Skip to main content

Full text of "De viribus herbarum"

See other formats 


harvard Medical School 


LIBRARY OF HYGIENE 


FROM THE LIBRARY OF 


CHARLES HARRINGTON 


INSTRUCTOR IN HYGIENE, 1885-1898 
ASSISTANT PROFESSOR OF HYGIENE, 1898-1906 
PRoFESSOR OF HYGIENE, 1906-1908 


GIFT OF 


MRS. CHARLES HARRINGTON 


NOVEMBER 30, 1908 


x 
k 


"n 


KR, 


n 


h. ? 
t) 
f 


IR 


^. 
? 


& 


meh m , 


^s “δι frm nn le aen aoa 
pra ip 9b iM ra roli e. «ἧς 


- o 


: ie mn 2 
Vor err ett ode » 
"ρας πολέας 


ac E -τ δ᾽ Mh S nod Ἢ P une! ac 


Ve uim ett utt rro 


re 
emen τι 


P ANTI onm UIN. 


iw e 


Kun, oum en co | ER . 
SIE, τς s τὰ 


Tnt tes d ^ aii. Sip 


F8 adit TEEN 


EL 


a en EN 
ve rr aeg > 
En mMÉSiá6swl 


a vm sg merus ^ RE 


ὥραν τ᾿ τοῦδ» a τὲ 
ose pom tr, 


- 


iiam 


BE 


En Zip reg 


ee. F 


ac Fe % 
SR ER 


wq ww » 
A nde ^^ a s - 
Deeiwicet dita 


AS m ^ 


bre a , 


- Tr adt c m 
m eem t n > “ eu βαρ το" : 
AL c E ne x 


«Nos 


pr cte TER 
ie rg 


ar Er κ τὰ 


LM - 


BR 


ES 


en 


MR 
e, 


MACER FLORIDUS 


DE 


VIRIBUS HERBARUM 


UNA CUM 


WALAFRIDI STRABONIS, 
OTHONIS CREMONENSIS Er IOANNIS FOLCZ 


CARMINIBUS SIMILISARGUMENTIS, 


QUAE 


SECUNDUM CODICES MANUSCRIPTOS ET VETERES EDITIONES 
RECENSUIT, SUPPLEVIT ET ADNOTATIONE CRITICA INSTRUXIT 


LUDOVICUS CHOULANT. 


ACCEDIT 


ANONYMI CARMEN GRAECUM DE HERBIS, 


QUOD E CODICE VINDOBONENSI AUXIT ET CUM GODOFREDI HERMANNI 
SUISQUE EMENDATIONIBUS 


EDIDIT 


IULIUS SILLIG. 


p O———————————— 


LIPSIAE, suuPriBus LEOPOLDI VOSSII. 
1 0.5 X 


AMSTELODAMI, apud I. MUELLER & Co., in de Kalverstraat No. 163. 
LoNbINI, apud I. B. BAILLIERE, 219 Regent Street. 
Parısıs, apud I. B. BAILLIERE , Rue de école de médecine No. 13bis. 


ee 
esas i 


ATA. ΠΝ ove) 


RENT. at 


T [qu PIE tow up er 


Nd VL 


Jw PEN n. ἱ a s D *. je u ü i ^| NU 


a 
LAT NU Mr, PM : a - " 3 SA. A 
4 i ES ds ay S ER 


ΜΟΥ FAHUT TE iH 201: gan | «H0IG09 
MIRIAM ΛΟ Ὁ ἈΠΟ ΓΛΊ Ὁ μα ku TITFILTOR e 


; u^ lw Re AL, OR, oi m M 
Mera Y : : Qe ON 
vo. 9 HD BINEVO δε y 
1 "T 1$ (8 2 5 M 
L1 » WA. A. u. ü hp ^ ΑΝ 1 wd wd J X 3 M ἢ Y J --Ὄὠ 
j fec e. i u ἔν "nh 
δ 4^ Ὶ ἥν" í «Τῇ » t. “ἊΝ , ] Rn, 
FINIT γῇ 3 24 Mea) wie fe n y PNIS: " he. WC : ) [US 'u 


ἢ E x Er an a Kr : T. Cu VA Y 
‘ kl à E 3 ; " T ] " 
Euer 0a ""À ra fi Amurgmdquy Ar ἢ N. Y 43 9.4 
? A “αν 1 I od 7 LI " 1 * ig yan | | d 4 ΠΥ 3 M a » 1j A; » AU des da 
' Pu a ke 4 DE is M VAI h 


" ; H ἢ Σ 
: ) » 
Ana ua aaa, MIR ΜΆ ΦμρΝ ges σεν το s». {00 


: OCBOUBIM ὑυύλαλδιρας 


vs di ua ἮΝ 
ὮΝ Er $ » ci e d ir , 


4 
x N ἢ z Fi 
af oae ade re a D CL a iden: — : 


τρῶν OO TOHUE svabraxy 


ΗΝ "d RR b af τ ἢ d 0d v a n ad 3 τὰ mn rq p 


ur c1" 


1 ( , NI" y E u^ er LY E ΨᾺ e Ea 1i JATAG LES 


ij οὐ X4 5b 4571 | AnRERIFAU 


, Y 


m. » ΡΝ 


Cun sex abhinc annos Aegidii Corboliensis car- 
mina medica ad codicum manuscriptorum et editio- 
num veterum fidem recensita ederem, in animo erat, 
alia quaedam similis argumenti carmina medio aevo 
conscripta eodem fere modo cum harum rerum fau- 
toribus communicare.  Eligebam' Macri Floridi car- 
men, cuius summa apud omnes medii aevi medicos 
auctoritas mihi iam in curanda Aegidii editione inno- 
tuerat, et Othonis Cremonensis versiculos, quos iam 
tune e codice manuscripto suppletos descripseram, 
quibus adiungere volebam Walafridi Strabonis hortu- 
lim, non illepidum aevi Carolini poemation. Quae 
«mnia, ut uno: volumine: comprehendi, sie brevi tem- 
Jore absolvi posse sperabam. Sed cum insignis copia 
«€ dicum manuscriptorum | et editionum Macri Floridi 
tum accuratius huie scriptori impensum studium facile 
ine edocuit, eam eius parandam esse editionem, quae 
severioribus quoque in medicina. medii aevi scrutato- 
ribus quodammodo inservire posset, et in oratione 
Maeri constituenda non, ut in Aegidio factum est, 
coniecturae, sed optioni inter lectiones codicum pri- 
narium esse locum concedendum. Hac solum ratione 
Seerari. posse videbam, fore ut editio scriptoris ali- 
eius exeusationem inveniret, qui neque sermonis ver- 
sumque elegantia, neque rerum ubertate et practica 


qudam utilitàte sese commendaret. Et haec quidem 


| 
| » 


IV 


in causa erant, cur multo serius quam promiseram 
haec editio in lucem prodiret. 

Si quis autem, non cur (am sero sed cur om- 
nino eiusmodi scripta nostris temporibus edantur, 
quaestionem instituat, eum minus, quam decet, me- 
morem esse duxerim, in historia literaria quemcunque 
scriptorem non ex nostro sed ex suo aevo aestimari, 
nullum vero ex iis, qui remotioribus et minus notis 
temporibus scripsere, plane contemnendum esse. Quae 
cum in omni literarum genere tum praecipue apud 
scriptores medii aevi valent. Huius enim aevi omnem 
indolem et conditionem, civilem non minus quam lite- 
rariam, aceuratius eognoscere, hac ex causa iam 
maxime interest, quia nostra instituta, nostrorum 
temporum vivendi ratio, artes et doctrinae, et omnis 
eruditionis nostrae disciplina in illo aevo quasi fun- 
damenta sua habeant profundissima. Ad cognoscen- 
dos vero mores et doctrinam cuiuscunque aevi non 
parum certe conferunt scriptores medici aut de rebus 
medicis, quippe qui res pertractent a reliquis omnibus 
aliis quidem scriptoribus neglectas, sed ad vitae quo- 
tidianae intima penetralia quam maxime pertinentes. 
Quare non soli medico aut rerum naturae curioso li 
scriptores inserviunt, sed cuique, qui non superficien 
et speciem rerum gestarum, sed causas interiores & 
veram vitae communis indolem nosse cupit. Sic, wu 
exemplo utar, vires medicae, quae certis. herbis in 
esse creduntur, et narrationes fabulosae de herbarun 
efficacia in corpus humanum saepe lucem. quandam 
afferunt religionibus antiquis, quae declinando, . ut 
fieri solet, in superstitiones transierunt;  verbenae. 
visci querni et hyoscyami exemplo. Et cur ea, qua: 
medio aevo credebantur de herbarum viribus et.mor 
borum natura minoris esse momenti putentur, quan 
inanes dialecticorum | eiusdem aevi subtilitates,. dut 
theologorum verbosae disputationes de rebus, que 
sciri nullo modo possunt, aut monachorum loquaes 


V 


et prodigiosae fabulae de miraculis Sanctorum et de 
laudabili vita beataque morte divitum et potentium, 
liberalitate coenobitis commendatorum ? 


.. Latinitati praeterea mediae et infimae accuratius 
et plenius cognoscendae summam quoque afferunt uti- 
litatem scriptores medici, rebus saepe nominatis, quae 
ab aliis non commemorantur, et in eo verbis et elo- 
cutionibus usi, quae apud alios seriptores non legun- 
tur. Poétae vero quorum opera hie exhibentur, sup- 
plementum simul sistunt ad Polycarpi Leyseri histo- 
riam poétarum et poématum medii aevi (Hal. 1721. 
8., 1741. 8.), in qua collectione nullus eorum legitur. 


Sed ipsa quoque medicina et rerum naturalium 
cognitio sibi ex hisce suis scriptoribus, qui medio 
aevo vixerunt, fructum capit satis conspicuum. Me- 
dicinae scilicet elementa e remotissima antiquitate ad ᾿ 
nos pervenerunt per medii aevi viros medicos, Sa- 
lerni praesertim, Parisiis et in Monte Pessulano me- 
dicinam docentes et scriptis ornantes. Permulta quo- 
que, quae admodum diu valuerunt in scholis medicis 
et partim etiamnum in iis valent, ex ipsa medii aevi 
medicina originem duxerunt; medicinae quoque nova 
illo tempore aetas illuxit, neque antiquitati aequipa- 
randa, neque recentiori aevo, sed utrumque connubio 
quasi iungens, unde non adeo spernenda, quam vulgo 
fieri solet. Certum est, permulta medii aevi medicis 
nota fuisse, quae nunc vel nescimus omnino, vel ne- 
gligimus; permulta sincerius tunc et modestius tractata 
fuisse, quae nunc alto nimis supercilio despicimus, 
doctrinae damno et aegrotorum. Quam copiose, 
quaeso, illis temporibus actum est de vitae regimine, 
de cibo et potu, de balneo, de phlebotomia, de her- 
barum lapidumque virtutibus, de aquis destillatis, de 
venenis, de lepra, de pestilentia, de temperamentis, 
de urinarum signis, de arte physiognomica, chiroman- 
tica, astrologica et magica, nec non de multis aliis 


VI 


rebus scitu non indignis, de quibus nunc vel plane 
non, vel obiter tantum sermo iniicitur in scholis me- 
dicis. At sunt haec superstitiosa. Vere quidem, pro 
more illius saeculi, multa, sed non omnia, et nos 
quoque superstitione non tam caremus, quam potius 
alia eiusdem specie utimur, de qua non minus posteri 
nos culpabunt. Auctoritatibus nitimur ut illi, sed 
aliis. 

Sunt ergo in scriptis medicis et physicis medii 
aevi multa recondita adhuc et oblivione tecta, quae 
a curiosis huius aevi indagatoribus in usum medici- 
nae hodiernae verti possent, vel, uti etiam interdum 
fieri consuevit, pro plane novis venditari. Id prae- 
sertim valet in omni tractatione de medicamentis sim- 
plicibus, et primo omnium loco de herbis, quarum 
vires tantum abest ut medicina recentior copiosius in 
usum aegrotorum adhibuerit, ut potius eas fere de- 
spexerit et tota ad chemica medicamenta confugerit. 

Sed ut haec et alia multa erui possint e medi- 
cina a quinto inde saeculo usque ad finem quinti de- 
cimi, opus est accurata et plena huius medicinae hi- 
storia, quae vel post Ackermanni, Hensleri, Spren- 
gelii aliorumque non spernendos labores adhuc desi- 
deratur. Vera medicinae medii aevi historia non so- 
lum celebriores scholas medicas et viros de re me- 
dica bene meritos cum scriptis eorundem enumerare 
debet et diiudicare, sed etiam uniuscuiusque saeculi 
doctrinam et praxin medicam ita exhibere, ut in sin- 
gulis ilius aevi scriptoribus medicis adhuc ignotis 
aetas et patria eius facile cognosci possit. Bene prae- 
terea discernendum erit in eiusmodi historia, quid 
medicina medii aevi Graecis debuerit et Arabibus, et 
quonam modo medicina graeca et arabica illis tem- 
poribus mutata sit et aucta, vel etiam diminuta et 
pessum data. Demonstrandum quoque erit, qua rati- 
one medicina recentior orta sit ex illa, et ex illius 
fontibus derivata. 


v1 


Ad haec omnia, quae vix inchoata hucusque dici 
possunt, opus est prae ceteris, ut scripta medica, 
quae ex illo aevo supersunt, eruantur e bibliotheca- 
rum pulvere, et quatenus fieri potest, accurate edan- 
tur. Spero itaque fore, ut haec edendi ratio, quam 
secutus sum in hisce carminibus non adeo grave in 
vituperium incurrat, id potius metuens, ut vires et 
doctrina, quas egomet adhibere valui, sufficiant ad 
opus susceptum ita peragendum, ut finis supra indi- 
catus vere attingatur. Alii supplebunt, quae deesse 
bene sentio. 


Aequi vero iudices et harum rerum bene gnari 
non ignorabunt, aliam criticen adhibendam esse his 
scriptoribus, aliam auctoribus classicis. Nam ab illis 
neque grammatices, neque prosodiae ulla regula ita 
constanter servatur, ut secundum hane verba eorum 
commode restitui possint. Lingua latina tunc temporis 
iam in eo erat, ut vel omnino periret, vel in linguas 
recentiores et singularum regionum dialectos deduce- 
retur, ita omni fere careret lege stabili et universim 
recepta. Temporum inquieta indoles, doctrinarum 
debilis e£ manca conditio, eruditorum hominum habi- 
tationes instabiles et peregrinationes frequentissimae, 
scholarum raritas, quae certam quandam institutionis 
notam non admitteret, sed omnia fere ad studia pri- 
vata et domestica redigeret, tenuis admodum latinae 
linguae cognitio apud doctissimos quoque viros, quae 
verbis et elocutionibus ex antiquitate servatis novis- 
sima quaeque et barbara miscere cogeret, haec om- 
nia tam multiformem et variatam quasi dictionem 
apud hos scriptores induxerunt, quae in singulis scri- 
ptoribus denuo edisci et secundum eius consuetudi- 
nem diiudicari debet, cum ex aevo et patria scripto- 
ris rite diiudicari non possit. Ipsae versuum pan- 
gendorum regulae vel prosodia antiqua, qua critice 
in poétis classicis maxime adiuvatur, hac aetate, de 


vi 


qua nunc loquimur, non amplius adeo stricte obser- 
vabantur, quin saepe syllabarum quantitates immuta- 
rentur, et recentiorum linguarum accentus in versibus 
componendis prosodiae antiquae locum occuparet. 


Aliud critices adiumentum apud scriptores clas- 
sicae antiquitatis positum est in fontibus, ex quibus 
hauserunt et secundum quos multa in iis restitui pos- 
sunt absque omni fere erroris periculo. Multo aliter 
in medii aevi scriptoribus. Fontibus hi non in ge- 
nuina lectione usi sunt, uti eos forsan nunc posside- 
mus post tot codicum accuratas collationes et colle- 
ctas tot virorum eruditorum in unum scriptorem lucu- 
brationes, sed libros veteres partim ex pessimis ver- 
sionibus aut excerptis et collectionibus, partim e de- 
pravato aliquo eoque unico codice legebant, quem 
conferre cum aliis et ex iis corrigere non adeo facile 
licebat. Et permulta quoque in his fontibus vel plane 
non intelligebant, vel ad mentem suorum temporum 
interpretabantur aut etiam temere mutabant. Ita fa- 
cile foret, in Macri carmine plura mutare ex Diosco- 
ride, Galeno, et Plinio, quibus auctoribus praecipue 
usus est; cum vero Dioscoridem et Galenum certe 
non graece, sed e depravata quadam versione legerit, 
Plinii autem verba saepe non intellexisse vel aliter 
ac nos legisse coargui possit, facile patet, non temere 
ex his auctoribus corrigi debere Macri carmen, prae- 
sertim cum et alios auctores et ipsas ex ore populi 
traditiones interdum adhibuerit. 


Quibus omnibus accedit adhuc illa difficultas, quod 
codices manuscripti multo magis variant in ipsis me- 
dii aevi auctoribus, quam in veteribus classicis. An- 
tiquissimos hos et egregios libros non adeo facile ex 
proprio ingenio supplere et mutare poterant, et ideo 
iam integriores describebant; recentiores vero et ipso 
medio aevo conscriptos libros facile propriis usibus 
accommodabant, addendo, mutando, detrahendo, prout 


IX 


optabatur vel poscebatur. Quod praecipue in metrieis 
operibus factum est, in quibus facillime novus addi 
versiculus, vel antiquus demi poterat, vel etiam inte- 
era capita adiici pro ingenio et lubitu librarii; sie fa- 
cile patet, posteriorem partem regiminis Salernitani 
(in ipsa Ackermanni editione. forsan a. versu 50mo 
vel 57mo) non unius esse auctoris vel unius collegii 
opus bene dispositum, sed. farraginem  inconcinnam 
variorum auctorum, collectionem quasi versuum me- 
morialium, quos infinitos habebat et condebat illud 
aevum. 

Si ergo ullum hisce medii aevi scriptoribus pre- 
tium apud eruditos statui potest, edenda sunt eorum 
opera, quantum fieri potest, eadem forma, gua con- 
scripta fuisse putari queant ,. collata quam maxima 
copia codicum manuscriptorum bonae notae et remo- 
tioris aetatis, et emendatis verbis secundum has lectio- 
nes non minus quam secundum propriam ipsius scri- 
ptoris consuetudinem cogitandi et loquendi, quae multo 
tantum et assiduo eius studio cognosci potest. Quare 
semper aliqua ambiguitas in horum scriptorum con- 
textu manebit, et dubitationi plus in iis s relinquetur, 
quam in korfptoribus classicis. 


Haec omnia ideo praemonenda esse duxi, ut ex- 
cusationi mihi sint partim apud eos, qui cum. aucto- 
rum medii aevi veram indolem parum. habeant. per- 
spectam, non edendos eos esse putant, sed oblivioni 
dandos et contemtui, partim vero apud. eos quoque, 
qui , meliora circa has res edocti, permulta. adhuc. in 
ipsa hae editione iure suo desiderabunt. 


Scriptores autem ipsi, qui in hoc libello conti- 
nentur, ii certe sunt, qui in medica medii aevi hi- 
storia non ultimum omnino locum. sibi vindicant. 


Id prae ceteris. valet de Macro. FloridZ carmine, 
quod cum summae auctoritatis fuerit a. decimo. inde 
usque ad quintum decimum saeculum,: fundum quasi 


x 


constituit omnis doctrinae de simplieibus medicamen- 
tis, quatenus illo aevo floruit. Quare in historia 
pharmacologiae medicae (qua adhue caremus et diu 
forsan adhuc carebimus) carmini illi insignis aliquis 
locus semper debebitur, cum admodum multa in ipsa 
illa historia non ex Hippocrate, Dioscoride et Galeno 
repeti possint, quos scilicet non legebant illius aevi 
medici, sed e Macro, qui illis erat instar omnium. 
Copia permagna codicum et editionum huius carminis 
id satis doeet, non minus vero laudationes frequen- 
tissimae huius carminis in scriptis medicorum inde a 
saeculo undecimo usque: ad sextum decimum obviae. 
Minus hoc asseverari potest de illis viginti capitibus, 
quae sub nomine Spur:ia Macr? editio nostra exhi- 
bet; sed cum non multo iunioris aevi sint et iam in 
duabus editionibus simul cum Macri carmine genuino 
apparuissent, non commode omitti posse videbantur. 


0 Walafridi Strabonis carmen, | placidam quasi 
spirans vitae coenobialis. tranquillitatem , ob aevi 
ipsius, quo condebatur, et ob auctoris in doctrinis 
theologicis. celebritatem non indignum videbatur nova 
et accurata editione. — Multum praeterea valet hoc 
carmen ad cognoscendam horticulturam saeculi noni 
et totius aevi Carolini, nec non ad melius intelli- 
genda Caroli M. capitularia. ^ Sermonis et rei metri- 
cae ratio melioris omnino indolis est, quam in Macri 
et Othonis carminibus, et iam eo illud aevum redolet, 
quod barbaries nondum tanta caligine oppresserat, 
quanta saecula proxime insequentia. 


Othonis Cremonensis carmen hic primum prodit 
ita ex codice manuscripto auctum et emendatum, ut 
vix cum prioribus impressionibus comparari possit. 
Et quamvis nihil aliud sit, nisi collectio versuum me- 
morialium ad cognoscendas proprietates et notas phar- 
mäteuticas’ medicaminum, tamen ideo iam magni fa- 
ciendum est, quia unicus ex illo aevo huius argu- 


XI 


menti est libellus. Nam in loann. Platearii libro. de 
simplici medicina (Circa: instans ete.) et in Nicolai 
Praepositi antidotario non seorsim hae res sed inter 
alias tractantur. Notulas adieci raras, sed ut puto 
sufficientes, si praeter duos libros iam indicatos pro- 
legomena mea ad Aegidium Corboliensem (Lips. 1826. 
8.) inter legendum inspicientur. 


loannes Folez, tonsor Norimbergensis, poéta 
facetiis scenicis componendis suo aevo satis celebra- 
tus, non immerito locum inter scriptores de simpli- 
cium facultatibus sibi vindicat, cum de aromatum usu 
et viribus lepidum libellum composuerit, quem ex ge- 
nuina ipsius auctoris editione hie exhibemus, addita 
simul ea impressione, quae invito auctore antea iam 
lucem adspexerat. Utraque exemplum praebet idio- 
matis Germanici, quo poétae utebantur ante illam to- 
tius linguae emendationem, quae Luthero duce tunc 
proxime instabat. Similis argumenti libellos, ab eo- 
dem Folczio conscriptos (ut: Yon allen paden, die 
von nalur heiss sein; Wem der geprant wein 
nutz sey oder schad ; Von einem krichischen arczat ; 
Von der pestilencz), alia occasione lubenter edam, 
Si mihi, quod hucusque nondum contigit, eorum in- 
spiciendorum copia facta erit. 


Singulare vero ornamentum huic editioni acces- 
sit ex Ju/4 Sdhgü, amici coniunctissimi, benevolen- 
tia, qui in epistola ad me data et huic editioni sub- 
iuncta carminis graeci περὶ βοτανῶν recensionem eam 
exhibuit, quae quamdiu non nova eaque vetustissimo- 
rum codicum subsidia in usum vocari poterunt pro 
plena et absoluta haberi debebit. Eiusmodi vero sub- 
sidia sperare vetat Frid. Dietzii, medici et philologi 
eruditissimi, industria, qui cum in omni fere Europa 
codices medicos antiquos felicissimo cum successu 
conquireret et ipsi huic carmini propriam curam im- 
penderet, aliud additamentum non inveniret, quam 


— > . 31 UP qv o». —— S. EM so 


XII 


quod ex eodice Vindobonensi deseriptum cum Silligio 
iam communicaverat Car. Weigelius, medicus apud 
Dresdenses spectatissimus. Cum vero me, medicum 
hominem et linguarum studio parum imbutum, mini- 
me deceat de docta Silligii mei lucubratione iudicium 
ferre, gratias ei tantum agere liceat quam maximas, 
quod qui inclytorum duorum Veronensium (Catulli 
inquam et Plinii maioris) editione iam inclaruit, etiam 
huic scriptori, qui et nomine caret et celebritate, so- 
lertem manum adhibere non recusavit. 


Seribebam  Dresdae, in vigilia Pentecostes 
MDCCCXXXII. 


L. Ch. 


MACER FLORIDUS 
DE VIRIBUS HERBARUM, 


WALAFRIDUS STRABO 
HORTULUS, 


OTHO CREMONENSIS 
DE ELECTIONE MEDICAMENTORUM, 


HANS FOLCZ 
CONFECTBUCH. 


Edidit 


LUDOVICUS CHOULANT. 


PROLEGOMENA AD MACRUM FLORIDUM. 


Fut Romae sub imperi Augustei prioribus tempo- 
ribus poéta Aemilius Macer Veronensis, de quo Ovidius 
(trist. IV. 10. v. 43): - 

Saepe suas volucres legit mihl grandior aevo, 

(Quaeque necet serpens, quae iuvet herba Hacer, 
cuius etiam meminerunt Disticha moralia, quae Dionysio 
Catoni vulgo adscribuntur: 

T'elluris sé forte velis cognoscere cultus, 

Virgilium legito, quod si mage nosse laboras 

Herbarum vires, Macer tib carmine dicet, 

Corporis ut cunctos possis depellere morbos, 
et non minus, quamvis nomen reticuerit, Manilius (astro- 
nomicon lib. II. v. 43): 

Ecce alius pictas volucreis et bella ferarum, 

Mlle venenatos angueis, hie nata per herbas 

Fata refert vitamque sua radice ferentes. 

Scripsit vetus ille poeta, Macer Veronensis, qui anno se- 
ptimo decimo ante Christum natum fato functus esse dici- 
tur, carmina de avibus, de serpentibus vel de animalibus 
venenatis, et de herbis, quae vero iniuria temporum peri- 
erunt, paucos versiculos si exceperis ab Isidoro Hispalensi 
(origg. lib. XIl. cap. 7 et 4) servatos: 

Cypnus in auspiccis semper laetissimus ales, 

Hunc optant nautae, quéa se non mergit in undas, 
et ex carmine de serpentibus: ) 

— Seu terga exspirant spumantia virus, 

Seu terrà fumat, qua teter labitur, anguis; 
reliqua omnia penitus interisse videntur. Carmen enim de 
virtutibus herbarum, quod in hac editione sub Macri Flo- 
ridi nomine exhibemus, nullo modo antiqui illius Macri Ve- 
ronensis esse posse, facillime evincitur partim ex eo, quod 
Macer Floridus auctores multo iuniores, e. g. saepissi- 
me Plinium et Galenum, citet, et ex Plinio et Dioscoride 
maximam carminis sui partem desumat, partim ex eo, quod 
non solum latinitatem et versificationem medii aevi aperte 


4 * 


A Prolegomena ad Macrum. 


ostendat, sed etiam aromata describat, quae non multum 
ante Arabum tempora innotuerunt, ut Galanga, Zedoar, 
Caryophylh. Cum inter auctores a Macro nostro citatos 
etiam Walafridus Strabo sit, qui saeculo IX claruit, aeta- 
tem huius carminis non facile ante saeculum X ponere licet. 
Neque vero etiam serius, cum carmen Scholae Salernita- 
nae, quod Regimen sanitatis inscribitur, iam multos ex 
Macro nostro versus habeat, quos in hac editione sedulo 
indicavimus. | 

Macri Floridi nomen retinuimus, quia veteres editiones 
et codices manuscripti sic haberent, et etiam Guil. Guero- 
aldus in commentario suo non aliter carmen inscriberet. 
Editio Basileensis anni 1527 prima omnium est, quae de- 
mili Macri nomen carmini praeponat. Non quidem nos 
fugit, nomen Odonis a nonnullis carminis auctori tribui, 
sed secuti hi sunt presso pede Gaudentium Merulam, qui 
(de Gallor. Cisalpinor. antiquitate et origine, Lugd. 1538. 
8. pag. 75) haec habet: „Ziic libellus quz sub Macri no- 
mine circunfertur, non huius est, sed Odonés cuzusdam 
medici, ut epse vidi in codice antiquissimo; verum ut 
ratior iret in lucem, Macri titulo inscriptus est.“ 
Codex ille quis sit et quo lateat, non indicavit Merula. 
Habet vero bibliotheca publica Dresdensis codicem mem- 
branaceum saeculi XIV, quo ad hanc editionem conficien- 
dam usi sumus (vide infra cod. 7z.), in cuius calce legitur: 
» 0donis IMMagdunensis opusculum de naturis herbarum 
explicit," et similis inseriptio legebatur in alio codice, 
quem habet catalogus bibliothecae Gunzianae (pag. 470). 
Haec ergo documenta non sufficiunt, ut Odonis nomen pro 
Macri nomine reponamus, quod ipsum vero supposititium 
esse et gratiae carmini conciliandae causa, vel etiam in 
honorem Aemilii Macri Veronensis impositum, non nega- 
mus. Ita facile fieri posset, ut Odo quidam medicus hoc 
carmen de virtutibus herbarum composuerit et Macrum 
Floridum inscripserit. Idem fuit in Caelii Apicio. 

Quomodocunque vero haec se habeant, certum est, 
Macri Floridi carmen summae auctoritatis et frequentissimi 
usus fuisse apud omnes medii aevi medicos, et in ipsius 
saeculi XVI decursu tantum adhuc valuisse, ut 'T'heophra- 
stus Paracelsus scholia et observationes in hoc carmen 
(Artemisia — Pastinaca) scribere aggressus sit, quae legun- 
tur in editionis Huserianae tomo primo, pag. 1070— 88; ofr. 
etiam pag.1095 et 1100. Numerosissimi praeterea extant 
huius carminis codices manuscripti, et, ut 1nfra videre licet, 
editiones non paucae. 


Prolegomena ad Macrum. o 


Conmentatorem nactus est Macer Floridus plenum et 
copiosum, G'uzllermum Gwueroaldum scilicet, professorem 
medicinae in academia Cadomensi sub finem saeculi XV 
viventem. Commentarium suum inscripsit Gueroaldus Jo- 
hanni Courtino et Natali Stephano, magistris in academia 
Cadomensi. In prooemio autem ita de opere suo ad lecto- 
res loquitur: ,,/Sed non vos ab uus ulteriort. lectione 
deterreat, £uvenes optimi, sé forte aliquid fuerit prae- 
libatum, quod vestra non demulceat ingenia. Nam quae 
reliqua. sunt, tam familiari prostituam 4nterpretatzone, 
ut vel pueruli litterarü facile capiant, eoque ordine 
sum prosecuturus, ut familiarem litterae ordinem textue 
subiteiam, nonnulla tamen cum ad medicinam tum ad 
oratoriam pertinentia sum (modo parenthesis) enterposz- 
turus. Adiciamgue forte nonnulla parumper digre- 
diendo per locorum «ntercapedines, quae adolescentum 
animos poterunt oblectare.* Sub fine totius commentarii 
legitur: ,,77abetes éuvenes studiosissimi Macri Floridi de 
viribus herbarum opusculum ab omné menda castigatis- Ὁ 
simum una cum interpretatiuneulis luce meridiana longe 
clarissimis. | 

Constat Macri Floridi carmen capitibus LXXVII ge- 
nuinis, quibus in editionibus et codicibus nonnullis spuria 
accedunt capita viginti, quae in nostra editione seorsim ad 
calcem genuini carminis exhibentur. Genuinorum capitum 
series, additis nominibus herbarum et notitiis literariis, 
haec est: 

1. Arrenısıa (v.1—30), a medicis medii aevi fere 
semper dicitur Arthemesia, germanica lingua olim Duck, 
Bibot, Biboth, Bibote, Bivot, Bybos, Beybos, nune Bei- 
Fuss; botanicis Artemisia vulgaris. fr. Dioscorides ed. 
Sprengel, IIT, 117, 118, et Matthioli comment. ed. 1558, 
pag. 445; Plin. hist. nat. XXV, 7; Apuleii l. de herbis ed. 
Ackermann, cap. 11— 13; Plateari 1. circa instans A. 24; 
Harpestreng ed. Molbech, 1826, pag. 45 (dynkae); Bartho- 
lom. Glanville s. Angl. de proprietatib. rer. Argent. 1485. 
fol., XVI, 17. 

2. ABRoTANUM (v.31— 51), etiam Abrotonum, germ. 
olim Zwerwte, Auerrute, Euerwort, Scauenwort, Stau- 
enwort, Garteil , nunc Eberraute, Stabwurz, Gartheil; 
botan. Artemisia abrotanum. Cfr. Diosc. HI. 26, Mat- 
thiol. p. 369; Plin. XXI, 21; Platear. A. 31; Harpestreng 
p. 44 (ambrot). 

3. Assıntuium. (v. 929—114) s. Absynthium, germ. 
olim. Warmede, Warmode, W'ermute, W'oremoth, nune 


6 Prolegomena ad Macrum. 


Wermut; botan. Artemisia absénthéum. Cfr. Diosc. III. 
23; Matthiol. p. 367; Plin. XXVII. 7; Apul. c. 100; Pla- 
tear A. 19; Harpestreng pag.42 (malyrt); Barth. Angl. 
XVII, 12. 

4. Urriıca (v.115—160), germ. olim Netele, Nettele, 
hodie /Vesse/; botan. Urteca pilulifera et dioica. Cfr. 
Diosc. IV. 92, Matthiol. p. 553; Plin. XXII. 13; Regim. 
Salern. ed. Ackermann, c. 65, v. 200; Harpestreng p. 95 
(naetíae); Barth. Angl. XVII, 193. 


5. ArriuM (v. 161—195), germ. olim €C/ufZoch, Knuf 
flok, Knoflouch, Knouelock, Knobelouch, hodie Knob- 
lauch; botan. Allieum sativum. — Ofr. Diosc. II. 181, Mat- 
thiol. p. 309; Plin. XIX. 6, XX. 6; Plin. Valerian. IV. 17; 
Platear. A, 15; Harpestreng p. 48 (Alo/flok); Barth. Angl. 
XVII. 11. 

6, Prantaco (v. 196—266), germ. olim Weghebrede, 
Weghenbrede, W'egbrede, Schapetungge, Wegrich, ho- 
die Wegebreit; botan. Plantago maior et lanceolata. 
Cfr. Diosc. II. 152, Matthiol. p. 281; Plin. XXV. 8; Apul. 
c. 2.; Platear. A. 29 (arnoglosa); Harpestreng p. 45 (waeg- 
óreth); Barth. Angl. XVII, 129. 


7. Rura (v. 267—331), germ. olim Aude, nunc Haute; 
botan. Ztuta graveolens. Cfr. Diosc. III. 45, Matthiol. p. 
388; Plin. XX. 13.; Plin. Valer. IV. 3; Regim. Salern. c. 
61, v. 185; Apul. c. 89 et 115; Platear. R. 7; Harpestreng 
p.87; Barth. Angl. XVII. 141. 


8. Arıum (v. 332-—365), germ. olim Merk, Merck, 
Merch, Epphen, Epf, nune Eppich, Seller‘; botan. Apium 
graveolens. Ctr. Diosc. IM. 67, Matthiol. p. 403; Plin. XX. 
11; Pli. Valer. IV. 2; Apul. c. 118; Platear. A. 8; Har- 
pestreng p.47 (maerky); Barth. Angl. XVII. 13. 

.. 9. ArrnHAEA (v. 366—394), germ. olim Zbesch, nunc 
Eibisch; botan. Althaea offieinalis. | Ctr. Diosc. III. 153, 
Matthiol. p. 472; Plin. XX. 21; Apul. c. 39; Harpestreng 

. 49. 

5 10. Ανετηῦν (v. 395—428), germ. olim 7227. Ie, 

Tille, Dyl, nunc Dell; botan. Anethum graveolens.  Ofr. 
Diosc. IIl. 60, Matthiol. p. 397; Plin. XX. 18; Plin. Valer. 
IV. 27; Apul. c. 121; Platear. A. 13; Harpestreng p. 100. 
(dyllae); Barth. Angl. XVII, 9. 

11. Beronıca (v.429 — 491), germ. olim Batonie, Bat- 
tonie, Betenie, Betonien, nunc Betonie; botan. Betonica 
officinalis. Cfr. Diosc. IV. 1, Matthiol. p. 481; Plin. XXV. 
8; Antonio Musae falso adscriptus liber de herba vetonica, 


Prolegomena ad Macrum. 7 


Tiguri, 1537. 4; Platear. B. 7; Harpestreng p. 103 (2o7- 
thumblae). | | u 

12. SanBiNA (v. 492—506), germ. olim. Seuenboem, 
Zeuenbom, Sevenbaum, Sauenbom, Sadenboum, nunc Sa- 
debaum ; botan. Juniperus Sabina. fr. Diosc. I. 104, 
Matthiol. p. 92; Plin. XXIV. 11; Apul. c. 85.; Platear. 8. 
27; Harpestreng p.127. | | | 

13. Porrum (v. 507—548), germ. olim Lock, Ge- 
mene loch, Louch, nunc. Lauch, Gemeiner Lauch, Por- 
rei; botan. Allium porrum. | Ctr. Diosc. IL. 178, Matthiol. 
p.306; Plin. XX. 6; Plin. Valer. IV. 20; Regim. Salern. 
c. 74, v. 225 sq.; Harpestreng p.80 (purlok); Barth. Angl. 
XVII. 133. | | | | 

14.. CnawowiLLA (v. 549— 591), germ. olim /Mee/Zede- 
blomen, Hundesblomen, Camellen, Hermeln, nunc Cha- 
millen; botan. Matricaria chamomilla. : Cfr. Diosc. II. 
144, Matthiol. p. 466; Plin. XXII. 21.; Harpestreng p.109 
(hwithwith). | F) ATA 

15. ΝΕρετὰ (v. 592 — 625), germ; olim Catxenerut, Cat- - 
senerut, Korenminte, Corenmynte, Siminte, Seeminte, 
Bachmintze,. Heynméntxe; hodie Katzenminze; botan: Ne- 
peta cataria. fr. Diosc. Il, 37, Matthiol. p. 381; Plin. 
XX. 14.; Plin. Valer. IV. 22; Platear. (calamentum) C. 9.; 
Harpestreng p.107 (»aepta, &atthemynthe); Barth. Angl. 
XVII. 34 | J "ass am 

16. Puresıum (v. 626 — 677), germ. Pole ; botan. Men- 
tha pulegium. | Ofr. Diosc. III. 33, Matthiol. p. 375; Plin. 
XX. 14.; Regim. Salern. c. 69, v. 213. sq.; Apul.. c. 92.; 
Platear. P. 16.; Harpestreng p.82 (pw/egy);. Barth; Angl. 
XVII. 132. Z aul ; idi ‚sorthogre 

17. FenıcuLum (v. 678—710), germ, olim. Venekoel, 
Venchol, Fenchél; hodie Fenchel; botan. Anethum feni- 
culum... Cfr. Diosc. IIl. 74, Matthiol. p. 4073 'Plin. XIX. 9, 
XX. 23; Plin. Valer. IV. 24; Regim. Salern. e. 49, v. 150; 
Apul. c.124; Platear. F. 7.; Harpestreng p. 66 (‚faenikael); 
Barth. Angl. XVII. 70. WERE) ὅσ. 

48 Acıura (v.711—747), germ. HJauslaub, Haus- 
lauch; botan. Sempervivum: et Sedum. | Ctr. Diosc. 1V.88, 
89, Matthiol. p.:550; Plin. XXV. 13; Apul c. 123; Platear. 
S. 10; Harpestreng p. 101 (serae). ) 4v 

19. PonrULaca (v.748— 764), germ. olim Borghele,. 
Borgele,; Burgel, . Hanenvot „ Hanenvoed, nune Portu- 
lak; botan. Portulaca oleracea. Cfr. Diosc. Il. 150, Mat- 
thiol..p. 279; Plin. XIIL, 22; Apul. c. 103;  Platear. P. 15; 
Harpestreng p. 123. | : Ito 


8 Prolegomena ad Macrum. 


20. Lacrvca (v. 765—775), germ. olim Zattek, Lat- 
tichen, nunc Lattich; botan. Lactuca sativa. Οἷν. Diosc. 
1, 164.. Matthiol. p. 295; Plin, XIX. 8.; Platear. L. 10.; 
Harpestreng p. 74 (leetukae);' Barth. Angl. XVII. 92. 

21. ‚Rosa (ν. 770 — 807) germ. Jose, Hagebutte; bo- 
tan. Ztose centifolia. | Cfr. Diosc. I. 130, Matthiol. p. 125; 
Plin. XXL 4, 19; Platear. ἢ. 1; Harpestreng p. 88; Barth. 
Angl. XVII. 136. . | 

22. Lirıum: (v. 808—842) ,.germ. Zelie, weisse Lilie, 
botan. wm album. Cf£r. Diosc. 111.106, Matthiol. p. 433; 
Plin. XXL 5, 19; Apul. c. 107; Platear. L. 4; Harpestreng 
p.73 (lylium, lyliae); Barth. Angl. XVII. 91. i 

23. SATUREIA (v. 843—869), germ. olim Konele, G'art- 
konele, Stantwort, Peperut, nunc Pfefferkraut; botan. 
Satureia hortensés. |. Cfr. Diosc. III. 39, Matthiol. p. 383; 
Plin. XIX. 8; Plin. Valer. IV. 19; Platear. S. 38; Harpe- 
streng p.91 (sazAaer). 

24. SaLviA (v.870— 881), germ. olim Selue, Zelve, 
Salwe; Salveye, nunc. Salbei, bot. Salvia | officinalis. 
Cfr. Diosc. III. 35, .Matthiol. p. 378; Plin. XXVI. 6; Regim. 
Salern. 6c. 60, v.178 54... Apul. c..1015 .Platear. S. 84; Har- 
pestreng p.89... . | .9&01 

25. .Laeusricuw (v.882 — 906), germ. olim Wedewinde, 
Lubbestieke, Lóbestickel, nune Liebstöckel; botan. Lzga- 
sticum levisticum. | Cfr. Diosc. III. 51, Matthiol. p. 393; 
me XX. 15; Platear. L. 16; Harpestreng p. 116 (Jozae- 
stykae). ὁ | ER, i 
^ 26. OsrRurIUM (v.907 —927),. δοίη. Saponaréa  of- 
fieinalis? ||. Emperatoréia | ostrutéum?::Ofr.. Diosc. 11. 192 
(στρούϑιον). Matthiol. p. 319; Plin. XIX. 3, XXIV, 11; Pla- 
tear. S. 272; Harpestreng 'p. 123 (ostzzx). | 
27... CEeREFOLIUM (v. 9298— 946)5: germ. olim. Kerwelde, 
Keruele,; nune: Kerbel; botan. Scandix cerefolium. |. Cfr. 
Diosc. II. 167, Matthiol. p. 297; Plin. XXII. 22; Plin. Valer. 
IV. 37; Regim. Salern. c. 67, v.:207 sq.; Apul. c. 104; Har- 
pestreng p.58 (Ayruwael). | 

..28. Arkırcex (v.947— 956), germ. Melde, Melte; bo- 
tan. Atriplex —? Cfr. Diosc. II. 145, | Matthiol. p. 273; 
Plin. XX. 20; Plin. Valer. IV. 7; Harpestreng p. 101 (meld). 

29. QConiaNpnuw (v. 957 —987), germ. Korzander ; bo- 
tan. Coriandrum sativum. | Cfr. Diosc. III. 64, Matthiol. 
mii Plin, XX. 20; Plin. Valer. IV. 4; Platear. €. 33; 

arpestreng p.107; Barth. Angl. XVII. 39. 

30. Nasturriun (v. 988— 1015), germ. Kerse, Kresse; 

botan. Zepidium sativum. Cfr. Diosc. II. 184, Matthiol. 


Prolegomena ad Macrum. 9 


p.312; Plin. XX. 13; Plin. Valer. IV. 12; Regim, Salern. 
c. 70, v. 215 sq.; Apul. c. 21; Platear. N. 1; Harpestreng p. 
121 (karsae). 

31. Eruca (v.1016— 1036), germ. olim Wit Senep, 
nunc Weisser Senf; botan. Brassica eruca.  Ofr. Diosc. 
II. 169, Matthiol. p. 299; Plin. XX. 13; Plin. Valer. IV. 13; 
Platear. E. 10; Harpestreng p. 65 (akerkaal); Barth. Angl. 
XVII. 57. | 

32. Pıraver (v. 1037 —1086), germ. olim Moe, Maen, 
Man, nunc Mohn; botan. Papaver somniferum. | Ctr. Diosc. 
IV. 65, Matthiol. p. 525; Plin. XX. 18.; Plin. Valer. IV, 18; 
Platear. P..4;.Harpestreng p.83 (walmuae); Barth. Angl. 
XVII. 128. 20 

. 83. CerA (v. 1087 — 1126), germ. olim Czpo/fe; nuuc 
Zwiebel; botan. Allium cepa. VÜfr. Diosc. Il. 180, Mat- 
thiol p. 307; Plin. XX. 5; Plin. Valer. IV. 26; Regim. Sa- 
lern..c. 62, v. 190 sq.; Platear. C. 36; Harpestreng p. 57 
(eypul); Barth. Angl. XVII. 43. 

94. BucLossa (v.1127— 1138), germ. Ochsen- Zunge; 
botan. Anchusa  Italica. . Cfr. Diosc. IV. 126, Matthiol. p. 
577; Plin. XXV. 8, XXVI. 11; Apul. c. 42; Harpestreng 
p.105 (zortA skraeppae). 

35. Sınarı (v. 1139 — 1200), germ. olim Senap, Senep, 
Senepp , nunc Senf; botan. Senapes nigra. | Ctr. Diosc. II. 
183, Matthiol. p. 311; Plin. XX. 22; Plin. Valer. IV. 28; 
Regim. Salern. c. 63, v. 196 sq.; Platear. S. 15; Harpestreng 
p.89 (synaep); Barth. Angl. XVII. 155. 

- 586. Cauris (v. 1201 —1263), germ. olim Koe/, Kolen, 
nunc Kohl; botan. Brassica oleracea. | Ofr. Diosc. Il. 146, 
Matthiol. p. 276; Plin. XIX. 8. XX.9; Plin. Valer. IV. 29; 
Regim. Salern. c. 57, v. 171 sq.; Harpestreng p.59 (£aa/). 

37. PasriNACA (v. 1264 — 1284), germ. Pasternak, Pa- 
stinak; botan. Pastinaca sativa. Cfr. Diosc. Ill. 73 (ἐλα- 
qófooxov), Matthiol. p. 407; Plin. XX. 4; Plin. Valer. IV. 
32; Apul. c.80?; Harpestreng p. 80? (morae). 

38. OmicaNux (v. 1285— 1324), germ. olim Velthoppe, 
Toste, nunc Dost; botan. Origanum vulgare. : Ctr. Diosc. 
111. 29, Matthiol. p. 373 (Orig. heracleotecum) ; Plin. XX. 
16, 17; XXL 10; Plin. Valer. IV. 36; Apul. c. 122; Platear. 
0. 4; Harpestreng p.122 (kunung). 

39. SxnPILLUM (v. 1325 — 1341), germ. olim Veltkonele, 
hodie Feldkümmel, Quendel; botan. Thymus Serpillum. 
Cfr. Diosc. III. 40, Matthiol. p. 384; Plin. XX. 22; Plin. 
Valer. IV. 38; Apul. c, 99; Platear. S. 37; Harpestreng p. 
126 (kolnae). 


10 Prolegomena ad Macrum. 


40. Vıora (v. 1342— 1395), germ. olim Fiolen, Fieln, 
hodie Veelchen; botan. Viola odorata. Cfr. Diosc. IV. 
120, Matthiol. p. 574; Plin. XXI. 6, 19; Regim. Salern. c. 
θά. v. 198 sq.; Platear. V. 1; Harpestreng p. 96; Barth. Angl. 
XVII. 191. | | T 

41. AnisroLocurA (v.1396— 1436), germ. olim. Zol- 
wort, nunc Hohlwurz, ÖOsterluzei; botan. : Aristolochia 
longa, rotunda et Clematitis. fr. Diosc. III. 4, Matthiol. 
p.347; Plin. XXV.8; Apul. c. 20; Platear. A. 22; Harpe- 
streng p.50 (Ao/yrt); Barth. Angl. XVII. 14. 

42. . MannRuBIUM (v. 1437 —1455), germ. olim G'odver- 

heten, Gotvorgeten, Wytander, nune Weisser Andorn ; 
ee Marrubium vulgare. | Ofr. Diosc, III. 109, Matthiol. 
p. 436; Plin. XX. 22; Apul. e. 46; Platear. M. 14; Harpe- 
streng p. 120 (^/ndae naetlae). . ry QURE 

43. Ims (v.1456— 1488), germ. olim Sverdel, .Swer- 
tel, blaue Lélien, hodie Schwertlilie; botan. Iris Germa- 
nica et Florentina. Cfr. Diosc. 1. 1, Matthiol. p. 17; Plin. 
XXI. 7. 20; Platear. J. 4; Harpestreng yp. 131. 

44. ENULA (ν. 1489 —1502), germ. Alant; botan. “ρου δώ 
Helenium. | Cfr. Diosc. I. 27,. Matthiol. p. 52; Plin. XXL 
10, 21; Regim. Salern. c. 68, v. 210 sq.; Apul. c. 95; Platear; 
E. 2; Harpestreng p.112 (halzyrt); Barth. Angl. XVII. 58. 

45. Hyssorus (v. 1503 —1531), germ. Ysop ; botan. 77ys- 
sopus officinalis. |. Cfr. Diosc. II. 27, Matthiol. p. 371; Plin. 
XXVI. v.1.; Regim. Salern. c. 66, v. 204 sq.; Platear. ἡ. 2; 
Harpestreng p.97; Barth. Angl. XVIL 85. - «4 

46.. Asarum (v. 1532— 1568), germ. olim 7Z7ese/wort, 
nunc Haselwurz; botan.‘Asarum Europaeum. | Cfr. Diosc. 
I. 9, Matthiol. p. 29; Plin. XXI. 6, 19; Platear. A. 32; 
Harpestreng p.129 (v/gago). ige 

47. Mentna (v. 1569 — 1584), germ. olim Minte, Min- 
the, Myntze, nunc Minze; botan. Mentha (erispa). Cfr. 
Diosc. III. 36, Matthiol. p. 379; Plin. XX. 14; Plin. Valer. 
IV. 23; Regim. Salern. c. 59, v. 176; Apul. c. 120; Platear. 
M. 6; Harpestreng p. 75 (myntae); Barth. Angl. XVII. 106. 

48. Cyrerus (v. 1585 — 1604), germ. Wilder Galgant, 
botan. Cyperus lonous. | Ofr. Diosc. I. 4, Matthiol. p. 22; 
Plin. XXI. 18; Platear. C. 23; Harpestreng p. 109.: 

49. PakoN1A (v. 1605 — 1640), germ. Gichtwurz, Be- 
nedietrose; botan. Paeonza officinalis. Cfr. Diosc. HI. 147, 
Matthiol. p. 468; Plin. XXV. 4, XXVII. 10; Apul. c. 64; 
Platear. P. 3; Harpestreng p. 124. | | 
-— $0. MerıssopaytLum (v. 1641 — 1663), germ. Melisse; 
botan. Melissa officinalis. Cfr. Diosc. III. 108, Matthiol. 


Proiegomena ad Macrum. 11 


p.435; Plin. XXI. 20; Platear. M. 22; Harpestreng p. 118 
(meothyrt, marochus), quamvis in hoc capite de marocho 
initium solummodo cum Macri capite de melissophyllo con- 
veniat, reliqua huius capitis eadem sint, quae Macer de 
dracontea narrat. 

51. Senecıo (v. 1664—1689), germ. Kreuzwurz; botan. 
Senecio vulgaris. fr. Diosc. IV. 95 (ἠριγέρων), Matthiol. 
p.956; Plin. XXV. 13; Apul. c.75; Platear. S. 35. 

52. QOCnukripoNiA (v.1690— 1708), germ. olim Schelwort, 
Goldwort, nunc Schöllkraut; botan. Chelidonium maus. 
Cfr. Diosc. II. 211, Matthiol. p. 336; Plin. XXV. 8; Regim. 
Salern. c. 71, v. 218 sq.; Apul. c. 73; Platear. ©. 32; Har- 
pestreng p.56 (braenyrt); Barth. Angl. XVII. 46. 

53. ÜrNTaUunEA (v. 1709—1727), germ. olim Aurın, 
Erdgalle, nunc Tausendgüldenkraut; botan. Erythraea 
Centaurium. |. Cfr. Diosc. III. 7, Matthiol. p.352; Plin. XXV. 
6; Apul. c.36; Platear. C. 10; Harpestreng p.64; Barth. 
Angl. XVII. 47. 

54. CoLunmma (v. 1728— 1765), germ. olim Nader- 
wort, Adderenkrut, Otterwort, nunc Natterwurz, botan. 
Arum — ? Οὗ. Diosc. II. 195, 196 (δρακοντία μεγάλη et 
ἕτερα). Matthiol. p. 321; Plin. XXIV. 16; Apul. c. 15; Pla- 
tear. S. 33 (serpentaria); Harpestreng p. 112 (dracontea); 
Barth. Angl. XVII. 50. | | 

99. Garspo (v. 1766— 1773), germ. Ward; botan. Zsa- 
tis Tinctoria. | Ctr. Diosc. II. 215, Matthiol. p. 339; Plin. 
XX. 7; Apul. c.69. Glastum vox Celtica est (Plin. XXII. 
1, Caes. bell. Gall. V. 14), ex qua prodiit Gallorum @azs- 
don, Italorum Guado, Germanorum Ward, herbae tincto- 
riae nomina. | ! | 

. $6. ErrEBORUS ALBUS (v.1774— 1832), germ. Weisse 
Nieswurz; botan. Veratrum album. Cfr. Diosc. IV, 148, 
Matthiol. p. 590; Plin. XXV. 5; Platear. E. 8; Harpestreng 
p. 113 (thung);; Barth. Angl. XVII. 55. 

97. ELLEBORUS NIGER (v. 1833 — 1858), germ. Schwarze 
IVieswurz; botan. Helleborus niger. Ofr. Diosc. IV. 149, 
Matthiol. p. 591; Plin. Platear. Harp. Barth. loc. cit. 

98. VERBENA (v. 1859—1902), germ. Ersenhart, Eisen- 
kraut; botan. Verbena officinalis. Cfr. Diosc. IV. 60. 61, 
Matthiol. p. 523; Plin. XXV. 9; Apul. c. 4; Harpestreng p. 
130 (zZaernyrt). 

99. OCnaMaEpnys (v. 1903 — 1917), germ. G'amander ; 
botan. T'eucrzum chamaedrys. fr. Diosc. III. 102, Mat- 
thiol. p.431; Plin. XXIV. 15 (7réssago); Apul. c.25; Platear. 
C. 17; Harpestreng p.71 (germandrea). 


12 Prolegomena ad Macrum. 


60. MavunELLA (v. 1918 — 1932), germ. Machtschatten; 
botan. Solanum negrwum? | Ofr. Diosc. IV. 71 (στρύχνος xz- 
zoioc), Matthiol. p. 531; Plin. XXVII. 13; Apul. c. 74 (so- 
lata s. strychnum); Platear. 8.2 (sofatrwum); Harpestreng 
p. 76 (haelsghaebaer). | 

61. Iusquiauus (v. 1933 —1961), germ. 2,56. Büsen- 
/kraut; botan. Ayoseyamus (niger). fr. Diosc. IV. 69, 
Matthiol. p. 529; Plin. XXV. 4 (appollinaris herba) ;: Apul. 
c. 9.; Platear. J. 1; Harpestreng p. 116 (^y/ne); Barth. Angl. 
XVII. 87. | 

62. Marva (v. 1962— 1092), germ. Pappel, Malve;. 
botan. Malva sévestréis et rotundifolia. Cfr. Diosc. M. 
144, Matthiol. p. 272; Plin. XX. 21; Plin. Valer. IV. 5; 
Regim. Salern. c.58, v. 173 sq.; Apul. c. 41; Platear. M. 4; 
Harpestreng p.75 (salyrt); Barth. Angl. XVII. 107. 

63. Lararaun (ν. 1998 --- 2014). germ. olim Scorfflo- 
dike, Horladeke, nune Grzndwurx ; botan. Ziumex —? Ofr. 
Diosc. II. 140, Matthiol. p. 269; Plin. XX. 21; Plin. Valer. 
IV.8; Apul. c.14; Platear. L.. 8; Harpestreng p.117 (s&raep- 
pae); Barth. Angl. XVII. 94. | 

64. Lorıum (v. 2015 — 2028), germ. Zolch; botan. £o- 
lium temulentum.  Üfr. Diosc. IIl. 122, Matthiol. p. 257; 
Plin. XVIII. 17 (aera), XXII 25 (farina aerina); Mar- 
pestreng p. 118 (Alyntae). | 

65. Cıcura (2029— 2055), -germ. SeAzerizng ; botan. 
Conium maculatum. | Ofr. Diosc. IV. 79, Matthiol. p. 542; 
Plin. XXV. 13; Platear. C. 22; Harpestreng p. 110 (othyrt). 

66. Pırer (v. 2056— 2085), germ. olim Peper, nune 
Pfeffer, botan. Piper: longum et nigrum. Cfr. Diosc. 
Il. 188, Matthiol. p. 312; Plin. XII. 7; RKegim. Salern. c. 75, 
v. 227 sq.; Platear. P. 2; Harpestreng p. 85 (pzpaer);. Barth. 
Angl. XVII. 131. 

67. PnETnuRUM (v. 2086 —2108), germ. Bertram ; botan. 
Anthemis pyrethrum. . Cfr. Diosc. 111.78, Matthiol. p. 412; 
Plin. XXVIII. 9; Platear. P. 1; Harpestreng p.85 (daeriram). 

68. ZawciBzR (2109, 2110), germ. olim Zngeuer, En- 
gefer , nuno Ingwer; botan. Zengiber officinale. Üfr. 
Diosc. II. 189, Matthiol. p. 316; Plin. XII. 7; Platear. Z. 
1; Harpestreng p.98 (Zzng?faer); Barth. Angl XVII. 195. 

69. ὕγτγμινυν (v. 2111 —2124), germ. Römischer Küm- 
mel; botan. Cuminum Cyminum. Cfr. Diosc. III. 61, 
Matthiol. p. 398; Plin. XX. 14, 15; Platear. C. 20; Harpe- 
streng p. 61 (zAythest kumyn); Barth. Angl. XVII. 38. 

70. GaraNcea (v. 2125 —2130), germ. olim Galegan, 
Galgan, nunc. Galgant; botan. Alpinia Galanga. — Cfr. 


Prolegomena ad Macrum. 15 


Matthiol. p. 21 (in commentario); Platear. G. 3; Harpestreng 
p. 70 (galliga). | 

71. Zepoar (v. 2131—2140), germ. Zettwer ; botan. 
Curcuma Zedoaria. Cfr. Matthiol. p. 317 (in commentario); 
Platear. Z. 3; Harpestreng p. 99 (zedwar, zeduar); Barth. 
Angl. XVII. 196. 

72. GamoriLUs (v. 2141—21416), germ. Nägelein, 
Gewürznelken; botan. Eugenia caryophyllata. | Ctr. Mat- 
thiol. p. 315 (in commentario); Plin. XII. 7.; Platear. G. 1; 
Harpestreng p. 70 (gorfaers naghlae, gerfaersnaulae); 
Barth. Angl. XVII. 79. 

73. Οτννανυν (v. 2147 —2164), germ. Zeimmt; botan. 
Laurus ceinnamomum. — Ofr. Diosc. I. 13, Matthiol. p. 33; 
Plin. XII. 19; Platear. C. 16; Harpestreng p.61 (kanvel, 
caniael); Barth. Angl. XVII. 26. | 

74. Cosrus (v. 2165 — 2181), germ. Kostenwurz; botan. 
Costus Arabicus. Üfr. Diosc. I. 15, Matthiol. p. 39; Plin. 
XII. 12; Platear. C. 28; Harpestreng p. 63. 

75. SPica (v. 2182 — 2203), germ. Spicanarden; botan. 
Valeriana latamansé et Celtica. | Cfr. Diosc. I. 6. 7, Mat- 
thiol. p. 24, 27; Plin. XII. 12; Platear. S. 1; Harpestreng 
p.92; Barth. Angl. XVII. 110. 

76. Tuus (v. 2204— 2232), germ. olim Wirok, nunc 
Weihrauch; botan. Boswellia thurifera? Ctr. Diosc. I. 
81, Matthiol. p. 71; Plin. XII. 14; Platear. O. 9 (o/zbanum); 
Harpestreng pag. 98 (ro£e/so, rekaelse); Barth. Angl. 
XVII. 173. 

77. AroE (v. 2233— 2260), germ. Aloe; botan. Aloe 
Succotrzna. Üfr. Diosc. III. 22, Matthiol. p. 365; Plin. 
XXVII. 4; Platear. A. 1; Harpestreng p. 52; Barth. Angl. 
XVII. 5, 6. 


Horum capitum series diversissima est in diversis co- 
dicibus manuscriptis et editionibus; recepimus in nostram 
editionem ordinem antiquiorem et usitatiorem, quem etiam 
Gueroaldi commentarius sequitur. Numerus quoque capitum 
variat, uti videre licet in descriptione codicum et editionum. 


Duodeviginti ex his herhis simul in. Macri Floridi car- 
mine et in Regimine Salernitano singulis capitibus tractan- 
tur: Ürteca, Ruta, Porrum, Pulegium, Feniculum, Sal- 
via, Cerefolium, Nasturtéum, Cepa, Sinapi, Caulis 
Viola, Enula, Hyssopus, Mentha, Chelidonia, Malva, 
Piper, quamvis non in omnibus hisce capitibus redeant 
versus ex Macri carmine. Ubi vero id fiat, indicatum est 
a nobis in notulis textui subiunctis. 


AA Prolegomena ad Macrum. 


Carminis nostri materia desumta fere est ex antiqua 
versione Dioscoridis et Galeni et prae ceteris ex Plinii hi- 
storia naturali, quare multi auctores a Macro citantur, 
quorum Plinius vel Dioscorides mentionem fecit. Cave vero 
credas, nil aliud in hoc carmine contineri, quam quae Pli- 
nius et Dioscorides iam habeant, insunt et alia nonnulla 
ex medicina medii aevi desumta, et ea, quae antiquis iam 
nota erant, delectu quodam et ordine in novam formam 
redacta sunt ad mentem illius saeculi, 


Scriptores autem, qui in Macri Floridi carmine lau- 

dantur, hi sunt: 

Anaztaus v. 2045. 

"Apollodorus v. 1588. 

Asclepius v. 550, 1092, “ 

Cato v. 1205 — 1224. 

Chrysippus v. 1225. 

Diocles v. 177. 

Dioscorides v. 1088, 1103, 1628, 1964. 

Galenus v. 158, 955, 959, 1090, 1618, 1624. 

Hippocrates v. 173, 508, 1814. 

Justus v. 1389. 

Melicius? v. 1262. 

Menemachus? v. 486, 1166. 

Olympias v. 1978. 

Oribasius v.506, 2255. 

Palladius v. 802. 

Philo v. 1812. 

Plinius Secundus v.17, 107, 264, 471, 483, 488, 580, 
764, 1179, 1394, i433, 1662, 1676, 1689, 1694, 1797, 
1825, 1856, 1887, 1897. 

Praxagoras v. 180. 

Pythagoras v. 1139. 

Sextus Niger v. 1963. 

Strabus v. 900, 906. 

Themison v. 265, 1825. 

Xenocrates v. 984. 


Citantur e Macri nostri carmine versus plurimi, imo 
integra interdum capita, in Vencentiü Bellovacensis speculo 
naturali, et quidem in eius libro X: artemisia capite 39, 
buglossa c. 44, melissophyll. c. 102, maurella c. 103, aci- 
dula c. 132, senec. c. 133, beton. c. 152; libro XI: abro- 
tan. c. 12, atripl. c. 26, caul. c. 47, cepa c. 50, cerefol. 
c. 91, enula c. 67, fenic. c. 70, galang. c 73, lactuc. c. 76, 
ligust. c. 81, lil. c. 84. malva c. 89, mentha c. 95, nasturt. 


Prolegomena ad Macrum. 15 


c. 100, nepeta c. 101, origan. c. 108, papav. c. 111, pastin. 
c. 112, porr. c. 118, portul. c. 120, puleg. c.122, rosa c. 
134, 135, ruta c. 139, salvia c. 140, satur., c. 142, allium 
c. 144, serpill. c. 148, sinap. c. 150, ostrut. c. 155, viola 
c. 161, urtica c. 164, iris c. 167, hyssop. c. 169, zedoar c. 
170, zingib. c. 172; libro XII: aneth. c. 2, cimin. c. 11, 
fenic. c. 14, lactuc. c. 16, nigell. c. 20, sinap. c. 29, urtic. 
c. 30, aloé c. 115; libro XIV: cinnam. c. 70, thus c. 111, 
libro XV: gariofil. c. 35, piper c. 65. Desunt ergo e Macri 
capitibus genuinis 26 et spuria omnia; usi sumus editione 
perantiqua s. l. e. a. (Argentor. ap. J. Mentelin, 1473 sq. 
fol.) in textu conferendo. 


Macri Floridi carmen inde ab initiis artis typographi- 
cae usque ad finem saeculi XVI saepius typis excusum 
est, et ita quidem ut antiquiores editiones vel textum nu- 
dum exhiberent, vel simul cum Gueroaldi commentario, ad- 
ditis plerumque etiam iconibus rudioribus ligno incisis. Se- 
cutae tune sunt editiones duae, quas curavit Atrocianus, 
meliori orthographia et interpunctione novoque commen- 
tario conspicuae, serie capitum antiqua conservata. Hanc 
seriem turbant et nova eaque spuria capita addunt editio- 
nes Cornarii et Ranzovii, receptis insuper in priorem Mar- 
bodaei, in posteriorem Sereni Samonici carminibus. Edi- 
tiones duae Pictorianae textum pessime deturpant, sed an- 
tiquum numerum et ordinem capitum retinent. Omnes £Z- 
tiones Macre Floridi impressae inter rariores libros nume- 
rantur; sunt autem sequentes: 

Neapoli, 1477. fol. min. Editio princeps, absque titulo, 
signaturis, custodibus et paginarum numeris, pagina plena continet 
30 lineas, litteris rotundis; folia adsunt 45, quorum primum album, 
uti patet ex plagularum registro. Folio 2* legitur: /neipit liber 
Macri philosophi in quo. tractat de naturis qualitatibus et 
virtutibus Octuagintaocto herbarum et primo de Artheme- 
δέω. (HjErbarum quasdam. dicturus carmine vires etc. et 
sic sequuntur reliqui versus, capitum inscriptionibus distincti. Folio 
45° legitur: Zöder Macri Philosophi De virtutibus herbarum 
Jinit foeliciter. |. Neapoli impressus per Arnoldum de Bru- 
xella. Anno Millesimo guadringentissimo (sic) septuagesi- 
mo septimo die vero none mensis Maii. Folium 45^ habet 
Registrum plagularum et dein: Zins registri. Arnoldus de Bur- 
cella (sic). Series capitum in hac editione haec est: 1 artemis., 2 
abrotan., 3 absinth., 4 urtica, 5 allium, 6 ruta, 7 apium, 8 savina, 
9 hyssop., 10 enula, 11 salvia, 12 fenicul., 13 lactuca, 14 rosa, 
15 plantago, 16 viola, 17 aristoloch., 18 marrub., 19 iris, 20 


16 Prolegomena ad Macrum. 


althaea, 21 aneth., 22 beton., 23 porrum, 24 chamom., 25 ne- 
peta, 26 puleg., 27 acidula, 28 portulaca, 29 lilium, 30 satureia, 
31 ligust., 32 ostrut., 33 cerefol, 34 atriph, 35 coriandr., 36 
nasturt., 37 eruca, 38 papaver, 39 cepa, 40 buglossa, 41 sinapi, 
42 caules, 43 pastinaca, 44 origan., 45 serpill, 46 asar., 47 
haematites, 48 mentha, 49 cyper., 50 paeon., 51 borag., 52 se- 
necion, 53 chelidon., 54 centaur., 55 dragont., 56 gaisdo, 57 
elleb. alb., 58 elleb. nig., 59 verbena, 60 germandr., 61 mau- 
rella, 62 iusquiam., 63 malva, 64 lapacium, 65 lolium, 66 cicut., 
67 rosmarin., 68 pimpinella, 69 tormentilla, 70 quinquefolium, 71 
dietamnus, 72 tithymalus, 73 rafanus, 74 consolida, 75 piper, 76 
pyrethr., 77 zinzib., 78 cymin., 79 galang., 80 zedoar, 81 ga- 
rofil., 82 cinnam., 83 cost., 84 spica, 85 thus, 86 alo&. Mira- 
beris hic tantum octoginta sex capita enumerari, cum in inscriptione 
libri octoginta octo, promittantur, sed forsan Plantago et Aristolo- 
chia quatuor capita efficiunt, scilicet plantago maior et minor, et 
aristolochia longa et rotunda, forsan caput de Spica in duo capita 
divisum est, scorsim scilicet actum de spica indica et de spica cel- 
tica. Diiudicet baec, cui editio ipsa, mihi nunquam visa, ante ocu- 
los erit; asservatur vero Monachii in bibliotheca regia. Praeter 
capita genuina Macri tractatur ergo in hac editione etiam de hae- 
matite (lapide), de roremarino, de pimpinella, de tormentilla, de 
quinquefolio, de dictamno, de tithymalo et de rafano, quae capita 
non recurrunt in Cornarianae editionis libro quarto. Cfr. Panzer 
annal. typogr. vol. 2. pag. 158; Ebert bibl. Lexic. n. 12611; Hain 
repert. bibl. n. 10420. 

Mediolani, 1482. 4.  Charactere rotundo impressa, sine pa- 
ginarum numeris. Inscribitur: Macer de wsibus herbarum versu 
heroico; incipit ab artemisia; in fine legitur: Antonius Zarotus 
Parmensis impressit Mediolani MCCCCLX XXII. die XIX. 
Novembris. Cfr. Panzer annal. typ. vol. 2. pag. 45; Ebert bibl. 
Lex. n. 12612; Hain repert. bibl. n. 10421. 

S. 2. e. a. 4.  Gothico charactere, cum figuris plantarum 
xylographicis et signatura a—g, sine cust. et paginar. numeris; 
pagina plena habet 33 ad 34 lineas. Folia adsunt 52; fol. 1* ha- 
bet inscriptionem Macer floridus, infra hanc posita est icon xy- 
lographica monachum scribentem referens, infra quam legitur: De 
viribus herbarum; fol 1^ eadem icon; fol. 2° legitur: Zzcipi 
liber Macri de viribus herbarum. Et primo de Arthemisia, 
sequitur icon artemisiae et tunc HZerbarum quasdam dicturus 
etc. Fol. 51^: Una diagridii sic apta solutio fiet. Finis.; 
fol. 52°: Herbarum varies quà vis cognoscere vires Macer 
adest disce: quo duce doctus eris, infra icon xylographica 
eadem quae in titulo; fol. 52^ album. Capitum series ea est, quam 
etiam in nostra editione secuti sumus; adsunt indices marginales, 


Prolegomena ad Macrum. 17 


sed neque praefatio, neque commentarius; textus vulgatam lectio- 
nem constituit, mendis typographicis interdum turbatus. Coloniae 
impressam esse Hainius autumat (repert. bibl. n. 10417), Galliae 
vero Ebertus et quidem circa 1500 vel 1510 (bibl. Lex. n. 12614); 
quam vero Hainius sub. n. 10418 habet editionem, hanc puto ean- 
dem esse cum nostra, quod facile patet ex Panzeri annal. typogr. 
IV. 156. 

A/S. Z4. e. a. 4. Goth. charact., cum figg. iisdem xylogr. plan- 
tar., sign. a—g, sine cust. et pagg. numeris, 33 vel 34 linear. 
in pagina plena. Folia adsunt 52; fol. 1°: Macer J?eridus de 
viribus herbarum; iufra eadem icon ut in priori, scilicet mona- 
chus scribens. Omnia reliqua ut in proxime praecedente editione 
(cfr. Ebert 1. c.); recentiorem vero esse patet ex icone tituli, mar- 
gine eiusdem non amplius integro. 

S. 4. e. a. 4. Goth. char. c. figg. xylogr. plantar.; pagina 
plena habet 38 lineas; cfr. Ebert n. 12613; Hain n. 10419. (Nisi 
forsan eadem editio est ; Quae proxime praecedens, cum unicum 
discrimen sit in numero linearum, qui facile error esse potest in 
catalogo biblioth. Ducis de la Valliere, tom. 1. pag. 455, n. 1536.) 

Venet., 1506. 4., impr. per Bernardinum Venetum de 
Vitalibus. Charact. rotundo, folis 48; titulus est: Macri Phi- 
losophi de virtutibus herbarum noviter inventus ac impres- 
$45; in fine legitur: Liber Macri Philosophi de virtut. herb. 
et qualitatibus specierum finit feliciter. Venet. etc. 'Vracta- 
tus de speciebus neutiquam huic editioni primum adiectus est, uti 
Boernerus (noct. Guelph. p. 122) falso habet, sed nil aliud sub his 
speciebus intelligitur, quam quae a Macro nostro inde a capite 
LXVI usque ad finem exhibentur, nostrae editionis versus 2056 ad 
2269. Haec editio repetita est ab eodem typographo: Venet. , 
1508. 4., die 10. Junii. 

Codemi i 1509. 8., ere et impens. Mich. Angier et Jo. 
Mace, opera vero Laur. Hostingwe.  Gotlico  charactere, 
Prima esse dicitur editio cum commentariis Guillermi Gueroaldi, 
professoris Cadomensis. Cfr. Ebert n. 12616. 

Paris., 1511. 8., die 29. Mart.  Gothico charact., . sine 
nota typographi, sine pagg. numeris et custodibus; signaturae a—g; 
pagina plena habet 33 lineas, folia adsunt 56. Habet etiam icones 
xylographicas plantarum. Fol. 1*: Zerbarum verias qui vis 
cognoscere vires Macer «dest: disce quo duce doctus eris, 
infra icon xylogr., monachum scribentem exhibens cum cane ad pe- 
des eius sedente; fol. 1°: (Cuz bonis amlula. ‚ Mors peccato- 
rum pessima Sic utere tuo ut alieno non egeas., infra eadem 
icon; fol. 2*: Macer floridus de viribus herbarum Hic suo 
Zibello dat initium, infra icon artemisiae et tunc Capat primum 
de arthemisia. Fol. 56": Macer floridus de herbarum. viri- 


2 


18 Prolegomena ad Macrum. 


bus hie suum capit periodum. Impressus Parisius (sie) 
Anno εἴς. Neque commentarius, neque notae adsunt, sed tantum 
indices marginales; textus fere convenit cum editione tertia, quam- 
vis minus accurate impressus; icones omnes rudiores fere sunt, 
quam in illa editione. [om 

Cadomi, s. a. 4. Cum Guil. Gueroaldi interpretatiunculis, 
et figuris. Cfr. bibl. Rivin. n. 6389. Primo et antiquitus com- 
mentario Gueroaldi non additas fuisse figuras, eas igitur huius 
commentarii editiones, quae figuras continent, non haberi posse pro 
prima et principe; patet ex ipsis Gueroaldi verbis sub finem intro- 
ductiouis: ,, Cur vero herbarum picture hic non fuerint effi- 
giate: Plinii rationem afferam in medium libro 25. cap. 
secundo Pinxere quedam etc.“ 

/S. ΖΦ. e. a. 8., cum commentario Gueroaldi. | Eiusmodi. editio- 
nes plures extant, forsan Parisüs impressae, cum iisdem omnino 
figuris instructae sint, qua Parisiensis anni 1511. Habent hae edd. 
folia 159 cum signat., sed sine custod. et pagg. numeris. Plures 
edd. vere existere patet ex titulis et inscriptionibus finalibus, etiam 
chartae bonitas differt, et mendae typographicae, quibus omnes 
abundant, non eaedem sunt in singulis editionibus, quamvis pagi- 
nae singulae quoad initium et finem sibi verbotenus respondeant. 
Ánnus impressionis incertus est; antiquissimum exemplar, quod pri- 
mum in Jo. Alb. Fabricü bibliotheca erat, dein in Bunavianam, 
tandem in Dresdensem publicam bibliothecam migravit, habet annum 
1517 ab antiqua manu calamo (ter in ultima pagina) adscriptum. 
Hoc ipsum Fabricianum exemplar habet fol. 1? iconem monachi scri- 
bentis cum cane et supra scripta haec verba: AHrebarum (sic) vi- 
res Macer tibi carmine dicet; in alia editione habetur eadem 
icon cum versibus: Herbarum varias qui vis cognoscere vires: 
Huc macer adest: guo duce doctor eris; in tertia, quae mihi 
ad manus est, exhibet fol. 1* Christi crucifixi effigiem et suprascri- 
pta haec verba: Macer de viribus herbarum.  luscriptio finalis 
in his tribus edd. haec est: ZZabetis iuvenes studiosissimi Ma- 
eri floridi de viribus herbarum opusculum ab omni menda 
castigatissimum una cum interpretatiunculis luce meridiana 
longe clarissimis. Finis., sed scribendi ratio in singulis nonni- 
hil differt. Ceterum notandum est, in his editionibus textum inter- 
dum aliam lectionem exhibere, quam quae in commentario laudatur, 
ipsum etiam Gueroaldi commentarium iam hic deturpatum esse et 
interpolatum , forsan ut textui discrepanti adaptaretur. Huius com- 
mentarii adhuc laudantur editiones: Zugd., 1515. 8. et Paris. 
(apud Petr. Bayuetier) 1522. 8. Cfr. Ebert n. 12617. . | 

Basil., 1527. 8. min., ed. Jo. Atrocianus, apud Jo. 
Fabrum Emmeum Juliacensem. | Charactere latino inclinato, 8 
et 73 foll. Titulus: Aemilius Macer de herbarum. virtutibus 


Prolegomena ad Macrum. 19 


iam primum emaculatior, tersiorgue in | Zucem | aeditus. 
Praeterea. Strali Galli, poétae et theologi clarissimi, 
Hortulus vernantissimus, | Uterque scholiis Joannis Atro- 
eiani illustratus. Basileae. | Strabus Gallus est Walafridus 
Strabo, cuius carmen nostrae quoque editioni subiunximus. — Joannes 
Atrocianus, etiam Acronius dictus a loco natali Akrum in Frisia 
occidentali, iuvenili adhuc aetate hos commentarios conscripsit, cum 
demum anno MDXLI studiorum gratia academiam Basileensem 
adierit, in qua tamen anno MDXLVII professionem mathematicam 
et MDXLIX professionem logicam obtinuit; medicinae studium 
serioribus annis arripuit, doctoris in hac arte gradum anno MDLXIV 
die 11. Maii adeptus; sed eodem anno, die XVIII. Octobris pesti 
succubuit. (Cfr. Z/erxog Athenae Rauricae pag. 334, et Georg 
Veesenmeyer bibliographische Analekten, Ulm, 1826. 8. $. 12.) 
Haec editio iconibus caret, sed meliorem et concinniorem textum 
contine, quamvis interdum nimis ex ingenio mutatum. ^ Editionem, 
quam Basil. s. a. 8. prodiisse dicunt, aliam non esse puto, quam 
nostram; annus impressionis enim non in titulo legitur, sed fol. 57 ^. 

