede; fcib fricbfam, iiebi 
nanga vreede! 

grieren, — midb friert, mi kouroe; 
-i^ febr, kouroe moro mi; kouroe 
kill ml. 

grifcb, '^'^9 njoe; njoenjoe; vers!; 
frifcbed 93rob (m6f ungebacfcn) lata- 
brede; (gebatfen) vers! brede ; (no^ 
beift) faja-brede ; fr. ^of J, lala-hoe- 
doe; fr, gleifcb, iaia meti; versi 

roetl 5 e. auf frif(bcr Ibflt ertappen, 

kisi hem han nanga han, 

grift, tem; id) n>iU ibncn no(^ grift 
geben — , mi sa gi dem tem jete — ; 
}U biefer grifl, na dial tem. 

gr ifl en, fein Seben, pasi hem Iiebi; 
XO0 er Speife b^rnebmen follte, fein 

Seben JU ftifien, pee a sa kisi njan- 
jam, vo pasi hem Iiebi. 
grob, blyti; vr61iki;fein, hlyii; pli- 

siri; ia würben bie 3nnger frob, 
now dem disciple plisiri; at^^ero^ 
bed Sefum fab, w^arb er frob, dl He- 
rodes si Jesus, a ben boen toemoe- 
si na hem. 

g r 5 b Ü (^ , vroliki ; fein, plisiri ; blyti. ; 
feib adeieit fr^blid^/ alatemoenmoe 
plisiri! 

groblocfen, ▼., Idfslngl; singi en 
pryze; bafi en plisiri; fro^lorfet 

mit ben ^inben, naki hem! 

grobtotfen, s., yr^liki singi; Idf- 

singi; fommt oor fein Slngeficbt mit 
gr., kom na hem fesi nanga vroli- 
ki singi. 

gröf)ncn,-— feinen Sofien, de sla- 
voe (ob. katibo) vo dem luste (lo* 
stoe) vo hem ; bem ©ranntwein, de 
slayoe (obt katibo) vo dram, 

^romm, vroom; dpregti; e, from* 
mer SKann, e. grommer, wan vroom 
soema; wan öpregti soema. 



gremmcn — %xnf}. 

grommc«, de boen to; lä) fu*e 
nicbt n>ad mic frommt, mi no »oe- 
koe sani, disi bocn vo mi srefi; 

aber c^ ftommt nx^t ailed, ma ala- 

sani no boen to doe. 
grommigfeit, Troom-fasl; cipregU- 

grofc^, todo; (c* Heine 9lrt) djompo 

djempo; grofd)-Iaid?, todo-eksi. 
grofl, tranga kouroe. 
grjflettt, — ed froflelt m\6), mi 

8kin gro kouroe; mi fiii kouroe. 
3 r U (^ t , njanjäm ; Troekloe; %x. brln* 
gen, tragen, meki njanjäm; meki 
vroektoe; aud Wefer 2)lHt^e n>irb 
feilte S'ruc^t, da blomiki disi no me- 
ki njanjaro; bic gr. ift filg, da 
Troektoe «witi; jmolferlei grud)te, 
Iwalf soortoe Troektoe ; bie gr. bet 
£ippen, da vroektoe to tongo; — 
ber Senben, da Troektoe vo hem 
skin ; an ben gru(^ten erfennt man 

ben ^aum, ibriwan boom joe kan 
sabi na hem Troektoe; (f)eibntf($ed 
®pric^n)ort) Obia boen, joe sa ai 
na koti; joe loekoe na koti, joe aa 
si, faObiawroko. gru(^t-baum, 
Troektoe-boom. 

g t n (^ t b a r , — ein frn(3^tbarer ®aum, 

wan meki-boom; wan boom, disi 
meki foeloe njanjäm ; (Dom Sanbe) 
fatoe; ein fr. 93erg, wan fatoe ber- 
p; fr. fein, meki Troektoe; feib fr. 
tn alien gnten SBerfen, meki Troek- 
toe, doe ala boen wroko; fr* ma^ 

d)en, fatoe; ber Zf^avi mad^e bein 
Sanb fru^tbar, da douw moe fatoe 
joe gron, 
grumten, helpi; ed fru(!^tet ni^td, 

a no helpi noti; a no sa helpi. 

gtU(^t(o$, sdso; vo sdso; sdso so- 
so; ed tfi fr*, a no kan helpi noti. 

griH, grufie, adj., froekoe; frn^ 
SRcrgend, mamantem froekoe; froe- 
koe mämantem ; l^ut frfl^ , di ma- 
mantem; in aller grü^e, froekoe 
froekoe; (bei 3^'^^") bit^m; bu 
mugt ttroa^ früher f ommen, Joe moe 



grfl^-regen — gfi^ren* 03 

kom pikui-moro bit^m; frfi(ier^in, 
fiSsitem. 
grü^-reoen, da fosiareen; -flucf, 
breki ; - ft u rf e n , njara breki ; bre- 
ki; -fliitf «jelt, breki-tem; -flun* 

be, mämantem; inbengrnbflunben, 

na mdmantem; -jeitig, bit^m. 

griHe, s.,mdmantem;ina(Iergrn^e, 

froekoe froekoe« 
gn^d, kraboe-dagoe ; kwasi kwasi; 

(jwci »erfcbiebene «rten ^iefiger gn(^# 
fe); — bie güd)fe ^aben ®ruben, 

dem kraboe-dagoe habi dem ho- 

ro — ; ge^et t>in nnb faget bemfet 
bigen gucbd (Herodes), go taki gi 
da kwasi kwasi. 

gnge, Toegoe. 

gugen,gügen, Toegoe; in einan* 
ber (einpaffen) Toegoe en fiti ma- 
kandra; (beflimmen) potti; ®ott()at 
ed fo gefügt, Gadopotti so; edfngtc 
Pd) fo, bag, a kom pasa; ed fugt 
(f^irft) ri* lH<^t, a no fiti; fi^ iu 
einen f*, saka na hem ondro; ge- 
hoorzam hem; harki hem; {td^ in 
^ttoa^, teTrede nanga dati, 

güHt>«r, — e« ijl f., a de to fili; 
joe kan fili hem. 

gfi^)Ien, fili; füllet mic^ unb fe^et, 
fill en loekoe mi retl; einem auf 
ben ^af^n fubten, fill hem mofo; 
einem ben $ute, fili hem pols; 
(bilbli^) fili na hem; im ^erjen f., 
fili na ini hatti. 

gÜ^lUd, sondro fili. 

g Ü 1^ r e n , tjari ; tekl tjari ; tiri en tja- 

ri; fu^re ben Slinbcn an ber .^anb; 

teki da blini soema tjari hem na 
han ; ber ^crr felbfl muß unö fu^* 
ten, Masra srefi moe tjari (ob. tiri) 
wi ; ben Sogen führen, tjarl hem bo; 
bein guter ©eifl fu^re mi(!^ auf ebe* 

ner foaffn, joe boen geest moe tiri 
ml na wan reti pasi; berSBeg fubrt 
na$ 91«, da pasi tjari joe na N.; 
da pasi go na N. ; too^iu fu^rt ber 
Sieg?, pee da pas! fadom?; ffl^re 

und ni(^t iu SBerfu^ung, no meki 



94 



gfl^rcr — guufjig* 



wi kom na iiii tesi; c* ®(t(!6c ^OX 
@cri(t>t f., plyti da zaak; eilten i)tn- 
terd Si^t i, tapo lieni hai; korl 
hem; ein fc^tcd^ted 8eben f., liebi 

\\aii 8lckti liebi; ^^^coceg . f«, habi 
>vaii procesii; e.^eweid f., tjaribe- 
wysi; bewysi; einem ju®emüt^ef.^ 

. potti dati na hem koiiaiensi ; in ^ie 
^o^e f., hopo; jt(agef.,klage;kom 
klage. 

Süfetcr, tjari-mati; (2lnfnt>rer) f cai- 
man; iiede-man; ein g^^^^t ber 
S3(inbcn, wan tjariman to dem bli- 
ni-wan. 

Sn^rmann, gu^tfnei^t, gu^r^ 
leute, ^agi-raan. 

J^nbrwcrf, wagi. 

gillte; 8. focloe (eigcntli^: t>iele); 
bic gutlc ber ®i>eife, da foeioe vo 
da iijanjära; ^reube bie guQe, foe- 
ioe en bigi plisiri ; 6)otte(^ 93runn^ 
Icin t)at äßaffcrö bie gnUe, da riba 
vo Gado liabi foeioe walra ; — ici^ 
cr bie gnde t^abe, vo a habi foeioe ; 
bie %, ber Reiben ^ foeioe vo dem 

lielden. 
8 ft Ken, V. foeioe; fntte ben Ärufl, 

foeioe da walra-kan ; fuile bie gUfd^e 

mit SBeiu, foeioe da batrananga wien. 
guKen, 8., Dom $ferbe, pikiu haai; 

Dom @[e(, piUn Heriki. 
gunbament, fondamenti; ston-foe- 

toe. 

gnnf, feifi; alle gunfe gerabe fein 

(ajfcn, tapo hem.hai; no aoekoe 
(ob. loekoe) sani so fioi; fünfmal, 

• fdfi-tron. 

gunfte, ber, di vo feifi; disi meki 
feifi; ber fünfte (Sltgabe), feifi pro- 
cent! ; fiinftc^a(b, fo nanga hafoe, 

gnnfje^n, tin-na-feifi. 

gw^lfi^fl' feifi-teii-tiii; bei (S.tn% 

gutveiten mi) bei Za^txx, mtb mebi^ 
bad ^oQdinbifd^e vyftig gebranc^t; 

funfjifl ^cntd, vyftig senai; wan 
bank-notoe; ein ®utben funfjig 
^CUtd, wan golde vyftig; dri bank- 
uotoej funfjifl lafle, vyfüg dei. 



gunfe - gnrj* 

gunfe, Tonkoe, voenkoe h. 

gunfeln, blinkri. 

gur, gl; vo; bitte fur micft, beg! gl 
ml; begi vo mi; bad ifl fur mi^, 
da vo mi; für fi(^ leben, liebi vo 
hem arefi; für unb für, vo iia- 
tem. 

gur bitte, wan boenmofo; wan be- 
S^ gl; (ine g* fur jemanb einlegen, 
tbun, potti wan boen mofo gi hem ; 
potti wan begl gi hem; begi vo (ob. 
gi) hem, 

%Utä}t, gotro. 

gurd)t, frede; id) geriet^ in gur^t, 

f rede kisi mi ; mi kom frede ; bie 
gnrcbt @0tted, da frede vo Gado; 
g. ill ni(^t in berJJiebe, frede no de 
na ini lobbl; mit g. uub Bittern, 
nanga frede en befi. 

gur^tbar, na wan skreki-faal; et« 
)vad gurcibtbared , wan skreki-aanl. 

g Ü r (^ t e n , frede ; @ott fürchten, fre- 
de Gado; er für^tete ftcib i>oribnen, 
a frede dem ; fürchte bi^ nicbt, no 

frede!; bu brau^fi bi4) nicbt ju 

für^ten, joe no ha vo frede; e. 

furd)teu machen, in gitrcbt fe^en, 

meki a kom frede; meki a frede. 

gür(^terlid>, — etwad gür^ter^ 

tt^ed, wan akreki-aanl. 

gurc^btUd, sondro frede. 

gurcbtfam, nanga frede; •— fein, 
frede; habi frede; »arum feib ibr 
fo fur^tfam?, «an hede oen frede 
so?; e. f« ma^eu, meki a frede; 
meki Item hatii gowai; ber gurd)t<* 
fame, wan frede- soema; f rede- 
man« 

gur^tfamfcit, frede; frede-fasi. 

gürf)>rad)e, boen mofo; e. g. für 
e« bei jemanb tbuii, potti wan boeii 
mofo gi hem na Alasra N. 

gftrfpjrec^ber, voorspraak h. 

gurft, prius; granman; hedt^man; 
ber g. biefer 98c(t, da liedemau vo 
kondre. 

gür)vabr, vo troe; vo troe iroe. 

gwtj, poepde; wiuti. 



guqcii — gftttCttt. 

Surfen, poepÄe; poeloe wiiiti. 
g u g , foetoe ; (im (Scfleufaft jum 93ein, 
wcld^eS mid) foctoe &ci6t) gron-foe- 

toe; (M Ttaa^) foetoe; voet li. ; 
JU ^ufie , na foetoe ; nangit foetoe ; 

i^ bin iii^t gut j^n %n%t, mi no ha 

foetoe TO waka ; fid) bic gu§C um* 
fonjl aMaufcH, broko foetoe vo so- 
so; am gu§e ic^ Sergej, na foetoe 
▼o da bergi; (Soliatl) iracjirolf gug 

brei 3*>0 ^^Hf ^oJ'at l>^n langa 
twalf foetoe nanga dri diiim ; einem 
gu guge fallen, fad()m na hem foe- 
toe; einem bie güßc f offen, ihn be» 
mut{)ig anflehen, bosl hem foetoe; 
e. unter bic gugc treten, trapoe hem 
na ondro foetoe; masi hem nanga 
foetoe; ben g« anftogen, naki foe- 
toe; i4 ^abe mir eine ©(adfc^erbe in 
im gng getreten, batra koti mi foe- 
toe; birfe gü§e, SRofenfuge, ((S(e* 
)>^anttaft^) roos- foetoe; big! foe- 
toe. 
^ug-bab, watra vo was! foetoe; 
-b a tt f , foetoe-bangi ; - b b e n , floe- 
roe; floer-pranga; pranga; gron; 
-breit, wan foetoe bradi; -fall, 

— e» gugfad t)or jem« t^nn, fadom 

na hem foetoe begi; -((anger, wa- 
ka-man; -tnbä^tl, hai vo foetoe; 
skroefoevo foetoe;-)) fab, -fteig, 
foetoe-pasi ; - f cb C m C I , foetoe- 
bangi; -fo()(e, ondro-foetoe; fue- 
.toe-zool h.; -fpur, foetoe; -tct^ 
l>fen,foet-8tapoe; -tritt, skopoe; 
einem e. g. geben, gi hem wan sko- 
poe; skopoehem; -}e()e, finga vo 
foetoe. 
gugcn, auf etw. (bilbL) tanapoe na 
tapo dati; potti wan vaste vertroiiw 
na dasani tapo. 

gutter, (Speife) njanjam; Unter- 

fiitter, ^utterjeucb, voering h. 
gutterat, doozoe; boeba. 

gutter n, (ju effen geben) e*, gihem 
njanjam; ein fleined jtinb, kanti da 
pikien ; (einen SRorf K.) potti voe- 
ring na iui. 



®abe — ®anj» 



95 



®abe, present!; Opfer unb ©abcn 

bafi bu nic^t gewollt, offer en pre- 
sent! j<ye no ben wani; bie ®abe 
nehmen unb be^ ®eber« i^ergeffcn, 

ningre fiiiiii boen, a vergili Gado; 

(gabigfciten) ber Änabe b^^t ®abcn, 
da boi hal)i wan boen hede vo 
leri. 
@CLitl, forkoe. 

® a tf e r n , kali eksi ; bie ^enne gad'erf, 

da fonwloc de kali eksl. 
®affen, loekoe doen; pili hai; tan 

habäu; baboeki. 
®abnen, gapoe; hapoe. 
®iUten, wroko; badSBier gd^rt, da 

biri de wroko. 

®algen, l>ongo-pita, 

®arie, gal; bita; bie ®alle (ief i(;m 

fiber, gal broko na hem akin; wan 
hatti-bron ki^i hem ; einen drgcrn, 
bag ibm bie ®» überlauft, taiitrri 

liem , tee a poeloe gal ; ® a I ( e U - 

fie ber, gal-koora h. 
©atlerie, gadri. 
®ang, (^affage) pas! ; (9lrt ju ge^en) 

waka; eitt enger ®ang, wan smala 

pas! ; ber mittlere ®ang, 3){ittelgang, 

mindri-pa»; fein ®ang, da waka vo 
hem; er f)at einen f^ied)ten ®ang, 
a waka mank; bie albeit in ®ang 
bringen, set! da wroko. 

®an^, gan8i;@dnferi(^,man-gan- 

si; ®dnfe-^aut, i^ ^abe ®dnfe* 

^aut, mi akin de gro. 
®ang, adj., hceli; ala; bie ganjc 
@tabt n^eig e$, heel! foto de sab! ; 
e. gauje ®tunbc laug, wan heeli 
joeroe langa; )oon ganjem »^erjen, 
nanga mi heel! hatti ; nanga ala mi 
hatti; mein ganjer 8eib, mi heeli 
skin; ala mi skin; im ©aujeu UX^ 
faufen, sell na heeli; adv., heeli, 
heel; kweti; pam; icb bin ganj( 
n)ol^(, mi de heel (ob« heeli) boen ; 
ed ifi ganj ddQ, a de foeloe so pam ; 
gauj unb gar, kweti kweti; krin 



96 



(Bar — ®atte. 



Oattin — &tUU 



krin; pam pam; kro kro; tee do- 

ro ; \>k 3Ri{^tiUn bct^ccf tea mic^ gan} 

unb gar, maksita tapomipampam; 
gan} uub aar nic^t, kwelikweti; no 
no, kweti kweti ; na kondre. 

®ar, adj., (uDtt (Speifcn)tafoe; ga- 
n% gali; t)ad gletfc^ ijt bcrcitd gar, 

da med safoe kalm; da metl boli 
kaba; bie ®peife ift noc^ ni^t gar, 
da njanjam no gari jete; {)alf)gar, 

kroea kroea; I)a(bgare Sananen, 

kroea kroea baäna; adv., toemoe- 
81; gar ju fe^r, toemoesl; gar nie« 
maub, no wansoema;no wan soe- 
ma srefi; gar nicbtd, notinoti; gang 

lint gar, f. unter ganj. 
®arbe, bo^oe; (©fifd^ef; ber SReid 
n)irb iu33äf4e( gebuuben; ISornfen' 
nen bie 9}eger nic^t). 

®arbiue, {?ardyn h. 

©am, tetei; fciueö, fini tetii; gro* 

bed, p:rofoe tetei; ftavfcd, tranga te- 

tii; ^dbgarn, nai-tetii. 
@ a r 11 i f n , garniz6en h; 
® a r ji i g , takroe ; ogri ; ein g. 9Wenfd>, 

wan takroe soema; ein g« %Clü, wan 
ogri fad<Sm, 

®atten, djari; ®arten-beet, be- 

di; -fnecbt, djari-man. 
®ärtner, djari-man. 

affe, strati; pasi. ®affen-bube, 

strati-boi ; - f o t ^ , strati-doti ; - 1 r e « 
ter, jajo-raan; -üolf, dem strati- 
soema; dem soso soema vo kondre. 
aft, kompe; verzoekoe-man; e« JU 
©afte bitten, verzoekoe hem; ©afte 
bitten, verzoekoe soema; kali kom- 
pe; ein ®afi aufSrben, wanvreem- 
de soema na grontapo. ®aft- 
bauö, -t^of, kolesi-hoso; lose- 
mentili.; -ma^t, trakteri; e. gro^ 
§eö ®* audrid^ten, meki wan bigi 
trakteri ; - id i r t ^ , kolesi-man ; raas- 
ra vo kol^si-hoso; -tvirt^ in, Mis- 
si vo kol^si-hoso. 

® at til, idten ,^ loetoe ; poeloe wi- 
wiri. 

®(ittt, man. 



®attin^ wefi. 

at ter, trariki. 
attung, spele; soortoe. 
@au$e, 3^ucbe, doti watra. 
aufelei, tofroe-wroko. 
auf (er, tofroe-mau; gookelaar h. 
au(, hasi. 

®aumen, mofo; meine 3unge f(ebt 
mir am ®aumen, mi tongo fassi na 
ini mi mofo. 

®e baden, bakka; geba(fene gifc^ie, 

bakka-fisi« 

®eba(f, dembalkipl. 

®ebdren, meki pikien; meki; ge- 
bore; ivenn ibreStunbe fommt, bag 
{te gebdreu fed, te iiem joeroe ki- 

81, vo a meki; (te gebar einen @obn, 
a meki wan man-pikieu; a gebore 
wan mänpikien; unjeittg gv trowel 
bele. 

©ebdrerin, meki-man. 

®ebdrmutter, moeroe. 

®ebdube, lioso; gebouw. 

®e bau er, (far 'J3oge( :c.) kooi. 

®ebetn, boon; booujon; Don feinem 
SIeif(^ uub ®ebein, vo hem meti en 
vo hem boon ; DoUer £obtengebeine, 
foeloe nanga dede-soema boonjon. 

®ebe(fer, knoroe; kroetoe. 

®ebell, — 4)unbe-®ebeII, dagoe- 

ba'bari. 

eben, gl ; gibmirSrob, gi mi bre- 

fie; gib ben^rmen, gi na potiman; 
gi potiman hafoe ; fein SBo.rt geben, 
gi hem woord ; pramisi vaste ; ^uer 
geben, gi faja; soetoe; ®elb auf 
3infen, potti moni na intres ; ergibt 
auf ytii}t^ ttwa^, a no ke vo noti ; 
n>ad gibtd?, san de?; ed gibtSScn« 
fcben, bie, soema de, disi; joe habi 

soema, disi; jld) geben, nad)(affen, 
saka; pasa; ia^ giebcr mirb fic^ 
geben, da koorsoe sa saktf (ob* pa- 
sa). 

eberbe, fesi. 
®eb erben, Rcb, aid ob — , doe so, 

leki — ; sori, leki — . 
®tbtt, begi ; geb^d h. ; bad ®tUt 



©efckten — Ocbraudv 

t>c$^et¥n, da beg! voUlasra; ®t^ 
bet-bud^, begl-boekoe; ®ebct^- 
tjccfammlung, begi-kerki. 

©ebietcn, einem, gebiede hem; gi 
hem ordre; komanderi hem; fo er 
gebeut, fo fte^f § ha, te hem gebie- 
de, dasaiii de kabä; einem ®tt(I« 
f(bn>ei(|en g., meki a tapo hem mo- 
fo; tapo hem mofo. 

©ebieter, IVIasra. 

@ebietecin, Miss!. 

©ebtnbe, — ein Oebiubc (3wirn) 

wan streng; wan massi. 

©ebirae, dem bcrgi pi.; ein gebir^ 
giged 5anb, e. ©ebirjiS - gegenb, wan 

ber^-kondre. 

® e b i 6 , (3abne) dem tifi pi. ; $ferbe- 

gebiß, beti, bet ; isri ; einem ijjferbe 

' Dad @ebig anlegen, potti beti (ob« 

isri) na hasi mofo. 

® e b ( Ü m t , tapo (ob« peni) nanga bid- 
miki. 

föeblut, broedoe. 

geboren, gebore; g* loerben, kom 
gebore; feit t^ geboren bin, sinsi 
mi mama meki mi; erfigeboren, fosi- 
gebore; i^r erfig« @o()n, hsm fosi 
pikfen ; fein erflg. SSruber, da gran- 
brara vo hem. 

®eborgen, kibri. 

®tbot, gebdd; gebootoe; bie ge^n 
@ebote, dem tin gebdd; {te »werben 
beine ©ebote (alten, dem sa holi 
dem gebdd vo joe ; ®otted @. fibers 
treten, pasä Gado mofo; auf fein 
®., nanga hem ordre ; einem }U ®e^ 
bote fte()en, de na hem diensti ; ein 
@ebot t^un (auf ber auction) bid! ; 
fRoi^ fennt fein @tbi>t, nootoe bro- 

ko wet; joe no habi hoedoe, joe 

teki tetei, potti na faja. 
® e b r a t e n, brai ; rosi, losi ; g. ^(eif(!b, 

rosi meti; brai meti; ein g* ^U^n, 

wan rosi foiiwloe. 
&cbxan6}, , (^nmenbung) gebrnik ; 

(©itte) gewenti ; njoesoe; einen gu* 

ten ®* bon ettoad machen, meki wan 

boen gebruik vo dasani; fo ifi ed 



®ebrau(^en ^ ®etf« 97 

®. bei und, da so wi gewenti (ob» 
njoesoe); bad ijl bei un^ 2aubed- 
gebrau(^, da so da fasi fo wi kon« 
dre de; da so wi habi da gewenti 
na wi kondre dia. 
ebr andren, meki gebruik vo^ ge- 
bruiki; (not^ig (aben) habi dasani 
vanoodoe. 

©ebraufe, ba'bari. 

©ebre^en, s. (JWangel) gebr^k; 
(Krpcrtic^er %t^kx) mankeri; siki; 
foutoe. 

®ebre(^en,v., (festen) mankeri ; ha- 
bi gebrdk vo; ba ed an 2Bein ge«» 

brac^, di da wien kom mankeri; ba§ 
i^nen nid^td gebre^e, vo no wansani 
mankeri dem. 

® e b r e c^ t i ^, malengri ; ein g. SÄenfc^i, 

wan malengn soema. 
®ebrec^ti^feit, malengri-fasi. 
®ebro^en, broko; broko broko; 

feinen gebrod^enen Scib^ hem broko 
skin; icb ux\ltf)t bie ®pracl)e ni^lt 
re^t, iiS) fprec^e jie nur gebrodjen, 

mi no sabi da tongo reti, mi taki 

hem broko broko nomo. 
®ebruU, ba'bari. 
®ebu(ren, fiti; fo gebüM ed und, 

da 80 a fiti wi; tt>ie fic^'d gebühret 

euerm 93eruf , so leki a fiti da kali, 

disi — . 
®ebunb, bosoe; ein ®* ^otj, wan 

bosoe hoedoe. 
®ebunben, tai; g. mit Striken, tal 

nanga tetei; iöf bin g« iui ®eiji, mi 
geest de na boeje; ber ®ebun^ 
bene, boejeman; banditi. 
®eburt, geboortoe; \?or 6^rifii®e^ 
burt, bifo Kristus gebore ; feit mci* 
ner ®«, sinsi mi geboortoe; sinsi 
mi mama meki mi. ®eburtd'Ort, 
-pla^, geboortoe -plaats h.; ge- 
boortoe- plesi; -tag, verjari; ge- 
boortoe-dei; ®* feicm, njara ver- 
jari; verjari; -f(!^merj, -tt)e^en, 

®ebuf($, boesi; baesi boesi. 
®e(f, lauman; gek li. 

13 



98 ©cbd^tnig — ®tUxxt 

®ticiä)tn\i\ mernbre, memre; ge- 
dagti; gedägteiiis; tc^ ^abc fein gu^ 
M ®v ^^ hnhi wan zwaka mern- 
bre; mi habi wan sjatoe gedagti; 

i^^ faun ntcl)td im ®. begatten, mi 

no kan membre sani; mi no kan 
holi noti na mi bede ; galtet bad tm 
@«, holi dati na oen membre; l)<iU 

it im ®, 3^fum ß^riflum, holi na 

joe gedagtenis Jesus Kristus; }U 
einem ®*, to wan gedägtenis ; ®oU 

4^ed tf)\xt ju meinem ®., oen moe- 

soe doe dati, to membre mi. 
ebanfe, membre; memre; gedag- 
te, gedagti; prakseri; eö fam ancft 

ein @. in i^nen auf, datem wan 

membre kom na dem hatti toe; bu 

uerjie^efl meine ®. i?ou feme, joe 

yerstaa dem gedagte to mi fära- 

wei ; auf ben ®* f ommen , kom na 

da prakseri; kom na da gedagti; 

in tiefen ®* fein, de nanga dipi 
prakseri; meine @* n^anberten, mi 

prakseri ben waka waka; l^o^e®e^ 
banfen, (^oc^mut^) hei (ob* bigi) 
membre. 

©ebanfentod, sondro prakseri; 
gondro membre. 

©ebanfenfirid^, denki-marki. 

®'ebdrme, bie, pi., tripa; bele; dem 
darm h. pi. 

®ebeiben, waka boen; go boen; 
tan boen; i^r SBerf gebeizt, dawro- 
ko TO dem go boen ; i^r Same n>irb 
l?oi bit gebei^en, da sin to dem sa 
tan boen na joe fesi; ed (;cbei()ti()m 
aUed, ala-sani de go boen nanga hem; 
ala-sani komopo boen na hem ban. 

®ebenfen, membre, memre ; mi^» 
manb, membre hem; gebeufe an 
niiä)' membre mi; er geba(!^tein fei^ 
nem ^erjen, ite l^eimlidS^ ju »erfoffen, 

a membre na ini hem hatti, to li- 

hi hem safri; i(^ mid bic'd geben^ 

fen!, mi sa membre joe! 
®ebid^t, psalm; singi; aria. 
®eborrt, dre; barbaköto; g. gi* 

f(^e, dre fisi; barbakoto fisi. | 



©ebrdufle ■*- ®efanjen» 
®ebrdnge, — ic^ Wn re<!^t im ®., 

dem k>«insi mi na ala sei. 
®ebu(b, pasiensi, pasjensi; mit ®., 
nanga pasiensi; ®ebu(b! pasjeti- 
si! ®. ^aben, habi (ob. holi) pasfeti- 
«f; jxc^ in ®. faffcn, holi pasiensi; 
tai hatti; ®. libewinbet Me«, joe 

ha pasiensi, joe sa s! mira bele; 

joe ha pasiensi, joe sa si tamara. 
®ebulben, flc^, holi pasiensi; bit 

mu|t bic^ ein »enifl g*, joe moe holi 

pasiensi pik)nso. 
®ebulbig, nanga pasiensi; eiu g* 

S^ann, wan pasiensl-soema. 
®eel^rt fein, habi nem; habi respe- 

ki; gecbtte 2eute, respeki-socma, 
®efa^r, gevaar h. 
®efdt)r(icl^,gevaarlikih. 
® e f d ^ r t e , kompe ; (Reifegefdj^rte (gur 

®ee) sibl. 
®efa((en, v., de boen na; de switl 

na; bevalie h. ; pliesf to; wani; 

lobbi; ed gefddt mir, a de boen na 

mi; dati de switi na mi; a befalle 

mi; mi ha plisiri vo dati; ml lobbi , 

dati ; bad Suc^ gefdflt mir nid^t, da 

hangis a no fit! mi hai; er t^ue, mad 
i(^m gefdnt, meki a doe, san boen 

na hem ; wenn ed 3bnen gefdttr (ob* 
gefdUig if!) efi Masra pliesi; (Id) g. 
laffen, tevrede. 

®efa((en, s., plisiri; diensti; t^u' 
mir ben ®«, doe mi da plisiri (ob« 
da diensti); ®« baran finbeu, habi 
hem plisiri nanga dati. 

®efd((ig, switi; boen iia; iDenn ed 
3()nen gefddig ifi, efi a boen na 
Alasra; efi Masra pliesi; — bie 
i^m g« if}, disi fiti hem hat; er ifl 

ein g« 9Rann, a lobbi to doe soema 

wan diensti (ob« plisiri). 

®efd((igrett, (©efaUen) diensti; 
plisiri; (®utc) boenhatti; and ®., 
TO boenhatti; einem e. ®« ermeifen, 
doe hem wan diensti (ob* plisiri). 

©efangen fein, de n« boeje; de 
na doengroe-hoso ; einen g. fe^en, 
potti hem na boeje (ob* na doen- 



©efaujiiiß -y- ®^jen, 

groelioso); g« (matten, Iioli hem na 
bofje; g, mitcr (bell ©a^uuflcii), 
• IIa ondro da dwingi vo — ; bct®e^ 
fangene, b(Sejeinan;baiidfti; bie ®e^ 
fangeiien, dem sQema 112^ doengroe«- 

ll080, 

®cfaugni6, doengroe-ho8o; bfn- 
foto; e. ür^ CÖt fe^cn, poltl liem 
ua doeugroelioso (obt na bfiifoto, 
bo^ flitt bicd nur für bie (^tabt); 
(i>b. na boeje); aM beut ®, twU 
lalfen, poeloe hem na doengroe- 
hoso; loesoe hem na boeje. 

©cfdft (lopf) patoe; (8lafd[)c) ba- 
tra; ein ®* mit @f^g, wan patoe 
nanga azien; ein aiabafier-gcfaß, 
ivau alabaster-batra; irbene ©efdgc, 
stpon-patoe, 

©efagt, klar!; jld) (}. ma6)C\X, mekl 
hem srefi klarl; ji^ g, Ratten, holi 
hem srefi klari; tan klari; ^attC 

iiä) auf @d)(c[ge gefaßt, tan klari 

TO teki fomf<$m. 
@cfe*t, feti, 

®efieber, dem wlwiri pl.; feiu &., 

. dem wiwiri vo hem. 

®efilbe, plein; sabaiia. 

®cfte(St, bre-wroko. 

®ef(etft, peni; peni peni. 

®ef(i(ft, lapoe. 

®ef(tffent(t^, nanga wani; ex- 
press!; TO express!. 

©eflo^ten, bre. 

©eflfigel, denn fouwioe pl. 

©efolge, — fem ©,, dem volgoe- 
man vo faem< 

©efrdgig, grid! to njam; gridi; g, 
fein, njam toemoesi pasä; bcr iS>u 
frdßige, goell-man; akänswali, 

©e frieren,^ SBaffer gefriert, kou- 

roe de tranga da watra. 

©efu^t, fili; bu ](iafl fein®«, joe no 

habi fil!. 

®efü(^((od, sondrofill. 

©egen, (wiber) tegen; (-njdttS) na 
sei vo; na-sei; gegen einen festen, 
feti tegen (ob^ au(^ nanga, mit) 

bem ; — gegen ben Sotban, na Jor- 



, ©cgeiib — (&t\)<{{U 



99 



dan-sei; gegen @uben, na zuid-se!; 
(ungefähr) omtrentl; g. brei^unbert, 
omtrenti dr!-hondro; g. baare 93e^ 
ja^fung, TO konfanU moni; {tc^ g^ 
e« t)erbeugen, meki wan kompliment! 
gl hem; bs!i foetoe gi hem. 
©egenb, kondre; sei; bie ®« ber 
63ergcfener, da kondre vo dem 6er- 
gesenf; e. f^one®*, w&n mooi kon- 
dre; in ber ®^ uon 3eri(^o, na se! 
vo Jerlko; vx ber ®, am 3«>^I^ä«# 
na Jordan se!. 

©egenmittel, M ifl eingiitc«®e* 
genmitte(, da wan boen dresi vo 
tapo da sik!, 

©egenfeitig, w!-oen»dem srefi ma- 
kandra; |le i>alfen fl(^ g», dem ben 
help! dem srefi makandra; trawan 
ben help! trawan. 

©egenftanb, ein, wan-sani, 

@egent^ei(, kontrar!; im©«, kon- 
trär!; na kontrar!, 

©egenuber, abra; ret! abra; na 
abra; na abra-sei; er n)0^nt^errn 
9t. gegenüber, a de liebi na abra vo 
Masra N,; (le Wonnen einanber ge* 

genüber, dem de lieb! abra na abra 
(auf $l[antagen au$, dam na dam); 
gerabe g„ ret! abra; fcfirdg g,, skiiin- 
si abra; sktiins!. 
©egen mart, fesi; presens!; in ©. 
be$ $errn, na fes! vo Masra; na 
Masra fesi (ob* presens!) ; in mei^ 
ner ©., na mi fesi; na mi preseu- 
si; na m! ha!. 

©egenwdrtig fein, de; er ifl g., a 
de, (beim 9?amen«anfruf), gegen* 

mdrtig!, Present!; m! dia!; ja!; 

etn>. ©egenmartige« (ber ^z\t nad)) 

wan sani vo disi-tem; adv. noja; 
uojaso; djonsno; djoesnoe; leid wi 
de, 

©egenmaffet, genti; mit ©« fa^^ 

ren, broko gent!. ^ 
© e a u e r , vy and, vyant!. 
epd^e, ©e^ege, träriki; omhei- 
ni ; fur ©c^afc 2C., pen. 
ebatt, traktament!; gaazi h. 

13* 



leo ©cljdttfe — ©e^eiil, 

©el^dufe, boeba; doozoe; (ber 
©d)nctfc) I1080; (SBanbut^r) hoso; 
(Jaf^cnu^r) kasi. 

(Beteiligt, santa; bem ^erttt %., 

Santa g;! Masra. 

@ebeim, kibri; im ©e^eimen, kibri 
kibii; ctivad Dor jem* geheim galten, 

kibri dasani gi (ob* vo) hem. 

©et^cimuig, kibri-tori. ©c^eim* 
ni§-frdmejci, konkroe-fasi. 

©e^cig, ordre; auf fein®., nahem 
ordre, 

©e^cn, go; waka; in bic ©tabt g., 

go na foto; go na Inifoto; J^uguge 
g», M^aka nanga (ob» na) foetoe; 
gc^* beiner SBege!^ go to joe!; ber 
3Äenf(^ fann nid)t gut ge^)en (baö 
©e^en »irb i^m fd^wer), da soema 
no habi foetoe vo waka; [x6) mübe 
g^ broke foetoe; umfonfi, oi. einen 
SKe^gergang gc^en, broko foetoe vo 
8080 ; (ag miä) ge^en ! , lib! mi! ; me- 
ki mi go!; loesoe mi!; fag ge^en!, 
loesoel; loesoe hem!; ein iDenig 
auf bie Seite ge^en, wai pikinso; 
go pikinso na sei; bet @eite (Mlb'» 
lid)) go na baka; ijerloren g., go 
last; in SrfuQung g«, kom reti; 
kom so; ed ge^t ju (knit, pikin- 
rooro a sa kabä; ed ge^t mit ijim 
gU @nbe, a deloekoevodede; )^ox* 
xt>&xt^ ge^en, go na fesi ; mt ge^t*^ 
bir?, fa joe tan?; fa joe de?; e^ 

iji ibnen ju ^crjen gegangen, a go 

na dem hatti; a fadöm na ini dem 
hatti; da tori fassi na dem hatti; 

i(|> ging in mein fed)§ie^nted ^al)x, 

rai ben go na ini tin na siksi jari; 

fo ijl e^ mit i^nen gegangen, da so 

sani ben waka nanga dem; e$ gel^t 
alle$ gut, ala-sani de waka boen; 

bem ttjirb eö gut ge()en, da soema 
sa finni boen ; ei^ mug i{)m f$(e(!^t 
gelten, a moesoe kisi ogri ; ia^ faun 
nid)t g., dati no kan go; einem art 
bie «&anb g«, belpi hem; asisteri 
hem, 
®ei>cut, ba'bari; kre. 



©el^irn - ©eifl* 

e^itn, tomtom TO hede. 
©e^5(}, boesi; boes! boesi. 

@e|5r, jesi pi.; einem ®. gekn, gi 

hem jesi ; gi jesI na — ; harkf na — ; 

t$ babe bei i(^nen fein @« gefunben, 
dem no wani jeri mi; er l^at-cin 
guted ©., a habi knn (ob« boen) 
jesi ; hem jesi krin. 
©e^or^en, harki; jerf; gi j^i; 
gehoorzam ; bad £iub ii>iQ ni(^t g., 
da pikien no wani harki. 

©eb5ien, (angehören) de to; (ft(^ 
Wdtn) fiti ; ed gebort i^m, a de to 
hem; baju ge^dren, denaini; er 
ge^^^rte JU und, a ben de wan to 
wi; a ben de na wi rolndri; fo ge^ 
bort f\i)% da so a fiti 

©e^Stig, so leki a iiti; reti reti; 
boen boen. 

©eborfam, adj. unb s., gehoorzam ; 
ae^orfam fein, fie^e ©ebord^en; ®e* 
potfam (eifien, de gehoorzam; ge- 
hoorzam. 

©ebutfe, asisteri-man; mede-hel- 
per h. ; (Untergebener) kncgtf. 

©eier, tingi-fouwloe; djang-kroo; 
opete; ©eiet-tönig, tingi-fouw- 
loe graninan. 

©eifer, watra-mofo; babä. 

©eifern, poeloe watramof o ; poe- 
ioe babä ; ron babä ; fein muni 
geifert; hem mofo ron babd, 

©eige, tinjolo, ©eigen-bogen, 

bo vo finjoh); finjolo-tiki, 
©eigen, ©eige fpieien , pre finjoloi 



eiger, finjolo-man, 

©eifel, pauti-man. 

©eig, krabita; ©etg-bo(f, boko 
boko. 

©eiget, feifi^finga wipi; C:peitf(be) 
wipi. 

®eige(n, g&esele h.; wipi; fom. 

©eige lung, g^esjeling h.; fomf<5m, 

©eiP, jeje; geest; bcr beifige @ei|l, 
Santa Jeje; load uom ©eiji geboren 
iß, bad ift ©eifl, san, disi Jeje meki, 
dati Jeje; im®. anbeten, anbegi na 
ini jeje; SBaffer unb ©eiji/ watra 



nan^rft . geest ; f^ ^it gcbuiiben im 
®ei)t, mi geest de na boeje; ein 
Mfer ®ciP, wan. ogri jeje ; bcr bofe 
®eifl, bet 93ofe^ da ogriwan; bie 
%rmen am ®eifi, dem poti na ini 
liatti; ben ©♦ aufgeben, tapo bro; 
ein ®eifi, wan geest; (©efpeijji) 
jorka, jroka; djombi; spoekoe; 
bakroe; ®eiPer fe^cn, si jorka; 

Oauberminb) wiiiti; ber ©eift iji 
fiber i^n gefomlnen, winti kisi hem; 
a kisi winti. 

®eifi liefe, — ein (jeifHi^er 8eib, wan 

fikin, disi habt jeje- fasi; wan santa 

«kin; g. fein, habt jeje-fasi ; adv, 

na jeje-fasi. 
©eifttt^j:, ber, liriman; d6mine; 

(ein r5mif4)er) pastdr, pastöroe. 
@et}, bigi-hai fast; gridi-fasi. 
@eij||a(d, bigi-hai soema^ gridi- 

man. 
®^^ifl/ frin, gridi; habi bigi-hai 

fasi. 
©efeife, kroetoe; wirb ba« ®.ni(fet 

anf^dren?, da kroetoe no sa kabä? 
®eflatf(^e, soso taki-taki. 
®efreif(^e, ba'bari. 
®efrdfe, bele; tripa; dem darm 

pi. h. 
®etrflmmt, krom; g. fein, beni 

krom. 

®etd(^ter, lafoe; jt^ jum ®. ma^ 

d)en, meki soema iafoe hem. 

®elaa, boda; (öeibnifc^eö) fesa. 
®e(dpmt, iaam. 
©eldnber, träriki. 
©elangen, na(|, kisi na; doro na; 

etu)* »obin g* laffen, seni hem na« 
®e{arme, ba'bari. 
@=e(a§, piesi; kämera. 
®eUffen, bedaari; g. Meiben, tan 

bedaari. 
®eloffen^eit, bedaari-fasi; pa- 

aiensi. 

® el fin fig, — et \fat eine geläufige 

3unge, hem tongo loesoe; hem 
tongo waka hesi. 
®e(b, geeli; redi a.; ba$ gotbe %kf I 



®elb — ©efenf. 



101 



bet, da geeli koorsoe; bad ®e(be 

t)Om ßi, da geeli (cb* redi a.) vo 

eksi. ®e(b-f(^nabel, et ijl no^ 
ein ®«, a nokomopo na eksi-boeba 
jete; -fucbt, geel-siki. 
klb, moni; baare« ®., kontanti 
moni; ®, med^fehi, kenki moni; — 
gegen Heinere^, brokomoni; ®.}ab<' 
Ten, pai moni; e. um ®elb fitafew, 
boetoe hem; baben fie'd ®., fo 
mSgen fxe ben Seutel audb nebmen, 

arata taki: dem koti mi mofo, — 
^san hede dem no koti mi terc toe?; 

»enn'd ®clb alle Ifi, bßtt bie gteunb* 

f^aft auf, moni kabä, kompe kabä. 
®elb-abgabe, lanti-moni; kontri- 
biisi; -ausgaben, onkoste; -beu^ 
tet, moni>zaka;bei]r8; -gier, bigi 
hai vo moni; -gierig, gridi vo 
moni ;-fafieri,-fijle, monl-kissi ; 
moni kasi; -fiacbe, moni-afeersi^ 
-farf, moni-zaka;-jirafc, boetoe; 
bejablcn, pai boetoe; -finrf, wan 
piesi moni, -jirt«, intres; pro- 
centi. 

@e(egenbcit, okasi; pasi ; gelegen- 
teid ; e« gute ®., wan boen okasi ; 
®« finben, finni okasi ; finni pasi ; 
i(b b^be foine ®., mi no ha okasi»; 
mi no habi gel^genteid ; ®. mad)t 
£iebe, s&liman no ben seli, baiman 
no sa bai; hoso no seli, doro no 
sa bai; poespoesi foefoeroe melki, 
ma joe srefi gi hem. 
etegentU^, wänwantron so; wan 
dei so; wan joeroe so. 
etebtig, bekwäam; knapoe; ei4t 
g« ^nabe, wan boi, disi leri boen; 
wan boi, disi habi hede vo leri.' 

®e(ebtt, ct ijl geleb tt, a sabi boe- 
koe; bet ®efebtte, sabi-man* 

®elcitcn, e., ibm bad ©eleite geben^ 

potti.hem na pasi. 
®e[en{, dem skroefoe p).; $anb^ 
geknf, dem skroefoe vo hanoe; 
ärmgetenf, dem skroefoe vo baka- 
hanoe; §ugge(enf, dem skroefoe vo 
foetoe. 



1Ü2 ©dentis — &m&i. 



elenftg, loe«oc; et ifl g., hem 
skin loesoe; ber ^otper ifl ntdbt 
Hiebt flv da skin no loesoe moro. 
@ e 1 i c b e n, pliesi ; geüebt'd bem^ettn, 

eil IViasra pliesi! 

geliebt, lobbi; beliebte! («ntebe 
" in bet ^tebigt) oeu lobbi-wan« 
®e(inbe, safri, 
©ettnbigfcit, safri-fasi; safrl- 

hatti; safri-hatti fast. 
@elin()cn, ^o doro; komoto boen; 

aUe feine ^nfc^täge gelingen, ala 

hem prakseri go doro; bie ^tbeit 
ifl mit nid)t gefnngen, da wroko 
no komoto boen na mi han ; ed ge^ 
lang mit nic^t ju — , ml no bien man 
vo ^, 

© e ( b e n , belovoe ; praroisi ; praraisi 
väste; pramisi na ini Jiatti. 

® e 1 1 e , emre ; ÜÄelf gelte, melki-emre. 

©elten, koste; de waarti; ed gilt 
btei ©ulben, a koste dri golde (ob« 
siksi bank-notoe); — bie UOt ©Ott 
gilt, — disi de waarti na Gado 
hai ; (and^) babi waarti ; — et gilt nic^t 
loiet bei ibnen, dem no teli hem so 
meni; et gilt füt einen gnten %r}t, 

a liabi da nem vo wan boen datra, 
©eltung, waarti; ®« b^ben, faabi 
waarti. 

©elübbe, pramisi; feine©, begab« 

ten, pai (oi^ doe) hem pramisi. 
©ein ft e, Inste, lostoe; hangri. 
©eiligen, luste, lostoe: hangri; ed 

gelittet ibn nacb einem @i, a lostoe 

wan eksi. 

©ema^, s. kamera; bad b^ti^Ii^^ 
©., pildn-hoso. 

©ema$, ©emd(b(i$r adj., safri; 
bedaari; (bequem) magliki; ad?, 
nanga hem geroak h. 

©emablr m^n; ©emablin, wefi; 

bed ^dnigd ©., koning wefi. 
©emälbe, (inDel)skedery,skidrei; 

(@ti(^) printje; ($otttdt) printje. 
©emäß, — feinem 23efeble gemäß, 

so leki hem ben gi ordre; feinem 

ääillen gv 80 leki hem heu wani. 



©emdu — ©enan. 

©emein, (bem Stanbe mSj) m«o; 
laage ; (bem . febataf tet nacb) ^e- 

meene; ein g. SKenfct), wan soso 
soema; wan laage soeroa; wan ge- 
meene soema; bad g. 93olf, dem 

laage soema ; tim^ ©emeiued, wan 
gemeene sanI ; fi(^ mit jemanb ge^ 
mein macben, meki hem srefi fami- 
liari {o^^ gemeene) nanga hem; 

(gemeinfd^aftlid)) etn>ad gemein babcn, 

gebniike hena kompanl; holi hem 
leki wan kompauUsani, 

® e m e i n e , gemeente ; bie ® * ® otted, 
da gemeente vo Gado, 

®emeinfd)aft, gemeenskap ; ®, ba^ 
ben, bälten, habi (ob. holi ) gemeen- 
skap nanga; ©utet*®emeinfcbaft, 
goedoe-kompani ; ivit baben ©«<©., 
wi de njam goedoe-kompani ; wi 
habi kompani-goedoe. 

©emeinfcbaftlicb, kompanl •^; 
etip* ©., wan kompani-sani. 

©emutmel, knoroe, kroetoe. 

©emufe, groentoe. 

©emütbf (gegeben mit: @eete) ziel, 

zielt; ($)et}) hatti; (jtopf) hede; 
(®ebanfen) membre, memre; (®e^ 

n>i{fen) konsiensi; oon ganjem ®e* 

mntb) nanga ala joe membre ; bie 
@ad)e liegt mit nocb im ®v dasani 
de (ob* libi) na mi membre jete; 
dasani de na mi hatti jete; ft^ etu>« 
JU ©emutbe Jteben, teki dati na 
hi^tti ; einem etn). ju ®. fübten, potü 

dati na hem konsiensi; fein ®, auf 
etio. ti^ten, potti membre na dati; 
poUi dasani na hede; prakseri na 
dasani tapo. 

®e mntb lieb, »wHI; ein g, 2Kann, 

wan soema, disi habi wan switi 
fasi. 

®en, na; gen 2l^tufalem| na Jeru- 
salem. 

®endf^ig, — et ip g., a de wan 
lekkerbeki h.; a lobbi switi sani 
toemoesi. 

®enau, prontoe;fiiii;retireti; etn). 
genau nebmen, teki (ob« loekoe cb. 



@kucfimtgeu — ®nnigfam. 

soekae) dasani fini (ob« fini fini) ; 
ct». genauer unterfuc^Hpn, ondersoe- 
koe dasani moro fini; man mufi 
ni*t «He« }n genau uutetfud)ett, efi 

foiiivloe dihi gron toemoesi, a sa 
si hem mama boonjon; (geijig) grid! ; 
naauw; adv. prontoe; net; juist, 
jiiisti ; genau fo, wie, net (ol). pron- 
toe ob. juist) so leiii — . 
©enebmtgen, g\ pasi; ^i permisi; 
pormittm; tevrede. 

©eneigt, — id) bin g., c« ju t^un, 

mi hatti boen, vo doe dasani. 
@^enera(, generali, 
feneration, famili-1o; in berimei«» 

ten ®>, na da tweede famili-lo. 
@enefen, v. a. unb n. geneze, ge- 

nezi; v. n. kom boen baka. 
®eneoer, janever, djenever. 

®eni(f , neki; er b^t bad ®. gebro^ 

(ben, a broko hem neki. 

®entren, ft^, ajem; habi sjem; 
frede. 

®cnie§en, njam; tesi; ®uted g«, 
njam boen; greube, njam plisiri; 
t^ b^be bie ganje SSotbe fein gteifcb 
genoffen, mi no tesi meti da heeli 
wieki. 

©enoffe, kompe; mati; (5(|)iffdge* 
noffe, sfbi. 

®enoffenf(6aft, genootskap. 

@enug, (binreicbenb) nofo, ed ifi g., 
a nofo; g. b^ben, habi nofo; ed ifl 
tbm nii^t g., JU — a no nofo na 
hem, vo -^j er faun nie g* frie* 
gen, a habi bigi hai; er tfl Hein g«, 
a de pikin nofo; ed it>ar g., (bat 
guaereicbt) « kisi ; a sari ; oft g., 
nofo-tron; genug! (bor auf) kabä dan! 

®enuge, gur ®., nofo; gur ®. ^a* 

ben, iiabi ala boen-sani nofo. 
enfigen, de nofo; sari; fiäf g» 
taffeu an, — mit, tevrede nanga ; (ag 
bir an meiner ®nabe g., joe moe 
tevrede nanga da gnade vo mi. 

®enugfam, nofo. 
®enugfam, tevrede; etu g. SKenfifi, 
wan tevrede soema. 



©enugt^uung — ®era1ift$fod. 103 

®enugtbung, satisfaksi (saksfak- 

ai); ®. er batten, kisi satisfaksi; 

®« fucben, soekoe satisfaksi. 
® e n u 6 , -g^er eine bat ben ®., ber 

anbere beW%erbru§, soenia ro pon- 

do? sooma njam bakjan?; prakiki 

njam, popekili ha nem. 
®epad!, lai, laai; (Sa^eu) sani pl.; 

mein ®epd(f, mi sani. 
®eplagt, — t^ bin ein recbt ge* 

)>(agter 3){ann, mi de wan reti piua- 

inan. 

®ep(ap))er,®e))Iauber,taki-taki. 

®e))o(ter, ba'bari. 

®eprdnge, prodo; ®« maiden, mek! 

prodo. 

®erabe, adj. reti; reti hopo; adv. 
reti; net; juist, juisti; srefi; bie 
gerabe ©trage, da reti opo strati ; 
g«bur^, retidoro; g. aud, reti opo ; 
g. über, reti abra;'g. ju ber 3«t, 
g« bamatd, juisti na datem; juisti 
datem ; da srefi tem ; g« auf ber 
©tirn, reti na fesi hede ; g. fo, n)tc, 
net 80, leki; g. fo etnd, net so wan 
so; wan so srefi- wan; um ed g* 
^erau^ p fagen, vo taki.reti; vo 
taki krin; g, bad, Juisti dati; ade 
^unfe g« fein (äffen, tapo hem hai; 
no loekoe (ob. soekoe) sani so fini. 

®erdt^, ®erdtH<^<Kften, sanipi.; 
wroko-sani pl. 

®eratben, in ettt)ad, kom na; auf 

ben @infaQ, kom na da prakseri; 
in 93erfu(büng, kom na tesi; in 
Sranb, teki faja; inßorn, kisiiiatti- 
bron ; hem hatti kom bron ; an ein^ 
anber geratbcn, kisi trobi nanga 
makandra; (gcbeibeu 2C.) ed iji gut 
gerat^en, a komoto (ob* komopo); 
boen« 

®eraum, ®erdumig, mim; bigi$ 
ein g. 3^".^^^^/ ^^^ bigi kamera; 
eine g. ^cit, wan langa tem ; auf 9 
®eraume, na wan ruim plesi. 

®erduf(b, ba'bari. 
erduft(|(od, safri; sondro ba'- 
bari. 



104 ®ei^n — ©eriitfi. 



et ben, mekl leer; einem bad 0eII 
({•, redi hem gogo. 

@ c tb e t ^ leer*maker h. ; wan soema, 
disi meki leer. ^ 

©ere^t, reti; rcj^vaanlig h.; ein 
©ered^tcr, wan red soema; wan 
regtvaardige soema h. ; bie ©*, dem 
reti-wan ; g. werben, kom regtvaar- 
dig h.; g» richten, ein g. ®eri^t 
rid^ten, kroetoe wan reti kroetoe; 
kroetoe nanga reti. 

©ere^tiflfeit, reti-faai; geregtig- 
lieid h.; in ®,, nanga reti« @e^ 

tecbtigfeitS-pflege, jiwtlci. 

©erebe, taki; taki taki; koesoe 
koesoe; eS ge^t in ber (Stabt bad 
©ercbe, ba§ — , wa« taki taki (ob* 
koesoe koesoe) waka na foto, taki — . 

©ereid^en, — ed gereid^te mir jnm 

(Serien, a kom (ob* tron) wan blesi 

gi mi. 
©ereuen, hati; kom liati; berouw; 

ed gecenete i^n, a kom hati hem ; 

feine Serufunfl fann ibn ni^t g^ 

da kali vo hem no kan berouw hem 
baka; {t(^ etn>ad g« taffen, klsi be- 
rouw \o dasani. 

®eri(^t, (Sffen) njanjäm. 

©erid^t, (bed Siic^terd) kroetoe; ju- 
»tici; @, batten, holi kroetoe; ®. 

Üben, holi jnstici; rid&tet ein tested 
©., kroetoe wan reti kroetoe; man 
fi^t ju ©V krotoe siddm; e. Uor'd 
©eric^t bringen, tjari hem go na 
kroetoe; bad jungfie ©•, da bigi 
kroetoe; da bigi Kroetoe-dei. 

©erid^td-biener, 8koutoe;-bAnd, 
kroetoe-hoso ; -b^^t^ Masra vo 
kroetoe ; - b f , kroetoe ; h(5f h. ; 
-Iperfon, kroetoe-man; Masra vo 
kroetoe; -faal, kroetoe-kämera ; 
'-{)ub(r kroetoe -stoeloe; -ta^, 
kroetoe-dei. 

©ering, laage; pik)n; ein®eringer, 
wan laage aoema; ©eringe, g, Sente, 
80S0 soama; dem laage- wan; bad 
gertngße, da moro pikin-sani ; etn)« 
g« achten, loekoe hem leki wan pi- 



Geringfügig — ©efdng. 

kinsani (ob^aoao-sani); e. g. ai^cn, 
no holi hem waarti; no reapeki 
hem; no teli hem; nicbt getiug, 
(febr grog) no boi — ; fein geringer 
9%eid)tbum, no bol-goedoe. 
©eringfngig, aoso; pikin; etn>« 
©eringfugiged, wan sodo-sani; wan 
pikiii-saiii. 

©eringf(ba^tg, e. g.bebanbe(n, no 
teli hem; no tell liemnoti; febr — , 
teli hem leki dagoe. 

©erinnen, kom tranga. 

©erippe, soso boonjon; er ift gum 
©. geu)orben, a tron soso boonjon, 

©em, etn). gem baben, lobbi; liabi 
pHsiri vo; icb bore gem jxngen, mi 
lobbi vo jeri singi; n>a^ man gem 
tbut, u>irb einem ni(bt ]6)mx, 'pee 

lobbi de, trobi no de; i(b fomme 

gem in bie ^ircbe, mi ha plisiri to 

kom na kerki; b^rjU^ gem, nanga 
ala mi hatti ; nanga mi heeli hatti ; 
nanga ala plisiri. 

eröfiet, rosi, losi; g. Sanane«, 

rosi badna. 

erte, wipi; lamarinben - gerte, 

tamriu-wipi. 
©erud^, smeri; ein fitter, wan switi 

ameri. 
©erucbt, taki taki; tori; bad ®. 

fiat ft$ im ganjen Sanbe verbreitet, 

da taki taki panja na heeli kondre; 

einem ein böfed ©« machen, pori 

hem nem. 
©eruben, jn, pliesi vo. 
©erubig, gemste. 
© e r u m p e 1 , rombroe ; rorobroe rom- 

broe; bongro bongro. 

©efalbt, zalvoe; ber ©cfalbtc ©ot* 

ted, da soema, disi Gado ben zalvoe 
(ob. zalve). 

©efammt, ala makandra; bie ge« 
fammten Sieger, ala dem ningre ma- 
kandra, 

©efanbte, ko&dskopoe-man. 

©efang, singi; ein $ubf(^er ®., wan 
mooi (ob. switi) singi. ®efang- 
bu(b; singi-boekoe; paalm-boekoe. 



®efd^ — ffiefc^cft 

®efd§, goge. 

©efaufc, ba'barf. 

®efc^Jift, wroko; afeersi; (^anbeU* 

gefcfcdft) negosi ; e, eigene^ (8., ^«^n 
eigen afeersi; fciu &. ge^t Itldjt 
gnt, hem afeersi (ob. wroko) no de 
ivaka bo'en ; t^ad tfl nid^t (ein ®* 
(tetne ®0*e), a no joe wroko dati ; 
joe no ha wroko (ob« bu\) nanga dati. 
©cf^aftö-fü^rcr, geuiagti; 
gran-masra; voogtoe. 

©efcS^dftifl frfttf <*c ^^ wroko. 
®ef(^e$en, pasä; kom pasa; kom 
«o; We ®ef0t^tcn, bic gcfd)c^en jtnl), 

dem tori, disi ben pasa; *fo cr 
fprid)t, fo gefd)iet)t'^, te hem taki, 
a kom 80 ; ba^ fmm nid^t g., dati 

no kan de; dati no kau go; dati 
no mag de; \f)m ifi rec^t g., a kisi 
hem paiman; a kisi hem retl pai- 
man; et Heg ed g«, a ben levrede; 
a no ben ke; ed ifi um i\}\\ g^ ^ 

la Hi. 

<8efd)cit, koni; ein g. SKann, wan 
koni »oema; wan koni-man; md)t 

red)t g«^ lau; ba'bän; ec ifl nic^t 
ted)t g., a no habi hem boen ver- 
stand; a no de na hem reti ver- 
stand; a las! wan zin. 

®cfd)eitt>eit, koni; koni-faai. 

©efdjenf, present! ; jum ®. geben, 

gi vo present!. 
®cfd)id)te, tori; bie ®ef*. i^ febr 

i)nb}i^, da tori 8 wit! toemoesi; ®. 
cr,VlWen, taki tori; verteli lori; bad 

ift cine fc^oite ©• ! , wan mooi tori 

dati! 
®efcbt(f^ koni; er hat ®., a habi 

koni ; a söri bekwaam ; eine Sa^e 

in'd ®. bringen, meki dasani kom 

reti; skeki dasani; meki wan skeki. 
®ef(*id'nd)feit, koni ; ®. beiveifen, 

8or! bekwäam. 
®efcbtdFt, bekwaam; koni; ein g. 

SKenf^, wan bekwaam soema; g. 

fär*d 9ieid) ®otted, bekwäant vo 

Gado-kondrc; auf g, SSeife, na wan 

koni fasi. 



®ef(^ieben — ®cfd)rci« 105 
®efcbieben, platie— ; eme®efd?ic« 

bene, wan platie-oeman. 

®ef(^im))fe, kos*kosi. 

®cfcbirr, — irbened &., stoon-pa- 
toe pi.; Xafcfgefcbirr, dem tafra- 
sani, pi.; njanjäm-sani, pi. ; *ßferbc« 
gefd^irr, dem jarba jarba ((ofe @a* 
d)en, pi.) vo has!; dem sani \o has! 
skin. 

®efd)le(bt, spele; famili; bad biU, 
e^ebred)erifd)e ®*, da ogri soeta- 
apele ; bie ü^SIf ®ef(ble(ftte Sfraeld, 
dem t\«aif famili vo Israel; (®e^ 

neration) famili-lo; bad jweite ®,, 
da tweede famill-lo; mdnnfid^en ®C' 
fcbled)td, man- wan; »eibüd^en, oe- 
man-wan. ®efd)U(btd-regijier, 
lyst vo dem ouroe av5o ; - 1 b e i ( e, 
man-sani; oemau-sani; man-pied; 
oeman-plesi. 

®efcbloffen, sloto; tapo. 

©cfcbmatf, tesi; smak; ben®«uer«» 
Ueren, Ia4 hem tesi; id) babe fei* 
ncn reinen ®., mi mofo no switl; 
bn b^ft feinen ®., joe mofo dede; 
joe no habi smak; bie Speife ift 
nacb meinem ®., da njanjam switi 
ua mi mofo ; icb b<^be ®« baran, da- 
sani switi na mi; milobbidati; mi 
ha plisiri vo dati; bad Sucb iß nid?t 
na^ meinem ®., da hanglsa no Gt! 
mi hai. 

©efcbmeibe, mooi-möoi, m<>'mooi. 

®ef(bnieibig, safoe. 

®efd)nitten, koti; fein gefc^nittcner 

Sabaf, koti koti tabaka. 
®efd)dpf, kreatur h.; dasani« disi 

Gado ben meki; (3Kcnfd^) liebi-soe« 

ma. 
® e f d^ § , (5J}feit) py 1 ; (glintc) gon ; 

(jtanone) kan6en. 

efij^rei, ban; baVari; bari-kre; 

gelbgefi^rei, feti-ba'bari ; ein ®, cr** 

beben, hopowanba'bari; lauted®,, 
tranga ba'bari; h^eree; einen in^d 

®« bringen, pori hem nem; einen 
a(d Irinfer in*d ®. bringen, kali 
hem nem vo wan droengoe-maii; 

14 



m ®ef4irie6en — ®efefi(^aft. 
9if( ®ef(6rei unb »tnig SBoIIc, bigi 

doe soiidro komb^; takimaii a no 
doeman; fueloe taki no meki noti. 

®efci)rteben, skrifi; cd ße^t g«, a 
tan skrifi. 

®ef(^n)dt(, taki taki; taki; ett(ed 
®., fiioso taki taki; mad)' md)t {o 
Diet &., no mek! so roeni taki ta- 
ki; bofc ®efd)rt»vi^c »erberbcn gute 
@itten, ogri taki taki de port boen 
roanin. 

® e f d^ ID ä ^ t fi fein, lobbi t9ki taki ; ha- 
bi wan waka waka tongo ; er ifl ju 
g., a lobbi taki taki toemoesi; eilt 
g. 3){enfd>, wan taki-taki soema ; wan 
taki-taki-raan. 

®efc^n>eifle, kom taki; er gab mir 
ntc!^t einmal 33rob, 9. öiittcr, a no 
gi mi brede srefi, koin taki bo- 
tro. 

®ef^n)tnb, heal; lieai hesi; pron- 
toe; pram pram; fix h.; flinki h. 

@ef(^n)t{ler, brara nanga sisa. 

®ef^»utji, sweri, aweli. 

®efd)u>unben, (abgemagert) mang- 

®efc^n)ür, sweri; (fang offened) so- 
ro; (Heine«, ba« nicS^t aufgebt) poisi; 
ein b6fed, wan ogrisoro; febr bofe«, 
tiefge^enbe«, postyn; lBIutgcfd)n)ur, 

23(utfd)ivar, broed-sweri; ba§ ®* ift 
uo(^ ni*t aufgegangen, da sweri no 
broko jete ; einer, ber \>ie(e ®ef(^U)üre 
^at, wan soro-raan. 
®efegnet, blesi; zegi; i^r ®efeg- 
neten, oen blesiwan; oen zegiwan ; 

i^r ®« meined SSaterd, oenoc, disi 
mi tata blesi; gefegnet feijt bn!, 
blesi vo joe ! 

®efeU, (^anbwerfögefefl) kncgti; 

(itamerab) kompe. 
®efe(len, {id; p iem», holi kompe 

uanga Iiem. 
®efenig fein, lobbi kompe; lobbi 
gezeltikap. 

efellfdjaft, gezehkap; genoot- 
akap; ^isiti; kompanl; eine ®. gu 

gegenfcitiger Unterfiuftung, wan ge- 



©efeft — ©eflttet. 

nootskap to asisteri makandra; cd 
war große ®. ba, wan bigi ^isiii 
ben de dapee; bie ganje ®« ging 
audeinanber, da lieeli kompani pan- 
ja; ®« bitten, kali kompe. 

®efe^, wet; äKofcd bat und bad ®. 
gegeben, IMosea gi wi dk wet; bad 
®. bre^en, broko da wet. ©cfc^- 
bu$, wet-boel(oe. 

®efe^(i(b, 80 leki da wet taki; 
nanga wet. 

©efefet, (rubtg) bedaari; ein gcfc^* 
ter SDtann, wan bedaari »oema; (iu>r« 

audgefe^t) potti taki; g., ein 3MeHf($ 
feiln'd äöajfcr gefaüen, potti taki, 

wan soema fad^m na ini watra ; gc^ 

fe^t, ed fei fc, fo bafl bu bod) fein 
{Recbt, JU — , potti taki, a de so: 
dan tog joe no ha reti vo — . 
efe^n>ibrig, tegen da wet. 
® e f i cb t , (® ebf raft) hai ; (MngefK^t) 
fesi; (®rimafre) boeböe; er bcfam 
fein ®. u>ieber, a kisi hem liai ba- 
ka; ein ba6(id)ed ®., wan tukroe 

fesi ; einem ®c{td)ter f(^neiben, meki 
boebue gi hem; meki takroe fesi 

gi hem ; einem ein bdfed ®* madden, 

tai hem fesi gi hem; — eiu DCr^f 
d(^tncbed, broko hai gi hem ; — ein 
frennbücbed, meki (ob. sori) \%an 
switi fesi gi hem; loekoe hem 
nanga switi fesi; ein ®. fcbcn tat 
Xraume, si wan fesi na iui drem ; 
si wansani na ini drem. 

®efinbe, dem bakra-hoso-man pi.; 
dem dini-man pi.; dem foetoi*-boi 
pi.; ^audgeftnbe, dem soema ^o 
hoso. 

®efinbc(, dem soso soema; dem 
soso gemeene soema; dem soso 
strati - soema ; dem laage soema, 

pi. 

®efinnung, membre, memre ; hat- 
ti; er bat e. anftid)tige ®., a habi 

wan opregti hatti; hem hatti de 
4$pregti (ob. krln); hem membre 
de boen. 

® ef i t tet, »obf-gejtttet, fansAendroe- 



koe; ein mol^tgefitteter SRetifd^, wan 

fans^eiiflroekoe «oema; — fetn, sa- 
bi maniri ; habi boen maof ri. 
©efonnen fein, membre, memre; 
habi da gedagti; .wani; ec ifi g« 
}U — , a de na hem hede to — , 

©cfpa(ten, pliii; gefpattene j((auen, 

piiti foelee. 
©efpenfl, jorka, jroka; djonibl; 

»fwekoe; bakröe; ein biU^, ogri 

joika; takroe jorka. 
& tip at, «pot, spolae; fitn @. mit 

jem« treiben, hoK hem to apot. 
®efprdd;, taki; konversasi; dh- 

koersi h. 
@efprad)i$( fein, lobbivo taki tori; 

lobbi vo taki ; ein gefprdc^tger SKann, 

wan taki-toii-man, 
(äefprenfelt, peui pent; peni. 
^efiabe, sjoro; lee-kanti ; xee-kan- 

tl*aei. 
©cftalt, (28cife) fasi; (9ludfeM) 

fesi; (Statur) poatiiri; meine (S. ifi 

Detfaden, mi fed kom verfal; mi 

verfal; fold^er ®e|}a(t, ua ao wan 

fasi. 
@ e ^ d n b i ^ fein, bekcntl. 
(defldnbnig, bekenti; ein ®. ai^f 

(cc^en, bekenti; id^ babe nod) fein 

t&« t^on i(»ttt ge^fict, mi no jeri wan 

bekenti to hem jete. 
&eflan!, ogn smeri; UngL t^ 
@eflatten, permitteri; gi paaif^i 

permbi. 
®e9et)en, bekenti. 

eflern, fsredel; Doigeftern, t»- 

iaredei; geflern %btnb, iaredet a&- 

batem. 

ef^ielt, nangatiki; nanga hanoe. 
@eftirne, dem star pi. 
63 c ft ^ ( e n , foef oeroe ; $). ® ut, foe- 

foeroe-goedoe pi«; foefoeroe-aani 

®e{trdu($, kapoe^weri; boeai boe* 

81. 

®e{tteift, strepi; ge^eiftid Ben^, 

atrepl. 
(S) eft rief, bre-wroko; bre-aani. 



©eflricft — ®eTOd(^«. 107 
®e{lri(f t, bre; eine %. Ttuj^t, waii 

bre-moesoe. 
©eflrupp, biH-biri. 
efud}, versoekoe; id) f)ait ein ®. 

an ®ie, mi habi wan Terzoekoe na 
Masra. 

efunb, boen; gezond, gexontoe; 
id) bin g«, mi de boen; e. flefnnbed 
jtinb, wan gczontoe pikien; e« g. 
madden, moki a kom boen baka; 
meki a kom gezond; geneze hem; 
8« n>erben, kom boen baka; kom 
gezond; geneze. 
®efunbt^eit, gezondheid h. 
le tauft, doopoe; fie finl) bereite 

getauft, dem doopoe kabd; g* v^tu 

ben, kisi doop; Ser ®etanfte, doo- 

poe-8oema; Sleu- getaufte, njoe- 

doopoe-soema. 

etrdnf, dringi; flarfed, tranga 

dringi; ^rjeneigetrdnt, dranki; dre- 

ai; dekoktoe. 

®e trauen, flc^, habi hatti TO — . 

©etreiDe, gegeben mit karo nanga 
aret8i, ^etf^forn unb 9iei9; bie 
eigeut(id;en ©etreibearten {inb ben 
Siegern unbetannt* 

®etren, getrouw; betrouw; tronw; 
bleib getreu, Ian getrouw; holi 
tronw. 

®etrD(fnet, dre; (im 9tau$) barba- 
koto; g» gif^e, dre (ob« barbakoto) 
fisi. 

®etrofi, getrooatoe; geriiste; fei 
getco^!, tan getrooat!; tekl hatti!;* 
tan geruate!; no laai hatti!; gc^ 
ttoflen ^erjend, nanga wan getrooa- 
toe hatti; nanga kouroe hatti. 

®etr5ften, ftd), teki hatti; Iroos- 
toe hem arefi; meki hem hatti 
kouroe. 

®etttmmel, ba'bari. 

®et)atter, (bererfle) pepi; (bie a»** 
bern, Saufteugen) getuige; ®, fte*. 
\)t\\, tan pep^; tan getuige. 

®eDöge(, dem fouwloe pi. 

® e » d d^ d , (*:pflanäe) wiwiri ; (am R6u 

per) koeudoe; aweli, aweri. 

14* 



®en)dd)fe, pL, dem wiwiri pi; dem 

blomiki pi. 
©eivabr iverben, kom si; bemerkt« 
Geodäten, gl; gipasi; ergemdMe 

vxix% a gi mldasani; e*93itte, har- 
ki da begl; doe dasani; gi dasani; 
{)u(fe(l., hclpi; @r{aubm§, gt pasi; 
gi perinifti; permitteri. 

®ciDa()rfam, boeje; t. im ®. f)aU 
ten, boli hem na boeje. 

©ewd^rdmann, borgoe; getiiige. 

CS>en>a(t, tranga; dwingi; mit (Be* 
wait, nanga tranga; in feiner &., 
na ondro liem tranga (ob« dwingi); 
— bie ®. über ibn ^at, — dlai ha- 
bi tranga iia hem tapo; einem @« 
geben, gl hem tranga; gi hem mag- 
ti ; einem ®. antbun, dwingi hem ; 
mit C9« ifi ntd)td aud}urt$ten, tranga 
no tjari kow na pen; ®en)a(t gebt 
toot dlecbt, kakalaka (ob* kdkraka) 
no ha retl na fouwloe mofo. 

®en)a(tig, tranga; nanga tranga; 
bie ®ett)aüigen, dem tranga-wan. 

63emaltfam, nanga tranga; nanga 
dwingi. 

©cmanb, klosi pi.; manter. 

(Semanbt, knapoe; ein gewanbtet 
93urf(be, wan knapoe bol. 

®c warten, — ju gewarten baben, 
habi vo wakti ; er b^t bad ®eri($t 
p g«, a habi vo walcti da kroetoe; 
kroetoe loelcoe hem; — ben £ob, 
dede loekoc hem. 

®ewäf^e, wisi-wasi; soso laki- 
taki. 

®etodffer, dem watra-floedoe; wa- 
tra. 

®en>ebr, gon. 

®eU)eibr dem toetoe pi. 
@e ID er be, ambagt h.; wroko. 

®emi0t, wegi; recbted ®., retiwe- 

* 

® e m i m m e { , n^^i ; ed war ein fo(d>ed 
®cwimmel, baft — , dem meki so 
wan nesi, tee — . 

®ewiun, ® cwinnjl, winni; winst. 

® e tv i n n e n , m inni ; troii winni-maii ; 



®enHn!iev — ©et^o^iten. 

etneit $n>ee§, winni da pröc^a; bie 
ganje 9Be(t, winni da.heeli gron- 
tapo; fein IBrob, winni (ob.verdini) 
hem brede; wroko hem brede; e* 
fur feine SXeinung, haU.hem abra; 
einem ha^ ^er}, foefoeroe hem halti. 
e winner, winni-man. 
ewinnfücbtig, grid! to winni. 
ewift, troe; troe troe; wo troe; 
vaate; (ein gewijfet — ) so wan so; 

so; i^ bin ganj gewig ni(bt ba ge^ 
Wefen, troe Iroe, mi no ben de; 
einer ®a^e g* fein, sabi to troe; 
sabi troe troe; er wugte ni(bt ge^ 
wi§, a no ben sabi vaste; einen ge« 
wijfen (beflimmten) Sag fejtfe^en, 
potti wan Taste dei; ein gewiffer 
^crr, so wan Masra so; wan Masra 

so wan so; an einem g. £age, wan 
dei so; g.Seute, som soema; ergibt 
g. Sente, so soema de ; joe habi so 
soema — . 
® e w i f f e n , konsiensi ; hatti ; bie ®. 
verwirret iH(bt, no trobi dem kon- 
siepsi ; mein 65. bat mi^ gefcbtagen, 

mi konsiensi fom (ob. naki) mi ; mi 
hatti fom mi ; ein guted ®* baben, 
habi wan boen konsiensi ; habi wan 
krin hatti; bad ®« ab^ttm)>fen, kill 
hem konsiensi; einem ha^&. wecfen, 
wicki hem konsiensi; nad) meinem 
Men Stiffen unb ®., nanga mi 
mnsiensi; ein b(fed ®« t^errdtb fei« 
nen ^errn, foef6eman bcle bari; 
i(b füb(e ®ewiffendbi{fe baruber, a 
gi mi wan fomfdm na ini mi hatti. 

@ewiftUd), TO troe; troe troe; bad 
i{l g. wabr, dati de troe troe. 

®ewitter, dnwerl. 

©ewi^igt, — er ijl g., a liabi on- 
derlinni; a sabi now. 

®e wogen, — einem g. fein, habi 

boenhatti vo hem ; habi wan zwake 
TO hem; lobbi hem. 

®ewobnen, gewobnt werben, kom 

gewenti; kom njoesoe; gewo^int fein 
}U — , gewenti to ; njoesoe to ; lobbi 
^ o: habi da gewenti vo — ^ jung ge« 



W^oint, Hilt getftan, disoiem^ hanoe 
iijoeiaoe vo koti bigi tomtom, a no 
«a kabi« 
®e)t>Hncn, {t(f), komnjoesoe; kom 

gewenti; t(t) l^abc mtd) ait t^it ge« 
ivSbnt, mi kom njoesoe iiRiiga hem« 

©ewobn^eit, fewent!; njoesoe. 

® ovo I) H (id), gewooiiiiki li.; {oti'u 

ndr) 8080 ; gen>5(^Q(t(^ed De(, aoso 

oil. 
®ctDi(6c, frcmer; ^immef^eioil« 

b?, firmament!; liemei-tenti. 
®C\ßilt, biaka na tapo; dem wol- 

koe pi. 
®en)ürm, dem worom pi. 
®cn)Ur}, fipecei-y-fiiatii« 
®c)änf, trobi; kroetoe; kwari. 
®eje(t, tenti. 

®e} tent en, fiti; eS gesternt iittd, a 
fit] wK 

®e)iemenb, so leki a fiti. 

®e}n)ungen, nanga dwingf; td) 
biit gegmun^en, helpi no de, mi 
moesie — ; id) bin gejwiingen, meine 
@c^u(b ju betennen, mi no kan hel- 
pi, da bdcenti mi moeae bekenti 
mi zondoe. 

®id)t, jpkH; skin-njam; boon-njam. 

® i d) t b rft d) t g, siki nanga jekti ; laara 
nanga jekti ; ber ®id)tbrn<^tge, jck- 
ti*soema; boon^njam-man. 

®tebe(, @iebe(eitbe, gefrenti. 

®iet, gridi-faai; bigi-hai. 

®ierifl, gridi; — fein, grfdi; habi 
bigi-hai ; bet ®iertge, gridi-man. 

@ legen, SBaffec, hiti watra; trowel 
watra; kanti watra; SBa^er in^d 
3$e(feu, kanti watra na ini da waai- 
bf'ki; ben ®arten, nati djari; tro- 
wel watra na djari ; Del in*« fetter 
c^., trowel oli na ini faja ; in fDlttaü 
gtegen, hiti kopro. 

©ieifanne, gieter h. 

®tft, Tergift ; wisi. ®ift-«if(|er, 
wisi-man. 

®ifttfl, vergifti; e. g. ^flanje, wan 
vergifti wiwiri ; e. fl» ©cblange, wan 
«gri aneki. 



®ipfel — ®(ei*. 



109 



®i9fc(, tapo; pinti; bet ®tt)fe( be« 
93ergc«, da pinti (ob, tapo) vo da 
bergi; be«93aume«, boom-tapo; da 
pinti vo da boom. 

® irren, barl; bie Xaube %vat, doifi 

de bari. 
®itter, trariki. 
®(an}, blinicri; skyn; krfn. 
® ( d It J e It , blinkri, blink! ; akyn ; krin ; 

e« \\t nid)t alle« ®db, n>a« gldn}t, 

alanani, dial blinkri, a no goutoe; 
ala pili-tifi, a no lafoe. 
®(dn)enb, biinicri. 
(a«, gla9]; ein®(.9Betn, wan glaai 
wicn. @U«-fenfler, glaai-fen- 
sre; glaai-rampi; gfas-raam h.; 

-flaf(*e, (rnnbe) batra; (mererfige) 

stoopoel 

Id fern, glaai — ; ba« gL SWcer, 

da glasi-zee. 
®(att, glati. 
®(dtten, glati. 
® ( a ^ e , pill - hede ; krebi - liede ; 

®la^-fopf, pili-hede; piU-liede- 

man. 
®{aube, bribi; unfer ®L, da bribi 

vo wi; bet (brilKic^e ®(., da kristen- 

bribi; ben ®L annehmen, teki da 
bribi; Dertieren, laai da bribi; t>cm 
®{. abfaDen, lib! da bribi ; komoto 
na bribi. 

®(auben, bribi; bie an feinen 9l(\» 

men gL — , diai bribi na hem nem ; 

etnta« gL, (annehmen) bribi; mem- 

bre; denki. 
®(auben«befenntnig, belydenis 

h. ; fein ®(* ablegen , doe hem be- 

lydenis h. 
®(dubige, ber, bribi-aoema. 
®( du big er, bet, krediti-man. 
®letd), (ebeit) glati; (bajfelbe) wan; 

wänfaai; winsani; aOe ftnb fic^ 
gUi(t|, ala aoema de (ob* da) win; 

t^ bin benen g(ei(^ geachtet, bie — , 

dem tell mi wdnfaai nanga dem, 
dial — ; e« tft ibm ade« g(ei(!^, a no 
ke vo not!; fi^ immer g(ei^ b(ei# 
ben, mi da akanaä, ilatem mi de 



toe vo dri seiisi ; ' g(ci(!^ Utib o(ef$ 
gefeilt flcÖ ijetn, tingi-fouwbe lobbi 
tingi-meti; (ton t)cr ^cit) wantem; 
fijonsno; tiomoro; nomo; pram; 

aid er mt(( fab, (ieg er mtc^ gleid) 

rufen, di a si mi, wuntem a kali 
mi; a si mi nomo, a kali mi; di a 
si mi nomo, a kali mi ; so a si mi, 
so a kali mi; ttxioa§ g(ei$ tf^m, no 
pre vo — ; bad Äinb »etttt fllei^, 

da pikien no pre vo kre; }u ((iei(!ber 
3ett, nadcsrefi tern; da srefi tem; 

auf bie fllcidje ffieife, fl(ct(|jertt)eife, 
Da da srefi fasi; gleichaltrig, Don 
^feidjem 9llter, — er ifi »on fllei(^em 
^(ter mit i(»tn, a de to hem spele; 
dem de spele; gfetdhgefinnt fein, 
habi wan membre ; ij(eid) aid, g(ei(!^ 
wie, net so, leki; so ieki; leki. 

Oleics en, gleicft fein, geersi, djeer- 
si; leiki; tan leki; er gleicht feinen 
Srübern, a de geersi dem brara vo 
heni. 

®lei(^ergejlalt, ®(et(^ermetfe , so 

srefi; na so wan srefi fasi. 
©teid^fall«, so srefi. 

lei^gen)id)t, b»lans h.; bad ©♦ 

t>er(icr'en, lasi hem baians. 

leicl&güttig fein, noke; ed i^mir 

gL, mi no ke; a don ke mi boutoe ; 

a don ke boutoe; mi no ha trobi; 

boe Co) bi«(i mi?; ein g(. Tlm^ii), 

wan a-don-k^ soema; waji mi-no- 

k^-soema. 
©leic^güttigfett, a-don-k6-fasi; 

mi-no-k^-fasi. 
®(ei(^mntb, bedaari-fasi. 
®leid)ni§, geersi-tori; odo; gely- 

kenis h. ; (StlbmÖ) printje ; por- 

treti; — in ®lei^nif[cn, gleic^nig* 
ipeife, na]odo-fasi; naiiga geljkenis; 

bie Sieger fprec^n gern in ®Urd)* 

ntffen, ningre lobfoi to koti odo'; 
ningre lobbi vo taki na odo^fasi; 
ein ®i* andfegen , poeloe da odo ; 
poeloe da tori moro krin., 
®(eid)n>ie, so leki; leki; net so 
leki. 



®(ei<^n)o( — ®mm. 

®{ei$mo(, jete (}u Anfang eined 

Qa^f^ ober 9la4)fa{(ed)* 
®lei(i^}eittg, da srefi tem; na da 

srefi tem. 
® (eigner, wan falsi soema; falsi- 

hatti soema. 
® (eigner ei, falsi-fasi; falsi-hatti- 

fasi; falsi santa-fasi; falsi vroom- 

fasi. 
® ( e i t e n , glati ; glati faddm ; misi 

foctoe; (a§ meine Ürittc ni*t gL, 

meki mi foetoe no glati fadiSm. 

®lieb, leden; ®(reb bed Seized, le- 
den vo da skin; ®(teber ber @t' 
meine, leden vo da gemeente; lid- 
maat h. ; ict^ nu ®Tteb, pipl ; wo«- 
rom; im jiretten ®(iebe (0on <SeU 
baten) na da tweede lo; (®euera^ 
tion) famili-lo; im jmeiten ®litt>t, 
na da tweede famili-lo; bie®üeber, 
(ber ganje Seib) skin; aQe meine 
®(ieber t^un mir votb, ala mi skia 
de hati nti; mi heeli skin de njam 
mi. ®Ueber-reigen,boon^njam; 
skin-njam; rematik h. 

®(tmmenb, — ein gUmmenbed Z(^t, 

wan kandera, disi habi pikiu faja 
jele. 
®Iotfe, ghigee; bte®(. (duten, seki 
<ob» naki) gingee; bie ®l^ lautet, 
gingee lui; gingee seki; man mu6 

nic^t ctUe^ an bte große @(odFe Hn* 

gen, hontiman go na boesi: alasa- 
ui a si, a no moe bro na toet6e. 
®(oden-tNrm, gingee-hoso« 

®lorie, glori (groli). 

®ift(f, boen-faede; gdnkh.; i(^ ^obe 
bad ®(* — , mi habi da boen-hc- 
de — ; ®t. »ünfd)en, feliciteri (fri- 
steri); id) a^uufd^e btr &IM, mi fe- 
liciteri Joe. 

®(u(fe, ®(udF(^enne,niama-fouw- 
loe. 

@(udFen, krokoe. 

® tu (fen, — ed glüdte mir, mi ben 

habi da boeivh^de. 

®(ucfli(^, geluki (gelokoe); ber 
®(ucflic^e, wan geluki soema; adv. 



nanga hoeti; f(c ^nb g(* attgefom^ 
W^n, dem doro nanga boen. 
©turffetifl, adj., gliikzalige h. 

®Iü(^en, faja; Dad gifcit sfuH '«ri 
de faja; 9tu|)enl), faja; gL (Sifen, 
faja-isri; ein gt. Dfen, wan faja- 
oven; gL ^o^ten, liebi krofaja. 

®lut^, faja. 

®nabe^ gnade; boen-hatti; boen 
hai; cr »at loollei: ö^naDe — , a ben 
foeioe nanga gnade; @naDe um 
©nabe, gnade nanga gnade ; jx^ e. 
®ll. auöbitten, begi wan-sanf; begi 
wan boen, urn ®n» bitten, begi 
pard6n , o^nt ®li*, srondro pard6n. 
®naben-ge^a(t^ pensjöen ; 
-reid), adj., foeioe nanga gnade; 
-^U^t, -t^ron, gnade-troon h.; 

- » a ^ I ; — naä^ feiner ®ttaknn>a^l, 

nanga da Terkiesi \o hem gnade; 
-jeit, da tern vo gnade; da gnade- 
iem. 
©na big, boen-hatli; unfer gn* |)err, 

wi boenhatii Masra; adv., nanga 

boen ha! ; fie() gnabtg auf und ^erab, 

loekoe wi nanga boen hai. 
©o(b, goiitoe; gebiegeucd &,, krin 
goutoe; mit ®. überwogen, tapo 
iiang^goiitoe ; TergnJde, vergoldeh.; 

ed ift uic^t atlcd ®olh, »ad gloiijt, 

aJaaani, disi blinkri, a no goutoe; 

ala pili-tifi a no lafoe. ®o(b- 

b I e (^ , wan gouioe-blikri ; - p ( a 1 1 e, 

wan gontoe plaati« 
©o(ben, goutoe; eine g. ^ette, wan 

goutoe ketting. 
©4)ngütbee, (and getrodfnetcn unb 

feingefioßenen Sanaucn bereitet; ein 

gefunbcd S'ia^rungdmittel fur fUine 

Äinber) gongo-tee. 
© n n e n , einem etn)., h^ni hem dati ; 

t$ gonne bir bad, mi heni joe dati; 

mi hatti boen vo ai joe kisi dati. 

©Snner, patron, 
©offe, ©uffe, gotro. 

©Ott, Gado ; ^err ®Ott, Masra Gado ; 
Gado Masra; Qu>i)n ®CiiU^, Gado 
pikien; ©ott mit und^ Gado nanga 



®<)tte^arfct — ®5^e, ill 

wi; fo ®i)tt miß, efi Gado wan?; 
nanga wani vo Gado ; nanga Gado 
wani; ®ott ben>abre!, Gado kibti 
wi ; ®ott meig ed, Gado sabi ! ; im 
9{ameH ®otM, na nem vo Gado ; 
icb bitte biet) um ©otted n>i(Ien, mi 
iM Gado, begi joe; falf4)e ©dtter, 
krdekoetoe gado. 
®Otted-a(fer, beri-plesi ; beri-pee ; 
beri-gron; -bienft, l(erki; ^eut ifl 
fein ®., tidei kerki no de; -fric« 
ben, Gado-fri; .Gado-vreede; da 
vreede vo Gado; -furd^t, Gado- 
frede; da frede vo Gado; *b<tud, 
Gado-boi^o; da lioao vo Gado; 
kerki; kerki- lioao; -fafieu, oi^ 
randi-kisi; kerki-bus h.; arra-bo- 
soe h.; -fraft, Gado-tranga; wan 
tranga vo Gado; -I (after er, wan 
aoema, di^ikosi Gado; wan aoeroa, 
disi meki spot nanga Gado ; -re id), 
Gado-kondre. 

©ott^eit, ©ötttid)feit, Gado- 
fasi; feine ©ott^eit, da Gado-fasi 
vo hem. 

@ottlii), — ©0ttUd)ed, Gado-sani ; 

bu meinefi nicbt, roa^ g» ift, joe 

hatti no membre, so Jeki Gado 

wani; ob er n>ol in göttfid)er ©eftalt 

n>ar, alwasi a ben habi Gado-fasi. 
®ottIod, godloozeh.;bie®i>tt(ofen, 

dem godlooze soema; dem ogri 

soema. 
©Otttofigfeit, gddloozc-fasi;ogri- 

fasi. 
©ottfetig, vroom; g. leben, liebi 

wan reti Gado-liebi. 

©ottfeligfeit, da troeGado-liebi; 
godzaligheid h. 

©ö^e, kroekoetoe gado; pop^ki. 
©O^eu-bilb, krdekoetoe-gado- 
pop'ki; -bieuer, krdekoetoe-gado 
soema ; afgodery-man ; -bienft, 
krdekoetoe-gado-wroko ; afgodery; 
afgodery-wroko; (fpotttoeife) ma- 
pdkro; obonoe; -^aud, kroekoe- 
toe-gado>ho8o; -opfer, krdekoe^ 
toe-gado-offer; -priefter, -J)rie* 



Itt @euDenteut — Skauen. 

fl e r i It , ^ado-man , kr<Sekoetoe- 
gado-man; apostroe; oboiioe-man ; 
— winti-raan; winU-mama ; -tenw 
p e ( ^ krdekoetoe-gado-teniple. 

^oiiDecneur^ granman. 

&xab, grebi, lioro; mit }U ®xaht 
%tbc\\, go nf^ beri ; waka na da beri 
baka. ©rab-ftetn, grebi-atoon. 
tab en, a., gotro; treitai. 

®xahtn, v., diki; etncu tiefen ®ta* 
ben gtv diki wan dipt gotro. 

®rabfd)eit, »kopoe. 
®rabfd^en, gierig mä) etn>. greifen, 

graboe. 
(dram, a., verdriti; sari, 
(^rdmen, ^6^, de na aari; aari; 

koeaoemSe ob* koesoeinie hem 

srefi; habi verdriti to — ; broko 

hem hatti vo — . 

® r ä m U ^ , — ein ordmlic^ed @efi(f^t, 

wan doengroe feai. 
©ranatapfet, granaat-apla. 
<S r a 6 , graai ; wi wiri ; wi wiri to gron ; 

ed ifl bereite ©rad baruber (ien)a(^fen, 

wiwiri gro na hem tapo. @rad- 
bnpfer, aprhiklian; -(and, pa> 
tata-losö. 
©raffiren, waka na kondre; ed 
graffirt eine Aranf^eit, wan siki de 

waka na kondre. 

®rd§U(^, toemoesi takroe; toe* 
moeai ogri. 

©rate, fisi-boon; fi8iboonjon;boon; 
boonjon; ed i^ mir eine ®r« im 
^a(fc fierfcn geblieben, wan boon- 
jon faaai mi na neki; wan boonjon 
fastii tia mi neki. 

©ratuliren, einem, feiiciteri (fri- 
ateri) hem ; iH) %X. ixx, mi feiici- 
teri joe. 

©ran, grya h. ; weti (weiß) ; mein gr* 
^aupt, mi otiroe weti hede. 

©rauen, — ed grant mir baöor, a 

ineki mi hede gro; ed gc mir Dor 
ibm, mi frede liem; ber £ag gr«, 
del de go broko; da moeaoe-dei. 
© r a u e n, a., frede; skreki; liebinanga 
dede-akreki. 



©raupen — ©«ff, 
©raupen, groto. 

© r a U f a m , krasi loemocai ; t ocmoeai 
ogri. 

©reifen, etmad, faasiliem; na^ eU 

wa^, graboe hem; einen, kisihem; 

in ein frembed *31mt, bemoeje nanga 
tra aoema wroko ; einem unter bie 
Vrme (i()m belfen), gi hem hanoe; 
langa han gi lieni ; helpi liem ; aai- 
ateri hem ; einem izn ^utö, tili hem 
pols; jnm ®d)»ert gr., potti han 
na houroe; teki lioiiroe; bte JtranN 
^eit greift um ftc^, da aiki panja na 
kondre. 
©reid, wan grani aoma; bejari aoe- 
ma; wan otiroe tata; er ift bereite 

ein ©reid, a granI kaba. 

©renje, marki; grenai h. ; dam; 
kompaai; platte; bi^ an bie ®r« 
Pon 93«, tee dem ki«i da dam vo 
B. ; an ber ©r* Don, na phitie vo ; 
innerhalb ber ©r. oon Seric^o, na 
kompaai vo J. ; ^Oed b^t feine ©ren« 
jen, ala aani habi hem marki. 
•©renj-pfat)I, -ftein, marki. 

©renjen, an einanber, miti makan- 
dra; miti na dam; toekk nauga 
makandra« 

©reuitentod, aondro marki; pasa- 
marki; pasa. 

©reuet, viate; trefoe; wan viate- 
aani; bad tfl ein ©t. in ®otM 
klugen, dati de wan* viate na Gado 
liai; fie {tnb ein ©r», dem de wan 
viate-aani; ber ©r. ber 93em>uf)ung, 
da takroc pori. (Trefoe ift eigentli^ 
„verbotene ©ptife". Seber 9?eget 
bat feinen „trefoe*% eine t^m Per* 
botene ©peife, bie er nid^t anruj^rt; 
einen „©reuel".) 

© r e u ( i tb , toemoesi ; ogri ; toemoea! 
takroe; toemoeai kraai; greuHc^e 
SKenf^en, takroe aoema. 

©rie*if*, grieki; auf grie(3bif*, na 
grieki tongo;ein ©ried^e, wan grieki 
aoema; wan grieki; ©riechen- 
tanb, grieki-kondre. 

®tiff/ (^enfeO hanoe, han. 



@dffc( — ®ro§. 

©riffcl, (S(j&iefctfiift), grdfi; (kd 

®4)i^^it)cr§) pen. 
©tilfC; (Snfcct), sprinlihaii; Tlanlt 

m\x\^ - grille , SBcrte , toti - koti ; 

(Saune) kaprisi; floiisoe» 

(Srimaffc, boeboe; ©rimaffeu ma^ 

6)tn, meki boekoe. 
®rimm, faja-hatti; faja-hattibron ; 
hattibron; krasi-fasi. 

©riramcn, 8., 18au%rimmen; bele- 

hati, 

@rinimen, ▼., ed grimmt mid^ im 

Seibe, bele de kwiiisi mi; bele de 
koti mi; bele de hati rni; bele de 
njam mi; bele de pingi pingi mi. 

@rimmig^ krasi; gn fixiere, krasi 
boesi-meti. 

@rtnb, kras'krasi; krasi krasi; 
Äo}>fgrinb, ©rinbfopf, tinja. 

©rinfen, pili tifi. 

©rob, grofoe; asranti; grobe^ ®ctb, 
grofoe moni; gr* ©üiibcn, grofoe 
zondoe; ein gr* SKcnfdj, wan gro- 
foe soema; wan asranti soema ; auf 

einen groben ÄU>^ gebort ein grober 
^ei(, tranga hoedoe moe liabi tranga 
aksi. 
&XObf)i\t, asranti ; big! mofo ; asran- 

ti-fasi; einem (Srob^jeiten fageu, gi 

hem asranti; gi hem bigi mofo. 
@robian, ivan asranti soema. 

©roblid), grofoe; er übertrat ©otteö 
©ebot fo gröb(ict) — , a pasd Gado 
mofo so grofoe — . 

®roU, bati; t. @t. wiber jem* f)a* 

ben, habi hati na hem tapo; holi 

hem na hatti (ob. bele) ; faf^ 

fen, potti hem na hatti. 
©roden, mandi; mit einem, mandi 

nanga hera; mandi hem. 
©roppen, isri patoe. 
®rof(^cn, — gegeben mit sren; 

piesi-fo. 
®ro6, bigi; langa; grofoe; gran, 

grani, grandi; ein großer 3Rm\\, 

(jUgL f^Ianf), wan langa soema; 

(jng(* forpu(ent) wan bigi soema; 

(oorne^m) wau gran-soema; e. gr* 



©rogartig — ©runb- 113 

(terangewac^fener) Sunge, wan gro- 
foc bpi ; ber Sunge ifi fc^on jiem^ 

1(4) grog, da boi grofoe kaba; ein 
gr. ^avi^, wan bigi hoso; ein gr» 
il^ügner, wan bigi ieiman; mit gr* 
3Rfi&e, nanga bigi {oh. foeloe) 

moeiti; m großer Raufen geute, 

wan bigi hipi soema ; etw« ©roßed, 
wan bigi-sani; (SBic^tigeö) waii 

grani-sani; Me ©rogen, (öorne^meu) 

dem gransoema; um Üwa^ fc^r 

©roge« auöjubrutfen, »irb baöSBort 
mama (SÄutter) oorgefe^t: ein fc^r 

Siroger ®tein, wan mama-stoon; ein 
e^r gr« 33aum, wan mamä-boom; 
fi^ gr. madden, meki hem srefi bigi; 
grogfprec^en, taki bigi; njam mofo; 
groß (oorne^m) t^un, gendri; grog 
tt)crben, kombigi; gr.jieben, kweki. 
©ro6artig,grani;etn).©ro6artigeö, 

wan grani-sani. 
©röge, bigi; grani; bie ®r. bc^Zu 
fc^e^, da bigi vo da tafia; feine 

®r., (2Bid>tigfcit, änfe{>cn) da graui 
vo hem. 
©rofifürjl, gran-prins. 

©rog^an«,©rogfpre4lcr, mofo- 

man. 

©rogmut^, boenhätti. 

©rogmutter, grän-mama. 

©rogt()uerei, ©rogt^un, bigi; 
bigi-doe; ©, o^ne etioa^ ba^inter, 
bigi doe sondro komb^; feine ©r., 
da bigi vohem; hem gendri-maniri ; 
etto« aus ©r. t^un, doe dati vo bigi. 

©rogoater, grän-tata; grän-papa. 

©rotte, stoon-horo. 

©rube, ©ruft, horo; xon anbern 
e. ©r, griJbt, fallt felbjl hinein, te 
Joe srapoe nefi, vokotl trawan neki, 
na Joe srefi tapo a de go kom. 

©rübd^en, pikin horo. 

©rübeln, de nauga dipi prakseri« 

©run, groen; (unreif) lala ; gr. ^olj, 
lala hoedoe ; ©runed, (grüne SixCiVi* 
ter, ©emfife) groentoe. 

©runb, gron; ben ©r. erreid}Ctt, 
kisi gron 5 meine güge fiuben feinen 

15 



114 ®runH«l*e — ®«inea. 

®runb^ mi foetoe no kanfiiinigron; 

Don ®r* meincd ^erjend/ nanga 
^ron vo mi hatti; i^on ®x. aud, 
doro doro; imter ®runb^ (in bet 
(Srbe) naondro gron; e. SRcid-gnuib 
(-felb), areisl-gron; ®rünbe, (tiefe 
©cgeuben) laage plesi; bet @r« 
eined ^aufed, fondamenti; stoon- 
foetoe; bcr ®r» einer ®a(^e, loetoe; 
iä^ fann ber ®a6^t no$ nic^t auf 
ben ®r« fommen, mi no kan kisi da 
loetoe yo da tori jete; bu n>etgt 
ben xc(t)Un ®r. noc^ nid)t, joe no 
sabi da reti loetoe vo dasani jete; 

einer ®a(^e auf ben ®r. vje^en^ soe- 

koe da loetoe vo dasani; soekoe 
dasani fini fini ; ®ruub geben ))on 
einer ^aä^t, gl veräntwoortoe to 
dasani; }u ®runbe geben, (ftnten) 
soengoe ; (Derberben) pori ; lasi krin 
krin; einen ober ctxt>. ju ®runbe 
xxii)Un, pori hem; meki a pori. 

®runb-fefie,8toon-foetoe; -mauer, 
stoon-foetoe ; fondamenti; -{lein, 
hocJcoe-stoon ; -flucf, mein ®t,, 
mipiesi dotl; mi gron. 

©rünblic^, fini fini; boen boen: 
reti retI; doro doro. 

®rünen, groen; er n)irb gr. n)ie ein 
^atm-baum, a sa groen , leki wan 
palam-boom. 

® run gen, knoroe; bad ®$tt)ein 

grunzt, hagoe de knoroe. 
®xu^,od\; votW ein ®rug ifl bad!, 

Hoeaoorioe odi dati!; e. ®ru6 feu«* 
ben, Dermelben, seni odi. 

®rfi|en, taki odi; grüg' i^n Don 
mir, taki hem odi gi ml ; gr. i^n 
^erjlit^, taki hem bigi odi; e. re* 
fpectDoD (jr., taki hem gran-odi ; e« 
gr* laffen, aeni hem odi; seni odi 
gl hem ; seni taki hem odi ; e. mit 
ber ^anb grügen, wai hanoe gi hem. 

- rufte, groto. 

®ucfen, loekoe; (im Vorbeigehen) 
hinein g«, soetoe hede na ini. 

®U(ffaften, pre-doozoe. 

®uinea, Ningre-kondre» 



®ulben — ®ut 

®ulben, golde, goldoe: bie 9Jefler 
fagen lieber: too banknotoe; twalf 
sren (»ad eigentlich nur 96 ßentd 
audma^t); — ein (^aiber ®u(ben, 

wan banknotoe. 

®ummi, (gummiarttged ^arj) hont 
®unfi, — einem e. @unfl beweifcn, 

doe hem wan diensti ; doe hem wan 

plisirl ; and ®un{}, TO boen hatti ; 

mit ®unß, nanga Masra permisi; 

efi Masra pliesi. 
®unftig fein, einem, habi boenhatti 

TO hem; habi wan swaka vo hem. 
®urge(, troto; neki; goro goro. 

®urte, komkomro. ©urfen-fa^ 

lat, komkomro-sla. 
®urt, ®urte(, banti; gordei h.; 

ein leberner, leer-banti. 
®urte(t^ier, kapasi. 
®urten, gespl: fein Sc^mert urn ben 

Seib, gespi hem houroe na hem 

bele; ein anberer wirb bidb gurten, 
wan trawan sa weri klosi gi joe. 
®ugregen, mdu-arien; tranga 

OVA An 

®uffe,*®offe, gotro. 
ut, adj. boen; gute SBerfe, boen 
wroko; e* g* ®en>iffen, wan boen 
(ob« krin) konslensi; jemanb ®uted 
tbun, doe hem boen; doe boen na 
hem; ctXO. ®nM, wan boen-saiii; 

an bem ifi burd^aud nid)td @uted, 

no wan hai boen de na hem ; e* g. 
fRamt, wan boen nem ; mein guter 
^err!, mi goedoe Masra; für g, 
finben, finni to boen ; ettt). g. auf^ 
nebmen, teki dasani nanga boen; 
lai ed gut fein, meki a tan!; gut! 
ed iji jut fo ! , a boen so ! — ein 
guted Sort flnbet eine gute (Statt, 

boen mofo tjari kow na pen ; fur e. 
gut fagen, tan na fesi; tan borgoe 

TO hem; er fie(^t gut mit feinem 

9tacbbar, hem nanga hem bnurmau 
de boen makandra; xoix (eben fe^r 
gut mit einanber, da liebi to mi 
miuga hem de kankan ; fei fo gut!, 
tangi, tangi!; itoUenSie fo g. fein?, 



®ttt — ^^icn. 

efi Masra pliesi!; aiiter2)inje fein, 
plisiri ; einem gut ]dn, habi boen- 
hatti vo hem; einem etn». ju ®ute 
baittn, exkiiseri hem; etn>« pt f)tu 
^en, tevrede nanga daaani; guten 
Tloxf^tn I , goemara ! ; einem g. 3Stox* 
flen fagen, taki hem goemara; guten 

Xag!, edi!; guten %hiVL^ fagen, taki 
uavoe; gute 9{a(^t!, goeneti! 
@ut, 8., (Sitter, goedoe; Saubgut, 
kombe; bmten. 

iBvitt, boenh^tti; bet Sleic^tbum fei^« 

net ®üte, da toemoe^i boeuhatti to 
hem ; V\t @* ^aben iU — , plies! 
vo — . 

©utbetjig, adj. ©ut^etjigf^it,«. 
boenhatli; ein g.SKenfd^, wan boen* 
hatti-soema. 

®ütig, adj. ©ütigfeit, 8m boen- 
hatti; gütig fein gegen jem., habt 
boenhätii vo hem; unfet gütiger 
^txx, wi bdenhaitildaara; wi goe- 
doe Alasra. 

®utmüt()ig, — ein g, SKenf^, wan 
boen tiri soema. 

^^ 

^aar, wlwirf; ^au))ttiaar, hede-wi- 
wiri; bie ^aare auf meinem <&au)>te, 

dem wiwiri na mi hede; firaffed 
%., Iraof a wiwiri ; g{atted ^^^ glati 
wiwiri; fraufed, kroloe wiwiri; 
ein einge(ned ^*, wan enkli wiwiri ; 
bie ^aare ße^en mir ju 93erge, mi 
liede gro; ed ifl fein guted ^. aix 
\\^mf no wan liai boen de na hem; 
BO wan dropoe boen de na hem. 
^a*ar-f(e<ftte,bre-wiwiri; -lotfe, 
kroloe; kroloe -wiwiri; ^n>a(^^, 
tele!. 

^abe, goedoe pl«; ade feine ^^abe, ala 

hem goedoe. 

^aben, habi, ha; xS^ f^abe nid^td, 
mi 110 ha noti; n>ad %^^ bu mit 
ibm?, san Joe habi nanga hem?; 

mad bafl bu an einem (old^cn SKen^ 

fd)en?, aan joe habi na so wan 

soema?; ettt)ad n)iber jem. ^aben, 



^ber — ^aftem 115 

Iiabi wansani tegenhem; habt wan 
tegen vo hem; habimandi na hem 

tapo; (entbaften, in jtcb fajfen), habi; 
tapo ; Dad Su4) bot feine Äupfer, 

da boekoe na ha printje ; bad @e' 
fcbn)ür b^ äWaterie, da soro tapo 
manteri ; ibm gefd)iebt 9le^t, er %^X'^ 
nidiit anbcrd b^ben moUen, ba soe- 

koe, bafinni, ba tjari; ber 93ater 
tt)i(Id ni(^tbaben, papa no wani so; 
feine f^reube b^beu an, habi plisiri 

nanga (ob. na ob. vo); ®ebulb b* 
mit, habi (ob. holi) pasiensi nanga; 
®emeiufcbaft baben mit, habi (ob. 

hol!) gemeenskap nanga; babeS)anf!, 

tangi vo Joe!; n)ad man W/ ^^i 
man, aber ni($t, wad man friegt, 

ningre wani fri, vo wer! soesoe 

hede: a no sabi, taki, da likdoren 

a de go kisi. 
^aber, ^afer, haver. 
«Habgier, ^abfucbt, gridi-fasi; 

bigi-hai; bigi-hai fasi. 
^obgierig, ^abfü^tig, gridi; — 

fein, habi bigi hai; ber habgierige, 

^abfücbtige, gridi-man; bigi-hai- 

man; bigi-hai^soema. 
^ a b b a f t n^erben, jemaubed, klsi hem. 

$abi(bt, pakani; apakani; haka. 
^adCe, tjapoe. 

^aden, (mit ber ^arfe) tjapoe; (mit 

bem 93ei() kapoe. 
^acfer, (ein Arbeiter mit ber ^atfe) 

tjapoe-man. 
^acfflob, tompoe. 
^admeffer, kap'kapoe. 
^ a b e r , (Streit) trobi ; kwari ; atry ; 

stry-taki; (Sappen) dweri; lapi. 
^abern, mit, kroetoe nanga; habt 

trobi nanga; stry; kwari. 

^afen, anker-plesi, ^afen-mei^ 

ft er, haven-meester h. 
^a f ner, patoe-bakker; patoe-maker. 

^aft, boeje; e. in ^. ncbmen, potti 

hem na boeje; aud ber «&♦ eut(af[cn, 
poeloe hem boeje; loesoe hem. 

«g) aft en, fassi; fur jemanb, tan bor- 

goe vo hem. 

15* 



116 ^rtgcl — ^aHetuja. 

gel-wetter, hagla-arien. 

^Cii\tx, man^ri; dre. 

^(ii}n, kdka; käka-fotiwloe ; bet ^* 
frd^t, käka bari; käka kre; ber ^« 
anberglinte, käka; bett^.fpanneu, 
aufhieben, liali käka ; käka gon. 

4)al)nen-gefed)t,käka-fctl;-fatttrn, 

käka-kamkäm; -f(^tet, käka- 

kre; käka>bari ; beim elften ^abuen« 

fcbtet, na da fosi käka-kre. 
^fli, ^aififcb, «arki. 
^ain, wall pikln krin boesi. 
^dfetei, wau pikln trobf; wan taki 

takl. 

Reifen, 8., haaka; bad b^^t feinen 

^afen, dasani habi hem maka; 
S'if^bafen , ÜKi-hoekoe ; hoekoe ; 
«^ et f (b e n , pikin haaka. 

^a(b, hafoc; e« b« @tunbe, wan ha- 
foe joeroe; anbertbalb, wan nan^a 
hafoe; e* b» ®u(ben, wan bänk- 
notoe ; siks! sren ; vyftlg^ sensi; jwei 
nnb ein b» ®uf^cn, twee goldc vyf- 
iig; feifi bäiik-notoe. 

^atb-gar, kroeä kroeä; -Irciö, 
-jirfcl, hafoe-rontoe; -monb, 
hafoe -moen; -tob; hafoe -lala; 
kroeä kroeä; b^tbrobe (ob. b^^bgare) 
^Bananen, kroea kroeabaäna; -tobt, 
hafoe-dede; -n)egd, bQtbn>e8e, 
hafoe-pasi; hafoe hafoe so; tDte 
gebt SDirö?, fa joe tan?; So b^Ib* 
)»ege, hafoe hafoe so!; mi de so!; 
80 ! ; langf laiigf . 

^albiren, koti na toe; platle na 
toe. 

^({(fte, reti hafoe; reti niindri ; 
gib mir bie ^., g\ mi da reti mlndri ; 
jUt ^., hafoe pasi; er ijl jur ^» 
fertig, a klar! hafoe-pasi. 

^alfter, toom. 

^alt, (Scbaü) tongo; ber ^. ber 

trompeten, da tongo vo dem trom- 

pit. 
^ailt, v6or-hnizi; gadri; bie ǤaJIe 

@a(omo*d, da ^adri vo Salomo. 
^adefuja, halUhija. 



^atm — Ratten. 

^a(m, tiki; {Reidbolm, areisi-tlkf. 
^aiii, neki; ben {)• brechen, broko 

hera neki; e« lim ben ^. faden, 

faddm na hem neki; brasa hem; 

fiber ^M unb jtopf, hesi hesi; 

faja faja. 

^ald-banb, neki-banti; -binbe, 
das, dasi; -eifen, neki-bocje; 
-gefcbwtttp, kwaboe; -fragen, 
kraag (h.) vo neki; -fdbrnnr, (DOtt 
Korallen) neki; wan neki krala; 
- 1 u (b , dasi-hangisa ; - n? e b ; neki- 
hati. 

^atjfflarrig, tranga-hatli — ; 
tranga hede — ; stoiitoe; — fein, 
sori (ob« habi) tranga hede ; liabi 
tranga hai, sori tranga hai; ber 
^al^flanige, Iranga-hatti-soema; 
tranga - hede - soema; tranga - hai- 
soema; stontoe-man. 

^aUftarrigf eit, tranga hatti; tranga 
hede ; tranga hai ; stoutoe. 

^Cilt macben, tan; tanapoe. 

faltbar, tranga. 

|)a(ten, lioli; bieSeinn>anb Hit^nt, 

da maka de holi been; {t(b gnt bv 
hol] hem srefi boen; eto« fefl f^aU 
ten, holl hem tranga; hoil hem 
vaste ; bie ©ebote bv ^^^^ ^^''^ S^' 

bod; ben @abbatb, holi da säba- 
dei; bie gafien, holi da fasten; 
fein Sßort, holi hem woord; fein 
SBort nidjt bv bre^en, broko hem 
woord ; njam mofo soso ; 3iaÜ) f^dU 
ten, holi komparisi; @emeinf^aft 
bv holi gemeenskap; ed mit einem 
bv holi nanga hem; ^breiJbnung b«i 
holi äfreken ; dlecbnnng bv ^o^i re- 
kcning; ben SKunb t)., tapo hem 
niofo; tan tiri; einem bie ^ugen bv 
tapo hem hai ; e. Siebe bv ^^^^^ ^*" 
taki; holi wan preki; ji^ an etmad 

bv holi na; einen frei bw P*^ ^^ 
hem; trakterihem; e* fnrj bv ^'^ 
hem naauw (ob. knap h.); Diel ))on 

einem b«, lobbi hem; einen füre« 

anbern bv ^^^i h^'" ^'^ ^^'^ trawan ; 
e. für etwa^ bv loekce hem vo — ; 



id) >)flcgc c« fo gn l&v ™^ ^^^^^ (^^' 

mi ^ewenti) vo doe so; ()a(t! ^alt 
ßifl!, tan! tanapoc de! 

^amen', fisi-ncui. 

|)ammer, hämera; mit bem'^. fcbto^ 

gClt, iiaki (ob. fem) tiaiiga hamera; 

eilt groger ^., @d;miebe(Himmer, 

mokro. 
^anb, han^faanoe; bie xtä^tt^., reti 
han; bie linfe ^., kn^ekoetoe han; 
jur rechten ^., na reli han sei ; ic^ 
Oin in ®otte^ ^., ml de nä Gado 
han; ^* an jem. le^en, potti han na 
hem; einem bie ^. geben, langa 
han gl hem; gl hem han; einem 
bie «g)» bieten (jur ^ulfe), langa han 
gi hem; gl hem han; einem bie ^* 
brucfen, kwinsi hem han; in bie 
{)dnbe {(appen^ f (atf^en, naki han ; 
fom han ; klapoe han ; klopoe han ; 

ebe man bie ^. ummeubet, bifo joe 
dral joe han; aud ben ^änben ent« 
fd)(üpfen, komoto na han; einem 
freie ^anb geben, gl hem magtl; 
magtl hem; ein ©perting in ber 
^anb ill beifer, benn jebn anf bem 

SDad^e, wan fonwioe na han, a moro 
lekl iwenti na boesl; eine^. n)dfci)t 
bie anbere, wan hanoe de was! tra- 
wan; kan go, han kom; na'näi de 
hall tet&i, tet^i de hau na'näl ; eine 
{)• breit, wan hanoe bradi; oor ber 
•*^., so leki wl de; nad) ber $v 
bäkatem ; unter ber ^., kibri-fasl. 
^anb-feffeln, hatt-boeje;-gelenf, 

dem skroefoe vo hanoe; dem ha- 
nbe-skroefoe pl. ; -gemein werben, 
komfeti;-gemenge, feti; -^abe, 
han, hanoe; -b^ben, etn>*, hol! 
hem na hanoe; handrihem; handri 
nanga hem; -forb, baskita; baksl, 
baski; -langer, wan soso wrcSko- 
man; asisteri-man; handlanger h.; 
-reid)ung tbun, langa han gl; 
heipi; asisterl; einanber, langa han 
gi makaiidra; helpi makandra; 

' rift, (Obligation k.) skrifi; 



Raubet — fangen* 117 

pampira; obli^sih.; (^anb)hanoe^ 
er bvit (ob, fd)reibt) eincfd)5ne^anb* 
fcbrift, a habi wan mooi hanoe; et 
gab ibm e« $•, a gl hem wan pam- 
pira (ob. obligasi); er bat ausgetilgt 
bie ^. fo )oiber und mar, a figl poe* 

loe da skrifi vo da wet, disi ben 
tegen wl; -fd)ub/ han-skoen; 
-tbierung, ambagt h.; wroko; 
-tucb, han-doekoe; -»erf, am- 
bagt; wroko; -werter, ambagt- 
man } ambagt-soema; ®efell, knegtl; 
SWeifler basi; -werfdteute, am- 
bagt-soema;- m er tdjeug, wroko- 
sanl. 
^ a n b e I , negosi ; — treiben, bal sanf, 
seil sanl ; doe negosi; e» ^. f(^tte6en, 
doe wan negoiii. «S)anbe(d-ge# 
fd)dft, negosi; afeersi; ^an be lö- 

maun, -teute, «^vtnbfer, koop- 

man; seli-man; negosi-man. 
Raubet, trobi, kroetoe; er fud)t *^. 
mit mir, a de soekoe mi nanga tro- 
bi; ^. ber 5Rabr»uig, dem afeer^i 
vo di«l liebi: »^dnbel-mac^er, 
-fud^er, trobl-man; dproeroe-soc- 
ma. 

|> an be tu, (faufen 2C.) bai sanl, soll 

sani; doe negosi; um etwa« b» (ab«» 
jubingen fu^en) soekoe mhidrc; 
(tbun) doe; handri; fdjtec^t bv doe 
ogrl; handri slektl. 

C> a n g , — e. ^. ju ob, fur ttroa^ f)a* 
ben, lobbi vo; er i),M einen ^. jum 
Xrinfcn, a lobbi vo dringi. 

$dngematte,^angmatte,hamäka. 

^ a n g e n, "& d n g en , Imnga; am Äreiu 
je, hanga na krulsi; er bing ibm lange 
am ^alfe, langa-tem a fassi na hem 

neki; er wirb an feinem 2Beibe ban* 

gen, a sa hol! nang.i heoi wefi; auf 
bie ®eite bdngen, kanti; menu bie 
3iege getragen mirb, laßt ]le ben 
jtopf bdngen (um audjuruben) kra- 

bita finni tjarfman, a broko nekl; 

fein ^erj an etmad bw banga hem 

hatti na; ^. bleiben, fassi; haaka; 
e. ()dngeH, (teufen, stropoe hem. 



118 ^anfcln — 4>art-(fcriig. 

^ d u f c I n ^ Cv drcl^iem ; holl hem 

vo »pot. 
^arfe, liarpoc; ^, fpieten^ pre bar- 

poe; ^arfen-fpiel, harpoe-pre; 

-fpteter, harpoe man. 
faring, gering, bering, bereng; 

flcrduc^ertcc ^,, bokoe; bokoen; 

^driug^-Ufe, bereng - watra; 

-falat, bereng-sla. 
^atui, verdrili; sari. 
^ d r m e 11 ^ ficb, koesoem^e bem srefi ; 

de naverdriti(oI)*8«rl); brokohem 

batti. 
^axn, pissi; watra; ^atn*itt)ang, 

pi88i-bati. 
^ a t It e n, pissi; meki watra; wa- 
tra. 
4)atnifc^, fetl-aani; bet ^. ®otte«, 

da feti-sani vo Gado; <. in {)• bltn« 

gen, meki a kisi wan batti>bron; 

meki hem batti kom bron; gi bem 

hattibron; in ^. gcrat^en, kisi wan 

hattibroii; kom faja faja; meki hem 

batti faja faja. 

barren, wakti; loekoe; f^atxt auf 
ben»J)errn!, wakti [Vla9ra!;bie ®tra* 
fe, Me feiner i}axxt, da atrafoe, dial 
de loekoe bem. 

^arfd), krasi; grofoe; nawankrasi 
fasi. 

^art, tranga; krasi; bad Srob ifl 
^art, da brede tranga; ein kartet 
^err, wan tranga Masra; (©e^eim« 
wort:) wail kwal jobo; e. ^» Äopf^ 
wail tranga hede; c. b. '&erj, wan 
tranga batti ; e« ()« SRebe, wan tranga 
taki; e* ()• Strafe, wan ogri (ob* 
bebi) 8trafoe. 

^art-berjig fein, babi wan tranga 
batti; jtcb i>*h* jcigen, meki bem batti 
tranga; -$erj;igfeit, tranga batti ; 
- 1^0 rig, doofoe piltinso; — fein, 
no jeri boen ; (bilblid)) babi tranga 
jeai; -lei big fein, babi tranga be- 
le; er ift I)*, bem bcle tranga; 
-nd(fig fein, babi tranga hede; 
{l^ ]^. jeigen, sori tranga hede; e. 

^artnddtger SKenf^, wan tranga- 



{►arte — ^auen. 

hede soema ; -ndcftgfeit, tranga- 
hede. 
^drte, tranga; (biMd)) tranga- 
hatti. 

{)drtigteit bed ^erjend, tranga- 

batti-fiisi; tranga-batti. 

^ar), fatoe; 93aumbar}, fatoe vo 
boom; kaka; jtopat-batg, ioni-ka- 
ka ; (bienubaied) ^., kAndera; (»on 
3cica) boeai-kindera; (flufflged) oli ; 
fatoe; (gunimiarttged) boiii. 

$>afd)en, kiai; H4>' i^n!, kisi 
hem! 

^dfd^er, «kontoe. 

^afe,hei. $a fen-fug, frede-batti- 
aoeroa; frede-man; iaai-hatti-soe- 
ma; -Spanier, bad ^«p. ergreifen, 
bai dia foetoe; diki. 

^afelnug, bakra-kondre-noto. 

^a%, ogri-batti; liiU-beie; et bat e* 
^* wibet i^n, a babi ogri-batti (ob« 
bita-bele) vo bem. 

«Raffen, jem«, babi ogri-batti (ob* 
bita-bete) vo bem; boli hem na 
batti ; boli bem na bcle ; no kan ai 
bem na bai ; no kan verdrage hem ; 
9tiemanb ba|t fein eigen gleifcb unb 
93(ut, mama>foHwloe no de trapoe 
hem pikien ; mama-fouwloe foetoe 
no de kill bem piUen. 

^d6(i(^, takroe; e« b. ®eü4t, wan 
takroe feai; e. t^. SKenfd), wan ta- 
kroe aoema; etn>* «^dgU^ed, wan 
takroe-aani. 

^a^liäftiit, takroe-fasi, 

|)aß, baate-fasi; besi-beiKi-fasi ; in 
^., nanga wan liaste-faai; fajaiaja; 
beai he$i. 

^afiig, baste; faja faja; beMbesi; 
et ifl jU bv <^ f^j" f"j^ toemoesi, 

^ d t f ^ e 1 n , (fpielen mit) pre nanga ; 
ein jtinb auf ben ^rmen, bo'boi «la 

pik)en. 
^aube, moesoe, 
^awA) 8.,4pau^cnv,,bro;berlcjjtc 

^aud), dede-bro. 
^ a u e n , (mit bem 33eil) kapoe ; koti ; 
e, in Stucfen, kapoe (ob* koti) hem 



V 

na piesipiesi; (fc^Ingen) naki; fotn; 
wipi. 

^4iutx, (arteit^fdbeO houroe; {^axi^ 

i&f}m) man-tifi. 

^aufe, hipi; ein großer ^. SWen«» 

fc^eit, wan bigi hipisoema; in^aU' 

fen, (^aufentDeife, hipl hipi ; etro. auf 
^. fe^en, poUi hem hipi hipi; 
staaple hem; über ben ^« n>erfen^ 

hiti na gron; ^duf (ein, wan pi- 
kin hipi. 
^dufen, hipi; Sunbe auf ©unbe, 

hipi (ob« doe) orgri na ogri tapo. 

^ du fig, adj., nofo; focloe; adv. 
n«fo-tron; foeloe-tron. 

^aupt, hede; fetu^. ttfftitn, hopo 
hem hede, ju Raupten, na hede- 
sei. ^aupt'fe^ter, da raoro 
bigi foutoe ; - ^ a a r , hede-wi wiri ; 
-mangel, da raoro bi^i gebrek ; 
-mann, komandanti; ofciri; kap- 
tein; h^deman; -))erfon, hede- 
man; -pforte, da bigi poortoe; 
-fa^e, da moro bigi sani; hede- 
aani ; principal! h. ; - f d $ 1 i $ , 
Yooral; voornamiki, Toornamoekoe ; 
-fdjmetj, hede-hali; -fiabt, 
gran-foto; -fetter, (Äopffieuer) 
hede-moni; - fl ü (f , hede - sani ; 
-fumma, hede; bte ^.fumme bed 
@eboted i^: da hede to da geb<^id 
dc" — ; -funbe, da nwro bigi zon- 
doe; -toad^e, hoofwaktih.; -n>af* 
ferfu<!bt, waira na hede. 

^duptUng, kaptein; h^deman. 

f>aud, hoso; im ^aufe, nainihoso; 

nacb ^aufe, }u $aufe, na hoso; 
außer bem ^,, na doro; er f^tdft 
anfer bem ^., a alibi na doro; ein 
ßeinerned ^«, wan stoon-hoso ; bad 
^aud @otted, ®ottedbaud, da hoso 
V« Gado; Gado-hoao; e* du^ bem 
^« jagen, jagi hem komoto na ho- 
80; jagi hem na doro; einem ^aud 
flatten, loekoe hem sani; unfer ir« 
bif(bed ^«, da grontapo - hoso to 
wi; bad ^« Sfrael, da famili vo 
Israel. 



^aud- arbeit — ^ebrdif^l* 119 
^aud-arbeit, hoso-wroko ; - f r a ii, 

Missi; l^lasra wefi; da wefi vo 
Masra; -genoffe, soema vo ho- 
so; soema to famili; famili; -gc« 
rdtb, hoso-sani; sani; -l[)a(ter, 
boek- bonder h.; hdfmeesier h. ; 
- b d 1 1 e r i n , huis-houdster h. ; 
-bcrr, Masra vo hoso; -bofmeis* 
fier, boek-lionder h.; -fne^t, 

Elasi-man; -leute, dem soema vo 
080 ; (I)ienerfc^aft) bakra-ho^o- 
soema ; - m a g b , bakra-hoso-man ; 
bakra-hoso-wendje; -mietbe, ho- 
so-joeroe; joeroe-moni vo hoso; 
-mittel, kondre - dresi ; -ratb, 
hoso-sani; sani; mein ^audratb, 
mi sani; -tbure, doro; oorbcre, 
fesi-doro ; bintcre, baka-doro ; -Da* 
ter, da lata vo da famili; Masra 
vo hoso; Masra; -Doget, -ge^ 
flu gel, hoso- foil wloe; -wirtb, 
Masra vo hoso; -»irtbtn, Missi 
vo hoso. 
^aufiren, waka nanga baki; wnka 
nanga baki seli sani; waka roiUoe 
sell sani. 

^aufirer, ^aufirerin,baki-man; 

seli-man. 

fangen, na doro; na doro mofo; 
na doro-sei. 

^aut, boeba; skin-boeba; ®e{tdbtd« 
baut, boeba vo fesi; bie «^. abjie« 
ben, pili boeba; einen mit ^. unb 
|)aar auffreffen, njam hem lala lata. 

^duten, ft^, kenki boeba; bie 

©flange bot jl* bereitd gel;dutet, 
da aneki kenki boeba kabä. 

^ebamme, vroedvrouw h.; bie S?c* 
ger brausen nod) oiel: h^lpiman, 
ober melmebr jr^piman. (SBirbrau« 
eben h^Ipiman nur für «^eifanb*) 

^eben, hopo; ein ^aud, hopo da 
hoso; jt^, hopo; jx^b »on bannen, 

komoto dapee; bebe bidb!/ komoto 

de!; mit bem ^ebcl (ob« Srecbeifen) 
w^ni; weni nanga kroebar. 
»^ebrdtfc^, ebreis; auf 1^«, naebreis 
tongo. 



120 



^c^el — ^cU. 



njam hem nanga tifi. 

^t(tt, heki; leinet je; haag h. 

^tdcn, meki iiesi. 

^eer, wan komando aoldati; wan 
bigi hipisoldati; ein {)ecr 3Renf$en, 
wan hlpi soema, e« ^cer 6ngf (, wan 
liipi engeL 

^eetb, iaja-pee; faja-plcsi; brant- 
miri. 

^eerbe, hipi; furcbte i\ä) mä)t, i\\ 
ftcine ^eerbe, no frede, joe pik)n 
hipi ; e, ^. S^aafc, wan hipl aka- 
poe; — ®c^n)eine, wan hipi hagoe; 
— ^ingo^d, (ttjilbe ®c^n)einc) wan 
lo pingo (lo \)t\^t SHeibe; Me ^in« 
go'd laufen in eines fRtifft)* 

^efcn, gesi. 

|)eft, (^anb(iabc) k)om 9Ke{Tec, tiki; 
(SSuiicieifen) hanoe ; (Sflegenf^itm) 

hede. 

^ e f t e n , fassi ; hefte h. ; riegi, liegi ; 
nai; bie ^ugcn auf lern«, potti hai 
na hem tapo. 

^eftig, tranga; faja faja; heal; ein 
bcftiged gicber, wan tranga koor- 
Boe; ec ifl f;a f)*, a, faja faja toe- 
moesi; a toemoesi heai; er {tic§ 
heftige Sieben gegen mxä^ aud, a gi 
mi hati mofo (ob. hebi mofo, pb. 
tranga mofo). 

^eftigtett, tranga ; heai-f asi ; hatti- 
bron. 

$> e g e n ; kweki ; bjfc ®ebanf en im 
{)er}en, kweki (akroe merabre na 
ini hatti; e. @XOÜ. mttx \tnu, holi 
hem na hatti {o\>* na bele). 

^ebt^n, kibri aani. 

^tbitt, kribri-man; bec gebier ift 
fo gut tt)ie bec ®teb(er, kibriman 
nanga foeföeroeman da wan. 

^eibe, beiden- aoema; beiden; mä) 
ber Reiben SBeife, na heiden-faai. 

Reiben tbnm, beiden- fasi. 

|>eibnif^, beiden — ; ein ff. iawh, 
wan heiden-kondre; b* ®itten unb 
@ebrdu$e, heiden-maniri. 

^etl, bieai; boen; boen-hede; ^eil 



^eifanb — ^eimUc^* 

bit!, bleai to joe!; boen to joe!; 

beute ifl biefem ^aufe ^ei( wibet* 
fabten, tld^ida hoao disifiuiii blesi; 
fein {)• t>erfu(ben, proberi si; (agf 
mid; mein ^. uerfu^en, meki m 

proberi ai. ^eiUttaut, dresi- 
wiwiri; -mittel, dreai. 

^eilanb, Helpiman; unfer Utbcr 
{itilaub, wi iobbi Helpiman. 

feilen, t. a., e«, genezi hem; meki 
a koni boen baka; meki a kom ge- 
zond; v* n. kom boen baka. 

heilig, aanU; bei b* ^<\]t, Santa 
Jeje ; bec ^eilige ®otted, da aanta- 
wan TO Gado; bie t}. JDreieinigfeit, 
Gado Santa Driwan; bte fettigen, 
dem aanta-wan; ia^ ^^cilige im 
Zempel, da santa pleai; bae» %ütt* 
beiligfle, da moro aanta pieaL 

^ ei (igen, t. a., santa; meki santa; 
meki a kom santa; ^m, b^ilig^ 
micb!, Masra moe aanta mi; ber 
Xeiupel, ber bad @o(b b^iügt, da 

temple disi meki da goutoe santa 

(ob. kom aanta). 
^eiligteit, santa-faai; in $*, na 

santa-fasi. 
•^eiligtbum, ein, wan santa plesi; 

wan santa-sani. 
^eillod, ogri pasd; toemoesi ogri. 
^eilfam, gezontoe; boen. 

|)eim, na hoao; beim-brtnge'n, e«, 

tjari hem kom (ob. go) na hoso; 
-gf ben, (na(b ^ufe) go na hoso; 
(entfcblafen) go na hoso na hemel; 
go slibi; -boten, e«, teki hem 
kom; teki hem na hoso; -lebren, 
go (ob* kom) na hoso baka; -feu' 
itn, e«, seni hem go na hoso; seni 
hem na hoso. 

^eimatb, (fte toirb genannt), feine 

^•, hem kondre; hem foto; hem 
pranasi. 
^eimliib, «afri; kibri; kibri kibri; 
kibri-fasi; md)t« ifl fo f). — , no 
wan-sani kibri so — ;,b« ba)M>U' 
geben, gowei safri; doekroe, doe- 
kröen; etn)* 1^* t^un, doe dasaui 



^nraiiäftcit — Reiter. 

kibrl-fasi ob. na wan kibri fasi; 
doe dasani na wan konkroe-fasi. 

^cimIi^feit,(Minli(l)cS)iu^^c)kibri- 
sani; (()« SBetfe) kibrUfasi ; konkroe- 
fasi; ^cimlid^fcitö-frdmer, 
konkroe-raan. 

^eintßeden, (an^etmflcllen) cd tu 

nem, libi dasani gi bem. 

^eimfu^cn, loekoe; miti; bezoe- 
k«e h.; (firafeiit)) soekoe. 

^ tim tndt, kibri triki pl. 

^eirawe^, sari vo haso; .^. ^aUn, 
habi sari vo hoso. 

^ ei rätselt, teki man; teki.oeman; 
teki wefi; go troiiw; troiiw; einen, 
eine, teki hem vo hem man ob« to 
hem wefi; go Ironw uanga bem. 

^ e i f c^ e n, haksi ; ^eifc^e »on mir, hak- 

91 na mi. 

Reifer, — i^ bin l&eifer, mi neki 

dre. 
^eif , faj«; ()ei§c« SBdJTer, faja-wa- 
tra; bad 6|Ten ijl bcig, njanjäm fa- 

ja; ed ift t)cif, bte ®onne iß t)., 

zon hati ; zon tranga ; — febc fyn%, 
zon faja; zon pepre; e9 n>irb ntc^t 

fo i* 8«8^ff^"' ^'^ gebatfen, a no so 

leki areen biaka, a no so a fadom; 

m% \69 ntd)t meig , ma^t nüd) nid)t 

b^ig, dasani mi no sabi, a no kan 
kili mi. 
f^eigen, (nifen, nennen) kail; jte ^ie* 
gen fle $Rnt(), dem kali hem Rut; 
T. ir. nem; habi da nem; me ^tU 
gejl bn?, fa joe nem?; er (oU 3<>* 
fanned I^., a moe nem Johannes; 

Don ber ed ^eigt, bag jte — , disi 
habi da nem vo — ; wie ed an(^ ^» 
rai^t, alwasi fa anem; n)ad foU bad 
](^eigen?, san dati wani taki? san 
dati taki?; bad beigt, dati taki; 
dati wani taki; vo taki; etWt gut 
]^«, tevrede nanga dasani; e* eho« 
feigen, (it)m befehlen) gi hem ordre. 
TO — ; gebiede hem to -^; taki 
gi hcm, TO — . 

Reiter, (oerflnugt) Troliki; (oom 
{)imme() kriii. 



t^eiterfeit — ^enne* Itl 

^eiterte it, vroiiki-fasi; plisiri-fasi. 

^ ei Jen, meki faja; ben Öfen, meki 

faja na jni oven. 

{>e(b, winni-man; da tranga-wan; 
da kragtf-wan. 

Reifen, heJpi (jrepi, jerepi); asi- 
ateri; Mrjt, bilf bir fclbcr, datra, 
helpi Joe srefi; bad fann mir nic^td 
1^*, dati no kan helpi mi notl; n>ad 
fann bad ^*?, san dati k«n helpi?; 
er loeifi {xd^ ju h^, a sabi vo helpi 
hem srefi; id) fann nidS^t ^., (fann 
nic^td bafur) mi no kan helpi; man 
mug jxA ju f). fu^en, fo gut ed eben 

ge^t, hoedoe no de, tetei moe go 
na faja (ob. mi. teki tet^i, potti na 
faja); dagoe no de, tjari krabita 
go na hontl. 

«Reifer, h^lpiman; helper; ^iff und, 
©Ott, unfer Reifer!, helpi wi, o 
Gado, wi helpiman; ed ift ^ie feitt 
$., dia no wan helpiman de ; (9{a« 
tionalgel^ulfe) helper; bic <&e(fcr, dem 
helper, ^elfer-bruber, helper- 
brara; -f^wejler, helper-sisa; 
— ^etferd^elfer, konkroe-man. 

^e((, krin; am ^eQen Sage, na krin 
dei; t). »erben, kom krin; i^re *Hu* 
gen mürben f)., dem hai kom krin ; 
b» fein, krin; f)tUt teuften, lettl 
krin. 

geller, gegeben mit sensi, (£ent ; ben 
(ej^ten ^., da laatste sensi. 

^ e I m , feti - moesoe ; feti <» hatti ; 
heim h* 

^emb, hempi; gifc^er&cmb, fisiman- 
hempi; bad^^» ifl mir nci^cr aid ber 
(Rocf, hempi moro klosibei na skin, 
leki djakti. 

hemmen, tapo ; ben ® ^merj^ tapo 

sari. 

^engfl, man^hasi. 

|)ente(, han, hanoe. 

|)enfen, e«, hanga hem; stropoe 

hem. 
4!» enter, hanga^^man. 
^ e n n e , fouwloe ; »rüt^enne, ®tu*» 

|[)enne, mama-fonwloe. 

16 



122 



^et — ^etauÄt 



^ e t , dia ; diaso ; — bet jitfammenfie' 
festen 3ettu>5rtern geird^nltc^ burc^'d 
verbum kom au^gebrfitft: b^tbriit* 
gen, tjari kom; pin unb bet, mit 
ben verbis go unb kom: bin unb 
bet (aufen, ron go, ron kom; icb 
babe ed bin unb bet ubetlegt, mi 

prakseri dasani go, mi prakseri da- 
sani kom ; jebod^ au(b burcb bte ^tx* 
b0)>pe(ung bed ßcttmottd: ()tn unb 
bet fpajtren, koiri koiri. 

•^etab, na ondro. 

^erabfabten, saka kom na ondro; 
saka. 

•^etabfatten, fad^m; komoto fa- 
dom ; ))om ^immet b*fv l^omoto na 
hemel fad($m. 

^etabfommen, saka kom na on- 
dro; auf bte 6tbe, saka kom na 
grontapo; auf ben 33oben, saka na 
gron; )Doin 93etge, komopo na lapo 
bergi; ))on oben, komopo na tapo; 

et i^ febt betabgeforamen (Don fei* 
uem SSo^tflanbe) a saka toemoe- 
si. 

^etablaffen, saka; saka na ondro; 
flcb, saka hem srefi* 

^etabfenben, seni kom na on- 
dro. 

^et abfegen, ben ?ßtei«, saka ; min- 
dre; @tned $etfon, pori liem nem; 
taki ogri vo liem. 

^etabfptittflen^Don^djompo kom- 
opo na. 

^etabfletgen^ saka; saka kom na 
ondro. 

^ e t a n , (nabe lietbei) klösibei ; in ^n* 
fammenfe^ungen mit kom gegeben : 
betanfommen, -naben, drfii kom; 
kom kldsibei ; betantü(fen, drifi k16- 
sibei; betanwa^feu, gro; kom bi- 
gl; kom grofoe. 

^ e t a u f , na lapo ; betauf f ommen, kom 

na tapo. 

^etaud, — bei ben S^it^^öttetu bet 
ä5er»egunä: na ini; na; bei 3nfara* 
menfe^ungen aucb mit bem verbum 
komoto. 



^etaudbebmmen -^ ^taudtragen* 

^etaudbefommen, (®e(b, gurM^ 

empfangen) kisi baka. 
^eraudbtingen, t., tjarl hem 

komoto; etn)« (butib Untetfuibung) 

kisi dasani krin. 

^etauiffabten, — e* iß mir fo 
betaudgefabten (tt)ibet SBiQen) a 
komoto na mi mofo; mi misi mo- 
fo. 

^etaudfatlen, aud, komoto na... 

faddm. 

^eraudfotbetu, e., kali hem vo 
feti; dagi hem h« 

^etaudfuflten, t., tjarihem kom- 
oto. 

herausgeben, (audttefetn) giabra; 
(2Utu(fgeben, ®e{b) gi baka. 

^etaudfommen, komoto; kom- 
opo; and bem^aufe, komoto na ini 
hoso; kom na doro; n>ad mitb ba« 
bet betaudfommen? , san sa kom \ o 

dati?; san sa komopo na dati?; ed 
fommtauf @tnd b^taud, ala da wan ; 
ed mitb fcbon nocb b^taudfemmen 
(offenbat metben), pasiensi! a sa 
kom na krin jete ! 

^etaudlaufen, ron komota na. 

|)etaudnebnten, poeloe na mi ; {tcb 
etU)., habi liatti vo — . 

^etaudpteffen, etu)., kwinsi hem 
komoto ; kwinsi poeloe hem ; mast 
poeloe hem, 

^etaudpu^en, {i$, weri mooi; 
weri mo'mooi; dress hem srcfi; 
prodo. 

^etaudteigen, hali poeloe na ini; 
hali poeloewei ; poeloe komoto ; mit 
bet äBut}e(, poeloe nanga loetoe« 

^etaudtufen, t*, kali hem kom- 
oto. 

^etaudfagen, rein, takl krin; poe- 
loe hem beie. 

^erandfcbiifen^ e., seni hem kom 
na doro. 

^eraudfltei^en, e«, pryse liem; 
gi hem nem; hopo hem nem. 

Veraufträgen, etu)«, tjari dasani 
komoto. 



•g^craudjie^en; au§, poeloe na 
iiii; gte^e ben @pßttec aud beinc^ 
SrumÄ 2lufte ^erau^, poeloe da 

splint na ini Joe brara hai; {m^ 
ber 3)tefe), liali komoto; hali p<^e- 
loewei. 

^ctb, $)crte,— bic Aaf($u]& f^merft 
btibt (^itf)t bell SKunb jufammeu) 

kasöe tai mofo. 

«&erbei^ kW«bei; in 3öf«witt«n' 
fe^ungen mit bem 3^it^i>^ kam ge« 
flehen. 

tjari dasani kom, 

$erbet(^o(en| ettp«, teki dasani 

kom. 
^erbetfi^mmen, kom klösibei; 

drift kam; drift kl(kibei; (t>on ber 

3cit) kisi ; bic Seit ijl ^^erbcigetom* 

men, da tem kisi. 

herbeirufen, e«, kali hem kom; 

kali kern. 

«g)erbeif(^affen, eh»*, tjari dasani 

kom. 

^erbeif(^tei(ä^ett, kom djoni djo- 

ni. 

^erbeif^Ceppen, sleepi kom. 
^erbeijie^eu, hall kom; bie ^aU 
ttw, hali da hoedoe kom« 

^erberge^ kol^si-hoso. 
I^erbergen, e«, teki hem nß, hoso. 
^erbrinfleu, tjari kom; bring* beu 

<StO$ itx^ tjari da tiki kom. 

^erb, ^erbe, f. ^eerb; ^eerbe^ 
^ereilen, meki hesl kom; kom 
hesi. 

herein, na inl; fomm b^cin! — 
berein!, kom na iuü; ruf ibn f^cx^ 
ein, kali hem kom na ini; (a§ ibn 
bcretufommen^ meki a kom na ini. 

^erfubren, e*, tjari hem kom. 

|)crgang, — beu ^* einer @a(^ er« 
i&\>liVi, vjBrteli fa dasani (ob« da to« 
ri) ben waka* 

^ergeben, gi abra. 

|>er gebracht, — fo ijl*^ bei nn« 
bergebra^t, da so wi ajoesoe} da 
so ¥fi gewenti 



^erge{ien — ^erren-b^^w** 123 
^ergeben, waka; fö ijl*^ b^rgegau/ 

gen, da so sani ben waka. 
^erbatten, für, pai vq; bu foDfl 

bafür bcrbikiten, joe sa pai vo dati; 

i<^ mußte bafür b*bv ^^ beu moese 

pai vo d^ti ; ml ben moese teki da 

paiman« 
^ e r b C e n , et^^., teki dasani kom. 
^ering,heri»g,h6reuf ; |)ering«- 

laf e, hereng 'Watra. 

^erfommen, v., kom dia; komopo 
na; fomm bcr!, kom dIa!; voo 
fommt ber SBiub f^cx'i, na hoe sei 

da niiiti komopo?; er fommt f^CX 

(flammt ab) Don ^bra()am, a kom- 
opo na Abraham, 
^erfommen, s., gewenti; kondre- 
gewenti; kondre-maniri; ein attc^ 
^,, wan ouroe gewenti. 

^erfömmlicb/ f. ^eraebra^t* 

^ er fünft, (2lbfunft) feiner ^. nacb, 

— j. ©♦ »on 3)at)ib, disi komopo 

na David famili. 

^lerma^en, flcb liber einen, fadom 

na hem tapo; {tcb Über e. Slrbeit, 

fadom na wroko. 
^erna(^, na baka; baka-tem; na 

baka vo dati; toen; ^ernad^ fagte 

er, na baka a taki — . 

«^ernieber, na gron; ^» fommen, 

saka kom na gron. 

^erotb, boodskopoe-man. 

^err, Ma§ra; ber $crr 9l*, Masra 
N.; mein $err, ml Masra; ®ott ber 
^err, Masra Gado ; k großer $err, 
wan grdn-masra; -- bakra, (eigen t^ 

tt(3b (luro))der> geb* bem ^crru an« 
bem SBege, gi bakra pasi; ber junge 
^.,pikk Masra; ^♦über einen mer* 
ben, kom Masra vo hem; masra 

bwn; fein eigener $* fein, de Masra 

vo hem srefi; ben ^* fpieten, teki 
wan Masra-fasi; sori Masra-fasi; 
pre Masra; pre gränmasra; erfpielt 

ben t&* mit mir, a prQ basi na ml 
tapo. 
$erren-^aud, bakra- hoso; -(c^ 
ben, gränmasra-liebi. 

16* 



124 ^reitt — ^a fetn, 

^errli^, mooivo troe; t^emoesi 

mooi. 
^etrli(6feit, glori; glori-fa»; mar 

jesteiti; Me ^« ®0ttcd, da bi^ glo- 

ri vo Gado; ®a(omo tH adec feiner 

^^, Salomo sreii iianga ala hem 

glori. 
^emi^uter, arnitri, äoitri; Me ^t 

^irc^e, ärnitri-kerki. 
{>errf^aft, Masranang^aMissi; Me 

^. hobtn über, deMasra (ob. Miss}) 

^o — ; l^errfd?aft?-t^au«, ba- 

kra-hosQ. 
^errfd;en, über, de masra to; Ian 

mf^r^ \o I habi tranga na hem tar 

po; regeri; jie \). auf Srben^ dem 

regeri na gronlapo. 
^enif(^ fein, son w^n Masra«-fas;, 
^ervf(^er^ Masra; Gr^masra; hex 

^. M Saubed, da J^asr^ to da 

kondre. 

^errfd}fücötig, — er ifl f^., doro 

a waui deMasra na mi tapo; doro 
fk wan; pre basi na mi tapQ, 

^errucfen, drifi kpm; drifi kldsi- 
bei, 

^erri^fen, kali kom; ruf i|in ^r, 

kali hem kom!; kali hem! 
^errii^ren, t>i>\x, komopo na. 
^erfagen, taki; feine SectioHi taki 

hem le$. 
^erftbaffen, tjarfkom, 
^erfcbirf en,^erfenben, senikom; 

fc^iä' i^n tier ju mxXf aeni hem kom 

na mi. 
^erfcl>ieben, poesoe kom; Iroesoe 

koro; drifi kom. 
^erf(tl(e)>pen, ttxo*, sleep} dasani 

kom, 
^erfe^en, Ipekoe dia; fie^ ^et!, 

loekpe di^! 
^er fein, uon, Hpinopo na; cr iji 

»on jptontage 91. f)tv^ «v komopo na 

pranaüi M.; ^(uteir einem b^r fein, 

4e na hem baka ; ed ifl nicbt meit 

^er, a no de wansani; anodenpti; 

\^ bin bariibcr ^er^ mi de na ^^'rQkQ, 



4>c?fe|ien — ^«runter» 

^erfe^en, potti dia. 
^er^ammen, au^, t)on, komopo na; 

Ott^ Sutot^a, komopo na bakra-kon- 
dre; oon ^bra^^am, komopo na Abra- 
ham. 
^erfieUen, etm«, meki a kom boen 
baka; repareeri; einen, genezi hem ; 
l^ergefieQt xoefben, kom boen baka ; 
— fein, dß boe« bakfv; (be¥fe$en) 
poUi dia; ftede ed ^ter l^er, poUi 

hem dia! 

4)erfturjeii, fiber jem* (ibu onfaBeu) 
faddm ua hem tapp ; doro na hem 
tapo. 

j^ertragen^ etm„ tjari dasani kom. 

^eriber, abra; na abra; f). fom* 
men, kom abra; kom na abra. 

^erum, rontoe; bcrum^balgen, 
fi<b, feti; -brebcn, im rontoe; 
|l(^, drai rontoe; -geben, -rei* 
(^en, (X^ee ac.) presenteri; meki a 
wak^ rontoe; -geben, waka ron- 
toe; wakanraka; kpiri; koirikoir}; 

ed ging fein ®cbnapd b^v'um, (tourbe 
ifeinet gereift) sopi no ben waka; 
ed gebt tnir immer im J{o))fe berum, 

dok^o a de na mi hede; doro mi 
rooe membre dasani; e^ ge^t ntir 
immer Mm 8eibe ^erum, doro a de 
¥faka m mi bele; -irren, dwale 
rontoe; -tan fen, waka jajo; ja jo; 
ivaka waka; ron go rpn kom; 
-f{b»JÄ?mett, -firet^en, waka ja- 
jo; jajq; swerfi rontoe ; Jangra, a,; 

-ftrei(bet,jajo-man; .-tragen, tja* 

ri rontoe; (liiBaaren jum s^erfauf) 
waka nanga baki; -träger, baki-i 
man; «milbetn, wiWre, wUdri, 
herunter, naondro; nagron;^er« 
linter-fommen, sakakom na on- 
dro; saka na grc^n; saka; fomm 
berunter!, sakakom!; saka na qn-^ 

dro!; er ift fe()r ^« gcfommen, (in 
feinem SBo^lfianbe) ^ saka toemoe-» 
si; «(affen, aaka; (a§ ba^ Srett 
berunter, sakk da pranga ! ; am $rei« 
fe, saka; mindre; -mad) en, e., 
krasi hem; foci hem; -u>ärtd, na 



ondro^sei; ())om ^ulfe) na bil6- 

^ertjor, — mit ben -S^itwdrtern bcr 
Sctt>cgu«g> na; ^etDor-bringen, 
meki i bic erbe brinftt ®rad i)txt>ox, 

^roii nieki wiwiri ; .- { o m m e It , koin- 

ppo na ; er fam Winter bem 3((t^r ber« 

DOC, ä komopo na baka da altari; 
-ragen, pasä; pas» abra; abra; 
fiber bie SBäume ()cn)0rrageiv;T*abra 

dem boom; pasa dem boom abra; 
-tl^utt, ji<ft Dor anbern, de basi; 
31. tbut jid) tm ©ingen terror, N. 

de da basivodemsingi-man; -tre« 
ten, kom na fesi; -gießen, hali 
na doro; poeloe na doro ; hali kom- 
oto. 