Friburgi Brisg. 1530. 8. min., ed. Jo. Atrocianus, 
apud Jo. Fabr. Emmeum Juliac. Char. latin. inclin., 4 et 108 
foll. Titulus: Aemilius Macer de herbarum virtutibus, cum 
Jo. Atrociani commentariis longe utilissimis, et nunguam 
entem impressis. Ad haec. Strabi Galli etc. Apud Fri- 
burgum Brisgoicum. Textus fere idem, ut in priori, commen- 
tarius auctus est et retractatus, atque nunc singulis carminis capi- 
tibus subiunctus, cum in priori editione integer sub finem carminis 
adiectus erat; commentarius in Strabum deest. 

Cracoviae, 1537. 8. min., ed. Simon de Lovicz, ex 
offic. Ungleriana. Char. goth. cum figuris xylogr. textui inser- 
tis, quibus apposita sunt nomina latina, germanica et polonica. Ti- 
tulus: demil. Macer de herbar. virtutib. cum veris figuris 
herbarum. | Graduationes simplicium, cum Nomenclatura et 
interpretatione Polonica herbar. et morborum, secundum 
seriem Alphabeti. Expositio terminor. obscuror. contentor. 
in hoc opere. (Cfr. biblioth. Rivin. n. 6390, et G. Chr. Arnold 
de monumentis historiae naturalis Polonae literariis, Varsav., 1818. 
8. pag. 33.) Sim. de Lovicz medicinam docebat in academia Cra- 
coviana. 

Francof. ad Moen., 1540. 8. min., ed. Janus Corna- 
rius, «p. Chr. Egenolphum. Char. latin. inclin., 12 et 132 
foll. Titulus: Macri de materia medicae Jib. V. versibus con- 
scripti etc. Horum librorum primi tres continent Macri capita se- 
quenti ordine disposita: 1 artemis., 2 abrotan., 3 absinth., 4 cau- 
lis, 5 allium, 6 porr., 7 cepa, 8 sinapi, 9 lactuca, 10 eruca, 11 
nasturt., 12 ruta, 13 apium, 14 sabina, 15 nepeta, 16 fenicul., 


eT 


90 Prolegomena ad Macrum. 


17 satureia, 18 mentha, 19 salvia, 20 enula, 21 pastinaca, 
22 cerefol., 23 coriandr., 24 atriplex, 25 aneth., 26 rosa, 27 
lilium, 28 papav., 29 viol, 30 althaea, 31 urtica, 32 plan- 
tag., 33 puleg., 34 hyssop., 35 lapath., 36lolium, 37 cicuta, 38 
serpill., 39 centaur., 40 chamaedr., 41 aristoloch., 42 dracont., 
43 beton., 44 chamaemel., 45 ligust., 46 accidula, 47 portul., 48 
struthion, 49 bugloss., 50 origan., 51 marrub., 52 iris, 53 asar., 
54 cyper., 55 paeon., 56 melissophyll., 57 senec., 58 chelid., 59 
isatis, 60 helleb. alb., 61 hell. nig., 62 verben., 63 strychn., 64 
iusquiam., 65 malv., 66 piper etc. usque ad 77 aloe. Liber quar- 
tus continet viginti capita, quae inter spuria Macri exhibebimus: 
Aaron, agrimonia — sulph., alumen. Liber quintus est Marbodaei 
carmen de lapidibus. ^ Cornarius purioris latinitatis magis quam in 
edendis latinobarbaris decet studiosus, saepe nimis audacter textum 
mutavit, partim metri et sermonis causa, partim quia Plinius, Dios- 
corides et Galenus aliter rem habebant. Figurae non adsunt. 

Basil., 1559. 8. min., ed. Georg. Pictorius, impr. 
per Henric. Petri, mense Martio. Char. lat. recto, 12 foll. et 
200 pagg. Titulus: . De Aerbar. virtutib. Aemilii Macri Vero- 
gensis elegantissima poésis cum succincta admodum diffiei- 
fum. et obscurorum locorum — expositione, antea nunquam 
in lucem edite. Adhuaerentibus graduum: compendiosa ta- 
Lula etc. Capitum series eadem ut in editione nostra; falso nu- 
merantur 76, cum vere adsint 77, numero 48 bis repetito. Pagi- 
narum. tituli: 24ezi/Z. Macer — de viribus herbar.  Figurae 
xylogr. adsunt et breves adnotationes.  'lextus pessime corruptus; 
Aemilio Macro Veronensi adscribi carmen ab editore Pictorio, sum- 
mae harum rerum inscitiae documentum est. ^ Natus erat Pictorius 
Villingae anno 1500, cfr. Adami vit. medicor. pag. 184. 

Basil., 1581. 8. min., ed. @. Pictorius, impr. per 
Sebast. Henricpetri, Char. lat. recto, 8 foll. et 208 pagg. Ti- 
tulus: De herbarum — expositione iam demum summe dili- 
gentia castigata et in lucem edite etc. — 'Textus, figurae, 
scholia. eadem ut in priori editione; scribendi ratio aliquantulum 
emendata et synonyma nonnulla recens adiecta. Nova utique est 
impressio totius libri, non solum primi et ultimi folii; paginarum 
tituli: emi Macer — de herbar. viribus, diversi igitur ab 
illis prioris editionis. Pictoriana utraque editio criticae auctoritatis 
perparum habet; additamenta vero et indices utilitate non carent. 

Hamburgi, 1590. 8., ed. Henr. Ranzovius, excude- 
bat. Jacob. Wolfius. Haec editio, quae varias lectiones et addi- 
tamenta nonnulla ex Pietorianis, nullas vero figuras, recepit, habet 
titulum: ZZeur. Ranzovii editio duorum librorum Macri de 
virtutió. Herbar,, de quibusdam. animalium partibus, «c 
terrae speciebus, Ftemque medicamentis totius corporis hu- 


Prolegomena ad Macrum. 91 


mani. Jam recenter ex bibliotheca suem Bredenbergensi de- 
promptorum, quorum prior antehac non tam emendate: ex- 
titit, posterior vero antea typis nunguam fuit expressus 
etc. Accessit incerti autoris speculum Medicorum, ete. ex 
eadem Bibliotheca in lucem editum etc. | Quod hic pro libro 
secundo Macri hucusque inedito habetur, est Sereni Samonici 'car- 
men, iam antea saepius impressum; Speculum medicorum prosa. ora- 
tione conscriptum ad medii aevi medicinam pertinere videtur. Liber 
primus continet carmen Macri Floridi, 100 capitibus distinctum 56- 
quenti ordine: 1 artemis., 2 abrot., 3 absinth., 4 urt., 5 all., 6, 
7 plant., 8 ruta, 9 apium, 10 sabin., 11 porr., 12 nepet., 13 
puleg., 14 foenie., 15 lactuca, 16 rosa, 17 lil, 18 satur., 19 
salv., 20 enula, 21 hyssop., 22 lapat., 23 lolium, 24 cicuta, 25 
mentha, 26 cepa, 27 sinap., 28 pastin., 29 serpill., 30 cerefol., 
31 coriandr., 32 papav., 33 viola, 34 centaur., 35 germandr., 36 
aristol., 37 marrub., 38 althaea, 39 aneth. , 40 heton., 41 chamom., 
42 acidula, 43 portul., 44 ligust., 45 ostruc., 46 atripl., 47 bu- 
glossa, 48 caul., 49 origan., 50 iris, 51 vulgago, 52 cyper., 53 
paeon., 54 borago, 55 senec., 56 chelid., 57 colubr., 58 isatis, 59, 
60 helleb., 61 gentiana, 62 saliunca, 63 agrimon., 64 sambuc., 65 
nasturt., 66 verbena, 67 maurella, 68 iusquiam., 69 eruca, 70 mal- 
va, 71 piper etc., 82 aloe, 83 aaron, 84 bryonia, 85 alga palustr., 
86 faba, 87 nux avellana, 88 batus, 89 mirica, 90 iuniper., 91 salix, 
92 fel, 93 fimus, 94 caseus, 95 tela araneae, 96 cochleae, 97 cornu 
cervi, 98 acetum, 99 sulph. viv., 100 alumen. Quamvis ergo textus 
Macri multis capitibus spuriis abundet in hac editione, attamen bonas 
lectiones continet e manuscripto codice desumtas. Integra haec editio 
recusa est: Lipsiae, ep. haeredes Joann. Steinmanni , 1590. 8. 


Praeterea inest Macri Floridi carmen in collectione 
medica Aldina (Venet. 1547. fol., apud Aldi filios), et parti- 
cula carminis in Nicol. Marscalci enchiridio poétar. clarissi- 
mor., Erford., 1502. 4. 

Versionem francogallicam tentavit Lud. Tremödley sub 
titulo: Zes leurs du livre des vertus des herbes par Ma- 
cer Floride avec les commentaires de Guil. Gueroust, 
cui libro figurae adiectae esse dicuntur. 

Frid. Börner (t 1761) scripsit programma, quo conti- 
netur De Aemelio Macro ezusque rarzore hodie opusculo 
de virtutibus herbarum diatribe, Lips. 1754. 4.; recusum 
in Eiusd. Noctibus Guelphicis, Rostoch. et Wismar., 1755. 
8. pag. 110—134. Seriptiuncula minoris omnino momenti, 
in quo neque nova neque gravia leguntur, plura vero falsa 
et festinanter investigata; codices manuscripti, qui ab eo 
indicantur, suntii, qui in Eberti codd. Guelpherbyt. (Lips. 


99 Prolegomena «d Macrum. 


1827. 8.) numeros habent 544, 546, 548, in nostra Macri 
Floridi editione sigla à, y, 3. 

Nostrae editionis finis primarius is est, ut Maeri Floridi 
carmen, quantum per nos fieri posset, integrum et genui- 
num legatur, quare in conquirenda, eligenda et apponenda 
varietate lectionis summam curam et assiduitatem adhibui- 
mus, maiorem forsan et minutiorem, quam quae in edendo 
seriptore latinobarbaro exspectari vulgo solet. Sed vel 
omnino dimittenda erat haec edendi ratio, vel omni qua fieri 
potest ἀχριβείᾳ exequenda. Codices manuscriptos et editio- 
nes impressas, quibus usi sumus ad hanc editionem adornan- 
dam, literis graecis tanquam siglis insignivimus, ut varianti 
lectioni auctoritas non deesset et lectori optio idonea relin- 
queretur. | 

Codices manuscripte, in bibliotheca Guelferbitana, 
Paulina Lipsiensi et Dresdensi publica servati, quorum usus 
ad hanc editionem benevole concessus debetur Zberto bi- 
bliotheeae Dresdensis custodi primario, Gustavo Kunze, 
professori medico Lipsiensi, et Mansfeldio, apud Brunsvi- 
censes medico commendatissimo: 

e.) Notae manu Martyni-Lagunae ad marginem 
editions Pictorianae prioris adscriptae, ex codice bi. 
bliothecae. Zwiccaviensis desumtae ,  varzetatem lectionis 
continentes. Codex ipse, ex quo descriptae erant, igne 
consumtus esse videtur in incendio bibliothecae Lagunianae 
(1807), nam in bibliotheca publica Zwiccaviensi non am- 
plius reperiri dicitur. Continebat autem LXXVI capita se- 
quenti ordine. disposita: 1 artemisia, 2 abrotanum, 3 ab- 
sinth., 4 urtica, 5 allium, 6 plantago, 7 ruta, 8 apium, 9 
sabina, 10 porrum, 11 nepeta, 12 pulegium, 13 foeniculum, 
14 lactuca, 15 rosa, 16 lilia, 17 satureia, 18 salvia, 19 inu- 
la, 20 hyssopus, 21 paratella, 22 lolium, 23 cicuta, 24 men- 
tha, 25 cepae, 26 sinapi, 27 pastinaca, 28 serpillum, 29 
chaerefolium, 30 coriandrum, 32 violae, 33 centaurea, 34 
gamandrea, 35 malva, 36 anethum, 37 betonica, 38 chamo- 
milla, 39 acidula, 40 chelidonia, 41 colubrina, 42 gaisdo, 
43 asarum, 44 cyperus, 45 paeonia, 46 borago, 47 senecion, 
48 caulis, 49 origanum, 50 maurella, 51 iusquiamus, 32 
malva, 53 verbena, 54 ligust., 55 ostrut., 56 nasturt., 57 
eruca, 58 aristoloch., 59 marrubium, 60 iris, 61, 62 helle- 
bor. alb. et niger, 63 portulaca, 64 atriplex, 65 buglossa, 
66 piper etc., 77 aloe.  Congruere non raro videtur cum 
editione Cornarii, ita ut hic fersan eundem codicem suo 
tempore inspexerit. Editionem, cui adscripserat has notas 
Martyni-Laguna, possidet bibliotheca Kuühnii, professoris 


Prolegomena ad Muacrum, 25 


Lipsiensis meritissimi, qui earum mihi usum.benevole''ton- 
cessit. Natus est Martyni- Laguna Zwiccaviae a. 1759, 
mortuus ibidem a. 1824. | | i 

. B-.). Codex ms. Guelferbitanus (60. 15. Ms. up. 8), 
membranaceus , 8., saeculi XITI., resceréiptus. | Ofr. Ebert, 
zur Handschriftenkunde, 1. Bändchen, pag. 80; Eiusd. bi- 
bliothecae Guelferb. codd. gr. et lat. pag. 108, n. 545. A li- 
brario linguae reique pertractatae non admodum perito  con- 
scriptus, scriptura ceterum satis nitida, additis ab eadem 
manu notis marginalibus; titulus. operis non adest, neque 
etiam Macri nomen ullibi legitur; singula capita habent in- 
scriptiones rubras, adiectis plerumque germanicis herbarum 
denominationibus. Folia formae octavae vel etiam quartae 
minoris continet 28. Capitum series haec est: 1 artenmisia; 
2 abrotanum, 3 absinth., 4 urtica, 5 allium, 6 plantago 
maior, 7 plant. min., 8 ruta, 9 apium, 10. sabina, 11 por- 
rum, 12 nepeta, 13 foeniculum, 14 lactuca, 15 rosa, 16 li- 
lium, 17 satureia, 18 salvia, 19 enula, 20 acedula, 21 por- 
tulaca, 22 strucium, 23 atriplex, 24 nasturtium, 25 eruca, . 
26 buglossa, 27 origanum, 28 brassica, 29 aristoloch., 30 
pastinaca, 31 althaea, 32 anethum, 33 asarum, 34 aloe 8ὅ 
betonica, 36 verbena, 37 acedula , 38 costum , 39 cyperus; 
40 chamomilla, 41 ciminum , 42 cerefolium, 43 cinnamom., 
44 coriandr., 45 cicuta, 46 gamandrea, 47 cepa, 48. cen- 
taurea, 49 chelidonia, 50 colubrina, 51 ellebor. alb.,.52 el- 
lebor. niger, 53 galanga, 54 gariofilus, 55 hyssopus, 50 ius- 
quiamus, 57 iris, 58 paratella, 59 lolium,‘ 60 ligustr., 61 
marrub., 62 malva, 63 mentha, 64 violae; 65 sinapi,. 66 pa- 
paver, 67 puleg., 68 serpill., 69 paeonia , 70 baroca, 71 se- 
necion, 72 gaisdo, 73 maurella, 74 piper, 75 pyrethrum, 
76 zinziber, 77 zedoar, 78 spica nardi, 79 spica celtica, 80 
thus.» Caput de acedula bis adest. . ..  .. 

ow.)  Cod. ms. Guelf. (Extravag.268), membran., 8., 
saec. XIII.; cfr. Ebert codd. Guelf. pag. 108,:n:546, et 
eiusd. Ueberlieferungen, 1. Band, 1. Heft, pag. 186. Bonas 
lectiones continet, quamvis sub fine minus accurate. con- 
scriptus sit, versus singulos et verba nonnunquam. omittens, 
et capita de cerefolio et de baroco bis exhibens. Post 
caput de pyrethro deficiunt reliqua; foliis cultro abscissis; 
folia omnino adsunt 30. Inscriptiones capitum et literae 
initiales rubro colore sat eleganter scriptae sunt. "Titulus 
operis non adfuit in. vetere. codice, recens manus adscri- 
psit: Aemylie Maeré Carmen de virtutibus Herbarum. 
Notae marginales adiectae sunt. Capitum series: 1 arte- 
mis., 2 abrot., 3 absinth., 4 allium, 5 apium, 6 althaea, 7 


9A Prolegomena ad Macrum. 


aneth., 8 chamomilla, 9 acidula, 10 atriplex, 11 aristol., 12 
aloé, 13 beton., 14 barocus, 15 verbena, 16 cerefolium, 17 
coriandr., 18 cepae, 19 caulis, 20 cyperus, 21 celidonia, 22 
centaurea, 23 iusquiamus, 24 cicuta, 25 colubrina, 26 co- 
stus, 27 eruca, 28 enula, 29 elleb. alb., 30 elleb. nig., 31 
urtica, 32 plantago, 33 ruta, 34 violae, 35 marrub., 36 hys- 
sop., 37 iris, 38 salvia, 39 sabina, 40 porrum, 41 nepeta, 
42 puleg., 43 foenicul., 44 portulaca, 45 lactuca, 46 rosa, 
47 lilia, 48 satureia, 49 ligustica, 50 ostrutium, 51 cerefol., 
92 nasturt., 53 papaver, 54 buglossa, 55 sinapi, 56 pastina« 
ca, 57 origan., 58 serpill., 59 germandrea, 60 asarum, 61 
paeonia, 62 barocus, 63 senecio, 64 isatis, 65 morella, 66 
malva, 67 lapatium, 68 mentha, 69 castoreum, 70 piper, 71 
pyrethrum. | 

δ) Cod. ms. Guelf. (ὅδ. 5. MS. Aug.), membran., 
8., saec. XIV. Cfr. Ebert codd. Guelf. p. 108, n. 544. 
Lectiones plerumque textui in editionibus veteribus recepto 
accedunt, sicut etiam ordo herbarum idem est ut in 115. 
Capitum inscriptiones desunt, distinguuntur capita per lite- 
ras initiales rubras; neque etiam titulus legitur, sed fol. 1* 
habet in angulo dextro superiori verba minutis literis. con- 
scripta: de vertutibus herbarum, manu non multum recen- 
tior. Continet folia 34, in fine legitur: Z.xplieet Macer 
dominé alberti de aulica, sequente adhuc praescriptione 
medica ad febrem quartanam. | 

e). Codicis chartacei fragmentum duorum foliorum, 
8., Guelferbitanum (Extravag. 275, 2), saecul XV in- 
euntis. Cfr. Ebert codd. Guelf. p. 108, n. 547. Incipit in 
capite de pyrethro, versu ,,Dicitur in solo succurrere etc.,‘* 
sequuntur: capita de zinzibere, cimino, galanga, zedoar, 
gariofilo, spica, thure, cui capiti adiungitur inscriptio fina- 
lis Explieit macer. Vetustius adhuc fragmentum . adiectum 
est, continens versus ocfo posteriores ex cap. de. aloe: 
„Aut cicer — solutio fiet, «^ cum inscriptione finali Zz/z- 
cit macer de herbarum virtutibus. 

C.) . Folka chartacea decem. (ein codice miscellaneo 
Guelf... 570). 8., saec. XV. | Continet hoc fragmentum 
capp. 15. priora paulo negligentius conscripta, desinit in 
fine capitis. de. nepeta; loco tituli habet epigraphen rubris 
literis: ZZerbarwm véres mater tibi carména dicunt, in- 
scriptio finalis abest. . Ebertus non habet. 

7.) : Cod. ms. Guelf. (Extravag. 112. 1.), chartac. 
Jol., saec. XV. Cfr. Ebert codd. Guelf. p. 108, n. 549. 
In fine mutilus est, ita ut caput de aloé desinat in. versu 
„cum succo caulis formatas ut faba grossas.« Ceterum 


Prolegomena ad Macrum. 95 


continet capita 21 priora ordine consueto, tunc sequuntur: 
viola, aristolochia, marrubium, hyssopus, enula, iris, li- 
lium, salvia, timbra, ligustica, ostrutium, cerefolium, atri- 
plex, coriandrum, nasturtium, papaver, serpillum , asarum, 
eruca, mentha, cyperus, paeonia, melissophyllon, sene- 
cion, celidonia, centaurea, colubrina ete. aloe. Accedunt 
notae marginales. et explicatio interlinearis; inscriptionibus 
capitum adduntur plerumque denominationes germanicae. 
Recentioris scripturae esse hunc codicem multa docent. 

509.) Cod. ms. Guelf. (58. 6. MS. Aug. f0l.), chartae., 
Fol: Cfr. Ebert codd. Guelf. p. 108, n. 548. et Frid. Boer- 
ner noctes Guelph. p.129 —133. Habet inscriptionem fina- 
lem: Finis. per Manus Simonis steyn Artium et philoso- 
phiae Magestri Albiorani Anno 1508 altera post Scho- 
lastie. virg. Natus erat Simon Steyn ex oppido Penig, 
summos in arte medica honores accepit Vitebergae die 14 
Junii 1509, cfr. huius codicis p.104. Capita 1— 47 con- 
sueto ordine disponuntur, tune sequuntur: paeonia, borago, 
senecion, chelidonia, centaurea, colubrina, ellebor. alb. et 
nig., verbena, germandr., maurella, iusquiamus, lapatium, 
lolium, cyperus, malva, quinquefolium, agaricus, gentiana, 
proserpinata, liquiritia, lupinus, solsequium, saliunca, sar- 
cocolla, sambucus, cicuta, sandix seu gaisdo, piper etc. 
aloe, et iterum gaisdo, ita ut adsint capita 88. 

x.) Cod. ms. Lipsiensis (biblioth. Paulin. MS. 112.), 
membran., fol. saec. XIII.. Scriptura nitida et satis ac- 
curata, compendiis scribendi rarioribus. In initio legitur: 
Incipit macer de naturis herbarum; inscriptiones rubrae 
singulis capitibus apponuntur, adiectis plerumque nominibus 
herbarum germanicis, paululum recentiori manu scriptis. 
Literae initiales rubrae in initio capitum. . Ordo capitum 
est ille vulgo receptus, sed caput de rosa statim excipit 
caput de viola, inde a versu ,,Crapula discutitur bibitis 
etc.,^ dein sequuntur capita aristolochia — iusquiamus, 
post haec lilium. — serpillum, malva — aloe et quatuor 
versus ex capite de maurella. Continet folia decem. 

à.) Cod. ms. Lips. (bibl. Paulin. MS. n. 1219), mem- 
bran., fol., saec. XIV. Accurate conscriptus. Post indi- 
cem sequitur fol. 1? inscriptio rubra: 4Z»czpzt macer que 
tractat de virtutibus herbarum , in fine fol. 22°: Expleit 
macer. Singula capita inscriptionibus rubris distinguuntur 
et literis rubris initialibus. Ordo capitum hoc tantum a 
vulgari recedit, quod serpillum ponatur inter salviam et li- 
gusticum, senecio inter centauream et colubrinam, et ci- 
cuta ultimum locum occupet pone caput de aloe. 


96 Prolegomena ead Macrum. 


u.) "Cod. ms. Lips. (bibl. Paulin. MS. n. 1220.), »nem- 
bran., 4., saec. XV. lonas continet lectiones et saépe 
cum codd. «, 7, 2, X convenit. Fol. 1* habet inscriptio- 
nem rubram: ZZMaeer de maturis aliquot specierum usita= 
tarum, et post hanc capita: piper, pyrethrum — aloe. Tune 
nova eiusmodi sequitur inscriptio: Zzc2p?t macer de viri- 
bus herbarum, et hanc excipiunt. reliqua. capita hoc ordine 
disposita: artemisia, abrot., absinth., urtica, allium; plan- 
tago maior et minor, viola, ruta, apium, althaea, aneth., 
beton., savina, porrum, chamomilla, nepeta, puleg., foenic., 
acidula, portulaca, lactuca, rosa, lilium, satureia, salvia; 
ligustic., ostruc., cerefol., coriandr., nasturt., eruca, pa- 
pav., cepa, lingua bovis, sinapi, caulis, pastinaca, origan., 
serpill, aristoloch., marrub., iris, enula, hyssopus, »asa-, 
rum, mentha, cyperus, paeonia, boracus, senecion., che- 
lid., centaur., colubr., gaisdo, elleb. alb. et nig., verbena, 
germandr., maurella, iusquiam., malva. Hoc caput exci- 
pit inscriptio finalis literis rubris: Zxplieet liber macré de 
véribus herbarum, sed reperiuntur adhuc capita de papa- 
vere, de lapatio et de cicuta, quorum prius mancum est 
et perperam inscribitur. ,,basilicon.^ Explicit Macer: fol. 
42°, et statim sequitur Serenus Samonicus,' ab Acker- 
manno editore iam collatus (v. Seren. Samon. ed. Jo. Chr. 
Gli. Ackermann, praef. pag. XXVII, n. 13.) 701: 

π.) Cod. ms. Dresdensis (bibl.publica, MS. D, 160), 
membran., 4, saec. XIV. Nitide et accurate conscriptus, 
ita vero ut inter singula Macri capita interponantur manu 
coaeva conscripta capita 34 ex Plinii Valeriani libro quarto. 
Fol. 15 legitur index capitum, inscriptio vetusta abest, fol. 
2* incipit carmen Macri, explicit fol. 37^, ubi legitur in- 
scriptio finalis: 0D0NZIS MAGDVNENSIS opusculum de 
naturis herbarum Explicit. Capita. Macri literis. initia- 
libus rubris, Plinii lit. init. viridibus distinguuntur;  in- 
scriptiones rubrae utrisque apponuntur. Ordo capitum. Ma- 
eri: 1 artemisia, 2 abrot., 3 absinth., 4 urtica, 5 allium, 6 
plantago, 7 ruta, 8 viola, 9 aristol., 10 marrub., 11 hyssop., 
12 iris, 13 aneth., 14 beton., 15 savina, 16 porrum, 17 cha- 
mom., 18 nepeta, 19 puleg., 20 foenicul., 21 acidula, 22 
portulaca, 23 lactuca, 24 rosa, 25 lilium, 26 satureia, 27 
ligustica, 28 ostrutium, 29 cerefol., 30 atriplex, 31 coriandr., 
32 nasturt., 33 eruca, 34 papav., 35 cepa, 36 buglossa, 37 
sinapi, 38 caules, 39 pastinaca, 40 origan., 41 serpill., 42 
asarum etc. aloé. Desunt itaque enula, apium, althaea, 
salvia, quorum tituli tamen in indice praeposito leguntur, 
quare forsan folia quaedam exciderunt inter nonum atque 


Prolegomena ad Macrum. 27 


decimum. Capita ex Plinio Valeriano haec sunt: beta, 
blitum, cucurbita, holosatrum, armoracia, raphanus, aspa- 
rago, cucumis, carduus, sorba, thimus, siliqua, pistacia, 
spomelides, melo, castanea, nux, ziziphus, napi, rapa, 
mespilus, cidonea, pira, mala punica, mala, cerasa, per- 
sicus, citrus, pinea, ficus, mixae, ocimum, avellanae, ami- 
gdala. Neque Macri neque Plinii nomen ullibi legitur anti- 
quitus in hoc codice, manus recentissima primae paginae 
adscripsit: Aemilius Macer. de Virtutibus Herbarum, qui 
in fine dicitur Odo Magdunensis. 


Editiones impressas ad hanc editionem adornan- 
dam a nobis adhibitas ita notavimus: 
a0.) S. l. e. a. 4., lineis 33. 
BB.) Paris., 1511. 8. 
yy.) "Textus Macri, qui legitur in editione commentarii 
Gueroaldiani s.l. e. a. 8., et quidem in eo exem- 
plo, quod prius in bibliothecis Fabricii et Comi- 
tis de Bünau erat, nunc vero habetur in bi- 
bliotheca publica Dresdensi. Quod moneo, quia 
textus non congruit in singulis illius commen- 
3) B Lej editionibus. 
.) Basil., 1527. 8. $2 is 
ee.) Friburg. Brisg., 1530. s] d heri nds 
πὸ A penont 1540. 8. Cornarii. | | 
nn.) Basil. 1559. 8.) p. s 
99.) Basil. 1581. δι. Pictorii. 
xx. Hamburg., 1590. 8. Ranzovii. = 
G. Gueroaldus. | 
De orthographia in. edendo Macro Florido adhibenda 
dubitatio semper inde redundabit, quod antiquissimi codi- 
ces e saeculo XI non ad manus sint, recta igitur et ab 
auctore carminis vere adhibita orthographia sciri non pos- 
sit. Praesertim cum ratio scribendi maxime varia sit et 
instabilis apud scriptores medii aevi, diversa scilicet in di- 
versis regionibus et temporibus. In hoc dubio rerum statu 
retinenda videbatur scribendi ratio vulgo in libris latinis 
recepta, exceptis iis nominibus et terminis technicis, in 
uibus vel metri ratio aliter suaderet, uti Z/pocras (v.173 
et 1814), Zppocras (v. 508), ysopum (v.1503), ewiacus 
(v. 1656), siera (v.13), vel consuetudo quaedam generalis 
apud medicos medii aevii, ut az£e£ca (arthritis), sera aut 
sciasis (ischias), désmozcus (dyspnoicus), dragma, nefre- 
tecus etc. etc. 


MACER FLORIDUS 
DE VIRIBUS HERBARUM. 


. AR TEMISIA. 


1 Herbarum quasdam dicturus carmine vires 
Herbarum matrem, dedit Artemisia nomen 
Cui graecus sermo, iustum puto ponere primo. 
Huius opem fertur prior invenisse Diana, 

5 Artemis graece quae dicitur, indeque nomen 
Herba tenet, quia sic inventrix dicitur eius. 
Praecipue morbis muliebribus ista medetur: 
Menstrua deducit eius decoctio sumpta, 
Hocque facit, matrix si saepe fovetur eadem, 

10 Vel si cruda mero sociata terendo bibatur, 
Aut si trita virens super alvum nocte ligetur; 
Pellit abortivum potu vel subdita tantum, 
Duritias solvit stericas pellitque tumores. 
Urinam potata ciet, lapidesque repellit, 

15 Ictericosque iuvat cum vino saepius hausta. 
Hanc adipi iunctam strumis apponere laudat 
Plinius atque iubet cum vino sumere tritam. 
Haec, opium nimium si quemquam laeserit haustum, 
Subvenit eximie, si vino iuncta bibatur. 


1 Herbarwm vires dicturus carmine quodam α, à; herbarum varias. dict. 
carm. vires Öö, &, L5, mw. — 2. Herbar. matr. iustum puto pon. primo 
Cui graec. serm. ded. Art. nom. C5. Artemisia ,,mater herbarum** dicitur 
a scriptoribus medii aevi; cfr. Walafridi Strabon. hort. v. 181. — 3 Just. 
puto dicere primo ἡ. — 4 Cuius opem d. Prima invenisse B; prius imwe- 
nisse ὃ, 9, A, u, — ὃ Arthemis codd. et vett. editt. ; Artemis a Graecis CC. — 
7 Mulieribus «, B, δ, ««, BB, yy, G; muliebribus x, A, u, π, 00, cc, CC, 
xx. Ipsa 00, &, 79, 99; ista x, À, u, m, eu, BB, yy, GG, xx. — ὃ Huius- 
que decoctio B. — 10 Aut si y. — 12 Potu si subdita x. — 13 Dur. 
ster. solv. u, c, ««, PP; duricias levat hystericas CC.  Stera i. q. uterusapud 
medicos medii aevi, vox ὕστερα mutilata, quare Cornarii emendatio huius 
versus neque necessaria, neque etiam ferenda videtur. Tumorem «u, BB; 
tumores x et edd. recent. — 16 Scrofis appon. «, n. Strumis opponere Ἠή» 
99. — 17 Hancque iubet B. — 18 Hausta dd. 


Macer Floridus. 99 


20 Affirmant quidam, quisquis gustaverit illam, 
Quod nullo valeat nocuo medicamine laedi, 

Et quod eum morsu non appetat ulla ferarum. 
Radix illius collo suspensa rubetis 
Dicitur et cunctis nocuis obsistere ranis; 

25 Succus ad hoc eius cum vino proderit haustus. 
Si musto contrita recens servabitur herba, 
Vinum praedictis reddit medicabile morbis, 

Et sapor est et odor vino gratissimus illi, 
Confortat stomachum, sanat praecordia sumptum, 
30 Et multis aliis affirmant utile causis. 


II. ABROTANUM. 


Tertius Abrotano legitur gradus esse caloris, 
Et desiccandi semen ferventius herba est, 
Unde iuvat nervos et causas pectoris omnes, 
Illius elixi si sit decoctio sumpta. 

35 Sic quoque dysnoicis prodest tussimque repellit 
Et prodest lumbis, sic vulvarumque querelis. 
Omnibus his crudum cum vino proderit haustum, 
Urinam purgat sic et praecordia mundat, 

Sic curat sciasim, sic sumptum menstrua purgat, 

40 Serpentes nidore fugat, bibitumque venena 
Illorum extinguit, sedat quoque frigora febris 
Antea quam veniant si mixto sumitur amne, 


20 Affirmant etiam 00, ze, 77, 90.  Gestaverit ἡ, qq, 99. — A 
Nullo possit vacuo ὃ, Medicamen nocuum i. q. venenosum seu magi- 
cum. — 22 Quod eam Ὁ — 23 Rubetae ranae quae sub rubis habi- 
tant. — 24 Et cura nocuis B. — Cunctis novis nn, 9-9.  Nocuis subsistere ra- 
nis x. — 26 Si mirlo x, we, BB, yy; si musto «, B, y, ὃ, t, N, A, 7t, 00, 
ee, Lb, 77,99, xx, G; si vino w cum suprascripta voce vel musto. — 
27 Vino praedictis à, x. Reddet 9. Vinum praedictis parant &. — 31 Fer- 
tur gradus w, 2. — 35 Disnoicis, dispnoicis, disnoycis etc. var. codd. et 
edd.; dismaticis 9. Qui dyspnoea laborant. — 36 Hunc versum omitt. L 
Vulvarum querelae i. e. morbi uteri. — 38 Urin. mundat s. e. pr. purgat 
pos urin. p. s. et pr. curat 95 ac praecord. sanat ὃ, — 39 Sic carnis scia- 
sim co, BB; sic sciasim curat y, δι »; sic curat sciam w; sic curat sciasim 
0, 4, n; ischiada et curat CC. Menstrun solvit (?*», ὃ. Versum 39 omittit 
€. Sciasis s. scia malum ischiadicum dicebatur apud omnes medii aevi medi- 
cos, non igitur opus erat Cornarii praepostera emendatione. — 40 Venenum 
7. Versum 40 omitt. ζ, — 41 Illarum «, B, π. Sedatque frigora ««, BB, yy; 
fugat quoque 1. — 42 Antequam au, PP; primum quam y. Amne i. q. aqua. 


50 Moacer Floridus. 


Aut oleo quo decoquitur si membra perungas. 
Lumbricos ventris hanc saepe bibendo necabis. 
45 Huic panis micas et mala cidonia iungens 
Insimul amne coquas, oculorum cocta dolori 
Apponas vel fervori, curabit utrumque. 
Stirpes infixas et spinas abstrahet ipsum 
Appositum per se vel adeps si iungitur illi. 
50 Haec etiam venerem pulvino subdita tantum 
Incitat, et veneri nocuis potata resistit. 


IIl. ABSINTHIUM. 


In primo calor esse gradu, vis sicca secundo 
Dicitur Absinthii; stomachum corroborat herba 
Illius quocuuque modo quis sumpserit illam, 
Sed melius pluviae si sit decocta liquore, 
Et sic sub divo prius infrigidata bibatur. 
Sic poterit variis eius succurrere morbis, 
Hocque modo pellit lumbricos, mollit et alvum, 
Eius et immodicum sedat sic sumpta dolorem, 
60 Urinam potu producit, menstrua solvit. 
Illi si nardum, quam profert Gallia, iungas 
Et coniuncta teras et mulsa trita resolvas, 
Praecipue tali purgabis menstrua potu, 
Hoc quoque praestabunt cum lana subdita molli. 
65 Si siler et nardus et acetum iungitur illi 


σι 
σι 


43 Oleo si y. — 45 Mali sidonü α; mala sindonia aa, PP; sydonica, 
cydonia, cylonia , citonia etc. Jungas ὃ, C, 9, zx. — 46 Insuper «mne ὃ. 
Coquens ac, PP; coquiens yy. — Cuncta dolori 4. — 47 Curabis B, ὃ, A, u, v. — 
48 Stipes B, &, A, u, m.  Abstrahit 5, x, attrahit 9, extrahet 4. Educit 
spinas vulnerantes ex tumoribus et ulceribus. — 49 Et adeps ««, fg. 
— 50 Loco huius versus et proxime sequentis habent codd. 6, ἡ. A tres 
alios versus: Plinius ut scribit venerem movet illius herba Si fuerit tantum 
pulvino subdita nocte Et cunctis veneri nocuis potata resistit. Seriorem hanc 
esse mutationem per se patet, eam vero Gueroaldi temporibus iam factam 
docet eius commentarius; nostram lectionem tuentur x, # et edd. impr.; 
utramque lectionem , igitur quinque versus, habet x. — 51 Post hunc ver- 
sum addit 9: Quos incerta premit furtivae iniuria guttae Adiuvat et tot habet 
vires quot fila comarum. — 55 Melius iuvat si ἡ. Aqua pluvialis. — 56 
Prius ingelidata 4. — 57 Sic prodest variis eius decoctio morbis ὃ, — 58 
Hoc modo depellit 9. — 59 Sic sedat sumpta ἡ; curat sic sumpta 9. — 
60 Urinam potu deducit A, u. — 61 Hunc versum cum tribus proxime se- 
quentibus omitt. «. — 64 Praestabit u, xx. 


Meacer Floridus. 51 


Noxia deterges potu fastidia tali. 
Gramina si rutae iungas huic salque piperque 
Cumque mero tundens des haec decoctave potum, 
Noxius et crudus stomachi purgabitur humor. 
70 lri coniuncta pectus mire iuvat hausta. 
Acri cum vino trita se quilibet ungens 
Non metuat culices, ustaeque fugantur odore. 
Ictericis crudam dabis hanc apio sociatam, 
Curat hepar, sibi si iungatur gallica nardus, 
75 Splenque sibi iuncto potata iuvabit aceto. 
Sic quoque fungorum depellit sumpta venenum, 
Obstat letiferae cum vino sumpta cicutae, 
Sicque venenatis occurrit morsibus hausta, 
Et claros oculos reddit cum melle peruncta. 
80 Hocque modo sugillatis superaddita prodest, 
Decoctaeque vapor obstrusas liberat aures, 
Si manant sanie cum melle terens superadde. 
Subvenit anginae melli nitroque iugata. 
Vulneribus prodest contrita recentibus illa, 
85 Si superaddatur capitis sic ulcera curat, 
Pruritusque iuvat eius decoctio fotu. 
Nausea non poterit quemquam vexare marina, 
Antea commixtam vino qui sumpserit illam. 
In lini panno si circumcincta geratur 


-——————- 


67 Germina yy, 55; veram lectionem esse gramina testantur fere om- 
nes codd. et edd.: cfr. Seren. Samon. v. 979. in cap. de lethargia. Gra- 
mina rutae i. 4. folia rutae. — 68 Cumque nitro ». Tundens dabis haec C, 
ἡ. — 69 Nowxius en cunctus nn, 9:9. Depellitur humor u. — 71 Vinum 
acre i. q. acetum, uti hodie adhuc apud Francogallos vinaigre. — 72 Pu- 
lices muscaeque habent plures codd., male, nam Plinii verba: ,,Culices ex 
oleo perunctis abigit et fumo si uratur‘‘ nostram lectionem tuentur. Non 
meluet culices istoque nn, 9-9. Non metuit culices istoque xx. — 74 Si 
iung. sibi ὃ, 5, A; sibi iungatur si wu, Bg, dd, ec, Cb, qm, 99; hepar 
percurat si iuncta est gallica nardus xx ex Cornarii correctione, quem of- 
fendebat correpta in voce hepar prima syllaba. — 76 Depellet B, 9. Ve- 
nena ὃ. — 77 Obstat pestiferae u, m. Versum 76 et 77 omitt. «. — 78 
Succurrit 5, ἡ. — 79 Reddit oculos Δ. Perunctos ««, 88. — 80 Haec su- 
gillatis etiam superaddita prodest 0. — 81 Obstructas liberat 4. — 82 Recens 
superadde u. — 83 Hunc versum omitt. ζ. — 85 Vulnera curat B, 5; vuln. 
sanat à; ulcera purgat u. — 86 Decoctio potu ὃ. — 87 Hunc et sequentem 
versum habet Regim. Salern. v. 60, 61, quamvis non de absinthio sermo sit, 
sed de salvia, vel de ruta, vel de rosa. — 88 Vino si C. — 89 In lineo panno 
B. Feratur y, 5,7, 9. | | ᾧ 


59 Macer Florida s. 


90 Inguinis immodicum fertur cohibere tumorem. 
Olfactu somnum capiti vel subdita praestat, 
Hanc sibi supponi si non praesenserit aeger. 
Denigrat crines cinis eius, si bene mixtus 
Ceroto fuerit et eo sint saepe peruncti. 

95 A tineis tutam reddit qua conditur arcam. 

Sub lingua factum curat cum melle tumorem, 
Livoremque nigrum, qui circa luminis orbem 
Apparere solet, purgabit idem medicamen. 
Auris depellit sonitum cum felle bovino. 

100 Duritiam splenis eius cataplasma resolvit. 
Coniuncto sibi melle sterae si subditur herba 
Desiccabit eam, manareque menstrua coget; 
Ex oleu fuerit viridis si cocta, iuvabit 
Non modice stomachum, quot erit hoc unguine fotus. 

105 Incaustum vino, quo sit macerata, resolve: 

Si scribis chartam mus non teret amplius illam. 
Plinius attollit magnis hane laudibus herbam, 
Romanosque refert sacris ex more diebus 

Dum quadrigarum cursu certare solerent, 

110 Absinthii succum solitos donare bibendum 
In capitolina victori sede locato, | 
Credentes pretium prae cunctis reddere dignum 
Illi, quo firmam posset servare salutem, 

Quae constat mundi pretio pretiosior omni. 


91. Olfactum s. olfatum «a, BB. Subdita parat π. — 94 Sis saepe perun- 
clus CC; sit s. perunctus p, 7t, aa, PP, 00, «c5 sic s. perunctus ὃ, 1j, 99; si s. 
perunctus &, xx; nostram lectionem habent y, 4. — 95 Archam f, x, 4, u, a. 
— 97 Circum β; iuxta «, 9. Curat idem μ. — 101 Coniuncto s. m. utero si 
CC, cfr. v. 13. — 102 Hunc et antecedentem versum omittit «. — 103 Ex 
ol. vir. fuerit si B, 5, ἡ, 9, 4. — 104 Stomacho quod erit hoc. unguine fotum, 
hanc lectionem vulgarem et satis frequentem ipse tuetur Gueroaldus, monens 
tantum: ,,non tamen aliorsum memini sub neutro genere invenisse stoma- 
chum**; quotiens hoc unguine fotum Ὁ, 9; quod erit tali unguine fotum y; 
qui sit hoc unguine fotus 00, €€, Ds NN, 99. , XX. — 105 Incausto v. q. S. 
m. soluto @, B, y, x, 00, ec, qm, 99; encausto v. 4. s. m. soluto C5, s»; 
incaustro v. q. S. m. sol. u; nostram lectionem habent ««, 9g, yy et con- 
firmat Gueroaldi commentarius. Vers. 105 usque ad 114 omitt. &. Incau- 
stum i. 4. atramentum scriptorium, τὸ μέλαν ᾧ γράφομεν Diosc. — 109 
Solebant γ, 0, 9, x, 90, se, GC, nn, 00. — 114 Plinii verba sunt: 
„siquidem Latinarum feriis quadrigae certant in Capitolio victorque absin- 


thium bibit, credo sanitatem praemio dari honorifice arbitratis maioribus. ** 
XXVII. 7. Vers. 107 usque ad 114 omitt. «. 


Macer Floridus. 55 
IV. URTIC A. 


115 Dicimus Urticam, quam Graecus Acalyphe dicit, 
Fervida non modice vis illi dicitur esse, " 
Unde nec immerito nomen sumpsisse videtur, 
T'acta quod exurat digitos Urtica tenentis. 
Haec solet ictericos cum vino sumpía iuvare, 

120 Illius semen colicis cum melle medetur, 

Et tussim veterem curat, si saepe bibatur. 
Frigus pulmonis pellit ventrisque tumorem. 
Omnibus his prodest pulvis cum melle iugatus, 
Aut succus viridis cum vino saepius haustus. 

125 Cum sale de foliis eius factum cataplasma 
Ulceribus prodest et sordida vulnera purgat, 
Et contra morsus valet hoc cataplasma caninos, 
Et cancros et parotidas luxataque curat, 
Hocque reformatur caro, quae discessit ab osse, 

130 Et solet humores hoc desiccare nocentes. 

Acri cum vino radix contrita tumorem 
Compescit splenis, podagrae sic subvenit illa 
Omnibus et morbis sic subvenit articulorum, 
Omnibus his prodest superaddita, vel sibi iuncto 

135 Si coquis hanc oleo foveasque hoc unguine membra. 
Naribus impositus succus foliumve cruorem 
Elicit; innati vis est sibi tanta caloris, 

Quod si manantem cupias retinere cruorem, 
Urticae succo frontem line, reprimit illum. 

140 Si supponatur cum myrrha menstrua pellit, 

Si claudit vulvam matrix humore gravata 


115 Diximus ««, B8. Acalife B, y, t, A; acalyfe x; acaliphe c, 9., u, 
πὶ acalipe ἡ: acalafe à; acalise aa, BB, yy. | Quam Graeci acalife dicunt 


B. Graecus acalephen mos urticam vocitamus δ, «c, CC, nn, 9-9. — 116 
Modicum C. — 117 Non immerito C. Hunc et sequentem versum omitt. «. 
— 118 Tenentes 5. — 122 Pulmonum c, y, C, ἡ, 9, λ, u, a5 pulmonis edd. 
impr. Cfr. Regim. Salern. v. 202. — 123 Pulvis prodest y, u. — 1% 
Vulnera sordida δ, se, GC, qq, 995 sord. vuln. curat à, à. — 131 γι. 
num acre i. 4. acetum uti v. 71. — 133 Cfr. Regim. Salern. v. 203. — 
136 Hunc versum et sequentem omitt. «. — 137 Innata au, DB; innata est 


illi vis tanta 09, ze, GC, 90, x»; in nari vis est sibi y, u; nostram lectio- 
nem tuetur Gueroaldus et ὃ, C, ἡ, 9, x, 4, z, yy. — 139 Frontem line pel- 
lit eun mox 9. — 140 Menstrua tollit &; menstrua purgat A. Vers. 140 
usque ad 145 omitt. c. 


3 


SA Macer Floridus. 


Urticae foliis revocabitur illa fricata. 
Cum vino bibitum venerem semen movet eius, 
Et melius tritae si iungas melque piperque 
145 Et si cum vino praedicto more bibatur. 
Pleureticos, pectus, pulmones adiuvat eius . 
Semen, si sumptum fuerit cum melle iugatum, 
Cum mulsa bibitum lotium producit abundans. 
Herba recens eius olerum si more coquatur, 
150 Detur et illius decoctio, molliet alvum. 
Ore diu clausus succus si volvitur eius 
Uvae non modicum poterit sedare tumorem. 
Sudorem movet ex oleo decocta perunctis. 
Si quadrupes quaecunque marem perferre recusat, 
155 Urticae folüs illius vulva fricetur, 
Sic naturalem calor excitat ille calorem. 
Defluvium capitis, si succo seminis huius 
Ungas saepe caput, reprimi dicit Galienus. 
lllius semen collectum tempore messis 
160 Et desiccatum multis erit utile causis. 


V. ALLIUM. 


Scordeon argive sunt Allia dicta latine, 

Huius vim medici calidam siccamque periti 

In quarto posuere gradu. Mansum vel inunctum 
Curat, quos serpens vel scorpius intulit, ictus; 


142 Renovabitur 6; reserabitur nn, 99, xx. — 143 Sem. ven. mov. p, 
7, M. 7. — 145 Et sic cum vino simul haec coniuncta bibantur y, 5, n; et 
si c. v. S. h. c. bibatur B; et sic c. v. praed. more bibatur 9, x, BB, aj, 
99, xx; et sic c. v. pr. m. bibantur à, ἡ, 4, 00, sc, GG. — 146 Orthopnoi- 
cis, pleuriticis et peripneumonicis prodesse semen urticae et pectus purgare 
docet Diosc. Pleureticum À. — 148 Abunde x, 4. — 151 Diu clauso B, u; 
diu tentus ἡ, 9. — 154 Quadrup. quisquis au, Bg. Hunc versum et duos 
sequentes omitt. α. — 155 Fol. revocabitur illa fricata 7, μι» x, e versu 142 
huc assumptum. — 157 Seminis eius ἡ, 9, 4, u. — 158 Reprimit dicit ao, 
BB; reprimit doctore Galeno δ, sc, GC, s ; reprimi dicit. Galenus xx; Ga- 
lienus rectius legitur, uti hodie adhuc Galien apud Francogallos. — 160 
Edd. 00, se, nn, 99, xx repetunt post hunc versum v. 123 Omnibus — iuga- 
tus. — 161 Scordeon vel scordion habent omnes codd., quamvis vox graeca 
sit σκόροδον; Scorodon a Graecis sunt dd, ze; scorodon argive sunt LG; scor- 
rodon argive sunt recepit ex Cornarii commentario «x. Allea dicta 8, 9, C, 
9. — 162 Siccam calidamque à, 7. 


Moacer Floridus. 55 


165 Sanat et appositum morsus cum melle caninos 
Et nocui vermes triti pelluntur odore. 

In mulsa coctum commixtum cui sit acetum 
Et bibitum vermes ventris tineasque repellit; 
Ex oleo cum reste sua si decoquis illud 

170 Morsus pestiferos reddes hoc unguine sanos, 
Corpus et attritum cura sanabis eadem, 
Unguine vesicae dolor et tumor hoc reprimuntur. 
Ipse refert Ipocras educi posse secundas 
Fumo combusti si vulva diu foveatur. 

175 Pulmonis varias coctum cum lacte querelas 
Potatumque iuvat vel crudum saepe comestum. 
Cum centaurea Diocles dare praecipit illud 
Hydropicis, sic humores desiccat aquosos, 
Idem nefreticis elixum sumere iussit. 

180 Praxagoras illo fuit usus cum coriandro 
Et vino, causas sic curans ictericorum, 

Et sic potatum dicit quod molliat alvum. 
Cumque faba coctum capitis sedare dolorem 
Dicitur, attrito si tempora perlinis illo. 

185 Anseris huic adipem iungas tepidumque dolenti 

Infundas auri, praeclare subvenit illi. 
Elixum tussim iuvat et suspiria sedat, 
Clarificat raucam crudum coctum quoque vocem, 


166 Solo pelluntur ««, BB, 77; eius pelluntur ἡ, 9, μι; nostram lectio- 
‚nem habent edd. reliquae et multi codices. Ordo versuum 165 et 166 saepe 
inversus est, ut 166 legatur ante 165. — 167 Et mulsa «. — 168 Ventris 
vermes p, 55, 999. — 169 Cum reste «, y, δ, ἡ, 9, A, π, CC; cum veste 
00, ec, 5m, 99, xx. Confirmatur nostra lectio partim verbis Plinii (XX, 6.): 
„ad serpentium ictus potum cum restibus suis efficacissime ex oleo illini- 
tur“, partim Gueroaldi in hunc Macri locum commentario: ,,cum reste 
sua id est cum sua herba quae est instar funis seu restis protensa **. — 
171 Hic versus saepe legitur post v. 172. — 173 Prodidit Hippocrates educi 
CL, xx; Ypocras al.; cfr. Plin. XX. 6. — 174 Pulmonum «, B, 9, A, u, 7. 
— 177 Diodes, dyodes, dyocles etc. — 178 Hydropisi ἡ. Depellit aquosos 2. 
— 179 Neufreticis α, 5, 4, μ, x, PP; phreneticis 00; mephreticis ze, nn, 9%; 
nephriticis GG, xx. — 180 Pilagoras B, y, A; Piltagoras à; Piclagoras ««, 
BB; Pythagoras δ, ze, m, 99; Prixagoras ἡ; Paxagoras a; Plaxagoras 
4, 7; Praxagoras I, ὃ, x, C5, #2, quam lectionem tuetur Plinii 1. c. — 
181 Inferiorum €; praeteritorum 8. — 184 Timpora habent plures codd., 
quare Gueroaldus iam monuit: ,,non dicas timpora quia barbarum est“. — 
185 Iunge nn, 9:9; iungens u, az. — 186 Illis ««, DB; isti 0. — 187 Su- 
spiria tollit ἃς; susp. curat A. — 88 Coct. crud. quoq. A. — 


3 * 


56 Macer Floridus. 


Sed magis elixum iuvat illam saepe comestum, 
190 Adiuvat incoctum pulti sumptumque tenesmon. 
Porcino iungens adipi si conteris ipsum 
Non modicos reprimes superaddens saepe tumores. 
Hunc ignotarum potus non laedit aquarum 
Nec diversorum mutatio facta locorum, 
195 Allia qui mane ieiuno sumpserit ore. 


V. PLANTAGO. 


Herbam, quae nostra lingua Plantago vocatur, 
Hanc Árnoglossam Graecus vocat, est quia linguae 
Agninae similis foliis. Plantaginis huius 
Sunt geminae species, et maior prima vocatur, 
200 Altera vero minor, quam vulgo lanceolatam 
Dicunt, quod foliis (ut lancea) surgit acutis. 
His infrigdandi desiccandique notatur 
Tertius esse gradus, 270r? vim tamen esse 
Maiorem dicunt, nimis humida vulnera siccat, 
205 Si superaddatur cum melle, et sordida purgat. 
Cum sale sicut olus si iuncta coquatur aceto, 
Ventrem restringit nimium sic mansa fluentem; 
Si supradictis lens sit concocta iuvabit 
Hic dysentericos melius cibus et ciliacos. 
210 Stringit manantem superaddita trita cruorem, 
Et nigris maculis fertur reparare colorem, 
Ovi cum lacrymo mire medicatur adustos. 


189 Saepe voratum 8. — 190 Tenasmon B, C, 9, u. — 193 Potus non 
laedet «, B, 9, A; non laedit potus δι 5 mon laedet potus y, 09, ee, CC, nn, 
9-9. — 196 Herba ««, BB; herbam ἵ, ἡ, », 4,7, G, 00, ee, CC, xx. Lingua 
nostra 5, ἡ, A, p, π. Plantago notatur Pf. — 197 Arnoglosam vu, BB, yy; 
arnoglosson δὸ, ze, CL. Vocat quia au, BB, yy. — 198 Foliis similis B, C, ἡ, 
9. — 199 Sed maior ὃ. — 200 Ful. EM b, ἡ. Lanciolatam 8, à, x, 1, u, m, 
00, cc, GC, xx; lanceol. «u, PP, "Pli . — 9204 Surgat B d 9] 9. x, 00, P 
ut nn, 99, x»; surgit ««, BB. G. — 202 Infridendi B, ὃ, n; frigidandi Ἢ 
inflammandi 00, «c, ηη, 98; infrigdandi €, 7,*, A, 6C, pro infrigidandi quod 
habet 4, z, 8h Pe 203 Maiorem v. t. e. maiori ὅδ, ἐξ, CC. — 204 Vuln. 
sanat à. — iste mundans «. Cum melleque sordida purgat ἡ, 9. — 
207 Sic "el ri 208 Sit decocta ««, Bp, vs G; concocta fere omnes 
codd. et edd. Si u En lens sit concocta C. 209 Cibus idem coe- 
liacosque CC, ex Cornarii mente. — 210 Saepe cruorem ὃ, x, 00, ec, 25, 9:9. 
— 212 Adustis a, B, x, 7, 00, cce, CL, #2; adusta y, C, 4 , ft. Medicabitur 
ustis δ, Ovi lacrymum est i. q. Albumen ovi, vid. Aegid. medic. compos. 
l. 4. v. 440, 1176, 1181. Omittit hunc et sequentem versum 797, 99. 


Moacer Floridus. 57 


Sola canis morsum curat sedatque tumorem, 
Et scrophas spargit superaddita cum. sale. trita, 

215 Hydropicis ut olus decocta comestaque prodest, 
Sic iuvat asthmaticos, ferturque iuvare caducos. 
Sordida purgabit bene vulnera quaelibet oris. 
Ore diu tentus si succus volvitur eius. 
Hic introfusus curat syringia succus, 

220 Et dolor hoc auris sedabitur et sacer iguis. 
Fert haemoptoicis hie opem, 51 saepe bibatur 
Per se, fortior est si sit coniunctus aceto; 
Sicque iuvat phthisicos, iniectus vero per anum 
Stringit non modicum fluxum dysentericorum, 

225 Pellitur ex oculis tumor hoc fervorque perunctis. 
Saepius hane ipsam si dentibus atteris herbam, 
Gingivas reprimet tumidas et sanguine plenas, 
Sicque solet dentis compescere saepe dolorem. 
Succus cum lana matrici subditus eius 

230 Stringit manantem. nimium ‚siccando. cruorem. 
Cunctis. praedictis eius decoctio, causis 
Prodest et potus eum vino. seniinis. eius, 
Vesicae renumque. iuvat potata dolorem. 
Dicunt non nasci $erophas. gestantibus eius 

235 Radicem collo suspensam, vis sibi tanta est. 
Radices eius tres contere, iungito tritis 
Vini tres cyathos et aquae fae. sit modus idem, . 
Haec nondum tremulo potanda dabis febrienti, 
Sic pelles febrem, cui dat lux. tertia nomen, 


213 Sedat curatque y, u, π. — 216 Fertur x, nn, 99. — 217 Sord. 
curabis 9:5. sord. curabit A, zx. — 219. Hic intus fusus €, B, x, U, 7, 99, 
ee, 66,70, 99, xx; sic intus fusus C, 7, 9, X; hic introfusus 9, ur, BB, 
yy. — 220 Sedatur eaed. edd. — 221 Emophthisicis 00, ze; haemophthoi- 
cis 55, 99; haemorrhoidis xx; emoploicis codd. Is opem 4. — 222 Si 
coniungatur «celo 7, μ. — 223 Tisicos, thisicos, ptisicos codd. et edd. — 
224 Stringit οἱ immodicum x. — 225 Tumor fervorque perunctus 3; tum. 
hoc ferv. perunctus G5, uw, z. — 227 Reprimit C. — 232 Seminis hwius 
γ5 π, 00, 8, C5, qm, 99, xx. — 233 Potando δ, ze, C5, qn, 989. — 
235 Vis ibi 00, se, CC, 77,99; vis sibi codd. et ««, PP, 77, G5 sibi 
pro ei:saepissime dicit latinitas medii aevi. — 236 Tres altere dd, sc, nm, 
99 — 237 Ciatos, sciatos codd. Modus unus x. | Cyathum habere drach- 
mas decem monet Gueroaldus. — 238 Dabis hanc potionem ante frigus fe- 

brile ad pellendam febrem tertianam et quartanam. — 239 Pellis ὃ. 


98 Macer Floridus. 


240 Bis binae quoque quartanis prodesse putantur 
Cum totidem vini cyathis si dentur et amnis. — 
Cuncta potest P/eztegó minor praedicta iuvare, 
Quamvis non tantas vires videatur habere. 
Praecipue succus curat Plantaginis huius, 

245 Quod iuxta nares vel lumina nascitur, ulcus, 

Si superaddatur cum lanis mollibus illi, 
Perque novem eataplasma dies istud renovetur. 
Eius si succo tepido venter foveatur 

Acri depulso sanabitur ille dolore. 

250 Lumbricos succus depellere dicitur eius. 
Si porcina vetus axungia iungitur illi, 

Sedabit duros istud cataplasma tumores, 
Parotidas vulnusque recens hoc adiuvat unguen. 
Ante duas horas quartanae quam tremor aegrum 

255 Vexet si succum biberit Plantaginis huius, 

Sentiet eximiam facili medicamme curam. 

Eius potatum depellit sperma secundas. 

Si via longa pedum movet, ut fit saepe, dolorem, 
Acri cum vino superaddita trita iuvabit. 

260 Cum passo succus: bibitur si saepius eius 
Vesicae variis fertur succurrere morbis. 

In desiccando vis est Plantaginis ingens 
Maioris, queat ut veluti cauteria corpus 
Appositum 'siceare, refert ut Plinius auctor. 

265 Composuit librum 'T'hemison de viribus eius 

In quo praeclaris celebravit laudibus illam. 


nn nn I— t — 


240 Quaternis 2, «u, BB, yy, Ὁ; quartanae 9. — 241 Si detur au, 88, 
77; solvuntur et amnis α. — 242 Proprium caput cum inscriptione: De 
lanciola vel minori plantagine exorditur 8, sic etiam xx cum inscriptione: 
De plantag. min. — 244 Curat succus C, ἡ. — 245 Circa nares B. — 216 
Molliter 4. — 247 Illud a, 8, δ, ἡ, 9, xx. Removetrur Δ, x, BB. — 249 
Sedabitur d. — 252 Eius catapl. μι; illud catapl. xx. — 255 Vexat ὃ, Bi- 
bit ἡ. — 258 Pedis movet 9. — 260 Seminis eius y, margini adscripsit ma- 
nus recentior: ,,rectius saepius *; seminis huius A, p. — 263 Veluti queat 
ut ὃ. — 264 Plinii verba (XXV. 8) sunt: ,,Vis mira in siccando densan- 
doque corpore cauterii vicem obtinens **. Impositum siccare jw, π. — %5 
Temeson A, u, 00, ce; Themeson 7, nn; "Temison y, 9. Cfr. Plin. 1. c. — 
266 Ipsam x. Hunc et praecedentem versum omittit a. 


Macer Floridus. 39 
Vll. RUT A. 


A medicis Rutae vis fervida dicitur esse 
Siccaque, fertur in his gradus illi tertius esse. 
Utilis est valde stomacho, si saepe bibatur, 
270 Expellit partum potu veneremque coércet, 
Tussim si bibitur compescit, menstrua purgat. 
Si coquis hanc in aqua, cui vinum iunxeris acre, 
Compescit talis decoctio tormina ventris, 
Pulmones iuvat et pectus, morboque medetur 
275 Costarum, quem pleuresim vocat attica lingua. 
Arteticos sciasimque iuvat, febrique medetur 
Hausta vel in oleo viridem si coxeris illam 
Et foveas tepido patientes ante tremorem. 
Matrici prodest intestinique tumori 
280 Hoc unguen vel clysterio si funditur intus, 
Haustaque cum vino prodesse valebit utrique, 
Lumbricos oleo decocta et pota repellit. 
Cum caricis decocta diu vinique liquore 
Proderit hydropicis, si sint superaddita nocte. 
285 Cruda comesta recens oculos caligine curat, 
Et melius marathri eum succo felleque galli 
Melleque si succus ex aequo iungitur eius, 
Indeque sint oculi patientis saepe peruncti. 


267 Vis caustica y, p, ©. — 269 Stomacho valde ὃ, C. — 270 Potu 
partum. 4; partus potu δδ, ce, CC; partus bibita nn, 99. — 213 Compescet 
t. — 214 Pulmonem à. — %75 Pleureticum B5 pleuresin »; pleuritim CL; 
pleurisin xx. Arctica, artica, argica codd. varü, «attica €, (9, *, U, 7t. — 
276. Arteticus i. q. Arthriticus. Arthriticos sciasimque G5. Febribusque e, B, 
4, hy μι, 7, 00, cc, 79, 99, vx; febrique legit Gueroaldus. Versum hunc et 
antecedentem ‚omitt. C. — 277 Ex oleo C, ἡ, 9, A, 00, ze, C5, nn, 99, x». 
— 278 Tremores x, 4. Versum hunc et tres proxime sequentes omitt, ζ, — 
279 Matricis prod. &, x, μι, π, 00, ec, C5, nn, 9:9, xx. Matrici pr. intesti- 
noque tumenti ἢ, 9, À; matrici pr. intestinoque tumori 77. Gueroaldus haec 
habet: ,,,Prodest matrici id est morbis matricis ex frigore aut ventositate 
profectis et prodest tumori id est inflationi intestini quod vocatur colon 
quae. quidem inflatio passionem infert colicam**. — 280 Clysteri CC, xx. — 
981 Utrumque nn, 9-9. Utrique sc. morbo matricis et intestini. — 282 De- 
coctaque pota. C, ἡ, x 5 decocta potata ὃ; decocta et potata B, 1. — 283 Cum 
ficu. decocta x. Inter hunc versum et antecedentem interponunt 8, 9, x: Ca- 
rica iungatur rutae vinoque coquatur. — 284 Si sit x, 1, u, 7t, un; si sunt 
79, 99.  Prosunt «, f, 06, cs, CC, nn, 9%; prodest x, κα. Hydropico 8, 9. 
— 285 Caligine purgat €, à, x, A, 00, ec, CC, nn, 99, xx. — 286 Mara- 
thrum i. 4. feniculum. — 288 Patientes B, C, 9, ?. 


AO Macer Floridus. 


Cum roseo miscens oleo nec non et aceto 
290 Illius succum, capitis curare dolorem 
Quemvis immodicum poteris, hoc saepe perungens. 
Naribus expressus si succus funditur eius 
Sistit manantem bene desiccando cruorem. 
In corio mali granati si tepefactum 
295 Auribus infundas, depelles inde dolorem, 
Cerussae roseoque oleo miscens et aceto 
lilius succum mirandum conficis unguen 
Ad depellendum sacrum quem. dicimus ignem, 
Et scabiem derte, quae dicitur herpeta graece, 
300 Et graece dictas achoras hoc unguine purgas: 
Ulcera sunt capitis humore fluentia pingui. 
Curat et hoc ozinas immissum naribus, haec sunt 
Quae graviter foetent in naribus ulcera nata, 
Obstat pota mero vel cruda comesta venenis 
305 Hoc Metridates rex Ponti saepe probavit, 
Qui Rutae foliis viginti cum sale pauco 
Et magnis nucibus binis caricisque duabus 
leiunus vesci consurgens mane solebat, 
Armatusque cibo tali, quascunque veneno 


—n 


289 Cum oleo misc. roseo nn, 9-9. Vel aceto vu, Bg. — 291 Quamvis 
edd. omn.; quemvis ἡ, 9 et Gueroaldus. Si saepe perungas O. — 202 
Subditur «a, BB. — 293 Sistet y; siccat ἡ; stringit 9. Desicc. dolorem ««, 
BB. — 294 Si sit tepefactum ww, BB, yy. — 295 Aurib. hanc fundes «, fun- 
dis δ, fundas ὃ, uw. Inde cruorem Ct. — 296 Cer. miscens oleo nec mon et 
aceto. y, π. — 299 Derte wa, BB, yy, G et varii codd.; dertae «, 90, £6, 
7n, 99; cerle x, A, E55 lego derte, vox affinis gallicae herpetis denomi- 
nationi dartre. Cornarius recepit: EX scabiem certe quam dicunt herpeta 
Graeci, et emendat versum ita: Et certe scabiem quae Graecis dicitur herpes. 
Editio »» habet: Et scabiem demit quae dicitur herpeta graece. Vocem her- 
peta legit erpeta x, erbeta C, herbeta B, serpeta y, A, serpita z. Nostram 
huius versus lectionem tuetur Gueroaldus. — 300 Acoras «u, 8, yy, 00, es, 
nn, κα, G et varii codd.; purgas et dictos Graecis hoc unguine achoras G5. — 
301 Achorum definitio. — 302 Ozimas varii codd. et edd.; osimas A, ozi- 
nas u.  Curat et ozaenas δ, ee, CC, nn, 9-9. — 304 Potata au. Pota mero 
vel 00, ce, CC, 797, 99, xx; pota nimis G, BB, et plur. codd. ; forsan legen- 
dum est pota vinis. — 305 Istud Metr. x; hoc Metridaces «u, Mitridates 
RP; haec Metridates yy; Mithridates edd. recent. Metridates pro Mithrida- 
tes vulgo scribebant medici medii aevi. — 307 Post hunc versum habet ««, 
BB, yy alium: Ficubus et binis geminaque iuglandi, quem omittunt y, 5, ἢ» 
À, u, 00, ee, C5, nn, 99%. Loco versus 307 habet x«: Ficubus et siccis bi- 
nis geminaque tuglandi. 


Macer Floriduss AA 


310 Quilibet insidias sibi tenderet, haud metuebat. 
Mustelaeque docent obsistere posse venenis 
Mirifice Rutam, comedunt quae primitus illam, 
Cum pugnaturae sunt cum serpentibus atris. 

Cum butyro modicoque oleo decocta tumorem 

315 Matricis subiecta tepens fugat illa colique 
Et cunctis intus morbis sic subdita prodest. 

Hac etiam testes poteris curare tumentes, 
Cum foliis lauri bene tritam si superaddes. 
Ex hac antidotum non paucis utile causis 

320 Conficitur, medici dicunt Diapiganon illud, 
Piganon in graeca lingua quia Ruta vocatur; 
Illius antidoti confectio talis habetur: 

Pondere iunge pari nitrum, piper atque cyminum, 
De tribus his, quantum de Ruta, ponito tantum, 

325 Sed prius ex acri vino macerare cyminum 
Convenit, in ferro post assari calefacto, 

Omnia deinde simul bene trita ex melle iugabis, 
Pectoris et lateris, iecoris, renumque dolores 
Hoc ex antidoto curantur saepe comesto, 

330 Extenuat bilem, mollit sine tormine ventrem, 

Confortat stomachum, facit ut bene digerat escam. 


310 Quolibet ins. sibi tendi mom met. x»; quaslibet ins. sibi tendere non 
met. ἡ. — 311 Must. probant y, A, a. Mustellaeque doc. u, «a, BB, yy. — 
314 Hunc versum et omnes reliquos in hoc capite omitt. y. — 315 Ma- 
trici ὃ. — 316 Haec subdita C. — 318 Superaddas «, 9, x, A, δδ, ze, CL, 
xx; superaddis a. — 320 Diapeganon CC, nn, 99, »»; depigamon ὦ; diapi- 
gemenon B; diapigamon 9, x, Δ. — 321 Peganon Lb, nn, 99, κα; pigamon 
€, ὃ, x, A; pigamenon B; πήγανον. — 323 Cuminum ἢ, μι, 7; ciminum «a, 
PP, 77, nn, 99, sic etiam v. 325... Compositionem diapegani vide ap. Plin. 
Valer. IV. 3. — 327 Ex melle ligabis α«, δ, C, ἡ, 9, x, A, n; ligabis ex 
melle 85 cum melle iugabis ««, B8, G; ex melle iugabis yy, 00, ss, CO, vm, 
99, «x. — 328 Pectoris et iecoris lateris renumque C, ἡ, ὃ. — 329 Ex hoc 
antidoto A, x. — 330 Extenuat bilem a, B, δ, C, ἡ, 9, x, A, π, dd, se, GC, 
77, 99; ewten. febrem xx; exl. pinguem au, B8, yy, quam lectionem tuetur 
Gueroaldus, qui ita eam interpretatur: ,,id est demacerat pinguem i. e. ho- 
minem plectoricum (plethor.)**. Plin. Valer. 1. c. habet: ,,alvum mollit, 
biles extenuat**. — 331 Post hunc versum addit z tres versiculos, qui vulgo 
leguntur in Regimine Salernitano: Utilis est ruta quia lumina reddit acuta, 
eg rutae vir lippe videbis acute, Ruta facit castum , dat lumen οἱ adiu- 
vat astum. N 


A9 Macer Floridus. 


VIII. APIUM. 


Est Apium dietum, quod apex hanc ferre solebat 
Victoris, veterum fieret dum more triumphus. 
Ipse sibi talem prior imposuisse coronam 
335 Dicitur Alcides, morem tenuere sequentes. 
Ast alii dictum credunt, quod apes vehementer 
Illius soleant avide decerpere flores. 
Hanc herbam Selinon solet attica dicere lingua, 
Virtutis calidae siccae quoque dicitur esse, 
340 'lertius a medicis datus est gradus huic in utroque. 
Illius sueco si candida mica terendo 
Panis iungatur, oculi sedare tumorem 
Dicitur emplastri noctu superáddita more, 
Sicque ferunt mammis prodesse tumentibus illam. 
345 Sedat fervorem stomachi, pellitque tumorem, 
Et quiequid venti creat includitve nocivi 
Desiccans poris assumpta repellit apertis. 
Provocat urinas haec cruda comesta vel hausta, 
Sed mage radieum facit hoc decoctio sumpta, 
350 Hoc itidem semen operatur fortius haustum. 
Tota venenatis occurrit morsibus herba, 
Sed semen potius vel apozima proderit eius 
Si bibitur, tussimque modo sedabit eodem. 
Ventrem constringit, vomitum potata coércet, 
355. Lymphae. commixtum sibi si iungatur acetum; 
Aegris amissum fertur reparare colorem, 
Cruda a ieiunis fuerit si saepe comesta. 
Unaquaque die vexantem corpora febrem 


332 Refert de apio Plinius (XIX. 8.): ,,honos ipsi in Achaia coronare 
victores sacri ‚certaminis Nemeae**. — 333 Victoris fieret veterum de more 
x. — 335 Alchides B, à, &, ἡ. — 338 ‚Selmon. plur. codd. et αὐ, 8, 5 
selinum B, y. Solet attica-lingua vocare ß. — 340 Gradus est datus «, f, 
x. — 342 Oculis ««, 88. — 346 Venter creat includitque nocivi 9, ἘΣ. venter 
cr. includitque nocivum δ; ventus cr. includitve nocivum B , y 5 ventus. cr. in- 
cluditve noxium «c, BB; nostram lectionem habent 5, s, A, u, 77» 90, ee, GC, 
xx. Et quicquid venti creat includiturque nocivi nn, 9:9. —. 347 Medetur 
apertis ὃ. — 348 Haec cocta. comesta 7, à. —. 350. Hoc idem «, 9. | Sae- 
pius haustum ὃ. — 351 Morsibus hausta au, BB, yy. — 352 Apoxima 90, 
ec; apozema j, IL; apozima αὐ, DB, yy, nn, 99; apocima B. — 353, Se- 
dabis 00, ze, CC. — 355 Commixtum quoque si iungatur 00, ze, EL, nn, 99. 
— 357 Crudaque B. eiuno y. 


Mucer Floridus. A5 


Cum lympha: potata iuvat febris ante. tremorem. 
360 Hydropicos et splen tumidum iuvat illa, iecurque 

.Si cum feniculi succo. contrita bibatur. 

Hacque superposita turpis lentigo fugatur. 

Mlius succus farris: cum polline mixtus 

Atque ovi lacrymo. vulnus bene purgat et ulcus, 
365 Si superaddatur emplastri more frequenter. 


IX. AL'THAEA. 


Althaeam malvae speciem nullus negat esse, 
Althaeamque vocant illam, quod crescat in altum. 
Hanc ipsam dicunt Eviscum, quod quasi visco 
fllius radix contrita madere videtur, 
370 Agrestisque solet a multis malva vocari. 
In mulsa coctus flos eius vulnera purgat, 
Vel si cum vino tritum florem superaddas, 
Spargere sic scrophas, anumque iuvare dolentem 
Dicitur, hocque inodo conquassatis medicatur. 
375 Elixata prius radix adipique terendo 
Addita porcino terebinthinaeque tumores 
Matricis curat, reliquosque iuvare dolores 
Dicitur illius; 'nervos sic ipsa relaxat, 
Rumpit vel spargit sic apostemata dura. 
380 Omnes has causas elixätura iuvabit, 
Si loca morborum foveantur saepe tepenti. 
A dysenterieis radicum coctio sumpta 


359 Potata fugat 09, ss, CC, qq, 99. — 360 Hydropicos et spleneticos 
iuvat illa 9; hydropen et splenem tumidum iuvat illa κα. — 363 Succus cum 
farris polline t, ἡ, 9. — 364 Lachryma 90, ze, CC, nn, 99, x». — 366 In- 
scriptio huius capituli differt in quibusdam edd. et codd.; Malva sive Altea 
va, BB, yy5 Althaea CC; Altaea κα; Malva δ, ec, nn, 9-95 Malvaviscus w; 
Altea y, À, etc. Retinuimus in ipso textu scriptionem Althaea, quae graeco 
nomini respondet, quamvis a medicis medii aevi vulgo scribatur Altea. — 
367 Quod crescit δ, A; quia crescit 9. Alteam dicunt medici quod. crescat C. 
Veriorem nominis originem iam exhibuit Dioscorides. —. 368 Tiscus ee, 
BB. Ibiscum, Hibiscum s. Eviscum (Eibisch) nomen Althaeae. — 369 
Contacta a, B, 7, C, ἡ, 0, κι 1, u, yy, 00, ce, CC, nn, 99, xx; contrita le- 
git Gueroaldus, quod natürae quoque magis consentäneum est. Radix illius 
à. — 370 A multisque solet agrestis malva 4. — 372 Superaddes «e, pg, 
yy. — 373 Anique iuvare dolorem e. — 374 Cumquassatis . — 376 Tere- 
bintinaeque ἡ, 9, x, X; terbentinaeque u; turbentinaeque ὃ. — 377 Levare 
00, ic, qm, 995 iuvare tumores C. — 379 Vel frangit sic ὃ, --- 380 Haec 
elivata iuvabit C. | 


4A Macer Floridus. 


Cum vino fluxum stringens compescit eorum, 
Et pellit tardas haec coctio sumpta secundas, 
385 Et prodest haemoptoicis, lapidesque repellit, 
Vesicaeque solet variis succurrere causis. 
Acri cum vino contritum semen olivo 
lungito, deformes maculas hoc unguine pelles. 
Cum pusca potata potest obstare venenis, 
390 Elixata prius cum melleque trita replebit 
Vulnera quae cava sunt, si sit superaddita saepe; 
Sic quoque duricias mollit lenitque rigores; 
Decoctis oleo folis factum cataplasma 
Quosvis pestiferos morsus combustaque curat. 


X. ANETHUM. 


395 A medicis calidum siccumque refertur Anethum, 
Et dicunt, quod sit gradus huic in utroque secundus. 
Lac dat abundanter eius decoctio sumpta 
Nutrici, stomachique solet depellere morbos, 
"Tres cyathos eius tepide si sumpserit aeger; 
400 Indicio ructus est qui demonstrat apertum 
Os stomachi ventumque per hoc exisse nocivum, 
Atque gravis tali sedatur nausea potu; 
Provocat urinas, obstantia quaeque repellens, 
Matricemque iuvat, bene si foveatur eadem. 
405 Cum tepida tritum patiens si potet Anethum, 
Intestinorum curat ventrisque dolorem, 
Hoc etiam potu digestio tarda iuvatur 


383 Fluxum sanguinis au, Bg, G. — 385 Emophthisicis 90 ; haemophthisicis 
ee; aemoptoicis CC. — 386 Succurrere morbis a, 9, A. — 387 Commixtum 
semen olivo à; contritum. semen olivae δδ, ze, nn, 99, xx. — 388 Iumcto de- 
formes x. Pellit 8. — 390 Replebis 9; repellit αὐ, BB. Trita medetur. y. — 
395 ’Anetum habent codd. et antiquiores edd. in inscriptione et contextu. 
Siccum calidumque β: calid. siccum quoque fertur ἡ. — 399 Tepidae 90, ze, 
nn, 99; tepide wu, BB, yy, GG, κκ, ἃ et codd. — 400 Quo demonstratur 
apertum &. ‚Ructus sit qui. «€ ex mera coniectura Atrociani, nam addit in 
notulis: ,,ut stet versus‘‘; hunc secutae sunt C5, nn, 9-9, xx. Exire noci- 
vum 6, ἡ, 9, A, x. Ructus movere anethum Plinius (XX. 18.) affirmat. — 
404 Eodem β, 5, ἡ, x, A, nn, 9, κα; eadem scil. decoctione. —: 405 Te- 
pido tr. si potel aceto dd, cc, nn, 99. Potat Anetum u. — 407 Cruda 
tiwatır ζ. 


Macer Floridus. AB 


Unde minor fieri vis egestiva videtur. 
Assidue bibitum visum nocet et genitale 
410 Claudit iter siccans humorem seminis intus. 

Uvaque si nimio turgens humore gravetur, 
Suspendit pulvis combusti seminis eius. 
Appositus digitis, aut intus clystere fusus. 
Acrior esse cinis radicum dicitur eius, 

415 Rodit crescentes cinis hic in vulnere carnes, 
Ulcera quae serpunt et sordida vulnera curat, 
Ulcera praecipue membri curare virilis 
Dicitur iste cinis infusus saepius illis. 
Olfactu reprimit singultum semen Anethi 

420 Assatum et fervens si saepius olfacit aeger. 
Dicunt fervores oculorum tollere posse 
Eius radices tritas prius appositasque. 
Apponas haemorrhoidis si semen Anethi 
Ustum, curat eas et condylomata solvit. 

425 Flos oleo si decoquitur, medicabile reddit 
Illud, praecipue natis de frigore causis 
Prodest et capitis compescit saepe dolorem, 
Nervorum laxat tensuras, frigora pellit. 


408 Ad hunc locum annotat Gueroaldus: ,,quanto enim digestio sto- 
machi id est epatis validior est tanto plus nutrimenti in corporis substan- 
tiam convertitur sic excrementa minora et e contrario ^. Digestiva 6; ege- 
stiva putatur γ. Unde magis fieri A. — 409 Visui C, 9; laedit visum et xx. 
Geniale z. ,,O0culos et genituram hebetat** Plin. 1. c. — 411 Si nimio 
(nimis) venter turg. hwm. gravetur «u, BB; vulvaque s. m. turg. h. gravetur 
7; vulvaque s. n. t. h. gravatur »; uvam s. n. t. h. gravetur a, A, G5, xx; 
uvam S. n. t. h. gravatur à, ἡ, 9, A; wvaque s. n. t. h. gravatur BB; wva- 
que s. m. t. h. gravetur 6, 2, yy, 00, cec, nn, 99. Plin. 1. c.: ,,cinis eius 
uvam in faucibus levat'*. — 412 Succurrit pulvis C. Seminis huius B, 9 À, 
7. — 414 Cinis radicis «. — 416 Sord. ulcera curat «a, 885 vuln. curat ὦ, 
B, y, 5, *, 9, A, u, n, 00, ee, CC, qu, 99, xx; solida vuln. cur. δ; sord. 
vuln. purgat ἡ. — 418 Saepius illi y, 5, CC. — 419 Olfatum αα, PP; olfatu 
u; olfactum a, δ, x, 1, dd, e; olfactu y, 9, λ, yy, CC, nn, 99, xx, G. 
Singultus y. — 423 Sic au, BB, yy. — 425 Oleo si coctus erit y; oleo si 
decoctus #; oleo sic decoctus 0. — 426 Morbis de frigore natis A, ««, BB, 
yy, G; nostram lectionem habent reliquae edd. et codd. — 427 Adest et u. 
Depellit saepe 9. Dolores C. 


AG Macer Floridus. 
ΧΙ. BETONICA. 


Betonicam soliti sunt Cestron dicere Graeci. 
430 Urinas potata ciet, lapidesque repellit, 
Fert haemoptoicis cum pusca sumpta iuvamen, 
Hydropicos siccat cum vino melleque sumpta. 
De folis eius tritis factum cataplasma 
Non modicum prodest oculis, quos laeserit ictus. 
435 llius succus roseo commixtus olivo 
Auribus infusus varios fugat inde dolores. 
Betonicae pulvis cocto cum melle iugatus 
Empicos, tussimque iuvat, suspiria sedat, 
Et stomachi varios sumptus iuvat ille dolores, 
440 Si febrit ex calida, cum vino si febris absit. 
Cum mulsa bibitus idem pulvis movet alvum. 
Cum sale contritis foliis cataplasmate facto 
Vulnera curabis, fuerint quae facta recenter, 
Tritaque fracturae capitis haec sola medetur. 
445 De foliis eius elixis fit cataplasma 
Utile non modicum variis vitiis oculorum ; 
Restringit lacrymas oculorum mansa vel hausta, 
Hac etiam caligo solet metuenda repelli, 
Aequo cum ruta fuerit si pondere iuncta 
450 Et sic cum lympha sumatur trita tepenti, 


429 Plures codd. et edd. habent Vetonica s. Vettonica in inscript. et con- 
textu.  Cesteron, ceston etc. codd. nonnulli. —Cestron betonicam soliti sunt 
dicere quidam «, uw.  Cestron sunt dic. Graeci 7. Κέστρον Diosc. — 430 
Urinam p. c. lapidemque &. — 431 Haemophthisicis 00, s. Saepe iuvamen 
C. — 432 Hydropicum €; hydropicos curat C; hydropicosque iuvat δ, ec, nn, 
99. — 433 Tritis eius x. — 434 Laeserit ignis «. — 438 Embecos 06; 
hemphecos ze, nn, 99, xx; empyicos C5; empicos n, aa, Dp, 77; emplticos 
p; epaticos «; empyemate laborantes sic dicebantur. Jwat superaddita 
sedat Ὁ. Pro tussimque legere mavult Cornarius phthisimque, bona forsan 
coniectura, nam phthisis a medicis medii aevi semper dicebatur Tisis, et 
ipse Diosc. habet: ποιεῖ καὶ πρὸς φϑιοικοὺς, ἐμπυϊκοὺς μετὰ μέλιτος. — 
440 Si febris est calida αα, BP; si febris ex cal. yy; nostram lectionem ha- 
bent B, 7, δι ἡ, 9, A, u, π, 00, ce, G5, vy, 99, xx.  Adsit yn, 99; assit 
C,x. Hydropicis dari iubet Dioscorides febricitantibus cum hydromelle, non 
febricitantibus cum vino mellito. — 441 Multa bibitus à. — 442 Contritus 
«x, DB. — 443 Curabit ἡ, A, π. — 444 Capitis quoque sola y. Sola i. e. 
sine sale. — 447 Sumpta vel hausta 7. — 449 Aequo cum rupta ca, BB; si 
rutae fuerit cum pondere 90, ee, CC, nn, 99.  Pondere mixta 9. — 450 Et 
si cum 7, 9, 9, x. 


Macer Floridus. AT7 


Sic oculis nocuus sanguis per subtiliora 
Dicitur expelli, sic lumina libera reddi. 
Sumpta hac cum tepida purgatur vomica dira, 
Pectoris et morbi potu curantur eodem, 

455 Splen iuvat illius decoctio sumpta iecurque. 
Uncia Betonicae socianda quaterna vetusti 
Cum vini cyathis tribus, his sint addita grana 
Viginti septem piperis, simul haee bene trita 
Haustaque purgabunt renes, pellentque dolores. 

460 Uncia cum cyathis calidae potata duobus 
Dicitur immodicum ventris sedare dolorem. 
Haec tussim cum melle fugat, ventrem quoque mollit, 
Unaquaque die febre si vexabitur aeger 
Uncia iungatur plantaginis una duabus 

465 Betonicae, sic cum tepida contrita bibantur, 
Antea quam febris praenuncia frigora fiant. 
Uncia Betonicae calidae cyatho resoluta 
Prodest hydropicis, si sit potata frequenter. 
Radicum pulvis cum mulsa tritus et haustus 

470 Humores (velut elleborum) vomitu cito purgat, 
Bis binas dragmas praecepit Plinius harum 
Radicum dare cum passo mulsove bibendas, 
Praecipue phlegma vomitu purgabitur isto. 
Cum mulsa bibitus prodest pulvis foliorum 


451 Sic sanguis nocuus oculis 9.  Subtiliora ««, PP, yy; posteriora «, 
B, A, v5; subteriora à, C, ἡ, ὃ, x, u, 00, se, CC, qu, 99, xx. Gueroaldus 
tuetur nostram lectionem, explicat sanguinem nocuum per ,,rubedinem ocu- 
lorum ex nocivo sanguine venulas et arterias oculorum opplente**, et ex- 
pelli putat hunc sanguinem per diaphoresin: ,,per poros subtiles et insen- 
sibiles oculorum **. — 452 Reddit ««, BB, yy, 00, cc, nn, 9O; reddi y, ὃ, 
7, ὃ, x, u, n, 66, xx. — 453 Hac sumpta tepida 9. — 455 Iecorque f. — 
456 Sociata GC. — 457 Vini cum 00, sc, CC, «m, 9-9. Tribus est his addito 
€; trib. his est addita granis C; trib. est his addita grana 9, u; trib. et 
bis addita ὃ; trib. atque his addito a, δὸ, sc, xx; trib. at his addito nn, 
99; trib. et his addita ἡ. — 462 Tusses B. Melle iuvat Δ. Quoque pellit 
B; quoq. solvit A. — 465 Bibatur «a, BB, yy, dd, ee, C5, «m, 99; bibantur 
€, ἢ, A, u, 7t, xx. — 466 Praesentia frig. 4. — 467 Ciato calidae y, ἡ, 9, 
C, x, A, π. Inter hunc et praecedentem versum interponit z: Hanc illi ce- 
lerem cernes conferre salutem. — 469 Radicis pulvis ἡ. — 471 Cfr. Plin. 
XXVI. 7: ‚‚Faciles praestat vomitiones radix vettonicae ellebori modo qua- 
tuor drachmis in passo aut mulso “. — 472 Mulsave ww, DB, yy; mulsoque 
À. — 413 Fleuma codd. nonnulli. — 474 Pulvis prod. «e, ff, 77. 


48 Muacer Floridus. 


475 Ruptis atque steras potus levat iste cadentes. 
Cum vino sumptis obstat potata venenis, 
Praecipue semen, quod si desit datur herba. 
Uncia Betonicae cum vino sumpta tepenti 
Ictericos curat; cum mulsa menstrua solvit; 

480 Pondere vero fabae pulvis cum melle voratus 
Post coenam stomachum iuvat, ut bene digerat escam. 
Si de Betonica viridi sit facta corona 
Circa serpentes, ut Plinius asserit auctor, 

Audebunt nunquam positam transire coronam, 

485 Sed morsu proprio pereunt et verbere caudae. 
Omnibus antidotis Menemachus eam sociari 
Praecipit, ut stomacho magis herbis omnibus aptam. 
Plinius hanc, inquit, qui secum gesserit herbam, 

A nullo poterit nocuo medicamine laedi, 

490 Et dicunt, quod ea cum vino saepius hausta 

Plumbeus abscedat color et melior revocetur. 


XII. SABINA. 


Bratheos est graece Sabina vocata latine, 

Sicca calensque sibi vis est, et tertius illi 

Est in utroque gradus. Vulnus cum melle vel ulcus 
495 Fortiter exsiccat, et sordes purgat eorum; 

Sic iuvat anthracas, bona quae plebs ulcera dicit. 

Menstrua deducit, corruptos extrahit alvo 

Conceptus, si cum vino sit sumpta frequenter, 


475 Alque uteros pot. CC, xx, cfr. v. 13. — 477 Detur au, Bg. — 479 
Cum vino «. Menstrua purgat δ, see, CC, nn, 9-9, xx, a; menstr. solvit ««, 
BB, yy, G. et codd. — 483 Plin. XXV. 8: ,,ut inclusae circulo eius (sc. 
vetonicae) serpentes ipsae sese interimant flagellando **. — 486 Meneracus 
y; Medeacus δ; Menemacus «, y, x, 7%, yy; Menemachus B, C, u, GC, xx; 
Meneniacus ὃ; Meneachus A; Moniacus BB; Meniacus wa, dd, ec, nn, 94, 
G. et codd. nonnulli. — 488 Plin. XXV. 8: ,,tantumque gloriae habet ut 


domus in qua sata sit tuta existimetur a piaculis omnibus **. — 489 Nocuo 
poterit &, ϑ. — 490 Dicit «, B. Dicunt quidam cum C, ἡ. — 491 Abscedit 
B. Renovetur x. Hunc et antecedentem versum omittit u. — 492 Brateos 


B, u, wu, BB, yy, G; bracteos e, y, A, m, 00; bratheos à, cc, nn, 94; Est 
brathy graece GG, xx. Savina B, y, x, à, u, x, αα, DB, yy, 005 zauina ὃ. 
— 493 Sicca calens sibi vis gradus est ἡ; sicca culensque eius vis est O0, 
ee, L5, xx; sicca calens eius vis est nn, 99; nostram lectionem habent 
codd. — 495 Exiccat sordes quoque purgat à, ee, CC, nn, 9-9. — 496 Vul- 
nera dicit π. — 497 Abstrahit alvo 7, λ, u. — 498 Inter hunc versum et 
sequentem interponit 7: Abortire facit abortumque repellit. 


Macer Floridus. A9 


Vel si trita prius matricis subditur ori. 

500 Cerotis admixta cutem facit esse nitentem, 
Omnibus et morbis prodest de frigore factis. 
Illius in vino vel aqua decoctio curat, 

Quos vertigo nocet, si lotum sit caput inde 
Herbaque temporibus et fronti cocta ligetur. 

505 Duplum Sabinae si desunt cinnama poni 

In medicamentis iubet Oribasius auctor. 


XII. PORRUM. 


In multis causis usus medicamine Porri 
Dicitur Ippocras, medicinae maximus auctor, 
Istius succum solum dedit ille bibendum 

510 Aegrotis, qui reiiciunt sputantve cruorem, 
Quos haemoptoicos soliti sunt dicere Graeci; 
Cum galla dant hunc alii thurisve farina, 
Aut geminis dragmis Porrorum seminis unam 
Apponunt myrrhae, vino quoque trita resolvunt, 

615 Prae cunctis aliis dicunt haec sumpta iuvare; 
Manantemque potes naris retinere cruorem, 
Intus si nares ungas medicamine tali. 
Contractas vulvas succo curabis eodem, 
Reddit fecundas mansum persaepe puellas; 

520 Ulcera cum melle tritum iuvat appositumque. 
Humorum capitis si destillatio fiat 


501 Prodest morbis we, BB, yy. — 504 "Timporibus codd. nonnulli, vide 
v. 184. — 505 Desint δ, se, CC, nn, 9, xx; desunt ca, BB, G. — 506 
Uribasius y, ἡ, A, u, 7; Urisbasius ««, BB; Auribasius x; Ambrosius ας 
Orbasius 55. Orisbasius 0, γγ; Oribasius $, 00, ec, CC, 757, 99, xx. Ce- 
terum 1am ante Oribasium idem affirmavit Plinius (XXIV. 11.): „in medi- 
camentis vero duplicato pondere eosdem effectus habere quos cinnamum tra- 
ditur.** — 508 Hippocrates cs, CC, nn, 99, xx. Ypocras dicitur à. — 509 
Illius succum a. Dedit ipse «, 1; ded. iste y, ἡ, x. — 510 Spumantve B, y, 
C, À, v... Sput. tumorem 77,99. — 511 Haemophthisicos öd, ee; haemo- 
phthoicos nn, 99. — 512 Hunc sc. succum. — 514 Appon. myrrhae legunt 
cum Gueroaldo et codicibus antiquiores editiones, Cornarius restituit myrti 
quia Diosc. 1. c. habet.jer& μύρτων ἴσων. — 516 Manantesque p. m. rm. 
cruores 7. — 17 Ungas si mar. intus 00, cc, CC, 1m, 99. — 518 Con- 
fractas au, BB, yy, Gy =; sed videtur sermo esse de sterilitate ob clausum 
uteri orificium. Cfr. Plin. XX. 6. Curavit δ; curabit z. Hunc versum omit- 
üt α. — 519 Reddet C. Vid. Regim. Salern. v. 225. — 521 Humor si ca- 
pitis distillat et inde gravatur xx. | αἱ 


4 


50 Macer Floridus. 


Pulmones pectusque nocens vocemque canoram, 
Indeque consurgat tussis praecordia laedens, 

Cum ptisana succum Porri sorbere iuvabit; 

Et per se solum prodest his omnibus ipsum. 

Si Porri partes in lympha coxeris albas, —— 

Sic ut aquam primam mutes, addasque secundam, 
Utilis eius aquae duro fit potio ventri, 

Dicitur haec eadem eum vino stringere ventrem. 
530 Cum vino Porrum datur his quos laeserit anguis 
Quodlibet aut animal fundens letale venenum; 

Nec minus his prodest, si vulneribus superaddas 
Sic velut emplastrum Porrum cum melle subactum. 
Commixtus Porri succus lacti muliebri 


οι 
δῶ 
Cx 


535 Et bibitus tussim fertur sanare vetustam, 
Et variis vitiis pulmonum subvenit idem. 
Auris compescit cum caprae felle dolorem, 
Praestat idem pariter cum mulsa mixtus et auri 
infusus tepidus; fungis si manditur obstat. 

540 Eius iungatur succo pars tertia mellis, 
Et sic per nares tepidum fundendo vel aures 
Immensum poteris capitis sedare dolorem. 
Cum vino bibat hunc, lumborum quem dolor angit. 
Dicunt utilius tali nihil esse dolori. 


C 
um 
σι 


Fracturas solidat cito, duritiasque relaxat 
Appositum, vulnusque recens cito cum sale claudit. 
Si crudum fuerit sumptum levat ebrietatem, 

Sic venerem stimulat, sic duram mollit et alvum. 


599 Pectusque gravans 9. — 523 Consurgit a, y, C, π; cum surgit w. 
— 594 Porri succum. «a, BB, yy. Servare iwabit C. — 526 Cum lympha 
tt. In vino coxeris wa, B8, yy et nonnulli codd. Cfr. Diosc. l. c. et Pli- 
mi 1. οἱ ,,capita bis aqua mutata cocta alvum sistunt et fluxiones ve- 
teres**. — 527 Mittes 8, y, δ, ». — 529 Solvere ventrem 8. — 930 Potus 
datur 09, £c, 79, 99; porrum dabis his C. Laeserat à, ee, CC, nn, 9-9. — 
531 Aut «aliud [fundens y, π. — 532 Superaddes à. — 533 Emplaustrum y, 
u. — 534 Mulieris xx. — 535 Fertur tussim ὃ. Sedare vetustam y, 5, A, n. 
— 538 Mulso y, u, 90, ee, CC, nn, 90, «x; Tritus et auri ae, BB, yy. — 
539 Plinius 1. c.: ,,Estur vero et contra fungorum venena*. — 541 Te- 
pide λ, πὶ tepidus xx. — 542 Capitis poterit y, 4, 25 poterit capitis 9; ca- 
pitis poteris j^; capitis poteris curare B. Hunc versum cum quatuor proxime 
antecedentibus omittit «. — 543 Ex vino «, ὃ, x, A, 00, cc, LG, nn, 9:0, 
xz. — 544 Dicitur α, ὃ, 00, sc, nn, 9-9, xx. — 547 Sumptum fuerit 9. — 
548 Et venerem y, 4, C. Molliet «a, yy, GG, nn, 99, xx, «, ὃ; moliet gg. — 


Macer Floridus. 54 
XIV. CHAMOMILL A. 


Anthemim magnis commendat laudibus auctor 
550 Asclepius, quam Chamaemelum nos vel: Chamomillam 
Dicimus; haec multum redolens est et brevis herba, 
Herbae tam similis, quam iusto nomine vulgus 
Dicit amariscam, quod foeteat et sit amara, 
Ut collata sibi vix discernatur odore. 
Auctores dicunt species tres illius esse, 
Quas solo florum distingui posse: colore. 
"Tradunt: est cunctis medius flos aureus illis, 
Sed variis foliis flos circumcingitur ille, 
Albi vel nigri sunt purpureive coloris. 
560 Dicitur Anthemis proprie, cuius foliorum 
Purpureus color est, maiorque et fortior haec est; 
At Leucanthemum foliis deprehenditur albis, 
Melinis Chrysanthemum; vis omnibus illis 
Sicca calensque gradu primo conceditur esse. 


Cx 
C 
C 


σι 
e» 
Cx 


Provocat urinam cum vino quaelibet hausta, 
Vesicae frangit lapides et menstrua purgat, 
Si foveatur aqua matrix qua cocta sit herba, 
Aut si cum vino potetur saepius illa; 
Tormina sic sedat, stomachique inflatio potu 
570 Pelletur tali; squamas de vultibus aufert, 

Si tritam apponas solam mellive iugatam. 
Ictericis prodest eius decoctio sumpta 

Et mire prodest iecoris potata querelis, 


549 Anthenum ««, 88, yy et plures codd. ; anthemium 90, ee, 14, 9-9:; an. 
themidem GC, xx. — 550 Asclipeus «a, ββ et codd. nonnulli; Esclepius 7; 
Plin. l. c.: ,,anthemis magnis laudibus celebratur ab Asclepiade**. Ceterum 
hic versus quoad duo chamomillae nomina diversissime legitur in codd. et 
edd. — 553 Post hunc versum addit &: Foetet amaristus redolet similis ca- 
momilla. Amarisca s. Amarista herba est Anthemis Cotula. — 557 Dicunt 
est ὃ. — 508 Variis filis κα. — 559 Albi vel lutei nn, 49. Purpureique 
9. Colores 9. — 560 Authenus, anthemion etc. — 562 Et var. codd. et edd. 
Leucathemenum ae, 88, 77; leucanthemion 03, &, jm, 995 leucanthemium EL; 
leucanthemon xx. — 563 Mellinis «, I, ««, B8. Crisantenum κα, BB , yy; 
chrysanthemon δὺ, xx; chrysanthemion ze, CC, nn, 99. Est vis au, BB, yy. 
Nigris crisantemon vis x. — 564 Contenditur x. — 567 Sit illa C. — 568 
Hunc versum omittit 5. — 570 Pellitur ex tali 8, 4, πὶ; pelluntur tali t. 
Squamas per ,,Lentigines'* explicat Gueroaldus. — 573 Iecoris prodest 
potata au, PP, 77; iecoris medicatur sumpta ἡ, 9, À, u, n, xx. 


4" 


59 Macer Floridus. 


Pellere cum vino potata refertur abortum. 
575 Hac oleo cocto foveas si febricitantem 
Frigus depelles, febrem quoque saepe fugabis; 
Unguine purgantur hypochondria turgida. tali. 
Pestiferos morsus serpentum pondere dragmae 
Cum vino prohibet Anthemis sumpta nocere; 
580 Plinius affirmat hanc quadraginta diebus 
Unaquaque die bis sumptam pondere dragmae 
Cum geminis cyathis vini subtilis: et albi 
Cum lotio sensim totum, purgare lienem. 
Aegilopas curat,.si quis commasticet illam 
585 Et sic apponat; sie ulcera sordida. purgat. 
Ebullire caput febris fervore gravatum 
Saepe solet, vel;collectis humoribus in se 
Ulcera producit, vocat exanthimata Graecus, 
Haec decocta virens. oleo Chamomilla repellit. 
590 Quod si defuerit viridis maceretur aceto, 
Et caput inde lavet, nullum magis adiuvat unguen. 


XV. NEPET A. 


Herbam, quam Nepetam vulgari more vocamus, 
Hane medici graeco Calamenti nomine dicunt, 
Sicca calensque sibi vis est et tertius illi 

Est in utroque gradus. Cum mulsa sicca tepenti 
Sumpta solet totum sudore resolvere corpus; 

Ex oleo, quo sit decocta, perunge fricando 
Illum, venturae metuit qui frigora febris, 


C 
e 
Cx 


576 Depellens B. — 577. Ypocondr., ypocundr. etc. —: 578 Serpentis 
3, 9. — 579 Prohibet herba isthac GG. Hunc versum cum duobus sequen- 
tibus omittunt «, x. — 580 Plin. (XX. 15) de cappari haec habet: ,,Sple- 
neticis prodest in vino potu radicis cortex duabus drachmis dempto bali- 
nearum usu, feruntque XXXV diebus per urinam et alvum totum lienem 
emitti *.. — 586 Emollire caput «u; emolire PP; et mollire d, x; Gueroal- 
dus explicat per ,,alleviare**. Ebullire habent «, δ, ζ, ἡ, x, u, yy, 06, se, 
CE, nn, 99, x« et sensus poscere videtur. — 588 Ex«nthemata habent edd. 
recentiores. — 590 Et si defuerit B. Maceratur ὃ, C. — 591 Laves 2; li- 
niat G. — 592 Inscriptio varia: Nepeta, Nepita, Calamentum. Icones huic 
capiti adiectae interdum Calamum exprimunt, errore ob Calamenti nomen 
commisso. — 593 Graece «, nn, 99. Cal«minthi 00, ze, nn, 99; calaminthes 
C5; calamentum yy, xx. — 594 Calensque illi vis e. e. t. item 09, ze, CC, nm, 
9-9, xx. — 595 Trita tepenti δ, ze, nn, 99; saepe tep. au, BB, yy, G; sicca 
tep. a, y, ὃ, C, ἡ, u, zt, GC, xx. — 596 Revolvere corpus dd, se, 71, ὃ. 


Macer Floridus. 35 


Non frigus tantum sed febrem saepe repellit; 
600 llli, qui sciasim patitur, coxae superadde 
Contritam viridem, fertur comburere pellem 
Et sic humores siccando fugare dolores; 
Appositu potuque suo cito menstrua purgat. 
Est leprae species elephantiasisque vocatur, 
605 Quae cunctis morbis maior sic esse videtur, 
Ut maior cunctis elephas animalibus extat, 
Hune in principio morbum potus Calamenti 
Cum vino curat humores extenuando; 
Serpentum morsus superaddita trita nocere 
610 Non sinit, et pellit cum vino sumpta venena. 
Potus et iniectus lumbricos enecat eius ij 
Succus et in membris vermes necat omnibus ipse, 
Si mel iungatur huic cum sale plus operatur. 
Si bibit hanc praegnans aut tritam subdit, abortit. 
615 Purgat et ictericos, cum vino curat anhelos, 
Asthmaticos medici quos graeco nomine dicunt, 
Et iecoris morbos cum vino mitigat hausta, 
Hocque modo veterem lateris iuvat illa dolorem, 
Atque cicatrices nigras superaddita trita 
620 Haec naturali reddit purgando colori; 
Vino decoctae facit hoc melius cataplasma. 
Compescit stomachi cum vino sumpta dolorem. 
Fumus de domibus serpentes effugat eius, 
Tollere singultum cum vino dicitur hausta 
625 Hocque modo venerem prohibet potata frequenter. 


599 Febres b, x, c; febres inde A. — 600 Ischiada ac si quis. patitur 
C5, xx; cfr. v. 39. — 602 Dolorem y; dolentes 9. — 603. Apposita edd., G; 
apposita. ast potuque C6; apposito C, ἡ, 7; appositu B, À, uw.  Apponere i. e. 
forma pessarli adhibere. — 604 Est morbi species L.  Ele[antia sicque ὦ: 
. elephantiasis vocitata 9. — 605 Quae cunctis maior lepris sic 4. — 606 Ut 
cunctis maior Δ.  Animalibus elephas 5; elephas animantibus 90, se, CC, nn, 
xx; elephas animalibus wu, BB, yy, xx. Elephans y, m. — 607 Calamentis 
«c, BB; calaminthi xx; calaminthes 00, ee, CC, nn, 99; calamenti «, B, N, 
$94 À, y7. — 608 , Extenuando id est subtiliando** G. Humores salis ex- 
tenuando x». — 614 Bibat ἢ. pr. a. tr. subdat wa, gg. — Vel tritam L5, ἡ. — 
615 Purgat anhelos 4. — 616 Graeco med. quos C, ἡ. — 621 Decocta facit 
haec «u, 88. — 623 Effugat onmes b, ἡ, ὃ. — 625 Cohibet a, 7, *, 9, ἡ, 
00, cc, CL, nn, 98. 


5A Macer Floridus. 
XVI. PULEGIUM. 


Fervida Pulegii vis siccaque dicitur esse. 

"Tertius a medicis datus est gradus huic in utroque. 
Saepius hanc herbam si praegnans sumit, abortit; 
Menstrua deducit cum vino sumpta tepenti, 

630 Hocque modo tardas haec extrahit herba secundas. 
(Hoc nomen, quod non notum reor esse quibusdam, 
Exponam tali quid. nomine significetur: 

Ut nondum natus testa circumdatur ovi 
Pullus, sic infans matris vestitur in alvo 

635 Quadam pellicula matris de semine facta, 

Quam nascens rumpit, quasi testam pullulus ovi, 
Istas pelliculas medici dixere secundas, 

Quod mox expositos naturae iure sequantur; 
Hae si plus iusto vitio cogente morantur 

640 Aut mors subsequitur, dolor aut qui vix toleratur; 
Istas Pulegium praedicto more repellit.) 

Cum sale contritam melli si iunxeris illam 
Unguine contractis potes hoc succurrere membris. 
lllius pulvis sumptus cum melle vel haustus 

645 Pectoris humores viscosos extenuare 
Et per sputa potest illos educere mire. 

Nausea vel morsus stomachi curabitur illa 
Cum pusca sumpta vel aceto quod sit aquosum; 
Cum vino nigram choleram potata repellit, 
650 Sicque venenatis serpentum morsibus obstat. 
Si per vim febris nimiove fluore cruoris 


626 Puleiwn «a, 8g in inscriptione. In ipso versu plures edd. habent 
Pullegium, quod si metri causa factum est, non opus erat, nam syllaba 
prima iam per se protrahitur, v. Seren. c. 32. v. 599. — 628 Sumat ««, 
BB, yy. Hanc praegnans herbam si «; hanc herb. pr. si B. — 631 Quoniam 
iynotum ὃ; quia non notum 9, B, 00, cc, CC, 7n, 99, xx. Nomen sc. se- 
cundarum. — 633 Circundatur yy, 00, ee, CC, nn, 99. — 638 Quae mox 
9, n. More sequantur ἡ. — 639 Morentur ae, 8B, yy. — 641 Hunc ver- 
sum cum decem antecedentibus omittit «. — 643 Succurrere morbis dd, re, 
CC, aw, 99; succ. membris ««, DB, yy, x«, G. — 646 Potest purgare salu- 
briter illos 4, G, yy; potest illos educere mere «eo, 3; pot. ill. educ. mire 
€, B, 0, ἡ, 9, y, x, 4, π, 00, cc, CC, nn, 99, xx. — 648 Acetum aquosum 
i. e. aquae mixtum G. — 649 Ooleram niyram ea, BB, yy; migr. coler. 
reliqu. edd. et «, f, 7, δ, sj, 9, x, A, p, n. Ctr. Regim. Salern. v. 213. 
651 Nimioque eaedem edd.; nimio fervore cruoris x. 


Macer Floridus. 55 


Aut aliquo casu subito defecerit aeger, 
Quod solet a doctis medicis malefactio dici, 
Pulegium valido tritum iungatur aceto, 
655 Naribus aegroti sic apponatur, odore 
Solo confestim dicunt relevare iacentem. 
Gingivas sicci pulvis confirmat et usti. 
Appositam viridem dicunt sedare podagram, 
Et quosvis alios solet emendare tumores, 
660 Si superaddatur tepidae permixta polentae; 
Addita cerotis papulas de corpore tollit. 
Spleneticis multum superaddita cum sale prodest; 
Elixatura si quisquam saepe tepenti 
Illius abluitur, pruritus non patietur, 
665 Et sic matricis poteris curare tumorem ; 
Tussim compescit cum vino sumpta tepenti, 
Et sic urinam compellit reddere largam, 
Et magis ex vino si sit decoctio facta 
Aut oleo mixto contritam si superaddas. 
670 Si radix acri contrita iugatur aceto, 
Sedabit quosvis superaddita saepe tumores; 
Obstat serpentum cum vino sumpta venenis 
Et sic assumptam venerem stimulare fatentur. 
Sic quoque pulmonis prodest iecorisque querelis 
675 Et sic nutrici sumptum lac praebet abundans. 


653 Malfactio aa; malefactio ἡ, 9 #, u, π, BB, yy, 90, ec, IL, xx; 
malfatio à; palfactio «; madefactio y, 9:9. Malfactio s. malefactio medi- 
cis (praesertim Gallis) medii aevi dicitur lipothymia, cfr. Aegid. Corbol. de 
medic. compos. 1.2. v. 142; et Reinesii var. lection. 1. 3. c. 4. pag. 393. — 
656 Reparare vigorem ἡ. — 657 Siccus p. c. et ustus à. — 698 Appositum 
€, ἤη, 99, xx. Appositam veterem dicunt A, z. Cfr. Regim. Salern. v. 
214. — 659 Emendare cruores x; emundare tumores e. — 660 Tepida perm. 
polenta. xx. ,,Polentae i. e. farinae in aqua dilutae** G. — 661 Caerotis 
00, se, CC, xx; ceratis 5, 99. Corp. pellit ἡ, 9, A; pellis ὃ. — 662 
Splenet. eadem X, x. Inter hunc et sequentem versum interponit Ó versus 
912 — 927: Hocque modo — mixt. muliebri, ex cap. de Ostrutio. — 665 Matr. 
proderit 15 matr. poterit u, x. — Poterit cur. dolorem x; pot. sedare tumores 
9. — 667 Post hunc versum interponit decem alios versus huc non perti- 
nentes μ. — 668 Hunc versum cum sequentibus huius capitis omittunt 7, 
ἡ, À, π. — 669 Mixtam contritam δδ, ze, CC, nn, 99; mixto contr. au, BB, 
yy et codd. — 670 Haec contrita acri radix iungatur aceto 9:5 Si rad. acri 
trita iungatur Öd, cc, nn, 99; contr. iug. δ, x, C5; rad. contr. acri iwnga- 
tur xx. — 671 Sedavit 88. — 673 Assumptum «, B, δ, 9, x, u et edd.; 
nostram lectionem habet G. 


Macer Floridus. 


ec. 
e 


Herba virens curat morsus cum melle caninos, 
Si superaddatur et vino mixta bibatur. 


XVII. FENICULUM. 


Feniculum medici calidum siccumque secundo 
Dicunt esse gradu, Marathrum Graecus vocat illud. 

680 Cum vino cunctis obstat haec herba venenis, 
Hac mansa serpens oculos caligine purgat, 
Indeque compertum est humanis posse mederi 
Illam luminibus, atque experiendo probatum; 
Radicum succus oculis cum melle perunctis 

685 Pulsa reddit eos omni caligine claros; 
Expressus Marathri viridi de semine succus 
Soleque siccatus magnum medicamen habetur 
Ad quoscunque voles oculorum pellere morbos. 
Auribus infusus vermes succus necat eius, 

690 Renibus in ptisana radix decocta medetur, 
Cum vino fugat hydropicos potata tumores, 
Sicque venenatis obstabit morsibus illa, 

Sic quoque pulmonis obstat iecorisque querelis, 
Et sic nutrici sumpta fit copia lactis. 

695 Cum vino vel aqua radicum coctio sumpta 
Nefreticis et vesicae morbis medicatur, 

Urinas purgat et menstrua sumpta resolvit, - 


— M M À—À 


676 Virens morsus curat cum ὃ. — 677 Post hunc versum addit f, ὃ, 
x quatuor versus ex capite de feniculo, scil. 681 cum tribus sequentibus. 
— 679 Maratrum codd. et edd. nonnullae. — 680 Obstat potata venenis f; 
cunctis haec obviat herba xx; Obstat cum vino cunctis ἢ. ἢ. venenis 9, 2. 
Post hunc versum addit 8, 7, A, CC sequentem: Et sic assumptum venerem 
stimulare videtur , qui ex v. 673 capitis prioris huc tractus esse potest, nam 
ἡ habet eundem versum, sed fatetur pro videtur. — 681 Calig. curat ««, 
BB, G; purgat «, B, y, ἡ, 9, x, A, u, vt, yy, 00, cc, CC, qu, OO, xx. — 
682 Posse prodesse y. — 683 Empediendo ««, BB et codd. nonnulli; exrpe- 
riendo 0, ἡ, 9, u, yy, 00, ee, CC, qu, 99, xa, G. Probatur δ, cc, qq, 
99; probatum est n, 77. Luminibus multisque probatum. dicitur esse y, A, 
7. — 684 Radicis succus mixtus cum melle recenti δ, cce, nn, 99; radicum 
succ. mixt. c. melle rec. «5 radicis succ. oculis c. m. perunctus C5; nostr. 
lectionem habent «u, PP, yy, x«, ἃ, et codd. nounulli. — 688 A quiscun- 
que velis δ, «c, 79, 99; ad quoscunque valens ὃ. Tollere morbos A. — 691 
Vino curat ««, BP, yy, G. — 692 Obstat αα, PP, G; obsistit GG. — 694 
Hac sic nutrici y, 9, 15 hac et nutr. CC. — 695 Radicis à, x, 00, ee, GC, 
nn, 99, x». — 696 Neufreticis wu, DB, yy; nephriticis CC... Morbo À. 


Macer Floridus. 57 


Vel si trita super pecten haec herba ligetur; 
Nausea cum vino sumpta sedabitur illa, 

700 Fervorem stomachi cum lympha mitigat hausta. 
Radix illius vino decocta dolores 
Fomento curat, patitur quos virga virilis, 
Hoc quoque, si iungas oleum, facit, hocque perungas. 
lctu vel factos subito quoscunque tumores 

705 Appositum tantum iuncto sedabit aceto. 
Semen cum vino bibitum veneris movet actus, 
Hocque modo lateris diros sedare dolores 
Dicunt aut herbae si sit decoctio sumpta. 
"Tradunt auctores eius iuvenescere gustu 

710 Serpentes et ob hoc senibus prodesse putatur. 


XVII. ACIDUL A. 


Dicimus Acidulam, quam Graecus dicit Aizon; 
Sic dici credunt, sapor illi quod sit aceti. 
Crescit arenosis in pratis et secus amnes, 
Hanc avide quidam comedunt in tempore veris 

715 Expertumque ferunt, sibi quod fastidia tollat; 
Virtus est illi siccans et frigida valde 
TVertius a medicis datus est gradus huic in utroque. 
Hac fugit apposita sacer ignis et herpeta mordax, 
Et tumor ex oculis tritae cataplasmate cedit. 

720 Ulcera, quae serpunt, cohibet combustaque curat 


698 Pectus ««, Bg, δ, cc, qm, 99, x»; pecten (i. 4. regio pubis) «, 8, 
7; 0, ἡ, ὃ, À, u, a, 66. — 699 Sedab. ista ὃ, — 700 Cum vino mitigat 9. 
— 701 Cum vino cocta 9. — 703 Oleo facit «, y, 0, ἡ, 9, A, n, δὸ, se, GC, 
nn, 99, xx; oleum ἃ, «u, DB, yy. Alque perungas B, y, 4, zx. Oleo fa- 
ciemque perungas x. Sensus est: si radicem feniculi non ex aqua sed ex 
oleo decoquis et hoo oleo virgam perungis, idem praestat in doloribus vir- 
gae curandis. — 704 Ictus «, B, y, dd, ee, qm, 99, xx. — 705 Apponas 
tritam y, À, 2, 00, sc, op, 99, xx; apponens tritam €, B, δ, ἡ, 9, x, p, 
77, 55; appositum tantam aa, Bg. Mixto sedabis y, 4, =. Nostram lectio- 
nem tuetur Gueroaldi explicatio: feniculum solummodo cum aceto iunctum 
et appositum curare eiusmodi tumores. — 706 Actum 9. — 707 Later. di- 
cunt sedare y, ἡ, 9, A, a. — 708 Diros aut y, 9, 2, n; duros aut ἡ; di- 
citur aut 8. Decoctio facta ὃ, — 710 Serp. cibus hic senib. 8; serp. et ad 
hoc senib. ἡ. Post hunc versum addit «: Oris foetorem depellit et ebrieta- 
tem; et 8: Et stomacho potius non lota comesta medetur. — 711 Acedula, ac- 
cidula. | Aiozon , ayzon, aicon, aizoum, aizoom, aoxon, ozion etc. Vario 
modo leguntur haec nomina in codd. et edd. antiquis. Omnes accidulam GC. 
Vocat u. — 715 Tollit B, y, u. — 717 Datur gradus ou, BB, yy. 


58 Macer Floridus. 


Et multum calidae dicunt prodesse podagrae, 
Si fuerit foliis illius operta virentis 

Aut cataplasmetur mixta contrita polenta. 
Eius cum roseo succus permixtus olivo 

725 Dicitur antiquo capitis prodesse dolori, 

Qui dolor est lingua dictus cephalargia graeca. 
Omne genus fluxus ventris restringere mire 
Cum vino potata solet vel mansa frequenter, 
Hocque modo nimium manantia menstrua sistit, 

730 Vel si matrici tritam viridem superaddas; 

Sic quoque lumbricos pellit potata rotundos, 
'Taliter et cunctis prodest potata venenis. 
Exhilarat visus succus illius inunctos 

Cum vino variis obstat potata venenis. 

735 Affirmant istam qui secum gesserit herbam 
Quod non appetat hunc letali scorpius ictu. 
Auribus expressus si succus funditur eius 
Adiuvat auditum mire pellitque dolorem. 

Altera vero 272207 species est istius herbae, 

740 Quam Sempervivam dicunt, quoniam viret omni 
"Tempore, Barba lovis vulgari more vocatur; 
Esse refert similem praedictae Plinius istam, 
Nec minus hanc cunctis praedictis posse iuvare; 
Mane solent adeo palpebrae glutine quodam 


123 Cataplasmate mixta au, PP; cataplasmentur mixta yy;  cataplas- 
mata mixta δ, ec, 45, 99; cataplasmatur mixta cum tr. «5 nostr. lect. ἡ, 9, 
X, A, M, 7t, GC, xx. — 124 Commixtus à; perunctus aa, BB, yy. — 31726 Et 
dolor ««, B8. Qui dolor e. linguae dictus cephalalgia graecae καὶ qui dictus 
dol. e. lingua cephalargia 00, ze, nn, 9-9. — 728 Solet et mansa ἡ. — 1729 
Hunc et sequentem versum omitt. «. Menstrua purgat zx. — 730 Viridem 
tritum δ, ἡ, 9.  Superaddis λ, u, x. — 732 Prodest haec herba venenis ας: 
obstat potata venenis zy. — 733 Exclarat visus Δ, x. Illius suecus inunctos 
y; ἡ, ^; ilius succus inunctus &, B, 9, x, u, n, 00, ee, CC, qm, 99, xx. 
Hunc et sequentem versum omitt. ὃ, — 734 Versus hic deest in C5, 9, for- 
san recte, cum iam v. 732 idem dicatur; cum proxime antecedenti omittit 
eum δ, Cum vino varia pellit potata venena x. — 735 Secum qui gesserit 
À. — 736 Quod hunc non appetat 8, nn, 9; quod non appetet hunc δ, ee, 
t5; appetat hunc quod non x. — 737 Succus si B, 7, δ, x, 00, ec, CC, nn, 
99. — 739 Illius «, y, 9, 4. — 741 Herba Iovis ««, 88. Lingua franco- 
gallica hodie adhuc dicitur Joubarbe. — 743 Nec minus in cunctis praedicta 
x; mec minus omnibus hanc praedictis a, y, δ, ἡ, ὃ, u, 00, ze, CC, nn, 99, 
xx. — 744 Hunc versum et tres proxime sequentes omitt. 7, δ, =, alia 
non multo recentiori manu habet u. Sane solent xx. 


Macer Floridus. 59 


745 Flegmatis astringi, valeant ut vix aperiri, 
Has mire succus herbae deglutinat huius, 
lllo si tactae fuerint digitove perunctae. 


XIX. PORTULACA. 


Andrachne graece quae Portulaca latine 
Dicitur, haec vulgi Pes pulli more vocatur. 
750 Humida vis eius et frigida dicitur esse, 
Tertius humoris, frigoris vero secundus 
Huic gradus est. Febrem, quam causon Graecia dicit, 
Inde iuvat, stomacho viridis superaddita trita, 
Praestat idem succus, si sumitur; herbaque mansa 
755 Aut ut olus accepta, solet lenire calorem. 
Mansa vel hausta potest nimium restringere fluxum 
Sanguinis et ventris nimium cohibere fluorem. 
Esse vetat dentes illis contrita stupentes, 
Et tumidis oculis prodest superaddita trita, 
760 Fervorem solis aestate comesta nocere 
Non sinit et ventrem cum vino et cum sale mollit, 
Vesicaeque solet sedare comesta dolores. 


746 Herbae succ. mire u. Deglut. eius ἡ. — 747 Illo si tinclae uw; illo 
si sparsae G. Digitoque «, x, 4. — 748 Andragnis 9, u; andrachne δ, 
££, C5, 00, 999, xx. — 750 Ab hoc versu incipit locus corruptissimus, quem 
ad Gueroaldi mentem restituere conatus sum incerto eventu, nam codd. non 
minus variant, quam editiones. Ex his habet 88, yy: Tertius humoris fri- 
goris vero secundus Huic gradus est; febrem quam causon grecia dicit Trita 
super stomachum viridis si ponitur herba Praestat idem etc. Edd. dd, sc ha- 
bent: Tertius humori stridori vero secundus Huic gradus est, utilis stomacho 
quoque habetur Trita super stom. viridis si pon. herba Praest. etc. Ed. G5 
omitt. v. 751 et sequuntur statim post v. 750 haec: Inde iwat febrem quam 
dixit graecia causon Trita sup. stom. vir. si pon. herba Praest. etc. Edd. 
nn, 99 Wabent post v. 750 haec: Unde iuvat febrem quam dicit graecia cau- 
son Tertius humori stridori vero secundus Huic gradus est utilis stomacho quo- 
que habetur Trita sup. stom. vir. si pon. herba Praestat etc. Ed. xx habet: 
Tert. humoris frigdoris vero sec. Huic gradus est nec mon stomacho utilis esse 
putatur Unde iuvat febrem quam dicit graecia causon Trita sup. stom. vir. si 
pon. herba Praest. etc. Versum 753 habent codd. «, 9, 9, x, 4: Non modicum 
sedat stomacho. superaddita trita. — 755 Aut accepta ut olus solet hunc le- 
nire calorem δ, 9; aut acc. solet ut olus lenire x, à. — 757 Et nocuum ven- 
iris cohib. y, A, n; et ventr. nocuum cohib. 9, μ. — 758 Dentes quibus est 
contrita a, 9, 9, CC, xx. — 759 Et humidis oculis u. — 762 Comesta sedare 
ἢ. Dolorem Δ. Post hunc versum addunt «, f, à, x, A, u, π, dd, ee, CL, 
qu, 90, xx: Est haemoptoieis (alii haemophthisicis) haec saepe comesta salu- 
T ; qui versus deest in antiquioribus editionibus et in Gueroaldi commen- 
ario. 


80 Macer Floridus. 


Acidulae similes huic pene per omnia vires 
Effectusque pares testatur Plinius esse. 


XX. LACTUCA. 


765 Frigida Lactucae vis constat et humida valde, 
Unde potest nimios haec mansa levare calores, 
Et praestabit idem superaddas si bene tritam; 
Utilis est stomacho, somnum dat, mollit et alvum, 
Omnibus his melius prodest decocta comesta, 

770 Et stomacho potius non lota comesta medetur. 
Lactucae semen compescit somnia vana, 
Cum vino bibitum fluxum quoque reprimit alvi, 
Lac dat abundanter nutrici sumpta frequenter. 
Ut quidam dicunt oculis caligo creatur 

715 His, quibus assiduo fuerit cibus eius in usu. 


AÄAXL ROSA. 


Dici flos florum nobis Rosa iure videtur, 
Quod specie cunetos praecedat odoreque flores. 
Non tamen haec specie tantum nec odore iuvare 
Nos valet, at varüs nos adiuvat illa medelis, 
780 Eius sicca gradu vis est et frigida primo. 
Compescit sacrum, si trita apponitur, ignem, 
Sic quoque, si stomachus calet aut praecordia, sedat; 
Fluxum matricis cum vino stringit et alvi, 
Ilius succum collyria plurima quaerunt, 
785 Et siccae pulvis morbis bene subvenit oris, 
Infrictus per se tantum cum melleve mixtus. 


764 Andrachnen agriam seu portulacam silvestrem aeizoo minori simi- 
lem esse Plinius XXV. 13 atfirmat, non portulacam, de qua agitur in hoc 
capitulo, acidulae. — 765 Fervida lact. m. — 766 Levare dolores 9. — 767 
Bene tritam si superaddas ἡ. Οὐ. 9. — 768 Emollit au, pg. — 769 
Prodest melius «, 8. — 770 Hunc versum omitt. ea, Bg, yy, G; post 775 
ponit eum 8. — 771 Componit somnia y, π. — 772 Reprünet 09, st; com- 
primit x, CC. — 773 Cum vino sumpta π. — 774 Curatur ww, BP, yys @u- 
βλυωπίας εἶσι ποιητικαί Diosc. — 775 Assidue «, y, ὃ, 9, A, n, 00, cs, GC, 
nn, $90, x». — 777 Cunctas species x. — 118 Species tantum x5. tantum 
specie δδ, sc, GC, nn, 99. Tantum vel odore ὃ, — 779 Ut var. ἡ, 9; ac 
var. a; et var. aj, 99. Adiwet ἡ. — 782 Praecordia sanat ἡ. — 784 
Colleria oa, Bg. — 786 Iniectus 9.  Persaepe tantum melleve u. Melleve 
iunctus ὃ, 


Macer Floridus. 61 


Omnes fervores .superaddita trita coércet 
Ipsa recens, vel si mulsae commixta bibatur. 
Ex hac conficitur oleum, roseumque vocatur, 
790 Diversis morbis et multis utile causis: 
Si bibitur ventrem mollit stomachique calorem 
Extinguit nimium; bene si foveatur eodem 
Et dolor et fervor capitis curabitur illo; 
Permiscendo sibi si forte iugatur acetum. . 
795 Expurgat sordens vulnus repletque profundum 
Et combusturis praeclare convenit ignis; 
Ore diu tentum dentis: sedare dolorem. .:: 
Dicitur et!duras palpebras reddere molles; 
Aufert suppositum. pruritus interiorum 
800 Et stericis variis solet hoc succurrere causis. 
Hoc oleum quoniam variatur conficiendo, 
Dicam Palladius quid scripserit inde peritus: 
Quod rubeum fuerit foliorum. sumito floris 
Uncia sic purgátorum iungatur olivi 
805 In libra, vitreo sic claudens omnia. vase, 
Sub Phoebo tantum septem suspende diebus, 
Inde medelarum varios servetur ad usus. 


XXI. LILIUM. 


Aurosas ut credo rosas argentea debent 

Lilia iure sequi, quae nec specie nec odore 
810 Cedere creduntur roseo collata decori, 

Nec minus in multis hominum sunt apta medelis. 


788 Mulsae contrita 00, sz, nn, 90, καὶ; cum mulsa trita CC. — 791 
Stomachique dolorem 4. — 794 Permiscendo illi si 00, ze, CC, nn, 99. Iun- 
gatur B, ἢ», 4, #. Nostram lectionem habent: «, y, à, 9, x, n, x». — 795 
Sordes «, y, 0, 9, 00, cc, CC, nn, 90, xx; sordens «a, BB, yy, G. Vul- 
neris erpurgat sordes repletque profunda π. — 796 Subvenit «, 9, ἡ, 9, x, 
À, μι, π, 00, ec, CC, 79, VO, xx; convenit aa, BB, yy, G. — 797 Dolores ὃ. 
— 799 Appositum «. — 800 Varüs valet hoc succ. causis ὃ, 9, 1, u, π; 
var. valet h. succ. morbis dö, «c, 5m, 9-95 Hystericis variis valet et succ. 
morbis CC; Hystericis variis solet hoc. succ. causis »x, cfr. v. 13. 802 
Pallad. de re rustica VI. 15. Quod scrips. xx. Ipse peritus au, BP, yy. — 
803 Rubrum ze, CC, nn, 99; rubeum «, y, we, BB, 00, xx, G. — 804 Mer- 
gatur olivi à, ἡ, x, 4, 7, xx. Olivae ἡ. — 806 Septem tantum y, x. — 807 
In medelarum nn, 99... Servetur in ἡ. — 808 Laurosas 00, ce, qm, 905 
aureolas CC, #2; aurosas (i. e. coloris aurei G.) e, B, y, 9, ἡ, 9, x, À, u, π, 
«6,98, 7y; cfr. Adelung glossar. manuale mediae et infim. latinitatis I, 487. 


69 Macer Floridus. 


Eius radicis bulbus, quae Lilia profert, 
Sub prunis tectus iuncto quoque tritus olivo 
Prodest usturis mire superadditus ignis, 

815 Et melius roseum sibi si iungatur olivum; 
Duras matrices mollit, si subditur, idem. 
Elixis eius foliis cataplasmate facto 
Mollescunt nervi, combustaque membra iuvantur, 
Sicque superpositis morsus curabitur anguis, 

820 Aut si cum vino bulbus potabitur ille, 

Sic quoque fungorum vetat ille venena nocere. 
Hunc vino coctum tritumque pedum superadde 
Clavis, nec solvas nisi cum lux tertia transit; 
Pingui porcino decoctus idem vel olivo 

825 Reddere posse pilos membris narratur adustis. 
Cum vino potum nocuum purgare cruorem 
Per ventrem dicunt et sic prodesse lieni, 
Sicque iuvat vulvas, sic idem menstrua purgat, 
Vel si cum vino veteri coctum superaddas. 

830 Praecisis nervis tritus cum melle medetur 
Expressus succus foliorum, mixtus aceto 
Et melli coquitur sic, mellis sint et aceti 
Ut geminae partes, praedicti quinque liquoris; 
Ad desiccandas nihil est magis utile plagas, 

835 Inque cicatricem ducit licet inveteratas 
Elixus bulbus et cerotis bene mixtus; 

812 Qui lilia profert y, δ, v, A, π, xx; quem lilia praebent «. — 813 
Sub prunis coctus «, B, y, ἡ, 9, x», u, yy, C5; tectus wa, BB, dd, ee, qm, 
Q9, xx, G.  Iuncto vel tritus y. — 810 Duritias stericas y, n, 00, ce, nn, 
99; cfr. v. 13. duras matrices au, BB, yy, GC, x», G. Subditur illi m; sub- 
ditur illud xx. — 817 Cataplasmaque factum 00, c, 77, 995 cataplasmaque 
factis «, u. — 819 Superposito 1; superpositus «, 8, 00, se, CC, nn, 995 su- 
perposilis ἡ, 9, x, u, xx, G; sic quoque suppositis yy. — 820 Potab. ipse x, A, 
00, 28, CC, 49, 99; eius yy, «x. — 822 Pedis y. — 823 Lux cum à. — 824 
Decoctus pingui porcino 2, y, 9, »; Porcino si decoquis hunc vel 1, δ, se, C5, nn, 
99, κκ. — 826 Nocuum potum x. Puryare calorem ««, BP; curare cruorem 
α. — 828 Iuvat vulnus nn, 9-9. — 829 Tritum superaddas y, 9; coctum su- 
peraddes nn, 99. — 832 Coctus sic y, 95 coctus sint 1; forsan coquitus. Co- 
quitur geminae miscentur aceti «. — 833 Ut gramen ««, Bg, yy, quibus etiam 
Gueroaldi commentarius adstipulatur: ,,id est in eo pondere quantum erat 
gramen id est herba a qua fuit succus expressus **. Et mellis partes «. — 835 
Inque cicatrices 00, ec, G5, nn, 99, x»; inde cicatrices A; atque cicatrices m; 


indeque cicatricem ducit licet inveteratam «a, B8, yy; nostram lectionem habet 
N, M. — 836 Caeratis nn, 99. 


Macer Floridus. 65 


Rugas distentat vultus, maculas fugat omnes, 
Lichenas purgat, faciem quoque furfure mundat. 
Exprimitur succus de tritis floribus eius, 

840 Qui mollit vulvas cum lana subditus illis; 
lllitus asseritur sudorem posse movere; 
Turgida maturat, pus concoquit et cito purgat. 


XXHl SATUREIA. 


Thymbra solet graece dici, Satureia latine, 
llli sicca minus vis est, sed fervida valde. 
845 Provocat urinam cum vino et menstrua sumpta, 
Pellit abortivum, muliebria viscera purgat. 
Illius pulvis cum cocto melle subactus 
Et mansus (vel cum vino si sumitur idem) 
Pectoris humorem pellit per sputa tenacem. 
850 Cum vino tepido compescit tormina ventris 
Si large bibitur, verum iam saepe probavi. 
Est quidam morbus letargus nomine dictus, 
Oppositum medici quem dicunt esse frenesi, 
Quod vetat haec somnum, somno gravat hic nimis aegrum, 
855 Hoc tam letali somno depressus aceto | 
Thymbram commiscens foveat caput inde frequenter, 
Sic vitium pigri poterit depellere morbi. 
Hanc herbam caveat mulier contingere praegnans, 
Nam non mansa modo sed partum subdita pellit. 
860 Nausea sedatur hac, si bene trita sumatur 


837 Distendit «, B, δ, ἡ, x, 1, u, = et plur. edd.; deducit 7; detergit 9; 
distentat au, 88, yy, G. — 838 Furf. mundat «, B, 7, 9, ἡ» x, À, u, m et plur. 
edd.; furf. purgat «u, ββ, yy, G. — 840 Qui vulvas mollit O6, ze, C5, nn, 905 
emollit. vulv. «. — 849 Maturat primo coquit et δ, ze, nn, 99%; maturat post 
concoquit et «a, 88; maturat post conquoquit et yy; mat. post decoquit et #5 
mat. sordem coquit et δ᾽, mat. pus cum coquit et &; mat. pus concoquit et GL, xx; 
mat, pus exquoquit et cito mundat y. — 844 Sicca nimis 7, 0, ἡ, 9, 4, 00, ec, 
CC, qj, 90; sicca minus x, À, t, G, yy, xx. Est et y, δ, ἡ, 9, 4,2. — 845 Et 
omitt. dd, ee, 77, 9-9. Et menstrua purgat «. — 846 Hunc versum omitt. 
&. — 848 Vel si cum vino sum. 9. — 849 Humores p. p. sp. tenaces y, 9; 
humorem pellit persumpta tenacem B, 00, «c, qm, 9-9. — 851 Vinum iam ζζ, — 
854 Quod v. h. s. s. gravat ille sed aegrum ex Cornarü coniectura C5, xx. — 
855 Lethali morbo CC, κκ. Somno deprensus y, ἡ, 9. — 857 Poteris y. Piger 
morbus i. e. letargia. — 858 Deprendere praegn. 7; apprendere pr. 29. — 859 
Subdita tollit «, x, 09, ee, 77, 9:9. — 860 Trita bibatur &, B, y, 9, *, À uw; 
00, ce, G5, ηη, 99, xx. Hunc versum omitt. ὃ, 


64 Macer Floridus. 


Cum modico vino, vel si sumatur in ovo; 

Hocque modo mire venerem solet illa movere, 

Si largo potu viridis vel sicca. bibatur; 

Quod si cum vino mel iungitur et piper illi, | 
865 Non modicum veneris succendere dicitur ignem. 

Hinc est a Satyris merito Satureia vocata, 

Quod sint in venerem nimis haec animalia prona. 

Si desit thymus pro thymo ponere 'Thymbram 

Praecipiunt medici, quia vis est aequa duabus. . 


XXIV. SALVIA. ie iH 


870 Salvia, cui nomen Elelisphacus est apud Argos, 
Cum mulsa iecoris prodest potata querelis, E 
Pellit abortivum, lotiumque et menstrua purgat, 
Trita venenatos curat superaddita morsus, 
Crudis vulneribus (quae multo sanguine manant) 

875 Apponas tritam, dicunt retinere cruorem. ' —.— 
Cum viuo succus tepidus si sumitur eius, 
Compescit veterem tussim laterisque dolorem. - 
Pruritus vulvae curat virgaeque virilis, | 
Si foveas vino fuerit quo Salvia cocta. 

880 lilius succo crines nigrescere dicunt, 

Si sint hoc uncti crebro sub sole calenti. 


XXV. LIGUSTICUM. 


A Ligurum patria sumpsere Ligustica nomen, 
Copia quod maior ibi nascitur illius herbae; 
"Tertius huic gradus est sicci calidique vigoris. 


861 Sed sinn, 99. Hunc versum cum duobus sequentibus omitt. A, — 
862 Solet ista 9. — 864 Hic versus et tres proxime sequentes aliis locis legun- 
tur in ἡ, 9, xx; omittit eos «. — 865 Ignes 8. — 806 Satyris mer. satyrea 
dd, ee, CL; satyreia nn, 9-9. — 868 Sumere thymbr. @, κ. —.869 Aequa duo- 
bus δὸ, cc, CC, nn, 94; una duabus 9, μ. — 870 Elifagus, eliphagos , elisifa- 
gus , elilisfagus, elis(agus etc. — 873 Iwat superaddita δὸ; iuvat et sup. ἕξ, 
CC, qq, 9-9. — 875 Apponis B5; appones y; apponant uw. — 876 Tepidus si 
sum. huius x, u, 00, cc, CC, ηη, €O, ar; tepido si sum. huius B5. tepido si sum. 
eius y, 0, 9. — 877 Ventrem 00, «e, x; venerem «, δ, nn, 9.05 tuss. velerem 
γ, 9. — 818 Membrique virilis 4. — 880 Dicunt nigrescere crines y, ἢ» 9. ^. 
— 881 Sunt hoc uncti à; sint peruncti @; sint humecti x. Sole tepenti y, 9, 
CC. — 882 Inscriptio Ligustica ee, 995 Ligusticum yy ete.;  Levisticum x;. Li- 
bisticum À. — 884 Calidi siccique A, 00, «c, C5, nn, 9-0. | 


Macer Floridus. 


5 


885 Maior radicis vis est et seminis eius 
Et par est illis vis in medicamine quovis. 
Inflato stomacho cum vino sumpta medetur 
Et tali potu vis digestiva iuvatur, 
Omnibus et morbis sic prodest interiorum, 
890 Urinas sic sumpta movet et menstrua purgat. 
Tota venenatis medicatur morsibus herba, 
$i bibitur bene trita prius vinoque soluta, 
Et pars contritae ponatur desuper herbae. 
Non modicum colicis prodest haec mansa vel hausta, 
895 Vel si radicis elixatura bibatur, 
Nec solum colicis decoctio proderit ista, 
Sed supradictis medicabitur omnibus hausta. 
Digestibilibus semen bene iungitur eius 
Omnibus antidotis, quod inest sibi peptica virtus. 
900 Hanc oculis Strabus potuque et odore nocivam 
Asserit, antidotis eius tantummodo semen 
Misceri iussit, haec utrum dixerit a se 
Aut a doctorum libris non est mihi notum; 
Hoc scio, quod veteres non parvis laudibus istam 
905 Attollunt herbam, nec me legisse recordor 
Ullum, qui Strabi sermonibus astipuletur. 


XXVI. OSTRUTIUM. 


Struthion, Ostrutium quod vulgi more vocatur, 
Vim calidam siccamque tenet. Radix fugat eius 
Cum vino morbos iecoris, si trita bibatur, 

910 lctericos sic sumpta iuvat, splenisque tumorem 


885 Radicum «. — 887 Medentur α, u. — 889 Prosunt a, B, y, ὃ, ἡ, 
À, u, π. — 890 Movent et m. purgant e, y, 0, ἡ, x, }, u, πὶ: movet sic 9. 
— 896 Non solum Δ. Subvenit illa 85 subvenit ista «, y, ἡ, 9, À, u; sub- 
venit hausta x. — 898 Bene semen 9; semen bene subvenit A. — 899 Pectica 
3, aa, BB, yy; pontica δ, x; pentica 4. — 900 Vide Walafridi Strabi hor- 
tulum v. 230 sq. — 902 Hoc verum 90, ze, CC, nn, 9:9. — 903 An a «a, 
BB. — 905 Extollunt a, B, y, ἡ, 9, x, A, u, x. — 906 Post hunc versum 
addit A: Ut diri Ligurum radix haec cedit in usum. — 907 Strucion «, y, 
x, A, n; Slrution 9:5. struction 0, ἡ, a, dd; strutium, strucium: B, BB; stru- 
thion se, G5, qm, 9%, xx. — Astricium, astritium A, «; ostritium 9, ἡ, u; 
ostricium x; ostrutium B, y, ὃ, 00, ze, ζζ, nn, 99, zn; ostrucium m. 


5 


68 Macer Floridus. 


Durum, quem Graeci sclirosim dixere, repellit. 
Hocque modo lapides vesicae frangere dicunt, 
Menstrua sic lotiumque movet tussique medetur, 
Sic orthopnoicis prodest, si saepe bibatur. 
915 Subdita matrici depellere fertur abortum, 
Et sic tarda nimis educere menstrua tradunt; 
Acri cum vino si iungitur atque polenta 
Illius succus, lepras emundat inunctas. 
Hoc etiam succo, iuncto cum polline quod dant 
920 Hordea, curatur (ut dicunt) pustula quaevis, 
Si superaddideris emplastri more dolori. 
lllius succus cum melle terendo iugatus 
Humores capitis purgat si nare trahatur; 
Sternutamentum per se pulvis movet eius, 
925 Naribus iniectus veratro non segnius albo. 
Ictericis succus mire medicabitur eius, 
Hunc si nare trahant lacti mixtum muliebri. 


XNVI. CEREFOLIUM. 


Est Cerefolio vis acris et ignea valde. 

Appositum cancris tritum cum melle medetur; 
930 Cum vino bibitum lateris sedare dolorem 

Saepe solet, tritam si nectis desuper herbam. 

Cum mulsa bibitum pituitae noxia solvit, 

Ex oleo coctum frigus depellit inunctum, 


911 Durum quem ÓÓ, se, nn, 99, xx, «, y, 0, ἡ, ὃ, x, À, u, πὶ morbum 
quem au, BB, yy. Durum quem Graecis sclerosin dicere mos est GG ex ınente Cor- 
narii. — 912 Hunc versum et omnes sequentes huius capitis habet à in capite 
de Pulegio post v. 662. — 913 Lotiumque iuvat 9; lot. nocet à. Tussimque 
B, y, ἡ, 99, ee. — 914 Emoptoicis 9, x; haemopthoicis xx. — 916 Seducere 
menstr. 03, ze, CC, nn, 99; depellere menstr. «, u.  Menstr. dicunt y, 9, 4; 
credunt à. — 918 Emendat inunctas nn, 9-9; emundat inunctus «, B, ὃ, », 
ps, xx. — 919 Quod. dant ae, B8, G; quem dant plur. codd. et edd. — 920 
Hordea x, &&, CG, 21g, 99, an; ord. al. — 923 Curat sin, 9. Hunc versum 
omitt. «. — 9925 Nitro non 4. Nec segnius 9. — 926 Hictericos «; ictericos ἡ. 
Mire succus y, Δ. Metlicabitur haustus ὃ; medicab. huius «. — 927 Mixt. 
lacti y, ἡ. B. — 998 Ceripholium , Cerofol., Caerifol., Chaerefol. , retinui- 
mus denominationem medio aevo maxime solennem. — 929 Hunc versum 
cum proxime sequenti et v. 941 habet Regimen Salern. v. 207 sq.; recurrit 
etiam 1282 in cap. de Pastinaca. — 931 Nectas y, 9, À, u. — 932 Noxia 
tollit ἡ. Post hunc versum addit A: Humor viscosus pitwita est conglome- 
vatus. — 933 Oleo iunctum c. 


Macer Floridus. 67 


Si tritum mixto violento solvis aceto 

935 Lumbricos tali potu tineasque repellis, 
Cum vino ciet urinas et menstrua purgat. 
Virgine cum cera vetus huie axungia mixta 
Non modo parotidas verum quoscunque tumores 
Curat vel reprimit, si saepius hoc superaddas. 

940 Intinctum valido si manducetur aceto 
Saepe solet vomitum ventremque tenere solutum; 
Si trito tegitur pecten succusque bibatur 
Urinae clausos reserat quoscunque meatus; 
Illius elixatura vertigo fugatur, 

945 Si caput hac tepida patientis saepe lavetur 
Herbaque temporibus et fronti cocta ligetur. 


XXVIil. ATRIPLE X. 


Infrigidare gradu primo, humectare secundo 
Attriplicem dicunt, Eius mollit cibus alvum, 
Duricias solvit varias clavisque medetur, 

950 Emplastrum crudae vel coctae si superaddas; 
Hocque superpositum scabros cito detrahit ungues, 
Ignibus et saeris dicunt sic posse mederi. 
Attriplicem tritam cum nitro, melle et aceto, 
Dicunt appositam calidam sedare podagram. 

955 Ictericum dicit Galienus tollere morbum 
Illius semen cum vino saepius haustum. 


934 Mixtum δ. Violenti «, δ, x, u. Jungis aceto 9. — 935 Ropellit 
00; repelles «, y, %, x, A, u, zv. — 937 Unguine cum cera P, y; cera 
virgo est cera alba secundum Gueroaldi interpretationem. Caera δ, ze, CL, 


a5, 99, xx. — 939 Et reprimit 3. Haec à, δ, ze, CC, nn, 99, xx. 
Superaddis y, à, x. — 942 Teyitur diaz cu, BB, 00, ce, nn, OO; teg. 
pecten &, B, y, δ, ἡ, ὃ, x, à, u, n, G, LC, x». — 943 Reserat clausos Á. 


— 946 Saepe ligetur x. — 947 Infrigdare À, n, xx. — 948 Atriplicem we, 
BB, 77, nm 99, xx et plur. codd.; attripl. metri causa habent A, dd, ze, GC. 
— .950 Coctae vel crudae «, B, ἢ, #, 4, a. Superaddis x. — 91 Guero- 
aldus: ,,scabros i. e. leprosos. Detrahet 2, xx. — 952 Dicitur nn, 99. 
Dicunt bene posse μι; dicunt sic saepe 9. — 953 Atripl. Attripl. uti v. 948. 
Cum mixto melle 4. — 955 Yetericon ar, Bf, yy, G. Galenus yy.  Icteri- 
cis dicitque Galenus δ, sc, nn, 99; ictericum dicitque Galenus CC, cfr. v. 
158; nostram lectionem habet β, y, 0, ἡ, ὃ, x, 2, u, a, xx. Vide Galen. 
de simplic. temperam. et facult. 1.6. c. 73, ed. Kühn, tom. 11. p. 843. 


5* 


68 Macer Flo ridus. 
XXIX. CORIANDRUM. 


Frigida vis herbae Coriandri dicitur esse, 

Austeraeque simul quiddam virtutis habere 

Hanc Galienus ait, per quam depellere ventre 
960 Lumbricos tineasque solet, si trita bibatur 

Cum vino vel si mixto sumatur aceto. 

Uva cum passa Coriandrum melque iugatum 

Sedabunt varios superaddita trita tumores, 

Praecipue testes tumidos iuvat hoc medicamen. 
965 lllius semen ventrem stipare solutum 

Fertur, aquae iunctum fuerit si saepius haustum. 

Argenti spumam cerussae contere mixtam 

His tritis succum Coriandri iunge et acetum, 

Quattuor his roseum miscendo iugabis olivum, 
970 Ista terendo simul pretiosum conficis unguen, 

Quo sacros ignes pellas calidosque tumores; 

Si tibi difficilis confectio tanta: videtur, 

Succus cum solo prodest commixtus aceto; 

Aut si frumenti panis mundissima mica 
975 lungitur huic succo sedat quemcunque calorem. 

Huic succo si iuncta fabae sit sola farina 

Et superaddatur scrophis medicabitur illis 

Et cedet fervens emplastro pustula tali. 

A multis scriptum legitur: febris ante tremorem 
980 Si tria grana voret Coriandri seminis aeger, 

Evadet febrem cui dat lux tertia nomen; 

Praestat idem lectum Coriandrum mane priusquam 

Sol surgat cervicali si subditur aegri. 


958 Scimus quiddam Guer. — 959 Hinc Galienus 95 hancque Galenus 
00, ce, nn, 90, xx; hancce Galenus GG. Vide Galen. de simplic. temp. et 
facult. 1.7. c. 49, ed. Kühn, tom. 12. p. 36. Ventris B, x, A, πὶ ventrem 
«. — 961 Mixto bibatur n; mixto vel si sumatur ὃ; vel si mixta sum. c, 
x, 00, se, o, 99; vel si mixto iungatur yy. — 962 Melleque p.  Iugatur 
xx. — 963 Sedabit «, y, yy, «x. — 964 Testes crudos ««, BB; testes humi- 
dos ἡ. — 966 Aqua «u, BB, yy et plur. codd. — 969 Iugabis acetum «o, 
BB, G. Hunc versum omitt. ὃ. — 971 Pelles α, x». — 974 Et si 90, ee, 
nn, 99; at si 5C. — 975 Dolorem C5; tumorem 9. — 976 Sola fabae sit 
iuncta x. Hunc versum omitt. δ, — 977 Ille ἡ. — 978 Cedat β. —- 980 


Trita «, ea, BB, yy. — 981 Lux dat ««, 88. — 983 Surgat pulvinari ἡ. 


Macer Floridus. 69 


- 


Xenocrates scripsit totidem cessare diebus 

985 Menstrua quot mulier Coriandri grana vorabit. 
Assiduum quidam condemnant illius usum, 
Nempe putant mortem quemvisve parare dolorem. 


XXX. NASTURTIUM. 


Dicunt ferventes quod habent Nasturtia vires 
Et siccas; hac re venerem ceu ruta coércent, 
990 Siccando semen, fuerint si sumpta frequenter. 
Fermento commixta recens haec herba terendo 
Anthracas curat (bona quae plebs ulcera dicit) 
Si superaddatur; curaque furunculus ista 
Emittit saniem cum qua dolor ille recedit. 
995 Illius succus crines retinere fluentes 
lllitus asseritur, dentisque levare dolorem 
De qua parte dolens dens est infusus in aurem. 
Fortius est herba semen: depellit abortum 
Haustum cum vino, ventrisque animalia pellit 
1000 Et sic serpentis dicunt obstare venenis; 
Solus odor positi carbonibus effugat illas. 
Splen reprimit, mixto si saepe bibatur aceto, . 
Herbam vel semen cum polline iunge et aceto, 
Haec contrita simul sciasis superadde dolori, 
1005 Utile non modicum confirmant hoc medicamen. 
Lichenas succus purgat cum melle perunctus; 


984 Senocrates au, BB, A; Scenocr. ἡ. Ut Socrates ὃ. Dixit totidem 
x. Hunc versum et sequentem omitt. «. — 985 Voraret ὃ, ἡ, ὃ. — 986 
Condempnunt x. — 987 Inferre dolorem zx. Namque put. morl. magnumwe 
par. dol. ἡ, x. — 989 Acrem venerem z. Cum ruta au, BB, yy. Cohercet 
au, AR, yy, 00, ec, CC, mm, 90. — 990 Fuerit au, Bg, yy, 00, ce, GG, nn, 
99; coercent, fuerint postulat sensus, hab. G, xx. — 992 Bona quos 9. — 
993 Ha «. — 994 Ipse. «, 7, 00; ze, CC, nn, 99; iste ὃ. — 995 Illius et 
succ. wa, BB, 77. Cfr. Regim. Salern. v. 215. — 996 Dentemque levare vi- 
detur 7; dentisque l. dolores à. — 997 Est dens yy. — 998. Hac herba 7; 
est herbae B, x, 4. — 999 Ventris animalia δ. x; ventrisque animalia curat 
7; animantia pell. nn, 9-9. — 1000 Sic et serp. dic. assare δ; sicque s. d. 
obstare u; et sic serpentes zx, el sic serpentum 7, ἢ, 9, x. — 1001. Positis 
au, BB, yy, G. Illos x, A, nn, 99, xx; ipsos ἡ, ὃ. — 1002 Splen sc. tu- 
midum. Hunc versum. post 1004 hab. 4. — 1003 Polline i. e. farina. — 
1004 Schiasis δ, ze, CL, nn, 99, xx; cfr. v. 39. — 1005 Confirmat «c, PP. 
— 1006 Curat cum melle y, A; purgabit melle 00, ee, nn, 92. ' 


70 | Macer Floridus. 