^ e r J , baiti ; boit ganjem ^ergen, 

nanga ala mi hatti; nanga mi heeli 
hatti; fid^ ein ^. faffen, teki hatti; 
ba« ^. ^abett, JU — , habi hatti, 

vo — ; \ä) ^abe ni^t bad ^» ju 

bitten , mi no habi hatti vo begi ; 

ba« ^. (ben 9Rut{!) Dertieten, lasi 
hatti; ic^ fann'«^ md)t fiber'd ^erj 

bringen, mi no kan tjari dati abra 

mi hatti ; ed (iegt mir am ^erjen, 

a de na mi hatti; mi hatti krin vo 
dali; ba« ^. treffen^ naki hatti; bie 

(grjabfung bat mein ^erj getroffen, 
da tori naki mi hatti; ber |)err bat 
mein ^* getroffen, (e« empfdngtid) 

gemacbt) Gado naki mi hatti; td^ 

!>• rubren, seki hatti ; H ifl mir ju 
^erjen gegangen, a go na mi hatti; 

a faddm na mi hatti; a naki mi 
hatti; a fassi na ini mi hatti; (Sott 

gab'd bem Simeon itC^ ^erj, ju — , 

* Gado naki Simeon hatti, to — ; 
ju ^erjen nehmen, teki na hatti; 
pottimembre na — ; mein $. treibt 
mi^, JU —- , mi hatti sent mi, vo — ; 

einem ju ^erjen reben, taki 6witi 
nanga hem; feinst gegen j[em* m^^ 
flutten, poeloe hem hatti gi hem; 
kre hem nootoe gi hem ; ed bri(^t 
mir bad $*, a broko mi hatti ; mein 
^. bri^t mir, iji gebrochen, mi hatti 



4>erä- n^pfen — $er jlid;f cit. 125 

broko; mi hatti masi; gebra^enett 
•^erjend fein, de nanga broko hatti ; 
mein $)erj flopft, mi hatti naki ; — 
l^flpft, mi hatti djompo ; er ijl mit 

an'd ^erj geioa^fen, a fassi na mi 
hatti ; m% l>a^ ^erj Dofl ifl, be§ gcfit 
ber Sl^unb fiber, aani de foeloe joe 
hatti, dati de na joe mofo toe ; sani 
de foeloe hatti, dati doro tee na mo- 
fo ; id) b^be ui(btS auf bem ^erjen, mi 
hatti sid<Sm ; mi hatti krin ; man fauu 

einem 5Wenfd)en nid^t in'd ^. feben, 
mi sabi joe feai , ma mi no salii joe 
hatti ; joe kan sabi weti fonwioe na 
blafoe Y mein ^erj ! mi haUi-iobbi ! ; 

mi goedoe ! bad ^er J eined Saumcd, 

da hatti vo da boom. 

^erä-f{opfen,-po^en,(Ärant^eit) 

iveri- hatti; klopo- hatti; (Slngfl) 
djompo-hatti ; -frattf^eit, hatti- 
siki; -tieb, hatti-lobbi; l^erjtiebcr 
3cfud, mi hatti-lobbi Jesus. 

^erje-leib, verdriti; ed macbt mir 
eitel ^.-leib, a gi mi foeloe ver- 
driti. 

$erjeud-ahgfl, benauwtoe; be- 
nauwtoe vo zieli; -freube, plisiri 
vo hatti; -freunb, wan lobbi-liatti 
matt] ; wan* beste mati ; einer UlCt^ 
tier $*, wan beste mati ?o mi; fte 
flnb $*, dem nai jesi makandrn; 
dem riegi (obt liegi) makandni; 
dem de kankan; -gebet, hatfi- 

begi; -grunb, t)on ^Jerjendgrunbe, 

nanga gron vo mi hatti; nanga mi 
heeli hatti; -bdrtigfeit, tranga- 
hatti-fasi; -fftnbiger, hem, disi 
sabi ala soema hatti; -tufl, pli- 
giri vo hatti; -n)unf(!(|, hangri vo 
hatH. 

^erjd^ifen, teli. 

^ er J en, e., brasa en bosi hem. 

I^erj^aft fein, habi man-hatti. 

lyerjbaftigfeit, man-hatti. 

^erjtiij^, switi; ^, gern, nanga mi 
heeli hatti; mt^ f)at f). verlanget, 

mi ben hangri vo troe. 

.g> e r ä H d) f e i t, switl-fasi; 



126 ^etäit — ^ejcnmeifl«^ ^ 

^erju, dia; in ßiifammcnfc^ungcn 
mit bcm3^itTOort kom gegeben; fier* 
julanfen, ron kom. ©ie^e $)erbei. 

•t^ e ^ e n , steeki ; meki <$psteeki ; soe- 
(oe faja na !ni; e* ^unb, mekl kis 
kis gl da dagoe, 

^ e fe e r e i , dpsteck! ; ^. maäjtn , an* 

rieten, meki opsteeki. 
^tn, dre grasi ; dre wfwiri. 
^eu^elei, falsi- fasi; falsi -hatti- 

fasi; falsi; glati mofo; konkroe- 

fasi. 
{)eud)(cr, falsi soema; falsi-mati; 

toe-fesi-soema; koiikroe-man; bu 

$eud)(et!, joe falsi soema! 
^eu^Uttfd), na wan falsi fasi« 
$euer, di jari; na disi jari. 
^euien, kre; bari; bet «^unb f)CViU, 

dagoe de kre; (dagoe de bari 

]^ei§t: ber ^unb beut); fte Genien 
ipie bie «S)U«be, dem kre kkidagoe; 
weinet unb beutet, kre en bari; bcu^ 
len unb fd)reien {\>on SWenfcben) kre 

liebi nanga dede; ba Wirb feinden« 
len unb 3ät)nflappen, dem sa bari, 
tee dem kan tifi. 
feurig, vo di j«ri. 
^eufd^retfe, sprinkhan h, 
4>ent, ^cnte, tidW; b* i)or brei ^a«* 

gen, tidei a meki dri del; dri del 
pasä; beut gn Xage, na wi tem; so 
kki wi de; wad l^euteifl, wei§man, 
aber nic&t, xtxi^ morgen fein wirb, 

Joe si vo lld^i, ma joe no si vo 
tamara; beute mir, morgen bir, wan 
tem de vo honti-man, wan tem vo 
boesi-meti; beute rot^, morgen tobt, 
Fala boesi, joe plani njanjäm, le a 
repi, Joe no de njam hem. 
heutig, disitem; bie b» äöett, dem 
disi-tem soema ; etw. ^eutiged, wan 

tid^i-saiii; beutigen Xaged, tidä 

srefi ; tid^i tidöi. 
i^e^e, tofroe-man; obia-man; obia- 

mamä. 
«f)ejen, tofroe; doe tofroe-wroko. 
|)Cienmeifter, tofroe-man; obia- 

man; loekoe-man; azie-ma». 



^ejerei — ^ierju* 

^ e jr er e i , tofroe- wrok» ; ftbia-wrol^o ; 
6bla; azie. 

^ieb, (mit ber $rttf(!be) wipl; (mit 

bem @(bmerbt) nakl ; (®totf) naki ; 
tiki; jebn ^cebe, tin wipi; tin tiki; 

e. fleinen „«^teb^' f^abtn, kanti kanti 

pikin*so; do'doi« 

$ienieben,$tend<bfi;f*^iermebcm 
^ier, $ie, dia; diaso; brim 9ia* 

matdaufruf, l^ier!, Mi dia!; mi de! 

(icb bin ba!); present!; b^r (bie) 

unb ba, dia dia; dia nanga janda; 

na difrenti plesi« 

hieran, na dati; b* fdnnen wir ft* 

ben, na dati wl kan si. 
«hierauf, na baka; na baka vo dati; 
toen li. ; bierauf fagte er, toen a 
piki hem, a taki; na baka a taki, 

hieran 6, — mit ben 3^i^örtern 
ber 93ewegnng: na ini vo dati; na 
dati ; fo etwad foigt (^teraud« so sani 
komopo na dati; — nanga dati; 
bieraud febe iä), nanga dati ml SI« 

hierbei, ^ierb^urtb, nanga dati. 

hierein, dia; na ini. 

|>ier(^er, dia; bid bierber, tee dia; 
tee diaso ; bie einen gingen ^^ierber, 
bie aiibem bort^in, trawan go dia, 

träwan go janda; !omm ^te^r!, 

kom dia! 
^terberum^ hierum, na disi-sei; 

na biiurti; er wo(int f^ier^enim, ade 

lielii na disi sei. 
^ierbin, dia; diaso. 
I^ierin, na ini vo dati; na ini dati, 
•hiermit, nanga dati. 
|)ierna(^, (nacbber) na baka vo dati ; 

(bemgemd§) nanga dati. 
^ternd^ft, ^ierneben, dia na 

sei; lüdsibei dia. 

^iernieben, ^ienieben, dia; na 

disi gron-tapo; diaso. 
$>ierfe(b{l, na wi dia; dia. 

hierüber, ^ieroon, vo dati; laß 
und biernber (bieroon) fprec^en, meki 

wi taki vo dati* 

*& i e r j u , na dati ; (obenbrein) na t apo 

vo dati. 



^ i e f t g , TO dia ; to dm plesi ; kreorOi 
krioro; hit b* ®(^afe, dem kreoro« 
skapoe; ik b* ^luxtt, dem krioro- 
dagoe; dem dag^oe to dia. 

^immel, tapo; hemel; ©Ott im 
^immel, Gado na tapo; t)^c ^* ifl 

trube, um^gen^ ipolftg, tapo blaka; 
ed ift b<^iterer ^., tapo krin; a de 
krin na tapo; gen {)., na tapo; na 
hemel; ^^nflud ijlgetl ^.gef^breu, 
Kristiis hopo go na liemel baka; 
gen '^immet fe|en, loekoe na ta- 
po. 

^immct-fadrt^ da hopo go na he- 
mel baka; hemel -vaart h.; -rei^, 
hemcl-kondre; Gado-kondre, 

^immeU-brob,hemel-brede;-ge* 
n> 5 ( b C , hemel - tenti ; firmamenU ; 
- 1 b A c ^ hemel-doro ; - ) e U , hemel- 

. tenti. 

"^immlif^, hemel — ; b. 2)inge, 
^immlifd^ed, hemel-sanl; mein binxm^ 
Ufcbet SSater, mi tata na hemel. 

^in, na dapee; dapee; de; in 3U' 

fammenfe^ungen mxt> bad 3^itn)ort 
go gebraucht, }. IB. binttagcn, tjari 
go; bin unb ^cx, mit go unb kom 
gegeben^ g. 33. ^in nnb \)et tragen, 
tjari go, tjari kom; fie überlegten 
ed bin unb }fex, dem prakseri da- 
sani go, dem prakseri hem kom ; 

bo^ wirb t)in unb ^er awä) burcb bie 
33erboppelung bed 3f't^i^<^^^^^ nnb 
felbfl bur$ eiujelne 3^i^t>^^i^ter and« 
gebrud t; }. S3, bin nub b^^ bcmegcn, 
sek'seki; b« U« b« laufen, wakawa- 
ka; — fpajieren, koiri koiri; — 
fcbwanfen, kanti kanti; — f^teu* 
bern, slingrl. 
$) i n a b , (w>n oben), na ondro ; (ben 
%l\xi binab) na bilÄ; na bilo-aei; 
binab-fabten, saka go na ondro; 
(ben S(u§) saka go na bil^sei; -ge« 
ben, saka go na ondro ; saka ; - 1 a f ^ 
fen, saka; -fleigen, saka go na 
ondro; saka; -flo^^n, e*, troesoe 
hem go na ondro; troesoe hemfa- 
dom; -merfen, hiti na ondro« 



^tuan — ^infatten. 127 
^inan, na tapo-sd; f^indnfftuimifn, 

klim go na täposei. 

hinauf, na tapo; ())om g(u§) na 
hopo; binaudn^artd, natapo-sei; na 
hopo-sei; binauflicigen, klim go na 
tapo; waka go na tapo; ben S^ng 
binaufgeben, go na hopo-sei. ^ 

^inaud, na doro; na doro-sei; 
^inaud-fttbtcn, e., tjari hem go 
na doro; e. @a(be^ (|ie bnrd)fübten), 
doro dasani; -geben, go nadoro; 

-jagen, e. aud bem ^aufe, jagi 

hem komoto na hoso (obt na ini 
hoso)- -laufen, ronkomoto; and 
bem ^aufe b*^ ron komoto na ini 
hoso; -fc^icfen, e., seni hem go 
na doro; meki a go na doro; 
-fd)(e)>pen, e«, sleepi hem go na 
doro; -flogen, troesoe hem na 
doro; -tragen, tjari hem go na 
doro ; - 1 r e i D e n, C«, jagi hem komoto 
na — ; -m er fen, e., hiti hem na 
doro; eine Sacbe, trowel dasani na 
doro. 

•hinbegeben, ii<ß,godapee; go df. 
^inbticfen, nad), loekoe na — . 

|>inbringen, tjari go; tjari go da- 
pee; bie3cit, pasa tern; feinfieben^ 
pasa hem liebi. 

^inbern, tapo; hindre;beletti; ta- 
po pasi gi ; trobi ; ed binbert midb 
nicbt (iß mir nicbt im SBege), a no de 

na mi pasi. 
•^inberuiS, hindre; beletti. 
^inbeuten, auf etm», son na dati; 

(bitblid)) pingi vo dati. 

^inburd), doro; b. bringen, doro. . 
|>ineilen, mekl hesigo dapee; feti 
go dapee. 

hinein, naini; biuein-gej^cn, go 

na^ini; -fommeu, kom naini; -le^ 
gen, potti naini; -mengen, moksi 
(ob. mengi) na ini; - f p r i n g e n, djom- 
po na ini; -flecfen, soetoe na ini; 
-ßürjen, hit! na ini; ^d) in'd 
993a{fer, hiti hem srefi na hii watra ; 
-tb un, potti na ini. 
Einfallen, faddm; faddm na gron. 



l:2d ^infaSig — ^itimtcn. 

Einfältig, zwaka reti refi. 
{)infUc^en, rongokibridapee;i(i>o 

fod td^ ^.?, hoepee ml s« ^o kibri. 
^infort, baka-tem; na baka ; mdro. 
I^infü^ren, e«, tjarihemgodapee; 

wo fü^rt bcr SBeg tin?, 'pee da 

pasi de tjari wi?; 'pe« da pass! de 

faddm? 

Eingeben, gi abra; er tat ft(!t fefbfi 

(ba)ttftflegeben, a gi hem grefi abra. 
^ingeaen, konirari. 
^inaepen, go dapee; go de; etn). 

t« laJTen, no soekoe dasani; meki 

a go so. 
hingelangen, dorodapee; kisi da- 
pee; kisi de. 
^intalten, e., dral hem. 
^infen, {la^m geben) i?aka mank; 

(babituell hinten) tlnga ; tinga tinga. 
^infnien, poUi kni na gron; saka 

kni na gron. 
^infommen, kom dapee; komde; 

kisi dapee; doro dapee. 
$inftdnle(n, lobbi 9iki giki; de 

siki sikl; sokroe aokroe. 
•&inf riechen, kmipi go dapee. 
I^intangen, (jnreicben) sari; kisi; 

de nofo; einem bie{)anb, langahan 

gi hem. 
^inl&n^Ud), ron go dapee. 
Einlegen, potti; poUi de; potti 

liddm; auf benXif^, potti na tafra; 

auf ben Soben; potti na gron; fict, 

go lidöm. 
Einleiten, e., tjari hem go dapee. 
^innebmen, tekf. 
Rinnen, e. ))on t« ntfen, kali hem 

komoto dia. 

^int äffen, (burd) ben Sob) klli; bie 
jtranfbett hat oiefe SlJenfcben binge« 

ferafft, da siki kili foeloe soema. 
ureigen, (jureicbenb fein) sari; 
kisi ; de nofo ; einem etmad, langa 
dasani gi hem; binrei^enb, nofo. 
^inteifen, waka go dapee; teki 

van reis go na . . . 
Einreiten, rei go dapee; rei go 
• na — ♦ 



^itttid^ten — ^intet. 

^inxiäfttn, e«, kiK hem; kili hem 

na tKHigopita; (bangen) liangahem; 

atropoehem; etU). (oerberben) port. 
^inrüden, drifi go; troesoe go. 
^infd^affen, etmad, teki dasani 

tjari go dapee. 
^in flauen, loekoe dapee; loekoe 

de; loekoe na — . 

^inf{betben, tapo bro; t)or feinem 

{),, bifo a tapo bro. 
^inf (bieten, aeni go dapee; aeni 

go de. 
C>infcbteicben, jlcb, foefoer paai go 

dapee; go de kibri-fasi. 

C^infcbteubern, fringi go, 
|)inf^meigen, hitiaagron; trowel 

na gron. 
&inf(bteiben, nai^ ^*, »trifi na N, 
<^inf(^minben, las!; lasi na hat 
^in fe gel n, zeili go dapee. -^ 

|)infebcn, loekoe de; ioekoena-^^* 
|)tnfein, kai»a; Jasi; pori; feine 
&<tdnbeit \\t bin , da mooi to hem 
kabä (ob« lasl, ob. pori). 
^infenben, seni go dapee. 
|>infe^en, potti de; potti na — ; 

fl(b, slddm; go 8id<Sm. 
^in^eüen, potti dapee; potti de; 

^Cb, tanapo^ de. 
^in^urjen, fadöm na gron; naki 

foetoe fad^m. 
^int an, na baka; b* fe^en, potti na 

bttka. 
hinten, na baka; na baka^sei; b* 
bleiben, tan na baka; fikä na baka; 
na$ bv ^on bv nabaka-8ei;ttnten' 
na^, na baka. 
Gintec, na baka vo; b* i^^f na 
hem baka; na baka vo hem; b« 
einanber, na baka makandra ; tra- 
wan na trawan baka ; b* ^i^^- lom« 
men, kisi dasani to sabi ; kom sabi 
dasani; kisi dasani krin; f). einem 
bei fein, de na hem baka; soekoe 
hem; b» «nem b^^ laufen, ron na 
hem baka; binter bemSer^e b«lten, 
kibri hafoe; bie ipferbe binter fecn 
SBagen fpannen, (f^ricbn^orti.) dem 



^iutcc-bacfcit — ^in\i)ci, 

libi drom mofo, dem de fom hem 
na ondro. 

»S)intcr-barfen, gogo;-bcin, baka- 

foetoe; -ft!§, baka-foetoe; -ga§* 
6)tn, baka-pasi; -gebdu^e, baka- 

hoso; -^alt, ji^ in ben ^inter^att 

legen, kibri na baka-sei ; 'i)avipt, 

baka-hede; -i)(i\i^, baka-hoso ; 

-b f , baka-plasi ; - 1 ifl, falsi-fasf; 

trtki-fasf; -tiflig, falsi; na wan 

triki-fasi ; - m a n tt > ' baka-man; 

-pforte, baka-poortoe ; -tf)Vitt, 

baka-doro ; bakasei-doro ; -)?terte(, 

-feute, baka-boutoe. 
hinterbringen, einem etwa^, mekl 

a kom sabi; (etn?. ))on einem, i^n 

tjerf latfc^en bei) tori hem gi ; kon- 

kroe hem gi. 
^interbrein, nabaka;nabaka-tera. 
|)itttcre, ^intern, gogo; lasi.. 
|>intergeben, koH; er $at mitt? l^in^ 

tergangen, a kori mi. 
^interber, na baka; na baka-tem. 
^interUffen, libi; er bat öiele ®iV 

ter l^interlaifen, a libi foeloe goe- 

doe. 
hintertreiben, tapo; hindre; be- 

letti. 
hinterwärts, na baka-sei. 

I^int^un, potti de; potti dapee. 

Eintragen, et»., tjad dasaui go 

dapee. 
hinüber, na abra; na abra-sei; 

b. fabren über ben %l\xi, koti abra; 

koti da riba abra. 
hinunter, na ondro; na ondro-sei; 

(t)om f^tug) na bH&; na bil6-sei; 

b- ge()en, saka go na ondro; saka; 

f:o na bil6-8ei; f). fdjtingen, \). fd;(uf* 
en, swali. 
hinweg, (9tn6ruf) go to joe!; p'sa 

go ! ; p'sa ! ; gowei ! ; komoto de ! ; 

|inn>eg mit ibm!, komoto nanga 
hem!; in ß^f^wimenfe^ungen wirb 
es bnr(ft verba auSgebrücft, bie ftd} 
auf wei enbigcn, j* 8. ^inweg-ci* 
ten, meki hesi gowei; — geben, 
giwei; -get; en, gowei; -i(igen,c,, 



^inweifen — ^odjac^ten. 129 

jaghhem gowei: -fenben, e., seni 
hem gowei; -werfen, trowei. 
^inweifen, auf, sori na; (bilbli^)) 
phigi vo. 

^inwenben, jlÄ m6), go na — . 

Einwerfen, e., hiti hem na gron. 

^inwiber, ^inwieberum, ageen. 

|>injabten, teli. 

|>in jieten, marki; (bilbli^) auf etw., 

pingi TO dati. 
^ingU, na tapo to dati; na tapo; 
^injufugen, takinatapo; taklmoro; 
binjutburt, potti na tapo. 

^iobStbranen, (ein ®raS unb beffen 
foraHenartige ©amen) kanifro; tam- 

pati. 
^ip^)e, srapoe houroe. 
^trn, tomtdm vo liede. ^irn- 

fcbate, -f^dbct, kalabasi (kra- 

basi) TO hede. 
^irftb, dia; $irf(^-geu)eif), dia- 

toetde. 
^^\lt, §irte, herder; wakli-man; 

ber gute ^., da been herder; 5tu^* 

birt, ko w-man ; 5ßfcrbel>irt, hasi-man ; 

©cbaf^irt, skapoe-man; ®d)wcinc* 

^irt, hagoe-man. ^irteu-amt, 

herder-wroko ; -fiab, lierder-tiki. 
Riffen, bicglagge, hopo flagra; heisi 

(h.) flagra. 

^iflorie, tori. 

^ifie, faja; er ift in bic ^* gerat&en, 

,a kom faja faja ; hem hatti kom 
faja; hem hatti kom bron. 
^ij^ig, faja; faja faja; driftiki; er 
ift JU ^tg, a faja faja toemoesf; 
ein b^ 5Dccnf(Jb/ wan driftiki soema. 

^cbe(,skafoe. $obe(-eifen, ska- 

foe-isri; -fpdue, kroloe, 

^obetn, skafoe. 

|)0(^, hei; bigi; baS ^auS tfl ju 
bo^, da hoso hei toemoesi; bt'be 
2Dinge,hei-sam; bobe (Sebaufcn, liei 
mcmbre; bigi membre; baS ift mir 
j^U bodb, dasani dangra mi; wecbod) 
fteigt, fdttt bod), bigi nem (ob. bigi- 
doe) kill dagoe. 
I ^od^at^ten, e., respeki hem. 

17 



130 ^o(^ad&tang — ^offnuitg. 

.^o^ad^tung, respelii; einem ^. be* 
tDetfen, soil hem respeki;. gi hem 
respeki. 

^OC^beiafjrt, gnml; boia,ri. 

^Od^beutf^, op'dnbi; hogdiiisi. 

^odiVXwH^, helmembre; bigi mem- 
bre; b-gi-roembre-fasi ; prodo-fasi; 
ber ^. ift ibm flcbrodbcn, hem flei 
broko; ^o^mutb fommt k)i>r bcm 
%(iVi, higi nem (ob* bigi doe) kill 
dagoe. 

^Dcbmutf^ia feiuT, habihei (ob«bigi) 
membre; Der »^od)mutbigc, bigi- 
memb. e-soema ; pkO(?o-man. 

|)ocba(^ten, ^odjacbtuncj» 
{)ö(bfien$, ten meeste h. 
^od^trabeub, — ^* äBorte, bigi 

taki; hei taki. 
^0ä)itXt, troll w-trakteri ; briiiJofth.; 
^. tracben, holi bmiloft; roeki wan 
trouw-trakterl ig^o^jeit^-fldfie, 
dem soema na briiiloft; -boud, 
troiiw-hoso; -fleib, trouw-klosi; 
-Uiabt/ troiiw-trakteri; boda. 

^o<bieitli(b, trouw; — badb^^^i^it* 

lici^e ^(eib, da trouw-klosi. 
^oden, djokoto, djokoddn. 
^idzx, avoe, avoen; boekroe; hei- 

baka; ein äÄann, ber einen ^öder 

bat, avöen-man. 

Dörfer ig, — einb»3Bcg, wan horo- 

boro pasi; bet $ö(f rige, avoen-man. 

^oben, 8toou. ^oicn-bxu^, ma- 

ikiengoe« 
^0f, plasi; djarl; ^interl^of, baka- 

plaai. 
^ f f a 1 1, prodo-fasi ; prodo-liebi ; 

helmembre; bigi membre. 

^Dff drtig fein, pro do; ber ^opr* 
tigt, prodo-man; bigi-membre- 
soema. 

^ f fe K, hoopoe ; auf jiemanb i)., potti 

hem hoop na hem. 

^^offnung, hoop, hoopoe; meine 

Sanje ^. xu^t auf ibm, aia mi 
ioop de na hem ; guter $. fein, 
de 4ianga bete. 



^offnungMod — ^iflif^- 

{^offnungdlod, sondro hoop. 

|) ö f ti (b , nanga maniri; ei.l b* 3Kenf(6, 
wan soema, disi sabi maniri ; wan 
maniri-soema; wan faiisoendroekoe 
soema. 

^6be, hei; bie ^ßb^n (anbobcn) 
hei plesi; in bie ^öbe tid^ten, 
hopo na hei; hopo; in ber ^bf}e, 
na tapo. 

^obeptiefier, grdn-^omine. 

|)obt/ horo .— ; ein b» Stocf, wan 
horo-tiki; b* f^in, habi wan horo 
na ini. 

^ 5 b l e, horo ; gete-böble, stoon-horo. 

^obn, «pot; spotoe; ^o^n fprecben, 

taki asranti mofo. 
^bilfWtn, e*, spotoe hem ; lafoe hem ; 

holi hem vo spot; gi hem hati- 

mofo. 
$obnif(^, nanga spot; na spotoe- 

fasi. 

^öfen, ^dfern, waka nanga baki; 

waka na strati seli sani« 
^öfermeib, baki-man; wowoje- 

man« 

^olb, ^olbfetig, switL 
l^otbfetigfeit, switi-fasi. 
I^oten, teki; go teki; kom teki; 

teki kom; tjari kom; ki«i; hali; 

SBaffer bv gokisiwatra; kisi waira; 

tjari watra kom; geb*, bole bad!, 

go teki dasani kom!; Sltbem b., 

hali bro; etm* ff* (äffen, seni teki 

hem kom. 
«^odanb, diiisi-kondre; hollauds- 

kondre; bakra-kondre. . 
^CÜäuber, duisi-man; bakra. 
^oddnbifcb/ hoiiands. 
|)ö Ue, hei; käpa (bet jicbenbe3u(fer* 

fejfet; »on und feiten gebraucbt — 

da kapa vo didiebri); in bie $* 
merfen, trowei na iiii hei; einem 
bie ^* ^ei§ ma^en, meki a kom 
frede toemoesi; (UnterjveU) dede- 
kondre. 

^öUenßein, pipa-tiki. 

|)8inf(b, hei~; ia^ ^. geuer, 

hel-faja. 



«holperig — ^orfjoitt» 
^otpetifl/ horo höre; ein ^. SBcfl, 

wan horo horo pasi. 

^oii, hoedoe; ^ofj trauen, kapoe 
hoedoe; koti hoedoe; ^^ fpatten, 
ph'ti hoede; in ^. arbeiten, timre; 
ixiXXt^ ^., dre hoedoe. 

^o(j-ar6cit, tlmre-wroko ; -ar* 
better^Cßimraermann) timre-man; 
-hod, (Snfcct) krabä; (©eftctt üon 
^pIj) skraki; -bunb, -bftnbel, 
wan bosoe hoedoe ; - f { o g ^ kokro- 
kd; -3riuil),-pfantage,hoedoe.- 
gron; -beider, -bauer, -macbcr, 

kapoe-man; kapoe-hoedoe-man; 
hoedoe-man ; *- 1 a u ^ , ( Jcrmite) hoe- 
doe-loso ; -fcbo^Jpen, hoedoe- 
hoso ; hoedoe-makzien ; - f $ u b , 
hoedoe-soesoe ; - ft o § , staaple ; 
vaam-hoedoe ; -n>eg, boesi-pagi. 

^onig, honi; ^onifl-biene, honf- 
flel; -f^cibe, -mabe, houi-kakä; 
-fettn, honf; lika. 

Honoratioren, pK, dem gran-soe- 
ma pl. 

topfen, hop. 

|)opfcn, djompo. 

^ox6)tn, potti jesi; fi j€8l;harkij 

jeri; bei jentt b^^b^n, ibn auö^^or« 
d^en, fill hem mofo. 
^OX^tt, harki-man, 

^orbe, {>ürbe, jum Xrotfnen im 

Slaucbe, barbak<Slo. 
^8ren, jeri; auf e^, etn>., jeri na; 
harki na ; potti jesi ua ; gi jesi na; 
gehoorzam na ; er b^^ ni^t gut 
(and Un)>erm5gen) a no kan jeri 
boen; (mit SBiden) a habi tranga 
je8i; ba$ Ainb n>i(I ni^t b^ren, da 
piksen no wani harki; da piksen 
ha tranga je«; ba^ lagt ftcb bÖren!, 
dati boen vo jeri!; dati wan boen 
tori!; df(.ti wan boen njoesoe to 
troe!; i<!b b^be fagen b^ren, mi jeri 
wan taki ; mi jeri soema taki ; iä) 

babe ed t>om ^(ren^^fagen, mi j^ri 

dem taki so. 
öftrer, jcriwnan. 
^orijont, hemd**rontoe;- bad gef^t 



^orijoutaf — 4)u(fdfletb» 131 

über meinen ^*, dasani dangra mi 
toemoesi $ dati pasä mi verstand ; 
mi no kan begreipe dati. 

•&0 rig on tat, (na^ ber SBa{Tem)age) 

na watra-pas. 
^ r n , toet6e ; bie Äub jiSSt mit bctt 
$5rnern, kow de- boekoe nanga 
toetoe; ^ßrner trafen, tjari toet6e; 
{tcb bie «^dmer abtanfen, beti hem 
finga ; (a§ ibn jicb erjl bie ^. aiiaxu 
fen, meki a beti liem finga foai ; bu 

nnrfl bir bie ^, fcbon nod^ ablaufen!, 

te Joe waka tee joe toek^ nanga 

boom, Joe sa tron baka!; ^oru 

btafen, Wo toe tde. 
^ r n i ^ , voeiivden. 
|)ort, fortr^s, fortrösi; kibri-pleai. 
^ofen, broekoe; einer, ber |>ofen 

tragt, broekoe-man« ^ofen-*trd» 

ger, trek-banti. 
^0 dpi tat, hati-lioso.* 
|) li b f $ , mooi ; ein f). Siini, wan mooi 

pikien, ein b* Si^b, wan mooi suigi; 

er bat b« 9eantn>ortet, a piki mooi. 

<& U b e (lt , e«, dr^igi hem ; plage hem« 

^uf, foetqe; «^uf^-eifen, iari; ei* 

nem $ferbe ^, anlegen, potti iari 

na hasi foetoe. 
^ il f t e , tingi ; djonkoe ; hl p. 
traget, hei plesi; pikhi bergi. 

^ubn, «^fibner, fonwloe;^ü^ner- 
auge, (Sei^born) Ifkdoren, legi- 
door; «^ei, fouwloe-eksi ; eksi; 
-^of, foHwloe-pen; -taud, fornv- 
lee-lo8o; "jlati, foiiwloe-hoso; 
'-jui^t, fouwloe-kweki; kweki. 

^utbigen, einem, ,sori hem re- 

speki. 
.J)fllfe, helpi; asiateri; ed ifl feine 

^ulfe, helpi no de ; $, fud)en , soe- 

koe helpi; ^« leifleu, helpi; asl- 

steri. 
^fltftod, sondro helpi;* aoudro 

wan asisteri. 
^üUdbebärftig« poti; mofina; 

— fein, habi helpi vaiioodoe; de na 

gebr^k; habi gebr^k. 
$ U ( t ^ ä <^ ( ^ f ^isi^ri^ moni. 

17* 



132 



^fitte — $ute* 



^u((e, boeba; tapo/ 
^udeit, tapo. 

|)utfe, boeba; JRei^-^uIfe, areisi- 
lioeba. 

^ u t f en , (aushülfen) pill. 

|>ummcl, voenvöen. 
4> u m mcx, bigi kreefti, 
^ump^eln, tingatinga; wakamank. 
^unt), dagoe; ein iunflCC ^„ wan 

pikindagoe; ein ntdnnUc^er •S>v ^>" 

man-dagoe; «^finbin, oeman-dagoe ; 

Sflfll^^unl), hoiiti-dagoe; auf ben-g)* 
fommeU; f^dom bangi; er jlanb ia 
\m ein begoffener ^., a tan leki 

pori fisi na niarki (ob» wowoje); 

fomm' i* über ben ^., fo fomm i^ 
aucö fiber ben ®4)n)anj, efi bigi 

arein no kili mi, douw-watra no 
8a kili mi toe; arata taki: dem 
koti mi mofo, aan hede dem no 
koti mi tere toe?; ber rot^e ^., 
(3tu^fd)Iag) rontoe rontoe, 
|)unbert; hondro; ein{)unbert, wan- 
hondro; jwei^unbert, toe-hondro; 
I)Unberteth, wan hondro nangawan; 
bunbert-mal, hondro-tron;-fdl* 
tig, einiget trug f),^*, som meki 

hondro. 

^unbertfle, di vo hondro; disi 
meki hondro. 

^unbin, oeman-dagoe. 

«t^unger, liangri; ^. teiben, pina 
nangahangri ; t^unger^ fierben, dede 
iianga hangri ; ^nnger i)l ber bejle 
^0^, efi joe hafoi hangri, alasani 

switi vo joe, ^unger^-not^, 

hangri-tem. 

jungem, hungrig fein, hangri; 

de nanga hangri; mi^ l^ungert, 
' hangri kisi mi; i<Jb bin febrbv ttii^ 

^, fc()r, hangri de kili mi. 
4)ungr{g, hangri; nangra hangri; 

— feiu^ f. jungem. 

Rupfen, djompo; ^erum f)*, djompo 
djompo. 

^iirbe, (®(I)afOürbe) pen; (jum 

9^dud)cru) barbakoto. 
»& 11 r c ^ l^oeroc ; Uqeroe-oeraan, 



^uren — 3^* 

^ U r e n , hoeroe ; doe h6eroe-doe. 
^ U r e r , hoeroe-man ; hoeroe-soema. 
|)urerei, h&eroedoe; hoeroe-liebi ; 

<&. treiben, doe boeroedoe; liebi 

wan hoeroe-liebi. 
^urraf)! hoeroe! 
•^urtig, hesi; flinki h.; fir, h. 
|yufc^! Pi!; tan pi!; tan tin! 
|>uften, 8., koso koso; koso; rer> 

koutoe; hoeste h.; ba« Äinb f)at 

beftdnbig Ruften, doro pomö yer- 

koutoe trobi da pikien. 
«^uflen, V. koso; hoeste h. 

|>ut, liatti; ben ^« anffejien, weri 
hem hatti; üor jem. abnet^mcn, poe- 

loe hatti gi hem. 

^ut, — auf feiner ^. fein, loekoe 

boen; tan wakti; tanuahai; dena 
hai; voorzigti. 

^ fiten, loekoe; wakti; ba^ Sif|>, 
wakti dem nieti; Scbafe, ©c^meine, 
loekoe skapoe ; loekoe hagoe ; bie 
%f)nx, loekoe doro; ha^ ^0, lidom 
na bedi; liddm na pranga tapo; 
lid<')m; flc^ bfiten, loekoe boen; 
voorzigti; butc bi^, ba^ gtt t^un, 
loekoe boeii vo joe |io doe dati; 
bute bi(^ ^ox bem®eij, loekoe boen 
nanga da bigi<-hai-fa8i ; butet eu$ 
Dor benen, bie — , }oeko^ boen nanga 
dem soeraa, disi — . 

^ fit er, wäktiman. 

^fitfd^e, foetoe-bangi. 

^ fi 1 1 e, masanga ; (le TOObnett ttt ^ut* 
ten, dem liebi na masanga; toil 

vooilen brei $. bauen, wi sa meki 

dri masanga; ©tiftö^fltte, verboqd- 
boso; da santa verbond-hoso. 

^Utung, sabana. 

|)^po(^i>nbrie, verbeelde-siki. 

|)ppo(3bonbrifd^ fein, habi vcr- 
lieelde-siki, 

3. 

3!, Ke!; ka! Ai!; Ai b^ü; mi raa^ 
ma! 

3d), mi; i(^ bin% 4<» m\ xäf felbfl, 

mi srefi. 



3bee — - 3»b^t* 

3t>ee, cine, wan merabre. 
S^iot, moeioÄe; babau-man* 
Sgnoritc«, einen, no wani sabi 

hem; no sabi hem. 
3^r, i^re, i^c, (einer grau) hem; 

vo hem; (toietcr) dem; vo dem. 

S^ret^alben, Sbretwegen, (ber 
^rau) vo hem bede; ())ie(er) vo dem 
hede. 

3 1) r i 8 e , ber, bie, ba^, (ber gran) di vo 

hem ; (öieler) di vo dem ; ba^ Sbnge, 
(ber grau) hem sani; (uieter) dem sa* 
ni ; soenia sani ; er nimmt anbern bad 
3&^i8^ (3^1P^)f a teHi tra soema sanf. 

3uimer, alatem; immer unb ewig, 
teego alatem; immer mel^r^ moro 
moro ; imuierbar, immerfort, immer* 
n)ä^renb, doro; doro doro; doro 
nomcS ; tee doro ; immer]()in ! , a boen 
so!; mer aud^ immer, aiwasi hde 
soema; mad au$ immer, aiwasi hde 
(0) sani; tt)ie aud^ immer, aiwasi fa; 
too au(S& immer, aiwasi hoe pee ; ai- 
wasi pee. 

3mi)ertinent, adj., 3nij)ertinenj, 
8., asranti ; er i)<it jt^ u gegen rai^ 
betragen, a gi mi asranti; ein i^ 
pWenfc^, wan asranti soema. 

3m)>fen, enti. 

3n, m; naini; im3tnfang, nabiglti; 

na fosi |)igin; im <£)au[e, na ini ho- 

so; in bad ^aud ge^en, go na ini 

^a hoso; in 3^^^^/ "^ ^"^ ^^ hem; 
nahemini; imXraum, nainidrem; 

jtana in ©aüläa, Kana na Gali- 
lea; in bie $anb nehmen ^ telci na 

hanoe. 
3 nb eg riff, inhoud h.; tot6. 
3nbegriffen, (inclusive) naini toe; 

a(le ©olbaten, bie SKuflfanten mit 

inb«, ala dem soidati, naiiga dem 

mnzlkanti na ini toe. 
3nbrünjiig, nanga mi (hem) heeli 

hattl. 
3nbem, a1a*di; di. 
3nbe§, 3wbe[fen,adv.(unterbeffen) 

ala-dati; conj., ma; (jnSlnfang bed 
^ad^fa^ed) jete; tog, tolioe. 



, 3ft^i^wer — Sttf^f^ni^ 133 

3nbianer, Ingi; panari;boki; eitt 

3nbianerborf, wan ingi liampoe (ob* 

kondre). 
Snbigo, blainw. 
3neinanber, wan na ini trawan; 

trawan na ini trawan. 
3nfam> tpeifioesi takroe; itxoa^ ^n* 

famed, wan sjem-^sani; wan takroe 

sjem-wroko. 

Sngleicben, so srefi. 

3ngrimm, tranga hatti-bron. 
Sngwer, djinja. 

3nba(t, da ini-sei-sani ; inhoud h.; 

Snbattd-anjcige, totd. 

3nlanber, kreoro,krioro; wankre- 

oro vo kondre. 
3nldnbif(ß, kreoro — , krioro — ; 

bad ifi ein i. ^unb, da dagoe de 

wan kreoro-dagoe. 
3nne, innen, na ini; na ini-sei; 

oon innen, vo ini-sei; »on innen 
beraudfommen, komopo na ini-sei ; 
mitten inne, na reti mindri; inne 
merben, kqm sabi; onderfinni; inne 

batten (ber 3eit nacb) tapo tem ; v. 
a. tapo; einem ben io}^n, tapo hem 
moni; ^^/ (im ^a\lf^) tan na ho- 
so. 

3nnere, ini-sei; ber u 9Kenf^, da 
inisei-soema; 3^^^^<^^/ inisei-sani. 

3nnerbatb, na mindri vo; na ini; 

innerbalb bed ^aufed, na ini da ho- 
so ; i. jebn ^af)U*, na ini tin (ob« 
na ini vo tin) jari. 

3nner(id), na ini-sei. 

3nnig, nanga hem heeli hatti. 

3noculiren, enti. 

3ndbe[onbere, vooral; voornami- 
ki ; voornämoekoe ; na wan aparti 
fasi. 

Snfect, worora. 

3nfel, eilanti. 

3nfelt, kandera-fatoe. 

Sndgebeim, kibri-fasi; na kibri-fa- 
si; kibri kibri. 

3ndgefammt, ala makandra; ala 
nanga aia. 



134 3ttf<>n^^^^^i* — 3^*Nw* 
Snfonbec^cit, f» Snrtefonbcre* 

Snfidnbig, iranga; reü reti. 

Snjirumente, wroko-sanl pi. ( abet 

nid^t mufifalifc^c); bet Doctor hat 

feine 3. bagelaffen, datra tibi hem 

wroko-sani. 
3ntetcffett,intres;procccnU;®etb 

auf 3. geben, pott! moni na intreg; 

potti moni na procenti. 
3nk)aliebe, malengri soldati; ma- 

lengri; invalid h. 
3n»drt«, na ini-sei. 
3tt»enbig,na ini-sei; ba« ^rmtrif 

btge, da inisei-sani; ber u (innere) 

Sltenfdb, da ini-sei-soema. 
3njn>if(!^en, ala-dati; onder-tu- 

d h. 
3 1 b e n , — ein trbene^ ®efäg , wan 

gtoon-patoe; bad „ixttnt'' ^aü9, da 

hoHO TO doti. 
3rbif(ft, vo grontapo; 3rbif^e«, 

grontapo-sani; fte {!nb t. gejtnnt, 

grontapo-sani wawän de na ini dem 

hatti. 

3 r g e n b , — einer, f nlwan ; t* etroad, 
fniwan-«ani ; nimm bir irgenb eind, 
tt)eI4ed bu roillfl, tekifniwan, dijoe 
wani; irjcubwo, iniwan-pee; wdn- 
pee; injenb )»o\)in, na iniwan pee; 
na wänpee. 

3rre fein, (im Äo})fe) no de boen na 
hede; no de nanga liem boen ver- 
ständ; lasi ^an zin; irre reben, 
eiri h., taki taki ; taki lati-sani ; irre 
»erben an einem ob. etw.; lasi Item 
vertr6uw na hem (ob, dasani) ta- 
po; irre ge(ien, waka verdwale; 

misi pasi. 

3rren, {t$, meki wan abuisi; misi; 
kori hem sreß; verdwale; liom 
Terdwale; oiellei^t baben ®ie jtd^ 
geirrt, somtem Missi ben misi; tr# 
ret eu^ nic^t, no kori oen srefi!; 
ed irrt mu|;, a bindre mi; a store 
mi. 

3rrtbum, abiilsi, aboisi; bad ifi 
ein 3v da wan abiiisi; einen 3* be* 
geben, meki wan abuisi; verdwale; 



3tr»eg — 3«^^- 
bie im % »anbeln, disi de waka 

na verdwale. 
3rrtt>eg, verdwalc-pasi. 
3fraet, Isra*!; inSfwcf, nalsra&l- 

kondre. 
3frae{it, wan Israil-soema ; wan 

djoc. 
3^t, now; noja; ndjaso; lekl wi 

de. 

3a, ja; ti; (erftered mebt in ^nU 
»ort, lettered mebr M ^t\i)tn be^ 
JBeifaüd unb ber Sefrdftiyung »on 
ben 9?eaern felbfl gebrannt); to^, 
fokoe; 3a fagen, taki ja; bu »eigt 
ja ^üed, tog Joe sab! ala-sani, 3^~ 
»ort, ai-woortoe; ic!b ^abe ibm bad 
3a»ort nocb ni(^t gegeben, mi no gi 

hem ai-woortoe jete. 

3a(fe, ÜRanndjarfe, 8ein»anbiatfe, 

kabaatje, kabl^ki; »oflene ^dit, 

djakti; biffe Oberjarfe, Stegenjatfe, 

ar^en - djakti ; SKatrofenjacfe (»Ott 
rotbem ^(aned) matröos-hempi; 

, grauenjdrfcben, jakl; jte jlnb 3ötfe 

»ie $ofe, arata habi hem ogri, bak- 
jaii habi hem tlngi ; peti-watra ha- 
bi hem doti, ar&en-watra habi vo 
hem toe ; patoe verwyti ketre, ka- 
ba ala toe na da srefi faja dem de 

3agb, honti; auf bie % geben, go 

(ob. waka) hontl. 3flg^"bwnb, 
lionti-dagoe ; -tafcbe, honti-zaka. 

Sagen, (SJHb) honti; (»eg jagen) ja- 

gi ; e. binaud j*, jagi hem komoto. 
3 dg er, honti-man. 
3dbe, moesoe moesoe; eine* jdben 

Xobed flerben, dcde wan moesoe 

moesoe dede. 
3dbnng$, onverwakti ; wantem 

wantem ; moesoe moesoe ; pram 

pram. 

3abr, jari; eingange6 3v ^»n J*««*» 
jari; % für3v J*" vojari; im Sin* 
fang be« 3^b«^/ "» mofo jari; bc* 
reite bei 3^^b^(<l \^^f ^^^^ bem jari 



kabi; bad jtinb ifl no^ m(]bt em 3« 

alt, da pikin no kisi (ob* tapo) wan 
j«ri jete; »or einem %, wan jari 
pasi; inuer()alb eincd S^btcd, na ini 
wan jari tem; nac^ einem %, na 
baka wan jari; ein 3« fpdtcr, wan 
jari na baka; in einem ^df^U, wan 
jari moro (ob. jete); 3a|>r-getb, 
pensjoen. 
3abted-fefl, verjari; -f^Iuft, ou- 
roe-jari; tapo-jari; besliiit vo jari; 
-tag, verjari ; feinen 3* feiern, njam 
verjari; verjari; -wec^fel, kenki 

\o jari; -jeit, — tem; bietrotfene, 
dre-tem; bie naffe, ar^en-tem. 

3d^rli(ft, ala jari; ibri jari. 

3dbi0tn, haste - hättibron ; hesi- 
hattibron ; faja - hattibron ; faja- 
hatti. 

SÄ^Jornifl, faja-hatti — ; faja fa- 
ja; ein I. 2Renf4)/ wan faja-hatti- 
soema. 

3 a ton fie, (genfler) jaloesle h.; (gi^ 

ferfu^t) djaldesoe. 
3 a mm er, jainer; pina; ed tfl ein 

3ammer (SÄHimerfc^iabe) ba§ — , a 

de wan jamer, disi ~. 3^"*^«^^^" 
gefang, kre-aingi; -gefcbrei, ja- 
mer-kre; -(eben, jamer-liebi; pi- 
na-liebi. 
3ammerli(!br na jamer-faai; nawan 
jamer-faai; (nid^td n)ertb, erbarm^ 
U(^) no waarti; miserable h.; ein 
j« Seben, wan jamer-liebi; wan mi- 
serable liebi. 

3ammern, kre; — eö jammert mi^, 
a hati mi toempeai; ed jammerte 
i()n fein, a kisi wan sari vo hem. 

3önuaT, Jaauary h. 

3^6, (eine Jtranfbeit) jasi; ber bamit 

©ebaftete, jasi-man. 

flit en, loetoe; poeioe da wiwiri. 

auc^e, doti-watra; tingi-watra. 
3audbien, v.« plisiri en bari; singi 

nanga plisiri; bari hoer&e. 
3au^jen, s., plisiri-singi ; hoerie. 
3e, wantem; 9tiemanb i)at ©ott je 

gefe^en, no wan soema ben si Gado 



3eber — ^uM. 



135 



wantem; je fcbdner, urn fo tbettret, 

moro mooi, moro diri ; je }Utt)eUen, 
wAnwantron; je unb je, älatem. 

3eber, e, ed, ibri; ibri- wan; jebcn 
äRorgen, ibri mämantem; jebec 
S^enfcbr ^briwan soema; an jebem 
Orte, ibri-pee; ala-pee« 

3ebermann, Ibriwan-soema; ibri- 
wan; ibri soema. 

3eberieit, üiiwan-tem; wantem. 

3ebedma{, ibriwan-tron. 

3ebo(!b, (ju Stnfang be«®a^e6) jete; 

tog, tokoe; ma. 

3eglic^er, e, ed, ibriwan; ibriwan 
soema. 

3ematd, Jniwan-tem; wantem. 

3emanb, wan soema; i{| j. ba?, 
wa,n soema de?; l^at bir bad j. go« 
^eben?, wan soema gi joe dati?; 
jemanb grembed, wan vreemde soe- 
ma; irgenb jv fuiwan soema. 

3 en er, e, ed, dati; jener SKenfc^, dm 

soema dati; jener bort, da soema 
janda. 

3cnf^i^ 3^Kf^it^/ "* a^ra; na 
abra-sei; na tra sei; janda; jän- 
daso; j* bed glufTed, na abra da 
riba; bad 3^nf^itd, da tra liebi 
janda. 

3efud, Jesus; in 3^fw Slamen, na 

nem to Jesus. 

3c^ig, disi-tem — ; bie j, ÜÄenf^en, 

dem dfäitem-soema. 
3e^t, now; noja; nojaso; djonsno, 

djoesnoe; na disi tem; so tem so; 

leki wi de; eben je^t, di djonsno 

de. 
3o(!b, tja'tjari, tjari tjari; hebi; 

dwingi; nehmet mein 3* öuf euc^, 

teki da tjatjari vo mi na oen tapo ; 

fie^ legen ein 3*>^ öuf ber ^m%n 
^d(fe, dem potti wan hebi na dem 
disciple neki ; bie ^nec^te, bie unter 
bem 3^4^ f^nb, dem slavoe, disi 
dena ondro dwingi; fünf 3o^ (^ßaar) 
D(t)fen, feifi paari kow. 
3ubel, feest- plisiri; plisiri-bari; 
hoer&e; barl-singi. 



13« SttMtt — Sungfer. 

3 U b e ( n , plisiri en ban ; bari hoer&e ; 

bari singi. 
3ud(en, krasi; bu Uiugt ntt^t jv joe 

no moe kraai; ed jucftmic^, a krasi 

mi« 
3ubda, Juda-kondre; djoe-kondre. 

3ube, djoe; Suben-genoffe, 

- djoe^proselH! h.; -fd?u(e, (Spna* 

gDge) djoe-kerkf; (©c(>ute) djoe- 

akolo. 
3 üb in, djoe-oeman; djoe-Missi. 
3ubif(|>, djoe — ; auf 3v n» ^j®®" 

tongo; iin i- Sanbe, na djoe-kon- 

dre. 
Sujcnb, (SMfl^n^X^t) dem jonge 

jari, pL; feit meiner 3*^ s^"«* *n^ 

J'onge jari; bie 9{eget-j[U()enb , dem 
:reoro ; ( jtinber) dem pikin ningre, 
pi. 

3ttl9, July h. 

3ung, jonge; pikln; njoe; eilt j. 
' 3Renf(^, wan jonge soema ; wan pi- 
' k)n soema; wan njoeman; wan 
jonkman; e* junge ^ube, wan pi- 
kin doifi; ber jüngere 93ruber, da 
pikin brara; junged SBetfd^fom, njoe 
karo; jung gemo^nt, alt %ttt^an, di 
soema hanoe njoesoe to koti bigi 
tomtom, a no sa kabi. 

3unge, boi; ein bJfer 3*/ ^*" ^S^ 
boi; — eigenftnniger, wan kaprisi- 
boi ; — »iberfpenftiger^ kadami-boi; 
— »ilber, wiidri boi; — unuufcer, 
wan onnödiki boi ; ~- ntc^tdnu^iger^ 
wan kwai boi: krakrA boi; — ia^ 
3unge (eined X^iered) ptkien ; 3unge 
»erfen, meki pikien. 3tt ng en- 
fir eid[^, boi-triki. 

Sung er, comp, »on jung, — mein 

jüngerer ©ruber, mi pikin brara; 

mi baka-brara; ber3Üngere, dapi- 

kin-wan; da baka-wan. 
3ünger, a., disciple. 
3ungfer, Sttngfrau, njoe wcnd- 

je; krin wendje; bie ge^n 3wng* 

frauen, dem tin njoe wendje; im 

atügemeinen, Swnflfr'^* V^W $crfon, 
wendje. 



Sungting — Statt 
Sungling, 3"nggefeU, (junscr 

Tltn^i)) jonkman; njoeman. 
3ftngß, (neulict^) tradei; trade! tra- 
dei. 

3üng|le, — ber jüngfte ©o^n, da 

bakfr-piklen; da krob(ii pikien ; bad 
» ®eri(^t, da bigi kroetoe-dei; bcr 
• 2ag, da krobdi dei vo kondre 
(ob« vo grontapo); da laatste dei. 

3un9, Jnny Ii. 

3uji, jiiisli; jufl ba«, juisti dati; 
juft fo, juisti so; net so; (fo eben) 
d! djonsno de; di djonsiio. 

3ttjiij, jiistici. 

3 u nv e e ( e n, dir! mooi stoon ; ju- 
weel h. 

ft./ t)ergU ®« 

jtabine, kooi. 
Cabinet, pikin kamera. 
^ab(iau, bakjan. 

a den, kakä; stoeloe. 

dfer/azeg^; 
jtaffee, koffi ;^. brennen, bronkoffi; 

P0dt\\, piki k'ofß; fcbdfen, pilikoffi. 

$affee-baum,koffi-boom;-beere, 

koffi-siri ; ^ b b n e > wan liai kof 6 ; 

-lanne, koffi-kan; -magajin, 
koßi-losoe; -jnüble, koffi-miii; 
-taffe, koffi-kopje. 

Äafig, kooi. 

jtabt, glati; sondro wiwiri; ein fab^ 
ler Jtopf, wan krebi hede; wan 
Dili hede; jta^t-topf, piti hede; 
krebi-hede. 

jtabn, korjara; bote. 

Äaifer, keyzer h. 

jtajfite, kajuiti h. 

j^aferUf, (Scbabe) kakalaka, ka^ 
kraka. 

jta(abafcb; kalabasi, krabasi. 

Sialb, pikin kow; e* gemafieteö Ä*, 

wan fatoe pikin kow. 
jta(ben, meki pikin; meki; bieAu^ 

f)at gefalbt, da kow meki. 
jt^ttenber, almanaki h; 
jtair, kalk!. 

jta(t, koaroe; fa(t SBaffer, kouroe 



watra; bie t Sa^te^ieit, koiiroc- 
tem; Aatt-'ftlutifi, koiiroe-broe- 
doe; -^erjig, tranga-hatti; -fin* 
nig, sondro tili* 
jtdlte, koiiroe« 

Siamttl, kameli« RamttU^ff^ax, 

kameti-wiwirii 

Aamerab, kompe; baja, ba; ka- 
merali h.; (5(!(|iffd - lamerab, 
sibi, sibbi. 

jtamifol, kamisolo h. 

jtamm, kämkam« 

jidmmen, kam. 

hammer, kämera; ©e^taffammet, 
slibi-kimera. JKamniec-biener, 
fiietoeboi; -iungfCT, -mdb(^en, 
kimera-wendje. 

jtamp, kampoe. 

Aampe(n,^d^, habi wan taki taki; 
habi wan pikin trobi nanga ma*- 
kandra; kroetoe nanga makandni. 

^am)>f, fed; ed entfpann {t(^ ein R. 
jroifc^en ifeuen, wan feti hopo na 
dem mindri; ic^ babe einen guten 
St. gefampft, mi ben feti wan boen 

feti. jiampf-begietig, tampf* 

tttflig, hmngri to feti. 

Äamp fen, feti; mit SBibewdrtigfel* 
ten, broko genti ; iä^ batte mit aden 
mdg(i^n äBibern>drtigteiten {u fdm« 
pfeu, mi toekä, mi toekäi mi pina 
80 tee — 4 

jtd'mpfer, fetiman. 

jtanincben, koni koni. 

jtanne, kiniki; känetje« 

jt a n n e , kan6en ; bat'd f(!bon gef^of« 
fen? (äRittagd um 12; ^benbd um 

acbt Übt), kan&en soetoe kabä? 

jtante, kanti; auf bie jt«fletten, kan^ 

ti ; potti na kanti. 
Aanjel, preki-stoeioe. 
jtapaun, kapAen. 
jtapitdn, kapt^in. 
jtapitel, kapitri, kapitel 
jtappe, moesoe; peki. 
jtappen, kapoe; ^ol}, kapoe hoe^ 

doe; kapoe boesi. 
jtarg, naanw; zniniki b. 



Äatre — kaufen. 137 

Äarte,wap; 6c^ubfarre, kroi-wagi« 

jtartt, tjapoe« 

Raxtt, karta; eine Jt* ma^en, mekt 

wan karta ; Äarte fpielen , pre kar- 
ta; jtatte legen, potti (ob. seti) 
karta ; potti loekoe. Aar t e n-(e* 
get, kartar-man. 

5tartoffe(, patata; bakra-kondre 
patäta; fuge, switi patata^ 

jtdfe, kasi. 

jtaffe, kaasi, kaa. 

j{affirec, kasier h. 

ftdfl^en, pikin kisi; doozoe^ 

jtafleien, jl^, pina hem skin. 

jtaflen, kisi. 

jtaflrof, staffer 1, kastroloe. 

Aate($ifation, kategisasi; vraag«« 
kerki; haksi-piki. 

Jtate(!^if{ren, kategisere; holikate^ 
gisasi« 

Aated^idmud, leri-boekoe; katekis- 
mua h. 

^ater, mdn-poes^p^esi. 

^atbacrb, Tcrkoutoe; zinki. 

Jtatbo(if, wanroomsoesoema; wan 
roomsoe (loomsoe); katolfk h. 

Jtatbolifdb, roomsoe, loomsoe. 

jt at t un, katden« 

j{ a j^ e , poespi^eai ; wenn bie Stabe niS^t 
ju ^aufe iß, tanjen bie SKdufe^ 

poespoesi no de na hoso, arata 
teki hoso; faja dede, pikin nigre 
pre na äsesi; tigri dede, dia dansi 
Da hem grebi tapo; toet toixb au(^ 
bie Jta^e im <Sai faufen?, aoema 
aa bai poespoesi na zaka? 

Äauen, kau; njam; Drangen -jMcf* 
(ben (bet 3a(ine »egen) fauen, njam 
tiki. 

^auetn, fldEl^ djokot<$, djokodtin. 

Äauf, bai; bet Ä.ijibeteitö gefdjtofü 
fen, da bai aloto kabi; e« St* ma^ 
$en, bai wansini. Aauf«(|anbe(^ 
negosi; -laben, winkri; -mann^ 
^(eute, koopman; ^manndbie^ 

net, klerki; ailiman« 

jtaufeu; bai; t unb ^tfaufen, bai 

aani, aeli aani« 

18 



138 Äaufer — Äeinettel. 

jtänfcr, baiman; jt. unb 93ecfdufer, 

baimati nanga seli-man. 
Äduflit^, vo seil; e^ ifl t, a de vo 

seil. 
Aaum, piklnmöro mit no unb fot^ 

geubcm ofoe : bad SBort war faum 

au« aWofcd WUmic, M bie ßrbc flc^ 

auft()at, pikinmdro dem woortoe no 
komopo jete na Moses mofo, ofoe 
da gron plili ; faum XMx i(b auf bcr 
ißlantage angefommen, atd ic^ i^n 
foflteic^ in bie ©tabt fanbte, nomo 

di mi doro na pranasi so pram, 

wantem mi seni hem go na foto. 
Äcbdweib, meti. 
Äcrf, vry; Trypostoe h. 
Äerf^ett, Trypostoe h.;(üSut(f)man- 

hatti. 
Äegct, kegel h.; Ä, ((Rieben, pre 

kegel. Äcgcl-ba^n, kegel-baan 

h. ; -fpicl, kegel-pre, 
Stt^lt, troto; neki; bie unrechte jt«, 

krdekoetoe heki ; ed ifl mir in ber 

Äe()Ie jlerfen geblieben, a fassi (ob* 

haaka) na mi neki (ob. troto). 

Äebrbefen, sisibi. 

^ebren, sibi; bad ^aud, sibi boso; 
bie @tube, sibi kamera ; fe^re juerfi 
k)or beiuer eigenen Zif&xt, sibi joe 
hoso, bifo Joe sibi doro; jtd^ }u fe^ 
manb f., drai kom na hem; ftc^ an 
nid^td L> no ke \q noli; ia^ Un^ 
terjle gu oberfi f ♦ ,^ drai ondro - sei 
kom na tapo ; drai ondro de toven ; 

einem ben SRucfcn f., ^^^^ ^^^^ g' 
hem. 

Äebncl>t, doli; stof. 

Aeifen, kroetoe; mit lern., kroetoe 
nanga hem. 

Äeit, wegi; kegel. 

^eim, hai; hede; mofo. 

jleimen, gi hede; hopohede; kom- 
opo; ber ®amc feimt no^ nic^t, da 

siri no komopo jete. 
Äein, no wan; Äeiner, no wan soe- 

ma; uufer feiner, no wan vo wi; 

fein ma(, no wantron; nooiti wantron. 
Äeincrici, no wan soortoe — , I 



Äeinedwege« — Ä^ffef. 

Äeinedweged, kweti kweti; no no, 
kweti kweti; na kondre. 

jte(d^, beker; ber gefegnete Rtlä>, 

ben »ir feguen, da blesi beker« dfsi 
wi de bl^si; dranki Onbalt bed 

Aet(!^ed); f5nnet i^t ben jtet^ trin^ 

fen?, oen sa man, vodringiso wan 

dranki? 
jtette, troflfel. 
Leiter, ondro>hoso;keidreh.; Stti^ 

ler-magb, botrUman. 
jteltner, hdf-meester h. 
fetter, wien-pers-baki h.; pera- 

baki. 

jt eitern, bie jtelter treten, masi da 

wien-pers-baki. 

jtennbar, Jtenuttid^, vosabi; er ifl 

f., a de vo sabi. 

jtennen, sabi; er fennt ibn nicfit 
me^r, a no sabi hem moro; n>ir f. 
einanber f($on (ange, wi sabi wi 
srefi makandra läiigatem kaba; ct^ 
neu fennen lernen, kom sabi hem; 
e. oberfladiilicl? (nidj^t genau) fennen, 

sabi hem fra fra. 

Jtenntni6,8abi; k^nisi; er bctt mefe 

^enntniffe, a habi foeloe sabi; a 
sabi foeloe; ^enutnig aOein bi^ft 
niftt, da sabi wawan no kan helpi 
wi; einem St, geben, meki a kom 
sabi; gi hem k^nisi. 

5tenn}ei(^en, marki. 
Meppen, fippen, kanti, 
jterbe, koti koti. jterb-^^otg, 

marki-tiki. 
jterfer, doengroe-hoso; jterf er- 

meißer, profosoe. 
jter(, soema; kerel h.; ein unuer^ 

fcbdmter St., wan asrantl soema (ob. 

kerel). 
Jt er n, (Dom ^o(j) hatti; (Don @tein« 

fruchten) stoon; (oon 9lfljTen) njan- 

jäm; bri(!b bie 9tu^ auf unb gib mir 

ben Jtern, broko noto, poeloe njaa- 

jäm gi mi. 
Rtxit, kandera. 
Ä e f f e I , ketre ; ber große 3«* crfeffet, 

kapa. 



Äette — Äinbe^-alter. 

Stritt, ketU, kettia; ; (Sßau^en) b&n«- 

ditl 
jtctten^ ▼') kettif kettiiig; poiti na 

ketting. 
Rt^tx, ketter h. 
Ä C U (!& C n , blo weri-blo. 

JteuU, bigi tiki; (inWanif^e) apoe- 

toe; (t^on einem Spiere) bontoe; 

SJorberf eule , fesi-boutoe; hinter* 

feilte, baka«lM)iitpe, 
Äeuf^, krin; — fein, liebi krin; 

waka krin. 
Altern, lafoe lafoe ; kiki kiki. 
Stiti, (SKufc^elfieö) skropoe. 
jliefel, inratra-stoon; pikin stoon. 
Äinb, pikien; mauulic^e^, man-pi- 

kien ; tt)etf)üc(^e$ , oenian ^ pikien ; 

^wiüingdfiul), hdho-pikien; twee- 

geborene jt,, dosoe^pikien; ^a^bar^ 
auf fotgenbe (t>ad jroeite na^ 3^^^'^ 
fingen) agosi -pikien; bad jüngfie 

. ^inb, da baka-piklen; bad (e^teÄ^ 
d^ kroboi -pikien; bad aSetle^t^ge^ 
borene Ä., ((ejjte einer SKuttcr) da 
tapo-bele pikien; ein fleined jt«, 
wan jonge pikien ; ein gan^ f (eined, 
©dugting, iRran pikien na bobi; ein 
Slegerfittb, wan ningre * pikien > bie 
Äinber, (3?egertinber) pikin ningre; 
kreoro ; ein roeified St*, bakra-pikien ; 
mein Äinbjt mi eigen joikien; mi 
eigen bele pikien; ein R. gebaren, 
mekl wan pikten; ^inber ©otted, 

Jikien vq Gad<^; kreoro vo Gado- 
ondre; Jtinber biefer SJett, soe- 
ma vo kondre; soso grontapo-soe«^ 

wa« 
Äittb-bettetitt, meki-man, 
Äiuber-btattern, poki; -brei, 
pappa; «tIa)N)yer, sakä; -(od, 
sondro pikien ; -mdbi^eu, nenne; 
•^^eit, piklen-teni. 
Äiubed-atter, dem jonge jari; 
piklen-tem; -be ine, oon Äinbed- 
beinen an, slnsi mi mama mekl mi; 
-fitlber, pikien vo pikien; pikien 
tee vo pikien<-pikien ; ^ U & t ^ C , pj^n ; 



jtinb^ett — Aitten. 139 
"flatt, e, an Äinbedftatt annefimen, 

teki hem vo hem pikien. 

Ä i tt b ^ e i t , pikien-tem ; feit feiner Ä., 

slnsi hem pikien-tem. 

Äinbifd), finbif*ed SBcfeu, pikin 

soema-fasi ; pikin - ningre^manlri ; 
finbifc^ n^erben, kom swake jia hem 
hede. 

Ainn, Ainnba(!en, AiunUbe, 

kake-b^en, käkoe-b^en. 

jtippe, ed flebt auf ber A. mit i()m, 
a de kanti kanti; a de kanti; a 
hanga. 

itippeu, Ae))t)en, kanti. 

Äir^e, kerki, kjerki; in ber, in bie 
St., na kcrkl; bie Ä. (93erfammtnttg, 
©ottedbieufl) ifi f^on lange ange^ 

gangen, kerki siddm big! bigikabä; 

ik k. ifl bereitd augegangen, kerki 
sidfSm kabä; — ifl bereitd and, 
kerki komoto kabä; ed ifl b^utc 
feine jt«, tid&i kerki no de; e* oou 
ber St. audfc^üegen, poeloe hem na 
kerki. 

Äirc^-gebaube, kerkl-hoso; ker- 
ki; -leute, soema vo kerki; ker- 
ki- soema; -t^üre, kerki -doro; 
-»eibe, kerki-wye; da wye vo 
kerki. 

jtir^en-dttefte, gränsoema vo 
kerki; h^deman vo kerki; -^amt, 
kerki-wroko ; - b i e U e r , dinaar vo 
kerki; dinaar «^brara; dinäar-<slsa; 
•^gebdube, kerkl-hoso; kerki; 

-gerdt^e,kerki-sani; -gUeber, 

soema vo kerki; leden vo l^erki; 

lidmaat h.; '\Ci\)Xt kerki -jarl; 

- 1 i e b , psalm (pisarl) ;-orbnung, 

wet vo kerki ; - f a (^ e n , kerki-sani ; 

-firafe, strafoe vo kerki, 
Jl i r r e fein, no f rede. 
Äirf(^e, kersl, Äirf^-baum, 

kersi-boom. 
jtiffeu, koensoe. 
Äijie,kisi, 

Äitt, Äütt,stok-fervl. 
Ä i 1 1 e I , hempi. 
St i 1 1 e n , fassi nanga stok-fervl. 

18* 



140 Jtt^edi — Stmt, 
Sti^tU, iigWy Ugri; e« %ft mi^ 

im $a(fe, neki de kragi ml. 
St{affen, gapoe; no sliiiti; bte 
Zf^ixt flafft, da doro gapoe; da 
doro no sliiiti. 

jtlafter, vaam h.; jtUftet^oI}^ 
(33remt^0(}) Taam-hoedoe. 

JtUftern, (^otj) poUi na vaani; 
»taaple, 

JtUge^ (Snflage) klaag, klage; ipi« 
hti femanb, luage to hem; ^&c^« 
tla^t) kre, 

jt ( a (I e n , klage ; kre; über e«, klage 
vo hem; einem feine Slotfe tU, kre 
hem nootoe gi hem; {Ic^ Kagen 
(nntt)o^l fein) no de boen; et tiagt 
fi(i), hem skin no de boen. 

jt ( d g e r , da soema, disi klage, 

Jt ( d g I i ^ , na wan jamer-fasl, 

jt ( a g U e b , krer^shigi ; jttaglieber an« 

{Itmmen, singi kr&singi. 
JtUmmer, krampoe; SBdf^flam« 

mer^ boeje; krampoe; haaka. 

^ ( a n 9 ; tongo ; bet jttang ber Zrom« 

pete^ da Congo yo trompeti. 

jtlappen, mit ben ^4nben, fom 

ban; naki han; klapoeban; kloppe 
han; -^ ed fiappt ni^t, a no kor«* 
deri (ob« akorderi) boen; a no fit! 
makandra. 

JtIappei,8akä;JtIappet-f^Unge, 

sak^-snekn 
Jttappern, aeki aaki; et tU mtt 

ben B^l^nen Dot Jtdlte, hem üfi 

dansi TO kouroe. 
jt ( ap 9 , klap, klapoe; einem e. Atapd 

geben, if^n f tapfen, g» bem wan 

klapoe, 

Siiat, Of^U) krin; (beteit) klarl; bie 
(Sac^e ifi ni^t flat, dasani up krin ; 
bie ®efc^i^te ift mit noc^ nic^t f(at, 
da tori no krin jete na mi jesi; 
flat ttJetben, kom krin; kom na 
krin ; e9 ift {(at. a de na krin ; bifl 
bn «at? (bereit?) joe War! kab4? 

Ätatbeit, krin; skyn; bie ^U be« 
if^etnii da glorl-fasi vo Gado. 

Ätaffe, lo; spele; in Ätajfcu bet* 



t^eilen, platle na lo; in eilte anbete 
RU Detfel^en , potti na wan tra lo ; 

Haffen-weife, lolo ; eine get^iffe JtU 

ituU, so wan spele aoema. 

5t(atf(^en, tori; in bie ^dnbe, fom 

(ob. naki, ob, klapoe, ob,klopoe)han, 
JtUtfc^et, tori-man; gongosä^-man. 
Itlatfd^etei, aoso taki taki; (bod« 

attige) gongoti. 
Alauben, beti; kweri; inlgi; an 

ben gingetn, beti hem finga; an 

ben Sidgein, beti hem nangra. 
jtlaue, gefpaitene, pliti foeioe; (bad 

'";teif^ batin,) finga ; (bad ^om bet 
-lawO i9e«oe; (bet Slaget batan) 

nangra. 
jtiauiet, klaviri; jt(. fpielen, pre 

klaviri. 
Jtieben, v. a., fasai ; plaki, plak ; me- 
ki a kom fassi; meki a kom fasai; 

?ßapiet fiebt man mit Aieiftet jn« 
ammen, dem plaka pampira nanga 
atjrsri ; — v. n. fassi j bie 3ttnge fiebt 

mit am ®aumen, mi tongo faasi na 
ini mi mofo. 

jtiecfd, flaka; momoe; einem einen 
Stlti^ anfangen, moraoe hem; po> 
ri hem nem. 

5t(eib, Jtieibet, klosi; f<(5ne 
jtieibet, mooi klosi; jtU ttaaen, 
weri klosi; bad ffodimtlii^t Stitxt, 
troiiw-klosi; tau^e Ru, (®a(f) ma- 

ka-klosi ; 5tleibet madden Seute, klo« 
si tapo sani (eigent(t(^: jtieibct 
berfen gu);gtaMenHetb, japdn; klee- 
ti; jtUibet<-fc^tan(, klw-kftssi; 

-ftaat; prodo«-klosi, 
jtteiben, {t$, weri klosi; fiif gut 
tu, weri mool; ed fleibet ibn (^e) 

gut, a tan hem mool. 

j((eibung,jtUibung9{liltfe,dem 

klosi, pi, 
jttein, pikin; fe^t f(ein, totf ; noni; 
t6efe; etn)* Jttetned, wanplkin^anl; 
etto« febt Äieined, wan totf^sani; 
non^sani ; t&efe»sani ; bad jt(einfie, 
da moro plkln^sani; da more pU 

Wn-wanj fiein bon ®tatnt^ sjatoej 



jl(eing(aube — Jtßngen« 

alompf; adjokri; t, fl^üÄenW, wan 
gjatoe soema; e. fc^r tU SWenW, 
atompf-soema; adjokri; t)et jtteine, 
(Don ©totur) da sjatoe-wan ; (Äinb) 
da pik^n-wan ; ttcitt bleiben, (im 
SBa(^dt^um jurfidbteiben) pansoemä, 
pasoemä; kroeä; ein tleingcbliebe« 
ned ^iub, wan pansoemä^pikien; 
er ifi Hein (bemütbifl) jjetDorben, hem 
flei broko; niä^t flein, (re(|it9ro6) 
HO bei ; ber benti^e Siegen n>ac nii^t 
{(ein, da na boi f^rein faddm 

jtteinglaube, zwaka bribi; pikin 

bribl. 
jKeingldubig fein, habi pikin bribi 

tionK^« 
Äleinbeit, pikin; feine Ätein^ctt, 

da pikiu TD hem. 
Äf einigfeit, e., wan pik)n-sani. 
jt ( e i n ( a u t werben, aaka nanga big! ; 

no taki big! taki moro. 

Äleinmutlig, lexi-hatti ; ber Äfein* 

mutbige, lezi-hatti-soema; frede- 

aoeroa, 
jtieinob, mo'm6oi; warder! ; klei- 

nood h. 
Äleifter, stysri. 
jt ( e i fi e r n , sty sri ; fass! nanga stysr! ; 

plaka, plak. 
^(emmen, kwinsi; ping!; masi; 

bie Zbute b^t mi^ geffemmt, da 

doro ping! ro! ; doro masi mi finga. 
Ateppecn, klopoe; 6ier tU, klopoe 
eksi. 

Atette, (bie einbeimifcbe, @ame eine« 

Desmoditim) tdriman (bet Serratbec)* 
jtfettern, fUmmen, klim; binanf 

f(., klim go na tapo, 

Älinge, — e* über bieÄünge fi>rin* 

gen Unen, kili hem nanga houroe« 
Ä l i n g e f , gingee ; (ScbcDe) kringkre, 

kringkring, Älinget-beutel, 

arm^bns h, 
ÄUnaetn, «eki gingee; loi gingee; 

e« flingett, gingee scki (ob* iui). 
Älingen, pik!; e« Hingt f^ön, h 

ptki awiti (ob« mooi) ; e0 Hingt mir 



flippe — Änap^). 14t 

^nbf(!b, a switi na mi jesi; a pik! 
awiti na mi jesi ; ed f (ingt mir, atö 
ob — , a tan na ra! jesi, ieki — •; 

ed n. mir in ben D^ren, a pik! na 

mi jesi. 
Jtlip p e , klip-stoon ; sf oon; bad ®d)iff 

ftie^ auf eine jtlippe, da sipi naki 

na wan stoon. 
AUrren, pingre. 
Ätijiier, itipjiier, klistiri. 
jtlopfen, naki; klopoe; fom; an 

bie Sbure, naki (ob« fom) doro. 

Älopfcr, (an ber |»audtpre) klo- 
poe; klokoe. 

jtlod, jt(ddtben,addmpli; dok&en; 
knoedroe; klempi, 38e(f^{ornH5d^ 
eben, akansä. 

5tlo^, tompoe. 

Äluft, horo; gelöHuft, atoon-horo. 

Älug, koni; Hug wie bie ©cbfangen, 
kon! lek! sneki; SBeife unb 5t(uge, 
koni en bek^^aam soema; ber 5tluge, 
koni-man; xA) fann nicbt Hug bvU^ 
au« merben, dasan! dangra m! toe- 
moesi; mi no kan kisi dasani krin; 

aud Schaben »irb man Hug, sncki 

bet! joe, joe si worom, joe frede; 
fosi pees! bron, da bakawam joe 
poeloe hem lala ; berÄluge fd)»ciilt, 
ber Ätfigjie gibt nacb, tan tiri a no 

dom. 
A t u g b e i t , koni ; koni-fasi. 
j((ügli$, koni; na wan koni-fasi. 
jttumpen, pies!; klompoe h.; e« 

@rbHumpen, wan pies! doti; e«®o(b^ 

Humpen, wan pies! gontoe. 
iinabe, (3wnge) boi; (mdnnticbcd 

j{inb) män-pikien. 
Änarfen, (9iüffe acO broko nanga 

till. 
An ate, piki; bari; Äuatl unb gaD, 

wantem 'wantem; hesi hesi; cito 

cito (sito sito); jtnaU-erbfe, 

klom^saka h. 
jt n a ( ( e n, piki ; bari ; bie gtinte f naQt 
ftaxt, da gon piki tranga. 

jt n a p p , naauw ; einen tnapp batten, 

holi hem naauw. 



142 Jtnarrcn — ÄnJ^cl* 

jtnorren, bari; ba'bari; btC X^Ute 
fnarrt; doro de bari (ob. ba'bari). 

jt n a u t , bol ; ein Stmnl ß^i^"/ ^^ 

bol tet^i. 

Äuaupcln, beti;kweri;8iiigi; njam 
njam; au bcn giugem, beti hem 
finga; njam njam hero finga. 

«^ n a u f e r , hex, wan asiihiik! aoema. 

^^naufern, v.; Änaufcrig, adj., 
zuhiiki h. 

Jt nebeln, einen, tai hem; tai hem 
tran^a; banti hero. 

Äne^t, slavoe; ningre; (Sebiente) 
foetoe>boi; (^anbirctt^gefefl) knegti 
h. Äned}tö-fleflalt, knegti-fasi. 

itneifen, Äncipen, kneipi; pingf; 
kwinsi ; er bot mid) in'^ ®efl^t ge* 
fntffen, a ping! mi na mi fesi; eS 
fneipt mid) im Seibe, mi bele pingi ml. 

Äneipe, (®d)enfc) dringi-ho8o. 

iineipijange, kneip-tang. 

jt n e t e n , masi ; Xeig, masi degi ; mas! 
lala-brede. 

jtnicfen, (einen ©tengei k«) beni 

broko. 
Änicfer, (Äraufer) wan zuiniki aoe- 
ma; gridi-man; (Stcinfugetcben) md- 
rimo, mormo. 

Änictö, kosi; mad)* ber 5E)ame einen 

51 nicf^, meki kosi gi Missi. 

jtnie, kni; bie jtnie r>ox jemanb 
beugen, buigi (pt>. potti ob, saka) 

kni gi hem; e, bö'i^^"^^ ^"1^/ ^^^^ 

b^ri. 
jtnien, lidom nanga kni na gron; 

]ld), potti (ob* saka) krin na gron. 
Äuiff, triki; citt böfer Äniff, wan 

ogri triki. 

iinirfcbcn, mit bcn B^bnen, njam 
tifi ; kail tifi ; bafclbft mirb $)eulcn 
nub 3<ä^nfnirf(ben fein, dapee dem 
sa bari tee dem kau tifi. 

Änifiecn, meki pra pra. 

^nittel, Änüttet, bigi tiki. 

^n ob (and), kndflokoe h. 

Än6d)et, (am gu6e) dem skroefoe 
vofoetoe; (an bee ^aub) dem skroe^ 
foe vo hanoe. 



Änoc^en — ^o^U 

Jtno$cn, boon; boonjon (bdnjon); 

ed ifi ibm e« ^noc^en im ^alfe flef^ 
fen geblieben, wan boon fassi na 
ini hem neki; wan boon fasai hem 
na neki ; einem bie ^nocben im Seibe 
jerfd)(agen (}eibre4)en), broko ala 
hem boonjon. 

Anoden, koendoe. 

Änopf, 8., Änöpfen, v., knopo. 

A nor ten, koeiidoe. 

jtnodpe, ($(Qttfnodpe) hai; hede; 

mofo ; 93(ütbcnfno(^pe) knopoe. 
Ä nod pen, V. (oon 35Iattern) gi hai; 

gi hede; gi mofo; (»ott S3Iutben) 
gi knopoe. 
An ten, knopo, knopoe; bafle^tber 
jlnoten!, da dati da loetoe! 

Anupf en, knopoe; tai; ein S3unN 

nig, knopoe wan verbdnd. 

Anuppe(, Anittet, bigi tiki; 

kodja a. 
Anurren, knoroe, knoer; ber Zi^er 

fnurrt, tigri da tciioroe, 
Aober, pakala; baakita. 
Aobolb,. jorka, jroka; djombi; ba- 

kr6e; apoekoe. 

Aod^, koki; oiefe Aocbe üerberben ben 

ä3rei, dagoe habi foeloe masra, a 
de alibi nanga hangrl. 

Ao^en, V. a. unb n., boli; (jleben) 

V. n., koekoe; Sjfen fo^en, boli pa- 
toe; boli ujanjam; t>a^ (Sffen fodS)t, 
njanjam de boli; bad SBajfcr hä)t, 
watra de koekoe; focfeenbeef SBajfer, 
koekoe-watra ; boli<-watra. 
Add) er, kokro; p^l-koker h, 
Aocbin, koki; koekroe-oeman, 

A 5 ber, (an ber 2lngel) beti; (in ber 
galle) njanjam. 

Aobern, einen, kori hem; er fu(3bte 
micb ju fobern, a soekoe ^o kori 
mi; e* bur(^ <5(^mci(^e(eien, kori 
hem nanga switi taki. 

Aoffee, koffi. @. Aaffee. 

Aoff cr, koffer h, 

AobI, kolo, kool; groentoe; ^alm^ 

fobl, tjabesi; Ao^I-patme, tja- 

beai*boom. 



Stoi)U, krrffaJÄ} gtu^eube Äobfeit, liebi 
kro-faja; cr(ofd)CHe, dede kro-faja; 

bie ÄrWc »erfdjlucft gfubenbc Äo^len, 

todo de swali liebi kro-faja. ; jt () (- 

})fanne, iloI;Uu-I)etfen,komforo. 

Äojc, kooi. 

Aorodnug, kokro-noto; jtofod^ 
nug-baum, kokro-noto-boom. 

Rolbt, Äotbcn/ (tjom SBcIf*forn) 
tiki; ein DoUer jtolben, wan tiki 
karo; wan karo; ein leeret, abge* 
leertcr, wan karo-tlkf ; (tjon ber gUnte) 

korfoe; kolf h. 
ÄOÜf, b^ilak. 

ÄoIIern, ÄuIIern, rolo, lolo; eö 
tollert ntir im £eibe, mi bele de ban 
(ob, knoroe). 

jtommen, kom; ju |emanb, kom na 
hem; nad^ — (an einen Drt), kom 

na — ; doro na — ; kid na — ; 
l^crein t, kom na ini; fomm bereinig 
kom na Ini!; t)0r jem, f., kom na 
hem fesi; an ben Sag f,, kom na 
krin; kom na krin del; einem fiber 
ben ^M h, kom onverwäkti na 
hem tapo; kom hem abra; nabc 
Li ndbcr t, drifl klosibei; t>]xx6)f 
fommen, doro; e, L lajfen, meki a 

kom; sen! kali hem; n)ieber JU {t(& 
fommen, kom by baka ; kom by ; 
n>icber JU Ärdften f., kom tranga 
baka; jointer ettpad L, kisi dasani 
krin ; weiter, »Drauö t, kom na fesi; 
auf ben ©ebanfen t, kom na da 
prakseri, kom membre; einem in 
tm SSurf t, toeka nanga hem ; miti 
hen^ onverwakti ; aud ben Stugen f^ 
lasl na hai; ju ^atle t, naki foe- 
toe fadom; faddm; JU etn>ad f., 
kisi dasani; um etn?« t, iasi dasani; 
gU Statten t, help!; kom net van 

pas h. ; bad n^irb mir febr ju Statten 

h, dati sahelpimifoeloe; ju ftebcn 
f., koste; ^eraud, tt)eg f., komolo; 
ba))i>n lier {«, komopona;-badfommt 

baDon, so sani komopo na dati ; so 
sani kom vo dati; mt fommt eS 
benu?, 'fa a kom dan?; ern)irbnie 



Äommen — Mtfpf* 14S 

auf e, grünen ^tx^tx^ f., itioditi sufit 

sa waka boen nanga hem; fdltllU^ 

i^ nid>t ^eute, fo fomnf i^ t>o6) mor* 

gen, mi no doro tidel, mi sa doro 
tamara; t>(i ibre ß^it faui, dl da tern 
vo hem kisl (ob. kom); meine 

©tunbe ifl no(!b ni(!bt gefommen, mi 
joeroe no kisi (ob. kom) jete. 

j^ommen, s., kom; bad kommen bed 

^errn, da kom vo Masra. 
«Slommobe, s., sei-boord; ^(fyxtib^ 

fommobe, lessenari h.; 2ifd)fom« 

mobe, lai-tafra. 

Äomobie, komidi; Äomöbieu- 

baud, komedi-hoso. 
jt m p a g n n , kompani ; kompan- 
j^n h. 

Äonig, koning; bed Äönigd ©emal^^ 

(in, koning wefi. 
Königin, koningfn h. ; koning wefi ; 

bie Königin Don Mittag, dakoningfa 

vo znld-kondre. 

Äonigli^, vo koning; e, f. 33eattu 

ter, wan amtenari vo koning. 
ilonigreicb, koning-kondre. 
jtonnen, kan; man vo; sabi; (kan, 

attgemein; man vo, im ©taube fein, 
ju; sabi, üerfiebcn;) 9?icmanb faun 
jtt)eicn^^erren bienen, no wan soema 

kan dini toe masra; id) faiin md;t 
mebr geben, ml no man vo waka 

moro; icb fann burc^aud ni(Sbt, mi 
no kan man, kweti kwetl; ^^n fanu 
nic^t f^reiben, Jan no sabi skrKi; 
er fanu ni^t tanjen , a no sabi vo 
dansi; audn^enbig fonncn, sabi na 
hede; id^ faun nicbtd bafur, ml no 

kan helpl. 
Äopf, hede; ben Ä* fd)Uttc(n, seki 
hem hede; fid) ben St* jerbrec^en, 
broko hem hede; er b^t feinen ei* 
gcnen Äopf (iji eigen jinnig) a habi 
hem hede; auf feinem Ä. bcfteben, 
sorl (ob* habi) tranga hede; l^opoe 

h.; feinen Ä* barauf fe^en (auf üw* 

befteben) potti hem hede na dasani; 

einem et»* in hen St. fe^en, potti 
dasani na hem hede; ben ^. oer* 



144 Äoj)f-9ett — Äoflli*- 

(ieren, lasi hede; c* )>o( ^eti St. 
flogen, gi hem afrontoe; auö bem 
^opfe (audwenbig), na hede. 
Ao))f-ge(b, -fleuet, hede*moni; 
-tnd;), hangisa; -xtzf^, i(^ (^abe 
JtD))fn>e(), ini hede hati mi ; Utl^ax^ 

tbaßf(^ed jt., sinU. 

Aöpfen, e*, koü hem neki; koti 
hem hede. 

ÄJpfig, (eijenPttrnfl) kopoe; kop- 
pig h.; — fein, habi tranga hede; 
kopoe. 

JtoraUe, krala; eine @^uut Sto^ 

raHen, wan neki krala. 
jtorb, bakai; baakita; manki; pa- 

kala; matoetoe; koeroe koeroe; 

^abn im ^orbe fein, de granman 

vo hoso; pre granman. 
jt r I a 1 , jtoqar, korjara , krojara. 
Äorb, korkoe; Äott-giebet, tre- 

be8<Sn a.; kork-trekl. 

j(orn, koren h.; (im Svenen Sefta^ 
mente mit arelsi, Sleid, gegeben)« 
Äottt-felb, (Äeidgrunb) areiai- 
gron. 

jtorn, Jticncben, hai; ein SRap^« 

torn, wan hai karo; — airi; jtdrnet 

fiedfen, piani airl. 
jlörper, akin; ein tobtet jt«, wan 

dede-akin. Äörper-fi^metjen, 

akin-hatf. 

jtofi, iganjtfm; einem bie jtofi geben, 

gl hem njanjäm. 
jtofibar, din. 
J{o^baiteiten, diri-aani pl.; mo'- 

mooi-sani pl. 
Jt often, pl., dem dnkoate pl.; jto^ 

fien^fcei, aondro dnkoate. 

Äojien, V., (oerfu(!ben) teal; ba et 
bad äBaffct fofiete, di a tea! da 
watra; einem ju t geben, meki a 
teai ; (gelten) koste; ed fofiet Jtoei 
@u(ben, a koste twee golde; dem 
haksl fo bank-notoe. 

Stb^üä), switi; diri; diri en waarti; 
tmi^ t)Ot ©Ott, diri na Gado fesi; 
etn?« j{5{lß$ed, wan toemoeai boen* 
aani« 



.$«flfpie(tg — Munt 
A^ßfpielia, diri; ein L Setgnngen, 

wan diri plialri. 
Jtotb, (®(^mu^) doli; (oom {Regen) 
roolo moto; (@(blamm) toko Ioko; 
(Untatb t>on SMenfdben unb ^bieten) 

kaka; ^ubnetfotb^ foiiwloe-kaka. 
jtotbig/ dotl; moto moto; moraoe; 
bet $fab ifl febt t, da paai moto 
moto (ob. moraoe) toemoeai. 

jttabbe, kraboe; Arabben fangen, 

klai kraboe. 

jttabbeln, kraboe; tigli, tigri. 

Ata(!ben, meki kra. 

jttaft, iiragtl; tranga; ®ottedfraft, 
Gado^tranga; t. jtt* oon ©Ott, wan 
tranga (ob. kragtl) to Gado; )Don 
j{tdften fommen, laai hem tranga; 

feine Stx. ifi gebtodb^ , ^^>n tranga 

broko. jttaft -(od, aondro tranga; 

— fein, no habi tranga. 
jttdftig, tranga; kragti — ; nanga 

tranga (ob* kragtl); na kragti-fasi; 

e* ftdftiged ®ebet, wan kragtl-begi. 
jttdftigen, e«, meki tranga; tranga; 

@t tt)itb en^ tt«, da hem aa melii 

oen tranga; da hem aa tranga 

oenoe. 
jt t a g e n , kraag h ; <^embftagen, Kem- 

pi-neki. 
jttdben, bari; kre; bet ^cS)n tt&i)t, 
käka bari; käiu iure. 

Atafeel, troM. 

Jttafeeten, meki trobi; kroetoe^ 
Atateelet, trobi-man. 
jttalle, nangra; finga. 
Atdmet, amoklarj. 
jttamlaben, pikin winkri. . 
jttampe, krampoe. 
jttampf, Atdmpfe, treki; treki- 
aiki; z&nuwe- treki ; (bet Jtinbet, 

— @tdnp(^en) atulpi; gugttampf, 
krampoe na foetoe. 

Ätanf, siki; — fein, aiki; — »erben, 
kom aiki; ed ma(bt mi^ ftanf, a gi 
mialkl; tobtttanf, aiki tee to dede; 
bet jttanfe, aikl^man; jttanfe pfle« 

5en, loekoe aikiman. jttanten- 
ett, -läget, aiki-bedi; -^aud, 



ürdnfcl» — Ätfi*. 

hati-hoso; -mditet, wati Fooin8) 

disi loekoe sikiman; öppasser h. 
jtrdnfedl, iobbi siki siki; de siki 

8iki. 
Ärdnfcn, hati; spyti; gi Terdriti; 

ed frdnft mtc^, a had mi; a spyü 

mi; a gi mi verdrille 

A ran t^ ei t, siki; in Jlranf^dt faOen, 

ttant metDcn, fad((m na siki; kom 
na siki; kom siki; e* tSbtiic^e ^u, 
¥ran siki^ disi de kili soema; Wan 
siki, disi lobbi vo kili soema. 

Ärdnf li*, adj.; Ärdnf licDf eit, s., 
siki siki; Me^^rauifl (rduflic^, da 
Missi lobbi siki siki. 

jttan}; kransi h.; Ux jtranj gum 
Irflflcn Don Safien auf bem Äopfe, 

tja'tjari; tjari tjari. 
Ätafebütfie, mandi-man. 
jt r d I e , Bakra-kras'krasi. 
j^ra^en, krasi; kraboe. 

Ära|fu6, — \ttämt> e. Ar. mä)tn, 

tiali foetoe gi hem. 
itrauen, kraboe. 

Äraue, kroloe; fraufcS ^aar^ kro- 

loe wiwiri. 

Ärdufelu, kroloe; dnm ba$ ^aar^ 

kroloe hem wiwiri« 

Äraufemiirtje^ menti. 

jtrailti kool^ kdio; g;roentoe; \vi^ 
iwiri; bittetc Ärautct, bita wiwiri; 
®atat bat)0u, bita sla« 

Ärcb^, kreefti h.; Heinere 9lrtcn^ 
srika; sari sari; (jlrvlbbe) kraboe; 
(Äranfbeit) kanker ; (S3ru|lbatnifc^) 
borst-wapoe ; bcr „Ärebd b^r ®erccb* 
ligfcit", da borst^wapoe vo gereg« 

ti^heid h.; Jen Ärcb^gang geben, 
iraka Jeki srika ; mit bem gcbt^d 
ben j?tebdgang, dati Wan Toeboe 
Toeboe negosi« kraboe avanseri^ 
Ärebd-f^aben, kanker; -fcbale/ 
kraboe-hoso^ 

^rebfeU; kisi kraboe; go na kra«' 
boe< 

Äteibe, kreti. 

jtreid, pasra-ronioe; rön(oe^ — t)itrt 
SWeitfd^en, djari; (^of) jie f^foffcn 



Äreifc(>en — Äriccj, 143 

e« .ftretd urn ibn, dem meki wait 
djari rontoe (ob. romboto) hem. 
Jlretfcben, seti kre; hopo wan ba'- 
bari. 

Äreifel, SBrummfreifel, todo. 

ureigen, habi pyn. 

Jt re Vir en, kraberi. 

jlrepp, lamfroe. 

Ären J; kniis, kmisi ; ba«2Bort \>^\n 
Äreui, kruis- tori; einem e» Ärcnj 
auferlegen , potti wan heb! na hem 
tapo; Die Äreuj unb Duere, kruisi 
kniisi ; koti koti ; Äreuj* u. Duer* 
tt^eg, kruis'kruisi-pasi; koti koti*- 
pasi; juÄreuje frieitjen, saka; saka 
hem srefi; J)a^ iJreuj im [Riicten, 
baka-tingi. 

Ä r e u J- b i I b n i 6, krufs- print je; 
-trag er, pina-man; -uug, to- 
pasi; -n?eife, dwarsi; Äreujeö- 
polj, krnis-hoedoe. 

Äreujen, e. g(u§, kruisi da rfba; 
krasi da riba; koh* da riba abra; 
bie ©trage, koti da pasi; kriiisi da 
pasi abra, 

^reujigen, kruisi; potti na kruis; 
spikri na kruis -hoedoe; freujige 
ibn !, kili hem nä kruis ! ; kruisi hem ! 

itricfetn, kroetoe; mandi; knoroe« 

Arid I id?, stöutoe; ba^ Äinb ijl h., 
da pikich stoiitoei 

Ariele n^ kruipi^ krolpi; (tuf hzt 
erbe^ kruipi nagron; aufbemSau^ 
^e, kruipi lianga beie hä gron; er 

ip nocb faum aui bem @i gefroc^en, 

a no koiiiopol na eksi bOeba jete« 
Ärieg, feti; e* größerer., ^an bigi 
feti; in ben Ar* jieben/ go na feti. 

Äriegö-bieufi,d!ensti;^jjefcbtei, 
feti-==ba'bari ; *-b^et:, wan kortiando 
soldati; wan bigi hipi soldati; 
'-fnecbt, soldati ;*^(eute,feti-man; 

-rufiuncj, fetiVsanl pi. ; -fd)aar, 

wan patroeli soldati; -fd;iff, feti- 
»ipi; manowari; -Übung, excr- 
ceri j dteri; -t) o If , dem soldati, pi. ; 

-jug, e* Ar. unterncbmen, go na 

patroeli« 

10 



146 üricjen — Äut^Icin. 

Ä tie gen, (Ätfeg fufiren) fcH; (6e* 
fommcn) kisf; fassl; id^ iriK bic^ 
f^on no6) tricgen!, pasiensi! mi sa 
kisi Joe jete! 

Äricaer, feti-man. 

Arie rente, skröeriki; anaki, 

5t ringet, kraklin^. 

jtri))pe, hasi-baki. 

Art ^ ein, kraboe; kraboe kraboe. 

Ar n e, kroon ; ixt Arone bed itbtM, 
da kroon to liebi; 2)ornenfrone, 
maka-kroon. Aren -erbe, gran- 
prins; -Ieu($ter, kroon; kroon- 
lampoe; kroon-kandera-iiki. 

Ar inen, e., kroon hem; potti kroon 
na hem hede. 

Aropf, goro goro. 

Aroi)pen, (Sroppen, isri paloe. 

ArBte, todo. 

Arüdfe, krokoe; an Aru(!cn ge^en, 

waka nanga krokoe. 
Arug, djogo; kan; kaniki; e. leerer 
Arug, wan soso djogo; e« Ar« SBaf« 
fer, wan djogo walra; wan kan 
watra; ein ÜBafferfrug, wan watra- 
kan ; watra-djogo. 

Arume, Ammen, Arumet^ saka, 
saka« 

Arn mm, krom; beni; krdekoetoe; 
frumme SBcge geben, waka krdekoe- 
toe pasi; fr, ginger machen, meki 
krom finga; foefoeroe. 

Ar ümm en, benl krom ; lieni ; P$ — , 
beni krön; beni. 

Arfippet, malengri; malengri-soe- 
ma; jum Ar. tt)erben, kom malengri. 

Arufte, boeba; kdrsoe; eine Ar. bc^ 
fommen, kisi wan boeba; kisi kor- 
8oe; Srobffrnfie, brede-korsoe. 

Aübe(, tobo, 

Aä($e,koekroe. AüAen-magb, koe- 
kroe-oeman ; bo(ri-man ; - f d) r a n f, 

-fammer, botri. 

Aueben, koekoe. 

Äücbtein, fou^loc-plkien; pikin 
foiiwloe; wie eine ^cnne ibre Äücb* 
tein t)erfammelt — , lekiwan mama- 
fou^loc de kali hem pikien kom — . 



Angel — AunMg, 

Äuget, (^8(jet!te) rölo lolo; (bteter# 

ne K. )um @d^iegen) koegloe. 
Auaeltt, (toQcn) rolo, Jolo. 
Aup, kow; bie Au()e metfen, meiki 

dem kow. Aub-euter, kow-bobi; 
-floben, kow-kaka; -$aut, kow- 
boeba; -^irt, kow-man; -mitcb, 
kow-meiki; meIki; -potfen, kow- 
poki; -fta((, kow-pen; kow-ho:«o. 

A übt; konroe; ein faster Drt, wan 
kouroe plesi; e^e ed fubt ift, bifo 
zon kouroe; bid ed fu^ter wirb, tee 
zon konroe. 

Au^te, AiHIung, konroe, 

Aü^ten, kouroe; meki a kom kou- 
roe; fein SKutb^en f übten, poeloc 
hem luste (iostoe); kouroe hem 
hatti. 

Ali ^n fein, habi hatti; habi man-hatti ; 

ein fn^ner fSRann, wan soema, disi 

no frede; wan soema, disi no sabi 
frede (ob. disi habi man-hatti) ; 
wan deki-hatti-man. 

Aümmet, kom^in h. 

A U m m e r , sari ; verdriti ; broko skin ; 

bad macbte ibm großen A., dati gi 

hem wan reti verdriti; dati kom gi 
hem wan toemoesi broko skin ; dati 
gi hem sari toemoesi. 

Aummern, {1$ um etwad,. bemoeje 

nanga ; flcb nic^t t, no ke vo ; fle 
fammert ftcb ni(bt um i()r Ainb, a 
no ke TO hem pikien; ed fummcrt 
mi$ nicbt, i$ fümmere mi(b md^t 

barum, a don ke mi boutoe; a don 
ke boutoe; ein SKenf(!^, ber ficb um 
3lQed tümmert, wan bemoeje-man. 
Aumpan, kompe. 

A um pen, kdmiki, kdmetje. 

Aunb t()un, ma(ben, einem, gi hem 
könisi ; meki a Icom sabi ; ed n>ur&e 
i^nen funb, dem kom sabi. 

Ann be, bie, s., sabi; k^nisi; njoe- 
soe; bdodskopoe; Aunbe geben, 
fenben, seni njoesoe; seni b6od- 
skopoe. 

Aunbe, ber, s., klanti h. 

Aunb ig, einer Sad^e f* fein, sabi 



vo ; cr ill be« Steuern« f unbig , a 

sabi TO tiri boto. 

jtunbmac^ung, offeut(i($e, plaUti. 

Äuiibf(ftafter, spioon. 

)Sunftig, bakalem; iia baka-tem; 

bie fünftige ^i\X, da tein» di de 

koni« 
Jtunfein, konkroe. 
jtunfler, konkroe-man. 
jtunfi, aabi; ki^nisi; kuiij$t h. 
Aunfigriff; koni triki. 
jf unfile r, kimstenaar h. 
jtäpet, koepa; koepa-man. jtu^ 

per-arbett, koepa- wroko. 
Äupfer, kopro. Änpfer-getb, 
kopro-seiisi ; -f c[^ m i b t, kopro-smeli ; 
-fii(!&, printje. 

Ä u D f e r n, kopro — ; f upfetne ® erdt()' 
f^aften, kopro^sani pi. ] u f. Setter, 

wan kopro-pleti. 

Äürbi«, pampien; gtaf^enfürbU, 
g[odo; gron-kalabasi. 

5turg, sjatoe; e* t 3eit, wan fjatoe 
teni ; e* furjer (Heiner) SKeufcJ, wan 
sjatoe 8oema; wan atompi»soema ; 
furjen Stt^em ^abeu, liabi sjatoe 
bro; bu muftt bid^ fnrj faffen, joe 
moe sjatoe da tori ; joe no moe 
taki langa; e« t abfertigen, koti da 
taki; (urj ju^or, di djonsno de) 
djonsno; fur} nac^ber, pikinso na 
baka; in ^urjem, pikin so na fesi; 

fiber fur} ober lang, sjatoe efi langa. 
^urge, sjatoe; 
Äürjti*,tradei, 
jtur}tt>ei(, treiben, mekj prefoeroe; 

pre; prefoeroe. 
Auf($en, V. n., tan pi; tan tirl; 

T. a., meki a tan tiri, 

jtuffen, bosi; einem bie giige fuffen 

(ibn anflehen), bosi hem foetoe. 
jt u § , bosi ; einem e. jl« geben, gi hem 

wan boai; bosi hero. 
jtfifle, sjoro; S^eeredfüjie, zee-kanti; 

zee*kanti-8ei, 
A U tf (!b e, sjesi, aesi ; koetsoe, koesoe. 

^utfc^en-macber, tjesi-maker h* 
Stutf^er, koetslri. 



8aben — 8a^m^ 
I!. 



147 



Saben, (erfrifc^en) fres h.; jlib, freu 
hem srefi; eS l()at mi($ gelabt, a 

fres mi. 

8abfal, fres h. 

Sachen, s., lafoe; cr fann »or Saiden 

Hiebt fpre^eu, a no kan taki, lafoe 

moro hem ; i^or Sa^eu berfleu, barste 

vo lafoe. 
8 a db e n , v., lafoe ; ber im ^imrncl 

ivobnet, (a^ct ibrer, hem, disi de 

iiebi na iiii hemel, sa lafoe dem. 
Sdcbeln, lafoe lafoe, 
Sa^er, lafoe-man. 
2a(berli^, vo lafoe; e« ijl L, a de 

vo lafoe, 
8a(f, lak. 
8 a (fei, foetoe-boi. 
8abe, kisi; ©unbedlabe, verbönd- 

kisi; da santa verbond-kisi. 

8 a b e n , (im Siwwer) feusre ; im JBoote, 
Stoppen 2c«) luiki; ma($' ben8aben 

ju, tapo fensre (ob* luiki). 

8aben, (33crfauf^(aben) wuikri. 8 a* 
ben-biener, klerki; seii-man; 
-tif^, toQU-bangi. 

8 ab en, v., lai; ein ©cbiff, lai sipi; 
e* g(inte, lai gon; bie gtinte ifl ge^ 
laben, gon W; ju Sif^e I., ver- 
zoekoe; auf fl^ t,, ball (ob» teki) 
na hem tapo. 

8abung, lai« 

8age, fasi; liddm. 

8agcr, (@cb(afp(a^), slibi-plesi; er 
bat fein 8* auf bem gufeboben, a 
liddm na soso pranga tapo ; jtran^ 
fenlagcr, siki-bedi; Äaufmannölager, 
niakzieu; auf bcüi §♦ baben, haJii 
na makzien ; gelbfager, Äriegdlager, 
kampoe; bad 8« auffc^tageu, meki 

kampoe. 
8aaern, meki kampoe; {l($ auf ben 

S3oben, liddm na gron. 
8 abut, mank; (geldbmt) laam; bet 

8abme, wan mank soema; wan laam 

soemajfabmfcin, labmgc^en, waka 

mank; waka laam. 

19* 



148 8ai^ — Sdnbc^ctt, 

Said), eksi; ^i^S^iaiS), fisi-ek«!; 

grofd}(aic^, todineksi. 
iiai^en, meki eksi. 
Saten, laken li. 
SaUen, (doh Äinl)crn) np taki krin; 

ton ^inem 93ctrunfeucn) tongo foe- 

loe hem mofo; hem tongo hebi, 
£ a m e II t i r e n , kre hem nootoe; sing;! 

kre-singi. 
Samm, pikin skapoe; lam; ba$ S. 
@onci^, da lam vo Gado; ®otte^^ 

lamm, Gado^am, 
£am))e; lampoe. 
2 a 111), koiidre; id^ gmigc Sanb, da 

hell kondre; aHeSdnbet; alakondre; 

(?♦ imOegenfob »on Söaffct) sjoro; 

8joro-sei ; jii SHJaffcr unb ju 2anl)c, 

na walra eii iia sjoro; id) Q)erbe gu 

fianbe reifen, nid^t gu Jffiaffcr, mi 

sa waka na foetoe, no na hoio ; mi 
ga waka na sjoro, no na watra; 
axC^ 2, Se^en, go na sjoro; am 
2^, na sjqro; aasjororsei; (®runl), 

JBoten) gron; doti; cittStucf 2anl>, 
wan inesj doti; (bebautet) gron; 
(unbebaute^) sabana; (2* imScgcn* 
Me giir Stiibt) buiii ; pranasi ; er 
lebt auf bem 2atibe, a de iiebi na 
l)uiti; ei gebt auf*ä 2anb, a go na 
pranasi ; (2aill)e^bfnf(^aft) lanti ; 

tcb gehöre im Sanb? an^ mi de vq 

lanti. 
8 a u b - b a u , fin-iwrroko ; gron^-wr okq ; 
privnaM-^^roko; ^bcft^er, elge« 
näri, elgenaar h. ; -brofi, land- 
drosth.; -gut, komb^;baiti; pra- 
nasi; ri[)auä,biiiti;t.farte,karta; 
land-karta.h,; r«funbig, ble <5acbe 
ifl lanbfunbig^ im ganjen 2anbe be* 

fannt, da tori waka na lieeli kop- 
dre ; - 1 e b e n, pranasi-liebi ; - 1 e u t e, 
pranasi-8oema;-:pfUger,granmiip; 
-fi^, kombd; liufti; ^Jpi^e, boer 
koe ; - ji r a g e^ bigi pasi ; lanti-pasi ; 
-ftreit^er, swerfi-nian; jajo-man; 
^ \D e ^ r , dem horgro^ pJ, ; skuttcr 
ry, h. 
5J(iubd}cn, pikin kondre. 



2aubett — fiangfam, 
Sanben, go (ob* kom) na sjoro; 

kisi sjoro. 
8anbeö-art, -^fitte, roanlri to 
kqndre; fasi vo koiidre; gewenti 
vo kondre; -^err, Masra \o kon- 
dre; f-finb, kreoro to kondre; 
"Obrigfeit, dem gran-soema to 
kondre; lauti; -fprac^e, da taki 
TO kondre, 

2anb«-mantt, -teute, kondre- 
man; feine eigenen 2anbd{eute, hem 

eigen kondre - man ; guten %üC( , 
ßanb^mcinn!, Odi kondre!; n>ad biji 
bu für ein 8anbdmflnH?, hoe kondre 
TO joe?; na bQe kondre joe kom- 
opof 
2ang, 2ange, langa; ein langer 
(großer) ÜKaun, wan Janga soema; 
e. (♦ <2tricf, wan langa tetii; e. I. 
3cit, wan langa tem; langa<-tem* 
e. 3^^^ long, wan piesi tem; jwet 
Jacjc lang, toe dei iaiiga ; jroei gug 
tang, toe foetoe langa; oor langer 
3eit, granwei kab^; fd) ou feit langer 
3eit, langa-tem kabä; n^er ioei§ »ie 
lang, Ga (für Gado) sabi, hoemeni 
langa; \^ babt lange SBeile, a kom 
verfeeli roi; etioaö auf bie lange 
©anf fd)ieben, potti na skolo; drai 
toemoesi; wer'^ lang bot, Ia6f^ 
lang ()dngen, ningrefinni bqen mas- 
ra, a weri langa kamisa, 

8dnge, langa; bie 2. be« ^aufcd^ da 
langa vo da hoso; in bie — , in ber 
2dnge^ wa Unga. 

gangen, (bin^ten) langa; gi; (gc* 
nugen) kj^i; sari; einem bie ^anb 

langen, langa ban gl hem< ia^ 
S^rpb taugt nicbt, brede no sari, 

2angmutb, Wgl p^siensi, 

gdngö-, Idngft, pr.j na sei; na 
sei vo; tdng« bem gtuffe ^ingef^en, 
.waka na sei riba; {dng^^iUi aa 
sei sei, 

8 a M fl f Ä m , Sftf H ; Iang«aam h. ; nanga 
tem ; no hesi ; (angfam geben, waka 
safri; fabre t.; fo fommft bu weiter, 
safi-i kisi monki. 



Sdngfi — 8afl. 

ßangfl, granwei kabd; et»* langjl 

Dcrgangeneö, wan gr^nwei-sani. 
gviiigftcuö, — U gwei SBodS^eit, no 

inoro langa \e\\ toe wfeki. 

Sangmeileit, verfeeli; cdlangmeift 
mi^ fo, bag — , a verfeeli mi so, 
tee — . 

ßangwetfig, verfeeli — ; ctTOad 
8angnjei(ige^, wan verfeeli-saui. 

Sanje, iansri; mit Der 8, jie^en, 

soetoe nanga Iansri. 

8ai)palien, wlsi was!. 

Sappen, s., lapi; doekoe; SBifc^* 

(appen, figi-doekoe; dweri« 
Sappen, v., lapoe; reparecre. 
Sdppif^, prefoeroe — ; la«; L®e< 

fd)ivd((, Jau-taki; wlsi wasi. 

Sdrm, Sdrmen, s., ba'bari; 8* ma* 

d^en, meki ba^bari; hopo wan ba'- 
bari ; 8* fc^f agen, meki alarum ; met 
8drmen urn nidjt*, bigi ba'bari son- 

' dro notf. 

8 arm en, v., bari; meki ba'bari. 

Sag, Sdffifl, (mube) weri; (trdge) 

lezi. 
Saffen, libi; meki; Ia§ mid^!, llbi 
mi!; i\x roirji meine ®eele nic^t in 
t)er ^oQe U, joe no sa lib! mi ziel 
na ini dede-kondre; er lieg fie »eg« 
ge^en, a meki dem gowei; (ag il^n 
n)egge()en, meki a go; lag e« fein, 
meki a tan!; er (ieg feine ®&^ne 
rufen, a sen! kali dem pikien vo 
hem; fein 8ebeu I., gi hem liebi 

abra; einem 3^it ^*f S^ ^•®™ *^"*5 
gur Mber U, poeloe broedoe; fein 
äüaffer U, meki watra; watra; e$ 
(d^t ^ubfc^, a sort mooi; a tan 
roooi, 

8dffigfett,iezi^fa8i. 

Saft, W; hebi; meine 8a|l ifl lei^t, 
da iai vo mi de ligti ; einem e« 8a{i 
auferlegen, potti wan hebi na bem 
tapo; einem etmad jur 8afl (egen, 

potti (ob* hit!) daeani na hem tapo; 

einem gur 8a{} fatten , läj^t iki hem ; 
gur Saft fc^reibcn, potti na hem vk- 
kening. 



fiaflbar — Saufen* 149 
Sajibar, — ba« pflen ber laflftaren 

(Sfelin, wan soso wroko-boeriki pi- 
kien. 

Safter, 8Jem-wroko; takroe-doe. 
Safter-feben, lakroe liebi. 

8 after er, kosl-man. 

Safterbafjt fein, lobbi en docsjem- 

wroko; doe takroe-doe; liebi wan 
takroe liebi. 

8 d ft em, v.; kosl; taklogrivo;®ott 
Idftern, kosi Gado. 

Sdftern, Sdfterung, §., kos'kosi; 
bad 8* gebt in einem fort, da kes- 
kosi de go doro; fo(^e Sdfterungen 
ge^en im 93otfe b^^um, so wan kos'- 

ioM de waka na kondre. 

Sdftig, lastiki; trobi — ; ein tdftigct 
iröenfcb, wan lastiki soema; trobl- 
man ; etn^« Sdftiged, wan trobi-sani ; 
er fdllt mir Idftig, a lastiki mi toes- 
moesi; a trobi mi toemoesi. 

Sateinif^, romelni; auf 8^, na ro- 
meini tongo. 

8 a tern e, lanterl. 
Satfcbeu, (fc^Iurfen) srobo srobo* 
Satte, lattl; prasara; (erftere r>on 
Saubbolg ober ©rettern, te^tere »om 
©tamrae ber jpaflifaben-patme, Eu- 
terpe). 

Satten, (Satten auflegen) potti {oK 

fom) latti (ob« prasara). 

Sdfecbcn, Sd^el, (fur ffeine Äinber) 

morsoe-doekoe; letsel, tester. 
Sau, broko-kouroe; laauw; lau tt>er^ 

ben, kom koiiroe; (bilDli^) kom 

flauw na ini hem hatti. 
8 a U b, wi wiri vo boom ; w4wirl. 8 a U b *- 

^ U 1 1 e , masanga ; pina^hoso. 

Sau be, — Söeinlaube, drolii-hoso; 

©rcnabillen-tanbe, markoesa-hoso. 
Sauber^utte, pina-ho8o;8auberä» 

f^ütten-feft, pina-hoso-feest, 
Saucb, ajoen. 
Sau cm, wakti; set! wakti; »er lau* 

ert bort?, 'soema de wakti dapee?; 

fie lauern auf meine Seele, dem 

wakti ml zieli. 

Saufen, rou; lag x))n laufen, meki 



im Saufenb — Saitter« 

a ron; mekt ag;o; loesoehem; um 

tie SBette laufen, ron haswa; tauf 
fc^neO, fom foetoe!; muffig Return 
laufen, waka jajo; waka loid; t>ad 
£id)t läuft, kändera de ron; Me 
TIHÖ9 ift fleiaufcn, melkikoekoe tro- 
wel; melki skefti« 

Saufen^, adj., hex (aufehbe fSRonat, 

da moen, disi wi de» 
£auge, iitesi-watra ; fe^t flarle, tdi. 
£äu^nen, «try; »try vo no. 
Sautgfett, broko-kouroe-fasi. 
Sauti^, laauw-laauw; broko-kou- 

roe. 
Saune, kapri«! ; er ifl freute nietet bei 

Saune, hem hedenoboentid^i; bei 

guter Saune, vroliki. 
Saunenbaftigfeit, kaprisl-fasi. 
Saunig, Saunenfeaft, kaprisi — ; 

ein laun. aXeufc^, wan kaprisi«* soe- 

ma. 
Saud, I080; ©radtau 9, patata-loso; 

^o(}(aud, lioedoe-Ioso. 
S a U f c6 e n , liark! ; lubter h. 
Saufc^er, luister-man. 
Saufen, pik! loso. 
Saut, 8,, toiigo; e« Saut \>on ftc^ ge« 

ben, gl longo; piki; barl. 

Saut, adj., tranga; bigi; mit (auter 

Stimme, nanga tranga stein; laut 
fc^reien, bari tranga; ban nanga 
tranga tongo; bu fpr(d){i ^U (aut, 
Joe taki tranga toemoeni; e. tauted 
@ef^rei, wan bigi ba'bari ; bie @ad^e 
ift laut getoorben, da tori kom pan- 
ja; soema kom sabi da tori. 

Sauten, Sduten, naki gingee; lui 
gingee; seki gingee; fom gingee; 
ed lautet, gingee lui; gingee seki; 
bat'd fc^on gelautet?, g>ngee seki 
kabä? 

Sanier, krin; zuiver h,; soso; laU' 

tere SWild), zuiver meJki; icJb trinfe 
lauter (ungern if cbted) SBaffer, mi 
dringi soso watra; (blöd SBaffer) 
ml dring! watra waMan; SSer jinb 

bie melenSenteV ßd jinb lauter 3?c* 
gcr, 'soema da dem foeloe see* 



Sauterleit — Sebeubig. 



ma ? Di ning;re toso ober dt iiiDg;re 

wawan. 
Sauterfeit, krin-fasi. 
Sdutern, krin, krini. 

S a u 1 1 d , pi ; fte fiauben lautlod, dem 

tan pi; dem tan lekl dede« 
Sauwarm, broko-kouroe ; laauw. 
Sajiren, poergeri; laxeri. 

Sasirmittel, poergasi. 
Sajaret^, hati-hoso. 
S a j a r u d , Lazarus ; (bilblic^) ein ttä)^ 
ter S., wan soro-man. 

Seben, t,, liebi; lebe u)obl!, ^^^ 

boen; waka boen!; adjosi! 

Seben, s., Jiebi; mein ^Sater ifl noc^ 

am S., mi tata de na liebi jete; am 

S. bleiben, tan na liebi ; fein S« er« 
balten, holi hem liebi; — friflcn, 
pasä hem liebi; i^ mu^ arbeiten, 

um mein S. gu friflen, ml moe wro- 
ko, TO pasi mi liebi; fein S. laffen 
für — , gi hem liebi abra vo — ; 

einem nacb bem S. ßeben, trachten, 

soekoe hem liebi; soekoe vo kili 
bem ; e* um'd S. bringen, kili hem ; 
e* Dergnügted S«, wan plisiri-liebi; 
guted, boen liebi; geptagted, pina- 
liebi; elenbed, jamer-liebi; bad ewige 
S., da liebi vo teego; da boen liebi 
vo teego ; bein Seben lang, Joe heeli 
liebi-tem; ala Joe liebi'-tem. 

Sebend-art, maniri ; ein SKann öon 

Sebendart, wan fans^endroekoe soe- 
ma; er f^at S«, a sabi maniri; 

-bäum, liebi-boom; -bruuneii, 

liebi^font^in ; -lang, ala hem liebi- 
tem; hem heeli liebi- tem; -mit« 
tet, njanjäm; prowisi; -manbel, 
liebi; fein S*n>., da liebi en waka 
vo hem; -maffer, liebi-watra; 
-weife, fasivo liebi; -ieit, liebi- 
tem. 
S e b e n b i g , liebi ; liebi liebi ; leben« 
biged SBaffer, liebi watra; e. L ®c* 
meine, wan liebi liebi gemeente; 
ber ®obn bed L ©otted, da pikien 
^0 da liebi liebi Gado; bie ^n^* 

fiten ücrjebccu uiicb bei (ebenbigrm 



fiftcr — ßc^cn. 

itiie, maksita njam mi liebi llebi; 
n>ieber (* n>erbcn, kisi llebi baka; 
liebi baka. 

gebet, lever; tjon bet 8. »eg reben, 

taki krin ; taki soiidro frede. Se* 
ber-flccf, Gado-marki; -fraitf* 
^eit, lever -siki; -t^tan, traan- 
oli. 

ithtwof^l, 8., adjosi; einem 8. fa^ 

gen, taki hem adjosi. 

Sebtage, 8ebieiten, Hebi-tem. 
Se^jen, — i^ le^je tjor Durji, dr^- 

Dvatra de koti mi ; dr^watra de kili 
mi; dr^watra moromi; mi dre loc- 
moesi. 

Serf, tetf fein, lekki; — »erben, kom 

Ukki. 
Secfen, v. a. unb v. n., lekki; ble 

^unbe letftcn feine ©c^wdrcn, dem 

dagoe kom lekki dem soro vo hem; 
bad gag Udt, da bali de lekki. 
8e(fer, sv^iii; lekker h.; 8e(fer, 
8*ecfer-maul, lekker-beki h.; er 

ifi ein 8», a lobbi switi-^ani toe- 
hioesi; a switi-sani toemoesi. 

8 e (f c r e i , s witi-sani. 

Section, les h. 

8eber, leer h.; boeba. 

8 e b c r n, leer — ; ein tebcrner ©(!^(ancb, 

wan leer-zaka. 

8 e b i g , (leer) soso ; legi ; <nn»er^ei* 
ratbct) 8ondro man; sondro well; 
e* Icbige glaWe, wan soso batra; 
e* U gaft, wan legi bali; f. fein, 
tan 8080; no habi man (ob« wefi). 

Sebigli^, wawän; nom<5. 

geer, soso; legi; bad ^aud liebt I., 
da hoso tan soso; e* L f^ag, wan 
legi bali; e* I. ®efd)W(5^, wan so- 
so taki taki ; ganj leer, soso son- 
dro wansani; leer audge^en, gowei 

soso ; no kisi noti. 
Seer en, legi; mekiakomlegi; poe- 

loe sani na ini. 
gegen, potti; seti; bie 9ljt an bie 

SBur^el, potti aksi na loetoe; auf 

ben Altar f., potti na altari; einem 
Oor bie gflge I., potti na hem foc- 



8egenbe — Seib. 151 

toe; Schlingen (., seli (ob* potti) 

trapoe ; bet @eite (*, potti na sei ; 

e* gunbament (*, potti stoon-foe- 
toe; metsle da stoon^foetoe; @icr 
(., roeki eksi ; ft(^ (., \id6m ; go li- 
' döm ; go lidom alibi ; ber SSinb b^t 
fid) gelegt, winti saka kabd; bier 
foHen ftcb beine ftofjen SSSeDen legen, 

da diaso da krasi watra vo joe sa 
kouroe; ft(^ looi 9lnfer t., hiti an- 
ker ; ^anb an {t<^ felber U, kili hem 
srefi; Garten U, potti (ob» seti) 
karta ; potti loekoe. 

Segen be, tori. 
8 eg nan, leguana. 

8 e b m , klei-doti. 

8 ebne, baka; ®tu^(tebne, baka to 

stoelpe, 8e^n-fiu^f, Iceningitoe- 

loe. 
8c()nen, (borgen) leni; ®e(b, leni 

moni; pd) U, Iceni; an etwad, Iceni 

hem srefi na — . 
8cbrbegierig, hangri vo leri ; gri- 

di vo Icri. 
8 e ^ r b U ^ , leri-boekoe. 
8ebre, leri; e*8ebre, wan leri; einen 

in bie8ebre t^un, potti hem na leri; 

potti hem na wan basi« 

8ebren, leri; einen e. SBerf, lerihem 

wroko. 

8ebrer, (ißrebiger) l&riman; (<Z6)ViU 

Icbrer) skolo-meester; meester. 

8 e b r e r i n , skolo-Missi. 
8ebrberr, 8cbrmeifler, basi. 

Sebrjunge, leri-boi. 
8ebrrei(b-^ fein, habi foeloe leri ; 
gi wi foeloe leri. 

8eib, (ber ganje) skin; (Unter(eib) 
bele; mein ganjcr 8eib tbut mir 
Tveb/ a)a nil skin de njam mi (ob. 
hati mi); bcr8eib tbut mir web (icb 
babe 8eibnjeb) mi bele hati mi; ber 
btofe 8., da blootoe skin; da soso 

skin; ivobi beiSeibe fein, habi skin; 
gefegneten 8eibc$ fein, de nanga 
bele; einem }u 8eibe geben, fadi'im 
na hem tapo; um ben8.btnbcn, tai 
na bete; bleib' mir t)om 8cibe, no 



152 itifhbmU — ecibrit. 

tneli mi; Utii mi; tan to Joci; Ux 
ktibt nii)t, no no, kweti kweti; na 
kondre; t^on 3){uttei(eibe an, slnsi 

mi mama bele. 

Seib-binbc, banti; -eigene, ka- 
ilbo; -rod, bed •^oMPW'i^f^/ 
domine^iempi ; ^ f d^ m e r ) e n , bele- 
hati; -»fc^neiben, piiigi pingi; id) 
babe fi« , bele de pingi pingi mi ; 
bele de kwin8i(ob. koti) mi; -XO^f), 
bele-hati. 

Seibli^, — mein leiblutier ©ruber, 
mi brara vo wan bele; mein leib« 
ticbcr @0^n, mi eigen bele pikien. 

S et d^ born, likdoren; l^gidoor. 

8ci^e, geic^nam, dede-akin; lyk 
h.; Seid^en-begdngniS, -gug, 

beri; ein groped 2.b., wanbigiberi; 

-ft ein, grebi-stoon. 
Seicht, no hebi; ligti; ed tft Uiä^t 

(ju t^un), a no hebi ; a no ht tro- 

bi. 
SeicS^tfertig, prefoeroe — ; ein L 

SKenfcb, wan prefoeroe - soema ; 

leid^tferti^e flleben, prefoeroe-taki. 
2eicbfertigfeit, prefoeroe-fasi. 
fieicbtgldubig — fein, bribi hesi 

hesi; teki taki heai. 

gei(j&tfinn, prefoeroe; ber Sunge 
treibt nur 8», da boi meki prefoe- 
roe nomd. 

8ei^tfinnig, prefoeroe — ; e« U 
Sunge, wan prefoeroe-boi. 

Seib, — ed t^ut mir U, a hati mi; 

a spyti mi; a gi mi sari; tag bir^d 
nicbt U fein, no meki a hati joe. 
Seib, 8., sari; S« tragen, de na sari; 
sari; um einen 8. tragen, de na sari 
vo hem; (dußerli^) weri blaka(ob. 
weri ronw) vo hem; jem.ein 2» an«» 
tbun, ibm ttxi^a^ ju 8. tbun, doe 
hem ogri; ))Drgetl^an unb nad^be« 
bacbt, bat maucb*en in gro§ 8eib ge* 

bra(^t, sabi-so kom (ob« de) na ba- 
ka; sabi-so da baka-piklen. 

8eiben, s., pina; bie 8eibcttd- 

n>D(^e, da pina-wieki. 
j2 e i b e n , v., pina ; fe^r L, pina toe- 



Scibeub — Seiften. 

moesi; pina pina; {>unaer L, pina 
ntuiga hangri : an jtrantp^it L, pina 
hängä siki; (Scbaben f., kisi man- 
keri; kisi wan ogri; feine Strafe f., 
njam hem strafoe; i$ fann tt^n 
nic^t (., mi no kan si hem na liai; 
tili hai no kan verdrage hem; mi 
no niag (ob. kan) leie hem; er 
fann xax(i) nicbt t«, a holi mi na hatti 
(ob* na beie); a no kan verdrage 
mi. 

8eibenb — fein, de nanga pina; 
(frdnflic^) de (ob. lobbi) siki siki. 

8eibenfdbaft, — ^aben für tttx>a^, 
lobbi dasani toemoesi; fur l>en 
Zrunf, lobbi dringi toemoesi. 

Setbenf^aftlicb, driftiki; ein l. 

äRenfcb« VAU driftiki soema. 

8eibenf4)aft(i4^{eit, driftiki-fa- 

si. 

8 e i b e r , s. (ber 8eibenbe) pina-man. 
8eiber, Int., Potü; ma potü; ka 

poti ! 
8 e i b i g — leibige Ir3 jier, soso troo- 

8toe«-man. 
8 e i b t i $ , — fo teiblii^ ! , hafoe 

hafoe 8o!; hafoe hafoe!; so so!; 

so!; langt langt! 
8ei^en, leni; &t[t (., leni moni. 
8 e i m , leim h. 
8 einten, leim h.; fassi nanga leim; 

fassi. 

8 e i n e , tetü ; 3itnmermannd(eine, 

slaglein h. 

Seinen, linni; U 93anb, Hnti; U 

3eucb, linni kiosi. 
8 ein 51, fervi-oli; lein-oH h, 
Seinioanb, linni; tet^i-klosi; grd^ 

bere, 8,, maka. 
Seife, safri; geb* teife, go safrl! 
Seiften, s., leist. ©cbufter, bleib 

bei beiuem Seiften, san firi-ningri sa- 
bi vo man-kow?; san kow sabi vo 
zondei? 

Seiften, v., doe; gi; ®e|iorfam L, 
gehoorzam; Sfirgfcbaft (., tan bor- 
goe ; einem ©efeDfcbaft (., tan nanga 
hem; holi kompani nanga hem; er 



8titeu — 8eiic^t«w. 

fann *n)ad Ui^tn, a kan . doe wan- 
aaiil; a de wan knapoe soema. 

gfiteit, liri; tjari; ict^ mid M mit 
meinen Singen I., mi sa tfri en tjari 
joe nanga mi hai; ein ^(inbet lei^ 
tet ten anbern, wan blini soema de 
Ijari wan tra bliniman. 

JBeiter, itx, (8n|)ret) Ijari -man; 
(Slnfu^rer) häemaa; feai-man; 
b^lhamel h. 

fieiter, Me, trapoe. 

Sen be, sei-bele; (bilWivl)) bele. 

Benbenta^w, lobosö; iaam; U ge- 

^en, waka labo8(> ; waka Jaaoi, 
Scnlen^ tin; e* 33oot, ürl bo to; ber 

aRenfc^.benft, ®ott lenft, liebi-soe- 

nia nroki barki, ma Gada meki 

aipi. 
8« rn beg i e r i g , hangri to leri ; gridi 

▼o leri* 

Semen, leri; (evnet t>m mir, leri 
na (ob« vo) mi; audn^enbig L, leri 
iia hede ; e» ^anbmerf I., leri wro- 
ko; leri wan ambagt« 

Sefe, (Äoffee-Iefe ac.) piki; bie erfle 
Sefe, da fosi piki. 

gefen, (im ©ucbe) leal; (3tel>fen, 
Äoffee tc.) piki J ber ^nabt tmn 
fcbon U, da boi aabi lesi Ical^a; jie 
iefen jtoffee, dem de piki kofß. 

Se^te, laatflte; aQerle^te, kroböi; 
bie (• @tunbe, da iaatste joeroe; 

t(& hamt, id> tnuffe ba^ I. SBort 
f^btn, mi deiiki taki, mi moeaevo 
habi da laatate woord ; bad U ^ud, 
da krobdi hoso; bad t. j^inb, da 

krobiji fi^klen; bad aSerlegte ^inb 
einer Sautter, da tapo-bele pikien; 
ber I. (iungfle) lag, da krobdi dei 
Tokondre; berSe^te, da baka^wan; 
da krobdt-waB; berSe^tere, da tra- 
wan dati; bad (e^te mal,. da baka 
leisi; da^ baka-tron. 

Se^tbin, Se^t, trade!. 

SeUi^^te, letCi; lampoe; kändera. 

Seuc^ten, letti;'gi letti; krm; akyn; 
bag ed SlOen leuchte, to a letli gi 
aia aoema ; bie @0i|ne (euc^f et und, 



Seuif^tcr — 8ieb* 153 

zon krfn gi w! ; f euijten taffeit, meki 
skyn ; einem (. , teki kindera letti 
hem; sori faja gi hem; sort hem. 
Sentit er, kandera-tiki. 

Seu^ttafer, SeuiS^twurm,- faja- 

worom. 
Seute, pi., soema; er !p(agt bie 8. 
gem, a lobbi vo trobi aoeina; fl5re 
bie 8. nid)t mit beinem ©efd^nxij^, 

meki soema jesi bro; er XOt\% mit 
8« umjnge^en, a sabi to de nanga 
soema; a(te8., onroe soema; junge 
8., pikln soema; »omefeme, gran- 
soema; geringe, soso soema; laage 
soema. 

Seutfelig, vrlendliki; switi. 

8eutfe(igfeit, Trlendliki-fasi ; swi- 
ti-fasl. 

8et>it, leviti. 

8iane, boesi^-tet^i. 

8ieeH}, patently e« 8* (&fen> bai pa- 
tenti. 

8 i * t , letti ; krin ; faja ; (latg-, 2Ba*d- 
(id?t) kändera; bad 8i*t berSBelt, 
da letti to kondre; ed merbe8ic^t!, 
krin mo^ kom!; an'd 8* (ommen, 
kom na krin ; ed fommt boi^ SlOed 
an'd 8., dasani, disi de na doen- 
groe, a sa kom na krin ; 8, macJ^eu, 
anjänben, letti faja ; ietti kändera ; 

fteä' ein 8. auf Un 8eu$ter , patti 
wan kändera na kändera -tiki; e. 
t^inter'd 8. füfyren, tapo hem bai; 
kori hem; ^^ fetb^ im 8i$te ^t^ 
})m, doe hem srefi ogri; kill hem 
srefi. 8i(!^t-pU^e, snuitrl, sooliri ; 
-f(^e<re, kändera -ses^; -talg, 
kände^arfatoe. . 

iid)t, adj., krin; lid)tti Xag, krin 
dd. 

Sichten, beu änfer, hopo (ob. poe- 

loe) anker; ben S&ali, wai boeai; 
kapoe boesi. 
8 1 e b, ad^., lobhi ; switi ; i^tt^lkb, hatti- 
}ob{n; uttfer lieber ^eilanb, wi lf»bbi 
hilpiman; mein ^erjüeher ^eil^iD, 
mi hatti* lobbi helpiman; mein (. 
JBater, mi lobhi iatä; mi goedoe 

20 



Ia4 iitU — iitUxm. 
t«la; inetne (. 9riibec unb Bä^v^t* 

ftttn, oca lobbi brar« niyig« mUa; 
ibt Sieben, oca lobbi-wan ; e. Iiebci5 
(ßebendwärbtae^) Aiub, wan awUi 
pikien; bad iß mir L, dati switi iia 
mi; mi lobbi so; e. (icb f^obeit, lobbi 
hem« 

Siebe, lobbi; aud Siebe, vo lobbi; 
bie recbte Sruberliebe , da reii bra- 
ra-iobbi ; bie S« tfl blinb , lobbi no 
de lc»ekoe na mooi; lobbi bllnl. 

Sieben, lobbi; icb Uebe ibn, ml lob- 
bi he»; er (iebt bad Sfige, a lobbi 
•witi^aui; er (iebt ed, ju geben, 

a lobbi vo gi. 

Siebendtputbig, awlti. 

Sieber, adv.^ beire; inoro beire; 
lie?er h., ic^ mil lieber bleiben, be- 
ere mi taii^ ed ifl mir L ju geilen, 
beire mi go ; mi lobbi moro to go ; 
tcb wta (• biefed, liever mi wani 
dial. 

-Siebed-bienß, lobbi-wroko; einen 

S*b. tf^nn, doe wan iobbi-wroko; 

<^f(amme, lobbi-lam; -mabd 
liefde - maal b. ; -}ei(^en, lobbi- 
markl. 

iithl^abtx, (greier) freiri. 

Siebfofen, bosi; brasa en boai. 

Sieblic^, switi; ber &efang ift ( , da 
aingi de waka swill ; bad Sood ift 
mir gefallen anfd liebU(bt)e, da lot 

faddm toemoesi switi gi mi. 

Sieblic^feit, switi-faai. 

S i eb ( d fein gegen jem., uo habi lob- 
bi vo hem. 

Siebrei(^ fein gegen jem«, habi lobbi 
vo hem; dee Item been, vo di a 

. iobbi hero. 

Sieb, singi; psalm; aria; e. S* ma« 
4en, nwki wan siiigi; potii na 
singi ; (>Xngtnlieb) liai-boeba; boeba 
vo lial. 

2ieber(i(^, — ein Heberficber (f0(e(b« 
ter) SRenfc^, vromloe-soeraa; jajo- 
man; e. L Seben, wan vromioe- 
liebi; jajo-llebi; roorao6*lieH; sling- 
ri-liebi^ tjaka tjaka-liebi; saka 



Siebera<^fctt — Sfnfe. 

saka-Uebi; faroejariiebi; (ttttorbmt« 

lid)) er ift (ieberlkb, • de wan 

broeja-man; a broeja na ini hem 
sani, 

Sieber(t(ftfeit, (Unorbentftd^feit) 

broejarfaul^ 

Siefern, i^esorgoe; ievre h«; er He^ 
fert 93ananen, a de lerre baina ; r. 
6<^(ad^t t., feii wan fed ; er ifi ge« 
liefert, a lasi ; a levre. 

Siefernng,ievertnsi* Siefernngd- 
fcbein, kwiUnsi. 

Siegen, liddm; er (tegr mtb f(b(äft, 
a iiddm de alibi; frauf L, lid/im 
aiki; Hdöm na pranga tapo; anf 
ben jtnten L, liddm minga kni na 
gron; bie SBSelt liegt im Slrgen, 
kondre liddm na ini ogri; etw. (. 
(atfen, meki a tan; Kbi hem; ed 
(iegt mir nic^td baran , ml no ke ; 
dati no wansani na mi; bie ®d)uU) 
L an t(^m, da hem habi da foiUoe; 

ed lag i^m f(bmer auf bem 6kn>i{fen, 
a lai toemoesi hebi na hem kon- 
aiensi tapo; fte (. einanber bejidn« 
big in ben {>aarett, doro ilem^habi 
trobi makandra. 

Sieutenant, ofciri, 

Sifdr, Siqueur, awiti s&pi. 

Simonabe, Semonabe, lemonadi. 

Simone, Semone, Itoetje, l^mi- 
kl. 

Sinbern, poeloehafoe; roekialiom 
aaka; bedarl; ed mirb ben @d)mcr^ 
etwad L, a aa «eld da pyn kom 
saka piklnso^ 

Sinbiatett, «afri-hatti^fasL 

Sineal, linealL 

Sinie, lo. 

Sint, krdekoetoe; bie L ^nb, bie 
Sinfe, krdekoetoe han; bie Sinte 
mu§ ni4)t »iffen, wa^ bie 9ied)te 

t^Ut, dasani rcti han doe, krde- 
koetoe han no habi vo saiii. 

Sinfd, gnr tinttn ^anb, na krdekoe- 
toe han sei. 

Sinnen, Ihmi. 

Sinfe, pikin peesl. 



iippt — S0tfo0{|e(. 
Si^)»e^ iDofo; Hph.; e. gefp^tUtte 

Sippe, wan plki mofo. 
Stapeln, 8wi«wi; laki safri; taUna 

je«. 
Sijt, koni; koniVfasi; triki-f«»!; Stfl 

ge^t flbet (&malt, Uebi-toena koni 

pasii trattf^a to hast« 
iiftt,fyHh. 
üifiig, koni; auf e. liftige SBetfe, na 

wih koni fa«!; btc i. 9ti(äufe be« 

Zeufef«, dem faki Iriki vo dMie- 

bri. 
Sttanei, lilanjr h. 
Sob, boen nem; nem; pryt; er bat 

ha^ S. eine« btai^en SKanne«, a habt 

ila liem io wan boen «oema; er bot 
tetii gute« £•, a no habi wan boen 
nem. 

Sob-gefang, «., -fingeM, v., Wf» 

*><V>; "di^tifl f^i^W aoekoe nem; 
-opfec, tangi-offer. 
Sobjen, pryae; eiiteu, pryze hen; 
hopo heni nem; gelobel fei, bet ba 
tottimt, bieai vo hem« dbi de komf 

man mufi \i^ nicbt feiber (oben, doe- 

man no moe laki, roa aiman moe 

taki; aoiitoe no moe pryse liem 

arefi. 
SoA, horo; ein S« gtaben, dikl wan 

horo; t)oQer 2i(bec, nanfa horo 

horo; horo horo; SBajfetlo^^, wa- 

ira-horo. 
iiöittii^t, hero horo; U $fabe, 

horo horo-paai. 
Soife, kroloe; ^aac(o(fe, kroloe vo 

wiwirl. 
Söifen, V. a., kaü; hali; e« an fid^ 

L, hali hem abra; v. n., {t(^ focfen, 

kroioe. 
Soifet, ((ofe) loetofl loeaoe; loenoe. 
Sodetn, tti»a^, ioeaoe hem piUn* 



gfjfel — 2ofen. 



IM 



Sodig, kroioe; lotftge« ^at, kro- 

oe wiwiriv 
eüdCpeif e, (an bec 9(ngeO beti;. (in 

(er gade) njanjim. 
ecifooget, (Ott^^ bitbli^), kali^^ka- 

uari. 



Söffel, ~ €6f*ffet, tpaen; If^to 
(öffel, aoekroe-spoen; pikin apoen. 

Soje, (@d^oppen, (Bcbeuer) loaoe; 
jiaffee^toge, l(ofil« loaoe; 3itti»i^^~ 

re-loaoe, 

Sogiren, wo, iosM na h.; liebt 
na — . 

S b n , wroko-moni ; paiman ; e* aro^er 
S., wan bigi paiman; feinen S. be^ 
fonimen Cl^ergeltmg) kiai hem pai- 
man ; um i. arbeiten, wroko moni ; 
nnc wl S. octlan^ft bu?, Iioe-menl 
Joe hakst ?; einem ben S. üerfur^en, 
fcbmdlcrn, koii hem; er t^at mir ben 
£. um fo oiei Derfurgt, a koti mi «o 
meni vo da moni; um S., to pai- 

. man; obne 2«, aondro moni; vo 
»OSO. fiof^U'^arbeiter, joeroe- 
»o«mA. 

Sobnen, pai; ®ott wirb bir*« (., 

Gada aa pai Joe. 
Sdbnung, joeroe-moni; (ber @o(ba« 
teil), traktam^nti« 

good, lot; doblo; ba^S. Werfen, hiii 

M ; hi(i doblo. 

Soofen, hiti lot; hiti dobla; doblo. 

8oÄ, loeaoe; bevry. 

So0-biubeu, loeaoe; poeloe na te-' 
tei; -bruden, soeloe; -laufen, 
e., bai hem fri; -fommen, t)on, 
loeaoe na; koro loeaoe na; komopo 
na; •*(affen, loeaoe; libi; -ma« 
d^en, OOn, loeaoe na; bevry na; 

-fpre(ften,e.,glhcm frl; -fagen, 

{Hb bon jeUL, no wani aabi faem 

moro. 
8^ f d)cn , kill ; ein geuer, kili da faja; 

bni Dürft, kili dre; koli dre: koti 

dre^watra. 
Sof^^P^ipter, floei-pampira. 
8ofe, aoso; ioesoe ioeaoe; (ofed®e^ 

fi^tra^, aoao taki taki; prefoeroe- 

taki; C. itntt, prefoeroe-soema ; {. 

^of) (Hiebt in iBunbeln gebunben) 

loeaoe loeaoe hoedoe, 
8 JffgcCb, boetoe. 
Sftfcn, Ioesoe; e. fRatbW, pov- 

20* 



1&6 eoftms^bu^ — eufl. 

loe was r«Mor!; t« Jlinone, soelee 
kauoen. 
Sofungdbu^, dei-boekoe; da dei- 
boekoe to wi gemeenie. 

icti^, (©cnttlei, »leitotb), loto; ba6 
S. werfen, hilt loto; — fiot^-recbt, 
IUI lotd; €d ifl lot^ied^t, a de na 
loto. 

Sotten, solder!. 

Sootfe, loots h. 

iovo^p leeaw^ leuw h^ 

Sttde, liiiki. 

2ücf e, horo. 

Suber, tingf-metL 

2 lift, winti; liigti h.; 8, fc^iopfen (im 
greien) teki winti; et tann feine £« 
frieden, (n^e^en (Sngigfeil) a no kan 
hali (ob, kisi) hem bro; ,,in bte £« 
fireid)cn/' feti na in! wwti. 

guje, lei; lei-taki; lei-tori; einen 
ßügcn jitafen, meki a tan vo lei- 
man. Sugen-gei|l, geest vo lei- 
fasi; ^gef(^n)dj}, lei-taki toki; 
-maul, lei-mofo. 

fifteen, lei; meki lei; bro lei; taki 
lei-tori ; bu lugcfi, joe lei ; auf jeftl* 
lu(ten, lei gi hem ; meki lei gt hem ; 
potti lei na hem tapo. 

giiflen^aft,lei— ; lu^enf^afteArdfte, 

lel-tranga. 
?üften(>aftiflfeit, lei-fasi. 
Su9ner,8Ü9netin, lei-man; e^jum 

£• ma(!^en, meki & tan vo lei-mati. 
Sullen, in ben &(^taf, do'doi, doi 

doi. 
Sump en, hroko broko klosi; saka 

saka klosi; soso lapi. 

Sunge, foko foko, 8unflen-fud>t, 

takroe verkontoe. 
8 u jl , (Vergnügen) plisiri ; feine 8. an 
etn>*^aben, habi hem plisiri nonga;. 
8. unb 8iebe ju einem S)ing , macl)t 
aUe SÄü^e unb 2lrbeit gertug , pee 
lobbi de, trobbi no de; 8u{l}Uetn?. 
baben, hangri vo; Itiste, lostoe; ic^ 

^iibe 8. baiu, (bin bajn »iOig) mi 

ha plisirl vo; mi hatti krin vo; mf 
hatti been vo; mi lobbi vo; mi 



8u9b«:rdt — Ttä^t 

hatti acni. mi vo; (93ntott(^ii>losle« 

lostoe; feine 8. bügen, poeloe hem 

histe; SttfU unb Segietben, hisie 

en hangri; bdfe 8«, ogri loste; 

glcifcbeMuft, luste TO skin. 
8u9bat(eit, pre; plinri;fe8a; 

doew. 
8uften, luste; lostoe; hangri. . 
Süfterri, hangri. 
8uf}ig, vr6liki; 1. fetn^ de vrMiki; 

plisiri; n|im pre; {i(^ über \tm. l. 

ma^en, spotoe hem; lafoe hem; 

ein L Wttwii), wan vr6llki soeraa; 

plisiri-soema. 
8ttftigfcit, vroliki-fasi. 
8u{in>anbeCn, waka koiri; kolri. 
8ut^ecif(b, luiterae; bie U Stix^t, 

da luiterse kerki. 

a». 

9Saa(, markl; aUtittetmaal, histe, 

hvsloe; SKaal^jeict^en, marki. 
SAaag, f. aKa§. 

SDIad^en, meki; doe;nHl^ma(]&fl^H?/ 
(tbuft bu?) san joe de doeV; (»ie 
beRubefi bu bid)?) 'fa joe tan?; — 
ba^ tdi)t mit ^anben gemalt i^, 

disi no meki nanga hanoe ; . et ^at 

mi($ gum ^oc^ gemalt, a potti mi 

na koki; ^cl} m., pliti hoed«e; e. 
8ieb m«^ meki wan singi ; potti na 
singi; 8i^t m., letti faja; letti 
kandera; e« Saufl m«, tai kofoe; 
ben Anfang m«, bigin ; ft$ auf ben 
SBeg nac^ Ut. macben, teki past go 
na IN. ; ^ä^ übet einen ^er m., faddm 
na hem tapo; jtc|^.bai>0n m., diki; 
grlti; rouwei.; icb »ill bir Seine m^, 
mi sa gi joe foetoe; geierabeub m., 
komopo na wroko ; fi(^ ui^t^ and 
jeuu m«, ne teli Ij^em; no ke vo 
hem; id) n\ad)t mir nid^td baraud, 
mi no ke Vo dati; a don ke mi 
bontoe; mi no broetoe, eti joedoe 
soa.^) ed ifinicbtd jum., wi no kan 
doe noti ; noti de tq doe. 
aKa<Jbt, magti; tranga; ed fte^t nid>t 
in meiner 3)2«, a no de nami tranga; 



SKäc^tig — aRau 

mi no -babl inagti to doe dftü; feine 
9R« )»<vc gebrochen, heni tranga kom 
broko; mit aUer feinet SR«, nang^a 
ala hem tranga; einem 3Jt. geben, }n, 
gi hero magti vo ; magii hem to — . 

SKdcbtig, tranga; bie ®onne i|l m., 
zon tranga; tx ift feiner felbfi nitbt m., 

. t no sahi hem arefi more ; a no de 
Ma^ra TO hem arefi ;*eine^ m. werben, 
ni»ni hem ; magti hem ; dwingi hem. 

SKabame, Miaai. 

SKäbd^en, weitdjc; pikln 6eman; 
(erftered lebige $erfon, teetered auc^ 
junge $erfDn ubcrbaupt); ein.Heined 
ob, junget SKdbcben, plkin wendje. 

SR a be, worom ; finl «orom. 

SKabemoifelte, filkin Misti. 

9KagA}ien, makslen; losoe. 

3fta gb, oeman-foetoe-boi ; ^tt^« 
magb, hoso-man ; jtfidl^enmagb, bolri- 
man; JSübmagb, kow-man. 

3% a gen, njanjäm-zaka; bele; safca 
vo bele; mäag h. 

SS a g e r , mangri ; m« werben , kom 
mangrl. 

SÄagerfeit, mangri; mangri-fasL 

SRagnet,.— berSKagnet jte^td ei<r 
fen, (fpri(^n>$rt(.) njam-hoso kali 
kompe; dapee bakjan de^ arata 
moese de toe 

SRd^en, koti; '®rad m., koti wiwiri 

(obi grasi). 
SRabl, (SRittagd-) dina;. (»benb«) 
•aba; ®aftma^, trakteri ; beim Stable 
fein, aiddm na tafra; njam dfna; 
njam «aba ; bad b* %benbmab(, aanta 
tafra ; gran boen ; kvond-maal h. ; 

jum f^, %benbmat)i ge^en, go na 

tafra vo Maara; go na avondmaal. 

SR a ^ ( e n , (auf ber ^anbmüble) griti ; 

(in ber SRubte) mala; miell; wroko 

na mieli; äSelfd^tocn, griti karo; 

3utferro^, mala (ob. mieU) kjeo. 
SRabljeit, dina; njaiijäm. 
SRabnen, ^aarakoiiwe ; e* um ®e(b, 

hakai paiman« 
SR ä b r cb e n , ananai-tori, 
SRai,Meili. 



9Rai» — SRanbeln. 



157 



3»«i«, SBctf<^forn, karo. 

SKaje^&t, majesteiti; majeateiti- 
faai; glori-fasi« • 

SR a j r , majoör ; komandanti. 

SRate(,flaka;foiiioe. SRade(-(od, 
sondro flakra; aondro fontoe^ 

SRdtetn, an einem, :aoekoe(ob« finni) 
foutoe na hem. 

SRdfler, makelaar h« 

SRa freie, mäkrede. 

3Ra(, tron; leiai; einma(, w^n tron; 
nocb einmal, wan tron moro; jwci^ 
mal, toetron; jmeimal fo biel aH, 
toetron ao meni, leki; hgi^ erfiemaf^ 
da fosi iron (ob. leiai) ; t>a^ jweite^ 
mal, TO toe tron ; bad (e^tema(, da 
bäka-tron; da baka leiai; biedmaf, 
di ieisi; disi tron; ditron ; für bied« 

mal, vo di tron ; ein anbermat, wan 
tra tron ; wan tra lelsi ; mau^mal, 
wänwantron ; som tron ; oftmal, nofo 

trpfi; oielntat, nofo-tron; allema(; 

ala-tem; auf einmal (p(d^Ii(^) na 

wän bro. 
Ttalcn, (jeicbnen) teeken; (anfirci« 

d)cn) ferTi ; )em. malen, poeloe heni 

portr^ti; poeloe hem; oor ^Ugcu 

m., potti na feai. 
SRaUr, (Slnjlteit^er) fervi-man. 
SRama, mamä. 
SR a mm on, grontapo^ goedoe ; bet 

ungered)te SR«, dem bedriegi-Tgoedoe 

vo grontapo. 
SRan, gegeben mit soema; joe; dem 

unb anbern perfdnücben gurmörtern; 

man gab ibnen ®elb, dem gi detnt 

moni ; manfagt, soemataki; dem laki. 
SRanati, @eefub, zeekoe. 
> 3R.an(^e, aom; nofo; foeloe. 
SRantberlei, foeloe aoortoe. 
SR a n d^ m a I , wänwantron ; aom-tron ; 

nofo«-tron. 