Si prurigo caput aut ulcera turpia foedant, 

Anseris admiscens adipi nasturtia trita 

Saepius unge caput, vitium pelletur utrumque. 
1010 Si coquis hanc herbam caprae cum lacte recenti 

lllius aut semen, dolor angat pectora quisquis, 

Assumpto tepido potu sedabitur isto. 

Semen cum tepida contritum pondere dragmae 

Et bibitum, dicunt quod duram molliat alvum; 
1015 'lTussim compescit semen cum melle voratum. 


XXXI. ERUCA. 


Erucam calidam dicunt mediocriter esse, 
Siccam non adeo. Cibus eius digerit escas 
Et valet urinas haec mansa vel hausta movere. 
Manditur utiliter pueris, tussimque repellit, 
1020 Emundare cutem maculis cum melle iugatam 
"Tradunt et mundos lentigine reddere vultus. 
Elixata prius radix valideque subacta 
Ossibus et fractis superaddita detrahit illa. 
Cum vino tritum si semen sumitur eius 
1025 Quosvis pestiferos ictus curare refertur. 
Haec nigras maculas purgat cum felle bovino 
lllita. Mira loquar, cum vino largius haustam 
Indurare ferunt hanc contra verbera sensum. 
Si condituris coquus hanc admisceat herbam 


1007 Porrigo u, CC; rel. codd. et edd. et G. habent prurigo. — 1008 
Admisces u. — 1009 Utrunque 09, «e. — 1010 Cum caprae y, Δ.  Lacte 
tepenti ἡ. — 1011 Angit x, 00, cc, nn, 99, x». — 1012 Sedab. illo «. — 
1013 Semen citrinum (cicerinum?) tepida cum pond. 8. — 1014 Duram quod 


nn, 9%; duram dicunt quod 9; quod duram molliet 8. — 1017 Digerit 


escam ὃ, ἡ, 9, A, 00, cce, nn, 90. Post hunc versum addunt dd, ec, nn, 
99, an: Tertius erucae fertur gradus esse caloris. — 1019 Pulvis tussim cito 
pellit 9; nocuam tussimque rep. x. — 1020 Et mundare 9, xx; emendare 
aa, BB, yy. — 1021 Tradunt et o, B, δ, ἡ, 9, x, A, u, m, 00, ec, CC, nm, 
99, xx; dicunt et wu, BB, yy, G. — 1022 Valdeque x, G. — 1023 Ossib. 
infractis 9. — Reiicit illa ἡ, 00, cc, nn, 99. Radix decocta, trita et ossib. 
fractis superaddita detrahit illorum ossium fragmenta. — 1025 Curare vide- 
tur x, 00, cc, CG, nn, 989. — 1026 Hoc magis «u, BB; hoc nigras yy; haec 
nigr. omn. rel. edd. et codd. et ἃ.  Curat cum ὃ: pellit cum.xx». — 1027 
Loquor 9, x. Hausta w. — 1028 Solet haec contra w. Sensus ὃ, — 1029 
Condimentis à, x, A, π, G, yy, x»; conditoris wa, BB; condituris rel. edd. 
et α, B, y, ἡ, 9, u. Cocus B, κ, 4, m. 


Macer Floridus. 71 


1030 Aut semen, gratum dicunt praestare saporem, 
Euzomonque solent hac causa dicere Graeci 
Erucam, succus quod gustu sit bonus eius. 

Non modice mansam venerem stimulare vel haustam 
Confirmant pariter medici pluresque poétae. 

1035 Est cum lactucis haec herba comesta salubris, 

Nanque calor dat temperiem cum frigore mixtus. 


XXXI. PAPAVER. 


Dicunt vim gelidam siccamque Papaveris esse, 
Tres illi tribuunt species: flos unius albus, 
Alterius roseus, rubeus pallensque minoris 
1040 Flos est, hane vulgo dicunt agreste Papaver. 
Cunctis nobilior est cui flos nascitur albus; 
Ex huius teneris opium faciunt capitellis, 
Incisa leviter summa cute, lacque quod inde 
Defluit, excipiunt cochleis, siccumque reservant, 
1045 Antidotis multis aptum variisque medelis. 
Sunt, qui contundunt cum lacte suo capitella, 
De quibus expressum siccant in sole liquorem; 
Post primum succus vires habet iste secundas. 
De specie vero, roseos quam gignere flores 
1050 Dixi, conficiunt oleum de semine tunso 


1030 Dicunt gratum rn. Parare saporem ἡ. — 1031 Euthimumque «, x; 
eusimumque B; euzomwimque y; ewchimumgqte à; eurimwmque 9; euchimamque 
9; eutimumque ), rn; euximumque w; euchiniumque «c, PP; euchinumque yy ; 
euzomomque xx; euzomonque edd. rel.; G..habet: ,, euchimumque 1. e. quia 
succus eius sit bonus“; ἐὔζωμον Diosc. — 1032 Quod sit gustu ὃ, 9, 7; 
gustu quod succus ἡ. Sit levis eius «. — 1033 Modicum «, 9. X Stünulare 
videtur 8. — 1034 Med. par. plur. edd. et aliquot codd. ; par. med. plur. 
PB, y, ἡ» % p, 2. — 1035 Haec c. lact. est herba y, 9. — 1036 Quia eruca 
calidae, lactuca frigidae complexionis habentur. In codice x leguntur post 
v. 1036 adhuc versus octo ex capite de nepeta, 618—625: Hocque modo 
veterem — potata frequenter. — 1037 Calidam siccamque a. —- 1038 Spec. 
illi trib. ἡ, 9; illi spec. trib. 4. Illius albus a. — 1039 Hunc versum et 
duos proxime sequentes omitt. «. Alter. rub. ros. 7. Rubens pallensque B, 
n; pallensque rubensque CC. — 1040 Hanc dic. agr. vulgo au, 88. — 1041 
Nobil. cunct. y, A, 2.  Innascitur u, δδ, ec, nn, 99, xx. Cunct. nob. flos 
est qui innascitur albus 5G. — 1042 Ex eius ten. B, y, N, 9; ex wvis ten. 
p. Faciunt opium 00, ee, CC, nn, 9-9. — 1043 Leniter 8. — 1044 Acci- 
piunt αα, BB, yy, 00, ce, nn, 99; excipiunt y, ἡ, *, 4, u, t, CC. Succum- 
que B, y, δ, A, v, nn, 9:9. — 1045 Variisque querelis «, 9. — 1046 Con- 
pru G. — 1048 Habet inde ««, 88, yy. — 1050 Tuso ἡ: tonso wu, Bg, 

, €. 


79 Macer Floridus. 


Non modicum gustu iocundum somniferumque. 
Tertia, cui flos est rubeus semenque nigellum, 
Praestat, si bibitur, reliquarum more soporem. 
Elixatura tepida cuiuslibet harum 
1055 Aeger si foveat faciem, vel si bibat illam, 
Optatum capiet, nisi sit mors proxima, somnum. 
Sperma nigri bibitum cum vino stringere ventrem 
Dicitur, hocque modo fluxus inhibet muliebres; 
Somnum dat bibitum, tussim compescit iniquam. 
1060 Pondere denari debent haec semina sumi, 
Nam plus letargum vel mortem saepius infert. 
De folis eius tritis factum cataplasma 
Eximie fauces dicunt curare tumentes, 
Quosque vocant sacros extinguere dicitur ignes; 
1065 Frigore vel cantu, potuve, cibove, vel aestu 
Aspera si fuerit vocalis reddita vena, 
Apposito tali fiet medicamine lenis. 
Candida Meconii species (sic nempe vocari 
Graecorum lingua dicunt quodcunque Papaver) 
1070 Longe nobilior est utiliorque duabus; 
Tunc cum lacte fluunt capitella Papaveris huius 
Lecta coquantur aqua, cui sit pars tertia mellis 
Addita, cuncta coquas, donec decoctio spissa 
Sit quasi mel, varios sic conservetur ad usus: 
1075 Sumpta facit somnum, tussim fugat, abstinet alvum, 
Vocalis venae bene rheumatismata siccat. 
Eius de teneris opium "factum capitellis, 
Sicut iam docui, roseo miscebis olivo, 
Unge caput mixtis, sedabitur his dolor omnis 


1052 Flos ipse rubens CC. — 1053 Praebet si 4. — 1055 Bibit a, 90, 
&&, CC, nn, 99. — 1056 Nisi mors sit B, y, ἡ, 9 et eaedem edd. — 1058 
Fluxus cohibet x. Modo menses retinere valebit nn, 9:9. — 1060 Omnia 
sumi ἡ. — 1063 Dicunt fauces ἡ, 9. — 1064 Quos vocant au, BB, yy. — 
1065 Ciboque 9. — 1068 Micomiü B, δ, ἡ, 9, π, xx; micomi 00, ee, C5, nn, 
99. Sic namque B, 7, à; sic saepe x. — 1071 Cum de lacte fluant ἡ. — 
1072 Lenta x. Lecta i. e. munda G. Pars sit tertia ὃ. ἡ; pars addita 
mellis 4. — 1073 Tertia cuncta A.  Coquis 09, «c, CC, nn, G; coques B; co- 
quas &, 7, δ, ἡ, ὃ, x, A, u, 7, yy, xx. — 1074 In usus 4. — 1075 Obsti- 
net 88. — 1076 Reumat. sedat ἡ: reum. curat 9. — 1077 Eiusdem ten. α, 
ὃ, 00, cc, GG, nn, 99, x«. — 1079 Hinc dolor ὃ. 


Macer Floridus. 73 


1080 Et solet hoc unguen somni praestare quietem. 
Praedictis admisce croci redolentia fila, 
Auris curabis haec infundendo dolorem; 
Hoc quoque femineo cum laete crocoque subacto 
Ungendo calidam poteris sedare podagram; 
1085 Ano suppositum solet hoc adducere somnum, 
Istud idem solo praestare putatur odore. 


XXXIII. CEP A. 


De Cepis medici non consentire videntur: 
Namque Dioscorides inflare caputque gravare 
Atque sitim Cepas dicit succendere mansas, 
1090 Fellitis non esse bonas inquit Galienus, 
Flegmaticis vero multum putat esse salubres; 
Non modicum sanas Asclepius asserit illas 
Praesertim stomacho, pulchrumque creare colorem 
Affirmat, quoties aliquis conspexerit illas; 
1095 Et dicit: quisquis ieiunia solverit illis 
Unaquaque die, quod vivet hic absque dolore. 
Affirmant omnes mansas inferre soporem, 
Et dicunt illas mollire salubriter alvum; 
Appositas perhibent morsus curare caninos, 
1100 Si tritae cum melle prius fuerint vel aceto; 
Apponunt alii cum vino melleque coctas, 
Transactisque tribus solvunt cataplasma diebus. 
Sal, rutam Cepasque Dioscorides iubet anguis 


1080 Somni parare ἡ; somnum parare Q, A; sommo praestare 9. — 
1081 Miscendo croci ἡ, ὃ. —. 1086 Illud idem C5, nn, 99. Videtur odore 
3, 00, ce, CC, nn, 99. — 1087 Hunc versum et quinque alios huius capi- 
tis, scil. v. 1090, 1091, 1093, 1120, 1121, habet Regim. Salern. v. 190 sq. 
— 1089 Cepis dixit succ. mansis ἡ, 9; cepas dixit y, ὃ, 9, x, x, 00, ze, 
C5, nn, 99. — 1090 Fellitis i. e. cholericis. Dixit Galienus ἡ, 9: dicit 
Galien. δ, A, #2; ait ipse Galenus 99, ze, CC. Vide Galen. alim. facult. 1. 
2. cap. 71, ed. Kühn, tom. 6. pag. 659. — 1092 Plinius (hist. nat. XX. 
5.) haec habet de cepis: ,,Asclepiadis schola ad colorem quoque validum 
profici hoc cibo, et si ieiuni quotidie edant firmitatem valetudinis custodiri, 
stomacho utilia esse etc“. — 1093 Gratumque creare calorem u. — 1094 
Affirmant ὃ, 9.  Aspexerit illas ἡ; gustaverit illas x. — 1095 Dicunt 9, x. 
Istis ö, xx. — 1096 Die bis quod vivet absque ». Vivat hic 8, δ, ἡ, 9, u, 
xx. — 1097 Afferre saporem ἡ; inf. sopores x». — 1100 Et «ceto 9. — 
1101 Melleque tritas 00, ze, Gb, nn, 9-9. — 1103 Sal tritum cepasque y, A, 
7, 00, ce, nn, 99. 


7A Macer Floridus. 


Morsibus apponi, sic asserit ille iuvari. 

1105 Femineo lacti commixtus succus earum 
Pellit saepe graves infusus ab aure dolores; 
Hic succus commixtus aquae bibitusque iuvabit 
lllos, quos subitus facit obmutescere morbus. 
Naribus attractus harum tantummodo succus 

1110 Humores nocuos capitis deponere cogit; 
Mansae vel potae tardantia menstrua purgant. 
Triturasque pedum, soleae quas vel caligarum 
Duriciae faciunt, succo sanabis eodem, 
Cum gallinarum pingui si saepe perungas. 

1115 Mane sibi dentes qui succo perfricat isto, 
Dicunt hunc dentis nunquam sentire dolorem; 
Ulcera compescunt oris cum pane comestae, 
Intingens oleo coctas qui sumpserit illas, 
Sedat quos intus dat dysenteria morsus. 

1120 Contritis Cepis loca denudata capillis 
Saepe fricans capitis poteris reparare decorem; 
Oris foetori prosunt, fastidia tollunt, 
Hasque iubent haemorrhoidis superaddere tritas. 
Illarum succus caligine lumina purgat 

1125 Admixtus melli, maculas quoque iunctus aceto 
Emundare solet, si sint hoc saepe fricatae. 


XXXIV. BUGLOSS A. 


Lingua bovis graeco sermone Buglossa vocatur, 
Haec choleram rubeam nimio fervore perustam 
Purgat, cum vino fuerit si sumpta frequenter; 


1106 In aure x, À, t; grav. natos in aure u. — 1108 Cfr. Plin. XX. 
5. — 1110 Capitis noc. depellere ἡ, 4; moc. cap. depell. 9. — 1111 Hunc 
versum inter 1108 et 1109 ponit «; loco omnino magis congruo, si ad 
Diosc. II. 180. spectas. — 1115 Sanabis earum c, B, 9, y (in marg.); sa- 
nabit earum *; curabis eodem ἡ, 9. — 1115 Succo qui «, B. — 1117 Com- 
esto x. — 1118 Intinctas oleo A; intinguens x. Qui coctas 9. — 1119 
Sedant 9. Dysent. morbos «, nn, 99. — 1120 Cum tritis ὃ. — 1121 Repar. 
colorem ὦ, 9; repar. dolorem ὃ, ἡ, ««, BB, yy. Saepe fricans poteris vulsos 
reparare capillos G. — 1123 Iubet Dioscorides superaddere 4. — 1126 Emen- 
dare edd.; emundare «, ἡ, 4, u, n, G. Si sunt hoc x. — 1127 Graio nn, 
39, xx. — 1128 Nimio rubeam ἡ. 


Macer Floridus. 75 


1130 Cardiacum, cholerae quem fecit copia nigrae, 
Consimili potata modo curare valebit; 
Humores nocuos pulmonis detrahit hausta. 
Mixtus aquae tepidae si succus sumitur eius, 
Illi, qui patitur sciasim, mire medicatur. 

1135 Vim memorem cerebri dicunt servare periti 
Vinum potatum, quo sit macerata Buglossa. 
Laetos convivas decoctio dicitur eius 
Reddere, si fuerit inter convivia sparsa. 


XXNV. SINAPI 


Inter eas, quas Pythagoras laudaverat herbas, 

1140 Asseritur primam laudem tribuisse Sinapi; 
Quartus ei gradus est in vi sicca calidaque. 
Extrahit humores viscosos extenuatque, 
Comburitque cutem, vis est sibi tanta caloris, 
Maior vis eius in semine dicitur esse. 

1145 Sensus exacuit cibus eius, commovet alvum, 
Confringit lapides, urinam et menstrua purgat. 
Si tritum iungas tepidae versesque palato 
Ad solem capitis purgabit flegma nocivum. 
Sternutamentis hoc admiscere salubre est, 

1150 Illo nam capitis strictura resolvitur omnis. 
Mansum confortat stomachum, suspiria sedat; 
Morsus serpentum, tritum si mergis aceto 


1130 Cardiacam col. quem facit «x, BP; cardiacam c. quam fecit yy. 
,Cardiaca i. e. morbus cardiacus seu tremor cordis G. Plurimi vero et 
optimi codd. habent cardiacum c. quem.  Valebis δ, ἡ, 00, cc, nn, 9:9. — 
1132 Pulmonum B, y, 9, u. Nocuos cum vino detr. ἡ. Detrahet x. — 1133 
Succus si u, B, ἡ, ὃ, x, a. Aquae frigidae succus si y. — 1134 Qui scia- 
sim pat. 7, ἡ, 9; qui ischiadem pat. C5; cfr. v. 39. — 1137 Lentos ««, BP. 
Cfr. v. 1880 et duos antecedentes. — 1139 Pitagor. , Pictag. , etc. codd. — 1140 
Tenuisse sinapi &. — 1141 Gradus cum vi #; grad. est cum vi ἡ. — 1142 
Attenuatque ἡ, 9. — 1143 Comburit «, nn, 9%. Vis est huic tanta yy; vis 
illi est tanta. 00, ec, CC, nn, 99, xx; vis est sibi tota 85 reliqui codd. hab. 
nostram lectionem , latinitati mediae aetatis apprime congruam. — 1147 
Tritam 00, se, nn, 90. — 1148 Purgabis ἡ, 9, G. — 1149 Immiscere ἡ. 
— 1150 Isto nn, 9:9. — 1151 Suspiria curat à. — 1152 Morsus serpentis 
ας morsum serpentis 00, ec, CC, nn, 99. Tritum si iungas aceto a; trito si 
iungis «ceto δ, x; si trito iungis acelum ἡ, 9; trito si iungis acetum ß, y, 
À, u, πὶ trito si iungas acetum dd, ze, CC, nn, 9-95. tritum si iungis acetum 
x*; Si lrilo mergis acelo «u, BB, yy; nostram lectionem secutus est G. 


76 Macer Floridus. 


Et superapponis, tali medicamine curas; 
Mansum pestiferos vetat intima laedere fungos. 
1155 Vi nimium fervente cutem comburere dixi, 
Sed tamen haec multis est utilis ustio causis: 
Hac oculis nocuus capitis siccabitur humor, 
Et qui destillans pulmonum concava laedit, 
Et stomachi morbosque creat, tussimque phthisimque; 
1160 Hac per vesicas coxae dolor inveteratus 
Elicitur, sciasim quod graeco nomine dicunt; 
Hacque tumor splenis durus iecorisque fugatur 
Et multum causis haec subvenit inveteratis. 
Utile tot causis quoniam cataplasma Sinapis 
1165 Saepius a medicis variatur conficiendo, 
Dicam qualiter hoc fieri iubeat Menemachus: 
In mortariolo tritum bene pone Sinapis 
Semen, iungatur huic panis candida mica, 
Sic ut tertia sit panis pars iuncta Sinapi, 
1170 His ficus siccas et mel iungas et acetum, 
Aetatis quantum vel morbi causa requirit, 
Nam quo plus ficus siccae vel mellis habebit, 
Ille sinapismus tanto solet acrior esse, 
Debilior, quo plus panis mittes et aceti. 
1175 Ne tibi sit vilis, moneo, confectio talis, 
Effectum cuius in multis saepe probavi; 
Non tamen hanc iubeo cunctis apponere morbis, 


1153 Atque superponas yy; et superapponas &, y, 9, ἡ, 9, m, 00, ee, 
CC, xx; si superapponas x.  Curas medicamine tali y, Δ. — 1154 Vetat in- 
tus δ, ce, nn, 90. — 1156 Est multis haec α, 9; tam. mult. haec B. — 
1157 Cap. sedabitur y, 9; purgabitur ἡ. — 1159 Morbos pellit 8; morbos 
curat x, 7, xx; morbosque necal A; morbosque curat nn, 9-9.  Ptisimque, 
tisimque codd. — 1160 Ac per u, xx. — 1161 Ischias elicitur sic graeco no- 
mine dictus CE; cfr. v. 39. Quem gr. B, y, N, Ἐν» m, x«; quam ὃ, 9, 1. — 
1163 Multis causis 8, N, # 4. — 1164 Sinapi ae, BB. — 1166 Hoc. dic. 
qual. δ, s, CC, qm, 99; qual. h. f. iub. dic. »«; iub. fieri ἡ, 9. Mene- 
miacus αὐ, PP, G; Meniacus 7 /» 90, €, NN, 9 ; Menemacchus CL; Mene- 
macus y, "^, *X*; Menemachus c, ὃ, N, o, x, À, H3 Menemathus β. 2:0 207 
Bene trit. pone ἡ. — 1168 Panis huic 00, ze, CC, nn, 99, xx. — 1169 Ter- 
lia pars sit panis 00, se, C5, «y, 99; tert. pars pan. sit 0, ἡ, xx; sil pars 
panis «. — 1171 Morbi cura 2.  Requiret 1, 00, «e, CC, nn, 99, xx. Morbi 
vel causa requiret α. — 1172 Nam quanto 7. Habebis ἡ. — 1173 Illa si- 
napi vis ww, B8; illa sinapis vis 2; nostram lectionem hab. rel. codd. et 
G. — 1174 Misces et ἡ, πὶ; micas et nn, 9-8. 1175 Nec tibi à, À, GC, 
xx. — 1177 Nec lumen «, xx. Multis app. causis ἡ. 


Macer Floridus. 77 


Sed raro, magnis et causis inveteratis. 
Plinius in musto cum semine praecipit huius 

1180 Radices mergi, sic, postquam sumpserit harum 
Omnem vim, vinum multum putat esse salubre 
Faucibus et stomacho potatum, luminibusque, 
Pluribus et capitis dicit prodesse querelis. 
Infuso faciunt oleum de semine quidam, 

1185 Utile lumborum vitiis, stupidis quoque nervis. 
Exprimitur succus tenero de caule Sinapis, 
Quem siccum mandens dentis tormenta fugabis. 
Vocales venas semen lenire Sinapis 
Mansum confirmant: adipi tundendo vetusto 

1190 Commixtum scrophas disperget, si superaddas; 
Illius fumus multum prodesse caducis 
Dicitur atque sterae causas siecando iuvare. 
Cum ficu tritum capiti superaddere raso 
His qui letargum patiuntur, magna medela est, 

1195 Vel si saepe pedes ungendo fricabis eorum. 
Semen contritum melli coniunge vel uncto 
Istud alopeciis iuvat unguen saepe fricando; 
Acri cum vino lepras emundat inunctum. 

Hoc quoque curatur manso periodica febris, 

1200 Antea quam diri veniat commotio morbi. 


XXXVL. CAULIS. 


Caulis romana, Graecorum Brassica lingua 
Dicitur; hic quamvis passim nascatur in hortis, 


1178 Raro magis d. — 1179 In vino cum ἡ. Praec. eius y. — 1180 
Rad. iungi y, Δ.  Ceperit harum 7; senserit 00, sc, qn, 905 suxerit u. 
Horum et harum habent codd. et edd. — Sumpserit. omnem δ, xx. — 1181 
Harum vim δ, xx. — 1183 Dicunt «, y, δ, ἡ, 00, se, 7n, 9-9. — 1184 Oleo 
de semine ἡ. Quidem ou, B8. — 1185 Membror. 9. — 1187 Quod siccum 
ao, BB, yy; quem succum β, ἡ, CC; quem mandens siccum xx. Hunc versum 
et sequentem omitt. z. — 1189 Adipi miscendo ἡ; adipique terendo 9. Hunc 
vers. omitt. 7. — 1190 Dispergit B, y, x, 0, ze, CC, nn, 99; dispergis xx. 
Superaddes B8. — 1191 Illius succus y. — 1192 Atque uteri C5; cfr. v. 13. 
— 1193 Fico 9. — 1195 Eodem A. — 1196 Melli iungas vel aceto 9. Un- 
ctum i. 4. axungia. — 1197 Istud B, y, ἡ, x, A, u, x.  Alopicias, alopitias 
var. codd. — 1198 Emendat «. Inunctas ἡ, A. Inter hunc et sequentem 
versum habet x: Per triduum manso curabitur hoc quoque febris. — 1200 
Diri fiat 8, y, 9; dixi fiat 4. Sumatur sinapi ante paroxysmum. — 1202 
Is quamvis A, 2, 00, cc, nn, 99; haec qu. a, ἡ, &. In ortis plur. codd. 


78 Macer Floridus. 


Est tamen illius ad multa salutifer usus: 
Annis sexcentis usos medicamine Caulis 

1205 Romanos Cato testatur, medicina priusquam 
A medicis Romae descripta fuisset in usu, 
Tune hortus escas illis dabat et medicinas. . 
Vulnera non tantum curare recentia Caulem 
Ipsemet affirmat, sed quamvis inveterata, 

1210 Et cancros etiam; loca sed prius amne lavari 
Praecipit, aut vino tepido, sic denique crudum 
Unaquaque die bis tritum apponere Caulem. 
Hordea quam dederint Cauli miscere farinam 
Idem praecepit, rutam quoque cum coriandro 

1215 Et sale permodico, sic omnia mixta terendo 
Apponi dirae docuit cataplasma podagrae. 

Hoc etiam morbis medicabitur articulorum, 

Hoc quoque syringas ait et luxata iuvare, 

Atque superpositum varios sedare tumores. 
1220 lilius urinam, fuerit qui Caulibus usus, 

Causis nervorum calefactam censuit aptam; 

Hac ex urina pueri si saepe laventur, 

Asserit illorum multum conferre saluti. 

Haec Caulis de laude Cato.  Scripsisse libellum 

1225 Chrisippum dicunt huius de viribus herbae. 
Omnes confirmant caligine lumina tergi, 

Eius, qui viridi vescetur Caule frequenter. 
Auget lac mammis cibus eius, menstrua purgat, 
Atque iuvat stomachum sumptas ut concoquat escas; 


1204 Ducentis 9. — 1205 Catho var. codd. et edd. — 1206 In usum 
au, DB, yy; in usus α. — 1207 Hortus (ortus) tunc a, ἡ, 9, À, u, 2; tunc 
ill. ort. esc. 7; tunc esc. ort. dab. ill. et x. Dubat atque medelas e, B, ἡ, 
À, a, *; dedit atque medelas 9. — 1208 Non solum A. — 1209 Affirm. 
auctor sed invet. ««, BB, yy; codd. habent nostr. lect. — 1210 GCeancrose« 
loca etiam prius n. — 1213 Ordea plur. codd. et edd. Dederant 9. — 1214 
‚Tritam quoque x, 1, dd, ze; tritum nn, 99. — 1216 Dirae dicunt ἡ. — 1217 
Morbo GC. — 1218 Ait elixata y, ὃ. — 1219 Fugare tum. ας curare tum. 
À; sedare dolores y, ὃ. — 1222 Lavantur ὃ. — 1224 Hoc de caule catho 
quendam scrips. wa, BB, yy; haec de caule cato qu. scrips. 2; haec nrrat 
de caule cato scrips. δ, ec, ay, OO, v»; haec de caule cato quondam scrips. 
CC; hunc de caulis laude cato scrips. »; nostr. lect. hab. «, 8, y, δ, A, m. 
— 1225 Crisipp., plur. codd.; Crispinum B. Dicit huius «, ἡ, 9, x. — 
1227 Vescatur nn, 9-9. — 1229 Decoquat «, ἡ; excoquat m. | Ut sumptas 
decoquat 9; sumptas sic ut coquat x. 


Macer Floridus. 79 


1230 Si multum coquitur, restringere dicitur alvum, 
At semicrudus solet illam solvere sumptus. 
Assumptus crüdus, sic ut fingatur aceto, 

Splen reprimit tumidum; semen depellit abortum. 
Uncto cum veteri coctos bene contere Caules, 

1235 His oleum roseum quantum res postulat addas, 
Ardores nimios iuvat haec confectio febris, 

Si superaddatur stomacho membrove calenti. 
Acri non scissum si iungis alumen aceto 
Et Caules, sic ut corpus redigantur in unum, 

1240 Cuncta terendo diu potes his compescere lepras, 
Et plures alias maculas his saepe perungens, 
His etiam crines poteris retinere fluentes. 
Dicitur et testes istud curare tumentes 
Et varios morbos, genitalia quos patiuntur, 

1245 Et melius si praedictis faba cocta iugatur. 

Cum fenugraeco si tundas hunc et aceto, 
Et super arteticos apponas ista dolores, 
Multum subvenies illis, vitiisque podagrae 

, Non modicum poterit istud cataplasma mederi. 

1250 Uncto cum veteri Caulis cineres bene triti 
Prosunt ad veteres lateris coxaeque dolores, 
Sit licet haec vilis, tamen est medicina salubris. 
Si Caulis semen mixto potatur aceto 
Pellere saepe solet animalia noxia ventris. 

1255 Fit cinis ex siccis Caulis radicibus ustis, 
Subditus hic uvam relevat siccando iacentem. 
Dentibus attriti succum glutire virentis 


1230 Hunc et sequentem versum habet post 1233 cod. m. — 1231 Aut 
ca, BB; at semen crudum s. ill. s. sumptum μι. — 1232 Ac sumptus 90, ce, 
wu, 94, xx». Ut iungatur ὃ, x, λ, π, CC; si contingatur B. — 1234 Unctum 
i. e. axungia. Vino cum x, nn, 99, xx. — 12335 Addes x». — 1237 Sup- 
ponatur δι yy, xx. Membroque ἡ, 9, x, 3. — 1238 Mergis «c, DB, yy, G. 
— 1240 Potes hoc dd, se, nn, ὃ. Lepram «, à, ἡ, CC. — 1242 Poteris 
erin. relin. ὃ, ἡ, ὃ. — 1243 Illud cur. 8, 0, y, 9, A. — 1244 Et morbos 
varios «, 0. — 1246 Foenograeco CC. Tundis 66, ss, «5, 99; iungas x, A, 
πὶ iungis y. Hunc versum omitt. «. — 1247 Arthreticos δ, ee; et super 
articulorum apponas GG. — 1248 Subveniet edd. — 1249 Non multum α. — 
1250 Vino cum #, nn, 99, x». — 19252 Post hunc versum addit 9: Multum 
subveniet his talibus impedimentis. — 1253 Potetur B, y, 9, x. — 1255 Cau- 
lis siccis 9. — 1256 Subditur ὃ. — 1257 Attriti scil. caulis virentis. 


80 Macer Floridus. 


Affırmant raucae multum succurrere voci; 
Naribus infusus succus purgat caput eius. 
1260 Qui prius est Caules vix sentiet ebrietatem. 
Evulsam Caulis radicem, postea terram 
Quae non attigerit, collo Melicius inquit 
Suspensam cunctos uvae depellere morbos. 


XXNVI. PASTINACA. 


Est Pastinacae virtus in semine tantum. 
1265 Et radice sua; mulsa si decoquis eius 
Radices, multum decoctio proderit eius, 
Si potanda datur, splenis iecorisque querelis, 
Lumborumque levat eadem potata dolorem. 
Hanc si lacte coquas, decoctio sumpta iuvabit 
1270 Asthmaticos quamvis veteres ventresque fluentes. 
Radix illius collo suspensa tumores, 
Ut quidam dicunt, compescit testiculorum; - 
Qui Pastinacam fert aut qui mandidit illam, 
Dicitur a nullo serpentum posse noceri. 
1275 Accendit venerem si large sumitur illa. 
Si circumscalpis dentes radicibus eius, 
Dicunt ingenti persaepe dolore levari, 
Ex vino Pastinacae si sperma bibatur, 
Compescit diros, quos scorpius intulit, ictus. 
1280 Sic quoque feminei ventris curare tumorem 
Dicunt, quo mulier quasi praegnans esse videtur. 


1260 Caulem «, x, A, zx. — 1261 Postea tritam au, BB, yy s prius ea 
terram y. Radicem caulis innuit auctor, quae post avulsionem terram non 
attigerit. — 1262 Mellentius 8; Mellicius y, μ; Mellitius CC; Melitius A; 
Melecius ἡ; Melinius δδ, ee, nn, #9; Mellinus «u, B8; Medicius x; Mile- 
sius 9. Plinius Valerianus IV. 29 habet Melius et Meliteus; nostram lectio- 
nem habent à, z, yy, xx. — 1263 Cunctos uvae y, 0, ἡ, 9, x, À, t, π; va- 
rios mire C5; varios uvae rel. edd. Hunc versum cum duobus antecedenti- 
bus omitt. «. — 1264 Tanta nn, 99, κκ. — 1265 Radice simul CC. — 1268 
Iuvat eadem dd, ee, CC, nn, 99. — 1273 Manderit n, 9, 4, CC, xx. — 1274 
Serpente 00, ze, G5, nn, 99; huic nullum serpentem posse nocere xx. — 
1276 Si circumscalpes xx. — 1277 Dicunt a grandi CC. | Iuvari 09 , ee, nn, 
99. Ingentem persaepe levare dolorem ἡ, 9. — 1278 Spina bibatur B; 
saepe bib. ««, B8. — 1279 Dirus quos u. Scorpion 00, cc, GC, nn, 99. — 
1281 Quod mulier u, 90, cc, nn, 9. 


Macer Floridus. 8 


Appositum cancris tritum. cum melle medetur. 
Quod pastum tribuat. est Pastinaca vocata, 
Namque cibum nullae radices dant meliorem. 


XXXVII. ORIGANUM. 


1285 Origani vires calidae siccaeque leguntur, 
"Tertius huic in utroque gradus conceditur esse. 
Illius in vino curat decoctio sumpta 
Quosvis pestiferos morsus, si saepe bibatur; 
Cum mulsa sumptum prodest aconita bibenti, 

1290 Sic multis aliis dicunt obstare venenis. 
Conquassata iuvat mansum vel saepius haustum, 
Hydropicos reprimit bibitum siccatque tumores. 
Cum mulsa bibitum choleram deponere nigram 
Dicunt, oxifali fuerit si pondere sumptum. 

1295 Menstrua reducet bibitum vel si superaddas 
Tritum, vel cocta mulier si se fovet herba. 
Illius pulvis tussim cum melle repellit; 
Pruritus, achoras maculasque cutis fugat omnes, 
In quo decoquitur si saepius amne laventur; 

1300 In lavacro iuvat ictericos haec coctio sumpta; 
Succus praedictae viridis si sumitur herbae, 
Uvas et fauces curat siccando tumentes; 
Oris vulneribus medicabitur ore retentus; 
Naribus infusus irino mixtus olivo 

1305 Invisum capiti coget manare cruorem; 


1282 Hunc versum, qui iam Cerefol. 929 legitur, omitt. «e, Bg, yy. 
Cancris totum δ, «c, 19, 025 tritum cancris x». — 1284 Omitt. «c, Bg, 
77. — 1285 Sice. calid. y, ἡ, x, à, π. — 1288 Hunc versum cum sequenti 
omitt. A. — 1289 Sumpta au, Bg, yy, 00, se, nn, 99, xx. Mulsa bibitum 
x. — 1293 Depellere ὃ, 9. — 1294 Dicitur 9, n. Oxyfalum n; oxifali ἡ; 
oxifahum y; oxifabi B, u, dd; owifabe ὃ, 9; cotifabum ); owibaphi ee, CC, 
$5, 992, xx. Kst nomen mensurae cuiusdam fluidorum, proprie acetabu- 
lum, ὀξυβάφιον seu ὀξύβαφον (Diosc. III. 29), quod latinitas medii aevi 


dicit oxifalum. Dicunt hoc sirupi «. Pondere tritum x, À, a. — 1295 De- 
ducet yy; reducet «a, BB, G.; deducit habent rel. edd. et codd. Dedueit 
sumptum x. — 1296 Mulier se foveat «; mul. si saepe fovetur ἡ. — 1298 


Pruritus et achoras et maculas fugat CC.. Maculas acorasque ἡ. — 1299 La- 
vatur 9; lavetur ««, B8, yy. — 1300 Ictericos decoctio 7, ἡ. — 1301 Omitt. 
«€. — 1303 Ore receptus B. — | 1304 Laurino mixtus z..— 1305 Infusum 
capiti B, 00, se, nn, 94; invis. capitis n, x. Cogit ἡ, 4 Yyıyaa 

6 


89 Macer Floridus. 


Auribus infusus sedat cum lacte: dolorem; - 
Hie succus mixtus cepis et rhó syriaco 
Ponitur ad solem tunc quando Sirius ardet, 
Sicque quaterdenis fervebit in aere diebus, 
1310 Si supponatur lecto confectio talis, : 
Effugat (ut dicunt) animalia cuncta nociva. 
His quibus ex aliquo vitio digestio tarda 
Eveuit, ex vino prodest si sumitur. albo ; 
Cum calida morsus stomachi lenire probatum est. 
1315 lllius succos oleo mixtos et aceto | 
Succida lana bibat, et sic superaddita membris 
Luxatis et contusis multum iuvat illa. 
Provocat urinam, lumbricos proiicit. haustum, 
Dente diu tritum solet inde fugare dolorem. 
1320 Omnia potatus succus iuvat interiora; 
Eius cum succo si carica trita bibatur, 
Sudorem poris producere fertur apertis, 
Appositus coxis succus cum polline farris 
Harum saepe gravem pellit reprimitve dolorem. 


XXXIX. SERPILLUM. 


1325 Serpillum veteres dixerunt, quod quasi serpat 
"Terrae vicinum; huic fervida siccaque vis est. 


1306 Naribus infusus. ß. Dolores ». — 1307 Rosyriaco «, δ, ce, nn, 
99, καὶ TOsiriaco ἡ: rossiriaco A, p, c; Tossyriaco 9; rorisiacon 75 Tos 
siriacus *; rhus syriacus GG; ros et syriaco δ; roseriaco eu, Bg, 7Y,,G, qui 
in commentariis perperam exponit: ,,id est oleo rosaceo**. Diosc. 1. c. 
habet: x«i ῥοὸς τοῦ. ἐπὶ τὰ ὄψα, quem rho@m non differre putant a rhoé 
Syriaco (Cels. VI. 11) ; hodie botanici hanc plantam nominant Rhus Co- 
riaria. — 1308 Quando saepius B; qu. fortius »; tunc cum ferventius 9. — - 
1311 Nocua cuncta y. — 1313 Sumitur alvo CC... Cum vino prodest, fertur, 
si sumitur albo y. — 1314 Stomachi morsus «o, BB, yy. Linire. B. Proba- 
tur 00, se, C5, nn, 99, xx. — 1315 Vel aceto ὃ. Hunc versum ante 1314 
ponunt 8, y. — 1316 Et si y; et sit ἡ. — 1317 Lawatis vel nn, 9:95 du- 
ratis vel y; luxatis vel «, B, 2, 00, ee, CC. Vel contritis 9. Valet illa ἡ. 
— 1318 Urinas 9. Haustu 00, ee; hausta nn, 99, x»; reiicit hausta «, y; 
reiicit haustum au, Bg, yy, G5; nostr. lect. hab. δ, ἡ, 9. — 1319 Diu ten- 
tum ao, BB, yy, G; codd. et rel. edd. hab. nostr. lect. — 1321 Caria tr. 
bibantur 8. — 1322 Sudores y. — 1323 Noxis succus «a. — 1324 Reprimit- 
que à, x, Δ; reprimit pellitque ἡ, 9. —. 1325 Serpillium in inscriptione ««, 
PR; serpyllum G5. . Quasi serpit B. — 1326 Vicinans G5. | Cui ferv. y. - 


Macer Floridus. 85 


Acri cum vino coctum contundis olivo, | x | 
Cui rosa dat nomen, hoc unguine perline frontem 
Aegroti, capitis solet hoc sedare dolorem. 

1330 Nidor combasti serpentes effugat omnes 
Et quodvis animal infundens ore venenum; 
Hoc ideo miscere cibis messoribus est mos, 
Ut si forte sopor fessos depresserit illos, 
Vermibus a nocuis tuti requiescere possint; 

1335 Pestiferos morsus bibitum iuvat appositumque. 
Provocat urinas, compescit tormina ventris, 
Splen iuvat, admixto si saepe bibatur aceto; 
Si mel praedictis iungatur, sputa cruenta 
lactantes mire potus solet ille iuvare; 

1340 Haustum cum vino iecoris sedare dolorem 
Dicitur, hicque solet producere menstrua potus. 


XL. VIOLAE. 


Nec roseus superare decor, nec lilia possunt 
Fragrantes Violas specie, nec vi, nec odore. 
Dicitur humida vis illis et frigida primo 

1345 Esse gradu; species tres esse leguntur earum, 
Noscere quas tantum diverso flore valemus: 
Nam sunt purpurei flores albique nigrique, 
Cunctis pene pares sunt in medicamine vires. 
Inflammata iuvant loca, tritas si superaddas; 

1350 Crapula discutitur bibitis, capitisque gravedo 
Olfictu solo vel si caput inde coronas; 
Anginis potae medicantur aqua resolutae. 
Purpuream Violam dicunt curare caducos 


1327 Contundas BB. Coctum si tundis ἡ, 9; vino si tw contundis «; vino 
tritum si tundis y; vino tritum contundis m. Sensus est: si serpillum cum 
aceto coctum contundis cum oleo rosato. — 1328 Perlue nn, 9.9. — 1329 
Capitisque solet sedare ἡ; capitis sol. hoc lenire 4. — 1331 Profundens GC, 
a5: effundens 15. aliud infundens yy. — 133% Cibo y. — 1334 Tuto nn, 99. 
— 1335 Bibitum morsus 9; morsus tritum ἡ. Hunc versum omitt. λ. — 


1336 Urinam y, ἡ, xx. — 1337 Sumatur aceto nn, 9-9. — 1338 Iungatur 
praedictis 0. — 1339. Iactantem δ, xx». Solet iste «u, BB, yy. — 1341 Edu- 
cere 9. — 1342 Non roseus 9. Superare color y, A, a. — 1345 Dicuntur 


earum B. — 1349 Tritae «, ὃ, 00, se, qm, 9-9. trita p. — 1350 Ctr. Regim. 
Salern. v. 198. — 1351 Corones u. — 1359. Gingivis potae 9, «x, — 1353 
Purpureas violas n. Cfr. Reg. Salern. v. 199. 


6* 


9A Macer Floridus. 


Praecipue pueros, si mixto sumitur amne. 

1355 Radices Violae cum mirrha tunde crocoque, 
Hoc inflammatis oculis apponito nocte; 
Contritis foliis Violae cum melle perungens 
Ulcera sanabis capitis; si iungis acetum 
Et cataplasma facis cedet collectio quaevis. 

1360 Illius curat elixatura tumorem 
Matricis, tepida si saepe fovebitur illa; 

Ani fissuras, quas appellant ragadias, 
Addita cerotis medicatur saepe perunctas; 
Pustula si fuerit, melli superadde iugatam, 

1365 Illius semen cum vino menstrua purgat, 
'Tritae commixto radices eius aceto 
Splen siccant bibitae vel spleni si superaddas; 
Hocque modo calidam dicunt sedare podagram. 
A stomacho choleram rubeam potata repellit 

1370 Herba virens Violae vel flos siccusve recensve, 
Morbos de cholera rubea vel sanguine factos, 
Mollibus in costis aut in pulmonibus ipsis, 
Sedat si mixto potabitur amne recenti; 
Infantum tussim sic et suspiria sedat. 

1375 Ex Violis oleum sicut de flore rosarum 
Conficiunt, multis quod dicunt utile causis, 
Auribus infusum sonitum fugat atque dolorem, 
Et capiti prodest, quocunque dolore laboret, 
Leniter infrigidans corpusque sopore resolvens, 

1380 Lumbricos necat infusum bibitumve vel unctum, 
Et capitis furfur oleo depellitur isto. 


1354 Mixto si sumitur y, ^» π. — 1356 Ac infl. 9. Hunc versum omitt. 
δ, x. — 1357 Violae foliis B, 4. — 1358 Ulc. curabis à, x. — 1359 Hunc 
versum et sequentem omitt. z. Collectio i. e. apostema 6. — 1361 Fove- 
bitur herba 9. — 1362 Scissuras B, y, ἡ, 9, 2, x, κα. — 1363 Ceratis ὃ, 
35, 99.  Medicantur y; medicabitur 9. Perunctis edd. , peruncta 9; per- 
unclas à, ἡ, #4, t. — 1364 lugata κ et edd. — 1365 'Omitt. «. — 1366 
Cum misto 00, sc, C5, qm, 9O; commixtae Pf. — 1367 Bibitae xy vel 
si sup. 9. — "4369 Rubeam coleram y, π. — 1370 Succusve recentis π. — 
1372 Coxis Δ. . Ac in pulm. ἡ. Molles costae sunt c. inferiores s. spuriae. 
— 1374 Sicut BB. Susp. curat 9. — 1376 Mult. sic à; mult. quoque ἡ. — 
1377 Sonit. iuvat ὃ. — 1378 Calore laboret ἡ, 4, w; dol. laborat «, nn, 
99. — 1379 Leviter ««, BB, yy. — 1380 Bibitum vel inunctum a, B, 9, x, 
90, cc, CL, nn, 99; bibitunque venenum π. 


Macer Floridus. 95 


Os capitis ictu fuerit si forte plicatum 

In tantum, ut linguae patiens amiserit usum, 

Fac prius hanc Violam cum vino sumere tritam, 
1385 Postea, si fuerit capitis pars dextera laesa, 

Contritam plantae pedis hanc adnecte sinistri, 

Atque e converso facias si laeva plicata est: 

Os resilit, linguaeque die redit usus eadem, 

Ut Justus tradit medicus, qui talia scripsit. 
1390 Altera vis Violae fertur mirabilis esse: 

Albae si Violae radix teneatur in ore 

Et transglutitus sit succus saepius eius, 

Vulneris immodicum tradunt mox sistere fluxum, 

Hanc liquiritiae tradit vim Plinius esse. 


XLI. ARISTOLOCHI A. 


1395 Aristolochiae species tres dicimus esse, 
Longa prior, radix est cuius longa, vocatur. 
Dicta rotunda sequens, quod sit radice rotunda, 
Tertia Clematis graeco sermone vocatur, 
Viribus haec pene par dicitur esse rotundae. 

1400 Omnes vim calidam siccamque leguntur habere, 
In primo vis sicca gradu fervensque secundo. 
Pestiferos morsus cum vino. sumpta zo£uzde 
Curat et assumptis prodest sic hausta venenis, 
Hocque modo tardas educit sumpta secundas, 


1382 Ictu capitis à, A; cap. fuerit ictu ἡ, 9, xx. — 1383 In omitt. 9. 
— 1384 Hunc ἡ, 9, x, CC. — 1385 Pars veru fuerit capitis si 9; pars ma- 
cima laesa x. — 1386 Contr. parti pedis hunc ὡς contr. pl. pedis annecte n; 
hanc annecte y, 0, À, μ, πὶ hanc innecte 9. Sinistrae d. — 1387 Atque 
eadem dextrae facies si B. Est omitt. 0. — 1388 Eodem ὃ. — 1389 Pro- 
vidus ut tradit ἡ; Hippocras ut trad. 9; Ut iustus tradat we, BB, yy; Gue- 
roaldus annotat: ,,ut medicus nomine iustus tradit qui scripsit talia dogmata 
medicinalia**. Forsan lustus ille quem citat Marcell. Empir. cap. 25. — 
1392 Transglutitur sin; transglutitus succus sit ὃ, ar; sic suecus α, 7, 00, 
ἐξ, 79, 99; sit saepius succus CC. — 1393 Stringere flucum ἡ, 9. — 1394 
Hunc vers. omitt. y, x, u. Vim tradit ἡ, 95 tradunt vim pulveris ὃ. Hanc 
glycyrrhizae tradit GC. — 1395 Aristologia plerumque legitur apud medii 
aevi medicos, quamvis herba nomen inde acceperit, quod ἄριστα foo: 
ταῖς Àogoic, optimum scilicet auxilium afferat puerperis. Legimus esse e, 
M, 7; novimus B, x. — 1396 Cuius est ὃ. — 1397 Dicta secunda teres ἡ. 
— 1399 Esse secundae 9. — 1401 Secundo est y, x, 1, δ, ze, CC, qm, 99, 
- en 1403 Sic sumpta ἡ; sic prodest hausta xx. — 1404 Abducit ἡ; pro- 
ucit 4. à | | 


"BM , 


86 Macer Floridus. 


1405 Cum pipere et mirrha putredine mundat ab omni 
Post partum potata steras, vel subdita tantum, 
Asthmaticis prodest et frigora sumpta repellit; 
Pleureticos curat mixto si sumitur amne. 
Quodlibet infixum superaddita trita repellit, - 

1410 Vulnera cum mellis purgatque repletque liquore; 
Quod si praedictis irim coniungis et inde 
Ungas gingivas, dentes putredine purgat. 
Splenis duriciam solvit laterisque dolorem, 

Si mixta potatur aqua; febresque malignas 

1415 Hoc potata modo fertur compescere mire. 

Sic etiam spasmis super omnia subvenit hausta 
Et sedat diram sic saepius hausta podagram, 
Et morbum curare solet sic sumpta caducum, 
Et ventris nimium sic mitigat illa dolorem, 

1420 Et sic fit sumpta levior paralyticus illa. 
Daemonium fumus depellere dicitur eius, 
Infantes fumo tradunt hoc exhilarari. 

Fistula curatur huius radicibus herbae, 
Si bene purgatis eius loca concava farcis; 

1425 Singultus sumpta sedari dicitur illa. 

Omnia Zozg« potest quae dixi posse rotundam, 
Longa tameu vires habet illa debiliores, 

Unde quidem si defuerit quandoque rotunda 
Par pondus longae ponatur dimidiumque ; 

1430 Fomento longae prodest decoctio mire 
Matricum morbis humores extenuando 


1405 Purgat ab omni B. — 1406 Potata uteros vel G5, xx, cfr. v. 13. — 
1408 Pleureticosque B. — 1409 Quid libet x. — 1410 Mellis purgat replet- 
que liquore «, nn, 9-95 mellis purgatque repletque liquore 9, A, u, m, δδ, ee, 
CL, xx; mellis purgatque repleta liquore 85 melle purgatque. repletque. liquore 
Y, 9,7, *; melle purgat liquore repletque wa, BB, yy. — 1412 Ungis ὃ, 
Dentesque -««, BP. Purgas edd. plur.; purgat δι ἡ, x, π, xx. — 1413 Do- 
lorem 9, xx. — 1414 Potetur α, 9, x». — 1415 Haec «. — 1416 Convenit 
hausta À. — 1417 Duram sic xx. — 1418 Si sumpta 8; morbos cur. s. 8. 
S. eaducos 9; morbum sic sumpta solet curare caducum ὃ, ἡ. Omitt. hunc 
vers. xx. — 1420 Sic quoque fit «, B, y, à, u, δ, ec, CC, nn, 99. Para- 
clitus π. — 1421 Daemonum au, BP. Dicitur huius «. — 1422 Infantem 9. 
Credunt hoc μι; dicunt; 4, π, 00, ci, CCy om, 90, xx — 1424 Sarcis α. — 
1425 Sinyult. herba sedari ἡ, ὃ. Sumpta sedare ae, BB, yy. Dicitur. ista 
9. — 1427 Illas «c, 88, yy. — 1431 Matricis «. Hum. exculiendo x. Ὁ 


Macer Floridus. 87 


Pingues, et purgat eadem si sumitur illas. 
Plinius hanc formare mares cum carne bovina 
Appositam vulvae postquam conceperit inquit. 
1435 Trita necat pisces, admixta calce, rotunda, 
Hanc ideo quidam terrae dixere venenum. 


XLI. MARRUBIUM. 


Marrubium nostri, dixerunt Prassion Argi; 
Hanc herbam medici calidam siccamque secundo 
Tradunt esse gradu; decoctio totius herbae 

1440 Seminis aut eius phthisicos mire iuvat hausta, 
Pectoris haec varios compescit potio morbos, 
Et melius prodest, illi si iungitur iris; 
Asthmaticos sic sumpta iuvat tussimque repellit. 
Accelerat partus eadem pellitque secundas; 

1445 Si mel Marrubio iungatur, vulnera purgat, 
Hocque modo curat, quae rodunt ulcera carnem; 
Dicitur hoc bibitum lateris sedare dolorem. 
Omnibus his succus siccatus proderit eius; 
lllius succus cum vino melleve mixtus 

1450 Prodest luminibus caligine debilitatis ; 
Sic iuvat ictericos iniectus naribus idem, 
Auriculaeque gravem dicunt curare dolorem, 
Hunc mixtum roseo si fundas intus olivo. 
Usum Marrubii dicunt non esse salubrem 

1455 His, qui vesicae morbo renumque laborant. 


1432 Eadem sublimiter illas &; etiam si sumitur illa 9; etiam si sumi- 
tur illos ἡ. — 1433 Formare matres κ᾿ — 1435 Ammisxta &. Calce rotun- 
dum 9; caule rotunda ». Cfr. Plin. hist. nat. XXV. 8. — 1437 Prasion ὃ, 
&8, CC, 00, 99%, xx; prassion @, B, y, N, *, M, 7, 00. Argi i. q. Graeci. 
Dixere«. Graeci. — 1438 Siccam calidamque À.. —. 1439 Dicunt 8, 9, 90, 
&&, C5, qm, 99. — 1440 Ptisicos, tisicos etc. plur. codd. et edd. — 1441 Et 
varios 9. — 1442 Illi prodest 8. — 1443 Asmaticos plur. codd. et edd. — 1444 
Secundam y. — 1445 Vuln. curat à. — 1446 Vuln. carnem y; ulc. carnes 
α, ὃ. — 1447 Curare dol. y. — 1448 Omnib. his succus cum vino melleve 
iunctus. Prodest luminibus y. —. 1449 Melleque 9, CC, xx; melleque iunctus A, 
πὶ; melle vel unctus n; melleve mixto 8. — 1451 Invectus «. Hunc versum 
et duos sequentes omitt. y, m. — 1452 Sedare dol. x. — 1453 Roseum 
olivum i. 4. oleum rosatum. — 1454 Non dicunt f, 6, ze, 55, un, 99. 


88 Macer Floridus. 
XLlil. IRIS. 


Iri dat florum nomen color ipse suorum: 
Coelestis similes sunt nempe coloribus Iris. 
lllyricam dicunt illam, quia plurima nasci 
Fertur in lllyria. "Vis eius sicca calensque - 
1460 Dicitur atque gradum dant huie in utroque secundum. 
Maior vis huius est in radicibus herbae, 
Has desiccandas, per frusta rotunda secatas, 
Sic ut se partes non tangant insere filo, 
Inque loco sicco fac suspendantur in umbra, 
1465 Vix aliter totum poteris servare per annum. 
Cum vino sedant tussim, praebentque soporem, 
Si latitans intus sanies praecordia laedit, 
Pellitur illarum cum vino pulvere sumpto; 
Cum mulsa bibitus choleram depellit iniquam, 
1470 'l'ormina commixto bibitus sedabit aceto, 
Hocque modo sumptis dicunt prodesse venenis, 
Spleneticis et contractis et frigore laesis 
Cum vino bibitus pulvis medicabitur eius, 
Hocque modo sumptus tardantia menstrua purgat. 
1475 Duricias stericas radicum coctio mollit, 
Si subtus tepida foveantur saepius illa; 
Haec cum clysterio si sit subiecta per anum, 
Non modicum sciasis dicunt prodesse dolori; 


1456 Yri, Hyri codd. et edd. Nomen florum wu. In codice ó hoc caput 
de iride ita incipit: Yris purpureum florem gerit, yreos album, Gladiolus 
croceum, sed spatula fetida nullum, Yri dat florum etc. — 1457 Namque 
color 9; nempe coloribus ipsum ὦ. — 1458 Illiricam, Ylliricam plur. codd. 
et edd. — 1459 Illiria, Illirica etc. — 1461 Huius est in rad. eius plur. 
edd.; eius est im radic. huius «, 9; eius est in rad. herbae y; nostr. lect. 
hab. 8, ἡ, A, π, C5. — 1462 Des siccandas «c, B8; des utendas y, A, n. 
Ad desiccandas ὃ. Frustra roganda secandas u. — 1464 Inde loco ἡ. — 
1465 Servare per xx; omn. al. edd. et codd. habent siccare. — 1466 Tus- 
sim sedant 9. — 1467 Laedat ἡ, 9; foedat G; sedat ««, BB, yy. — 1469 
Depellet u. — 1470 Commixto y, δ, ἡ, À, 7, xx; commixtus Bp; cum mixto 
u, 9, x, u, 00, cc, CC, nn, 9O. — 1472 Spleni contractis et quovis frig. ὦ, 
9, 00, cc, CC, qm, 99, xx; spleni et contractis et quovis frig. »; splenibus 
attractis et quovis friy. 9; spleneticis et contritis et frig. 9; spleneticis et 
contractis ex frig. ἡ; nostr. lect. cum aliquot codd. hab. «u, 88, yy. — 1473 
Pulvis bibitus u. Hunc vers. cum sequente omitt. 8. — 1475 Duricias uteri 
CC, xx; cfr. v. 13. "Radicis cociio ἡ; radicum polio 7, À, x. — 1476 Suptus 
a. — 1477 Clisteri yy; clisterio al. edd. et codd. — 1478 Modicum ischia- 
dis 66, xx; cfr. v. 39. schiasi 00, cc, sy, 94; sciasi 0, », 15. sciasüm u. 


Macer Floridus. 89 


De radicibus his mixto collyria melle 

1480 Fiunt, quae vulvae pellunt subiecta secundas, 
Inque locis haec fixa cavis syringia curant. 
Commixtus melli desiccat vulnerà pulvis, 
Carneque nuda replet, si sit superadditus, ossa. 
Pulveris ellebori pars tertia iungitur albi 

1485 lris radicum tenui cum pulvere duplo, 
Pulvis uterque simul commixto melle ligatur, 
Hoc superappositum purgat lentigine vultum, 
Et papulas eius istud cataplasma repellit. 


XLIV. ENUL A. 


Enula, quam Graecus Elnam vocat Eleniumque 
1490 Dicitur a medicis, est forma cognita cunctis. 
Humida vis eius et fervida dicitur esse, 
Humor habere gradum primum, fervorque secundum 
Dicitur. lius decoctio menstrua purgat 
Si hibitur, movet urinam, depellit abortum, 
1495 Dicitur haec eadem stipatum solvere ventrem. 
Radix trita fugat sciasim superaddita coxae; 
Ex eius foliis cum vini nectare coctis 
Mire nefreticis renes involvere prodest. 
Eius radicum pulvis cum melle voratus 
1500 Tussim compescit, orthopnoicisque medetur; 


1479 His de radicib. y, ». Colliria, colleria etc. plur. edd. et codd. — 
1481 Inque loco x. Inque locis haec fixa clavis A; haec frixa cavis y; locis 
cunctis haec fixa siringia curat B. Siring., ciring. etc. — 1483 Ossi 9. — 
1484 Hellebori plur. codd. et edd. Illi y, x, 00, se, nn, 99. — 1485 Yri 
radicis t. c. pondere ἡ. — 1486 Ligatus edd.; ligatur 7, ὃ, 09, A,n; ligetur 
x. Simul quae mixtio melle ligatur ἡ; simul cum mixto melle ligatus x. — 
1487 Suprapositum «a; superpos. BB, yy. Curat n.. Caligine 9, «u, BB, yy, 
00, cc, nn, 9%, v»; lentigine a, B, y, ἡ, ὃ, x, 4, u, π, G, LC, quod etiam 
cum Dioscoridis textu (I. 1.) congruit. — 1488 lllud «e, ὃ, n, 9.  Resolvit 
72,9%, 4, m. — 1489 Inula quam ze, G5, nn, 929. Quam vulgus ἡ, 9, 
90, cc, y, 90. Elmum vocat. eleniumque 9; elnam voc. elleniumque 9; ele- 
nam vocat eleniwnque BB; elmam voc. eleniumque «, B, 7, 4, u, eu; elnam 
voc. eliniumque δδ, ce, nn, 9:9; helenon vocat helleniumque GC; helenon voc. 
helliniumque κα. — 1490 Haec forma «c, BB, yy. Cognita multis y. — 1496 
Jwat sciasi ὃ, Ischiada ac radix sanat trita addita coxae CC; cfr. v. 39. — 
1497 Vino au, BB, yy. Vino nectere cunctis ὃ. — 1498 Neufreticis, neufra- 
ticis etc., i. q. nephriticis. Prodest involvere renes xx. — 1499 Radicis «, 
P, 7, ἢ; κα. Hunc et sequentem versum omitt. A. — 1500 Ortonoicisque 
var. codd.; emoptoicisque ἡ, 9; haemoptoicisque xx. 


90 Macer Floridus. 


Cum succo rufae succus si sumitur eius, 
Affirmant ruptis quod prosit potio talis. 


XLV. YSOPUM. 


Est Ysopum siccum calidum quoque, tertius illi 
Est in utroque gradus. Eius decoctio facta 

1505 Sic ut cocta simul sint mel, ficus quoque sicca, 
Prodest non modicum patientibus hausta catarrhum, 
Subvenit et voci raucae versata palato, 

Et prodest cunctis pulmonum sumpta querelis; 
Lumbricos ventris eadem potata repellit. 

1510 In pectus capitis si destillatio fiat, 

Quod persaepe solet tussim phthisimque creare, 
Prodest haec eadem decoctio sumpta frequenter; 
Omnibus his prodest pulvis cum melle iugatus. 
Contrito viridi si iungitur oxymel illi, 

1515 Sicque datur bibitum, stipatum molliet alvum, 
Cum vento nocuo viscosum flegma repellens; 
Cardama si iungas his, solves fortius alvum. 
Potio si viridis vel sicci saepe bibatur, 

Vultibus eximium fertur praestare colorem; 

1520 Cum nitro et ficu sicca si conteris ipsum, 


—— 


1501 Si succ. «c, DB, yy, wx. Succus si iungitur ἡ. Huius ou, PP, yy. 
— 1502 Sumtio talis x. Post hunc versum addit A: Cum butiro modicoque 
oleo decocta tumorem Matricis subiecta tepens fugat illa colique, Et cunctis 
intus morbis sic subdita prodest, Hac etiem testes poteris curare. tumentes, 
Cum foliis lauri bene tritam si superaddas. Editio CG addit post v. 1502: 
Hac etiam poteris testes curare tumentes. Cfr. Regim. Salern. v. 211, 212. 
— 1503 Hyssopum est siccum C5. — 1504 Decoctio sumpta ἡ, 9. — 1505 
Simul sit ἢ, yy, G. — 1506 Modice 9, κα; prodest immodicum ἡ, ὃ. Tus- 
sim patientibus hausta y, A, π, yy. — 1507 Hunc versum ‚post 1508 habet 
y, Δ. — 1508 Pulmonis xx. — 1510 Impetus et capitis nn, 90; et pectus 
00, ec. Distillatio plur. codd. et edd. — 1511 Quae 9, x, δ, ce, GG, nn, 
99, xx. Tussinque ptisimque au, BB, yy. — 1512 Decoctio facta ὃ, — 1513 
Melle ligatus wu. — 1514 Cum trito au, BB, yy. Viridis si iungatur α. Ille 
ὃ, — 1515 Stipatam ὃ, A, x. — 1516 Vitiosum flecma ὃ, Repelles u. In 
edd. Atroc. et Pictor. ordo versuum mutatus est, ita ut 1518, 1519, 1516, 
1517 hoc modo se excipiant. — 1517 Carthama «5. cartami β; cordume 775 
cardnia δ, ze. Diosc. (11. 27) habet zuod«uov, nasturtii, in aliis edd. 
καρδαμώμον. cardamomi. Junges z. Solis ἡ; solvere à, xx. — 1518 Sic- 
cae δ; vel sua saepe ἡ; vel si cui saepe xx. — 1519 Cfr. Regim. Salern. 
v. 206. — 1520 Vitro siccaque ficu ἡ; mitro et sicca ficu 9. Siccam s. c. 
ipsam à.  Coxeris au, Bg, yy. 


Macer Floridus. 91 


Et superapponis spleni cataplasma tumenti 
Hydropicisve, solet siccando repellere morbum; 
Cum vino bibitum praecordia tensa relaxat, 
Et quicunque nocet tumor interiora recedet. 
1525 In quo decoquitur si dens foveatur aceto, 
Fertur ab immodico cito saepe dolore levari. 
Accensi fumo sonitus compescitur auris. 
Elixum appositum livores limpidat omnes, 
Sic iuvat ietericos iniectum naribus idem. 
1530 Auriculae dicunt gravem curare dolorem, 
Hoc mixtum roseo si fundis intus olivo. 


XLVI. ASARUM. 


Est Asarum graece dictum, Vulgago latine. 
Haec calidae et siccae virtutis dicitur esse, 
Tertius est illi gradus, ut dicunt, in utroque. 
1535 Provocat urinam, potataque menstrua purgat, 
Hocque modo iecoris medicatur sumpta dolori, 
Hydropicosque iuvat, sciasim fugat hausta frequenter, 
Et vulvae morbis decoctio subvenit eius. 
Dicitur ictericum potata repellere morbum, 
1540 Elleborique modo vomitu praecordia purgat, 
Sed non est huius purgatio tam violenta, 
Nec metuenda quidem, si fiat taliter illa: 


1521 Superponas nn, 99; superapponas rel. edd., superapponis y, v, 
O4 x, À, u, π. — 1522 Ydropicisque ἡ, 9. Pellere x. — 1523 Laxa resol- 
vit A. — 1524 Recedit y, À, x, 00, sc, CC, nn, 90, x»; repellit d. — 1527 
Accensae B, y, 4, À, p, x, yy, 90, ec. — 1528 Humores limp. δ, ze, CC, 
nn, 9:9. Livores i. e. maculae cutis G. — 1529 Iniectus B, y, 4, =. Hunc 
versum cum duobus sequentibus omitt. «, δ, ἡ, μ; alia manu adscriptos ha- 
bet 9. — 1530 Auriculaeque gravem B, y, 7, CS; auriculae dic. grandem xx. 
Hunc versum et sequentem omitt. x, A. — 1531 Si fundas y,z, SS. In fine 
huius capitis et quidem post versum 1528 habet 9: Pectoris humores ysopi 
decoctio mundat Nosque fides mundat, mundaque corda facit. — 1532 Graece 
vulgago dicta 00, ze, CC, nn, 99; dictum graece x. Nomen Vulgago huic 
plantae impositum iam occurrit in Fulberti Carnotensis (t 1029) epist. 46: 
„Vulgaginem etiam petitam vobis mittimus, quamvis aetatem vestram tali 
iam vomitu fatigari non suademus etc.‘ — 1535 Potata ««, PP; potatum 
yy. — 1537 Hydropicos iuvat ischiadem C5; cfr. v. 39. — 1538 Hunc vers. 
omitt. α. — 1540 Praecord. mundat ὃ, ἡ,.}λ. — 1541 Eius purg. B, 7, N, ^. 
— 1542 Taliter ista 9. Gueroaldus ad hunc locum affert duos versiculos, 
qui conditiones in exhibendis purgationibus observandas complectuntur: 
„Ars, aetas, regio, virtus, complexio, forma, Mors et symptoma, reple- 
tio, tempus et aér**. 


99 Macer Floridus. 


Aetatem et vires eius circumspice primum, 
Quem purgare voles, et tempus quale sit anni, 

1545 Et si sit regio fervens vel frigida valde, 

Aut si temperiem mediam tenet inter utrumque; 
Nam senibus puerisque parum donare licebit, 
Aetatis mediae plus his iuvenesque requirunt, 
Pinguibus et validis plus dandum quam macilentis 

1550 Debilibusque viris, magis in gelida regione 
Dandum quam calida, duris quocunque labore 
Plus illis tribues, quos reddunt otia molles. 
Haec circumspiciens et caetera talia tractans 
Non solum tutus dabis hanc, sed quaslibet herbas 

1555 Quae purgant vomitu stomachum, ventremve resolvunt. 
Sed quia de cunctis dixi communiter herbis, 

Quo sit danda modo proprie Vulgago docebo: 
De folis eius triginta recentia tollens, 
Adde meri tantum quo possint cuncta recondi, 

1560 'Tota nocte mero facias macerentur in illo, 

Mane terens vino, quo sunt macerata, resolve; 
Tune olus excoctum cum pingui carne recenti 
Porcina prius aegroto da sufficienter, 

Et sumat vini quantum vult fortis et albi, 

1565 Sic Asari succum colatum trade bibendum. 
Fortibus et magnis est hic numerus foliorum 
Sufficiens, reliquis (ut diximus) est minuendus, 
Iuxta quod vires, aetas et tempora poscunt. 


1543 Primo ὃ. — 1544 Velis et 8, 9. "Temp. quodlibet 9. — 1546 
Utramque 00, ze, CC, nn, 94, x». — 1549 Validis dandum est plus quam y. 
— 1550 Debilibusque parum magis B. — 1952 Plus tribuas minus his quos 
n; plus dabis hisque minus quos y, 9, C5, xx. Illis scriptum esse videtur 
pro quam illis, nisi forsan ita legendum est, contra codicum auctoritatem. 
— 1553 Talia caetera x. — 1554 Dabis sed u; dabis has sed x. — 1555 
Ventremque «, à, 9, x, A, xt, #2; ventrenwe u, G, BB, yy, GG; quae purg. 
stomachum vomitu ventremque y, ἡ; quae purg. vomitu ventrem stomachumwve 
00, cc, nn, 9-9. — 1556 Communiter istis u. — 1058 Fol. huius B, y, *. — 
1559 Merum quantum sit opus quo cuncta recundi 7. — 1560 Facies 9, x, 
À. — 1561 Teres x, 77,99, xx. Quo sint ἡ, x. Hunc versum omitt. 4. — 
1564 Quantum vini GC; vult quantum ὃ, x, 06, «c. — 1565 Collatum ἡ, 7. 
— 1566 Hic est A, xx. — 1567 Subüciens nn, 9-9. — 1568 Aestas nn, 9. 
Vires eius et caetera w; vires et aetas tempora ἡ; vires, aetas οἱ tempora 
9%, x, λ, 15; et caetera rel. codd. et edd., sed confer v. 1821, ubi eadem 
fere recurrunt. 


Macer Floridus. 95 
ΧΙ. MENTHA 


Vim calidam siccamque gradu fert Mentha secundo. 
1570 lllius potu vis digestiva iuvatur, 

Confortat stomachum, vomitum quoque detinet hausta, 

Lumbricosque modo depellere fertur eodem. 

Diversis morbis occurrit testiculorum, 

Si foveantur aqua, qua Menthae cocta sit herba; 
1575 Concretum solvit lac mammis addita trita, 

Instillata fugat auris cum melle dolorem, 

Asperitas linguae fugit illa saepe fricatae, 

Haustaque cum sapa partum solet accelerare, 

Trita canis morsum superaddita cum sale curat. 
1580 Haec haemoptoicis mixto succurrit aceto; 

Matrici succus si subditur illius, ante 

Quam fiat coitus, mulier non concipit inde. 

Caseolos succus putrescere non sinit eius 

Admixtus vel si viridis superadditur herba. 


XLVII. CYPERUS. 


1585 Vim Cypero medici calidam siccamque secundo 
Dicunt esse gradu. Potu depellitur eius 
Calculus, urinae purgat laxatque meatus. 

Dicit Apollodorus, quod pellere possit abortum, 
Si mulier foveatur aqua, qua coxerit illum; 

1590 Asserit hic idem consumere posse lienem 
Illius fumus, si saepius ore trahatur; 

Si se sanus homo fumo subfumiget illo, 


. 1569 Menta plur. codd. et edd. — 1570 Degestiva x. — 1573 Succur- 
ril 9; occurrere y. — 1575 Mammis lac solv. «. Lac solvit mammis si sit 
superaddita trita 9, u. — 1577 Fricata y, 00, ee, CC, nn, 99. — 1578 
Cum cepa (in margine notatur: al. sapa et melius) 9. Sapa i. e. vinum 
coctum usque ad consumtionem duarum partium G.; apud scriptores Ro- 
manos antiquos sapa est mustum coctione ad dimidiam vel tertiam partem 
inspissatum. — 1579 Morsus B. — 1580 Haemophthisicis δ, «c; emoptoicis 
etc. var. codd. et edd. — 1583 Sinit inde ὃ. — 1584 Viridis vel si x. — 
1585 Ciperus semper pro cyp. plur. codd.; cirpus n.  Calidam cipero medici 
À. — 1586 Depell. huius «, 8, u. — 1587 Urinam 9. — 1588 Apolodorus 
9, u; Apolloridus x; Apolloderus x. — 1589 Coxerit ipsum 9, u, 15 co- 
meris ipsum a; coxeris illum 8. — 1590 Hic inde ««, BB, yy. Consumi «, 
9, u, wa, BB, yy, x». — 1591 Fumo «, x, A, u, CC, «xx. — 1592 Suffumi- 
gel, suffumigat, subfumigat var. codd. et edd. Isto β, ἡ. 


94 Macer Floridus. 


Dicit eum fieri firmum magis et. leviorem. 
Subvenit alarum vitiis admixtus olivo 
1595 Succus, sic vitium fugat intertriginis unctum, 
Humores nimios desiccat saepius haustum. 
Illius solus pulvis cum melle iugatus 
Ulcera mirifice vel vulnera putrida purgat, 
Praecipue pulvis hic ulceribus valet oris. 
1600 Si bibitur stomachum confortat debilitatum, 
Hydropicis multum succurrit saepius haustum, 
Atque per urinas humores purgat aquosos. 
Contrito validum Cypero si iungis acetum 
Ulcera, quae serpunt, cohibes medicamine tali. 


XLIX. PAEONIA. 


1605 Paeoniam medici calidam siccamque fatentur, 
Hancque tenere gradum dicunt in utroque secundum. 
Splen, iecur et renes cum mulsa sumpta iuvabit, 
Si iungatur ei violenter amygdala trita, 

Menstrua sic purgat et fluxum detinet alvi. 

1610 lllius in vino decoctio saepius hausta | 80} 
Vesicae duros sedat sie sumpta dolores, 

Et scotosim sie illa iuvat stomachique dolorem, 
Nefreticos eadem multum iuvat, ictericosque. 
Calculus infantum potu depellitur eius; 

1615 Pressuras, inferre solent quas somnia nocte, 

Paeoniae semen, bibitur si saepius, arcet. 


1593 Plin. XXI. 18. — 1594 Illarum BB, nn, 9-9. — 1595 In pruriginis ἡ. 
— 1596 Nimios purgat siccat saepius au; purgat sicca BB; purgat sic G, i. e. 
cum oleo; depellit saepius δ, ee, CC, nn, 99.  Haustus p, y, n, edd. Atroc. 
Cornar. Pictor. , xx. — 1597 Istius 77, 99. Mellive iugatus «, 9, 
(30, ec, LC, πη, 99, xx. — 1598 Viscera mirif. 7. Et vulnera f. "(599 
Hunc versum omitt. «o, 88, yy, G; post 1600 habet ἡ. — 1601 TYeterieta 
mult. ὃ. Hydropicis prodest multum bene saepius À. — "1602 Urinam p. — 
1603 Contr. calidum zx. — 1605 Peonia, peionia etc. Siccam calidamque » 
— 1606 Atque tenere y. — 1607 Iecor B. — 1608 Iungantur wa, BB, 7 
Amigdala plur. codd. et edd. — 1610 Huius cum vino 9. — 1611 Poor f 
u, CC, xx. Sic sedat à; siccat sic «o, BB, yy. — 1612 Scotosin u; sclero- 
sim 66; sclerosin xx. "Sie sumpta iuvat ὃ. — 1613 Neufreticos , nephreticos 
etc. In edd. Atroc. Cornar. et Pictorii versus 1614 ante 1613 ponitur. — 
1614 Depell. huius «, A; depell. isto B, y ; deducitur eius ὃ. — 1615 Solent 
insomnia nn, 9-2. Sermo est de ephialte s. incubo. 


Macer Floridus. 95 


Illius radix pueris suspensa caducis 
Non modicum prodest, Galienus ut asserit auctor; 
Quendam se puerum narrat vidisse caducum, 

1620 Aetas cuius erat annorum circiter octo, 
Paeoniae puer hic radicem ferre solebat 
Appensam collo;. quadam vice. decidit illa, 
Moxque puer cecidit, solito. qua more ligata 
Protinus evasit; Galienus vero probare 

1625 Rem plene cupiens radicem denuo dempsit 
De collo pueri, cecidit, viguitque resumpta; 
Cognita vis herbae fuit huius sic manifeste. 
Ipse Dioscorides cunctis ait esse caducis 
Aptam, si bibitur vel si suspenditur illa. 

1630 Seminis illius ter quinque rubentia grana 
Cum vino fluxum matricis sumpta. coércent; 
Nigra solent varios matricum pellere morbos, 
Si totidem dantur cum vino nocte bibenda. 
Huius sunt geminae species, mas dicitur una, 

1635 Altera, quae minor est, species est femina dicta: 
Radix maioris est palmis longa duabus 
Grossaque ceu digitus; radix divisa minoris 
Dicitur in plures radices, haec bene purgat 
Post partum potata steras vino sociata, 

1640 In cunctis reliquis similis vis dicitur illis. 


1617 Pueris radiv 9. — 1618 Velut asserit ipse Galenus δ, ee, CC, 
nn, 99. Galen. de simplic. facult. lib. VI, cap. 3, sect. 10, περὲ YAvzvol- 
dns, ed. Kühn, tom. 11. pag. 859. — 1622 Quadam die decidit «; vice 
concidit nn, 99; vice: detulit illam. y. — 1623 Puer recidit nn, 99. --- 
1624 Galienus nempe: prob. 9; rem vero probare. Galenus ‚dd, ze, CC, nm, 
99, 4x. — 11625 Hanc plene eaed. edd.; tunc plene ὃ; rem cupiens plene 
7,*,7. Denuo prensit x; pressit «. — 1626 Morboque resumpta x; surgit- 
que resumpta B. — 1627 Eius sic B; huius tam «, A, uw, x. — 1629 
Illam 7 ; superadditur illa ὃ. — 1630 Virentia grana ἡ, ὃ. — 1632 Ma- 
tricis B, y. — 1033 Nocte bibendum ἡ; dantur. si vino nocte bibantur 9. — 
1636 Palmis est y. Duobus plur. codd. et edd. — 1637 Grossan, 9; cras- 
saque «, LG. Seu digitus y, 9; ser digitis ae, BB, yy, &. — 1639 Potata uteros 
CC, xx; cfr. v. 13. — 1640 Similis sed 85. simulari dicitur illi y, sed cor- 
rigitur: similis vis. Dicitur illi x; dic. esse 9. 


96 Macer Floridus. 
L. BARROCUS. 


Herbam, quam Graeci dixerunt Mellisophyllon, 
Barrocum nostri dicunt vulgariter; illa 

Prae cunctis apibus gratissima dicitur herbis. 
Nec gaudere magis ullius flore videntur; 

1645 Contritis foliis apium si vasa perungas, 

Non fugient, meliusque facis, si lac sibi iungas, 
Unguine cultores retinent examina tali; 
Auxilium praesens apium fert ictibus illa, 

Ictus detrita tegitur si protinus herba, 

1650 Hocque modo, quos vespa nocet vel aranea, curat. 
Trita solet veteres compescere cum sale strumas, 
Hocque modo vitiis dicunt succurrere sedis, 
Femina purgatur decocto cum sale succo, 

Tali discutitur inflatio noxia potu; 

1655 Eius si viridis decoctio saepe bibatur, 

Antiquos dysentericos iuvat et ciliacos, 
Asthmaticis eadem prodest orthopnoicisque, 
Ulcera depurgat, morbos levat articulorum. 
Herba canis morsus superaddita cum sale curat 

1660 Eius fomento; decoctio menstrua purgat, 

Ore retenta solet dentis sedare dolorem, 
Lumina purgari caligine Plinius inquit, 
Eius si succo fuerint cum melle peruncta. 


1641 Melissophillam «; melisophylos B; mellisophillos x5 mellisophillon 
A; melisophilos u, Bg; melisophillos 1; mellisophilos ««, yy; melisophyllon 
00, cc, 77, 9, xx; melisophilon Cà. — 1642 Barocum «, y, 95; barocam. f; 
boracuin 9, ἡ; barrachum x; baratum u; parte 7; boragum 00, ce, C6; 
boragam nn, xx; borragam 9:9. Illam α, B, y, δ, ἡ, #, edd. Atroc. "Cornar. 


Pictor. et xx. — 1643 Gravissima aa, Bg. Herba y, x. — 1644 Illius B, 
$9. — 1645 Contritae α, 0, A, u, 00, se; contusis ». Floris y, 00, ze; flo- 
ris foliis ὃ; floribus B; foliis et y. — 1646 Fugiunt «, B. Facit aa, BB, 


yy. — 1649 δὲ saepius À. — 1650 Arania 9. — 1652 Succurr. foedis c, ὃ, 
00, ce, CC, nn, 99, xx. — 1653 Fem. curatur y, 9. Decoctae «, y, U, 2. — 
1656 Dissent. var. codd. et edd. Et quiliacos à, ww, π; ciliacus morbus 1. 
4. coeliacus. Atque dysentericis prodest haec coeliacisque CC, ita scilicet mu- 


tante Cornario, ne contra metrum peccetur. — 1657 Asmat. plur. codd. et 
edd. Ortonoic. it.; emoptoicisque 9. — 1658 Iuvat articul. 9, à. —. 1659 
Morsum 9, x. — 1661 Oreque trita «; oreque tenta 4. Dolorem «c, BB, yy. 


— 1662 Plin. XXI. 20. 


Macer Floridus. 97 
LI. SENECION. 


Erigeron Graeci, nos Senecion vocitamus, 
1665 Quod canis similis videatur flore capillis; 

Nascitur in muris et in hortis et tegulatis. 

lllius herbae vis frigida dicitur esse, 

In medicinali radix non ponitur usu. 

Flores cum folis tundens infundito vini 
1670 Permodicum dulcis, et sic tepefacta tumori 

Haec simul apponas ani vel testiculorum; 

Addito thus istis, nervos et vulnera quaevis 

Curabis facile posito cataplasmate tali. 

Haec eadem triti facient eius capitelli. 
1675 Potari prohibent, quia suffocare bibentem 

Quidam confirmant, at contra Plinius auctor 

Ictericis quosdam potum donasse salubrem 

Cum vino dicit, talique modo medicari 

Morbis vesicae, plures ait ille probasse, 
1680 Et cordis vitiis illam iecorisque dedisse, 

Torminibus quoque cum passo, iuvisseque potu 

Hoc varios morbos, praecordia quos patiuntur; 

Et viridis facit hoc si tincta voretur aceto, 

Trita solet duras haec cum sale spargere strumas; 
1685 Hanc circumscriptam si quis fodiat sine ferro 

1664 Erigeton y, corrigitur Irigeon; erigenon ὃ; erigonum ἢ; origeron 

λ,π,αα, BB, yy; Senetion, senation , senition, senitiun, etc. Erigeron Grae- 
cis nobis Senecio dictus GG, origeron Gr. nob. sen. dict. xx. — 14665 Dioscor. 
IV. 95: διὰ τὸ ἔαρος τὰ &rOw τριχοειδῶς πολιοῦσϑαι. — Videtur OM NAME 
1666 In oris et stabulatis 85. ortis et stabulatis y; ortis et tabulatis 9,9; 
horlis et tabulatis x, 0à, ze, GG, καὶ hortis et in tabulatis 77, 99; nascitur 
in orlis in muris et in tabulatis 2; in muris et in ortis et tegulatis ac, Bf, 
yy. Diosc. l. c. habet imi ϑριγκοῖς xoi περὲ τὰς πόλεις; Plin. XXV. 13: 
nascitur et in tegulis et in muris**; etiam Gueroaldus loquitur de tegulis. 
— 1666 Illius valde vis herbae 9; herbae praedictae vis ἡ; [rigida vis her- 
bae praedictae ἡ. — 1669 Tundes u. Vino x. — 1670 Dulcis sic n. — 
1073 Facile imposito CC, xx. — 1674 Vel eadem «e. Trita f. e. capitella yn 
N, *; faciunt eiusque capilli ὃ. Faciunt B, 9, x, x. — 1676 Quidam affirmant 
€, B, 1, *. — 1677 Ict. huius au, PP, yy; quondam β, 90, e, nm, 998; 
quodam ὃ; quisdam À; quosdam e, y, ἡ, 9, x, u, π, tC. Potu 0; potam a. 
Saluti 1; salutem ««, BB, yy, G. — 1678 Dixit y. — 1679 Pluries G et 
nonnulli codd.; pluribus B. lle prodesse x. — 1680 At cordis y.  Ficiis 
plur. codd. et edd. — 1681 Iuwvasseque potu πὶ; minuisseque potu y; mulsae 
quoque potu 9; potuque iuvasse we, BB, yy. — 1682 Haec «, 0, y. — 1683 


Aut virid. y. Si sumpta y; si intineta u. — 1684 Hoc x. — 1685 Hunc 
versum cum quatuor sequentibus omitt. c. 


7 


98 Macer Floridus. 


Et tangat dentem vicibus tribus inde dolentem, 
Unaquaque spuens vice, postque reponat eodem, 
Quo fuit orta, loco, sic rursum vivat ut herba, 
Plinius ut dicit, non amplius ille dolebit. 


LI. CHELIDONIA. 


1690 Esse Chelidoniae species geminae referuntur 
A medicis: species est maior prima vocata, 
Altera vero minor; oculis medicatur utraque, 
Coecatis pullis hac lumina mater hirundo, 
Plinius ut scribit, quamvis sint eruta, reddit; 
1695 Hanc nasci dicit avibus venientibus illis 
Et desiccari, solito dum more recedunt, 
Indeque nomen habet Chelidonia, namque chelidon 
Dicitur haec volucris Graecorum more vocari. 
Florentis succus cum melle coquatur in aere 
1700 Igne levi, spumam donec proiecerit omnem 
Et quasi crassitiem mellis decoctio sumat; 
Utilius nullum dicunt oculis medicamen, 
Quos caligo nocet, si sint hoc saepe peruncti. 
Conteritur iuncto sibi radix eius anetho 
1705 Et sic ictericis cum vino sumitur albo; 
Dentis, ut affirmant, prohibet contrita dolorem. 
De folis eius contusis si cataplasma 
Cum vino fiat, maculas abstergere dicunt. 


1686 Tangit ἡ. Dentes v. tr. inde dolentes ὃ, — 1687 Keponet ἡ, 9; 
reponens δὸ, se, CG. — 1688 Rursus B; sursum «u, BB, yy. Ut vivat δ; vivet 
ut 09, cc, nn, 9-9. — 1689 Dicit iam non dens ille 9, u, x; dic. iam n. d. 
inde A; dic. n. ampl. inde B. — 1690 Celidoniae plur. codd. et edd. Gemi- 
nae spec. @, A, π. — 1691 Maior species est 8, x, A. — 1692 Oculis herba 
utraque prodest xx; medicantur utraeque x. — 1693 Hunc et sequentem 
versum habet Regim. Salern. v. 218, 219. Caecatis, cecatis; yrundo. — 
1694 Scripsit B, 9, 09, ze, GG, nn, 90. — 1695 Dicunt B, 9, π, δ, ee, 
CC, qq, 99, x«. — 1697 Celidon B, à, ἡ, 9, x, u, x. — 1698 Vocata «. — 
1700 Leni 0?, 9. Proieceris nn, 99; deiecerit A. — 1704 Donec grossitiem 


9. Crassit. mollis 4. Sumit 0. — 1703 Queis xx. Sint persaepe peruncti x. 
— 1704 Eius aceto B, à, ὃ, nn, 99; oiv ἀνίσῳ Diosc. lI. 211, ita ut vel 
hic, vel Macer corrigendus sit. — 1705 Et sic ab ἡ; sic et ab x. — 1706 


Dentibus illatum «u, PP, yy, G; illarun μι; nostram lectionem habent rel. 
edd. et B, y, δ, x, 9, x, A, v. Cohibet y. Dolores ὃ. — 1707 Contunsis 
γὶ comcussis μι. 


Macer Floridus. 99 
LI. CENTAUREA. 


Sunt Centaureae species, maiorque minorque, 
1710 Ut suprascriptis dixi de pluribus herbis, 
Sed quia perpaucis species est cognita maior, 
Hanc praetermittens vires narrabo minoris, 
Quam notam cunctis credo vulgaribus ipsis. 
Desiccativae virtutis dicitur esse, 
1715 Non modicum plagas conglutinat inde recentes, 
Inque cicatricem veteres superaddita ducit; 
llli, qui sciasim patitur, decoctio mire 
Prodest, illius si sit subiecta per anum, 
Sanguine detracto sedat mox illa dolorem, 
1720 Fomento nervis eadem medicabitur aegris. 
Illius succus deducit menstrua sumptus, 
Pellit abortivum; medicamina cuncta maligna 
Cum vino sumptum dieunt purgare per alvum; 
Melle sibi iuncto caligine lumina purgat. 
1725 lllius exprimitur autumni tempore succus, 
Quem desiccatum ferventi sole reponunt, 
Ad rerum curam, quas diximus ante, salubrem. 


LIV. COLUBRINA. 


Herba, Dragonteam Graecorum quam vocat usus, 

Haec eadem vulgi lingua Colubrina vocatur, 
1730 Quod colubro similis maculoso cortice surgit, 

Ex quibus antiquis expertum credimus esse, 


1709 Sunt duae cent. & — 1710 Supradictis y, ὃ, À, π, 00, ec, nn, 94. 
Dixit 88. — 1712 Maioris «v. Narrando minoris u. — 1713 Cunctis not. 
cr. vulg. ipsa ««, BB, yy. Vulgarib. esse 4. — 1714 Creditur esse nn, 99. 
— 1715 Congl. ipsa «; illa 9. — 1716 Cicatrices ««, BB, 77, **; cicatri- 
cem rel. edd. et «, 7, ἡ, x. Veterem «, x. Atque cicatrices veteres 9. Su- 
peraddita dicunt 0. — 1717 Ischiada at si quis CC; cfr. v. 39. — 1718 Sub- 
ducta y. — 1719 Mox sedat y. — 1720 Fomentis eadem multum ὃ. — 1722 
Pellit abortum med. cuncta malignus 8. — 1723 Per anum 9. — 1726 De- 
Siccandum ὃ. — 17237 Ad tales curas nn, 99; ad renum curam ἡ, 9, dd, 
ee, CL, xx; ad rerum. curas Δ. Quas dicimus ante ««, BB, 77; quam dixi- 
mus ante δ, ee, xx; quam dirimus esse x; quas diximus esse ?*, 9. — 
1728 inscriptioni additur in β Serpentina , in w id est herba bixaria. Her- 
bam nonnulli codd. et edd. Drayontheam 77; drayunteam «, y; draconteiam 
dd, ze, 66; dracontiam nn, 99; draconteam ἡ, 1, ww; dracontea f, δ, xx. — 
1729 Lingua vulgi 9, A. Coluberna ἡ. — 1730 Cortice surgat ἡ, 9, x, 90, 
δὲ, L5, #25 corpore surgat. ἡη, 99. — 1731 Exrpertum hoc antiquis 8. Com- 
pertum credimus «, ὃ, u. 


JU- 


100 Macer Floridus. 


Quod queat a simili colubrina venena fugare. 
Quisquis se trita radice perunxerit eius, 
'Tutus ab incursu serpentum dicitur esse; 
1735 Morsibus illarum cum vino sumpta medetur. 
Si iungas oleum cum succo seminis eius 
Auribus infundens poteris sedare dolorem; 
Hoc succo lanam madidam si naribus addas, 
Compesces morbum, qui polypus est vocitatus; 
1740 Sic etiam cancris magnum solet esse iuvamen. 
Succo radicis eius caligo fugatur 
Et varii morbi, quos lumina perpetiuntur, 
Ex ipso puro si sint lita melleve mixto; 
Et prodest oculis radix si manditur assa; 
1745 Cum pusca granis ter denis seminis haustis 
Lumina munda ferunt pulsa caligine reddi. 
Si marcescentis illius floris odorem 
Nare trahat praegnans, deponere fertur abortum, 
Vel si sit radix matrici subdita trita. 
1750 Pulvis radicis eius cum melle iugatus 
Tussim compescit sumptus, sedatque catarrhum 
Et confert haemoptoicis; hoc saepe iuvamen 
Pectoris humores exhaurit non redituros; 
Omnibus his prodest radix si sumitur assa, 
1755 Istud idem faciet eius decoctio sumpta. 
Eius cum vino radix venerem movet hausta. 
Provocat urinas, fagedaenica vulnera purgat, 
Si sit ei tritae cum melle bryonia iuncta; 
Vulneris haec mundat sordes, syringia curat, 


1732 Coluberna ἡ. — 1733 Si quis se ὃ, Perunxeris CC. — 1734 Ab 
occursu y; ingressu -9. — 1735 Illorum B, y, ἡ, 9, x, A, qug, 99, xx. — 
1736 Sem. huius B. — 1739 Compescet B, w. Polipus var. codd. et edd. — 
1740 Hic succus cancris «, A, w; hic cancris succus a. Levamen à. — 1741 
Et succo 8. — 1743 Mixta x, À. — 1745 Posca xx. Tridenis x. Hausta 
00, se, nn, 90. — 1746 Munda queunt ὃ. Diosc. II. 196 habet: ποϑέντες 
δὲ ὅσον X κόκκον μετὰ OSvxgévov ἐξαμβλώσκουοι, abortum inferunt. — 1748 
Trahit u.  Depellere fertur 9. — 1752 Et profert emopt. «.  Haemophthisi- 
cis dd, «c. — 1755 Facit illius y, y, x. — 1757 Urinam δ, xx. Flegedeni- 
ca, flagedenica , fagedonica , fagetidica etc.; comedentia vulnera A; ferventia 
vulnera δ, ze. Curat a, à, 7; sanat dd, ec, CC, «y. — 1758 Brionia, brio- 
nica, brionea, bionica. 


Macer Floridus. 101 


1760 Sola sibi iuncto maculas depellit aceto. 
Esse pedum vitium dicunt, cui pernio nomen 
Est a pernicie membri patientis id ipsum, 
Plebs dicit mulam, solet hoc de frigore nasci, 
Amne Dragonteae radices decoque tali, 

1765 Pernio deletur, si saepius amne fovetur. 


.LV. GAISDO. 


Isatis a Graecis est vulgo Gaisdo vocata, 

Non modicum quaestum praebens tinctoribus herba. 

De folis e:us tritis factum cataplasma, 

Vulnera (magna licet) conglutinat atque cruorem. 
1770 lorum sistit, reprimit quoscunque tumores, 

Si cum melle teris hanc, sordida vulnera purgat; 

Emundat maculas et sacro subvenit igni, 

Ovi si iungens albumen eam superaddas. 


LV. ELLEBORUS ALBUS. 


Elleborum geminas species testantur habere, 
1775 Album, quod sursum purgat, nigrumque deorsum; 
Vim siccam calidamque tenent et tertius illis 
Est in utroque gradus, nigro violentius album 
Dicitur, unde prius dicam de viribus eius. 
Suppositum quocunque modo depellit abortum, 
1780 Naribus attractus sternutamenta movebit 
Illius pulvis capitis pellentia morbos; 
Miscetur confecturis, quae lumina purgant, 


1761 Pernia B. — 1762 A perna vox pernio deducitur. Ad ipsum fg. 
— 1763 Mulem B8; mullam u; molam 5; dicit plebs illam solet haec 4. 
Mulam sol. haec a y, haec de au, B8, yy, xx». Hunc versum omitt. «. — 
1765 Fricetur w; lavetur aa, B8, yy. — 1766 Satis «; siatis δ᾽ uatis x, 
BB; usatis ae, yy; isaris A; ischas 0Ó, ee, nn, 99; gatis ». Vulgo quae 
gaisdo vocatur x; est vulgo gaisdon vocata 9; gaisda vocata y, 60, «s, GO; 
gaisdo vocata 7, xx; gaysta vocatus ἡ; caisdo vocatur À; caisdo vocatus μι. 
De huius nominis etymo vide proleg. ad Macr. pag. 11. — 1767 Praebet y. — 
1768 Fiet catapl. au, BP, yy. — 1770 Istorum B, y. Reprimes 9. Quoque 
tunsa tumores yy. — 1771 Teras G5; tritis x. Iunctum melle teris 8. — 1772 
Et mundat y, u; emendat ὃ, 9, ». — 1773 Iunges ἡ; iungas 9. Ei x; eas 
a. — 1774 Helleborum plur. edd. Spec. gem. ὃ. "Testatur 8, 00, ze, GC, 
nn, 9). — 1775 Qui B; quae ὃ. — 1776 Tenet 90, ze, nn, 99. Illi x. — 
1778 Inde prius ἡ, 9; inde primis z. Viribus albi 9. — 1780 Adtractus 
A; adiunctus u. — 1781 Repellere morbos f. 


109 Macer Floridus. 


Et multum prodesse ferunt vitiis oculorum. 
Pultibus admixtus mures pulvis necat eius, 

(785 Et cum lacte datus est muscis perniciosus. 
Dicunt per vomitum varios educere sumptum 
Humores, veteresque ferunt sie pellere morbos, 
Purgatur tali vomitu vertigo vetusta, 

Insanis, melancholicis valet atque caducis, 

1790 Saepeque curatur sumpto lymphaticus isto. 
Hydropicis in principio mire medieatur, 
Emundat lepram, tetanum fugat atque podagram, 
Confirmat tremulos, redeuntia tormina curat, 
Diversis vitiis stomachi sciasique medetur 

1795 Et tussi veteri, febribus super omnia prodest 
Quartanis, annis iam pluribus inveteratis. 
Ingenti cura sumpturum Plinius ipsum 
Admonet, ut septem se praeparet ante diebus, 
Humectisque cibis corpus bene temperet omne, 

1800 Nec sero coenet, qui debet sumere mane, 

Et quando sumet, iubet explorare serenam 

Et calidam claramque diem, ventisque carentem; 
Observare quidem curam si spreverit istam, 
Passurum nimios affirmat eum cruciatus, 

1805 Elleborumque iubet in pultibus antea coctum 
Aut in lente dari, sic dicit non nociturum; 
Hocque dari prohibet senibus puerisque tenellis, 
Mollibus et timidis, animique viris muliebris, 
Et macris nimium: dicit non accipiendum ; 

1810 In succo ptisanae vel mulsa paneve coctum 


1784 Pulvis mures ἡ, 9. — 1785 Muscis est A, CC, xv. — 1786 Dedu- 
cere ὃ. — 1787 Veteres re(erunt δ; vet. fertur a.  Depellere yy. — 1788 
Purgari 0... E tali yy. — 1789 Insanisque GG, κα, metri causa. — 1790 Du- 
ratur u. | Lunaticus isto 9. — 1791 Hydropicos ἃ. — 179? Et mundat 9; 
emendat x. Thenatum ὦ; tesamun P. — 1794 Sciasimque y, p; ischiadique 
C5; cfr. v. 39. — 1795 Febribusque per δ, «c, nn, 99. — 1797. Cura. qui 
sumit 9. Istum «c, BP, 77; islud xv. — 1798 Ammonet B, μ. — 1801 
Quandoque ὃ, ἡ. Serenum π. — 1802 Cal. siccamgue diem 2. — 1803 Obs. 
iubel curam ἃ, 00, ze, CC, om, 99.  Spreverit illam 9; | sumpserit istam 4, 
π. — 1804 Cruciatos ὃ. — 1805 Elleborum iubet x. Pultis ἡ. — 1806 Hunc 
versum omitt. z. Aut omitt. ««, 99. Intrepide dari yy, G. — 1807 Hoc- 
que modo proh. y. Puellisque ««, 9g. — 1808 Tumidis p. — 1810 Tisanaeg 
plur. codd. et edd. 


Macer Floridus. 105 


Sumere praecipiunt alii, sic utile dicunt. 
Philo composito fertur scripsisse libello, 
Qualiter Elleborum sit nobis accipiendum, 
Inque suis Ipocras aphorismis istius herbae 
1815 Solius meminit, quam noverat utiliorem. 
Plures scripserunt huius de viribus herbae, 
Et quo sit sumenda modo. docuere quibusque ;. 
Non tamen inveni, perplura volumina volvens, 
Ullum, qui certum pondus donare iuberet 
1820. Illius; dixisse satis se, credo, putabant, 
Cum iuxta vires, aetates, tempora dandum 
lussissent, mihi vero satis non esse videtur 
Tutum, rem, subitum quae confert saepe periclum,. 
Commendare dari cuiquam sine pondere certo. 
1825 Plinius ut scribit, 'Fhemison. donare solebat 
Ellebori dragmas geminas, tribuisse sequentes 
Bis binas etiam confirmat, non tamen ipse, 
Pondere quo iubeat sumi, statuisse videtur; 
Cum tamen Ellebori nigri iubeat dare dragmam, 
1830 Quatuor aut serupulos, mihi significare videtur, 
Albi dimidium pondus. tantummodo. dandum, 
Quod longe nigro violentius esse fatetur. 


1812 Philo «, y, A, ««, BB, C5, x»; Phylo 09, ze, sy, 99; Phylon 85 
Philon yy; Filo »; Filon ἡ, 9. Composite B; compositum x. — Libellum β, 
x. — 1813 Elleborus s. n. accipiendus B. — 1814 Hipocras 9, ee; Hypocras 
xx; Ypocras «a, yy. Hippocratesque suis G5; Ypocrasque suis B. Ampho- 
rismis «5 afforismis x. lius herbae 9. — 1815 Inter hunc et sequentem 
versum interponit versum 1829 et 30 cod. ὃ, — 1816 De viribus istius «, 
x. Hunc versum et antecedentem omitt. v. — 1817 Quibusdam ὃ. Qui- 
busque i. e. et a quibus hominibus G. — 1818 Quam plura volumina ««, 
B8; complura yy; perplura rel. edd. et «, y, δ, ἡ, x, A; perplurima scripta 
revolvens 8, 9. — 1819 Illum qui 9, 1; unum qui 4. — 1823 Tutam 9, 
00, «e, nn, 9O. Subito x«; subitam A. — 1824 Commandare Bg. — 1825 
Scripsit «, B, A, 09, ec, CL, nn, 9:9. Temison δι A, x; temiphon xx. — 1826 
Drachmas al. Geminas drachmas 9. — 1827 Gingivas etiam «; bis etiam. 
binas à; bis binis etiam w. Confirmant 2. Ipso @, x. — 1829 Drachmam 
al; drachmas 9. — 1830 Quattuor ae, yy. Im scrupulo «; aut obolos GC; 
obulos χὰ, ad mentem Plinii XXV, 5: ,,ex aqua datur ad leniter mollien- 
dam alvum, plurimum drachma, modice quatuor obolis**. — 1832 Esse 
fatentur x; esse videtur À. 


104 Macer Floridus. 
LVII. ELLEBORUS NIGER. 


Elleborum nigrum non est adeo violentum, 
Nec formidandum quantum quod diximus album; 
1835 Hoc quoque praecipiunt veteres in lente coquendum, 
Aut in iuscellis; sic insanis medicari 
Assumptum dicunt et sie prodesse podagrae. 
Hydropicis mota febre dicitur auxiliari, 
Miram sentit opem sumpto paralyticus illo, 
1840 Et varios bibitum morbos levat articulorum, 
Edueit choleras varias et flegma per alvum, 
Elixaturae potu caligo fugatur, 
Duricias suppuratas factum cataplasma 
Concoquit et purgat; vacuat syringia callo 
1845 Infixus modicus radicis surculus eius, 
Postque dies geminos sit surculus ille remotus. 
Hordea, quam dederint, contrito iunge farinam, 
Hydropicus tumor appositis siecabitur istis; 
Menstrua suppositum purgat, depellit abortum, 
1850 Auditum reddit, si surdis auribus illud 
Imponas et post biduum triduumve repellas. 
Appositum tollit maculas eius cataplasma, 
Emundat lepras, scabies quascunque repellit. 
Ore diu tentum, quo coxeris illud, acetum 
1855 Dentis non modicum dicunt sedare dolorem. 


1833 Helleb. al. Non esse u. — 1834 Vel formidandum nn, 9-9. Quant. 
modo diximus y; quant. nos dix. 9; sic quantum dix. CL; lantum quam dis. 
z. — 1835 Quoque praecipue x». Polenta coquendum 8. — 1836 Viscellis, 
vissellis , vicellis, iussellis var. codd. et edd.; iuscellis «, y, CC, x«, secund. 
Diosc. IV. 1490: ονέψετον δὲ καὶ φακῇ καὶ ζωμοῖς x. v. A, ita ut iuscellum 
dicatur pro iusculum. — 1837 Sic et 9. — 1838 Hydropicisque 8. Hydro- 
picis iota febrem datur ἡ. Hunc versum ante v. 1837 ponit z. — 1839 
Sumpta par. illa z. Isto x. — 1840 Varios habitum ὃ. — 1841 Eduxit wo, 
P8. Choleras varias i. e. bilem flavam et nigram. Fleuma, phlegma al. — 
1842 Potuque caligo «; potu caligoque ««, BB, yy. — 1843 Supputatas ὃ; 
subduratas ἡ; supparatas A.  Duricias stericas solvit fact. x. — 1844 De- 
coquit et ἡ; concoquitur purgat ὃ.  Vacuo 7. — Siring. ciring. al. Collo plur. 
codd. et edd. — 1845 Modicum αὐ, BB, vy. Infelix modicus 4. — 1846 
Perque dies B. Circulus ille 4. — 1847 Ordea plur. codd. et edd. Contrita 
ὃ, — 1848 Illis 06, ee, CL, nn, 99. Hydropicis t. appositus nonnullae edd. 
— 1850 Illum à; istud 9, zx, CC. — 1851 Apponas A; infundas ὃ. Trituum 
biduumwe ἡ, x, 00, se, CC, nn, 99.  Repelles ὃ, — 1853 Et mundat B. Le- 
pram 8, 9. Scabiem quamcunque 9.  Repellis 1. — 1854 Coxerit β. — 
1855 Dentis immodicum «, 9. 


Macer Floridus. 105 


Ellebori nigri praecepit Plinius unam 
Donari dragmam, leviter sic promovet alvum, 
Plusquam bis binos obolos vetat accipiendum. 


.LVIL VERBENA. 


Verbenam lerobotanum Peristereonque 
1860 Appellant Graeci; species haec fertur habere 
Binas, effectus est idem pene duabus. 
Cum vino iuvat ictericos, si saepe bibatur; 
Pestiferos morsus curat superaddita trita 
Cum vino (renovanda quidem per quatuor ista 
1865 Est medicina dies); oris bene vulnera purgat 
lllius succus tepidus si volvitur ore, , 
Hoc quoque facta recens herbae decoctio praestat, 
Hac etiam quaevis putredo repellitur oris, 
Si tepefacta diu volvatur fauce sonora. 
1870 Glutinat herha recens vulnus superaddita trita, 
Occurrit cunctis cum vino sumpta venenis. 
Quae furit alternis febris accedendo diebus 
Pellitur hac, tribus assumptis radicibus eius 
Cum totidem foliis potetur aqua resoluta 
1875 lsta prius, patiens quam frigus sentiat ullum; 
Hocque modo. febribus quartanis illa medetur, 
Bis binis foliis cum tot radicibus haustis. 
lllius in vino si sit decoctio facta, 
Convivas hilares inter convivia sparsa 


1857 Drachm. al. Leniter ὃ. Sic commovet 9, 4. — 1858 Bis senos 
α. Obulos ἡ, ὃ, xx. — 1859 Hierobotanum «; ierobotanumque B; hierobo- 
tanem edd. Atroc. Cornar. Pictor. xx; gerebotanum 9; gerobotamum «u, PP, 
yy; ierobotanum y, δ, x, A, u, z.  Peristerionque «, nn, 99, xx; peryste- 
rionque 7; pistereonque A; pestiferumque BB; peristereonque y, δ, 9, », t, 
7, ou, /y, 00, ec, CC. — 1862 Vino yctericos curat si x. — 1864 Removenda 
BB. Quattuor wu, yy. — 1867 Haec quoque «. — 1868 Putredo pellitur ἡ, 
Q9. — 1869 Si bene saepe diu x. Voce sonora ἡ; fauce soluta μ. 14 est, si 
gargarizetur. — 1872 Fluit alterius «; fuit alterius B, we, BP; fuit alternis 
00, se; sinit allernis x. Accedenda ww, BB. — 1873 Pellitur ac tribus y; 
a tribus 9. Sumptis 00, cc, mm, 99. — 1874 Potantur 9; potentur ὃ, ἡ, 
X, μ, 00, cc, xx; potenter nn, 9-9. — Aquis resoluta ὃ, x»; aqua resolutis 9. 
— 1875 Pavens wu, BB, yy. Senserit δὸ, ce, nn, 99; sentiat illud «; illum 
B, A, CC. — 1877 Paulo aliter Diosc. (IV. 61): δίδοται δὲ τριταΐζουσι πιεῖν 
τὸ τρίτον γόνυ ἀπὸ τῆς γῆς σὺν τοῖς περικειμένοις φύλλοις, τεταρταΐζουσι 
δὲ τὸ τέταρτον. — 1878 Decoctio sumpta A. — 1879 Convivia facta à. 


106 Macer Floridus. 


1880 Reddere narratur, ut iam praescripta buglossa. 
Hanc herbam gestando manu si quaeris ab aegro: 
Dic, frater, quid agis? bene si responderit aeger, 
Vivet, si vero male, spes est nulla salutis. 
Ex hac compositam quidam iussere coronam 
1885 Apponi capiti causa quacunque dolenti, 
Sic dicunt illam celerem conferre medelam. 
Plinius affirmat, hanc omnibus esse salubrem 
Visceribus, lateris morbis, iecorisque querelis, 
Pectoris et vitiis, et praecipue medicari 
1890 Pulmonum causis hane asserit ille pthisique. 
Parotidas reprimit adipi commixta vetusto. 
Herbam cui nomen foliis de mille dedere 
Betonicamque pari Verbenae pondere iunge, 
Haec mixta potentur aqua, nullum medicamen 
1895 Utilius credunt illis, quos calculus angit. 
Non modicum laudare Magos hanc asserit herbam 
Plinius, hanc cunctis dicunt obsistere morbis, 
Et quod quisque petet hac impetrare perunctum: 
Sic et amicitias captari posse potentum 
1900 Et pelli febres et plurima talia fingunt, 
Quae, quamvis natura potens concedere posset, 
Vana tamen nobis et anilia iure videntur. 


1880 Narrabunt 0.  Perscripta aa, praescripta rel. edd., ἃ et 9, ἡ, 
κ, πὶ; descripta a, D, ὃ, A, u.  INarratur veluti facit herba buglossa y. Cfr. 
v. 1137 et sequentem. — 1882 Dic fertur B; dic supra d. Narra quid. fer- 
tur bene si x. Quid agas nn, 99.  Responderit ipse y, u. — 1883 Unique 
(utique) si vero ἡ. — 1884 Ex hoc nn, 9:29. Oppositam A. — 1886 Con- 
ferre salutem δ, x, x. — 1888 Visceris et lateris B; ulceribus morbis lateris 
iecorisque ἢ; wisceribus morbis laterum iecorisque A; visc. lat. iecoris mor- 
bisque ««, DB, yy. — 1890 Pulmonis z. Ptisique, tisique al. Asserit ille 
salubrem ὃ. — 1891 Deprimit 9. — 1893 Vetonicamque y, x, u, 2. — 1894 
Et mixta rn.  Potenter ὃ, nn, 9-9. — 1895 Creditur utilius illis 9; utilius 
creditur 8. — 1897 Dicit cunctis A; cunctis dicit x. Morbis obsistere dicunt 
z. — 1898 Quodcunque π, au, BB. Petit ἡ, n; cupit nn, 99. Hanc B, 9, x, 
À. — 1899 Captare a. — 1900 Expellit 8; expelli ἡ; et pellit =; depelli 
γ7γ. Talia dicunt B, x. — 1901 Possit 9,», . — 1902 Vilia iure β, ἡ, 9; 
vilia cuncla 9; inania iure va, PP, 77, G3 anilia rel. edd. et «, ὃ, x, 4, 
p, π. 


Macer Floridus. 107 
ΠΧ, CHAMAEDRYS. 


Chamaedryos graece, quae Gamandrea latine 

Dicitur; hanc herbam calidam siccamque fatentur, 
1905 'lertius est in utroque gradus. Depellit abortum, 

Si mixta potetur aqua, tussique medetur, 

Conquassata iuvat; si mixta bibatur aceto, 

Splen siccat; purgat cum vino menstrua sumpta; 

Hydropicis in principio sic sumpta medetur, 
1910 Sic quoque pestiferis oecurrit morsibus illa. 

Cunctis praedietis prodest superaddita trita; 

Sordens purgabit vulnus, licet inveteratum, 

Si cum melle teras et tritam desuper addas. 

Chamaedryos oculi succo cum melle peruncti 
1915 Dicuntur clari dempta caligine reddi; 

Si tritam misces oleo corpusque perungas, 

Pellet frigdorem, revocabit et ipsa calorem. 


LX. MAURELL A. 


Herbam, quam Graeci Strignum dixere, Latini 

Maurellam dicunt; vis eius frigida valde est. 
1920 Dicitur auriculae mire sedare dolorem 

lius succus, si sensim funditur intus; 

Egilopis Strigni dicunt cataplasma mederi, 


1903 Geametreos @; gamedreos 8, 9, G, we, BB, yy; camedreos y, x, 
00; gamidreos ὃ; gamandros 5; camadreos A; camitreos u, πὶ chamaedrijs 
t; chamaedrys C5, nn, 9%, xx. Germandria «, ἡ; germandrea β, π, 
00; geramandrea y; gamandrea ὃ, x, &&, ἕξ; gaermandrea }; iermandrela 
p; gamandraea nn, 99, xx. — 1904 Siccam calidamque x, A. — 1906 Po- 
tatur ἡ, 9. Tussimque plur. codd. et edd. — 1907 Conquassata scil. mem- 
bra G. Concassata «. — 1909 Suscepta medetur 9. — 1910 Sicque pesti- 
feris ἡ. Decurrit u. — 1912 Purgabis ἡ, 9, μι, edd. Atroc. Cornar. Pictor., 
xx. — 1913 Trita, tritum var. codd. et edd. Si superaddas ὃ, 9, y. — 1914 
Cfr. v. 1903. Oculi cum succo «, B, x; cum succo et melle 7; oculi si sint 
cum melle 0. — 1916 Perungis à. — 1917 Frigorem var. codd. et edd.; 
fridorem €; frigdorem 7, à, *», quae vox est medio aevo propria. Frigus 
depellit revocabit CC; depellit frigus x»; pellit frigus x; pellit [rigorem 99, 
ze, 71, 99; pellet frigorem 9, u, wa, BB, yy. Revocabit vero ὃ. — 1918 
Vocem strychnon varie deformarunt scriptores medii aevi, plurimi codices 
iique vetustiores habent strignum, ut B, y, 9, zx, μ, a. — 1919 Maureolam 
«, p; morellam 7. Cuius vis fr. v. est ἡ; vis eius est frig. valde x; wis 
est sibi friy. valde y, 9; vis eius frig. valde «, 4, u. — 1920 Dicunt a. — 
1922 Aegilopi CC; aegilopis «, 00, ec, «n, 99, xx; egilopas y, ἡ, «e, PP, G; 
egylopis 9; egilopis B, 9, x, A, u, π, yy, quae lectio temporibus Macri magis 
congruere videtur, quam rectior illa Cornarii. Datur (dicitur) catapl. B. 


108 Macer Floridus. 


Istud idem dieunt capitis prodesse dolori; 
Una cum Strigno si sal panisque terantur, 

1925 Parotidas reprimit cataplasmatis addita more; { 
Strigni prurigo depellitur illita succo; '" 2001 
Succus suppositus fluxum stringit muliebrem. 

Contritis eius foliis coniunge polentam, | 
His superappositis sacer ignis et herpeta mordax 

1930 Dieitur expelli; si vero iunxeris istis | 
Argenti spumam, cerussam, oleumque rosatum, sie ΟἿΟΣ 
Fortius et melius praedictum fit medicamen. 


LXI. IUSQUIAMUS. 


Iusquiamum Graeci quam nostri Caniculatam 
Dicunt, huic herbae virtus est frigida valde. 
1935 'Tres habet haec species, semen profert prior album, 
Altera subrufum, producit tertia nigrum; 
Nobilior reliquis est semen quae gerit album, 
Pro quo si desit mos est apponere rufum, 
Nigrum vero frequens medicorum respuit usus. 
1940 lusquiami foliis contritis adde polentam, 
Haec adhibendo potes quosvis curare tumores, 
Sic mire calidam potes infrigidare podagram, 
Auribus infusus vermes succus necat eius, 
Illarumque solet varios lenire dolores. 
1945 Ore diu tepidum si contineatur. acetum, 
Quo sint decoctae radices illius herbae, 


1923 Creditur istud idem cap. »; istud idem credunt y; istud id. dic. 
cap. sedare dolorem δ, ze, nn, 9:0. — 1924 Teratur B, y, ἡ, πὶ iungantur. ὦ 
x. — 1925 Reprimet a, B, x, u, 00, ce, CL, nn, 99, xx; reprimunt G. Ca- 
taplasmi α. — 1927 Suppositis CC. Mulierem 8, y. — 1928 Foliis eius p, 
(y, 9, κι π. — 1929 Erpeta B, y, p; herpita ὃ; herbita ἡ. — 1930 Si tu 
coniunxeris δ. — 1931 Caerusam 60; caerussem se, CC; cerusamque oleum- 
que zx. ARosarum nn, 99. — 1932 Dic medicamen ὃ; sit medic. π, nn, 9%. 
Hunc versum omitt. y. — 1933 Calliculatam ἡ; cauliculatam ὃ. — 1934 
Appellant herbae à. — 1935 Haec omitt. α. — 1936 Semen dat tertia 2. — 
1937 Quod gerit edd. Atroc. et Pictor. — 1939 Sequens ». Respicit 9. — 
1941 Hoc nn, ὃ. — 1942 Infrigdare A, π, xx. Poteris curare pod. 85 po- 
teris sedare pod. CC. — 1943 Succus vermes x. Necat huius 4. — 1944 11- 
lorum solet B. Levare.dolores au, 8B, yy. Sedare tumores 4. — 1945 Con- 
tinetur 8. — 1946 Quo fuerint coctae x. Ipsius x. 


Macer #Eloridus. 109 


Dicitur immodicum dentis placare dolorem. 
Expressus succus contriti seminis eius 
Viscosum calidumque potest compescere rheuma, 
1950 Si fuerint oculi patientis saepe peruncti. 
Seminis illius obolus cum semine mixtus 
Miconis pariter cum mulsa sumitur illis 
Utiliter, fluxum matricis quae patiuntur, 
Et dicunt haemoptoicis sic posse mederi, 
1955 Vel quocunque modo sanguis iactetur ob ore, 
Dicitur hic potus medicari saepius haustus. 
Cum vino tritum semen cataplasmaque factum 
Mammas et testes dicunt curare tumentes; 
Emplastris multis apponitur antidotisque. 
1960 Infert sicut olus haec herba comesta maniam, 
Praestat idem succus in quovis vulnere fusus. 


LXI. MALYV A. 


Dixerunt Malvam veteres quod molliat alvum, 

Esse cacostomacham Sextus Niger asserit illam 

Atque Dioscorides, tamen interioribus ambo ' 
1965 Sumptam sicut olus multum prodesse fatentur, 

Et sic vesicae dicunt illam medicari, 

Sicque venenosis occurrere potibus illam. 

Hi quoque confirmant, Malvae foliis salicisque 

Ex aequo tritis citius meliusque cruentum 


1947 Pacare A, u, yy, 00, cc, nn, 99; paccare y, uw; peccare BB; se- 
dare 1; placare «, B, ὃ, ἡ, 9, x, CC, xx. — 1948 Sem. huius B, 4. — 1949 
Reuma plur. codd. et edd. — 1950 Patientes ἡ, x, À, u, 7, x». Inde per- 
uncti &, x, 4. — 1951 Obulus 9, 9, yy, ee, US, xx; obolum y. — 1952 My- 
conis dd; meconis 65; miconü «, B, ἡ, 9; i. q. papaver. lllud ὃ. — 1954 
Haemophthisicis , emoptoicis al. — 1958 Cur. tumorem 9. — 1959 Multis 
emplastris x. Hunc versum omitt. α. — 1960 Infert sic. ol. comestaque mu- 
nera vitae ««, 8B; aufert sic. ol. com. mun. vitae, i.e. mortem inducit G.; 
lac fert sicut olus haec herba comesta mamillis 1; lac praebet (sic-) ut olus 
h. herba com. mamillis 8; infert sic aliis h. herba comesta maniam μι; infert 
sic. ol. h. herba com. iuvamen «, x. Cfr. Diosc. IV. 69. — 1962 Malvam 
quod valde molliat alvum y; malvam nostri quod xx. Cfr. Regim. Salern. - 
v. 173. — 1963 Cacostomacam plur. codd. et edd.; catostomacans «; caco- 
stomachans u. Festus magis y, a recentiori manu emendatum in Sextus 
Niger; sextus magus 9; sextus magis δ, xx. Cfr. Plin. XX. 21. — 1964 
Diascor. plur. codd. et edd. sicut iam v. 1088, 1103, 1628. — 1967 Moti- 
bus illam x. — 1968 Quoque affirmant au, 88. — 1969 Ex eo tritis y. 


110 Macer Floridus. 


1970 Sanari vulnus, emplastris quam pretiosis. 
Addunt auctores ipsi, quod Malva potenter 
Conquassata iuvet adipi commixta vetusto, 
Unius caulis radix admota dolori 
Dentis sedat eum; venerem stimulare refertur 

1975 Haec eadem, femori si lino adnexa geratur. 
In lana nigra tectam si gesserit illam 
Femina, mammarum dicunt occurrere morbis; 
Scripsit abortivam 'Thebana Olympias illam, 
Si resolutus adeps miscebitur anseris illi 

1980 Et sic subdatur, veluti pessaria, vulvae. 
Contritis foliis illius cum sale pauco 
Egilopas pelles, succoque medeberis eius 
Puncturis apium; cui si coniungis olivum, 
Corpus et inde linas, apium te nulla nocebit. 

1985 Decoctam lotio capiti superaddito malvam, 
Sic turpes achoras pelles furfurque nocivum; 
Decoctis eius foliis si iungis olivum, 
Extingues ignem sacrum cataplasmate tali. 
Et combusturis illo bene subvenis ignis. 

1990 Duricias stericas eius decoctio mollit, 
Intestinorum causis matricis et ani 
Haec eadem mire prodest, si subditur illis. 


1971 Malva potata 8. — 1972 Iuvat «, y, 9, 4, edd. Atroc. Cornar. 
Pictor. — 1973 Admixta doloris Δ; adiuncta dolori u. — 1974 Venerem 
stimulare feruntur 8; ven. stimulasse refertur à, x; ven. stimulare fatentur 
u; sedat tamen ven. stimulasse fiat «a, BB. — 1975 Femori in lino B. An- 
nexa al.; adiuncta u; admixta vel annexa x. Feratur à, ἡ, 9. — 1978 
Thebanis 88; Thebanus «, 4; Tebanus ἡ; Thebanam u. Olymphias «; Olim- 
pias y, *, ἡ; Ollimpias w; Olimpias illa 8. Thebana at Olympias G5, xx. 
— 1980: Subdantur 9, u; sedantur «. — 1981 Foliis eius cum sale paneque 
p. —- 1982 Aegylopas pellit edd. Atroc. Cornar. Pictor. xx. ‚Succo z. Me- 
deb. isto y. — 1984 Corp. inde linas u; corp. et illinis 85. corp. et illinas 
y; corp. et inde bibas à. Tibi nulla xx. 1986 Acoras al. Sie furfur 
pelles nocuum. tristes et achoras GC. Acor. turp. pell. xx. — 1987 Folüs eius 
&, B, y, 00, c, C5, qm, 99. Si iungas «, B. — 1989 Illud bene y, 4; 
cunctis bene ἡ. Subvenit ignis B, y, N, %, A, nn, 9O, xx; subvenis ignis a, 
9; u, 7, 00, ec, G5; subvenis igmi à; subvenis illis ««, BB, yy. — 1990 Du- 
ricias uteri ipsius CL, xx, cfr. v. 13. Decoctio solvit ἡ. — 1992 Etiam mire 
a, 00, &, CC, nn, 99; eadem prodest mire x, xx. Subditur illi 8, y, ὃ. 


Macer Floridus. . 411 
LXHIL PARATELL A. 


Herba solet Lapathi vulgo Paratella vocari, 
fllius species dicuntur quatuor esse, 

1995 Par tamen est ferme vis omnibus in medicina, 
Omnibus est illis fervens austeraque virtus, 
Unde quidem stomachum confortat sumpta, soletque 
In stomacho clausum per ructus pellere ventum, 
Sumptaque sicut olus fertur restringere ventrem. 

2000 Pruritus mordax scabiesque cutis laceratrix 
Illius tepido cedunt apozimate fota; 

In vino coctae radices et bene tritae 
Appositae scrophas compescunt parotidasque. 
Eius saepe tepens si coctio gargarizetur 

2005 Uvas sedabit tumidas dentisque dolorem. 

Haec dysentericos potu iuvat et ciliacos, 
Pellitur hac tepida dolor auris si foveatur. 
Decoctas valido radices eius aceto 

Et tritas spleni superaddito saepe tumenti, 

2010 Quamvis non modicum reprimet siccando tumorem. 
Cum vino vel aqua radicum coctio facta 
Menstrua restringit potu, lapidesque repellit; 
Haec eadem iuvat ictericos, suspensaque collo 
Illius radix scrophas nasci prohibebit. 


1993 Lapati 9, 1; lapatü B, w; lapacü y; laphati A; laphiti x. Pa- 
natella x; paretella μι; pericella ««, B8, yy; parella, parelle dicitur haec 
herba sermone vulgari Francogallico. — 1994 Quattuor ««, yy. — 199 
Est forme vis x; est pene vis 0. — 1996 Amaraque virtus ἡ. — 1998 Per- 
ruptus B, yy35 per ructum ὃ, dd, ze, CC, nn, 9-95; per ictus u. Solvere ven- 
tum À; tollere ventum. ἡ. Hunc versum omitt. «. — 1999 Sumptum à; sum- 
pta ἡ.  Constringere y; astringere Pf. — 2001 Tepida x, n, va, pg, 
yy. Aposimate plur. codd. et edd.; apozemate CC. Facto à, vu, Bg, 77; 
facta n; factae x; fota «, B, y, ἡ, 9, λ, w et edd. Atroc. Pictor. Cornar. 
xx. — 2002 Radicis ze, nn, 99. — 2003 Appositu «5 apposito 9; apposi- 
tum x, 1. — 2004 Gargarisetur 9, 88. — 2005 Dent. tumorem 4. — 2006 
Hoc al.; et nn, 99. Sciliacos y; ciriacos A. Atque dysentericis prodest haec 
coeliacisque L5. Ciliacus est, qui morbo coeliaco laborat, cfr. v. 1656. — 
2008 Calido radices 8; eius valido radices u. — 2009 Attritas xx. Super- 
addas «u, BB, yy; superaddita B, x; superaddite x»; superaddito «, y, ὃ, 
7, 9, x, A, μ, edd. Atroc. Cornar. Pictor. — 2010 Quemvis al.; quamvis y, 
δ, 9, x, 4, u, yy. Immodicum δ, 9, xx». Reprimunt , reprimit al.; repri- 
met a, y, δι x, A, u, 1, G, yy. — 2012 Restringit «, B, y, δι ἡ, 9, x, A, 
7, xx; restringet rel. edd. Repellet u, edd. Atroc. Cornar. — 2014 Prohi- 
betur. ὃ, ἡ. 


119 Macer Floridus. 
LXIV. LOLIUM. 


2015 Frumentis nocuam Lolium Graecus vocat herbam, 
Quam nostri dicunt vulgari more Nigellam. 
Cancros emundat, pascentia vulnera curat, 

Cum raphano modicoque salis superaddita trita; 
Zernas et lepras cura compescis eadem. 
2020 Sulphure cum vivo purgamentisque columbae 
^  Admisce Lolium, semen quod lilia praebent 
His iungas, haec cocta mero superaddito scrophis, 
Sic scrophas spargit, sic apostemata rumpit; 
Duriciasque alias emolliet hoc cataplasma. 

2025 Mulsa decoctum commixto thure crocoque 
Apponas coxae, sciasis quam vexat iniqua. 
Parturiens mulier si se subfumiget illa, 

Asseritur citius ventris deponere pondus. 


LXV.. CICUTA. 


Frigida letiferae vis est natura Cicutae, 

2030 Unde necat gelidi potantes more veneni; 
Qui perit hac herba cutis eius fit maculosa, 
Unde genus mortis valet haec per signa probari; 
Publica poena reis haec esse solebat Athenis, 


2015 Nocuum κ, nn. Graecus lolium ἡ, 9, x. Vocat illam herbam α. — 
2016 Nomine ««, 8g. Vox lolium neque graeca est, neque nigellam deno- 
tat, haec scilicet graece μελάνϑιον dicitur, illud αὖρα. —. 2017 Emendat ἡ. 
Nascentia . (corr. pascentia) y; mascentia. «a, PP, yy; putrentia ἡ, 9. — 
2018 Sale B, 7, x, #, 1. — 2019 Dertas et x. Zernae i. e. impetigines, Ası- 
χῆνες ἄγριον Diosc. Compescit «, B, y, δ, 9, x, À, u, nn, 94, xx. — 2020 
Sulphur xx. Vino «, B, y, 9, x, 4, 7, 00, ze, 77, OO, x»; vivo w, CC; cum 


mero ὃ. Purgamenta columbae i. q. funus columbinus. — 2021 Admiscens 
ß, 9, μι Lolio μι, xx. De seminibus lini, non lilii, loquitur Dioscorides, 
sicut omnia eius dicta hic pessime inter se commiscentur. — 2022 Super- 


addita plur. codd. et edd.; superaddito «, y, x, yy. — 2023 Scrophas sic 
spargit sic apost. purgat x. — 2024 Duriciesque 8. — 2025 Mulso 9. De- 
coctum €, ww, CC, xx; decoctam δ, ἡ, 9, x, λ, n. Commixto a, y, ὃ, 9, x, 


À, μι, 66, καὶ cum mixto ἡ; conunirta 8; cum vino al. — 2026 Coxae 
ischias hanc. si verat G5; cfr. v. 39. — 2028 Post hunc versum addunt edd., 


excepta C5 et xx, versus tres ex cap. de cicuta 2051— 53, sed omittunt 
hos versus ὦ, B, y, δ, y, 9, x, 4, t, 1; Gueroaldi comm. bis eos habet, 
scilicet in utroque capite. Cod. β et μι loco horum versuum habent: Nanı- 
que (iamque) calor dat temperiem cum frigore mixtus. — 2029. Sicutae PP. 
Vis noscitur esse cicutae ἡ, x, 0Ó, cc, nn, 995 vis est immensa. CC. — 2032. 
Hunc vers. omitt. κα. Hoc per al. — 2033 Hoc esse e. Athenis esse sole- 
bat u. 


Macer Floridus. | 115 


, Hac sumpta magnus Socrates fuit exanimatus; 
2035 Qualiter hoc fiat non aestimo dicere nostrum, 

Cum nil quod noceat, sed quod iuvat est referendum, 

Hac sumpta si quis morti sit proximus herba 

Forte merum tepidum bibat evadetque periclum, 

Sed quamvis potu solet haec assumpta nocere, 
2040 Magnifice tamen appositu solet illa iuvare; 

Aestivas mire iuvat epiphoras oculorum, 

Si frons contritis foliis sit operta virentis, 

Vel si sint eius circumlita lumina succo; 

Hac quoque pellentur sacer ignis et herpeta cura. 
2045 'lradit Anaxilaus, si succo saepius eius 

Virgo linat mammas, sibi cum turgescere primum 

Incipient, modicas semper stantesque manere; 

Lac contrita virens mammis superaddita siccat; 

Extinguit venerem, fluxum quoque seminis omnem 
2050 Si pecten trita cataplasmes saepius illa. 

Argenti spumae commiscens hanc adipique 

Apponas calidae cataplasma salubre podagrae 

Et per se tali multum prodesse probavi; 

Singula cur memorem, nocuum quemcunque calorem 
2055 Apposita trita poteris curare Cicuta. 


2036 Iuvet esse ferendum x. — 2037 Si quis sumpta y, δι ἡ, *; sumpta 
quisquis sit morti xx. — 2039 Assumpta necare 9. — 2040 Appositu «, B, 
X, M, 7, G5; apposita al. — 2041 Estuas B; esturas y, A; ustivas CC, xx. 
— 2042 Attritis B; contritus au, BB. — 2043 Sunt eius circumdata u. — 
2044 Pellentur δ, x, A, μι, c; pelluntur edd. Herp. cura «, B, y, 9, ἡ, 4, 
p, 75 herp. morday edd. — 2045 Anislaus «; Anisilagus B; Anisilas 7; 
Anasifilas ὃ; Anafilus x; Anasilas ἡ, A, uw, m; Anasillas ««, B8, yy, 90; 
rel. edd. habent Anaailaus, Plinium (XXV. 13.) secutae. — 2046 Ligat ὃ. 
Cum crescere @; his cum turgescere β, — 2047 Incipiunt y. Semper modi- | 
cas n; modice stantes semperque x. — 2048 Contrita furens ὃ, — 2049 
Extinguit. tumorem fl. qu. foeminis omnem nn, 9-0. — 2050 Pectus edd. 
Atroc. et Pictor.; pecten i. q. regio pubis. Cataplasmas ἡ, yy. — 2051 
Spumas δ, xx. Commisces huic adipemque xx. — 2002 Hunc et sequentem 
versum omitt. xx. — 2053 Prod. putavi y. Hunc versum omitt. ὃ. Versus 
2051— 53 in nonnullis edd. leguntur post v. 2028 in fine capitis de Lolio. — 
2054 Singula cum €; cur B, y, δι ἡ, M, 7t, xx; quid rel. edd. Nocivum «a, 
88, yy. — 2055 Opposita au, Bg. 


114 Macer Floridus. 
LXVI. PIPER. 


Carmine iam dictis aliquot vulgaribus herbis 
Nuuc species illas, quas cunctis iam prope motas 
Usus vendendi fecit, tentabo referre, 
Atque prius Piperis (quod notius ipsa coquina 
2060 Quam medicina facit) vires puto discutiendas. 
Virtutis siccae Piper asseritur calidaeque, 
Tertius esse gradus conceditur huic in uíroque. 
Tres sunt huic species: album, longumque nigrumque, 
Sed quia sunt geminae medicis tantummodo notae, 
2065 De specie nigra dicam quaedam mihi nota. 
Crudum vel coctum sumptum, vel melle iugatum, 
Vim digestivam stomachi iecorisque iuvabit. 
Morsus pestiferos curat, fastidia tollit, 
Occurrit variis thoracis saepe querelis, 
2070 Quodque movere solet frigus periodica febris 
Compescit, febris si sumitur ante tremorem. 
Cum lauri baccis vel cum foliis bene tritis, 
Cumque mero tepido potatum tormina sedat, 
Et scrophas reprimit admixtum cum pice dura 
2075 Et superappositum; recte quoque iungitur illis, 
Quae purgare solent oculos caligine dira. 
Admixtum nitro maculas cataplasmate delet, 
Usti stercoris humani cum pulvere tritum 
Ana iunge Piper et sic superaddito cancris, 

2056 Carm. descriptis paucis vulg. dd, cc, s, 99; iam dictis paucis 
vulg. ἡ. lncipiunt nunc sic dictae Species, seu aromata, seu plantae pere- 
grinae et in hortis cultae. — 2057 Iam saepe wu, Bg, yy. Notatas yy. — 
2058 Usus medendi edd., excepta ζζ et xx. Facit «. Tentando «a, Bp; 
temptabo y, δ, x, π. — 2059 Notius esse 7. — 2061 Virt. siccae et calidae 
piper esse refertur y; siccae calidaeque asseritur esse u. — 2062 Deest hic 
versus in ««, 38, yy; habent rel. edd. et «, B,7,9,-,9,5^,H,. — 
2063 Album longum quoque nigrum ἡ, 9. — 2065 De forma nigra x; de spe- 
cie dicam nigra ἡ; de specie nigri xx. — 2066 Coctum vel crudum z. Cum 
melle u, 09, ce, sy, 99. Vel melle ligatum α. — 2068 Fast. lenit 9, ἡ, A, 
7. — 2069 Pectoris occurrit variis persaepe querelis μ. — 2070 Quaeque 9. 
Mov. frig. solet ««, 835 sol. mov. frig. yy. Perihodica al. — 2071 Com- 
pesce B, y. Febrem B, y, μι; febres x. — 2072 Bacis ἃ; bachis 9. — 2074 
Reprimit scrophas u. — 2076 Haec purg* x. Oculis caligine dempta w; oculos 
cal. nigra IS; cal. dftra ««, BB, yy. — 2077 Nigras maculas x. — 2078 
Sterc. hum. combusti y; sterc. h. exusti u; st. h. exustum B; usti stercoricis 


7. Pulvere trito y, με; cum pulvere tritum 8. — 2079 Ana «, β, 9, ἡ, 9, 
X, À, u, 7, 66; una rel. edd. Et sic superaddita B8; sic et superaddita p. 


Macer Floridus. 115 


2080 Experti nihil utilius hoc pulvere dicunt. 
Nemo potest omnes Piperis describere vires, 
Namque Piper ferme medicamina cuncta requirunt, 
Antidotisque solet pretiosis pluribus addi, 
Hinc puto tam paucas laudes de simplice dictas 
2085 Quod sit in innumeris hoc dignum laude medelis. 


LXVI. PYRETHRUM. 


Est Pyrethrum calidum siccumque, quartus in istis 
Est gradus; excruciat dentes si frigidus humor 
Masticet hoc patiens, teneatque diutius ore, 
Et iuvat admixto si gargarizetur aceto; 
2090 Hocque modo tumidam reprimit de flegmate linguam, 
Sic uvam relevat humoris pondere pressam, 
Et multis alüs vitiis sic subvenit oris. 
Non modicum prodest sumptum cum melle caducis, 
Sicque levare solet morbum qui membra resolvit ; 
2095 Suspensum collo pueris prodesse caducis 
Creditur et solo succurrere fertur odore. 
Ex oleo quo decoquitur si corpus inungas 
Ante febris motum, minuet tolletque rigorem, 
Renum saepe gravem fugat unguen tale dolorem, 
2100 Miram sentit opem paralyticus inde perunctus, 
Non leviter manibus fuerit si saepe fricatus; 
Unguine si totum corpus mulcebitur isto, 


2080 Experti utilius mihil hoc 8, y; exp. nihil utilius quo 4. — 2082 
Nempe piper ὃ, xx. Fere medic. y. — 2084 Paucis laudes et «u, 88, G; 
paucas laudes de «, B, y, δ, ἡ, 9, x, A, u, x et rel. edd. Gueroaldus ex- 
plicat: ,,tam paucis et simplice stilo. * — 2085 Quod sit innumeris «, 7, 
καὶ quodque sit inmumeris ὃ, μι, 77; quamquam sit innumeris ἡ; quam sit 
in innumeris 7; innumeris quod sit δ, ec, Cb, nn, 99. Laude querelis f, 4. 
Sensus huius loci is esse videtur: de pipere tanquam simplice medicamine 
ideo tam paucas laudes dici, quia id in perplurimis medicamentis compo- 
sitis laudem meretur et assequitur. Hunc ultimum versum omitt. x. — 2086 
Pyretrum , piretrum etc. Siccum quoque B, A, u, zx, Öd, ee, CC, xx. — 2087 
Excutiat u, yy. Dentem «; dentis «u, BB, yy. — 2090 Reprimet 4. Fleu- 
mate, phlegmate al. — 2091 Uvam reprimit 8; reprimet ἡ, u. Humido de 
pondere pressam c. — 2092 Vitiis aliis wu. — 2093 Ordo versuum sequens: 
2093, 97, 98, 95, 96, 94, 99 in cod. μ᾽ servatur. — 2094 Sic relevare 9. 
— 2096 Dicitur et &, u, 90, se, G5, nn, 9-9. — 2098 Tollet minuetque B, :, 
et eaedem edd.; minuet tolletve «, 9; minuit tolletve Δ. Vigorem ὃ. — 2099 
Saepe dolorem ἡ. — 2100 Saepe perunctus x. —. 2101 Leniter fuerit mani- 
bus al. — 2102 Sic totum 9; si corpus totum A, a. Miscebitur isto ἡ. 


9." 


116 Macer Floridus. 


Largus per poros sudor procedet apertos; 

Membrorum solet hoc quemvis curare stuporem, 
2105 Et corpus servare potest a frigore tutum, 

Et medicamento solvetur tetanus isto. 

Tantundem prodest, si tritum solvis olivo 

Sicque fricando locum quem vis medicare perungas. 


LXVIII. GINGIBER. 
Gingiber atque piper aequales in medicina 
2110 Dicunt, hac causa taceo de viribus eius. 


LXIX. CYMINUM. 

Esse putant medici calidum. siccumque Cyminum 

Tertius est illi gradus in virtutibus istis. 

Assumptum quocunque modo depellere tradunt 

Viscera vexantem ventum stomachumque gravantem; 
2115 Et digestivum stomachi iecorisque calorem 

Excitat, et veneris credunt inhibere furorem, 

Et fluxum ventris in aceto stringere coctum. 

Hoc orthopnoicis miram praestare medelam 

Experti dicunt cum pusca saepius haustum, 
2120 Atque venenosis cum vino morsibus ipsum 

Praebet opem, tritumque fabae cum polline iuncto 

Melle tepente solet testes curare tumentes 

Appositum; sistit cum pusca menstrua sumptum, 

Dicunt pallentem dare mansum saepe colorem. 

2103 Largos per poros sudores ducit u; largus p. p. sudor procedit «, 

B, ἡ, 9, κ᾿ — 2104 Membrorumque solet ὃ. — 2106 Tetinus «5 thetanus a. 
Isto tetanus wu. — 2107 Trita solvis a; tritum sumis δ, u. — 2108 Fri- 
quendo yy. Quenwis medicando perungas #, Δ; medicare valebas wa, PP; 
valebis 9, yy, & — 2109 Gingiber «, 0, 9, λ, n, yy, C5, καὶ gingeber x; 
gigimber ««, BB; zinziber B, s, ἡ, u, 00, ee; zingiber nn, 99.  Aequales - 
nam medicinae ©; habebatur scilicet olim Zingiber pro radice piperis. — 
2110 Dicunt quapropter taceo x.  Virib. huius e. — 2111 Disputant medici 
B. Esse pul. calidum medici siccumque à, 9, 1, »x; esse putant med. sic- 


cum calidumque u. Ciminum a, B, 0, e, x, u, yy, qn, 99, xx; cuminum 
ἡ, wo, BB, 09, «c. — 2113 Depellere dicunt A. — 2116 Veneri B, venis & 


Cohibere ἡ. Hunc versum omitt. x. — 2117 Tingere s. — 2118 Haemo- 
ptoicis 8, 9. Parare medelam ἡ. — 2119 Hunc versum post 2120 ponit 


αὐ, BB, yy; in codice A deest v. 2120, et sese proxime insequuntur 2118, 
2119, 21. Cum spica saepius ε. — 2121 Tritum fabae B, BB; tritum cum 
fabae poll. ἡ. — 2122 Repente «, B, x, edd. Atroc. Cornar. Pictor., xx. 
Solet illud curare tumores ὃ; solet testes (testis?) cur. tumorem B. — 2124 
Dicunt paulatim &. Mansum dare «o, BB, yy. 


Macer Floridus. 117 


LXX. GALANGA. 


2125 Flegmonem stomachi sumptum Galanga resolvit, 
Et si flegmaticus fuerit corroborat illum, 
Inclusum ventum sumptum fugat interiorum, 
Vim digestivam iuvat hoc colicisque medetur, 
Oris non modicum mansum commendat odorem, 

.2130 Augmentat sumptum veneris renumque calorem. 


LXXI. ZEDOAR. 


Adprime sumptis Zedoar obstare venenis 
Afürmant, et reptilium morsus levat haustum. 
Sumptum confortat stomachum ructusque salubres 
Commovet, et crebro fastidia reprimit usu; 
2135 Antiquum stomachi dicunt curare dolorem, 
lllud si patiens ieiuno masticet ore, 
Et sic infectam sensim voret ore salivam. 
Lumbricos ventris depellere dicitur haustum; 
Allia quem faciunt foetorem pellit ab ore 
2140 Et nimium bibiti vini depellit odorem. 


LXXH. GARIOFILUS. 


Gariofilum dicunt calidum siccumque secundo 
Esse gradu; iecur et stomachum corroborat haustum, 
Et ferme cunctis. valet interioribus ipsum. 


2195 Phlegmonem al. Gulenga u. — 2126 Phleym. fleum, al, Fleuma- 
ticis à; fleymaticis u. Ipsum B, s, u, 00, ec, CC, nn, 00, xx. — 2127 In- 
teriorem ὃ, xx, — 2130 Ventris ὃ, Renumque dolorem x. — 2151 Apprime, 
ad primum.al.; adprime sumptis a, 8, ἡ, *, pj x5 inprime ε, Sumptum 2, 
ἐξίαα, B8, 00, ce, CC qm, 99, x». Zedoar B, x, αα, BB, yy, t, ce, mn, 
99, κα zeduar ὃ. ἡ, 00; zedoara p; zedoal =; cedowar à. — 2132 Mor- 
sus necdt Ó..— 2133 Oonfirmat 8, π.  Ruct. sonantes. «; salubris &. — 
2136. Istud εἰ β, *.. Ieiunus 71, «4, BB, yy. — 2137 Perfectam sensim movet 
ore ἐς; inf. sensum movet ἡ; inf. sensim. movet xx. Ille salivam «, B, 9, GC, 
47, 99. — 2138 Haustu 2. — 2139 Allea quem 9; illaque quem 9. ‚Pellit 
odore.zz. — 2140 Post hunc versum addit 9: Zedoar ante cibum morbum 
necat inveteratum , Postque cibum solvit nec non fastidia tollit. — 2141 Ga- 
rofili. dicunt «; garofllum ὃ, m; gariofilum «, 9, «a, Bg, 77; gariophilum 
ἤη, 00 , καὶ gariophylum 990, ee, tC. — 2142  Corrob. ipsum. edd. Atroc. 
‚Cornar. Pictor. -- 2143 Interiorib. haustum eaedem edd. Post hunc ver- 
‚sum addunt hae ipsae editiones et practer eas «, f, ἡ», x, καὶ Vim digesti- 
vam mire iuvat. abstinet (obstruet x) alvum. || Non. habet G. 


118 Macer Floridus. 


Accendit venerem si dragmae pondere tritum 
2145 Potatum fuerit cum vaccae lacte. recenti ; 
Vim memorem cerebri confortat saepius haustum. 


LXXIIL. CINNAMA. 


Cinnama tres species dicuntur habere, sed harum 

Est pretiosa magis, quae plus subtilis habetur 

Et quae plus mordet mixta dulcedine linguam. 
2150 Humores stomachi siccat, corroborat ipsum, 

Et facit acceptas ut digerat ocius escas; 

Sumptum curat hepar lotiumque et menstrua purgat, 

Humida tussis eo sedabitur atque catarrhus. 

Hydropisis speciem, cui praebent tympana nomen, 

2155 Sumptum non modicum reprimit renumque dolorem; 

Reptilium morsus curat; si iungitur illis, 
Quae curant oculos, humores siccat aquosos; 
Si bene contritum forti miscetur aceto 

Liberat appositum tetra lentigine vultum, 

2160 Sicque iuvat morbum qui ducit ab impete nomen. 
Grossa magis species fluxus haemorrhoidarum 
Stringit, aqua. gelida bene si contrita bibatur, 
Tempore quo noudum patiens ieiunia solvit. 

De specie geminas haec quaerit potio dragmas. 


LXXIV. COS TUS. 


2165 Costi sunt geminae species: gravis una rubensque 
 . Est et amara nimis, haec indica dicitur esse; 


τ τ ————— 


2144 Drachmae al. — 2147 Cinama w; 'cymama ἡ. --- 2151 Acceptas 
non digerit à. Protinus escas 9:, «a, 8g, yy. Hunc versum ante v. 2150 
habet z. — 2152 Lotium et ἡ, yy; lot. sic 95 lot. quoque menstrua à; lo- 
culisque menstrua au, B8. — 2153 Curabitur atque π, — 2154 Hydropicis 
al. Praebet ἡ, 9. 'Tympanitis more. veterum ad hydropes refertur. — 
2156 lung. illud u. — 2157 Quae turbant 9; qui turbant καὶ quae cruciant 
5; et curans 2. Humectos siccat w. — 2158 .Si bene contrita ὃ; . attritum 
bene si w. Iungatur aceto κα. — 2159 Tetra caligine 4. — 2160 Ab epate u; 
ab impetu z. Impetigo nomen ducit ab impetu vel impetere, eadem ratione 
ut germanica huius morbi denominatio Ansprung. Cfr. Seren. Samon. cap. 
11. v. 160. — 2161 Orassa CÓ, xx. Fluxum nn, 9%. Emorroidarum al. — 
2163 Teiunia fregit «, A, m, 00, ze, C5, nn, 9:95 frangit 95 solvit 9, x, u, 
G, BB, yy, κα; solvitur au. — 2164 Hac quaerit β, 00; ££, GC. Drachmas 
al. — 2165 Costus indicus et costus arabicus. — 2166 Dicitur indica esse n. 


Macer Floridus. 119 


Altera vero levis, nec amara, colore subalba, 
Hanc Arabes mittunt, prior utilior medicinae. 
Urinas purgant et eis obstantia pellunt, 

2170 Splen curant et hepar, laterisque fugare dolorem 
Dicunt, cum vino tepido si sumpserit aeger. 
Menstrua purgabunt, si se subfumiget illis 
Femina, sic etiam vulvae sedare dolorem 
Dicunt, aut ex his sibi si pessaria subdat; 

2175 Lumbricos pellunt, purgant lentigine vultum, : 
Si tritis cum melle linas, veneremque movere 
Dicuntur, si sint cum mulsa sumpta tepenti. 

Ex oleo Costum quo coxeris illine quemvis 
Ante febris typum, reddes a frigore tutum; 

2180 Subvenit hoc sciasi membrisque tumentibus unguen, 

Antiquum vulnus cito curat pulvis eorum. 


LXXV. SPICA. 


Esse gradu primo calidam siccamque periti 
Testantur Spicam, quae dicitur indica Nardus. 
Confortat potata iecur, stomachique dolorem 

2185 Mitigat, et renes illius apozima purgat, 
Vesicam iuvat, urinas et menstrua pellit, 
lctericis prodest, nocuis humoribus obstat, 
Quos caput ad pectus transmittit saepe per uvam; 
Puncturas aufert et morsus interiorum, 

2190 In stomacho clausum solet hausta repellere ventum; 
Matricis nimium restringit subdita fluxum. 


2167 Lenis B, 9, ἡ. — 2168 Arabes norunt α.. — 2169 Obstantia tol- 
lunt ὃ. Purgant eius obst. pell... — 2170 Curant. plene laterisque 99, «e, 
nn, 99; splen et epar curant lateris. curare w. | Laterisque levare dolorem 
À. — 2172 Suffumiget al. — 2173 Vulvis G, vulnus ««, 88. — 2174 Di- 
cilur u, c. Aut hüs sibi m. — 2176 Trito cum u... Linis α. — 2177 Di- 
cunt si fuerint μι. — 2178 Coctum quo ἡ, *, xx. — 2179 Febris tepidum », 
yy. Reddas ««, BB, yy. Typus i. 4. paroxysmus febris intermittentis. — 
2180 Subvenit ischiadi C5; cfr. v. 39. Membr. stupentibus α, B, κ, 00, ee, 
C5, nn, 99; membris stupentibus a. — 2181 Curat vulnus cito 9; cito pur- 
gat edd. Atroc. Cornar. Pictor. Earum ὃ, — 2182 Esse gradu primo cali- 
dum siccumque ὃ; esse gr. pr. calidamgue secundo s. — 2184 Dolores β, x, 
w et edd. Atroc. Cornar. Pictor. — 2185 Apozema Cb; e«porima al. — 
2186 Urinam et x. Menstr. purgat Δ. Hunc versum omitt. δ, u. — 2187 
Nocuisque edd. nonnullae. — 2189 Et in oris interiorum ὃ. — 2190 Hau- 
Stum pellere u. — 2191 Restringet 7. 


190 Macer Floridus. 


Cum gelida si detur aqua, sedare tremorem 
Dicitur haec cordis, et nausea sistitur inde. 
Excitat haec venerem cum sapae sumpta I ai | 

2195 Duricias stericas elixatura resolvit 
Eius fomento per partes inferiores. 

Lumina si tepida foveantur saepius illa, 
Affırmant acri prurigine libera reddi, 
Palpebraeque: pili bene confortantur eadem. 

2200 Est Nardi species, quae ce/tica Spice vocatur, 
Celtarum tantum quod nascitur. in regione; Z 
Omnia quae Nardus valet indica, dicitur ista 
Posse, licet vires videatur habere minores. 


LXXVI. THUS. 


"Thus calidum siccumque gradu dixere secundo. 
2205 Lumina clarificat, lacrymo si solvitur ovi 
Contritum vel femineo cum lacte tepenti. 
Acri cum vino tritum pice lacteque :mixtis 
Vulnera praecipue curare recentia dicunt; 
Pingui porcino mixtum medicabitur ustis, 
2210 Admixtum melli panaritia deeutit unguis. 
Thus bene contritum vinoque tepente: solutum 
Affirmant auri multum prodesse dolenti, 
Tritum cum creta cimolea sicque rosato 
Permixtum mammas dicunt curare tumentes. : 
2215 Nil credunt haemoptoicis magis auxiliari | | | Ie 


2199 Haec gelida 9:; cum calida s. Datur ». Sedare tumorem x, 4. 
— 2194 Sape, sepe, cepe, saepe, sapa al. Cfr. v. 1578. Cum sumpto 
saepe liquore x. — 2195. Duricias uteri ast elivatura, GG, xx; ctr. v. 18. — 
2196 Interiores B. Si foventur décocto spicae partes inferiores. 2198 
Omni Bruns igine π. — 2199 Palpebrae pili w. —. 2200. Novum πα νεῖ incipit 
in e, B, δι nw; agitur de spica celtica. — 2201 Celticarum: 8. Cellorum δὲ 
celtarum emend. celtorum ἡ. Quae nasc. al.; quod crescit x..— 2202 Dio» 
illa 0. — 2205 Lacryma à. | Volvitur x. — 2206 Cum tritum 5; —. 2207. 
Vino mixtum x. Lacteque mixtis *; mistus «. — 2209  Medicab. istis «a, 
8B, yy, G. — 29210 At mixtun 900, cc, nn, 99. Melle δ. Panaria‘w; plan- 
taria 885; planaritia 09, ze; paronychia CC, xx. Hunc versum omitt. s. — 
2212 Dolori e. — 2213 "Thimolea , chimolea , chimolia , clymolea ,; cinolaea al. 
Sicque rosata πὶ - eleoque rosato 9;  succoque rosato ou, BP, 775 «tque rosato 
GC. Crela cum oleo sicque rosala &5 creta oleo sic atque 3j... Nostram lectio- 
nem habent ὃ, s, x,';& et edd. reliquae; Diosc. (1. 84) habet σὺν. xiu Atq 
καὶ ῥοδίνῳ. Cod. p omitt. hunc versum. — 2214 Curare. plores ὃ, — 
2215 Ne credunt e. Kmoptoicis, haemophthisicis al. | 


Macer Floridus. 191 


Admixto vino si sumatur vel aceto; | 
Thus cum lacte terens muliebri si superaddas 
Ulceribus, fieri quae saepe videntur in ano. 
Aut alio quocunque. loco, medicabitur illis. 