3Ranbel,amandra. SRanbel-nlt(^, 

amandra-meiki. 

SRanbel, SRangel, (fur bie9ßdf(]^e) 

mangroe. 
SRanbeln, 9Kange(n, mtngroe; 
SBdfd;e nu, mangroe kioai. 



f 38 SKangel — TUx^iS^un. 

habt ffebr^k; de iia febrA; in 3ft. 

geraten, kom na ^ebr^k. 
SRandeln, unuikeri; e4 m« gwet 
> ®(biQinge, • mankeri toe sren; a 

liebi toe aren; an mit foQ c^ ntcf^t 

m., vo mi?, mi no sa mankeri. 
SKango, maiija. 
9Kan^ro)>e, manf^ro. 
fSRan\tx,i ® ttte) maniri ; u>ad {inb bad 

fuctWanteren?, 'aoortoe maniri dali? 
9K a n t e r it (^, fans&endroekoe ; nanga 

maniri ; ficb m« betragen, aabt maniri, 

SK a n n, (aUgemei n) soema; (®ffdy(e<btd« 
begetd^nung) man-9oema; (Sb^mann) 

^ roan; e« guter 9)t., wan lioen aoema; 

. bie SRdnncr aOetn, dem man-aocma 
wawän; ed ffl mein Tiann, da mi 
man; icb Hbt feinen SRann/ mi no 
habi man; ein SBort, ein SRann, 

roan na woord. 
SKannbaft fein, liabi man-liatii, 
SKannbaftigfeit, man-balli. 
SKannigfaltige, difrenti; foeloe 

doorloe. 

aXannit^, man ^ ; ein m* Ainb, 
wan man pikleii ; ed ift ein mdnu^ 
lieber, da wan man-wan. 

SRannd)»erfon, SRanndlente, 

man-8oema. 

aSanf^en, im Saffer, pre na ini 

- watra. 

9RanteI, manter; $ur)>urmante(, 

piirpur-manter. 

9Rante(f ad, patolo. 
SKarf, (im Jtnocben) fatoe na ini 
boon; (im ^oljc) haiü; (Orenje) 

roarki. 

9Karfe, marki; t)on 93(e^, blekri. 

Warfen, (bejeicbnen) roarki. 

SKarft, wo'woje; markti; aXarft- 
fled en, pikin-foto; -tente, wo- 
woje-man; -pta^, woVoJe-pleai. 

SR a r f t e n , (f u^en abgnbingen), 

koe mindre. 
3Warf(b! (geb* »eg!) mara!; p'aa! 
9RArf(b0egeub, laage-piesi. 

2)Jarfcbiten> waka. 



ÜRatter, piM. SRarter-m^nn, 

pina«-man; «wod^e, pin»*wteki. 
SR a r t e r n, e., pina hem ; pina piM hen. 
SRcirj, Maarl h. 
9Rafd)e, ateeki; e« ifl eine Ttoljdft 

flefaOen, wan ateelKi faddm. 
9Kaf(bine, maajien. masien. 
9Ka§, 9Raa§, marki;na(bbem aRaa§e, 

nanga marki; bad Te<btf 9K«, da 
reti marki; SR* nebmen, tekimarid; 

wenn'd 9R. »oO tft, (duffd iber, 
baii foeloe, a ron abra. 9Ra§' 
ftab, -fiod, marfci-tflci. 

aXa^e, 9Kaa§e, — iibetb^eSKaa^en, 
paaa-marki; btt (|nd(fl nm Aber aQe 
9R«, joe de trolii paaä p^aamarki; 
aeb^rtger 9K«, so leki a fili; einiger 
uR., pikin ao ; Derabrebeter 9R., so 
leki wi ben tafci makandra; ao lekl 
wi ben potU mofo ipakawdra; ao 
leki wi ben korderl taki; ao leki 
wi ben potti. 

SKaffe, hipi; maaaa, h.; bie gauge 
SKaffe, da heelie hipi (ob* maaaa). 

SRdgigen, ficb, (rubiger werben) be- 
dari. 

aHafl, 9Ra^banm, maaai. 

SRaflDieb, fatoe meU. 

SRdßen, meki a kom fatoe. 

SRaterie, (Stoff) aaoi; (Stter) nan- 
tiri; soro-watra; eter h« 

9Ra trage, matrasi. 

SKatrofe, matroai. 

9Ratt, awaka; weri; matt weri)en, 
kom awaka; i(b bin febr m., mi 
akin broke; mi akiniäbraiui; @on^ 
nenbtb^ mah^t m«, tranga son broko 
akin; tranga son gi broke akin. 

ftftattt, (gu^matte) matta; (®(b(af« 
matte t^on Stnfen) papaja. 

SRatt igfeit, z waka-faai ; broko akin. 

9Kauer,mniir; atoon-munr. SPtauer- 
teile, trolRsI; -tt)ej:f,8toon*wroko. 

9Rauern, metsle. 

9K a u I , mofo; bod 9R. anffpenen, hope 

hem mofo bradi; bad 9K* b<K(teit, 
tape hem mofo ; b^f d 9R. !, tapo 
joe mofo ; teilt '^latt oor^d SK, KTb' 



nkn, no lap« hem Mofo; laki krfii; 

ein groged SR. ^aben, (oici ju ent« 
d^Hfit miffen) liabi tmn^a mofo; 
cm b5fed 3)^ ^abcn, gi asranti taki; 
Uki asniiti. 
SRaut-affen feU f^bm, baboeka; 

hopo mofo bradi do wakü; »btli, 
mofo-man; -fci)e((e,klapmimofo; 
-tcamme^trompoe; (bUMi4>mo- 
fo-drom; l^te SKauttrommel ifl ni(bt 
f<Dn>e( {u fpiclen, (®d^n>ä^n ifl 
(eicftt; mit bem SKunbe ift'd feine 

Aunß), mofo-drom no heb! vo pre. 

aKait(tbier,b6eriki. 

2)UuIiott*i:f«9tiite, kott koti. 

SMaurer, m^tselaar« SDtautet- 
acbeit, m^fielaar-wroko; -(etU, 
troffel; «metfiet, ro^taelaar-basi. 

SRau«, muis'miriai; SRaufe-f al(e, 
mui(i'muiai-fal$ muia^mniaHfal ; (in 
®ef}a(t einer 4> abiti; -(o(^, rouia'- 
miiUi«horo; -flill, pi; fei SKaufe« 
ftiai, tan pf! 

3M« u f e n , (SKaufe fanden) kbl mui«'- 
miiiai; bie Aa^e tann'd SXaufen uic^t 
laffen, iigri onroe^ ma hem pent no 
kab<; (entioenben) foefoeroe. 

SKebaiUe, medaUi. 

SKebicin, dreai; dreai-watra; 9K« 
einnebmen, dringt dreai. 

SReet, zout-watra; da bigl zoiit- 
.walra;see; dabigisee; idng^ bem 
SKeere bin, na zee-kanii-sei. 9Ree« 
red-ufev, zee<-kanti;-n)0{|e, bigi 
prani; bkre vo zee. 

SKebl, i^n äSeij^en) blom; {^n ein« 
beimifcben grumten) grin; 3Belfd)« 
forn*meb(, karo-grin ; ein %a% SBei« 
}enmeb(, waa ball, blom; ^nrm« 
mebt, hoedoe-siri. 9R e b H<i 6, blom- 
bali; -flo^d^en, blom-adompli. 

SRebt, moro; no4 mebt, mora jete; 
.Iti^tm», no moro; m« UttblUv more 
moro; ni4)t m. aU reAt, no moro 
leki reti ; idb »etbe e« mi)t m. tbun, 
mi no aa doe moro, me(^c M, 
moro leki; cd fttib Man niebt*a(d 
gwei ^afyct ^tt&btt^ moro. leki toe 



SDfMben - aKeifler». 159 

jar! paaa kabä; mebr-ma(d, 
moro leki wanlron; nofolron. 
SR et ben, etn>*, no bemoejoe nanga 
dasani; lib! dasaui; ici<i 3$dfe m«, 
kibri hem srefi vo ogri; bie Jtitcbe 

m;, jie nicbt befu(ben, koii foetoe 

TO kerki. 
SSeite^ toe joeroe. 
IDtein, mi; vo mi; mein 93ater, ml 

tatü; da Uta vo mi; ed ifl mein, 

da vo mi ; bu bifl mein, joe de vo 

mi. 
äSeine.ib, falsi awerl; e. 9R* ^^miß 

ren, aweri wan falsi aweri. 
SKeinen, denki; meene; membre, 

memre; bribi; ed gut (bofe) mit 

jem. m«, habi been (ogri) membre 

vo hem. 
SKeinedgleicben, da mi spele; 

vo mi apele; ber SKann ifl 9R«, da 

goema da mi apele; da aoema de 

vo mi speie. 

SReinetb<itben, 9Keinettt)eoci|t, 

vo mi hede; vo mi wawän; utci« 
netweflftt geb'., vo mi wawäu? joe 
kan go! 
SKeinige, ber, bic, bad, dl vo mi. 

SKetnung, membre, memre; ttw. 
tbun and guter 3K., doe dati nanga 

^pregii hatti; meiner 3K. nad), 

ao leki mi denkl. 

aReißet, belter h. 

SKeifi, piUn-moro ala; meeat h. ; 
m. aOe SKenfcben, piklnrmoro ala 
aoema; meest ala aoema. 

9K e i ft e r , meester h. ; ma^ra ; (^anb« 
werfdmeifler) bani; ein ÜÄ* in 3f« 
rael, wan meester vo Isarel; 3i^^' 
mer-meifter, tlmre-basi; mein 3K. 
(^err), mi maara; 3R. fein, (berr« 
f^en), de masra; {te blieben 9K. 
Dom ®d)(a4tfe(b, dem tan masra 

vo da feti; ed fdQt feine SK. oom 
^immel, aranja moe groen, bifo a 
repi. 

SReiflern, e«, (ibn tabein) soekoe 
(ob. ünni) fontoe na iiem; poeloe 
hai gi hem. 



460 SKtfte» — JWefFct. 

SRtlitn, seni njoesoe kom (ob. go); 
seni laki; teni böodskopoe; gi k^ 
nisi ; mtltt mir, meki mi kom sabi. 

fDlcittn, meUd. 

SWctobie, wyze. 

SKeUne,.spaaii8-beki; 9Saffer-me(o« 

ne, watra-moen. 
SRemme, frede-hattMoema ; frede- 

fioema. 
aRens e, hipi; hipihipi; t.^.Tltn* 

fd^n, foeloe soema; wan bigi hipi 

soema ; eine ganje SK., >van heeli hipi. 
SRenseh, moksi; mengi h,; fic^ in 

etn>ad, bemoeje nauga dasiani ; ft(^ 

in e. ®ef)>cdd>, potti mofo na inl. 
fKenf(^, soema; aUe SPtenfc^en, ala 

aoema; ed ifl fein fät* ba, no wan 

soema de; n)ad i{i bad fur ein 9R. ?, 
hoesoema ('osoema) dali; (im ®e^ 
genfa^ ju @nge(n unb X^ieren) Itebi- 
aoema; @x ift SRenfc^ gemorben, a 
iron wan liebi-soema. 

SWenf^en-blut, broedoe vo licbi- 
soema; -^ulfe, helpivoliebi-soe- 
ma; -tinb^ liebi-^oema; -menge, 
wan bigi hipi soema; -f^eu, er 
ifl m*, a frede soem.a; -fD^n, Soe- 
ma-piklen; -{I im me, liebi-soema 

. stem. 

JKenf^^eit, (bie SWenfAen) Hebi- 
soema, pi. ; (SBeife) liebi-soema-fasi. 

SKerf, (aufgäbe) markl; (in ber 
Schule) les. 

SKerten, (bemerfen) bemerk! ; si; 
kom sabi; ouf cttc*, poUi jesi na; 
fx6) etw*, membre, memre; merf 
bir bad xx>of)ll, membre dasani boen! 

9K e r f m a C , marki ; teeken. 

JKerlrourbiged, et»., e. Tt^xU 

wurbigfeit, wanaparli-sani; wan 

verwondroe-sani. 
9K e f f e n , marki ; teki marki ; Sein« 

n^anb m., marki da klosi. 
SKeff^^/ nefi; SRaflrmeffer, sebi-nefi; 

lafd^enmejfer, zaka-nefi;kn^pi-iiefi. 

SKeffer-rucCen, nefi-baka; 

r f (ft neibe, nefi-mofo; -fpijje, 

mofo vo nefi 



SKefpng — SRi{(|ett. 
aSeffin«, mHkopro. aHefftHg- 

brabt, redi-kopro-draat. 
9Ke§rtttfte, marki-iiki; foetoe-lei. 
aSefliie, mostisi. 
SKe^ger, slagtri, slakiri; e. 3kt^* 

gergang nm^en, broko hem foetoe 

TO soso; broko foetoe soso. 
SKenterei, <Sproeroe; komplolo. 
SR i a n e n, miau ; bie Aa^e miant, poes- 

'poesi de miau ; poespoesi de i»ari. 

SR ten e, fesi; eine faure SK« ma<ben, 
meki wan soewa fesi; gute SKtene 

i^m bofen ®i>te(e ma^en, joe kfoe, 

leki dem plaüe bakjau na Dom- 

boergoe, dem no g\ joe hafoe. 
SRietbe, — pr SR* mobnen, joeroe 

hoso; bie 9K* auffogen, gi waar- 

skouwe; bedanke da hoso. 
3Rietben, joeroe; ein ^ud, joeroe 

wan hoso ; Seute, joeroe soema. 
ORietftflelD, SKielftgind, joeroe- 

moni. 
3R i e t ft I i n g , joeroe-soema. 
9Ri(d), meiki; 9Ruttermi((ft, bobi- 

watra, a«; and 9R. mocftt man 93ut' 

ter, de« teki meIki, meki botro. 
9Ri(b., safoe; safri;Triendiiki; boen. 
SRitbern, bedari; meki a kom be- 

dari ; meki a kom saka; saka.; poe- 

loe hafoe. 

aRitbftergie, 3Ri(btftattflfeit, 

boeir-hatti — ; e. m. 9Rann, wan 
boenrhatti^oema. 
3RiItar, dem soldati, pi.; mili- 
teeri h. 

9R i ( i g , dem borgroe pK ; skuttery h. 
aRi Hi on, milj&enb.; doexendtron 
doezend. 

SRili, koekoe. aRilj.Iranlfteit, 

koekoe. 
SRinber, moro wiiniki. 
aRinbern, mindre; podoe hafoe; 

sika; fld^ m«, kom moso wiimkh 
aRinbefiend, ten minste h, 
aRinute, minnti h. 
aRif(ften, moksl; fi<!ft in eto«, be- 

moeje iiaoga dasaid ; fujft in'i @e^ 
ipia^f potti mofo a» iid. 



SKifc^mafc^ — SRißtraucit/ 

3){i f ($ m a f c^, \vaii moksi moksi^saiii; 
mengi-moesoe h« 

SJti&btHigcn, no tevrede natiga — . 

2K i § 6 r a u d) , misbmiki. 

3Ki6brau^cn, misbmiki; bit foUfl 
beu Xiamen be« ^errn bcinc« ©otteö 
ni^t miftbraucbcn, joe no moe rais- 
.briiiki da tiem vo iVIasra joe Gado. 

SKi Bleuten, etw., teki dasani ver- 
keerti. 

2Äiffen> (t>erfef>{en) ralsi. 

SWiffet&at, 6gri-doe, 
3Wiffet6ater, ogri8onema;ogrl-doe- 
inan; kili-man. 

Mx^^alltn, — e« migfaflt mir, a 

no boen na mi ; a no fiti mi hai ; 

mi no lobbi dati; mi no tevrede 

nanga dati. 
SWiggcbdrcn, trowei bele. 
Tix^%lndcn, no komopo boen; 

pori; e« iji mir mi^glucft, mi misi. 
SWi§ gönnen, djaloesoe; misgdni li, 
aKifgriff, abnisi; e* Tt. tbnn (bud;^ 

fiabU) ralsi hanoe; (bilbL) meki 

wan abuisi; roisi. 

aWiggnnji, s.; aWiggünjiig, adj., 

djaloesoe. 
aRiBb^nbeln, e*, mfshandri hem; 

handri hem slekti; strafoe hem 

toemoesi. 
SÄiSbanblung, mfshandri; ogri 

straioe 
JKigbeltigfeit, (geringe) taki taki; 

(etnjlere) trobi. 

äRiffiouar, l^riman. 

©iiffionöfiunbe, missions - begi- 
kerki. 

2Ri 6 leiten, verleie; kori. 

SKigtid), hebi; etwa« aRifelii^e«, wan 
hebi-sani; trobi-sani. 

2Ri6lingen> 3Wi6ratf)en, no kom- 
opo boeii ; pori ; pansoema ; etlD* 
aWi§ratl)eneö, wan pansoeraa-saiii. 

SKigtrauen, s., in Jemanb, ogri 

membre vo Iiem. 
SKigtraueu, v., einem, no habi ver- 
tronw na hem; no vertrouw hem; 
habt ogri membre vo hem. 



aWiÖtrauifc^ — 2Rit()in- tGl 
SKigtrauifcft, cr iß ra*, a no de 

vertroiiw soema; a habi ogri mem- 
bre vo soema. 
aWiStreten, einen aSigtritt tM^ 
misi foetoe; — mi misi foetoe; 
mi foetoe misi. 

SKiguergnugt, no tevrede; dnte- 
vrfcde. 

SKig^erfianb, abnisi. 
aKifuerjIe^en, no jeri boen; no 

verstaa reti; meki wan abnisi. 
SKi6tt)a^fen, pansoema; e« ifl ein 

allgemeiner Ttiji\y>aä)^, alasani 

pansoema. 
SJiifl, kalih; doti. a«i|i-grube, 

doti-boro. 
a«ifien,kaka. 

SWit, nanga; mit i^m, nanga hcfn ; 

mit äBaffcr tanfen, doopoe nanga 
watra; m. Stamen nennen, kali nanga 
nem; jngfeic^ mit, moksi nanga; 
SKilcti nu 3u(f er, meJki moksi nanga 
goekroe; mit ber 3^it, bambei; 
nanga tem; m. 2aae«anbrucij, na 
moesoe-dei; dei-broko. 

aJiitarbeiter, (bcfonber« ÜKitfc(a\)e) 

masra-ningre ; (biblif^) mede-hel~ 
per h.; (Äamerab) kamerati. 

2% i t b r ill g e n , t jari nanga hem. 

äÄiteig en t burner, mede-^igenaar 
h. ; er ifi 2^. ber ^(autage, a habi 

wan pdrsie na ini da pranasi. 

3}{tteinanber, nanga makandra. 

aWiterbe, mede-^rfgenaam h. 

3Äit gefügt, sari-hatti; mede-ly den 
h.; zwaka hatti; zwaka vo; Jlii 
vo — . ^ 

SKitge^en, mit einem, go nanga 

Jiem ; etw^ m. beißen, teki; foefoeroe. 
2>iitgift,p6rsie. 
a^iitglieb, l^demaat h.; lidniaat; 

leden h.; e. Tt. miferer ÖÄteine, 

wan ledemaat vo wi gemeenie; wan 

soema vo wi gemeente. 

SJiitbatten, e« nu mit einem, holi 

nanga hem« 
aw it bin, vo da hede; vo dati hede; 
I dati hede; dus h.; dosoe, 

21 



162 9Rttfiici(t — aRittcnia^t 

nlDgre. 
SRitlei», aRittcibcn, sari-hatti; 
m&delyden h.; sari; zwake; fill — 
flit itVL, vo hem; au^fOt., to «ari- 
haiii ; 3K. mit jem. (^abcn, habi waa 
sari TO hem; habi sari-hattl to 
hem; habi m^delyden nanga hem; 
habi broko haiti to hero. 

aXi t ( cibi 3, saH-hatti ; ein m. 9Xenf4i, 

wan «aii-halii-soema. 
SRitneffmen, t^ki tjarinan^a hem. 
9Kit)>(au»ertt, takinaini. 
lDlitf(^i(fen, mitfenben, aeni ^ 

nanga hem. 
SRjttao, mindri-dei; dina-lem; dina; 

k iP JWv xon tanipoe ; ju 3ft. effen, 

njam dina; na<b Wt., baka dina; 
Vit JtSnigin k>on 3ft., da koningin 
TO Zuid'kondre. 

ÜÄittagÄ-effeit; dina;-tu^e,bre- 
ki-ru8te; 3ft. (galten, de na breki- 
ruate; (ein 3]^ittagdfc^(df(^en ma« 
(^en) haii baka piklnso ; - f! u n b e, 
breki-joeroe ; in ber SRtttagdfhtnbe 
bur(^arbeiten, feine Tt.l^alun, holi 
breki; -geit, dina-tem. 

aXittC; rcti mindri; in t^rer IWitte, 
na dem mindri. 

SRittel; {mebijinifi^c«) dresi; 2(b« 

fut^rmittcl, poergäsi. 
SWittelmdßig, hafoe hafoe. 

SRitteUmann; SD^ttteUperfon, 

mindri-man. 
3ftitUl^, nanga wroko to — ; nanga, 
OKittetficafie, mindri-pad; bie 3R. 

galten, waka na mindri-pagi. 
ffftiittn, na mindri; na mindri to; 

m. auf bcm SBege, na mindri pasi ; 

m. in ber 9?ad)t, na mindri neti; 

m« unter ben Xigern, na mindri to 
d4^ tigri; m. unter fte, na dem 
mindri; m. innen, reti na mindri: 
m. im iParabiefe, reti mindri ua ini 
paraüjr«i. ' 
SDiittcrna^t, raindri-neti; JUÜ» •, 
nn miiidri*neti; nad) Sfl., na baka 
mindri-nc*ti. 



9Rttt^tIen — aPtonument* 

BRttt^eiUit, gi hafoe; t^Ie bem 
9(men mit, gi potl-man hafoe; gi 
hafoe na potiman ; Stenigteiten m., 

tjari wan njoeaoe kom. 
SDttttter, mindrl-man; middelaar h. 

aRittlete, mindri — ; bet mttttete 

(Sana, mindri-pari. 
SRittletweile, ala-dati; onder- 

tosi h. 
3ft\ttV^o6}, dri-dei-wroko. 
SRitttttter, winwantron. 
aKitn^itfen, helpi. 
SRittDiffen, *8abi; o^ne mein Wt., 

aondro mi aabi. 
3Ribtt, saiii; menbie h.; feine 9Ko^ 

beln, hem aani; hem neitble. 
SRobe, fasi; modo h.; smak; bie 

nenefte 3RoU, da iaatale amak. 
SRobet, mod^i; patrin. 
SKober, boeiiöe. 
SRo.betn, v., boekAe, 
ffftiatn, wtni; mag; et mag (n>ifl) 

nidpt, a no wani; et mag (barf) bad 

nic^t t^un, a no mag doe dati. 
Tliili^, m^ogelyk h.; ailed 3Rofl« 
l\6)t, aia aoortoe aani; fein 9Kog« 
(id^fted tfinn, doe hem beat, 

9Xoment, momenti; bro; in einem 
3^,, na wan bro, 

SRonat, moen. 

SKonatli^, ala moen; ibri moen; 
m. SReinignng, moen. 

SKonb, moen; Sleumonb, ed ifl 3?. 
(fein 3Ronb gu feben) moen dede ; 
doengroe moen; neuer SRonb, njoe 
moen ; ber SRonb gebt unter, mocu 
de 8aka; moen go siibi; — nimmt 
gu, moeni de gro; — nimmt ab, 
moen de broko; 93oQmonb, foeloe- 
moen; edifi93., moenbigi; SRpnb- 
f^ein, moen-kenki^fnd^t, -fü(^« 
tig, moen-siki ; bie UWonbfu^t piaat 
ii)n, er ifi monbfudi^tig, moen-siki 
de trobi bcm; a de pina nanga 
moen-siki. 

3)2 on tag, m&endei. 

SKonttrung, 9Kontur, monlM. 

SKonument, aloon-monumeuti h. 



Tioot, «wampoe. 
2RoDd, groen groen. 
97{Dcaß, swampoe; toko toko. 
Mox\>, kill; SKorb-t^at, Uli- 

wroko; e« 9R* Y^etubeu, doe w«a 

kili-wroko; kili-soemt. 
SDtorben, kill; kiii soema« 

9)i debet, kiii-mao. SKStber-grube, 

kiii-plesi. 
fDlox%tn, adv., tamara; m« fcu^, ta- 
tamara mämantem; dei-broko mä- 
maittero ; morgeuben Za^t^, dei-bro- 
ko; umara; moreen, morgen, nur 
nic^t beute, fpre^en alle faulen üieute, 

areÄih-tem tiogi-foiiwloe wani meki 
hoso, dre-4ein a de vergiti. 

9S r g e n , s., mämantem ; btefen Tl., 
beut TL, AI maroantem; ben gangen 
Tl., da heeli mämantem ; Jeben wi*, 
ibri mämantem; guten TIA, goe- 
mära; — fagen, taki goemara. 

SKorgen-'auba^t, mämantem-ker- 
ki; -'bdmmerung, moesoe^dei; 
guerfl fommt bie Wl., bann £agedan^ 
bru(b, bann gebt bie @onne auf, foai 
raeeaoe-dei broko, dan dei broko, 
dan zon hopo; -gru§, goemara; tu 
nem e. 9K.g* bieten, taki hem goema- 
ra; * U nb, oost-kondre ; -fiern, dei- 
Star; -flunbe, mimantem-joeroe. 

9)1 org end, mimantem; frub Tl., 
mämantem froekoe; febr frub Tl., 
na moesoe-dei; bifo-moeaoe dei, 

9Horf($, verrotoe; pori. 

SKorfet, montiri; b^Ijerner, }um 
S^eidftampfen , roatta; SKdrfer- 
{ e u 1 e , montiri-tüci ; matta-tiki. 

aXortel, kalki. 

SR f (^ u d , moskoes b* 

SKofi, njoe wien, 

2)iotte, motoc. 

ftkndt, kapriai; et l^at feine 3Kucfen, 

a habt hem liaprisi. 
aRucfe, maksita^j bie SKücfen Men, 

makaita de beti. SKuAeu-webel, 

wa'wai. 
JDhi(fen, sorl kapriai; meki doen- 

gioe feai; kuoroe. 



aWurfifcb — 9»uttb. 163 
3Ru(fif^, kapriai — tin m. 3unge, 

wan kaprini'^boi. 

SWurffeu, - fei fliO, mutfr bid) 
nicbt!, tan tiri, no hopo Joe mofo!, 
tan pi! 

äRube, weri; m. tverben, kom weri; 
niübe tH>m ©eben, weri vo waka; 

icb bin beiner m,, mi weri nanga joe. 
3%uffig, mef b.; boekoi; pori; 
verrotoe. 

SKubamebaner, — et ifl ein Tl., 

a habi da Sokko-bribi ; (bie SoKo' 

neger {inb äSu^amebaner)« 

SKüpe, m6eiti; trobi; piua; broko 
hede; Tl. ma(ben, trobi; gi trobi; 

pioa; bie Arbeit mac^t feine TL, 

da wan wroko, disi no ha trobi; 

Tl^ b^ben, pina; pina piua; feine 

Tl. fparen , no spare wan moeiti ; 

ed ijl ber Tl. n\i)t mxt\), a no 

waarti da m6eiti. 
SK ü b e n , {icb, meki möeiti ; doe m&e- 

iti; doe hem beat; pina; pina 

pina. 
SKuble, mieli; SBinbmubte, winti- 

mieli. Tlüf)i'fltin, mieli-stoon. 
9R u b ut e, mozi ; tanta ; sisa-pikien ; 

brara-pikien. 
SKubfal, pina; trobi. 

SKübfam, hebi; trobi — ; einem. 

Arbeit, wan trobi-wroko. 
SRÜH^tig, pina — ; trobi — ; ein 

m. Seben, waa pina-liebi; trobi- 

liebi. 
a^tübfetigf eit, pina, 
SKutatte, marata; SKuIattin, ma- 

rata-oeman. 
aWuIbe, bakl. 

ä^htUipliciren, doblo ta teli. 
aWunb, mofo- beuSW. auft^un, liopo 

mofo; ben wl. batten, tapo mofo; 

{leb ^^n ä^uub audreben, blutig re^ 

ben, broko hem mofo soso (ob* vo 

soso) ; ^ä) ben Tl. mübe rebcn, weri 
hem mofo vo soso; einem über ben 
Tl. fabren, gi hera asranti mofo; 
gl hera bigi mofo ; fein Tl. flebt nie 
^iU, hem mofo de waka waka. 

21^ 



164 SWwnMi* — Tlnti). 

SWunb-fltaubc,mofo^brib!;-jiud, 

inofo. 
SHuiiMi^, nanga mofo. 
3}i u n b u II g , mofo ; bie Tt. bed gluiled, 

da mofo vo da riba. 

fDlnwt tin, — ed »irb bat)on gemun* 

Ult, ba§ ^-, tor! de waka waka 
oiidro oiidro, taki — . 

2R unter, (fro^Iic^) vr61iki; (ni^t 

fd)[dfrig) nanga krin hai. 
2)iuuterfeit, vroliki-fasi. 
SJi U r b e , safoe; m* machen, ttW., meki 

a kom safoe; safoe hem. 
SKurren, knoroe, knoer; mandi; 

Tiber ttxü,, vo dati; wiber jemaub, 
mandi nanga hem; ofine gurren, 
8ondro knoroe, 
SWuf^cI, skropoe. 

fDln\xt, muziki; machen; treiben, pre 

(üb« meki) mnzikl. 

SR uf if ant, mtizikanti. 

S^Üldfatnuft, noto-moskati; nolo. 

28 u of et e, soldati-gon. 

aJiudfite, maksita; bie aJhi^fiten 
ftccben niiil), maksita de beti mi. 
SJiu^fiten-ne^, maksita-klosi, 

9Wu§, pappa. 

2Ruf[e(in, moeselien h,; kamer- 
(loek h. 

Ti li f fen, moese , raoe ;. verpligtl 
vo; mug id; fommen?, da mi moe 
kom?; ei^ mug ^eraudfommen, a 
moese komoto; id^ mug geben, 
mi verpligti vo go; i^ mug (tDeg) 
geben, mi moe go, 

SJiüffiflf soudio wroko; m« ge^eu, 
loiri; fi(^ m, herumtreiben, waka 
ja jo; e, ra, (trager) SWenfc^, wan loiri 
(üb. lezi) soetna. 

SWuffiggang, loiri-fasi; lezi-fasi; 

fDi. ift afler'Safier Slnfang, lezi-fasi 

de da loetoe vo ala ogri. 
SWiiffigg anger, loiri-soema; lezi 

soema; jajo-man. 
28 n ft er, monster h.; mod^l; patron; 

>oorbeeId h. 
SDinfleruug, parade h. 
^in? u t b , batti ; man-hatti ; 2)1. fajfen, 



aWut^ig — !»ac^- 

teki hatti ; einem 2R, ma^en, gl hem 
hatti; einem ben SKntb bencbmeii, 

meki a lasi hatti; 28, babeu, habi 
man-hatti; ben 28, i)abtn, gw — , 
habi hatti vo — ; ben2?i, verlieren, 
las! hatti; ber 28, ift ibm cntfaflcn, 
hem hatti fadom ; fein Ttütfyä)€n 
f übten, poeloe hem histe (lostoe) ; 
bu toeigt nid)t, mie mir ju Stutze 
i% joe no sabi, sail de na ini mi 
hatti. 

2)i n t ^ i g , man-hatti — ; ber 2Kut|>ige, 
man-hatti-soema. 

28utb(i>d fein, no habi hatti; ber 
28utb(ofe, lasi-hatti-soema. 

28utbniagen, bribi; denki. 

28utb«>ine, prefoeroe; bcr Sunge 
treibt nur S^., da boi meki prefoe- 
roe nomc). 

2)iutbtt»illig, prefoeroe — ; ein 
mutbn^iOtger 3unge, wan prefoeroe- 
boi; (abfid^ttid)) express; er f)at e^ 

m. getban, a doe dati exprensi. 
28utter, mama; nenne; bie28, ober 

äJorftcberin eined 33erein0, m<^edroe; 

(Gebärmutter,) nioeroe; bie 28* 

atled 93ofen, da loetoe vo ala ogri. 
r 28utter-teib, bele; moeroe; Don 

2)tutter(eibe an, sinsi mi mama bele; 

•-fpra^e, kondre-tongo ; kondre; 

er fpricbt feine 2)^utterfprad^e, a de 

taki hem kondre*tongo ; a de taki 

kondre. 

28ü^e, moesoe; eine gejlicfte, brc- 

moesoe, 

9ia!, We!;De! 

^abtl, koemba. 

91 ad), (3eit) na baka;(9li^tnng)na; 
na^ mir, na mi baka; nad) jebu 
3a^ren, na baka \o tin jari; tin 
jari na baka; einer nacf^ bem anbern, 

trawan na trawan baka; na^ tin« 
anber, na baka makandra; nac^ ber 
®d)tad)t, na baka vo da feti ; nad) 
(Suropa geben, go na bakra^kondre ; 

nad; meiiiem (Sefd^macf, na mismak; 



\ 



Slac^dffen — Slad&focfc^em 

so lek! mi loblii; mS) meiner Tltu 
nung, na mi denk! ; so leki mi den- 
ki; nad) einem (Riefen, seni kali 
hem ; m6) bem xca^ iä) gehört ^abc, 
so leki mi ben jeri ; na^ bem ^n« 
feben ju urt^eilen, so leki a tan; so 
leki a sori ; nac^ unb m^, bamb^i ; 
safri safri; nang^a tern; ^ui>f(^ ein6 
\u\ä) bem anbcrn!, dagoe liafo foe- 
toe, ma a no de waka fo pasi. 

jyia^dffen, fJtai^ahmcn, geersi, 

djeersi; et a^mt xi^m mö^, a de 
geersi liem (nid)t a geersi liem, 
bted ^iege: er ifl i^ni d^nli^)^ 
ffla (^arbeiten, wroko na baka ; wro- 
ko la si marki* 

Stad) arten, einem, teW da fasi (ob. 
dem maniri) to hiem; bad^inb ar^ 
M feiner Sautter mä), da pikien 
leki hem mama maniri. 

fftaä^iax, bimrman. 

Slac^barf(^aft, buurti; in ber 9?., 

na buurti. 
Sta^bleiben, tan na baka; fikä na 

baka; libi. 
ifta^bem, na baka di; na($bem er 

ba^ gefagt, na baka, di a ben taki 

so; It na(^bem ed fdtlt, so leki a 

faddm. 
3la(SbenIen, prakseri; fliO fiber 

etn>., siddm prakseri; einer @a^e, 

potti membre na dasani; prakseri 

(ob. membre) dasani« 

Sla^brüdUi^, tranga; einen m er* 

maf^ntn, vermane hem tranga; hali 
hem jesi. 

5R a ^ c i f e r n , einem, feti (ob. haswa) 

na hem baka. 
91 a d? c i ( e n , einem , ron (ob. feti) na 

hem baka. 
9lac&einanber, na baka makandra; 

trawan na baka trawan. 
91 a (ben, korjara; boto. 
9ta(^fo(cien, einem, waka na hem 

baka ; volge hem h. ; einem im 3(mte, 

kom na hem plesi. 
Slac^forfc^en, soekoe; ondersoe- 

koe. 



Jiac^frage — JRai^Iaffcn. 165. 

Slac^frage, ondersoekoe; fR, 1}ClU 

ten, meki ondersoekoe. 
Stad^fragen, haksi; ondersoekoe. 
S^at^geben, saka; gi abra; er iji 

ge)oa(ti() ^artnddig, er n^id bnrd^aud 

nic^t nachgeben, a habi tranga hede 

toemoesi, a no wani saka (ob. gi 

abra), kweti kweti; ber Älfigjle gibt 

nad), tan tiri, a no dom. 
92a(^geburt, zaka. 
9}a$ge^en, einem, waka na hem 

baka; waka go na hem baka; de 

na hem baka. 
9Za$ge()enbd, baka-tem; na baka; 

bamb^l. 
9?a(^gef$matf, baka-tesl. 
Stac^i^etfen, einem, helpi hem pi- 

kinso; asisteri hem. 
9'ia d) ^cr, na baka; baka-tem; ni^t 

it\)x (ange nac^^er, no toemoesi 

langa na baka. 

S'iacbi^erig, baka — ; bad na^^ierige 

Seben, da baka-lieki. 

91 a d) b 1 c n , fein 9Werf , feine 2Cufgabe, 
wroko hem marki baka ; winni hem 
marki baka. 

9?ac^jiagen, einem, feti (ob. jagi) na 
hem baka; honti hem; einer ®ad;e, 
soekoe hepi; feti to kisi hem. 

9'la^Iomme, Slacbfommen, s., pi- 
kien ; Slbra^amd 9ia^fommen, Abra- 
ham pikien; dem soema, disikom- 
opo na Abraham. 

9iad)fommen, v., einem, kom na 
hem baka; ba er ftc nad)fonnnen fab, 

di a si dem waka kom na hem ba- 
ka; fte lommen nad), dem kom na 
baka; @ined Sefc^l n., doe hem 
ordre; doe hem wani; gehoorzam 
hem. 

Sla^lag, JUacftlaffenf^aft, boe- 
droe; ^errn 9%.^ ^ai)laf, da boe- 
droe vo Masra N. 

!9'la(!^(affen, saka; loesoe; mindre; 
lib!; ber Siegen (d§t nac^, areen de 
saka; ber@|ri(f ifl ju ftraff, (ag ein 
n>enig nac^, da tet^i span toemoesi, 
loesoe hem pikin so (ob.. saka lia- 



166 9lamiU — 9ta(^ri<^t 
foe); bad ift jutbener, bumu§tetn). 

tlv ft diri toemoesi, joe moe mindre 
(ob. saka) hem pikinso; u>ie met 
ivittjl bu If.?, hoemeni joe ita min- 
dre?; er ^at feinen <Stod na^ (ba) 
fiebiffen, a lib! hem tiki; tx f^cA bei 
einem Xobe me( ®e(b no^gelaffen, 
a libi foeloe ffloni na baka hem 
dede. 
9taA(dffig, nalate; er ift n«, a de 
naiate; er tfl n* in feinen Sachen, 

a no loekoe hem sani boen; ein n* 

SRenf^, wan nalate-soema ; broeja^ 

man. 
9{ad)(dffigreit, nalate-fasl. 
9tad)laufen, einem; ron (ob» feti) 

na hem baka. 

Staö^UU, (beim Aoffee) da baka- 

piki» 
92a4lefen, (im 93u(^e) lesi baka; 

lesi abra. 
Stac^maAen, einem, degeersi hem; 

jte ma^t i^rer grau naö), a de 

geersi hem Missi, (a geersi hem 

IVliasi, {te [xtfft if)xtx grau ät^n« 

•im 

9tad)maU, bäkatem; na baka. 
9U^niittag, bakar-dina; 9tac^mittagd 

um ^43ier, baliadina fo joeroe. 
9tad^rcbe, uble, gon^osä; gongosä- 

taki; pori-nem. 

JUa^reben, Staffagen, einem 

UebUd, gongoaä hem; lei na hem 
baka ; taki ogri vo hem ; pori hem 
nem. 

9la$reifen, einem, teki pasi, go na 

hem baka. 

92a(!^rennen, einem, ron na hem 

baka. 
Sla^ri^t, njoesoe; k^nisi; rapor- 
toe; ed iji 91. aud Europa gefom^ 
mtn, wan njoesoe komopo na ba- 
kra-kondre — ; einem 92. geben, 
sen! njoesoe (ob* b6odskopoe) gi 
hem; gi hem k^nisi (ob« raportoe); 
wekl a kom sabi; piki hem; 31, 
empfangen, kisi njoesoe; jcri wan 
njoesoe. 



Sta^rufen — Stdd^flen?« 
9laArufett, 9la$f(^reieu, eintm, 

bar! na liem baka. 

9la(^fd^i(fen, einem, sent na hem 
baka. 

Sta^f^lfeppen, sleep! nahem ba- 
ka. 

9}ad)f(^ma(r, baka-ies!. 

d'^a^fd^reiben, einem, skrifi saa a 

taki. 
9{ac^f«rift, da baka-^krifi. 
5«a*fej>en, (einem SBegge^enben ) 

loelioe na hem baka; etn>,, loekoe; 
ondersoekoe; einem et», (burcfe^bie 
ginger fe^n) no loekoe (ob. tSki) 
dasan! so fin! ; loekoe dasani blaaaw 
blaauw; holi pasiensi. 
Stac^fe^en, ^inrm, jag! nahem baka; 
hont! hem. 

Stac^fi^t üben, 9ladbftc()tig fein, 
no loekoe (ob. soekoe) san! toe- 
moesi fin!; loekoe sani blaauw 
blaauw. 

9{acbfingett, einem (ber porfutgt), 

sing! na hem baka. 

9?ad)finnen, einer ®a(ie, prakseri 

na hem tapo; membre (merare)na 
dati. 
Slac^fpre^en, einem, tak! na hem 
baka; (i^m nac^mac^eub) de geerai 
hem na taki. 

9tac^fpringen, einem, djompo na 

hem baka. 

9{a^fpuren, einer ®a(&e, ondersoe- 
koe dasani; soekoe da!«an!; fe^r ge* 
nau, ondersoekoe dasani toemoesi 
fin!. 

Stdc^fi, moro kldsibei na — . 

9ldc^jle, ber — mein Sldd^fier, da 
soema na mi sei; ein jeber ifl {i^ 
felbfi ber 9tdc^fle, ibriwan soema 
iobbi hem srefi; dagoe dring! wa- 
tra, tjak&en, tjakoen, to joe, da vo 
joe. 

9ta^$le(ten, einem, soekee hem 
nanga trobi ; de na hem baka ; soe- 
koe hem. 

9ldd){leud, pikin-moro na baka* 
pikhi-moro; bambei. 



SHac^preben, einer Sad^c, feti (ob. 

haswa) na dasaiii baka; feliyokUi 
dasaiii. 

Sla^fud^cn, nad) etw., soekoe da- 
aaiii; aoekoe soekoe dasani^ 

9la*t, neti; ?fact)t«,. bet Stacht, na 
neti; lag unb 9?., dei nanga netj; 
bie flanje 9i. ^uiburc^, da heel! neti; 
da heeli neti doro; fR^ DOC ^l., aUe 
9{äcl)te, neti ro neti; ala neti; bei 
3lnbru(b ber 3i^, na mofo neti; bie 
St uberfiet mic^, neti kisi mi; ed 

»irb 91., a kom doengroe; gute 
^(ii)t\, goeniti!; gute 9t* fageu, 
taki goen^ti« 

fflafyt-tult, oeroe-koekoe ; -fleib, 
alibi-japöu; -mab(/ gran-boen: da 
santa avond-niaal; -mu^e, slibi- 
moesoe; -flub I, sterki; -topf, 
patoe; pissl-patoe) -ma^e, neti- 
wakti; -mdcbter, wakti-man. 

fflci6)tbtil, e« bringt mir SJadbtbeil, 
ed ift mir nad^t(^ei(ig, a doe mi 

ogri. 

9tacbtbun, einem, doeleki — ; soe- 
koe TO geersi; er tbut*d feinem ^tm\ 
md^, a doe leki hem masra; a de 
soelioe TO geersi hem masra. 

JRa^tra^ten, einer ©acbe, potti 

membre na dasani; feti (ob. has wa) 
na dftsani baka. 
JUacbtragen/ einem etn>., tjari da- 
sani na hem baka; jle trägt ibrer 
@ebieterin ben @(birm nacb, a de 

tjari paraaolo na hem Missi baka; 

(bilbticb)» holi hem na hatti (ob* 

bele ob. borsoe). 
9tad)rt>tintn, einem, kre vo hem; 

kre gi hem. 
Sla^weifen, sori. 
9ia^n)ud^d, (oon gefälltem äSatbe) 

kapoe-weri. 
Stacbgabfen, pai na baka; pai na 

tapo jete. 
9{ad^2äb(en, teli baka. 
9la(fen, baka-neki; neki; einem auf 

bem 9?. fein, de na hem baka. 
StadPenb, 9tacft, aoso; nakendJi.; 



»label — »d^ter* 167 

nanga soso skin; nanga blootoe 
skin; ia^ Stiiib (äuft n. ^erum, da 

pikien de ivaka soso. 

JRabel, — 5»äbuabe(, nainaf, na'nJii; 
Stecf nabel, pina ; @tri(JFitabe(, prin ; 
bre-prin. 9i a b e I- bu (b f e, na'n«M- 
kokro; -fopf, pina-hede; -of)r^ 
hai TO na'nai; hede to na'nai; na-- 
nai-horo; -fpi^e, na'nai-mofo; 
pina-mofo; -tt)erl, nai-wroko. 

yiaget, (eiferner) spikri; (boljerner) 
pen; (an f$ug unb ^anb) nangra; 
— etw. an im -Waget bangen, tro- 
wei na wan sei; 9Jäget eiufö^tagen, 
fom spikri. 9laget-fopf, spikri- 
hede; -neu, njoe njoe; sprentf* 
njoe njoeh.; ~ Sid get -ma at; spi- 
krl-horo. 

9? a g e (n , spikri ; fom spikri. 

klagen, beti; njam; njam njam; 
kweri; ei8 nagt mir am ^erjen, a 

de njam mi liatti; bie 3Raud nagt 
am Srobe, mtiis'muisi de kweri (ob. 
njam njam) brede. 

9?äb-arbeit, nai-wroko; -gam, 
nai-tet^i; -nab et, nainai, na'nai; 
-ring, nai^ringa; -f4>ute, nai- 
skolo; -}eug, nai-sanl. 

dUbt, kidsibei; n* bei 3cri($o, klo- 
stbei na Jeriko; n« fommcn, kom 
kidsibei; n* beifammen (auf $tan* 
tagen) dam oadam; nabe))ern>aubt, 
famili; broedoe; fie {Inb wa^t Vev« 
n>anbt, dem de broedoe. 

9läbe, 8., kidsibei. 

9{aben, kom kidsibei; drifi kidsi- 
bei. 

9ldben, nal. 

Sid ber, moro klo^ibei; fomm ndbcr, 
drifi kom moro iddsibel ; kom moro 
na mi sei. 

3?dbren, e., gi hem njanjäm; ftd), 
finni hem njanjam; fid) mit, burcb 
«— pasa hem liebi nanga. 

Stabrung, njanjam. Stabrungd- 
mittel, njaiijäm; provisie. 

9{abt, uaati. 

9?dbter, JWdbterin, nai-man. 



168 



9lmt — JRafe, 



fRanii, nem; wad ifi bcin 9{ame?, 
hoe nem to joe?; fa joe nem?; 
e. beim 9l. nennen , kali hem nem ; 
kail hem nanga nem ; ben 9?. geben, 
gl da nem ; ben 91. b^ben , hahi da 
nem; 9?amen« 91.31., a nem N. N.; 
ficb e. Wameu ju ma^eu fucben, 8oe- 
koe nem ; aoekoe boen nem ; soe- 
koe bi^i nem; einem e* bofen 9{. 
niacben, pori hem nem; gi hem ogri 
nem. 

Stamend-t^rifl, nem-kristen-aoc- 
ma; -tetter, nem-seki: nem; ftu* 
ten Sag, SJamenduettet üCanfe, 91* \, 
Odi nem! Tangi nem! Daa nem! 

Slamentli^, nanganem; expreasi; 
e. \u rufen, kali hem nanga nem. 

91 a m ^ a f t macben, e., kali hem nem ; 
kali da nem vo hem. 

9idmli(b, f. 9tebMiticb. 

9iapf, 9iapf(ben, kdmetje, kd- 

miki. 
9larbe, marki; )^on ®(^>Iaflen, wipl- 

marki. 
fflaxx, lauman; ein 91. »erben, tron 

wan lauman; kom lau; e.2um9^ar^ 

ren b^tben, holt hem to spot; hoii 

hem TO ianman; dreigi hem. 
9iarrend-poffen, lauaani ; prefoe- 

roe; — treiben, mekilau; meki 

prefoeroe; prefoeroe. 
9iarrent{>etbinfl, lau-takf. 
9larr{>eit, lau-faai; eine 91», wan 

lau-sani. 
9iarrifci), Ian; n. werben, kom iau; 

last hem Teraland. 
9lafd;en, lekki; dipi fiuga; anoe- 

poe h. 
9lafcber, lekker-beki h.; cr ifl ein 

9^., a lobbi switi-sani toemoesi. 

9?dftberet, 9laf(^n)erl, awlti- 

aani. 

fRa f e, noso ; feine 9?. bo^ tragen, ho- 
po hem noso hei ; e« feine 3L baben, 
habi wan iini noso; smeri boen; 
and ber 9{afe bluten, poeioe broe- 
doe na noso. 9iafeu-Iodb, noso- 
horo. 



Slafciveid — Sieger. 

9lafett>ei6, asranti; — fein, sori 
tranga mofo (ob« tranga hai). 

91 ag, nati; nati nati; nag mojS^, 
natl. 

9!dffe, Toktoe; nati; nati nati; koii- 
roe; wenn bad 9ldife hiegt, »cr- 
birbt'd, eft kouroe liiai dati^ a dc 
pori. 

91 äffen, Toktoe; nati; ed ndgt, a 
voktoe; feine äugen n«, (franf^aft) 

hem hai ron watra. 

9Uti0n, nasi, nat»ie. 

9{atur, natuur; Don 9?., to n&t«uir; 
80 leki fa mri de. 9latur-art,%a- 
tdur-fasi. 

9latur(id^, na natmir-fasi; ber na« 
tÜrKcbe SKenf^, ao leki aoema de 
to natunr; er ift eined natürlichen 
Xobcd geftorben (ni^t burd; &c* 

toalt), Gado 4eki hem. 
9{ebe(, smoko to gron; dantpoc; 
• amoko. 
9{eben, naseiTo; na — sei; na sei; 

neben mir, na mi sei; n. bem93ruu« 

nen, na sei peti; na sei to da peti; 

nebenan, kl(Ssibei; er u>obnt n.an, 

a de liebi kl<islbei; a de llebi na 
sei; nebenbei, buiti dati; n.babcicb 
iu bemerfen — , buiti dati mi ha vo 
taki. 

9leben-famt(ie, krdekoetoe fa- 

mtii; fArawei-famiii; -facb^, wan 
pikin-sani; -tt)eib (ÜKitfran, bie 
imitt ober britte e^rau eined ^Ran* 
ned) meti; grü§e beitt 9lebenn>€ib, 

taki joe met! odi. 
Stebfl, nanga. 
9te(f en, e., tergi hem; spyti hem; 

((entered einem etm.jcigenunb bann 
nicbt geben); er neat mid), bio icb 

fd^reie, a tergi mi, tee mi barf. 

Steffe, sisa-pikien; brara-pikien. 

91 e g e r , ningre ; (SKann) man-ningre ; 
(^rau), Siegerin, ningre -oeman; 
(^inb) pikin ningre; ein 9legerfiub, 
bad jtinb eined S^egerd, ningre -pi- 
kien. 9iegerrfijf(b, (gifcb öbuc 
@CbU))Ven) ningre -lisi; glati fisf: 



-JauÄ, ningre-hoso; -tanb, nin- 
gre-kondre. 

3lct^mtn, teki; an (ob* in) bic^aub 
n, , teki na hau ; e* Jliub auf l>tn 
%rm n», teki da pikien, potti hem 
na han; auf ftd) nehmen, teki na 
hem tapo; et nabni fein Jtreu^t auf 
^ä), a teki hem kriiis na hem tapo ; 

etil)« fur eine Seleibiguug n«, teki 

dasani vo wan afrontoe ; e. JUt ^rau 

nehmen, teki hem \o wefi; einem 
etn>ad n., n)e(jnef)men, teki; poeloe; 
bu baft mein S3u(^ genommen, joe 

teki mi boekoe; bu baft mir bad 
genommen, joe poeloe dati na mi; 

»orßeb mit etro. nebmen, tevrcde 

nanga dati ; uberbaub n», kom foe- 

loe; ein @nbe nebmcn, kom kabä; 

kabä. 

9?ebmli4,tdj., ber, bie, baöStebm* 

(ii^e, da srefi; da srefi srefi; da 

srefi-wan; adv., dati taki; dati 

wani taki; vo taki. 
9ieib, djaloesoe. 
bleiben, djaloesoe to; hahi djaloc- 

8oe vo. 

Sleibifi^ fein, — er ift n. auf mi^, 

a djaloesoe vo (ob. gi) mi. 

Steige, — cd gebt auf bieSl., a kom 

w^iniki; a de loekoe^vo kabä. 
Steigen, beni; buigi; kanti; Imnga; 
skranki; saka; «wai; er neigte fein 
^anpt, abeniliemhede; ftd) U«, hui- 
gi hcm srefi ; ft* t>or einem , buigi 
gi hcm ; meki wan kompHmenti gi 
hem ; ber 2^g neigt ftd), dei de go- 
wei; bad ^aud neigt ftcb (bangt 

über), da hoso nkranki. 

Steigung, — fflr, juiem., zwakavo 

hem ; iobbi vo liem. 

9tein, nd; nd no; St« fagen, taki 

nd. 
Stennen, kali; nem; gi da nem; 

nenne mir feinen Stamen, kali da 

nem gi mi ; ^ob^uued genannt, disi 
nem Joliaiines; a nem J.; diaidem 
kaiiJ. 

Stert),Stert)en, siniiwe; tet&i. 



Sletüen-fleber — Steun* 16Ö 

St e rü c n - f i e b c r , 8Änn wc-koorsöc ; 
-frampf, z^nuwe-treki; -franf" 

beit, z^nuwe-siki. 

Steffel, krasi-niwiri, 

Steffettii^, netrc-doekoe. 

St eft, neal; hoso; e« St« bauen, meki 
nesi; meki hoso. 

Stett, mooi; net; nett fo, net so; 
juisti so. 

Ste^, netti; gifiJberne^, fisi-netti. 

St e I e n , nati ; voktoe. 

St e u , iijoe ; ein neu ®ebot, wan njoe 
gebdd ; ein neuer Sebrer, wan njoe 
l^riman; gau) neu, uagefneu, njoe 
njoe ; sprentl-njoe njoe h. ; ein neu 
Slngef ommener , wan njoe soema; 
etwad Steucd, wannjoe-'Sani; badijt 

ibm ni^td Stoned (etm. Silted, badifl 
ibm fcbon oft begegnet), kisi kisi da 
ouroe-sani vo arata; ueu ma^en, 
meki njoe njoe; «ufd Steue, njoe 
njoe ag&en. 

Stcnbarfcu Srob, (no^ b«§) ^«j»- 

brede. 
Steuere, bie Steueren, dem disi-tem 
soema. 

Steuerung, eine, wan njoe-sani. 
Steugeboren, njoe-gebore ; ein neu^ 

geborned jtinb, wan njoe njoe p!- 

klon. 

Stengeburt (SBiebergeburt) njoe ge- 
boortoe. 

Steugetaufte, njoe doopoe-soema. 

Steugierig, njoes-gieriki h.; be- 
moeje. 

Steuigfeit, njoesoc; bad S^iff bat 
Steuigfeiten mitgebrad)t, da sipi tjari 
njoesoe kom. Sleuigfeitd-frd^ 
mer, pak^ti. 

Stcujabr, njoe-Jari; jari; St. fetern, 
njani njoe-jari; njam jari. SteU' 
jabrd^gefcbenf, njoe-jari- pre- 
sentij -tag, njoe-jari-del. 

Steulicb, tradei; laast h. 

St e U l i n g , wan njoe-soema. 

Steumonb,njoe-moen. SSergt. SKonb. 

Steun, negl; neuutebalb, aiti nanga 
hafoc; ber neunte, disd meki na- 

22 



I7ik 9lmnitf)n — 9U4^Mniij;i^. 

gi; di T0 negl; neunmal, nef^i- 
tron. 

^{eunjef^n, t!n-nt-negl. 

?{ e U n J i g , negMen-tin. 

9{euteflamentif(^,Todanjoetetta- 
metiti. 

Sli^t, no (ficftt immer tjcc bemVcr- 
bum) ; i$ U)ei^ nic^t , ml m> sab! ; 
nodj ni^t, no — jete; et ifi not^ n. 
gcfommen, a no kom jete; n. ein^ 
mal, no — srefi ; n. einmal ein Äinb, 
no wan pikien «refi; nid>t — no^, 
no — no; n. SWann, nacb gran, no 
man, no oeman; ed if} nid)t fo, a 
no to a de; nt^t Wa^r?, a no to?; 
no so?; no?; gan} unD gar n., mit 
nidj^ten, kweti kweti; no no, kweti 
kweti; na kondre. 

92t(bte, }u 9?i^te ma$en, meki a 
tron noti; )U 91« tt^erben, iron noti. 

Stickte, «M brara - pikien ; «isa-pi- 
klen, 

3t\^X\i, 8(S9o; ed ifl n., a de vo 
8080; tixo^^ fRtdt^tiged, wan soso- 
•ani. 

3i\ifi^, noti; niksi; nada; ed iß 
nid^t« ba, noli de; i(!^ ^abe gam 
Unb gar nic^td , mi no ha noti ; mi 
no lia nikslj gar n^ no wan-sani; 
nowansoortoe sani; umni($td; nm 
nichts unb uneber m, vo soso; aud 

ni^td mxt n. , joe potti not! na 
niksi tapo; joe kom soso, joe sa 
go 8080 baka ; n)er nic^td n>agt, ge« 
winnt ni(^td, joe no wage, joe no 
kan winni; u>o nic^td i$, bat bcr 
Jtaifer '6 Stecht werteren, doksl (ob. 

fouwioe) no Iia watra vo dringi: 
'pee a sa kisi, to gi kompe, wasi 
foetoe?; e.fur m(^td acbten, no teii 
hem vo noti ; i(^ \^^bt mit bir nti^t^ 
JU f^affen, mi no liablsinangajoe; 
mi no habi wroko nanga joe ; nt^td 
al^, noti, biiiti ; noti, Icki. 
9t i d; t d n u ^ i g , onn^odiki ; ein nic^td« 
nu^igcr 3unge, wan onn&odiki hol; 
wan strontoe - boi ; wan kadami- 
boi. 



9{t(^tdu)urbig — JRieberlaiTen. 

9li^t«»iirbig, no boen vo noli; 
no wsarti to noti; no waarti. 

Slirfen, (fctlnmmernb)hoekoe;djon- 
ko; djonko dionko; einem (mit bem 
jtopfe) n., taki nanga hede ; pingi 
hai; er ^at mir geuicft, a pingi hai 
gimi. 

9}ie, nooili; nebre; na kondre. 

9lieber, na gron; na ondro. 

9lieberbeugen, beni nagron; bui- 

Stt eberbrennen, ein «^an«, bron da 

hoso krin krin ; bron da lioso tee 
na gron; bad gcuer iß nicberge^ 
branut, (brennt no4 f^acb) da fa- 

ja saka; (ifl erlofd^en) da faja de- 
de. 

9lieberbu(fen, |l(&, lioekoedom. 

9lieberfabren, salca go na ondro. 

Wieberfallen, faddm nagron; sa- 
ka faddm; Dor einem, laddm na 
hem fesi. 

Stieberge^en, (tjon ber ©onne), go 

na ondro; ))erg(. Untergeben. 
Stiebcrgefdjlagen, — er ifl n., 

a de nanga sari ; hem hatti faddm ; 
a lasi halti; hem skin broko. 

9!ieberbauen, fala; kapoe. 
9{ieberl^o(fen, ftd;, djokoddm, djo- 

koto. 
9tieberfnien, kni; poiti (ob* saka) 

kni na gron; Dor einem, kni gi 

hem. 
Wieberfommen, (berabro«ftkakom 

na ondro; (im Äinbbett) meki; ftc 

iß mit einem jtndb^en niebcrgefom« 
men, a meki wan man-pikien; un^ 
jeitig, Irowei bele. 

Slieberfnnft, meki; nnjeitige, Iro* 
wei bele. 

9tieber(age, (SKagajin) makzlen; 
fie ^abeu e. 91. erlitten, dem vyanti 
fom dem. 

9lieber(affen, etw., sakaliem; fic^ 
wo baudtid), meki iiOi$o dapee; go 
iiebi dapee; 1>ouw wan pikin kon- 
dre; ftd) (fe^en) tekistoeloesidiim; 
go siddm.. 



ÜtfcbecUffung, pranasf^ buiti; 
groB ; wan pikin fron. 

poUi hem na gron; jlc^, fo lidiSin; 
junt @(|[afe; go lid^m slibi; fein 
tSliut n., bedauke hem wroko; bad 
fRic^teramt, bedanke hem kroetoe- 

man-wrokp; bie ®out>ecneutd'@teIIe, 

bedanke vo granman. 
lieber liegen, \id6m na gron; li- 
ddm plata na gron. 

9{ieberma(^en, ^ieberme^etn, 
klH. 

iRieberr^i§en, broko poeloe. 
9üeberfd&ie6en, e», soetoe kili 

hem;, soetoe hem kili. 
JRieberf plagen, Og>o(j) fala; ka- 

poe; einedSKut^, meki a laai hatli» 

Serflt. 9liebecjjefd)la8en» 
Stieberf^reiben, skrifi; pottina 

pampira. 
dZieberfenfen, saka; saka na on- 

dro. 

Sticberfefcen, eh»* öuf beu 93oben, 

poUi dasani na gron; {t(^, go ai- 
dom; slddm. 
Jlieberfinfen, (im SBaffet) aoen* 
goe; (auf beu ^pbeu) faddm na 
gron. 

iRiebecft^en, siddm; auf bem 93i>^ 

ben, siddm na gron. 
9lieberfteigen, saka; sat^a go n« 
ondro. 

Slieberflofien, e., (mit ber^^anb) 

troesoe hem tiiti na gron ; hid hem. 

trowei; (mit bem ®iin)erbt) soetoe 

kili hem; soetoe hem kili. 
Jllieberjlurgen, faddmnagron; fa- 

ddm. 
Stiebetttdcl^tig, slekti toemoesi; 

ogri pasä; gemeene. 
Sliel^ertrd^tigteit, geraeenc-fa- 

si; eine, wan gemeene saiii. 
Stiebertreten, e«, trapoe hem na 

ondro foetoe. 
92teberttng, laage plcsi ; loo gron. 
9liebjetn>artd, na ondro-sei; (ben 

g(uB) na biiö-sei.. 



9?lebeTOctfen — 9lo6). 171 

Stiebetmecfeu, e», hit! hem na 

gron; ^^, hit! hem srefi na gron. 

9}ieberite(^eu, e.; ball hem kom 

na gron. 

3litl>li69, mooi; 8witf;ein n. jtinb 
(nad) 9ndfe()eu) wan mooi pikien $ 
(na^ %xt) wan switi pikien. 

91 i e b t i d^ f e i t , mooi-fasi ; 8 witi-fasi ; 
eine 91«, wan mooi-saiii. 

Sliebri^, laage; loo; plata; «jatoe; 
ein niebriger ^(a$, wan laage plesi ; 
wan loo gron; e.m^aud, wan laage 
hoso; wan plata hoso; bie 9l\tt>xU 

fen, dem laage-wan ; ein n. ÜÄenfd) 
bem Stanbe mo)) wan laage soe- 
ma; (t)em &^aractec nacb) wan ge- 
meene soema; e» n* SSaum, wan 
sjatoe boom, 

9{tebrigfeit, (Semutd) saka-fasi. 

9tiemA(df nooiti; nooili wantem; 
no wantem; nebre-tem; nebre- wan- 
tem. 

IRiemanb, no wan soema; no wan; 
i(^ liabe 31., mi no habi no wan 
soema. 

Sliete, nier h. 

Stiegen, meki ätse, meki etse (pb« 
itse). 

fftu^bxani), vry-gebruik. 

9lieten, etn)., klinki dasani. 

glimmer, nooiti wantem; nooiti; 
nemre ; nemre-wantem ; nebrc-tem ;^ 
nebre-wantem; nakondre; nimmer« 
me^r, nooiti moro; kweti kweti; 
nooiti walitem; na kondre. 

S'liigenb, no wänpee; na no wan 
pee. 

Stifien, meki nesi; meki hoso. 

9t i D e a u , walra-pis, 

9livel(iren, bad ülman ntfymin, 

teki watrapa«!. 

9i ct) , jete (am ®i$(niTe bed ©a^ed) ; 
ber ^txx ifl npi) iiic^t gcfommen, 

Masra no kom jete; er ift uoit) 
untcrwegd, a de na pasi jete; nod) 
einmal, 4toc^ma(d, wantron moro; 
. noc^ fldrfer, moro traiiga ageen; 
«Dcbci* — no4 "o — no ; id) f ann irebcr 

22* 



172 giorben ~ Wot^. 

DOT« wSi ru(fwdrt6, mi no ha fest, 

mi no ha haka; er i{l weber grog, 

no(^ ßarf, a no bigi, a no tranga 

toe. 
ütorben, noord» noorden. 
StdrbUc!^, na noord-sei; n* ton, na 

da noordsei vo — . 
fftotf^f •., nootoe; gebr^k; trobi; 

pina; in 9{« fein, de na nootoe; 97. 

(eiben (SKanget baben) de na ge- 

br^k; habi g^ebr^k; pina; in 31. unb 
93er legen bei t, na nootoe enveriegi; 
bie yi. brucft nti^, pina moro mi; 
9t. madden, trobi; bad iß e. Arbeit, 
bie feine 3t. mad)t, da wan wroko, 
di« no ha trobi ; ed »irb ffi. fe^en, 

bid er {i(b unter ifixx beugt, dati sa 

trobi, vo meki da soema saka na 
hem ondro; e* in ??• bringen, tjari 
hem na trobi ; ed f)at feine ffi,, da^ 
sani no ha trobi; ic^ ^ab'd and ?}. 
get^an, mi no ben kan helpi; noo- 
toe ben tjari mi so fara; da pina- 
Irebi meki mi doe so; id; bin mit 

genauer 9?. baüou gefommcn, pikbi- 
moro mi no komopo moro; ern?ei§ 
l}on feiner 91., a no sabi nootoe; a 
no sabi ^ebn^k; er f)at e6 o^ne 92« 
getban, no wan soema ben dwingi 
hem vo doe dati; jur 9lot(), hafoe 

hafoe; id) t)erjlebe bie Arbeit fo jur 

Shtf), mi sabi da wroko hafoe ha- 
foe; 9Zot^ fennt fein ®ebot; 9totb 
bricbt @ifei(, nootoe broko wet; lioe- 
doeno de, mi teki tetei, potti na fa- 

ja; man mug and ber 9t. eine Sugenb 

ma^en, moendoe bira: joe teki 
pari poeloepondo; dagoe no de, 
joe tjari krabita go na honti ; in 

ber 9(otb. (erut man feine greunbe 
feunen, joe lobbi mi? mi sa si na 
siki. 
9lotb; 5R8tbig, 9lot^tt>ettbig, va- 

noodoe; 6iad ift notb/ wänsani de 
vanoodoe; i^ bctbe bad UÖtbig, mi 
liabi dati vanoodoe; — nid)t, mi 
no ha dati vanoodoe; mi no ha 
wroko nanga dati ; ed ift ni^^t wotf)* 



KotW^urft — 9ln6* 

i»enblg, a no vanoodoe ; ed tbut mir 
notb, mi moe go na baka; mi.moe 
go doe boodskopoe; (jtinber fagen : 
kaka ob. pissi kill mi). 

97otbbnrft, feine 91, oemcbten, go 

na baka; doe wansäui. 
97otbbfirftig, hafoe hafoe. 
9lotbfa((, im 91., eft helpi no de. 
9tdtbigcn, e., dwingi hem; begi 

hem; dwingi (ob. begi) hem so 

tee — ; er n Jtbigte tbn , bid er ha^ 

@ef(benf annabm, a dwingi liem so, 

tee a teki da present!. 
9lotb(eibenbe, ber, wan poti ge- 

br^k-jiocma; poti-man. 
9Jotij, notisi; 9J. nehmen, teki no- 

tisi. 

9iooember, November h. 

9lucbtern, (obne gegejfen gu f^aben) 
icb bin nod^ nflcbtern, mi no njam 
jete; mi no dringi faja-watrajete; 
(bi(b(id)) nanga krin liai; feib nucb^ 
tern — , meki oen hai tan krin; 
oen moe tan nanga krin hai. 

9tubel, 9iubetu, aratria. 

9tube(n, (bid jum tteberßuß üoll« 

ftopfen), (ein jtinb) kauti; (335ge(, 

@nten k.) soeka, sokä.^ 
9iulf, no!. 
91 a m e r i tf n , tell ; (mtt Stummem be* 

geicbnen) nomer. 
91 u mm er > iiomer. 
9iuu, (port bcr3cit)now; uoja; no- 

jaso; oon nun an merben n>ir, noja 

wi sa bigin vo — ; uun unb ttiuu 
merme^r, nooiti; na kondre; (goU 
gerung) juSlnfang cined (Sa^^^, we; 
nun, n>it n^oHen fc()en, we, wi sa 
si. 

yiixx, nom(S;nomoro a.; wawän; roa; 
mara; id) mid UUr i^u, da hem uo«- 
m6 mi wani; geb' nur!, go ma! 
go mara! ; ni<bt nur — fonbern oucb, 
no — wawan, ma — toe ; ni(b tnur bie 
aSdter, fonbetu aucb bie Äinber, no 
dem tata wawän, ma dem piiiien 
toe; menn nur, e(i ma; efl tog. 

31 n^, uoto; gocodnug; kokro-noto; 



5ftttf<^en — Oben» 
erbuii§, pinda; ^afetnug, tt>rif4e 

9{u§, bakra^kondre-noto ; bad ifl 
eine ^arte 9}., da wan trobl-wroko; 
einem e. ^arte 3T. ju fnacfcn geben, 

gi hem wan trobi-wroko vo doe. 
Stntfcben, zuigi; bobi; am ginger, 

siiigi hem finga; bobi flnga. 
Slu^e, 3?u^bar, Jlufeli*, boen 

vo ; ed i(l }n nicbtd nu^e, a no boen 

vo noti; ed tjt fein 9tu^e/ a no kan 

helpi no(i. 

Sinken, 9in^en, v. helpl; ed nu^t 
nid)td, a no helpi noti ; ed fann mir 
uic^td n. , a no kan helpf mi noti ; 
a no kan diiii ml; mi no kan meki 
gebruik vo dati. 

Stufen, 9{u^, winst; gebruik; ed 
bringt ^., a degi winst; a de tjari 

help? ; obne e« ^. bat>on ju jieben, 

sondro \o winni wansani nanga 

dati; fx6) ttxM^ ju ^Iw^t machen, 

meki gebruik vo dasani* 
S^uftb^Ij/ timre-hoedoe. 
9lu|nie|una, vry-gebrüik ; bie 9?. 

t>on etmad b^ben, habi da vryge- 

brulk TO dasani. 

O. 
D\,o\ ke! Tol D mein ®i>tt\, kc, 

mi Gado! ; o id) ^2lrmer !, ke mi poti! ; 
O n>eb!, Wo, mi mama!; An! Ml 
mama boi!; JJeim Muten »irb o oft 
an ben Stamen anaebänat, Pikki-5! 
Affl-^! 

Db, cfi. 

Dba^t, etw. in jD» nebmen, loekoe 

hem; nimm ed gut in £)., loekoe 

hem boen. 
Oben, na tapo ; na tapo-sei ; (t)om 

%la%) na hopo; na hopo-sei; t>on 

oben tftxab fommen, komopo na 
tapo; er ift na^ oben (ben %l\(% 
binanf) gegangen, a go na hopo-sei ; 
ber ^err ill oben (im obem ©torf), 

Masra de na zoldro; er getrig lOOU 

obenan bid unten aud, a pliti kom- 
opo na laposei tee ua oudro; 



Dber-anfu^rer — Dbtate. 173 

tbefTer:) a pliti vo täposel kom tee 
na öndrosei ; Don oben bcr, vo tapo- 
ael; vo hopo-sei; oben an (am 
Xifcb :c.) na liede-sei ; mi b^tben 
f^on oben (oorbin) gefagt, wi ben 
taki na fesi kabä; oben auf, pa tapo; 
na tapo-sei; bbenbrein,'natapo; na 
tapo jete; moksl nanga dati. 

Dber-anffibrer, hödeman; -auf^ 
feber, gran-basi; -aufflcbt, bie 
D.a. fubten, loekoe da heeli wro- 
ko; -befebUbciber, komandanti; 
generali; -b ben, kroboi zoldro; 
-f(dcbe, da tapo; da tapo-sei; 
-ftdd^ticb, na tapo tapo; fra fra; 
auf e» oberflacbticbe SBeife, na wan 

tapo- tapo-sei fasi; fra fra; -ge^ 
riebt, gran-kroetoe bigi kroetoe; 
'b^Ib, na taposei vo; na hoposei 
vo — ; -banb, bie D, baben, de 
Masra; befommen, winni; tron win- 
niman; tron masra; behalten, tan 
masra; -baupt, granman; kap- 
tein; li^deman; -berr, Masra \o 
kendre; -meifter, gran-basi; -of^ 
ficier, gran-ofciri; -pricjlev, 
gran-domine; -fcbentel, boutoe; 
- flu b e , zoldro ;- ta ffe, kopi, kopje ; 
-J 6 1 In er, gran-tolnaar. 

Obere, bcr obere @tocf eined^aufc^, 
zoldro; bie oberen S3retter, dem ta- 
po-sei-praiiga ; bie oberen 8dnber, 

dem höposei-kondre ; dem kondre 
na hopo-sei; bie Oberen, demgrän- 
soema. 

Ob er fl, — ein Oberfler ber S^ufe, 

wan gransoema (ob« h^deman) vo 
kerki ; ber O, ber leufel, da h^de- 
man vo dem didiebri; gran-didie- 
bri ; bad O. gu unterfl lebren, meki 
ala-sani kom broeja broeja; drai 
onder te boven h.; gu obcrfl, na 
tapo ; na taposei. 

Obgteitb, Obfcbon, Obroo^^ 

alwasi« 

Ob but, — wir fleben unter feiner 

O*, da hem de loekoe wi. 
DbUte, 6rikl. 



i74 jDWicjcu — Del. 

Obliegen, c« liegt bit ob, ju — 

. da joe habi da pligti vo; da joe 
verpligii vo; da joe wroko vo — . 

Dbtieflen^eit, pHgti; verpligti; 
wroko. 

Obuiajljtji b^deman. 

Obrig(ei.t/,dein gränaoema vo kon- 
dre; dem h^deman vo kondre. 

:Dbfiegen, winni; iron wfniiiinan; 

' kom masra. 

JDbjl, dem vroektoe pi. 

Dd)d, maii-kow; kow; boel, boeloe. 

Dd)feu-fletfcb, kow-meU;-^irt, 
kow-maii; -(alb, wan pikin man- 
kow; -junge, kow-tongo. 
October, Oktober b. 

Dbem, Dtt^era, bro; D. ^olen, bali 
bro;. bro« bio; e« (ebcnbiger C, 
wan liehi bro; ))om ftarfeu Saufeu 
bcfomme ic^ fuijen O., ml batti ta- 

. po, te mi rou toemoeni. 

Ober, ofoe; efi; ob — ober, efi — 

. ofoe; efi-efi; CUtwebcr — ober, efi; 

ofoe ; eutweber \>^^ fc^roarje ober \>oÄ 
n^ei^e, da blaka-wan efi (ob. ofoe) 
da weti-.wan; (fonft) anders; no so; 

tbue \}^^, ober \>Vi befommfl ®c^(dge, 

doe dati, anders joe aa kisi fomfom ; 

doe dati, no so?, .joe sa kisi fomfom. 
^^\)t, (SBuftenei); woestein ; adj., ein 

Obed Saub, wan woestein-l^ondre. 
Deffentlid^/ publiki; nafesi vo ala 

soema. 

Oeffnen, fic^ offnen, bopo; öffne 

\>^^ genflcr, bopo feuere I 

O c f f n u n g , boro ; mofo ; (für offenen 

. Selb) opieif b. ; Deffnung b^^ben, 
ball! opieif; stoeloe; btutige De« 
^aben, stoeloe broedoe. 

Defter, adj., moro foeloe; adv., 
öftere, nofotron; nofo. 

Debt, Debfe, bai; boro; bede; 
mofo; 9labe(ö^r, da bai vo wan 
na'nM-boro; bede vo na'nlu. 

Del, oli; fatoe; mit Det einreiben, 
robi nanga oli; mit Dc( falben, 
zaivoe (zalvfs) nanga oli; Del in*^ 
gcucr gießen, potti oli ua iui faja; 



Dcl-biium — D(^einu 

soetoe faja; 93aum5(, awiti oli; 
93rennöl, Stnbol, tlngl oli; oli; $o^ 
toiSnug51, kokro-noto-fatoe; Seinof, 
fervi-oli ; lein-oli ; $alm5(, ningre- 
kondre-fatoe; ob^e-fatoe; ißinbao(, 
pinda-fatoe; @alb5(, smed-oli ; loobl^ 
riecbenbe^ 6aIbo(, awiti smeri-oll. 

Del-baum, olyf-boom; -berg, 
ol^f-bergi ; - b I a 1 1, oljf-boora- 
blatl; -flafcbe, o|i-batra; -flefi» 
fen, oll-flaka; -Irug, oli-djogo; 
-J me ig, oljf-takki; takki vo da 
olyf-boom. 

Dfcn, oven. 

Dffen, bopo; opo; e* offene« ®rab, 
wan bopo grebi; mit offenen 21 n gen, 

nanga bopo^ bai; X}^^ ©efcbwur ift 
no^ nicbt offen, da sweri na broko 
jete. 

Offenbar, krin; o* merben, kom na 
krin; kom na ala soeoia bai; kom- 
opo na doro; kom openbäarb. ;• ed 
n>irb SlUed o. werben, ala-sani sa 
kom na krin. 

Offen ()aren,.meki soema kom sabi; 
meki a kom tia krin; fid), meki 
bem srefi bekenti gi ; i^b n>erbe micb 
tbm offenbaren (ieigen), mi sa meki 
a kom si mi. 

Offenbarung, openbaring h. ; bie 
0. 3^^A^^i^/ ^^ openbaring vo 
Jobannes; (gemo^nli(^ u>irb bad 
^auptmort Offenbarung mit bem 
3eitn)ort kom na krin umfcbrieben). 

Offen ber jig, dpregti; o« fein gegen 
jem., bopo bem batti gi bem ; poe- 
ioe bem batti gi hem. 

Dffenfunbig, ed ift o«, &Ia soema 

sabi; a de bekenti. 

Off icier, ofciri. 

Oft, ndfotron; foeloe-tron; so me- 
ni-iron; nic^t oft, no so foeloe; no 
80 meni; no so hesi; n)ieoft?^ boe 
meni-tron?; etm. oft tbuu, lobbi 
vo doe dasani; )oie oft aucb immer, 
alwasi boe meni-tron; oftmaU, no- 
fo-tron. 

D^cim, P(^m, ooinoe> tip. 



Dftne, sendro; oftnc gurdjt, sondro 
frede; c^nc gu erfc^recfen, eondro 
vo skreki; ol^nc mtd), sondro mi; 

o&nc baß pe crji bic -^dnbc wufd^en, 

sondro dem was! han bifosi. 

Dbncra^tet, nlwasf. 
Dbumad)t, s., D^nmä^tiq, adj., 
fliauw; eS bat \i)n tint Di}nmacl)t 

befadcit, a kisi wan flaiiw; a gowei; 

obnmad)tig n?crbcn; in D^nmadjt 
fadcn, kom flaiiw. 
D b t , jesi ; bier t)or euern Di^xtn, na 

oenjesidia; mit offenem D^t, naiiga 
hopo jesi; bieD. fpt^en, potti jesI; 

bic (B(i6;)t tarn ibm ju Obren, da 

tori go na iiem jesi ; da tori kom 
tee na hem jeti; ed ifl mir ju Ob^ 
ren gefommen, mi kom jeri; a kom 
na mi. jesi; einen bei ben D. faffen, 
fric(]en, tcki hem na jesi ; (bi(bUd)) 
hall hem jesi ; cr iff nod) nic^t trof^ 
fen bintcr ben O., hem baka-jesi 
no dre jete; a no komopo na cksi 
boeba jete; lag uieinc D. in SRnbc, 
(flore mi4 nicbO meki mi jesi bro; 
er bvit'd binter ben O,, a habi vo 
hem na ini hem bele; i(b n>ctbe 
mir'ö binter bie O. fd)reibcn, mi sa 
potti hem na zontoe. 
Dbr*feige, klap na sei fcsi; klap; 
-gebcingc, t(Sdebel; madamplas; 
-ring, jesi-ringa; ringa vo jesi; 

bic Oeffnung baju im Dbr, boro; 

horo. 
Dbrcn-btafer, gongosA-man ; 
-jcuge, i^ bin D.j» gen^cfen, mi 
jeri dati nanga mi eigen jesi. 

Dlim, — jn Dlimd 3^i^^"/ "* *^"" 
Bok^ tem ; na Jan Pogd (ob. Bokd 
ob. Kotd) tem. 

Onanie, trakroe pre; — treiben, 
pre da takroe pre. 

Dnfet, oomoe; oom; tfo. 

Dpfcr, offer; ofrandi; ein D. bar^ 
bringen, tjari ofrandi liom; meki 
ofrandri; gl wan ofrandi. Cpfcr- 
faflen, ofrandi-ktsi ; kerki-bus h.; 

-lamm> offer-Jaam; -ma^Ijcit, 



Opfern — ipaar. 



175 



ofrandi -trakteri; -tbiet^ offers 

roeti. 
Opfern, offer; meki ofrandi. 
Orange, aranja. 
Orb en, redder-orde h. 
Orbentlicb, reti; nanga rcti; or- 

d^ntiiki h.; (aßt und aOed o. tbnn, 

meki \vi doe ala-sani nanga ri*ti; 
er ifi ein ö. 2Kenfcb, a de wan or- 
d^ntliki soema; a holi hem srefi 
boen; auf orbcntlid^e äßcifc, na wan 
boen order-fasi; so leki a fiti. 

Orber, ordre; O, geben, gi ordre; 

. — empfangen, kisi ordre. 

Orbinar, (geroöbnticb) soso; o. Ocl, 
soso oli; (gemein) gemeene; ein 
orbiatarer . Üüienfcb , wan gemeene 
soema. 

Orbnen, potti na order; potti boen; 
potti potti sani ; meki a kom jeti, 

Orbnung, order; reti; etw. in O. 
bringen, potti dasani na order (ob* 
na reti); potti potti sani; raelu 
dasani kom reti; (bttbücb) meki 
wan skeki; skeki dasani; ®otted 
Orbnung, dasani, disi Gado ben 
potti; (Älaffe) lo; speie.. 

Orgel, orgel; O.fpielen, pre orgel; 

Ort, plesi; pee; flc famen t»on aDcn 
Orten , na ala plesi dem komopo ; 

am red)ten Orte, na reti pee ; aller 

Orten, älapee, na ala pee. 
Off, Often, 008t; oosten; ber O., 

oost-kondre. Oß-notnb, oost- 

winti. 
Oflern, ((brifHi(!be) paaska; ({fibiftbe) 

paskwa; O* feiern, njam paaska. 

Ofier-fefl, paaska-feest; dpstaan; 

-famm, paa«ka-lam. 

Otbem, l Dbenu 

Otter, sneki. £Jtter-gexucbt, 

sneki-'broedoe; kaiman-pikien {Stxo* 

fobi(Ä-brut) ; Dttern-gift, sweki- 

vergift. 

$aar, paar!; toe; }tt>ei $aare, toe 
paari; % tinb %, paarweife, tee^ 



17<i ^abft — $a))a jct* 

toe ; toe nanga toe ; ein ^fCLWC fBoitt, 

iffan toe woortoe. 
^abfl, pans h. 
^ad)t-flclb, jocroc^inonl. 
4iad)ten, joeroe; ein ®tu(f Sanb, 

. joeroe wan gron. 

?Pdd>ter, ißaätlcutc, joeroe-man. 

iPa(f,ipdcf*en,pakl; e.5p.®*Idae, 

wan boen pak, $a(f-Nud, pak- 

ho80 ; *(einn>aub, zeil-dovkoe ; 

zeili« 
^acfen, (einpaden) paka; potti sani 

na ini kisi; (fviffen, greifen) fassi; 

kisi; paka; padM^n!, kisihem!; 

paka hem ! ; fid) padPen, (u»egi)cben) 

komoto; p^d* bid)!, koraoto de; 

komoto na mi fesi! ptä! go vo 

joe! 
$a(fet, pakiti. 

^abbel, (fleine SRubetfc^aufel) «., 

Sßabbeln, v., pari, pali. 

$aaina, biad-^ei h.; phgina h. 

$aia{}, pa4^i8 h.; hoso; bet f5nig« 
(id^e %, koiiing-hoso; ber $• bed 
®ouoerueurd, granman-hoso. 

5P a Id ft in a, Djoe-kondre. 

ißallafcft^ lioiiroe. 

$a((ifabenpa(me, unb bataud ge« 
fertigte Satten , prasara ; bie 93[dtter 
berfelben,}nmS)e(fen gebraucht, pina; 
ein ^aM ober ^utte baraud, pina- 

hoso. 

fßalme, ^almbaum, palm-boom; 

pa lam-boom; $a(m-f ob(f tjabesi; 
-51, ningre-kondre-fatoe; ob&e- 
fatoe; -in>etg, palm-han; hanoe 
TO palam-boom; palam-takki. 

$au ier, flagra; bad ^. anfmcrfen, 

hopo flagra; bad $» mf)t, flagra 
de waf. 

5Panif*, — ehi panifd&er ©c^recf^ 

wan iiebi nanga dede akreki, 
$an talon«, broekoe. 

Ci\\t\)CX, tigri. 

an toff el, moiri, 
$an}er, panalri h.; borst-wapoe h. 
ißapa, papa, 
ipapagei, popekai; popokai; ber 



^iapern — $ater« 
Heine, gnlne, prakfU; ber gtoge, 

rot^^e, raver. 
$apern, (fd^md^en) meki taki taki. 
$ a pi er, pampira; )u $• bringen, 

potti (ob* skrifi) na pampira. ^a^ 

pier-ge(b, kartarmoni; banknotoe. 
$app, ^Jappbecfet, bord-pampira ; 

deki pampira. 
$app, $appe, pappa. 
Rappen, $app auflegen, pappa. 
$arabe[,- geersi-tori; odo; gely- 

kenis h. ; in ^arabetn, na odo-fasi. 
$arabe, parade h. 

arabied, paradyaK 

arat, klari; fiif p« l^alten, holi 

hem arefi klari, 

iParbon, pard6n; 38, geben, gl par- 
don; $, ermatten, kisi pard6n. 

^arboniren, pardon^ri; pardon; 
gi pard6n. 

^arfumerien, smeri-sanl. 

$ artige i, praUe; eined $. nehmen, 

treki (ob* teki) hem pratie; gu CU 
ned ^* geboren, holi nanga hem. 

$artbie^ hipi; party; e« gro§e ^., 
oiefe, wan heel! Iiipi; Xanjpartt^ie, 
dansi-party. 

$ag, pasa-brifi; pa«. 

$affab, (icL^ ä)üfHiä)t) paaska; 
(jubifcbe) paakwa; ^affab-fcftf 
paaaka-feest; -tamm, paaska-lam. 

fßaffagier, pasasiri. 

Raffen, fiti; ed pagt fi(^ nic^t, a no 
fiti ; bad Jtteib pagt, da klosi fiti ; 
ed mag paffen ober nicbt, te a fiti 
boen en te a no fit! boen („JUtß^it 

nub gut Unjeit"); auf einen p., 

wakti hem ; aeti wakti g! hem. 

ipaffion, pina. ißaf f ion d-ge^ 

f (b i ^ t e , pina-tori ; - J C i t, pina-tem. 

^affiren, (gefd)eben) pasä; kom 
pasä; (burd) eine @tabt) pasa doto; 
oorbei p«, pasä; e* Sanbfpi^e, pasa 
wan hoekoe ; cr pafftrt fur — , a 
pasd vo — ; dem teki hem vo — . 

$ a ft or, l^riman; berromif^^e, room- 
aoe paatoor; fader. 

$ater, fader. 



?P a 1 1) ^ e n , pep^piklen. 

^iati}t, (l)crerfte)pepe; (bicubriflen) 

getiiige. ' 
patient, siki-man. 
patron, patron. 

batcnpatroue) patron. 
5ßatro utile, patroeli. 
Cßa^ig, asrauti; p. fehl, Iiabi tranga 

mofo; ein p. Sunge, wan tranga- 

liai-boi. 
iP a u f e, big! poukoe ; bie {ß* f(I)(a(<en, 

pvHifen, fpm poukoe; naki bigi 

poukoe« 
^aufiren, bro; bro pikinso. 
$a»ian, (ber t)iefige Srullaffe) ba- 

boen. 
5pcc^, peki; 5Pe(f)-fc^tt)arj, blaka 

pi; blaka leki patoe-gogo. 
ipein, pyn; pina; jie werben, in bie 

ewige ^ctn flehen, dem sa go pina 

tcego. 
5ß ein igen, gcijeinigt werben, pina. 
*^citf^e, wlpi. 
5Peitfc|)en, wipi; fom. 
ißelj, boeba; ©(^afpelj, skapoe- 

boeba. 
5Penfion, pensjicn. 
iPcnfum, marki; Jes, 
iPeriobe, bie n)eiblid)c, moen. 
$erle, peri; krala; raooi krala ; 

^er(en-f(!^nur, wan neki peri 

(ob. krala). 

fPerl^u^n, toke. 

iPerpcnbif el, slingri h. 

$ erf on, soerna; perzon; bie ^♦ön* 
fc^en, loekoe na soema perz6n; e* 
Heine 5p., wan sjatoe soema; atom- 
pi; id) für meine ^. liebe ba^ nic^t, 
vo mi ?, mi no lobbi dati* 

iPerfpeftit), vargyker h. 

jperndfe, pniik h. 

iPe|l, jpeflilenj, pest-siki. 

$eterfi{ge, pieter-seli. 

^ettfc^aft, kasj^ti h. 

iPf ab, pasi; ber fd)ma{c $fab, da 
smala pasi; gugpfab, foetoe-^pasi ; 
SBafb-pfab, boesi-pasl. 



ipfa^t — {Prlitnjung- 177 

jPfilbl/ poetoe; tiki; ber ^fa^I im 
^leifc^, wan maka na ini slun. 

iPfanb, panti; pand; jum jpf. geben, 

fe^en, potti vo panti; gi na (ob« vo) 

panti; e« iPf» tofen, poeloe panti; 

poeloe na panti. 
iPfdnben, teki vo (ob« na) panti« 
jpfanne, (auc^ glinten* nnb S)a$^ 

Pfanne) pan. jpfann-fuc^cn, 

pan-koekoe. 

^Pfeffer, pepre; europaif^er, blaka 
pepre; ber ipf. beigt auf ber 3«nge, 
pepre bati na tongo. ^feffer- 
lu^en, pepre-koekoe; -miinj* 
lu^el, pepre-menti. 

^Pfeffern, potti pepre; pepre. 

iPfeife, (jumSlafcn) floiti; Xabacf«^ 
pfeife, pipa; bie ^f. ftopfen, stop 
pipa ; potti tabaka na ini pipa; — 

anjunben, letti pipa ; bie $f« ein»» 
gießen (bilbL) »aka flei. pfeifen- 
fopf, pipa-hede; -ro^r, roer; 
\>on einer ©ip^pfcife,- pipa-tiki. 

qj fei fen, floiti. 

*feil, pyl; $fei(-fd)aft,pyUiki; 

$ f e i I e r , pilar! , pilaär. 

pfennig, — gegeben mit dritibri 
(alte aÄünje, wertb 4 Sent«)« 

ipfercb; pen, 

ißferb, nasi; ju iPferbe, na hasi; 
nanga hasi; ju $f« {t^eu, sidom 
na hasi tapo; jtranfbeit fommt p 
ipferbe, gebt aber ju guße weg, siki 

de kom nanga hasi, ma a de gowei 
nanga foetoe (ob« iiangafoetoeadc 
koiri baka). 5Pferbc-arjt, hasi- 
datra; - g ef d) i tr, dem jarba jarba Vo 

hasl(„btelofen®a*enbeö*^Jferbeö"); 
-tnec^t, hasi-man; -frippe, hasi- 
balu ; - m i ji , hasi-kakh ; - f d; w a n J, 
hasi-tere; -^atl,hasi-8tal. 
pfiffig, koni« 

{pfingjien, pinksterh. $fingfl- 

fefi, pinkster-feest« 
^flanjC^ plansien; wiwiri, 

$f tanken, plan!; bin unb wieber 

etw« p%, plani plant, 
jpflanjung, groif; prauasi. 



178 ippaficr — $fuub* 

$ f ( a {I c r, pleistri, pleister ; auf f egeit/ 
potti pleister. 

ffaume, pmimi. 

ficge, loekoe; We $|Iv We er mit 
angcDei^cn lieg, da loekoe, dirf a 
ben loekoe mi. ^ftege-finb, 
kweki-pikien ; -m u 1 1 er, krilekoetoe 
mama; kweki-mamk; nenne; pikin 
mamSi; -t)ater, kr^ekoetoe tat^. 

^PftCijen, e«; loekoe hem; ju t(>im 
pflcijeit; lobbi Yo doe; njoesoe vo 
doe; gewenti; fetucd tinted Pflegen, 
doe hem wroko ; ©ered^^tigteit pfl», 
holfjustici; 9tat^ mit iem^pfl., teki 
Mran boen rai na hem; potti mofo 
makandra; taki makandra. 

{Pfltd^t, pligti; feiuc ^fl. ihm, doe 
hem pligti ; ed ifl meine $^* , a de 
mi pligti ; mi verpllgti vo — , 

^flotf, pen. 

iPftStfen, fassi nanga pen. 

$flücf en, piki; öobnen, piki boont- 
je; Äaffee, pikikoffi; Slumcn, piki 
blomlki; koti bldmetje. 

^Pflug, — wer feine $anb an ben 
^fl« (egt unb jle^et ^ jurüd — gege* 
ben: di-soema potti foetoe na pasi 
en hall hem baka, 

5P forte, poortoe; doro; bieenge^f,, 
da pikin doro ; bte ^4$forten be^ i.o* 
bed, dem poortoe vo dede. 

^Pfortne», mofo-doro-wakti-man; 
deurwaard, doonvaar h. 

{Pfofie, postoe; S^urpfojle, doro- 
postoe. 

5Pfote, foetoe; ber Slff^ ^at fiä) bic 
jpfoten verbrannt, kees'keesi bron 
hem foetoe. 

friemen, soetoe. 

fropf, korkoe. ^Pfropf-gie^er, 

Icork-trekl; trebesön a. 

^Pfropfen, enti. 

iPfu^f, swampoe; kong; geuerpfu^ 
faja-zee. 

jPfui, foei; tja; sja; pfui bid()!, foei, 
80 wan soema! 

jpfunb, pond; pontoe; (Safent) ta- 
lent h. 



qjfuf^cn — $Ian; 

$fuf(^en, knoei; knoei da wroko. 

$fu^e, — e« fmb «pffijen auf ber 

®tra§e, watra aiddm sidom na strati. 

^Pbantafiren, (franf^aft) eiri h. ; 

taki taki ; takI lau-sani. 
$()arifder, faris^e-man« 
'^ M t i ft e r , filistri ; filistri-goema. 
ißbleamatif^, bedari; ein p^I* 

SRenf^, wan bedari aoema. 
^pianoforte, klaviri; ^Jpielen, pre 

klaviri. 
5p i cf e n , piki ; tjopoe ; ba« $>ubn pitft 

j{6rner, fouwioe de piki (cb. tjopoe) 

areisi. 
jpicfct, pik^tl; kolfcra. 

$icfUng, $i(fe(bering, bokoe. 
$ife, lansri; ((SroQ) peki; e. $. 

auf jem. ^aben , habi wan peki na 

hem tapo. 

ilaer, pilgrim; waka^man. 

ille, p^rikl. 
$i(ot, loots h. 
ipilj, boek6e. 
$infel, (jum 9lnjirei(^en) kwasi; 

(Sinfatt^pinfel, tanfoeroe-man ; ba- 

b^u-man; bamoekoe. 
Riffen, piasi ; meki watra ; watra. 
$ißo(e, pi8t6olh. 
jpiagc, trobi; plaag; pina; ed \\t 

genug, ia^ ein jeber Sag feine eigene 

$(. ^([bt, a nofo, vo ibrl-wan dei 
habi hem eigen pina. ^lage- 
geifi, tröbiman; demek<^e-nian. 
^(agen, e«, trobi; plage; pina; 
meli; spyti; moferl; bdi ^icbcr 

p(agt i^n beßdnbig, koorsoe de trobi 
liem doro nom<S; plag* micb nic^t!, 
no trobi mi!; no meli mil; no 
trobi mi hedel; er plagt mtc^, a de 
trobi mi; (necft mi^) a de spyti 

mi ; — fet)r, (faUt mir tafüg) a de 
moferi mi; — ber junger i>fagt 

m\6), hangri de kill (ob* moro) mi; 
(i^ pL, pina;^ ein geplagte^ geben, 
wan pina-liebi. 
ipian, prakseri; fein 5ß(. tt)irb nit^t 
gelingen, da prakseri vo hem no sa 
go doro; (@bene) plein. 



$ (a life, pran^a. 

ißlantage, pranasi. $(antagen- 
arbeit, pranasi-wroko ; -(eben, 
SauMeben, pranasi-liebi ; -neger, 
pranasi-nlngre. 

jpUntfc^en, 5p[atf4ietn,prenanga 

watra, 

ißtappexer, ißUppettaf^e, takl- 

taki-mao. 
$(appern, meki taki taki. 
^latt, plata; er liegt )>L auf bem 

33oben, a lidiSm plata na ^ron. 
jptatte, plaati; eine ©otbptatte, wan 

goutoe plaati; (®(a^e) pili-hede; 

krebi-liede; (^latt-eifen) trikWsri, 
^Platten, (ffiaWe) triki; ba* S^Uit> 

ifi Moäi ni^t geplattet, da klosi no 

triki Jete. 

{ptatterbtng^ nicbt, kweti kwcti;- 

no no, kweti kweti ; na kondre. 
{pta^, plesi; (um'd ^au^) plasi; 
(Sflaum) pasi ; einem $|t ma^en, gi 

hem pasi ; meki pasi ^i hem ; maSji* 
bem ^enn *^Ia^!, gi bakra pasi!; 
Äircö-plafe, kerki-plasi; ein um^ 
jannter $(a|(, pen, 

$(a^en, piiii; barste. 
1 anregen, man-areen. 

taubem, taki tori; mit einanber, 

taki tori makaiidra. 

^piauberer, ^piaubettaf^e, waka 

waka-mofo ; ron ron-mofo. 
$(d^U$, na wan bro; onverwakti; 

pram pram; moesoe moesoe, 
$lump, f^rofoe. 
f|3(ünbern, e«, poeloe alasani na 

hem ban; foefoeroe hem sani. 
$ 5 b e ( , dem soso-soema; dem strati- 

soema. 
^dbetl^aft, na wan g^emeene fasi; 

ein p, SWenfd), wan gemeene soema. 
iß (^ e n , naki ; fom ; an bie X^ur, naki 

doro; fom doro; bad «g)etj pod)t 

Uiir, mi hatii de naki (ob. fom); 

mi hatti de djompo djompo; auf 

etu>. po^en, meki hem srefi bigi 

naiiga dati (ob* na dasani tapo); 

potti vertrouw na daaauh tapo. 



jpocfen — iprac^t* 



179 



$0(fen, poki; dem ogri poki; jtu^i» 

pocfen, poki; kow-poki. Jßocfen- 

narbe, poki-marki. 
$obagra, jekti na foetoe. 
5Poet, sfngiman. 
3Jofetftcifc^, zoiitoe-meti. 
$$fetn, potti na zontoe; zoutoe; 

pekri h. 
ißo Hren, frifi; robi; poliri h. ; meki 

a kom blinkri. 
$ n i e i , polisi ; (^oti^eibiener) skon- 

toe pi.; geb', ruf bie ^Polijei, go, 

kali dem skoiitoe; etm. bei ber $. 

angeben, go na fisliali (jum Staate« 

pTofurator) ; 5Potiiei-biener, 

skoutoe« 
^olfier, koensoe. 
iß (tern, meki ba'bari; mekispek- 

takel h. 
ißomabe, pomadoe. 
^omerauje, soewa aranja. 

omp, prodo; gendri. 

ompelmug, pompel-moesoe* 
$onb, pondo. 

opanj, boebie. 

ort ion, pftrsie; ransöen. 

ort rat, printje; portr^ti. 
iportrdtiren, e., poeloe hem por- 

tr^ti; poeloe hem. 
ißor tu (at, porsl^in. 

iß f a u n e , sknifi-tromp jit ; $. b(afen, 
pofaunen, bio skulfi-tromp^t. 

iß of it ur, postori. 

iß offen, prefoeroe; prefoeroe-taki; 
prefoeroe - sani ; kroktoe; kees'- 
keesi-sani; iß*mad)en, treiben, pre- 
foeroe; meki kroktoe li.; meki grap 
h.'; meki kees'keesi-sani ; einem e* 
iß. fpieien, drelgi hem. 

iß f f e n m a d^e r , prefoeroe -man ; 
spotoe-man; grap-man h. 

5ßoffier(id), kroktoe h, 

ißofl, brifi-post; post h.; meil h. 

ißoflen, ißoß, (®o(batenpoft) possoe. 

ißo^taufenb, ka! kei! mi mama! 

ißrac^t, mooi; mo'möoi; n\o'm6oi- 
fasi; ((Sotted) glori-fasi; majesteiti- 

. fasi, 

23* 



180 5Prd(^tig — ißrinj, 

^xa6)ti%, toemoesi mooi; mooi to 

troe. 
^Xi\f)ltn, taki bi^ ; meki hem srefi 

bigl; njam inofo; prodo. 
$rabl&an«, ißra^ let ^ roof o-man, 
^Xi\\) m, ($onb)poiido; kroes'kroesoe. 
$ r a n () e n mit ^ prodo naiiga ; meki 

prodo iianga, 

granger, skavöt ; am ^x, jie^cii , de 

iia skavöt. 

jprciparircn, meki Warl. 

$rvifent^ (^cf^cuf) present!; jum 
iPr, flcbcn, gi to presenti. 

5ß r a f e a t i r c u , (SBcin k.) presenter! ; 
prdfentir' fccm ^erru einen ©tu^l, 
presenter! IVlasra wan stoeloe ; gi 
Älasra stoeloe; pott! wan stoeloe 
gi Alasra. 

$ raffeln, meki pra pra. 

$ raffen, gi boda doro, 

^reMijen, preki; bad (SDangeHnm 

pr«, preki da tori (ob* da evangi- 

Hum). 
^ c e b i j e r ^ preki-man ; leri-man ; d6~ 

mine, 
ißrebigt, preki; preki-kerkl. {ßrc* 

b i g t - a m t , ddmine ^ wroko ; leri** 

nian^wroko. 
iPreid (Sob), prys; bigl nem; glori; 

(äöcrtb) prys; einen böbern ^r, for* 

bent , aid recbt iß , haksi moro mo- 

ni, ieki a fit!. 
greifen, e*, pryze hem; gihembigi 

nem ; hopo hem nem. 
grellen, e., kori hem. 
$reffe, persi, pers h.; SBeinprejfe, 

wien-persi h. 
$reffen, persi h. ; masi; kwinsi, 
jpreg^aft, malengri, 
^re^el, krakling, 
^4? r i e fl e r, dömine ; $>obepriefiet, grdn- 

domine. ^^^ r i e fl e r ^ a m t , d<imine- 

wroko; -jemanb, domine-kioii!; 

-rod, doraine - heropi ; -t^um, 

domine wroko. 
^^riucipal, patrÄn; mein 5p., mi 

patrdn. 
*^3 r i n J , prins ; Äroni)rinj, gran-prlns. 



jpnuiefiln — 5ßrot>iant. 

fringe ff in, princes h. 

$tife, (Zikbad) smiifi. 

5Ptitf(l)e, (Sager) hresi, bres. 

$robe, tesi; proef h.; jut ^robe, 
vo tesi ; vo proberi ; vo proef; vo 
loekoe; gib mir ein Sanb jur ^r., 
gi mi wan linti vo ioekoe; — ein 
®lad SBein jur ^r., — - wan glasi 
wien vo tesi (ob* vo proef); eine 
^r. machen , prober! ; auf bie $r. 
{teden, tesi; proberi. 

^robircn, tesi; proberi; ^robiren 
gebt über ©tubiren, so langa joe 
no kweri hoedoe, spaandri no sa 
fadöm ; te joe no liebi na wan 
hoso, joe no sabi, pee a lekki. 

$roeent, procenti; jebn ^J^x., tin 
procenti. 

$roceg, proems, proofs!; e. ^x. mit 
jem. fubren, set! proems nangahem; 
beu^Pr. entfd^eibeu, koti da proems; 
— gen>innen, winni da proems. 
rofeffion, ambagt h. 
rofit, winst; winni; ^r. macf^en, 
meki ^inst. 

$rofod, profosoe. 

^romeniren, waka kolri; koiri; 
koiri koiri. 

prompt, prontoe. 

$ropb^t, prof&ti, prof&t; bad ®e* 
fe^ unb bie $ropb^ten, da wet nanga 
dem prosf^ti ^ boekoe ; er fprac^ 

bureb ben 9Kunb bed ^r. S^^^^ui^^/ 

a taki nanga mofo vo prof et Jere- 
mia9. 
5Propb«tifdb, na prof&ti-fasi ; ei« pr. 
äBort, wan prof^ti-woortoe. 

^ropbejcien, (wcijfagen) taki na 
prof^ti-fasi : taki profeti-tori;(oor* 
au^fagen) taki na fe^i; pramisi na 
fcsi; pramisi. 

ißropbeieiunfl, (SBeiffagung) pro- 

feli-tori, 
^rofelpt, wan Koema, disi ben kenki 
hem relieüii ; proseitti h* 

ißropiaut, provisie. ^ropiant- 

b a u d , makzien ; -meifler, mak- 
zicn-meester. 



ißrflfcn — {purgaiij. 

prüfen, tesi; fiii; tesi en fili; pro- 
ben; oiidersoekoe ; exammeri; we- 
g\; {tc^ f^Ibf}/ oiidersoekoe hem 
srefi; fUi hem hatti; bie ® elfter pr«, 
tesi dem geest. 

5P r u f u n g, tesi ; onderstf ekoe; <S>6)\xU 
prufuiijj, examen h. 

Jßrügel, (Stotf) tlki; kodja a. ; ci* 
nein mit bem $r* banfen, (®tant 
l)orÜDanf) tangi to boen da kodja; 
(@^(agc) fomWm;tiki; {pr.befoui' 
men, klsi fomfdm; kisi tiki. 

^Prügelei, feti. 

$rfige(n, naki; tiki; fom nanga 
tiki. 

ißrunf, prodo. 

$rnnfen, prpdo; meki prodo. 

$fatm, psaira (pisari); ipfolm- 
buc^, psalm-boekoe. 

$ f a 1 1 e r , (öucb) psalm-boekoe ; (3n^ 
^rument) harpoe. 

$ub(tr, piibiiki. 

Rubbing, poedoen ; t)on flcjlampften 
Sananen, tomtdm. 

Jßubcr, poeiri. 

$uberu, strooi poeiri. 

^Puffen, t*, boekoe hem; poesoe 

hem. 
5ß u 1 1 c (irbener Ärug), djogo. 
$u(d, pols, polsoe; einem ben $u(d 

fü()ten, fili hem pols; (bilbltc^) fili 

hem mofo. 
^wlt, (Sfleifepult) skrifi-kisi; (©(^rcibe^ 

pult, ium ©tcbcn) lessenari. 
^ulüer, (3lri;enci) poeiri; (@cbte§* 

puber) krm'ti. {puUer-^orn, 

kriiiti-toetcye. 
^wntt, pnnt h. 
^ünftüd), proiitoe; na reti tem; 

precles h. 
^«nfcft, poiisoe, pons h. 
(J3uppe, pop'ki, piSpiki. 
^MX, soso; wawän; krin; puted 

Sßajfer, soso watra; id>trinfe puren 
3Bctn, ml de dring! soso men. 
$urgan5, 5purgirmittel, poer- 
gäsi; e. ^. einnehmen, dringi wan 

poergasi. 



jpurgiren — Onerfjxiber. 181 

$urgtren, stoeloe; poergeri; laie- 
ri. 

^urpur,pnrpnrh. $urpur-fletb, 
purpiir-klosi ; -mantel, purpur- 
m a liter. 

^Uj$, mo'mooi, mooi-mooi; mo'- 
m6oi-saiii. 

5Puft-fcbeere, kandera-sesei; Sic^t* 
pu^e, snoitri, snnitri. 

^U^en, etn?*, meki a kom mooi; 
krin dasani; @d)U()e p*, krin soe- 
soe; biaka soesoe; ein Sid^t p., 
koti kandera ; snoitri kandera ; 3R^\fi 
fer, kriiii nefi; bie ^äi)nt, bosro 
tifi; robi tifi; krin hem mofo; bie 
9{afe, figi hem noso; blo hem noso; 
ftd) Pv weri mooi klosi ; wen moöi; 
poeloe hem fors; dres hem srefi. 



Du aal, pina; pyn; Drt ber &uaal, 

pina-plesi. 
Duabrat, fo-kanti; Vierkant h. 

Duabrat - fug, fökanti-foetoe; 

wan foetoe Vierkant h. 
O u d f e n , kod ; bari ; ber grofd) qndf t, 

todo de koä; todo de bari. 
Dualen, pina ; plage; troki; moferi; 

kwin$i; moro; bu (ommft, und ^n 

qud(en, joe kom dia, vo pina wi; 

er qudlt (be(dftigt) micb immermdl)* 

renb, doro a de trobi mi; a mofeii 
mi doro; ber 6(^(((fqudlt bad Aiub, 
slibi de kili (ob* moro) da pikien. 

Dudler, Dudigetft, trobi-man. 

Dualm, smoko; danipoe. 

Duarantatne, kol^ra-possoe; ko- 

rantein h. 
Duarf, vers kasi; (bttbtid)) wisi- 
wasi; wan soso-sani; (nid)td) toeff; 
bu [ollji e. D* friegen, wan toefi 
Joe sa kisi. 

Duartier, er bat [ein D. bei «g^errn 

9?«, a liebi na Masra N. hoso. 
Duaffia, kwasi-hoedoe. 
Duajle, kwäsi. 
Due(ffilbcr,kwdk. Duedfilber- 

falbe, kwök-zalvoe. 



182 Duccc — Sidc^en. 

Cucer, dwarfii; queer Über ben ffieg, 
kras iia pas! ; queer Über beu 3Beg 
i)cben, krasi da paNi; kod pasi. 

Cucer-balfen, dwarsi-balk! ; 
-fopf, tranga-jesi-soema ; -pfoj» 
Pen, dwami-poatoe; -firafte, 
dwarsi-strati; -xOiC^, krasi-pasi. 

D u e er e , dwarsi ; in bie (ber) Dueere, 
na dwarcii ; einem ber Dueere tom^ 
men, store hem; dwarsi-boom 
hem h. 

Duell, Duelle, watra-horo; fon- 
tein h. ; peti ; bie O. eine« gluffe«, 

' da hede vo da riba. Duell-waf^ 
fer, horo-watra; petwwatra* 

Du eng ein, saniki; trobi; tergl. 

Du en gl er, tröbimau; l^rgiman. 

Duetf(l)en, kwinsi; masi; jt^ ben 
ginger, ma^i hem ^nga. 

Duiefen, Duietfdjen, barl; bie 
SKaud quietfc^t, muis'muisi de bari. 

Duirl, dreri-tiki. 

Duitt, kiti; klari; nuu jtub tt)ir 
quitt, now wi de kiti; jte jtnb quitt, 
baben ftd) einanber nid)td öorjuwer- 

fen, dem de kiti makandra; (bei 

3^iblungen) nun finbmr q., nowwi 

de klarl (ob, kabä). 
D n i 1 1 i r e u , skrifi wan kwitansi. 
Duittung, kwitansi. 



9t. 



9iabe, rarer 1i. (beriubiouiW^, blaue 
ober rotbe, ?trra«, nucb) raver. JRa^ 
ben-f0tt)arj, blakapi; blakaleki 
patoe-gogd. 

JRnce, (Mrt) plansten; er ifl Pon 
grogcr 9lace, a de vo bigi plansten ; 
ein 'g)unb oon grower [Race, wan 
bigi pbmsoen-dagoe ; eine Aub t)on 
grower St., wan hei-gron plansoen- 
kow. 

Slacbe, revensi; W. üben, ne^^men, 

teki revensi. 
Si ä (ben, etm., pa! dasani baka; ftdb 
an jemanb ra^en, teki revensi ua 
hem. 



MUi)cxx — aianfe* 
Siai^en, mofo; ben 91. auffperren, 

bopo hem niofo bradi. 
Stadler, revensi -man; revensi-soc- 
ma. 

Siacbgierig, 9ia(^füd)tig, gridi vo 
teki revensi; ber Slacbgierige, re- 
vensl-man ; revensi-soema. 

91 a fete,, lok-baar h. 

Sia^, wieli. 

Slabebrecben, — bie ©pracbe, uki 

da ton go broko broko. 
StdbeUfubter, hedeman; fösimati; 
b^lliamel h. 

Slabern, 9iabbredben,läbraka; i(!bbtn 
Q)ie gerdbert, mi labraka; mi masi 
krin krin; ala mi skin broko. 

Siabiren, kraboe poeloe, 

Staff en, etnj. (erraffen) graboe; eti»* 

jufammen raffen, piki makandra; 
fl^ r., kom by balia; kom bet re; 
kisi hem tranga baka. 

SRa^m, (oon ber 3Rilcb) roem; fa- 
toe. 

m a b m e n , (bie Tiilif), poeloe da roem 
(ob« da fatoe). 

Slabmen, s. raam. 

Staifoneur, knoroe-man. 

Staifoniren, kroetoe; maudi; kno- 
roe. 

Stammen (einrammen) beri hoedoe; 

fom hoedoe na gron; stampoe. 
Staub, mofo; kanti; er n)obnt am 
Stanbe bed ®rabend ^ a de liebi na 
gotro- kanti; am Slanbe bed &xa* 

bed, na grebi mofo; fuQe bad 3öafd)« 

faß bid jum Sianbe mit3Baffer, foe- 

loe da tobo nanga watra tee na 
mofo (ob. kanti) ; mit ttxo. ju Staube 
fommen, kom kiari nanga dasani; 
doro dasani. 

Stang, plesi. 

Stange (ungezogener 3unge) kadami- 

boi ; kra kra-boi ; kwai boi. 
Sldnfe, pi., triki; bie St. bed leufeU, 

dem triki vo didiebri. St dufe- 
t) 1 1 , foeloe nanga ogri triki. 
St ante, t«tii; ban, hanoe; Staufcn 
Pon ®d;lingpflaujen , boesi-tetei ; 



bet Äfirbi^ ma^t 91 , pampöen de 
gi han. 

JRapjjcfn, — c« rappelt U\ ibm, a 

no de boen na hede; a iasi wan 
ziii ; a no de naiiga hem been ver- 
stand. 

Stapport, raportoe; 91 ♦ geben, gi ra- 
portoe. 

JRapportiren, meki (ob. gi) rapor- 
toe. 

Slar (feften), diri; dirivofinni; skrari 
h.; bie ®ananeu jtnb je^t rar, dem 
baana de skrari now. 

SRafd), hesi; lies! hesi; faja faja. 

Sflafen, v., kom wildri. 

Slaferei, in 91. t^erfaHen, kom wil- 
dri; kisi wan mal na hem hede. 

91 a fir en, poeloe barba. 

9lafirmeffer, sebi-nefi. 

giaöpef, griti griti. 

9ia«petn, griti. 

gtaffel, sakä. 9laffct-f(!^Ianfle, 

saka-sneki. 
9laffetn, bari;mekf ba'bari; bie9ld^ 

ber raffeln, dem wieli de bari ; mit 

ber Siaffet r., seki saka. 
9iafl, bro; ruste. 
Si a ft en, bro; teki bro; mate, 
gtatb, rai, raai; 91. annehmen, teki 

rai; 91. geben, gi rai; rai; einem e. 

guten 91. geben, gi hem wan been 
rai; Jem. ju 9latbe jicben, teki rai 
na hem; um 91. fragen, haksi rai; 
91. fc^fagen, potti mofo makandra; 
taki maltandra; hoti komparisi ; ba« 
für ifl tein 91., no wan rai de; helpi 

no de; ba ijl guter 9latb tl)en er, sabi 
diri; ju 9lat^e baltcu, spare; ber 
bobeStatb, da bigikroetoe. 9latb- 
^au§,kroetoe-hoso; -fdjtag, rai; 
-fd)lu6, besluiti. 

9latben, einem, rai, raai hem; ein 
9ldtbfet r., rai wan mi-tori ; poeloe 
wanrai-tori; id) weiß mir nicfet me^r 
ju ratben noc^ ,^n belfen, mi no ha 
lesl, mi no ha baka moro. 

9latb*b^^^/M*^'*» vokroetoe;kr<Se- 
toeman ; raster!, las^ri ; — \>0VX i)0^ 



9tat^fd5Iagen — 9Iaum. 183 

ben 9iatb , ^ran- masra vo da bigi 
Kroetoe. 

9iatbfcbtagen, f. IWatb* 

9idtbfel, rai-tori; rai; odo; ein 9i» 
aufgeben, gi wan rai-tori; — oilf^ 
(ofen, rai da rai-tori; rai da rai; 
poeloe da rai-tori (ob. da odo); in 
9ldt^fe(n fprei^en, taki na odo-fnäi; 
koti wan odo. 

Station, ransoen; p^rsie. 

giatte, arata. 9latteii-fane, tra- 
poevoarata; arata-fai; -gift, rot- 
ier niti h. 

gtatib, foefoeroe,foef6er; Pott9iau* 
be$, foelee nanga foefoeroe - sani. 
9laub-tbier, krasi boesi-meti. 

9tauben, foefoeroe, foeföer; einem 
feine föb^e r., pori hem nem. 

91 du ber, foefoeroe - man , foef^er- 
man; roover h. 

9iau(^, smoko;'geuer gibt 3im6), 

faja meki smoko. 9iaucb-altar, 

smoko - altari ; -fang, skdrstein; 

-faö, -pfanne, smoko komforo; 

komforo; -fteif(^, ^moko-meti. 
9lau(^, adj., raud^b^arig, foekoe 

foekoe; ein randjbaariger ^unb, wan 

foekoe foekoe-dagoe. 
9iau^ett, V, a. unb n., smoko; iä) r. 

eine $feife, ml smoko wan pipa. 
9ldu(^crfammer, smoko-kimera. 
9i d u cl) e r n , meki smoko ; (im ® cborn* 

fiein) smoko; (auf bem 9tofi) bar- 

bakoto; (jum SB Obiger UiJ^ ) meki 

switi smoko. 

9iau(^ig, — e^ fcbmetft räudig, a tesi 

smoko. 

9ldu^merf, 9ldu(Äerputt)er, spe- 

cerjTsani; wierook h. 
9t du be, kras'krasi, krasi krasi. 
9laufbotb, fetiman. 
9laufen, fid), feti nanga makandra. 

9taub/ krasi; ein rauber ^afe, wan 

krasi neki; e. r. ©timme, wan tapo 
neki ; ein rauber SBinb, wan konroe 
winti; ein raubeö Äleib, wan maka- 
kiosi. 
9taum, pasi; plesi; roem; ruim h. ; 



184 9)äumcu — 9lrc()t 
cd i{l fein 91. mel^c im Sootc^ gas! 

110 de moro na ini boto. 
JRtiumen, (bcn'Drt) komoto krin 

kriii; (im ^aufe) poUi potli fiani; 

c« aud tem 2Bege, poeloc hem ua 

pasi; kill hem kibri-fasi. 
9ianpe, worom, worm. 
Slaufd), jtc^ c. m. triufcn, dring! tee 

vo droengoe ; er ()at C* 91*, ^ droen- 

goe. 
gHauft&en, barf. 
SHäudpecn, ft4, koso; koso koso; 

meki koso koso. 
Siebe, han vo droifi-boom; droifi- 

bopm-takki. * 

9lcbeU, öproeroe-man; öproeroe- 

soema. 
Siechen, s. , kraboe kraboe; hali 

hall. 
Stehen, v., hali nanga kraboe kra- 
boe; hali hali. • 
9lc(tenfc^aft,veräntwoortoe; riken- 

«kap h.; 91. geben, gi veräntwoor- 

toe; einen jut 91* jie^en, meki a gi 
Teräntwoortoe. 

gietben-jlift, greffi; -tafet, ley; 
eine gebrurfte, tafel h. 

9ie^nen, r6ken; (jdblen) teli; ju* 
fammen t., teli makandra; bajn r*, 
teli na ini; einen fur nict)td r«, no 
teli hem; no teli hem vo noti; einen 
für etn>. r*, loekoe hem leki — ; 
mit jemanb x., holi äfreken uanga 
hem. 

91 e (^ n U n g, Tokening ; afreken ; in 91* 
bringen, auf 91. fletten, potti na r^ 
kening; auf [eine (eiaenc) 9i., na 
hem rekening; 91* ablegen, gi ver- 
äntwoortoe ; {leb auf etn>. 91. mad)cn, 
meki Staat na — ; verwakti. 9le'(^* 
nungd-füb^cr, boek-hoiider h. 

gied^t, adj., reti; troe ; bic re^te 
^anb, da reti han; }nr 9ied)ten, na 
reti lian aei; na reti han; bad r. 
2luge, da reti hai; jur r. 3^{t, na 
da reti tein ; ein r. 3f^^^(i^ ^^" 
reti Israel -soema; beiu JCopf ftebt 
bir no6) ni^^t r., joe hede no de 



9le^t — 9lcbe. 

reti jete; adv. reti; reti reti; vo 
troe; boen boen; bu fommfl gerabe 
ted)t, Joe naki boeu foetoe; red;t 
wob^/ ^^^^ boen. 
9le(ftt, «., reti; 9i. ^aben, habi reti; 
bad 9i. baben, ju — , habi da reti, 
YO — ; [ein 9t. [ud)en, soekoe hem 
reti; fein 9J. finben, finni hem reti; 

[ein 9t. baran ijerlieren, lasi hem 

reti vo (ob. na) dati; einem 91. gc* 
ben, gi hem reti; bir iji 91. gefcl}c* 
ben, Joe finni joe reti ; joe ki»i joe 
paiman; joe kisi djisani, disi tili 
Joe (ob* disi joe ben soekoe); ba 
soekoe; ba finni, ba tjari; 9{. [prc^ 
$en, koti da kroetoe; bor StöUfeve 
bat immer 9i., kakalaka (ob* kakra- 
ka) no ha reti na foinvloe mofo; 
91. baben moQen, habi tranga mofo. 
9led^ten, mit jem., kroetoe nanga 

hem. 
9iecbt fertig, reti; regtvaardig h. 
9le(btfertigen, e., krin hem; meki 

a kom regtvaardig h. ; flcb, krin 

hem arefi; poeloe hem heloe ; habi 

tranga mofo. 

9ie(btbaberif(^, ein re^t^aberifcber 
SRenfcb, tranga-mofo-soema. 

9ie(btmdgig, nanga reti. 

9{e^td, ua reti han sei; na reti 
han. 

gie(ibt[^affen, adj., reti; dpregti; 
adv. (fe^r) reti reti; hoen boen. 

9iecbtfd&affen^eit,reti-fa8i;dpreg- 
ti-fasi. 

9le(ibtd-getel^rte, afkati; -pffege, 
jnstici; -ßreit, proems, procesi; 
-[pru(b, vonis, vdnisi. 

9iecfen, v., hali; tr6ki. 

9lebe, taki; einerlei 91* fubren, holi 
wan taki; habi wan mofo makan- 
dra; beine 9lebe ifl ni(^t richtig, da 
taki vo joe^no waka reti; ed ging 
bie 9i. unter ibnen, dem ben habi 
wan tori makandra; bie 9i. gebt, 
dem taki; soema de taki; da tori 
waka; e. 91. batten, taki wan tori; 
holi wan preki ; einen jur 91. [ej^cn. 



{Reben — 3lejeii-be(?d(tci:^ 

fleQen; taki iianga hem; einem in 
bic Siebe faHen, koti hem inofo. 

9t e b e u ; (akl ; bad Jlinb fann uoc^ ni^t 
r.; da pikien no s/ibi vo taki jete; 
mit jem« reben, taki imiiga hem; 
gn jem. rebcn, taki gi (ob* na) hem; 
in ben SBinb x*, broko \wm mofo 
soso; ftd) ben SKnnb mube r., wcri 
hem mofo; ber (^at gut r«, stddm 
man no sab! wäkaman pina. 

JRebenöai't, taki. 

Sieblid;, opregti; tronw; reti;krin; 

i& meine e6 rcbücfe, na» hatti krin. 
JR e b Ü C^ f e i t , opregti - f asi ; trouw- 

fasi. 

JRebner, täkiman,; er ifl ein guter 

91*, a de wau boen takiman. 

gflebfelig fein, lobbi taiii tori; lohbi 
To taki; lobbi taki taki; ein reb« 
feticjer ^ann, wan taki taki soema. 

Sleformirt, grevormeerde; bie r. 
^ir^e, da grevormfeerde kerki. 

SReget, wet ; order ;fa8i;nad) (Sin er 
91. üoanbeln, waka wan fasi (ob, 
pasi); feine tR, o^ne '2ludnabme, ala 
kre vo todo a no ar^eil; ata soe- 
ma, di lidom na bedl, a no de slibi. 

Siegen, s., arien; e6 wirb SR. faden, 
fommen, ar^en de go kom; aiecn 
de go fadöm; ber Siegen fpri^t, ed 
fprifeett, arien de spitl ; ber 9i. mit 
batb t>oruber fein , piklnmoro areeii 
sa wai ; ber JRegcn bat nadjgelaffen, 
ari&en saka kabä; ber 9i. b^t bereitd 
onfgebort, ar^en koll kabä; ®u§r., 
ip[a^r.,«ian-ar^en;ein anbaltenb ftar* 
fer JR., mama-ar^en; lang anbalten* 
ber feiner 9t* ^ weti ar^en; ©taub* 
regen, stof-ar^en; and bem St unter 
bie Xraufe fommen, seil az^eman, 
bai wi'slman; Joe fredehoedoe, Joe 
go fad<5m na isri tapoen. 

9iegen-bebvUter,ar^en-baki; -bo* 
gen, ar^en-bo; -jacfe (bcr 9'ieger) 
areeii - djakti ; - f ^i r m , parasiSio ; 
-n) affer, ar^en-watra; -tt)urm, 
gron-worom; -jeit, ar&en-tem; bie 
gro§e, da bigi aieen-tem. 



Siegieren — Sieic^en, titö 

SI.C g i e r e n , regeere ; tirl ; mit Gbrifto 
regieren, regeere nanga Kristiis; ber 
(Souüerneur regiert bad fianb,. grau- 

man de tiri kondre. 
Siegieruna, (bad Siegieren) tiri; re- 
geere; (öJouüernement) lanti; iä) 
gebore ber Si. an, ml de vo lanti 
(ob. vo koning). 

Siegifter, lyst h. 

Siegifiriren, potti na lyst; skrifi 

na lyst. 
Sieglement, wet; reglementi. 
Siegnen, ed regnet, ar^en de fa- 

d(im; ed wirb r., areen de go kom 

(ob« fadöm). 
SieguUren, potti; potti na order. 
Sieb, dia. 

Sieib-eifen,gritigriti;-flein,griti- 

stoon. 
Sieiben, robiUbi; (auf einem Stein) 
griti; (ab^, einreiben) friß; (garbe) 

mala. 

Sieicb, adj., goedoe; ber JReic^e, gie- 
doeinau; r. fein, habi foeloe goe- 
doe; r« toerben, kom goedoe; tron 
goedoe- man; er ijl r. an irbifdbeu 
©utern, a habi foeloe grontapo- 
goedoe; r. an ®(auben, wan goe- 
doeman na ini bribi; bie Sieic^eu 
biefer SSelt, dem goedoeman yo 
grontapo. 

Siei^, s., ko«dBe;S)einSi.fomme,joe 
kondre moese kom; bie jtinbcr hc^ 
Sieicb^, dem pikien vo kondre; h\^ 
jubifdbe Si., Juda-kondre ; djoe-kon- 
dre; ba^ Si. ®Otte«, Gado-kondre; 
^immelreicb, hemel-kondre; Äonig^ 
reicb, koning-kondre. 

Siei(^ett, (einem ttxaa^) langa; (bid 

ö)0bin reichen) lang» go tee na ; kisi 
tee na — ; (iureid)en, genug fein) 
gairi; kisi; einem bie^anb r., langa 
han gl hem; bid an bad ^aud v., 
langa go tee na dahoso; bid an bie 
SBolfen, kisi tee na dem wolkoe; 
bid in ben ^immel r., kisi tee na Ini 
hemel; ed rei($t bid aufbie3citüon — , 
a hol! tee na da tem yo — ; ed teicbt 

24 



186 gteicl;»^ — Stein. 

ni^t, a no sari ; ed ^at ni($t gerei^, 
A DO kisi ; einem e. ©abe r., gi hem 
\?afi present!. 
9letd)lic^, foeloe; nofo; f^rofoe; 
fe^r rei^licb, bogobogo; mokomo- 
ko; ni^t r«, diri; did vo finiii; bad 

®elb (bet ©etbienft) ift nicbt mebr 
fo t*, moni no de so foeloe (ob. 
groefoe, ob. bo^o bog^o) inoro; Sie 

muffen mit ba\>ou ein n^enij t. c\e* 
ben, Masra moe gi mi dftti pikin 
nofo; et {(ab i^m \tf)X x., a gi hem 
moko moko. 

9iei(^t^um, goedoe; foeloe goe- 
doe; ein gtögetet 91., ^^^ moro bigi 
goedoe. 

SReif, repi, lepi; teifiKiben, teifen, 
kom repi. 

gfleif, bet, 8., reim h. 

SReif, Steifen, s., hoeploe, hoeproe ; 
ein eifetnet, wan Isri-hoeproe; ein 
bol}etnet, wan hoedoe-hoeproe. 
9leifen-|)olj, hoeproe-hoedoe. 

fRtibt, lo; spele; man pfianjt bie 
93dume fn Sflei^en, dem plan! boom 
na lo; an n>em ifl ()eute bie 9%/?, 
'goema haspele tide!?; id) bin m6)t 
an bet 9lei^e, a no mi spele; bie 
Sft» roitb and) an bi(^ fommen, spele 

sa kisi joe toe; joe spele sa kisi 
toe; bet JR. nac^, 9leil)emreifc, lo 
lo; lo vo io; spele spele; bie^ct^ 
ten fommen hex (R. nad), dem Masra 
de kom spele spele; tei^eun)eife 
fl^en, sidiSm lo lo. 

ffitxi^tx, 8ifd)tei^et, sabakAe. 

{Rein, krin; zuirer h.; ba« 3"^"^^^^ 
ifl noc^ nii^t tein, da kämera no 
krin jete; bie ©ac^e ijl noc^ nicjjt 
t« (((at), da sani no krin jete; ein 
teined ^tx^, wan krin (ob. ziriver) 
hatti ; tetned {)et}end fein , de krin 
na In! hatti ; teiu ivetben, kom krin ; 
t. madden, krin, krini; (butt^ 9lb* 

^auen bed ®tafed) wai ; bie ®at)ana 
rein machen, wai sabana; ^^ tein 
andfpte^en (aud), eine teine %ud^ 
fpta(^e ^aben) taki krin; taki zui- 



(Reinlflen — Sleiien. 

ver; p$ rein »afd^en (bilMi(b>, 
krin hem srefi; poeloe hem he- 
loe« 
Steinigen, krin; krini; mekizniTer; 
wasi; ein ßi^^mtet, krfn da karoera; 
©otb t., meki gontoe zulver; ein 
®(ad, wasi da glasii 

JReiuI^eit, JReinigfett, krin-fa«i. 
Steinigung, wasi; bie monatli^e, 

moen; foetoe a. 

9tein(id(), zendriki h. 

Stcid, bet, areisi; (im Sleuen lefla^ 
ment immer fut jtotn gebtauc^t) 91. 
fd)neiben, koti areisi; 3t. fiampfen, 
audflopfen, fom areisi. 9teiö- 
d^te, areisi-sisibi; -fetb, -gtunb, 
areisi-gron; -^ä(fe, aroisi-boeba ; 
- ft e n g e t, areisi-tiki ; - jit o 1^, areisi- 
wiwiri. 

9tei$, bad, takki; planschen. 

9letfe, reis, reisi; e. 9t. macl^en^ rack! 
wan reis; bie iSi. mA 9i. antreten, 
teki pasi go na N.; bie Steife ge^t 
nci^ 91., da reis go na N. ; auf Der 
9leife, na pasi. 

Steifen, meki wan reis; de na pasi; 
de na reis; n)0^in, go na. 

9teifenbe, (ju 8anbe) wakaraan; 
(jut See) pasasiri; bet 2>Jittetfenbc, 
9teifcgefcflfc^aftet, (gu S^tffe) «ibi, 

sibbl. 

Steif ig, bosoe-lioedoe. 

9teigaud nehmen, teki ron gowei ; 
ronwei; diki; bai dia- foetoe; koti 
dotl. 

9t eigen, v. a. (jiatf jie^en) hall; tre- 
ki; einem etm. m^ bet $anb, poe- 
loe dasani na hem hanoe; v. ii., 
broko; pllti. 

9t eigen, a. (in ben ®(iebetn) boon- 

njam; jekti; rematik h. 

9teigenb, adj.,tei6enbe£^iere, krasl 

boesi meti. 
9teiten,rei; rel na hasi tapo; waka 

nanga hasi; waka na hasi baka. 
9teitCt, rei-man. 

9teitetei, hasi-soldatl. 

Steigen, e«, (t(^n dtgern) drelgi; ler- 



§i; (antreiben) spore; (auf^c^eu) 

«teekf. 
Sleliöion, rellesl; e. Sl. annel)men, 

teki da reliesi ; feine SR» tjeranbern, 

kenki hem relies!. 
SleligionS-unterricöt, leri; kate- 

ghhsi; er ifl im fRM., a de na 

leri, 
SRennen, ron; foekä foekä; hinter 

einem l^er^ ron na hem baka. 

Sflenoüiren,(ein«&au«)meki a kom 

njoenjoe baka. 
JRentmeifler, kasier h. 

JRepariren, repareeri; lapoe. 
Siefigniren, bedanke hem >vroko, 
SHefpeft, respeki; SR. jeiften, ben?ei* 

fen, sori respeki; gi respeki, 
JRefpeftiren, e„ respeki hem; habi 

reRpeki vo hem. 
Dt eft, rastäagh. ; dem saka sakapl,; 

dasani, disi I4bi a bra ; (Don 3en(^en) 

mofo; mofo-piesi. 
SRefUltat, — brtS iß ba« Kv we, da 

so a fadöm; da kg a komoto. 
Stet ten, poeloeverioefioe; e, au^bei 

@efabc, poeloe hem na ini gevaar; 

[ein Seben, kibri hem Jiebi. 
9iettet, verloesoe-man ; h^lpfman. 
91 et tig, rad^isi h. 
Stettung, verlöesoe. 
JReuc, berÄuw; sabi-so; % emjjfin* 

ten, kisi ber<^nw; habi (ot). fili be«- 

rouw; bie 9ieue ((Sr!enntnig nnb 

Diene) fommt mä), sabi-so kom na 

baka; sabi'-so da baka-pikien. 

gtenen, — e« reut mi^, a hati mi; 

a kom hati mi; a ber6nw mi; a 

gpyd xnu 
SReuig, nanga berÄnw; nanga wan 

berAuw-fasi, 
3Reu[e, gifd)^^wfe, mas^ewa, 
9ibeumati^muÄ, rematfk h. 
9tid)t-blei, loto; -^au«, kroetoe- 

ho8o; '•maaß,'fcbeit, marki-tiki; 

ley h.; -plaj^, bongopiia-plesi; 

-f^nur, »laglein; (bilblid)) exem- 

ple; voorbeeld h. ; wet; -jinb^f 

kroetoe-stoeloe ; ««wage, watra«>pa8. 



91i(l)ten — SRinjen. 1»7 

SR ill) ten, (urtbeiten) kroetoe; mein 
iJatet richte t JRiemanb, mi tata no 
kroetoe wan soema; re^t r., kroe- 
toe wan retl kroetoe ; kroetoe nanga 

reti; (aufricbten) ein ^au^ r., hopo 
da hoso; (jleüen, wonai^^ rieten) 
potti; feine Oebaufcn auf etw* r., 

potti membre na dati; i($ richte 

meine goß« «^"»cb beineu ßengniiTen, 

mi potti mi foetoe wänfasi nanga 
dem getnigenis vo joe; feinen SBeg 
nai^ vt. r., teki da pasi vo N.; (Id? 
nad) etiMg r., loekoena; ju®cunbe 
tv pori, 
91 i d) t e V , kroetoeman ; masra vo 
kroetoe; fiskali, fiskaai; bad S3ud) 
ber dl*f da boekoe vo dem kriSe- 
toeman. JRid)ter-amt, kröetoer 
nian-wroko. 

SRid^tig, reti; ber richtige SBeg, da 

reti pasi. 

5Rid;tigfcit, — in SR* bringen, potti 

na reti; potti reti. 
SRiedben, smeri; wobt rieben, smeri 
switi; übefriecben, tingi; ecbatetw* 

^erod^eu, (bi(blid>) a smeri wansani. 

5Rie$ftafd)^en, smeri-batra. 

stieget, skuifi. 

äiiemen, leer-banti, 

Siiefe, wan langa langa soema. 91 te- 

fen-fd;tange, aboma. 

SRietbgrad, adr6e; mängrasi; pa- 

paja/ 
9iinb, pikin kow. SRinb-fteifd), 

kowi-meti; -Dieb, üem kow pl.; 

dem meti pl. . 
jRiube, boeba; Saumrinbc, boeba 

vo boom; ©rübviube, brede-kor- 

soe; bad JRinbcben, aianftel, korsoe ; 

koendoe. 
JRing, ringa; ein gofbener, wangon- 
toe ringa. 9ling-trdger, einer, 
ber einen 9iing tragt, ringa-man; 
9ling-tt)urm, (ringartige gleite) 

ringa-worom. 

SRiugeln, fid), kroloe; fein «^aar rin* 

gett fi^, hem wiwiri de kroloe. 

SRingcn^ haswa; feti; mit einanber 

24 * 



1«8 Winfl« — WofUfl, 

r., haswA makandra ; bid er mit bcm 
jlobe rang, tee a kom fell nanga 
dede srefi. 

9liufld, iRingdumber, romboio; 
rontoe; rlnfldum ein[cblie§en, rom- 
boio; rontoe; f. auf bcr ©trafic r, 
c, meki wan djari rontoe hem. 

9liune, gotro, 

dUnncn, ron (auslaufen) lekkf, 

Stippe, ribiki, lebriki. 

9{i§, horo; pliti; t)or ben Wig treten, 

tan na fesi. 
9f{ i ^ , horo ; ph'ti. 
9{öd)cln, — er röi^elt, sleim tapo 

Jiem neki* 

gfl i> if , (a»anner*Uebeno(f) djaktl ; (ein 

f urjer) koti; (grauenrocf ) koto; (Äleib) 

japfSn; kleetf. 
9i 6 c n (®tö(f e) poeloe loetoe ; poe^- 

loe tompoe; diki poeloe; diki kom- 

ot6. 
JRojjen, fisi-eksi, 
9to^, laia; roM gteifcb, lala meti; 

(ulbrob, hafoe-lala. 
9lo()r, warimbo. 9?obr-flu^l,horo 

horo-8toeloe; riet-stpeloe b. 
fRbt)xt, kokro. 
giolle, rolo, lolo. 
9{o(Ien, rolo, lolo; berJDonner rollt, 

dondro de bari. 
9tom, Room; da bigi foto Room; 

9iom tfi utd^t an einem Sage erbaut, 

aranja moe groen, bifesi a repi. 

915 m er, Romeini; Romeini>-8oema. 

9lömif^, romeini; römi^-fatbolifc^, 
roomsoe, loomsoe; bie TfOlifc^e 
jtir(^e, roomsoe kerki. 

9iofe, roosoe, roose; feine St. obne 
S)ornen, joe wani njam rosi baäna, 
joe moese bron joe ünga, 9t o f e n - 
fü§e, roos-foetoe; bigi foetoe, 

9lofine, rosing, 

9tD6,ba8i. Stog^arjt, ha8{<«datra. 

9lpfien, verroestoe, vroestoe, 

Stojtni, rofil, losi;geröjieteS3ananen, 

losi badna, 
9loftig, verroestoe, vroestoe; r»lver- 
ben, Kom vroestoe. 



9ti>tb — mm)i 

JRotb, Te6\; bad rotbe ÜReer, da redi 
«ee; ber r. ^unb, (äudfcblag) ron- 
toe rontoe; bic r. 9tubr, redi redi; 
stoeloe-broedoe ; hloed-loop It.; — 
baben, «toeloe broedoe; feucrrotb, 
redi Icki faja. 

9lötbe(, reti kreti. 

9t6tb(id), redi redi. 

JRotte, hipl; troepoe; bie Sflotte ber 
(Sottiofen, da hipi vo dem gddlooze 

soema. S^otten-mac^er, dpstee- 

ki-raan, 
91 0^, verkontoe, 
gtnoe, rapoe; n>eiße, weti rapoe; 

flelbe, geeli rapoe; reibe, redihieti, 
9iubö(, tingi oil; oil. 

9tucb(od, giSdIooze; bie 9flu(b(i>fen, 

dem gddlooze soema. 
9lud)Iofigfcit, giSdiooze-fasf. 
9tucbtbar macben, t.®ai^c, panjada 

ton; meki a panja; -— rt iperbcn, 

panja; komoto. 
Stucfen, »., baka; ber 91. tbut mir 

meb, baka de hati ml; binter feinem 

9i., na hem baka; einem ben 9t. 

febren, dmi baka gi hem. 
Slürfen, V. a, driti; poesoe; »knifi ; 

V« n, drifi; ndber r», driii moro 

kidsibei; rM' ein menig, driü pi- 

k)n9o ; berauf T*, drifi kom ; binuu^ 

ter, drifi go. 
9tfl(ffania fein, »erben, faddm 

baka; (in if aufbetten) kom siki baka; 

kom ogrl baka, 

9lü(fgdngig werben, tron not!; ed 
ifi wiebeip r» geworben, not» kom vo 

dall, 
9tücfgr at, mindri-haka boon, 
Slnrfbatt, baka; bu bafl einen 91., 
(Stüjje) icb aber babe feinen, joe 
habi baka« ma ml no habi baka. 
Wficffebr,— nacb feiner 91,, dl .a 

ben kom baks. 
9lfitfUng9 geben, waka nanga baka; 

go nanga baka baka. 
Stucf feite, bak«-.«ei, 
9lü(ffi(bt, respekl; an« 9i\\i^(bt 

anf, respekl vo; % nebweu awf, 



loekoe na; feine 9t. nehmen, no 

ke vo. 
9iü(ffi>racfte nehmen, miti mofo; 
potti mofo makandra; taki to da- 

SRurfftdnbtg, rastän^; ba^, tüa« no(5^ 

r. ifl, dasani, disi Hb! jete, 
9lüd(tt>art^, na baka; nanga baka; 
nanga baka baka; r. gefecn, go (oi. 
waka) nanga baka (ob; baka bakä) ; 

iit fann n>cber t>ox^ noä} xMmxt^, 

mi no ha fesi, mi no ha baka. 

giiKfroeife jie^en, kiki kiki. 

aflnber, io; (©teuer) tin; ba« SR, 
führen, Io; ba^ <Bt9i. führen, tin". 

Sfluberer, SlubeTfuecfet; löman; 
boto-man. 

JRubern, Io; Io boto; poeloe; tftc^ttg 
jurubern, poeloe; p6eloewei; gegen 
ben Strom r., broko genti ; ein $onb 
X*, poeloe poiido. ' 

Jftuf , (ba^ SRufen) kali; {?fi(m^) nem; 
ber guteJR., boen nem; ein ^^U6)Ux 
gH., pori nem ; einen in fd)ted)ten % 
bringen, pori hem nem; in ben 9t. 
fommen, ki«! nem; im JRufe fein, 
jn -^, hab! da nem vo — . 

ginfen, kali; (aut r., bari; e. rufen/ 
kali hem kom; e. rufen laffen, seni 
kali hem. 

9tüge, 8., Slügen, v., verwyti. 

gtube, niste; bro ; SR, baben im 
Sanbe, hab! niste na ,da kondre; 
fidö jur 91. begebe«, go niste; go 
sllbi; ein wenig ber 91* pflegen, 
niste pikhiso; hal! baka; in 91* 
leben, liebi nanga niste; lag m\6) 
in 9lube!,l)bi mü; kabä na mi baka!; 
110 nioferi rail; (ü§ ha^ in 9lube!, 
meki dansaiil tan!; no meli datü; 

ict) miü bi(!b f($on jur 9t. bringenl!, 

nii sa meki jue tan tiri!; ftcU' bie 
j^Iinte in bie 9tube, potti gon na 
oeman ; bie gfinte gebt auö ber 9lu^c 
(c^, gon de soetoe na oeman. 
91 üben, niste; bro; sidöm bro; ein 
iioeuig r«, bro piktnso; hali baka; 
teki bro. 



9lu^ig - 9lunbe; 189 

9tubtg; geniste; bedari; tin; ein 
rubige^ Seben, wan geruste Jiebi; 
ein ruhiger 93?enfcb, wan tiri (ob; 
bedari) soema; fei rubig!, tan tin!; 

i(b bin rubig (jufrieben), mi hatti 
kouroe; r.rcben (nac^ B^tn) kom 

bedari. 

9tu^m, big! nem; boen nem; glori; 
prys. 

9lübmen, e., pryze hem; gi hem 
nem; hopo hem nem ; gi hem glori; 
il(^ felber^ pryze hem srefi; meki 
hem srefi bigi ; jtd) einer ©acbe — 
^erfon — r., meki hem srefi bigi 
nanga; prodo nanga; ber 3){ofed, 
bejfen i^r eu($ rübmet, Moses srefi, 
disi oen teki ala tem, meki oen 
srefi bigi. 

9tubmrebig fein, lobbi meki hem 
srefi big!. 

9lu^mfuc^tig, grid! to bigi; grid! 
TO kisi nem. 

9lubtf red! red!; stoeloe-^broedoe ; 
bloed-Ioop h.; bie9t. ^aben, stoeioe 
broedoe. 

9tübren, drai; seki; naki;rübt*ben 
S3rei, dra! pappa; er fann fein 
©lieb rubren, a no kan seki hem 
skin ; bie «g>aub r., seki hem han ; 
idi ^etj r., nak! hatti; seki hatti. 

9tübrig, flink h.; fix h. 

9lübt* mid) ni^tan, (Mimosa pn- 
dica ) sjcm-wiwiri ; sjem sjem ; no 
meli mi. 

9luine, brokö-hoso. 

9tuiuiren, pori. 

9tulpfen, broko wfnti; meki gee. 

9lum, rom. 

9tumor, öproeroe; ba^bari. 

9t u m r en , meki wan dproeroe; me- 
ki wan ba'bari. 

9lnmpfen, bie 9tafe, hali hem no- 
80 ; kwinsi hem noso. 

9lunb, rontoe; rontoe rontoe; etw* 
9lunbeiJ, wan rontoe-sani ; runbum, 
rontoe ; romboto ; r; ^eruni gc(;en, 

waka rontoe. 

9lunbe, 9lun^unfl, rontoe; in bcr 



,498 mmi — ©ac^n. 

R, rontoe; iit 9t. ma^en, waka 
rontoe« 
Sflunjel, prooi, ploof, proi; votiw; 
Isolier 9lun}e[n, prooi prooi ; er i)at 
Sftunjein im ©eji^t, a habi prooi 

(i>&« vouw) na hem fesi. 
9iun}Ug, prooi prooi; r» mx\>tn, 
kom prooi prooi. 

9tiipfen, pili; rupfe bad ^u^n, pili 

ila fotiwioe. 
9ii\%, smolco TO koekroe. 
älüffel, no8o;mofo; ®d)n>einörüffet, 

ha^oe-noso; noso vo hagoe; mofo 

\o hagoe, 
{Riiflen, meki klari; jitij) x., meki 

hem srefi klari ; fid) gum Streite r*, 

meki hem srefi klari to feli. 
IRfljlig, knapoe; tranga. 
SluSunfl, dem feti-sam', pi. 

9t u t ^ e, wipi ; XamarinOen-rutf^e, tam* 

rin-wipi. 
9lutf(^en, glati; misi foetoe, 
Stuttetn, seki; sek-seki. 



@aa(, bigi kdmera; kdiiiera; Stix^ 

(l)cnfaQt, kerki. ©aal-biener, 

diiiaar to kerki; diiiaar. 

(Saat, siri. @aat-}eit, da tem to 

sei; da tem Topottidasiri nagron. 

(Sabbath, aaba; ®« feiern, njam 
saba; ben ®. breiigen, broko saba. 
@abbatb-t(ig, saba-dei. ®ab^ 
batber-tPefl/ »dliadei-koiri. 

(B&btl, honroe; zabd h. (Sdbe(- 
fd^eibe, houroe-boeba. 

@a(^e, saiii; tori; (geric^tß^e) zaak; 
bie ®Qcbe ifi nic^t tlax, da sani (ob« 
da tori) no krin; bad iji feine @ad)e 
(bat ni(^td ju bebeuten), dati no wan 
sani; ia^ ifl meini ®a$e, da mi 
wroko; fubre meine ^aä^t (t)or ®e^ 
ri^t) pljU mi saak ; feine ®. ge^ 
Doinnen, vinni hem zaak. 

@ad^en, (®erdtbfcbaften, Jlleibungd^ 
flnrfe 2C.) sani pi. ; (lofe , (ofe um^ 
bdngcnbe .— Äleiber, @efd)irr ber 
^ferbe k<) jarba jarba; feine ©ac^en, 



@a(^t — @a^en« 

hem sani; dem sant vo hem; dem 
jarba jarba to hem. 
©ad)t, <S>a6itt, safrl; tiri; f.bcteu, 
begi safri; f« gebtu, waka aafri; 
f. reben, taki safri; jlcb f. baoon 
miicbcn, doekroen ; gowei safri^ 

©acf, zaka; bie jta^e im ©ade taiu 

fen, 'soema sa bai poes'poesi na 
' zaka?; im ©ac( uub in ber %\ibc, 

nveri soso maka^klosi, strooi isesi 
na hem hede. ©a(f-{(eib, zakar- 
kio^i; maka^klosi; -teinmanb, 
zeili-klosi; -meffer^ zaka-nefi; 
«ubt, zaka-horloist 

©acrament, sakramenU. 
©acrifiei, kerki-kamera. 
©abbucder, Saduc^man, 
©demann, saiman^ 
©den, sal; ben ©amen, sai da sIH; 
auf fein %Ui^ä) fden, plant sani 

nanga hem natnur-fasi. 
©aft, watra ; Toktoe ; ber 9?aum f^ai 
feinen ©aft mebr, da boom no ha 
Matra moro; SBananeufaft »erbirbt 
bie SBdfcbe, er gebt nicbt mebr aud, 

baäna-watra de pori klosi, a no ka» 
komotomoro; — barum, bag ed ni^t 
©aft (geuc^tigfeit) b^tte, to di a no 
ben habi voktoe, 
©age, tori; bie ©age gefit, wan tori 
de waka. 

©dge, s., ©daen, v., zaa. ©dge- 

fifcb, karaü, krall; *mü()(e, na- 
mieli; -fp dn e, saksri. 
©a gen, taki; piki; Terteli; er fagte 
p mir, a taki gi mi ; man fagt, dem 
taki; soema taki; £)anf fagen, taki 
tangi; »er bat bir bad gefagt?, 

f 'soema taki gi joe?; hdesoema ver- 
teil joe soV; einem f. laf[en, sen! 
taki gi hem; sent mofo gi hem; 
in'd jDbr f., taki na jesi; einanber 
beimlicb in'd Obr f., verteil makau- 
dra safri na jesi; jle fagten niema"iib 
etn>« bak)0n, dem no piki wan soema 
TO dati; t>a^ voiVL I, dati wani taki; 
dati taki; ed bat nid)td }tt f., dati 

no wansani ; über ^Inbere cixca^ 511 



f. f)abt\\i babi vo taki n« trawau 
tapo. 

@ago, sago. 