2220 Huic aloe iungens lacrymumque albuminis ovi,. 

| Sic ut sit spissum, sectae superaddito venae, 
Aut his vulneribus.nimio quae sanguine manant, 
Nec solvas nisi cum credas divisa coisse; 
Si sit opus medicamen: idem superadde priori, 

2225 Donec firmari valeat. solidata cicatrix, |. 
Affirmant melius. nil';sistere posse cruorem... von 
Vim memorem cerebri proprio confortat odore, ir ur 
Origano iunctüm. si quis commasticet ipsum, . 
Humores nocuos. capitis per sputa repellit, 

2230 Allevat ista gravem. capitis purgatio linguam. 

Anseris aut anatis. mixta pinguedine. "lhuri . 

Fit cataplasma: valens. membris; ..quae..laeserit. ignis... .- 


MIO 8197959 ἂν {{1}} 
 LXXVIL ALOE. A NU 
Sunt Aloé. species geminae, quae. subrubet estque h fr 
Intus sicut hepar cum frangitur, haec epatite | 


ΠΕ ΠῚ 


2235 Dicitur et magnas habet in medicamine. vires, M " 
Utilior piceo. quae fracta. colore videtur. à | á n) 
Flegmate mundificat stomachum,. caput, articulosque, " | 
Leniter humorem nocuum purgando per alvum; ias 


.2916^ Admixtum a; aut mixto valido sibi si «. — 2217. Superaddis ε. 
—.2219 Medicab. istis π. — 2220 Aloón Cb; xx. Iunyas ἐν Lachrymamque 
plur. codd. et edd." Albuyinis «, ἡ, 9, x. — 2222 Ac his... — 2225 .Nec 
solvas nisi - comperias "edd. Atroc. Cornar. Pictor.,.x«; misi cum .nosses ὡς 
nisi concédas f; nisicum vcredes x... Nec solves nisi cum credes. ec, Bp y 77. 
— 2225 Solidaque ἡ: .— :2227./Confortavit ἡ. — 2228 Organo. αι, BB yy. 
Mixtum si @, κα; inunctum Si; ηή,. 99. — Cum mastice ipsuin ε; comesticet 
ipsum ἡ: — 2229: Capitis nocuos: edd. Atroc. Cornar. Pictor. — ‚2230 .Alle- 
var illa 4. — 2231. Anseris enatis aut μ. Pinguedine» thuris... 5. pinguedine 
püufui- ἡ. .—. 2233 Aloés «, au, DB, yy, tC. Geminae species, 9, 1, ἂν GG. 
Subrubet estque-«, 9, πὶ est quae δὶ yy; et quae wu, Bg. εἴα.. —: 2234. Epi- 
tacum  (omitt. haec) «c, 885 hoc-epitacum 9; haec: epatea: δ, ἐδ; heecchez 
pataea nn, κα; haec haepathaea 99; liaec epatitis t5; hinc epatite 77 ,. Gs 
haec epatrite ὃ; haec" epatice ἡ, πὶ haec epatite-&, y , * , À; sermo (est de 
aloé hepatica. — 2236 Utilior-piceo: plur: 6odd et edd. (ἀξ: vilior.est. piceo 
B; 2, edd. Atróc.- Cornar. Pictor. :) sed supplendum est il/a, ‚ut sensus. sit; 
Aloé hepatica^utilio* ‘est,’ quàm 'illa'alo&, quae fracta: piceum, colorem 
ostendit. — 2237 Phleymate, fleumate al.; flegmata pw. — 2238 Leviter al. 


199 Macer Florida s. 


lctericos purgat, iecoris iuvat interiora. 

2240 Vulnus quodque recens putredine purgat ab omni 
Illius iniectus pulvis siccandoque sanat; 
Praecipue veretri dicunt et testiculorum 
Ulcera curari vel vulnera pulvere tali. 

Si solvatur aqua, iuvat apostema labrorum 

2245 Et naris superappositum, nec non oculorum 
Livoremque fugat, sie circa lumina factum; 
Acri cum vino miscens oleoque rosato 
Unge dolens caput et frontem, mireque. iuvabit, 
Unguine pruritus sedabitur hoc oculorum. 

2250 Cum vino bene contritum cataplasmaque factum 
Confortat retinetque pilos quoscunque cadentes; 
Linguae, gingivis, vitiis quoque subvenit oris, 
Si fricentur eo cum vino melleque trito. 

Hoc sumptum per se ventrem non solvit acute; 

2255 Esse tamen stomacho putat Oribasius aptum, 
Cum laedant illum solventia caetera ventrem: 
lllius geminas cum mulsa sumere dragmas 
Idem praecepit, choleram sic flegmaque purgat, 
Unaquaque die post coenam sumere dixit 

2260 Utile tres eius pilulas binasve virentis 
Cum succo caulis formatas, ut faba grossas 
Aut cicer, humores nocuos cum stercore purgat, 


2240 Putr. curat «a, BB, yy. Ab oris BB. — 2241 Siccandaque B; sic- 
cando vulnera sanat u. — 2242 Praecipue ventris ἡ; ventris praec, dd, «e, 
qu, 99. — 2243 Curari et au, BB. Vulnera curari vel ulcera ἢ. — 2244 
Hunc versum omitt. ««, 98. — 2245 Et varüs au, PP; at naris A; et varis 
nn, 99. Superpositum BB. — 2246 Qui circa lum. factus x. — 2247 Misces 9. 
— 2248 Caput dol. mire frontemque ««, BP; dol. cap. frontem mireque ἡ. Mire 
iuvabit #53 mireque iwabis «. — 2250 Cum bene contr. vino «. Hunc versum 
omitt. με. — 2951 Quocunque yy. — 2252 Ordo versuum ita: 2246, 51, 50, 
47, 48, 49, 52 se habet in cod, δ, —. 2253 Fricetur 00; refricetur ee, nn, 
99; refricentur ἡ; tangatur @, A; si bene fricentur cum vino B. . Melleque 
mixto 0. — 2254 Hoc solum À. Solvet uw. — 2255 Stomachi 1455, 9.9. — 2255 
Uribasius δ, ἡ, x, À, u, 15. Urbasius «; Horibasius 85 Orbasius ««, Bg; cfr. 
v. 506 in quo idem auctor laudatur. — 2256 Illum nimium  solventia ven- 
trem B. Cum laedant ipsum ἡ. — 2257 Binas cum mulsa δ, κκ. Semine «a, 
* BB. Drachmas al. — 2258 Praecipit «c, 8B. Ideo praecipit «. Phlegmaque, 
flewnaque al.; fleuma x. — 2259 Sum. iussit x. — 2260 Recentis #, xx; 
recentes au, BB, yy; virentis α, B, x et rel. edd. — 2261 Cauli formitati 
ut faba u. Faba grossa x. — 2262 Aut citius au, 8B. Nocuo BB. Sterc. 
curat y. 


Macer Floridus. 195 


Non corrumpendo stomachum neque vim faciendo 
Purgatus pilulis fuerit qui saepius istis, 

2265 Vix unquam capitis vexabitur ille dolore, 
Et nihil est oculis, mihi crede, salubrius istis; 
Si vero duram vis solvere largius alvum 
Partibus est geminis pars admiscenda terendo 
Una diagridii, sic apta solutio fiet. 


2263 Nec vim B, δ, e, 00, es, CC, nn, 99; vel vim A; meque inde u. 
In hoc versu explicit cod. ἡ. — 2264 Fuerit pilulis al. Saep. illis 8. — 
2265 Vix nunquam P; vir nunquam wu. Ipse dolore edd. Atroc. Cornar. 
Pictor. — 2266 Et nil yy. Salubrius illis «. — 2268 Partib. haec gem. est 
adm. ε. — 2269 Diagridii i. e. scammonii praeparati. Sequuntur in cod. 
x versus 1928 ad 1932 ex cap. de maurella. 


Explicit Macer. Floridus 


de viribus herba ru mm. 


SPURIA MACRL 


Hos spurios versus alius..esse auctoris, quam illius 
qui Macri Floridi carmen composuit, per se patet, cum 
argumentum tractandi modus et versificandi ratio in utro- 
que carmine plane diversa sint. Extant hi versus in Cor- 
nari et Ranzovii editionibus, et imitatio videntur esse ge- 
nuino carmine recentior, cum antiquiores codices et edi- 
tiones non habeant. Sunt autem capita viginti. 


1. AARON. 


1 Est Aaron nostra, Syrorum Castica lingua. 
Huic similes forma frondes sunt cum viperina, 
Sed tamen huic tantae non sunt quantae viperinae, 
Virgae palmarum fit magnitudo duarum, 


C 


lpsaque purpurea, croceum profert quoque semen, 
Radix ast alba est veluti viperina rotunda, 

Quae mandi vel cruda potest, vel cocta, ubi virtus 
Viscida non nimis est eius iuncto sale sumptae, 
Sed nec dissimilis in cunctis partibus est vis. 

10 Eius cum fimo bubulo cataplasmate facto 

Imposito et podagrae medicari posse putatur. 
Extenuat pingues humores in mediocri, 

Unde fit ut vacuet thoracem sputa movendo. 
Herbae totius est proiectoria virtus, 


1 Cornar. fol. 77b; Ranzow. pag. 94; Diosc. II. 197. — 2 Viperina 
i. q. Colubrina s. Dracontea Macri. — 8 Iuncta C., R. — 12 In med. i. 
e. modice. 


Spuria Macri. 125 


15 Non tamen ut tantus fortassis sit calor illi. 
Radix illius debet collecta recondi, 
Ut solet abscondi cyclaminis et viperinae. 


2. AGRIMONIA. 


Omnibus est herba baec nobis -Agrimonia nota, 
Acris inest illi nimis et diuretica virtus, 

20 Succus radicum. pellit nebulas oculorum, |... 
Possunt anthracas folia in potu.dare sanos. 
Morsus serpentis pariter rabidique latrantis, 

Atque venena fugant, ventrisque bibendo dolorem; 
Sed tribus adiungi cyathis vini duo debent 

25 Pondera drachmarum radicibus e memoratis. 
Apposituque suo cancromata vulnera sanant, 
Luxata et, si sit tritis axungia mixta, - 

Et percussuras ferro vel fustibus actas, 
Verrucasque simul si coniungantur aceto. 

30 Splen quoque consumunt sumptae, pelluntque dolorem. 
Cum vino coctae curant paralytica potae. 
Apperiunt tritae quae sunt contrita valentque 
Appositae si sint eadem cito reddere sana. 


3. SAMBUCUS ET. EBULUS. 


Duplex Sambuci dicunt genus esse periti. 

35 Sunt diaphoreticae mediocriter, utraque siccae et 
Virtutis, verum et vis styptica dicitur. esse. 
Maior habet nomen Actes, minor at Chamaeactes, 
Est Ebulus formam cui conscribunt breviorem. 
Elixis ut olus cum lympha frondibus huius 

40 Venter mollescit; choleramque et phlegmata purgant. 
Haec eadem tenerae possunt sic ipsius hastae, 
Cum foliis haustae vinoque terendo iugatae, 
Vesicae fractos reddunt potando lapillos. 

Sumpta cibo ponunt humorem ventris aquosum, 

45 Esse cacostomacha at vescentibus herba putatur. 
Eximium radix confert elixa iuvamen 


18 Corn. f. 78b; Ranz. p. 76; Diosc. II. 208. — 34 Que. f. 79a; 
Ranz. p. 77; Diosc. IV. 171, 172. — 35 siccae est R. 


126 


50 


Cx 
σι 


60 


65 


70 


75 


Spuria Macri. 


Hydropicis, viperae succurrit morsibus ipsa, 
Si super emplastri ponatur more vel hausta. 
Addita fomento matricum dura resolvit, 

Et multis vitiis muliebribus apta putatur. 
Potaque cum vino de semine potio facta, 
Quae supra scripsi per se depellere novit. 
Uncto caesaries mixto nigrescit olivo. 
Frondes appositae possunt auferre tumorem, 
Usta iuvant mixta tritae impositaeque polenta, 
Vulneribus carnem replendo sanant saniosis, 
Et pro posse illis cogunt paracollesin esse. 


4. BRYONIA. 


Ampelos est leuceque et dicta Bryonia graece, 
Dicitur a nobis Latinis candida Vitis. 

Hastas et frondes habet haec nostram assimilantes, 
Sed nostrae laeves, illi sunt asperiores, 

Nostrae maiores, illi paulo breviores, 

Semen consimile est, minus etsi dicitur esse, 
Capreoli similes multa se parte plicantes. 

Qui si cum vino sunt elixi, bibituro 

Ventrem cum lotio dicuntur posse movere. 

Hastis et foliis radici et viscida virtus 

Est, ex quo cancros cataplasmate dant medicatos, 
Quaeque Chironia sunt, vel quae phagedaenica, sanant, 
Vulnera, vel tibiis, ea tollunt cum sale trita. 
Corporibus gratum radix fert uncta colorem, 
Lentigines pellit, tendit rugas faciei. 

Atque cicatricem loca si teneant inimicam, 

Ad proprium morem reparat collata colorem, 
Tritaque cum vino, veluti cataplasmate facto, 
Duritias spergit, simul apostemata curans. 


57 Paracellosin R. , sed falso; nam de agglutinatione (παρακόλλησις) 


sermo est, quae contingit vulneribus saniosis ex usu ebuli. — 58 Corn. 
80a; Ranz. p. 94; Diosc. IV. 181. — 60 Assimulantes R. Nostram scil. 
vitem, vitem vulgarem seu viniferam. — 69 Ulcera maligna et rodentia. 


— 70 Diosc. habet (ixi τῶν) σαπροκνήμων ἑλκῶν, ulcera quae tibias putre- 
dine depascuntur. — 72 kentigenes R. — 76 Spargit R. Spergere pro 
spargere non ita raro occurrit apud scriptores medii aevi. 


Spuria Macri. 127 


Extrahit ossa etiam, si sint in corpore fixa. 
Hanc medicamentis quae septica sunt sociabis, 
Coniunxisse quibus nimis esse necesse probatur. 
80 Unica cum vino potandum praebita drachma 
Annum per totum fertur sanare caducum; 
Qui furtim laedit et sic apoplexia caedit, 
Cedit, et obtenebrat oculos quod saepe scotoma. 
Et si praedietum pondus fuerit geminatum, 
85 'Tunc potius causis occurrit praememoratis, 
Morsusque illatos sic curat tabe repletos; 
Ne faciat mulier praegnans, hanc vitet, abortum, 
Provocat urinam potu, pellitque secundas. 
Dyspnoicosque iuvat coniuncta melle vorata, 
90 Et conquassatos artus altoque cadentes. 
Tussim placatam reddit laterisque dolorem, 
Huius si pondus oboli coniungis aceto; 
Triginta spacio splen siccat sumpta dierum. 
Omnia cum caricis praedicta valet cataplasma, 
95 Fomento ast uteros lympha decoctio facta 
Purgat et infantes ponit nondum glomeratos. 
Temporibus veris exsuccari solet herba 
Et radix, cuius succus mulsae sociatus, 
Phlegmata deponit datus, et iuvat omnia scripta. 
100 Insuper et mammae lae contribuit muliebri, 
Cum ptisanae succo si sit sociata coquendo; 
Succus praestat idem, baccarum succus eidem 
Urinamque movet intinctu, sed mediocri. 
Sperma fugat lepram tritum scabiemque perunctum. 
105 Consimiles vires habet huic Bryonia nigra 
Appellata, tamen in cunctis inferiores. 


9. ALGA PALUSTRIS SIVE NYMPHAE A. 


Alga palustris habet diversa vocabula, quorum 
Cacabus est Veneris, Nymphaeaque, sive Papaver, 


83 Morbus apoplecticus et vertigo caliginosa cedit huic medicamini. 
— 86 Morsus venenatos. — 96 Nondum in utero formatos. — 98 Sociatur 
roy 105 Diosc. IV. 182. — 107 Corn. f. 81a; Ranz. p. 96; Diosc. III. 


128 | Spuria Macri. 


Cui locus in causa est cognomen habere Palustre, 
110 Crescit enim stagnis ea, sive locis in aquosis... 
Frondibus oblongum caput ostendit super: undas, 
Quod de radice sola prodit sociatum, 
Multis flos eius similis quos lilia produnt, - 
Pallidior tamen est, nec tam niveus color eius. 
115 Semen habet croceum medio de flore locatum; 
Sed quum floruerit, formam capit inde rotundam, 
Sicut meconis nigri faciunt capitella, 
Aut sicut mala haec, quae dicuntur Matiana, 
Semen in his spissum latumque magis reperitur, 
120 Hoc argillosi gustu datur esse saporis. 
Hasta parum crassa subnigraque, laevis, et aeque 
Aspera radix est eius, nodosa, melaena; 
"Tempore quae autumni debet siccata recondi, 
Eius enim pulvis multum fert utilitatis. 
125 Sumpta mero spleni prodest sic coeliacisque, 
Vesicaeque potest sic sumpta levare dolorem, 
Si quis et est stomacho, posito cataplasmate cedit, 
Sic et alopecias emendat et in cute mendas, 
Quosque tumor laedit testes lenire notatur. 
130 Seminis assidui potus haec omnia possunt, 
Humanumque fluens plus iusto sperma retardant. 
Radicem quae fert Nymphaea ast candidiorem, 
Est melior virtute sua, debet quoque sumi 
Cum vino nigro, quia partim styptica virtus 
Est eius, partim quoque proiectoria, sic quod 
Infusam. dicant hanc alvum reddere sanam, 
Et quod alopecias pice cum liquida iuvet ipsas. 


135 


L4 


6. FABA. 


 Frigoris in medio Faba vim tenet atque caloris, 
Styptica quo partim fit, proiectoria partim, 
140 Exterius quare poterit siccare modeste. 


109 Cacabus Veneris, Nymphaea, Papaver palustre sunt cognomina 
Algae palustris. — 117 Meconis i. e. papaveris. — 120 Diosc. habet yev- 
ομένῳ γλισχρός. — 132 Diosc. III. 139. — 138 Corn. f. 825; Ranz. yp. 
97; Diosc. II. 127. — 140 Modeste i. e. modice. 


Spuria Macri. 199 


Mitigat arthritim cum lympha cocta dolorem. 
Anseris adiuncta huic pinguedo recens vel ovilla 
Si fuerit, podagrae quoque subvenit hac ratione. 
Cocta farina fabae, iunctum sit ut oxymel illi, 
145 Sanat contractos posito cataplasmate nervos, 
Sic et testiculos et mammas optime curat, 
Haec etenim poterit loca reddere frigida, si sint 
Inflammata nimis, virtute sua mediocri. 
Prandia sumpta fabae non digestiva probantur, 
150 Inflat enim, nisi sit aqua bis mutata coquendo. 
Praecipue viridis stomacho non commoda mansa est, 
Somnia nigra facit, sed tussis initia pellit. 
Succum corporibusque etiam pinguedinis addit. 
Integra si forti coniuncta coquatur aceto 
155 Estque dysentericis medicans ventrique soluto, 
Sic valet et stomacho suffragia ferre vomenti. 
luncta farina fabae cataplasmatibus medicatur 
Ictibus attritis tumidis, comitante polenta, 
Sola tamen nequit hoc ipsum, ut dicunt, operari. 
160 Lac nimium mammis cataplasmate stringit abundans. 
Coniuncta at melli foeni graecique farinae 
Parotidas curat, livores corporis aufert. 
Floribus at roseis et thure et ovo comitante 
Imposita ex oculis tumor et staphylomata cedunt; 
165 Percussos etiam curat fusosque cruore. 
Dentibus attrita ast frontique ligamine iuncta 
Rheumata luminibus suspendere fertur opima. 
Cum vino testes curat cataplasma tumentes, 
Et propendentes sinit haud fieri "pueriles. 
170 Eius folliculus bene tritus et attribulatus 
Emendat maculas emplastris additus albas. 


E 


141 Arteticum legi debere puto more scriptorum medii aevi; arthritim 
ex ingenio posuisse videtur Cornarius, quem Ranzoviana editio presso 
pede secuta est. — 148 Mediocri i. e. virtute inter frigidam et calidam 
naturam media, quae fabae tribuitur. — 152 Zfvoóvagog Diosc. — 166 
Attrita est C. R. 


150 


175 


180 


190 


200 


Spuria Macri. 


7. NUX AVELLANA. 


Nucibus ex minimis nulli datur esca salubris, 
Cogunt cervicem mandentis ferre dolorem, 
Iuflando stomachum distendunt, dantque solutum 
Pectus, pulmonem corrumpunt tusse nocendo; 
Indicat effectus, quod eis sit et humida virtus. 
Si tamen in. testa luteo sint vase perustae, 

Ut nil virtutis possint retinere prioris, 

Nil plus stillantes iuvat in placando íluores. 

Si bene contritae dentur mulsa resolutae, 
Compescunt veterem tussim, licet inveteratam. 
Cum passo tritas quidam tribuere bibendas, 

Ad iecoris morbos et pulmonis removendos. ' 
Multi cum pipere tritas vinoque dedere, 

Atque ad pellendum sensere valere catarrhum, 
Et destillantis lotii tormentaque ventris. 

Ursi pinguedo nucleis coniuncta terendo 
Reddit alopeciis de raptis damna capillis. 


8. BA'TUS SIVE RUBUS. 


Omnibus est nota ipse Batus, virtusque probata 
Ipsius a multis, et dicunt styptica quod sit 

Et xerantica, | Caesariem decoctio lotam 

Ipsius infectam reddit, ventremque fluentem 
Abstinet, et fluxum nimium stringit muliebrem. 
Presteris morsus eadem iuvat atque venena, 
Reddit gingivas et de putredine tutas 

Quique nocent saevos compescit in ore tumores. 
Commasticatae frondes vinoque subactae 

Acri, cervicis zernas pellunt et achoras, 
Quodque solet fieri percurant ulcus in ore, 

Et plagas solae possunt sie consolidare, 
Turgentes oculos et condylomata solvunt, 
Cardiacosque iuvant sic et stomachum patientem. 


172 Corn. f. 845; Ranz. p. 99; Diosc. I. 179. — 189 Corn. f. 85a; 


Ranz. 


p.99; Diosc. IV. 37. — 191 Xerantica virtus i. 4. exsiccans. — 


194 Prester est anguium genus, alias Dipsas dictum, systematico nomine 
Coluber prester. — 198 Zernae i. e. impetigines, hoc loco ἕρπηταν Diosc. 


Spuria Macri. 151 


Suppositae vitium. sanant haemorrhoidarum. 

Hastarum succus, foliorum et, sole calente 
205 Siccatus melius faciet praescripta potenter. 

Maturo succus eius de semine tractus, 

Saepius utiliter causis est oris adaptus, 

Sed non maturum prandentis detinet alvum. 

Flosque dysentericis et prodest coeliacisque, 
210 Idem contritus lippis cum melle medetur, 

Si illitus est oculis, ignem quoque sic iuvat atrum; 

Sunt igitur flores eius frondesque virentes, 

Moraque virtutis leviter stringentis, ad uvam . 

Et fauces quare proprie prodesse videntur. 
215 Quum sint matura ex iusto sed tempore mora, 

Dicunt fervoris vim quod teneant mediocris. 


9. MYRICA. 


Artibus in medicis fertur vis magna Myricis, 
Hisque Tamaricum nomen, quarum foliorum 
Elixatura ex vino potata tumorem 

220 Splenis emendat, dentisque levare dolorem 
Creditur; humores eadem stringit cohibendo 
Addita pessariis matricis, sicque necando 
Effugat et lendes, alios et corpore vermes. 
Et cinis ustarum stringit fluxum muliebrem, 

225 Utilis est potus etiam de calice sumptus, 
Harum de ligno vel de radicibus acto. 


10. IUNIPERUS. il ac 


luniperi virtus est incensivaque et acris. 
Imposita in prunas serpentes pellit odore 
Fumigii, fructusque rotundus habetur, odorque 
230 Illius est summus, si detineatur in ore. 
Utilis est stomacho, sic thoraci medicando, 
Et tussim nimiam sedat, licet inveteratam. 
211 Ignis ater s. sacer. — 217 Corn. f. 86a; Ranz. p. 101; Diosc. I. 


116. — 225 Calix e ligno vel radice tamaricis fabricatus. — 227 Corn. f. 
86b; Ranz. p. 101; Diosc. I. 103. 


9 * 


152 Spuria Macri. 


Auxilium contra potis est conferre venena, 
Spasmata sic contra valet, et sic rhegmata contra. 

235 Atque uteri vitium et morbum, qui strangulat, aufert. 
Eius quos succus sanat dat vipera morsus. 

Qui si combustus fuerit lymphaeque iugatus, 
Unctas propellit turpi de corpore lepras. 
Eius pota interficit elimatio ligni 

240 Ipsius lachrymis tussim sedare bibendo 
Dicitur antiquam, vitium quoque parotidarum. 
Huius cum drachma baccarum drachma draganti, 
Absinthii drachma et praedictis. associata, 

Myrti tres nigrae, gallae quoque tres Asianae 

245 llis iungantur, coniunctaque cuncta terantur; 
Si tribus atque tribus oleo commixta diebus 
Vase recludantur vitreo, dum conficiantur, 
Vim simul atque oleum contraxerit a speciebus, 
Servetur, quoniam multis valet unguine rebus. 

250 Si caput ungatur, capiti prodesse probatur; 

Caesariem capiti dicunt servare periti, 
Reddit et absentem ferturque tenere cadentem, 
Quod minus est fidei prodest quoque calvitiei, 
Dando capillosum caput antea ridiculosum; 

255 Fortius examen ustum facit hoc medicamen, 
Si pare mensura fuerit coniungere cura 
Eius praedictis cinerem, quia vis perhibetur 
Esse sibi tanta, quod solus posse probatur 
Cuncta relata prius, oleo si conficiatur. 

260 Creditur exustae pulvis vim ferre nigellae 
Huic medicamento; de solo nanque puellae 
Lymphae coniuncto. loca nuda terunt ciliorum, 
Expertae damnum, quod reddere possit earum. 


234 Rheumata R., sed falso, cum ipse Diosc. ῥήγμασι habeat. — 236 
Hic versus et quinque sequentes pro supposititiis haberi possunt. — 239 Eli- 
matio i. 4. rasura, nisi forsan rectius legas eliwatio i. 4. decoctum. — 242 
Dragantum dicitur scriptoribus ınedii aevi gummi tragacanthae. — 245 De 
hac compositione cfr. Galen. de compos. med. sec. locos l. I. cap. 2, ed. 


Kuhn, tom. 12, pag. 432. — 255 Examen apum ustum hic indicari putat 
Cornarius. : | 


Spuria Macri. 155 


Haec nec sola pilis dicunt vestire potentem 
265 Sed quamcunque cutem libet ista veste carentem. 


11. SALIX. 


Esse sui partes desiccativa per omnes | 

In virtute Salix, modicum quoque styptica fertur. 

Vulnus habent eius frondes solidare cruentum, 

Conceptus prohibent in aqua potae muliebres, 
270 Corticis exusti cinis acri iunctus aceto, 

Callos a pedibus tollit positus vel inunctus, 

Et mundat pariter verrucas hac ratione. 

Arboris incisae manat de corpore succus | 

Temipore quo rami multo sunt flore gravati, 

275 Qui tum mammarum valet et morbis oculorum, 
'Tum cunctis quae sunt medicaminibus tenuanda. 
Huius flos sumptus in aqua frigescere cogit 
Instinctus veneris cunctos acres stimulantes, 

Et sic desiccat, ut nulla creatio fiat. 

280 Nomen halosanthos flos obtinet arboris huius, 
Qui si sit iunctus aequali pondere myrrhae, 
Inde terendo cinis factus, permixtus et undae, 
Deductus liquor ut mellis speciem sibi sumat, 
Spissatus pariter donec videatur in unum, 

285 Et teneat facto velut ex albumine filo, 

Hinc lita caesaries tibi stet velamine tecta 

Vel mitra, noctem totam cum sole lucente, 
Et si plus steterit, melior tinctura manebit, 
Postea cum calida cervicem colluat unda, 

290 Mirari flavos poterit roseosque capillos. 

Sunt quibus est crudos mos associare lupinos, 
Namque valent soli cum lympha reddere triti 
Loto et consimilem capiti conferre colorem. 


264 Non solum loca pilis tegi solita curat hoc medicamen, sed eas 
quoque cutis partes, quae pilis carere solent. — 266 Corn. f. 87b; Ranz. 
p. 103; Diosc. 1. 135. — 279 Creatio i. e. conceptio. — 280 Halosan- 
thum (ἁλὸς ἄνϑος) seu florem salis cum flore salicis hic perperam confundi 
facile patet; cfr. Diosc. V. 128, ubi de flore salis sermo est. — 291 Cfr. 
Gal. de comp. med. sec. locos 1. I. c. 3., ed. Kühn, tom. 12. p. 445, ex 
Archigene. 


300 


310 


320 


325 


296 De asvesto s. asbesto cfr. Diosc. V. 132, est calx viva. — 301 
f. 89b; Hanz. p. 104; Diosc. Il. 96. — 304 'lhermantica virtus 
i. e. calefaciens. — 320 Diosc. habet πρὸς δὲ ουριγμοὺς, quod est tinnitus 
aurium, non fistula; legit vero vetus quidam interpres Dioscoridis WE 


Corn. 


yovs, 


Spuria Macri. 


/ 


Nec minus argenti prodest spumam sociare, 
Bis binas drachmas istis et iungere quinque 
Asuesti, lympha simul haec duo namque soluta 
Mellis ad effigiem, capiti possunt dare sola, 
Quae paulo supra perscripsi cetera: posse, - 

Sı sint adiuncta. et post haec velamina mitrae, 
Sed caput ablutum reddat decoctio bletae. 


12. FEL. 


Non est spernendum Fel, sit licet illud amarum, 
Vilius et multis non de virtute peritis | 
Eius, ac iniuste, quoniam quit, multa iuvare. 
Virtus est omni thermantica viscida Felli, 

Sed magis est aliis, aliis minus esse probatur. 
Fella gerunt ergo perdices atque pavones, 
Capreolique simul nemoris, niveique capones, 
Quae sunt unius virtutis. dando iuvamen; 
Suffusos oculos haec et caligine plenos 

Curant palpebrasque iuvant aspredine plenas. 
Hircus, ovis, porcusque, Ursus, taurusque secundam 
Vim retinent Fellis, ventrem quoniam puerorum 
Solvit, eo tincta est tomentum et succida lana, 
Vel collyriolum si subponatur in anum. 

Curat taurinum coniuncto melle synanchen, 
Atque cicatrices sanas et vulnera reddit. 

Lacte sed admixto dolor auris ei muliebri 
Infusum cedit, sed lac debet superare. 

Porri cum succo taurino Felle iugato 

Asseritur tali medicamine fistula pelli; 
Traumaticis medicaminibus, quae vulnera curant, 
lungitur illa quidem, quia sanat et absque tumore, 
Quae mala sunt, etiam non incurata relinquit. 
Testes et veretrum sanat cum melle dolentes, 
Optime leprosos curat et furfura purgat, 


quem noster secutus est. 


Spuria Macri. 


Unguine si nitrum facto fuerit sociatum. 
Omnibus his fel ovis, ursi quoque ferre salutem 
Creditur, ursini pulvis cum melle iugatus 


' Sumenti prodest, epilepticus inde iuvatur. 


330 


340 


350 


Nyctalopas capreum Fel longe pellit inunctum, 
Hirci palpebras sedabit ab unguine crassas, . 
Et deturpatis valet hoc succurrere strumis. - 
Ergo reponendum Fel sic est atque parandum: 
Horae per spatium filo coquat unda. ligatum, 
Umbra siccatum post haec servetur ad usum. 


13. FIMUS. 


Sunt qui non credunt Fimos conferre medelam, 
Ultima. res inter quod sint, sed decipiuntur. 
Fimus ovillus enim, δὶ sit coniunctus aceto, 
Nigras emendat maculas cataplasmate facto, 
Nascentes clavi fugiunt sic et sacer iguis, 

Sic sanat fracta et cum quassis carnibus. ossa; 
Cum cera atque oleo ambustis igni medicatur. 
Fimi pascentis vaccae cataplasma recentis 

In foliis positum, carbonibus excalefactum, 
Turgida fomento compescit vulnera lento. 
Ischiadem curat vel certe idem moderatur 
Impositus parti, si iungis acerrima vina; 

Et cataplasmatibus solitis laxare iugatus, 
Duritias solvit, struma huic et pustula cedit. 
Sed maiora bovis praestant medicamina masclı, 
Prociduos curans uteros fumo muliebres, 

Idem suffitus culices foetore fugabit. 

Utile non modicum dat avis ciconia Fimum, 
Curat enim sumptus in aqua potando caducos. 
Fimus apri siccus vinoque terendo iugatus 

Aut lymphae, vomitum sanat potando cruentum, 
Et lateris veteres sanat solitosque dolores. 

lilo nil melius, si sit coniunctus aceto, 
Ossaque consolidat, quassata iuvans ut ovillus, 


336 Corn. f. 91a; Ranz. p. 105; Diosc. II. 98. 


155 


156 Spuria Mauacri. 


360 Prodest luxatis cera roseoque iugatus. 
Fimus adustus equi, vel erudus Fimus aselli, 
Si velut emplastrum fiat comitatus acetum, 
Vuluere manantem fertur retinere cruorem, 
Fimus, quem caprae faciunt tritus nemorosae, 
365 Solo cum vini cyatho bibitus comitati, 
In tribus ictericum fertur sanare diebus. 
Menstrua cum folio, spica, nardoque bibendo 
Purgat, at olibani succus cum pulvere tritus 
Appositus vulvis fluxum sistit muliebrem. 
370 Ustus alopeciam commixto sanat aceto, 
Uncto cum veteri fertur podagrae medicari, 
Atque venenatos percurat coctus aceto 
Morsus aut vino, vulnusque quod herpeta graece 
Dicitur, impositus, morbum quoque parotidarum. 
375 Si veluti cauter de sicco fiat eodem, 
Ponaturque super scapulam, qua parte dolebit 
Coxa, sinatque diu scapulam dum sentiat ustam, 
Non tamen eripiat morbus dum cedat ab illa. 


14. CASEUS. 


Caseus insulsus stomacho bonus esse probatur, 
380 Escis illius quia venter mollificatur, 
Corporibus macris et pinguedo reparatur. 
Constringendo minus ventrem, plus nutrit ovillus, 
Plus aliis quoniam fertur quod pinguior extet. 
Assus et elixus ventrem constringere noscit. 
385 Sicque tumens oculus illum medicamine poscit, 
Et sic livores oculos tollit maculantes. 
Praevalet ast omnes bubulus sedando tumores. 
Ümnis caprinus stringit vetus et bubulinus, 
Nec prodest, potius maciei dando nocivus. 
390 Lac liquidum pingues sumptum fertur dare carnes. 


360 lugatis Corn. — 371 Uncto i. e. axungia. — 379 Corn. f. 935; 
Ranz. p. 107; Diosc. il. 79. | 


Spuria Macri. | 157 
15@ ARANEAE TEL A. 


Telae adstringentes sunt, quam dat aranea, vires, 
Quare depellit febres, admixta quibusdam 
Unguentis foveas si tempora febricitantis. 
Sanguinis appositu solet et retinere fluorem, 
395 Et fieri prohibet saniem, quae concava non sunt, 
Vulneribus, servans ea ne tumor irruat illis. 
Auris cum roseo compescit cocta dolorem, 
Candida quae magis est, magis est virtute probanda 
Ut sunt, quas agitat ventus post tempora messis. 
400 Quartanas iunctas corio suspensaque collo, 
Pellere confirmant proprio medicamine docti. 


16. COCHLEA E. 


Non admirandae Cochlearum sunt medicinae, 
Quum medicinalis subeant vim stercora iuris. 
Harum terrenae quaedam quaedamque marinae, 
405 Non virtute pares, quia terrenae meliores, 
Ast utrisque tamen vis est eadem, licet impar. 
Eustomachas dicunt terrenas, quod movet alvum 
Pulvis obustarum fervoribus ignis earum. 
Esse coércentis virtutis tam perhibetur 
410 Et constrictivae, quibus ut cruor exit ab ore 
Per sputum, iuvat assumptus, reprimit quoque fluxum. 


17. CORNU CERVI. 


Cervi strictivae Cornu virtutis habetur, 

Omni profluvio quare astringendo medetur, 

Sed prius exuri sic ignibus illud oportet: 
415 Partes ad minimas Cornu frangendo redactum 

In cacabo poni debet crudo atque recenti, 

Argilla intectoque et mox fornace incluso 

Ardeat, ut candens fiat niveique coloris. 


391 Corn. f. 935; Ranz. p. 108; Diosc. Il. 68. Aliqua hic telae 
adscribuntur, quae Dioscorides de ipso animali praedicat. — 402 Corn. f. 
94a; Ranz. p. 108; Diosc. Il. 11. Sensus est: non mireris cochleas ha- 
bere vires medicas, cum ipsa adeo stercora (v. 336 sq.) vires in arte 
medica habeant. — 412 Corn. 944; Ranz. yp. 109; Diosc. Il. 63. 


138 Spuria Macri. 


Quod simul est ustum, veluti quoque cadmia lotum, 
420 Utile subscriptis potu et medicamine notum est: 
Coeliacis, haemoptoicisque, : dysentericisque, 
letericis, fluxum pariter tenet et muliebrem, 
His ad purgandum cochlear detur geminatum, 
Vesicaeque dolor fugit ammixto tragacantho. 
495 Collyriis etiam miscetur pulvere facto, 
Rheumata quae sistunt, ulcusque iuvant oculorum. 
Si dentifriciis. mixtum sit, plus operantur. 
Quis cinis exusti valeat dixi medicari, 
Restat aqua coctum quautum possit referendum. 
430 Quisquis habet dentes morbo graviore dolentes, 
Sectum cum lima Cornu crudum coquat unda, 
Vas sit humo factum, quo ferveat, inde retractum 
Mox assumatur, os ut tepido foveatur; 
Hoc medicamentum donec sit iu ore retentum 
435 Sanansque adstringens dentes, fugit hinc dolor ingens, 
Sic etenim fugiet, quo sanus perpete fiet. 
Haec limatura at fuerit si. dedita. cruda 
Cum vino vel aqua, lumbricos enecat ipsa, 
Serpentesque suo quit adusta expellere fumo. 


18. ACETUM. 


440 In desiccando vis frigida constat Aceto. 
Hinc stomacho dicunt, quod sit fastidia tollens, 
Sistit manantem impositum potumque cruorem, 
Et ventris fluxum, si sit coctus cibus inde. 
Vulneribus cunctis, fuerint quae facta recenter, 

445 Subvenit intincta, si desit spongia, lana 
Succida fomento, fieri nec turgida possunt. 
'Taliter admotum propendentem iuvat anum. 
Lepras emendat sic atque ignem fugat atrum, 
Zernas et maculas, et morsus pellit arachnes, 

450 Siccat fomento podagras cum sulphure vivo, 
Melleque livores iuncto reddit meliores, 


431 Cornu cervi limatum coquatur ex aqua in vase fictili etc. — 
Corn. f. 95a; Ranz. p. 110; Diosc. V. 21. — 446 Nec talia R. 


Spuria Macri. 159 


Cum roseo mixtum caput a fervoribus unctum 
Atque locos alios, si detur succida fotu. 


19. SULPHUR VIVUM. 


Sulphur splendentis vivum. niveique coloris, . 

455 Asseritur multam multis dare posse medelam; 
Virtus est eius, ut dicunt, extenuatrix, 

Et diaphoretica, ac simul attractoria, calda, 
Empyicis atque asthmaticis, tussique medetur; 
Pulvis et ictericis cum mensura cochlearis, 

460 Et fluxum sanat nares cerebrumque prementem, 
Molli si sumptum sit in ovo. Sed dat abortum 
Suffitum fieri, surdis atque esse medela 
Taliter asseritur; lethargus sic quoque cedit. 
Lepras et zernas curat, mixtaque resina 

465 Scorpio quos ictus fecit, maris atque dracones. 
Hoc quoque prurigo, sed cum nitro, prohibetur, 
Et sparso restat fluxus sudoris abundans. 
Reddit aquae sanam mixtum nitroque podagram. 
Unguens coniuncto leprosos Sulphur aceto 

470 Et terebinthina pariter corrodere fertur; 

(Cum vino sumptis obstat potata venenis) 
Trita simul nitrum, pariter mel, Sulphur, acetum, 
Cum sueco lanis inducta calentia lumbis 
Praestant auxilium forte medicamine divum, 
475 Nec minus hoc solum prodest adipi sociatum. 


20. ALUME N. 


Diversae species dicuntur Aluminis esse, 
Quartus eis gradus est, virtus quoque sicca calensque, 
Styptica, mundificans, obscuris visibus apta. 
Palpebras tenuat, carnisque superflua rodit 


453 Diosc. habet: ob» ῥοδίνῳ καὶ οἰσυπηροῖς ἐρίοις. — 454 Corn. f. 
95b; Ranz. p. 110; Diosc. V. 123. — 458 Empyicis i. e. empyemate la- 
borantibus. — 460 Diosc.: xci πρὸς κόρυζαν δὲ καὶ κατάῤῥουν ποιεῖ. — 


41 Dubitare licet, an versus huc pertineat, an non potius ex alio plane 
capite hic insertus sit. — 476 Corn. f. 96b; Ranz. p. 111; Diosc. V. 122. 


140 Spurie Macri. 


480 lllarum, vel quum fuerit caro mortua circa. 
Ulcera desiccat mala, restringit quoque farsam 
Admixtum gallae, vinique feci simul acri. 
Dentibus infirmis gingivarumque tumori 
Prodest cum melle vinum si iungitur acre. 

485 Restringit fluxum manantis ab ore cruoris. 
Pustula vel scabies illo fit sana fricata, 
Lotave de lympha, cum qua fuerit resolutum. 


481 Farsa est ulcus malum seu phagedaenicum. 


PROLEGOMENA AD STRABONEM. 


FF onis Strabo natus est anno DCCCVI vel 
DCCCVH, studia prima fecit in monasterio Sangallensi, 
seriora in monasterio Fuldensi, praeceptore praecipuo 
usus Rhabano Mauro, tune temporis celeberrimo. Anno 
DCCCXLII factus est Walafridus Abbas coenobii Reiche- 
nau (Augia dives) in dioecesi Constantiensi, mortuus est 
in Gallia ut perhibent anno DCCCXLIX. Multa. scripsit 
theologici praesertim argumenti, de quibus vide Polycarpi 
Leyseri histor. poétar. et poémat. medii aevi pag. 235, 
Fabricii biblioth. lat. med. et infimae aetat., ed. I. tom. 
VI. p. 864, Canisii thesaur. monumentor. ecclesiasticor. s. 
lectiones antiqu., ed. lac. Basnage, tom. 1. part. 2. pag. 
176 sq. et alibi. 

Carmen eius, quod inscribitur ZZortulus, dedicatum est 
Grimaldo seu. Grimoaldo, qui Abbas Sangallensis factus 
est anno DCCCXLI vel DCCCXLII, mortuus DCCCLXXII. 
Recudi curavimus, quia non ignobile rei poéticae et her- 
bariae monumentum sit e saeculo nono ad nostra usque 
tempora servatum. Adhibuimus editiones duas Atrociani 
(anni 1527 et 1530), impressionem in Cauisii et Basnagii 
iam dicta collectione (Il. 1. p. 265), et Casp. Barthii anno- 
tationes in eiusd. Adversarior. libr. IV. c. 24. pag. 203. 

Prodiit vero Strabonis Hortulus seorsim: 

Norimb., 1512. 4., in offic. Jo. Weyssenburgeri, sub 
titulo: , Strabi Fuldensis monachi Hortulus apud Helvetios 
in S. Galli monasterio repertus, carminis elegantia tam 
delectabilis, quam doctrinae cognoscendarum | quarundam 
herbarum varietate utilis. — (Vid. Rivini biblioth. n. 6394.) 

Praeterea prodiit cura lo. Atrociani ad calcem Macri 
1527 cum parvo commentario, et 1530 sine commentario. 
Inscriptionem in utraque editione habet ,,Straóz Galli poc- 
(ae et theologi doctissimi ad Grimaldum coenobü S. 
Galli abbatem Hortulus““, ubi igitur et nomen et patria 
Walafridi falso indicatur, nam neque Gallicae est originis, 
neque, ut ex versu 420 patet, Strabus dicitur. — Alia im- 


14% Prolegomena ad Strabonem. 


pressio adnexa est Eobani Hessi carminibus Francof. 1564, 
1571. 8. et inserta collectioni medicae Aldinae (Venet. 
1547. fol.), bibliothecis Patrum Ecclesiae nonnullis et the- 
sauro Canisii et Basnagii. 


WALAFRIDI STRABONIS 


AD GRIMALDUM COENOBII 5. GALLI ABBATEM 
HORTULUTS. 


i. PRAEFATIO. 
1 Plurima tranquillae cum sint insignia vitae, 
Non minimum est, si quis Paestanae deditus arti 
Noverit obscoeni curas tractare P'riapi. 
Ruris enim quaecunque datur possessio, seu sit 


σι 


Putris harenoso qua torpet glarea tractu, 
Seu pingui molita graves uligine foetus, 
Collibus erectis alte sita, sive lacenti 
Planicie facilis clivo, seu vallibus horrens, 

Non negat ingenuos olerum progignere fructus, 
10 Si modo non tua cura gravi compressa veterno 
Multiplices olitoris opes contemnere stultis 
Ausibus assuescit, callosasque aere diurno 
Detrectat fuscare manus et stercore plenis 

Vitat in arenti disponere pulvere quallis. 
15 Haec non sola mihi patefecit opinio famae 
Vulgaris, quaesita libris nec lectio priscis, 
Sed labor et studium, quibus ocia longa dierum 
Postposui, expertum rebus docuere probatis. 


H. CULTURAE INITIUM. 


Bruma senectutis vernacula, totius anni 
20 Venter et ampliflui consumptrix saeva laboris, 


8 An legendum sit vallibus haerens? N 


Walafridus Straöo. 4145 


Veris ubi adventu terrarum pulsa sub imas 
Delicuit latebras, vestigiaque horrida avarae 
Ver hyemis reduci rerum delere pararet 
Stemmate et antiquo languentia rura nitori 

25 Reddere, ver orbis primum caput et decus anni, 
Purior aura diem cum iam reserare serenum 
Inciperet zephyrosque, herbae floresque sequuti 
Tenuia porrigerent radicis acumina, caeco 
Tecta diu gremio canasque exosa pruinas. 

30 Cum sylvae foliis montes quoque gramine pingui 
Prataque conspicuis vernarent laeta virectis, 
Atriolum, quod pro foribus mihi parva patenti 
Area vestibulo solis convertit ad ortum, 
Urticae implerunt campique per aequora parvi 

35 lllita ferventi creverunt tela veneno. 

Quid facerem? tam spissus erat radicibus infra 
Ordo catenatis, virides ut texere lentis 
Viminibus crates stabuli solet arte magister, 
Ungula cornipedum si (quando humore nocetur 

40 Collecto) putres imitatur marcida fungos. 

Ergo moras rumpens Saturni dente latentes 
Aggredior glebas, torpentiaque arva, revulsis 
Sponte renascentum complexibus urticarum, 
Erigo et umbricolis habitata cubilia talpis 

45 Diruo, lumbricos revocans in luminis oras. 
Inde Noti coquitur flabris solisque calore 
Areola et lignis, ne diffluat, obsita quadris 
Altius a plano modicum resupina levatur, 

Tota minutatim rastris contunditur uncis 

50 Et pinguis fermenta fimi super insinuantur. 
Seminibus quaedam tentamus oluscula, quaedam 
Stirpibus antiquis priscae revocare iuventae. 
Denique vernali interdum conspergitur imbre 


22 Dilituit habent Atrocianus et Basnage, dedi Delicuit cum Barthio, 


quanquam alis legendum videatur Delituit. — 23 Pararit Barth. — 24 
Stemma i. q. corona. — 27 Zephyroque Basn., zephyrosque Atroc. — 31 
Virectum scriptoribus medii aevi pro Firetum. — 35 Urtica telo venenato 
comparatur. — 41 Saturni dente i. e. falce. — 44 Umbriculis Atroc. Basn. 


— 50 Insinuatur Atroc. Basn. 


144 Walafridus Strabo. 


Parva seges, tenuesque fovet praeblanda vieissim 

55 Luna comas, rursus si quando sicca negabant 
Tempora roris opem, culturae impulsus amore 
(Quippe siti metuens graciles torpescere fibras) 
Flumina pura cadis inferre capacibus acri 
Curavi studio, et propriis infundere palmis 

60 Guttatim, ne forte velocior impetus undas 
Ingereret nimias et semina iacta moveret. 

Nec mora, germinibus vestitur tota tenellis 
Areola, et quanquam illius pars ista sub alto 
Arescat tecto, pluviarum et muneris expers 

65 Squalleat aérei: pars illa perennibus umbris 
Diffugiat solem: pars haec, quia celsior, ignei 
Sideris accessum lateris neget obice duri: 

Non tamen ulla, sibi fuerant quae credita pridem, 
Spe sine crementi pigro sub eespite clausit. 

70 Quin potius, quae sicca fere translata subactis 
Suscepit scrobibus, redivivo plena virore 
Restituit reparans numeroso semina fructu. 
Nunc opus ingeniis, docili nunc pectore et ore, 
Nomina quo possim viresque attingere tantae 

75 Messis, ut ingenii res parvae ornentur honore. 


Hl. SALVIA. 


Lilifagus prima praefulget honore locorum, 
Dulcis odore, gravis virtute, atque utilis haustu 
Pluribus haec hominum morbis prodesse reperta 
Perpetuo viridi meruit gaudere iuventa. 

80 Sed tolerat civile malum, nam saeva parentem 
Progenies florum, fuerit ni dempta, perurit, 
Et facit antiquos defungier invida ramos. 


IV. RUT A. 


Hoc nemus umbriferum pingit viridissima Rutae 
Sylvula caeruleae, foliis quae praedita parvis 


60 Fors pro forte putat Barth. ob syllabam longam proxime sequen- 
tem. — 66 Defugiat aut refugiat Barth. — 67 Negat Atroc., neget Basn. — 
70 Feret Atroc., fere Basn. — 76 Elelifagus Atroc. Basn. — 80 Mala 
conditio civitatis, quod parentes a progenie sua interficiantur. 


Walafridus Strabo. 143 


85 Umbellas iaculata breves, spiramina venti 
Et radios Phoebi, caules transmittit ad imos, 
Attactuque graves leni dispergit odores. 
Haec cum multiplici vigeat. virtute medelae, 
Dicitur occultis adprime obstare venenis, 

90 Toxicaque invasis incommoda pellere fibris. 


V. ABROTANU M. 


Nec minus Abrotani promptum est mirarier alte 
Pubentis frutices, et quas inspicat aristas 
Ramorum ubertas, tenues imitata capillos. 
Huius odoratum lento cum vimine crinem 

95 Paeoniis carptum prodest miscere medelis. 
Febribus obstat enim 5 telum fugat, adiuvat artus, 
Quos incerta premit furtivae iniuria guttae, 
Praeterea tot habet vires, quot fila comarum. 


VI. CUCURBIT A. 
Haud secus altipetax semente Cucurbita vili 
100 Assurgens parmis foliorum suscitat umbras 
Ingentes, crebrisque iacit retinacula ramis: 
Ac velut ulmum hedera implicuit cum frondibus altam 
Ruris ab usque sinu foti sua brachia circum 
Laxa dedit ligno summumque secuta cacumen 
105 Corticis occuluit viridi tutamine rugas: 
Aut arbustivum vitis genus arbore cum se 
Explicuit quavis, ramorumque. alta corymbis 
Vestiit et propria sursum se sponte levavit, . 
Visitur ergo rubens aliena in sede racemus : | 
110 Dependere, premit tabulata virentia Bacchus, 
Pampinus et frondes discernit latior altas. 
Sic mea sie fragili de stirpe Cucurbita surgens. 
Diligit appositas sua sustentacula furcas, | 
Atque amplexa suas uncis tenet unguibus alnos, 
115 Ne vero insano divelli turbine possit, 
Quot generat nodos tot iam retinacula trudit, 


91 Abrotomum habet Atrociani editio altera et Basn. — 96 Telum ex- 
trahit, cfr. Macer v. 48. 


10 


146 Walafridus Strabo. 


Et quoniam duplicem producunt singula funem, 
Undique fulturam dextra laevaque prehendunt. 
Et velut in fusum nentes cum pensa puellae 

120 Mollia traiiciunt, spirisque ingentibus omnem 
Filorum seriem pulchros metantur in orbes: 

Sic vaga tortilibus stringunt amenta catenis 
Scalarum teretes involvuntque illico virgas, 
Viribus et discunt alienis tecta cavarum 
125 Ardua porticuum volucri superare natatu. 
Iam quis poma queat ramis pendentia. passim 
Mirari digne?. quae non minus undique certis 
Sunt formata viis, quam si tornatile lignum 
Inspicias medio rasum quod mymphure constat. 

130 Illa quidem gracili primum demissa flagello 
Oblongo, tenuique ferunt ingentia collo 
Corpora, tum vastum laxatur in ilia pondus, 
Totum venter habet, totum alvus et intus aluntur 
Multa cavernoso seiunctim carcere grana, 

135 Quae tibi consimilem possunt promittere messem. 
Ipsis quin etiam teneri sub tempore fructus, 
Ante humor quam clausa latens per viscera sero 
Autumni adventu rarescat et arida circum 
Restiterit cutis, inter opes transire ciborum 

140 Saepe videmus et ardenti sartagine pinguem 
Combibere arvinam et placidum segmenta saporem 
Ebria multoties mensis praestare secundis. 

Si vero aestivi sinitur spiramina solis 
Cum genitrice pati et matura falce recidi, 

145 ldem foetus in assiduos formarier usus 
Vasorum poterit, vasto dum viscera ventre 
Egerimus, facili radentes ilia torno. 
Nonnunquam hac ingens sextarius abditur alvo, 
Clauditur aut potior mensurae portio plenae. 


125 Meatu glossa apud Basn. — 129 Atrocianus: ‚‚Myınphure, ligno 
quod loro circumvolutum circumagunt fabri in operibus tornandis**. — 136 
Ipsis curcurbitarum plantis fructus sunt, quos vel immaturos et molles 
edere, vel maturos durosque vario modo formare licet. Barthii coniectura 
Ipsa quin commodum sensum non offert. 


Waluafridus Strabo. 447 


150 Amphora, quae piceo linitur dum glutine, servat 
Incorrupta diu generosi dona Lyaei. 


VII. PEPONES. 
Hoc simul in spatio, campi quo figitur imis 
Haec tam laeta seges, vili quam carmine pinxi, 
Visitur alterius vitis genus acre, per aequor 
155 Serpere pulvureum et fructus nutrire rotundos 
Pomorum. Haec species terrae super arida vulgo 
Tecta iacens crementa capit pulcherrima, donec 
Solibus aestivis flavos intincta colores 
Messoris calathos matura fruge replerit. 
160 Tum videas aliis oblongo stemmate ventrem 
Demissum, nucis aut ovi versatilis instar, — 
Vel qualis manibus quondam suspensa supinis 
Lucet agens eircum lomenti bulla salivam, 
Ante recens maceratur aquis quam spuma refusis, 
165 Dum lentescit adhuc digitis luctantibus et se 
Alternis vicibus studioque fricantibus uno 
Inter utranque manum, parvo fit parvus hiatu 
Exitus: huc stricto lenis meat ore Noti vis | 
Distenditque cavum vitrea sub imagine pondus 
170 Et centrum medio confingit labile fundo 
Undique conveniat cameri quo inflexio tecti. 
Ergo calybs huius penetrat dum viscera pomi 
Elicit humoris largos cum semine rivos 
Multiplici: tum deinde cavum per plurima tergus 
175 Frusta manu spargens hortorum laetus opimas 
Delicias conviva capit, candorque saporque 
Oblectant fauces: nec duros illa molares _ 
Esca stupere facit, facili sed mansa voratu 
Vi naturali frigus per viscera nutrit. 


Vill. ABSINTHIUM, 


180 Proximus Absinthi frutices locus erigit acris, 
Herbarum matrem simulantes vimine lento. 


162 Sicut inter manus lavandas nonnunquam ürifar bulla. saponacea, 
quum lomenti spuma assidue manibus teritur aqua recenti non  afiusa. — 
181 Herbarum mater est Artemisia, v. Macer w. 2. 


10* 


148 Walafridus Strabo. 


In folis color est alius, ramisque odor alter 
Puberibus, longeque saporis amarior haustus. 
Ferventem domuisse sitim, depellere febres 
185 Hoc solet auxilium clara virtute probatum. 
Si tibi praeterea caput acri forte dolore 
Pulsetur subito, vel si vertigo fatiget, 
Huius opem rimare coquens frondentis amaram 
Absinthi sylvam, tum iura lebete capaci 
190 Effunde et capitis perfunde cacumina summi. 
Quo postquam ablueris graciles humore capillos, - 
Devinctas frondes, superimposuisse memento, . 
'Tum mollis fotos constringat fascia crines, 
Et post non multas elapsi temporis horas 
195 Hoc inter reliquas eius mirabere vires. 


IX. MARRUBIUM. 

Quid referam iuxta positi, nimiumque potentis 

Marrubii non vile genus, licet acrius ora 

Mordeat et longe gustum disiungat odore. 

Dulce enim olet, non dulce sapit, sed pectoris aegros 
200 Comprimit angores, tristi dum sumitur haustu, 

Praecipue talis caleat si potus ab igni 

Et coenam cyathis cogatur claudere crebris. 

Si quando infensae quaesita venena novercae 

Potibus immiscent dapibusve aconita dolosis 
205 'Tristia confundunt, extemplo sumpta salubris 

Potio Marrubii suspecta pericula pressat. 


X, FENICULUM. 


Nec Marathri taceatur honor, quod stipite forti 
Tollitur et late ramorum brachia tendit. 
Dulce satis gustu, dulcem satis addit odorem, 

210 Hoc oculis, quos umbra premit,: prodesse loquuntur. 
Huius item semen foetae cum lacte capellae 
Absumptum ventris fertur mollire tumorem 
Cunctantisque moras dissolvere protinus alvi. 


203 Ovid. metam. 1. 147. — 210 Oculis caliginosis. 


Walafridus Strabo. | 149 


Praeterea radix Marathri commixta liquori 
215 Lenaeo tussim percepta repellit anhelam. 


XL. GLADIOL A. 


Te neque transierim latiae cui libera linguae 
Nomine Digladii nomen facundia finxit. 
Tu mihi purpurei progignis floris honorem 
Prima aestate gerens. violae iucunda nigellae 
220 Munera, vel qualis mensa sub Apollinis alta 
Investis pueri pro morte recens hyacinthus 
Exiit et regis signavit vertice nomen. 
Radicis ramenta tuae siccata fluenti 
Diluimus contusa mero, saevumque dolorem 
225 Vesicae premimus tali, non secius, arte. 
Pignore fullo tuo lini candentia texta 
Efficit, ut rigeant dulcesque imitentur odores. 


XH. LIBYSTICUM. 


Inter odoratam memorare Libystica sylvam 
Fortia suadet amor parvi diffusior horti. 

230 Hoc germen succo quamvis et odore gemellis. 
Orbibus officere et tenebras inferre putetur, 
Semina saepe tamen quaesitis addere curis 
Parva solent, famamque aliena laude mereri. 


XII CEREFOLIUM. 


Quae tot bellorum, tot famosissima rerum 
235 Magnarum monumenta sacro pia conficis ore, 

Exiles Erato non dedignare meorum 

Divitias olerum versu perstringere mecum. 

Infirmis divisa licet Macedonia ramis 

Spargitur et crebris ignobile semen aristis 
240 Sufficit, illa tamen toto reparabilis anno 

Pauperiem largo solatur munere plebis | 


214 Feniculi radix cum vino bili solvit, — 226. Barthius legit: can- 
dentia fila Efficit ut vigeant 1. e. ut non corrumpantur. Neque necessaria 
neque satis apta coniectura. — 228 Libysticum alias dicitur Ligusticum et 
Levisticum. — 230 Cfr. Macer v. 900. rt 


150 Walafridus Strabo. 


Indiguae, nec non restringere sanguinis undas 

Corpore diffusas, facili solet obvia gustu. 

Illa quoque infesto venter dum forte dolore 
245 Turbatur, fomenta super non irrita ducit, 

Puleium sibimet frondesque papaveris addens. 


XIV. LILIUM. 


Lilia quo versu candentia, carmine quove 
leiunae macies satis efferat arida Musae? 
Quorum candor habet nivei simulachra nitoris, 
250 Dulcis odor, sylvas imitatur flore sabaeas, 
Non parius eandore lapis, non nardus odore 
Lilia nostra premit; nec non, si perfidus anguis 
Ingenitis collecta dolis serit ore venena 
Pestifero caecum per vulnus ad intima mortem 
255 Corde feram mittens, pistillo Lilia praestat 
Commacerare gravi, succosque haurire Falerno. 
Si quod contusum est summo liventis in ore 
Ponatur punctim, tum iam dinoscere vires 
Magnificas huiusce datur medicaminis ultro. 
260 Haec et iam laxis prodest contusio membris. 


XV. PAPAVER. 


Et Cereale quidem nugarum in parte Papaver 
Hac memorare placet, quod raptae moesta puellae 
Mater, ut immensis optata oblivia mentem 
Exuerent curis, fertur Latona vorasse. 

265 Hoc simul auxilio carbunculus ater, ab imo 
Pectore qui ructus nimium convolvit amaros 
Oris ad usque fores, reprimi persaepe videtur. 
Huius ad alta caput granorum semine foetum 
Protento fragilique solet se tollere collo, 

270:Inque modum mali, regio cui punica nomen 
Indidit, unius patulo sub pellis amictu 


— —— ἑἝἊ 


. 242 Indignae Atroc. Basn., nos Barthii coniecturam secuti indiguae le- 
gimus. — 260 Haec contusio, scil. Liliorum flores in mortario contusi, uti 


v. 255, 257. — 261 Cfr. Virg. georg. I. 212. — 270 Malo punico com- 
paratur caput papaveris. 


Walufridus Strabo. 151 


Grana celebrandae virtutis plurima claudit, - 
Deque sono mandentis habet formabile nomen. 


XV. SCLARE A. 


Hic umbrosa novos inter Sclarea virores 

275 Stipite praevalido assurgens, ramosque comasque 
Altius extollit, quae quamvis rarius ulli 
Quaesita auxilio, medicorum pene putetur 
Effugisse manus, dulci tamen indita caldae 
Et vires et odorati fermenta saporis 

280 Praestat, eam iuxta hortensis non extima costi 
Sylva latet, stomachique moras ventremque salubri. ; 
Provocat auxilio, radicis munere coctae. 


XVII. MENTHA. 


Nec mihi defuerit vulgaris copia Menthae 
Multa per et genera et species diversa coloresque 

285 Et vires: huius quoddam genus utile vocem 
Raucisonam claro rursus redhibere canori 
Posse putant, eius succos si fauce vorarit 
leiuna, quem crebra premens raucedo fatigat. 
Est aliud praepingue genus huiusce frutecti, 

290 Quod iam non parvi diffundat germinis umbras. 
Celsa ebuli sed more petens, a stipite forti 
Undique maiores foliorum prorogat alas, 

Quis odor alter inest pauloque immitior haustus. 
Sed si qui vires, species et nomina Menthae 

295 Ad plenum memorare potest, sciat ille, necesse est, 
Aut quot Erythreo volitent in gurgite pisces, 
Lemnius aut altum quot in aéra Mulciber ire 
Scintillas vastis videat fornacibus Aetnae. 


XVII. PULEIUM. 


Non patitur cunctas angustia carminis huius 
300 Pulei virtutes celeri comprendere versu. 


273 Papaver dictum esse a papare seu pappare i, q. edere. Papare 
puerorum est sed manducare virorum. — 289 Costus hortensis est Balsa- 
mita vulgaris. — 292 Porrigat alas Basn. 


1 


305 


310 


315 


320 


330 


335 


Walafridus Strabo. 


Hoc apud Indorum tanti constare peritos 
Fertur, apud Gallos quanti valet indica nigri 
Congeries piperis. uis iam dubitare sinetur 
Hac herba plures leniri posse labores, 

Quam pretiis inhianter emit ditissima tantis. 
Gens hebenoque auroque fluens et mira volenti 


Quaeque ferens mundo. Ὁ magni laudanda Tonantis 
.Virtus et ratio, nullis quae munera terris 


Larga suae non pandit opis: quae rara sub isto 
Axe videre soles, aliis in partibus horum 

Copia tanta iacet, quantam vilissima tecum 
Efficiunt: rursus quaedam quae spreta videntur 
Forte tibi, magno mercantur ditia regna, 

Altera ut alterius potiatur foenore tellus, 

Orbis et in toto per partes una domus sit. 
Puleium quam decoctum curabit amice 

Et potu et fotu stomachum (mihi crede) morantem. 
Dum canimus, quae certa gravi ratione tenemus, 
Quaedam audita et iam vero miscere cothurno 
Fas ususque sinit: ramum coniungito Pulei 
Auriculae, ne forte caput turbaverit aestus | 
Solis, in aério si te perflarit aperto. 

Quod nisi me currens deponere vela "Thalia 
Cogeret ac tandem portus intrare moneret, 

Hinc tibi multiplices poteram decerpere flores. 


XIX. APIUM.. 


Quamvis in nostris Apium vilesceret hortis, 

Et solito id multi prodesse sapore notarent, 

Plura tamen propriis medicamina viribus acri 
Exhibet auxilio, cuius si trita capessas 

Semina, torquentes urinae frangere tricas 
Dicitur, ipsum etiam tenero cum germine mansum 
Concoquit errantes stomachi penetralibus escas. 
Corporis hunc regem turbans si nausea vexet, 
Mox Apium lympha tristique bibatur aceto, 

Passio tum celeri cedet devicta medelae. 


340 


360 


Walafridus Strabo. 


XX. BETONICA. 


Montibus et sylvis, pratis et vallibus imis 
Bettonicae pretiosa licet collectio cunctis 

Pene locis superet passim, tamen hanc quoque noster 
Hortus habet cultaque docet mansuescere terra. 
Haec tantum meruit generali nomine laudis, 
Ut si quid mea Musa velit superaddere, tandem 
Mole operis devicta sui iam sentiat, illa 
Utilitate minus quiequid deprompserit esse. 
Hanc viridem si forte tuos coneris in usus 
Carpere, siccatamve hyemi deponere pigrae, 
Turbida sive tuas oblectant pocula fauces, 
Seu potius longo tibi defecata labore 

Dona placent, huius virtus mirabilis herbae 
Omnia sufficiet, quam quosdam pendere tanti 
Novimus ut contra, totum si iniuria corpus 
Impetit interius, muniri viribus eius 9 
Sese posse rati, soleant haurire diebus 
Continuis hoc acre genus medicaminis almi. 
Praeterea caput infesto si vulnere fractum 
Tabuerit, tum crebra terens imponito sacrae 
Tegmina Bettonicae, statim mirabere vires 
lilius, in solidum fuerit dum clausa cicatrix. 


XXI. AGRIMONIA. 


Hic quoque Sarcocolam, campos quae. plurima | passim 
Vestit et effoetis sylvarum inventa sub umbris 
Nascitur, ordinibus facile est discernere pulchris. 
Haec praeter varium latae virtutis honorem, 

Trita demat ventris praedirum et pota dolorem. 

Si quae forte calybs infensus vulnera membris 
Indiderit nostris, huius tentare iubemur‘ 

Auxilium partique imponere tonsa patenti 

Germina, maturum nacturi hae arte vigorem, 

Si tamen addatur mordens cataplasmati acetum. 


155 


154 


370 


375 


380 


390 


395 


Walafridus Strabo. 


XXII. AMBROSIA. 


Haud procul Ambrosiam vulgo quam dicere mos est 
Erigitur, laudata quidem, sed an ista sit illa 

Cuius in antiquis creberrima mentio libris 

Fit, dubium est multis. Medici tamen arte suapte 
Hanc utcunque colunt, tantumque haec sanguinis hausta 
Absumit, quantum potus ingesserit alvo. 


XXII. NEPET A. 


Herbarum in numero, quas hortulus ille recenti 
Semper prole creat, Nepetae non segnior exit 
Surculus, urticam folis simulantibus, alto 
Vertice pergratum late largitus odorem. 

Haec vaziis olim morborum accommoda curis 
Non extrema alias inter decernitur herbas. 
Huius enim succus, roseo commixtus olivo, 
Efficit unguentum, laesae quod vulnera carnis 
Atque cicatricum deformia signa novarum 
Posse abolere aiunt, prisco reparare nitori, 
Et revocare pilos plagae quos forte recentis 
Pestis hiulca tulit, sanie taboque perosos. 


XXIV. RAPHANUS, 


Hinc Raphanum radice potens, latoque comarum 
Tegmine sublatum, extremus facit ordo videri. 
Cuius amara satis quatienti viscera tussim 

Mansa premit radix, triti quoque seminis haustus 
Eiusdem vitio pestis persaepe medetur. 


XXV. ROSA. 


lam nisi me fessum via longior indupediret, 
Scrupeus atque novi tereretur carminis ordo, 
Debueram viburna Rosae pretiosa metallo 
Pactoli et niveis Arabum circundare gemmis. 
Haec, quia non tyrio Germania tingitur ostro, 
Lata nec ardenti se Gallia murice iactat, 
Lutea purpureis reparat crementa quotannis, 


372 Tantumve sanguinis Atroc., nostram lectionem habet Basn. 


Walafridus Strabo. 155. 


Uber tum floris tantum, qui protinus omnes 
Herbarum vicisse comas, virtute et odore 
400 Dicitur, ut merito florum flos esse feratur. 
Inficit hic oleum proprio de nomine dictum, 
Quod quam saepe fiat mortalibus utile curis, 
Nec meminisse potest hominum nec dicere quisquam. 
Huic famosa suos opponunt lilia flores, 

405 Longius horum et iam spirans odor imbuit auras; 
Sed si quis nivei candentia germina fructus 
Triverit, aspersi mirabitur illicet omnem 
Nectaris ille fidem celeri periisse meatu. 

Hoc quia virginitas fama subnixa beata 

410 Flore nitet, quam si nullus labor exagitarit 
Sordis et illiciti non fregerit ardor amoris, 
Flagrat odore suo. Porro si gloria pessum 
Integritatis eat, fateor, mutabit odorem. 

Haec duo nanque probabilium genera inclyta florum 

415 Ecclesiae summas signant per secula palmas: 
Sanguine martyrii carpunt quae dona rosarum, 
Liliaque in fidei gestant candore nitentis. 

O mater virgo, foecundo germine mater, 
Virga fide intacta, sponsi de nomine sponsa, 

420 Sponsa, columba, domus, regina, fidelis amica, 
Bello carpe Rosas, laeta arripe lilia pace. 

Flos tibi sceptrigero venit generamine lesse, 
Unicus antiquae reparator stirpis et auctor, 
Lilia qui verbis vitaque dicavit amoena, 

425 Morte Rosas tingens, pacemque et praelia membris 
Liquit in orbe suis, virtutem amplexus utranque, 
Praemiaque ambobus servans aeterna triumphis. 


XXVI. DICATIO OPUSCULI. 


Haec 'libi servitii munuscula vilia parvi 
Strabo tuus, Grimalde pater doctissime, servus 
! 
430 Pectore devoto nullius ponderis offert, 


‚419 Virgo Atroc., virga Basn. — 429 Pater sanctissime Barth. ex 
coniectura. Patet praeterea ex hoc ipso versu auctorem se Strabonem dicere 
non Strabum. 


156 


435 


440 


Walafridus Strabo. 


Ut cum conseptu viridis consederis horti, 

Super opacatas frondenti germine malos 

Persicus imparibus crines ubi dividit umbris, 

Dum Tibi cana legunt tenera lanugine poma 
Ludentes pueri, schola laetabunda tuorum, 

Atque volis ingentia mala capacibus indunt, 
Grandia conantes includere corpora palmis: 

Quo moneare habeas nostri, Pater alme, laboris, 
Dum relegis, quae dedo volens, interque legendum 
Ut vitiosa seces, deposco, placentia firmes. 

Te Deus aeterna faciat virtute virentem 
Immarcescibilis palmam contingere vitae, 

Hoc Pater, hoc Natus, hoc Spiritus annuat almus. 


432 Subter Barth. item. — 434 Lanugine mala Barth. 


Explicit Strabonis Hortulus. 


PROLEGOMENA AD OTHONEM CREMONENSEM. 


Sub nomine Othonis, seu Othonis Cremonensis, ex- 
tant in nonnullis Regiminis Salernitani editionibus (Franco- 
furti apud Egenolph. 1551, 53, 56, 57, 59 et Parisiensibus 
quibusdam) versus memoriales CXIV, qui de medicamen- 
torum simplicium cognitione agunt. Hos versus multo 
rectius conscriptos, ad numerum CXXXVIHI auctos et . 
prooemio prosa oratione scripto instructos continet Codex 
bibliothecae academicae seu Paulinae Lipsiensis membra- 
neus (N. 1213. fol. min. Catal. Felleri pag. 280. n. 40) se- 
culo XIV ineunte scriptus simul cum aliis forsan eiusdem 
auctoris versibus CCXLI qui de medicamentis compositis 
agunt in Nicolai Praepositi dispensatorio contentis. Dedi- 
mus igitur ex hoc codice hos illosque versus simul, ita ut 
numerus eorum sit CCCLXXIX; contulimus accurate cum 
editionibus Regiminis Salernitani 1557 et 1559, ex qua col- 
latione facile apparet, horum versuum minimam tantum 
partem eamque pessime corruptam typis hucusque excu- 
sam fuisse. Ubi varia lectio indicanda fuit, designavimus 
lectionem Codicis manuscripti per μι. lectionem in editioni- 
bus 1557 et 59 impressam per c, et ubi hae impressiones 
ipsae inter se differrent,. quod perraro accidit, indicavimus 
alteram (1559) per v. Desunt vero in editionibus impressis 
non solum omnia medicamenta composita, sed e simplici- 
bus quoque XHI sequentes: Classa, Cassia fistula, Cinna- 
momum, Cyperus, Muscus, Nux muscata, Opium, Pix, 
Pyrethrum, Scamonea, Spica nardi, Storax calamita, San- 
guis draconis. ; 


De Othone Cremonensi videatur Paschalis @alli bi. 
bliotheca medica (Basil. 1590. 8.) pag. 247, Israel. SpacAzz 
nomenclator scriptorum medicorum (Francof. 1591. 8.) p. 
152, lo. Antonid. van der Linden de scriptis medicis (edit. 
3. Amstelod. 1662. 8.) p. 505, Georg. Abrah. Mercklin 
Lindenius renovatus (Norimb. 1686. 4.) p. 861, Chr. Guil. 


158 Prolegomena ad Othonem Cremon. 


Kestner medic. Gelehrtenlexicon (Jen. 1740. 4.) p. 607, 
Chr. Gottl. Jöcher Gelehrtenlexicon III. pag. 1136, Alb. 
Haller biblioth. botan. I. p. 216, biblioth. medic. pract. I. 
pag. 428. 


OTHO CREMONENSIS 


DE ELECTIONE ET VIRIBUS MEDICAMENTORUM 
SIMPLICIUM ET COMPOSITORUM. 


PROOEMIUM. 


Quoniam firmius memoriae commendantur, quae me- 
trice scripta sunt, et hoc duplici de causa, quarum alia est 
quod pedalis consonancia delectationem ingerens in animo 
auditoris et maxime addiscentis constanter reponitur. Sic 
quoque oblivionem elimat et expellit. Ideo attentius consi- 
derans non ad laudem, sed auditorum commodum in arte 
medicinae studentium signa et cognitiones bonitatis et ma- 
litiae specierum, deinde laudes omnium opiatarum, ele- 
ctuariorum et unguentorum antidotarii scribere proposui 
metro mediante. In quo non quaeratis splendorem carmi- 
nis, sed ad utilitatem sufficiant rudi et inculto stilo con- 
texta. Finito prooemio sequitur principale. 


PARS PRIM A. 


LIGNUM ALOES. 


1 Res aloés lignum pretiosa, sit hoc tibi signum: 
Quod nigredo parum maculat, fragrans, subamarum, 
Si grave, nodosum, subdurum, sit pretiosum. 


ALOE HEPATICUM. 


Subrufum, clarum, fragile, paulisper amarum 
5 Est aloé carum, rerum res una bonarum. 


1 Est aloes lignum melius sit 0; iuscriptio De ligno aloés u, Aloe o. — 
2 Quod nigredo parum dai fragile subamarum o. — 3 Sit grave o. — 4 Est 
aloe carum simpler res una bonarum Subrufum, clarum, frangibile , parum 
amarum 0. | 


Otho Cremonensis. 459 


AGARICUS S. FUNGUS ABIETIS. 


Res frangi praesto pretiosus agaricus esto, 
Candidus et splendens, onus in libra leve pendens. 


ALUME NN. 
Si dirimens lumen albedine lucet alumen, 
Et partes oris salsi punctura saporis 
10 Mordicat, aut sputum super hoc reddatur acutum, 
Huic laus debetur, si veneat, aera meretur. 


ASA FOETID A. 


Quo mage foetorem facit asa, scias meliorem. 


AMMONIACUM. 
Est pretium pandens ammoniacum bene candens, 
Quo magis est purum pretii plus promeriturum. 


ANTIMONIUM. 
15 Multum splendoris antimonii melioris 
Est signum; stagni si splendet imagine, magni 
Nominis est, teritur hoc, illud fusile scitur. 


AMBR A. 


Laudes ambra merens levis est et dentibus haerens, 
Dives odore, foris grisei sunt signa coloris. 


AMID UM. 
20 Laus est albentis amidi foecunda recentis, 
Ex antiquato virus prodire putato. 


ANACARDI. 
Forma maiores anacardi sunt meliores. 


ANETHUM. 
Haud tibi sit spretum, si linguam pungit anethum. 


7 Splendens, libramine leveque pendens o. Inscr. Agaricus o. — 8 Si 
petis lunen o. — 9 Et fit pars oris salsi compuncta o. — 10 Ac sputum 
praeterea reddit acutum ©. — 11 Laus huic detur (debetur), praestantius 
illa medetur o. — 12 Assa tu dic meliorem o. — 13 Pendens armoniacum 
(sic etiam in inscr.) o. — 14 Plus est valiturum o. — 15 Multi spl. anti- 
monium est melioris o. — 16 Et signum o. — 17 Et mamibus teritur sic (si) 
illud fragile fertur o. — 19 Odore foris gypsi sunt o. — 21 Antiquato reli- 
quum prodire o. — 22 Fama maiores o. — 23 Non tibi o. 


160 Otho Cremonensis. 


ANISUM. 


Copia dulcoris dos est anisi melioris. 


AMMI ET APIUM. 


25 Ut sibi laus detur ameos apiumque meretur, 
Si degustatum pungit mordetque palatum. 


ASPHAL'TUM. 


Grandi foetore, levitate, nigroque colore 
Haec per signa potes asphalti noscere dotes. 


ALCANNA. 
Quisquis ea gaudes alcannae collige laudes, 
30 Quam color offuscat subrufus laude coruscat, 
Laus augmentetur huic si levitas societur. 


ACETUM. 
In terram fusum si spumat, cedat in usum, 
Gestans completum cumulum bonitatis acetum. 


BOLUS,. 
De bonitate boli spem tu tibi ponere noli, 
35 Qui frangi nescit, qui parce vixque rubescit, 
Quo non viscatur dens si cum dente teratur. 


BALSAMUM. 
Laudari digna si sint tibi balsama, signa 
Quis fructus citri color est, lux splendida vitri, 
Quae mox ut lingas capitis turbare miringas 
40 Sentis, et infundas- lactis si stantis in undas 


— 


24 Mos est o; dulcoris «nisi sit mel. v. Versus legitur quoque in Re- 
gim. Salern., c. 50, v. 152. — 25 Ameos aurumque rectius 0; inscr. habet 
Ammi «meos 0; De «meos et apio u. — 96 Si tibi gustatum mordet pungit- 
que o. — 27 Nigro colore o. Inscr. De aspalto w, Asphaltum o. — 28 
Discere doles o. — 51 Augmentatur levitas si consociatur 0. — 32 In terra 
f- s. sp..c. ad usum, 0. — 88. Gestans impletum annulum o0. — 35 Partim 
vixque 0. — 87 Sic sint libi balsami o. — 38 Cui fructus 0... — 39 Cui 
mos. ut ‚linges c. t. maringes 9. Miringae (pro Meninges) dicuntur. cerebri 
involucra membranacea apud scriptores medii aevi. — 40 De hac balsami 
ope lactis facta probatione vide Dioscor. et Platearium. Deest v. 40 in o, 
et leguntur illius loco: Quod lingua tactum penetrat fervore palatum, | quod 
si ponatur in aqua non submergatur. 


50 


60 


42 Si dimittatur il. im. moratur Quod multum. clarum. citrinum 
charum 0o. — 47 Sic card. pr. t. c. pomi, ita legit hunc versum o et ante 


Otho Cremonensis. 


Vasis in extrema media vel parte suprema . 
Si dimittantur, illic immota morantur. 


BORA X. 


Si tibi veracem mens est novisse boracem, 
Elige candentem, duram, sine sorde nitentem. 


CARDAMOMUM. 
In morsu dentis si linguam pungere sentis, 


Non sine dulcore, rufo rutilante colore, 
Sit cardamomi pretium, tibi collige promi. 


CLASSA. 


Spes tibi sit cassa, iubaris si nescia classa 
Vergit in obscuram caligine plena figuram. 


CAMPHOR A, 


Camphora candore nivis aemula, suavis odore, 


Lucida frangenti, candens, haec sit tibi menti. 


CASSIA FIS'TUL A. 


Rufa, gravis, clara, sit cassia fistula cara; 
Nigra, minus mota resonans, gravitate remota 
Si venundetur, quasi res sine re reprobetur. 


CASSIA LIGNEA. 


Rufa, iuvans gustum, de qua vix fractio frustum 


"Tollit, venalis sit cassia lignea talis. 


COLOQUINTIDA. 
Non resonans mota, per pulpam candida tota, 
Si pulpis haeret semen, si firma. cohaeret 
Seminibus pulpa; coloquintida sit sine culpa. 
CINNAMOMUM. 
Subtile, alichimum cinnamomum sibi primum 


11 


161 


sit tibi 


v. 45. — 48 Classa est resina iuniperi. — 50 Nimis aemula u, o, lego ni- 
vis. — 51 Fulgenti candens sit haec tibi o. — 55 Tolle venalis si cassia 
lignea talis Rufa iuvans gustum dat quaevis fractio frustum o. — 57 Semi- 


nibus pulpa coloquintida sit sine culpa. Non residens mota per plurima can- 
dida tota o. 


169 Otho Cremonensis. 


Laude locum merito legit, id laudabile scito 
Quod cum dulcore diffundit acumen in ore. 
CASTOREUM. 


Nigrum, nervosum, novitate recens, glutinosum, 
Gustibus. exosum, grave, castoreum pretiosum. 


CUBEB AE. 


65 His laudem praebe,: quae fragrant leve. cubebae, 
De pretio tutus sis cum sapor assit acutus. 


COSTUS. 
Costum gustate, si sit cum ponticitate, 
Et si lingua parum gustum denoscat amarum, 
Si confringatur, nec pulvis fiat, ematur, 
70 Spem mage confirma, si sit substantia firma. 


CORALLI. 
Forma corallorum sie sit tibi nota bonorum: 
Si solidi, plani, spe non laudantur inani, 
Si grossi, clari, digni sunt laude notari. 


'CIPERUS. 


Munda sit et pura ciperi substantia dura 
75 Intus sive foris eitrini plena coloris. 


CALAMUS AROMATICUS. 


Si iuvat olfactus, nec abundat pulvere fractus, 
Parceque candescit calamus, sic laus sua crescit. 


CAPARUS.- 


Laudatur caparus solidus rubeus subamarus. 


DRAGANTT UM. 
Commendat tantum splendor, viror, omne dragantum. 


63 Gustibus exosum grave castoreum preciosum Nigr. nerv. simul atque 
recens glut. o. — 65 Quae spirant lene cub. o. — 68 Gustu dignoscit o. — 
69 Nec fiat pulvis o. — 70 Deest in o. Pro substantia habet Cod. u sub- 
rubra, sed iam Platearius (de simpl. medic.) monet, eligendum esse €o- 
stum ,,qui cum frangitur non facile pulverizatur, nec intus habet minuta 
foramina **. — 76 Parte candescit c. s. l. s. cr. Si iuv. 0. n. a. p. fr. 9. — 
78 Sit tibi capparus sol. o. — 79 Dragantum est vitriolum, dragagantum 
est gummi tragacantha. Commend. tantum vivax splendor esse tragantum 0. 


Otho Cremonensis. 165 


DRAGAGANTUM. 
80 Promit laudanti splendor pretium dragaganti,. 
Quo minus obscurum laudis magis est habiturum. 
Album frigdoris fomes, rufumque caloris. 


GALBANU M. 
Haec tua sint cura quae candent galbana dura. 
nA ΛΘ ΕΒ... ... 


Laude quis insignis gariofilus bis cape signis: 
85 Quem si pertundat unguis liquor intus abundat, 
Si tumor assit ei coniunctus grossitiei, 
Qui cum mordetur bene mordicat, aera meretur. 
GALANG A. 
Huic laudem pange, quae sit subrufa galange, 
Si sit acuta, gravis, in odoris munere suavis. 


GUMMI ARABICUM. 
90 Quod mittunt Arabes inquinat insita labes, 
Gummi si splendet, quia laus ex hoc sibi pendet. 
HERMODACTYLUS. 
Laus tibi de iure datur hermodactyle dure, 
Integer absque poris, albi cui signa coloris. 
LIQUIRITIA 
Sit tibi contempta liquiritia pulverulenta, - 
95 Et collaudetur si rufa croco simuletur. 
LADANUM. 
Molle malaxari, leve, nigrum, non grave nari 
Ex pretii merito ladanum laudabile scito. 


80 Draganti et dragaganti caput in unum coniungit et versum „,Pro- 
mit etc.'* omitt. o. — 81 Laudem magis: 0.:— 82. Alb. frigoris fomes ruffi- 
que coloris 6, sed minus recte, quod ex Platearii verbis patet: ,,nota quod 
album (dragagantum) in frigidis medicinis ,. subrufum et citrinum: in calidis 
debet poni.‘“ — 83 Haec, tibi «δὶ! cura quia. splendent. g. pura, σς. — 84 Ga- 
ryophila laudantur. et per haec. signa probantur o. — 85 Quae si o. — 87 
Quod cum 0. — 88 Laudes o. — 89 Gravis odoratus minime suavis o. — 
90 Gummi si sp. q. l. e. ἢ. s. p. Quod m. A. uon culpat insita labes o. — 
92 Laus detur iure tibi herm. o. — 93. Poris tibi sit albique coloris o. — 
94 Sit tibi probata liqu. pulverisata o. — 95 Et si tundatur sit rufa croco 
simulatur o, — 96 Ex pr. m. leudanum 1. sc. Molle laudari leve nigr. ne- 
que gravari 0. ^h iie ke Mou wa 


11* 


164 Otho Cremonensis. 


MUMIA. 

Si venumdetur nigra mumia clara probetur. 
MASTIX. 

Mastix labe caret, si candens lumine claret. 

MYROBALANI. 
100 Qui gravitate manum gravat elige myrobalanum, 

Intus splendentem gummosa luce nitentem. 

MUSCUS. 


Subrufus, fragrans, cerebri loca summa peragrans 
Ascensu celeri, muscus solet aera mereri, 
Qui magis est carus in acumine sit subamarus. 


MACES. 
105 Haud pretio sordet si macis acumine mordet 
Ut quem legas dignum rufedo sit tibi signum. 
MYRRHA. 
Myrrham laudate si grossa caret gravitate, 
Quae potius praestat iubar in rubedine gestat. 
MANNA. 


Damnatur sanna, nisi dulcis, candida manna. 


NUX MUSCATA. 


110 Pulverulenta, levis, non pungens os, neque lenis, 
Nux est muscata vilis, quasi res reprobata. - 


SAL NITRI. 
Nitri summa salis laus est albedo nivalis. 


OPOPANAX. 
Opopanax clarum subrufum sit tibi carum. 


OPIUM THEBAICUM. 
Quod venit a "Thebis, opio laudem perhibebis, 
115 Naribus horrendum, rufum laus dictat emendum. 


98 Nigra vendetur si mum. cl. pr. o. — 100 Quod gr. m. premit eligo 
m.: Intus splendorem g. l. nitorem Qui magis est clarus in acumine sit suba- 
marus, qui versus non huc sed ad caput de musco pertinet. — 105 Est 
prelio sacer si mordet acumine macer Utque scias dignum rubedo sit tibi 
signum 9. — 109 Sunt vilia grana nisi o. 


Otho Cremonensis. 465 


PIX. 
Quae labem nescit pix lucens graeca nigrescit. 


|. PYRETHRUM. 
Praetendit iura pyrethri substantia. dura, 
Integra, confracta putrido sine pulvere, tacta 
Aspera, gingivis hoc sit laudabile cuivis. 


PIONIA. 
120 Pulveris ignara, nigra, dura, pionia cara. 


RHEUBARBARUM. 
Passim contusi candor, rubor atque reclusi 
Visibus extrorsum, gravitas missura deorsum 
Libram, commendant si qui rheubarbara vendant. 


SCAMONEA. 
In gustu grata, frangi levis, albificata, - 
125 Sputo clarescens, sit scamonea nigrescens.. 


SPICA NARDI. 
Rufa, sapore parum peracuto si quid amarum 
Intersit, spica redolens, medicis sit amica. 


STORAX CALAMIT A. 
Exigit aes a te: rutilans cum ponticitate 
Prona malaxari glutinosa storax bona nari. 


SANGUIS DRACONIS. 
130 Res socianda bonis pretio vel laude draconis 
Sanguis, si mundus, clarus, si subrubicundus. 


SARCOCOLL A. 


Albam, gummosam, sarcocollam pretiosam 
Collige, maiorem pretio multo meliorem. 


116 Pix graeca i. q. colophonium. — 120 Pionia i. q. paeonia. — 
191 Libram ostendat si quis reubarbara vendat Rufa sapore parum suba- 
cuto si quid amarum 0o. Albedo. cum rubore in frustulis conspicua et pon- 
dus sunt signi melioris rheubarbari. — 124 Sub voce Diagridion habet o: 
Sputo clareseens scammonea fitque nigrescens In gustu etc. — 132 Alb. spu- 
mosam s. pr. Coll. mai. pr. m. mel. Mixtus candori modicus viror in. me- 
liori o, qui versus ad caput de spodio pertinet, ubi deest. 


166 | Otho Cremonensis. 


SPODIUM. 
Mixtus candori modicus nigror in meliori 
135 Est spodio, nota laus est gravitate remota. 


SQUINANTUS. 


Candor squinanti signum est insigne probanti. 


THAMARINDUS. 
Mollis, nigrescens bonus est thamarindus arescens. 


THUS. 
"Thus quod clarescit candens contagia nescit. 


PARS SECUN D A. 
PROOEMIUM. 


Post complementum doctrinae cognitionis specierum 
magis necessariarum et. difficiliorum ad cognoscendum: di- 
cenda est et docenda commendatio et laus antidotorum et 
aliorum in antidotario subsequentium. 


AUREA ALEXANDRINA. 
Renes et rheuma, lapis et caput, algida matrix, 
140 Vis apoplexiae, disuria tetaneusque, 
Haec si quem laedunt tibi funditus, aurea, cedunt. 


ADRIANUM. 
Offensae lucis caligo, dolor capitalis, 

Delictum stomachi, capitis, hieranoxia, tumoris 
Causa melancolia, renum pressura , dolores 
145 Stranguriae, splenis tumor algescens hepatisque 
Si laedunt, sanum faciens est hoc adrianum. 


135 E spodio nota o. — 137 Tamariscus 6, aperte falsum. — 138 
Hunc versum priori perperam adiecit o, et sequuntur adhuc quatuor ver- 
sus, qui in cod. z. desunt et ad Othonis opus non pertinent, scilicet: 

Panis habens oculos, non monstrans caseus ullos, 

Et pulli stulti, piscesque senes et adulti 

Et saliens vinum ,. lentum piper atque cuminum 

Talis pasture non est sanis nocitura. 
— 139 Vid. Aegidii carm. de laudibus et virtutibus compositorum medica- 
minum 1.1. v. 168. — 142 Aegid. 1.1. v. 431. — 143 Hieranoxia, hiera- 
noxa, hieranosos est morbus epilepticus. 


Otho Cremonensis. 167 


ACHARISTUM. 


Fluxus haemoptoicus, artus dolor, asthma, catarrhus, 
Frigore constrictum pectus fugiunt acharistum. . 


DIAOLIBANUM. 
Constringit fluxum diaolibanum lacrimarum 
150 Et capitis vitium depellitur eius ad usum. 


ESDR A. : 
 Accelerat partum, falsum fugat esdra timorem, 
Diminuit virus ex quovis vulnere morsus, 
Latrantis rabidi depellit iura nocendo. 


FILONIU M. 
Pleuresis, iliaca, nefresis, colicus dolor, error — 
155 Algentis stomachi, peripleumonia, tumores ἈΠ 
Splenis, vesicae vitium, vestigia sputi 
Sanguinei, per filonium sunt apta fugari. 


HYGIA. 
Hygia gingivae depellit rheuma, dolores 
Ventris diminuit, oculorum nubila solvit. 


HIDROCOPIO SN. 


160 Oppresso triteo valet hidrocopion aegro, 
Frigora quartanae fugat et mala cotidianae. 


METRIDATUM. 


Metridatum capitis vitium quod provocat algor 
Extinguit, confert timidis et sata medetur 
Causa melancholicis, oculis lacrimantibus, auris 
165 Succurrit vitio, malae mala mitigat, aegram 
Evellit dentis causam, mortale venenum 
Dissolvit, quartana replet et frigore laxum 
Ventrem constipat, quae cocta balaustia firmat. 


147 Aegid. 1.1. v. 686. — 149 Aegid. 1.2. y. 648. — 151 Aegid. |. 
3. v. 44. — 154 Filonium seu Philonium est electuarium acre sedativum 
a Nicolao Praeposito descriptum. — 160 Hidrocopion seu Idrocopion olym- 
piacum est electuarium aromaticum a Nicolao Praeposito descriptum , quasi 
eudozem abscindat. — 162 Aegid. 1. 3. v. 866. — 163 Tumidis et sana hab. 
cod. 4. 


168 


170 


175 


180 


185 


190 


Otho Cremonensis. 


MUSA AENE A. 
Si tibi quartana nocet, hanc fugat aenea musa, 
Cotidiana ruit, redit interrupta facultas 
Mingendi, sudor vitam praenunciat aegri. 


O0POPYR A. 
Defectum malae, manuum, linguae, pedis, oris, 
Opopyrae virtus fugat et confert tremulosis. 


SOTIRA. 
Turbo melancholieus, oculi, dentis, dolor auris, 
Passio longaeva tussis, violenta podagra, 
Impetus arteticae, peripleumonia, frenesis, 
Poena sciae, stomachi vomitus, vitium hieranoxae, 
Sputum sanguineum, virus letale, solutus 
Venter, quartana, dolor asthmaticus, violenta 
Disnia, conturbans capitis dolor, ictericorum 
Munda cutis sotirae valescunt munere magnae. 


TIRIACA MAGNA. 
Vis apoplexiae, scotosis, cephalaea, venenum, 
Humida raucedo, pressuraque pectoris arcti, 
Asthmatis insultus, peripleumonia, dolores 
lliacae, dolor arteticus, nefresis, lapis, algens 
Hydropicus, colicae violentia, menstrua, foetus 
Mortuus, ictericae labes, contagia leprae, 
Frigiditas stomachi, hieranoxae passio, cordis 
Defectus, cerebri vitium, compressio splenis, 
Poena febris typicae, magnae cedunt tiriacae. 


DIASATYRION. 
Algentem febrem, matrieis frigiditatem, 


Latrantis morsum canis attractumque venenum, 
Reptilium pellit virus diasatyrii usus. 


169 Aegid. 1. 3. v. 1031, rectius Musa ennea. — 171 Aegid. 1.3. v. , 


1100. — 174 Aegid. 1.4. v. 541. — 176 Artetica i. q. arthritis. 


— 177 


Poena sciae i. q. malum ischiadicum. — 180 Disnia i. q. dyspnoea. — 182 
Aegid. 1.4. v. 605. — 183 Pectoris ara habet cod. μι, lego arti seu arcti 
ut infra v. 308. — 185 lliacae passionis dolores, dolor arthriticus, hydrops 


"i gs frigida. — 190 Febris typica seu intermittens. — 191 Aegid. 1. 
. V. 218. 


Otho Cremonensis. 169 


TRIFERA MAGN A. 
Trifera magna iuvat conceptum, menstrua promit, 
195 Matricem mundat, somnum surgentibus affert, 
Corrigit errorem stomachi, confert mulieri. 


ANTIMOR 0 N. 
Antimoron delicta sciae, nefresim, cephalaeam, 
Offensam stomachi, matricis damna, podagram 
Destruit, emendat errantes ore colores. 


RUBEA TROCISCAT A. 


200 Enervat flegmaticam rubeae vis cotidianam, 
In triteo confert, descensum rheumatis aufert. 


REQUIES. 
Dat requiem requies quartanis, cotidianis, 
Tertia quae revocat lux febris noxia quassat. 


ATHANASIA. 
Fluxum constringit ventris, muliebria sistit, 
205 Sanguinei sputi causas abstergit et undas, 
Fortiter exsiccat athanasia sanguine nares. 


MICLE T A. 
Sistit haemorrhoidas, torturam mitigat omnem, 
Compescit fluxum ventris micleta per usum. 


BENEDICT A. 
Gutta pedum, vesica dolens, dolor articularis, 
210 Regnans in rene gravitas, cedunt benedictae. 


BLANCA. 
Hydropisim, tyriam, colicam, splenem, cephalaeam, 
Nervi defectum, nigros oculos, hieranoxam, 
Haec sanat blanca iusto moderamine sumta. 


on 


194 Aegid. 1. 4. v. 783. — 197 Electuarium purgans a Nicolao Prae- 
posito descriptum. — 199 Discoloratis prodesse dicitur. — 200 Aegid. 1. 
4. v. 352. — 202 Aegid. 1. 4. v. 429. — 204 Aegid. 1. 1. v. 518. — 207 
Aegid. 1.3. v. 967. — 209 Aegid. 1.1. v. 829. — 211 Aegid. 1. 1. v. 756. 
Tyria sc. lepra. — 212 Medetur paralysi, oculorum morbis, epilepsiae. 


170 


220 


230 


Otho Cremonensis. 


POTIO PAULI. 
Febri quartanae confert tua potio, Paule, 
Confortat nervos, enervat vim hieranoxae. 
PAULINUM. 
Quam dat descensus humorum destruit usus 
'Tussim Paulini, thoracis frigora tollit, 
Quos chimus offendit, oculis sua iura rependit. 
PILULAE AUREAE. 
Lumina clarificat, caput aurea pilula purgat, 
Turbo ventosus stomachi ruit eius ad usus. 
PILULAE SINE QUIBUS ESSE NOLO. 
Commendant usus, quibus est nomen „sine quibus *5, 
Auribus, iliacae, ventri, prosunt cephaleae. 


POTIO MUSCATA. 
Potio muscata confortat debilitata 
Corda, iuvat stomachum, scotosim solvens oculorum. 


PICRA GALENI. 
Frigiditas capitis, matricis, nausea ventris, 
Errores stomachi fugiunt picram Galieni. 


 PILULAE DIACASTOREAE. 


Stranguriae solvit vitium ciliique dolorem, 
Arida membra iuvat, paralytica lumina mundat. 


EMPERISTON. 
Menstrua, rheuma, color nothus, asthma, podagra, tumores 
Falsi, poena sciae, ptisis, lethargicus error, 
Artheticae torpor, oculi, cerebri dolor, algor 
Splenis, vertigo capitis, raucedo, nociva 
Frigiditas stomachi, peripleumonia, screatus 
Sanguinis, ut cessent emperiston tibi parat. 


214 Aegid. 1.4. v. 70. — 216 Aegid. 1. 4. v. 85. — 219 Aegid. 1. 4. 


v. 108. 


— 291 Aegid. 1. 4. v. 141. — 223 Syrupus ex aromatibus et mo- 


scho, cuius compositionem exhibet Nicol. Praepos. — 225 Aegid. l. 4. v. 
76. — 227 Aegid. 1. 4. v. 160. — 229 Theodoricon emperiston, v. Aegid. 
1.4. v. 956. 


Otho Cremonensis. 171 


ANACARDIN U M. 
235 Lethargia stupens, vertigo, frigida matrix, 
Nervi debilitas, haec si sint noxia cuivis 
Ex anacardino procedit causa salubris. 


MEMPHITUM YERALOGODION. 
Memphito cedunt, quae linguam noxia laedunt, 
Phlegma, melancholieus humor, hieranoxa, dolores 
240 Algentis stomachi, vertigo, dolor capitalis. 


HIERA RUFINI. 
Serpigo, scabies, ex salso phlegmate labes 
Leprae quae prodit, nomen capit ex elephante, 
Morphea, quae maculat faciem, quae corpora foedat, 
Hae sunt, Rufine, quis das nocumenta ruinae. 


HIERA GALENI. 
245 (Cervic)ibus, capiti, matrici, renibus, auri, 
Vesicae, spleni, hiera parat opem Galieni. 
HIERA CONSTANTINI 


Quam Constantinus promisit hiera visus. 


HIERA ABBATIS DE CURIA. 
Nomine laetitiam tibi dat hieracuria, guttam 
Diluit et choleram purgat cum phlegmate nigram, 
250 Destruit algentem nervorum debilitatem. 


DIACASTOREUM. 
Nervi defectus, cephalaea nocens, hieranoxa, 
Emfraxis splenis hepatisque, repletio renum, 
Vertigo capitis, somnusque lethargicus, haec sunt 
Quae diacastoreum depellens liberat aegrum. 


DIAPRUNIS. 


255 Causonicis, sinocis et caumatibus peracutis 
Utilis est usus infrigidans hos diaprunis. 


235 Theodoricon anacardinum v. Aegid. 1. 4. v. 1027. — 238 Yera- 
logodion Memphitum, rectius Hiera Logadii, vw. Aegid. 1. 4. v. 13%. — 
241 Aegid. l. 4. v. 1523. — 245 Aegid. 1. 4. v. 1387. — 247 Aegid. 1. 4. 
v. 1410. Versus hic deesse videtur. — 248 Electuarium drasticum a Nico- 
lao Praeposito descriptum , bene distinguendum a Diarrhodon Abbatis, quod 
plane alia est compositio. — 251 Aegid. 1. 2. v. 598. — 266 Aegid. |. 2. 
v. 859. Causon et synochus, febris ardens et continua. 


172 Otho Cremonensis. 


SUCCUS ROSARUM. 
Antidotum succi symptomata noxia salsi 
Phlegmatis extinguit, ferventis caumata pellit, 
Arteticae truci placida est medicina rigori. 


CONFECTIO COPHONIS. 
260 Lenimen triteo tua dat confectio, Copho, 


Expellit choleram, constrictum solvere ventrem. 


PSILLITICUM. 
Cocta satis tute febri succurrit acutae 
Psilliticum, choleram purgat, castigat acutas. 


KATHARTICUM IMPERIALE. 
Pesti ventosae stomachi valet imperiale, 
265 lliacae vires enervat et absque dolore 
Consuevit pingues et strictos solvere ventres. 
OXY SIMPLE X. 
Causonis et sinochi vim simplex mitigat oxy. 


OXY LAXATIVUM. 


Qui ventrem laxat, tritei discrimina cessat. 


TRIFERA SARACENICA. 
Ictericae labes, hepatis calor et cephalaea 
270 Ex cholera, triplicis, duplicis vel simplicis ardor, 
Luminis offensa cholerae quam gignit acumen, 
Si quenquam laedunt tibi Sarracenica cedunt. 


DIAMARGARIT ON. 
Laetificat, cor confortat, stomachum iuvat, occat 


Cardiacam, (vires) cui margarita ministrat. 


DIANTHOS. 


275 Tristes, cardiacos, macilentos, debilitatos 
Ex cronico morbo reparat sanatque dianthos. 


260 'Triteus i. 4. febris tertiana. — 262 Aegid. 1. 3. v. 312. — 264 
Aegid. 1. 3. v. 752. — 267 Aegid. 1. 3. v. 1224. — 269 Aegid. 1. 4. v. 845. 
— 273 Aegid. 1. 2. v. 46. Occare i. 4. destruere sicut arator glebas. — 
275 Aegid. 1. 2. v. 182. 


Otho Cremonensis. 173 


DIACIMINUM. 
Rheuma, ptisim, veteris quartanae frigora febris, 
Pectoris algorem, stomachi delicta relegat, 
Cui nomen proprium confert ex parte ciminum. 


DIACOS'T UM. 
280 Algens hydropisis, inflati passio splenis, 
Si noceant aegro cedunt penitus diacosto. 
DIADRAGAGANTUM. 


Exstirpat tussim, ptisim hepatisque calores, 
Pulmonis vitium, cui nomen dat dragagantum. 


DIASEN E. 
Tristem, maniacum, fantasma melancholicorum, 
285 Splenis, cardiacae vitium sanat diasene. 


DIAIRIS. 
Effugiunt una diairi tussis et asthma, 
Et simul cedit si disnia frigida laedit. 


DIACALAMINTUM. 
Pectoris algori confert tussique senili, 
Sanat quartanam cui nomen dat calamintum, 
290 Abstergit vomitum, digestivam iuvat, aufert 
Rheuma, ptisim, proprium restaurat in ore colorem. 


DIACITONITE N. 
Constipat ventrem, cui praestant coctana nomen. 


DIACAMER ON. 
Quod cameron nomen denominat, asthma, dolorem 
Arteticae, ptisim, tussim, stomachique relegat 
295 Errorem, renum proscribit debilitatem. 


DIASA'TYRIO SN. 


Lascivos motus veneris perducit in usus, 


277 Aegid. 1.2. v. 420. — 280 Aegid. 1. 2. v. 725. — 282 $i EZ 
v. 6%. — 284 Aegid. 1. 2. v. 592. — 286 Aegid. 1.2. v. 822. 288 
Aegid. 1. 2. v. 442. — 292 Aegid. 1. 2. v. 569. Coctana s. Cotton s. cot- 
tona sunt mala cydonia. — 293 Diacameron rectius dicitur Diathamaron, 
ob dactylorum fructus, quos habet. — 296 Aegid. 1. 2. v. 218. 


17A Otho Cremonensis. 


Lumborum motus eligmatis adiuvat usus, 
Quod satyris aptum nomen. redolet satyrorum. 


PLIRIM ὉΠ Y 
Exacuit sensus pliris, oblivia tollit, Main 
300 Tristitiae curas adimit, cor debile firmat, 
Confortat cerebrum, hieranoxa liberat aegrum. 


ELECTUARIUM DUCIS. 
Electum ducis antidotum si cedit ad usum 
Calculus extrahitur, cedit violentia fumi 
Ventosi, digestivae proseribitur error 
305 Virtutis, gravis iliacae vis desinit esse. 


PHILOANTHROPOS. 
Stranguriam , lapidem, nefresim, lapidisque dolorem, 
Splenis duritiem philoanthropos sedat ad unguem. 


GARIOPHILLA T A. 


Proscribit ructus acidos et pectoris arcti 
Stricturas aperit, digestivam reparando 
310 Ventris virtutem, cui das, gariophile, nomen. 


IUS'TINUM. 
Si mingis muscas, si corrumpat tibi lumbos 
Calculus, iliacae si plectaris gravitate, 
Utere iustino, quod prodest strangurioso. 


LITHONTRIP O0 YN. 
Pertundit lapidem lithontripun et fugat omnem 
315 lliacae causam, renum portans medicinam. 


MEL ROSACEU WM. | ou 
Cum calida stomachus mundatur melle rosato, 
Frigida si fuerit aqua confert debilitato. 


297 Eligma s. eclegma est electuarium. — 299 Aegid. 1. 3. v. 235. — 
302 Aegid. 1.3. v. 253. — 306 Philoanthropos est medicamentum - eompo- 
situm diureticum a Nicolao Praep. descriptum. — 311 lustinum est medi- 
camentum compositum. diureticum a Nicolao Praep. descriptum. — 314 Li- 
thotripton medicamentum, compositio a Nicolao Praep. descripta. — 316 
Aegid. 1. 4. v. 509. : 


Otho Cremomensis. 175 


STOMATICON CALIDUM. 
Si fuerit calidum, stomachum: mundat, ilia solvit, 
Si medicina movet modicum fluxum magis auget. 
ZINZIBER CONDITUM. 
320 Algorem stomacho, thoraci, renibus aufert, 
His dum conditum sorbicia zinziber affert. 
DIARRHOD O0 YN. 
Ictericis, ethicis, hepatis fervore perustis, 
Cardiacis, calidis diarhodon convenit istis. 
DIAPENIDIO YN. 
Pulmonis vitium, raucedo sicca, maligna 
325 Si cui tussis obest, diapenidion sibi prodest. 
ROSATA NOVELLA. 
Luxuriam sitis extinguit, vomitum fugat, aufert 
Sudores grata mala post diuturna rosata. 
ZUCARA ROSAT A. 
Cardiacam, ventris fluxum, stomachique calorem 
Vis pellit zucarae confortativa rosatae. 
ZUCARA VIOLAT A. 

330 Pectoris ariditas, ethicae consumptio, tussis 
Pleuretici, peripleumonia, pressura, negatum 
Ventris opus, zucarae violatae cedit ad usus. 

STOMATICOYN. 


Quod capit a stomacho nomen, succurrit acutis, 
Fervorem reprimit, sitis incrementa repellit, 
335 Si vis confectis dominetur frigiditatis. 


SYRUPUS ROSACEUS. 


Ventrem constipat, castigat caumata febris, 
Confortat, pellitque sitim, fugat ariditatem 
Syrupi virtus, rosa quem producit ad usus. 


. 918 Aegid. l. 4. v. 571. — 319 Stomaticon laxativum adiuvat medica- 
minum non satis purgantium efficaciam. — 322 Aegid. 1.2. v. 478.  Ethi- 
cus 1. 4. hecticus. — 324 Aegid. 1. 2. v. 544. — 326 Aegid. 1. 4. v. 321. — 
328 Rhodozaccara v. Aegid..1. 4. v. 493. — 333 Quatuor genera Stomatici 
vide ap. Aegid. i. 4. v. 576. 


176 Otho Cremonensis. 


SYRUPUS VIOLACEUS. 


Humectat siccas febres, ventrisque reducit 
340 Offensam, affectus sitis extinguit violatus. 


TRIA SANDALI. 
Ictericis, ptisicis stomachi capitisque dolorem 
Ex cholera pellit, cui nomen sandalus addit. 


DIAMOR ON. 
Rheumaticae labis diamoron sublevat uvam, 
Desiccans humidum graviter iuvat atque palatum. 


APOSTOLICO N. 
345 — hus apostolicon ferrum trahit et mala renum 
Mitigat, innatum fugat ex humore dolorem 
Vulneris, et gracilis ex hoc fit grossa cicatrix. 


CERONIUM. 
Invadens spatulas pectus. dolor algidus atque 
Splenis durities innata, calore remisso 
350 Algens hydropicus, torpescens frigore matrix 
Cedunt ceronio, si membro imponitur aegro. 


OXYROCROCE UM. 
Oxyrocroceo vis fracto subvenit ossi, 
Mitigat ingentes humore fluente dolores, 
Solvit apostaseos mala duritiamque remollit. 


SAL SACERDOTIS. 


355 Sale sacerdotis capitis dolor et malus oris 
Cedit odor, caligo cadit tenebras oculorum 
Abducens, tusses fugiunt et anhelitus altus. 


OLEA FRAGRANTIA. 
Myrti, mandragorae, violarum iusquiamique 
Et fragrans oleum, quod fit de flore rosarum, 
360 Artheticis, calidis hepatis confert et acutis, 
Si sit inuncta manus, pes, nares, tempora, pulsus. 


341 Aegid. 1.4. v. 945. — 343 Aegid. 1.2. v. 207. — 345 Empla- 
strum apostolicon v. Aegid. l. 3. v. 648. — 348 Emplastrum ceroneum a 
Nicol. Praep. descriptum, habet Aegid. 1. 3. v. 741. — 352 Emplastrum 
oxycroceum Nicol. Praep. v. ap. Aegid. 1.3. v. 742. 


Otho Cremonernsis. 177 


-UNGUENTUM AUREUM. 
Gutta pedum, vis stranguriae, defectio nervi, 
Caleulus, hydropisis et frigida passio quaevis 
Cedunt unguento, quod nomen sumit ab auro. 


UNGUENTUM MARCIATON. 
365 Thoracis, capitis, stomachi dolor, algor, acumen 
lliacae, dolor arteticus, scia laesa, podagra, 
Splen durum, sclirosis hepatis, renum mala, nervus 
Deficiens, haec sunt, quae marciaton iuvat usus. 


UNGUENTUM ARROGON. 
Tetrateum, tetanum, spasmum, arteticam, mala renum, 
370 lliacam, tormenta seiae, capitisque dolorem 
Arrogon ista fugat, loca frigida si quis inungat. 
| UNGUENTUM AGRIPPA. 
Indignans nervus, quivis tumor ‚et dolor omnis 
Corporis, absque mora fervens tibi cedit agrippa. 


UNGUENTUM FUSCUM. 


Fuscum dum siccat, siccando vulnera sanat. 


UNGUENTUM CITRINUM. 
375 Lentigo, leprae labes, inculta cicatrix, 
, Pustula, quam salsi producit phlegmatis ardor, 
Vi cadit unguenti decocti tegmine (?) citri. 
UNGUENTUM POPULEO N. 
Populeon fugat ardores et laxat acutas, 
Inducit somnos, manibus, pede, tempore tactis. 


— 


362 Unguentum a Nicolao Praep. descriptum ob virtutis excellentiam 
aureum dictum, v. Aegid. 1.4. v. 1185. — 365. Aegid. 1. 4. v. 1235. — 
367 Sclirosis 1. 4. induratio. — 369 Aegid. 1. 4. v. 1290. — 372 Aegid. 1. 
4. v. 1306. — 374 Aegid. 1.4. v. 1322. — 375 Aegid. 1.4. v. 1166. — 
378 Aegid. 1. 4 v. 1191. 


Explieit. 


12 


PROLEGOMENA AD IOANNEM FOLCZ. 


O pusculum JToannis Folcz, tonsoris Norimbergensis, 
qui circa MUCCCLXXX in urhe patria poeta scenicus sat 
celebris extitit, ideo recudendum videbatur, quia medici- 
nae et poeseos aut potius artis versificatoriae illius tem- 
poris et simul linguae Germanicae vetustioris monimentum 
sit haud spernendum. Duas adhibuimus impressiones, qua- 
rum utraque in bibliotheca Guelpherbitana asservatur. Non 
parum inter se differunt, cuius rei causa ab ipso Folezio 
(v. 287 sq.) sat aperte indicatur.  Seilicet inscio auctore 
facta est iam anno MCCCCLXXXV impressio mendosa, 
cui paulo post ipse substituit aliam genuinam. Genuina 
est illa, quam literis maioribus in ipsa pagina exprimen- 
dam curavimus, spuriam illam antiquiorem literis minoribus 
inclinatis excusam vides in calce paginae. Restat ut utram- 
que impressionem describam, uti se habet in exemplis Guel- 
pherbitanis. 

Genuina ideoque recentior impressio eonstat foliis octo 
chartaceis forma. octava minori, pagina plena habet 22 
lineas charactere gothico, desunt paginarum foliorumve nu- 
meri, signaturae, custodes, deest locus et annus impres- 
sionis; titulus (fol, 15) est: Jtas patrum vel liber. cola- 
cionum — Zu teutsch Confect Puch et icon pyxidis aro- 
matariae duodecim loculis distinctae ligno incisa. 

Spuria. et vetustior ila impressio constat foliis octo 
membraneis forma fol. min., pagina plena habet 24 lineas 
charactere gothieo, literis paulo maioribus et distinctioribus, 
desunt paginarum foliorumve numeri, signaturae et custo- 
des, annus impressionis (1485) bis indicatur, scilicet fol. 
4°, 8°, locus impressionis deest; folium primum omni scri- 
ptura caret, fol. 2* textus ipse incipit cum inscriptione: 
Liber collationum. Ypocrat. Abstinentia est summa me- 
dicina. Gula est multarum infirmitatum causativa. Hec 
Galienus; inscriptiones omnes rubro colore insigniuntur. 
Ceterum haec impressio iuncta est pyxidi aromatariae 


Prolegomena ad Jovannem Folcz. 179 


ligneae in forma libri confectae cum nota anni 1555 et 
signo bibliothecario 82. 5. /Mss. 

De auctore ipso eiusque scriptis cfr. Ludwig Wachler 
Haudbuch der Geschichte und Litteratur (Frankft. 1823. 8.) 
ll. pag. 190; eiusdem Lehrbuch der Litteraturgeschichte 
(Leipz. 1827. 8.) p. 231, F. Ad. Ebert bibliographisches 
Lexikon, num. 7715, Lud. Zain repertorium bibliographi- 
cum, num. 7205—7224, et (ὦ. Wolfg. Panzer Annalen der 
ältern deutschen Literatur locis pluribus. 


HANS FOLCZ 
CONFECTBUCH ODER LIBER COLLATIONUM AUCH 
VITASPATRUM GENANNT. 


1 Sol ich künden des puches titel 
So mus ich anfang end van mitel 
Alls gründen auff die überschrifft 
Das nit allein allt leüt andrifft 

5 Wie wol do stet vitas patrum 
Wan der nam ist geben darvm 
Das auss der allten weisen art 
Das puch von erst gedichtet wart 
Wie enis kümel coriander 

10 Pey zwölferley speczrey alsander 
So liplich würden conficirt 


————— 


1 Zu kunden dises puchs tittel 
So ist anfang end vnn das mittel. 
Zu grunden auff dy vberschrifft 
Das allein alt leut antrifft. 

5 wie wol do stet der veter leben 
wan diser nam ist darumb gegeben. 
Das aus der alten weissen art. 
Dises puch von ersten getichtet wart. 
wie Enes. kumel. vnd Coriander 

10 Vnd ander specerey mitteinander 
So lieplich wurden conficirt. 


137 


180 Hans Folcx. 


Wo scherff seür oder pitrin yrt 
Wie man mit süs das vnter kem 
Vnn es der menscheit mecht gezem 
15 Zu kosten smecken richen nissen 
Darob man sünst mócht han verdrissen 
Worüm es heiss der veter leben 
Mag ich durch sechs ding zeügnus geben 
Zum ersten so der mensch er allt 
20 Von in sein krefften ist erkallt 
Das er mit etwar werd gestept 
Dar in die krafft am meisten klept 
Yedoch mit mischung süsser ding 
Auff das es lust der zungen pring 
25 Zum andern so der allten glider 
Hin reisen vnd auch sincken nider 
Das diser ding suptilikeit 
In all gelider sich ausspreit 
Zum dritten mit werm zu erwittern 
30 Wo hercz vnn hirn von kellt erzittern 
Alls offt in allten mag gescheen 
Dieselben wider zu versehen 


woe scherp[[. sewren vnd pitteren irt. 
wie man mit suess das vntterkem 
Vnd es der menscheit wol getzem 
15 Zu kosten. schmecken. richen vnd nyssen 
Darob man sust mocht ham verdrissen. 
Dan es nun heist der veter leben 
Mag ich durch sechs ding tzeugnuss geben. 
Zu dem ersten so der mensch er alt 
40 Vnd ym sein krefften gantz erkalt. 
Das er mit etwar wer gestept 
Darin die krafft am meysten clept. 
Ydoch mit myschung suesser ding 
Auff das es lust dem yummen pring. 
25 Zum anderen so der alten glider 
Hynreissen vnd auch sincken nyder. 
Das diser ding subtilikeit 
In alle glider sich ausspreit. 
Vnd sie rechtfertig und aufricht 
30 Do grobe speys sust schuffe nicht. 
Zum dritten mit wirm tzu erwittern 
woe hertz und hirn vor kelt ertzittern. 
Als vil in alten mag geschehen. 
Dieselben wider tzu versehen. 


35 


40 


45 


50 


Hans Fofcx. 181 


So ist erdacht dis confieirung 

Mit hübscher moss vnn temperirung 

Wo graw zu ander speis wer sust 

So pringt doch dis der zungen lust 

Mit seinem süssen linden piczeln 

Dar zu das fein vnn kraus ergliczeln 

Es lüstig machet dem gesicht 

Alls offt geschicht krancken persan 

So sie ein speis neür sehen an 

Oder versuchen in dem mund 

Ist lust vnn smack do hin zu stund 

Deshalb ertracht sein dis confect 

Das doch der kranck en wenck dran leckt. 
Zum firden mol muss es gescheen 

Seit yder mensch süst wirt gesehen 

Im lesten allter gleich den kinden 

So mercklich sich an yn dut finden 

Swech der vernunfft glid vnu der sin 

Weiss vnn wenge des hars an in 

Gepruch der wort manglung der zen. 

So dan die ding im mund zergen 


35 So ist erdicht disse Conficirung 
Mit hubscher mass vnd temperirung.. 
wo graw tzu ander speyss wer sust 
So pringet dyss der tzungen lust. 


Mit seinen sussen linden pitzeln 


40 Dartzu das fein vnd kraws erglitzeln.. 


45 


50 


55 


Es lustig macht dein gesicht 
Das man es geren verschmehet nicht. 
Als offt geschicht krancken person 


So sie ein speys newr sechen an. 

Oder versuchen in dem mundt 

Ist lust und schmack dohyn tzu stundt.. 
Desshalb ertracht sein dyss confeckt 

Das ye der kranck ein wenig daran leck.. 
Zum virden mal muss es geschehen 

Seyd yder mensch fast wirdt gesehen. 

Im letzten alter gleicht er den kinden 

So mercklich an in sich thut finden. 
Schweiger der vernunfft. glid vnd. der syn 
weis vnd wenig des harss an in. 
Gepruch der wort manglung der tzen. 

So nun die ding im mundi tzugen. 


189 Hans Folcs. 


Vnn nicht dan schlindes dórffen me 
55 Deshalb ich iung vun allt verste 

Gleich mit einander concordirn . 

Alls ieh eüch pas mein zu probirn 

Man sicht zum fünfften vnu ist war 

Die kinder sweigen offenbar 

60 Von süs des zuckers vnn der wort 
Wo grimigs wirt von in gehort 
Do sweigt die süs des zuckers me 
Dan aller meid schmeichen vnn fle 
Nun mócht mich einr zum sechsten frageu 

65 Was von den miteln wer zu sagen 

Alls schlekhafft meidlein gneschig knaben 

Die sich auch nit das minsteil haben 

In gewanheit der süssen ding 

Von welcheu ich ein sülchs für pring 
70 Die meidlein verslagen vnn steln 

Des die knaben vorauss nit feln 

Kapen vnn gürtel sie verseczen 

Das sie sich mit genesch ergeczen 

Alls zucker lekuchen vnd met 
75 Hie mit sey eigentlich bestet 


Vnd nit des schlindes dorffen mee 
Deshalb ich iung vnd alt verstee. 
Gleich mit einander concordirn 

60 Als ich euch pas mein tzu probiren. 
Man sicht tzum funfften vnd ist war 
Der kinder schweigen offenwar. 

Von suess des tzuckers und der wort 
wo grymiys wirt von im gehort. 

65 Do schweigt die suess des tzuckers wwe 
wan aller meid schmeichelen vnd flee 
Nun mocht mich einer tzum sechsten fragen 
was von dem mittelen wer tzw sagen. 

Als schleckhaft meidlein. geneschiy knaben 

70 Die sich auch nit das minsteil haben. 

In gewonheit der sussen ding 

Von den ein sulchs ich furpring. 

Die meidlein lernen verschlahen vnn stelen 
Des gleich die knaben auch nit felen. 

75 Ir gurttel. cappen. taschen versetzen 
Das sie sich mit genesch erietzen. 

Als tzucker. feigen. leckuchen. meth 
Hye mit sey eigentlich besteth 


Hans Fofcs. 


Der ein titel vnn überschrifit 

Seits iung mittel von allt andrifft 

Alls ich die drey stent hab bewert 

Das aber ir vort wert gelert 

80 Wie dar noch dises puch darvın 

Heis liber colacionum 

Das hot besünder sachen vil 

Die erst wer morgen vasten wil 

Sterkt des obenez magen vnn hirn 
85 Mit praten kütten regel pirn 

In dis confect geduncket vor 

Des morges hat er auch sein spor 

Sicht er ein nebel oder regen 

So lest er gar hart vnterwegen 
90 Er keüt der arbeis etlich ee 

Das nicht der nebel in yn ge 

Vnn in ler finde an der stras 

Dan dünckt in er fast vil des pas 

Des nachts dut er ein collaciau 

95 Vnn sicht aber dis püchlein an 

Do er der speczrey fint die meng 

Pis er dan ids versücht en weng 


Diss buchs titel vnd vberschrifft 

80 Do es iungs mittel vnd alt antrifft. 
Als ich die drey stent hab gewert 
Das aber ir vor wert gelert. 
wie darnach diss puch darvmb 
Heyst liber collationum. 

85 Das hat besunder sachen vil 
Das erst wer morgen fasten wil. 
Der sterck des obendes magen vnd. hirnn 
Mit praten kuten vnd. regelpirnn. 
In dise confeckt gedunckt vor 

90 Des morgens hat auch sein spor. 
Sicht er ein regen oder nebel 
So lest er gar hart vntterwegen. 
Er kewt der erbeys ein hant vol ee 
Das nicht der nebel in yn gee. 

95 Vnd in ler vindt an der strass 
Darnach so vast er vil despass. 
Des nachtes thut er ein collacionn 
Vnd sicht aber das puchlen an. 
Do fint er ir ein gutte menig 

100 Pys er dan ytz versucht ein wenig. 


185 


184 Hans Folcz. 


So ist der hunger fast gestillt 
Das er nit ser herwider pillt 
100 Was aber er nit fint im puch 
Das selb man in der aschen such 
Von kesten kütten oder pirn 
Wer kan in püchern alls studirn 
So lachs vorhen vnn stokfisch swenez 
105 Eim auch peweisen reverencz 
Oder gut schniten rein gepet 
Gestept mit einem drisenet 
Die gar mit einem süssen wein 
Vor fier mol übergossen sein 
110 Wer kan sich kleiner schrifft betragen 
Die grossen text die füln den magen 
Was aber die capitel sein 
Dis puchs thu ich zulest hie schein 
Der zwelffe sint alls ich eüch vort 
115 Ercleren wil von wort zu wort 
Ich mein von zwelfferley speczrey 
Do ich ir crafft auch melde pey 
Wie dan die lerer zu vor an 
Ir eigenschafft beschriben han. 


—————— 


Do ist der hunger fast gestilt 
Das er nit mer herwider pilt. 
was aber man nit fint im puch 
Das selb man aber in der aschen such. 
105 Von kesten. kutien oder piren 
wer kan in puchern stet studiren. 
So lachss forhen vnd stockfisch schwentz. 
Eim auch wol thun ein reverentz. 
Oder gut schniden rein gepet 
110 Gestypt mit einem tryseneth. 
Die gar mit einem sussen wein 
Vor viermal vbergossen sein. 
wer kam sich kleiner schrifft betragen 
Die grossen text fullen den magen. 
115 was aber die capittel sein 
Dyss puchs thu ich am letzten schein. 
Der tzwelffe sindt als ich euch vort 
Ercleren thu von wort tzu wort 
Ich mein von tzwelfferley spetzerey 
120 Do ich ir krefft auch melde pey. 
wie dun die lerer tzuuoran 
Ir aigenschafft geschriben han, 1485. 


Haus Folcz. 
ENIS. 


120 Von erst man enis conficirt 
Der sülche eigenschafft gepirt 


Zu vor auss pringt er milch den weiben 


Vnd dut im leib die wind vertreiben 
Vnn stillt vil inwendiger smerczen 


125 Vnn macht gern mit den frawen scherczen 


Reinigt die muter alls ich spür 
Fordert den sweiss vnd harm herfür 
Gelegc den weissen fluss der weib 
Wermt derret vnn dut auff im leib 
130 Des milcz verstopffung leber vnn nirn 

Das allt fiber swindel des hirn 

Er mit seinr eigenschafft erczneit 
Dis sey vom enis eüch geseyt 


KÜMEL. 


Vort folgt des kümels eigenschafft 
135 Dem enis nohet gleich in kraflt 

Mit wermen derren vnn aussdreiben 

Behellt das menstruum den weiben 


oo 


ENES. 


Von erst man Enes conficirt 
Der solche aigenschafft gepirt. 

125 Zu voraus pringt er milch den weiben 
Vnd thut im leib die windt vertreiben. 
Vnd stillt die inwendigen schmertzen 
Vnd macht gern mit den frawen schercznn. 
Reynigt die muter als ich spur 

130 Fordert den schweiss vnd harm herfur. 
Gelegt den weyssen fluss der weibe 
wermt dertt vnd thut auff im leibe. 
Des miltz verstopfung leber vnd niren 
Das alt fiber. schwindel des hiren. 

135 Er mit seiner aigenschaft ertzeneit 
Dis sey vom Enes euch geseit. 


KUMEL. 


Fort volgt des kumels «igenschaft 

Dem Enes nachet gleicht in kraft. 

Mit wermen truckenen vnd ausstreiben 
140 Behelt das menstrum den weiben. 


185 


186 " Hans Folcz. 


Des gleich den harn von sterckt den magen 
Vud dut dar mit die würm aussiagen. 


CORIANDER. 
140 Der coriander alls ich meld 
Hat nit das minst lob in der weld 
Den pauchflüssigen ist er gut 
Verstellt von inwendig das plut 
Omacht vnd vnenpfintlikeit 
145 Pringt er wer in fil pey im dreit 
Die geil der menschen er geleckt 
Wer sein zu vil nüczt oder smeckt 
Ydoch zimlich genossen glaupt 
Wert er die dünst auf gen ins haupt 
150 Vnd ist den hin fallenden gut 
Den dünst das hirn besweren dut 
Er heillt die plotern in dem mund 
Vnn küllt das hiczig herez zu stund 
Mert den schloff vnn krenkt das gsicht 
155 Von im ein sunder auctor spricht 
Der coriander klein zu stossen 
Mit essig noch der speis gnossen 
Vnn einem pissen prots von stund 
So schliss er zu des magen mund 


Desgleich den harm vnd sterckt den magen 
Vnd τ! darmit dy wurm aussiagen. 


. CORIANDER. 


Auch ich den Coriander meldt 
Hat nit das minst lob in der weldt. 
145 Den pauchflussigen ist er gut 
Verstelt von inwendig das plut. 
Amacht ond. vnendlichkeit 
Pringt er wer in vil pey im treyt, 
Die geil der menschen er gelegt 
150 wer sein tzuvil nuczt oder schmeckt. 
Idoch zymlich genossen glawbt 
weret er die dunst auff geen ins haubt. 
Vnd ist den hynfallenden gut 
Dem dunst das hiren beschweren thut. 
155 Vnd heilt die plateren in dem mundt 
Vnd kult das hitzig hertz tzustundt. 
Mert den schlaff vnd krenckt dy gesicht 
Hie mit sein lob auch sey bericht. 


Hans Folcz. 


160 Vnd wem die dünst betauben ser 
Sein hirn das selb für kumet er 
Vnd pringt begird wider zu essen 
Hie mit sein lob sey auss gemessen. 


NEGELEIN. 
Negelein sint truckner natur 
165 Machen die augen clar vnn pur 
Vnn sint nücz hercz lebern vnn mageu 
Weern vndeüung wer das dut clagen 
Deüen die speis stopfen den pauch 
Pringen dem mund ein guten rauch 
170 Nemen hinweg vnlust vnn grawen 
Dis ist den praunen zu getrawen 
Vnn die do hant ein gute swer 
Die leichten sint crafftlos vnd ler. 


ZYMET RINDEN. 

Noch zymet rinden sol man fregen 

175 Die nicht zu allt sein noch verlegen 
Die piczlend scharff nit swer noch feücht 
Wan nessen in ir crafft auss zeücht 
Sie sint heiss vnd flux harmend machen 
Vnn dinstper in weiplichen sachen 

180 Schleüst auss ir pürd pringt in ir plumen 
Vnd tunt dem magen wol bekumen 
Die strauch vnn husten sie erczneit 


NEGELLEIN. 

Negellein sein truckener natur 

160 Machen die augen clar vnd pur. 
Vnd sind nutz hertz. leberen. vnd magen 
weren undeuung wer das thut clagen. 
Dewen die speis: stopfen den pauch 
Pringen dem mundt gutten rauch. 

165 Nemen hymweck vnlust vnd grawen. 


ZYMENTRINDEN. 


Zymentrinden sindt sere harmen machen 
Vnd dinspar in weiplichen sachen. 
Sleust aus die purdt : pringt in ir plumen 
Vnd thut den imagen wol bekomen. 

170 Die strauchen vnd husten sie ertzeneit 


187 


188 Hans Fo/fcsx. 


Der kallten leber sie hiez geit 

Der wassersüchtig spar ir nicht 
185 Wan die verstopfung sie ansicht (anficht?) . 
| Verzert des haupts vnn magen feücht 

Die sich in all gelid sünst zeücht 

Von ist das höchst alls die schrifft seit 

Mit zihung vnd suptilikeit 
190 Die feüln zu wern mit ir öffnung 

Vnd zustörter rechtfertiung. 


KUBEBEN. 


Vort ich von den kubeben sprich 
Sie sint den frawen dinstperlich 
Pringt in ir plü zu rechter zeit 
195 Den harn yn folleclichen geit 
Vnn prichet schir der plosen stein 
Vnd dient für die gelsucht gemein 
Vnu dun der nirn verstopffung auff 
Vnd wo der stein in eim sich hauff 
200 Den flóssen sie langsam hinweg 
Sint in der kelen hillff nit dreg 
Zwingen den pauch stercken das hirn 


Der kalten lebern sie hitz geit. 

Der wassersuchtig spart ir nicht 

wan die verstopfung sie ansicht. 

Vertzert des haubtz vnd magen feucht 
175 Die sy in alle ylider sunst zeucht. 

Vnd ist das hochst als die schrift seyt 

In zutzihung vnd subtilikeyt. 

In wern die fewlen vnd of[nung 

Vnd zustorter creft rechtuertigung. 


CUBEBEN. 


180 Fort ich von den Cubeben sprich 
Die sindt den frawen dinsperlich. 
Pringt in ir plue tzu rechter tzeit 
Den harn in volliglichen geit. 
Vnd prengen schir der plosen stein 

185 Vnd dinen fur die gelsucht gemein. 
Vnd thun der nyren verstopfung auff 
Vnd wo der stein in ein sich hauff. 
Den flussen sie langsam hinweg 
Sindt in der kelen hilff nit treg. 

190 Zwingen den pauch stercken das hirn 


Hans Folcz. 189 


Die kallten flüss darin sie irn 
Reüma genant von der so wist 
205 Das sie vil krangheit muter ist. 


MANDEL SN. 

Nun sint der mandeln zweierley 
Süss vun piter doch merckt do pey 
Die süssen swecher dan die pitern 
Die crafft der süssen zu erwittern 

210 So stillen sie des pauches smerczen 
Mit fürdern auf dem stul zu scherczen 
Zu schloffen machen sie bereyt 
Vnn wern darmit die trunkenheit 
Vnd noch ir rechten ordinancz 

215 So stercken sie des hirns substancz. 


INGBER. 
So ist des ingbers eigenschafft 
Mit hieziung feüchtender crafft 
Stercken den magen vnn behent 
Eins sagt man wen der soden prent 
220. Der ess mit salez ein ingber zehe 
Vnn trinck alls pald darauff nit me 


Vnd thun dy kalten fluss dyrnn. 
Reuma genant von der so wist 
Das vil kranckheit muter ist. 


MANDEL. 


Nun sindt der mandel tzweierley 
195 Suss vnd pitter do merck da pey. 

Die sussen schwecher dan die pittern 

Die krafft der sussen tzu erwittern. 

So stillen sie des pauchs schmertzen 

Mit furderung auff dem stul tzu schertzen. 
200 Zu schlaffen wachen sie bereit 

Vnd wern do mit dy truckenheit. 

Vnd aus ir rechten ordinantz 

So sterckt sie des hirns substantz. 


INGWER. 
So ist des ingwers aigenschafft 
205 Mit hitzigung feuchten der craft. 
Sterckt wol den magen vnd behendt 
Eins mercket welchen der soden prendt. 
Der es mit saltz ein tzehnn ingwer 
Vnd trinck als paldt dar auff nit mer. 


190 Hans Folcz 


Vnd wem der turst vil leides thu 
Der kei dem ingber süssholez zu 
Ingber zu fischen sint gesunt 

225 Dem sie mit kelt sünst schaden dunt 
Wer ingber kocht in süssem wein 
Dürn feigen vnn clein weinperlein 
Von drincket das warm spat vnn fru 
Gewint vor kallter husten ru 

230 Die lung vnd leber hirn vnn herezen 
Sünst vngestómi precht vnn smerczen 
Vnn when die amacht vil beswert 
Wirt auch von disem trank ernert 
Überzogen vnn conficirt 

235 Er die vnn ander hilff gepirt. 


PFEFFER. 


Die eigenschafft der pfeffer peid 
Ist gar ein zimlich vnterscheid 
Doch hat der lang von feüchten me 
Den pesten zu erweln verste 

240 Das ist der gancz der vol der swer 
Der lóchret leicht crafftloss von ler 


—— 


210 Vnd wem der durst vil leides thu 
Der kew den ingwer vnd suss holtz tzu. 
Ingwer tzu fischen ist gesundt 
wan sie mit kelt sunst schaden thundt. 
wer ingwer kocht mit sussem wein 
215 Dar in veigen vnd klein weinperlein. 
Vnd trinckt das warm spadt vnd. [rue 
Der gewint vor kalter husten rue 
Die lungen leber hirnn vnd hertzen 
Sust vngestumer mecht vnd. schmertzen. 
220 Vnd wen dy amacht vil beschwert 
Der wirt auch mit disem tranck ernerdt. 
Doch vbertzogen vnd conficirt 
Er die vnd ander nutz gepirt. 


PFEFFER. 


Die eigenschafft .der pfeffer pede 
225 Ist gar ein tzimlich vntterschede. 

Doch hat der lang von feuchten me 

Den pesten tzuerwelen verste. 

Das ist der gantz der schwer 

Der leicht kraftlos lochert vnd. ler. 


250 


255 


260 


Hans Folcz. 


Hiczt fast zeücht zu dut auil verzert 
Das sperma vnn flegma er dert 

Pringt lust zu essen sterckt die deüung 
Vnn gipt der swachen prust erfreüung 
Feüchten husten vnn grobe wind 

Stillt er vnd hellt den pauch mit lind. 


PFIRSING VNN WEISCHEL 


Die pfirsing oder weischelkern 

Find ich vast einer krafft bewern 

Das griss vnd auch den harm zu treiben 
Sunst merk ich nicht besunders schreiben 
Dan so man sie auch überzeücht 

Hat mich ir meldung gut bedeücht 

Vnn sunder darpey zu veriehen 

Hab ich von pfirsingkern gesehen 
Gschelt zumischt gsoten in wein 

Vnd eim verwunten geben ein 

Versert mit eim gifftigen waffen 

Der weder ruen mocht noch slaffen 

V tag vnd nacht vor grossem smerczen 
Vnn drang die gifft im zu dem herczen 


230 Hitz fast tzeucht tzuthut auch vertzert 
Flegma vnd. das sperma erdert. 
Pringt lust tzu essen. sterckt die dewung 


235 


Vnd gibt der schwachen prust erfrewung 


Den feuchten husten vnd grob windt 


Stilt er vnd helt den pauch doch lindt. 


KER N. 


PFIRSING VND WEICHSELKERN. 


Dy pfirsing oder weichselkeren 
Findt ich fast einer kraft beweren. 
Das gris vnd auch den harm tzu treiben 


Sunst merck ích nicht besunders schreiben. 


240 Doch so man sie auch obertzeucht 


245 


Hat mich ir meldung gut bedeucht. 


Vnd sunder dobey tzuueriehen 


Hab ich von pfirsingkeren. gesehen. 


Geschelt tzumischt gesoten in wein 
Und eim verwuntten geben ein. 
Versert mit einem vergiften waffen 


Der weder ruen mocht noch schlaffen. 
Funff tag vnd nacht vor grossem smertzen 


Vnd trang die gifft im tzu dem herczen. 


191 


199 Hans Folcs. 


Vnn so schir er das dranck enpfing 

Die gifft im prunen von im ging 

Den mererteil vnn durch den sweiss 
265 Warm zugedeckt gedruncken heiss 

Vnn dranck auch drey tag anders nicht 

Merkts wer weiss wo ess not geschicht. 


FENCHEL SAMEN. 


Fenchel samen der drücket ser (drücknet?) ὁ 
Die milch vnn menstruum mert er 
270 Scherlift die gesicht vnn pricht den stein 
Dut die verstopfung auff gemein 
Darvm er für die gelsucht zimpt 
Die er durch sülch ófnung hin nimpt. 


MUSCAT PLU. 
So hot sülch krafft die muscat plii 
275 When die plutspeyung zu ser mü 
Vnn wer ein grimen pauch flus hab 
Also das er die derm im schab 
Das alles erczeneiet |. er. 
Vnn heillt inwendige geswer 


250 Fnd so schir er das tranck entpfing 
Die gi[[t im prunnen von im ging. - 
Den meren teil und auch im schweyss 
warm tzugedeckt getruncken heiss. 

Vnd tranck auch drei lag anders nicht 

255 Merckt wer wais wo es not geschicht. 


FENCHEL.L. 


Fenchelsamen trucket sere 
Das menstrum vnd. die milch furdert ere. 
Scherpfft dy gesicht vnd pricht den stein 
Thut dy verstopffung auff gemein 

260 Darumb er fur die gelsucht tzympt 
Die er durch solche offnung hinnympt. 


MUSCHKATPLU E. 


So hat solche craft dy muschkatplue 

wan die plutspeiung tzu sere mue. - 

Oder ein scharffen pauchflus hab 
265 Also das er die derm im schab. 

Das alles ertzeneiet er 

Vnd heilt dye ynwendigen geschwer 


Hans Folecz. 


280 Er küllt das hercz erfrischt das plut 
Hiemit pit ich eüch hapt fürgut 
Hinfür ich weiter mein zu graben 
Was retich kren vnn senff krafft haben 
Zwifel knoblach aschlach salat 
285 Die man pey ander speis gern hat 
Vnn mancherley obs in der sum 
Wie ich an dis confect puch kum 
Ist drum es wart mir tragen ab 
Wers aber vor getrücket hab 
290 Weiss ich nit dan fast falsch es was 
Zu kurez zu lang vnn über das 
An gar vil reymen vngerecht 
Auch das es nimant irrung precht 
Übt es mich das zu trücken ser 
295 Also spricht hans folez barwirer. 


Erkuekt das hertz. erfrischt das plut 
Hyemit pit ich euch habt vergut. 
270 Vnd ein news selichs iar. dartzu 
Mit willigen dinsten spat vnd fru. 
Nicht weiter ich die dinge erkler 
Spricht hans’ foltz tzu murnberg barbirer. 


Ks Ρ ὃ  ὲ 


1485. 


13 


195 


Mic rn ἄραι Vence 


E dA dini 


ἢ id die ver 


Kin Bass dig deis, bod «iy ueni Ww 

λγὺ. Vite is pen tup i mug au 
σοι wee; tdi areis. - doti ot 

* CUM Jas ὡς A deris eio d 
ii idea ee 


Ve aic edi e 


ta ^ An pa T C nmi Vd 


quo Ὁ" Vue 52 $E ite Lr ied». died I, Pe N DAMEN 


FE i EET. RR dr, ANNE. en, 
A e Mat A SOR Duet ae IM x 
Arta e vo Seda: Adr Pp Vues v 
Kee ap An M ds pit 
Abe In P Cp pee Ml M Wach 


Jb UNS IA T d. 
Dakine T ke: ai) 
TU iuf Pt ἊΝ 1) a Fog siii T 
CH * oai: miss ἢ md (MN ed. fft 
C o PRAE o EINER ING A phas SS. 
My iis uita d es e spei tecti At EN EN 
FR 9 dci 2 d T NAM C UNA 


UA No CK ἡ Pa Ms 


Me Di ΓΝ αν did Md! ana 
nei JH PN Xd OU Ur PIOS ΜΕΝ ἊΝ 


τὸ 


HE dy. iiit P M MM. o Ball EN VS 
: TRAGE vw: BEIDE VRR ζ VAR tW ; ptt 
"ey Sot, Padi s nu 11. 4 { 


eg iub UAE ^l n o 


ANONYMOX ΠΕΡῚ BOTANXZQOYN. 


ANONYMI CARMEN GRAECUM 


DE HERBIS 


E CODICE VINDOBONENSI AUXIT 


CUM GODOFREDI HERMANNI SUISQUE EMENDATIONIBUS 
K DiTDIT 
ET 


SCHOLIA ANTIQUA ADJECIT 


JULIUS SILLIG 


A. ἢ. 


13” 


- ΓΝ 
dM 
j 


, 


LUDOVICO CHOULANT 
MEDICINAE DOCTORI ET PROFESSORI 
S. D. 

JULIUS SILLIG. 


uum abhine annos fere tres, Vir Praestantissime, 
de Macro a Te edendo aliisque carminibus minoribus huic 
adjiciendis sermonem mecum institueres, simul petebas, 
ut si forte haberem, quae ad carmen poetae Graeci de 
virtutibus herbarum vel emendandum vel illustrandum con- 
ferrent, ea Tecum communicarem, ut illis in editione hu- 
jus carminis paranda uti posses. — Legi igitur carmen quod 
mihi antea nonnisi ex Hermanni Viri Summi dissertatione 
de Orphei Argonautieis Tuoque ipsius libello de bibliogra- 
phia medicorum veterum p. 81 innotuerat, ac multis ma- 
gnisque difficultatibus impeditum sensi. Mirae enim. cor- 
ruptelae, quibus librariorum negligentia et inscitia illud de- 
turpavit, quamquam per se satis molestae ab eo tractando 
facile deterrere poterant, molestiores etiam evaserunt, 
quod ad has mala correetorum sedulitas accessit et ipsum 
carmen in eorum numerum referendum est, quorum, ut 
Hermanni verbis (Opusc. IV. p. 208) utar, ,,emendatio est 
difficilis propter genus dicendi inflatum et abundantiam 
inutilium verborum, in qua si quid corruptum est, fere 
Quae potuerint scribi, permulta occurrunt critico, latet 
utem, pari iure omnium, quid debuerit. Neque magis 
invitabat ipsa materia et argumentum carminis non tam 
medici quam mystici et ab homine perquam superstitioso 
conscripti, ut qui Rufo Ephesio id adscripserunt, vel pau- 
cos hujus viri doctissimi hexametros a Galeno T. XII. p. 
425 ed. Kühn. servatos legisse non videantur. Hinc natae 
dubitationes, anxietas, tergiversatio. 'Tu tamen colloquiis 
nostris familiaribus mentem meam semper ad illud revoca- 
bas, animum erigebas, periculum facere iubebas, ut non 
amplius habens qui me excusarem tandem Tibi cederem 


198 


et rem aggrederer. Licet enim illo tempore variarum oc- 
cupationum moles paene me obrueret, quippe cui carmina 
Virgilio vulgo tributa absolvenda et Plinii mei editio minor 
nuper inchoata strenue curanda esset, nolui tamen parum 
officiosus erga Te videri. Scis, Choulanti optime, quanto- 
pere ab illo inde tempore, quo nos alter alteri innotuimus, 
Te amaverim, eujus amoris, si non magnum, saltem ali- 
quod documentum Tibi dare dudum optabam. Usus sum 
igitur occasione ultro mihi oblata, provinciam a Te datam 
accepi et apparatu critico qui tum perexiguus fuit, collecto 
verbis poetae emendandis me accinxi. Processit opus et 
iam quae meditando extuderam, tradıturus "Tibi eram, 
quum Carolus Weigelius, medicus apud nos gratiosissi- 
mus (meministi autem, cui haec verba accepta referam!), 
quem ineptus dicar, si laudibus extollere velim, mihi de 
carmine Graeco, in quo tum totus eram, cum eo confabu- 
lanti varias lectiones ex notissimo Codice Üonstantinopo- 
litano- Vindobonensi a se excerptas ultro offerret. Quae 
insignis Viri Eximii benevolentia quanto gaudio me perfu- 
derit, non est quod Tibi in memoriam revocem, quem de 
optimo illo munere certiorem facere haud cunctabar. 
Quum enim reputarem, hune esse illum ipsum codicem, 
quo Sprengelius nuperrime in Dioscoride edendo usus est 
(v. hujus praefat. T. 1. p. XVIII), praevidebam, quantus 
fructus in earmen nostrum inde redundaturus esset, quam 
spem, simulatque ipsam collationem a Weigelio accepi, 
non modo impletam sed multum superatam vidi. Quam- 
quam enim codex Vindobonensis, literis quidem uncialibus, 
negligentissime est exaratus et praeterea ex verissimo 
Hermanni judicio multis in locis non melior est. editione 
Aldina, imo ambo libri aeque sunt corrupti, aeque inter- 
pretamentis pleni, aeque correctorem experti, quapropter 
ex se invicem supplendi emendandique fuerunt, tamen haud 
exiguum locorum numerum partim restituit, partim viam 
qua restitui possint monstrat, lacunas quoque in editione 
Aldina haud paucas explet (vss. 69 sqq., 131, sqq., 160. 
189) et duo integra capita (vss. 191—215) cum scholiis ad 
tertiam  deperditum primus adjicit, unde factum est, ut 
carmen nostrum aliquanto emendatius et auctius quam fe- 
rebatur, legi possit. At sic etiam plurimis in locis genuina 
manus poetae desideraretur, nisi singulari fortuna conti- 
gisset ut ab eo viro restitueretur, quem spiritum Graecum 
totum imbibisse omnes consentiunt, Godofredo Hermanno, 
qui, cum ei nuper repertum illud coram exponerem, non 
reficens quam multa etiamnum superessent emendanda, 


199 


quae propter ingenii infirmitatem intacta relinquere coactus 
sim, ea qua est liberalitate statim operam suam ad per- 
sananda carminis verba mihi obtulit et paullo post fasci- 
culum emendationum ingeniosissimarum misit, quas una 
aut altera excepta, ubi ipse certi quid statuere dubitaverat, 
omnes in textum recepi. Ita demum res confecta, et Her- 
manno unice lectores hujus carminis debent, si iam illud 
intelligere possunt, quod hucusque non ita facile fuit. 
ἹΠεγάλη χάρις αὐτῷ! — Fundum autem meae editionis exem- 
plum Aldinum (A.) ita esse volui, ut ubi nulla ex eo varietas 
lectionis enotata invenitur, idem in mea quod in Aldina 
editione exstet; de codice. Vindobonensi (B.) tum demum 
judicium ferre licet, ubi nominatim laudatur; hoc tamen 
scias velim, Weigelium in lectionibus excerpendis editione 
Rentorfio - Fabriciana usum fuisse.  Adjeci porro omnes 
Rentorfii conjecturas, quae plerumque in. emendandis erro- 
ribus typographicis ab Aldo commissis versantur, et scho- 
lia sive potius paraphrasin pariter auctam atque emenda- 
tam, quam rei eriticae aliquoties utilem cognoveram. De 
earminis auctore dicere si vellem, acta agerem, cum Tu 
ipse, Vir amicissime, in libello supra laudato hanc mate- 
riam cum ea, qua omnia facere soles cura et doctrina 
pertractaveris. Hoc tantummodo memoratu dignum vide- 
tur, poetam nostrum dialectum sibi finxisse, quae lonicae 
est similior quam ei Ionismo quo ceteri poetae uti solent. 

Haec ipsi editioni praemittenda videbantur, quae ut 
tersior prodeat, Hermanni opus est. Huic igitur, si ea 
Tibi arridet, gratiae sunt agendae, meque certe ut inter- 
pretem illius voluntatis amare perge. Vale. Scribebam Dres- 


dae Prid. Kal. Februarias MDCCCXXXII. 


—— — MM a — n 


ANQNYMOZX ΠΕΡῚ BOTANQN. 
[e. Χαμαίμηλον. 


χε 3% 
it 


1 Τοὺς δὲ πυρέσσοντας τὸ χαμαίμηλον ϑεραπεύει 
Σὺν ῥοδίνῳ λεῖον τετριμμένον, ὠφέλιμον δὲ 
Τοῖς μετριάζουσιν τὸ φυτόν, φύεται δ᾽ ἐπὶ ϑιναῖς 
Τὸ βραχὺ καὶ κάλλιστον, ὃ βαστάζουσιν ἰητροὶ 

F. ?4 14 9 /, l4 , pÀ £112 00 [4 

5 “ἀρχομένου ϑέρεος, μέγας ἥλιος ἡνίχ ὁδεύῃ, 
Ἕβδομον ἱππεύσας τετράζυγον ἄντυγα πώλων. 


/ c 
[Pl Poauvos. 
c , » / γ 2 , 
Pauvov ἔχειν πανάκειαν ἐν οἴχοισιν πανάριστον 
(υομένην φραγμοῖσιν ἄκανθαν λευχοπέτηλον. 
Ὥρου δ᾽ ἐστὶ φυτόν" τὸ δὲ σύμφορον ἐστὶ βροτοῖσιν, 
, [4 c 7 bu J 7 
10 Βαστάζειν Tore ράμνον, ὅταν φϑίνουσα σελήνη 
Atoxyraı πάντεσσι βροτοῖς κατὰ μαχρὸν "OXvuzo». 
Κρημναμένη δύναται γὰρ ἀποτρέψαι κακότητας 


1—6 Hi versus exstant etiam inter notha ap. Dioscor. Sarac. p. 476. 
Nihil de iis enotatum est ex B. 

1 δὲ addidi ex coniectura. Post ϑεραπεύεν erat comma; sed v. Dioscor. 
III. 144. — 3 μετριάζουσιυν explicuit Rentorfius per locum Menandri 
ap. Phrynich. p. 425. (Meineke fragm. inc. 448. p. 297.) — ϑιναῖς Sa- 
racenus. ϑηνοῖς, A. Hesychius p. 1719. ϑιναί, ψάμμοι καὶ ὑψηλοὶ τόποι. 
Dioscor. 1.1. φυέταν ἐν τόποις τραχέον καὶ παρὰ τὰς 0dovg. — 4 βαστά- 
ἕζουσιν, v. Plin. N. H. XXII. 21. laudante Rentorfio. — 7 ἔχειν, Herm. 
Orph. p. 750. ἔχειν, vulgo. — navazeıav, Hermannus. z«v&xeca vulgo. 
— οἴκοισυν, Rentorfius; vulgo otxovow — navagıorov, Hermannus. 
navaglornv, À. — 8 λευκοπέτηλον, Hermannus. εὐπετάλειαν, A. 
«xovóO av nerakıav, B. ,,Enumerabantur variae appellationes rhamni, 
in quibus est λευκάχκανϑα ap. Dioscor. 1. 119.  Evz:véÀAuc, vox per se 
suspecta, non alibi invenitur. Nam praeter hunc locum si in nova ed. 
"Thesauri Stephaniani Vossium ad Barnabae epistolam c. 7. memorari vi- 
deris, parce operae inspiciendi libri: affert enim Vossius hos ipsos ver- 
sus‘. Hermannus, qui praeterea hunc versum e duobus conflatum putat, 
ut verba qvou. pgayw. ad priorem et üx. Asvx. ad posteriorem pertinerent. 
— 9. ὥρου; v. Meineke ad Euphor. p. 126. — τὸ δὲ, Hermannus, ,,quod 
aulem utile hominibus, hoc est, tum colligere rhumnum**. — ovupooo», 
B. σύμπορον, A. — 10 οτα, B. — 12 Κρημναμένη, in foribus. Ita 
Rentorfius. — ἀποτρέψαι, Hermannus. ἀποστρέψαε, A. 