€atte, let^i; snaar h.; Siotinfaite, 
finjiSlo^tetöi; Satteit-fpiel, bar- 
poe-pre; pre iianga barpoe; singi 
iianga barpoe; -fpieUt; barpoe-' 
man. 

@alat, ala; ®niUn\alat, komkom- 
ro-sJa. 

6a (be; zalvoe, zalve; n^obfttec^enbe, 
smeri-oli; Sluflcnfalbe, hal-zalvoe. 

®a(beil; zaivoe, zalve; robi smeri- 
oli; mit Dd, zalvoe naitga oli; 
blesi iianga oli; bu falbcft meilt 
^aupt rait Del, joe de zal?oe mi 
hede Iianga oli; }um Jt5niC{e f., wye. 

@<t(bö(, 8 will smeri-oli. 

© a t b u n fl , zaivoe ; bie geifllii^e @., 

da wye vo da Santa-wan. 
(Salpeter, salpeter b. 
(Ball, zontoe; eugfifcbed, inglisf zoii- 

toe;@pfom aber&(auberfa[}, Kpsen- 
•zoiUoe. ®atj-fleif(^, zontoc- 

mcti; -fdule, pilar! vo zoiitoe; 

zontoe-stoon; ^H)Cil, zoutoe-gron; 

-n>a[fer, zout-watra. 
<5at}en, zontoe. 
(Saljifl, zoutoe; ed ifl f., a zontoe. 

Same, siri; bee ®. feimt nodb nicl^t, 
da siri no gi bede jete; ber ®. i{i 
fcbon aufgegan(}en, da siri komopo 
kabä; einbcimi)d;er @., krioro-siri. 
<&amen-forn,«wan siri; wan bai 
siri. 

Sammeln, piki makandra; piki 
sani; bipi makandra; @e(b, (coQec^ 
titen) piki moni makandra; ®cba^e 
f«, bipi goedoe makandra; fid) hi 
(i^erfammetn) kom makandra; kom 
miti makandra. 

<3ammet, froeweri, fluwiel b. 

<&ammt, nanga; fammt ibm, nanga 
bem ; f. uub fonbcrd, al»mala. 

©ammtlic^, ala makandra; ala- 
mala« 

Samfiag, zatra; zatradei. 

@a n b, santi; feinet, ßui santi ; bet ®. 



Sanft — S«f>* 



191 



am SKeere, santi na z^ekanti(0b*z^c> 
kanti-sei) ; SKufd^etfanb, skropoc; ei* 
nem @. in bie Slugen {treuen, (bilblicb) 

blini bem bai; tapo bem bai; kori 
. bem. ®anb-banf, santi-bangi; 

bang!; -fliege, morapira; -flol;, 

zika. 
6 an ft, safri; tin; mein3od^ iftf., da 

tja'tjari vo mi de safri; ein I Stmbe, 

wan safri boi; wan tiri. boi; bie 

fanfte Stimme, da safri stem (eb« 

tongo). 

Sanftmutb; safra^batti; safri- 

batti-fasi« 
® a n f t m Ü t b i 8, safri-batti — ; nai^a 

safri-baiti; f. fein, -babi wan sal'ii 

batti; bie Sanftmutbiflen, dem safii- 
batti-soema. 
®dnger, Svutgerin, suigi-man. 

®apoti((e, sapatija. 

©at J, dede-kisi. 

© a t a n , Satan ; didiebri ; da ogri-wan« 

Satisfaction, satlsfaksi, (saks- 

faksi); ©« t)eT(angen, baksi satis* 
faksi^ ®« geben, gi satis faksi. 
Satt fein, babi nofo; icb bin f., ml 
babi nofo; mi bele foeioe; bijt bu 
fatt?, a sari joe?; ftcb fatt effc», 
njam bem bele foeioe; njam nolo; 

er btit ji(^ fatt gegeffcn, a njam tee 

a sari bem; njanjam sari bc^m; 
f* n)crben, kisi nofo ; ber Satte u>cig 
ni(^t, mie bem hungrigen gu SKiitbe 

ifi, bele-foeloe no sab! san bele- 

bangri de fill ; einer Sacbe f. n>er^ 
ben, kom weri nanga dasani; id) 

bin beffcuf., babe bad f«, dasani 

kom verfeeli mi. 
Satte(, zadel b. 

Satteln, c. $ferb, potii zadel na 

basi tapo. 
Sättigen, e., meki a njam bem 
bele foeioe; meki a njam nofo^ 
meki a kisi nofo; {i^, njam bem 
bele foeioe; njam nofo; njam tee 
a sari bem. 

Sattfam, nofo. 

Sa^, djompo; e. Saff ma(!ben, djom- 



1&2 €:att — Se(;abew* 
po; fiftet eilten ®raben, meki wan i 

. djompo iia abra da gotro. 
Sau, oemaii-hagoe ; hagoe. 
Sauber, zuiver; kriii. 
Sauberlicb, «afri. 
Räubern, meki zuiver; krin, krini. 
@auer, socwa; [« ipcrbeii, kom soe- 

wa; ein f. @eficbt, wan soewa fesi; 

f. fe()en, (ai liem fcü^i; meki wan 

soewa fesi; fid) cd f« n^erbcn lafjen, 

meki a icom soewa gi iiem srefi ; 

pina; ber gud)^ faßte, bie Jrauben 
. {inb fauer, te kees'keesi no kan kisi 

repi baäna, a taki, a soewa ; te joe 

no sabi to dansi, joe taki, drom no 

swili. ©auer-fraut/ sjoer-kolo; 

-tet(|,«zuiir-degi. 
@äuern, potti zuurdegi. 
® a U f e n , dringi ; dringi tee to 

drocngoe; snipi li.; gib bem $ferb 

JU [aufen, gi hasi watra. 
Sdufer, dr(>engocman; siupiman h. 
Saugamme, minna. 
©augen, zuigi; 33(ut f., zuigi broe- 

doe; an bet 33rufi, dringi bobi. 
©dugen (ftiflen), gi bobi; liapikien 

na bobi; ein JCinb, gi da pikien bobi. 
@ dug ting, pikien na bobi. 
©augwatje, bobi-raofo. 
Sdutc, pilari; postoe; Sdnleu ber 

jlird^e, pilari vo kerki« 
©aum, zoom. 
©du men, (mit ber 9'JabcO zoom; 

(jaubcrn) drai. 
© a u m f e I i g, lezi; f. fein, lobbi vo drai. 
©dure, soewa; soewa-fasi; eine 

©., wan 8oewa-*8ani« 

©aufen, s. (bed SBinbed) bari; ba'- 

bari. 

©aufen, v. (oom SBiube) bari; ber 

SBinb fauft, winti de bari. 
© c a n b a ( , (©(l)anbe) «jem - sani ; 
' (8drm) Icandari; ba'bari. 
©CCpter, septer h«; koning-septer; 

koning-staf. 

©d)abe, ©(^n>abe, (Äaferlaf) kaka- 

laka, kakraka. 
©(Jaben, kraboe. 



©(^jdbig — ©j^ÄJfcn» 

©dl) a big, krasi krasi: ein fc^^^unb, 
wan krasi krasi dagoe; (bilbL, geizig) 
gridi; zuiniki h. 

© d^ d ^ e r , (gegeben ^ mit) kfliroan 
(üKörber); ber ©4^* am Äreajc^ da 

kiliman na kriiisi. 

©(^a(^tel, doozoe; eine ^dt^ernc, 

wan Jioedoe-doozoe. 
©ct^abe, ©(^aben, s., ogri; man- 
keri; <Sngeluk li.; einem ®d). t^un, 
doe hem ogri ; ju @(b* fommen, kisi 
ogri ; kisi wan öngeliik ; einen ©d>. 
be(i>mmen, kisi wan mankeri; ciu 

©(^« am 93ein, S^einfcbabeu ^ wan 
mankeri na foetoe ; ©cb» an feiner 
©eele leiben, pori hem ziel; biircb 
©d)* n>irD man fing, fosi peesi bron, 
'da bakawan, joe poeloe hem lala; 
sneki beti joe, joe si worom, joe 
frede; ed ifi ©cbabe, a jamer; a 
hati mi; a spyti mi. 
©(bdbe(, kaIaba8i(kraba8i)yohede; 

mindri-hede kalabasi. 
©cbdbel-ftdtte^ bongopita-plesi. • 
©db a ben, einem, doe hem ogri; e$ 
fcbabet niiJbt^, a no doe noti; a no 
wansani. 

©c^abbaft, pori; \6). fein, habi 
mankeri. 

©cbdbU^, ogri; noboen;biegrud)t 
biefed 93aume^ ifl fcbdbUcb, da njan- 
jam TO da boom no boen. 

©cbaf, ©^aaf, skaap, skapoe; n>enn 
ber SBcif M^ ©cbaf gebi>it bat, mad)t 
man ben ©tad gu, na baka disi 
kow dede vo hangri, joe de go 
troesoe badna>boeba na hem mofo. 
©(^af-fe((, skapoe - boeba ; 
-beerbe, wan hipi skapoe; *birt, 
skapoe-herder ; skapoe-man ; - b U r« 
be, -ftalt, skapoe-pen; -n)ü(le, 
skapoe-wiwiri ; wol; — ©C^^aafS- 
fUiber, skapoe-boeba. 

©cbdfer, skapoe-man; skapoe-^her- 
der; herder vo skaap. 

©cbaffen, wroko; doe; meki; 6r 
bat aUed g^fcbaffen, a meki ala~!<ani; 

icb f)abt nicbtd Hmit ju fcbaffcn, a 



©c^affiifi- — 6d;am^viftiijfeit 

no mi wroko; mi no ha bisi nanga 
dati ; xoa^ habt id) mit bir ju fd),, 

hoe wroko mi habi nanga joe?; c^ 
inac^t mir t>iel ju fd?., a trobi mi 
toemoesi; a gi mi toemocsl broko 
hede; id) famr^ nicfet rae^r fc^., mt 
no kan holi moro; ^crbci fd).; teki 
tjari kom; ^inweg, fort fct)., teki 
tjari gowei. 

®d)affuer, hofmeestcr h. 

©c^aft, tiki; *4JfeilfctHift, pyl-tiki; 

glintcnfc^vlft, groefoe; korfoe. 

(5d)dftcn, c* glinte, verkorfoe h. 

©d) eifern, la foe; prefoeroe; pre. 

®6)al, ©d)aal, flauw; ba§ SSicr ifl 

fd)aa(, da biri kom flauw; da biri 
lasi hem tesi. 

®(=balc, (i>on grfic&tcn) bocba; ©a* 
naneufd)aten; baana-boeba; (Dber* 
töffe, kopi, kopje ; (poll ®d)ill>ttoten, 
©^uccfen, Ärabben) hoso; eine boU 
jerne (paic ©d^uffel) baki : bie jic*' 
be« (3orn)fd)aIen, dem sebi skaa! h, 

®d)alen, pili; piliboeba; Drangen, 

pill a ran ja. 

@d)alf, (®pa6mad)er) prefoeroe- 

soema ; spotoe - man ; ([d)[e$ter 
aWenW) ogri soeraa. ©(ibatfö- 
fn ed)t, ogri knegti. 
®d)att^aft, na prrfoeroe-fasi. 

®d)a(f^eit, — voüer S^df^eit, 

foeloe nanga triki. 
®(^al(, bari; (einer JronH)ete)tongo. 
@d)a((en; bad; piki; piki tränga. 
®(|)alten; tiri; regeere; koman- 

deri. 
©d^alup^e, slocpoe, aloep. 

®d)am, Rjera; feine Qä)* bebeden, 

tapo hem skin. 

©d)dmeM, jic^, »Jem; kom sjem; 
teki sjem; habi i«jem ; id) fd)dme 
m\6) ror bir, mi sjem vo (ob. gi) 
joe; fid) jem. fd),, »jem gi (ob. vo) 
hem ; bn nuidjfl, ixi^ 16) mic^ beiner 
fd). mnfi, joe de gi mi sjem. 

®dt)am^aft, nanga sjem; fc^» fein, 
sjem; babi sjem. 

6^am()aftigfeit, sjem. 



®(5am(o6 — @4)arrett. 193 

®d)am[o«, sondro sjem; fd^. fein, 
no habi sjem. 

®4)amrotI>, — e, fd;* mad;en, mcki 

a kom sjem. 

®(^anbbar, sjem; fc^anbbareSJinge, 

sjera-sani; fd). Sieben, sjem-taki. 

®^anbe, sjem; e^ ift eine ®d)., a 
de wan sjem; bn mac^ji mir ®d)., 
joe gi mi sjem; joe meld sjem gi 

mi; bn mac^fl mid) t)or atlen Senteit 

jU ®d^anben, joe gi mi sjem na fesi 

TO ala soema; ^u @(^. n^erben, kora 

na sjem; kisi sjem; ®d;.t^un, dot 

sjem-sani, 
®(^dnben, meki a kom na sjem; 

gi hem sjem; pori; fein ®e|td)t, 

pori hem fesi; feinet Stamen, pori 

hem nem. 
®d)anbfle(f, sjem-flaka. 
Sc^dnbui^, sjem — ; fd). 8ufle, 

sjem-hangri; sjem-luste (iostoe); 

fd). 9fJebcn, sjem-taki; sjem-tori; 

fd). 5Din{;e, sjem-sani. 

S diHUi b I i d; f e 1 1 e u treiben, doe sjem- 
sani; pre da takroe pre. 

®d)anbt^at, sjem-wroko. 

©c^ar, ®*aar, hipi; kompani; 
troepoe. ®d^aren-n)eife, hipihipi. 

@d}arf, srapoe; ein f^, SJieffer, wan 
srapoe neii; ein fd^), SBinb, wan 
tranga (ob. konroe) wind; e. fd). 
^n^e, wan boen (ob. krin) hai; 
einen fc^. anfe^en, loekoe hem tranga; 
pili hai gi hem; (^ugleic^ fd}mdlen) 
poeloe hai gi hem; f(!^arf feben, 
habi boen (ob» krin) hai. 

©d)drfen, (fc^arf madjen) srapoe. 

©cbarfrid)ter, bongopita-man; pro- 
fosoe, prof<$s. 

©d^arffic^tig, ©(^arffinnig., 

koni. 
©(^arffc^ü^e, jager h. 
©d)ar(adb, skärlaken h. 
©d)arnier, hengscl h. 
©djdrpc, sjerp h. 
© (barren, kraboe; diki; im ©oben 

fd)., diki gron; im ©anbe, kraboe 

sanii. 

25 



194 €c^atte — ©i^aucni. 

Sct)iUte, tifi tifi; bad 9Re{Tet ^ot 
®d^artcn, da nefi habi tifi tifi. 

Schatten, kotiroe-plesi; skyn; ska- 
diiwe li. ; »ombra, a. ; (e()^ bad in ben 
©c^., lag cd ni(^t in ber Sonne, poiti 
dali na kotiroe-plesi , no meki a 
tan »a zon; unter bem ®(1). bed 
Gaumed, na ondro da boom na 
koiiroe-plesi ; nnter bent @d). bed 
$i>d)j}en, na ondro parasdio (34)ir^ 
me) vo iVasra : na ondro JVlasra 

parasole; bad Men itlune einSd}^ 

da liebi dc leki wan skyn so^o; 

bad ®efe^ bat icn ©cfe., da wtt habi 

da skyn; felu Scl),, da i^kaduwe vo 
hem; ((Sefpeufl) jorka, jroka. 

®cl;attig, kouroe. 

®cl)a^, goedoe; ein guter Zd),, wan 
boen goedoe; mein (S(l)a^! mein 
2ieber!, ml goedoe!; alle ®c^. ber 
SBclt^ ala dem goedoe vo grontapo. 
S^a^-tammtt, goedoe-kamera. 

©c^a^bar fein, habi waarti; eine 
fd}. <B\iä}C, wansani, dlsi habi bigi 
waarti. 

®d^d^eu, (bem SBertlS^e nad^) pre- 
• cerl ; fo n)ic fie i^n gefi^a^t ^aben, 

ao leki dem precerihem; (ad)ten) 

teli; respeki; einen gering fc^aljen, 

no tell hem. 
v5d)a^ung, preceri; .teli; bie erfte 

(5c^<, da fusi teli. 
@d)au, — jnr 6d)au fleHeu, sori 

pubHki; potti na publik!. ®d^au- 

brob, toon-brede; -tifc^, toon- 

bangi. 

®d)auber^aft, — ctwa^ ©d;auber^ 

Rafted; wan skreki-sani. 
©Zaubern, »kreki; skreki en be!!; 
befi ; ed fc^aubert mic^, mi hede gro. 

©d^auen, loekoe; si; id) »erbe bein 
0(iu3eftd)t ]A),f ml' ma si (ob« loekoe) 
joe fesi. 

Sd)auer, (5Pro^?^et) profit, prof ^ti; 
(gö^enbienerifcl,>er 2ya()rfager), loe- 
koe-maii; (fiafttrager) Hjoiiwer h. 

©dSiauern, — edfd>iuert mid) (über* 

lauft mid;) mi skin de gro kouroe; 



©i^aufft -^ Sd^eibcn« 

ml skia de gro; (im ^icbcr) mi 
heeli akin de befi. 

Schaufel, 8kopoe;^öf5erne,Loedoc- 

akopoe. 
©d^aufelU; poeloe nanga skopoe; 

drai nanga skopoe. 
©cbaufeln, seki; sek'seki. 
©c^aum, sgoema, ben ©d). abnc^« 

men, poeloe sgoema. 
© C^ ä U m e n , T. a. poeloe sgoema ; v. 
n. sgoema; ber S?laff fd^dumt febr, 
da blafoe jsgoema toemoesi; er 

fc^aumte mit bem SDhinbe, sgoema 

komopo na hem mofo. 

©d;aufpie(, komedi; ©^. fpieleu, 
pre komedi; juui ©cfe, bet fieute 
IV erben, tron wan spektakel vo kon* 
drc. ©(j^aufpiel-^aud, komedi- 
tioso. 

©(^aufpieler, preman to komedi. 

©(^ecfig, peni; pen! peni. 

® d) e e I fe^eu, (fcbielen) loekoe skuinsl ; 
loekoe skeel h. ; (neiben) ju ehrad, 
habi djaloe^te vo — . 

©c^eere, ses6i; Ärabben — Äreb^ 
fd}eere, dnim; Sid^tfcfteere, kandera- 
sesii; (8i(btpu^e, snnitrl). 

©d)ecren> (ein ©cbaf) koti hem wf- 

wiri; knepi hem wiwirl; einen 
fd). (ibn plagen) trobi hem; deme- 
koe na hem baka ; moferi lieni ; 
tergi hem; drelgi hem; i^ fd}eer' 
mid; uiitt barum, a don ke mi bou- 
toe; a don ke boutoe; fd^eer* bid)!, 
go TO joe! J komoto de!; mars!; 
psa! 
®d)cerer, (ber einen fd)iert, ibn be» 

lajligt) tnibiman; demek&eman. 
©d)eermeffer, sebi-nefi. 
©djeibe, — uacb ber ©^eibc f*ie* 

gen, soetoe prys ; e, ©(^). 23rob, wan 

pies! brede. 

(Si) exit, boeba; in bie ®(j(^« flerfen, 

I'ottI na boeba. 

^d)c{be-brief, plaiie-brifi; -manb, 

be^kotoe-prHnga ; -n> eg, platie-paNi. 

©d)eiben, platie; bie (initeu ^en Tcii 
^ofen, platie dem boenwau nanga 



®c^eit)uiu3 — Sc()cnfcL 

dum o^riwan : ft($ \>on fciucm SBciOc 
fd)v pifttie nanga hem wefi. 

@c(>cil>un(j, platie. 

® c^ein, skyn; krin; bic ©mine öcr* 
\0X iffUn ®d^ciu, da zon lasi hem 
skyn ; meibet aller böfen Sä),, voor- 
zigti nanga ala sani, disi aori ogri ; 

f d ^at bett 6c^v ^I^ ^^ —f ^ **" 8®» 

leki — ; asorUo, leki — ; bemSd). 
na^, 80 leki a sort na soema hat^ 
bee ®4» truijt, aia piiii^tifi 9 no 
Jafoe; aia saiii, disi blinkri, a no 

gotitoe; urt()eile ni^t na^^bem ®d)v 

no wegi man na ]iai. 
<Sd)cinen, »kyn, krin; (gldujeii) 

bllnki ; blinkri ; bad ttufel^Kn ^aben, 

sort; tan; bie Sonne fc^etnt, zon de 

krin; zon de akyn; ed f^eint, aid 

ob — , a tan (ob. sori) so, leki — ; 

ed fd)etnt mir, atd ob — , a sori na 

mi, leki, 
3*cit, — ein ®c^. ^olj, wanpiesi 

hoe<loe. 
®(!beitc(, hede-tapo; i^om ©c^eitet 

bid }ur.©ob(c, komopo na hem 

ondro-foetoe, go tee na tapo hem 

hede. 
©d^ette, ({(eine ®(o Jc) gingec; eine 

tönenbe ©<^>v ^a" g"Jgee, disi liii; 

(Heine, runbc) kringkre, kring- 

kring. 
©C^etlen, nakigfngee; iui(obt8eki) 
gingee. 

®(^elm, (8ei4)tHnn) prefoeroe-soe- 
ma; (©(iburfc), skorkoe; k^riman; 
kanhri, ©d^elmeu-fireidje, ogri 

triki; skorkoe-streekl ; -flurf, bc- 

driegi-wroko. 
(Schelmerei, kori-wroko; kori. 
®d)citen, v., krasi; kosi. 

S d) e 1 1 e n, s., krasi ; kos'kosi. © d) cl t- 

name, ogri nem; takroe nem; 

-iDort, kos'kosi. 
©d)emel, bangi; gu^f^emel, foetoe- 

bangi. 
@d)en{e, dringi^hoso; dram-hoso; 

(^cbeiuaoort) kroeuki. 
©d)enf cl, boutoe. 



©c^enfcu — ©ebenem, tU5 

3 benfeit, gi present! ; gi vo prer 
senti; gi vo boiMi hatti; — n>e(c^cd 
er i^m gefd)eaft b^^tte, disi a bei» 
gi hem present! ; id) fc^cnfe bir'^, 
mi gi joe dati vo boenliatti; fd^enfc 

mir eine 25anane, sari mi wan baa- 
na; @^napd fd;eufcn, seli sopi; 
(einf^enfeu) skenki ; kanti gi. 

© ($ er b e, eine, wan piesi broko batra ; 
wan piesi broko patoc ; ©d;erben, 
pi,, broko batra pi.; broko patoe, 
pi. 

©d^erf, ©c&erfUin, (flegeben mit) 

wan pikin-sani; wan seusi; wan dui- 

tri (Älcinigfeit, feent, 5Deut). 

©($erge, skoutoe. 

©cber j, prefoeroe; spotoe; pre pre; 
©(!>• treiben, prefoeroe; meki pre- 
foeroe; meki spotoe; icb b^be cd 
nur im ®dj. gefagt, da vo prefoe- 
roe nomd mitaki so; da spotoe mi 
de meki ; fm ©d). , na prefoeroe ; 
na prefoeroe-fasi; OiVi^ einem ©d)* 
fann bitterer förnfl werben, pre-pre 
kili stoou-düifi; pre pre-stoou kili 
duifi. 

© d) er jcn, pre; prefoeroe; prefoe- 
roe soso; meki prefoeroe; meki 
«pot; mit ber ©ünbe mug man nid^t 

fd)., Joe no moe pre natiga zondoe. 
©cbergbaft, ©(^erjweife, na prc- 

foeroc-fasi. 
©C^eu, 8., sjem; fredc; o^ne ©4>eH, 

sondro frede, 

©(jbeu, adj. (menfd)cufd)cn) er gebt 
ganj \ij. einber, a waka djonni; er 

W fl^^^i fcb^U ba, a siddm djonni. 

©d)CUd)Cn, jagi. 

©d)eMen, frcde; ficb, «jem; frede; 
tn>r einem, habi sjem vo hem; ein 
gcbraunted Äinb f^euf ö S^uer, fosi 
peeai bron, da bakawan joe poeloe 
hem lala; sneki beti joe, joe si 
worom joe frede. 

© (!b e n e t, © d) e u n c, makzieu ; losoe . 

©eben et läppen, dweri. 

© eb e u c r n , wa<?i ; figi ;. skocroc ; ÜWcf« 
W fd;., krhi kopro. 

25^ 



1% ®d;eu9(i$ — 6(^ieHeiu 

6 d) e u g ( i d) , takroe toemoesi ; ta- 

kroe pa«iä. 
S d) i (f CH, sell) ; (^er) seni kom; (^in) 

seiii go ; (id) W. (fid) fertig ma^cii) 

mt'ki hem srefi klari; (cifeit) meki 

lies!; (gebuferc») fiti; ed fdjicft fid) 
iud)t fnt Md), a no fiti joe; cr fd). 
fid) uid)t ju tcm 5lmte, a to fiti da 
wroko; a no bekwaam no da ^roko ; 

ctir.fd)v Uutc^tbringen) skeki; meki 

wan skeki. 
®d)i(flid) fein, fiti. 
6d)irffal, lot; cd ifl fo mciuSd)icf* 

U\l, da so mi lot de; ci> entgcbt 
fcinein Sitl« fcinec, krabita frede 
koekroe, na kockroe a sa dede. 

€d)icbcn, poesoe; troesoe; skuifi*, 
auf Me (Seite f^., dnfi na sei; sknifi 
na sei; bic @d)iüb auf jcnu fd)., 
potti da foutoe na hem tapo; Dpu 
fid) auf einen anberu, poeloe hem 
heloe, potti gi trawan; einer fd)ob 
bic ®d)ulb auf ben auberu, trawan 
verwyti trawan. 

@ d) i e b $ r i d) t e r, mindri-raan ; skeki- 
man. 

<Bd)ief, j^kuinsi; skoinsi; krdekoe- 
toe; i^ii wirb fd), ablaufen, dasani 
no $a waka boen; dasani sa waka 
kroekoctoe. 

®d)iefer, (Splitter) splinti; pikin 
plint; spinii; spaandri; id)l)abentir 
e. ®C^» eiUilcjagt, wan spaandri so«- 
toemi; !iDad)W)icfer, ley, ©d)ie^ 
fer-ftift, grefii: -tafef, ley. 

@d)ieien, ioekoe skninsi; loekoe 
8keeih.; nad^ ettP. \d)., hiti wan 
hai na. 

® d) i e n b c i u , fesi-foetoe-boon. 

Schiene, paal h. 

(5 (^ i e n e n , (ein SBein k.) potti paal Ii, 

®d)ier, pikinmoro; id) mdre f(^. ge^ 

fadeu, pikuiraoro mi faddm. 

(Sd}iegeu, soetoe; mit itanonen, 
Koetoe kanoen ; mit ber gliute, soe- 
toe gon; mit bemScgcu, soetoe pyl; 
einen Sogel, soetoe wan fouwioe 

kili;uacbbcx^£d)cibef^,,*<^^'^o*^Fys; 



®(t)ie^-gewel)r — €(^tm))fen. 

einen Surjelbaum f(^., plani Imk*«- 
ba; ®e(b jnfaramen fd)., potii moni 
makandra; ®e(b f(^., (OOtfc^te^n) 
ten! moni gi. 

@d)ie§-3e»c&r, gon; -puller, 
krniti; -fd)eibe, marki. 

©c^iff, eipi; ju ®d)* reife«, iwak» 
nanga «pi. ®d)iff-b^r U(]^, id) 
^abe breimal ®(b« erlitten, dritr«n 
da aipi ben broko; ®d)iffd-ca' 
merab, slpi, sibbi; -fapitin, 
kaptein; - f j e, kooi ; - r e i f e ni er, 
pasasiri; -0 If, dem soema to 
sipi; demmatro8i;-}n>ieba(f, sipi- 
boeskoetoe. 

®d)iff en, waka nanga sipi; na(|) W. 
go na sipi go na M* f 

@d)ilb, skildh.; eiu eiferner {®o* 
liatb*- gegeben:) wan bigi blakri. 
wan isri-wan; er fu^rt ni^tö(gnted 
im ®d)i(be, a no membre (ob* prak- 
seri) bdensaiii. 

®d)t(ber()aud, wakti-hoso; skild- 
wakti-hoso. 

@ d)i (b e rn, einem, e., etun (barfießen) 
potti na liem fesi; er bat ibu mir c^t* 
fd)ilbert, u>ie er (eibt unb lebt, a poui 

hem na mi fesi so, leki fa a de; 

(anftreid)eH) fervi, 
® d) i I b f r 5 1 e , (Sanbfc^).) sekrepatoc ; 

(See- ob» JRiefenfd).) krape. 
®d)i(bn)ac^e, skildwakti; ®e^. fte* 

ben, (an na ski'ldwakti. 
<B<b\iü !>yl-tiki; warimbo. ®d)ilf- 

me er, da redi zee. 
®d) tiling, (ad)t Scut), »ren. 
@d)immel, s.; Schimmeln, v.; 

®d)immetig, adj., boekoe. 
©cbimmel, ($ferb)*weti hasi. 
®d)immer, g.; ®d)immern, v., 

skyn. 
®d)impf,afrontoe; »«jem; ein.e.®(^. 

autbun, gi hem afrontoe; gi hem 

8jem; ed al^ e* ®d), betrachten ob. 
aufnebmeu, loekxie (ob, teki) hem vo 
wan afrontoe (ob. Rjem). ©c^impf* 
rebe, kosiiosi. 
©c^impfen, e., kosihem; gi hem 



ogri nem ; potti ogri nem na hem 
tapo; (inbirect) skempi hem. 

©d) impf I id), — c^ijlfd;., a de wan 
»j^m-sain. 

6d)inbc(, sing]], »ingel. 

<Sd)iul)c(n, potti singli. 

(5d)int)cu (Die ^aut abjie&en,) pili 

boeba; poeloe boeba; (bilMid)) c, 
piiia hern toemoesi. 
® d.) t H f e It , liam « met! ; ham - meti- 
boutoe. ©c^infeu-bciu, ham- 
meti-boon. 

S^inu, (Siegen*, ®onneuf(!^.) para- 
solo; (bilbUS^u^) paiasolo; krlbri- 

plesi; unter bem ®d). beö ^6(ftfien, 

na ondro parasolo vo Masra. 

(2 d) i r ui c n , kibri ; er fd^irmt mi^ \>ox 
meinen g^einben, a kibri mi ^o dem 
vyanti ^o ml. 

®d)facbt, feti; bigi fell; nac^ ber 
®d)(ad^t, na baka vo da feti; bie 
Sd)(ac^t gewinnen, winni da feti. 
@d)(ac^t-fclb, feti-gron; feti- 
plesi; -(jefd)rei, -ruf, feti-ba'- 
bari; ^ro6, feti-hasi; -trompete, 
feti-trompeti. 

© d) ( a d) t - b a n f , slagti - bangl ; 
- 1) a U !S , slagti-^boso ; - f (^ a f , wan 
8kaap, disi de vo slagti; -pie{), 
fatoe met!, 

©(achten, kili; slagtr. 

©d){ad)ter, «lag^ri, slalctri. 

©d)tacfe, Hgoisma; doti; ^meti-kakä. 

©d)laf, slibf; in ®d)L fatten, fad^m 
na siibi; ber ®d)(. bat mid) befd)n* 
^en, 8libi foefoeroe mi ; alibi kisi 

mi; berScbl. roittmid) übermannen, 
slibi de kiK mi ; sh'bi mnro mi ; t^ 
fann feinen ©d)i. finben, mi no kan 
fiiini slibi ; im ©d)(afe, na slibi ; na 

ini sllbi; ber @d)laf im äuge 

(®d)(eim) kaka na hai. 

®d)laf-berfe, slibi-klosi; -fam* 
mer, slibi-kamera; -mu^e, sJibi- 
moesoe; (bilb(.) slibi-man; -rorf, 
allbi-japdn; -fad)en, slibi-sani; 
-fie lie, slibi-plcsi. 

® d^tdfe, bro-ple»i. 



©d;(afcn — ®d;(agen. 197 
® d) I a f e n , slibi ; ^d)l ge^'en, go liddm 

slibi. 

®d){aff, loesoe; loesoe loesoe; lo- 
boso ; slap h. ; — IDCrbcn, kom loe- 
soe; kom loesoe loesoe; eiu \ä)U 
2)Jid3ef, wan lobosd-soema. 

®d)Iaffo§, sondro sllbi. 

®d)Idfrig, — id) bin febr fd)I., sllbi 

de kili mi ; slibi nioro (ob. kisi) mi. 

®d)[aftrunfcn, — bu bi|l fd)I., 8l>l>i 

droengoe joe. 

Schlag, (mit ber §önb) klap, kla- 
poe;'(mtt ber gauft) kofoe, kofo; 
kofoe kofoe; bio; <mit bem ®tO(f) 
naki; tiki; (mit ber $eitfti&e) wipi; 
fomf<)m; (®d)lvigflnß) berAertoe; 

er gab mir einen ®cb(ag, a gi mi 

wan bio (ob. klap, ob. naki ob«, ko- 
foe 2C.); ®d)fdge bcfommen, kisi 
forafom ; ®tociffd)Idge bcfommen, kisi 
fomfom nanga tiki ; ®d)Idge gebcu, 
gi fomfom; ber ®d)Iag t)(it if)n ge* 
rnbrt, a kisi wan beroertoe. — - 
®d)lag-flUB, beroertoe; -leiue, 
slriglein. 

®d)tagen, (mit ber ^anb) klapoe; 
naki;' (mit ber ganfl) kofoe; cincu 
mit f^auften, fom kofoe gi hem: gi 
hem kofoe koefoe; (mit bem ®tod) 
naki ; tiki; fom nanga tiki; (mit bor 
jpeitfd)e) wipi ; fom ; mein »^err hi\t 
mid) fd){agen laffen, mi Masra mcki 
dem fom mi; ber Sungc t)iM mid) 
gefcblagen, da boi naki mi ; mit bem 
©c^roerbte fd)Iagen, naki nanga hon- 
roe; e. JU 33obcn, naki hem trowei 
na gron; etnanber, naki makandra; 

ben geinb , fom da vyand ; an bie 

2^urfd)f. , fom doro; naki doro; 

bie ^dnbe jufammen fd)l., klapoe 

han; klopoe ban; naki (o\>^ fom) 
han; e. SJriirfe fd)(., meki wan bro- 
ki; e* Sager, meki kampoe; in bie 
8(nd)t, ben gcinb, jagi dem >yanli 
gowei; meki dem teki ron gowei; 
etw. in i^m SBinb fd)l., no ke vo 
dasani; ^euer fc^L, koti faja; aw 
feine 2^rnft |d;(., naki hem hatti; in 



{l(j f<i^(., *ki«i bereit w; ji(6 rC(|t« 
f(^(agcn, drai na rcti lian sei; ctw. 
in ein inä), domloe dasani na liii 

doekoe; mein ©cwiffcu ^at mid) ge« 

fd)(ageu, ml koiisicMisi fom (ob. naki) 

mi; ed ^at fc^on ®ed)d gefc^tagen, 

i^iksi joeroe fom kabä. 

©stager, ( f4>fafl[ü^tiget SWenfd}) 

fcli-man. 

S c^ I d g e t e i , f eti ; eine @d)L l^aben, 

feti male and ra. 
0C^(amm, toko toko; moto moto; 
® c^ ( a m m - g r u b e, toko toko 

swampoe. 

© c^ I a n g e , snekl ; (bie Sieger brau* 
(ien bafuc aucb) saian; eme Si)U 
bai miti[^ gebiffen, sneki (aud^: satan) 
bcti mi; bic eherne ®i)L, kopro- 
»neki; e* giftige ®d)I., ogri sneki; 
feurige <Sm,, faja-sneki; bie alte 

Schlange, da ouroc »neki; Satan. 

®d)iangen-bi6, snelil-beti; 
-brut, «neki-broedoe; -ei, sneki- 
ekal; -gift, ineki-verglft ; -baut, 
«neki-boeba; -fopf, sneki-tiede; 
-fraut, «nekl-wiwiri. 

©d)Ianf, langa; fini; ein f^Iaufcr 

iPienfd), wan langa (ob* fini) soema. 
®d)(a))p, loesoe; loesoe loeisoe; 
slap h. 

©cblappern, (bom «^unbe) tjakden 

tjaköen. 

©(blau^koni. 

©^taubeit, koni; koni-fasi. 

©cblaucb, ein Icberucr, leer-zaka; 
ieer-batra; bcr gcflocbtene, jum 
9lu«brürfen be« AaffababrctiS, matapi. 

©d)Ie(bt, ogri; slekti; ein fcbledjter 

3%enfcb, wan ogri 8oenia; wan sfektl 

8oema; fd)Icd)te Seiten, ogri-tcm; 

ba« @d^le(bte, da ogri; f^led)t b^n^ 

betn, doe ogri ; er i|l ganj fcbl., «« 

wan bai boen de na bem. 
©cbte^tcrbing«, kweti kweti ; f^{. 

ni^t, kweti kweii; no no, kweti 

kweti; na kondre. 
®rt)led)t»cg, so »o; so. 
©cbUcfcn, lekki; lobbi 9>\ili-sani. 



©d;le(fer — Sd;lie9en. 

S$(e(fer, lekker-beki b.; bit bijl 
ein red)tcr ©^I., joe 9>%iti-^ani tot- 
moesi. 

©(blcid^-bÄubel treiben, konkroe, 
konkloc ; • b d n b [ e r , konkroc- 
man; -iveg, konkroe- pasi ; kibri- 
pasf. 

@d)Ieid&en, (langfam geben) ale^pi; 
(beimlid) gcb^n) waka kibri; foc- 
fooroe pasi go ; in bie ^dnfer f(Sl., 
foefotT pnsi kruipi go na iui dem 

lioso; er fd>(eid>t im ginflerit, a dc 

waka kibri «fiisi na bii doengroe; 

e9 (ba^ ($eriu1)t) fd)(ei(!bt im gtußeni, 
a tapo na Ini apaki ; ein f0[eid)en<' 
bed B^^i'^^f ^^*^ foefoeroe-koor- 
«oe. 

©(bleier, ral b. 
©cbfeife, «troki. 

® (b I e i f e n , «rapoe ; (fd^teppcn) »lecpi. 
©(bUifflein, drai-stoon. 
©cbleim, veikoiitoe; aleimb.; and* 
werfen, poeloe verkontoc (ob.sleini). 

Sd)lenbrian, »Hngri - fas»! : ber attc 

®d)(., da ouroe slingri-fasi. 
©d)tenfern, slingri; do*doi; seki. 
®d)(eppen, sleepi; (mit beu güöcn, 

e. fd}leppenben (i)ang babcn ) srobo 

srobo. 
SctjleppneJ;, eleepi-netti. 
©d) ten ber, slingrl. 
©d)Ienbern, ©teine, fringi «toon. 
©d) (en nig, besi besi; pram pram; 

wantem wantem. 
© d) le u f e, sbiisi ; bie Sd)(. aufjieben, 

bopo shusi; jumad^n, fapo sluisi. 

©d) 1 e uf e n - trd d) t e r , slulsi-man ; 

wakti-man vo sluisl. 

©(bliebe, pl.,triki;binter6incd©d)L 
fommen, kom sabi bem triki; nm 
feine ©d)L n>i)fen, sabi aia hem 
trfki. 

©d)Iicbten, e. ©treit, skeki da tro- 
bi; meki wan («keki. 

©d>lic6en, sloto; tapo; bie Ibuvf, 
slolo doro; bic ibiire ift gcfitloifcii, 
doro sloto : bei* Äanf ift kictte vjc* 
fd;(o]Tcn, da bai slwlokaba;e, Ärcie 



um jem. fd)f., mekl wa» djari roii- 
toe (oh. roinbo(o) hein ; gricbeu 
fd^L, wieki fri; Ijicrouö fd)lic6c i*, 
daü meki lui ctciiki; dati g;i mi da 
praksei'i. 
Gd^UcBCr, prof^>soc, profos. 

©djiimui, ogri; fd;liminct werben, 
koin iDoro ogrij etw. Sdjümme*, 
Avaiv ogri-sani. 

® d; l i n g e, stropoe; trapoe ; Sd)üu3cu 
(eijcil; meki (ob, poUi) stropoe; scti 
(ob. polt!) Irapoe. 

Sdjliiiijcl, ein, kwai boi. 

© d) ü n c\ c n, (^humter fc^Iucfen) swali ; 
(mit ®icrbe cffcn) goeli. 

Sd) Ungern, slingri; ii\{^ ®^iff 
fd)(iu({ert, da sipi de slingii, 

Sd^U^, plid; lioro. 

Sd)Iitjen, pHif. 

S*(oft, sloto; {mnn ®(t>(o§ unb 
Sd^lüficl jugfcic^ genannt werben) 
raaiiia-sloto; (bcr *®d)(nffcl bann: 
pikien); wo jft ber ®d)(ü|Tel lunn 
®d)(oO?, 'pee da ptkieii vor da »lofo 
de?; (^^alaft) palew h.; lioso; be^ 
Äönlg$ ®d)Io6, kmiing hoso. 

Sdjfoßen, liagla-ätüon. 

®d)(ot; gkorsteiD. 

®C^ (Ottern, seki; sekVeki; (oon 
jt(eibern) hanga lianga. 

®d;(U(^t, lioro. 

®d)(n^jen; suekki h. 

®(^tnd, ein, wan inofo; ein ®d)[n(f 
S?ranntwein, wan mofo; ein ®d;(. 

^ajfer, wau mofo watra. 

®*Iu(fen, V., (fc^üngen) swali; 

(®^In(fen ^aben) f. ®d)(n(fen, s. 
®d^(ucfen, «., tiko; tikdlik^; fieki, 

eki; \6) ^abe ®d)(., mi habi li(*kt 

(ob. tiko, ob. tikd tikcS); ml kixi 

heki; licki km m\, 
®4tu(fer, ein armer, wan potti mo- 

iina soeina. 

®(^(ummer, slibi. 
® cb ( u m nt e r n , sKbi pikiiiso ; djoiiko ; 
djonko djonko. ' 

®d)(unb, ueki; gorogoro; einenget 

®d)(., wan pik)n ueki. 



Cc^liipfen ~ €cl;marre. 199 
®c^tüt)fen, nitten bnrvt, barnnter 

weg, doekroe, doekroeu. 

®c^Iupferig, glati; eine f4|{. ®teHe, 

wan glati plesi. 
®d)(upfwinfe(, k'bri-plesi; kibri- 
hoekoe. 

®d;tnrfen, (trinfenb) hall; (i>om 

^nnbe) tjakoen tjakoen; (mit iQlX 

gngen) srdbo srdbo. 
®d}ln§, (ßnbc) kabä; ber ®*I. ber 

ßrjdbtnng, da kabä vo da tori. 
®^lnffel, sloto; slotro ; (im ®egen< 

fa|) jnm ®d}(og), pikin vo sloto; 

wo ift ber ®d)L t>om ®d)[o6?, 'p<^e 

da piklen vo da sloto de?; hcn 

®d}l. Qbjic(;en, poeloe sloto^ um* 

biegen, drui sloto. 
®d;mad;, sjem; kos'kosi; porinem. 
®d}mäd)tig, fml; mangri; ein f(^m» 

ä^tenfd^, wan (Ini soeoia. 
®d)mad^aft, switi; smakh.; fc^m» 

fein, tesi boen; tesi switi; 
®c^mä^en, e«, kosi hem; gl hem 

ogri nera; skempi hem; pori hem 

neni. 

®c^ma{)(id&, sjem — ; ein f(ä^m. Job, 

wan sjem-dede. 
®(^mä^fn4tig fein, lobbl vo pori 
i^oema nem. 

®mä^ung, kos^kosl. 

® d^ m a ( , smala ; e, fc^mafer fßfab, wan 
smala pasi; fd^mal werben, abmagern, 
kom fini; kom maugrf. 

©C^ malen, verwytl; gi wan vor- 
wyti; kroetoe nanga; krasi; bie 
ptau wirb bi(^ fd^m., Miss! sa gl 
Joe wan verwytl; Miss! sa krasi 
Joe; M. sa kroetoe nanga joe. 

®<^mdlern, poeloe hafoe; er fcat 
mir ben Sobn gefd^mdlert, a koti ml ; 
— um fo Diel, a koti mi so menl 
vo da moni. 

@ (^ m a ( j , fatoe ; 0^tenf(!^ma(i, kaka 

vo jesi, 
®(!bma(jen, etw., gi hem fatoe; 

potti fatoe na hera. 
®cf)maro^en, fl^kfloi h. 
®d|>marre, marki; kapoc. 



^00 ec^uu^eit — ®4^muri j. 

6 d) matten, n»ki Congo; naki mofo. 

@ci)iua lichen, smoko; tmoko pipa. 

Seaman feu, iijam boen; mit ^lu 
&cni^ lioli bofia nanga makaiidra. 

^d^mauferct, trnkteri; boda; fesa. 

S^mecfcil, V. n. tesi; fiii; fill n a 
tongo; V. D. test; amak; cd fd)me(ft 
t^m, a tmak hem; Co fd)metft gut, 
a smak ; a tesi swil! * ed fc^CCf t 
bitter, a bita. 

©djmecr, fatoe. 

@ d) in c i d> e ( e i, suit! taki ; s witi woor- 
toe. 

6 d) m e i ((^ e ( n , laki «witi ; kori iiati^a 

switi taki ; ciucm ( i^m beii 35art 
ftrcic^en) bo'boi hvm. 
®d)meid?lcr, flekfloi h. 

<5d)mci6eit, fringi; hili. 

6d)mc(;^en, smeJti; (bi(Mic^) kom 
weiniki. 

(5d)me(jtie43el, amelti-kclre; amel- 
ti-patoc. 

©d^merj, (f5rj>crlid))pyn; skin-hatf; 
(gcifti(t) fif^ri; broko skin; €d)m. 
empftut)en, babi pyn; tili pyn; babi 
akiii-hati; (gciflig) deiia sari; habi 
sari ; babi wan broko ski». 

©cbmctjeit, v., cd fc^merjst mid), 

(förpcr (id)) a §i ml pyn; a hati mi; 
bcr Äopf fd)mcrjt mic^, ml bede de 
half ml ; (gei)liv3) a gi mi sari ; a 
mi hnli ; a gi mi wan broko skin. 

©c^metterliug, kapelka. 

®d)mibt,*5meti;®d;mil)t-meijier, 

smcti-basi. 

© d) m i c i) e , smeti^Iioso ; © (^ m i e b e - 
bammcr, (flrcfiec) mokro. 

@d)miebcn, smeti) wroko isri. 

©d) mi eg en jtd), beni bem »refi; 
(bilbüd)) »akü hem srefi; bad Äiub 
fd)mic9t fid) an bie aJiuttcr, da pi- 
kien lianga na hem mam&. 

®d)miere, fatoe, 

©d)miereu, etw., robi nanga fatoe; 

robi, lobi; (fd)muften) moraoe. 
©cornier er, morsoc-man. 
©d)mierig, morsoe; doti; raoto- 

moto. 



©«^miiirni — ©c^itccii^tig. 

Sd)m{ntett, {M^, fevvMiem «eit-fiest 
©d)mi>nen> mandii 
©d)m4>cen>fmoeroe. - ^ 

© d) m u (f , mo'mooi, mooHmooi ;^inooi- 

fasi;.<^UCC©d)DlUC{ fct ni^t OUBlÜ^ll' 

big, oeii no HQQQSOft proio naiiga 
mooi moQi,. -di»l de na doro-^ei. 
©dimiKtriad^eii, mo'mooi-tsinri. 

©d^nnufcu^ (id), mekl liem «refi 
mooi ; dres hem sreA miMU ; poc- 
loe hem fors 5 gcfd)lWÄrft' fc*ll; = wrri 
mooi klosi; weri mooi; soi-l Inool. 

©d) mug get It, konkroe, konkloe. 

© d) m u g g U r , kdnbroeinan; 

©d)mu^, doti: raoto moto; morsoo. 

®d)mu^ig, dodl; morsoe; moto 
moto; ber SBeg ifl fet)r fd)m., da 
pasi moto moto toemoesi ; e» f^m. 
5{(cib, wan doti (ob. morsoe) klo^i ; 
ein fd}mu^i§ed 8cbcn> wan iMrsoe 
liebi. 

®d)nabel, mofo. 

©d)ndbe(u, bosi; bie £(iubeit fd)U. 

. fid), dem doifi de bosi iniikandra. 

©c^na(fe,«mak8ita. 

©cbualU, gespl. 

©(^nalten, gespl; gespre. - 

©cbnappen, bann; bcr ^unfr tat 
nac^ bem^eifd) gefd)n<kppt,' da da- 
goe haun da meti; er 'b^t ttdÜi mir 
gef(^na))))t, a haun na mi baka. 

© d) u a p d , sopi, soopje ; dram ; ducn 
®d)n. trinfen, dringt wan sopi; 
dringt wan mofo. 

®d) narren, snurkoe. 

®d)Harren, krcre krcre* 

®(buauben, ©cbndn^en, ftd^, bio 

hem uoso; bio noso. 
©(ibwöufen, bali weri bio. 

®d)nau^bart, tirpo-mofo-barba. 

©dbnau^e, mofo. 

®d)ne(fe, (mit^aud)pakr&;®d}ncf* 

fcn-b^tud, pakr6-ho8o; lioso vo 

pakro. 
®cbnee, sneeuw h. 
©^ncen)ei§, gegeben: wetl Jeki 

katoen (wetg wie ^auunvode); weti 

leki zoutoe, (\mi mt ©a(j). 



®<$ttetbe, mofo; bte @$nette bed 
SKcfferS ifl ftumpf, da raofo vo 
da nefi dede; da nefi stotnpoe. 
® c^ n c i b - g r a d , baboen-nefi. 
©^neibe-mu^U, zaa-inleli. 

@$neiben, koti; 9iti^, koU areisi; 
©teinc, koti stoon; ©vctter, zaa 
pninga; (cafiriren)kapadoe; Oeft^*» 

ter fd^neiben, meki boeb6e ; e$ fd^nitt 
fte bur(j^'d <^erj, a koti demhalti; a 
pHti dem hatti ; a koti dem bele. 
® d) n e i b c r, eneiri. ©c^ucibcr-mcificr, 
sneiri-baiii. 

©^neibcrei, sneiri-wroko. 

e^netl, hesi; fix li.; lauf Wnell!, 
\va,ka hesi; ron hesi; fora foetoe!; 
fc^nett ju ^orcn!, hesivo jeri!; fcj^r 
fc^neQ, hesi hesi; jaja faja; (ju^ 
gleid^ übereilt) foeka foeka. 

©djneHen, fringi; mit ben guigern, 

tjopoe; einen, kori hem; bedriegi 
hem. 

®d)nepfe, snlppi. 

S^neppct, (an ber gtinte) käka; 

foefoerman a. 
©(ftnippcften Wtagen, liaki finga. 
©*nipfet, S^nipfel, wan pikin 

piesi. 

©^nippifc^ fein, habi bigi mofo; 
son asraiiti 

®d)nitt, koti; pliii; Äleiberf^nitt, 

patron. 
®d)nitte, piesi; e. ®(t)n. Stob, wan 

piesi brede ; Suttcrfd)nitte, botram. 
® (ft nit ter, koti-man. 
©cftni^eln, koti; kweri kweri. 
®d)ni^n)ei{, bend6iir-wroko, ben- 

d6or-wroko. 

® (ft no be, asranti; einem fiftn*begeg^ 

nen, sori hem asranti. 
®(ftnupfen, s., verkoutoe; ®(ftm 

befommen, kisi verl^outoe. 
©(ftnuvfen, v., (Sabact) tekismiifi; 

snuiß. 

©d)nupftaba(f, smiifi; ©(ftnupf* 
tabacfö-S)ofe, smjifi-doozoe. 

©d^nupftucft, zaka-hangisa ; zaka- 
doekoe; sniiifi-hangisa. 



©d^iiur — ©cftoog» 201 

©dftnur, koortoe; ber ^immtxUvite, 
3Re§f^nur, slagiein; iftre ©(ftnur 
geftet burd^ aQe Sanbe, da slaglein 
vo dem go doro heeli grontapo; 
^aldfcftnur, neki ; SoraHenfcftnur, wan 
neki krala; (®^miegertod)ter) feine 
©tbnur, hem pikien wefi. 

©cftnurgerabe, retihopo; berSBeg 
geftt fd)H*, da pasi go reti hopo. 

©(ftnuren, tai nanga tetei; tai; tai 
tranga. 

©(ftnurnabel, riegi-pennetj e h. 

©cftnutrbart, tapo-mofo barba. 

©cftnurren tna^en, meki spot; meki 
prefoeroe. 

©(ftnurren, T., knoroe, iinoer; bie 
Aa^e ftftnurrt, poespoesi de kno- 
roe. 

©^nurflratf«, reti doro; reti; 
wantem. 

®(ftofotabe, fliokrati, skrati. 

®5oüe, Srbf^otte, wan piesi doti. 

®(fton, kabä; fommfl bu fdfton?, 
joe kom kabä?; fd). lange, granwei 
kabä; ed ifi fd)on gut!, a boen so!; 
i^ n>erbe iftnfd)onno^friegen!, pa- 
siensi, mi sa kisi hem jete!; f^on 
ber 9lnblitf — , da loekoe srefi — . 

®c&ßn, mooi; cö ijl re^t f^5n, a 
roooi vo troe; f(ftön f^reiben, sabi 
vo skrifi mooi; sabi mooivo skrifi; 
ctiv. ®d)5ne^, wan raooi-sani; f^onc 
®acben, mooi sani; f($6n tftun, tald 
switi; soriswiti; einem, boboi hem. 

® d) n e n , e., spare hem ; holi pa- 
siensi nanga hem. 

®d?5nfteit, mooi; mo'mooi; mooi- 
fasi. 

® d) n u n g , (®ebulb) pasiensi; einem 

®^. bcweifcn , holi (ob. habi) pa- 
siensi uanga hem. 
©Sooner, skoener. 

®cftoo6, foetoe-tapo; <te naftm bad 
Äittb jauf iftren ®^ooß, a potti da 
pikien na iiem foetoe -tapo; in 
Slbraftamd ®d)00§, »a Abraham sei; 
bie ^dnbe in ben ®d)oo§ legen, si- 
dom vouw lian; sidom doe noti« 

26 



202 



®d)Opf — Si)xt\. 



®ct0^>f, hede-wiwiri; cintn beim 
®d)opf «ef^meii; kisi hem na hem 
hede-wiwiri. 

@ (^ 5 p f c n , SBa jfet, kisi watra ; hali 
watra; ?ltl)cm, hftlibro; ttift^cfiuft, 
leki wiiiti ; SRutb, tekl hditi ; |2:rofl, 
teki troostoe na — ; i<erl)ad)t, kisi 
wan geda^ti (ob. inembre). 

Sd)ßpfcr, heiD, diiii meki ala sani. 

Sd)öpfu"g, — feit fcer ®d}., vo 

Rin^i Gado ben meki hemel nanga 

grontapo. 
®d)L>pd, kapadoc-skapoe. (§c6öp* 

fcu-flcifd), skapoe-int'ti. 
@(^ orf; kraskra»!, krasi krasi ; bran- 

ti ; auf bem Äopf, tinja. 
©^ornficiu, skorstein; ben ©d}. 

fCiJcn, kriiri skortitcin. 
©d)o6 CJlbijabc), lanti-moni ; hede- 

moni; kontribusi. 
©c^oßling, plansöen; pniki. 
®d;ote; (^utfe) boeba; (^ü(fcufnid;t) 

peesi; pees je. 
©d)rdge; skuinsi, «koinsi. 
®d)rammc, inarki; kapoe. 
©d)rauf, kägi. 
©^tanfe, marki; aHcd IM (cine 

©C^canfeu, alasani habi hem marki; 
fcbtautenlöö, sondro liiarkl. 

©d)raube, skroefoe. ©cbraub- 

\todf skrocf-tang; skroef-stok h. 
©ertauben, v., skroefoe; to^ fc^r., 

loesoe skroefoe. 
©d)rerf, ©d)rc(feii, s., skreki, r>ox 

<Sd)X., nanga skreki; JobeSfd^rccfcil, 

licbi nanga dede-skreki. 
©^ reef en, einen, skrekihem; meki 

a skreki; gi hem skreki; iDiUUm 

fd^recfft bu mic^ fo?, san hede joe 

akreki mi so? 
©d)re(ftiaft, — ein fdbrerfbafter 

lll^fenfc^, wan skreki-soema ; wan 
fredeman; wan djompo-haili-man. 

©cbrecfliiS^, skreki — ; einefi^r.Oc 
fd)i4)te, wan skreki-tori; ein fd^recf* 
iid>cd Unwetter, wan skreki-dnweri. 

©djrei, bari; einen S^tei anöfto9en, 
bari wan bari. 



®^veib*bn(^ — ©d)nlj* 

Sdbreib-bucb, »krifi-boekoe ; -fe« 
ber, pen; -{i{te,8krifi-ki8]; *pult 
(jum ©teben) lessenari; (j, ©ij5cn, 
mit güd?) skrifi-kisj; -fd)ule, 
8krifi-8kolo;-{iube,kantoro; -ttfd^, 
skrifi'tafra; -jeug, skrifi-sani, 

©d)reiben, v., skrffi; eö flebet gc* 
fc^tieben, a tan skrifi, 

©^reiben, »., skrifi; brifi; JRunb* 
f (^reiben, waka- brifi; waka-waka 
brifi. 

©(^reibet, skrifiman; kierki; se- 
kretaris h. 

©cbreien, v., bari; meki.ba'bari; 
(w-einenb) kre; taut fc^r,, bari 
tiaiiga; bari nanga tranga tongo; 
ftc f^tien »or gurdbt, dem bari vo 
fiede; t>a^ Äinb fd)reit (nub weint) 
in einem fort, da piklen kre doro. 

©d^reien, a., (®efd)rei) barf; ba'- 
bari; (SBeiuen) kre; bad ©ti^teieu 
ber ^rmen, da kre to dem mofina 
soema. 

©c^reier, ©c^rei^ald, bariman; 
ba'bari-man, 

®d) rein er, skrein-w^rki. 

©direitcn, wak«; »orwart« f^r., 
kom na fesi; Doran f(|^r«, waka na 
fesi. 

© d)rrf t, skrifi; brifi; bie beiKge/Gado 
boekoe; boekoe; bybel; bybel- 
boekOe; bie®cbr. fagt, boeko« taki. 
©cbrift-gelebtte, meester vo 
wet. 

©cbropfen, kdpoe. 

©d)rot, hagla. 

©cbub-fad), -labe, lai, laai; -far* 
ren, kroi-wagi. 

©c^ubfen, e«, iroesoe hem; poesoe 
hem; mit bem gu§e, skopoe hem. 

©cf)n(^tern fein, sjem; frede; fcb. 
ba ft^en, sidom djonnf. 

©d)Uft, skorkoe; kanari. 

©cbub, 6oe8oe;©(bubeuia$eit, meki 
soesoe; jieb* bie ©cbn^e an^ weri 
joe soesoe; — ani^, poeloe joe 
soesoe; @^ube tragen, weri soe- 
soe; idl^ trage uoc^ feine ®(^u(}c 



(bin 111)0 ©clat)eX mi «o weri soe- 
8oe jete; jeber tt)ci§ am bcjlcu, »o 
ibn bet ®4)U^ brfidF t, ibriwau soema 
de sabi, pee hem soesoe de kwinsi 
hem; sidiSm-maii uo sabi waka- 
manpina. ©c^u^^-burftC; soesoe- 
bosro; -madder, ekoeii«* maker; 
-fc^warge, -wi^fe, soesoe-blaka. 
^ä^nih, skiilti't (skoltoe); foiitoe; 
iiek6e; (ge(^eime) mekoenoe;. {®tlh* 
f$u(b) paiman; ic^ b<ibe feine @djv 
mi no ha skuiti (ob* foutoe); id) bin 
nic^t <S(^« baran, mi no ha skulil 
(ob. foutoe) vo d^i ; b u bifi <B6)., 
l)a^ bie ®^.> da joe habi da nek6e 
(ob* foutoe); id) flnbe feine ©cib.an 
i^m, mi no fiimi foulocf na hem; 
feine ®ä). ein^efle^en, bekenti hem 
foutoe; einem @(^. geben, g\ hem 
akulti ; potti da foutoe na hem 

tapo; feine @d)- ni^^t einacfte()en 
n)oIIen> no wani teki hem foutoe; 
— Idugnen, no wani sabi hem fou- 
toe; bie (3^* oon flc^ abiDQljcn, poe- 
loe hem heioe; krin hem srefi ; \iä) 
ttvo. }u @c^ulben f onimen laffen, meki 
wan foutoe ; — jjegcn einen, foutoe 
hem; kroekoetoe hem ; et b^t oiele 
@cbn(ben, a habi foeioe paiman; a 
habi paiman toemoeai; ec flccft in 
Stbv ft de na paiman; er {}e(ft tief 
in ®^*, a de nanga bigi paiman; 
@d). audfle^en b^ben, habi paiman 
na doro; audn>dit6 ®d). machen, 
meki paiman na tra soema ; frei Oon 
(5d)v Sd^ulbenfrei fein, no habi pai- 
man; — nocrben, komopo na pai- 
man. 
®^ulbifl, er ifl f(^., a hahi skuiti 
(ob, foutoe); er ifi beö (Öcrid)tcd 
fd^«, a verdini vo kroetoe strafoe 
hem; — u^ad loir ju tbun fcb« n)a« 
ren, aan, dial ben de wi pligti vo 
doe; er ifl f^., e^ jn t^un, a ver- 
pligti, vo doe dasani; id) bin i()m 
fcb., mi moe pai hem; er iji mir 
gebn ®d)iQin9 \ä)., a moe pai mi 
tin dren, | 



©d;ulbiäteit — ©i^nflenu 208 

S^nlbiflfeit, pllgti; verpHgti. 

®cbn(b(od fein, no habi skuiti (oK 
foutoe). 

@^ulbner, mein ®c^., da soema, 
disi moe pai mi. 

®^u(e, skolo; in bie @(]^« gel[ien, go 
na skolo; er ifi in bcr (onf ber) 
©d)*, a de na skolo ; einen auf bic 
©($« tbun, potti hem na skolo; ©cb* 
galten, holi skolo ; gubenfcbute, djoe- 
skolo ; ( ©t)naaoftf ) d j oe - kerki ; 
8efcfd>ule, lesi-sKolo; ©^reibf(^ulc, 
skrifi-skolo. 

©cbul-balter, -lebrer, -meifier, 
skoio-meester ; meester; -()aud, 
- jiub C, (©^ule) skolo-hoso; skolo; 

-junge, skolo-boi; -finb, skolo- 

pikien; -(el^reriu, skolo-Missi. 
©d)ulter, skouroe; neki; auf feine 

©dbuitern nebmeu, potti na hem 

neki; eine ^o^e ©d)*, hei skouroe; 

lobosö« 
© cb u u b , wansani, disi no. habi waar- 

ti; wansani, disi no boen vo noti; 

©d)* treiben, meki spot ; meki pre- 

foeroe. 

@c^u))pe, boeha; gifdbe mit ©cbup* 
pen, ®vi)uppcnfifd)e, fisi nanga boe- 
ba;*bakra-iisi; giW)^ ^bne ©ebup* 
pen, fd)uppeulofe gif^e, fisi sondro 
bQeW; glati fisi; ningre-fisi. (S)ie 
©eueuuuugeu bakra-fisi unb ningre- 
fisi fommen bat)er, t>ai bie ^nim 
nacb bem 3)2i^faif(beu ©efe^e nur bie 
©cbuppenflfdje effen). 

©d}üren, ba$ geuer, wai faja; bio 

faja; hope da faja pikinso. 

©^urf, U ©d^orf* 

®d)ur,5, ber Sieger, — ber SWänner, 

kamisa; bcr graueu, paitki, pautje; 

ber SlrawatfeufraucH, kwejoe. 
©dburje, fesi-koki. 
©^u9, soetoe. 
©Rüffel, (fla^e) pleti; (tiefere, iUi* 

nere) kdmiki, kc'tmetje; (^oljernc, 

flacbe) baki. 
©cbujier, skoen-maker. 
©(^ujleru, meki soesoe. 

26* 



204 ®d>utt — Sd^n>anfle«fc^ft 

®*utt, doti. 

Schütteln., selu; im ©aura, seki 

da boom; bad ^aupt, sekl hem 
hede; bie jlkiber, seki hem klosi; 
part fd)v sek'seM. 
©Äüttcni — anf ben Spbcu, trowel 

iia gron; hiti na g;roD; in'd ©lad, 

kanti na giasi. 
®(J)üttern, seki; sek'seki. 
©C^U^, kibri-plesi; b«r®Ott %\CoH 

ift unfcr ®d)., da Gado vo Jakob 

de wi kibri - plesi ; c. in ®(^* nch^ 

men, kihi! hem; kibri Jtem foiitoe. 

®d)n^-t)Crr, patron; granma^ra. 
© c^ Ü ^ c n , kibr j ; einen , kibri hem ; 

\\6) üor bem Siegen^ kibri arien. 
®d)n)abe, (• ®d)abe. 

®cbn)ad^^ zwaka, zwake^ swaki ; er 
ift fe^r fcbn^acft, a zwake reti reti; 
— t)([^ gleifd; ifi f^W., skin no Jia 
tranga ; f(^njac& (obHwa^tig) n?erben, 
kom flauw; kisi wan flauw; |d)lM«' 

(^cr maii)m, fcl)tt^ad)er werben, saka; 
mad)' ia^ gener f^nHic&cr, saka da 
faja hafoe; eö ift fd)on fd)n)dd)cr, 
a saka kabä; bad gicber ift €tn>aö 
f$n?äc|)er^ da koorsoe saka pikln^ 
so. 

®d)n)äd)e, zwaka, zwake, zwaki, 

©d)n>ad;en, verzwaki. 

®cbtt)ad)t)eit, ®c^n>ai^ti<|teit, 

zwaka; zwaka-fasi. 
© d) tt).a C^ I i d) , zwaka ; siki sikl. 
©C^tt)abroneur, taki»taki-man. 

©^n)abroniren, meki taki taki. 
©C^wager, mein, mi wefi brara; mi 

man brara ; mi swagri. 
©Cottager in, meine, mi weilsisa; 

mi man sisa; mi swagri. 
®d)matbc, swalempi. 
© (^ n? a m m , (SäJafd;-) sponsöe ; (g-eu^ 

er-) foengoe. 
©^njanger, nanga bele; fd)»» fein, 

habi bele; de nanga bele; f^n>* 

iverben , ki^i bele ; eine fc^mangere 

gran, beleman, 
©d)n)dnger.n, e., gi hem bele. 
®cbuningerf(^aft, bele. 



©d^mmif — ©^»Acn* 

X 

© $ tt> a n f , w^n spdioe-'tori; spoloe ; 
soso prefoeroe-taki. 

©Amanten, kanti ; kanti kanti ; seki, 
sek'seki; do'doi; ba^ ©ODt f^onft 
febr, da boto sek'seki toemoesi. 

©c^wanj, tere; mil bem.®(^rö. me* 

beln, seki hem ler^ ; wai hem tere^ 

fomm id) über ben ^unb, fo tomm 
i^ and) über ben S^manj, efi bigi 

ar^en no kill. mi, donw-watra no 
sa kili mi toe; arata taki: dem koti 
mi mofo, san hede dem no koti mi 
tere toe? 

®^tt)ar, sweri; ber ®&mdr mill auf* 
ge^en, da sweri meki moifo; da 
sweri wani broko ; — ift bereite 
aufgegangen, da sweri hopo kaba; 
S^lutfi^mar , . broed - sw;eri ; ttcincr, 
ber nid)t aufgebt, poisi; offene ©(^ma* 
ren, soro; ein ÜÄann Dofler ®6}m» 

ren, wan soro-man. 

®^u)aren, v., sweri; bie- SBunbe 

fifemdrt, da soro gi (ob* poeloe) man- 

t&ri; feine 3tugcn feijmdren, a habi 

soro hai.; 

®c^n>arm, hipi. 

®(bn)drmen, swerfi; swerfi rontoe; 
wildri; jajo; waka jajo. 

© d) m d r m e r , jajo'^man ; (beim gcuer^ 

merf, klapperki. 
©^warte, boeba. - 
© d) m a r J , blaka ; rabenfd^marj, bldta 

pi; blaka ieki patoe-gogfS. 
©cbmdrje, blaka; ©(^n^fi^mdrje, 
soesoe-ldaka. 

®d)mdrjen, f^marj machen, blaka; 

®Cbube, blaka soesoe. 
®d)TOdrjHd), blaka blaka. 

®d)md^en, taki tori; taki; mit ein« 

anber, taki tori makandra. 
®d)n)d^er,taki taki-man ; taki-man ; 

cr ift ein red)ter Sd^md^er (fd)md^t 

aQe^ and) a habi wan waka waka- 
tongo; (Serrdtber, Äldtfc^er) tori- 
man; (bösartig) gongosä-man. 
®d)n>d^erei, wan soso taki taki; 
wan 8080 tori ; (e. b5fe) gongosa. 

©c^ me ben, wai; fiber bem äSviffer, 



weAwsL tape watra; td f$t)>ebt mit 

auf ber 3un((^/ r de na mi tong^o; 

t9X ^W^m ~, a de na mi hai; 

in ©efaix f^»*, de na geväar. 
©d^mefefv zwave^; Oc^wefct- 

g e I (> , zwavel-geeli. 
® c^ )D e f e (^ , sraoko nanga zwave), 
©cbwcif, tere. 
®^n»ciaen, tan tiri; tapo mofo; 

ft^meigi, tapo joe mofo!; (an tfri!; 

kabd nanga da itiki taki ! ; Pi ! ; Tan 

pit; fc^ttjcig ballon fiift!, kili taki! 

<S^n)cin, hagoe; ®(^tt)eine ^uten, 
loekoe bagoe; bd^ n)itt)e @c^n)« (gwei 
Slrteit) pingo ; pakira. S c^ tt) e i U C - 
biaten, rosi hagoe-meti; -fctt, 
(frifd^e*) fatoe vo hagoe; (au^ge^ 
laffeiicö) hagoe - fatoe ; -flcif^, 
hagoe-meti; -f utter, hagoe-njan- 
jäm; >^^irt, hagoe -man; bagoe- 
herder; ©c^tt>cin8-bor jle, ha- 
goe-Aviwirl. 

®^tt)ci§, «weti; bu tjcrt^ufl; »aö 
idf im ©(^»eific raeined 9lngcfxd)tcd 
CTOorbcn l^abc, joe njam mi sweti. 
®cl)n)ci§-tro^)fcM,sweti-dropoe; 
•»tu$, hangisa. 

®4>tt»ei§cn, sweiser h. 

©^n>e(tc, drorapoe; doro mofo; 
dwarsi-balki ; Dbcrfc^weUe; dwarsi- 
balki na tapo-sei. 

©c^roemmen, waai. 

0<^n>enfen; 'wai; d<Sid6i, do'döi; 
seki; |t4), drai hem fesi; drai. 

@^n)er, hebi; trobi — ; zwaare; e. 
fd^n>crc 2ltbrit, wan hebi wroko; 
wan trobi -wroko; etn). ®d)mereö, 
wan hebi-sani; e« fcbw* Äranfbcit,wan 
• hebi (ob^tranga ob« zware) siki; e^ 
»irb mir fc^roer, a komhebi gi mi; a 
kom moro mi; Co baft fd)n)er, bic 
9lrbcit ju ®tanbc ju bringen, a trobi, 

vo doro da wroko ; cd f^tt)Cr ^abcu, 
de nanga hebi; pina; pina pina; 
fdjtt). ^dren, no jeri boen; (bitblid)) 
habi tranga jesi; ed einem \i)mx 
ma^en, meki dasani kom hebi gi 
hem; trobi hem; einem iii\^ ^crj 



®d^t>erbt — ®(^tt)inbctn. 203 

fc^n)* ma^en, gi hem hebi; gi hem 
verdriti; er b^t cine ((^mere 3"«9^ 
(ifl betrunfen), tongo foeloe hem 
mofo. 
®(!bn)erbt, houroe; bad ®^w. jtc^ 
beu, hali hem houroe; poeloe hoif-* 
roe; c, blo^Cd ©cb»)., wan bbotoe 
houroe; e* rait bcm ®d)tt)* tobten, 

kili hem nanga liouroe. ® ^ n) e r b t- 

fifcb, krali, karali. 
®(Sbn)ere, s., hebi. 
®d)tt)erbßrig, doofoe pikinso; — 
. fein, no jeri boen. 

®(^mermätbig fein, koesoemee 
(koesoeraie) hem srefi; habi hebi. 

®(^ WC ft er*, aisa; ©cmcinfc^weflcr, 

sisa vo kerki. 
®cbi»ieger-mutter, da mamii vo 
hem w<$fi (ob* man); -fo^n, da 
man vo hem pikien; hem pikieu 
man; -tocbter, hem pikien wefi; 
da wefi vo hem pikien; -))atcr, 
hem man (ob. wefi) tata; da t&la 
vo hem man (ob« wefi). 

®cl)n)iete, (öom ® dalagen) wipi- 

marki. 
®c6w)ierig, hebi; trobi — ; cine 
fd^W. ®a^e, wan trobi- sani; wau 
hebi-sani. 

®(!b»ierigfeit, trobi; ®i^tt), ma? 
(^eu, erbeben, meki trobi; trobi; 
hopo trobi. 

®dbtt)immen, swem; ber2Rannfaun 

ni^t fc^io., da soema no sabi vo 
swem; auf bem SBajfer, swem na 
watra tapo; n^iber bcn®trom fd)W., 
broko genti; er fcbwtmmt im Stute, 
a swem na ini broedoe; a tapo 
nanga broedoe ; er fd)mimmt in Z\)X\\^ 
nen, watra de wasi hem feai; wa- 
tra de ron na hem hai jojo jojo. 
©cbtDinbel, liede-drai; drai-iiede; 
liai-drai ; wdndroekoe. 

®(in)inbe(n,®^toinb{ic^tperben; 
cd ijl mir f(^u),, ber Sto\>i ^ä^yo. mir, 

mi hede de drai; mi kisi liede- 
drai (ob. hai -drai); mi kom wön- 
droelioe. 



206 Sdtn^itib^ii -^ ^kS)itffn, 

&c^n>iitbeii, kom nangri; saka; er 
fd^winbet gang ^iit, a de kabi na 
hem foetoe tapo de; ()»erf4)tt)tnben) 
gowei; lasi; aM ben 9(ugen ($10., 
iasi na hai. 

&(()n>inbftt(^t, Ukroe Terkoiitoe; 
tering-aiki, 

®(lbn>inbfü4^tig fetn^ habi takroe 
▼erkoiitoe, 

(5d^tt>tnge, flei. 

(S^mn^tn, wai; aeki; Steid ^äfm., 
wai ardai ; fii!^ auf d $fetb, djompo 
na haai tapo. 

Gi^toippe, @(6tt)u))))e, >vipi. 

®^n)itten, voen voen, woenwoen. 

@^n)t$en, aweti; tc^ fc^mi^e am 
oangen Seibe, ala mi akin de awed; 
sBlut f^., aweti broedoe« 

Stbtobten, aweri; bet @ott, teki 
Oado, aweri; fcbwote mil bad bei 
3^bo^Ab/ t<^ki Jehova, aweri mi 
daii; beim ^tmmet f^ii)., «weri na 
hemel; \ä) fann barauf iö)ix>., mi 
kan aweri to dati; e* falfi^en @ib 
f^Q)., sweri wan falsi sweri; aweri 
falsi; fluten unb f(^n)ören, floekoe 
en sweri. 

® 4^ wot et, aweriman. 

@d)W\\l, waram; betiauwtoe. 

@ $ w u r , sweri ; e. Qä^xo. tf^un, aweri 
wan. aweri. 

@cla))e, slavoe; niii^rc; katibo; icb 
bin nic^t bcin <Scla\>t, mi a no joe 
ningre ; e. juni 6cU niacbcn , meki 
a Iron slavoe; teki (ob» potti) bem 
vo slavoe. 

®c(a)>etei, alavoe; ningre; katfbo; 
katibo-fasi ; S) u witft mid) and itx 
<Sc(. erlofen?, Da joe aapoeloemi 
na katibo ? 

@COtbut, skdrbuiki. 

Scorpion, kr^ekoetoe-tere. 

(Sctibent, skrifi-man. 

@ed)d, aiksi; fe^dmal, siksi-tron; 
bet fe^fie, di vo siksi; disi meki 
aiksi, 

®e<^dbunbert, aiksi-hondro. 

(St6)ici)n, tiu-ua-siksi. 



©ect^gtg — ®e^. 

®t<$iifl# aifcai-^tea-liii ; *ber Sine ein 
®d)ocr, ber Snbere ^ec^jig , patoe 
verwyti ketre^ kabä ala toe na da 
areti faja dem de go. 

®efet, aaka; numi-zaka; beura. 

See, ber, bie, aec; bie ®ee, *ont- 
watra; ber ®ee oon @enegatft^, da 
zee vo Genexaret; bie @ee (Ocean) 
da bigi zee; da bigi zoii(*-watra; 
auf ber @ee, na zoiitwatra lapo ; ju 
£anb unb See, na ajoro en na zout- 
watra tapo. 

®ce-fif(^, zout - watra- fiai; -^an* 
be(, negosi naabra watra; -{^uub, 
zee«dagoe; «'fraufbcit, zee-aiki; 
-fu^, zeekoe; -officier, mano- 
w4ar-ofoiri; -rduber, zee -rover; 
-u ng e|) euer , watra-mami; -n>af * 
fer, zoiit-watra. 

®ee(e, ziel, zieii; (BctV unb £eib, 
ziel nanga skin; iä) fann ed meiner 
@ee(e nic^t jn iieibe t^un, mi no kan 
broil mi zieli; ed tbut mir in ber 
(£cc(e U}eb, a bati ml ioemoeai ; an 
feiner Seele 6(baben (eiben, pon 
hem ziel; iaai bem ziel; feine 
Seele war ba, no wan aoema ben 
de; no wan moedroe - zieli beu 
de. 

Segel, zelii; bie S. aufjie^en, hopo 
zeill; ball zeili; einj^ie^en, ppeloe 
zeili; saka zeili. Sege(-boot, 
zeil-boto ; - fi a n fl c , zeil-tiki ; -t u ^, 
zeiUdoekoe; zeili. 

Segen, blesi; zegi; ber Segen bed 
«^errn, da blesi vo IVlasra. 

Segnen, blesi ; zegi ; ©ott f egnc iiä), 
Gado moe' blesi joe. 

Sebcn, si; loekoe; mit 2lugen f., 
si nanga bai; fcbarf, gut f., si boeu; 
si krin; fomm unb fle^e, kom loe- 
koe si!; mir woQen febcn, wi sa si; 
icb loill gem fe^eil, mi hangri vo 
ai — ; ta6 mieb'^ fe^en, meki mi si ; 
febt, weld) ein 3Äenfd>!, loekoe, so 
wan soema!; baraud fönnen n)ir fe^ 

beu, nanga dati \vi kan si; but^ 
bie finger f., no loekoe sani so fini; 



^(fy f. faffen, sori hem srefi; pro- 
do; dl^ntid? f., geersi; leiki; (Si* 

ncr^ l>cr e^ fiel)t — Bwff^'iuec — , 
sfman. 

® c ^ cr, ($rop^et) profit!; (^ibmfd)er) 

ItSekoeman. 
©c()nc, tetii; bic Senile feinet So* 
c^cn^, da tetii vo hem bo; er hat 
fid^ cine ®. ufeerfprimgen, wan tetei 

loe8oe; wan tetei djompo abra. 
Seltnen, jt^^ hangri; verlange; 

(nac^ etncc ©pcife) luste, lostoe ; id) 
fe^nc mid^ barwad^, iljn ju fe^cu, mi 

hangri vo si hem; mi verlange vo 

si hem ; i<6 fe^ic mi(^ nad) itartof* 

fedi, mi luste (l<^toe) patdta« 
Qthwtn, 8., <Btf)n\u^t, hangri; 

verlange. 
<Sc\)nliä), ©cHfüi^tfg, hangri; 

nanga hangri. 
@ e ^ r , toemoesi ; tranga ; hoen boen ; 

reti reif; foeloe; vo troe; fie baten 

ibu fe^ir, dem bigi hem toemoesi; 

er ifi fe&r feanf, a siki tranga (ob, 

reti ret!) ; a siki vo troe; jte IVÜr* 
ben i^n fe^r gel^inbert f)abci\, dem 

ben sa hindre liem foeloe ; ijar fet)r, 
}U ichx, toemoesi; toemoesi pasä; 
pasamarki; fo fe^r, baß, so raeni 
tee; fe^^r )n>oi)l, heel boen; u>ie fe{|r 
auc^ immer, alwasi hoe-meni. 
Seiest, laage; feic^k^ 2Baffer, laage 
watra ; ba«^ äJaffer ifi j« feid)l, wa- 

tra no dip! nofo. 

Seibe, ay. ©eiben -jeuc^, «y- 

klosi. 
©eibel, penki, pentje. 

©eiben, zy — ; feibnc ©trumpfe, zy- 

kousoe. 
©eife, sopo. ©eifen-fiiget, awiti 

sopo; -waff er, sopo-watra. 

©eigen, ©ei^en, doro na doekoe. 
©eil, tetii. 

©ein, v.^de; bifl bu'^?, da joe?; e^ 
finb Sente (gibt 8.)/ ^^^ t «oema de, 

disi — ; joe habi soema, disi — ; 
fag edfein, mekiatan; ba fein, d«; 
ed ifi nid^t \>a, a no de. 



©ein — ©eihrart^. WT 
©ein,©eine,®ein,hem; vohem; 

fein ^aud, hem hoso; da hoso vo 
hem; feine ^dufer, dem hoso vo 
hem; einem jeben ^Warren gefddt 
feine Äappe ambeflen, fouwioe no 

sa taki hem hoso (ob* nesi) de 

tingi; er ma(^t fic!^ ni^tö brau§, ed 
ge^t ja nic^t anS feinem Sentcf, 

arata no sabi, sau moni bai. 

©eine, ©einige, ber, bie, txx^, di 
vo hem; bad ©eine, hem sani. 

Seinesgleichen, vo hem spele. 

©einet^alben, ©einetwegen, 
urn ©einetn>i(Ien, vohemiiede: 

©eit, sinsi, sens!; sinsivo; voslnsi; 
tee sinsi vo; feit ic^ JU bir fam, 
sinsi mi kom na joe; feit brei £a^ 
gen, sinsi dri dei; sinsi vo dri dei; 
feit feiner Stiub^eit, to sinsi hem 
pikien tern. 

©^itbem, sinsi datem. 

^ziU, sei; auf ber rechten ©♦, na 
reti han sei; ^ — linfcn, na knk:- 
koetoe han sei; bie oorbere ©•, 
SJorberfeite^ fesi-sei; bie I)interc, 
^tnterfcite, baka-sei; bei Seite, na 
sei; auf beiner ©., na joe sei; auf 
beranbern©., na tra sei; auf aöen 
©eiten, na ala sei; na alakanti; er 
ift auf bed jtonigd ©,, a holl nanga 

koning; einen peim(id) auf bie ©. 
fd^affeu, kili hem kibri-fasi; (burc^ 
®ift) smoko hera ; etn>* auf bie ©♦ 
bringen, tekl; foefoeroe; auf bie®. 
fe^en, fleflcn, potti na sei; er ift auf 
bie @« gegangen, a go na baka; a 
de na baka-sei; einen X>oxi ber ©. 
anfeben, loekoe hem skuinsi. 
©eiten- famifie, krdekoetoe - fa- 
mili; -gemebr, lionroe; -f^rein, 

sei-lioro; horo na sei; -fledjeu, 
sei-hati; id) b^^&e ©♦fl*, sei de liati 

ml; -fiürf (iKibbeuflucf mit ©c^uU 
ter t?on einem gefc^ojlcuen ober ge^ 
fc^fac^tcten %[)\tx) »ci-piesl. 

©eit ber, sinsi datem; tee noja. 

©eitmdrtd, sknlnsl, skoinsi; na 
sei. 



2(>8 Scftetdr — Selten, 

<5efretdr, skrifi-man; «ekretarit, 
sekretarisi. 

® et bet, srefi; ))on fetbec, vo hem 
srefi; t)on m« felbet^ vo mi «refi; 
fi(]^ felber li>ben, pry«e hem srefi; 
man mu^ ft(^ nicbt felbec (oben, doe- 
man no moe taki, ma siraan moe 
taki; fi^ felber x&ifen, teki hem 
eigen revensi. 

®elbii3e,8refi;8refi srefi; gur fetbiflen 
@tunbe, na da srefi joeroe; da 
srefi arefi joeroe; eben betfelbifie, 
da srefi srefi-waii. 

©elbfl, srefi; srefi srefi; er, Jie, ed 
fetbfi, hem (nicbt a) srefi; ic^ bin 
edfclbfl, da mi srefi; ber«g)err felbfi 
f am gu nnd , Masra srefi srefi kom 
loekoe wi ; fii} (clbfl er^^eben, meki 
hem srefi bigi ; er fann fe(b^ ni(bt 
tefen, gefcbweige ((^reiben, a no sabi 
vo lesi srefi, kom taki \o skrifi; 
Oelbfl iji ber SKann, joe no moe 
teki tra soema areen, plani karo; 
hai vo Masra meki kow fatoe; se- 
krepatoe no wani trobi, a tjari hem 
hoso na hem baka. 

©etbfi-befledung, datakroepre; 
-erf-enntnift bi"iben, sabi hem srefi ; 
-gefdUig fein, habi hei membre 
TO hem srefi; -gere(!^t fein, lioli 
hem srefi to »van boen soema; 
-morb üben, kilihem srefi; -»er^ 
trauen l)aben, potti hem vertrouw 
na hem srefi tapo. 

(Setig, blesi; Gado-blesi; zalilii h.; 

e. felige Hoffnung, wan zaiiki hoop; 
nnfcr f* Sruber, wi zaiiki brara; bein 

f. 2Äann, joe Gado-blesi man; felig 
finb eure Slugen — , blesi vo oen 
hai; f« fcill, njam boen; njam da 
hoen Hebi; — njerben, finni boen; 
fiiini boen na Gado; e* f* machen, 
meki a finni boen. 

® e t i g f ett, da boen liebi;zaligheid h.; 

bie ewige ®«, da boen iiebi yo teego. 

©etten, din; diri vo finni; skrari; 

faltc^ äiJaffcr i|i m6)t fo f. aid ivar* 
me^, kouroe watra no de so diri, 



©.ettfam — ©e^en. 

lekl faja-wan; bie Sanantn flnb f., 
baina akrari. 

©cCtfam, — etti>. ©eltfame^, wan 

aparti-8ani;yerwondroe-sani; dang- 
ra-sanl. 

©en ben, seni ; ^in — , seni go; ^er — , 
seni kom ; S3otf$aft fenben, seni wan 
bf^odskopoe ; or l^at mir einen 33rief 
gefenbct, a seni wan brifi kom gi 
mi. 

©enbf(^reiben, brifi. 

©enf, mostroe; mosterth.; ©enf- 
forn, mostroe- (ob. mostert-) siri. 

©engen, bron; |td>bie{)aaref., bron 
hem wiwiri. 

©entblei, loto; bad ©. auöiverfen, 

hit! loto. 
©enfen, {t$, saka; hanga; kanti; 

bie 2»auer bat jtc^ auf einet ©ette 

gefenft, da muur saka»na wan sei; 

bad ^an§ fenft {ic^, da hoso kanti. 
©enfrcijt, na loto; cd ifi f., a de 

na ioto. 
©en ten J (Urtbeil), sentensi; vonis, 

vönisi; (@prud^) odo; spreki. 
©eptember, September h. 
©ergeant, ser^janti, soersanti. 
©crüiette, served. 
©effel, bangi-stoeloe ; stoeloe. 
©e^eir, (ettt)ad»obin) potti; aufbcn 

SifcSb, potti na taf ra ; ben gug an'ö 

2anb, potti foetoe na sjoro; einen 

über anbere, — anbern üor f., potti 

hem vo basi na trawan tapo; (a§ 

und ben gall fe^en, bc^g — , meki 

wi potti, taki — ; {Icb fv ^o siddm ; 

siddm ; bie Unreinigfeit in ber g(af<$e 
^t jlcb ju 93oben gefejjt, da doti si- 

ddm na ini baira; — fc^t ft($, da 
doti de saka na ini batra; 93dume 
f., piani boom; e. in 33crit>unberung 
f., meki a kom verwondroe; — in 
gurc^t, meki a kom frede; in 
©cbrccfen, meki a kom skreki; in 
93er(egenbcit, meki a kom veriegi; 
ÜJii§trancn in einen f., no vertrouw 
hem; .ctivd^ iu'd SBerf f., doe da- 
sani; ct\M^ imitx in ©taub fcfeen, 



rep«reeri;'iiiekilEt kom biHsn Imka; 

fiber einen g(u§ fe^en^ koti du riba 

»i>r|i;.:kotiai>r»;da riba; frc^ tt^tbet 
^tu>«>. f,^ te^en^lAiiapoe t4^gclt; .{t^ 
gut fkixf^t J., bedatiki heih wroko, 
fiö tmt0; mmmivi^mMH^, e^tDttb 
@<^((k)e f^, löfeköeboen, fomfdotde 
Mikti* (:otjJoeboe) j#e; (fiU ben 
■^®nitf fl)'«eti./' :-. .. 
<Se^n)a^e, wjitrapas. 
Senile, wanb^ri tikf; ü^jH^^ikt 
€ euf je«> -v;^ ®rufjett/lK, Seuf* 

{ e t , s;^ djcuiig^, djime; «iiktl, «6k- 

®i(^, hem srefi; hem; tt Ubt fur 

ft(^, a de vo h«m arefi* 
©idi^el, krom nefi. 
<3tti^et; |;^ni8te; vaste; aekmir b. 
©i^et^eit gebe«, (^fanb, Surg* 

f^afty ^ ^'«n pattU ; t/ar! wan soe- 
ma kom tan naffesi; poiti wansoe- 
mti tail- na fesf ; moki waii aoema 
Ian borgoe; ^ett 9?* ifl meine 
®t$er^ett, Masra N/ da mi bor- 
g»e.- '^ •• ^ '■'•-. - 

® ic^erlicb, vo troe; troe troc. 

© id> tb^t / --- e« iji f«^ a de vo si ; 
©ic^tbared^ sani, dial de to ai. 

© i cl)ten, wai; teisi; teaien wai; tRcid 
f., wai »reiaiv 

©irfcrn, dropoe; Ickki. 

©ie, a; hem; pi. dem; fie md uic^t 
fammcii, a no uam* kom; fte fa^te, 
fu mofle nid^t fonnneu, a takl, liem 

»o wani kora; ge{)V tuf fte, go kali 
hem!; fien^otten nic^t, dem no wani ; 
bei Mefpect^jwrfoiVcn wirb &er©lfan* 
be^name genannt, j.ö.tpe JÄgte, 

IVIissi taki; mama, tnkt; geben ©te 

mit einengen!,. Alama moe gi mi 

^aii senKi. 
©ieb, manari; bakra-kondre ma- 
• nari. 

©ieben, v. ftron naffen ©<Kf)en)doro 

na manari; iloro; (tjon ttarfenen) 
»iebi; SJiebl jieben, slebl blom. 

©iebeu; (B^blwort) sebi; ftebcnmal 
flcbcn, sebi-tron sebi; jxebentcf^afb, 



©iebeu^unbert — $(nn. W& 

aikal mmga hafoe; {lebente, dt to 

aebl; disi meki sebi. 
©ieb^n^nnbett, sebMiondro. 
©iebenjef^n, liu-na^sebl. 
©itbenjig, ©iebjig, aebi-teo-lin. 
©iecb, aiki; malengri; ber ©iecbe, 

siki-man; malengri-M«ma. ©ie^- 

b^tl, aiki^biedi. : 
@ie(^en, lobbi aiki nM; . a«kroe 

Bokroe h; - . 

©iebeU; V. ■; u; n.^boll; v. n. koe- 

ktie; flebenbed ©affet, koekoe-wa- 

tra; boli watra, ' > ' 

©teg, winni; ben ©. H)M)n tragen, 

Iron vriiiiH-man;.winnl*, 
©iege{^ xegd; zegel-^marki; mark!; 

ia^ © * erbred^en, broko tsegd. © i e « 
g<(-lacf/lak. 

© i e get n , «egei ; lakki. 
©iegen, winni; winni da fetl. 
©ieger, wfnniman; aid ©ieger, leki 

wimiiman. 
©iebc, loekoel; loekoe at!; ai! 
©igwal, »ein. ©ignat-meifler, 

aein*mee8ter< 
©Über, silver, solver. ©iCber- 

g « I b, »Ikrer-moni ; - fa a} t n, silver- 

sani; aolver-soni; 
©itbertittg — breißig ©ilberßnge, 

dr^tentin piesi sllver-nMni. 

©ilbetn, sliver — ; ein f. JBe^er, 

wan silver-beker. 

©i4upeI(eittfa^);8o*o ;'Slmple; (nicbt 
red)t bei Setftanb) moemoe ; ba'bau; 
tanfoeree. -^ 

© i n g - m e i fl e r , slngl - meester ; 
-fA)ulc, singi-skola; -ftttube, 
singi-kerki; - » e i f e, ÜÄelobie, 
wyte. . 

©ingen, slngl; (iebflc^ ftngen, sfngi 
sijriti; e. Äiub in ben ©ct;Iaf f., do'- 

doi da pikien. 
©infe«,8oengoe; in D^ttmad)t, kom 

flaiiw; betSWttt^ fltift mit, mi hatti 

faddm (0b; go wd) ; ben SJiut^ ganj 

fittfcn laffen, ias! liatU. 
©inn, ©inne, zin; hatli; (einet 

©a(^e) liede; et ift nic^t bei ©in* 

27 



210 



©iunwi — @c* 



ncn, a lasi hem z)n; a no de boeti 
na hede; i(^ f^abe int ®inn, a de 
na mi hede ; — »ad cr im ©tniie 
f^at, sen de na hii hem hatti (ob. 
hede); mx abet ^aben Sfirifti ©inn, 

ma wi habi da srefi hatti vo Kri- 

«tus ; bcr ©inn bn ®ef(^td^te , da 

hede vo da tori; (tnbcrn ©tnncd 
)Vftben, drai hem gedngti; Icom na 
wan tra prakseri. ©illU-fprud), 
sprelii; odo. ©inneu-tufl, dem 
histe (lo8toe) vo skin. Siuned- 
axt, fasi; mem b re; maniri« 

(Sinnen, v., pralcseri; auf ttn>a\ 
prakseri wansani ; in tiefcm ©innen, 
nang^a dipt prakseri. 

@inu(od, sondro verstand. 

Sitte, Sitten, maniri; gewenti; 
njoesoe; »ir ^aben Me ©itte, wl 

habI da gewenti (ob. njoesoe); 
fd)le(!)te ©itten, takroe maniri; San* 
bedfltte, da gewenti vo kondre; da 
maniri to kondre; kondre -maniri. 

©it ten I od, — ein itttenfofed geben 

fuhren, liebi \van slekti liebi ; liebi 
wan slingri -liebi; liebi wan saka- 
saka- liebi; (ungejtttet) feilt, habi 
takroe maniri. 

©ittfam — fein, hoH hem srefi wan 
boen fa^i; (vjefittet) habi boen ma- 
niri; sabi maniri. 

©i^en, sid()m; ju Jif(I}e f., siddm 
na tafra; }u ^aufe f«, tan na hoso; 
(im ©cfdnguiß) siddm na docngroe- 
hoso; de na lioeje; de na bhi-foto ; 
et {!^t, dem potti hem na binfoto; 
a de na bfnfoto; — wo bie ©linbe 
jt^t, pee da zondoe siddm; ein 
©i^enber, siddm-man, 

©ifeung baben, — Ixi^ ®m^t i)at 

©idling, kroetoe siddm. 

©Maoe, ©fla^etei, f. ©etatje, 
©ctaoerei. 

©0, 8o; fo fo, sd so; fo unb fo, da 
so, da so; fo, auf fot($e SBeife , da 
so; na so wan fasi; fpri(^ft tu fo?, 
da so joe taki?; fo Oie(e, so meni; 
fo lauije, so Janga; fo ein »euiij. 



©obaib — ©o{^cf. 

' piklnso ; jnfl fo, so nomd ; juisl so ; 
«el so; fo ein, so wan; fo balb, 
oW; faum — fo, so — so; so — 
nomd ; faum b^tte @et)aft ben dlifa 
»erlaffen, fo befam er bie Äranfbeit^ 

so Gehasi komopo na £lisa fesi, 
80 da sfki kisi hem; fobalb 6iiad 

jii ®ott betete, fam geuer oom .f)im^ 

met, 80 Elias ben foegi Gado no- 
md , i^faja komopo na tapo ; fo 
ebenjlBdjonsno de. 
©oball^Oergl. fo), so hesi; zoodra; 

foba(b ber ®abbat& t)orubet war, so 
hesi da saha pasä nomo; fobalb i$ 

©etb empfange, werbe icb bid) beja^^ 
leu, zoodFa mi kIsi moni, ml sa pai 

©oeietdt, gen6otskap; kolesi. 

©ode, konsoe; jic^ auf bie ©orfen 
macbett, gi foetoe; bai dia-foetoe; 
diki; teld ron go« 

©obann, toen; dan. 

©obomtterei, da takroe pre. 

©ofern, efi. 

©ofort, ©oglei^, wantegi; wan- 
tern wantem; djonsno. 

©Ogar, »rei; id^ fogar, mi srefi; 

fogar er n>iS nid}t, hem srefi no 

wani. 
©o()le, onder- foetoe; sool h.; t)Ott 

bet ©« bi^ jum ©(beitet, komopo 

na hem ondro- foetoe, go tee im 
tapo hem hede. 
©o()n, man-pikien (bo^l HUt im ®c* 
(jenfa^ ju 2oc!^tet; wenn e« ber3u' 
fammcnbang gibt, bag bet ^of)n ge# 
meint ift, banu bfo^:) pfkien; ber 
©o()U dotted, Gado piklen; da pi- 
kieu vo Gado. 

©otcbet, e, ed,sjowan; ein©o{c^cr, 

so wan soema; foId;e2eute, so soe- 
ma; ©o((i^e$, so wan sani; so san»; 
in folc^en fidnbern, na so kondre; 
auf f. Steife, na so wan fasi; so- 
fasi; ein eben foId)er, e, e§, wan so 
srefi - wan ; t>a bu mir mein SJfejTcr 
jcrbroc^en l;aft, fo mugt t>i\ mir ein 
eben foldjeö loicbergeben, dl joe broko 



mi nefi, joe moe §i mi wan so 
8refi-wan baka; eben f« S3aume, so 
8re(i boom. 
^ol^tthx, 80 soortoe; 8o spele; 

fotc^ertet Sdume, so soorioe boom; 
fi)[(^er(ei Scute, so speJe soema. 

@ 1 b, tralitaraetUi ; paiman; ^ie @o(« 

i)aten ^abcn no^ fctnen @* empfan«' 

gen, dem soldati no kisi trakta^ 
menti jete;.ber lob ijl ber Sfinben 
@«, dede de da paiman vo zondoe. 

®0(bat, soldati (sroedaii); diensti- 

. man; ju ^fetbc, hasi-soldati. 

® olbiinfl, joeroe-soema, 

GoUeu, moese; moe; foQ i(^.fom^ 
men?, da mi moe kom?; bu foUfl 
fqmmen, joe mocse kom; i^ ntu§ 
bitrc^aud gc()cn, mi moese vo go; 
— öu^ mit sa unb de vo gcgebeu: 
n)a^ foQ id; imu anfancten?, san mi 
sa doe now?; ic^ n>eig nic^t, xoa^ 
id) tbuu foil, mi no sabi, san vo 

doe; ba er ein ^aud bauen foOte, 

di a ben de vo rocki wan hoso; 

~ cr fotl fleftovben felu, dem laki 
(cb* soema tald), a dede, 

(Seller, zoldro; ber oberjle (^«, da 

krohoi zoldro. 
®ommer, dre-tem; waram^-tem; im 

(Sommer, na dretem; <3» unb SUiiu^ 

ter, waram-tem en kouroe'4em, 
@ona^, dosoe; dnsh.; vo daliede; 

datihede; vo dati liede; daarvoor. 

® n b e r , sondro ; fonber gurc^t, son- 

dro frede. 
(SouberbiU, aparti; ba^ t^ etmcid 
(Sonberbarc^, da wan aparti-sani (ob. 
vemondroe-sani, ob. dangra-sani). 

Son ber lieb, aparti; auf f. 2ikife, 

na wan aparii-fasi; uid^t f«, no so 
boen; no so ment. 

Sonberting, wan aparti soema. 

©oubern, v., plalie. 

Soubern, eonj., ma; mara; ni^^t 
nur — foubernau^, no — wawän, 
ma — toe; nicbt nur bie SBdter, U aud) 
bie SRutter, no dem taiä wawän, 
ma dem mamä toe. 



Soubcrö -T Sorge. 21t 
Sonberd, fammt uub fouberd, ala- 

mala; ala nanga makandra. 

Sonbiren, fili nanga loto. 

Sonnabenb, zatra; zatra-dei. 

Sonne, zon; bie S. gebt auf, zon 
de hopo; bic S. iß fcbou aufgegau« 
gen, zon hopo kabä; zon komopo 
kabi; — ßebt f^OU b^$/ zon hopo 
bigi bigi kabä.; — ftebt mitten 
am ^immel. zon tanapoe; — gebt 
unter, zon de go na ondro; zon de 
saka; zon de go slibi; zon de go 
na boesi; — iji bereit« uutergegau* 
gen, zon go na ondro kabä; zon go 
na boesi k^bä; — fcbeiut, zon de 

krin ; — f4>eittt b^wte febr warm, zon 

de hati tid^i; zon de tranga tidei: 
— brennt, zon pepre ; u^artc bi« bic 
S. nidbt mebr fo tx>atm \\l, tan tce 

zoiikouroe; in bie S« legen, potti na 

zon; e^ tfl ni4)td fo fein gcfponncn, 
ed fonimt bocb enb(i^ an bie Sou^ 

new, dasani, disi de na doengroe, 
a sa kom na krin. 
Souucn-bi^^f tranga vo zon; bie 
Spnncnbt^e ma<bt matt, tranga zon 

broko skin; -lidjt, -f^ein, krin 
vo zon; »-U^r, zon-wyzer. 

Sonnen, etm«, potti dasani na zon. 

Sonntag, zondei; — feiern, njara 
zondei. 

SonutvigUdb, zondei vo zondei; 
ala zondei; ibri zondei. 

Sonfi, (ebebem) fosi-tem; conj. an- 
ders; efi no so; no so; (crßercd 
mebr in ber Stabt, lettered auf 
$(antagen gebraucb(icb) ; tl;ue bad, 
fonft befommfl bu Sdbiage. go doe 

dati, anders joe go kisi fomfdm; 
go doe dati, no so, joe sa kisi fom- 

iVim ; toien^ol er fouft ein guter Tlmxi 

Q)ar, alwasi fa a ben de wan boen 

soema; fonft tt^o, na wan tra pee; 

foufl ntrgenbd, na no wan tra pee; 

f. überall, na ala tra plesi. 
Sopbdf kanapee. 
Sprge, zorgoe; broko hede; (^um«» 

mer) sari; brok^ skin; Sorg,c uub 

27* 



212 Sorgen — Spannen. 

SSfi^e, sor^oe en moeiti; Sorge 
tragen, ba§, zorgoe, to — j einem 
ۥ machen, gl hem broko hede ; i^ 
bin o^ne Sorgen, mi hatli sidctm: 
ml hatti konroe. 
Sorgen, zorgoe; ®ott forgt ffirnnd, 
Gado de zorgoe vo wi; dngfl(id) f., 
broko heda; forget ni^t^!, no broko 
hede vo wansani ! 

Sorgenfrei fein, ein forgenfreied Äe* 
ben fflbren, si boen. 

Sorgfältig fein, loekoenni boen. 

Sorglos, (unbebaut) jojo; bn bafl 
ben äüein forglo^ (in beiner Sorg^^ 
lojlgfeit) auögefd^enft, je^t ba er alle 
ift, reileft bu bie fingen änf , joe 

kanti da M'len jojo, now a kabi, mi 
8a sl Joe hai ; ein forglofer 9Renf(bf 
wan a don ke-soema; wan mi no He** 
aoema; wan «oema, dial no ke vo 
no wan aani; — f« fein, no ke; f. 
leben si boen. 

Sorgfoftgfeit, adonkä-fasi; mi 
noke-fasi. 

Sorte, soortoe; spele. 

S r t i r e n . plki ; sorted. 

Sott>o(, ^ii, so boen, leki; so wel, 

lekl ; bie 93ornebmen fon)o( aid bie 

©eringen, dem gr^nsoema so boen, 

leki dem laage-wan. 
Spdben, wakii; soekoe; loekoe, 
Spalt, pHii; horp. 
Spalten, pifti; (trennen) plaile; 

^olj fp., pHiihoedoe; badSrett i|l 

gefpaften, (>at Spalte, da pranga 

plitl. 
Spattnng, plalie; platle platle. 
Span, Spab«/ «paandrl; ^ohtU 

fpdnc, kroloe; Sdgefpdne, saksrl, 
Spanfcrfel, pikin hagoe; apeen- 

vark h. 

Spannen, span; hali; ben ®ogen, 
span hem bo; ben ^abn an ber 
glinte, käkagon; bie$ferbe Dorben 

Söagen, span hasi na wagi; bie 

ipfcrbe binter ben SBagen fpannen' 
(Sprüd)n)ort), dem llbl drom mofo, 
dem de fom hem na ondro. 



Spannnng — Spenben« 
Spannung (jn^if^n ^erfonen) taki 

taki; trobi. 

Sparen, apkre. 

Sparren, spara. 

Sparfam, naanw. 

Spa 6, prefoeroe: spot, apotoe; i(^ 
babe ed nur im Sp* gefagt, da yo 
prefoeroe nomd ml taki so; id) 

^abe nur Sp. gemacht, da spot nomd 

ml ben meki. 

Sparen, pre; prefoeroe; meki 
prefoeroe; meki spot. 

Spdt, laati; wie fpdt iffd?, hoe 
laati wi deY; fpdter, fpdterbtn, na 
baka; bäkatem; brei Xage fpdter, 
dri del na baka ; ibr merbet ed fpd« 
ter feben, na bikatem oen aa si, 

Spaten, skopoe. 

Spat reg en, da baka-ar^n. 

Spajlren, fp, geben, kolrl; waka 
koiri; bin unb ber fp., koiri koiri. 

Sped)t, timre-man. 

Sped, sp^ki, apek. 

Spectafel, apektakel; ba^bari. 

Speer, lanart; Speer^fpi^e,mofo 
vo innari. 

Speid)e(, watra-mofo; babi; apitl. 

Speicher, loaoe; maksien. 

S p e i (^ e r n , potti na loaoe (ob, mak« 
zlen). 

Speien, apiti; (bred^en) pio; auf 
ben 93oben, spiti na gron; einem 
in*« 9lnge{l^t, spitI na ini hem 
fesi; 99Utt, spiti broedoe; pio broe- 
doe, 

Speife, njanjim; bie recbte Sp., da 
reti njanjim. Speife~gen>d(be, 
-famraer, boti»^, -meifter, hdf 

meeater; •-öl, switi oil; -opfer, 
njanjäm-offer; -faal, -jimmer, 
trakteri-ktfmera. 
Speifen, njam; jn SRittog, njam 
dina; }U Sbeub, njam aaba; einen, 

(ibm jn effen geben) gl hem njan- 

jam, 
Spelge, boeba. 
Spenben, gl; gl vo present!; pla- 

tie. 



Sperling — ©pi^. 

© V er I i n g , gegeben mit : piktn fonw- 
loe, (fleiue 33ögel); ein ©p. in in 
^anb ifi beffer, benn jebn auf bem 
£)acbe, wan fouwioe na lian moro 
leki twenti na boeai. 

Sperren, tapo; t. SBeg, tapo pasi; 
fid) fp., mekl trobi; no wani« 

Sperrangelweit^ ©perrweit, wä; 
bie Zt^xitt fperrangelmeit aufreihen, 
aufmalen, hopo da doro wa; hopo 
da doro bradi, 

©pejerei, specery; spekery-gani 

© p i e g e I , spi^K ; in itn ©p. feben, 

loekoe na spigli. 

©pieter, bi^ spikri« 

©piel, pre; fein ©p« momit treiben, 
pre nang;a; bie $anb im ©piele bA' 
ben, de na ini; aufd ©piel fe^en, 
wageh. ©piel-fa^en, preHsani; 
-lente, muzikanti; -ftunbe, pre- 
Joeroe. 

©pi el en, pre; jttadet, pre klaviri; 
Drgel, pre org;el ; pre muziki ; jtar^ 
ten, pre karta; Sarifa, pre banja; 
SBfirfel, pre doblo ; mit ber ©unbe, 
prenangazondoe; prefoeroe nanga 
sondoe; er fpielt ni^t lange, gu 
(mad)t 6rnfl), a no pre, vo — . 

©pie I er, preman. 

©pielerei, pre pre; pre. 

©pie§, lansri. 

©piemen, aoetoe nanga lansri ; doro 
nanga lanari. 

©pieggefell, kompe. 

©piegrntben, piesi-roetoe. 

©pinbel, kek^. 

©pinne, anansi; ©pinn-tt)ebe, 

anansi-tet&i ; anansi-hoso. 

©Pinnen, spin; drai; SBaummotle, 
drni kat^en ; bie 93aumn)0Qe if! 
fcbtecbt gefponnen, da katien no 
drai boen. 

©pint, f* ©plint. 
©pion, apiöon. 
©piritud, voorloop. 
©pital, hatl^hoso.^ 

®pi^, ©pi^ig, arapoe; bie 9tabel 

ifl ni^t fpi^, da uaiiii no srapo«. 



©pi^bube — ©pracbe. 213 

©pi^bube, foefoer^man ; foefoe- 

roe-man. 
©pi^e, pinti; mofo; hede; tapo; 

bie ©p. feined Bi^d^^^/ ^" P^"^^ ^^ 
hem finga ; auf ber ©p. be« ©erge«, 
na pinti vo da bergi; na tapo to da 
pinti vo da bergi ; auf ber ©P* bed 
SKefferd, na mofo vo da nefi ; bie Stabel 
bat feine ©p., da na'nU no ha mofo; 

fie fiefltcn ibn an bie ©p^, dem 

potti hem na hede; an ber ©p. 
^eben, de na hede; de hede-man; 
de f&siman ; einem bie ©p. bieten^ 
tanapoe tegen hem; er b<Xt mir 

©pi^en (Sti^elreben) gegeben, a gi 

mi mofo; a gi mi hati-mofo. 

© pi ^ en, pi, (gefWrfte ob. %mixUt)j 

kanti pi, 

©pi^en, v., fptj^ macben, arapoe; 

f!(b auf ehv. fpi|en, wakti dasani; 

loekoe daaani; krin hem bele vo 

daaani. 
Spi^glad, wien-glasi. 

©phut, ©pint, 8pinti;bein Jtorjar 
bat fein gute« ^ol}, ed ifl lantcr 

©plint, da korjara vo Joe no habi 
boen hoedoe, da spinti soso« 

©p litt er, apiint, aplentri; pikin 
apaandri; apaandri; maka; i^ b^lbe 
einen ©p«, maka soetoe mi. 

Split ter-nadt, nanga blootoe(ob. 
aoao) akin. 

©plittern, pliii pliii. 
©pornen, apore, 
©pornflreid^d, wantem wantem; 

cito cito, 
©portein, moloementi, molimenti, 

(monoementi, mongomenii, moko- 

menti). 
©pott, apot, apotoe; Sp« mit etn). 

treiben, meki spot nanga daaanl. 
Spotten, e», apotoe hem; melci 

apot nanga hem; lafoehem; dreigi 

hem; kokai hem a. 
Spötter, apotoe-man. 
Sp5ttif4, na apotoe-fasi. 
Spraye, tongo; taki; in unfrer 

Spr., na wi. tongo; ed ifl feine ©pr. 



214 ^prat^tpd — ©pringcnt 

no^ B^ltge — f no wan (akt 4e en 

no wan tongo c!e ; t(^ )).et:jlefte V\t 

Spr. no(^ nid)t re(^t , m\ no oabi d^ 

tongo 80 krin jete; e^ <3pr. fcnnen, 

. 8abi da toiigo ; ct». jur ©pr» bringen, 

. taki vo dati; 5RcflCrfpr«cl)e, ningrc- 

tongo; (^Dt^ nennen bie afnfanifc^en 

. 9teget bie ^ieftge <5pva(^e aud^ bakra). 

(S)) tabled, stool. 

(5:|)rec^en, t., taki; mit einem, taki 

. nanga hem; }u einem, taki gi hem; 

. mvt einanber, taki nanga makandra ; 

taki makandra; ^a^ Uct^eU fpr«, gi 

vonlsi; ben ©egen Über ejpr., potti 

. wan bleai na hem tapo; blesi hem. 

(Sprechen, s. (mit ben (Sinjefnen) wa- 

^ ka ; kategisasf ; morgen n>irb @pr. 
fein, tamara waka sa Afi) tamara 
wi aa hell kategisasi. 

@pred)er, talciman.. 

Spreiten^ brtdi. 

(Spreizen, (audeinanber tbun) bradi; 
bie S3eine, bradi hem foetoe; ft(^ 
fpr« (n>iberfe^en) meki trobi; no 
wani ; (floljiren) prodo j meki prodo. 

(Sprengen, (fpri^en) spater; spater 
trowel ; nati; (erbred)ett) mit ®e* 
»alt, broko; cincX^iire, broko (ob. 

'. .pliti) da doro hopo. 

(Sprenfel, (@d^(inge) stropoe; tra- 
poe; ®p*{ie(len, potti stropoe; seti 
trapoe gi fouwloe; (glcifen) peni. 

@pren(e(n, (bunt ma(!^en) peni 

peni. 
@preu, boeba; (9lei6[preu) areisi- 
boeba. 

©pric^ioort, @pru^n>ort, odo; 
taki; spreekwoord h.; }nm <Spricl)^ 
»ort (ber 2eute) »erben, tron kot'- 
singi (koti-singi); tron wan kot'- 
aingi* 

@pri^ki)örtli($, na odo-fasi. 

@pringbrunnen, watra-fontein. 

(Springen, djpmpo; fiber c. SJianer 

fp«, djompp na alira wan ramir; 
tu'd äÜPlfTer, djompo na ini watra; 
aufd $ferb, djompo na basi tapo; 
(laufen) ron; djompo. 



^Jpringflttt^ — ©tabt 

Springflut^, spring. 

©pringftocf, gron-tlki. 

®pri^e,8euerfprr^c, brand-spuiti li.; 

. Älijiierfpjij^e, kiislirl> 

©prigen, ©pxu^en, »piti; sjwiter 
trowel; ed fpri||t^ fpn^eU, areeiidc 
spiti ; (mit ber Sprite), spuitl. 

©proffe, latti; pen. 

® prof fen, «pruiti; poeloe hede; 
seti hai ; meki spruHi. 

©prog ting, plansoen; spriilti. 

©prudb, ©pru4^# odo; taki; 

spreki. , 
©pruiig, djompo; einen ©pr. t^un, 

djompo ; meki wan djompo ; id) bin 
auf bem ©pr., da go ml de go de. 

©pucfen, spiti. 

®pu(f-faften, -napf, spiti-baki. 

©puben, fid), meki hesi; potti foe- 
toe watitcm, 

©put, spoekoe; jorka, jroka« 

©pulen, spocloe; wasi. 

©puti($t, doti watra. 

©punb, sporisoe. ©puub-(o(^, 
sponso^lioro ; -Poll, känkan. 

©punben, sponsoe; tapo sponsoe. 

©puren, (na(^f puren) soekoe ; honti ; 
(getoabr »erben) onderfinui; bemer- 
ki; tili; smerl. 

©purbunb, konti-dagoe. 

©taat, (8anb) lanti; (^leiberflaat) 

prodo; ©t. maiden, meki prodo; 

fic mad)t ©t. mit i^ren jtinbern, a de 
prodo nanga liem piklen. ©ta^t^ 
S i m m e r , visiti-kämera. 

©tab, tiki; staf; ^irteujiab, herder- 
tiki. 

©tätiget, maka; Xob, »o iß bein 

©tac^el, joe dede, lioepee joe maka 

de ? ; ibre ©d^mdnje \:^^b%\\ ©tac<?eln, 

dem tere habi maka. 
©tac^elf^»etri, djidja; adjidja; 

a d j i d j a-m aka ; d jin j a-maiia. 
©tad)lid)t, maka maka — ; fein, 

habi maka maka. 
©tadet, ©tacfeten, träriki. 
©tabt, foto; bie ©t.®otted, da ioio 

yo Gado.; opr ber ©t., auger ber 



@t/, na sabana-$C'i. ©fabt-fcBc«, 
toid'Webi; 'tf)t>x, da bigi poorto« 
to foto; -t)tette{, wyk. 
Stattet, foto-soema; wan soema 
vo foto. 

©ta^I, stall li. ; geuerjia^f, vuur- 

slag. 
©tall, pen; hosd; stal; ^u^ncrfiafl, 
foiiwloe-pen ; fonwioe-hoso; Siwi}^ 
^aü, kow-pen; fßfcrbcjlaU, hasl- 
pen; staf. 

6 1 CI m m , 8k\n ; ber ® tamm bed Sau* 

med, da skin vo da boom; e. ^a* 
«rtuenfiamm, wan baäna-skin; ber 
9lpfcl fdHt ntdjt weit t)om ©tamme, 

apl;t (ob. aranJB ob. manja) no de fa- 
d<Hii Xarawei vo hem boom; (9laee) 
spele; (QSolföflcimm) kondre; bie 
jwolf Stamme, dem twalf kondre; 
ber ©tamm ^wha, Jnda - famlli; 
©tamm-baum, da lyst vo dem 
a\6o; -eltetu, Uttfre, da fosi lata 
nauga mama lowi; -fur ft, da he- 
deman vo' hem kondre (ob. famlli); 
-DÄtet, avdo; gran-tatä; bie jwolf 
©tammx^ater, dem twalf avöo. 

©tammelu, gagoe; haaka haaka. 

©tdmmig, tranga; bigi. 

©tammler, gagoe-man. 

©tiimj>fcn, fom; masi; JReiö 1t., 
fom areisi; auf benS3obeu fl., stam- 
poe; trapoe nti gron; naki foetoe; 
trarapoe a. 

© t a m p f er, (jum SReißjlanipfen) matta- 
tiki. 

© ta nb, plesi; im ©taube fein gu, 
man vo ; id) bin nid>t im ©tanbe ju 
arbeiten, mi no man vo wroko; gu 
©tanbe bringen, doro ; meki ; wroko; 

gu ®t. fommen mit, kom klarl nanga; 
etw. iu ©t. fe^en, meki a kom boen 
baka; repareeri; ©t* ^aiten, tan 
vaste; holt doro. 

©tanbeö-perfon, 8eute üou©tatt^ 

be, gran-soema; gran-masra vo kon- 
drc. 
©tanb^aft, vaste; — fciu, tan va- 
ste; hoJi doro. 



• Stange — ©tatt. tl5 

©tang e, tiki ; Öol^riettfiari|i(e, boontje- 
tikl; er ifi fo burr, roie eiucSo^ueu* 
ftattge, a dre lekt boon1je*tiki ; einem 
bie ©t. galten, kibri hem; helpi 
hero. 

©tapet, 8. ; ©tapelu, v., staaple; 
^olj flapein, staaple vaam-hoedoe. 

©tarf, tranga; einftatfer2)fann,wan 
tranga soema; ein fcl)r fi. 2Kaun, 
wan dobJo-boon soema; bie ©tar^ 
fen, dem trang-awan; ber©tarfere, 
da moro tranga-wan ; ßarf bem Seibe 
nac^ (b'eieibt), bigi; bie 2eintt)aub ifi 
jiarf, da klosi tranga; ed regnet ft., 
ar^en fadom tranga; ar^en tranga ; 
ji. rufen, bari tranga. 

©tdrtc, s., (Äraft) tranga; kragti; 

(gum ©Idrfen ber SBdfd^e) goma. 
©tdrfe-fieifier, stysri; -mel;(, 

goma. 

©tdrfcn (fiarf mad)en), e., tranga 

hem; gi liem tranga; meki a Icom 
tranga; ben@Iauben, tranga da bri- 
bi; (SBdfc^e) stysri. 
©tarr, styfi; tranga; doen; eitlen 
ßarr anfeben, loekoe hem doen; 
wakti hem tranga; fiarr fef)en, ba- 
boeka. 

©tar reu, (gerabe au« fef^cn) loekoe 
doen; baboeki; (t)oü fein Don) lai 
nanga; ber 93aum ftarrt \)ou Slmeifen, 

da boom lai nanga mira. 
©tarrföpfig, tranga-hede — ; ko- 

poe; koppif h.; % fein, habi (o^, 

sori) tranga hede ; kopoe; ein ©tarr« 

f Opflger, ©tarrfopf , wan tranga- he- 

de-soema. 
©tarrfinn, tranga hede; ic^ tt?ill bir 

beiueu ©tarrfuiu f(^ou bredjen , mi sa 

broko joe tranga hede. 
©tdtig, vaste. 
©tatt, (auflatt) na plesi vo:na pee vo; 

pee vo; an meiner ©tatt, na mi plesi ; 

©tatt ^uben, pasa; kom pasa; de; 

ia^ faun uid)t ©t. finben, dati no 

kan de; einen an Jlinbe^ftatt auueb« 

men, teki hem vo hem pikicn ; gut 

»on ©tatteu gc^en, waka boen. 



210 



@tAtte -* Steifen. 



Statte^ plesi; tan-plesi; pee« 

^Statthalter, ^ranman. 
Statur, posturi; ein äRann ^on gro^ 
gcr ®t. (pglei^ tt>Db(be(eibt), wan 

bigi soema; (juglei^ f(^(anf) wan 
laiiga soema; t)on {(einer ®t*, wau 
sjatoe soema. 

©taub, stof ; bcu St. abfc^utteln, wai 

da stof; im 6t* anbeten, bcgi nanga 
bele na gron ; fic^ aud ^em (Staube 
nta^en , doekroe, doekroen; diki; 
roii go kibri. 
Staubig, lapo nanga stof. 

® t ä u b ( e i n , (etivad febr jlleined) wan 

piktn hai; wan ioti-sani; wan noni- 

sani; wan tpefe-sani. 
Staunen, verwondroe. 
Staupe, Stdupcbeu, 8tuipi;djoni- 

po djompo; trek-siki. 
Staupen, einen, fom heoi; naki 

hcm. 

S t e (b en , soetoe ; mit ber Sanje, soe- 

toe nanga lansri; einen burcb nub 
burcb, soetoe liem dorodoro; einen 
tobt {led)en, soetoe kili bem ; soetoe 
hem kili; toon Sufecteu, beti; soe- 
toe ; eine Sße^pe b^t mi^ geflocben, 

wan raarboensoe beti (ob» soetoe) 

ini ; bie SBe^pe fii^t mit bem Sta« 

(be(, marboensoe soetoe nanga maka. 

Steden, s., tiki. 

Stcdf en, v.,potti; flecfc bein Scb^erbt 
in bie Sd^eibe, poUi joe honroe na 
ini bem boeba; ein 3'^! f^*/ P®^^^ 
wan raarki; e. in'Ö (^efäuguig %, 
potti bem na (ob. na ini) doengroe- 
ho8o ; potti bem na boeje; e« (Btabt 
in 35ranb ft«, potti branti na ini da 

foto; ben Äopf binein %, tteiie* 
manb furj jufpredjeu) soetoe liede 
iia ini; feine 9tafe in etn)ad binein it., 

soetoe bem noso na itii; bemoeje 
nanga; Samen, Körner ftccfen, plan! 
siri ; (i(Sb in 9?otb ft*, tjari bem srefi 
na ini trobi; in 97otb ftv ^^ i*^ ^^^ 
nootoe; ft. bleiben, fassi; ba^ SJTen 
bleibt mir im ^alfe fterfen, da njan- 
jäm fassi na mi neki; eine &rdte 



@terfrl«§ — Steffen, 
tu mir im ^alfe fttätn geMieben, 

wan boon fassi mi na neki; wan 
boon fassi na mi neki; einem €tn>. 
ft. (beimlicb p wiffen tbuu), p Ingi 

hem TO dati; taki gi bem. 
Stedflug, beroertoe. 

Stednabet, pina, i6) b^be mi<$ mit 
einer Stecfnabel gefto(^en, wan pina 

soetoe mi. 

Steg, (fcbmale ©rucfe) broki; (oon 

nur einem 93a(fen) timba. 
Steben, tanapoe, tanapo; tan; ed 

ftanben jwei ißalmen loox bem {)aufe, 

toe paiam-boora ben tanapoe na 
doro mofo; berZifcb ftejjt nicbt gut, 
da lafra no tanapo l>oen; fteb' auf!, 
hopo tanapoe!; tag ba^ ft., meki 
dasanitan!; libidasani! bleib fte^U, 
tan!; ftid ftebeu, tan; tanapoe tiri; 

))oran, an ber Spi^e fteben^ tan na 

fesi; für einen ft., tan borgoe vo 
hem ; tan na fesi \a\ hcm ; (ibn cu 
fe^en), tan na hem plesi ; ed ftebt 
mtr Dor klugen, a tan- na mi hai; 
im ©(auben ft., tan (ob. de) na hii 
bribi; in ber ßebrc ft., de na Jeri; 
in ber 9){einnngft., denki; membre; 
wie ftebt*0?, fa a de?; ed ftebt gut, 
a de boen; ed ftebt ni(^t gut, a no 
de boen ; sani no de waka boeii ; 
ed fttl)t gut mit ibm, sani de waka 
boen nanga hem ; ed ftebt f(ble(^t 
mit ibnt, hem sani no de waka boen ; 
a sori takroe; bie (Sr}db(ung geigt 
un^, mie n)ir mit ©Ott ftebeu , da 

tori potti na wi fesi, fa ivi nanga 
Gado tan makandra; mein 9iame 
ftebt in ber3<^'itHng, mi nem de war- 
,ka na kor^iii;,.Ginejn nad) ber Seele 
ftebeu, soekoe hem ziel; nad^ beul 
Sebeu, soekoe hem liebi; soekoe 
vo kili hera; bad^Ieib ftebt ib^gut, 
da klosi fiti bem mooi (ob. boen); 
}u ft.fommen, koste; ed fommt mi(^ 
tbeuer ju ft., a koste mi diri ; bad 
foil bir tbeuer ju ft.fommen, joe sa 
pai diri vo dati ; i^ u>iß für ben 

Schaben ft., mi sa pai; fte^enben 



ßtthkti — Steinigen; 

^u^ed, 80 ieki mi de; wanlem 

wantem; . t)er &Ut)inbt, tanapoe- 

man. 
®te()(en,foefoerpe, foefoer; einem 

ba^ $cr J %, foefoeroe heni liatti ; ftd^ 

n)eg %, foefoer pasi gowei; doe- 

kr^eii. 
Stehler, foefoerman; foefoeroe- 

man. 
Steif, styfi; ^aftcbic^ fieif, hol! joc 

srefi 8tjü. 

Steifen, (fieif machten) SBaf^e, aty- 
sri klosi; {td) auf etU). %, tanapoe 
na tapo daaani. 

Steig, gugfleij, foetoe-pasi. 

Steifte, trapoe. 

Steiften, klim; klim go na tapo; 
hopo; auf^ £)acl) ficiflen, klim go tee 
na tapo da hoso; ctiCh SanD %, potti 
foetoe na sjoro; bad 2Baf[ei: fieiftt/- 
da watra de kom; da watra de 
gro; da watra de hopo; da watra 
de kom hei; bet SSein ifl i^m in 
ben Stop\ ftcfiiegen, da wien meki 
hera hede drai; einen 2Dra(^en fiel* 
ften taifeit, hopo fligri; ber Drai^e 
n>tQ ni^t %, da fligri no wani hopo. 

Stein, atooH ; ston ; ein burftjl&tiger, 
— auc^ ein Äiefetfiein, watra-stoon ; 
Steine werfen, fringi stoon ; c. mit 
Steinen »erfen, fringi atoon gi hera ; 
Steine fc^neiben, koti etoon; gcf* 
iiein, hoelcöe-stoon; fofibare Steine, 
raooi diri stoon ; ein Stein bed %n^ 
{li>§ed, wan stoon vo naki foetoe 
fad<Sm. 

Stein-Haufen, wan hipi stoon; 
-fluft, stoon-horo; -franf^eit, 
stoon-silci; -me^, metselari; -ta« 
fei, stoon-ley. 

Steinern, stoon — ; ein fl» $aud, 
wan stoon-hoso; e. fi. SWauer, wan 
stoon-mmir« 

Steinid)t, stoon — ; fieinic^ter So* 

ben, stoon-gron. 
Steinigen, e., hiti (ob. fringi) stoon 

na hem tapo ; kill hem nanga 

stoon. 



Stets — Steuer. 217 
Steig, gogd. Steig-bein, baka- 

tingl. 

S t e U e , plesi ; an feine SteQe, na hem 
plesi ; @ined StcÖe übernehmen, teki 
hem plesi abra; auf ber Stelle, 
dMonsno; wantem; wantem wantem. 
(ötelt-öertreter, asistenti. 

Stellen, potti; auf ben Ziiä) ft,, 
potti natafra; etm. aufred)t f!., potti 
dasani tanapoe; bei Seite fl., potti 
na sei; einem t)or klugen %, potti 
na hem fesi ; e. jufrieben ft. , meki 
a kom tevrede; tevrede hem; an 
ben ißranger ft., potti na skavot; 
e* }Ur Siebe fi«, taki nanga hem ; e. 
.Surften jl», tjari wan borgoe kom ; 
bie Übr ß«, seti ob« potti horloisi 
reti; einem fallen ft., seti trapoe gl 
hem; jtcb ft., aid ob, doe so, Ieki — . 

Stelje, tikoko. 

Stemmeifen, beiter. 

Stempel, zegel. 

Stengel, tiki; SReid-jlengel, areisi- 
tiki. 

Stengeln, gi tiki; bie Sonnen %, 

gl dem boontje tiki. 

S te p j) e, sabana ; woestein. 

Steroe-bett, dede-bedi; dede- 
pranga; -bciud, dede-hoso; -f leib, 
dede-klosi; -fiunbe, dede-joeroe. 

Sterben, dede; er ifl: f^on gejior* 
ben, a dede kabä; er muß jierben, 

a moe dede; ^ungerd %, dede 
nanga (ob* vo) hangri; im Sterben 
liegen, loekoe to dede; hali hem 
dede-bro ; am f^ieber ft., dede nanga 
koorsoe; ^riftti^er Studbrudf für 
fterben, go slibi; $eibnifd)er, lasi. 

Sterbendfrant, siki tee vo dede. 

Sterbli^, — ber ftcrblid^e 8eib, da 

skin, disi de vojiede; bie Sterbe» 

li^en, (äWenf^en) h'ebi-soema. 
Stern, star, stari. ^ugenftem, mama 

vo hai; blaka vo hai. 
Stetd, Alatem. 
Steuer, (9lbgabe) lanti-moni; kon- 

tribusl; hede-moni; (SItuber) tiri. 

Steuermann, tiri-man. 

28' 



218 



Steuern — ©tiff* 



Steuern, tiri; ein fdoot, tirf boto; 

tu tjerfie^fl. nic^t ju flcuern, joe no 

sabi vo tirl; einer ®ac^ %, tapo 

daeaiii; meki dasani kabä; mek! 

dasaiiisaka; einem fl., belettihem; 

tapo hem; (Steuer jaf^ten) pai laut!- 

motii; pai kontriburti. 
@tid), aoetoe; ed n)ar mir, a(d be^ 

fame ic^ einen Stic^ in*d ^er j, a ben 

tan leki wansani soetoe mi na nii 
haiti; (beim JRd^en) steekl; — e» 
im ®ti(^ (äffen, pötti hem na stee- 
ki; libi hem; irerlate hera; <Bt\H) 
Ratten, tan ; holi ; holi doro. 
Sticheln, auf einen, gl hem hatS- 
inofo. 

Stic^etreben, hatl-mofo. 

©tiefen, bordure. 

®t id er ei, bordurc-wroko. 

©tidflug, beroertoe. 

Stief — , kröekoetde — ; Stiefvater, 

krdekoetoetata; Stiefmutter, krdc- 
koetoe maina; pik)n mama; Stief^ 
finber, kr6ekoetoe pik)en; Sticf« 
bruber, krdekoetoe brara; Stief^ 
fd^ivefier, krdekoetoe aisa. 

Stiefel, leersl. 

Stiefle, trapoe. 

Stiel, tiki; mad)* einen Stiet an bie 

Sd)aufe(, potti wan tiki na da sko- 

poe. 
Stier, kapäJoe-boeJoe; (3ucl)t(iier) 
' boeloe, boel. 

Stift, pen; Sd)ieferflift, g^reflß. 
Stiften, potH; meki; Un(^ci(, meki 

wan ogri hopo. 
StiftöI)Ütte, verbond - ho80 ; da 

8anta verbond-hoso; da santa tenti. 
Stiftung« tag, verjari; St. feiern, 

verjari; iijam verjari; bie ®efe(l* 

fcbaft feiert beute ibren Stiftung«^ 

tag, da geiiootskap verjari tid&i. 
StiK, tiri; tantiri; 8afri; pi; ein 
jliQcr Tltn^A), wan tiri soema; wan 
tantiri soema; fliUed SBajfer, tiri 

watra; flifle SBaffer flnb tief, tiri 

watra, dipi gron; tiri watra linbi 
hem dipi; fei jiifl!, tan tirl! mau^* 



Stillen — Stcrfmeiper. 

(benfHa, i«n pi!;.er fd)(ei(f)tftinber^ 
an, a de kom aafri; ergebt ftill für 
{leb einber, a waka djonnf; er {l^t 
ganj ft. fur {tcb, a aiddm djonni de; 
{liQe b^tlten, tanapoe tiri; tan; ft. 
f^meigen, tan tiri; tapo hem mofo; 
ftiU fteben, tan tiri ; ft. ft^en, sidom 
tiri ; jliBe werben, bedari ; [i6) ftiHe 
balten, lioli hem sreß tiri. 
Stillen, tapo; räeki; a tan tiri; 
bedari; badSJlut ft., tapo da broe- 
doe; koti da bfoedoe; ^en junger 
fi., tapo hang:ri; ben JDurfl fl., koti 
dre-watra; kill dr^watra; koti (ob. 
kili) dre; bie Scbmerjcu ft., poeloe 
da pyn; meki da pyn kom ^aka 
(pb. bedari); ein Jtinb, gl dapikien 
bobi. 

Stimme, atem; tongo; mit lauter 

Stimme, nanga tranga stem (ob. 

tongo); beine St. ifl ju laut, joe 

tougo piki tranga toemoesi ; e. tiefe 
Stimme, wan grofoe stem ; er fingt 
e. tiefest., a de singi grofoe; a de 
sfngi bass; e. fanfte St., wan safri 
tongo (ob. stem). 

Stimmen, v. a., e. Sioline fl., stem 
flnjolo ; einen fur feine Sac^e fi., hall 
hem abra ; v. n., mit jem. fHmmen, 
akorderl (ob. korderi) nanga hem. 

Stinfeu, tingi. 

S t i n f t) g e l , 5(a6geier , tlngl-fonw- 

loe. 
Stirn, fesi-hede. 

Stocf, tiki; staf; (Stumpf, Stum* 
pen) tompoe ; ber St. einer ^Jflanje, 
ber SÄutterftorf, lasi-sei ; ein 3?ana< 

uenftorf, dalasi-sel vo baäna ; (geffel) 

boeje ; e. in ben St. legen, potti liem 
na boeje; (StotfiDerf) zoldro; ver- 
dlpi ; er wobnt im britten Stocf, a 
de llebi na dri-verdipi zoldro. 
Stocfen, tn*d St. gerat^en, kroea; 

pansoemä, pasoemä. 
Stocf f if*, toko-fisi. 
Stödifd), kopoe; tranga-hede — ; 

fein, habi tranga hede. 

S 1 ^ m e t ft e r , pr of osoe, profds. 



Stodwtxt, «oldro ; y erdipi. 

©toff, stof h. 

©toftncn, V. unbs,, djeme» djime; 
soktoe. 

€to(t>ecu., naki foetoe; hhsI foer 
toe; stootoe foetoe; tc^ bin geflp^ 
pert; mi mm foetoe; iqi foetoe niUi. 

(St oil, 8., bigi membre; liei memr 
bre; big[i (ob. |iei) meipbrerfi^i ; 
prodo-fasi. 

©tolj, ftdj., ^er ®toIjc, biglrmemr 
bre«8oeii|a; lieirineiiibre-soeina^ 
prodo^in^i; ft. fein, babi bigi (pb. 
bei) fnenfbre (ob. memre); jt. n)cr^ 
ben I Hisi bei niemlire; ft, (|uf etiin 
fein, prqdp uanga; ft« ceben, taki 
bIgi; tal^i prodo. 

©tPl^ltcn, prodft. 

©toptel, ©topfcf, korkoe; (pou 
einciH ®efd^n?ur, bet ßiterflocf) knor 

po; mama; sir!. 
® t p p f e n , tapo ; stopoe ; einem bad 
fSlml, tapq \\em rapfo ; ßoc^er, tupo 
hQrpj@t^flUipfc,8tQpop l(Oiisoe; poQ^ 

ftopfen mit, foeloe nanga ; einer Äu^ 
SBananenfd^aten tn'$ Tt\i\xl^ troespe 
biliar boeba na kQw mofo; ein 
jtinb flppf en/ Hanti da pi|uep; (Qn^ 
ten K.) «oeka, soH^. 
(5toj)pietn| pi., tompoc; dre grasi; 
9{ei$«®t^ ardsirtompoe; St^Pon pep 
branntem ®tafe, bron-gr^si tompo^. 

(Stplfeni€.i stqreh^m; trobi hem« 

@ tor enf rieb, steeki^man» 

©toTtiQi stoiitoe; kopoe; irangar 

hede -r-; ft. fciu, siQiitoe; kopoe; 

aori (pbt 4iabi) tranga hede; e* ft* 

^inb, wan stoutoe pikien; ein ft. 

Sunge, waiiHopoe bqi; e. ft, SKenfd), 

wan tranga-bedcrsoema. 

(Storrigfett, stoiitoe; stoutoe^fasi; 
trauga hede; iranga« hede «-fast; 
kopoe. 

©torung, «tore; trobi. 

© 1 § , (mit bcm guge) skopoe ; einem 
e. ©toft geben (mit bem guge) «ko- 
poe hem. ©tog^ja^^n^ mfMirtiß. 

©to gen, naki; stootoe; bo^koe; 



©t*6ifl — ©trafen. 219 

Hobd; toek^; akopoe; bet ^m^t 
hat mi^ geßogcn, da boi naki {ot. 
stpotoe) mi; da boi boekoe mi 

(ipenn ed mit bem jtopfe gefc^ab) ; 
bie ^u^ ft5gt utit ben Römern, kow 
de bpekoe nanga hem toetoe; ficb 
an ben J{opf ft., naki hem hede; 
an etn)« (an))lp6en, toekä nanga; 
ben jfopf an bie 2{ianb, kobd hede 
nft seirpranga ; eiijem ben Äopf »ie^ 
berl^olt an bie SBanb ft«, timre hem 
hede na sei-pranga; e« mit bem 

guße flogen, ibm gugtritte geben, 
sl^opoe hem; er bat micb arg (jc* 

flpgeiU a skopoe mi toeinoesi; ^cb 

an e. Sanm ftogen, toeHa n^nga wan 
boom; i(b flieg auf il^^n an beriefe, 
mi toekä nanga hem na hoekoe; 
mi rqiti hem na hoekoe; ba^ Soot 
flieg auf einen ©tein, d« iioto naki 
na wan stoou; flöge bad 33oot in'd 
Gaffer, troesoe (ob* poesoe) da 
boto na ini watra; etm* fein fl„ masi 
hem; fom hem; etPpU R(b fl., jagi 
hem ; verstootoe hem ; f\d^ an etP). 
%, C2lnflog nehmen) naki foetoe na; 
teld mandi na ; mandi na — . 

®tögifl, -r bie 5^u^ ifl fiögig, da 

kow lobbi vo boekoe, 

©totter er, gagoc-man, 

©tpttern, gago^, 

©tracfd, wantem; wantem wantem; 
pito cito; pram, 

©traf bar fein, Terdlpi strafoe. 

©träfe, strafoe; paiman; (®etb- 
fhafe) boetoe ; ©tr, empfangen, kisi 
strafoe; feine ©tr. (SSergcftung) 
empfangen« kisi hem paiman ; ©tr. 
teilten, njani strafoe; icb leibe bic 
Per^ieute ©träfe, mi njam da stra- 
fpp^ disi fiti mi (ob. disi mi ver- 
dini). 

©tlpgfrg'etb, boetoe; -gere^tig* 
feit, jiistici; -(od, sondro strafoe; 
fh. bleiben, ti^n sondro strafoe; no 
kisi strafoe; -urt^eil, vonis, vö- 
nisi. 

©trafen, (mit ©4iIdgejt2cO strafoe; 

28* 



220 etraff — ©trautl^efn. 

(um ®eft) boctoc; (üetgelten) pal; 
®ott XOXX\> bic^ fit., Gade sa pai joe; 
mein ®cn>i{Ten firaft itüd^ nic^t, mi 
konsiensi no trobi mi; mi liatti no 
de fom mi ; c* mit SBorten fir., ver- 
M'jü hem; kra» hem; c. SiUjcn 
flrafett, taki, a lei. 
Straff, ©tramm, styfi; upan; 
fhaff galten, holi «tyfi; ba« Seil i(i 
ju {Iraff, lag ein wenig nac^, da tei^i 

span toemoesi, sakahafoe, (oi, loc- 
«oe hem pikln^o); bic ©aiten jlub 
flraff, dem tet^i span. 
@ t r a M e n^ — ber Ülx^ flra^ft, don- 

dro-faja de koti. 

©tramm, f. ©traff. 

©trampeln, strampoe; gtampoe; 
naki foetoe. 

© t c a n b, f>joro; ziekanti; z&ekanti-scf . 

©tranben, fassi (ob. naki) na sjoro- 
oei; fassi (ob. sidiSm) na bangi; 
ta^ ®d)iff ip flcfiranbct, sipi naki 
broke. 

©tran^/ telii; deki tetei; e. mit 
bcm ©tr. ^iurid^tcn, stropoe hem. 

©trangiilircn, c, stropoe hem; 
orge hem. 

©trapaje, pina; pina-wroko. 

©trage, strati; pasi; auf ber ©tr., 
na strati; na pasi, an ber ©tr., 
na strati-sei. ©tragen-gefin«» 
be(, strat!-5;oema;-graben, gotro; 
-junge, strati-boi; -totf), strati- 
doti; doti vo strati; meto moto. 

©träuOcn, fid), no wani; meki tro- 
bi; bie ^aare ^rauben jtc^ mir, mi 

hede gro. 

©trauc^, ©traud)tt»crf, boesi 

boesi; liapoe-weri; beijcm.auf bem 
©tr. fc^tagen, fili hem mofo; Winter 
»etilem ©tranche einer fierft, fncl)t 
er an(^ anbere, da soema, disi 
lobbi kili trawan, a no lobbi si tra*^ 
van tjari nefi. 
©traueret n, misi foetoe^ naki foe- 
toe; stootoe hem foetoe; id^ binge« 
flraud^ett, mi misi wan foetoe; mi 
foetoe misi. 



Streben — Streit, 

Streben, «ac^ — , fetl vo; haswa 
to; soekoe to kisi. 

Stretfen, ▼. a.» halt; treki; flcjftr., 
hali hem skin; aOe ^^iere ^on fid) 
fir., trekl hem srcß; bu mngt bic^ 
na(^ beiner ^cdt fir., no langa joe 
foetoe pasd papaja. 

Streieft, (®*(ag) klap; (©c^Idgc) 
wipi ; fomfdm ; tiki ; (bifer ©treid)) 
triki; streeki; ein©tr.auf bentci^^ 
ten Sacfen, wan klap na da reli 

sei fesi; ©treicbe empfangen, ItUi 
fomffim; ffinfiig ©treibe, feiGtentin 
wipi; fei6tentin tiki; bofe ©trdc^c, 
ogri triki; slekti streeki; einem e. 
©trci(^ fpieten, pre wan streeki 
nanga hem. 

®treid;-<)5Ij^en, Bwafroc-iiki; 

zwafroc. 

©treic^etn, e., pre nanga hem; ba3 
^aar fir., kori hede. 

Streichen, robi, lobi; IButter aufd 
©rob, robi botro na brcde; ippafler 
fir., meki pleister, 3i^9<^^" P^v bakka 
stoon; e. mit tRutben fir., fom hem 
nanga wipi ; wipi hem ; ^erum fir., 
swerfi rontoe; swerfi; wakajajo; 
e. beraud fir., pryie hem. 

©treif, ©treifen, strepi. 

©treifen, v., an et»., friß na; ^er* 
um fhr., swerfi ; waka jajo. 

© treif» ac^e, patroeli. 

Streif jug, — e. ©tr. machen, go 

na patroeli. 
© t r e i t, trobi ; kroef oe ; stry ; (Äampf) 
feti; in ©tr. gerat^cn, kom na trobi; 

kisi trobi; ©tr. anfangen, hope 

trobi; mit j;em., meki trobi nanga 
hem; ©tr. fud?en, soekoe trobi; 

ed entjlanb ein ©tr. unter i^neu, 

wan trobi hopo na dem mifidri; 

i^ fann ben ©tr. nidbt entf^eiben, 

mi no kan koti da kroetoe; — 
fc!^tic^ten, mi no kan skeki da trobi; 

jle geriet^en in ©tr. (SBortflrcit) 
mit einanber, dem kom na woortoe 
nanga makandra; {le (patten ©tr., 
(9ßortn)e(!^fe{) dem ben habi taki 



©treikn — ©trow» 

taki makandra; dem ben Iiabi wan 
kw^stie nanga makandra. Streit- 
frage, kw^8tle;8try-kw^8tie; -ro§, 
feti-liasi; -fac^e, proces; -fu^t, 
atry-fasi; -fü(^tige, »try -man; 
feti-man; -»agcn, feti-wagi. 

Streiten, (janren) kroetöe; (mit 
SBotten) stry; (fdmpfen) feti; pefir. 
barum, n>er'B l^aben foil, dem stry, 
hoedfsi aa kisi hem; bid aufd 
außer jie ftreiten, stry lieb! nanga 
dede. 

Streiter, (mit SBorten) stryman; 
(mit ter Zi^at) feti-man. 

Streitigfeit, trobi; kroetoe; feti. 

Streng, tranga; krasi; einfh^^err, 
wan tranga (ob« krasI) masra; (®e^ 
^eimwort) wan kwai jobo; e. fireng 
batten, hoii hem na ondro duim; 
holi hem tranga. 

Strenge, tranga; tranga- fasi; mit 

Strenge ifi nicbtd auöjuricbtcn, tranga 

no winni kondre; tranga no (jari 
kow na pen. 

Streuen, stroof; trowei; pan ja; 
trowei panja; 9lf(ibc ttuf« ^anpt, 
atrooi aaesi na hem hede tapo; 
Samen jin, panja siri; strooi siri; 
sai siri. 

Stri(^, strepi; {am guter) bobi- 
mofo ; bad mar ein Stri(^ bur($ 
meine SRe^nung, pre pori gi mi. 

Strid, tet^i; bigi te<ei; dekl tet^i; 
einen mit Stricfen binben, tai hem 
nanga tet^i; Strife bed Xobed, 
dem tet^i vo dede; f^aüßridf, trapoe. 

®tri(f -nabet, prin; bre-prin; 
-fd)ufe, bre-skolo; -jeug, bre- 
wroko; -jmirn, bre-tetfcl. 

Stricfen, bre; Strümpfe fir., bre 
konsoe. 

Strieme, wipi-marki; marki. 

Strob; dre wiwiri; stroo h. 

©trotd^, jajo-man. 

Strom, (gluf ) riba; (Strömung) 
rdn-watra; Strome lebenbigen SBaf* 
ferd, riba vo liebi-watra; gegen ben 
Strom f(!^»immcn, rubern, fahren, 



Strömung — Stu^t 221 

brbko gentf; Strom -abtodrtd, na 
bil6-sei; Strom-aufwartd, nahopo- 
sei;^ er tjergof einen Strom oon 

^brauen, watra ron na hem hai 
jojo jo jo; watra wasi hem fesi; »— 

unter einem Strom oon Jbranen, 

ala di watra ron na hem hai jojo 
Jojd. 
Strömung, rdnwatra. 

Strömen , ron ; fiber jlröuten, ron pasa 

abra. 
Strogen Oon, iai nanga; lai pam 

nanga; bie 93äume fir. ))on ^rud)^ 

Un, dem boom lai nanga njan- 

jam, 
Strubel, drai-watra; drai. 
Strubeln, drai; bad SBafTer pru^ 

beit, da watra de drai. 

Strumpf, konsoe ; Strumpfe flricf eu, 
bre kansoe^ feibene Strümpfe, zy- 
kousoe. 

Strunf, tompoe; Sananenfirunf, 

bedna-tompoe. 
Strunje, (Scbeltwort) strontoe-oe- 
man. 

Strnpp-|)ttl^n, kaja kaja-fonw-^ 

loe. 
Struppig, kaja kaja. 

Stube, kamera; *Pu^fiube, Sefuc^* 
^ube, visiti-kämera. 

Stürf, plesi; e. St. Srob, wan piesi 
brede; e.St.Saub, wan plesi gron; 
wan piesi doti; ein fleincd St., cm 
StütfAen, wan pikin piesi; St. Oor 
St., Stucf weife, plesi plesi; Stficf* 
tt)cife oertbeifen, plalie na plesi piesi; 
er fam mir ein Stürf SBeged entgc* 

gen, a miti mi hafoe-pasi ; in alien 
Stutfen, na a!a fasi; Don freien 
Stucfen, nanga hem eigen wani. 
Stfi(f-tt)erf, hafoe-hafoe-sani. 

Stubiren, studerl h.; (Jbfi^fogic) 

leri domine - wroko ; fhibirt b<lbeu ; 

ein Stubirter fein, sab! boekoe. 
Stufe, trapoe; bie «&audflufcn (dugere 

^audtreppe) stoepoe. 
Stub I, stoeloe; auf 2Äofid Stubl, 

na Moses stoeloe; ®otted Stützt, 



222 (Stuften — Stint. 

da troon-stoeloe vo Oado; da troon 
. vo Gado; Se^nßu()(, leeni-stoeloe; 
SBiegeflu^l; do'd6i-8toeloe; }u@tu^(e 
gefeit, go stoeloe; steeloe; 3lai^U 
MU sterkl. @tuM-90ti9, stoe- 
loe; -{e^ne,8toeioe-baka;dabaka 
TO stoeloe. 
@tuf|(en, stoeloe; S(ut fl., stoeloe 
inroedoe. 

Qtumm, stom; ein Stummer, wan 

stoin soema; tie ®tummen, dem 
stom-wan ; taubfhimm , babau ; bet 
> Zaubflumme, babinman. 

Stump, Stumpf, @tum)>en, 

tompoe« 

Stumper, kn&eiman. 

Stümpeirn, knoei kooei. 

Stumpf, np srapoe; stompoe, tom- 
poe; dede; bad SReffer tfl fl«, da 
nefi dede (ob« stompoe, tompoe); 
da mofo (Si^ncibe) vo da nefi dede; 
ed mad)t mir bie ^üHc ft., a de kili 

mi ttfi; a meki mi tifi koro dede; 
meine ^ibnt jtnb fl., mi tifi dede. 
Stumpffinnig, babau; dorn dorn. 

Stunbe, joeroe; anbertbalb Stun« 

ben, wan joeroe nanga hafoe; Oor 
einet St», wan joeroe pasä; e.St. 
barauf^ wan joeroe na baka; nad^ 
einet öt., na baka wan joeroe; in 
einet St^, na tem vo wan joeroe; 
ed ifl brei Stunben weit ju geben, 

a de dri joeroe langa vo waka; 

n^enn feine Stunbe fommt, te da 
joeroe vo hem kisi; Stunbenn>eife, 
joeroe joeroe; na joeroe; i(f) mi, 
bi^ St.n). beja(){en , mi sa pai joe 
na joeroe. 

Stunb(id), joeroe vo joeroe; ala 
joeroe; ibri joeroe. 

S t u t m , storm ; storm-weri ; dnweri; 
St. lauten, meki alarum. Stutm- 
U>inb, storm-winti; tranga winti. 

S t ü t m e n, e« jlurmt , winti tranga ; 
winti wai tranga toemoesi. 

Stut}, wan hebi (ob* zwaare) fa- 
d<Sm. 

Stutje, tapoe, tap&en; gib mit bie 



Sturjen — Sn^ne* 

Sturje gum Zopf, gi mi da tapien 
To da patoe. 

Stutgen, v.a., einen jn 93oben, Iiiti 
hem na gron; meki a faddm; e« 
in*d Ungliicf, tjari hem na ogri; v. 
n. faddm. 

Stute, oeman-^hasi. 

Stu^e, asisteri; asist^riman ; helpi ; 
baka; bet ^ett ifl meine St., mi 
Masra da mi baka; 16) f^abt feine 
St., mi no ba baka. 