201 


Φαρμακίδων τε κακῶν καὶ βάσχανα φῦλ᾽ ἀνθρώπων. 
Πρώτη γὰρ μακάρων ἐχρήσατο τῇδε φυτείᾳ 
15 Πάλλας ᾿1ϑηναίη κούρη Διὸς αἰγιόχοιο, 
Πάλλαντα κτείνασα μάχαις κρατερῆφι βίηφι 
Τῆμος 0v ἀϑάνατοί τε ϑεοὶ ϑνητοί ve Diyavres 
Σύμβαλον εἰς ἔριδα κρατερὴν χάρτιστοι ἐόντες. 
Πανδερχὴς δ᾽ ἄρ᾽ ἔπειτα ϑεὰ Νέμεσις πολύμορφος 
40 Καὶ νηοὺς ἐχάϑηρε ϑεῶν καὶ ἀγάλματα ῥάμνῳ. 
Θρέμματα γοῦν νέποδάς τε καλὸν φυτόν ἐστι φορῆσαι 
Πρός τε πόνον κεφαλῆς καὶ δαίμονας ἠδ᾽ ἐπιπομπάς. 
Πάντα γὰρ Ἰήσαιτο βροτοφϑόρα φάρμακα λυγρά. 


[/] ᾿“ρτεμισία μονόκλωνος. 
"Ἀρτέμιδος βοτάνην δὲ συνώνυμον aig, ἐπιφώσκειν 
25 Ἡξελίου μέλλοντος ἐπὶ χϑόνα φέγγος ἐρυϑρόν, 
Ἥντινα τοξότιν ἄνδρες ἐφήμισαν ἢ βοτρυῖτιν, 
Πασιϑέην δ᾽ ἕτεροι χαρίτων στέργηϑρον ἔχουσαν" 
Οἱ δ᾽ ἕτεροι λυχύφρυν φιλοπάννυχον ἀγροιῶται 
"A9avárgc χαλέουσι, φυτὸν μέγα δῶρον ἔχοντες. 
30 «10εἰ γὰρ κόπον ἀνδρὸς ὁδοιπόρου, ὃς x ἐνὶ χέρσιν 


13 κακῶν, B. καχοῦν, Rentorfius. — φῦλ, e coniectura. φύλ.}᾽, 
A. B. -- 14 μακάρων B. Rentorfius. μακάρον, A. — χρήσατο, B. 
7 ἐχφήσατο, A. — 17 ϑνητοί ze, Rentorfius. — 18 zourenv, B. 
κάρτιστοι, Rentorfius. zgarıoroı, B. κράτιστον, A. — 19 z«»- 
δαρκὴς, Rentorfius. 9:0, A. B. ϑεὸς, Rentorfius. — 21 νέποδας 
dedi ex coniectura; v. Kiessling. ad Theocr. Id. 17, 25. legebatur νας, 
ex vs. 20. corruptum. De rebus animatis sermonem esse, docere viden- 
tur priora verba versus sequentis. Convenit hanc herbam ferre pecudes et 
liberos, i. e. appendi iis fascini instar. ,‚Ineptum est γοῦν. omninoque 
male conclusa ratio ex praecedentibus, nisi ante hunc versum nonnulla 
exciderunt. Tum autem legendum esset ϑρέμματα τοῦτο δ᾽ ἕκαστα. Sed 
quum ante fores suspendi consueverit, verisimilius est scribendum esse, 
δώματώ Y οὖν νὴάς v:*. Hermannus. — φορῆσαι, Rentorfius. φορῆ- 
var À. B. — 23 ἐήσαιτο, Hermannus. idoaro, A. ἐήσατο, Rentor- 
fius. ἐάσαιτο, Spitznerus de versu heroico p. 41. coll. vs. 127. — Movo- 
κλωνος ἀρτεμιδος τοξιτις cepe βοτρυειτης, B. — 24 δὲ, 6 coniectura. τὲ 
A. Ceterum quid sibi velit Rentorfii coniectura Ao£uudog, nescio. — 26 
Ἤντινα, e coniectura; ἤν viva, A. — τοξότιν, Hermannus. το ξέτεν, 
A. — Bovovívsv, Rentorfius. — 27 Πασιϑέην, e coniectura. //«o- 
σιϑέλην, À. — 98 λυκόφρυν, Hermannus. Avoızoaor ij, A. Cfr. 
Dioscor. lll. 117. Ego conieceram Avovxózor τήν δ᾽ ἢ propter vs. 30. 
— 29 ϑανάτης, B. quod de Diana recte interpretatur Hermannus. 
A9. «véávqgv, A. — 30 οδοπορουντος cvv χέρσιν, BD. unde nostrum 
restitui. ὁδοιπόρου ἢν ἐν χειρέσοι, A. «Αὔει, Rentorfius, omittens 
praeterea 2». 


- 


202 


Τὴν μονόκλωνον ἔχῃ" περὶ δ᾽ αὖ ποσὶν ἕρπετα πάντα 
Devyaı, ἤν τις ἔχῃ ἐν ὕὅδῳω, καὶ φάσματα δεινά. 
Alua δ᾽ ἐπισκιῤῥωθὲν ἐπὴν ἄρϑροισιν ἐλάσσῃ 
Κλῶνας ἑλὼν μῖξον ῥοδίνῳ, ζέσσας à χύϑρῃ. 

35 Χρῖε δὲ τὸν κάμνοντα τόπον μέλλοντος ὑπνώσσειν, 
Κεὐθὺς ἀπαλλάξεις ἀλγήματος ἐκ μεγάλοιο. 
“Υστερικαῖς τὲ γυναξὶν ἄγαν σωτὴριον ἐστίν, 
Στραγγουροῦντά τε παύει ὀπισϑοτόνοιό τε ῥῆγμα 
Πάντα δ᾽ ἀεὶ νοσοεργὰ πάϑη στέλλουσα διώκει. 


/ 
[ ] Πενταδάκχτυλος. 
40 Avriza δ᾽ “Ερμείαο τὸ δάκτυλον αἶρε χλοανϑὲς 
Πενταπετές, διόπου δόσιν 'Eguéíco πᾶσιν ἀρωγόν, — 
M 3.3 / j \ \ [4 , 
Τὴν καὶ ὑνειροδότειραν, ἐπεὶ καὶ ϑέσφατα πάντα 
Θνητοῖς ἀνθρώποισιν ὀνείρατα καλὰ ngoqatva. 
, \ 02 / / ’ὔ \ e 
Jlavra γὰρ ἀλϑήσαιο πόνον φορέων περὶ σῶμα, 
45 ᾿Οφϑαλμῶν δέ τε πᾶσαν ἅμ᾽ ἐξοίσειας ἀνίην. 
X (δ 2 (δ ) , id Sut / λ 
Χοιράδας, ἀντιάδας, σταφυλήν, οἴδημἦ υπόγλωσσον, 
» \ ’ 2 ἢ Ni CH »e/ 
-dgJga TE xol νεύρων ὀδύνας καὶ ἕρκος οδόντων 
i / > »* 4 ’ > ’ 
Pwouv v ἐξακέσαιο βροτοφϑόρον ἐκ κακότητος, 
Καὶ λοχίων ἔμμιηνα κατασπασϑέντα γυναικῶν. 


31 ἔχῃ, A. sxow, B. — 32 ἤν, A. quod probat Hermannus. — 
ἔχῃ, A. ἔχοι, B. — 33 δ᾽ inseruit Hermannus Orph. p. 750 ex scholiis. 
αὐμα δὲ occ σκχιρωϑεν B. — 34 μῆξον, ego scripsi. u(Sov, A. — 
ζέσσας ego restitui. ζέσας, B. δῆσας, A. ζήσας, Rentorfius. Ctr. 
Buttmann. Gr. ampl. I. p. 399. — χύτρῃ, Rentorfius, probante Hermanno. 
κύϑρη, A. Praeterea legebatur δ᾽ ivi, ubi particulam Hermanni iussu 
sustuli. — 35 Χρῖε δὲ, Hermannus. σύγχριε, A. — τόπον, Herman- 
nus, qui alia coniecerat in Orphicis p. 751. — μέλλοντος, Hermannus. 
μέλλοντα, À. — ὑπνώσοειν, Hermannus. bózvovvew, A. χαϑευ- 
ósuv, B. — 36 Kev O vc, B. Kai εὐθὺς, A. Kai omiserat Rentor- 
fius. — 38 στρα γγουροῦντας ve, A. Correxit Rentorfius. — 39 dıw- 
xtv, B. διώκειν, A. — 40 τὸ ÓcxcvvAÀov, e coniectura. τριδάκτυ- 
λον, A. Cfr. Dioscor. IV. 42. οἱ δὲ ἑρμοδάκτυλον, --- χλοανϑὲς, Ren- 
torfius. κλοανϑὲς, A. — 41 Πενταπετές, B. πεντιυετές, A. — διό- 
που δόσιν, Hermannus. διόπουν, A. — Ἑ ρμέω. Hermannus. Ἔρ- 
μαίαν, A. — dowyov,B. ἀρώγεν, A. — 42—43 parenthetice sunt 
sumendi; oratio enim statim a vs. 41. ad vs. 44. procedit. örsıgodo- 
τευραν, finxi et reposui. Ovsıgodorıov, A. — καὶ, Hermannus. κατὰ, 
A. — 44 ἀλϑήσοαιο, B. ἀϑλήσαιο, A. — 45 πάσαν εξ nroye 
ı@o«w cur, B. Formam ἐξοέίσενας nec Lobeckium ad Phrynich., p. 733 
nec Buttmannum gr. gr. ll. p. 247 memorasse notavit Hermannus. — 46 
oßönw ὑπόγλωσοσον, Hermannus. ,,Is morbus vocatur ὑπογλωσσίς, ““ 
ὅσα δὴ ὑπὸ γλῶοσαν, A. — 48 :25$exéonavo, A. ἐξαννατο, B. — 49 
κατασπαοσϑέντα, scholia et Rentorfius. καταπασϑέντα, A. 


205 


50 Ἐν δ᾽ ὕδατι λιαρῷ προσκλυζομένη παλάμαισι 
Πρός τε φόβους καὶ βασκοσύνας καὶ δαίμονας ἐχϑροὺς 
Ἔστιν ἄκος πανάριστον, 09tv καὶ λάμβανε ποίην 
ἸΠήνης αὐξομένης φαεσιμιβρότου, ἠελίου τε 
᾿Ζ2ντέλλειν μέλλοντος ἐπὶ χϑόνα φέγγος ἐρυϑρόν. 


[e] Περιστεραί. 


x x 
Ὁ m SE 3 
55 Πρὸς τὰ Κυϑήριδος ἔργα ϑεᾶς κυδρῆς Ayoodiens. 
7 / [4 , ) 9:0 λέ 
Tovyorıuv Tode πάντες ἐπιχϑόνιοι καλέουσιν, 
ἄλλοι δ᾽ ἀρσενικόν v ἰδ᾽ ἀριστερεῶνα τὸν ὀρϑόν, 
= m 
Ὕπτιον oi9' ἕτεροι χϑαμαλὴν ἐπὶ γαῖαν ἐφέρπον. 
, 
Aoıoi γὰρ πεφύασιν δμοιότατοι πετάλοισιν. 
/ 
60 Ὀρϑὸς μὲν τείνει νεύρων φύσιν eis Ayoodirn, 
Ὕσπτιος εὐνάζει, δύναμις δ᾽ αὐτοῖσι μεγίστη. 
Ἢ ’ὔ ^ 
Ev δ᾽ ἐθέλῃς ὁπόταν πόνον ὀφϑαλμῶν ἀκέσασϑαι, 
Auuorioag περὶ σῶμα περιστερεῶνα τὸν ὀρϑὸν 
2 7 / \ 2 ’ὔ / 
Ἠελίου κόσμον τὸν ἀτέρμονα χυχλώσαντος, 
65 Παύσεις ὀφϑαλμοῖο δυσαυγέας ἀμβλυντῆρας. 
Καὶ χεφαλῆς πόνος ἐν ταύτῃ παραχρῆμα μειοῦται, 
‚Koi κόπον ἐξελάσαι δυνατὴ τριφϑεῖσα μετ ὄξους. 


50 2v, A. B. civ» Rentorfius. — δ᾽ inseruit Hermannus ex scholiasta. 
λιάρω, B. χλιάρῳ, A. — προςχλυζομένη, A. B. προςκλυξομένη, 
Rentorfius. — δὶ Booxo ovvas, A. Correxit Rentorfius. — 279 00vc, 
e coniectura. ks jus oiu A. exo oos, B. cfr. vs. 130. — 53 Mnvvs, 
Rentorfius. αὐξομόνης, A. ἠελίου, Rentorfius. ἐλέου, A. . Laudat 
Hermannus versum 129. — ὕπτιος 00904 B. Initium huius capitis pe- 
riit, unde lacunae signum apposui. — δῦ Κυϑήριδος — Ἀφροδέτης, 
v. Passow. ad Musaeum p. 175. Adde Epit. Iliad. Homer. 309. — 56 
Tovyóviov, Rentorfius. vQuyóviov, A. — 57 Alkoı δ᾽ ἄῤῥενα, oi 


δὲ negıoregeava, A. Ἄλλοι δ᾽ ἀρρενυχκον ovd αριστερεωνα 
vov ogOo», B. unde quae coniecit Hermannus , in textu reposui. Alia 
proposuerat Orph. p. 751. De ἀριοτερεών v. Interpp. ad Hesych. s. h. v. 
— 58 Ὕπτιον αὖθ᾽, e coniectura. ὕπτιον δ᾽ «v4, B. ὕπτιον Ó' 
αὖ, A. — ἐφέρπον, Hermannus „ut participium ad τρυγόνιον referatur. 
Alioqui scribendum esset, χϑαμαλὴν ὃ ὅτι γαῖαν ἐφέρπει, quod minus verisimile.** 
φυλεργόν, A. — 60 τεένευ νεύρων e coniectura. Tıveıv νευρων, Β. 
τείνειν εὑρῶν, A. — 61 vavkeı, B. — 62 ἐϑέλῃς ὁπόταν, repo- 
sui suasu Hermanni, qui maiori transpositione verborum uti voluit Orph. 

p- 717, quum vulgo legeretur ὅπόταν ἐθέλῃς. Cfr. vss. 77, 134. ἐϑέελοῖις, 
b. NY αρτέμονα, B. — 65 ἀμβλυντῖρας. Rentorfius. — 66 Και, 
B. Ex, A. — 67 εξελασαι δυνατή, B. sc. βοτάνη; ποίη. ἐξελάσσει 
πάντη, A. ἐξελάσει, Rentorfius. 


904 ( 


» , . A 2 ^ 
Χοιράδα δ᾽ ἀντιάδας Te καλῶς παύει παραχρῆμα, 
» > c! e « m 
E09 ὃτε τοι γαῦρος χαρίτων, στέργειν TE γυναῖχας 

τ 4 

70 Τ7εύχειν T εἰς φιλίαν δύναμιν κοίταις παϑέχουσα. 
(ρικάζῃ δ᾽ ὁπόταν τις ἀνὴρ, βοτά ἀπὸ ταύ 
οικάζῃ ς ἀνὴρ, βοτάνης ἀπὸ ταύτης 
Κλῶνας ἑλὼν κάμνοντος ἐναντίος ἴστασο μοῦνον, 
= /« ^ 
Κεὐθὺς ἀπαλλάξεις τὸν δαίμονα μηκέτ᾽ ἐπελϑεῖν. 


[7] Περὶ διχτάμνου μιχροῦ. 


Aiztauvov βοτάνην αἴρειν ἐπιβάλλεο, κοῦρε, 
75 Doovridı, ἀϑάνατοι τὴν αὐτοὶ ϑέσπισαν ἡμῖν, 

ς ^ - / / 

Dc εἰδῇς δύναμιν βοτάνης, καὶ χρήσιμα ἔργα. 

/ y 
Aıztauvov yàg ἐπὴν αὖον, δέμας ἐν παλάμαισε 
Τρίψας ἀλφιτοειδές, ἐνιστάξῃης Διόνυσον 

/ / c 
Κουρήτων μακάρων υπερασπίζοντα πρεπόντως, 

80 Καὶ νεβροστολίσῃς, ἕξεις περὶ σῶμα προσάψας 
Νῖχος ἀμίμητον πρὸς χνώδαλα πάντα τὰ γαίης. 
"E ^ p c / e! 7 / 3 
ητροὶ δ᾽ ἅμα πάντες, 00015 σωτήριόν ἐστι, 

/ » > » .. \ \ D 
Βαστάζοντες ἔχουσιν ἐν ἄγγεϊ πρὸς Ta μαδαῖα 
"Ei \ \ δὲ " V λ ὶ m 9 ^ 

x1, καὶ μυσαρὰς δὲ νομὰς πληροῖ προκαϑαῖρον. 


68 χοειράδα δ᾽, Hermannus. χοιράδας, A. — χαλως, Β. πάσας, 
A. — re, omittit B. — 69 "Ea 9? ὅτε e coniectura. "E09 ὅδε, A. 
Masculinum ferri nequit propter παρέχουσα vs. sq. — χαρέτον, A. — 
στέργειν ve γυναῖκας primus addidi ex B., in quo fuit orsoyzıy δὲ 
γυναικας. In A. lacuna. — 70 Övrauır, B. δυνάμεις, A. Penthe- 
mimeris ultima deest in A. Hermanno hic versus cum priore ita scribendi 
videntur : 

ἐσθλὴ δ᾽ ov γαύροις χάριτι στέργειν τὲ γυναῖκας, 
στείχευν T εἰς φιλίαν, δύναμιν κοίταις παρέχουσα. 

„, Coniungenda oU γαύροις χάριτι““. — 71... . κοιζει, A. — τῆς Bo- 
τάνης, A. — ἀπὸ ταῦὔυτῆς, B. Desunt in A. — 72 Κλῶνας ἑλὼν, 
desunt in A. — μοῦνον, Hermannus. μοῦνος, A. »» modo — et sta- 
tin". — 173 απαλλαξης;, B. — ἐπελθεῖν, Rentorfius. ἐλϑεῖν, A. — 
Arrauvov μικρὸν «ozeguov, — 79 Deest in B. ἀϑάνατοι τὴν, Her- 
mannus, qui aliter coniecerat Orph. p. 751. ἀϑανάτῃ ἣν, A. — 76 ei- 
δῆς, Hermannus. εἰδὼς, A. — βοτάνης, Hermannus. βοτανῶν, A. 
— 77 ἐπὴν, Hermannus, coll. vs. 198. óv«v, A. Alia protulerat Vir 
Summus Orph. p. 717. — 78 ἐνιοτάξης, Hermannus qui praeterea inter- 
punctionem, qualis nunc legitur, restituit; coll. vs. 88. ἐνεστάξης, A. 
ἐνιστάξεις, Rentorfius. — 79 μακάρον, A. — 80 νεβρωστολισῆς 
«v 2015, B. De illo verbo v. Intpp. Hesych. II. p. 661, 10. Lobeck. ad 
Soph. Aj. p. 351. Phryn. p. 625. In seqq. ‚vide an «igois "legas omisso ἄν, 
,lucraberis *. ? — 81 ra, om. B. — 83 üyyei, Hermannus. ayye, A. 
— vadaıa, B. — 84 μυσερας, B. προκαϑαιρων, B. 


85 Κἂν σκόλοπες ϑραυσϑῶσιν vm ἴχνεσιν ἢ περὶ σῶμα, 
Πάντα τόπον κατάπλασσε καὶ αὐτόματος προφανεῖται, 
Καὶ σπληνὸς πόνος ἐν ταύτῃ παραχρῆμα μειοῦται 
Ξηρῇ κοπτομένῃ" καταπλάσσοις δ᾽ ἄλφιτον ὥσπερ. 
Καί χεν ἐνὶ χρυφίμοισιν ἀναγκαίοις TE τόποισι 

90 Φλεγμαίνοντα πάϑη καταπλάσμασι τοῖςδ᾽ ἀκέσαιο, 
Εἴαρι δ᾽ αἶρε πόην καὶ καύματι καὶ φϑινοπώρῳ. 


, \ 3 / 
[1] Περὶ ᾿Ἐλελισφάκου. 
“Ῥιζεῖον τόδε πάντες ἐπὶ χγϑόνα ναιετάοντες . 
Avsownoı xAjLovo ἐλελίσφαχον, oi δέ TE ϑεῖον. 
Avsı yàp ψυγμὸν κακοτέρμονα βῆχό τ᾽ ἀνιγρήν, 
95 Πάντα 9' 00 ἀνθρώποις néAe9' ἕλκεα καὶ κακοποιὰ 
ΠΠιγνύμενον ῥοδίνοιο λίπει κηρῷ Te βραχέντι 
- ’ 
᾿Ιᾶται, σπληνός τε πόνον λειενγτερίην τὲ 
^ 3 
Πινόμενον μέϑυος πολιοῦ πρὸς ἰσοῤῥεπὲς ἄχϑος. 
m [4 , 
Τοὺς δ᾽ αἱμοπτυϊκοὺς προποτιζόμενον ϑεραπεύει, 
100 Πρὸς δὲ γυναικείους κόλπους καὶ πάντα λοχείης 
ἸΠωλυϑεῖσα πυρὶ σμαλερῷ ἕμμηνα καϑαίρει. 
^ , - 
Ai μυσαραὶ δὲ γυναῖχες ὅσαι κακὰ αγνοῶνται 
μυσαρ 


85 ϑραυϑωσιν, B. ön, om. B. — ἔχνεσεν, Rentorfius. ἔχν ἐ- 
009, A. υχνεσιν, B. — 88 ξηρῆ κοπτομένῃ, Hermannus e scholiis. 
ξηρὴ xonvouévg, A. — καταπλάσσοὶς δ᾽, Hermannus. καταπλάσ- 
σεται, A. — 89 xev ἐνὶ, Hermannus. χεντοῖς, A. unde ego ray τοῖς 
conieceram suffragantibus scholiis. — 90 τῆς δ᾽, malit Hermannus. — 91 
Iagı καρπιζου δὲ πδιὴν xav καυματὶ x. v, A. B. ubi καρπέζου in- 
terpretis. esse vidit Hermannus. —. 92 'Pi;teiov, Hermannus. Ῥήσιον, 
A. Kıooıov vo ys, B. —.93 κληζουσὲν λελισφακον, B. — 94 τ᾽ 
@vıyonv, Hermannus. 7x« vavevyoQnv, B. ve νειρήν, A. — 95 9, 
e coniectura. δ᾽, A. — πέλεϑ᾽ ἕλκεα xai κακοποιϊὰ, Hermannus. zé- 
λεται ἕλκη xaxonova, B. πέφυκεν ἕλκη w4xonot&, A. — 96 Mi- 
γνύμενον, B. Miyvvuu£vou, A, — κηρῷ δὲ λυϑέντι, B. κηρῶ te 
βραχεῖ, A. βραχῆϊ, Rentorfius. Zo«zévv:i, Hermannus, qui λυϑέντι 
interpretis esse dicit. — 97 72 «v, Rentorfius. "EEraraı, A. — λὴηεν- 
Tegıov Te, B. — 98 Μινομενον ue$^ vog πολιου ἐσορρὲπες α.» 
B. Πρὸς inseruit Hermannus qui alia protulerat Orph. p. 751. μετ᾽ oi- 
vov λευκῶν io, &,, A. Cfr. Nicandri Theriac. 646. --- 99 δὲ μονζευτι- 
xovg, B. δ᾽ αἱμοπτοϊκοὺς, A. Ego secutus sum Struvium in addit. ad. 
Schneid. lex. Gr. s. h. v. — 100 δὲ, Hermannus Orph. p. 718. re, A. 
»»Πρός τὲ non posset aliter defendi, quam interpunctione post κόλπους 
posita, ut nos vel ioviv intelligeretur, quod durissimum est“. Hermannus 
in notis MSS. — 101 πυρὶ σμαλερῷ, Hermannus, qui Orph: p. 718 alia 
voluerat, licet gnarus, eam formam, factam ut o,vx9óc, non alibi inveniri. 
πυρὶ σμαλερῶν, A. — 102 μηχανόωντα, A. Correxit Rentorfius. 


206 


; [4 as 
llsooonomoausvol ἐ κακῶς εὐκύμονι ῥύσει 
Καρπὸν καλλιϑέμεϑλον ὑπέμβρυον ἐκβάλλουσιν. 


[71 Βράϑυ Κυπάρισσος Χαμαιχυπάρισσος. 
105 ὠὠράζεο καὶ βοτάνην πατρὸς Κρόνου. ἀγκυλομήτεω 
“Hvre χαμαικυπάρισσον ἐπὶ ζείδωρον ἄρουραν 
᾿νθρωποι χλήζουσιν, ἐπεὶ μέγα τε σϑεναρόν τέ 
Ἔστιν ἄχος βρόγχοιο καὶ οὔατος ἀντιάδων τε. 
Τοῦτο ϑεὸς γὰρ ἔδωκε βροτοῖς σωτήριον εἶναι 
110 Καὶ δίδοται πρὸς ὕδρωπα καὶ ἰσχιάδας ϑεραπεύειν. 
Tv βοτάνην ταύτην πολυώνυμος εὕρετ’ Ὄσιρις 
“Αἰγύπτου γαίης προκαϑήμενος ἠδὲ Κανώπου, 

ἜΣ ἀρετῆς ἕνα πρῶτον ἐφημερίων ϑεραπεύσας. 


[9] Περὶ Κενταυρίου μεγάλου. 
Νῦν δ᾽ ἤτοι διερῶ μάλ᾽ ἀριφραδὲς, οὐδέ σε κεύσω 
115 Κενταύρου Koovidao φερώνυμον εὕρεμα ῥίζαν 
Χείρωνος σϑεναροῦ, τὴν πὰρ νάπῃ εἰνοσιφύλλῳ 


II a » , Vus / y" O01 
ἡλιοῦ, N yupoevit XU CIV ἑφθάσσατο δειρῇ.- 


103 i, Hermannus. re, A. ,,Scholiastes: πεοσὸν ἐξ αὐτοῦ ποιήοα- 
oa“. — κάκης ev κυμονν gvoaı, B. κακῶς ἐγκύμονι δύσει, A. 
Emendavit Hermannus: ,9 ῥῦσις κακῶς ἐυκύμων est tractus quo mala qui- 
dem arte, sed feliciter ex utero protrahitur fetus**. — 104 x«AAwv9 éus- 
ὅλον, econiectura. καλλιγέμεϑλον, B. καλλιγένεϑλον, A. κόλπῳ 
καλλιϑέμεθϑιλα γεῖ] καλλιγένεϑιλας conj. Weigelius. — Ur. ἔμβρυα, 
‚A. . Verum restituit Hermannus Orph. p. 751. — ΓΙὰ]ὰπὶ dedit B. Be«- 
vos Κυπάρισος, A. Βράϑυ Κυπάρισος, Rentorfius. — 105 ἀγκυ- 
40 u97%820,.Hermannus. &y#zvAounrov, A. — 107 τε, Hermannus. x«i, 
A. — σϑενδρον ve B. — 108 067x010, e coniectura. βρόγχοεις, B. 
βοάγχοις, A. — 109 Τοῦτο γὰρ 9:06, B. — 110 ἐσχιάδας, Ren- 
torfius. oguadas, A. — 111 εὕρετ Ὄσιρις, e coniectura. εὕρετο 
veioıg, À. — 112 502, e coniectura. 4,02, A. Kevozov, B. |. J&a- 
voßov, A. Insula Canopus ab ipsa Aegypto discernebatur. . Mela II...6, 7. 
Plin. N. H. V. 8.138. — 113 ϑεραπεύσης. B. — Κενταύριον uéya, 
Κενταύριον λεπτὸν, B. — 114 Hunc versum e coniectura restitui. 
»u» δη To τέρω mal ἀαρειφραδες ουδεσενευσῶωνγ DB. Τὴν δὲ τὴν 
ἑερὴν μάλ᾽ ἀριφραδὲς ὦ δ᾽ ἐνείπω, A. δέ γε; Rentorfius. — 116 
τὴν πὰρ, Hermannus. νάπῃ εἰνοσιφύλλῳ, ego ex coniectura. In B. 
fuit: ἡ megvanuıs qv ἐσιφυλλων, in A. ἣν παρνάσσῳ εἰνοσι- 
φύλλῳ, unde Spitznerus de versu heroico p. 41 scripsit: χεέρωνος 
0%:v0000, Παρνάσοῳ ἐν εἰνοσιφύλλῳ. — 117 I1 (ov, Herman- 
nus. ““ηλέῳ, A. — ἢ νιφόεντι, e coniectura. ἐννηφόεντι, A. ἐν 
νιφόεντι, Rentorfius. — égo4oocvo, Rentorfius. ἐφιάσατο, A. — 
, Ev νιφόεντι 'δειρῇ pro vıpogoon more poetarum Alexandrinorum‘‘. |Her- 
mannus, qui item monuit, in vss. 115. 117. auctorem usum fuisse Nicandri 
Theriaeis 501.2. t6) 0 | 


207 


- »-- . ’ mw , 
"Hv βαϑύρους Ayshwog ἐγείνατο, καὶ φάτο πᾶσιν 
᾿Ἐσϑλὴν Παιήων ᾿““σχληπιὸς ἠπιόδωρος 
, 2 € - 
120 Κικχλήσχειν παγνάχειαν, ἐπεὶ πάνϑ' 0000 βροτοῖσι 
’ - 
(λεγμαίγοντα πάϑη παύει καὶ χρούσματα πληγῶν, 
^ * , / 
“Υστερικαῖς τε γυναιξὶ λίην σωτήριόν ἔστι, 
Στραγγουροῦντά τε παύει ἐν ἤματι xol λιϑιῶντας. 
͵ ^ ’ 2 ,ὔ 
"Hv χέλομαί σε λαβεῖν φαεσιμβρότου ᾿Ηελίοιο 
/ , γ \ 
125 ᾿ντέλλειν μέλλοντος ἐπὶ χϑόνα φέγγος ἐρυϑρὸν 
“Don ἐν εἰαρινῇ ὅτε οἱ πληροῦνται ἅπαντα —— 
jog & εἰαρινῇ i πληροῦνται ; 
Πάντα yàg Ἰήσαιτο πάϑη πολυφάρμακος ovoa. 


 δούφϑαλμον.: 

Βούφϑαλμον δ᾽ αἴρειν ἐπιβάλλεο Εἰλειϑυΐης 
Ming αὐξομένης φαεσιμβρότου ἀγλαὲ κοῦρε 

130 Πρός τε φόβους τοὺς γινομένους καὶ δαίμονας ἐχϑροὺς 
Βασκοσύνας τε χακὰς μερόπων καὶ φάρμακα λυγρά. 
Ταύτην τὴν βοτάνην Διὸς ὀφρύα πᾶς ὀνομάζει" 

νυ % i * | 4 

Χρυσωπὸν στίλβει παρυπεύχυκλος ἄνϑεμὶς ἀβρή. 
Τῆς βοτάνης τὴν ῥίζαν ἐπὴν ἀλγῇ τις ὀδόντα 

135 “αμβανέτω, μούνην δὲ μασησάμενος παραχρῆμα. 


118 βαϑύρους, e coniectura. βαϑύῤῥονς, A, Vide Buttm. Gr. 
ampl. T. I. p. 85. — 119 'Eo 943» IIaıyov, Hermannus. ἐσθίειν; A. 
νεσϑιον, Β. Jlav&vo, A. Μαιαντας B. ᾿ἀοκληπιὸν ἠπιοδωρόν, 
Rentorfius. — 120 Κικλήδκειν, Hermannus, ‚‚iussit utilem omnibus pa- 
naceam vocare*€, κιχλήσκει, À. — ὅσσα, Rentorfius. ὅσα, A. Versus 
120 — 126 prosa oratione circumscripti exstant hodie in supposititiis Dioscor. 
IN. 0 Τ. 1. p. 349. Spr. servatis nonnullis carminis nostri verbis, quibus 
ego sum usus. — 123 ἐν 5 4c««v, Hermannus defendit, idem esse dicens, 
quod alibi dicatur παραχρῆμα, Ego conieceram ἐνέμασν (coll. Herm. Elem. 
D. Metr. p. 57) e Dioscoride, ubi ἐν zvé&«ow legitur, putans quidem 
auctorem supposititiorum integriore uino carminis usum fuisse, quam 
quae nunc nobis sunt praesto. αἵματι, Rentorfius, — 127 zoAvgpao- 
uuxog οὖσα, B. Dioscorides. πολυφάρμακον **, A. cui Rentorfius 
ἔρνος addidit. — 128 ἐπιβαλλοείο cvAvOvivmc, B. unde primus haec 
verba addidi, quae in A. prorsus deerant. — 129 omittit B. — 130 τοὺς 
γινομένους, B. Paoxovolvag, A. — 131 κακὰς μερόπων, primus 
addidi ex B. Aberant in A. — 132 Jıösg ὁ. n. óvou cbr, primus addidi 
ex B. Aberant in A. — 133 Xovownov,B. Χρυσωπτὸν, A. , Ante 
liunc versum lacunae signa ponenda. Exciderunt enim nonnulla. Hic ver- 
sus ad anthemidem pertinet, de qua Dioscorides III. 144. Fortasse etiam 
post hunc versum aliquid deest. ^ Certe Dioscorides in anthemide nihil de 
dentibus*. Hermannus. — 134 ἐπὴν, Hermannus, qui alia voluerat in 
Orph. p. 718. ὅταν, A. — 135 « δε, B. 


208 


* > , ἂν 
Εὐϑὺς ἀποπτυσάτω καὶ ἐλεύσεται ἔχτοϑι ῥεῦμα. 

L > » v \ X ER, ες, r 5 
Γαστέρα δ᾽ εἴ τις ἔχει στεγνὴν xol ἀνέκκριτον οὖσαν 
ἸΠωλυϑεῖσα καϑαίρει ἀνεγχλήτως καὶ ἀλύπως. 


[c] Παιονίέία. 
Πασάων βοτανέων βασιληΐδα δίζεο κοῦρε, 

140 Σειρίου ἀντέλλοντος ὅτε σχυλακόδρομος WEN, 
Νυκχτιφαής v ἄστροισι ϑεὰ πλήϑουσα σελήνη 
Ζέρκηται τότε δ᾽ ἠελίῳ μέλλουσα συνάπτειν, 
Πασιϑέην, ἣν πάντες ἐδωρήσαντο ἄνακτες 
“17ητοΐδῃ παιᾶνι ϑεῷ κατὰ μακρὸν Ὄλυμπον. 

145 Ζῶκχε δὲ παιονίην καλέσας κατ᾽ ἀπείρονα γαῖαν 
Παιδὶ ἑῷ πανάχειαν ἔχειν ἀχεσίμβροτον ἄνϑος. 
"Hv ποτε πεντόροβον χλύζουσι “Ῥέης πολιῆται 

1 Kiußora Te Φρυγίης μητρὸς μακάρων βασιλείης, 
Κρηταέες δέ & Διικταῖοι zlióg ὑψιγενέϑλου 

150 Γαμόροι ἧς κλήζουσι φερώνυμον ἀϑανάτου γῆς" 
"Hv πάντες καλέουσι ϑεοὶ μάκαρες γλυκυσίδην 
"Außoooıov βλάστημα καὶ εὐανϑῆ ἑχάτερϑεν" 
Ἠελίου δ᾽ “Ἄἴγυπτον ὅσοι περιναιετάουσιν 


136 ἀποπτυσάτω, Rentorfius. ἀποπτισάτω, Au exvo ειρευμα, 
B. — 137 ἀνέκκριτον, Hermannus. avsyzoırov, B. ἀνεγήριετον, 
A. ἀνέγριτον, Rentorfius. — 142 ,, Perdurum est τότε δ᾽, ut vix du- 
bitari possit, quin scripserit δέρχηταν φάος ἠελίῳ μέλλουσα συνάπτειν **, 
Hermannus. — 144 24454101075, e coniectura. Antw zu.dn, B. Λητὼ 
δὴ, A: De Latona tamen sermonem esse non. posse, apparet ex vs. 145. 
καλέσας. — 145 Ζ]ῶκε δὲ, Hermannus. 4 κε ön, AÀ.. Verba ita inter 
se cohaerent: Pasitheam quam omnes Dii donaverant (hinc flori nomen) 
Letogenae : Paeani Deo in amplo Olympo, hic filio suo (Aesculapio) dedit, 
nominans eam paeoniam in terra immensa, ut ille hac herba ut medicamine 
praestantissimo uteretur — κατα nıgava yaımv, B. — 146 ἐῶ — &x:- 
σίμβρωτον, A. — 147 z:vvogofov, Hermannus. zevrófgogov, A. 
Vide Sprengel. ad Dioscoridem Vol. II. p. 561. — πολιῆται, B. πολέην 
τε, A. — 148 μακάρον, A. — Paoıkeing, A. B. βασιλίσσης, Ren- 
torfius. — 149. 150 Recepi Hermanni coniecturas, quibus haec ad eas con- 
firmandas subiicit: ,,Vocabatur haec planta 7δαῖον δάκτυλοι, Dioscorid. II. 
147. Κρηταέες, Lobeckius .Aglaoph. p. 1160.  /«uóoow nonnisi Dorica 
forma. usitatum fuisse videtur^. Konres δ᾽ vxravov διος μελοψογι- 
γεϑλης,Β. Konralsıs δέτε ὑοτάτιοι καὶ ὀψιγένεϑλοι, A. unde 
orta erat, Hermanni prior coniectura Orph. p. 751. — In altero versu 1᾽λα- 
βρήνην, B. JA«gonvov, A. Τλάβρηνον, Rentorfius. — 151. μα- 
κάρεις, A. — 152 εὐανϑῆ, Hermannus, qui Orph. p. 718 rem discer- 
nere non, ausus fuerat. ἡδεῖαν, A. εὐδὲαν exaAcov, B. Hermannus 
laudat Dioscoridem 1. c. παραφυάδας ἔχων πολλάς. — 153 negıvadere- 
ovowv, B. negıvaıreoraovoıv, A. Errorem typographicum correxit 
Rentorfius. or "νὰ 


Aykaopwrıda “πάντες ἐπικλήζουσι βοῶντες, 
155 (βέγγεος οὕνεκα λαμπομένου πυρὸς ἄνϑος ἀναίϑει. 
"Hv κυνὸς ἀντέλλοντος ἀναίρεο κοῦρε δαΐφρον, 
Πρὶν μέγαν ἠέλιον τὸν ἀτέρμονα. κύκλον δδεύειν, 
Mn σε. ϑεοὶ βλάψωσι νόῳ καὶ ἐχέφρονι βουλῇ 
Τὴν ὥρην προλιπόνϑ᾽, ἥν σε φράζεσθαι ἄνωγα. 
160 Οὐ γὰρ ἐν ἀϑανάτοισιν. ἀτημελίῃ πεφάτισται, 
Οὕνεκα δὴ καλέουσι κυνόσπαστον xov "O)vunzor 
᾿ϑάνατοι μάκαρες ἐφιαλτείαν τε βοῶσι». 
Κρημναμένη δεινὴ γὰρ ἀποτρέψαι κακότητας 
Φαρμακχίδων φοβερῶν καὶ βάσχανα φῦλ᾽ ἀνθρώπων, 
165 lloóc ve φόβους δυνατὴ καὶ δαίμονας 70° ἐπιπομπάς, 
Καὶ πυρετὸν φρίκαισι. κατα χόμενον στυγέοντι 
Νυχτερινόν τε χαὶ ἡμερινὸν χαλεπόν τε τέταρτον. 
Ὅντινα καὶ τηροῦσι 4c φύλακες μεγάλοιο 
ἄγγελοι ἑξήκοντα τριηκόσιοι δ᾽ ἐπὶ τούτοις. 
110 Ταύτην γάρ λέγεταί nor ἐν οὔρεσι διζωθεῖσαν 
ΔΙαίμονας ἐξελάσαι κεῖνον τὐπὸν οϊχήσαντας. 


155 Φάγγεος, A. Correxit Rentorfius. ,,Non dubitandum quin 
scripserit: οὕνεκα λαμπομένου πυρὸς ἀγλαὸν ἄνθος avaldeı“,. Hermannus. 
— 157 κ«ρτεμονα, B. — 158 vowr, D. Accuratius haec explicat "Theophr. 
Hist. Pl. IX. 8, 6. — 159 Recepi Hermanni coniecturam, qui alia suaserat 
Orph. p. 751. 09v eu προλιποντα σὲ, B. unde ego suspicatus fueram: 
ὡραίην προλιπόντα, τό Oc. ἴῃ Á. est: ὥρην oc nookınovru σε, 
ἣν. — 100 ἁἀτηνελινὲ πεφανταυ, B. Emendavit Hermannus. Ab A. totum 
hemistichium aberat. — 161 κυνὸς. ma 0mor,A.: Cynosbaton alii cynapanzin 
alii newrospaston vocant. Plin. N. H. XXIV. 14. s. 74. — 162 wexuoes, B. 
μακάρον, A. — ἐφειαλετεέᾳν, e coniectura.. Cfr. Pors. ad Eur. Hec. 533. 
Elmsl. ad Eur. Med. p. 183 not. Lips. ἐφιαλτιον vo, B. ἐφιάλτιόν 
τε, A. — Booow, B. — 103 ézovoéyev, Hermannus. ἀποστρέψαι, 
Α..-ο 104 9 v 42e, B. — 166 o o(xovav, Hermannus. φρέκεσσι, A. — 
ov)óytovri, Hermannus. ovvyéovv«, A. — 167 χαλεπόν re, Ren- 
torfius. χαλεπὸν δὲ, A. — 168 ὅντινα, sc. πυρετόν, Hermannus. 3jv— 
vivG4 A. — τηροῦσιν ... «πεῖς μεγάλοιο; A. Reliqua supplevi ex B. 
— 169 δ᾽ 22i, A. B. τούτοις, B. £oyovc, A. Sunt dies anni. Post 
hunc versum A. inserit 09 £40», ut initium novi versus; omittit B. ,,Scri- 
bendum. esset τρηκόσιοί €, si Aldinae ἐπὲ ἔργοις verum esset. Sed id 
videtur correctoris esse, qui quod ἥντινα legeret, de herba hos versus ac- 
cipiens efficaciam eius dici putabat. | Quod in Aldina adiectum est ὥφελον, 
corruptum est ex ὠφελείᾳ, quae glossa ad ἔργοις adscripta fuerat**. Her- 


mannus. — 170 4vv*x γὰρ — ῥῤιζωϑθϑεῖοα, Rentorfius. — 171 Versum 
restitui ex B., nisi quod pro τοὺς τὸν, quod in eo legebatur, post Her- 
mannum reposui κεῖνον. — zlaíuovoac ἐκεῖϑεν anagaı τὸν τ. 
0 "Δ. : 


* 


14 


210 
[9] Περὶ πολέου. 


Δεῖ δέ σὲ xol περὶ σῶμα φορεῖν πολίοιο κόρυμβον 
Πρὸς τὸν ἀπαυλισμὸν τὸν An αἴϑερος ὃν καλέουσιν, 
ἄνθρωποι χαλεπὴν ἱερὴν νόσον ἀμπλακιῶτιν, 

175 Οἱ δὲ σεληνιακὴν ἐπὶ σῶμα κακὴν ἐπιπομπήν" 
Καὶ χόπον ἐξελάσαι δυνατὴ τριφϑεῖσα μετ ὄξους 
Ἢ βοτάνη χαταχειομένη πόδας ἀχροκορύμβους. 


[7] Μῶλυ. 

ἸΠῶλυ δὲ ῥιζοτομηϑὲν ἀρεῖς πρὸς φάρμακα λυγρὰ 

Φαρμακίδων χαλεπῶν καὶ βάσκανα φῦλ ἀνθρώπων, 
180 Τοῦτο γὰρ “Ἑρμείας “Ζαερτιάδῃ ᾿Οδυσῆϊ 

Ze φορεῖν περὶ σῶμα προσαψάμενον φυλάχειαν, 

ZAiaínv εἰς νῆσον 0v εἰς χλυτὰ δώματα Κίρκης 

"His, πολλὰ δέ ot χραδίη φρεσὶ μερμήριζεν. 

Οὐδὲ γὰρ oVg ἑτάρους ἤδει δυνατοὺς ὑπαλύξαι, 
185 Εἰ μὴ τοῦτό y ἔδωκε διάκτορος Apysıpoveng 

Ἔκ γαίης ἐρύσας ἐναλίγκιον ἄνϑεϊ λευκῶ 

Ὡς γάλα λαμπόμενον καρποτρόφον, αὐτὰρ ἔνερϑεν 

Ναρκίσσῳ ἴχελον, ῥίζῃ ζοφοειδὲς ἰδέσϑαι. 

Πάντα γὰρ ἐξαχκέσαιο βροτοφϑόρα φάρμακα λυγρά, 
190 Τὴν βοτάνην περὶ σῶμα φορῶν ἐχϑροὺς ὑπαλύξεις. 


175 σεληνιακὴν ἐπὶ σῶμα κακὴν, Hermannus. σεληνιασμον 
oı de σωματικὴν; B. σεληνιασμον σωματικὴν δ᾽, À. — 177 κα- 
tayzsıouevn, B. καταχεομένη, A. ,,Turpiter expletus versus. Poeta 
opinor scripserat: 

κακχυμένη περὶ ταρσά TE καὶ πόδας ἀμφικορύμβους **. 

Hermannus. — 178 ριζοτομυσϑὲν «ago, B. — 179 φαρμακόδων, 
A. Correxit Rentorfius. — 180 “αερτιάδι Ὀδυσσῆϊ, A. Correxit Ren- 
torfius. — 182 Ec. την, B. — sic, B. ἐς, A. — 183 Hie, Hermannus. 
Ἤξει, A. — οἱ, Hermannus. o£, A. — 184 evagovc zıde ἐν Óvva- 
vov; δυπαξαιν, B. ὥς ἑτέρους ἥδεε δυνατοὺς ὑπαΐξαι, A. Er 
ρως ἤδεν, Rentorfius. ὑπαλύξαι, Pierson. ad Moerid. p. 301. Emen- 
davit Hermannus; ego antea conieceram: Οὔ xs γὰρ οὺὃς ἑτάρους Fv- 
ev δύνατ᾽ οἷος ὑπάξαι, — 185 y ἔδωκε, Hermannus. ys δῶκε, 
A. — 186 ἐρύσας, Hom. Od. x. 303. ἀρύσας, A. — ἐναλίγγιον, A. 
Correxit Rentorfius. ἐναλιάνκειον, B. — ἄνϑιεῖ, puncta diaereseos 
posuit Hermannus. — 187 χαρποτρόφον, e coniectura. καρποφϑό- 
ρον, A. — ἔνερϑεν, Hermannus, ἔπειτα, A. ,, Obversabatur librario 
illud quod saepissime legisset**. — 188 0/05, B. Hom. Od. x. 304. ῥέξζα, 
A. — ζοφϑειδες, B. — 190 Quae hinc sequuntur, primus addidi ex B. 
Ab A. omnia aberant. ἐξακεσεο, B. 


911 
(0. ᾿ναλιδρῦς. 


«Αὐτὰρ ἁλὸς κόλποισι καϑεζομένην ἱερὴν δρῦν, 
, » [4 , » Y 
Κύμασιν ἕν πάντεσσι τετιμένον ἔρνος ἄφυλλον 
. - ’ 
Ἢδ᾽ αὐτῷ πόντοιο Ποσειδάωνι ἄνακτι 
᾿νϑελετή, τὴν πάντες ἐπιχϑόνιοι καλέουσιν, 
190 “άμβανε τεχνήεντε νόῳ καὶ ἐχέφρονι βουλῇ 
ἪΝ τῆλ Οὐλύμποιο ϑεὰ φϑίνουσα σελήνη 
/ e" 
“]έρκηται, καὶ μίσγε ῥόδων εὐῶδες ἕλαιον, 
\ J , ΨΞΟΝ 3 m AM 
Καὶ χρίσαιο πρόσωπον ἑπὴν ἐπὶ πρᾶγμα πορεύῃ 
, ! ed 9 \ - 
Καὶ τότε σοι συνέριϑος ἅμ᾽ ἕψεται 1a φοβεῦσα. 
- » « y - 
200 Τοῦτο γάρ ἐστιν ἄκος xol ἀλεξητήριον ἐχϑρῶν 
! d 5c 
Πάντων ὅσσα Te γαῖα φέρει καὶ πόντιον οἶδμα. 
m / c 
Ζωογονεῖ τε βρέφη [ἀλόχοις ὑπὸ γαστρὶ φορηϑέν. 
Πρός τε φόβους τοὺς γινομένους ἔχε μιν xoà νύχτα 
, 
Βασκανίην Te κακὴν μερόπων καὶ πήματα λυγρά, 
^ [4 / [4 
205 Ἢ καὶ δῶμα φυλάσσει ἀπόῤῥητόν τ᾽ ἀποπέμπει. 
Ὅσσοι γὰρ φϑονεροὶ μὲν ἀφεστήκασι, μέμυχεν" 
2 [4 > 2 \ / / / 2 ,ὔ 
Eoyouévov δ᾽ ἐγγὺς τούτων, τότε κάρφος ἀνοίγει. 
’ - 
Ταύτην παμμήτωρ φύσις εὕρετο" μηκέτι λᾶας, 
7 , 
ἹΜΠαντοσύνης ἕνεκεν δόλιχ᾽ ἢ πτερὰ μηκύναντας 
, 
‚210 Πτηνοὺς ἄνθρωποι ϑαυμάζετε" καὶ γὰρ ἀμείνων. 


191 κολποισιναεζομενην, B. De ipsa planta v. Theophr. Hist. 


Pl. IV. 6, 7. — 192 λυμασινενποτεραισιν ---αφυλλο, B. — 193 
Jloovóc ovv, B. — 194 ἀνϑελετή, praelata, Hermannus. er I$nru- 
9:5, B. — τὴν ,,refertur ad ἁλὸς δρῦν“. Hermannus. — 196 Hräırev 
— φϑεινουσα, B. — 197 Δερκητεκαν wıore, B. — 198 χρεισαιτο 
B. ,‚Sermo est de philtris et artibus magicis‘. Hermannus. — 199 
ἀμεμψεται ἀφοργευνώ, B. — "ao, venena; de heterogene plurali v. 
Buttm. Gr. Gr. Vol. f. p. 2916. — 200 ἐχϑρῶν, Hermannus. ardowr, 
B. — 204 παντανοοσακαιγαινα — vópu«, B. — 202 ἀλόχοις, Her- 
mannus. Ego conieceram λοχέαις, ut proleptice diceretur. In B. lacuna. 
— 203 μεν, Hermannus. μὲν, B. — 205 δώμα, Hermannus. oowe, 
B. — 206 Ὅσσον, Hermannus. ooov, B. — ἀφεοτήκασυν, B. — 207 
de eyyug — «vvytv, B. — 208 ταυτη, B. — εὕρετο, Hermannus. 


ευρὲ, B. — μηκατι ταους, B. De ov et « saepe inter se confusis 
v. Elmsl. ad Eur. Med. 764. Jacobs. addit. ad Athen. p. 133. Qui iam 
sequuntur duo versus in B. ita erant siccum 
ἢ πτηνοὺυς ἀανϑρωποι ϑαυμαζεταν xcu yaQ cpueuvev 
βασκοουνὴς svexev δειλυιηαπτερα μηκυναντες, 
In iis ego mutaveram θαυμάζετε et ἀμείνων, reliqua emendavit Herman- 
nus, ordine versuum simul transposito. 


14* 


212 


/ / 
6 ΟΑΧρυσάνϑεμον. 

"Evógocov ἐκ γαίης αἴρειν χρυσάνϑεμον ἁγνόν," 

A / 2.» \ > / / cut) - 
Πρὶν μέγαν ἠέλιον τὸν &véouovo κύχλον ὁδεύειν, τ“ 
Καὶ περὶ σῶμα φόρει, καὶ ἔχ cuoc ἐντὸς ἀείρων." 
Κρημναμένη δύναται wg: ἀποτρέψαι κακότητας τ 

215 Dopuaxidwv ἀλόγων καὶ βάσκανα φῦλ ἀνθρώπων. 


» ΨΚ] 7 τ 
ις ρύσιμον. 
FE 3 

^o 


EPMHNEIAI DTAAAIAI. 


ü. s 


14 
P- | 
b c2 Y" » , AX , 2 
Tnv ράμγνον ἣν τις ἄρῃ àv λειψοσελήνῳ xoi βαστάζῃς ὠφε-- 
ae / cC 
λεῖ πρὸς φάρμακα χαὶ πρὸς ἀνθρώπους φαύλους. GgpóLa δὲ 
φορεῖν αὑτὴν ϑρέιματα χαὶ πλοίοις περιτίϑεσϑαι. ὠφελεῖ δὲ 
m \ / 
καὶ πρὸς πόνον χεφαλῆς καὶ δαίμονας. καὶ ἐπιπομπάς. 
pois Mi. 
q^» Ceo 47 vc «t uc 
"orsuuoíav τὴν βοτάνην. & τις ἔχει ἔν ὁδῷ, λύει τὸν x&ua- 
i nud M 39 A C l4 Jy, / ὃ / "TA ὃ / 
TOY. zu ἕν τὸϊῖς ποσὶν ἑιλουμένη oia ὁιώχει xot Ooiuovac. 
“ | 7x \ gt ow Be v Tue » / ^ ex 
αἷμα δὲ ἐπὰν περὶ τὰ ἀρϑρα. σχιῤρωϑῆ, χλωγία λαβὼν μῖξον 


219 αρτέεμονα, B. — 213 φορειν x&v ἔχων evvoc εὐματος dı- 
Qo», B. Emendavit Hermannus. — 214 »gıuvuwern, B. — ἀποδερέ- 
war, B. Correxit Hermannus. — 210 «Aoryov, Β. Correxit Hermannus. 
— φυλλα, B. | | 


*) Scholia edidi ex Aldina (A.) et nothis ap. Dioscorid. Saraceni, qui 
et ipse codice est usus p. 476 (S.), at 40. vc. «c. ex B. S. Quum 'non- 
nulla modo in hac modo in illa editione desiderentur, suo semper loco ac- 
curate indicavi, unde sint desumta. 

B. ex A. S. ἣν S. iv. A. — ἄρῃ S.. ἄρην À..— àv addit S. — βα-- 


orét S. βαστάζει A. — πλοίους ex corrupta lectione ortum; v. ad carm. 
vers. 21. ἣν | R 
γ΄. ex A. S. τὴν addit S. — ἐν τοῖς S. τοῖς A. — εἱλουμένη A. ὃ 


φορῶν S. — μίξον A. μείζω S. — ὑπαγῇ S. ὑπάγει A. 


215 


μετὰ ῥοδίνου" καὶ ποιήσας ζέσαι εἰς χύτραν  σύγχριε' τὸν “πονοῦντα 
ὅλον ὡς ὑπάγῃ xapsisa dun. καὶ ὑστερικαῖς γυναιξὶ πάνυ" menos 
στραγγουρίαν παύει "καὶ ὀπισϑοτόνου θῆγμα. DIOKISTRONNO 207 


Ταύτην & τις φορεῖ περὶ τὸ σῶμα, ἄπονος μένει. καὶ ὀφϑαλ-- 
μοὺς ὠφελεῖ, χοιράδας, ἀντιάδας, σταφυλὴν xol τὰ ὑπὸ τὴν 
m » \ , »ve7 | 20/7 ’ 2 
γλῶσσαν, ἄρϑρα τε καὶ γεύρων οδύνας καὶ ὀδόντας, Ψψώραν ἐκ λι- 

4 - ΕΑΝ, 1 , c / . ^ 
μοκχτονίας, λοχιῶν ἔμμηνα Bene ον. ἐν ὑδατί τὰ χλιαρῷ 
πρῤρενδνζομένη εἰς τᾶς χεῖρας, πρὸς φύβους χαὶ βφενραίνας χαὶ 
δαίμονάς ἐστε πάνυ καλή. διὸ λάμβανε τὴν βοτάνην, ὅτε αὔξει 
7 σελήνη xoi ἡλίου" sehen A | "DU oZ 


u 


e) 
€. 


Ὃ περιστερεὼν ὃ μὲν ὀρϑὸς τείνει τὸ αἰδοῖον, ὃ δὲ ὕπτιος 
ξηραντικός ἐστιν. ὠφελεῖ δὲ ὃ ᾿ὀρϑὸς περιαφϑεὶς πρὸς πόνους 
2 - WC. ‚> fÀ2u0 \ - , i / 
re ποιεῖ πρὸς εὐ REN καὶ κεφαλῆς πονὸν xoi χά- 
μάτον παύει. ἐριφϑεῖδα μετ ὕξοὺς χοιράδας ἀγτιάδας τε παρά- 
χρῆμα παύει - ὅτε δὲ τις φρικιῷ, ἀπὸ vo. 'χλωγία λαβὼν χὰ 
τέναντι 01591 τοῦ φρικιῶντος μόνος καὶ εὐθὺς ϑεραπεύεται. 


/ 


ee 

Avo» τὴν δίκταμνον ξηράνας τρέψον ἐν ταῖς χερσί σου. καὶ 
ὡς ἄλφιτον monjouc καὶ βαλὼν σταλαγμένον οἶνον ye τοῦ σώ- 
Büros ^Y 006 πάντα γὰρ τὰ ἑρπετὰ ἁρμιόζει , ἕλκη de xal τὰς 
σαπρὰς νομὰς πληροῖ προκαϑαῖρον. κἂν ΘΟ ΘΠ ΘΗΝ vo προς- 
κατάπλασσε καὶ εὐθέως ὠφελεῖ. πρὸς ssa δὲ xoi τὰ ἐν κρὺ- 
φίοις τόνδ πάϑη PAeykalvorea χκατάπλασσε WE ἄλφιτον Auen 
σας. ige δὲ τὴν βοτάνην iv ἔαρι xol ἐν τοῖς καὐμασι xci ἐν 


τῷ φϑινοπώρῳ. 
δι 


᾿Ελελίσφαχον λύει ψυγμὸν χαὶ βῆχα: πρὸς “πάντα δὲ τὰ 


1 


δ΄. ex A. S. ἐκ λιμοχτονίας S. χλιμοχτονίας A. — σελήνη fisv s. 

€. ex A. S. ἀντιάδας ve, copulam adieci e vs. 68. — ER μό- 
vov s. 

6. ex ἂν S. σταλᾳγμὸν S. — οἴνου A. δ. — "πρὸς t ἕλκη A. S. —  προ- 
κανάπλαοοε x. s. ὠφελήσεις S. — fagı omissa praepositione S. 


C. ex A S. λυγμὸν. Ruellius. — βῆχα omisso καὶ AS. — κηρῶν Av- 


Oày A. 2700 ληφϑὲν S; — rut torpe A. OS. — λόχια S.:— αὖ κάκισται 
S. — ἐκβάλλουσιν ἔμβρυα. S : 


214 


κακὰ ἕλκη, σὺν ῥοδίνῳ καὶ κηρῷ λυϑέντι ὠφελεῖ, σπληνὸς πόνον 
’ LÀ « 
καὶ δυσεντερίαν θεραπεύει πινόμενον μετὰ οἴνου λευχοῦ. ἐξ ἰσου 
[4 
τοὺς αἱμοπτυικοὺς προποτιζόμεγνον ϑεραπεύει. καὶ πρὸς πάντα 
ποιεῖ λοχεῖα γυναικός. αἵ κάκισται δὲ γυναικὲς πέσσον ἐξ αὐτοῦ 
, / ARES , γι. 
ποιήσασαι προςτιϑέασι καὶ ἐκβάλλουσι τὰ ἔμβρυα. 
"| 
? ’ > m A , | X 3 , ^ 
Κυπάρισσος βοτάνη ὠφελεῖ πρὸς βρόγχους καὶ ὠτία καὶ 
ἀντιάδας καὶ ὕδρωπα καὶ ἰσχιάδας θεραπεύει. 


xg 

Kevravgıov ὠφελεῖ πρὸς φλεγμαίνοντα πάϑη καὶ χρούσματα 
πληγῶν. ᾧὕστερικαῖς γυναιξὶ βοηϑεῖ στραγγουριῶντάς TE παύει 
καὶ λιϑιῶντας. αἶρε δὲ τὴν βοτάνην iv ἔαρι ἡλίου ἀνατέλλοντος, 


/ 
ἐς 


, , ’ « m 
Ταύτην τὴν βοτάνην σελήνης. .αὐξανούσης λαμβάνειν δεῖ. 
- S x , \ , \ ’ \ , 
ποιεῖ δὲ πρὸς φόβους xoi δαίμονας xai βασκοσύνας xoi φάρμακα 
χακὰ ταῦτα ἀποστρέφουσα.. καὶ ὀδόντα & τίς ποτε τὴν ῥίζαν 
σησάμενος εὐθὺς ἀποπτύ ὺ ῥεῦ λλ ὑφελεῖ, λύ 
μασησάμενος εὐϑὺς ἀποπτύσῃ, τὸ ρεῦμα στέλλουσα ὠφελεῖ. λύει 
δὲ καὶ γαστέρα. 
L4 
α΄. 
, m - 
Παιονία βοτάνη αἴρεται ἐν τοῖς κυνοκαύμασι πρὸ τοῦ τὸν 
ἥλιον ἀνατέλλειν καὶ κρέμαται καὶ ὠφελεῖ πρὸς φάρμακα καὶ 
βασκοσύνας καὶ φόβους καὶ δαίμονας καὶ ἐπιπομπὰς καὶ εἰς πυ- 
ρετὸν ἐκ φρικιάσεως γυκτερενὸν τε καὶ ἡμερενὸν καὶ τεταρταῖον» 


λέχεται δὲ ὅτι ποτὲ ἐν τῷ ὄρει, ἔνϑα ἦσαν δαίμονες, φυεῖσα 
τούτους ἀπεδίωχε. 


(p. 
v: n βοτάνη φορουμένη περὶ τὸ σῶμα ὠφελεῖ πρὸς σε- 
ληνιασμὸν καὶ κόπον. δύναται δὲ τριφϑεῖσα μετὰ ὄξους ἢ βο- 
τάνη καὶ καταχεομένη πόδας ἄκροχορύμβους ὠφελεῖν. 


, 


η΄. ex A. S. βράγχους A. S. — ἰσχνάδας S. ἐσχιάδα A. 


9'. ex S. 

v. ex A. S. φάρμακα κατὰ ταῦτα S. — μασησάμενος ἀποπτύσῃ, εὖ- 
ϑὺς S. 

ια΄. ex A, 5, ἀνετεῖλαν S. — οὐπιπομπάν S. 


(f. ex A. In codice Saraceni non exstitisse videtur, quum ille hanc 
paraphrasin ex editione Aldina sumsisse testetur. 


215 


ιγ΄. 

Ἄὑτη ἡ βοτάνη ῥιζίοτο] μηϑεῖσα καὶ περὶ τὸ [σῶμα qo- 
ρουμένη ὠφελεῖ πρὸς φάρμακα καὶ [βασ]κανίαν. 

\ | i. 

Ταύτην. τὴν fo[rávgv ὅταν] ἢ σελήνη Myr [uiSov] μετὰ ῥο- 
δίνου ἐλαίου καὶ] χρῖσόν cov τὸ πρόϊσωπον], ὅταν ἐπὶ πρά- 
γματία ἀπελ]ϑῆς . ζωογονεῖ δὲ [καὶ παι]δία ὑπὸ τὴν κο[ιλίαν)] 
φορουμένη xol [πρὸς τοὺς] φόβους τοὺς γι[νομέϊνους ἔχε κατὰ 
γ[υχτά. καὶ πρὸς βασχανίαν Te] καὶ πάντα τὰ [κακὰ] ὠφελεῖ 
xol τὸ σῶμα] φυλάσσει" ὅσον [yàg] οἱ βάσκανοι ἀφε[στή]κασιν, 
μέμυχ[εν" ἐρ]χομένων δὲ αὐ[τῶν ἐγ]γὺς ἀνοίγει τὸ κάρφος. 

ug. 

Τοῦτο τὸ χρυσάνζϑεμον εἴπερ] αἴρεις ἐκ τῆς γῆς π[ρὸ τοῦ] 
τὸν ἥλιον ἀνατέλλειν! καὶ περιάπτειϊς τῷ σώματι xol ἐκ τοῦ 
ἰτρα]χήλου ἀποκρημιν ᾷς], ὠφελεῖ ἀποστρέφ[ ον] τὰς φαρμακίδας 
γυναῖκας]! καὶ πάντας τοὺς βασ[κάνους.] 

ις΄. 

Ἐρύσιμον λεῖον μετ’ οἴνου πρὸς χοιλίας πόνον πιέτω. ἐὰν 

δὲ xóxxovc ζ΄ εἰς οἰκίαν βάλῃς, ἁψιμαχία ἔσται. 


ıy. ex B. S. Sed quum margo codicis B. adeo attrita fuisset, ut 
Weigelius non amplius omnia verba dignoscere posset, natae inde sunt sa- 
tis multae lacunae, quas tamen editione Saraceni collata omnes explere 
licuit. Quae proinde in hoc et seqq. capp. uncis inclusa leguntur, ea unice 
Saraceno debentur; quae cum hoc codex B. communia habet, illis libera 
videntur. — ρηζ B. — πρὸς S. 

WW. ex B. S. Ayye B. — χρισῆς ov xw B. — ouv B. — πράγματι S. 
Ego correxi. — [ἀπελ] yıs B. — ζωογονια vB. — φορουμένον zu B. — ἔχει 
B. — υφελει B. --- β[ωμᾶ S.] B. — dev B. — c»vya B. 

v. ex B. S. eoe B. — anoxgıuv B. 

ις΄. ex B. S. πινέσϑω S. — Additum fuerat in Saraceni codice caput 
de Elleborine, ab ipso tamen omissum, quia totidem verbis legebatur ap. 
Dioscorid. IV. 107. de Epipactide. Appendicis instar, et ne quid quamvis 
minimi ınomenti desit, adiiciam indicem plantarum a poeta hocce descri- 
ptarum, quem editor Aldinus ipsi carmini praemisit, desumtum ex codice 
minus mutilo quam quo in editione est usus: 


Χαμαίμηλον. "Páuvoc dgov. Aorsunola uovóxAovoc. 
“Πενταδάκτυλος. Ὕπτιος. 'O ὀρϑός. 

Ζέκταμνον μικρόν, ᾿Ελελίοφακον. Βράϑυ. 

Κυπάρισοος. “Χαμαικυπάρισσος, Κενταύριον μέγα. 
Βούφϑαλμον. “Ιαιονία, Πόλιον. 


Mobv’Evahla δρῦς. Χρυσάνϑεμος. ᾿Ερύσιμον. 


216 


De alis huius carminis codicibus quae Fred. Dierzius Vir 
Celeberrimus in epistola Londino ad Choulantium data scripsit, 
quia inserendi ea non amplius locus erat,. hic addam: „Ein Es- 
corialensischer Codex entspricht aufs Haar dem Wiener, ein Pari- 
ser, von Angelus Vergetius geschrieben, unter Z7ese's Supple- 
menthandschriften, aufs Haar der Aldina, ein anderer Pariser und 
einer zu London im Britischen Museum , beide: nicht die Verse, 
sondern nur die Maman Auslegung enthaltend, ebenfalls der 
Aldina **. | | 


L.N D E X. 


(Numerus 


Aaron 124 
Abietis fungus 159 
Abrotanum 29, 145 
Absinthium 30, 147 
Acalyphe 33 
Acetum 138, 160 
Acharistum 167 
Acidula 57 
Acte 125 
Adrianum 166 
Agaricus 159 
Aegrimonia 125, 153 
Aizon 57 
Alcanna 160 
Alga palustris 127 
Allium 34 
Aloé 121, 158 
Aloés lignum 158 
Althaea 43 
Alumen 139, 159 
Ambra 159 
Ambrosia 154 
Amidum 159 
Ammi 160 
Ammoniacum 159 
Ampelos leuce 126 
Amygdalae 189 
Anacardi 159 
Anacardinum 171 
Andrachne 59 
Anethum 44, 159 
Anisum 160, 185 
Anthemis 51 _ 
Antimonium 159 
Antimoron 169 
Apium 42, 152, 160 
Apostolicon (emplastr.) 176 

raneae tela 137 
ıristolochia 85 

| 


| 


pagiuam indicat.) 


Arnoglossa 36 
Artemisia 28 

Ἀρτεμισία μονόκλωνος 201 
Asa foetida 159 
Asarum 91 

Asphaltum 160 
Athanasia 169 

Atriplex 67 

Aurea alexandrina 166 
Balsamum 160 

Barba Iovis 58 
Barrocus 96 

Datus 130 

Benedicta 169 

Betonica 46, 153 
Dlanca 169 

Bolus 160 

Borax 161 
Βούφϑαλμον 207 
Brassica 77 

Bratheos 48 

BoéOv κυπάριοοος 206 
Bryonia 126 

Bryonia nigra 127 
Buglossa 74 

Cacabus Veneris 127 
Calamentum 52 
Calamus aromaticus 16? 
Camphora 161 
Caniculata 108 

Caparus 162 
Cardamomum 161 
Caryophyllata 174 
Caryophylli 117, 163, 187 
Caseus 136 

Cassia fistula et lignea 161 
Castica 124 

Castoreum 162 

Caulis 77 


218 


Centaurea 99, 206 
Cepa 73 

Cerefolium 66, 149 
Ceronium (emplastr.) 176 
Cestron 46 

Chamaeacte 125 
Chamaedrys 107 
Chamaemelum 51 
“Χαμαικυπάρισσος 206 
Χαμαίμηλον 200 
Chamomilla 51 
Chelidonia 98 
XgvoarOcuov 212 
Chrysanthemum 51 
Cicuta 112 

Cinnama 118 
Cinnamomum 118, 161, 187 
Classa 161 

Clematis 85 

Cochleae 137 
Coloquintida 161 
Colubrina 99 

Confectio Cophonis 172 
Coralli 162 

Coriandrum 68, 186 
Cornu cervi 137 
Costus 118, 162 
Cubebae 162, 188 
Cucurbita 145 
Cyminum 116 

Cyperus 93, 162 
Diacalamintum 173 
Diacameron 173 
Diacastoreum 171 
Diacitoniten 

Diacostum | 
Diacyminum 173 
Diadragagantum 

Diairis 

Diamargariton 172 
Diamoron 176 

Dianthos 172 
Diaolibanum 167 
Diapenidion 175 
Diaprunis 171 
Diarrhodon 175 
Diasatyrion 168, 173 
Diasene 173 
Diathamaron (Diacam.) 173 
Digladium 149 
Δίκταμνον μικρόν 204 
Dragagantum (tragacantha) 163 
Dragantum (vitriolun) 162 
Dragontea 99 

Ebulus 125 
Electuarium ducis 174 


Elelisphacus 64 
᾿Ελελίσφακον 205 
Elenium 89 

Elleborus albus 101 
Elleborus niger 104 
Elna 89 

Emperiston 170 | 
Emplastrum apostolicon 
Emplastrum ceronium 176 
Emplastrum oxyrocroceum 
᾿Βναλιδρῦς 211 

Enes, Enis 185 

Enula 89 

Erigeron 97 

Eruca 70 

᾿Βρύσιμον 212 

Esdra 167 

Eviscus 43 

Faba 128 

Fel 134 

Fenchel 192 

Feniculum 56, 148, 192 
Filonium 167 

Fimus 135 

Fungus abietis 159 
Gaisdo 101 

Galanga 117, 163 
Galbanum 163 
Gamandrea 107 
Gariofilata 174 
Gariofilus 117, 163, 187 
Gingiber 116, 175, 189 
Gladiola 149 

Gummi arabicum 163 
Hermodactylus 163 
Hidrocopion 167 

Hiera abbatis de Curia 
Hiera Constantini 
Hiera Galeni 471 
Hiera Rufini 

Hieracuria 
Hieralogodion 
Hierobotanum 105 
Hygia 167 

Hyoscyamus 108 
Hyssopus 90 
lerobotanum 105 
Ingber, Ingwer 189 
Iris 

Isatis 101 

Iuniperus 131 
lusquiamus 108 
lustinum 174 
Katharticum imperiale 172 
Κενταύριον μέγα 2 


Kubeben 188 


Kümmel 185 
Lactuca 60 
Ladanum 163 
Lapathum 111 
Leucanthemum 51 
Libysticum 149 
Lignum aloés 158 
Ligusticum 64 
Lilifagus 144, 205 
Lilium 61, 150 
Lingua bovis 74 
Liquiritia 163 
Lithontripon 174 
Lolium 112 
Macedonia 149 
Maces 164, 192 
Malva 109 
Mandeln 189 
Manna 164 
Marathrum 56, 148 
Marrubium 87, 148 
Mastix 164 
Maurella 107 
Meconium 72 

Mel rosaceum 174 
Melissophyllon 96 
Memphitum Yeralogodion 171 
Mentha 93, 151 
Metridatum 167 
Micleta 169 

Moàv 210 

Mumia 164 

Musa aenea 168 
Muscus 164 
Muskatblüthe 192 

. Myrica 131 
Myrobalani 164 
Myrrha 164 
Nardus celtica 120 
Nardus indica 119 
Nasturtium 69 - 
Negelein 187 
Nepeta 52, 154 
Nigella 112 

Nuclei persicorum 191 
Nux avellana 130 
Nux muscata 164 
Nymphaea 127 
Olea fragrantia 176 
Opium thebaicum 164 
Opopanax 164 
Opopyra 168 
Origanum 81 
Ostrutium 65 

Oxy laxativum 
Oxy simplex ἱ 112 


419 


Oxyrocroceum (emplastr.) 176 
Paeonia 94, 165 

Iluwovla 208 

Papaver 71, 150 

Papaver palustre 127 
Paratella 111 

Pastinaca 80 

Paulinum 170 
Πενταδάκιυλος 202 
Pepones 147 

Περιοτεραί 203 
Peristereon 105 

Pes pulli 59 

Pfeffer 190 

Pfirsingkern 191 
Philoanthropos 174 
Philonium 167 

Picra Galeni 170 
Piganon 41 

Pilulae aureae 

Pilulae diacastoreae 170 
Pil. sine quibus esse nolo 


'Pionia (paeonia) 165 


Piper 114, 190 

Pix 165 

Plantago 36 

Pliris 174. 
Πόλιον 210 

Porrum 49 
Portulaca 59 

Potio muscata 

Potio Pauli 170 
Prassion 87 
Psilliticum 172 ' 
Pulegium, Puleium 54, 151 
Pyrethrum 115, 165 
Raphanus 154 
Requies 169 
“Pauvos 200 
Rheubarbarum 165 
Rosa 60, 154 
Rosata novella 175 
Rubea trociscata 169 
Rubus 130 

Ruta 39, 144 
Sabina 48 

Sal nitri 164 

Sal sacerdotis 176 
Salix 133 

Salvia 64, 144, 205 
Sambucus 125 
Sanguis draconis 165 
Sarcocola 153 
Sarcocolla 165 
Satureia 63 
Scamonea 165 


220 


Sclarea 151 

Scordeon 34 

Selinon 42 
Semperviva 58 
Senecion 97 
Serpillum 82 

Sinapi 75 

Sotira 168 

Spica celtica 120 
Spica nardi 119, 165 
Spodium 166 
Squinantus (schoenanth.) 166 
Stomaticon 175 
Storax calamita 165 
Strignum (strychn.) 107 
Struthion 65 

Succus rosarum 172 
Sulphur vivum 139 
Syrupus rosaceus 175 
Syrup. violaceus 176 
Tamarix 131 

Tela araneae 137 
Thamarindus 166 
Theriaca 168 

Thus 120, 166 
Thymbra 63 


Tiriaca magna 168 
Tria sandali 176 
Trifera magna 169 
Trifera saracenica 172 
Verbena 105 

Viola 83 

Vitis candida 126 
Unguentum agrippa 
Unguent. arrogon 
Unguent. aureum 
Unguent. citrinum 177 
Unguent. fuscum 
Unguent. marciaton 
Unguent. populeon . 
Urtica 33 

Vulgago 9f 
Weischelkern 191 
Yeralogodion 171 
Ysopum 90 

Zedoar 117 

Zimmt 187 

Zinziber (zingiber) 116, 189 
Zinziber conditum 
Zucara rosata ' 175 
Zucara violata 


nn 


Pag. 144, v. 75 legit Atrocianus ut ingenti. 


LiPsiAE, 


ex officina Hirschfeldiana. 


2 ug ui 2n d ud $c 
nr Up dc t et o^ MET ue omm ua p. sm νι en ; er Ξ x dor a ER de ον, . E a k 5 : dw 
» T n E ne Zen = er OP aS are me n Kids IR τον ERTL e BER πόσον, - ν- CX τ᾿ E y germ yes — = ua viec 
d Ux a u u EEE DU u N ET - “Ἔν ΣΆΦΑ. Tae. c το ον Mp ῥα, pP 5 2 x» pets hs - — LÀ VES IL meme Zr 
52 ^ : - E F 2 » - Ἐπ Ὄμν μὰ "TT 9 ^e — ee ene t EC, Ὁ» . m (xo MR I E j = - "ir ea dac Merida e 
> a en . c Nar ς κα Ties te A t, P MEL ap e um TUR m A eo drin 7.91 bad PE 2 5 -3 : oC Andi Pu $ i m" "T aea τὸ c EVE cen tle cnt 
—— "Dl e Fee en LEE $ “ " Tbe mL ἢ : ct bin. " a crm TUE Ti ete d 2 TE LS « E Aurei tm 
T AR HT T - en 
Be ater 


wort rh 
* 


Aon" t ZEE: 
C SE E E Nm 


Eu ua ii 
UT Hi nt d E 


I v za. ger e - : : j 
"πο ra ^ "Y » ren Yu 
rp tt ats ] » vk ec cue ως 
uini rm i δας ERREGT ze dM er ὡς ων 
3 : LA A M " * 
= En τω 
τ» " ^ Ὁ »* 
x ? "x - = 
" » Sad M. " d -— 
5 = ee ee 2 » cr f 
ET er ie ng Mn d, = 
er FRE MEX - » ET 
Cali tas, ᾿νε μὰ ag E 
€ — "S " γε. c9 - z 
ἴω : K: . 7 = " 
Rf 2 * » 5 » - 
NE 0S DP ILrutp I e.- -- 
THÉ . 2 u - x z x 
- E 1 
v x ZA : 
εν - 
* d ^ 
“Ὁ 
en ν 
” -Ξ 
* 
« 
δ = = 
ἢ ᾿ a 
] 


Rare Books 


22.C.1832.2 
Macer Floridus de viribus herba 1832 
Ni II | | | | IU 


3 2044 045 941 234