Stufen, fic^aufjem., pottihemver- 

trouw na hem; vertrau w na hem; 
{i^ auf etwad, tanapoe na hem 
tapo. 

Stufen, (mit jtleibetn) prodo; 

(ftugig n>etben) bouleri; kom skrekL 
Stufet, gendri-man; prodo -man; 
prodo-ma«ra; pop'ki-masra. 

Subotbinatton„gehooniam. 
Subttat^iten, poeloe. 
Suchen, soekoe; i$ fn^t bad ®elb, 
bad ic^ betloten babe, mi de soekoe 

da moni, disi mi ben lasi ; fte fudi^t 
ni(bt bad 3b<^# ^ "o ^® soekoe hem 
eigen voordeel ; et fuc^t, n>el(!ben et 
betfd)Iinge, a de soekoe, hoesoema 
a kan swali; voa^ einet fuc^t, bad 
flnbet et, dasani joe de soekoe, joe 
sa finni toe; et b<^t gefunben, x&a^ 
et fu^^te, et mu§ ed nun f^aUn, ba 

soekoe, ba finni, ba tjari; n>ad b^fl 
bu t)\tx gu fu^en?, san joe de soe- 
koe dia?; san vo joe dia?; hoe 
('d) bisi Joe habi dia?; hoe wroko 
Joe habi dia?; etn). bamitf«, soekoe 
wansani nanga dati; etiP« ba^iutet 
f., soekoe wansani na dati. 

Su(^t, bie fallenbe, fal-sikf; adoebe. 

Sub, Suben, zuid, zuiden h. 
Süb-fee, zuid-zee;-»inb, zuid- 
winti, 

Subetn, morsoe. 

Sublet, morsoe-man. 

Sübüd^, na zuid -sei; fübUc^ bon, 
na zuid-sei vo — . 

Silbnc, boetoe. Sü^n-Dpfet, 
boetoe-ofrandi. 



6umma — Z^baä. 
@ümma, @umma ®ummarum; ala 

nanga ala; ala nanga makaiidra. 
(Sumpf, swampoe« 
(SiinbC; zomloe; ptkildo; ogri; (ae^ 

^eime) mekoenoe; ©. auf ©♦ ^au* 

fen, liipi zoiidoe na äsondoe tapo; 

doe o^i na ogri tapo. 
® unben -f all, zondoe-fadtfm; 

'Ici^n, -folb, zondoe - paiman ; 

-fd^ulb, mekoenoe; -firafe, zon- 

doe-9trafoe; zondoe-boetoe. 
®ünber, plkado-soema; zondaar; 

zondoe-soema; zondoe-man. 
@unbertn, zondoe-oeman. 
@ ü u b f ( u t ^; zondoe-floedoe; pikado- 

watra. 

©fiubig, zondoe — ; ein funbtger 
ü^enfc^, wan zondoe-soema. 

SunbigeU; doe zondoe; doe pikado; 
doe ogri; zondoe. 

® ünb l i ^, zondoe — ; fuiibti^c 93er^ 
gnügungcn, zondoe -plisiri; f.^Jüjie, 
zondoe -Inste (lostoe); ber jf. 2cfb/ 
da zondoe-skin. 

®unb Opfer, zondoe-ofrandi. 

©Uppe, soepoe; (bitfe) pappa; (fürt* 
uamfdje) blafoe; ©♦ effeu, dring! 

soepoe. Suppen- teilet, dipi 

pleti. 
©upplif, rekesti. 
©uöpenbiren, einen, tapo hem. 
©üft, switi; fiiße SBorte, «witi woor- 

toe ; et»» ©üfieö, ©u^igfeiten, «whi- 

sani; füge« (ungefauertee) S3rob, 

mas6o. ©fig-waffec, switi wa- 

tra. 
® ü§iflf ei t, switi; switi-fasi; ©fifig* 

feiten, switi-sani. 
©prapat^ie, ^aben für jem., liabi 

Uli To hem. 
©Vnagoge, djoe-kerki; kerki. 
©prup, stroopoe, stroop; mala^si; 

switi; lika; 3u(fcrfprup, malassi; 

lamannbenfprnp, tamrin-stroop. 

Xabacf, tabaka; gefi^nittener , koti 
koti tabaka; lirad&es - tabaka; £. 



Jabarf^-beutel — Sag. 223 

rangen, smoko tabaka; bmöko pipa ; 
smoko; ©^nupftabarf, feiuiifi; Dec 
%* beigt in ber ^afe, snuifi de bron 
na noso. 

Za b a (f d - beu tet, tabaka - zaka ; 
-btatt, ein, wan wiwiri tabaka; 
I.bldtter, tabaka - wiwiri ; -b of e, 
snuifi- (snoifi) doozoe; -fafien, 
tabaka-kisi ; - p f e i f e , pipa ; -r a U (^, 
tabaka-smoko. 

2a be lie, lyst; gWtentabette (gum 
Semen) floiti-Abece; Abece-blad 
vo floiti. 

lact, tem; maat h.; %, bölteu, hol! 

tera; au§ bem Uommen, ias! tem. 
labet, verwjti; (gebier) foutoe; e. 

S» . audfpredjen , gi wan verwyti; 

%, finben an, finn! foutoe na; o^ue 
. I*, label-lo!^, sondro foutoe. 
Nabeln, e., verwyt! hem; gi hem 

wan verwyti ; finni foutoe na hem. 
Ja fei, tafra, täfera; bie X. becfen, 

dekki tafra; bei %. aufwarten, dint 
tafra; bie J. abräumen, poeloe 
tafra; poeloe sani na tafi*a; ju %. 

geben, go na tafra; ©c^iefertafef, 
ley ; fieinerne lafel, stoon-ley; 33un^ 
bedtafet, ley vo da verbond; SdfeU 
d)cn, pikhi ley. 
Sag, dei; lag unb Stacht, de! nanga 
neti; i^ bete Z. unb Stacht, mi de 
begi dei nanga neti; bei Sag unb 
9?ac^t, na dei en na neti ; bei Sage, 
na dei ; na dei-tem ; Sag i)or Sag, 
dei vo dei; jeben S*, ibri del; ala 
del; Sage« barauf, dei broko; orr 
Dierjebn Sagen, toe wieki pasa; 
a^t Sage fpdter, wan wieki na ba- 
ka ; über ad^t Sage, wan wieki jeti»; 

ben gangen S., da heeli dei; eined 
Sage«, wan dei so; in unfern Sa* 
gen , na wi tem ; disi - tem ; i)tün 

Stag, krin dei; an ben Saa fommen, 

kom na krin; kom na Krin dei; 

komopo na doro; eö iji am Sage, 

a de na krin ; gute Sage, boen liebi ; 
gute Sage baben , liebi boen ; Kebi 
wan plisiri -liebf; ber iungfic Sag, 



224 Za^trbvL^ — Saflen. 

da krobdi dd ; bet X. be^ ^rtn, 
dadeiTO Masra; SBondel; ®ert(^td^ 
ta^, kroetoe-dei. 
lage-bu^, dei-boekoe; -tob«, 
dei-rooiii; joeroe-moDi; -Idbnct, 
joeroe-Boema; ~n)erf, marki; cr 

hut fein 2iagen>ert noi) nid^t t^oQen« 

bet^ a no doro hem mark! jete. 
Xa^t^-anixnö), moesoc-del; dei- 

broko; t)or S^gcdanbtu^; dei no 

broko jete; dei no broke; -Uc^t, 

krin dei; -jett, dei-tem. 
Xdg(tc^, ala dei; ibri del; dei to 

dei. 
XalCLt, bigi jap(Sn. 
latent, (©ewicbt, SBertb) talent!; 

(®abe, 93er|lanb) koni; er fyat la* 

lent, a habi koni. 
%Cil^, kändera-fatoe ; fatoe. Salg-s 

U^t, kändera. 

Xamarinbe, tamrf n - boom ; £ama«' 

rinben-gerte, tamrfn-wipi, 
S^anb, wan sdso-sani. 

Stdnbeln, pre; bn tdnbetfi nur, da 

pre joe de pre nom<S. 
^ante, moei; tanta; tia; mi mama 

sisa; mi tatä sisa. 
S^ang^dansi; £anj-meifler, dansi- 

meester ; -partite, dansi-party ; 

doew. 
S^anjen, dansi; er lannntd^tt*, a 

no sabi vo dansi. 
S^dnger, £dn gertn, dansi-man. 
lapfer, knapoe; ein tapferer 3??ann, 

wan knapoe soema; mäa-haUi- 

soema. 
lapfcrfeit, mdn-hatti. 
iafi^e, zaka; in bie Z. fletfcn, potti 

na hem zaka; ^ßrcöiaut-tafd^e, njau- 
jam-zaka. 
Iaf(^en-bu(^, boek-täsi; -meffer, 
zaka-neß ; knepi-nefi ; - 1 U (b , zaka- 
hangisa ; zaka-doekoe ; - U () r, zaka^ 
horloisi. 

laffe, kopi, kopje; Dbertajfe, kopi, 

kopje; komiki;kometje;Untertaffe, 
skötriki. 
Mafien, meli; fassi; fiii. 



Zdttomiren — Zduf^Kn* 

Xdttomuen, kotlkoti; meUsoeloe 
spetoe; soetoe. 

Za^t, foetoe. 

2:au, big! tet^i; deki ieM; ^uUu 
tau, anker - tetii ; X^^eertau, tara- 
tet&i. 

Zaub, doofoe; er ifltaub, adoofoe; 
hem jesi tapo; (bitbßcb) ^ habi 
tranga jesi; a no habi jesi; ber 
SklUbe, doofoe-man ; doofoe-soema; 

taube ^ebren, pöpo. Xaub-ftumm, 

dooefoe en stom; babku; ber Zaub« 
ßumme, babau-man. 
Xaube, bie, doifi, duifi; Xurtettattbe, 

tonter-doifi. X a U b e n - b ^ U d, doifi- 
hoso; -frdmer, wan soema, disi 
seJi doifi. 

Xau^en, dipi; doekoe, doekr6e, 
doekroen; htn ginger in ben $0^ 
nig, dipi hem finga na ini da honi; 
unter ia^ SBajfer t, doekr&en. 

2aufe,doop, doopoe; dasantadoop; 
da santa wasi. 2iauf-namc, doo- 
poe-nem; -patbe, pep6; -f^ein, 
doop-aegel ; - tt) a f f e r , doopoe-wa- 
tra; -jeuge, getuige; -jcugnig, 
doop-zegel. 

laufen, doopoe; getauft werben, 

doopoe; kisi da santa doop. 
Sdufer, d6opoeman; So^amieö ber 

X«, Johannes da doopoeman. 
j£dufUng, da soema, disi de vo 

doopoe. 
Saugen (gut fein) de boen; de 

waarti; ed taugt gar nicbtd, « no 

boen vo noti; a no waarti noti; ed 

tangt ba}u nicbt mebr, a no boen 
moro vo dati ; {le taugen ade beibe 

ni^td, dem ala toe no waarti« 
Jaugli^, boen vo. 
£aume(n, kanti kanti; do'd&i; 

drai en seki leki wan droengoe-man. 

Zauf^, kenki. Xaufdb- »«if^f 

nanga kenki kenlii. 
S a u f (ib ^ u , kenki ; kenki kenki. 
£dufd)en, e., kori hem; bedriegi 

hem; blini hem hai; {tcb t, kori 

hem srefi. 



Jflttf(^ung — I^at 

Xditf^ung, ( una^$t({(^e) abiikti; 

ed ifi eine Zaufc^ung, a de wan 

abnisi; (abft^tiic^e, 93etrug) kori; 

bedriegi. 
Zaufeni), wan doexend; taufcnbmal 

taufenb , doezend - iron doesend ; 

in'd Jaufcnl)fa4)C, tee vo doezend- 

tron. 
laufenbfuHfKer, töfroe-man. 
%ait, (Abgabe) lanti-^moni; kontri- 

biisi. 
Xfljiten, preciri. 
%t\i^, kong; watra-kon^. 
%t\i, 8.9 lala-brede; degi; bcn 2^* 

fncten^ masi lala-brede; masidegi; 

®auerteig,»uiir-degi; ©uStcifl, ma- 

800. 

Ictg, adj., (telf mib xotxij) safoe. 

IcUdfo|>, var-gyker h. 

XeUer, {»leti; SuppentcQec, dipt 

pleti. 
Zcmpct, temple. 
Xeppi(^, tapfeti. 
Icrmin, trem^ng; vaste tern; e^I. 

fc^cn, potti wan vaste tern; poUi 

wantrem^ng; Xermin^U^etfe, natre- 

m^ng trem^ng. 
Serpentin, terpentj-n h. 
Icrrine, soepoe-kom, 

Se {lament; testamenti; ein %. ma^ 
$en, meki wan te8Umenti ; bad alte 
Z«, da oiiroe teatamenti; ba{^ ueue 
%^, da njoe testament!. 

leflifeC, stoon. 

leufel, Didiebri (o^He SlrtifeO ; Sa- 
tan; daOgri-wan. JeufeU-WCtf, 
didiebri-wroko. 

Xeufeleien, pi., didiebri-triki ; dem 
triki vo didiebri. 

2euflif(^, didiebri — ; et». Zeuf^ 
Iif(I)ed; wan didiebri-sani. 

%tlt, teksti, teksi. 

Z(^a(, iaage gron; dip! plesi; boro- 
piesi; wan Iaage plesi na mindri 
dem bergi. 

I^at, wroko;"aoe; i^re I^aten, da 
doe.vo dem; mit bee Z^^X unb 
SBa^rl[)cit, nanga doe en nanga 



Iliater — Ideuer* 225 

waarheid; eine bJfe %\^\, ogri 
wroko; Agri-doe; täkroe-doe; in 

ber Ibat, tree troe; anf frifdjec %\)Cit, 

ban na ban. 
Xbdter, doeman; ( eigen t(i(id: ber 

t^uenbe, im ©egenfa^ jum 3^^ 

fc^auenben). 
X^dtig fein, wroko; ber Staube, ber 

bur()^ bie Siebe t^dtig ifl, da bribi, 

disi de wroko nanga iolibi. 
2 ban, douw; douw-watra. Z^au- 

tropfen, donw-dropoe. 
Xbeater, komedi-hoso. 
I^ee, tee; 2bee trinfen, dring! tee. 

I^ec-loffel, soekroe-spoen; tee- 

gpoen ; pikin apoen. 
2beer, tara. S^cer-tau, tara- 

tetii. 
X deer en, robi nanga tara; tara. 
Xbeit, porsie; piesi; hafoe; id^ 

beße Xbv ^^ ^^^^ beste porsie; 

Xb« befommen an, kisi hafoe to; 

n»enn ber lopf t)ofl ift, befommt ber 

SDccf e( au(d fein %\^t\\, patoe foeloe, 

tapAen sa kisi hafoe toe ; %\^. neb^ 

men an jem«, fili vo hem; mit jem. 
am ®ef^dft £b« nehmen, hol! kom- 

panl nanga hem ; icb, meined Sbeit«, 
vo mi. Sbeit-nabme an, fiiivo; 
-nebmer, (am ©ef^dft) kompanl; 
kompanjdn h. 

Xbeilen, platie. 

Xbeilbaftig merben, kisi hafoe vo. 

Xbeild — tbeitd, liafoe — hafoe. 

Xbei(ung, platie. 

Xbcotogie fiubiren, ler! domine- 
wroko. 

2 b euer, din; tbeure ^ZXt, d^ritem; 
e« tbeured SSerfprec^en, wan din pra- 
misi; unfer tb«®(aiibe, dadiribrib! 

vo wi; er bat eufb tb. erfauft, hem 
bai oen diri vo troe; n>ie tb» öer^ 
fauffi bu bad?, hoemeni joedeseli 
dati?; fa joe de sell dati?; hoe- 
meni joe de haksi vo dati ; ed ifl 
jju tbv a diri toemoesi; bad foB bir 
tb* ju flebcn fommen!, joe sa pai 

diri vo dati! 

29 



226 2(^curim8 — %f)m. 

i^eurung, t^eurc ^txt, d\rf-tem. 
X^ i e r , met! ; ein lm(^e^, boesi-meli ; 

reigen^cd, krasi boesi-meti; ogri 

met!; krasi meti. 
Z\^t>ma^tixnd)tn, k6kriki. 
2:^on,klei-doti; klei. 

J^Snern, stoon — ; t^^Jnerned ®c^ 

fcl)irt, stoon-patoe. 
%f)OX, \>tx, tanfoeroe-soeina; lau- 

man* babau-man. 
X^OT, bad, poortoe; bigi doro; bad 

<Stabtttor, da big! poortoe vo foto. 
X^or^eit, iati-fasi; wan lau-gani; 

eine X()or()eit beoe^en, doe wan lau- 
aaui« 
%\)ix\ä)t, lau; tanfoeroe; no koni; 
etn>ad X()i^ri$tcd, wan lau-aani; e« 
t^» Tlc\l\(i), ^^n tanfoeroe soema; 
lau-man; bie tl). Jungfrauen, dem 
wendje, dlsi no konI; tt).®t\^xcaj^, 
laii-taki; dorn taki. 

Zi)xcin, thigi-oll; gebert^ran^ traan- 

oli. 
Itirdne, watrarhal; hal-watra; wa- 
tra na hai; kr^-watra; jte fam mit 
Zoranen, a set! kre kom; a kom 
nanga kre; mit X^T« fc^reien, bad 
nanga watra na hai ; Zf)X. »ergießen, 
kre watra-hai; kre watra; in %t)X^ 
jerfliefien, kreretireti; jiefc^immmt 

tn %f)X*, watra de was! hem fesi; 

jie »ergicgt ©trJme t)Dn Zf^x,, war- 

tra de ron na hem hai jojo jojo. 
2t)rdnen-brob, kr^watra-brede. 

Xf^riinen, v., ron watra; meiuc 3lu* 

gen t\)X*, mi ha! ron watra. 

2 or on, trooii; troon - stoeloe ; bcr 
Zhx. ©otted, da troon vo Gado; 
ilonigdt^ron, koning- troon; ®na* 
bent^ron, gnade-troon; bieX^ronen, 
dem troon. 

It^nn, v., doe; wroko; ivad tl^ujl 
bu?, »an joe doe?; wad ifi nun }U 
tt)un?, san vo doe now?: n?ad»iflfl 
bu bamit thi^nh «a» vo joe doe 
nanga dati?; fie tf}nn, aid ob fie 
micb nic^t nic^x fennten, dem doe, 
Jekidem no sabi mi moro; }u t()un j 



2^utt — ZUgen« 

l^aben mit, habi wroko nanga; be- 
mooje nanga; abbitte tbun, begi 
pard&n; SRetbnng t^*, gi raportoe; 
sen! wan boodskopoe; aeni njoe- 
8oe kom; gi k^nisi; Sfte^UUng tl^., 
gi verAntwoortoe; etm« mobin tbun, 
potti dasani na; }u t^» b^ben, (be^» 
f^viftigt fein) de na wroko; fid) mit 
ttW. JU tbnn ma(ben, bemoeje nanga ; 

einem ju miffen tbun , meki a Itom 

sabi; M9 tbnt nid^td, dasndti; dali 
nowan-sani; ed t^Ut notb/ Avanoo- 
doe; ed tbut mir not^, mi moe go 
na baka ; ( Ainbet fa^en : kaka kill 
mi; pisai kill mi) ; edtflmic baruni 
jU tf)n\\, da dati mi de aoelcoe; da 
dati midehaiigri; baju tbuu (eilen) 
meki heai; (binjufugen) potti na 
tapo; etm. g(eid) t^un, no pre vo; 
bad Ainb meint gleich), da pikien no 
pre TO kre. 

Zf^nn,H^, 8., da doe; betn Zf)m, 

da doe to joe. 

Zf^&x, Xbüre, doro; (Pforte) poor- 
toe; »or ber Zf^*, na mofo doro; 
bie Dorbere Z^., feai-doro; bie bin« 
tere, balca-doro; i(^ jlebe jmifcbcn 
Si^ur unb 9nge(, mi da tongo, mi 
de na mhidri tifi. 

Z^ur-Hter, -^fiterin, waktiman 
vo mofo doro; denrwaard, door- 
waar h.; -lCo!|)fer, klopoe; -}>fo« 
flen, poatoe to doro. 

Zburm, toren. 

Zid'en, tiki tiki. 

Zief, dipi; ein t ®raben, wan dtp! 
gotro; in t. ©cbanfen fein, de na 
dipi prakaeri; e. t SRebe, wan dipt 
taki; tiefer in'd Sanb, moro dipi na 
ini kondre. 

Ziefe, dipi; bie Ziefen ®atan$, da 

dipi koni vo Satan. 
Sieget, amehi-ketre; smelt! -pa^ 
toe. 

Sieger, tigri; Sieger-fa^e, tig^ri- 

katti. 
Sifgen, %i en poeloe; figipoeloe; 
poeloe; kraboe poeloe. 



1 



kro; -f(efd, iiikf-flaka. 
2^i)>pen, auf etWv mell hem pikinso; 

(biit)(i^) pingi vo claii\ 
2ifd), t^fra, täfera; ben %. bcrfcn, 

dekki tafra; potti tafra; — ab* 

becfen, poeloe tafra; poeloe saiii 

na tafra; tei lifc^e fcicneii, aufwac:* 
ten, diiii tafra; ben Zi^öf abn)tfd)en, 
ligi tafra; gu X. (aben, verzoekoe 
na tafra; }u Z* ft^en, sid(>m na 
tafra; bei €if(^e, na tafra* Iif(!&- 
tuc^, tafra -doekoe; -jett, dinn- 
tein. 
Iifd>ler, skryn-werW. 3^if(^ler- 
at 6 et t, skrynwerki-wroko, 

Zoben, krasi; n)arum toben bieget« 
ben?, San bede dem beiden de krasi 

80? 

Zeh t IX, 8, krasi-fasi. 

Xotbter, oeman-pikien ; (mennf^bet 

Infamminbaug ^ibt, hai nicbt ber 
')obn gemeint fein*fann, b(od:) pi- 

kien; bie Z* ^iow, da wendje vo 

Zion. 2;o<!bter«mann, \f)xZ,,hem 

pikien man. 
Xob, dede; bu follfi be^ Sobe« jlec^ 
ben, da dede joe sa dede; btejiranf«' 
li^eit ifl ni$t jum Sobe, da siki no 
de vo dede; ntit bem S^obe ringen, 

feti nanga dede; ball bem dede- 

bro ; bem £pbe nabe fein, loekpe yo 
dede; auf Zt>b unb Sebeh, iiebi 
nanga dede; {Id) ju 2obe (a($en, 
dede nanga lafoe; icb U^erbe micb 
nocb iU 3:pbe (acben, iafoe sa kiU 
mi; bed ßinen Xob, be« 3lnbern SBtpb, 

hasi dede, kow fatoe. 

Job-franf,8ikiteevodede;-mube, 
weri tee vo dede; t.[üube, wan 
zondoe, disi fit! dede. 

S'Obed-angfl, benauwtoe vo dede; 
-engel,kili-engel; -furd)t,frede 
vo dede; »-fampf, dede^-fcti; feti 
nanga dede; ^f^atten, da doen- 
groe vo dede-kondre; -fd^taf, 
dede-slibi ; - f (fe r e Ä e n , dede-skre- 
ki ; licbi nanga ^ede-^skreki ; ^ ft a U b , 



Jobt — 2ra4iten* 227 

dede-8tof; stof vo dede; -flcafe, 
dede-strafoe; -jlunbe, dede-joe- 
roe; joeroe vo dede; -uct^eit, 
dede-vonis; vonis vo dede. 

Xobt, dede; ber ZiyhU, wan dede- 
soema; ta§ bie Sobten ibrc Jobten 
begraben, mek! dem dede-wan beri 
dem dede-soema; etn^ad S^obted, 
wan dede-^sani; einen tobt fc^ießen, 
soctoe bem kiii; soetoe kili bem. 

Jobt-fdjlager, kiHman, 

Sobtcn-acter, beri-piesi ; beri^pee ; 
«^ g e b c i u e , d^de ^ soema boonjou ; 
dedet-boonjon; «reic^,'-njett, dede- 
kondre, 

15 b ten, kili; bu foliji ni^t tobten, 

joe 110 moe kiii soema. 
Soft, lau krin krin, ^OÜ-fu^n 

fein, no sabi frede« 
Zon, longo; stem; bie %lik i)Cit e* 

fc^^^nen Xon, da floiti piki mooi; 

ben Zon angeben (beim Singen) 

trokl; bopo singi; (bilblicb) tan na 
fesi; de fesiman; de bedeman. 
S^on^angeber, trokiman; li^de- 
roan; fesiman. 
Ionen, piki; bari; bie XrouH^etc 
tönt, trompeti de bari ; n^enn bu au 

eine (Slotfe fcbl«gfii tout fie oiclen 
£eutcu in bie Obren, te joe naki 
wan gingee, a de bari na foeloe 
8oema jesi; ein tonenbe« Grj, da 
stem vo wan kopro^pleti, 

Xonfabobne, tonka. 

X.onne, l)igi ball; bali, 

Io})f, patoe; ein irbencr, stoon-pa- 

tpe; eiferner, isri patoe, lopf- 

fdb^rbe, broko patoe, 
Xppfer, patoe^liakker, 
Xorfeln, kanti kanti, 
lofcn, bari, 

Sotatfumme, bie I.f» betragt, aia 

nanga ala meki. 
Araber, saka saka« 
ira^t, lai; ej^were Zx,, wan bebi 

iai ; e. gute Zx. 6di)Iage, wan boen 

pak. 
!lra elften nadj, sockoe; feti vo; 

2Ü* 



1 



228 Irat^tifi — Zxanl 

membre na; ita$@^re, soekoe bigi 
nem; tTad)tet nic^t natb f)o\)tn 2)in^ 

gen, no feti na hei-siini baka; et 
trachtet naä) ®e(b, moni de na hem 
hede. 
Xrä(^tt(S, nanga bele; tr* fein, habi 
bele; de nanga bele. 

2rd(^tiflfeit, bele. 
Jractament, (Sott) traktamcnti; 

(©ajimajl) trakteri. 
%xactitä)tn, pikin boekoe. 
Iractiren, c, (bewirt^en) trakteri 

betn; meki wan trakteri §\ heni; 
(bc()anbe(n) liandri; behandri; e« 
f(^tc4>t tr«, mishandri hem; haudri 
hem slekti« 

Jraa-ba^re,baar;-balfen,dratg- 

balki; ^toxi, baksita, ba^kita; 
baksi; ^-itng (ber B^<tuen, urn auf 
bein ^m)i>k ju tragen), tja'tjäri, 

tjari tjari, 

Irdge, lezi; tn fein, lezi; loirl. 

Ir a g c n, tjari ; (Äleifcer) weri ; (gru<!^t) 
meki; McSleger tragen aDcd auf bem 
jlopf, ningre lobbi vo tjari sani na 
hede; SBaffcr tragen, tjari watra; 
©c^u^e tr., werisoesoe; Corner tt., 
tjari toetoe; Setb tr«, weri blaka; 
weri rouw ; ber 93aum f^at no$ 
nid^t aetragen, da boom no meki 
jete; fein ^e(b ^atte xochl getragen, 

hem pranasi ben meki foeloenjan- 

jdm; ic^ fann'« nic^t mebr tragen 
(ertragen), mi no kanhoiimoro; 
mi no man moro; \f)i fonnt'd nid)t 
tragen (t>erftcben), asamorooenoe; 
bie glinte trägt bid bort^in, gon 
fringi tee jandaso. 

Srd^er, (berctwad trdgt) tjarf-man ; 
(8ei(^entrdfler) drager h. 

I r d g b e i t , iezi-fasi ; loiri^faal, 

£rampe(n, naki foetoe; trapoe; 
trampoe. 

Jranf, dringi; dranki; meinSftttifl 
ein red)ter Jranf, mi broedoe de 
wan reti dranki ; ^rjeneitrant, dran- 
ki ; dresi; biutreinigenber , dekok^ 
toe ; — einnehmen, drhigl dresi (ob. 



trdttf en — Zraum* 

dekoktoe). Zranl-0)>fer, dringi- 
offer. 

Zrdnten, einem ^ trinfen geben, 
meki a dringi; trdnf ia^ $ferb, gi 
hari watra; (jur Xrdnfe fubren) 
tjari hem go to drhigi ; (befeu^tcu) 
iroktoe; nati« 

Zranf(!biren, kotimeti; transerih. 

Xrandport, (Uebertrag auf ben 91a« 
men eineö Slnbern) tranaportoe. 

Zrandportiren, (übertragen) meki 
wan transportoe; (iDobin fc^affen) 
Hjari; tjari go (ob« kom). 

Xra))pen, Zrapfen, trapoe. 

Xraube, droili; 3^ranben-beerf, 

wan Iiai droifi ; -faft, droifi- watra; 
wien. 
2 r a n c n , (beiratbcn) go tronw; tron w 
nanga; einem trauen, tronw hem; 
e. (uertrauen) vertrouw hem ; potti 
Tertronw na hem tapo; i^ traue 
tbm nid^t, mi^no vertrouw hem ; 
ji(^ trauen (getrauen) habi hatti to; 
er traut {t(b ni(^t ju fommen, a no 

habi hatti vo kom. 
Srauer, (dugere) rouw; blaka; (in« 

nere) sari, Zx. tragen, weri rouw; 

weri blaka; in Zx. fein, (dugetli^) 

de na rouw; (inner(i^) de na aari. 

Irauer-bÄU«,dedc^hoso;-fIeib> 

rou^^^klosi. 
Xrauern, (du§erti(6) weri ronw; 

weri blaka ; (inner(icb) aari ; de na 

sari; er trauert fiber feine @unben, 

a aari vo hem pikado. 

Xraufe, dropoe; unter ber Zx^ fie« 
ben, tan na ondro dropoe; and bem 
Stegen unter bie Zx. fommen, joe 

aeiiazöeman, joe bai wfaiman; joe 

frede vo hoedoc, joe go faddm ua 

iari patoe. 
Srdufein, dropoe dropoe. 
Zrautidb, famiHari; na wan ver- 

troüw-faai; vertronw-fasi, 
X r a u m , drem ; im Xr«, na ini drem ; 

e. Zx. auflegen, poeloe da drem; 

einem aud bem Zx^ (leCfen, potti hem 

na hem verstand. 



Irdumen — treiben. 



Zxdbtt — Zxkb. 



229 



Zxanmtxt, drim; iä^ traitmte einen 

Xraum, mi drem wan drem. 
2; t d M m e r , drem-man ; [xtf^t, ber %t. 

fommt!, ioekoe gi, da dr^mman de 

kom de! 
2ranrebe, tronw-prcki. 
Xraurig; na sari; natiga sari; ver- 

legi ; i^ bin tr«, mi de na gari ; fe^r 

tr« mermen ^ kom na wan ioemoesi 

»ari. 
It^urigfeit, sari; Terdriti; ^itU 

fict^e Zx , 6ado-gari ; irbifc^e^ gron- 

lapo-sari. 
Stauung; tronw-kerkf; tronw. 
Steffen, kiäi; tref; hiii; Me Sood 

traf t^n, da doblo (ob. lot) kisi 

hem; et ttaf \f)n ni4)t gut (beim 

<Sc^ic§en) a no kisi hem boen, bad 
3iel treffen, tref da mark!; et ttaf 
bad3iel ni^t, a misi da mark!; bet 
Stein traf ibn, da stoon kisi hem ; 
aUe jtugein treffen ni^t, ala kre to 
todo, a no arisen; wen'd tttfft, bet 
nimmt fW^, joe koai tingi-fonw- 
loe, a hat! krakden; jem. tteffen, 
(antteffen) miti hem ; finni hem ; 
et ttaf ibn auf bem SBege, a miti 
hem na pasi; et ttaf i^n (unetn^at« 
tet) an bet (Sdfe, mi toeka nanga 
hem na hoekoe; ein Ung(u(f ttaf 
ibn, wan ogri kii^i hem; bu ttiff)Vd 

f^nt, (fommjl jut guten ©tunbe) joe 

naki boen foetoe; bu ttifffl'd ni$t 
guf, joe naki ogri foetoe; e« 93et^ 
g(eid) tt«, meki wan skeki; skekL 

Steffen, s., ((Bä^la^t) hü. 

Steffli^^, toemoesi boen. 

Steiben, v. a., jagi; V. n., swem; 

drifi; bie jtube auf bie SBeibe tt., 

jagi dem kow nasabana; betSBinb 
ttieb fie an'd Ufet, da winti ben jagi 
dem tee na sjoro-sei; auf bemSUaf^ 
fet tt«, swem (ob. drifi) na tapo 
watra (ob* na watra tapo); mein 
^etj tteibt micb, ju — , mi hatti sen! 
mi, vo; bad Sfeerf bed i&ertn tt., 

wroko da wroko vo Masra; @$etj 
tt«, meki prefoeroe (ob. spotoe); 



@^ebtu(| tc., doe stfetadoe; ®^mei§ 
tt., gi sweti. 

Steibet, (Saltan auf ^(autagen) 

basja; bet etfie, gran-basja. 
Stennen, platle; fic^ »on einanbet, 

platie nanga makandra. 
Xtennung, platie. 
Steppe, trapoe; bie St, ifl JU fio*, 

d& trapoe hei toemoesi ; ^audttepppe 

(du6ete)stoepoe; Stepen-gelau«' 

bet, trapoe-hanoe. 

Steff e, pol^t,poiai; ^uttteffe (Sanb 
urn ben $ut) golbene, goutoe-banti ; 
jilbetne, sii7er*banti. 

Steten, trapoe; auf etm«, trapoe na 
dasahi tapo; trapoe na dasani; e* 
untet bie ^Uge tt,, trapoe hem na 
ondro foetoe ; e, mit %&icn tt., tra- 
poe hem nanga foetoe; einen auf 
ben Seib, trampoe na hem bele; 
39d(ae tn, trapoe blaas-balgi; auf 
ben Seg bet @unbet tr,, potti foe- 
toe na da pasi vo dem zondaar; bei 
(Seite tt., go na sei; nd^er tt., drifi 
kU»sibei; kom moro na fesi; in 
^ienft tt«, (oon ®o(baten) teki dien- 
sti; (Sagldbnetn tc.) joeroe hem 
srefi gi; an (Siued ®te(Ie tt«, tel^i 
hem plesi abra; einem gu na^e tt., 
gi hem afrontoe; (eife tt., wak« 

safri ; ic^ b^t^^ VMx etm. in ben ^§ 

getteten, wansani soetoe mi na foe- 
toe; ed ttaten ibm Sbrdnen in bie 

9lugen, watra kom na hem hai. 
Steu, trouw; getrouw; vertrouw; 

betroaw; tteubieiben, tan getrouw; 

holi hem srefi getrouw. 
S t e u e , getrou w-fasi ; Tertrouw-fasi ; 

hetrouw-fasi ; mit Steue, nanga troe. 
Steuli*, na (ob« nanga) wan vetr 

trouw-fasi; trouw; nanga troe. 

Stibuliten, tutbuHreu, e., trobi 

hem; demek6e na hem baka. 
Stibut,kontribugi; St« geben, i<if)U\i, 

pai kontribusi. 
StiiSbtet, trekter. 

Stieb, — and eignem Stiebe, nanga 
hem fri (ob« eigen) wani ; iäf f omme 



230 Briefen — ZtomptUn. 
aui freiem Ztkbt, (ungejmüngen) 

mi hiUi seni mi kom. 
Zriefen, dropoe; ron watra; beine 
^ugtapfen triefen Don gett, dem 
Met-stapoe vo joe nati en dropoe 

nan^a fatoe; feine 'Xugen tr*^ (tranf* 

baft) hem hai ron watra. 
Zrift, (SBeibe) sabana. 
Zx\nt-bt69tt, dringi-beker; -jjc^ 

fäg, kdmiki, k<(metje; kalab^si, 

krabasi; kan; -gelb, prefienli; 

foikih.; '^la§, dringi-glaai; glasi; 

*^and, dring[i-hoso ; dram-hoso; 

-waffer, watra vo dringi. 
Xrinfen, drhigi; SSaffer tr«, drin^ 

watra; an ber S9rufl tr«, drin^i na 

bobi; einem Jtinbe ju tr. geben, gi 

da piklen bobi. 

Printer, (Xrunfenbolb) droengoe- 

man. 

%t i tt, fdetstapee«; atap h. ; fejie dritte 
t^un, potti hem foetoe gtyfi na 
pasi; beri fiiiga na gron. 

2ro(ten,dre;t{0(fenenSuge^, nanga 
dre foetoe; er iflt noc^ nid^t tr. Jrin* 
tcr ben Obren, hem baka-jesi *no 
dre jete; a no komopo na eksi 
hoebajete. Zrocf en-ieit,dre-tem. 

Zrocfnen, etn>., meki a kom dre; 
<!i*e; V. n. kom dre. 

Jr ob etil, (jaubern) drai; fik& (bau* 
firen) waka natiga baki seil aanf; 
8eii sani bai Kanl. 

XrobCer, (ßauberer) draiman; l^zi- 
iiian; (•'^anfirer) bäkiman; nego^i- 

man (aucb oou grauen gebraucbt). 
Xvog, baki. 
Irommef, drom; Irommet-f^ld* 

ge(, drom-tiki. 
2^romme(n, bie Zx. fc^Iagen, fom 

drom; pre drom. 

Xrommler, Xromme(f(^(dger, drom- 

man* 
Xtompete, trompeti, tromp&t; ber 
(Sd^aO ber ^%u , da tongo vo da 
tromp^t. 

Jrompeten, bie Ir* Mafcn, blo 

trompiti. 



ZtovxpcUx — Xrug. 

SrömV^ter, trompiti-man ; Zi^nu 
peter-Ooge(, akami; kamt kamt. 

Xropf, ein armer Zx., bamoekoe; 
btt armer Zx*, joe bamoekoe. 

Xrdpfeln, dropoe dropoe. 

Kröpfen, V. dropoe; bcrab tr., dro- 
poe faddm na gron. 

Sropfen, a, dropoe; liai; S^üitd« 
tropfen, wan hai broedoe; e« SBaf^ 
fertropfen, wan hai watra. 

Irofl, troostoe; ba^ gibt mir Zx., 
dati gl mi trooste; bijl bu bei Xrofi?, 
Joe lan? 

Sroflen, troostoe;tapo8ari; poeloe 
na aari; fein SKenfd^ tanu mic^ tr«, 
no wan aoema kan troo^toemi (ob* 
poeloe mi na aari ob. tapo mi sari), 

Xrößer> tHiostoeman; (eibige Zx*, 

soso troo8tQe*man. 

Zxbflliä), baö iß mir tr,, daii gi mi 
wan troostoe. 

2ro^, tratiga hai; tranga hede; 
tranga hatti ; (bei ^inbem) atoutoe ; 
tro^ bem (ungeachtet bejfeu) nanga 
ala dati. 

Xro^en, aori tranga hede (ob« hai 
ob« hatti); (bei ^tnberu) atouloe. 

Xro^ig, tranga hede — ; tranga 
hai — ; tranga hatti — ; asranti; 
bie Zro^gen, dem tranga-hai-aoe- 
ma ; tr. reben, gi tranga mofo« 

Srübe, (üom SKetter) doengroe; bla- 
ka; (SBaffer) troebroe; et», trübe, 
doengroe doengroe; ber ^immel ifl 
rotb unb trübe, hemei da redi 
mokai nanga blaka; ber {>inime( itl 
tn, tapo blaka; t)a^ SBaffer ifl tr., 
watra troebroe; im Xr. ifl gut flfd)en, 
watra troebroe na riba, da boen tem 
vo kiai liäi ; watra troebroe, joe 
kisi fiai. 

Xrübfat, nootoe; verdriti; pina; 
sari ; iiebi ; trobi ; xocmx f old)e Xr. 
Aber bid) fommt, te joe kom na ao 
wan hebi ; groge Srubfaf, wan tcanga 
(ob. liebi) pina-iiebi; Iiebi nanga 
dede-trolii. 

Xrug, bedriegi. 



Srfiftcn — lurtttea. 

Xx&iCn, bedriegi;^ kori; taki bc^ 
drteg^i-sani; bet (Sd^cin trugt, ala 
pili-tifi a no lafoe; aia aani, dial 
bliiikri, a no ^ontoe. 

Irügerifd), Irfiglicf), falsi; be- 
driegi — ; trugCic^ Arbeiter, be- 
driegi-wrokoman. 

I rum racrfeine^^ufed), brokohoso. 

Ztxint, (S*Iu(f) mofoj e^Ir^äBaf* 
ferd, wan mofo watra; bem Srunfe 
ergeben fein, iobbi vo dringi; driugi 
tee vo droengoe. 

Xrunfen, droengoe« Xrunfen- 
b 1 b , drdengoeman ; bezoopoe- 
lap h. 

£runfen(|eit, droengoe-faai ; droen- 
goe. 

Xrupp, troepoe; liipf; lo; e, Xx. 
^ingo'd, wan lo pingo (bie ^ingo'd 
laufen in einer 9letbe)* Zrup))- 
n>eifc, liipi hlpi; Iroepoe troepoe. 

2^rup))en, pi., wan komando (ob. 
troepoe) aoldaii. 

Srutb«bn, 2rutbübner, krak6en. 

Xud^, (moQened, bad £u^) Jaken; 

dr4ip h.; ein Zud^ ((einened, baum« 

n>oOened) wan liangisa ; wan doekoe. 
£u^tig, bekwaam; knapoe; ein 

tüchtiger SKann, wan bekwaam soe- 

ma; adv. (febt) tranga; boen boen; 

reti reti; er arbeitet t, a dc wroko 

tranga ; fte b^beu ibu t gcfd;laocu, 

dem fom hem been boen. 
Ziid, 2ucfen, triki; ogri triki; ber 

SRann gebt mit lauter Xucfen um, 

triki nomo da soema babi. 

£ü(fif^, falsi; foeloe nanga triki. 

Sugeub, bocn-fasi; aud ber fRett) 
eine £. ma^en, dagoe no de« joe 
tjarikrablta gona honti; moendoe 
bira, joe teki pari poeloe pondo. 

Xumult, (Sfiroeroe; ba'barl. 

Xun^en, kaljd. 

S^unfen, dipi. 

Jupfet, 2.fipfel(^en, bai; wan pi- 
kln hal. 

Xurbiren, SurbuUren, e., trobi 
hem;.demek6e na hem baka. 



ZttrtettÄttbe ^ lieber. 231 

Xuttettaube, tdnter^doifi. 
lute, p&pVoiai. 
Xuten, (b(afen) bio toet6e« 
29 rann, tir4n*-soema. 
Zprannifiren, e., holi hem toe- 
moesi na ondro dwIngL 

It 

Uebet, 8,, adj., adv., ogrI; e. gcoSed 
Uebel, wan big! ogri ; i^ l)abt bir 
ni^t Uebefd get^n, mi no doe joe 
ogri; e* ub(e ®en)obnbeit, wan ogri 
gewenti ; e, übler ®erud^, wan ta- 
kroe smeri ; einen ubel bebanbelu, 
doe hem ogri; mishandri hem; 
handri (ob. behandrl) hem slektl ; 
pina hem ; ttxoa^ übet nehmen, teki 
dati vo ogri; teki dati vo wnii 

afrontoe; aQed, wad icb (age, n^irb 
mir übel geuommen, ala takl, di ml 
taki, a kraboe soema nekl; übet 

Don jemanb fpre(^en , takl ogri to 
hem; pori liem nem; einem übet 
iDoDen, membre vo doe hem ogri; 
Übet b^cen, no jeri boen; ed ift 
mir übet, ml de misliki; mi de 
vdndroekoe; mi hatti de tron; 
ed u)irb mir übet, ml kom misliki 
(ob* wdndroekoe). ; mi hatti kom 
tron; ml kisi wan hatti-tron; mi 
hatti tron. 

Uebe(tbat, ogrldoe; takroedoe. 

Uebe(tbater, wan ogri soema; ogri- 
man; Agridoe-man; wan soema, 
disi doe ogrl. 

Ueben, (t(^, etn). ju tbun, doe hem 
best, vo; leri; SRaii&eübeu, teki rc- 
vensi. 

Ueber, na tapo; abra; pasA; moro; 

ubec mir, na mi tapo; man b^^t il)u 
jum SReifler über aQe gefej^t, dem 

potti hem vo basi na ala trawan 

tapo; in bafi ni^td über mi^ ju 

fageu, joe no ha vo taki nami tapo; 
Über einauber, na tapo makandra ; 
trawan na trawan tapo; über beu 
glug fe^en, koti da rlbaabra; koti 
abra da riba; recfe beine $anb and 



232 U^ratl — UtinimUmmtn. VLtbtxmhmmtn — lUftergenug, 



fiber bad Tktx, laiiga Joe han na 
abra da zee ; fiber ale %nbern (mebr 
a(d aOc %nt)ere), pasä ala tra aoe- 
ma; fiber Die S^aa§en, pasamarkl; 
fiber bie« aOed, Iniiti (boUi) dati; 
^eute fiber ad)t Sage merbe icb geben, 
tide! aiti dei ml sa ^o; fiber brei 
Xage, dri dei moro; fiber Sanb, na 
pranasi; na biiiti (ob. boiti). 

Ue berat I, älapee; naala pee; Ibri- 
pee; ibri plesi; fiberaO bin, na ala 
sei ; icb fan» nt(^t fiberafl fein, da^oe 
habt fo foeloe, nara a no de waka 
fo paal. 

Ueberantmorten, e., ^ hemabra. 

Ueberaud, toemoeai; pasä; pasa- 
markl. 

tteberbUiben, iibi; libiabra;fikä; 
ed ftnb jivet fibrig geblieben, a Iibi 
loe; a fikä toe; bieiafib., dem, 
disi Iibi abra. 

Ueberbleibfet, aaka saka. 

Ueberblicfen, al ala. 

It eb er treten, bradi na tape. 

Ueberbringen, tjari kom; tjarigo. 

Ueberbedfen, tapo. 

Ueberbenfen, etw., prakseri da* 
aani (ob. na dasani tapo). 

Ueberbied, Ueberbem, bititi dati; 
boiten-dien h.; moksi nanga dati; 
moksi. 

Ueberbrfiffig fein, t^ bin be« Se-» 
bend fiberbrfiffig, da liebi kom ver- 
feeli mi. 

Ueber eilen, jic^, mekl toemoesi 
hesi ; de haste toemoesi ; de toe- 
moesi faja faja; kom driftiki toe- 
moesi. 

Uebereilt, toemoesi hesi (ob* haste ob. 
faja faja ob. focka foeka) ; driftiki. 

tteberetnauber, na tapo makandra; 
trawan na trawan tapo.- 

Uebereinfommen, (ein UeK treffen) 

meki wan kontraki; mekl kompa- 
risi ; (jt(^ t^ereiuigen {u -^ in gutem 

©inn) korderi taki makandra; (in 
fd)(e^tem) meki barki nanga ma- 
kandra. 



Uebereinfommen, Uefretetn« 

fun ft, kontraki; komparisi; barki. 

Uebereinflimmen, alcorderi ob. 

korderi nanga makandra; korderi 
makandra; miti; @ott unb @flnbc 
t5nnen ni^t fi. , Gado nanga pika- 
do no kan miti (ob« akorderi) natiga 
makandra; ibre^ndfagen mfiffen u», 
dem tongo moeaoe faddm wan €a$i; 

fie Timmen in tbren Sludfagen ubcr^t 

ein, dem liabi wan mofo makandra. 
Ueberfabten, koti abra; pasi 

abra; fiber ben glug, koti da riba 
abra; koti abra da riba« 
Ueberfdbren, e«, rei hera abra; ber 
SBagen ^t \f)n fi«^ da wa^i rei hem 
abra. 

Ueberfa((en, e., faddm na hem 
tapo onverwakti ; doro na hem tapo 
onTer%vakti ; bie 9?a^t fiber^et mid^, 
neti kisi mi; berS^Iaf fiberfletmid^, 
slibi kisi (ob* foefoeroe) mi. 

Ueberfliegen, ron abra; roii go 
abra; pasä abra; trowel abra. 

Ueberf(u§, abodän; bogo bogo ; 
Ue« b^ben, habi abodan (ob. bogo 
bo^o); jnm Ueberflug, na tapo. 

Ueberflfiffig, toemoesi boodo; u« 
fein, de bondo ; de abra. 

Ueberffibren, tjari abra. 

Ueberfilb^^ii/ ^*/ n>^k> ^ ^^ ^^^ 
stry moro; tapo hem mofo. 

Ueber geben, gl abra; er b^t ailed 
®eri^t bem (&o^n übergeben, ala 
kroetöe a gi abra na hem piklen ; 
ftife felbfl, gl hem srefi abra; ^i^, 
^erbrecben) pio; ofer, ofroe. 

Uebergeben, go abra; pasä abra; 
koti abra; fiber ben S^'^ban, pasä 
da riba Jordan abra; ^efu gingen 
bie %ugen {fiber, Jesus kre watra na 
hai ; u)eg i(i^ ^r} t>oC[ ifl, beg gebt 

bcrSKunb fiber, sani^disi foeloe joe 

hattif dati de na joe mofo toe; 

sani de foeloe hatti, dati doro lee 

na mofo. 
Uebergeben, pasä; pasä abra. 
Uebergenng, moro iekl vanoodoe. 



Uefretflie§en — Uebniaufen. 

Uebetgie§eH, kanti tee a ronabra. 
Uebergotben, tapo nanga goiitoe. 
Uebergroft, blgi pasä. 
Ueberb^lb, »a hoporsei to; na ta- 

posei TO. 
Ueberbanb (Dberbatib), We Ue. be^ 

{ommtn, winni; iron winiil-roan. 
Ueberbdnb nebmen, kom moro mo- 

ro; hope moro moro. 
Ueberbcingen, v. n., kanti; banga 

abra; beiii hanga, 
Uebetbciuf t mit, lai nanga; lai pam 

naiiga; tapo nanga. 
Ucbcrbaupt, vo takf retf; er ifi u. 

fein guter Simge, to taki retl, a no 

de wan boen boi, 
Ucbcrbebcn it(^, mekl hem arefi 

ioemoe^i bigi; kisi toemoesi hei 

membre vo hem srefi* 
Ueberbin, na tapo tapo; na tapo 

tapo-sei. 

lleberboten, einen, hali hem abra. 
Ueberboten, e., winni hem. 
Ucberbiren, e^ jwi hem lea; jeri 

taki. 
Ueberbfipfen, djompo abra« 
ilebcrbupfen, pasa. 
Ueber jabrtg, wan aoemaiob^'wan- 

aaiii), disi pasa hem jari kabä. 

Ueberftcben, plaka, 
Ueberfommen, kom abra. 
ileberlommen, c, kom hem abra; 

miti hem; kisi liem; bid {te ber 

®$Iaf ubecfam, tee slibi kisi (ob. 

foefoeroe) dem. 
Uebertaben, lai toemoesi; lai bin 

bin; kankan; pam pam. 

UeberUffen, (ubriij laffen) libl 

abra; iibi. 
UeberUffen, iibi abra gi (ob. na); 
überlast bad bem «ipertn, oen Iibi 

dati gi Maara. 
Uebertaufen, pasäabra; ronabra; 
trowei abra; go abra; Me Sampe 
ifl iu oofl, jie wirb ü., lampoe foe- 
loe toemoesi f a de go pasä abra; 

n>enn'6 3Kaa6 »ott ift, tduft'd fiber, 
ball foeioe, a rou abra. 



Uebetldufen — Ueberrumpeln. 233 
Ueber(dufen, er überlauft niicb, a 

trobi mi toemoesi; a demeli(»e na 

mi baka; ed fiberfauft micb (fa(t), 

mi skin gro kouroe; mi skin de gro. 
Ueberlaut, tranga toemoesi; fi* 

fdbreten, bar! tranga toemoesi. 
UeberUgen, prakseri; ttxo,, prak- 

seri dasani (ob. na dasani tapo c&. 

na dati); toobl U«, prakseri boen 

boen. 
Uebertegund, prakseri; mit Ueb., 

nanga prakseri; obne Ueb«, sondro 

prakseri; sondro to prakseri fosi; 

Uebertiefern, gi abra na; levre 

abra na; teki tjari go na. 
Ueberma(bt b^ben, de moro tranga; 

befommen, winni; tron masra. 
Uebermanuen, masra; winni; moro; 

ber 6cblaf übermannt mi^, slibi de 

moro mi. 

Uebermdgig^im Uebermaa§, pasa- 

oidrki. 
Uebermorgen, tra-tamira. 
Uebcrna<!bten, — er iiberna(!&tete 

bafetbfl, a pasä da neti däpee; a 

tan däpee na neti; a siibi dapee. 
Uebernebmen, teki abra. 
Uebernebmen, kisi; teki; ber3«>rn 

fibernabnt ibn, hatti*bron kisi hem ; 

er ub, bie Arbeit, a tekj|da wroko. 
Ueberqueer, na dwarsi. 
Ueberraf^^en, t., kom (oK doro) 

na hem tapo onTerwakti. 
Ucberreben, e«, hali hem abra (cb. 

kisi hem abra) nanga taki. 
Ueberreii^en, presenter!; glabra; 

langa. 
Ueberreif, repl toemoesi; safoe 

toeitioesi. 
Ueber reiten, e., rei hem abra. 
Ueberrennen, e*, ron hiti hem na 

gron; ron pasä hem abra. 
Ueberrefi, rastäirg h.; saka saka; 

dasani, disi Iibi abra. 

Uebcrrotf, jas. 

Ueberrumpeln, e., kom (ob. fad^m 
ob* doro) na hem tapo ouver\takti. 

30 



234 Uebei>f4HiDen -^ U^berfctKn. 

U c b c r f (^ a ^ e n , et»«, (}tt f^oA f^^a^en, 
Um greife na^), preceri dasani toe* 
mocsi hei. 

Ueberfc^auen, loekoe ala; loekoe. 
Uebcrfd)i(fen^ sein go (06. kom). 
Ucl)crfd)iff€n, z.%{\x%, kotidarlba 

abra; koti abra da riba; koii da 

riba. 
Uebcrf&IageU; eto», reken fosi; 

prakseii fosi. 

Ueberfc^Uid^en, e«, kom (ob« dora) 
na hein tapo kibrMaai (ob« djonf 
djonf). 

Ueberf^nappen, lasi wan zip; tron 
lau, 

Itcbcrfcbtciben, (j. S. ein ®röBb* 
^M, auf eined unbent üßamen) pasa 

\van trans portoe. 

Ueberfc^reiben, skrifinatapo; e. 

93nef, poUi wan adr^a. 
Ueberfci)reiten, pasa abra; patä; 

ben 3orbcin, pasa da Jordan abra; 

@ottcd ®thoi, pasa Gado mofo; 

pasa da wet. 

Ueberf(^rift, hede;bielUb«bev6r« 
^dblung, da hede to da tori; n>eg 
tft bie Ueberfcbrift?; hdeaoema nem 
de na tapo? 

Uebetf^mdnoU^, pasamtfrki; pa- 
sa; u« mebt, toemoesi rooro foeloe. 

Uebcr(d&j?eüe, tapo-drompoe. 

Ueberfc^emmen; soengoe; bad 
SBaffer l^at \>it C|anje ^(antoge iibei^ 
fd)n>emmt watra soengoe (ix\x^ tapo 
0b«teki) da heeli pranasi ; bieg(utb 
bat ^de^ uberfcbioemmt, da fioedoe 
soengoe ala-sani. 

Ucbcrfcbwimmen; swera abra* 

Ucb erf eben (ntcbt bemcrfen), no si; 
raisl; (nicbt beacbtcn) no loekoe da- 
sani so finni; eincin etn^., hoii par- 
siensi nanga hem; (reDtbiren) si; 
loekoe. 

Ueberfenben, seni go (ob« kom). 

lieberfe^en, pa$ä abra; koti abra; 
über e. ^(u§, koti da riba abra; 
koti abra da riba; koti da riba. 

Ueberfe^eii, au6 einer Sprad^c iii 



Ueberft^t — Uebnbeten« 

bie anbete, poebe na wan toogo 
potU na trawan; jie uberfe^ten c^ 
ibm in'd Sg^ptifdj^e, dem taki dem 
woortoe gi hem na Egipti-tongo. 
Uebetfid^t, totd; bie U^« bed Sia* 
pitete On^alt^angobe), da totd vo 

da kapltel. 

Ueberfiebein, na$, Terhuisi go 
na — , 

Uebetfilbetn, tapo nanga zilver. 

Ueberfpringen, djompo na ahra; 
f. SKauer, djompo na abra w:iq 
mnnr; et %^t jid^ ben gug ubcr« 
fprunijen, wan tetei to hem foetoe 
djompo abra^ 

Uebetfleben^ daro; e« firanf^eit, 
doro da siki. 

lUberfieigen, klim go abra. 

Ueberfleigen, pasa; pasa abra; 
(bt(bU<^) pasa; moro; ed uber^eigt 
meinen 93erflanb, a pasa ml Ter- 
stind ; — meine jtrdfte, a moro mi 
kragti« 

Ueberfttdmen^ron abra ; pasa abra ; 

tbtdnen überfirömen fein ®ejtd^t, 

watra de ron na hem hai jojo jojo ; 
watra de wasi hem fesi« 

Ueb ertrag, (eined Sieft^titetö) trans- 

portoe. 

Uebertragen, (benSBefi^) paaa wan 
transportoe; einem e« Ürbett, gl hem 
da wroko. 

Ueber treffen, e«, pana hem; winni 
hem; basi hem; wasi; bu übertrifff! 
nü^, joe winni mi; 3^« übertrifft 
bie anbern, Jan basi dem travian; 
btcd übertrifft |ened, disi wasi da(i. 

Uebertreiben> (in SBorten) taki 
toemoesi; (mit ber £bat) doe toe- 
moesl; (ed gu arg madden) potti 
watra; jie übertreibt'^ (in fdjled^tem 
Setragen) a potti watra. 

Uebertreten, gu einer anbern Stird)e, 

go na wan tra kerki; kenki hem 
reliesi. 
Uebertreten, pasa; bad®efe^, pasa 
da wet; ©otte^ @ebol, pasa Gado 
mofo. 



. Uefeettrltl«« — Ufct. . 

It e6.tr trie (eti/pamnärki; toemocsi 
pasa. 

Ue^fttflnc&eit,Ue6en»ei6eii, kalk! 

baka. 

Ueberüort^eilen, e«, wfnni wmi- 
sani na beni tapo; kori bem; be- 
driegi bem. 

Uebeiipaltigen, e«, dwingi bem^ 
dwingi bem na oiidro; kisi bem na 
ondro; roaara hem; moro bem« 

Uef^etmerfeti, fi4 taxi jeoK^u^, kisi 

trobi nanga bem; fte ^aben flc^ 
XihnxcoxU^, dem kiai trobi iiang^a 
makandra. 
Uebetwinben, winni; masra; troii 
Wnnlman ; (einen im iSäettflceit) f om 
bem ; id^ b^^be hk äüc(t überiDunben, 

ml' wtnni kondre kabä. 
Uebettt>inber, winni^ma«. 
Ueberwinbun^, (®icfl), wInni. 
Uebetjäblen^ teli teii; teli baka. 
Uebcrjeugen, Uebctjeugt, over« 

läige. 

Uebergeu8unj8,overtmf€;(®ctt)ifftn) 
konaienai; nd(b meinet Uc* mug 
x^ fögen, ed ifl fo, vo (ob. na) mi 
konaienai mi moe taki, a de so. 

tteberjieben, bali abra. 

Ueber stehen, mit®otb, taponanga 
goutoe; ein jtiffcu, potti koenaoe- 
alopoe; e, 99ett^ potti kriii laken. 

Uebet^ng, boeba; ^tinten^UeberjnS; 

fcalaa6e; ^on<^boeba; Jlijfen-Ueber«' 

gug, koensoe-slopoe ; alopoe. 
U e b 1 1 dS> , üjocsoö ; gefienti ; f o ifi*$ 

bei und \u, da so wi npeaoe; da 

80 wi gewenti. 

Uebrig, abra; ubcig bleiben, fein, 

(af[en, libiabra; libl ; v. n. tan abra ; 
fiica; bieUebttgen, dem trawaii; ein 
llebrige6 tbnn, doe wansanina tapo; 
doe bem beat. 

U e b r i g e n d , im UebrigeUi bniti dati. 
Uebung, leri; (ber ©olbatcu) exer- 

ceri. 
Ufev, ajoro; dn'd U* geben, go na 

«j^ro; ^d U* etrei^en, kisi ajoro; 

am Ufer, na sjoro-sei; am U. I^in, 



U|rr -^ «inbinbew. 235 

na sei sei; TUiit^uU^, ztekand; 
am SJLu* , na zeekaiili-sel. 
Ubr, borloiai; Zofcbeuubr, zalca-bor- 
loisi ; SSanbubr, klok ;' baiiga>bor- 
ioisi; sei-pranga-borloisi ; (Bomuiu 
ubr, aon-wyeer; »ie melUbr ifl e«?, 
boe laati \ii de?; ed ifl no(^ nicl;t 
ei^t Ubr, aiii joeroe no fom jete ; 
bie Ubr fd)(<!gt, borioisi de fom; 
bie Ubr ^eOlen, seti (ob. potti) bor- 
ioisi reti; bie Uf)r aufhieben, -weni 
borioisi ; (SBanbublt) gi hem wegi. 

Ub^^^-gebdufe,, (ääaububr) lior- 
loiai'-liöso; (Xaf^enubr) borioisi-- 
käs (ob. käsi); -gefleU, liorloisi- 
faoso; -gen>i$t, borioisi- weg!; 
-macber, borloi8i-maker;-taf^e, 
borloisi-zaka; -geiger, wyzer. 
U m , (um ju) vo ; (für) vo ; (3eitbe^ 
flimmung) na; (urn b^tum) rontoe; 

um }u feben, vo loekoe; ^uge urn 
^uge, bai vo bai; morgen um biefe 
3e(t, tamara no so wan joeroe; um 
bie ®tabt geben, waka da foto ron- 
toe; einen Sag um beu anbern, ala 
toe dei; um fcinetmiBeu, vo bem 
hede ; e, um ben ^af $ faßen, faddm 
na bem jteJd; brasa bem; um ^iUfe 
rufen, kali helpi kom; urn etn>ai5 
bitten, begi wansani; um @e(b tm^ 
fen, bai nanga moni; urn Sobn ar« 
briten, wroko moni; um etn)a§ n>iffen, 
aabi to dasani; um etwad fommen, 
lasi bem ; wie flebt*^ um i^u ?, 'fa 
aani waka nanga hem?; urn ^wei 
Su§ breiter, toe foetoe moro bradi ; 
je — um fo, moro-moro; je fd^oner, 
um fo t^euret, moro mooi, moro 
"diri. 

Umdnbern, verandre; drai. 

Umdnberung, verandre. 

Umarbeiten, etro., wroko liem baka; 
meki dasani njoe njoe baka. 

Umarmen, e«, brasa liem. 

Umbiegen, beul krom. 

Um bin ben, tai; tai rontoe; binbe 
ein Zxxd) um beiiie $anb, tai wan 

bangisa na joe bauoe» 

30 -^ 



236 Umbce(^ — Umgi(^en« 
Umbre^en, broko« 

Umbrinden^ kili; e«, kill hem; bie 
Slrbcit bringt mtcb urn, wroko de 
kill mi; feittc ©uter ^^umbringcn'^ 

vermor8oe hum goedoe. 
Umbcden, ein ^an^, dekkt da hoso 

iijoeiijoe baki. 

Umbreben, drai; kanti; flS), drai 
hem fesi ; drai rontoe ; ettt)ad (in 
Unorbnung bringen) drai ondro te 
hoven ; einem ben ^ald, drai hem 
neki. 

Umfa((en; fadtfm. 

Umfang, bigi; bet U. be0 gaffed, da 

bigi vo da ball. 

Umfangen, fassi rontoe; (umarmen) 

brasa; (umgeben) rontoe; romboto; 

©rrirfc bed Jobcd umfingen mic^, 
, dem boeje vo dede rontoe mi. 
Umfärben, fervi baka. 
Umfaffen, fasai rontoe; brasa; ron- 
toe; romboto. 

Umfragen, Umfrage ^(ten, haksi 

rontoe. 
Umgang b^ben mit, holi kompe 
nanga; holi kompanl nanga; ver- 
keeri nanga; holikonversaainanga; 

)>ertrauten U« ffahtn mit, famiJiari 

nanga. 
Umgeben, rontoe; romboto ; fie urn« 
gaben ibn auf aQen Seiten, dem 

rontoe hem na aia sei; dem meki 

Man djari rontoe (ob« romboto) 

hem. 
Umgegeub, kompasi; in ber Umge^i 

genb Don tfl., na kompasi vo N. 
Umgeben, mit jemanb, holi kompe 

nanga liem; verkeeri nanga hem; 

er monte ni$t mebr mit ibm um^ 
geben , ä no ben wani kompe moro 

nanga hem; mit SBerfeu umgeben, 

vertrouw na liem wroko; mit etirad 
u. (etm* Dorbaben) prakseri dasani; 
pottl membre na dati; umgeben, 
einen Ummcg maiden, waka rontoe; 
meki wan rontoe; meki rontoe. 
Umgeben, waka rontoe; e« ®tabt, 
waka da foto rontoe. 



Umgraben — UmKeibni» 

Umgraben, diU nanga skopoe, 

Umgrdben, diki rontoe. 

Umguden, jl(!b» drai hem fesi; drai 
loekoe; loekoe baka; loekoe ron- 
toe. 

Umgfirten, gespi; bad @^»erbt, 

gespi hem houroe. 

Umbaben, (ein %wS) k.) werf. 
Umboden, (mit bem Seite) kapoe; 

(mit ber ^adi) tjapoe. 
Umb^tfen, e», fadiSm na hem nekf 

brasa hem; brasa hem. 
Urn bang, gardyn. 

Umbauen, (93äume) fala; (©trau^^ 
U)ert) kapoe. 

Umber, rontoe; ringd um^er, rom- 
boto. Umber-fliegen, flei ron- 
toe; flei flei; -irren, waka Vcr- 
dwale; -(aufen, waka rontoe; 
waka jajo; jajo; -liegen, panja 
panja; ed liegt aQed umber, ala aani 
panja panja; -fcbauen, -feben^ 
-blicfen, loekoe rontoe; -fcbmdr^ 
men, -f<!btt>eifen, -jlreifen, 

swerfi rontoe; waka rontoe; mska 
jajo,; -fpriugen, djompodjompo; 
-fieben, tanapoe rontoe; -tra^ 
gen, tjari rontoe; -gieben, waka 
rontoe; in &^lilia, waka Galilea 
rontoe. 

Um bin, — icb fann nt^t n., mi no 

kan heipi. 

UmbnUen, etn>*, tapo dasani; dorn- 
ioe hem na ini. 

Umfeb^^^n^ drai; tron; drai baka; 
tron baka; er febre nid^t urn, feine 
jtleiber )u ^oten, a no moesoe drai 
baka, vo teki hem klosi ; umf ebren 
iinb »erben »ie bie jtinber, veran- 
dre, teki da fasi vo dem piklen; 
V. a., eine ©tabt, broke en pori da 
foto ; drai da foto krin krin ; etn>. 
ganj umfe(|ren, drai ondro te Ihh 
ven h. 

Umfi)^)^en, kanti. 

UmfUmmern, e«, brasa holi he«. 

UmHeiben, fi^, kenki klosi; wori 
tra klosi. 



Umfommcn — Umf^tiegen. 

Umfommen^porl; läni; gotas!; lari 
en pori; dede; ))or ^ungcr, dede 
nanga (ob. to) hangn. 

Urn frei 6, kompasi; im U. bet ©tabt, 

na kompasi vo foto. 

Umlagern, tapo rontoe; t,, mekl 
wan djari rontoe hem. 

Um(auf, in U* feitt, waka rontoe; 
de na waka waka; in U* brinf^en, 
meki a waka rontoe. Umlaufd- 
fc^ reib en, waka waka<-brifi. 

Umlaufen, waka rontoe. 

Umlegen, pottiUddm; kant! liddm; 

leg' Me gtafd^en nm, potti (ob. 

kanti) dem batra llddm; ^flanjeu 

u. (bad papier U)e^fe(n) kenki pam- 

pira. 
Urn (en fen, drai; drai bak«. 
Umlenkten, letti rontoe. 
^mpflanjen, ptani baka. 
Umpfldnjen, plan! rontoe« 
Umreiten, broko poeloe; einen, 

poeloe hem hiti hem na gron. 
Umringen, rontoe; romboto; jie 

umringten if)n, dem ben mekl wan 

djari rontoe (ob« romboto) hem. 
Umxvi^itn, drai; bad Sffen im 

£opfe, drai da njanj^m na patoe« 
UmfatteCn (bi(bCid)), kenki bdka. 
Umfa^, seK; cd ifl fein U., sell no de. 
Umfc^anjen, mekl wan battery ron- 

toe« 
Umfc^auen, {!(6, drai hem feai; 

drai loekoe; loekoe rontoe (ob« 

baka). 
Unif(baufe(n, drai nanga ekopoe. 

Umfcbiffen, e« SSorgebirge, drai (ob. 

koti) da hoekoe; bie SBett, zeili 

grontapo rontoe. 
Umf(!b(ag, tapoe, tapften; boeha; 

(eined ^nd)^) baka. 
Umfd)lagen, (fallen) fala; (fallen) 

kanti faddm; (umnebmen) hiti; eilt 
Zu(^ U«, hiti hangiaa. 

Umf^tie^en, tapo rontoe; bie @tabt 
n>ar Don einer jlarfen SRauer um^ 
fd)(offen, da foto ben tapo rontoe 
nanga wan tranga muiir. 



Umfc^flngen — Umßurien. 237 

Umf^fingen, hraaa; faasi rontoe. 
Umfd^m eigen, hiti na gron; kantt. 
Umf(^metjen, smeltl baka. 
UmfcbnaKen, gespi; bad®(^tt)erbt, 

gespi hem houroe. 
Umf^uttetn, «eki; sek'aekt. 
Umfd)Utten, naki trowei; kantf 

trowel. 

Umfegetn, e« ©orgebirge, koti (ob* 

drai) da hoekoe; bie ^e(t, zeili 
grontapo rontoe. 
Umfc^en, ^i), drai hem feal loe- 
koe; loekoe baka (ob« rontoe); {i$ 

loonac^ , loekoe ; id^ fe^e mi^ na^ 
93rob urn, ml de loekoe hrede. 
Umfe^en, SBaaren, aeli sani; ettoad 
(an einen anbern $(a^) potti na wan 
tra pleai. 

ttmfi^tig, Toorzlgti. 

Umfinfen, fadcSm na gron. 

Umfonfl, TO 8oso; soso; to boen- 
hätti; vo presenti; cd n^ar umfonfl, 
a ben de vo ao9o; mein Sieben iff 
U., mi broko ml mofo soso (ob. vo 

soso); umfonfl babt i^r*d empfangen, 

vo boenhatti (ob.vo presenti) oen 

kisi dati; bad ^nfe^cn ^at giner 
umfonfl, pikin todo taki: vo si, a 
^ no langa. 

Ömfpannen, kenki has!. 
Umfpdnneu, rontoe; ber ®to(f ifl 
ju bid, xi) fann i()n nid^t umfpan^* 

neu, da tiki bigi toemoesi, mi han 
no kan rontoe hem (ob« mi han lio 
kan initi). 
Umfp ringen, ())om SBinbe) kenki; 

drai. 

Umflanb, — ein befouberer U«, wan 
apnrtHsani; Umflaube ma(3&en, meki 
kompllmenti; meki flonsoe; feine 
Umfianbe ma^en, ju — , no pre, 
vo — ; in anbern U« fein, de nanga 
bele; habi hele. 

Umflebeu, tanapoe rontoe. 

UmflcKeu, tapo rontoe; romboto. 

Um flößen, kanti; kanti trowei. 

Umflurgcn, v. a., kanti; ein gag, 
kanti da ball ; v, n. fadtfm« 



?38 Uintaufm — tUi. 

Uwtaufen/doepoebdia, ^ 

Umtauf(!^en, kenU 

U m t N H , jl(^ nacft etwa«, loekoe yo 

dnsani; loekoe hem; soekoe hem; 
' c.SWantel (umujcrfen) blU maoter; 

wcri Aianttfr. 
llmtt)dlien, rolo, lolo. 
Um»e*feltt, kenki; holi gpele; 

umtpec^fctttb / spele «pele; kenki 

kenkl. 

limn) eg, rontoe; e* großen IL ma* 

djtxif liieki Wall big^ rontoe« 
Umn>en^en, etw., dral; tron; j^Hf, 

drai hem fesi ; tron baka, 
11 urn er fen, kantl; kanU trowel; 

etwa« (um We©(ftufter) hitf; weri; 
: ein luA n*, hitl hangisa. 
Uuiwidetn, Umwinben, domloe 

nanga; {te tinitt)i(fe(ten ben Sei$^ 

nam 3efu mit feiner Setnn)anb, 

dem domloe Jesus skia nanga fini 

klosi. 
Umwo^nen, liebl rontoe. 
U lU J(S U n en , heki rontoe ; omhefni h. 
It m } e ^ i g , kenkl kenkl ; spele spele. 

u m J i e &e n , (in eine anbere äBo^nuna) 
lerhuizi; [lib, (umfCeiben) kenki 
klofti; ^eri tra klosl. 

Umiietien, waka rontoe; bad ganje 

i^aub, waka da heieii kondre roii* 
toe. 
Umjinfieltt, jem., rontoe hem; rom- 
boto hem; mekl wan djarl rontoe 
(ob. rombot o) hem. 

Umgng, (ine.anbered ^au« k.) ver- 

liuizl. 

Un — , — ba ber 9?cger fein prae- 
fhum privativum fenut, fo n?icb 
„ n u " flewß^nlid) nmfc^rieben , ober 
mit no ober sondro jeöeben(„ni(i)t" 

pi, „o^ne"); ^^^^ ^^^^ ^itt Sort 
cntgeftengefe^ter iBebeutunj audge«» 
brfirft, außer in einigen n>em9en, 
bem^oQanbifc^en entnommenen 9B5r< 
.tern, bie mit on (un) bcginneu. ajei 
ben Umf^retbungeu ijl tier, ber Äurje 
mgen, vtB soema ober wan sani, 
trorauf dial folgt, n>eggcla|fe«^ j. 83. 



UaaN[itbet(i(^* — Unau^gefef^. 

Oatt w'an salil; disl no fiti, (etiPO^, 

m fi* nf*t f^^itft, uttfc^irfH*) tft 

nur QCfagt, disl no fiti. 
Unabanberli^, disl no ha kenki; 

disl no kan Terandre; u. fein, no 

habi kenki. 
Unab(^dngig, fri; u. fein, de hem 

eigen Alasra; de vo hem srefi. 
Unabtdffig, doro doro; doro no- 

niö; doro. 
Unabfi^t(i(!^, sondro vo waid so; 

no nanga wani ; no to expressi. 
Uu'dd^t, falsi; lio ektl k.; krdeko&n 

toe; basra — ; undd)te Äiuber, krde- 

koetoe pikleu; undd)ted Sofietrie« 

^0(3, basra-böJetrL 
Unaa)tfam feiit, no loekoe boen. 
U n d b n jli 4 , dm no' geersi. 
Unangemelb'et, sondro vo gl k^nlsf 

fosi; soqdro vo sen! taki fost 

Unangeweffen, disl no litl. 
Unan^enebm, noswiti; bie Sa^ 

iß mt rec^t u., da tori no switi na 

mi, kweti kweti, 
Unaugejunbet, disl no letti; ein 

U« Si^t, wan soso kindera. 

Unanne^mli^^f eit, trobi; mit jem. 

{^aben, habi trobi nanga hem; |te 

^aben U» mit einanber, dem de na 

trobi. 
Unanßdnbig, disl no fiti; ^ä) u« 
bencbmen, no sabi maniri ; doe sani, 
disl no fiti. 

UnanftSgigf sondro foutoe. 

Unart, ogri maniri. 

Unartig, no switi; stoutoe; ein u« 
jtinb, wan stoutoe pikien; ein u« 
Titniä), wan soema, disl no sabi 
maniri; disi no habi boen maniri; 
disl habi ogri maniri. 

Unauf^Srlid), sondro kabä; doro 
doro; doro nomd; doro; teego. 

Unaufrichtig, noopregti; falsi; ein 

U. SRenfd), wan falsi -hatti- soema; 
wan t6c-h8ttl^8oema ; ein u. ^erj, 
wan falsi hatti; wan dobio hatti. 
Unaudgefe^t, doro nomd; doro 
doro; doro. 



Unaudtöf4)(i$/ — du n. genet, 

wftfi jTaJQ, disi no de to kili. 
Unaudfpred^Iid), disi no wan soe* 
ma longo kan poeloe; ed tfi U«, a 
moro mofo; u* %xo^, bigi tee wi no 
kan taki. 

UnauSfleHi^f ^^^ ^i no kan ver- 

drage; disi wi no kan si na hal; 

et i^ mir Ur, mi no kan si hem na 

hai. 
Unbändig; wildri; krasi. 
Unbarm^ergig, disi no habi sari- 

hatti; sondro vo sari; in SRenfc^ 

iß gang XU, da so^ma no habi sari- 

hatti, kweti kweti. 
UnbiUtig^ sondrp barba; noä) u« 

feilt, no habi barba jete. 

Unbebaut, — unb* 8an^, boesi ; sa- 

bana ; soso boesi (ob« sabana). ■ 

Unbe^acbt, llnbel)a(tltfaui, son- 
dro vo prakseri fosi; jojo; bu ^afl 

benäSein unbeba^tfam (unuber(egt) 
audijef^enft*^ je^t, ba er alle \% 
ma(i){l bu bie ^ugen n)eit auf, joe 
kanti da wien jojo; now a kabä, 
mi sa si joe hai. 

UnbebenfUd^,feruste; nanga wan 
geniste hatti; sondro frede. 

U ub e b e u t eu b, pikin ; onnAdilii ; etil). 

. Unbebeutenbed, wanpikin-sani; wan 
omt&dild sani; wan soao-sani» 

Uubebiugt, sondro wan kondisi; 

bu mu§t bad unbebingt t^un, joe 
moesoe vo doe dati, helpi no 
de. 

Uui^efted t, kxm; sondro flaka; fid^ 
\U er^Üen, no doli hem sreti. 

Unbegceifli^, disi wi no kan be- 
greipe; disi no wan soema kan be- 
greipe; disi dangra wi verstand; 
disi dangra wi; bie äSerfe ©otted 
{tub und SKenfcbeufiubern n)al)r^aft 
unbegreifii^ , Gado wroko dangra 
wi liebi-soema vo troe; etrta^ Vixu 
begtetfti<$ed, wan dangra-sani. 

Unbegrenzt, greujenlod, sondro 
mar»; — fein, no lia marki. 

Unbehaart, sondro wiwiri^ gi^tL 



Un&efii}{f«i ^ )tnbetta4>t(t^ 23» 
Unb€f)plfen fein^ no sabi vo helpi 

hem srefi. 

Unbetannt, no bekenti; vreemde; 
ein Uubefanuteif, wan vreemde soe- 
ma; er iß mir u., mi no sabi hem. 

VinbtUf^Xt, disi no draf hem liebt 
jete; disi no bekeeri jete. 

Unbefteibet, sondro klosi; nanga 
biootoe skin; soso. 

Unbefummert fein, no ke; er ifi u. 

um — , a no ke vo — . 
Unbemerft, kibri-fasi; nakibri-fasi« 
Unbemittelt fein, no habi foeloe 

goedoe. 

Unberfi^mt, disi no habi nem; son^ 

dro nem. 
Unbefc^dbigt, sondro wan man^ 

keri; u* bieibeu, no kisi wan mau- 

keri. 
Unbef^dftigt, sondro wroko; u* 

fein, no habi wroko. 
Unbef^eiben, vry toemoesi; vry- 

postoe h.; fe^r u«, tranga-hai — ; 

asranti. 
Unbef(^uitten, disi no koti; (im 

(eoitif^en Sinn) , disi no besnyde. 
Unbef i$o( ten, sondro flaka; sondro 

foutoe; krin. 
Uubefc^rdnft, sondro markf, 
U u b e f d^ r e i b ( i cb (fe()r), pasamärki ; 

pasä; u, groß, bigi pasä. 

Unbefolbet fein, leinen ©olb em* 
))fanaen, no kisi traktamenti. 

Unbefonnen, sondro prakseri; son- 
dro verstand; jojo. 

Unbeforgt, dondro zorgoe; u« fein, 
no ke; no frede; no zorgoe; u. Ic^ 
bcn, i>|ne (Sorgen fein, si boen. 

Unbeflanbig fein, iobbikenki; no 
holi doro. 

Unbeftimmt, no vaste. 

Unbeftaf t bleiben, tan sondro strafoo; 
no kisi strafoe. 

Unbeflreitba^r, — ed ifl u», vi no 

kan stry dati. 

Unb^trdd^tlicb (an ^ai^i), no so 

raeni; no foeloe;. weiniki; (an 
©rdge) no bigi; pikin. 



240 Unbettgfam ^^ 4iniantbax. 

Unbeugfam^tniig«; Taste; sobdro 

vo seki. 
Unbtwt^iiä^, disi no beweg!; fetb 

fefl, unbeioegUd^!, holi doro, no 
. seki! 
Unbtv^txbt, sondro wefi; unfein, 

no habi wefi. 
Unbewußt, sondrovo sabi; ibm u., 

sondro a sabi. 
ttnbiegfam, disi no beni; disi no 

wani beni. 
UnbilUg, disi no fiti; disi no reii; 

t)u t)erlanfifl etu). Unbidiged, joe 

haksi wansani, disi uo fiti. 
llnbcaucbbar, no boen; disi wi no 

kau gebniiki. 

ttnb, conj., bei 93erbinbung "oon jmei 
@ubf}antioen , uanga; en; S3rüber 
unb Scbn^eflent, brara nanga sisa; 

. brara en sisa; bei ®a|(-t)erbtnbun^ 
aen, en; (ebemald, unb normet auf 

• $lantagen,l(abä); nad) ben \>oxan^^ 
gegangenen &oniunctionen te unb 
di, kabä; n)enn ein fRc^a ääöfed 
tbut, unb man f^mdlt ibn, fo fagt 
et gleicht icb fann ni(i)td bafüt, te 

ningre doe ogri, kabä joe ver- 
wyti hem, nomö a.sa taki: mi no 
kan helpi^ ba i(^ ed fo fpdt erfubt, 
: unb ber SBeg fo tang ift, tarn iäj 
fpdt, di mi ben kisi da boodskopoe 
so laati, kabä pasi langa so: dati 
meki mi las! tem ; unb bo4) ( ^^^^ 

• biubung unb gugtei^ ©egenfa^) ka- 
bä; er n)ar ba, unb bocb b^be iä) 
tbn ni(bt gefeben , a ben de, kabä 
mi uo si hem ; bet unb ber, so wan ; 
so wan so; ber unb ber Tlann, so 
wansoema; wan soema so wan so; 
fo unb fo, da so da so. 

Unbanf, — U. ifl ber SBcIt Sobn, 

boen no ha tangi; tangi vo boen 

da kodja (gum 'AXint ben $rüget); 

ningre finni boen, a vergiti Gado. 
Unbanfbar fein, no sab! boen; no 
sabi tangi; undankbaar h. ; ber 
fDttnjö) i)l U«, da soema no sabi 
boen. 



UnbeiitQc^ — Unettrdgttc^. 

Unbeutlii^, no krin. 

Uneben, horo horo; ein u. SBeg, 

wan horo horo-pasi. 

Unebe(t(b, kröekoetoe; ein unebe^ 
l\(fyt^ Stini, wan kröekoetoe pikten. 

Unebre, sjem; wan sjem-sani; bad 
gereift bir gur U», dati gi joe 
sjem. 

Uneingebent, sondro vo membre; 
u. fein, no membre; vergiti. 

Uneinig fein, no akorderi (ob* kor- 
deri); habi trobi nanga makandra; 
de na trobi; no de boen makan- 
dra ; u. tt)erben, kisi trobi ; kisi van 
trobi. 

Unempfinbticb, sondro fili« 
Unen blieb, sondro kabä; teego. 
Unentbebrli^, — er ijl mir u., 

ml no kan misi hem; mino kan de 
sondro hero. 
Unentge(bli^,soso; voboenhätti; 
icb arbeite u., mi no wroko vo pai- 
man; mi de wroko yo boenhätti 
(ob^vo daa). 

Unentf($(offen fein, no sabi sau vo 

doe. 
Unera^tet, alwasi. 
U n e r f a b t e n , sondro onderfinni ; 

U* fein, no habi onderfinni jete. 
Unerforf^(i(b, disidangra wi; etn>. 

Unerforf(b{i$ed, wan dangra-saoL 
Unerfreuli^, no switi. 
U n e r b e b l i cb, tixc. Unerbeblicbed, wan 

pikin-sani; soso-sani. 
Unerfannt, kibri; disi wi no sab!; 
unerfannte ®unben, kibri sondoe; 
mel(oenoe. 

• 

Unerme§licb, sondro marki. 
Unermub(icb l^in, no kom weri; 

habi toemoesi pasiensi. 
Unerfdttlii^, grid! toemoesi; et ifl 

U«, a no kan kisi nofo. 
UnerfcbrodFen, sondro frede; it. 

fein, no sabi frede ; habi män-hatti. 
Unerfcbütterli^ fein, tan vaste; 

no seki. 
Unertrdgti^, — baö8eben ifl mit 

U. , da liebi moro mi ; bet SC^cnfcb 



llucriiHid)fctt — Uncicacötet 

ift mir u«, nri no kaii vcrdrage da 
»oeina; mi oo kaii si da so^ma na 
hai. 

UneciDai^fen, no bigi jete. 
UnectDatttt, onverwakti; moesoe 

moesoe. 
UlieriDtefen^ no krin jete; disi no 

kom na krin jete. 
UnfdMg^ no bekwaam* 
Unfall, og;rl; (^ngeltik Ik; cr ^at e. 

U. gehabt, wan ogri mfti hem; 

wan«iaiii kom hem abra; a kisi 

wan dngeliik; »a^ für ein It, ijl 

hit begegnet?, 'aoortoe egri miti 

joe?; san doe joe? 
Unfe()(bar, di:»i no kan misi; i^ 

n)erbe u. {ommen> mi no sa roan- 

keri vo kom. 
Unfern, no Hrawci; kliSaibei; \u 

)^on — , kloaibei na — . 
Unfiatb> Aoil; kaka. 
Unfo(gfam,adj.; Unfofgfamfeit, 

9.^ iSngeh^forsam. 
Unfreimillig, nanga d\vi]igi; no 

nanga hem wani. 
UnfrennbUd), no «witi; krasi; ein 

n. ^err, wan fcrasi masra; ein n. 

®eji(^t maiden, tai hem fesi; meki 

wan doengroe (ob. aoewa) fesi; 

poeloe hai; e* u. onfeben, lockoe 

hem nanga ogri hai; poeloe hai 

gl hem. 
Unfreunb(i(!bfeit, krasi-faai. 
Unifriebc, trobl 
Unfrivcbtbar, (pom Sanbe) mangri; 

ba^ Sonb (ber 93oben) ifi n., da 

gron mangri; (pon SSdumen) u. 
fein, no meki njanjam; no meki 
vroektoe; (Don grauen), no meki 
pikien. 
Unfug, ogri; (8ärm), dproeroe; 
ba'bari; U« ma(^en, doe ogri; meki 
dproeroe. 

Ungeachtet, (of^ne ^c^tung) aondro 

reapcki; disi no liabi reapeki; 

(obueracbtet) alwasl; u. id) tbn bat, 

alwaai ml ben begi hem; bejfeu u,, 
nanga ala dati. 



Ungebeten — Ungtma^^. 241 
Ungebeten, — er fam n., a kom, 

aondro dem ben verzoekoe hem. 
UngebfibrUd^, disi no fill; auf u. 
Siieife, na wan fad, disi no fill; 

etn>. Ungebübr(id)e^ t)er(angen, haksi 

wansani, disi no fiti. 
Ungebunben, loesoe loeaoe; ein 

u, Seben, wan loesoe loesoe llebi; 

wan jajo-liebi; \u fein, wildri. 
Ungebunbenbeit, loesoe loesoe- 

fasi; wlldrl-fasi; jajo-fasl. 
Ungebnibtg fein, no habi (ob. 

holi) pasien8i;'U. IDerben, lasi pa- 

afensi. 
Ungefähr, omtrenii; n. gmanjig 

SDfenfd^en , omtrenti twenti soema ; 
wan twenU soema; e^ gefcbiebt 
ni<^td t)i>n nngefdbr, Basi Djakki 
taki : worom no waka vo soso. 
Ungefärbt, dl«i no fervi; (bifbti*) 
i^pregti; e. U. ©(viube, wan dpregti 
hribi. 

Ungefragt,— buraußtnic^t n. ant* 

ni^octen, joe no moe piki, sondro 

soema haksi joe. 
Ungehalten, no tevrede; u. fein, 

no tevrede; mandi; u. tt)erben, kom 

mandi. 
Unge^eud^eft, sondro falsi. 
Ungeheuer, adj., mam4 — ; e. un* 

gebeurer (befonberd gtofler) 93aum, 

wan mamk-boom ; e. u, ^tl^cn, wan 
mam4'-8toon$ etw. Ungefieurei^, <in 
Unge(^euer, wan mama-aanl. 

Ungeborig, dial no fiti. 

Unge^orfam, s. n. adj,, dngehoor- 
zam; stoutoe; u fetn, ongehoorzam; 
h»bi tranga jeai. 

Ungefoe^t, lala; disi no boli jete. 

Ungetdutert, no krin jete. 

Ungelegen, einem n. fommen, store 

hem. 

Ungelebttg fein, no len boen; no 

dc bekwäam vo leri. 
Un geteert, disi no sabi boekoe. 
Ungelcnf, styfi. 
Ungema^, nootoe; trobi; verdriti; 

pina. 

31 



242 Ungemein — llngetrilten 

Ungemein, (febr) toeraoesl; pa»i; 

l)a«)a maiki. 
Ungenießbar; no boen \o njam. 
Ungenngfam, no tevrede; gridl; 

er ijl u., a no kan kisi nofo; saui 

no de sari bem. 
Ungeöffnet, disi no hopo jete. 
Ungered)!, krdekoete; bcdriegi — ; 

onregtvaardig h.; bic Ungeredjten, 

dem kroekoetoe-waii ; ber n. {Rid)* 
ter, da onregtvaardige fiskaal; ber 
n. Sud)^alter, da bedriegi-böek- 
houder. 

Ungerecfttigfeit, knSekoetoe-doe; 
krcSekoeioe; mekocnoe; ungereg- 
tigheid h. 

Ungcfanert Srob, masöo. 

U n g e f a U m t, sondro vo drai; vvantcm; 

wantem wantena; djonsno; pram 

pram; (obne ®aum) sondro zoom. 
Un gefreit, Jan; ba'bau. 
Ungefc^eut; sondro sjem; sondro 

frede. 
Ungefd)icft, no bekwaam; etw« Un* 

gcfd)i(fte§, wansani, disi no fiti. 
Ungefd)liffen, no srapoe; (bi(bltc^) 

grofoe; sondro manirl; U* fein, no 

sab! maniri. 

Ungefd)oren, — lag mi^ u., no 

meli mü; tibi mi! 
Ungefe^Iic^, tegen da wet. 

Ungefittet fein, no habi boen ma- 

niri; uo sab! maniri; babi ogri ma- 

niri. 
U n g e fi i e 1 1, sondro tiki (ob, banoe); 

U« fein, no babi tiki (ob, banoe). 
Ungefiraft, sondro strafoe; u. b(ei* 

ben, tan sondro strafoe; no kisi 

strafoe. 
U n g e ft ü m , krasi ; ba6 SBaffer xtxix febr 

U., da watra ben de krasi toemoesi. 
Uugcfnnb, no boen; no gezontoe; 

<5ngezondJi.; (franf) siki; bieSpeife 

ifl n., da njanjam no boen (ob* no 

gezontoe). 
Uugen)i§, no vaste. 
U u g e ro i 1 1 e r , önwen ; störmweri ; 

storm-winli. 



Ungen?8^nli^ — Ungnt. 
Ungcwo^nlit^, apartl; et». Vin^e* 

n>5^n(id)e0, wan aparti-smil; wan 
vreemde-sani. 
Ungemobnt, no njoesoe; nog^eweii- 
ti; iä) bin bejfen n», mi no gewenti 
dati. 

Ungejä^tt, — bie jttnbet u., son- 
dro TD teil dem pik)en na ini. 

Ungejd^mt, wildri; no magti jete. 

Ungejicfcr, worom; flei; cSngedier- 
te h. 

Ungegiemenb, dM no fiti. 

U n g e g g e n fein , habi takroe mani- 
ri; ein \u 3u«9^# ^*" k^»* ^^^'y 

ogri boi; kadarai-boi. 
Ungejogcn^eit, takroe maniri pl. 
Ungezwungen, no nanga dwingi; 

sondro dwingi* 

Unglaube,— um i^re« ttnflfaubene 

n)i(Ien, di dem no wani bribi* 
Ungtclubige, dis{ no bribi. 
Uug(ft(f^ ogri hede; ogri; mankeri; 
öngeink h.; I^eute bab'Mcb U*, tidei 
mi babi ogri hede; ein U, baben, 
kisi wan ogri; wan ogri miti mi; 
kisi mankeri; habi wan öngeink; 
kom na wan öngehik; e. in'd U. 
bringen, tjari hem na ogri; Ungtiicf 
fommt t>on felber, ogri no habi mas- 
ra; im U. lernt man feine greunbe 

feunen, joe lobbi mi?, mi sa si na 

siki; Ungtncf fommt f*neH unbgebt 
(angfam, nanga hasi siki de kom, 
nanga foetoe a de koiri gowei ba- 
ka. 

Ungfü(fIi(Ö, rfngelnki, <$ngeiokoe. 

Unguäbig fein, einem, no loekoe 

bem nanga boen liai; tai fesi gi 

iiem; mandi nanga hem. 
Ungültig, no waarti; fein^ no ha 

waarti. 
Un g Ü n jii g, no vriendliki; (oom 2Bet* 

ter) no boen; einem ung* fein, no 

lobbi hem; ein ung. ^ef^eib, wan 

siekti antwoortoe. 

Ungut, — md)td fur u.,^Ma8^a no 
moe mandi ;^ IVlasra no moe teki 
dati TO ogri. 



ttuflutifi — Uwlu|lig, 
Unmutig fein gegen iem^ no ha boeu 

hätti vo hem. 
Unf)tH, ogri; l)a§ fein U. fic bcfaUc, 

vo DO wan ogri kisi dem; U. Ci\u 

x\6)Un, doeogri. Un^eiUfliftcr, 

<>psieeki ^ man ; soetoe " f aja ^ man ; 

trobi-man, 
Unheilbar fein, no habi dresi; bie 

jtranf^eit ifl mify., da siki no habi 

dresi, 
Un^eilfrtin, no boen; no gezontoe. 
Un^öfti^, grofoe; aondro maniri. 
Un^olb, 8., bakröe; az&emau, 
lluiförm, montirl. 
\lnt^f todo. 
Uufeufd); no krin; er lebt U., da 

lißbi. vo hem no krin. 
UnfUr, no krin; bie <Ba6)z i|i woä) 

n,, da tori no krin jete. 
Urvftug, no koni; (t^örid)t) lau; u, 

fein, no habt koni; de lan. 
Unförperlicb, sondro skin; u, fein, 

no habi skin. 

Unf often, <Snkoste; anf meine Ut, 

iianga rai (SnHoste; nanga. mi moni; 
vo mi moni; bie Ut tVClgen, pai dem 
dnkoste. 
U n f r d f t i 9 , no iranga ; zws^ka ; u» fein, 

no habi (ob. no sori) iranga. 
Untrauti wiwiri; soso wiwhi; tar 

kroe wiwiri, 
Unfnnbifl fein, einer (Sac^e, no sabi 

hem ; ^i iil be^ Sefend unf unbig , a 

no sabi leai. 
Untdngfl, tradei; trade! trade!; no 

toemoesi langa, 
Unidugbar, ed ifl u«, m! no kan 

stry dati. 
Unlauter, no krin; no zniver. 
Un leiblich, eö ifl mir n., mi no kan 
. verdrage dati; dasani moro mi; 

er ifl mir \u, mi no kau si hem na 

hai ; mi no kan verdrage hem ; mi 
. habi wan tegen vo hem. 

Unlieb, ed i^ mir n., mi no lobbi 

so; a hat! mi; a spyti mi. 

Un Inflig, — eöift mir \u, a no switi 
(ob* boen) na mi; a no gi mi plisiri. 



Unijianierlic^ — Unrecht* 243 

Uximanuxüö), grofoe; sondro ma- 
niri; u» fein, no habi boen maniri; 
no sabi maniri. 

Unmäßig^ (im Gffen) goeli; u. fein, 
goeli; ber Unmäßige, goeli- man; 
akänswali. 

U n m e n f (^ , wan toemoesi ogri soema. 

Unmcrflic^, safri safri; kibri-fasi. 

Unmoglid&, onmöogelyk h.; cö ifi 
n., a no kan de; bei "(Sott ifl fein 
SDing n», Gado kan doe ala sani; 
Unmöglid;c^ t>on einem üerlangeu, 

gi hem watra vo fom na matta. 
Unmutb, manüi fasi. 
Unnui t^ ig fein, knoroe;knoer; man- 

di, 
Unmutterlid}, dis! no fiti wan ma- 
ma. 
Unnatürlid^, tegen da natuur. 
Unnotbifl, onnoodiki; Unuot()igex% 

onnoodiki^sani. 
U n n ii ^ , soso ; no waarti ; onnoodihi ; 

no boen vo noti ; kwai ; strontoe; 

ein Unnu^cS SBort, wan soso woord; 

Uf ®ef4)n)d^, soso taki-talu; n, 

^ned;te, soso knegti; ein n.3"nge, 

w^n onnopdiki boi; kwai boi ; stron 

troe boi. 
Unorbentli^, broejä — ; verkeer- 

ti; u, fein, no lohbi boen order; 

lolibi broeja broejä; u, IDanbcIn, 

waka verkeerti; ein n» Sebcu, wan 

broeja-liebi; vromloe"liebi; tjaka 

tjal(a-Hebi. 
Unorbnung, broejä; broejä broejä; 

broejä-'fasi ; in U» gerat^en, koni na 

broejä broejä. 

Unparteiifd; fein, no loekoc soe- 
ma perz&on. 

Unpa§,Unpd6Ii(^fein, nodeboen; 
i^ bin n«, mi no de boen ; mi skin 
no de boen. 

Unrats, doti; tingi doti; kaka. 

Unred&t, s., kroekoetoe; er bat mir 
U* getban, a doe mi kroekoetoe; 
a krtiekoetoe mi ; a foutoe mi ; U* 

^aben, liabi knkkoetoe; einem U* 
geben, gi hem kroekoetoe; bem 

31* 



2U Unrest — Unf^ulD^ 
einen ga* er fRe^t, bem anbcrn U., 

da wan a gi reti, da trawaii a g^i 

knSekoetoe. 
U nr e cb t, adj., kröekoetoe ; ehi>. Un* 

rcd)ted, wan kröekoetoe- 8ani. 
UnrebUcf^, falsi; no öpregti; no 

vertrouw. 
Unreif, no repi; groen; lala. 
Unrein, no krin; doti; morsoe; ta-* 

kroe; et». Unreined, wan doti-sa-- 

ui: (lemtif^ Unreined) trefoe-»a- 

ni; e» U* ®ei{}, wan takroe ^ee»t; 
u. 2ufi, takroe luste (ob. lostoe.) 

Unreinigteit, takroe-fasi; wan ta- 
kroe- saiii. 

Unrichtig, falsi; no reti; ed ifi i^r 
n. geytangen, a trowei bele. 

Unrn^e, trobi; dngeniste; broko 
skin; U. anfiiftcn, meki trobi; me- 
ki öproeroe; aoetoefaja; meki dp- 
steeki; ed uta^te t(^m Uiiru|)e, a 
gl hem broko skin. Unrubc- 
fiifter, trobi-man; aoetoe-faja- 
man; (ipsteeki-man. 

Unruhig, dngeruste ; trobi — ; (VH)in 
äBajfer) krasi ; u. SBaffer, krasi wa- 
Ira; ein n. Seben, wan trobi-iiebi; 
sek'seki-iiebi. 

U n f ä fl ( i (^ , toemoeai foeloe ; u, t)ie(, 
moro iekl mi kan taki; n* ferner, 
hebi pasamarki; e9 ifi u., a moro 
mofo. 

Unfanbet, no krfn; no zuirer; do* 
ti; morsoe; takroe; ein nnfanbercr 

®ei{l, wan takroe geeat. 
Unfauberfeit^ doti^^fasi; takroe- 

fasi. 
Unf^abticb, been; noogri; n. fein, 

no iiati ; no de ogri. 
Unfd)icflid), disi no fiti. 

Unfcblitt, fatoe; kandera-fatoe. 
Unfd)luffig fein, no sabi san vo 

doe. 
Unfcbmadfbrtft, no amak; no swl- 

ti ; u. fein , no de smak ; no Iiabi 

test; no tesi been. 
Unfcftön, no mooi. 
Unfcl;ulb, krin-fasi. 



Unf(|^ttlbig — Ulitef* 

n n f $ u ( b i 9 , önnoozloe ; tf pregtl ; 
krin ; sondro fotitoe ; ein U« jtinb, 
wandnnoozloepikien; bad u«itiamm 
dotted, da krin lam vo Gado; u. 
fein an etm., no habi skitlli (0b. 
riioltoe); no habi foiitoe; icb babe 
•u* Scbldge empfangen, soso dem 
fom mi. 

Un fegen, floekoe. 
Unfer, wi; vo wi; unfer S3atet, wi 
tata ; da tata vo wi. 

Unfertbalben, Unfertmegcn, urn 

unfer twill en, vo wi hede. 
Unfi^er, no vaste; no sekmir h. 
Unfid^tbar, disi no de vo si ; disi wi 

no kan si ; ed t^ u., a no de vo ai. 
Unfinn, wan lati-sani; wan ver- 

keerti sani. 
Unfinnig, lau; u. tt^erben, Iron lau. 
Unfitte, ogri maniri; ogri gewenti. 
Un frige, ber, bie, bad, di vo wi. 
Unftdt, wildri; n. um^erfcbreifen, 

wildri; waka jajo; ein u, Seben, 

wan jajo-iiebi ; ber Änabe \)at tu 

nen unftaten 93(i(f, da boi habi wa- 

ka-waka hai. 
UnjlerbUc^, dial no kan dede; Hebi 

liebi; eine n«@ee(e, wan liebi Uebi 

zieli* 
Unßrdf(i(^, sondro foutee. 
U n t a b e ( i g , sondro foutoe ; sondro 

flaka. 
Untauglii^, no boen; no boen vo 

noti; (fur einen beflimmten 3^^^*) 

disi no fiti; u. fein, no fili. 
Unten, na ondro; na ondro-sei; 

(auf bem SJoben) na gron ; (ju gfi* 
feen) na foetoe-sei ; (00m j^Iuife) hi- 
16 ; na bilo-sei ; ber «&err ijl unten 
(ju ebener @rbe), IVIasra de nagron 
(ob. na ondro); unten an, na foe- 
toe-sei; nad) uuten, na ondro-sei; 
(\)om ging) na biio-sei; i^on oben 
an bid unten and, komopo na tape- 
sei go tee na ondro. 
Unter, na ondro; (iroifcben) na min- 
dri; na mindri vo; unter bem ^inu 
mc(, na ondro herwei; bad öicbt iiU" 



Unteratit ^ Untet^dlten. 
Ux ben ®(^cffel fc^en, potti kAnie- 

ra na ondro tobo; u« mir, na m! 

otidro; e« ertob Pa chi Streit u. 

ibncn, wan trobi hopo na dem 

mfiidri; u* (er 93ebin({ung; nanga 

da kondisi; u« UU^, unter und go« 
fagt, na ondro onaoe; u. t)er {>an&, 
na ondro ondro; na ondro han; 
kibri-fasf; u* SBeged, na pasi. 

Unterarjt, pikhi daira. 

Unterb(etben, tan; la% bad u«, li- 

bi dasani ! ; meki dai^ani tan ! 

Unter b red) eu, e. ira ®pted)cn, koti 

hem mofoOe. 9tebe, koti da taki; 

e. in ber Slrbeit, store hem. 
Untcrbeffen^ ala-dati; onder-tii- 

81 h. 
Unterbrfi(fen, t., hem; holi hem 

tranga na ondro dnim. 

Untereinanbet, moksl; (burc^ein^ 

anber) broeja broeja. 
UttterfaugeUj jld^, tekl hatti vo; 

habi da hatti to. 
Unterfld(^e, ondro-sei. 
Untergeben fein, einem, de nahem 

ondro; feine Untergebenen, dem 

soema na hem ondro« 

Untergeben, (Don ber ®onne) go 

na ondro ; go na boesi ; go aiibi ; 
iJ^on ® (Riffen) soengoe; bie 9Be(t 
gebt unter, kondre de go soengroe; 
(bilbli*) pori ; las!. 
Unterbalb, (an ber Unterfldd^e) 

na ondro-sei; ()u S^Sen) na foe- 
toe-sei; (^(ug abn>drtd) na bil6- 
sei. 
Unterbett, njanjäm; feilten U, gc^ 

n>innen mit, pasa hem liebi nanga; 
^ winnf hem brede nanga. 
Unterbauen, holi na ondro.- 
Unterbdlten, (grau unb Äinber) 

loekoe; manten^ri; onderhouwe h.; 

greunbfcbaft mit jemanb unt«, holi 

kompe nanga; ft(b mit jem., holi 
konverakai nanga; {t(b mit einanber, 
taki tori makandra; jicb tvomit, pa- 
aä hem tem nanga ; liabi hem pli- 
airi nanga — . 



Untergattung — Unterrebuug. 243 

Uuterbaltung, konversani; pliairi. 

Unterbaubeln mit, (afforbiren) 

akordeH, korderi nanga — . 

Unterbdnbler, (SwifcbenbÄnbter) 

mindri-man. 

Unterbot}, boesi boesi; kapoew^ri. 

Uuterirbifi^, na ondro gron. 

UnterjiJ^en, (ein lU»(f k.) kisi liera 
na ondro; ma^^ra hem; kom masra 
TO ht>m; duingi hem na ondro. 

Uttterfteib ber 9leger, (ber SWdn* 
ner) kamisa; (ber grauen) pantjts 
panki. 

Unterfommen, ein U» fuc^en, aoe- 

koe wan pieai ; soekoe wroko ; 
aoekoe wanaani to pasä hem liebi. 

Unterfrted;eu, kmipi go na on- 
dro. 

Uuterfriegen, e*, masra hem; wfn- 
ni hem ; kisi hem na hem ondro. 

Unterlunft, plesi; eineU.fw^en, [. 

Unterfommen; flnbcn, finni (ob« ki- 

al) wan piesi. 
Unterlag, obne U., sondro kaba; 

doro nom<$ ; doro doro ; doro. 
Unter (äffen, libi; mankeri; unter« 
lag bad!, libi datü; idb werbe nicbt 

U. micb einjufinben, mi no sa man- 
keri Yu kom ; id^ fann nid^t u. $u^ 
mi no kan helpi, mi moese — . 

Untertaufen, — ein SBort mit u* 

(äffen, taki wan mofo na ini. 
Unter(e0en, potti na ondro. 
Unter (etb, bele; ondro-bele. 

Untertieg^n, lasi. 
Untermengen, Untermifdbcn, 

moksi na ini; mengi na ini; u*mit, 

moksi (ob* mengi) nanga. 
Unterneb men, etw., teki na hem 

tapo; teki; eine 2lrbeit, teki wau 

wroko. 
Unteroffizier, korprali, kaprali. 
Unterpfanb, panti; gum U. geben, 

gl Yo panti ; potti na panti. 
Unterreben, jtcb mit, taki nanga; 

mit einanber, potti mofo mankau- 

dra. 
Unterrebung, konfersasi; e« U* 



246 VLntmi^t — Unterfui^en. 

^aben mit, holi wan koiiversasi 

iian^a; taki nanga. 
Unterricht, leri; 4nderwya h. ; 

c^rifiti^er, leri; kategbaai. 
Unterrichten, e., leri hem; onder- 
. wyze hem h. ; im ®efc^, leri hem 

da wet; i^ bin i>a\>t>\i nocb nic^t 

II«, ml no kisi dati to sabi jete. 
Untcrrorf, ondro-koto. 
Unterfagen, verbiede; einem etw., 

lerbiede hem dati; taki, a nomoe 
. doe dati. 

Unterfcbale, Unterfi^alc^en, 

8k(Striki. 
Unter fc^eiben, meki wan «Snder- 

8keid ; u. jmif^en ben ®eifiern, sabi 

dem difrenti ^eest. 
Unter fcl)ieb, «Swderskeid; e« ifl bier 
- fein U«, dia no -wan «fiiderskeid dc; 

e* U,, macben, mek! wan dnder- 

skeid ; obne U«, sondro iSnder^keid. 
Unterfcbieblicb, adj., difrenti. 
Unterfd)lagen, poeloe kibri^fasi; 

teki kibri-fasi; foefoeroe. 
Unterfcbleif, konkroe; konkroe-fa- 

si; U. treiben, lionkroe. 
Unterfcbrift, han-teeken. h. 
Untcrfcbwelle, drompoe. 
Unterfe|5cn, potti na ondro. 
Uuterfe^t, fa toe ; n. fein, habi skin. 
Uiiterfiegelii, zegel. 
Unter fin fen, soengoe. 
Unter fie, — bic nntctjien Derter 

beriSrbe, dem moro dipi plesi na 

ondro gron; bad U, ju oberfi feb* 

ten, drai ondro te boven li. : meki 
^ ala sani kom na broejä broejä. 
Untergeben, tanapoe nn ondro. 
Untergeben, ficb, teki hatti vo; 

habi da hatti vo. 

Unterfiü^en, v.,Unterjlü^ung, 

8.., aaisteri. 
Unterjlü^er, asisteri-man. 
Unterfu($en^ ondersoekoe; soekoe; 

tesi; fill; wegi; examiner!; visile- 

ri ; pe boben cö grünblicb nnterfnd)t, 

dem ben soekoe dati fini fini ; fein 
$cr J u«, fill hem hatti (ob, gcdagti;. 



Uuterfu^iwng — Untre«. 

Unterfui^nng, ondersoekoe; eine 
U. , anjleden, meki ondersoekoe; 
bie €acbe ifl bereid in (i)ertd)t(icbcr) 
U., da ton de na fiskali haksi kaba. 

Uutertaffe, skdtrikl. 

Unter tanken, doekroe, dockroen. 
Untertban, fein, onderdäniki; ber 

Dbrigfeit (gebord)en) onderdaniki 
dem gr4nsoeina ; ( nnter ibr peben ) 
de na dem gransoeraa ondro. 

Untertbanig, oderdäniki; (bemn* 
t^ivj) nanga s^ka-fasi. 

Untertreten, e., trapoe hem na 
oudro, ^ 

Unter mdrtd, na ondro- sei; (üoui 

gluffc) ua bilosei« 
Unterwegd; na pasi; einen u. tref* 

fen, miti hum na pasi; lag bad mu 

tenvegdi, Hbi dasani! 
Unter weif en, leri; onderwyze h. 
Unternuifnng, leri; (Snderwys h. 
Unterwelt, (Xobtenreicb) dede-kon- 

dre ; Og>cUe) hel. 
Unterwerfen, c,, ^iwingi hem na 
ondro; kisi hem na ondro; ft(b einem 
It», saka na hem ordro ; buigi hem 
srefi na hem ondro. 

Unterwinbcn, ficb iu, (fic^ ein 
^erj faffen , ju) teki hatti vo — , 

Unterwürfig, (bemntt^ig) nanga sa- 
ka -fasi. 

Unteri(ei^ncn, potti (ojb* skrifi) 
^ hem nem na ondro ; teeken. 

linterjieben, hali im ondro; (einen 
£ragba(feu K«) poUi na ondro. 

Unterji'eben, fid) einer ®ad)e, teki 
dasani na hem tapo ; teki da wroko. 

Untbat, ogri-doc; ogri; takroe-doe. 

Untbattg, soinlro wroko; lezi; n. 
fein, no wroko; loiri; no iokbi 

wroko ; er blieb nid^t (anger u., a 

no 8id<Sm soso raoro. 
Untiefe, bangi; wan plesi, disi no 

habi foeloe watra. 
Untilgbar, disi no wan soema kan 

figi poeloe. 
Untren, no getroiiw; no vertrouw; 

bedriegi — . 



J 



ltn(rö|i(i* — Uiit)crlc§i 

Untr&plict> fem, no wütli teki troo- 

stoe; 110 kair^iMii troostoe; koe- 

soem&e hem srcfi. 
Untnc^tiij, no boen vo. 
Untuflenfc^ ogri; fotitoe; ogrl nia- 

nlri. 
Unfibcriegt, sondro prakscri; toe- 

moesl liesi; jojo ((♦ Unb^bacöt)» 
Uitummunben, knn; sondrovo ki- 

bri wansani. 

Ununterbrochen; doro nom4; do- 

ro dor.o; doro. 

Ununterri^tct fein (nic^td mtjfe») 
no sabi noti; (no(^ uid)t unterricb« 
tet fein ) no kom sab! jete. 

Unodtertic^, disi no fiti mbu tatä. 

lluDerauDcrlicft, sondro vo kenki; 
n. fein, no habi kenkl ; ®ott tfl U., 
Gado no ha kenkl; Gado no sab! 
kenki. 

Unüerbient, sondro vo rerdhii so; 
soso; e. i)i\t u* Strafe em)>fangen, 

a kisi strafoe, sondro a verdini 
hem; soso dem strafoe hem. 

Unioerborben, no pori jete. 
Un^erbr offen fein, hol! doro; no 
lasr pasiensi. 

UHoetbroffenI>eit, pasiensi. 

Unöere^ü^t, f. Unoevbeiratbet. 

Unvereinbar, disl no kan korderi 
(ob* akorderl.) 

Un\>ergang(i^, disi no kan pori. 

Uuijergeßlt^, disi wi no kan vergili. 

Unoer b^irat^et, sondro man; son- 
dro wefi; ber Unoerbeiratbcte, jonk- 
raan; (auf i|i(antilijcn ) njoeman ; bie 
U«, wendje; nod) n. fein, no ha- 
bi man (ob* weli) jete; a no teki 

. man (ob. wefi) jete. 

Uuoerbofft, onverwakti; e. U. Sob, 
>van moesoe moesoe dede. 

Uno erboten, krin; sondro vo kibri 
wansani; id) tt>evbe u. fpred)en, mi 
sa taki krIn, sondro vo liibri wan- 
sani. 

Unoerfduflitb, — ba^ ijl u., da- 

sanl no habI seil. 
UnOerle^t, sondro manlieri. 



UnijermetbH(^ — Untferwaf^rt. 247 

Unt>ermeib(i$, disi wi no kanhel- 
pi (ob. hindre, ob. tapo, ob* bc- 
letti). 

Unt)ermertt, safri safri; kibri-fasi. 

UnDermigenb, (arm) poti; (nid)t 
im ®tanbe) no man ; iä) bin u. auf^ 
}ußeben, ml no man vo hopo. 

Unoermut^et, onverwakti. 

Unoernebmticb, disi wi no kan 
jeri; no krin. 

Unbernunftic;, sondro verstand; 
lau; u. fein, no habi verstand. 

UnDerrudE lid), Unoerrütft, va- 

ste; sondro vo bewegi, (ob. seki). 

Unoerfcbdmt, asranti; nnoerfc^dm* 
ter SSeife, nangra asranti; auf u. 
SSeife, na wan asranti fasi; eiufui 
u. begegnen, gl hem asranti; {t$ u. 
auffuhren, gl asranti mofo; ber 
U. — , asranti soema. 

Unoerfc^dmtbeit, asranti; asran- 
ti- fasi. 

UnDerf^Ioffen, no sloto; hopo, 
opo. 

Unoerf^nlbet, (o^^ne ©Bulben) 

sondro paiman; u. fein, no habi 

wan paiman; (nnf^ulbig) sondro 

vo verdini so; soso. 
Uno er fegend, onverwakti. 
Uuoerfebrt, sondro mankeri; e^ ifi 

U«, a no kisi wan mankeri (ob. fou- 

toe). 
UnDerf5^nlt(^ fein, no wani gl 

pardon; no wani meki fri. 
Unoerftdnbig, nokoni; sondro ko- 

nl; dom; sondro verstand; u. fein, 

no habi verstand (ob. koni). 

Unoerfldublid), ed ift mir u., ml 

no jeri ; dasani dangra mi ; mi no 
kan verstaa (ob. begreipe) dasaiti. 

U n ü e r f u cb t , — nicbt^ u. la ffen, pror 

beri ala sani. 

Unoertrdgti^, disi no akorderi; 
(ob. korderi); jie jtnb U., dem no 
kan korderi makandra; dem toe 
(bie betben) no kan go; dem no kan 
verdrage makandra. 

Uuüenoal^tt, no kibrI. 



248 UnöettPdS^tt — lluuilffeii^it 
Unk^ertoe^tt, — ed iß i^m u., no 

wan soema tapo hem. 

. h\ ho kan pori. 

Un))cria((t, aondro vo laai haiti; 

aondro f rede ; feü) U*, no laai liatti ! 
Un))er)U9(i(b, waiitem; waiitem 

wemtem; pram; pram pram. 
VLn\>oHbia6)t, Un))o(lent)ct, no 

doro; no klari; no kabi. 
UuDoUfommeit fein, habt hem 

fontoe; no boen doro doro. 
Unt)oUftdubi9, — ed ijl u., wan- 

saiii mankeri jete. 
Unvorbereitet, no klari. 
Unt»orfä^(ic^, no vo express!; no 

naiiga express!; no nanga wan!; son- 
. dro vo wani ; sondro vo meene ogri. 
Unüorfi(3&ttg, no \6orzigt!;önvoor- 

zigti h.; sondro v6orzigii. 
Uauoa (ir, no troe; falsi. 
Unwa^r^eit, lei; lei-tori; eine U. 

fagen, taki lei; taki wan lei -ton. 
Untpa^tfd^eiulic^, ed ifl ii., a no 

tan so; a no sori so. 
Unn)eife, no koni; dorn; Ian. 
Unn>ett, no färawei; Iddsibei. 
Unroert^, no waarti. 
Unwefen, broeja broejA« 
Unn>etter, dnweri. 
Unn)iberfpre(t)(t<9, dial wi (ob. no 

wan soema) kan stry. 
UnioiKe, ogri-hattl; mandi-fasi; 

im Unn)i(Ien, nanga ogri-haiti; 

nanga knoroe; na niandl-fasi. 
Unn)intg, no tevrede; u. fein, kno- 
roe « kiioer; mandi; über einen, 

«raaiidi nanga hem. 
Uuwillfübrlic^, sondro vo wani, 

sondro mi ben kan heipi. 
Uun)irffam, vo soso; ed ifl \u, a 
' de vo soso ; a no help! jioii ; a no 

de wroko. 
Unn>i[fenb, disi nosabi not!; dom; 

er ift ganj u., a no sab! noli; a 

dom toemoesi ; ein U« 3Kenf(^, wan 

dom soema. 

Unwiffen^eit, dom-fasi. 



Uuanffenrti^ — Uraf^n. 

Uniaiffent(i($, sondro to sabi; 

aoudro to aabi betre (ob* moro bc- 

tre). 

Unn)o^(, no boea; fi(^ mtc. fnhkn, 
no fiU hem srefi boen ; ()um 93re^ 
0en geneigt) mtsliki; wdudroekoe. 

Unn>o]^(fctn, broko skUi. 

Uniourbid, no waarti. 

Ungablbar, Ungatiiig, did no de 

TO teli; disi no wan aoema kan 

tcli; pam pam; ed {tnb unid(^lige 

URu^ftten bort, makaita de pam pam 

dapee. 
Unje, ona h. 
Unjeit, jur U«, no na ret! tem; 

gur 3eit unb gur U., te a fit! boen 

en te an o fit! boen. 
Ungeitig, (nnreif), lala; groen; bl- 

fo da ret! tem kia! ; no rep! jete ; 

eine u. ®eburt, wan piklen, disi 

gebore, bifo hem tem ben kisi; 

wan mfskraam - pik^en h, ; u* nie« 

bertommen, trowei bcle. 
Uugiemlt^, disi no fit!. 
Ungudl^t, liberoedoe; takroedoe; 
'sj em -wroko; takroe wroko; ta- 

kroe Inste (ob« lostoe), U» treiben, 

doe h6erocdoe; doe sj^m wroko. 
Ungufrieben, no tevrede; diitc- 

vrede h.; u. fein, knoroe; raaiidi; 

mit jjem«, mand! nanga hem to — \ 
Ungttfricbenbett, mamU-faai; dn 

tevrede- fasi. 

Ungu(dng(id^, Ungureiclbenb, no 

nofo; u. fein, no sari; no kisl. 

Ungutdffig, — ed ift u*, a do mag 

de; a no kan de. 
Ungutrdgli^, no boen; no gexoii- 
toe ; bie ®peife ifi u., ^a njanjam 
no boen (ob. no gezonloe). 

Unjut)erUi[ffig, — cr ifl tin ganj 
unjuuertdfjtger Wtanw, a de wan 

soema, disi wi no kan pott! ver- 

troiiw ua hem tapo; a no de wan 

vertroiiw-soema. 
Ungn>e<f mdgig, disi no boen to; 

disi no fiti. 
Ura^n, gräu-av6o. 



Uralt — Urt^cilen. 

Uratt; etwadi Uralte^, wan ouroe- 
teiD-sani; wan ^änwei-sani; in U* 
Qtxt, na oitroe oitroe teni; na Jan 
Bok6 (ob« Jan Boko, ob* Jan Pogo, 
ob« Jan Koto) tern. 

Uranfäiigli4^ na fosi fosi bfgfn. 

Urbar, — Sanb urbar machen, meki 

gron dapee. 

UrcinwoHer, bic U. bed JJattbc«, 

dem fosi soema vo da kondre. 

Utcnfct, Urenfcfin, pikienvopi- 
Men pikien. 

Utgtolrautter, mama vo grän-raan 
(ob« grän-tatä); aT6o. 

U r t) eb e r , h^deman ; grän-hddeman ; 
da fosi-wan. 

Utin, pissi; waira; U. Uf\tn, pissi; 
mekl watra; watra. Urtn-JU>an(|, 
pissi- hat! . 

Urlaub, paai; verldf h.; um U. fra^ 
gen, haksi pasi (ob« Terldf ) ; U« nel^^ 
men, teki paki (ob« Terlöf). 

Urplo^lic^, moeae moesoe. 

Urfa^e, hede; reli; rede h.; o6r- 
sak h. ; bu ^afl feine U. p sürncn, 
Joe no habi rede (ob. reti) vo man- 
M; bic U. be« Streit«, da rede vo 
da Irobi; dasani, disi meki da trobi 

hopo; um irgenb einer U. »iüen, vo 
{niwan-säni hede; feine U« (beim 
S)anfen)!, a no want^ani!; o^ne U., 
8080 ; vo soso; vo noti; e« ((ef(biebt 
ni^t« obne U«, Basi Djakki taki: 
vorom no de waka vo soso. 

Urfprung, bigin; loetoe; mofo;he- 
de ; ber U« ber Sacbe , da loetoe vo 
da tori; ber U« bed g(uf[ed, da hede 
TO da riba. 

Utfprüngtic^, fosi fosi; fdsitem; 
na fosi bigin. 

Urt(^ett,v<$nis,vdnisi; sentenai; stra- 
foe; ba« U« faden, gi vonis; mein 
U. war bereit« flefdllt, mi kroetoe 
ben faddmkabä; [ein U. empfangen, 
kisi hera vonis; kisi hem strafoe; 
meinem U« na(3&, so leki mi denki. 

Urtt> eilen, (geri^tli*) gi vdnis; gi 
sentenai; (benfen) denki; membre, 



Urjeit — SSerdct^tn^« 249 

memre; (beurtW^W) kroetoe; — 
ber feinen ©ruber urtMtt (richtet), 
disi kroetoe hem brara; (beurtf^ei^ 
len, wdgeu)wegi; nrt^eife nic^t nad^ 
bem Scbein, no wegi man na hai. 
Urjeit, fosi fosi tem. 

». 

93agabonb, jajo-man ; ron wii-^man ; 
Mtildri-soema. 

93a(etfa,gen, da krobdi blesi; da 
laatste blesi« 

93amp9r, (gtebermaud) flei-moesöe; 
(©efpenß) az^e-man. 

S3 a n i ( l e , banili , baniri. 

93ater, tata, papa; mein 93«, mi pa- 
pa; unfer33«,witata. S3ater-lanb, 
mein, mi kondre; mi eigen kondre; 
mi mama kondre; mi doti; -un^ 
fer, da begi vo IWasra. S3ater«- 
bruber, oom; tio; tatä, brara; 
-fc^wefler, tanta; moei; tia; tata 
sisa. 

aScgctabilien, grftentoe. 

S^ e n e r i f t^ e ^ranf beit , sjem^iki. 

SSerabfotgen, gi; gi abra; sen! 
kom (ob« go); einem cttt>. b« taffen, 

meki a kisi dasani. 

33erabreben, potti mofo makandra ; 
korderi taki makandra ; miti mofo 
nanga — ; (in fcbtecbtem ©inue) me- 
ki barki; fie Derabrebeten {tc^, ba« 
$au« an}U}ünben, dem meki barki, 
vo bron da hoso. 

93erabrei(ben, gi; gi abra; bem 
^rmen eine ®abe, gi p^timan pre- 
sent!. 

93erabfdumen,mi8i; e« Gelegenheit, 

misi da okasi. 
Serabfc^euen, et»., habiviste (ob. 

trefoe) vo dasani; holi dati vo wan 

viste-sani. 
S3erabfd)ieben, e«, bedanke hem; 

jtcb, taki adjosi* 
93era$ten, veragti; no teli; no teil 
vo noti; no ke vo; lafoe hem. 

33 e r d$ 1 1 ic^ t^un gegen jem«, i^noer^ 
d$t{i($ bel^anbetn, broko hai gi hem; 

32 



250 Serafttung — Serbeffern. 

(em D. ©tief, broko ha!;) wasi waai 
hem; meki djoer6en gi hem (le^^ 
tcred \)on einer üetdc^tliÄcn 33e»e^ 
otins bed SKitubed begleitet, nur loon 
grauen (|el)ratt(^t), 

Sera^tunfl, vemgtf. 

^Seratten, pasa hem jar); kom ou^* 
roe; bfl« göangelinm ». m*t, leri no 
ha gram (ob« ouroe); ®^u(ben D* 
nicbt, paiman no de kisi weti wiwtri. 

Ceranberfi^, — ein D»8e6en, wan 
kenki-lieb! ; eine t)* Strt, wan ken- 
ki kenki-fasi. 

93ervinbern, kenki; verandre; drai; 
tron ; er ^vit ji(^ t>eranbert, a kom 
verandre; er ü. jic^ nic^t, a no ha 
kenki; feinen 33orffl^ tJ., drai hem 
gedagti; fein 8eben D., drai hem 
liebi; feine SBobnung t>., verhuiri. 

Serdnberung, kenki; verandre; e^ 

firoge 33., wan big! kenki; feine SS» 
ennen, no sabi kenki. 
S3eranlaffen, meki (mit verbum); 
e^ »eranlafte \f)n jum 3^^"/ ^**J 

meki a kisi wan hatti-bron; daii 
meki hem hatti kom bron. 

S3eranjla(ten, setl; meki. 

23er antworten, veräntwoortoe ; gi 
veräntwoortoe ; ^6} t>«, veräntwoor- 
toe hem srefi. 

93er antwortung, veräntwoortoe; 
auf be ine 33., na joe veräntwoor- 
toe. 

93 er argen, etn>., teki dati vo ogri; 
mandi vo dati. 

33erarmen, kom (ob. tron) poti; 
tron p6ti-man. 

33erauctioniren, seil na vandisi. 

SSerdugern, seli. 

S3erbannen, ban; verbän; [xä)(\l6) 
öerfd^wÖren) floekoe en sweri, et». 
33erbannted, wan floekoe-sanl. 

93erbahnung, ban; er »ar in ber 

33«, a ben de na ban. 

33er bergen, kibri; fein 2tngef{d)t bor 

i^m, kibri hem fesi vo (ob. gi ) hem ; 
jld^ t)., go kibri; kibri hem sre&. 
33erbeffern, vcrbfetre h. 



SScrScugcn — ^Setböt. 
93erbeugen, fi^Ddt jem., bnigi hem 

srefi gi hero ; potti kni gi hem ; 
meki wan komplimentl gi hem; 
hall foetoe gi hem. 

SSerbeugung, komplimentl ; eine 33* 
madigen, meki wan komplimentl; 
hall foetoe. 

33erbieten, tapopasi gl; no gl pa- 
sl; verbiede h. 

33erbinben, tai; tal nanga makan- 
dra, p^ mit einanber, meki verbon- 
doe nanga mäkandra; (}u etn>ad) 
korderi taki mäkandra ; potti mofo 
mäkandra; (}u ettt>ad ^6^U6fttm) 
meki barkl; — eine SBuube ö., tat 
soro; dresi soro. 

33erbinbung, koneksl; (35unb) ver- 
bondoe, verbönd ; e^eUdje, ehe-vcr- 
bönd; — f^Iiegen, meki verbdnd; 
knopoe da ehe-verbdnd. 

33erbtafen (ru()en), bro, Mo; bro 
pikinso; ald^Sm bro. 

33erb{eiben, tan. 
!Berb(eib'-)>ta^, tan-plesi; plesi vo 

tan. 
33erbtet$en, kom bleekl; lasi kieur. 
S3erb(enben,e.,bllnlhemhai;doen- 

groe (ob* tapo) hem hai. 
33 er blufft, verlegi; boulM; baboe- 

kä; tanfoeroe. 
33 erb tarnt fpre(|en, taki na odo-fa- 

sl; koti odo. 
93 er bor gen, V., (au«(ei|>en) lenl. 
93er borgen, a^'., kibri; ». t>or Um, 

kibri na hem fesi; t>. 9i>r beinen 

%ugen, kibri na (ob. vo) joe hai; 

im 33erborgenen, na kibri-fasi; (un^ 

ter ber $anb) na ondro ondro; na 
kibri plesi; 33erborgened, kibri-sa- 
ni; ber tj. SWenfcfe be« ^erjenö, da 

fnisei-soema, disi kibri naini hatti; 
^^ ü.]^a(ten, siddm kibri; ed bleibt 
ni(^td ))., kibri-doeman de, roa ki- 
bri -siman de toe; dasani, disl de 
na doengroe, a sa kom na krin. 
S3 er b o t (abergidubifcbc« Speifeüerbot 
berJfeger, Zdbnt)) trefoe; ©(^ilbtrot« 
iß mein 33«, sekrepätoe da ml trefoe. 



fßtxhx^i^tn, 6^idoe; täkroedoe; 

o^ri; ein 93. bege^eit; doe wan ogri. 
Secftted^er, ogrI soema; bgrldoe- 

man; kilimaii. 
Verbreiten;, panja; panja paiija; 

Hi ®eru^t Ht 114^ im aanjen Sanbe 
t)erbre(tet, da taki taki panja na 
heeli kOndre., 
Serbrennen, v. a., bron; meki a 
bron; bron naiigafaja; id^ babe mir 
ben S^unb Dcrbrannt, (bi(Mi^) m! 

kili mi grefi; mi bron mi srefi; xij 

mx^t mir nt<bt bie ®ee(e (®eiviffen) 

)>•, mi no aa bron mi zieli; v, n, 
bron; bron na Ini faja; bron krin 
krin, 

S3erbringen, pasi; feine 3^it/ p&sä 
bem tem ; i^ b^be eine böfe 9cacbt 
Derbro^t, mi pa^a wan ogri iieti. 

93erbruben, [id), bron hem srefi 
nanga faja-watra, 

SSerbnnben (verpflichtet) fein, ver- 
pligti; i(^ bin )>*, gu geborenen, ml 
verpligti vo gehoorzam; » de mi 
pligti TO gehoorzaw, 

93erbunbet fein mit, holi nanga, 

Verbürgen, {l($, tan borgoe; tan 
na fesi. 

Verbn^Ctn^ pai da boetoe; njam da 
strafoe. 

»erbad^t, — i^ babe 95*, bag — , 

mi haiti gi mi , taki ; 93* fcbdpfen, 

Idai wan gedagti (ob* membre). 
93erbammen# verd&em;- vönisi; e. 

}um Stpbe, T(Sni8i hem vo dede* 
93erbammnif, verd6emeni8 h. 
93 er ban fen, -^ ibm (»abe iä) ed \n 

verbanden f na hem mi ha vo taki 

t(ingi. 
93 er beef en, tapo; kibri. 
93erbenten, einem etm*, (t)crübe(n) 

leki mandi vo dati; teki dati vo 

ogri, 

93erberben, v,, pori; t^enn bn'd 

focbft, n)irb'd t)«, efi joe boli liem, 
a de go pori; bBfe ®efcbn>d^e ^^ 
gute (Sitten, ogri taki taki de pod 
boeu maniri. 



1 



Vcrbcrbeu ^ 93erbrie6Iicb* 251 

93erberben, a., pori; pori-fasi; bad 
en)ige, da pori yo teego. 

93erberber, pftriman. 

93erberbt, pori; bad^^^erj, da pori 
hatti. 

93erbeut(idben, poeloekrin; poeloe 
moro na krin; potti na krin. 

93erbietten, verdini; bet Slrbeitcr \>. 
feinen Sobn, da wrökoman verdini 
hem njaujam; @elb t>., wroko (ob. 
verdini ob. winlii) moni; er f)atr>\d 
@e(b Decbieut, a winni' foeloe moni ; 
i^ mug u>5^eut(i(b jn?et ®u(ben \>., 
mi moe wroko tweuti na feifi sren 

vvan wiekij i^ babe bie Strafe »er* 
bicnt, da strafoe fiti mi; mi ver- 
dini da strafoe; i^ ^abe ba8 t>er* 
bient, a fiti mi so. 

äJerbienft, s., ber, winst, wenstl; 
wInni; bad, verdienst h.; obue 
93«, sondro verdienst; bad 93. bed 
!&enn , da verdienst vo Masra. . 

83erbittgen, joeroe; jicb t),, joeroe 
hem srefi, 

93erbolmetf(!ben, poeloe na wan 
tongOf potti na trawan; poeloe; 
bad ifl ))erboImetfd)t, dati taki na 
wi Itongo; dati wt^ni taki; dati 
taki. 

93erbop))etn, doblo. 

93erborben, pori; etn)« 9}erborbened, 
wan pori-sani. 

93erborbenbcit, pori-fasi. 

93erborren, kom dre; dre; kom 
dede. 

93erborrt, dre; dede; eine Der* 
bcrrte ^anb, wan dre han; bcr Slfi 
iß )),, da takki dede kabä. 

95erbreben, drai; einem t>t\x Äopf, 
drai hem hede; einem bie SBorte, 
drai hem mofo; bu iDerbrebJl mir 
bie 933Drte, joe drai mi mofo (ob. 
taki); bad SBort dotted t>., drai 
da woord vo Gado. 

93erbriegen, — ed ioerbrie§t mi(^, 

a gi mi verdriti; a verdriti mi; a 
spyti mi; a hati mi, 

93erbrieg(td^ fein, mandi; t>* aud« 

32* . 



252 »crbwffen — »^fallen, 

fe^en, teA fesi ; meU i^ran doengroe 

(ob* soewa) fesi, 
Serb r of fen, — er iji r>., a vcr- 

feeli hem; a no ha pasiensi moro; 

a mandi. 
S3 er br up, verdrfti; trobi; einem 93* 

madden, geben, gl hem verdiiti; 

verdriti hem ; feine jtinber mad)en 

i^ra t)iet S3. , dem pikien vo hem 

gi hem foeloe verdrili; S3t ^abcn, 

habi verdrfti* 
SSerbunfelU, fld^, kom doengroe. 
S3erbnnnen, meki a kom duin; 

dllin. 
93erbur{ten, dede nanga dr^waira; 

i^ t>* faft, dr^watra de kill mi. 

S3ere^eli^en, fl^^go trouw;trouw; 

teki man; teki wefi. 
SSere^ren, t., respeki hem; gihem 

nem; gi hem eer h.; ®ott D.; dini 

Gado; aanbegi Gado; einem eUw 
• t)*, gt hem wan sani vo present!; 

gi hem presenti. 
SSerebtung, respeki; nera; eer h. 

SSereiben, e«, meki a sweri. 

S3 er ein, genootskap; ©ingmein, 

singf-'genootskap. 
JBereinbarnng, kontraki; korderi, 
akorderi; (ju etivad ®d^lec^tem), 

komplöt; barki, 

SSereinigcn, ftd&, (mit bem ^erm) 

kom wan makandra; (mit fSRciu 
f(^en) kom wan hatti makandra; 
(eine Serbinbung fc^Ueßeu) meki 
wan verbdnd; (e* ^ontraft) meki 
wan kontraki ; ( ubereinftimmen ) 
akorderi, korderi; fl^ ju etmad, 
korderi taki makandra ; (gu ®d)(ed^^ 
Urn) meki barki (obt komplöt). 

S3 er eint, ala makandra. 

S3ereiteCn, etro., meki a tron not!. 

S3 er erben, erf h.; bieÄranf^eit mu 

erbt> da siki de erf. 

S3erfabten, doe; handri; n)ie mu§ 
i$ I?«?, fa mi moe doe? (obt han- 
dri?) 

S3erfan, verfai h. 

©crfatten, verfai h,; kom ver- 



33erfÄtf^en ~ 93ergatigen^it 

f&\ h. ; pori ; (mager loerben ) kom 
mangri ; in etw» t>. , — in ®ünbe, 
fadfSm na tni zondoe; in ^ranf^ 
beit , fadiim na siki ; aaf etU)« D., 
kom na da prakseri. 

S3erfdtf(^en, (perbreben), Sotted 

2Bort, drai da woord vo Gado* 
S3erfdrben, {i^, lasi hem kieur. 
S3erf offen, ein S3udb, skrifi ivan 

boekoe; meki wan litoekoe. 
S3erfaulen, 23erfault, verrotoe; 

iatin; pori. 
S3erfeb(en, mi8i;mankeri; benSSeg, 

misi da pasi; bad 3'^^/ ™^^ ^^ 

marki ; i^ merbe nid^t D* , mic^ bei 

ßciten einjufinben, mi no sa man- 

keri vo kom bit^m. 
S3 erfertigen, meki. 
S3erftn^ern, meki a kom doen-r 

groe; fid^ »., perfluftert merben, 

kom doengroe. 
33erfi^cn, vromloe; jt(!b t>., kom 

vromloe; ber ^xoixn fyit fid^ \>., da 

tetei kom vromloe.. 
S3erflud)en, e», floekoe; kosi; cr 

bat meine abutter ^erfiuc^t, a kosi 

mi mama; fl^ k)«, floekoe hem 

arefi. 
S3erf tn^t, {®ä)tltXt>oxt) verfloekoe; 

bu S3« , joe verfloekoe soema. 
S3erfo(gen, e., soekoe hem nanga 

trobi ; soekoe bem nanga ogri 

hatti; de na hem baka; vervolge 

hem h.; soekoe hem; {hzn S^inb), 

feti na hem baka. 
S3erf olgung, trobi; vervolge h. 
33 erf n gen, potti; gi ordre; gebie- 

de; fitb toof)\n )?t, hopogo'na; teki 

pasi go na — >. 
33erfi'ibren, (®uter) tjarj go; einen, 

kori liem ; verleie hem, 
93erffibrer, kori-man; verleie-man. 
JBerfubrung, kori; kori-fa«; bie 

S3, bed Xeufeld, da kori, dial di- 

diebri ben kori hem. 
33 ergangen, pasä; t>. Sabr, da jar! 

di pasa; da jari di pasi de, 

33eTgangen()eit, da tem di pasi. 



Sergangli^ fein, nö tan; go porl; 
pa84 he»\; koti hesi. 

Scicflangtic^fcit, pori-fasi. 

SSergeben, einem, gi liem pard&n; 
pard&n heni ; gi hem da»noti ; fein 
9tcd)t, las! hem reti; einen (Dergif^ 
ten), wisi hem. 

93ergeben#, to soso; soso; bu ^fl 
bie ®mt>t ®oUed t). empfangen, 
Joe kisi da gnade vo Gado vo 
soso. 

SSergebtit!^, to soso; soso; bn 
mad^fi einen t>ergeb(t$en @anc(, joe 
broko Joe foetoe sosa (ob. vo so- 
so); bu rebeji »♦, bad jxnb D. JRe* 
ben, Joe broko joe mofo soso; 
et». Ikrgebli^ed, wan soso-sani. 

93ergebung, pard6n; dasiioCi a.; 

S3« empfangen, klsi pardon; um 93. 
bitten, begi pard6n; iä) bitte Sie 

um 93*^ mi begi Masra pard&n; 
Ma«ra moe gi mi pard&n. 
Seegeben, pasä gowei; pasä; last 
gowei; lasi; koti; bie ^ät Dergcl^t 
f(^nell, tem pasi hesi; unfer £eben 
t)* fc^nefl, da liebi to wi koti tiesi; 
^immel uiib 6rbe werben D«, hemel 

nanga grontapo sa lasi (ob* sa last 
gowei, ob. sa pasä gowei); ber 
Stegen »irb batb )>. , ar^en sa koti 
(ob. wai) hesi; (ag bir ben ®eban^ 
fen ))., poeloe da membre na joe 
hede; no membre (ob. memre) 
80-sani moro; ftd^ 0., misi; doe 
foutoe; i(^ b^be mid) vergangen, 
mi misi; mi foutoe; fi^ gegen je^ 
manb O«, foutoe hem; Iirdekoetoe 
hem. 

93 er gelten, s., foutoe; krdekoetoe; 
6grldoe. 

93erge(ten, pai; pai baka; 9)$fed 
mit 93dfem O., pai ogri vo ogri 
baka; er n>irb bir'd o. öffentttd), a 

sa pal Joe dasani pubiiki. 

93etge(tung, paiman; 93. empfan^ 

gen, kisi hem paiman. 
aSetgeffen, vergiti (frigiti); lasi; 

lasi na hem hatU; ic^ ^abe ben 



93ergeglic^ — 93etg5nnen» 253 
9lamen be^ 3Xanne4 t>., mi vergilt 

(ob* mi lasi) da soema nem. 
93ergegli(b/ «t ifl febr o., a vergitl 

sani toemoesi hesi; a habi vergäll- 

hede. 
93ergeuben, vermorsoe; fein 93er^ 

mögen O«, vermorsoe ala hem goe- 

doe. 

93ergte6en/ kanti trowei; lasi; 
trowei; er Ij^at fein äJlut oergoffen^ 
a lasi (ob. trowei) hem broedoe. 

93ergiften, e., wisi hem. 

93ergtfter, wf^iman. 

93ergittern, potli trariki rontoe; 
meki trariki. 

93erglei(b, kontraki; e. 93. abfdbfie* 
§en, meki wan kontraki; e. 93. tref^ 
fen (na(^ einem Streit), meki wan 
skelU. 

93erglei4en, et», mit, geersi hera 

nanga; ft$ mit }em., mi^ki wan 
skeki nanga hem; skeki. 

93ergnugen, s., plisiri; pre; tbue 
mir bad 93., doe mi da plisiri; i^ 
»erbe ed mit 93. tf^un, mi sa doe 
dati nanga plisiri; mit aQem 93., 
nanga ala plisiri; ed taaä)t mir ^ii., 
a gi mi plisiri; 93. i)abm an, habi 
plisiri vo (ob. nanga et>. na) datI; 
plisiri vo dati; njara plisiri vo 
dati; fie (eben nur bem ^ß., plidirt 
wawän dem plisiri doro. 

93ergnügen, v., ji(^, plisiri; pre; 

njam plisiri (ob. pre); vr&liki. 

93ergnngt, tcb bin o., mi njam pli- 
siri; mi plisiri; mi hatti kouroe; 
mi liatti siddm; ein 0. 3lf{enfcb, 
wan vröllki soema; ein 0* {)erg, 
wan konroe hatti; ein D. ®e{t(bt, 
wan switi fesi. 

93ergnfigungen, pl., plisiri; eitfe, 
soso plisiri; »e(t{i(!be, kondre- 
plisiri; irbtfcbe, grontapo- plisiri; 
ffinbii^e, zondoe-plisiri. 

93ergotben, 93ergo(bet, tapo 

nanga goutoe; vergulde h. 
93erg5nnen, permit&ri; gi pasi; 
gi permisi. 



254 SBergrabea — * Skt^ttxtn. 

S^ergraben, bed n» ondro fron; 

bed. 
Vergreifen, flc^, (fe(^(greifen) mtei 

han; mi ban miai; ^^ an einem, 

potti ban na beiq; doe beoi o^; 

m ®e(D unb (But, foefoeroe sani; 

ed ifl afied vergriffen, ci^ertauft) ala 

sani aeli kabä. 
93ergr(§ern, etm«, meki n koin 
. iBoro bigl; bigi bem; ec ^at fein 

^Ottd k>crgrdgert, a bigi bem boso; 

a meki bem boao kom moro bigi. 
3)ergunfl, — mit 93t, nanga Masra 

permisl, 
Vergüten, pal baka. 
Vergiitung, paiman. 
V er pa ft, — in 93. fein, de na boeje 

(Db« na doengroe-liMO ob* na bin- 

foto); e* in V. nef^men, teki bem, 

poti! Item na boeje (ob* na doeu- 

groe-bo6o). 
93erbaften, e«, teki bem; kisi bem. 
Verhalten, einem etm«, kibri da- 

8aui gi bem; mombi dati gi bem; 

— bie ©act^e Der^alt fii^ fo, da 

8ani de so ; da tori ben waka so; 
{l(^ ru()ig ))*, tan tiri; holi liem 
arefi tiri, 

SSerbaubeIn, etu)* mit e«, taki vo 

datI nanga bem. 

Verharren, tan; tan vaste; boll 
doro; im ®laui>en, tan vaste na 
Ini bribi. 

S3 er H^ ten, jic^, tranga bem areti; 
kom tranga; meki bem batti kom 
moro tranga. 

Vergärtet, dJsi kom tranga; tran- 
ga; ein }>er(;drtet ^zxi, wan tranga 

battl. 

S3er(;drtung, bie ^rjäblung t>ün 
ber 93« $^arao'd, da tori vo da 
tranga batti vo Farao« 

»er^aSt, — er iji t>. bei 3eber# 

mann, no wan soema kannst bem 
»a bai (ob. verdrage )iem); no 
wan soema mag leie bem. 

83 cr beer en, pori; ta^ ganje Sanb, 
pori da beeii kondre. 



fUn^t^Un — Verfällen. 
Verbellten, kibri; etn>, t^or einem, 

kibri dasani gi (ob. vo) liem. 

Verbeim(i(ben, kibri; feine ^un^ 

ben, kibri bem pikado, 
Verbeiratben, ficb, teki man; teki 

wefi; go trotiw; troiiw. 
Verbeißen, belovoe; pramisi; pra- 

misi na fesi; er b<Kt bur<b ben 

SRunb be« ^ropbeten % perbeigen, 

a pramisi nangn mofo vo pro- 
fit J. — . 
Verbei§ung, pramisi; betovoe, 

Vcrbelfen, einem }u eta., bdpi 

bem vo kisi dasani; bezorgoe da- 

sani gi bem. 
Verbeten, öpsteeki; soetoe faja 

na Ini. 
Verbinbern, hindre; tapo; ver-- 

bindre; beietti; tapo pasi gi; e. 

an etm« k>., verbindre (ob. bdetti) 

beoi dati; tapo bem vo dati. 
Verbs bnen, e., Ih>U iiem vo spot; 

spotoe bem; kokfii bem a. 
Verbot, ondersdekoe; haksi. 
Verböten, e», bakai bem; jcri 

bem. 

VerbiUIen, tapo; fein 9(ngeft$t, 

tapo bem fesi. 
Verbungern, dede nanga (ob. vo) 

bangri; er ifi }>erbungert, hangri 

meki a dede; e. t>. (ajfcn, meki a 

dede nanga (ob. vo) bangri. 
Verbäten, verbindre; belettl; ©ott 

oerbute e^!, Gado kibri wivo dati! 
Veriutereffiren, gi intres; gi 

procenti (ob. percenti). 
Verirren, {leb, ia» P&si; misi pasi; 

verdwaie; ber SSann b^t ftcb. im 

äSatbe );ierirrt, da soema lasi pasi 

na ini boesi. 
Verirrt, iasi; vepdwale; e. Verin* 

ter, wan verdwaie soema; wan 

lasI- pasi -soema. 
Verjagen, jagt gowei; jagl. 
Verjüngen, fi^, kom jonge baka. 
Verrdlten, ^$, kisi verkoutoe; 

teki wan kouroe; kisi kouroe; i6) 

fjabt m\6) )>erfaltet, kouroe Usi 



Öerfaftünöi — SerWSreii. 

mi; mi kisi wan verlcontoe; mi 
teki wan kouroe. 
93erfa(tung, verkontoe (frikon- 
toe); kouroe. 

aSerfouf, seK; ed jic^t jumSBerfauf, 

a de \'o sell. 

35crfiiufen, scK; meifibtetenb ^ fluf 
Stnction, sell na vandisi; mie treuer 
Derfaufß bu ba^?, iioemeni joe de 
seli dati?; cr i|l UHtet bic ©unbc 
)>crfailft, a de wan slavoe to zon- 
doe. 

93ertäufet, süiman. 

aScrfduflicfe, c« iflk »., a de vo seli. 

fflertc^r, koneksi; SJ. (^akn rait, 
rerkeeri nang^a; lioll kompe nanga; 
häbi koneksi nanga; toerttauteu S3* 
()abcn ntit, de familiar! nanga; 
^anbe{«i?erfeftr , negosi. 

95ertebtcn, etw,, drai; tron; raeki 
a tron; bviö ©öangcltum ^.f (\)er^ 

bre^en) drai da evangelinm; {{(^ 
D., tron; eiicr ©d^merj fofl jid) in 
f^reube D«, da sari to oen sa tron 
pltsiri; mit jem. ö., Tcrkeeri nan- 
ga; holi kompe nanga; habi ko- 
neksi nanga ; Dettrdltltd); de fami- 
liar! nanga; in ^anbel^gcfc^afteH; 

iiabi negosi nanga. 
a3crfe(>rt, Terkeerti; etw* 23erfe^r* 

teS, wan Terkeerti- sani; bie ijcr^ 

fc^rte 2Be(t, moendoe bira; bad ifl 

ia bic t)crfc^)rtc SBcIt, kondre drai, 

poespoesi njam sla. 
S3erfc(>rt^fit, Terkeerti - fas!. 
93er feilen, pott! weg!; wegi; kegle. 
^crfennen, e«, no sabi hem boen; 

teki hem verkeerti. 
aSctfitten, pott! stdkferTi. 
83erf[agen, e*, klage liera; einer 

t^erffagt ben anbern, trawan klage 

trawan; (oerf{ötfd)en) tori. 
93erfldger, klage-man; da soema, 

disi klage; (j^tfatfc^et) t6riman. 
aSerflärcn, v. a., gihem glori; jid^, 

kom krin; aid et bad \^ixit, t>er* 

ftatte 1!c^ fein 9nt(i^, di a jeri so, 

hem fed kom lu*iri. 



93erffatf#ett ^ Serfan^ett. 255 
9Sctftatf(|ert, tori; ^t\>. einanber, 

trawan tori trawan. 
93ert{eben, plaka; lakki. 
93 erf nit tern, 33erfnutf^en, 

krniki. 

93erfnii)>fen, tai makandrt; kiib- 
poe makandra. 

33erforfen, giafc^en, korkoe dem 
batra; pott! korkoe na batra. 

93erfrie^en, ^i^, kruipi go kibri; 
go kibri« 

93erfräppelt, roalengri. 

93erfummern, t. n., pansoemä, pa- 
soemd; kroeä; bie ^flanien Ö. tm 
©arten, dem plansAen pasoemä 
(ob. kroeä) na djari; ein öerßint^ 
merted (jurudFgebüebened) Jtinb, wan 

pansoemä-piklen. 

93erfünbigen, taki gi; tjari njoe- 
soe kom (ob. go); Terteli; gi k6« 
nisi; gi bc^odskopoe; gi njoesoe; 
meki a kom sabi; mek! a sabi; 
Dörfler ))«, taki na fesi; fk()e, ic^ 
)). eu$ groge ^reübe, loekoe, nä 
tjari wan switi njoesoe kom gl 
oenoe, to oen plisiri; bad (St)an^ 
getium ))., preki da tori to Masra. 

93erfünbiger, bdodskopoe -man ; 

' bed (SioaaoeUi, pr^ki-man. 

33erfurjen, sjatoe; kot! hafoe; 
poeloe hafoe; er \^Qit mi^ (mir ben 
8o(>n) um fo »iel »erfurjt, a kotl 
ml so meni to da moni. 

S3er(a(!&en, e«, lafoe hem. 
93 er lab en, lai, potti na sipi. 
93er(a^men, t. a., e«, mank hem; 

meki a kom mank; t. n., kom 

mank. 

93erUngen, (fotbern), haksi; soe- 

koe; wani; (munfdSien) Terlange; 
hangri; ßoQ t)er(angen, haksi toi; 
3a(^Tung, haksi paiman; soekoe 
paiman; ®enugt()uung 1»., haks! 
satisfaksi; v^a^ öerfangfl bu benn?, 
san Joe wani dan?; i(^ »erlange 
barnad^, i()n ju feigen, mi hangVi 
TO si hem ; ed »♦ mx^ )u tt)iffen, 
m! hangri to sabi (ob. to jeri). 



256 bedangen — Scr(c%it* 

äiertangen^ s., wani; hangri; ver- 
lange. 

93etldngern, tUo., langa dasani; 
meki a kom moro langa. 

SäcrUffcn, e., tibi hem; rerlate 

hem; ®att »itb mt^ ni(^t t>er# 
(äffen, Gado no ga libi mi; einen 
Ort t>., konioto na da plesi; (eine 
$(antage) [fte abbred^n], broko; 
e* )>erla{Tenene $(antage, wan broko 

pranasi; e. \>. hatten, wan broko 

djari; ^i) auf e. (oh. ttw.) t)er* 
laifen, potli hem veKrouw na hem 
tapo; auf etn)., potti Staat n« dati; 
»ertafe bi* nidjt auf 2lnbere, (6etbft 
ift bei SKann), joe no moe teki 
tra soema ar^en, plani karo. 

aSerlaffenf^aft, (^intetlaffenf^^oft) 

boedroe. 

SSerUßecn, e«, kogi hem; pari 
hem nem; {{e D* ben Säieg ber 
iBa^rbeit, dem kosi da pagi to 
waarheid. 

S3er(auf; — im 33eriauf, na Im; 
nacb 93«> na baka; na baka vo; 
ua(^ 93, öon brei 2Bo(^en, (33er* 
gangen^eit) dri wieki na haka; 
(3ufunft) na baka dri wieki. 

93 er laufen, fl(^, lagi hem pa«i; 
Terdwale; (Dom SSaffet,) gaka; ein 
verlaufener ÜRenf(^, ronwiiman. 

SBertdugnen, t., no wäni sabi 
hem; fte »• S^^m, dem no wani 
sabi Jeana; bu mirfl mi$ breimal 
))«, Joe 8a meki lei dritron, taki, 
Joe no gabt mi; (DieOeic^t bef[er: 
Joe ga stry dritron, taki etc.); n>er 

micö t>erldugnet uor ben SKenfdjen, — 

digi no gabi mi na.fesi to »ocma. 
SSerldumben, e., gon^ogi hem; lei 

gi hera; potti lei na hem fapo. 
gSerldumbung, gongogä; lei-tori; 

lei -taki. 

aSerlautet, — e« verlautet, dem 

taki; soema taki; mi jeri; ftd) D« 
ta{fen, taki wan mofo; pingi. 
5BerIed)jen, a3erle(^jt fein, lekki; 
bad Sag ifl V., da bali de lekki; 



Sertegen — aJerteSung. 

ic^ V* t)Ot S)utft, dre-watra kUi mi, 
dre-watra de koti mi nekl. 

93ec(egen, ▼., etn>., miai da plesi; 
potti dasani na wan verkeerti 
plegi; potti dasani nanga kroekoe- 
toe han. 

93et(egen, adj., Terlegi; botileri; 
baboekä; V. fein, yerlegi; de na 
verleg! ; sjem; V. »erben, kom 
Terlegi; kom gjem. 

93er(egen^eit, verlegt; sjem; e* 
in 93. bringen, hati hem; ein n>e* 
nig Sauge rann ben ©ouverneur in 
93. bringen , ( n^nn er fte ntd^t ^t, 

(Sprid^ort,) äaesi-watra kan hati 

granman. 
93er(eiben, 93erleibet fein, kom 
1 verfeeli; bie 6a$e ifl mir t>er(ei# 

bet, dagani kom verfeeli mi. 

93er(eiben, (audteil^en) leni; borge; 
(geben), gl; einem SBergebung t>., 

gl hem pard6n; pfiffe, helpi hem; 
asisteri hem. 

93etleiten, verleie; kori. 

93 erlernen, vergiti baka; lasi da- 
sani baka. 

9Jertefen, lesi. 

93erle^en, e«, (förperücb) masl hera; 
koti hem; meki a kisi mankeri; 
hati hem; (bilbü(!b) hati hem; gi 
hem wan klap sondro han ; gi hem 
afrontoe; ft^ t)*, kigi wan man- 
keri; {t(!b ben Si<<3^^/ ™^^ ^^™ 

finga; UiUi^tnH f&oxtt, hati-mofo. 
93erte^ung, mankeri. 
93er(ieben, jt^ in im., kom lobbi 

hem. 
93erüeren, lasi; fein ®e(b, lasi hem 
moni; ben SBeg, lasi pasi; ^txt, 
läsi tem; verzii)m da tem; ttn 
^rcceg, lasi da proc^g; einen and 
ben Singen )>., lasi hem na hai; 
bad $erj, ben SRutb, lasi hatti; 
t)erti)ren geben, go laal. 

93er(Dben, fi^,. meki dnder-trouw; 

ftcb ®ott D«, pramisi hem sreA gi 

Gado. 
93ertobung, önder-trouw« 



Sßerlorfeu — Scrmiffcn* 

93er lo (fen, vericie; kori. 
iUrlo^uca, ed ocdo^nt fic^ ber 

Tl&bt nic^t, a uo ^aarti da moeitl. 
93erloofcn, ^tt»., liiti lot vo da- 
sani. 

33cttorcn,ia8i; bie t)eriorencn ©dbafc 
t>om ^aufc 3fraef, dem lasi ska- 
poe vo Israel famili ; o« fein, lasi; 
t)* gelten, §o lasi. 

33c^rtöf(ften, go dede; unfrc Sam* 
Ißtn t*, dem lampoe to vii de go 
dede; baö geuct ifi t)criofc^cn, faja 
dede. 

aSccIufl, — einen fltogen S. erleiben, 

lasi foeloe. 

93eiln{iig ge^en, einer ®a($e, las! 

da sani. , 

SJerma^^en, einen SBeg, tapo da 

pasj; einem etm., libi gl bem. 
93erma(^nen;T.,^erma^nun(t, s,, 

Termane. 
93erma(ebeien, kirn; floekoe; diki. 
Siermdnteln, tapo; kihn\ 
93erme^ren, meki a kom moro 

foeloe; potti moro na tapo. 
Bermeiben, et»*, kibri vo dasani. 
93ermeinen,denki;membre,memre. 
S3ermelben, seni taki; gi k^nis; 

seni boodskopoe; einen ®Xi\^, seni 

odi, 
93ermengen, mit, moksi nanga; 

mengi nanga. 
aSermerfen, uro. ükt, teki daü vo 

ogri; teki dati vq wan afrontoe. 
S3ermeffen, etWi, raarki hera; ji^ 
t)«, taki bigi; habi bigi taki. 

33ermiet^en, joeroe; jtd) an e, 

$errn, joeroe hem srefi gi wan 
. Masra. 
SSerminbern, ben ^ßrei^, mindre; 

Itcb, mindre; saka; kom moro wei- 

niki. 

S5ermif(!^en, SSermifc&t, moksi; 
geuer nnb äSaffer fönncn fi(^ nid)t 

t)« , faja nan^a watra no kan moksi 

makandra; SiKild) mit 3^^^^^ ^^^* 

mifc^t, meiki moksi nanga soekroe. 

93ermtffen, lasi; misi; no si moco. 



SSermittelfl — SSernit^ten. 237 

Sermittelfi, nanga wroko vo — ; 
nanga. 

93ermitt(er, mindriman; mfdde- 
laar h. . 

SSermobern, boekoe. 
SSermogen, v., man vo; kan; i^ 
\)txmoS)tt xdä)t, e^ }u t^un, mi no 

ben man vo doe dati. 
Vermögen, s., goedoe pl.; ver- 
möge h.; (Äraft), tranga; kragti; 
ein groged 33. ^aben, habi foeloe 
goedoe; gn 33. fommen, kom na 
vermöge; bad ge^t ubcr mein 33», 
dasani moro mi kragti ; dati ml no 
roan. 

33erm6genb fein, (im Stanbe ju) 

man vo; (rei^) habi foeloe goedoe; 

e« t)ermög. SRann, wan goedoeman. 
33 er mutzen, denki; membre,mem- 

re: bribi; nac^ meinem 33., so kki 

mi denk! (ob. bribi). 
33ermut^Ii(!^, so leki mi denk! ; 6a 

sabi. 
33erna^Idffigen, e., noke vohem 

moro; no loekoe hem moro; tibi 

hero. 
33 er na f(^ en, snoepoe; verroorsoe. 
3Serne(^men, v.^komsabi; jeri; kom 

jeri; kisi; kisi krin; ic^ö^lbeetW.Uer* 

nommen, mi kom jeri wansani; bad, 

n)ad er oeruimmt, da<;aniy disi go 

na hem jesi. 

33erne^men, s., fle fleticn in gntem 

33«, dem de bocn nanga makandra 
(ob. boen makandra); — in fd)(e(^' 
tem — , dem habi trobi nanga ma- 
kandra; bem 33. nad), so leki mi 
jeri. 
Jöerneömtic^, krin; o. fpre^en, la- 
ki krin. 

33 er neigen, jt$, buigi; t)orj[emanb, 

bnigi gi hem ; hali foetoe gi hem ; 

meki wan komplimenti gi hem. 
35crncinen, taki no; stry. 
33erneuern, etto., meki dasani njoe 

njoe baka; ft(^ o., kom njoe njoe 

baka; teki wan njoe fasi. 

35 er nickten, et»., meki a tronnoti. 

33 



258 Sernunft — Oeneben. 

©etnwnft, ▼ewtäod; jur 95» fom* 
men, kom na verütänd; einen }uc 33. 
bringen, potti hem na hem verstand. 

Siernünftig, Terständiki h. ; nan^a 
▼erstand; gan} 0», nan^a hem reti 
▼erstand (ob* boen verstand); ein 
»crnünftiflec SKann, wan verstand!- 
ki soema. 

Secorbnen, (befeblen) gi ordre; e* 
gu ttwa^, potti hem na (ob. vo); 
ber S)octoc f^at ibm etw. t^erorbnet, 
datra gi hem wansani; datra ko- 
manderi to a teki — . 

SSerotbnung, ordre; Jffentli^e, pla- 

kati. 
SSerpacbten, joeroe. 
SSetpaffen, misi ; verzuim ; lasi; ic^ 

babe bad SBajfec (bie glutb ob. Sbbe) 
t>erpa§t, mi misi (ob. lasi ob* ver- 
KJiim) da watra, 

SSerpfdttbeu, gi na (ob. vo) pantl. 

SSerpflanjen, etio,, teki hem plan! 
na wan tra plesi. 

Serpflegen, e., loekoe hem. 

äJetpflicbten, verpligti; bad ®efe^, 
bad micb \)erpfli^tet, da wet, disi 
verpligti mi; flc^ D., Oetpfltcbtet fein, 
verpligti; i^ bin oerpftic^tet, ju— , 
mi verpligti vo — . 

33erpfti4)tung, verpligti; icb babe 

bie 93., mi habi da verpligti. 
SSerpfufd^en, pori; knoei* 
93 e r p i $ e n , krafata ; krafata nanga 

pekki; pekki. 
93 erpraffen, vermorsoe. 
93erpuf}en, (audruben) bro ; lag mi$ 

ein n>enig O., meki mi bro pikin so. 
93errammeln, boutoe; tapo kria 

krin. 

93erratben, tori; Subad, ber ibn 

nadi)\)ix uerrietb, Judas, disi tori 

hem na baka; gongosi. 
93errätber, torf-man; gongosä- 

man. 
93errdumen, et»., potti dasani na 

wan verkeerti plesi; broejä. 

93erreben, ftc^, (tt($ üerfpre^cn) misi 
mofo ; — er bat ji4> »errcbt, ed nie 



93erreifen — 93erfaitbnt* 

toieber ju tbun, a aweri taki, nooiti 

hem sa doe so moro. 
93erTeifen, meki wan reis; liopo 

teki pasi ; go na doro (ob. oa biiifi 

ob* na pranasi); ber ^err ijl üerreifi 

(ni(bt }U ^aitfe) Masra de na doro 

(ob. na pranasi). 
9}errenten, loesoe dem tet^; loe^ 

soe; er bat jlcb ben ^u§ oerrenft, 

a loesoe dem tet^i vo hem foetoe; 

eine Derr. $anb, wan loesoe hanoe. 

93errennen, einem ben SBeg, ron go 

tapo pasi gi hem. 
93errid)ten, doe; et»., doe dasani; 

feine S^otbburft, go na baka. 
93 erriebt ung,wroko; afeersi; bo^d- 

skopop. 
93erringern, mindre; smelt! hafoe; 

poeloe hafoe; i^ felber xoiti bir ibre 

3abl t>., mi srefi sa kom smelti dem 

hafoe gi joe, 
93erro{len, verrostoe, vroestoe. 
93errotten, verrotoe; latin; pori. 
93erru^t, ogri pasä; toemoesi ta- 

kroe. 
93 er ru dt, lau; )>. werben, Iron lau; 

ber 93crrüdte, laiiman. 
93errutftbctt, lau-fasi. 
93erruf, ogrinem; porinem; takroe 

nem ; er \\t im 93., a habi ogri (ob. 

takroe) nem. 
ißerrnngeü fein, habi prooi (ob. 

plooi); de prooi prooi. 
93erd, versi, veersi. 
SBerfagen, etm*, mombi dasani; no 

wan! gi hem ; ( ni^t todgeben ) no 

piki; bieglinte bat Perfagt, gon no 

piki; gon no gi faja. 
93erfamme(n, v.a., meki dem kom 

makandra; kal! dem kom makaii- 

dra ; {tcb, kom makandra ; kom mit! 

makandra. 
93erfamm(ung, komparisi; vergk- 

dering h.; gottedbienfilid^e, kerkij 

menn bie 93. aud ift, te kerki kom- 

oto. 
93erfanben, 93erfanbet fein, tapo 

nanga santi. 



85 erf a^/ panti; in ©♦ flefecn^ gi na 

(ob* to) panti. 

93etfaiiern, kom soewa. 
SSecfaumeit, misi; verzuim; lasi^ 
i(!6 »itt bi(!^ nid?t t)cr(aJTe«, no^ »♦, 

ml no sa libi, mi no sa verzuim 

joe; iäi ^abe ben ©otte^Menfi »., 
mi lasi (ob, misi) mi kerki; bad 
(gunliige) SBaffer r)., iasi (ob, misi 

pb« yerzAim) watra. 

S3erf(^affen, ewem eti»., bezorgoe 

4aaani gi hem; kisi dati gi hem^ 

8Jei:f^dmt fein, sjem; bad Ätnb iji 

\)., da pikieii 8Jem. 

33crfd)dmtt>ett, »jera. 

S3erf^arcen, beri na ondro gron; 
berl. 

S&erf^eiben, tapo bro; tapo hero 
bro; dede; (^cibntfc^cr Stuöbrncf) 
laai; er ift im ^., a de loekoe vo 
dede; a de hall dede-^-bro. 

SJeTf^enfen, giwei vo present!; gi 
VQ present!. 

SSerfc^euc^en, jie, jagi dem gowei; 
jag! dem. 

aiUcfdjicf en, aeni go. 

äJerf^ieben, (anf fd)ie6cn) dra! ; (auf 

bie (Seite f^*) drifi na sei; skqifi 
n^ sei, 

Sie rf Rieben, difrenti; »erfcftiebene 
^erfonen, difrenti soema ; auf \)iete/ 
)[)eTf(!^iebene SBeifen, na fodoe dif- 
renti fasi. 

S3e):f($ieben^eit, difrenti-fasi; dn« 
derskeid h. 

93etf(^ie^eni (in bet f$arbe)!a8i hem 
kleur; poeloe; komoto; ha^ ^tuä) 
))erf$iegt, da klosi de Icomoto (ob« 
poeloe). 

a3erfd)immetni aSerfcS&immelt, 

boek6e, 

Serf^Ufen, xä) babe mi^ r)., alibi 

kori mi; alibi meki mi las! tem. 
33erf^tag, (ßiuiuicr^cn) wan pikin 

kämera; ein buufler $,, koepee. 
Serfcfelagen/v- nut SSrettcrn, potti 

beskotoe-pranga; potti dem pran- 

ga^ besiaa h,; — Co Ul\(A)U tii^t^, 



SSerfci^Iaflcn — SSerfc^uaufen. 259 

a no waiisani; dasnoti; a no me^ 
ki not!. 

aSerf dalagen, adj., (liflig) slentri; 
foeloe nanga triki; toemoes! koni; 
ein üeifd&I* Sunge, wan triki«' boi. 

äJerfd^tagen^eit, slentri; slentri- 
fasi; triki-fasi ; dip! koni; koni'-fasi. 

SJerfcbldmmt, tapo nanga toko to- 
ko; ber ®raben ifi t)v dagotrotapo. 

SSetfdbte^tcrn, ji$, kom moro ogri. 

S3erf<^(eimt, tapo nanga sleim; icb 
bin t)v n^i I'^ki tapo nanga sieim. 

SSerfcfclcmm^n, SBerf(^Ieubern, 

vermorsoe. 

93erfc^(ie$en, sloto; shiiti; tapo; 
bie Z\)Vix )i>., sloto doro; bie X^ure 

ifi \?erf(!^toiTciV doro sloto; bie ©ruft 
mit einem @tein r>., dapo da horo 
nanga wan stoon; einem ben 38eg, 
sluiti pasi gi hem; anbern 2eutcn 
ben 2Runb, tapo tra soema mofo; 
fein <&etj, tapo hem hatti; mombi 
hem hatti nanga tranga. 
S3erfd)l^mmern, v. a., m%ki a kom 
moro'ogri; flc|^, kom moro ogri. 

SJerf^Iingen, swali; goeli. 
SSerf^Ioffen, sloto; tapo, 
93erfcbtu(fen, swali. 
SSerfcbma^ten, kom flauw; i(S^ ». 

t)or junger, mi kom flauw to han- 

gri; hangri meki mi kom flauw; 

hangri de kill mi; (fterbeu) kom 

dede nanga hangri. 
aSerfc^md^en, veragti; no wani. 

aSerf^merjen, vergiti; jemanb, no 

de sari (ob, de na sari) moro vo 
hem. 

aSerfc^mieren, ein 8o(5 mit Äitt, ta- 
pe da horo nanga stdkfervl ; ißapier, 
(bef^mu^en) morsoe da pampira. 

aSerf^mij^t, slentri; foeloe nanga 
triki; nanga dip! koni. 

aSerfcbmi^t^eit; slentri; glentri- 
fasi; triki^fasi; dip! koni. 

aSerf^nappe^, fl(^, — er ^at pc^ 

))erf(^nappt, hem mofo tori hem. 

aSerfi^naufen, bro; tjerf(|)nauf ein 

n^enig!, bro pikin so!; sidom bro! 

33^ 



2Ö0 Scrf^neiben — SJerfc^wenber. 

93erf(tiiic{ben, ▼., aSetfc&nitteu, 
bcr iJcrft^nittcnc, kapadoe. 

93 er fd^o neu, spare; ber fcincd eige« 
nen @ubned nic^t t>^ ^at, disi no 
ben spare hem ei^en pikien. 

S3erf^dnent, etu>., meki a kom 
nioro mooi. 

Serfc^reiben, einem etxoa^, potti 
nahein nem; {te ^at tbt^aud tbrcn 
Äinbcrn üetfd^rieben, a potti hem 
hoso na hem pikiea nem; einem 
^rjenci \),, gi hem recepti. 

Sierfftreibung, ( Sc^ulbDetfc^rei»« 
bung) obligl^si. 

93er[d^reien, e«, pori hem nem; bra- 
meri hem nem^h. 

SB erf groben, lau; tanfoeroe; ba- 
bau; ein t)erfc^robener SJienfc^, wan 
tanfoeroe -soema; lauman; babau* 
man. 

S3erf(^rumpfett, 33erf^rum<)ft, 

prooi. 
33erf(!&ücSbtern, e., gi hem frede; 
meki a Tede. 

S3erfcbü(i)tert, — er jt^tganj ö. ba, 
a sid<$m djonni; er ge^t gau} p* eln^ 
^er, a waka djonnf. 

SSerf^uIben, — »ad babe i^ t>tx* 

fcbulbet?, hoe ogri mi doe?; obne 

mein S3«, sondro mi foutoe; sondro 

jni kan helpi. 
93erf(bu(bet fein, habi paiman; habi 

foeloe paiman, 
33erfcbütten, etit>., kanti trowei; 

trowei. 

S3erfd)n)dgern, ^i^xtxxt einem, kom 

na famiJi nanga hem; er t^ mit 

ibnen l^erfcbivagert, a de famiii vo 

dem. 
33erfcbivdrjen, e*, gongosä hem; 

port hem nem. 
93erf(b»dfeen, c, tori hem; ^ t)., 

lasi hem tern nanga taki taki. 
SSerf^wei^en, kihri; no bekenti; 

tapo; ba id/d moUte d., ao langa 

mi no ben wani be&eiiti, 
S3erf$tt)enben, vermorsoe. 
il$er[cbt))enber, Termorsoe^man. 



SSetfdS^wfnben — 93erftitfeu* 
Serf^mtnben, lasi; einem au^ ben 

X ^ugeu, lasi nahem hai; gowei krin 
krin, 

SSerf^mi^en, etn>., (bi(b(icb) vergiti 

krin krin; lasi hem. 

23erf(^wören, fid), (cerflucben) floe- 
koe en sweri; (fomt)(ottiten) meki 
barki; mekikompldt; dringt «weri. 

93e4rfcbn)örer, komplotoewnan. 

SSecfc^lDOrung, komplcSt; barki. 

33 erf eben, v., (ein 93, ma^en) misi; 
misi wan sani; meki wan abtiisi; 

icb babe mid) r>*, (falfcb gefeben) mi 

hai misi; mi no si boen; einen tt>0' 
mit t)«, loekoe (ob. bezorgoe) dati 
gi hem; ftd) mit etm., loekoe wan» 
sani gi hem srefi ; i^ Derfebe mi^ 
^U eucb, mi hoopoe to oenoe; c^e 
icb micb'ö üerfab, bifo mi ben denki ; 
jUDor 0«, (Doraudmi{fen) sabi na fesi. 

93erfeben, s., misi; abuisi; foutoe; 
i^ babe ein 33. gemacbt, da misi mi 
ben misi; ed ifi uicbt mein 33., da 
no mi foutoe; and 33., UAUga abuisi. 

33erfeuben, etn>«, seni dasaui go. 

33erfeuflen, bron na faja. 

33 er fen {en, soengoe; meki a soen- 

^erfe^en, etn>., potti hem na wan 
tra pleai; einem e« ®d)(ag, gi hem 
wan klap ; ed oecfe^t mir ben Sltbeni, 
a tapo mi bro; etn>. (urn (Selb) ©., 
potti dati na panti ; gi vo (ob« na) 
panti. 

33erfi(bern, einen etn),,.lakigi hem; 
gi hem da verz^keriug h.; verz&« 
kre hem h. 

33erficberuug, verz^kering. 

33erfiegeln, zegel; potti wan ze- 
gel na tapo ; tapo nanga lak ; mar- 
ki nanga lak; lak; einen (biibüd^), 
gi hem da zegeUmarki; t)eritegcU 
Q)erben, kisi da zegel -marki. 

33erfiegen, kom dre. 

2$erfi(bern, tapo nanga silver. 

Serf in fen, 'soengoe; soengoe krin 
krin; in ©ebanfeu )>., kom na wan 
dipi prakseri. 



S3erf5^nen — Setjlan^ 

öcrfS^ncn, verzi^en h. ; eiucu SWcn* 
Wen mit ®ott, verzoen wan soe- 
ma nmgtL Gado; {ic^ mit feinem 
-trüber, verzden hem srefi naiiga 
hem brara; jtc ^abcn jld) Dcrfö^nt, 
dem kom boeii baka nanga makan- 
dra; von — , mi nanga liera meki 
mati baka. 

93erf6^ncr, verzoener h. 

fflcrfö^n-opfcr, verz6cn-offer; 
-tag, in große, da bigi verzdcn- 
dei. 

Setfölinung, vcrzoem'ng h. 

SJerfotgen, jem., zorgoe \o hera; 
bezorgoe hcm; loekoe hem; mau- 
teuer! hem. 

SJcrforger, zdrgoeman. 

SScrfparen, spare; »erfpate baö 
auf morgen, Hbi dati tee tamara. 

aSerfpdten, Öerfpatigen, jlc^, 

las! tem ; las! hem tem ; Kom laäti 

toemoesi. 
S3erfpeien, e/, spiti na hem tapo; 

apHi na ini hem fesi. 
SSerfpcifen, njam. 
iUrfperren, tapo; einem ben Sßeg, 

tape pasi gi hem; bet SBeg ifl oer^ 

fperrt, pasi tapo. 
33erfpie(en, lasi. 
iUrfpottcn, e<, spotoe hem; holi 

hem vo spot; drefgi hem; lafoe 

hem; koksi hem, a. 
93crfpottung, spot, spotoe. 
JBerfpre^cn, v., pramlsi; belovoe; 

\)0rau6 ü., pramisl na fesi; piel \)., 

pramisi foeloe; fi^ \\ (ju ^eirat^en), 

pramisi makandra; fi^ (im Sieben) 

0., — {^ ^abe mi(^ oerfproc^cn, mi 

misi mofo; mi mofo misi. 

SSerfpred^eu, s., pramisi; beiovoe. 

öerfpreiten, panja; kom panja. 

iUrfpri^en,- spater trowei. 

SLUrf puren, kom tili; kom onder- 
finiii. 

SJerftanb, verstand ; koni; zin; er 
ift nic^t recftt bei 33., a no de nanga 
hem ret! verstand; a no de boen 
na (ob. na hem) hede; a las! wan 



SSerjlanbig — S3erjie{^en, 261 

zin; er ^at ben 93. tjerforen, a l&si 
hem zin; ^xi 93. fommen, kom iia 
hem verstand; kisi verstand; e.ju 
B. bringen, potti hem na hem ver- 
stand; er ^at feinen 93.baoon, a no 
sabi noti vo dati ; ba« gebt über mci* 
nen Ü*, dasani pasä mi verstand; 
dati dangra mi; ber 95. berSerflau* 
bigen, da koni vo dem kiSniman. 
93erftdnbig, koni; verständiki h.; 
P. n>erben, kisi koni; kisi verstand ; 
ber 9L^erfidnbige , koni- man; wan 
verständiki soema. 

93crjldnbigen, ji^ mit einanber, 

potti mofo makandra; kom akor- 
deri nanga makandra; korderi talii; 
meki wan skeki nanga makandra. 

93erildnbni6, einem ba^ 93. öffnen, 
potti hem na liem verstand; n^er^ 
bet nid)t Äinber am 93., na ini da 
reti sabi oen no moese tron leki 
piliien. 

93er)ldrfen, mek! a kom moro 
tranga; tranga. 

äJerjlatten, gi pasi; gl permisl; 
permiteri. 

93er fla üben, kisi stof. 

S c r jl a u b t , lai (ob. tapo) nanga stof. 

93erfiau(ben, verzweki; pc^ bie 

^anb, verzweki hem han, 
93erfletf, kibri-pleai. 
93erile(fen; kibri; jlcb P., go kibri; 

fid) t)erjiecft t^alten , sidrfm kibri. 
g3erileben, jeri; verstaä; begreipi; 

kom sabi; kisi krin; sabi; id) \>n* 

fie^e bie ©pradje ber Europäer — 
njorunter bie 9teger au^ bie biefige 
Sanbe^fprac^e , bad Slegcrenglifcbe, 
begreifen, — nid)t, mi no jeri ba- 
kra, (tod^renb »ir ju ben 9?egern 
fageu würben, mi no sabi ningre- 
tongo); id) oerfiebe nitbt, wad t>n 
fagji, mi no kan jeri (ob. mi no 
kan verstaa), s&n joe taki; etn>. 

nid)t re^t t)* (anffaffen), no jeri da 
taki boen; eine Arbeit nid)t re^t 

p., no sabi da wroko boen; ber 

2Rann perfle()t fein SBerf, da soe- 



262 »erPeiflern — öerjheuen* 

ma sab! hem wroko; et t>erfie^t 
ftt^ aufd Steuern, a sab! vo tiri 
boto; bte @a^e gei^t über meinen 
^orijont, id^ fann fie nic^t t>., da 

tori dan^ra roi, mi no kan kisi 

liem krin ; einem et»)* ju D. geben, 

pingi hem to dati; pingi takt g\ 
hem. 

^erfleigern, dffentli^, seil na ran- 

disf. 
'iUrfieigerung, offentU^e, ▼andwi. 
ä^erfieinern, tron stoon. 
aJerjlellen, jt*, in—, tekl da fasi, 

sori lek! — ; verandre hem srefi, 

sori leki — ; jl^ »,, a(d ob — , 

doe so, leki — . 

93erßeuern, et»)«, pai kostoe vo 
dasani. 

äierflodCen, (f^immelu) boek6e; 

ft^ t)., meki hem hatti (raiiga. 

ajerflorft, — ein t>crjiodtter ÜÄenfc^^ 

vfA tranga- hatti soema. 
ä^crfiotfung, tranga hatti; trang^a- 

hatti- fasi. 
93er{lo(^(en, kibri-fasi; na kibri- 

fasi; na ondro ondro; safri safri. 

93cr|lot)fen, tapo; eine Dcffmuig, 

tapo da horo. 

aSerflopft, a3erflo^)ft fein, ver- 

istopoe h.; habi afitöe. 
SSerjlopfung, afit6e. 
SSerftorben, dede; Gado-blesi; 

mein Dcrfiorbener 2Rann, mi Gado- 

blesi man; mi zaliki man; ber93er^ 

florbene,dede-8oema; bic Säerflor* 

beneu, dem dede- wan. 
93erfii)§, abnisi, aboisi; foutoe; e« 

S3* ma^en, meki wan abtiisi; misi. 
JBcrjiogen, jagi; potti na doro; 

verstootoe h.; er ^at feine grau 

Derjloßen, a jagi hem wefi; ber 

^err wirb fein Solf ni^t t)., Masra 

110 sa verstootoe hem piple. 

S3erfirei(!^en, v. a., tapo nanga 

stokfervi; mit garbe, fervi; v. n., 

pasä; bie recbte 3^it ift bereit« Der* 
ftri(!^en, da reti joeroe pasä kabä. 
S3er {treuen, panja; panja trowei. 



öerfWrfen ~ »ertteft, 

Serftriden, e., seli trapoe gj 
hem; kori hem; ftc^ )>«, broejä 
hem srefi, 

93erflumme(n, e«, kapoe hem; me- 
ki a kisi wan mankeri, 

SSerflummen, tron atom; er t>er^ 
flummte, hem mofo go na godo. 

93er fu^, e. 93. ma^en, proberi. 

93erfu(^en, et»., tesi; proben; 
aoekoe; einen, tesi hem; seti tra- 
poe gl hem; ein ^Keffer, proben 
da nefi; e« Speife, tesi da njanjäm; 

er ijerfud)te, ibn ju fangen, a soe- 
koe vo kisl hem; er tjerfud^te ju 
{le(^en, a prober! vo tanapoe; <^^ 
tan t>erfu(ite ibn, didiebri tesi hem 
(ob. seti trapoe gi hem). 
^itxinöi^ZX, tesiman. 

XJerfud^ung, tesi; fu^re und nitjt 

in 33«, no meki wi kom na iiii tesi; 

ed ^at mid^ eine 93« betroffen, wan 

tesi miti mi. 
93erfube(n, roorsoe, 
93erfübuen,f, 93erf56nem 
93erfunbigen, fi(^, doe ogri; doe 

zbndoe; doe pikado; fl^ an jem., 
doe hem ogri; foutoe hem; doe 
zondoe na hem; i6) M^t mi^^ an 
meinem ©ott t)erfünbigt, mi foutoe 
mi Gado. 

äierfugen, etU),, meki a kom switi; 
swili hem. 

93ertdnbe(n, feine ^tit, lasi hem 
tern nanga pre. 

93ertauf^en, kenki; etm^mit, ken- 

ki hem vo — . 
93ert^eibigen, itc^, help! hem 
srefi; fi^ gegen einen, feti tegen 
hem. 

93 er t (geilen, platie; Äleiber unter 
pe, platie kiosi gi dem ; in Ala ffCH, 
platie na lo; platie lo io. 

93ert^euern, meki a kom diri. 

93ertbun, kabä; vermorsoe. 

93 er tief en, tiefer macben, etw., meki 

a kom moro dip!; dip! hem. 
93 e r t i e f t fein, in ©ebanf en, de nanga 
dipi prakseri. 



Vertiefung — Vertreter, 

Vertiefung, loo plesi; dipi plesi; 
horo-pfesi; laage plesi. 

Vertilgen, port en poeloe; poeloc; 
pori; (igi eh poeJoe; kraboe poe^ 
loe; e» öon ber Srbe, poeloe hem 
na grontapo; bu ^aft feinen dla* 
men )}ertt(gt, joe kraboe poeloe 
hem nem. 

Vertrag, kontraki; einen V» f^Iic# 

§en, meki waii kontraki. 

Vertragen^ fid), etw», verdrage; 
fie fonnen ^6) ni^t vertragen, dem 

no kan verdrage makandra; doro 
dem de na trobi; jte r>. [x6) gut, 
dem de boen nanga makandra; 
dem akorderi (ob« korderi) boen 
nanga makandra. 
Vertrauen, 8.,vertrouw;betronw; 

auf ©Ott aKein fe^e i6) mein V,, 

na Gado wawän mi potti ala mi 
vertroüw, 
Vertrauen, v., vertroüw jbetronw; 
potti hem vertroüw na; potti be- 

troüw na; jtc^ einem t>* (fein ^erj 
gegen i&n au^f(|ütten), poeloe hem 
hatti gl hem. 
Vertrauli^, familiari; »♦ mit fem» 

umgel^en, de familiari nanga hem. 

Vertraut, jle jtnb nic^t ü^ mit ein^» 

anber, dem no de nai jesi nanga 
makandra; pe jlnb t>. mit einanber, 
dem liegi (ob* riegi) makandra; 
dem de kankan; dem de familiari 
n^akandra; ein ))ertrauter ^Mmn, 
wan vertrouW soema; ber Ver* 
traute, kompc; mati. 

Vertreiben, e*, jagi hem gowei; 
jagi hem komoto; jagi hem. 

Vertreten, e., (afö Vürge) tan bor- 
goe vo hem; tan na fesi vo hem; 
ßincö ®a^e, plyti hem zaak; e* 
fürbittenb, begi vo (ob* gi) hem; 
einem ben 2ßeg, tapo pasi gi hem; 
i(^ ^abe mir ben gug \>., mi ver- 

zweki mi foetoe; wan tet^i loesoe 
na mi foetoe.^ 

Vertreter, (SemanbeS), borgoe; 

(bei ©Ott), voorspraak h. 



Vertrotfnen — Vermafirlofen* 263 

Vertrocf neu, kom dre; kom dede. 
Vertuf(^)en, etm., kibri dasam; 
' tapo dasani. 
Verubetn, etn)., teki mandi na 

dati; teki dati vo ogri; teki dati 

vo wan afrontoe. 

Verüben, doe; eine <Bä)anitf)<it, 

doe wan sjem-wroko. 

V e r u n e i n i g en, jld&, kisi trobi nan- 
ga makandra; kom na trobi. 

Verunglimpfen, e*, gi hem afron- 
toe; potti ogri nem na hem tapo; 
gi hem wan ogri nem; pori hem 
nem. 

Verunglutfen, lasi ; pori ; no kom- 
opo boen; er ifi t>erunglu(ft, wan 

ogri (ob* dngeluk) miti hem; bad 
Schiff ijl ü«, da sipi lasi; bie Sir* 
beit ift t)., da wroko no komopo 
boen; ed ifl ))., a no kom boen« 

Verunreinigen, doti; morsoe; 
meki a kom doti; — ia^ t)erun« 
reinigt ben 3Kenf^en, dati meki 

soema kom takroe. 

VerunfPülten, ettt\, meki a kom 
takroe; pori hem; u>enn iVL bir bie 
Slafe abf^neibefl, loerunilaltefi bu 
bein ®ejt(l)t, — r (Spri^wort,) efi 
Joe koti Joe noso, joe pori joefesi. 

Verurfa(!bcn, gi; meki; eö ^at mir 
gieber öerurfad)t, a gi mi koorsoe; 
ed bat einen ©treit t)*, a meki wan 

trobi hopo. 

Verurt^eilen, e*, vdnisi hem; 

jum £obe, vdnisi hem vo dede; 

gu einer ©etbftrafe, foetoe hem. 
Vervielfältigen, meki a kom foe- 

ioe. 
Veröollfommnen, verbetre; jid), 

verbetre; kom moro mooi (ob. 
bigi ). 

Verroacbfen fein, habi hei baka; 
habi avoen. 

Verwalten, et»*, holi kibri da- 
sani; kibri dasani; [\ä) gegen beu 
Siegen, kibri arien, 

Verma^rlofen, et»*, no loekoe 
hem boen; no ke vo hem; ver- 



2fr4 Sertöa^rung — 23ertt»cilcn* 

Mharlooze hem h.; ein )>ertt>a(r^ 
lofted ^inb, wan verwaarlooze pi- 
kien. 

SSerroaftrung, — eti». in S3, ne^^* 
men, teki kibri hem. 

93ern)atfen, lasi hem lata (ot). ma- 
ma); iron wees-pikien h.; t^enpaifi, 
8ondro mama; sondro Uta. 

SSerwalten, loekoe; e. ißlautage, 
loekoe da pranasi. 

S3 ermattet, driktoro (dikketoro). 

äJerwanbeln, itvo., meki a Iron; 
^C^, iron; kom tron; k)eni»antc(t 
wetben, iron; baS SSajTec \)at jid) 
in 33lut tetwanbctt, da watra tron 
hroedoe; et üctumiibelte bad SBajfct 
in S3(ut, a meki da watra tron 
broedoe. 

SSetwanbt; S3etn)anbte, S3et* 

wanbf*aft, famiH; broedoe; et 

ift mit nic^t t>., i|i nicftt auS meinet 

äJ., a no de vo mi famili; bct-^eu 

beitat^et eine feinet i^v.^* IVlasrB 

go trouw nanga wan famili vo hem ; 

ed ifl noä> ein näheret 33icn>anbtet 
)?ot^anben, wan tra moro klosibei 
famili de jete; mein S31utdt>ern}anb^ 
tet, mi broedoe: mi piesi meti. 

SSetwatnen, t., S3:t»atnun3, s., 

wai^rskoiiwe. 

S3etwe(l>feln, einen mit, kenkihem 

nanga; teki hem vo — . 
a3etn)e(^felung, (Sttt^um), abuisi, 

aboisi. 
a3ettt)e^en, wai; bet Siegen ifi be* 

teitd DetU)e{)l», arfeen wai kabä. 
S3etn?e(>ten, einem etn>., tapo pasi 

gi hem; tapo hem vo dati; beletti 
(ob. hindre) hem dati (ob. vo doe 
dati); weigre hem dati; verbiede 
hem dasani. 
S3eta^eicölid^t, njenjoe; ein t)et* 
tt>eic6I. Äinb, wan njenjoe pikien. 

SSerroeigetn, einem et»., weigre 

hem dati. 

S3 et »eilen, tan; i^ tt>etbe nocb ein 
n>enig D., mi sa tan pikin so jete; 
\)et»eite ein wenig, tan so langa! 



S3etn>eid — SSenpittt. 
SScrwei«, verwytl; et gab if^m einen 

33., a gi hem wan verwjtl; a poe- 
loe hai gi kern. 

S3ein)eifen, einem et»«, verwjti 
hem dati; e^ (oon einem Dtt), ban 
hem. 

S3ettt>elfen, kom flauw; kom dre; 
t>etn)clft, flauw; dre. 

S3etn>enben, etn>« ju einet <Sad}c, 
gebruiki hem vo; fi(ö fut jem., 
potti mofo gi hem; potti wan boen 
mofo gi hem; begi gi (ob. vo) hem. 

S3etn)etfen, trowel; verstootoe; 
jle »erben i^n t)et»etfen, dem 8a 

trowel hem, taki, a no waarti; ben 

Stein, ben bie S3au(eute ^er»orfen 
l^aben, da stoon, disi dem basi ben 
trowel. 

93et»efen, latin; verrotoe. 

S3et»i^en, adj., tra; di pasi; di 
pas4 dc; t)et»ic^ened ^c^)X, tra 
jari; tra jari, di pasa de; da jari, 
di pasa de; \)« SÖiioc^e, da wieki, 
di pasa; tra wieki. 

33et»icfeln, jt^, vromloe; bet 
3»itn \)at fi^ »etwicfctt, ma^' i^n 
andeinanbet, da tetii vromloe, loe- 
soe hem; [xä) .in et»., kom na 
broejä; et (>at {id[^ fo \)et»itfelt, ba§ 
et ni^t mebt tietaudfommen fann, 

a kom broejä, so tee a no kan 
loesoe moro. 
33et»ilbetn, kom wildri; — ein 
t)et»i(bettet ©atten, wan broke 

djari. 
S3et»tHigen, pramisi; et bat ibm 
tdgUc^ einen ©emitting t)et»iaigt, a 

pramisi hem wan sren wan del. 

S3et»inben, vergiti; i(J fann ba« 

ni^t t)., mi no kan vergiti dati. 
S3et»itten, trobi; daiigra; bie ®t* 
»ijTen Det»ittet nid}t, no trobi dem 
konsiensi; bad ))er»ittt mi^, da- 
sani dangra mi; (3»irn ))•) vrom- 
loe; e. ®ad)c, meki a kom na 
broejä; adcd bntc^einanbet t>., tja- 

kä tjakä. 

33et»ittt, 33et»otten, broejä; 



(t>om ^mxn ic.) vromloc; {htm 
SkrflanDe mä)) lau. 
SSeriDirrung, broeja; broeja broe- 
ja; broeja -fasi; in 95^ gerat^ctt, 
kom broeja; kom «a broeja broe- 
ja; (t)om ^roixn ac.) kom vromloe; 

e* in aj^- fe^en, (verblüfft machen) 

dangra hem. 
93ern>if$en, figi poeloe; figi. 
93ertt)unben; e., meki a kisi wan 

mankeri; broko hem skin. 
5Bertt)unbern^ jic^ übet; verwon- 

droe TO. 

93ern)unberung, e« in 93* fe^en, 

meki a kom Terwondroe. 
S3ctn)ünf(|cn, c, ilokoe hem. 
93ern>ü{ien, pori; broko pori; bad 

ganje Sanb, port da heeii kondre. 
83ern)üjlcr, pori-man. 
SSerwiiftung, pori; bcr ®tcuel bet 

SSetmnflung, da lakroe poru 

S3et}agen, las! hatti; ganj nnb 
gar ))«, lasi hatti krin krin; und ifl 
bange, abet »it »• nitbt, m kom 

verleg! , ma m no la« hatti. 

S3 erjagt, — ein S3et jagtet, wan 

lasi- hatti soema. 
93erjagt^eit, laai^hatti fasi; lasi 

hatti. 
33ergdrtelt, njenjoe; ein \)erjdrteli» 

ted Sinb, wan njenjoe- piklen. 
S3etjaubetn, t., tofroe hem; doe 

hem wansani. 
93et}dunen, potti trariki rontoe. 
S3et}dunung, heini; (umidunter 

ip(a^) pen. 
SSetgebnten, gl tin procenti; gi 

procenti. 

a3etjebten, njam; fein SSetmogen, 

njam hem goedoe ; et oetgef^tt, n^ad 

t^ ira S^wcige mcined 9tngefid)td 

ctwotben b^bt, a njam mi sweti; 

»ie ein tjerjcbtenb geuet, leki wan 

faja de njam ala-sani. 
ajetjei^neni^skrifi; potti na wan 

lyat. 
a3etjei(!bni§, lyst. 

SSetjei^en, gi pardin; gi dasnoti; 



SSetiei^ung — 93ie(me^t* 265 

parddn; pardonM; t^etjetbe!, das- 
noti!; iDetjeiben ®ie!, mi haksi 

Masra parddn ! 
93e,r2eibung, pardon; dasnoti; e. 

urn 93« bitten , begi hem pardon. 
93 ergibt (eijlen, bedanke. 
SSergie^en, drai; fika; (ange, drai 

langa; i^ergte^e no(!b ein tt)enig, tan 

pikinso jete; tan so langa!; et DCt« 
gießet }u tommen, a no de kom so 
hesi; ein Jtinb t>.., no kweki hem 
boen ; pori hem ; e. »ergogened Äinb, 
wan njenjoe pikien, 

93etg{eren, meki a kom mooi; me- 
ki hem mooi. 

93etginfen, gi procenti ; gi intres. 

93etjJgetn, drai 

Setgolten, etm., gi koste to da- 
sani. 

S3 e r J u g, ^- obne 23^ sondro to drai; 

wantem wantem. 
93et}n)eife(n, lasi hatti krin krin» 
Setter, oom, oomoe; brara; famili. 
SBejiten, e., tergi hem; spyti; tro- 

bi; moferl hem. 
aSicb, dem meti pK; 33ie]&-gudbt, 

kweki; eine $(antage, auf weiter 

S3iebju$t betrieben tvitb, wan kwe- 

ki-pranasi. 
aSiel, foeloe; t>iel SSoIfd, öiete SKen^ 
f^en, foeloe soema; mit öietet ®e* 
bulb, nanga foeloe pasiensi; fe^tD., 
toemoesi foeloe; toemoesi; giemüci) 

)>«, nofo ; mit anbte me^t, no^ ü. 
anbete, nofo trawan moro; fo t>\d, 
fo »iele, so meni ; fo i^. x6) tt)ciß, so 
raeni leki mi sabi; so leki fa mi 
sabi; bad wiu, fo )). fagen, aid, dati 
taki (ob. want taki) so meni , leki — ; 
fo \>itlt SDtenfc^en, M, so meni soe- 
ma, leki — . 

93icletlei, nofo sanl 

SBietfatb, auf t)ielfadbe SSetfe, na so 
meni (ob« foeloe) difrenti fasi« 

SSietleitbt, somtem. 

93telmald, nofo-tron; foeloe tron; 
Romeni-tron. 

aSietmebr, kontrari« 

34 



266 93ieln>eni9cr ~ »oO. 

SSietiDeniger; kom taki. 

SSier, fo. 35ier-C(f, fo-hoekoe; 

-edig, -fantig, fo-kanti; kweri; 

t>ierfantiged $olj, fo-kanti hoedoe; 

kweri hoedoe; -fatb, -fdttig, fo- 

doblo; na fo; -füftig, fo-foetoe; 

-^)unbert, fo-hondro, -mal; fo- 

tron. 
JBicrte, divofo; disimekifo; vierte* 
f^alb, dri nanga hafoe. 

SSiertel, kwart. iBicrtcI-pfunb, 

kwart-pond. 
S3icrjct>n; tio na-fo; t?» 2age, toe 

wieki. 
S5ier?iig, fo-ten-tin. 
SSiotine, finjolo; 95. fpielen; pre 

finjolo. 

33ifiren, (bie SRi^tung nehmen) mar- 

ki ; teki marki. 

as i fite, yisiti; 93. ma(^cn, raeki (ob. 
gi) \i8iti ; {te bat nic^t gem 3i\^Un, 

a no lobbi Tisiti. 

35 if i tire n, visiteri (frinsteri); on- 
dersoekoe. 

SB get, fouwloe; fleiiie 83ogeI, pikin 
foiiwloe; ^auöüügef, hoso-fouwJoe; 
SBatbüögel, boesi-fouwJoe; SBaffcr* 
t)6gcl, watra-fouwloe; 5B* fangen, 
kisi fouwloe; 95.fte(Ien/ seti trapoe 
gi foiiwioe. 95ogcI-bauer, kooi; 
-bred, (auc^ eine ®cl)maro^erp|Ian^ 

je) fouwioe-kaka; -falle, trapoe; 
kra-fanga, krafanna; abiti; knip- 
kooi, knep-kooi; -febem, foiiw- 
loe-wiwlri; -nefl, nesi. 

95ogt, (aSormunb) voogtoe. 

S5oif, piple; nasi; kondre; fein 95., 
hem pipJe; bie 3nbianer fmb ein c\^\u 
ted 95«, Ingi da wan boen koudre; 
Diel 95olf0, foeloe soema. 

95 oil, foeloe; bie gtaf^e iji f^on »., 
batra foeloe kabä; ooU 9Baf[erd, 
foeloe nanga watra; toenn^d ^i\a^ 
\>oU ifi, Iduft'd über, ball foeloe, a 
ron abra; t)ott fein, üott ma(|)en, an* 
füllen mit, foeloe nanga; weg t>a^ 
^erj \>. ift, beg ge^t ber 2»nnb über, 
fiani, disi de foeloe joe hatti, dati 



93oaanf — Sort. 

de na joe mofo ; sani de foeloe hatt!« 
dati doro tee na mofo; ganj 0», fpunb* 
t)ofl, uberooü, üoügepfropft, kankan ; 
beut n?ar bie Äird)e gepfropft ooU, 
tid^i kerki lai nanga soema kan- 
kan; eine O« Stebre^ wan grofoe si- 
sibi; e. 0. 9SBo(^^, wan heii wieki; 
ber 3Konb ift o,, moen foeloe; and 
OoHeni ^alfe fcbreien, bari tranga. 

93 1 lauf, nofo; bogo bogo; er ^at 
%\lc^ 0., a habi ala^sani uofo« 

93 oil bringen, kiari; doro; kabä; 
eö ift ooübracbt!, a kabä! (beffer 
mdre oie(leicl;t: a klari! ober auc^ a 
doro ! ) 

95ollenben, klari; doro; kaha; ic^ 
b^bt badSBerf o., mi klari da wro- 
ko; mi doro da wroko; t^oKeubet 
fein, »erben, kisi hem marki; bie 
(Rebe n^ar noc^ nid)t ooflenbet — , da 

taki no kisi hem marki jete — . 

95öllerei, goeli-fasi; droengoe-fa- 
si; dringi-fasi. 

95ollfübren, klari; doro; kaba. 

93öllig, adj., heeli; adv., doro doro; 
krin krin; boen boen; icb bin t>. (o^ 
))0U ibni, mi ioesoe nanga hem krin 
krin. 

95ollCommen, adj., boen doro do- 
ro; adv., doro doro; ein U. ®laubc, 
wan reti bribi ; fcitt 2)ienfc!b ifl i\, 
no wan soema de boen doro doro; 
einen ober et», o. machen, mcki a 
kom boen doro doro. 

95ollma(bt, prokurasi (prokrasi); 
magti ; einem 95. geben, gi hem pro- 
kurasi; gi hem magti; magti hem. 

93oltmonb, foele-moen. 

93oll{tdnbtg, adj., heeli; adv., doro 
doro; krin krin. 

95omiren, pio; ofer, ofroe. 

95 omit it), vomllvi; dresi vo pio. 

95 on, vo; einer oon ibnen, wan vo 
dem; bei ben 3^it»örtern, bie eine 
ditdytung anjcigen^na: oom Serge 
bcrabfommen, komopo na bergi; and? 
nanga: oon einanber fdjeiben, platie 
nanga makandra; poll oon fugem 



SBein, foeloe nanga s^viti wien ; t)0n 
-t- an, »insl vo; tee sinsi vo; t>on 

meiner Äinb^cit an, sinsi vo mi pi- 
kien-tem. 
SSonnßtlien, vanöodoe; c^ ifl ü., a 

de vaiioodoe ; ic^ (yabe ed U«, mi ha^ 
M hem vanoodoe. 
5Ö c, (3eit) bifii; bifösi; pasä ; (giaum) 
na fest; na mofo; ec Wut t)pr mir, 
(3eü) a ben de W6 mi; ((Raum) 
a ben de na mi fesi; ttor Xage|i< 
anbruti^; blfd moesoe-dei; )}Dr t)ier 
$agcn, fo dei pasa; ^^ut r>ot jcön 

S^pr^tt, tidii a meki tin jari ; tid^i 
tin jari; DÖr bcn itixkxx, na soema 
fesi; gebe t>ox mit, waka na mi fe- 
si ; bebe bad SAef^cr auf, baö t>or btr 
liegt, hopo da neß, disi iid6m na 
Joe fesi; üor ber J&uce, na mofo 
doro; ».junger fierben, dede nanga 
(ob* To) hangri ; jt(|) »or einem iiei^ 
gen, buigi gi hem; »or einem i^er* 
Sergen, kibri gi (ob« vo) hem; [x6) 
t)or jemanb fürchten, frede vo hem; 
f rede hem ; ^tc^ ete{n t)or, hahi wan 
vistp vo; üDr aüen S)ingen, vooral; 
VQorn^miki; voornamoekoe; t)Or ^1^ 
terd, na ouroe tem. 

l^oran,nafesi; ü.ge{^en, waka na fest. 

äJorauö, na fesi, Sßorand-beia^^ 
len, painafesi; -ge^en, waka na 
fesi; -laufen, ron go na fesi; -fa* 
gen, taki na fesi; ^fe^en, si na 
fesi; ^fenben, seni go na fesi; 
-*betfpre$en, pramisi na fesi; 
-^YDlffen, sabi na fesi, 

aSar bebaut, prakseri; mit95,,nanga 
prakseri; nanga boen prakseri. 

33orbet, pasa, psa; b. ge^en, fom* 
men, pasa; fte fommen beim »^aufe 
\)orbei, dem de pasa da hoso; ed 
»erben gifc^e \>, getragen , (ed fom^ 
men gif^e b*) fisi de pasä. 

SSorbereiten, mekiklari; fidj^meW 
hem srefi klari. 

23orbereitung,(S0rbereitungd-®ot* 
tedbienji,.ium ^eiü^en 2lbenbmaf)Ie) 

vöorbereide-kerki. 



23oibefc^cibcn — aSovfoibcrn, 267 
Sorbefc^eiben, e., geri^tli^, dAg- 

. vaarde h.; citeri h. • 
SSorbilb, exemple; printje; mod^l 
(mod^ri); patron; v6orbeeld h.; 

ß^rifiud ^at uh« ein 83« gelaffen, 

Kristus libi wan exemple gi wi. 
SSorbinben, tai na fesi; tai. 
S3orbringen, tjari kom na fesi; 

tjari kom; jie brauten eine Älage 

t)Dr, dem- tjari wan klage kom. 

93 r b e m , na fosi-dem ; na ouroe-tem. 

S5orber — , fesi — ; Sorber-fufe, 
fesi-^foetoe; -gruwb, fesi-sei; im 
SS., nafesi-sel; -^aud, -gebäube, 
ia^ t)ürbere^au§,fe8i-hoso; da hoso 
' na fesi-sei; -feute, fesi-boutoe; 
-feite, bie t)orbere Seite, fesi-sei; 
•^tl)ure, bie üorbere Spre, fesi-do- 
ro; -ijiertet, fesi-boutoe; -ja^n, 
fesi-tifi. 

33orbringen, biSna«^ — , doro tee 

na — . 
S3 or eilig, toemoesi hesi; toemoesi 

haste; )). reben, graboe taki. 
93or?ttern, avAo; gran-av6o. 
S3orempfinben, habi wan fill na 

fesiv 
• SSorent^alten, mombi; no wani gi; 

weigre; kibri; Slbra^am \^Qii ®ott 

feinen einigen @o^n nicfet \>„ Abra- 
ham no ben mombi Gado da wan 
pikien vo hem; er n)ill mir ba^Selb 
10,, a no wani ^i mt da moni ; einem 
e» ®a($e, (jte ^lerfc^weigen) kibri da 

tori gi hem, 
S3orerfi, fosi. 

S3o.rertt)dI)(en, veritlesi na fesi. 
S3orern)äfynen, taki na fesi. 

33orfa{)ren, gran^-avoo; dem fosi 
tatk vo wi. 

SSorfalt, tori; wan tori, di pasä. 

93otfaUen, pasä; kom pasä; ed ifi 
etu). )}orgefaQen, wan sani kom pa- 
sä; »ad ijl b»?, San pasä? 

SJorfinben, finni; miti; ic^ ^ab'd fo 
boraefunben, da so mi miti. 

SSorfotbern, e., kali hem kom; ge* 
ti(!^tticl?, dägvaarde hem ; citeri hem. 

34* 



268 Sotgditfin — Sorig. 

• 

93organger, fMman. 

Vorgebe», doe to leid; er ga( Dov 
iiiüDe }U fein, a doe ao leki a kom 
werl. 

Sotgebirge, hoekoe; ein S. pa^\u 
reu, koti (oh, 4rai) da hoekoe. 

93orge^en, t>praud. t^oran, go (ob. 
waka) nafesi; ({Icb jutragen) paaä; 
load ifl bi^t t>orgegangeu?, san pasä 
dia?; bad ^tter gebt t>or, dem oii- 
roe soema moe koib na feai, 

Sorgefebn!/ Loekoe boon!; paadp, 
paaopoe!; vAerzfgU! 

9?0rgefe^te, h^deman; grinapema. 

SBorgeßern, tra-isredei. 

ä^orbabeit^ «r u«y.« prakaeri; wani. 

SU or bat ten, einem etU)., pottidaaani 
na hem feai; auf unerirartete ober 
oerte^enbe SBeife, gi hem wan klap 
aoiidrq han. 

SBor^anben fein, de; liU abra; er 
ifi no^ t>t, a de jete ; @tner iß npc^ 
9., wan libi ahra jetfi, 

93 r b a n g , gard jn $ ber 93. im Zem^ 
)>e(, da gardyn na ini temple. 

9}orbdngen, hang^a. 

Sorbaugef^tog, banga^aloto. 

93orbaupt, (@tim) feai-bede. 

93 or baud, y&orhiiizi. 

93orber, föai; bifosi; foaitem; na 
feat; oprber^ff jgen , im\A na feai; fo 
mie i(b )>orber fagte, ao leki ml ben 
taki na fesi; t>ott}tx n>ifffn, aal^i na 
ffßi; fur} t)or^er, wan ajatoe tern 
paai; didjonsno de; djonano, djoear 
noe. 

93or^in^ na feai; di djonano de. 

SBor()of, plasi; (ein bebetfter) gadri; 
bie SSpvb Jf^ l?e? ^fipcn , dem yadri 

vp Masra. 
93 r i g , tra ; baka — ; dl past ; di pasä 
de; foai; bad \)origemat, tra leiai; 
da bakartron; da baka-Jeiai; \)ori^ 
gen (^pnntagi tra zondei; zondei 

di paa^ do; im Porigen äRonat, da 
moen dial dede; tra moen ; da moen 
dl paai; pprigcd ^(ii)X, tra jari; fein 
PVi^iged ^aud, da foai liosp vp |iem, 



SSprfrfrrungen ^ 93pnriitta9. 

93orre^rnngen treffen, meki ala- 
aani Mari. 

93orrommen,(l9oraud)koni na feai; 
einem, kom na hem fesi; winni hem; 
(mit bem 93oote) f om hem ; (gef^« 
ben) paaä; fo etiP(|d ift 0., an wap 
tori paaä; ed fam mir por, a(d ob •— , 
a ben tan na mi, Idii — ; a aori 
na ml, leki — . 

93or(aben, ▼., 93orlabnng| a^t ^H- 

Taarde h. ; eiteri h. 

93;or(angil, granwei; fbairteiii. 

Siortaffen, e«, (poraud) mekl a pa- 
aä; gl hem paai; (a§ ben ^erm P., 
vp^e\i\ Maara paaä; gi Bakra paai; 

(por ftcb taffen), ber Souperneup M 
ibn Porgctaffen, Granman gi hem 
paai To kom na hem. 

93or(auf, (pom 9lum) voorloop h. 
SBorlguffn, rpn ^f^ na' feai; (ppn 
* in Üi^x) waka na feai. 
SJprlqufer, feairiqan, 
93 riant, — ber Sunge ift )u P., 

da hol tongo waka toemoeai heai. 
93 or legen, einem etip., (ibm MrbaU 

ten) potti ^aaani na hem feai; (prd« 

fentiren) preaenleri 4aa9fi( gi j^pm 

(ob. pr. hem daaanl). 
$or(eaef4^(p§, hanga^Ioto. 
2)orlefen, einem, leai gl hem. 
9} ortest, tra tra; ppr U^te Sdo^e, 

tra tra wieki. 
93or(eu(!bten, aori figa; Mti; 

(eucbte bem ^etm por, aori Maara 

faja!; aori fsja!; teki Hiudera le^ti 
Maara ! 

93prUeb lie^men, teyrecle; ®ie ^luff 
feu P* nehmen, lUasra moe tevrede. 

93prtiebe, «waka; lobbi; ^ie grau 
bat eine 93. fur bad ^inb, da Miasi 

habi wan zwaka vo da piklen. 
93 r 1 A g e n , einem etn>., taki leiT^sani 

gi he^n ; lei na hem feai. 
93 r m a ( d, fosl^tem ; na ouroe-tero. 
93 r m (i( n n , fesi-man ; hedeeman. 
SBormittag, mämantem; bifo dfna- 

tem; 93ormittagd, na miimantem; 

m^manteiHf 



JBotmittema^t — öorfc^cin, 

'BoxmitUxna^t, bifuS mlndri-neti. 
^JSormunt), Toogtoe. 
a3ormunfcf^aftdfl«ift4}t, wecsr 

ksmer. 
93 orn^ na fesi; na fesi-^ei, 

93 r n a m e , (Zaufmame) doopoe«neiii. 
930rne^m, grani; gran — ; Set SÄann 

ifi re(t)t t>,, da soema grani to (roe; 

ein D, SKann, wan gran-lHasra; e* 

t). %xau, wan grän-Miaai; bic ^^ot«' 

nehmen, dem gränrsoema; t>^t(^un, 

doe bigi; gendri, 
93otnei^men, {I^, pramisi na ini 

hem ha tti ; pramisi ; membre vo doe ; 

beshiiti h. 
$prnc^men, a., want; gedagti; be* 

sluiti h.; fein 93* mug burc^ge(^en, 

hem wani moe go doro. 
93i>tne^m(i^, v oomamiki, voorna- 
moekoe ; voornämentlyk h.; Tooräl. 

SSotTat^e, m egwaatcn, provlsi. 
2}prratM^f>öM^|Bl«'^*'en; -fam^ 
uier^ bptri; «f^ranf, Wsi, 

^p^rebe, fesi-taki. 

^orri^tcn, meki kiari. 

93orrfitfen, v. a., troesoe na fesi; 
drifi na fesi; v. n., go na fesi; 
avanceri; drifi na fesi; einem ttto., 
potti dasani na hem fesi; teki dati 
fom gi hem; ))t5^(i^, auf btUu 
bigeube SSSeife, gi hem wan klap 
sondro han. 

93orrufen, e*,kaii hem kom na fesi. 

S3 r f a a ( , Toorlmizi ; mindri - hoso. 

^Sorfa^eU; taici na fesi; ic^ metbe 
9., fprec^t mir mi), mi sa taIci na 
fesi, oen moe takfna mi balca. 

SSorfdn^er, Sorfdngcrin, (welt* 
lidjer Stcbcr) troltiman; (gcijili^ct) 
Toorzanger h.; singi-meester h«, 
da soema, disi hopo da singi. 

SSorfa^, wani; gedagti; membre, 
memre; pramisi; feinen 93« dnbecn^ 
drai hem gedagti. 

93orfd^li^, expressi; vo (ob, nan- 
ga) expressi; nanga wani (ob, prak- 
seri). 

93.0 rf(^ ein, — jum 93. lommen, kom 



93orfc^>i(fen — 93orfiljer, 269 

na fesi ; kom na Mn i gum 93. firinf 
gen, tjari dasani kom na fesi (ob^ 
na kriii) ; poeioe hem na doro. 

9}orf(f)icfen, e^ seni hem go na fesi. 

$OTf<^teben, poesoe (ob» troesoe) 
na fesi; drifi na fesi, 

93orf$iegen, einem ®e(^ leni hem 

moni. 

Sotf^Iag, haksi. 

^orfc^Iagen, halui; et fd&(ug i^m 
^ot, mit i^m nacb 91, gu ge^en, a 
haksi hero vo go nanga hem na N. 

93otf^mttcf, — einen 93. ^aben, tesi 

na fesi; fill na fesi. 
93otft^neiben, koti meti; transeri, 
93otfc6ne((, toemoesi hesi; loe- 

moesi haste; faja toemoesi. 

93otf$teiben, (anotbnen) gi or- 
dre; potti; taki; ailed, toad bad 
@efe^ ootf^reibt, aia^sani, disi da 
wet potti (ob« taki). 

93otf4ltift, ordre; (©^rcibDot^ 
fc^rift), patr6n. 

93otf$ub teifien, einem, heipi hem; 
tanapoe gi hem; doe moeiti gi 
hem. 

93otfd[)tt]&, voksoe. 

93otf(!^u^en, potti voksoe; vok- 
soe; potU wan njoe foetoe. 

93otfc^n)eben, — ed fd^webt mit 

t>Ot, a tan na mi hai; a tan na mi. 
93otfe^en, fi(^, loekoe boen; v6or- 

sigti; pasdp, pasdpoe. 
93otfe^en, einem etn)«, potti dasani 

na hem fesi; presented hem datt 

(ob. dati gi hem); ft^ »., (ootne^* 

men) membre vo doe; pramisi na 

ini hem hatti. 
93otfi$t, vAorzigti; koni; 93. brau* 

ä)tn, v6orzfgti; loekoe boen. 
93orfi($tig, v6orzigti; nanga v&or- 

sigti; nanga koni. 

93otfingen, (oon »ettli^en Siebetn) 
troki da singi; (oon gei^(i(!(;en) ho- 
po da singi; einem t>., dngi gi hem. 

93orfife, — ben äJ, fügten, de h6de- 
man; de president]. 

93otfi^et, h^deman.; presidenti« 



27Ü JBprforgc — äJonlbet, 

8J or forge treffen fur, zorgoe vo. 
ä^orfpieleu, einem etw;, pre mu- 

ziki gi hern. 
S5orfprcd)en, bei \cm., loekoe hem; 

(nnr turj) soetoe hede na ini. 
JBorfprtngen, (tjoraud) djoinpo na 

fesi; rop go na fesi; (dou einem 
9?alfen 2C.) komopo na fesi, 

Unufpruug, ben 93. iabcn, de na 
fesi; einem ben 33. abgewinnen, fe- 
si hem; winni hem; fora hem; 
(üom JRum) v6orloop h. 

il^ or {labt, komh^; sabana-sei; in 
bcr 93«, na komb^; na sabana-fsei. 

SSorfleben, einem Simte, SBerte, 

habt TO loekoe da wroko; feincui 

•^aufe n)ob( V)., tiri hem hoso boen. 
S3oriteber, h^deman; fesiman. 
äJorfiellen, einem ttxo,, potti da- 

»ani na liem fesi; jem. einem, pre- 

senteri hem na (ob. gi) Masra N.; 

fic^ t>., membre; denki. 
SSorjictlungen, membre, membre; 

gedagti. 
^T?>«jirc(f en, einem ®clb, leni hem 

moni; leni moni ^i hem; (au^^ 

flrccfen) langa, 

S3ortanjen, tjobo, 

SBortanjcr, SJortanjcrin, tj(5bo- 

man. 

85ortt)eiI, boen; best; v6ordeel h.; 
^anbmerfoDortbcit, koni; ju beinem 
eigenen 93., vo joe eigen boen; \o 
joe eigen best hede; id) tDid bir 
einen ^3i* j^igen, mi sa led joe wan 
koni; ade 93ort^ei(e gelten, hede 
krebi, a helpi ses^i. 

93ortbun, jic^, de na fesi; de basi; 
hope hem srefi; sori hem srefi. 

93ovtrag, — er b^it einen guten 93., 

a de wan boen takiman. 
93ortreffIic^, toemoesi boen. 
aSortreten, kom na fesi. 
93orüber, pasa; kabä; t). geben, 

pasa; m6(^te bad Ungtüdf »or mir 

^. geben!, meki da ogri moe pasa 

mi!; atd bie ®^la^t o* mar, di da 
feti pasi (ob* kaba). 



93prurt^eil — 93otjugv 

93bturt^eif, ein 95. gegen jem. b«* 
ben, habi wansani tegen hem; ein 
ungegrunbeted , kili hem soso. 

93orroanb, — etto. jum 93orn)anb 
braucben, potti dasani na fesi; 
lielpi hem srefi nanga dati. 

93ormartö, nafesi; bu fommfl burc^* 
aud nicbt D., joe no Iiom na fesi, 

kweti kweti; i^ fann meber »or* 
no6) rucfmdrtd, ml no Im fesi, mi 
no lia baka. 

93or ID einen, einem, kre hem noo- 
toe gi hem, 

93oru>eifen, sori; ein 3^wp*&f U*" 

wan bewysi kom. 
93 no en ben, etu>., potti dasani na 
fesi. 

93 or m erf en, einem et»,, (biun>crfcn) 
trowei gi; fein Äinb bem SDioIocb, 
trowel hem piklen gi Moiok; einem 
etm. (oorrü(fen), potti dasani na 
hem fesi; verwyti hem vo dati; 
teki dati fom gi hem; {te b^^iben 
einanber nii^t« O., patoe verwyti 
ketre^ kabä äia toe na da srefi faja 
dem de go; pcti-watra habi )ieip 
doti, ar^en^watra habi vo hem 
toe; arata liabi hem ogri, hakjau 
habi tem tingi, 

93ortoerf, buiten h. 

5B rm i f f en , sabi; rait 93. feiner grau, 
nnnga hem wefi sabi; obue 93* fei* 
ned 93aterS, sondro hem tata sabi. 

93orn>i^, bemoeje-fasi, 

93ormurf, verwyti. 

^orjäb(e% einem, teil na hem fesi. 

SBorjei^en, fesi-marki, 

SBorjei^nen, marki. 

Sorjeigen, sori. 

Sorjeit, ouroetem. 

93or}eiten, na ouroe-tem. 

93orjeitig, \)or bcr ßeit, bifö hem 
tem ; bifö da reti tem kisi. 

93orjieben, etmad, lobbi dasani 
moro leki — ; verkiesi. 

93orjug, — einem \>m S* geben Dor, 

lobbi hem moro leki — ; bied b^^ 

ben 93« Dor j[enem, disi wasi dati. 



S 1 i u g U dS^ , toemoesi boen ; »♦ fd;5n, 
toemotisi mooi. 

as. 

SBaare, SBaarc«, sanl SBaarcn- 

lager, makzien. 
28abe, Honigwabe, honi-kakä. 
SBa$, na hai; er iji noc^ \va6), a de 

na hai jete; mad) Werben, >vieki. 

SBacl)e, wakti; n>er t^at bfute bie 
SB»?, 'soema habi wakti tidci?; 
SB. tflitcu, holi wakti; SB. fteben, 
de na wakti; bic SB. ablpfen^ ken- 
ki wakti; ®d)ilbmac^c, skildwakti. 

2öa^en, (md}t fcbtafen) tan na hai; 
de na hai; wieki; er n)ac^t nod), 
a de na hai jete; er )t)ad)t iiod) 
nic^t, a no wieki jete; (SBadjC \)aU 
ten), wakti; ber SBcid^ter imd;!, 

waktiman de wakti. 

SBad^^aud, wakti- hoso. 

Söac^^olber, jan^ver-hoedoe. 

Söa^ö, {eiiropdifd)e6) wassi; (ein* 
Ijeimif^eö) honi-kakä. 2öad)ö- 
lic^t, -jiocf, wassi-kändera; -tein* 

wanb, -tuc^, oli-klosi. 
2Ba(^fam fein, wakti boen. 
SBcic^fen, gro; kom bigi; einem über 

ben ^opf IDv basi hem; winni hem; 

einer ®a($e gemac^fen fein, man vo 

doe da wroko; sabi da wroko boen. 
SBai^tef, kwakelen h. 
Si} achter, wakti -man. 
2öacbtl)opeu, wakti-possoe. 
SB a dein, sek'seki; seki; wakawaka. 
SBcidCer, (tapfer) laiapoe; ein m. 

äl7{anu, wan knapue soema; (mun* 

ter), panga krin hai. 
SBabe,koiti. 
SB äffen, feti-sani» pl.; wapen h.; 

äBaffen-trdger, adjoedanti. 

SBaffnen, fic^, teki hem feti-sani 
(ob. wapen); fi(^ mit Oebulb n\, 
holi hatti.; holi pasiensi. 

SBage, wegi; t>k SBage bafancirt, a 

de na wegi; a de na skaal; bie 

3unge ber SB., da tongo. SBag- 
fd;aa(e,.skaai h. 



iffiaöert — SBa^r^eit 271 

SBagen, s,, wagt; sjesi, sesi; f^n 
SB., nanga wagi; ®taatö»agcit, 
mooi wagi; ®treittt)agen,feti-wagi; 

bie 5Pferbe binter ben 2Ö* fpanncn, 
libi drom mofo, fom hem na on- 
dro. SBagen-ma^er, sjesi- ma- 
ker; -rab, wieli. 
SB a gen, v., etn>., habi hatti vo doc; 
teki hatti vo; wage, h.; n>er nid)t^ 
ttjagt, gewinnt mä)t^, joe no wage, 
Joe no kan winni. 

^dgen, wegi; auc^ bilbl., thmx 
wagen, wegi hem. 

SBabl, verkiesi; (2Bit(e) wani; nad) 
unfrer eigenen SB., na wi srefi ver- 
kiesi; ber 9ieger ^at feine SBal)(, 
ningre no ha wani. 

SBd^Un, verkiesi; piki; wani. 

2Sa^n, gedagti; im SBa^ne flehen, 

de na gedagti; habi da gedagti; 
membre, memre. 

2Bd()nen, denki; bribi; membre. 

SBabnfinnig, lau; no de boen na 
hede. 

SBa^r, troe; reti; eö ifl Wa^r, da 
troe (na troe); etw. SBal&reö, wan 
troe-sani; e. wabre ©ef^i^te, wao 
troe tori; ein w. ©(dubiger, wan 
reti troe bribi- soema; ift'ö nid)t 
wabr?, a no tree?; wa^r rebcn, 
taki reti; talu troe; wabr mad)en, 
meki a kom reti; meki a kom troe; 
wa^r werben, kom reti; kom so. 

Söa^ren, jld;, kibri hem srefi; loe- 
koe boen; voorzigti. 

SBd&ren, holi; go doro; tan; fein 
3oru wahret nur einen 2lugenb(i(f, 

da hatti -bron vo hem holi wan 
momenti nomo; feine ®nabe Wd()* 
ret ewig(id), da gnade vo hem tan 
teego; da gnade vo hem go doro 
tee vo älatem. 

SBd&renb, ala-di; wd^renb er fprac^, 

ala-di a taid. 
SB a &rf} aft, troe; opregti; reti. 
SBa^r(iaftig, troe; troe troe; vo 

troe. 
Söa^r^eit, troe; waarheid, waar- 



lieiti; in SB*, >**"ff ^'^^^y nanga 
waarheid, urn bie SS. gu fagen, to 
taki reti ; eittcm bit SB, fagcn , taki 
(ob* reti) g\ hem; fag' bie ääa^t^ 
()eit!, taki reü! 
SScLf^xliä), TO troe; troe troe; vo 
troe troe. 

SBa^rne^men^ (fi^wa^t »erben) kom 

ai; kom sabi; kom onderfitini; eine 
@a(^e,(fie abmatten) loekoe daaani; 
{te nimmt ber jtinber toal^x, a de 
loekoe pikien; eine Gelegenheit to., 
meki gebruik to da okaai. 

SBabtfagen, waarseg^ri. 

SBabrfager, SBabrfagerin, loe- 

koe-man; karta-man; winti'-man; 
winti-mama. 9Babtfager-geift, 
winti; loökoeman-g^eeat; bee SB,g* 

fam übet fie, a kisi winti; er b<ttte 
einen Sä«gv a ben habi wan l<Se- 
koeman - geest ; - { u n fl , Idekoe- 
man-wroko. 

SBabrf^^auen, waarskonwe. 

SBabrfc^einli^, so leki a tan; so 
leki a sori; ed tt>irb n>. regnen, a 
aori leki ar^en aa kom. 

SBaife, wan pikien, dial no habi 
tata en mamli; weea-piklen. 

SBalb, boesi; im SBatbe, na boesi; 
^oä)WCiQ>, bigi boesi; Urmalb, 
atam boesi. ^alb-b<lbn, boesi- 
käka; -taube, boesi-diiifi; -do^ 
ge(, boesi*fouwloe; -Q>eg, boesi- 
pasi. 

Salt, dam; einen SB* aufn)erfen, 

hopo wan dam. 

fallen, (t)on foc&enbem SBajTier) 
koekoe; (t>om Tim) krasi; (n>an^ 
bern) waka. 

SB alten, — bie (Snabe ©otte« xoaU 

M über und, da gnade to Gado de 
waka na wi tapo; (regieren) iiri. 
SBalje, rolo, lolo. 

SBdljen, rolo; flc^, rolo hem srcfi; 

bie ®(^ulb »on [xif ah »., poeloe 

da heloe na hera srefi tapo; krin 
hem srefi; — auf anbere xo., potti 
da foutoe na trawan tapo* 



Sanb — Sdrmeit^ 

2Banb, sei- prangt; bealäg-pranga; 
3n>ifcbenn>anb , beskotoe - pranga ; 
bie äBdnb bat Obren, pranga ha 
Jesi; aingli de na tapo hoao. 
SBanb-ubr, klok; sei-pranga- 
horloisi ; hanga - horloisi. 

SB anbei, waka; fein Seben unb 

SBanbel, da liebi en waka to hem; 
ebne 3B<, (oufri^tig) öpregti; (ofyiu 
gebO sondro foutoe. 

SBanbelbar fein, lobbi kenki; wa- 
ka waka. 

SBanbeln, waka; waka go; koiri; 

nimm bein Sett unb manbeU, teki 
Joe bedl, waka go; »orfi(btig »•, 
waka vöorzigti; unfirdftt^ »•, wa- 
ka wan krin pasi. 

SBanberer, SBanberdmann, wa- 

ka-man. 

SBanberjube, waka waka-djoe. 

Säanbetn, waka; waka waka; meine 
©ebanfen mauberten, mi prakaeri 
waka rontoe. 

SBanberfiab, waka-tiki. 

SBange, sei-fesi. 

SBanielmutb, kanti - kanti - fasi ; 
kenki-fasi; toe -hatti- fasi. 

SBanfelmutbig fein, lobbi kenki; 
lobbi kenki kenki; habi wan ken- 
ki-fasi; ber SBanfelmütbige, toe- 
hatti-soema. 

SBanfen, aeki; kanti; kanti kanti. 

SBann?, hoetem? (6tem?); hoer^i 
(or^ti) tem?; feit »ann?, hoeme- 
ni (om^ni) langa?; ainsi hdetem 
(<Stem)? 

SBannen, — t>on mannen fommjl 

bu?, na hdepee (ob* na hoe plesi) 
Joe komopo? 

SBanji, bele. 

SBappen, wapoe. 

SB arm, wäram; faja; marmed SBaf^ 
fer, faja-watra; bie (Bownt ijl tt>., 
zon faja; tt>* »erben, (biibUiJb) kom 
waram ; meber talt no^^ »arm, bro- 
ko-koiiroe. 

9Bärme, waram; faja. 

SBdrmen, waram, warm; ftcb »., 



SBarncit — SBafc^becfcn* 

waram hem srefi ; waram hem skfai ; 

teki waram. 
9Barnen, wäarskouwe. 
Tarnung, wlkarakonwe; eine emfle 

SB* , wan tr ang^a wäarskoiiwe. 
SS} arten, wakti; loekoe; tan; tan 
wakti; warte auf m\i^, tan wakti 
mi; tan loekoe mi; wakti mi; fte 

»arteten auf einander, trawan wakti 
trawan; fo lange ^abe id) fdjon auf 
bt(^ gemattet, so menf langa mi 
loekoe joe kabd; »art' ein wenig!, 
tan pikin so!; tan so langa!; wart' 
nur!, tan ma!; »art* nur, i(^ »ill 
bi^ f<^on f riegen ! , pasiensi , mi sa 
kisi joe!; »arte »arte!, (bro^enb) 
loekoe boen!; — i(^ »arte fcfton »er 
»ei§ »ie lange, mi sid^Sm tee — \ 
ml sid<5m, Ga aabi hoe langa; jtin» 
bet »arten, loekoe ptkien; er »arte 
bed 9tmted, meki a loekoe da wro- 
ko; meki a tan na da wroko; bed 
Sei(>ed »*, zorgoe to hem skin. 

SB art er, {y^t^w Äranfen) öppasser h. 

2Ö art er in, (t?ou Ätinbern) nenne. 

Sßarum?, vosänliede?; sänhede? 

Sßaru, zoutoe; 85rufl»arje, bobi 
moio. 

SS ad, sani, san; san disi; i($ »eig 
rnc^t, »ad er fagt, ml no sabi san 
a taki; xcf^^ ni(^t gut ift, san, disi 
no boen; »ad?, höesani? ((Ssani? 
ösan?); hde-san?; 'sani? 'san?; 
XOCi^ »iHfl bu?, 'san joe wani?; 
V>^^ ijl bad?, san dati?; »ad für 
ein?, hiSe soortoe?; hoe r^ti? 
*soortoe?; xs>Qi^ für eine ©efcfeic^te?, 
'soortoe tori?; xs^^9^ für eine ©tun* 

be?, hoeriti joeroe?; XQOi% auc^ im^ 
mer, alwasi hoe sani; X(>Qi^ t(^ auc^ 
immer ti^ue, alwasi höesani mi de 
doe. 
SBafd^-becfen, wasi-b^ki; lampiti; 
-fa§, wasi-tobo; tobo; -frau, 
wasi-man; wasi-oeman; -gc(t), 
-lo^n, wasi-raoni; -flamm er, 
haaka; wasi-boeje; -forb, klosi- 
baksi; -tappen, wasi-doekoe; 



SBafi^e — SBüRerbd^e, 273 

-leine, klosi-tetei; tetii; -tifc^, 
wasl-tafra; -»affer, watra vo 
wasi, 

SBdf^e, klosi, pl.; SB. platten, triki 
klosi; So, fiarfcn, stjsri klosi; 28, 
trorfnen, dre klosi; 2B, »afcl)en, 
wasi klosi; SB« jeicbnen, mark! klosi. 

SBaf^en, wasi; \>Qi^ 63efi^t, was! 
hem fesi; x6;) »erbe mi^ »., {mii 
baben) mi de go wasi mi skih. 

SBdf^er, SBdf^erin, wäsiman. 

SBdf(3iiere{en, pl., (®ef^»d^) wfsl- 

wasl. 
SBaffer, watra; ein ©lad SB., wan 
glasi watra; beiged SB., »armed SB., 
faja-watra; focftenbed 28., koekoo- 
watra; boll-watra; füged SB., switi 
watra; faljiged, zont- watra; (Sce^ 
»ajfer, zout-watra; zee-watra; Sie* 

gen»ajfer, arein- watra; 23runuen* 
»affer, peti-watra ; 2rinf»affer, wa- 
tra VC dring! ; SBafc^waffer, watra 
vo wasi; }U SB» reifen, waka nanga 

boto (ob« sipi); ju 2B., auf bem 20., 
na watra tapo; na riba tapo; na 
zöutwatra tapo; ju SB. »erben, 
tron watra; (bilblt^) tron noti; 
feine Stugen flnb üofl SSafferd, wa- 
tra foeloe hem hai; ftide SB. ftnb 
tief, tiri watra liabi hem dipi; tiri 
watra, dipi gron; fein 2B« abfd^la* 
geU; pissi; meki watra; watra. 
SBaffer-bdcJe, watra-kriki, pl.; 
-bab, da wasi nanga watra; -be* 
bdlter, arien-baki; watra-kong; 

-blafe, watra-blaasi; -brunucn, 

peti; watra- horo; watra-fontiiit ; 
-bampf, watra-dampoe: watra- 
smoko;-eimer, emre;-fall, dam 
na ini riba; dam; -fa§, watra-bali; 
-flafc^e, karäfoe; -ftutb, watra- 
foetoe; -glad, watra-glasi; glasi; 
-graben, gotro; trensi; -fauuc, 
watra -kan; -trug, watra -djogo; 
djogo; -locb, watra- horo; -me* 
lone, watra-moen; -ntje, watra-* 
mama; -pa§, wätrapas; -feite, 
watra -sei; -fuc^t, watra- sngli 

35 



274 SBdjTeri« — 38efl, 

(8ogti) ; cr ^at bic SB.f., a liabi wa- I 
tra; SaudbwaJTcrfiid^t, watrana bele; 
SrujhMffcrfudbt, watra na borsoe 
(ob. borst); ÄopflDa jf crfuc^t , watra 
na hede; -füc^tig, nanga watra; 
-tt)tere, meti, disi liebi na ini 
watra; -üogcl, watra -foiiwloe; 
-wage, watra -pas; watra -pasi; 
-IDOgc, prana; bare; bigi bare. 

SBdfferig fein, werben, watra; n?enn 
miWi bie fö6c Äajfaba ju lange fod)t, 
tt)irb jtc wajferig, efi dem boli switi 
kasaba toemoesi- langa, a watra. 

SBdffcrn, v. a., gi watra; trowel 
watra; nati groii; v. n., ber SWunb 

tüaffert i^m bauai^/ lie«" mofo de 

ron babd vo dali. 
SBeben, bre; meki bre-wroko; Set* 
bentud^ wcbeu, bre zy-klosi; fi^ 
bewegen), bewegi; in 3^0^ Ubtn, 
weben unb jlnb wir, nanga hem wi 
de liebi, bewegi en wi de. 

SBe^fel, kenki; (2lnweifung), wis- 
se! h. 

SBec^feln, kenki; holi spele; (Selb 
W*, broko moni; kenki moni; ben 
Doctor W., kenki datra. 

SBed)fcUweife, kenki kenki; spele 
spele. 

SBec^Ster, ® etbwei^^fer , wan soe- 

ma, disi broko (ob. kenki) moni. 
SB e den, einen, wieki hem. 
2B e b el, wa'wai, wai wai; ic^ fadje ia^ 

geuer mit bem SB. an, mi de wai 

laja nanga wa'wai, 

SBebeIn, wai; mit bem ©c^wanje, 

wai hem tere; sek'seki hem tere. 

SBeber, — nod^, no — no. 

5Beg, s., pasi; ber enge, fd)male SB., 
da smala pasi; ber breite SB., da 
bradi pasi; ein langer, wan langa 
pasi; e. furjer, wan sjatoe pasi; e. 
geraber, wan reti-hopo pasi; anf 
falbem SBege, hafoe-pasi; anf bem 
SB., unter Sjegeö, na pasi; ber 2B. 
beö Sebend, da pasi vo liebi; ber 
richtige, da reti (ob. krin) pasi; |i(^ 

anf ben SB. machen, teki pasi; ben 



.. ©eg — SBcgcjfeH. 

SB. jejgen, son pasi; einen auf ben 
SB. bringen, \i)n ein. Stud Söegc« 
begleiten, potti hem jia pasi: einem 
e« SB. evo^nen, hopo pasi gi hem; 
einem ben SB. Derfpcrren, tapo pasi 
gi hem; einem aud bem SBege ge^ 
ben, gi hem pasi; er ifl mir nic^t 
itn l!i8ege, a no de na mi pasi; a 
no hindre mi; axi^ bem SBcge rdu* 
men, poeloe na pasi; feiner 2Begc 
ge^en, go vo hem; 'gowei vo hem; 
koraoto; etw. ju SBege bringen, doe 
dasani; doro dasani; ia^ aQetn 
fiebt iin SBege, dati wawan (ob. no- 
ma) de trobi; bcr SBeg gebt (ob. 

fi'tbi^t) nad) ?{., da pasi fadom na 
N.; da pasi ron doro tee na N.; 
Äreujweg, fo-pasi; Dueerweg, dwar- 
si-pasi; krasi-pasi; <£(beibeweg, 
SBeg-fd)eibe, platie-pasi. 
SBeg, (fort, binweg), in jufamnicn^ 
gefegten ßeitwöctern burcb baö Suf* 
Hjum wei andgebrudt, gowei n>eg« 
geben, giwei weggeben k.; cr ifl 

nod^ md)t weg, a no gowei jete; 

weg mit bir ! , go vo joe ! ; Pasa ! Psa ! : 

komo^o de!; komoto na mi fcdi!; 

weg mit ibm, komoto nanga hem! 
SBcgbegeben, fid), govyei; komoto. 
SBegbleiben, tan vo hem; no kom 

baka. 
SBegblicfen, drai hem fesi; loekoe 

na tra sei. 

SBegbred)en, etw., (mit ber paxxb) 

brolio dasani poeloe; (oouittiren) 
pio dasani baka; poeloe hem baka. 

SBegbringen, ctw., tjari dasani go- 
wei. 

SB eg eilen, meki hesi gowei; feti 
gowei. 

SB eg en, vo-hede; feinetwcgen, vo 

hem hede; uufertwegen, vo wi he- 
de; anberer SKenfd}en w., vo tra 

soema hede; betocgen, vo dati 
hede; dati hede; vo da hede; da 
hem; daarvoor h. 
SBegeffen,.njam ala fja; nam ala 
kriu krin. 



SB eg fa 6» ten, rei gowei; etn?* im 
SBagen, teki wagi, tjari daii go- 
wei. 

2B eg fliegen, fiel gowei, 

SBegfu^ren, e., tjari hem gowei. 

SBeggeben, giwei; er gab?lile^ »eg, 

a gi ala hem sani wei. 

9Begge(ien, gowei; komoto; go vo 

hem. 

SBeggiegen, kant! trowei ; tro wei. 

SS eg 9 a ben, — er bat e« bereit« 
»eg, a kisi hem kabä; (bitM., m\f 
fen) sabi dasani boen ; sabi dasaiii, 

SSegbauen, kapoe. 

SBeg^eben, jtcb, {jcbe bic^ tvcg!, ko- 

rooto del; go yo joe!; psa! 
SBegjagen, jagi; e., jagi hem go-. 

wei; froetoe a. 
SBegtebten, sibi poeloe; sibi tro- 

ivei; fi(^, drai hem fesi, 

SBegfonimen, komoto; er ifl t)on 
^er Vantage weggefommen, a kom- 
oto na pranasi. 

2Begf6nnen, — er fann ni(bt »eg, 

a no kan gowei; a no kan loesoe; 
a no kan komoto. 

SBcgfriec^en, kruipi gowei, 
äöegCaffen, libi. 
2Ö eg laufen, ronwci; ron gowei, 
2öeg(dufer, ronwei-man; {®t^mu 
vooxt) abanl. 

SBegmuffen, — {(ft mug »eg, mi 
moe gowei ; icb muß »eg, mi moe- 
86 TO gowei (ob« go). 

SSBegnebmen, poeloe; teki; poe- 
Joe tjari gowei; nimm bie Steuer 
»eg, poeloe dem pleti; ba6 6ffen 
))om ^euer, poeloe njanjam na fa^ 
ja; einem ben $ut, teki hem liatti; 
poeloe hem hatti; baö IDteffer »cm 
Sifcb, poeloe iiefi tia tafra; nimm 
ba^ »eg, poeloe dasani tjari go- 
wei! 

SKegpatfen, pd), komoto; go vo 

hem; patf* US) »eg!, go vo joe! 
SBegrdumen, poeloe; poeloe tjari 

gowei. 
^Begreifen, teki pasi gowei. 



SBcgreißcit — Scgfpringen. 275 

SB c g r e f 6 e n , Imli poeloe ; einem et», 
au« ber ^anb, hau poeloe dasani 
na hem han. 

SBegretten, rei gowei. 
SBegrü(fen, drifi go; drifinasei; 

sknifi na sei, 
SBcgrubern, lo boto (ob« pbndo) 

gowei. 
SB eg rufen, e., kali hem komoto. 
SBegfitaben, kraboe poeloe. 
38egfd)affen, poeloe; tjari hem 

gowei; er ^at aDeö »eggefc^afft, a 

poeloe alasani krin krin; — poe- 
loe trowei; trowei; fc^aff' ba« »eg, 
poeloe dati trowei, 
SBegf^eeren, jid), go vo hem ; kom- 
oto; fd;eer* bid^ »eg!, go vo joe!; 

komoto de! 
SBegf^eufen, giwei vo presenti; 

giwei; er ^at feinen €to(f »eg* 

gef(^enft, a gi hem tiki wei. 
SBegf(!bicfen, e., seni hem gowei; 

et»., seni dasani go. 
SBegfc^Ietc^en, jid), foefoeroe pasi 

gowei; doekroe, doekroen. 

SBegfc^Ietfen, Söegfc^teppen, 

sleep! gowei; hall go. 
SBegf^mei^en, teki trowei; trowei. 

SBev3fd)mcIjen, smeiti gowei. 

SBeijfd)ütten, lunti trowei; fd}üttc 
ten SBcin »eg, kanti da wien tro- 
wei. 

SBegf^»emmen, — ba« SBaffcr 
bat'« »eggefd)»emmt, watra teki 
hem tjari gowei. 

SBegfdb»immen, swem gowei. 

SBegfeben, drai hem fesi; poeloe 
hem hai^ 

SBegfe^nen,j!c^,dehangrivogowei. 

SBegfein> no de moro; lasi. 

Sffiegfenben, seni gowei; sen! go. 

5B e g f e ^ en , über einen ®raben, djom- 
po abra da gotro; fic^ über et»., 
troostoe hem srefi vo dati; soekoe 
vo vergiti dasani; poeloe dasani 
na hem hede. 

SBegfp ringen, djompo gowei; djom- 
po komoto. 

35^ 



276 SBeglleWeii — 8Bc^mut|>. 

äBegfleblen, ficft, foefoer pasi go- 

>»ei (ob« komoto); doekruen. 
SB c {; ft e U e n , etir«, potti dasani na sei. 
SÖCijiioßcn, e., troesoe hem; troe- 

8oe hem komoto. 
SBcc{t()un, teki poeloe; p&eloewei; 

poeloe trowel. 
SBegtragcn, tjari gowei; ijari go. 
Üücgtreiben, e«, jagi hem gowei; 

jagi hem komoto; froetoe hem, a. 
SBegwattbern, waka gowei. 
c g w a f d) c n , wasi komoto. 
cgweifen, e., sen! hem gowel. 
So c(\ werfen, teki trowel; trowei; 

hitiwei; (bilMid?) teki trowei; iro- 

\^ei; id) J)abc meine Äird)e (Äird^en* 
flcmeinWaft) »eggeworfen ^ mi teki 

mi kerki trowei; fic^ W*, trowei 
hem sreß; e«, trowei hem. 

SB e g w i f (^ e n , figi poeloe ; figi. 

Si} e g n) 1 1 e n, wani gowei; wani go. 

äöegjiel[)en, v. a., poeloe; hali go; 

haiawel; t. n., (and einem |)aufe, 
Sanbe) verhuizi; komoto; verhuizi 
komoto. 

iiict), SB e ^ e, heioe ; xotnn bie SSeffe 
in ber Äirdje erfc^aden, (gelefen wer* 
ben,) flehen mir bie ^aare jn 93erge, 

tc dem bari dem heloe na kerki, 
mi hede kom gro; SBe^e bir!, he- 
ioe vo joe!; xoc^t bem 3Renf(^en, 
hdoe vo da soema!; ed t^ut mir 
WC&, a gi mi pyn; (bilbü(3b) a gi 
mi sari; a iiati mi; einem n>e$et^nn 
(bilblid;)^ gi hem wan klap aondro 
Iian. 

SB c b c n , 8., pi., pyn, (sing.) ; SBet^en 

baben, habi pyn; de nanga pyn; 
SBe^en, v., wai; ber SBinb »e^t, 

winti de wai; ed VOtf)t fxaxt, winti 

de wai tranga ; bie ^(^99^ ^* (<^{T^n, 

meki da flagra wai. 
SBe()flage, kre-singi; krc; sari- 

kre. ^ 

SBcbflcigen, singi kre-singi; kre; 

bari kre; fiber e. ZoiUxl »♦, holi 

dede-lioso. 
SBc^mntf); sari. 



3Bef^m&tbig. -- SBeiben. 

SSe^mnt^ig, nanga sari ^ ed iji mit 
W. ju SKnt^e, mi de nanga sari. 

SBebniUtter, vroedvrouw h. ; h^l- 
piman, jr^piman (bie ^ift(i(|en 9te* 
ger gebrauten lieber lettered, nm e^ 
von hölpiman, ^eitanb, ju unter* 
fc^eiben). 

SB e ^ r e n, tapo ; beletti ; hindre; id^ 
fann'd i^m nic^t to., ml no kan 
tapo (ob* tapo pa«i gi) hem; id) 

fann'd bem ^errn (®ott) nid)t we^* 
ren, mi no kan feti nanga Gado; 
jic^ ». gegen, feti tegen. 

SBeM^un, liati; njam; bet Ropf 
tf)Ut mir xotf), hede de hati mi (auc^ 
njam mi); ber 9?ü(fen tbut mir xo., 
baka (ob* mi baka) de hati mi ; bet 
Seib — , beie de liati (ob* njam) 
mi; aUe meine ©lieber t^un mir 
n>e^, ala mi skin de njam mi. 

SBeib, aeman; wefi; (wefi, ßb^frau; 

oemau, allgemein, SBeib ober an^ 

®ben>eib)* 
SB e i b d) e n ber Sbicre, oeman ; au^ 

in 3»^^nimenfe^nngen : oeman- da- 

goe, l^nnbin* 
SBeiberrocf, koto^; kleeti. 
SB e i b 1 i (fe, — jn>ei Äinber, ein mann* 

li(!^e$ unb ein weiblic^ed, toe piklen, 

wan man-wan nanga wan oemsn- 

wan. 
SBeib^perfon, oeman; eine jun* 

gere, lebige, wendje; pikln-oemau. 
SBeid^, safoe. 
SBeic^en, (^a^ machen) gi pasi; 

einem, gi hem pasi; gi liem abra; 
n)ei(^et Oon mir, komoto na mi feai; 
}uru(f IDeid^en, driti baka; kiki ba- 
ka; go baka haka; (weic^ U>erbcn), 
kom safoe. 

SBeibe, sabana; wci; gute SB*, wan 
switi sabana; bie Jtube auf bie SB. 
treiben, jagi dem kow na sabana. 
SBeibe^tanb, wei; sabana. 

SBeib en, v. a., ioekoe; n^eibe meine 
fidmmer, lockoe dem piktn skaap 
vo mi; ®C^afe n>., Ioekoe dem ska- 
poe; jagi dem skapoe na sabana; 



SBctb(t(^ — meint«. 

T. n., de na sabana; njam na sa* 
bana; wcl; bie Äü^e Weiten auf ber 
Si^iefe, dem kow de wei na sabana. 

SB cibli^, adj., knapoe; adv., boen 
boen. 

SSeigcrn^ weigre; mombi; einem 
eta\, weigre hera dad; [xii) xo., 
"weigre; no wani. 

SBei^e, wye; We SB. be« (Sciflc«, 

da wye to da geest, 
SBei&cn, wye; blesi, 
SB e it) nackten, kri$tneti (Icnsncti). 

SB e i t> n a d; t « - g e i t , krwneti-tem. 

SStH^xand), wierook; »witi smoko. 
äBet(, bikasi, bika; vo di; di; disi; 

^n t)afi @4)Iage befommcn, »eil bu 
uid)t 8ebi^rd)cn n>i)fltefi, joe kisi 
fomfom, TO di joe no ben wani 
harki; (n)abrenb) ala*di. 

SB e i { a n b, fo^i-tfem; na ouroe-tera. 

SB c i t e , wan piesi teni; e. Meine SB., 
wan pikin tem; Dor einer f (einen 
2Bei(e, a no langa; djonsno; (ange 
SBeile — bad mci(i)t mir tange SB., 

dasani verfeeU (ob« kom Terfceli) 
ini; lange SB* ^aben, Terfeeli hem 
srefi; i($ arbeite and tanger SB.> mi 

de wroko vo no tan soso; eiU mit 
SBeile, Agamä taki: hesi hesi boen, 
«afri safri boen toe; gnt S)ing wiQ 
SBeile ^aben, aranja moe groen bifo 
a repi. 

2Bei(en, tan; drai; fikä. 

SB ei (er, pikhi dorpoe. 

SB ein, wien; rotber SB,, redi wIen; 
ber SB. ifi ibm in beu Jl'opf geflie^ 

gen, da wien go na liem hede; da 
wien drai hem hede. 

SEBein -beere, e., wan hai droifi; 

-berg, droifi -djari; droifi -prana- 
si; -f tafele, wien-batra; -glad, 
wien-glasi; -fetter, -preffe, 
wien-pers; -rebe, droifi-boom- 
takki; takki vo droifi- boom; han 
TO droifi - boom ; - fl o (f , droifi- 
boom; -traube, droifi; -trefier, 
drolH-saku saka. 
SB einen, kre; kre watra na hai; 



SBeintnb — SBeit. 



277 



kre watra; ron watra; »eine ni(^t, 
no kre!; id) xcdne, mi hai ron wa- 
tra; nnb 3^fud U)etnte, en Jesus 
kre watra na hai ; er meinte bitter^ 
lid), a kre reti reti; watra ben wasi 
hem fesi; er weinte nm ibn, a kre 
vo hem; febr (untrß|ilid>) »♦, kre 
liebi nanga dede. 
SBeinenb, nanga watra na hai. 

Seife, s., bie, fasi; auf atte'SB., 

na ata fasi; auf g(eid)e SB«, na so 
wan srefi fasi; net so; bu bafl^d 

ni^t auf bie red?te 2B. angegriffen, 
Joe no doe dasani boen; auf n)e(d)e 
SBeife?, na hoe-reti fasi? 

SBeife, adj., koni; ber SBeife, koni- 

man; sabi-man. 
SBeifen, sori; ben SBeg, sori pasi; 

einem bie 3^Nc, pHi tlfi gi hero. 
SBeiö^eit, koni; ©alomo'ö SBei«* 

beit, da koni vo Salomon; bie SB. 
©Otted, da bigi koni vo Gado. 

§B e i d 1 i cb, nanga koni ; na wan ko» 
ni - fasi. 

SB e i g , weti ; etn>. SBeige«, wan weti- 
sani; bad SBeige )>om @i, da weti 
vo eksi; »eig »ie ©(ftnee, MJeti le- 
ki katoen; weti leki zontoe; einem 
etan n>ei§ macben, blini hem hai; 
kori hem; einen STIobren fann mau 
nid^t U)ei6 n)afd^en, tlgrl ouroe, ma 
hem pen! no kabä. 

SBeiffagen, taki na fesi; taki na 
profeti-fasi; taki profeti-tori. 

SBciffagung, profeti-tori; pro- 
feti-takl. 

SB eigen, kalkl; wirb ba« ^au^ 
ni^t gezeigt?, dem no sa kalk! da 
hoso? 

SB eig lieb, weti weti. 

SBeifung, ordre; bie SB. empfan* 

gen, kisi da ordre — . 
SBeit, (fern) färawei; fära; (gcrdu* 
mig) Welti; bigi; bradi; fo iveit, 
so fara; weiter, moro fara; weit 
weg, färawei; febr weit weg, fara- 
färawei; weit t)on hi^x, färawei vo 
dia ; weit t)om ^aufe, färawei vo da 



278 SBeijen — 9Be(t. 

• • • 

ho»o; wie »eü iflcS?, hoe (o) Kr- 
awei a de?; »on iDfitem, farawei 
jete; ein weiter äBej, wan Uti^a 
pasi; e. W. @arf, wan wekl zaka; 
hit ^^forte tft n>., da doro de hip; 

ik Zbnxt jiebt u>. (fpcrrai^elwcit) 

offen, da dorohopo wa (ob. bradi); 

ben Stachen weit auffpecren, hopo hem 

iDofo bradi; bradi hem mofo opo; 

ba er fie fo weit batie, bag jie — 

di a ben kisi dem so fara, tee 
dem — ; luB und weiter ge^en, meki 
wi go na fe^i; weit beifet, more 
betre jete; w* grower , more bigi 
jete; weit t>ar}f>n ifi jicfter oor bcm 

®d^U§, fr^deman hedeno de broko; 
joe no wani trobi, joe no moe go 
na wo'wdje : joe no wani afrontoe, 
joe no moe go na kolS»]. 

2B e i J e u, boB. tarwc ; in unfern ©c^rif* 
ten mit karo , äöel|"cl)f orn , fiberfeftt. 
2öcijen-fi>rtt, e., wan liai karo. 

Söelcber, e, e«, disi; di; bcrüRamiy 
welcher — , da aoema, di8i; da soema, 
di — ; aucb jnfammcngejogcn disoe- 
ma, worauf disi folgen ober weg* 
bleuen fann: ber SWenfd?, we(d)er 
lugt, wirb Strafe empfangen, disocma 

taki lei, aa klsi Ktrafoe; disoema, 
disi taki lei^ aa kisi atrafoe; we(« 
d^er?, höeaoema? (dsoema?); 'soe- 
m^V; weld)ert)onbeiben?, liAe disi? 
(•fJdisi?); weidjed, liAesani? ('rfsa- 
iii?);8ani?; weld>erlci, hoesoortoe? 
(dsoortoe?); aoortoe?; lidespele? 
(<S,spele ? ). 
SB elf, flaiiw. 

äöeüen, weif werben, kora ilauw. 

SBelte, b&re; prana. 

SBelf^e Stu^/bakra-kondre-noto. 

SBelfc^foru, karo, karoe; ein ein* 
}e(ned J{orn> wan hai karo; ber t)oße 
, Äotben, tiki karo; karo; jwci StoU 
ben, toe karo; ber teere Äolbcn, bie 
Spiere, karo -tiki; baö SDicbl >>ön 
SBcIf^forn, 2öelfd)f0ru -mebl, 

karo -grin. 
SBe(t, kondre; (@rbe) groutapo; 



©eft-freube — ffienig- 

- alle 2Be(t, heeH kondre; feit Die 2B. 
flebt, ainsi grontapo de; fo QCbf^ 
in ber !ffi., so sani de waka oa kon- 
dre: 80 a de; ber 2ß. entfagen^ Hb! 
kondre; ouf biefer SSB.^ na dis^f g^ron- 
tapo; dia; diaso; in jener 2B.^ na 
tra liebi; janda; jandaso; um attc 
SB., na kondre; id^ werbe ba$ um 
aDe SB. nictrt tbun, na limidre mi 
no sa doe; bie rerfebrte tBJ., moen- 
doe bjra ; l>,\^ ift ja bie üerfej^rte S., 

kondre dral, poespoesi njam sla. 
Söelt-freube, kondre-pÜsiri; gron- 
tapo-plii«iri; -frei^, da heeli gron- 
tapo; -lente, -meufdjen, kondre- 

soema; -weife, bie, kontlrc-fasi; 
- w e id^ e i t,kondre-koni; grentapo- 
aahi. 

SBeltlic^, vo kondre; baö weltlf(^e 
SYeujabr, da njoe-jari vo kondre; 
weltliche 35inge, kondre -aani; w. 
Vergnügungen, kondre-pKsirK 

SBenben, drai; tron; ein Sc^ifTi drai 
da sipi; fld) W., drai; {tc^ jurficf W., 
drai (ob. tron) baka; jtA X»of^in w., 
drai go na — ; wenbc bi^ ju mir, 
drai loekoe roi ; {t(b jnt Steckten w., 
drai na reti Iian sei ; fic^ bittenb an 
jera. Wv go begf hem; pc^ jumSe* 
fien W., kom boen. 

SBenig, w^iniki; pikin; no foeloe: 
wenige SWenf^^en, w^iniki «oema; 

etwad SBeniged, wan pikin^sani; 
gib mir ein wenig ©rob, gi mi pi- 
kin brede (nid^t wan pikin brede, 
weldjed bi^fte: ein Keine« 93rcb); 
e. w. SBaffer, pikin watra; nimm 
ein wenig, telii pikinso; er ^at m> 

nig ©ebulb ; a no ha foeloe pasiensi; 
e« ijl w. ®e(b im Sanbe , moni de 
diri na kondre; ed febUe w., fob^itte 

er ben ^al« gebroil^en, a no man- 

keri foeloe, ofoe a broko hem ne- 
ki; pikin-moro a broko hem neki; 
ein Hein wenig, pikin so; febr we* 
nig, töefe; toti; noni; er gab mit 
waö ganj weniged, a gi mi wan toti- 
sani ; a gi mi t6efe (nid;t toefi, wai 



SBcui^Mt — 2BcrbeiK 

etiüa« anbcrcö bcbcutct); a gi mi 
noni (ol)» toll); fo ID. aiid) immer, 
alwasi-hoe w^iniki; alwa^Nioe pi- 
kin; über ein i»eni{j (iit furjem), 
pikin moro; bambei; meui()ev U^cu 
Sen, kom moro weiniki; saka; }um 

TOcnigflen, ten minsteh. ; mit 2[>ie(em 
l[^ä(t nian ^aud, mit SBeniii fommt 
man aud, broke bote tjari hem 
masra na foto. 

SB e n i 8 f e i t , e*, wan pikin-sani ; t6efe- 
sani; noni-sani; toti-sani. ' 

SBenigfiend, ten minste h. 

SJenn, (bebincjuug«n>eife) efi; (be=^ 
jiimmt) te; er faun, »cuu cr uur 

n>i(I, a de man, cfiawani ma; iKnil 

b'ic grau franf ill, ^at jte nicl)t (jeni 

S)efuc^, te Missi de siki, a no lobbi 
visit! ; wenn nur, efi ma; efi tog; 
wenn nicfet, fo — , no «o?; andere; 
weunglcid^, njenu fd^on, alwasi. SJergL 
au^ feaniu 

SB e r , da soema, di^i ; di-soema, dis^i ; 
disoema (f. SBeId)er); u^er?, hoc- 
8oema? (dso^^ma?); 'soema?; n)er 
ba?,'8oemade?; wer bifi bu?, 'soe- 
ma da joe?; wer nur (ob. an6)) 
immer, alwasi hoe-soema. 

SB erb en (freien), freiri; urn ein 
SOtdb^en, freiri wan wendje. 

SBerben, kom; tron; (kom briicft 
\>(i^ allmaligc werben, tron mel)r 
ba^ plo^li^e f i (|) oerduberuauS); 
baö Äinb wirb, grog, da pikien de 
kom bigi; fauer W«, kom soewa; 
(Sott ift ÜÄenfc^ geworben, Gado 
trori W4I« liebi-soema ; Offlcier wer* 
beU; tron ofciri; f(^warj W*, kom 
(ob. tron) blaka; oerrucft W., kom 
(ob. tron) Ian; eö ift anber^ gcwor* 
ben ; aid idb backte, a kom tra-fasi, 
leki mi ben denki; ber Traufe ift 
beffer geworben, da sikiman kom 
boen baka; ©Ott fprad): @d werbe 
£i(^t, Gado taki: krin moese de!; 
jumSpri^wort w., kom wan »preek- 
woord; tron ktStsingi; tron >van 
kduingi; wad foU aud mir w.?^ san 



ffierfen — SBert^. 279 

sa kom vo mi?; 'fa sani sa waka 
nanga mi?; ©anbibat w., kisi kanda- 
ti; werbet wie bie Äinber, teki da 
fasi TO dem pikien; auberö W., ver- 
andre; kom verandre; kenki; bad 

jtinbifi anberd geworben, da pikien 

kom verandre; da pikien kenki hem 
maniri ; \(b werbe (ieben , mi sa lobbi ; 
ii^ werbe (g(eid)) efjen, mi de go njam. 
SB e r f e n , f ring! ; hiti ; tro wei ; Stein c 
w., fringi stoon; einen mit Steinen 
W., fringi stoon gi hem ; fringi stoon 
naki hem; (Snem e» Strid urn im 
<^a(d W«, fringi tetii na hem neki; 
einen in'd ®efdngni§ w., hiti hem 
na doengroc-hoso; auf icn 93obcn 
w., liiti hem na gron; fic^ oor einem 
auf bie ^nie, hiti hem kni gi hem; 
e. £(icf auf jem», hiti wan hai na 
hem; in^dgeuerw,, trowei (ob* hiti) 
na faja; au6 bem ^aufc W*, trowel 
na doro; auf bic Strafec W,, trowei 

na strati; Sunge Werfen (oon £t)ie* 
ren), meki pikien. 
SBerf, wroko'; worko a.; ein guted 
SBerf, wan boen wroko; jumS&erfe 
fc^reiten, bigin (ob« seti) da wroko ; 
t>a^, SBerf lobt t>tn aJicifter (^eibni^ 

fci)c^3 Sprid^wort), obia boen, joe 
sa «ji na koti. äöert-feute, wr«- 
konian;-meifier, basi; piiiinbasi; 

-jidtte,wi'oko-ple8i;3immermanud- 
Wcrfjldtte,timre-lo8oe; -J eng, wro- 
ko -sani. * 

SBerte, SBerte, koti-koti. 

SBertI), 8., waarti; 2B* ^aben, habi 
waarti; feiuen SB. traben, no habi 

waarti; no de waarti; in meinen 
Slugen ()at ed feiuen SB., a no waarti 
na mi hai; a no bigi na mi hai; 
a no liti mi hai. 

SBert^, adj., waarti; bad 2eben ifl 
me^r w., benn bie Speife, da liebi 

waarti moro, leki njamjäm; ein ^r^ 
bciter ifi feiner Speife w., wan wroko- 
man verdini hem njanjam; ed ijt 
gar nic^td W., a no ha waarti kweti 
kweti; a no waarti noti; a no I>ocn 



280 ffiert(|(od — 2Bi(fe(R. 

vo noti; ed tft niijt bet SRfibe tr., 
a no waarti da moeiti; ipcrt6 od)« 

ten, (bem ^^rcifc nac^) preceri; 
(f^d^cn, ad^ten,) e*, holi hem na 
waarde; respeki hem. 
SBert^fod, aondro waarti; to. fein, 
no habi waarti. 

SBefen, faai; bad fflefen bicfcr SBc(t/ 

da faai vo disi ^rontapo; bad na^ 
turlid^e SBv ^* natuur-fasi ; ehi Dor* 
ue^)me« SH., grani-fasi; bigi-fasi. 

fBt^balh^, vosanh^e?;'sanhede?. 

SBedpe (bie gtdgcte ^rt), marbonsoe; 
(bie Oeinere) waai waai; eine SB, 
bnt mid) geflod^en, wan waai wasi 
beti (ob* soetoe) mi. SBeöpen-nefl, 
marbonsoe-hoso; waai wasi-hoso. 

fBtftt, kaniiaolo. 

SBeften, SBefl, westen, west h., im 

SB., na we8ten; na weat-aei. 

SBette, — emM« urn bie S8. ttimi, 

haswa; um bie 2B. (auf en, ron has- 

wa; eine SB» mad?en, atry. 
SBetteifern, haswa; feti makan- 

dra; strj. 
SB et ten, atry; »a« »ettejlbu?, san 

joe de stryV; i^ xotttt um funf 

©ulben mit bit, mi de stry to feifi 

golde (ob* tin banknotoe) nangajoe. 
SBettet, weri; f*8ned SB», mooi 

weri; ®turm wetter, storm-weri; 

dnweri. 

9Betterleu$ten,edn>.,fajadekoti; 

tapo de koti faja. 
SBettetmenbifd^fein, komrerandre 
hesi; lobbi kenki. 

SBe^en, srapoe; bad 2Rejf er »•, sra- 

poe hem nefi. 
SBicbfe(@4nbmicf;fe),blaka; aoesoe- 

blaka; (bilblid). Schlage) forofdm. 
SBi(^fen, bie ©cfeiilje, blaka dem 

soesoe; etwadnutSBac^d, robinanga 
wassi; (bilbticj, f erlagen), e., fom 
(ob. wipi) hem. 

SBi*tig, bigi grani; ba« ifl etwa« 

SBic^tiged, da wan bigi-saui (ob* 
grani -sani). 
SBtdetn, domloe; weni; m* SBinbeIn, 



SBibber — SBiberfteden» 

domloe na ini kloai; 3^^^^^ ^v 

weni nai-tet^i. 
SBibber, boko boko. 
SSiber, tegen. 
SBiberbeHeu, pikibaka; an8re;pi- 

ki asranti. 
SBiber^rift, Anti-Kristns. 
SBiberfabren, einem, miti hem; 

kom hem abra; pasä nanga hem; 

doe hem ; ed ijl i^m unterwcgd ein 

Unglucf n)*, wan ogri miti hem na 

pasi ; road ifl bem So^ne Aid miDet* 
fahren?, 'Sani pasä nanga da pi- 
kien vo Kis?; road ifl birro,?,'San 
doe joe? 

SBibergefe^Iic^, tegen da wet. 

SBiberpafen, haalca. 

SBiberfidi^, — ed ifl mir »., ade 
wan viate na mi. 

SBibernatflrticb/ tegen da natuur. 

SB ib er part, vyand, vyanti. 

äBiberratben, einem etm», rd hem 
vo no; rai hem, taki a no moe 
doe so. 

SBiberre(!^tti(!^, no nanga reti; te- 
gen da wet. 

SBiberreben, pikibaka; ansre; ta- 
ki tegen. 

SSiberrufen, drai hem mofo; drai 
mofo. 

ffliberfad^er, vyant, vyanti. 

SBiberfc^ein, skyn. 

SBiberfe^en, ji^ einem, hopo te- 
gen hem; feti tegen hem; (bur$ 
6igenfinn) son tranga hede gi (ob. 
na) hem; habi tranga hede. 

SBiberfpenflig, stoutoe; w. fein, 

sort (ob» habi) tranga hede; stou- 
toe; ein »» 3unge, wan stoutoe boi; 
wan kadami-boi. . 

JBBiberfpenfligfeit, tranga hede; 
stoutoe. 

SBibcrfpre(!^en, taki tegen; ansre; 
piki baka. 

SB i b e r fl a n b teiflen , feti tegen ; te- 
gen; tanapoe tegen. 

SBiberfleben, tVgen; hopo tegen; 
tanapoe tegen ; feti tegen; fte füim^ 



äBi&crih:ebcn — SBicbcr* 
ten feiner SBei^^eit ni$t to., dem 

no man vo tegen da koni to hem. 
äBibecftreben, legen; hopo tegen; 

feti nanga; bem Oeifie Ö)ütted to., 

fell nanga da Jeje vo Gado. 
SBiDerflrciten, feti nanga; taki 

tegen; »try nanga; strj tegen. 

SBiBerwdrtig, kohtrari; t. n?iber* 
DDCirtigei: Tlm^ä), wan kontrari soe- 
ma. 

SBiberwdrtigfeit, — mit SB* p 
fdmpfen ()abcn, broke genti; icb b^tte 
mit »icfen unb fcbroeren 2Bibertt)ar* 
tig{eiten )u fdmpfen, mi toekä, mi 
toekä, mi pinä so tee — . 

SBibcrmille, tegen, e* SB. flegen- 

jem* b^ben, habi wan tegen vo hem ; 
no kan si hem na hai ; no kan ver- 
drage hem; no mag Icie hem. 
SB i brig, kontrari; wibriger SBinb, 
kontrari winti; tegen->vinti. 

SBibrtgfeit, e» SB^ gegen jem. be* 
fommen, potti hem na hatti; begen, 
i^aben, habi wan tegen vo hem; 
holi liem na hatti (ob* na bele); 
habi hem na hattt 

SBibmen, gi abra na; wye gi; {1$ 
einem, gl hem srefi abra na hem. 

SBic, leki; fa; hoe (d); tbue, wie 
i^ bir fage, doe so, leki mi taki gi 
Joe; wie l^ bereit« gefagt ^abc, so 
leki mi ben taki kabä; mie (iebHcb, 
hoe (d) swRü; wie liebUcb e§ fei, 
fa a de switi ; (icbft bu ben SSogcf, 
wie fd)ön er iji?, joe »i dafouuloe, 
faamooi?;tt>ie?,hoefa8i? (dfasiV); 
hoefa? fa?; tt)ie fagfl bu?, fa joe 

taki?; tt>ie lange bleibfi bn benn?, 
hoemetti lauga joe de tan?; wie 
mele, hoemeni? (("imeni?); wieviele 
au$ immer, alwAsi hoemeni; wie 
oft?, hoe meni-tron?; wie au4, 
80 srefi, leki; so srefi; wie au(b 

immer, alwasi-fa; wie bu mir, fo itb 

bir, mi da mopee: joe smeri mi, 
mi switi; joe beti mi, mi soewa. 
SBieber, baka; ageen; moro; {ommfi 
bu fc^onwicberjurücf?, joe de kom 



SBicbcrabnef^men — SBieberfragen. 281 

baka ag^en?; tbue eö ni(^t w., no 
doe dati moro ; bei 3^itti)6rtern ba- 
ka; etwa« wieber be{ommen, kisi 
dasani baka. (2)er 9lccufatiö jie^t 
immer jwif(ben bem ^cittooxt unb 

baka.) 

SBieberabne^men, tttoa^, poeloe 

hem baka. 

SBieberabreifen, teki hem reis 
baka. 

SBieberanfangen, hopo baka; bi- 
gin ag^en (ob. baka); bu mugt bctt 
Streit ni6i)t w. a., joe no moe hopo 
da feti baka. 

SBieberannebmen, e., teki hem 

baka. 

SBieberanjieben, weri baka. 
SBieberan^ünben, letti baka. 
SBieberaufbauen, ein ^au«, hopo 

(ob. meld) da hoso baka. 

SBieberaufma{ben,hopobaka; {t^ 
W., teki pasi baka. 

SBieberaufricbten, hopo baka. 

SBieberauffleben^ hopo baka; ho- 
po tanapoe baka. 

SBieberauft^un, hopo baka. 

SBieberbe!ommen, kisi baka. 

SBieberbejabten, pai baka. 

SBieberbringen, etw., tjari dasani 

kom baka. 

SBiebercrbalten, SBieberer(ctn=» 
gen, SBieberempfangen^ kisi 

baka. 

SBieberer^olen,fi(^, (tJonc.Äranf* 

beit) kom boen baka; (t>on i.Ofyll* 
ma(^t) kom by baka. 
SBiebererinnerU; jid& eined, mem- 

bre hem baka. 
SBiebererfennen^e.fSabihembaka 
SBiebercrfe^en, SBieber crfiatten, 

pai baka. 
SBiebererwa($ien, wieki baka. 
äBtebererjdblen, verteli baka. 
SBieberfinben, tixo., finni dasani 

baka. 

SBieberforbern, etw., haksi dasani 

baka. 

SBieberfragen^ haksi baka« 

36 



282 aBiebcrgcbärcn — SBicfe- 

Söicbcrgebdrcn, (gcijMic^) meki wi 

kora njoe-g^ebore. 
SBicbcrgeben, gi baka. 
SBiebctgebotcn, njoe-gebore; »♦ 

werben, kom njoe-gebore. 
SBicbergeburt, da njoe geboortoe. 
Saiebcrgenefcn, kom boen baka. 
Sßiebergrügen, e., taki hem odi 

baka. 
SBieber^aKen, bad baka; piki 

baka. 

2BieberberfieUen,evgenezehem; 
meki a kom boen baka; etil)*, mekx 
a kom njoenjoe baka; repareeri 

d^asani. 
SBiebcr^oten, et»., teki tjari da- 

sani kom baka. 
aSieberboUn, etwa«, taki dasani 

baka; taki hem wantron moro. 

SBieberfauen, kau baka. 
äBieberfaufen, bai baka. 
SBicberloölaffen, e,, loesoe hcm 
baka. 

SBicbetnebmen, teki baka. 
Jffiiebetfc^ettcn, kosi baka. 
SBiebcrfi^itfcn, sent kom baka; 

seni baka. 
SBieberfc^Uaen^evUaki hem baka. 

aßieberfd^reibcn, skrifi baka. 
SBieberfe^eu, e., si hem baka; jlc^, 

einauber, si dem srefi baka. 
JEBieberjuiien, soekoe baka. 
SBiebertaufen^e^doopoe hem baka. 

SBieberum, ageen. 
^leberDetgelten, pai baka. 
SBiebctüerfaufen, seli baka. 
SBiebcrüerföbnen, fic^, kom boen 
baka; meki fri baka. 

aBiebcrguma^en, c. J^üre, tapo 

da doro baka. 

SBiecje, wiegi; do'döi-bedi. SBiege- 
flubl/ doW>i-stoeloe. 

SBiegen, (wagen) wegi; (bewegen) 
bewegi; kanti; seki; (ehiÄtnb) se- 
ki wiegi; seki do'döi-bedi. 

SBie^ern, bari; ba« ißferb wiehert, 

hasi de bari. 
SBiefe, sabanä; wci. 



. SBreuiel — SBinb* 

SßieDtel?, hoemeni? (dmeni?); bet 
»icmelfie?, hoc reti-wan? 

SBiewoI, alwasii 

SBilb, 8., boesi-meti. 

Söilb, adj., krasi; wildri; basrä-^; 
bie ^U^ i|i w«, da k»w krasi; wtlbe 
2^^iere, krasi meti; ogri meti; ein 
w, Sunge, wan wildri boi; ein 
wilber S3aum, (ni<^t grud^tbaum) 

wan VFildri boom ; wan soso boom ; 

(ungepfropft, SBilbling) wan basra- 

boom. 
SBilbern, Ȇb fein, wildri. 
SBtlbbeit, wildri; wildri-^fasi. 

i(bni§, woest^in; wan soso biri 

biri-plesi. 

iüe, wani; bein SB. gcf^be, joe 

wani wi moe doe; ndä) ®otte^ ^\U 
(en, na wani vo Gado; nanga wani 

vo Gado; e^ ^dngt ni(^t t>o\\ m* 

ferm SB* ab, a no de na wi wani; 
ber Sctatje M feinen SB., ningre 
no ha wani; um — »iflen, vo — he- 
de; um feinetwitten, vo hem hede; 
id) bitte bi^ um ©otte^wiDen , mi 

teki Gado begi joe; um ©otte^wK^ 
ten, umfonfi, vo boenhalti; id^^obe 
ed nid)t mit 9B. getban, mi no doe 

dati expressi (ob. vo ogri hatti, au9 

böfer 9lbri*t). 
SBiüentU^, nanga wani; express!. 

28illfaf)rcn, einem, doe hen^ wani. 

SBiUig fein, wani; ber (Seift i|l »., 

aber ta^ gteifc^ iji f(^wacb, alwasi 

hatti wani, tog skin no ha tranga. 

SBilttommen ^eiSi^n, e., taki hem 

odi. 

SBimmeln üon, lai nanga; ber Zii6) 
wimmelt »on Slmeifcn, tafr^ lai nan- 
ga mira. 

SBimmern, kre; dje&rae, djem^. 

SB impel, wimpel h. 

SBimper, Singen Wimper, hai-wiwiri. 

SBinb, winti; ber 3B. erbebt fi*, 
winti de hopo; ber SB. webt, winti 
de wai; jiarfer SB., tranga winii; 
fdjwad^er SB., safri winti; SBinb 
machen, (bil&lic^) prodo; taki bigi; 



SBinbc — SBitfen. 

(93d(gC treten) masi blaas-balgi; 
ctt». in ben SB. fd^tocjen, no ke \o 
dati ; in ben SB. reben, broko mofo 
808o(ob*|To soso); SBinb befommen 

)90n etn>t, jeri waiisani; Jeri (aki; 
e* 23. laffen, poep6e ; (bdflicftcr) poe- 
loe winti; ß^wbenpinb, wiiiti; ben 
3.W. befommen, kisi winti. SBinb- 
beutel, prodofinasra; prodo-man; 
-mu^ie, Hinti-mieli; -»art^, na 
wintivsei ; ^ tD i t b e I , drai - winti. 
2Binb3 -braut, storm^ winti; 
drai -winti. 

SBinb e (gum Stufwinben) ddmkragti 
h.; (^flanje) patata-tetii. 

SB i nb e(, pissi^-dockoe; klosi; in SSin^ 
bein tDxittn, domloe na ini klosi. 

SBinben, (®arn ac.) weni; ji(^ w., 
drai; bic SSobucu u), ji$ urn ben 
(Stengel; boontje drai na tiki. 

SBin f , einem e* SB. geben, piugi hem ; 
pingi hem vo da tori. 

SBinfef, (®cfe)hoekoe; (Äauflaben) 
winkri, 

SB in (en, pingi; einem mit ben 9(ugen, 

ptngi hai gi hem. 
SB i n f e t n , djemö, dj^eme ; kre. 
SB inter, kouroe-tem; SBinter nnb 

<5ommer, (auc^) dretemnangaar^en- 

tem, 
S&injig, toemoesi pikin; toti; uo- 

ni; t<^efe. 
SBipfel, tapo; tapo vo boom; pinti 

TO boom, 
SBir, wi, 
2Ö ir b el , drai drai ; 2BaffermrbeI,drai- 

watra. SBirbcI-^nuub, drai-winti. 
SSiirten, (arbeiten) wroko; melcbe 
SBerfe »irfcfi bu?, hoe wroko joe 
de wroko V; bie SWebijin bat nid)t 
{^ewirtt, da dresi no wroko; ed b^t 
nicbtd gemirft, a no lielpi noli ; ben 
Xti^ u>irfen, masi da degi; masi 
lala-brede; (n)ebcn) bre; feibue 
Strümpfen)*, bre zy - kousoe ; Der 
JRorf war gewirfet bur^ unb burcb, 
da djakii no ben nai, a ben de wan 
bre wan tee doro. 



SBirffic^ — SBiffen. 283 

SBirf tidb, troe troe, vo troe troe; 

ed i(i U). fo, troe troe so a de ; mi 

taki gi joe. 
SBirffam fein, wroko boen; bie 2Re^ 

bijin ifi n)irffam, da dresi de wroko 

boen. 

Söirfung, — obne SB^ bteiben, no 

wroko; no helpi noti. 
SBirre, SBirrwar, broeja; broeja 

broeja; in bie SB. geratben, kom 

na wan broeja; vromloe. 
SBirrfopf, broejaman; broeja-soe- 

ma. 

SBirtb, (©ajliDirtb) Maara vo ko- 
lesi-hoso; ($audn)irtb) da Masra 
vo da hoso. 

SBirtbin, (©afiwirtbin) Missi vo 

kol^si-^hoso. 

SBirtbfd&aft, (^auSw.) hoso-wro- 
ko; (©afimirtbfcbaft) kolfesi-hoso; 
kol^si ; fie baben eine SB., dem holi 
wan koi^si-hoso. 

SBirtbfcbafterin, bakra-hoso-mau. 

SBirtb^b^Ud, kol^si-hoso; kol^si. 

SBifcben, figi; benOWunb, figi mofo. 

33 if* er, (bitblidS^ fur »erwei«) ver- 

wyti; e, SB. befommen, kisi wau 

▼erwyti, 
SBifcblappen, figi-doekoe; dweri. 
SBigbegierig, hangri (ob. gridi) 

vo sabi. 

SB if fen, v., sabi; icb tt)ei§ e§ ni(^t, 
mi no sabi; icb weiß ni(^t \\>a^ \^ 
tbun foQ, mi no salii, san vo doe?; 
bn n)ei§t ni^td, joe no sabi noti; 
fo t)iet i* weig, so raeni leki mi 
sabi; man fanu'd nicbt w., üWiemanb 

fann'S n)., no wan soema kan sabi; 
ben SBeg »., sabi pasi ; c* vo. laffcn, 
mcki a kom sabi; meld a sabi; urn 
etn). xo., sabi vo dati; sabi dati; 
au^weabig w«, sabi na hede; von 
jioti^ voit lange, Ga sabi hoemeni 
langa; weber ein nocb au^ wiffen, 

no hafesi, nohabaka; wad i$ nid)t 
n>ei§, macbt micb nic^t f)t\^, san mi 
no sab), no sa kill mi; ft* ctUHlS 
unffcu, habi bigi membre vo hem 

36^ 



284 SBiffen — SBo^fan- 
srefi; er vot\% fid) toad mit feinet 

Ubr, a prodo nanga hem liorloisi, 

3B i f f e n , 80 aabi ; bad 2B. t^uf « ni^t, 
8abi, a no doe; mit meinem SB., 
nanga mi sabi; o^ne feinet 93ater^ 
SB«, sondro hem tatk sabi; mi^ei 
Keffer SB«, nanga hem boen aabi, 

2Biffenfd)aft, sabi. 

2öiffentU(^, nanga sabi. 

äütttcrii, etu),, smeri dasani, 

SBttterung, wen, 

äJJitme, wfcdiiwe, 

äBitiper, wMnwe^man. 

2B i t , (Älug^cit) koni; (@ct)erg) grap 
h, ; äB* ma^en, meki grap. 

SB i Ij i g , (flefd)eit) koni ; ein »• (fle* 
fd)eiter) S^ann, wan koni soema. 

SBo, pee; )ro?, hdepee? 'pee? na 
hoe sei?; tDO fie n^obnen, pee dem 
liebi; mo iDO^nfl (u? 'pee joe de 
liebi?; noo au^ immer, alwasi-pee; 
alwasi hoe^pee; alwasi na hoe^pee, 

SBpc^e, wieki; »origeSB,, tra wieki; 
da wieki di pasa; SBo^e t>ot SB., 
wieki \o wieki; bie SKartcriroc^e, 
fiiHeSB., pina-wieki; in WeäBodjeu 
fommen, meki. 

SBoc^cn^lo^n, wieki-moni; ^tag, 
wieki-dei; wroko^-dei; ^t»eife, fte 
n)ccl)fcln ivDd^enn)eife, dem kenki 
spele ibri wieki, 

SB 5 d^ en tu«, ibri wieki; aU wieki. 

SBdc^nerin, m^.kiman. 

SBofern, efi, 

SBoge, bare; pranä. 

SB 1 e r , (mit ben ßcittrörtern bet gii^* 
tung) na hoe«-pee; pee; wo^et i(f> 
fomme unb woWu ic^ gct)e, pee mi 
komopo en pee mi de go. 

SBo()in, nahoepee; pee; n'0^inau($ 
immer, alwasi hoe-pee ^ wo bu auc^ 
flinge^fl, alwa8i«-pee joe de go, 

SB 0^1, boen; fe^r mbl, l>oen boei}; 
n)0^t fein, de boen; i^ bin Xüo\)l, mi 
de boen; gang U)o()(,heeli boen; heel 
boen; Uvt tOof)l, tan boen; waka 
boen; n)C^( iin^!, boen ^0 wi! . 

SBo^lan, we; »p^tan, n>ie jief^f 8? 



• SBo^louf ^ fflp^Cijeru*, 

n>etbenn>irgeffen?, we» hdefasi (d- 
fasi)? wi sa go? 

SBp^Uuf^ boen; iä) bin to., mi de 
boen. 

SBo^lbe^alten, — jle flnb »♦ an* 

ge(angt, dem doro nanga boen. 
SBo^(beIeibt, fatoe; deki; bigi; 

n), fein, habi skin. 
SBi>t)lbetagt, bejari; grani kabä; 

nanga hem lioen jari kabä; et ifl 

bereite tp«, a habi hem jari kaba. 
äBo^(erge^en,2BoMfa^rt, boen; 

best; fur euer eignet SB*, vq oen 

eigen boen (ob. best). 
SBoblergogen, fans6endroekoe; — 

fein, sabi maniri; ein n), S)tenf(!b, 

wan fans6endroekoe soema, 
SBo()lfei{, boeukoop, böenkoopoe; 

goedkoop h. 

SB ^ ( g e f a t ( e n, s., plisiri ; nad^ ®ot« 

te^ SBt, nanga Masra plisiri; an 
i^m ^abe icb SB., nanga hem mi ha-* 
bi mi plisiri. 

SBot)lgefalten, v,, (gcfdaig fein) 

pliesi; (gern f^aben) lobbi; plisiri 
vo; (genehm fein) de boen na; de 
boen na hem hal ; de switi na liem 
bai; fo mt ci ®ott »o^Igefdflt,. so 

leki Gado pliesi vo doe; fo(c^e 
Opfer gefallen 6i5ott »obi, so soor- 
toe offer Gado Jobbi (o^* de boen 
ob« switi na Gado hai). 

SBo^lgefdüig, einem, boen (ob. 

switi) na hem ; boen (obt switi) na 
hem hai; n), fein, pliesi; »enn c8 
3^nen mtifl, efi Masra pliesi; penn 
e« ®ott n>. i{i, efi Gado pliesi; efi 
Gado wani, 

SBoHgeben, e$ gc^ti()m wo^f, a de 

liebi boen ; a de boen ; a habi hera 
boen ; sani waka boen nanga hem ; 

beim ^errn mrb^d i()m n)„ a sa finni 

boen na Masra; ta^ bir*^ n>t, waka 
boen ! 

SBoblgend^rt, fatoe; —fein, habi 

skin. 
SBoHgerat()en, v., komopo boen. 
SBoMS^^UC^, switi smeri. 



3Bo|)I(|ef^matf, swfti tesi. 
SBoMgefittet, fansftendroekoe ; 

— [ein, sabi maiiiri. 
3Bot)(tiabcub fein, habi goedoe nofo ; 

habi foeloe goedoe; de wan got- 

doeman; er ifi to,, a habi, 

S[Bi>t)iningen, piki mooi, 
SB (blieben, s«, boen Jiebi; bo^n 
liebi vo grontapo; plisiri-liebi. 

5lBoHina(|en, v., ec wirb 3tUeö n)^ 

a sa meki ala^saiii waka boeii. 
SBo^tmeinen, raeene boen. 
Söo^lrebenb, — er iji xo., a de 

wan boen takiman. 
2öpt)Irie4enbfein, sraeriswiti; etro» 
SBo()(tied^enbe^ , wan sii^ti smeri«- 
sani, 

2BobIf^mecfenb, switi; eine r&of^U 
fd)ra. ^peife, wan swUi njanjäm. 

SBobtfein, v„ de boen. 

fBo\)lt\)Oit, boen; t, gro§e SB», wan 
bigi boen; er ^at uufrer gamilie 
mU SBoblt^aten ergeigt, a doe wi 
famili foeloe boen. 

SBoblt^tig fein, iobbi vodoe soe- 
ma boen ; Jobbi vo gi potiman hafoe. 

Sßoblt^un, v., einem, do hem boen. 

Sßo^lüerbient, — bic Strafe ijin>,, 

da atrafoe fit! hem boen. 
SBo^Ioer^atten, a., boen maniri, 
pi.; boen gedrag h. 

2b üb wen, wo^nbaft fein, llebi; er 
»o^nt neben ber Äirdje, a de liebi 
na sei kerlii. 

äöobn-bäu«, hoso; (auf^fantagen) 
bakra^hoso; -ort, fein Söobnort, 
hem plesi; hem tan-pJesi; •'ftube, 
kamera. 

äBobnung, hoso; n^ie Ucblicb {inb 

beineäBobnungen!, fa dem hoso vo 

joe de switi!; feine 2B. »erdnbern, 

yerhuizi. 

SSol, wel; id^roeiftwol, mi sabiwel, 

Söotb;en, v.,2ößlbun9, s., fremer, 

SBotf, wolf h.; in «nfern ©'cbriften 

mit tigri, Xieger, ubecfc^t ; reigenbe 

SBolfe, krasi tigri. 

SB 1 f 6 m i t c^ , (^ilanje) melki-wiwiri. 



SBolfe — SBort. 



285 



SBolfe, blaka vo tapo; wolkoe. 
Söotfig.., blaka; ber ^immet ift xooU 

fig, tapo blaka; tapo de blaka. 
SB lie, wol; skapoe-wiwiri; mel 

©efcbrei mib »enig SBoIle, foeloe 
taki no meki noti. SBotten-jcu^, 
wol-klo8i. 
SBoUen, wani; \i) xüiH ni^t, mi no 
wani; »a^wittfibu?, san joe wani?; 
fo 6^0ft toiü, efi Gado wani; efi 
Gado pliesi; nanga wani voGado; 
%m, n>ie ©Ott mta ! , Koromanti 
koti wan odo, taki: Aze minjami, 
ala-sani na Gado wani; ia^ wiu, fa^ 
gen, dati wani taki ; dati taki ; vo taki ; 

vo taki reti; er mag »♦ ober nicbt, 

a wani efi a no wani; i^ mU gem 

feben, wo ba§ no^ binaud mü, mi 

hangii vo si, san sa kom to dati; 
mi hangri vo si, fa dasani sa waka. 
SB den, s , da wani, 

SBoIIuft, (in gutem ©inn) pllsiri; 

(in fcb(e(]^tem) ogri luste (lostoe); 

takroe Inste, 
SBonne, pllsiri, 

SB or fein, wai; SReid Xo., wai areisi. 
SBort, woord; woortoe; mofo; taki; 

im 2lnfang war ha^ SBort, na blgiii 
da woord ben de; baö SB» ®otte§, 
da woord vo Gado; Gado«^woortoe* 
(33ibel) Gado-boekoe; boekoe; by- 
bel; bybel-boekoe ; SBorte be$ mU 
gen Sebend, woortoe vo da liebi 
voteego; fein 2Ö, fatten, holi hem 
woord ;—bre(^n, brokohem woord ; 
njam mofo soso; i(b tt>erbe mein 
^ort nicbt bre(ben, mi no sa njam 
mofo soso; mit einem SBort, nanga 
wan woortoe; i^r müßt nid^t mele 
SBorte ma(!ben, oen no moe meki 

foeloe taki taki; ein S^ann, ein 
SBort, man na woortoe; ba« große 
SB. fubren, taki wan bigi mofo ; taki 
bigi; einem bie SBorte tjerbrc^en, 
drai hem mofo; fein SB. jururfaeb^ 
men, drai hem mofo baka ; lag mi(b 

bod; aucb }u SBorte fommen, meki 
tog mi kan taki wan mofo toe; 



i 



286 SBortr-jlrelt — SBunt)ct. 

einem in'6 SB, fallen^ koti hem mofo ; 
ein 2B. brccn (predKn, potti wa» mofo 
iia inl; ein 2Ö. fallen faff en, poeloe 
wan mofo; taki wan mofo; nic^t 

SBort l)aben wollen, «try; baö ein^ 
SBort nur will ec »on bir ^erauS* 
baben, (boren) da wan mofo awani 
kisi (objeri) na Joe; ein gut SBoct 
für jem. eintecjen, potti wan boen 
mofo gi hem; auf mein 98ort, so 
leki mi ben taki; (eere ÜBorte, soso 
taki taki; ein SBort gibt'e antere, 
tori poeloe tori; ein fluted 2Ö. flu* 
bet eine gute ©tatt, boen mofo tjari 
kow na pen. 
SBort-fircit, wan «try vososowoor- 
toehede; -werfet, «try; kwestie; 

taki taki ; pe batten e, f leinen SBort* 

wecbfef, hem ben habi wan piiiin taki 

taki. 
Söofeibfl, pee; dapee. 
SBoju?, san hedeV; vo san hede? 
SiJracf?, wan broko sipi. 
äBud)er, toemoesi bigi intres; 9Bt 

treiben, teki toemoesi bigi intres; 

auf SB, (3ntereffcn) tbun, potti na 

intres. 

2Öud)ern, (auf 3'*^^« t^un) potti 
na intres; (£[{ud^er treiben) teki toe- 
moesi bigi intres. 

SBiiblen, drai drai; soekoe soekoe. 

Söunb fein, habisoro; (oon Äinbern) 

habi faja. 
SBunbar^^t, datra; dresi-man. 

SBunbe, (Scbwcire) soro; (@tid)*, 
S^ußwunbe) soetoe; — bie 2B. 
fcbwart, (obne nocb offen ju fein) 

da soro tapo watra; (wenn fie be«» 
reit^ offen ifi unb (duft) da soro 
poeloe roant^ri (ob« watra); eine 

SB. \)erbinben, dresi da soro; ein 
OJiann, ber mit SBunben bebctft ifi, 
wan söroman; bic SBuuben (£bri^i, 
dem wonden vo Kristus; burd) 

Seine SBunben feib xi)x ^eil wor* 

ben, dem wonden vo hem ben ge- 
tieze oenoe. 
SBunber, wonder-wroko; marki; 



SBunberbar -«- SBurm, 

teeken; icb WvU bieten ein SB., mi 
ben dangra foeloe seema; ed nimmt 
mid) SB., mi verwondroe vo dati. 
8Bnnber«t^at, '■werf, wonder- 
wfoko. 

SBunb er bar, na wan verwondroe- 
fasi; etw. SBunberbared, wan ver- 
wetidroe-sani; wan wondro^sani, 

SB unberttd), aparti; wunbertic^e«g)cr* 
ten, aparti Masra; (jugleid) firenge) 
krasi Masra ; etW. SÖunberÜcbed, wan 
yerwondroe«-sani; wan apartKsani. 

äßunbern, ji<^, verwondroe; id? 
wunbre mid) febr, mi verwondroe 
vo troe; eÖ n\micb, mi verwondroe. 

SBnnbeii|d?6n, rnqoi toemoesi. 

SB n nberf e( ten, toemoesi dirivofinni. 

SBuuf^, wtMisi; hangri; verlange; 

t)on guten SBünfften wirb einer nicbt 
fett, odi odi no helpi sikiman, ma 
pikin pappa. 

SB ü n f (b e n , wensi ; hangri ; verbinge. 

SBÜrbe, grani; grani-^fasi; e^ ijl un* 
ter feiner S3., a no fiti da grani vo 
hem; jebc SBÜrbe b^it ibre ©firbe, 
ningre wani fri vo weri soesoe 
hede, a no sabi taki , da iikdoren 
a de go kisi. 

SBürbig, waardi; ein w. ÜÄann, wan 

respeki*soema. 
SBürbigen, einen, holi hem waarti; 

respeki hem; (bem ®elbwcrt^ mä), 

fcbdjjen) preceri. 
SBürbigfeit, waarti. 
SBurf, einen 3B. tbun, fringi; einem 

in ben SB. fommcn, miti hem onver- 
wakti; toekä nanga hem. SBurf- 
fcbaufet, wai-skopoe; wai-baki; 
-fpicg, lansri. 

SBürfet, doblo-stoon, 

äBürfetn, mit 28ürfel fpietcn, doblo; 
pre doblo. 

SB argen, e., fassi hcm na neki; 
orgre hem. 

3BürgengcI, kihVengel. 

SBurm, worom, worm; — WO ibr 
SB. nicbt jiirbt, dapee da worom 
\o dem no dede. Sßurm-fiuijcr, 



SBurmcn — ^H)kiu 

seti'-ktiiri; ^mtf^l, hoedoe**Biri; 
-mittet, worom-dresi. 

urmen, (bi(Mtd)) ed tt)urmt ini$, 

a de koti rai bele. 
SBurfl, soseisi; SBurji min Surft, 

hail gOy lian kom; na'nai de hali 

iei^U tetei de hali na'nai; Me SB. 

nad> ber ®))e(f feite tverfen, joe wani 

trowel wan lemiki, vo kisi wan 

aprisina. 
SBürje, speoery-sani. 
SBurjel, loetoe; SB. faffen, meki 

loetoe; fassi loetoe; mit bet SB* 

berrau^reigen, loetoe; poeloe nanga 

loetoe. 
SB ur J ein, meki loetoe; tief n>*; meki 

dip! loetoe. 

SBujl, — ein miijler $Ia|i, wan woe- 
stcin-plesl; e.w. ©arten, wanbroko 
djari; e. iDUJlee Seben, wan tjaka 
tjaka-liebi; slingri-liebi; moraoe- 
liebi; saka saka-liebi. 

SBiifte, woestein; woesteln-kondre; 
dre s a ban a. 

SSutt), krasi-fasi; tranga hatti-bron; 
in SS« gerat^en, kisi wan tranga hatti- 
bron. 

SBut^en, bari en krasi. 

äBfit^en^, krasi toemoesi. 

.3. 

3a (fen, takki. 

3aoien, skrekl en befi; jage nid)t!, 

no las! hatti!; no frede!; er fing 

an ju trauern unlr ju j* , a kom na 

wan toemoesi sari en hebi. 
3ag^aft fein, no habi hatti; frede; 

bee 3^9^^^^/ frede-man; frede- 

soema; lasi-hatti-soema. 
3a9l)aftigfeit, f rede-hatti ; f rede- 

hatti-fasi; lasi-hatd-fasi. 
3 a t) e, ja^e fein, tai. 
3a6t, getal h.; e* gro§e 3-/ ^^^ 

bigi hip] ; 0^ne3 *, dem no de vo teli. 

3aM^n, pai. 

3 a Men, teli; ®elb j., teli moni; 
jaj^le Die glafc^en, teli dem butra!; 
[o eben jd^Ie ic^ pe, da teli ftii de 



3a^UoÄ — 3«Pl>eIn- 287 

teli dem; barunter j(«, teli na ini; 
»jieberbolt j., teli teli. 
3abHod, did ho de to teli; pam 

pam; ffibUo^ SWuöfiten bcberftcn 
mi(^, dem maksita tapo mi pam 
pam. 

3ablrcic&, foeloe. 

3ab(ung, paiman. 

3a bm, magti; er ifi joJ^m actoorben, 

a kom magti. 
3 at) men, dwingi; magti. 

3abn, tifi; 3abn urn 3«N, tifi to 

tifi; 3«äi^ne befommen, kisi tifi; poe- 
loe tifi; 3* au^jie^en, poeloe tifi; 
einem bie 3*5bne weifen, sori (ob, 
pill) tifi gi hem; mit ben 3^NfH 
fnirfiften, kau tifi; einem auf ben 3* 
füblen, fili hem mofo; ^aujabn, 
gangja^n, ©togja^ri, man-tifi; %n^ 
geujabn, hai-tifi; l^orberjabn, fesi- 

tifi; ^acfcnjabn, baka-tifi; matta- 
tifi; 2Bei^t)eitdjabn , verstand-tifi, 
3abn-tt)e^, tifi-hati. 
3abnen, kisi tifi; poeloe tifi. 

3 d^f läppen, — bafelbft wirb ^cxi* 
ten unb 3* f^in, dapee dem sa bari 
tee dem kau tifi. 

3dbre, kr^watra; hai-watra; watra- 
hai. 

3anije, tanga; kneip-tang. 

3anf, trobi; kroetoe; kwari; ed er* 

^0b jxd) ein 3» wwtcr ibnen, wan 

trobi hopo na dem mindri; tt)egen 

3ant, vo stry hede. 3öttf-fuc^t, 

stry-fasi. 
3 ante n, kroetoe; stry; meki trobi; 

liabi trobi; kwari; meki kwari; 

er janft mit alien 3Wenf(!^en, a kwari 

nanga ala soema. 
3dnfif(^ fein, lobbi trobi; lobbi 

kwari. 

3 d p [^ e n , (im Scblunbe) pikin tongo ; 
ia^ 3- ifi i»i^ flefc^ttjoflen, mi pikin 

tongo sweri. 

3apfen,8.,pen. 3apfcn-Iod^,pen- 

horo. 
3.apfen, v., SBein, tapo wien. 
3appetn, strampoe. 



288 



3att — ^ifyun. 



3a rt, safoe; fini; ein jatted Jtinb, 

wan fini piUen. 

3artU*, (l\tb\)abtn\» switi; (frdnf^ 

(i(^) zwaka. 
3aTt(id}Iett, lobbi*fasi; awiti-fasi; 

(5träuf(tcl)feit) zwake-faai. 
3afcr, tetei. 

3ciferig fein, habt foeloe tet&i. 
3au6er,6bia. 3öuter-fraft,<^bia; 

vim; -mittel, 6bia; 6bia-9ani; to- 

froe-sani; -miub, winti; ber ^*vo. 

tarn über fie, fie befam ben ^.rx>., 

a kisi Dvinti. 
3auberei, tofroe-wroko ; 6bia-wro- 

ko; 6bia; az^e. 
3 a u b e r e r , tof roe-man ; öbiaman ; 

az^eman; loekoe-man; winti-man; 

wisi-man. 
3 a U b e r i n ; 6bia-mama ; winii-niama ^ 

watra-mamä. 
3aubern, tofroe; wi«l. 
3aubetn, drai; wad }auberfl bu fo?, 

fa joe kan drai so?; nii^t (ange 

Kalibern, ju — , no pre vo — . 
3a urn, toom; einem ^5ferbe ben 3» 

anlegen, potti toom na hasi mofo; 

ben 3- anjieben, haJi da toom; im 

3anme batten, holi na ondro dtiim; 

boll na ondro dwingi. 
3dnmen, ein ^ferb, potti toom na 

hasi mofo. 
3a nn, trariki; heini; pen; XO&tt ber 

3. feji gcwcfen, er »are nicbt fo 

balb jerbrod)en, efi da trariki ben 
tranga, a no ben sa broko so hesi. 

3aufen, e., hali hem wiwiri. 

3ebaotb, Zebaot; ^err 3v Masra 
Zebaot. 

3e($e, — er mu§ bie 3^^^ bejahten, 

hem moege pai vo aJa. 
3e^en, dringi; siiipi. 
3ed)er, dringi-man; auipi-man. 
3ebe, finga \o foetoe; finga. 

3ebn, tin; jebnmat, tin-tron; ber 

}ebnte, di vo tin; diai meki tin« 
3 € b n t e, 8., tin procenti ; ben 3* 9^* 
ben, gi tin procenti; gi procenti. 

3ebten, njam; ber älofi }e^rt am 



3et<:ben — ^dt 

©fen, Troestoe njam isri; ber iBer^ 
bru^ }ebrt an ibm, verdriti meki 
a kom mangri. 
3ci(!ben, marki; teeken; (Signal) 
sein; ein 3* t>om$imme(, wan mar- 
kt TO hemel; ein 3« (©iflnal) ma* 
^en, meki sein; einem e. 3« geben, 
(ibn aufmerffam maiden) wairskon- 

wehem. 3^i^^n*bettter, karta- 
man. 

3 e i cb n e n , (bejeicbnen) marki ; jeiiSbnc 
mir bie ^af^e, marki dem klosi 
gi ' mi ; ( mit ©teiflift J. ) teeken ; 
(lined portrait j., poeloe hem por- 
treti; poeloe hem. 

3 e i d) n n n g , teeken ,- print je. 

3eigefin8er, sori-finga. 

3 eigen, sori; jeigc mir baö, «ori 

mi dati; sori dati gi mi; anf etn>« 
jeigen, sori na dati; einem bie f^aufi 
J*, sori kofoe gi hem (brob^nb); -^ — 
ben ginger, sori finga gi hem; — 
einem ben SSeg g«, sori pasi gi hem ; 
sori hem pasi. 

3eiger, (ber Ubr) wyzer. 

3 e i b e n , einen einer ^aä;>t, potti da- 

sani na hem tapo; klage hem; 

n)e(d)er nnter ent^ fann mi^ einer 
®ünbe jeiben, hoesoema to oenoe 
kan. sori mi wan zondoe; er jei^t 
mx6) ber Suge, a taki, mi lei. 

3ei(e, lo; 3eite für ^nk, lo vo lo; 
3eilenn>eife, lo lo. 

3eit, tem; joeroe; 3^ fiw^^n, finni 
tem; i^ babe feine 3*/ ^^ ^^ ^^ 
tem; bie 3- ift gefommen, da joe- 
roe kisi; da tem kisi; ber Xob 
fennt feine 3«/ ^^^^ ^^ ^* joeroe; 

dede no sabi tem ; bie 3« mtV^ Uf)* 
ren, tem sa sori; ed ift feine 3« i^ 
l)ertieren/ wi no ha tem vo lasi; 
»ir muffen und in bie 3* f<birfen, 

wi moe teki da tem, so leki a fa- 
ddm; bie 3* if^ ^^^r ^^ ^^"^ pasa; 
bie 3- ted)t benu^en, meki wan reti 
(ob« boen) gebrnik to da tem; bie 
3. ift nabe, da tem de kidsibei; 

bie 3* W)irb mir lang, a kom Ter- 



Seither — B^^ter. 

feeli mi; 2(flcö l)Cii feine ßv ^»*» 
tem vo honti-man, wan tem vo 
boesKmetl ; e. tange 3- # ^^n langa 
tem; lange 3» t)or^cr, lang^a tem 
na fesi; lange 3* nac^ber, langa tera 
na baka; nad) ber 3*/ bäkatem; 
na baka; jn gteid)er 3*/ ^* ^^^^ 
tem; jn ^et 3v dätero; da joeroe; 
da joeroe*tem; eine 3» ^^^if ^*^" 
piesi tem; für Die 3v vo so Janga; 
tine furje 3v ^▼•w P"^^" tem; wan 
sjatoe tem; tbenre .3v diri-tem; 
n)0()lfeile 3v boen-tem; bofe 3v 
ogii-tem; ^nngerjeit, hangri-tem; 
J(n 3^i^^^f ^vänwantron; wänwan- 
fron so; waiiwantem; feit bet 3^i^# 
fiinfti datem; sinsi to datem; jU 
unfcer 3v ^^ ^^ ^^^9 "^ ^^^^^ tem; 
in alter 3v "* onroetem; Scutc Der 
alten 3v' so©™» v® ouroe-tem; 
oäroetem-$toema ; jn Dlim'd 3^i^^'n, 
iia Jan Bok6 (ob* Pogö ob* Bok<S ob* 
Kotö) tem; Seute ber 3e^tj;eit, disi- 
tem-soema; soema to disi-tem; 
3^it meinet gebend, ml beeli liebi- 
tem ; ala mi liebl-tem ; »um mi heeli 
liebitem ; bei Si^iU^, bit^m ; ))or ber 
3v b^^o da joeroe kisi; morgen nm 
biefe 3v tamara na 90 wan joeroe; 
mit ber 3*» nanga tem; bambei. 

3eitber, tee nojaso. 

3eitig, adj. (reif, t)oH) foeloe; bie 
©apotide tfl J., da Sabatija de foe- 
loe kabä; adv. (in 3^'^^") bilem. 

3e!ttebend, — ii^ werbe bad 3- 

ttid)t tjergejfen, mi no sa vergiti dati 
mi heeli (ob* aia mi) liebi-tem. 

3e{tÜ^, TO dl» tem; 3^'*'^^«^/ 

grontapo-9anl« 
3eitung, koranti, koeranti; mein 

9lame fiel)t tn ber 3^**w^^ft/ ""* "®™ 

de waka na koeranti. 

3 eile, kamera. 

3elt, tenti; e* 3* «nffc^lagcn, hopo 

wan tenti; ^immel^jelt^ hemel- 
tenti. 
3 ept er, Scepter, koning-septer ; 
koning-staf. 



ßerbeigen -— ^mti$m. 289 

3erbet§en, broko nanga tlfi ; ma- 
81 nanga tifi; njam; beti. 

3erberften, barste; plfti na loe. 

3erbreci)en, v. a. u* n., broko; 
roasi; bad ®taÖ tfl jerbroc^cn, da 
glasi broko; — in ^tfldfen jerbro* 
^en, broko na piesI plesi; ft(b htn 
Äopf um etro* J*, broko hem hede 
vo dati; bie j^rbroc^etten ^erjcnd 
{inb, disi de nanga broko hattl: fie 
jerbra(^en i()nen bie ©eine, demmasi 

dem boon. 

3erbru(fen, masi. 

3erfaUen, mitienu, kisl trobi nan- 
ga hem. 

3erfe^en, plitl na piesi piesi; ph'- 
ti pllti. 

3erflie6en, smelti. 

3erfreffen, njam; ber SRofl ^af^ 

J., vroestoe njam hem. 
3erge^en, laslgowei; gowei; (jer* 
fdjuietjen) «melil ; bie ^immet n>er* 
ben j. mit gro§em ^rad)en, dan dem 

hemel sa las! gowei nanga btgi 

ba'barl; bie ©Utter ifl jergangen, 

botro sfnelti. 

3er^acfen, koti na piest piesi. 

3erf^auen, kapoe na piesi piesi. 

3erf auen, kau en beti. 

3erIlopfen, masi na piesi picsT; 
masi. 

3erfnirfcben, 3^^f«trfcf)t, ma- 
si; e. jerf nirf ^ted $er j , wan masi 

hatti« 

3crf nittern, 3^tf nutfcf)en, ma- 
si masi; vromloe. 

3erlaffen, smelti; jertaffcne ©uttcr, 
smelti botro. 

3erlumpt, nanga broko klosi. 

3ermalmen, masi krin krin. 

3ernagen, kweri kweri. 

3ernid&ten, meki a tron noti. 

3crplaöen, barste; plfti. 

3erquetfd)en, masi; er ^at |l(!^ bc« 
ginger jerquetfd)t, a masi hem fing». 

3erreibcn, griti; friß; masi. 

3 e r r et ft c n , broko ; pllti ; kili ; er jer* 
rift ben ©trief, a broko da tetJi ; 

37 



290 3 «ten — 3er jlteut* 

bcr ©tticf ifl jerriffen, da tel^i bro- 
ke; er jerril feine ^[ci^er, a plid 
hem klosi; Der ^J3or^ang itxxi^, da 
(^ardyii pliti; eilt n?i(^e<^ £bier ^t 

if)n }v ^^^" ^S^^ '^^^^ ^^'^ ^^'^^ 
3 err en, treki; lialK 
3errtnnen, smeiti g^owei; smelti. 
3errtffen, adj., pliti; broko; nanga 

lioro horo; jerriffene ^ofeU; broko 
brockoe; j. Sumpen, saka saka-klosi. 

3errutten; pori; mekiakom broeja. 

3errüttung, pori-fa»!; broeja-fasi. 

3er[ä9en, zaa iia pies! piesi; zaa. 

3erf(6eitern, masi kriii krin. 

3erf(^e{(en, masi; broko hem 8kin. 

3erf^la8en, (ijerbred^en) broko; 
(jermalmen) masi ; e* letter j., bro- 
ko da pleti; ic^ bin mie (ol). ganj) 

jerfd)(agen, mi masi krin krin; aJa 
mi skin masi; mi labraka, 

3erf^metjen, smelti. 
3erf(^mettern, masi; masi krin 
krin ; {te am gclfen }*, ^^^^ ^^^^ ^^ 

wan klipstoon. 

3erf^neil)en, kotl; koti na piesi 
piesi ; jerf(^neibe ba^ gleifc^ in ^^Jor* 
tionen; koti da meti piesi piesi. 

3erfpa(ten, pliti. 

3erfpüttcrn, pliti. 

3erfprengen, broko; eine IKite, 

broko da doro. 

3crfpringen, pliti; ba^ ^erj im 
Seibe mö^te mir j, t)or®^aam unb 
SBe^mutb/ mi hatti pliti vo sjera 
en sari hede. 

3erfiampfen, masi. 
3erftoren, broko en pori; broko; 
pori. 

3erfio§en, masi. 

3erftrenen, panja; jagi panja; ic^ 
rocrbe euc^ j. in afle Sauber, mi sa 
panja oen go na ala kondre; roi 
sa seni oen go panja ala na kondre; 

jerfirene ben «f)aufen 3Wenfc^en, jagi 

panja da hipi soeraa; )t(^ j., panja; 
panja panja. 
3crftrcnt, panja; bie ba g. »obncn, 
disi de li(.*bi panja na ala kondre; 



3erflft(frft — 3icg^* 

I. fein, er ifl g., hem gedagti parfja 

panja; hem hede foeloe. 
3eiftü(felt, na piesi piesi. 
3er{tu(fen, koti na piesi piesi. 
3ertbei[en, piatie; piiti; platie na 

piesi piesi« 
3crtrennen, plalie na piesi piesi; 

(eine 3lai)t) loesoe. 
3ertreten, trapoe; masi; trapoe 

nanga foetoe ; masi nanga foetoe ; 

trapoe en masi na ondro foetoe. 

3ertrummern, broko krin krin; 

broko masi. 
3 er jau fen, hali hali; pliti pliti; 

vromloe vromloe; ber3n>irui|l jcr* 

gauft, da tet^ Tromioe vromloe. 
3etergef(bret, wan liebi nanga de- 

de-ba'bari; wan bigi ba'bari. 
3ettel, pampira; pikhi brifi; auf e. 

3* fc^reiben , skrifi na wan pampira. 
3eud^, leinen, iinni klosi; n^oQene;^, 

wol-klosi; gejheifte^, strepi. 
3 e u g , — ^ bummed 3v lau-««'»; flow- 

soe; wan soso-saui. 

3euge, getnige; e. falfc^er 3-/ wan 
falsi getuige; 3^"!)^ f^^^ ^^^p ^^ 
getuige vo; e. 3- ftetten, tjari wan 
getuige kom; e. gum 3* aufrufen, 
kali hem vo getnige. 

3 engen, v., (bejeugen) getuige; bo- 
tuige; gi getuigenis. 

3eugen, v., (ergeugen) meki; ge- 
bore; 5lbrabamgeugete3f^^at, Abra- 
ham meki Isaak; er bat un^ gcgcu« 
get burc^ ha^ äBort ber SBabrbcir, 

hem ben gebore wi nanga da woord 
vo waarheid; bu bifi mein Sobn, 
Intuit b<tbe idb bicb gegeuget, joe de 
mi pikien, tid^i mi ben generire 
(^oU.) joe. 

3«W9Wi6/ getuige; getiiigeni«; ju 
einem 3w ^^ wan getuige; falfc^ciSJ 
3., falsi getuige; 3cugmB geben, gi 
.getuigenis. 

3i(fe, (Saubftob) zika. 

3icf(ein, wan pikin krabita. 

3iege, krabita. 3i^d<^*l"'^<>^/ ^®- 
ko boko* 



3i€fl«I, "^«di slooii; stoon; R.ftxd* 
d)tn, baka stoon; 3)ad)jiegel, pan. 
3iC8elrofcn^ oven vo baka 
«toon, 

3 i C ^ e n , halS ; trek! ; peeloe ; (fcf)(e^* 
pen) aleepi; (erjic^en) kweki; rurf* 
noeife )., kiki kiki; ben 3Bagen }., 
hali wagi ; bad ®(^jpcrbt jieben, 
(rnfd^) hall heuroe; (gema$(i($) 

poeloe hoiiroe ; }te^, iitf^i, haiaw^i! 
iialiw^,i!; bad 9te^ }., hali da netti; 
sleep! da netti (erjlered ^erauögiet^en, 
U^teted auf bem @runbe ^in jteben) ; 
in bie ^ö()e )., hali na tape; bie 
?((^fe(n j., hali hem skoiiroe; einen 
m\ feine @eite g., hall hem abra; 
fid) etn), auf t>n\ .&ald j., hali w^n^ 
8ani na hem sreti tapo ; ed fei benn, 

bag il^n }ie()e ber 33ater, so lang^a 

mi tat^ no hali hem kom; e. gut 
93erc^UtmDrtuu() g. , kali hem \o gi 
veräntwoortoe ; pc^ and ber @(t)(ingc 
}., poeloe hem sreQ na ini ; fid) ^er« 
(|Ud i^«, poeloe hem srefi komoto; 
^en «5>ut g», poeloe hatti; (Sewinnft 
g., winni moni; meki \vin9t; eine 
a??aner g., hopo wan munr; in ffiip* 
Wiiijuufl g, ; prakseri dasapi ; e. gur 
(Strafe g., sirafoehem; in bieSdnge 

g», drai toemoesi; fid) ettt)» gu ®e* 
mxti)t g., tcki dati na liatli; kom 
verlegi vo dati; ben bürgeren g*, 
laai; in b^n Stm^ g«< go feti; go 
fia feti; an einen anbern Ort g,, 
verhuizi) fein Jlinb g*, kweki hem 
pik)en ; ^eberüief) g,, kweki fouwloe, 
3iet, marki; bad 3* erretten, kisi 
da mark! ; -T-t?fVfcblcn, misi da mar- 
ki; — treffen, tref da marki. 

3ielett^ marki; auf etipad« (bitblic^) 

piiigi vo dati^ 

3 i e m e n , fid), fiti ; bad giemt bit nic^t^ 

dasani no fiti joe, 
3 i e m 1 i c^ ^ nof a; hafoe haf oe ; er \^at 
g* (Seib, a habi moni nofo; mt be« 

pnbefi bu bid) ? ©ogiemUd)! Fa joe 

tan? $0 hafoe hafoe; hafoe hafoe 
so; hafoQ so; aio; (apgi iangi! 



3iec — 3J^*e^K* 



2i)l 



3ier, 3^^^^^/ ^icxtath, mo'- 
ra/ioi; mooi mool; mo'mooi-saui. 

3icvbengel, 3'e^Pwppe, pop'ki- 
masra. 

^itttn, (f^^mncfen) meki mooi; jlcb, 

meki hem sreft mooi; weri mo'- 

m6oi; (Umfidnbemac&en) mekiflou- 

soe; (fofettiren, ))on grauen) tjobo. 
3ietetei, (Umjldnbe) flousoe; pi.; 

(Äotetterei) ijobo. 
3ierliiS^, mooi; finf. 
3 immer, k^raera; ein obered, zol- 

dro; bad 3t ^Uten, tan na ini hem 

kaniera, 
3immerrarbeit, timre - wroko ; 

1-^ctg, timre-hoedoe; -mauu, 

-leute, timre-man; -meijier, 

timre-ebasi; *p(a^, wroko^piesi; 

f^njerffiatt, tirare^losoe; -»erf, 

tinirer wroko, 
3immern, timre; id^ gimmre, treibe 

bad 3immer-^aHbn)err, mi de na 

timre. 
3 im met, kanfeel h, 
3inne, pinti; bie 3* ^^^ Sempeld, 

da he! pinti vo temple. 

3ind, 3itt^9^^1^^w#^®*®"™^'"- 

3i«f^n, prooenti; intres; 3* geben, 
gl prooenti; 3'l^ega^Ien, pal intres: 

auf 3* tt^^w# P^*^' "* intres; bac» 

®etb tragt 3^, da moni de wroko. 

3ipu^ Zion; bieSücljter3v<^* w^"**" 

je vo Zion, 
3Uf el, mofo; jRarfgipfel, mofo vo 
djakti. 

3ij)^)ertein,iekti, 

3itfel, pasra. 

3irfe(n, mark! nanga pasra; pasra. 

3irf el runb,rontoena pasra; pasra. 

3ifd)e(n^ taki safri; swi swi. 

3 i f du n , bar! ; bie solange gif^t, 

sneki de hart. 

3itteraal, prak^, plake. 

3ittertt, v., befi; seki; er gittert am 
gangen &eibe, hem heeli skin de 
befi ; er gittert nnb bebt, hem heeli 
skin de gro; mit gittember §a«b, 
n^Hga befi ban. . 

37^ 



2tf2 



Bittern — ^u. 



"—-v— t 



Bittern, s., befi; mit ^ugfl unb 

3ittetn, nanga »kreki en befi, 
Bi^e, bobi'mofo. 
3ofe, kamera-wendjc; oeman-föe* 

toeboi. 
3 03 er n, drai; fikä, 

3«>tf, (SKilflfe) dulm, doiin; brciBoö 
lang, dri duim laiiga; bret unl) einen 
()a(ben3oII/ ^^^'^ duim nan^it hafoe. 

30 i I, (Slbgabe) tol; 3ott Derlangen, 
haksi tol; 3* einneNen, tcki lol. 

3ötlner, 3ioll^inn^i)niix, toJ- 

iiaar h« 

30 Vf. ^aarjopf, bre-wiwiri; 35vfe 
fled^ten, bre hem wmiri* 

3orn, liatti-bron; faja-hatti; im 
3orn, na iiii hattKbron; nangahät«< 
tibion; cr ifi in 3- geratl^en, hem 
hatti kom bron; a kisi wan liatti- 
broil ; einen in 3^^" fr^^«# brfii^^en, 
gi hem hattibron; meki hem hatti 
kom bron« 

3ornig, nangahaltibron; er n>nrbe 
Jdmig über, hem hatti kom bron 
nanga-^; a kisi wan hattibron vo-^; 
a teki hattibron vo — ; hem hatti 

. kom koekoe nang^a — , 

3 1 1 i g , foekoe f bekoe; ein jottiger 

«£)nnb, wan foekoe foekoe dagoe. 
3n, pr., na; vo; gi; ju jem, fommen, 
. kom na hem; ju ^aufe, na hoso; 
)n meiner diecbten, na mi reti han 
sei ; ju ÜWittag, jur äRittag^jeit, na 
dina<*tem; }U ^anbe, »ft sjoro; jn 
SBaffer, na watra tapo; na liba ta- 
po* jur ®ce,. na zout-watra; gu 
SBaffer reifen , waka na (ob, nan^a) 
bote (eb* sipi); }u %n%, na foetoe; 
nanga foetoe; }u Sßferbe, na hasi 
tapo; nangaliasi; jueffen, vonjam; 

fei fo gnt ju mir ju fommen, pHe?^! 
vo kom na mi ; ju feinem heften, 
vo hem best; vo hem best hede; 
JU »el(l)em3n)etfe?, von »an hede?; 
san hede?; maö fagte erju^bnen?, 
san a ben taki gi IVlasra?; ju fcbr, 
j^u, toemoesi; er ift ju bjfe, a ogri 
toemoesi; }U piel; toemoesi; bu 



3nbe(ommen — ^nitx. 

gibfl mir }U^ie(, joe gi mi toemoe« ; 
(oerfi^Ioff en) tapo ; bie £^ur ifl ju, 
doro tapo; (bajn) na tapo; er gab 
i^m ein 93rob ju, a gi hem wan bre- 
de na tapo. 

3ube{0mmen, kisi na tapo; fte (at 
ein 93rob gubefommen, a kisi wan 
brede na tapo. 

3 u b e r , tobo ; wtsi - tobo. 

3 u bereiten, meki klari; hit<Bi^tu 

fen }•, meki njanjam klari; jube* 
reitet, klari. 
3 nbinben,tai; tapo; einem bie fingen 

J., tapo (ob« tai) hem hai. 
3 u bring en, (^erju) ijariliom; (Der* 

bringen) pasa; feine 3^it j., pasa 

hem tem; feine 3a^re, me — pasa 

hem jari» leki — . 
3 n d) t , (Strafe) strafoe ; (SRaffe) plan- 

soen; iUiebjud^t, kweki; eriftinber 

3uci;t, a de na strafoe; Don guter 

3v vo wan boen plansten, 
3ü^tigett, e., fom hem; strafoe 

hem; gi hem wan fomfom. 
3H^tigung, strafoe; fomfdm; e. 

fleine 3v ^^^ pikin fomfom. 
3u(^tmeifier, basja; ba^ ®efe^ voax 

unfer 3*/ ^^ ^^t l>en de wi basja. 
3 n (f e n , bie 51d)fetn, hall hem skou- 

roe; (oou ©liebem) treki; (ooni 

»U^e)koti; ber93life jutft, iBlifcc 

Juden, faja koti na tapo; faja koti 

doro. 
3üden, ben Spicg, holi hem laiisri 

na fesi; käka hem lansri. 
3 u d c r , soekroe ; Äanbidjnd er, «oe- 

kroe-kändera; jd^er, nic^t fertig 

getcx^tec 3v bcr jit^ in %&t>m jie^t, 

konkinja, kokinja; ^nin jieben, 
boll soekroe. ^lidtx-^iii , soe- 
kroe-bali ; - f c I b , kjen-gron ; -fin* 
ger, (Oebddf) soekroe -finga; -i\c« 
bacfeneö, soekroe-koekoe; switi- 
sani; «-f effel, köpa; -to cber, bo- 
li-*man ; • m Ü H e , soekroe -< mieli ; 
mieli; -plailtac^e, soekroe -pra- 
nasi; -rof^r, kjeii, ken; -faft, 
iika; -»fyrup, mulassi. 



Bucfungcn — 3wffi^«n» 

3 u tf tt n 9 e n ^ pi. , treki ; zeniiwe- 

treki; stiiipje. 
3 n b a m m e 11; tapo nan^a dftm ; ta- 

po dam. 

3ul>e(fen; tapo; kibri; bcifc ba§ 
Siiwi mit £üci;)crn}u/ tapo da pik2en 
iianga klosi; ben Sopf J., tapo pa- 
toe; feine ©unben, tapo hem zon- 
doe; kibri hem zondoe; ftd) J., ta- 
po hem skin. 

3ubre^en, 3wf^i^ÄM6cn; drai 

skroefoe; skroefoe. 
3 «bring h?^, — er ifi j., doro a de 

trobi mi; a demekoe na mi baka; 
doro a de na mi baka; a lastiki mi. 

3wbrüefen, einem bie Singen, tapo 

hem hai; ein %nc^t }., tapo hem 
hai; no loekoe saiii so fini. 

3 H e r ft , fosi ; fösitem ; juerfl geben, 
^o.fosi; er mn§ juerji effen, hem 
fosi moenjam; ermn§juerft effen, 
amoe njara fosi; juerji mar e5 nid^t 
fo, fiSsitem a no ben de so; ju aOer« 
erft; fosi fosi. 

3 u f Ä 1 1 e n , einem, treki (ob» teki) liem 
pratie; bann mirb en^ afleöSinbcre 

and) jufatten, dan oen sa kisi ala 
tra sani toe na tapo. 

3ufdl(i8, — e^ ereignete ft^ j., 

a kom pasi ; a kom so. 

3»fl«*t, 3«flnd)töort, kibri- 
plesi; ^err, bu biji nnfre S^ffw^^^ 
für unb für, Masra joe ben de wi 
kibri'-plesi alatem. 

3uftieben, tevrede; nanga konroe 
liatti; id) bin J», mi tevrede; mi 
hatti konroe; fid) i, geben, kom te- 
vrede; troostoehem sreti; kisi wan 
konroe hatti baka ; et it ftellen, meki 
a kom tevrede; bedarl hem; tag 
mic^ jj., h'bi mi! 

3ufrieben^eit, konroe hatti; kon- 
roe; cine füge 3» iin ^erjen, wan 
switi konroe na ini hatti; 

3nfügen, einem ^öfe«, doe hem 

ogri. 
3uffi(^teti, einem, tjrai hem kom 
gt hem. 



. 3wfuflen — Sngic^en. 293 

3 U f Ü t ( e n , tapo ; e. ioS}, tapo da horo. 

3 wfi» (SwfllwfO winti; — in ben le^* 
ten ^iih^nx (iegen, liddm haii hem 
dede-bro;''loekoe vo dede. 

3 «get be, w^nsaui na tapo; e«3- ^^^ 
tommen, kisi wansani na tapo. 

3uga«g,.fri pasi; e» offenen 3* ^^* 

ben, habi wan fri past. 

3ugeben, (barauf, barein geben) gi 

. ua tapo; (gcjiatten) permiteri; gi 
pasi; gi permisi; f lein jugeben saka 
hem srefi; (cingefle^en) bekenti. 

3«gebecft, tapo. 

3 «gegen fein, de; i(j^ war gugegcn, 
mi ben de; gugegen!, (beim Slnjrnf) 
mi de!; mi dia!; preset! • 

3«gel>en, anf einen Ort, go na — ; 
ber ^fab ge^t anf bie ©tabt j^n , da 

pasi faddm na foto; da pasi tjari 
joe tee na foto; bn rau§t bejfer (ra* 
fd)er) juge^en , joe moe waka moro 
hesi; bie J^üre mitt nicfet j., da do- 
ro no wani siniti; bie S^ur ifl i^on 
felber gugegangen, da doro tapo vo 
hem srefi ; er fragte , »ie afleö jn* 
gegangen märe, a haitsi, fa ala-sani 
ben waka (ob* ben kom so ob. ben 
kom pasa); bad ging fo JU, dasani 
ben waka so. 

3« geboren, de vo; baS gc|&ort mir 

2U, dasani devomi; ed geport^crrn 

yt. ^VL, a de vo Masra N.; — ber 

9tegierung, a de vo lanti. 
3 «gel, toom; einem ben 3* f^te^en 

laffen, gi hem fri pasi. . 
3ügeUo$, ioesoe Joesoe; g» (eben, 

liebi wan Ioesoe loesoe-liebi; liebi 

wan tjaka tjaka-iiebi; wildVi. 
3«gemüfe, groentoe. 
3 « g e f e H e n , jlc^ einem, meki kompe 

nanga hem. 
3ngefie^en, einem, permiteri hem; 

gi hero pasi (ob. permisi). 

3uget^an fein, jem., lobbi hem; 

habi wan zwake vo hem; hoii 
nanga hem. 
3«gie6en, SBajfer, kanti moro wa- 
tra; kanti watra na tapo. 



294 Sttfll^i^ — 3«l^fl<^w«iT^^- 

3uc|lei(^, so srefi; moksi; na wan 

tern; jugleid) Damit oerbunbcn, moHs! 

iinnga dati. 
3"fltcifen, fas«; tekK 
^ubafclu, haaka. 

3u batten, tapo; einem ben ÜÄunb, 

tape hem mofo; mit jem, J«, holi 
tian^a hem, 

3uban(\en, tapo, 

3ubciten, v. n., kom boen baka; 

^eneze; bic SBunbc ij| juge^fitt, 

da soro tapo. 
3«b5ren, harki; jeri. 

3Mfebten, drai gi — 5 einem b?n 
Stäben ijv ^rai baka gi hem« 

3iffndj)fen, knopo. 

3nf«)mmen, (jt(t) fc^icfen fur) fitf; 
ti\^ fommt euc^ md)t i\\, daaani no 
fill oenoe; bie Strafe fommt bir 
ju, da alrafoe fiti joe; (angehören) 
de vo: einem etn>, jufommen laffen, 

meki a ki8i daaani ; üeni dati gl hem. 
3ufuHft, (ba^ fiommen) da kom; 

4ic 3. bed ^errn ift nabe, da kom 

vo Masra de kidsibei kabä. 
3«fünftig^ disl de vo kom; disi 

de go kom; di»i de na fesi jete; 

j^uhmftige 3Boci)e^ da wieki, disl de 

go kom; trawfeki; wan wieki moro. 
3n[acbe(n, einem, lafoe nanga hem. 
3H(age, wansani na tapo; einem e* 

3* geben, gl hem wan«anl na tapo. 
3u(angen, einem etm«, langa dasani 

gl hem; (genug fein) aari; klsi; de 

iiofo; eS U)icb nid)t J., a no de go 

(oh. sa) sari; ta^ Srob tt>. nid^t J,, 

da brede no de go kisi. 
3nlatfgticb, nofo. 
3 u ( a f f e n , ( geftatten ) permi teri ; gi 

pasi: gl permisi; tevrede. 
3n(affig, — eö ijl J.^ a kan de; 

no wansani de hindre. 
3utaffung, pasi; permist. 
3u(aufen, ron kom; ron go; (auf 

p!, ron hesi go\; potti foetoe!; 

fom foetoe! 

3nUgemeffer, 3wf<^t<*ft'wcffcr, 
kn^pi-oefi. 



3ulegen — 3uneigung. 

3 n I e g c n , ctm., potti wansani na tapo ; 
gi na tapo; einem an ®eba(t, meki da 
traktamenti vohcm kom moro bigi. 

3u(e^t, na baka; baka«-tem; haka 
bakartem; tdt) fam ),, mi ben kom 
na baka^ 

3 n m a (!) e n, -tapo ; sloto ; shiiti ; mad)' 
bie Xbut jn, tapo doro!; einen 
S^rief j^,, tapo (ob. zegel ob. sUiiti) 
da hrili; e. 8od) ju, t><x^ anbete auf 
ma^en, dikl wan njoe horo, ^apo 

da ouroewan. 
3nmal, vooral; voornftmiki, voor- 

iiamoekoe, 
3nmeifi, ten mecste h. 
3 n mengen, moksi na ini; meiigi 

na Ini. 
3umeffen, einem, mark! gi hem. 
3umutl)en, einem etm., haksi dati 

na hem; soekoe dati iia (lem. 
3und^{l:, (oom 9iaum) kld«lbel; 

(tiOXi ber 3^it) fosi ; dan. 
3unagelu, spikri; nagte bie Äiiie 

J,, spikri da kisi. 

3unabf«, naJ; ein 80^ j*, nai d^ 

horo tapo. 
3 n u a m e, frl-nem ; tata-nem ; mama* 

nem; van, h. 

3ünben, teki fa ja; eö junbet gteid), 

a no pre vo teki faja. 

3nnber,foengoe. 3uwber-buc^fr, 
foengoe- doozoe; tondel -doozoe; 
faja-^doozoe. 

3ünb-b6ti(^en, z wafroe-tfki ; z wa- 
froe; -tod), kniiti^ioro; zendgat 
h.; -pfanne, pan vo gon; pan. 

3 u n e b m e n, gro ; kom bigi ; an gteifc^, 
teki skin ; an Jltaft, kisi moro trau- 
ga ; kom moro tranga ; im (Slaubeil, 
kom moro tranga jia ini I>ril)i; bic 
£age nebmen i\u, dem dei liom moro 
langa; ber ä^onb nimmt ju, moeu 
de gro; moen kom foeloe. 

3nneigi)ng, zwaka, zwake; lobbi; 

einem feine 3* fcb^nfen, kom lobln 

hem; kisi wan zwake vo hem; 3- 

ju )em. baben, habi wan lobbi (ob. 

I zwaka) vo hem« 



3unge, longo; bic 3- fi^nn ^'^^^^ 
äRenfd^en gtucflid) uub ungtüdlic^ 

inad)en; tougo tjari hem Masra iia 
been, a tjari hem na ogri- toe; 

feine (bed Jrunfenen) 3* 'ft [<Ön>tr, 

hem longo hebi; longo foeloe hem 
raofo; er |lö§t mit ber 3- ^»f **«'" 
longo fassi; einem bie3. löK«/ '<>«- 
8oe hem longo; ed fc^tvebt mir 
' fd)on auf bcr ^,, 8, de na ml longo 

kabä; bad ^>^rj auf bcr 3» i^^^^h 

laki ala-sani, disi de na longo; 
poeloe nanga longo, san de na iiii 
hatti; mit3unö^w reben, taki nanga 
difrent! longo; (Sprache) longo; 

3unge ber SiJage, longo; bie 3Mnfl<^ 

j}e{)t, a de na wegi. 
3 uni^te madjen, et»,, raeki a Iron 

jioti; g. »erben ; kom noli; Iron 

noli; Iron niksl. 
3uHicfen, einem, pingi hem; pingi 

hem nanga hede, 
3u))fen, plH; poeloe; piki; SJaum^ 

U)oQe }v P>l^> kal6en, 
3 uralten, einem, rai hem vo ja. 
3ui^<tuuen, einem, laki safri na hem 

jesi. 

3utec!&uen, einem et»., poiii dasani 

na hem rekening; poll! dasaui na 

hem lapo. 
3nrcc^t, klari; reli. 
Jurci^tbringen, et»., potildasani 

reli; meki a kom reli. 
3ute^tfinbcn, fid)', kom na da 

reli pa$(i baka; koraolo na da drai. 
3urec^t^clfen, einem, poeloe hem 

na da drai; poll! hem na da reli 
pasi baka; help! hem; asisleri 
hem. 

3ur^c^tfommen, (ftd^ ju feelfen 

mffen) sabi vo helpi hem srefi; 

(ju ©tanbe fommen) kom klari; 
doro; (in Drbnimg fommen) kom 
reli; kom boen baka; (}ur regten 
'3^it fommen) kom bit^m; kom na 
reli lem; bu fommfl ijcrabe jurc^t, 
joe naki boen foeloe. 

3ure^tmac^en, meki klari. 



3ure(^tfleaen — 3urürfMeiben. 295 
3ure(!btfienen, et»., polli dasaiti 

reli; meki a Ian klari. 

3ure(^t»eifen, e., sori hem da 
reli pasi; (ermat^nenb) vermane 
hem; waarskonwe hem; (tabetnb) 
verwyli h«m; gl hem wan ver* 
# wytl ; ^ ( ernfWiefe ) hall hem je«i ; 
(fc^md(enb) poeloe hai gi hem; 
krasi hem; (jlrafenb) sirafoe hem. 

3ured)t»eifun9, vermane; ^laars»- 
kouwe; verwyti; sirafoe. 

3 ureben, einem, laki gl hem; ver- 
mane hem ; alle mein 3* Wlft nic^td, 

ala ml laki (ob* vermane) de vo 
soso; ml broko ml mofo vo soso. 
3 n reichen, einem etiv., langa dasani 
gl hem; (genug fein) sari; ki$i; de 
nofo. 

3 u r i (^ t en, jure$tma(^en, meki klari; 

bie <5peifen, meki njanjam klari; 

jem. äbe( j«, masi hem ; feine S(ld* 
ber flbel j(., pori hem klosi. 

3 U riegeln, lapo doro nanga skuifi; 
Iroesoe 8kuifi vo doro. 

3urnen, einem, mandl nanga hem; 
kroeloe nanga hem ; habi w an halli- 
bron vo hem; holi hem na halli 
(ob. na bele); er jürute auf ben 

9)iann, hem liatii ben bron nanga 
da f&oema; gurne mir nidbt, no 
mandi nanga mi; (Sie muffen nic^t 
}., Masra no moe mandi ; Masra no 
moe meki Masra halt! kom bron. 
3urü(f, baka; na baka; er tft m^ 
}., a de na baka jele. 

3uru(!bet^alten, et»«, holi dasani 

baka; kibri hem* 
3uru(fbefommen,kij$ida8anii)aka. 
3urä({berufen, e., kali hem kom 

baka. 

Surudfbejabten, pal baka. 

3urücfb[eiben, Ian na baka; fikä 
-nabaka; drai; (übrig bleiben) iibi; 
(im l2üad)Ötbum) pansoemä, pasoe- 
mä; kroeä; er blieb juriicf, a fikä 
na baka; er blieb in bcr Stabt gu* 
rncf, a fikä na folo; bleib nid)t gu^ 
rücf!, no drai!; uo lan na baka!; 



296 3utfi<ft(«fcit — BnrfldKaufem 
ba« Stinh iUibt iutuä, e« n>dd>9 

Utc^t, da pikien patisoema (f>&» 
kroeA)^ a no gro; ba^ oltcin ifl 
jitcud (ubng) geblieben, dati wa*^ 

win Ubi. 
3urütfbli(fett, drai hctn fesi loe- 
koe baks; }« auf — , loekoe baka 
na — . 

3iicudbringen^ etw., tjari dasani 

kom baka. 

ßucürfbenfen, an etw*, membrc 

dasani. 

3nTU(f empfangen, etn)., kni hem 

baka. 

3 u t u (f e n , drifi ; tuff ein tt)enig }u !, 

drift pikinno! 
3urüderittnern, fi^, membre 
baka. 

3urü(ff«6ren, (t)or &<i)xtä k.) 

klkl baka. 
3urü(ffalUn, fad<Sm balta; in 

bie ®unbe, fad^tm baka na ini zon- 
: doe ; (ft(^ jurfidjiebcn) drat baka. 
3 urudf orbern, bak«! baka. 
3uru(fgeben, gi baka. 
3uru(fgeben, go baka. 

3^*^0*0^^^^"' ^v ^^P® ^^™5 ^ttt)., 

holi dasani baka; membre dasani; 

f^altt ben 3ungen jurutf, bag er 
nidS^t in anbcrcr Seute ©drten geH 

tapo da boi, vo a no go na tra 
soema djari ; {nrücfb^^^tcnb ())or{tc^' 
tig) fein, de vocHrsigti; voorzigti. 

3urfi(f^attung, (S3or(i($t) vöor- 
aigtl. 

3ur fief Mien, ctm., tcki hem kom 
baka; go kisi hem baka; Jj. Ictffen, 
aeni teki hem baka. 

3uru(f taufen, bai baka. 

3uru(tfebrcn, go baka, kom ba- 
ka; in bie ©tabt l*, dral go na 
Uio baka; drai baka go na foto 

baka. 
3urucffDnimcn, kom baka. 

3urüdlaffen, etw., libi hem; 

meki a tan. 
3uru(flaufen, ron go baka; ron 

baka. 



3urfi<f(^en — 3^ttJff^» 
Siiturflegen, etro^, (aufbcwal&ren ) 

kibri hem; kibri hem baka; einen 
^^g/ W 3^^r J., doro da pasi; 
doro da jari ; p4 (im SSctt) go II- 
ddm baka. 

3uru(f [ebnen, leeni baka. 

3urürfnebmen, teki baka; poc- 
loe baka; fein SiJort, poeloe hem 
mofo baka. 

3urü(fprallen, kiki baka. 

3urücfreifen, teki hem reis ba- 
ka; go na baka- teki pasii 

go na N. baka. 

3uru(frufen, e., kali hem kom 
baka; kali hem baka. 

3urü(ff(fei(fen, 3w^fi*f^«^c«j 
e., sent hem go baka; ttxoi, seiti 
dasani baka. 

3Mtucffeben, loekoe baka; loe- 
koe na baka; dral hem fesi loe- 
koe baka^ 

3urücf fc^en, e., etw., potti hem 

na baka; potti hem na sei; Hbi 
hem ; e., (nicl)t ad)tcu) no tell hem ; 
no respeki hem. 

3urü(Ifprtngen, djompo na ba- 
ka; (jurucfpraUcn) kiki baka; ba^ 
jtinb fprang jurfld, da pikien djom- 
po na baka; bie jtugel fprang ju« 
rficf , da koegloe kiki baka. 

3uru(f fieben, tan na baka. 

3 U rficf flogen, troesoe baka; poe- 
soe baka. 

3uru(ftreibcn, jagi baka. 
3uru(f treten, tan na baka; driti 

na baka. 
3urucfn>eid^en, kiki baka; drifi 

baka; go baka baka. 
3uru(f weifen, e*, no teki hem; 

drai hem baka. 
3urficfn}erfen, hit! baka; frisgi 

baka. 
3urfitf}a^ten,.pai baka. 
3urud}ie^eu, poeloe baka; hali 

baka; hail poeloe; {t(b, drai baka. 

3urubcrn, tnc^tig jurubern, pöe- 

loewei. 

3urufen, einem, barl hem; ftc tie* 



3urülli:n— 3ufammctt^dufett. 3"U^"""^"f^^tt"i^«— B^f^^w^o^^^iWö^^^"- 297 



fen ben Solbaten )u^ dem bari dem 

Boldati. 

u ruften, meki klarl. 

ufage, pramidi; beloToe. 

ufagen, prami»!; belovoe; bad 

fagt mir ni4)t in, (befommt mir nt(]&t) 

dati no akorderi (ob* korderi) nan- 
ga mi; (gefäQt mir ni^t) dati no 
boen na mi; a no fiti mi hai. 
3ufaniinen, makandraj nan^ ma- 
kandra; teg^dere, a.; aQe guf«, ala 
makandra; ala nanga ala. 

3ufammettbei§en, bie 3^^^^/ ^^^ 

hem tifi. 

3ufammettberufen, fte, kali dem 

makandra; kali dem kom makandra. 
^ufammenbefteUen, bestell dem 
kom makandra. 

ufammenbinben, tai makandra. 
ufammenbrin^jeu, tjaridemkom 

makandra; piki makandra; (auf tu 
nen Raufen) piki potti makandra; 
djoentä makandra. 

3ufammeubreben, draiftiakandra. 

3ttfammcubrücfen, masi; kwinsl. 

3ufammenfabren; kom skrekfi. 

3ufainmenfatten,vouw;bie«g)dttbe, 

vouw hanoe; voiiw hem hanoe. 

3ufammenflec^ten, bre. 

3ufammenftic6en, miti makan- 
dra; kom wan. 

3ufammenffigcn, voegoe makan- 
dra; potti makrandra; ebelicf), tronw 
dem makandra; ma^ ©Ott jufam^ 

mengefügt bat, foil bcr Tttim nicbt 
fd^eiben, dem, disi Gado ben trouw 
makandra 9 no wan aoema moeae 
platte dem baka. 

3ufammenbcittcn, holinanga ma- 
kandra; mit einem, hol! nanga hem. 

3ufammenbö[naen, fassi makan- 
dra; miti makandra; bte beiben 
^dufer bd«aeu jufammen, dem toe 
hoso fa88i makandra; bie beiben 
Seti^e b* i*f dem toe bergi miti ma- 
kandra. 

3ufammenbdufen, hipi makandra; 
potti hipi hipi makandra. 



3ufammentommen, kom makan- 
dra; kom miti makandra; miti ma- 
kandra; djoentä makandra. 

3ufammen fünft, komparisi; rer- 
gädering h. ; eine 3- f)<ilttn, holi kom- 
pariai; holi wan vergadering. 

3ufammen(auf, auf ber @trage, 

öproeroe; um jem, f)tx, djari; e*3» 
um jem« machen, meki wan djari 
rontoe hem. 

3ufammenlaufen, ron kom ma- 
kandra; djoentä makandra; fte tie«' 
fen um ibi) b^t J«, dem meki wan 
djari rontoe hem; bie Tlili) tft-}u« 
fammenge(aufen, da melki akeftl. 

3nfammen(eben, liebi makandra ; 
fie (eben }. aid SlKann unb grau, dem 
liebi nanga makrandra leki man 
nanga wefi. 

3ufammen(e$$en, domloe; vonw; 
potti makandra. 

3ufammenlefen, (auflefen) piki ma- 
kandra; piki. 

3ufammeunebmeu, v.a.; tekidem 
makandra; {id) }., loekoe boen; 
nimm bi$ }ufammen !, loekoe boen ! 

3ufammenpaffen, fiti makandra; 
V. n. akorderi (ob* korderi) boen. 

3ufammenraffen, piki makandra; 
jt^, teki hattl baka. 

3ufammenrecbnen, teli makandra. 

3ufammenrotlen, domloe; rolo 
makandra. 

3ufammenrotten, jtcb, ron kom 

makandra; meki dproeroe. 

3ufammenrü(fen, drifi kidsibei 

na makandra. 

3ufammenrufen, kali dem ma- 
kandra; kali dem kom makandra. 

3ufammenf(!bidlen, {leb, fiti makan- 
dra; akorderi nanga makandra. 

3ufammenf(!btegen, ®e(b, poüi 

moni makandra. 

3ufammenf(!blie§eu, bieÄnie, ta- 

po foetoe; sluiti hem foetoe. 
3ufammenf(!brumpfen, krempi. 
3ufammenf^tttten> moksi nangn 

makandra. 

38 



298 3«f«wmenfcfeett — Sttf^üegen. 

(en, potti makandra. 
3ufammcnfparcn, spare rtiakandra. 
3ufammcnjlccfen, bic fiftpfe, potti 

hiede makandra. 

3u[animcnfii.mntcn, akordcri; kor- 
dcri ; in itt Slu^faflC, habi wan mo- 
fo makandra. 

3ufammcnjio6en, mit, miti ma- 
kandra; toeka nanga makandra; 
bic ixoti ^lantagcn fiogen jufammcn, 
dem toe pranasi miti makandra 
(ob« mit! na dam); i6) ßteg tntt i^m 
an bcr 6(f e jufammen, mi toeka nan- 
ga hem na hoekoe. 

3ufammcnfu$cu, soekoe makan- 
dra; piki makandra. 

3ttfammcnt^un, pott! makandra; 
moksi nanga makandra. 

3ttfammentra8en, tjari kom ma- 
kandra. 

3ufammentteffcn, mit, mit! nan- 
ga; toeka nanga; mit einanber, miti 
makandra. 

3u[ammcntretcn; kom makandra. 

3ufammcnjie{>cn, [x6), krempi; 
krompoe ; ben SKunb, ta! mofo ; bie 
Äafc^u iic^t mir ben SWnnb jufam* 
men, da kaaöe de tai mi mofo. 

3ufammt, nanga; jufammt i^^m, 

nanga hem makandra. 
3 U f c!^ « t r e n ; tapo ; kraboe tapo. 
3ufc^auen, loekoe; si. 
3ufc^auer, siman. 
3uf(|icfen, einem, sen! dati kom 

(ob* go) gi hem ; er ^at e« mir gu^ 

gef^icft, a seni hem kom gi mi; 

ic^ ^abe e« i^m jugef(J)t(ft, mi sent 

hem go gi hem. 

3uf*ta8en, (junagcln) eine Äifle, 
apikri da kisi; (jumaAen) tapo; 
einem bie Zf^&xt \>ox ber 9?afe, tapo 
doro na hem fesi; tapo doro gi 
hem; einem anf bet auction, naki 
hämera gi hem. 

3uf*tie§en, sloto; sluiti; tapo; bie 
I^ftte iji f(^n jugefc^Ioffen , doro 
gloto kab^. 



3uf€l;naÜen — 3"|li»iw«n.. 

i 

3ttf$natlen, gcspi; gespre/ 
3nf(!^neiben, koti; kii^pi h. 
3tlfc^ tauben, skroefoe; draiekroe- 
foe. 

3u[^rciben, einem et»a«^ (ein 
$aud 2C.) skrifi na hem nem; etn>., 
(auf il^n audfagen) kal! hem nem ; 
i^^m fd^reibt man*« ju, bag bie $tan* 
tage abgebroi^en ifi, dem kali hem 
nem, taki, da hem broko da pranasi. 

3uf(!^reibung, (eincö^aufeg) trans- 
portoe; jte t)olIjieben, pasa wan 
transportoe. 

3ufd&reien, einem, ban hem. 

3uf^ütten, tapo; eine ©rube, ta- 
po da horo. 

3ufcön>ören, einem et»*, sweri hem 
dati; sweri dati gi hem. 

3ufeben, loelioe; si; ba« erftenmt, 
si da fosi tron; fle^ »o^l gu!, loe- 
koe boen!; nod? pfe^en, holi pa- 
siensi jete. 

3ufenben, einem etu>*, sen! dasani 
gi hem.* 

3 uferen, einem, de na hem baka. 
3ufi§ern, pramisivaste; beJovoe. 
3uftege(n, mark! nanga lak; zegel; 

lak; tapo; e* Srief, tapo da brili. 
3ufpi^en, etm*, srapoe hem; fiui 

hem mofo. 

3wfptecben, einem Irofl, troostoe 

hem; SKutb }., gi hem hatti; meki 

a teki hatti; bet einem j., Joekoe 

hem; soetoe hede na im*. 
3ufianb, fasi; da fasi, disi wan- 

sani habi; mein gegenwärtiger 3v 

so leki mi de noja, 
3ufi€(fen, einem etw., gi hem da- 

sani kibri-fasi; (^eimli(| fagcn) ta- 

ki na hem jesi. 
3ufie&en, fiti; deda pligtivo; ver- 

pligti vo; Äinbern flebt'ö ju, il;rcu 
gCtern ju ge^or^en, a fit!, \o dem 
pikien g«hoorzam dem tata en ma- 
ma. 

3 u fie lien, (überleben) gi; gi abra; 
seni gi. 

3uflimmen, tevtede. 



3uflimmung, permisi; mit ^f)xn 

3v nang;a Masra permisi. 

3u(iot)fen^ lapo; ein So^, tapo da 

horo. 
3 u flogen, miti; kom hem abra; 

kisi; cd ifi ihm etn>ad gugeflogen, 

wansani miti hem; wanaani kom 
hera abra ; — ein Unglutf — , wan 
ogri kisi (ob. miti) hem, 

3 u 1 6 e i ( e n , einem, platie gi hem. 

3 n t ^ u n, v., (fd)üe6en) tapo ; bie^ugen 

g,, tapo hem hal. 

3 ut^ un, 8., — o^ne mein 3v «•"- 

dro mi doe; sondro mi. 

3utragen, jlc^, pasä; kom pasä; 
kom so; ed bat jid) ettoad }., wan 
tori kom pasä ; mte t)at ^6) Dad ju^ 
aetragen?, fadaaanikomso?; ((>er* 
beitragen) tjari kom; (tlatfc^en) to- 
ri; gongosä. 

3 n trag er, (Älatf^er, ^e^er) tori- 
man; gongosä-man; (Steuigfeitdfrd« 
mer) pak^ti, 

3utragli(6, boen vo; ba« ijl bir 

ni^t }*, dasani no boen vo joe. 
3utraueu, s., vertrouw; 3- in je^ 

manb j^ljen, potti vertr6uw na hem 

tapo. 
3utrau(i$, famiiiari; g* fpre^n, 

taki familiari. 
3uti:effen, kom reti; kom so. 
3utrinfen, einem, dring! hem §e- 

zondheid h, 

3utritt, fri pasi; 3- ju einem ^ftben, 

habi fri pasi vo kom na hem. 
3uuertdffig, tronw; betroüw; ver* 

troüw ; ein j» I)iener, wan vertro&w 

fdetoeboi; adv.^TOtroe; troetroe; 

To troe troe. 
3H0erficbt, vertroöw; betronw; 

eine gewiffe 3v wan vaste vertrouw ; 

wan getroostoe hatti, 
3uoer*fi(btü^, nanga wan vaste 

vertrouw; nanga getroostoe hatti. 
3 n t) r , bifosi ; bif(') ; fosi. 
3 uo orber jl, fosi; bifosi. 
3 uoortommen, einem, fesi hem; 

winni hem ; kom na hem fesi. 



3u»ege — 3w«t^«wttg. 299 

3un)ege bringen, etn)*, meki a kom 
so ; (fertig ma^en) doro dasani. 

3un)ei(cn, wänwantron; winwan- 
tron 80. 

3nn>eifen, — »eife ibn mir ju, scni 

hem gi mi. 

3un)enben, einem etioad, besorgoe 
dati gi hem; einem fein Df)X, gi 
hem jesi. 

3uioerfen, einem etto., hiti dasani 
gi hem; einem e. 93(i(f, hiti wan 
hai gi hem; einem e* üerd(^tli(!ben 

. $li(f 2* , broko hai gi hem ; eine 
@rube }., tapo da horo. 

3nioiber, tegen; er ifl mir j., mi 
habi wan tegen vo hem; ed ifi mir 
% geworben, a kom verfeeli mi. 

3un>infan, einem, (mit ben Slugen) 

pingi hai gl hem; b^imü^, pingi 

hem saf ri ; einem mit ber ^anb, (gru* 

genb) wai hanoe gi hem. . 
3uiäblen, teli na ini. 
3u}ieben, ftdb etm., hai! wanaan 

na hem srefi tapo. 
3n)atfen, kwinsi; kneipi. 
3tt>ang, aud3Q>v nanga dwingi; un« 

term 3^*/ °a ondro dwingi; ^am^ 

jioang, pissi-hati. 
3 to a n j i g , t weuti ; einunbgmanjig, 

twenti na wan. 

3 TO a r , troe ; vo taki reti ; er bat gmar 
fo gcfagt, aber — , a taki so, troe, 
ma— ; ®ott oerfud^t jtoar Sliemanb, 
vo taki reti, Gado notesisoema — . 

3ö>«(f/ wani; marki ; feinen 3«5. errei* 
c!ben, kisi hem wani; feinen 3^0. oer* 
febfen, misi hem marki 

3» ecf e, (®(bnbän)ecfe)stefti h.; spikri. 

3n>ecEmd6ig, boen vo;heeli boen vo. 

3 to ei, toe; jwei unb jioei, toe nanga 
toe; toe toe; jweimal, toe tron; 

jmei bnnbert, toe hondro; ed bat 
aded feine jioei Seiten, faja taki, 
hem doe foeloe boen, ma hem doe 
foeloe ogri toe. 
3toeibeutig, falsi; nanga doblohat> 
ti; ein jweibentiger aWenfd), w»ii do- 

blo-hatti eocma; waii falsi soema 

38* 



Qxotitxlti, toe dif rent! soortoe; toe 
difrenti sani, 

3n>eifa(^, 3^itU^, doblo; Me 
f^altt man jwiefad^er S^re irert^, 
da gemeente moe loekoe dem oaa«> 
^a doblo respeki. 

3»eife{, twyfle; o^Ut 3»*/ sondro 
twyfle; troe troe'. 

3weifeH!aft, — e« ifl mir iw., da- 
sani twyfle mi; e& n>ar tpm }n>., 
dasani meki a twyfle; dasani twyfle 
hem, 

3n>eife(n, an eho«, twyfle dasani.- 

^lOtiUtx, wan aoema, disi twyfle; 
wan twyfle<-raan. 

3n)ci<(, takki; han, hanoe; ißa(m« 
in>eig, palam-hanoe; er fommt mif 
reinen gritnen 3^^ifi« a n% ha boen-» 
hede, 

3n>eifc^neib{g^ ein }n>, ®$n)erbt, 

wan houroe, dIsi koti na aia toe 

sei. 
^XOCXU, di vo toe; disi mekl toe; 

da tweede; jam jweitenmal, vo toe^ 

Iron. 
3»ei^ün9tg, dobloi-tongo; ein gn)ei< 

jungifler aSenfc^, wan doblo^toogo- 

soema; wan doblo -<hatti<raoema; 

falsi soema. 
3n>er^^ — (queer fiber) dwarsi; 

3n>ert^T-6a(fen, dwarsi-Jbalkl, 

»ercftfetl, bele^aka. 

n>erg, e^ pansoemä^soema; kroeä- 

soema; (überhaupt Heiner 9Kenf(^) 

adjokri; atompf; (Kobotb) bakrie, 
3 tt> i tf e n / pingi ; kneipi ; k winsi. 
Qvoithaif boeskoetoe. 



3tt>itbe( — 3»a(fte, 

3tt>tebe(, ajAen. 

3tt>iefpa(t« trobi; mit einanber in 
3n>« gerttt^en, kisl trobi nan^a na^ 
kandra; in ^xo. Uhtn, Hebi wan 
trobi«Hebl, 

3n>ietra$t, trobi; in 3^* f^in, no 
akorderl (ob* korderi) nang^ ma- 
kandra; alfo koarb ein 3^« ^^^^ 
bem ^olk fiber ibn, da so dem 

soema atamal platie to hem hede, 

3Q>iIting, 3Q>ii^in9^tinb, bdha- 
piklen; tweeUng h«; Me %XM fyit 
3ti)iQini}e geboren, da oeman mekl 
hdho-pikien; er ift ein Shillings« 

finb, hem de wan bdhor^pikieo, 

3 n> in gen, dwingl. 

3 ro i r n ; »ai^tetdf ; tetiil ; jl«rf er^ gro- 

foe tetil, 
3tDif^en, na mindri to; jmif^n 

ibnen^ na rolndri vo dem sooma; 

na dem mindri ; ein Unlerfc^ieb jm,, 

wan dnderskeid na mindri vo — , 

3n>if(benn)anb, platle-beskö toe. 
3wifl) kroetoe; trobi; e^ entflanb 

ein 3"^* unteip i^nen^ wan trobi ho- 

po na dem mindri. 
3tt>itf(lb^tn, bari; singi; Me Keinen 

S5ge( }mitf<$ern| dem plk)n fouw- 

lae de barl (ob^ alngl). 
3n)5(f, tin-na^toe; twalf; twaifoe. 

3)^Älf-bnnbert, twalf-faondro; 

«-taufenb, twalf-doezend. 
3n>ölferlei, twalf soortoe; twalf 

difrenti soortoe ; jmdlferlei grfid^te, 

twalf soortoe vroektoe. 
3mö(fte, ber, di to twaifoe; dfai 

meki twaif. 



m 



^ n f) a n 0. 



\JtiA. 



fBenterfniig: ^at ein 9{ed(ren0itfd!fe« ®pru4»ort me^^rere it^avitn, fo ffnb 
Me t>oqÜ0lt(i}eren fiin angegeben unb turcb Ob. (Dbrr) eingeleitet, i&em 9le9erendltf(ten 
Sert folgt siterfl etne m6g(t4}ft mortgetreae Ueberfe^ung; im So^genben tft bann bet ®inn 
gegeben. Oft laU ein ^präcbwort mebtere Deutungen ober ifnivenbungen }u, o^ne bj$ 
bte etne ttct;ttget wäre atö bte anbete. Uebtigen4 ifl e^ in einlernen gdtten fo fi^mtettg, 
ben ci(i)ttgen Sinn — iibet n>e(4en hit Sieger untet ft4 felbfl ni^t immer einig ftnb/ 
wenn f!e tbn öberbaupt be^etcbnen f6nnen — berauijuffnben, bai 3rrt()um gar n?o^( 
m6g{{4 i#, unb ba^ ber SSerfaffer ^oifen barf, ^irjeitjung unb ^ncfdj^ulbigung §u finben, 
menn auct} i^m ein foldjer l)te unb ba begegnet fein foUte- 

Um ba« 2(ufftt(ben $u erleii^tem, ift in jebem Gpröcbtoort baöjentge SGBort, auf 
welkem ber 9tad}bru(f liegt, ndt gefperrter ©d^rift- gebrückt, unb nac^ btefen SBortrn bie 
gan^e ®amm(ung in tim gewiffe alpbabe:ifd;e Drbnimg «gebracbt. iDa^ biefe Orbmmg nidjt 
ooHEommen unb ntcbt immer ricbttg burcbgefubrt ift (in einzelnen @prü(^n*6rtem liegt ber 
9lacbbrQcf eigentUtf^ auf einem onbem 9)?ort aU bem angegebenen), »eip unb bebauert ber 
S3erfaf[et unb bittet bed^oU» urn Stac^fti^t. 



1. Te wan trobl no de na wan Afkati doro^ a kan pleiti hem, so leki a want. 

$ßenn etne^tteitfadbe nic^t t)ot beS 2(bDo!aten S£()äte liegt, fann er fte führen, tote er 

will. Du wurbeft anbete utt^eilen, wenn ed bidb Ulbft bettdfe. 
% Agamätaki: hesi hesi boen, safri satri boen toe. S)te V^ama (eine (SibecbfeX 

fa^t: €S(bneIl ift gut, Ciangforn ift au4 gut. ^c^nell fein ^at ferne äett unb Sangfam 

fem $at feine 3ett. (Sile mit äBcile. 
3. Akansä taki: no öla soema habi ogri hatti vo hem, wan de tai hem, ma wan 

de loesoe hem baka. Det TlUnfa (^elf4!otngeti(bt, in SSldtter gewicfelt) fnat; 

Riebt XUe Raffen ibn^ ber @ine binbe i^n, ber 3(nbre (6fe itfn, Qi \at 3eber ferne 

Seinbe, ober au(() feine ^reunbe. 
.4. Betre kouroe Akansä, leki faja Akrd. SBeffer falten 2(fanfa, M beißen Vfra 

(Dclgebdcf). ^elTec etwad (Setinge« mit ®enut, aid etwai ®roße< mit SSerbruß. 

SSefftir arm unb gl&ctlt4, aid vn^ unb unglöcflicb. 

6. Mi da Akansä: alatem ini de toe vo dritibri. 3(6 bUl ber Vlanfa: immer %\ni 
för einen Dteiftäbet. 3cb bleibe mir immer gletc^. äBa< au^ Comme: midi wirft 
bu immer unoetdnbert ftnben. 

6« Pikin Aksi fala big! boom. JCletne 2Certe fdllen große Sdume. itteine Urfac^en, 
große 9Bir!iingen. Vucb eine fleine JCtaft !ann ®toßed auättcbten. 

7. Aloemä sa switi, krarde sa bita. X)te 2Cluma (ein bittered Jtrant) wirb föß, bie 
itraru (ein fößed Jtraut) bitttt fein. SBer bad S6fe für gut b^U, (dlt au^ bad 
®uU fär b6fe. 

8. Arden fadöm^ eil a no fadöm: Anamöe de dringi watra. @d mag regnen ober 
nicbt: ber Knamu (ein Sogel) trinCt SBafTer. ®o oiet aid idi brauche, werbe i^ 
immer finben. 

9. Fouwioe Joe sa kisi nanga karo, ma Anamde Joe no kan kisi. $ö(ner fannft 
bu wol mit aBelfcbforn (locfen unb) fangen, aber nicbt bcn 2Cnamu. Damit fannft 
bu 2(nbre tdufcben, aber nicbt mic^. IDad madi* bu Unbern mtif, nidft mir. 

10. Anansi taki: hcm no de doe toe ogri. iDie Spinne fagt, f!e tbue ni^t itoti 
bbfe iDinge. 2)u bef^ulbigft midi <iner bbfen Z^at, unb bu tf^üft oiele. IDu bift 
f^lectter aid i^. 



8U2 Entlang. 

11. An an si taki: bem no frede, ma hem skin de gro. iDie Spinne fagt, ftc förc^fe 
ft(6 nidit, aber e« überlaufe fte eben ein ®(^auer (fte ^aht Gdtife^aut). S^ir Wt'6 
todi nie an einer 2(udrebe. 

Id. Dem ben tai An anal tin jari; na da wan dei, disi libi, to dem poeloe hem 
na tetei, na hem a de go dede? 2>te spinne mar ^e^n 3a^re gebunben: oirb fte 
nun gcrabe an bem einen Sage, bcr nocb äbrfg x% ebe fit Mtommt, gerben? 34 
babe fo mancbed 6<<}n>ere (tbcrflanbin : foüte i($ bic<* eine (tei^tcre) nicf^t aud^ no4 
uberfteb^n i 

13. Apia (Manja) no de fadöm färawei vo hem hoom. sDerVpfet (ober bieSRongo) 
fällt nidit fern oon feinem SBaume. SDer Kpfel fdUc ni^t wtit x>cm Stammt. 

14. Aprisina de pori: boesan yo doe nanga soewa aranja? 2!)ie Itpfelftnenoeiberbcn: 
mai foil mon mtt ben fauern Orangen anfangen? Jtann i^ bagSBefle i^abm, fo ma$ 
icb baö ©cringire nicijt. SBifftr ift bifftr. . - 

15. Aprisina de lai na boom: fa mi an go dede vo soewa aranja hcde? )Dcr 
SBaum ift bebectt mit 2(pfetftnen: toie foUte icb um faurer Drangen A)iUcn fterbfn 
ivolleti? JCann idf bad iBefte obne3Ru()e i)abm; foU id) mid) in ^efa()r begeben, um 
ta9 Geringere }u erlangen? 

16. Aranja moe groen, bifo a repi. ©ie Orange niu0 grün fein, ei^e f!e reif u?irb 
@g ifl fan 9}?c{fter oom J^tmmel gefallen, ffiom ift x\id)t an einem SSage erbout. 
®ut 2)ing win lIBcire \i)abm. 

17. Groen Aranja de komoto na boom, ma repiwan de tan de. ^röne Orangen 
fallen oom SSaum, reife bleiben oben. 9liemanb ifi i>or bem Sobe fieser, itinbtr 
fierbin, greife leben. • 

18. Ar an ja -boom teki fomföm to hem pikien hede. Der Orangenbaum Idft fid) 
um feiner Jttnber willen fd^Iagen. ,^it Butter muf für ibre ^tnber entgelten. 

19. Arata habi hem ogri, bakjäu habi hem.tingi. 2(ud) : Te Joe. taki vo Arata, 
Joe moe taki vo bakjäu toc. 2)ie diattt t)<xt ibr SSbfcd: bcr SBafliau (©al^jifcb) 
bat feinen Übeln ®erud}. Und): SQSenn bu oon ber statte fpricbft, muft bu aa4 ^^^ 
^Qliiau fprcc^en. iDer @ine ift ni^t beffer wie ber 2Cnbcre. Satire wie $ofe. 2)er 
@tne ein Bd)o(t, ber Vnbere äecb^ig. ®te t^abai einanbcr nicbtd vorzuwerfen. 

90. Arata nanga hem tere no sari faja. Sie Statte unb ibr ®4wani^ ftnb ni^ft ge^ 
nug für'd ^mzt. 2d) füvd)U hid^ unb beinen 2(n^ang ni^t! iComm t)er unb tbu' 
mir nidbt«. 

f21. Arata njam djogo: san da godo? Die Statte fraf ben Jtrug: wad ift it)V bei* 
gtafdjenJürbi«? »in id) mit bir {^^m ©tarfen) fertig geworben: foUte id) mit bei* 
mm (SamilienO ^Cnbang nid)t au4^ fertig wirben? Aomm' id) über ben $unb, |o 
lomm' id) aud) über ben G^wanj. 

33. Arata no sabi, san moni bai. Die blatte wet$ nid^t, wad (Selb !auft. Du !ennft 
bin äBertl^ be§ ®elbe$ nidjt: fonfl würbef^ bu anbcr« mit beinen ©adjien umgeben* 
Du wci§t nidöt, wa« bie ©acbcn lojlml • 

23. Arata taki: dem koti mi mofo, san hede dem no koti mi tere toe? Diedlotte 
fagt: ^an bat mir bie ©cbnau^c algcfdmitten: warum nid)t aucb ben @4wan}? 
j^abcn jTc m{r'«®elb genommen: warum nicbt aud) ben SBeutel? Äomm' id) über ben 
.^unb, fo fomm' idj auc^ über ben ©djwanj. 

24. Arata taki: slibi a no goedoe; mi de waka foefooroe na neti; a no vo mi 
srefl mi foefoeroe, ma mi pikien de seni mi. ^it dtattt fagt: @4laf ift fem 
9teidtit()um $ id) gebe 9lQd)ti auf ben Diebftabl auS4 ed ift nic^c für mid), bap td) 
fteble, fonbern meine Jtinber fc^icten micb. SBer feine 'gamUit tvi)a\tm wtU, barf 
feine ^nt nicbt oerfc^lafen. SBer bie ©einen burc^bringen will, muf fid) rubren- 

36. Te Arata de njam boashnan, no wan soema de jeri: ma te boasiman de go 
bigin vo njam arata, dan joe sa. jeri, ala soema de bari: Boasiman njam arata! 
SQItenn bie ^Ratten einen 2Cu«fd^igen freiten, b6rt 9{iemanb wa§ baoon: fobalb aber 
bcr 2luäfd^ige onfdngt Statten ;(u effen, fcbreit oUe »Seit: Der Vu^fd^tge iißt Statten! 
SBcnn btm Krmn Unrecbt gcfcbiebt, bemer!t'd 9itcmanb : t\)\it bagcgen ber2Crme ein« 
mal itwa^ }Xnud)tti, fo fcbreit alle SBelt 3eter über it)n. 

26. Waka-wakä- Arata soekoe trobi gi dem hoso^van. Die SBanberratte bringt bie 
^au8ratte in ^lotb- Du hrodft'i ein, unb wir !6nncn'< auseffenl Die «Sc^^reier brin- 
gen ben Slubigen in SSerbruf . 

27. Joe naki Arata, a hati hem tere. ©c^ldgft bu tie Statte, fo t()Ut'd i{)rem (S4»anj 



ansang; 803 

wtti. ®rdffl tu i$n an, fo ^fe^fl btt bir fcfncn ^an^en Knfiaitd <>uf ^<n Sj^i, Sit 
rtn Sßcöpenneft fte^en. 
38. Safri safri A rata de njam karo. 9lacti unb-nod^ f^tft bk SRatfe SSelf^Cont. ®ut 
jDtng »iU SStÜe b^ben. Sfiom ift ni^t on einem Sage gebaut. 

29. Kisi kisi! da oarocsant vo A rata, jttteg fte! frteg ft<(! tjt ber Blattt tüa^HlM. 
SKon gem6bnt ftcb <3n VQe«, aucb on ®efabren. 34 ntag mir ben 9){unb blutig te« 
ben: cd l^iift bocb nt(|)ts.' Xn bem ift .^opfen unb SXalj oeriorm: er dnbert fid^ 

30. Loekoe, loekoe! no de kill A rata! ®ib TCd^t! gib Tliftl ma^t feine Statte 
tobt, Vkit bem blofen Sieben ifl'd ntc()t getban! )Dein kleben (tlft nt^t«: btt mu^r 
zugreifen. 

31. Ar^entem tingi>fouw]oe wani meki hoso: dre-tem a de vergitr. 3n ber Siegen« 
^tit nimmt fid^*« ber 2Ca«geier t)or, ein IReft ju bauen j in ber Ärocfenjeit ocrgigt 

er*d. 9)?orgcn, morgen, nur nicbt i)iütz, fpre^en oUe faulen Seute. 3n ber 9(ot^ 
oerfpricbt (Siner 9kan69zi i ift bte 9loti) i^oröber, fo l^at er au4 feine SScrfpre^ungtn 
oergeffcn. 

32. Alateni Ar^cn de fadöm na riba: hoetcm rtba sa fad<Sm na ar^en? 3mmer 
fdlit ber SRegcn in ben S^uf: wann wirb ber glu| in ben Siegen fallen? 34 babe 
bir fo t)tcl Q^utti getban: wenn enblicb wirft bu on S^ergcltung benfin? ^Du willfl 
immer nur nebmen, ober nie geben. 

33. Te Arien si, joe de na broko hoso; a no de kabä na joe baka. fGßenn h\6f 
ber Siegen in einem verfallenen ^aufe ftebt, ift er immer binter bir J)tv. @in Ungtuct 
fommt feiten allein. 2Cuf ben Unglucflicben fturmt 21lle0 ein. SBer einmal ein Un» 
alöctgoogcl ift, bem gebt ou(b 2(lled febl. 

34. Mi da Areen: mi de meki boen, mi de meki ogri. 34 bin ber Stegen: icff tbue 
®uu^, icb tbue S6feiS. (^ iat Wiß feine ^wei @eiten. @d fommt 21lle« auf 3eit 
tmb Umftdnbe an. 

35« Ouroe Ningre taki: Efi big! Arien no kill mi, douw-watra no sa kili mi. ^Dec 
alte gi^egcr fpricbt: J&ot mi4 ber ^laferegen nicibt umgcbrad&t/ fo wirb mi^ ber 
Sbou and) nidjt umbringen. Jtomm' idf ühtv bcni^unb, fo fomm' icb oucb über bm 
^cbwon;. J^abe i4 bo« ^djmvftt itberftonben, fb werbe icb nttt bem Setcbten oucb 
fertig werben. . 

36. A no so leki Arien blaka, a no so adefad<Sm. sDer Siegen fdUt ntc^t fo fc^watj^, 
oU er (Qii S^orfe) oudftebt. (S9 wirb nicbt fo bet? gegeffen, aid gcbacfen. @d ffebt 

■ Sloncbed t>on feme fcblimmer aud, old oon nabem. 

37. Joe no moe teki tra soema Arien, plant karo. S>tt muft nicbt anbrer €eufe 
Siegen nebmcn, SGBelfcbforn 5U pflanzen. S3erla| bicb nidj/t ouf Vnbere: ®elbft ift 
ber SRann. 

38. ]>a soema, disi lobbi Arcisi, a moe loekoe boen na saiiti. 9Ber gern Sleii 
ift, mug auf bie @anb!6rner V^t geben. ®eniefe mit SSorftd^t. Srcnb' unb Uib 
jtnb immer nab beifammen. 

39. Asesi-watra kan hati granman. ^ouge fonn bm ©ouoerneur in 93crlrgcnbeit brin^ 
gcQ. %ud) bem Steigen fiann'd on etwa« fcblen. (S< feblt oft nur on einer Jtldnig« 
ifeit. 

40. Av6en no hebi gi hem Masra. ^in S^bdtt ift feinem ij^erm nicbt fdjfWer. &C9 
wobnbeit mac^^t jebe SSärbe letcbt. ®ewobnbcit wirb sur anbern Statur. 

41. Av6cnman dede, avoenman krc. SBenn ber 93ucflige ftirbt, weinen ^t $ßü($s 
Itgen. Scbcr föblt fitr feine« ©leicben. ®Uiii) unb ©leicb gefeilt ficb gem. 

42. Azau sabi, fa hem last bradi, a swali kokronoto. €5inn: @in jeber muf Wiffm, 
was er. ouf (icb ncbmen fann (ober, voU weit er geben barf). 

43. Mi kili Azau, mi no de broetoe: san mi sa doc nanga mira? Sd^l ^(^^9 «in^n 
@lepbanten umgcbrodit/ unb mir nicbt« brau« gemacbt: wo« foU icb mit ber 2(meife 
tbun? 3cb bob'« mit @tdr!eren aufgenommen, ol« bu bift: follte itb mit bir, 
^cbwdd^itng, nidjt oucb fertig werben? JComm' iäf ober beni^unb, fo fomm' i(i) oucb 
über ben ©cbwcmj 

44. Joe no sabi, hoesan Azku ben njam, meki a kom higi so, IDu Weif t nicbt, wa9 
ber eiepbont gefreffen bot, bof er fo grop geworben ift. iDu weift nicbt, «wo« für 
anübc e« geCoftet boty[>i« e« fo weit fom. 'ÄU(j||: ^att fte()t'« i^m nidi^t on, wo 
er'« ^er bot. ^ 



304 «niang. 

4^. Jae da Aseg^y joe de njam na otidro-ondro. jDu bi9 btt ^^tdfet, bn no%ft 
im S3<rborgemtt. iDu bift unaufrtcbtt'd — fu(bft unter bet $anb Unbeit }tt flifem. 

46. B a soekoe, Ba finni, Ba tjari. Srettnb(ben t^at a(fu(bt# Sreunbdjen l^at gefonbiiri 
Srcunbcbcn kaVi getragen. f&U bu bir gebettet f^h ft muft bu liegen. 2)u t^aft'i 
ja nt(bt onber< b^ben wcUttt. 

47. Bain a no moe kill koffi, en koffi no moe kill baäLna* DCe Sanjne muf nt^t 
ben Jtoffee (baum) erfiicfen, unb ber Jtoffee mdft bte Sonone. SBir letbc muffin mi 
fucbtn jtt Dcrtragen: e4 ift f>Ia^ for und beibe. Qim JCrdbe b^^c't ber onbem md}t 
bie Xugen auf. 

48. Joe wani njam rosi Bain a? joe rooese bron joe fin^^a. V&iUft btt ger6(leteSas 
nancn effen, mujt bu bir erfl bte ginger Derbrenmn. Jteine SRoU obne Domen. 9li^t» 
obnc aXäbe* 

49. Babari a no meki bocn pikien. ®ef4re{ bnngt w^ti <Bttte< bert>or. Wt bet« 
nem ©efcbrei toixft bu nicbt oiel erron^en. Stet ^cfcbrei unb wenig SBoUe. 

50. Babari-krabita no ha reti. ^tne @cbrets3iige bot fem SRecbt. SBer immer 
Kagt, friegt feiten Siecht. 2)er am (auteflen fcbreit, bat am »enigftm bad 9te(bc auf 
fetner @ette. 

51. A no Babari man de broke pranasi. 9lt(bt bie G^reter jerftken bte |)Ian' 
tagen. (@ebt auf bie cbcmaltgen Suftbneger « GtnfdQe). ij^unbe, bte beiden tvoUvni 
beum ntc^t §uoor. — i^unbe, bte bellen, betpen ntcbt. 

52. Bab 6 en no sent kwatta. »Der SrtiUaffe fenbet nicbt ben 6oaita (ber ft&oer fein 
fotC al< ber Sr&Oaffc). (Sin Sbor fcbtctt feinen Steifen. Xud) : <Sin iDteb traut 
bem anbem ntcbt. (Uifprängücb: Baboen no sene kwatta. (Sfn SBruUaffe ^eugt 
feinen (Soaita. Vrt idf t nicbt t>on 2Crt. 2)iefe Sebeutung fcbeint ober mit bem ffiort 
sene t>er(oren gegangen). 

53. Baboen taki; hem no dede, hem sa njam jari. Cer SSrulTaffe fagt; wenn er 
nicbt fterbe, merbe er 9teuiabr feiern. 9{ur (S^cbutb ! ^tnn mir'< erleben/ werben n^ic 
fd^on nod) befTcre Sage Uitnl )Die 3etten werben fd(|on beffer werben! 

54. Joe da Bab6en-nefi: joe koti na ala toe sei. iDu bifl bad ©cbneibgrad, (Scle- 
ria Flagellum nigrorum): btt fcbneibefl auf beiben ©eitcn. 2>u trdgft auf betben 
2C(bfe(n. )Du wiUfl'd mit feinem oerberben unb oerie^eft beibe Sbeile. 

55. Mi de taki yo Badina mam&: joe de tjari mi go na todo no babi tcre. IBentt 
icb Don ber Badina SKutter rebe, bringfl bu mi^ brauf, bap ber Srofcb fernen 
f^cbwunj babe. S^enn icb mit bir rebe, fommfl bu immer auf etmad gait} 3(nbeced, 
bad gar nicbt jur Sacbe gebart. 

56. Bakawan tron fesiwan. 2>ic 4^nterßen ftnb bie Corberßen geworben. IDie ii%* 
ten werben bte (Srflen fein. 

57. Katasöe kweni: Baka no ha jesi. Katasoe kwena ( Xfrif antfc^c SSorte): ber 
SRäcfen i^at feine Dbren. Scb f ummere micb niiiit urn bad, wad binter meinem ftüctcn 
üorgebt. Slad icb nicbt wetf, macbt mi^ nicbt btip., 

58« Ouroe ningre taki: Loekoe na baka, joe sa si sani. Der alte 9teger fagt: 
®tebc binter bid), fo toitft bu toai feben. G^rfabrung mad^t weife. Kud ber dr^ 
fabrung mup man fiug werben. 

59. Dapee Bakjku de, arata moese de toe. 8Bo 83af(iau i|t, mup bte Blcittt aucb 
fein. @^leicb ttnb @)Ieicb gefeilt ftcb gern. IDad €idj|wein gebt bem Jtotbe na^. Sdo 
ein Tlai ift, fommeln ftcb bie 2Cb(er. 

60. Joe teki Bakjku-tere, tapo arata - horo. SDu oerftopf ft bie Statte nt6(bcr mit 
IBaftiaufcbwdnj^en. iDu fdngft'd Uim oerfebrten (Snbe an. IDie ^ferbe banter ben 
SBagen fpannen. SDad ®egcntbeil oon bem tbun« was man tbun foUce, um feinen 
^roti }u erretd^en. 

61. Joe lat'oc, Icki dem platie Bakjkn na Domboergoe, dem no gi joe hafoe. iDn 
laäift, aid ob |te Saftiau auf £)omburg (einer 9)lantage) audgetbeilt unb bir nicbtd 
gegeben bdtten. jDu (acbft, obgicicb bir bad iBeinen ndber ift, aid bad Sachen. 3an 
bbfen @pie( gute 0Kicne macbcn. 

612. Jeri Bakra nanga taki bakra, a no wan. ^oSdnbifc^ Derflebcn unb 4ftolldnbif(b 
fprecben, ift nicbt baffeibe. S&ifTeit unb Sbun (Sbcorie unb ^rajcid) ifl zweierlei. 

63. No tjari ml go na Bakra, taki, Djoekä de kenki korjara to wan gon. Snnge 
micb nicbt jum Suropder (oberi^erm) unb fage: ber 2(ufa<9{eger Dertaufcbt cinJtor« 
ial far eine gttnte. iDu mupt mtc^ m'd|^t oerratben. # 



%u^aH0« SU5 

64. Bali foeloe, a ton abra. fSUtoCi gaf \iCU ift, Uitffl hhtv. SSenti'S !9?a«f oofl 
ift, lanft'tf öbct. 

65. I>a bigi Baiki na tapo joe noso joe no de si: ma da pikm spinti im ml hai^ 
da dad joe dc tii. S)en grofett SbolUtt ouf beitter 9tafe ftc^ft bu tti^t: abet ben 
((einen @p(ttter in meinem Xuge — ben fte^ft bu. IDen &piitttv in bed Stuber« 
Xuge feben, abet nicbt ben S^alCen tm eigenen. 

66. Mi gi joe Bangi: now mi m<fe gi joe gogo toe. 3((f t^ahi bit etile IBanf gegcf 
. ben: nun foU i^ bit oucb nocb ®i|fleifcb bosu geben ! Sßenn matt il^m ben Keinen 

Singer gibt, mitt cr bie ganje j^anb. X>n bift unetfdttiicd: je mcbt i4 btr gebe, befto 
meOr iHttan^H btt. 

67« Bafba teki faja^ san da hede? Cbet: Da faja^ dbl teki Barb a, a sa bron 
hcde-wiwiri toe. Ober: Barba hron, lio loekoe iia hede-wiwiri. IDer iBart 
t^at geuct gefangen: mie bann bag i^aupt? Dber: iDa« Seuet, bad bett fBatt er# 
gtiffen, witb aucff bad $oupt(»aar Dcri^ebten. Obeti 2)et ti3att brennt: fteb rti^t 
aufd il^auptboar. ^ föemt'd «l&aupt leibet, (etben bie ©lieber mit, @efd)iebt 
fotd^ed am grönen 4>o(|e/ mad miU am bilrreit werben? 8)litgegangen, mitge« 
bangen. 

6S. Mi da Barbakoto> Joe da tioekroe-bali. 2d) bin bit iBarbafotO (dSeftett, auf 
tü^ditm bit ^u^erfdffer {leben, bi^ nady Xb(auf bed e^rapd): bu bad du<ferfat. Du 
®(öcnt4er fannft geben: leb muf immer btetbm. 

69. Fouwloe njoesoe Barba koto^ na barbakoto tapo nomo.a «a meki. S&enn'd 
$ubn M <Ht bii IBarbaloto (66(i€ftted ®e{lett jum Stducbern oort Sifcben unb ]ß6ge(n) 

Sem6bnt bat, legfd feine @icr oben banruf. ^an gem6bnt ftcb an ÜUti, 
lari na böesi: a no de piki joe. ffl^enn bu in ben SSufcti fc^reift, antmörlet er 
bir ni(bt. iü$ad jj^elfen Jl(ag<n am unre^tenDrt? ' 2)u mu^t oor bie tecbte ©dj^miebe 
geben. 

71. Dasani no boen to Bartolomd, a boen to Djoni. fSiai ffir Sartbdomdud 
ni(bt gtit iff,' tft gut fär 30nad. Seber (at feinen ©efc^macf. Sebet Sopf ftnbet 
feine ßtürje. 

72. Soema no lobbi joe, a gi joe Baskita vo tjari ^atfa. SSeiftn biä) Umanb nidjt 
lieb bat, fo gibt er bir einen SCorb, um fl&a^tt baritt ju b^ten. SBem man nictft gut 
{^, bem faifn mau^d ferner gcmig macbm. 

73. Begiman no faabi mandi. 2)er Setttet tiimmt m'4)td übiU Qimm gefcffenften 
®au( fifebt man nitbt in*d 0RauL 

74. Dem no de Mli Begiman, ma dem klÜ foefoerman. iDeit Settier f^dngt man 
nid^t, rcdbt aber ben iDieb. SScffer betteln aid ftif)Un, 

75. Begiman no de tjari pikien na baka. sDer fSettttt trdgt hin Stinb auf bem 
asücten. 0e{ ^uftiiben, menn bu etmad für bi4^ felbft ertaitgfit bitte nietet nodji för 
Kttbere« 

76. Bete foeloe no sabi san belehangri de fill. 2>er DoSe feib metf m'd^t, ttHld bet 
bunarige fublt iDer Gatte mciß Hiebt, mie bem hungrigen juSD^utfief ft. 2)eir Stetige 
»eif nid}t, voai Urmutb ift: 

77. Soema Bele da ribas a tjari boen, a tjari ogri. S)ed 9)?elff4en Sittteted fjt tin 
9ru$: er trdgt ®uted unb S36fed. iDed SJ^enfcgen ^er^ bringt ®utei uttb Bbfed 
beroör. 

78. Loekoe to meki joe Bele foeloe, ma tto ?d meki joe mofo foeloe. C(ie(' betrten 
^tib ju füllen, aber nidyt ben SKultb. 3cb b<i^^ >ttit bem Goltbett. 

79. Mi no kan poeloe mi Bele, potti karo- wiwiri na ini. 2^ fanif mtt b<td Qin^ 
gemeibe ntcbt (eraudnebmen unb SS^aidfirob bafüir bineinflöpfen. 3(b mag ni^ft bad 
®ute, bad i(f) bobt, fär einen blö^nn Öcbein ()ittgebett. ^an meif, tiM9 man bat, aber 
ntd}t itiad man 0ricp|f. 

80. Ben de ben de^ I)ifo ben de ben kom. Dagen»efett mat ba gewefett, e^f iDdgewef^n 
{am. "& ifi immer fd gemefeft: ed ijt eitimal m'(bt artberd. 

81. Bergi nanga bergi no de miti makandra, ma soema naAga i^oema ela miti mn- 
kandra SBerg unb Serg fommen iftcbt ^ufammen, aber ^enf(b unb 9)}enf4 lomnutt 
|ufammcn $erg unb Sbai Commen ni^t jiufammen, aber 9)7etff(benBtnber. 

82. betre mi dede na ini bigi riba, leki mi dede na ini pikin gotro. Seffer, frQ 
^erbe im gro^iit ^Iwi, afd im {(einen ®rabcn. ISefTer, idji plage mi^ 4ttf einer gr^' 
fen yiantage; aid auf einem {(einen ®runbe. 

d9 



906 Sn^no. 

tt. BIgi boekoe kili Domine. Dai grofeSutt Mtigt batVfarrer nm. (BroM^nif, 

grofe ®or3Cti. 3( ^xhftt bic 8B&rbr; ttm fo qtbttx bit Burbe. 
h*gi doe sondro kombtf. (Broftbtm o^nt Eanbbau^. (St fpielt ben Orcfen, abet 
ti ift tit^ti babtnter. Stel ®(f(bret unb »entg SQSoUe. 
86. Bigi foetoe tjari hem Masra na Tandisi. iDttfe S&fe trafen fbrm Sj^ttm (boc() 
jtur Xuctton. S^ie acrtng mein @{gentbum ou4 {ft, fo nö^t mir'« bo^ mebr, ai« oer 
Steicbtbum, ben em anberer t^at. 

86. Bigi nem kili dagoc. Die ^b^e btinc^t ben $unb um*S (eben, (fr fonn bfe 
guten Sage nfcbt oevtraaen. ®cnn bem 6fe( |u wot^l {|t, gebt et aar« <St< unb 
brtd)t ctn Bein. 

87. Blafoe koaroe, broko noso dringi hem. IBcnn bet Slaff (flippe) folt ift, ift 
ibn ein ^am, bet letne 9lafe t)at ^enn bie ®efabr oor&bet t^, tfl jebet em ^clb. 
^intet'm Cfen ifl*8 (ei^t Sbaten tbun. 

88. Te Blafoe faja, joe de teki spoen, dringi hem: ma te a kouroe, han sa waka 
na ini. Sßfmt bet fßlaff (^eif ift, fupp|t bu ibn mit bem tbffzU ift et abet tatt, fo 
fttftft bu bie $onb binefn. €$o (an^' ®efdbt ba ifl, (bie man Umt,) ift man ouf 
feinet $ut: ill ffe ooröbet, fo rnitb man forglo«. 

89. Mi boli mi Blafoe: now pepre kom pre basi na mi tapo. 34 i^^^ mir ben 
IBIaff ge!ocbt: jebt fpidt bet ^ftffer ben ^errn ober micb. SBie dfnet ffcb bettet, 
fo mui et liegen. Die &a^i ift mit ülur ben Jtopf gcmacbfen. 

90. Joe dringi Blafoe na ini patoe, tapoen fadom na noflo. Sßenn bu bm S3Iaff 
aui bem Sopfe txintft, fdHt bit bet Decfel auf bie 9{afe. eru4*< ntd^t ^u genau : e< 
f6nnte bit meb« fcb^bcn aid nu^en. Gponn* ben SSogen ni^t ju lltaff : et ftnutt 
btedj^en. 

91. Respeki vo wan switi Blafoe, joe sa njam wan switi tomtom. Yul dtudPftcbt 
auf einen föfen Staff, wirft bu efntn fanern Somtom (Sanananpubbing, im Staff ge« 
fo^t) effen. Urn nut feinen iwtd f^u erreictcn, (dft mon fi^ ein fteine« Ucbel gem 

SefaOen. Vu rotif), id) iah*i ^momm, 
li blaka, ma mi no de slibi na smoko. 34 hin f4mat§, ahtt idf fc^tafc niä^t 
im Staudb- 34 hin »ol arm, abet barum bodb nic^t befn ®4ub-b<)bet. 

93. £fi joe loekoe na Blaka vo ar&en, nooiti joe sa go na doro. SSenn bu auf 
bie ^(btvdr^e ber dtegenwolfen ftebft, wirft bu nie ausgeben. SS^er gu Diet überlegt, 
bringt nt^tS hu ®tanbe. Sßet nicbt« wagt, gewinnt ni^ts. Srif4 gewagt tft ^aib 
gewonnen. 

94. Bliniman no ha mandi na boesi. IDcr SBIinbe t)ahttt nid^t im S3uf(be. SSet 
abb<Sngig ift, mup fcbweigen !6nnen. Det 2trme mu9 nt<bt 9te4t (^aben wollen. ^ 

96. Mi boli njanjam gi Bliniman. a smak hem, a no taki mi taogi: da klosi mi 
wasi gi hem, di a no kan si: da hem a sa taki mi tangi? 34 t^abt bem 83(tn< 
ben (Sffen geCo4t, i9*t)at ibm gef4nie(tt, unb et bat mit n{4t gebanft: wenn id) 
ibm feine jtteibet waf(te, bfe et ni4t feben !ann: witb et mit etwa bafät banden i^ 
ICBet föt ha9 nid)t banfbat if!; wooon er einfeben muf, baf U ^u feinem Selten gc« 
f4ab: bet wivb no4 t)iel wenige t banCbat fein fi^t baS, beffen 3wece et no4 m4t 
einfeben lann. 

96* Alasani, disi blink ri, a no goiitoe. Q|< ift ni4t aUt9 ®otb, wal gldn^t. 

97* Joe da Boasi: joe lobbi mi, joe koti mi finga. S)it bift bie Soafte (JCranlbeit): 
btt liebft mi4/ f4nefbefl mir aber bie Senget ab, (I)et Soaffelronfe Derliett btc 
Singet bü june()menber JtranCbett.) iDeine S(^(unbf4aft bringt mi4 tVS Un< 

98. Boasiman, dem sabi dem foetoe na santi. Soaffefranfe erfemtt man ctn i^ten 
Suptapfen im @anbe. ®iaubt mir: i4 fenne meine Ceute! Sffiit btatt4€n wH nidft 
t)or einanbet ju oerftelten: wir fennen einanbet |u gut. 

99. Doengroe neti B o a s ) m a n weri mooi. 3n bunCtet 9ta4t f4nti^cft ft4 bct 
SBoaftefranfe. 9tut bti bm @tnfdtttgen gittft bu ftlit einen ftugcn 9Stann, 

100. Switi tori kori Boasiman: a meki dei hopo hem. X>ii angembme Ctt^dblung 
bat ben SBoaf!e!ranfen getduf4t: fte ma4te, baf bet Sag ibn äbettaf4te. ^üfe 
äBotte (64'n^i4eleicn) b^^^en f4on man4en in'9 Ungtäcf geftärjt. 

101. Böen no ha tangi. 9Bo()Itbat b<)t feinen Äüanf. Unbanf ift bet SBtlt 
Cobn. 

102. Si Böen nanga fri a no wan. 2(tt<ge(a{fcn^ett unb S^ei^eit ift ni4t baffelbe. 



l^mtfciKn nmm ftbtU^n Mm aid ^llaoc unb bet toivtiiöim grc i^tt ifl bo(ff n6<(| 
fin Uitterf4)teb. 

103. Tangi yo Boen da kodja. .3uin £)Qnf ben 3)rfi0el. ^taitf far X)anf. (9ttM 
mit fßbUm oergeUcn. 

104. Tangi vo Boen oicki pakro mofo krom. 3um iDonf (at bie 6c(}n«fe emm 
irummci) 9)?unb baoongetragen. SSte bad oorige. 

105. Moro mi doc Boen, moro joe doe ogri. 3cntebr ®ute< id) tint, urn fo tneftc 
i35fid tbufi bu. 7Ln hit iß ^opfcn unb SRalj oecloren. iDu bt(l unb bUtbfl ein 
Xauginicbt^. 

106. Boesi bron, sneki panja. flSSenn ber Sßalb brennt, §erftreuen ft4 hiz Q^c^tan^ 
0en. SS$ain'i dttt feft ju ftt^titf lauft Ibv baoon. 3n bev (ä(efi(4r entfdllt eu^ be> 

107. Boesi-mingre sabi, hoe pranasi a de broko. 2>er IBufd^neget wet§^ toeldde 
yiantage cr lerfi&rt. (5r fcnnt feine 8eute. (Sr meif; mo er onfommen Cann. it 
mi^, »0 IBartt^cl SKoft bolt. 

108» Joe sa kori Boesi-fouwloe^ ma joe no sa kori hoso • fouwtoe. SBalbl>6gel 
(annft bu t<iuf4cn; abet ntcbt ^au^Dbgel. (SinfäUtge «piancagejimder ConnH bu tool 
binter^< Si4t füf^vm, aber feine 6tabtneder. 2)ad fannfl bu anbern meiff machen/ 
nur mir nid^t, 

109. Da Boom ondro, di mi man soetoe meti, na da boom ondro mi sakrebaka. 
Unter bem ne^mlic^en IBaum, unter wcldje m mein ^ann SSStib erCegt ^at, werbe i(( 
toieber meinen. äBad mi4 beut fr&bli^ nta(|)t/ fann mf4 morgen betröben. S^eub* 
unb tiib med)f((n im Eebm. 

ilO. Te wan Boom de kanti, feti meki Joe hopo hem: efinoso, a de go doro na 
gr^n. SBfnn ber S3aum man6t, fo eile, ibn mieber oufj^uri^ten: mo nic^t, fo fdftt 
er |tt S3oben. @ine fUtne $&lfe j^u uö^ux Mt fann ^xofti \Xn^lM t)ert)äten. 
^ilf, ebe $ilfe gu fpdt fommt. SBcffvr oerma()rt oU beffogt. 

111. Boonjon ben de na Masra tafra, bifo a kom na mindri pasi;. Ober; Te Joe 
si hi^m-meti Boon na baka hoso: a ben de na Gran-bakra tafra, bifo a körn 
de. )Der itnocbcn mar auf bed J^erren Zahl, ebe er auf bm ^eg gemorfen motb. 
Cber: ®enn bu einen @d}{n!cnBnod9en ()tntcr'm $aufe liegen ftebü/ fo toiift bu, baf 
er etfl auf bed gropcn ^erin Safel mar, ebe er babin fam. -— ^enn bte Zitrone 
QUdgebrikcrt xft, miift'man fte meg. iDad Si^ifc^ traben fie gegeifcn: ben JCnocfjen 
merfcn f?e mcg. Sd) mar nicbt immer, xoai idf jc^t bin. 

i\% Te Joe de go piki dem Boontje, Joe mae libi hafoe to plansoen. SBenn bu 
IBobnen pfiöcfft, mußt bu mclctie jum ©aamcn übrig laffen. ^an m\xf immer an 
bie 3ufunft bcnEcn ^par' btr mad, fo t^ajl bu mad. 

113. Boto fassi na boto-hoso, da hem plesi. SBenndSSoot im 93ootbaufe feftft^t, fo 
f!|t'd am red^ltcn $ra| feft. 3ebed an feinen $la|! TlUed, mo'd f)in gehört. 

114. Boto waka na sei sei, tee a koti abra. t>a^ IBoot fdbrt Idngd bem Ufet bin, 
bis cd öberfc^t. ^an muß ben rcd)ten Seitpunft abmarten. Wlan Um ni4}t2(Ued 
fiber'd iCnie brechen ^ut £>ing mtU Seile f^aben. 

llö. Efi Joe habi Boto, Joe moe habt pari toe. SQ3enn bu ein 93oot f^aft, muit bu 
au4 Sauber babin. 'ä&aS f^ilft bir ein Tlünt o^ne SSerftanb? SBer ein $aud bauen 
mtir, muß (Sielb baben. 

116. Te Botriman nanga koki kisi trobi, dan joc de jeri, pee Bakra botro de 
tan. SBenn Stodf unb ^(etiner @trett befommcn, bann {annfl bu t)brtn, mo bed 
^errn Sutter geblieben ifl. SSSenn fc^lec^te ßeute uneind merben, fommcn ibre 
@d)le(btigfetten an ben S£a<t. 

117. Botrofisi habi nem, bika hem de swem na tapo: ma pili kauweri bele, joe 
sa finni hem toe. i)er SSutterftfd) trdgt ben 9tamen, meil er oben auf f^mimmt: 
fdjneibe aber nur bem Jtaumeri (gftfd)) bcn^eib auf, fo mirft bu*d au4 finben, 34 
bin einmal in einem f^lecb ten Stuf: moUte man'd aber bei Knberen genau unterfud^en, 
fo müibe man ftnben, baß jte aucb nicbt bc(fer ffnb. 

}18. Pina vo Brede, meki wi njam kasaba. 2(ud SRangel an SBrob, effen mir Jtaffabc. 
9San muß ficb ju belfen mtffen. 9Ran muß aud ber 92otb eine ^ugenb ma<iim. 

119. Broko batra no de kalt droengoeman. Üim ^erbrodbene Slaf({;e ruft (loctt) ben 
SrunBenbolb nt^t. jDu bifi felber @d}utb, ed $at bid^'d 9ttemanb gebeifen. 2)tt 
batteft leine Ißeranlaffung baju ; barum ^ai bu bir bie 04^ulb fetber bei^meffen. 

39* 



i%. Broko boto tjari li€m mnsra na fold. Tindf tiR f^ab^afitei Qect bringt fnnen 
^errn jnr ®tabt. SRit SStrUm l^dlt ifian ^utf, mit SBcnii) fomiiit maif au<. 

131v Broko -hat vo todo no k«n kill sneki, ma broko •^hai yo snefci kan kili todo. 
pber: Broko -h^i vq todo no de kili sneki, ma watra-mofo to poespoeai 4<> 
gl bob^n. ]Dcv )»<rä(6tIidK S3li(f b(r Stvhtt laim ^t^ 64lo||ge f6btni, 199! aber 
bct oerdcbtII4r ^M ber ecblonge bte itr6tc. Ober: Ocr OfrMüfi^e Slitf bfc 
ittite t6btct bie Ö^toitge nid)t , ober brc Reifer ber Aa(e t>erurfad)t Xu^jibntiHl. 
2)er 3#rn bc< ^ertttdcn (o^cr e^wac^cii) fdyabct bem Stmebmiii (&taxtm) ni^t^ 
mo( aber Mobet ber 3orn be6 Sßoniebmen bem ®ertt|gci|. 34 (^4^ )|at aber ^e|« 
nen obnmdcdttdcii 3orn! 

I2S. Digoe de aa bem masra doro, a habi tranga mofo. flBrmt ber 4^mib Dtr fct« 
m9 ^errnS^iire ifl, (ot er arofc« 9(e4t* Z>ti tK>ß 0i|t reben« bemt bn biß ftc^fr« 
baf t(if bfr ie(t niditi tbim Conn. 

1^. Dagoe drtngi watrai i^jakoeo, Tjak^en, vq joe, da to joe )D|r ^tii|b 
trinkt SSaffer: 04(app, 64(app, fi^ bicbi )a fi^r t^idfl 3eber i|l ff 4 ^(bH ber 
Srd^fle. 

124. Dagoe finni boon, a Wi aoema. fBcmt ber ^unb einen Jtnocfeci) f!l|bet^ oerf^fl 
er ben fRcnfcben. 3m ®(&(C «ergiit b'u bi ine otten gfreunbe 

125. Dagoe ha fo foetoe, ma a no de waka na fo pasi. iDer|»anb b^t nier 9f tne« 
ober er Iduft nt'cbt auf Dier Sßegcn, 34 Ux\n nidft öbcraU ivi^ttii^ fein. fBlaii 
famt nicbt aViiB auf einmal tbun. 9ltemanb tunn JHoeien Ferren btenen. 

Ii26. bagoe babi foeloe masra, a de slibi na haiigri. Sßetin ber $ut)b ttfele Ferren 
bot, fcbfdft er (^uifdng dn. S{e(e JC6(be vierberbi|i bci| iBrel. 3c tpebt jpirt|er, un^ 
fp f^Cec^ter bie Sebienunp. 

197. Dagoe no de, Joe tj(^ri krabita go na honti. 3ft fein ^mib ba, fo i|tmm^ bu 
hit Biege auf bte 3adb. 9or\ muf (14 m b^lfiQ wifTeti. ?m Sai^be ber iBUtiben 
ift ber Sinduaige itbnt^. 

198. Dagoe no de njam tiki, m* tokoe hem tifi de weti. 2)er ^unb taut ictne 
etbdtim ( Dran^enjmei^/ n>e((be bie 9tegcr ibrer 3dbne n>egci| ta\x%n), unb bodb 
^at er meif e 3dbne. Xßem'< (S^lqcf mtf{, bem fdlll aUz^ p(i^e S^i^^e au. 2>et|i f49t 
We« in bcn Gcboof! 

129. Pikin Dagoe no babi sjjem: 9 tjari kakk na hai. 2>er junoc $nnb f^dmt f!4 

ntd)t: er trdgt bcn 6cblaf (Unreinigfcit) in ben Vugen mit ^4 ^ermn. IDir t# 

bp^ oI^t< einerlei: bn f^dmp bi4 bpcb autf; gar nicbt. 
|dO. Joe seni Dagoe, a sem hem tere. jDo f4t<t<l bcn l^unb, er fc^i^ feinen 

ediwani. etati M^tt^ Vi^ftrqQ fe(bfr oii^^ufiigren/ fi<4^ ^M ^'t^n einem Inbem 

aufjubdngen. 
191. San TO Dagoe dpe nanga boesoe hoedoe? fßa< t^at ber $uqb |ttit bem 9letf 

fgbürtbel nu tbun? «a« gebt ba« bi4 an? — eebufter, Wefb' bei betnen^ ^tift^^ 
oema kall Dagoe na kol^si? Sßer ruft einen ^nnb in « 9äirtt^i3bau<- ^'^^ 
bafl bu bter s« fucbtni? »i«b' bu bii ©cincÄgieicben. 
t33. Dei no broko, Dagoe meki «ebi pikleq. 9lod^ oor Soge^onbru^ brin^jt b^r 
^uftb ffebeit Sunge j^ur fffielt. ®§ fann jwifci^en Xbet^b un» iKprgcn leictft ai|berd 
werben. — 3« !ur«tr 3eit fann fidj »iele« dnbem. 
}34. Tranga n^ofo vo Dagoe de gi hem broko foetoe. XBtnn ber ^u^b fi4l 2tt taut 
nia^t, tr(!i0t'< i^m ein aebrp4^ne< Sein ein. SRac^' bnt niit betnem Urt^ett nic^t 
SU laut: ed !&nnte btr fcble^t befommen! 

135. A no joe Dagoe kili meti to joe wani sei-picai: IDein ^ui^b botjqbaä^itb 
nicbt getb^tet; unb b^4 toiU9 bu ein Ribbcnftäct. t>u Ttbneibefl, mo bn ni4t d^? 
fdet ia% ©u wiHft mit effen, abc^ n^'cbt init orbettin. 

136. Dapee soemä kabä, D^goe njam na fo pleti. föo ber STcnfcl» fertig iff, igt b^r 
i^unb t}on m'er ZxUtxn. 8B0 feine rec^tf 2(ufftcbt metric ift, tbut jeber »q« er miO. 

137. Te Gado wani pai pagoe, a gi hem wan soro na mindri hede: fa a «a doe 
kjsi hem yo lekkiV S0enn @ott ben «^unb firafen miO, %ibt ft xt^ra einin6d»mdr 
mitUn auf bcn itopf: wie fell ^r bränfomnten, iW )(u (ecten? SBenn man Einern 
ni4t n)p(( wiic unb ®(Ieqmbett an it>n fud)t, fp »erlangt man Unmbd^icbe« wn ibm- 

138. Joe pre n^nga pikin Dagoe, a lekki joe mofo (ob. tongo). SBenn bu mit 
einem jungen *unbe fpieijt.lecft er bir bcn ffllunb (ob. hii JunjO- ^ibt nwn «tm 

i^r\ Wncn Smg«'*^ fr mmt tr m? «w« ^«j?^» 



%H^ang; 309 

139. -föe tobbi mi^ jo« moc lolibi mi pagoe toe, fSmn bu mt4 liitfk, itMlft bu 
fitemtn ^unb (mdf Itebiti. äBcr mi^ iUb (^Jt^'mufl auxb aUai (tcbcn, »a^ mein tft. 

140. Te joe no sabi vo dan si, joe taki, drom no switi. SUcnn bii hai $ani$cn 
Qtc^t Qirflc^fl, fo^fi ^u, tie SroQim^I ^bt feimr? t^öbfc^m S^on, iOn; %vi^i fagte; 
]Die !Srikitbcn ftnb fouer. 

141« Dede jem boen njoesoe na siki. 3n ber ^ranSb^t 66rt bcr S^b erne ^ute 
9?eui9!dt. SSoin ßcbcfi jam Sobe tfl riur ein @(brtct, "ävi^: fBoröber bit @ine 
' lOiitit , baräber freut fiö^ btr Ttnbere. iDed @imn 2!ob , bed X^bem S3rpb. 

142. pede-pasi no färawei. 2)er 2:ot>edttfd ift ni(i)t wdt, S^kuU rot(), morgen tobt, 
SSem %ib^n nam Sobe ift nur ein Schritt. 

143. Pede-aoema wen weti klosi. iDie Sobteit tragen weiße itleiber. 3c^cm bo^ 
@f in( ! Sin jeber , n>ie Wi fur itin fc^icft ! 

144. Man dede, grasi gro na hem grebi. ^enn ber fOIonn tobt ift , tc&dif ®t(ti 
auf feinem ©robe. 2Cu$ ben 2(uAen/ aul bem ©inn. SBenn id^ einmal tobt bin^ 
füimmert ftcb 9?iemanb me^r urn mic^. 

145. Na plesi Dcdc-meti de, tingi fouwioe dc kom, äSe tin HaS ift/ ba^tn fom« 
men bie &tiit, SBd iin Hai ift, fammedr fid} bte abler. 

146. i>a soema, disi no sabi Dede, a moe loekoe na slibi. SBer ben Sob nic()t 
fennt, mufi f!cb bin @<&Iaf onfe^en. iDer Sdjlaf tfl bcr SBruber M Spbed. 

147- 3Sfi neti ben krin, leki Dei, wi ben sa si, pee granman dc kisi kraboe na 
Mangro. 90dre bie 9ladit ^elle, wie ber Sag, toiv würbin fe^en, wo ber ®ovia 
vtmtur im 99an0rooe::(ä>ebäfc^ JCrabbcn fdngt. 2)ie 92ac^t oerbedlt ^teleg mit-ib? 
remScbleier: würbe jte plb^iv^ in Zqq t)er»>anbctt, wir würben äBunbecbingc fe^m. 

148. Joe sabi mi boen boen na Dei: neti kom, joe hopo faja-tiki na mi tapo. 
Ob bu micb auc^ no4 fo ^ut bii Za^i fennft: wenn bie 9?a(6t fommt, fo liebft 
bu ben geuerbranb ober mi<^ auf (nn<b i^u beleud?ten). &t\m S^^eunbe muß man 
audi im Unalüct fennen. 2(e4te Si^eunbfc^aft muß fidi in ber 9{ot^ ben)d()ren. 

149. Dia de pramisi hontiman, hontiman dc pramisi dia. iDer ^irf4 bro(|t bem 
S^ger/ ber ^^qn brodt bem ^trfc^. @ie f^nncn einqnber cUi beibe ntdS^t (eiben. 

ISOf Dia taki: hem no frede to dagoe, ma da tranga bari vo dagoe meki, heni 
de ron. 2)cr S^itfdi f^dt: SSor bem ^nnbe furcate er fid) nic^t, aber bad (aute 
®ebell bed S^unUi treibe t^n in bie Slud>t (bringe i^n }um taufen). iDir UW^ bo^ 
nie an eintr 2Cudrebe. 2)er Seige wiifi immer wac^ ju feiner ^ntf^ulbigung ju fagen. 

151 1 Efi joe no kili Dia, kaba joe kili koni koni, a boen toe. Jtannjt bu feinen 
^\tiö9 erlegen, bu er(e<)ft aber tin i^anincben (Ttguti), fo ift*i Q\id) gut. Qtwai 
iH immer beff<r aid nid)U. 

ib% Wi de na Dj aki -kondre: pikin nanga bigi, wi ala habi barba, SSBir ftnb 
im )Dia£Eer « ^anbe : Stitin unb ®roß, wir alte (^abcn SSdrte. 93ei und woKen aüt 
große Ceute fein- iDie jungen ^^ute ^aben feinen 9iefpect mti)v oer bin KUen. 

163. Mi Oomoe taki: Te poti soema weri Djamanti, dem taki, da watra* 
atoon, en te goedoeman weri weti stooo, dem taki, da djamantl. S9^ein On^ 
fel^fagt: SGßinn ber Ttrnie einen X)iamant trdgt, fo fagen bie tmt, ed fei dn 
Jftiefei» wenn aber ber Stddjt einen weißen ^uin trdgt, fagtn fit, ed fei ein iDia« 
ntant. SBSer einmal einen fc^lec^lten Stuf b^t, bem wirb oUc< SSbfe na^gefagt, 
unb wer einmal gut Qngefd}riebeii ifi, bim wirb HUti ium fßtftxn aufgelegt. £)it 
iCBelt urtteUc na^ bem llnfe^en ber ^erfon. 

154- ^P ^^^ soema sa finni wan Djamanti na past, a no hopo hem. Stiem^n^ 
wirb einen iDiamanten auf bem ^ege finbcn, unb i^n nid)t auflg)eben. 6toß' bcin 
Ülitce nic^t oon bir. Saß bir bie ®€legen()eit ni^t entf4^lüpfen. (Streif }u, wd^rinb 
pai ha ift. 

155. Doeman no moe taki, nia siman moe taki. ^cr'd get()an l^at, muß nidit xt* 
ben, fonbcm ber'd gffeficn b<^t. VSHan muß ft^ nit^^ Uibtt loben. S>a$ SBerf muß 
ben ^eifter Ipbcn ^ig^nlob flinft. 

i^. Pocngroe peti no de meki boen pikieo. 2)ie bunfle ^ad^t bringt nic^td ®u« 
tti «uwege. SBer ®uted im ^inn bc^t, barf'd tid)t nid^t fd^mtn. äBer bie S<n' 
fierniß ii^t, beni barf man nic^t trauen. 

iSfl. Doengroe no de kibri kakk. 2)ie iDunfel^eit oerbirgt ben Jtot{) ni^t. iDie 
bife Stb<i^t oerrdtb ficb felber bur^ ibtt Solgen- 

158. Dasani, disi de na Doengroe, a sa kom na krin. Ober; Arnitri taki: 



310 Anfang. 

fan de na doengroe: iniwanlem a sa kom Da krin. I^oi tm l)tui|el 41l| 

wirb an'i Ct4t !ommcn. Db<r : iDte ^tttnffutvc fagen : mai im i>mld it , wirb 
iu tracnb dner ^tit an'< Ct^t foramen« (Stf iß ni4)t^ fo fem gefponnm/ e< fpmmt 
bo4 cnbU'cb an bif kennen. 

159. Doksi no habi watra vo dring! : pee a sa kisl vo gl kompe, vo wasi foetoe? 
2)te @nte bat fein SBafTer gum Zv'mttn ; wo foQ fit toclcfec« (^ernef^mcn, ibren <&d$ 
ftcn (ob. StiUnbrn) bte S&i^ ju wafcfjen? 34 baC^e fctber niiiU, mtc (onn t4 btc 
UlUn'i mai Qimv ni^t (at, fann er mc^t geben, IBp niäfU \ttf ^t bei: ^aif 
fee *d SVecbt oerloren. 

160. Helpi potti Dokai na koeroe - koeroe t hem arefl sa potti hem tera toe, 
^iif nur ber (Snte in ben Jtorb : tbren CScbmang mtrb f!e fdion Ulbft bmetnßecten« 
^ilf mir nur auf ben Sßeg (im Vnfang): bann toxü iöi mit f4|Pn felber mdter 
bdfen. ^aöit mit nur (äielegenbeit : t4 mtU fle fcdan benagen. 

161. Pondro buH, gron seki. SB^enn ber Conner bruUt, f^jittcrt bie dpbe. SBenn 
gro§e Ferren f4}e(tcn« gittern bie Geringen. 

162. kibri kibri njam Doli: sweri sa sorL 3f nod) fo ()eimli4 iSrbe: ba< Hn* 
fc^meUen wirb'i geigen. (iDie 9?egir effen im Iranfbaften ^ußanbe SrbCi »erben 
baoon elcnb, fcftmcUen an, unb flerben.) iDie S^Idfn werben bie Zt^at an*« Siebt 
bringen. GteU'i nocb fo beim(t(() an : beine Zbcit wirb ft4 felber oecratben. 

163. Dram kabi, navoe kaba. SSenn ber 0di)nap< aUt ifi bort ber ,/9tttf 
3(benb" auf, iDeine S^eunbfcbaft bauert nur fo lange, oU fte btr nü|ti4) iß, IBenn^« 
(Sieben aufbort, tibtt aucb bie St^eunbfdjaft auf, 

164. Dribi mi didöm nanga didöm, a no wan. IDurdft 9{ü(fen einen ®i( befommen 
unb einen &i^ 6aben, ifl ni^t baffeibe. SbaV icft/ift beffer üls fi&tV t(6. SBeffev 
ifl beffvr. i^aben i|l baben. 

165. Drifi mi sidöm^ a betre na komopo, kweti kweti. Cur4)'d Ütöcfen einen @i^ 
befommen ift gang gemi^ buffer, aid weggeben mi^fTen. Sieber ttwai mit &^toitf 
rtgfi'it, aH gar nic^td. Ziffer fcblec^t gefahren, a\i gut gu gu^c gegangen. 

166> Dem libi Drom mofo: dem go fom hem na ondro. Sie b&ren -auf, bie %xoni» 

ntit obm gu fcblagen: ffe f(i;(ag€n fte unten, ^ie ^Uxt>i t)inHv ben fSSagen fpannen. 
167. Te Joe foefoeroe wan Drom: pee joe sa tan pre, soema no sa jeri? SBenn 

bu eine Xrommet flieblß; wo wiSfi bu fie fc^lagen, o()ne bai eS jemanb t^5re? SDu 

wirft bi4 bamit fciber oerrat()cn. 
1C8. Joe srcfi de pre Drom, Joe srcfi de dansi. Du felber fc^Ulgfl bie Srommel, 

bu feibcr tangcfl. Du madjjl ®efe(e unb äbertrittft fie felber. Du t^ufl feiger, 

waö bu verboten ^aft, 

169. Na mi mofo joe wani jeri, Abram Parra njam spcki, tron Duisiman? 
"^ui meinem fO^unbe wiUft bu'd ^6ren, bag Ubra^am 9>arra 6c6weineflcif4 qts 
grffen liCit unb ^oUdnber ((Sbrift) geworben ift? Du bajl^tf andgEpIaubert unb 
wiUfl mir'ii nun in bie ^d^tx^i fc^icbcn- 34 fott ben Seamen tragen, aid ob i^'i 
oerratben t)&tu, 

170. Fouwioe taki, wi de njam Ekst, nia hem de fill pyn. pit 4^enne fagt, toit 
(^enfcben) dgen bie' @ier, aber fte babt ben @4merg bei hegend. Der dtne bte 
'Krbiit; ber 2(nbre ben Qiewinn. 3c^ muf micb immer ftir 2(nbre plagen. 

171. Bakra koti wan odo, taki: Betre wan hafoe Eksi, leki wan soso hoeba. 
Der ^uropder bat ein @pricbwort, bad fagt: SBeffer ein t}albii (Si, alO bie bloge 
@d}ale. Seffer (Stwa^ a(d 9{i(t)td. 

172. Soema sa si Emro, kaba a sa teki batra, kisi watra? SBcr wirb einen iSi* 
mer fcben unb bod) eine glafdje ne()mcn, um XBaffer gu fd)6pfen ? (5in Zb^t, ber 
feinen *i'ort()ciI nic^it gu benu^en oerflebt. — Alle SJort^tile gelten. 

173. Soema sa poeloe Emre na pili, potti na ar^en-baki? llBer wirb ben 6imet 
Qud bem SBrunnen mbmm, ibn in bie (Sifterne tbun? SBer wirb brei Pfennige 
ausgeben, um einen Dreier gu befommen? (SBad gewänne id) mit einem SQSecbfeCO 

174. Faja dede, pikin iiingre pre na äsesi. Siiienn'd Seuer ertofcben ifl, fpiekn bie 
9iegerftnber mit ber 2Cf(^e. ®d ifl feine itunfl, einem tobten Sowen einen S^ptritt 
avbcn. SBmn bie ©efobr t^oruber ifl, bafl bu guten 2)?utb. 

175. Faj a no de, joc de teki doozoe, letti pipa. 3fl fein Seuer ba^ fo nimmfl bu 
Me 3un^ertofe, um bie pfeife angugunben. ißlan mui ft<f^ Reifen, fo gut man 
fann. &tt)Vi nic^t auf bie eine, fo gc()t*d auf bie anbere SBcife. 



Anfang» 311 

1^6 ^aja takis h^m doe foeloe bocn , ma hem doe foetoc ogri toe. ^ad ^tmt 

fagt, ei t\)ut t){e( ®ixU$, aber aiid) t)k( SBöfed. (2^< i^at oUed feine ^wti Seiten. 

<S4 {ommt aOed auf ^tit unb Umftdnbe an. 
177. Di sani joe las! na Faja, joe sa finni hcm na äsesi. SSad bu tm ^eucc 

t>cr(oren i^a^, finbefl bu tn ber Tffd^e n>ieber. 9tut ®ebulb ! eö wirb f!d^ 2ll(i^ 

finben* 
178k Fala böesi, joe plani njanjam: te a rcpi, joe no de njam hem. Du fdQft 

ben ®atb unb pPaitjeft ©rbfrücbte: wenn fte reif flnb, iffejt bu fie nid^t. 2)er@me 

pflanzt, ber 2Cnbre erntet, ^cute rotb/ mor()en tobt. 

179. Dasani Fala^watra teki, floedoc tjari kom baka. f&aS bie @bbe mitnimmt, 
bringt bie gtutb {uröcf. @d ift ICUeö fc^on einmal ba gemefen. ^Xid)H 9tim$ 
unter ber ©o»ne. 

180. Foeloe Famili, foeloe jorka. t5iele gamilienglieber, Diele ®cfpenfter. ®ro§c 
gamilie, gro^e ©orften. SSiete SBerwanbte, oiel Cafl. 

181. Famili-man da tompoe nefi nanga kow-boeba. @tn SO^ann mit großer 
SSerwanbtfdjaft ifl ba« ftumpfe fflJcffer unb bie Äubbaut. 3Äif^e tidfe nidjt in 
gamitienangeljegenbeiten : bu ri4},teft nid^td aud. ^it einem fEüamt, ber gro^e 
äierwanbtfd^aft t)<it, fommft bu ntd^t burcg. 2Cu4: ÜBiutdoermanbte tbun einanbcc 
nichts. 

182. Joe waka farawei, joe lockoe baka. SBer wdt »anbert, ftebt juröcf, SBcr 
lange (ebt, madjt G^rfabrunc^en. @rfa^runo mac^t weife. 

183. Joe teki ml Fatoe, bakka ml. iDu bddfi mic^ in meinem eigenen %tiU. X)u 
fcbiägß mic^ mit meinen eigenen Waffen. 

184. Fesi ben de lifo skidr^i. iDaS ©eitert War e()er al^ bad ^cttxät sDa« ®t 
mu9 nidbt f rüger fein wollen, ati bie ^ennc. 

185. Soema Fesi, nanga soema baka, a no wan. 3emanbeS ©eftcbt unb fein Btüfa 
fen ift nicbt (SM- <S9 ift nid^t baffelbe, jemanbcm etwa« ini ®eftc^t, ober eS ^in^ 
ter feinem dUidzn fagen. 

186. Mi sabi joe Fesi, ma mi no sab! joe hatti. Sd^ fenne betn (SScfld^t, aber nxdit 
bein Sl^nfi, Sc^ Sann bir freiließ nt4t tn*d i^er} feben. @inem Wlün\d}m fann man 
nidjt in'« J&erj feften. 

187. Joe sori wan boen Fcsi: joe kibri da takroewan na baka. Du ^eigfi ein 
freunblicfte« Oeficftt: ba« garftige oerbirgfl bu t)or mir. 3n'« ©efttf^t freunblidj, 
t^inter'm 9iucfen feinbli^. ^ontg auf ber 3unge unb ®al7e im iper^en. Dir barf 
man liicbt trauen: bu bifi fatfcb. 

188. Wan Finga no dring! okro. ^it einem ginger {0t man feine Dfrofuppe. @inec 
f6r fi(b allein fann wenig auöric^tcn. Wän ftebt nid}t auf Einern SBetn. 

189. Mi Finga tingi: mi no sa koti bem trowei. ^enn mein Singer (ou4) öbel 
riecht, werbe i^ ibn (bodj) nid^t abfc^neiben uub wegwerfen. SBenn aucb meine 
Jtinber nic^t wo^l geartet ftnb, fo ftnb fte bo4 weine JCinber, unb icb fann f!c nic^t 
üon mir flogen. 

190. Joe no ha Finga: joe no kan tai kofoe. flBenn bu feine gtnger bafl# fannfl 
bu feine Sauft ma^en. 9a0 betn Droben: bu bafi bo(^ feine Jtraft, beine Drobun» 
gen au«2uf6bren. @r mbcbte wol , aber er fann nit^t. Jtomm (^er unb tbu' mir 

, m*t«! 

191. Gado no mek! ala Finga langa wanfasi. ®ott t^dt ntcbt alle Singer gleid^ lang 
gemalt. @« ift ein Unterfc^ieO unter ben ajfenfdben. 9Ran muf ntdjt 2Clle« in 
eine Sßc&be werfen. 

192. San Firi-ningri sabi vo man-kow? SEBeiß ber gelbneger oom £)4;fen? X^as 
t>on oerftebft bu nid^t«. ©dbufter, bleib htx beincm Seiften. 

193. Fisi pasa masoewä: da now joe seti hem. X)it S^f^c ^abtn bie Steufe pafftrt: 
je^t (erfl) fteüjl bu fte auf. Du fommft ju fpdt: ber redjte 2lugenbli(f ift oerfdumt. 
S^enn ber SBolf ba« 8cbaf gebott t^at, ma^t man ben Ötall ^u. 

194. Ala Fisi de seki dem tere, tee ouroe wefi srefi. Alle Jifd^e fdjinellen (ob. bc« 
wegen) ben ©cbwan^, felbft ,,ba« alte ^üh" (ein S^f4)* ^«(^ ^tr Unbcbeutenbfte 
fu($t ftcb geltenb ^u machen. Du wirft*« Jtraut gerabe fett machen! 

195. Joe waka na Fisi baka, joe njam worom. Sßenn bu mit ben Sif^cn gebft 
(ibnen folgft), ifTeft bu SBurmer. SWitgegangen, mitgegangen. 

196. Efi Fiel no helpi soro: pee a sa kisi manteri to dring! ? äBcnn bie Stiege 



812 «lAattg« 

bem e4»dr tri^t naMiftt t»c W $t ttaftrttitd (Men? tfr ma^t ha$ ttctrl dr« 

Srt« urn im SrAden flUbtn gu (6nn<n (urn feine« eignen Sßctt^ili »tffen). 
igin Yo singi da Floiti. Ober; Te Joe jeri floiti: siagi d« na baka. IDcr 
Knfang |um fingen it bo< pfeifen. Dta: Sienn bu )»feifen t^v% fo fowmt bal 
fingen nac^. 34 weif f^on . wo bu f^imuS toiüft. Kuf U fotgt 8$. — 

198. Foefocrman bete bari. Dem 2)ieb« tvuttt bet tdd. iDetn Otoiffcn \6fi&qt 
bid). 2)tt oerrdrbft btdi feibft 

199. Foef&ermaii no lobbi at trawati tjari bakai. IDcr SDifb flif^t ni4|t gem einen 
ICnbern tincn SCövb tragen, hinter »eld^em Gtrondye Siner itlbft ffecft, babtntcr 
fud)t er audi Xnbre. Xuc^: ffier auf fcummen SSegen qtf^t, fiebt'< ni^t gem, 
wenn ibm ein 2Cnbrev tn*d 9ebege fommt. 

200. Foeföerman alibi na hangri, na hem arefi wani, IBenn ber jDieb t^ungrtg 
einfcftidft, fo ifl*< nadf feinem eignen ffiiOen. IDu bifl felber fcbnib, bu ^oft'< nt(bt 
bcffer b^ben wotten. 

201. Foefoeroe no ajem^ ma gt baka, da sjem. ^teblen ifi feme 6d[ydnbc, ober 
3uri^^eben ift CS4<mbe« ISte^Ien i^ feine Cic^nbe^ ober afg tbitb eatbectt gu 
»erben ift &d9^nbt. 

202. Foe toe, «an mi njam, mi no gi joe? %u^, gebe <4 btr nicbt oon c^tm, wad 
i4 cfT«? <&abe id) nicbt reblic^ mit bir gctbeilt? — 34 k^ht hit ttblid) gebolf^n: 
{|t*g ni^t beine Wifi^t, mir »trber gu jiclfen? 

203. No langa joe Foe toe pasi papaja. 6tre(t* beintn gaf nl^t abet bicfRatfe 
binoug. C^in 3ebev muf tt(b na^ feiner Tede (ttecfen. 

204. Fosi peesi bron: da bakawan, joe poeloe hem lala. 9ner9 brenne« bte (Sxhf 
fen on: nod^ber nimmfi bu fte b<i^bgar t>om ^cuer. iDurcb G$(b<ibett wirb moti fiug. 
Gin gebrannte« JCinb fcbeut's %tmt. 

205. Foawloe flci bigi nofo, to kibri ala hem pikien. 2)fe Slüget ber ij^enne ftnb 
grof genug , alle ibre JCäcbtetn ju bebetfcn. 34 ^tm fut bie SOtetnen felber torgen. 
34 brau4e litne frcmbe ^ätfe. 

206. Foawloe flei hei: a lasi hem nesi. Senn bte $enne |it (^o4 fttcgt, oerliert fie 
it)t 9ttft atti ben 3(ugen. SBkr ju ()o4 iinani toiU., oerliert lei4t au4 bag, »ad 
er bereit! f^at. 

207. Fouwloe joe dc pa! na fesi^-bifo a meki eksi. J^iac bie $enne be^a^lt man 
im Sorau«, no4 c^e fte gelegt t^at. SO^an mufi ^uwetUn b^nbcin, obne baf man 
oorattdfeb^n fann, wie'd augfaUen werbe. 4Bagen gewinnt, ^agcn^erfiert. 

208« Fouwloe no ha to dringi: pee a sa kisi, to waai foetoe? iDie «^emie f^t 
ni4tg |(u trtnfrn: »q foil ffe'g (XBaffer) btmebmen, f!4 hie güipe ^u waf4eo? SBkon 
Ctincm bag 9totbn>tnbtgfle fe^lt, wo foil man bog 9iu4li4t bei^ntbmen? ißo ni4td 
ifi I t^at ber Jtaifer *g 8te4t )>erloren. 

209. Fouwloe no sa taki: hem nesi de tingi. Die ^ennt »irb ni4t fagcn, iffx^tf. 
fiinfe. 9{trmanb wirb ft4 ftlbcr f4md(^en. Qinem jeben 9{acren gefdllt feint iCqipe. 
3eber Jtrdmer robt feine ilBaare. 

210. £A Foawloe diki gron tocmoeai, a sa si hem mamk boonjon. SBenn bie 
4E;enne ju tief f4orrt, ftet^t fte bie (Sebeine ibrer SXuttet. KRan mul eine ea^t 
ni4t 2u genau unterfu4cR: man f6nnte auf X)ingc ^ofen, bie (Sincm ni4t Iteb f!nb. 
®er oiel fiagt, wirb oiel bcrt4t't. 

211. Moro Fouwloe ben singi leki foawloe Fen iks, ma to tid^i a de na iari kooi. 
^g boben mebr Ißbgel gefangen, alg Söget ^hhnixf ober t)iüU no4 ift er im eifer« 
nen Mfic^. 2>u bäiilefl iDi4 febr ftug, obgI(t4'd no4 mebr fluge 9eute ^ibt: bid 
je^t aber hat jDi4 beine ^(n()b(it nt4t oor @4aben gef4iji^t @(aube nl4t, baf 
ba§ bu aOein alle SBcidbeit baft: (d gibt no4 mebr Sluge (eute auier bir. 

212. Piktn Fouwloe de kre hem liebi: trapoe de kre hem boen nem. iDad Sßh* 
gel4en weint um (forgt fur) fein Seben: bie Stalle um ibren ^uf (guten Seamen). 
3eber ift ft4 ftlbft ber 9{(i4fte. @>ie h<'^bm beibe nur ibren eignen 9{u^en im 2Cag(. 

213. Pikin Fouwloe de na kankantri tapo ; atakl: hemdemaüdi; kabd kankantri 
no fill, a de na hem tapo srefi. <5tn 'S36gel4fn ft|t auf bem (gropen) ISauoi^ 
woUenbaumf eg fagt: eg iiirne, ober ber Saum föblt'g m4t einmal, ha$ eg oaf 
ibm ft|t. Jtomm t^er unb tb«* mir ni4td! — Glaube nur \a nt4t, bat i4 nit 
aug betnem 3orn uwai ma^a bu bift oiel ju o$nm44ttg/ alg.bof i4 t>on bir iR^' 
ti} nebmen foUte! 



314.' WanFouwloe n» ban moro leki Iwenti iia bocsi. din SSe^el in btr.^an^ 
tfl mi^v ali ^xcaniiq im Suf4e. @{n Sperling in ber S^anb ift bcfier atö je^n 
auf bem 2)a4e. J^abcn tfl biflfet ali ^&tt' tcf^l 

1215. Dem boesi-fouw^oey dtsi vingi: joe kili dem, dem no ba fatoe. SBenn bu 
bte within ein^r>b^ti tbhUft, ftnb'fl bu wmi^ Sett an tbnen. S3itl ©efc^irei unb 
»enj^ HBoUc. (St macbt otel b<t, aber e« ift ni^t t>tel babtnter. 

216. Joe da Fodwioe: joe njam, joe figi mofo na gron. IDu hift mte bie $enne, 
bit frt§t unb bonn ben €>4nabe( am Soben me^t. iDu nimmfi bie SQBobli^at bin 
unb tt^u'fi, aU' w4re eg ntc^t< gcwefcn. 2)t( ®ab( ^inne^men unb bed &ibixi oer« 
fleffen. 

217. Mi da piklnFouwloe: bifosi boom meki ^ykra'' to fadöm, mi flei kabd. 34 
bin bad SSögel^en: nod; ebe ber SSottm 0e!rac^t f)at, urn nteber^uflurien, bin i^y 
fcbon baoongeflogen. sDu muf t fcbneUer bei ber ij^anb fein , menn bu mii) fangen 
»iUjl. 97i4 wti'lt bu nic^t leicht friegen: t^ bin gar oorficbtig. 

218. Mi no babi Fonwloe, mi no habi koeroe koeroe. 3c^ b^be feine ^ubner« 
baruin aucb (eine !i^üt)Mvlbtht, äBer fein ®e(b t^at, brauet feini iu bemai^en. 
SB er feine Samitie i^at, brauet fur feine ju forgen. 

219. Mi no njnm Fouwloe: now mi moe pai paiman to wiwiri. 34^ (ab* bie ^enne 
ni(bt gegeffen: nun fo0 idi noc^ gar fär bie gebern befaßten! 34 l<)^' nid^t mit 
grtrunf^n unb mu$ tU dedbe belobten! Xnbre f^aUn'^ eingebro(ft: i^ muß etf aud« 
effen. 2)er (Sm ben ®enu§, ber 2(nbre hm SBerbruß. 

220. Joe kan sabi weti Fouwloe na blafoe? IDannfi bu bad tuet Se .$^uf)n in ber @uppe 
ertennen? JCannft bu ben Z^ättt unter ber SRcnge ()eraudßnben? •— 8Kan fann 
Jteinem in*d $er^ fe^en. 

221. Fredeman nede no de broko. )Detf ^urddtfamen Jtopf gebt nic^t in ^tücfen. 
Sßfit bat)on ifl f[d}er t>or bem. @4ut. SSeffer oerwa^rt aid beflagt. 

222. Mi Fri to bakadina de. so boen, leki joe fri to mamantem. SO^^ein S^^^^^^^^^^ 
am 9{acbmittag ifl gerabe fo gut a(d betnd am IBormittage. 34 bin fo gut wie 
bu. iDu bafl ni4td t)o'r mir oocaud — bi(b' bir bad ja nicbt ein! 

223^ Gado blesi! mi kanti, mi no fadöm! ®ott fei gelobt i icb bin geflrauddelt, aber 
nicbt gefalfen. @d if! beffer abgelaufen, alt i6) erwarten fonnte. QS (>dtte fc^Iini' 
mer fdn f6nnen! SRebr ®(uce aU ®ef4i(f. ' 

224. Gado kili meti (ob. kapasl) gi boasiman. ®ott tbbtet mtb (ob. (Sörteltbier) 
fär ben Soaftefranfen (2(udfd^igen). aXe()r C9löcf aid (S^efdyicf. (Sd ifl bir liidit 
gemalt. 2)ie gebratenen Sauben ^nb bir in ben SO^unb gebogen. 

225. Gado sabi, san a doe: a no gi basi toet6e (ob. a no gi todo tere). ®ott 
nwif, toa€ er tt)ati baß @r bem 9>ferbe feine J^brner (ober: bem S^of4e feinen 
Qdixoan^) gab. ®ott f^at in alien iOingen feine weifen Urfadjien. 34 &in jufrieben, 
toii'i &ott gefugt t)aU 

226. Gado sori joe finga: didiebri teki tiki na joe baka. SBenn ®ott bir mit bem 
Singer brobt, (ebt ber Seufei ben Stocf binter bir auf. föenn &ott mi^ beim« 
fu4t/ freut f!4 ber Seufei unb fu4t'd no4 drger ju ma4tn. SS$enn i4 tm ttnglu(t 
bin, gib^ bu mir no4 einen Suftritt. 

227. Liebisoema meki barki, ma Gado de meki sipi. iDcr 9Renf4 nia4t cine 
S3aife (äBortfpiet, au4: trifft eine 2(brebe), ober ®ott ma4t ein ®4tff* ^er 
!0{enf4 benft, ®ott lenft. 

22B. Koromanti koti wan odo, taki: Aze minjami — alsani na Gado want. )Der 
Jtoromanttneger tat bad @pri4wort: Aze minjami — 2(Ued na4 dotted ffiiOen. 
— äBie ®ott niUl 

229. Te jo habi Glasi-fcnsre, joe no teki stoon, broko to trawan. SBenn bu fe(« 
ber ©ladfenfler baft/ wirft bu bie Sanfter ICnbrcr tti4t mit Steinen einwerfen, dine 
^rdbe bacft ber anbern ni4t bie 2(ugen aud. 

230. Godo broko: siri (ob. matoeri) panga. SSSenn ber Si<>r4tnfärbtd serbri4t/ wirb 
ber @ame (ober bie Wtatmit, Sif44<n) )>erftreut. SBenn ber 2(nfübrer gefangen 
wirb, ^crftreut ft4 bieSSanbe. Su4: SBenn man ben Knfü^rer beim Jtopfe nimmt, 
f4wdfeen feine Scute aQed aud. 

231. Mi da Göngotee-godo: trawan njam, mi mofi weti. Ober: Godo taki: 
da soso hem mofo weti, ma a no de njam. 34 bin bie ®on%ot^Hi B^alt 
(troctner Sl<^r4(nfurbid, worin (5(ongot(|ce , IBonanenme^l, oufbewabrt wirb): wenn 

40 



314 ftn^iinj. 

dti Xntrct ift, iß «tin Vtmi (b» Stanb) tsttfl Bht: Xin t¥taf4(nIAiHt fagt : 
f(in QKtmK (ti leol neig, aber re feabr nf(f)t gtaefTcn. — 34 muf Xnbtrir Sänbeti' 
bod fein, »til brr 6d]ein leibcc mid) ift. 
339. Te wahGoedocinari dede, da taki: dem liki a iiki; ma te wan mofinairBB 
dede, dem takt: a njam doti. SBcnn ein Sltiäjn ftiibt, fagt nan, re fct (rant 
ata)trci<} mem abti ein ^(tmet flirH, fo ^ri^l'd, it tatt (Sitit gestlftn (fri r>Il>|i 
ecbnib nn feinem Sobe). 3)te iBdl fieljt bei i^nn Uri|)(ilen bit ^ttfon an. t>tit 
Jtldb ma^t ben aRann. 

333. Mi troD Gogo, mi de na baka. 34 6in &a« .^intcrtbcil gtwetbtn} (tti bin 
hinten. 34 i>in bo4 nur bat fänflc Slab am SBageit. 34 >)»■# oinbtter tntit 
Rtf4lapp<n f((n. 

334. Gan no sabi hem Haara. Cie Jiinte Icnnt i^ren ^ctrn ni4t. Sfefi bi4 ooi : 
b<e golgtn M« ni4t i» beintr ^^nb 1 ^it bet Sefatir muB nan niiiit fpiclcn. 

336. Goagoii to Tonntoe meki a do kan mcki hoso. Cat m'ele SttnEet Cer^ennt 

Ift e^nlb b'lan, bof Re ftin Stft bauen lann. Sin @4iriitcr bringt ni4l( fcrlig. 

iDaf ofcle ®4wi]ten <Jt[atF4en) Idgt bir feine 3(it jum Krbeiien. 
236. Pongo dia, Ponso: Gongoai moro obia. Ponso dia, Ponso: Jnatf4erei ift 

ftdrtet aia 3aubcr. lEfn ajer(latf4n! ifl dreet alt txa geinb. »rffre tin offener 

geinb, alt ein jai^äjit greunb. 
33T. Gongofliman no babj ban^i. ßtt 3ungtnbTtf4n ^al ftmc Sont (din &%' 

fleif4J- Jtlaifieref gebt nji( tin eauffmer. 
938- Mi wani naka nanga focfoeroeman , ma mi no wani waka nanga Gongosi- 

man. !Ot<t tinnn !Ciebe vill i4 seijen, aber ni4< »ft ('»^■n Xlatr4brubet- 34) 

wiQ litbtr ntt einem Si^itbuben Umgang ^aUtt, alt tntt einem Xlaiji^n. Sin 

*aif4er ift f4Iimmetr alt ein Bieb. 
SS9. Di aoema-pottiGiingotce oa zon; da bem da wakti arien. Vitt Utongotljct 

(9Stt)I out oetioefnelen iSananen) in b(e eonne flellC: bet gibt auf b«i biegen K4t. 

IBen't bttrift, ber »irb F4on aufpa|[tn. Sat ifl betne ea4e, bafüt mn^l bu 

forgtn. SJn jeber mai feine eigne Saft tragen. 
S40. Graboe njnnjini, ma no graboe taki. Wtetf nad; bem Qffen.'aber ni4' nnd) 

bem SESorl. ®ti fdineU ;it effen, oNc ni4l f4ncll ju urttieilen (benn gum erftcn 

liafi bu Sefitid, gum jn^eiien nt40- 
341. Griekibi da mati, ma tingi - fouirloe da mati to«. Cie ®rielibit (SB(gCl) flnb 

frtunbe, ain bie 61intB6gel finb audj Srcitnbe. (Sleid) unb glet4 gebellt fid) gern. 
o langa joe no habä vo gro, joe no kosi langa aoema. €So (onge bu no4 
nl4t aufgeHrt f)ci|t ju ttmc^ren, mufit bu groEe Etu» ni4t fdielKn. 9timm bid) 
mit beinern Url^efl in Jtdjt; bu netft nicbt, ipie bir'd nod] felbtr geben Bonn! €ii 
nt4t gu frtneK mft bein'm Utttjtil: et ifl nod; nt^i aller Sage Xbcnb. 

343. Gron faja; worom mandi. Senn ber Srbbobtn t)[i^ ifl, ifl bet SBurm unjns 
frieboi (bleibt in bet Stbe). aBenn't Ungliict ba iji, ballen fidj bie greunbe fern. 

344. Gron gleli g! soema, mara a no giali gi todo. SBenn ber Sobtn ju glitt für 
(Renf4en ifi, ifl er barum nD4 "i4t ju glati f&t btn grofd)- Kit für ben einen 
ni4' past, poSt bocfj für ben Jlnbetn. 3tb(t Sopf Rnbel feine Stücje, 

34^ Hagoe taki: Mi mamä. Ban doe joe mofo laoga so? Mi piklen. tan, da kotn 
joe de kom. S)at @:b>fein4cn fagt: ffteCne tOtutler, mie Commi't, baf beine 
&diT\3Uit fa lang ift? SBntr nur, mein JCinb, bu tommfl F4<>n »tdjl 2u« jtin^ 
bem netten Beute. dlurSebuFb: et wirb Xllet na4 roerben. Qiiul iDing »illffietic 
babtn. ^Ht bxidjt Siokn. Stem ifl ntd)t an einem Sage etbaui. 

346. Afi joe ioekoe, san Hagoe njam: joe no sa njimi hem bele. 3Benn bu f^bcfl, 
mat bat €S4iiiein allei frift, bu niirbeft feine Singetceite nic^t effinl 9t i(i gut, 
iai miin nid)t llllet net^! ilBat man ni4t wif, mai^t Sinen nid)t ^eif- 

947. Te joe si Hagoe tjari taja na mofo, joe moe aabi, bem bcle foeloc. Winn 
bu bat @4>tiin fteiill Saja (eine etbfraijir) im aXauIr b erum tragen , fo {jnnfl bu 
nijTen, ba^ et fatt i|l. SBenn bie SKaut fait ift, ifl bat fOft^l bitier. junget ifl 
bet befle Äodj. 

3-18. Hai ds gonl Dat Sugt ift ein Sent^ri' t)a für4'efl bi4 »er meinem Slid, 
wie »or einem Seicebr. hinter meinem Stätten ^ajt bu eiel ju rdfonniren: ober 
in't i!Ieft4t nwgfl bu mit ni4tt ju fngen! 

349. Hai de kre, noio ron watra. iffitnn'l Kuge weint, (duft bie nafe. iStnn ein 



®i\th reibet, reiben aUt Mcbtr mit. IBetnen mit ben XBetnenben. XBer l^n am 

greift, greift mic^^ an. 
9JiO, Hai no sabi boen: alwasi san a si, a taki, a no nofo. iDad Tiu^i tfl unbonf« 

bar: ma« ed au4 ftf(^t, ed fagt bo4, e« fei nc4l nicbt genug. t>n bift recbt un« 

banfbar: wa< icb bit audi gebe, bu baft nie genug. 2>u biß unerrdttlt4^ : ie mtix 

id} bir gebe^ je mehr xoiüft bu ^aben. 
Q51. Uontiman taki: Hai no kill meti gi hem Masra. IDer S'ger fagt: ba< Vogt 

fließe feinem J^erm fein SBtlb. &i tft nicbt genug, baf bu SSerftonb iaf^i bu 

muf t fbn aucb braucben. S)ad fSifTen aUdn tbuc^d nitbt. 
25X Dasani disi de hati Hai, a no de hati slibi. SBSatf bem Kuge fä)ohit, ft^abet 

barum bem @cblafe nocb nidftt. fßiai bem ^tnen n>eb( t^nt, tbut borum bem Vn« 

bern nocb nicbt web- @d ifl immer nod^ ein Unterf^ieb. Hix^ i bet ®atte weif 

nicbt, wie bem ^un^ngen §u fRutbe ift. 

353, Soema de teki toe Hai, loekoe na wan godo? Ober: Joe no moe teki toe 
H a i y wakti na ini wan godo. Ober : Toe Hai no de loekoe na batra. SBer 
»irb mit }wet Vugen sugUicf» in einen ^a^(bcnCörbt< feben? Ober: S)tt muft 
nid^t mit ic Ober: 3 »ei 2Cugen feben m*4t ^ugiei^l in bie Sl<^fcbe. S)u mu8t 
ni4t aKe beine Sßolitn auf einmal oerfcbtefen. €ipar' betne Jtrdfte, wo bu {!e nic^t 
alle braucbft. 

354. Wan Han wasl trawan: ala toe sa krin. SEBenn eine $anb bie anbre wdf4t, 
werben fte beibe rein, ^elft einanber, fo ift eu4 beiben getiolfen. C^ine ^anb wdfdt^t 
hit anbre. 

955* Mi no de teki tra soema Han, tapo mi te»\. 34 nebme nid^t anbrer Ztutt 

J^anb; m^in ®eft(bt lu bebecfen. 34 bebarf Seiner frentben ^uife: idj) fann mir 

feiber b^lfen. ®e(bft i(i ber SRann. 
5256* £fi joe habi Hangri, alasani switi vo joe. SlBenn bu junger ^aft, ift btr 

HUii fuf, junger ift ber bcfte ^od). 
357. Ha si dede, Jcow fatoe. fS^tnn'6 ^ferb tobt ift, wirb bie Stixi Uit 2)ei ®imn 

Sob, bed 2Cnbcrn SBrob. S)cd C^incn Unglätf, be« 3Cnbern ©lutf. 
S68, Ha si dringi watra so tee a moe libi gi kow. iDa« ^ferb trinft SBaffcr, hi^ 

ti ber JCub nod) ittoa^ übrig (äffen muß. gür mi^ toixh bodb aucb nocb etwad 

i^brig bltibm. fS^enn bu au4 no^ fo gierig bifl: bu muft mir bo4 no4 ttwai 

öbng laffen. 
359. Hasi no de taki, ma tokoc a de habi tongo. Obgfeid^ bad ^fttb ni^t fpricbf, 

b<^ ed bodb eine ^unge. ^enn id) andi nidbtd fage: gtaube borum nid^t, baf i^ 

nicbtd ju fogen wufte. ©Zweigen ift nocb fein SSeweid oon Umottfcnbeit. 
260. Hasi no sabi hem tranga. IDad $ferb Sennt feine ®t&rU mdft, IDu weift 

nic^t, wad bu oermagft -^ bift ftdrfer, o(d bu giaubft. SBenn bu wüfteft, reiz ftatl 

bu bift, lief eft bu bir t>a^ xddit gefallen. 
261'. Bai Hasiy n no kenisi, ma vo loekoe hem, (Sin ^ferb faufen tft feine JCunft, 

ober ed watUn (beforgen). @rba(ten ift f^werer aid Qtrwer&en. Bdid^ werben tft 

feine Jtunfl, aber ben 9ieicbtbum bewabren. 
262* Da Hasiy diki verdini haver, a no kan kisi hem vo njam. iDad |)ferb, bad 

ben ^aber ocrbient, fann Jbn Mit $u freffen friegen. @d gebt ntc^t immer nacb 

S^irbicnft. 34 muf mid) abarbeiten, um Knbre reic^ iu machen. Der @ine bie 

2lrbeit, ber Vnbre ben Sobn. 

263. Nanga Hasi siki de kom, nanga foetoe a de koiri gowei baka. Jtranfbcit 
!ommt ju *pferbe an unb fpajiert (angfam ^u gufe ^uruct. Unglück fommc fcbn^U 
unb gebt (angfam. iDer SD^inf^ fann ft4 rafdjy in ein UnglücE ftär^tn, aber gar 
langfam wieber raffen. 

264. Da skopoe diki grebi vo Hasi, sa diki da grebi vo granman toe. ^it&diaus 
fei, bie bem $ferbe fein (Skrab grdbt, wirb aucb bem ®ouoerneur fein &tab graben. 
jDem SSobe !ann Jteiner entrinnen, ^eute bir &tla^t, morgen ber Jtcnig. 3m 

Sobe ^nb fkb ^Ke glei4* 

265. Liebisoema koni pasa tranga vo Hasi. Ded 997enf4en Sßerftonb übertrifft bie 
etdrfe bed ^pferbed. JUugbeit gebt über etdrCe. Sift gebt ijber ©ewalt. 

^6. Te Joe wani begi Joe mati ouroe Hatti, joe moe loekoo disi a weri hifo. 
SBenn bu beinen ^reunb um feinen alten S^ut bitten wiEft, muft bu bir erft ben 
anfetftn/ bm er tragt (ob bein gceunb fetber einen beffcrcn (inabe). @l)< bu 3emanb 

40* 



816 Saf^ang. 

um etwo< hitttft, öbcrscuge hi^, et tt*i dii^ miflai f6imf. VUUtU^t, c^c hu 

367. Hattibron meki dagoe njam doti. iDer 3em m<>4t, bof btr $tR|b ®rbe frtft 
(unb boDon fltrbt). 3om ftär^t ben SRtnf^cn tn'< Serberbm. 

268. Hattibron no de meki boen pikien. 2)tr 3orn trxeugt fctne ^utni <5tinber. 
SSom 3orn fommt nt^t« ®utc<, 3orQ tftut m(bt, toad S^ccQt ift 

269. „Hede! bede! San doe joe ?'< ,,Da mofo kill nii.'< ,,JCopft Jtopf! toaS ift hvtV 
,,£)er aoitinb b^t mi(b umgebracbt.'^ )De< Vtm\ditn 3un0c rietet t{}rem i^^rni ttn^ 
bci( an. IDrine 3un9c nnrb bi4 no4 in'< Serbcrbcn ft(nitr\. 

970. Hede krebi, a help! ses^i. 2)er tabU Jtopf btfft btr ®<b((it. KOf S^rt^Ktlc dcttm. 

271. Hede no boen, nem pori. SSenn'tf OCätf mc^C gut 19, oerbtrbt bcr 9{ame. 
t&inn Stner fctn (Sllücf (at, (etbet fctn guter 9lame. Qngl6cf vermutet guttn ^uf. 
SSet ben 6((ab(n bat, botrf f&r ben ^pett nf4t forgcn, 

272. Boen Hede no de na wiwiri. jDa< OCäct liegt niät an ben i^aoren. 3tim @(uct 

i^ebfttt mebr ali 6(b6nbeit. S)a< QMuct (teat m&t im «cu^crltdjen (fcb6nem i&aar u.). 
373. Mi sell Hede, mi bai batti gi khi. SM) ocrfaufe ben Jtopf/ idj fjufe etnqi J^ut 
för'< .ftnie. af^or, ber bu btflS 9« d^bfl bod Unentbe6rli(6e bin, um Unn6tbi0ei 
anjufcbaffcn! 

274. So langa Hede no fadöm» a m weri hafti. . €io Cange berltopf m(()t b^tuntei;^ 
fällt/ n>tvb cr einen J^ut tragen. &q (onoe noc^ £)bem im 3)7enfcben t|l, (offt cr. 

275. Joe moe kori hede vo kisi loso. iDu maft ben Jtcpf ftrctcbefn, urn bad Unge^ 
gtefcr }u fanden. SStt @petf fdngt man axdufe. 2)tt muft bfe Seute bit ibvtn 
fdnoac^en @etten faffm n>ifTen. 

276. Te joe ha boen -Hede, a mora Obia. Genn bU ®lfi(t (aft, fo übenotnbet*^ 
ben 3auber, ®iücf gc^t Aber Oefcbtcf, 

277. Joe de njam Hede, hai de wakti joe. Cber; Joe wani njam Ifede; joe no 
moe frede hai. Ober: A de njam kow-hede, a no sabi taki, hat de loekoe 
hem. SBenn bu ben (Jtub') Jtppf tfit, flarren bt(( bie Hu^m an. Pbcr: iScnn 
bu ben Jtppf effen wiU^, barffl bu bie Yugen ni^t formten. Ober: @r Ift ben 
Jtubtopf unb meif nid)t, baf bie Vugen tbn anfebin. — 9Benn bu btr einmal wai 
porgcnommcn baft, bctrfft bu btc^ (ur(( m4c$ ir^ren (fctrecten) laffen. Sange ma^ 
d)cn atU nic^t. 

278. Hoe.koneksi ?o Hede- wiwiri oaQga aratriaV pber: San vo aratria nangn 
Hede -wiwiri? ${BeI((e SSerbtnbung tfl s^tfdjen ^auptbaor unb 9lubetn? Ober: 
SB^ad bahtn^ut^tln mit bem J^aupt^oar ^u fc^afen? »Dad gebort nt(bt b^eber. SBai 
bat bad mit ber Stage }u t(un? IDad paft n>te bte S^ufl auf 4 Vuge, 

979, Hem pi moro kl<$sibei na aki« leki djakti, IDatf^emb tfi bemSetbe (mir) n&in 

ali ber 9tocf. 
280. Hoe koneksi vo Hereng-watrq nanga Inglisi boloe? Dbev: Hoesan to in- 

glisi boloe nanga (Hereng-watra? SBatf ^at J^enngdlaEe tntt einer Sebt 

fiVL tjjun? Jffite 278. 
28|. Hesi heal waka tjari ron. Dber: Bigin to ron da waka he si. Qlc^nelTgebtn 

föbrt sum ^uufcn. Ober: 2)er Vnfang bed Saufend ift fcbneU geben. SBtr mfitn 

fdyon, roobin bad fubrt. 34 fann mir'd benfcn, wai nnn fotnmen w{rb. 3<^ merfe, 

wo bu btnaud wittfl. ^tn ®cbr itt j^ti^t mebrere n^c^ ftcb- 
282, Hoedoe no de, mi teki tctii, potti na fi^ja. ^enn hin 4&p|} ba iftg werf 

icb $au (93uf4tau, @cblin;)pf[an2en tc.) in'd geuer. SKan muf ft^ iu beifcn »iffcn. 

®ebt'd mcbt auf einem SDBege, fo gebt*d auf einem anbern, 
983f Tranga Hoedoe moe habi tranga aksi. i^arted^olj erforbert eine borte (ftarN) 

Hxt. 2Cuf einen grpben JCip^ ge^^irt ein grober iteit. JCrdftige JtranEbcit, frdftj^c 

«Rittel. 
384. Joe frede to Hoe does joe go fiiddm na isri tapo. SSenn bu btc^ Dor bent 

S^l^i furc^tefl, n>frfl bu aufd @ifen falfen. JSer ben Sltcgcn fi^eut, fommt Utebt 

unter bte Traufe. Um einem steinen Uebel }u ei^tgeben, (duffl bu timm größeren 

in bie 2(rme. 
285. Höntiman go na boesi s Alasäni a si, a no moe blo na toetoe. Sßenn bfc 

Sdger in ben Ißatb att)t, muf er nte^t Vlled, wad er ftebt, auf bem ^om andbiafen. 

Wtan muf nic^t gletd; 2(Ued an ^it grope ®(pcte fcbiagen, SD^nn muf m^t Mii 

»ieber fa^tn, wad man &6rf, . • • 



286. Höntiman de pramisi bocsi-meti: boesi m«ti cle pramisi hontiman. SDev 
Sd^er hvot)t ben iptlben ^bieten : bte ivifben Sbitre brof^cn bem 3<Sder. SBie bu mir, 
fo tc^ btr, Jtemmft bu mit fp, fo tcmm' t4 btc fo! 

287. Wao tem to Hontimap, wan tern vo boesi meti. (Sine ^iit fur ben S^der, 
cine 3ett fur'd Sdtlb. ^eute mir, moratn btr. (So Eommt ein 3eber einmaC an bn 
S^dbe. HUti bat feine deit. 

^88. Hopo taja, ma no bopo liebisoemat ^ebe bie Soja (CIrbfnicbt) (oom IPobeii) 
oufi aber nic^t SRenf^en. (Sbue lieber einer Icblofen Ga^c (Sutc<-, bie bir gar 
nid^t ban!en fann, alß SKenfcben, bie nicbt banfcn m69vn.) Vintiant ift ber 9BeU Sobn. 

28$, Joe boro Horo, mi sa fom spikrf. )Du bot}tft tie ^6(ber: icb werbe bie 9t&C(ü 
einfc^Iagen. ^an^'i an, wie bu ivillfl: mi^ folljl bu bereit finbeni iMur |ul idb 
bin au^ babet! ^robir*« nur: an mir foUfl bu btinen Wonn finben. 

SQO. Ho8o kibri pina. iDatf ^avti oerbirßt*^ @(enb. ^an ftebtd Sinem nicbt immer 
Don 2i;u§en an, xoai er im Innern leibet. (Sin fcbbner Vpfel ifl oft murmfticbt'd. 
6tn gldnj^enbed ^(enb. 

291. Hos 6 no seil, doro no sa bai, IBemi'^ <&aitd nic^t Dcrfaufte, wi^rbe bte ^b^re 
niebt laufen. (Sieleginbeit mac^t i^itU. SBer fte^ in (Sefa^r bt^ibt, Bommt 
b'rin um. 

29*2t ,>Moro Hoso de leki kerki.'' ,,Ma ala no babi toren/' ,,@d Atbt mebr Sj^Aa» 
Uv a\i Jtircben/' ,,%ber fte b^ben nicbt aUe einen Sburm/' ,/IBiltft bu mir ntcbt 
bktfen, fo aibt'« nocb mfft »eute," ,,Xber ti !bnnen'« nicbt alle/' — „fBift bu*« 
ntcbt/ fo ill'« ein Änbrer." „2a, wenn er fjnn." 

^3. Sibi Joe Hoso, bifo Joe stbi joe doro. gege betn !b<^ui, cbe bu beine Zf)iit 
fegfl. J^ebre ^uerfl oor beiner eigenen Zbdttl ^upf bicb an beiner eignen 9tafe. 

S94. H o u r o e si, a langa, a mcmbre a sa swali neu. SBcnn b«r ^auer (ber 9legerfdbel) 
ftef)^ baf er lang ift, fo meint er, er werbe bad SReffer oerf^Iucfen. SBeil bu fldr' 
fer (reteber, ocrnibmer) bifl a\i iö), fo gebenEft bu mit mir (ei(bt fertig ja werben: 
M ivi, baf bu bicb nicf^t tdufcbefi! 

295. Da socma, disi srapoe Houroe vo kili trawan: a sranoe vo hem neki srcfi. 
JBer einen Jpauer fcbleift/um einen 2(nbern ju ebbten, fc^leift i^n fur fiinen eigenen 
.$a(«. 9Ser ünbtxn eine ®rube grdbt, fdUt felbfl bmein. 

296. In gl t|nni boen, a kali granman panari. Ober: Ingi no sabi betre, a kali 
bakra panari. SSenn « bem 3nbianer wobl gebt, nennt er ben d^ouoerneur „greunb^; 
eben." Ober: ©er 3nbianer nennt ben (Suropder „greunb", weil er'« nidjjt bejfer 
t>ertlebt. ®eit wann ftnb wir benn fo gute greunbe? <Beil id) einmal freunbltc^ 
gegen bicb war, benfft bu nun, bu barfft Qtr Tille« bei mir berau«ncbmcn ? 

297. ingi ha tem, a meki pakala. SBemt ber Snbianer 3eit f^at, fo mi(bt er S)e(teU 
ebrbe. iDu arbeittfl nur gum 3eitoectreib. )Dir ijl^ mit bem TCrbeiten auäi fein 
rccbter @rnft. 

298. Ingitaki: Hiento, hiento, hange, han kora. S)er3nbtaner fagt: 4^*cnto, i^knto, 
S^anb gebt, $jnb tommt. @ine ^anb wdfcbt bie anbre. SSurft wiber SBiurft. 
i&U bu mir, fo id) bir. 

299. Alwasi fa Ingi droengoe, tokoe a sabi hem hamaka. Ober: Ingi droengoe, 
ma log a no lasi hem hämaka. SSie trunfen ber 3nbianer aucb ift, fennt er 
boeb feine i^angmatte. Ober: 2)er 3nbianer ifl i^war trunCen, oerliert aber bo(^ 
feine ^angmatte nicbt. SQSenn id) aud) trunBen bin, weif .id) bod) nocb/ wo«- icQ 
tbue. 3lud): 3(b bin jwarbumm, aber bocb fo bumm nicbt, al« bu glaubfi. 

300. Mi no kan broko Isri nanga ban. (Sifen fann iä) nid}t mit ber $anb jcrbrec^cn. 
34) tcmn'« nicbt äbtr'« Jtm'e brechen: ba|u gebbrt 3eit unb Ueberlegung. iDa« ifl 
Cein «Stinberfpiel. S)a« Unmbglidje oermog iteiner. 

301. Joe tron Jarabaka, joe drai bele. £}u bift ein 3araba!a (Sif4) geworben: 
bu brebfl ben 8eib nacb oben. (Snblid^ s«igfl bu bid), wie bu bift: Du bafi bid) oer« 
ratben. 3m ©luct warft bu mein greunb: im Unglüce brebft bu mir ben dtucten iu. 

302. Mi da jasi, mi no frede granman. 3cb bin bie 3at!ron(bett, icb ft^rd)te felbfl 
ben (S^ouoerneur nic^t. JTomm btr unb tf)u* mir nic^t«! 2d) fürchte Jtcinen, wer 
er fei! 3cb nebm'« mit 3ebem auf! 

303. Na piesi Jasiman de, flei de. SBo ein Sopfranfer ifl, ftnb aucd Pegen. SBo 
(in Ka« ift, fammcln ftdf bie Kbler. SBenn*« (Sinem äbel g(()t, finb feine 8«inbe 
gleicb bii ber i^anb. 



818 ansang, 

801. J es i no habt doro. X^a< Ofir ^t hint S(6rcn (14 fami*< aic|t ocvf^tfcftt). 
34 iinn mir to4 tie Obren nt4t sut^^^ttcn! 

305. Jesi no langa moro hede. Ober: Jesi no moe lan^ pasi hede. 2)A< O^c 
ifi m4t Könner aU ba< ^jupt. Ober: Dal O^r mal nicbt &ber'< ^npt (tncoK? 
reiben. jDa< (St moi ni4t fCu^er fein tooSen, a« bie i^enm. 

306. Jesi tanfoeroe. 2>o< 0()r ifi ctn ZtjOt. Ser ^n nieC anPd ^ircnfa^CQ (id^ttt, 
banbfU t^^rt4t. fBer ^ oiil auf bai gibt, toai er 66rt, t'll ein Zt^w. 

307. Mi da koti-joBi, mi no ba wroko nanga rlnga-man trobi. 34 bin bet Sfami 
mit abiiefdmittrncn Obren ( btefe warben in alten Reiten toe^gelaafimn aiib mtebcr 
etnacfandincn 0c(at>en abgefdjuitren ) i t4 b^be ni4t4 mit ber 9tetb berer ja tban. 
bie Obrrinqe tragen. Qs ift Uin Ungläct, bei bem at4t meber ein WM ipdre. 
üi bat HSi« feine pei BaitKn. 

308. KabA! Kaba! roeki Jonkman poeloe djakti! ^(r' aaf! ^ht* onf! faf be4 ben 
Sängitng feinen Stotf au^^iebcn! 92tmni bo4 S^enumft on: i4 wiU btr f40i| Wt^ 
er&drcn! 6ei bo4 nt4t fo Iiibcnf4dftli4! 

309. Jorka taki: Lrebisoema trobi no boen. iDcr ®etft ((Befpenf) fagt: ber 
9)l(nf4en Streit fei m4t gat. 34 »W mit eaetn GtreittgEeiten ni4t9 i^ f4of^ 
fcn b^tben. 9Ra4t b^tf unter einanber äui. 

310. Da dei Joe no raembre, joe aa ai joe niamk Jorka. 2>ei 3La^U, ha bu*( ai(bt 
benffb, wtrfl bu betner SKotter Oeift feben. 9iimm bi4 in X4t; ti Una hit ein; 
mal fcbl gcbm, wenn bu'« am wenigften crwartrft! 

311. Kaiman komoto na ondro watra; a taki: hera grinmama dede; aoema na 
ajoro taki, a no troe. Ober: Sekoe go na ondro watra; a taki: Kaiman 
niama dede) Aboma tan na riba kanti, a de atrj, taki a no troe. S)er SaU 
m<in (KUtgater) taa4t on< bcm SBaffer aufi er fagt, feine (Brof matter fei gcüor- 
bi-n? bie ^etitt am Ufer fagen, ti fei ni4t mabr. Ober: Sie ®ei(ub (tXranart) 
taucbt unter 9 fte fagt, bc< Jtaiman« Butter fii geflorben^ hit Hboma (Xbgott^ 
fd)(ünge) bleibt am Ufer hti %luffciy fte ^reitet'd au« unb fagt, c< fei m4t wabr. 
SBie 6ann|t bu bie 2botfa4e nur abflreiten nroffm, Xugenj(ru(jen gegenüber, wäi^s 

'^^^ renb bu fclbft ni4t babci geweftn bifi! iDu mlift nur immer ba« U(te SB3ort b<i* 
bcn! SDu flrettefl nur, um §u flreiten. 

313. So langa joe no koti abra riba, joe no moe ko-si kaiman. Ober: So langa 
leki Joe no pasä na abra riba, joe no moe koai kairaan mamk. &c lange 
bu no4 nicbt aber ben 8(u$ t)inubtx bift, mu§c bu bem Jtatman (ob. feiner aXat- 
ter) ni4t flu4cn. fD^adj' btr feinen jum S<^tnbe, fo fange bu m4t fi^tv bi^, baf 
er bir nf4t meb^ ^d^ahin fann. 

313. Krabita kakk ben wan rolo granweis sisibi tja nem« Obf4on ber 3iegenfotb 
f4ott tdngfl roQt, »irb'i bo4 bem SBefen sudef4rteben. SBer einmal im Stufe t^: 
bcm wirb KHe« ju0ef4rieben, au4 of^m ®runb. 

314. Ooroe käka boli tranga soepoe. @tn alter ^abn gibt eine (rdftige €uppe. 
Xiter ma4t weife. TLltt Seute h<^bin (Srfabrung. 

315. Mi da kakft-fisi: mi de sori nii tingi na tapo, ma moro de leki mi, 34 
bin ber Jtotb-ftf4: t4 oerberge meinen (Be^anC nt4t (w.: letge ibn auf ber Ober« 
flddjO? e« gibt aber mcbr, bie ftnb wie t4. S3ei mir Sommt Ttüci g(ei4 ^tvcivai 
anbre ftnb m4t be|Ter aid i4, aber fte wtffen'« bcffer gu verbergen. 

316. Disoenia diai kakk, a vergiti: ma disi poeloe hera, a no vergiti. tBer Un^ 
4ratb ma4t, oergtit'«: aber ni4t^ wer ibn weg|urdamcn- bot. iDer SßbU oergift 
ba« 96fe, ba« er getban b^t: wer aber b'runter }q leiben bat, oergi^t'« nt4t fo leiebt. 

317. Moro joe drai kakk, da moro a de tingi. 3e mebr bu im i^otbe* räb^f^^ ^^ 
fo mcbr fttnCt er. 3emebr man in ber ®a4e ri^brt, beflo fd^immer wirb fte. 

318. Kakraka no ha reti na fouwloe mofo. iDer JCaterlaf (bie ^^abt) ti^t fein 
8le4t im @4nabel ber $cnne. SBer bie SRacbt bat, bat'« 9te4t. Q^twU gebt 
DOC 9te(bt. 

319. Joe njam Kakraka, joe hatti tron. SBBenn bu einen Jtaferlaf \$t, wirb btr*« 
itbel. «üenn bu wa« Sofe« getbon baft, regt ft4 bein ®ewtffen. iOa fublfl t)i(b 
offenbar betroffen: bein ©cwiffen fcbidgt bi4- 

320^ Eil Joe Kamiaa no tat tranga, joe no kom na pre. SBenn bein ^dfütn M}t 
fefl gebunbcn iji, fommfl bu nicbt p Sans imb @ptet. aXa4' bi4 auf alfe %ciüt 
d^faft, ebe btt etwa« unternimmft. Ueberlege, x^i bü banbd^. 



ansang* 819 

dim, Mi no habi to bai Katnisa^ pee mi sa kisi voliai pangi? !S^d^ fjabe l^ditB, 
mtr efmn Sc^ut^ gu faufm: tto foU td;^ ^crni^mrn, ettte 64)ärje }u fauf^n? iDu 
fannft btc^ frlbcr ntd^t nd^rcn: wie »illfl bu eine grau erndbnn? 

322. Ningre ßnni boen masra^ a weri langa Kam is a. JDber: Te joe ha boen 
masra, joe etc. iQ3enn ber ®ctaoe einen guten S^ixvn |iat, trdgt er einen langin 
@c^i2rj(. Oter: SSinn bu ic. S$er'0 (anc) bat, ber MVi (anci b<Sn()in. 

323. Kamkam nanga wiwiri: Boema sa koti trobi vor dem? ffiet foU ben Streit 
^mifd^en JCamm unb ^acr fc^Iic^ten? SBer Unn einen bouerboften ^rieben }tt>tfd}in 
binen ^tfrm, bie tdolid) mit cinonber ju ttjun t^abtni iSi tfl nic^t Qtxati)m, |Id() 
in @tr.etii^£ri((n t>on @be(eutcn }u mifc^en. 

324. Mi kanti, ma mi no trowel jete. (@. 223.) 3c6 ftabe geÜppt, aber nocb ni(6t 
oerfd^ut tct. (S« trar na^e baron: aber ta9 ®ci)(imnifle ifl nod^ ntdjt eingetreten. 
€e miit i|}'< bo4 nocb nit^t ^cfommen! ' 

325. Joe naki Kapa last, joe jeri boliman tongo. SO^enn bu Don unten an ben^uc^cr^ 
h^il fdjidgft, fo ()6rfl btt bie Stimme betf ducCcrfoc^«. S)u mu^t nur Dor bi? 
recbte ®c^miebe aeben. SBSer nut ben reti^^^n ^IDIann ju finben wtif, bcr ^6rt Men 
bie SBa^r^dt. Sßmn bu ben dienten trifft, wirb er ftd) fc^cn melbcn. 

326. Njoe Karo: joe rosi hem a meki pra pra. SBenn bu junget Jü^elfc^forn rftftefl, 
praffdf«. Sunge Seute braufcn gern auf.. 

327. Njoe Karo »witi. Sungc«. 8B«lf(^!orn ift fuf. 9?eue »efen fcftrcn gut. 

328. Joe si njoe Karo: nomo joe trowei ouroewan. Jtaum fte^lft bu, neuetf Sßelfcf)? 
font, fo wirfft bu'^ aUt weg. >Du bifl febr oerdnberlic^. - 

329. Ala meti de njam Kasaba: koni koni habi nem. iüt S()tere freffen bie Stafs 
fada ab, aber haß Jtamnc^en t)^t ben Seamen. liBer eben einmal einin < fd^limmcn 
9luf ^at, bem wirb ail^ß SB6fe nac^gefagt. 34 »^ui autf) immer ber @&nbinbocC 
fein. 9^ir wirb au4 ^K^^ in bie ®cbu()e gefd^oben. 

330. Joe habi reti: joe njam Kasi, joe no finni boonjon na ini. iDu ^aft fUtditt 
wenn bu Jtdfe i^t, ftnbefi bu feinen Jtnodjen barin. SSSer, wie bu, bem ^läch ein« 
mat im @d;oo§e fi^t, ber hat freilitb ftine Urfad)c ^um £(agcn. 

331. Katoen-hoedoc a no diri boedoe, a de gro na baka hoso. £)ber: Ka toe n« 
boom a no langa hoedoe: a de na granmam^ baka -hoso. ^ai SSaumwoUin- 
^1} ifb fein fe(tne< ^oty* ed w&dsft binterm i^aufe. Dber: X)er SSaumwcUcn« 
bäum i(l fein ^obed ^oti : . er fle^t beim .l^inter^aufe ber @rof mutter, ^o^' bi^ 
nidpt fo m^iuftg: man weif/ wo bu (er bifl! — €pric( nietet fo viel: ^eig'tf lieber 
imrcö bie «bat! 

332. Keeskeesi taki: Di sani, disi de na hera bele, da to hem: ma disi na sei 
hem mofo (ob. na hcm käkebeen) da yo hontiman. iDer 2Cffe foigt: wa^ er be« 
xtiu im Seibe habi, gehöre ibmi wai aber in feinen S3a(fintafd,Hn (ob. Jtinnlabcn) 
fei, ge(6re bem 3dger. 3d) tvcif , was t(^ b<'^bit aber ntdjt , maß icb frtege. SBa< 
man genofTen, bad bat man ffd;er: aber ntc^t, roai man nod) ^u genießen liofft. 

333. Te Keeskeesi no kan kisi repi baana, a taki, a soewa. Sßinn bcr'Xffe feine 
reifen SBananm bef ommen f ann , fo fagt jr , fte feien fauer. SBcnn bem Suc^d bk 
Srauben ju t»o4 (dngcn^ fagt er, fte feien fauer. 

334. Sani moro Keeskeesi: a brasa maka. SBemi betreffe in 9{6t()en ift, ftammert 
er ftdb an ben Dornbufc^. 3n ber 9lotb greift man nad^ einem @tro(i;^aIm. ;Oet 
®d)ilfbrudjige greift naäf bem legten Jbrett. 

335. Te Joe jeri, Keeskeesi de na boom tapo, a de hart: Kitiko, Kitiko, da hem 
pina a de kre. SBenn bu ^6rfl, ba§ ber %ffe oben auf bem SBaum ift unb ^into, 
JRitito fd}reit: fo flagt er feine 9lot(. (@r fc^rett nidjt, weil er fr^blid?/ fonbcm 
weil er hungrig ifi.) iDer ©ci^ein trügt. Urt^eÜe nidjt nad) bem ®d?etn. 

336. Ala dei mi go na Kerki: hoetem kerki sa kom na nii? 3d) ge^e tdglic^ in 
bie ^irc^e: wenn wirb bie Jtird^e i(u mir fommcn? ^o oft fdjon ^abe iet^ bid) be« 
fud}t: wenn witfl enbltct^ bu midb befuc^en? 

337. Kibridoeman de, ma kibrisiman de toe« @d iff Siner, ber tbnt im ^er« 
borgcnen, aber auc^ @incr, ber fielet im S3erborgenen. ^er etwai itB^fed tt)üt, 
muf immer gefaxt fein; gefeiten ju werben, (iß wirb nic^td fo f^eimlic^ get^an, baf 
tß n{d)t offenbar werbe. 

338. Joe gl ml Whn Klap sondro han. IDtt gtbfi mir einen €(f}lag o^ne SQanb. iDu 
oerfleDfl'«, (Sinem we^ ^u tbunl 



320 «u^ang. 

339. Kloti DO pliti bigi, joe no tappe hem bigi, Dbcr? Krabasi no plitl lanfu, 
Joe DO Dioe Dai hem laoga. Äcmi^d XUih ttt^t tief eingcttffen ift, hTauäift ^^i 
nicdt tief |u flicten. Ober: 8Senn ber 9ttf im itaIaM4 »i^t far^ ift, bcbarfi 
feiner lanc^m 9ta^t. SBon einer fUincn &adit mupt bn nid^t oiel ^(ttftjebcnd madjcn. 
2)ie Jtreinigfeir ift ber 9{ebe ni<^t wertf^. lS3cr nic^t Diel M# ttauc()C nid^i oiel 
SU bewahren. 

340. loe hahi boen Klosi, joe moe habi brokowan toe. SSenn bn ^itte Jtletber 
f)aft, muft bu oud) Wi^U (^errifTene) tfabm. Gucbe bcine grrunbe m4t b>o< un< 
ter ben ^eicfjen, fonbern aui^ unter ben 2(rmen. Xq^: Sl&irf nic^ti o^^ne 9{ot|) 
weg: e< tmn bir nocf; ^u 9)affe {ommcn. 

341. Te joe dring! Koffi nanga pikin>ningre: dem mili joe na pasi, dem kali joe 
yyTa KofS." XBenn bu mit 9{ec)et£inbcm Jtoffee titnCfl unb fte begegnen bir nadis 
hit auf ber Strafe, fo nennen fie hiii) ,, Jtcffee < yopa." SBer 2(rbem|ieiten begebt, 
barf fi4 ni^t »unbent, »enn fte i]^m oorgeructt »erben. £3er ^e4 ongretft, be* 
fubett ft*. 

342. Joe sori mi Kofoe: di mi no Mori joe baka, joe taki, mi a no man. ^a 
Iroffft mir mit ber Sauft: wenn iöi bir ntd^^t wieber brct^i, fo fagfl bu, i(i> fei Cctn 
aXann. X)u jwingft mic^, bir &Ui^ii mit ©Ui^em ju oergeiten: fon|t giaubft bu, 
id} fei bir ni^t gema^fen. 

343. Mi da Kokronotoj mi no habi plansden. 34 ^in ber lto!odnu§(>aum , t(6 
babe !eine Vbleger. 34 f^e^e ganj allein ba. 34 bin ber le^te meinet @tammed. 

344. Joe no wani afrontoe: Joe no rooe go na Kol^si. SBenn bu ni4t bcleibigt fein 
wiUft, mupt bu ni4t in*i äBirt^tf^aud ge^en. SBer ftd) in &tfat)t begibt, fommt 
b'rin um. SJSeibe bie (S^elegenbett. SSeit baoon, tft ft4er vor bem @4u§. 

345. Kompe ouroe, a njam pepre. SBenn bei* ^rcunb alt ift, ift er Pfeffer. Q\n 
Dfeljdbriger S^^eunb ma4t man4c bittre (Srfabrung mit bur4< 

346. Joe tron Kongo-tet^i: joe hanga na mi neki. iDu bift eine JtongO^Sflanft 
( 64iingflanie ) geworbin: bu ^dngft mir am J^alfe. 2)u bift tim re4te ^Rtette. 
Zu bifi ein re4ter JClo^ am Sein. 

347. Kondre drai, poespoeai njam sla. IDie SOBelt iff Derbre^t: bie Jta^e fri8t@alat. 
IBatf ift nur mit bir oorge^angcn? Zu bift \a ganj oerdnbert! — i^a^ ift ja bie 
t)er!e^rte SBelt! SBa« erlebt man bo4 ni4t XUe«! 

348. Köniman soetoe hem han na domman zaka. »Der Jtluge f!ecf t bie 4^anb in M 
Gummen Slafc^e. iDcr Jtluge überiiflet ben iDummm. ^iug()eit bet)dlt ben;<Sieg. 

349« Toe Köniman no kan platte wan meti (ob. no de platie fatoc meti). 3n'ei 
itluge Binnen BeinSbier t^eiUn (ob. t^ciien fein fettetfS^bitr). 3wei gl€i4gcf4t(tte 
2(boofaten werben nie mit etnanbcr fertig. SBenn betbe Z^tiU gUi4 dcf4€tt ftnb, 
fommt'ö ni4t (ei4t j(u einer Einigung. . 

350. Konkroc pori liebi. (äJebetmttiueret {<S^eimIi4f eiten ; Jtim!eln) oerbirbt'd ^eben. 
Unaufri4tigE(it fturgt ben ^enf4en in'^ Ungläct. Qf^xUöiUit ift bie befte ^olitit 
— @ci)Iei4n)(ge tauöii^n niö^ti. 

351. Koskosi no ha peni. Ku4: Koskosi no de broko soro. ^^tltin %ot 
(mad^t) feine gfccten. Xu4: @4^ten ma4t feinen ^cbwdr. TiW bein ^(^eltin 
rü^rt micb ni4t. Komm' ^er unb t^u' mir ni4td • VU' bein ^d^üt^n f4abet mir nt4t- 

352. K o w da TO Masra : sabana da vo Masra. iDie itu^ get)6rt bem ^errn unb bie 
SBSeibe au4. ((Sntf4ulbigung ber @f(aocn, wenn fte etwa« oerfe^en ober befcbdbigt 
l^aben.) 34 bin bem unb bie ®a4e ifl au4 bein. Qi bUibt \a in ber Sreunbfc^off. 

353« Kow membre vo doti gramnan djari: a doti hem tcre srefi. IDte Stub wollte 
bed ©ouoerneurd ©arten befcbmu^cn unb bat nur ibven etgimn @4woni^ bif4wu^t. 
SBer 2(nbern eine ®rube grdbt, fdUt felbft t)imin, iDu woUteft mi4 befd^impfin, 
bafl bi4 Q^f^ ««5 Ul^^v befcfeimpft. 

354. Kow taki: Scni soema, a no boen; joe foctoe kouroe, ma joe hatti no kouroe. 
£)ieJtu& fagt: 3emanb f^icfen, ift ni4t gut: berguB tfl wol rubig^ aber bai ^m 
ift ni4t i^ui)ig babei. @o becuiem ed ift, (&t\x>a^ bur4 Knbre t^n i^u (offen, ift 
man bo4 nie re4t vubi^ babil SlBa« bu fannft: tf)ue feiber. Seibfl ift ber SO^ann. 

355. San Kow sabi vo Zondci? SBad wei^ bie itut) oom «Sonntag? SBad oevftebll 
bu baoon? — ®4ufter, hltib bzi £)etnem Seiften. 

356. Disoema njam Kow>-meti: da hem sa dansi. SBer^tf Jtu^fliif4 iftt ber wirb 
tarnen. Sa^ ben ft4 freuen, ber®runb ^urgt^eube 1)at, ~ SBie fott i4 (ufiig fein? 
34 b<'^bi feine Urfa((f' ba^u. 



%i\hmif. 321 

367. Na b«ka disi Kow de<t^ to haiigri, joe de' go troesoe baäna-böebä na hem 
mofo. fRad^bcm bie Stuf) ^tmaerd gefiotrben til/ ftopfff bu \t)t Sananen^^cbalen 
in'i ^au(. föenn bcr Gehabe gefcbtbtn ifl, ifl'd ju fpdt, t()n oerf^utcn ^it tcoUtsn. 
SBenn b€r IQSotf bad ^d^af ge()olt ^at, mac^t man bfn StoU |(u. 

S58. Boen mofo tjnri Kow aa pen. 2(u4: Tranga no tjari Kow na pen. @in aut 
£3ort fubrt bie ^ub in ben etaU. Huo^i ®c»aU fü()rt bie Stuf) m4t in ben 
etoTl. @tn gutes SBort ffnbet eine gate 0tatt.. a){it @ünftmut^ ri^^tet man me^r 
QUdald mit Strenge. 

359. Efi joe habi nem vo Kow, joe moe tjari- toetöe. SBenn bir ben Stamen etnet 
Jtub boft/ muft btt Qu4 $6rnei: tragen. SBiSfl bn ben Seamen, fo muft i>ix ouc^ 
ba« iDoKen, wad b'ran ^^ngr« IKBiUfl bu bte SBurbe, fo nimm au({i bie SBörbe. 

360. Na neti ningre de njam Kow>boeba. JDber: Säbatem katfbo boli Kow- 
boeba. fiaditi tft ber 9{eger .ftubbaut. JDbetr: Xbenbd fo^t ber @!(aoc Jtab()aut. 
iDu fc^drnji bic^ bamit t^or ben 3:09 }u fommen: barum md(^({l bu la^ Dunfei. 
Zudf : 3n ber 9la(i^t finb aUt Statin grau. 

36!. Pre boen. joe sa njam Kow-bede. tBeittt bu gut tanj^ejl, foüft bu JCul^fopf 
cffen. SBie bte Xrbeit, fober^ebn. 9äac6* bcine^ac^e gut: ed foU bicd nicfet gereuen. 

36!2. Mi kom to melki, ma mi no kom vo teli, hoemeni Kow de na pen. Ober: 
Mi kom dringi melki, ma mi no kom teli Kow. 34 fomme ber iltUdi tt>egeO/ 
aber nt^t, urn %n ^Wm, wie m'el JtCi^e im @tuU ftnb. Dber: 34 6omme urn 
a){i(4 ju trinfcn, nic^t um Jtu()e jfu g^^bl^n^ Saf mi(b : ji|t wtU icb gentcpen; aber 
nic^t arbeiten S^'wtU bet ber @a(be bUibmi aVed Knbre gcf)t mi4 nic^td on. ' 

363. Joe tai Krabtta na hoso; a loesoe, a sa kom baka na hoso; ma, efi joe 
tai hem na boesi, a loeaoe, a no sa kom moro. SSenn bu bie 3iege im ^^aufe 
onbinbcft, wirb fte in'd S^an9 ^ur Oct (ehren/ wenn fte (od!ommt: btnbe|t bu fFe aber 
im S)uf4e an, fo wirb {!e nic^t ^uräcffebren/ wenn fte lodSommt. 80 tange ed ein 
ef(at>e nid^t anberd wetf, Idft cr fi^'9 gefaQen: $at er aber einmal bie S^ei^eic 
gefcbmeett, fo mag er bte itne^tf^aft ntäit mef^r. Ober: SSertrau' i^m rii^t }u 
mil ^^I'tegtnbeit ma4t iDiebe. 

364. Krabita frede koekroe.* kabi na koekroe a sa dede (Ob. dem de go boli hem). 
)Die3ii'de furztet ft4 ^or bir Jtucbe/ unb bocb wirb f!e in ber Jtitc^e flerben (ober 
wirb fte in ber Std^t gefo^t werben), ©einem Gcbictfat entgeht einmal feiner: 
eö bilft ibm nid^tö/ wenn cr'd ou4 oorauS weif. £iud(e hiä) nic^t im SSoraud mit 
Sorgen: mxi gef^e^en foS, gef^ief^t bo^. 

366« Krabita no de meki skapoe. 2)ie 3tege bringt feine dcgafe gur SBett. TCttl&ft 
md)t t>on Hxt, S)er Xpfei fdOt nic^t weit 00m Gtamm. SBie bte Vlten jungen/ 
fo an^itf^crttn hit Sungtn. 

366. Krabita pikin, ma a no de foetoeboi gi kow. 2)ie 3iege tft jwar ftetiv abet 
b^4 ifl fle mdjt bie fO^agb ber Jtubv Sifi 14 ^vi^ geringer aid bU/ fo l^ft bu 
mir bo4 m4td ^u ^efeblen! . 

367. Efi Krabita ben sabt dresi, hem kni no sa blaka. S^&tti bie 3iege bte Kt^c^ 
neiüunfi oerflanbm/ fo wüirben i^r^; Jtnie ni4t febwari^ fein. Jt6nnti'S (S^figteft) 
bu roai, fo ^dttefl bu bir felber geboifen. Du wiUft 2inbern ratbiu unb Bannft btr 
felbft m'4t ratzen. 98enn'd gut x\t, warum probirft bu'd ni^t felber? 

368. Krabita taki: Mofo tan tiri, da jorkal iDie Biege fagt; SSenn ber 9?Unb 
fttlCe ift, fo \ft'9, ali fei ein @iift ba. {ün €S4wd^er fagt: ettlffcbwcigen fet 
loii ein ®efpenfl — ^u färbten.) 2)ein 9Runb fann bo4 nicfet eimn Yugmbticr 
fiilTe fleben! 

369. Mi da Krabita: mi lobbi bei. 34 bin (wie) bfe Biege: {4 Uebe e$ 604. 34 
f4wimme gern obenauf. 34 f^r^be na4 bem ^64ffen unb SBeflen. 

S70. Soema sa bai Krabita, taki da kow? SBer wirb fim Biege faufen unb fagen# 
ed fei eine Stuf^^ SBcr wirb fl4 ou4 fo anfubren Caffen? 7(u4: flBenn bu ein^ 
mal lägen wittfl, fb it^ge bo4 fo» baf ni4t jjeber glet4 fe^en f .mn, bu ^abeft gtiogetr. 

371. Kraboe de go waka, a libi hem duim. SfBenn bie Jtrabbe audgebt, Idft fte bte 
@4eer« i^u J^aufe üitfit ffe ein). ®egen Sfrembe jeigft bu bt4 ganj anbete al$ 
gegen bie iDeimgen. 2Cufer bem i^aufe bi|l bu immer freunblt4: ^u ^oufe ab%t 
tin Süronn. 

372. Kraboe no wani trobi, a potti bem foetoe na doro, meki soema kan si, fa a 
deki. S^enn bie Krabbe ungef4or(n bleiben wiU/ ftrecft fte ibre 64eere ^eraud 

41 



322 dtn(fanfl. 

bomit bic Cctttc Ukm, »if hid He {|l. «SKSH tn (frii^eit, ft ^ti^i, Mj btt gmn 
Jtampf 9«riiflet btft. flBtOft bu Stu^t, fo niatd', baf He (eute f!^ t>pr hit färbten. 

S7d* Kraboe sabi to komoto oa godo, ma a no aabi to go baka. £)ie JiTabbc 
»ctf tool aui bem SlafcbenCärbi« betaut — aber nfcbt wieber binein «u fommm. 
tBegCauffn (oon ber fXantaac) tft Ui^t, aber ntcbt (0(ine @trafe) ^arocfeommtn. 
Qm S3er^dltnti ouf0cbcn ift leicbt, aber nfc^ti e« loieber anlnäpftn. 3crbrc4en 
tft feme JTunfl, aber toteber gan} machen. 

374* Alwasi Kraboe no habi broedoe: tog a habi hAttibron. Obf(ion bte Jtrabbe 
fein Slur hat, h<xt fte botb dorn. Obf(!bon itb arm unb gering bin, (abe t(b bo4 
ou(b mein (Btfühl (laffe i4 t>0(b nifbt VHeiS mit mrr macben). 

375* Joe kapoe Kraboe: joe si, taki, a no habi broedoe -joe sa go kapoe srikaf 
fSenn bu eine Sanbfrabbe oenounbet unb gefeben t)aft, baf fte fein fiiut b^^be: 
»irfl bu nun ()(et(b etne gCuif rappe ocrwuuben (verbauen)? ^aft bu bir biegtndcr 
bai erflemaC nd^l ni^t ßenug oerbrannt? — muft bu'« f4on wtibi-r probtren? 

376. Mi masi Kraboe, mi maai hem hoio. fOBemt tcb bte Jtrabbe gertrcte, vertrete 
i4 au4 ibr ^aui (G^ale). 34 nifsnC^ mit hit auf, ober ancb mit betner gangen 
eippfcbaft, bie bfcb fcbö^t. Gie mit btr, fo werbe i(b au(^ mit beinern Vnbang fertig. 

377* Dasani Kraboe-dagoe ben membre: Awafi ben aabi hem kabä. ^ai bem 
%ud)9 Hat mürbe, bat bie Sentetratte (dng^ gemuft. Sebaltc beine SBei«b<it fiir 
bi4: wa< bu wäft, habt id) Idng^ geiouft. SRir fag^ bn ni<^t0 9tetted| ii) iaht 
bai Idngft an ben Cfcbuben ab^efatifen. 

378. Mi da Krala: joe kan weri mi na ala pleai. 34 ^^n bie JtoraDfe: btt (onnft 
mi4 üiberall tragen. 34 iaffe nii4 SU KO^ni brausen. 34 n>eif mt4 in äUa 
gu f4t(fen. Xuf mi4 fannfl bu in auen fjiUm gdblen. 

379. Te Joe weri krin, Joe no finni joe man mama na hoso. IBenn bu bi4 rn'n 
angeft^en bafli trifft bu beinci !Kannei Stutter ni4t ju ^aufe. f&cnn t4 jcmanb 
bem4en mU, treffe i4 ibn nt4t. 34 b^be einen 9)?e|gergang gemacht. SBenn man 
einmal mal oor^ufelen t^af, fommen feine 9dße. 

380. Joe loekoe na kroekoetoe to kriki: joe aa gl tiriman ogri nem. Senn 
bu auf bie itrümmungen bei ^lh^(S)tni ftebft# mirfl bu beif Steuermann f4e(teR. 
fSkan fu4t nur ju gern bie 64u(b, hit man in ben ttmfldnben ftt4cn foQte, in ben 
yerfonen, bie bo4 bie Umftdnbe , ni4r dnbern f6nnen. tO^an mnp in feinen Ur» 
tbeiUn auf bie Umffdnbe 9luctft4t nefimin. 

381. So langa joe no kweri hoedoe, spaandrt no fadöm. 0p fange bu bat S^ 
ni4t bcbau'ft, faOen feine ®pdne ab. ^robiren gebt aber Gtubiren. Obtie 6r« 
fabrun^ fann man ni4t urtbeiten. Vutf ^iö^tß with fiidfti, 

382. Hoe bisi mi, Kwakoe Lab a die hoso bron, a bron, mi kre, mi kamisa tetei 
no bron. SBatf gebt'd mi4 on, fo ba| i4 weinen fbUte, menu Cluafu Sababie*^ 
^aui brennt: brennt bo4 niiin @4ur^banb no4 ni4t! SBSatf gebt^d mi4 an, 
wenn'i 2(nbern f4(e4t gebt,, fo (an^e i4 nur ni4t b'runter leibe! 

383. A no mi la foe marbonsoe meki bem bele koti. 9{i4t mein €a4tn iß 04uib/ 
ba9 ber t^eib ber <Bedpe wie abgef4nitten ifl. (®r ift nur wit bur4 einen gaben 
mit bem fRiuftftüd t)erbunben.) &oU id) benn an XDcm 04u(b fein? fSüai fonn 
{4 bafür? 

334. A no mi lafoe bab6en, a habi barba. ^tin tadjtn ift rndft ^dfuth hatCM, 

hat ber SBr^ilIaffe einen Sart b^t. — SBie bai oorige. 
386. A no mi iafoe koni koni, meki a no ha terc. 9txdit mefn 8a4tn tft ^djutb, 

bai bad Jtanin4en feinen i^d^toan^ bat. — Sßie bie biiben oorigen. 

386. Lagadisa gi hem ptkien nem: Wantron moro! X>ie Sit>e4rc nennt t^r Xinh: 
9{o4 einmal! Sbu bill tin re4tcr9{tmmcrfatt! X>\x tannft bo4 nie genug friegen! 

387. Lala hoedoe teki faja: hoesan da drewan? SBenn'tf grüne ^olj anbrennt: voit 
bai troefne? SBenn fo(4e0 gef4icbtamgrömn$ol|e: toad wio am börren werben? 

388. Te joe ai dem doe so nanga 1 ala- hoedoe: san ba drewan? JSenn bu fte fo 
mit bem grumn S^olu tbun Mft: wit mit btm troctnen? — ftBie bai oorige. 

38d. Hem Lampoe sa Kom na hoso sondro katöen. ©eine Sampe wirb obneSo^^ 
na4 $aufe rommen. XBer dtwai auiliibt, befommt'< ftlrcn unverle^t^röef. 

390. Langa houroe kisi ponjari. 6in (angetf. ®4n)erbt erreicht ben X)ol4* iDer®rofe 
wirb bed steinen (ei4t «^err* Vtit grofen ^errcn ift*i nicht gut Jftrf4en effen. 

391. Joe lasi Lansri, joe lasi Sapakala. IBenn btt ben SSurffpief 9tttittft, xfttiittf 



Vttiian^ 32S 

bu mi(| Un 0a^al (S^c^fmatt). ^t^ niAt |tt «ul aufs ®pUI: bu mö^tcft 
WtS oerrferen. SBer aa^u^terig ift^ ^tvUnvt Uxätt aticb ba$, mol er f({|on $at. 
393,> No wan Laum^n «a teki staop, naki hem tifi. J(em9{orr wirb ftd^ mit ctmm 
@tcm bte3ä()ne einfc^tadcn. ($^ ift Uimx fo tti&rf((t, gigen fttnrn eignen Sort|ei( 
jtu b<)nbeln. fReinf! bo, f4 toerbe mir fetber jum @cbaben fein? 

393. Hoe wroko dot! klosi habi nanga LaTender? S!B<i4 b<)t bif f(^mtt|{ge 9Sdf(be 
mit Caoenbel gu fc^affen? @((^u|ler, bCetb bei beincm lieiflcn. SBatf i^aben »it mit 
(inanber )u fcbaffen : bu bijl mit oiei }u gering. 

394. Joe teki wao Lei, joe kisi wan troe. 2)u nimmffc eise Mge unb befommfl eine 
SBabrbeit. ^vi fucbft bur4 Vntpenbung einer Cöge binter bie 9So(rbeit §u fommen. 

395. Lei hat! moro 8oro. ^Age (Srr(dumbung) tbut n>eber aid iim SQ3unbe. 

396. Mi kali dagoe, mi gi hem nemt Lei hati. 34 b^b« meinem «l^unb ben Stamen 
gegeben: Söge tbut web* Säge (SSeridumbung) tbut wtb. 

397? Joe wani trowei L^miki^ yo kisi wan aprisina. t>u toiU^ bie Simone weg« 
tpevfen, um eine Xpfeiftn^ SU befommen. jDu bift pfiffig genug: bu »irfft bieSBucft 
na4i ber Gpedfeite. 

398. Te joe no liebi na wan lioso, Joe no «abi, pee a lekki. SBcnn bu ni^t in 
einem ^aufe wobnft, wnft bii hiebt, wo t9 IccEt (bm biegen burc^idlt). ^roöircn 
gebt Aber Gtubiren. ^rfa^rung mac^t Kug. fOtan lann erfl bann recdt urt^icilen, 
menn man fciber b'rin ftectt. 

399. Liebisoema taKi: Jorka trobi, enjorkatakit Liebisoema trobi. )Der9Renf4 
fagt; bad ®efpenfl beunrubige ibn) unb bad (Kefpenft fagt: bee SRenf^ beunruhige 
ed. Gainer fcbtebt bie @(bulb auf ben 2(nbern. 

400. Loango si pop'ki, a taki, da Gado, VJ^im ber (oangoneget cine $uppe ftebt, 
fagt cr, ed fei ein ®ott. 2)ir fte|en gleicb bie Sinnen fiiile, wenn bu tttoai 9teued 
jifbÜ. Deine ^Dummbcit madbt, ba§ bu binter HUtm wad fu(bfl. 

40L L bl> i no de loekoe na mooi. IDie ZUU Mt niö)t auf @Scb6nb(it. %hU ift biinb. 

402. Lobbiblini. Siebe i<i biinb. 

403, Pee Lobbi de, trobi no de. SBo Siebe if!, fft fein ^Sireft. SBo Siebe üor« 
bonben (ft, berrf4;t @inigfeit. Kuc^: Su^ unb Siebe au einem lDing% ma^t aUt 
aXube unb TCrbat gering. 

404« Te Lobbi de bigin , pasi no langa. 8Benn bie Siebe anfdngt (im Xnfang ber 

Siebe), ift ber äBeg ntcbt weit. 9tcue SBefen fe()ren gut. 
405* Kl^romanti koti wan odo, taki: Sodjapee: Yo joe, joe lobbi; to tra soema, 

joe no lobbi. IDer jf oromanttmger fä()rt bad ©prücbwort an: Sodjapee: wadbetn 

ift, baft bu germ wd^ anbern iH, baft bu nicbc gern. 2>u benffi auc^: 3<ber ifl 

{fjCb felbft bet ffläöiftt, 2(u4|: %Ui6 wad bir gcb&rt, gefdUt btr$ toai anbern, bad 

Knbcfl bu bditicb. 
406. No loekoe, fa )oe ben de, ma loekoe, fa joe kom. ^icbe nid^t barauf, wit 

bu warft, fonbern barauf, xoii bu geworben bift. Sftan muf bie SRenfe^en nehmen, 

wie fte gerabe ftnb, nicbt wie fte cinft waren. 
407« Joe no loekoe p^e joe naki foctoe: joe go loekoe, pee joe fad<^m. iDu f7e()ft 

ni^t babiit, wo bu bi^i geftopen t^aü : fonbern babin, wo bu gefalfcn bift. S)u mu§t 

auf bie Urfacbc feben, nicfit auf bie S(^irfung. iDu bift auf einer faifc^en 6pur. 

)Du fu(bft'd nicbt bei bem, bon bem'd <iudgegangen ift, fonbern bii mir, ber*d aud- 

föbnn mu^te, unb ber icb bocb nitbtd baf&r fann. 
408« LöekoemaB pikien dede nnoga wiwiri na mofo. iDed SS^abrfagerd ütttb ift 

an i^aarcn im Sxunbe gejlorben. 2tnoern fann er (elfen« aber ni^t feinen eignen 

Jtinbirn. 
409. LoekQeman taki: Kondre de go socngoe. We, pee hem srefi de dan? jDer 

SBabrfagcr fagt: bte SS$e(t ift im Untergebe"* 9tun, wo bUibt bann er fetber? 

Serurtbeile nicbt anbre: bu fpricbft bir homit fetber bad Urtfieit. neber()ebe bi4 

nicbt: bu bift nicbt bejfer, aid anbre. 
4 to. Lompoe babi bigi mofo, ma pikin neki. S)er üomp (gftfci)) $at ein grofed ü)taul, 

aber eimn engen @cblunb. <$r tbut febr gro^, aber ed ift nidfttd babinter. S3tel 

®efcbrei unb wenig äBotie. IRtt bem S){unbe ift er ein i^etbi abet, gitt'd ^u ^n« 

bein, jiebt er f?(b ^rücf. 
411. Maka DO kraboe hasi. ^er Corn Bra^t bad $ferb nic^t. tDtt bift t>i(( ^tt f((wa(l^, 

mix etwad anau^Ktbcn, itomm (er unb t^u' mir ni^M. 

41* 



324 Vnbang, 

413. Maka soetoe frinan; a poeloe h«m na vtafo«. fEkm ben Srcie» du Dora 
(@4tefer) fftc^t, |{e(^t cr i^n am 6Kaixa (croud. 9ro$c Ccitfc laffin t^n Un^ 
mut( an t^ren Unrcrgeftenen oui. SBcnn htm SBornr^mcn ctn>a< nntcrfä^rt/ (at*« 
b(r (Berind« i« büftn. 

413. Maka soetoe Graninant a podoe hem na sotdati tapo. flBcnn ben 9out>cr« 
aeur tin I^om flicht, litht er ibn, auf ben e^fbattn ^clebnt, an<. tttr bo« oorlgc. 

414- Ogrihede vo Maka- f is i, dem taki a habi boonjon (ob.: dem zoatoe hem 
nanga bela. SBeÜ ffe ben etaäiüW^ ni^t (etbcn fionen, fa^en ffe, er |abe 0rd« 
ten (ober: fallen ffe i(n mit ben (Stngetoetben ein). Sßen man eCmnat ni^t UU 
ben (ami: an bcm (dft man au^ fein dvtei ^oar. Xa((: (Stnem UndläcHoogcl 
0e(t VUcJ contra ir. 

415. Soema aa kili Makoe to lau? Sßer mirb cine €$tcc(m&tfe uttm Bditt^t (an< 
mhnnf)dt) umbringen? 9(aub|t ba, baf t(( bir jnro 6k(er|e Graben tbu« merbe? 
<E< mu^ wobl feine Ur fachen (aben, baf er wiber bidb eingenommen ifi. 

416. Joe no moe teki hattibron to Makaita, kili Makoe. jDu muft ni^t tm3orn 
über bte ^Miu hU ^tecftmäcfe tbbten. iDu muft betnen 3ocn &bcr ben 6((uU 
bi()cn mcbt am Unfc^ulbigen audlaffcn. 

417. Maksita taki: hem «a dansi, ma da winti tranga toemoesi. }Dte Sludftte 
U^t, ffe lourbe mo( tanken, aber j^er Sßinb fei fu ^arE. £tr WV^ boc( nie an 
einer TCulrebcl 

418. A kabä na Makzlen, a kabi na bakra-doro toe. 8Benn*# im Sorrat(6(aafe 
oDe ift, ift'd and) oor ber i^auStbüre (wc hit &Ua^tn audgct^iiU befommen) aSe. 
XBcr nic^td (at, fann nt((t$ geben, i^opftn unb aKoIj verloren« f&o nic^^ttf iß, 
(at ber JCaifer '< Sle^t oeriorcn. 

419. Mama dede^ Odi kabi. SQScnn bte Sautter tobt ift, (6rt ber evuf auf. Geine 
Sreunbf((aft bauert nur fo (ange^ a« er feinen S3ort(eil babei fte(t. 

420. Mamk-foawloc no de trapoe hem pikien. Dber: Mamk-fouwioe foetoe 
DO, de kili hem pikien. iDic ®(ucfbenne tritt nicbt auf tbre Jtu^^leia. Ober: 
iDer ®Iu(f(cnne %ü^ t&btct i(re ilinbcr ni((t. (iint aXutter nimmt i(re Jtinbcr 
immer in €Sc(u(». SBirb oud) 3(man^ fein eigen 9leif(( boffen? 

431. EQ Mamk- foQwloe go na wowoje to wan sren na dritiebri: fa pikinwao 
«a go dan? XBenn bie alte ^enne for einen 6((iaing unb 2)rei(lnber auf ben 
Wtartt gebt (oerfauft wirb): wie bann bie jungen? Go fo(4K< gcf€(ie(t om gruncn 
S^l^ti mai win am barren werben? SRai(t er fi4 Qu< bir (bem Soiftc|ncn) 
nxdi)Ui toa^ wtr( er M ^ui mir (bem (Seringen) ma((en? 

422, Ma Dip if a taM: efi hem ben nabi tifi, hem ben aa swali liebisoema. IDie 
e>anbflicge fagt: (dtte ffe 3dbnc ge(abt, fo würbe ffe aVenfd^en oerfcblungen (aben. 
Kn bofem SC^tQen (mtr ^((aben {u t(un) iat bir'tf wa(r(i(b nt((t gefehlt, wo(( aber 
an ber !OIa((t. Od ifl gut, baf bn nidit iatmft, wie bu wiUft, * 

423. Man moro man: dem kali hem „broe."' SQ^enn ein 9Rann ben anbern $crr 
wirb/ fo ninnen fte i(n „fdvüUväjm/^ IBer ben 6<(aben (at, barf f&r 6pott 
ni((t Ibrgen. 

434* Ala man da man, ma ala man no aabl to weri kamia«. Kile fS<hiner finb 

SRdnner, aber nt((t aUt Stdnner oerfle(en'<, einen Gcburj^ re4t um}ttt(un. Qi 

fommt nidft anVifBiai, fonbern auftftlBie an. 9li((t ieber @o(bat tit auc( tin 4^clb, 
425, Joe man moro todo, }Du bifl tm ®tanbe H einer Jtrbte juoorgutbun (bie einmal 

pertrieben, immer wiebcrfcbrt). 2)u bifl (artndctiger al4 tint Jtr6te. SBaS er 

einmal wiQ/ bad will cr, SKit bem ift nid)td anzufangen: tcr \)at feinen eignen Jlopf. 
429. Wan TO m audi, eq wan to kom boen baka. (Sing fur'd @rolIcn unb iini 

fut'i SBicbergutwerben. 2(uf ®turm unb Stegen folgt ®onnenf((ein. Str anrb 

benn immer groOcn : bu muft au(( wieber gut werben. 
427« Man] a no de fuddm firawei to hem boom. X>ie ^an\a fdQt ni^t weit doiu 

S3aume nivber. sDer tfpfel fdat m((t weit 00m Stamme. 
4^. Hai TO Mnara meki kow fi^toe. 2)ad Vuge bed i^evrn wadit bie Jtu( fett. 

6el&il ifl ber SSann. 0oll beine ®a((e gut beforgt werbm, fo bcforge fte fdbft. 
4t^. Joe boen Mat) da joe Tyand. iDctn guter greunb ifl bein Seinb. S>ii'i dut 

mit und meinen, f((aben und luweüen am meiften. Uufre beffen greunb« ftnb oft 

unfre ävattn %tinht, 
490. Kcspeki to mami Mati mi Nai Jaai-piMen. Vul S^utfRcbt 4uf (ie ifr^unl^m 



rnefner $Rtttet, f Affe <^ tin Minh, hai hit 3af (itrdtimif) Ut' Vu< iflüäftdim 
(ober fetnvtf Sortbetid mrgcn) ^^uc man Wtanäiti, voai man (tcber ntddr t^^un m6(^re. 

431. MelLoe dcde, Maripa pori na boom. Üßenn bcr 9{efu (ein 2Cffe) gcflorbm t|^^ 
fo uerberbcn Me SJ^aripa (^palmfruc^t) auf bcm IBaume. SS^enn ber ^err niö^i 
jitt $aafe i% ^^ TiUii jn ®rtml)e. 

432. Joe no nioe loekoe na trawan: joe fadöm na Mekoenoe. Da mu^C ntd^t 
duf Unbre fe^en: bu HUftHn 6änbe unb ^^anht. SBer bttnbltna^ Vnbern na^i» 
läuft, HUt In (ein Berberben. Solge beinem cignun Urt^eil) bad JYcmbe fann bt(^ 
fn @(^abcn ftöncn. 

433. Doe joe Membre. Zf^nt, xfMi bu gebenfft. Z^nt, mad bu widfti aber bebenit 
bad (Snbe. fiSebenle, wad bu t^ufl. i^anble mit Ucber(e§un(). 

434. Meti de vo ala soema njam, ma boeba no de vo ala soema weri. Dad 
fl\zi\Ö9 ift far KUe fum (Sffenr abet md[^t bie 4^aut fur 2ttte ^um fragen. SBad 
far @tnen paft. pa|c barum nf^t far ^iSe. (3d fct^tcft ft^) ntc^r 2(Ued for Kite. 

435. Soema sa njam Meti, soema sa njam boon? SBer n>trb bad S^etfcf), wer bt'e 
JCnoc^tn iffen? Der Sine tBt'd %Uii(i), ber Xnbre befommt bfe itnodjcn. ®ir ba^ 
ben ^ufammcn gearbeitet: nun, ba'd jurS^eiiung bed«@rtro0d fommt, wtdft bu bad 
fBiftt nebnien uttb mir bad ©djlec^te laffen. Du voiUft immer bed Htotn Zt^til. 

436. Dasani disi hati van derMey, a no hati Bedlo. 9Bad bem oan ber ^e^ wtfit 
(^utf t^ut bem S3ib(o ni^t nn^e. SBad ^t^Vi mic^ an, mcnn'd Xnbern öbel Q^i^t, 
fo lange ti nur niitt mid^ betrift. 3ebcr ift ft4 felbft ber 9idd;}fte. 

437. Mira no waka vo soso. Di< Urntik macbt ben SBcg nic^t umfonft. @^ t^at 
UUiii feine Urfad)en. (Sr t^ut nic^td o^ne lCbffd)t. 

438. San Mira sa doe nanga kow>hede? SSad woUm bie 7rmetfen mit einem J(u6< 
fopf i()un? €af bad: bad ge^t i^ber beine Jtrdfte. ibuit deringe t>erm6gen 
nid}td gegiU €incn SKdctftigen. Jtomm t)er unb t^u' mirnid^td! äßagebic^ einmal 
an miOil 

439. Te joe trapoe na Mira hoso: joe sabi, hoedist beti joe? fSenn btt in ein 
Kmeifmneft Detreten bift: »eift tu, weld^e bic^ geftodl^en ^at? SSSenn bu bir ben 
gongen Raufen §um Setnbe gemo^t ^a{l: mie miUft bu ten (Smjelnen deraudftnben, 
ber bir ©c^aben getl^an bot^ 

440.Moendoe bira: joe teki pari, pocloe pondo. DielBelt if^ t>er!e^rt: bunimmfl 
bad Rabbet (^anbruber), um bad ^onb (fc^n^ered Saflfa^^rieug) ju rubern. @d ift 
einmal in biefer ocrEefttten SBeit nid^t anberd: man muf ^umeUen oud ber 9lof^ 
ein« Suaenb maxien, ^an mup ff4 j^u l^tfen mtfTen, fo ^uf9 eben ge^t. 

441. Mofo da soso, mara da hem meki sani. Der ^unb ifl leer, aber er fä^rt 
Dinge aud. (Sr fti^^t oud, ali f^nne er ni^t hi^ Drei jdf^Ien: aber er })aVi (intet 
ben Obren. 

4^. Dasanijoe poeloe na joe Mofo: Joe no kan swali hem baka. ^a9 einmal 
»um ^unbe ^craud ift, {jnn|t bu ni^t »ieber oerfct^iutfen. ^ai einmal ^efagt 
1% ift gefagt: bu fannft'd nid)t mieber ^uräcfncbmcn : barum fei oorftc^tig mit bei« 
nen Sieben. Ißebmfe, u>ad bu fprtcbfl/ brnn gefprodien ifl gefprocben. 

443. Mofo-droni no hebi vo pre. fßlit bem 9Kunb trommeln ift ni4t fc^wer. SKif 
bem SRunbe iamft bu XUed madden. 9teben ifl (tic^rer aid S^^un. 

444. Mofo no taki vo hem. Der Stunb fpric^t ni^t t»on ft(t felbft. !Ran mnf ftc^ 
ni(bt fetber. loben. (Sigenlob fltnft. 

445. Mofo tan soso: a kisi koorsoe. Sßcnn ber SRunbefl iU ftefit, be!ommt er'd lieber. 
Du bift ein arger ®4n>d|er: bein 9Xunb fte^t hcä) nic^t einen 2(ugenb(ict fliUe» 
SBtnn ber einmal f^meigt, ifl er ftc^erlicb franf. 

4)6. Disoema njam boen: da hem sa figi Mofo. fßer^d ®ttte genofTcn f^t, wirb 
ftd^ ben ^unb wtfdjen. IQSer bie Sraut t^at, ifl ber Srdutigimi SBer bem®liictc 
im @d)ooie ff^t, ^at gut reben. 

447. Mdfoman krabasi no ha tapoen« Ded f)ra6terd itatabaf^ (at feinen Deefel. 
@r pofaunt alle feine Saaten fetber aud, meil i()n fonfl i^tiemanb toben mürbe. 

448. Mooi a no geluk. @(^bnt)eit ift fein 9läcf. &^bni)iit füt)vt tiid^t immer gum 
®lätf. ®d)6nbeit fä^rt oft in'd jßerberben. 

449« Moni kabä, kompe bakit SBenn'd ®clb alle ifl, |^6rt bie Sreunbfddaft auf. 
450. Mi da Mope; joe smeri rai, mi switi; joe beti mi, mi soewa. 34 l^in bie 
SRppce («ine gru^t): riec()fl bu an mir, bin i^ fäf s MHf^ bu miäj an, bin ic^ 



S29 VitlKiKg. 

Jann. Sk bn ntit, fo i4 bir. 34 bm wH §iie, «bet (6t( btid« m{4 bbfr |fl 

nacbin. Aommfl ba mtv fo, fo Unm' icb btr fb. 
461. Sani moro sani, GmS öbcvioinbet bai aiibrc. Cl< tfk einmol idäft onbeti; bee 

d^inc vtrb Un Vnbem J^rr. 
463. Mi da Mo to no to, joe da floedoe. 34 Hn Uv W>lamm, btt bit fßüti. 34 

bleibe, bu (ommfi unb gibfl. 34 bin bcfldnbtg, bn unbeftdRbt^. 
463. Na'nki de hali tet^i, tetei de hali na'nU. Bie 9tabe( |tfbt bm gaben, Ut 

gaben giebt bie 9labcC. eit orbtiteR einanber in bie ^dnbe. iDie beibea ^ecfn 

unlet einer Occte. 
454. Da Nefl, diai koti joe brede, n aa koti joe neki. Ober: Wan oefi de koti 

brede: a kan koti neki toe. * Tat tRefTer, ba< brin 8rob fcbneibet, »trb btc ter 

S^ali abfttneibrn. Dber: C^tn ^Keffer (((neibec Srob: etf fann oucb einen tf^li ob« 

fcbmiten. (SS (ommt hUti auf 3(tt unb Umftönbe an. di tana %wn &uUn, abn 

ancb |um 94linunen au^fdj^lo^cn. Bein beftcr greunb {onn bcin drftfier gctnb 

»erben. 

466. Te joe «rapoe Nefi, vo koti tr^wan neki: aa joe arefi tapo a go kom. SSBeini 
bu baOReffer we^eft, nm einem 2(nbern bcn^aU ab^ufcbneibcn, fo »irb'tf btc fclbfl 
oaf ben S^ali {ommin ^er Vnbem eine @rubc ^rdbt, jdflt felb^ binetn. 

456. ]>a floeaa, diai lobbi kili trawan, a no lobbi ai trawan tjari Nefi. IBiec %tf 
»obnt tfi, anbrc uniiubdnden, ftcbt*i nt4t %ttn, wenn 2(nbre ein SUcffer tragen 
Winter welcbem Siraucbc man felber ftntti babinter fucbt man au(b 2Cnbre. din 
6(burfc traut bem anbem ni4t. )Der felbcr frumme äde^e ^^t, trifft ni^t der» 
2Cnbre tarauf an. 

467. Ala floema, disi te tJari langa Nefi, ala a no koki. 9lx<bt 3eber, ber ein lam 
ged Keffer tvä^t, ift (barum att4) t<n Jtocb. iDer Gcbein trugt. S< ift ni^t 
UUm^ id^otb, ma« gldn^t. 

458. Niogre finni boon: a vcrgiti Gado. IBcnn'4 bem 92e0er mobK 0e^t, oergijt er 
(i^oct. 3m (9(it(t ntrglft man'« banien. Unbanf ift ber ttelt Sobn. 

459. Ningre wani fri, vo weri socsoe hcde: a no sabi, taki, da likdoren a de go 
kiai. Der 9tian wänfcbt frei a» werben, um 0(bube tragen ^u f^nnm: ober er 
meif m'd}t, bap er bann .l^äbnerougen bcfommen wirb. Sa« Siner bat» meif er« 
ober ni4t, wq$ er Criegt. 3ebe JiBörbe b^t ibte Sörbe. S« ^at ein 3eber fein 
$dcf(ben %u tragen. 

460. Böen n j a m kiti kow-fld. Die gute 6pcife bringt bie Itubfüege um'« €eben. Da 
lamft bie guten Sage ni4t oertragni. S^enn bem @fe( }u »ob( ifl, gebt er auf« 
(Si« unb brt4t ein Sein. 

461. S^n Joe njan — a no kabä? fßo« bu iU — wirb'« nt4t oDe? (S< wd^rt 
3tUe« nur etne 3ett. C^« fommt VUe« gu einem (fnbr. 

462. Njam-h.o«o kali kompe. ®in gofhicbe« ^au« focTt ®dfte bttbet. ffio'« »a« |U 
©ffin gibt, finben ftd) ®dfte ein. Der atetd^e bat immer greunbe. 

463. Njam-man no lobbi njam-man. Da Clffer liebt btc Qffer nt4t. fBer'« felber 
gut bat, gbnnt'« bem Knbern nid;t , ba§ er'« andi gut babe. 6r »ttt aUein J^a()n 
m Jtorbe fein. &lüd maö^t felbftfäcbtig. 

464. Ala Njanjdm no boen to njam UKe fivüd^U f!nb m'4t gut gnm etfcm 6« 
tfl ntcbt 3ille« ®o(b/ wa« gldn|t SErou, f4<>u, wem? 

465. Njam soema Njanjäm, ma no taki aoema taki. 3f 3emanbe« Gpcife, abtr 
fpridj ntcbt feine 9tfbe nacb. SBeffer 3emanbe« Srob oufeffcn, ali* it^ il(atfd>cret 
onrtcbten. ($i ift mir lieber, bu oergreifff bi4 an meinem G^igent^um, oI« an met' 
nem nuten 9?amen. 

466. Njanjäm-pasi no firawei. Der (Sfmeg ift nt4t lang. äBa« man gern t^ut/ 
wirb (jftnem ni4t f4w(r. Sufl nnb &tebe gu einem Ding', mocbt aUa aXäbt «n^ 
Arbeit gering. 

467. Nootoe broko wet. 9iotb bri4t ba« ®efe|. 9{otb bridjt @tfen. 

468. Joe koti joe Noso, joe pori joe fesi. ®enn bu bir bie 9iafe abf4neibeft, f(b<{n« 
befl bu britt ®eft(bt HBer bte Seinen f4mabt , fdmdbt ft4 felbcr. jQler bie S«(f' 
Icr unb ®(fytD&d)in feiner 2fngeb6rigen oufbrctc, tbut ft4 fdber ®4anbe an. 

469. Öbia boen, Joe ia si na koti. Ober: Joe loeleoe na koti, joe aa ai, fa Öbia 
wroko. Db bie Vrjenci (ba« Slittel miber bin edflan^inbif) gut ift, wirft bu om 
64nitt (ber bomit geimpften eiteOe) fe(fen. Dber : tBenn bu bcn e4mtt onfitt " 



1 



I 



tinrft (a J^n, tcit ia^ IRfttel loitlt. IDat t&erf icht txit fVfiflcr. Vn« b<r 
Ißtriung erCenitt man hit 9tiU tfU ^tUmitUlL @nien JBaum erfcnnt man on fei« 
n/n Sröd^ttn. 

470. Ob la no to joe, joe no moe spiti na ini. IBenn'ö ^av^crmtttel niäit far bic^ 
ift, muft bu mc^t i^inetnfpucfen. 9Bo6 mc^t bem tft, mu^t bu ntc^t oerberben. 
itömmere bid) nidft urn ba9, ipod btc^ nicbt« angebt. 

471. Odi Oct! no de helpi siklman, ma pikin pappa. <5tn „©uUntaq** ^ilft bem 
jtran!en ni^i^, ahn tin wenig IBret. Sreunblic^ SBorte fftnnen mtr ni^ttf ^elfeit/ 
icd bebarf S$ülU mit bet 2:bat. 3d) wtU nic^t fSotte, fonbern Zf^aUn. 

472. Mofo seksekiy Odo komopo. SS^enn ft4 ber !0?unb beioegt, fommen ^präcfi« 
n>6rter (ou4 Gottren) ^eraud. @t-fann ben ®anb nic^t onfr^wi, obne etwatf ^n« 
iugltd^e« ;^a fagen. Or ^at immer \dq$ ju. fti(be{n. 

475. Ogri meti de, ma ogri höntiman de toe. di gibt wilbe Spiere, aber ouc^ 
wilbe 3<Sder. (S$ ^ibt f^Ie^tc Ceute auf beiben 6eiten. 9i gibt f^ret^'te Jtned^te, 
aber and} fd)Ied}te J^erren. Zit 0(^ulb liegt auf beiben @^ctten. 

474. Ogri no de Uaka, leki areen. iDai S6fc tft ntc()t fc^warg^ wie ber Stegen. 
2)em 8$6fen ftr()t man'd nid)t immer g(ei<!ti an^ ba# ed etma< Sbfeil iß. (Stf ^ej^t 
ni^t oiled oon oorn^erein fo fcblimm aui, wie cd tfl. 

475. Ogri no ha masra. iDod fBbU ()at feinen 4^errn. Ungläd fommt ungerufcn. 
Z)cm Ungläct l&%t ft4 nic^t gebieten. 

476. Ogri-hatti moro wisi. ^af tft fldrfer oil (Sift (ober ßauber). 4^Qf ift f^lim« 
mer aid bod Sbfe, bod man @inem ont^ut. 

477. ]>a soema wani njam Okro, a moe tjari hem spoen. SBer Dfrobloff effen 
will, mu§ feinen S6ffel mitbnngen. ®ebrotene :Saubrn fliegen nidjt in ben 9?unb. 
XBtUft bu ben @enufl , fo borfjl bu bte fBldl^t ntc^t fc^euen. X>tt muft anc^ felbec 
etwod ba}utl)un! 

4781 Okro-blafoe kouroe, boasiman soetoe finga na ini. SGBenn ber IDfroMofT 
fait ift, tau^t ber SBoofte(ran!e feinen ginger (hinein. ÜBerni hit ®efabr ooräber if, 
f^ai audi ^^^ 9<^<'d^ SKutl^. 

479. Okro-wiwiri no boen, ma okro «refi boen. Ddd Ofro-!raur xft ni^t gut, 
ober ber OIro felbfi (bte S^u^^t) xft gut. @r mbd^tt wobt bie atofe, ober ni^t 
bie iDomen. iDie Umjidnbe, bie bamtt oerbunben ftnb; gefallen mir jwor ntdyt, ober 
bie Gac^e felbfi gcfdüt mir. 

480. Ouroe granmamä, ouroe anansi-tori. Xttc d^rofmuttcr, alte Std^rcf^en. Xlte 
%tüU, alte ®efcbt(bten. 

481. Granwei oaroe mami^ tifi ben de sekseki: di a loesoe, safoe taja habi nem. 
SDer 3a^n bed ölten ^ätterd^end bot idngft gewoctelt: wenn er audfdUt, muf bet 
weiche Saja (@rbfru(bt) bie @d)ult> troaen. !D?an fuc^t bte ^(^ulb immer bti Hn* 
bent; nit bei ftc^. SSBer fte fuc^t , bem fe^lt ed nie on einer Vudrebe. 

482. A no mi lafoe oaroe mama wiwiri, meki a tan leki foengoe. 9li^t borum 
ffe^t bad i^aar bed alten SRätterdjend wie 3unbcr oud, weil i4 borütber gelabt 
bobe. SRon gibt mir iDinge &(bulh, bie i4 unmögtt^ fomt get^an daben. — 
XBod Bonn id) boför?! ®oU ic^ bmn an Vltem ®djulb fein? 

483. Joe sa kibri oaroe maniä, ma joe no aa kibrihem Terkoutoe. 2)u fomtft baf 
ölte 9){utter4ien ocrftecfm« ober ni<bt ibren i^uften. fDu mogft'd ned) fo fcbr oer« 
beimlid^cn: ed ffnb Umfldnbc, bie bi4 bod) oerrot^cn werben. @r wirb fidf fcJl^on 
no(^ felber ocrratben. jOie ^fcldot^ren gucfen oud ber Sbwen^aut. 2)er Sauet 
fd}ld^t t^n im iRacfen. 

484. Te joe si ouroe mama njam taja: a de hopo hem mofo, a taki, a faja, — 
a lei, da tiß a no habi. SSenn bu bad ölte ^ätterc^en Za'ia (@rbfru(^t) effen 
fte()fl: fte mad)t ten SfSonb auf unb fogt, er fei fo bet0 — ed i|l nic^t wof^r, ffc 
l^t feine 3dbne, 3eber fuc^t feine @d)wd4cn }u oerbergen unb %ix entf<b albigen, 
fo gut er f onn. 9S$enn einer ttcb rein wofcben will, fe^^U'd ibm nie on einer Xu^rebe. 

485. No trowci ouroe aoesoe, bifosi joe habi njoewan. SB^irf bie alten Cfc^u^c 
niöift weg, e^e bu neue t^ofl. SBirfd 2(lte nicftt weg, ebe bu wad SBeffered baft. 

486. Mi da Ooroe-koekoe: bari vo mi no boen. 34 bin bie S^ad^teule: mein 
®cf4rei h^tuttt nidfti ®nted. 34 ntuf immer bie @ute fein — gelte immer fär 
einen Ungläcfdprop^eten. SBie gut icb*d au4 meine; 9ltimanb (6rt meine Qtnuify^ 
mtngen getn. 



328 ^n^ii^ 

487. Ml da Oaroe-koekoe: te mi biri, iDemft dede. 3<b Kn bit Ka^r^lc 
tntun <4'fd)rcit, ßitbt ttminb. 3A Mn (in t(4ttr Unglü(f(vi>stE. SBo id} 4'i' 
EoRtmt, mtititt man mi(4, weil mdti gCnutit, bafi id) UnqlüA bdngt. 

488. Progs bcTocgoe no mala caliaUo. ElEiri vo Ouroe'-'koekuti no de kill bisi. 
Prnga «tc. (KtseT-poriusitfifft?) OulrngtftfiTri bringt tritt 9ftti utn'f ftbtn. 
ta^ bie EGutt vcn mir rtbrn. icat fie ncUin: « ftbubd imi; nii^lS- aSag't anbttn 
fcbabrn, mir Kbattft niijtt. 

489. Ala fouwloe de bari, ma te Onrockoekoe de bari: da ngrl ron»-loe. lUe 
Sbgcl fcbrittn, itenn abix iit Suit fdiTcit, fo ift't tin UnalüctliiDetl. £u bi|t unb 
Mtibft ein bbftr sntnFd). oud) ivcnn bti bid) unttr bit guien tnif^tß. lud): fßic 
tinm<il in eintm r^'imnitn 9Iufe Bttjt. bcm miirb audi ailtt jum IBMcn onfetltgr- 
34 'noe 'bun uTib rittn n>oS idi iniH, t( wirb mir XUes öbd gtnbmnitn. 

490. FaimHP na de kisi weti wiwirj. Qini 6d)t)lb befunimt Mn ntiße« J^U. 
®(t)ulbiR DCTidbrin nic^l. Cct Sag ber Kcrgtitunit irirb fdion nadj temniinl 

491. Pampüen Ann] boen gron, a gi han. Stenn fitr .tiirbi« tinen guten SSobtn 
finbtt, mattit n Slan^tn. Sibfl bu Um bcn Elcincn Sinfltr, fo nimmt er cii gnngi 
^onb. bat (t nur oft tinmat fiftrn gut stfdSi, fo iviTt) er ßd) balb nteitcr uuebnitcn. 

493. Joe da Pamp6cn: jne panja joe haaoe, ma Joe loeloe sidäm. Su bilt b(C 
Xärbij: bn breltift btint Konten au«, abtr beint Bturjrl ti|t (t|t. Sitnn bit'4 »at 
(tfi tinrnul gelingt, ftfien S^f in fufTcn: bonn fudilt bu aUe« an biib ju bringtn. 
4al man bt4 linmai oufgtnbnimcn, fo tdnn nun bid) ni<f|i miebrr lot iccrbcn. 

493. Papaja-boom kre pikien, a kiii lee na nehi. iDct ^opajabnum J}at um .Sin' 
btc gtwtint: rr bat |ic bi« an btn 4>>l< befmmtn (bit Srüdiic fi^m om Stamm 
bet ^apatabaumt bil in btn ftipfti). Sjtnn's tommt, Fo lommi'S mit .^aufm. 

iCu uirtnngft fo ftbr batnat^i |ieb' )u, bufi bu nidjl mtbr btCommfl, ali bit lieb (fl! 

494. Pali no lunga; pikin tndo taki: pasi langa. Ctgleid) ttr iBeg nfdit lang iH, 
fagt itä) b<r {itine gror4< tt Fti lang. St temmt atttt auf bit jQcrbdltnilfe an. 
£ia( bcm einen al< tnaulicurfsbüflel ttfdirint, tridjeint htm antiern alt Setg. S< 
femmt aüet barauf an, mit weldten Kugin mjn eine Sadft anfiebt. 

495. Fasi langa, okro dre na boom. SBenn btt Sieg (tlJf^ btm Jtoflgrunb) irtit ifl, 
tTodntt btT C!rc an etamm ( rbe man 3ett finbrt, tiüijutemmenj. ffitnn man 
nicbt immer bei ber $jnb ift, gebt Surf ju CStuntt. 

496. Alwasi fa joe hebi : Pa»i Sa Ijari joe. SSie fd)R>tc bU au4 bifl: ber XBtg nicb 
bid} tragen. 3mmtr muibig sorrodrtj! in nirj) fdion burtbtommcn. Haäi: 8e' 
wD^nbeic matbt aUcf Sdjniert leidit. Stur Friftti binein, ei »irb fo lief nitiit fein. 

497. Joe ha paaienai: joe sa si tamara. Senn bu SIebulb baft, »irtt bu't morgen 
ftben (aud): ben mocgtnbtn 3ag). Qebulb, Ottbulb! mit btr drit mitb HOil! gtlt 
btl4t «Dfin. 

49B. Joe habi Pacienii: joe »a >i mira hele. XBcnn ba 9<bulb ta^, icfrft bi) btn 
iSand} ber Xmcife feben. SSit Qtebulb erlangt man UleS. .^b' nui Qltbnib unb 
naci't ab, fo tcirft bn no4 SBunbtrbinge ftbm. 

499. Joe no ha FaslenBi: joe no »a wani noti. SBenn bn (eint Otbutb baft, nirit 
bu tiiibtt braudirn. Dbnt Qtibulb erlangt min niditj. 

SCO. Di lofma no si Fatata: waniem, t« a go si hem, a njam bcm nanga boeba. 
eitr notb {eine Xartoffcln gefebtn bait nnnn et fie fiebt, iU tr fit ghidi mit bei 
6<bale. SQem'j etft Cummcrlid) gegangen, (atin nad)t)ir gutt SEagt nid)t «crtia: 
gen. Col Wlätf mad)l bid) übirmütbig. 

501. Fatata-loso pikin : ma a de njnm. iCtt Sratlauj ift titin, tinb boib ftifit lit. 
iBii ficin tin Ainb au4 ifi: ti miU bot^ tu elfen boben. Aleint llujgaben finb 
ibia bod) Huigabtn. 

SOU. Patoe de verwjti ketre, (tnki a blaka): kahi ala toe na da «refi fflja dem 
moe go. Der Scpf fdjilt bin Aeffel, (bsi^ er f<bmarf Fii}: unb bodi mulTin fit allt 
bejbe auf balTelbt Stncr geben. ii)i bi'bt eud; cinanber mctita Dorjumetfen. 3b<^ 
f(ib 3ade mie 4ofe. ißit Sine ift (ein *aai beffit, all ber Änbre. 

903. Patoe focloG, tapoen kisi bafoe. 83tnn ber 3Dpf eoll ifl, (vitgt bit eilAtJt 
aud) ttna*. fflenn't ber $trr reidjlid) bo'i MBt für ben Siener aud) etwaf ab. 

604. A kabli oa Patoe; a kabi na dagoo bal. Senn'l im SopF aDc ifl, ift'j oa<fl 
in bctt Vugtn be( ;^unbe( aUi. Stnn tin guter ^err ftirbi, finb feine Unltrgibt' 
nen übel b^ian. iBtnn bir $tn nit^tg mebr ^l, bi>t au4 bet Zlitntr nit^K mif)c. 



«n^ang* 329 

505. A kab4 na Patoe; a kabd oa spoen: da now dagoe hai krin. SBenn'd im 
Sopf aUt ift, ift*i a\i(b im li6ffe( uUe: je^t werben bed $unbed ^Cugen ^eU (gel;c 
i^m em Stdbt auf). ^U bad Dortge. 8ßenn man TiVUi oerloren (»at/ bann ^rjt 
fte^t man ein, wad man gehabt ^at > 

506. A no 80 leki Patoe bigi: a no so DJanjAm sa foeloe hem. ^idft fo wte ber Sopf 
orof f|!: m'd^t fo wirb t^n bte ®peife fatten. (iDie duantttdt ber ©petfe ^än^t 
nicf^t Don ber ®r60e bed i^lopfed ab.) 3)te 9Btr!H(tfeit rietet ftd^ Qi((;t nad^ un^ 
fern äBunfi^en. ^M idp tjl no4 !ein $ab' icft. 

507. Mi boli mi blafoc; now JPepre kom pre basi na ml tapo. 34 i<^^f meine 
©uppe 0e!o4it: nun fpidt ber Pfeffer ben $errn über mic^. iDu ^afl bic ©act^e 
angefangen: aber fte tjl bir Aber ben J^opf gewac^fen. 34 ^o^c t$<n auf bte ^etne 
ac|)Olfen: nun^miU er ben ^errn über mid) fpielen. 

506. Hoe koneksi vo djari-Pepre nanga betram? f!Bad t)at ber ®arten « Pfeffer 
mir htm ffiiutrerbrob $u tbun? SBad bab* id} mit bir im fd^affen? iDad pa^t ^uf 
fammeh wie $fefer unb SSutterbrob. @4u|ler, bleib bei beinern Seiften. 

509. Peti-watra iiabi hem doti: är^en-watra habi vo hem toe. SBrunnenwaffer 
^^at feine UnreimgEetten : bad dtegenwafTer t^at fte aud^. €ie ^aben einanbcr nit^td 

Dor^uwerfen. @d t)at 3cber feine Segler. @d wirb auf beiben leiten gefehlt. 

510. Pikin soema (ober Piklo-ningre) wasi han: a kan |njam nanga gränsoema. 
SBenn fleine bleute ff4 ^i^ ^önbe waf^en, f6nnen fte mit ben &toUn efTen. Si^ec 
ft4 in f^icfen toii^, fommc.gut burcb tie fBiüu 2(u4: Drbentlic^e Seute fmb 
überaU gern gefe^ien. / ;^ 

511. Dasaniy disi Joe no wani gi Joe Pikien vo njam^ joe no moc gi Joe mati pi- 
klen. "^{iß bu beinen eignen Jtinbern ni^t xoiUft |u effen geben, mu$t bu nic^t ben 
Jtinbern beined gieunbed geben. Ma^ bir felber m^l^ du^ d^^ud i% ntupt bu nicQt 
anbern anbieten. 

61% Soema Pikien a no leki vo joe. »Der Seute ^inber ftnb nic&t toit betne eigenen. 
3fber liebt bai$ ©eine am^ mcifhn. ^ @inem jeben 9{arren gcfdUt fei ne ^appz am beften. 

513. Efi mi no ben piii gi joe, joe Jto^.bejn sa si, taki a rcdi. ^dtte id) bir'd nid}t 
gefc^dlt, fo {)dttefl bü ni^t gefe^fen^ baf ed rot^ ift. .l^dtce i4 bir ni^t auf bie 
©prange ge()0(fen/ fo ^dtteft bu'd nimmer gewuft. jDu t^afl mit meinem Jtalbe 
gepflügt. 

514. Poespoesi dede, arata teki hem boeba, meki drom. Sßenn bie JCa|e tobt 
ifl, moc^t bie Statte aud il)Ttm ^iU eine Srommel. Einern tobten ß6wen ift'd Uiöit 
Su^ttte ^iUn. SBenn bie ^a|e.ni4t ^u $aufe ifl, tanjen bte S){dufe. 

515. Poespoesi rfoefoeroe melkj: ma joe sreti gi hem. S)te Jta^e i^at bte ^tld> 
genafctit: ab^r bu l)afl fte -i()r. felbft gegeben. »Du bijl felber @4ulb: wer iix$t bi^ 
au4, ben SBocf /^um ©drtner machen ? (Sielegen|)eit mac^t iDiebe. 

.516. Poespoesi lobbi melki. iDie SCo^z liebt bt« ^il^. iDie J£a|e ionn'd SSaufin 
nftftt laffen. 

517. Poespoesi no de: arata teki hoso. S8;enn bie Sta^i ntc^t ba ift, netimen bie 
Statten bad J^aud ein. XBenn bie Jlo^e nid^t ^ i^aufe tfl, tan^^en bie Sl^dufe. 

518. Joe potti Poespoesi vo wakti nielki. 2)u t^aft bte Jta^e angeftellt, bie Skiiäi 
%M betoacbm. «Du f^Qft ben S3oce ^um ®drt«ter gemacht. 

519. Soema sa bai Poespoesi ua zakaV ^r Wirb bie ita^e im @a(fe Saufen i^ 
— 2)u muft beine 2Cugen anfOaben. 

520. Soema sa lo Pondo, soema sa njam bakjäu? SS^er wirb bad ^onb rubern, 
wer ben SBafttau effm? iDer (Sine ^at bte Htbtit, Uv 2Cnbre ben So^n. iDer @tnr 
bm S3erbru^, ber llnbre ben @)cnu§. 

521. Popokäi no de go na feti, ma hem wiwiri de go. iDer $apaget gebt nicfet in 
in ben ^ampf, aber feine ^ebern geben (ber J^op^u^ ber JCrieger tft aud Papageien« 
febern gemacht). Aann tdj'd nid)t felber tbun, fo b^^b' id) bod) iemanb, ber'd für 
mid) rbim wirb (JCinber^ SBerwanbte). 34 werb'd fd^on getb^^n friegen, wenn id^'i 
aud) nicbi felber tbue. 

520« Popokai taki bakra tocmoesi, efi a tan langa na kooi, iDer ^a}(>aQti fprid^t 
febr t)til, wenn er lange im itdfig tfi. @^ewobnbeit wirb ^ux anbern Statur. 9Xan 
gewbbnt ftd) mit ber 3cit an Med. 2(u4)t (S^ibfi bu ibm ben Keinen Singer, fo 
nimmt er bie ganje 4S>anb. 

523. Popokäi wer) mooi: a no go na dansi. Obgleich ber ^apaf^d fq)6ne iCtetber 

42 



aniM, ^tffi cr bc4 mAt |« Zantt. IBeU {(( mt^ gat fUibe, bin i4 barum b^ 
fdn 6tu^cr (obrr Srrf4n>enbcr). Drr 6((cin trügt. 9San mof nicfet t>oretlto 
ocm Vfufcrn auf'< 3nncre f^Itefen. 

5i4^ Mi da (spotoe-) Popki? Sin t^ etnc (@pottO $opp(? Stn f(b bctin bdn 
bummer Sunge? 

5%. Poti, H no sjem. Krni/ ift ni^t €$(!^anbe. Vrmutd ift feine Gd^onbe. 34 
fd}dme mt4 metner Vrmutb nt'Ät. 

506. Prakiki de njam: popokM ha nem. X)er ^eroquet 9er|e(|rt^9: bcr papa^ti 
l^at ben 9tamcn. iDu b<ift'd ctngebrocPt, id) muf e< oudefT^n. X)u b^fl bir'« (offen 
fd^mecten unb ted muf baf6r beja^Icn. jDer (Sine f^ai*^ getf^an/ ber 2(nbre muf bie 
6(^ulb trogen. 

607. Pramisi-kow no fatoe. ©ie t>crfpro(|jene 3tuf) wirb nic^t fett. (0ie ift ben 
Siegern oerfpro^en: ed betft ober immer, fie tfl iio4 ni4t fetr genug ^um ^lacb« 
ten.) @d wirb un< {d4|t etwa< oerfproc^en, aber m'c^t immer gcbalt'en. Ißauc rnc^t 
Stt feft ouf SScrfpre^ungen. 3(af betne 3ufagen oebe i(b nic^t aü^uoiel. 

508. Prang a ha jesi. 2){e SBanb bat Obren. SBanbe b^ben Of)ren. 

509. Prc-pri-stuon kill doifl. Cber: Pre-pr^ kili stoon-duifi. Qin &pU{-ftin 
tbhUt bie Saube. Ober: @pic( t6btet bie ®teintdube. SBa$ bir ein ©piel (ober 
S3ergnugen) ifl, tann Vnbern bad ttbtn f often. X)ein Gcder} fann ein itijlt^M 
@nbe nebmen. 

530. Mi da Raver; mi de na tapo, mi bari „kwa'*; mi kom na kom na ondro, 
mi bari „kwa". Scft bin ber S«abe (2frrQ«)5 bin icft oben, fo rufe ic^ „Äma"f 
fomm' icb b^runter, fo rufe tc^ „Xxoa". 2ä) hltibt mir immer gleic^. 34 bleibe 
bei meinem SSort. fBiai t4 gef<2at i^aht, bad f^ab* icb gefagt. 

531. Reti han de was! kroekoetoe nan; kroekoetoe han de wasi reti han. Die 
veÄte ^anb rndfc^t bie Iin!e ^anbi bte üntz ^anb mdfjcbt bie re^te $anb. Gine 
^anb nxifcbt bie anbre. 

530. Dasani reti han doe, kroekoetoe han no habi to sabi. ^ad bte re^te $anb 
t^ut, tjat bie ttnte ni^t §u wiffen. Sßad bie diente tbut, brauet bie Sinfe nid|}t 
|u miffcn. 

533. Taki Reti no broko mamk vo hai. 9Se4t reben (SBa^r^ieil fprec^en) bricht 
feinen ICugenftern. SDie ^abrbeit fagen ift feine ®4anbe. ^an muß ft4 nii 
fd^dmen; bie 9Babr^e{t ju fagen. 

534. Joe sabi vo von: Joe moe sabi to kibri. SDBcnn bn baoonlaufen fannft, mu§t 
bn bi(b au4 t>erbergen f6nnen. S8ad nu^t bir'd ®elb/ mcnn bu'd ntcbt an^uwenben 
oerflebft? 9B<id bu fannft, mnft bu nicbt i^aib, fonbiern gan^ f&nnen. 

535. Dasani, disi de ron: mi sa ron na hem baka; dasani disi de kom; ml sa 
sidöm, loekoc na hem. fßai baooniduft: bem lauf i4 na4; waS ba b^rfommt: 
bad fiiz unb erwarte i(!b. 3(ud ber äSergangenbett fann {4 9{u^en Rieben : bie 3u!unft 
muf i4 abwarten. SQSad gefcbtbcntft, Wiiii^t mad no4 fommt, warf i4 tubig ab. 

536. No loekoe na dasani, disi de ron: ma loekoe, disi de kom. @iebe nid^t auf 
bad, wa^ gebt, fonbern auf bad, xoa^ fommt. X)en!e nt^t an bad/ toad oorbei ift, 
fonbcm an bad, toai no4 fommen !ann. 

537. Efi Ronwei no kabä, koti jesi no sa kabä toe. &o lange bad äBcglaufen 
nic^t aufbbrt, f)bvt au4 bad 0()renabf4neiben nic^t auf. (Knm. ^|tcnd bat aber 
Idngft aufgebort, mdbrenb erftered no4 oorfommt.) €$o lange bie Uebertretung ntdjt 
aufb6rt, wirb aucb bie @trafe nicbt auf()6ren. SBie bte Urfu^'/ fo bU Birfung» 
fo lange jene bfeibt, bUibt au4 biefe. 

ÖS8. A no Sabaköe wawän habi langa foetoe. ^idit ber ©abafu (ein SZei^er) 
aUein bat (anae Supe. 2(nbre Ceute finb au4 ni^t auf ben Stopf gefaffen. (SUmb* 
nur nidit, ba( bu alle Sßeid^eit aUctn baft. 

559. Djoropo-hatti to Sabakoe mcki a no kan fatoe. Ober: Sabaköe taki, mi 
de njam, ma djompo-hatti kili mi meki mi no kan fatoe. sDie 7(ngft bed ®as 
baftt ift ®cbu(b baran, ba$ er nicbt fett wirb. Ober: iDer @abaEu fagt: icb iffe 
§war, aber bie 2(ngft bringt midj um, fo baß icb nidjt fett werben fann. &in Ms 
ber ^unb wirb feicen fett. SBer feinen iO^utb iat, wirb'd nie gu etwad bringen. 

540. Wan jari to Sabaköe, wan jari to Tjontjön. @in ^at)v för ben ^abafu, 
ein 3abt fär ben Sjontjon (jwet Steiberarten). @d ^at Züiß feine ätiU S^tutt 
mir, morgen bir. (Einmal ift ber oben auf, ein anbermai jener. 



^nl^moi. S31 

Ml. Sabi diri. tbai SBifTcn ift treuer. 4pter t|l auter Sftatf) (fteuer! 

542. Sabi-so kom na baka. Dbcr: Sabi-so da baka-pikicn. Ober: Sabi-so. 
da gogo. (Svhnntni^ (avt^ fRzut), fommt f^inttnmad^ ober ift bad na^^geborne 
Stixit, ober if! bad ^mterfle. @rfcnntnt§ (aud^ STeue) fommt iinUmad^. ©pdter 
wirb bir'd frar merben. IDte SXeue wirb f4ion Commen. Sorgetf^an unb na((^>e' 
bad^lt; l^at manchen in grof 6etb gebrückt. 

543. Dasani/ di Joe sabi, no sa kili joe; ma dasani, dUi joe no sabi — da hem 
sa kin jocr Ober: San mi sabi , no sa kili mi, ma disi mi no sabi, sa kili 
mi. SBad bu n>ii$t, mtrb bt4 itt^t t6bten: aber wad bu m'cdt wcipt^ wirb bt(b 
t6bten. Ober: fBiai tcb weif 2c. ©egen ©efatiren^ bte man Unnt, !ann man ft(!^ 
f(f)ii|en9 abet bte, welche man m'cbt fennt, tat man ^u fürchten. @tnen offnen 
geinb f4^cu* i^ iii4t# ^o6t aber ben ^eljefmen. 

644. San mino sabi, no sa kili mi. SBad ic^ m'4t weif, wirb midji nic^t umbritigen. 
SBaS man nfd^t wetf/ mac^t einen nidbt ()eiß. 

545. Safri kisi monki. &a(H)U fdngt ben^Cffm. 8o()re langfam/ fo tommfl btt weiter. 
Ueberlegung unb ®ebu(b äberwtnben alle @cbwtertc)fett(n. 

546. Santa Barbara nanga Waterlanti: ala toe a no da sreO? @t. SSarbara unb 
SSaterlanb (jtret ^lanta^tn): ftnb nic^t hie bn'ben einerlei? ^ind wie'd 2Cnbre. 
Sacfe xoii $ofe. X)u<^taugfi felber nid^td unb wiUft mi^ meiflern? 2)u bif fein 
i^aar beffer ali idj)! 

547. Joe tron Sapakala: joe habi wan vodretem, wan yo ar^en-tem. S)u bifl ein 
@apaf al (grofie @ibc4fenart) geworben : bu ^afl eind (tin 92efl) fur bte ^rodcnjett, 
unb eind fur bie Sftegen^eit. IDu bifl wetterwenbifc^. 83et bir f)iiiV^ ()eute fo, 
morgen fo. )Du ^dngji bie ^a^ne na4 bem SBtnbe. 

548. Mi da Sapakala: joe taki tranga, mi no jeri; joe taki safri, mi de jeri. 
34 bin ber @apaBal: wenn bu laut fpric^ft/ f)bx i(^'d nic^t$ fpri^fl bu fa^tc, 
fo t)bte i(i)*$. 93ei mir ift mit Sanftmut^ me^r audjurtd}ten, aid mit Strenge. 
Sör ein freunblicged SBort t^aU i^ immer ein ofned t)^v, aber nicfet fur ein ()arte§. 

549. Sebi dei a no j^ri. hieben Sage finb fein S^l)^' ®cbutb! ed wirb nidE^t ewig 
wdbren! 

550. Sekrepatoe no fiti boesi, ma a fiti hem boeba. }Dte <S4ilb!r6te paU nt^t 
in (für) ben SSufcb, aber in (für) ibre ©cftaale: ^Serftefe' iÖ9 md)t öiel oon latei« 
nifc^cn IBrocfen, fo mi^ tcb bcn $unb bo4 t>om Ofen }u locfen. Sauge x6i au^ 
nidjt für wad ^o()ed, fo füQ' iä) boc^ meinen ^pia| aud. 

551. Sekrepatoe no ha wiwiri: a kali hem wefi, vo kisi loso. Obgleich bie 
@d)ilbfrote feine 4^aare ^at, ruft fte (bad fD^dnnc^cn) bo(f^ bad SBetbd^en, t^r bad 
Ungeziefer wcgxufangen. 2)u fu4)ft Streit um jeben |)reid: barum oerlangß bu 
Unm6gli4ed uon mir. 

552. Sekrepatoe no wani trobi: a tjari hem hoso na hem baka. IDie @(()ilbfr6te 
will feinen Streit: barum trdgt fte i^ i^aud auf bem SXucfen. Xßer feinen ©trctt 
Witt, bleibe ftübf* ^u JJaufe (fur ficjj). 

553. Sekrepatoe taki: heni kan djompo na hocdoe, ma da lafoe de möro hem. 
Ober; Sekrepatoe taki) iafoe de moro hem, meki a no kan djompo abra 
hocdoe, ala dati da hem foetoe sjatoe. )Die @dtMlbfrote fa^t, fte f6nne wo( 
aufd ^o(^ fpringcn, aber bad Zaö)m binbre fte. Obcrr.iDte @djtlbfr6te fagt, bad 
Cadjcn ^inbre f!e, baf f!e nicftt fiber'd ^olj fpringcn f 6nni, wd()rinb boc^j i^re Seine 
§u fur^ ftnb. (Sd Mit if)m nie an einer @ntfd)ulbtgun^. (Sr Wiii ft4 tmmec aud« 
lureben. (Sr mbc^te wol SB&fed tt)un, fc^eut ftc^i aber. 

554. Sekrepatoe teki hem boeba, meki slibi klosi. ma tokoc a de kouroe. Die 
©dbilbfrbte mac^t it)re ©djale jur ©cftlafbcde unb ift böc6 fait. &v i)aV$ wol, 
aber ed btlft itim hodf ntcbtd. ^it oil' feinem^ Bti^ti)\im ift er bo4 nic^t glücflicty. 

555. San vo Sekrepatoe nanga boom-tapo? iBad W bte ^c^ilbfrbte mit bem 
S3aum-wtpfa ^lu fcbaffen? fiQai beined )(mted mc|)t ifl, ba laf betnen gurwi^. 
@d)U^er, bleib bti beincm Seiflen. 

556. Pee dia de go, Sekrepatoe sa kom. SQ^o ber $irfd(| (»tngegt, fommt bie 
@cbi(bEr6te au^i W, 6ile mitSBeile fü()rt an^ lum 3tel. — ®ebulbl 34 werbe 
bir fc^on na^Commcn! 

657. Sei im an no ben scli, baiman no sa bat. Sßenn ber SSerfdufer ntc^t oerfaufte, 
wtirbe ber Jtdufer ni^t faufen. Gelegenheit m/ad^t ^Dtebe. 



558. PiUn todo taki: to li, a no langa. X)er fUinc fto^ä^ fo^t: 3ofe^n w&^t 
m'c^t lange. ^Dad Vnfe^en l}<tt (Simv umfonfl. 

559. Te joe jeri en tc joe no jeri: joe sa si. Db bu i)brft ober ni^t t^hrft: btt 
ivtr|l*< fe(^cn. 2)a magfl n^oQen ober ni^lt : bu wirfl'< f4)on inne »erben (cr^ 
föbren). 

560. Mi da Jakki: mi want si, bifosi mi bribi. Ober: Mi da Pataka: mi no si, 
mi no bribi. 34 hin bet SafEer: idj wtU fe^cn, e^e i^'S glaube. Ober: 34) 
bin ber |)ata(fa (Sif4): &tf)t id)'i m'^t, fo glaube td^*« nic()t. 34 bin ni4t fo 
let^tgldubig, »te bu benffl. 

561. Sidöm>man no aabi wAlca-man pina. X>tx &^tt fennt bed ®if)tr9 JBSiber« 
n>drtia!etten ntc^t. SBer^d nic^t felbfl erfa()ren, fann m^t urtbetlen. iDer @atte 
(S^efepe) »eif nic^t^ tote bem i^ungrtgcn (Vrmen) ^u 9)?ucbe ifl. 

562. Sika taki; hem lobbi eoema, ma soema no lobbi hem. Der Sanbflob fagt: 
er (tebe bte fO^enf^en, ober bie SKenfcben Uebten tbn m4t. iDeine Steunbfd^aft ifl 
grober @tgennu(: barum crwiebre i^ fte m4t. dr liebt cigcntlt^ nur fi4 W9. 

563. Siki langa, Odi kaba. Sßenn bte Jtrontbett lange bauert, ^6rt'd ®röM (Se^ 
ftt^en) auf* XBcnn 9lot() nnb Srfibfal Commt^ gte^en ft^ bie grcunbe }urä(t. 3n 
ber 9tot^ temt man feine greunbc Cennen. 

564. Joe lobbi mi? Mi sa ai na Siki. jDu Uft mt^ Iteb? 34 wtrV9 in ber 
itrantbeit [eben. SBalS^re Sreunbf^aft ben>d(^rt ft4 in ber 9{ott). 3n ber 9iot^ 
lernt man feine ^^eunbe !ennen. 

565. Joe pai mi nangaSilver-moni, ma mi 8a pai joe baka nanga gontoe-moni. 
)Du ^a^Ift mir in Gilbergelby t4 werbe btr'd tn ©clbgelb }urud!i(a(^(en. 34 n>ta 
btr'8 boppelt unb breifa4 juriicf geben I 34 niU hk'i mit 3ntereffen ^eimi^ablen! 

566.. Singli de oa tapo hoao. @9 ftnb 64<nbe(n auf bem 4au9ba4** SBdnbe t^as 
ben C()ren! 

567. No teki Sjem, njam wisi. ®4äm' bt4 nt4t: m'mm ®ift (bie 3auberar^nei). 
^ag* bfin @pru4cl unb fär4t' bi4 ni4t! )Ber^eimlt4( bad Uebel ni^t, xvdl bu 
bi4 fitr4ttfl: nimm lieber bte^otgen auf bi4! — 2(u4* S)u mu^t nt4t auS &4aam 
®tft nehmen. Skan muß ni'4t and ^\itd)t oor einem Keinen Uebel ff4 in ein gr6' 
fered flär^en. 

568. Skapoe aabi dresi, ma a no sa^i vo dresi hem kni. Dad @4^f ^cnnt bie 
4^eilmittel> aber fein eigen Jtnie Conn H nt4t b^len. %iiv Xnbre tretet bu immer 
einen guten Statt), aber bir felber fannft bu nt4t ratben ( (reifen). ^ 

569. Skapoc (ob. kow) dede, a libi pina gi hcm boeba. IQSenn'9 64af (bie Stntf) 
pxbt, Wfi fein @tenb feiner $aut juräct. ($x f)at'i cingebrocft, t4 ntu9 et aud^ 
effen. (&v ift tobt, aber feine @4u(ben f^at er mir gelaffen. 

570. Mi hopo doro gi Skapoe, mi no kan help! kow komoto. 34 f)0^^ ^^^ 
&d)aU bie Sli^&re aufgema4t: fann aber nt4td baför, baß bte^u() ^fraudgefommen 
ift. Q^ ifl anberd geEommen, als i4 ba4te (beabft4ttgte). ®ut gemeint^ aber 
f4te4t getroffen. 

571. Ouroe ningre koti wan odo, taki: Wan soenia skopoe jor, kabä joe no sko- 
poe hcm baka, a taki: joe foetoe no langa. iDer alte 9{cger t^at bad @prn4^ 
loort: SBenn bit jemanb einen guf tritt gibt unb bu gibfl i^n nt4t l^uritcf, fo fagt 
er, bein Suß U^ ni4t Iffng (genug). )Du barffl bad m4t auf Dir ff^en iaffm: gib'd 
it^m wieber! ^er ben @4abcn bat, barf oor @pott ni4t forgen. SBer {t4 n{4t 
rd4t« bera »irb'd lei4t aid Setg^eit audgetegt. 

572. Eil moni da ben Skropoe: no wan aoema sa ai trawan lasi. SBdrc bad ®clb 
8]?uf4tlfanb:, ed fdt^e {einer ben anbem oon t)intm (ed tvitrbe fetner bed anbern 
Diener fein m^ge1!l). äBdre i4 nt4t fo arm: t4 ließe mir bad nimmermehr t>on 
bir gefaUm (ober: i4 wdre hiin Diener nt4t)! 

573. Slibi no de loekoe na pina. Der @4laf a4tet bte fßKitjt nidit (fitfit nldit 
auf bie Sffä^e, bte ed ma4t, bad fßttt in Orbnung j^u bringen). Dir ift'd einerlei, 
tüa9 ed mir ftir ^li^e ma4t. Dir ifi au4 '^Hii einerlei! 

574. Ala socma, di iidöm na bedi, a no de slibi. • 9{i4t jebcr, ber im SBetfe Itet^t, 
f4ldft au4- «Reine 9icgpl o^ne Xudnabme. @d ift niit olled (Solb, n>a^ gldnU- 

576. Sloiai hroko, joe jorka aori joe finga! SDScnn bte ^(bl^uße bri4t, bro!)t bir 
bein ^eifl mit bem ginger (warnt b{4 oor bem (»eretnbre4cnben Uebet). Der SSer« 
fldnbige a4tet auf gtnger^eige. 84100* bie SBarnung nt4t tn ben Sßinbl 



bis. AUflani di switt ro smeri, no swhi na mofo. 9tt((t aQeS, mod föf rfe^t^ 

fc^mecft auc^ föf. (Ss tfl nfc^t aUed C^olb^ trad gltSn^t. iDer 6d)etn trüi()t. 

677. Sneki kibri hem srefi, a tron Aboma. SBenn bic ®(fe!onge fidj oerbor^en fi&lt, 
wirb Ite eine Tiboma (2(bgottdfc^Iande). i^dttefi bu gcfcbmiegen (btc(f ntc^t fo oorge« 
brdngt), fo ^dttc man bid? für einen fragen SRann gehalten. — äßenn bu tiiö:^ gut 
t)iU9, tarn nodj cmaö ou« bir werben! — 

678. Sneki taki: Disoema kili mi, — a no nanga hem mi habi, ma disoema taki: 
Loekoe «neki! SDie ^(^(ange fa^t: SSScr mfc^ umbringt, mit bem t)ah* ic^'« ntd^t, 
aber mit b^m, ber ba ruft: @te$ ba, eine @ci)tangel bn'i anc^ibt ifl Wimmtv, 
olß ber'tf auöfö^rt! ©er bie SBotjen auflegt ift fcfelimmer, alS ber fie abfdöie§t. 

679. Socma sa si Sneki de go beti hem, a no sa teki tiki naki hem? SBSer wirb 
fc^cn, baß eine ©cfetange im SSegriff ifl, t^n ju bd^m, unD nidjt mit bem ©torte 
nac^ ibt fcftlagen? SBer wirb fo r^oric^t fein, bk ®efa()r ntdjt abxuwenben, wenn 
er fie t^orauSfte^t? 2(^ ^(ire iin Zbcv, wenn ic^ mir baS gutwillig gefallen ließe! 

680. Efi Joe no loekoe na langa vo Sneki, joe no sabi, fa joe wani hili hem. 
aöenn bu m't^f auf ble ßdnge ber ©erlange jte^fl, wiift bu nic^t, rok bu fie tobt* 
fdjlagen foUil. £)u mußt überlegen, e^e bu ^anbelft. SSorgett)an unb m^^i^tbadit, 
bot mandben in gro§ Ceib gebrockt. 

681. Joe loekoe na langa vo Sneki: joe fala boesi. SQSenn bu ouf bie ßdnge bec 
©erlange fte^ft, fdllejl bu SOSalb (bu mußt erjl bie SBdume wegfcf;lagen, el)e bu 
redöt fe^en fannft, tt>k groß jie i|l). 3e me^r man oor ©tftwierigfeiten jurüdbebt, 
um fo gr&ßer werben fte. SBer ju oiel überlegt; bringt nid^ti gu (Stanbe. SSSer 
nichts wagt, gewinnt nic^jtS. 

682. Joe loekoe na langa to Sneki, joe no sa potti faja gt hem. ^^m bu auf 
bie ßdngc bcr ©erlange fte^ft, wirjl bu nidbt geuer an fie legen.. SBie bo« Dorfge. 
®reif rafcb gu, ebe bfr bte ©elegenbeit entfdjlüpft! grifdj gewagt, tft balb gewonnen. 

683. Joe no moe loekoe na langa vo Sneki: joe potti faja na hoso. £>u mußt 
nic^t auf bie Sdnge ber @cblange febcn: bu mocbteft bad $au§ anjunben. Sßec 
oHj^UiSngjllicb td, üerltert leicbt ben ^opf. SGSer ^u dngftli(4 beforgt ift einer kleineren 
©efabr ju entgeben, ftürftt jtcb teicbt in eine größere. 

684. Dasani joe de soekoe, joe sa finni toe. Sßad bu fu4)ft, wtr^ bu au4 ftnben. 
SBSie Jtcb ^incr bttut, fo wirb er liegen. 

685. Mi no habi Soekroe vo hali kokinja. Sc^ ^abc feinen 3uctcr, um äucferfdbctt 
%u M'eben. 2(ud ntc^td wirb nicbtö. 

686. Ibriwan soema sabi, pee hem Soesoe de kivinsi hem. ^ebermann weif, wo 
feine Schübe ibtt brörfen. (gs mi$ jeber am bejlen, wo ibn ber @(t)ub brütft. . 

687. Soldati (Sroedati) kan kosi granman na hera baka. ©er ©otbat fann bet! 
©ouoerneur btnter feinem SiMm audf^tmpfen. ($i tfl leine Jtunfl, 3emanb &in« 

. ter feinem 3lud:ett ou«fd)impfen, 
588. Soso mamä dede. ©te SOJutter »om „Umfonfl" tft gejlorben. ©er ©genfer ill 
geflorbcn. Umfonft ift bcr Sob. 

689. Batotjo batje, nii kroke bamoejeje -^ jöe koin söso, joe sa go soso baka. 
Batotjoetc. (Äfri!amf(be«®prü(^wort.) — SQ^nnbuleer (mit leeren 4>önben) lom.mft/ 
wirft bu leer jurücfge^en. SBie ba§ üorige. 

690. Spaniolo-fouwloe taki: kre liebi, ma no kre wiwiri. ©a« ^trupp^u^in fagt: 
©d)rei um bein ßebcn, aber ntd^t um betne gebern! ?85o 2ltlc« auf bem Spiele 
ftebt; fommt'ö auf eine Äleinig!ett nit^t an. ©a^ ße^en tfl mebr aid ber 9io<t. 
©anfe ©Ott, baß bu nocb mit bem Seben ba\>onge!ommen 6ift. 

691. Spiti na tapo, a fadöm na joe fesi. SBenn bu in bk ^bf)Z fpurffl, fdftt btV« 
in'g ©effect. SSJie man in ben SBalb b^neinfcbreit, ftfereit*« wieber bew"«- SB^et 
ouSgibt, muß einnehmen. fßSer anbern eine ®rube grdbt, fdllt felber (yinein. ©ie 
©d^anbc wirb auf btcb gurüctfollen. \ 

692. Spiti weti, ma broedoe sidöm na hatti. Ober: Broedoe de na hatti; joe 
spiti, a weti. ©er ©peicftel ifl weif, aber ba« ©tut fi^t im ^erjen. Ober: ©a6 
»lut ijl im Jperj^en; wenn bu auÄfpucf fl ,Mfl e« weiß. 3n*« ^efic^t greunb, im 
i^erjen geinb. ^onig auf ber Bunge unb ©alle tm i^erijen. 

693. Joe finni Spoen, joe sa dringi blafoe. föenn bu einen 1^6ffet ftnbefl, wirft bu 
Suppe effcn. ©er ^avlf U\)tt franten. fSem ©Ott ein 2Cmt ^ibt, bem gibt Qt audf 
S3erflanb. ^abt nur erft bie SRacl^t: bu wirfl fu f^on an^wenben wiffen. 



S34 Vn^ang. 

694. Efi na dede-soema Spoen Joe de loekoe, joe no sa dringt blafoe. SBenn. bn 
auf btn S6ffr( eine^ Serftor&cnrn fte^fl {roavuft), mvft bu feine @uppe effen. fBUv 
ouf anbrer Scute Sob mattet, fann lange warten. SStifer ermerbeni benn marten 
QuTi (Srben. 

595. San ben de na patoe, disi Spoen no ben si? fßai mar im Sopfe« baS ber 
(Umvü^r*) Hffti ni4t gefeben bat? SBte foffte ed ber ntcbt miffen/ ber babet ge« 
mefen tft? 9Bte fannfl bu behaupten, ntc^td oon t'dm ju mtffm, md^renb bu unb 
er immer betfammen maret? 

596* S ran am de sopo. @nnname ift bte @etfe. 93e{ nn< mirb emer Qtf)bxi% ab^u 
rieben. J^ter }u Sanbe fann Giner mad lernen, ob.: mirb^tner mit allen ^afTern 
gemafcben. 

597. Sranäm-kondre da hasi-tere; tidei a wai so, tamara a wai bo, C^urtnametff 
tin ^ferbefc^meif: f)tuu gt^t cr fo, morgen fo. SBie bad oorige» $ier (ann man 
alle Sdgc mad 9{«ued fi^ben. 

598. Srekoe srende — so srefi nan^a so srefi. Srekoe etc. ( Vfrifanifc^ed ®prfi4« 
mort.) — iDaffelbe unb miebtr baffctbe. &i bUibt bdm 2((ten. 3nimer unb immer 
mieber baffelbe. 

699- Hoesoema sa libiStoeloe, go sidom na gron? äßet mfrb btn&Uxbl oerlaffen, 
um ftcf; auf ben 93oben ju fe^m? S8cr mirb ^ern oom ^Pferbe auf ben @fel fom« 
men? SBer mirb auc^ ben Sbaler ausgeben, um ben ©rofcbm ju empfanijen? SSer 
mirb fo t()6rict)t fu'n, bad @c{}(e^te }u md^Ien, menn er bad ^cffere baben fonn. 

500« Stoon Dioe tan krockoetoe na takiman doro. £)ir @tein mup fd^ief fle^ien oor 
bed ^cbmdeerd S()ür. (Sin @cbmd|er t)<it über 2(Ued mad ju fdgen? 

501. Joe teki S^toon vo naki mi; di mi wani taki, joe teki doti, sori mi. Ober: 
Joe teki Stoon fringi naki mi: mi wani taki, joe taki: Da doti! sDu ^ebfl 
einen Stein auf, um mtcb ju merfen: menn id; etmad fagen miU, Jieigft bu mit 
€inin ®rbf(umpen. Ober: J)u mirfft mic^ mit einem ©fein, unb triffjl micft: fo^ 
batb i4 mad fage, fprid)fl bu: ed mar (Srbe. 2)u tbufi mir SSöfed, unb menn t4 
mad bVuber fage, fudjifl bu'd no4 gar ab^utdugnen. 

€02. Te Joe si pikin Stoon de rolo: sisibi de na hem baka. SBenn bu ein ©tefn» 
d^en roUen ftebft/ fo mei^t bU; baß ber S3efcn ba()tnter tft. (Sd gi'f4fc()t nic{)td oon 
ungefdor. 3ebe äBir£ung t)<^t i^re Urfadbe. 

603. Joe sabi vo swem: joe moe sabi vo kibri dre klosi. SBeiin bu f^mimmen 
Sannf!/ mu§ bu aucb beine itleiber trodcn galten !6nnen. SS$ad bu meift (üerltc^fi), 
muft bu gann wif^m (öerfleben). 3Btr 2f <gefagt; mnf aucb SS fa^^cn, 

604. Da srefi mofo, disi taki: Tai — da hem ateü sa taki: Loesoe baka! S)er« 
feibe SWunb, ber ba gefprod&en: SSinbc! — mirb aucfe fprecben; Cöfe mieber! 9tad) 
©turrn unb 9{egcn foigt @onncnfdbetn. <$d merben fcbon mieber beffereS^a^e gommen. 

605. Mi da takroe Taja: ml no boen vo njam,*mi nö boen vo trowei. 3cf) bin 
bie fc^Iect^te Saja ((Srbfruc^t): meber gut genug jum @fTen, no(4 gut genug fum 
Sßegmerf^n. ^it bir ift boc^i gar. nic|td anzufangen. £)u bifi ^u gar nic^td ju 
gebrauchen.' 

606* A no TO hängritem hede, meki nii sa kalt Taja tatä. Ober: A no bikasi 
baana no de, mi sa kali Taja tata. C^d ift ni^t megen ber i^ungerdnotb, ba^ 
fd^ bie Saja JBater nennm mur^e. Ober: S^JidSit barum, meil'd !dne söananen gibt, 
merbe id; bie iSaja Später nennen. @(auOe ntdi^t, baß ic^ barum, meit i4 arm (ober 
in S^tecb) bin, bir fd&mcidjcln mcrbe. 

ß07. Taki da soso, ma doc da sani. ^c^md^en, bad t{i nid^td, aber t^un, bad tfl'd. 
24 mitt nt(t}t SSorte, fonbern Xbaten. äBorte Reifen nicbtd: aber Zbaun. 

608. Taki reti a no asranti. ditdjt reben (bte ^aM^t fagcn) ift noc^ Uim Un< 
oerfcßdmtfteit. ©ic Sßabrbeit fagen ift Uinz ©eleibigung. 

609. Bisi bassa^— fgeloe Taki no meki noti. Bisi etc. ( Äfrüanifd^. ) — SSieled 
Sieben bringt nid&td lu ©tanbe. ÜÄit otclen Shorten ill nicbtd geti)an. SSiel @e» 
fc^rei unb ivenig SlBoUe. 

610. Takiman a no doeman. Qin SHebcr tfl nodfi fein Äbdter. 9Borte finb no((> 
tiine analen. SBcr oiel fdjmd^t, tbut nicbt oicl. SSiel ©efd^rei unb menig äöioUe. 

6t 1. Takiman krabasi no boen vo si. 2(n bed @d£|md^erd Jtatabafdj ift niö^t otil 
®uted gu fet)cn. JDed ©cfenjd^erd ©c^dbel ift i)oi)l SBiel ®efc6md|, menig SBeidftett. 
6 IQ. T.akiman sabi. IDer @c(^md^er mi^ ed. @fR ^djw&^tt toiU 2CUed miffen. 



613. Takroe betre soao. G^ite^t tfl l^cffer alB Qur ni^t SBeffer ttwai- Zäflt^iM, 

old (^av ntct)t&. 

614. Takroe soema no sabi boen. ^ä^kd^U ^tüti finb unbonfbar. S3om SB6r(n cc« 
warte Uimn XJanf. 

615. Takroedoe moro siki. Untgat ( ©d^tecdtigEett:) tfl fc^Itmmeir ali Stx&ntß 
bcit. 

616. Tan so langa (ob. Tan pikin, tan pikin) meki kraboe no habi bede. „^ati' 
ein ircnig" tft 04ulb, ba^ Me StvabU feinen Stopf t)at. 3aubern t)at fd^on fO^an« 
döen in'ö UngiücE geflurjt. äöer «icbtö wagt (pcb ^ju tange bebenft), gewinnt mcfetS. 

617. Tan so langa, tan so langa, meki todo, no habi tere. ,,SS5art' ein wcni^, 
watt' ein wentQ" ift ^d^ulb, bap bergroft!^ feinen ©cbwanj^ bat. Söie bad oorige, 

618. Lockoe boen, no meki Tan so langa kori joe. ©iefe bicfc t)or, ba§„3Bart' <ui 
it)itii^'* bid^ mdi)t betröge! 9{imm bi^ in "Kd^t, baß bcin daubern bi$ nic^t in 
©d^aben bringe! tBSart* nic(it ju lange: e$ fonnte bic^l reuen. 

&lf. Tan tiri a no dorn, ©tiufcöweigcn ift nicbt bumm. ©Zweigen ift nodj; fein 
aSewei« oon ©uram^cit. J)er JCIußc weiö ju fdbwngen. 

620. Wan Tantiri-so^ma wan ogriman. ©tiUer SÄonn; fd&linimer SKann. 2Cud^ 
flitte ßeute fonnen fd&limm fein, ©tttte SBaffer finb tief, ©er ©djiein trugt 

621. Mi da Tanapoe-man: mi no de koti sidöm-man trobi. Scb bin ber ©tef;- 
mann: i^ feabe bie ^dnbet be« ®tfe- manne« nidjt ^u [cfclicbten. 3Ba« bab' fcft mit 
beincn ^dnbeln ju fc^jaffen: äeb' bu ju beine« ©leieren! S£er ^edf^ angreift, be* 
fubett )icb. 

B22. Tangi vo spansi boko mi si binfoto (foto). Sc^l i<ih'i htm ©panift^en S3ocl 
(einer fel)r bartm Silegerllrafe) ju banfcn, baf icfe bie ©tabt gefctjen t^abt. Äucft 
ba« 8d}limmfie tl^t bcc^ feiti ®ute«. S3et allem Unglitti^ war immer no4 ein^lü<t 
babet. @« bat Med feine ^wei ©eiten. 

623. Joesi vo tidei, ina joe no si vo tamara. ©u ftet)ft für fteute (Aa« Jeut ijl), 
aber nidjt für m<irgen. SÄan weif , xoa9 man i)at, aber nic^t, Wa« man friegt. 
SKan funn nidjt iMt Die 3ufunft feben. 

624. Pori Tifi habi hem kasi: da vo hem. (gin fdEiIecöter ^a^w t^at feine Unreinfg« 
feit: ^ie ijl für it)n, fBie fc^le^t e« and) hi: e« ift me ift unb mir tjl'« gut 
genug. Sebcm ^Jarrtn gefdat feine Äappg. 

626. Ala pili Tifi a no lafoe. ÄUe« 3<5jne-wefffn ift (no«) nfdi^t «ücften. (Sd ift ni^t 
2(lle« @otb, toa^ glänzt. 

626. Tigri de slibi: dem taki, a dede. SBenn ber SStgef fd&Idft, fagen ft«; er fcf 
tobt. äBmn man fc^weigt, fo fagen {te g(eic^; man wiffe nichts jtt fagen. §iBi9ti 
man einmal freunblicb tjl, benft ii;r, ibr bürff eu(b 2(ae« erlauben. 

627. Tigri dede, dia dansj na hem grebi tapo% Sßentt ber Sigcr tobt i|l, tanjen 
bie ^irfc^c auf feinem ©rabe. 3Bcnn i>U Äa^e nic^t ju J&aufe tjl, tanken bie SKdufc. 
©inen tobten ß6wen fürchtet deiner. 

628. Tigri dede, dia pre nangu hem nangra. SBmn ber aigcr tobt ijl, fpielm 
bie ^irfc^e mit feinen JCIauen. äBte ba« oorige. 

629. Tigri habi hem tranga, ma Adidja-maka nabi hem koni. ©erStger (lat fdne 
©tdrfe, aber ba« ©tacfeetfdjwcin t)cit feine Utjl. ©er ©ine l^aV^ in ben 4&dnben/ 
ber 2Cnbre im Äopfe. ©ie ®aben finb oerfd^ieben, aber ein jeber t^at feine eigenen» 

630. Tigri kili meti gi boasiman \o njam. ©er ^tiger t&btet Silb fur ben ^oaf^« 
franfen i^ur @peife. ©u ^aft mt^t ®iM al« ©ef^icf. ©a« ()afl bu nic^t bcinec 
eignen ©efdbicflidjfctt j^u banfen! 

631. Tigri oaroe, ma hem pcni no kabä. ©er Äiger ift olt, aber feine gfecfen 
finb nicbt ausgegangen, ©ie Sta%t fann'« aj^aufen nicbt laffen. 3ung gcwobnt, 
2C(t get{)an. itann audi ein ^arbel feine glecfen wanbeln? 

632. Dapee Tigri lobbi, a potti hem peni. Ober: Da plesi Tigri lobbi, na da 
plesi a potti hem j^cni, ©er Sliger legt feine gtecfcn nieb^r , wo er e« gern t)at 
Ober: Hn bem ^la^t, ben ber Siger gern fsat, legt er aucb feine glecten nieber. — 
SQSem er einmal wo^l will, bem will er wo^l (bem gibt unb tbut er Ulle«)! SQSer 
finmal ixm gute 9tumnier hd it)m i^at, ber fann 2ine« oon i^m erlangen. 

633. Sani moro Tigri, a njam klei-doti. SBenn bem Siger mai Ul)lt, frift et 
St)on. fDlan mu9 ftd^ }u bcifen wiffen. SOtan mu^' oft au« ber ^ott} eine* Sugcnb 
mdjin. 97ot(| fennt fein ®ef)ot. 



336 Vnf^ang. 

634. Joe loekoe na bigi vo Tigri: a mekt. joe frede^ to soetoe hero. fOSenn bu 
ouf bte ®r6fe bed Z\%tti fte^fl: fo qibt {!e bit gurcfit, auf i^n ju fc^iejen. 9Ber 
aOjudndffitcb tie &tfat)v ttto&Qt, füt^ct ntcl^td burd^. äBer ntc^td wagt/ gemtnnt 
ntd^ttf. Srtfdj ßetoagt, tft lialb gewonnen. 

6S6. l>a Tiki, disi naki weti fouwioe, a sa naki blakawan toe. IDerfelbe &to<t, 
bee bie xoiiU $enne ^tW^Qtn i^at, «trb aud) bte fdjioar^te -^fd^tai^en. SiSad mit toi^ 
berfobren ill, fann bit and) wiberfa(^ren. ^eute. vaiv, morgen bii?. 

636. Joe habi Tiki na joe ban: kabä joe meki dagoe beti joe. )Du t)afk einen 
Gtoct in bee 4^anb unb bo((^ Idft bu btc^i oom ^unbe, 4»eif en. iDu btfl Qan^ aUtin 
felber ©djuib: warum Idpt bu bir'« gefaUenl -^-^iv gefdjiefit S^ec^t: »uarum wc^rft 
bu bid) ntc^t! 

637. Timreman hoso no ha bangi. Ober: Tinireman wefi no de habi bftngi. 
2>e< 3tmmermannd ^au^ (ober S^^au) t^at him iSant 2(Abern toü^ er ^u ,^ilfen, 
aber ftc^ fclber nid^t. (St Eiimmert ftc^ um ha$ ^audwefen 2(nbrer^ ab^r fein ejg<:» 
ne« t>crnad)Mfftgt er. 

638. Tingi-fouwloe lobbi tingi-meti. Der Uaögeier licbf d 2Ca$. iDie !^au xoiilit 
fiöj om licbjlen im Jtotbe. (SJleicb unb gl^cft geftUt fic^ gern. 

639. Tingi-fouwloe loekoe, fa dem kiii soema na bongopita-plesir sabatem a 
kom pili hai. £>er 2Caggeter fiit)t ;(U; n>te ttittt fingertet) tet werben: Xbenb^^ fömmt 
er bann, bie 2Cugen auSpicfen. 2)er X>iib erjte^t fid) tvft feine (SieUgent^ett. Ueber« 
rege, e^e bu bonbetft. 

640. Tingi>fouwloe no de wensi moro, leki hasi moe dede. Der 2(aggder bat 
feinen ^6bern Sunfd}, ali ha$ haB $fcrb fterbcit mbö^tz, (Sd ift jeber auf feinen 
eignen JBortbeil bebocbt. Seber ift jldj fetbft ber 9tdcbfte. v 

'641. Granwci Tingi-fouwloe ben tingi, kom taki, te a dede. 3mmer f)attz bcc 
^adg^er einen ubein (ä^erud) — oielme^r nun, ba er tobt ijl. @r f^at nit wad 
getaugt, jumal nun, ba er alt unb ftumpf 1ft. ®« folded gefd()iebt am. grünen 
^olje: toa^ will am bitrren werben! 

642. Joe kosi Tingi-fouwloe, a hati kraköeu. SBSenn bu ben Vadgeier bef(bimpfft> 
fö^(t ft4 ber Srutbabn beletbigt. äBer ftcb getroffen fu^(t^ ber nimmt fi^'^- 
aöenn bu ben beleibtgft, bzkii^i^ bu bie gan^c @tppfd)aft. 

.643* Joe 81 Tingi-fovuwloe, joe spiti: ma joe si Tjotjo - fouwioe , joe floiti. 
SQ3enn bu ben 2(adgeier fte^ft, fpuctft bu auS: wenn bu aber bag 3:jotio?S36g(;Id?en 
(^ingoogeO Mft Pf^iff^ ^u. Du ftet^ft t)i^ ^erfon an. Dad JCIeib mac^c ben 
fSkam. 

644. Koskosi to Tingi- fouwioe no kpn kill hasL Die @(()impfreben bed Ha^f 
geter« bringen bad ^ferb nicbt um. Denn wad oon mir ein (SUl [priest, ha^ adjt' 
id9 nic^t. ^ii ^dfterungcn eüied fo oerd^itli^en fOtenfdjen^ tcii bU/ !6nnen mic 
nid)td fc^aben. 

645. Vakoe vabra-tjari go, tjari kom. Vakoe etc. ( 9{egerwort€ ) — Einbringen, 
^erbringen, ^u hift tin reciter 3n}{f4entrdger ! Du ge^jl oon einem jum anbern^ 
Unzeit ani^uricbten (itlatfc^erei ^u madden). 

646. Skapoe tini Tjariman, a broko ncki. SSenn'd &(iaf einen Srdger ffnbet, 
ld$t'd ben Jtopf ib^rabbdngen. SKBenn man bir einmal ^ilft, wiUft bu aucb gar nic^td 
met^r tbun. 3e bequemer man bir'd ma(bt, um fo bequemer mUft bu'd babm. 

647. Tjotjo wan pikin fouwioe: ma joe nokan njamhemnangawiwiri. Dber: A no 
di Tjotjo- fouwioe pikin, joe sa swali hem nanga wiwiri. Obgleich ber 
Sjotjo ein fleined S36gel(ben ift« !annft bu ibn bocb nic^t mit ben gcbern oeri^ebren. 
Q^laube ja nid^t, ba^ bu mtt mir t^un fannft, wad bu wtUft, weil i4 fo arm (ober 
flein) bin. 

648. Mi no. tron Tjotjo-fouwloe, yo kweki tra soema piklen. JDber: Mi, a no 
Tjotjo-fouwioe, vo kweki bravorki pikicn. 3(^ bin fein Siotjo-?56(:ieldjcn 
geworben, um anbrer ^eute JCinber gro§ %u iitt^tn, Cbef : 3cb bin fein 2:iotio« 
S36geld^en, um bed JBlauoogefd 3unge aufjubringen. (Der Z\ot\o foU mit bem jun^ 
gen SBlauooget t^un, wie bie ©rnemücfe mit bem jungen JCufuf.) 3(b will nicbt 
beine J^a^enpfote fein, um beine Aaftanien aud ber 2(fct;e ju ^olen. SA^re beine 
^tdne felber aud. 

649. Ala kre yo Todo a no areen. 9(id)t jebed Srof^gefc^rei UbtuUt dtegert. Jteine 
9{egel ot^m Un^na^mt. 



Vnfmng. 3S7 

600. Joe de fcapoe To do: joe si broedoe no de kom — joe no «a kabi na 

hem baka? SBenn btt einen Srof4 oenounbefl unb fteb^^ baff fein fBlüt 
fommt: nnrfl bu nic^t Don i^m abfaffen? aSffI bn nodl^ nt^t onl Q^rfa(^tund Itug 
gewotben? jDu ffe^fl/ bad bu mc^yt^ avtitidfttft toiUf^ bit*< beim noli^ nf^t auf« 
(jcbcn? 

651. Ouroe siki ¥oTodo da kraskcMi. ^tt &^^ {Kn9WQ^) ift eftte alte Jtranf (feit 
bet Sttbtt. 2)ie Sta^t fann'd fOtanfen ntc^t laflen. Sun^ gewobnt, Xlt getiian. 

652. Toe wroko kill Basi Klein. S)oppeIted SQ^er! ^at a^^et^et ^lein um*i ttbtn ge« 
bracht (ber feme Htbtit, mm et ftxtiq toot, roittat umarbeiten mnite). 34 muß 
mt4 nod^ ju 3:obe plagen, Wiil bn aUe« vtxUitt maö^ft (uv(b i4) t>tim Zvhdt aud^ 
nod} tbun mtif). ätner fann nic^t 2((Ied tbun. 

663. Dati ^vah Toeb^e Toebde negosi: Kraboe avanserk S>a9 ift 9\n Xu6u-9e«' 

f<t4ft (^tgenname eine< ebemaltgen ungl&ctHtten itaufmafmd): bee Jtveb< ge^t oor« 

auf. fOltt bem oetit aUU ben Jtreb^gang. 
654. Soema «a holi Toet6c, kabä trawan koti met!? SBer mirb bte 4^^tnet Ralfen, 

w^brenb tin Xnberer bud S^eif^ fdiinetbet? 2)ei: ^tne ben Oenuf, ber Vnbre ben 

Serbruf. (Simv bte Hvibtit, tin Vnbrer ben So^in. 
6ft5« Disoema habi nem to kow, a moe habi Toe toe. SSSer ben dtattien einer Sttik 

b^t, tUttf ancb ^btntt ^ben. SSiUfl bu ben Stamen, muft bu oik^ bie ta(t wou 

len. 3ebe SBörbe bat ibre IBörbe. 3(u(b: SDu muft beinem Zmtt <it)xt machen. 

Vucfft }Du muft ntdift aud ber dtolle fallen. 
656. Tomtom fadöm na Okro-blafoe: a fadöm na hem plesi. JDber: Tomt6m 

fadöm na Okro, a no pori. Sßenn ber Somtom in ben Dfrobfaff fdUt, fo fdKc 

er auf feinen yia^. Ober: Sßenn ber Soratom <mf bcn CBro fdttt, fo Commt er 

nid^t um. Sa| bir't ni^t leib fein ( Xnge^brigen etwa« ju fc^enfen): t$ bleibt m 

ber Srcunbfcbaft. 
6^7. No fom Tomtom, ro wakti soema bUfoe. stampfe ni^t Somtom, in (Sr« 

Wartung M IBlaffed t>on 2Cnbern. Z^ixft bu 2Cnbeni einen IDienfl: fo erwarte btr 

leinen iDanI (ober <3)egettgef(Ultgfeit). 

658. Disoema hanoe (ob. Da hanoe, dUi) njoesae vo koti big! Tomtom, a no sa 
kabA. SS^iffcn 4^anb (ob.; IDie^nb, bie) gewol^nt i% grole etMtn Somtom ab^ 
Xttfdynciben: bte wirb nie baoon ablaffen. 3ung gewobnt, Hit get^an. 

659. Ton go ^ari hem masr« na boen, a tjari hem na ogri toe. iDte 3ufige fii^rt 
i^ren 4^errn gum ®lö(t, ober attcd gun Unglöd. W fommt aOei auf 3eft unb 
Umßdnbe an. (Si ^at Mt9 feine gwet leiten. (Sd fann £um (Suten, aber au(b 

Jtxm Sbfen audfc^Caaen. 
li da Tongo: mi de na mindri to tifi. 34 bin bie 3mtge: i(ff ffcef^e gwif^en 
ben 3d^nen. 34 f^e^e {wif^enSt^är itnb2(ngel. 2Ctt4: 34 bieneWen: i4 gegbre 
feiner ^art(iei an, 

661. Tori poeloe Tori. (Sine ®ef4i4te bringt bie anbrt an'4 (t4t. Vq4: (SinSSIort 
^U>f^9 anbre. 

662. Ouroe Tori no boen vo taki: a gi njoe hättibron. 2(u4: Tingifonwioe 
taki: Ouroe tori no boen yo taki. Hitt ®ef4t4ten ftnb m4t gut }u er« 
^blen: ei ma4c neuen 3orn. 3Cu4: ^er Xaigeier fagt: üi ifl m4t gut, alte 
®ef4t4ten ju erjdblen. Hitt ®ef4i4ten muf man ni4t wieber anfräbten: 
c< fommt n{4td Oute« babei (erou«. %$a< norbei ift, ift norbet: man muf e< 
ruben (äffen. 

663. Switi Tori broko jonkman kni. 2Cnmutbige ®ef4i4ten bre4en be« SängU'ng« 
Jtnie. — Vngenebme ®efeUf4aft ifl ba« Ungläcf junger Seute ! ( 2Cnmut<^ige Untere» 
baitung ma4t iunge &eute trdge — bdlt fte oon ber 2Crbeit ab.) 

664. Mi habi wan Tori vo taki joe, ma bangi no de vo sidöm taki. Ober: Tori 
de vo taki, ma bangi no de vo sidöm. 34 b^^^ bir eine ®ef4t4te ffU tvf&b* 
len, aber e« ift feine 83anf |um @i|en unb (Srgdbien ba. Ober: (Sine ®ef4i4te 
ift ba gum (Srgdblen, aber feine SBanf gum @t|en. 34 b^ttt bir man4« tnit» 
jutteilen, babt aber (etber feine 3ett. @tn anbermal, wenn wir mtf^t itit b^ben! 

665. Dapee wi sa sidöm taki Tori, wiwiri no sa gro de. Sßo wir un« meberfe^en 
werben, einanber gu ergd^len, ba wirb fein ®ra« wa4fen. IBir ^aben cinanber f» 
oiH gu «rgd^ien, bat wir<ni4t fbmien fertig werben. 

666. Tra soema slibi klosi no de tapo kouroe. 2(nbrer (eute Bettbecfe f4&|t mt4 

43 



338 %n^iig. 

Mft pot 3t6iU. Da< ift cin-Wtc^Itt Ztoft, bAf Xabre wa« (oben. lUibrci: 
Srob iiio4^t mict» nttbt fatt. 

667. Tranga no tjari kow na pen. 9mcXt btinqt bit Stub ni^t in btn 6tall. 
9Rit Strenge (Revolt) rietet man mem'g au<. 

668. Tranga no winni kondre. Q^twait erobert bü< Saab mdbt 9Bie ba< oonge. 

669. Te da isri faja y joe moe triki nanga hen, bifo a kom koaroe. Go lange ba< 
Bägelctfen (»eil ift, nrnft bu bomit böge(n, e^e e< faU »trb. S^an map bad (Stfen 
f^micben weu'd warm ifk. 

670* I>a soema no waniTrobi, a no moe meki hem hoso na fb-pasi. SEBcr feinen 
etrctt wiU, mvi^ fein ^ani ni^t auf einen Areujweg banen. SBer ben Stieben 
liebt, muf 6ffentli4e Drte meiben. 

671. Watra troebroe na riba: da boen tern vo fisiman kisi fisi. Ober: Watra 
Iroebroe, joe kUi fisi. 8Benn'< ffioffer im gluf tr&be ift, ift'i gute deit fi^r bie 
ii^ditv, Sif^e su f^ingen. Dbet: Iffienn'« IBaffer trabe ift, fdngft b» Stf4e. 3m 
Sr&ben it gut fifteen. 

673. Tr ok im an trokl mgi: dapee dem piki hem boen, na dapee a potti hem 
jesi. SBenn ber )Borfdnger benOlefang leitet, fo rietet er fein okv ba^tn, wo man 
tbm am befien nacbftngt. 3ebermann baVi gerne, wenn man fi4 na^ ibm tid^ttU 
®cborfam i^ bie befle ^mpfe^lung. SBer fi^ in b&(ten weif, fommt gut bur^^ 
bie mtlU 

673. Waka no hati hasi. 2)a< (Beben fc^abet bem |>ferbe m'cfit. Sßa< man gewohnt 
ift, baö fc^abet Ginem nic^t. Gcwobnbcit wirb }ur anbem 92atur. 

674. Mi waka naoga joe ron da da-srefi. !Rein ®e(^rn unb bein taufen ftnb gan} 
baffelbe. fEiai bu fonnfl, tann i4 avi^, nur beffet. 

675. Te joe waka, tee joe toeka nanga boom: joe sa Iron baka. Scnn bu fort« 
gebft/ hii bu an einen Saum annrennjl, bann wirft bu umfebren. 2>u wirft bit 
bie 4>drner fcbon no(b abffofenl SBenn bu einmal tä^tig onrennft : bann wirfl bu 
jur IBeftnnung fommen. 

676. Waka man si jorka. jDer SBanberdmaun fie^t 9pifttt. Zuf Steifen fte^t man 
mnncberlei. 

677. WAkaman tjari trobi. IDec SSanbertfmann ^at 9i0tf) §u tragen. XBer «iel un« 
terwegd ift, t^at mani^ti bur^jumadjen. 

678. „Waka bocn'S a no Gado to Wa kam an. Gin „müdliäit dttiftV ift ni^t 
ber ®ott be« SBanberer«. iDer SSSunfed einer q^üdli^tn Steife f^ü^t ben dteifenben 
ni^t oor ©efabren. 

679. Wan han, a no kan wasi hem baka; wan foetoe no kan waka na gron. 
C^ine $anb fann i^ren 9tä(fen (obere 6eite) nicdt wafdizn, no4 ein gut auf bem 
SBoben |){nf4reiten. ^an ftebt nicbt auf einem Seine. @iner allein Cann nietet 
otel audricbten. ($^ xft nidjt ^ut, baf ber VSfttnf^ allein fei. 

680. Wan patata na mmikit a tingi ala dem trawan toe. @ine (fc^lec^te) Kartoffel 
im ^oibe ma^t, baf |!e alle llinfen. C^in rdubige€ Gc^aaf oerbirbt bie gan^e 
beerbe. 

681. Wan snipi no sari pleti. @ine6(bnepfe bebectt ben Seiler m4t. iDamit fannft 
bu nic^t audEommen. ^it unzulänglichen SXittetn fann man feinen Sweet nic^t 
erreichen, ^amit wirft bu feinen ^unb uom Ofen tocten. 

683. Wan soro no de hati toe soema. @ine SBunbe t^ut ni^t }wei IRenfd^en web- 
3eber fublt fein eigne« ttib am tiefften. Q^« totif ieber am beften, wo i|)n ber 
ber @d^ub brucft. 

683. Vo wi, nanga vo mi, a no Wan. ^ai „Unfrige'' unb ba< #,8Keinige" ift ni^^t 
baffelbe. @o wtit gebt unfre greunbf^aft nidftl )Sa« mir gerbet, ge||6rt barum 
no<Ä niddt alten meinen greunben. 

684. Watra de tjari hebi. iDa« SBoffer trdgt Saften. 9Kir wirb audft 2(lte« aufge« 
börbet: i(b muf e« eben tragen. 34 bin au^ immer ber eiänbenbocf. 

685. Te Watra fala, joe sa si watra -mam^ na sjorou SBenn'ö SBaffer fdllt, wirft 
bu bie Sßaffernire auf bem @tranbe fcben. jDu wirft nocb merfw&rbige IDinge er« 
leben. XBenn bu lange genug lebft, wirft bu gar noc(^ merCwurbtge 2)inge feben. 

686. Mi no potti Watra na inatta, gl joe vo fom. 34 flutte nicbt äßaffer in 
ben 9K6rfer, um e6 bi^ ftampfcn ^u laffen. 34l verlange nii^t« Unm6gti4e« 
von bir. 



«n^ang. 389 

687. Mi pkmi Watra-moen^nu lüsi paoipoeo. S4i iabt fBSaffttmttout gepflanzt 
unb Mxbii eeemtct. di tfl gan^ anber< au^dcfaUen« ali t4 ba^te. 

688. Dasani no boen yol^cefl-kamer, a boen vo Poti-hoso* ^aß Um SBatfcn^. 
gerieft ftU fc^lec^t tfl, ifl gut genug fäc'd Utmrnt^aui. IKBa« tit mc()t gut gtnuft 
ift, bad foU für mic^ gut genug fein?! 

689. No weg! man na bai. IBdge btn SDanii nt^t mit htm 2Cag(. fBcurt^etU SUU 
nen nad) bem du^ern 64em. ttrtbetle ni^t nac^ bem ^^etn. 

690. Loekoe na batti, disimi wen*, bifosi joe begi mi oaroewan. 6te^* btr ben 4^ut 
an, ben te^ trage, ebe bu mi^ um meine« alten bittcß. 2^ ^bz felber ni^t 
tt>a< foil tcb btr geben? 

691. Joe bai Wi«i, joe moe bai koni toe. flIBenn bu ein (Sauber^) &xtttl 
fauffk, mnft bu auii JClugbeit (^u beffro gefcbictter 2(nwenbung) !aufen. Obne 
bie re^te Vnwenbung itlUn bic beften (i^aben nic^ytö. SBaft nu^t bir (Selb o^n^ 
SBerflanb l 

693. Joe seil Wisiman, Joe bai az^eman. iDtt t>er(aufft bell Sauberer unb fauf(t 
ben SQSabrfager. 2)tt i^aft mit bem Saufte m4|td gewonnen. Du gibft 6e4stg 
unb befommft tin @((|ocf. S3om dtt^tn unter bie Sraufe fpmmen. 

693. A no tid^i Wiwiri fadöm na watra, a no tidei a de pori, 2)ai &ittb oer< 
fault nicbt (eute^ loenn'd beute iiCi S&affer fdUt (ober: an bem ISage, ba H :c.)- 
'SBarte nuri bie^eif wirb fc^on !ommenl 2(Ued toHl feine 3eit t)abzn, @d ift no4 
nidift aller Sage 2Cbenb ! 

694' Te Joe wani sori, taki, joe njam hagoe-nieti, joe moe poeloe Wiwiri na 
tifi. föenn bu »igen mU^, bai bu ^dj^weinefleifcb gegeffen ^aft, muft bu ein 
J^aar auö ben 3a()nen Rieben. SSSie (ann idy wiffen, xoa$ bu tannjl (ober mie ret(4 
bu bifl), wenn )Du*< ni(9t §e{gfl? S>a8 ^dttefl bu fagen follen: id) fann'6 ni^t 
riecben. 

695. Boen-bede no de na Wiwiri. S>a< ®lötf 1t|t ntc^t in ben paaren. 9tüd 
bat Jteiner oon f!4 fdber. X)em ®tucf !ann iCeiner gebieten. 

696« Te Worom mandi nanga gron: pee a sa waka? ^JQSenn ber SBurm mit bem 
(@rb<) 83oben jörnt: mo foil er frieden? ®enn Semanb ab()dngig ifl, muß ec 
fid) aXfandied gefallen laffen. — fffiad foil ic^ machen: wo foUte i(b fonfl j^in? . 

697. Basi Djakki taki: Worom no waka soso (sondro arcen fadöm). SReiflec 
jDjaü fagt: IDer SBurm tvit^t md)t oon ungefdbr ( obnc baS biegen gefallen ifl). 
9tid)ti oon ungefd(ir. 2)u t^uft n\d)t€ oi)nt Xbft^yt. Sebe SBirfung ^at t§re 
Urfacbe. 

698. Sneki beti joe: joe si Worom, joe fredc. SBenn bt(( eine ©flange ge^ 
biffen hat unb bu ftcdfl einen SOSurm, fo färctitefl bu bid). @in gebrannte^ 
Ainb f^eut*^ Seuer. SOSer ft^ einmal ben SRunb (bie SiRd^t^) oerbronnt iat, 
wirb oorftcbtig. 

699. Joe tan langa na Wowoje, joe kist paiman«. ,SQkll»bit lange auf Um fDlaxftt 
bleibfl, ma^ft bu (Sd^ulben. SBer bfentlid^e Drte befugt, !ann fein ®elb M wer« 
ben. ®elegenbcit madjt X>iiht. 

700. Quakde taki: bem habi weti klosi, ma morsoe Wroko meki, bem no kan 
wen. Clua!u fagt: er t)aht wol xoiift Jtletber, aber bie fc^mu^ige Arbeit fei 
e^nlb, baf er fte nidbt tragen !6nne. @d mbä)ti 3eber beffer f4ieinen, ali er ift. 
IDu weift bt4 boc^ immer ^ttaui }u reben. 

701. Joe gimiWroko-saniy ma joe no gi mi tem vo srapoe dem. iDtt gibffc 
mir wol S&erf^euge, aber feine ^üt, fte fd^arf ^u machen. ä&aS nö|en mir beine 
SBoblt^fen/.;wentf tm mir feine ®ilegcnbcit gibfl, baoon ®ebrau4 iti ma^fen? 
SBad tt^t nijr^^ein Qki^tnl, wenn i^'i nicbt anwenben barf? « «» 

702. Joe potti m^ na Zojdix», joe po£loe trapoe na «li ondro.'^ S)u t)<ift mtdt^ auf 
ben Oberbbben %%tltcm titbjbiei,^eit/r untet niftr tbsgge^pjien. ^ 2)u t)aft mir ben 
atuct^ug abgefd^nitten. @d ifl ^u'fpdt: (4 fann' nidjt^^iittbr ^i/rücttreten. 

703. Mi pikien no (t^d^^yo^^M^ na Zand^ci: mi, leki bem mami^, no kan frede 
vo tan na bem heda b'ari kVe!- SOfem '^inb bat'ftd} if4^ ^efidj^aiit am Sonntag 
%n Herben: iä), ali feine SRuttir, fann. mtcb nic^t fdit^n, ^u feinen i^duptcn ju 
fteben unb ju webf lageif! « SBetin bu mir Urfa^e ^ur SetrüDtitfMSibft / fo wunbre 
bi(4 ni4t^ wenn i^ betrübt bin' 2)em Sn^fmcrse idpt ft^'« tii(fi[t. gebieten, ^rje« 
leib wiU f!^ l^uft ma^ml 



704. Mi dft Zon-fotiwtoe: ar^on no de nati mi. S^ Inn Ux tkntitWC^H: bcr 
Stegen mm^t mfdft R<4t nof. 0«i bem Idnft aSe« a6, toie bo< fSaffer non bet 
iBani. J3<$ ma^c mir Ti^4^t# baronl. 

70ft. Z out od no moe pryse hem «reli. Dal €(a(} muf ff^ tii^t fcAcr loben. 80lan 
nnif ftcb ni^t feCbtv loben. 9{0cn(ob ftfnCt. 

706. Sani de na Zoutoe, a no port. flS^al fm CSdl^e ttegl, nctbitbt ni^t. f)tt 
baft'< bei mir nod^ im CSaI|es ic) »erbe bir*« m<bt t)erdeifrent ^Cnfgefcboben ift 
ntdi^t auf0e|oben! 

707. Soema «a ^li Zontoe, a njam ^esit 9llir n»irb fein €l(k(} nerfaufm nnb 
Vfcbe efTen? Sßer »irb fetn 9uM (ineeben far etwai e^le^tcif "^ 34» tnerbe 

■'f ^lein ajer fein! 













" '>' 


«. 


■* W ' 






* «. 




- 


■' .^* ' 


.** 


* « 


* - ■'. * 


'» 








*'* **, 


1» 


-;"- 


.» ^ 


» 


1 » 




^^ 


tl^ i 


.» ' 


% 


i- 


. 5 


y ,. ^- >. 






>» 4 • 


^ 




s 

* 










;^-A^ '•'Vi^r 


▼ . 


w 


^. 








r 


^^ ^-ln 






Ml# ^ •. 


-%-•• 


«^ 


V 

/ 


'■■ K 








«* 


r 




\ * 




■ * 






V ■ 


it 




♦ 


■ ^*, /•^ 








> 


A -■ * ' 


4' 


^^-» 











'**:*. 



P^ 



k::> 



if'*^* ■* 



^ ... 



V *• 






t'i.^Vw 



DOES NOT 
CIRCULATE